fl.n, LAN DO LT-BÖRN STEIN
PHYSIKALISCH-CHEMISCHE
TABEL N
Vierte umgearbeitete und vermehrte Auflage
unter Mitwirkung von
Th. Albrecht- Potsdam, K. Arndt- Berlin, K. Bädeker- Jena, O. Bauer-Berlin, W. Bein-Berlin.
A. Blaschke-Berlin, H. Bö ttger- Berlin, W. B öttger- Leipzig, G. Bruni-Padua, A. Denizot-Lem-
berg, F. Dolezalek-Berlin, F. Eisen loh r- Greifswald, E. Gehrcke- Berlin, H. Greinacher-Zürich,
E. Gumlich-Berlin, F. Henning- Berlin, W. Herz- Breslau, W. Heuse-Berlin, A. Heydweiller-
Rostock, W. Hinrichsen-Berlin, L. Holborn- Berlin, E. Ja necke- Hannover, W. F. Jorissen-
Leiden, G. Just- Berlin, J. Koppel- Berlin, R. Kremann- Graz, G. Leithäuser- Hannover,
H. Lunden- Stockholm, A. Mahlke- Hamburg, F. F. Martens- Berlin, G. Meyer- Freiburg i. B.,
H. Philipp- Greifswald, J. D. van der Plaats- Utrecht, Th. Posn er -Greifswald, E. Regener- Berlin,
V. Rothmund-Prag, H. Rubens- Berlin, O. Sackur- Breslau, C. Sandonnini- Padua, K. Scheel-
Berlin, A. Schmidt- Potsdam, O. Schönrock-Berlin, H. v. Steinwehr-Berlin, A. Stirm- Leipzig,
K. Stöckl- Passau, H. T ertsch- Wien, S. Valentiner- Klausthal, H. v. Wartenberg- Berlin,
F. Weigert- Berlin, H. F. Wieb e- Berlin
und mit Unterstützung der
Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften
herausgegeben von
Dr. Richard Börnstein und Dr. Walther A. Roth
Professor der Physik an der Landwirtschaftlichen a. o. Professor der physikalischen Chemie an der
Hochschule zu Berlin. Universität zu Greifewald.
Mit dem Bildnis H. Landolts
Berlin
Verlag von Julius Springer
1912
Qe
(o\
Alle Rechte vorbehalten.
Vorwort.
Zum ersten Mal erscheint dies Weri^ ohne die Mitwirkung Hans
Landolts. Nachdem er an den beiden ersten Auflagen selbst in auf-
opferungsvoller Tätigkeit mitgearbeitet und für die dritte Auflage durch seine
stets gern erteilten Ratschläge uns wertvolle Hilfe geleistet hatte, wurde er
am 15. März 1910 aus einem an Arbeit und Erfolgen reichen Leben ab-
gerufen. Wir haben uns bemüht, diese neue Ausgabe in seinem Sinne zu
gestalten; sie sei dem Andenken unseres heimgegangenen väterlichen Freundes
gewidmet.
Die neue Bearbeitung enthält, wie die früheren in den Jahren 1883,
1894 und 1905 erschienenen Auflagen, eine Reihe für Reduktionsrechnungen
erforderlicher Tabellen, sowie namentlich eine Zusammenstellung der wich-
tigsten physikalischen und chemischen Konstanten, und zwar mit Quellen-
angabe für jede mitgeteilte Zahl. Hierbei lag nicht die Absicht vor,
alle in der Literatur auffindbaren Konstanten aufzunehmen, sondern vielfach
wurde auf ältere Angaben verzichtet, wenn sie der genügenden Sicherheit
entbehrten oder durch neue Beobachtungen von größerer Sicherheit ersetzt
werden konnten. Die hierzu nötige sachverständige Kritik durften wir bei
unseren Mitarbeitern voraussetzen, da jeder von ihnen in dem behandelten
Sondergebiet durch eigene wissenschaftliche Tätigkeit heimisch ist. Selbst-
verständlich sind sämtliche Tabellen der vorigen Auflage durch die seitdem
erschienene Literatur sorgfältig ergänzt worden. Die Veröffentlichungen des
Jahres 1910 konnten nahezu vollständig berücksichtigt werden, teilweise auch
diejenigen von 1911 und für die letzten Tabellen auch noch einige 1912
erschienene Arbeiten.
Unter der Redaktion des erstgenannten Herausgebers standen die
Tabellen 2—61, 63, 83, 86—111, 127—132, 157—178, 201—218, 232—239,
246, 256 — 259, 261 — 283. Die neuesten Bestimmungen der Schwerkraft,
der Luftdichte, des Dampfdruckes von Wasser usw. wurden natürlich
sorgfältig berücksichtigt und dienten zur Neuberechnung der betreffenden
Reduktionstabellen. Neu geordnet und erheblich vermehrt wurden nament-
lich die auf Elastizität bezüglichen Angaben, die Dichte reiner Sub-
stanzen einschließlich der ko ndensierten Gase, die Weglängen und
Dimensionen der Gasmoleküle, die Fixpunkte für thermometrische
Messungen, die elektromotorischen Kräfte galvanischer Ketten, die
IV Vorwort.
thermoelektrischen Kräfte der Metalle, die Funkenpotentiale
in Gasen u. a. Neu hinzugekommen sind die Werte der Schwerkraft
für alle geographischen Breiten, eine Tabelle minimaler Schichtdicken,
die kritischen Daten für Mischungen und Lösungen, die Tem-
peratur-Leitfähigkeit, Angaben über den Joule-Thomson-Effekt
bei Druckänderung in Gasen, die auf Brechung, Absorption und Reflexion
bezüglichen „optischen Konstanten" einer Anzahl von Substanzen, die
magnetischen Eigenschaften von Legierungen, sowie die Kon-
stanten der Gasionen.
Das Redaktionsgebiet des zu zweit genannten Herausgebers umfaßte die
Tabellen: 1, 62, 64—82, 84, 85, 112—126, 133—156, 179—200, 219—231,
240—245, 246 — 255, 260. Fast all diese Tabellen sind gegen die dritte Auf-
lage erweitert, manche gänzlich umgearbeitet worden, vielfach auf Wunsch
von Fachgenossen. So sind z. B. erheblich mehr organische Substanzen mit
ihren charakteristischen Konstanten aufgenommen worden; die mineralogi-
schen, thermochemischen und spektrochemischen Tabellen sind erheblich
umfangreicher geworden. Eine beträchtliche Anzahl von Tabellen ist neu
hinzugekommen. Auch hier sind wir vielfach direkten Wünschen von Fach-
genossen gefolgt. Nfeu aufgenommen sind z. B. Zusammenstellungen der
„anisotropen Flüssigkeiten", ferner von Kälte mischungen (die in
der vorigen Auflage fortgelassen waren), dann homogene Gasgleich-
gewichte, Gleichgewichte zwischen organischen Substanzen,
die direkt gemessenen osmotischen Drucke, Verteilungskoeffizienten,
Schmelz- und Umwandlungs temperaturen von Mineralien,
Dissoziationskonstanten von Säuren und Basen, Leitfähigkeits-
daten für ausgewählte nichtwässerige Lösungen, Hydrolysen-
grade und lonenprodukte, radioaktive Konstanten u. a. m.
Der schon über Erwarten gewachsene Umfang des Buches erlaubte
uns nicht, alle uns geäußerten Wünsche zu erfüllen. Doch glauben wir,
mit einigen der neuen Tabellen die am meisten fühlbaren Lücken aus-
gefüllt zu haben, mit anderen den Bedürfnissen der nächsten Jahre, soweit
sich solche mit einiger Sicherheit voraussehen lassen, entgegengekommen
zu sein.
In noch stärkerem Maß als in der dritten Auflage ist die graphische
Darstellung an Stelle von Zahlentabellen getreten. Wo die Genauigkeit
der tabellierten Werte es verlangte, ist die Umrechnung auf die jetzt benutzten
Molekulargewichte durchgeführt worden; wo das nicht geschehen ist, findet
sich die der Rechnung zugrunde liegende Zahl angegeben. Soweit angängig,
wurden die Dimensionen der in den einzelnen Tabellen enthaltenen
Größen hinzugefügt. Die Zusammenstellungen der Literatur, welche einigen
Gruppen von Tabellen beigefügt wurden, sollen zwar zunächst nur auf den
Inhalt dieser letzteren bezogen und nicht etwa als Quelle der Gesamtliteratur
des betreffenden Gebietes angesehen werden; doch finden sich, wie schon
in den vorigen Auflagen, wichtige Arbeiten, deren Ergebnisse nicht auf-
genommen werden konnten, in den Literaturnachweisen mit ganz kurzer
Inhaltsangabe genannt, insbesondere solche Publikationen, deren Angaben
sich auf willkürliche Einheiten beziehen oder aus anderen Gründen nicht
mit den Zahlen der Tabelle vergleichbar sind.
Vorwort. V
Besonderen Dank schulden wir der Königlich Preußischen Akademie
der Wissenschaften, deren Subvention wir als eine Auszeichnung unseres
Werkes betrachten.
Den vielen Fachgenossen, die uns durch Hinweise auf Lücken und
Versehen in der vorigen Auflage, sowie durch Überlassung von noch un-
veröffentlichtem Material unterstützt haben, möchten wir auch an dieser
Stelle unseren besten Dank aussprechen und damit die Bitte verbinden,
wieder alle bei der Benutzung des Buches bemerkten Versehen oder Lücken
an uns zu melden.
Berlin und Greifswald, im September 1912.
Die Herausgeber.
Inhaltsverzeichnis.
Atomgewichte.
Seite
Tab. I. Internationale Atomgewichte für igii i
Nachträge zu Tabelle i XVI
Geographische Lage, Schwerkraft, Reduktion der Wägungen.
Tab. 2. Geographische Länge und Breite, Seehöhe, Schwerkraft 5
Berichtigung zu Tabelle 2 a XVI
3. Schwerkraft im Meeresniveau 10
„ 4. Bestimmungen der absoluten Größe der Schwerkraft und Erdkonstanten 13
„ 5. Reduktion der Wägungen auf den luftleeren Raum 15
Luftdichte. Gasvolumina. Reduktion gemessener Drucke.
Tab. 6. Dichte der Luft bei 760 mm Quecksilberdruck und verschiedenen Temperaturen. . . 16
„ 7. Werte von A/760 zur Reduktion der Gasvolumina auf 760 mm Quecksilberdruck . . 22
„ 8. Werte von i + 0,003 670 1 zur Reduktion der Gasvolumina auf o " 29
„ 9- Korrektionswert des Meniskus von Quecksilber, Wasser und Natronlauge in Glasröhren 34
„ 10. Reduktion feucht gemessener Gasvolumina auf 0°, 760 mm Quecksilberdruck und
Trockenheit 35
„ II. Reduktion von Wasserdruck auf Quecksilberdruck 38
„ 12. Reduktion des Barometerstandes auf Normalschwere 39
„ 13. Reduktion von Quecksilberhöhen auf o" (Glasskala) 40
„ 14. Reduktion des Barometerstandes auf o" (Messingskala) 41
Dichte und Volumen von Wasser und Quecksilber.
Tab. 15. Dichte des Wassers zwischen o und 35 °, bezogen auf Wasserstoffthermometer ... 42
„ 16. Volumen des Wassers zwischen o und 35 °, bezogen auf Wasserstoffthermometer . . 43
„ 17. Dichte und Volumen des Wassers zwischen 30 und 102° und unter 0°; Dichte des
lufthaltigen und luftfreien Wassers; Dichte des Wassers zwischen 100 und 320". . . 44
„ 18. Dichte und Volumen des Quecksilbers zwischen — 20 und 100° 45
„ 19. Dichte und Volumen des Quecksilbers zwischen o und 360 « 46
„ 20. Volumen eines Glasgefäßes von gewogenem Wasser- oder Quecksilberinhalt 47
Elastizität.
Tab. 21. Elastizitätskonstanten der Metalle 48
„ 22. Elastizitätskonstanten von Glas und anderen Körpern 49
„ 23. Elastizitätskonstanten von Krystallen 5°
„ 24. Literatur, betreffend Elastizität fester Körper 52
Festigkeit, Härte, Reibung.
Tab. 25. Festigkeit, Dehnungsgrenzen 54
„ 26. Härte 55
„ 27. Reibungskoeffizienten fester Körper 57
VIII I nhaltsverzeiclinis.
Seite
Kompressibilität.
Tab. 28. Kompressibilitätskoeffizienten von Flüssigkeiten 58
„ 29. Kompressibilität von Gasen
„ 30. Literatur, betreffend Härte, Reibung und Kompressibilität flüssiger und gasförmiger 63
k Körper 67
Zähigkeit.
Tab. 31. Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C-G-S- Einheiten 69
„ 32. Änderung der absoluten Zähigkeit der Flüssigkeiten mit der Temperatur 77
„ 33. Innere Reibung verschiedener Flüssigkeiten und geschmolzener Körper. Abhängigkeit von
Temperatur und Druck 81
„ 34. Abhängigkeit der absoluten Zähigkeit wässeriger Lösungen von der Konzentration 85
I. 35« Spezifische Zähigkeit wässeriger Normallösungen. Änderung mit der Konzentration 86
„ 36. Spezifische Zähigkeit wässeriger Lösungen bis zu großen Verdünnungen 91
» 37- Spezifische Zähigkeit organischer Flüssigkeiten 92
,, 38. Spezifische Zähigkeit von Blut und Serum 96
„ 39. Zähigkeit von Gasen und Dämpfen in C-G-S- Einheiten 97
„ 40. Änderung der Zähigkeit von Gasen und Dämpfen mit der Temperatur loi
„ 41. Absolute Zähigkeit von Gasgemischen 103
„ 42. Literatur, betreffend Zähigkeit 104
Kapillarität.
Tab. 43. Kapillaritätskonstanten des Wassers, von Grad zu Grad 112
„ 44. Kapillaritätskonstanten des Wassers 113
„ 45. Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen verschiedene Gase. Anorganische
Körper 114
„ 46. Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder Luft, und
Temperaturkoeffizient der molekularen Oberflächenenergie. Organische Körper ... 116
„ 47. Kapillaritätskonstanten einiger Amalgame 128
„ 48. Kapillaritätskonstanten einiger wässerigen Lösungen 128
„ 49. Kapillaritätskonstanten von Salzlösungen 129
„ 50. Kapillaritätskonstanten kondensierter Gase 130
„ 51. Grenzflächenspannungen und Randwinkel 130
„ 52. Abhängigkeit der Kapillaritätskonstanten von der Temperatur 131
„ 53. Literatur, betreffend Kapillaritätskonstanten 132
Diffusion.
„ 54. Koeffizienten der Diffusion wässeriger Lösungen . 133
„ 55. Diffusion von Metallen in Metalle 136
56. Diffusionskoeffizienten der Gase und Dämpfe 136
„ 57. Literatur, betreffend Diffusion 138
Gasmoleküle.
Tab. 58. Geschwindigkeit, Weglänge und Dimensionen der Gasmoleküle 140
„ 59. Tabelle minimaler Schichtdicken 146
„ 60. Neuere Bestimmungen der Zahl N der Moleküle, die bei o" und i Atmosphäre in i ccm
enthalten sind 146
„ 61. Literatur, betreffend Gasmoleküle i47
Dichte, Schmelz- und Siedepunkte, Polymorphie von Elementen
und Verbindungen.
Tab. 62. Berechnete und beobachtete Dichte der Gase und Gewicht von i Liter derselben bei
0° und 760 mm Druck für Meeresniveau und 45° Breite 148
„ 63. Dichte reiner Substanzen im flüssigen und im gesättigt-dampfförmigen Zustande, bezogen
auf Wasser von 4" 151
Inhaltsverzeichnis. IX
Seite
Tab. 64. Spezifische Gewichte der chemischen Elemente 162
„ 65. Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer Verbindungen 169
„ 66, Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte der Elemente
(Polymorphie) 190
„ 67. Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte anorganischer Ver-
bindungen (Polymorphie) 207
„ 68. Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen 238
„ 69. Charakteristische Konstanten einiger krystallinischer Flüssigkeiten 246
„ 70. Spezifische Gewichte verschiedener Materialien 250
Dichte und Ausdehnung von Lösungen.
Tab. 71. Dichte wässeriger Lösungen von Metallsalzen, anorganischen Säuren und Alkalien . . 253
„ 72. Dichte wässeriger Lösungen molarer Zusammensetzung 283
„ 73. Molekularvolumina und Kontraktion in Lösungen 287
„ 74. Wahre Ausdehnung von Salz- und Säurelösungen 290
„ 75. Relatives Volumen von wässerigen Lösungen bei verschiedenen Temperaturen . . . 292
„ 76. Literaturverzeichnis 293
„ 77. Dichte wässeriger Lösungen organischer Säuren 296
„ 78. Dichte verschiedener Alkohol-Wassergemische 300
„ 79. Dichte wässeriger Lösungen verschiedener organischer Substanzen 308
„ 80. Aräometrische Vergleichstabelle 316
„ 81. Dichte schwerer Flüssigkeiten 317
Kältemischungen und Erzeugung konstanter Temperaturen.
Tab. 82. Kältemischungen 318
„ 83. Fixpunkte für thermometrische Messungen 324
„ 84. Herstellung konstanter Temperaturen durch Siedenlassen von Flüssigkeiten unter ver-
mindertem Druck 325
„ 85. Heizflüssigkeiten 327
Thermometrie.
Tab. 86. Vergleichung der Quecksilber- und Gasthermometer 328
„ 87. Vergleichung der Quecksilber- und Luftthermometer 329
„ 88. Vergleichung der Quecksilber-, Alkohol-, Toluol-, Petroläther-, Pentan- und Platinwider-
standsthermometer mit dem Gasthermometer 330
„ 89. Korrektionen für den herausragenden Faden bei Quecksilberthermometem 331
Ausdehnung.
Tab. 90. Linearer Ausdehnungskoeffizient der chemischen Elemente mit Ausschluß der Gase . 333
,, 91. Linearer Ausdehnungskoeffizient von Legierungen 335
92. Linearer Ausdehnungskoeffizient von Glas, Porzellan, Eis, Marmor etc. und Krystallen 336
93- Linearer Ausdehnungskoeffizient von Hölzern und Hartgummi 337
„ 94. Kubischer Ausdehnungskoeffizient von Legierungen, Amalgamen, Salzen und einigen .
andern Körpern 337
,, 95. Kubischer Ausdehnungskoeffizient von wässerigen Salz- und Säurelösungen 338
„ 96. Kubischer Ausdehnungskoeffizient einiger Salzlösimgen, organischer u. a. Flüssigkeiten 339
„ 97. Dichtem.axi.T.um wässeriger Lösungen 340
„ 98. Dichtemaximum des Wassers 341
„ 99- Formeln für die lineare Ausdehnung fester Körper und wahrer linearer Ausdehnungs-
koeffizient bei 20" 341
., loo Formeln für die kubische Ausdehnung einiger fester Körper und wahrer kubischer Aus-
dehnungskoeffizient bei 20" 343
loi. Formeln für die kubische Ausdehnung v<mi Wasser, Quecksilber, Alkohol und künst-
lichem Meerwasser 344
X Inhaltsverzeichnis.
Seite
Tab. I02. Formeln für die kubische Ausdehnung anorganischer und organischer Flüssigkeiten und
wahrer kubischer Ausdehnungskoeffizient bei ao** 345
„ 103. Ausdehnungskoeffizient der Gase 350
„ 104. Literatur, betreffend thermische Ausdehnung und Thermometervergleichung 352
Sättigungs- und Reaktionsdrucke.
Tab. 105. Sättigungsdruck des Wasserdampfes über Eis 358
„ 106. Sättigungsdruck des Wasserdampfes über Wasser 359
„ 107. Sättigungsdrucke des Wasserdampfes über 100" und Siedepunkte des Wassers bei
höheren Drucken 363
„ 108. Siedetemperaturen des Wassers bei verschiedenen Barometerständen 365
„ 109, Spezifische Feuchtigkeit gesättigter Luft 368
„ HO. Spezifisches Volumen und spezifisches Gewicht des gesättigten Wasserdampfes samt
Sättigungsdrucken und -Temperaturen 369
„ III. Psychrometertafel 370
„ 112. Sättigungsdrucke der Elemente 373
„ 113. Sättigungsdrucke anorganischer Verbindungen 378
„ 114. Sättigungsdrucke organischer Verbindungen 383
„ 115. Gesamte Sättigungsdrucke und Teildrucke von Gemischen 394
„ 116. Zersetzungsdrucke {Reaktionsdrucke) 395
„ 117. Weitere Literatur zu Tab. 112 — 116 401
„ 118. Homogene Gasgleichgewichte 406
„ 119. Sättigungsdrucke wässeriger Lösungen 410
„ 120. Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Stoffe bei o" 413
„ 121. Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Stoffe bei 100° 414
„ 122. Dampfdruckemiedrigung des Wassers durch gelöste Salze bei verschiedenen Temperaturen 418
„ 123. Sättigungsdrucke des Wasserdampfes aus Schwefelsäure- Wasser- Gemischen 426
„ 124. Teildrucke wässeriger Lösungen 429
„ 125. Übersichtstabelle zu den Sättigungsdrucken wässeriger Lösungen 432
„ 126. Weitere Literatur über Sättigungsdrucke wässeriger Lösungen 432
„ 127. Änderung der Siedetemperatur innerhalb der gewöhnlichen Luftdruckschwankungen . 434
„ 128. Siedetemperaturen wässeriger Salzlösungen verschiedener Konzentration bei 760 mm
Druck 436
Kritische Zustände.
Tab. 129. Kritische Daten nebst einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten 439
„ 130. Kritische Daten von Mischungen 448
„ 131. Kritische Daten von Lösungen 449
„ 132. Literatur, betreffend kritische Daten 449
Chemisches Gleichgewicht (Löslichkeit und Absorption).
Tab. 133. Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen 454
„ 134. Gleichgewichte je zweier anorganischer Stoffe 500
„ 135. Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe 504
„ 136. Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser 557
„ 137. Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem Äthylalkohol . . 566
„ 138. Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem Methylalkohol . . 571
„ 139 Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem Aceton 573
„ 140. Löslichkeit anorganischer Substanzen in reinem und wässerigem Äthylacetat, Glycerin
und Pyridin 575
„ 141. Löslichkeit anorganischer Substanzen in wasserfreien Lösungsmitteln 576
„ 142. Weitere Literatur über die Löslichkeit in nichtwässerigen Lösungsmitteln und in deren
Gemischen mit Wasser 580
„ 143. Verteilungskoeffizienten 5^1
„ 144. Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten 588
„ 145. Absorption (Löslichkeit) von Gasen in Wasser 596
„ 146. Löslichkeit von Gasen in wässerigen Lösungen 602
147. Literatur, betreffend Absorption der Gase 606
Inhaltsverzeichnis. XI
Seite
Schmelz- u. Erstarrungserscheinungen bei zwei Stoffen. Legierungen.
Tab. 148. Erstarrungs- und Umwandlungskurven von binären Salzgemischen 611
149. Gefrierpunktsemiedrigung von Metallen in sehr verdünnten Schmelzen 639
150. Erstamingskurv'cn binärer Legierungen 640
151. Literatur über temäre Legierungen 697
152. Leichtflüssige Legierungen 697
153. Spezifische Gewichte von Legierungen 698
Mineralien.
Tab. 154. Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künstlicher Atoieralien . . 702
,. 155. Die für den Chemiker und Physiker wichtigsten Mineralien 718
156, Mineralogische Synonyma zur Ergänzung der vorstehenden Tabelle 733
Wärmeleitung.
Tab. 157. Absolute Wärmeleitungsfähigkeit der Metalle 737
158. Absolute Wärmeleitungsfähigkeit von Legierungen 738
159. Absolute Wärmeleitungsfähigkeit von Eis, Glas, Mineralien u. a 739
160. Absolute Wärmeleitungsfähigkeit organischer fester Körper 740
161. Absolute Wärmeleitungsfähigkeit flüssiger Körper 740
., 162. Absolute Wärmeleitungsfähigkeit von Gasen 742
„ 163. Wärmeleitungsfähigkeit von Krystallen 742
164. Temperaturkoeffizient der Wärmeleitungsfähigkeit 743
,, 165. Relative Wärmeleitungsfähigkeit 744
„ 166. Absolute Temperaturleitfähigkeit 746
,, 167. Temperaturkoeffizient der Temperaturleitfähigkeit 747
„ 168. Literatur, betreffend Wärmeleitung 747
Spezifische Wärme.
Tab. 169. Spezifische Wärme der chemischen Elemente mit Ausschluß der Gase 750
170. Spezifische Wärme fester anorganischer Körper 754
171. Spezifische Wärme des Wassers 760
„ 172. Spezifische Wärme des Quecksilbers 761
.. 173- Spezifische Wärme anorganischer Verbindungen und Lösungen 762
„ 174. Spezifische Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen 766
175. Spezifische Wärme von Gasen und Dämpfen bei konstantem Druck 773
176. Verhältnis der spezifischen Wärmen von Gasen und Dämpfen bei konstantem Druck und
bei konstantem Volumen 775
177. Literatur, betreffend spezifische Wärme 777
.. 178. Joule-Thomson-Effekt 786
Molekulargewichtsbestimmungen.
Tab. 179. Osmotischer Druck 787
180. Molekulare Gefrierpunktsemiedrigung anorganischer und organischer Lösungsmittel,
Kryoskopische Konstanten 791
„ 181. Molekulare Siedepunktserhöhung anorganischer und organischer Lösungsmittel (bei
gewöhnlichem Druck). Ebullioskopische Konstanten 797
„ 182. Gefrierpunktsemiedrigung wässeriger Lösungen 801
183. Siedepunktserhöhung wässeriger Lösungen 823
Thermochemie.
Tab. 184. Schmelzwärme 829
185. Verdampfungswärme 834
186. Literaüir, betreffend Schmelz- und Verdampfungswärme 844
187. Umwandlunpwärme 846
XU Inhaltsverzeichnis^
Seite
Tab. i88. Bildungswärme der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetalle 850
„ 189. Bildungswärme der Metallverbindungen 858
„ 190. Neutralisatioriswärme 873
„ 191. Lösungswärrrie der Metallverbindungen 875
„ 192. Literatur, betreffend Bildungs-, Neutralisations- und Lösungswärme der Metallver-
bindungen 882
„ 193. Lösungswärme von Säuren und Verdünnungswärme von Säuren, Basen und Salzen 885
,, 194. Wärmetönungen beim Mischen zweier neutraler Flüssigkeiten 892
„ 195. Hydratationswärmen 895
„ 196. Elektrolytische Dissoziationswärme 900
„ 197. Einige der direkten Bestimmung unzugängliche Wärmetönungen 906
„ 198. Verbrennungswärme organischer Verbindungen 907
„ 199. Literatur, betreffend Verbrennungswärme organischer Verbindungen 945
„ 200. Verbrennungswärme verschiedener Stoffe 947
Wellenlänge. Absorption und Emission. Reflexion. Brechung.
Tab. 201. Wellenlänge und Spektralbezirke des gesamten Spektrums 949
202. Stärkste Absorptionslinien des ultravioletten und sichtbaren Sonnenspektrums .... 952
203. Stärkste Absorptionslinien des Sonnenspektrums im äußersten Rot und Ultrarot . . 956
204. Wellenlänge ultraroter Absorptionsbanden 958
205. Stärkste Emissionslinien einiger Elemente 958
206. Literatur, betreffend Wellenlänge 960
207. Optische Konstanten von Metallen '. 961
208. Optische Konstanten absorbierender, nicht leitender Substanzen . 967
209. Optische Konstanten ausgewählter Krystalle 969
210. Einfluß der Temperatur auf die Brechungsindices ausgewählter Krystalle 976
211. Literatur, betreffend Brechungsindices ausgewählter Krystalle und deren Änderung mit
der Temperatur 977
212. Brechungsindices optisch isotroper fester Substanzen 979
213. Brechungsexponenten einachsiger Krystalle gegen Luft 984
214. Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle 989
215. Literatur, betreffend Brechungsexponenten fester isotroper Substanzen und isotroper
optisch-einachsiger und optisch- zweiachsiger Krystalle loio
216. Brechungsexponenten des Wassers gegen Luft 1013
217. Brechungsexponenten des Schwefelkohlenstoffs in gleichtemperierter Luft 1015
218. Literatur, betreffend Brechungsexponenten des Wassers und des Schwefelkohlenstoffs 1016
219. Brechungsexponenten von Gasen und Dämpfen bei o" gegen den luftleeren Raum . 1017
220. Brechungsexponenten anorganischer Flüssigkeiten und kondensierter Gase für ver-
schiedene Wellenlängen 1021
221. Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen Luft für ver-
schiedenes Licht und verschiedene Temperaturen 1022
222. Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen Luft für ver-
schiedene Lichtarten, deren Dichte und Molekularrefraktion 1027
223. Mittlere Abnahme der Brechungsexponenten einiger organischer Verbindungen für
I " Temperaturzuwachs 1037
224. Atomrefraktionen und Dispersionen für die wichtigsten Elemente organischer Körper 1039
225. Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen Lösungen und
Mischungen 1041
226. Einfluß der Temperatur auf die Brechungskonstanten wässeriger Lösungen u. Mischungen 1050
227. Literatur, betreffend Brechungskonstanten wässeriger Lösungen und Mischungen . . . 1051
Optische Drehung.
Tab. 228. Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen 1052
„ 229. Optische Saccharimetrie 1060
„ 230. Drehung der Polarisationsebene des Lichtes in Krystallen 1062
„ 231. Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes 1064
Inhaltsverzeichnis. XIII
Seite
Elektrische Leitung.
Tab. 232. Elektrische Leitfähigkeit der Metalle 1071
„ 233. Elektrische Leitfähigkeit von Legierungen und Amalgamen 1075
„ 234. Elektrische Leitfähigkeit fester und geschmolzener Salze und Oxyde 1078
„ 235, Elektrische Leitfähigkeit von Kohle, Mineralien, Glas u. a. 1079
236. Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes von der Temperatur bei
Metallen 1081
„ 237. Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes von der Temperatur bei
Legierungen und Amalgamen 1084
„ 238. Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes von der Temperatut bei
Kohle, Salzen u. a 1087
„ 239. Literatur, betreffend elektrische Leitfähigkeit fester Körper io88
,, 240. Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen 1092
„ 241. Äquivalent-Leitvermögen anorganischer Verbindungen in wässeriger Lösung bei 18° 1102
„ 242. Äquivalent- Leitvermögen anorganischer Verbindungen in wässeriger Lösung bei 25° 1109
243. Molekulares Leitvermögen anorganischer Säuren und Basen in wässeriger Lösung bei 25 " 1112
„ 244, Temperaturkoeffizienten des elektrischen Leitvermögens wässeriger Lösimgen .... 1113
245. Leitvermögen von Normaiflüssigkeiten (wässerigen Lösungen) zur Bestimmung der
Widerstandskapazität von Gefäßen 1117
,. 246, Elektrischer Leitungswiderstand fester und flüssiger Körper iiiS
„ 247. Bemerkungen und Literatur, betreffend elektrisches Leitvermögen wässeriger Lösungen 1119
,, 248. Überführungszahlen des Anions in wässeriger Lösung 1121
„ 249. Ionen- Beweglichkeiten in Wasser und ihre Temperaturkoeffizienten bei 18" 1124
„ 250. Literatur, betreffend Überführungszahlen und Ionen- Beweglichkeiten 1125
„ 251, Elektrische Leitfähigkeit nichtwässeriger Lösungen 1126
„ 252. Konstanten der elektrolytischen Dissoziation 11 32
„ 253. Elektrolytische Dissoziation des Wassers 1187
„ 254. Hydrolyse von Salzen 1188
„ 255. Löslichkeitsprodukte anorganischer Salze ii99
Galvanische Ketten.
Tab. 256. Elektromotorische Kräfte galvanischer Ketten 1205
Thermokräfte.
Tab. 257. Thermoelektrische Kräfte von Metallen 1209
Dielektrizitätskonstanten.
Tab. 258. Dielektrizitätskonstanten 1211
Funkenpotentiale.
Tab. 259. Entladungs-(Funken-)Spannungen in Gasen 1224
Radioaktivität.
Tab. 260. Die radioaktiven Elemente 1226
„ 261. Konstanten der Gasionen 1230
Magnetismus.
Tab. 262. Magnetisierbarkeit einiger Eisensorten (Nullkurven, Hystereseschleifen, Sättigungswerte) 1233
263. Magnetisierbarkeit einiger Eisen- und Stahlsorten 1235
264. Magnetisierbarkeit von Eisen und Stahl durch kleine Kräfte (Anfangspermeabilität) . 1237
265. Magnetisierbarkeit von geglühten Fe-Si- und Fe- Si-Ni- Legierungen 1238
266. Magnetisierbarkeit von Heuslerschen Legierungen (Kupfer-Mangan- Aluminiumbronzen) 1238
267. Sättigungswerte verschiedener Eisenlegierungen 1239
268. Magnetisierbarkeit von Nickel und Kobalt 1240
269. Magnetische Suszeptibilität para- und diamagnetischer Körper 1241
270. Die erdmagnetischen Verhältnisse in West- und Mitteleuropa zur Epoche 1912.0 . . 1247
271. Werte der magnetischen Elemente und ihrer Säkularvariationen an den dauernd
tätigen erdmagnetischen Observatorien 1251
272. Einige Angaben über die Größenordnung der vorkommenden Abweichungen und
Störungen 1252
273. Literatur betreffend Erdmagnetismus 1253
XIV
Tab. 274,
» 275
„ 276
„ 277,
„ 278,
Tab. 279
Tab.
280.
,
281.
>•
282.
Tab.
283
Alp
hab
Inhaltsverzeichnis.
Seite
Schallgeschwindigkeit.
Schallgeschwindigkeit in festen Körpern 1254
. Schallgeschwindigkeit in Flüssigkeiten und Gasen 1255
, Schallgeschwindigkeit in atmosphärischer Luft 1256
, Schallgeschwindigkeit in trockener atmosphärischer Luft zwischen —40,0« und +60,0° 1257
Literatur, betreffend Schallgeschwindigkeit 1258
Mechanisches Äquivalent der Wärme. Lichtgeschwindigkeit.
, Mechanisches Äquivalent der Wärme. Lichtgeschwindigkeit 1259
Maßeinheiten und Dimensionen.
, Maßeinheiten 1260
Gegenseitiges Verhältnis der verschiedenen Maßeinheiten für Energie 1266
Dimensionen 1267
Zeitschriften.
. Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften 1269
etisches Sachregister 1311
Abgekürzte Titel der Zeitschriften.
Abh. Eich. Komm. Abhandlungen der Kaiserlichen
Normal-Eichungs-Kommission.
Abh. Akad. Berlin Abhandlungen der Kgl. Akademie
der Wissenschaften in Berlin.
Acta Soc. Fenn. Acta Societatis Fennicae.
^wier.cAem./oMrn. American Chemical Journal.
Ann. Ecole norm. Annales scientifiques de l'Ecole
normale superieure.
Ann. chim. phys. Annales de Chimie et de Physique.
Arb. Gesundh. Arbeiten aus dem Kais. Ge-
sundheitsamt.
Arch.Anat.Physiol. Archiv f. Anatomie u. Physiologie.
Arch. Hyg. Archiv für Hygiene.
Arch. neerl. Archives nderlandaises des Scien-
ces exactes et naturelles.
Archiv der Pharmazie.
Annalen der Physik.
Archives des sciences physiques
et naturelles (Geneve).
Archive du Musee Teyler.
Arkiv för Kemi, Mineralogi och
Geologi.
The Astrophysical Journal.
Atti deir Accademia Gioenia
di scienze natural! in Catania.
Atti del R. Istituto Veneto di
scienze, lettere ed arti.
Atti della Reale Accademia di
Torino.
Beiblätter zu d. Annalen der Physik.
Berichte der Deutschen Chemi-
schen Gesellschaft.
Berg.-hüttenm. ZS. Berg- und hüttenmänn. Zeitschr.
Berl.Sitzber.{Berl. Sitzungsberichte der Kgl. Preuß.
Ber.) Akademie der Wissenschaften
zu Berlin.
Biochem. ZS. Biochemische Zeitschrift.
Bull. Acad. Pc't. Bulletin de l'Academie imperiale
des sciences de St. Petersbourg.
Bull. Acad. Belg. Bulletin de l'Acaddmie royale
de Belgique.
Bull. Bur. Stand. Bulletin of the Bureau of
Standards, Washington.
Bull. Soc. Belg. Bulletin de la Socidtö chimique
de Belgique.
Arch. Pharm.
Ann. Phys.
Arch. sc. phys.
Arch. Teyler
Ark.
Astroph. Joum.
Atti Catania
Atti Ist. Ven.
Atti Tor.
Beihl.
Ber. ehem. Ges.
Bull. Soc. chim.
Ball. Soc. Encour.
Bull. Soc. Min.
Bull. Soc. phys.
Bull. U.S. Geol.
Surv.
Cambr. Proc. u.
Trans.
Chem. News
Chem. Weekbl.
Chem. Ztg.
Chem. Zbl.
Cim.
C. r.
Crelle J.
Dlngl. Joum.
Diss.
Dublin Proc. u.
Trans.
Edinb. Proc. u.
Trans.
Electr.
Elch. ZS.
E.T.Z.
Erlang. Ber.
Exner Rep.
Forischr. Chem.
Forischr. Phys.
Gazz. chim.
Geogr. Jahrb.
Gm. Kr. Hdbch.
Gilb. Ann.
Bulletin de la Socidte chimique
de France.
Bulletin de la Societe d'encou-
agement de 1' Industrie.
Bulletin de la Soci^tö frangaise
de Mineralogie.
Bulletin de la Societe franfaise
de physique.
Bulletin of the U.S. Geological
Survey.
Proceedings u. Transactions of
the Cambridge Phiiosophical
Society.
The Chemical News.
Chemisch Weekblad.
Chemiker-Zeitung.
Chemisches Zentralblatt.
Nuovo Cimento.
Comptes rendus hebdomadaires
des s^ances de l'Academie des
sciences (Paris).
Journal für die reine und an-
gewandte Mathematik (Crelle).
Dinglers Polytechn. Journal.
Inauguraldissertation.
Proceedings u. Transactions of
the Royal Society of Dublin.
Proceedings u. Transactions of
the Royal Society of Edin-
burgh.
The Electrician.
Elektrochemische Zeitschrift.
Elektrotechnische Zeitschrift.
Sitzungsberichte der physik.-
med. Soc. zu Erlangen.
Exners Repertorium der Ex-
perimentalphysik.
Jahresberichte über die Fort-
schritte der Chemie.
Fortschritte der Phys'k.
Gazzetta chimica italiana.
Geographisches Jahrbuch.
Gmelin- Kraut, Handbuch der
anorganischen Chemie.
Gilberts Annalen der Phys.
Abgekürzte Titel der Zeitschriften.
XV
Gott. Nachr.
Int. ZS. Metallogr.
Jahrb. Rad.
Joum. Amer. ehem.
Soc.
Joum. ehem. Ind.
J&urn. ehem. Soc.
Joum. Chim. phys.
Joum. Frankl. Inst.
loum.Pharm.Chim
Journ. Phys.
Joum. phys. Chem.
Joum. prakt. Ch.
Jotim. riiss.
Koll. ZS.
Krak. Am.
Lieb. Ann.
Lum. e'lectr.
Manch. Mem.
Mem. Acad. Pet.
Mem. Line.
Mem. de Paris
Metall.
Meteor. ZS.
Mitt. Prüf.A.
Mon. Chem.
Münchn. Per.
Nat.
Nalurw. Jßdseh.
N. Jahrb. Min.
Nov. Act. Ups.
Ofs. Stockh. u.
Vet. Handl.
Overs. Ved. Selsk.
Pflüger Arch.
Phil. Mag.
Phil. Trans, oder
London Trans.
Phys. Bev.
Phys. ZS.
Pogg. Ann.
Proc. Amer. Acad.
Proc. ehem. Soc.
Proc. phys. Soe.
Nachrichten von der Kgl. Ge-
sellschaft der Wissenschaften
zu Göttingen,
Internationale Zeitschrift für
Metallographie.
Jahrbuch der Radioaktivität
und Elektronik.
The Journal of the American
Chemical Society.
The Journal of the Society of
Chemical Industry.
The Journal of the Chemical
Society (London).
Journal de Chimie physique.
The Journal of the Franklin
Institute (Philadelphia).
. Journal de Pharmacie et de
Chimie.
Journal de Physique.
The Journal of physical Che-
mistry.
Journal für praktische Chemie.
Journal der russischen physiko-
chemischen Gesellschaft.
Zeitschrift für Chemie u. In-
dustrie d. Kolloide.
Anzeiger der Akademie der
Wissenschaften in Krakau.
Annalen der Chemie (Liebig).
La Lumiere ^lectrique.
Memoirs and Proceedings of
the Manchester literary and
philosophical Society.
Memoires de l'Academie im-
periale des sciences de St.
Petersbourg.^
Atti della Reale Accademia dei
Lincei, Memorie.
Memoires de l'Academie des
sciences de 1' Institut de France.
Metallurgie.
Meteorologische Zeitschrift.
Mitteilungen aus dem Königl.
Materialprüfungsamt (Gr.-
Lichterfelde).
Monatshefte für Chemie, Wien.
Sitzungsberichte der mathem.-
phys. Klasse der k. bayr. Aka-
demie der Wissenschaften zu
München.
Nature, London and New York.
Naturwissenschaftl. Rundschau.
Neues Jahrbuch für Minera-
logie etc.
Nova Acta Regiae Societatis
Upsaliensis.
Oef versigt af Kongl. Vetenskaps-
Akademiens Förhandlingar.
Oversigt over det Kongl. Danske
Videnskabemes Selskabs For-
handlinger.
Archiv für die gesamte Phy-
siologie etc. (Pflüger).
Philosophical Magazine.
Philosophical Transactions of
the Royal Society of London.
The Physical Review.
Physikalische Zeitschrift.
PoggendorffsAnnalen derPhysik.
Proceedings of the American
Academy etc.
Proceedings of the Chemical
Society (London).
Proceedings of the Physical
Society of London.
Proc. Roy. Soc.
Rad.
Rec. P.-B.
Rend. Ist. Lomb.
Rend. Line.
Rend. Soe. chim.
Rep. Brit. Ass.
Seanees Socfran^.
Sill. Joum.
St. E.
T. min. petr. Mitt.
Tat. P.-T. R.
Terr. Magn.
Trans, chem. Soc.
Trans. Line.
IVav. Bur. int.
Verh. D. phys. Ges.
Verh. Ver. Fö'rdr.
Gewfl.
Versl. Amst.
Wied. Ann,
Wien. Am.
Wien. Ber.
Wien. Denksehr.
Wiss.Abh.P.-T.R.
Zbl. Min. Geol.
ZS. anal. Gh.
ZS. angew. Ch.
ZS. anorg. Ch.
ZS. Elch.
ZS. ges. Kälteind.
ZS. Instrk.
ZS. Kryst.
ZS. ph. Ch.
ZS. physiol. Ch.
ZS. Ver. Ing.
ZS. Ver. Rübenz.
Proceedings of the Royal Society
of London.
Le Radium.
Recueil des travaux chimiques
des Pays-Bas.
Rendiconti del Reale Istituto
Lombardo (Bologna).
Atti della Reale Accademia dei
Lincei, Rendiconti.
Rendiconti della Societä chimica
italiana.
Report of the British Associa-
tion etc.
Seanees de la Society fran^aise
de physique.
TTie American Journal of Science
(Silliman).
Stahl und Eisen.
Tschermaks mineralogische und
petrographische Mitteilungen.
Tätigkeitsbericht der Physi-
kalisch - Technischen Reichs-
anstalt.
Terrestrial Magnetism and At-
mospheric Electricity, Balti-
more.
Transactions of the chemical
Society.
Atti della Reale Accademia dei
Lincei, Transunti.
Travaux et Memoires du Bureau
international des Poids et
Mesures.
Verhandlungen der Deutschen
Physikalischen Gesellschaft.
Verhandlungen des Vereins zur
Förderung des Gewerbefleißes.
Verslagen en Mededeelingen der
Konkl. Akademie van Weten-
schappen te Amsterdam.
WiedemannsAnnalen derPhysik.
Anzeiger der Kais. Akademie
der Wissenschaften, Wien.
Sitzungsberichte der mathem.-
phys. Classe der Kaiserl Aka-
demie der Wissenschaften ,
Wien.
Denkschriften der Kais. Aka-
demie der Wissenschaften
(mathem.-phys. CK), Wien.
WissenschaftlicheAbhandlungen
der Physikalisch-Technischen
Reichsanstalt.
Zentralblatt für Mineralogie,
Geologie und Paläontologie.
Zeitschrift f. analytische Chemie.
Zeitschrift f. angewandteChemie.
Zeitschrift für anorganische
Chemie.
Zeitschrift für Elektrochemie.
Zeitschrift für die gesamte Kälte-
industrie (London).
Zeitschrift für Instrumenten-
kunde.
Zeitschrift für Krystallographie
und Mineralogie.
Zeitschrift für physikalische
Chemie.
Zeitschrift für physiologische
Chemie.
Zeitschrift des Vereines deut-
scher Ingenieure.
Zeitschrift des Vereins für
Rübenzuckerindustrie.
XVI Nachträge.
Nachträge zu Tabelle i.
Internationale Atomgewichte für 1912.
Gegen die umstehend abgedruckte Tabelle sind für 1912 folgende Werte verändert
Nt Niton = Radiumemanation . . 222,4
Ta Tantal 181,5
V Vanadin 51,0
Ca Calcium 40,07
Er Erbium 167,7
Fe Eisen 55,84
Hg Quecksilber 200,6
Folgende Atomgewichtsbestimmungen sind seit Drucklegung der Tabelle ausgeführt (unter
Fortlassung einiger minder genauer) :
1. Gasdichtebestimmungen:
ArgOü (Fischer u, Froboese, 1911): i Liter wiegt bei 758,7 mm, 20,90 C, in Berlin: 1,6456 g (A folgt
daraus zu 39,89 bis 39,90).
HCl (Burt u. Gray, 1911): i Normalliter wiegt 1,63915 + 0,00005 g (CI folgt daraus zu 35,460).
Radiumemaoatioa == Niton (Gray u. Ramsay, 191 1). Direkte Gasdichtebestimmungen mit Hilfe
einer Mikrowage ergaben das Atomgewicht zu 223, in guter Übereinstimmung mit dem be-
rechneten Wert (Ra — He).
2. Analytische Bestimmungen:
Silber. Baxter (1910) 2 Ag : 2 J : JgGsj 107,864.
Calcium. Richards u. Hönigschmid (1910 u. 1911) CaBr2:2Ag; 40,070; CaBr2:2AgBi; 40,070;
CaCla :2Ag; 40,074.
Cadmium. Perdue u. Hulett (19") CdSOi. Vg HgO : CdSOi : Cd; 112,30,
Chlor. Staehler u. Fr. Meyer (1911) KCIO3 : KCl (kombiniert mit K :C1); 35,458.
Erbium („Neoerbium"). Hofmann (1910) EraOg : Er2( 804)3; 167,68.
Fluor. McAdam jr. u. Smith (1912) NaF : NaCl; 19,016.
Eisen. Baxter, Thorvaldson u. Cobb (ign) FeBr2:2Ag; 55,838; FeBr2 : 2 AgBr; 55,838; Baxter
u. Thorvaldson (1911), Meteoreisen, FeBr2:2Ag; 55,836.
Wasserstoff. Grinell Jones (1910); kritische Durchrechnung aller vorliegenden Bestimmungen; 1,00775.
Quecksilber. Easley (1910) HgClg : Hg; 200,63; Easley u. Brann (1912) HgBr2:2AgBr; 200,64.
Holmium. Holmberg (1911) H02O3 : Ho2(S04)3; 163,45.
Iridium. Hoyermann (1911) (NH4)2 IrClg : Ir; 192,613.
Jod s. Silber; 126,913.
Kalium s. Chlor; 39,097.
Stickstoff. Guye u. Drouginin (1910) NO2 : Og (gewichtsanal.); 14,010.
Natrium. Goldbaum (1911) NaCl : Cl; 22,997; NaBr : Br (elektrolyt); 22,998.
Neodym. Baxter u. Chapin (1910) NdClg :3Ag; 144,268; NdClg :3AgCl; 144,272. Nach Korrektur
für Spur Praseodym: 144,275.
Phosphor. Baxter, Moore u. Baylston (1912) PBrg :3Ag; 31,025; PBrg : 3 AgBr; 31,029.
Radium. Gray u. Ramsay (1912) RaCU : RaBr2 (Mikrowage); 226,36.
Schwefel. Burt u. Usher (1911) N4S4 Totalanalyse; 32,067.
Scandium. R. J. Meyer u. Winter (1910) Sr(CH3C0CH COCH3)3 [Acetonylacetat] : SC2O3; 44,90 bis 45,07.
Selen. Kuzma u. Krehlik (1910). Se02 : Se; 79,273-
Tantal. Balke (1910) TaCls : Ta205; 181,52; Chapin u. Smith (1911) TaBrg : Ta205; 181,80.
Tellur. Flint (1910) TegHNOv : Te02; 124,32; Harcourt u. Baker (1911) Te : TeBr4; 127,54.
Vanadium. Mc Adam jr. (1910) NaV03 : NaCl; 50,967.
W. A. Roth.
Berichtigung zu Tabelle 2a, S. 6.
m m
Düsseldorf- Bilk, Stemw. 6" 45' 4o",3 51° 12' 25",o 46 9,81160.
Internationale Atomgewichte für 1911.
Zeichen
Ag
AI
Ar
As
Au
B
Ba
B6 =
Bi
Br
C
Ca
Cd
Ce
Cl
Co
Cr
Cs
Cu
Dy
Er
Eu
F
Fe
Ga
Gd
Ge
H
He
Hg
In
Ir
J
K
Kr
La
Li
Lu:
Mg
Mn
Mo
Gl
Cp
Name
Silber . .
Aluminium
Argon . .
Arsen. . .
Gold . . .
Bor ...
Baryum . .
Beryllium
Wismut .
Brum . .
Kohlenstoff
Calcium .
Cadmium .
Cerium
Chlor . .
Kobalt . .
Chrom . .
Cäsium . .
Kupfer . .
Dysprosium
Erbium .
Europium
Fluor . .
Eisen . .
Gallium . .
Gadolinium
Germanium
Wasserstoff
Helium . .
Quecksilber
Indium . .
Iridium
Jod . . .
Kalium . .
Krypton .
Lanthan .
Lithium .
Lutetium .
Magnesium
Mangan .
Molybdän .
Atom-
srewicht
Unsicher-
heit
107,88
27,1
39,88
74,96
197,2
11,0
137,37
9,1
208,0
79,92
12,00
40,09
112,40
140,25
35,46
58,97
52,0
132,81
63,57
162,5
167,4
152,0
19,0
55,85
69,9
157,3
72,5
i,oo8
3,99
200,0
114,8
193,1
126,92
39,10
82,9
139,0
6,94
174,0
24,32
54,93
96,0
0,02
0,1
0,02
0,05
0,1
0,05
0,03
0,05
0,1
0,02
0,005
0,03
0,03
0,1
0,01
0,02
0,05
0,05
0,05
0,2
0,2
0,2
0,05
0,03
0,5
0,2
0,5
0,0005
0,01
0,4
0,2
0,2
0,03
0,01
0,1
0,3
0,05
0,5
0,03
0,05
0,1
Zeichen
Name
Atom- Unsicher-
irewicht heit
N = Az
Na
Nb = Cb
Nd
Ne
Ni
O
Os
P
Pb
Pd
Pr
Pt
Ra
Rb
Rh
Ru
S
Sb
Sc
Se
Si
Sm
Sn
Sr
Ta
Tb
Te
Th
Ti
Tl
Tu
U
V
w
X
Y
Yb
Zn
Zr
Ad
Stickstoff .
Natrium .
Niobium .
Neodymium
Neon . . .
Nickel . .
Sauerstoff
Osmium .
Phosphor
Blei . . .
Palladium
Praseodym.
Platin . .
Radium
Rubidium
Rhodium .
Ruthenium
Schwefel .
Antimon .
Scandium
Selen . .
Silicium .
Samarium .
Zinn . . .
Strontium .
Tantal . .
Terbium .
Tellur . .
Thor . . .
Titan . .
Thallium .
Thulium .
Uran . . .
Vanadium .
Wolfram .
Xenon
Yttrium .
Ytterbium
Zink . . .
Zirkonium .
14,01
23,00
93,5
144,3
20,2
58,68
16,000
190,9
31,04
207,10
106,7
140,6
195,2
226,4
85,45
102,9
101,7
32,07
120,2
44,1
79,2
28,3
150,4
119,0
87,63
181,0
159,2
127,5
232,4
48,1
204,0
168,5
238,5
51,06
184,0
130,2
89,0
172,0
65,37
90,6
0,005
0,01
0,2
0,5
0,02
0,02
Basis
0,4
0,1
0,1
0,1
0,5
o,i
0,3
0,05
0,05
0,1
0,01
0,3
0,2
0,1
0,1
0,2
0,5
0,03
1,0
0,5
0,2
0,5
0,1
0,2
1,0
0,5
0,1
0,5
0,2
0,2
1,0
0,05
0,2
Diese Atomgewichte für 1911 sind im Oktober 1910 von der Internationalen Atomgewichts-
kommission (F. W. Clarke, T. E. Thorpe, W. Ostwald, G. IJrbaia) zusammengestellt. Die von
uns hinzugefügten Unsicherheiten geben an, wie viel die wahren Werte möglicherweise von den ange-
nommenen abweichen. Z. B. wir erachten es für unwahrscheinlich, daß Ag < 107,86 oder N > 14,015
ist. Einige Willkür und subjektive Auffassung sind hierbei unvermeidlich. Bis 1908 waren die Resul-
tate von Stas maßgebend. Für 1909 hatte die Kommission eine allgemeine Revision der Atom-
gewichte vorgenommen und seitdem wurden als Grundwerte, auf welche die anderen bezogen worden
sind, die folgenden acht Elemente angenommen:
H C N Cl Br Ag K S
Grundwert seit 1909 1 1,008 : 12,000 | 14,007 | 35,460 j 79,916 107,880 ^ 39,095 ! 32,070
Nach Stas (1865) i 1,007 i 12,005 \ 14,05 j 35,456 j 79,955 107,93 ; 39,14 j 32,06
Berechnet von Ciarke (1910) : 1,00779 12,0038, 14,0101 35,4584: 79,9197! 107,880 39,0999! 32,0667
F. W. Clarke, A recalculation of the atomic weights, 3 th. Ed. Smithsonian Institution iWisc
Coli. vol. 54, 1910.
Die letzten sechs Grundwerte beruhen auf den Bestimmungen von Richards und seinen Mit-
arbeitern (bis 1907). Daneben sind von Guye und anderen genaue Bestimmungen der Volumgewichte
von vielen Gasen gemacht. Ist L das Gewicht eines Normalliters (bei o", 760 mm, Meeresniveau,
45° geogr. Breite), so wird das Molekulargewicht des Gases M = L x R . R, das Volum eines Gramm-
moleküles in Nonnallitem, ist für ein Idealgas rund 22,41, für wirkliche Gase 22,41 / 1 -f- >?, worin
1+ yi = Pj Vo/PiVi = (I + a) (I — b) ist. PoVo bezieht sich auf o" und sehr kleinen Druck, pjV^ auf
o» und I Atm. Die van der Waalsschen Grössen a und b für o» und i Atm. werden aus den
kritischen Daten berechnet. Für Atomgewiclite kommen die folgenden 21 Gase in Betracht Das
^^'^ I ist mit den internationalen Molgewichten Mi berechnet, nur ist Hg zu
theoretische / =
Mi
2,01524 und He zu 3,994 angenommen. Für R = 22,412 wird >?.io* um 9 höher.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Vaa der Piaats. i
Internationale Atomgewichte für 1911
! L = I X.\o^
Gas g pro Normal- | aus
! liter : Beobachtungen
M
theoretisch
Beobachter
He
Ne
Ar
Kr
X
Ha
N2
O,
CO
NO
HCl
H,S
CÖ2
N2O
SO2
NH3
PH3
CH,
C2He
(CH3),
CH3CI
O
0,1782
0,9002
1,7809
3,708
5,851
0,08987
1,2507
1,4290
1,2504
1,3402
1,6394
1,5392
1,9768
1,9777
2,9266
0,7708
1,5293
0,7168
1,3567
2,1096
2,3045
+
+
+
I
+
+
+
105
93
215
695
52
43
96
81
117
748
+ 1194
+ 681
4- 733
+ 2438
4-1348
4- 1000
4- 180
4- 1080
+ 2728
4-2265
3,993
20,195
39,873
82,918
130,216
2,0150
28,016
31,993
27,999
29,999
36,466
34,086
44,000
43,998
64,024
17,044
33,932
16,035
30,068
46,02 1
50,500
13
131
75
237
707
62
51
75
77
90
743
+ 1198
+ 682
4- 696
-j- 2601
4-1431
4- 612
4-" 203
+ 1204
-j-2672
+ 2299
4-
4-
4-
4-
4-
4-
+
w
w
R, W
Me, W
Me, W
M, J, S
R
M, Gr
R
G, Gr
Gr, S
B, Pe
G, Pi
R
L, J, Pi, B
G, Pi, D
T
B, Pe
B, Pe
B
B
B = Baume, D = Perman und Davies, G = Guye, Gr = Gray und Burt, J = Jacquerod,
L = Leduc, M = Morley, Me = Moore, Pe = Perrot, Pi = Pintza, R = Raylelgh, S = Scheuer,
T = Ter Gazarian, W = Watson.
Die /l.io^ in der dritten Kolumne sind für H2S, N2O, PHg, CH4 und CgHe aus den kritischen
Daten berechnet, für die 16 anderen Gase aus den Abweichungen von Boyles Gesetz abgeleitet.
Das Volumverhältnis, nach dem zwei Gase sich verbinden oder auseinander entstehen, liefert
den Quotient i + Äij 1 -\- X^. Direkt beobachtet sind: 2H2: O2 = 2 x 1,00137 (M 1895), Nj: NgO =
1,00687 (J 1905), 3H2: N2 = 3 X 1,00063 (G, Pi 1908), H2: HCl = 1,00790 (Gr 1909).
Ib
Atomgewichts-Bestimmungen,
welche den Internationalen Atomgewichten für 1911 zugrunde liegen. Genannt sind: die Autoren,
die Jahreszahl ( ), das bestimmte Verhältnis in Formeln und das Resultat, bezogen auf O = 16.
. Ag:AgN03; 107,88.
2A1:6H:3H20;27,09.
Richards u. Willards (1910)
Thomsen (1897) 2 AI: 6 H:
Baxter
Silber. Richards (1907) Ag2S04:2AgCl; 107,^
LiClOi: LiCl: AgCl: Ag; 107,871.
Aluminium. Mallet (1880) AlBr3:3Ag; 27,10
3O: 27,0.
Argon. Rayleigh, Ramsay, Watson (1910) aus der Gasdichte 39,881. Fischer u. HähneKigio) Gas
dichten A*r: Ng = i9,945: 14,018, also L = 1,7795-
Arsen. Berzelius (1826) AsiO«: 3$02; 75,0. Pelouze (1845) u. Dumas (1859) AsCIj: 3Ag; 74,9
u. Coffin {1909) Ag3As04:3AgCl:3AgBr 74,96.
Berzelius (1845) K2AUCI5: KCl: Au; 196,7. Krüß (1886) AuClg: 3AgCl; 197,1. KAuBr4:.-_
4AgBr; 197,13. Thorpe u. Laune (1887) Au: KBr; 197,25. Mallet (1889) acht Methoden 197,3
Berzelius (1826) Na2B407 + 10 Aq:ioAq; 11,0. Ramsay u. Aston (1893) NagBiO ■ -'""'"'
10,96. Gautier (1899) BCl3:3AgCl; 10,95. BBr3:3AgBr; 11,02.
Baryum. Richards (1893) BaClz: AgCl:2 Ag; i37,37- BaBr2:2Ag; i37,37-
Beryllium = Glucinum. Wilson u. Pettersson (1880) BeSO« + 4 H2O: BeO;9,ii
(1891) ebenso; 9,06. Parsons (1904) organische Salze; 9,11.
Gold
Bor.
Au;
;2NaCl;
Krüß u. Morath
i
Van der Plaats.
Wismut. Schneider (1894) 2 Bi: BijOs; 208,05. Birckenbach (1905) ebenso; 208,07. Mehler (1905)
BiBrsisAgBr; 207,9. Janssen (1906) Bi,: Bi2(S04)3: 208,08. |
Brom. Stas (1865) Ag: AgBr; 79,918. Baxter (i9c^) ebenso; 79,916. AgBr: AgCl; 79,916. \
Kohlenstoff. Dumas u. $105(1840) C:CO,; 12,00. Stas (1849) 0:C0,; 12,005. Van der Plaats 1
(1885) C.-CXDj; 12,003. Baume (1909) aus der Gasdichte von CH4; 12,004.
Calcium. Richards (1899) CaCIjtaAgCI; 40,09. Hinrichsen (1902) CaCOaiCaO; 40,14.
Cadmium. Morse u. Arbuckle (1898) Cd: CdO; 112,38. Baxter (1906) CdClj: 2 Aga:2 Ag; 112,42,
CdBr,:2 AgBr:2 Ag 112,42. |
Cerium. Brauner (1903) Ce2{S04)3: 2 CeO,; 140,26. 2 CeO,: 3 0,0,; 140,25, j
Chlor. Richards (1905) AgiAgQ; 35,457. Noyes u. Weber (1908) H: Cl: HCl; 35,458. Edgar (1908) j
ebenso 35,467. Richards u. Willards (1910) LjQO,: LiCl: AgQ: Ag; 35.454- Guye u. Fluss |
(1908) NOCl: N:0:C1; 35,466. Gray u. Burt (1909) und Scheuer (1909) Gasdichte von HQ;
35,466.
Kobalt Richards u. Baxter (1897, 1899) CorCoBr,: 2 AgBr: 2 Ag; 58,97. Baxter u. Coffin (1906)
CoClj: 2 AgCl: 2 Ag; 58,97.
Chrom. Baxter (1909) AgjCi04:2Ag; 52,01. Ag,Crs07:2 Ag; 52,02.
Caesium. Richards u. Archibald (1903) CsCl: AgCl: Ag; 132,81. CsBr: AgBr: Ag; 132,81.
Kupfer. Richards (1887— 1899) CuO:Cu; 63,604. Cu:2 Ag; 63,57. Cu: 2 AgBr; 63,57.
Dysprosium. Urbain (1907) Dy-jCSO«), + 8 Aq: Dy^O,; 162,5.
Erbium. Hofmann u. Burger (1908) ErjO,: Er,(S04); 167,4.
Europium. Urbain u. Lacombe (1904) Eu,(S04)3 -f 8 Aq: Eu,0,; 152, Jantsch (1908) ebenso 152,05,
Fluor. Christensen {1887) (NH4),MnF5: J; 19,04. Moissan (1890) CaP, :CaS04; 2 NaP : NajSO«;
BaFj: BaS04; 19,03. Meyer {1903) CaO:CaP,; 19,04.
Eisen. Richards u. Baxter (1900) Pe203:2 Pe; 55,88. Baxter (1903) FeBr,:2 AgBr:2 Ag; 55,84.
Gallium. Lecoq de Boisbaudran (1878) (NH4)Ga(S04)2 + 12 Aq: y^ Ga,0,; 70,1. 2Ga: Ga,0,;69,7.
Gadolinium. Urbain (1905) GdjCSO«), -f 8 Aq: GdjO,; 157,25.
Germanium. Winkler (1886) Gea4:4Cl; 72,5.
Wasserstoff. Morley (1895) Hj:0:H,0; 1,00762. Noyes (1907) H,:0:H,0; 1,00787. Morley
(1895) Verhältnis der Volumgewichte 16: 1,006277; Verbindungsveriiältnis in Volumen 2,00274,
also H = 1,00765.
Helium. Watson u. Ramsay (1910) aus der Gasdichte 3,994.
Quecksilber. Hardin (1896) HgCl2,HgBr2 und Hg(CN),: Hg und Hg:2Ag; 199,9. Easley (1909)
HgCl,; Hg: 2 AgCl; 200,55.
Indium. Thiel (1904) InClj:3Ag; 115,0. InBr3:3Ag; 114,8. Mathers (1907) ebenso 114,8.
Iridium. Seubert (1S78) KjltCl,:4Cl: 2 KCl; 193,05.
Jod. Baxter (1905) J:Ag: AgJ; 126,92. Baxter u. Tilley (1909) J,0£:2Ag; 126,89.
Kalium. Richards (1907) KCl: AgCl: Ag; 39,095. KBr:AgBr:Ag; 39,095.
Krypton. Moore (1908) und Watson (1910) aus der Gasdichte 82,92.
Lanthan. Jones (1902) La2(S04)3: La^Oj; 138,78. Brauner (1902) ebenso; 139,05.
Lithium. Richards u. Willard (1910) LiClO«: LiCl: AgCl: Ag; 6,939.
Lutetium ^ Cassiopeium. Urbain (1908) Lu2(S04)3 : LujOs; 174. Auer von Welsbach (1908)
Cp2( 304)3 :Cp,03; 174,2.
Magnesium. Marignac (1883) MgS04:MgO; 24,38. Richards u. Parker (1896) MgCl3:2 Ag; 24,32,
Mangan. Weeren (1890) MnSO«: MnO:MnS; 55,0. Baxter (1906) A/taBr, luid MnCl2:2 Ag; 54,93-
Molybdän. Dumas (1859) M0O3: Mo; 95,9. Vandenberghe (1899) ebenso; 96,09. Seubert u. Pollard j
(1895) M0O3: Mo:2 AgCl; 96,01 und 95,92.
Stickstoff. Guye u. Bc^dan( 1904) N20:0; 14,007, Gray (1905) NO: O: N; 14,010. Richards (1907)
Ag: AgN03; 14,008. Guye u. Pluß (1908) NOCl: N:0:a; 14,006, Richards, Köthner u, Tiede
(1909) NHiChAgCl; 14,008. Aus der Gasdichte von N, Rayleigh (1904); 14,008. Von NO
Gray (1905), Guye (1905); 14,000. Von Nfi Rayleigh (1904); 14,000. Von NHj Guye u. Pintza
(1905) Perman und Davies (1906) 14,00 — 14,02.
Natrium. Richards u. Wells (1905) NaCl: AgCl: Ag: 22,995.
Niobium ^ Columbium. AUrignac (1865) NbOFsKjFjHjO: NbjOj: K,S04; 93,5 u. 93,9. Smith
(190S) 2 XbCIj: NbjOs; 93,5.
Neodymium. Holmberg (1907) NdjOj: Nd2(S04)3; 144,1,
Neon. Watson u, Ramsay (1910) aus der Gasdichte; 20,20.
Nickel. Richards u. Cushman (1897, 1899) Ni: NiBr,: 2 AgBr:2 Ag; 58,68.
Osmium. Seubert (1888) (NH4)20sa« : Os : 6 AgCl; 191,3—192,2. KjOsO, : Os: 2 KQ: 4 AgQ;
190,4 — 191,2.
Phosphor. Schroetter (1851) 2 P: Pfi^; 31,02. Van der Plaats (1885) 2 P: Pfi^; 30,98. 2 P: 5 Ag;
30,92. Ag3P04:3Ag; 30,97. Baxter u. Jones (1910) Ag3P04:3Ag; 31,043. Ter Gazarian
(1909) aus der Gasdichte von PH3; 30,91.
Blei. Berzelius (1845) PbO: Pb; 207,06. Baxter u, Wilson (1908) PbCl,:2 Ag; 207,10, Aber Stas
(1860) Pb: PbS04; 206,9. Pb: Pb(N0s)2; 206,8.
Palladium. Keiser (1889, 1894) Pd(NH3Cl)2: Pd; 106,5. Amberg (1905) ebenso; 106,7, Gutbier,
Haas, Gebhardt, Woemle (1909) Pd(NH3Br)2: Pd; 106,69.
Van der Plaats. i*
Id
*
Atomgewichts- Bestimmungen,
Praseodymium. Jones (1898), Scheele (189S), Brauner (1901) PraOs: Pr2(S04)3; 140,47; 140,5;
140,95.
Platio. Archibald (1910) KaPtCl«, KaPtBr«, (NH4)2PtCl6 und (NH4)2PtBre: Pt: Cl: Br; 195,19
bis 195,25.
Radium. Mme. Curie (1907) RaCl2:2AgCl; 226,4.
Rubidium. Bunsen (1861) RbChAgCl; 85,31. Archibald (1904) RbCl: Ag: AgCl; 85,45. RbBr:
Ag: AgBr; 85,44.
Rhodium. Seubert u. Kobbe (1890) Rh(NH3)5Cl3 : Rh; 102,94. Reiz u. Dittmar (1909) ebenso;
102,92.
Ruthenium. Joly (1889) RuOa: Ru; 101,67. RuClgNOHaOrRu; 101,74. RuCl3NO(NH4Cl)2:Ru; 101,62.
Schwefel. Richards u. Jones (1907) Ag2S04:2 AgCl; 32,069. Jaquerod u. Pintza (1904), Baume
(1908) aus der Gasdichte von SO2; 32,024. Baume u. Perrot (1908) aus der Gasdichte von
H2S; 32,070.
Antimon. Schneider (1856,1880) Sb2S3 :2 Sb; 120,5. Cooke (1877) ebenso; 120,5. Cooke (1880)
SbBr3:3Ag; 119,9. Friend u. Smith (1901) Brechweinstein: KCl; 120,35.
Scandium. Nilson (1880) ScgOg: Sc2( 504)3; 44,i'
Selen. Lenher (1898) AgaSeOa: 2 AgCl; 79,33. (NH4)2SeBre: Se; 79,25. Julius Meyer (1902) Ag2Se03:
2 AgCl; 79,16.
Silicium. Thorpe u. Young (1887) SiBr«: SiOg; 28,38. Becker u. Meyer (1904) SiCli: SiOj; 28,23.
Samarium. Cleve (1884) SajOg: Sa2( 504)3; 150,2. Urbain u. Lacombe (1904) Sa2(S04)3 + 8 Aq:
Sa203; 150,4.
Zinn. Van der Plaats (1885) SniSnOg; 118,1. Bongartz u. Classen (1888) ebenso; 119,06. SnBrj:
Sn; 119,0. K2SnCl6: Sn; 119,1. (NH4)2SnCl6: Sn; 119,1.
Strontium. Richards (1894,1905) SrBrg :2 AgBr: 2 Ag; 87,62. SrClä:2 AgCl: 2 Ag; 87,62. Thorpe
u. Francis (1910) ebenso; 87,65. SrBrg u. SrCl2:SrS04; 87,64.
Tantal. Hinrichsen u. Sahlbom (1906) Ta:Ta205; 181,0.
Terbium. Urbain (1906) Tb2(S04)3 + 8 Aq: 8 Aq; 159,2.
Tellur. Köthner (1901) Te203N030H:2 TeOg; 127,6. Pellini (1901) Te:Te02; 127,6. Gutbier
(1902) HgTeOe: TeOg: Te; 127,6. Scott (1902) Te (CH3)3J: AgJ; 127,6. Gallo (1905) Te: Ag;
127,5. Baker u. Bennett (1907) Te02 : SO2; 127,61. Te:TeBr4; 127,54. Lenher (1909)
K2TeBr6:2 KCl; 127,55.
Thor. Nilson u. Krüß (1882, 1887) Th (504)2: ThOa; 232,6. Meyer u. Gumperz (1905) ebenso; 232,45.
Titan. Thorpe (1885) TiCl4: 4 Ag: TiOg; 48,05. TiBr^ : 4 Ag: fi02; 48,12.
Thallium. Crookes (1873) T1:T1N03; 204,04.
Thulium. Urbain (1909) circa 168,5.
Uran. Richards u. Merrigold (1902) UBr4:4Ag; 238,42.
Vanadium. Prandtl u. Bleyer (1909) V0Cl3:3AgCl; 51,06.
Wolfram = Tungstenium. Schneider (1896) WO3: W; 184,0. Smith u. Exner (1904) ebenso; 184,06.
WCl6:W03; 184,1.
Xenon. Moore (1908) u. Watson (1910) aus der Gasdichte; 130,22.
Yttrium. Cleve (1883) ¥2(504)3: Y2O3; 89,1. Jones (1895) ebenso; 88,95.
Ytterbium = Aldebaranium. Urbain (1908) Yba (504)3 : Yb203; 172. Auer von Welsbach
(1908) Ada (504)3: AdgOa; 172,9.
Zink. Van der Plaats (1885) Zn: H2; 65,41. Richards u. Rogers (1895) ZnBrg: AgBr: 2 Ag; 65,37.
Zirkonium. Marignac (1860) Zr02 : K2SO4; 90,7. Bailey (1889) Zr (504)2 : ZrOg; 90,6. Venable
(1898) ZrOClg + 3 Aq: Zr02; 90,8.
Seit 1903 sind neu aufgenommen 3 Elemente: Dy, Eu, Lu; nicht geändert ist das Atomgewicht
von 21 Elementen: AI, Au, B, Be, C, Cd, F, Ge, H, Hg, Mo, Ru, Sb, Sc, Se, Sn, Ti, U, W,
Y, Zr. Um 0,01 — 0,03 geändert sind 11 : Ar, Ba, Ca, Cl, Co, He, N, Ni, S, Sr, Zn. Um 0,04 — 0,05
geändert sind 10: Ag, As, Br, Cu, Fe, K, Mg, Na, P, Rb.
Um 0,07 — 0,09 geändert sind 3: J, Li, Mn. Um 0,1 geändert sind 11 : Cr, Ga, Ir, La, Os, Pr,
Rh, Si, Te, Th, TL Um 0,14—0,25 geändert sind 6: Ce, Cs, Ne, Pb, Pd, V. Um 0,4—0,5 geändert
sind 4: Bi, Nb, Pt, Sm. Um 0,7 — 1,0 geändert sind 4: In, Nd, Tb, Yb und um mehr als eine Ein-
heit geändert sind die Atomgewichte von 7 Elementen: Er, Gd, Kr, Ra, Ta, Tu, X.
Ganz sicher auf Vioooo ist wohl kein einziges Atomgewicht.
Van der Plaats.
K
■ 1
1 ;
Geographische Länge, Breite, Seehöhe und Schwerkraft '
für einige Sternwarten und
andere hervorragende Orte.
Die Höhenangaben beziehen sich im allgemeinen auf das Terrain, bei den Sternwarten aber
überwiegend auf den Standort der Instrumente. Zum Teil ist bei letzteren die Terrainhöhe unter T.
■ noch besonders beigefügt.
Die Angaben für die Schwerkraft sind der Tabelle 3 entnommen und entsprechen den an^e-
; gebenen geographischen Breiten und Seehchen. Bei denjenigen Stationen, bei welchen fir die See-
höhe zwei Angaben vorliegen, bezieht sich die Seh
werkraft auf die Terrainhöhe. Für
45° Breite im
Weeresniveau beträgt die Schwerkraft 9,80616 m.
T. = Terrain, M. = Meteorolc^che Station.
1
Länge
Ort
östl. von Greenw.
Nördl. Breite
Seehöhe
Schwerkraft
Aachen, Polytechnikum
6P 4' 43"
5ö»46'45"
m
179
m
9,81080
Abbadia, Hendaye, Pyr.
358 14 58
43 22 52,2
1 69
9,80448
Aberdeen, Obs., Schottl.
357 54 20
57 8 58
M. 14
9,81680
Adelaide, Obs., S.-Austr.
138 35 5
—34 55 38,5
43
9,79711
Albany, n. Obs., New York
286 13 25
42 39 12,6
67
9,80383
Algier, Observ., Algerien
3 2 5,6
36 47 50
i 342
9,79778
Allegheny, n. Obs.,Penns.
279 58 40
40 28 58,1
i 370
9,80095
Altona, a. Sternwarte .
9 56 32,8
53 32 45,3
iT. 31
9,81369
Amherst, n. Obs., Mass.
287 28 30
42 21 56,5
' HO
9,80344
Amsterdam, Zeitsignal .
4 54 45
52 22 20
T. 5
9,81274
Ann Arbor, Detroit, Mich.
276 16 II
42 16 48,0
i 285
9,80282
; Antwerpen, Zeitsignal .
4 24 15
51 13 15
IT. 5
9,81173
Apia, Insel Samoa . .
188 13 30
—13 48 24
2
9,78323
, Arequipa. Obs., Peru .
288 27 4
— 16 22 28,0
; 2451
9,77684
' Armagh, Obs., Irland .
353 21 9
54 21 12,7
61
9,81429
Athen, Observ
23 43 14
37 58 19,7
107
9,79953
Augsburg, St Ülrichsk. .
10 54 8
48 21 42
491
9,80768
Bamberg, Remeis-Stw\ .
10 53 23,6
49 53 6,0
299
9,80964
Barcelona, Com.Sola-Obs
2 8 47
41 24 2
420
9,80161
Basel, Bernoullianum. .
7 34 50
47 33 35,9
277
9,80761
Bergen, Obs., Norweg. .
5 18 10,8
60 23 54
36
9,81934
Berkeley, Univ. of Calif.
237 44 19
37 52 23,6
97
9,79948
Berlin, Sternwarte . . .
13 23 41,9
52 30 16,7
47 T. 35
9,81276
Bern, Sternwarte . . .
7 26 23
46 57 8,7
573
9,80616 ;
Besannen, Observ. . . .
5 59 17
47 14 59,0
312
9,80723 '
Blue Hill, Met.Obs.,Mass.
288 53 8
42 12 44
194
9,80304 ;
Bogota, Nat. Obs., Col. .
285 45 12
4 35 48
2700
9,77230
Bologna, Observ. . . .
II 21 7,2
44 29 52,8
84
9,80545
Bombay, Colaba, Ind. .
72 48 55
18 53 36,2
19
9,78565
Bonn, Sternwarte . . .
7 5 47,6
50 43 45,0
62
9,81112
Bordeaux, Observ. . .
359 28 38
44 50 7,2
73
9,80578
Borkum, a. Leuchtturm
6 40 14
53 35 18
5
9,81380
Boston, Obs., Mass. . .
288 56 15
42 21 32,5
48
9,80362
Bothkamp, Sternwarte .
IG 7 48
54 12 9,6
32 i
9,81425
Braunschweig, Andreask.
10 31 17
52 16 9
71 :
9,81245
Bremen, Ansgarikirche .
8 48 15
53 4 48
9
9,81335
Breslau, Sternw^arte . .
17 2 10,7
51 6 56,5
147 T. 120
9,81128
Brest, Mar. Observ. . .
355 30 25 :
48 23 32
41
9,80909
j Breteuil, B. int. d.P.etM.
2 13 13 i
48 49 48
66
9,80942
Brisbane, Obs., Queensl.
153 I 36
— 27 28 0
42
9,79116
Albrecbt.
^
2a
Geographische Länge, Breite
, Seehöhe und Schwerkraft
für einige Sternwarten und
andere hervorragende Orte.
Ort
Länge
östl. von Greenw.
Nördl. Breite
Seehöhe
Schwerkraft
Brocken, Turm ....
lO"
1.1' 5"
5i°48'io,3"
m
II4I
m
9,80874
Brunn, Rathaus ....
l6
36 44
49 II 39
223
9,80925
Brüssel, a. Observ. . .
4
22 10,6
50 51 10,7
56
9,81125
Brüssel-Uccle, n. Obs. .
4
21 43
50 47 55,5
102
9,81106
Budapest, Polytechn. .
19
3 25
47 28 49
HO
9,80807
Buenos Aires, Hydr. A.
301
37 45
—34 36 30
8
9,79780
Bukarest, Mil.Geogr.Inst.
26
6 45,0
44 24 34,2
85
9,80537
Calcutta, Pres. -Coli., Ind.
88
22 35
22 34 31,2
12
9,78787
Cambridge, Obs., Engl. .
0
5 41
52 12 51,6
28
9,81253
Cambridge, H. Coli. Obs.
288
52 15
42 22 47,6
24
9,80372
Cassel, St. Martinskirche
9
30 8
51 19 6
150
9,81138
Catania, Obs., Sizilien .
15
5 9
37 30 13,3
60
9,79927
Charkow, Obs., Rußld.
36
13 56
50 0 10,2
138
9,81023
Charlottenburg, Ph.T. R .
13
19 25
52 31 0
33
9,81279
Charlottesville, L.Mc.C.O.
281
28 41
38 2 1,2
250
9,79914
Chicago, a. Obs., 111.. .
272
23 18
41 50 1,0
T. 182
9,80274
Christiania, Observ. . .
10
43 22,6
59 54 43,7
25
9,81899
Cincinnati, Obs., Ohio .
275
34 40
39 8 19,8
263
9,80008
Clinton, Litchf.Obs.,NY.
284 35 38
43 3 16,5
276
9,80355
Coimbra, Obs., Portugal
351
34 14
40 12 25
99
9,80154
Colombo, Zeitsign., Ceyl.
79
50 34
6 56 34
5
9,78104
Cordoba, Obs., Argent.
295
47 57
—31 25 15,5
439
9,79299
Czernowitz, Sternwarte
25
55 48
48 17 57
M. 223
9,80845
Danzig, Sternwarte . .
18
39 53
54 21 18
6
9,81447
Darmstadt, Stadtkirche
8
39 23
49 52 19
140
9,81011
Denver, Ch.Obs.,Colorad.
25.5
3 5
39 40 36,4
1650
9,79628
Dorpat, Obs., Rußland
26
43 18,3
58 22 47,1
73
9,81762
Dresden, Math. Salon .
13
43 57,4
51 3 14,7
121
9,81123
Dublin, Duns.Obs., Irld..
353
39 44
53 23 13,1
86
9,81338
Düsseldorf-Bilk, Sternw.
6
46 14
51 12 25,0
26
9,81166
Edinburg,Bl.H.Obs.,Sch.
356
49 0
55 55 28,0
134
9,81541
Erfurt, Dom
II
I 29
50 58 38
208
9,81089
Erlangen, Universität .
II
0 32
49 35 33
279
9,80944
Evanston,Db.Obs., 111. .
272
19 25
42 3 33,4
175
9,80296
Ferro, Längen-Nullpunkt
342
20 14,0
27 46
—
Flagstaff,Low.Obs.,Ariz.
248
18 51
35 12 30,5
2210
9,79066
Florenz- Arcetri, Observ.
II
15 19,5
43 45 14,4
186
9,80446
Florenz, Mil. Geogr. Inst.
II
15 37,7
43 46 49,3
50
9,80490
Frankfurt a. M., Dom .
8
41 15
50 6 43
108
9,81042
Freiburg i. B., Münster .
7
51 15
47 59 40
271
9,80803
Genf, Observ
6
9 9,2
46 II 59,1
407
9,80598
Genua, Mar. Observ.
8
55 19,2
44 25 9,3
105
9,80532
Gießen, Kirche ....
8
41 0
50 35 10
M. 165
9,81068
Glasgow, Obs., Schottl.
355
42 22
55 52 42,6
55
9,81561
Görlitz, Frauenkirche .
14
59 21
51 9 13
208
9,81105
Gotha, Sternwarte . .
10
42 37,8
50 56 37,5
320
9,81051
Göttingen, Sternwarte .
9
56 33,2
51 31 48,2
161 T. 159
9,81154
Graz, Sternwarte . . .
15
26 57
47 4 37,2
375
9,80688
Albrecht.
2b
Geographische Länge, Breite, Seehöhe und Schwerkraft
für einige Sternwarten und andere hervorragende Orte.
Ort
Länge
östl. von Greenw.
Nördl. Breite
Seehöhe
Schwerkraft
Greenwich, Observ. . .
Greifswald, Phys. Instit.
Groningen, Observ. . .
Halle, Roter Turm . .
Hamburg, Seewarte . .
Hamburg-Bergedorf, St.
Hannover, Polytechn. ,
Heidelberg, Sternwarte
Helgoland, Leuchtturm
Helsingfors, a.Obs.,Finnl
Helwan, Obs., Ägypten
Hongkong, Obs., China
Jena, Sternwarte . .
Innsbruck, Jesuitenkch.
Inselsberg, Turm . .
Johannesburg, Gov.Obs.
Kairo, Obs., Ägypten
Kapstadt, Obs., Südafr
Karlsruhe, a. Sternw\
Kasan, Univ. Obs., Rußl.
Kasan, Engelh.Obs., Rßl
Kiel, Sternwarte . .
Kiew, Obs., Rußland
Köln, Priv. St. Klein
Königsberg, Sternwarte
Konstantinopel, Ag. Soph
Kopenhagen, Sternw.
Krakau, Sternwarte .
Kremsmünster, Sternw.
La Plata, Obs., Argent
Leiden, Observ. . . .
Leipzig, Sternwarte .
Lemberg, Sternw., Galiz
Lissabon, Observ. . .
Liverpool, Obs., Engl.
London, Kew, Observ.
Lübeck, Navig. Schule
Lund, Observ. . . .
Lüttich, Observ. . .
Lyon, Observ. . . .
Madison, Washb.Obs.,W
Madras, Observ., Indien
Madrid, Observ. . . .
Magdeburg, Dom . .
Mailand, Brera, Observ
Mainz, Dom ....
Manila, Obs., Philippinen
Mannheim, a. Sternw. .
o» o'
13 22
6 33
II 58
9 58
10 14
9 43
8 43
7 52
24 57
31 20
114 10
11 35
11 23
10 28
28 4
31 17
18 28
8 23
49 7
48 48
10 8
30 30
6 56
20 29
28 58
12 34
19 57
14 7
302 5
4 29
12 23
24 o
350 48
356 55
359 41
10 41
13 II
5 32
4 47
270 35
80 14
356 18
11 38
9 II
8 16
0,0"
56
48
16
21
26
9
17
58
16,5
27
28
3,3
55
2
30
12
41
51
14
54
53,5
8,6
55
44,6
58
40,3
34,1
53,7
44
2,2
28,9
57
48
42
14
24
14,5
57
7,8
31
50
43,6
9
28,2
22
33
13,2
120 57 27
8 27 36,2
5i°28'38,i"
54 5 46
53 13 19,1
51 29 3
53 32 51,8
53 28 46,0
52 23 0
49 23 54,6
54 10 50,7
60 9 42,6
29 51
22 18
50 55 35,6
47 16 10
50 51 11,5
-26 10 55,0
30 4 38,2
-33 56 3,2
49 o 29,6
55 47 24,3
55 50 20,0
54 20 28,5
50 27 12,5
50 56 26
54 42 50,6
41 0 30
55 41 12,6
50 3 51,9
48 3 23,1
-34 54 30,6
52 9 20,2
51 20 5,9
49 50 II
38 42 31,3
53 24 3,8
51 28
53 51
55 41 52,0
50 37 6
45 41 40,8
43 4
13 4
40 24 29,7
52 7 35
45 27 59,4
49 59 44
14 35 25
49 29 11,0
6
31
,1
T
70
94
M
47
7
4
85
30 T. 24
40
56
570
51
38
119
34
156
566
916
1806
33
16
HO
79 T.
98 T.
47
180
60
22
75
14
221 T.
384
12
6T.
119
338 T.
94
61
10
19
34
128
299
293
7
655
56
120
176
3
98
206'
314
9,81183
9,81424
9,81350
9,81173
9,81372
9,81361
9,81260
9,80837
9,81417
9,81915
9,79273
9,78762
9,81100
9,80646
9,80859
9,78478 •
9,79317
9,79635
9,80944
9,81548
9,81545
9,81432
9,81052
9,81131
9,81472
9,80233
9,81558
9,81008
9,80774
9,79718
9,81256
9,81148
9,80954
9,80023
9,81347
9,81194
9,81399
9,81553
9,81082
9,80587
9,80352
9,78292
9,80000
9,81237
9,80621
9,81012
' 9,78356
9,80991
Albrecbt.
2c
Geographische Länge, Breite, Seehöhe und Schwerkraft
für einige Sternwarten und andere hervorragende Orte.
Ort
Länge
östl. von Greenw,
Nördl. Breite
Seehöhe
Schwerkraft
Marburg, Sternwarte
Markree, Col. C.Obs., Irld.
Marseille, Observ. . . .
Melbourne, Obs., Vict. .
Memel, Leuchtturm . .
Meudon, Observ. . . .
Metz, Dom
Mexico, Tacubaya, Obs.
Modena, Observ
Montreal, Mc.Gill.Obs., C.
Moskau, Observ. . . .
Mount Hamilton, Lick O.
Mount Wilson, Sol. Obs.,C
München, Sternwarte .
Münster, Über^^asserkch.
Natal, Observ., Afrika .
Neapel, C. di Monte Obs.
Neuchatel, Observ.. . .
NewHaven, J.-Obs.,Conn.
NewOrleans,Rath., Louis.
NewYork,Colmb. Coll.Ob.
Nikolajew, Obs., Rußl.
Nizza, Observ
Northfield,G.-Obs., Minn.
Nürnberg, Burg, rd.Turm
Odessa, Univ. Observ. .
0'Gyalla,K.Obs., Ungarn
Ottawa, Obs., Canada .
Oxford,Radcl. Obs., Engl.
Padua, Observ
Palermo, Observ. . . .
Paris, Observ
Parma, Observ
Perth, Obs., West-Austr.
Petersburg, Univ. Obs. .
Philadelphia, FlowerObs.
Pola, Marine- Sternw.
PortsmouthjObs., Engl. .
Posen, Paulikirche . . .
Potsdam, Ast. -Phys. Obs.
Potsdam, Geod. Inst., T.
Prag, Sternw^arte . . .
Princeton, Obs., N.-Jers.
Pro vidence, Obs. , Rh. Isl.
Pulkowa,Cent.Obs.,Rußl.
Quebec, Obs., Canada .
Quito, Obs., Ecuador .
Riga, Polytechn
8046^
351 32
5 23
144 58
21 5
2 13
6 10
260 48
10 55
286 25
37 34
238 21
241 56
11 36
7 ZI
31 o
14 15
6 57
287 4
269 56
286 I
31 58
7 18
266 51
II 4
30 45
18 II
284 17
358 44
II 52
13 21
2 20
10 19
115 50
30 17
284 43
13 50
358 53
16 55
13 3
13 4
14 25
285 20
288 35
30 19
288 47
281 9
24 7
14"
54
38,3
32
48
53
35
22
42
20
15,4
17
25
30,2
25
18
25
27
52
32
34
26
2,3
o
40
30,6
22
I
21
17,2
27
14,0
41,8
26
50
21
46
48
23
57,9
1,7
4,2
7
36
38,6
38
57
50«48'46,9"
54 10 31,7
43 18 19,1
-n 49 53,1
55 43 40,4
48 48 18
49 7 16
19 24 17,5
44 38 52,8
45 30 17,0
55 45 19,5
^-j 20 25,6
34 12 59,5
48 8 45,5
51 57 56
-29 50 46,6
40 51 45,4
46 59 50,6
41 19 22,3
29 57 46
40 45 23,1
46 58 22,1
43 43 16,9
44 27 41,6
49 27 26
46 28 36,2
47 52 27,3
45 23 37,3
51 45 35,4
45 24
38 6
48 50 11,2
44 48 4,7
-31 57 9,6
59 56 32,0
39 58 2,1
44 51 48,6
50 48 3
52 24 38
52 22 55,9
52 22 54,8
50 5 16,0
40 20 55,8
41 49 46,4
59 46 18,7
46 48 17,3
- o 14 o
56 57 7
1,0
44,0
248
45
75
28
13
162
177
2322
63
20
142
1283
1731
529
56
79
164 T.
488
40
M. 16
25
55
378
286
320
55
113
84
65
31 T.
!(>
60
57
60
4
81
32
5
75
97
^1
197
1^
64
75
90
2846
M. 13
T,
1541
9,81062
9,81419
9,80439
9,79965
9,81561
9,80909
9,80933
9,77883
9,80565
9,80655
9,81523
9,79536
9,79130
9,80737
9,81224
9,79285
9,80196
9,80646
9,80272
9,79313
9,80225
9,80778
9,80383
9,80480
9,80919
9,80733
9,80841
9,80625
9,81202
9,80646
9,79975
9,80943
9,80580
9,79458
9,81908
9,80138
9,80594
9,81135
9,81256
9,81247
9,81250
9,81013
9,80174
9,80310
9,81873
9,80751
9,77152
9,81664
Albrecht.
2d
Geographische Länge, Breite, Seehöhe und Schwerkraft
für einige Sternwarten und andere hervorragende Orte.
Ort
Länge
östl. von Greenw.
Nördl. Breite
Seehöhe
i Schwerkraft i
Rio de Janeiro, Obs., Brsl.
Rom, Coli. Rom. Obs. .
Rom, Capitol Obs. . .
j Rom, Vatican Obs. . .
Rostock, Jakobskirche .
Saint Louis, Obs., Miss.
San Fernando, Cadix, O.
San Francisco, Obs., Cal.
Santiago de Chile, Obs. .
Schneekoppe, Kapelle .
Schwerin, Sternwarte .
Seeberg, a. Sternwarte .
Shanghai, Zeitball, China
Singapore, Obs., Indien
Sonnblick, Meteor. Obs.
Stettin, Navig. Schule
Stockholm, Observ. .
Stonyhurst, Obs., Engl.
Strassburg, Sternwarte
Stuttgart, Polytechn.
Sydney, Obs., Austral.
Taschkent, Obs., Turkst
Teramo, Cerulli Obs., Ital
Tifhs, Obs., Kaukasus
Tokio, Obs., Japan .
Toronto, Obs., Canada
Tortosa, Ebro Obs., Spn
Toulouse, Observ. . .
Triest, Sternwarte , .
Tsingtau, Obs., China
Tübingen, Schloß . .
Turin, Observ. . . .
Upsala, Observ. . . .
Utrecht, Observ. . .
Valparaiso, Mar. Schule
Venedig, Marine- Obs.
Warschau, Observ.
Washington, Ggt.-Obs.
Washington, Naval Obs.
Wellington, Mt.CookObs.
Wien, Univ. -Sternwarte
Wien, Ottakring-Stw. .
Wien, Mil.-Geogr. Inst. .
Wilhelmshaven, Mar. - St.
WilliamsBay,Y.Obs.,Wis.
Würzburg
Z6-Se, Observ., China .
Zürich, Sternwarte . .
7
9
151
69
316« 49' 37"
12 28 50,4
12 29 5,0
12 27 19,2
12 8 15
269 47 43
353 47 40
237 34 18
289 18 24
15 44 28
11 25 12
10 43 46
121 29 10
103 51 15
12 57
14 34 48
18 3 29,6
357 31 50
46 7,8
10 28
12 24
17 40
13 43 57
44 47 50
139 44 30
280 36 20
0 29 38
1 27 45
13 45 44
120 19 3
9 2 30
7 41 47,2
17 37 31,9
5 7
288 21
12 20 32
21 I 48,7
282 55 25
282 56 3
174 46 20
16 20 20,3
17 44
21 34
8 45,9
26 41
56 I
11 12
33 5
54
30
16
16
8
271
9
121
-220 54'23,7"
41 53 53,6
41 53 33,5
41 54 16,8
54 5 27
38 38 3,6
36 27 40,4
37 47 28,0
-33 26 42,0
50 44 21,3
53 37 38
50 56 5,2
31 14 7
I 17 14
47 3
53 26 21
59 20 34,0
53 50 40
48 35 0,2
48 46 55
—33 51 41,1
41 19 31,3
: 42 39 27
41 43 8
! 35 39 17,5
43 39 35,9
40 49 14
43 36 45,3
45 38 45,4 :
3^ 4 11,3 I
48 31 12
j 45 4 8,3
i 59 51 29,4
; 52 5 9,5 i
:— 33 I 50
45 26 10,5
52 13 5,7;
I 38 54 26,2 i
I 38 55 14,0 i
—41 16 47,1 !
: 48 13 55,4,
48 12 46,7 i
i 48 12 40,01
j 53 31 52,2 I
I 42 34 12,6!
i 49 47 39
i 31 5 48
I 47 22 40,0
' 63
9,78793
59
9,80318
63
9,80316
100
9,80305
15
9,81421
170
9,79993
31
9,79845
114
9,79935
519
9,79439
1604
9,80637
47
1 9,81371
356
9,81039
5
9,79417
43
9,78020
3106
9,79843
7
9,81368
44
9,81848
116
9,81368
144
9,80896
252
9,80879
44
■ 9,79620
457
9,80143
398
9,80281
404
9,80195
20
9,79780
108
9,80460
51
9,80223
194
9,80430
23
9,80667
30
9,79812
328
9,80833
276
9,80537
21
9,81896
12
9,81247
60
9,79546
15
9,80650
HO
9,81229
46
9,80055
82
9,80045
44
9,80266
240
9,80834
285
9,80818
185
9,80849
9T.5
9,81376
335
9,80293
183 !
9,80991
100
9,79377
470
9,80686
Albrecbt.
10
8
Schwerkraft im Meeresniveau.
Formel von Helmert (Encykl. d. math, Wiss., 6, i B, H. 2,95, Leipzig 1910).
m
g = 9,78030 (i + 0,005 302 sin ^ (p — 0,000 007 sin ^29)
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
0° o'
IG
20
30
40
50
1 O
10
20
30
40
50
10
20
30
40
50
3 o
10
20
30
40
50
4 o
10
20
30
40
50
10
20
30
40
50
6 o
10
20
30
40
50
7 o
10
20
30
40
50
9,78030 o
78030 o
78030 o
78030 J
78031 o
78031 I
9,78032 o
78032 I
78033 I
78034 o
78034 I
78035 I
9,78036 J
78037 a
78039 I
78040 j
78041 a
78043 1
9,78044 2
78046 j
78047 2
78049 2
78051 2
78053 2
9,78055 2
78057 2
78059 3
78062 3
78064 3
78067 2
9,78069 3
78072 3
78075 a
78077 3
78080 ,
78083 3
9,78086
78090 3
78093 3
78096 ^
78100 3
78103 4
9,78107
78110
78114
78118
78122
78126
8°
10
9,78130
10
20
30
40
50
10
20
30
40
50
10
20
30
40
50
10
20
30
40
50
12 o
10
20
30
40
50
13 o
10
20
30
40
50
11
14
15
10
20
30
40
50
10
20
30
40
50
9,78130 4
78134 4
78138 5
78143 4
78147 5
78152 4
9,78156 -
78161 ^
78166 5
78171 4
78175 5
78180 l
16
9,78186
78191
78196
78201
78207
78212
9,78218 g
78223 6
78229 6
78235 6
78241 6
78247 6
9,78253 6
78259 6
78265
78272 6
78278 „
78285 l
9,78291 -
78298 ^
78304 ,
783" l
78318 l
78325 7
9,78332 „
78339 '
78346 ,
78353 8
78361 „
78368 l
9,78376 ,
78383 8
78391 8
78399 7
78406 g
78414 8
9,78422
16° o'
10
20
30
40
50
17 o
10
20
30
40
50
18 o
10
20
30
40
50
19 o
10
20
30
40
50
20 o
10
20
30
40
50
21 o
10
20
30
40
50
22
10
20
30
40
50
23 o
10
20
30
40
50
24 o
9,78422 8
78430 8
78438 8
78446 8
78454 o
78463 8
9,78471 Q
78480 l
78497 8
78505 Q
78514 9
9,78523 9
i 78532 9
78541 9
78550 9
78559 9
! 78568 ;
I 9,78577 9
I 78586 ,;
I 78596
! 78605 ^;
78615 9
78624 ,;
9,78634 9
78643 z
78653 xo
78663 ,„
78673 10
78683 ,„
9,78693 10
78703 10
78713 10
78723 u
78734 10
78744 10
9,78754 II
78765 10
78775 II
78786 „
78797 10
78807 ^,
9,78818 „
78829 „
78840 „
78851 „
78862 „
78873 II
9,78884
24" o'
10
20
30
40
50
26 o
10
20
30
40
50
26 o
10
20
30
40
50
27 o
10
20
30
40
50
28 o
10
20
30
40
50
29
30
31
10
20
30
40
50
10
20
30
40
50
o
10
20
30
40
50
32
9,78884 „
78895 la
78907 jj
78918 j^
78929 la
78941 II
9,78952 12
78964 „
78975 la
78987 la
78999 II
79010 j3
I 9,79022 j2
79034 la
79046 ja
79058 la
79070 12
79082 ja
9,79094 la
79106 J3
79119 la
79131 12
79143 13
79156 12
9,79168 J3
79181 j2
79193 13
79206 j3
79218 J3
79231 13
9,79244 13
79257 12
79269 J3
79282 J3
79295 13
79308 J3
9,79321 13
79334 13
79347 14
79361 13
79374 13
79387 13
9,79400 J3
79413 14
79427 13
79440 14
79454 13
79467 14
9,79481
Albrecbt.
Ba
11
1
Schwerkraft
im
Meeresniveau.
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Gec^.
Breite
Schwerkraft
m
m
m
m
32« o'
9,79481 13
40» 0'
9,80166
15
48° 0'
9,80887 J5
56"» 0'
9,81588
81602 4
81616 4
lO
79494 14
10
8oi8i
15
10
80902
10
20
79508 J3
20
80196
14.
20
80917 15
20
30
79521 14
30
80210
15
30
80932 4
30
81630 4
40
79535 14
40
80225
15
40
80947 4
40
81644 4
81658 4
50
79549 13
50
80240
15
50
80962 4
50
38 0
9,79562 j_j
41 0
9,80255
49 0
9,80977
57 0
9,81672
81685 4
816994
81727 4
81740 4
1 10
79576 14
10
80270
T i
10
80992 4
10
j 20
79590 14
20
80285
20
81007 4
20
30
79604
30
80300
*o
30
81022 4
30
40
79618 ^l
40
80315
■'Ö
40
81037 4
40
50
79632 j^
50
80330
15
50
81051 ,5
50
34 0
9,79646 I.
42 0
9,80345
50 0
9,81066
58 0
9,81754 13
81767 ,4
81781 4
10
79660 4
10
80360
IC
10
81081 4
10
20
79674 14
20
80375
15
20
810964
20
30
79688 ^l
30
80390
30
81111
30
81794 X4
40
79702
40
80405
15
40
81126 4
40
81808 4
50
79716 j^
50
80420
15
50
8II4O ^g
50
81821 4
35 0
9,79730 ,4
43 0
9,80435
■"■o
51 0
9,81155 15
59 0
9,81835
10
79744 X4
10
80450
IC
10
8II7O
10
81848 4
20
79758 15
20
80465
■^0
IC
20
81185 4
20
81861 4
30
79773 14
30
80480
IC
30
81200
30
81875 4
1 40
79787 14
40
80495
15
40
81214
40
81888 4
50
79801 4
50
80510
50
81229 X5
50
8190X 4
36 0
9,79815 1^
44 0
9,80525
16
62 0
9,81244
60 0
9,81914 13 ■
10
79830 4
10
80541
15
15
1 =
10
81258 4
10
81927 x3
20
79844 4
20
80556
20
81273 14
20
81940 13 :
30
79858 4
30
80571
30
81287 4
30
81953 13 i
40
79873 4
40
80586
15
15
40
81302 j.
40
81966 4 i
50
79887 ^l
50
80601
50
8x317 4
50
81979 13
37 0
9,79902
45 0
9,80616
53 0
9,81331 I.
61 0
9,81992
10
79916
10
80631
^^
10
81346 4
10
82005 4
20
79931 14
20
80646
J?
20
81360 4
20
82017 J3
30
79945 15
. 30
80661
15
30
81375 X4
30
S2030 J3
1 40
79960
40
80676
15
40
81389 4
40
82043 „
50
79974 ,5
50
80691
15
50
81403 x5
50
82055 X3
38 0
9,79989 15
46 0
1
■ 9,80706
15
16
54 0
9,81418
81432 ,4
62 0
9,82068 j^
10
80004 14
10
80721
10
10
82080 j,
20
80018 *
20
80737
15
15
15
15
20
81446
20
82093 ,1
30
80033 ,^
30
80752
30
81461 4
30
82105
40
80048 4
40
80767
40
81475 14
40
821x8 4
50
80062 j
50
80782
50
81489 4
50
82130 X,
i 39 0
9,80077
47 0
1 9,80797
56 0
9,81503 1.
63 0
9,82142 „
10
• 80092 4
10
80812
^5
TC
10
81518 4
10
82154 x3
20
80107 4
20
80827
20
81532 4
20
82167 xa
30
80121
30
80842
IC
30
81546 4
30
82179 xa
40
80136 4
40
80857
IC
40
81560 4
40
82191 „
50
80151 4
50
80872
15
50
81574 X4
50
82203 j3
40 0
9,80166
48 0
9,80887
66 0
9,81588
64 0
9,82215 1
Albrecht
12-
3b
Schwerkraft im Meeresniveau.
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
Geogr.
Breite
Schwerkraft
64° o'
lO
20
30
40
50
65
10
20
30
40
50
66
10
20
30
40
50
67 o
10
20
30
40
50
68 o
10
20
30
40
50
9,82215 j3
82227 13
82239 jj
82250 j2
82262 j2
82274 II
9,82285 j3
82297 II
82308 ^^
82320 ^^
82331 12
82343 II
9,82354 II
82365 „
82376 „
82387 „
82398 „
82409 j^
9,82420 ^j
82431 II
82442 „
82453 10
82463 II
82474 II
9,82485 jQ
82495 10
82505 II
82516 10
82526 ,„
82536 10
69 o 9,82546
690 o'
10
20
30
40
50
70
10
20
30
40
50
71
10
20
30
40
50
72
IG
20
30
40
50
73 o
10
20
30
40
50
74 o
9,82546 „
82557 10
82567 10
82577 Q
82586 Z
82596 j„
9,82606 ^^
82616
82625 10
82635 9
82644 j„
82654 ^
9,82663 j„
82673 Q
82682 l
82691 l
82700 ^
82709 ^
9,82718 g
82727 9
«2736 8
82744 Q
82753 l
82762 8
9,82770 g
82779 8
82787 8
82795 8
82803
82812 8
9,82820
74° o'
10
20
30
40
50
75 o
10
20
30
40
50
r6
10
20
30
40
50
77
10
20
30
40
50
78
IG
2G
30
40
50
9,82820 8
82828 8
82836 ^
82843 8
82851 8
82859 ^
9,82866 8
82874 n
82881 8
82889
82896 !j
82903 8
9,82911
82918 ^
82925 ,
82932 6
82938 _
82945 7
9,82952 g
82958 „
82965 6
82971 ^
82978 6
82984 6
9,82990 g
82996 6
83002 6
83008 6
83014 6
83020 6
79 o 9,83026
79
0 0'
10
20
30
40
50
80
0
IG
20
30
40
50
81
G
IG
20
30
40
50
82
G
IG
20
30
40
50
83
G
84
G
85
0
86
G
87
G
88
G
89
G
90
G
9,83026 5
83031 6
83037 5
83042 6
83048 5
83053 5
9,83058 5
83063 6
83069 5
83074 4
83078 l
83083 5
9,83088
83093
83097
83102
83IG6
83110
9,83115
83119
83123
83127
8313I
83134
9,83138 31
83159 I,
83176 '
83190 „
83201 g
83209 ^
83214 2
9,83216
Einfluß der Höhe: — 0,000 003 086 . h
Höhe
^s
Höha
4g
Höhe
Jg
o
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
GjOOOGG.O
GjGGGGG . 3
G,GGGGG.6
0,00000.9
0,00001.2
GjGGGGI . 5
0,00001.9
G,GGG02 . a
G,GG002 . 5
G,OOOG2.8
G,GGGG3 . 1
m
o
IG
2G
30
40
50
60
70
8g
90
lOG
0,00000 . o
0,00003 . 1
0,00006 . 2
0,00009.3
0,00012.3
0,00015.4
0,00018.5
0,00G2I .6
0,00024 • 7
0,00027.8
0,00030 . 9
100
20G
300
400
50G
600
7OG
8gg
900
lOGO
G,GGOOO . o
0,00030.9
0,00061.7
0,00092 . 6
0,00123.4
0,00154.3
0,00185.2
0,00216.0
0,00246.9
0,00277.7
0,00308.6
Albrecht.
13
Bestimmungen der absoluten Größe der Schwerkraft
und Erdkonstanten.
Die vollständigste Bestimmung der absoluten Größe der Schwerkraft ist in Potsdam in den
Jahren 1900 — 1904 im Pendelsaal des Geodätischen Institutes ausgeführt worden (Veröff. d. Pr.
Geod. Inst, N. F. 27, 1906). Sie basiert auf ausgedehnten Beobachtungen an Rep8old sehen Rever-
sionspendeln Bessel scher KonstniktiOTi, und erstreckt sich auf das Sekundenpendel und das Halb-
sekundenpendel des Geodätischen Instiuts, das Sekundenpendel der Sternwarte in Padua, das schwere
und das leichte Sekundenpendel des Militär-Geographischen Instituts in Wien, sowie auf Sdiwingimgen
mit Schneiden auf ebenen Unterlagen und solche mit ebenen Flächen auf feststehenden Schneiden.
Als Endresultat ergibt sich aus den Beobachtungen von Kähnen und Fartwängler für die Be-
schleunigung der Schwerkraft im Pendelsaal des Geodätischen Instituts in Potsdam (52" 23' geogr.
Breite, 13° 4' östl. Länge, 87 m Meereshöhe):
9,81274 i 0,00003 m.
Anderweit liegen Bestimmungen der absoluten Größe der Schwerkraft zwar noch von einer
Reihe anderer Stationen vor, indes ist die Mehrzahl dieser Bestimmungen infolge nicht ausreichender
Berücksichtigimg aller bei den Beobachtungen auftretenden Fehlerquellen nicht als einwandfrei zu
betrachten. Als zuverlässig, und durch Ausführung relativer Schwerkraftsbestimmungen mit Potsdam
vergleichbar, können nur die folgenden Werte gelten:
Ort
Jahr
Beobachter
gOrt
^ g ig Potsdam Differenz
Fadeapeadelbeobacbtungea.
Königsberg .
Güldenstein .
Berlin . . .
1826, 27; 70
1829, 30; 71
1835
Bessel; Peters
Schumacher; Peters
Bessel
Rom 1883—85,87 Pisati, Pucd
9,81462
81411
81273
9,80343 -1-0,00927
},oo203 9,81259
00166 81245
00013 j 81260
I 9,81255
9,81270
— 19
— 4
Reversionspendeibeobachtnofeo.
Madrid 1882 Barraquer
Wien i 1884 V, Oppolzer
Padua 1885, 86 Lorenzoni, Ciscato
Paris 1889, 90, 92 Defforges
9,79977
-1-0,01293
9,80853
-{-0,00421
9,80643
-fO,0062O
9,80952
+0,00331 j
9,81270 j — 4
9,81274 I o
9,81263 ! — II
9,81283
+ 9
Da die Resultate der Fadenpendelbeobachtungen auf den drei erstgenannten Stationen, ins-
besondere auch wegen der Unsicherheit in den Maßstabveiigleichungen, nicht das volle Gewicht der
Resultate auf den übrige i Stationen beanspruchen können, so besteht demnach eine befriedigende
Übereinstimmung mit dem obigen für Potsdam direkt ermittelten Wert.
Erdkonstanten.
Dimensionen der Erde nach BesseP).
Halbe große Achse
kleine
Exzentrizität
MittL Krümm.- Radius
= 3 272 077,14 Toisen
6 . 77 397,15 Meter
= 3 261 139,33 Toisen
6356078,96 Meter
Abplattung
= 0,081 696 831
= 6 377 361 Meter
Meridianquadrant
Logarithmus
6,514 823 533 7
6,804 643 463 7
6,513 369 353 9
6,803 189 283 9
I
299,1528
8,912 205 212—10
6,804 641 o
10 000 855,76 Meter
^) Veröffentlichung des KönigL Preuß. Geodätischen Instituts: Lotabweichungen, Heft I,
Berlin 1886, S. ^, sowie Zeitschrift für Verraessungswesen, XVI IL Band (1889), S. 359-
Albrecbt.
14
u
Bestimmungen der absoluten Größe der Schwerkraft
und Erdkonstanten.
Dimensionen der Erde nach Clarke (1880)'),
Halbe große Achse
„ kleine „
Exzentrizität
= 6 378 249,17 Meter
= 6 356 514,99 Meter
Abplattung
= 0,082 483 217
Meridianquadrant
Logarithmus
6,804 701 481 3
6,803 219 075 7
293,4663
8,91636559-^°
10 001 867,67 Meter
Dimensionen der Erde: Annahme von Helmert (1907)2).
Halbe große Achse
„ kleine „
= 6 378 200,00 Meter
= 6 356 818,17 Meter
6,804 698 133 2
6,803 239 789 o
Exzentrizität
Abpattung
= 0,081 813 334
Meridianquadrant
-o.voi — ^ — 1 : 1 n \ \ ^-^ — 1 -o"'i
298,3
8,912 824091 — 10
10 002 066,93 Meter
■'4
i
+0^t/+o!!30 -^o.'20 +orfo o"oo -o.'fo -o'zo -o'Mi^oyo
Bahn des Nordpols der Erdachse 1900,0 bis 1911,0.
Schwerkraft für die geographische Breite tf und die Höhe h über dem Meeresspiegel nach
Helmert^):
m 2 h
g = 9,780 30 (i + 0,005 302 sin^ flp — OjCoo 0C7 sin^ 2 9p) — -^ g
K
Länge des Sekundenpendels für die geographische Breite (f und die Höhe h über dem
Meeresspiegel :
™ 2 h
1 = 0,990 952 (i + 0,005 302 sin^ (f — 0,000 007 sin^ 2 y) — 1
i ^
Diesen Ausdrücken entspricht der Abplattungswert i : 298,3.
Mittlere Dichtigkeit der Erde .... 5,6
Sonnenparallaxe 8,80"
Mittlere Entfernung der Erde von der Sonne, entsprechend den Besselschen Erddimensionen:
149 480 976 km.
Mittlere Geschwindigkeit der Erde in ihrer Bahn pro Sekunde: 29,76 km.
^) Veröffentlichung des Königl. Preuß. Geodätischen Instituts: Lotabweichungen, Heft I, Berlin
1886, S. 87—88.
2) Bericht über die Tätigkeit des /entralbureaus der Internationalen Erdmessung im Jahre 1906,
Berlin 1907, S. 5.
3) Enzyklopädie der mathematischen Wissenschaften, Band 6, i B, Heft 2, Leipzig 1910, S. 95-
Albrecht.
ö
15
Reduktion der Wägungen auf den luftleeren Raum.
Zu dem durch Wägung in Luft gefundenen Gewicht P ist zu addieren:
Hi-l)
wobei bezeichnet:
d das spezifische Gewicht der abgewesenen Substanz,
rfj das spezifische Gewicht der Gewichtsstüclce,
6 die Dichte (Gew. von i ccm in g) der Luft während der Wägung.
Diese ergibt
sich nach Beobachtung i) h des Barometerstandes (zu reduzieren auf c" nach Tab. 12 oder 13), ||
„ „ „ 2) t der Temperatur der Luft im Wagekasten,
„ „ „ 3) e der Tension des Wasserdampfes der Luft. (Bestimmt
mittels des
Augustschen Psychrometers)
, r. , 1 0,001293052 6 — »8«
aus der Formel: 0 — ^ •
i4-c,oo367ot 760
h ■
Den Wert für den ersten Bruch findet] man in Tab. 6, und denjenigen i^für —
-Vse h
760 760
in Tab. 7.
Zur annähernden, für die meisten Zwecke aber genügenden Korrektion kann 6
= 0,0012 ge-
setzt werden, d. h. es liegt 6 zwischen 0,00115 und 0,00125, wenn
bei dem Luftdruck 720 mm 740 mm 760 mm
780 mm 1
die Lufttemperatur beträgt — 5" bis + 18» + 2» bis 26» + 9" bis 34° + 17" bis 42». ||
Die folgende Tabelle enthält unter Annahme von 6 = 0,0012 die Werte von
'(;-<;,)'°~=^
für Körper, deren spezifisches Gewicht d zwischen 0,7 und 22 liegt, und welche entweder mit Gewichten ||
aus Platin- Iridiummischung (90 Gew.-T. Platin, 10 Gew.-T. Iridium, <^i = 21,55)
oder Messing 1
(rf, = 8,4) oder Quarz (c/j = 2,65) abgewesen werden. Die Zahlen für Quarzgewichte sind auch ver- 1|
wendbar für solche aus Aluminium {d^ = 2,56 bis 2,67).
1 Das auf den luftleeren Raum reduzierte Gewicht der Substanz ist sodann:
r+ TB/ 1000.
\ R \ B
d • Platiniridium- Messing-
1^ gewichte gewichte
B
Quarz- oder
Aluminium-
gewichte
1
B B
(l Platiniridium- i Messing-
gewichte ' gewichte
B
Quarz- oder
Alimiinium-
gewichte
0,70 i + 1,66 -f 1,57 -f 1,26
1,4 + 0,80 ^ + 0,71
+ 0,40
0,72 : 1,62 1,52 1,21
1,5 0,75 0,66
0,35 !
l0,74 1,57 1,48
1,17
1,6 0,69 0,61
0,30
0,76 1,53 ; 1,44
1,13
1,7 0,65 0,56
0,25
1 0,78 1,48 , 1,40
1,09
1,8 0,62 0,52
0,21
0,80 1,44 1,36
1.05
1,9 0.58
0,49
0,18
0,82 1,41 1,32
1,01
2,0 0,54
0,46
0,15
0,84 1,38 ' 1,28
0,98
2,2 0,49
0,40
0,09
0,86 1,34 ; 1,25
0,94
2,4 0,44
0,36
0,05
0,88 1,31 1,22
0,91
2,6 0,41
0,32
0,01
0,90 1,28 1,19
0,88
2,8 0,37 ,
0,29
— 0,02
0,92
1,25 1,16
0,85
3,0 0,34
0,26
—0,05
0,94
1,22
1,13
0,82
3,5 0,29
0,20
— 0,11
0.96
1,20
1,10
0,80
4 0,24
0,16
—0,15
0,98
1,17
1,08
0,77
5 0.19
0,10
— 0,21
1,00
1,14 1
1,06
0,75
6 i 0^14
0,06
—0,25
1,02 1,12
1,03
0,72
7 0,12
0,03
—0,28
1,04 1,10
1,01 0,70
8 0,09
0,01
—0,30
1,06 1,08
0,99 ; 0,68
9 0,08
—0,01
—0,32
1,08
1,06
0,97 0,66
10 0,06
— 0,02
—0,33
1,10
1,04
0,95
0,64
12 0,05
—0,04
—0,35
1,15
0,99
0,90
0,59
14 0,03
— 0,06
—0,37
1,20
0,94
0,86
0,55
16 0,02
—0,07
-0,38
1 1,25
0,90
0,82
0,51
18 0,01
—0,08
—0,39
1,30
1 0.87
0,78
0,47
20 0,004
—0,08
—0,39 ;
1,35
' 0,84
0,74
0,44
22 — 0,001
—0,09
—0,40 j
Börostein.
ID
Dichte der atmosphärischen Luft bei 760 mm Quecksilberdruck und
verschiedenen Temperaturen.
Bei o' und 760 mm Quecksilberdruck beträgt die Dichte der trockenen und von Kohlensäure freien
atmosphärischen Luft, bezogen auf Wasser von 4" nach A. Leduc (Ann. chim. phys. (7) 15, a6; 1898), gemessen
in Paris: 0,00129316 (bei **Vioo» Gewichtsteilen Sauerstoff); nach Lord Rayleigh (Proc. Roy. See. 5!5, 147;
1893), umgerechnet für Paris : 0,001 293 27.
Nimmt man hiervon das Mittel mit 0,001 293 2 und berücksichtigt, daß der gleichen Quecksilberhöhe bei
verschiedener Schwerkraft verschiedene Werte des Druckes und der Luftdichte entsprechen, so ergibt sich aus
dem obigen, für Paris (g = 1,000335) göltigen Werte die Dichte der Luft bei o" und 760 mm Quecksilberdruck
unter 45° geographischer Breite und im Meeresniveau (g = i) zu: 0,0012928. Für einen Kohlensäuregehalt von
0,04 Vol.-Proz. beträgt der entsprechende Wert der Dichte 0,001 293 052.
Bei t" und Amm (auf 0" reduziertem) Quecksilberdruck ist die Luftdichte
t 0,001293052 n , I
»* 1+0,003670« 760 1
Die Tabelle enthält Werte von S, ^^ = „°>°°^ 293 "52 berechnet aus einer Tabelle von Broch
h 700 I -f 0,003 670 1
(Trav. et Mem. du Bureau Internat, des Poids et Mes. I. A., p. 55. 1881).
Für t = —25 bis —13".
t
^l, 760 Log-
t ^^76o Log.
t ^t, 760
Log.
0
0,00
7, —10
0
0,00
7, —10
ö 0,00
7, —10
—25,0
14237
I534I
—21,0
14010
14645
—17,0 13791
13959
—24,9
I423I
15324
—20,9
14005
14627
— 16,9| 13786 13942
—24,8
14225
15306
—20,8
13999
14610
—16,8: 13780 13925
—24,7
14220
15288
—20,7
13994
14593
—16,7! 13775
13908
—24,6
I4214
I527I
—20,6
13988
14576
—16,6: 13769
I389I
—24,5
14208
15253
—20,5
13982
14558
—16,5
13764: 13874
—24,4
14202
15236
—20,4
13977
14541
—16,4
13759 13858
—24,3
I4197
I52I8
—20,3
13972
14524
—16,3
13753 I384I
—24,2
I419I
I520I
—20,2
13966
14507
—16,2
13748 13824
—24,1
I4185
I5I83
—20,1
13960
14490
—16,11 13743! 13807
0,00
7, —10
0,00
7, —10
! 0,00 1 7, —10
—24,0
I4I79
15166
—20,0
13955
14472
—16,0: 13737: 13790
—23,9
I4I74
15148
—19,9
13949
14455
— 15,9i 13732I 13773
—23,8
I4I68
15131
—19,8
13944
14438
-15,8: 13726
13756
—23,7
I4I62
15114
19,7
13938
14421
— 15,7i 13721
13739
—23,6
I4I57
15096
—19,6 13933
14404
-15,6 137 16
13722
—23,5
I4I5I
15079
—19,5' 13927I 14386
—15,5; 137 II
13706
—23,4
I4I45
15061
—19,4! 13922I 14369
—15,4! 13705
13688
-23,3
I4I40
15044
—19,3 13916I 14352
—15,3 13700 13671
—23,2
I4I34
15026
—19,2 13911 14335
—15,2 13694I 13654
—23,1
I4I28
15009
—19,1 13905 143 18
-15,1; 13689
13639
0,00
7, —10
0,00 7, — 10
0,00
7. —10
—23,0
I4I23
14992
— 19,0 13900 14301
—15,0 13684
13621
—22,9
I4II7
14974
— 18,9j 13894' 14284
-14,9 13678
13604
—22,8
I4III
14957
-18,8] 13889; 14266
—14,8 13673I 13587
—22,7
I4I06
14939
— 18,7j 138831 14249
—14,7 13668^ 13570
—22,6
I4IOO
14922
—18,61 13878J 14232
—14,6 13663 13553
—32,5
14094
14905
—18,5 1 38721 142 15
—14,5 13657 13536
—22,4
14089
14887
-18,4 13867
14198
—14,4 13652 13520
—22,3
14083
14870
—18,3 13861
14181
—14,3 1 36471 13503
—22,2
14077
14852
—18,2! 138561 14164
—14,2 13641! 13486
—22,1
14072
14835
—18,1
13851! 14147
—14,1: 13636 13469
0,00
7, —10
0,00 ! 7, — 10
i 0,00
7, —10
—22,0
14066
14818
—18,0
13845: 14130
—14,0 13631
13452
—21,9
I406I
14800
—17,9 13840 141 13
—13,9 13626
13436
—21,8
14055
14783
— 17,8| 13834 14095
—13,8 13620
13419
—21,7
14049
14766
—17,7
13829: 14079
-13,7 13615
13402
—21,6
14044
14748
—17,6
138231 14061
—13,6 13610
13385
—21,5
14038
14731
—17,5
13818 14044
—13,5! 13605
13368
—21,4
14033
14714
—17,4
13813! 14027
—13,4: 13599
13352
—21,3
14027
14697
—17,3
13807 14010
-13,3; 13594
13335
—21,2
I402I
14679
—17,2
13802
13993
—13,2: 13589
13318
—21,1
I40I6
14662
-17,1
13796
13976
-13,1 13584
13301
0,00
7, —10
0,00
7, —10
0,00
7, —10
—21,0
I40IO
14645
—17,0
13791
13959
-13,0 13578
13285
Börnstein.
6a
17
r
Dichte der Luft bei 760 mm Quecksilberdruck und
!
verschiedenen
'
Temperal
:uren.
1
(Trockene Luft mit 0,04 Vol.-Proz. Kohlensäure.)
Werte von 6
0,00^.9^052 ^„^^^_
13 bis — i".
i
', >oo j_j_ 0,00367
Ol
!
t 1
^',760
Log.
t \ 760
Log.
t <h
760
Log.
0
0,00
7, —10
° 0,00
7. —10
" 0,00 7.
— 16;
^13,0
13578!
13285
-9,0 13372
12620
—5,0 ]
3172
II 966
h-12,9
13573
13268
-8,9 13367
12604
-^,9 1
3167
II95O
—12,8
13568
13251
—8,8 13362
12587
—4,8 ]
3162
II933
—12,7
13563,
13234
-8,7 13357
12571
-4,7 ]
3157
II917
j— 12,6
i3557i
13218
-8,6 13352
12554
-^,6 1
3152
II9OI
12,5
13552;
132OI
—8,5 13347.
12538
— 4,5 ]
3148
II88;
-12,4
13547:
13184
—8,4 13342
12522
-4,4 ]
3143
II 869
'p-12,3
13542;
13168
-8,3 13337
12505
—4,3 ]
^3138
II852 1
!-12,2
13537
13151
-8,2 13332
12489
-A,2 ]
3133
II836 1
-12,1
13531
13134
-8,1 13326
12472
-4,1 ]
[3128
II820 !
0,00
7, —10
0,00
7, —10
0,(
X) 7
— H
—12,0
13526
13118
—8,0 13322
12456
—4,0
[3123
II804
r-11,9
-11,8
13521
13101
-7,9 133 17
12439
—3,9
[3118
II788
13516
13084
-7,8 13312
12423
—3,8
[3113
II772
^11,7
L-11,6
13511
13068
—7,7 13307
12407
—3,7
[3109
II755
13505
13051
—7,6 13302
12390
—3,6
[3104
II739
—11,5
13500
13034
—7,5 13297
12374
—3,5
[3099
II723
-11,4
13495
13018
— 7,4 n29i
12357
-3,4
[3094
II707
—11,3
13490
13001
—7,3 13286
12341
3,3
[3089
II69I t
—11,2
13485
12984
-7,2 13281
12325
-3,2
[3084
II675 1
-11,1
13480
12968
—7,1 13276
12308
-^,1
[3079'
II659
0,00
7, — 10
0,00
7, —10
0,(
DO .7
—10!
—11,0
13474
12951
—7,0 13271
12292
3,0
f3074
II642
—10,9
13469
12935
—6,9 13266
12276
-2,9
[3070
II 626
—10,8
13464
12918
—6,8 13261
12259
-2,8
13065
II610
—10,7
13459
12901
-6,7 13256
12243
-2,7
[3060
II594
—10,6
13454
1288s
—6,6 13251
12226
-2,6
13055
II578
—10,5
13449
12868
—6,5 13247
12210
-2,5
13050
II 562
—10,4
13444
12852
—6,4 13242
12194
-2,4
13045
II 546
—10,3
13439
12835
-6,3 13237
12178
-2,3
[3041
II 530
—10,2
13433
12819
—6,2 13232
12161
-2,2
13036
II514
—10,1
13428
12802
—6,1 13227
12145
-2,1
13031
II498
0,00
7, —10
0,00
7, —10
0,
30 7
— 10
—10,0
13423
12785
—6,0 13222
12129
-2,0
[3026
II482
— 9,9
13418
12769
—5,9 132 17
12112
-1,9
I302I
II465
^ 9,8
13413
12752
—^,8 13212
12096
-1,8
I30I7
II449
^9,7
13408
12736
—5,7 13207
12080
-1,7
[3012
II433
— 9,6
13403
12719
- — 5,6 13202
12063
-1,6
13007
II417
— 9,5
13398
12703
—5,5 13 197
12047
-1,5
[3002
II4OI
-9,4
13393
12686
—5,4 13 192
12031
-1,4
12997
II385
— 9,3
13387
12670
—5,3 13 187
12015
-1,3
[2993
II369 1
- 9,2
13382
12653
—5,2 13 182
11998
-1,2
[2988
II353
k^9,l
13377
12637
5,1 13 177
11982
-1,1
[2983
II337
0,00
7, —10
0,00
7, —10
0,(
DO 7
— loj
;— 9,0
, 13372
12620
—5,0 13 172
II 966
-1,0
12978
II32I 1
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Börnstein.
18
61.
Dichte der
Luft bei 760 mm
Quecksilberdruck un
id verschiedenen
Temperaturen.
(Trockene Luft mit
0,04 Vol.-Proz. Kohlensäure.)
Werte von ö.
0,001293052
bis 11"
,760 I _[.
0,003 670 1
t
^<,76o
Log.
t df
, 760 Log.
t
^i, 760
Log.
0
0,00
7, —10
'^ 0,00 7, — 10
0
0,00
7, —10
-1,0
12978
II321
3,0
12790 10686
7,0
12607
10060
—0,9
12973
II305
3,1
12785! 10670
7,1
12602
10044
0,8
12969
II289
3,2
12780 10655
7,2
12598
10029
-0,7
12964
II273
3,3
12776 10639
7,3
12593
IOOI3
0,6
12959
II258
3,4
1277I 10623
7,4
12589
09998
0,6
12954
II241
3,5
12767 10607
7,5
12584
09982
-0,4
12950
II225
3,6
12762 10592
7,6
12580
09967
0,3
12945
II 209
3,7
12757 10576
7,7
12575
09951
-0,2
12940
II 193
3,8
[2752 10560
7,8
12571
09936
-0,1
12935
III78
3,9
[2748 10544
7,9
12566
09920
0,00
7, —10
'0,(
30 7, — 10
0,00
7, —10
0,0
I293I
II 162
4,0
[2743 10529
8,0
12562
09905
0,1
12926
II 146
4,1
[2739 IO513
8,1
12557
09889
0,2
I292I
11130
4,2
[2734 10497
8,2
12553
09874
0,3
I29I6
11114
4,3
[2730 10482
8,3
12548
09858
0,4
I29I2
11098
4,4
[2725 10466
8,4
12544
09843
0,5
12907
11082
4,5
[2720 10450
8,5
12539
09828
0,6
12902
11066
4,6
[2716 10435
8,6
12535
09812
0,7
12897
11050
4,7 ,
[27II IO419
8,7
12530
09797
0,8
12893
11034
4,8 :
[2707 10403
8,8
12526
09781
0,9
12888
11018
4,9
[2702 10388
8,9
12522
09766
0,00
7, —10
!0,(
30 7, —10
0,0
7, —10
1,0
12883
11003
5,0 j ]
[2698 10372
9,0
12517
09750
1,1
12879
10987
5,1 i ]
[2693; 10356
9,1
12513
09735
1,2
12874
10971
5,2 i ]
[2688 10341
9,2
12508
09719
1,3
12869
10955
5,3 ]
[2684 10325
9,3
12504
09704
1,4
12864
10939
5,4 : ]
[2679 10309
9,4
12499
09689
1,6
12860
10923
5,5 ]
[2675 10294
9,6
12495
09673
1,6
12855
10907
5,6 ]
[2670 10278
9,6
12490
09658
1,7
12850
10891
6,7 ]
2666 10262
9,7
12486
09642
1,8
12846
10876
5,8 . ]
[2661 10247
9,8 ,
12482
09627
1,9
I284I
10860
5,9 ]
2656 10231
9,9 I
12477
09612
0,00
7, —10
0,(
30 7, — 10
0,00
7, —10
2,0
12836
10844
6,0 ]
[2652 IO216
10,0 1
12473
09596
2,1
12832
10828
6,1 ]
2647 10200
10,1
12468
09581
2,2
12827
10812
6,2 ]
2643 IOI84
10,2 i
12464
09566
2,3
12822
10797
6,3 ]
2638 IOI69
10,3 :
12460
09550
2,4
I28I8
10781'
6,4 ]
2634 IOI53
10,4
12455
09535
2,6
I28I3
10765
6,5 ]
2629 IOI38
10,5
12451;
09519
2,6
12808
10749
6,6 ]
2625 IOI22
10,6 i
12446'
09504 *
2,7
12804
10733
6,7 ]
2620 IOIO7
10,7
12442!
09489
2,8
12799
10718
6,8 ]
26i6| 10091
10,8 !
124381
09473
2,9
12794
10702
6,9 ]
261 li 10076
10,9 1
12433I
09458 J
0,00
7, —10
0,(
)o 7, —10
•
0,00 ;
7, — i^
3,0
12790
10686
7,0 i 1
2607! 10060
11,0
124291
09443
Börnstein.
6
19
1 1
Dichte der Luft bei 760 mm Quecksilberdruck und verschiedenen i
Temperaturen.
(Trockene Luft mit 0,04 Vol.-Proz. Kohlensäure.)
Werte von e
h, 760 —
0,001293052 ^^^_^^
I + 0,003 670 1
bis 23*.
t
^t, 760 Log.
t
^t, 760 Log.
t
^^760 Log.
0
0,00 7, — 10
0
0,00 7, — 10
0
7,
7, —101
11.0
1 24291 09443
15,0
12256 08834
19,0
12088
08234
11.1
12424 09428
15.1
12252 08819
19,1
12084! 08219
11,2
12420 09412
15,2
12247
. 08804
19.2
12079 08204
11,3
I2416 09397
15,3
12243
08789
19,3
12075 08190
11,4
I24II 09382
15,4
12239
08774
19,4
12071t 08175
11,5
12407 09366
15,6
12235
08759
19,5
120671 08160
11.6
12403 09351
15,6
12230
08744
19,6
12063' 08145
11.7
12398 09336
15,7
12226
08729
19,7
12059 08130
11.8
12394 09320
15,8
12222
08714
19,8
12055 08115
11,9
12390 09305
15,9
I2218
08699
19,9
12050; 08100
i
0,00 7, — 10
0,00
7, —10
0,00 7, — 10
12,0
12385 09290
16,0
I2213
08683
20,0
12046 08085
12,1
12381 09275
16,1
12209
08668
20,1
12042 08071
12,2
12376 09259
16,2
12205
08653
20,2
12038! 08056
12,3
12371 09244
16,3
I220I
08638
20,3
120341 08041
12,4
12368 09229
16,4
12 196
08623
20,4
12030 08026
12,5
12363 09214
16,5
12192
08608
20,5
12026; 0801 1
12,6
12359 09198
16,6
12188
08593
20,6
12022: 07996
12.7
12355 09183
16,7
I2184
08S78
20,7
120181 07982
12,8
12350 09168
16,8
I2180
08563
20,8
12013I 07967
12,9
12346, 09153
16,9
I2175
08548
20,9
i2009i 07952
0,00 i 7, — 10
0,00
7, —10
0,00 1 7, — 10
13,0
12342 09137
17,0
I2I7I
08523
21,0
12005' 07937
13,1
12337 09122
17,1
I2I67
08518
21,1
12001; 07922
13.2
12333 09107
17,2
I2I63
08503
21,2
11997J 07908
13.3
12329 09092
17,3
I2I59
08488
21,3
ii993i 07893
13.4
12324 09077
17,4
I2I54
08473
21,4
11989: 07878
13,5
12320 09061
17,5
I2I50
08458
21,5
119851 07863
13,6
123 16 09046
17,6
I2I46
08443
21,6
II 981 07849
13,7
12312 09031
17,7
12 142
08428
21,7
11977, 07834
13,8
12307: 09016
17,8
I2138
07413
21,8
11973
07819
13,9
12303, 09001
17,9
I2133
08398
21,9
II 969
07804
0,00 , 7, — 10
0,00
7, —10
0,00
7, — io|
14,0
122991 08986
18,0
I2129
08383
22,0
11965
07789
14,1
12294 08970
18,1
I2125
08368
22,1
11960
07775
14,2
12290 08955
18,2
I2I2I
08354
22,2
11956
07760
14.3
12286 08940
18,3
I2II7
08339
22,3
11952
07745
14,4
i228r 08925
18,4
I2II3
08324
22,4
11948
07731
14.5
12277; 08910
18,5
I2IO8
08309
22,6
11944
07716
14,6
12273: 08895
18,6
12 104 08294
22,6
11940
07701
14,7
12269; 08880
18,7
I2IOO; 08279
22,7
11936
07686
14,8
12264 08865
18,8
12096
08264
22,8
11932
07672
14,9
12260 08849
18,9
12092
08249
22,9
11928
07657
0,00 1 7, — 10
0,00
7, —10
0,00
7, — io|
15,0
12256' 08834
19,0
12088
08234
23,0
11924
07642
Börosteio.
20
6d
Dichte der Luft bei 760 mm Quecksilberdruck un
d verschiedenen
Temperaturen.
(Trockene Luft mit 0,04 Vol.-Proz. Kohlensäure.)
Werte von
^', 760 "
0,000293052
3 bis 35
0^
- , , , IUI l — ^
I + 0,003 670 1
t
^t, 760 Log.
t
^t, 760
Log.
t
'^/,76o ; Log.
0
0,00 .7, — 10
0
0,00 7, — 10
0
0,00
7, —IQ
23,0
II924 07642
27,0
11765 07058
31,0
II6IO
06482
23,1
II920! 07628
27,1
II 761 07044
31,1
II 606 06468
23,2
II9I6 07613
27,2
11757: 07029
31,2
II602 06453
23,3
II9I2 07598
27,3
11753 07014
31,3
II 598 06439
23,4
II908: 07584
27,4
11749 07000
31,4
II 594 06425
23,5
II904 07569
27,5
II 745 06986
31,5
II 591 0641 1
23,6
II900: 07554
27,6
II 741 06971
31,6
11587; 06396
23,7
II896: 07539
27,7
11737 06957
31,7
11583; 06382
23,8
II892I 07525
27,8
11733, 06942
31,8
11579 06368
23,9
II888I 07510
27,9
11730 06928
31,9
II575: 06353
0,00 i 7, —10
0,00 7, — 10
0,00 i 7, — 10
24,0
II 884! 07496
28,0
11726 06914
32,0
II572' 06339
24,1
11880I 07481
28,1
11722 06899
32,1
11568 06325
24,2
II 876
07466
28,2
11718J 06885
32,2
II 564 063 II
24,3
II 872
07452
28,3
11714I 06870
32,3
II 560 06296
24,4
11868
07437
28,4
11710 06856
32,4
II 556 06282
24,5
118641 07422
28,5
11706 06841
32,5
11553
06268
24,6
II860! 07408
28,6
11702 06827
32,6
II 549
06254
24,7
II856 07393
28,7
II 698 06812
32,7
11545
06239
24,8
II852 07378
28,8
II 694 06798
32,8
11541
06225
24,9
II 848
07364
28,9
II 691 06784
32,9
11537
062 II
0,00
7, —10
0,00 1 7, —10
0,00
7, —10
25,0
II 844
07349
29,0
116871 06769
33,0
11534
06197
25,1
II 840
07335
29,1
11683 06755
33,1
11530
06183
25,2
II836
07320
29,2
II 679 06740
33,2
11526
06168
25,3
118321 07306
29,3
11675 06726
33,3
11522
06154
25,4
II828: 07291
29,4
11671 06712
33,4
11519
06140
25,5
II824 07276
29,5
11667! 06697
33,5
11515
06126
25,6
II820: 07262
29,6
11663' 06683
33,6
11511
06112
25,7
II8I6 07247
29,7
II 660 06668
33,7
II 507
06097
25,8
II8I2
07233
29,8
11656, 06654
33,8
II 504
06083
25,9
II 808
07218
29,9
11652
06640
33,9
II 500
06069
0,00
7, —10
0,00
7, —10
0,00
7, —10
26,0
II 804
07204
30,0
11648
06625
34,0
11496
06055
26,1
II 800
07189
30,1
II 644
0661 1
34,1
11492
06041
26,2
II796
07174
30,2
II 640 06597
34,2
11489
06027
26,3
II792
07160
30,3
11637I 06582
34,3
11485
06012
26,4
II788
07145
30,4
11633
06568
34,4
11481
05998
26,5
II784
07131
30,5
II 629
06554
34,5
11477
05984
26,6
II 780
07116
30,6
11625
06539
34,6
11474
05970
26,7
II777 07102
30,7
11621! 06525
34,7
11470
05956
26,8
II773J 07087
30,8
11617 06511
34,8
11466
05942
26,9
11769 07073
30,9
11614 06496
34,9
11462
05927
00,0
7, —10
0,00 7, — 10
0,00 !
7, —10
27,0
11765
07058
31,0
11610, 06482
35,0
II459:
05913
Börnsteia.
6
21
Dichte der Luft bei 760 mm Quecksilberdruck un
1
i
d verschiedenen
Temperaturen.
■■
(Trockene Luft mit 0,04 Vol.-Proz. Kohlensäure.)
Werte von
^t, 760 =
0,001 29^ 052 , . . »
= -1 ^-^, für < = 90 bis 210».
I + 0,003 670 1
t
^t, 760 Log.
t
<^<,76o 1 Log.
t
■ 1 1
^<, 760 Log.
0
0,000 6, — 10
0
0,000 1 6, — 10
0
0,000 6, — 10'
90
97301 98767
130
87540 94221
170
79626: 90106
91
96933 98647
131
87323 941 13
171
79447 90008
92
96667 98528
132
87107 94005
172
79268 89910
93
96402 98409
133
86892 93898
173
79090 89812
94
96139, 98290
134
866781 93791
174
78913 89715
95
95878 98172
135
86466; 93684
175
78737 89618
96
95617 98054
136
86254 93578
176
78561 89521
97
95359 97936
137
86043 93472
177
78386 89424
98
95101 97819
138
85834 93366
178
78212 89327
99
94845 97702
139
85625 93260
179
78039 89231
0,000 6, — 10
0,000 i 6, — 10
0,000 6, — lOj
100
94590 97585
140
85418 93155
180
77867 89135
101
94337 97468
141
852 II 93050
181
77695 89039
102
94085 97352
142
85005 92945
182
77524: 88944
103
93835: 97236
143
84801 92840
183
77354 88848
104
93585 97121
144
84597 92736
184
77184 88753
105
933381 97006
145
84375 92621
185
77016 88658
106
93091' 96891
146
84193 92528
186
76848 88563
107
92846 96776
147
83992 92424
187
76680 88468
108
92602 96662
148
83792 92321
188
76514 88374
109
92359 96548
149
83594: 92217
189
76348 88280
0,000 6, — 10
0,000 6, —10
0,000
6, — lO;
110
921 17 96434
150
83396 92 114
190
76183
88186
111
91877 96321
151
83199' 92012
191
76018
88092
112
91638 96208
152
83003 91909
192
75855
87998
113
91400 96095
153
82808 91807
193
75692
87905
114
91 164 95982
154
82614 91705
194
75530
87812
115
90929 95870
155
82420 91603
195
75368
87719
; 116
90695 95758
156
82228
91502
196
75207
87626
117
90462 95647
157
82037
91401
197
75047
87533
118
90230 95535
158
81846
91300
198
74887
87441
119
90000 95424
159
81656
91199
199
74729
87349
i
0,000 6, — 10
0,000
6, — 10
0,000
6, — 10
120
89770 95313
160
81467
91098
200
74570
87257
121
89542 95203
161
81280
90998
201
74413
87165
122
89315 95093
162
81092
90898
202
74256
87073
123
89089 94983
163
80906
90798
203
74100
86982
124
88865 94873
164
80721
90699
204
73944
86891
125
88641 94764
165
80536
90599
205
73790
86800
I 126
88419 94654
166
80353
90500
206
73635
86709
127
88197 94546
167
80170
90401
207
73482
86618
128
87977 94437
168
79988
90302
208
73329
86528
129
87758; 94329
169
79807
90204
209
73177
86437
0,000 6, — 10
0,000
6, — 10
0,000
6, -IG\
130
87540 94221
170
79626. 90106
210
73025
86347 !
1
Börasteia.
22
Reduktion eines Gasvolumen auf 0" und 760
mm Quecksilberdruck.
Ist V das Volumen und d die Dichte eines
(idealen) Gases bei t° und h mm Quecksilberdruck, so ist bei 1
TT- 1
r\0 iiriH ^A/~v »-vifvi r^iia/*lrci1KavH»^
uck (aui
f\" l*AHl1'7lAt^\ Hoc A/i^lllf*'*^»'* • '/
V n
o unc
X /\J\J llliil V^UbV^XWOIllu'V.'AUl
<-> icUUiClciT/ Qoo VOIU"
lltll. TQ
I + 0,003 670 1 760'
und die
; Dichte
dg^ d {i -\- 0,003 670 i)
760
T"
Diese Tabelle «
mthält Werte von — für ä = i
760
bis 120
mm.
h
h
1 /( h
h
h
fl
Log -
/*
1 . Log --
h
Log
760
^ 760
1 760 ^ 760
760
^ 760
mm
0,
8, —10
mm
0, 1 9, —10
mm
0,
7, —10
40
05263
72125
80
10526; 02228
1
00132
11919
41
05395! 73197
81
10658 02767
2
00263
42022
42
05526: 74244
82
10789: 03300
3
00395
59631
43
05658; 75265
83
IO92I 03826
4
00526
72125
44
05789 76264
• 84
IIO53 04347
5
00658
81816
45
05921 77240
85
II 184 04861
6
00789
89734
46
06053: 78194
86
II316 05368
7
00921
96428
47
06184
79128
87
II447 05871
8
01053
8,02228
48
06316
80043
88
II579 06367
9
OII84
07343
49
06447
80938
89
11711 06858
0,
8, —10
0,
8, -10
0, ! 9, —10
10
OI3I6
11919
50
06579
81816
90
II 842: 07343
11
01447
16058
51
067 II
82676
91
11974; 07823
12
01579
19837
52
06842
83519
92
12105I 08297
13
0I7II
23313
53
06974
84346
93
12237 08767
14
01842
26531
54
07105
85158
94
12368 09231
15
01974
29528
55
07237
85955
95
1250O: 09691
16
02105
32331
56
07368
86737
96
12632
IOI46
17
12237
34964
57
07500
87506
97
12763
10596
18 .
02368
37446
58
07632
88261
98
12895
IIO4I
19
02500
39794
59
07763
89004
99
13026
II482
0,
8, —10
0,
8, —10
0,
9, —10
20
02632
42022
60
07895
89734
100
13158
11919
21
02763
44141
61
08026
90452
101
13289
12351
22
02895
46161
62
08158
91158
102
13421
12779
23
03026
48091
63
08289
91853
103
13553
13202
24
03158
49940
64
08421
92537
104
13684
13622
25
03289
51713
65
08553
93210
105
13816
14038
26
03421
53416
66
08684
93873
106
13947
14449
27
03553
55055
67
08816
94526
107
14079
14857
28
03684
56634
68
08947
95170
108
14211
15261
29
03816
58158
69
09079
95804
109
14342
15661
0,
8, —10
0,
8, —10
0,
9, —10
30
03947
59631
70
092 II
96428
110
14474
16058
31
04079
61055
71
09342
97044
111
14605
16451
32
042 II
62434
72
09474
97652
112
14737
16840
33
04342
63770
73
09605
98251
113
14868
17226
34
04474
65067
74
09737
98842
114
15000
17609
35
04605
66325
75
09868
99425
115
15132
17988
36
04737
67549
76
lOOOO
9,00000
116
15263
18364
37
04868
68739
77
IOI32
00568
117
15395
18737
38
05000
69897
78
10263
01128
118
15526
19107
39
05132
71025
79
10395
01681
119
15658
19473
0,
8, —10
0,
9, —10
0,
9, —10
40
05263
72125
80
10526
02228
120
15789
19837
Börnsteio.
23
Reduktion eines Gasvolumen auf 0" und 760 mm Quecksilberdruck.
Werte von — - für Ä = 120 bis 240 mm.
760
h
760
Log
760
h
h
760
Log
r6o
h
760
Log
760
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
o,
15789
15921
16053
16184
16316
16447
16579
16711
16842
16974
'17105;
17237
17368
17500
17632
17763
17895
18026
18158
18289
18421
18553
18684
18816
18947
19079
19211
19342
19474
19605
19737
19868
20000
20132
20263
20395
20526
20658
20789
20921
'21053
10
o.
9, —10
19837
20197
20555
20909
21261
21611
21956
22299
22640
22978
9, —
23313
23646
23976
24304
24629
24952
25273
25591
25907
26220
9, —10
26531
26841
27147
27452
27755
28055
28354
28650
28945
29237
9,
29528
29816
30103
30388
30671
30952
31231
31509
31784
32058
9, —10
32331
10
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
1%
197
198
199
o,
21053
21 184
21316
21447
21579
21711
21842
21974
22105
22237
I
22368
22500
22632
22763
22895
23026J
23158
23289
23421
23553
o,
-10
o.
23684
23816,
23947
24079
2421 1
24342
24474
24605
24737
24868
25000
25132
25263
25395
25526
25658
25789
25921
26053
26184
o.
200 26316
9, —10
32331
32601
32870
33^37
33403
33667
33929
34190
34450
34707
9. — 10
34964
35218
35471
35723
35974
36222
36740
36716
36961
37204
9,
37446
37686
37926
38164
38400
38636
38870
39128
39334
39565
9, —10
39794
40022
40249
40474
40699
40922
41144
41365
41585
41804
9. — 10
42022
mm O,
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
26316
26447;
26579.
26710
26842
26974
27105
27237
27368,
27500
27632
27763
27895
28026
28158'
28289
28421'
28553
28684
28816,
9,
— 10
o,
28947
29079
2921 1
29342-
29474
29605
29737
29868
30000
30132
30263
30395
30526
30658;
30789.
30921!
31053;
31184)
3I3I6:
31447
o,
240 , 31579
42022
42238
42454
42668
42882
43094
43305
43516
43725
43933
9, — 1(
44141
44347
44552
44757
44960
45162
45364
45565
45764
45963
9, — loi
46161
46358
46554
46749
46943
47137
47329
47521
47712
47902
9, — loi
48091
48280
48467
48654
48840
49025
49210
49393
49576
49758
9, — loj
49940
Börasteio.
24
7b
Reduktion eines Gasvolumen auf 0" und 760 mm Quecksilberdruck.
Werte von ^ für h = 240 bis 360 mm.
760
h
760
Log
760
h
760
Log
760
h
760
Log
760
mm
0,
240
31579
241
31711
242
31842
243
31974
244
32105
246
32237
246
32368
247
32500
248
32632
249
32763
0,
260
261
32895
33026
262 I 33158
263 i 33289
264
266
266
267
268
269
260
261
262
263
264
266
266
267
268
269
270
271
272
273
274
276
276
277
278
279
o.
33421
33553
33684
33816
33947:
34079
'3421 1'
34342
34474
34605
34737!
34868^
3500QI
35132'
352631
353951
'35526:
356581
35789!
35921'
36053^
36184
36316
36447
36579
36711
280 36842;
9, —10
49940
50120
50300
50479
50658
50835
51012
51188
51364
51539
9, —10
51713
51886
52059
52231
52402
52573
52743
52912
53081
53249
9, —10
53416
53583
53749
53914
54079
54243
54407
54570
54732
54894
9, —10
55055
55216
55376
55535
55694
55852
56010
56167
56323
56479
9, —10
56634
mm 0
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
306
306
307
308
309
310
311
312
313
314
316
316
317
318
319
0,
0,
36842
36974
37105
37237
37368
37500
3763^
37763
37895
38026
'38158
38289
38421
38553
38684
38816
38947
39079
392 II
39342
'39474:
39605!
39737:
39868:
40000
40132
40263!
40395I
40526!
40658!
0,
707891
4092 1 1
410531
411841
41315
41447!
41579I
41711!
41842!
41974!
0,
320 42io5i
9, —10
56634
56789
56944
! 57097
57250
57403
57555
57707
57858
58088
9, —10
58158
58308
58457
58605
58753
58901
59048
59194
59340
59486
9, —10
59631
59775
59919
60063
60206
60349
60491
60632
60774
60914
9, —10
61055
61195
61334
61473
61611
61750
61887
62025
62161
62298
9, —10
62434
mm O,
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
369
42105
42237
42368
42500
42632
42763!
42895:
430261
43158:
43289I
>' I
43421
43553
43684
43816
43947
44079
442 II
44342
44474
44605
0.
44737
44868
45000
45132
45263
45395
45526
45658
45789
45921
o,
46053
46184
46316
46447
46579
4671 1
46842
46974
47105
47237
360 47368
9, — lol
62434
62569
62704
62839
62973
63107
63240
63373
63506
63638
9, — iq
63770
63901
64032
64163
64293
64423
64553
64682
64810
64939
9, —101
65067
65194
65321
56448
65574
65701
65826
65952
66077
66201
9, — iq
66325
66449
66S73
66696
66819
66941
67064
67185
67307
67428
9, — loi
67549
Börnsteia.
7c
25
Reduktion eines Gasvolumen auf 0" und 760 mm Quecksilberdruck.
Werte von --- für h = 360 bis 480 mm.
760
h
760
Log
760
760
Log
760
h
760
L(^
760
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
o,
9,
-10
360
47368
361
47500
362
47632
363
47763
364
47895
365
48026
366
48158
367
48289
368
48421
369
48553
o,
o.
48684
48816
48947
49079
492 II
49342
49474
49605
49737
49868
50000
50132
50263
50395
50526
50658
50789
50921
51053
51184;
'51316
51447
51579
51711
51842
51974
52105
52237
52368
52500
0,
400 ! 52632;
67549
6766g
67790
67909
68029
68148
68267
68385
68503
68621
9, —10
68739
68856
68973
69090
69206
69322
69437
69553
69668
69783
9, —10
69897
7001 1
70125
70239
70352
70465
70577
70690
70802
70914
9, —10
71025
71136
71247
71358
71468
71578
71688
71798
71907
72016
9, —10
72125
mm O,
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
0,
0,
52632
52763
52895
53026
53158
53289
53421
53553
53684
53816
'53947'
54079
542 II
54342
54474
54605
54737
54868
55000
55132!
'55263
55395
55526;
55658
55789
55921
56053
56184
56316
56447'
'56579
5671 1
56842
56974
57105
57237
57368
57500
57632
57763
440 57895
9, —10
72125
72341
72449
72557
72664
72771
72878
72985
73091
9, —10
73197
73303
73408
73514
73619
73723
73828
73932
74036
74140
9, —10
74244
74347
74450
74553
74655
74758
74860
74961
75063
75164
9, —10
75265
75366
75467
75567
75668
75768
75867
75967
76066
76165
9, —10
76264
mm Oj
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
9, -
57895 76264
58026 76362
58158 76461
58289 76559
58421: 76657
58553 76755
58684 76852
58816 76949
58947 77046
59079
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
77143
o, 19, — io(
592 II! 77240
59342 77336
59474 77432
59605 77528
59737 77624
59868 77720
60000 77815
60132 77910
60263 78005
60395 78100
o, 9, — lö
60526 78194
60658 78289
60789: 78383
60921 78477
61053 78570
61184I 78664
61316' 78757
61447' 78850
6i579| 78943
61711 79036
o, 1 9, — iq
6I842I 79128
61974; 79221
62105: 79313
62237; 79405
623681 79496
62500 79588
62632 79679
6276s 79770
62895 79861
63026! 79952
o, j 9, —I
631 581 80043
Börnsteio.
26
7d
Reduktion eines Gasvolumen auf 0° und 760
mm Quecksilberdruck.
Werte von
für h = 480 bis 600
760
mm.
h
h
h
Log -
h
h
Log— r-
h
A
Log"> -
760
^760
760
^ 760
760
* 760
mm
0,
9, —10
mm
0,
9, —10
mm
0,
9, —10
480
63158
80043
520
68421
83519
560
73684
86737
481
63289
80133
521
685531 83602
561
73816
86815
482
63421
80223
522
68684! 83686
562
73947
86892
483
63553
80313
523
688161 83769
563
74079
86969
484
63684
80403
524
689471 83852
564
742 II
87047
485
63816
80493
525
69079I 83935 .
565
74342
87123
486
63947
80582
526
692 II 84017
566
74474
87200
487
64079
80672
527
69342 84100
567
74605
87277
488
642 II
80761
528
69474! 84182
568
7A717
87353
489
64342
80850
529
69605 84264
569
74868
87430
0,
9, —10
0, 9, —10
0,
9, —10
490
64474
80938
530
697371 84346
570
75000
87506
491
64605
81027
531
69868, 84428
571
75132
87582
492
64737
81115
532
70000 84510
572
75263
87658
493
64868
81203
533
70132
84591
573
75395
87734
494
65000
81291
534
70263
84673
574
75526
87810
495
65132
81379
535
70395
84754
575
75658
87885
496
65263
81467
536
70526
84835
576
75789
87961
497
65395
81554
537
70658
84916
577
75921
88036
498
65526
81642
538
70789
84997
578
76053
88111
499
65658
81729
539
70921
85076
579
76184
88186
0,
9, —10
0,
9, —10
0,
9, —10
500
65789
81816
540
71053
85158
580
76316
88261
501
65921
81902
541
71184
85238
581
76447
88336
502
66053
81989
542
71316
85319
582
76579
8841 1
503
66184
82075
543
71447
85399
543
767 II
88486
504
66316
82162
544
71579
85479
584
76842
88560
505
66447
82248
545
71711
85558
585
76974
88634
506
66579
82334
546
71842
85638
586
77105
88708
507
667 II
82419
547
71974
85717
587
77^37
88782
508
66842
82505
548
72105
85797
588
7756S
88856
509
66974
82590
549
72237
85876
589
775001 88930
0,
9, —10
0,
9, —10
0, ' 9, — iq
510
67105
82676
550
72368
85955
590
776321 89004
511
67237
82761
551
72500
86034
591
777631 89077
512
67368
82846
552
72632
86113
592
778951 89151
513
67500
82930
553
72763
86191
593
78026 89224
514
67632
83015
554
72895
86270
594
78158' 89297
516
6776z
83099
555
73026
86348
595
78289) 89370
516
67895
83184
556
73158
86426
596
78421 89443
517
68026
83268
557
73289
86504
597
78553
89516
518
68158
83352
558
73421
86582
598
78684
89589
519
68289
83435
559
73553
86600
599
78816
89661
0,
9, —10
0,
9, —10
0,
9, — 1<^
520
68421
83519
560
73684
^^7Z7
600
78947
89734
Börnsteia.
27
Reduktion eines Gasvolumen auf 0" und 760
mm Quecksilberdruck.
Werte von
—— für h = 600 bis 720
760
mm.
//
h \ , h
i Log — r-
h
h
J-Og— r-
/«
A
Log'
760 ^760
760
^760
760
^760
mm
0, 9, —10
mm
0, 9, —10
mm
0, i 9, — lo;
600
78947^ 89734
640
8421 1 92537
680
89474! 95170
601
79079 89806
641
84342 92604
681
89605! 95233
602
7921 1' 89878
642
84474 92672
682
89737 95297
603
79342 89950
643
84605 92740
683
89868 95361
604
79474 90022
644
84737 92807
684
90000
95424
605
. 79605 90094
645
84868 92875
685
90132
95488
606
79737' 90166
646
85000 92942
686
90263
95551
607
79868 90238
647
85132 93009
687
90395
95614
608
80000 ; 90309
648
85263 93076
688
90526
95677
609
80132 90380
649
85395 93143
689
90658
95741
0, 1 9, —10
0, , 9, —10
0,
9, —10
610
802631 90452
650
85526, 93210
690
90789
95804
611
80395 90523
651
85658 93277
691
90921
95866
612
80526 90594
652
85790 93343
692
91053
95929
613
80658 90665
653
85921 93410
693
; 91184
95992
614
80789 90735
654
86053 93476
694
91316
96055
615
8092 1 90906
655
86i84i 93543
695
! 91447
961 17
616
81053, 90877
656
8631 61 93609
696
; 91579
96180
617
81 184 90947
657
86447 93675
697
, 9I7II
96242
618
8I3I6 9IOI7
658
86579 93741
698
91842
96304
619
8i447| 91088
659
8671 1; 93807
699
! 91974
96366
0, ; 9, —10
0, 1 9, —10
' 0,
9, — id
620
81579! 91158
660
868421 93873
700
1 92105
96428
621
81711 91228
661
86974; 93939
701
' 92237
96490
622
81842 91298
662
87105' 94004
702
i 92368
96552
623
81974. 91367
663
87237 94070
703
92500
96614
624
82105; 91437
664
87368 94135
704
1 92632
96676
625
822371 91507
665
87500 94201
705
, 92763
96738
626 1
82368, 91576
666
87632, 94266
706
92895
96799
627
82500 91645
667
87763
94331
707
93026
96861
628
. 82632 91715
668
87895
94396
708
93158
96922
629
827631 91784
669
88026
94461
709
93289
96983
0, i 9, —10
0,
9, —10
0,
9, —10
630
82895! 91853
670
88158
94526
710
93421
97044
631
83026 91922
671
88289 94591
711
93553
97106
632
83158 91990
672
88421; 94656
712
93684
97167
633
83289 92059
673
88553! 94720
713
93816
97228
634
83421 92128
674
88684I 94785
714
93947
97288
635
83553' 92196
675
88816 94849
715
94079
97349
636
83684 92264
676
88947 94913
716
942 II
97410
637
83816 92333
677
89079! 94978
717
94342
97471
638
83947: 92401
678
892 II 95042
718
94474|
97531
639
84079 92469
679
89342
95106
719
94605
97592
0, • 9, —10
0,
9, —10
0,
9, — lOi
640
8421 1 92537
680
89474
95170
720
94737
97652
Börastein.
28
7f
Reduktion eines Gasvolumen auf 0" und 760
mm Quecksilberdruck.
Werte von
- für h = 720 bis 840
mm.
h
h 1 A
760 * 760
/*
76Ö : ^«^60
/*
! Ä : , Ä
! 760 ! ^°S6o
mm
0, 9, —10
mm
I, 0,
mm
i>
0,
720
94737, 97652
760
00000 00000
800
1 05263
02228
721
94868 97712
761
00132^ 00057
801
05395
02282
722
950001 97772
762
00263 001 14 .
802
05526
02336
723
95132 97832
763
00395 00171
803
05658
02390
724
952631 97892
764
00526 00228
804
05789
02444 j
726
953941 97952
765
00658 00285
805
05921
05498
726
95526 98012
766
00789 00342
806
06053
02552
727
95658 98072
767
0092 1: 00398
807
06184
02606 •
728
95789! 98132
768
OI053I 00455
808
06316
02660
729
95921' 98191
769
01184! 005 II
809
06447
02713
0, 9, —10
I, 0,
I,
0,
730
96053; 98251
770
OI3I6
00568
810
06579
02767
731
96184
98310
771
01447
00624
811
067 II
02821
732
96316
98370
772
01579
00680
812
06842
02874
733
96447
98429
773
OI7IO
00737
813
06974
02928
734
96579
98488
774
01842
00793
814
07105
02981
736
96710
98547
775
01974
00849
815
07237
03034
736
96842
98606
776
02105
00905
816
07368
03088
737
96974
98665
777
02237
00961
817
07500
03141
738
97105
98724
778
02368
OIOI7
818
07632
03194
739
97237
98783
779
02500
01072
819
07763
03247
0,
9, —IG
I,
0,
I,
0,
740
97368
98842
780
02632
OII28
820
07895
03300
741
97500
98900
781
02763
Ol 184
821
08026
03353
742
97632
98959
782
02895
01239
822
08158
03406
743 :
97763
99018
783
03026
01295
823
08289
03459
744
97895
99076
784
03158
01350
824
08421
03511
746
98026
99134
785
03289
01406
826
08553
03564
746
98158
99193
786
03421
OI46I
826
08684
03617
747 !
98289
99251
787
03553
OI5I6
827
08816
03669
748 i
98421
99309
788
03684
OI57I
828
08947
03722
749
98553
99367
789
03816
01626
829
09079
03774
0,
9, —10
I,
0,
I,
0,
760 i
98684
99425
790
03947
OI68I
830
092 II
03826
761 1
98816
99483
791
04079
01736
831
09342)
03879
762
98947
99540
792
042 II
OI79I
832
09471
03931
753
99079
99598
793
04342
01846
833
09605
03983
764
992 II
99656
794
04474
OI90I
834
09737
04035 1
765
99342
99713
795
04605
01955
836
09868:
04087
766
99474
99771
796
04737
02010
836
lOOOO
04139 !
767 1
99605
99828
797
04868
02064
837 '
IOI32
04191
768 i
99737
99886
798
05000
02II9
838
10263
04243
769
99868
99943
799
05132
02173
839
10395!
04295
I,
0,
I,
0,
I,
0,
760
00000
00000
800
05263;
02228
840
105261
04347
Börnstein.
8
29
1
Reduktion eines Gasvolumen auf 0
' und 760 mm Quecksilberdruck.
i Ist y das Volumen und d die Dichte eines (idealen) Gases bei '° und ä mm Quecksilberdruck, so ist i
bei o" und 760 mm Quecksilberdruck (auf o» reduziert) das Volumen: Tq
»
*
I -f- 0,003 ^70 * 760' II
und die Dichte: d^ = d {
760
I + 0,0036700 ^.
Diese Tabelle enthält Werte von i +
0,003 670 1 für < = —
2 bis lo'.
t I-f-0,003670«
Lok ' "-
^1+0,003670«
t
1+0,003670!
Log ' -
* 1+0,003670»
t
1+0,003 670»
Loe
^*i +0,003670*1
« 0,
10, — 10
0
I,
9, —10
0
I,
9, —10
—2,0 99266
00320
2,0
00734
99682
6,0
02202
99054
!— 1,9 99303
00304
2,1
00771
99667
6,1
02239
99038
—1,8 99339
00288
2,2
00807
99651
6,2
02275
99023
—1,7 99376
00272
2,3
00844
99635
6,3
02312
99007
—1,6 99413
00256
2,4
00881
99619
6,4
02349
98992
i— 1,5 99450
00240
2,5
00918
99603
6,5
02386
98976
—1,4 99486
00224
2,6
00954
99588
6,6
02422
98961
—1,3 99523
00208
2,7
00991
99572
6,7
02459
98945
—1,2 99560
00192
2,8
01028
99556
6,8
02496
98929
'—1,1 99596
00176
2,9
01064
99540
6,9
02532
98914
i ^'
10, —10
I,
9> —10
I,
9, —10
1—1,0 99633
00160
3,0
OIIOI
99524
7,0
02569
98898
|-0,9 99670
00144
3,1
01138
99509
7,1
02606
98883
|— 0,8 99706
00128
3,2
Ol 174
99493
7,2
02642
98867
j— 0,7 99743
K-0,6 99780
00II2
3,3
0I2II
99477
7,3
02679
98852
00097
3,4
01248
99461
7,4
02716
98836
;— 0,5' 99816
00080
3,5
01284
99446
7,5
02752
98821
M),4. 99853
00064
3,6
OI32I
99430
7,6
02789
98805
;— 0,3 99890
00048
3,7
01358
99414
7,7
02826
98790
M),2, 99927
00032
3,8
01395
99399
7,8
02863
98774
-0,1 99963
00016
3,9
0143 1
99383
7,9
02899
98759
I,
10, —10
I,
9, —10
I.
9, —10
0,0 00000
00000
4,0
01468
99367
8,0
02936
98743
0,1 00037
9,99984
4,1
01505
99351
8,1
02973
98728
i 0,2 00073
99968
4,2
OI54I
99336
8,2
03009
98712
0,3 001 10
99952
4,3
01578
99320
8,3
03046
98697
0,4 00147
99936
4,4
OI615
99304
8,4
03083
98681
0,5 00184
99920
4,5
01652
99289
8,5
03120
98666
0,6 00220
99904
4,6
01688
99273
8,6
03156
98650
0,7 00257
99889
4,7
01725
99257
8,7
03193
98635
0,8 00294
99873
4,8
01762
99242
8,8
03230
98620
0,9 00330
99857
4,9
01798
99226
8,9
03266
98604
I.
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
1 1,0 00367
99841
5,0
01835
99210
9,0
03303
98589
1,1 00404
99825
5,1
01872
99195
9,1
03340
98573
1,2 00440
99809
5,2
01908
99179
9,2
03376
98558
1,3 00477
99793
5,3
01945
99163
9,3
03413
98542
1,4 00514
99777
5,4
01982
99148
9,4
03450
98527
1,5 005 ^o
99762
5,5
02018
99132
9,5
03486
98512
1,6 00587
99746
5,6
02055
991 16
9,6
03523
98496
1,7 00624
99730
5,7
02092
99101
9,7
03560
98481
j 1,8 00661
99714
5,8
02129
99085
9,8
03597
98465
1 1,9 00697
99698
5,9
02165
99070
9,9
03633
98450
! « ■ ''
9, —10
I,
9, —10
I,
9, — lol
1^2,0 00734
99682
6,0
02202
99054
10,0
03670
98435
Börostein.
30
8a
Reduktion (
3ines Gasvolumen auf 0
' und 760
mm Quecksilberdruck.
Werte
von I + 0,003 670
< für t = 10 1
Ms 22°.
t
1+0,003 670 <
I
t
1+0,003670'
^1+0,003670 (
t
1+0,003670«
^1+0,0036701
° 1+0,003670«
° 1 I,
9, —10
0
I,
9, —10
0
I,
9, —10
10,0 03670
98435
14,0
05138
97824
18,0
06606
97222
10,1 03707
98419
14,1 05175
97809
18,1
06643
97207
10,2: 03743
98404
14,2! 0521 1
97794
18,2
06679
97192
10,3 03780
98388
14,3 05248
97779
18,3
06716
97177
10,4i 03817
98373
14,4j 05285
97763
18,4
06753
97162
10,6i 03854
98358
14,5 05322
97748
18,5
06790
97147
10,6 03890
98343
14,6! 05358
97733
18,6
06826
97132
10,7! 03927
98327
14,7; 05395
97718
18,7
06863
97117
10,8
03964
98312
14,8: 05432
97703
18,8
06900
97102
10,9
04000
98297
14,9 05468
97688
18,9
06936
97087
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
11,0| 04037
98281
15,0| 05505
97673
19,0
06973
97073
11,1 04074
98266
15,l! 05542
97658
19,1
07010
97058
11,2 041 10
98251
15,2; 05578
97642
19,2
07046
97043
11,3 04147
98235
15,3' 05615
97627
19,3
07083
97028
11,4: 04184
98220
15,4 05652
97612
19,4
07120
97013
ll,5i 04220
98205
15,5! 05688
97597
19,5
07156
96998
11,6 04257
98189
15,6 05725
97582
19,6
07193
96983
11,7! 04294
98174
15,7 05762
97567
19,7
07230
96968
11,8 04331
98159
15,8 05799
97552
19,8
07267
96954
11,9 04367
98144
15,9
05835
97537
19,9
07303
96939
; I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
12,0' 04404
98128
16,0
05872
97522
20,0
07340
96924
12,1: 04441
98113
16,1
05909
97507
20,1
07277
96909
12,2! 04477
98098
16,2
05945
97492
20,2
07413
96894
12,3 04514
98083
16,3
05982
97477
20,3
07450
96879 1
12,4: 04551
98067
16,4
06019
97462
20,4
07487
96864 i
12,5! 04588
98052
16,5
06056
97447
20,5
07524
96850
12,6! 04624
98037
16,6
06092
97432
20,6
07560
96835 i
12,7
04661
98022
16,7
06129
97417
20,7
07597
96820 1
12,8
04698
98006
16,8
06166
97402
20,8
07634
96805 1
12,9
04734
97991
16,9
06202
97387
20,9
07670
Q6790 ^
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, ' —10!
13,0
04771
97976
17,0
06239
97372
21,0
07707
96776
13,1
04808
97961
17,1
06276
97357
21,1
07744
96761 1
13,2
04844
97945
17,2
06312
97342
21,2
07780
96746 j
13,3
04881
97930
17,3
06349
97327
21,3
07817
96731 1
13,4
04918
97915
17,4
06386
97312
21,4
07854
96716 1
13,5
04954
97900
17,5
06422
97297
21,5
07890
96702
13,6
04991
97884
17,6
06459
97282
21,6
07927
96687
13,7
05028
97870
17,7
06496
97267
21,7
07964
96672
13,8| 05065
97854
17,8
06533
97252
21,8
08001
96657 1
13,9
05101
97839
17,9
06569
97237
,21,9
08037
96643 !
! I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —lOl
14,0| 05138
97824
18,0
06606
97222
22,0
08074
96628
Börnstein.
8b
31
Reduktion eines Gasvolumen auf 0*^ und 760 mm Quecksilberdruck.
Werte von i + 0,003 670 t für ( = 22 bis 34°.
i+o oo367o<iLog
1+0,0036701
ji+o,oo367O'jL0g
1+0,003670«
1+0,003670' U^— -
1+0,003670 (
22,0
22,1
22,2
22,3
22,4
22,6
22,6
22,7
22,8
22,9
23,0
23,1
23,2
23,3
23,4
23,6
23,6
23,7
23,8!
23,9|
24,0
24,1
24,2
24,3:
24,4
24,6
24,6
24,7
24,8i
24,9|
26,0
26,1
26,2
25,3
26,4
26,6
26,6;
26,7
26,8;
26,9
08074
081 II
08147
08184
08221
08258
08294
08331
08368
08404
08441
08478
08514
08551
08588
08624
08661
08698
08735
08771
08808
08845
08881
08918
08955
08992
09028
09065
09102
09138
09175
09212
09248
09285
09322
09358
09395
09432
09469
09505
26,0| 09542
10
9, —10
: 96628
96613
96598
96584
96569
' 96554
96539
: 96525
* 96510
: 96495
9, —10
96481
' 96466
96451
96437
; 96422
96407
i 96393
' 96378
, 96363
96349
9,
96334
96319
96305
96290
96275
96261
96246
96232
96217
96202
9, —10
96188
96173
96158
96144
96129
961 15
96100
96086
96071
96056
9, —10
96042
26,0
26,1
26,2
26,3
26,4
26,6
26,6
26,7
26,8
26,9
27,01
27,1
27,2
27,3
27,4
27,6
27,6
27,7
27,8
27,9
28,0
28,1
28,2
28,3
28,4
28,6
28,6
28,7
28,8
28,9
29,0
29,1
29,2
29,3
29,4
29,6
29,6
29,7
29,8
29,9
30,0
09542
09579
09615
09652
09689
09726
09762
09799
09836
09872
09909
09946
09982
0019
0056
0092
0129
0166
0203
0239
0276
0313
0349
0386
0423
0460
0496
0533
0570
0606
0643
0680
0716
0753
0790
0826
0863
0900
0937 i
0973 I
I,
9,
-IG
96042
96027
96013
95998
95984
95969
95955
95940
95926
95911
9,
— 10
9,
95897
95882
95868
95852
95839
95824
95810
95795
95781
95766
'95752
95737
95723
95709
95694
95680
95665
95651
95636
95622
-10
9,
— 10
9,
IIOIO
95608
95593
95579
95564
95550
95536
95521
95507
95493
95478
'95464
-10
30,0!
30,li
30,2
30,3
30,4
30,6
30,6
30,7
30,8
30,9
31,01
31,1
31,2
31,3
31,4
31,6
31,6
31,7
31,8
31,9
32,0!
32,1
32,2
32,3
32,4
32,6
32,6
32,7
32,8:
32,91
33,0^
33,1
33,2
33,3
33,4
33,6
33,6
33,7
33,81
33,9
lOIO
1047
1083
1120
1157
1194
1230
1267
1304
1340
1377
1414
1450
1487
1524
1560
1597
1634
1671
1707
1744
1781
1817
1854
1891
1928
1964
2001
2038
2074
2111
2148
2184
2221
2258
2294
2331
2368
2405
2441
9,
— 10
lö
10
34,0| 12478
95464
95449
95435
95421
95406
I 95392
I 95378
\ 95363
95349
95335
9,
95320
95306
95292
95278
95263
95249
95235
95220
95206
95192
9, "^ -
95178
95163
95149
95135
95121
95106
95092
95078
95064
95049
9, —101
95035
95021
95007
94993
94978
94964
94950
94936
94922
94907
9, —101
94893
Börastein.
32
8
Reduktion eines Gasvolumen auf 0
' und 760
mm
Quecksilberdruck.
Werte von i 4
- 0,003 670 t iür t = 30 bis
150«.
t
14-0,00^670«
^'*' I +0,003670 (
t
1+0,003 670«
° 1+0,003670«
t
1+0,0036701
° 1+0,003670'
0
I,
9, —10
0
I,
9, —10
0
I,
9, —10
30
IIOIO
95464
70
25690
90070
110
40370
85273
31
11377
95320
71
26057
89944
111
40737
85159
32
II 744
95178
72
26424
89817
112
41 104
85046
33
12111
95035
73
26791
89691
113
41471
84933
34
12478
94893
74
27158
89566
114
41838
84821
35
12845
94752
75
27525
89440
115
42205
84709
36
13212
946 II
76
27892
89316
116
42572
84597
37
13579
94470
77
28259
89191
117
42939
84485
38
13946
94330
78
28626
89067
118
43306
84374
39
14313
94190
79
28993
88943
119
43673
84262
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
40
14680
94051
80
29360
88820
120
44040
84152
41
15047
93912
81
29727
88697
121
44407
84041
42
15414
93774
82
30094
88574
122
44774
83931
43
15781
93636
83
30461
88452
123
45141
83821
44
16148
93499
84
30828
88330
124
45508
83711
45
16515
93362
85
31195
88208
125
45875
83602
46
16882
93225
86
31562
88087
126
46242
83493
47
17249
93089
87
31929
87966
127
46609
83384
48
17616
92953
88
32296
87845
128
46976
83275
49
17983
92818
89
32663
87725
129
47343
83167
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
50
18350
92683
90
33030
87605
130
47710
83059
51
18717
92549
91
33397
87485
131
48077
82951
53
19084
92415
92
33764
87366
132
48444
82844
53
19451
92281
93
34131
87247
133
4881 1
82736
54
19818
92148
94
34498
87128
134
49178
82630
55
20185
92015
95
34865
87010
135
49545
82523
56
20552
91883
96
35232
86892
136
49912
82416
57
20919
91751
97
35599
86774
137
50279
82310
58
21286
91619
98
35966
86657
138
50646
82204
59
21653
91488
99
36333
86540
139
51013
82099
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
60
22020
91357
100
36700
86423
140
51380
81993
61
22387
91226
101
37067
86307
141
51747
81888
62
22754
91096
102
37434
86191
142
52114
81783
63
23121
90967
103
37801
86075
143
52481
81678
64
23488
90838
104
38168
85959
144
52848
81574
65
23855
90709
105
38535
85844
145
53215
81470
66
24222
90580
106
38902
85729
146
53582
81366
67
24589
90452
107
39269
85615
147
53949
81262
68
24956
90324
108
39636
85500
148
54316
81159
69
25323
90197
109
40003
85386
149
54683
81056
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
70
25690
90070
110
40370
85273
150
55050
80953
Börnstein.
8d
33
— . . . . — -
Reduktion eines Gasvolumen auf 0
' und 760
mm Quecksilberdruck.
Werte
von I +
0,003 670
für i = 150 bis 270».
t 1,
+0,003670',
Loff ^
1
t I
+0,003670«
I
''^1+0,003670/
1
t I
+0,003670 i
■ 1
^* 1+0,003670
^1+0,003670«
0
I,
9, —10
0
I,
9, —10
0
I,
9, —10
150
55050
80953
190
69730
77024
230
84410
73422
151
55417
80850
191
70097
76930
231
84777
73335
152
55784
80748
192
70464
76837
232
85144
73249
153
56151
80646
193
70831
76743
233
85511
73163
154
56518
80544
194
71198
76650
234
85878
73077
155
56885
80442
195
71565
76557
235
86245
72992
156
57252
80340
196
71932
76464
236
86612
72906
157
57619
80239
197
72299
76372
237
86979
72821
158
57986
80138
198
72666
76279
238
87346
72736
159
58353
80037
199
73033
76187
239
87713
72651
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, — m
160
58720
79937
200
73400
76095
240
88080
72566
161
59087
79837
201
72,7^7
76003
241
88447
72481
162
59454
79736
202
74134
75912
242
88814
72397
163
59821
79637
203
74501
75820
243
89181
72312
164
60188
79537
204
74868
75729
244:
89548
72228
165
60555
79438
205
75235
75638
245
89915
72144
1661
finci"?'?
ICtlT.?!
206
75602
75547
246
90282
72060
yjKjy^^^
/yjj°
167
61289
79240
207
75969
75456
247
90649
71977
168
61656
79141
208
76336
75366
248
91016
71893
169
62023
79042
209
76703
75276
249
1
91383
71810
I,
9, —10
I,
9, —10
i
I,
9, —10,
170
62390
78944
210
77070
75186
250'
91750
71726
171
62757
78846
211
77437
75096
251
92117
71643
172
63124
78748
212
77804
75006
252
92484
71561
173
174
63491
63858
78651
78553
213
78171
78538
74916
74827
253
254
92851
93218
71478
71395
214
175
64225
78456
215
78905
74738
255
93585
71313
176
64592
78359
216
79272
74649
256 1
93952
71231
177
64959
78262
217
79639
74560
257
94319
71 148
178
65326
78166
218
80006
74471
258
94686
71067
179
65693
78070
219
80373
74383
259;
95053
70985
180
181
66060
9, —10
220
221
I,
9, —10
260
261
I,
9, —10
77974
80740
81 107
74295
74206
95420
95787
70903
70822
66427
77878
182
66794
777^2
222
81474
74119
262
96154
70740
183
67161
77686
223
81841
74031
263
96521
70659
184
67528
77591
224
82208
73943
264
96888
70578
185
67895
77496
225
82575
73856
265
97255
70497
186
68262
77401
226
82942
73769
266
97622
70416
187
68629
77307
227
83309
73682
267
97989
70336
188
68996
77212
228
83676
73595
268 j
98356
70255
189
69363
77118
229
84043
73508
269 1
98723
70175
I,
9, —10
I,
9, —10
I,
9, —10
190
69730
77024
230
84410
73422
270
99090
70095
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Börnstein. 3
34
9
Korrektionswert des Meniskus von Quecksilber, Wasser, Natron-
lauge in Glasröhren.
Depression des Quecksilbers nach Beobachtungen von Mendelejeff
und Gutkowski,
Joum. d. phys.-chem. Ges. Petersburg, 8, 212; 1877. Auszug: Joum. de Phys. 6, 197; 1877 u.
Wied. Beibl. 1. 455; 1877.
Interpoliert von F. Kohlrausch, Lehrbuch d. prakt. Phys., 707; igio.
Die Zahlen geben an, um wie viel die Mitte des Quecksilbermeniskus durch Kapillardruck der
Oberflächenspannung erniedrigt wird.
Durchmesser
der Röhre
0,4
0,6
Höhe
0,8 I
des Me
1,0
niskus
1,2
in mm
1,4
1,6
1,8
4
5
a
8
9
10
11
12
13
mm
0,83
0,47
0,27
0,1 <S
mm
1,22
0,65
0,41
0,28
0,20
0,15
mm
1,54
0,86
0,56
0,40
0,29
0,21
0,15
0,10
0,07
0,04
mm
1,98
1,19
0,78
0,53
0,38
0,28
0,20
0,14
0,10
0,07
mm
2,37
1,45
0,98
0,67
0,46
0,33
0,25
0,18
0,13
0,10
1,80
mm
1,21
1,43
mm
0,82
0,97
1,13
0,56
0,65
0,77
0,40
0,46
0,52
0,29
0,33
0,37
0,21
0,24
0,27
0,15
0,18
0,19
0,12
0,13
0,14
Volumen des Quecksilber-Meniskus, berechnet nach J. C. Schalkwijk,
Versl. Afd. Natuurk. Akad. Amsterdam, 20. Dez. 1900, 462 u. 26. Jan. 1901, 512. Comm. Phys.
Lab. Leiden (Onnes) Nr, 67,
Röhren-
durch-
messer
mm
Höhe des Meniskus in mm
0,1 ! 0,2 0,3 i 0,4 0,6 ] 0,8
cmm
0,04
0,16
0,6
cmm
0,08
0,32
1,3
0,5
1,1
1,9
cmm j cmm cmm
CV ^ -I -
: 2 2 ! ■ — •
2,6 : 3!9 I 5,4
Röhren-
durch-
messer
mm
5
6
7
8
Höhe des Meniskus in mm
0,25 1 0,4 I 0,6 ! 1,0 I 1,2 1,4
cmm i cmm cmm cmm
2,6
— 10,5
9,1 —
I i,oi 16,6
cmm 1 cmm
18,7 —
— 31,6
37,0 '45,4
Volumen des Quecksilbermeniskus, nach
K. Scheel u. Wilh. Heuse,
Ann. d. Phys. (4) 33, 291; 1910.
Röhren-
durchmesser
mm
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
1,6
Höhe
1,8
des Meniskus
2,0 i 2,2
2,4 i 2,6
cmm
157
185
214
245
280
318
356
398
444
492
541
cmm
181
211
244
281
320
362
407
455
507
560
616
cmm
cmm
206
233
240
27 T
278
313
319
358
362
406
409
459
460
515
513
574
571
637
631
704
694
776
cmm
262
303
350
400
454
511
573
639
708
781
859
291
338
388
444
503
565
633
706
782
862
948
Korrektionswert des Meniskus]
nach Bunsen,
Gasometr. Methoden, 38; 1877.
Diese Zahlen geben an, um wie viel
die Mitte des Meniskus bei Quecksilber
tiefer, bei Wasser und Natronlauge höher
stehen würde, wenn die gleiche Flüssig-
keitsmenge statt der gekrümmten eine
ebene und horizontale Grenzfläche hätte.
Durchmesser
der Röhre
14
15
16
17
18
19
20
21
Wasser
Natronlauge
mit 7 Proz.
NaOH
Quecksilber
mm
1,10
1,03
0,97
0,91
0,87
0,84
0,82
0,80
mm
0,70
0,63
0,57
0,51
0,47
0,44
0,42
0.40 1
Börnstein.
0,57
0,53
0,48
0,44
0,38
0,32
0,26
0,20
10
35
Reduktion eines feucht gemessenen
Gasvolumen auf 0°, 760
mm
Quecksilberdruck un
d Trockenheit.
Ist b der an gläserner
Skala abgelesene, b^ der auf 0" reduzierte (Tab. 13 u. 14) Barometerstand, t die
Temperatur, e der zv
igehörige Sättigungsdruck des Wasserdampfes und V das abgelesene Volumen,
so ist das auf o", 760 mm Quecksilberdruck und Trockenheit reduzierte Volumen:
Werte von L(
V — V "0 — ^
** (i -j- 0,003 670 () 760
•jn- * ~~ fQf If Tir. Kic -A/-> mm iin/1 / r KiV T p A 0
^ (l + 0,003 670 t) 760
JJ^ 1^.0 /v~ lll... UllU •■ — J Ul^ ij,vy .
1
Differenz ' ' Differenz
1 Differenz
Differenz |
t
6 = 730 mm ,
für 6 = 740 mm ; für
b = 750 mm für b = 760 mm
für
10 mm ' 10 mm
10 mm
10 mm
I 0
9, —10
9. —10
9, —10 9, —10
1
5,0
97033
596 97629 588
98217 580 98797
572
6,0
96840
597 97437 588
98025 581 98606
573
7,0
96646
598 ; 97244 589
97833 581 98414 ,
573
1 8,0
96452 '
598 ; 97050
589
97639 581 98220 j
574
1 8.2
96413
598 j 9701 I
589
97600 581 ; 98181
574
1 8,4
96373
598 1 96971
589
97560 582 98142
574
8,6
96334
598 i 96932
589
97521 582 i 98103
574
8,8
96296
598 : 96894
589
97483 582 ' 98065
574
9,0
96256
599 : 96855
589
97444 582 98026
574
1 9,2
96217 ,
598 ; 96815
590
97405 582 97987
574
1 9,4
96177
598 • 96775
590
97365 582 97947
575
9, — 10
9, —IG
9, —10 9, —10,
9,6
96137 '
599 96736
589
97325 583 97908 1
574
9,8
96098
598 i 96696
590
97286 582 97868
575
10,0
96059 '
598 96657
590
97247 583 97830
574
10,2
96019
598 1 96617
590
97207 583 97790
575
10,4
95978
599 ' 96577
590
97167 583 97750
575
1 10,6
95939
599 i 96538
590
97128 : 583 977II
575
i 10,8
95899
599 96498
590
97088 583 97671
575
11,0
95859
599 , 96458
590
97048 583 : 97631
576
11,2
95819
599 ; 96418
591
97009 583 97592
575
11,4
95778
600 i 96378
590
96968 583 97551 1
576
i
9, —10,
9, —10
9, — loi |9, — io|
11,6
95738
599 ! 96337
591
96928 ! 583 975 II 1
576
11,8
95698
600 96298
590
96888 584 97472 1
575
12,0
95658
599 96257
591
96848 583 97431
576
12,2
95617
600 96217
591
96808 ! 584 ; 97392 i
575
12,4
95576
600 96176
591
96767 ; 584 97351 1
576
12,6
95536
600 96136
591
96727 ; 584 9731 1 i
576
12,8
95495
600 96095
590
96685 ' 585 97270
576
13,0
95455
600 96055
591
96646 584 97230
577
13,2
95413
600 96013
592
96605 584 97189
577
13,4
95372
601 95973
592
96565 584 97149 !
576
9, — 10
9, —10
9, —10 9, —10!
13,6
95331
600 95931
592
96523 1 585 97108
576
13,8
95290
600 95890
593
96483 : 584 97067
576
14,0
95250
600 95850
593
96443 584 97027 i
577
14,2
95208
601 95809
593
96402 584 96986 1
577
14,4
95166
601 95767
593
96360 584 96944 1
577
14,6
95125
600 95725
594
96319 : 584 96903 1
577
1 14,8
95083
601 95684
594
96278 ; 584 96862
578
15,0
95042
601 95643
594
96237 585 96822 1
577
15,2
94999
601 95600
' 594
96194 585 ' 96779 i
578
15,4
94957
602 95559
594
96153 585 \ 96738
577
15,6
94915
602 95517
594
961 II t 586 1 96696
578
Börnsteio. 3*
36
10 a
Reduktion eines feucht gemessenen Gasvolumen auf 0°, 760 mm |
Quecksilberdruck und Trockenheit.
Werte von Lc
\tt .
bo — e
für b = 730 bis 760 mm und t
= 15,8 bis 24
oo.
*^ (I + 0,
003 670 t) 760
Differenz
1
Differenz
Differenz
Differenz
t
b = 730 mm
für
10 mm
1 b = 740 mm
für
10 mm
b = 750 mm
für
10 mm
b = 760 mm
für
10 mm
0
9, —10
9, —10
9, —10
9, —10
15,8
94874
601
95475
594
96069
586
96655
578
16,0
94832
602
95434
594
96028
586
96614
578
16,2
94789
602
95391
595 i 95986
586
96572
578
16,4
94747
602
95349
595 95944
586
' 96530
578
16,6
94705
602
95307
594 1 95901
587
96488
578
16,8
94662
603
95265
594 95859
587
96446
579
17,0
94620
603
95223
594 i 95817
587
96404
578
17,2
94577
602
95180
595 * 95774
587
96361
579
17,4
94534
603
95137
595 95732
587
96319
579
17,6
94491
603
95094
595 1 95689
587
96276
579
17,8
94447
604
95051
595 95646
587
96233
580
9, —10
9, —10
9, —10
9, —10
18,0
94404
604
95008
595 95603
588
96191
579
18,2
94360
604
94964
596 i 95560
588
96148
579
18,4
94317
604
94921
596 1 95517
587
96104
580
18,6
94273
604
94877
596 : 95473
588
96061
580
18,8
94229
605
94834
596
95430
588
96018
580
19,0
94186
605
94791
596
95387
589
95976
579
19,2
94142
605
94747
596
95343
589
95932
580
19,4
94097
605
94702
597
95299
589
95888
580
19,6
94053
605
94658
597
95255
589
95844
580
19,8
94009
9, —10
605
94614
9, —10
597
95211
9, —10
589
95800
9, —10
580
20,0
93965
605
94570
598
95168
589
95757
581
20,2
93920
605
94525
598
95123
589
95712
581
20,4
93875
606
94481
597
95078
590
95668
581
20,6
93830
606
94436
598
95034
590
95624
582
20,8
93785
607
94392
597
94989
590
95579
582
21,0
93741
607
94348
597
94945
591
95536
582
21,2
93695
607
94302
598
94900
590
95490
583
21,4
93649
607
94256
598
94854
591
95445
582
21,6
93604
607
942 II
599
94810
590
95400
583
21,8
93558
9, —10
607
94165
9, —10
599
94764
9, —10
591
95355
9, —10
583
22,0
93513
608
94121
598
94719
591
95310
583
22,2
93467
607
94074
599
94673
591
95264
583
22,4
93421
607
94028
600
94628
591
95219
583
22,6
93374
608
93982
599
94581
592
95173
583
22,8
93328
608
93936
600
94536
591
95127
584
23,0
93282
608
93890
600
94490
592
95082
584
23,2
93234
609
93843
600
94443
592
95035
584
23,4
93188
609
93797
600
94397
592
94989
585
23,6
93141
609
93750
601
94351
592
94943
585
23,8
93094
609
93703
601
94304
592
94896
585
24,0
93047
610
93657
600
94257
593
94950
585
Börnstein.
10 b
37
!
Reduktion eines feucht gemessenen Gasvolumen
auf 0"
!
, 760 mm |
i
Werte von Log
Quecksilberdruck und Trockenheit.
0 jjjj. ;. „^ .._j _o„ _ — .._j t
ktc ^A^
(l + 0,003 670 t) 760
" — //'-' "»'U /'J^ IIUIJ, l
UIU ' J
Da 24 .
Differenz
Differenz
t
b = 770 mm
für
IG mm
b = 780 mm
t
b = 770 mm
1 für
' 10 mm
b = 780 mm
0
9, —IG
9, —10
0
9, —10
'
9, —10
5,0
99369
565
99934
15,8
97233
570
97803
6,0
99179
566
99745
16,0
97192
570
97762
7,0
98987
566
99553
16,2
97150
570
97720
8,0
98794
566
99360
16,4
97108
571
97679
8,2
98755
567
99322
16,6
97066
571
97637
8,4
98716
567
99283
16,8
97025
571
97596
8,6
98677
567
99244
17,0
96982
572
97554
8,8
98639
567
99206
17,2
96940
571
97511
9,0
98600
567
99167
17,4
96898
571
97469
9,2
98561
567
99128
17,6
96855
571
97426
1 9,4
98522
567
99089
17,8
96813
571
97384
9, —10
9, —10
9, —10
9, —10
9,6
98482
567
99049
18,0
96770
572
97342
9,8
98443
567
99010
18,2
96727
572
97299
10,0
98404
567
98971
18,4
96684
572
97256
10,2
98365
567
98932
18,6
96641
572
97213
10,4
98325
567
98892
18,8
96598
572
97170
10,6
98286
568
98854
19,0
96555
573
97128
10,8
98246
568
98814
19,2
96512
573
97085
11,0
98207
568
98775
19,4
96468
573
97041
11,2
98167
569
98736
19,6
96424
573
96997
11,4
98127
568
98695
19,8
96380
574
96954
9, —10
9, —10
9, —10
9, —10
11,6
98087
568
98655
20,0
96338
573
9691 1
11,8
98047
569
98616
20,2
96293
574
96867
12,0
98007
568
98575
20,4
96249
574
96823
12,2
97967
569
98536
20,6
96206
573
96779
' 12,4
97927
568
98495
20,8
96161
574
96735
12,6
97887
569
98456
21,0
96118
574
96692
12,8
97846
569
98415
21,2
96073
574
96647
13,0
97807
569
98376
21,4
96027
575
96602
i 13,2
97766
568
98334
21,6
95983
575
96558
13,4
97725
569
98294
21,8
95938
575
96513
9, —10
9, —10
9, —10
9, —10 ;
13,6
97684
569
98253
22,0
95893
576
96469 j
13,8
97643
570
98213
22,2
95847
576
96423
14,0
97604
569
98173
22,4
95802
576
96378 j
14,2
97563
569
98132
22,6
95756
576
96332
14,4
97521
570
98091
22,8
95711
576
96287
14,6
97480
570
98050
23,0
95666
576
96242
14,8
97440
569
98009
23,2
95619
577
96196
16,0
97399
570
97969
23,4
95574
576
96150
15,2
97357
570
97927
23,6
95528
577
96105
15,4
97315
571
97886
23,8
95481
577
96058 !
1 15,6
97274
570
97844
24,0
95435 i
577
96012
i
Börnsteio.
38
11
Reduktion
von Wasserdruck auf Quecksilberdruck,
bezogen
auf Wasser von 4
" und der Dichte i
und Quecksilber von o" und
der Dichte i3,59545
(Thiesen u. Seh
eel, Tätigkeitsbericht der Physikalisch-Technischen Reichsanstalt 1897; Z.S. f. ||
Instrk. 18, 138; 1898).
Wasser
Queck-
silber
Wasser
Queck-
silber
Wasser
Queck-
silber
Wasser
Queck-
silber
Wasser
Queck-
silber
10
0,74
50
3,68
90
6,62
130
9,56
170
12,50
11
0,81
51
3,75
91
6,69
131
9,64
171
12,58
12
0,88
52
3,82
92
6,77
132
9,71
172
12,65
13
0,96
53
3,90
93
6,84
133
9,78
173
12,72
14
1,03
54
3,97
94
6,91
134
9,86
174
12,80
16
1,10
55
4,05
95
6,99
135
9,93
175
12,87
16
1,18
56
4,12
96
7,06
136
10,00
176
12,95
17
1,25
57
4,19
97
7,13
137
10,08
177
13,02
18
1,32
58
4,27
98
7,21
138
10,15
178
13,09
19
1,40
59
4,34
99
7,28
139
10,22
179
13,17
20
1,47
60
4,41
100
7,36
140
10,30
180
13,24
21
1,54
61
4,49
101
7,43
141
10,37
181
13,31
22
1,62
62
4,56
102
7,50
142
10,44
182
13,38
23
1,69
63
4,63
103
7,58
143
10,52
183
13,46
24
1,77
64
4,71
104
7,65
144
10,59
184
13,53
25
j,84
65
4,78
105
7,72
145
10,67
185
13,61
26
1,91
66
4,85
106
7,80
146
10,74
186
13,68
27
1,99
67
4,93
107
7.87
147
10,81
187
13,75
28
2,06
68
5,00
108
7,94
148
10,89
188
13,83
29
2,13
69
5,08
109
8,02
149
10,96
189
13,90
30
2,21
70
5,15
110
8,09
150
11,03
190
13,98
31
2,28
71
5,22
111
8,16
151
II, II
191
14,05
32
2,35
72
5,30
112
8,24
152
11,18
192
14,12
33
2,43
73
5,37
113
8,31
153
11,25
193
14,20
34
2,50
74
5,44
114
8,39
154
■11,33
194
14,27
35
2,57
75
5,52
115
8,46
155
11,40
195
14,34
36
2,65
76
5,59
116
8,53
156
11.47
196
14,42
37
2,72
77
5,66
117
8,61
157
11,55
197
14,49
38
2,79
78
5,74
118
8,68
158
11,62
198
14,56
39
2,87
79
5,81
119
8.75
159
11,69
199
14,64
40
2,94
80
5,88
120
8,83
160
11,77
200
14,71
41
3,02
81
5,96
121
8,90
161
11,84
300
22,07
42
3,09
82
6,03
122
8,97
162
11,92
400
29,42
43
3,16
83
6,10
123
9,05
163
11,99
500
36,78
44
3,24
84
6,18
124
9,12
164
12,06
600
44,13
45
3,31
85
6,25
125
9,19
165
12,14
700
51,49
46
3,38
86
6,33
126
9,27
166
12,21
800
58,84
47
3,46
87
6,40
127
9,34
167
12,28
900
66,20
48
3,53
88
6,47
128
9,41
168
12,36
1000
73,55
49
3,60
89
6,55
129
9,49
169
12,43
50
3,68
90
6,62
130
9,56
170
12,50
Börnstein.
12
39
Reduktion des Barometerstandes auf Normalschwere.
Nach Intern. Met. Tab. Paris 1890.
Reduktion des Quecksilbers auf dasjenige spezifische Gewicht, welches es
unter der Breite von 45*' und im Meeresniveau haben würde.
Die zugehörige Formel ist auf Tab, 3, S. 10 angegeben.
A. Reduktion auf 45*^ Breite.
Von o bis 45 " ist die Korrektion negativ, von 45 bis 90 " positiv dem auf o "> C reduzierten
Barometerstand hinzuzufügen.
Geo-
graphi-
Barometerstand, auf o'*C reduziert, in mm
Geo-
graphi-
sche
Breite
640 650 660 670 680 690 700 710 720 730 740 750 760 770 780
sche
Breite
0
mm mm mm
mm
mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm
0
0
1,66 1,68 1,71
1,74
1,76 1,79 1,81 1,84 1,86 1,89 1,92 1,94 1,97 1,99 2,02
90
0
63 66 68
71
73
76, 79 Sij 84. 86 89 91 94! 96 1,99
85
10
56 58 61
63
65
68 70 73; 75
78 80 83 85 87 90
80
15
44 46 48
50
53
55 57- 59i 61
64 66 68 70 73 75
75
20
27 29 31
33
35
37 39
41 43
45 47 49 51 53 55
70
25
1,07 1,08 1,10
1,12
1,13
1,15 1,17
1,18 1,20
1,22 1,23 1,25 1,27 28 30
65
30
0,830,840,85
0,87
0,88
0,890,91
0,920,93
0,950,960,970,981,001,01
60
35
S7 58 58
59
60
61 62
63 64
65 66 66 670,680,69
55
40
29 29 30
30
31
31 31
32 32
33 33 34 34 35 35
50
45
0,00 0,00,0,00
0,00
0,00
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
45
B. Reduktion auf Meeresniveau.
Vom Barometerstand abzuziehen.
Seehöhe
Barometerstand, auf o^C reduziert, in mm
620 640 660 680 700 720 740 760 770
Seehöhe
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
0,12
13
15
16
17
18
19
21
22
0,23
0,24
0,09
10
I 0,11
i 0,13
14
15
16
18
, 19
20
21
23
0,24
0.2;
0,05
06
08
09
10
0,12
0,13
14
16
17
18
19
21
22
23
0,25
0,03
04
05
07
08
09
II
0,12
0,13
15
16
17
19
20
21
0,23
mm
0,01
03
04
05
07
08
10
II
0,12
0,14
15
16
18
0,19
mm
0,01
03
04
06
07
08
10
II
0,13
0,14
0.16
mm
0,01
03
04
06
07
09
10
0,12
mm
0,01
03
04
06
0,07
mm
0,02
0,03
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
Börnsteio.
40
13
Reduktion der an Glasskala abgelesenen Quecksilberhöhen auf 0".
Ist /t die abgelesene Quecksilberhöhe, t die Temperatur, ß = 0,000 181 8 der mittlere kubische
Ausdehnungskoeffizient des Quecksilbers zwischen 0 und 35° (Tab. 19), ß-^ = 0,000008 5 der lineare
Ausdehnungskoeffizient des Glases, so ist die auf 0 » reduzierte Quecksilberhöhe : ;
'. = T±|^* = <-f^,'.'..
Die in der Tabelle enthaltenen Werte der Korrektionsgrö
ße 'L-Jii t 1
^ sind für Temperaturen |
X J^ 3 1
über oo von der beobachteten Quecksilberhöhe abzuziehen; liegt die Temperatur unter 0", so ist
die Korrektion positiv und hat einen etwas größeren absoluten Wert, als bei der gleichnamigen positiven
Temperatur, doch beträgt dieser Unterschied bis zu — 10" weniger als 0,01 mm.
Tem-
Abgelesene Quecksilberhöhe in mm |
tur
100 , 200 1 300 i 400 1 500 600 i 700 1 800 j 900 11000
740 1 750 ! 760 ! 770
780
0
mm mm mm 1 mm mm mm
mm
mm 1 mm
mm
mm mm
mm mm
mm
0
0,00 0,00 0,00 0,00 lOjOO |0,00
0,00
0,00 0,00
0,00
0,00 iO,00
0,00 0,00
0,00
1
02 03
05 07 1 09
10' 14- 17
10
12
14: 16
28 31
17
35
13' 13
26 26
13: 13
26; 27
14
27
2
03 07
21 24
3
05 10 16
21
26
31 36
42 i 47, 52
38 39 1 39^ 40
41
4
07 14 21
28
35
42 48
55; 62 i 69
51 1 52
53: 53
54
5
0,09 0,17 0,26
0,35
0,43
0,52 0,61
0,69 0,78 0,87
0,64 0,65
0,66 0,67 iO,68
6
10 21 31 i 42 1 52
621 73
83;0,93'i,04
77 78
79 80! 81
7
12 24 36 48 i 61
73
85
971,09' 21
0,90 0,9110,92 0,93 0,95 II
8
14 28 42 55! 69
83
97
i,ii; 25 i 38
1,02; 1,04
1,05 1,0711,08
9
16 31 47 62\ 780,93
1
1,09! 25: 40 i 56
i '
15' 17
18 20 21
10
0,17 0,35 0,52
0,69^0,86
1,04 ii, 21
1,38 1,56 1,73
1,2811,30
1,31 1,33 11,35
11
19' 38 57
76' 95
14! 33
52 7111,90
41 43
45 461 48
12
21; 42 1 62 i 8311,04
25
45
66|i,87i2,o8
531 561 58 601 62 II
13
22 1 45
67 90 12
35
57
80|2,02 25
66 1 69
71 73 1 7511
14
15
24 1 48
0,2610,52
73 97 j 21
45
1,56
69
1.81
1,94 1 18 1 42
79
81
84 1,86
1,89
0,78
1,04
1,30
2,07
2,33 2,59
1,92
1,94
1,97 ,2,00
2,02
16
17
28' 55
83
II
38 1 66
1,94
21
49 76
64 2,94
2,05
17
2,07
2.10' I^i 16II
29' 59
88
17
47
76
2,06
35
20 ! 23 26
29
18
31 62 1 93: 24! 55
87
18
49
80 3,11
30
33 36 39
43
19
33 66! 981 31 641,97
30
62
2,95 28
43
46 49 53' 56 1
20
0,35 0,69
1,04 1,38
1,73
2,07
2,42
2,76
3,11 3,45
2,56
2,59
2,62 2,66 2,69 1
21
36 73
09 45
81
18
542,90 26; 63
68
72
7^ 79
83
22
38 76 14 1 52
901 28
663,04! 421 3,80
81 i 85
2,89 2,92
2,96
23
40 79 i 191 5911,98' 38
78' 18! 57^3,97
94!2,98i3,02:3,o6
3,10
24
411 831 24 i 66|2,07 48!2,90' 31 73
4,14
3,063,11 15 19 23
25
0,43 0,86 i,29ii,73
2,16 2,5913,02 3,45
3,88
4,31
3,19
3,23 3,28:3,32 3,36
26
45 90 35^ 79
24 691 14 59
4,04
48
32
36 i 41 45 50
27
47 93: 40' 86
33 791 26: 72
19
66
45
49 54 59 63
28
480,97 451,93
41 2,90 j 38i3,86
35
4,83
57! 62; 67 72! 77
29
50 1,00 50!2,00
50 3,00; 50 4,00 50
5,00
70 751 80 85:3,90
30
0,52 1,03 1,55 2,07 2,59 3,10 3,62 4,14 14,65
5,17
3,83 3,88 3,93 3,98 4,03
31
53 1 07 1 601 14
67 21; 74 27! 81
34
954,0114,064,41 17
32
55 10 65 21
76 31 86 41 !4,96
51
4,08 141 19 25 30
33
57 14! 70 ; 27! 84 41 13,98 55 5,12
68
21 26 32 38 43
34
59 17 i 7^ 341 93 5ii4,io 68 27
1
5,86
33; 39 j 45 51 57
35
0,60 1,21 i,8ii2,4i 3,01 3,6214,22,4,82 5,42
6,03
4,46 14,5214,58 4,6514,71
Börnstein.
14
41
Reduktion der an Messingskala abgelesenen Barometerstände auf 0°.
Ist b der abgelesene Barometerstand, t die Temperatur des Barometers, ß = 0,000 181 8 der
mittlere kubische Ausdehnungskoeffizient des Quecksilbers zwischen o und 35° (Tab. 19), ßi = 0,000018 4
der lineare Ausdehnungskoeffizient des Messings, so ist der auf o" reduzierte Barometerstand:
" lA-ßt \ i-\- ßt J •
+ ßt \ i-f
Die in der Tabelle enthaltenen Werte der Korrektionsgröße
f-ß,
t b sind aus den Inter-
nationalen Meteorologischen Tabellen (Paris 1890) entnommen. Bei Temperaturen über 0° ist die
Korrektion vom abgelesenen Barometerstand abzuziehen; liegt die Temperatur unter 0°, so ist die
Korrektion positiv und hat einen etwas größeren absoluten Wert als bei der gleichnamigen positiven
Temperatur, doch beträgt dieser Unterschied bis zu — 10" weniger als 0,01 mm.
Hat die Ablesung an einem gläsernen Maßstab stattgefunden, so sind die Zahlen der Tabelle
um 0,00001 i I) zu vergrößern, sofern sie nicht in Tab. 13 (vor. S.) gegeben sind.
Tem-
pera-
tur
Abgelesener Barometerstand in mm
640 650 1 660 670 680 690 ! 700 ! 710 ' 720 ! 730 740 750 : 760 770 780
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
mm
0,00
10
21
31
42
0,52
63
73
84
0,94
1,04
15
25
36
46
1,56
67
77
88
1,98
2,08
19
29
40
50
2,60
71
81
2,91
3,02
mm
0,00
mm
0,00
II
II
21
22
32
42
32
43
0,53
64
74
8S
0,54
65
75
86
0,95 0,97
1,06
17
27
38
48
1,59
69
80
1,91
2,01
1,08
18
29
40
51
1,61
72
83
1,93
2,04
mm mm
0,00 0,00
II II
22 j 22
33 I 33
44! 44
o,55!0,56
66 67
77] 7^
87 0,89
0,98 1,00
1,09
20
31
42
53
1,64
75
86
1,96
2,07
2,12 2,15
22 26
33 i 36
43 47
54 1 58
2,64 2,68
75 79
85 2,90
2,96|3,oo
3,06! II
2,18 2,21
29 32
i,ii
22
33
44
55
mm
0,00
II
23
34
45
0,56
68
79
0,90
1,01
1,13
I 24
35
46
! 57
1,66
77
1,69
80
8«|I,9I
1,9912,02
2,10 13
40
51
62
43
54
66
2,25
36
47
58
69
mm
0,00
II
23
34
46
0,57
69
80
0,91
1,03
1,14
26
37
48
60
1.71
82
1,94
2,05
17
2,28
i 39
I 62
I 73
24
35
47
24
36
48
0,59 |o, 60
71 1 71
82 I 83
o,94|o,95
1,0611,07
24
48
25
37
49
0,60
0,61
72
85
73
86
1,17
29
41
53
1,19
31
43
55
64, 67
1,7611,78
88 1,90
1,99 2,02
II 14
23 26
0,97 0,98
1,09 1,10
mm mm > mm mm I mm
0,00 0,00 |o,00 0,00 ;0,00
12 12 i 12' 12 I 12
23
35
46
0,58
70
81
0,93
1,04
1,16
27
39
50
62
1,74
85
1,97
2,08
20
2,31
43
54
66
77
,21
33
45
57
69 i
1,22
35
47
59
71
1,81 ii,83
1,9311,96
2,05 i2,08
17 j 20
29 32
mm ; mm ,
0,00 0,00
12 13
25 25
37 38
50 50
0,62 0,63
741 75
87 !o,88
0,99 1,01
ii,i2 13
|I,24|I,26
36^ 38
49; 51
I 61 i 63
j 73! 76
ji,86li,88
|i, 98 2,01
'2,101 13
23; 26
351 38
2,34 2,38:2,41 2,44 12,47 2,51
46: 50 53' 56; 60 63
58 61 65 1 691 72 76
69 73 77 1 81 I 84:2,88
81 I 85 2,89 12,93 12,97 3,01
2,72 2,77 2,81 2,85 2,89 2,93 2,97 3,oi!3,05|3,09|3,i3
83, 8812,922,963,003,043,09 13: 17 21 j 26
2,94 12,99 13,033,07^ 12 16 20 25 29 341 38
3,05.3,101 14 1 191 23 28 32 37 41 I 46 51
16 i 21 1 25: 30 I 35 39' 44 49! 54! 58' 63
0,00
13
25
38
51
0,64
76
0,89
1,02
15
1,27
40'
, 53
' 65
I 78
;i,9i
2,03
i6ä
29
41
2,54^
67
' 79>
:2,92.
3,05 1
3,17!
30!
42:
55!
68'
3,12 3,17 3,22 3,27 3,32 3,36 3,41 3,46 3,51 3,5613,61
22
33
43
53
27
38
48
59
32
37
43
48
53
43
48
54
59
64
54
59
64
70
75
64
70
75
81
87
3,66 3,71 3,75 3,80
78 8313,88 3,93
58 63^ 68! 73
69 74 79! 85 13,90 ;3,95|4,oo 4,05
81 86 13,91 13,97 !4,02 !4,07 j 13 18
3,92 3,98 4,03i4,09' 14; 20; 25 31
3,64 3,69 3,75 i3,8i i3,86 3,92 13,98 |4,03 4,09 4,15 !4,2i 4,26 {4,32 14,38 14,43 1
Börnstein.
42
15
Dichte des Wassers.
Nach den Beobachtungen von Thiesen,
Scheel und Dießelhorst, Wiss. Abh. P.-T
. R.3, 68; 1900. 1
[Die Zahlen der Tabelle stimmen mit den Resultaten von Chappuis, Trav.
Bur. int.
13, 40 J
>.; 1904
(1907) (vgl. die Formeln unter „Ausdehnu
ng") bis auf wenige Einheiten der letzten Dezimale in
höheren
Temperaturen überein.]
Wasserstoffskala.
Ein horizontaler Strich über der sechsten Dezimale bedeutet, daß diese durch Aufrundung aus
einer 5
in der siebenten Dezimale entstanden ist.
Zehntelgrade
Cr'iA
VJl uu
0
I
2
3 4 1 5
6
7
8
9
0
0,999 868
874
881
887 : 893 J 899
905
911
916
922
1
927
932
936
941 i 945 ; 950 , 954
957
961
965
2
968
971
974
977 '■ 980 1 982 985
987
989
991
3
992
994
995
996 997 ; 998 999
999
*000
*000
4
1,000 000
000
000
*999 *999 i *998 , *997
*996
*995
*993
5
0,999 992
990
988
986 \ 984 ; 982 979
977
974
971
6
968
965
962
958 i 954 ' 951 1 947
943
938
934
7
929
925
920
915 910 1 904 : 899
893
888
882
8
876
870
864
857 ' 851 - 844 : 837
830
823
816
9
808
801
793
785 778 1 769
761
753
744
736
10
727
718
709
700 691 681
672
662
652
642
11
632
622
612
601 591 580 ■• 569
558
547
536
12
525
513
502
490 478 466 ; 454
442
429
417
13
404
391
379
36^ 353 j 339 1 326
312
299
285
14
271
257
243
229 215 i 200 186
171
156
141
15
126
III
096
081 065 j 05Ö 1 034
018
002
*986
16
0,998 970
953
937
920 904 1 887 870
853
836
819
17
801
784
766
749 731 ' 713 1 695
677
659
640
18
622
603
585
566 547
528 ; 509
490
471
451
19
432
412
392
372 352
332 312
292
271
251
20
230
210
189
168 147 i 126 105
083
062
040
21
019
*997
*975
*953 *93i 1 *909 '' *887
*864
♦842
*8i9
22
0,997 797
774
751
728 i 705
682 ; 659
635
612
588
23
565
541
517
493 1 469
445 i 421
396
372
347
24
323
298
273
248
223
198 1 173
147
122
096
25
071
045
019
*994
*968
*94I *9I5
*889
*863
*836
26
0,996 810
783
756
730 ! 703
676 648
621
594
567
27
539
512
484
456 428 1 400 372
344
316
288
28
259
231
202
174 145 116 087
058
029
000
29
0,995 971
941
912
882 853 ; 823 1 793
763
733
703
30
673
643
613
582 552 \ 521 , 491
460
429
398
31
367
336
305
273 242 1 2u ; 179
148
116
084
32
052
020
*988
*956 *924 ! *892 | »859
»827
*794
*762
33
0,994 729
696
663
630 597 564 : 531
498
464
431
34
398
364
330
296 263 ! 229 195
161
126
092
35
058
023
*989
*954 *920 *885 | *850
*8i5
*78o
*745
Scheel.
16
43
!
Volumen des Wassers
Nach den Beobachtungen von Thiesen,
Scheel und Dießelhorsi
t, Wiss. Abh. P.-l
". R.3, 69; 1900. 1
[Die Zahlen der Tabelle stimmen mit den Resultaten von Chappuis, Trav. Bur. int IS, 40 .
5.; 1904
(1907) (vgl. die Formeln unter „Ausdehnung") bis auf wenige Einheiten der letzten Dezimale in
höheren
Ein hör
T
W
;mperaturen überein.
asserstoffskala.
Dezimale bedeutet, daß diese du
einer 5
irch Aufrun
düng aus
izontaler Strich
über der
sechsten
in
der siebenten Dezimale entstanden ist
Zehntelgrade
Grad
0
I
i 2
3 ! 4 ! 5
6
1 7
8
9
0
1,000 132
126
119
113 107
lOI
09 f
) 089
084
079
1
073
069
064
059 055
051"
045
' ; 043
039
035
2
032
029
026
023 020 : 018
016 i 013
OII
009
3
008
006
005
004 003 002
001
j CGI
000
000
4
000
000
000
001
001 002
00^
\ 004
005
007
5
6
008
032
010
035
012
014
016 018
021
023
[ i 058
026
062
029
066
039
042
046 050
05^
7
071
075
080
085
090 096
lO]
1 107
112
118
8
124
130
^yj
143 149 156
i6j
; ! 170
177
184
9
192
199
207
215 223
231
23c
) ' 247
256
264
10
273
282
291
300 309
319
32J
^ 338
348
358
11
368
378
388
399 409
420
431
442
453
464
12
476
487
499
51T 522 534
547
559
571
584
13
^96
609
622
635
648
661
67:
688
702
715
14
729
743
757
772
786
800
815
i 830
844
859
15
874
890
905
920
936
951
967
• ' 983
999
*oi5
16
1,001 031
048
064
081
098
114
131
, 148
165
183
17
200
218
235
253
271
289
307
325
343
361
18
380
399
417
436 ' 455
474
493
513
532
551
19
571
591
610
630
650
671
691
711
732
752
20
773
794
815
836
857
878
895
) 921
942
964
21
895
*007
*029
♦051
*073
♦096
*iif
; *i4o
*i63
*i86
22
1,002 208
231
254
277
300 324
347
! 370
394
418
23
24
441
685
465
71Ö
489
735
513
760
538 562
785 : 810
58e
»611
635
660
1 861
886
912
035
25
938
964
99Ö
*oi6
*042 ■■■ *o68
*094
! ♦121
*I47
♦174
26
1,003 201
227
254
281
308 336
363
• 390
418
445
27
473
501
529
556
585
613
641
669
698
726
28
755
783
812
841
870
899
92g
957
987
*oi6
29
1,004046
075
105
135
165
194
225
■ ; 255
285
315
30
346
376
407
437
468
499
53c
► 1 561
592
623
31
655
686
717
749
781
812
844
876
908
940
32
972
*005
*037
*07Ö
*I02
*I35
♦167
• *200
*233
•266
33
1,005 299
332
365
399
432 ' 465
499
, 533
566,
600
34
634
668
702
736 771
805
839
874
908 :
943
1 35
978
*oi3
*047
*o82 *ii8
*I53
*i88
*223
*259
*294
Scheel.
44
17
a) Dichte und Volumen des Wassers zwischen 30 und 102°.
Nach M. Thiesen. Wiss. Abh. P.-T. R. 4, i; 1904.
Wasserstoffskala.
Literatur s. unter „Ausdehnung".
Dichte des Wassers.
Grad
Zehner
Einer
3
4
5
6
7
8
473
440
406
371
336
299
107
066
025
♦982
*94Ö
♦896
669
621
573
525
475
425
167
113
059
005
*950
*894
607
54«
489
429
368
307
*994
*93ö
*865
*8oo
*734
*668
330
261
192
122
051
*98i
30
40
50
60
70
80
90
100
0,99 567
224
0,98 807
324
0,97 781
183
0,96 534
0,95 838
537
186
762
272
723
12T
467
765
505
147
715
220
666
057
399
693
262
'852
375
'838
245
*6oi
^909
Volumen des Wassers.
30
40
50
60
70
80
90
100
1,00435
782
1.01 207
705
1.02 270
899
1.03 590
1,04343
466
497
530
563
598
633
669
706
821
861
901
943
985
*028
*072
*ii6
254
301
349
398
448
498
548
600
> 758
813
867
923
979
*036
*093
*i5i
330
390
452
514
576
639
703
768
965
*032
*099
*i68
*237
*3o6
*376
*447
663
736
810
884
959
*035
*iii
*i88
422
501
743
^162
652
*2I0
833
'518
^265
b) Unterschied der
Dichte d' des luft-
haltigen und der
Dichte d des luft-
freien Wassers.
Nach Marek (3).
Grad lo'Cd'— <y) Grad io'(rf'-d)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
-25
27
29
31
32
-33
33
34
34
33
-32
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
j — 32
31
j 29
27
25
—22
19
16
12
NachChappuis (Trav. Bur.
int. 14 D, 1910) ist zwischen
5 und 8» 10^ (d— d) = —30.
c) Dichte und Volu-
men des Wassers
unter 0°.
Nach den Beobachtungen
von Pierre, Weidner und
Rosetti.
(Mittelwerte.)
Grad
10
9
- 8
7
6
- 5
4
3
2
1
Dichte ! Volumen
0,9981511,00186
843! 157
869
892
912
0,99930
945
958
970
979
131
108
1,00070
055
042
031
021
0,9998711,00013
d) Dichte des Wassers zwischen
100 und 320».
Nach den Beobachtungen von W. Ramsay
und S. Young, J. J. Waterston und
G. A. Hirn (2) (Mittelwerte).
Gradi Dichte | Volumen
10010,958511,0433
110|o,95io|i,o5i5
1200,943411,0601
130
140
0,9352
0,9264
1500,9173
1600,9075
170|o,8973
18010,8866
19010,8750
200*0,8628
210:0,850
1,0693
1,0794
1,0902
1,1019
1,1145
1,1279
1,1429
1,1590
1,177
Grad' Dichte Volumen
210; 0,850
2201 0,837
230 0,823
240
0,809
250 0,794
2601 0,779
270i 0,765
280- 0,75
290 0,72
300 0,70
310' 0,68
320' 0,66
Scheel.
1,195
1,215
1,236
1,259
1,283
1,308
1,34
1,38
1,42
1,46
1,51
18
45
1
Dichte
und Volumen des Quecksilbers
:ür die
Temperaturen von — 20 bis loo'',
berechnet aus der Dichte bei o"
: 13,59545 (Thiesen und Scheel, Tätigkeitsber. der Phys,-Techn.
Reichsanstalt in
der Zeit
vom I. Febr. 1897 bis 31. Jan. 1898; Z.S.
Instrk, 18, 138; 1898) 1
und der beobachteten Ausdehnung ||
•
inter 0*» nach Chappuis (Trav. Bur. int. 13; 1903). ||
Vt = Vo
(i -f 1,815405.10-«^ + <
j,i95 130.10 *t* 4- 1,009 17.10 -*<*< 3 — 203862.10^*4*)
i
iber 0° Mittel aus i« =
Vg (I + 1,816 904 1 .10 * t — 2,95T 266. 10-» <« + 1,14562 . 10-» <»)
(nach Chappuis, wie oben)
und Vt =
= ^o [(I + 0.018 161 ^^ + 0,000 078 \^^^j J
(nach Thiesen,
Scheel und Seil, Wiss. Abh. P.-T. R. 2, 184; 1895).
Wasserstoffskala.
II
D
ichte des Quecksilbers.
Grade
i Zehner
Einer
0
I
2 3'4'56 7'8 9
i— 20
13,64499
—10
2017
2265
2513 : 2761
3009 3257 3505 3754
4002 1 4251
— 0
13,5 9545
9792
*0039 1*0286
*0533 *078o 1*1027 *i275
i
*I522 :*I770
+ Ö
9545
9298
9051 8804
8558 831 I 8065 ! 7818
7572 ' 7326
10
7079
6833
6587 6341
6095 5849 5604 5358
5113 4867
20
4622
4376
4131 3886
3641 3396 3151 2906
2661 2416
30
2171
1927
1682 1437
II 93 0949 0704 0460
0216 *9972
40
13,49728
9484
9240 8996
8752 8508 8265 ■■ 8021
7778
7534
50
7290
7047
6804 6561
6317 6074 5831 5588
5345
5102
60
4859
4616
4373 4131
3888 ' 3646 3403 i 3160
2918
2675
70
2433
2191
1949 1706
1464 1222 0980 0738
0496
0254
80
0012
*9770
*9528 1*9287
*9045 *88o3 »8562 1*8320
*8o78 1*7837
90
13,37595
7354
7113 6871
6630 6389 6148 j 5906
': }
5665 1 5424
100
5183
Vol
umen des Quecksilbers. '
—20
0,073 2870
—10
4205
4071
3938 3804
3671
3537
3404
3270
3137
3003
— 0
5540
5407
5273 5140
5006
4873
4739
4606
4472
4338
+ 0
5540
5674
5807 5941
6075
6208
6342
6476
6609
6743
+10
6877
7010
7144 7278
74II
7545
7679
7812
7946
8080
1 20
8213
8347
8481 8615
8748
8882
.9016
9150
9284
9417
30
9551
9685
9819 9953
*oo87
*022I
*0354
*0488
*0622
*0756
40
0,074 0890
1024
1158 1292
1426
1560
1694
1828
1962
2096
50
2230
2364
2499 2633
2767
2901
3035
3170
3304
3438
60
3572
3707
3841 3975
4110
4244
4378
4531
4647
4782
70
4916
5051
5185 5320
5454
5589
5723
5858
5993
6127
80
6262
6397
6531 6666
6801
6936
7071
7205
7340
7475
90
7611
7745
7880 8015
8150
8285
8420
8556
8691
8826
100
8961
j
i
Scheel.
46
19
Dichte und Volumen des Quecksilbers
für die Temperaturen 0 bis 360",
berechnet aus der Dichte bei o«»: 13,59545 (Thiesen und Scheel. Tätigkeitsber. der Phys.-Techn.
Reichsanstalt in der Zeit vom i. Febr. 1897 bis 31. Jan. 1898. Z.S. Instrk. 18, 138; 1898)
und seinem mittleren Ausdehnungs- Koeffizienten zwischen 0 und t"-.
y = lO"» (181 792 + 0,175 / + 0,035 1.16 «2)
(aus Regnaults Messungen abgeleitet von Broch, Trav. Bur. int. 2, 11
, 1—27; 1883).
Mittlerer
Zuwachs der
Temperatur
Ausdehnungs-
Koeffizient y
Volumeneinheit :
i + yt
Dichte
Volumen
0
0,000
0,
13,
0,0
0
181 79
5955
735 540
10
181 80
001 8180
5708
736 877
20
181 81
003 6362
5462
738215
30
181 83
005 4549
5217
739 552
40
181 86
007 2742
4973
740 891
50
181 89
009 0944
4729
742 229
60
181 93
010 9157
4486
743 569
70
181 98
0127383
4244
744 910
80
182 03
014 5625
4003
746 252
90
182 09
0163883
3762
747 594
0,000
0,
13,
0,0
100
182 16
018 2161
3522
748 939
110
182 24
020 0460
3283
750285
120
182 32
021 8783
3044
751 633
130
182 41
0237130
2805
752 982
140
182 50
025 5507
2567
754 334
150
182 61
027 3912
2330
755 688
160
182 72
029 2350
2093
757 044
170
182 84
031 0823
1856
758 402
180
182 96
032 9330
1620
759 764
190
18309
034 7877
1384
761 128
0,000
0,
13,
0,0
200
18323
036 6464
1148
762 495
210
18338
038 5092
0913
763 865
220
18353
040 3766
0678
765 239
230
18369
042 2487
0443
766 616
240
18386
044 1257
0209
767 996
250
18403
046 0075
12, 9975
769 381
260
184 21
047 8949
9741
770 769
270
1 84 40
049 7877
9507
772 161
280
18459
051 6863
9273
773 558
290
18480
053 5908
9039
774958
0,000
0,
12,
0,0
300
185 00
0555015
8806
776 364
310
185 22
0574185
8572
777 774
320
18544
0593421
8339
779 189
330
18567
061 2724
8105
780 609
340
185 91
063 2097
7872
782 033
360
186 16
065 1542
7638
783 464
360
186 41
067 1062
7405
784 900
Scheel.
20
47
1 Volumen eines Glasgefäßes von gewogenem Wasser- oder
Quecksilberinhalt. |
Faßt
ein Glasgefäß bei t", mit Messinggewichten in Luft von 760 mm Druck gewogen, P g
Wasser oder Quecksilber
so ist sein Volumen in ccm 1
bei derselben Temperatur <: V = PR = P J,
bei einer
anderen Temperatur <t : T = PÄi = P^ (i + j» (/, — <)).
j Darin ist p
das auf leeren Raum reduzierte Gewicht (Tab. 5) derjenigen Wasser- oder Quecksilber- ll
menge, welche mit Messinggewichten gewogen einem Gramm gleichkommt; d ist die Dichte des I|
Wassers oder Quecksilber
5 bei '" (Tab. 15, 17, 18, 19) und 7 = 0,000025 der kubische Ausdehnungs- 1
koeffizient des Glases.
Die Tabelle enthält Werte von R und von i?i für <i = lo und 20 ». 1
Temperatur
Wasser
Quecksilber
R
i?i für ^ = lo» ^R^ für ^ = 20»
R 1 Ä, für ^ = 10» S Äi für <, = 20»
ccm
COM
ccm
ccm ccm ! ccm
0
1,00
1,00
1,00
0,0 0,0 : 0,0
0
II92
1443
1693
735 499 735683 ! 735867
1
II33
1358
1609
735633 735798 i 735982 ;
2
1092
1292
1542
735766 735914 736098
3
1068
1243
1493
735900 736029 736213
4
1060
I2I0
1460
736033 736144 736328
5
1068
II93
1443
736167 736259 736443
6
1092
II92
1442
736301 : 736374 '. 736558
7
II3I
1206
1456
736434 ; 736490 ' 736674
8
II84
1234
1485
736 568 736 605 736 789
9
1252
1277
1527
736 702 736 720 736 904
10
1333
1333
1584
736835 i 736835 737020 1
1,00
1,00
1,00
0,0 i 0,0
0,0
11
1428
1403
1653
736969 736951
7?>7 135
12
1536
i486
1736
717 103 , 72,7 066
7Z7 250
13
1657
1582
1832
7Z7 236 : 737 181
7Z7 365
14
1790
1690
1940
737370 ! 737297
737 481
16
1935
I81O
2060
737504 737412
737 596 j
16
2092
1942
2193
737637 i 737527
737 711 1
17
2261
2086
2337
72)7 77^ ■ 737642
737 826 ;
18
2441
2241
2491
737 905 717 7S7
737941 :
19
2633
2407
2658
738 039 7Z7 872
738057 ;
20
2835
2584
2835
738 172
7S7 988
738172 ;
1,00
1,00
1,00
0,0
0,0
0,0 i
21
3048
2772
3023
738 306 ' 738 103
738288 1
22
3271
2970
3220
738440 738218
738403 !
23
3504
3178
3429
738573 738333
738518 !
24
3748
3396
3647
738707 '■ 738449
738633 !
25
4001
3624
3875
738 841 738 564
738748 1
26
4264
3862
4II3
738 974 738 679
738864
27
4537
4II0
4361
739108 \ 738794
738979 1
28
4818
4366
4616
738242 ; 738910
739094 :
29
5110
4632
4884
739376 1 739025
739210
30
5410
4908
5159
739510 • 739140
739325
Börnstein.
Elastizitätsmodul E =
wenn die Belastung P kg -Gew. an einem Kreis-
Elastizitätskonstanten der Metalle
_/_ P Jkg-Gew,
X' q ' mm*
Zylinder von q mm''^ Querschnitt und l mm Länge eine Verlängerung X mm hervorruft.
Torsionsmodul F=~^^ — .-r.h.P —^ — ^, wenn ein Drehmoment von P kg -Gew. am
y n r* mm''
Hebelarm h, mm ain einen Ende eines Kreiszylinders von / mm Länge und r mm Radius
einen Drehungswinkel von y Bogengraden bewirkt.
Poisson'sclie Zalil ^i = -,/-T-, wenn -^ die relative Verkürzung des Durchmessers d eines Kreis-
X
Zylinders ist, die mit einer relativen Dehnung -r- verbunden ist.
Kompressibilität x = ^
'?
- — , wenn eine allseitige Druckzunahme von p -- — ; -- das
kg -Gew. ' ^ cm^
Volumen v um qp verkleinert.
ü', äF sind die Änderungen von E bezw. F in Prozent, die eine Temperaturerhöhung von o"
auf loo" hervorbringt.
Die elastischen Eigenschaften von Metallen hängen in hohem Grade von der Reinheit und
der mechanischen Vorbehandlung des Materials ab. Die größeren E und F in der folgenden Tabelle
gelten im allgemeinen für reines, möglichst dichtes Material bei kleiner Deformation.
Lit. Tab. 24, S. 52.
Metall
E
AE
AF
Aluminium') . .
Blei') ....
Bronze^) . . .
Cadmium ^) . .
( Schmiede
Stahl- .
Eisen ^); Guß- (grau)
Guß- (weiß)
Fluß-
Gold«) ....
Iridium') . . .
Konstantan ^) . .
Kupfer") . . .
Magnesium^") . .
Manganin ") . .
Messing ^^) . . .
Neusilber ^^) . .
Nickel ") . . . ■ .
Nickelstahl 5 7oNi^^)
„ 257oNi")
„(lnvar)367oNi")
Palladium'*) . . .
Platin") . . . .
Quecksilber ^*') . .
Rhodium''') . . .
Selen'') . . . .
Silber 23) . . . .
Tantal
Wismut'*) . . . .
Woodsches Metall'^)
Zink"»)
Zinn=")
kg -Gew.
mm'
6 300—7 500
I 500 — I 700
10500
5 000 — 7 000
20 000 — 22 000
20 000 — 22 000
7 500 — 13 000
18 000
22 000
7 000 — 9 500
53000
16 600
10 000 — 13 000
i 4 000
I 12 600
I 8 000 — 10 000
II 000
20 000 — 22 000
20 000
22 000
15 000
10 000 — II 500
16 000 — 17 500
30 000
2 bis 4
6 000 — 8 000
19 000
3 200
8 000 — 13 000
4 000—5 500
+ 5
— 2
— I bis 2
— 4
kg -Gew.
mm'
2300 — 2700
550
4050
1000 — 2500
7000 — 8300
8000 — 8300
5000
2600 — 3900 ?
6200
3900 — 4800
II 80 — 1700
4700
2700 — 3700
4000
7800
5740
4000 — 5000
6000 — 7000
2500 — 2900
1200 — 1400
4000
1700
7o
-25
—50
■2 bis 5
■ 2 bis 5
— 3
— 4
— 4 bis 6
—30
— 5
— 4
— 3
+ 5
— 3
— 3,7.
— 7 bis 8
— 5,0
—80
cm-
0,33
0,4
0,36
0,3
0,28
0,28
0,25
0,42
0,33
0,34
0,33
0,3-0,4
0,37
0,30
0,33
0,39
0,38
0,45
0,37
0,33
0,49
0,2-0,3
0,33
kg -Gew.
1,4
2,5
1,1
2
0,6
0,6
1,3
0,7
0,6
0,8
3
0,8
1,0
0,6
0,6
0,4
3,8
3,99
3,7
3,0
1,5—0,9
1,9
1) Bridgman, Buchanan, Cardanl, Grüneisen, Katzenelsohn, G. S. Meyer, Q. Schaefer, Slotte,
Voigt (9), Waßmuth. ^) Amagat (i) (2), Katzenelsohn, Mallock, Gl. Schaefer. ^) Benton, Stromeyer,
Voigt (9). *) Gl. Schaefer, Voigt (9). *) Benton, Bridgman, Cardani, Gray, Katzenelsohn, Kohlrausch
und Loomis, Mallock, Meißner, Morrow, Gl. Schaefer, Schulze, Slotte, Thomas, Voigt (9), Waßmuth.
8) Buchanan, Grüneisen, Katzenelsohn, G. S. Meyer, Gl. Schaefer, Voigt (9), Waßmuth, Werthelm.
') Grüneisen. ^) Grüneisen. *) Amagat (i), Benton, Blyth und Dunlop, Buchanan, Cardani, Gray,
Grüneisen, Katzenelsohn, Kohlrausch und Loomis, Mallock, Morrow, Slotte, Stromeyer, Voigt (9),
Waßmuth. 1«) Buchanan, Gl. Schaefer, Voigt. ") Grüneisen. ^^) Amagat (i), Blyth und Dunlop,
Cardani, Gray, Kohlrausch und Loomis, Mallock, Morrow, Schulze, Voigt. ^^) Katzenelsohn. ") Ben-
ton, Grüneisen, Meißner, Cl. Schaefer, Slotte, Voigt (9), Waßmuth. '^) ") Mercadier. (4) ") Guye
und Woelfle, Guilleaume. ") Grüneisen, Cl. Schaefer, Waßmuth, Wertheim. ") Buchanan, Grün-
eisen, Katzenelsohn, Cl. Schaefer, Slotte, Waßmuth, Winkelmann. ^) Richards, Buchanan, Bridgman.
21) Grüneisen, Cl. Schaefer. ^2) q. Schaefer. '^j Grüneisen, Katzenelsohn, Meißner, Cl. Schaefer,
Slotte, Voigt (9), Waßmuth. ^) Schulze, Voigt (9). ^) Cl. Schaefer. «6) Grüneisen, Katzenelsohn,
Kiewit, Mallock, Cl. Schaefer, Voigt (9), Waßmuth. ^) Grüneisen, Heß, Cl. Schaefer, Voigt (9).
Heuse.
22
49
Elastizitätskonstanten von Glas und anderen Körpern.
Jenaer Gläser
nach Wiakelmann (i), Schott, Straubel und Bridgman.
(Die genaue Zusammensetzung der Gläser ist a. a. O. nachzusehen.)
Lit. Tab. 24, S. 52.
Nr.
Charakter
t:
r
X . 10^
1000 u
8170
3100
1,33
319
7970
3140
1,72
271
7970
3290
2,16
213
7420
2960
2,00
252
7400
3010
2,21
228
7300
3050
2,48
197
6780
2750
2,34
235
6640
2750
2,64
208
6630
2700
2,48
226
6570
2690
2,55
221
6330
2530
2,34
253
6100
2500
2,73
222
5850
2320
2,45
261
5490
2220
2,84
239
5470
2190
2,74
250
5090
2020
2,82
261
4700
1840
2,88
274
—
—
2,17
—
—
—
2,23
665
1299
627
1973
1450
S 219
278111
709
714
270
2154
370
500
658
S 208
S 196
3880 a
3883
Barytborosilikat
Natronkaliborosilikat
Kalibarytzinksilikat
Natronkalkzinksilikat
Natronborosilikat
Kalitonerdephosphat
Natronzinksilikat
Natronkalikalksilikat
Barytphosphat mit Tonerde . . .
Kalibleisilikat
Kalizinksilikat
Sehr schweres Bleisilikat . . .
Bleitonerdeboratsilikat
Schwerstes Bleisilikat (80*0) . . .
Tonerdeborat mit Natron und Baryt
Elastizitätsmodul J'^ verschiedener Stoffe.
Angenäherte Werte. Lit. Tab. 24, S. 52.
Borsäure 2000 (Auerbach)
Ebonit 2090 (Schulze)
Eis 280 (Heß)
Elfenbein 900
Feuerstein 7600
Fischbein 600
Gelatine o,o2(Bjerken)
Gips 360
Holz (axial) ca. 1000
Kalkstein i9ck)
Kautschuk 0,02 — 0,8
Knochen 1600
Kohle 1500 — 2600
Marmor 2600
Quarz 6900
Quarzglas 6239 (Schulze)
Sandstein 630
Schiefer loooo
Seidenfaden 650
Solnhofer Lithographenstein 6000
I Änderung des Elastizitätsmoduls von Jenaer Gläsern mit der Temperatur
nach Winkeimann (i). Lit. Tab. 24, S. 52.
Nr.
10* (i — Et/E^o) bei
200"
300»
400» 1
232
339
496
673
320
501
417
682
38
85
566
807
1162
1576
431
746
492
—
437
593
627
—
76
361
787
—
500"
1299
627
1973
leni
1450
709
714
270
2154
370
500
658
S 196
49
142
51
50
I
132
332
45
9
125
27
o
225
134
319
167
191
II
338
747
194
122
281
206
8
506
433
195
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Hense. 4
50
23
Elastizitätskonstanten von Kristallen
Cii usw. Elastizitätskonstanten, JS' Dehnungsmodul, TTorsionsmodul, «Dehnungs-
koeffizient, % Torsionskoeffizient, x Kompressibilität, a, ß, y Richtungskosinus.
Die Indices bedeuten entweder Neigung gegen die Hauptachse oder bestimmte Flächen: w = Würfel-,
0 = Oktaeder-, <j = Granatoederfläche. [Näheres in der Literatur nachzulesen.]
Alle Zahlen in kg und qmm. Alphabetische Reihenfolge.
Lit. Tab. 24, S. 52.
Adular
E (_L Basis) 8120
Auerbach
Alaun
Kalialaun : Ew=j8o6, Ej = 1987 |
Chromalaun: -E'«)= 1608, -E</ = 1771 l Becken-
E(,= 1832 j kamp
Eisenalaun : Ey = 1861 '
Apatit
Eq = 13800
Auerbach
Baryt
El E2 E-i E^ E^ Ef,
6199 5403 9594 3764 7025 7400
-^28 -^31 -*12
1215 2927 2828
-e:.io5= 16,13«*+ 18,51/?* 4- 10,427*
+ 2 (38,79 ß'Y + 15,21 7V -f 8,88 aV').
T . 10* = 69,52«* + 117,66/?* 4-116,467*
+2 (20,16 (3y+ 85,29 7 V -f 127,35 «y^).
X = 0,000193
<^n C22 C33 C44 Cjä Cgö
9070 8000 10740 1220 2930 2830
2730
Ea Eb Ec \
6497 5409 8488 /
^31
2750
Cl3
4680
Niedmann
Beryll
Eq E45 Ego
21650 17960 23120
2o 2 90
6666 8830
e-f . 10^ = 4,325 sin* 9p + 4,619 cos* 9p
-\- 13,328 sin^ cp cos^ q>
X = 0,0000747
Cn C33 ^ii
27460 24090 6660
9800 6740
Eo Ef,o \
21100 23200 i ' ■
Voigt (2)
Auerbach
Chlorsaures Natron
Ew
4047
4140
6330
Eg
3190
2580
I218
I2IO
C12
-2140
} . . . K. R. Koch (2)
.... Voigt (8)
Dolomit
Eq JE'iK) jE/-2,i5 -04-21,5
14600 8330 14400 18700
(gp = Winkel m. d. Nebenachse x)
2(p. io*=6,85 — 6,87 sin*qp + 12,02 sin*gp
+ 1 ,76 sin qp cos gp (5 sin"^ (p — 2
Voigt (6)
Dehnungsmodul von Eis
nach H. Heß.
Aus Biegungsversuchen; l Länge, h Breite,
d Dicke, t Temperatur.
■0 bis
— 0
— I
—5
—5
—3
—3
Charakter
E
Hauptachse 111
,, „
IIb
,, ,,
II d
Große Körner .
Kleine „
Mittelwert . .
182
59
383
418
254
285
226
276
Flußspat
Ew Ell Eq 1 W
14730 10080 9100 3446
E. 10^ = 13,05 — 6,26 (a*-h/3* + 7*)
Cn C44 C12
16700 3450 4570
X = 0,000120
E„kt. = 9110
Voigt (4)
Auerbach
Qips
i:'2,,9(max.)=887o, ^75,4(min.)=3i3o Coromilas
Glimmer
.Eo(max.)= 22133, £45 (min.) = 15543 Coromilas
Heuse.
23
a
51
Elastizitätskonstanten von Kristallen.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 24, S. 52.
Kalkspat
Steinsalz
2- Achse = Hauptachse,
Eu> Eg Eg Tu
y 2- Ebene = symm. Ebene
4187 3490 3026 1294
^0 -E"— 70 ^+50 E^
^•io*= 33,48-9,66(a*+^+-/)
5837 5756 II 167 8977
r. 10*^154,58 -77,28(^*7*+-/«* +-«V*)
Voigt (4)
e.io*=ii,i4^+i7,i3/'*+3i,05/J--/
X = 0,00042
+ 17,97/5/ (3 «*-i5*)
Voigt (5)
«•11=4770 C44 = I294 «„ = 1320
r. 105 = 69,13 — i.ai/'H-ii.ii/*
+ 71,86^7(30«—/?*)
^.= 4033 -Fi, = 3395 . . .K. R.Koch (i)
X = 0,0001511
fn= 13970 «33 = 8120 c« = 3490
Ci»= 4650 c,3 = 46oo c,4=— 2120
x = 0,00050 ( Röntgen und
■^ V Schneider
Sylvia
1.' (_L Spaltungsfl.) = 8440 . . . Auerbach
f:» = 3724, £y = i96o, T« = 655
e.io*=75,i — 48,2(a*4-^* + 7*)
Voigt (4)
Koro ad
X = 0,000745
1^0 = 52000 Auerbach
C|l = 3750 <"44 = 655 C„ = 198
J?« = 4010 Ei, = 2088 . . . K. R. Koch (2)
X = 0,00056 Röntgen u. Schneider
Kupfer
E = 12260, 2\ = 4616, 3; = 3930 ] y -^ ( >
«„= 13420, C44= 5590, C,, = 6575 J S •*'
Topas
Aj £.< xig £.4 xij X(g
Pyrit
23040 28900 26520 26700 28920 31860
^^«-=35300 fTy = 25300 2'«:=I0750|
^3 3'« r.e
x = 0,000114 <
Voigt (4)
11040 13530 13360
'^11 = 36800 f^4=I0750 «12 = 4830 f
e. io-'=4,34i 0*4-3,460.5*4-3,771 7*
4- 2 ( 3,879 ßY +2,856 f-a" 4-2,390 a-ß-
T . io5= 14,88 a* + 16,54/?* 4- 16,45-/
Quarz (Bergkristail)
4- 30,89 ßY + 40,89 '/-d' + 43,51 a^5^
■5
-E'o -E— 45 -E+45 £90
X = 0,000061
r^
10304 13050 8505 7853
To ^jo
<^ll Cm C»» C44 «55 c«.
28700 35600 30000 iiooo 13500 13600
5085 3481
e . io*= 12,734 ( I - 7*)*+i6,693( I— /-)7*
+ 9,705 -/ — 8,460 ßy isa'-ß')
Voigt (2)
Cm C31 Cu
9000 8600 12800
\
K = 0,0002675
BrasU. Topas: E {±_ Basis) 30200 | ;
Sachs. „ E „ 28100 1
c,i = 8682 C33 = 10745 r„ = 5823
; Cii= 709 <^i3= 1438 «•,4=1715
Eo = 10300 Auerbach
Turmalin
z-Achse = Hauptachse,
yz-Ebene = symm. Ebene
Sanidio
E^ £^45 -E^-45 -^90
! E (_ Basis) = 7710 Auerbach
16330 17160 15560 25570
!
£.io-^=3,9ii(i—7-)*+i4,5i7(i --/)/*
4-6,i24-/-f 1,144 /?7(3a*—.i-)
Voigt (4)'
Schiefer
r. io5= 24,68 — 12,94/ 4- 17,93 y*
i
(Achse bei i ±_ Streifen, bei 2 in seiner!
-4,8,i7(3a*-/3*)
!
i
Längs-, bei 3 in seiner Querrichtung) }Gamba
c,i = 27540 «n = 16380 C44 = 6800
El = 8700 E, — 8700 E^ = 3850 J
c,2= 7040 f,s= 900 c„=— 790
Heose. 4*
52
24
Literatur, betreffend Elastizität fester Körper.
Amagat (i), C. R. 108, 1199; 1889. J. de phys.
(2) 8, 197, 358; 1889.
„ (2) Ann. chim. phys. (6) 22, 95; 1891.
Angenheister, Ann. d. Phys. (4) 11, 188—201,-
1903 (Legierungen).
Auerbach, Wied. Ann. 63, 1000; 1894. ^8, 381;
1896. Drude Ann. 3, 116; 1900.
Barnett, Phys. Rev. 6, 114; 1898.
Barus, Phil. Mag. (5) 26, 183; 1888. Sil!. Journ.
86, 178; 1888.
Barus u.Strouhal{i),Sill. Journ. (3)32, 444; 1886.
,. (2), ibid. (3) 83, 20; 1887.
Baumeister, Wied. Ann. 18, 578; 1883.
Baumgarten, Pogg. Ann. 162, 369; 1879.
Bauschinger, Mitteil. a. d. mech.-techn. Lab. d.
techn. Hochschule München 1883— 1888.
Beckenkamp (i), Zeitschrift f. Krist. 10, 41 ; 1885.
„• (2), ibid. 12, 418; 1887.
Beetz, Wied. Ann. 12, 15; 1881.
Beliati cf. Naccari.
Benton (i), Drude Ann. 3, 471; 1900.
„ (2), Phys. Rev. 12, 36; 1901.
„ Phys. Rev. 16, 17—27; 1903.
V. Bjerk^n, Wied. Ann. 43, 817; 1891.
Blyth cf. Gray.
Bock, Wied. Ann. 62, 609; 1894.
Boggio-Lera, Rend. d. R. Acc. dei Lincei 6, 165;
^ 1890; Wied. Beibl. 14, 712; 1890.
Bottomley, Proc. Roy. Soc. 29, 221: 1879;
Wied. Beibl. 4, 292; 1880.
Bouasse, Journ. phys. (4) 2, 490 — 498: 1903.
Boys, Phil. Mag. (5) 30, 116; 1890.
Bridgman, Phys. Rev. 28, 147—148; 909
(Stahl, Aluminium, Quecksilber, Jen. Glas).
Buchanan, Proc. Edinb. 10, 697; 1880. Proc.
Roy. Soc. 73, 296—310; 1904.
Cantone (i), Rend. d. R. Acc. dei Lincei 4, 220
u. 292 ; 1888 ; Wied. Beibl. 12, 559 ; 1888.
„ (2), Rend. d. R. Acc. dei Lincei 6, 79;
1889; Wied. Beibl. 14, 16; 1890.
„ (3), Cim, (4) 4, 270, 354; 1896.
Cardani. Phys. ZS. 4, 449—451; 1903.
Chevandier cf. Wertheim.
Ciccone, Riv. scient. 23, 247; 1891.
Cornu, C. R. 69, 333; 1869.
Coromilas, Diss. Tübingen 1877; Zeitschrift f.
Krist. 1, 47; 1877.
Coulomb, Mem. de l'Acad. d. Sc. 1784, 237.
Dixon, Proc. Roy. Soc. Dublin (2) 6, 646; 1887;
Wied. Beibl. 13, 452; 1889.
Drude u. Voigt, Wied. Ann. 42, 537; 1891.
Ounlop cf. Gray.
Everett (i), Phil, Trans. 1867, 139; Proc. Roy.
Soc. 16, 356; 1867.
„ (2), Proc. Roy. Soc. London 16, 248; 1868.
Exner, Wien. Ben 69, 102; 1874.
j Praas, Wied. Ann. 63, 1074; 1894.
j Franklin u. Spinney, Phys. Rev. 4, 498; 1897.
I Frühling, ZS. Ver. Ing. 1885, 387.
{ Gamba. Cim. (4) 10, 168; 1899.
j Goetz u. Kurz, Exner Rep. 22, 511; 1886.
Grätz, Wied. Ann. 28, 354; 1886.
Gray, Blyth u. Dunlop, Proc. Roy. Soc. 67,
180; 1900.
Gray, Thomas, Science (N. S.) 16, 336—337;
1902.
Groth, Berl. Ben 1875, 549.
Grüneisen, Ann. Phys. (4) 22, 801 — 851; 1907.
., ibid. (4), 26, 825—851; 1908.
,, ibid. (4), 33, 1239— 1274; 1910.
Guillaume. Bull. Soc. Frang. de Phys. 248-252;
1903. C. R. 136, 498 —500; 1903 (Nickelstahl).
Guye u. Woelfle, Arch. sc. phys. et nat. (4) 24,
63-76, 159— 17- ; 1907.
H. Hess, Drude Ann. 8, 405; 1902.
Isberg (i), Öfvers. af. K. Vet. Ak. Förhandl.
No. 7, 143; 1885.
„ (2), ibid. No. 6, 399; 1888.
Katzenelsohn, Diss. Berlin 1887.
Kidd cf. McConnel.
Kiewiet, Diss. Göttingen 1886.
Kirchhoff, Pogg. Ann. 108, 369; 1859.
A. Koch, Diss. Greifswald 1888. Wied. Ann. 86,
122; 1889.
K. R. Koch, (i), Wied. Ann. 6, 521; 1878.
(2), Wied. Ann. 18, 325; 1882.
(3), Wied. Ann. 26, 438; 1885.
„ cf. Warburg.
F. Kohirausch, Pogg. Ann. 119, 337; 1863.
F. Kohlrausch u. Loomis, Pogg. Ann. 141, 481 ;
1871.
V. Kowalski (i), Wied. Ann. 86, 307; 1889.
„ (2), Wied. Ann. 89, 155; 1890.
Kurz, Exn. Rep. 28, 311; 1887.
Le Chatelier, C. R. 109, 24 u. 58; 1889.
Littmann, Diss. Breslau 1885.
Loomis cf. Kohlrausch.
Lundal, Wied. Ann. 66, 741; 1898.
Mc Connel u. Kidd, Proc. Roy. Soc. 44, 331 ; 1888.
Mallock, Proc. Roy. Soc. 29, 157; 1879. 46,
! 283; 1889. 49, 380; 1891.
„ Proc. Roy. Soc. 74, 50—53; 1904-
I Maurer, Diss. Heidelberg 1886. Wied. Ann. 28,
I 628; 1886.
Heuse.
24i
53
Literatur, betreffend Elastizität fester Körper.
(Fortsetzung.)
Meißner, Wien. Ber. 118 [2 a], 1131—1 152; 1909.
Mercadier (i), C. R. 105, 215; 1887.
„ (2), C. R. 107, 27 u. 82; 1888.
(3), G R. 108, 344; 1889.
(4), Q R. 113, 33; 1891.
G. S. Meyer, Wied. Ann. 59, 668; 1896.
0. E. Meyer, Pogg. Ann. 151, 108; 1874.
Miller (i), Münch. Ber. 1882, 377.
„ (2), ibid. 1885, 9. i88g, 33.
Morrow, Phil. Mag. (6) 6, 417 — 424; 1903.
Naccari u. Bellati, Cimento (3) 2, 217; 1877.
Neesen, Pogg. Ann. 157, 579; 1876.
Niedmann, Zeitschr. f. Krist 13, 362; 1887.
Okadow, Pogg. Ann. 119, 11; 1863.
OsmoDd u. Fr^moat, C R. 141, 361—363;
1905 (Eisenkristalle).
Pisati (i), Nuovo Cimento (3) 4, 152; 1878.
„ (2), ibid. (3) 5, 34, 135; 1879.
Pscheidl, Wien. Ber. II. 79, 114; 1879.
Quincke, Wied. Ann. 36, 561; 1888.
Regnault, Mem. de l'Inst. de France, 21, 329;
1847. Mem. de l'Acad. 26, 229; 1847.
Reusch, Pogg. Ann. 121, 573; 1864.
Richards, ZS. Elch. 13, 519—520; 1907.
Richards u. Qrinnel Jones, Chem. Zbl. 1, 1447
bis 1448; 1909.
Richards u. Wiifred Newsom, Carnegie Inst. 1903.
Roberts-Austen , Chem. News. 57, 133, 1888;
Proc. Roy. Soc. 43, 425; 1888.
Röntgen, Pogg. Ann. 159, 601; 1876.
„ u. Schneider, Wied. Ann. 34, 531; 1888.
Rassner, Wied. Ann. 43, 533; 1892.
Savart, Pogg. Ann. 16, 206; 1829.
Cl. Schaefer, Drude Ann. 5, 220; 1901. 9, 665,
1124; 1902.
Schidlof u. Mme. Alfthan-Klotz, Arch. sc phys.
(4) 27, 487—516; 1909 (Quarzglas).
P. M. Schmidt, Diss. Breslau 1876. Wied. Ann.
2, 48: 1877.
Schmulewitsch, Pogg. Ann. 144, 280; 1871.
Schneebeli, Pogg. Ann. 140, 589; 1870.
Schott ci. Winkelmann.
Schulze, Sitz.- Ber. Ges. Marburg, 80—85,94—96,
1903 (Metalle, Qas, Ebonit).
„ Ann. Phys. (4) 14, 384—388; 1904
(amorpher Quarz).
Searle, Phil. Mag. (5) 49, 193; 1900.
Segel, Phys. Zeitschr. 1, 126; 189g.
Shakspear, Phil. Mag. (5) 47, 539; 1899.
Shaw, Rep. Brit. Assoc. 1889, 540.
Slotte, Acta Soc. Fenn. 26; 1899. 29; 1900.
n ibid. 35, 145; 1908.
Stradling, Wied. Ann. 41, 330; 1890.
Straubel, Wied. Ann. 68, 369; 1899.
Streintz (i), Wien. Ber. 69 (2), 337; 1874.
„ (2), P(^g. Ann. 163, 390; 1874.
Stromeyer, Proc. Roy. Soc. 66, 373; 1894.
Strouhal cf. Barus.
Sntherland, Drude Ann. 8, 474; 1902,
Tacke, Diss. Greifswald 1889.
Thomas, Drude Ann. 1, 282; 1900.
Threlfall, Phil. Mag. (5) 30, 99; 1890.
Tomlinson (i), Proc. Roy. Soc. 43, 83; 1887.
(2), Phil. Mag. (5) 23, 245; 1887.
Vater, Zeitschr. f. Krist. 1886, 549.
Villari, Pogg. Ann. 143, 88; 1871.
W. Voigt (i), Ber. Ber. 1883, 961. 1884, 1004.
„ (2), Wied. Ann. 31, 474, 701; 1887.
(3), Wied. Ann. 34, 981; 1888.
„ (4), Wied. Ann. 36, 642; 1888.
.. (5)1 Wied. Ann. 39, 412; 1890.
,, (6), Wied. Ann. 40, 642; 1890.
»» (7)f Wied. Ann. 41, 712; 1890.
(8), Wied. Ann. 44, 168; 1891.
„ (9), Wied. Ann. 48, 674; 1893.
„ (10), Wied. Ann. 49, 719; 1893.
„ (11), Drude Ann. 4, 187; 1901. 2.
„ cf. Drude.
„ Ann. Phys. (4) 22, 129 — 140; 1907
(Eisenglanz).
„ ibid. (4) 24, 290—304; 1907 (Aragonit).
0. Wagner, Diss. Jena 1903.
Wandersieb, Drude Ann. 8, 367; 1902.
Warburg (i), Pogg. Ann. 136, 285; 1869.
(2), Wied. Ann. 10, 13; 1880.
Warburg u. Koch, Wied. Ann. 5, 253; 1878.
Wassmuth, Wien. Ber. 115 [2 a] 223—305; 1906.
„ ibid. 116 [2 a] 1245 — 1265; 1907.
W. Weber (i), Pogg. Ann. 34, 247; 1835.
„ (2), Pogg. Ann. 64, i; 1841,
Wertheira (i), Ann. chim. phys. (3) 12, 385; 1844.
Pogg. Ann. Erg. 2, i; 1848. 1
„ (2), Ann. chim. phys. (3) 23, 52; 1849,
iPogg. Ann. 78, 381; 1849.
Wertheim u. Chevandier (i), C. R. 20, 1637; 1845,
(2), CR. 23, 663; 1846.
Westen, Phys. Rev. 8, 297; 1899.
E. Wiechert, Diss. Königsberg 1889.
A. Winkelmann (i), Wied. Ann. 61, 105; 1897.
„ (2), Wied. Ann. 63, 117; 1897.
A. Winkelmann u. Schott, Wied. Ann. 51, 697;
1894.
Woukoloff (i), C R. 108, 674; 1889.
(2), C R. 109, 61; 1889.
Zimansky, Wied. Ann. 64, 139; 1895.
Hense.
54
25
1
Festigkeit.
Festigkeit ist die durch Zug bezw.
Druck
oder Biegung hervorgerufene, zum Querschnitt normale 11
(oder durch Schub in der Querschnittsrichtung erzeugte) Spannung, bei welcher der Zusammen- ||
hang der Teile aufzuhören beginnt. Literatur auf folgender Seite.
Festigkeit einiger Stoffe gegen Zug {Z\
Festigkeit von Steinsalz
Druck (D), Biegungen) und Schub OS)
nach W. Voigt.
(kg/qmm; meist rohe Mittel).
(g/qmm)
a) Gegen Zerreißung.
Stoff
z
1>
B
S
i) Längs- und Querrichtung i. e. Würfelfläche 1
i
((f = Winkel m. e. Hauptachse)
Blei, gez. . . .
2,1
5
—
—
9P= 0 1 15 ! 30 1 45
„ angel. . .
1,8
—
—
—
571 1 (553) 1 737 1 1150
Basalt ....
—
12
—
. —
2) Längs- und Querrichtung i. e. Granatoeder- {|
Eisen, gez. . .
6i
25
30
28
fläche
9>= 0 \ 32 1 54 Vä 1 72 1 90
„ angel. . .
„ Fluß- . .
„ Schweiß- .
47
45
38
—
—
—
917 1 1870 1 2150 2240 184
3) Längsrichtung i. e. Hauptachse
0
/^,. O
60
(;{= Winkel d. Querdimensionen gegen
die
„ Guß- . .
23
beiden anderen Achsen)
Glas (s. bes. Tab.)
3—9
60 — 126
—
—
X= 0 \ 22V2 1 45
Gneis ....
—
8
—
—
571 1 714 j 917
Gold, gez. . . .
27
~
—
4) Längsrichtung in der Halb.-Linie des Winkels ||
„ angel. . .
IG
—
—
—
zweier- Hauptachsen
Granit ....
0,5
8
0,8
0,8
(w = Winkel e. Querdim. g. d. Eb. d. b. Achsen) ||
Holz 1 d. Faser
(ü= 0 1 19 1 38 1 45
■^f, Buche . .
8
—
—
—
1150 1 1620 1 1730 1 1840
„ Eiche . .
7
7
7
0,5
„ Esche . .
12
—
—
b) Gegen Biegung.
„ Tanne . .
8,5
—
—
1,5
_L W.-Fl. 3180, JL Gr.- Fl. 3070
Invar(36 7o Ni) .
66
—
—
—
Kalkstein . . .
—
5
—
4
c) Gegen Drillung.
Kupfer, gez, . .
40
60
—
—
Seitenflächen
angel. .
31
—
—
—
II W.-Fl. 2740 II Gr.-Fl. 2830
Lederriemen . .
Messing . . .
Platin, gez. . .
„ angel. . .
3
60
34
24
HO
—
—
Zug- u. Druckfestigkeit Jenaer Gläser
—
—
—
(kg/qmm)
nach Winkelmann u. Schott.
Porphyr . . .
Quarz || ) nach
„ J_/ Voigt
16,3
12,6
24
182
160
—
Glas
Z
D
D.Z
„ amorph .
—
—
6,9
—
N atron- Tonerde- Borosilikat
6,76
126,4
18,7
Sandstein . . .
—
7
0,6
—
Schwerstes Bleisilikat . .
3,28
60,6
18,5
Seil, Hanf . .
5,0
—
—
Tonerde- Blei- Borosilikat .
5,66
105,7
18,7
„ Draht . .
3
—
—
—
Natron- Tonerde- Borat . .
4,93
81,2
16,5
Silber, gez. . .
29
—
—
—
Baryt-Zink- Borosilikat . .
7,21
84,0
",7
„ angel. . .
16
—
—
—
Schweres Kali- Bleisilikat .
6,01
77,5
12,9
Stahl, Draht . .
80
bis 430
80
bis 60
Natron-Zink-Silikat , . .
7,84
97,8
12,5
„ angel. . .
66
—
—
—
Kali-Tonerde- Phosphat .
5,46
71,7
13,1
„ Bessemer-
70
—
—
—
Kali-Baryt-Natron-Silikat.
6,09
91,6
15,0
„ Fluß- . .
130
—
—
—
Natron-Blei-Zink-Silikat .
6,42
99,0
15,4
Zementmörtel
1,5
—
—
Kali- Kalk- Silikat . . .
7,52
68,3
9,1
Ziegelstein . .
0,6
0,6
—
—
Baryt- Tonerde- Phosphat .
7,42
75,0
10,1
Zink ....
13
—
—
—
Kali-Zink-Silikat . . .
8,09
73,9
9,1
Zinn, gez. . . .
2,5
—
—
—
Schweres Blei- Silikat . .
4,97
67,3
13,5
„ angel. . .
1,7
—
—
—
Natron- Kalk-Zink-Silikat .
7,46
112,9
15,1
H
euse.
25
55
Festigkeit.
Festigkeit von Bessemerstahl bei verschiedenem Kohienstoffgehalt
nach Bauschioger. (Lit. unten.)
o/o Kohlenstoff
Zug
Druck
Biegung
Schub
Torsion
0,14
0,19
0,46
0,51
0,54
0,55
0,57
0,66
0,78
0,80
0,87
0,96
44
48
53
56
56
56
56
63
65
72
74
83
48
—
54
—
63
83
70
93
61
86
62
88
66
96
66
86
73
88
97
76
89
77
99
85
34
37
36
40
39
40
36
43
41
48
50
58
15
16
17
18
20
20
27
Dehnungsgrenze einiger Stoffe
(usuelle Zahlen in kg/qmm).
Blei, gez. . .
Bronze . . .
Eisen, gez.
angel. .
„ Schweiß-
„ Fluß- .
„ Guß- .
0,25
25
32
5
15
20
12
Gold, gez.
■ 14
Hölzer . • .
ji.S— 3
Invar . . .
! 48
Kupfer, gez. .
12
angel.
3
Messing, gez. .
i 24
Palladium . .
' 27
Platin, gez. .
„ angel.
Silber, gez. .
„ angel.
Stahl, Schweiß-
„ Guß- .
Bessemer-
26
14
II
3
22
36
40
Stahl, Fluß- . .
„ Hart- . .
„ Feder-, bis
Stahldraht, gez..
„ angel.
Zink, gez. ...
Zinn ....
50
60
80
43
15
IG
4
Literatur, betreffend Festigkeit.
Baumeister, Wied. Ann. 18, 578; 1883.
Bauschinger, Mitt. a. d. mechan. Lab. München,
1874, 188, 3 u. 1887.
Bottomley, Proc. Roy. Soc. 29, 221; 1879.
Brodmann, Nachr. Gott. Gts. 1894, 44.
Drewitz, Diss. Rost. 1902.
Himstedt, Ber. Nat. Ges. Freiburg 1882.
Hodgkinson, Rep. Brit. Ass. 1837, 362 u. a. a. O.
Kowalski, Wied. Ann. 36, 307; 1889. 39, 155;
1898.
Kramm, Diss. Marburg 1873.
Le Chatelier, Gdnie civile 1891.
Pisati, Cim. (3) 1, 35; 1877. — Rend. Line. 1877.
Roberts- Aasten, Proc. Roy. Soc. 43, 425; 1888.
Schulze, Ann. d. Phys. (4) 14, 384—388; 1904.
Voigt, Wied. Ann. 48, 636, 657, 663; 1893.
„ Wied. Arm. 53, 43; 1894.
„ Wied. Ann. 67, 452; 1899.
Warburg, Ber. Nat. Ges. Freiburg 1880.
Wertheim, Ann. Chim. Phys. (3) 12, 385; 1844.
Wertheim u. Chevandier, C R. 23, 1846.
Wijkander, Bih. Tekn. Samf. Afh. 1897.
Winkelmann u. Schott, Wied. Ann. 51, 697;
1804.
26
Härte.
Lit. Tab. 30, S. 67.
Härtenummern der Elemente nach dem System von Rydberg.
c
B
Cr
Os
Si
Jr
Ru
10,0
9,5
9,0
7,0
7.0
6,5
6,5
Mn
5,0
AI
2,9
S
2,0
Pb
Pd
4,8
Ag
2,7
Se
2,0
In
Fe
4,5
Bi
2,5
Mg
2,0
Li
Pt
4,3
Zn
2,5
Sn
1,8
P
As
3,5
Au
2,5
Sr
1,8
K
Cu
3,0
Te
2,3
Ca
1,5
Na
Sb
3,0
Cd
2,0
Ga
1,5
Rb
Cs
1,5
1,2
0,6
0,5
0,5
0,4
0,3
0,2
Hease«
56
26 a
1 Härte.
1 Lit. Tab. 30, S. 67.
Härteskala
j z.T. nach der Zusammenstellung Auerbachs in Winkelmann, Handb. d. Phys. I, 1.860. Leipzig 1908.
Substanz Härte
Substanz Härte
Substanz ' Härte
Substanz ' Härte
Achat ... 7
Blei ... 1,5
Gold .... 2,5—3
Platin .... I 4,3
j Adular. .
6
Bleiglanz
2,5
Granat . .
! 7
Platiniridium
1 6,5
Alabaster .
1,7
Borsäure . .
3
Graphit . .
0,5—1
Quarz . .
7
Alaun, Kali-
2 — 2,5
Ghlorsilber .
1,3
Hornblende .
5,5
Roses Metall
1 2,5-3,5
Aluminium
2
Diamant . .
10
Iridium . .
6
Salpeter .
' 2
Andalusit .
7,5
Dolomit . .
3,5—4
Iridosmium .
7
Schwefel .
i 1,5-2,5
i Anthrazit .
2,2
Eisen . . .
4—5
Kalkspat
1 3
Schwerspat
3,3
• Antimon .
•! 3,3
Eisenglanz .
6
Kaolin . .
i I
Serpentin .
3—4
1 Antimonblüte ' 2,6
Eisenkies
6,3
Korund . .
1 9
Silber . .
2,5-3
Antimonglanz 2
Eisenvitriol .
Kupfer . .
2,5—3
Stahl . .
5—8,5
Apatit . . . ■ 5
Feldspat . .
6
Kupfervitriol
! 2,5
Steinkohle .
2—2,5
Aragonit
• j 3,5
Feuerstein .
7
Lehm (0«) .
0,3
Steinsalz .
2
! Arsen .
•! 3,5
Flußspat . .
4
Magneteisenerz
! 6
Talk . .
I
i Asbest .
5
Galmei . .
5
Marmor . .
3—4
Topas . .
8
Asphalt
1 — 2
Gips . . .
1,6 — 2
Meerschaum
: 2—3
Turmalin .
7,3
1 Augit .
. ; 6
Glas . . .
4,5-6,5
Messing . .
3—4
Wachs (0»)
0,2
1 Bernstein
• j 2—2,5
Glaubersalz .
1,7
Opal . . .
■1 4-6
Wismut
2,5
1 Beryll .
•: 7,8
Glimmer . .
2,8
Palladium .
. 4,8
Woodsches Metall ! 2,5—3,5 i
Bittersalz . . , 2,3
Glockenguß .
4
Phosphorbronze 4
Zinn . . . . j 1,5
Absolute Härte,
d. i. Eindringungsfestigkeit für eine Linse von i mm Radius und eine ebene Fläche des gleichen Stoffes;
in kg pro qmm der durch die Deformation entstandenen Druckfläche;
näher bezeichnet: derjenige Grenzdruck, bei welchem in spröden Körpern der erste Sprung auftritt,
resp. an den sich plastische Körper anpassen.
Nach F. Auerbach.
Stoff H
Stoff H
Stoff ' H
Stoff H
Adular .... 253
Gläser:
Gold .... 97
Silber . . . .91
Aluminium
52
[Bariumborosilikat 316
Gips . . .
14
Stahl, hart . .
500
Apatit . .
• 237
Kalisilikat . . . 289
Kalkspat, Sp. Fl
96
„ mittel . .
360
Blei . . .
10
N atronborosi 1 i kat . 274
Korund . .
1150
., weich . .
i 280
Borsäure .
62
Natronzinksilikat . 272
Kupfer . . .
95
Steinsalz, W. Fl.
20
Bronze . .
. 127
Geräteglas ... 267
„ gehärtet
143
Talk ....
5!
Diamant (nach
Jenaer Normalglas 266
Messing . .
107
Topas ....
5251
rohen Versuchen
Bleiborosilikat . . 244
Opal . . .
113
Zinn (nach FöppI) 1 11 1|
geschätzt) . . 2500
Natronborat . . 219
Quarz, _L Achse 308
Flußspat, Okt. . 106
Bariumphosphat . 217
Starkes Bleisilikat 210
Stärkstes „ 183
„ 1 „ 230
„ amorph. , 223
[Kali- „ 173
' 1
Relativzahlen der Härte (Korund = 1000), nach verschiedenen Methoden.
Stoff
Franz Pf äff Auerbach Rosiwal Jaggar
(1850) (1884) ,(1891) (—1896); (1892) (1897)
Korund
loco 1000 1000 1000 1000
Topas .
.
843 705 456 194 152
Quarz
.
667 i 390 268 175 40
Adular .
392 ' 310 210 , 59 25
Apatit .
.
235 141 197 i 8,0 i 1,23
Flußspat
54 56 96 6,4 0,75
Kalkspat .
13,5 23 80 ; 5,6 0,26
Steinsalz
— 20 20 2,0 —
Gips ....
— 1 14 1 12 0,3 0,04
Heuse.
27
57
1 • i
Reibungskoeffizienten fester Körper.
Koeffizient der gleitenden Reibung q ist der Bruchteil von Last, der zur
Überwindung der Reibung verbraucht wird.
Lit. Tab. 30, S. 67.
a) nach Moria, Nouvelles exp^riences sur le frottement, faites i Metz en 1831—34.
Beschaffen- p
b^ei
Beschaffen- ! ? : bei
Substanzen
heit der bei
Be-
Substanzen
heit der i bei • Be-
Oberflächen Ruhe
we-
gung
Oberflächen 'Ruhe we-
gung
Gußeisen auf Gußeisen . . •
wenig fettig 0,16 i 0,15
Eiche auf Eiche-) ....
mit Wasser 0,71 0,25
! j> »> • • •
mit Wasser 0,31
„')....
trocken 0,43 0,19
rniedeeisen auf Gußeisen .
trocken 0,19 0,18
Holz auf Eiche') ....
trocken 0,53 0,38
niedeeisen auf Schmiedeeisen
trocken
0,44
Rindsleder auf Eiche *) . . .
trocken 0,61
>» »j
wem"g fettig 0,13
„ *). . .
trocken
0,43 0,33
Bronze auf Gußeisen . . .
trocken
0,22
„')■-'
mit Wasser
0,79 0,29
j Bronze auf Schmiedeeisen . .
etwas fettig
0,16
Lederriemen a. Eichentrommel -)
trocken
0,47 0,27
' "' nze auf Bronze ....
trocken
0,20
Hanfseil auf Eiche ') . . .
trocken
0,80 0,52
.eisen auf Eiche') . . .
trocken
0,49
Lederriemen auf Gußeisen*) .
trocken
0,28
j » „■)•..
mit Wasser 0,65
0,22
„ *) .
mit Wasser
0,38 0,36
I) » / • • •
m.trocknerSeifei
0,19
Rindsleder auf Kolbenliderung*)
mit Wasser
0,62
Schmiedeeisen auf Eiche*)
mit Wasser '0,65
0,26
,» » )
mit öl, Seife
' 0,12
» »» ^ •
mit Talg 0,11
0,08
Schmiedeeisen auf Muschelkalk
trocken j 0,42 10,24
Messing auf Eiche') . . .
trocken : 0,62
Eiche auf Muschelkalk . . .
trocken ' 0,64 0,38
.Eiche auf Eiche i) ....
trocken 0,62
0,48
Muschelkalk auf Muschelkalk.
trocken 0,70 0,69
„')....
m.trocknerSeife 0,44 0,16
Muschelkalk auf Rc^enstein .
Rogenstein auf Rc^enstein
trocken 0,75 0,67
mit Mörtel 0,74
) y> ff / ' ' ' '
\ „ „ ^) . . . .
trocken 0,54 0,34
j Anm. 1) Die Bewegung erfolgt in der Richtung der Fasern beider Körper.
*) Die Bewegung erfolgt normal gegen die Fasern des gleitenden Körpers.
') Hirnholz reibt auf Langholz in der Richtung des letzteren.
! *) Leder flach.
^) Leder auf hoher Kante.
1
j
b) Reibungskoeffizienten der Bewegung nach Renaie, Mann. Archit. 1861, 346.
Druck
in
[ kg pro qcm
Q für
ing
f
isen
Druck
in
kg pro qcm
(> für
Schmiede- Gußeisen -,„. , „_^
eisen auf auf ^tahl Mess
Schmiede- Schmiede- ^/^f^^^ ^^
ä'Tw ^"^r" Stahl Messing
eisen auf auf r , *
Schmiede- Schmiede- ^^^^.^^^ Fußeisen
eisen eisen 1
eisen eisen
1 8,7885
0,140 0,174
0,166 0,157
34,0994
0,403 0,366 0,356
0,221
13,0773
0,250 0,275
0,300 0,225
36,7711
0,409 0,366 0,357
0,223
15,7490
0,271 0,292
0,333 0,219
39,3725
Flächen 0,367 0,358
0,233
' 18,2801
0,285 0,321
0,340 0,214
42,1848
an- 0,367 0,359
0,234
20,9518
0,297 0,329
0,344 0,211
44,5753
gegriffen
0,367 0,367
0,235
23,6235
0,312 0,333
0,347 0,215
47,2470
0,376 0,403
0,233
26,2249
0,350 0,351
0,351 0,206
49,9187
0,434 Flächen
0,234
27,4201
0,376 0,363
0,353 • 0,205
55,1215
Flächen an- an-
0,232
1 31,4980
1
!
0,395 0,365
0,354 o',2o8
57,6526
gegriffen gegriffen
0,273
Hense.
58
28
Kompressibilitätskoeffizienten von Flüssigkeiten.
Ist Fl das Volumen einer Flüssigkeit unter dem Drucke von p, Atmosphären bei i° Celsius, V2
unter p-i Atmosphären und bei derselben Temperatur, so bezeichnet man
dasjenige
als den Kompressibilitätskoeffizienten der
In absolutem Maße (bezogen auf
Division durch 1,0137,
Flüssigkeit bei 1°.
Megadynen) findet man hieraus den entsprechenden Wert mittels
Für die mit * bezeichneten Stoffe finden sich noch besondere Angaben
in den folgenden Tabellen. j
Lit. Tab. 30, S. 67.
Substanz
Tem-
pera-
tur
Druck-
grenzen
ßt . 10«
Beobachter
Substanz
Tem-
pera-
tur
Druck-
grenzen
ßt . 10«
Beobachter
0
Atm.
0
Atm.
Aceton ....
14,2
8,90 bis 36,51
112
Amagat (x)
Äthylvalerat .
10
96
de Heen
„
99,5
8,94 » 36,47
276
,,
„
62,5
139
„
»>
0
IOC „ 500
82
Amagat (18)
„
97
138
„
>>
0
500 „ 1000
59
„
Alkohol* . . .
20,18
lOI
Quincke
>>
0
1000 „ 1500
47
„
„
10
I bis 2
95
Colladon u.
«>
0
1500 „ 2000
40
,,
Sturm
»
0
2000 „ 2500
35
„
10
9 „ 10
92
,,
Äther* ....
13,5
8,43 „ 25,4
169
„
10
21 „ 22
88
,,
»
25,4
8,46 „ 34,22
190
,,
9,7
93
Dupre u.
»»
63,0
8,57 „ 22,29
300
,,
Page
»
99,0
8,60 „ 25,25
539
,,
12
0 „ 450
73
Tait (I)
»»
78,5
8,63 „ 22,34
367
„
14,0
8,50 „ 37,12
lOI
Amagat (i)
»
19,2
183
Bogaski
99,4
8,68 „ 37,32
202
,,
f»
8,1
8
163,8
Röntgen
28
150 „ 200
86
Barus
Äthylazetat
13,3
8,12 „ 37,45
104
Amagat (i)
28
150 „ 300
85
„
»
99,6
8,13 „ 37,15
250
„
28
150 „ 400
81
„
Äthylbromid .
99,3
8,50 „ 31,46
294
,,
65
150 „ 200
HO
,,
»
10,1
I „ 500
90
Amagat (18)
65
150 „ 300
109
,,
>>
10,1
500 „ 1000
63
,,
65
150 „ 400
100
,>
»
10,1
1000 „ 1500
50
,,
100
150 „ 200
168
„
»
10,1
1500 „ 2000
42
,,
100
150 „ 300
144
,,
>>
10,1
2000 „ 2500
36
,,
100
150 „ 400
132
„
Äthylbutyrat .
10
93
de Heen
185
150 „ 200
320
„
»
62,5
136
,,
185
150 „ 300
274
,»
»
99
185
,,
185
150 „ 400
245
„
Äthylchlorid. .
11,0
8,48 „ 34,24
138
Amagat (i)
310
150 „ 200
4200
„
»
15,2
8,70 „ 37,22
153
,,
310
150 „ 300
2220
„
»
61,5
12,65 „ 34,36
256
,,
310
150 „ 400
1530
„
»
80,1
19,48 „ 34,42
351
„
Alkohol 99,8%
1,85
8
100
Röntgen
»
99,0
12,77 „ 34,47
495
„
„
17,5
8
HO
„
»
0
I „ 500
103
Amagat (18)
Allylalkohol . .
9,6
I „ 500
69
Amagat (iJ
»
0
500 „ 1000
69
,,
„
9,6
500 „ 1000
51
„
»
0
1000 „ 1500
55
„
„
9,6
1000 „ 1500
43
"
>»
0
1500 „ 2000
44
„
„
9,6
1500 „ 2000
36
»
>»
0
2000 „ 2500
39
»,
>,
9,6
2000 „ 2500
32
„
Äthylenbromid
10
55,8
de Heen
Amylalkohol .
3,65
8
83,5
Röntgen
>»
64
77
„
„
17,75
8
90,5
„
„
100
98
„
,,
13,8
8,50 bis 37,12
88,2
Amagat (1
Äthylenchlorid.
10
68
„
»
99,0
8,68 „ 37,12
154
,,
»
76
III
„
Amylbenzoat .
10
57
de Heen
Äthylnitrat . .
0
I „ 24
70
Ck)lladon u.
»,
65
77
„
Sturm
„
100
92
„
Heu
se.
28 a
59
Kompressibilitätskoeffizienten von Flüssigkeiten.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab.
30, S. 67.
Substanz
Tem-
pera-
tur
Druck-
grenzen
ßc . lo"
Beobachter
Substanz
pera- , '^™'^'^-
tur 1 grenzen
ßt . 10"
Beobachter
0
Atm.
0 Atm.
jnylbutyrat .
10
86
de Heen
Chlorcalcium-
,.
03,5
122
»,
lösung35,4%
20
23,2
Drecker
97,0
157
„
„ 40,9%
ao
21,7
„
imylen . . .
131
8,74 bis 37,01
172
Amagat (i)
Chlorkalium-
„
»
99,4
8,81 » 37,30
529
„
lösung2,49%
20
42,6
Lmylvalerat. .
10
88
de Heen
„ 4,40%
20
41,2
„
))
62,7
122
„
„ 8,280/0
20
38,9
„
,,
98
156
»
„ 13,02%
20
35,4
„
ienzol ....
16
82
Jelenew
„ 16,75%
20 j
34,1
„
>T
14,77
74,7
de Metz (i)
„ 19,97%
20
31,7
„
16
8,12 bis 37,20
90
Amagat (i)
„ 24,31%
20
30,1
„
99,3
8,15 „ 37,25
187
„
Chlorkohlen-
5,95
8
83
Röntgen
stoff, Tetra-.
28,5 i I bis 15
99,8
Protz
17,90
8
92
„
„
IG
70
de Heen
15,4
I bis 4
87
Pagliani u.
„
1 58,5
94
„
Palazzo (2)
,,
! 98
125
„
50,1
I „ 4
III
,,
Chloroform . .
9,0 \ 3,423
63,5
Grassi
78,8
I „ 4
126
»,
,»
100
8biS9
211
Amagat (i)
»
12
I „ 15
85,22
Protz
„
100
19 „ 34
206
„
Butylalkohol .
SM
8
83
Röntgen
„
0
lOI
Grimaldi(2)
„
17,40
8
90
„
„
20
128
„
3utylbenzoat .
10
59
de Heen
„
40
162
„
,,
64
80
„
,1
60
204
„
100
99
„
CoUodium dupl.
I bis lo
97,4
Butylbutyrat .
10
90
„
sp. Gew. 0,807
14,8
„
63
130
„
Essigsäure . .
0
I bis 16
40,7
Colladon u.
„
100
170
„
Sturm
Candabalsam .
14,8
I bis 10
de Metz (i)
Glyzerin . . .
•20,53!
25,1
Quincke
in Benzol spz.
„
14,8 i I bis 10
22,1
de Metz (I)
Gew. 0,950 .
57,2
„
Gummi ar. in
C3H14
23
0 bis I
159
Bartoli
Wasser, spez.
G,Hi,
23
„
134
„
Gew. 1,041 .
14,8
I „ 10
44,6
CgH]«
-j
23
,,
121
„
Heptylen . . .
13,8 1 8,04 bis 37,51
122
Amagat (i)
C,Häo
"0
23
„
"3
„
„
99,5 8,47 „ 37,21
270
„
CiflHij
2
23
„
105
„
Hexylen . . .
13,1 ; 8,82 „ 37,42
143
„
JllHj4
:>
23
„
97
„
„
99,0; 8,50 „ 37,54
356
„
-.12H,;fi
23
j,
92
,,
Isobutylalkohol
4,15! 8
91
Röntgen
-«isHäij
2
23
„
87
„
„
17,95 8
98
„
CuHso
ü^
23
,,
83
„
Isopropylalkohol
5,65! 8
95
„
C15H3J
23
„
79
,,
„
17,85
8
103
„
■JieHäi
•23
75
j,
Jodäthyl . . .
10,6
I bis 500
74
Amagat (18)
Chlorcalcium-
„
10,6
500 „ 1000
56
„
lösung 5,8%
20
39,7
Drecker
,,
10,6
1000 „ 1500
46
„
■ 9,9%
20
37,1
,,
„
10,6
1500 „ 2000
38
„
17,8%
20
31,3
„
„
10,6
2000 „ 2500
34
„
24,10/^
20
27,6
„
„
10,6
2500 „ 3000
31
„
30,2%
20
25,6
„
Leinöl ....
14,8
I „ 10
51,8
de Metz (I)
Hense.
60
28 b
Kompressibilitätskoeffizienten von
Flüssigkeiten.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 30, S. 67.
Substanz
Tem-
pera-
tur
Druck-
grenzen
ßt . 10*
Beobachter
Substanz
ßt . IG«
Beobachtei
0
Atm.
0 ' Atm.
Mandelöl . . .
17,0
55,2
Quincke
Phosphor-
»
14,8
I bis 10
53,5
de Metz (i)
trichlorid .
10,1 ; 2500 bis 3000
29
Amagat (18
Methylalkohol .
14,7
8,50 „ 37,12
104
Amagat (i)
Propylalkohol
5,60 8
89,5
Röntgen
»
100
8,68 „ 37,32
221
„
„
17,70 8
97,0
,,
„
13,5
7,513
91,1
Grassi
„
0 I bis 500
69
Amagat (18
„
2,75
8
108
Röntgen
„
0 500 „ 1000
52
>,
»
18,10
8
120
,,
„
0 1000 „ 1500
42
,,
»
0
I bis 500
79
Amagat (18)
„
0 1500 „ 2000
36
,,
>»
0
500 „ 1000
58
,,
„
0 2000 „ 2500
31
>,
)>
0
1000 „ 1500
47
„
,,
0 2500 „ 3000
27
,,
>>
0
1500 „ 2000
40
„
Quecksilber . .
0
3,92
AmagatU;
»>
0
2000 „ 2500
35
,,
?,
0
3,74
de Metz (2
»
0
2500 „ 3000
29
,,
,,
0 i
3,90
kimt
Methylazetat .
14,3
8,10 bis 37,53
97
Amagat (i)
Rizinusöl . . .
14,8 : Ibis 10
47,2
de Metz (i
j>
99,7
8,35 „ 37,04
250
„
Rüböl . . . .
20,3
59,6
Quincke
Methylbutyrat
10
89
de Heen
Salpetersäure .
0 1 I bis 32
32
Colladon i
»
62
134
„
Sturm
Methylvalerat .
10
91
,,
Schwefelkohlen-
»
63
135
,,
stoff ....
0
78,0
,,
„
100
183
,,
,»
15,6 8 bis 35
87
Amagat (i
Natronwasser-
,,
100 8 „ 35
174
„
glas spez. G.
,,
3,3 8
80
Röntgen
1,345 ....
14,8
I bis 10
25,5
de Metz (i)
,,
18,05 8
89
,,
Olivenöl . . .
20,6
63,3
Quincke
,,
0 I „ 500
66
Amagat(i
»
14,8
I bis 10
56,3
de Metz (i)
,,
0 500 „ 1000
53
,,
Paraffin (flüss.)
14,84
62,7
,,
,,
0 1000 „ 1500
43
,,
Butylv alerat .
10
92
de Heen
,,
0 1500 „ 2000
37
,,
),
63,5
130
„
„
0 2000 „ 2500
33
„
,j
100
173
„
,,
0 2500 „ 3000
29
„
Pentan ....
0
229
Grimaldi (2)
„
50 1000 „ 1500
51
„
,»
20
318
„
,,
50 1500 „ 2000
44
" i
>>
40
416
,,
,,
60 2000 „ 2500
38
,. !
„
60
486
,,
Schweflig. Säure
0 I „ 16
302,5
Cblladon
j>
80
610
,,
Sturm
>»
100
714
,,
Steinöl ....
19,4
74,58
Quincki
Petroleum. . .
16,5
69,6
Martini
Terpentinöl . .
19,7
79,14
„
>»
1
I bis 15
67,91
Protz
Toluol ....
10
79
de Heer
»
16,1
„
76,77
,,
„
66 ;
144
„
,,
35,1
„
82,83
,,
„
100
150
" 1
»,
52,2
,,
92,21
,,
Xylol ....
10
74
Protz 1
,,
72,1
„
100,16
„
„
65
75
„
»,
94,0
„
108,80
>>
,,
100 !
132
,,
Phosphor-
Zucker-
1
tri Chlorid . .
10,1
I bis 500
72
Amagat {18)
lösung 0% .
12,4
0 „ 450
45,3
Tait (5 !
>f
10,1
500 „ 1000
54
,,
„ 5% .
12,4
43,2
V
,»
10,1
1000 „ 1500
45
,,
„ loo/o .
12,4
41,7
„
»
10,1
1500 „ 2000
38
,,
„ 15% .
12,4
40,1
,,
10,1
2000 ,j 2500
33
„
„ 20% .
12,4
38,8
,,
Heu
se.
28 c
61
Kompressibilität von Flüssigkeiten.
Interpolationsformeln für die Abhängigkeit des Kompressibilitäts-
koeffizienten einiger Flüssigkeiten von der Temperatur.
LiL Tab. 30, S. 67.
Nach Pafliani und Palazzo, Mem. R. Acc. dei Lincei (3) 19, 279; 1883/84.
Ist ^0 der Kompressibilitätskoeffizient bei o", so ist derselbe bei <": ,*< = ^0 (i + «'+ ^).
Substanz
ßo
!
1 //
/j
Gültigkeitsgrenzen der
Formel
0 0
0,0,770
0,0,65701
0,04174
0 bis 99,0
0,04734
0,0,2204
0,04644
0 „ 99,2
0,04725
0,0^2531
0,04521
0 „ 99,2
0,03101
0,0,6225
0,04x007
0 „ 57,6
0,04970
0,0*3177
0,04550
0 „ 68,5
0,04858
0,0,3245
0,04530
0 „ 99,3
0,04882
0,0*2983
0,04572
0 „ 98,9
0,048165
0,0*2913
0,04590
0 „ 99,0
[Druckgrenzen r bis 4 Atm.]
Toluol . . .
Xylol . . . .
Cymol . . .
Methylalkohol .
Aethylalkohol .
Propylalkohol .
Isobutylalkohol
Amylalkohol
Brunnen- und Seewasser. Nach Tait {4).
a) Frisches Brunnenwasser.
Extrapoliert für niedrige Drucke ß = 520.10 ' — 355-io • ' + 3.io-*t*
für 150 Atm. 504 360 4
„ 300 „ 490 365 5
„ 450 „ 478 370 6
b) Seewasser.
Extrapoliert für niedrige Drucke /S= 481.10 ' — 340.10
für 150 Atm. 462 320
„ 300 „ 448 305 5
„ 450 „ 438 295 5
» / + 3.10
4
» <2
Äthylalkohol. Nach Amagat (18).
fJ.io* für verschiedene Druckgrenzen und Temperaturen.
Atm.
40"
öo«*
80«
1-50
50 — IOC
100—200
200—300
300 — 400
400 — 500
500-600
600 — 700
700 — Soo
800 — 900
900 — 1000
96
90
85
77
73
68
64
60
56
55
52
112
102
95
86
78
73
69
66
62
58
55
125
118
106
96
87
81
76
71
65
63
59
136
121
108
96
89
81
77
72
67
63
151
138
121
109
98
89
83
78
74
68
158
138
Z22
109
IOC
93
84
79
73
337
262
218
186
156
141
130
120
Äthyläther. Nach Amagat (18).
.i.io« für verschiedene Druckgrenzen und Temperaturen.
Atm.
40»
60°
80«
1—50
50 -IOC
100 — 200
200 — 300
300 — 400
400 — 500
500 — 600
600 — 700
700 — 800
800 — 900
900 — 1000
147
133
121
109
99
89
84
77
72
68
65
176
158
145
125
114
100
93
86
80
74
71
208
203
170
148
129
115
104
96
89
80
77
252
205
174
150
131
118
105
97
89
84
315
254
204
172
149
138
1x6
107
99
90
393
308
241
194
174
146
130
I20
106
97
571
397
302
246
207
180
164
145
Heose.
62
28 d
Kompressibilitätskoeffizienten von Flüssigkeiten.
Lit. Tab. 30, S. 67.
Kompressibilitätskoeffizienten ß des Wassers.
ß.
10' für Wasser. Nach Amagat (18),
Atmosph.
o» 50 lO»
15"
20»
1-25
525
512
500
495
491
25-50
516
496
492
480
476
50—75
509
485
473
465
456
75—100
502
481
470
457
453
100 — 125
494
477
466
454
449
125—150
491
475
463
454
446
150—175
491
475
463
451
442
175—200
488 472
460
447
. 438
Atmosph.
0«
5° lo*"
15"
200
30" 40° 50" 60° 70°
80"
100« 1 200"
I — 100
511
493
483
473
468
460
449
]
449 i 455
462
478
-
100 — 200
492
475
4bl
451
442
436
429
425 1 427
439
—
468
807
200 — 300
480
462
453
443
434
422
414
413
415
425 436
459
769
300 — 400
466
449
441
433
424
413
407
402
406
411
422
446
731
400 — 500
455
444
430
422
415
406
404
399
394
398
408
434
682
500 — 600
43«
430
418
411
404
392
390
390
388
391
399
416
660
600 — 700
429
409
405
398
394
387
382
377
383
380
387
407
627
700 — 800
418
407
398
390
388
375
374
371
369
374
378
389
613
800 — goo
406
393
389
380
373 i 368
362
362
363
366
368
382
589
900 — 1000
—
—
—
368
365 i 360 i 353
353
360
361
362
371
565
Atmosph.
0»
5" loo : 15« ' 20"
50"
I — 500
475
458 ' 447
438 434
416
500 — 1000
1000— 1500
416
358
406
355
395
3
?i j 380
H ! 338 1
366
325
i 348
3
1500 — 2000
324
\ 318 1 313
312
309
300
2000 — 2500
292
1 289 i 289 280
278 ■
275
2500 — 3000
261
! 264 259 i 261 ! 257 !
254
Kompressib
ilitätskoel
[fizienten ß .W für p-prozentigen Äthyh
nach Pagliaai (2).
ilkohol
Gehalt p 7o
10 "/o
[570 ! 20 7o 2570
30 »0
35" 0
40 7o
Spez. Gew.
3,9855 0
1
,9815 0,9770 0,9718
0,9655
0,9578
0,9495
0«
451
419
395
394 \ 406 430
1 454
IG»
437
411
399
1
399 i 409
1
434
461
20«
424
403
401
406 417
442
470
30»
414
■ —
—
—
—
—
—
40»
406
—
i
-
—
—
1
1
50»
401
—
— —
—
i
!
Heuse.
29
63
Kompressibilität von Gasen.
Lit. Tab. 30, S. 67.
Kompressibilität von Helium
pv (für 0° und i Atm. = i) nach Kamerlingh-Onoes.
Einheit der Dichte d ist die Normaldichte bei o'' und i Atm.
pv
pv
+ 100,35
42,574
1,38725 1
30,689
54,459
1,39314 ■
39,091
66,590
1,39929
47,589
-}- 20,00
27,539
1,08664
25,343
36,303
1,09028
33,297
53,708
1,09918
48,862
0»
26,634
1,01392
26,268
38,565
1,01851
37,864
50,240
1,02521
49,004
— 103,57
20,580
0,63135
32,597
24,100
0,63296 j
38,075
29,185
0,63597
45,891
33,383
0,63845
52,288
i'^2,7:
216,56
— 252,72
— 258,82
13,751
0,33787
40,699
16,019
0,33898
47,257
18,189
0,34025
53,457
9,564
0,21132
45,259
10,502
0,21171
49,606
11,448
0,21219
53,951
53,948
0,09120
591,53
60,716
0,09533
636,92
65,997
0,09867
668,87
40,012
0,06150
650,65
46,222
0,06559
704,71
53,326
0,07063
754,97
52,797
0,07531
794,00
Kompressibilität von Wasserstoff
pv (für 0° und I Atm. =:i) nach Witkowski.
Atm.
+ loo»
— 77 —104'
Temperatur
-i47«> -183» j -190«
205 ' — 212"
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
1,3661
1,3688
1,3721
1,3755
1,3789
1,3823
1,3858
1,3892
1,3927
1,3961
1,3996
1,4030
1,4064
I,OOCO
1,0024
1,0055
1,0086
1,0118
1,0150
1,0181
1,0213
1,0245
1,0277
1,0309
1,0341
1,0373
0,7180
0,7201
0,7228
0,7255
0,7282
0,7309
0,7336
0,7364
0,7391
0,7418
0,7445
0,7473
0,7501
0,6189
0,6208
0,6232
0,6255
0,6279
0,6303
0,6327
0,6352
0,6376
0,6402
0,6427
0,6452
0,6478
0,4611
0,4622
0,4635
0,4648
0,4661
0,4674
0,4689
0,4705
0,4721
0,4739
0,4758
0,4779
0,4801
0,3283
0,3284
0,3284
0,3279
0,3272
0,3270
0,3270
0,3270
0,3270
0,3273
0,3278
0,3286
0,3296
0,3023
0,3020
0,3015
0,3004
0,2991
0,2984
0,2977
0,2973
0,2970
0,2970
0,2972
0,2977
0,2984
0,2470
0,2452
0,2427
0,2401
0,2373
0,2345
0,2321
0,2301
0,2288
0,2280
0,2275
0,2273
0,2275
0,2207
0,2180
0,2145
0,2106
0,2065
0,2029
0,1997
0,1968
0,1946
0,1933
0,1928
0,1926
0,1928
pv (für o" und i Atm. = 1) nach Amagat (16) (18),
Atm.
15,4"
99,3"
200,5''
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1500
2000
2500
3000
1,204
1,283
1,357
1,432
1,504
1,578
1,649
1,720
1,893
2,240
2,562
2,870
3,162
1,513
1,586
1,659
1,731
1,804
1,876
1,955
2,020
2,093
1,884
1,956
2,030
2,105
2,176
2,248
2,320
2,391
Heuse.
64
29 a
Kompressibilität von Gasen.
Lit. Tab. ,
30, S. 67.
^Kompressibilität
von Sauerstoff.
pv (für o" und i Atm. = i) nach Kamerlingh-Oanes und Hyndman. 1
o°
15,
6«
20" 1
P
Atm.
pv
p
Atm.
pv
P
Atm.
pv
22,401 0,9762
36,208
1,0303
23,713
1,0549
27,746 0,9731
36,643
1,0298
26,701
1,0533
34,498 0,9672
38,635
1,0286
29,901
1,0519
38,144 0,9656
39,749
1,0283
45,911
1,0431
43,686 0,9623
42,910
1,0266
48,023
1,0419
43,756 0,9608
47,683
1,0244
48,165
1,0419
45,238 0,9612
49,385
1,0231
48,174
1,0417
48,691 0,9584
51,464
1,0224
50,882
1,0410
55,017 0,9533
50,919
1,0409
60,301 0,9508
54,142
1,0402
66,787 0,9477
56,927
65,396
1,0395
1,0362
1
Kompressibilität von Stickstoff.
pv (für 0" und i Atm
=:i) nach Araaeat(i6Ui8).
Relatives Volumen nach Amagat (16) u. (18).
Das Volumen bei 0" und i Atm. = 1 000000 gesetzt.
Atm.
oo 1 15,60
99,5" 1 199,5"
Atm.
o«
16"
99,5° 199,6"
0,9265 ': —
0,9140 : —
0,9624 i —
1
200
300
1,400 1,819
1,453 1,885
100
9910
—
1
400
1,052 --
1,532 1,960
200
5195
7445 9532 i
500
1,156 1 —
1,622 2,050
300
3786
—
5301 \ 6715
600
1,269 ; —
1,720 2,142
400
3142
4265 5331
700
800
1,385 -
1,503 —
1,827 2,241
1,934 2,343
500
2780
—
3655 1 4515
900
1,620 —
2,041 2,446
600
2543
—
3258 i 3973
1000
1,735 1,800
2,151 ! —
700
2374
—
2980 i 3589
1500
— i 2,357
— —
800
2240
—
2775 3300
2000
— 2,888 ^
— —
900
2149
—
2616 3085
2500
— 3,375
— —
3000
- i 3,888
— —
1000
2068 ,
2134
1500
2000
_
1933
1699
—
—
Kompressibilität
von Methan.
2500
^000
—
1596
1523
~
pv (relativ) nach Amagat (7).
Nach Regnault.
Kompre
ssibilitätskoeffizient
0! 0
!
m Hg
14,7° 29,5''
40,6«
60, i«
79,8" 100,1"
i
mm Hg Po'"o
iPl=2po) PiVi
nac
h Amagat (14).
30
2580
2745
2880
3100
—
ß . 10
= TT»- 10'
V AP
40
60
2515
2400
2685
2590
2830
2735
3060
2995
3290
3230
3505
3460
754,0 1,001012
1159,3 1,001074
tm. i
80
2315
2515
2675
2950
3195
3440
2159,4 1,001097
AI
100
2275
2480
2640
2935
3180
3435
3030,2 1,001950
750-
—1000 ' 407
120
2245
2465
2635
2925
3180
3440
4953,9 i 1,002952
1000
—1500 265
140
2260 ! 2480
2655
2940
3190
3460
5958,0 : 1,003271
ISOO-
—2000 1 170
160
2300 2510
2685
2975
3220
3490
7294,5 1,003770
180
2360 2560
2730
3015
3260
3525
8628,5 1,004768
2000
200
2425 2615
2780
3065
3305
3575
9767,4 1,005147
2500-
—3000 ! 91
220
2510 1 2690
2840
3125 1 3360
3625
10981,4 i 1,006456
!
Heuse.
29 b
65
Kompressibilität von Gasen.
Lit. Tab. 30, S. 67.
Kompressibilität der Luft.
mm Hg
nach Regnault
Relatives Volumen nach
Amagat (16) (iS)
Das Volumen bei o* und r Atm.
=; I 000 000 gesetzt.
Atm.
0° i I5,7"i 99,4" 200.4'
Kompressibilitätskoeffizient nach Amagat (14)
Atm.
Po= 738,7
,/>, = 1476,3
Po = 21 12,5
Pl = 4209,5
Po = 4219,1
Pl = 8494,1
Po
p
Po
Pl
Po =11472,01
Pl = 20969,4 1 ' ^
j 1,001414
} 1,002765
} 1,003336
;;z,^J|°;J!. ,004.80
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1500
2000
2500
3000
9730
5050
3658
3036
2680
2450
2288
2168
2070
1992
7360
5170
4170
3565
3180
2904
2699
9430
6622
5240
4422
3883
3502
3219
750 — 1000
1000 — 1500
1500 — 2000
2000 — 2500
2500 — 3000
4"
268
167
123
93
2062
1794
1643
1542
1466
2544 i 3000
2415 i 2828
Druck und Temperatur, bei denen p v ein
AMnimum wird.
"C
Atm.
135 —103.5— 78.5 —35 o i 16 I 100
75 139 162 151 I125J104 <i4
Kompressibilität der Kohlensäure.
pv (für o" und i Atm. = i gesetzt). Nach Amafat (16 u. 18).
Atm.
50
100
I 150
200
300
400
500
700
1000
30"
40"
öo"
80° loo« 137« 198" 258"
0,105:
0,202}
0,295 j
0,385'
0,559;
0,728
0,8911
I,206i
i,656|
0,114:
0,213
0,309
0,401
0,578
0,748
0,913
I,232|
1,685
0,680
0,229
0,326
0,419
0,599
0,771
0,938
1,259
1,716
o,775|
o,255i
0,346!
0,440!
0,6231
0,795!
0,963!
1,289;
1,748!
0,850
0,309
0,377
0,468
0,649
0,823
0,990
1,319
1,780
0,984
0,661
0,485
0,543
0,710
0,884
1,054
1,383
1,848
1,096
0,873
0,681
0,660
0,790
0,956
1,124
1,454
1,921
1,206
1,030
0,878
0,815
0,890
1,039
1,201
1,529
1,999
1,380
1,259
1,159
1,096
1,108
1,218
1,362
1,676
1,582
1,530
1,496
1,493
1,678
1,956
1,847
1,818
1,804
1,820
1,883
mm Hg Pl f,
(Pi = 2 Po) nach
Regnanit
764,0
1414,8
2164,8
3186,1
4879,8
6820,2
8393,7
9620,1
1,007597
1,012313
1,018973
1,028494
1,045625
1,066137
1,084278
1,099830
Ergänzungen für die Umgebung des kritischen
Punktes. Nach Amagat (16) u. (18).
Atm.
30"
32"
-, -V
Druck und Temperatur, bei denen p v ein Mini-
mum ist. Nach Amagat (17).
70
0,470
71
0,230
72
0,223
73
—
74
0,219
75
0,219
0,540
0,491
0,460
0,405
0,268
0,602
0,531
0,510
Atm.
35,1 40,2 50,0 60,0 1 70,0 80,0 1 100,0
92 1 105 j 129 I 151 i 171 i 184 210
^^ nach Natterer (3),
pv -"
Kompressibilität von Kohlenoxyd.
pv nach Amagat (6)
Temp. 18 — 22".
p in m Hg, pv in Relativzahlen.
Atm.
Atm.
Atm.
1,000
408
0,900
814
0,993
443
0,873
911 !
0,977
465
0,854
"33
0,965
515
0,810
1416
0,955
570
0,767
1716
0,939
629
0,727
220g
0,921
695
0,686
2790
/>
pv
p V
77
138
171
204
248
295
355
0,623
0,578
0,500
0,428
0,366
0,311
0,261
24,1
34,9
45,3
55,5
64,9
72,2
27147
27102
27007
27025
27060
27071
27158
101,5
133,9
177,6
214,5
250,5
304,1
27420
28092
29217
30467
31722
33919
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Heuse. 5
66
29
Kompressibilität von Gasen.
Lit. Tab. 30, S. 67.
Kompressibilität des Äthylendampfes.
pv
nach Winkelmann.
mm Hg
lOO**
mm Hg
mm Hg
mm Hg
7^^'M 1,00285
1456,7) ' ^
714,3
2067,8
714,3
2067,9
724,2) .
2078,5/'
1,01390
1,00965
01026
;;'} 1.0038,
746,7
2083,
2o84;rr'°°373
733,5'
2078,0.
1,00428
Relativzahlen für pv nach Amagat (7).
mm Hg
16,2"
30,1'
50,0"
70,0"
30
70
100
130
200
320
1950
II 50
I415
2030
3035
2220
IIIO
1275
1525
2115
3125
2580
1675
1535
1725
2290
3285
2865
2150
1895
2000
2490
3470
3225
2740
2515
2480
2835
3710
pv (für 0° u. I Atm. = I gesetzt) nach Amagat (16 u. 18).
Atm.
30"
40«
60"
So»
0,814
0,954
1,077
0,471
0,668
0,847
0,551
0,649
0,776
0,669
0,744
0,838
0,908
0,972
1,048
1,141
1,202
1,273
1,367
1,431
1,500
1,800
1,867
1,937
2,422
2,493
2,566
I37Ö"
50
100
150
200
300
400
500
700
1000
0,176
0,310
0,441
0,565
0,806
1,037
1,256
1,684
2,289
0,420
0,331
0,459
0,585
0,827
1,059
1,280
1,709
2,321
0,629
0,360
0,485
0,610
0,852
1,084
i;3o8
1,738
2,354
0,731
0,403
0,515
0,638
0,878
1,112
1,337
1,768
2,387
1,192
1,005
0,924
0,946
1,133
1,356
1,578
2,012
2,643
1,374
1,247
1,178
1,174
1,310
1,510
1,721
2,153
2,798
1,652
1,580
1,540
1,537
1.628
1,790
1,985
2,399
Ergänzungen für die Umgebung des kritischen Punktes.
Atm.
46
48
50
■52
54
56
7,5"
0,1.89
0,186
0,190
0,195
0,205
0,510
0,330
0,208
0,206
0,209
0,213
0,562
0,508
0,420
0,240
0,229
0,227
0,684
0,629
0,598
0,561
0,524
Druck und Temperatur, bei denen pv ein Minimum ist. Nach Amagat (7).
Atm.
16,3
72
20,3
79
30,1
92
40,0
105
50,0
116
1'
60,0
125
80.0
138
100,0
158
Heuse.
30
67
Literatur, betreffend Härte und Reibung.
Auerbach, F. (i), Wied. Ann. 43, 6i; 1891;
Sitz.-Ber. d. kgl. Ges. d.Wissensch.
zu Göttingen. 6. Dez. 1890.
„ (2), Wied. Ann. 46, 262; 1892.
„ (3), Wied. Ann. 53, looo; 1894.
,, (4), Wied. Ann. 58, 357; 1896.
„ (5), Drude Ann. 3, 108; 1900.
,. (6), Drude Ann. 3, 116; 1900.
Bottone, Sil!. Joum. (3), 6, 457; 1873.
Drewitz, Diss. Rostock 1902.
Exner, F., Untersuch, üb. d. Härte an Kristall-
flächen; Wien 1873.
FöppI, Wied. Ann. 63, 103; 1897.
Frankenheim, Diss. Breslau 1829.
i Franz, Diss. Bonn 1850; Pogg. Ann. 80, 37;
i 1850.
I
Grailich und Pekärek, Wien. Ber. II, 13, 410;
1854.
Hertz, Verh. d. Berl. Phys. Ges. 1, 67; 1882;
Verh. d. Ver. z. Ford. d. Gewerbefl. 1882, 441.
Hngueny, Rerherches exper. sur la durete des
Corps. Paris 1865.
Jaggar. Zeitschr. f. Krist. 29, 262; 1898.
Jannetaz, C. R. 116, 687; 1893.
Kaufmann, Verh. phys. Ges. 12, 797-801. 1910.
Nelioubow, Science Abstr. (A) 7, 645; 1904.
Pf äff (1), Münchn. Ber. 1883, 55 u. 372.
„ (2), Münchn. Ber. 1884. 255.
Rosiwal, Verh. Geol. Reichsanst. (Wien) 1896,
475-
Rydberg, Zeitschr. physik. Chem. 33, 353; 1900.
Turner, Proc. Birm. Phil. Soc. (2), 5, 1887.
Literatur, betreffend Kompressibilität flüssiger u. gasförmiger Körper.
Aiffl^, Ann. chim. phys. (3), 8, 268; 1843.
E. H. Amagat d), C. R. 68, 1170; 1869.
(2), C. R. 73, 143; 1872.
„ {3), Ann. chim. phys. (4) 28, 274;
1873.
„ (4), Ann. chim. phys. (4) 29, 246;
1873.
„ (5), Ann. chim. phys. (5) 11, 520;
1877.
,. (6), Ann. chim. phys. (5) 19, 345;
1880; c; R. 88, 336; 1879; C. R.
89, 437; 1879.
(7), Ann. chim. phys. (5) 22, 353;
1881.
„ (8), Ann. chim. phys. (5) 28, 456;
1883.
„ (9), Ann. chim. phys. (5) 28, 464;
1883.
., (10), Ann. chim. phys. (5) 28, 480;
1883.
(ii), C.
18S4.
(12), C.
(13), C.
R. 99, 1017 und 1153;
R. 103, 436; 1886.
R. 105, 1120; 1887.
(14), C. R. 107, 522; 1888.
„ (15), Ann. chim. phys. (6) 22, 95;
i89i;G. R. 108,228; 1889; Joum.
de phys. (2) 8, 197; 1889.
(16), C. R. 111, 871; 1890.
(17), C. R. 116, 946; 1893.
(18), Ann. chim. phys. (6) 29,
68 u. 505; 1893.
Amaury u. Descamps, C. R. 68, 1564; 1869.
Andrews (i), Phil. Transact. 159, II. 575; 1869.
(2), Phil. Transact. 166, II. 421; 1866.
Avenarius, Bull, de l'Ac. de St. Petersb. 10;
1S77.
(2) 28 u. 29; 1896.
(3) 39, 478; 1890.
41, lio; 1891.
Geol. Surv. 1892.
Bartoli, Rend. Lomb.
Barus (i), Sill. Journ.
t* (2), Sill. Joum.
„ (3), Bull. U. S.
Battelfi, Phys. Zeitschr. 3, 17; 1901.
Baynes, Nature 22, 186; 1880.
Berttielot, C. R. 145, 317—320; 1907. (Ab-
weichungen vom Mariotteschen Gesetz in der
Nähe von Atmosphärendmck.)
Bestelmeyer u. Valentiner, Ann. Phys. (4) 15
'Ji""73; 1904- (pi' für Stickstoff bei —i 86'.)
Blasema, Pogg. Anh. 126, 594; 1S65.
Boguski, Zeitschr. physik. Gh. 2, 120; 1888.
Bohr, Wied. Ann. 27, 479; 1886.
Cailletet d), C. R. 70, 1131; 1870.
(2), C. R. 88, 61; 1879.
„ (3), C. R. 90, 210; 1880. Joum. de
phys. 9, 142; 1880.
Cbappuis, Trav. et Mem. 13, 66, 1903. (Kom-
pressibilität von Wasserstoff, Stickstoff,
Kohlensäure zwischen o** und 100°.)
Coiladon u. Starm, Mem. Sav. Etr. 5, n. Juni
1827; neu abgedmckt bei Gh. Schuchardt,
Genf 1887; Ann. chim. phys. (2) 35, 113;
1827; Pogg. Ann. 12, 39; 1828.
Drecker, Wied. Ann. 34, 961; 1888.
Dupre u. Page, Phil. Trans. 159, 610; 1869.
Ekman, Conseil penn, intern, pour l'explorat. de
la mer No. 43, Kopenhagen 1908; Beibl. 33,
1 103 — 1 104; 1909.
Faust u. Tammann, ZS. ph. Gh. 75, i; 1910,
( Elastizitätsgrenze.)
F. Fuchs, Wied. Ann. 35, 430; 188S.
Grassi, Ann. chim. phys. (3) 31, 437; 1851.
Grimaldi (i), Cimento (3) 19, 7; 1886.
„ (2), Gimento (3) 19, 212; 1886; Zeitschr.
f. phys. Chemie 1, 550; 1887.
de Heen, Bull. Acad. de Belg. (3) 9, 1885.
Isambert d), C. R. 95, 1355; 1882.
(2), G. R. 96, 340; 1883.
Janssen, Diss. Leiden 1876; Rep. Brit. Assoc.
1S76, 211; Wied. Beibl. 2, 136; 1878.
Heuse. =5*
68
30 a
Literatur, betreffend Kompressibilität flüssiger u. gasförmiger Körper.
(Fortsetzung.)
Jaquerod u. Scheuer, C. R. 140, 1384— 1386;
1905. (Abweichungen vom Mariotteschen Ge-
setz unterhalb i Atm.)
Jeleaew, Joum. d. russ. phys.-chem. Ges. 5,
109; 1873.
Kamerlingh-Onnes, Versl. Amsterdam. 28. Dez.
1907, p. 495—501; 28. März 1908, p. 741 — 742,
Comm. Leiden Nr. 102 (HeHum).
Kamerlingh-Onnes u. Hyndman, Versl. Amster-
dam, 29. März 1902, p. 809 — 829. Comm.
Leiden Nr. 78 (Sauerstoff).
Kamerlingh*Onnes u. Braak, Versl. Amster-
dam, 30. Nov. 1907, p. 411—420. Comm.
Leiden Nr. 97, 99, 100 (Wasserstoff).
Krajewitsch (i), Journ. d. russ. phys.-chem. Ges.
13, 317; 1881; Fortschr. d. Phys.
38, I. 223; 1882.
„ (2), Journ. d. russ. phys.-chem. Ges.
14, 60; 1882; Wied. BeibL 9, 315;
1885.
Lala (i), C. R. 111, 819; 1890.
„ (2), C. R. 112, 426; 1891.
Leduc (i), C. R. 123, 743; 1896.
„ (2), C. R. 125, 297; 1897-
„ (3), C. R. 148, 407—410; 1909. (Kom-
pressibilität von Gasen zwischen o und
3 Atm. und o" und loo"^.)
Mees (i), Versl. en Med. Kon. Ak. van Wet. (2)
14, 108; 1879; Wied. BeibL 4, 512; 1880.
„ (2), Versl. en Med. Kon. Ak. van Wet. (2)
19; 1882; Wied. BeibL 8, 435; 1884.
Mendeiejeff u. Hemilian, Ann. chim. phys. (5)
9, III; 1876.
Mendeiejeff u. Kirpitschoff, Bull, de l'Ac. de
St. Petersb. 19, 473; 1874; Ann. chim. phys.
(5) 2, 427; 1874.
de Metz (i), Wied. Ann. 41, 663; 1890.
„ (2), Wied. Ann. 47, 706; 1892.
Natterer (i), Wien. Ber. IL 6, 351; 1850.
(2), Wien. Ber. IL 6, 557; 1850.
(3), Wien. Ber. IL 12, 199; 1854; Pogg.
Ann. 94, 436; 1855.
Oersted, Ann. chim. phys. (2) 22, 196; 1823.
Pasliani, Cimento (3) 27, 209; 1890; Rend.
R. Acc. dei Lincei, 1889, 777; Wied. BeibL
14, 94; 1890.
Pagliani u. Palazzo (i), Atti deir Acc. di Torino
19, 1884; Wied. BeibL 8,
795; 1884.
„ „ (2), Mem. Acc. dei Lincei
(3), 19, 1883/84; Wied. BeibL
9, 149; 1885.
Pagliani u. Vicentini, Ann. R. Ist. Tecn. di
Torino 12, 1883/84; Journ. de phys. (2) 2,
461; 1883.
Protz, Ann. Phys. (4) 31, 127—148; 1910.
Quincke, Wied. Ann. 19, 401; 1883.
Lord Rayleigh, Zeitschr. phys. Ch. 37, 713; 1901.
„ Proc. Roy. Soc. 73, 153 — 154;
ipr 380 mm ,.. , . ^ ^ \
1904. l :: fuf verschiedene Gase
^pv 760 mm '
Regnault. M6m. de l'Inst. de France 21, 329;
1847; M6m. de l'Acad. 26, 229; 1847.
Röntgen, Wied. Ann. 44, i; 1891.
Röntgen u. Schneider d), Wied. Ann. 29, 165;
1886.
„ „ (2), Wied. Ann. 33, 644;
1888.
„ „ (3), Wied. Ann. 34, 549;
1888.
„ „ (4), Wied.Ann.44, i;i89i.
46, 560; 1892.
Roth.Wied. Ann. 11, i ; 1880. ( ReL VoL von Gasen.)
Sachs, Diss. Freiburg 1883; cf. Warburg u.
Sachs, Wied. Ann. 22, 518; 1884.
Sarrau, C. R. 94, 639, 718, 845; 1882.
Schalkwyk, Versl. Amsterdam, 29. Juni 1901,
p. 118 — 135. Comm. Leiden Nr. 70 (Wasser-
stoff).
M. Schumann, Wied. Ann. äl, 14; 1887.
Siljeström, Anh. Svenska Vet. Acad. Handl. 2,
1873; Pogg. Ann. 151, 451 u. 573; 1874.
Skinner, PhiL Mag. (5) 32, 79; 1891.
Tait (i), Proc. R. Soc. Edinb. 12, 46; 1883/84;
Nature27, 283; 1883; Wied. BeibL 8, 12;
1884.
„ (2), Proc. R. Soc. Edinb. 12, 757; 1883/84;
Nature 28, 239; 1884; Wied. BeibL 8,
439; 1884.
„ (3), Proc. R. Soc. Edinb. 12, 757; 1883/84;
Wied. BeibL 9, 374; 1885.
„ (4), Rep. of the scient. results of the
voyage of H. M. S. Challenger. Phys. and
Chemistry. 2, T. 4. London, Edinburg
und Dublin 1888; Wied. BeibL 13, 442;
1889; Nature 36, 382; 1887.
„ (5), Proc. Edinb. Soc. 20, 63 u. 141; 1893,
Thiesen, Drude Ann. 6, 280; 1901.
van der Yen, Wied. Ann. 88, 302; 1889.
Vieille, Journ. de phys. (2) 10, 357; 1891.
Wertheim, Ann. chim. phys. (3) 23, 466; 1848.
Witkowsky, Krak. Anz. 1905, 305-338.
Winkelmann, Wied. Ann. 5, 92; 1878.
V. Wroblewski, Wien. Ber. IL 97, 1321; 1888.
Heuse.
31
69
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C.-G.-S.-Einheiten.
Der innere Reibungswiderstand einer Flüssigkeit ist proportional: i. der Größe der reibenden Fläche;
1. der Verschiebungsgeschwindigkeit d. h. der Änderung der Geschwindigkeit r in der zur Reibungsfläche
senkrechten Richtung j-, also der Größe -r-, und 3. einer von der Temperatur und der Beschaffenheit der
Flüssigkeit abhängigen Konstanten % welche man als Zähigkeit bezeichnet, und die somit den inneren
Reibungswiderstand bei Einheit der reibenden Fläche und Einheit der Verschiebungsgeschwindigkeit darstellt.
Andere Ausdrücke für diese Konstanten sind: Koeffizient der inneren Reibung, Viskosität; - wirdalsFIui-
*?
dität oder Fluiditätskoeffizient definiert Der absolute Wert der Zähigkeit kann aus der durch Kapillar-
71 p r* t .,
röhren ausgeflossenen Menge bestimmt werden nach der Formel : r^ = -^jy-, wenn p den zur Überwindung
des Widerstandes nötigen Druck, l und r die Länge und den Radius der Kapillarröhre, V das ausgeflossene
Flüssigkeitsvolumen und t die Ausflußzeit bedeutet
Die Zähigkeit hat dann die Dimension: [cm-^ g sec-*]. (Vorstehende Einleitung schrieb Herr Ed. Hagen-
bach-Bischoff 1903-)
Lit Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur
Beobachter
Substanz
Tempe- j
ratur l
Beobachter
Acetaldehyd .
Acetamid
Acetanilid
Acetessigester . . .
Aceton siehe Dirne-
thylketon
Acetylenbromid . .
0,831 0,002 744
5,35' 0,002 622
9,56 j 0,002 529
19,171 0,002 326
105 1 0,013 2
120 i 0,010 6
120 ! 0,022 2
20 i 0,016 83
Aether s. Diaethyl-
aether.
Aethvlacetat . . .
Aethyl-acetessigsaur.
Aethyl-aethylacet-
essigsaures . . ,
Aethyl-aethylpropyl-
acetessigsaures .
0,86
10,95
19,93
30,14
57,96
76,72,
97,10
105,72
0,25
8,90
20 :
21,38
25 I
44,121
46,2 i
74,60
128,0
183,0
20
0,012 240
0,010 778
0,009 686
0,008 686
0,006 710
0,005 787
0,004 985
0,004 703
0,005 808
0,005 194
0,004 51
0,004 476
0,004 193
0,003 526
0,003 375
0,002 683
0,001 678
0,001 063
0,016 84
Thorpeu.Rodger(l)
Dunstan u. Mussei!
Gartenmeister ')
Thorpeu. Rodger (1)
Aethyl- a ethylpropyl-
essigsaures . . .
Aethylalkohol . . .
Aethyibenzoat
Aethylbenzol
Thorpe u. Rodger (2)
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (2)
Dunstan (l)
Thorpeu. Rodger (2)
Heydweiller (2)
Thorpeu. Rodger (2)
Heydweiller (2)
Gartenmeister
Aethylbromid
20 0,019 16
20 : 0,037 95
Aethylbutyrat
20
0
7,16
10
13,23
19,22
25,24
26,3 i
40 i
50 '
55,57
73,671
20 !
0,28
11,41
20
25,00
47,11
77,67
107,97
131,93
0,34
5,18
15,46
19,2
25,28
36,15
46,0
77,8 !
100,5 I
130,0 I
160,3 1
20
0,010 08
0,018 43
0,015 347
0,015 25
0,013 594
0,012 117
0,010 818
0,010 95
0,008 32
0,007 15
0,006 396
0,004 819
0,022 42
0,008 732
0,007 474
0,006 73
0,006 294
0,004 9^
0,003 715
0,002 948
0,002 479
0,004 845
0,004 0^4
0,004 184
0,003 973
0,003 838
0,003 506
0,003 037
0,002 336
0,001 982
0,001 613
0,001 253
0,006 68
Gartenmeister
Paglianiu.Batelli(l)|
Thorpe u. Rodger ( 1 )
Paglianiu.Batelli(l)
Thorpe u. Rodger ( 1 )
Vollmer
Gartenmeister
Wijkander
Thorpeu.Rodger(l))
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (2)1
(1)1
Gartenmeister
Thorpe u.Rodger(2)j
(I)
(2)
(I)
(2)
(1)
Heydweiller (2)
Thorpeu. Rodger (1)
Heydweiller (2)
Gartenmeister
^) Thorpe und Rodger haben an ihren Werten die Hagenbachsche Korrektion angebracht Bei ihrer
Anordnung strömt die Flüssigkeit nach dem Durchfließen der Kapillare nicht frei aus, sondern gelangt in
ein weiteres Gefäß; deshalb wurden die Werte für j?< — im Einverständnis mit Herrn Thorpe — unter Be-
nutzung der von jenen Forschem in jedem Falle angegebenen Korrektion^öße auf Veranlassung von Herrn
Prof. Dr. Graetz von mir zurückgerechnet Die in dieser Tabelle und in folgender Tabelle gegebenen
Zahlen stellen also die direkt beobachteten Werte ohne das Hagenbachsche Korrektionsglied dar. (S. Graetz,
Winkelmanns Handbuch der Physik I, S. 1382; 1908.)
*) Die Werte von Gartenmeister sind in die Einheiten des G-G.-S.-Systems umgerechnet
Stöckl.
70
31a
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C.-G.-S. -Einheiten.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
^t
Beobachter
Aethyl-diaethylacet-
essigsaures • . .
Aethyl- diaethylessig-
saures
Aethyl-dimethylacet-
essigsaures . . .
Aethyl-dipropylacet-
essigsaures . . .
Aethyl-dipropylessig-
saures
Aethylenbromid . .
Aethylenchlorid
Aethylformiat
Aethylidenchlorid.
Aethylisobutylaether
Aethylisobutyrat .
Aethyljodid . . .
Aethyl - methylacet-
essigsaures . . .
Aethyl- methylaethyl-
acetessigsaures .
Aethyl-methylaethyl-
essigsaures . . .
Aethyl-methylpro-
pylessigsaures . .
Aethyl-phenylpro-
pionsaures . . .
Aethyl-methylpro-
pylacetessigsaures
Aethylpropionat . .
20
20
20
20
20
9,49
20,63
31,21
61,81
73,48
106,71
126,71
0,31
14,73
21,84
36,88
58,63
81,07
0,46
16,68
20
38,09
52,03
7,06
11,24
16,34
23,22
36,61
64,54
0,36
16,10
21,71
36,40
63,17
77,48
20
0,28
7,70
18,18
20,2
20,8
38,74
69,38
20
20
20
20
20
20
0,39
20,09
0,034 38
0,008 42
0,018 86
0,047 43
0,01426
0,020 568
0,017 026
0,014 503
0,011 058
0,008 705
0,006 450
0,005 447
0,011253
0,009 012
0,008 185
0,006 761
0,005 321
0,004 3^6
0,005 077
0,004 235
0,004 03
0,003 419
0,003 025
0,005 759
0,005 490
0,005 236
0,004 ^22
0,004 256
0,003 586
0,004 850
0,004 057
0,003 766
0,003 264
0,002 520
0,002 236
0,005 90
0,007 246
0,006 690
0,006 324
0,005 96
0,005 ^78
0,005 001
0,003 926
0,016 48
0,023 16
0,007 24
0,008 78
0,033 II
0,026 72
0,006 928
0,005 364
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1
Aethylpropionat .
,,
Aethy Ip ropy 1 aceton
Aethylpropylaether
Aethylpropylessig-
säure . . . .
Aethylsulfid . . .
(.4
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (2)
(1)
(2
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1
Guye u. Friedrich
Thorpeu. Rodger (1)
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (2)
Aethylvalerat
Allylalkohol .
Allylbromid
Allylchlorid
Allyljodid .
Ameisensäure
Amylacetat . . . .
Amylalkohol (optisch
aktiv)
39,88
69,14
89,69
20
0,35
15,66
20,33
35,08
45,63
60,18
20
0,21
15,85
24,64
47,75
87,99
20
7,41
15,31
22,81
26
64,10
84,50
95,24
0,30
18,34
24,73
47,86
68,67
0,53!
16,66
21,93
42,10
0,33
16,77
36,77
55,16
71,14
98,46
7,69
10
15,96
20
24,16
30
40,36
60
56,30
80,22
97,23
26
0,40
23,30
34,75
66,94
100,03
0,004 288
0,003 546
0,002 712
0,008 49
0,004 007
0,003 389
0,003 231
0,002 801
0,002 546
0,002 248
0,045 55
0,005 619
0,004 69Ö
0,004 292
0,003 447
0,002 492
0,008 47
0,018 117
0,015 100
0,012 853
0,012 32
0,007 121
0,004 463
0,003 864
0,006 236
0,005 127
0,004 813
0,003 907
0,003 310
0,004 102
0,003 485
0,003 310
0,002 772
0,009 319
0,007 ^11
0,006 225
0,005 199
0,004 541
0,003711
0,023 868
0,022 62
0,019 531
0,018 04
0,016 376
0,014 65
0,012 115
0,010 25
0,009 414
0,006 869
0,005 651
0,008 055
0,109 675
0,045 379
0,030 798
0,015 974
0,006 079
Thorpe u. Rodger 1 2)
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (2
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger(i)
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1)
Dunstan (2)
Thorpeu. Rodger
124,36 i 0,004 074
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (1
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1
Thole
Thorpeu. Rodger {
Stockt.
31b
71
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C.-G.-S. -Einheiten.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substaiu
Tempe- ;
ratur
Vt
Beobachter
Substanz
Tempe- 1
ratur *?«
Beobachter
Amylalkohol (optisch
inaktiv) (Siede-
punkt 131,44").
Dampfdichte44,i8
Amylalkohol (optisch
inaktiv) (Siede-
punkt 131,29°,
Dampf dichte
42,17; 42,31)
Amylalkohol
»»
,,
Anilin . .
0,24! 0,084 614
23,83 0,038641
34,26| 0,028 314
68,741 0,014 867
104,67 1 0,005842
128, 10 1 0,004 040
Anisol (Phenolme-
thylaether . .
Benzol
(schweres)
(leichtes)
Benzylacetat . .
Benzylalkohol . .
Benzylmethylaether
Brom
Buttersäure
0,89
23,70
34,67
67,72
102,97
126,66
0
10
23
12
20
60
20 :
45 !
6,78;
7,67
10
14,8
16,6
19,3 I
19,39!
20 i
30,8
32,07
46,9 I
61,661
60 I
76,36
78,8 i
99,8
131,5
161,4
186,7
46
20
46
46
0
0,66
10,46
16,16
25,99
36,86
46,19
66,41
3,21
10
20
0,086 406
0,039 230
0,028 249
0,015 322
0,005 988
0,004 i^^
0,089 22
0,062 34
0,040 04
0,060 23
0,044 67
0,015 55
0,010 89
0,007 4°9
0,007 972
0,007 930
0,007 46
0,007 038
I 0,006 88
I 0,005 23
I 0,006 591
j 0,006 42
I 0,005 522
0,005 525
0,004 435
0,004 354
0,003 89
0,003 414
0,003 177
0,002 632
0,001 978
0,001 546
0,001 254
0,013 99
0,055 82
0,030 08
0,010 28
0,014 268
0,012 541
0,011 142
0,010 466
0,009 460
0,008 616
0,007 862
0,007 211
0,021 296
0,019 21
0,015 98
Thorpeu. Rodger (1)
Buttersäure
Butylalkohol
Butylformiat
Cap ronsäure .
Chloroform
Pagliani u. Batelli
Kahlbaum u. Räber
Wijkander
Gartenmeister
Thole
Vollmer
Thorpeu.Rodger(l)
Wijkander
Heyd weiller (2)
W. König (1)
Thorpeu.Rodger(l)
Gartenmeister
Heydweiller (2)
Thorpe u. Rodger ( l )
Heydweiller (2)
Thorpe u. Rodger ( l )
Wijkander
Thorpe u. Rodger ( l )
Heydweiller (2)
Thole
Gartenmeister
Thole
Kann
Thorpe u.Rodger(l)
Chlorphenol - p .
„ ni
0 .
Dekan
Diacetylaether .
Diaethylaceton .
Diaethylaether .
Gartenmeister
Diaethylessigsäure
Diaethylketon . .
Diallyl (Hexin).
Dichlorkohlenstoff s.
Perchloraethylen
Dichlormethan siehe
Methylenchlorid.
aß-Dihydroxypropan
Diisobutylaether . .
Diisopropylaether. .
Dimethylaceton . .
Dimethylaethylcarbi-
nol
50
59,39
101,65
165,76
0,27
10,69
21,83
62,17
72,24
114,11
20
20
0,33 j
12
16,921
20 I
30 {
36,82
40
66,94
46 I
46
46
22,3
20
20
2,4
6,69
11,81
16 !
20 j
21,82^
26,46
30 !
32,04
47,02:
63,6 I
78,7
100,4
20
0,46
18,70
20
27,07
53,44
98,82
0,37
16,46
20
36,06
56,20
20
20 I
20
20
0,49'
18,481
0,010 06
0,008 638
0,005 428
0,003 357
0,051 545
0,037 965
0,028 026
0,013 459
0,008 891
0,004 320
0,00691
0,032 Ol
0,007 039
0,006 17
0,005 946
0,005 68
0,005 13
0,004 870
0,004 67
0,004 102
0,060 18
0,047 22
0,022 50
0,007 75
0,00930
0,006 99
0,002 871
0,002 762
0,002 629
0,002 56
0,002 258
0,002 416
0,002 340
0,002 33
0,002 208
0,001 870
0,001 626
0,001 413
0,001 177
0,031 59
0,005 954
0,004 797
0,004 69
0,004 381
0,003 405
0,002 367
0,003 415
0,002 935
0,002 75
0,003 436
0,002 059
0,4479
0,00 748
0,00 322
0,00 481
0,137971
0,049 984
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (1 )
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1)
Wijkander
Thorpe u.Rodger{l)
Wijkander
Thorpe u. Rodger ( l )
Wijkander
Thorpe u.Rodger(l)
Thole
Bartoli u Stracciati
Gartenmeister
Heydweiller (2)
Thorpe u. Rodger ( 1 )
W. König
Wijkander
Thorpe u. Rodger ( l )j
Wijkander
Thorpe u.Rodger(l )j
Heydweiller (2)
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger ( l )|
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1)
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1
Applebey
Gartenmeister
Thorpeu, Rodgerd
Stöckl.
72
31c
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C.-G.-S. -Einheiten.
Lit Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur
nt
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
ni
Beobachter
Dimethylaethylcarbi
nol
Dimethylessigsäure .
Dimethylketon (Ace-
ton)
Dipropylaceton
Dipropylaether
Dipropylessigsäure .
Dipropylketon . . .
Dodekan
Eis (Schweizer Glet-
scher)
Eis .
Essigsäure
(99,6%)
Essigsäureanhydrid
Formamid . . .
Formanilid. . .
Gletscher s. Eis,
Glycerin . . .
Glycerol . . .
Glycol
Heptan . . . .
Heptylalkohol
Heptylsäure .
Hexadekan .
Hexan . . .
36,42 0,023 335
71,91 0,007 966
96,70 0,004 7°o
20 ' 0,013 06
0 j 0,004 29
16,24: 0,003 458
19,02; 0,003 343
25 ! 0,003 4^^
36,00 1 0,002 868
53,86' 0,002 485
20 j 0,012 83
0,59! 0,005 4°o
20 I 0,004 25
0,003 713
0,002 947
0,002 547
32,46
56,15
72,59
88,02! 0,002 241
20
20
23,3
0,076 42
0,007 36
0,012 57
20
20
25
zw. 3 . lo**
u. 292 . 10"
zw. 3,3. 10*'
u. 134,2. 10"
0,012 32
0,014 55
I 0,011 94
30,861 0,010 286
67,46 1 0,007259
84,63 0,005 404
112,57 0,004 141
0,18} 0,012 413
35,40! 0,007 394
71,04| 0,005 016
95,09 0,004 033
133,3910,003006
105 0,007 68
120 I 0,006 59
120 I 0,016 5
Thorpeu. Rodger (1)
Gartenmeister
Harry, Jones, Mehin
Thorpeu.Rodger(l)
Harry, Jones, Mehin
Thorpeu. Rodger (1)
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (2)
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (2)
Gartenmeister
Bartoliu.Stracciati
Deeley
Mc Cornel ' )
Gartenmeister
Traube
Dunstan (2)
Tliorpeu. Rodger (1)
2,8
18,281
20,9 I
20 I
25 j
6,43
21,74
24,0 i
55,031
70,091
92,21'
20
20
22,2
0,80
14,75
19,98
42,20
10,69
7,776
10,69
0,17 33
0,004 ^48
0,004 086
0,004 49
0,002 968
0,002 613
0,002 196
0,070 14
0,043 56
0,035 91
0,003 979
0,003 433
0,003 260
Dunstan u. Musseil
Schöttner
Jones
Schöttner
Applebey
Dunstan (2)
Thorpe u.Rodger(l)
j,
Bartoli u.Stracciati
Thorpeu. Rodger (1)
Gartenmeister
Bartoliu.Stracciati
Thorpe u.Rodger(l)
Hexan
Isoamylalkohol
Isobuttersäure .
Isobutylacetat
Isobutylalkohol.
Isobutylbromid
Isobutylchlorid
Isobutylenbromid
Isobutylformiat
Isobutyljodid .
Isohexan (Dimethyl-
propylmethan) .
Isoheptan (Dimethyl-
butylmethan) . .
28,7
47,42
63,59
20
3,69
20
42,63
98,94
147,47
19,9
20
78,1
99,4
130,9
159,6
183,8 I
0 i
0,45
10
20 I
60 I
56,59!
105,07 1
0,341
16,08
32,17;
72,57
87,93
0,35 S
18,69
29,46
48.711
65,30
0,39
26,94!
40,80|
66,901
107,15
142,441
20
0,45
22,44
33,84
77,33
116,07
0,61
16,26
20,51
36,63
56,43
0,42
16,88
40,05
66,46
71,84
88,41
0,003 27
0,002 541
0,002 222
0,045 79
0,017 629
0,013 26
0,009 485
0,005 051
0,003 317
0,007 243
0,007 04
0,003 662
0,002 872
0,002 163
0,001 731
0,001 426
0,082 75
0,079 115
0,056 87
0,040 34
0,016 72
0,013523
0,004 823
0,008 242
0,006 740
0,005 620
0,003 813
0,003 323
0,005 859
0,004 688
0,004 160
0,003 427
0,002 955
0,032 920
0,019 193
0,015 321
0,010 707
0,006 886
0,005 053
0,006 67
0,011 580
0,008 494
0,007451
0,004 888
0,003 604
0,003 740
0,003 206
0,003 048
0,002 620
0,002 230
0,004 786
0,004 009
0,003 154
0,002 720
0,002 393
0,002 098
Bartoli u. Stracciati
Thorpeu. Rodger (1)
Traube
Thorpeu. Rodger (l)j
Traube
Thorpe u.Rodger(i)
Heydweiller (2)
Gartenmeister
Heydweiller (2)
Pagliani u. Batelli
Thorpeu. Rodger (1)
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1)
Gartenmeister
Thorpe u.Rodger(l)|
*) Berechnet von Deeley.
Stöckl.
31d
73
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C-G.-S.-Einheiten.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur
Vt
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur '
nt
Beobachter
Isopentan (Dimethyl-
aethylmethan)
Siedepunkt 30,4"
.. i)Sdp. 27,99°
'', 2) Sdp. 28,040
.'! 3) sdp. 28,04"
Isopren (Pentin) . .
Isopropylacetat. . .
Isopropylalkohol . .
Isopropylbromid
Isopropylchlorid . .
Isopropylformiat . .
Isopropyljodid . . .
Isovaleriansäure . .
Kohlensäure (flüssig)
Kolophonium
Kopallack . .
Kresol, meta-
ortho- . . . .
para- . . . .
"Kresolaethylaether
P-Kresolaethyläther.
0,71|
15,82
26,38
0,46
15,34;
25,161
0,36
15,66
23,89
0,33
16,00
23,47
0,35
15,33
20,41
32,02
20 I
0,36,
14,41
20 1
22 22-
59,39
78,09;
0,33'
15,30
20,28;
35,90
46,36
56,76
0,27
16,47
22,50
33,02
20
0,30
15,92
32,69
57,01
71,49
88,72
20
5
10
15
20
25
29
7,1
15
20
22 2
20'
45
45
45
20
20
0,002 769
0,002 396
0,002 182
0,002 843
0,002 460
0,002 249
0,002 824
0,002 430
0,002 250
0,002 831
0,002 432
0,002 267
0,002 664
0,002 333
0,002 234
0,002 037
0,005 26
0,045 024
0,028 167
0,024 30
0,022 217
0,008 190
0,005 455
0,006 082
0,005 139
0,004 877
0,004 i^°
0,003 79Ö
0,003 470
0,004 060
0,003411
0,003 211
0,002 909
0,005 12
0,008 807
0,007 288
0,006 089
0,004 ^4^
0,004 288
0,003 732
0,024 II
0,000 925
0,000 852
0,000 784
0,000 712
0,000 625
0,000 539
1,0 . 10'*
3 • 10"
6 . lo'ä
4,80
0,184 23
0,050 57
0,035 06
0,056 07
0,014 4Ö
0,014 ^3
Thorpe u. Rodgerd )
(2)
(l)
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger ( l )
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (1
o-Kresolmethyl-
aether . . .
o- Kresolpropyl-
aether . . .
Luft (flüssig) .
Marineleim . . .
Menthol (flüssig)
Menthol (fest) .
,,
Merkaptan . .
Methylacetanilid
Methylacetat .
Methyl- acetessig-
saures ....
Methyl- aethy lacet-
essigsaures . .
Methylaethylaceton
Methylaethylessig-
säure ....
Methylaethylketon
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (1
Traube
Warburg u. v. Babo
Glaser
Reiger (1)
G. de Metz
Gartenmeister
Thole
Gartenmeister
M ethyl-aethylpropyl-
acetessigsaures .
Methyl- aethy Ip ropy 1-
essigsaures . . .
Methylalkohol . . .
Methylbenzoat . .
Methylbutylketon .
Methylbutyrat . .
Methyl-diaethylacet-
essigsaures . . •
Methyl-di aethy lessig-
saures
20
0,013 17
20 0,019 95
I 0,003 3
2o ' 200 . 10'
34,9 i 0,068 9
87.8 ! 0,136 8
48,4 I 0,203 6
66.9 I 0,250 5
88,7 0,290.10^0
14.9 : 209 . iqIo
26 j 0,002 091
120 ^ 0,008 18
0,34 0,004 819
16,71, 0,004016
20 j 0,003 84
83,86 0,003 382
64,33 0,002 818
20 i 0,016 72
i
20 0,019 06
20 0,005 81
20 . 0,020 56
0,32 0,005 405
14.10 0,004573
20 0,004 41
36,42 0,003648
66,92 0,003 017
76,25 0,002 550
20 0,047 83
20
0
8,77|
10
14,63
20
25,42
35,72
52,29
56,9
63,26
68,7
20
20
0,26
20,38
40,68
71,60
98,28
20
20
0,009 21
0,007 34
0,007 648
: 0,007 15
0,006 455
0,006 II
0,005 541
0,004 828
0,003 920
0,003 714
0,003 439
0,003 376
0,020 59
0,006 25
0,007 593
0,005 773
0,004 558
0,003 366
0,002 678
0,040 37
0,007 79
Gartenmeister
Forch
Barus (2)
Heydweiller (3)
Dunstan (l)
Dunstan u. Mussei
Thorpe u. Rodger (2)|
„
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (2)1
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (1 )j
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger ( l )l
Gartenmeister
Pagliani u. Batelli
Thorpe u. Rodger (i)j
Gartenmeister
Thorpe u. Rodger (i)(
Gartenmeister
Thorpe u.Ro<feer( 1)1
Vollmer
Thorpe u. Rodger (l)j
Vollmer
Gartenmeister
»
Thorpe u. Rodger (2)
Gartenmeister
') Aus englischem Amylalkohol. — *) Aus schottischem Amylalkohol. — ') Aus irischem Amylalkohol.
" ~ "^ Stöckl.
74
31
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C.-<
3r.-S. -Einheiten.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur
^,.
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur ^t
Beobachter
Methyl-dimethylacet-
0
Methylvalerat . . .
0
20
0,007 13
Gartenmeister
essigsaures . . .
20
0,020 35
Gartenmeister
Milchsäure . . . .
25
0,403 3
Dunstan (2)
Methyl-dipropylacet-
Nitrobenzol , . . .
25
0,018 34
Linebarger
essigsaures . . .
20
0,063 67
„
Nitrophenol-ortho .
45
0,023 43
Thole
Methyl- dipropylessig-
Nonan
22,3
0,006 19
Bartoli u.Stracciati
saures
20
0,012 06
,,
Nonylsäure . . . .
20
0,083 19
Gartenmeister
Methylenchlorid . .
0,46
0,005 4°o
Thorpeu. Rodger (1)
Oktan
0,25
0,007 030
Thorpeu. Rodgerd )
»
16,45
0,004 626
„
»»
22,92
0,005 240
„
»
20,53
0,004 414
„
»>
64,73
0,003 724
„
»
37,51
0,003 802
„
„
98,52
0,002 544
„
Methylformiat . . .
0,58
0,004 330
(2)
„
122,07
0,002 126
»
„
15,64
0,003 701
„
Oktylalkohol . . .
20
0,089 47
Gartenmeister
„
20,15
0,003 545
„
Oktylsäure ....
20
0,057 49
»
>>
29,26
0,003 273
„
Olivenöl
16
0,989 0
Brodmann
Methylisobutylaether
0,37
14,51
21,36
0,003 854
f\ r\r\o OTT
"
Pentadekan ....
22
0,028 14
Bartoli u.Stracciati
»
0,003 091
"
Pentan
0,74
0,002 869
Thorpeu. Rodgerd )
ff
55,23
0,002 281
„
»,
18,91
0,002 425
„
Methylisobutyrat . .
0,22
0,006 735
»
»
32,66
0,002 151
„
>»
20
0,005 17
Gartenmeister
Perchloraethylen
1
35,81
0,004 374
Thorpe u.Rodger(2)
( Tetrachloraethylen)
0,43
0,011 384
I,
)>
62,73
0,003 361
„
»»
22,30
0,008 759
»
>>
88,85
0,002 676
„
„
52,68
0,006 539
fli
Methyljodid ....
0,42
0,006 025
(1)
„
74,67
0,005 464
1
»
15,81
0,005 191
„
,,
95,60
0,004 669
1
>>
20
0,004 90
Gartenmeister
,,
117,09
0,004 034
1
39,96
0,004 240
Thorpe u.Rodger(l)
Phenetol (Phenol-
1
Methyl-methylacet-
aethylaether) . .
20
0,012 62
Gartenmeister ■
essigsaures . . .
20
0,015 73
Gartenmeister
j>
45
0,008 249
Thole ■
Methyl- methylaethyl-
Phenol
18,30
0,12744
Scarpa (1)
acetessigsaures .
20
0,024 49
,,
29,30
0,073 61
„
Methyl-methyl-
„
45
0,040 36
Thole
aethylessigsaures
20 i 0,006 48
»I
55,45 0,029 06
Scarpa (3)
Methyl-methylpro
,>
60,25
0,025 37
>»
pylacetessigsaures
20 ! 0,028 25
),
66,36
0,021 64
„
Methyl-methylpro-
i
>)
70
0,019 86
„ (2)
pylessigsaures . .
20
0,007 69
»»
76
0,017 72
„
Methyl-phenylpro-
„
80 i 0,015 71
„
pionsaures . . .
20
0,031 87
„
85
0,014 16
„
Methylpropionat . .
0,38
0,005 834
Thorpe u.Rodger(2)
,,
90
0,012 55
„ (3)
>>
16,79
0,004 780
„
Phenolaethylaether s.
yy
20
0,004 61
Gartenmeister
Phenetol.
23,70
0,004 422
Thorpe u.Rodger(2)
Phenolmethylaether
>>
52,66
0,003 330
„
s. Anisol.
„
75,86 0,002 727
„
Phenolpropylaether .
20
0,015 73
Gartenmeister
Methyl-propylacet-
{
Phenylacetat . . .
45
0,017 99
Thole
essigsaures . . .
20
0,022 98
Gartenmeister
Propionamid ....
106
0,012 7
Dunstan u. Müsse
Methy Ip ropy laceton
20
0,008 40
,»
»,
120
0,010 3
„
Methylpropylaether .
0,30
0,003 134
Thorpeu. Rodger (2)
Propionsäure . . .
4,70' 0,014 066
Thorpe u.Rodger(
»
20,10
0,002 595
»
,,
16,87 1 0,011 541
"
ft
35,28
0,002 277
„
„ (aus Propyl-
A
Methylpropylessig-
alkohol) . . . .
20
0,011 07
Gartenmeister ■■
säure
20
0,028 68
Gartenmeister
„ (aus Cyan-
1
f
Methylpropylketon .
0,38
0,006 441
Thorpe u.Rodger(l)
aethyl)
20
0,011 04
>t
20
0,004 99
Gartenmeister
,,
20
0,011 56
Traube
>»
27,77
0,004 64^
Thorpe u.Rodger(i)
»,
40,04
0,008 431
Thorpeu. Rodger (
»
53,94
0,003 587
„
,,
63,631 0,006 472
" !
»
72,74
0,003 051
,,
„
101,01; 0,004 551
,,
»>
98,77
0,002 484
„
,»
137,06
0,003 381
„
Methylsulfid ....
0,27
0,003 599
„
Propionsäurean-
»
20,19
0,003 008
„
iiydrid
0,47
0,015 945
„
»»
35,81
0,002 649
"
„
14,70
0,012 232 1 „ n
Stöckl.
31 f
75
1'
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C-
G.-S.-
-Einheiten.
Lit. Ta'L\ 42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur ^"
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
V,
Beobachter
Propionsäurean-
0
Quecksilber . . . .
0
— 21,4
0,01 8 68
S. Koch (1)
hydrid (Forts.) .
44,86 0,007847
Thorpeu.Rodger(l)
,,
-18,1
0,018 36
n
j,
74,87 0,005 555
„
0
0,016 88
„
j.
104,52 0,004 203
„
0
o,oi6 84
V. Schweidler
^,
164,56 0,002661
„
10
0,015 77
Umani
Propylacetat ....
0,39 0,007696
20,59 0,005 807
69,90 0,003 402
(2)
10,1
20
40
0,016 20
0,015 89
0,014 83
S. Koch (1)
V. Schweidler
jj
96,91 0,002688
„
99
0,012 27
S. Kodi (1)
Propyl, aethylprc^yl-
124
0,011 71
„
J essigsaures . . .
20 0,014 61
Gartenmeister
164
0,010 92
„
Propylalkohol . . .
0 0,041 70
10 0,028 78
Pagliani u. Batelli
Gartenmeister
196,7
2873
0,010 18
0,009 86
"
1 "
15,06 0,025 565
Thorpeu.Rodger(i)
202,6
0,009 615
„
20 ; 0,022 30
Gartenmeister
282
0,009499
„
1 "
40 0,013 89
„
314.7
0,009 183
„
1 ,»
54,33 0,010323
Thorpe u. Rodger ( 1 )
340,1
0,008 975
„
95,59 0,004 825
»
Ricinusöl
6,5
32,95
Kahlbaum u.Rät>er
Propylbromid . . .
0,45 0,006 473
13,66 0,005591
19,17 0,005280
31,88 0,004667
67,86 0,003 431
8,7
9,9
12,8
13,0
10,1
27,14
24,46
18,64
17,15
13,704
„
j Propylbutyrat . . .
20 0,008 31
Gartenmeister
19,6
10,272
„
Propylchlorid . . .
0,45 0,004 384
Thorpe u.Rodger(l)
22,6
7,908
„
»
14,65 0,003 774
20,71 0,003 564
35,38 0,003 115
44,68 0,002 866
::
24,8
20,4
28,4
293
6,592
6,003
5,026
4,505
„
Propy 1-di aethylessig-
31,9
3,940
„
saures
20 o,on 85
Gartenmeister
33,0
3,686
„
Propyl-dipropyl-
35,8
3,010
„
essigsaures . . .
20 0,01792
„
36,5
2,862
„
Propylenbromid . .
0,36 0,022881
25,27 0,014986
Thorpe u.Rodger(l)
38,3
40,0
2,549
2,245
„
n
„
63,19 0,009252
„
Salpetersäure . . .
0
0,022 75
Pagliani u. Oddone
„
101,18 0,006380
„
„
10
0,017 70
„
„
136,67 0,004807
„
Salicylaldehyd . . .
45
0,016 69
Thole
Propylenglycol . . .
20 0,447 9
Gartenmeister
Schwefelkohlenstoff
0,40
0,004 362
Thorpe u.Rodger(l)
Propylformiat . . .
0,35 0,006688
Thorpe u. Rodger (2)
„
14,91
0,003 901
„
15,54 0,005 506
„
»
19,94
0,003 763
n
20 0,005 63
Gartenmeister
>,
25,34
0,003 656
„
23,16 0,005027
Thorpe u. Rodger (2)
1,
45,96
0,003 167
„
54,15 0,003 633
„
Schwefelsäure . . .
11,2
0,319 53
Poiseuille (2)
77,55 0,002 943
„
ff
20
0,219 29
Graham (2)
Propyl isobuty rat . .
20 0,007 41
Gartenmeister
„ (99,924%)
25
1,061 60
Dunstan u. Wilson
Propyljodid ....
0,30 0,009395
Thorpe u.Rodger(l)
Stickstoffdioxyd . .
0,72
0,005 298
Thorpe u. Rodgerd )
„
20,81 0,007368
»
„
15,36
0,004 491
„
„
38,83 0,006131
»
Terpentinöl ....
0
0,022 48
Glaser
»
65,46 0,004 839
»
„
5
0,019 81
»»
„
98,89 0,003 743
„
10
0,017 83
n
Piopyl-methylaethyl-
,f
15
0,016 26
„
acetat
20 1 0,008 44
Gartenmeister
Zimmer-
0,014 6
Reiger (2)
Propyl-methylpro-
temper.
pylacetat ....
20 0,01145
20
0,014 87
Glaser
Piopyl-phenylpro
„
2&
0,013 64
„
pionat
20 0,039 38
SO
0,012 72
„
I Pmnyipropionat . .
20 0,006 73
'1
40
0,010 71
„
ylvalerat . . .
20 0,010 53
]\
jj
60
0,00926
„
jin
25 0,008 775
Dunst., Thole, Hunt
,,
00
0,008 21
„
L_
25,08 0,00885
Hartley, Thomas,
Applebey
"
70
80
0,007 28
0,00671
"
Stockt.
76
31i
Zähigkeit verschiedener Flüssigkeiten in C.-G.-S. -Einheiten.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Beobachter
Tetrachlorkohlenstoff
Tetradekan
Thiophen .
Thymolaethylaether
Thymolmethylaether
Thymolpropylaether
Toluol(Methylbenzol)
Tolylmethylaether-m
„ -0
-P
Tridekan
Trimethylaethylen
(/?-Isoamylen) . .
»
Trimethylkarbinol
(tert. Butylalkohol)
Undekan .
Urethan
»
Valeriansäure;
Wasser . .
0,60
14,89
21,21
35,21
74,16
99,6
21,9
0,24
16,61
22,60
82,53
20
20
20
0,26
20,6
25
30,25
69,13
78,2
100,0
107,08
131,5
163,3
182,5
45
45
45
23,3
0,20
32,59
22,41
37,22
57,94
77,05
22,7
106
120
20
0
0
0
0
0,37
0,60
1,86
2,41
3,09
3,84
4,47
5,19
6,67
7,41
8,01.
10
12
0,013 367
0,010532
0,009 578
0,007 928
0,005 123
0,004 056
0,021 31
0,008 712
0,006 921
0,006 432
0,003 528
0,025 17
0,022 92
0,035 26
0,007 689
0,005 830
0,005 41
0,005 233
0,003 571
0,003 235
0,002 721
0,002 641
0,002 116
0,001 709
0,001 477
0,008 753
0,008 491
0,008 064
0,015 50
0,002 606
0,001 999
0,058 881
0,023 688
0,011 001
0,006 488
0,009 47
0,009 16
0,007 15
0,022 36
0,01775
0,017 796
0,017 928
0,01797
0,017590
0,017524
0,016 723
0,016 417
o,oi6 loi
0,015 701
0,015 374
0,015 029
0,014 356
0,014 032
0,013 792
0,013 09
0,012 88
Thorpeu. Rodger (1)
Heydweiller (2)
Bartoli u. Stracciati
Thorpeu.Rodger(i]
Gartenmeister
Thorpeu. Rodger (1
Heydweiller (2)
Linebarger
Thorpeu.Rodger(l)
Heydweiller (2)
Thorpeu. Rodger(l
Heydweiller (2)
Thole
Bartoli u. Stracciati
Thorpeu. Rodger(l)
Wasser
Bartoli u. Stracciati
Dunstan u. Musseil
)»
Gartenmeister
Pagliani u. Batelli
Hagenbach
Hosking (2)
Goodwin u. Mailey
Thorpeu. Rodger (1)
Fächer
Thorpeu. Rodger(l)
Xylol (Meta) (Meta-
dimethylbenzol) .
Xylol (Ortho) (Ortho-
dimethylbenzol) .
Xylo! (Para) (Para-
dimethylbenzol) .
13,5
15
16
17
17
17
17,5
19,1
19,2
19,7
20
20
20
20
20
20
20,13
20,7
20,72
22,02
24,7
26
30,73
39,32
47,03
55,54
64,02
72,54
80,75
89,91
90,10
98,09
99,74!
124
142
163
0,011 838
0,011439
0,011 24
0,011 05
0,011 06
0,010 89
0,010 65
0,010 31
0,010 32
0,010 00
0,010 12
0,010 086
0,010 141
0,010 I
0,010 09
0,010 32
0,010 241
0,010 45
0,009 91
0,009 587
0,009 12
0,008 95
0,007 905
0,006 675
0,005 821
0,005 079
0,004 492
0,004 002
0,003 620
0,003 271
0,003 20
0,003 003
0,002 967
0,002 23
o,ooi 93
0,001 81
0,24| 0,008 029
23,361 0,006001
48,71j 0,004 565
71,20 1 0,003 721
98,68^0,003004
136,28! 0,002 340
0,49
26,54
51,94
78,78
101,78
141,14
8,28
20,63
41,86
64,87
88,87
111,83
136,21
Couette
0,010 954
0,007 415
0,005 486
0,004 218
0,003 468
0,002 607
0,007 554
0,006 430
0,005 030
0,004 021
0,003 273
0,002 754
0,002 346
Thorpe u.Rodger(i
Brückner
Sachs
W. König (3)
Grotrian (3)
Poiseuille
Ladenburg
Schwedoff
Ladenburg
Hagenbach
Gartenmeister
Brückner
Mützel
Drew
Slotte
Traube
Stephan
Garvanoff
Hosking (1)
Thorpeu. Rodger(l
Arrhenius
Goodwin u. Mailey
Thorpe u.Rodger(l)|
Hosking (1)
Thorpe u. Rodger-(l )
de Haas
Thorpe u. Rodger( 1
I
Stockt.
32
77
1
Änderung der absoluten Zähigkeit der Flüssigkeiten mit der
Temperatur.
Nach Thorpe und Rodger, soweit nicht andere Beobachter genannt sind; vgl. Anm. *) auf S. 69.
Zähigkeit ausgedrückt in Dynen pro qcm. Lit Tab. 42, S. 104.
Wasser.
! Tem-
pera-
tur
1846 1S76 1883
Poisenille Sprung Slotte
i 1894
Thorpe i ^909
und 1 Hosking
Rodger
Tem-
pera-
tur
1883
Slotte
1894 i
Thorpe 1909
und Hosking (2)
Rodger I ^ ^
1 0
0
0,01716 1 0,01778 0,01808
0,017 800 0,017 928
0
55
0,005 10
1
0,005 124 0,005 08 '
0
0,015 15 i 0,015 10 0,015 24
0,015 "8 , 0,01522
60
0,004 72
0,004 752 0,004 ^
10
0,013 09 o>oi3 Ol o»oi3 14
' 0,013 053 0,013 105
60
0,004 3^
0,004 432 0,004 3^
! lö
0,011 46 0,011 35 0,011 44
; 0,01 1 366 ' 0,01 1 42
70
0,00408
0,004 144 0,004 06
20
0,010 08 0,010 03 0,010 08
0,010 051 0,010 06
75
0,003 82
0,003 885 0,003 80
25
0,008 97 1 0,008 96 0,008 96
0,008 949
0,008 926
80
0,003 58
0,003 655 0,003 56
30
0,00803 1 0,00802 0,00803
0,008 019
0,00800
85
0,003 37
0,003 45 0,003 35
35
0,00721 i 0,00723 0,00724
0,007 248
0,007 24
90
0,003 18
0,003 260 0,003 16
40
0,00653 1 0,00657 i 0,00657
0,006588
1 0,006 57
95
0,003 Ol
0,003 095 0,003 00
4ö
0,00595 ! 0,00602 0,00602 0,006029
0,00600
100
0,00285
0,002 945 0,002 84
50
— ' 0,00553 0,00553 0,005537
0,005 500
Ungesättigte j
Verschiedene Aether.
Kohlenwasserstoffe.
iTem-
i pera-
1 tur
Diaethyl-
aether
1
Methyl- Aethyl- i
propyl- j propyl- i
aether | aether
Dipropyl-
aether
Methyl-
isobutyl-
aether |
Aethyl-
isobutyl-
aether
Isopren
^'*' LZ
0
0
0,002 950
i
0,003 139 ; 0,004 019
i
0,005 441 1
0,003 867
0,004866
0,002674 0,003450
0,002 616
10
0,002681
0,002 846 ! 0,003 600
0,004 786 \
0,003 463
0,004 300
0,002 440 1 0,003 loi
0,002 393j
20
0,002448
0,002 597
0,003 240
0,004 251 j
0,003 133 ;
0,003 840
0,002 202 j 0,002 812
0,002 204
30
0,002 230
0,002 367
0,002 937
0,003 807 ■
0,002 842
0,003 451
0,002 072 j 0,002 567
0,002 035
40
0,002 677
0,003 437
0,002599
0,003 I"
0,002354
50
' 0,002 453 !
0,003 III
0,002 385
0,002 838
'0,002 164
60
! 0,002 254
0,002 842
0,002588
.
70
i
0,002 597 ;
0,002 374
1
80
'■ 0,002 392 i
0,002 194
'
Aldehyde und Ketone. |
Schwefelverbindungen.
Tem-
pera-
tur
Acet- Dimethyl- aethvi- Diaethyl-
aldehyd keton keton ' •'^ton
Methyl-
propyl-
keton
» XU 1 .. XU , Schwefel-
0
0
0,002 751
0,004 013 ' 0,005 429 0,005 990 . 0,006 477
0,008 746- 0,005 6341 0,003 610; 0,004 377
10
0,002 521
0,003 639 ; 0,004 799 0,005 295 j 0,005 691
0,007 562' 0,005 008 0,003 286 0,004 048
20
0,002 307
0,003 311 0,004 284 0,004 705 0,005 056
0,006 637! 0,004 498 0,003 oh' 0,003 763
30
0,003 023 0,003 855 0,004 249 0,004 535
0,005 822. 0,004 068' 0,002 772 0,003 519
40
0,002 779 0,003 490
0,003 854 0,004 096 1
0,005 258 0,003 693 1
0,003295
, 50
0,002 561 0,003 180
0,003 509
0,003 720
0,004 743t 0,003 377
60
■ 0,002 921
0,003 219
0,003 400
0,004 309! 0,003 107'
70
: 0,002 681
0,002964
0,003 120
0,003 929, 0,002 867
1 80
' 0,002 482
0,002 734
0,002 875
0,003 580 0,002 652 '
90
100
0,002 534
0,002 660
0,002 457
i
0,002 349
Temperatur Stickstoffdioxyd
0« 0,005 349
10 0,004 766
i
20 0,004 2 75
Stöckl.
78
32a
Änderung der absoluten Zähigkeit der Flüssigkeiten mit der
Temperatur.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Paraffine.
M %J^M mAMKRmM%^%
i Iso-
Iso-
Iso-
Tem-
^
• ' 1 pentan^).
pentan^).
pentan').
pe-
ratur
Pentan
Hexan
Heptan
Octan
Siedep.
27,99"
(aus engl.
Siedep.
28,04«
(aus Schott.
Siedep.
28,04"
aus irländ.
Iso-
hexan
Iso-
heptan
Amylalkoh.)
Amylalkoh.) Amylalkoh.) |
0»
0,002 894
0,004 012 0,005 236
0,007 060
0,002 861
0,002 833
0,002 841
0,003 760
0,004 811
10
0,002 624
0,003 602 0,004 653
0,006 159
0,002 590 0,002 564 1
0,002 565
0,003 381
0,004 278
20
0,002 395
0,003 2_58
0,004 163
0,005 419
0,002 358
0,002 331
0,002 340
0,003 061
0,003 842
30
0,002 200 0,002 963
0,003 754
0,004 828
0,002 791
0,003 472
40
0,002 708
0,003 410
0,004 328
0,002 541
0,003 152
60
0,002 483
0,003 105
0,003 907
0,002 331
0,002 881
60
0,002 288
0,002 841
0,003 551
0,002 161
0,002 642
70
0,002 617 i 0,003 241
[
0,002 426
80
0,002 413
0,002 971
1
0,002 242 II
90
!
0,002 239
0,002 730
■
0,002 087
100
0,002 520
110
0,002 335
120
0,002 160
! 1
') Aus Teil
II. Phil. Trans. 189 (A), 88; 1897. |
Chlorderivate.
CS
1)
Propyl-
Isopro
pyl-
chlorid
Isobutyl- Allyl- Aethylen-
Aethy- Methy-
liden- lendi-
chlorid ] Chlorid
j
Chloro-
Tetra-
chlor-
Perchlor-
aethylen.
04
s
chlorid
chlorid chlorid Chlorid
form
kohlen-
stoff
Tetra-
chloräth.
0
0,004 416
0,004 080
0,005 878
0,004 127
0,011 322
0,006 282
0,005 431
0,007 060
0,013 509
0,011444
10
0,003 963
0,003 646
0,005 188
0,003 718
0,009 658
0,005 566
0,004 882
0,006 326
0,011 382
0,010 095
20
0,003 589
0,003 292
0,004 617
0,003 374
0,008 385
0,004 983
0,004 439
0,005 712
0,009 750
0,008 992
30
0,003 264
0,002 993
0,004 138
0,003 074
0,007 362
0,004 496
0,004 056 1 0,005 188
0,008 483
0,008 103
40
0,002 990
0,003 729
0,002 825
0,006 523
0,004 084
0,003 727
0,004 740
0,007 456
0,007 345
50
0,003 389
0,005 841
0,003 731
0,004 351
0,006 619
0,006 697
60
i 0,003 090
0,005 273
0,003 997
0,005 928
0,006 144
70
0,004 790
0,005 342
0,005 666
80
0,004 357
0,005 248
90
j
0,004 865
100
i
0,004 532
110
'
0,004 234
120
1 i
0,003 961
Bromderivate. |
s
Aethyl-
Propyl-
Iso-
propyl-
Iso-
butyl-
Allyl-
bromid
Ace- Pro-
tylen- pylen-
Iso-
butylen-
Aethy-
len-
Brom
H
K/l \Jilll\*.
}ji \jiiii\A
bromid
bromid
bromid bromid
bromid
bromid
0»
0,004 866
0,006 50g
0,006 106 0,008 277
0,006 258
0,012 369
0,023 026
0,033 180
0,024 380 < 0,012 668
10
0,004 407
0,005 815
0,005 448 0,007 257
0,005 595
0,010 907
0,019 138
0,026 555
0,020388 0,011 195
20
0,004 020
0,005 241
0,004 894 1 0,006 433
0,005 037
0,009 681
0,016 232
0,021 720
0,017 206
0,010050
30
0,003 678
0,004 748
0,004 431 0,005 749
0,004 581
0,008 696
0,013 988
0,018 215
0,014 752
0,009 110
40
0,004 334 0,004 028 1 0,005 179
0,004 192
0,007 885
0,012 210
0,015 496 0,012 860
0,008 305
50
0,003 966
0,003 680
0,004 695
0,003 844
0,007 188
0,010 792
0,013357 0,011 307
0,007 607
60
0,003 653
0,004 265
0,003 545
0,006 602
0,009 595
j 0,011 683
0,010 059
70
0,003 379
0,003 902
0,003 279 0,006 090
0,008 607
0,010 309
0,009 032
80
0,003 573
0,005 640
0,007 773
0,009 156
0,008 170
90
0,003 260
1 0,005 244
0,007 060
0,008 204
0,007 427 i
100
0,004 893
0,006 449
0,007 396
0,006 785 j
110
i
0,005 922
' 0,006 708
0,006 223 ]
120
1
0,005 460
0,006 116
0,005 742 j
130
0,005 057
0,005 604
0,005 309
140 1 ; 1 1 i 10,004690
0,005 161 ; 1
StöckI
33 b
79
Änderung der absoluten Zähigkeit der Flüssigkeiten mit der
Temperatur.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Tempe-
ratur
0«
10
20
30
40
50
m
70
80
90
100
110
120
Jodderivate.
Methyljodid Aethyljodid Propyljodid Isopropyljodid Isobutyljodid Allyljodid
0,006 055
0,005 481
0,005 001
0,004 601
0,004 240
0,007 269
0,006 537
0,005 925
0,005 403
0,004 951
0.004 558
0,004 217
0,003 914
0,009 435
0,008 332
0,007 438
0,006 689
0,006 067
0,005 523
0,005 065
0,004 662
0,004 304
0,003 987
0,003 714
0,008 841
0,007 814
0,006 971
0,006 268
0,005 676
0,005 162
0,004 731
0,004 347
0,004 005
0,011 664
0,010 006
0,008 753
0,007 774
0,006 970
0,006 291
0,005 712
0,005 218
0,004 785
0,004 397
0,004 064
0,003 770
0,003 496
0,009 358
0,008 255
0,007 338
0,006 596
0,005 972
0,005 440
0,004 987
0,004 585
0,004 237
0,003 936
0,003 652
Alkohole.
Tempe-
ratur
Methylalkohol Aethylalkohol Propylalkohol Butylalkohol Allylalkohol
Isopropyl-
alkohol
0"
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
0,008 166
0,006 901
0,005 957
0,005 204
0,004 565
0,004 028
0,003 571
0,017716
0,014510
0,011 943
0,009 923
0,008 309
0,007013
0,005 960
0,005 098
0,038 827
0,029 180
0,022 563
0,017 791
0,014 050
0,01 1 305
0,009 220
0,007 605
0,006 323
0,005 310
0,051 856
0,038 728
0,029 480
0,022 672
0,017816
0,014 iio
0,011 390
0,009 295
0,007 656
0,006 377
0,005 395
0,004 ^02
0,021 453
0,017 048
0,013 632
0,011 677
0,009 142
0,007 634
0,006 465
0,005 527
0,004 760
0,004 137
0,045 646
0,032 458
0,023 702
0,017566
0,013311
0,010287
0,008 073
0,006 461
0,005 249
Tempe-
ratur
Isobutylalkohol
Trimethy!- Amylalkohol Amylalkohol Dimethyl-
karbinol OP*- '"^JF*- opt. akt. i aethylkarbinol
Sdp. 131,29" Sdp. 131.44"
0»
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
HO
120
130
0,080 384
0,055 475
0,039 068
0,028 640
0,021 223
0,016 107
0,012 412
0,009 758
0,007 825
0,006 373
0,005 270
fest
fest
fest
0,033 498
0,021 043
0,014 374
0,010 322
0,007 755
0,006 039
0,087 624
0,061 075
0,043 907
0,032 349
0,024 342
0,018 636
0,014 510
0,011 520
0,009 270
0,007 607
0,006 304
0,005 317
0,004 535
0,003 903
0,085 324
0,060 005
0,043417
0,032 070
0,024 153
0,018506
0,014 450
0,011 496
0,009 266
0,007 613
0,006 319
0,005 341
0,004 564
0,003 927
0,111 293
0,074 254
0,050 916
0,035 939
0,026 072
0,019 370
0,014 740
0,011 495
0,009 121
0,007 381
0,006 096
0,005 103
0,004 352
0,141 792
0,078 604
0,046 426
0,030 010
0,020 455
0,014 590
0,010 801
0,008 333
0,006617
0,005 351
0,004 400
Ester.
[Tempe-
ratur
Methyl- Aethyl-
formiat formiat
Propyl- Methyl-
formiat acetat
Aethyl-
acetat
Propyl-
acetat
Methyl-
propion at
: Aethyl- Methyl- i Methyl-
propionat butyrat i isobutyrat
0°
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0,004 355 0,005 103
0,003 912 0,004 539
0,003 548 0,004 085
0,003 253 0,003 691
0,003 356
0,003 077
0,006 720 0,004 837 0,005 825}
0,005 885 0,004 313 0,005 120
0,005 210 0,003 880 0,004 546
0,004 646 0,003 516 0,004 072!
0,004 171 ! 0,003 202 0,003 668 i
0,003 777; 0,002 929 0,003 334,
0,003437! 0,0030451
0,003 144I 1 0,002 7861
0,002 883 j I
0,007 734
0,006 694
0,005 854
0,005 159
0,004 604
0,004 140
0,003 740
0,003 406
0,003 m
0,002 842
0,002 587
0,005 866
0,005 171
0,004 597
0,004 ^42
0,003 748
0,003 414
0,003 120
0,002 861
0,006 967
0,006 082
0,005 367
0,004 771
0,004 282
0,003 867
0,003 518
0,003 209
0,002 939
0,002 705
0,007 625
0,006 610
0,005 795
0,005 130
0,004 585
0,004 130
0,003 740
0,003 410
0,003 116
0,002 862
0,002 647
0,006 764
0.005 913
0,005 228
0,004 664
0,004 190
0,003 748
0,003 445
0,003 145
0,002 882
0,002 648
Stöckl.
80
1 Änderung
der absoluten Zähigkeit der
• Flüssigkeiten mit der |
Temperatur.
Lit. Tal
). 42, S. 104.
Aromatische Kohlenwasserstoffe.
,
Tempe-
ratur
Benzol
Toluol
Aethyl-
benzol ^)
Siedepunkt
135,9"
AethvI-
benzol ')
Siedepunkt
135,860
Orthoxylol
Metaxylol
Paraxylol
0«
0,009 060
0,007 719
0,008 769
0,008 769
0,011 049
0,008 059
fest
10
0,007 631
0,006 714
0,007 613
0,007 608
0,009 368
0,007 019
0,007 385
20
0,006 537
0,005 903
0,006 703
0,006 687
0,008 102
0,006 200
0,006475
30
0,005 674
0,005 249
o,x)05 961
0,005 941
0,007 091
0,005 525
0,005 739
40
0,004 981
0,004 713
0,005 337
00,05311
0,006 270
0,004 970
0,005 134
60
0,004 437
0,004 256
0,004 821
0,004 791
0,005 599
0,004 511
0,004 628
60
0,003 980
0,003 874
0,004 376
0,004 347
0,005 044
0,004 104
0,004 ^78
70
0,003 591
0,003 543
0,004 000
0,003 970
0,004 579
0,003 751
0,003 834
80
0,003 358
0,003 254
0,003 665
0,003 639
0,004 168
0,003 455
0,003 519
90
0,002 993
0,003 375
0,003 354
0,003 823
0,003 199
0,003 244
100
0,002 779
0,003 120
0,003 104
0,003 522
0,002 965
0,002 999
110
0,002 588
0,002 894
0,002 883
0,003 252
0,002 769
0,002 783
120
0,002 704
0,002 692
0,003 016
0,002 583
0,002 593
130
0,002 524
0,002 512
0,002 812
0,002 418
0,002 424
140
Phil. Trans
. 185 (A), 522
; 1894.
0,002 626
')
Aus Teil I.
')
Aus Teil II.
Phil. Tran
s. 189 (A), 9c
; 1897.
Anhydri(
ie.
Fettsäuren.
Tempe-
ratur
Essigsäure-
anhydrid
Propion-
säure-
anhydrid
Ameisen-
säure
Essigsäure
Propionsäure
Butter-
säure
Isobutter-
säure
0«
0,012 448
0,016 104
fest
fest
0,015214
0,022 855
0,018 868
10
0,010529
0,013 299
0,022 469
fest
0,012 888
0,018 508
0,015 681
20
0,009 065
0,011 194
0,017 844
0,012 220
0,011 022
0,015 402
0,013 175
30
0,007 920
0,009 609
0,014599
0,010 396
0,009 597
0,013 036
0,011 289
40
0,006 991
0,008 359
0,012 190
0,009 051
0,008 451
0,011 205
0,009 804
50
0,006 227
0,007 350
0,010355
0,007 956
0,007 516
0,009 749
0,008 618
60
0,005 599
0,006 526
0,008 916
0,007 050
0,006 736
0,008 573
0,007 642
70
0,005 065
0,005 842
0,007 802
0,006 306
0,006 070
0,007 603
0,006 827
80
0,004 612
0,005 278
0,006 879
0,005 662
0,005 505
0,006 787
0,006 141
90
0,004 214
0,004 789
0,006 125
0,005 117
0,005 016
0,006 096
0,005 535
100
0,003 865
0,004 375
0,005 492
0,004 649
0,004 591
0,005 507
0,005 oii
110
0,003 571
0,004 077
0,004 244
0,004211
0,005 002
0,004 556
120
0,003 308
0,003 687
0,003 876
0,004 561
0,004 172
130
0,003 079
0,003 409
0,003 582
0,004 162
0,003 832
140
0,003 165
0,003 308
0,003 818
0,003 533
150
0,002 952
0,003 514
0,003 258
160
0,002 753
0,003 230
Stöckl.
33
81
Innere Reibung verschiedener Flüssigkeiten und geschmolzener
Körper. Abhängigkeit von Temperatur und Druck.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Innere Reibung des Seewassers, o. Krümmei und e. Rappin.
I. Relativzahlen.
(Wasser von o" gleich 100 gesetzt.)
Tempe-
ratur
Gesamt- Salzgehalt in Pron:ille
20» 25«
15"
30"
35"
40"
0
1
2
3
4
5
10
20
2o
30
100,0
96,0
92,6
89,7
84,7
73,0
63,6
56,2
49,9
44»9
100,9
96,8
93,5
90,6
85,5
73,8
64,3
56,8
50,4
45,4
101,7
97,6
94,3
91,4
86,3
74,5
64,9
57,4
51,0
46,0
102,5
98,3
95,1
92,2
87,0
75,2
65,6
58,0
51,6
46,5
103,2
99,0
95,9
92,9
87,7
75,8
66,2
58,6
52,1
47,0
103,9
99,7
96,6
93,6
88,4
76,5
66,9
59,3
52,7
47,5
104,5
100,4
97,3
94,3
89,1
77,2
67,5
59,9
53,3
48,1
105,2
101,1
98,0
95,0
89,8
77,8
68,2
60,5
53,9
48,6
105,9
101,8
98,7
95,7
90,5
78,5
68,8
61,1
54,5
49,1
2. Absolute Werte für 35 Promille Salzgehalt.
Temp.
15"
25"
30"
0,0189 0,0162 0,0140 0,0123 0,0109 j 0,0097 : 0,0088
Abhängigkeit der Reibung des Wassers vom Drucke bei verschiedenen
Temperaturen. Beobachter: Haaser.
Die Tabelle enthält die prozentische Änderung der Viskosität bei einem Überdrucke von
400 Atmosphären. In der Nähe von 32^ wird der Reibungskoeffizient durch eine Drucksteigerung
von 400 Atm. nicht geändert ; unterhalb dieser Temperatur wird er durch eine solche verkleinert,
oberhalb dieser Temperatur wird er vergrößert
Temperatur
<?*oo — Vo
Temperatur
<?400 Vo
98
«0
80
70
56
51
+ 3,6
+ 3,4
+ 2,6
+ 2,5
+ 2,1
+ 1,6
40
36
33
31
29
18
+ 0,7
± 0,0
± 0,0
± 0,0
— 0,3
— 1.6
Innere Reibung v von Maschinenölen und deren Änderung mit der Temperatur.
Konstanten der Graetzschen Formel rjt = A Beobachter: Alexis Krnsche.
Maschinenöl
Deutz
Nr. o
Valvolöl Vacuumöl j Champiwiöl
Nr. I
Nr. 2
Nr. 3
Championöl
(extra)
Nr. 4
Helles
Maschinenöl
Nr. 5
Helles dünn-
flüssiges
Maschinenöl
Nr. 6
6,755
4,788
3,453
2,534
1,925
1,470
1,234
0,890
0,710
3,29
2,43
1,842
1,463
1,110
0,890
0,701
0,58
0,472
3,09
2,245
1,740
1,350
1,071
0,861
0,691
0,570
0.470
2,055
1,540
1,195
0,945
0,744
0,600
0,485
0,410
0,345
3,382
2,480
1,880
1,452
1,130
0,905
0,719
0,580
0,479
6,275
4,318
3,154
2,352
1,76
1,342
1,049
0,823
0,650
1,61
1,199
0,915
0,710
0,556
0,445
0,360
0,300
0,250
1,268
65,85
—0,41
0,778
6g,8
—4,04
0,882
69,49
—7,02
0,552
71,75
-8,6
0,722
70,8
— 2,62
1,189
64,5
-0,31
0,451
67,5
-6,52
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
StSckl. 6
82
33 a
Innere Reibung verschiedener Flüssigkeiten und geschmolzener
Körper.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Zähigkeitsänderung des flüssigen Sciiwefels.
2 bezogen auf Wasser von 17°. Beobachter: Rotinjanz.
Temp.
Temp.
Temp. !
Temp.
Temp.
Temp.
120
150
170
180
30 000
51 000
187
200
210
220
52 000
46 000
33000
24 000
230
240
250
260
18 000
13300
9 600
6 700
280 I 3700
300 I 2200
320 ! 1040
340 ! 580
360
380
350
230
440
448
400 I 150
420 j 105
80
74
Innere Reibung geschmolzener Salze.
Beobachter: R. Lorenz und T. H. Kalmus.
Natriumnitrat
Temp. ; •»?
Kaliumnitrat
Temp. ^
Kaliumbichromat
Temp. ij
Bleichlorid
Temp. ! ij
Bleibromid
Temp. I 13
i
308
328
348
368
398
418
0,02 919
0,02 661
0,02 439
0,02 237
0,01 917
0,01 828
333
353
373
393
403
413
0,02 970
0,02 693
0,02 442
0,02 216
0,02 109
0,02 007
397
417
437
467
487
507
0,13 39
0,11 87
0,10 59
0,09 38
0,07 68
0,06 64
498
518
538
558
588
608
0,05 532
0,04 660
0,04 020
0,03 588
0,03 165
0,02 956
372
392
412
432
462
492
0,10 19
0,08 060
0,06 970
0,06 133
0,05 035
0,04 073
Fluidität (= l/jy) geschmolzener Salze.
Beobachter: Goodwin und Mailey.
Natriumnitrat
Temp. ; Fluidität
Kaliumnitrat
Temp.
Fluidität
Lithiumnitrat
Temp.
Fluidität
Silbemitrat
Temp.
Fluidität
337
356
406
495
39,4
43,8
56,2
75,7
347
377
418
506
35,8
43,5
52,9
74,4
259
284
317,5
344
17,9
244
22,2
275
28,6
309
34,0
342
26,5
32,8
38,3
43,5
Zähigkeit ^ wässeriger Normallösungen bei 20'
Beobachter: Mützel. Grammoleküle auf looo g Lösung.
Vi normal '/anormal j V* normal
8 normal j 7'* normal
Baryumchlorid
Baryumnitrat
Calciumchlorid
Calciumnitrat
Kaliumchlorid
Kaliumnitrat
Magnesiumchlorid
Magnesiumnitrat
Natriumchlorid
Natriumnitrat .
Strontiumchlorid
Strontiumnitrat
0,013156 ' 0,011530
0,013 320
0,013 062
0,010 095
0,010056
0,013 503
0,013 896
0,011 225
0,011 200
0,013 300
0,012 876
0,011 660
0,011 536
0,010 116
0,010 104
0,011 785
0,011 910
0,010 620
0,010 583
0,011 628
0,011 389
0,010 800
0,010 661
0,010 843
0,010 786
0,010 135
o,oio 127
0,010 925
0,011 016
0,010 385
0,010334
0,010831
0,010 740
0,010 467
0,010 388
0,010 500
0,010 402
0,010 138
0,010 130
0,010 530
0,010 588
0,010 261
0,010 226
0,010 481
0,010 400
0,010310
0,010 140
0,010201
Stöckl.
33 b
83
Innere Reibung verschiedener Flüssigkeiten und geschmolzener
Körper.
Zähigkeit verdünnter Mineralsäuren.
Nach Graham, Q. Wiedemann, Pagliani und Oddone.
Lit. Tab. 42, S. 104,
Salzsäure
Prozent ; Z^o
Säure ' (Wasser bei 20« = 100)
Schwefelsäure
Säure- 1 z^
gehalt') 1 (Wasser bei 20*» = 100)
Salpetersäure
Prozent ,, ■ ^ • v - .«n
Säure »? ba 0« I ,? beno»
80,77
28,58
26,33
25,64
25,26
25,00
34,40
20,80
20,03
19,61
173,56
163,36
154,04
152,87
152,87
149,42
148,27
139,65
137,64
134,76
33,7
59,0
114,2
228,3
458,4
748,3
922,6
1240,4
1839,6
106,0
109,7
120,7
150,0
231,4
397,5
606,4
1414,0
2164,0
100
72,85
71,24
67,82
66,60
64,30
61,56
58,10
58,90
0,022 75
0,032 76
0,032 88
0,034 22
0,034 75
0,035 60
0,034 59
0,032 95
0,029 45
0,017 70
0,024 56
0,024 65
0,025 79
0,025 84
0,026 76
0,026 04
0,024 70
0,023 24
') Gramm Säure in 1000 ccm Lösung.
Zähigkeit von wässerigen Schwefelsäurelösungen bei 25°; Auftreten eines
Maximum. Beobachter: Danstao und Wilson.
HsSO«
»iis
HsS04 ''*•'
H2SO4
ViB
70 !
H.SO. ! "^^
0/0
HjSO*
H,S04 1 ^
99,924 1,061 60
97,513 0,85761
95,723 0,83255
92,300 0,850 88
90,437 0,88508
88,733 0,915 88
88,001 0,925 68
86.865 0,93366
85,070 0,947 94
84,970 0,929 66
84,280 '0,925 29
83,401 0,908 66
80,243 0,78099
74,746 0,536 03
69,205 0,364 50
64,643 0,28042
58,356 0,205 68
51,640 0,153 70
49,858 0,147 06
43,234 0,11293
36,427
26,492
15,699
0,092 39!
0,071 19
0,058 51
0,008 91
Zähigkeit von Caesiumnitrat-Lösungen.
Grajiimäquivalente in looo g Lösung. Beobachter: Merton.
Vt
18''
It
Vt
0,025 13
0,051 20
0,076 09
0,09958
0,198 4
0,2863
0,3965
0,017 709
0,017 603
0,017497
0,017 411
0,017063
0,016 786
0,016 436
0,029 2
0,053 2
0,1609
0,278 3
0,419 o
0,522 7
0,642 3
0,012 986
0,012 936
0,012 746
0,012 536
0,012314
0,012 125
0,011997
0,023
0,051
0,107
0,155
0,247
0,317
0,452
0,565
0,732
0,010 495
0,010 468
0,010 404
0,010 346
0,010 249
0,010 175
0,010 049
0,009 953
0,009 336
0,023 14
0,051 I
0,1076
0,155 7
0,247 5
0,317 3
0,452 o
0,565 2
0,732 I
0,008899
0,008 883
0,008 844
0,008 804
0,008 742
0,008697
0,008 617
0,008 557
0,008 480
Verdünnte Essigsäure. Beobachter: Wljkander.
Prozentgehalt
an Essigsäure
»i bei 13**
fj bei 20"
tj bei 30"
1; bei 40'*
t] bei 50«
2,1
5,7
10,8
15,3
19,6
23,3
24,4
27,7
0,019 06
0,026 71
0,031 06
0,033 03
0,033 54
0,033 88
0,033 55
0,033 14
0,01640
0,022 22
0,025 49
0,026 82
0,027 26
0,027 39
0,027 08
0,026 64
0,013 53
0,017 52
0,019 81
0,02069
0,020 93
0,020 91
0,020 73
0.020 28
o,oii 28
0,014 21
0,015 75
0,016 26
0,016 35
0,016 43
0,016 23
0,016 03
0,009 67
0,01287
0,013 27
0,013 27
0,013 16
0,012 87
0,012 97
Stöckl. 6*
84
33 c
Innere Reibung verschiedener Flüssigkeiten und geschmolzener Körper.
Zähigkeit j] von wässerigen Alkohollösungen bei verschiedener Temperatur und
Konzentration. Auftreten von Maxima.
Beobachter: Dunstan und Thole.
Lit. Tab. 42, S. 104.
CH, OH
Methylalkohol — Wasser
Vio
<?25
^30
CjH, . OH
Aethylalkohol — Wasser^
^30
^20
^25
V.
CH, OH
n-Propylalkohol — Wasser!
V-20 ViS Vm
100,0
79,64
58,61
37,82
19,74
0,00
0,005 852 1 0,005 525
0,011 15 j 0,010 03
0,01593
0,018 16
0,015 87
0,010 02
0,013 99
0,015 67
0,013 78
0,008 91
0,005 151
0,009 098
0,012 49
0,013 79
0,011 98
0,007 98
99,20
78,09
61,85
45,57
39,65
20,71
0,00
0,012 41
0,020 04
0,025 10
0,027 97
0,027 89
0,021 62
0,010 02
0,011 15
0,018 04
0,021 73
0,023 51
0,023 43
0,018 29
0,008 91
0,009 905
0,015 30
0,018 34
0,019 87
0,019 36
0,015 05
0,007 98
100,00
73,13
59,38
28,62
17,40
0,00
0,021 80! 0,019 36
0,029 38; 0,025 09
0,031 48! 0,02652
0,025 48! 0,021 18
0,020 10 0,016 97
0,017 3Ö
0,021 69
0,023 06
0,018 12I
0,014 4d
0,010 02 0,008 91! 0,007
Zähigkeit von Lösungen in Amylacetat bei 25*^.
Äquimolekulare Lösungen: Vio" Grammolekül ist gelöst in 6 ccm Amylacetat.
Gelöste Substanz
»?25
Gelöste Substanz
^25
Gelöste Substanz
V-r^
Gelöste Substanz
%5
Aethyl m-Hydroxy-
benzoat
Aethylsalicylat
Anisol
Benzhydrol
Benzylacetat
Benzylalkohol
Benzylmethyläther
0,015 87
0,010 45
0,008 265
0,014 96
0,009 738
0,010 35
0,008 479
Chlorphenol-m
-0
-P
Kresol-m
„ -o
„ -P
0,012 44
0,012 02
0,012 70
0,011 67
0,011 65
0,011 69
Naphthol-a
„ -ß
Nitrophenol-m
-0
-P
Phenetol
0,015 49
0,015 98
0,014 49
0,010 51
0,015 64
0,008 550
Phenol
Phenylacetat
Tolylmethyläther-m
„ -o
-P
0,011 05
0.009 31^
0,008 784
0,008 659
0,008 602
Zähigkeit der Lösungen von Allylalkohol in Wasser. Beobachter: Dunstan.
Vo Allylalkohol
^■25
7o Allylalkohol
^25
0/0 Allylalkohol | tj^^
7o Allylalkohol I -rj-i^
100
83,20
69,56
65,00
0,012 32
0,015 37
0,01750
0,017 96
56,63
48,56
47,82
47,31
0,018 91
0,018 92
0,018 91
0,018 87
46,88
45,21
36,53
35,53
0,018 95
0,018 88
0,018 46
0,018 34
33,70
25,98
14,06
0,017 89
0,016 82
0,01349
0,008 91
Zähigkeit von binären Gemischen bei ihren Siedepunkten. Beobachter: Findiay.
Benzol und Tetrachlorkohlenstoff
Gewichtsproz.
Tetrachlor-
kohlenstoff
Temp.
V
Benzol und Aethylalkohol
Gewichts-
?iroz.
kohol
Temp.
^
79,3"
0,003 17
74,8
0,003 27
70,6
0,003 34
69,2
0,003 36
67,4
0,003 41
66,9
0,003 44
66,8
0,003 61
67,1
0,003 77
69,1
0,004 16
72,7
0,004 38
77,1
0,004 42
Aceton und Chloroform
Gewichts-
proz.
Aceton
Temp.
V
Benzol und Methylalkohol
Gewichts-
proz.
Benzol
Temp.
26,6
46,2
53,9
77,2
89,1
IOC
79,3"
77,6
76,7
76,4
75,8
75,5
75,4
0,003 17
0,003 46
0,003 75
0,003 86
0,004 26
0,004 61
0,004 97
1,30
4,30
6,90
15,20
22,4
37.3
47,4
70,3
88,0
100
6,79
12,20
27,4
36,1
53,5
59,6
68,7
80,4
100
60,2"
62,0
62,8
63,0
62,1
60,0
59,2
58,2
57,1
55,4
0,003 898
0,003 80
0,003 67
0,003 37
0,003 20
0,002 89
0,002 81
0,002 66
0,002 58
0,002 38
18,14
31,60
41,60
50,1
63,3
70,4
78,5
90,4
91,9
100
63,7°
0,003 26
59,9
0,003 47
58,2
0,003 54
57,6
0,003 59
57,4
0,003 59;
57,2
0,003 61
57,3
0,003 '
57,6
0,003 '
59,0
0,003 '
59,6
0,003 j
79>3
0,003 I;
Chloroform und Aethylalkohol
Gewichtsproz.
Alkohol
5,78
10,05
10,91
24,02
35,28
44*7
56,1
68,8
83,6
100
Temp.
60,2«
58,5
58,4
58,5
59,8
61,5
63,5
66,4
69,8
73,4
77,1
0,003 99
0,004 00
0,004 04
0,004 06
0,004 40
0,004 46
0,004 62
0,004 68
0,004 67
0,004 57
0,004 42
Tetrachlorkohlenstoff und Aethylalkohol
Gewichtsproz.
Alkohol
4,58
6,71
9,65
20,96
30,2
36,6
58,8
73,0
100
Temp.
75,6»
65.1
64,5
64,0
63,8
64,2
64,8
67,7
70,5
77,1
V
0,004 99
0,005 18
0,005 21
0,005 20
0,005 30
0,005 30
0,005 26
0,005 10
0,004 90
0,004 42
Mischung von Terpentinöl
und Kolophonium bei 7,r,
Beobachter: Glaser.
Vo Gehalt an
Kolophonium
30
60
70
80
90
100 (berechnet)
V
0,019
0,15
3,4 • 10'
2,2 • 10'
9,2 • 10"
4,7 • io|
1,0 • 10*
Stöcki.
34
85
Abhängigkeit der absoluten Zähigkeit wässeriger Lösungen
von der Konzentration.
!
Lit. Tab.
\2, S. 104.
1
Rohrzucke*'l'^<s"tio'^n
Beobachter
: Hosking:
40 Proz.
Proz.
5 Proz.
I
Proz.
20 Proz.
10
Temp. i
V
Temp. : ri
Temp.
V
Temp. '
n
Temp.
n
i
o'loo
0,147 6
0,00 0,037
20
0°,00
0,024 36
0
0,10 0,020 38
oao
0,018 Ol
8,87
0,0939
5,43 0,030
02
5,10
0,020 42
5,26 0,01
716
7,10
0,014 37
12,79
0,079 8
13,02 0,023
51
10.42
0,017 22
12,58 0,01
^81
13,32
0,012 18
20.23
0,060 04
20,04 0,019
10
20,17
0,013 22
20,29 0,011 27
20,00
0,010 31
29.98
0,042 33
30,44 0,014
46
29.89
0,010 44
30,43 0,008 89
30,43
0,008 04
i 40,44
0,031 00
40,31 0,011
71
40,30
0,008 38
40,40 0,007 25
40,18
0,00667
i 0O3I
0,023 90
50,30 0,009 52
50,35
0,006 96
50,46 0,006 05
50,13
0,005 54
60,51
0,018 84
60.20 0,007 97
60,27
0,005 90
60,34 0,005 17
60,54
0,004 70
70,06
0,015 50
70,06 0,006
7.5
70,36
0,005 09
70,25 0,004 49
70.04
0,004 10
80.32
0,012 79
80,21 0,005
83
80.31
0,004 46
80,00 0,003 99
80,06
0,003 615 1
1 90,11
0,010 86
90,21 0,005 og
89.78
0,003 90
89,84 0,003 505
90,00
0,003 20
Kochsalzlösungen
.
Beobachter
: HoskJne
20
Proz.
10
Proz.
5
Proz.
I Proz. 1
Temp.
*;
Temp. /,
Temp.
r,
Temp.
0
0
0.72
0,025 g
I ^m
0,020 35
o"oo
0,018 61
oi',00 0,01798
i 1,24
0,025 4
7 4,99
0,017 38
4,90
0,016 05
6,39 0,014 60
5,46
0,022 4
0 11,80
0,014 50
10,89
6,013 57
11,76 0,012 54
5,95
0,022 0
3 20,46
0,011 81
20.22
0,010 78
20,26 0,010 09
1 12,48
0,018 4
7 30,72
0,00947
30,12
0,008 72
30,08 0,008 09
i 21.20
0,014 5
9 40.30
0,007 97
40,86
0,007 14
40,15 c
),oo6 64
1 30.69
0,012 2
2 50,72
0,006 71
50,19
0,006 14
50,42 0,005 565
! 40,57
0,0I0 I
3 60,67
0,005 84
60,84
0,005 24
60,39 0,004 86
! 51,65
0,008 4
25 70,72
0,005 12
70,10
0,004 55
70,10 0,004 16
' 60,05
0,0073
6 80,27
0,004 52
80,25
0,003 98
80,32 0,003 66
70,62
0,006 4
2 91,30
0,00396
90,60
0,003 515
90,24 0,003 24
1 80,88
0,005 6
5 j
i
90,60
0,005 0
4
1
Andere l
.ösunger
1.
i
Beobachte!
-: Getman.
1? b«
ii iS«
Konzentr.
NaCl
1
NaBr
NaNOa
KQ
KBr
KJ
KNO3
10
0,012 5
9 1 0,01149
0,011 46
0,010 56
0,010 32
0,010 27
0,010 44
20
0,015 5
9 0,012 31
0,012 99
0,010 89
0,010 24
0,01000
0,010 53
30
0,020 3
0 0,013 47
0,015 49
0,011 20
0,010 12
i 0,00975
—
40
—
0,015 56
; 0,01789
—
0,010 09
0,009 63
—
50
—
0,018 05
! —
—
0,010 32
0,00966
—
60
—
0,020 97
—
—
—
0,009 85
—
70
—
0,025 91
1 —
—
• —
1 0,010 05
—
80
—
—
—
—
—
■ 0,010 46
—
90
—
1
0,010 85
—
100
' ~~
0,011 64
Stöckl.
86
35
Spezifische Zähigkeit wässeriger Normallösungen.
der Konzentration.
Änderung mit
Zähigkeit des Wassers bei der Versuchstemperatur = i gesetzt,
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tem-
peratur
normal
— normal — normal
2 4
normal
Beobachter
Äthylaminchlorhydrat . .
Aluminiumsulfat ....
Ameisensäure
Ammoniak
Ammoniumchlorid . . .
>>
Ammoniumnitrat ....
Ammoniumsulfat ....
Arsensäure-ortho ....
Baryumchlorid .....
j>
Baryumnitrat ....
Berylliumsulfat ....
Bleinitrat
Bromwasserstoff ....
Buttersäure, normale . .
» -iso
Cadmiumchlorid ....
Cadmiumnitrat ....
Cadmiumsulfat
Caesiumchlorid
Calciumchlorid
Calciumnitrat
Chlorsäure
Diaethylaminchlorhydrat
Dichloressigsäure ....
Dimethylamin
Dimethylaminchlorhydrat
Eisenchlorid
Essigsäure
Kaliumacetat
Kaliumbichromat . . .
Kaliumchlorid
Kaliumchromat
Kaliumferricyanid . . .
Kaliumferrocyanid . . .
Kaliumhydroxyd . . . .
Kaliumjodid
Kaliumkarbonat . . . .
0
25
26
25
25
25
17,6
25
25
25
17,6
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
20
25
25
25
25
25
25
25
25
17,6
25
17,6
25
25
25
25
25
17,6
17,6
25
1,1667
1,4064
1,0312
1,0245
0,9884
0,977
0,9722
1,1114
1,2707
1,107
1,1228
1,0893*
1,3600
1,1010
1,0320
1,2803
1,2728
1,1342
1,1648
1,3476
0,9775
1,1563
1,2880
1,1172
1,0520
1,3297
1,2649
1,3044
1,1058
1,2816
1,1131
1,258
0,978
0,9872
1,1133
1,0610
1,1124
1,1294
0,912
1,142
1,1667
1,0793
1,1782
1,0169
1,0105 I
0,9976
0,9862 j
1,0552 I
1,1291
1,0572
1,0437
1,1620
1,0418 1
1,0164 I
1,1317
1,1287 j
1,0631
1,0742 I
1,1574
1,0764
1,0553
1,0255
1,1540
1,1318
1,1440
1,0530
1,1334
1,0596
1,0061
0,9874
1,0528
1,0211
1,0514
1,0637
1,0784
1,0386
1,0825
1,0092
1,0058
0,9990
0,9908
1,0302
1,0595
1,0263
1,0214
1,0749
1,0174
1,0095
1,0637
1,0661
1,0310
1,0385
1,0780
1,0362
1,0218
1,0145
1,0746
1,0640
1,0632
1,0257
1,0602
1,0304
1,0034
0,9903
1,0224
1,0108
1,0228
1,0313
1,0391
1,0190
1,0381
1,0049
1,0030
0,9999
0,9958
1,0148
1,0309
1,0128
1,0084
1,0151
1,0066
1,0068
1,0308
1,0322
1,0202
1,0177
1,0335
1,0172
1,0076
1,0059
1,0367
1,0287
1,0300
1,0132
1,0302
1,0171
0,9999
0,9928
1,0116
1,0182
1,0116
1,0130
1,0192
Kanitz
Wagner (2)
Reyher
Kanitz
,,
! Arrhenius
Kanitz
j,
Reyher
Arrhenius
Wagner (2)
Reyher
Mützel
Wagner (2)
Mützel
Wagner (2)
Reyher
Kanitz
Reyher
Arrhenius
Kanitz
Arrhenius
Wagner (2)
Kanitz
Arrhenius
„
Kanitz
* Extrapoliert aus der V** norm. Lösung. Wagner (3).
Stöckl.
35a
87
Spezifische Zähigkeit wässeriger Normallösungen. Änderung mit
der Konzentration.
Zähigkeit des Wassers bei der Versuchstemperatur = i gesetzt.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
^"l I — normal i — nonnal i — normal i -r- normal
peraturi i < 2 I 4 8
Beobachter
Kaliumnitrat
>f
Kaliumsulfat
1?
Kobaltchlorid
Kobaltsulfat
Kobaltnitrat
Kupferchlorid
Kupfemitrat
Kupfersulfat
>»
Lithiumchlorid
>»
Lithiumsulfat
»
Magnesiumchlorid
Magnesiumnitrat
Magnesiumsulfat
Manganchlorid
Mangannitrat
Mangansulfat
Methylamin
Methylaminchlorhydrat . .
Milchsäure
Natrium, acetylendicarbon-
saures
Natrium, adipinsaures . .
„ ameisensaures . .
„ anissaures . . .
„ azelainsaures . .
,. apfelsaures . . .
„ benzoesaures . .
„ bemsteinsaures .
„ iso-bemsteinsaur.
„ brenzweinsaures .
„ m-brombenzoe-
saures
P-
„ -bromid . . . .
„ normal-butter-
saures
0
17,6
25
17,6
25
25
25
25
25
25
17,6!
25 !
17,6 i
25 !
17,6'
25
25
17,6
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
0,959
0,9753
1,101
1,1051
1,2041
1,3543
1,1657
1,2050
1,1792
1,368
1,3580
1,147
1,1423
1,299
1,2905
1,2015
1,379
1,1706
1,3673
1,2089
1,1831
1,3640
1,1554
1,0607
1,2499
1,5539
1,2069
1,8037
1,3769
1,6498
1,3899
1,3870
1,4775
1,0639
1,6773
0,9822 0,9870
1,0486
1,0975
1,1598
1,0754
1,0977
1,0802
1,1603
1,0665
1,1372
1,0940
1,0824
1,1639
1,0982
1,0867
1,1690
1,0821
1,0285
1,1192
1,2365
1,0947
1,3227
1,4272
1,1657
1,2788
1,1792
1,1784
1,2126
1,3114
1,3099
1,0299
1,2933
1,0206
1,0482
1,0766
1,0318
1,0470
1,0400
1,0802
1,0314
1,0655
1,0445
1,0396
1,0784
1,0481
1 ,0426
1,0761
1,0340
1,0142
1,0585
1,1438
1,1123
1,0447
1,1462
1,2105
1,0800
1,1303
1,0849
1,0928
1,1104
1,1615
1,1446
1,0148
1,1363
0,9921
1,0078
1,0232
1,0402
1,0180
1,0268
1,0179
1,0384
i,oii6
1,0320
1,0206
1,0198
1,0320
1,0230
1,0235
1,0366
1,0170
1,0068
1,0319
1,1046
1,0575
1,0231
1,0721
1,1668
1,0381
1,0633
1,0448
1,0472
1,0580
1,0680
1,0750
1,0078
1,0659
Arrhenius
Wagner (2)
Arrhenius
Wagner (2)
Arrhenius
Wagner (2)
Arrhenius
Wagner (2)
Arrhenius
Wagner (2)
Wagner (2)
Arrhenius
Wagner {2)
Kanitz
„
Reyher
Lauenstein
,,
Reyher
Lauenstein
Reyher
Lauenstein
Reyher
Stöckl.
351.
Spezifische Zähigkeit wässeriger Normallösungen. Änderung mit
der Konzentration.
Zähigkeit des Wassers bei der Versuchstemperatur = i gesetzt.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 42, S. 104.
— normal 1 — normal ; — normal
I 2 4
Substanz
Tem-
peratur
normal 1 Beobachter
Natrium, iso-buttersaures
iso-capronsaures
Chlorid . . .
m-chlorbenzoe-
saures . . .
chlorsaures . .
überchlorsaures
m-cyanbenzoe-
saures ....
essigsaures . .
fumarsaures
glykolsaures .
-hydroxyd . .
hydrozimtsaures
itakonsaures .
-karbonat . .
korksaures . .
maleinsaures .
malonsaures
mesakonsaures .
milchsaures . .
-monoorthoarseniat
-mono-orthophos-
phat
m-nitrobenzoe-
saures
o-
P
oxalsaures. . . .
m-oxybenzoe-
saures
P-
phenoxylessig-
saures
phenylglykolsaures
phtalsaures .
iso-phtalsaures
propionsaures
salizylsaures
salpetersaures
salpetersaures
0
25
25
17,6:
20
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
17,6
25
1,6845
1,093
1,1069
1,0973
1,7275
1,0901
1,0462
1,3915
1,3126
1,3410
1,2355
1,9113
1,3771
1,2847
1,2803
1,2592
1,4222
1,4988
1,5108
1,4877
1,7058
1,7135
1,7027
1,7388
1,7505
1,7774
1,4905
1,4821
1,5380
1,5302
1,051
1,0655
1,2997
1,3770
1,0471
1,3019
1,0421
1,0183
1,2840
1,1806
1,1564
1,1585
1,1087
1,3611
1,2018
1,1367 :
1,2950 I
1,1114
1,1117 I
1,1876 I
1,2232 ,
1,2225
I
1,2120 i
1,2855 I
1,3016 ;
1,2369 I
1,2359
1,2939
1,3126
1,3063
1,2246
1,2124
1,2352
1,2231
1,0259
1,1428
1,1713
1,0239
1,1396
1,0219
1,0096
1,1300
1,0889
1,1099
1,0797
1,0560
1,1694
1,1215
1,0610
1,1368
1,0399
1,0403
1,0929
1,1043
1,1061
1,1037
1,1345
1,1400
1,0889
1,0573
1,0883
1,1326
1,1478
1,1469
i,iiii
1,1026
1,1122
1,1052
1,0707
1,0819
1,0126
1,0508
1,0652
1,0685
1,0210
1,0282
1,0278
1,0640
1,0727
1,0713
1,0614
1,0514
1,0548
1,0544
1,0069
Reyher
Arrhenius
Mützel
Reyher
1,0705
Lauenstein
1,0117
Reyher
1,0028
„
1,0653
Lauenstein
1,0439
Reyher
1,0234
Lauenstein
1,0453
,,
1,0302
Kanitz
1,0857
Lauenstein
1,0693
„
1,0310
Kanitz
1,0664
Lauenstein
1,0101
„
1,0089
„
1,0436
»,
1,0512
Reyher
1,0509
,»
Lauenstein
Reyher
,,
Arrhenius
Reyher
Stöckf.
35
Spezifische Zähigkeit wässeriger Normallösungen.
der Konzentration.
Änderung mit
Zähigkeit des Wassers bei der Versuchstemperatur = i gesetzt.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
Tem- _-_
peratur i
normal i — normal | — normal ! ^- normal ! Beobachter
I 2 i 4 . ! 8 !
Natriiun, schwefelsaures . .
ft
terephtalsaures .
a-toluylsaures
m- „
o-
P-
iso-valeriansaures
weinsaures . . .
zimtsaures . . .
zitrakonsaures . .
zitronensaures . .
Nickelchlorid
Nickelnitrat
Nickelsulfat
Phosphorsäure-Ortho- . . .
Propionsäure
Quecksilberchlorid . . . .
Rubidiumchlorid
Salpetersäure
Salzsäure
Schwefelsäure
Silbemitrat
Strontiumchlorid ....
Strontiiunnitrat ....
I Tetraaethylammonium-
! Chlorid
■ Tetramethylammonium-
chlorid
Tetramethylammonium-
hydroxyd
Thallonitrat
Triaethylaminchlorhydrat
Trimethylamin
Trimethylaminchlorhydrat
Überchlorsäure ....
Valeriansäure, Iso- . . .
Zinkchlorid
Zinknitrat
j Zinksulfat
0 i
17,6
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
17,6
25
25
17,6
25
1,230
1,2291
1,7638
1,7024
1,7918
1,3365
1,4261
1,3856
1,2055
1,1800
1,3615
1,2871
1,1968
1,0460*
0,9846
1,0266
1,0671
1,0898
1,1150
1,0576
1,1411
i,"5o
1,5540
1,1634
1,3160
0,9471*
1,4862
1,6838
1^1929
1,0118
1,189
1,1890
1,1642
1,362
1,3671
1,1058
1,2067
1,3205
1,2639
1,3261
1,3331
1,1502
1,3554
1,1891
1,1730
1,0968
1,0840
1,1615
1,1331
1,0991
1,0115
1,0338
1,0433
1,0491
1,0674
1,0491
1,2390
1,0777
1,1463
1,2140
1,2992
1,2117
1,0032
1,0959
1,0857
1,0522
1,0984
1,1489
1,1007
1,1617
1,1488
1,1572
1,0724
1,1591
1,0978
1,0847
1,0443
1,0422
1,0751
1,0656
1,0471
i,on6
1,0052
1,0166
1,0216
1,0240
1,0338
1,0240
I,IIIO
1,0381
1,0720
0,9865
1,1030
1,1430
1,1012
0,9998
1,0750
1,0526
1,0390
1,0235
1,0538
1,0710
1,0310
1,0786
1,0713
1,0773
1,0300
1,0702
1,0532
1,0470
1,0210
1,0195
1,0323
1,0312
1,0264
1,0042
1,0027
1,0095
1,0082
1,0114
1,0141
1,0114
Arrhenius
! Wagner (2)
; Lauenstein
Reyher
Lauenstein
Wagner (2)
„
„
Reyher
„
W^ner (2) j
Reyher
Wagner (2)
„
Wagner (3)
„ (2)
1,0520 I Kanitz
1,0187
1,0352
0,9932
1,0495
1,0677
1,0500
0,9992
1,0375
1,0238
1,0186
1,1726 1,0824 j 1,0358
* Extrapoliert aus der ','4 norm. Lösung. Wagner (3).
Wagner (2)
Kanitz
Reyher
„
Arrhenius
Wagner (2)
„
Arrhenius
Wagner (2)
Stöckl.
eo
35 d
Spezifische Zähigkeit wässeriger Normallösungen. Änderung mit
der Konzentration.
Zähigkeit des Wassers bei 18" = i gesetzt.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Temp.
Grammoleküle im Liter
0,25
0,5
Beobachter
Bernsteinsäure .
Bromwasserstoff
Chlorwasserstoff
Kaliumbromid
Kaliumchlorid
Kaliumhydroxyd
Kaliumjodid . .
Kaliumkarbonat ....
„ saures .
Kaliumnatriumtartrat .
Kaliumoxalat
Kaliumphosphat, normales
„ einfach saures
„ zweifach
Kaliumsulfat . . ,
„ saures
Kaliumtartrat . . .
Natriumhydroxyd
Natriumkarbonat . .
„ saures
Natriumphosphat, normales
„ einfach saures
„ zweifach saures
Natriumsulfat, saures .
Natriumtartrat . . ,
„ saures
Oxalsäure
Phosphorsäure, Ortho-
Weinsäure
') Extrapoliert.
18
0
15
25
0
15
25
0
15
25
0
15
25
18
0
15
25
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
1,052
1,025
1,059
1,031
1,112
1,049
1,126
1,095
1,057
1,052
1,080
1,059
1,120
1,057
1,220
1,189
1,076
1,059
1,148
1,094
1,045
1,064
(i,iio)i)
0,987 I 0,970 0,962
1,051
1,138
1,065
1,252
1,103
1,298
1,206
1,146
1,106
1,075
1,195
1,108
1,274
1,121
1,504
1,427
1,182
1,100
1,335
(1,198)!]
1,072
1,143
1,160
0,650
0,514
1,020
0,667
0,529
0,911
0,601
0,483
0,931
0,622
0,502
1,110
0,854
0,583
0,467
1,341
1,121
1,679
1,232
1,759
1,542
1,306
1,149
1,352
1,489
—
1,234
1,537
1,667
3,128
1,260
—
1,409
2,313
1,260
1,622
1,823
—
(1,199)^)
—
1,3"
1,739
1,412
—
0,657
0,529
1,041
0,695
0,557
0,837
0,585
0,477
0,886
0,615
0,507
1,237
0,778
0,552
0,458
1,950
1,290
2,309
Moore
Taylor und
Ranken
0,671
0,544
1,059
0,725
0,585
0,815
0,582
0,486 —
0,880 —
0,625 j —
0,517 —
- i 1,578
0,748
0,544
0,459
Moore
Taylor und
Ranken
2,837
2,874
Stöckl.
36
91
j Spezifische
Zähigkeit
2 wässeriger Lösungen bis
dünnungen.
ZU großen Ver-
«• = Anzahl von Grammäquivalenten im Liter Lösung. |
Gr = Gröneisea. A =
= Applebey. Lit Tab. 42, S. 104. 1
Substanz
Temp. m
2
Beüb.
Substanz
Temp.
m 2
Beob.
Bleinitrat . . .
18 0,9926
1,0991
Gr.
Lithiumnitrat . .
0
18
3,120 1,490 6
A.
„
18
0,4962
1,043 65
„
18
2,528 1,349 85
»,
„
18
0,19864
1,016 51
»
18
1,1 1,102 3
Gr.
ff
18
0,0993
1,00859
»>
18
0,5 ^ 1,050 32
„
Calciumchlorid .
18
I
1,150 1
„
18
0,2653 ' 1,027 8
A.
tf
18
0,5
1,075 13
„
18
0,1 1 1,011 23
Gr.
ff
18
0,1
1,016 74
„
18
0,05 i i,oo6 22
»,
Calciumchromat
18
I
1,274 3
„
18
0,025 i 1,003 64
,»
"
18
0,5
1,12950
„
18
0,0131 1,002 00
A.
18
0,1
1,026 42
„
18
0,00724 1,001 24
„
"
18
0,05
1,014 10
,»
25,01
0,0567 1,006 7
„
Kaliumchlorid. .
18
I
0,982 0
„
25,01
0,0174 1,002 6
,»
! "
18
0,5
0,98975
„
25,02
5,849 3,0255
„
»
18
0,2
0,995 94
„
25,02
4,578 2,057 7
»»
j>
18
0,1
0,99823
,»
25,02
3,8541 1,740 75
,1
Kaliimijodid . .
18
5,6
1,013
i>
25,02
2,2719 1,315 I
„
,,
18
I
0,920 1
>>
25,02
0,9663 1,111 2
„
i "
18
0,5
0,955 09
„
25,02
0,5385 1,059 75
»,
! "
18
0,2
0,981 13
,>
25,02
0,2333 1,026 7
»»
18
0,1
0,99079
„
25,02
0,1071 1,012 5
,»
»>
18
0,05
0,995 91
„
25,02
0,0825 1,009 9
,»
Kaliumjodat . .
18
0,2
1,0270
Lithiiunsulfat . .
18
I 1,303 0
Gr
Kaliumnitrat . .
18
I
0,9624
»
18
0,5 1,142 8
»
„
18
0,5
0,974 51
>»
18
0,2 1,057 2
»»
>»
18
0,2
0,98828
„
18
0,1 1,029 4
»»
»
18
0,1
0,994 10
„
18
0,05 1,015 6
»»
>»
18
0,05
0,997 18
„
18
0,025 i 1,008 1
»,
Kaliumoxalat . .
18
I
1,1129
Magnesiumchlorid
18
I 1,212 6
1»
»j
18
0,5
1,055 3
„
18
0,2 1,042 32
,»
»
18
0,2
1,0236
„
18
0,025 1,006 37
,1
1 "
18
o,i
1,012 7
Magnesiumsulfat
18
1,0002 1,381 I
„
1 Kaliumsulfat . .
18
I
1,101 2
»»
18
0^ 1,1733
„
j
18 0,1
1,011 13
>,
18
0,2 ; 1,067 3
»
i "
18
0,025
1,00334
>»
18
0,1 \ 1,033 9
»
Lithhimchlorid .
18
I
1,149 8
»,
18
0,025 1,00767
„
»>
18
0,1
1,016 12
Natriumchlorid .
18
I 1,085 8
»»
Lithiumjodat . .
18
3
3,272
»»
18
0,5 i 1,04099
»»
»
18
I
1,3882
>t
18
0,2 1,016 72
»»
f>
18
0,2
1,0624
»»
18
0,1 : 1,008 63
»
i "
18
0,05
1,015 8
„
18
0,05 : 1,004 62
»»
»>
18
0,025
1,008 61
Natriumnitrat .
18
I 1,054 3
f.
Lithiumnitrat . .
0
2,508
1,277 0
„
18
0,5 1,021 9
f»
»»
0
2,099
1,2067
„
18
0,2 1,008 18
»>
1
0
1,134
1,0875
„
18
0,1 ; 1,004 41
„
„
0
0,4818
1,032 5
»
18
0,05 1,002 34
„
„
0
0,2294
1,015 45
Natriumjodat . .
18
0,2 1,049 6
ff
„
0
0,1026
1,0076
Rohrzucker . . .
18
0,2 1,208 2
f,
"
0
0,0401
1,0032
„
18
0,05 1,046 3
„
1
18
4,363
1,934 6
„
18
0,02 1,017 95
"
StöckL
92
37
Spezifische Zähigkeit organisch
er Flüssigkeiten
bei versc
jhiedenen Temperaturen.
üssigkeitsmenge durch ein Kapillarrohr
bei «", T,„ die Durch-
Ist T die Durchflußzeit
emer Fl
flußzeit des gleichen Volumens Wasser durch das gleiche Kapillarrohr und
unter gleichem Druck
bei o°, so ist die spezifische Zähigkeil
Zj der Flüssigkeit
T
9. -rr^^
~t —
Dabei ist die Zähigkeit des Wassers bei o
T
' gleich 100
gesetzt.
Lit. Tab.
42, S. 104.
Substanz
j
«15
1
2-20 Z
25
230
2^40
2'50
Beobachter
Aceton
24
23
-ZT. 21
20
18
16
Pfibram u. Handl (3)
»
22
21,5
21,1 20,7 20,3
19,4
18,6
Rellstab
Äthylacetat ....
28,8
26,7
25,0 i 23,6 j 22,2
19,9
17,9
Pi'ibram u. Handl (i)
„
29,9
28,5
27,8 26,2
25,0
22,6
20,3
Rellstab
Äthylaether ....
14,5
13,8
13,1 1 12,4
",7
Pfibram u. Handl (2)
»
19,3
19,2
19,1 i 19,0
18,9
Rellstab
„
16,0
15,2
14,5 13,8
13,1
Wijkander
Äthylbenzoat . . .
148,8
135,5
122,1 108,7
98,0
82,2
69,6
Rellstab
j,
144,7
89,8
66,4
de Heen
Äthylbromid ....
24
22,5
21 2
0
19,5
Pfibram u. Handl (2)
Äthylbutyrat . . .
42,9
40,4
37,9 3
5,4
32,9
28,9
25,7
(I)
,»
38,2
36,4
34,6 3
2,8
31,0
27,4
23,8
Rellstab
,,
39,6
31,7
26,9
de Heen
Äthylenbromid . . .
103,4
95,2 ! 8
9,0
83,5
Pfibram u. Handl (i)
Äthylenchlorid . . .
49,8
46,5 4
3,5
40,5
35,6
31,7
(!)
Äthylformiat ....
25,5
24,0
22,6 2
1,3
20,1
18,0
16,1
„ (I)
„
27,8
26,5
25,3 2
4,0
22,7
20,3
17,7
Rellstab
Äthylidenchlorid . .
32
30,5
29 2
7,5
26
24
22
Pfibram u. Handl (3)
Äthylisobutyrat . .
41
38
35 3
3
31
27
25
„ (3)
Äthyljodid
36
34
32 1 3
0
29
27
25
„ (2)
Äthylmercaptan . .
24
22,5
21 2
0
19,5
„ (2)
Äthylmonochlor-
1
acetat
84,5
78
72 6
6
61
53
46
(3)
Äthylpropionat . .
36,5
34
32 3
0
28
26
24
(3)
Äthylsulfid ....
27
25,5
24 1 2
3
22
20
18
„ (2)
Äthylvalerat ....
50,2
46,7
43,4 4
0,2
37,2
32,2
28,5
(I)
„
48,0
45,6
43,2 i 4
0,8
38,4
33,6
29,9
Rellstab
Aldehyd
20,7 20,7
20,7
„
Allylacetat ....
38,5 36
34 3
2
30,5
27,5
25
Pfibram u. Handl (3)
Allylalkohol ....
116 104
92 8
0
72
58
47
(3)
Allylbromid ....
34 31,5
30 2
8,5
27
24,5
23
• „ (3)
Allylchlorid ....
22 21
20 I
9
18,5
(3)
Allyljodid
45 42,5
40,5 i 3
8,5
36,5
33
30
„ (3)
Ameisensäure . . .
122,5 i 109,7
99,2 \ 8
9,7
81,7
68,2
57,0
Rellstab
„
107,6 ;
70,9
Traube
»
127,5
101,8 1
i
82,6
69,0
57,8
Gartenmeister
Stöckl.
37a
93
1
spezifische Zähigkeit
organischer Flüssigkeiten
! bei verschiedenen Temperaturen.
i
Lit. Tab. 42, S. 104.
' Substanz
T' ■
210 215
S20
^25 2» \ 240
250
Beobachter
Amylacetat ....
59,4 54,7
50,0
46,3 i 43,0 36,4
32,7
Pf ibram u.
Handl (i)
>»
89,4; 8i,9
74,4
68,7
63,0
52,9
44,1
Rellstab
Amylalkohol) . . .
366 309
264
225
193
143
HO ■
Pf ibram u-
Handl (3)
! "
271,2
243,8
215,6
188^
133,7
103,5
Rellstab
j Amylbenzoat . . .
266,4 ^
153,2
99,2
de Heen
; Amylbutyrat . . .
73,9
54,2
43,2
„
Amylformiat ....
SM 48,8
46,1
43.4
40,7
35,4
31,1
Rellstab
Amylvalerat ....
92,8 ;
64,2
49,2
de Heen
„
94,1 85,1
77,9
713
65,4
55,9
48,4
Rellstab
Anilin
247,0
^79A
135,5
106,4
Wijkander
Benzoylaldehyd
96,1 90,1
84,0
78,0
71,9
62,9
53,8
Rellstab
: Benzol
42,4 39,3
36,5
33,6
31,5 27,8
24,4
Pf ibram u.
Handl (!)
>j
41,2
35,7
31,0
27,2
23,9
Wijkander
Benzylchlorid . . .
' 84,7
77,4
70,6 65,5
56,8
49,5
Pf ibram u.
Handl (i)
1 Bromaethyl ....
24 , 22,5
21
20 19^
„
„ (2)
Brombenzol ....
78 73
68
63 59
53
48
„
„ (3)
Buttersäure*). . . .
114 103
94,5
86 79
66^
57
„
„ (I)
»»
110,2 101,3
92,4
83,5
77,4 1 66^
57,6
Rellstab
1 '»
108,3
90,1
75,5 ! 65^
57,8
Gartenmeister j|
Butj'lacetat ....
45,5 42,0
39,0
36,5
34,1
30,0
26,3
Pf ibram u.
Handl (I)
(norm.)
52 49
46
43
40
35
30,5
„
„ (3)
Butylaldehyd{norm. )
45
41
37
34
31
27
23
„
„ (3)
\ Butylalkohol (norm.)
238
208
182
159
139
107
84
„
„ (3)
1
213,1
189,7
166,8
144,3 ! I25/>
94,1
78,0
Rellstab
Butylbenzoat . . .
228,4
i 126^
85,7
de Heen
But>'lbut>Tat. . . .
62,5
1 47,3
38,9
„
Butylformiat (norm.)
46
42,5
39
36,5
34,5
30,5
27,5
Pf ibram u-
Handl (3)
Butyljodid ....
58
54,5
51,5
48,5
46
41
38
„
„ (3)
Gap ronsäure ....
222,2
200,4
179,1
158,0
139,7
117,1
97,8
Rellstab
Chloroform ....
36
34
32
30,5
29
26
24
Pfibramu.
Handl (2)
»
31,4
29,8
28,4
25,8
Wijkander
Chlorpikrin ....
76
71
66
61
57
50
45
Pf ibram u.
Handl (2)
Chlortoluol ....
62,8
58.5
54,6
50,7
47,5
41,9
37,1
„ (I)
: Essigsäure (99,8%) .
81,9
75,8
70,1
64,9
60,2
51,9
44.9
Noack (2)
(99,6%) .
79,9
56,9
Traube
') Gärungsamyl
alkohol.
1
*) Gänmgsbuttersäure.
Stöckl.
94
37b
Spez
ifische
5 Zähigkeit organischer Flüssigkeiten
bei
verschiedenen Temperaturen.
Lit. Tab. 42,
S. 104.
Substanz
ZlO
Zlö
«20
ä25
ZSO
Z40
2^50
Beobachter
Essigsäure (Forts.) .
84,4
77,2
71,7
65,5
61,4
53,6
46,3
Rellstab
„
84
77
71
66
61
53
46
Pi-ibram u. Handl (3)
Isoamylalkohol . .
251,6
186,8
139,4
106,6
Traube
Isoamylbromid . .
80
72
65
60
55,5
46,5
40,5
Pf ibram u. Handl (3)
Isoamylchlorür . .
35
32,5
30
29
27,5
25
22
„ (2)
Isoamylformiat . .
51,4
48,8
46,1
43,4
40,7
35,4
31,1
Rellstab
Isoamyljodür. ...
67
62
58
55
51
45
40
Pf ibram u. Handl ,2)
Isobuttersäure . . .
82,7
76,4
70,6
65,1
56,0
48,5
(I)
Isobutylaldehyd . .
36,5
33,5
30,5
28
26
23
21
(3)
Isobutylalkohol(pr.).
325
275
233
198
169
125
94
„ „
„
320,5
227,4
166,3
123,3
94,2
Gartenmeister
j,
220,2
163,8
120,1
91,4
Traube
Isobutylbromid . .
39
36,5
34,5
32,5
31
28
25,5
Pf ibram u. Handl (2)
Isobutylchlorid . .
30
28
26,5
25
23,5
21
19
„ „
Isobutylformiat . .
44
41
38
35,5
33
29
26
„ „
Isobutyljodid . . .
55,5
51,5
48
45,5
43
38
34,5
,' „
Isobutylnitrit . . .
47,5
44
41
38
35,5
30,5
26
„ (3)
Isobutylpropionat .
55,5
51,5
47,5
44,5
41,5
36,5
32
„ ,»
Isonitrobutan . . .
72
67
62
58
54
47
41
„ „
Isonitropropan . . .
47
44
41
39
36,5
32
28
„ „
Isopropylacetat. . .
36
34
32
30
28
24,5
22
„ „
Isopropylalkohol . .
184
159
135
119
103
79
60
» „
,,
187,0
137,1
102,1
77,6
59,9
Gartenmeister
„
139,7
103,2
78,4
60,7
Traube
Isopropylbromid . .
32
31
29,5
28
27
24,5
22
Pf ibram u. Handl (3)
Isopropylbutyrat . .
52
48
44
41
38,5
34,5
30
„ „
Isopropylchlorid . .
22
21
20
19
18
„ „
Isopropylformiat . .
32
30
28
26,5
25
22,5
20
„ „
Isopropylisobutyrat
47,5
43
40
38
36
32
28
„ „
Isopropyljodid . . .
47
44
41
39
37
32
29
„ „
Isopropylnormal-
butyrat
52
48
44
41
38,5
34,5
30
„ „
Isopropylpropionat •
42
39
37
35
33
29
26
„ „
Isovalerat
39,5
36,5
34
32
30,5
27,5
24,5
>, „
Methylacetat . . .
26
24,5
23
21,5
20
18
17
(2)
„
26,3
25,0
23,8
22,6
21,4
18,9
16,4
Rellstab
Methylalkohol . . .
39
37
35,2
33,5
31,7
27,8
23,8
„
„
40,3
34,4
29,9
26,2
22,9
Gartenmeister
»
33,3
29,7
25,4
22,3
Traube
Methylbenzoat . . .
130,3
120,3
IIO,2
100,2
90,1
75,2
64,8
Rellstab
„
131,2
86,2
62,5
de Heen
Methylbutyrat . . .
35,5
42,1
33,8
32,0
30,3
28,6
35,1
25,1
21,7
30,4
Rellstab
de Heen
Stöckl.
37
95
Spezifische Zähigkeit organischer Flüssigkeiten
,
bei verschiedenen Temperaturen.
1
Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
Z\0 Zlb S20 S25 Z30 Z40
5:50
Beobachter
Methylisobutyrat . .
35 33 31
29 27,5
25
23
Pf ibram u. Handl (3)
Methyljodid ....
31,5 30,5 29
28 27
24,5
(3)
Methylpropionat . .
31 , 29
27
26 24,5
22
20
„ (3)
Methylsaliz>'lsäure .
192,1 1 174,1
156,0
137,9 "9,8
96,7
80,5
Rellstab
Methylvalerat . . .
40,8 ! 39,0 37,3
35,5 33,7
30,2
26,7
„
.V\onobrombenzol . .
78 1 73 ! 68
63 59
53
48
Pribram u. Handl (3)
Monochlorbenzol . .
53,1 i 49,7 : 46,5
43,8 41,2
36,9
33,2
„ («)
Nitroaethan ....
45 42 1 40
38
36
32
29
„ (3)
Nitrobenzol ....
124.3 i ^HfO
103,8
95,3
80,7
69,8
,, (I)
Nitrobutan (norm.)
67 62,5
58
54
50
44
39
„ (3)
.Nitropropan (norm.)
55,5 52
49
46
43
38
34,5
„ „
Nitrotoluol^) ....
144,0 130,9
117,9
107,0
89,4
76,5
„ (I)
Propionsäure . . .
78 72 66,5
61,5
57
51
45
„ (3)
„
70,3 ; 65,2 60,3
55,7 51,5
45,3
40>9
Rellstab
»>
; 63,5
49,5
Traube
Propylacetat (norm.)
Propylaldehyd (nrm.)
37 1 35 33
26,5 1 24,5 23
31
29
25
22
Pribram u. Handl (2)
(3)
21,5 20,5
18,5
Propy lalkohol ( norm. )
170 149 131
115 lOO
79
63
„ (2)
! "
175 156 137
121 105
83
68
„ (3) '
»»
111,8 1 103,3 94,0
85,6 76,8
62,6
50,6
Rellstab
,»
162,2 j 125,7
99,0
78,3
63,5
Garteimieister
,»
; 127,9
99,9
78,8
64,1
Traube
j Propylbenzoat(nrm.)
206 181 158
142
126
104
88
Pribram u. Handl (3)
Propylbromid . . .
3i»3 1 30,0 28,7
27^
26,2
23,6
„ (I)
Propylbutyrat(nrm.)
58 ; 53
49
46
43
37
33
„ (2)
1 Propylchlorid . . .
21,5 20,6
19,6
18,6
17,7
15,7
„ (I)
Propylformiat(norm.)
33,5 31
29
27,5
26
23
21
„ (2)
Propylisobutjrat
■
1
(norm.) ....
53 \ 49
45,5
42,5 40
35 i
31,5
„ (3)
Propyljodid ....
47,2 ! 44,8
42A
40.0 37,7
32,9!
28,1
„ (I)
j Propylnitrit ....
25 24
23
22 21
19
17
„ (3)
Propylpropionat
(norm.) ....
48 : 44
41
38
29
?» „
36
32
Salpetrigsäureiso-
butylester . . .
47,5 44
41
38 35,5
30,5
26
„
Salpetrigsäurenor-
malpropylester
25 24
23
22 21
19 •
17
„ >,
Salizylige Säure . .
179,8 166,1
152,4
138,7 125,1
101,7
84,2
Rellstab
Schwefelkohlenstoff
20,5
19,7 19,0
Wijkander
Tetrachlorkohlenstoff
65
60
56
52 48
42
37
Pribram u. Handl (2)
Toluol
38,2
35,4
33,1
31,1 29,3
26,2
23,8
(I)
»»
38,3
.
32,4
de Heen
Trichlomitromethan
76
71
66
61 57
50
45
Pribram u. Handl (2)
Valerat
39,7
37,9
36,1
34,3 32,4
28,8
25,1
Rellstab
Valeriansäure . . .
152,4
138,1
124,1
"3,7 ' 103,3
86,8
71,5
„
Xylol*)
42,4
39,3
36,9
34»7 32,7
29,1
26,4
Pribram u. Handl (i)
t "
42,4
30,8
i
de Heen
^) Orthonitrotol
uol.
-) Meta;
cylol.
Stockt.
96
38
i
Spezifische Zähigkeit von Blut und Serum.
Lit. Tab. 42, S. 104.
Spezifische Zähigkeit von lebendem Blut
(2 Wasser 380= i).
Substanz
Menschenblut
Hundeblut
Hundeblut nach Fleischfütterung
Katzenblut
Kaninchenblut
Beobachter
5,1 0 Hirsch u. Beck(2)
4,7 I Hürthle (i)
7,3
4,2
3,3
') Mittelwert aus jenen Versuchen, bei denen das
spezifische Gewicht des Blutes zwischen 1,045 und 1,055
lag und das Blut keine wesentliche Erkrankung zeigte.
Der niedrigste erhaltene Wert war 1,39 (spezifisches
Gewicht 1,032, Hydrämie); der höchste Wert war 9,21
(spezifisches Gewicht 1,045).
Vergleich der spezifischen Zähigkeit des
normalen Blutes mit der des Oxalatblutes
und des defibrinierten Blutes (Hundeblut).
Beobachter: Russell Burton-Opitz (2).
Tier
Lebendes
Blut
8,6
7,2
5,2
Oxalat-
blut
Defibriniertes Blut
2 Stunden nach
der Entnahme
aus dem Körper
7,2
6,2
4,6
24Stunden nach
der Entnahme
aus dem Körper
8,1
6,5
5,0
Spezifische Zähigkeit von lebendem Blut
unter verschiedenenVersuchsbedingungen.
Nach Russell Burton-Opitz (i)').
(3 -Wasser 38» = !).
Tier
Kaninchen
„
Hund I
Hund.
Kaninchen
Versuchsbedingung
narkotisiert
nicht narkotisiert
•« 2 - [ vor Blutentziehung
■S'2^|nach
11^1 vor
■2| "I nach
I Fleisch- i vor „
Ifütterungl nach „
Nahrungsentziehung (3 Tage)
Ernährung mit Kohlehydraten
„ Fett
„ ,, Fleisch
N ahrungs entziehung
Mohrrübenfütterung
Haferfütterung
z
für Blut
3,7
3,7
4,4
4,3
4,6
4,3
5,9
5,5
4,3
5,1
5,2
6,6
3,7
3,2
3,8
Blut-
serum
1,5
1,6
1,8
1,7
') Die Zahlen von Rüssel Burton-Opitz wurden!
unter Zugrundelegung des Wertes von Hürthle k = 478?
für Wasser bei 38" auf spezifische Werte (« für Wasser be
38*^ = i) umgerechnet.
R. Burton-Opitz benutzte genau denselben Appara
wie Hürthle.
Vergleich der Zähigkeit des defibrinierten Blutes und des Blutserums bei ver-
schiedenen Temperaturen (Hundeblut).
Spezifische Zähigkeit des lebenden Blutes = 7,9 bei Körpertemperatur.
Beobachter: Rüssel Burton-Opitz (2).
Temperatur
Defibriniertes Blut
Blutserum
Temperatur
Defibriniertes Blut
Blutserum
15,0"
17,8
20,0
25,0
10,5
9,5
8,3
2,7
2,4
2,2
30,0"
35,0
40,0
7,3
6,5
5.8
1,9
1,7
1,6
Innere Reibung von Blut und Blutserum, bezogen auf Wasser von 38 ^
Beobachter: Beck.
Innere Reibung z
des lebenden Blutes
Innere Reibung 2
des Serums
Anzahl der roten
Blutkörperchen
in I ccm Blut
Anzahl der weißen
Blutkörperchen
in I ccm Blut
Differenz
Blut und 2 Sen
5,676
5,51
4,87
4,41
4,409
1,746
1,72
1,77
1,66
1,778
6 121 900
5 700 000
5 150 000
4 750 000
4 290 000
9300
10200
7 600
9 700
8 000
3,93
3,79
3,10
2,75
2,63
Stöckl.
J
39
97
Zähigkeit von Gasen und Dämpfen in C.-G.-S.-Einheiten.
Lit. Tab. 42, S. 104.
)ie von Graham (i) beobachteten Werte von tji sind durch von Obermayer (2), die von i?», durch 0. E. Meyer
berechnet
Tempe-
ratur
ti^.i
0' Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
ly^.io'
Beobachter
0
0
725
Puluj (4)
Äthylformiat . . .
0
53,7
1560
L. Meyer u. Seh.
18,0
780
»>
Äthylidenchlorid
59,9
1665
Steudel
100
942
,7 Rappenecker
Äthyljodid . . . .
72,3
2160
„
212,6
1257
„
Äthylisobutyrat . .
110,2
1510
L. Meyer u. Seh.
77,1
1520
L. Meyer u. Schu-
Äthylisopropyl-
mann
aether
100,2
905,1
Pedersen
100 954
,6 Rappenecker
Äthylpropionat . .
16,1
750
Schumann
212,6 1280
»
»»
68,6
1054
,,
0 689
Puluj (4)
»>
99,9
1161
K
7,2 712
»»
Äthylpropylaether .
100
863,6
Pedersen
10,0 716
»
Äthylvalerat . . .
134,0
1650
L. Meyer u. S:h.
18,9
735
„
Ameisensäure . . .
99,9
1130
t>
26,8
755
„
Ameisensäuremethyl-
31,4
771
,,
ester
20
923
Schumann
36,5
793
>i
5>
100
1352
„
100
942
Pedersen
Ammoniak . . . .
0
957
Graham (i)
100
967
,1 Rappenecker
>»
20
1080
»,
212,5
1234
»>
Amylbutyrat . . .
178,7
1550
L. Meyer u. Seh.
0
827
Puluj (4)
Amylformiat ....
122,7
1600
,»
16,8
885
>»
Amylisobutyrat . .
169,0
1550
>
78,4
1420
Steudel
Amylpropionat . . .
160,2
1580
»
100
1088
Pedersen
Argon
-183,2
735,6
Kopsch
100
1090
Rappenecker
„
-132,3
1106
„
212,5
1417
»
„
—104,4
1379
38,4
1865
Steudel
>»
-78,8
1575
119,8
1600
L. Meyer u. Seh.
j»
-60,2
1697
0
935
Graham (i)
»>
-40,2
1854
16,4
941
V. Obermayer (i)
»
-20,3
1987
20
1050
Graham (i)
»
-0,21
2116
53,5
1058
V. Obermayer (i)
»
0
2104
Schultze (2)
157,3
1440
i>
„
0
2102
Rankine (2)
240,6
1714
>f
»
12,3
2168
„ (I)
-21,5
851
>»
f>
12,7
2203
Schierloch
—21,2
891
Breitenbach (3)
»>
14,7
2208
Schultze (2)
0
966
Graham (i)
»>
16,0
2204
Rankine (2)
15,0
1016
Breitenbach (3)
»
17,9
2241
Schultze (2)
20
1090
Graham (i)
»
99,6
2702
Rankine (2)
20,6
989
V. Obermayer (i)
„
183,3
3243
Schierloch
53,5
1096
j>
f>
183,7
3221
Schultze (2)
99,25
1278
Breitenbach (3)
Benzol
0
689
Schumann
182,4
1530
>»
»1
0
709
Puluj (4)
302,6
1826
jj
jj
16,8
759
»
131,6
2210
Steudel
»
19
792
Schumann
83,5
1680
»>
70,1
76,9
1007
1440
L. Meyer
104,5
2000
>»
„
81.0
1510
ty
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Stöckl.
98
39
Zähigkeit von Gasen und Dämpfen in C.-G.-S.-Einheiten.
Lit. Tab.
42, S. 104.
Substanz
Tempe-
ratur
'h • lo'
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Vi • 10^
Beobachter
Benzol (Fortsetzung)
88,7
1560
L. Meyer
Isobutylformiat . .
0 !
17,7
i 830
Schumann
»
100
1176
Schumann
„
63,6
972
„
i>
100
930,2
Rappenecker
,,
97,9
1720
L. Meyer u. Seh,
»
212,6
1247
„
,,
99,9
1142
Schumann
Bromoform ....
151,2
2530
Steudel
Isobutyljodid . . .
120
2047
Steudel
Bunsenflamme . . .
1100
4440
Becker
Isobutylisobutyrat .
146,5
1580
L. Meyer u. Seh,
»
1200
5000
j»
Isobutylpropionat .
136,8
1640
,,
Buttersäure ....
161,7
1300
L. Meyer u. Seh.
Isobutylvalerat . .
168,7
1540
j)
Butylalkohol, normal
116,9
1430
Steudel
Isopentan
100
, 885,1
Rappenecker
Butylalkohol, tertiär
82,9
1600
„
,,
212,5
1 ^1^4
»
Butylchlorid, normal
78
1495
„
Isopropylalkohol . .
82,8
1620
Steudel
Butylchlorid, tertiär
52
1495
„
Isopropylbromid . .
60
1760
j,
Butyljodid ....
130
2020
,»
Isopropylchlorid . .
37
1485
>,
Chlor
0
1287
Graham (i)
Isopropyljodid . . .
89,3
! 2015
»
»
20
1470
j>
Kohlenoxyd • . . .
0
1630
Graham (i) M
Chloraethylchlorid .
113,6
1810
Steudel
„
20
1840
Chloroform ....
0
959
Puluj (4)
Kohlensäure . . . .
-21,5
1278
V. Obermayer (1
»
17,4
1029
j.
,»
—20,7
1294
Breitenbach (3)
>»
61,2
1890
Steudel
„
0
1414
Graham (i)
»
100
1307
Rappenecker
»»
12,8
! 1422
Schumann
»
212,5
1660
»>
„
15
1520
Kundtu.Warbur
Chlorwasserstoff . .
0
1379
Graham (i)
„
15
i 1457
Breitenbach (3)
»
20
1560
„
»>
19,9
i 1528
Puluj (3)
Cyan
0
948
„
j,
20
1568
V. Lang
>>
20
1070
>,
»
20
1600
Graham (i)
Diisopropylaether .
100,2
842,4
Pedersen
»,
20
1600
0. E. Meyer un
Dipropylaether . . .
100,1
788,9
»
Springmühl
Dimethylaether. . .
100
1121,0
»,
»
20
1614
Maxwell
Essigsäure
119,1
1070
L. Meyer u. Seh.
»
53,5
! 1638
V. Obermayer { |
He
ium
—198,2
894,7
K. Schmitt
„
99,1
I86I
Breitenbaeh (3)
—78,5
1506
>>
»
100
1972
Schumann \
—60,9
1587
»
„
162,4
.2143
V. Obermayer (
0
1891
Schultze (3)
„
182,4
2221
Breitenbaeh (3)1
0
1879
Rankine (2)
j,
222,0
2385
V. Obermayer (
9,8
1914
(I)
»
240,3
2458
„
17,6
1967
K. Schmitt
>,
302,0
2682
Breitenbaeh (3;
66,6
2348
Schultze (3)
Krypton
0
2334
Rankine (2)
99,7
2322
Rankine (2)
„
10,6
2405
(I)
99,8
2337
Schierloch
„
16,3
2459
(2)
183,7
2681
„
»
100,0
3063
(2)
184,6
2699
Schultze (3)
Luft
-145
240
Chella
Isobuttersäure . . .
152,0
1220
L. Meyer u. Seh.
-140
280
" 1
Isobutylacetat . . .
16,1
764
Schumann
—130
500
,,
»
100
1120
„
-115
590
„
»
116,4
1550
L. Meyer u. Seh.
-98
870
»
Isobutylalkohol. . .
108,4
1445
Steudel
—95,9
1200
K. Schmitt
Isobutylbromid . .
92,3
1795
„
—82
1060
Chella
Isobutylbutyrat . .
156,9
1670
L. Meyer u. Seh.
—78,9
I314
K. Schmitt
Isobutylchlorid . .
68,5
1500
Steudel
-74
II70
CheHa
1
StöckL
39 b
90
p Zähig
keit von Gasen und Dämpfen in C.-G.-S.-Einheiten. ||
• Lit. Tab. 42, S. 104.
Substanz
ratur "
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur '^' * '
0^ Beobachter
Luft (Fortsetzung)
0
— 70 I220
Chella
Methylacetat . . .
0
57,3 1520
L. Meyer u. Seh.
-49,7 ■ 1470
K. Schmitt
„
100 1015
Rappenecker
-38
1570
Chella
»,
212,5
1359
If
-21,4
1639
Breitenbach (3)
Methylaether . . .
0
905
Graham (i)
-11
1840
Chella
„
20
1020
If
0 1878
Maxwell
»,
99,85
1092
Pedersen
»
0 1880
Chella
Methylaethylaether .
100
1029
ff
n
0 1724
Rankine (2)
Methylalkohol . . .
66,8
1350
Steudel
n
0 1707
Schneebeli
Methylbutyrat . . .
102,4
1590
L. Meyer u. Seh.
0 1679
Schumann
Methylchlorid . . .
—15,3
936
Breitenbach (3)
0 1680
Holman (i)
j»
0
1025
Graham (i)
,,
0 1713
Hogg
„
15,0
1052
Breitenbach (3)
0 1715,5
Tomlinson (2)
II
20
1160
Graham (i)
0 1733
Breitenbach (3)
11
W,l
1384
Breitenbach (3)
.j
0 1750
Puluj (4)
»
182,4
1706
f,
„
10 1724
Schumann
ff
802,0
2139
ff
»»
10
1843,8
Pedersen
Methylformiat • . .
32,3
1730
L. Meyer u. Seh.
j,
15
1807
Breitenbach (3)
Methylisobutyrat . .
24,0
754
Schumann
15,6
1786
Hogg
II
65,5 ,
999
ff
15,9
1803
Rankine (2)
II
92,0
1520
L. Meyer u. Seh.
trocken) . . .
18,0 '
191 1
Gyözö Zemplön.
„
100
1122
Schumann
,, (feucht) . . .
18,0
2012
„
Methylisopropyl-
,,
20
1780
Schumann
aether
100,12
993,
6 Pedersen j
20 1794 1
Couette (2)
Methylpropionat . .
78,8
1500
L. Meyer u. Seh,
20
1880
0. E. Meyer imd
Methylpropylaether .
100
946,
0 Pedersen
Springmühl
Methylvalerat . . .
116,7
1630
L. Meyer u.^Sch.
„
20
1900
Graham (i)
Neon
0
2981
Rankine (2)
»
20 1917
Puluj (3)
II
10,1 3036
(I)
20 1980
Maxwell
II
13,8
3080
(2)
20 1980
L. Meyer u. Seh.
II
100,0
3652
„ (2)
„
20,2 1980
Holman (i)
Propionsäure . . .
139,8
I180
Schiunann
)>
20,72 1869,7
Reynolds
Propylacetat ....
15,0
743
„
i>
25,7
1829
Fisher
ff
77,8 954
,,
30
1836
Schiunann
II
100 1096
,1
40
1896
j,
if
100,9 1600
L. Meyer u. Seh.
60
2022
»
Propylalkohol . . .
97,4 1420
Steudel
80
2153
»>
Propylbromid . . .
70,8 1845
f»
>j
91,2
99,62
2134
Puluj (2)
Markowski
Propylbutyrat . . .
Propylformiat . . .
142,7 1640
CA 9 T crwk
L. Meyer, u. Seh.
1!
2212
oU,Z • 1590
If
»I
99,9
2218
Schierloch
Propylisobutyrat . .
135,0 1530
If
100
2290
Schumann
Propylisopropyl-
146,3
1812
Tomlinson (2)
aether
100,1 , 822
7 Pedersen
182,4
2559
Breitenbach (3)
Propyljodid . . . .
102 " 2100
Steudel
..
197,3
2538
V. Obermayer (i)
Propylpropionat . .
122,2 1530
L. Meyer u- Seh.
302,0
2993
Breitenbach (3)
Propylvalerat . . .
155,9
1670
If
481,7
3519
Fisher
Quecksilber . . . .
300
5320
S. Koch (2)
»»
501,2
3606
»»
ff
380
6560
,1
Methan
0
1040
Graham (i) Sauerstoff
—152,5
1050
Völker
"
20
I20I
jf »>
-129,8 II28
"
Stöckl. 7*
100
39 c
Zähigkeit von Gasen und Dämpfen in C.-G.-S. -Einheiten.
Lit. Tab. 42, S. 104.
1
Substanz
ratur "
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
% ■ 10'
Beobachter
Sauerstoff (Forts.) .
—76,12
1474
Völker
Stickstoff (ehem. N.)
0
99,6
2125
Kleint
„
—89,48
1693
j>
„ (ehem. N.) .
100,08
2123
Markowski
t>
0
1931
»>
„ (atmosph. N.)
101,1
2134
„
f
0
1926
Markowski
„ (ehem. N.) .
182,7
2460
Kleint
»»
14,85 2042
Völker
„ (atmosph. N.)
183,0
2464
Markowski
ft
20 2060
0. E. Meyer und
Tetrachlorkohlenstoff
76,7
1950
Steudel
Springmühl
Triehloraethan . . .
74,2
1900
» \
„
68,6 2159
V. Obermayer (i)
Valeriansäure . . .
174,6
1360
L. Meyer u. Seh.
>}
99,74 2485
Markowski
Wasserdampf . . .
0
904
Puluj (4)
>»
186,8 1 2885
»,
16
975
Kundt u. Warburg
Schwefelkohlenstoff
0 924
Puluj (4)
16,7
967
Puluj (4)
Schwefelwasserstoff .
0 ! 1154
Graham (i)
20,6
975
Kundt u. Warburg
tt
20 ■ 1300
>>
99,96
1320
L. Meyer u. Seh.
Schweflige Säure . .
0 1225
t,
Wasserstoff . . . .
—194,9
374,2
Kopsch
n
20 1 1380
„
-194,86
367,88
Völker
Stickoxyd
0 i 1645
>j
-78,7
670
Kopsch
»
20 ; 1860
„
-77,0
678,69
Völker
Stickoxydul ....
-21,6 ; 1249
V Obermayer (i)
-60,2
710
Kopsch
>y
0. { 1408
Graham (i)
-89,9
760
„
20 i 1600
f>
-20,6
819
Breitenbach (3)
26,0 1498
Fisher
-17,8
802
Kopsch
63,6 ' 1606
V. Obermayer
-11,9
821
,»
76,8 1739
Fisher
-0,1
837
„
100,3 1829
V. Obermayer
0
822
Graham (i)
141,6 1970
Fisher
0
870
Puluj (4)
183,1 t 2161
,j
0
841
Markowski
224,4 i 2348
,»
0
850,0
Völker
289,9 ' 2610
j,
11,4
869
Kleint '
418,6 \ 3073
}>
16,0
889
Breitenbach (3)
Stickstoff
-21,6 1 1563
V. Obermayer (i)
20
970
Maxwell
0 1635
Graham (i)
68,4
976
V. Obermayer (i;
(ehem. N.) .
0 1674
Markowski
99,2
1059
Breitenbaeh (3)
(atmosph, N.)
0 1695
»
182,4
1215
,»
(ehem. N.) .
13,9 1737
Kleint
302,0
1392
tt
(atmosph. N.)
14,0 \ 1738
Markowski
Xenon
0
2107
Rankine (2)
(ehem. N.) .
16,4
1747
>t
>)
10,9
2180
(I)
20
1840
Graham (i)
?>
16,3
2222
„ (2)
63,6 1894
V. Obermayer (i)
>,
100,1
2827
(2)
A. Bestelmeyi
grs Beobachtungen über -- für Sticfc
[Stoff.
t
+ 300,^
['
+ 98,41" — 78,66"
i
- 190,63»
iL
»^7
1,6279
1,2064 0,7207
0,3204
Stöckl.
40
101
Änderung der Zähigkeit von Gasen und Dämpfen mit der Temperatur.
Bezeichnet man mit ijt die Zähigkeit eines Gases bei ***, mit tj^ diejenige bei o**, mit a den Aus-
dehnungskoeffizienten des Gases, mit C, ß, y und n von der Temperatur unabhängige Zahlen, so läßt
sich die Abhängigkeit der Zähigkeit durch eine der folgenden Formeln geben:
I. »j< = i?o (i-f-aO" (O. E. Meyer, v. Obermayer, Puluj, Breitenbach);
II. >?, = «7o (i+/?0(O. E. Meyer, v. Obermayer);
II I. 17, = 1?« Vi + o< (i+yO* (Schumann);
C
1 +
iH — — (Sutherland).
273
Lit Tab. 42, S. 104.
Substanz
f/o.io^ a j/f . lo'jy. lo*} n
C
Suther-
land
Gültigkeits-
g^enzen
der Formel
Beobachter
' -ton . . . .
..er
<i
Äthylacetat . .
-\ lalkohol . .
■ylchlorid . .
Äthylen . . . .
»»
>>
Äthylpropionat .
Argon . . . .
»
»>
tf
»>
Benzol . . . ,
ji
Chloroform . ,
Helium . . . .
>j
f>
»»
Isobut>'lacetat
Isobutylformiat
Isopen tan . .
Kohlenoxyd .
»
Kohlensäure .
Krypton
Luft . .
obis 36,5
15,6 bis 157,3
-21,5 „ 53»5
16,1 bis 68,6
15 „ IOC
14,7 „ 99,7
99,7 „ 183,7
— — — — — 670
689 0,004158 — — 0,94 —
— — — ! — — 325
— — _ I _ _ 650
— _ _ _ _ 525
889,03 0,003900 381 ' — 0,9772 —
922.2 0,003665 350 i — 0,958 —
— — — — — 272
961.3 — — — — 225,9
707,9 0,004 — 225 — —
— — — — 0,815 150,2
2104 — — — 0,8227 169,9
2104 — — — , 0,8119 —
2102 — — — — 142 —
2114 — _ _ _ 174,6 —
2119 — — — — 164,1 —
689.4 0,004 — ^85 — — 18,7 bis 100
— — — — : — 700 —
— — — — — 292 —
— — — — 0,681 72,2
1891 — — — 0,6852 80,3
1891 — — — 0,6771 —
1879 — — ' — — 70
1887 — _ _ _ 78,2
701,0 0,004 — 160 — —
713,9 0,004 _ 109 — —
— — _ _ _ 500
1625,2 0,003665 269 — 0,738
— — — — — 102
1432 0,003706 339 — ; 0,91654 —
1382.1 0,003701 348 i — : 0,941 —
1497.2 0,003701 — 88,9 — —
— — — — — 277
1387,9 — _ _ . _ 239,7
— — — ; — — 274
2334 — _ _ _ 188
1720 0,003665 273 — — —
— 0,003665 — — 0,78 —
o bis 15
15,3 „ 99,6
99,6 „ 184,6
16,1 bis 100
17.7 „ 100
— 17,5 bis 53,5
1,33 bis 29,07
-21,5 „ 53,5
12.8 ., 100
20 bis 100
24,5 „ 100,2
Rappenecker
Puluj (4)
Rappenecker
V. Obermayer) (2)
V. Obermayer (2)(
Sutherland
Breitenbach (3)
Schumann
Rayleigh
Schultze (2)
,,
Rankine (2)
Schierloch
Tänzler
Schumann
Rappenecker
,»
Rayleigh
Schultze (3)
Rankine (2)
Schierloch
Schumann
„
Rappenecker
V. Obermayer (2)/
Fisher (i)
Puluj (3)
V. Obermayer (2)!
Schumann
Sutherland
Breitenbach (3)
Fisher (i)
Rankine (2)
O. E. Meyer (6)
Warburg {2)
Stöckl.
102
40a
1
Änderung der Zähigkeit von Gasen und Dämpfen mit der Temperatur.'
Lit, Tab. 42,
S. 104.
•
C
Gültigkeits-
Substanz
Vo . lo'
a
ß.xo^
y . 10^
n
Suther-
land
grenzen
der Formel
Beobachter
Luft (Fortsetzung) .
0,003665
0,77
0
0 bis 100
Holman (i)
>j
—
—
—
—
0,7675
. —
15,0 „ 99,7
Schultze (2)
,,
—
—
—
—
0,7544
—
99,7 „ 182,9
„
»
1679
0,003665
—
80,2
—
"3
0 „ 100
Schumann
Sutherland
„
—
—
—
—
0,754
"1,3
—
Rayleigh
1733,1
0,003665
—
—
119,4
—
Breitenbaeh (3)
1724
—
—
—
—
116
124
107
—
Rankine (2)
Fisher (2)
Pedersen
„
—
—
—
—
119
—
Rappenecker
Methylacetat . . .
—
—
—
—
—
660
—
1,
Methylchlorid .
988,6
0,00367
—
—
—
454,0
—
Breitenbach (3)
Methylformiat .
838
0,004
—
174
—
—
19 bis 100
Schumann
Methylisobutyrat
701,1
0,004
—
•167
—
—
24 „ 100
,,
Neon
2981
685,5
0,004
—
151
—
56
15 bis 100
Rankine (2)
Schumann
Propylacetat . .
Quecksilber . .
1620
0,003665
—
—
1,6
—
273 „ 380
S. Koch (2)
Sauerstoff . . .
1878
0,003665
283
0,787
—
15,4 „ 53,5
V. Obermayer (2)
127
Sutherland
—
0,782
128,2
—
Rayleigh (3)
1926
—
138
—
Markowski
jj
—
—
—
—
0,8143
16,75 bis 99,74
„
ij
—
—
— -
■ —
0,7174
—
99,74 „ 185,8
„
1931
—
—
—
136
—
Kleint
ji
1931
—
—
—
0,8182
16,75 bis 99,74
„
)»
1931
—
—
—
0,7217
—
99,74 „ 185,8
,,
Stickoxydul ....
1353,3
0,003719
345
—
0,929
312*
—21,5 „ 100,3
V. Obermayer (2)
»
—
—
—
—
314
—
Fisher (2)
Stickstoff
1658,6
0,003665
269
—
0,738
—
— 2i,5>is 53,5
V, Obermayer
>>
—
—
—
—
109
110,3
114,4
+300,4
+98,41
Sutherland
Bestelmeyer (2)
„
,,
—
—
—
—
—
no,6
—78,66
,,
,,
—
—
■^
—
—
103,6
— 190,63
,,
„ (atmosph.) .
1675 —
—
—
—
"5
—
Markowski (2)
„ (ehem.) . , .
1674 ! —
—
—
—
113
—
„
„ (atmosph.) .
1675 —
— •
—
0,7733
—
14,00 bis 101,1
„
>> »
1675 —
—
—
0,7253
—
101,1 „ 183,0
„
„ (ehem.) . . .
1674 : —
—
—
0,7564
—
15,4 „ 100,08
„
tf yy
1674 ' —
—
—
0,7318
—
100,08 „ 182,7
" 1
1671
—
—
—
118
—
Kleint ;
>>
1671
—
—
—
0,7647
—
14,6 bis 99,8
. „
f»
1671
—
—
—
0,7260
—
99,8 „ 182,7
„
Wasserstoff ....
875 0,003665
—
—
0,63
79
20 „ 99,5
Warburg ^
Sutherland
,,
—
—
0,681
72,2
—
Rayleigh
,,
857,4
0,00366
—
—
—
71,7
—
Breitenbach (2)
,»
841 1 —
—
—
—
83
—
Markowski (2)
841
0,00367
—
0,6733
—
14,5 bis 100,5
„
j,
841
0,00367
—
0,7275
—
100,5 „ 184,2
,,
jj
841
—
—
—
—
91
—
Kleint
jj
841
—
—
—
0,6924
—
13,0 bis 100,4
Jl
»
841
—
—
—
0,7118
—
100,4 „ 183,8
11
Xenon
2107
^on Fishe
252
___
Rankine (2) !■
•) Berechnet \
r (2).
Stockt.
41
103
Absolute
Zähigkeit von Gasgemischen.
Lit. Tab. 42, S. 104.
■
1 Gemische vonWasserstoff und Kohlen-
Gemische von Äthylen und Luft
säure.
10'' -rjt.
(Breitenbach.) Io'•J;^
Prozent
Puluj bei
Breitenbach 'Breitenbach
Gehalt an
i
Wasserstoff
14,7»
bei 15"
bei 99,2°
Äthylen in "0
99,3
1
o,oo
[078
ii
1367
1468
1464
1869
90,31
]
9,97
1477
1
—
69,0
1236
—
;
12,98
—
1484
—
54,61
1345
—
1674
:
14^99
—
1880
30,0
1548
—
—
15-56
—
—
1897
I3»65
1692
1 2069 i
—
19,85
27,75
1491
1499
—
—
1 !
48.44
1485
1805
Gemische vonWasserstoff und Kohlen- ;
56,54
73,59
82,20
1475
1399
1289
'
1624
säure. (Breitenbach.) 10^ •
Vf
Prozent
83.92
1307
—
—
Wasserstoff
15- 99,2« ,
99,3"
90,16
93,58
1215
iiir
i
1
1
96,12
1031
—
1
—
97,24
991
II95
97,24
—
0991
1195
82,2
1289
1 - 1
1624
97.60
0991
—
—
48,44
1485
1805 1
—
98,32
0958
—
—
15,27
—
1888 !
—
100,00
0893
0893
1064
12,98
1484
- 1
~
Gemische ^
i'onWass
erstoff-Sauerstoff.
Gemische von Stickstoff-Wasserstoff.
Beobachte
r: Kleint.
Beobachter: Kleint
c
n in
n in
»/oO;VoH
Temp. 17, • I
0' ijo • 10'
Suthcr-
land
Formel I
S. loi
% H I 7» N
i
Temp. r^^ - ro'
ijo lo'i C
■Formel I
S. loi
0,00 100,00
13.0 87
100,4 105
3
0 841
91
0,6924
0,00100,00
0
14,6
99,8
1742
2125
1671 118
0,7647
0,7260
183,8 121
2
!
182,7
2459
5,21 94,79
14,7 109
99,6 130
r
S 1049
85
0,7012
0,6754
19,97! 80,03
16,7
99,6
1714
2077
16391 114
0,7518
183,1 i5o<
^
183,1
2405
i
0,7241
8,78 91,22
14,0 118
100,1 143
8
0 "45
84
0,7054
36,20' 63,80
14,2
99,7
1659
2011
1595 1 104
0,7372
0,7067
12,8 135
I
183,4
2321
15,61 84,39
99,3 165
0 1307
99
0,7549
0,6667
53,55 46,45
14,6
99,8
1585
1921
i
1522 104
0,7399
0,7050
183,3 , 189.
0
18,5 169-
0
183,4
2216
33,33
66,67
99,4 203
3 1607
107
0,7532
0,6966
;
17,0
1328
0,7225
0,6842
182,6 234
0
82,61' 17,39
99,9
1593
1269 94
56,78
43,22
14,2 187
100,2 228
^ 1800
4
112
0,7562
183,2
16,7
1829
1116
0,6907
0,6908
19,6 !2oi
7
93,62 6,38
99,9
1329
1067 86
81,26
18,74
99,8 '243
183,4 281
2 1908
7
121
0,7711
0,7253
183,7
13,0
1529
873
0,6924
0,7118
95,55
4,45
14,7 201
100,0 248
2
4 1927
142
0,8103
100,00 0,00
100,4
188,8
1050
1212
841 91
183,6 289
I
0,7494
j
1100,00
0,00
16,75 202
99,74 248
4
8 1931
136
0,8182
185,80 289
I
0,7217
StöckJ.
104
41a
Absolute Zähigkeit von Gasgemischen.
Lit. Tab. 42, hierunter.
Gemische von Argon und Helium (Auftreten eines Maximums).
Beobachter: Tänzler.
0 0 He i ö/° A
Temp. >/, . 10'
^0- 10^ I Suther-
land
0/0 He 7o A
Temp. //, . 10'
lio . iC
Ü
Suther-
land
0,000 100,000
4,926
95,074
9,070 j 90,930
14,285 85,715
j
i
I
19,256 ; 80,744
22,945 i 77,055
12,0
99,6
183,0
12,6
99,8
182,7
11,8
99,6
183,1
13,7
99,9
184,3
19,7
99,6
183,1
20,6
99,8
2200
2746
3231
2219
2745
3218
2217
2768
3244
2244
2784
3254
2294
2790
3250
2301
2785
2119
164,1
2132 j 150,8
2143 I 150,2
1
I
i
2153 i 150,4
2166 ! 143,7
i
2165 ! 139,1
31,542 : 68,458
38,807 61,193
46,626 53,374
70,853 . 29,147
80,785 19,215
100,000 0,000
22,1
99,5
183,1
21,6
99,4
183,6
20,9
99,5
19,1
99,9
18,9
99,8
183,0
15,3
99,6
184,6
2316
2777
3253
2341
2807
3244
2334
2785
2303
2752
2246
2658
3039
1969
2348
2699
2166 I 142,8
!
2207 116,6
2205 ' 106,0
2189 96,5
2142 78^2
1891 80,3
Gemische von Sauerstoff und Stickstoff.
Beobachter: Kleint.
Vo N °/o O
Temp. >^, . 10^
tif) . lo'l Suther-
land
n m
Formel I
S. loi
0/0 N I7" o
Temp.i»(^.io'
tJQ . 10' Suther-
land
n in
Formel 1
S. loi
0,00 100,00
30,76 69,24
49,21 50,79
16,76 2024
99,74 2488
186,80 2891
13,4 1939
98,8 2364
182,7 2776
13,6 1882
99,6 2298
183,2 2677
1931 136
1857 135
1807 • 124
0,8182
0,7217
0,7582
0,7885
0,7581
0,7531
74,4225,58
100,00 0,00
14,7: 1812
100,0 2213
183,5 2569
14,6| 1742
99,8 12125
182,7l 2459
1736 124
1671 118
0,7686
0,7375
0,7647
0,7260
43
Literatur, betreffend Zähigkeit.
R. Abegg, ZS. ph. Ch. 11, 248; 1893.
H. S. Allen, Phil. Mag. (5) 50, 323; 519; 1900,
M. P. Applebey, Journ. ehem. soc. London.
97/98, 2000—2025; igio.
Arcbbutt, Journ. Soc. Chem. Ind. 17, 1009; 1898.
Archbutt u. Deeley, London, Griff. 1900; 133.
D'Arcy, Phil. Mag. (5) 28, 221; 1889.
Arrhenius, ZS. ph. Ch. 1, 285; 1887.
J. Barnes (i), Proc. and Trans. Nova Scot. Inst,
of Science 10, 113; 1899.
J. Barnes (2), Electrochem. Zeitschr. 7, 134; 1900.
E. R. Barnett, Proc. Roy. Soc. 56, 259; 1894.
BartoH u. Stracciati (i), Cim. (3) 18, 195; 1885.
„ (2), Ann. chim. phys. (6) 7,
375; 1886.
C. Barus (i), SilL Journ. {3) 35, 407; 1888.
„ (2), Bull. U. S. Geol. Surv. No. 54.
p. 278; 1889.
(3), Wied. Ann. 36, 358; 1889.
(4), PhiL Mag. (5) 29, 337; 1890.
Stöckl.
42 a
105
Literatur, betreffend Zähigkeit.
( Fortsetzung.)
C. Barns (5), Sill. Joum- (3) 44, 255; 1892.
(6), Sill. Joum. (3) 46, 87; 1893.
., (7), Proc. Am. Acad. 19, 13; 1893.
Barns u. Stronhal, Amer. Joum. of Science 83,
20; 1887.
A. Batschinsky d), Bull. soc. imp. des Natur-
Moscou 1900; p. I. 1901 ; p. 265,
1902; Chem. Centralbl. 1901. 2,
450; Chem. Centralbl. 1902. 2,
180.
„ (2), ZS- ph. Ch-, 87, 214; 1901.
.. (3)» Verh. phys- Abt. der K. Ges.
von Freunden der Naturw. 10,
26, 1900.
K. Beck, ZS. ph. Ch. 48, 64t— 681; 1904. 68,
409—419, 425—441; 1907.
A. Becker, Ann. d. Phys. (4) 24, 823-862;
1907.
A. Bestdmeyer, Diss. München 1902-
., Ann d. Phys. (4) 18, 944 bis
995; 1904.
E. C. Bia{hain, Amer. chem. Joum. 46, 264
bis 282; 1911.
„ ZS. ph. Ol. 66, 238-254; 1909.
E. C. Biflgham u. J. P. HarrisoOt ZS. ph. Ch.
66, 1—32; 1909-
A. Blanchard, Joum. chem. See. 26, 1315 bis
1339; 1904.
A. Blanchard u. Morris Stewart, 28. Meet
Amer. Chem. Soc- 1903 [Sdence (N. S. 18
98, 1903)].
Boltzmaim, Wien. Sitzungsber. 81 t2a], 1880
84 [2 a], 40, 1230; 1881.
E. Böse, Phys. ZS. 9, 169—173, 707—708
1908. 10, 32 — 36, 406 — 409; 1909. 12, 126
bis 135; 1911.
F. Bottazzi (i), L'Orsi 20, 253; 289; 1897.
(2), Chem. Centralbl. 1898, 1, 83.
„ (3), Arch. ital. de Biolc^e, 29,
401; 1898.
„ (4), Natun\-. Rundsch. 14, 47; 1899.
(5), Rend. Line (5) 17 [i], 707;
1908 (Blut niederer Tiere); [i] 792
und [2] 16 (Blut niederer und
höherer Tiere).
„ G. Buflia u. A. Jappelli, Rend.
Line (5) 17 [2], 49; 1908 (Ochsen-
blutserum).
„ u. C. Victorow, Rend. Line (5) 19
[i], 659; 1910 (Seifenlösungen).
M. Brillonin, C R. 144, 1151 — 1153; 1907.
,. Ann. chim. phys. (8) 18, 197 bis
213; 1909.
„ Buch. Paris. Gauthier -Villars.
1907. 2 Bände.
E. Briner, Joum. chim. phys. 4, 547—564; 1906.
Bonssinesq, C R. 110, 1160; 1238; 1890.
Breitenbach (i), Diss. Erlangen 1898.
„ (2), Wied. Ann. 67, 803; 1899.
„ (3), Ann. Phys- 6, 166; 1901.
Brodmann (i), Diss. Göttingen 1891.
Brodmann (2), Wied. Ann. 45, 5; 1892.
„ (3), Wied. Ann- 48, 188; 1893.
Brnckaer (i), Diss. Halle 1890.
(2), Wied. Ann. 42, 287; 1891.
Brunhes u. Dossy, C R. 118, 1045; 1894.
Burkhard (i), Diss. Zürich, Berlin 1873.
„ (2), Zeitschr. Rübenzuckerind. 1874.
P. Charbonoier. C R. 187, 378; 1903.
S. Cfaella, Line Rend- (5) 14, [2I 23—30;
1905. (5) 15 [i]f "9 — 125; 1906.
„ Phys. ZS.7, 196—199; 546—548; X906.
., am. (5) 12, 317—335; 1906.
Cohen, Wied. Ann. 46, 666; 1892-
Coaette (i), C R. 107, 388; 1888.
„ (2), Ann. chim. phys. (6) 21, 433; 1890.
„ (3), Joum. de phys. (2) 9, 414; 560; 1890.
Coulomb, Mem. de l'lnst. nat. des*Sdene et
Arts. Sdenc. Math, et Phys. 8, 246, Jahr 9.
Crookes (i), Phil. Trans. 172 B, 387; 1881.
„ (2), Proe Roy. Soe 81, 446; i88r.
Darcy, Mem. des divers, savants 16, 141; 1858.
A. 0. Denninf. Diss. Heidelberg 1904.
„ Rep. Brit. Ass. Cambridge 1904.
476—477.
„ Proe Roy. Soe (B) 78, 328 bis
358; 1906.
F. Dickenscheid, Diss. Halle 1908.
Drew, The phys. Rev. 12, 114; 1901.
K. Drucker u. Kassel, ZS. ph. Ch. 76, 367 bis
384; 1911.
Duclanx, Ann. de chim. (4) 26, 433; 1872.
W. Duff (i), The phys. Rev. 4^ 23; 404; 1896.
., (2), Amer. Proe Soe [Science N. S.]
17, 184; 1903.
Duhem (i), C R. 184, 1088; 1272; 1902.
„ (2), „ 186, 281, 858, 1032; 1903.
„ (3), Paris. Gauthier- Villars. 1904 (Buch).
Dumas, Ann. chim. phys. (2) 86> 83; 1827.
Dnncan u. Qamgee, Joum. of anat. and physiol.
5, 155; 1871.
A. E. Dnnstan (i), ZS. ph. Ch.49, 590-596; 1904-
(2), ZS. ph. Ch. 61, 732-738;
1905.
(3), ZS. ph. Ch. 66, 370-380;
1906.
., (4), Joum. chem. Soe 86, 8x7
bis 827; 1904.
„ (5), Joum. chem. Soe 87, xi
bis 17; 1905.
„ (6), Joum. chem. Soe 91, 83
bis 91; 1728 — 1736; X907.
Stock! .
106
43 b
Literatur, betreffend Zähigkeit.
{ Fortsetzung.)
A. E. Dunstan u. Musseil, Journ. ehem. Soc.
97/98, 1935— 1944; 1910.
A. E. Duastan u. Thole, Journ. ehem. Soc. 93,
561—563; 1908.
„ „ Journ. ehem. Soc. 95,
1556— 1561; 1909-
„ „ Journ. chim. phys. 7,
204 — 214; 1909.
A. E. Dunstan u. Wilson, Journ. ehem. Soc.
94, 2179—2181; 1908.
H. Eger, Diss. Würzburg 1908.
„ Ann. Phys. (4) 27, 819— 843; 1908.
Elle, Journ. de phys. (2) 1, 224; 1882.
Emo, Wied. Beibl. 6, 730; 1882.
Ercolini, Cim. (5) 6, 249; 1903.
Euler, Novi Commentarü Petropolitani 6, 338,
1756; 1757-
H. Euler, ZS. ph. Ch. 26, 536; 1898.
Ewald, Arch. f. Anat. u. Physiol. 1877, 208;
1878, 536.
Fabry u. Perrot, C. R. 124, 281; 1897.
0. Faust u. G. Tammann, ZS. ph. Ch. 71,
51—58; 1910.
C. E. Fawsitt, Journ. ehem. soc. 93, 1299 bis
1307; 1908,
„ Proc. Roy. Soc. (A) 80, 290 bis
298; 1908.
JTTels (i), Chem. Zeitung 21, 56, 70; 1897.
M (2), „ 22, 376; 1898.
» (3), » 26, 23; 1901.
„ {4), Chem. Centralbl. 1898, 1; 1312.
Ferrero, Cim. {5) 1, 285; 1901.
Fiodlay, ZS. ph. Ch. 69, 203—217; 1910.
F. Fischer, Dingler's Journ. 236, 487; i88o.
W. J. Fisher, Phys. Rev. 24, 385—401; 1907.
„ „ 28, 73-106; 1909.
M „ 29, 147—153; 325
bis 327; 1909.
„ „ 30, 269; 1910.
C. Forch, Phys. ZS. 1, 177; 1900,
„ „ 6, 601; 1904.
Foussereau, Ann. chim. phys. (6) 5, 348, 359;
1885.
J. Garnier, C. R. 124, 1447; 1897.
Gartenmeister, ZS. ph. Ch. 6, 524; 1890.
J. G. Qarvanoff, Wien. Ber. 103 [2 a], 873;
1894.
L. Geoffroy (i), Ann. de l'dcole norm. (2) 7,
215; 1878.
(2), C. R. 88, 573; 1879.
Gemez, Ann. de l'^eole norm. (3) 1, 239; 1884.
Gerstner (i), Abhandl. Böhm. Gesellsch. d.
Wissenschaften Prag, 3, phys. math.
Teil 141; 1798.
„ (2), Gilberts Ann. 6, 160; 1800.
F. H. Getman, Journ. chim. phys. 4, 386^404;
1906.
». „ 5, 344—363;
1907.
,. » 6, 577—583;
1908.
A. Mac Gill, Proc. and Trans, of the Roy. Soc.
Canada (2) 1, III. 97; 1895.
Girard (i), Mem. de la Classe des Scienc. Math,
et Phys. de l'Inst. de France 14, 249;
1813, 1814, 1815.
„ (2), Ann. de chim. (2) 16, 129; 1821.
Girauit, Mem. de l'Acad. de Caen, 1860.
H. Glaser, Diss. Erlangen 1907.
„ Ann. Phys. (4) 22, 694 — 720; 1907.
H. M. Goodwin u. H. T. Kalmus, Physic. Review
27, 322 — 328; 1908.
H. M. Goodwin u. R. D.Mailey, Physic. Review 26,
469 — 489; 1907.
„ „ Physic. Review26,
28—60; 1908.
L. Graetz (i), Schlömilehs Zeitschr. f. Math. 26,
316; 1879.
„ {2), Wied. Ann. 34, 25; 1888.
»» (3)» Winkelmanns Handb. d. Phys. I.
595, 1890. Breslau.
„ (4), Winkelmanns Handb. d. Phys. I.
1373— 1410; 1908.
Graham (i), Phil. Trans. Lond. 1846, III. S. 573-
„ (2), „ 1849. S. 349-
„ (3), Lieb. Ann. 76, 138; 1850.
„ (4), Phil. Trans. 161, 373; 1861.
„ (5), Lieb. Ann. 123, 90; 1862.
(6), Phil. Mag. (4) 24, 238; 1862,
Grawitz, Zeitschr. f. klin. M d. 21, 459; 1892
22, 411; 1893.
A. Gray (i), The Electrician 22, 838; 1901.
„ {2), Brit. Ass. Glasgow. 1901.
W. H. Green, Journ. chem. Soc. 94, 2023 bis
2063; 1908.
Griffiths, Mem.Manchester. Soc. IX— X. 1896/97.
Grofimann (i), Diss. Breslau 1880.
(2), Wied. Ann. 16, 619; 1882.
(3), » 18, 119; 1883.
0. Grotrian (i), Pogg. Ann. 167, 130, 237; 1876.
(2), „ 160, 238; 1877.
„ (3), Wied. Ann. 8, 529; 1879.
Stöckl.
I
42 c
107
Literatur, betreffend Zähigkeit.
( Fort<;etzung.)
E. Gräoeiseo, Wiss. Abh. d. Phys.-Techn. Reichs-
anstalt 4, 151— 184; 237 — 266; 1905.
Guerout d), C. R. 81, 1025; 1875.
(2), C. R. 83, 1291; 1876.
Ph. A.Quyeu.L. Friederich (i). Bull, socchim. (3)
19, 164; 1898.
„ „ (2), Chem. Zentralbl.l,
915; 1898.
C. E. Guye u. V. Freedericksz, Q R. 149,
1066 — 1069; 1909.
L. E. Gurney, Physic. Review 26, 98 — iio; 1908.
De Haas, Diss. Leiden 1894. Ck)mm. Leiden
No. 12.
Hadaroard, C R. 136, 299, 545; 1903.
G. Haffner, Phys. ZS. 2, 739; 1901.
G. Hagen (i), Pogg. Ann. 46, 423; 1839.
„ (2), Abh. d. BerL Akad. 1854; i?-
Ed. Hagenbach. Pogg. Ann. 109, 385; 1860.
„ Verh. 87. Vers. Schweiz. Naturf.
Ges. Winterthur. 1904.
J. B. Hannay, Proc. Roy. Soc. Lond. 28, 279;
1879.
H. Happel, Phys. ZS. 10, 484 — 495; 1909.
Haro, C. R. 83, 696; 1876.
Hauser, Diss. Tübingen 1900. Ann. d. Phys.
(4) ö, 597; 1901-
W. Hechier, Ann. d. Phys. (4) 16, 157—173 ; 1904.
DeHeen(i),Bun.derAc.Roy.BeIg.(2)4o, 798; 1878
., (2), „ (3)7, 248; 1884.
M (3), » (3) 10, 251; 1885.
„ (4), » (3)11, 29; 1886.
» (5), „ (3) 16, 195; 1888.
0- Hefft, Diss. Heidelberg 1900.
Helmholtz u. Piotrowski, Wien. Ben 40 [2a],
607; 1868.
Heydweiller (i), Wied. Ann. 55, 561, 1895.
„ (2), „ 59, 193; 1896.
(3), ,, 63, 56; 1897.
Th. Heymann, Diss. Zürich 1901.
Hirsch u. Beck (i), Münch. med. Wochenschr.
47, 1685; 1900.
M (2), Deutsch. Arch. f. klin. Med.
1901, 503-
P. Hof mann (i), Diss. Breslau 1883.
„ (2), Wied. Ann. 21, 470; 1884.
J. L. Hogg, Proc. Amer. Acad.40, 609 — 626; 1905.
., „ 42, 113 — 146; 1906.
„ „ 45, I— 17; 1909.
,, Phil. Mag. (6) 19,376 — 390; 1910.
R. J. Holland, Wied. Ann. 50, 261 (288) 1893.
S. Holman (i), Proc. Am. Acad. 12, 41; 1876.
(2), PhiL Mag. (5) 3, 81; 1877.
S. Holman (3), Proc. Am. Acad. 21, i; 1885.
(4), PhiL Mag. (5) 21, 199; 1886.
Hosking (i) PhiL Mag. (5) 49, 274; 1900.
„ Phil. Mag. (6) 7, 469—484; 1904.
„ (2) „ (6) 17, 502—520; 1909.
„ (3) „ (6) 18, 260—263; 1909-
„ (4) Joum. Roy. Soc. New. South Wales
42, 34-56; 43, 34-38.
Hnbener, Pogg. Ann. 150, 248; 1873.
Hürthle (i), Pflügers Arch. 82, 415; 1900.
„ (2), Deutsch, med. Wochenschr. 1897;
No. 51.
Jacobson (i), Arch. f. Anat. u. Phys. 1860. S. 80.
(2), „ 1861.S.304,
Jacoby. Vortrag in der med. Ges. Göttingen, 1901.
Jäger (i), Wien. Anzeiger 1900. S. 11.
„ (2), Wien. Ben 102 [2a], 253; 1893.
„ (3), „ 103 [2a], 251; 1894.
„ (4)» » 105 [2a], 15; 1896.
„ (5), „ 108 [2a], 447; 1899.
„ (6), „ 109 [2a], 74; 1900.
„ (7), „ 111 [2a], 697; 1902.
Jeancard u. Satie, Bull. soc. chim. (3) 25,
519; 1901.
Job (i), Soc. ira.nq. d. phys. No. 157, 2; 1901.
., {2), Fortschn d. Phys. 57, 280; 1901.
0. Gl. Jones, PhiL Mag. (5) 37; 451; 1894.
H. C. Jones u. E. C. Bingham, Amen Chem.
Joum. 34, 481—554; 1905.
H. C. Jones, E. C. Bingham, L. Mc Master,
ZS. ph. Ch. 57, 193—243; 257—320; 1906.
H. C. Jones u. E. G. Mahin, Amen Chem.
Joum. 41, 433—442; 1909. ZS. ph. Ch. 69,
389—418; 1909.
H. C. Jones u. L. Mc Master. Amen Chem.
Journ. 36, 325 — 408; 1906.
H. C. Jones u. W. R. Veazey, Amen Chem.
Journ. 37, 405 — 410; 1907. ZS. ph. Ch. 62,
44—58; 1908.
H, C. Jones, F. Lindsay, C. Carroll, H. Bassett,
E. Bingham, C. Rouiller, L. Mc Master, W.
Veazey, V und 235. Carnegie Institution of
Washington. Publication. No. 80.
G. W. A. Kahlbaum u. S. Räber, Kais. Leop.-
Carol. D. Akad. d. Naturf. Halle 84, 203
bis 308; 1905.
KamerlinghOnnes (i), Verh. k. Ak. van Wet. Am-
sterdam, J.1881; J. 1893/1894,126.
„ (2), Comm. Leiden. No. 12, 9. 12;
1894.
Stöckl.
loe
42 d
Literatur, betreffend Zähigkeit.
( Fortsetzung.)
Kanitz, ZS. ph. Ch. 22, 336; 1897.
L. Kann, Wien. Ben 106, [2a] 431; 1897.
A. Kassel s. Drucker.
Kisslins (i), ZS. angew. Ch. 1894. S. 642.
„ (2), Chem. Zeitung 22, 78, 100; 1898.
„ (3), Chem. Centralbl. 1898. 1, 642; 1311.
„ (4), Chem. Rev. Fettind. 9, 202; 1902.
F. Kleint, Diss. Halle 1904.
„ Verh. Phys. Ges. 7, 146—158; 1905.
Klemencic, Wien. Ber. 84 [2 a], 146; 1881.
Q. H. Knibbs (i), Journ. and Proceed. Roy. Soc.
New South Wales 29, 77; 1895.
„ (2), Journ. and Proceed. Roy. Soc.
New South Wales 30, 186; 1896.
M. Knudsen, Ann. Phys. (4) 28, 75 — 130; 999
bis 1016; 1909.
S. Koch (i), Wied. Ann. 14, i; 1881.
(2), « 19, 857; 1883.
König (i), Wied. Ann. 25, 618; 1885.
„ (2), „ 82, 194; 1887.
W. Kopsch, Diss. Halle 1909.
A. Korn, C. R. 151, 50 — 53. 1910.
Krümmel u. Rupptn, Wiss. Meeresuntersuchungen
N. F. 9, 29—36; 1905.
A. Krusche, Diss. Zürich 1904.
Kullgren, Oefversigt Vet. Acad. Förh. (Stockholm)
53, 647; 1896.
Kundt u. Warburg, Pogg. Ann. 156, 337, 525 ;i875.
Kurz, Exner Rep. 28, 567; 1887.
R. Ladenburg, Ann. Phys. (4) 22, 287—309;
1907.
.♦ » (4) 28, 447—458;
1907.
(4) 27, 157-185;
1908.
„ J ahresber. d. Schles. Ges. d. vaterl.
Kultur. 1908.
Lamansky, Dinglers Journ. 248, 29; 1883.
V. von Lang (i), Wien. Ber. 68 [2a], 604; 1871.
., (2), „ 64 [2 a], 485; 1871.
M (3), » 65 [2a], 415; 1872.
C. Lauenstein, ZS. ph. Chem. 9, 417; 1892.
C. Lees (i), Proc. Phys. Soc. 17, 460; 1900.
„ {2), Phil. Mag. (6) 1, 128; 1901.
B. Lewy, Pflügers Arch. 65, 447; 1897. Arch.
f. Physiol. 1897; S. 147.
C. E. Linebarger, Sill. Journ. (4) 2, 331; 1896.
E. Lohr, Wien. Ber. 116 [2a], i28i~-i288; 1907.
R. Lorenz u. H. T. Kalmus, ZS. ph. Ch. 59,
244—251; 1907.
Ludwig u. Stefan, Wien. Ber. 82 [2a], 25; 1858.
Q. Lunge, ZS. angew. Ch. J. 1895, 189.
G. Lunge u. P. Zifctiert, ZS. angew. Ch. J. 1895.
439.
S. Lussana u. M. Cinelli, Atti d. R. Acc. de
Fisicocritici Siena (4) 9, 1897.
Th. R. Lyle u. R. HoskIng, Phil. Mag. (6)3, 487;
1902.
Magnus (i), Pogg. Ann. 80, i; 1850.
„ (2), „ 95, i; 1855.
A. Mallock (i), Proc. Roy. Soc. 45, 126; 1888.
» (2), „ 59, 38; 1896.
„ (3), Phil. Trans. 187 A, 41; 1896.
Malus, C. R. 130, 1708; 1900.
M. Margules (i), Wien. Ber. 83 [2a], 588; 1881.
,t (2), „ 84 [2a], 491; 1881,
H. Markowski, Diss. Halle 1903.
Ann. Phys. (4) 14, 742—755;
1904.
Massoulier, C. R. 130, 773; 1900.
Mathieu, C. R. 57, 320; 1863.
Maxwell (i), Rep. Brit. Ass. (2) 9; 1859.
(2), Phil. Mag. (4) 19, 9; i86o.
(3), „ (4) 20, 21; 1860.
„ (4), Phil. Trans. 156, 249; 1866.
,. (5), Phil. Mag. (4) ,35, 129, 185; 1868.
T. R. Merton, Journ. Chem. Soc. 97, 2454 — 2463;
1910.
Merczing (i), Journ. de la Soc. Phys. Chim. Russe
21, 29; 1889.
„ (2), Wied. Ann. 89, 312; 1890.
0. de Metz, C. R. 136, 604; 1903.
L. Meyer (i), Wied. Ann. 7, 497; 1879.
n {2), „ 16, 394; 1882.
L. Meyer u. 0. Schumann, Wied. Ann. 18,
l; 1881.
0. E.Meyer (i). Grelles Journ. 59, 229; 1861.
(2), Pogg. Ann. 113, 55, 193, 383;i86i
M (3). „ 125, 177, 401, 564; 1865.
(4), » 127, 253, 353; i866.
» (5), „ 148, 14; 1871.
(6), „ 148, I, 203; 1873.
„ (7), Pogg. Ann. Jubelb. i; 1874.
„ (8), Wied. Ann. 2, 387; 1877.
(9), „ 82, 642; 1887.
„ (10), Sitzb. Bayr. Akad. 17, 343; 1887.
0. E. Meyer u. F. Springmühl, Pogg. Ann.
148, 526; 1873.
B. E. Moore. Phys. Rev. 3, 321; 1896.
Moritz, Pogg. Ann. 70, 74; 1847.
H. Morris-Airy, Mem. and Proc. Manchester
49, No. IV; 1905.
Mühlenbein, Diss. Leipzig 1901. Cöthen, P.
Schettler's Erben 1901.
Stöckl.
42
109
Literatur, betreffend Zähigkeit.
( Fortsetzung.)
Mutze! (i) Diss. Breslau 1891.
(2) Wied. Ann. 48, 15; 1891.
Musculus, Chem. Centralbl. 1864.
Nataason (i), ZS. ph. Chem. 38, 690; 1901.
(2), „ 89, 355; 1901-
(3), Phil. Mag. (6) 2, 342; 1901.
,, (4), Bull. Int. Acad. Scienc. de Cracovie :
1901, 95; 161.
(5), 1902, 19, 488; 494.
„ (6), 1903, 268; 283.
„ (7), Krakauer Anz. J. 1901, 95.
„ (8), „ J. 1902, 488.
„ (9), „ J. 1903, 268; 283.
„ (10), ZS. ph. Ch. 40, 581; 1902.
„ (11), „ 48, 179, 185; 1903.
„ (12), Phys. ZS. 4, 541; 1903.
Navier (i), Mem. de l'Acad. roy. des Sciences:
6, 389; 1823.
„ (2), 9, 311; 1830.
K. Noack (i), Wied. Ann. 27, 289; 1886.
(2), „ 28, 666; 1886.
Noyes u. Goodwin, Phys. Rev. 4, 207; 1896.
A. Oberbeck, Wied. Ann. 11, 634, 1880.
A.v.Obermayer, (i), Wien. Ber. 71 [2a], 281 ; 1875.
(2), „ 78 [2a], 433; 1876.
(3), » 76 [2a], 665; 1877.
„ {4), Carls Rep. d. Phys.:
12, 465; 1876.
(5), 13, 130; 1877.
(6), 15, 682; 1879.
f» (?)> Wien. Anz. 1877; 90.
„ (8), Wien. Ber. 118 [2a], 511 bis
566; 1904.
L. W. Öholm, Öfvers. Finska Vetensk. Soc.
Förhandl. 47, No. 11, 1905.
C. W. Oseea, Ark. för Mat. Astron. och Fysik
3, No. 20, 1907.
„ Ark. för Mat. Astron. och Fysik
3, No. 24; 1907.
„ Ark. för Mat. Astron. och Fysik
4, No 7; 1908.
., Ark. för Mat. Astron. och Fysik
6. No. 29; 1910.
F. Oertel, Diss. Breslau 1903.
Fächer (i), Atti R. Ist. Veneto di Scienze 58,
785; 1898.
(2), Cim. (4) 10, 435; 1899.
Fächer u.Finazzi(i), Atti R.Ist. Vene todi Scienze
59, II. 389, 1053; 1900.
„ (2), Naturw. Rundsch. 16, 137;
1901.
Fagliani, Ingegnere Civile e le arti industr. 13;
1887.
Fagliani u. Batetii, Atti d. R. Acc. di Torino
20, 607, 845; 1885.
Fagliani u. Oddone, Atti d. R. Acc. di Torino
22, 314; 1887.
W. Fauli, Coli. ZS. 8, 3; 1908.
H. Fauschmann, Diss. Erlangen 1910.
Fr. M. Federsen, Phys. Rev. 25, 225—254;
1907.
J. Perry, J. Graham u. C. W. Heatb, Phil.
.Wag. (5) 85, 441; 1893.
Fetroff, Experimentaluntersuchungen über die
Reibung der Flüssigkeiten. Petersburg 1886.
Fisati, Atti R. Acc. Und 274; 1877.
L. Pissarjewsky u. N. Lembke, ZS. ph. Chem.
52, 479—493; 1905.
L. Fissarjewsky u. E. Karp, ZS. ph. Ch. 63,
257 — 268; 1908.
M. Pieissner, Arch. f. Pharm. 242, 24-31;
1904.
Poincar^, Ann. chim. phys. (6) 21, 289 (315);
1890.
Poiseuilie (i), C. R. 15, 1167; 1842.
,, (2), Ann. chim. phys. 7, 50; 1843.
(3). Pogg. Ann. 68, 424; 1843.
„ (4), Mem. present. par divers savants
ä l'academie Roy. des Scienc de
rinst. de France 9, 433; 1846.
„ (5), Ann. chim. phys. (3)21, 76; 1847.
„ (6), Lieb. Ann. 64, 129; 1848.
Poisson, Joum. de Tecole polytechn. 13, 139;
1831.
L. Prandtl, Phys. ZS. 8, 23—30; 1907.
R. Ffibram u. AI. Hand! (i), Wien. Ber. 78 [2I
113; 1878.
(2), Wien. Ber. 80 [ai
17; 1879.
„ (3), Wien. Ber. 84 [2I
717; 1881.
L. Fuccianti, Line. Rend. (5) 16 (i), 754—757;
1907.
n » (5) Iß (2), 174—184;
1907.
Pulaj (i), Wien. Ber. 69 [2], 287; 1874.
(2), „ 70 I2], 243; 1875.
(3), „ 78 [2], 589; 1876.
(4), „ 78 [2], 279; 1878.
(5), „ 79 [2], 97, 745; 1879.
(6), Carls Rep. de Phys. 13, 293; 1877.
{7) Wied. Ann. 1, 296; 1877.
Stockt.
110
42 f
Literatur, betreffend Zähigkeit.
( Fortsetzung.)
Quartaroli, Forli, tip. Commerc. G. Medri et C.
1901.
Quincke, Wied. Ann. 62, i; 1897.
C. Ranken u. W. W. Taylor, Trans. Roy. Soc.
Edinburgh 45, 397 — 406; 1906.
A. 0. Rankine, Phys. ZS. 11, 497—502; 1910.
11, 745-752; igio.
Phil. Mag. (6) 21, 45—53; 191 1-
„ Proc. Roy. Soc. Lond. (A) 83,
265—276; 516—525; 1910.
„ Proc. Roy. Soc. Lond. (A) 84,
i8i — 192; 1910.
K. Rappenecker, Diss. Freiburg i. B. 1909.
„ ZS.ph.Ch.72, 695— 722; 1910.
Lord Rayleisfh (i), Proc. Roy. Soc. 62, 112; 1897.
(2), „ 66, 68; 1900.
(3), » 67, 137; 1900.
(4), Phil. Mag. (6) 8, 66—67; 1904.
Reg6czy-Nagy, Math. Naturw. Ber. aus Ungarn
1, 232; 1882.
R. Reiger (i), Diss. Erlangen 1901.
(2), Phys. ZS. 2, 213; 1901.
„ Ann. Phys. (4) 19,985 — 1006; 1906.
„ „ (4) Bl, 51-92; 93-97;
1910.
,. Erlang. Ber. 38, 203—218; 1907.
„ „ 40, 160— 166; 167— 175;
1908.
Rellstab, Diss. Bonn 1868.
Reytaer, ZS. ph. Ch. 2, 744; 1888.
0. Rey noids ( i ), Roy. I nst. of Great Brit.9,44 ; 1 884.
(2), Phil. Trans. 174, 935; 1883.
(3), „ 177 I, 171; 1886.
Fr. G. Reynolds, Phys. Rev. 18, 419—431; 1904.
19, 37—47; 1904-
W. C. Röntgen, Wied. Ann. 22, 510; 1884.
Roiti, Cim. (3) 3; 1878.
0. Rossander, Akad. Afhandl. Upsala 1900.
L. Rotinjanz, ZS. ph. Ch. 62, 609 — 621, 1908.
Rudorf, ZS. ph. Ch. 43, 257; 1903.
„ ZS. f. Electrochem. 10, 473 — 474; 1904.
Russell Burton>Opitz (i). Pflüger Arch. 82, 447;
1900.
„ (2), Pflüger Arch. 82, 464;
1900.
Sachs, Diss. Freiburg 1883.
Scarpa (i), Cim. (5) o, 117; 1903.
„ (2), Joum.chim.phys.2,447— 451; 1904.
„ (3), Cim. (5), 6, 277—288; 1904.
C. Schall (i), ZS. f. ph. Ch. 29, 423; 1899.
„ (2), Phys. ZS. 3, 62; 1902.
„ Phys. ZS. 7, 645—648; 1906.
C. Schall u. van Rijn, ZS. ph. Ch. 23, 329;
1897.
Scheurer (i), Bull. Soc. Ind. Mulhouse 1896; S. 57.
„ (2), Chem. Centralbl. 1896, 1; S. 1042.
J. F. Schierloch, Diss. Halle 1908.
Schlie, Diss. Rostock 1869.
Th. Schmidt (i), Diss. Breslau 1881.
„ (2), Wied. Ann. 16, 633; 1882.
M. R. Schmidt u. H C. Jones, Amer. Chem.
Journ. 42, 37—95; 1907.
K. Schmitt, Diss. Halle 1909.
„ Ann. d. Phys. (4) 30, 393—410;
1909.
H. Schneebeli, Arch. Sc. Phys. Nat. de GönSve
(3) 14, 197; 1885.
Schöttner (i), Wien. Ber. 77 [2a], 682; 1878.
(2), „ 79 [2a], 477; 1879.
Schnitze (i), Diss. Halle 1901.
„ (2), Ann. Phys. (4) 5, 140; 1901.
,. (3), „ (4) 6, 302; 1901.
0. Schumann. Wied. Ann. 23, 353; 1884.
Schwedoff, Journ. de Phys. (2) 9, 34; 1890.
Schweidler, von, Wien. Ber. 104 [2a], 273; 1895.
Slotte (i), Wied. Ann. 14, 13; 1881.
,. (2), „ 20, 257; 1883.
„ (3),Oefvers.afFinskaVetensk.Soc.Förhandl.
32, 116; 1890.
„ (4), 37, 11; 1895.
., (5), 48, 12; 1905; 48, No, 2; 1906.
Smoluchowski, von, Wien. Ber. 102 [2a],
1136; 1893.
„ Krak. Anz. 1907; i — 16,
A. Sommerfeld, ZS. f. Math. u. Phys. 60, 97
bis 155; 1904.
Sprung, Pogg. Ann. 169, i; 1876.
W. Stahles u. A. E. Wilson. Phil. Mag. 15,
406; 1883.
Stefan, Wien. Ber. 46 [2a], 8, 495; 1862.
C. Stephan (i), Diss. Breslau 1882.
„ (2), Wied. Ann. 17, 673; 1882.
V. Steudel, Wied. Ann. 16, 368; 1882.
Stoel (i), Diss. Leiden 1891.
„ (2), Physikalische Revue (Graetz) 1 513;
1892.
„ (3), Comm. Lab. of Phys. No. 2. Leiden
» 1891.
Q. Q. Stokes (i), PhiL Mag. {4) 1, 337; 1851.
„ {2), Cambr. phil. trans. 8, II. 105,
287, 409; 1849.
„ (3), Cambr. phil. trans. 9, II. 8;
1851.
„ (4), Proc. Roy. Soc. 31, 458; 1881.
Stöckl,
42
s
111
Literatur, betreffend Zähigkeit.
(Fortsetzung.)
G. Q. Slokes (5), Phil. Trans. 172b, 435; i88i-
(6), „ 177b, 786; 1886.
Sutherland, Phil. Mag. (5) 36, 507; 1893.
(6) 14, 1—35; 1907-
P. Taenzler, Diss. Halle 1906.
„ Verh. Phys. Ges. 8,222 — 235; 1906.
Tammann, ZS. ph. Ch. 28, 17; 189g.
W. W. Taylor u. Cl. Ranken, Proc. Roy. Soc.
Edinbourgh 25, 231 — ^241; 1904.
W. W. Taylor u. T. W. Moore, Proc Roy. Soc.
Edinbourgh 28, 461—471; 1908.
M. Thiesen. Verh. Phys. Ges. 8, 236-238; 1906.
F. B. Thole, ZS. ph. Ch. 74, 683—686; 1910.
„ Joum. ehem. soc. 97, 2596—2606;
1910.
Thorpeu. Rodfer(i), Phil.Trans.186A, 397; 1894.
(2), „ 189A, 71; 1897.
„ {3), Proc- Roy. Soc 65, 148; 1894.
„ (4), „ 60, 152; 1896.
„ (5), Joum. ehem. Soc 71, 360 ;
1897.
„ (6), Chem. News. 76, 152; 1897.
Tomlinson (i), Phil. Trans. 177, 767; 1886.
(2), Proc. Roy. Soc 40, 40; 1886.
(3), » 41, 315; 1886.
I. Traabe, Ber. chem. Gesellsch. 19, 871; i886.
Umani, Cim. (4) 3, 151; 1896.
Viliari (i), Mem. d. Acc d. Sc. di Bologna (3)
6, 487; 1876.
„ (2), Cim. (2) 15, 263; 1877.
,. (3), .,' (2) 16, 23; 1877.
B. Vollmer (i), Festschrift des Realgymnas. der
Frankeschen Stiftung zu Halle. 1894.
|„ (2), Wied. Ann. 52, 347; 1894.
P. Volkmann, Wied. Ann. 17, 389; 1882.
J. Wagner (i), Wied. Ann. 18, 259; 1883.
J. Waf oer (2), ZS. ph. Gh. 6, 31; 1890.
(3), •> 46, 867— 877; 1903.
P. Waiden, ZS. ph. Ch. 65, 207; 1905.
ZS. f. Elektrochem. 12, 77— 78; 1906.
Warborj (i), Pogg. Ann. 140, 367; 1870.
„ (2), „ 169, 399; 1876.
Warburg u. von Babo, Wied. Ann. 17, 390; 1882.
Warburg u. Sachs, Wied. Ann. 22, 518; 1884.
Fl. Watson, Phys. Rev. 15, 20; 1902.
B. Weinstein, Boltzmann Festschrift S. 510 bis
517; 1904.
Wetzstein (i), Diss. München 1899.
., (2), Wied. Ann. 68, 441; 1899..
E. Wiedemann d), Arch. scienc phys. 66, 273;
1876.
„ (2), Wied. Ann. 18, 612; 1883.
(3), » 20, 537; 1883.
G. Wiedemann, Pogg. Ann. 99, 177 (215); 1856.
W. Wien, Verh. phys. Ges. 9, 445 — 448; 1907.
Wijkander (i), Lunds Physiogr. Sällsk. Jubelskr.
Lund 1878.
,. (2), Wied. Beibl. 3, 8; 1879.
L. R. Wilberforce, Phil. Mag. (5) 31, 407; 1891.
F. A. Willers, Phys. ZS. 10, 244—248; 1909.
H. W. Wondstra, ZS. ph. Ch. 63, 619—622;
1908.
„ Kolloid. ZS. 8, 73 — 80; 1911.
von Wroblewski, Wied. Ann. 7, n; 1879.
Zakrzewski, Rozpr. Akad. A. 42, 392; 1902.
St. Zaremba (i), Krakauer Anz. 1903; 380.
(2), „ 1903; 403-
» (3)» Rozpr. Akad. A. 43, 14 — 21;
1904.
„ (4), Krakauer Anz. 1903, 85—93.
G. Zempl^n, Ann. Phys. (4) 29, 869—908;
1909.
Stockt.
112
43
Kapillaritätskonstanten des Wassers, von Grad zu Grad.
Spezifische Kohäsion rh = a-
(Steighöhe in einer Ka
cm/sec.) von 0° bis 40
pillaren von i mm Radius) und Ober-
flächenspannung a (wobei 9 = 981,4
" gegen feuchte Luft bei 750 mm Druck
nach Vollem ann, von 40" bis 80" gegen feuchte Luft nach Brunner.
Methode: Steighöhen in Kapillaren.
rt* (« — «')
t* , <> tt. 0 oL/C^ VJwW« UCo VYAooCIo UHU UCl ICUCllLCll i-/Ul l.
2
Lit. Tab. 53, S. 132.
1
a i a
a^ « «
t
a-
mg j dynen
mm cm
t
, mg 1 dynen
•""' i mm 1 cm
0
0
!
0
15,406 1 7,692 75,49
41
14,26 7,06 69,3
1
15,375 7,677 75,34
42
14,23 7,05 69,2
2
15,344 i 7,662 75,20
43
14,20 1 7,03 69,0
8
15,314 7,647 75,05
44
14,17 ' 7,01 68,8
4
15,283 7,632 74,90
45
14,14 6,99 68,6
5
15,251 7,617 74,75
46
14,11 6,98 68,5
6
15,221 7,601 74,60
47
14,08 6,96 68,3
7
15,192 7,586 74,45
48
14,05 6,94 68,1
8
15,163 7,571 74,30
49
14,02 6,92 68,0
9
15,134 7,556 74,15
50
13,99 6,91 67,8
10
15,105 , 7,541 74,01
51
13,96 6,89 67,6
11
15,076 ; 7,526 73,86
52
13,93 6,87 67,4
12
15,045 7,510 73,70
53
13,90 1 6,85 67,3
13
15,017 7,495 73,56
54
13,87 6,84 67,1
14
14,989 [ 7,480 73,41
55
13,84 6,82 66,9
16
14,959 7,465 73,26
56
13,81 6,80 66,7
16
14,933 7,450 73,"
57
13,78 6,78 66,6
17
14,904 7,434 72,96
58
13,75 6,76 66,4
18
14,878 7,420
72,82
59
13,73 6,75 66,2
19
14,849 7,404
72,66
60
13,70 1 6,73 66,0
20
14,821 7,389
72,53
61
13,66
6,71 65,8
21
14,795 : 7,374
72,37
62
13,63
6,69 65,6
22
14,768 7,359 72,22
63
13,60
6,67 65,5
23
14,741 7,344 72,08
64
13,57 6,65 65,3
24
14,714 7,329 71,93
65
13,54 6,63 65,1
25
14,686 7,313 71,78
66
13,51 6,61 64,9
26
14,659 7,298 1 71,63
67
13,47 6,60 64,7
27
14,633 1 7,283 i 71,48
68
13,44 1 6,58 1 64,5
28
14,607 7,268 71,33
69
13,41 6,56 1 64,4
29
14,581 : 7,253 I 71,18
70
13,39 6,54 : 64,2
80
14,556 7,237 71,03
71
13,35 ! 6,52 ' 64,0
31
14,527 7,222 70,88
72
13,31 6,50 ; 63,8
32
14,504 7,208 ; 70,74
73
13,28 6,48 63,6
38
14,476 ! 7,192 1 70,58
74
13,26 6,46 63,4
34
14,447 7,177 70,44
75
13,26 6,45 63,3
35
14,424 7,162 [ 70,29
76
13,21 6,43 63,1
36
14,398 7,147 70,14
77
13,17 6,41 62,9
37
14,373 ! 7,132 69,99
78
13,14 6,39 62,7
38
14,348 7,117 : 69,85
79
13,11 6,37 62,5
39
14,323 7,102 1 69,70
80
13,08 ; 6,35 1 62,3
40
14,295 ' 7,086 69,54
i !
1 1
1 i
G. Meyer.
44
113
Spezifische Kohäsion «-
Kapillaritätskonstanten des Wassers.
Nach verschiedenen Methoden bestimmt'
2 a
spez. Gew. des Wassers: a
Lit. Tab. 53, S. 132.
Oberflächenspannung: 5 = 981.
Oberflächen-
spannung gegen
Methode
t
a^mm- a
mgr
mm
dynen
cm
Beobachter
gesättigten Wasser-
dampf
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
< feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
feuchte Luft
Luft mit Wasser-
dampf gesättigt
Steighöhe in Kapillaren
Steighöhe in Kapillaren
Steighöhe in Kapillaren
Steigh^e in Kapillaren
Abreißen eines Ringes ')
Spannung einer
Wasserlamelle
liegende Tropfen
K rümmungsradius
flache Luftblasen von
100 mm Durchmesser-)
hängende Tropfen
Mazimaldruck in Luftblasen
fortschreitende Kapillarwellen
fortschreitende Kapillarwellen
fortschreitende Kapillarwellen
stehende Kapillarwellen
als Beugungsgitter
stehende Kapillarwellen
auf ruhender Oberfläche
stehende Kapillarwell., Obfl.
durch Überfließen gereinigt
schwingende Strahlen
schwingende Tropfen
0
10
ao
80
40
50
60
70
80
90
100
110
lao
180
140
0
10
ao
80
40
60
<to
70
80
90
18,2
10,0
30,0
0
10
20
30
40
50
60
70
0,1
12,5
13,8
16,2
19,5
20,0
19,25
15°-20«
0
10
20
30
17,0
18,0
18,0
13,2
18,0
16,9
19,9
12,0
16,0
14.93
7,46
14,67
",33
14,41
7,20 ■
14,15
7.04 1
13,90
6,88
13,61
6,73
13,32
6,55
13,04
6,38 i
12,76
6,20 1
12,44
6,01 1
12,15
5,83
11,84
5,63
",51
5,43
11,20
5,24
10,85
5,04
14,989
7A92 \
14,769
7,384 1
14,528
7,252 j
14,258
7,102 1
14,001
6,945 '
13,727
6,782 1
13,445
6,610 ,
13,162
6,454 '•
12,877
6,256 !
12,567
6,066 1
14,920
7,447 1
15,106
7,551
14,556
7,247
16,30
8,16 1
15,98
7,99 !
15,66
7,82 j
15,33
7,64 1
15,01
7,45 '
14,69
7,26 1
14,37
7,07 i
14,05
6,88 i
15,4"
7,695 i
15,059
7,517
15,020
7,496 '
15,946
7,456 .
14,853
7,405 i
14,62
7,29 I
14,453
7,215
15,33
7,47
15,542
7,760
15,229
7,603
14,934
7,445 ;
14,657
7,288
15,603
7,792
15,10
7,54
14,95
7,46
15,440
7,716
15,08
7,520
15,94
7,960
15,36
7,67
14,96
7,463
14,535
7,250
73,21
71,94
70,60
69,10
67,50
65,98
64,27
62,55
60,84
58,92
57,15
55,25
53,30
51,44
49,42
73,52
72,46
71,15
69,70
68,16
66,54
64,83
63,14
61,39
59,53
72,98
74,"
71,11
8o,i
7»A
76,8
75,0
73,1
71,3
69,4
67,6
75,47
73,73
73,52
73,13
72,63
74,3
70,80
73,3
76,09
74,55
73,01
71,47
76,43
74,0
73,24
75,60
73,77
75,26
73,23
71,12
Ramsay und
Shields
Weinstein (i)
Dc«nke (i)
Grabowsky
Weinberg
Procter Hall
Sieg
Magie (i)
Quincke (i)
Sentis (i)
Forch
Rayleigh
Dorsey
Watson
Kalähne
Grunmach (i)
Grunmach (i)
Bohr
Lenard
') Oberfläche durch Abstreichen gereinigt. Genauigkeit i ** 0. *) Berechnet von Lohnstein.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
G. Meyer. 8
114
45
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen verschiedene Gase.
Anorganische Körper.
Lit. Tab- 53, S. 132. L bedeutet: gegen Luft, D: gegen gesättigten Dampf.
Substanz
Formel gegen :
dynen
cm
Methode
Beobachter
Antimon. . . .
Baryumchlorid .
Blei
Borsäure. . . .
Brom
Cadmium . . .
Calciumchlorid
Eisen (Guß-).
Gold
Kalium .....
Sga = 0,8298
Kaliumbromid . .
Kaliumkarbonat .
Kaliumchlorid . .
Kaliumjodid . . .
Kaliumnitrat . .
Kaliumsulfat . .
Kupfer
Lipowitz- Legierung
Lithiumkarbönat .
Lithiumchlorid . .
Natrium ....
S90 = 0,9287
Natriumammonium-
phosphat . . .
Natriumborat . .
Natriumbromid. .
Natriumkarbonat
Natriumchlorid .
Natriumnitrat . .
Natriumsulfat . .
Phosphor ....
S44-2 = 1,7555
Sb
BaCla
Pb
B2O3
Br
Cd
CaCla
Fe
Au
K
KBr
K2CO3
KCl
KJ
KNO3
K2SO4
Cu
LigCOa
LiCl
Na
Na(NH4)HP04
NagBiOy
NaBr
NaaCOa
NaCl
NaNOs
Na2S04
0
CO2 432
L geschm.
CO2 i 330
CO2
CO2
L
L
L
L
CO2
CO2
L
L
L
CO2
L
L
L
L
L
L
L
L .
L
L
CO,
325
335
1700
13,0
13,0
—21
geschm.
312
geschm.
1070
62
geschm.
160
geschm.
90
geschm.
1000
geschm.
L
L
L
L
L : „
L ■ „
L I „
CO2 ! geschm.
9,90
317,2
8,29
150,5
9,98
535,9
9,778
509,5 1
9,060
473
9,865
847
2,88
44,1
2,85
44,4
3,90
62,1
19,8
815,2 1
21,25
832,4
9,49
98,7
25,81 bis
949,7 bis 1
27,14
997 !
6,90
612,2
101,1
4",5
4,49
48,4 i
16,33
160,2
8,76
69,3
4,84
59,3 1
8,35
69,8
17,25
177,7
14,44
581
6,97
327,7
17,39
152,5 j
8,53
63,4 1
64,4
293,6
16,79
201,8
17,28
211,9 !
4,08
49,0
17,88
179,0
8,41
66,5 1
8,55
78,8
17,64
182,0
6,07
52,3 .
Tropfengew.
Tropfenhöhe
Tropfengew.
Krümmungsrad. i
Tropfenscheitel
Kapillarwellen
Tropfengew.
Steighöhe in Ka-
pillaren
Tropfengew.
Steighöhe in Ka-
pillaren
Tropfengew.
Krümmung i.
Tropfenscheitel
Tropfenhöhe
Krümmung i.
Tropfenscheitel
Tropfengew.
Tropfenhöhe
Kapillarwellen
Tropfenhöhe
>,
Tropfengew.
Tropfenhöhe
Tropfengew.
Tropfenhöhe
Tropfengew.
Quincke (3)^)
Quincke (2)
Quincke (3)^)
Siedentopf
Grunmach (2)
Quincke (2)
Quincke (3)
Quincke (3)^)
Quincke (3)
Quincke (3)^)
Siedentopf
Quincke (2)
Heydweiller (i)
Quincke (3)^)
Quincke (3)
Quincke (2)
Grunmach (2)|
Quincke (2)
,,
Quincke (3)^
Quincke (2)
Quincke (3)
Quincke (2)
Quincke (3)
1) Ausgerechnet nach den Formeln von Lohnstein (2).
Q. Meyer.
45
115
Kapillaritätskonstanten
einiger Flüssigkeiten gegen verschiedene Gase.
1
Anorganische Körper.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
. 1 , » : dynen
t ' a'mm- a~
cm
Methode
Beobachter
Phosphorchlorür . .
PCI3
0
D IM 1 3,49 1 28,71
i
' Steighöhe in Ka-
pillaren
Ramsay u.Shields
j 4«,2 3,32 24,91
Phosphoroxy Chlorid
POCI3
D
18.0 ' 3,88 31,91
40.1 1 3,55 28,37
■ »»
„
Platin
Pt
- 1 (2000) ! 19,62 1819
Tropfengew.
Quincke (3) }
Quecksilber ....
Hg
Dampf
im Va-
kuum
15 6,548 435,6
Krümmung L
Tropfenscheitel
Stöckle
L
17,5 8,234 1 547,2
. Steighöhe in Ka-
i pillaren
Quincke
L
cau 18 ' 7,60 ■ 505
' Schwingende
, Strahlen
G. Meyer (i)
0
i 7,58 504
\
»
N
! 7,45 495
'
CO,
' 7,33 487
H
8,33 554
»j
L
17,5 bis 7,39 491,2
1»,6 j
Kapillarwellen auf
frischerOberfläche
Grunmach (3)
1 6,09 405,0
Oberfl,3o Min. alt
,»
Roses Legierung . .
L
145 7,49 343,5
Kapillarwellen
Grunmach (2)
Schwefel
S
L 141 58,3
Maximaldruck in
Zickendraht
168
56,0
Luftblasen bei
191
57,6
steigend.Temp.
Selen
Se
L 217
4,41
92,5
Tropfengew.
Quincke (3)*)
SUber
Ag
L 1000
15,94 782,4
Tropfenhöhe
„ (2)
„ . . s= 10,59
L ,
14,5 751
Tropfen
Gradenwitz
Silberbromid . . .
AgBr
L geschm.
4 121,4
„
»,
Silberchlorid ....
AgCl
L ' „ 8,18 212,7
Stickstoffperoxyd .
NA
D 1,6 4,04
29,52
Steighöhe in Ka-
Ramsay u.Shlelds
19,8 3,74
26,56
pillaren
Strontiumchlorid . .
SrO,
L
geschm. 8,18
111,1
Tropfenhöhe
Quincke (2)
Wismut
Bi
CO, '■ 265 9,76
464,9
Tropfengew.
„ (2)*)
CO,
264 8,755
429,5
Krümmung i.
Tropfenscheitel
Siedentopf
Woods Legierung .
L
145 7,25
338,5
Kapillarwellen
Grunmach (2)
Zink
Zn
L
360
28,6
967,4
Tropfengew.
Quincke (3)^)
COj 360
30,6
103,7
i
»
Zinn
Sn
L 230
19,43
681,2
!
,»
CO, 226
17,87
612,4
Krümmung i.
Tropfenscheitel
Siedentopf
L , 240
10,27
352
Kapillarwellen
Grunmach (2)
1) Ausgerechi
let nach den Fe
)rmeln von Lohnstein (2).
t
G. Meyer. 8*
116
46
4
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
D bedeutet Oberflächenspannung gegen gesättigten Dampf
L „ „ „ Luft
^ _ d{a(Mv)'^')
dt
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
t
a^mm
dynen
a—
cm
k
Methode
Beobachter
Acenaphthen
C12H10
D
0
128,6
6,38
31,36
2,31
Steighöhe in Ka-
Dutoit u. Friede-
178,7
5,64
26,60
pillaren
rich
Aceton
{CH3)2CO
D
16,8
5,94
23,35
1,818
'
46,4
78,3
5,24
4,45
19,68
15,90
1,818
»
Ramsayu. Shields
L
17,6
6,18
24,33
Blasen aus Kapil-
larröhren
G. Jaeger
Acetonitril ....
CH3.CN
L
13,8
7,53
29,18
1
Renard u. Guye
42,8
6,84
25,43 ^1,44
Steighöhe in Ka-
73,5
6,10
21,58 ij
pillaren
Acetylchlorid ....
CH3COCI
D
14,8
46,2
4,67
4,14
25,79
21,20
2,040
Äthylacetat ....
CH3COOC2H5
D
20
5,34
23,60
»>
Ramsay u. Shields
80
4,04
16,32
»>
„
100
3,57
13,98
2,2256
160
2,41
8,52
200
1,19
3,64
Äthyläther ....
(C2H6)20
D
20
4,72
16,49
30
4,45
15,27
»
,»
40
4,18
14,05
50
3,93
12,94
i
.
60
3,65
11,80
■2,1716;
70
3,39
10,72
80
3,14
9,67
90
2,88
8,63
100
2,63
7,63
150
1,27
2,88 1
>>
L
0
5,35
19,3
1
5
5,19
18,6
»
Brunner
10
5,09
18,1
15
5,00
17,6
20
4,80
16,8
25
4,61
16,0
3Ö
4,51
15,52
35
4,37
14,9
L
16,0
4,97
17,7
>>
L
16,5
5,28
18,6 j
„
Blasen aus Kapil-
Domke Ml
G. Jaeger w
Äthylalkohol . . .
C2H50H
D
20
5,89
22,03 1,083
larröhren
■
«20 = o»7926
40
5,31
20,20
Steighöhe in Ka-
Ramsay u.Shielfl|
60
4,97
18,43
1
1,172
pillaren
1
(
j. Meyer.
46 a
117
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen
den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient /
\- der
molekularen Oberflächenenergie.
Organisch e '.
•vörp
er.
(Fortsetzung.)
■
Lit. Tab. 53, 5
5. 132.
Substanz
Formel
t
a*mm*
dynen
a — - —
cm
k
Methode
Beobachter
Äthylalkohol . . .
C2H5OH
0
80
4,(k)
16,61
Steighöhe in Ka-
Ramsayu. Shields
S20 = °'7926
100
4,19
14,67
1,352
pillaren
( Fortsetzung)
150
200
3,06
1,07
9,52
3,99
^22, 8 = «'7888
L
22,8
4,894
18,94
StehendeKapillar-
wellen,Oberfläch.
durch Überfließen
gereinigt
Grunmach (i)
S20 = °'793
L
20
5,084
19,78
Luftblasen
Sieg.
hsA = °'7985
L
18,4
5,926
23,21
Luftblasen
G. Jaeger
S|5.9 = °»8o32
L
10
20
30
40
50
60
70
5,896
5,773
5,583
5,402
5,252
5,070
4,886
23,35
22,61
21,63
20,70
19,82
18,93
18,05
Luftblasen
G. Jaeger
Äthylanilin ....
QH5NHC2H5
D
7,4
7,80
37,26
2 286
Steighöhe in Ka-
Dutoit u. Friede-
107,8
210,0
5,25
2,91
22,89
16,76
2,160
pillaren
rich
Äthyl, chlorameisen-
CICOO.C2H5
D
15,1
4,72
26,53
„
Ramsay u. Shields
saures
46.5
4,25
22,72
2,045
Äthylendibromid . .
C2H^Br2
D
12,2
3,63
38,91
Ramsay und
44,9
3,33
34,57
2,140
,,
Aston (i)
77,2
3,02
30,37
2,170
131,3
2,51
23,74
2,133
Äthylformiat . . .
HCOO.C2H5
D
46,5
80,0
131,6
185,0
210,0
19,60
15,50
9,51
3,86
1,75
2,020
„
Ramsay und
Aston (I)
Äthyljodid ....
QH5J
D
19,1
46,2
78,2
3,16
2,86
2,49
30,00
26,34
22,11
2,103
2,188
„
Ramsay u.Shields
Äthylpropionat . .
QHä.CXW.QHs
D
10,0
24,62
2,240
Ramsay und
46,2
20,60
Aston (2)
132,2
",77
„
210,0
.
4,41
Äthyl, sulfocyan-
C2H5.SCN
D
17,6
7,09
35,52
„
Ramsay u.Shields
saures
46,4
78,4
6,60
6,03
31,79
27,99
1,923
1,924
Äthylsenföl ....
C2H5.NCS
D
18,4
46,0
7,13
6,61
35,02
31,49
2,068
„
"
Äthylurethan . . .
NH3
D
65,1
5,94
30,26
Guye u. Baud
107,6
152,6
5,36
4,72
26,30
22,00
1,500
1,537
G. Meyer.
118
46 b
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
{ Fortsetzung.)
Lit. Tab. 33, S. 132.
Substanz
Formel
dynen
X—
cm
Methode
Beobachter
AUylalkohol .
Allylsenföl. . . .
Ameisensäure . .
Amylacetat . . .
Amylalkohol, -iso.
Anethol
Anilin
CHj^CH.CHsOH
C3H5.NCS
HCOOH
{CH8)2CH.
(CHj)80H
CßH
/^
CHa
CH=CHCH«
CßHg.NHj
Anisol . .
Arabin . .
Benzaldehyd
Benzol . .
CeHj-OCHg
GßHg.CHO
QHe
0 I
14,8 I
46,4
78,4
18,4 i
46,0
61,8
46,4
79,8
11,8
55,0
108,9
180,0
16,4
46,8
78,3
182,2
21
75
8,3
55,2
108,9
165,0
224,2
12,5
17,5
19,5
44,4
77,7
132,1
184,5
20,0
30,0
40,0
50,0
9,0
54,6
98,8
152,9
15—20
15-20
15,4
78,8
11,2
46,0
78,0
6,17
5,62
5,03
6,40
5,90
6,33
6,00
5,56
5,75
5,01
4,07
3,74
5,95
5,56
5,09
4,22
5,87
5,19
7,41
6,70
5,93
5,16
4,27
8.87
8,78
8,18
7,83
7,37
6,69
5,68
7,22
6,44
5,51
4,56
14,61
16,52
7,62
6,52
6,71
5,92
5,i8
25,99
22,82
19,70
31,53
28,36
37,47
34,42
30,80
24,86
20,63
15,66
14,02
23,72
2Ir54
19,04
14,75
23,35
19,61
36,71
3,1,89
26,86
22,16
17,26
44,7
44,1
40,84
38,36
35,06
30,23
24,36
45,9
44,6
43,5
42,2
35,48
30,36
24,80
19,28
71,7
80,9
39,19
31,72
29,21
24,71
20,70
1,393
1,401
2,004
0,902
0,991
12,23
1,351
1,494
1,570
2,18
1,49
1,60
2,053
2,358
2,315
2,229
2,165
2,104
2,162
Steighöhe in Ka-
pillaren
Maximaldruck in
Luftblasen
Steighöhe in Ka-
pillaren
Maximaldruck in
Luftblasen
Steighöhe in Ka-
pillaren
Ramsay u.Shields
Renard u. Guye
Ramsay u.Shields
Cantor
Renard u. Guye
Volkmann (3)
I
Dutoit u. Friede-
rich
Ramsay u.Shields
Feustel
Guye u. Baud
Quincke (i)
Ramsay u.Shield
Ramsay und
Aston (2)
G. Meyer.
46
119
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen
den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient /.• der molekularen Oberflächenenergie. |
Organische Körper.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
, , , dynenl , 1
a cm
Methode
Beobachter
Benzol
CeHe
0
D 80
90
100
5,10 20,28
4,88 19,16
4,66 18,02 ;
Steighöhe in Ka-
pillaren
Ramsay u.Shields
150
3,52 i 12,36
2,104
200
2,34 7,17 1
250
1,10 2,56
L 12,5
6,864 29,86
„
Volkmann (3)
17,5
6,739! 29,16
L 20
30,2
Maximaldruck in
Feustel
|p
30
28,8
Luftblasen
■
40
27,5
■
50
26,0
m
L 11,4
6,62 ; 28,83
Steighöhe in Ka-
Renard u. Guye.
m
31,2
6,28 26,68 1
pillaren
i ^1
5,70
23,53 i
2,12
i 68,6
5,35
21,70 i
78,8
5,13
20,51 i
Benzonitril
CgHs.CN
D
S.0
7,95
39,61
„
Guye u. Baud
64,9
7,09 33,82
1,98
»,1
6,36 29,30
162,4
5,42 • 23,53
D
18.1
7,34 i 36,22
2 160
,»
Ramsay u.Shields
46,8
6,83
32,88
78,8
6,26
29,29
2,094
Benzophenon. . . .
CsHs.CO.CbH,
D
88,6
7,87
42,38
1 ^y
„
Dutoit u. Friede-
8»,4
7,05
36,50 '
2,63
rich
178,9
5,79 ; 28,05
Buttersäure-n- . . .
CH,(CH,),COOH
D
16,0
5,60 1 26,74
„
Ramsay u.Shields
46,5
5,14
23,75 :
^,57
78,6
4,70
20,97
Ir47
132,3
3,93
16,44
1,50
Buttersäure-iso- . .
(CHs)jCH.COOH
D
16,0
46,4
78,4
182,2
5,34
4,86
4,43
3,63
24,99
22,07
19,53
15,39 .
1,66
1,42
1,47
„
„
Butylalkohol-n- . .
(CH3)(CH2),.
D
17,4
6,13
24,42
1,364
„
„
CHjOH
46,7
5,69
[ 22,14
77,9
5,17
19,36
1,475
181,4
4,27
14,97
*r454
Butylalkohol-iso- . .
(CH3)j.CH.
D
16,2
5,77
22,78
„
„
CH2.OH
46,4
5,30
20,36
*,0"*
78,4 4,81
17,77
^A°3
132,25 3,86
13,20
1,529
! Butylisosulfocyanat
C4H,CNS
L
11,2 6,68
31,34
^7 r^
»,
BoUe u. Guye
55,2
5,99
26,83 1
z,oo
2,08
i
106,5
5,10
21,57
f *^
Q. Meyer.
120
46 d
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizienten Ä: der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
dynen
/;
Methode
Beobachter
Butyronitril . . .
Capronsäure-iso- .
Chinolin
Chloral
Chlorbenzol . . .
Chloroform . .
Citronenöl . . .
S25=o,8i97
Cymol . . . .
Diäthylanilin • • •
Dibenzyl
Dimethylanilin . . .
Dimethyl-o-Toluidin
Diphenyl
Diphenylamin . . .
C3H7.CN
{CH3)2.CH
(CH2)2COOH
C9H7N
CCI3.CHO
CeHj-Cl
CHCU
820=1.485
S2o=^>485
QoHm
C6H5.N.(C2H5)2
C6H5{CH2)2C8H5
C6H5.N.(CH3)2
C6H4.CH3.N.
(CH3)2
(C6H5)2
(C6H5)NH
0
9,1
64,0
107,0
17,0
46,5
78,2
132,3
IM
78,4
19,4
45,8
9,6
45,6
77,8
181,8
160
SOO
260
800
10,2
46,5
77,6
20
20
26
11,9
81,7
64,8
108,9
172,8
107,7
210,0
108,8
210,2
22,7
43,5
76,7
99,0
16,5
161,1
129,2
179,7
77,2
180,7
6,97
6,05
5,12
5,73
5,34
4,94
4,24 J
8,37
7,31
3,30
2,98
6,14
5,53 I
5,01 I
4ji3 I
3,77 I
2,95
2/)9
I,20
3,73
3,26
2,96
! 3,755
i 3,668
' 6,466
I 6,62
j 6,20
i 5,90
I 4,99
' 3,91
' 5,58
3,85
i 6,16
I 4,62
: 7,54
I 7,13
I 6,55
6,13
I 6,93
[ 4,48
I 6,14
5,42
' 7,17
' 5,59
27,42
22,79
17,77
25,97
23,63
21,17
17,16
45,13
37,44
24,48
21,43
33,71
29,30
25,66
19,93
17,67
12,72
8,04
3,79
27,62
23,03
19,98
25,88
26,72
26,9
27,98
26,19
23,95
19,18
13,92
23,65
14,62
27,86
19,11
35,31
32,81
29,24
26,80
31,72
17,84
1,67
1,628
1,612
1,625
2,433
2,098
2,225
2,104
2,079
2,077
2,016
2,010
2,22
2,337
2,49
>2,39
2,49
Steighöhe in Ka-
pillaren
Tropfen
Steighöhe in Ka
pillaren
28,64
24,04
2,22
36,66
26,30
2,57
Renard u. Guye
Ramsay u.Shields
Ramsay und
Aston (2)
Ramsay u.Shields
Ramsay und
Aston (2)
Magie
Frankenheini
Renard u. Guye
Dutoit u. Friede-
rich
Q. Meyer.
46
121
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der
molekularen Oberflächenenergie. 1
Organische Körper.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S
• 132. 1
Substanz
i
Formel t ;a*inm*!
1 t ' '
dynenl . .. ., .
a— 1 k i Methode
cm
Beobachter
iphenylmethan .
1
(QH5)2.CH,
D
0
107,9 5,96
32,93 Steighöhe in Ka-
Dutoit u. Fried e-
210,4 4,63
23,06 ' pillaren
rich
urol
C6Hj.(CH3)4
D
108,5 5,25
21,14
„
»
1.2 . 4.5.
210,2 3,57
iweiß (Hühner-). .
L
16—20 10,40
52,69 Luftblasen
Quincke (i)
ssigsäure
CH3COOH
L
20
i*,55 1
Maximaldruck
in
Feustel
m !
40
27,37 1
26,29
Luftblasen
D
20 5,02
23,46 1 16-46«
Steighöhe in 1
[a-
Ramsay u.Shields
180 3,59
16,18 0,900 pillaren
160 3,32
14,46 i 46-78»
200 2,54
10,05 i 0,953
260 1,61
5,40
78-132»
300 0,51
1,16
1,074 ;
ssigsäureanhydrid
(CH3CO)20
D
14,9 '\ 6,10
4«,6 1 5,56
28,41
„
ierbsäure ....
;
i
L
16—20 14,01
71,1 ,
Quincke (i)
Jlycerin ....
C3H5(OH)3
L
18,0 , 10,71
64,53
»
Domke
Si5/«= 1,228
,;• -;. i . -■•
i-.?
Si6= 1,2280
L
16,6 ' 10,68
62,1 10,51
«>4,35
62,76
„
Weinstein
76,5 10,26
60,70
112,5
9,84
56,99
147,9
9,32
52,72
163,9
9,12
51,08
s = 1,22
L
ca. 18
10,9
65,24
Abreißen eine
5
Cantor
1 Ringes
31ykol
(CH,.OH)j
D
16,8
8,44
46,38
^ i Steighöhe in 1
1,036
' ^ pillaren
Ca-
Ramsay u.Shields
46,1
8,18
43,90
78,2
7,79
40,81
1,159
1,286
1S1,9
6,98
35,32
3uajakol ....
C,H4(0H)
.P
19,6
7,51
37,35
2,011 . "
„
(OCH,)
;* '
46,0
78,0
6,42
5,90
34,45
30,82
2,156
Hexan
CbHu
D
8,2
5,63
18,54
Dutoit u. Friede-
62,6
4,36
13,34 ! ^'"
rieh
E'
68,1
4,51
13,6
„
Schiff
Kresol, -0-. . . .
C,H4.0H.CH3
I . 2
L
11,5
27,7
41,4
39,7
lunter-
jkühlt
Maximaldruck
in
Feustel
Schmelzpunkt 29,5
oO
Luftblasen
30,3
39,2
41,8
38,2
60,3
37,2
L
12,5 7,39
38,21
Steighöhe in 1
Ca-
Renard u. Guye
36,2
7,05
35,74
}i,9i
pillaren
55,0
6,79
33,87
1
1
G. Meyer.
122
46 f
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
o'mm''la
dynen
cm I
Methode
Beobachter
Kresol-o-
(Fortsetzung)
Kresol-m-
Siedepunkt 200,8°
Kresol-m-
Kresol-p-
Schmelzpunkt 34,8°
Mercaptan
Mesitylen
Methylacetat . . .
Methyläthylketon. .
Methyläthylketoxin .
Methylalkohol . . .
Methylanilin . . . .
CeH4.CH3.OH
CgHi.CHs-OH
1-3
C6H4.CH8.OH
1.4
QHg.SH
C6H8.(CHj),
1.3-5
CH»COO.CH,
CHg.CO.CaHj
/C2H5
cHj-c;
\noh
CHoOH
CßHg.NH.CH,
0
41,4
55,0
107,6
150,0
18,9
21,4
84,9
48,8
4S,4
9,0
55,4
98,7
158,1
82,2
40,5
58,1
2,0
16,7
7,4
108,4
IM
25,1
86,8
64,8
108,9
156,2
10,0
46,2
78,2
182,4
200,0
4,5
41,6
74,6
18,8
150,4
20
70
100
150
200
9,9
108,5
210,8
7,17
6,95
5,78
5,42
7,39
6,69
6,16
5,32
5,62
5,23
6,54
4,79
6,66
6,38
6,24
5,79
4,95
4,12
6,29
5,57
4,85
6,45
4,11
5,94
4,83
4,51
3,47
2,12
8,03
5,89
4,59
36,21
34,66
29,18
24,70
39,8
39,0
37,6
36,7
36,2
37,78
33,01
29,31
24,01
37,8
36,8
35,5
23,63
21,62
27,92
18,74
28,30
26,70
25,84
23,29
19,03
15,02
25,14
20,40
16,31
9,81
2,51
25,46
21,40
17,58
29,30
16,05
23,02
17,64
15,72
10,79
5,23
39,19
26,37
18,54
2,10
1,93
2,06
1,88
1,55
1,89
2,061
2,15
,2,16
Steighöhe in Ka-
pillaren
Maximaldruck in
Luftblasen
Steighöhe in Ka-
pillaren
Maximaldruck in
Luftblasen
Steighöhe in Ka-
pillaren
12,109
1,89
1,82
1,746
16—460
0,933
46—78»
0,969
78-132"
1,991
2,077
Bolle u. Guye
Feustel
Bolle u. Guye
Feustel
Ramsay u.Shiel
Dutoit u. Fried
rieh
Renard u. Guy
Ramsay und
Aston (2)
I
Guye u. Baud
Ramsay u.Shiei
Dutoit u. Friei»
rieh
G. Meyer.
46
g
123
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k- der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
t ja* mni*ia
dynen |
Methode
Beobachter
Methvlbenzoat . .
Methylbutyrat
Methylformiat
Methylisobutyrat . .
Akthylpropionat . .
Methylpropylketon .
Methylpropylketoxim
Methylurethan . . .
Naphthalin . . . .
Nickelcarbonyl . . .
(nicht destilliert)
Nitroäthan
CgHsODjCHa
C3H7COO.CH3 D
HCCX).CH, D
Nitrobenzol
C3H7COOCH,
CHj.CHjCOO.CH, D
CHs.CO.CsH7
CH,
C = NOH
CsH,
/NH2
^OCHs
CioHg
Ni(C0)4
CjHg.NO,
CeHs.NOj
0
10,5
67,6
108,5
180,5
10,0
46,2
182,5
210,0
20
30
40
50
100 I
150 I
200
10,0
46,2
182,2
210,0
10,0
46,2
u&e
2W,7 1
16,7
46,4
78,4
11,8
55,0 i
109,0
144,2
55,9
101,2 ,
150,9 I
127,0 !
177,2 !
19,8
45,9
16,6
46,4
79,6
18,6
78,4
156,2
20
6,96
6,28
4,24
5,16
4,91
4,67
4,42
3,18
1,85
0,43
6,18
5,61
4,94
6,48
5,80
4,96
4,40
6,73
6,04
5,27
6,07
5,19
2,19
1,85
6,16
5,70
5,13
7,34
6,32
5,48
37,26
32,22
26,31
19,04
25,56
21,44
12,49
5,09
24,62
23,09
21,56.
; 20,05
12,90
6,30
0,87
24,09
20,16
11,10
3,90
25,37
20,91
11,09
1,14
25,39
22,l6
18,75
29,00
24,90
20,11
17,06
37,49
32,20
26,70
27,98
22,86
14,20
",37
31,96
28,48
24,63
42,75
34,89
26,94
45,81
44,54
,32
j Steighöhe in Ka-
pillaren
■2,220
>2,04I9
.2,248
.2,182
i.
1,983
2,044
1,77
, 1,564
1 1,557
!|2,29
2,307
1,647
1,684
i 2,230
1,956
Maximaldruck in
Luftblasen
Renard u. Guye
Ramsay und As-
ton (I)
Ramsay u.ShieIds
Ramsay und As-
ton (I)
Ramsay und
Aston (2)
Renard u. Guye
Guye u. Baud
Dutoit u. Friede-
rich
Ramsay u.Shields
Feustel
G. Meyer.
124
46 h
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
t
„ , dynen
a^ mm* a
cm
!
k Methode
Beobachter
Nitrobenzol ....
CeHj.NOa
0
L 40
43,26
Maximaldruck in
Feustel
(Fortsetzung)
50
41,89
1 Luftblasen
Octan-n-
CgHig
D
15,5
6,14
21,31
i Steighöhe in Ka-
Ramsay u.Shield
46,3
5,56
18,56
2,217
pillaren
78,8
4,91
15,74
2,259
Öl.
Amerikanisches
Mineralöl
i
515/4=0,760
L
18,0
6,33
23,6
,,
Domke
%-4/4=o,7559
L
15,4
7,70
28,56
Stehende Kapil-
Grunmach
larwellen
Russisches Leuchtöl
L
14,92
7,66 30,91
,,
Grunmach
514-9/4=0,8223
%
515/4=0,82
L
18,0
6,62 26,6
Steighöhe in Ka-
pillaren
Domke
Olivenöl
L
15
7,34
35,6
„
Brunner
Si5 = 0,989
20
25
ao
7,31
7,25
7,16
35,4
34,9
34,4
■
S20 = 0,910
L
20
7,"
31,74
Krümmungs-
radius
Magie
520 = 0,917
L
20
7,68
34,5
Tropfenkrüm-
mung
Sieg ™
Paraffin (geschmolz.)
L
54
8,14
30,56
Tropfen
Quincke (2)
Paraldehyd ....
CßHiaOa
D
15,0
5,40
26,47
Steighöhe in Ka-
Ramsay u.Shield
j 46,5
4,83
23,42
2,371
pillaren
Pentamethylbenzol .
C6H(CH3)5
D
108,1
8,29
23,61
0 iflS
„
Dutoit u. Friede
1
267,4
4,12
15,63
■',^05
rieh
Petroleum
L
0
6,95
28,9
„
Frankenheim
s = 0,8467
25
50
6,52
6,11
26,4
24,2
5 = 0,773
L
20
6,32
23,96
Krümmungs-
radius
Magie
Phenetol
CeHg.O.QHB
D
19,2
6,87
32,60
Steighöhe in Ka-
Guye u. Baud
63,6
6,01
47,25 ! 2,563
pillaren
108,7
5,09
22,00 2,376
152,4
4,43
18,22 2,370
Phenol
QHg.OH 1 L
54,8
7,13
36,53 j
j,
Bolle u. Guye
Schmelzpunkt 40»
108,2
6,33
3°'93 '^^
150,0
5,64
1- /U
27,34 i 1
Schmelzpunkt 40,8*^
L
36,5
41,3 1 lunter- j Maximaldruck in
Feustel _
88,4
41,1
j kühlt Luftblasen
1
40^
40,9
1
55,8
39,2
1
62,4
38,3
1
G. Meyer.
46 i
125
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
„«^^tl dynen
cm
Methode
Beobachter
Phen} lisosulfocyanat
Phenylmethylketon .
Phenylurethan . . .
Piperidin
Propionitril ....
Propionsäure . . .
Propylacetat ....
Propylalkohol-n- . .
Propylalkohol-iso- .
Propylformiat . . .
Propyl{-iso-)urethan
Pyridin
Schwefelkohlenstoff
CgHj.CNS
CgHs.CO.CHg D
Ndc,H5
co/
NH,
OCjH,
QHs.N
CS,
D
C5H10NH D
CjHj.CN D
CHa.CHj.COOH, D
CH3COO.C5H, D
CH,(CH8)20H D
(CHs)aCH.OH D
HCOO.C3H7 D
0
18,2
88,8
54,8
109,2
152,2
24,5
74,9
171,5
63,8
108,8
152,8
16,5
46,4
78,4
16,8
46,4
78,3
16,6
46,4
79,6
182,6
46,2
182,6
210,0
IM
46,3
78,3
16,3
46,3
78,3
10,0
46,2
7A2
7,04
6,78
5,97
5,33
7,52
6,72
5,18
6,46
6,02
5,34
7,02
6,46
5,76
6,95
6,34
5,64
5,37
4,93
4,43
3,67
6/>i
5,54
5,04
5,51
5,12
4,68
131,4
210,0
D
65,6
5,67
107,3
5,16
162,4
4,61
D
17,0
7,97
46,2
7,31
D
17,6
7,60
66,8
6,65
78,6
6,30
-91,0
5,94
D
IM
5AO
46,1
4,90
41,51
38,47
36,58
30,74
26,35
37,85
32,35
22,49
34,17
30,68
26,17
29,89
26,43
22,75
26,68
23,55
20,18
26,57
23,54
20,36
15,46
24,84
20,85
11,78
4,57
23,82
^1,29
18,67
21,34
19,17
^6,83
25^4
20,69
",53
3,86
27,67
24,18
20,56
38,40
34,17
36,69
30,86
28,53
26,54
33,58
29,41
2,32
2,39
2,20
2,18
Steighöhe in Ka-
j pillaren
[2,14
' i
1,382 !
1,810 I
2,017
2,062
1,450
1,567
1,446
Ir+43
1,390
■2,227
I 1,234
j 1,213
1,053
1,087
2,HO
1,488
1,494
2,226
2,14
2,20
2,022
Bolle u. Guye
Dutoit u. Friede-
rich
Guye u. Baud
Ramsay u.Shields
Ramsay und As-
ton (I)
Ramsay u-Shields
Ramsay und As-
ton (I)
Guye u. Baud
Ramsay u.Shields
Dutoit u. Friede-
rich
Ramsay luShields
G. Meyer.
126
46 k
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 53, S. 132.
1
Substanz
Formel
dynen
i "
cm
Methode
Beobachter
Schwefelkohlenstoff
( Fortsetzung)
Sulfurylchlorid . . .
Terpentinöl
s = 0,8867
„ s = 0,8867
„ s = 0,8867
„ s = 0,894
„ s = 0,933
Tetrachlorkohlenstoff
Tetrachlorsilicium
Thiophen . . . .
Thionylchlorid . . .
Thymol
Schmelzpunkt 44,0
o-Toluidin
Toluidin-o-
Siedepunkt 198,9°
Toluidin-m- . . . .
Siedepunkt 202°
Toluidin-p- . . . .
Schmelzpunkt 44"
CSa
L
L
L
SOaCla
D
L
L
L
L
L
CCI4
D
SiCU
D
C4H4S
L
SOCI2
D
CßHg.CHg.CgH^.
L
OH. 1.4
•3
C6H4{CH8)NHa
D
1.2
GeH4.CHs.
NH,
L
1.2
CeHj.CHg.
NHj
L
1-3
CeH4.CH3.
NHj
L
1.4
0
5,10
86
4,84
80
5,071
25
4,71
15,9
3,51
46,8
3,14
21,7
6,234
ea. 20
9&1
6,362
f. «3
20
20
20
80
100
150
200
250
18,9
45,5
0
20
40
60
80
19,8
45,9
15,6
27
40,1
44,5
48,9
58,1
8,1
108,4
208,5
17,5
28,8
47,8
18,5
87,9
49,8
40,2
44,6
60,9
6,io
5,83
3,29
2,59
2,36
1,77
1,16
0,48
2,24
1,95
6,78
6,34
5,89
5,44
4,99
3,83
3,50
7,91
6,Z2
4,46
32,2
29,8
31,74
29,33
29,01
24,84
27,13
27,67
29,76
26,73
26,76
25,68
18,71
16,48
11,21
6,34
1,93
16,31
13,66
36,2
33,1
30,1
27,1
24,3
30,80
27,22
34,6
33,4
32,2
31,8
31,4
30,6
39,09
28,33
18,33
43,1
41,9
39,6
40,1
38,5
37,2
37,1
36,6
36,0
2,161
Steighöhe in Ka-
pillaren
Krümmungsradius
Luftblasen
Steighöhe in Ka-
pillaren
Luftblasen
jlKrümmungs-
jl radius
[Steighöhe in Ka-
j pillaren
,2,1052!
2,033
2,007
} unter-
kühlt
2,04
2,06
Maximaldruck in
Luftblasen
Steighöhe in Ka-
pillaren
Maximaldruck in
Luftblasen
unter-
kühlt
Frankenheim
Magie
Worthington
Ramsay u.Shield:
Quincke (4)
Quincke,beredine
V. Worthingtoi
Quincke
Magie
Ramsay u.Shield
Schiff (3)
Ramsay u.Shield
Feustel
Dutoit u. Fried
rieh
Feustel
Q. Meyer.
461
127
Kapillaritätskonstanten einiger Flüssigkeiten gegen den eigenen Dampf oder
Luft, und Temperaturkoeffizient k der molekularen Oberflächenenergie.
Organische Körper.
( Fortsetzung.)
Werte von a- und deren Temperaturkoeffizienten bestimmt aus der Differenz der Steighöhen in verschieden
weiten Kapillaren für 90 organische Körper finden sich bei Schiff, Atti dell' Accademia dei LinceL
Mem. (3) 18, 388—449; 1884. Lieb. Ann. 223, 47 — 106; 1884.
Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
dynen.
Methode
Beobachter
-Tohiidin . .
( Fortsetzung)
-Tolunitril . .
ohiol
/aleraldoxim . .
/aleriansäure-iso-
W'achs
Wallrath
>Xylol
Siedepunkt 143,4*^
m-Xylol
P-Xylol
Zucker geschmolzen
Rohrzucker . . .
Traubenzucker . .
Pektin
CeH4(CHg)NH, D
1.4
C,H«(CH,)NC I D
1.4
C6H5CH3
CgH4(CH3)2
1.2
QH4(CH,),
1-3
CijHjgOu
CgHiaOe
C4 H jC-^ D
NOH
(CH,)jCH.CH, D
COOK
CßH^CCHa), L
1.4
0
107,0
210,6
55,0
126,0
178,8
12,5
17,5
13,1
29,1
48,0
59,0
79,0
91,5
108,9
16,2
55,4
106,4
152,2
17,0
46,5
78,2
132,3
184,9
68
44
13,8
19,2
13,5
19,2
15,7
74,9
136,7
14,0
19,3
160
L
L —
L 160
6,04
4Ö3 i
6,82
5,68 I
4,89 i
6,813 ;
6,719
6,61
6,30 :
5,90 ,
5,70 ■
5,29
5,01
4,69
6,21
5,59
4,86
4,12
5,54
5,"
4,65
3,92
3,13
7,06
7,89
6,80
5,68
4,44
27,12
18,35
31,94
24»93
20,36
29,07
28,52
28,21
26,33
24,15
23,10
20,92
19,55
17,89
27,28
23,58
19,40
15,58
25,64
22,86
20,04
15,92
11,87
33,4
32,6
32,2
31,5
30,9
30,2
28,97
22,71
16,56
30,2
29,7
8,53 66,9
9,0 56,4
9,18
1,721
2,05
1,88
Steighöhe in Ka-
pillaren
l2,IO
1,825
1,709
1,727
1,73
1,72
r,49
1,64
2,18
2,22
Tropfen
„
Maximaldruck in
Luftblasen
iSieighöhe in Ka-
pillaren
|Maximaldruck in
Luftblasen
Treffen
Dutoit u. Friede-
rich
Volkmann (3)
Renard u. Guye
Guye u, Baud
Ramsay u.Shields
Quincke (3)
„ (2)
Feustel
Feustel
Dutoit u- Friede-
rich
Feustel
Quincke
Q. Meyer.
Kapillaritätskonstanten einiger Amalgame.
Oberflächenspannung gegen Dampf im Vakuum bei ca. 18^
Schwingende Strahlen. Hg: er = 6,548; « = 435,6; a = — s~ ; s = spezifisches Gewicht
des Amalgams. Beobachter: F. Schmidt. Lit. Tab. 53, S. 132.
Amalgame
0/0
dynen
Amalgame
von
0/0
dynen
Amalgame
dynen
Au
Ba
Pb
Ca
Cd
0,0153
0,0838
0,122
0,00045
0,0022
0,0074
0,226
0,936
1,410
0,00020
0,00100
0,00154
0,00274
0,00851
0,559
1,204
2,376
6,56
6,39
6,39
6,94
7,28
7,42
6,39
6,26
6,25
6,59
6,89
7.09
7»i3
7,33
6,64
6,75
6,80
435,5
424,7
424,7
461,0
483,5
4923
424,7
415,9
4M,9
436,5
458,0
471,8
473,7
490,4
440,4
446,3
447,2
Cs
Li
Na
0,00083
0,00097
0,00160
0,00280
0,01310
0,00071
0,00184
0,00680
0,01350
0,01500
0,0002
0,0019
0,0056
0,0140
0,00015
0,00067
0,00222
0,0490
0,0670
0,1240
6,44
6,30
6,07
5,77
5,05
6,57
6,10
5,91
5,86
5,77
6,57
6,65
6,78
6,78
6,55
6,39
6,31
5,96
5,94
5,91
427,6
418,8
403,1
383,5
335,4
436,0
405,1
392,3
388,4
382,5
436,0
441,4
450,2
450,2
435,5
424,2
418,8
393,3
391,3
386,4
Rb
Sn
Sr
Tl
Zn
0,00157
6,54
434,5
0,00200
6,56
435,5
0,00313
6,51
432,5
0,00778
5,55
368,8
0,04660
5,04
334,5
0,176
6,56
435,5
0,412
6,42
425,7
0,868
6,44
425,7
0,00027
6,80
452,2
0,00162
7,13
470,8
0,00372
7,25
481,6
0,0153
7,53
500,2
0,0238
6,60
438,1
0,0986
6,80
451,2
0,490
6,83
453,1
0,661
6,60
437,1
1,221
6,69
440,4
1,750
6,71
440,4
48
Kapillaritätskonstanten einiger wässerigen Lösungeii.
Oberflächenspannungen gegen feuchte Luft.
s — -; s
100
spezif. Gewicht der Lösung. Lit. Tab. 53, S. 132.
H2SO4
Gruamach (i); Kapillarwellen
auf frischer Oberfläche.
7o
10
20
30
40
50
t
19,1
19,0
21,8
21,9
19,4
20,7
15,36
14,46
13,74
13,00
12,30
11,94
75,26
75,67
76,84
77,62
78,80
82,13
Rohrzucker
Grunmach (2); Kapillarwellen
auf ruhender Oberfläche.
NH3 (Forts.) 1 = 18°
Domke ; Steighöhen in Kapillaren.
5
10
15
20
25
14,89
13,85
13,51
13,26
13,07
12,93
73,0
66,5
63,6
61,3
59,3
57,7
HCl t-20»
Volkmann (2); Steighöhen in
Kapillaren; interpoliert.
Vo
Essigsäure t = 20''
Grunmach (3); Kapillarwellen auf
frischer Oberfläche.
0/0
10,6
20,3
43,9
50,22
67,80
78,03
87,6
97,5
99,7
15,33
11,54
9,84
7,19
7,13
6,41
5,76
5,50
5,09
4,71
75,1
57,4
49,6
37,1
37,0
33,6
30,3
28,8
26,4
24,3
0/0
5,3
10,0
24,8
29,85
t
16,9 o|
19,17
18,82 j
19,58 !
19,44 I
15,94
12,71
11,18
9,39
10,70
78,02
63,59
57,01
50,83
59,17
5
10
15
20
25
14,90
14,43
14,05
13,68
13,27
12,82
73,03
72,46
72,25
71,96
71,44
70,74
Äthylalkohol
1 = 15"
Weinstein; Steig-
höhe in Kapillaren
NH3 t = IS»
Loewenfeld; Kapillarwellen
auf frischer Oberfläche.
Na OH t = 20«
Domke; Steighöhe in Kapillaren.
7o
7o
4,3
9,7
15,4
20,9
25,0
14,93
14,39
12,46
12,79
13,66
13,98
74,6
70,6
59,8
60,1
63,0
63,7
0/0
5
10
15
20
25
30
35
14,84
14,41
14,17
14,17
14,31
14,45
14,55
14,67
72,8
74,6
77,3
80,8
85,8
90,6
95,1
99,7
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
14,71
10,59
8,51
7,38
6,76
6,46
6,31
6,20
6,11
5,96
5,78
dynen
ccm
72,2
51,2
40,6
34,7
31,2
29,1
27,7
26,6
25,4
24,1
22,5
t-is°
Pedersen;
Schwingende
Strahlen.
7»
5,79
9,50
25,63
37,88
46,11
50,99
74,93
81,02
90,97
98,04
15,15
11,671
10,40
7,40
6,60
6,17
6,11
6,04
5,98
5,90
5,81
74,3
56,7
50,2
35,0
30,5
28,1
27,5
25,5
24,6
23,8
22,8
G. Meyer.
Kapillarkonstanten
von Salzlösungen.
Lit. Tab. 53, S. 132.
Steighöhen in Kapillaren.
Beobachter: Chloride: Grabowsky;
Sulfate, Nitrate, Karbonate
: Pann.
t = lO«
. t = 30^
t = 10"
t = 30"
> ja^mm^
dynen
a
dynen
a' mm* ' a
"0 a* mm*
dynen
a
, , dynen
0 mm a
cm
cm
cm
cm
HiO , 15:11
74.1^
14.56 71,12
CuSOi
6.43 14,24
74,8
1 -'n
13,75 ; 71,9
Mg eil i 7.96 I4>66
77,05
14,22 74,18
12.33 13,55
75,7
13,10 1 72,7
; 14,96 1 14,40
79,97
13,95 i 77,07
14.67 13,28 ;
76,1
i
21,46 14,25
83,39
13,82 80,15
25,4 — 1
—
12,34 1 74,1
NH4CI ,
t
9,11 15,11
18,47 ^ 15,25
24,71 ; 15,68
76,32
79,02
81,13
14,61 73,27
14,82 76,28
14,94 78,12
ZnSO*
10,00 13,86 \
16,17 13.18
27,63 , 12,05
75,4
76,4
79,7
12,73 73,4
11,66 76.6
Ca a-.
3,56 1 14,92
6,05 1 I4'75
75,28
76,18
14,41 72,35
14,26 ' 73,25
45,9 —
11,19
82,8
12,34 j I4'44
78,63
14,00 75,72
K2SO4
3,81 14,87
74,7
■
22,57 14.14
83,83
13,66 80,38
4,14 14,76 1
74,9
14,21
71,9
! 25,90 i i4>o5
85,74
13,67 82,76
8,04 14,40 ;
75,4
13,89
72,3
! 31,90 13,94
89,60
13,57 ' 86,44
14,1 —
13,57
72,5
; Gl 10.24 14,55
77,27
14,16 74,22
1
1S.71 14,32
80,26
13,95 77,55
NaNOj
5,39 14,76 \
75,2
— — '
26.24 l-lilS
83,96
13,81 80,95
8,35 . 14,51 ;
75,4
— —
KCl g.47 , 14,47
75,97
14,08 73,05
20,24 13,73 ;
77,6
13,37 ! 74,8 :
, 18,27 ' M>i6
78,14
13,72 75,13
35,57 12,87
80,8
12,61 78,4
j 23,32 i i3»97
79,63
13,56 76,75
50,87 —
—
12,14 82,8
SrClj 1 8,49 14,34
1 16,02 13,74
76,03
77,86
13,75 73,03
13,25 74,87
KNO2
5,92 14,69
74,9
— i — 1
1 22,75 13,02
78,96
12,65 76,08
12,31 14,22
16,39 13,99
75,5
76,1
13,77 72,3
Ba CI3 10,23 i4)05
75,73
13,57 72,65
20,80 —
13,19 1 73,7
1 18,32 13,20
77,05
12,81 74,20
28,12
—
12,77 74,7
24,62 12,62
78,45
12,23 75,60
H2O
1 15,"
74,1
14,56 74,1
NasCOs
5,00 14,60 !
75,5
_ __
MgSO*
10,63 1 13,94
76,2
13,45 73,0
6,60 14,41
75,7
— —
18,83 ' 13.21
78,4
12,79 75,5
10,50 14,16 ;
77,0
13,62 73,9
1 21,35 13505
79,3
— —
24,40
—
13,07 76,5
'' 33.6 —
12,45 79,2
63,1 -
—
12,81 80,6
Na2 SO4 4,01 14,83
5,07 : 14,61
1 6,53 14^29
i 1I5I8 — ■
74,8
75,1
75,6
13,64 : 73,6
K. COj
23,74 13,42
39,41 13,29 i
51,15 14,16 i
81,2
92,2
108,6
13,05 72,3
13,00 76,5
: 24,8 —
—
12,97 ' 76,0
53,6 — 1
13,93 i 107,2
1
39.8 —
—
12,48 79,4
1
Kapill
arwellen auf f
rischer Oberfläche.
1
,
Beobach
ter: Sulfat
e: Brummer; Nitr
t =
ate, Chlorate, Bromide: Löwenfeid.
15".
„ dynen
dynen
1 , ,; dynen
, ^ dynen
°o a- mm- et
"o a-mm«
" 0 n-mm-ici
"0 ,a-mm- «
cm
' cm
cm
cm
Mg SO,
0 14.95 74,73
K, SO4
0 14,99 74,9
Ni SO4 1 0 14,62
72,8
NaClOa 0 ! 15,04 75,1 j
5 114,48 74,6
5 14,17 73,7
[ig
13,50 '
73,7
5,2 13,88
72,0
10
14,05 74,5
1
0 : 13,44 i 72,7
120
12,73
76,1
10,0 13,18
70,6
15
13,64 74,4
Cu SO4
0 ; 15,43 77,1
25
12,32
77,0
18,7 12,07
68,7
20
14,33' 80,4
5 i 14,50 , 75,1
Fe SO4 0
14,63
73,1
26,6, 11,37
68,5
25
14,63 1 84,5
'
[o 1 13,41
71.8
5
13,26 •
68,7
KQOa o i 15,17
75,8
SO4
0
IG
15,44! 77,2
14,77 1 78,2
[2,5 12,77
[5 i 13,22
so 1 13,84
70,8
75,9
81.1
10
15
20 .
12,57
12,38
12,85
67,4
69,3
76,6
2 1 14,72
6 j 14,20
74,7
74,4
20
30
14,24; 79,3
1^.66 70.Q
Zn SO4 !
0 15,19 • 75,9
NaNOs
0
15,14
75,6
NaBr j
0 14,90
74,4 ;
40 1 13,56 83,0
1
5 i 14,76 76,0
9,4
14,33
76,2
9,71 ^4,49 > 70,0
CaSO,
!
[O ; 13,63 72,3
17,2
13,81
77,6
[1
7,6' 13,70 ! 79,2
0 ■ 15,23 76,1
15 14,24 77,7
23,1; 13,59
79,6
;24,9 12,31 75,4
0,1 15,08 75,5
lo < 14,78 83,0
28,7 12,99
79,2
31,1 12,08 78,2
0,2 14,65 ' 73,4
25 1 15,19 87,8
KNOa 0 14,86
74,2
KBr 0 15,25 76,2
Na«S04
0 j 14,67, 73,3
5 ! 13,92 72,8
Mn SO4
0 14,80 74,0
15 13,17 76,0
5 14,28
9,3 14,05
73,6
|io,9: 13,50 : 73,2 i
74,7
20,5 12,20 71,1 1
10 ' 13,45 73,4
25 , 11,73 74,9
13,7 13,89
75,6
28,7 12,13, 75,6
15 12,76, 72,6
55 ! 11,12 j 78,4
18,1 13,43!
74,8
36,3 11,62 i 77,0
PhysikaUsch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
G. Meyer.
130
50
Kapillaritätskonstanten kondensierter Gase.
Lit Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
o- mm' a
dynen
Methode
Beobachter
Schweflige Säure
Ammoniak . .
Chlor
Sauerstoff . . .
Stickstoff . . .
Argon
Wasserstoff . .
Kohlenoxyd . .
Kohlensäure . .
Stickstoffoxydul
Luft vom Sauerstoffgehalt
49,9 Vol.-Proz.
65,3
67,6
76,45
Pictetsche Flüssigkeit . . .
SO2
NH3
Gl,
O,
N2
H..
CO
CO,
NoO
CO, + SO,
25
29
72
203
193
183
182,7
203
193
183
195,9
189
183
253
203
193
183
20,9
15,2
8,9
24,3
19,8
14,4
24,0
89,3
190,3
190,8
190,3
190,3
33
60
4-519
1,270
4,176
3,018
2,695
2,354
2,304
2,541
2,110
1,663
2,153
1,641
1,550
3,088
2,824
2,494
0,375
0,585
0,821
1,950
0,582
0,759
2,510
4,296
2,406
2,376
2,312
2,376
4,753
4,990
33,29
41,78
33,65
18,35
15,73
13,23
13,07
10,53
8,27
6,16
8,51
11,46
10,53
• 2,3
12,84
11,16
9,36
1,00
1,82
2,90
9,21
1,74
2,50
9,92
26,32
11,61
12,05
11,91
12,51
35,06
38,21
Kapillarwellen
Steighöhe in
Kapillaren
Kapillarwellen
Steighöhe in
Kapillaren
Kapillarwellen
Steighöhe in
Kapillaren
Grunmach (4)
„1 j
Baly u. Donnan
Grunmach (7) i
Baly^u. Donnanj
Grunmach (7)
Baly u. Donnart
Dewar
Verschaffelt
Kapillarwellen
Kapillarwellen
Kapillarwellen
Grunmach (6)
Grunmach (5)
Grunmach (4)
51
Grenzflächenspannungen und Randwinkel.
Lit. Tab. 53, S. 132.
Randwinkel.
In Kapillaren von Jenaer Normalglas
Hg
H, O
52" 40
8^'— 9'^
Quincke
An ebenen Flächen
von Wasser Olivenöl
Platin .
10O43'
Gold .
4^16'
Silber .
11O32'
Kupfer .
6" 41'
Blei . .
2" 36'
Eisen .
50 10'
Cadmium
7" 15'
Zink .
5" 52'
Aluminium
30 11'
Spiegelglas
4« 40'
29Ö 43'
33'^ 47'
25° 59'
23° 15'
29" 56'
27° 33'
290 37'
330 28'
23*^56'
35° 48'
Oberflächenspannung an der Grenze von
Quecksilber gegen Lösungen von:
dynen
cm
Beobachter
H2O
KCl
KCl
KCl
NaCl
NaCl
NaC!
s = 1,012
•s = 1,080
s = 1,164
s = 1,020
•s- = 1,093
s = 1,199
K2 SO4 s = 1,008
Ko SO4 s = 1,038
K2 SO4 s = 1,072
20,0
19—20
o-^
19 — 20
19 — 20
19 — 20
19 — 20
19 — 20
19 — 20
19 — 20
19 — 20
19- — 20
372,4
370,1
374,0
357,8
361,7
364,7
359,2
358,0
361,1
369,7
368,8
366,9
Quincke (4) •
Lenkewitz
Watson
Lenkewitz
') Aus Tropfenhöhe.
Formeln von Heydweiller (2).
^) Aus fortschreitenden Kapillarwellen. ^) Ausgerechnet nach den
G. Meyer.
i/xa
Grenzflächenspannung und Randwinkel.
Lit. Tab. 53, S. 132.
Oberflächenspannung an der Grenze von Quecksilber gegen Lösungen von
dynen
Beobachter
dynen
cm
Beobachter
Na-iSOi s
Na* SO» Ä
Na-.SO* s
H2S0i s
H2SO4 8-
H2SO4 s
HCl s
HCl
HO 8:
HCl S :
HCl S:
K.CO, ■>' ■■
K.CoOi S :
CuSOi 8-
CuSO* «^
CuSOi 8.
ZnCli s :
ZnQo ••<
ZnQs s :
NaOH 8
NaOH «
NaOH s:
1,010
= 1,057
1,098
1,015
: 1,071
■ 1,0559
1,004
1,032
: 1,069
1,122
: 1,190
: 1,029
1,145
: 1,012
1,067
1,103
1,094
1,426
1,683
1,006
1,079
1,296
19—20
19—20
19—20
19—20
19-20
20
19-20
19-20
19—20
19-20
19—20
19-201
19—20
19—20
19-20
19— 20i
19-20
19-20
19-20
19-20
19-20
19-20
371,8
371,0
377,3
337,5
319,7
316
362,8
356,1
347,9
342,4
335,7
352,3
353,6
343,2
334,9
331,7
359,0
328,7
304,7
407,1
423,0
429,4
Lenkewitz
G. Meyer
Lenkewitz
CH3COOH «=i,oo6
CH3COONa«=i,oi4
CH3COONas=i,o7i
Aethylalkohol . .
«= 0,795 99 V>
« = 0,927 45 ö/o
s = 0,969 20 %
s = 0,825 89 "0 . 3
Amylalkohol . . .
Benzol
20,0 344
19-20 379,0*
19—20380,5*
Olivenöl
1»— 20
19—20
19-20
0"
25,0
20,0
72,0
20
364,0*
361,1*:
363,2*
366,6*
261,6''
341,7^
279,0 1
301,8'
G. Meyer
Lenkewitz
Watson
Cantor
Quincke (4)^)1
Oberflächenspannung an der Grenze
von Wasser gegen:
Quincke (4)®)
„
A. Pockels
Schwefelkohlenstoff
20»
38,8*)
Chloroform . . .
20
25,8*)
Olivenöl ....
20
18,2=0
Benzol
20
33,6
Benzin
20
48,3
Petroleum. . . .
20
48,3
') Aus Tropfenhöhe. *) Aus fortschreitenden Kapillarwellen. ') Aus Krümmung im Tropfen-
scheitel. *) Aus Tropfendimensionen. °) Aus Maximaldruck im Tropfen. ') Ausgerechnet nach den
Formeln von Heydweiller (2).
53
Abhängigkeit der Kapillaritätskonstanten von der Temperatur.
Spezifische Kohäsion a* in mm^
1
t = Temperatur in C". -7— bei Zimmertemperatur; s
Oberflächenspannung in— ^- a = a,, (i
cm
vt) gegen Luft,
spezif. Gewicht. Lit. Tab. 53, S. 132.
Substanz
Formel
Aethyläther . .
Aethylalkohol .
Amylalkohol -iso-
Anilin ....
Benzol ....
Essigsäure . .
Glyzerin . . .
Kresol . . . .
Nitrobenzol . .
Phenol ....
Thymol . . .
Toluidin . . .
Toluol . . . .
Wasser ....
(C.H5)iO
da
7/7
0,11 ; Domke.
QiHs . OH «* = 5,988 (i — 0,00254 0;
(CH3)iCH
(CHo),OH
C^Hä. NH,
CcHo
CH3COOH
C,H5(OH3)
QHi.OH.CHa
QHä. NO2
CbHs.OH
C10H13. OH
QHi.NHi.CHa
CoHs . CH3
HoO
dt
0,08 Weinstein, Domke.
V — 0,0029; Cantor.
V = 0,0027; Feustel.
d a
V = 0,0046; -7- = — 0,12; Feustel, Domke.
V = 0,0040; Feustel.
jfl^ = 10,7650 — 0,00342 t — 0,0000416 t-; Weinstein.
,1 d (a^)
I = — 0,0034 — 0,000083 <; Domke.
V = 0,0027; Feustel.
V = 0,0027 ; Feustel.
»' = 0,0026; Feustel.
»' = 0,0027; Feustel.
V = 0,0027; Feustel.
da
dt
= — 0,11; Domke.
a* = 14,987 (i — 0,001458 t) #, gültig zwischen o und 95°;
Weinstein.
a = 76,09 (i— 0,002026); Sentis {2).
a- = ttf, (i — 0,00190179 t — 0,00000 24991 i^y, Forch.
da ^ .
-TT = — 0,151; Domke.
at
0. Meyer. 9*
132
53
Literatur, betreffend Kapillarkonstanten.
Baly u. Donnan, Trans. Chem. Soc. 81, 907;
1902.
Bohrj Phil. Trans. Ser. A 207, 341; 1905-
Bolle u. Quye, Journ. chim. phys. 3, 38; 1905.
Alfr. Brummer, Diss. Rostock, 1902.
Bruaner, Pogg. Ann. 70, 481; 1847.
Cantor, Wied. Ann. 47, 399; 1892.
Dewar, Proc. Roy. Soc. 68, 360; 1901.
Domke (i), Abh. Eich- Komm., Heft III, i; 1902.
Dorsey, Phil. Mag. (3) 44, 369; 1897.
Dutoit u. Friederich, Arch. sc. phys. (4) 9,
105; 1900.
Feustel, Ann. Phys. 16, 61; 1905.
Forch, Ann. Phys. 17, 744; 1905.
Frankeaheim, Pogg. Ann. 72, 177; 1847.
75, 229; 1848.
Grabowsky, Diss. Königsberg 1904.
Qradenwitz, Wied. Ann. 67, 467; 1899.
Grunmach (i), Abh. Eich. -Komm. III, 103;
1902.
„ {2), Ann. Phys. [4] 3, 660; 1900.
(3),
28,
247;
1909.
(4),
4,
367;
1901.
(5),
6,
559;
1901.
(6),
16,
401;
1904.
(7),
22,
107;
1907.
Guye u. Baud, Arch. sc. phys. (4) 11, 449; 1901,
Proctor Hall, Phil. Mag. (5) 36, 385; 1893.
Heydweiller (i), Wied. Ann. 62, 694, 700; 1897.
„ (2), „ 65, 311; 1898.
G. Jaeg[er, Wien. Ber. loi [2a], 158, 954; 1892.
Kalähne, Ann. Phys. 7, 440; 1902.
Lenard, Heidelberger Ber., 18. Abh.; 1910.
Lenkewitz, Diss. Münster 1904.
Löwenfeld, Diss. Rostock 1905.
Th. Lohnstein (i), Wied. Ann. 53, 1062; 1894.
„ (2), Ann. Phys. 20, 606; 1906.
Magie, Diss. Berlin.
„ (i) Wied. Ann. 25, 421; 1885.
(2) Phil. Mag. (5) 26, 162; 1888.
G. Meyer (i), Wied. Ann. 66, 523; 1898.
G. Meyer (2), Wied. Ann. 56, 699; 1895.
Pann, Diss. Königsberg 1906.
Pedersen, Phil. Trans. A 207, 341; 1905.
A. Pockels, Wied. Ann. 67, 668; 1899.
Quincke (i), Pogg. Ann. 160, 337; 1877.
„ (2), „ 138, 141; 1869.
(3), „ 135, 642; 1868.
(4), „ 139, i; 1870.
(5), „ 105, i; 1858.
(6), „ 134, 356; 1868.
„ (7), Wied. Ann. 2, 145; 1877.
(8), „ 27, 219; 1886.
M (9), „ 62, i; 1894.
„ (10), „ 61, 267; 1897.
„ (11), „ 64, 618; 1898.
Ramsay u. Aston (1), ZS. ph. Ch. 15, 98; 1894.
„ „ (2), „ 15, 89; 1894.
Ramsay u. Shields, ZS. ph. Ch. 12, 433; 1893.
Rayleigh, Phil. Mag. (5) 30, 386; 1890.
Renard u. Guye, Journ. chim. phys. 5, 81 ; 1907.
Schiff (i), Mem. Line. (3) 18, 449; 1883.
„ (2), „ (3), 19, 388; 1884.
„ (3), Ber. chem. Ges. 18,1, 1601; 1885.
F. Schmidt, Diss. Freiburg i. B. 191 1.
Sentis (i), Annales de 1' Universite de Grenoble
9, i; 1897.
„ (2), Journ. phys. (3) 6, 183; 1897.
Siedentopf, Wied. Ann. 61, 235; 1897.
Sieg, Diss. Berlin 1887.
Stöckle, Wied. Ann. 66, 499; 1898.
Volkmann (i), Wied. Ann. 11, 177; 1880.
(2), „ 17, 353; 1882.
(3), „ 06, 457; 1895.
Watson, Phys. Rev. 12, 257; 1901.
Weinberg, ZS. ph. Gh. 10, 34; 1892.
Weinstein (i). Metronomische Beiträge No. 6,
Norm.- Eich.- Komm., 1889.
Worthington, Phil. Mag. (5) 20, 66; 1885.
Zickendraht, Ann. Phys. 21, 141; 1906.
G. Meyer.
54
133
Koeffizienten k der Diffussion wässeriger Lösungen
in reines Wasser oder zweier nahe gleich konzentrierter Lösungen ineinander.
Die Bedeutung von * ergibt sich aus der Formel:
d X
worin d S die Substanzmenge bedeutet, welche an dem Punkte x in der Zeit d t durch den Querschnitt q (cm*)
eines Diffussionszylinders unter dem Einflüsse des Konzentrationsgefälles dcjdx wandert, k ist abhängig von der
Temperatur f^) und der Konzentration (c). Diese ist in Molen pro Liter (äquiv. normal) gegeben.
Lit. Tab. 57, S. 138.
&
k
Beobachter
Beobachter
Beobachter
"C rm'/Tag
Äthylalkohol
11 ! 0.735 Thovert
0,69 ; „
0,62 1 „
0,45 »
18 i,ii
Albumin
13 I 0,063 Graham- Stefan
Ameisensäure
12 i 0,97 ' Arrhenius
Ammoniak
Scheffer
Arrhenius
Abegg
Hagenbach
Hüfner
Amylalkohol
18 j 0,88 Thovert
Arabinose
8,5 0,390 Öholm
9,4 0,391
9,4 0,365 „
Baryumchlorid
8 0,66 i Scheffer
8 0,65 ; „
Bleinitrat
12 0,66 Scheffer
12 0,71
Brom
12 0,8 Euler
Cadmiumsulfat
19,0 0,246 Seitz
Calciumchlorid
9 0,68 I Scheffer
9 0,64
4
1,06
4,5
1,06
12
1,42
15,2
1.54
17
1,59
8
0,94
10,8
1,00
13
1,05
15
i,ii
Mol /Lit. j "C emVrag
Calciumchlorid ( Fortsetzung)
0.61 10 ' 0,68 ' Scheffer
>,6i
0,86
1,22
2,0
10
8,5
9
!io
o,i
0,70
0,72
0,68 Schuhmeister
Caramel
10% jio j 0,047 \ Graham- Stefan
Chlor
1,22 Euler
1,10 Hüfner
Chloralhydrat
12 0,59 Euler
Dextrin
0,077 j Öholm
0,068 1
0,102 I „
0,092 I
Essigsäure
13.3 ! 0,78 ' Scheffer
I 8 I 0,66 I
14,5 ' 0,78
12 0,76 Arrhenius
; » I 0,74 „
• » ! 0,66
;i5.3 i 0,79 Abegg
12,5
0,1
1,0
0,1
1,0
0,08
0,43
0,25
1,0
4,0
1,0
0,01
0,10
1,0
0,01
0,10
i.o
12
16,3
9,5
10,0
19,8
I9,G
18
0,787 Öholm
0,748 I
0,704 '
0,930
„ : 0,833
Glycerin
0,125 !io,i4i 0,356 , Heimbrodt
0,875 ! I 0,342 \ „
1,75 10,141 0,300
0,25% 18 I 0,79 Thovert
Harnstoff
0,125 ;i4»83| 0,973 : Heimbrodt
0,875 j I 0,926 I
1,75 0,869 ,.
Mol /Lit'
0,1
1,0 1
3,0
1,26
1,3
4,0 ,
0,02
0,1
0,9
2,95
0,01
0,10
1,0
3,6
0,01
0,1
1,0
3,6
**C cmVrag
Jod
12 0.5 Euler
Kaliumbromid
10 1,13 Schuhmeister
Kaliumkarbonat
IG 0,60 Schuhmeister
Kaliumchlorid
12,5 1,41 Graham- Stefan
Schuhmeister
1,10
1,27
17,5 1,36
„ 1,38
Thovert
„ 1,52 „
„ 1,60
6 1,048 Öholm
0,997 ;. „
0,955
,, 0,961
18 1,460 „
1,389
1,330 ^
1,338 i
Kaliiunhydroxyd
Arrhenius
Thovert
0375
12
1,70
0,98
»t
1,72 i
3,0
"
1,89
0,1
13,5
1,72
0,9
"
1,86
3,9
,»
2,43
0,01
18
1,903
0,10
»
1,854
1,0
,,
1,855
0,6
1,9
5,4
0,01
0,10
1,0
5,5
Öholm
Kaliumjodid
1,12 ^ Schuhmeister
; 1,25 i
1,45 ! „
; 1,117 öholm
1,064
1,045 „
1,185
V. Steiowebr.
134
54
Koeffizienten l der Diffussion wässeriger Lösungen
in reines Wasser oder zweier nalie gleich konzentrierter Lösungen ineinander.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 57, S. 138.
^
Beobachter
Beobachter
Beobachter
Mol /Li(. ! °C cm'/Tajf :
Kaliumjodid (Fortsetzung)
0,01 18 I 1,460 j öholm
o,io
1,0
5,5
0,091
0,295
1,5
0,02
0,3
1,4
3,9
1,5
0,02
0,05
0,28
0,95
1,5
! 1,391
1,366
1,549
Kaliumnitrat
Scheffer
7
0,92
7
0,85
10
0,80
17,6
1,28
>,
1,26
»,
1,10
„
0,89
Schuhmeister
Thovert
Kaliumsulfat
10 i 0,75 j Schuhmeister
19,6 1,01 i Thovert
„ '■ 0,97 I
„ : 0,86
„ 0,79 „
Kobaltchlorid
10 0,46 I Schuhmeister
Kohlensäure (gelatinierte Lösung)
10,25 j 1,26
15,2 ; 1,38
20^ 1,54
o
'15
Hüfner
Hagenbach
1,5
1,25
0,10
0,50
1,95
0,25% 18
2,3
4,4
3,3
0,01
0,10
1,0
4,2
.0
0,21
X7
0,39
,»
0,29 ;
17
0,23
0,77
0,84
Kupferchlorid
0,43 Schuhmeister
Kupfersulfat
Schuhmeister
Thovert
,,
,,
Laktose
0,41 I Thovert
Llthiumbromid
IG ' 0,80 Schuhmeister
10 0,90 „
Lithiumchlorid
10 I 0,70 I Schuhmeister
9 I 0,757 ! öholm
», j 0,720
» j 0,697 „
Mol./Lit.i ''C icm'/Tag'
Lithiumchlorid ( Fortsetzung)
0,01 |i8 I 1,000 öholm
0,10 j „ I 0,951 ;
1,0 j „ 0,920 „
4.2 „ 0,956
Lithiumjodid
1.3 iio I 0,80 j Schuhmeister
Magnesiumsulfat
0,54
2,18
0,40
3,23
1,7
5,5
0,32
0,28
0,34
0,27
0,28
Scheffer
Schuhmeister
o,25%|i8
0,25 9,7
0,5
0,25
0,5
9,6
Maltose
0,41 I Thovert
0,266 ' öholm
0,247
19,6 ' 0,348 „
19,4 I 0,326
Mannit
12 0,40 I Euler
0,25% 18 0,55 Thovert
Milchzucker
9,3 , 0,272 I öholm
9,5 1 0,271 !
19,6 0,370 ;
„ 0,355 „
Natriumacetat
0,047 I 4,5 I 0,52 Scheffer
0,203 12 I 0,67 \ Kawalki
Natriumbromid
10 0,86 Schuhmeister
Natriumcarbonat
Schuhmeister
lorid
Schuhmeister
Graham- Stefan
„
Scheffer
0,1
0,2
0,1
0,2
2,9
2,4
10
0,39
1,7
10
itriumct
0,84 '
5,1
„
0,92 1
1,59
5
0,76 !
»
10,4
0,96 1
0,29
5,5
0,76 !
1,35
„
0,73 \
1,33
8
0,82 1
0,125
14,33
1,020 1
0,875
„
0,972 i
1,75
"
0,917 !
Heimbrodt
Mol./Lit. ' "C icm'/Tag!
Natriumchlorid (Fortsetzung)
0,02 15,0 ' 0,94 '**rhovert
0,1 „ i 0,94 „
0,9 „ ; 0,97 „
3,9 „ i,o2
1,0 12 0,90 Arrhenius
Natriumformiat
0,108 8 0,69 Scheffer
0,225 9,5 0,73
Natriumhydroxyd
Thovert
Arrhenius
Öholm
0,02
12
1,12
0,10
„
I,II
0,90
"
1,045
3,9
„
0,985
0,50
12
1,15
2,16
»
1,03
0,01
15
1,333
0,10
,,
i,27o
1,0
,,
I,20i
0,01
18
1,432
0,10
„
1,364
1,0
I,29o
0,046
10,5
0,64
0,226
„
0,54
1,0
2,0
0,22
1,26
0,12
0,60
0,12
1,38
7,1
1,29
1,4
0,1
1,0
0,32
0,32
0,74
Scheffer
,,
Natriumjodid
10 0,80 Schuhmeister
„ 0,90 „
Natriumnitrat
2,5 I 0,62 I Scheffer
,10,5
|io,5
I13
I
! "
10
0,57
0,83
0,76
0,90
0,77
0,60
Schuhmeister
Natriumsulfat
10,4 0,49 Graham- Stefan
10 0,66 Schuhmeister
Nikotin
j 9,3 j 0,387 ! Öholm
9,4 ' 0,236
Oxalsäure
Scheffer
3,5
0,61 j
5
0,66
7,5
0,71
V. steinwehr.
54b
135
Koeffizienten
/.' der Diffussion wässeriger Lösungen
in reines Wasser oder zweier
nahe gleich konzentrierter Lösungen ineinander. |
( Fortsetzung).
Lit Tab. 57, S. 138.
"
^
k Beobachter
c & k Beobachter
c ■&■ k Beobachter
Mol./Lii.
«C
cm* /Tag
Mol/Lit.
"C cm'/Tag
Mol/Lit. **C cmVrag'
Oxalsäure (Fortsetzung)
Salpetersäure (Fortsetzung)
Schwefelsäure ( Fortsetzung)
0,15
9,5
0,81^ Scheffer
0,10
19,5 2,07 Thovert
4,85 18 1,90 Thovert
0,008
13,5
1,05'
0,90
„ 2,26
9,85 „ \ 2,36
. 0,015
14
1,01
3,90
„ 2,46
Schwefelwasserstoff
! 0,75
12
0,77 Arrhenius
Salzsäure
15,5 '1,24 Hagenbach
' 1,5
»,
0,62 „
0,21
0 1,39 Scheffer
Silbemitrat
Phenol
0,96
1,52
0,014 3,5 0,81 Scheffer
.^3%
18
0,80 Thovert
2,43
1,86
0,030 7,2 0,90
Pyrogallol
4,23
2,31
0,433 „ 0,65
0,25%
18
0,66 Thovert
0,60
3,5 1,62
0,02 12 1,035 Thovert
Raffinose
2,89
„ 2,01
0,10 „ 0,985
18
0,355 Thovert
0,25
II 1,84
0,90 „ 0,88
0|05
9,6
0,234 öholm
0,95
2,12
3,9 „ 0,535
0,10
11,0
0,240
3,16
2,67
Stickoxydul
0,25
10,9
0,232
1,17
15,5 2,56
14 0,63 Hagenbach
0,05
19,6
0,306
0,125
10,14 0,356 Heimbrodt
16,2 1,35 Hüfner
0,1
19,6
0,308
0,50
„ 0,350
Stickstoff; gegen Og
0,25
19,7
0,286
0,875
„ 0,342
21,7 1,73 Hüfner
Resorcin
0,02
19,2 2,12 Thovert
Traubensäure
^3%
18
0,75 Thovert
0,10
„ 2,21
0,016 2 0,34 Scheffer
Rohrzucker
0,90
„ 2,63
0,014 4,8 0,38 „
9
0,34 Graham- Stefan
3,20
„ 3,89
0,043 5 0,37
:;
12
0,284 Arrhenius
0,50
12 2,07 Arrhenius
0,043 9 0,45
1,0
0,005
18,5
0,254 '
0,33 Thovert
2,00
0,01
2,21
12 2,o5g Öholm
Wasserstoff
10 3,75 Hüfner
0,30
„
0,31 „
0,10
1,975
16 4,09 „ geg. CO2
1 0.97
0,24 „
1,00
„ 1,965 „
21,0 4,45 „ geg.-Luft
1,97
yy
0,13
0,01
18 2,324
Weinsäure
0,25
11,2
0,285
öholm
0,10
18 2,22,
12 0,43 Euler
o»5o
11,3
0,275
1,00
2,21-
Zinkacetat
2,0
ii,i
0,213
Sauerstoff; gegen Ng
2,0 0,035! 0,1195 Seitz
0,25
20,0
0,368
21,7 1,62 Hüfner
2,0 i8,Os o,209fi „
0,50
19,9
0,353
,,
Schwefelsäure
Zinkfomiiat
2,0
19,7
0,272
„
0,030
7,5 1,04 Scheffer
0,5 19,04 0,4654 Seitz
S
alpetersäure
0,24
8 1,02
Zinksulfat
0,24
5,5
1,50 : Scheffer
1,0
8 1,07
1,25 10 0,20 Schuhmeister
0,88
6
1,54
0,28
",3 1,12
1,0 14,77, 0,2355 Seitz
4,52
7
2,08
0,56
13 1,24
3,86 :0,ioi o,ii6j „
2,42
8
2,05
8,62
1,30
3,86 17,91 0,208j „
o,i8
8,5
1,66
1,0
12 1,12 Arrhenius
0,025 19,5 0,50 Thovert
0,54
,,
1,74
2,0
1,16
0,050 „ 0,47
0,04
9
1,73
0,005
18 1,30 Thovert
0,55 „ 0,36 „
0,44
„
1,78
0,35
1,32
2,95 „ 0,33
! 3,56
„
1,94
0,85
1,34
Zitronensäure
0,55
12
1,91
Arrhenius
2,85
1.60
0,030 3,5 0,32 Scheffer
0,02
19,5
2,12
Thovert
0,10 9 0,41
V. Steiowehr.
136
55
Diffusion von Metallen in Metalle.
Lit. Tab. 57, S. 138.
Substanz
Beobachter
Substanz
d
k
0
cm'YTag
500
4,65
10,5
0,53
8,2
0,66
9,6
0,64
490
1,69
500
3,04
7,3
0,46
500
4,14
9,4
0,47
11,5
0,87
15,0
2,09
11,5
2,18
99,2
2,90
10,7
1,53
Beobachter
Baryum^) in Quecksilber
Blei^) in Quecksilber .
„ ^)„
„ „ Zinn ....
Cadmium'^) i. Quecksilber
,, / ,, „
„ ^) „ „
Caesium^) in Quecksilber
Calcium^) „ „
Gold in Quecksilber.
in Blei ....
,, ,, „
in Wismuth
7,8
15,6
9,4
99,2
500
15,0
8,7
99,1
7,3
10,2
II
490
500
500
cm'^Tag
0,52
1,37
1,50
1,92
3,18
1,56
1,45
2,96
0,45
0,54
0,72
3,03
3,19
4,52
V. Wogau
G. Meyer
V. Wogau
,,
Roberts-Austen
G. Meyer
V. Wogau
Roberts-Austen
Gold in Zinn
Kalium^) in Quecksilber.
Lithium^) „ „
Natrium^) „ „
Platin in Blei ....
Rhodium in Blei . . .
Rubidium^) inQuecksilb.
Silber in Zinn ....
Strontium^) i.Quecksilb.
Thallium^) in Quecksilber
Zink^) in Quecksilber
„ ^) „
Zinn^) in „
Roberts-Austen
V. Wogau
Roberts-Austen
V. Wogau
Roberts-Austen
V. Wogau
,,
G. Meyer
V. Wogau
') Aus 0,1 prozentigem Amalgam.
56
Diffusionskoeffizienten der Gase und Dämpfe
bei 76 cm Druck und it^^ C. in qcm/sec.
Lit. Tab. 57, S. 138.
Wenn ein Gas in einer vertikalen Röhre in ein anderes Gas von gleichem Druck und gleicher
Temperatur diffundiert, so besteht zwischem seinem Partialdruck p und seiner Höhe x über dem tiefsten
dp d^ p
Punkte der Röhre zur Zeit t die Differentialgleichung: dt ^^^'^ dy^' ^^ ^i) ^'"^ Konstante ist, welche der
Diffusionskoeffizient des Gases heißt.
Dämpfe in Luft, Kohlensäure und Wasserstoff nach Winkelmann.
Dampf
A^^in
Luft
fco in
Kohlen-
säure
ka in
Wasser-
stoff
Dampf
K^ m
Luft
k^ in
Kohlen-
säure
fcj^ in
Wasser
Stoff
Äther (Äthyl-)
Äthylacetat . .
„
Äthylbutyrat .
„
„
Äthylformiat .
,,
,,
Äthylisobutyrat
0
0
10,4
19,9
0
46,1
0
66,65
96,5
0
20,4
46,2
0
66,65
96,1
qcm/sec
0,0775
0,0835
0,0893
0,0709
0,0970
0,0574
0,0878
0,1064
0,0852
0,0997
0,1108
0,0552
0.0881
qcm/äoc
0,0552
0,0596
0,0636
0,0487
0,0666
0,0407
0,0620
0,0756
0,0572
0,0653
0,0751
0,0400
0,0633
0,0784
qctr/sec
0,296
0,320
0,341
0,2727
0,3729
0,2239
0,3458
0,4112
0,3357
0,3868
0,4383
0,2237
0,3552
0,4267
Äthylpropionat
„
Äthylvalerat .
„
Alkohol (Äthyl-)
Ameisensäure
ü
0
66,8
90,3
0
97,6
0
0
40,4
49,4
63,6
66,9
0
65,4
84,9
qcm/soc
0,0631
0,0998
0,1092
0,0505
0,0932
0,1016
0,0994
0,1372
0,1413
0,1490
0,1475
0,1315
0,2035
0,2244
qcnj/see
0,0450
0,0690
0,0806
0,0366
0,0676
0,0685
0,0693
0,0898
0,0986
0,1034
0,1026
0,0879
0,1343
0,1519
qcm/iec
0,2373
0,3811
0,401g
0,205c
0,3784
0,378
o,38oe
0,503
0,541«
0,567«
0,543
0,5135
0,787:
o,883<
V, steinwehr.
56 a
137
Diffusionskoeffizienten der Gase und Dämpfe
bei 76 cm Druck und d-° C. in'qcm/sec.
( Fortset;tung.)
Lit. Tab. 57, S. 138.
Luft
Äa in k^ in
k^ in '^ft '" ! ^> ■"
, f. Kohlen- Wasser-
^"" säure Stoff
Dampf
»
Kohlen- Wasser-
säure t Stoff
Dampf
^
"
qcn>/iec
qcui/sec i qcni/sec
0
qcin/sec ' qiui/sec qmi/soc
Amylalkohol (normal)
0
0,0589
0,0422 j 0,2351
Methylacetat ....
0
0,0840 0,0557 0,3277
>y »f
99,1
0,1094
0,0784 1 0,4362
,,
20,35
0,1013 0,0679 0,3928
Am>'lalkohol(Gärungs-)
0
0,0585
0,0419 1 0,2340
„
46,2
0,1126 j 0,0760 0,4531
>> ,»
98,8
0^1084
0,0777 1 0,4340
Methylalkohol ....
0
0,1325 : 0,0880 0,5001
\mylisobutyrat . . .
0
0,0423
0,0308 i 0,1694
„
25,6
0,1620 0,1046 0,6015
„
97,7
0,0786
0,0564 0,3182
„
49,6
0,1809 0,1234 0,6738
\mylpropionat. . . .
0
0,0466
0,0341 1 0,1891
Methylbutyrat ....
0
0,0641 ' 0,0439 0,2422
„
97,9
0,0815
0,0589 j 0,3314
„
66,8
0,0994 0,0673 0,3764
Benzol
0
0,0751
0,0527 0,294
„
92,1
0,1139 0,0809 0,4308
»>
19,9
0,0877
0,0609 1 0,3406
Methylisobutyrat . .
0
0,0642 ! 0,0450 0,2568
„
45
0,1011
0,0715 0,3993
„
49,4
0,0898 j 0,0630 0,3640
3uttersäure
0
0,0528
0,0372 i 0,2012
„
66,65
0,0991 0,0696 0,3913
0
0,0680
0,0476 1 0,2639
Methylpropionat . . .
0
0,0745 0,0529 0,2949
98,6
0,1263
0,0884 } 0,4905
„
46,2
0,1026 ! 0,0721 0,4036
99,2
0,0981
0,0691 1 0,3740
„
66,8
0,1146 j 0,0820 0,4564
Butylalkohol (normal)
0
0,0681
0,0476 0,2716
Propionsäure ....
0
0,0818 1 0,0576 ; 0,3261
>> 1»
99,05
0,1265
0,0884 0,5045
»
0
0,0847 1 0,0595 1 0,3333
Essigsäure
0
0,1061
0,0713 0,4040
»
0
0,0862 0,0591 0,3297
»
0
0,1065
0,0717 0,4244
„
92,8
0,1469 0,1035 0,5856
,,
65,5
0,1578
0,1048 j 0,6211
„
98,85
0,1570 ; 0,1104 0,6182
93,4
0,190^
o.i:»s6 ! 0.8011
98,85
0,1600 1 O.IOQ7 ; 0.61 16
98,5
0,1965
0,1321 i 0,7481
Propylalkohol ....
0
0,0803
0,0577 : 0,3153
Hexylalkohol (normal)
0
0,0499
0,0351 0,1998
„
66,9
0,1237
0,0901 1 0,4832
>» M
99,0
0
0,0927
0,0704
0,0651
0,3712
0,2713
»
83,5
0,1379
0,0976 0,5434
Isobuttersäure ....
0,0472
Propylbutyrat ....
0
0,0523
0,0364 0,2059
»>
98,15
0,1301
0,0872 ! 0,5015
„
97,9
0,0965
0,0673 0,3801
Isobutylacetat ....
0
0,0592
0,0419 } 0,2312
Propylformiat ....
0
0,0714 i 0,0490 0,2811
„
66,7
0,0857
0,0615 ' 0,3446
„
46,1
0,1010 1 0,0688 0,3946
f,
97,9
0,1055
0,0745 0,4155
„
66,8
0,1065 ' 0,0738 ' 0,4234
Isobutylalkohol . . .
0
0,0688
0,0483
0,2771
Propylisobutyrat . .
0
0,0539 0,0388 0,2120
»
66,9
0,1058
0,0741
0,4239
»
97,1
0,0991
0,0714 ' 0,3897
,1
83,6
0,1181
0,0833
0,4790
Propylpropionat . . .
0
0,0554
0,0396 1 0,2121
Isobutylbutyrat . . .
0
0,0474
0,0332
0,1850
„
96,5
0,1010
0,0721 0,3864
„
97,9
0,0876
0,0612 0,3415
Propylvalerat ....
0
0,0466 0,0341 0,1891
Isobutylisobutyrat . .
0
0,0468
0,0366 1 0,1889
,»
97,6
0,0859 i 0,0629 i 0,3490
97,6
0,0863
0,0619 0,3488
Schwefelkohlenstoff .
0
0,0883 i 0,0630 1 0,369
Isobutylpropionat . .
0
0,0539
0,0388
0,2120
„
19,9
0,1015 1 0,0726 ! 0,4255
»>
97,9
0,0815
0,0589
0,3314
,,
32,8
0,1120
0,0789 0,4626
Isobutylvalerat . . .
0
0,0426
0,0305 0,1724
Wasser
0
0,198
0,132 0,687
),
97,8
0,0782
0,0568 0,3177
„
49,5
0,2827 ' 0,1811 1,0000
Isovaleriansäure . . .
0
0,0555
0,0375 0,2118
„
92,4
0,3451 0,2384 1,1794
11
98,05
0,1031
0,0696
0,3934
V. Steinwebr.
138
56 b
Diffusionskoeffizienten für verschiedene Gase und Dämpfe.
( Fortsetzung.)
Lit. Tab. 57, S. hierunter.
Kombination
t?
k
Beobachter
Kombination
*
Beobachter
Äthyläther- Luft . .
„ -Wasserstoff
„ (durch Ver-
dampfung
Argon- Helium . . .
Benzol- Sauerstoff .
„ (d.Verdampfg.)
Kohlenoxyd-Äthylen
Kohlensäure- Kohlen-
oxyd
Kohlensäure- Luft .
>> »
„ -Methan
>> j>
„ -Sauerstoff
„ -Stickoxydul
)> »
„-Wasserdampf
„ -Wasserstoff
Luft- Sauerstoff . .
„ -Schwefelkohlen-
stoff . . .
mm " C i cmVsek.
— o 0,0827 Stefan
— „ 10,305 i „
763,7
742,0
753,0
753,2
748,0
754,8
751,0
744,2
739,7 '
750,1
16,0
17,35
18,6
19,5
41,63
15
15
o
53,1
56,0
65,1
0,0828 Griboiedow
0,0829 „
0,0817 „
0,0830
0,0853
0,706
0,703
0,180
0,0877
0,0891
0,0907
0,101
Schmidt
Lonius
Loschmidt
Griboiedow
748,8 ; 18
0,131
0,141
0,142
0,136
0,146
0,159
0,180
0,098
0,148
0,155
0,544
0,556
0,606
0,178
V. Obermayer
Loschmidt
!
jWeitz
iv. Obermayer
I Loschmidt
jv. Obermayer
1 Guglielmo
jv. Obermayer
j Loschmidt
I Deutsch
|v. Obermayer
0,0995 Stefan
Luft-Wasserstoff .
„ -Wasserdampf
Methylacetat (durch
Verdampfung)
Methylformiat (durch
Verdampfung)
Methylpropionat (d.
Verdampfung)
,, ,,
Sauerstoff- Stickstoff
,, ..,,
Wasserstoff- Äthylen
„ -Kohlenoxyd
,, ,,
„ - Kohlensäure
,, -Methan
,, -Sauerstoff .
schwef I.Säure
-Stickoxydul
-Stickstoff
-Wasserdampf
«C
17
8
15
18
cniVsek.j
0,661 Schulze
0,239 Guglielmo
0,246
0,248 I
0,203 Houdaille
756,0 I 26,8 ; 0,0926 j Griboiedow
751.0 I 34,7 0,0953 j
772.1 I 43,6 I 0,081 I
724,0 16,0
755,2 ' 18,2
734,5 21,8
741,5
758,2
755,6
43,0
59,4
o
12,5
o
o
749,4
753,0
12,5
14
755,4 i 12,5
0,1032
0,1040
0,0869
0,0923
0,171
0,203
0,483
0,649
0,642
0,538
0,625
0,677
0,681
0,722
0,758
0,778
0,483
0,535
0,739
0,871
V. Obermayer
Jackmann
V. Obermayer
Loschmidt
V. Obermaver
Loschmidt
Jackmann
Deutsch
Loschmidt
V. Obermayer j
Jackmann |
Guglielmo
57
Literatur, betreffend Diffusion.
R. Abegg, ZS. ph. Gh. 11, 248; 1893.
R. Abegg u. E. Böse, ZS. ph Gh. 30, 545; 1899.
E. Ardelt, Diss. Münster 1904.
S. Arrheaius, ZS. ph. Gh. 10, 51; 1892.
Barus, Sill. Journ. (4) 9, 397; 1900.
Bechhold u. Ziegler, Ann. Phys. [4] 20, 900; 1906.
„ ZS. ph. Gh. 56, 105; 1906.
Becker, Sill. Journ. (4) 3, 280; 1897.
Beetz, ZS. f. Math. u. Phys. 4, 212; 1859; 7, 227,
1862; 10, 358; 1865.
U. Behn, Wied. Ann. 62, 54; 1897.
Beilstein, Lieb. Ann. 99, 165; 1856.
Benigar, Wien. Her. 62 (2) 687; 1870.
L. Boltzmann, Wien. Ber. 66 (II) 324, 1872; 86 (II)
63; 1882.
Wien. Ber. 88 (II) 835, 1883.
M Münchn. Ber. 94, 211, 1894.
„ Wied. Ann. 53, 959; 1894.
E. Böse, ZS. ph. Ch. 29, 658; 1899.
M. Briliouin, Ann. chim. phys. (7) 18, 433;
(7) 20, 440, 1900.
Brown, Chem. News. 82, i6r, 1900.
G. Brufaat, C. R. 148, 628, 1909.
Q. Bruni u. L. Vanzetti, Rend. Line. (5) 15 [2]
1906.
G. H. Bryan, Nat. 74, 246; 1906; 76, 637; 1907.
S. H, Burbury, Nat. 76, 638; 1907.
Chabry, Journ. phys. (2) 7, 114; 1888.
Christiansen, Wied. Ann. 41, 565; 1890.
B. W. Clack, Proc. phys. Soc. 21,' 374; 1909;
Phil. Mag. (6) 16, 863; 1908.
R. Clausius, Pogg. Ann. 106, 139; 1858.
D. Coleman, Edinb. Proc. 14, 374; 1887; 15,
1888.
Th. DesCoudres.Wied. Ann. 52, 191 ; 1894; 56, 213;
R. Deutsch, Diss. Halle 1907.
Dojes, Diss. Leyden 1877.
Einstein, Ann. Phys. [4] 17, 554; 1905; 19, 302;
1899;
705; \
249:
1895-
190» ).
V. Steinwehr.
57a
139
Literatur, betreffend Diffusion.
(Fortsetzung.)
H. Euler, Wied. Ann. 68, 273; 1897.
Fick, Pogg. Ann. »4, 51; 1855.
Graham, Phil. Trans. 140, I, i u. II, 805, 1850.
„ Lieb. Ann. 77, 56, 129; 1851.
„ Phil. Trans. 141, II, 483; 1851.
„ Lieb. Ann. 80, 197; 1851.
Phil. Trans. 161, 183; 1861.
Lieb. Ann. 121, i; 1862.
„ PhiL Mag. (4) 28, 204, 290 u. 368; 1862.
„ Ann. chim. phys. (3) 65, 129; 1862.
Phil. Mag. (4) 26, 433; 1864.
J, C. Graham, ZS. ph. Ch. 50, 257; 1904; 59,
(X)l; 1907.
Qriboiedow, Joum. russ. (2) 25, 36; 1893.
Griffith. Chem. News 7», 127; 1899.
G. Groß, Diss. Jena i889;Wied. Ann. 40, 424; 1S90.
Guglieimo, Atti Tor. 17, 1881; 18, 1882.
A. Hagenbach, Wied. Ann. 65, 673; 1898.
K. Hambuechea, ZS. Elektroch. 12, 278; 1906.
Hausmanninger, Wien. Ber. 86 (2) 1074; 1882.
de Heen, Bull. Acad. Belg. (3) 8, 219; 1884;
(3) 19, 197; 1890.
Heimbrodt, Diss. Leipzig i9'53; Ann. Phys. [4]
13, 1028; 1904.
R. 0. Herzof, ZS. Elektroch. 18, 533; 1907.
Hildebrandssoo, Carl Rep. 6, 258, 1869.
Hoffmann.Diss.Bonn; Ann. Phys. [4121,239; 1906.
Hondailie, These Paris 1896.
Hafner, Wied. Ann. 60, 134; 1897; ZS. ph. Ch.
27, 227; 1898.
Humphreys, Joum. chem.Soc. 69, 243, 1679; 1896,
0. Jackmann, Diss. Halle 1906.
Johannisjanz, Wied. Ann. 2, 24, 1877.
Jungk, Pogg. Ann. 130, i; 1867.
Kawalki, Wied. Ann. 52, 166, 300, 1894; 59,
637: 1S96.
G. Krieger, Diss. Halle 1903.
P. Langevin, Ann. chim. phys. (8) 5, 245 ; 1905.
Long, Wied. Ann. 9, 613; 1880.
A. Lonius, Diss. Halle 1909; Ann. Phys. (4) 29,
664; 1909.
Loschmidt, Wien. Ber. 61 (2) 367; 1870; 62
(2) 46S; 1870.
H. Mache, Phys. ZS. 7, 316; 1906.
Marignac, Ann. chim. phys. (5) 2, 546; 1874.
Marini, Rend. Line (5) 4 [2] 135; 1895.
J. Cl. Maxwell, PhiL Mag. (4) 20, 21; 1860; (4)
35, 129 u. 185; 1868.
PhiL Trans. 157, 49; 1867.
„ Nat. p. 298, 1873.
May, Carl. Rep. 11, 185; 1875.
G. Meyer. Wied. Ann. 61, 225 ; 1897 ; 64, 752 ; 1898.
R. R. Mines. Cambr. Proc 15, 381 ; 1910.
J. Müller, Wied. Ann. 43, 554; 1891.
J NabI, Phys. ZS. 7, 240; 1906.
S. Nakamura, Jap. Joum. (8) 19, i, 1903.
P. Neil. Ann. Phys. (4) 18, 323; 1905.
W. Nemst, ZS. ph. Ch. 2, 613; 1888.
Niemöller, Wied. Ann. 47, 694; 1892.
V. Obermayer, Wien. Ber. 81 [2] 1102; 1880; 85
[2] 147 u. 748; 1882.
87[2]i88;i883;96[2j
546; 1887.
L. W. Oholm, ZS. ph. Ch. 50, 309; 1904; 70,
37S; 1910.
Pickering, PhiL Mag. (5) 85, 127; 1893.
Pringsheim, ZS. ph. Ch. 17, 473; 1895.
Riecke, ZS. ph. Ch. 6, 564; 1890.
Roberts* Austen, Proc. Roy. Soc. 59, 281; 1896;
67, loi; 1900,
„ PhiL Trans. 187, 383; 1896.
„ Chem. News 74, 289; 1896.
S. Russ. Phil. Mag. (6) 17, 412; 1909.
J. D. R. Scheffer, Ber. chem. Ges. 16, 788;
1882; 16, 1903; 1883.
,, ZS. ph. Ch. 2, 390; 1888.
R. Schmidt, Diss. Halle 1904; Ann. Phys. [4]
14, 801 ; 1904.
Scbuhmeister, Wien. Ber. 79 [2] 603; 1879.
F. A. Schulze, Diss. Berlin 1897.
Seitz, Wied. Ann. 64, 759; 1898.
Simmler u. Wild, Pogg. Ann. 100, 217; 1857.
Mc, Ph. Smith. Ann. Phys. [4] 25, 252; 1908.
J. Stefan, Wien. Ber. 63 [2] 63; 1871; 65 [2]
323;i872r68[2]385;i873.
77 (2) 371; 1878; 78 (2)
957; 1878; 79[2] 161; 1879.
„ „ 98 [2) 616 u. 1418; 1889.
., Wied. Ann. 41, 723; 1890.
W. Sutherland, Phil. Mag. (5) 38, i; 1894; (6)
9, 781; 1905.
P. G. Tait, Edinb. Trans. 30, 551; 1883; 38,
266; 1887.
M. Tbiesea. Verh. phys. Ges. 4, 348; 1902; 5,
130; 1903.
G. thovert, C. R. 133, 1197; iQoi; 134, 594 u.
826; 1902; 185, 579; 1902.
„ „ 187, 1249; 1903; 150, 270;
1910,
„ Ann. chim. phys. (7) 26, 366; 1902.
M. Töpler, Wied. Ann. 58, 599; 1896.
J. Thoulet, C. R. 112, 1068; 1891.
Umov, Joum. mss. 23 [2], 335; 1891.
B. L. Vanzetti, Rend. Line. (5) 16 [2] 655; 1907.
(5) 18 [2] 229; 1909.
Vernon. Ber. ehem. Ges. 24, 143; 1890.
„ Joüm. chem. Soc. 60, 383; 1891.
Voigtländer. ZS. ph. Ch. 8, 316; 1889.
Volt, Pf^g. Ann. 130, 227 u. 393; 1867.
de Vries, Arch. neerl. 20, 36; 1886.
Waitz, Wied. Ann. 17, 201 u. 351; 1879.
P. Waiden, ZS. ph. Ch. 54, 129; 1906.
H. F. Weber, Wied. Ann. 41, 675; 1890.
Wiedeburg, Wied. Ann. 41, 675; 1890; ZS. ph.
Ch. 9, 143; 10, 509; 1892.
0. Wiener, Wied. Ann. 49, 105; 1893.
A. Winkeimano, Wied. Ann. 22, i u. 152; 1884;
28, 203; 1884.
26, 105; 1885; 88,
445; 1888.
86, 92; 1889.
„ Ann. Phys. 6, 104; 1901 ; 8, 388,
1902.
M. V. Wogau, Ann. Phys. {4) 28, 345; 1907.
Wretschko, Wien. Ber. 62 [2] 575; 1870.
V. Wroblewski, Wied. Ann. 2, 481; 1877; 4,
268,i878;7, Ii;i879;8,29;i879.
Wied. Ann. 18, 606; 1881.
Wyatt u. Randaii,Amer. chem. Joum. 19,682,1897.
M.Y^gounow, C. R. 142, 954 ; 1906; 148, 882,1906.
V. Steinwehr.
140
58
Geschwindigkeit, Weglänge und Dimensionen der Gasmoleküle.
Lit. Tab. 6i, S. 147.
Q = Molekulargeschwindigkeit bei 0° C in cm.'sec. nach Maxwell, neu berechnet mit Benutzung der
intern. Atomgewichte für 191 1 nach der Formel: i2^ = A — , worin m das Molekulargewicht
Q
der Substanz und -4 = — B 273 ist.
71 .
L^ — Molekulare Weglänge bei l" C und dem Druck von i Atmosphäre in cm, d. i. der mittlere Weg,
den ein Gasteilchen zwischen zwei aufeinanderfolgenden Zusammenstössen mit anderen Teilchen
durchläuft, neu berechnet, abgesehen von den Winkelraann sehen Werten (W), aus den Werten
der Koeffizienten der inneren Reibung nach der Formel . L^ — B Q^ t]i, worin ß, die Molekular-
geschwindigkeit bei t", tji den Koeffizienten der inneren Reibung bei i° und B =
0,31
ist.
Q.
1013250
Gesamtquerschnitt aller in i ccm Gas bei i" C und dem Druck von i Atmosphäre vorhandenen
1,31
Moleküle in qcm, neu berechnet nach der Formel Q,
abgesehen von den nicht neu
41/2 L^
berechneten Werten von Wlnkelmaan. Bezüglich des Faktors 1,31 vergl. Jeans, The dynamical
theory of gases.
Q,coTr. = j^, — 7^, worin 2'=273-l-' ""d ^ die Sutherlandsche Konstante der Temperaturab-
{^ -+- ^)
hängigkeit des Reibungskoeffizienten ist.
a —■ Molekulardurchmesser in cm, berechnet nach der Formel : Q, corr.
a'^N, worin N = 2,77 X 10"
die Anzahl der Moleküle in i ccm bei o" und einem Druck von i Atmosphäre bedeutet.
Welche Werte der Koeffizienten der inneren Reibung bei der Rechnung benutzt worden sind,
geht aus Spalte 9 dieser Tabelle hervor, in welcher die Beobachter der Reibungskoeffizienten ange-
geben sind (vergl. hierzu Tabelle 42). Für die Substanzen, bei denen nur unsichere oder gar keine
Bestimmungen des Reibungskoeffizienten für die Temperatur 0° vorliegen, wurde der Wert dieses
Koeffizienten aus den Versuchen bei höherer Temperatur entweder auf Grund bekannter Temperatur-
(27^\ '»^
für die Temperatur 0° extrapoliert. In Spalte 10 sind die Temperaturen ta angegeben, für die der
Reibungskoeffizient, der als Ausgangspunkt der Rechnung diente, von dem genannten Beobachter
bestimmt oder berechnet wurde. Die Versuche von Rappenecker (Ra.) und von Pedersen (P.) be-
ziehen sich auf 100"; da diese Versuche als sehr zuverlässig gelten dürfen, sind für die von ihnen
untersuchten Substanzen auch Lf und Qf für loc*' berechnet worden.
Die Werte L^ und Q, von Winkelmann sind nicht neu berechnet worden, sondern aus Winkel-
manns Arbeit über Diffusion von Gasen entnommen. Sie sind nicht mit den aus den Reibungs-
versuchen vom Unterzeichneten neu berechneten Werten vergleichbar, weil erstens den Winkelmann-
schen Rechnungen zum Teil unzuverlässige Werte der Reibungskoeffizienten zugrunde liegen, und
zweitens bei den Neuberechnungen die neuen Theorien von Jeans und von Sutherland benutzt
worden sind.
♦ In Spalte 8 sind außer den nach oben genannter Formel berechneten, mit * versehenen
ff- Werten noch die Werte mitgeteilt, die von Jäger (J.) aus kinetischer Energie der Moleküle und
Kapillardruck, oder von Exner (E.) aus den Brechungsexponenten, oder von Dorn (D.) aus den
Dielektrizitätskonstanten, oder von Sutherland (S.) nach der auch vom Unterzeichneten angewandten
Methode, oder endlich von The Svedberg (T. S.) aus Diffusionskoeffizienten für wässerige Lösungen')
berechnet worden sind.
Bezüglich der Abkürzungen der Namen vergl. das Literaturverzeichnis.
Substanz
Formel
Q L^XIO» Qt Qi corr. |ffXlO»
Beob.
Aceton
Äthylacetat . . . .
CaHßO
Cd HcOo
0
100
0
100
0
31560
25630
258
435
212
357
173
89800
53300
104000
64800
102000
26000
19000
32200
23600
35'
71
38,5-
Ra.
Ra.
J.
Ra.
Ra.
W.
100
100
100
100
') Die nicht eingeklammerten Zahlen sind nach der Formel von Einstein, die eingeklammerten
nach der von v. Smoluchowski berechnet worden.
Valentiner.
58a
141
Geschwindigkeit, Weglänge und Dimensionen der Gasmoieküle. |
Lit Tab. 61, S
. 147.
1
Substanz
Formel
t
0
. Z., X 10«
1
1 Q,
Q.corr.
aX 10»
Beob.
tfl
Äthyläther ....
C.HioO
0
0
27940
247
93700
42800
44*
Ra.
0
100
100
395
, 58700
31300
Ra.
100
0
. 197
j 89700
76
W.
J.
Äthylalkohol . . .
C,H,0
0
35440
341
i 67900
23200
33*
Ra.
100
100
564
; 41000
17000
Ra.
100
0
260
i 68200
1
52
W.
J.
Äthylbromid ....
CjHsBr
0
23040
441
i 52500
st
38.4
Äthylbutyrat. . . .
Cei^u^i
0
22320
259
89500
M. u. Seh.
119,8
Äthyl-i-butyrat. . .
CgH^O^
0
0
22320
253
1 144
. 91400
{ 122800
M. u. Seh.
W.
110,2
Äthylchlorid ....
QHsCl
0
29940
333
69600
V. 0.
0
Äthylen
QH,
0
45420
546
1 42400
23200
33*
33
21
Br.
S.
D.
0
Äthylenbromid . . .
C^H.Br,
0
17550
268
86200
St
131,6
Äthylenchlorid . . .
CjH^Clj
0
24180
340
68100
St
83,5
Äthylidenchlorid
QiHiaj
0
24180
361
64100
1
St
59,9
Äthylenchlorobromid
C,H4ClBr
0
20080
309
75000
i
St
104,5
Äthylformiat . . .
C,H,0,
0
0
27950
416
217
55600
81500
i
M- u. Seh.
W.
53,7
Äthyljodid ....
CsH^J
0
18820
357
64800
:
St
72,3
Äthylpropionat . .
CsHioO,
0
0
23800
211
152
IIOOOO
II8000
Seh.
W.
0
Äthylpr(^yläther . .
CsH^O
0
26520
173
133700
1
P.
100
100
323
71600
P.
100
Äthyl-i-propyläther .
QHijO
0
25620
181
127700
!
P.
100,2
100
339
68300
P.
100,2
Äthylvalerat ....
C,H,A
0
0
21080
239
119
98640
148600
i
M. u. Seh.
W.
134,0
Ameisensäure . . .
CH2O2
0
0
35450
314
403
73800
43900
!
M. u. Seh.
W.
99,9
Ammoniak ....
NH3
0
58270
697
33200
16
a
E.
0
Amylalkohol (gew.) .
CöHijO
0
25620
139
127000
1
W.
i „ (Gärungs-) .
0
25620
137
129000
W.
Amylbutyrat . . .
C,H„0,
0
0
191 20
174
161
133000
109000
I
M. u. Seh.
W.
178,7
Amyl-i-butyrat . .
C^H^O,
0
0
191 20
196
95,2
II8000
186000
M. u. Seh.
W.
169,0
Amylformiat ....
QH^O^
0
22320 ^
256
90500
i
M. u. Seh.
122,7
Amylpropionat . . .
QHiA
0
20030
201
II 5400
M. u. Seh.
160,2
0
100
177000
W.
Argon
Ar
0
38080
1006
23000 i
14030 :
25*
27
Sehi.
S.
0
Benzol
QH«
0
27220
219
105900
29700
37*
Ra.
100
100
370 !
62600
21800 ;
Ra.
100
0
190 1
93000
W.
Valentiner.
142
58b
Geschwindigkeit, Weglänge und Dimensionen der Gasmoleküle.
Lit. Tab. 6i, S. 147.
Substanz
Formel
t
0
Bra
0
CHBrg
0
QHgOg
0
0
QHgOa
0
0
C6"l2^2
0
0
CiHioO
0
0
C4H10O
0
CiHioO
0
0
C^HgBr
0
CgHieOa
0
0
CgHieOa
0
C4H9CI
0
C4H9CI
0
C4H9a
0
C5H10O2
0
C4HgJ
0
C4H9J
0
C7H14O2
0
0
CgHigOa
0
0
CI2
0
0
C2H3CI2
0
CHCI3
0
100
HCl
0
QN2
0
QHßO
0
100
C6H14O
0
100
C,U,fi
0
100
C2H4O2
0
0
He
0
ß
JL^XIO»! Qi Q^ corr. | ff X lo»
Beob.
Brom
Bromoform . . . .
Buttersäure . . . .
i- Buttersäure . . .
i-Butylacetat . . .
Butylalkohol normal
Butylalkohol tertiär
i- Butylalkohol . .
i-Butylbromid . .
i-Butylbutyrat . .
i-Butyl-i-butyrat .
Butylchlorid normal
„ tertiär
i- Butylchlorid . .
i-Butylformiat . .
Butyljodid . . .
i-Butyljodid . . .
i-Butylpropionat .
i-Butylvalerat . .
Chlor
Chloräthylchlorid .
Chloroform . . .
Chlorwasserstoff
Cyan
Dimethyläther .
Dipropyläther .
Di-i-propyläther
Essigsäure . . .
Helium . . . .
19090
15130
25630
25630
22320
27940
27940
27940
20550
20030
20030
25000
25000
25000
23800
17730
17730
21080
19120
28560 :
— ' 32 (76)
35440
23800
23800
31040
247
207
166
201
171
196
132
293
164
375
306
168
298
212
107
208
320
360
335
212
250
263
235
116
179
94»*
460
24300 326
22010 265
420
39820 687
33340 395
3"
580
147
272
157
293
241
297
120400 2850
93800
111700
106000
115100
103000
II 8400
134000
79100
108000
61700
75700
105000
77700
109400
165000
II 1500
72300
64400
69100
109000
92800
88200
98500
152000
129400
186000
50400
71000
87400
55100
33700
58600
74400
39900
157600
84400
147700
79000
87500
59500
8140
42200
24500
19
38
20 (50)
44*
80
18
19
6330 17*
19
T. S.
St.
M. u. Seh
W.
M. u. Seh
W.
Seh.
W.
St.
w.
St.
St.
w.
St.
M. u. Seh,
W.
M. u. Seh.
St.
St.
St.
Seh.
St.
St.
M. u. Seh.
W.
M. u. Seh.
W.
G.
E.
S.
T. S.
St.
Ra.
Ra.
J.
G.
E.
G.
E.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
M. u. Seh.
W.
Schu.
Valentiner.
58c
143
Geschwindigkeit, Weglänge und Dimensionen der Gasmoleküle.
Lit. Tab. 6i, S. 147.
Substanz
Formel
O L,XlO«l q^ ! q, corr. ; aX 10»
Beob.
Hexylalkohol.
Jod ....
Kohlendioxyd
Kohlenoxyd ....
Krypton
Luft
Methan
Methylacetat . . .
Methyläther ....
Methyläthyläther. .
Methylalkohol . . .
Methylbutyrat . . .
Methyl-i-butyrat . .
Methylchlorid . . .
Methylformiat . . .
Methyljodid . . . .
Methylpropionat . .
Methyl-i-propyläther
Methylvalerat . . .
Neon
i-Pentan
Propionsäure
Propylacetat .
CeHuO
J,
CO,
CO
Kr
0„ N,
CH4
QHA
QH^O
QHgO
CH4O
C5H10O2
C5H10O2
CH3CI
CH3J
CiHgOg
C4H10O
QH^Oj
Ne
CgHeO
C5H10O.,
0
0
100
0
0
0
100
0
100
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
100
0
0
0
100
0
0
0
23800 HI
I5I50
36250 629
26410 i 771
44690 1 963
27950
35440
31030
42490
23800
23800 .
33850
31040
20180
25630
27950
22320 :
53510
28320
31560
23800
252
415
224
401
303
565
250
467
517
361
159000
36800
45450 926 25000 ; 18200')
30000
24000
60060 • 781 29700
92000
55900
78900
57800
76400
41000
92600
49600
44800
49000
') Die Satherlandsche Konstante von Fisher bestimmt.
52 (120)
18400^) 29*
18
29
29*
19
27
29*
28*
19
29
17800
16900
26900
20200
293
78900
153
II60OO
209
IIIOOO
159
IIIOOO
418
55400
20800
325
71200
464
49900
329
70500
191
92600
217
106600
406
57100
267
86800
[994
II6I0
9640
222
104500
36900
366
63200
27000
250
92500
227
77900
204
I 13500
23
35*
40
31*
21»
41*
W.
T. S.
Br.
D.
S.
G.
D.
S.
R.
R.
D.
S.
G.
D.
Ra.
Ra.
W.
G.
F.
P.
P.
P.
St
W.
J.
M. u. Seh
W.
Seh.
W.
Br.
Seh.
St.
M. u. Seh.
W.
P.
P.
M. u. Seh
R.
Ra.
Ra.
Seh.
W.
Seh.
100
100
o
99,85
99,85
100
100
66,8
102,4
44,0
78,8
100, I2|
100,12
116,7
O
100
100
139,8
Valeotioer.
144
58d
Geschwindigkeit, Weglänge und Dimensionen der Gasmoleküle.
Lit. Tab. 6i. S. 147.
Substanz
Formel
£i
L, X 10«
Q.
ffX 10»
Beob.
Propylalkohol .
i-Propylalkohol
Propylbromid .
i-Propylbromid
Propylbutyrat .
Propyl-i-butyrat
Propylchlorid .
i-Propylchlorid .
Propylformiat .
Propyljodid . .
i-Propyljodid .
Propylpropionat
Propyl-i-propyläther
Propylvalerat . . .
Quecksilber . . . .
Sauerstoff
Schwefelkohlenstoff
Schwefelwasserstoff
Schweflige Säure . .
Stickoxyd
Stickoxydul
Stickstoff
CgHgO
CßH^Br
CßHjBr
C7H14O2
C7H14O2
C3H7CI
C3H7CI
C4 HgOa
C3H7J
C3H7J
C6H12O2
Hg
O,
CS2
H2S
SO2
NO
N,0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
100
0
0
0
300
0
31030
31030
21690
21690
21080
21080
27140
27140
25630
18450
18450
22330
23800
20030
17000
42510
27560
41 190
30040
43900
36250
45430
349
203
422
354
354
230
122
221
128
389
416
346
179
301
304
245
130
153
286
212
108
344
1640
1026
318
255
594
460
903
613
949
66400
87100
54800
65400
65400
100700
145000
104900
138000
59600
55600
66900
98800
77000
76200
94400
136000
151000
81000
109000
164000
67200
14130
22600
72700
69300
39000
50300
25700
37800
24400
15100
17600
17000
26*
16
27
20 (46)
73
17
16
26
28,5*
18
33
28*
17
30
St.
W.
St.
St.
St.
M. u. Seh
W.
M. u. Seh.
W.
St.
St.
M. u. Seh.
W.
St.
St.
M. u. Seh.
W.
P.
P.
M. u. Seh.
W.
K.
K.
Kl.
E.
S.
T. S.
Pu.
W.
J.
G.
E.
G.
E.
G.
E.
S.
V. O
D.
S.
Kl.
E.
S.
Valentiner.
58<
145
Geschwindigkeit, Weglänge und Dimensionen der Gasmoleküle.
Lit. Tab. 6i, S. 147.
Substanz
Formel
t
n
CCI4
0
QH,a,
0
C^HioO,
0
C5H10O,
0
HjO
0
0
H,
0
X
0
Q L^ X 10«
Qi ; Qt corr. i ffX 10
orX 10»
Beob.
St
st
M. u. Sch.
W.
Pu.
W.
9
E.
7,9
Sil)
21*
Kl.
14
D.
22
s.
6 (16)
T. S.
32*
R.
"ß
Tetrachlorkohlenstoff
Trichloräthan . . .
Valeriansäure . . .
i-Valerlansäure . . .
Wasserdampf . . .
Wasserstoff
19390
20820
23800
23800
56650
326
345
193
124
640
562
71000
67200
120100
143000
36200
31500,
0
76,7
74,2
174,5
169200 1780 13020
9760
Xenon
21080
555
41700 21700
Zur Berechnung der Kante /. des Molekularwürfels fester und flüssiger Substanzen gibt Slotte
i die Formel an z'. = 3,02 X 10 j ^ j cm, wenn /« das Molekulargewicht, « das spezifische Gewicht
bezeichnet, und leitet daraus die Werte ab:
für Aluminium V. • 10 = 6,6 cm
Antimon
Blei
Cadmium
Eisen
Gold
Indium
Iridium
Kalium
7,9
7,9
7,1
5,8
6,6
7,6
6,2
10,7
für Kobalt ;>?
Kupfer j
Magnesiimi
Natrium
Nickel i
Osmium
Palladiiun
Platin . I
Quecksilber
10 =5,7 cm
5,8
7,3
8,7
5,7
6,2
6,4
6^3
7,3
für Rhodium s ^ • 10 = 6,2 cm
Rutheniumj
Silber \
TeUur I
Thallium j
Wasser !
Wismuth j
Zink I
Zinn
6,1
6,6
8,3
7,8
7,9
8,4
6,3
7,7.
') Slotte. s. u.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Valefltiner. lo
146
59
Tabelle minimaler Schichtdicken.
(Nach J. Koenigsberger und W. J. Müller.)
Lit. Tab. 6i, S. 147.
Beobachter
Dicke' in cm
X lo"
Beobachtungsmethode
Faraday
Quincke
Warburg u. Jhmori
Oberbeck . . .
Wiener
Rayleigh
Röntgen
Sohncke
Drude
Oberbeck
Reinhold u. Rücker. .
Drude
Fischer
Tafel .
Weber
Siedentopf u. Zsigmondy
Bredig u. Weinmayr .
Devaux
Koenigsberger u. Müller
1857
1869
1886
1887
1887
1890
1890
1890
1891
1893
1893
1894
189g
1900
190X
1903
1904
1904
1905
7000 — lOOOO
500 — 1000
6000
300
300 — 100
160
50 — 180
lOOOO
1700
30—180
1200
2200
800
100 — 300
20
600
30
100 — 200
120 — 170
40
84
Wägung von Goldblatt.
Goldblatt in Cyankali abgeätzt, Schätzung a. d. Farbe.
Molekulare Wirkungssphäre einer Silberschicht. Dicke
durch Jodieren.
Wägung einer Wasserhaut.
Kleinste elektromotorisch wirksame Metallschichten,
Menge aus dem Faradayschen Gesetz.
Kathodisch zerstäubtes Silber, indirekt durch
Interferenz.
Olivenölschicht, welche die Bewegung von Kampfer
auf Wasser hemmt; Wägung.
Klauenöl auf Wasser. Ätherprobe. Wägung.
Öl auf Wasser vor dem Zerfall in Tropfen. Wägung.
Seifenblase. Dicke aus optischer Formel.
Öl auf Wasser. Verhalten gegen Luftströmung.
Wägung.
Seifenlösung mit 3% Salpeter, Optisch ermittelt.
Seifenlösung ohne Salz. Optisch ermittelt.
Oberflächenschicht als Ursache des Elliptizitäts-
koeffizienten des Diamants.
Ölhäute auf Quecksilber. Wägung.
Platin auf Bleikathode, schützt vor elektrischen
Reduktionen. Wägung.
Öl auf Wasser, durch Extrapolation. Molekulare
Wirkungssphäre.
Größe von fein verteiltem Gold in Goldrubinglas;
optisch aus Beugung durch Zählung und Wägung.
Quecksilber auf Gold; katalytische Wirkung auf
Wasserstoffsuperoxyd; Wägung.
Öl auf Wasser; Wägung.
Festes Paraffin auf Wasser; Wägung.
Kupfersulfat und Bleisulfat.
Bleisuperoxyd. Menge aus dem Faradayschen Gesetz.
60
Neuere Bestimmungen der Zahl N der Moleküle,
die bei 0° und dem Druck von i Atm. in i ccm enthalten sind.
•KLoschmidtsche Zahl.)
Lit. Tab. 61, S. 147.
Beobachter
N.io ^8
Methode
Jäger
Planck
Lord Kelvin . . . .
Einstein
Lattey
Pe'rrin
Regener
Reinganum u. Rappen-
ecker
Rutherford u. Geiger .
>> •
Millikan u. Fletcher. .
Regener
1900
1902
1906
1909
1909
1909
1909
1909
1909
1911
1911
21 I Aus der Kapillarkonstante des Wassers.
27.6 j Aus der Strahlungstheorie des schwarzen Körpers.
24.7 Aus der Zerstreuungskonstante des Lichtes durch Luft-
moleküle.
19 i Mittels Diffusionstheorie aus Konstanten der Zucker-
lösungen.
27,7 ; Aus Messungen des elektrischen Elementarquantums.
31,5 ! Brownsche Bewegung.
27,0 ! Zählung der a-Teilchen; Scintillation.
27.7 Aus der kinetischen Gastheorie; innere Reibung.
27.8 Zählung der a-Teilchen; elektrische Methode.
28,7 Aus der Umwandlungsperiode des Radiums.
26,4 Aus Messungen des elektrischen Elementarquantums.
26,4 Aus Messungen des elektrischen Elementarquantunis.
Valentiner.
61
147
Br.
D.
E.
Kl.
K.
M.U.
V. O
P.
Pu.
Bredig u. Weinmayr, Boltzmann- Fest-
schrift 839; 1904.
Breitenbacb, Ann. Phys. [4] 5, 166; 1901.
Devaux, Journ. phys. (4) 3, 450; 1904.
Dorn, Wied. Ann. 13, 378; 1881.
Drude. Wied. Ann. 43, 158; 1891.
„ Handb. d. Phys. v. Winkelmann,
Optik, 766; 1894.
Einstein, Ann. Phys. [4] 17, 549; 1905;
19,289; 1906; ZS. Elektroch. 14, 235;
1908.
Exner, Wien. Ber. 91 [2 a] 850; 1885.
Faraday. Phil. Trans. 147, 145; 1857.
Fischer, Wied. Ann. 68, 414; 1899.
Fisher, Phys. Rev. 24, 385; 1907; 28,
73; 1909-
Gfaham, Phil. Trans. 1846, 573.
Jäger, Wien. Ber. 100 [2 a] 1233; 1892.
„ Handb. d. Phys. v. Winkelmann,
Wärme, 767; 1906.
Jeans, Phil. Mag. (6) 8, 692 u. 700; 1904.
The dynamical Theory of gases.
Cambridge 1904.
Lord Kelvin. Baltimore Lectures on Mole-
cular Dynamics and the Wave Theory
ot Light, London 1904.
Kleint. Verh. phys. Ges. 3, 146; 1905.
Koch, Wied. Ann. 19, 857; 1883.
J. Koenigsberger u. Müller, Phys. ZS. 6,
849; 1905; 12, 606; 1911.
Lattey, Phil. Mag. 18, 26; 1909.
Loscbmidt, Wien. Ber. 52 [2] 395; 1865.
Maxwell, Phil. Mag. (4) 19, 19; 1860.
Phil. Mag. (4) 20, 21; 1860.
Phil. Trans. 156, 249; 1866.
Phil. Mag. (4) 46, 453; 1873;
vergl. auch Scientif. Papers.
Seh. Meyer u. Schümann, Wied. Ann. 13,
i; 1881.
Millikan u. Flefcber, Phys. ZS. 12, 161;
1911.
Oberbeck, Wied. Ann. 31, 337; 1887.
49, 366; 1893.
V. Obermayer, Wien. Ber. 73 [23433; 1876.
Pedersen, Phys. Rev. 25, 230; 1907.
Petrin, Ann. chim. phys. (8) 18, i ; 1909.
Planck, Ann. [4] Phys.4, 553; 1901. Vorles.
über d. Theorie d. Wärmestrahlung 162;
1906.
Puluj, Wien. Ber. 78 [2], 279; 1878.
Quincke, Pogg. Ann. 137, 402; 1869;
Ann. Phys. [4] 2, 414; 1900.
R. Rankine, Phys. ZS. 11, 497 u. 745; 1910.
Ra. Rappenecker. Über die Reibungskoeff. v.
Dämpfen u. ihre Abh. v. d. Temp. Diss.
Freiburg 1909.
Rayleigb, Nat. 42, 43; 1890.
Regener, Berl. Sitzungsber. 1909, 948;
Verh. phys. Ges. 10, 78; 1908.
Phys. ZS. 12, 135; 1911.
Reinganum, Ann. Phys. [4] 10, 334; 1903;
28, 142; 1909.
Reinganum u. Rappenecker, vergl. Rap-
penecker, Diss. 41.
Reinbold u. Rücker, Phil. Trans. 184 A,
505; 1893.
Röntgen, Wied. Ann. 41, 321; 1890.
Rudorf, Phil. Mag. (6) 17, 795; 1909.
Rutherford u. Geiger, Phys. ZS. 10, i
u. 42; 1909.
Schi. Schierloh, Diss. Halle 1908.
Seh. Schumann, Wied. Ann. 23, 353; 1884.
Schu. H. Schnitze, Ann. Phys. [4] 0, 140;
1901 ; 6, 302; 1901.
Siedentopf u. Zsigmondy, Ann. Phys. [4]
10, I ; 1903.
Sl. Slotte, Acta soc. scient. Fennicae 40
No. 3; 1910.
V. Smoluchowski. Ann. Phys. [4] 21,
756; 1906.
Sobncke, Wied. Ann. 40, 345; 1890.
St. Stendel, Wied. Ann. 16, 368; 1882.
S. Sutberland, Phil. Mag. (5) 36, 507; 1893.
(6) 17, 320; 1909;
19, 25; 1910.
T. S. The Svedberg, ZS. ph. Ch. 67, 105; 1909.
Tafel, ZS. ph. Ch. 34, 193; 1900.
War bürg u. Ihmori, Wied. Ann. 27, 481 ;
1886; 31, 1002; 1887.
R. H. Weber, Ann. Phys. [4] 4, 706; 1901.
Wiener, Wied. Ann. 31, 666; 1887.
Winkelmann, Wied. Ann. 23, 203; 1884;
26, 105; 1885.
W
Clausius, Mechan. Wärmetheorie. Braun-
schweig 1890.
Jeans, The dynamical Theory of gases.
Cambridge 1904.
Meyer, Kinetische Gastheorie. Breslau
1899.
V. d. Waals, Kontinuität d. gasf. u. flüss
Zustandes. Leipzig 1881.
Valentiner. 10*
148
62
Berechnete und beobachtete Dichte der Gase und Gewicht von 1 Liter
derselben bei 0*^ und 760 mm Druck für Meeresniveau und 45" Breite.
Die Molekulargewichte sind bezogen auf O2 = 32.
Die benutzten Atomgewichte sind die in Tab. i und i a angegebenen (Internationale Atomgewichts-
Kommission 191 1).
I Liter Sauerstoff wiegt bei o" und 760mm Druck:
1,4296 g Regnault 1847
1,4290 g Morley 1896
1,4292 g Lord Rayleigh 1897
1,4292 g Leduc 1898
1,4288 g Gray 1905
1,4292 g Guye u. Pintza 1908
im Mittel 1,4292 g
Um das an irgend einem Ort unter der Breite (p und in H m Seehöhe beobachtete Gewicht auf 45'
Breite und das Meeresniveau zu reduzieren, muß es durch den Faktor:
/ = (i — 0,002 644 cos 2 (p~\- 0,000 007 cos^ 2 5p) — 0,000 308 6 H dividiert werden.
Die Gewichte der übrigen Gase bei 0° und 760 mm Druck unter 45° Br. im Meeresniveau wurden durch
Multiplikation ihres halben Molekulargewichts mit -^^ . 1,4292 erhalten. In mehreren Fällen sind außer den
berechneten auch noch unmittelbar beobachtete Gewichte angegeben, die dann zur Berechnung der Dichte
benutzt wurden. In diesen Fällen ist für die beobachtete und berechnete Dichte nur ein Wert eingesetzt worden.
Die Gewichte von i Liter der Gase an irgend einem Orte erhält man aus den für cp = 45", H = o
geltenden durch Multiplikation mit dem Faktor / (s. oben).
Die berechneten Dichten der Gase wurden durch Division der Gewichte von i Liter derselben durch
das Gewicht von i Liter Luft (1,2928, vergl. Tab. 6, S. 16) ermittelt.
Die den Beobachtern beigefügten Jahreszahlen beziehen sich auf den „Jahresbericht über die Fortschritte
der Chemie". Einige Angaben wurden aus Gmelin, „Handbuch der organischen Chemie", und Gmelin- Kraut,
„Handbuch der anorganischen Chemie" entnommen.
Die für Krypton und Xenon angegebenen Gewichte von i Liter (nach Moore) sind aus den von ihm
bestimmten Dichten bezogen auf O2 = 32 berechnet worden.
Substanz
Formel
Mol.-
Gewicht
Gew. v. 1 Liter
in g unter 45° im
Meeresniveau
Dichte, Luft=i
Berech- Beob-
net achtet
Beobachter
Acetylen .
Äthan . .
Äthylen .
Äthylfluorid
Ammoniak
Gas .
Argon .
Arsenwasserstoff
Borfluorid . .
Brom ....
Bromwasserstoff
Butan . . .
Butylfluorid
C2H6
CaHr,
CjH4
C2H5F
NH3
NH3
(N2-f3H2)
A
A
As Ha
BF3
Bra
HBr
C4H10
CiHsF
26,02
30,05
28,03
48,0
17,03
17,03
17,03
39,88
39,88
77,98
68,0
159,84
80,93
58,08
76,1
1,1621
1,3567 (beob.)
1,2519
2,144
0,7606
0,7708 (beob)
0,37989 (beob.)
1,781
1,7809 (beob.)
3,483
3,037
7,1388
3,6145
2,5940
3,399
0,8989 1 0,9056
1,0494
f
0,9683 ! 0,9852
1,658 I 1,70
0,5883 0,5971
0,5962
0,2939
I
I
1,378 1 1,379
I
1,3775
2,694 2,695
2,349 2,3124
<; ■;22o 5,5243 bei
5,5-^-*o 227,92 "
2,7959 2,71
2,0065 ' 2,01
i
2,629 i 2,58
Leduc, Ann. Chim. Phys. [7] 16, 36; 1898.
Baume u. Perrot, Journ. Chim. Phys. 6,
610; 1908.
Saussure, Gm. Hdb.
Moissan, C. R. 107, 260; 1888.
Leduc, C. R. 125, 571; 1897.
Guye u. Pintza, Mem. Soc. Phys. et Hist.
nat. de Geneve 35, 580; 1908.
Guye u. Pintza, Mdm. Soc. Phys. et Hist
nat. de Geneve 35, 609; 1908.
Ramsay u. Travers, Proc. Roy. Soc. 67,
329; 1900.
Watson, Journ. Chem. Soc. 97, 833; 1910.
Dumas 1828.
Dumas, Gm. Kr. Hdb.
Jahn 1882.
Löwig, Gm. Kr. Hdb.
Frankland, Ann. Chem. Pharm. 71, 171;
1849.
Moissan, C. R. 107, 11 55; 1888.
Wiebe a. Scheel.
62 a
149
Berechnete
und beobachtete
Dichte der Gase und Gewicht von 1 Liter
derselben
bei (f und 760 mm Druck für Meeresniveau und 45'' Breite.
i
Mol.-
Gew. V.
1 Liter
Dichte, Luft=i
Substanz
Formel
Gewicht
in g unter 45" im
Berech- Beob-
Beobachter
Meeresniveau
net achtet
CJiIor ....
a.
70,92
3,1674
2,4501
2,491
Leduc, C R. 125, 571; 1897.
a,
70,92
3,1674
2,4501
2,490
Moissan u. Binet du Jassoneix, C. R. 137,
1198; 1903. i
Chlorraonoxyd .
QiO
86,92
3,8820
3,0028
3fOP72
GarzaroUi-Thumlakh u. Schacher!, Liebig
Ann. 230, 273; 1885.
Chlordioxyd
ao.
67,46
3,0129
2,3306
2,330
Pebal 1875.
Chlorkohlenoxj'd
COCl,
98,92
4,4179
3,4174
3,505
Emmerling u. Lengyel 1869.
Chlorwasserstoff
HQ
36,47
1,6289
1,2599
1,2692
Leduc, C R. 125, 571; 1897.
„
HCl
36,47
1,6394
(beob.)
1,2681
Scheuer, ZS. f. phys. Chem. 68, 575; 1910.
"
HQ
36,47
1,63915 (beob.)
1,2679
Gray u. Burt, Joum. Chem. Soc 95, 1633;
1909.
Guye IL Ter Gaza rian, Mem. Soc Phys, et
>i
HQ
36,47
1,6398 (beob.)
1,2684
HisL nat de Geneve 35, 656, 1908.
Cyan ....
C,N,
52,01
2,3229
1,7968
1,8064
Gay-Lussac, Gm. Hdb.
Fluor ....
F,
38,0
1,697
1,313
1,26
Moissan, C R. 109, 861; 1889.
„ ....
F2
38,0
1,697
1,313
1,31
Moissan, C R. 138, 728, 1904.
Fluorwasserstoff
HF
20,0
0,893
0,691
0,7126
Thorpe u. Hambly, J. Chem. Soc 63, 765;
1888.
Helium . . .
He
3,99
0,1787
0,1378
0,1368
Ramsay u. Travers, Proc Roy. Soc 67,
329; 1900.
„
He
3,99
0,1782
(beob.)
0.1378
Watson, Joum. Chem. Soc 97, 833; 1910.
Jodwasserstoff .
HJ
127,93
5,7136
4,4196
4.3757
Thomson, Gm. Kr. Hdb.
Kohlenoxyd . .
CO
28,00
1,2505
0,9673
0,96716
Lord Rayleigh, Proc Roy. Soc 62, 204;
1897.
)>
CO
28,00
1,2505
0,9673
0,96702
Leduc, C R. 126, 413; 1898.
K.ohlenoxysulfid
COS
60,07
2,6829
2,0752
2,1046
V. Than 1867.
Kohlensäure
CO,
44,00
1,9651
1,5201
1,52909
Lord Rayleigh, Proc Roy. Soc 62, 204; 1897.
ij
CO.
44,00
1,9651
1,5201
1,52874
Leduc C R. 126, 413; 1898.
»
CO.
44,00
1,9768
(beob.)
1,52908
Guye XI. Pintza, Mdm. Soc Phys. et Hist nat
de Geneve 35, 569; 1908.
Krypton . . .
Kr
82,9
3,702
2,864
2,825
Ramsay u.Travers,Proc Roy.Soc67, 329 ; 1900.
Kr
82,9
3,707
(beob.)
2,867
Moore, Joum. Chem. Soc 93, 2181; 1908.
„
Kr
82,9
3,708
(beob.)
2,868
Watson, Joum. Chem. Soc 97, 833; 1910.
Methan . . .
CH4
16,03
0,7159
0,5538 ; 0,5576
Thomson, Gm. Hdb.
»
CH4
16,03
0,7168 (beob.)
0,5545
Baume u. Perrot, Joum. chim. phys.6,610; 1908.
Methyläther .
CäHgO
46,05
2,1096
(beob.)
1,6
318
Baume, Joum. chim. phys. 6, i; 1908. ■,
Methylchlorid .
CHsQ
50,48
2,2545
1,7439
1,731
Dumas u- Peligot, Ann. chim. phys. [2] 58,
5; 1835.
1 i>
CHsQ
50,48
2,3045
(beob.)
1,7826
Baume, Joum. chim. phys. 6, i; 1908.
'Methylenfluorid
CH2F2
52,0
2,322
1,796
1,81
Chabrie, C. R. 110, 1202; 1890.
Methylfluorid .
CH3F
34.0
1,519
1.175
1,22
Moissan, C R. 107, 1155; 1888.
Neon ....
Ne
20,2
0,9022
0,6979
0,6889
Ramsay u.Travers,Proc.Roy.Soc67,329; 1900.
- n
Ne
20,2
0,9002
(beob.)
0,6963
Watson, Joum. Chem. Soc 97, 833; 1910.
' Nickeltetra-
Ni(C0)4
170,68
7^623
5,897
6,01
L. Mond, C Langer u. Fr. Quincke, Joum.
karbonyl
Chem. Soc 57, 749; 1890.
Nitrosylchlorid
NOCl
65,47
2,9240
2,2618
2,31
Tilden, Joum. Chem. Soc [2] 12, 632; 1874.
i Phosphorfluorid
PF5
126,0
5,627
4,353
4,49
Moissan, C R. 101, 1490; 1885.
Phosphorfluorür
PF3
88,0
3,930
3,040
3,022
Moissan, C R. 99, 970; 1884.
Phosphoroxy-
1 fluorid . . .
1
POF3
104,0
4.645
3.593 3,68
Moissan, C R. 102, 1245; 1886.
Wiebe a. Scheel.
150
62 b
Berechnete und beobachtete Dichte der Gase und Gewicht von 1 Liter
derselben bei O*'
und 760 mm Druck für Meeresniveau und 45^ Breite.
Mol.-
Gewicht
Gew. V. I Liter
Dichte, Luft=i
"
Substanz
Formel
ingunter45''im
Berech- Beob-
Beobachter
Meeresniveau
net achtet
Phosphorpenta-
i
fluorchlorid .
PCI.F3
159,0
7,101
5,493
5,40
Poulenc, C. R. 113, 75; 1891.
Phosphorwasser-
stoff . . .
PH3
34,1
1,523
1,178 j 1,214
Dumas 1828.
»,
PHa
34,1
1,5293 (beob.)
1,1829
Ter Gazarian, C. R. 148, 1397; 1909.
Propylen . . .
C3H6
42,05
1,8780
1,4527 1,498
Berthelot 1854.
Sauerstoff . .
0,
32,00
1,4296 (beob.)
1,1058
Regnault, Mem. de l'Acad. 21, 158; 1847.
»
O2
32,00
1,4290
1,1053
1,1053
Morley, ZS. f. phys. Ch. 20, 130; 1896.
„
0-,
3200
1,4292
1,1055
1,10535
Lord Rayleigh, Proc. Roy. Soc. 62, 204; 1897.
„
O2
32,00
1,4292
1,1055
1,10523
Leduc, C. R. 126, 413; 1898.
,»
0.,
32,00
1,4288 (beob.)
1,1052
Gray, Journ. Chem. Soc. 87, 1601; 1905.
»
02
32,00
1,4292 (beob.)
1,1055
Guye und Pintza, Mem. Soc. Gen. 35, 592 ; 1908.
Schwefeldioxyd
so.
64,07
2,8615
2,2134 2,2639
Leduc, C. R. 117, 219; 1893.
»
SO.
64,07
2,9266 (beob.)
2,2638
Jaquerod u. Pintza, Mem. Soc. Phys. et Hist
Schwefelwasser-
1
nat. de Geneve 35, 592; 1908.
stoff . . .
H2S
34,09
1,5226
1,1777 1,1895
Leduc, C. R. 125, 571; 1897.
„
H2S
34,09
1,5392 (beob.)
1,1906
Baume u. Perrot, Journ.Chim.Phys.6,610 11909.
Selenwasserstoff
HaSe
81,2
3,627
2,805
2,795
Bineau 1840.
Siliciumchlorid
SiCl,
170,1
7,5989
5,878
5,86
Regnault, G. R. 36, 686; 1853.
Siliciumfluorid .
SiF4
104,3
4,658
3,603
3,60
Dumas, Gm. Kr, Hdb.
Stickoxyd . .
NO
30,01
1,3403
1,0368
1,0372
Daccomo u. V. Meyer 1887.
j,
NO
30,01
1,3403
1,0368
1,0387
Leduc, C. R. 116, 322; 1893.
>,
NO
30,01
1,3399 (beob.)
1,0364
Gray, Journ. Chem. Soc. 87, 1601; 1905.
,,
NO
30,01
1,3402 (beob.)
1,0367
Guye u. Davila, Mem. Soc. Phys. et Hist
nat. de Geneve 35, 648; 1908.
Stickoxydul . .
N2O
44,02
1,9660
1,5208
1,5301
Leduc, C. R. 125, 571; 1897.
»
N2O
44,02
1,9660
1,5208
1,5297
Lord Rayleigh, Proc. Roy. Soc. 74, 181 ; 1904.
»
N2O
44,02
1,9777 (beob.)
1,5298
Guye u. Pintza, Mem. Soc. Phys. et Hist
nat. de Geneve 35, 584; 1908.
Stickstoff . .
N2
28,02
1,2514
0,9680
0,96737
Lord Rayleigh, Proc. Roy. Soc. 62, 204, 1897.
„
N2
28,02
1,2514
0,9680
0,96717
Leduc, C. R. 126, 413; 1898.
Stickstoffdioxyd
NO2
46,01
2,0549
1,5895
1 Beobachter und Dichte siehe unten.
„
N2O4
92,02
4,1098
3,1790
Tellurwasserstoff
HaTe
129,5
5,784
4,474
4,489
Bineau 1840.
„
H2Te
129,5
5,784
4,474
4,49
Edm. Ernyei, Z. anorg. Chem. 26, 317; 1900.
Wasserstoff . .
H2
2,016
0,09004
0,06965
0,06926
Regnault 1847.
»,
H2
2,016
0,09004
0,06965
0,06960
Lord Rayleigh, Proc. Roy. Soc 53, 134; 1893.
>»
H2
2,016
0,089873
0,06952
Morley, ZS. f. Phys. Chem. 20, 271; 1896.
(beob.)
1
Xenon . . .
X
130,2
5,815
4,498
1 4,422
Ramsay u. Travers, Proc. Roy. Soc.67,329; 1900.
tt
X
130,2
5,837 (beob.)
4,515
Moore, Journ. Chem. Soc. 93, 2181; 190
»
X
130,2
5,851 (beob.)
4,526
Watson, Journ. Chem. Soc. 97, 833; 1910.
Stickstoffdioxyd (Deville u. Troost, C. R. 64, 237; 1867).
Temperatur Di(
;hte
Temperatur
Dichte
Temperatur Dichte
26,7"
2
,65
60,2"
2,08
111,3"
1,65
35,4'
2
,53
70,0"
1,92
121,5»
1,62
39,8»
2
,46
80,6°
1,80
135,0"
1,60
46,6"
2
,27
90,0«
1,72
154,0»
1,58
100,1 "
1,68
183,2»
1,57
Wiebe u
Scheel.
63
151
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (s) und m gesättigt-
dampfförmigen {d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4".
Lit. S. i6i.
(In diese Tabelle sind nur diejenigen Stoffe aufgenommen, von denen sich Daten vorfinden,
welche sich über ein weiteres Temperaturgebiet erstrecken. Hinsichtlich der übrigen Dichten
siehe Tab, 64, 65, 70 — 80.)
Die eingeklammerten Zahlen sind berechnet. Außer den in diese Tabelle aufgenommenen Dichten
reiner Substanzen sind eine Reihe Dampfdichten von Mischungen im flüssigen und im gesättigt-
dampfförmigen Zustande in der Nähe der kritischen Temperatur gemessen worden (vergl. hierzu
Lit. zu den kritischen Daten von Mischungen und Lösungen).
Acetylen QÄj-
Nach Mathias. 1909.
-23,75
6,08
6,1s
12,04
17,08
20,32
23,43
24,13
29,02
29,11
31,48
32,14
32,93
0,5105
0,4474
0,4478
0,4295
0,4120
0,3987
0,3859
0,3814
0,3559
0,3556
0,3379
0,3315
0,3282
0,02168
0,9528
0,0529
0,0632
0,0740
0,0831
0,0925
0,0958
0,1160
0,1163
0,1305
0,1361
0,1393
I = 0,25431 - 0,00064 ']
Athylacetat C,H,0,.
Nach Youog. 1910.
0
+ 20-
40
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
247
249
4-250,1
>-\-d
0,92436
(0,000 )
0,9005
(0,0003)
0,8762
(0,0008)
0,8508
(0,0018)
0,8376
0,002561
0,8245
0,003495
0,8112
0,004677
0,7972
0,006158
0,7831
0,008006
0,7683
0,01030
0,7533
0,01314
0,7378
0,01650
0,7210
0,02070
0,7033
0,02577
0,6848
0,03165
0,6653
0,03883
0,6441
0,04751
0,6210
0,05797
0,5944
0,07128
0,5648
0,08905
0,5281
0,1131
0,4778
0,1499
0,4195
0,1996
0,3839
0,2288
(•4-
(krit) (0,3077)
= 0,4634 — 0,000 3992 1
0,000000 764 (*)
Athyläther C^H^^O.
Nach Wöiloer u. Grotrian. 1880,
32,53
33,25
42,82
53.25
68,04
68,45
0,002793
0,002877
0,003951
0,005397
0,008170
0,008264
Nach Batelli (3). 1892.
28,41
21,22
12,66
5,34
2,92
10,68
26,53
57,22
78,94
99,38
130,20
158,20
176,40
183,25
192,25
0,0001797
0,0002694
0,0004362
0,0006324
0,0009289
0,0012746
0,002345
0,006236
0,011272
0,018178
0,034804
0,06322
0,08153
0,11435
0,17034
+ 197,0 (krit.) (0,2075)
Nach Yoiinj;. 191 o.
0
0,7362
+ 10
0,7248
20
0,7135
30
0,7019
40
0,6894
50
0,6764
60
0,6658
70
0,6532
80
0,6402
90
0,6250
100
0,6105
110
0,5942
120
0,5764
130
0,5580
140
0,5385
150
0,5179
160
0,4947
-fl70
0,4658
0,000827
0,001264
0,001870
0,002677
0,003731
0,005079
0,006771
0,00892
0,01155
0,01477
0,01867
0,0234g
0,02934
0,03638
0,04488
0,05551
0,06911
0,08731
Äthyläther. (Fortsetzung.)
+ 180
185
190
193
0,4268 0,1135
0,4018 0,1320
0,3663 0,1620
0,3300 0,2012
+ 193,8 (krit.) (0,2625)
(— — =0,3685 - 0,0005377 t
— 0,00000004751'
Äthylalkohol C^H.O.
Nach Batelii (2). 1893.
16,24
12,06
- 8,54
1,56
5,40
8,75
16,22
20,41
24,33
58,46
79,10
99,83
134,86
150,05
178,41
198,22
215,64
231,46
239,52
0,00001159
0,00001518
0,00001927
0,00003241
0,00004728
0,00005950
0,00009111
0,00011535
0,00014304
0,00075965
0,0017158
0,0035316
0,009911
0,010267
0,011855
0,044318
0,06707
0,09854
0,12835
+ 241,4 (krit.) (0,2283)
Nach Yoang. 191 o.
0
0,8065
+ 10
0,7979
20
0,7894
30
0,7810
40
0,7722
50
0,7633
60
0,7541
70
0,7446
80
0,7348
90
0,7251
+ 100
0,7157
0,000033
0,000062
0,000111
0,000191
0,000315
0,000506
0,000790
0,00119
0,001 74
0,00250
0,00351
Valeotiner.
152
63 a
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (s) und im gesättigt-
dampfförmigen {d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4^
Lit. S. i6i.
Äthylalkohol. (Fortsetzung.)
+110
120
180
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
241
242
242,6
0,7057
0,6925
0,6789
0,6631
0,6489
0,6329
0,6165
0,5984
0,5782
0,5568
0,5291
0,4958
0,4550
0,3825
0,3705
0,3546
0,3419
+243,1 (krit.) (0,2755)
's + d
0,00486
0,00658
0,00877
0,01152
0,01488
0,01916
0,02446
0,03115
0,0397
0,0508
0,0655
0,0854
0,1135
0,1715
0,1835
0,1990
0,2164
ÄthylprOpiOnat. (Fortsetzung
(•-
= 0,4028 — 0,0003827 t —
0,000 000 5940 1- -\- 0,000 000 000 0651 fi
Äthylen C^H,.
Nach Cailletet u. Mathias (i).
1886.
— 30,0
— 25,0
— 23,0
— 21,0
— 16,0
— 9,5
— 5,0
— 3,7
— 0,5
+ 2,8
4,3
4,5
6,1
6,2
8,0
+ 8,9
d
0,414
0,383
0,332
0,310
0,0329
0,0357
0,0389
0,0501
0,0632
0,0727
0,0860
0,0923
0,1127
0,1233
0,1400
0,1500
Äthylpropionat
Nach Young.
^5 ^10 ^2
I9IO.
0
0,9124
+ 20
0,8901
40
0,8672
60
0,8440
80
0,8201
+ 90
0,8077
(0,00005)
(0,0002)
(0,0004)
(0,0009)
(0,0019)
0,002674
+ 100
110
120
130
140
160
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
265
268
270
+ 272,9
Is + d
0,7951
0,7823
0,7692
0,7548
0,7413
0,7267
o,7"5
0,6958
0,6795
0,6625
0,6443
0,6243
0,6027
0,5784
0,5501
0,5181
0,4744
0,4459
0,4227
0,4018
0,003580
0,004748
0,00620
0,00800
0,01024
0,01292
0,01615
0,02004
0,02469
0,03012
0,03676
0,04464
0,05435
0,06667
0,08230
0,1030
0,1337
0,1562
0,1751
0,1957
(krit.) (0,2965)
= 0,4564 — 0,000 5644 1
0,000 000 0784 1 - 1
Ammoniak ^H^.
Nach Lange (3). 1898.
— 60
— 45
— 40
— 36
— 30
— 25
— 20
— 15
— 10
— 6
0
+ 5
10
15
20
+ 25
0,6954
0,6895
0,6835
0,6775
0,6715
0,6654
0,6593
0,6532
0,6469
0,6405
0,6341
0,6275
0,6207
0,6138
0,6067
0,5993
+ 25
30
36
40
46
50
66
60
65
70
75
80
85
90
95
+ 100
0,5993
0,5918
0,5839
0,5756
0,5671
0,5584
0,5495
0,5404
0,5310
0,5213
0,5111
0,5004
0,4892
0,4774
0,4652
0,4522
Nach Andr^eff. 1859.
— 10 0,6492
— 6 : 0,6429
0 10,6364
+ 6 1 0,6298
+ 5
10
15
+20
0,6298
0,6231
0,6160
0,6089
Ammoniak. (Fortsetzung.)
Nach Dieterici. 1904.
0
+ 10
20
30
40
50
60
70
80
90
+ 100
d
0,6387
0,6256
0,6119
0,5965
0,5805
0,5644
0,5480
0,5298
0,5103
0,4904
0,4646
0,003402
0,004854
0,006756
0,009215
0,012360
0,016050
0,020580
0,026450
0,033110
0,040980
0,052080
Argon A.
Nach Baly u. Donnan.
1902.
—189,0 1,4233
^188,5 !i,42oi
188,0 11,4169
—187,6 1,4136
—187,0 1,4104
— 186,6 1,4072
—186,0 1,4039
-186,0| 1,4039
— 186,5: 1,4007
-185,0| 1,3975
—184,5! 1,3942
184,0
183,6
183,0
1,3910
1,38781
1,3845
( * = 1,42333 — 0,006467 (t + 189) j
Nach Crommelin. 1910.
140,80
134,72
129,83
125,49
1,0268
0,9339
0,8581
0,7557
-122,44 (krit.) (0,509)
0,1073
0,1621
0,2079
0,2843
0.1365 — 0,003 043' I I
Benzol C^H^.
Nach Young. 1910.
0
+ 20
40
60
70
80
90
100
110
120
+ 130
d
0,90006
0,8790
0,8576
0,8357
0,8248
0,8145
0,8041
0,7927
0,7809
0,7692
0,7568
(0,00012)
(0,0004)
(0,0008)
(0,0015)
0,002040
0,002732
0,003610
0,004704
0,006042
0,007675
0,009551
Valentiner
63b
153
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (s) und im gesättigt-
dampfförmigen {d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4".
Lit. S. i6i.
Benzol. < Fortsetzung.)
+ 140 0,7440 0,01176
loO 0,7310 0,01437
160 0,7185 0,01734
170 0,7043 0,02087
180 0,6906 0,02487
190 0,6758 0,02977
200 0,6605 0,03546
210 0,6432 0,04207
220 0,6255 0,05015
280 0,6065 0,05977
240 0,5851 0,07138
250 0,5609 0,08554
260 0,5328 0,1034
270 0,4984 0,1287
280 0,4514 0,1660
286,1 0,4078 —
288,0 0,3856 —
+283,5 (krit.) (0,3045)
—3^ — := 04501 — 0,000 5348 t
~ 0,000 000 0693 l - I
Brombenzol C^H^Br.
Nach Younf. 1910.
0
+ 20
40
60
80
100
120
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
1,52182
1,4948
1,4682
1,4411
1,4142
1,3864
1,3583
1,3293
1,3146
1,2994
1,2847
1,2697
1,2534
1,2385
1,2210
1,2037
1,1876
1,1689
1,1510
1,1310
1,1099
(0,0001 )
(0,0002)
(0,0005)
(0,0010)
(0,0019)
(0,0031)
0,004125
0,005241
0,006562
0,008117
0,009950
0,01209
0,01458
0,01745
0,02079
0,02482
0,02927
0,03427
0,04016
+397 (krit.) (0,4853)
= 0,7609 — 0,0006655 *
— 0,000 000 0725 / - )
M-Buttersäure C^H^O^.
Nach von Hirsch. 1899.
+ 190
200
210
220
230
240
250
260
270
+ 280
0,790
0,774
0,758
0,743
0,728
0,713
0,699
0,685
0,671
0,657
= 0^953 - 0,000
0,0033
0,006
0,009
0,012
0,016
0,020
0,024
0,028
0,032
0,036
528')
i-Buttersäure C^ü^Oz-
Nach von Hirsch. 1899.
+190
200
210
220
230
240
250
260
270
+280
0,762
0,750
0,738
0,724
0,708
0,692
0,673
0,654
0,636
0,618
0,013
0,014
0,015
0,018
0,022
0,027
0,033
0,040
0,048
0,057
\- ^~ = 0,4965 - 0,000573 1\
Chlor CU.
Nach Knietsch. 1890.
-80
75
70
65
60
-55
50
45
40
35
33,6
30
25
20
15
10
■ 5
0
1,6602
1,6490
1,6382
1,6273
1,6167
1,6055
1,5945
1,5830
1,5720
1,5589
(Sie<lep.)i,5575
1,5485
1,5358
1,5230
1,5100
1,4965
1,4830
1,4690
0
+ 5
10
15
20
25
30
35
40
50
60
70
+80
1,4690
1,4548
4,4405
1,4273
1,411
1,3984
1,3815
1,3683
1,3510
1,3170
1,2830
1,2430
1,2000
Chlor. (Fortsetzung.)
Nach Lanfe (2). 1900.
-50
1,5950
-45
1,5829
-40
1,5709
— 35
1,5589
— 30
1,5468
— 25
1,5342
— 20
1,5216
— 15
1,5088
-10
1,4957
— 0
1,4823
0
1,4685
+ 5
1,4545
10
1,4402
15
1,4257
20
1,4108
+ 25
1,3955
+25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
+100
1,3955
1,3799
1,3640
1,3477
1,33"
1,3141
1,2967
1,2789
1,2607 I
1,2421
1,2228
1,2028
1,1821
1,1602
1,1374
i,"34
Chlorbenzol C^H^Cl.
Nach Younf. 1910.
0
+ 20
40
60
80
100
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
329,2
348,8
358,8
+859,2
l' + d
1,12786 {0,00002)
1,1062 (0,0001)
1,0846 (0,0002)
1,0636 (0,0004)
1,0419 (0,0008)
1,0193 (0,0014)
0,9960 (0,0026)
0,9836 0,003384
0,9723 0,004316
0,9599 0,005432
0,9480 0,006784
0,9354 0,008375
0,9224 0,01023
0,9091 0,01247
0,8955 0,01506
0,8815 0,01808
0,8672 0,02145
0,8518 0,02544
0,8356 0,03000
0,8196 0,03540
0,8016 0,04172
0,7834 0,04921
0,6411 —
0,5530 —
0,4400 —
(krit.) (0,3654)
= 0,5640 - 0,0005337 t
0,0000000509 «*|
Valentiner.
154
63 c
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (.s) und im gesättigt-
dampfförmigen {d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4*^.
Lit. S. i6i.
Chloroform CHCl,.
Nach Wüllner u. Grotriaa. i88o
+58,18
68,81
79,27
85,96
87,87
98,46
+99,14
0,004122
0,005700
0,007579
0,009025
0,009351
0,012405
0,012604
Chlorwasserstoff HCl.
Nach Ansdell. 1880.
+ 4
9,25
13,8
18,1
22,0
26,72
33,4
39,4
44,8
48,0
+49,4
Dichte in Vielfachen
der Dichte bei atmosph.
Druck
proportional
38,89
45,75
53,19
61,17
70,06
82,94
105,98
I34»33
168,67
197,60
224,96
Di-i-butyl C^H,,
Nach Youog. 1910.
0
+ 20
40
60
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
+ 260
0,79675
0,7779
0,7591
0,7400
0,7206
0,7106
0,7003
0,6898
0,6791
0,6680
0,6565
0,6448
0,6325
0,6200
0,6067
0,5926
0,5780
0,5626
0,5456
0,5271
0,5063
0,4820
0,4533
(0,00014)
(0,0003)
(0,0007)
(0,0016)
0,002898
0,003811
0,004938
0,006301
0,007962
0,009950
0,01227
0,01505
0,01818
0,02193
0,02625
0,03140
0,03738
0,04437
0,05249
0,06250
0,07496
0,09058
O.IIII
Di'i-butyl. (Fortsetzung.)
+ 270 0,4125 0,1433
274 0,3891 0,1634
277 0,3642 ! 0,1855
279 0,3393 0,2105
+ 280 (krit.) (0,2735)
■/•' + <*
(--— =0,3550 - 0,0004115 (
— 0,000 000 0592
,.)
Di-i-propyl C^Hi^.
Nach Young. 1910.
0
h 10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
216
220
223
225
226,5
+227,35
s + d
0,67948
0,6707
0,6617
0,6525
0,6432
0,6338
0,6243
0,6144
0,6039
0,5931
0,5821
0,5708
0,5589
0,5464
0,5334
0,5197
0,5049
0,4885
0,4705
0,4508
0,4274
0,3988
0,3758
0,3565
0,3372
0,3198
0,2967
(krit.) (o.
(0,0004)
(0,0006)
(0,0009)
(0,0013)
(0,0018)
0,002571
0,003479
0,004619
0,006024
0,007782
0,009921
0,01248
0,01555
0,01927
0,02364
0,02825
0,03521
0,04292
0,05216
0,06361
0,07831
0,09862
0,1163
0,1321
0,1488
0,1649
0,1849
2411)
{•-
= 0,3401 — 0,000 4445 1
+ 0,000 000 0413 1* 1
Essigsäure C^H^O^.
Nach Young. 1910.
0
+ 10
+ 20
Essigsäure. (Fortsetzung.)
1,06970 j —
1,0593 j —
1,0491 ; 0,0000764
+ 30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
290
300
310
320
+321,6
/* + '
1,0392
1,0284
1,0175
1,0060
0,9948
0,9835
0,9718
0,9599
0,9483
0,9362
0,9235
0,9091
0,8963
0,8829
0,8694
0,8555
0,8413
0,8265
0,8109
0,7941
0,7764
0,7571
0,7364
0,7136
0,6900
0,6629
0,6334
0,5950
0,5423
0,4615 [ —
(krit.) (0,3506)
= 0,5355 - 0,000 5366 1
■ 0,000 000 1191 1')
0,0001264
0,0002012
0,0003100
0,0004621
0,000673
0,000959
0,001338
0,001833
0,002468
0,003271
0,004275
0,005515
0,00703
0,00887
0,01084
0,01370
0,01681
0,02052
0,02488
0,03021
0,03626
0,04327
0,05163
0,06165
0,07365
0,0883
0,1073
0,1331
0,1718
Fluorbenzol CqH^F.
Nach Young. 1910.
0
+ 20
40
60
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
+ 200
d
1,04653
1,0225
0,9986
0,9744
0,9496
0,9366
0,9233
0,9096
0,8955
0,8811
0,8665
0,8519
0,8363
0,8203
0,8037
0,7857
0,7671
(0,00012)
(0,0003)
(0,0007)
(0,0015)
0,002884
0,003846
0,005035
0,006532
0,008347
0,01053
0,01316
0,01629
0,01992
0,02413
0,02911
0,03496
0,04184
Valentiner.
63d
155
Dichte reiner Substanzen
im flüssigen (.9'
' und
im gesättigt-
dampfförmigen {d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4'^. 1
Lit. S. i(
3i.
Fluorbenzol. (Fortsetzung.)
w-Hexan C
Nach Youag.
6^14
Kohlendioxyd CO^.
NachCailletetu. Mathias (i). 1886.
t
H d
1910.
t
8
d
t
s
d
+ 210
0,7480
0,04968
0
0
220
0,7265
0,05907
0
0,6769
(0,0002)
—34,0
1,057
230
0,7036
0,07037
+ 10
0,6683
(0,0004)
—29,8
0,0352
240
0,6789 0,08403
20
0,6595
(0,0006)
-23,0
0,998
250
0,6504 0,1008
30
0,6505
(0,0009)
-21,8
0,0526
260
0,6163 0,1226
40
0,6412
(0,0013)
—12,0
0,0692
270
0,5739 0,1535
50
0,6318
(0,0018)
-11,5
0,966
280
0,5133 0,2034
60
0,6221
0,002488
- 1,6
0,910
+286,55 (krit.) (0,3541)
70
80
0,6122
0,6022
0,003367
0,00446
^ 2,2
0,1040
1 = 0,5336 — 0,000 6000
90
0,5918
0,00585
6,8
0,868
100
0,5814
0,00754
13,6
0,1585
+ 0,000 000 0293 (' 1
110
0,5703
0,00956
15,9
0,796
120
0,5588
0,01202
19,7
0,770
0,2014
130
140
0,5467
0,5343
0,01504
0,01866
22,0
25,0
0,726
0,2543
150
0,5207
0,02299
27,0
0,2864
n-Heptan CtHi^.
160
0,5063
0,02833
28,1
0,3044
Nach Younj;. 1910.
170
180
190
0,4913
0,4751
0,4570
0,03472
0,04228
0,05155
28,9
+ 30,2
(» = 0,350
1 0,3118
0,3507
+ 0,0035 ' + 0,101 v'31 — 0
t
8 d
200
210
0,4365
0,4124
0,06329
0,07899
(d = 0,5668
— 0,00426 ( -
- 0,084 y3i --"
0
0
+ 10
0,70048
0,6920
(0,00007)
(0,0001)
220
+ 230
0,3810
0,3329
0,1011
0,1405
Nach Amagfat.
1892.
20
0,6836
(0,0002)
= 0,3388 -0,000 4445 <j
t
«
d
30
40
50
0,6751
0,6665
0,6579
(0,0003)
(0,0005)
(0,0007)
JodI
Benzol C,B,J.
0
0
0,914
0,096
60
70
0,6491
0,6402
0,6311
(0,0011)
0,001460
0,002000
Nai
ch Yoang.
1910.
- 1
2
0,910
0,906
0,099
0,103
80
t
s
d
3
0,900
0,106
90
100
0,6218
0,6124
0,002703
0,003597
4
5
0,894
0,888
0,110
0,114
0
110
0,6027
0,004706
0
1,86059
—
120
0,5926
0,006075
+ 20
1,8308
—
6
0,882
0,117
130
0,5821
0,007764
40
1,7989
—
7
0,876
0,121
140
0,57"
0,009785
60
1,7702
(0,0001 )
8
0,869
0,125
150
0,5598
0,01222
80
1,7391
(0,0003)
9
0,863
0,129
160
0,5481
0,01511
100
1,7079
(0,0005)
10
0,856
0,133
170
0,5359
0,01848
120
1,6767
(0,0009)
180
0,5232
0,02242
140
1,6453
(0,0017)
11
0,848
0,137
190
0,5096
0,02717
160
1,6134
(0,0029)
12
0,841
0,142
200
0,4952
0,03304
180
1,5803
0,004733
13
0,831
0,147
210
0,4793
0,04005
190
1,5627
0,005903
14
0,822
0,152
220
0,4616
0,04892
200
1,5470
0,007278
15
0,814
0,158
230
0,4414
0,06002
210
1,5316
0,008889
240
0,4177
0,07446
220
1,5115
0,01076
16
0,804
0,164
250
0,3877
0,09461
230
1,4941
0,01295
17
0,796
0,170
260
0,3457
0,1287
240
1,4764
0,01555
18
0,786
0,176
265
0,3059
0,1631
250
1,4581
0,01852
19
0,776
0,183
266,5
0,2819
0,1895
260
1,4384
0,02200
20
0,766
0,190
+266,85 (krit.) (0,2341)
/, + </
l j, — 0,3504 - 0,0004 19a *
270
+448 (k
1,4172
rit.) 0,5814
= 0,9303 —
0,02604
0,0007556 i
21
22
23
0,755
0,743
0,731
0,199
0,208
0,217
— 0,000 000 0631 .»1
i9<')
24
0,717
0,228
0,000 000 05
+25
0,703
0,240
Valeotioer.
156
63.
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (s) und im gesättigt-
dampfförmigen {(l) Zustande, bezogen auf Wasser von 4*^.
Lit. S. i6i.
Kohlendioxyd. (Fortsetzung )
+ 26
27
28
29
30
30,50
31,00
31,25
+31,35
o,688
0,671
0,653
0,630
0,598
0,574
0,536
0,497
0,464
0,252
0,266
0,282
0,303
0,334
0,356
0,392
0,422
0,464
Nach Behn. 1900.
+20
+10
0
—10
-20
0,772
0,860
0,925
0,981
1,031
—20
—30
—40
—50
—60
1,031
1,075
1,116
1,154
1,191
Dichte der festen Kohlensäure
bei -79": 1,53.
Kohlenoxyd CO.
Nach Baly u. Donnan. 1902.
•205,010,8558
-204,5:0,8537
204,0
203,5
203,0
202,5
202,0
201,5
201,0
200,5
0,8516
0,8495
0,8474
0,8453
0,8432
0,8411
0,8390
0,8369
200,010,8348
199,5:0,8327
199,0,0,8306
-198,6j 0,8285
-198,0; 0,8264
197,510,8243
197,010,8222
196,5 0,8201
■196,0 0,8180
196,5 0,8159
195,010,8138
194,61 0,8117
194,010,8096
0,8096
0,8075
0,8054
— 194,0
— 193,5
— 193,0
— 192,6|o,8o33
— 192,0|O,8oi2
— 191,5:0,7991
-191,0^0,7970
— 190,5:0,7949
— 190,010,7928
— 189,5:0,7907
— 189,0io,7886
— 188,5;o,7865
188,0 0,7844
0,7823
0,7802
0,7781
— 187,5
— 187,0
186,5
186,0:0,7760
185,5io,7739
— 185,0|o,77i8
184,5|o,7697
184,010,7676
Flüssige Luft.
Nach Behn u. Kiebitz
(den Temperaturen liegen die
Messungen Balys zu gründe.)
1903,
(* — 0.8558 - 0,0042 (« + ao5)j
195,7
195,5
195,0
194,6
194,0
193,6
193,0
192,5
192,0
191,6
191,0
190,6
190,0
189,5
189,0
•188,6
188,0
187,5
187,0
186,6
186,0
185,5
185,0
184,5
184,0
183,5
183,0
182,4
0,791 (Stickstoff)
0,801
0,826
0,851
0,875
0,898
0,919
0,940
0,960
0,978
0,995
1,010
1,025
1,038
1,050
1,062
1,073
1,083
1,092
1,100
1,107
1,113
1,118
1,122
1,125
1,128
1,130
1,131 (Sauerstoff)
Methylacetat C^HeO,.
Nach Young. 1910.
+
0
20
40
60
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
+190
0,95932
0,9338
0,9075
0,8939
0,8800
0,8662
0,8519
0,8374
0,8221
0,8060
0,7893
0,7715
0,7532
0,7339
0,7133
0,6907
0,6671
0,6410
(0,0003)
(0,0007)
(0,0015)
0,002212
0,003076
0,004193
0,005618
0,007440
0,009671
0,01239
0,01570
0,01970
0,02454
0,03026
0,03731
0,04598
0,05682
0,06993
Methylacetat. (Fortsetzung.)
+200
210
220
227
230
232
233
0,6100
0,5741
0,5281
0,4818
0,4527
0,4226
0,3995
0,08658
0,1091
0,1416
0,1776
0,2028
0,2288
0,2525
+ 233,7 (krit.) (0,3252)
/« + ä
(• = 0,4799 ~ 0,0006280!
— 0,000000 1467 1
•^)
Methylalkohol CH,0.
Nach Young. 1910.
+
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
226
230
232
234
236
238
239
0,8100
0,8008
0,7915
0,7825
0,7740
0,7650
0,7555
0,7460
0,7355
0,7250
0,7140
0,7020
0,6900
0,6770
0,6640
0,6495
0,6340
0,6160
0,5980
0,5770
0,5530
0,5255
0,4900
0,4675
0,4410
0,4295
0,4145
0,3955
0,3705
0,0000562
0,0000996
0,0001695
0,0002772
0,0004394
0,0006739
0,001006
0,001465
0,002084
0,002907
0,003984
0,005376
0,007142
0,009379
0,01216
0,01562
0,01994
0,02526
0,03186
0,04010
0,05075
0,06521
0,08635
0,1003
0,1187
0,1277
0,1381
0,1505
0,1681
0,1878
+ 240 (krit.) (0,2722)
1 =r 0,4050 — 0,000 4479 ( -f-
0,000000 1330 (* — 0,000000002 3760 <'|
Yalentiaer.
63f
157
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (*•) und im gesättigt-
dampfförmigen (r/) Zustande, bezogen auf Wasser von 4*^.
Lit. S. i6i.
Methylbutyrat C,ü,^(\.
Nach Yonof. 1910.
0
0,92006
(0,00004;
+ 20
0.8984
(0,0001 )
40
0,8760
(0,0003)
60
0,8535
(0,0008)
80
0,8308
(^0,0017)
100
0,8068
0,003300
110
0,7945
0,004374
120
0,7816
0,005708
ISO
0,7685
0,007353
140
0,7551
0,009294
150
0,7415
0,01168
leo
0,7270
0,01459
170
0,7122
0,01807
180
0,6964
0,02215
190
0,6800
0,02699
200
0,6633
0,03268
210
0,6448
0,03968
220
0,6251
0,04831
280
0,6018
0,05848
240
0,5773
0,07143
2Ö0
0,5505
0,08696
2(J0
0,5166
0,1091
270
0,4721
0,1416
275
0,4386
0,1691
278
0,4100
0,1948
280
0,3812
0,2201
+281,
B (krit.) (0,3
002)
2
= 04601 —
0,000 5430
— 0,0000000c
)o6«»)
MethyI-i-butyratC'5ir,o02
Nach Youiif. 1910.
0
0,91131
+ 20
0,8890
40
0,8662
60
0,8431
80
0,8192
90
0,8069
100
0,7945
110
0,7815
120
0,7680
130
0,7539
140
0,7396
150
0,7248
160
0,7095
i;o
0,6933
180
0,6767
190
0,6593
200
0,6411
+210
0,6200
(0,00007)
(0,0002)
(0,0006)
(0,0013)
(0,0025)
0,003361
0,004472
0,005882
0,007628
0,009718
0,01224
0,01533
0,01903
0,02345
0,02869
0,03490
0,04228
0,05141
Methyl-i-butyrat.
iFortsetzung.)
220
0,5961
0,06289
230
0,5690
0,07722
240
0,5386
0,09615
250
0,5021
0,1218
260
0,4495
0,1623
263
0,4258
0,1838
265
0,4036
0,2033
266,5
0,3790
0,2268
+ 26755 (krit.) ( 0,3012
i'^- = 0,4558 - 0,0005593 1
— 0,0000000689.*!
Methylpropionat CiH^O^
Nach Yonog. 1910.
0
+ 20
40
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
253
255
256
+ 257,4
0,93871
0,9151
0,8912
0,8665
0,8537
0,8408
0,8273
0,8137
0,7996
0,7852
0,7705
0,7553
0,7390
0,7221
0,7045
0,6856
0,6657
0,6445
0,6207
0,5938
0,5635
0,5220
0,4655
0,4401
0,4151
0,3982
(krit.) (0,3
(0,0001 )
(0,0003)
(0,0007)
(0,0016)
0,002331
0,003199
0,004301
0,005714
0,007446
0,009569
0,01214
0,01529
0,01905
0,02356
0,02907
0,03552
0,04320
0,05236
0,06390
0,07812
0,09662
0,1236
0,1675
0,1890
0,2H8
0,2294
124)
( = 0,4696 — 0,000 59a 1 1
\ a
— 0,000 000 0729 «* J
w-Oktan C'gffjg.
Nach YouDf. 1910,
0
+ 20
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
290
0,71848
0,7022
0,6860
0,6778
0,6694
0,6611
0,6525
0,6438
0,6351
0,6260
0,6168
0,6071
0,5973
0,5875
0,5772
0,5667
0,5556
0,5441
0,5317
0,5189
0,5053
0,4901
0,4732
0,4554
0,4364
0,4123
0,3818
0,3365
(0,0001)
(0,0002)
(0,0003)
(0,0004)
(0,0006)
(0,0009)
(0,0013)
(0,0017)
(0,0023)
0,003247
0,004219
0,005405
0,006863
0,008591
0,01071
0,01316
0,01613
0,01965
0,02364
0,02874
0,03484
0,04237
0,05118
0,06223
0,07716
0,09833
0,1346
+296,2 (krit.) (0,2327)
/» + d
( = 0,3592 - 0,0003986 1
— 0,0000000960'* I
nPentan C.^H^2-
Nach Yooof. 1910.
0
+ 10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
+ 160
0,64539
0,6360
0,6263
0,6165
0,6062
0,5957
0,5850
0,5739
0,5624
0,5503
0,5377
0,5248
0,5107
0,4957
0,4787
0,4604
0,4394
(0,0008)
(0,0012)
(0,0017)
0,002451
0,003361
0,004545
0,006020
0,007862
0,01012
0,01289
0,01626
0,02024
0,0250
0,0310
0,0386
0,0476
0,0591
Valentioer.
158
63
8'
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (s) und im gesättigt-
dampfförmigen {d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4^
Lit. S. 161.
n-Pentan. (Fortsetzung)
Propionsäure. (Fortsetzung.)
PrOpylalkohoI. (Fortsetzung.)
t
8
d
t
s d
t
.S (1
0
0
,,
+ 170
0,4162 0,0735
+ 220
0,756 0,019
+ 60
0,7700 (0,0004)
180
0,3867 0,0935
230
0,740 0,023
80
0,7520
0,00104
186
0,3643 0,1109
240
0,722 0,029
90
0,7425
0,00156
190
0,3445 1 0,1269
250
0,703 0,036
100
0,7325
0,00226
193
0,3253 1 0,1440
260
0,682 0,044
110
0,7220
0,00320
195
0,3065 ; 0,1609
270
0,662 0,052
120
0,7110
0,00443
196
0,2915 0,1746
+ 280
0,642 0,060
130
0,6995
0,00605
196,5
0,2809 0,1841
140
0,6875
0,00805
197
0,2640 ! 0,2005
l^ + d ^ \
1 = 0,5212 — 0,000605 M
150
0,6740
0,01060
197,15
J IQ"? O /
0,2472 1 0,2168
160
170
0,6600
0,01380
tlVifZ (K.IU.; y<j,z^z^i
0,6450
0,01770
1 = 0,3232 — 0,000 4010(1
Propylacetat C^H^qO^.
180
190
0,6285
0,6110
0,0225
0,0282
Nach Young. 1910.
200
210
0,5920
0,5715
0,0353
0,0442
/-Pentan C^^H^^.
Nach Yount:. 1910.
1
t
<? (l
1
220
230
240
0,5485
0,5230
0,4920
0,0556
0,0704
0,0904
0
0
+ 20
40
60
i
1
t
« (1
0,91016 (0,00004)
0,8884 (0,0002)
0,8663 (0,0004)
0,8435 (0,0009)
250
260
263,15
263,5
0,4525
0,3905
0,3450
o.^^So
0,1180
0,1610
0
0
0,63930
(0,0011)
+ 10
0,6295
0,001650
80
0,8201 (0,0017)
20
0,6196
0,002344
90
0,8079 0,002457
+ 263,7 (krit.) 0,2734
30
0,6092 ' 0,003266
100
0,7957 0,003328
{s + d
1 ^ 0,4095 — 0,000 3790 ( —
0,0000003750 t' — 0,0000000005533 £'j
40
0,5988 0,004456
110
0,7830 0,004405
50
0,5881 0,005956
120
0,7702 0,005760
60
0,5769
0,007837
130
0,7571 0,007440
70
80
0,5656
0,5540
0,01013
0,01287
140
150
0,7435 0,009497
0,7297 0,01195
«-Propyl-i-butyrat CtH.^o.,.
90
100
0,5413
0,5278
0,01621
0,02020
160
170
0,7149 0,01489
0,6997 0,01848
Nach Young u. Fortey. 1902.
■■
110
0,5140
0,02513
180
0,6835 0,02268
t
d
120
0,4991
0,4826
0,03106
0,03831
190
0,6667 0,02778
0,6488 0,03390
130
200
0
140
0,4642 : 0,04728
210
0,6301 0,04115
0
0,8687
150
0,4445 1 0,05834
220
0,6087 0,05025
+ 30
0,8376 ;
160
0,4206 1 0,07289
230
0,5855 0,06154
60
0,8058 i
170
0,3914 - 0,09337
240
0,5586 0,07576
90
0,7738 :
176
0,3694 ! 0,1101
250
0,5289 0,09390
120
0,7385 j
180
0,3498
0,1258
260
0,4908 0,1205
150
0,7015
183
0,3311
0,1418
270
0,4333 0,1661
180
0,6612 j.
186
0,3028
0,1676
273
0,4063 1 0,1912
210
0,6146
187,4
0,2761
0,1951
275
0,3769 0,2169
+ 230
0,5771 , 0,04751
+187,8 (knt.) (0,2343)
+ 276,2 (krit.) (0,2957)
1 = 0,3202 — 0,000 4658 1
+ 0,0000000463 ('^ 1
1 - -- = 0,4553 - 0,0005469 (
— 0,000000 1 124 ( - 1
Propylformiat 64 H^ 0^.
Nach Young. 1910.
t
1 1
Propionsäure CsH^O^.
Propylalliohol C,H,0.
0
i
Nach von Hirsch. 1899.
Nach Youns:. 1910.
0
+ 20
40
0,92868 ' (0,0001)
0,9058 (0,0003)
0,8827 (0,0008)
t
s ' <J
t
s (1
60
70
0,8588 (0,0016)
0,8466 0,002227
0
0
+ 190
0,800 0,0103
0
0,81930 —
80
0,8341 0,003040
200
0,786 0,013
+ 20
0,8035 (0,0001)
90
0,8214 0,004107 1
+ 210
0,772 0,016
+ 40
0,7875 (0,0002)
+ 100
0,8080 0,005432 j
Valentiner.
63h
159
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (.s) und im gesättigt-
dampfförmigen (d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4^
Lit. S. i6i.
PrOpylfOrmiat. (Fortsetzung
+ 110
120
130
140
loO
160
170
180
190
200
210
220
2S0
240
250
260
o,7947
0,7811
0,7670
0,7523
0,7369
0,7209
0,7045
0,6873
0,6691
0,6487
0,6259
0,6024
0,5757
0,5438
0,5025
0,4404
0,007047
0,009033
0,01140
0,01422
0,01770
0,02179
0,02667
0,03236
0,03891
0,04717
0,05698
0,06897
0,08403
0,1045
0,1340
0,1848
+264,85 (krit.) 0,3093
(M+d
= 0,4647 - 0,0005748«
0,000 000 0459 fi I
Sauerstoff Oo-
Nach Baiy u. Donnan. 190^
t
s
t
0
0
-205,0 ]
,2489
-194,0
-204,5 ]
,2465
-193,5
—204,0 ]
,2441
-193,0
-203,5 ]
,2417
-192,5
-203,0 ]
,2393
— 192,0
-202,5
,2368
—191,5
—202,0 ]
,2344
—191,0
-201,5
,2320
—190,5
—201,0 1
[,2296
—190,0
-200,5 ]
[,2272
—189,5
-200,0 ]
,2248
—189,0
—199,5
[,2224
-188,5
11
—199,0
,2200
-188,0
II
-198,5 ]
[,2176
— 187,5
II
-198,0
[,2152
—187,0
II
-197,5 :
[,2128
—186,5
-197,0
[,2104
-186,0
-196,5
,2080
— 185,5
-196,0
[,2056
-185,0
—195,5
[,2032
—184,5
—195,0
[,2008
— 184,0
—194,5
[,1984
-194,0
t,i959
959
935
911
887
863
839
815
791
767
743
719
695
671
647
623
599
575
551
527
503
479
(» = ra4.8QT4 - 0.00481 (' 4- 205))
Sauerstoff. (Fortsczung.)
Nach Dewar (i). 1902.
195,5
191,5
191,4
191,2
190,3
182,5
p (mm)
0,000907
0,001588
0,001607
0,001688
0,001776
0,00442
159,4
279,0
281,5
287,5
310,2
760,0
Die Temperaturen sind aus den
von Dewar angegebenen Sätti-
gungsdrucken p nach den Be-
obachtungen vonTravers,Senter
u. Jaquerod berechnet worden.
Nach Dewar (2). 1904.
—252,5
—210,5
—195,5
—182,5
1,4256 (fest)
1,2386
1,1700
i,ii8i
(' = 1.5154 - 0,004430 (I + 973)
Nach Mathias u. Kamerlingh
Ouaes. 191 1-
210,4
182,0
154,51
140,2
129,9
123,3
120,4
1,2746
1,1415
0,9758
0,8742
0,7781
0,6779
0,6032
0,0001
0,0051
0,0385
0,0805
0,1320
0,2022
0,2701
[ = 0,1608 — 0,0022651 j
Schwefeldioxyd SO^.
Nach Andr^eff. 1859.
-10
— 5
0
+ 5
10
+ 15
1,4616
1,4476
1,4336
1,4195
1,4055
1 ,3914
+ 15
20
25
30
35
+40
1,3914
1,3774
1,3633
1,3492
1,3351
1,3210
Schwefeldioxyd.
(Fortsetzung.)
Nach Cailietet u. Mathias (2).
1887.
0,0
+7,3
16,5
21,7
24,7
35,2
37,5
45,4
55,0
58,2
62,0
78,7
82,4
91,0
100,6
102,4
120,45
123,0
130,0
130,3
135,0
140,8
144,0
146,6
151,75
152,5
154,3
155,05
>J
1,4338
1,3757
1,3374
1,2872
1,2523
1,1845
1,1041 !
1,0166 !
0,9560
0,8690
0,8065
0,7317
0,6706
0,6370
0,00624
0,00858
0,0169
0,0218
0,0310
0,0464
0,0626
0,0786
0,1340
0,1607
0,1888*
0,2496
0,3426
0,4017
Nach Laage (1). 1899.
— 50
— 45
— 40
— 35
— 30
— 25
— 20
— 15
— 10
— 5
0
+ 5
10
15
20
+ 25
1,5572
1,5452
1,5331
1,5211
1,5090
1,4968
1,4846
1,4724
1,4601
1,4476
1,4350
1,4223
1,4095
1,3964
1,3831
1,3695
-25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
+ 100
,3695
,3556
,34"
,3264
,31"
,2957
,2797
,2633
,2464
,2289
,2108
,1920
,1726
,1524
,1315
.1100
Valeotioer.
160
63 i
Dichte reiner Substanzen im flüssigen (s) und im gesättigt-
dampfförmigen {d) Zustande, bezogen auf Wasser von 4^
Lit. S. i6i.
Schwefelkohlenstoff CS^.
NachWüllner u. Grotrian. i88o.
d
+45,38
52,17
53,53
59,94
+64,24
0,002934
0,003559
0,003709
0,004452
0,005000
d
+66,96
70,10
75,55
+85,03
0,005376
0,005797
0,006658
0,008361
Nach Batelli (i). 1891.
- 29,34
23,41
14,01
— 3,06
+ 8,26
16,37
22,44
57,08
78,82
99,24
+ 130,48
0,00004882
0,00014639
0,00030710
0,0005103
0,0007992
0,0010964
0,0013642
0,0040642
0,007288
0,011671
0,02166
+159,10j
171,52!
183,40j
193,05!
209,321
217,35|
229,46
262,8
271,6 I
273,0 j
+273,05;
0,03484
0,04185
0,05846
0,07309
0,09907
0,11627
0,14205
0,25700
0,3215
0,3679
0,3772
Stickoxydul iVgO.
Nach Cailletet u. Mathias (i).
i886.
d
—28,0
—23,5
—20,6
—18,0
-12,2
- 7,3
-1,5
+ M
9,0
9,2
14,1
14,5
19,8
20,7
23,7
25,4
28,0
30,7
32,8
+33,9
(■» = o>342 + 0,00 j66« +
I (/ = 0,5099 — 0,00361 1
1,0003
0,981
0,953
0,866
0,846
0,800
0,758
0,698
0,0378
0,0413
0,0566
0,0785
0,1066
0,1284
0,1532
0,1782
0,2023
0,2266
0,2500
0,2650
0,0922
0,0714
V36,4 - i)
Stickoxydul. (Fortsetzung.)
Nach Viliard. 1894.
0
+ 5
10
17,5
26,5
32,9
34,9
+ 36,3
0,9105
0,885
0,856
0,804
0,720
0,640
0,605
0,572
0,087
0,099
0,114
0,146
0,207
0,274
0,305
0,338
Stickstoff K,-
Nach Baly u. Doanan.
1902.
—205,0 ;0,
—204,5
—204,0
—203,5
—203,0 |o
—202,5 ja
-202,0
—201,5
—201,0
—200,5
—200,0 [o
—190,5 a
—199,0
—198,5
—198,0
—197,5
—197,0
—196,5
—196,0
—195,5
—195,0
—194,5
—194,0
8537
8514
8492
8469
8446
8423
8400
8377
8354
8331
8286
8263
8240
8217
8194
8171
8148
8126
8103
8057
8034
-194,0
-193,5
-193,0
-192,5
-192,0
-191,5
-191,0
-190,5
-1}K),0
-189,5
-189,0
-188,5
-188,0
-187,5
-187,0
-186,5
186,0
-185,5
-185,0
-184,5
-184,0
0,8034
0,8011
0,7088
0,7965
0,7942
0,7920
0,7897
0,7874
0,7851
0,7828
0,7805
0,7782
0,7759
0,7737
0,7714
0,7691
0,7668
0,7645
0,7622
0,7599
0,7576
0.853 736 - 0.004
76 (J + 205))
Nach Oewar (2). 1904.
-252,5
-210,5
-195,5
1,0265
0,8792
0,8042
Tetrachlorkohlenstoff
CGI,.
Nach Youag. 1910.
0
+ 20
+40
1,63255
1,5939
1,5557
d
(0,0003)
(0,0008)
(0,0017)
Tetrachlorkohlenstoff.
(Fortsetzung.)
+ 60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
+ 283,15
/s + d
1,5165
1,4963
1,4765
1,4554
1,4343
1,4124
1,3902
1,3680
1,3450
1,3215
1,2982
1,2734
1,2470
1,2192
i,i888
1,1566
1,1227
1,0857
1,0444
0,9980
0,9409
0,8666
0,7634
(krit) o.
(0,0033)
0,004570
0,006083
0,007955
0,01027
0,01307
0,01639
0,02037
0,02500
0,03040
0,03650
0,04367
0,05249
0,06250
0,07418
0,08787
0,1040
0,1232
0,1464
0,1754
0,2146
0,2710
0,3597
5576
= 0,8165 ~" 0,0009564'
-|- 0,000000 1480 '- 1
Toluol C,ff,.
Nach von Hirsch. 1899.
+ 190
200
210
220
230
240
250
260
270
+ 280
0,687
0,672
0,658
0,644
0,630
0,614
0,594
0,574
0,554
0,534
0,022
0,026
0,030
0,035
0,040
0,048
0,057
0,066
0,076
0,085
0,4464 — 0,000 483 1
Wasserstoff ^a-
Nach Dewar (2). 1904.
-259,9
-258,29
-252,5
0,0763 ,
0,0754 ii
0,0700 '
Valentiner.
63k
161
Dichte reiner Substanzen im flüssigen [s) und im gesättigt-
dampfförmigen ('/) Zustande, bezogen auf Wasser von 4^
Lit. hierunter.
o-Xylol.
P-Xy\ol |m-Xylol. C^Sio
Nach von Hirsch. 1899.
+ 190
200
210
220
230
240
250
260
270
+280
0,716
0,705
0,694
0,682
0,670
0,656
0,641
0,625
0,609
0,593
0,014
0,016
0,019
0,021
0,024
0,028
0,034
0,040
0,046
0,052
(* + d
= 0,4578
0,000481 1\
0,620
0,612
0,603
0,594
0,585
0,575
0,562
0,548
0,534
0,520
0,028
0,030
0,032
0,035
0,038
0,041
0,045
0,051
0,057
0,062
{0 + d
= 0,390a
0,000344(1
0,690
0,678
0,666
0,654
0,642
0,629
0,615
0,600
0,585
0,570
/' + d
0,020
0,023
0,026
0,030
0,034
0,038
0,043
0,048
0,054
0,060
= 0,4385
,000438«!
Zinnchlorid SnCl^.
Nach Yoaag. 1910.
0
+ 20
40
60
80
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
1+318,7
i:-
2,27875 (0,00009)
2,2262 (0,0002)
2,1749 \ {0,0007)
2,1231 (0,0015)
2,0717 {0,0031)
2,0186 0,005747
1,9916 0,007610
1,9639 0,009921
1,9357 0,01274
1,9073 o,oi6i8
1,8772 0,02033
1,8481 0,02513
1,8182 0,03077
1,7873 i 0,03738
1,7556 I 0,04535
1,7224 0,05459
1,6866 0,06515
1,6488 0,07728
1,6090 0,09149
1,5667 0,1083
1,5221 ' 0,1280
, 1,4747 0,1520
1,4219 0,1812
1,3628 0,2160
(krit.) 0,7419
— = 1,1387 — 0,001 2760
+ 0,00000009
"■•)
Literatur, betreffend Dichte reiner Substanzen im flüssigen und
im gesättigt-dampfförmigen Zustande.
Amagat, C. r. 114, 1093; 1892.
Andr^eff, Lieb. Ann. 110, i; 1859.
Ansdell, Chem. News. 41, 75; 1880.
Baly u. Donnan, Joum. chem. Soc. 81, 911;
1902.
Battelli(i), Mem. Tor. (2) 41, i; 1890, 42, i;
1891.
„ (2), „ 44, i; 1893.
„ (3), Ann. chim. phys. (6) 26, 38; 1892.
Behn, Ann. Phys. (4) 3, 733; 1900.
Behn u. Kiebitz, Ann. Phys. {4) 12, 421; 1903.
Cailletet u. Mathias (i), Joum. phys. (2) 5,
549; 1886.
(2), C r. 104, 1563; 1887.
Crommelin, Comm. Phys. Lab. Leiden, No. 115
u. 118; 1910.
Dewar (i), Proc. Roy. Soc. 69, 360; 1902.
(2), „ 73, 251; 1904.
Dieterici, ZS. ges. Kälte-Ind. 11, 21 u. 47; 1904
V. Hirsch, Wied. Ann. 69, 456; 1899.
Knietsch, Lieb. Ann. 259, 100; 1890.
Lange (i), ZS. angew. Ch. 1899, 275.
(2), „ 1900, 683.
„ (3), ZS. ges. Kälte-Ind. 5, 39; 1898.
Mathias, C r. 148, 1102; 1909.
Mathias u. Kamerliogh Oanes, Comm. Phys.
Lab. Leiden, No. 117; 191 1.
Olszewski, Krak. Anz. 1901, No. 9, 453; PhiL
Mag. (6) 3, 535; 1902.
Travers, Senter, Jacqnerod, Proc Roy. Soc
70, 484; 1902.
Villard, C. r. 118, 1096; 1894.
Wälioer u. Qrotrian, Wied. Ann. 11, 556; iSSo.
Yoaof, Dublin Proc 12, 374; 1910.
Young u. Fortey, Joum. chem. Soc. 81, 783;
1902.
PhysikaUsch-chemische Tabellen. 4- Aufl.
VateotJner. ii
162
64
Spezifische Gewichte der chemischen Elemente.
Aufgenommen sind die Grenzen der zuverlässigen Bestimmungen, ferner einzelne genaue
Beobachtungen und endlich in der zweiten Spalte ein Mittelwert oder auch eine Einzelangabe.
(Literatur s. Tab. 65, S. 169.) Wo neben dem Autornamen die direkte Quellenangabe fehlt, ist
zunächst die Literaturtabelle S. 169 zu berücksichtigen. Im übrigen beziehen sich die den
Beobachtern beigefügten Jahreszahlen auf den „Jahresbericht über die Fortschritte der Chemie".
s mi/4 bedeutet spez. Gew. des Stoffes bei mittl. Temp., bez. auf Wasser von 4" = i
« 12/4 „ „ „ „ „ „ 12«, „ „ „ „ 40 = I
usw. Die Angaben ohne Bezeichnung gelten für mittlere Temperaturen.
T bedeutet die absolute Temperatur, t die Temperatur in Celsiusgraden.
Abkürzungen des Zitats (wie z. B. [K. S. 41] beziehen sich auf die Zusammenstellung S. 169.
Aluminium.
Käufliches Blech: «20V4*' (vac.) = 2,713
[K. S. 4I-]
Rein: « 4/4 = 2,583 [Mallet 1882.]
Draht (frei von Si02), kalt gezogen, hart
8 2074"^ (vac.) = 2,699
„ „ „ „ bei 470" angelassen,
weich s 2074" (vac.)
= 2,703 [K. S. 41]
8 20° = 2,70 \ [Toepler,
« beim Sm. (720") > Ann. Phys. (3)
flüssig = 2,426 J 68,343; 1894.]
Handelsaluminium: ^[Richards, Journ.
« = 2,66 iprankl. Inst. 138,
Geschmolzen: s = 2,54) 51; 1894.]
Antimon.
« i7,5*'/4'* = 6,67 Maey [M. 42.]
« 20" = 6,62. [Toepler, Ann. Phys. [3] 53,
343; 1894.]
Im Vakuum destill.
a) ungepreßt : « 20/4 =
6,6178, }[K.R.S. 34.]
b) auf loooo Atm. gepreßt:
s 20/4 = 6,6909.
Flüssig: « Sm = 6,410. [Toepler, 1. c]
s 698° = 6,55 1 [Chretien, Guin-
«11560=6,45 jchant, C. r. 142,
709; 1906.]
Argon.
Gasförmig: Siehe Tab. 62, S. 148.
Flüssig: 8 Kp. = 1,212 [Ramsay, Travers:
ZS. ph. Ch, 38, 686; 1901.]
„ «T= 1,42333— 18 — 1830
0,006467 (T— 840) I 8 — 185"
„ [Baly, Donnan, Journ. 8 — 187"
chem.Soc.81,9i4;i902] J s — 189"
Arsen.
a) Grau-metallisch, rhomboedrisch
» 14/4 = 5,723-
[Bettendorff, Lieb. Ann. 144, 112; 1867.]
nach d. Schmelzen: «19/4 = 5,701.
[Mallet, Chem. News 26, 97; 1872.]
2,70
6,62
1,3845
1,3975
1,4104
1,4233
5,72
Arsen. (Fortsetzung.)
b) Schwarz (grau), Arsenspiegel [rhomboe-
drisch, Erdmann, Reppert, Lieb. Ann.
361, i; 1908; monoklin, Linck, ZS.
anorg. Ch. 66, 393; 1908.]
s 14/4 = 4,71. [Bettendorff, 1. c]
8 20" = 4,64. [Erdmann, Reppert, 1. c]
c) Braun, amorph
* 15° = 3,70. [Geuther, Lieb. Ann. 240,
208; 1887.]
8 20" = 3,67 — 3,69. [Erdmann, Reppert,
1. c]
d) Gelb, regulär
« — 50" = 2,35 \ [Erdmann, Reppert,
8 -f 18" = 2,03 / I.e.]
[ Nach Linck, I.e. sind diese Zahlen falsch.]
Baryum.
so" = 3,8. [Guntz, BulL Soc. chim. (3)
29, 483; 1903.]
Rein, sublimiert, s = 3,78.
[Guntz, C. r. 141, 1240; 1905,]
Beryllium. 1,73—2,13
2,0-2,13. [Reynolds 1880.]
s 20" = 1,85. [ Humpidge 1886.]
Krystallisiert : s 15"= 1,73. [Lebeau,
Ann, chim. phys. (7) 16, 498; 1899.]
Blei.
Gegossen: » 24/4 = 11,341, 8 0/4 =
",352.
Gewalzt: s 24/4 = 11,346—11,353-
„ « 0/4 = 11,358—11,365. [Reich
1859.]
8 16/4: 11,335
Unter hohem Druck zu Draht
gepreßt 8 16 = 11,335 J [Sp.43.]
Zu Draht gepreßt u. angelassen
8 16° = 11,341
Im Vakuum destilliert:
a) ungepreßt s 20/4 =
",3415, }[K.R.S.34-]
b) auf 10 000 Atm. gepreßt
8 20/4 = 11,3470 j
Koppel.
3,8
1,93
",34
64 a
163
Spezifische Gewichte der chemischen Elemente.
Blei. (Fortsetzung.)
s 325'': fest = 11,005; flüssig = 10,645.
[Vicentini u. Omodei 1888.] ,
Flüssig: 10,37. [ Roberts u.Wrightson 1881.]
Bor. Krystallisiert.
Als „ Krystallisiertes Bor" sind schwarze
rhombische und gelbe quadratische
Kr>stalle beschrieben, deren Zusammen-
setzung AlB,g (« 18/4 = 2,554) und
C2AI3B44 (« 18/4 = 2,590) ist. [Hampe
1876; H. Biltz, Ber. ehem. Ges. 41,
2634; 1908; 43, 297; 1910.]
Amorph (rein) : » — 2,45. [Moissan, Ann.
chim. phys. (7) 6, 311; 1895.]'
Brom. Flüssig. » »1/4
« o, 4 = 3,186. [Pierre 1848, Quincke 1868,
J. D. van der Plaats 1886.]
« 20,4 = 3,120. [Pierre 1848.]
» 25, 4 = 3,1023. [Andrews, Cailton, Joum.
Amer. ehem. Soc. 29, 688; 1907.]'
« bei d. Siedepunkte = 2,9483.
[Ramsay, Ber. ehem. Ges. 13; 1880.]
Cadmium. 8,54—8,69
Gewalzt: « 16" = 8,6603
Gepreßter Draht: » 16» = 8,6558
„ „ b.Sm. angelassen
» 16» = 8,6633 J
Im Vakuum destilliert:
a) ungepreßt : « 20/4 =
8,6482
b) gepreßt: (10 000 Atm.)
« 20,4 = 8,64766
c) Draht, kalt gez(^en:
8 20/4 = 8,6379
d) „ kalt gezogen und
bei 270** angelassen:
' 20/4 = 8,6434
« siS'': fest = 8,366; flüssig = 7,989.]
[Vicentini u. Omodei 1888.]
Flüssig, s beim Smp. = 7,975
[Toepler, Ann. Phys. (3) 53, 343; 1894.]
Cäsium. 8 15/4
[Setterberg 1882.]
»20/4 (vac): 1,87. [R. B. 44.] ;
Fest : 8 26" = 1,886 \ [ Eckardt, Graefe,
Flüssig: « 27" = 1,836 ^ ZS. anorg. Ch. 23,
«40» =1,827 ^ 379; 1900.]
Calcium.
Elektrolyt, m. 99,2 <Vo Ca:
« iS" = 1.5540 [v. Lengyel, Chem. i
Zbl. 1908, 11, 262.];
« =1,59 [Ruff, Plato, Ber. i
chem. Ges. 36, 3617; 1902.]
[Sp.43]
[K. R. S. I
34-]
[K.S.41.]
2,5;
3,14
8,64
1,55
(Fortsetzung.)
7,85—7,88
7,79 - 7,85
7,60—7,80
7,58—7,73
7,03—7,13
DJ
<
0
Vi
er
9:
z •
0
3
sr ,
3
3
i
C),
[K.S. i
)
41
] ;
6,8
6,7
Calcium.
s 29,2° = 1,5446. [Goodwin, Proc Amer.
Phil. Soc. 43, 381; 1904.];
99,3 — 99,6 **o Ca: « = 1,548. [Moissan,
Chavanne, C r. 140, 122; 1905.]
Dest. Metall: « = 1,52. [Arndt, Ber. chem.
Ges. 37, 4733; 1904.]
Cer. 6,628 — 7,04.
[Hillebrand u. Norton 1875.]
Elektrolyt Metall mit 99,92''/oCe : «=6,786.
[Muthmann, Hofer u. Weiß, Lieb. Ann. ;
320, 231; 1902.]
Rein : « = 7,04. [Muthmann u. Weiß, t
Lieb. Ann. 331, i; 1904.]!
Chlor.
Gasförmig. Siehe Tab. 62 a, S. 149.
Flüssig: 8 beim Kp. (—33,6«*) = 1,5071.
[D. R. 33.] ;
«b. Kp. ( — 33,7') = i,568|[Johnson,Mc.In- '
8t = 1,725 — 0,00243 ItoshjJour.Amer.
(ioo + t)J**^- Soc 31,
^ ' 1138; 1909.]
« bei verschiedenen Temp. vergl. Tab. 63.
Chrom.
s 16» = 6,737; 6,7179.
[Glatzel, Ber. chem. Ges. 23,
3127; 1890.],
Rein, im elektr. Ofen geschmolzen: j
s 20** = 6,92. [Moissan, C r. 116, 349; '
1893.]
Eisen.
Reines Eisen
Schmiedeeisen :
Stahl:
Weißes Gußeisen:
Graues Gußeisen:
Klaviersaitendraht (0,2 — 0,4 •/« C)
ung^lüht : 8 20/4 = 7,78
geglüht : s 20 4 = 7,80
Flüssiges Eisen: 6,88.
[Roberts, Wrightson i88i.]i
Erbium. t
Handelspräp. « = 4,77. i
[St Meyer, ZS. ph. Ch. 37, 237; 1901.] ,
Fluor. !
Gasförmig. Siehe Tab. 62 a, S. 149- j
Flüssig: 8 (—200**) = 1,14. [Moissan, \
Dewar, Bull. Socchim. (3) 17, 931 ; 1897.] i
8 beim Kp. (—187°) = 1,108.
[D. R. 33.]
Gadolinivun.
Koppel. II*
7,86
164
64b
Spezifische Gewichte der chemischen Elemente.
Gallium.
s 23/4 = 5,921 ; s 24,5*4 = 5,930
[Lecoq de Boisbaudran 1876.]
Germanium, « 20/4
[Winkler 1886.]
Gold.
Gegossen: s 17,5/4 = 19,28—19,31.
Gepreßt: s 17,5/4 = 19,31—19,32.
[G. Rose 1848.]
Geschmolzen: s 18/4 = 19,20.
[Tilden 1898.]
Draht, ausgeglüht, weich,
s 20/4 = 19,2601
„ kalt gezogen, hart,
8 20/4 = 19,2504
Krystallisiert aus Lös. gefällt: s= i9,43i-
[Averkieff, ZS. anorg. Chem. 36,
329; 1903.]
Im Vakuum destilliert:
a) ungepreßt: » 20/4 — 18,8840,
b) gepreßt (10 000 Atm.): S20/4 —
19,2685.
[K. R. S. 34]
Helium.
Gasförmig. Siehe Tab. 62 a, S. 149.
[Kamerlingh Onnes,
5,92
5,459
19,3
>[K. S. 41.]
Flüssig: »Kp = 0,122
«-271,53"= 0,146
Versl. Akad.Weten-
schap. Amsterdam
1911, II 87.
Indium.
s 16,8/4 = 7,413 [Winkler 1867.]
s 13/4 = 7,12
[Thiel, Ber. chem. Ges. 37, 175; 1904.]
Iridium.
« 17,5/4 = 22,395.
[Deville, Debray 1875.]
Gegossen und gehämmert: (99,7 "/<> Ii" u.
0,15 "/o Pt) 8 = 22,4. [Mylius u. Dietz,
Ber. chem. Ges. 31, 3188; 1899.]
Jod. Fest: s 17/4
[Gay-Lussac 1814.]
84/4 = 4,933. [Ladenburg, Ber. chem.
Ges. 36, 1256; 1902.]
«—1880 = 4,8943. [D. 35.]
Flüssig: « beim Kp. u. i Atm. (+ 184,35 ")
= 3,706. [D. R. 33.]
Kalium. s 15/4 = 0,866.
[Gay-Lussac u. Thenard 1811.]
s 13/4 = 0,874, s 18/4 = 0,8754.
[H. Baumhauer 1873.]
7,2
22,4
4,942
0,86
Kalium. (Fortsetzung.)
«20/4 (vac.) = 0,8621. [R. B. 44.]
« 62,1 0 fest: 0,851; flüssig: 0,8298.
[Vicentini u. Omodei 1888.]
Kobalt. 8,3—8,8
Durch H2 red., geschmolzen : s 15"' = 8,8.
[Copaux, C. r. 140, 657; 1905.]
Geschmolzen: s 21/4 = 8,718.
[Tilden, Chem. News. 78, 16; 1898.]
Kohlenstoff.
a) Diamant:
s m/40 = 3,4701 bis 3,5585, je nach
Material. [Liversidge, Amer. chem.
Soc. J. 16, 205; 1904.]
8 — 1 63,6/4 = 3,5 1 9 ; « — 38,4" = 3,5 1 o ;
s 4- 18/4 = 3,514. [Cohen, Olie, ZS.
phys. Ch. 71, 385; 1910.]
b) Graphit: 2,17 — 2,32.
[Rammeisberg 1873.]
Künstl. Graphit, je nach Darstellung:
2,10 — 2,25. [Moissan, C. r. 119,
980; 1894.]
Alle natürl. 'u. künstl. Graphite nach
Reinigung u. Pressung: s 150/4O = 2,255.
[ Le Chatelier, Wologdine C. r. 146, 49 ;
1908.3
8 170 = 2,099 .
8-1880 = 2,130}^^- 35-]
8 + 18/4 = 2,216; 8— 38/4 = 2,217;
s — 163,6/4 = 2,223. [Cohen, Olie 1. c]
c) Gaskohle: 1,885. [Mene 1867.]
Kokoskohle : s = 1,860. [Titoff. ZS. phys.
Ch. 74, 647; 1910.]
„ 8 = 1,67. [ Homfray, ZS.
phys. Ch. 74, 152; 1910.]
Ruß, Zuckerkohle, Holzkohle, Glüh-
fäden, m. Chlor und durch Evakuieren
und Pressen behandelt:
8 = 1,70 — 1,80, [ Le Chatelier, Wolog-
dine, C. r. 148, 1715; 1909.]
Acetylenkohie : « = 1,919. [Mixter, Sill.
Journ. (4) 19, 434; 1905.]
Krypton.
Gasförmig. Siehe Tab- 62 a, S. 149.
Flüssig: 8 = 2,155 bei ca. — 1460.
[Ramsay u. Travers, ZS. phys. Ch. 38,
688; 1901.]
Kupfer.
Gegossen :
Draht:
Gehämmert: 8,919—8,959
Elektrolytisch: 8,884—8,952
8,6
3,51
8,30 —8,921
8,930—8,949 \ q
m
V)
z
3*
§•
u.
3-
f^
s
3
<
3*
n
2,3
2,17
8,933
II
Koppel.
64 c
165
Spezifische Gewichte der chemischen Elemente.
Kupfer. { Fortsetzung. )
Nickel. 8.57—8,93 8,8
Elektrolytisch: « Tn/4 = 8,952.
Gegossen : sm/4 = 8,90. [Schröder 1859.] ;
[Schröder 1859 u. neuere Zahlen.]
Geschmolzen: « 21 4 = 8,790. ;
Im Vakuum destilliert;
[Tilden, Chem. News. 78, 16; 1898.] ;
a) ungepreßt: »20/4 = 8,93258
s 15« = 8,8.- j
b) gepreßt (öoooAtm.): „ =8,93391
[Copaux, C. r. 140, 657; 1905.] j
c) „ (looooAtm.): „ =8,93764;
Draht, kalt gezogen, hart ]
i
[K. R. S. 34, siehe auch K. S. 41.]
8 20/4 = 8,7599
i
Flüssig = 8,217.
Draht, kalt gezogen, ange-
[K. S. 41.]
[Roberts u. Wrightson 1882.] ;
lassen, weich, « 20 '4 =
)
Lanthan. 6,05—6,16 6,1
8,8439.
.;
[Hillebrand u. Norton 1875.]
Änderung von « m. Temp. siehe Schlett,
[Muthmann u. Weiß, Lieb. Ann. 331,
Ann. Phys. (4) 26, 201; 1908.
i; 1904.] 6,15
Niob.
Lithium. 0,534
!
«15/4 = 7,05- [Roscoe 1878.]
Metall m. 0,27*^0 AI u. 0,14 ",'0 Fe:
Geglüht: 7,37. [Marignac 1868.]
« 20/4 (vac.) = 0,537. i
M. Mischmetall hergestellt: « 15" = 8,40
Reines Metall: « 20 4 (vac) = 0,534, !
bis 8,43. [Muthmann, Weiß, Lieb. Ann.
[R. B. 44-] 1
365, 58; 1907-]
Magnesiiun. 1,69—1,75 1,74
Reines Metall, geschmolzen: s = 12,7 1
« 5/4 = 1,743. [Bunsen 1852.]
[v. Bolton, ZS. Elch. 13, 145; 1907.]!
1,75. [Deville u. Caron 1857.]
Osmium. : 22.48
Mangan. 7,10—8,03 ' 7,39
Kryst 22,477. [Deville 1876.]
7,14—7,21. [Brunner 1857.]
N
8 22/4 = 7,376.
Palladium. 10,9—12,1 11,5 ||
[Glatzel, Ber. ehem. Ges.
Gegossen: « 22,5" = 11,4.
22, 2857; 1889.] 1
[Deville u. Debray 1859.]
7,231. [Bullock, Chem. News 60, ;
Gegossen u. gehämmert (99,9" 0 Pd.):
20; 1889,] •
s = 11,9. [Mylius u. Dietz, Ber. ehem.
Pulverig (aus Amalgam) : « TO/4 = 7,4212. '
Ges. 31, 3188; 1899.]
[Prelinger, Mon. Chem. 14, 370; 1893.] ;
Molybdän. ; 9,0
Phosphor.
Kohlenstoffhaltig: 8,60. [Debray 1858.] '•
(über die Modifikationen s.Tab. 66, S.i98f.)
1
Kohlenstofffrei, elektr. geschmolzen:
a) Weiß: « 0/4 = 1,8365. ; 1,83
« = 9,01. 1
[Pisati u. de Franchis 1875.]
[Moissan, C. r. 120, 1322; 1895.3!
s 18" = 1,831.
Natrium. 0,97
[Boeseken, Rec P.-B. 26, 289; 1907,]
8 24,2/4 = 1,828. [Damien 1881.]
« 20,4 (vac) = 0,9712. [R. B. 44.] i
8 44,5/4: fest = 1,814, flüssig =1,7555.
8 0/4 = 0,9721.
[Damien 1881.]
[Hagen, Ann. Phys. (3) 19; 436; \
s 44,5": fest = 1,805, flüssig = 1,745.
1883.1 ;
[Hess, Phys. ZS. 6, 186, 1905.]
«—188° = 1,0066. [D. 35.]i
8 b. d. Siedepunkte = 1,485.
«gTfö**: fest = 0,9519; flüssig = 0,9287. j
[Ramsay u. Masson, Ber. ehem. Ges. 1880.]
[Vicentini u. Omodei 1888.] i
b) Rot:
« 0* = 2.1=5 2,^4.
2,20
8 bei d. Siedepunkte = 0,7414. j
[Ramsay, Ber. chem. Ges. 13; 1880.] j
[Troost u. Hautefeuille 1874.]
Neodym. 6,96
Gereinigte Handelspräparate: « 18/4:
[Muthmann u. Weiß, Lieb. Ann. 331, ]
2,18—2,23. 8 ist abhängig von der
i; 1904.]
Darstellungsart und kann bis « 18/4
Neon.
= 2,34 steigen. [Cohen, Olie ZS. phys.
i Gasförmig. Siehe Tab. 62 a, S. 149-
Chem. 74, i; 1910.]
Koppel.
166
64 d
Spezifische Gewichte der chemischen Elemente.
Phosphor. ( Fortsetzung. )
c) Metallisch: s 15,5° = 2,33. [Hittorf.]
„ bleifrei: « = 2,31—2,33.
[Stock, Gomolka, Ber. ehem. Ges. 42,
4510; 1909.]
Platin.
Gegossen u. gehämmert (sehr rein):
8 = 21,4. [Mylius u. Dietz, Ber. ehem.
Ges. 31, 3188; 1899.]
Geschmolzen: « 18/4 = 21,294.
[Tilden, Ghem. News 78, 16; 1898.]
Rein, nach Ausglühen:
s 20/4 = 21,4403
Draht, kalt gezogen:
s 20/4 = 21,4133
Abhängigkeit v. s v. Temp. siehe Schlett,
Ann. Phys. [4] 26, 201; 1908.
Platinschwamm: 16,32 — 21,24.
„ s 24/4 = 21,16.
[Archibald, ZS. anorg. Ch. 66, 169; 1910.]
Praseodym.
[Muthmann u. Weiß,
[K. S. 41.]
Lieb.
Ann. 331,
j ; 1904.]
Quecksilber.
s — 20" bis s 360" s. Tab. 18 u. 19.
s — 38,85/4 : fest = 14,193- [Mallet 1877.]
s — 38,85 ": flüssig = 13,6902.
[Vicentini u. Omodei 1888.]
Fest: s — 188" = 14,383. [D. 35.]
Radium.
Radiumemanation.
Flüssig: s b. Kp : 5,7. [Gray, Ramsay, Jour.
ehem. Soc. 96, 1073; 1909.]
Rhodium. 11,0—12,1
.12,1. [Deville u. Debray 1859.]
Gegossen und gehämmert: (98,4 Vo Rh.;
1,57« Ir; 0,1 o'o Ru; Spur Pt) s = i2,6.
[Mylius u. Dietz, Ber. ehem. Ges. 31,
3189; 1899.]
Rubidium. [Bunsen 1863.]
Aus d. Schmelzfluß erstarrt, nicht ge-
preßt: s 150 — 1,5220, [Erdmann u.
Köthner, Lieb. Ann. 294, 62; 1896.]
Metall m. 0,16 °/o Mg u. 0,027» Fe:
8 20/4 (vac.) 1,532. [R. B. 44.]
Ruthenium.
8 0/4 = 12,259. [Deville 1876.]
Geschmolzen: « 0/4 = 12,063.
[Joly, C. r. 116, 430; 1893.]
2,33
21,4
6,47
12,1
1,52
12,26
7,7 7,8
Samarium.
[Muthmann u. Weiß, Lieb. Ann, 331, i,
1904.]
Sauerstoff.
Gasförmig: Siehe Tab. 62 und 63.
Flüssig: Siehe auch Tab. 63.
s b. Kp. = 1,134. [Ladenburg u. Krügel,
Ber. ehem. Ges. 32, 1416; 1899.]
Ä — 183,60 = 1,1321. [D. R. 33.]
8 — 182,5° (Kp) = 1,1 181] [Dewar, Ghem.
« — 195,5" =1,1700 News 84, 295;
8 — 210,5" = 1,2386 > 1901 u. Proe.
8 — 227° (Sm) = 1,27 Roy.Soe.Lond.
sr= 1,5154 — 0,00442 T j 73, 251; 1904.]
g _ iqg 00 0 = I 22oi[Inglis u. Coates, J.
8- 193,96 °=I,203j jg^g-,
sr= 1,248874— 0,00481 (T— 68").
[Baly u. Donnan, Ghem. Soc. J. 81, 911;
1902.]
Fest: s — 252,5" = 1,4256. [Dewar, 1. c.]
Schwefel.
a) Rhombisch. (a-S.)
Natürl. : s 0/4 = 2,0748, [Pisati 1874,]
„ sm/4 = 2,070. [Deville 1848.]
Aus CSj kryst. : s wi/4 = 2,063.
[Deville 1848.]
8 17° = 2,0522 I
8 — 188" = 2,0989 /
b) Monoklin. {ß-S.) Frisch: 8 «1/4= 1,958.
e) Amorph.
Frisch, weich: s ??i/4 = 1,919 — 1,928,
[Deville 1848,]
Flüssig: 8 113" = 1,8114.
[Vicentini u. Omodei 1888.]
Selen nach
Saunders, J. phys. Gh. 4, 491 ; 1900 [S.]
u. Coste C. r. 149, 674; 1909 [C.]
a) „Met." kryst. grau, (in CS2 unl.) s 25 "
[S.3 8 170 4,80-4,82 [C.]
b) Kryst. rot (aus GS«) [S.] s 25«
[C] « 170 = 4,455.
o) glasig (lösl inCS2):[C.]
. p... . „ , S 170=4,302 [S.] 8 25«
c) „ Mussig < ^j amorph, rot. (lösl. in CSa) :
l [S.] 8 25"
Vgl. Kruyt, ZS. anorg. Ch. 64, 309; 1909.
Silber. 10,25—10,57
Gegossen: 10,424 — 10,511.
8 13,2/4 = 10,467. [Matthiessen 1860,]
1) 8 wird stark durch aufgenommene Gase
beeinflußt. [K. S. 41.]
[D. 35.]
4,28
4,26
10,50!)
Koppel.
64
167
Spezifische Gewichte der chemischen Elemente.
Silber. ( Fortsetzung. )
Im Vakuum destilliert;
a) ungepreßt: s 20/4 = 10,4923
b) auf 10 000 Atm. gepreßt:
« 20/4 = 10,5034
[K. R. S. 34-1
Reines Handelsmetall : s 20/4 = 10,364.
[K. S. 41.]
Elektrolytisch: 10,53.
Flüssig: « =9,51-
[Roberts u. Wrightson 1881.]
Silicium.
j a) Kryst. : s = 2,19 — 2,49. [Winkler 1864, 2,34
Wöhler 1856 u. a. Aut.] ':
„ Metall m. 98,6 "/o Si.: « = 2,30.
[Weiß, Engelhardt, ZS. anorg. Gh. 65, ;
38; 1910.];
b) Graphitartig: 2,004. [Winkler 1864.];; 2,00
c) Amorph (kastanienbraun): «i5"-| 2,35
[Vigouroux, G. r. 120, 367; 1895.] j
Stickstoff. !
Gasförmig. Siehe Tab. 62 und 63.
« Sm = 0,8792. [Dewar s. u.] ;
« Kp = 0,7914. [D. R. 33.] I
s Kp = 0,8042. [Dewar s. u.] :
8 - 146,60(38,45 Atm.)=o,4522 1 (-^jQ^,. j
«-i53,7°(2o,7Atm.)=o,5842l lewski .
8-193" (i Atm.) =0,83 j G.^r. |
18-202« (0,105 Atm.) =0,866 j *^--^
8—198,30" = 0,8297 \[Inglis u. Coates, J. ,
«—193,93° = 0,8084 /ehem. Soc. 89, 886;
1906.]
Flüssig: ST= 0,853736 — 0,00476 (T — 68"). ^
[Baly u. Donnan, Ghem. Soc. J. 81, 912; :
1902.]
Vgl. auch Tab. 63.
Fest: 8 — 252,5" = 1,0265.
[Dewar, Proc Roy. Soc. 73, 251; 1904.]
Strontium.
2,504; 2,580. [Mathi essen 1855.] 2,54
Präp. m. 98,5"/oSr: 8 = 2,55. [Glascock,
Jour. Amer. ehem. Soc. 32, 1222; 1910.]
Tantal. 16,6
Geschmolzen mit o,5"/o C « = 12,79
[Moissan, C. r. 134, 211; 1902.]
Rein: s = 16,64.
[v. Bolton, ZS. Elch. 11, 45; 1905.]
8 16" = 14,5. [Muthmann, Weiß, Lieb.
Ann. 365, 58; 1907.]
Tellur.
a) Kiystallisiert. a) aus der Schmelze:
s (18"— 22") = 6,338 ± 0,025.
[Beljankin, Gh. Zbl. 1902, I, 171.]
« 18,2" = 6,2459.
[Pfiwoznik, Ghem Zbl. 1892, II, 962.]
8 = 6,243. [Fay u. Gillson, Amer.
ehem. Jour. 27, 81; 1902.]
ß) destilliertes Ter
8 20" = 6,1993. [Lenher, Morgan, Jour.
Amer. ehem. Soc. 22, 28; 1900.]
820/4 = 6,235. [K. R. S. 34-]
b) Krystallinisches Te (aus alkalischer Lös.]
««> = 6,157 i 0,035. [Beljankin, 1, c]
c) Amorphes Te: 8 = 5,93.
[Rammeisberg 1875.]
8 20 " = 6,015 J^ 0,031.
[Beljankin, L c.]
6,25
Thallium.
811/4 = 11,849.
11,78—11,90.
Thorium.
Pulver: 8 17" = 11,00.
[de la Rive 1863.]
[Werther 1864.]
",85
[Nilson 1882.] j 11,00
i
I 4,5
Titan.
Geschmolzen (2 "/o G) : 8 = 4,87.
[Moissan, C. r. 120, 293; 1895.]
Ti mit 1,560/0 H u. 0,3 "/o G: 8 19" =
5,174. [Weiß, Kaiser, ZS. anorg. Gh.
65, 345; 1910.]
M. Na red.; rein: « = 4,50. [Hunter,
Jour. Amer. ehem. Soc. 32, 330; 1910.]
Uran. [Zimmermann 1882.]
Geschmolzen: « 13/4 = 18,685.
18,7
[Roseoe 1869.] j 5^5
Vanadium.
Pulver: 8 15" = 5,5.
Geschmolzen (5"/o G) : 8 20" = 5,8.
[Moissan, G. r. 122, 1299; 1896.]
M. Mischmetall red.: 8 15" = 6,02.
[Muthmann, Weiß, Lieb. Ann. 355, 58;
1907.]
Wasserstoff.
Gasförmig. Siehe 62 b, S. 150.
Fest: 8—259,9° =0,07631 [Dewar,
Flüssig : 8 — 258,29°= 0,0754 1 Proc Roy.
/ Soc. 78,
„ 8-252,5» =o,o7ooJ^^j. jg^^j
Koppel.
168
64 f
Spezifische Gewichte der chemischen Elemente.
Wismut.
9,80
Zink. (Fortsetzung.)
s TO/4 == 9,759. [Schröder 1859.]
Flüssig: 6,48.
Elektrolytisch: s = 9,7474-
[Roberts u. Wrightson 1881.]
[Glossen, Ber. ehem. Ges. 23; 1890.]
Zinn.
7,28
Im Vakuum destilliert: 820/4 = 9,7814.
a) Rhombisch:
[K. R. S. 34.]
«15,80 = 6,56. [Trechmann, Joum.
Gepreßter Draht: s 16^ = 9,8522.
min, Soc. 3, 186; 1880,]
„ „ angelassen : s i6«=9,8354
b) Gewöhnliches, tetragonal
[Spring, Bull. Acad. Belg. 1903, 1066.]
Gegossen : s 15° = 7,2984.
«271° fest: 9,673; flüssig: 10,004.
[Stockmeier, Verh. Ges. dtsch.
[Vicentini u. Omodei 1888.]
Naturf. u. Ärzte, 1893, II, i; 97.]
Flüssig: 10,039.
s 180 = 7,28.
[Roberts u. Wrightson 1882.]
[Jaeger, Diesselhorst, Abh. Phys.-techn.
Wolfram.
19,1
Reichsanst. 3, 266; 1900.]
Geschmolzen, m. H2 red, : 515' = 7,287.
Pulver, aus WO« durch H2 reduziert.
[Cohen, Goldschmidt, ZS, phys. Chem.
8 m/4 = 19,129. [Roscoe 1872.]
50, 225; 1905,]
« 0/4 = 18,64. [Pennington u. Smith,
s— 163,3" = 7,350- [Cohen, Olie, ZS.
ZS. anorg. Chem. 8, 198; 1895.]
phys. Chem. 71, 385; 1910.]
Elektr. geschmolzen (kohlefrei): s = 18,7.
Siehe auch Spring [Sp. 43] und Kahl-
[Moissan, Cr. 123, 13; 1896.]
baum u. Sturm [K. S. 41].
Im. Vac. geschm. : 19,1. [v. Wartenberg,
8 226,3" fest: 7,1835; flüssig: 6,988.
Ber. chem. Ges. 40, 3287; 1907.]
[Vicentini u. Omodei 1888.]
Im Vac. geschm.: s 20° = 18,72. Weiß,
Flüssig: 7,025.
ZS. anorg. Chem. 66, 279; 1910.]
[Roberts u, Wrightson 1883.] !
Xenon.
c) Graue Modifikation: 5,7
s 18" = 5,751, [Cohen, Olie, ZS. phys. I
Gasförmig: Siehe Tab. 62b, S. 150.
Ch, 71, ^85; 1910.I
Flüssig: s — 102" = 3,52. [Ramsay u.
«150 = 5,8466,
Travers, ZS. phys. Chem. 38, 688; 1901.]
[Stockmeier, I. c]
Ytterbium.
s — 163,3" = 5,768, [Cohen, Olie, 1. c]
Flüssig: [Day u, Sosmann 1911, Privat-
Yttrium.
mitteilung]
Handelspräp.: s 150 = 3,80, [St. Meyer,
s 250" = 6,982 1000" = 6,518
ZS. phys. Chem. 37, 237; 1901.]
s 3000 = 6,943 iiooO = 6,459
s 400" = 6,875 1200" = 6,399
Zink. 6,86-7,24
7,1
s 500" = 6,814 1300° =^ 6,340
Gegossen. Längs, abgekühlt: 7,10—7,16.
s 600" = 6,755 1400° = 6,280
Gegossen. Rasch abgekühlt: 7,04—7,14.
s 700" = 6,695 1500" = 6,221
[Rammeisberg 1880.]
s 800" = 6,637 1600" = 6,162
Gewalzt: 7,19.
Ä 900« = 6,578.
Im Vakuum destilliert: ]
Zirkonium.
ZT
a) ungepreßt: « 20/4 = 6,9225.
Geschmolzen, rein:
6,4
b) gepreßt: (looooAtm.): s 20/4=7,1272]
s 18/4 = 6,400, [Weiß, Neumann, ZS.
[K. R. S. 34-]
anorg. Ch. 66, 248; 1910.]
Koppel.
65
169
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Die erste Spalte enthält neben der chemischen Formel der Substanz in eckiger Klammer
den Beobachter oder den Autor, welchem die Zusammenstellung der vorhandenen Bestimmungen
entnommen ist, wie Clarke [Ck], Rammeisberg [Kg], Schröder [Seh]. Die benutzte Literatur ist
in nachstehendem Verzeichnis angegeben.
Von mehreren für eine Substanz vorliegenden Beobachtungen ist der kleinste und größte
Wert aufgenommen; daneben finden sich zuverlässige neuere Bestimmungen; zweifelhafte Zahlen
wurden ausgeschlossen. Sind nur zwei Bestimmungen vorhanden, so finden sich dieselben durch
ein Semikolon getrennt angeführt.
Die spezifischen Gewichte beziehen sich auf mittlere Temperatur. Enthält die Original-
abhandlung eine bestimmte Angabe, so ist diese in der üblichen Weise angeführt; bei allen
genaueren Zahlen, die im Original nicht auf Wasser von 4" bezogen sind, wurden die ursprüng-
lichen Werte auf diese Einheit umgerechnet. Bei weniger genauen Zahlen ist die Umrechnung
als zwecklos unterblieben. Es bedeutet s m/4 oder nur m/4 spez. Gew. der Substanz bei mittl.
Temp. bezogen auf Wasser von 4".
Die zweite Spalte enthält entweder das Mittel der vorhandenen Beobachtungen oder
eine einzelne zuverlässige Bestimmung.
Literatur.
Pogg. Ann. 106. 226; 1859.
Pogg. Ann. 107. 113; 1859.
„ Dichtigkeitsmessungen. Heidelberg. Bassermann 1873.
„ Pogg. Ann. Jubelband 452; 1874.
„ Neues Jahrbuch f. Mineralogie. 1873. 561.
„ Neues Jahrbuch f. Mineralogie. 1874. a) 600; b) 805; c) 943.
„ Pogg. Ann. Erg.-Bd. 6. a) 76; b) 622; 1874.
„ Liebigs Ann. 174. 249; 1874.
„ Neues Jahrbuch f. Mineralogie. 1875. 473.
„ Ber. ehem. Gesellsch. 7, 115; 1874.
„ Liebigs Ann. 192. 295; 1878.
„ Wied. Ann. 4. 435; 1878.
„ Ber. ehem. Gesellsch. 11, a) 2017; b) 2129; 1878.
„ Ber. ehem. Gesellsch. 12, 119; 1879.
Joum. prakt. Ch. (2) 19. 266; 1879.
„ „ (2) 22. 432; 1880.
Rammeisberg. Handb. d. krystallogr. u. phys. Chemie. Abt. 1. Leipzig 1881.
F.W.Clarke, Constants of nature. Part I. Washington; i. Aufl. 1873. 2. Auai888.
„ „ „ „ Part. I. Suppl. 1. Washington 1876.
Bödeker. Die Beziehunffen zwischen Dichte und Zusammensetzung t)ei festen
und liquiden Stoffen. Leipzig 1860.
FilhoL Ann. chim. phys. [3] 21. 415; 1847. — [Fortschr. Chem. 1847/48. 41.]
Topsoe. Arch. d. Sciences phys. et nat. (nouv. pör.) 45. 223; 1872.
Kenngott. Wien. Ber. 10. 295; 1853.
Playfair u. Joule. Chem. Soc. Memoirs. 2. 401; 1845; 3. 45; 1848.
Schiff, Lieb. Ann. 108. 21; 1858.
Kopp, Lieb. Ann. 36. i; 1840.
Nilson u. Pettersson. Ber. chem. Ges. 13. 1459; 1880.
Clarke. Sill. Amer. J. [3] 14. 281; 1877. — [Fortschr. Chem. 1877. 43.]
Liversidge. Amer. ehem. Soc. J. 16. 205—209; 1894. — [J.-B. 1894. 83.]
Surawicz. Ber. chem. Ges. 27. 1306; 1894.
Krickmeyer, ZS. phys. Chem. 21. 53 — 89; 1896. (Sehwebemethode.)
Tut ton. ZS. f. Kryst. 27. 113— 251; 1896.
Drugman u. Ramsay. Joum. chem. Soc 77. 1228; 1900.
Kahlbaum, Roth u. Siedler. ZS. anorg. Ch. 29. 177—294; 1902.
De war. Chem. News. 85. 277; 1902.
Retgers, ZS. phys. Chem. 3. 289; 1889.
„ 4. 189; 1889.
„ „ „ ,, 4. 597; 1889.
5. 436; 1890.
„ „ „ „ 6. 193; 1890.
Kahlbaum, Sturm. ZS. anorg. Chem. 46. 217; 1905.
Maey. ZS. phys. Chem. 60. 200; 1905.
Spring. BulL Aead. Roy. Belg. 1903. 1066. — [Ch. ZbL 1904. 1. 777.]
Richards, Brink. Joum. Amer. chem. Soc 29. 117; 1907-
Baxter, Brink. Joum. Amer. chem. Soc. 30. 46; 1908.
Lorenz, Frei, Jabs. ZS. phys. Ch. 61. 468; 1908.
De war. Chem. News 91. 216; 1905.
Für Flüssigkeiten vergl. auch die Tabellen: Brechungsexponenten. Für Verbmdungen, welche
als Mineralien auftreten, vergl auch Tab. 69 und die mineralogische Tab.
Koppel.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Seh.
[Rg.
[Ck.
[Ck.
[Bd.
[Fh.
[Tp.
[Kg.
[P. J.
[Sf.
[Kp.
[N. P.
[Ck.
[L.
[S.
[Km.
[Tt.
[D.R.
[K.R.S. 34]
i] bed. Sehröder.
2] „
3J >> j>
4] »
5] „
6] „ „
7] „
8] „
9] „
10] „
"] „
12] „
13] ,,
14] .,
15] „
16] „
17]
18]
19]
20]
21]
22]
23]
24]
25]
26]
27]
28]
29]
30]
31]
32]
33]
[D,
[Rt.
[Rt.
[Rt.
[Rt.
[Rt.
[K.S.
[M.
[Sp.
[R. B.
[B.B.
[L.F.J
[D.
35]
36]
37]
38]
39]
40]
41]
42]
43]
44]
45]
46]
47]
170
65 a
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Aluminium.
Bromid. AI Bra. [Deville u, Troost 1859.]
Jodid. AIJ3. [Deville u. Troost 1859,]
Fluorid. AIF3. [Ck. 18] 3,065; 3,13.
Kryolith. AI Nas F«. [Ck. 18] 2,69—3,08.
Carbid. AI4C3. [Moissan, C. r.ll9; 1894.]
Oxyd. Ala O3.
Amorph, geglüht [Rg. 17] 3»73— 3,99-
Korund, Rubin, Sapphir.
[Seh. I. Rg. 17] 3,95—4,02.
Rubin, Sapphir [L. 29] ml 4.
Oxydhydrat. A1(0H)3, kryst. (künstl.
Hydrargyllit). [de Schulten 1896.]
Sulfid. AI2 S3, kryst. [Mourlot, Ann. chim.
phys. [7] 17, 510; 1899.]
Sulfat. Al2(S04)3. Wasserfrei. [N. P. 27.]
Al2(S04)3+ 18 HjO.
[Ck. 18] 1,57—1,67.
[Dewar 35.] Bei 17° 1,691 ; bei —188*':
Kalium-Alaun. AIKCSO*)« + 12 H2O.
[Km 31.] 20/4 1,757 [Rt. 36.] Bei 17"
[Spring 1882.] Bei o"
Natrium-Alaun. AlNaCSOi)^ + 12 H2O.
[Km, 31] 20/4
Ammonium- Alaun. AUNH*) (S04)2 +
12 H2O. [Spring, 1882.] Beio«
[Km. 31.] 20/4
Rubidium-Alaun. AlRb(S04)2-f 12 H2O.
„ [Spring, 1882]. Bei o"
Thallium-Alaun. AITKSO«), + 12 H2O
[Woulf, C. r. 116, 1401; 1903.]
[Rt. 36.] Bei 180
Orthophosphat. AIPO*.
[de Schulten, C. r. 98; i
Metaphospbat. A1(P03)3.
Mittel-
wert
2,54
2,63
3,10
2,90
2,36
3,85
4,00
3,95
2,423
2,37
2,71
1,62
1,719
1,751
1,7546
1,675
1,6357
1,645
1,8667
2,32
2,318
.]
2,59
[Johnsson, Ber. ehem. Ges. 22; 1889.] 2,779
Silikat. AlaSiOs. Sillimanit, kryst.
[Shepherd, Rankin, ZS. anorg. Ch. 68,
380; 1910.] 8 m
Ammoniumsalze.
Siehe unter Stickstoff.
Antimon.
Antimonwasserstoff. SbHs. s— 25": 2,26,
8 — 50" = 2,34 [Stock, Guttmann, Ber.
ehem. Ges. 37, 885 ; 1904.]
Trjchlorid. SbCU. [Cookei877.] Fest: 26»
[Kopp 1855.] Geschmolzen: 73,2/4.
8 75« = 2,68r, « 97" = 2,647. [Klemen-
siewiez, Anz. Akad. Wiss. Krakau
1908, 485 ; Chem. Zbl. 1908, 1 1 ; 1850.]
Pentachlorid. SbClj. [Haagen 1867.] 20"
3,022
, 3,064
i 2,675
2,346
Antimon. (Fortsetzung.)
Tribromid. SbBrg. [Cooke 1837.] Fest: 23»
Geschmolzen: 90". [Kopp 1855.]
[Isbekow, Plotnikow, ZS. anorg. Chem.
71, 328; 191 1]. 99,5 '4
Trijodid. SbJa. [Seh. 3.] «1/4
„ [Cooke 1877.] Hexagonal. S26°
„ „ Monoklin. »22°
Pentafluorid. SbFs. [Ruff u. Plato, Ber.
chem. Ges. 37, 673; 1904.] »22,8°
Trioxyd. Sb203.
[Rg. 17.] Regulär. 5,11—5,30.
[Rg. 17.] Rhombisch. 5,56—5,78,
Tetroxyd. SbaOi. [P. J. 24.
Pentoxyd. Sb205. [P. J. 24.]
Säure-Hydrat. SbaOs + 5 H2O. [Ck.i8.]
Trisulfid. SbaSa-
a) Gefällt, roteMod. [Guinehant, Chretien,
C. r. 139, 51; 1904; Zani, Chem. Zbl.
1910, I; i486.] so»
b) Lila (graue) Mod.[Guinchant, Chretien,
1. c.] s o" = 4,278, [Zani, 1. c.] s = 4,291.
e) Sehwarze Mod. [Guinehant, Chretien,
1. c.] so" — 4,652.
Geschm. kryst. [Rose i853.]4,6i4 — 4,641.
Natürl. Kryst. [Ck. 18] 4,52—4,75
„ [Ditte C. r. 102] 4,6-4,7
[Zani, 1. e.] 4,6353
Natriumsulfantimoniat. [Seh. 3.]
NasSbSi + 9 H2O. [Soret 1886.]
Arsen.
Trichlorid. AsCU. [Thorpe 1880.] 0/4
[Haagen 1867.] 20/4
Tribromid. AsBra. [Bd. 20.] 15/4
Flüssig: [Retgers, ZS. phys.Ch. 11, 338;
1893] 25/4
Trijodid. AsJa. [Bd. 20.] 13/4
[Seh. 3.] m/4
Pentajodid. AsJs.
[Sloan, Chem. News 46.] ca.
Trifluorid. AsFg. [Thorpe 1880] 0/4
„ „ [Ck. 18; 19] 2,66; 2,73.
„ [Moissan,C.r.99;i884.]
Trioxyd. Arsenige Säure. AS2O3.
Amorph. [Ck. 18] 3,698-3,739-
„ „ [Winkler, Ber. 18.] 3,6815—3,7165.
Krystall. [Winkler, Ber. 18.] Bei 12,5»
[Rg. 17] Regulär: 3,72—3,88.
[Rg. 17] Rhombisch: 3,85—4,15.
Koppel.
Mittel-
wert
4,148
3,641
3,845
4,676
4,848
4,768
2,990
5,20
5,67
4,07
3,78
6,6
4,120
4.63
4,62
4,64
1,806
1,864
2,2050
2,1630
3,66
3,540
4,39
4,374
3,93
2,6659
2,70
2,734
3,718
3»70
3,646
3,80
4,0
65b
171
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Mittel-
Arsen. (Fortsetzung.) ^^
Pentoxyd. AS2O5. [Ck. 18.] 3.985—4.250 4,086
Disulfid. AS0S2. [Ck. 18.]
Realgar. 3,24—3,60. ; 3,55
[Borodow-ski, Chem. Zbl. 1906, II. 297]
a-Form, rot «19° 3.5o6
^- Form, schwarz a 19" 3,254
Trisnlfid. AS2S3. [Ck. 18.]
Auripigment. 3,40—3,46. ; 3,43
Trisulfidhydrat AS2S3 + 6 H,0.
[Spring, ZS. anorg. Ch. 10, 186; 1895.] •
Bei 25,6». 1,881
Tetraarseatrisulfid. AS4S3.
[Schuller, ZS. Kryst.27, 97; 1897.] 19,4 | 3.59
Baryum.
Hydrür. BaH, [Guntz, G r. 132.] Bei o» 4,21
Chlorid. Wasserfrei. BaQ». [Richards,;
ZS. anorg. Ch. 6, 91 ; 1894.] 24/4 3,856
Flüssig, V. 522" — 740", «V4 =
5,627 — 0,00144 < [L.F.J. 46]
Kryst. Baa8 + 2H20.
[Rt. 37.] Bei 22» (3,104
[ Richards, ZS. anorg. Ch. 6, 91 ; ,
1894.] 24 4 3,097
Bromid. Wasserfrei. BaBr«.
[Richards, ZS- anorg. Ch. 3, 441 ;
1893.] 24/4 . 4,781
„ Kryst. BaBr3 + 2H20.[Rt.37.]2o» 3,827
[Richards, ZS. anor^. Ch. 3, 441;
1893.] 24/4 3.852
Jodid. Wasserfrei. BaJ». [B. B. 45.] «25/4 5,150
Fluorid. BaFo. [Seh. 13b.] 4,824—4,833.
[Seh. 3.] m/4 4,828
Silicofluorid. BaSiFs. [Stolba 1865.] 15» 4,279
Oxyd. BaO. [Ck. 18.] 4,73—5,46. 5,0
„ Kryst. i. Würfeln a. d. Nitrat.
[ Brügelmann, Ber. chem. Ges.
23; 1890.] 5,72
,, „ Hexagonal a. d. Hydrat
[ Brügelmann, 1. c] : 5,32
Hydroxyd. Ba(OH)2 + 8H,0 [Fh. 21.] 1,656
Snperoxyd. BaOj. [P. J. 24.] 4,958
Sulfid. BaS. Kryst.
[Mourlot, C. r. 126, 643; 1898.] Bei 15° 4,25
Carbid. BaC,. Kryst. [Moissan, C. r. 118] 3,75
Arsenid. BasAsa. Kryst.
[Lebeau, C. r. 129, 47; 1899.] Bei 15° 4,1
Nitrat. Ba{N0s)2. [Ck. 18.] 3,208—3,241. 3,230
[Rt. 37-] Bei 23» 3,244
Nitrit. Ba(N02)j. [Ray, Jöum. chem. Soc
95, 66; 1909.] s 23" 3,230
! Mittel-
Baryum. (Fortsetzung.) j ^*^
Nitrit. Ba(N02)j + H,0 i
[Ray 1. c] »29*' 3,173
Chlorat. Ba(a03)2 + H,0. [Seh. 3.] w/4 : 3,179
Bromat. Ba(BrOa)i + HjO. [Tp. 22.] 3,820
Jodat. Ba(J08)*. Wasserfrei. '
[Ck. 28.] 5,185—5,286. 5,23
Carbonat. BaCOj.
Gefällt. [Seh. i, 13 b.] 4,22—4,37. 14,30
Witherit. [Seh. i.] 4.30— 4,57- : 4,43
Sulfat. BaSO*. ;
Gefällt. [Ck- 18.] 4,022—4,527. \ 4,25
Schwerspat [Seh. 6. c] 4,470 — ^4,487. ;
17,5 4 : 4,48
Künstl. Kryst [de Schulten, G r. 136,
1444; 1903.] Bei 15" 4.499
Hyposulfat BaSaOs + 4 H,0. [Tp. 22,] 3,14?
Hyposulfit. BaSiOa+HjO. [Ck. 28.] 3,447
Seleoat. BaSeO*. [Michel, C r. 106.] j 4,75
Chromat. BaCrO«. [de Schulten, BulL i
Soc min. 27, 129; 1904.] » 15" \ 4,498
Pyropbosphat. BasPaa. I
[Ouvrard. C R. 106; 1888.] Bei 16". 4,1
Hypophosphit. Ba(H,P0i)2.
[Seh. 13. b.] 2,839—2,911 2,87
Metasilicat BaSiOs. Kryst [Stein, ZS.
anorg. Ch. 63, i ; 1909-] « »» 3.77
Wolframat. BaWOi. [Zambonini, ZS.
Kryst 41, 53; 1905.]«»» 6,35
Beryllium.
Jodid. Wasserfrei. BeJg. [Lebeau, C r. |
126, 1272; 1898,]. Bei 15" 4,20
Fluorid. Wasserfrei. BeF». [Lebeau, C ;
r. 126, 1418; 1898.] Bei 15'' | 2,1
Oxyd. BeO. [Ck. 18. — Lebeau, C r. ■
123, 819; 1896.] 3,01—3,09:3,06
Kryst. [Lebeau, Ann. chim. phys. (7) .
16, 474; 1899.] Bei o» j 3,015
Carbid. Be^C [Lebeau, G r. 121.] Beii5°!i,9
Sulfat. BeSOi. [N. P. 27.] ' 2,443
„ BeSO« + 12 HtO. [N. P. 27.] ' 1,713
BeSO* + 4 HsO.
[Krüß, Moraht, Lieb. Ann. 262.] Bei 10,5* ; 1,7125
Ortbosilikat BejSiO*. Kryst [Stein, j
ZS. anorg. Ch. 63, i; 1909-] »»» 12,46
Blei. I
Dicblorid. PbOg. !
[Seh. 2. Ck. 18.] 5,78—5,805 ! 5,80
Tetracblorid. PbCU (Flüssig). |
[Friedrich, Ber. chem. Ges. 26.] 0/413,18
Koppel.
172
65 c
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Blei. ( Fortsetzung. )
Bromid. PbBra. [Kremers 1852.]
Gefällt. [Keck 1883.] b. 19,2"
„ Flüssig: V. 600"— 800" :8V4
= 6,175- 0,00145 < [L. F. J. 46]
Jodid. PbJj. [Ck. 18.] 6,07—6,38
Fluorid. PbF2. [Seh. 13. a.] 8,224-8,258
[Seh. 3.] m/4
Oxyd. PbO.
„ Pulver: [Seh. i, Ck. 18.] 9,21 — 9,28
„ Glätte: [Seh. i, Ck. 18.] 9,36—9,50
„ Rot \ [Ruer, ZS. anorg. f«20/4
„ Gelb J Gh. 60,265;! 906] \ „
„ Kryst. in Würfeln. [Ditte, C. r. 94.]
Mennige. PbaO^. [Ck. i8.] 8,94—9,19
Superoxyd. Pb02. [Ck. 18.] 8,90—8,93
Sulfid. PbS. Künstl.
[Ck. 18, 19.] 6,77—7,51.
[Hannay, Chem. News 67, 291; 1893.]
Künstl. Kryst.
[Mourlot, C. r. 123, 55; 1896.]
Bleiglanz. [Ck. 18, 19.] 7,51—7,76
Selenid. PbSe. Kryst. [Fonzös-Diacon,
C. r. 130, 1131; 1900]. Bei 15"
Nitrat. Pb(N03)2. [Ck. 18.] 4,34-4,58
[Rt. 37.] Bei 24°
Carbonat. PbCOg. Gefällt. [Seh. i.]
Weißbleierz. [Seh. i, 7. b.] 6,47—6,72
Sulfat. PbSOi.
Gefällt. [Seh. 7. b.] 6,17—6,30
Anglesit. [Seh. 7. b.] 6,30—6,39
Chromat. PbCrO*. [de Schulten, Bull. Soc.
min. 27, 129; 1904.] 815°
Bor.
Trichlorid. BCI3. [Ghira, Gazz. chim. 23,
II, 8; 1893.] 0/4
Tribroniid. BBra. [Ghira, Gazz. chim.
23, II, 8; 1893.] 0/4
Trijodid. BJ«. [Moissan, C. r. 112; 1891.]
flüssig b. 50°
Trioxyd. B2O3. [Ck. 18.] 1,75-1,83
Borsäure. H3BO3. [Ck. 18.] 1,479; 1,435
Carbid. BgC. Kryst. [Moissan, C. r. 118,
559; 1894]
Silicide vgl. Siliciumborid.
Brom. /
Brofflwasserstoff. HBr. [Mc Intosh,
Steele, Archibald, ZS. ph. Ch. 66,
129; 1906.] SA> (—68,7«)
«7-= 2,157 [i 4-0,0041 (Tf^p—T)]
Mittel-
wert
6,611
6,572
6,16
8,241
9,25
9,41
9,28
9,52
9,375
9,07
8,91
7.13
7,766
7,48
7,65
8,10
4,41
4,531
6,43
6,57
6,23
6,34
6,123
i»434
2,650
3,3
1,79
1,46
2,51
2,157
Cadmium.
Chlorid. CdCU. [Baxter u. Hines, Amer.
chem. Jour. 31, 220; 1904.] 25/4
„ Flüssig, V. 600 — 800" : stl^ —
3,731—0,000 685 < [L. F. J. 46.]
„ „ [Aten, ZS. phys. Ch. 73, 590;
1910.] s 600" = 3,297.
CdCl2 + 2H20. [Clarke 1878.]
3,339; 3,314
Bromid. CdBr.. [Baxter u. Hines, Amer.
chem. Jour. 31, 220; 1904.] 25/4
Jodid. CdJ... [Snell, Jour. Amer. ch. Soc.
29, 1288; 1907.]
[Clarke u. Kebler 1883.]
Fluorid. CdFa. [Kebler 1883.] Bei 22O
[Poulenc, C. r. 116, 582; 1893.]
Oxyd. CdO. [Ck. 18.] 8,18; 8,11
Hydroxyd. Cd(0H)2.
[de Schulten, C. r. 101.] Bei 15"
Quadrantoxyd. Cd20.
[Tanatar, ZS. anorg. Ch. 27, 432; 1901.]
Bei 19°
Sulfid. CdS. Künstl. [Ck. 18.]
„ Zitronengelb. [Klobukow, Jour.
prakt. Chem. (2) 39; 1889] Bei 17»
,. Hochrot. [ Klobukow a. a.O.] 17"
„ Kryst. [Mourlot, Ann. chim. phys.
{7) 17, 510; 1899.]
„ Greenockit. [Ck. 18.] 4,8; 4,9
Selenid. CdSe. Kryst. [Fonzes-Diacon,
C. r. 131, 895; 1901.] Bei 15°
Nitrat. Cd(N03)2 + 4H20. [Ck. 28.]
Carbonat. CdCOs. [Seh. 3.] «1/4
Sulfat. 3CdS04 + 8 H2O. 24/4
„ Wasserfrei. 24/4
[Perdue u. Hulett, Journ. phys. chem.
16, 160; 191 i.J
Dihydrophosphat. H^CdlPOJa + z H2O.
[de Schulten Bull. Soc. chim. (3) 1.]
Dihydroarsenat. HiCdl AsOJa + 2 H2O.
[de Schulten, Bull. Soc. chim. (3) 1.]
Pyroarsenat. Cd2As207.
[de Schulten, Bull. Soc. chim. (3) 1.]
Caesium.
Hydrid. CsH. [Moissan, C. r. 136, 587. 1
Chlorid. CsCl. Geschmolz. [Richards, Archi-
bald, ZS. anorg. Ch. 34, 353 ; 1903.] 20/4
„ [Buehanan, Proe. chem. Soc. 21^
122; 1905.] «23,1°
Bromid. CsBr.
[Richards, Archibald, a. a. O.] 20/4
[Buehanan, a. a. O.] 21,4°
Koppel.
65 d
173
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Caesium. (Fortsetzung.)
Jodid. CsJ. [B^etoff 1894.]
„ [Buchanan, a. a. O.] b. 22,8°
[B. B. 45] « 25/4
Silicofluorid. CsjSiF«. [Preis 1868.] 17/4
Oxyd. CS2O.
[Rengade, C. r. 144, 753; 1907-] Bei o"
Saperoxyde. ( CsaO»: is**
[Rengade, Ann. chim. | CsgOs: o"
phys. (8) 11, 348; 1907.] I CSSO4: o»^
Hydroxyd. CsOH [v. Hevesy, ZS. phys. j
Gh. 73, 667; 1910.] «II»
Pentasulfid. Cs^Sä. [Biltz, Wilke-Dör- .
fürt, Bar. ehem. Ges. 38, 123; 1905.] s 16°
Permanganat. CsMnOi. Bei 10,3»
[Muthmann, ZS. Kryst. 22, 533; 1894.]
Nitrat. CsNOs.
[Richards, Archibald, a. a. O.] 20 4
[Bellati, Finazzi. Atti R. Ist. Ven. 69,
2, 1151; 1909/10] 15,15/4
Jodat. CSJO3. [Barker, Proc. ehem. Soc.
23, 305 ; 1908.] « 16/4
Perjodat. CsJO*. Ebenda. « 15/4
Sulfat. CS2SO4. « 60/4 = 4,2218; 20/4 j
[Tutton, ZS. Kryst. 24, 22; 1894.]
Seleoat. CsaSeOi. |
[Tutton, ZS. Kryst 20, 83; 1897.] 20/4 ;
Calcium.
Hydrür. Ca Hj. 1
[Moissan, C. r. 127, 29; 1898.]
Clilorid. CaCla. [Seh. 8.] 2,20—2,24
[Ruff u. Plato, Ber. ehem. Ges. 3ö.]
Bei 20°
Geschmolz. [Richards, Hönigschmid,
Joum. Amer. ehem. Soc. 33, 32; 1911.]
« 20/4
CaCU + eHüO. [Ck. 18.] x,6i-i,68.
[D.35.] Bei— 188°: 1,7187. [Seh. 3.] »14
Subchlorid. Ca.Cla. [Wöhler, Rodewald,
ZS. anorg. Gh. 61, 54; 1909.] s 20"
Brofflid. GaBr,. [Bd. 20.]
[Ruff u. Plato, Ber. ehem. Ges. 36.]
Bei 20*"
Geschmolz. [Richards, Hönigschmid,
Jour. Amer. ehem. Soc. 32, 1586; 1910.]
« 20/4
Jodid. GaJ,. [B. B. 45.] s 25/4
Fluorid. GaFa. Gefällt. [Seh. 3.] »n/4
Flußspat. [Kg. 23.] 3,155-3,199
„ [Merwin, Privatmittg.] 20"
Subf luorid.[ Wöhler, Rodewald, a.a.O.] « 20"
Mittel-
wert
4,523
4,508
4,510
3,372
4,36
4,47
4,25
3,68
3,675
2,806
3,597
3,684
3,6415
4,831
4,259
4,2434
4,4528
1,7
2,22
2,26
2,152
1,654
2,08
3,32
3,4
3,354
3,956
3,150
3,183
3,180
2,305
Mittel-
Calcium. (Fortsetzung.) '^^'^
Silicofluorid. GaSiFl«.
[Stolba 1879.] Bei 17,5° 2,649 — 2,675 2,662
Oxyd. GaO. [Seh. 4.] 3,08—3,18 3,15
„ [Brügelmann, Ber. 23.] 3,25—3,26 3,255
„ [Day, Shepherd, Sill. Joum. (4) 22,
265; 1906] 25/4 3,306
„ bei 1500" geglüht:
[Moissan, G. r. 134, 136; 1902.] 3,30
„ kubische Kryst. [Moissan, a. a. O.] j 3,40
Hydroxyd. Ga(OH)i. [Fh. 21.] j 2,078
Sulfid. Gas. Kryst.
[Mourlot, a r. 127, 408; 1898.] Bei 15*' i 2,8
Carbid. GaCa. Kryst. |
[Moissan, C r. 118, 501; 1894.] Bei i8** | 2,22
Silicid. GaSia. Kryst. [Moissan, Dilthey, |
C r. 134, 503; 1902.] ; 2,5
Nitrid. GasNa. Kryst. [Moissan, Cr. 127, i
497; 1898.] »17»! 2,63
Phosphid. GasP.. Kryst. i
[Moissan, G. r. 128, 128; 1899.] Bei 15° | 2,51
Arseoid. GagAsa. Kryst. [Lebeau, G. r. I
128, 95; 1899.] Bei 15" '2,5
Nitrat. Ga(N03)2. [Ck. 18.] 2,24—2,472 2,36
Ga(N03)2+4 H2O. [Gk. 18.] 1,78-1,90 1,82
Nitrit. Ga(N0a)2. [Ray, Jour. ehem. Soc
95, 66; 1909.] 34" 2,294
Ga(N05.)2. H2O. [Ray, a. a. O.] 34° 2,231
Carbonat. GaGOa.
Gefällt i. d. Kälte. [G. Rose 1837.] 2,719
„ i. d. Hitze. [G. Rose 1837.] 2,949
Kalkspat. [Rt. 40.] 2,712
„ [Seh. 6. b; Gk. 18.] 2,702—2,723 2,715
Arr^onit. „ 2,930 — 2,947 2,934
Ktypeit ( ?) [Vater, Z. Kryst. 35.] 2,58— 2,70
Künstl. kryst. GaGOs (Instabil) ebenda , 2,54
Perlen. [L. 29] 771/4 2,6784—2,7237 2,701
Sulfat. GaSOi.
Geglühter Gips. [Seh. 6. c.] 2,88—3,10 , 2,97
Anhydrit. [Seh. 6. c] 2,92—2,98 2,96
GaSOi + 2 H2O. [Gk- 18.] 2,306—2,331 2,32
Selenat. GaSeOi. [Michel, C. r. 106.] , 2,93
Metasilikat. CaSiO». Künstl. Kryst.
[Stein, ZS. anorg. Gh. 55, 159; 1907;
Ginsberg, das. 59, 346; 1908.] 2,92
a-WoUastonit [Day, Shepherd SiU. 25/4 2,904
ß- „ Joum. (4) 22,265; 1906.] 21» 2,906
Alumioat. GaAlaO«. Kryst.
[Dufau, a r. 181, 541 ; 1900.] Bei 20" 3,671
Wolframat. GaWO^.
[Zambonini, ZS. Kryst. 41, 53; 1905.] 6,062
Koppel.
174
65
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Cer.
Chlorid. CeCls. [Bourion, Ann. chim.
phys. (8) 20, 547; igio.] 0/4
Dioxyd. CeOz. [N.P. 27.]
„ Kryst. [Sterba, C. r. 133] 7,31— 7,99
Sulfid. Ce-zSz. [Muthmann, Stützel, Ber.
ehem. Ges. 32, 3416; 1900.] Bei 11°
Carbid. CeCj. [Moissan, C. r. 123, 358.]
Silicid CeSij. [Sterba, C. r. 136.] Bei 17°
Sulfat. GeaCSOJa. [N.P. 27.]
„ 062(504)3 -I- 8 H2O. [Wyrouboff, Bull.
Soc. min. 24, 105; 1901.] 17"
Chlor.
Hydrat. CI2 + 8 HiO. [Bakhuis Rooze-
boom, Rec. P.-B. 3; 1884.] m/4
Chlorwasserstoff. HCl. [Mc. Intosh,
Steele, Archibald, ZS. phys. Ch. 55,
129; 1906.] s^^
sj = 1,187 [I + 0,00268 {Tj^p — T).]
Salzsäure-Hydrate. Fest. HCI + 2H2O.
[Bakhuis Roozeboom, Rec. P.-B. 3.]
m/4
HCl. H2O. [Rupert, Jour. Amer. ehem.
Soc. 31, 851; 1909.]
Chlorsäure. Konzentrierteste. HCIO3 +
7H2O. [Kämmerer 1869.] Bei 14,2°
Perchlorsäure. HCIO4. Flüssig.
[van Wyk, ZS. anorg. Ch. 48, i ; 1906.]
8 20/4
S50/4
„ [Vorländer, v. Schilling, Lieb.
Ann. 310, 369; 1900.] 22/4
Perchlorsäurebydrat. HCIO* + H2O.
[Roscoe 1861.] Geschmolzen bei 15°
[van Wyk, a. a. O.] s 50/4
Chrom.
Dichlorid. CrCU. [Grabfield 1883.] 14 0
Difluorid. CrFj. [Poulenc, Moissan, C. r.
116, 254; 1893.]
Trichlorid, CrCla.
[Ck. 28.] 2,349—2,377
[Grabfield 1883.]
Bei 150
Trifluorld. CrFg. [Poulenc, Moissan, a.a.O.]
Oxy Chlorid. Cr02Cl2. [Thorpe 1886.] 25/4
Oxyd. Cr203. [Ck. 18.] 4,91—5,21
Sulfid. CrS. [Mourlot, C. r. 121, 943.]
Phosphid. CrP. [Maronneau, C. r. 180,
656; 1900.] Bei 15"
Mittel-
wert
3,92
6,739
7,65
5,020
5,23
5,67
3,912
1,23
1,185
1,46
1,282
1,7676
1,7098
1,764
1,811
1,7756
2,751
4,11
2,361
2,757
3,78
1,915
5,04
4,08
5,71
Chrom. (Fortsetzung.)
Silicid. CraSi. [Zettel, C. r. 126.] Bei 18«
Sulfat. Cr2(S04)3. Wasserfrei. [N. P. 27.]
Chrom-Alaun. CrK(S04)2 + 12 H2O.
[Ck. 18.] 1,808—1,856
[Spring 1882.] Bei o"
[D. 35.] Bei -188»
Metaphosphat. Cr(P03)3.
[Johnsson, Ber. ehem. Ges. 22; 1889.]
Trioxyd. CrOa. [Ck. 18.] 2,68—2,82
Kaliumchromat. K2Cr04.
[Ck. 18.] 2,682—2,734. [Seh. 3.] m/4
Kaliumdichromat. K2Cr207.
[Seh. 8.] 2,69 — 2,72
„ [Krüß u. Jäger, Ber. 22. 1889.]
Bei 10"
., Monokl. lab. [Hauser, Herzfeld,
ZS. phys. Ch. 68, 175; 1910.]
ICaliumtrichromat. K2Cr30io. [Krüß u.
Jäger, Ber. ehem. Ges. 22.] Bei 10"
Kaliumtetrachromat. K2Cr40i3.
[Krüß u. Jäger, a. a. O.] Bei ii"
Natriumchromat. Na2Cr04. [Ck. 28.]
Ammoniumchromat. (NHi)2Cr04.
[Ck. 28.]
„ [Krüß, Jäger, a. a. O.] Bei 11°
Ammoniumdichromat. (NHi)2Cr207.
[Ck. 28.]
Ammoniumtrichromat. ( N H i)2Cr30io.
[Krüß, Jäger, a. a. O.] Bei 10"
Ammoniumtetrachromat. ( N Hj2Cr40i3.
[Krüß, Jäger, a. a. O.] Bei 10"
Baryumchromat. BaCrO^. [Seh. 3.] m/4
[Bourgeois, C. r. 88.]
Strontiumchromat. SrCrO*. [Seh. 3.] m/4
[de Schulten, Bull. Soc. min. 27, 129;
1904.] 8150
Magnesiumchromat. MgCrO* + 7 H2O.
[Ck. 28.]
Silberchromat. Ag2Cr04. [Baxter, Müller,
Hines, ZS. anorg. Ch. 62, 313; 1909,]
« 25/4
Silberbichromat. Ag2Cr207. [Baxter, Jesse,
ZS. anorg. Ch. 62, 331; 1909.] «25/4
Bleichromat. PbCrO,.
[Ck. i8.] 5,65—6,12.
„ Gefällt. [Bourgeois, Bull. Soc.
chim. (2) 47; 1887.]
Dysprosium.
Chlorid. DyCl». [Bourion, Ann. chim^
phys. (8) 20, 547; 1910.] 0/4
Koppel.
Mittel-
wert
6,52
3,012
1,837
1,8278
1,834
2,974
2,74
2,721
2,70
3,531
2,10
2,648
2,649
2,723
1,917
1,886
2,151
2,329
2,343
4,300
4,60
3,353
3,895
1,761
5,625
4,770
5,93
6,29
3,67
65
175
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Büttel-
wert
Eisen.
Dichlorid. FeCl,. Wasserfrei [Fh. 21.] 2,528
„ [Grabfield 1883.] Bei 17,9» 2,988
" Feaä4-4HaO. [Fh. 21.] 1,926
Trichlorid. PaQs. Sublimiert
[Grabfield 1883.] Bei 10,8" 2,804
Dibromid. FeBr,. Sublimiert. [Baxter, ^
ZS. anorg. Gh. 38, 232; 1904.] «25/4 '4,636
Dijodld. Kryst. FeJä + 4H20. [Bd. 20.] 2,873
Dlfluorid. FeF,. [Poulenc, A. Ch. Ph. (7) 2.] 4,09
Triflaorid. FeFj. [Poulenc, a. a. O.] 3,18
Oxyd. Fe^Os. [Seh. 12.] 5,04— 5,17 5,12
Eisenglanz. [Rg. 17.] 5,19-5,30:5,24
Oxyduloxyd. FesO*. Magneteisen. |
[Ck. 18.] 4,96—5,40 5,16
Monosulfid. FeS. [Ck. 18.] 4,75—5,04 4,84
Disalfid. FeSj. Markasit. [Rg. 17-] 4,86
„ [Allen, Crenshaw, Privat-
mitt. 191 1] 25/4 4,873
,. Eisenkies. Pyrit. [Ck. 18.]
4,93—5,18 5,03
„ [Allen, Crenshaw, s. o.] 25/4 j 5,012
Carbid. FcsC [Moissan, Q r. 124, 721; j
1897.] Bei 16" 17,07
Borid. FeB. [Moissan, a r. 120.] Bei 18» 7,15
Nitrid. FeaN. [Fowler, Proc ehem. Soc j
16, 209; i90i]'6,35
Pliosphide. [Le Chatelier, Wol(^dine, t
Q r. 149, 709; 1909.] •
FesP: 6,74— FeaP: 6,56.
FeP: 5,76— FCiPa: 4,5'
Silicid. FeSi. [Lebeau, a r. 128.] Bei 15»! 6,17
FeSio. [Lebeau, Ann. chim. phys. |
(7) 26; 1902.] Bei 15" : 5,40
„ FesSi. [Moissan, Cr. 121.] Bei 22"; 7,00
„ FegSij. [de Chalmont, J.-B. 1895.] ! ^,36
Oxydalcarbooat. FeCOa-
Spateisenstein. [Ck. 18.] 3,70—3,87 3,8o
Oxydnlsalfat. FeSO*.
Wasserfrei. [Ck. 18.] 2,84—3,14 2,99
Krystallisiert. FeSO* + 7 H2O. 1
(Monoklin.) [Rt. 36.] Bei 15° ! '»^^
(Rhombisch, labil.) [Rt 36.] m/411,875
Oxydsnlfat. Fe. (SO*),. [N.P. 27.] 3,o97
Oxydmetaphosphat. Fe(POs)g.
[Johnsson, Ber. ehem. Ges. 22; 1889.] 3,o2o
Metasilicat. FeSiOs- [Stein, ZS. anorg. '
Ch. 55, 159; 1907.] « = 3,44|
Carbonyle Fe(C0)4 ) [Mond, Hirtz, „s« ' 1,996
Fe2(CO)9J 207; 1910.] „ 2,085
Erbium. .
Oxyd. ErjOs. [N.P. 27.] i
Snifat. Ers(S0i)3. [N.P. 27.]
Er,(S04)3-|-8H,0. [N.P. 27.]
,. [Kraus, ZS. Kryst. 34; 1901.]
Fluor.
Fluorwasserstoff. HF. Wasserfrei.
[Gore 1869.] 12,78/4
Gadolinium.
Chlorid. GdCU. [Bourion, Ann. chim.
phys. (8) 20, 547; 1910.] «0,4.
Gdaa + 6H»0. ~
Bromid. GdBrs+eHjO.
Oxyd. GdäOa.
o»
Beii =
Nitrat. Gd(NO,)a + 6,5H,0.j2 ^
., Gd(NO,),-f 5HjO. .^^
Sulfat. Gds(S04),. So „14,6"
„ G<i,(S0J,+8H»0. ffl |[ „ 14,6"
Gallium.
Chlorid. GaClj. Geschmolzen 80 4.
[Lecoq de Boisbaudran 1881.]
Germanitmi.
Chlorid. GeCU.
[Winkler 1886. J.pr.Ch.(2)34.] Beii8«
Dioxyd. GeO*. [Winkler a. a. O.] Bei 18".
Gold.
Selenid. Au^Ses.
Phosphid. Au2P3-
Indium.
Oxyd. IngOs.
[Uelsmann 1860,]
[Schrötter 1849.]
[N. P. 27.]
Snifat lnj(S04)3. Wasserfrei. [N.P. 27.]
Iridium.
Kaliumiridiumchlorid. K«lrCl«. [Bd. 20.]
Ammoninmiridiumchlorid.
(NHJilrCU. [Bd. 20.]
Jod.
Jodwasserstoff. HJ. Flüssig.
[Mc. Intosh, Steele, Archibald, ZS. phys.
Ch. 55, 129; 1906.]
»jr?(— 35,7")
«r = 2,799 [i + 0,0043 {Tg^ — T)].
Monochlorid. Ja [Thorpe 1880.] 0/4
(a-Mod.) [Haimay 1873.] 16,5/4
„ flüssig [Hannay 1873.] Bei 98*
„ [Tanatar 1893.] 16/4
34 4
Trichlorid. JCI3. [Christomanos 1875.]
Koppel.
Mittel-
wert
8,640
3,678
3,180
2,731
0,9873
4,52
2,424
2,844
7,407
2,332
2,406
4,139
3,010
2,29
1,887
4,703
4,65
6,67
7,179
3,438
3,546
2,856
; 2,799
I 3»»82
I 3,222
! 2,958
j 3,2823
I 3,2221
176
65
8'
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Jod. (Fortsetzung.)
Pentoxyd. J2O6. [Baxter, Tilley, Joum.
Am. eh. Soc. 81, 213; 1909.] «25/4
Dioxyd. JO2. [Muir, Journ. ehem. Soc.
96, 656; 1909.] » 10"
Jodsäure. HJO3. [Ditte 1870.] Beio«
Kalium.
Hydrür. KH.
[Moissan, C. r. 134, 18; 1902.]
Chlorid. KCL [Ck. 18.] 1,945— 1,995.
„ [Km. 31.] 20/4 1,994. [Rt- 36.] « 16"
„ [Johnston, Adams, Privatmitt. 191 1]
»30/4
„ flüssig:
Sj = 1,450 - 0,00057 {t —900") 1)
[Brunner, ZS. anorg. Gh. 38, 350; 1904.3
Bromid. KBr. [Km. 31.] 20/4
[Richards, Müller, ZS. anorg.
Gh. 63, 437; 1907.] S25/4
„ flüssig:
»< = 1,991 — 0,00080 {t — 900")')
[Brunner, ZS. anorg.Ch. 38, 350; 1904.]
„ (600" — 800°) st//[ = 2,626 — 0,00081 1
[L. F. J. 46.]
Jodid. KJ. [Ck. 18.] 3,056—3,078
[B. B. 45] « 25/4
Tri Jodid. KJ3. [Johnsson 1877.]
Fluorid. KF. [Sch. 3.] «1/4
Borfluorid. KBF*. [Stolba 1872.] Bei 20"
Silicofluorid. KaSiFs. [Sch. 3.I wi/4
Oxyd. K2O. [Karsten 1832.]
[Rengade, C. r. 144, 753; 1907.] so/o
Hydroxyd. KOH. [Fh. 21.]
„ KOH + H2O. [Gerlach 1886.] m/4
Monosulfid. K2S. [Fh. 21.]
Nitrat. KNO3. [Ck. 18; 19.] 2,058—2,108
[Rt. 36.] Bei 16°
„ [Bellatl, Finazzi. Atti R. Ist. Ven.
69, 2, 1151; 1909/10.] 8 10,6/4
„ Flüssig [L. F. J. 46] (v. 3480-492«)
.S//4 = 2,044 — 0,0006 i.
Nitrit. KNO,. [Ray, Proc. ehem. Soc.
24, 75; 1908.] 525"
Chlorat. KCIO3. [Ck. 18; 19.] 2,323-2,350.]
[Rt. 39.] Bei 17"
Perchlorat. KCIO^. [Sch. 3.] m/4
„ [Muthmann Z. Kryst. 22, 543.] 10,8/4
Bromat. KBr03. [Ck. 18; 28.] 3,22—3,27
Jodat. KJO3. [Ck. 28.] 3,98; 3,80.
Perjodat. KJO4. [Barker, Proe. ehem.
Soc. 23, 305; 1908.] 8 15/4
Mittel-
4»799
4,2
4,629
0,80
1,977
1,989
1,984
2,756
2,73
3,070
3,115
3,498
2,481
2,498
2,665
2,656
2,32
2,044
1,987
2,13
2,092
2,109
2,1062
1,915
2,331
2,344
2,520
2,524
3,24
3,89
3,618
Kalium . ( Fortsetzung. )
Permanganat. KMn04. [Muthmann Z.
Kryst. 22, 543; 1894.] 9,9/4
Carbonat. KaCOa.
[Ck. i8. Seh. 13. a.] 2,26 — 2,39
„ flüssig:
s^ = 1,900—0,00046 {t — 900°)^)
[Brunner, ZS. anorg. Gh. 38, 350; 1904.]
„ KzCOs-f 2 H2O. [Gerlach 1886.] m/4
Hydrokarbonat. K HGO3.
[Ck. 18. Sch. 13. a.] 2,14—2,25
Sulfat. K2SO4. [Rt. 36.] 20/4
„ [Km. 31] 20/4
,, [Tutton, Z. Kryst. 24, 22 ; 1894.] 20/4
„ [Johnston, Adams, Privatmitt. 191 1,]
30/4
,, [Tutton, a. a. O.] 60/4
Hydrosulfat. KHSO,.
[Ck. 18.] 2,163—2,478. [Sch. 3.] 2,305
Dithionat. KoSgO«. [Hertlein, ZS. phys.
Gh. 19, 297; 1896.] 20/4
Trithionat. K2S3O6. [Hertlein, a.a. 0.320/4
Tetrathionat. K2S4O6. „ 20/4
Pentathionat. KaSsOg. [Hertlein, a.a.O.]
20/4
Selen at. KaSeO^. [Tutton, Z. Kryst.
29, 82; 1897.] 20/4
Metaphosphat. KPO3. [Ck. 28.] Bei 14,5"
Dihydrophosphat. KHaPO^. [Km. 31.]
20/4
[Sch. 3] m/4 2,321 ; [Muthmann, Z.
Kryst. 22, 522; 1894.] Bei 9,2"
Dihydroarsenat. KH2ASO4. [Sch. 3.] «1/4
[Muthmann, a. a. O.] Bei 9,15"
Chromat. Siehe unter Chrom.
Cyanide. „ „ Kohlenstoff.
Kobalt.
Chlorid. C0CI2. Wasserfrei. [Baxter,
Hines, Jour. Amer. ehem. Soc. 28,
1587; 1906.] 8 25/4
„ G0GI2 + 6H2O. [Bd. 20.]
Bromid. GoBr2. Wasserfrei. [Richards,
Baxter, ZS. anorg. Gh. 16. 365; 1898.]
25/4
Fluorid. C0F2. [Poulenc, A. Gh. Fh. (7) 2.]
Oxydul. CoO. [P. J. 24.] 5,60; 5,75
Oxydoxydul. C03O4. [Rg. 17.]
Oxyd. G02O3. [Ck. 18.] 4,81—5,60
Hydroxyd. Co(OH)2.
[de Schulten, C. r. 109.] Bei 15"
Mittel-
wert
2,7032
2,29
2,043
2,17
2,666
2,670
2,6633
2,657
2,6521
2,355
2,278
2,304
2,2963
2,1123
3,066
2,258
2,338
2,3325
2,851
2,8675
3,348
4,909
4,43
5,68
6,073
5,18
3,597
^) Gültig von 800° resp. Sm. bis looo".
Koppel.
65 h
177
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Kobalt. (Fortsetzung.)
Sulfid. CoS. Kryst. [Ck. i8.]
Silicide. CoSü. [Lebeau, C r. 135.] Bei o»
„ CoSi. [Lebeau, C r. 132.] „ 20»
„ COiSi. [Vigouroux, C r. 121.] „ 17»
Phospbid. Co.P. [Maronneau, G r. 130.]
Bei 15"
Arsenide. [Ducelliez,C.r.l47, 424; 1908.]
COiAs-i-. «o" 7,82 — Co As: Ko" 7,62. i
CcAss: «o" 7,35 — Co As,: «o» 6,97.
AntimoDide. [Ducelliez, C r. 147, 1048;
1908.]
CoSb: «o" 8,12 — CoSbi: «o» 7,76.
Borid. CoiB. [du Jassonneix, C. r. 14o,
240; 1907.] «20" ,
Sulfat. C0SO4. Wasserfrei. [P. J. 24.] i
C0SO4+7H2O. [Sf. 25.]i
Selenat. CoSeOi+öHsO. [Woulf, C r.ll6.] '
Carbonyl. Co{CO)4. [Mond, Hirtz, Cowap,
ZS. anorg. Ch. 68, 207; 1910.] j
Kohlenstoff.
Methan. CH4. Flüssig.
^ [Olszewski, Wied. Ann. 31.] Bei— 164»'
Äthylen. C2 H*. Flüssig.
[Ladenburg u. Krügel, B. 32.] Beim Kp.
Vergl. Tab. 63 a.
Äthan. CsHe- [L. Meyer, Ben ehem.
Ges. 27; 1894.] Beio»: 0,466; bei 10,5"
Acetylen. C^H,.
Fest: [Mc Intosh, Jour. phys. Chem.
11, 307; 1907.] « — 850
Flüssig: [Mc Intosh, a. a. O.] (v. — 80*
bis — 60"). «, = 0,613 — 0,00234 (80"+/)
Bei —7,0"
„ 0,0»
[Ansdell 1879.] „ +9,0»
20,6»
30,0"»
Perchloräthyien. QCU.
[Pierre 1847/48.] 0/0
[Ck. 18. Regnault.] Bei 20O
Perchloräthan. QCl«. [Schröder 1880.]
«/4
Tetrachlorid. Cd*.
„ [Thorpe 1880.] 0/4
„ „ [Linebarger, Amer.
chem. Joum. 18, 441 ;
1896.] «25«'
Tetrabromid. CBrj.
[Bolas, Groves 1871.] Bei 14°
Mittel-
wert
5,45
5,3
6,30
7,1
6,4
7,9
3,531
1,924
2,32
1,73
0,415
0,6095
0,396
0,73
0,460
0,451
0,432
0,413
0,397
1,619
1,612
1,6298
1,5947
j 1,5883
13,42
KohlenstoflF. (Fortsetzung.)
Tetrajodid. CJ4. [Gustavson 1874.]
Bei 20,2"
Oxychlorid. COQ.. Flüssig.
[Emmerling, Lengyel 1870.] 0/4
» „ „ 18,6/4
Oxybromid. COBr.. [Besson, C. r. 120,
192; 1895.] Bei o»
Kohlenmonoxyd. CO. Flüssig.
Sj. = 0,8558 — 0,0042 (T— 68").
[Baly u. Donnan, J. ehem. Soc 81, 913;
1902.] Vergl. Tab. 636.
Kohlenstoffsuboxyd. CsO«.
Flüssig o<*.
[Diels u. Blumberg, B. 41, 86; 1908.]
Kohlensäure. OO3. Flüssig:
Vgl Tab. 63d,e.
Fest.
[Behn, Ann. Phys. j Schnee bei —79''
(4) 3, 735 ; 1900] \ Glasklares Stück bei —79"
[D. 35.] Bei —188°
[Dewar, Chem. News 91, 216; 1905]
Bei — 189*
Schwefelkohlenstoff. CS^.
[Wüllner, Pogg. Ann. 133, 19; 1868.]
st/o = 1,29366 — 0,001 506 <•
Gibt bei 20/4
„ [Pierre 1847/48, berechnet von
Wüllner 1. c]
8t O = 1,29319 0,001487*.
Gibt bei 20/4
„ [Thorpe 1880.] 0/4
„ [Buff 1865.] 10/4
„ [Winkelmann 1873.] 16,06/4
„ [Haagen 1867.] 20/4
„ [Zecchini, Gazz. chim. ital. | 1,8/4
27. I, 366; 1897] l 6,4/4
„ [Erdmann, v. Unruh, ZS. anorg.
Ch. 32, 413; 1902.] Beim Kp.
Cyan und Verbindungen. CN = Cy.
Cyan. Flüssig. [Faraday 1845.] Bei 17,2«
Cyanwasserstoff. HCy. Wasserfrei.
[Gay-Lussac 1811; 1815.] Bei + 7"
[ „ „ „ ] .. +18»
Cyansäure. CyOH. [Tr. u. H.] —20/4
[Troostu. Hautefeuillei869.] Berech. 0/4
Cyankalium. KCy. [Bd. 20.]
Cyansilber. AgCy. [Bd. 20.]
Cyanquecksilber. HgCy^.
[Schröder 1880.] 3,990—4,036
Mittel-
4,32
1,432
1,392
2,48
i,"37
1,53
1,56
1,63
1,6267
1,2633
1,2633
1,2922
1,2788
1,2665
1,2636
1,2886
1,2814
1,2209
0,866
0,7058
0,6969
1,1557
1,140
1,52
3,943
4,018
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Koppel. 12
178
65i
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Kohlenstoff.
Ferrocyankalium.
Ferricyankaiium.
Cyao. (Fortsetzung.)
KiFeCye + sHaO.
[Ck. i8.] 1,83—2,05
[D. 35.] Bei— iSS«
Bei 17°
KsPeCye.
[Ck. 18.] 1,800—1,856.
[D. 35-] Bei -188»
Bei 170:
Kaliumcyanat. KOCy. [Bd. 20.]
Kaltumsulfocyaaat. KSCy.
[Bd. 20.] 1,866; 1,906
Ammoiiiumsulfocyanat.NHiSCy.[Ck.28.]
Kupfer.
Chlorür. CuCl. [P. J. 24.] 3,38-3,68
Chlorid. CuCU- Wasserfrei. [P. J. 24.]
„ CUCI2 + 2 H2O. [Ck. 18.] 2,47-2,535
Bromür. CuBr. [Bd. 20.]
Jodür. CuJ. [Spring, Rec. P.-B. 20,
79; 1901.] Frisch gefällt: Bei 15°
Nach dem Schmelzen: ,j 15"
Oxydul. CU2O. Künstl. [Ck. 18.] 5,75 - 6,09
Oxyd. CuO. [Seh. 4. Ck. 18.] 6,32—6,43
Sulfür. CU2S. Künstl. [Seh. 9.] 5,52 — 5,582
„ Kupferglanz [Seh. 9.] 5,70—5,80
Sulfid. CuS. [Ck. 18.] 3,8—4,16
Pbosphide. CU3P2. [Ck. 18.] 6,59; 6,75
„ CU2P. [Maronneau, C. r. 128, 936.]
Silicide. CuaSi. [Vigouroux, Cr. 122, 318;
1896.] Bei 18«
„ CUiSi. [Vigouroux, C. r. 142, 87 ; 1906.]
Bei o»
Nitrat. Cu(N03)2 + 3 H2O. [P. J. 24.]
Carbonat. Malachit. CuCOa + Cu(0H)2.
[Rose, Lieb. Ann. 80.] 3,7—4,0
Sulfat. CUSO4. Wasserfrei.
[Ck. 18.] 3,53-3,63
„ [Bachmetjeff 1893.] Bei 30"
Vitriol. CUSO4 + 5H2O.
[Ck. 18.] 2,242—2,290
„ „ [Bachmetjeff 1893.] Bei 30°
[Rt. 36.] Bei 16«
Metaborat. Cu(B02)2.
[Guertler, ZS. anorg. Ch. 38, 456; 1904.]
Lanthan.
Chlorid. LaCU. [Matignon, C. r. 140,
1339; 1905.] s 18/4
Oxyd. LaaOa. [N. P. 27.]
„ „ [Brauner, B. 1891.] Bei 15°
Mittel-
1,91
1,8533
1,833
1,8944
1,8109
2,048
1,886
1,308
3,53
3,054
2,50
4,72
5,289
5,653
5,88
6,40
5,58
5,746
3,98
6,67
6,4
6,9
7,53
2,047
3,85
3,58
3,516
2,272
2,276
2,286
3,859
3,947
6,480
6,41
Lanthan. (Fortsetzung.)
Sulfid. La2S3. [Muthmann, Stützel, Ben
ehem. Ges. 32, 3416; 1900.] Bei n°
Carbid. LaCi. [Moissan, C. r. 123, 148;
1896.] Bei 20O
Sulfat. La2(S04)3. [N. P. 27.]
La2(S04)3 + 9 H2O. [N. P. 27.]
„ [Kraus, ZS. Kryst. 34.]
Lithium.
Chlorid. LiCl. [Baxter, Amer. ehem. J.
31, 558; 1904.] 25/4
„ Flüssig. [Brunner, ZS. anorg. Ch.
38, 350; 1904.]
«« = 1,375 — 0,00043 (t - goo°y)
Bromid. LiBr. [Baxter, a. a. O.] 25/4
Jodid. LiJ. „ „ 25/4
Fluorid. Li F. [Seh. 3.] m/4
Sulfid. Li2S. [Mourlot, Ann. chim. phys.
(7) 17, 510; 1899.] 1,63-1,7
Silicid. Li6Si2. [Moissan. C. r. 134, 1083.]
Amid. LiNH2. [Ruff, Goerges, Ber. ehem.
Ges. 44, 502; 1911.] s 17,5°
Imid. Li2NH. Ebenda « 19"
Nitrat. LiNOs. [Ck. 18.] 2,334; 2,442
Nitrit. LiN02. [Ray, Proc. ehem. Soe.
24, 75; 1908.] b. 260
Perchlorat. LiClO^. [Richards, Willard,
ZS. anorg. Ch. 66, 278; 1910.] s2o'4
Carbonat. LiiCOa. [Kremers 1857.]
„ Flüssig. [Brunner, ZS. anorg. Ch.
38, 350; 1904.]
«t = 1,765 — 0,00034 (/, — 900O)')
Sulfat. LiaSOi. [Kremers 1857.]
„ Flüssig. [Brunner. a. a. O.]
«^ = 1,981 — 0,00039 {t — 900")')
Li2S04 4-H20. [Troost 1857.]
„ „ [Km. 31.] 20.'4
Phosphat. LiaPO«. Krystallisiert.
[de Schulten, Bull. Soe. chim. (3) 1.]
Arsenat. LisAsd. Krystallisiert. Ebenda
Metasilicat. Li2Si03. [Friedel, Bull. Soe.
min. 24, 141; 1901.] Bei 15"
[Wallace, ZS. anorg. Ch. 63, i; 1909.]
Magnesium.
Chlorid. MgCla.
MgCU + 6 H2O.
[D. 35-]
Fluorid. MgF2
[P. J. 24.]
[P. J. 24.]
Bei— 188"
Bei 17»
[Seh. 3.] m,4
Mittel-
wert
4,911
5,02
3,600
2,853
2,821
2,068
j 3,464
I 4,061
2,601
i
i 1,66
I 1,12
I 1,303
|2,39
1,671
2,429
2,111
2,210
2,02
2,054
2,41
3,07
2,529
2,61
2,177
1,562
1,604
1,569-
2,472
^) Gültig von 800° resp. Sm. bis 1000".
Koppel.
65 k
179
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Mittel-
wert
Magnesium. (Fortsetzung.) i
Oxyd. MgO. Magnesia. i
Schwach geglüht. [Ck. i8.] 3ii9— 3.25
Stark geglüht. [Ck. i8. Seh. 2.] 3,57-3,64
„ „ [Moissan, C. r. 118.] 861200
„ „ [Larsen, Sill. Joum. (4)
28, 263; 1909.] 25/4
Nach dem Schmelzen. [Moissan, C. r.
118, 507; 1894-] Bei 20O
[Brügelmann, Ber. ehem. Ges. 23; 1890.]
3,38-3,48
Hydroxyd. Mg(0H)2.
[de Schulten, C. r. 101.] Bei 15"
Sulfid. MgS. [Mourlot, C. r. 127.] Bei 15*
Nitrat. Mg(N03)» + 6HsO. [P. J. 24.]
Carijonat. MgCOa-
Magnesit. [Seh. i.] 3,02—3,07
MgCOs-f 3H,0. [v. Knorre, ZS.
anorg. Gh. 34, 267; 1903.] 18/4
Sulfat. MgSO*. [Ck. 18.] 2,61—2,71
,. MgS04 + 5H,0.
„ [Wyrouboff, Chem. Zbl. 1890.]
„ MgS04 + 7H..O. (Rhombisch.)
[Ck. 18.] 1,66—1,75. [Seh. 3.]
„ [Retgers, ZS.phys.Ch. 3, 497.] Bei 16»
„ Monoklin. labil. [Retgers, a. a. 0.]
Doppelsulfate vgl. Tutton [Tt. 32.]
Doppelseleoate vgl.TuttonZ. Kry st.35,529;
1902 u. Jour. chem.Soc.87, ii23;i9o5.
tiydrophosphat. MgHPO* •\- HjO.
[de Schulten, C r. 100.] Bei 15°
Pyrophospbat. MgaPjO?.
[Seh. 3.] 2,220. [Ck. 18.] 2,579.
Hydroarsenat. Mg H AsO« + V* H.O.
[de Schulten, C. r. 100.] Bei 15"
Aluminat. (Kunst. Spinell) MgO . Al.Oa.
[Dufau, Ch. Zbl. 1901, II, 392.] Bei 15"
Metasilicat MgSiOg. [Stein, ZS. anorg.
Ch. 65, 159; 1907.]
„ „ a-Form
„ „ a'- „ (Enstatit)
» ., ß- „ (Monokl
„ ,, 7- „ (Rhomb.)
Orthosilikat. Mg^SiO*. [Stein, a. a. O.]
1
Mangan.
Chlorid. MnCl^. [Baxter, Hines, Jour. Amer.
chem. Soc. 28, 1574; 1906.] «25/412,977
MnCl2 + 4H20. [Bd. 20.] '2,01
[Seh. 3.] m'4 \ 1.913
Broniid.MnBr2[Baxter, Hines, a.a.O.]« 25,4 4,385
1 Dlfluorid.MnF2.[Moissan,Venturi,ar.l30.] 3,98
it) !
1.)
b.) )
Allen, Wright,
Clement, Sill.
Journ. 14' 22, 385;
1906
3,22
3,61
3,577
3,603
3,654
3,43
2,36
2,82
1,464
3,04
1,806
2,66
1,718
1,680
1,678
1,691
2,326
2,40
3,155
3,57
3,06
3,15
3,166
3,183
2,849
3,21
Mangan. (Fortsetzung.)
Trifluorid. MnFs. [Moissan, C. r. 130,]
Oxydul. MnO. [Rg. 17.]
Oxydulhydrat.^ Mn(OH).i. Kristallisiert,
[de Schulten, C r. 105; 1885.]
Oxydoxydul. MnsO«.
Künstlieh.
Hausmannit.
Oxyd. Mn^Oa.
Künstlieh.
Braunit
[Ck. 18.] 4,33—4,746
[Rg. 17.] i
[Ck. 18.] 4,325—4,62 ;
[Ck. 18.] 4,75; 4,82 i
Hydroxyd. Mn^Oa + H,0. [Rg. 17.] \
Superoxyd. MnO«. Pyrolusit [Rg. 17.] |
Sulfid. MnS. Manganblende. !
[Ck. 18.] 3,95—4,04
„ künstl. kryst. [Mourlot, C r. 121, '
202; 1895.] 3,92—4,06!
„ gefällt. [Antony, Donnini, Gazz. ehim. j
ital. 23 I, 560; 1893.] I
a) rosa bei 17°: 3,55; b) grün bei 17"
Selenid. MnSe. [Fonzes-Diacon, C. r. ;
130, 1025; 1900.] 15",
Carbid. MngC [Stadeler, Metall. 6, 260; 1
1908.] j
Silicide. [Lebeau, G r. 136, 89, 231 ; 1903.]
a) Mn2Si bei 15**
b) MnSi bei is" 15,90; c) MnSi^ bei 15° I
Antimonid. MnSb. [Wedekind, Ber. chem.
Ges. 40, 1259; 1907.] Bei 17"
Borid. MnB. [du Jassonneix, C. r. 139,
1209; 1904.] Bei 15**
Nitrat. Mn(N03)2 + 6HiO. [Ck. 18.]
Carbonat. MnCOs. Gefällt. [Seh. i.]
Manganspat. [Seh. i.] 3,55—3,66
Sulfat. MnSO«. Wasserfrei. [Seh. 3] m/^
„ MnS04+4HiO. [Gerlach 1886.] 01,4
„ MnS04+5H20.[Kp.26.] 2,087—2,095
Doppelsulfate vgl. [Km 31] u. [Tt 32.]
Silicofluorid. MnSiF6 + 6H,0.
[Stolba 1883.] Bei 17,5°
Metasilicat. MnSiOa. Kryst [Stein,
ZS. anorg. Ch. 55, 159; 1907.]
[Ginsberg, ZS. anorg. Ch. 59, 346; 1908.]
Pennanganate sind bei den einzelnen
Metallen aufgeführt.
Molybdän.
Dijodid. M0J2. [Guichard, Ann. ehim.
phys. (7) 23, 498; 1901.]
Oxytetrafluorid. M0OF4. [Ruff, Eisner,
Ber. ehem. Ges. 40, 2926; 1907.]
Diox> difluorid. MoOjFj. Ebenda.
Mittel-
wert
3,54
5,091
3,258
4,61
4,856
4,50
4,79
4,335
5,026
4,00
3,99
3,63
5,59
6,888
6,20
5,24
5,6
6,2
1,82
3,125
3,6r
2,954
2,107
2,09
1,9038
3,58
3,350
4.3
3,001
3.494
Koppel. 12*
180
651
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Mittel-
Mittel-
Molybdän. (Fortsetzung.)
wert
Natrium. (Fortsetzung.)
wert
Trioxyd. M0O3. [Schafarik 1863.]
4,39
Nitrat. Flüssig. [L.F. J.46.]von32o«-5i5»
Disulfid. M0S2. Molybdänglanz.
«</4 = 2,12 — 0,0007 <
[Ck. 18.] 4,44—4,80
4,6
Nitrit. NaNOo. [Ray, Proc. chem. Soc.
„ Künstl. kryst. [Guichard. a. aTO.] 14"
4,80
24, 75; 1908.] 8 26«
2,157
Sesquisulfid. M02S3. [Guichard, C. r.
Chlorat. NaClOs. [Bd. 20.]
2,289
130, 137; 1900.] Bei 150
5,9
[Rt. 39.] Bei 15"
2,490
Carbide. M02C. [Moissan, C. r. 120.]
8,9
Bromat. NaBrOs. [Kremers 1857.]
3,339
MoC. [Moissan, Hoffmann, C. r. 138, 1
Jodat. NaJOs. [Kremers 1857.]
4,277
1558; 1904.] 200
8,40
Perjodat. NaJO^. [Barker, Proc. chem.
Silicid. MoSij. [Defacqz, C. r. 144,
Soc. 23, 305; 1908.] 8 16/4
3,865
1424; 1907.] qO
6,2
„ NaJ04.3H20 [Barker, a. a. 0.]
[Hönigschmidt, Mon. Chem. 28, 1017;
8 18/4
3,219
1907.] 0"
5,88
Carbonat. Wasserfrei. Naa CO3.
Borid. M03B1. [Tucker u. Moody 1902.]
7,11
[Ck. 18. Seh. 3.] 2,430—2,509
2,476
Carbonyl. MoCCO)«. [Mond, Hirtz, Cowap,
„ Flüssig : 8j = 1,9445-0,00040 {t — 900")*)
ZS. anorg. Gh. 68, 207; 1910.] 815"
1,96
[Brunner, ZS. anorg. Ch. 38, 350; 1904.]
Baryummolybdat. BaMoO*. [Ck. 28.]
4,654
„ . Soda. Na^COs + io H2O.
Strontiumraolybdat. SrMo04. [Ck. 28.]
4,145
[Ck. 18. Seh, 14.] 1,440—1,478
1,458
Bleimolybdat. RbMoO^. Geschmolzen.
6,62
[D. 35.] Bei 17»: 1,446; bei -188»
1,493
[Cossa, Ber. chem. Ges. 19; 1886.]
Hydrocarbonat. Na HCO3.
Natrium.
[Ck. 18. Seh. 3.] 2,192 — 2,221
2,206
Hydrid. NaH. [Moissan, C. r. 134.] 0,92
Chlorid. NaCl.
Sulfat. Wasserfrei. Na2S0i.
[Ck. 18.] 2,629-2,693
2,655
Kochsalz, kryst. [Ck. 18; 19.] 2,05 — 2,15
[Km. 31.] 20/4 2,671. [Rt. 40.] Bei 15°
2,673
[Km.3i.]2o/4:2,i74;[Rt.36.]i70:2,i67 1 2,17
„ Flüssig; 8^=2,065— 0,00045 (<— 9000)1)
„ Flüssig: «j = 1,500-0,00054 {t-goo^y)
[Brunner, ZS. anorg. Ch. 38, 350; 1904.]
„ Glaubersalz. NajSO. + io H2O.
[Brunner, ZS. anorg. Ch. 38, 350; 1904.]
8850"= 1,502; «900" = 1,489; «950" =
[Ck. 18.] 1,446—1,471
1,462
[L. F. J. 46.] 1,464
Hydrosulfat. NaHSO*. [P. J. 24.]
2,742
Steinsalz. [Ck. 18; 19.] 2,14— 2,22. 2,18
Hyposulfit. Na2S203. Wasserfrei.
Bromid. Na Br. [Ck. 18.] 2,95—3,08 , 3,014
[Gerlaeh 1886.] m/4
1,667
„ Flüssig:s< = 2,2125—0,00080 (^-900»)*)
., Na2S203 4-5 H2O. [Kopp 1855.]
1,736
[Brunner, ZS.anorg.Ch. 38, 350; 1904.] |
[D, 35.] Bei 17"
1,729
„ Na Br 4- 2 H2O. [Km. 31.] 20/4 2,176
bei — 1880
1,7635
Jodid. NaJ. [B. B. 45.] «25/43,665
Trinatriumphosphat. NasPO^.
„ NaJ + 2H20. [S. 30.] 2,448
Wasserfrei. [Ck. 28.] Bei 17,5°
2,536
Fluorid. Na F. [Seh. 3-] '»/4 2,766
Kryst. Na3PO* + i2H20.
Silicofiuorid. NaaSiF«. [Seh. 3.] m/4 | 2,679
[Ck. 18.] 1,618; 1,622
1,620
Oxyd. NaaO. [Rengade, C. r. 144, 753;
„ „ „ [Dufet 1888.]
1,6445
1907.] 80/0
2,27
Dinatriumhydrophosphat.
Hydroxyd. NaOH. Ätznatron. [Fh. 21.]
2,130
Na2HP04-j-i2H20. [Ck. 18.]
„ NaOH +H2O. [Gerlach 1886.] m/4
1,829
1,514—1,586
1,537
Monosulfid. Na^S. [Fh. 21.]
2,471
[D. 35.] Bei 17°
1,52
Carbid. NajQ, [Matignon, C. r. 125,
bei — 1880
1,545
1033; 1897.] Bei 150
1,575
Natriumdibydrophosphat.
Nitrat. NaN03.[Ck.i8; 19.] 2,200— 2,265
2,26
NaH2P04 4- H2O. [Sf. 25.]
2,040
[Km. 31.] 20/4:2,267; [Rt. 36.] Bei 15"
2,265
„ NaH,P04-i-2H20. [Dufet 1888.]
1,9096
') Gültig von 800" resp. Sm bis 1000". |
Koppel.
65m
181
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Natrium. (Fortsetzung.) i
Pyrophosphat. Na^PiO;. Wasserfrei, j
[Seh. 3.] 2,534. [Ck. 28.] 2,373 I
Kryst. NaiPiOj + loHjO. [P. J. 24.] .
[Dufet, C. r. 102.] 1,824. [Ck. 28.] 1,773 |
Natriumdibydropyrophosphat.
Na, H .P.,07 -f 6H2O. [Dufet, Q r. 102.]
Metaphosphat. NaPOa. [Ck. 28.]
Hypopbospbat. .Na4P206 + 10 H2O. ;
[Dufet, C. r. 102; 1886.]
Triaatriomarseaat. NasAsO«. [Ck. 28.] ;
„ NasAsO* + 12 HsO. [Dufet i888.]
Oiaatriumbydroarsenat. Na2HAs04-|~ I
i2H,0. [Ck. 18.] 1,67—1,76!
Natriumdihydroarsenat. NaH.AsO^ -f :
4H,0. [Joly, Dufet, C r. 102; i886.] i
Tetraborat. NajB407. Wasserfrei. [Fh. 21.]
Borax^ NajBiOr-l-ioHiO. j
[Ck. 18.] 1,692—1,7571
[D. 35-] Bei —188» •
Bei 17"
Neodym.
Cblorid. NdCl3. [Baxter, Chapin, ZS.
anorg. Ch. 70, i; 1911.] »25/4 j
„ [Matignon, C. r. 140, 1339; I
1905.] s 18/4 :
„ [Bourion, Ann. chim. phys. (8) j
20, 547; 1910.] «0/4 = 4,41 !
Ndcu .6H2O. ;
[Matignon, C r. 133, 289; 1901.] 16,5, 4 i
Sulfid. KdiSs. [Muthmann, Stützel, Ber. i
ehem. Ges. 32, 3416; 1900.] Bei ii" ]
Carbid. NdQ. [Moissan, C. r. 131.]
Sulfat. Nd2(S04)3 + 8H»0. '
[Kraus, Z. Kryst. 34, 307; 1901.]!
Nickel. I
Cblorid. NiCl,. Wasserfrei. [Sf. 25.] !
Bromid. NiBrs. Wasserfrei. [Richards, ,
Cushman, ZS. anorg. Ch. 16, 172; 1898.]
Fluorid. NiFä. Wasserfrei. [Poulenc,
Ann. chim. phys. (7) 2, 42; 1894.]'
Oxydul. NiO. Amorph. [Rg. 17.] j
„ Kryst. [Sch. 2.] 6,60—6,80 ;
Oxyd. Ni.Os. [Ck. 18.] 4,81—4,85 '
Nickelo-Nickeli-Hydroxyd. Ni304+2H20.
Kryst. [Dudley, Amer. ehem. Soc. '
Jour. 18, 901 ; 1896.] Bei 32° j
Sulfide. N'iäS. [Mourlot, Ann. chim. phys.
(7) 17; 1899.]!
., NiS. Kryst. [Kg. 23.] '
Selenid. NiSe. [Little, Lieb. Ann. 112.] ;
Sillcld. NijSi. [Vigouroux, a r. 121,
687; 1895.] Bei 17°,
Mittel-
wert
2,45
1,836
1,80
1,848
2,476
1,832
2,835
1,7593
1,72
2,32
2,367
1,721
1,728
1,694
4,134
4,195
2,282
5,179
5,15
2,850
2,56
4,64
4,63
6,66
6,69
4,83
3,4"5
5,52
4,60
8,46
7,2
Mittel-
Nickel. (Fortsetzung.) ^"^
Pbospbide. Ni»P. [Maronneau, C r. 130,
656; 1900.] Bei 13° 6,3
NiPj. [Jolibois, C r. loO,
106; 1910.] S18" 4,62
„ NiPs. [Jolibois, a. a.O.] »18" 4,19
Arsenide. .NiAs. [Vigouroux, C. r. 147,
426; 1908.] so" 7,57
NisASj. Ebenda «o** 7,86
Antimooid. NiSb. [Vigouroux, C r. 147,
976; 1908.] so* 7,70
Borid. .NiB. [Moissan, Ann. chim. phys.
(7) 9, 278; 1896.] Bei 18° 7,39
Nitrat Ni(NO,)3+6H20. [Ck. 28.] 2,05
Sulfat. NiS04+7H,0.
[Ck. 18.] 1,93—2,04 1,98
Doppelsulfate vgl. [Km 31.] u. [Tt 32.]
Selenat. NiSeOi + öHjO.
[Woulf, C r. 116, 1902; 1893.] 2,31
Nickelcarbonyl. NKCO)*. [Mond, Langer
u. Quincke, Ber. ehem. Ges. 1890.] 170 1,3185
„ [Mond, Hirtz, Cowap, ZS. anorg. Ch.
68, 207; 1910.] 14» 1,3245
„ [Ramsay, Shields, ZS. phys. Ch. 12,
564; 1893.] » 19,8 4 1,3240
«45,9 4 1,2462
Niob.
Pentafluorid. NbFs. [Ruff, Schiller, ZS.
anorg. Ch. 72, 329; 1911.] «18*' 3,293
Pentoxyd. NbjOs.
[Marignac 1865.] 4,37— 4»53 4.47
Osmium.
Palladium.
Silicid. PdSi. [Lebeau, Jolibois, C r.
146, 1028; 1908.] 8 15» 7,31
Kaliumpailadlumchlorid. K«PdCl«.
[Tp. 22.] 2,739; 2,806 2,77
Ammoniumpalladiumchlorid.
{NHih PdCl«. [Tp. 22.] 2,418
Phosphor.
Pfaospborwasserstoffe. PH3. [Mc Intosh,
Steele, Archibald, ZS. phys. Ch. 5o,
140; 1906.] «^^,(—86,2°) 0.744
sj, = 0,744 [I + 0,0008 {Tj^p — T)]
P2H4. [Gattermann, Ber. ehem. Ges.
28, 1890.]
Flüssig. 1,007—1,016 1,012
P»H2. (Orange). [Stock, Böttcher, Lenger,
Ber. ehem. G^ 42, 2847; 1909.] » 16® 1,95
PisH«. (Gelb). Ebenda. »19" 1,83
Trichlorid. PCI3. [Buff 1866.] 0/4 1,6117
„ [Thorpe 1880.] 0,4 1,61275
Koppel.
182
65 11
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
lo 4
10/4
15/4
Ges.
«17«
Phosphor. (Fortsetzung.)
Trichlorid. PCI3. (Forts.) [Buff 1866.] 0/14
[Haagen 1867.] 20/4
„ [Thorpe 1880.] B. d. Kochpunkte. 75,95"
Tribromid. PBrs. [Thorpe, Jour. ehem.
Soc. 37, 141; 1880.] 0/4
„ [Christomanos, ZS. [ »0/4
anorg. Ch. 41, 276; J «15/4
1904.] [ 827/4
„ [Thorpe 1880.] B. d. Sdp. 172,9"
Oxycblorid. POCI3. [Thorpe 1880.] 0/4
„ [Buff 1866.]
„ [Thorpe 1875.]
., [Buff 1866.]
Sulfide. P4S3. [Stock, Ben ehern,
43, 150; 1910.]
„ P4S7. [Stock, a.a.O. S. 414.]
M P4S10. [Stock, a. a. O. S. 1223.] s 17O
Sulfochlorid. PSCI3. [Thorpe 1875.] o"
[Thorpe 1875.] Bei 22"
Sulfobromid. PSBrg. MichaeHs 1872.]
Bei 17°
Pentoxyd. PjOs. [Brisson, Ck. 18.]
Phosphorsäure. H3PO4. [Thomsen,
Journ. prakt. Ch. (2) 2, 160; 1870.]
Bei 18,20
Trioxyd. P2O3.
„ Fest. [Thorpe, Tutton, Journ.
ehem. Soc. 57, 545; 1890.] 21/4
„ Flüssig, [a. a. O.] 28,8/4
„ Bd. d. Kp. [Thorpe u. T., a. a. O.]
Phosphorige Säure. H3PO3.
[Thomsen, a. a. O.] Bei 21,2"
Uoterphosphorige Säure. H3PO2.
[Thomsen. a. a. O.] Bei 18,8"
Nitrid. PsNg. [Stock, Grüneberg, Ber.
ehem. Ges. 40, 2573; 1907.] s 18"
Platin.
[ Mittel-
wert
1 1,5967
1,5746
1,46845
j2,923I
12,88467
j2,85234
12,82053
|2,4954i
1,7116
1,6934
'1,6934
1,6861
2,03
12,19
2,09
1,6682
1,634
2,85
2,387
2,135
1,935
1,6897
1,651
1,493
2,51
Chlorür. PtCL. [Bd. 20.]
Chlorid. PtGU + 8H20. [Bd. 20.]
Chloroplatinate. KaPtCl«. [Archibald,
ZS. anorg. Ch. 66, 169; 1910.] s 24/4 3,499
5,87
2,43
Na2PtCl6 + 6H20. [Tp. 22.]
(NH4)2PtCl6. [Archibald, a. a. O.] « 24/4
Bromoplatinate. KaPtBr«. [Archibald,
a. a. O.] s 2^/4
(NHJzPtBre. [Archibald, a. a. O.]
«24/4
Sulfür. PtS.
[Böttger, Journ. prakt. Ch. 3; 1834.]
2,50
3,034
4,658
4,265
8,897
Platin. (Fortsetzung.)
Selenide. PtScg. [Minozzi, Rend. Line.
[5] 18 II, 150; 1909.]
PtSe-i. [Minozzi, a. a. O.]
Silicide. PtjSi. [Vigouroux, C. r. 123,
C.
117; 1896.]
PtSi. [Lebeau, Novitzky, C.
241; 1907.]
Praseodym.
Chlorid. PrCU. [Matignon,
1339; 1905.]
[Bourion, Ann. chim. phys.
547; 1910.]
PrCla + 7H2O. [v. Scheele,
Ch. 18, 352; 1899.]
Oxyd. Fr-iOs. [v. Scheele, a.
Bei 18»
r. 145,
Bei 15"
r. 140,
s 18/4
(8) 20,
«0/4
ZS. anorg.
Bei 16«
a. O.]
Bei 15"
„ [Brauner, Proc. ehem. Soe.l7, 66;i9oi.]
Dioxyd. Pr02. [Brauner, a. a. O.] 20/4
Sulfid. Pr^Sa. [Muthmann, Stützel, Ber.
ehem. Ges. 32, 3416; 1900.] Bei 11"
Carbid. PrC2. [Moissan C. r. 131, 595.]
Sulfat. Pr2( 504)3. [v. Scheele, a. a. O.]
Bei 16«
,. Pr2(S04)3 + 5H20.
[Kraus, Z. Kryst. 34, 307; 1901.]
„ Pr2( 504)3 + 8 H2O. [ Kraus, a. a. O.]
„ [v. Schdele a. a. O.] Bei 13"
Selenat, Pr2(Se04)3. [v. Scheele, a. a. O.]
Bei
Quecksilber.
Chlorür. Hg2Cl2. [Seh. 8.] 6,99-7,18
Neue Mod. [J. Meyer, ZS. anorg. Ch. 47,
399; 1905.]
Chlorid. HgCU. [Seh. 2.] 5,32—5,46
Bromür. HgaBra. [Karsten, Ck. 18.]
Bromid. HgBr2 [Clarke 1878.] 5,730; 5,746
Jodür. Hg2J2. [Ck. 18.] 7,64; 7,75
Jodid. Hg Ja. Rot. [Seh. 2.] 6,20-6,32
„ „ Gelb. [Seh. 7. a.] 5,91—6,06
Oxydul. Hg20. [Ck. 18.] 8,95; 10,69
Oxyd. HgO. [Seh. 4.] 11,00 11,29
Sulfid. HgS. Amorph. [Ck. 18.] 7,55—7,70
„ Zinnober. Kryst. [Ck. 18.] 8,06—8,12
[Spring, ZS. anorg. Ch. 7, 371; 1894.]
„ Schwarz, gefällt: i8,3"/4" 17,6242;
56,60/4»: 7,5496; 77,8°/4": 7,56io.
„ Rot, gefällt :2i,6»/4»: 8,1289; 56,5V:
8,0851; 77,7V: 8,0902.
„ Rot, sublimiert: 15,8V: 8,1587;
56,5V: 8,0906; 77,7"' 4": 8,0978.
Koppel.
Mittel-
wert
7,15
7,65
13,8
11,63
4,017
4,07
2,251
6,88
7,068
5,978
5,042
5,10
3,720
3,173
2,819
2,817
15" i 4,30
7,10
4,5-5
5,424
7,307
5,738
7,70
6,257
6,00
9,8
11,14
7,67
8,09
65o
183
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Quecksilber. (Fortsetzung.)
Sulfid. Schwarz, sublimiert: i7°/4":8.0395-
Oxydalnitrat. Hg NO,. [Retgers 1896.]
Flüssig.
Oxydulnitrit. HgNOj. [Ray, Proc. ehem.
Soc. 24, 75; 1908.] S26"
Oxydulsulfat. Hg^SO,. [P. J. 24.]
Oxydsulfat. HgSO*. [P. J. 24.]
Rhodium.
Chloropurpureorbodiumchlorid.
Rh.2(NH3)ioCl6. [Jörgensen 1883.] 18,4 4
Rubidium.
Hydrid. RbH. [Moissan, C. r. 136, 587.]
Chlorid. RbCl. [Clarke s. Seh. 11.]
„ [Buchanan, Proc ehem. Soc. 21,
122; 1905.] »22,9*'
Bromid. RbBr. [Clarke s. Seh. ii.]
[Buchanan, a. a. O.] 323,0»
Jodid. RbJ. [B. B. 45] « 25/4
[Buchanan, a. a. O.] «24,3"
Silicofiuorid. Rb^SiF«.
[Stolba 1867.] 20/4
Oxyd. Rb.0. [Rengade, C r. 144, 753;
1907.] 8 o"
Superoxyde. Rb^Os. [Rengade, Ann. chim.
phys. (8) 11, 348; 1907.] 8 0°
RbiOa. [Rengade, C. r. 144, 920; 1907] «o*
Hydroxyd. RbOH. [v. Hevesy, ZS.
anorg. Gh. 67, 242; 1910. s 11»
Pentasulfid. Rb^Ss. [Biltz, Wilke-Dör-
furt, Ber. ehem. Ges. 38, 123; 1905.] «15°
Jodat. RbJOs. [Barker, Proc. ehem. Soc
23, 305; 1908.] «14/4
Perjodat. Rb JO4 [Barker, a. a. O.] s 16/4
Permanganat. RbMnOi.
[Muthmann, Z. Kryst. 22, 533; 1894.]
Bei 10,4»
Nitrat. RbNOg. [Rt. 38.] Bei 15°
„ [Bellati, Finazzi, Atti R. Ist Ven.
69, II, 1151; 1909/10.] »17,4/4
Sulfat RbaSO*. [Tutton. Z. Kryst.
1895.] 60 4 3,5943, 20/4
[Tutton, Z. Kryst
20/4
Rutheniiun.
Dioxyd. RuOo. [Deville u. Debray 1859.]
Samarium.
Chlorid. SmCla [Bourion, Ann. chim. phys.
(8)20, 547; 1910.] »0/4
24;
Selenat RbjSeO«.
29; 1898.]
lUttel-
wert
4,3
5,925
7,56
6,47
2,07
ca. 2
2,209
2,706
2,780
3,210
3,438
3,428
3,332
3,72
3,65
3)53
3,203
2,618
4,559
3,918
3,235
3,131
3,0955
3,6113
3,8995
7,2
4,27
llittel-
Samaritun. (Fortsetzung.) j "^^
Chlorid. [Matignon, C r. 140, 1339; 1905.] I
s 18/4 i 4,465
Oxyd. SmjOa. [Cleve 1885.] 8,347
Carbid. SmCü. [Moissan, C. r. 131 ; 1900.] 5,86
Sulfat. Sm,(SOJ3+8H,0. [Cleve 1885.] ! 2,930
Scanditim.
Oxyd.
Sulfat
SC2O3.
SCi(S04)8.
[N. P. 27.]
[N. P. 27.]
3,864
2,579
Schwefel.
Schwefelwasserstoff. H^S.
Flüssig. [Magri, Rend. Line (5) 16, I,
518; 1907.] «—60" =0,95
„ [Me Intosh, Steele, Archibald, ZS.
phys. Ch. 55, 129; 1906.] « — 60,1"
ST = 0,964 [i 4-0,00169 (TKp — T).]
Persulfide siehe Wasserstoff.
Chlorär. SjCU. [Thorpe 1880.] 0/4
[Kopp 1855.] 16,7/4
„ „ [Haagen 1867.] 20/4
Dichlorid. SCU. [Beckmann, ZS. ph. Ch.
65, 289; 1908.] »19/4 1,606; S15/4
Bromnr. SiBr». [Hannay 1873.]
[Ruff u. Winterfeld, B. 36.] Bei 20»
Thionylchlorid. SOCl,. [Wurtz 1866.] o»
„ „ [Thorpe 1880.] o'4
Tbionvibromid. SOBra. [Hartog, Sims,
Chem. News. 67, 82; 1893.] Bei 18«
[Besson, C. r. 122, 321; 1896.] 0,4
Sulfurylchlorid. SO.CU. i;Thorpe 1880.] 0/4
[Pawlewski, Ber. chem. Ges. 30, 765 ;
1897.] (Daselbst auch Zahlen für
« bis 50°.) 20 4
Pyrosulfurylchlorid. S^OsCl..
[Thorpe 1880.] 0,4
„ [D. Konowaloff 1882.] Bei o»
„ [Prandtl, Borinski, ZS. anorg.
Ch. 62, 24; 1909.] « o» 1,876; 8 18»
Sulfnrylbydroxylchlorid. saci.OH.
[Michaelis 1870.] 18"
„ [Thorpe 1880.] 0/4
Scfawefeldioxyd. SOj. Flüssig.
Vgl. Tab. 63 h, S. 159.
Schwefeltrioxyd. SO3.
Fest bei 25». [Buff 1866.]
1,9081 — 1,9212. 25/0
„ Flüssig: [Weber 1876.] Bei 16"
[Buff 1866.] 47/4
„ „ [Knietscli, Ber.84;i9oi.] 15/4
35/4:1.8354. 45/4
Koppel.
0,964
1,7094
1 1,6800
' 1,6798
' 1,621
2,629
, 2,6355
; 1,675
; 1,6767
2,68
2,61
■ 1,7081
i 1,6674
i 1,8585
1 1,872
•1,844
1,776
; 1,7847
1,9128
1,940
1,8132
1,982
; 1,8124
184
65
Spezifische Gewichte fester
und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Mittel-
Mittel-
Schwefel. (Fortsetzung.)
wert
Silber. (Fortsetzung.)
wert
Schwefeltrioxyd. Flüssig.
Bromid. AgBr. [Seh. 11.] 6,215—6,425
6,331
[Schenck, Lieb. Ann. 316, i ; igoi.]
Geschmolzen: [Baxter, Hines, Amer.
11°: 1,944; 35,3": 1,849; 60,4": 1,718;
chem. Jour. 31, 220; 1904.]
6,473
78,3°: 1,626; 80,3": 1,617; 100": 1,529.
Jodid. AgJ. [Baxter, Jour. Amer. ehem.
Schwefelsäure. HüSO*.
Soe. 26, 1577; 1904.] S254
5,674
[Marignac 1870.] 0/4
1,85289
Dichte mit d. Temperatur zunehmend,
« </4 = 1,85289 — 0,0010654 t
Maximum bei 116". [Rodwell, Ck. 19.]
-|- 0,000001321 t'*
Bei 116"
5,817
Gefunden [Kohlrausch 1878.] für s 18/4
1,8342
Fluorid. AgF. [Gore, Proe. R. Soc. 18.]
5,852
[Schertel 1882.] Bei 0°
1,854
Oxyd. Ag20. [Seh. 3.] m/4
7,521
[Lunge u. Naef, Ber. ehem. Ges. 16;
Sulfid. AgaS. Künstlieh. [Ck. 18.]
6,85
1883.] 15/4
1,8381
Silberglanz u. Aeanthit.
[Mendelejeff, Ber. ehem. Ges. 17; 1884.]
[Seh. 9.] 7,20-7,34
7,28
15/4
1,8371
Nitrat. AgNOs. [Rt. 37.] Bei 19°
4,352
[Knietsch, Ber. ehem. Ges.34;i9oi.] 15/4
1,8484
Nitrit. AgNOa. [Ray, Proe. ehem. Soe.
35,4": 1,8170. 45/4
Schwefelsäurehydrat. H2SO4 + H2O.
1,8204
24, 75; 1908.] s 26»
4,453
Geschmolzen bei +8».
Chlorat. AgClOs. Quadratisch, stabil.
[Gmelin, Handb.] 1,780—1,786.
1,783
[Seh. 2.] 4,42 — 4,44
4,430
Rauchende Schwefelsäure (Oleum).
[Rt. 37-] Bei 23»
4,401
VgL Tab. 71 n, S. 267.
Regulär, labil. [Rt. 39.]
4,21
Amidosulfonsäure. N H, • SO3 H.
Bromat. AgBrOg. [Ck. 28.] 5,198; 5,215
5,206
[Divers u. Haga, Journ. ehem. Soc.
„ [Viola, ZS. Kryst. 41, 470; 1906.]
5,104
69, 1641; 1896.] 12/4
2,03
Jodat. AgJOs. [Ck. 28.] 5,402; 5,648
5,525
Selen.
Sulfat. AgaSO,. [Ck. 18.] 5,34-5,44
5,40
Selen Wasserstoff. HsSe.
,, [Richards, Jones, ZS. anorg. Ch.
[de Forerand, Fonzes-Diaeon, C. r. 134,
55, 86; 1907.] 8 25/4
5,45
171; 1902.] Flüssig, beim Kp. ( — 42")
2,12
Chromat u. Bichromat s. b. Chrom.
Chlorür. Se2Cl2.
Selenit. AgaSeOs. [Lenher, Jour. Amer.
[Divers, Shimoze,Ber.l7; 1884.] 66117,5"
2,906
chem. Soe. 20, 555; 1898.]
5,9297
Bromür. SejBra. [Schneider 1866,] Bei 15"
3,604
Orthophosphat. AgsPO^. [Baxter, Jones,
Monosulfid. SeS. [Ditte 1871.] Bei 0»
3,056
ZS. anorg. Ch. 66, 97; 1910.] «25/4
6,370
Dioxyd. SeOi.
Orthoarsenat. AgsAsO*. [Baxter, Coffin,
[Glausnitzer, Ber. 11; 1878.] 15,3/4
3,954
ZS. anorg. Ch. 62, 50; 1909.] « 25/4
6,657
Selentge Säure. HaSeOa.
[Tp. 22.] 3, 123. [Glausnitzer, Ber. ehem.
Silicium.
Ges. 11; 1878.] 15,3/4 3,004
3,065
Siliciumwasserstoff. SiäHe. Flüssig.
Seleasäure. HaSeOi.
[Moissan, Smiles, C. r. 134, 569; 1902.]
>i
[Cameron, Macallan, Chem. News. 59;
Tetrachlorid. SiCU. [Thorpe 1880.] 0/4
1,5241
1889,] Überschmolzen bei 15°
2,6083
,, [Mendelejeff 1860.] 15/4
1,4928
Fest
2,9505
„ [Haagen 1867.] 20/4
1,4851
Selensäurehydrat. H2Se04 + H2O.
Hexachlorid. SiaCI«.
[Cameron, Maeallan, ebenda.]
[Troost, Hautefeuille 1871.] 0«
1,58
Bei 15": Fest: 2,6273. Flüssig: 2,3557.
Chlorobromid. SiClBrs. [Reynolds,
Silber.
Jour. ehem. Soe. 51, 590; ;i887.]
2,432
Chlorid. AgCl.
Tetrabroniid. SiBr^. [Pierre 1847/48.] 0/4
2,8124
Frisch gefällt: [Richards, Stall.]
5,570
Siliciumcfaloroform. SiHCls.
„ Nach dem Schmelzen.
[Buff u. Wöhler 1857.]
1,65
[Seh. II.] 5,517—5,594
5,553
„ [Ruff, Albert, Ber. chem.
[Richards, Stull, Privatmitt.]
5,561
Ges. 38, 53; 1905.]
1,34
Koppe!.
65 q
185
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Silicium. (Fortsetzung).
Siliciumbromoform. SiHBrs.
[Buff, Wöhler 1857.] ca.
„ [Gattermann, Ber. ehem. Ges.
22, 193; 1889.]
Siliciumjodoform. SiHJj. [Friedel 1869.]
Bei o" 3,362. Bei 20"
[Ruff, Ber. ehem. Ges. 41, 3738; 1908.]
«23»
Dioxyd, Kieselsäure. SiO«.
1. Quarz. Verseh. Beob. 2,650—2,656
[L 29.] 20/4 2,683. [Day, Shepherd,
Sill. Joum. (4) 22, 265 ; 1906.] s 25/4
2. Tridymit tvom Rath, 1868.]
2,295—2,326
Künstlieher Tridymit. [H. Rose 1859,
G. Rose 1869.] 2,29—2,33
3. Regulär kryst. Cristobalit [v.
Chrustschoff, J.-B. 1895, 683.]
Bei 13,5"
Künstl. [Day, Shepherd a. a. O.] « 25/4
4. Amorphe Kieselsäure aus SiH-
eate n oder aus Siliciumfluorid [ H . Rose
1859.] 2,190 — 2,218
j Quarz, geschmolzen. [Deville 1855.]
2,21— i,23
Quarzglas[Day,Shepherd a.a.O.] S25 '4
Sublimierte SiO^. [Moissan, C. r. 116.]
Infusorienerde. [H. Rose 1859.]
Lussatit. [Mallard, G r. 110.]
Sulfid. SiS. Schwarze Form. [Cambi,
Rend. Line. [5] 19, II, 294; 1910.] »15 '4
Nitride. [Weiß, Engelhardt, ZS. anorg.
Gh. 65, 38; 1910.] SiN. 8 = 3,17;
Si3N4. s = 3,44; Si.,Na. « = 3,64
Carbid. SiC. ( Karborundum) Kryst.
[Moissan, C r. 117, 427; 1893.]
Boride. SiBs. [Moissan, Stock, Ber. 33.]
,, SiBg. [Moissan, Stock, Ber. 33.]
Stickstoff.
Luft. Flüssig. [Wroblewski, C. r.
102; 1886.] Bei— 146,6" (45 Atm. Druck)
[Dewar.Chem.News. 73, 43; 1897.] b.Kp.
[Ladenburg u. Krügel, Ber. ehem. Ges.
32, 1415; 1899.]
Kondensierte Luft mit 53,6 °/o O hat «^-^
» ,, 72,15 "/o
„ 94»4"/o
Hieraus berechnet sieh:
8^p = 0,86 + 0,00289 X (x = %0.)
Hieraus folgt f. norm. Luft (20,9 %0)
VgL Tab. 63 e, S. 156.
Mittel-
wert
2,5
2,7
3,314
3,286
2,653
2,646
2,3"
2,31
2,412
2,319
2,20
2,206
2.4
2,2
2,04
1,853
3,12
2,52
2,47
0,59
0,910
1,015
1,068
1,133
0,92
Stickstoff. (Fortsetzung.)
Ammoniak. NH3.
Fl. vgl. Tab. 63 a, S. 152.
Ammooiumsalze siehe unten.
Hydrazin (Diamid). N2H4. [Lobry de
Bruyn, Ber. ehem. Ges. 28, 3085; 1896.]
Bei 230 I
[Lobry de Bruyn, Rec. P.-B. 16.] 15/4 I
[Ditto, Beibl. 27, 6; 1903.] 15,4 I
Hydrazinhydrat. NaHi+H^O. [Curtius
u. Schultz, Ber. ehem. Ges. 1891.] Bei 21" |
Hydroxylamin. N H, . OH. [Lobry de
Bruyn. Ree. P.-B. 11, 23; 1892.] 14/4 [
40/4 i
[Brühl, Ber. ehem. Ges. 26, 2512;
1893.] 0/4 1,2255; 104 1,2156; 23,5/4 i
Chlorstickstoff. NCI3. [Davy 1813.] j
Nitrosylchlorid. NOCl. [Geuther, Lieb.
Ann. 245.] Bei — 180 = 1,4330; bei— 12»
Jodstickstoff. N2H3J3.
[Chattaway, Stevens, Amer. ehem.
Joum. 23, 363; 1900.]
Stickoxyd. NO. Flüssig, »f^p (—150,2»)
[Adwentowski, Chem. Zbl. 1910 1, 1107.]
Stickoxydul. N^O. Flüssig, «j^p (—89,4")
[Grunmaeh, Berl. Sitzber. 1904, 1198.]
Hydrat. NjO + öH.O. o»
[Villard, Ann. chim. phys. (7) 11; 1897.]
Stickstofftrioxyd. N2O3.
Flüssig. [Geuther, Lieb. Ann. 245; 1888.]
Bei— 80^1,464; bei —2" = 1,447.
Stickstofftetroxyd. NjO*. Flüssig.
[Ck. 18.] 1,42—1,45. [Thorpe 1880.] 0/4 ,
„ [Geuther, Lieb. Ann. 345.] i
Bei —5" = 1,5035 ; bei +15" = i,474- j
Salpetersäure. HNO3. [Kolb 1866.] 15/0 |
[Ck. 18.] 1,554; 1,552. [Kolb 1866.] 0/0 I
[Veley, Manley, Proc Roy. Soc 62, [
223; 1897.] 4'4: 1,54212. 14,2/4
24,2/4: 1,50394-
Tetrasnifid. N4S4.
[Nickles, Ann. chim. phys. (3) 32; 1851.]
Pentasulfid. N2S5. [Muthmann, Clever,
ZS. anorg. Ch. 18, 200; 1897.] 18/4
Ammoninmsalze.
Chlorid. NH4CI. [Seh. i.] 1,50—1,53
[Km. 31.] 22/4
bei —188»= 1,578; [D. 35] Bei 17"
^Koppel.
Mittel-
wert
1,003
1,0113
1,0114
1,0305
1,227
1,204
1,2044
1,653
1,4165
3,5
1,269
1,2257
1,15
1,453
1,4903
! 1,530
I 1,559
1,52234]
2,1166
1,901
1,52
1,532
1,520
186
65
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Stickstoff. Ammoniumsalze.
(Fortsetzung.)
Bromid. NH^Br. [Seh. ii.] 2,38—2,41
[Eder 1881.] Bei 15": 2,327 kryst.
2,339 subl.
[Slavik, ZS. Kryst. 36, 268; 1902.]
Jodid. NHiJ. [Seh. 3.] m/4
[Slavik, ZS. Kryst. 36, 268; 1902.]
Hydrofluorid. NH4F. HF. [Bd. 20.] 12/4
Borfluorid. NH4BF4.
[Stolba, Chem. Zbl. 1890.] Bei 17»
Perchlorat. NH4CIO4. [Woulf, C. r. 116.]
Perjodat. NH4JO4. [Barker, Proc. chem.
Soc. 23, 305; 1908.] 8 18/4
Permanganat. N HiMnO*. [Muthmann,
ZS. Kryst. 22, 534; 1894.] Bei 10,25"
Nitrat. NH4NO3. [Seh. i.] 1,68—1,79
[Rt. 38.] Bei 15"
[Bellati, Finazzi, Atti R. Ist. Ven. 69,
II, 1151; 1909 10.] 25,9/4
Hydrocarbonat. NH4HCO3. [Ck. 18.]
Sulfat. (NH4)2S04. [Ck. 18.] 1,75— 1,77
[Rt. 36.] Bei 20«
[Tutton, Jour. ehem. Soc. 83, 1049; 1903.]
20/4
[Johnston, Adams. Priv.-Mitt. 191 1.] 830°
Monohydrophosphat. (NH4)2HP04
[Schiff, Lieb. Ann. 112; 1859.]
Diiiydrophosphat.NH4H2P04.[Seh.3.]m/4
[Muthmann, Z. Kryst. 22,534 ;i894.] Bei 9,7°
[Km. 31.] 19/4
Amm.-Natriumhydrophosphat.
Phosphorsalz. NH4.NaH.P04-|-4 H2O.
[Ck. 18.]
Dihydroarsenat. N H4 H2ASO4.
[Muthmann, Z.Kryst.22, 534 ;i894.]Bei 9,1«
Sulfovanadat. (NH4)3VS4.
[Krüss, Ohnmais, Ber. chem. Ges. 1890.]
Cyan u. seine Verbb. siehe Kohlenstoff.
Strontium.
Chlorid. SrCl«. Wasserfrei. [Seh. 3.] m, 4
Wasserhaltig. SrCla 4 6 H2O.
[Ck. 18.] 1,92 — 2,02. [Seh. 3.] W1/4
„ [Mühlberg 1883.] Bei 16,7"
Bromid. SrBrj. Wasserfrei. [Richards,
ZS. anorg. Ch. 8, 258; 1895.] 24/4
Wasserhaltig. SrBra + öHaO. [S. 30.]
Jodid. SrJz. Wasserfrei. [B. B. 45.] «25/4
Fluorid. SrFa. [Poulenc, A. Ch. Ph. (7) 2.]
Oxyd. SrO. [Ck. 18.] 3,93. [Fh. 21.] 4,61
„ [Brügelmann, Ber. 1890.] 4,45 — 4,75.
Hydroxyd. Sr(0H)2. [Fh. 21.]
Wasserhaltig. Sr(OH)2 + 8H20. [Fh. 21.]
Mittel-
wert
2,39
2,256
2,443
2,501
1,210
1,851
1,87
3,056
2,2076
1,74
1,725
1,7072
1,586
1,762
1,774
1,7687
1,765
1,619
1,779
1,7935
1,803
1,554
2,3105
1,6202
3,054
1,954
1,964
4,216
2,358
4,549
2,44
4,34
3,625
1,396
Strontium. ( Fortsetzung. )
Sulfid. SrS. Kryst. [Mourlot, C. r. 127,
408; 1898.] Bei 150
Carbid. SrC2. [Moissan, C. r. 118, 684.]
Nitrat. Sr(N03)2. [Ck. 18.] 2,86—3,01
Nitrit. Sr(N02)2. [Ray, Jour. ehem. Soe.
95, 66; 1909.] S27
„ Sr(N02)2 . H2O. [Ray, a. a. O.] «27
Chlorat. Sr(C103)2. [Seh. 3.) rw/4
Bromat. Sr(Br03)2 + H20. [Tp. 22.]
Carbonat. SrCOs. Gefällt. [Seh. i.]
„ Strontianit. [Seh. i.]
3,605—3,625
Sulfat. SrSO*. Gefällt. [Seh. i.] 3,59—3,77
„ Geglüht. [Thorpe, Francis, ZS.
anorg. Ch. 66, 400; 1910.]
„ Cölestin. [Seh. i.] 3,86 — 3,96
Metasilikat. SrSiOa. Kryst. [Stein, ZS.
anorg. Ch. 66, 159; 1907.]
Orthosilikat. SrzSiO*. Kryst. [Stein, a.a.O.]
Wolframat. SrW04. [Zambonini, ZS.
Kryst. 41, 53; 1905.]
Tantal.
Fluorid. TaFs. [Ruff, Schiller, ZS. an-
org. Ch. 72, 329; 191 1.] s 19,5"
Chlorid. TaCls. [Balke, Jour. Amer.
chem. Soe. 32, 1127; 1910.] «27"
Pentoxyd. TaaOs. [Ck. 18.] 7,03—8,26
Silicid. TaSi2. [Hönigschmid, Mon.Chem.
28, 1017; 1907.] so"
Tellur.
Tellurwasserstoff. H2Te. [De Forcrand,
Fonzes-Diaeon, C. r. 134, 1209; 1902.]
Flüssig. Bei — 20"
Dioxyd. TeO«.
[Schafariki863.] 5,93. [Ck. 28.] 5,7701
„ Octaedrisch. [ Klein, Morel, C. r. 100.]
Bei o»
„ Orthorhombisch.
[Klein u. Morel, C. r. 100.] Bei o"
Trioxyd, TeOa. [Ck. 28.] 5,070—5,112
Säure. H2Te04.
[Clarke 1878.] 3,425—3,458
Säurehydrat. Te(0H)6.
Regulär. [Goßner,ZS. Kryst.38,498;i904.]
Monokl. [Goßner, a. a. O.]
Terbium.
Chlorid. TbCU. [Bourion, Ann. chim.
phys. (8) 20, 547; 1910.] S0/4
Koppel.
Mittel-
wert
65!
187
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Thallium. '
Chlorür. TlCl. [Lamy 1862.] N. d. Schmlz. '
Chlorürchlorid. 3TICI. TICI3. [Lamy 1862.] ,
Bromür. TlBr. [Keck 1883.] Bei 21,7»!
Jodür. TU. [Lamy 1862.] N. d. Schmlz.
„ [Twitchell 1883.] Gefällt. Bei 15,5" ;
Oxyd. TI.O3. Krystallisiert.
[Lepierre, Lachaud, C. r. 113.] Bei o» \
Sulfür. TljS. ' [Lamy 1862.]
Oxydulnitrat. TINO3. [Lamy 1862.] Kryst
„ Nach dem Schmelzen
„ [Bellati, Finazzi, Atti R. Ist Ven. |
69 II, 1151; 1909/10.] 21^/41
., Flüssig. [Retgers 1896.] '
Oxydulchlorat. TICIO3. [Muir 1876.] g°\
Oxydulperchlorat. TICIO4. !
[Woulf, C. r. 116.]
Oxrdulcarboaat. TLCO3.
[Seh. 2.] 7,06 — 7,i6 ;
Oxyduisulfat. TUSO*. [Seh. 16.] 6,73-6,81 1
„ [Tutton, Proc. Roy. Soc. 79, j
A, 351 ; 1907.]
Selenat. TloSeO*. [Tutton, a. a. O.] 1
Oxydulphosphat. TI3PO4. [Lamy 1865.] i
Thorium.
Chlorid. ThCU. [.Moissan, Martinsen, C. r
140, 15 10; 1905.] s I
Bromid. ThEr^. Ebenda. al
Oxyd. Th02. [N. P. 27.] '
,. „ [Troost u. Ouvrard, C r. 102; i
1886.] Bei 15"!
Sulfid. ThSi. [v. Wartenberg, ZS. Elch.
lo, 866; 1909.]
„ [Duboin, C r. 146, 815; 1908.] o»
Boride. [du Jassonneix, C.r.141, 191 ;i905.]
ThBi Äi50==7,5; ThBe s 15» = 6,4
Carbid. ThC^. [Troost, C. r. 116, 1227.]
„ [Moissan, C. r. 122, 576.] Bei 18»:
ISilicid. ThSi.. [Hönigschmidt, C r. 142, 1
157; 1906.] 8 16"!
Sulfat. Th(S04)i. Wasserfrei. [Krüss u. j
Nilson,Ber. ehem. Ges. ^; 1887.] Bei 17"
Th(S04)2 + 9H20. [Tp. 22.]i
„ [Kraus, ZS. KrysL 34.] Bei 16" i
Metaphosphat. ThlPOa)*. 1
[Troost u. Ouvrard, Q r. 101.] Bei 16,4« 1
Titan.
Tetrachlorid. TiCU.
[Pierre 1847/48.] 0/4. 1,761 i
» [Thorpe 1880.] 0/4. 1,7604 '
Dijodid. TiJ,, fest. [Defacqz, Copaux,
C. r. 147, 65; 1908.] S20»,
Mittel-
wert
7,02
5,9
7,540
7.056
7,072
5,56
8,0
5,55
5,8
5,5556
5,3
5,047
4,89
7,"
6,77
6,765
6,875
6,89
4,59
5,67
9,861
9,876
6,8
6,7
10,15
8,96
7,96
4,2252
2,767
2,766
4,08
1,760
4,3
Titan . ( Fortsetzung. )
Tetrafluorid. TiP*. Ruff, Plato, Ber.
ehem. Ges. 87, 673; 1904.] «11"
« 20,5»
Dioxvd. TiO.
Rutil. [Seh. 2.] 4,24—4,29 1
Brookit. [Seh. 2.] 4,13—4,22 ;
Anatas. [Seh. 2.] 3,75—4,01
Edisonit. [Hidden, Amer. Joum. 1888.] |
Carfoid. TiC [Moissan, C. r. 120, 295.] !
Silicid. TiSis. [Hönigschmid, C. r. 143, '
224; 1906.] 8 22°
Nitrid. Ti^Ns. [Moissan, Q r. 120.] |
[Ruff, Eisner, Ber. ehem. Ges. 41, 2250; ;
1908,] 18» 1
Phosphid. TiP. [Gewecke, Lieb. Ann. !
361, 79; 1908.] «25/4 :
Titaaeisen. FeTiOs. [Seh. i.] 4,66—4,73
Stickstoffcyaatitao. TigCNi.
[Ck. 18.] 5,28-5,30 I
Uran. !
Tetrabromid. UBr*. [Richards u. Meri-
gold, ZS. anorg. Ch. 31, 254; 1902.] 21/4
Tetrajodid. UJ,. [Guiehard, Q r. 146, 1
921; 1907.] «15»;
Hexafloorid. UFe. [Ruff, Heinzelmann, i
ZS. anorg. Ch. 72, 63; 191 1.] 20,7»
Oxydul. UO2. [Ebelmen 1842.] Strk.gegL
„ Kryst. [Hillebrand, ZS. a. Gh. 3.] m. 4
Oxydoxydul. UaOg. [Ebelmen 1842.]
Silicid. USij. [Defacqz, C r. 147, 1050; \
1908.] 8 o" ;
Oxydnitrat. U02-(N03>2+6HsO.[Bd.2o.] '
Oxydsulfat. UO2 • SO4 + 3 HjO. '
[Schmidt 1883.] Bei 16,5"
Vanadium.
Mittel-
wert
2,833
2,798
4,26
4,17
3,84
4,26
4,25
4,02
5,18
5,10
3,95
4,69
5,29
Dichlorid. VCl,.
Trichlorid. VCI3.
Tetrachlorid. WCh.
[Roscoe 1869.] 18»
[Roscoe 1869.] 18»:
Flüssig.
[Roscoe 1869.] 8»
„ „ [Thorpe 1880.] 0/4
Oxytrichlorid. VOQa. Flüssig.
[Roscoe 1 868.] Bei o« 1,865. Bei 17,5"
„ [L'Höte, C r. 101; 1885.] Bei 18«
„ [Prandtl, Bleyer, ZS. anorg. Ch. 66,
152; 1910.] 8 15,5/4
Oxydichlorid. VOCl,. Fest.
[Roscoe 1868.] 13"
Oxy bromid. VOBr. [Ruff, Lickfett, Ber.
44, 2534; 1911.] 18»
Trifluorid. VF3. »Ruff, Lickfett, Ber. 19"
Tetrafluorid. VF4.'44, 2539; 19". 23»
Koppel.
4,838
5,6
4,68
10,15
10,95
7,31
8,0
2,807
3,280
3,28
3,00
1,836
1,8653
1,836
1,854
1,8362
2,88
4,00
3,363
2,975
188
65 t
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
(Fortsetzung.)
Ebenda
19"
19»
20,50
[Schafarik 1863.]
Mittel-
wert
2,177
3,396
2,459
4,72
4,870
3,49
3,357
5,36
4,42
5,48
Vanadium.
Pentafluorid. VF5.
Oxydifluorid. VOF
Oxytrifluorid. VOF
Sesquioxyd. V20a.
[Prandtl, Bleyer, a. a. O.] s 18/4
Pentoxy d. V20ä. [Schafarik 1859.]
[Prandtl, Bleyer, a. a. O.] s 18/4
Carbid. VC. [Moissan, C. r. 122.]
Silicide. VSi,. [Moissan, Holt, G. r. 135.]
V2Si. „ „ Bei 17»
Wasserstoff.
Eis. [Bunsen 1870.] Wenn die Dichte
des Wassers bei 4" = i, und die bei
qO == 0,99987 beträgt, so ist für Eis
von o": s 0/4 0,91673.
„ V. [Zakrzevski, Ann. Phys. (3) 47, 155;
1892.] fi 0/4 — 0,91658
„ [Nichols, Phys. Review, 8, 21; 1899.]
Je nach Herkunft; 0,4: 0,9160 — 0,9179
„ [Barnes, Phys. Review, 13, 55; 1901.]
s 0/4 = 0,91649 -^ 0,00007
„ [Vincent, Proc. Roy. Soc. 69, 422 ; |
1902.] 8 0/4 0,9160. i
[Leduc, C. r. 142, 149; 1906.] Voll- \
kommen luftfrei. s 0/4 = 0,9176 \
Wahrscheinlichster Mittelwert unter '
Ausschluß von Nichols Zahlen. [Roth, !
ZS. phys. Gh. 63, 441; 1908.] 80/410,9168
[D 35.] Bei— 188,7" : 0,92999; bei:
— 273" : 0,9368 (extrapoliert). 1
Wasser. Siehe Tab. 15—17. i
Wasserstoffperoxyd. H2O2.
[Thenard i8i8.] 1,452
[Brühl, Ber. ehem. Ges. 28, 2855;
1895.] 0/4 1,4584
[Spring, ZS. anorg. Gh. 8, 428;
1895.] 1,5/4 1,4995
Wasserstoffpersulfide. H2S2. [Bloch,
Höhn, Ber. ehem. Ges. 41, 1971 ; 1908.]
H2S3. [Bloch, Höhn, a. a. O.]
Wismut.
[Bd. 20.]
S15"
Trichlorid. BiGl.,. ina. 20.J n
Flüssig. [Aten, ZS. phys. Gh. 66, 641;
1909.] 8 260° = 3,85. 8 300" = 3,79.
» 340" = 3,67.
Oxychlorld. BiOGl. Kryst. [de Schulten,
Bull. Soc. chim. (3) 23, 159; 1900.] 15"
Tribromid. BiBra. [Bd. 20.]
1,376
1,496
4,56
7,717
5,604
Wismut . ( Fortsetzung. )
Oxybromid. BiOBr. Kryst.
[de Schulten, a. a. O.] Bei 15"
Trijodid. Bi J3. [Bd. 20. Ck. 28.] 5,65—5,92
„ [Gott, Muir, J. ehem. Soc. 1888.] 20"
Oxyjodid. BiOJ. Kryst. [de Schulten,
a. a. O.]
Trifluorid. BiFg. [Gott, Muir, a. a. O.]
Oxyfluorid. BiOF. [Gott, Muir, a.a.O.] 20O
Trioxyd. BisO.,. [Ck. 18.] 8,08—8,21
„ Tetraedisch. [Muir, Hutchinson, J.
ehem. Soc. 56. 143; 1889.] Bei 25°
[Classen, Ber. ehem. Ges. 23; 1890.]
„ Mod. II. 1 [Guertler, ZS. anorg. Gh.
„ „ III. ^ 37, 222; 1903.]
Trisulfid. Bi.Ss. [Ck. 18.] 7,00—7,81
Nitrat. Bi(N03)3. 5H2O.
[P. J. 24.] 2,736. [Ck. 28.] 2,823
„ [Bodmann, ZS. anorg. Gh. 27,
273; 1901.]
„ Bi(N03)3.6H20. Nur labil. Ebenda
Wolfram.
Dijodid. WJ2. [Defacqz, G. r. 126,
962; 1898.] Bei 180
Tetrajodid. WJi. [Defacqz, G. r. 127,
510; 1898.] Bei 180
Trioxyd. WO3. [Ck. 18.] 6,30—7,23
Disulfid. WS2. [Defacqz, G. r. 128, 609;
1899.] Bei lo«
Carbide. WC. [Williams, G. r. 126, 1722;
1898.] Bei 18«
., WgC. [Moissan, Ann. chim. phys.
(7) 8, 573: 1896.] Bei 18°
Siiicid.WSi2 [Defacqz, G.r.l44,848;i907.]s
Phospliide. WP. [Defacqz, G. r. 132.]
WP2. [Defacqz, G. r. 130.]
Natriumwolframat. NajWOi. [Ck. 28.]
„ Na^WOi + 2 H2O. [Ck. 28.]
Baryumwolframat. BaWOi. [Ck. 28.]
Calciumwolframat. CaWOi.
Scheelit. [Ck. 18.] 6,02—6,08
Bleiwoiframat. PbWOi.
Wolframbleierz. [Seh. i.] 8,10 — 8,24
Ytterbium.
Chlorid. YbCU + 6H2O.
[A. Gleve, ZS. anorg. Gh. 32, 129; 1902.]
Oxyd. Yb203. [N.P. 27.]
Sulfat. Yb2(SO,)3. Wasserfrei. [N.P. 27.]
[Cleve, a. a. O.]
Yb2(S04)8+8 H2O. [N.P. 27.]
[Cleve, a. a. O.]
Koppel.
Mittel-
wert
8,082
5,82
5,65
7,922
5,32
7,5
8,15
8,824
9,0444
8,20+0,1
8,55+0,05
7,39
2,78
2,830
2,762
6,9
5,2
6,84
7,5
15,7
16,06
9,4
8,5
5,8
4,179
3,245
5,023
6,04
8,18
2,575
9,i75(?)|
3,793
3,62
3,286
3,28
i
65 u
189
Spezifische Gewichte fester und flüssiger anorganischer
Verbindungen.
Mittel-
wert
4,14
3,49
2,682
3,67
Ytterbium. (Fortsetzung.)
Seleoat. Yb2(Se04)8. [Cleve, a. a. O,]
„ Yb2(Se04)3+8H20. [Cleve, a. a. O.]
Nitrat. Yb(N03)3+4 H2O. [Cleve, a. a. O.]
Carbonat, Yb2(C03)3+4H20.
[Cleve, a. a. O.]
Yttrium. |
Oxyd. Y2O3. [N.P. 27.] 15,046
Carbid. Yd. [Moissan, C. r. 122.] Bei 18» 1 4,13
Sulfat. Y2{S04)3. Wasserfrei. [N.P. 27.] [ 2,612
Y2(SOj3+8 HoO. [N.P. 27.] I 2,540
„ [Kraus, ZS. Kryst. 34, 307; 1901.] I 2,558
Pyrophosphat Y4(P207)3.
[Johnson, Ber. ehem. Ges. 22; 1889.] 3,059
Zink.
Chlorid. ZnCU. Wasserfrei. [Bd. 20.] I 2,753
[Baxter, Lamb, Amer. ehem. Jour. 31, j
229; 1904-] 25/4
Bromid. ZnBr.. Wasserfrei. [Bd. 20.]
Geschmolz. [Richards, Rogers, ZS.
anorg. Ch. 10, 6; 1895.] 20,4
Jodid. ZnJ2. Wasserfrei. [Bd. 20.]
Fluorid. ZnF«. [Poulenc, Cr. 116.] Bei 15"
Oxyd. ZnO. [Seh. 4.] 5,60 — 5,74
„ Hexagonal 1 [Brügelmann,Ber.chem.
,; Amorph j Ges. 23; 1890.]
Sulfid. ZnS. Blende. [Seh. i.] 4,03—4,08
„ Künstl. kryst. [Mourlot, C. r. 123.]
Selenid. ZnSe. [Fonzes-Diacon, C r.
130, 832; 1900.] Bei 15°
Phosphide. [Jolibois, C. r. 147, 801;
1908.] ZhbP, . « 13" = 4,55
ZnPj . » 15" = 2,97
Nitrat. Zn(N03)2 + 6H2O. [Ck. 28.]
Carbonat. ZnCOs. Zinkspat.
[Ck. 18.] 4,42—4,45
Sulfat. ZnSOi. Wasserfrei.
[Ck. 18.] 3,40—3,68
„ Kryst. [de Schulten, C. r. 107.] Bei 15"
„ ZnSOi + 7H2O.
[Ck. 18.] 1,93—2,04. [Seh. 3.]
) vgl. [Km. 31.], [Tt 32.]
Doppelsulfate I [Tutton, ZS. Kryst. 33,
Doppelselenate i ; 1900 u. Journ. ehem.
i Soe. 87, 1123; 1905.]
Phosphat. Zn3(P04)2. [de Schulten,
Bull. Soe. ehim. (3) 2; 1889.] Bei 15" 3,998
„ Zn3(P04)2 . 8H2O [de Schulten, Bull.
Soe. min. 27, 100; 1904.] s 15" 3,109
Arsenat. Zn3(As04)2. [de Schulten, Bull.
Soe. ehim. (3) 2; 1889.] Bei 15° 4,9i3
Metasillcat. ZnSiOs. [Stein, ZS- anorg.
Ch. 60,159; 1907.] Kryst. 3,42 — glasig3,86.
2,907
3,643
4,219
4,696
4,84
5,65
5,78
5,42
4,06
13,98
I
15,42
2,065
4,44
3,49
3,74
2,015
Zink. (Fortsetzung.)
Orthosilicat. Zn2Si04. [Stein a. a. O.]
Titanat. ZnTiOs. [Levy, C. r. 107.] 20«
Zinn.
Dichlorid. SnCl, + 2 H2O.
[Ck. 18; 28.] 2,63—2,76
Tetrachlorid. SnCU. [Haageni867.] 20/4
„ [Thorpe 1886.] 0/4
Zinachlorwasserstoffsäure.
HiSnCU.öHaO. [Engel, Cr. 103.] Bei 27«
Dibromid. SnBra. [Raymann, Preis, Lieb.
Ann. 223, 323; 1884.] Bei 17"
Tetrabromid. SnBr*. [Bd. 20.] Flüssig.
Bei 39"
„ [Raymann u. Preis,
Lieb. Ann. 223.] Bei 35°
Tetrajodid. SnJ*. [Bd. 20.] Bei 11'»
Tetrafluorid. SnF4. [Ruft, Plato, Ber.
ehem. Ges. 37, 673; 1904.] 819"
Oxydul. SnO. [Ditte, C r. »4,] 5,979— 6,6
Oxyd. SnOi. Geglüht. [Seh. 2.] 6,89— 7,18
Zinnstein. [Seh. 2.] 6,85 — 6,98
Sulfiir. SnS. [Ck. 18.] 4,85—5,27
„ [Ditte, Ann. ehim. phys. (8) 12, 229;
1907.] Bei o"
,, [Mourlot, Ann. ehim. phys. (7) 17,
510; 1899.] Bei 15»
Sulfid. SnS2. [Ck. 18.] 4,42—4,60
Selenür. SnSe. [Ditte, a. a. O.] Bei o»
Tellurür. SnTe. [Ditte, a. a. O.] Bei o»
Phosphide. [Jolibois, Cr. 148, 636; 1909.]
SniPs so« = 5,18; SnP3.«o«=4,io.
Zirkonium.
Tetrafluorid. ZrF*. [Wolter, Chem. Ztg.
32, 606; 1908.] Fest, s 16»
Oxyd. ZrOa.
[Nordenskjöld 1861.] 5,624 — 5,742 \
[N.P. 27.] 5,850/
„ [Troost, Ouvrard, C r. 102.] Bei 17"
[Venable, Beiden, Jour, Amer. ehem.
Soe. 20, 273; 1898.]
Rein. [Weiss, ZS. anorg. Ch. 65, 178;
1910.] « 18,5/4
„ Geschmolzen, rein [Weiss, a. a. O.]
«15/4
Phosphid. ZrPa. [Gewecke, Lieb. Ana
361, 79; 1908.] « 25/4
Silicid. ZrSii [Hönigschmid, C r. 148,
224; 1906.] « 22"
Zirkon. ZrOa.SiOi. [Ck. 18.] 4,05—4,72
[Liversidge, Amer. chem. Soe. Jour.
16, 205; 1894.] »71/4 = 4,4714—4,7757;
m/4
Koppel.
Mittel-
wert
3,7
3,17
2,70
2,229
2,2788
1,925
5,117
3,322
3,349
4,696
4,780
6,3
6,95
5,03
5,0802
5,27
4,51
6,179
6,478
4,433
5,732
5,726
5,489
5,4824
5,75
4,77
4,88
4,51
4,623
190
66
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Neben den obengenannten Daten enthält die Tabelle in der ersten Spalte auch Angaben
über die verschiedenen Modifikationen der Elemente; die gewöhnliche stabile Modifikation ist stets
vorangestellt; auf sie beziehen sich — soweit nicht anders bemerkt und sofern nicht Umwand-
lungen eintreten — die Daten in den folgenden Spalten. In der ersten Spalte ist vielfach auch
die Analyse des untersuchten Stoffes mitgeteilt. — Den Beobachtungen ist nach Möglichkeit eine
Angabe über die Art der Temperaturmessung hinzugefügt. Die hierzu benutzten Abkürzungen
sind erklärt auf S. 207. In vielen Fällen, wo wirklich zuverlässige Präzisionsbestimmungen vor-
handen sind, wurden nur diese — fett gedruckt — aufgenommen, während die mehr gelegentlichen
Messungen derselben Größe fortfielen.
Wo der direkte Literaturnachweis fehlt, ist zur Auffindung des Originals zunächst das
Literaturverzeichnis zu Tabelle 67, S. 207, heranzuziehen, wo die Art der Temperaturmessung
meist angegeben ist; im übrigen beziehen sich die den Beobachtern beigefügten Jahreszahlen auf
die „Jahresberichte über die Fortschritte der Chemie".
Sm = Schmelzpunkt; Er = Erstarrungspunkt.
Kp = Kochpunkt; Uwp = Umwandlungspunkt.
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Aluminium
(m. 0,12 °,o Si,
0,10% Fe)
(m. 0,0430/0 Fe,
o,i9"/o Si,
0,01 3«/o C)
Antimon
Polymorph.
a) Metallisch
(hexagonal-
rhomboedrisch)
b) Schwarz')
c) Gelb (regu-
lär ?)'*)
d) Explosives^)
(m. o,o2°/o Sn,
o,oo4°/o Cu,
0,007% Fe)
Argon
Arsen
Polymorph,
a) Metallisch-
grau (rhom-
boedrisch)
667,30 (G.) I Holborn, Day 1900
658" (Th-G.) ; Waidner, Burgess I,
1910.
Er: 667« (Th-G.)
629,54"
630,6« (G.)
Er: 630,71«*)
(Pt-W; Th.)
Er, Sm: 629,2
± 0,5« (G.)
Er: — 191° \
Sm: —189,6« /
- 187,9"
(Pt-W)
Sm (unter
Druck) : oberhalb
800 0
Day, Sosman 1910.
Heycock, Neville
1895, I.
Holborn, Day 1900.
Waidner, Burgess
1910. I.
Day, Sosman 1910.
Sosman 1910.
Olszewski, ZS. phys.
Gh. 16, 382; 1895.
Ramsay, Travers, ZS.
phys. Gh. 38, 686;
1901.
Jonker, ZS. anorg.
Gh. 62, 89; 1909.
1800« (Opt.) I Greenwood 1909.
> 2200« (Opt.) I V. Wartenberg, ZS.
I anorg. Ch. 66, 320;
1908.
Über 1437« Mensching, V. Meyer,
I Lieb. Ann. 240,
1887.
1440"
Im Kathoden-
lichtvacuum :
735" (Th.)
Greenwood 1909.
Krafft, Ber. ehem.
Ges.36,i69o;i903.
(740,5 mm) : I Olszewski, a. a. O.
— 186,9«
Ramsay, Travers, a.
a. O.
(760 mm):
— 186,1»
') Stock, Siebert, Ber. ehem. Ges. 38, 3837; 1905.
*) Stock, Guttmann, Ber. ehem. Ges. 37, 885; 1894.
') Cohen, Collins, Strengers, ZS. phys. Chem. 47, i;
*) Kahlbaums Präparat; alle anderen Sorten gaben
Sublimationsp. | Jonker, a. a. O.
(b. 760 mm): {
616« (Th.) j
Stock, Siebert, a. a. O.
1904. 50, 291; 1905, 62, 129; 1905.
viel niedrigere Werte (bis 619,1*').
Koppel.
66 a
191
j
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um- d^^u„„u4.„,
Wandlungspunkt Beobachter
Siedepunkt Beobachter
Arsen (Forts.)
c) geht schnell Erdmann, v. Unruh,
b) Arsenspiegel,
(besonders im ZS. anorg. Ch. 32,
schwarz
Licht) in b) über; i 437; 1902.
(monoklin ?)
b) geht bei 358«
c) Gelb (regulär)
schnell in a) über.
Baryum
850«
Guntz, Bull. Soc.
chim. (3), 29, 483;
1903.]
1 Beryllium
Niedriger als der Debray 1855.
— —
I
des Silbers
Bleii)
327,60" ' Heycock, Neville
(105 mm): 1315"
Greenwood 1909.
' 1894.
(266 mm): 1410"
327,7» Callendar 1899.
(760 mm): 1525"
1910.
326,9» (G.) Holbom, Day 1900.
(6 Atm.): 1870"
327,43" Waidner, Burgess
(12,7 Atm.) :
(Pt-W; Th) 1910, I.
2100O (Opt)
326,7»
(760): 1580»
V. Wartenberg, ZS.
(Th-Cu/Konst.)
dSm
dp
Johnston, Adams,
ZS. anorg. Ch. 72,
± 50" (Th)
Kp im Kathoden-
anorg. Ch. 06,320;
1908.
Krafft, Lehmann, Ben
= + 0,00803 0
11; 1911.
lichtvac.,b.7omm
ehem. Ges. 38, 242 ;
pro Atm.
""*'
Steighöhe d.
1905-
1
i
Dampfes:
1
ca. 1144"
Bor
Im elektr. Bogen ' Despretz 1849.
Verflüchtigt sich
Moissan, a. a. 0.
Amorph.
schmelzbar
im elektr. Bogen
Schmilzt nicht im Moissan, Ann. chim.
ohne Schmelzung.
elektr. Bogen ' phys.(7)6,3ii; 1895.
Brom
Regnault 1849.
(760 mm) : 63"
Pierrei847;Stasi865.
vanderPlaatsi886.
» » 63,05»
van der Plaats 1886.
-7,3»
< Meerum Terwogt,
„ „ 59,27"
Thorpe 1880.
ZS. anorg. Ch.47,
„ „ 58,6"
Landolt 1860.
( 203; 1905.
— 7,32» : Beckmann,ZS. anorg.
! Ch. 51, 96; 1907-
(756 mm): 58,58«
Ramsay,Young,Jour.
ehem. Soc 49, 453 ;
1886.
(771 mm): 58,7"
Meerum Tenvc^, a.
a. 0.
Cadmium
,207» 1 ^^^^ 1847/48.
^ '' j ^ Callendar 1899.
782"
Barus 1894.
770" (Th.)
LeChatelier,ar.l21.
j
325; 1895.
321,7" (G.) Holbom, Day 1900.
') Die in d
Ch. 74, 202; igi
er Literatur angegebene Allotropie ist nicht vorhanden. Cohen, Inouje, ZS. phys.
Koppel.
192
66 b
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Cadmium
Er, Sm: 320,0«
f Sosman 1910.
^ Day, Sosman 1910.
778«+ H-760
9
D. Berthelot, C. n
(Forts.)
±0,3 (G.)
134, 705; 1902.
321,01»
Waidner, Burgess
1910. I.
( H = Druck in
mm Hg.)
320,92°
Holborn, Henning
Im Kathoden-
Kraf ft, Lehmann, Ben
(Pt-W-G)
1911.
lichtvac, bei 25
chem. Ges. 38, 242 ;
dSm
-^7,- = +0,006290
'^P pro Atm.
Johnston,Adams, ZS.
anorg.Ch.72,ii;i9ii.
bis 105 mm Steig-
höhe d. Dampfes:
433*'-438».
1905.
Caesium
26,5"
Setterberg, Lieb. Ann.
(760 mm):
Ruff, Johannsen
211; 1882.
670O (Th)
1905.
Er: 26,37"
Eckardt, Graefe,
ZS. anorg. Ch. 23,
379; 1900.^
Er: 25,3«
Kurnakow, Zukows-
Sm: 28,250
ky, ZS. anorg. Ch.
52, 416; 1907.
Rengade, Bull. Soc.
chim. (4)5, 99451909.
Calcium
780O (xh)
Ruff, Plato 1903.
—
—
(99,3— 99,6»/oCa)
790°— 810»
Moissan , Chavanne,
Cr. 140, 122 5 1905.
(99,2Ca,o,55Al+
Er: 8030
Tamaru, ZS. anorg.
Fe, 0,28 Si)
Er: 800" (Th)
Ch. 62, 81; 1909.
Arndt, Ben ehem. Ges.
37, 4733; 1904.
Cer
623»
Muthmann, Weiß,
Lieb. Ann. 331, i.
~
~
(93,48% Ce, Rest
830° (bei schnel-
Vogel, ZS. anorg. Ch.
Nd, Pr, La, Fe)
lem Erhitzen)
72, 319; 1911.
Chlor
Er: —102"
Olszewski, Mon. Chem.
(760 mm):— 33,6"
Regnault 1863.
5, 124; 1884.
(760 mm):— 33,7°
Johnson, Mc
„ —101,50
Johnson, Mc Intosh,
J. Amen chem.
Soc.31, 113851909.
Intosh, a. a. 0.
Chrom
1515 + 5"
Lewis, Chem. News.
2200" (opt.)
Green wood 1909.
Aluminothermi-
86, 13; 1902.
,
sches Metall
Er: 1513"
Treitschke,Tammann,
ZS. anorg. Ch. 55,
402; 1907.
(99% Cr,
(Th-G;
Williams, ebend. 65,
o,7"/o Fe, o,3»/o
CrjOs + SiOi)
„ 1553°
„ 1547°
„ 1550"]
SmNi
1451"')
15 1907.
' Voss,ebenda. 67,585
1908.
Lewkonja, ebend. 59,
2935 1908.
Hindrichs, ebend. 59,
4145 1908.
(98-99''/oCr)
1489» (opt.)
Burgess 1907.
Koppel.
66c
193
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Eisen
Polymorph.
a- Form,kubisch,
Stab, unter 760"
.i-Form,kubisch,
Stab. zw. 760"
u. 860°
7- Form, regulär
oktaedrisch,
stabil oberhalb
860«
«5-Form(?), stabil
oberh. 1411°')
I. Reines Eisen
II. Reines Elek-
trolyteisen
(0,017% C,
0,089% Si,
0,028% P,
0,025% Mn,
0,037% S).
III. Kruppsches
Flußeisen
(0,07% 0,0,06^0
Si, 0,1% Mn,
o,oi%P,o,oi9%
S, 0,015% Cu).
IV. Kruppsches
Flußeisen
(0,07% 0,0,09%
Si, 0,08% Mn,
o,oi%P,o,oi5%
S, 0,023% Cu).
Elektrolyteisen
(0,012% c
0,072% H,
0.013% S,
0,004% P).
(iv)i4iin
(Th — G)-)
Gontermann, ZS. an-
org. Ch. 69, 373;
1908.
Uwp yl^ß Vi'vrp ß^a
j|888/875-l' 764/759 I
|9io/9i7t 691/763 1'
jj 1 894! 765/774 t
1917 t 766/759 I
(Th-G)')
895 i 770 t
r84o|
1865 t
r88o I
I905 t
inj 8884,
(Th-
{Th-G)*)in
IV 832 i 740 \,
(Th - G)*)
, Harkort, cit. b.
Müller, a. a. O.
^Müller, Metall. 6,
145; 1909.
Roberts - Austen , V.
Rep . Alloy Res.
Comm. 1889.
JCharpy, Stahl und
Eisen 1895; 459.
JOsmond, Stahl und
Eisen 1900; 988.
\ Sahmen, ZS. anorg.
j Ch. o7, I ; 1908.
IV 852 I 770 I
(Th — G)*)
Änderung der
Uwpp. m. d.
Druck
Sm u. Er
73c 1
740 t
780 1
800 t
840 t
800 4-
G)*)
f78ot Ruer, Schüz, Metall.
\7734, 7, 415; 1910.
Isaac, Tammann, ZS.
anorg. Ch. 53, 281 ;
1907 u. 56, 58;
1907.
Gontermann, a. a. O.
,|i485/i525tV
'\i505/i485;j
II I510U
IM 1532°
III 1515°
(Th-G*))
Inter-
valle*)
Tammann, ZS. anorg.
Ch. 37, 448; 1903.
Müller, a. a. O.
III 1502»
IV 1524 bis
1527"
IV 1525"
1514"
1507" (opt.)
Uwp. u. Err. v.
kohlehaltigem
Eisen s. Tab. Er-
starrungskiuren.
Saklatwalla, Metall.
5, 331; 1908.
Sahmen, a. a. O.
Gwyer, ZS. anorg.
Ch. 57, 113; 1908.
(Th-G) Ruer, Schüz, a, a. O.
Notes Isaac, Tammann,
a. a. O.
Gontermann, a. a. O.
Konstantinow, Z S. an-
org. Ch. 66, 209;
1910.
Burgess 1907.
2450° (opt.) Greenwood 1909.
Bemerkung:
t bedeutet:
„bei steigender Temperatur";
4. bedeutet:
„bei fallender Temperatur".
') Gontermann, a. a. O. *) Bei Eichung des Thermoelementes ist der Sm v. Ni zu 1451"
angenommen. ^) Es sind nur die Intervalle von Sm u. Er ang^eben, nicht diese selbst.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Koppd. 13
194
66(1
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Erbium
Fluor
Gadolinium
Gallium
Germanium
Gold
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
— 233"
30,15"
Helium
Indium
Iridium,
Dimorph.
a) Regulär
b) Hexagonal-
rhomboedrisch
Jod
Dimorph.
a) Rhombisch-
bipyramidal
b) Monoklin^)
U. Luftausschi.:
958» + 50
M.Oxyd gesättigt:
9160 ± 5"
1064" (Th.
Pt/Pt Ir.)
1063"
Moissan, Dewar, C. r.
136, 641; 1903.
Lecoq deBoisbaudran
1876.
W. Biltz, ZS. anorg.
Ch. 72, 313; 1911.
D. Berthelot, C. r.
126, 473; 1898.
Siedepunkt
Beobachter
(760 mm): — 187"
Roberts-Austen, Kir-
I keRose, Proc. Roy.
I Soc. 67, 105; 1900.
1064« (Th.-G.) Holborn, Day, Ann.
1 Phys.(4)4,99;i9oi
|Day, Sosman 1910
' Sosman 1910
Jacquerod , Perrot,
Arch. sc. phys (4)
20, 506; 1905.
1062,4» + 0,8» (G)
1067,2«
{N2-Therm. in
Quarz, Stick-
stoff Skala =
1067,4« d. ther-
modynam. Skala)
155 ± 1° (korr.) j Thiel, ZS. anorg. Gh.
I 40, 280; 1904.
Kurnakow, Puschin,
ZS. anorg. Ch. 52,
430; 1907.
Bureau of Standards,
Circ. No. 7, 19 lo.
154'' (Th-G)
2300''
2360" (opt.;
korr. wahrer
Sm)
Er: 113,6°
1 10,60
112,8'*
113,4"
V. Wartenberg 1910.
Regnault 1856.
Meerum Terwogt, ZS.
anorg. Ch. 47, 203 ;
1905.
Ephraim, ZS. anorg.
Ch. 58, 338, 1908.
Olivari, Rend. Line.
(5) 18, II, 384;
1910.
Timmermans, Journ.
Chim. phys. 4,1 70;
1906,
(760 mm) :>2200«
(opt.)
(760 mm): 2530«
(berechnet)
Moissan, Dewar,
a. a. O.
V. Wartenberg, ZS.
anorg. Ch. 66, 320;
1908.
Moissan, C. r. 141,
977; 1905.
(760 mm) :
— 268,71 0
Bei 1450" ver-
dampft In noch
nicht merklich
Destilliert im
elektr. Licht-
bogenofen
(760 mm): 184,350
(772 mm) :
187O— 1880
Kamerlingh-Onnes,
Versl. Ak.Wetensch.
Amst. 1911, 1187.
Thiel, a. a. O.
Moissan, C. r. 142,
189; 1906.
Drugman , Ramsay
Journ. ehem. Soc.
77, 1228; 1900.
Meerum Terwogt,
a. a. O.
113,0" ±0,05«
*) V. Fedorow, Bull. Acad. Pet. [5] 22, 287; Kurbatow, ZS. anorg. Ch. 56, 230; 1908.
Koppel.
66
195
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um- c 1. 1..
Wandlungspunkt Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Kalium
62,5** Bunsen 1853.
7i9''-73i"
Camelley u. c' W.
1879.
öa,!*^* , Vicentini, Omodei
(760 mm):
Ruff , Johaimsen 1905.
1888.
757,5" (Th)
62,5" Holt, Sims, Jour.
Im Kathoden-
Krafft, Ben chem.
ehem. Soc 60, 432;
lichtvacuum :
Ges. 38, 262 ; 1905.
1894.
365»
Er: 60'^ Masing, Tammann,
ZS. anorg. Ch.67,
'■ 183; 1910.
--I — =o,oi46*'/kg Tammann 1903,
"^ S. 245.
Kobalt
Magn. Uwp: Gürtler, Tammann,
Destilliert
Moissan, Lieb. Ann.
Polymorph-
II 50" ZS. anorg. Ch. 42,
weniger leicht
351, 510; 1907.
enantiotrop :
353; 1904-
als Ni
a) Magnetisch
Magn. Uwp: Shukow, Chem. Zbl.
b) Nicht mag-
985" 1909, I, 985.
netisch
j
(0,02 "/o Pb,
Sm'): 1489,8» j Day, Sosman 1910.
0,02 **/o Cu,
± 2,0« (G.) 1
0,01 0 0 S)
Er: 1494" (Th) Friedrich, Metall. 5,
0
150; 1908.
i-4
., 1493" Sahmen, ZS. anorg.
Ch. 57, i; 1908.
II
"1491° j Gwyer, ebenda 57.
Z .
113; 1908.
(n
„ 1500» Zemczuzny, Schepe-
9
lew, ZS. anorg. Ch.
p^
64* 245; 1909.
„ 1493*' Wahl, ZS. anorg. Ch.
66, 60; 1910.
Kohlenstoff
Polymorph-
monotrop :
a) Regulär: Dia-
er. 4400» jCrookes, Proc. Roy.
(geschätzt) 3) Soc. Ser. A. 76,
458; 1905-
Kp.ausdersp.W.
berechnet: 3600".
Verflüchtigt sich
Violle, Gr.lSO, 868;
1895.
Moissan, G r. 119,
mant
b) Hexagonal:
Graphit
;
im elektr. Ofen,
ohne zu schmelzen
776; 1894.
c) Amorph')
f
Krypton
— 169" i Ramsay, Chem. News.
(760 mm) :
Ramsay, a. a. 0.
! 87, 159; 1903.
- 151,7"
') Der Sm bezieht sich auf die bei höherer Temp.
beständige, nicht r
nagnetische Form.
') a) und c) ist wahrscheinlich bei allen Tempen
ituren und niedrig
en Drucken gegen b)
instabil; Tammann, ZS. phys. Ch. 69, 581; 1909.
^) Siehe hierzu La Rosa, Ann. Phys. (4) 34, 95; i
911.
Koppel. 13*
196
66 f
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um- ' ii„^u„„i,+»..
Wandlungspunkt Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Kupfer
1083" ; Roberts-Austen,
(760 mm) :
F^ry, Ann. chim.
(rein)
ca Kirke Rose igoo.
2100" (opt.)
phys. (7) 28, 428;
3
1903.
^ 1084,1« (G) Holborn, Day igoo.
(760 mm):
V. Wartenberg, ZS.
c«
> 2200" (opt.)
anorg. Ch. 56, 320;
^ 1082" Callendar iSgg,
1908.
(0,06470 Fe,
j- 1082,6" Day, Sosman 1910.
(100 mm): ig8o0
1 ^
0,002 «/o S)
■£ ±0,80(0)
1 Greenwood igio
^ 1083« Waidner, Burgess,
(257 mm): 2180"
j (opt.)
(Pt-W) 1910, I.
(760 mm) :
Greenwood igog.
UnterLuftzutritt:
1064,90(0) Holborn, Day, Ann.
2310" (opt.)
Sm des Eutek-
Phys. (4) 4, gg;
tikums Cu -
igoi.
Cu, 0
1063,2" Waidner , Burgess,
(Pt-W) 1910, I.
Lanthan
810« ;Muthmann, Weiß,
Lieb. Ann. 331, i ;
igo4.
Lithium
180O Bunsen, 1855; Ruff,
(760 mm):
Ruff, Johannsen,
\ Johannsen, ZS.
oberhalb 1400"
1905.
\ Elch.l2,i86;igo6.
iSe'* Kahlbaum, ZS. anorg.
1
Ch. 23, 220; 1900.
j
E r : 1 79" ' Zukowsky, Z S. anorg.
i
Ch. 71, 403; igii.
i
179" jMasing, Tammann,
ZS. anorg. Ch. 67,
1 183; igio.
Magnesium
Vogel, ZS. anorg. Ch.
Gegen iioo"
Ditte, C. r. 73, 1871.
Er: 64gO
63, 169; igog.
^emczuzny, ebenda
49, 400; 1906.
1120" (opt.)
Greenwood 1909.
6500
Kurnakow , Stepa-
now, ebenda 46,
177; 1905.
Mathewson, ebenda
^ 2200"
V. Wartenberg, ZS.
anorg. Ch. 56, 320;
1908.
(Th — G)
>>
48, igi; igo6.
Sahmen, ebenda 57,
i; igo8.
Urasow, ebenda 64,
' 375; 190g.
öso.g" 1 Grube, ebenda 44,
! 117; igo5.
Mangan
1245'
1260O
Heraeus, ZS. Elch. 8,
185, 328; 1902.
^emczuzny , Efre-
igoo"
(opt.)
Greenwood 1909.
(99,4% Mn,
Th, ge- mow, ZS. anorg.Ch.
0,13% Fe,
eicht m. I 57, 243; 1908.
12470
Sm Ni Levin, Tammann,
0,43% SiOa,
0,01% Cu)
1484« ebenda 47, 136;
' igo5.
1244°
Doerinckel, ebenda
50, 117; igo6.
Koppel.
66
s
197
1 Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
I
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um- 1
wandlun^spunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Mangan
(Forts.)
(98,71% Mn,
0,64% Fe,
1228» 1
Th, unter
Annahme !
WiUiams, ZS. anorg.
Ch. 55, i; 1907.
0,32% Si)
(0,62% Fe,
1214»
von '
Sahmen, ZS. anorg.
0,15% Si)
Sm Ni
Ch. 57, i; 1908.
(98% Mn,
1207°
= I45I
Hindrichs, ZS. anorg.
o,3%Si,i,5%Fe,
Ch. 59, 414; 1908.
0,13% AI)
98% Mn
1207" (opt.)
Burgess 1907.
Molybdän
2110"
Ruft, Ber. ehem. Ges.
Dest. im Licht-
Moissan, C. r. 142,
43, 1564; 1910.
bogenofen sehr
425; 1906.
über 2550° (opt;
V. Wartenberg 1910,
schwierig.
wahrer Sm)
Natrium
97,6*»
Vicentini, Omodei
1888.
861-954°
Camelley u. C. W.
• 1879 u. 1880.
Er: 97,63°
Regnault 1856.
877,5° (Th)
Ruff, Johannsen 1905.
97,5° (Th-G)
Mathewson, ZS. an-
Bei Kathoden-
Krafft , Ber. ehem.
org. Ch. 46, 94;
Hchtvac. :
Ges. 38, 262; 1905.
1905 u. a.
4180
97,5" (Hg-G)
Kumakow, Kusnet-
zow, ZS. anorg. Ch.
52, 173; 1907.
b. I kg: 97,80»
Tammann, Ann. Phys.
„ 378 „ 101,51°
(3)68, 636; 1899.
„ 1542 „ 110,41»
„ 2840 „ 120,31»
Neodym
840»
Muthmann , Weiß ,
Lieb. Ann. 331,
i; 1904.
Neon
—
Nickel
Magn. Uwp:
Shukow, Cham. Zbl.
Dest. im Licht-
Moissan, C r. 142,
Dimorph -enan-
340'
190», I, 985.
bogenofen schwe-
425; 1906; Lieb.
tiotrop :
rer als Mn, leich-
Ann. 351, 510;
a) Magnetisch
ter als Co u. Cr.
1907.
b) Unmagnetisch
„ 320»
Guertler, Tammann,
ZS. anorg. Ch. 52,
25; 1907-
Sm: 1451» (G.)
„ 1450°
Holbom, Wien, Ann.
Phys. (3) 56, 361 ;
1895 ; Korr. von
Ruer, ZS. anorg.
Ch. 51, 224; 1907.
Bureau of Standards,
Circ. No. 7; 1910.
(0,05% Cu,
„ 1452,3»
Day, Sosman 19 10.
0,10% Co)
+ 2,0» (G.)
„ i456»(opt.)
Biltz, ZS. anorg. Ch.
L
59, 273; 1908.
' 1
Koppel.
198
66 h
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Niöb
Osmium
Palladium
Polymorph :
a) Regulär
b) Hexagonal
c) TetragonaU?)
(Opt.)
Phosphor
Polymorph, mo-
notrop
a) Farblos,
regulär
b) Rot')
c) Metallisch
(rotviolett,
monoklin)^)
1950O (opt.)
2500"
Schmilzt im
Kohletiegel im
Lichtbogenofen.
1575" (G.)
1649,2» (G.)
1535" (Th.)
1541 ± 3°
1540O; 1549»
1546»
44,2^
44,3"
44,4°-44,5"
44,0«')
Smm. unter
verschiedenen
Drucken
Drucke
in Atm.
Sm
I
50
100
150
200
250
300
44,10"
45,50
47,00
48,45
49,85
51,33
52,80
V. Bolton, ZS. Elch.
13, 145; 1907.
Angabe v. Pictet,
C. r. 88; 1879.
Joly, Vezes, C. r.
116; 1893-
Holborn, Valentiner,
Berl.Sitzber.1906,
811.
Day, Sosman 1910.
Holborn, Henning
1905.
Nernst, v.' Warten-
berg 1906.
Holborn , Henning,
1905.
Waidner, Burgess
1907.
Holbom, Valentiner,
a. a. O.
Personi847/48; Helft,
ZS. phys. Ch. 12,
219; 1893.
Schrötter 1847/48.
Pisati 1875; Vicen-
tini, Omodei 1888.
Smits, de Leeuw,
Proc. Akad. Amst.
1911; 822.
Hulett, ZS. phys. Ch.
28, 666; 1899.
Im Lichtbogen-
ofen destillierbar
Destilliert im
elekt. Lichtbogen-
ofen.
287,3" bei 760 mm
230° „ 514 „
219" „ 359 „
200" „ 266 „
180" „ 204 „
165" „ 120 „
Siehe auch Tab.
Sättigungsdrucke
S. 373-
Moissan, C. r. 142,
189; 1906.
Moissan, C. r. 142,
189; 1906.
Schrötter, Wien. Ber.
1, 130; 1848.
^) Die Form b) ist nach Cohen u. Olie, ZS. phys. Ch. 71, i ; 1910 und Smits, Proc. Akad.
Amst. 1911, 822, eine feste Lösung von a) in c).
*) Nach Smits (a. a. O.) ist auch farbloser P eine feste Lösung; Sm 44,0" findet man nur
an einem gut gereinigten Präparat, das längere Zeit in der Nähe dieser Temperatur gehalten ist;
sonst kann man — je nach Vort)ehandlung — niedrigere oder auch wesentlich höhere Smm.
(bis 46") erhalten.
^) Stock, Ber. ehem. Ges. 41, 250, 764; 1908.
Koppel.
66 i
199
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Phosphor
(Forts.)
Platin
Praseodym
Quecksilber
Drucke
in kg
Sm
232
578
956
I43I
1872
43.90"
50,01
59,85
70,18
81,79
92,01
Tammann, Ann.
Phys. (3)66, 492;
1899.
Sm. V. b) unter ; Chapman, Journ.
Druck:
630"
61 o»
s. Anm. ^) auf
vor. Seite
1745" + 5°
ehem. See. 75,734;
1899.
Stock, Gomolka, Ber.
ehem. Ges. 42,
4510; 1909.
Radium
Radium-
emanation
(Niton)
N ernst, v. Warten-
i berg, 1906.
1753" (opt) j Waidner, Burgess
j 1907-
1755 ± 5° (extra- 1 Day, Sosman 1910;
poliert a. d. E.M. . Sosman 1910.
K. V. Thermoele-
menten)
940"
Muthmann, Weiß,
Lieb. Ann. 331, i ;
1904.
— 39,38" ; Cavendish (Gm. Kr.).
— 39,44" j Hutchins.
— 38,5oMG.)! Regnault, Mem. d.
I l'Acad. 26, 525;
1862.
— 38,85" I Vicentini u. Oniodei
i 1888.
Sm (p kg) =
Sm (I kg) +
0,0054« (p— i)
700"
71" (Pentan-
therm.)
Tammann 1903, S.
245.
Curie, Debieme, C. r.
151, 523; 1910-
Gray, Ramsay, ZS.
phys. Gh. 70, 116;
1910.
Im Lichtbogen-
ofen
destillierbar.
i Moissan, C r.
' 189; 1906.
142,
354,3" bei 720 mm
355,0" „ 730 „
355,8" „ 740 „
356,5" „ 750 „
357,25"» 760 „
358,0" „ 770 „
358,8" „ 780 „
357" " 760 „
Kp im Kathoden-
lichtvac bei
195 mm Steighöhe
d. Dampfes:
174"
Berechnet aus Ver-
suchen V. Regnault,
Mem. de l'Acad.
26, 522; 1862.
Grafts 1883.
Krafft, Lehmann, Ber.
ehem. Ges. 88, 242 ;
1905.
(760 mm)
(760 „ )
(250 „ )
(50 „ )
(9 „ )
62" j Gray, Ramsay, a. a.O.
Rutherford , Phil.
Mag. (6) 17, 723;
1909.
— 65"
— 78"'
— IOI»|
— 127«!
Koppel.
200
66 k
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Rhodium
Rubidium
Ruthenium
Samarium
Sauerstoff
Ozon
Schwefel
Polymorph :
a) Rhombisch-
oktaedrisch
= <S,^; Stab,
unterhalb
95,5«
1970° (opt.) j V. Wartenberg 1910.
38,5°
37,800
38,5''
Oberhalb 1950°
— 227"
(Heliumtherm.)
Bunsen 1863.
Eckardt, Ann. Phys.
(4) 1, 791; 1900.
Erdmann , Köthner,
Lieb, Ann. 294, 62 ;
1896.
Joly, C. r. 116, 430;
1893.
Estreicher, Krakau
Anz. 1903,831 [Ch.
Zbl.1904, 1,1589]
Siedepunkt
Beobachter
Metastabiler Tri- ! Kruyt, ZS. phys. Ch.
pelp. V. S^ft^ Flüs- ! 64, 513; 1908.
sigkeit, Dampf : I Smith, Carson, ZS.
Sm von Sj.^: ; phys. Ch. 77, 661;
112,8'
Natürlicher
Sm V. S^j,^) :
110,6" (Schmelze
enthält 3,5% »S^)
1 10,2" Smith, Carson, a. a. O.
1911.
Kruyt, a. a. O.
Im Lichtbogen- Moissan, C. r. 142,
ofen destillierbar. i 189; 1906.
(760 mm) : Ruff, Johannsen
6960 (Th) 1905.
Im Lichtbogen-
ofen destillierbar.
mm
(760): -- 182,7*'
(H2- Skala)
(760): - 182,5»
(Ha-Therm.)
(760) : —182,8«
(He-Therm,)
(760 mm: -182,9"
(H2-Therm.)
(760): —181, 80
(Pentantherm.)
(762,2) :-i82,65oj
(Pentantherm.) ') j
(745): -182,20 i
(Th) I
(744,8):— 182,5601
(Gastherm.)
(715): —182,90
(Th: Cu/Konst.)
s. auch Tab. Sätti- !
gungsdruckeS.373.1
(760) : — 119O I
(760): 444,70 i
(Gastherm.
konst. Vol.) !
(760): 444,530 i
(Gastherm. '
konst. Druck) '
Moissan , C.
189; 1906.
142,
Holborn, Ann. Phys.
(4) 6, 242; 1901.
Dewar,Proc. Roy.Soc.
73, 251; 1904.
Travers , Senter,
Jaquerod,ZS.phys.
Ch. 45, 416; 1903.
Erdmann , Bedford,
Ber. ehem. Ges. 37,
1184; 1904.
Grunmach Berl. Sitzb.
1906; 679.
Ladenburg, Krügel
1900.
Estreicher, Phil. Mag.
(5) 40, 454; 1895.
Alt, Ann. Phys. (4)
18, loio; 1904,
Troost,C.r.l26,i75i,-
1898.
Chappuis, Phil. Mag.
(6) 3, 243; 1902.
Callendar, Phil. Mag.
(5), 47, 191, 519;
i899,-48,5i9;i899.
*) Produkt m. 98% O. Die angegebene Zahl ist von Hoffmann u. Rothe (ZS. Instrk. 27,
265; 1907) für Gastherm. auf (760): — 182,660 korrigiert worden.
^) Die Schwefelschmelze enthält zwei Molekelarten Sj^ und S^ (amorpher Schwefel), deren
Mengenverhältnis (Gleichgewicht) von der Temperatur abhängt. Natürlicher Sm ist die Temperatur,
wo die feste Phase neben einer Schmelze bestehen kann, die die beiden Molekelarten in dem dieser
Temperatur entsprechenden Gleichgewicht enthält.
Koppel.
661
201
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um- \
Wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Schwefel
(Forts.)
Metastabile
Zustände
Stabile )
Zustände |
b) Monoklin-pris-
matisch =
S„„„; stabil
oberhalb 95,5*'
Sm von S^f^ bei
höheren Drucken')
Druck
in kg
Sm
199
534
914
1320
1551
1838
2149
2650
3143
Uwp S^^
95,5"
Uwp. S,, ^ 5^„
bei höheren
Drucken
120,01"
129,9**
141,1^
151,1"
156,1«
163,1 "
170,1 "
180,1 0
190,1 '^
^6"
Druck
in kg
Uwp.
123
391
638
873
II08
1350
100,11 '
IIOjI!«
120,01'^
129,91''
140,1"
150,10
Tripelpunkt S^^,
^tm^mi SflOssig:
151" unter 1320 kg
Druck pr. cm-
Sm: 118,75"
„ 119,25-
„ 118,95'^
Sm wird durch
Auflösen von 32 g
amorphem S (S«)
in 100 g S,^ um
42,5" erniedrigt.
Natürlicher Er
von S^^ (bei
einem Gehalt
von3,6%SM):
"4,5"
114,6«
Tammann, Wied.
Ann. 68, 635;
1899.
Reicher, Rec. P.-B.
2, 246; 1883.
Tammann, Wied.
Ann. 68, 635;
1899.
\ Roozeboom. Het
j GleiJigew.S.183.
Schaum, Lieb. Ann.
308, 18; 1899.
Smith, Holmes, Ben
ehem. Ges.30,2992 ;
1902 u. ZS. phys.
Gh. 54, 257; 1906.
Wigand, ZS. phys.Ch.
65,442; 1908; 75,
242; 1911.
Smith, Holmes, a. a.0.
Smith, Carson, ZS.
phys. Gh. 57, 685;
1907; 61, 200; 1908.
Kru>-t,ZS.ph.Gh.6*,
513; 1908.
(760 mm): 444,7'^
(0, an die gastherm.
Skala, konst. Vol.,
angeschlossen)
(760 mm): 445"
(Th., an die Hol-
born - Day - Skala
angeschlossen)
(760) 444,550
( Luf tthenn,konst.
Druck)
(760 mm): 444,51»
(Pt-W-Hj-Therm.)
Kp(p)- 360,498«
-f 0,1406539 p —
3,443141 Xio-5p*
(p =Druckinmm
Hg)
In der Nähe von
760 mm Druck ist
dKp _
dp ~
0,088 «/mm Hg
Kp (zwischen 650
u. 850 mm):
445,00° + 0,0912
(p — 760) —
0,000042 (p— 760)*
Kp
1,35 mm 210,2"
3,20
5,54
8,45
20,5
53,5
133,0
250,1
222,4"
234,4"
241,8«
265,0"
306,5'^
352,5"
379,4"
[760 mm: 444,53°,
Eichungswert Th]
Rothe, ZS. Instrk.
19(«, 364.
Eumorfopoulos,
Proc. Roy. Soc.
Ser.A, 81,339;
1908.
Gallendar, Moss,
Proc. Roy. Soc
Ser.A, 83, 106;
1909.
Holborn, Henning,
Ann. Phys. [4] 35,
761; 1911.
Nach Regnaults Mes-
sungen zwischen
467,4 mm und
1308,6 mm von
Ghappuis u. Harker
berechnet
Trav. et Mem. du
Bureau intern, des
poids et mes. 12,
75; 1900.
Holborn, Henning,
Ann. Phys. (4) 26,
833; 1908.
Kpp. bei geringen ^
Drucken :
, Matthies, Ph>'S. ZS.
7, 395; 1906.
*) Diese Zahlen müssen wahrscheinlich eine der neuesten Bestimmung des Sm entsprechende
Korrektur erfahren.
Koppel.
202
66
in
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um- 1 ro^ko^v.+^^
Wandlungspunkt Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Schwefel
Smmon 1 1 : io6,8" Smith, Carson a. a. 0.
(Forts.)
Nat. Smmon 11: 1911-
c) Monoklin II
103,4"
Muthmann, Z. Kryst.
Kp. b. Kathoden-
Krafft, Merz, Ben
(Gernez'
17, 336; 1890.
lichtvacuum und
chem.Ges.36,4344;
soufre nacr6)
115 mm Steighöhe
1903.
d) Monoklin III
Muthmann, a. a. 0.
des Dampfes:
e) Konzentrisch-
Niedriger
151—152"
schalig (viel-
schmelzend als a) 1
leicht mit c.
und b)
identisch)
Brauns, N. Jahrb.
f) Radialstrah-
Min. Beilage- Bd. 13,
lig-monoklin
39; 1900.
g) Radialfaserig-
rhombisch
i
h) Trichitisch
!
i) Hexagonal-
Engel, Cr. 112,866;
rhomboedrisch.
! 1891.
Außerdem exi-
stieren mehrere
amorphe (flüssige)
Modifikationen
*S^, u. S^, siehe
Anm.2), S.200I).
•
Selen
■
Polymorph *)
a) Metallisch,
217"
Hittorf 1851.
688"
LeChatelier, C.r.l21.
grau, krystall.
Saunders, Journ.
687»; 694"
Barus 1894.
hexagonal-
rhomboedrisch.
phys. Ch. 4, 491 ;
1900.
Kp=69o0-h»=76°
10
D.Berthelot, C.r.l34.
705; 1902.
Stabil bis zum
(H=Druckinmm
Sm.
Hg)
b) rot, krystall.
Instabiler
Saunders, a. a. 0.
Kp bei Kathoden-
Krafft, Merz,Ber. 36,
(vielleicht zwei
Sm:i7o— i8oö(?)
lichtvac. u. Steig-
4344; 1903.
monokline
144° : Coste, C. r. 149, 674;
höhe des Dampfes
Modifikatio-
(bei schnellem 1909.
von 60 mm :
nen).
Erhitzen.)
310»
c) Flüssig:
Erweicht bei 50°;
Saunders, a. a. 0.
et) glasig(grau)
geht oberhalb So"
ß) rot, amorph.
in a über.
Stets instabil.
^) Die Moc
lifikationen c— i sind bisher nur im labilen Zustand beobachtet worden; es ist
wahrscheinlich, daß einige dieser Formen miteinander identisch sind.
^) In der grauen metallischen und der grauen glasigen Modifikation sind 2 verschiedene
Formen vorhanden, die miteinander Mischkrystalle bilden und sich in ein von der Temperatur
abhängiges Gleichgewicht setzen. Siehe hierzu besonders Marc, Phys.-chem. Eigenschaften d. metall.
Selens, und Kruyt, ZS. anorg. Ch. 64, 305; 1909.
Koppel.
66 11
203
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt Beobachter
Silber
962«
D. Berthelot, G. r.
mm
(760): 1955°)^
Green wood 1909 und
Polymorph (Pis-
(Th:Pt/PtIr)
126, 473; 1898.
(263): 1780» [%
1910.
sarjewsky, ZS.
961,5» (G; u.
1
(103): 1660« J-
anorg. Ch. 58,
Luftausschluß)
\ Holbom, Dayi9oo.
(760): 2050°
399; 1908.)
955"'(G;inLuft.)
)
— 2100° (opt)
V. Wartenberg, ZS.
960,9° (Pt-W;
Waidner, Burgess
anorg. Ch. 56, 320;
u. Luftausschluß).
1910.
1908.
9(J0,0« ± 0,7»
Day, Sosman 1910.
(G. in CO-Atmo-
Silicium
sc
1425«
nare;
Guertler, Tammann,
Verflüchtigt sich
Vigouroux, C r. 120,
98"^ Si
(Th-G;
ZS. anorg. Ch. 47,
leicht im Licht-
368; 1895.
■ SmNi
163; 1905.
bogenofen.
98,9% Si
1458"
= 1484°)
Doerinckel, ZS.anorg.
Ch. 50, 117; 1906.
98,12% Si
I4040
Rudolfi, ZS. anorg.
(Th-
Ch. 63, 216; 1907.
1
98,07% Si,
I4I40
G;
Williams, ZS. anorg.
0,95% Fe,
• SmNi
Ch. 66, i; 1907.
0,39% AI,
==
1,27% C+Si02
1451»)
0,4% Fe, 0,4% AI
I4i3''/i7'>
Tamaru, ZS. anorg.
Ch. 61, 40; 1909.
mm
Stickstoff
Er: —214« b.
Olszewski, C. r. 100,
(760): — 194»4''
Olszewski, C. r. 99,
60 mm
350; 1885.
133; 1884.
Sm: —210,52«
Fischer, Alt, Ann,
(760) : — 196'',67o
Fischer, Alt, a. a. 0.
± 0,2« bei
Phys. (4) 9, 1149;
— 0,05"
84 it: 4 mm
1903.
(Th:Cu/Konst.)
(Th:Cu/Konst.)
Sm: —210,5*'
Dewar, Proc. Roy.Soc.
(749,1):— 195,9"
Grunmach , Berl.
73, 251; 1904.
(Pentantherm.)
(714,5): -196,176»
(Th:Cu/Konst.)
Sitzber. 1906, 679.
Fischer, Alt a, a. 0.
Strontium
gegen 800"
Guntz, Roederer, C, r.
142, 400; 1906.
Tantal
1
2250'>
V. Bolton, ZS. Elch.
11, 45; 1905.
28500+400
V. Pirani u. A. R.
—
(optisch)
Meyer, Verh. Phys.
Ges. 13, 551; 1911.
1 Tellur
452-455"
Camelley u. C W.
1390«
Ste. Ciaire Deville,
(wahrscheinlich
1880.
Troost, C. r. 91,
polymorph)
83; 1880.
446«
Fay, Gillson, Amer.
Im Kathoden-
Krafft, Merz, Ber.
ch. Journ. 27, 81;
lichtvac. beiSteig-
ehem. Ges. 36,
1902.
höhe des Dampfes
4344; 1903.
452«
Paabon, C r. 148,
1176; 1909.
von 58 mm : 478»
455"
Biltz, Mecklenburg,
ZS. anorg. Ch. 64,
226; 1909.
Koppel.
204
66»
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Tellur (Forts.)
Thallium
Dimorph-
enantiotrop.
Thorium
(88,2% Th,
11,6% Th02
C, Si, Fe Spuren)
Titan
(Metall aus TiCU
4- Na unter Luft-
ausschluß)
Uran
Vanadium
(m. 97% V)
(Met. m. 1,2% Si)
438« (Th— G)
437° (Th-G)
Uwp: 230,5"
» 2340
225"
„ 227"
Sm. 303,7°
Er: 301,0— 301,7»
(Th-G)
301"
302"
303"
299,40
1690"
(opt.)
Sm d. reinen Met.
wahrscheinlich
oberhalb 1700"
1800—1850"
Hellrotglühhitze
1680"
1710" (opt.;
wahrer Sm)
Er: 1750 + 30°
(opt.)
Chikashig^,ZS. anorg.
Ch. 54, 50; 1907.
Kobayashi,ZS. anorg.
Ch. 69, i; 1910.
Lewkonja, ZS. anorg.
Ch. 62, 452 ; 1907.
Voss, ZS. anorg. Ch.
57, 49; 1908.
Williams, ZS. anorg.
Ch. 60, 127; 1906.
Petrenko, ZS. anorg.
Ch. 50, 133 ; 1906.
Heycock, Neville,
Journ. ehem. Soc.
65, 32; 1894.
Kurnakow, Puschin,
ZS. anorg. Ch. 30,
91 ,-1902; 52, 430;
1907.
Williams, a. a. O.
V. Vegesack, ZS. an-
org. Ch. 52, 30;
1907.
Petrenko, a. a. O.
Lewkonja, a. a. O.
V. Wartenberg, ZS.
Elch. 15,866 ,-1909.
Hunter, Jour. Amer.
ch. Soc. 32, 330;
1910.
Peligot 1868.
V. Bolton, ZS. Elch.
11, 45; 1905.
V. Wartenberg 1910.
Vogel, Tammann, ZS.
anorg. Ch. 58, 73;
1908.
1515 ± 2"
(Th— G)
1280 + 50"
(opt.)
Isaac, Tammann, ZS.
anorg. Ch. 65, 58;
1907.
V. Wartenberg, ZS.
anorg. Ch. 66, 320 ;
1908.
Destilliert im i Moissan , C. r. 142,
Lichtbogenofen.
673; 1906.
Dest. im Licht- I Moissan , C. r. 142,
bogenof en schwie-
riger als Eisen.
425; 1906.
il
Koppel.
66
205
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
i
Schmelz- und Um-
wandlungspunkt
Beobachter
Siedepunkt Beobachter
Wasserstoff
Sm: —256" bis Dewar, Cr. 120,451;
mm
(760): — 252,5" Dewar, Amer. Joum. j
-257'^
1899.
(Mitteh/ert Sei. (Sill) (4) 11,
— 258,9" u. Travers, Jaquerod,
a. Best. m. Ha- | 291; igoi.
49 mm
ZS. phys. Ch. 46,
u. He-Gastherm.) i
( Heliumskala)
435; 1903, -49, 224;
(760): — 252,78» 1
Travers, Jaquerod,
1904.
(Wasserstoff-
therm.)
(760): — 252,59° ;
(Heliumtherm.) ;
a. a. 0.
Siehe auch Tab.
Sättigungsdrucke
Wismut
267,54°
rleycock, Neville,
1435° 1 Barus 1894.
Joum. ehem. Soc.
(76o):i42o*'(opt.) 1 Greenwood 1909-
66, 69; 1894.
(102 mm): 1200° j
269,2» Callendar, Phil. Mag.
(257 mm): 1310" }
(5) 48, 547; 1899.
(6,3 Atm.): 1740*»
Greenwood 1910.
Chikashige, ZS. an-
(11,7 A.):i95o°
org. Ch. 61, 328;
(16,5 A.):2o6o0 1
1907.
Kp im Kathoden-
lichtvac. beiSteig-
1
271,5" (Q) Eggink, ZS. phys.
K rafft, Lehmann, \
Gh. 64, 492; 1908.
höhe des Dampfes '
Ber. ehem. Ges. '
Er: 268" (Th-G) Grube, ZS.anorg.Ch.
von 50— 140 mm:
38, 242; 1905.
49, 84; 1906; Wil-
993°— loogO.
liams, ebenda 55,
I, 1907.
i
„ 269" (Th-G) Petrenko, ebend. 50,
1
1
133; 1906.
1
j
» »
fiüttner, Tammann,
ebenda 44, 131;
1905; Smith, eben-
da 66, 109; 1908.
273° (Th-G) Mathewson, ebenda
60, 188; 1906.
j
270,70 (Th)
lohnston, Adams, ZS.
dSm
anorg. Ch. 71*, 11;
dp
1911.
— o,oo3557Atm. ;
j
Wolfram
Wahrer Sm : i v. Wartenberg, Verh.
Dest. im Licht- ! Moissan, C. r. 142,
2900**
phys. Ges. 12, 125;
bogenofen 425; 1906.
1910.
sehr schwierig.
3250
(alte Gasskala)
3350"
V. Pirani, Verh.
Phys. Gts. 12,
Siedet dicht ober- v. Wartenberg, Ben
halb des Sm. ehem. Ges.40, 3289;
(Skala Holbom-
301; 1910.
1907.
Valentiner) | ^
\
3000" 1
Bureau of Standards,
Girc. Nr. 7; 1910.
2575° (opt)
Ruff, Goecke, ZS.
angew.Ch.24, 1459;
j
j
1911.
mm
j Xenon
— 140'' . 1
Ramsay, ZS. phys.
Ch. 44, 78; 1903.
(760): — 109,1*' 1 Ramsay, a. a. 0.
i
Ytterbium
j
—
■ 1
Yttrium
— [
-
i
Koppel.
206
66
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
der Elemente. (Polymorphie.)
Schmelz- und Um- ' d u u..
Wandlungspunkt Beobachter
Siedepunkt
Beobachter
Zink
Trimorph-
Uwpa^/3: \
j 0 1 Benedicks, Metall.
Uwp/3^j':, J 7, 53i;i9io.
9160/9250 (Ha-Th)
9420 (G)
Deville, Troost 1880
Troost 1882.
enantiotrop :
(760): 929,60 (G)
Violle, C. r. 94, 720;
a-Zn unter 170"
340O
1882.
Stab.
905O; 9290
Barus 1894.
/?-Zn zw. 170 u.
Sm : 418,96" Heycock, Neville,
„j.o 1 H-760
D.Berthelot,C.r.l34,
3400 Stab.
(Pt — W) 1895, I.
918 1 g
705; 1902.
y-Zn über 340"
Meyer, Riddle
( H := Druck in
Stab.
1893.
Holbom, Day
mm Hg)
419,0« (G.)
( 6,3 Atm) : 1120O
■
1900.
(11,7 „ ):i23o0
(opt.) Greenwood
1910.
418,2° + 0,3» (G.) Day, Sosman 1910.
(21,5 „ ):i28o0
(53 „ ):i5ioO
419,40 Waidner, Burgess
Kp im Kathoden-
(Pt-W) 1910. 1. u. II.
lichtvac. bei 45
bis 145 mm
Steighöhe der
Dämpfe :
K rafft, Lehmann,
419,40 Holborn, Henning,
(Pt-W-G) Ann. Phys. (4) 35,
Ber. ehem. Ges.
38, 242; 1905.
761; 1911.
548-553'' (Th)
.
Zinn
Uwp c^a: -f 18« 1 Cohen, ZS. phys. Ch.
> 2200O (opt)
V. Wartenberg, ZS.
Polymorph-
63, 625; 1908.
anorg. Ch. 56, 320;
enantiotrop :
mm
1908.
a) Weiß,tetrago-
Uwp a^b: 161" Degens, ZS. anorg.
(760) : 2270° 1 ^
Greenwood 1909 u.
nal (gewöhn-
Ch. 63, 207; 1909.
(262):2iooO i-a
1910.
liches Zinn)
Cohen, ZS. phys. Ch.
(loi): 1970° J ^
b) Rhombisch
68, 214; 1910.
c) Grau
Smi): 231,7" Callendar, Griffith
1892.
231,9" (Pt— W)
Heycock, Neville
1895, I.
231,90 (Pt— W) Waidner, Burgess
1910, 1 u. II.
232O Reinders, ZS. anorg.
Ch. 25, 113; 1900.
asi.S**
Kurnakow, Puschin,
ebend.30, 103 ,-1902.
231,830
Holborn, Henning,
(Pt-W-G)
1911.
Sm (pkg) =
Tammann, ZS. anorg.
Sm (I kg) +
Ch. 40, 54; 1904.
0,00216° (p — i)
, dSm
also -3 — =
dp
'
0,00220/kg
dSm
Johnston, Adams, ZS.
dp
anorg. Ch. 72, 11;
1
000330/Atm.
1911.
1
Zirkonium
1
—
*) Der Sm
bezieht sich auf rhombisches Zinn. 1
Koppel.
67
207
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Wo bei den folgenden Daten neben dem Beobachter die direkte Quelle oder die Angabe
eines Referatenjournales fehlt, ist zunächst zur Auffindung der Originalarbeit das folgende Literatur-
verzeichnis heranzuziehen; im übrigen beziehen sich die den Beobachtern beigefügten Jahreszahlen
auf die „Jahresberichte über die Fortschritte der Chemie".
Die Versuchsmethoden, nach denen die angeführten Daten gewonnen wurden, sind vielfach
im Literaturverzeichnis oder auch neben den Zahlen angegeben.
Es bedeutet:
Q: Temperaturmessung erfolgte mit Quecksilberthermometer,
G: „ „ ., Gasthermometer oder ist an eine Gasskala an
geschlossen,
Pt-W: „ „ ,, Platinwiderstandsthermometer,
Th: „ „ „ Thermoelement,
Th: Pt/Ptlr =ThermoeI.: Platin — Platin- Iridium,
Th: Pt/PtRh = „ Platin — Platin- Rhodium,
Th-G = Temperaturmessung erfolgte mit Thermoelement, das an Fixpunkten, die durch
die Gasskala festgelegt sind, geeicht wurde.
Opt. = Temperaturmessung erfolgte mit einem optischen Pyrometer.
Sm ^ Schmelzpunkt. Er = Erstarrungspunkt. Kp = Siedepunkt (Barometerstand
in mm). Uwp = Umwandlungspunkt.
Von den sogenannten Schmelzpunkten der Salzhydrate wurden nur einige wenige sehr genau
bestimmte (meist kongruente — vgl. Meyerhoffer, ZS. phys. Ch. 48, log; 1904) Punkt
aufgenommen, die als Fixpunkte für Thermometrie dienen können. Die Umwandlungspunkte von
Salzhydraten ergeben sich aus den Tab. : Gleichgewichte zwischen Wasser u. anorganischen Salzen.
Bei allen Stoffen, bei denen Polymorphie beobachtet ist, wurden die verschiedenen Modifi-
kationen aufgeführt. Nach Mt^lichkeit ist angegeben, ob Enantiotropie oder Monotropie vorliegt.
An erster Stelle ist die bei gewöhnlicher Temperatur stabile Modifikation aufgeführt.
Literatur für Schmelz- und Siedepunkte.
Faraday 1845, Ann. chim. phys. 15. Ber-
zelius, Jahresb. 26. (Condens. v. Gasen.)
Regnaalt 1863, Jahresb. 1863. Mem. de
l'Acad. 26, 1862. (Siedepunkte.)
Braun 1875, Pogg. Ann. 154, 190. (Schmelz-
temp. v. Salzen, thermoelektrisch ermittelt.)
Carnelley 1876, J. ehem. Soc. 29, 489.
(Schmelzpunkte von Salzen, gefunden durch
kalorimetrische Bestimmung der Temperatur
eines Platingefäßes, in welchem eine kleine
Menge des Salzes bis zum eben erfolgten
Schmelzen erhitzt wird. Mittel aus mehreren
Beobachtungen.)
Carnelley 1878, J. ehem. Soc. 33, 273.
(Schmelzpunkte von Salzen Vie bei 4. be-
stimmt.)
Carnelley u. C. W. 1878. Carnelley u.
Carleton- Williams. J. ehem. Soc. 33, 281.
(Siedepunkte, ermittelt durch die Beobach-
tung, ob in dem Dampf der siedenden Sub-
stanz gewisse Salze, welche in Kapillar-
röhren enthalten sind, schmelzen oder nicht.
Die Schmelztemperaturen der Salze waren
nach .Methode 4 bestimmt.)
7. Carnelley u. C. W. 1879. Carnelley u.
Carleton- Williams. J. ehem. Soc. 35, 563.
(Siedepunkte wie bei 6. ermittelt.)
8. Carnelley u. C. W. 1880, Carnelley u.
Carleton-Williams. J. ehem. Soc. 37, 125.
(Schmelzpunkte wie bei 4. bestimmt.)
9. Carnelley u. O'Shea 1884, Carnelley u.
O'Shea. J. ehem. Soc. 45, 409. (Schmelz-
punkte wie bei 4. bestimmt.)
10. Haase 1893, Ber. ehem. Ges. 26, 1053.
11. Meyer u. Riddle 1893, Ber. ehem. Ges.
26, 2448.
12. Meyer, Riddle u. Lamb 1893, Ber. ehem.
Ges. 27, 3129.
13. Le Cbatelier 1887, Bull. Soc. chim. (2)
47, 300.
14. Le Chatelier 1894, I, C r. 118, 350-
15. Le Chatelier 1894, 11, C r. 118, 709.
16. Le Chatelier 1894, 111, C. r. 118, 800.
17. Mc Crae 1895, Ann. Phys. (3) 55, 95.
Temperaturmessung durch Thermoelemente
von Platin- Platiniridium oder Platin- Platin-
rhodium.
Koppel.
208
67 a
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
23-
24.
25-
26.
27.
28.
29.
30.
31-
32.
33-
34-
35-
36.
Barus 1892, Messung hoher Temp.]
Leipzig 1892. iThermo-
Barus 1894, Am. Journ. of j element.
Science (Sill.) (3) 48, J
Holborn u. Wien 189S, Ann. Phys. (3) 66,
360. J. B. 1895, 417. Platin- Platinrhodium-
element.
Heycocku. Neville 1895, 1, Journ. ehem. Soc.
67, 160. J. B. 1895, 423. Temperatur wurde
durch Platinwiderstandsmessung bestimmt.
Heycock u. Neville I89S, II, Journ. ehem.
Soc. 67, 1024. J. B. 1895, 932.
Holman, Lawrence u. Barr 1896, Phil.
Mag. 42, 37. J. B. 1896, 67: Thermo-
element Platin- Platinrhodium.
Ramsay u. Eumorfopoulos 1896, Phil.
Mag. 41, 360. J. B. 1896, 329. Temperatur
wurde durch direkte Messung der Ver-
längerung eines elektrisch geheizten Platin-
streifens bestimmt. (Meldometer.)
Estreicher 1897, ZS. phys. Chem. 20, 605.
J. B. 1897, 484. Heliumthermometer.
Ladenburg u. Krügel 18^9, Ber.j
chem. Ges. 32, 181 8. I Thermo-
Ladenburg u. Krügel 1900, Ben j element.
chem. Ges. 33, 637. j
Callendar 1899, Phil. Mag. (5) 48, 19.
ZS. phys. Chem. 32, 639.
Holborn u. Day 1899, Ann. Phys. (3) 68, 817.
Ruff u. Plato 1903, Ber. chem. Ges. 36,
2357. Platin- Platiniridiumelement.
Holborn, Day 1900, Ann. Phys. (4) 2,
505. Gasthermometer.
Tammann 1903, Schmelzen u. Krystalli-
sieren. Leipzig 1903.
Hüttner, Tammann 1905, ZS. anorg. Ch.
43, 215. (Th: Pt/PtRh-G.)
Ruff, Johannsen 1905, Ber. chem. Ges.
38, 3601. (Th.)
Holborn, Henning 1905, Berl. Sitzber.
1905, 311.
Plato 1906, ZS. phys. Ch. 55, 721. (Th:
Pt/PtRh. Genaue Versuchsmethodik.)
37- Holborn, Valentiner 1906, Berl. Sitzber.
1906, 811. (G. u. opt. Pyr.)
38. Nernst, v. Wartenberg 1906, Ber. phys.
Ges. 4, 48. (Opt. Pyr.)
39. Plato 1907, ZS. phys. Ch. 68, 350. (Th:
Pt/PtRh.)
40. Stein 1907, ZS. anorg. Ch. 56, 159. (Smm
u. Err. z. T. m. Th., z. T. opt. bestimmt;
SmNi = 14840.)
41. Burgess 1907, Bull. Bur. Standards 3,
Nr. 3. (Opt. Pyr.)
42. Waidner, Burgess 1907, Bull. Bur. Stan-
dards 3. No. 2. (Opt. Pyr.)
43. Wallace 1909, ZS. anorg. Ch. 63, i.
(Th-G; SmNi = 1451°.)
44. Greenwood 1909, Proc. Roy. soc. Ser. A
82, 396. (Opt. Pyr.)
45. van Klooster 1910, ZS. anorg. Ch. 69,
122, 135. (Th-G; SmNi = i484".)
46. Zemczuzny, Rambach 1910, ZS. anorg.
Ch. 65, 403. (Th-G.)
47. Circular of the Bureau of Standards.
No. 7. ( Pyrometer Testing and Heat Mea-
surements). Washington 1910.
48. Waidner, Burgess 1910, I, Platinum Resi-
stance Thermometry at high temperatures,
Bull. Bur. Stand. 6. No. 2.
49. Waidner, Burgess 1910, II, Bull. Bur.
Standards 7. No. i.
50. Day, Sosman 1910, Amer. Journ. Sei.
(Sill.). 29, 93, 161. (Stickstofftherm. v.
Smd. ZnbisSm. d. Pd.)
51. Sosman 1910, Amer. Journ. Sei. (Sill.) 30,
I. (Th: Pt/PtRh v. 0-1755°.)
52. Greenwood 1910, Proc. Roy. Soc. Ser. A
83, 483. (Opt. Pyr.)
53. V. Wartenberg 1910, Ver. phys. Ges. 12,
121. (Opt. Pyr.)
54. Holborn, Henning 1911, Ann. Phys. (4)35,
761. (Pt-W., an G. angeschlossen.)
55. Herrmann 1911, ZS. anorg. Ch. 71, 257.
(Th: Pt/PtRh-G.)
56. Menge 1911, ZS. anorg, Ch. 72, 162.
57. Day, Sosman 1911, ZS. anorg. Ch. 72, i.
Literatur über Polymorphie und enantiotrope Umwandlungspunkte.
(Die den Abkürzungen in der Tabelle beigefügten Ziffern bezeichnen die Seitenzahl des
betreffenden Werkes.)
L ^ O. Lehmann: Molekularphysik. Bd. L
Leipzig 1888.
Az = A. Arzruni: Beziehung zwischen Krystall-
form u. ehem. Zusammensetzung in Lan-
dolt: Bez. zwischen phys. Eigenschaften u.
chem. Zus. Braunsehweig 1898.
Schwarz 1892 = W. Schwarz: Beiträge zur
Kenntnis der umkehrbaren Umwandlungen
polymorpher Körper. Göttingen 1892.
Bischoff-Walden: Handbuch der Stereochemie.
S. 624-632. Frankfurt a. M. 1894.
K. Schaum: Die Arten der Isomerie. Marburg 1897.
Bakhuis-Roozeboom: Die heterogenen Gleich-
gewichte. Heft L Braunsehweig 1901.
KoppeL
I
67 b
209
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Friedel, Grafts, C. r. 106,
1764; 1887.
Aluminium.
Chlorid. AICI3.
Sm: 190" (unter d.
Druck V. 2,5 Atm.)
Kp:i67'' (0,33 Atm.)
„ 182,7« (0,99 „ )
,, 207,5" (2,64 „ ).
Bromid. AlBr^.
Sm: 90° ungefähr Weber 1857.
„ 93° Deville, Troost 1859.
Kp: 265 — 270*' Weber 1857.
„ 260" Deville, Troost 1859.
Jodid. AIJ3.
Sm: 185'^ ungefähr Weber 1857.
Kp: 350" Deville, Troost 1859.
Oxyd. AI.,03.
Sm: 2020" (in N2) Ruff, Goecke, ZS. angew.
Gh. 24, 1459; 191 1.
Sulfid. AI2S3.
Sm: iioo-'fio" Biltz, Caspari, ZS. anorg.
Gh. 71, 182; 1911.
Nitrat. Al(N03)3 + 9 H2O.
Sm: 72,8» Ordway 1859.
Silicat. AlaSiOä. Trimorph.
a) Sillimanit, stabil Shepherd, Rankin, ZS.
Sm: 18160 (G) anorg. Ch. 68, 379;
b) Cyanit(Disthen) labil 1910.
c) Andalusit „
Antimon.
Aotimonwasserstoff. SbHs.
Sm: — 91,5" 01szewski,Monatshefte7.
„ —88» Stock, Doht, Ber. ehem.
Ges. 35, 2270; 1902.
Olszewski, a. a. O.
Stock, Doht, a. a. O.
Kopp 1855 ;Thorpe 1876;
Tolloczko, Meyer, Ghem.
Zbl. 1910, II, 1024.
V 73" Aten, ZS. phys, Gh. 68,
39; 1910.
mm
Kp (748): 223" Kopp 1855.
„ (760): 223,5° Thorpe 1876.
.. (760): 222— 223** Tolloczko, ZS. phys. Gh.
30, 707; 1899.
„ (23): 113,5° Anschütz, Evans, Ber.
ehem. Ges. 19; 1886.
„ (70): 143 — 144" Anschütz, Evans, Lieb.
Ann. 253, loi; 1889.
Pentachlorid. SbClj.
Sm : ^,0" Aten, ZS. phys. Gh. 68,
39; 1910.
Kp: — 18'5
„ (760): —17«
Trichlorid. SbGls-
Sm: 73,2°
Antimon. (Fortsetzung.)
Pentachlorid. SbCls.
Sm: 2,8" (korr.) Ruff, Ber. ehem. Ges.
42, 4021; 1909.
mm
Kp (14): 68»
Anschütz, Evans, Ber.
ehem. Ges. 19; 1886.
„ (30): 92" Waiden, ZS. phys. Gh.
43, 434; 1903.
„ (68): 102-103" Anschütz, Evans, A . 253.
Pentachloridhydrat. SbGlä + H^O.
Sm: 87—92°
Anschütz, Evans, Lieb.
Ann. 239, 287; 1887.
Tribromld. Sb Brs.
Sm: 90"
Mac Ivor 1874.
„ 93°
Gooke 1877.
„ 94,2"
Tolloczko, Meyer, Ghem.
Zbl. 1910, II, 1024.
Er: 90°
Kopp 1855.
Kp: 270°
Serullas, Ann. chim. phys.
(2) 38; 1828.
„ 274,5"
Kopp 1855.
„ 283"
Mac Ivor 1874.
„ 280"
Gooke 1877.
Trijodid. Sb J3.
Trimorph.: a) Rhombisch (gelb); b) Hexagonal
(rot); c) Monoklin (grüngelb).
Uwp a^b: 114° t
L. — Az. 37.
Sm: 164,4«
Mac Ivor 1876.
„ 167°
Gooke 1877.
Kp (758 — 759 mm)
400,4—400,9°
Bennet 1878.
„ 414—427"
Gamelley u. G. W. 1878.
Peatajodid. SbJö-
Sm: 78-79"
Pendieton 1883.
Trifluorid. Sb F3.
Sm: 292° X 8°
Gamelley 1878.
Pentafluorid. Sb F5.
Sm: 7°
Ruff, Ber. ehem. Ges.
42, 4021; 1909.
Kp: 149—150° Ruff, Ber. ehem. Ges.
39, 4310; 1906.
Oxyd. Sbi O3. Dimorph. :
a) Regulär: Senarmontit; \
b) Rhombisch rValentinit. j
. Sulfid. Sba S3. Trimorph.
a) Rot
40.
b) Lila
c) Schwarz
Keine Enantiotropie
Er: 555" P^labon, G r. 137, 920; 1903.
Guinchant, Ghrötien, C. r.
139, 51; 1904.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Koppel. 14
210
67 c
Schmelzpunkte, Siedepunkte und
enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Arsen.
Arsen. (Fortsetzung.)
Arsenwasserstoff. As H3.
Sulfide. AS2S2 (Realgar).
Sm: — 113,5" k
Kp : 565" Borodowski, a. a. 0.
Fr- — 118 " 0 ' Olszewski, Mon. Chem. 5.
Kp: -54,8« ^ '^7; 1884.
AS2S3. Dimorph, enantiotrop.
a) Gelb; b) Rot .
Uwp a^b: 170" \ Borodowski, a. a. 0.
Trichlorid. AsCls-
Er: — 180 Besson, C. r. 109; 1889.
Sm (b): 300O )
„ —160 (Q) Haase, Ber. chem. Ges.
„ 310" Jonker, a. a. 0.
26, 1053; 1893.
Kp: 707O Jonker, a. a. 0.
Sm: — 18'^ Baskerville, Bennet,
Asi S3. Dimorph :
Jour. Amer. chem.
a) Tafeln; b) Säulchen, Krenner, ZS. Kryst. 43,
mm SOC. 24, 1070; 1903.
rhomb. 476; 1907.
Kp: (754): 1280 Haagen 1867.
Baryum.
„ (760): 130,2"^ Thorpe 1876.
Chlorid. BaCU. Wasserfrei. Dimorph.
„ (752): 129« Waiden, ZS. phys. Ch.
Sm: 992" Meyer, Riddle, Lamb,
43, 420; 1903.
Ber. chem. Ges. 27,
Pentachlorld. AsCls.
3140; 1893.
Sm: er. — 40» Baskerville, Bennet,
„ 941,4" (Th:Pt- Mc Crae 1895.
Jour. Amer. chem.
Ptlr)
Soc. 24, 1070; 1903.
„ 960" Ruff, Plato 1903; Sando-
Tribromid. As Bra-
nini, Rend. Line. [5]
Sm: 31« Waiden, ZS. phys. Ch.
20, I, 457; 191 1.
43, 434; 1903. .
Er: 950" (Th) Arndt, ZS. Elch. 12,337;
„ 31,0" Tolloczko, Meyer, Chem.
1906.
Zbl. 1910, II, 1024.
Kp : 220O Serullas, A. ch. ph. (2) 38.
,',' ^^^'^!1 (Th) Plato 1907.
Uwp 924,5°)
„ {760 mm): 221*^ ,,, , , _
/ / „ i Waiden, a. a. 0.
„ (14 mm): 92" '
„ 923" Sandonini a. a. 0.
Bromid. BaBrj.
Trijodid. As J3.
Sm: 812" + 3" Carnelley 1878.
Sm: 1460 Carnelley 1878.
„ 728" Ramsay, Eumorfopoulos
Kp: 394— 4140 Carnelley, C. W. 1878.
1896.
Pentajodid. As Js.
„ 880" Ruff, Plato 1903.
Sm: 70" Sloan, Chem. News 46.
Jodid. BaJa.
Trifluorid. As F3.
Sm: 539" Ramsay, Eumorfopoulos
Kp: 630 Unverdorben 1826.
1896.
„ 60,40 Thorpe 1880.
„ 740» Ruff, Plato 1903.
„ (752): 630 Moissan, C. r. 99; 1884.
Fluorid. BaF«.
Pentafluorid. As F5.
Sm: 908" ungefähr Carnelley 1878.
Er: — 800 \ Ruft, Graf, Ber. chem.
Kp (760): — 530 f Ges. 39, 67; 1906.
„ 12800 Ruff^ Plato 1903.
Araid. Ba(NH2)2.
Trioxyd. As^ O3. Dimorph.
Sm : 280O Mentrel, Chem. Zbl. 1903,
a) Regulär: Arsenit; \
b) Monoklin: Claudetit. ^ '^°'
1, 276.
Nitrat. Ba(N03)2.
Arsensäure-Hydrat. 2H3ASO4+H2O.
Sm: 5930 ± i« Carnelley 1878. ;
Sm: 35,5—36° Joly, C. r. 111; 1890.
„ 592" Le Chatelier 1887. |
Sulfide. AS2S2 (Realgar).
„ 575O Ramsay, Eumorfopoulos w
Dimorph-enantiotropl
1896. i
a) Rot; b) Schwarz 1 Borodowski, Chem. Zbl.
Nitrit. Ba(N02)2. 1
Uwp a;±b: 2670 j 1906, II, 297.
Sm: 220O Arndt, ZS. anorg. Ch. 27, !
Sm (b): 3070 J
341; 1901.
„ 3200 Jonker, ZS. anorg. Ch.
Chlorat. Ba(C103)».
62, 89;. 1909.
Sm: 4140 + 6« Carnelley 1878.
Koppel.
67 d
211
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Baryum. ( Fortsetzung. )
Perchlorat. Ba (0104)2-
Sm: 505" Camelley, O'Shea 1884.
Carboaat. BaCOg.
Sm: 795"
Sulfat. BaSOi.
Sm: er. 1580''
Le Chatelier 1887.
Doeltz, Mostowitsch, ZS.
anorg. Ch. 54,146; 1907.
Guertler, ZS. anorg.
Ch. 40, 337; 1904.
Borate.
BaO. BjOj. Smio6o«
2 BaO.BaOa. „ 1002°
sBaO.BsOa. „ i32or
Metasilicat. BaSiOs-
Er: 1490"^ (Th-G) Wallace 1909.
„ 1438" Lebedew, ZS. anorg. Ch.
70, 311; 1911.
Beryllium.
Chlorid. BeCU-
Sm: 585—617"
., 6oi<»
„ 440^'
Broinid. BeBr^.
Sm: 585—617''
„ 601»
f, 490"
Jodid. BeJ..
Sm: 510"
Kp: 585-595"
Fluorid. BeFi.
Sublimiert bei 800°
Nitrat. Be(N03)s + 3
Sm: 90"
Metasilicat. BeSiOs-
Sm > 2000° (opt.)
Orthosilicat. Be^SiO^.
Sm > 2000° (opt.)
Blei.
Dichlond. PbCl^.
Sm: 501" ± i»
Carnelley, C. W. 1880.
Camelley, Ben 1884.
Lebeau, Ann. chlm. phys.
(7) 16, 493; 1899.
Camelley, C. W. 1880.
Camelley, 1884.
Lebeau, a. a. O.
jLebeau, C.r.l26, 1272;
j 1898.
Lebeau, a. a. O.
H,0.
Ord\\a\- 1859.
Stein 1907.
Stein 1907.
Er: 499° (Th-G)
V 493° (Th)
,. 498'* (Th)
-. 495"
„ 501'
Kp: 861-954«
Carnelley 1876.
Carnelley 1878.
Ruer, ZS. anorg. Ch. 49.
365; 1906.
Lorenz, Ruckstuhl, ZS.
anorg. Ch. 51, 71 ; 1907.
Lorenz, Fox, ZS. phys.
Ch. 63, 109; 1908.
Mönkemeyer, N. Jahrb.
Min. Beilagebd. 22, i ;
1908.
Herrmann 191 1.
Carnelley, C. W. 1880.
Blei. (Fortsetzung.)
Tetrachlorid. PbCU-
Sm: — 15" Friedrich, Ber. ehem.
Ges. 26; 1893.
Oxychloride.
PbO.PbCl«. Sm:524<>(Zers.)j (Th-G) Ruer,
2PbO.PbCl2. Er: 693° }1S. anorg. Ch.
49, 365; 1906.
Ramsay, Eumorfopoulos
1896.
Mönkemeyer, ZS. Kryst.
45, 609; 1908.
Lorenz, Fox, ZS. phys.
Ch. 63, 109; 1908.
Herrmann 191 1.
Camelley 1878.
Ramsay, Eumorfopoulos
1896.
Sandonini, Rend. Line.
(5)20,I,i72,233;i9ii.
Mönkemeyer, a. a. O.
Camelley, C. W. 1880.
4 PbO.PbCla.
Broinid. PbBrj.
Sm: 363O
Er: 37o'>
., 367" (Th)
„ 380«
Jodid. PbJ,.
Sm: 383" ±5°
„ 373"
„ 400«
Er: 358"
Kp: 861-954«
Fluorid. PbFj.
Sm: 824** Sandonini a. a. O.
Oxyd. PbO. Dimorph (enantiotrop .>).
a) Tetragonal (rot) 1 Az. 41, Ruer, ZS. anorg.
b) Rhombisch (gelb) j Ch. 49, 365; 50, 265;
1906.
Er: 888" (Th) Cooper, Shaw, Loomis,
Ber. ehem. Ges. 42,
3991; 1909.
Schenck, Rassbach, Ber.
ehem. Ges. 41, 2917;
1908.
Hilpert, Weiller, Ber. 42,
296g; 1909.
Doeltz, Mostowitsch,
Metall. 4; 1907.
Friedrich, MetaU. 5, 23,
50; 1908.
Sm: 1112» (Th-G) Biltz, ZS. anorg. Ch. 59,
273; 1908.
Selenid. PbSe.
Er: 1065O Pelabon, C. r. 144, 1159;
1907.
Tellurid. PbTe.
Sm: 917'' Fay, Gillson, Amer. ch.
jour. 27, 81: 1902.
Nitrat. Pb(N03)2.
Dimorph: a) Regulär-tetartoedrisch
b) Monoklin
Sulfat. PbSO«.
Dimorph: a) Rhombisch: Anglesit 1
b) Monoklin: Sardinian /
882"
"
876"
906''
Sulfid
. PbS.
Er:
1120O -f-
10
J Az. 42.
Koppel. 14*
212
67
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Blei. (Fortsetzung.)
Sulfat. PbSOi.
Sm: 937" Ramsay, Eumorfopoulos 1896.
„ > iioo^i Schenck, Rassbach, Ben ehem.
Uwp: 850° ' Ges. 41, 2917; 1908.
Metaphosphat. Pb(P03)2.
Sm: 800° Carnelley 1878.
Metasilicat. Pb SiOa.
Er: 770" Hilpert, "Weiller, Ben
ehem. Ges. 42, 2969;
1909.
Sm: 766" j Cooper, ^Shaw, Loomis,
Ber, ehem. Ges. 42,
3991; 1909.
Orthosilicat. Pbz SiO^.
Sm: 746" Cooper, Shaw, Loomis,
a. a. O.
„ 740", Hilpert, Naeken, Ben
ehem. Ges. 48, 2565;
1910.
3Pb0.2SiO..,Barysilit.
Sm: 690'^ Hilpert, Nacken, a. a. O.
Bor.
Trichlorid. BCI3.
mm ^
Kp (760): 170
„ (760): 18,230
Tribromid. BBrs.
Kp: 90,5"
„ 90,5°
Trijodid. BJ3.
Sm: 43«
Kp: 2100
Trifluorid. BF3.
Sm: — 127'* 1 Moissan, C. n 139, 711;
Kp {760 mm) : 101°/ 1904.
Trioxyd. B2O3.
Sm: 5770 ± 50 Carnelley 1878.
Borsäure. H3 BO3.
Sm: 1840 (Q) Carnelley X878.
„ 1860 (Kalorim.) Carnelley 1878.
Brom.
Fluorid. BrFs-
Sm: 4»— 50 1 Lebeau, C. n 141, 1018;
Kp 130—140" j 1905.
Bromwasserstoff. HBn
Kondens. Er: —87° Faraday 1845.
„ „ —88,5" Estreicher 1897.
„ Sm:— 86,7° Faraday 1845.
„ „ — 87,9° Estreieher 1897.
Wöhler, Deville 1857.
Regnault 1863.
Wöhler, Deville 1857.
Gautier, C. n 129, 678;
1899.
Moissan, C. r. 112, 717;
1891.
Brom. (Fortsetzung.)
Bromwasserstoff. HBn
Kondens.Sm:— 86,13** Ladenburg, Krügel 1900.
„ „ — 86,oOMe Intosh, Steele, Arehi-
( H2-Therm.) bald, ZS. phys. Ch. 56,
129; 1906.
Kp (738,2 mm): -64,9" Estreieher 1897.
„ (755,4 » ): —68,1 0 Ladenburg, Krügel
1900.
» (760 „ ): —68,7° Me Intosh, Steele,
(Ha-Therm.) Archibald, a. a. 0.
Bromwasserstoffhydrate.
a) HBr + 2H2O . Sm: — 11,2" \ Piekering Phil.
b) HBr + sHaO. „ -48Q VMag. (5) 36,
e) HBr + 4H20. „ —55,8°) 118; 1893.
Sm von a) unter ver- 1 Bakhuis-Roozeboom, ZS.
sehiedenen Drucken/ phys. Ch. 2, 456; 1888.
Stärkste durchDestillation herstellbare wässerige
Säure mit 48,17 7o HBn
Kp (758 mm): 125"— 125,5" Topsoe 1870.
Cadmium.
Chlorid. CdCl,.
Sm: 560O (jh)
Er: 563"
„ 568»
Kp: 861-954"'
Bromid. Cd Br^.
Sm: 580« (Th)
Er: 567°
,, 568»
Kp: 806—812°
Jodid. Cd J2.
Dimorph. ( ?)
Sm: 404"
Er: 385'
„ 392,4"
Kp: 708—719°
Fluorid. Cd F2.
Sm: 520° ±7°
„ Über 1000°
Tellurid. CdTe..
Er: er. 1041° (Th
Nitrat. Cd(N03)2.
Sm: er. 350"
Lorenz, Fox, ZS. phys.
Ch. 63, 169; 1908.
Naeken, Zbl. Min. GeoL
1907, 301; Menge 1911.
Aten, ZS. phys. Ch. 73,
593; 1910; Herrmann 1911.
Carnelley, C. W. 1880.
Lorenz, Fox, a. a. O.
Nacken, a. a. O.
Herrmann 191 1.
Carnelley, C. W. 1880.
L. 590.
Carnelley 1878.
Nacken, a. a. O.
Herrmann 191 1.
Carnelley, C. W. 1880.
Carnelley 1878.
Ruft, Plato 1903.
-G)Kobayashi, ZS. anorg.
Ch. 69, i; 1910.
Wasiljew, Chem. Zbl.
1910, II, 1527.
Cd(N03)2 + 4H2O Sm: 59,5" Ordway 1859.
Koppel.
67 f
213
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Cadmium. (Fortsetzung.)
Nitrat. Cd(N0.s)2 + 4 H^O.
Sm: 59,5" Funk, ZS. anorg. Ch. 20,
415; 1899.
Abhängigkeit d. Sm Puschin, Chem. Zbl.
V. Druck:
Sulfat. CdSO*.
Sm: 1000"
Metasilicat. CdSiOs.
Er: 1155"
Cäsium.
Chlorid. CsCI.
Sm: 631» ± 3"
„ 646»
Jodid. Cs J.
Sm: 621,0"
Azid. Cs Ns-
Sm: 310—318»
1905, II, 389.
Ruft, Plato I 03.
van Klooster 1910.
Camelley, C W. i88(
Zemczuzny, Rambach
1910.
Meyer, Riddle, Lamb
1893.
Curtiusu. Rissom, Jour.
prakt. Ch. (2) 58, 26;
1898.
Hydroxyd. CsOH. Dimorph-enantiotrop.
(Th: Ag/Ni) v. Hevesy,
ZS.phys. Ch. 73, 667;
1910.
Sm: 272,3*» ± 0,3°
Uwp: 223» J;: 0,5*
Peroxyd. CsjO*.
Sm (in Oi): 515"
Rengade,C. r. 142, 1149;
1906.
Sulfide. CS2S2. Er: er. 460» (Th),
CS2S1.
CsoS«-
CS2S5.
CS2S6.
Nitrat. Cs NO3.
a) Hexagonal
b) Kubisch
Uwp a ^ b
Sm: 414"
217"
„ > 160'
„ 210'
186'
(Q)
Biltz,
Wilke-Dör-
furt, ZS.
anorg. Ch.
48, 297;
1906.
Dimorph-enantiotrop.
I Gossner, ZS. Kryst 38,
1610I "°' ^904.
Richards, Archibald, ZS.
anorg.Ch. 34, 353 ; 1903.
Binitrat. CsNOa. HNO3.
Sm: loo" Wells, Metzger, Amer.
ch. Jour. 26, 271 ; 1901.
Trinitrat. Cs NO3 . 2 HNO3.
Sm: 32»— 36». Wells, Metzger, a. a. O.
Sulfat. Cs2 SO4.
Er: 1019O (Th— G) Hüttner,Tammann 1905.
Calcium.
Chlorid. Wasserfrei. CaCI,.
Er: 780" Ruft, Plato 1903.
„ 774" (Th) Arndt, ZS. Elch. 12, 337; 1906.
Calcium. (Fortsetzung.)
Chlorid. Wasserfrei. CaClj.
Er: 772° (Th) Karandeeff, ZS. anorg.
Ch. 68, 188; 1910.
„ 773,9" (Th) Plato 1907.
„ 777» Menge 1911.
Wasserhaltig. CaCl^ + 6 HjO.
Sm: 29,44" Pickering, Ber. chem. Ges.
26, 2766; 1893.
„ 29,92" Lidbur>-, ZS.phys. Chem.
39, 459; 1902.
„ 29,48" Morgan, Benson, ZS. an-
org. Ch. 55, 262 ; 1907.
Sm von CaCls-i-6HsO unter verschiedenen
Drucken. Tammann, Ann. Phys. (3) 68 ; 1899.
Drucke in
kg
Sm
Drucke in
kg
Sm
I
29,70"
2000
50,56"
500
35,76"
2500
55,41*'
1000
40,08"
3000
59,96"
1500
45,40"
Camelley 1876.
Camelley 1878.
Ruff, Plato 1903.
Camelley, C. W. 1880.
Camelley 1878.
Ruff, Plato 1903.
Camelley, Q W. 1880.
Bromid. CaBri.
Sm: 680" ± 7"
„ 676" ± 7"
„ 760"
Kp: 806-812"
Jodid. CaJj.
Sm: 631"
„ 740"
Kp: 708—719"
Fluorid. CaFj.
Er: 1330" Ruff, Plato 1903.
„ 1378" (Th, Karandeeff, ZS. anorg.
SmNi = i45i") Ch. 68, 188; 1910.
Oxyd. CaO. Dimorph. Eine Mod. regulär.
Moissan, C. r. 134, 136; 1902.
Sm: 1995" (in N2) Ruff, Goecke, ZS. an-
gew.Ch.24,i459;i9ii-
Nitrat. Wasserfrei. Ca(N03)2-
Sm: 561" + 6" Camelley 1878.
,, 499" Ramsay, Eumorfopoulos 1896.
Hydrat. Ca(N03)2 . 4H2O.
Sm (kongr.): 42,31" Morgan, Owen, ZS. anorg.
Ch. 56, 168; 1908.
Sulfat. CaSOi. Polymorph.
a) Natürl. Anhydrit (totgebrannter
Gips). Unlösliches CaSOi. Mit
H2O nicht erhärtbar. Rhombisch
b) Estrichgips. Erhärtbar
c) Lösliches Anhydrid. Aus dem
Dihydrat durch Entwässem unter
100" im Vakuum. Erhärtbar
Uwp. a->ß: 1055"^ Müller, N. Jb. Min. Beil.
„ ß^y: 866"} Bd. 80, i; 1910.
Koppel.
van't
Hoff,
ZS. Elch.
8, 575;
1902.
214
67
s
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Vater.
149; 1902.
Calcium. ( Fortsetzung. )
Carbonat. Ca COs. Polymorph.
a) Hexagonal-rhomboedrisch: \
Kalkspat, Calcit > Az. 46.
b) Rhombisch: Aragonit i
c) Ktypeit (?)
d) Künstl. kryst. CaCOg in
radialfaserigen Aggregaten • Kryst. So,
(Instabil)
Borate.
CaO.B203. Sm: 1095
2CaO . B2O3. „ 1225
Aluminate.
5CaO . 3AI2O3. Dimorph,
monotrop.
a) Stabil, regulär,
Sm: 1382° (Th— G)
b) Labil, rhomb.
CaO . AI2O3.
Sm: 1592« (Th— G)
Metasilicat. CaSiOg. Polymorph
:}
Guertler, ZS. anorg.
Ch. 40, 349,- 1904.
Shepherd, Rankin,
Wright,ZS. anorg.
Ch. 68, 370; 1910.
Az 47; Allen, White,
Wright, Larsen, Amer.
>Journ. Sei. (4)21, 89;
1906; 27, i; 1909.
Day, Sosman 191 1.
1502*' (Th) Wallace 1909, Karan-
ddeff, ZS. anorg. Ch.
68, 188; 1910.
Orthosilicat. Ca2Si04. Polymorph.
a) Monoklin, Wollastonit
ß) „ Pseudowollastonit
Uwp a:^/3: 1190*
Sm von ß : i540°(Th— G) f
Er
7- Form, Stab, unter 675"
ß- „ „ zw. 675°u.i42o0
ß' „ instabil, monotrop
a „ rhombisch, stab.
über 1420°
Uwpy:^ß:675'> \
„ /?^a:i420«/(T'^
Sm a: 2130** (opt.)
Cer.
Chlorid. CeCls-
Sm 848«
G)
Day, Allen,
Shepherd, White,
Wright, Tscher-
maks, Min. Pet.
Mitt. 26, 169;
1907; Shepherd,
Rankin,ZS. anorg.
Ch. 71, 19; 1911.
Bourion , Ann. chim.
phys. (8)20,547;i9io.
HCl. Kondensiert.
Olszewski, Mon. Chem. 6.
Estreicher 1897.
Ladenburg, Krügel 1900.
mm
Kp (745,2): —83,7° Estreicher 1897.
» (755>4): — 83,1° Ladenburg, Krügel 1900.
„ (760): —82,9° Mc Intosh, Steele, Archi-
[Ha-Therm.] bald, ZS. phys. Chem.
66, 129; 1906.
Kp unter höheren Drucken vgl. Tab. Sättigungs-
drucke.
Chlor.
Chlorwasserstoff.
Sm: — 112,5°
„ —111,3''
Chlor. ( Fortsetzung. )
Chlorwasserstoffhydrate.
a) HCl.H2O.Sm: 15,35" Rupert, Journ. Amer.
chem. Soc. 31, 85 1 ; 1909.
b) HCl . 2
c) HCl . 3
Stärkste durch Destillation bei 760 mm dar-
stellbare wässerige Säure mit 20,2470 HCl.
iHaO. Sm:— 17,401
5H2O. „ -24,8» jP''^*^^""«' ^893.
Kp (760): HO"
Monoxyd. CI2O.
Kp: 19 — 20"
„ (737,9 mm)
5,0-5,1«
Tetroxyd. CIO2.
Er: -79«
Sm: —76"
Kp (731 mm) : 9,9«
Heptoxyd. CI2O7.
Kp: 82"
HClOi.
Roscoe, Dittmar 1859.
Pelouze, Ann. chim. phys.
(3) 7; 1843.
Garzarolli - Thurnlackh,
Schacherl, Lieb. Ann.
230; 1885.
Faraday 1845.
Faraday 1845.
Schacherl 1881.
Michael, Conn,Am. chem.
J. 23, 444; 1900.
16° I
van Wyk, ZS. anorg. Ch.
Perchlorsäure.
Er: —112'*
Kp (18 mm): -f i6°j 48, i; 1906.
Kp (56 mm) : 39** Vorlaender, Schilling, Lieb.
Ann. 310, 369; 1900.
Hydrate der Perchlorsäure.
HCIO4. H2O, Er:-f 50,0"
„ 2 H.2O „ - 17,8"
„ 2,5 H2O Sm: —29,8°
„ 3 H2O iß) „ - 43,2°
„ («)„ -37°
„ 3,5 H2O „ -41,4°
Chrom.
Oxychlorid. CrOzCU-
van Wyk,
a. a. O.
Kp (753 mm)
„ (733 „ )
„ (760 „ )
Fluorid. CrFj.
Sm: iioo"
117,6" Carstanjen, Gm. Kr. Hdb.
116,8» Thorpe 1868.
115,9" Thorpe 1880.
Poulenc, Moissan, C. r.
116, 255; 1893.
Trioxyd. CrOs-
Sm: i96"l(Th:Cu/ Groschuff, ZS. anorg.
Er: ca. 182°/ Konst.) Ch. 58, 102; 1908.
Chromate, s. bei den einzelnen Basen.
Dysprosium.
Chlorid. DyCls.
Sm: 680"
Bourion, Ann. chim. phys.
(8) 20, 547; 1910.
Koppel.
67 h
215
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Eisen.
Chlorid. FeCU.
Sm: 306—307°
.. 301°
.. 298"
Eisenchloridhydrate.
a) FeCla-fö HsO.
b) FeCU + 3,5 H.O
c) FeCl3 + 2ö H,0.
d) FeCl3 + 2 H,0.
Jodnr. FeJi.
Sm: 177"
Camelley, C. W. 1880.
Friedel, Grafts, C. r. 107.
Herrmann 1911.
Roozeboom,
ZS. phys. Ch.
10, 477; 1892.
Jackson, Derby, Amer.
ehem. J. 24, 15; 1900.
Oxyd. YtiOs- Polymorph. \
a) Hexagonal-rhomboedrisch: HämatitSAz ,1
b) Rhombisch (?): Rafisiderit J
Umpp:i35o<'bis 1250" Kohlmeyer, Metall. 6,
u. 1035" 323'; 1909.
Sm: 1565" (Th. Hilpert, Kohlmeyer, Ben
SmPd: 1541*') ehem. Ges. 42, 4581;
1909.
Dimorph. (.'). L. 214.
Hilpert, Kohlmeyer,
a. a. O.
Dimorph .'
Friedrich, Metall. 4, 479;
1907.
„ Metall. 5,23, 50;
1908.
1194" Bomemann, MetaDT 5,
63; 1908.
Sm: 1197° ± 2« (opt.) Blitz, ZS. anorg. Ch. 69,
273: 1908.
Uwps. Rinne, Boecke,ZS.anorg.Ch.o3, 338; 1907.
Disolfid. FeSs.
Dimorph: a) Regulär-pentagonal- |
hemiedrisch: Pyrit; l 4^ ^8.
b) Rhombisch: Markasit j
(Th; SmNi 1484»)
Süicide. Fe^Si. Er:i25i
FeSi. „ 1443
Oxydoxydal. FesO^.
Sm: 1527" (Th.
SmPd: 1541°)
Monosulfid. FeS.
Er: 1187" (Th)
,. 1171° „
Phosphide.
Fe,P. \
Er: iioo"/
Guertler, Tammann,
ZS. anorg. Ch. 47,
163; 1905.
Saklatwalla, Metall. 5,
331; 1908.
„ 1155° \ Konstantinow, ZS. an-
(Th; SmNi: 1451")/ org. Ch. 66, 209; 1910.
„ 1 Le Chatelier, Wolog-
Sm: iiio ^.^^ ^ ^ J49
Magn. U^vp: ca. 440« J _^. ^^
FejP. Er: 1350° Konstantinow, a. a. O.
,, Sm: 1290" l Le Chatelier, Wolog-
p : 80" I dine, a. a. O.
,, Mg. Uwp
Arsenide.
Fes As. Sm: 919
FeAs. ,, 1030'
Friedrich, Metall. 8,
129; 1907.
Eisen. ( Fortsetzung.)
Oxydulsalfathydrate. FeSO* + 7 H,0.
Dimorph: a) Monoklin: Melanterit \
b) Rhombisch: Tauriscit ' ' '''
FeSO* 4- 4 HjO. Dimorph.
a) Monoklin 1
b) Rhombisch ' ^ ^^'
Oxydphosphat. Fe PO* + 2 HjO.
Dimorph: a) Rhombisch: Strengit \
b) Monoklin ' ^ '*^"
Metasiiicat. FeSiOs.
Sm: 1500—1550" Stein 1907-
(Th; SmNi: 1484")
Carbonyl. Fe(CO)s.
Er: — 21* \ Mond, Hirtz, Cowap, ZS.
Kp (749 mm): 102,9*' anorg. Ch. 68, 207; 1910.
Erbium.
Fluor.
Fluorwasserstoff. H F.
Kondensiert: Sm: —92,3" Olszew-ski 1886.
Er: —102,5" Olszewski 1886.
„ Kp : + 19,5" Moissan, C. r. 129
799; 1900.
Stärkste durch Destillation herstellbare wässerige
Flaßsänre mit 48,i7?'b HF.
Kp: 125—125,5'' Gore 1869.
Gadolinium.
Chlorid. GdCU-
Sm: 628'^ Bourion, Ann. chim. phys. (8) 20,
547; 1910.
Gallium.
Chlorür. GaCU.
Sm: ungefähr i64nLecoqdeBoisbaudrani88i.
Kp: gegen 535** '
Chlorid. GaCl,.
Sm : 75,5» X ^^ deBoisbaudran 1881.
Kp: 215 — 220" I
Germanium.
Germaniamchlorofonn. GeHCls-
Kp: 72° Winkler, Jour.prakt.Ch. (2)86,
177; 1887.
Chlorid. GeCU.
Kp: 86" Winkler, Jour.prakt.Ch. (2) 34.
177; 1886.
Bromid. GeBr«.
Er: ca. o» Winkler, Jour.prakt 01.(2)86.
Jodid. GeJ«.
Sm: 144" Winkler. „ „ „ (2)84.
Kp : 350— 400" Winkler, ,. „ „(2)84.
Oxychlorid. GeOCU.
Kp : weit überioo" Winkler, „ ,. „ (2)86.
Koppel.
216
67 i
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Thiel, Koelsch, ZS. anorg.
Ch. 66, 288; 19 10.
Gold.
Chlorid. AuGIt
Sm : unter Chlor von Rose, Journ. ehem. Soc.
2 Atm.: 288« 67, 881; 1895.
Tellurid. AugTe* (Calaverit).
Sm: 472" P^labon, Cr. 148, iiyöjigog.
Indium.
Monojodid. Inj.
Sm:35i0± i
Dijodid. InJ2.
Sm: 212"
Trijodid. InJa.
Sm: ca. 200''
Iridium.
Jod.
Jodwasserstoff. HJ.
Kondens. Er: —50" Faraday 1845.
„ Sm:— 49,5° Faraday 1845.
» >f —50,8° Estreicher 1897.
„ „ — 51,3" Ladenburg, Krügel 1900.
» » — SCjS^Mc Intosh, Steele, Archi-
( H2-Therm.) bald, ZS. phys. Ch. 66,
129; 1906.
Kp (730,4 mm):
—34,14" Estreicher 1897.
„ (751,7 mm):
—36,7" Ladenburg, Krügel 1900.
„ (760mm):— 35,7«
(H2-Therm.) Mc Intosh, Steele,
Archibald, a. a. O.
Trihydrat. HJ + 3H2O. 1 pj^kering, Ber.
S"^= r^^" ch. Ges. 26,
Tetrahydrat. HJ + 4H2O. ,307; 1893.
Sm: —36,5'' >
Stärkste durch Destillation bei 760 mm dar-
stellbare wässerige Säure mit 57,75% HJ
Kp (760): 127° Topsoe 1870.
Monochlorid. JCl.
Monotrop dimorph.
«-Modifikation, rubinrote Nadeln (stabil)
Sm: 27,2'>j Stortenbeker, ZS. phys.
Ch. 3, 11; 1889.
„ 27,1650 Oddo, Rend. Line. (5) 10,
II, 54; 1901.
/?-Mod., braunrote, rhomb. Tafeln (labil)
Sm: 13,9*' Stortenbeker, a. a. O.
„ 13,92'^ Oddo, a. a. O.
Kp: 100,5—101,5" Hannay 1873.
„ (760 mm): ioi,3<' Thorpe 1876.
„ (740 „ ):97,4° Karsten, ZS. anorg. Ch.
63, 365; 1907.
Ch. 47, 203; 1905.
J Moissan, C. r. 135, 563; 1902.
Dimorph.
Jod. (Fortsetzung.)
Trichlorid. JCI3.
Sm unter i6Atm. 101° Stortenbeker, a. a. O.
Monobromid. JBr.
Sm: ca. 40" I Meerum Terwogt, ZS. anorg.
Kp: 116" '
Peatafluorid. JF.
Sm: +8"
Kp: 97''
Jodsäure. HJOj
a) a-rhombisch ^ ,
i Az 30
b) /?-rhombisch-sphenoidisch > '
Perjodsäurehydrat. HJO44-2 H2O.
Sm: 130" Langlois 1852.
„ 134" + 4,5» Carnelley 1878.
Kalium.
Chlorid. KCl. *
Sm: 800" (L) Meyer, Riddle, Lamb 1893.
Er: 790" Ruff, Plato 1903.
„ 775° (Th) Arndt, ZS. Elch. 12, 337 ; 1906.
„ 772,3° Plato 1907.
„ 778" (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
„ 7710 (Th) Lorenz, Ruckstuhl, ZS.
anorg. Ch. 61, 71 ; 1907.
„ 790" (Th-G) Kurnakow, ^emczuzny,
ZS. anorg. Ch. 52, 186;
1907 u. Zemczuzny
das. 67, 267; 1908.
„ 776" Sandonini, Rend. Line. (5)
520,1,457; 191 1; Menge 1911.
„ 774** Amadori Privmitt.
Bromid. KBr.
Sm: 745,5^ Th(Pt/PtRh)|
„ 709,20 Th(Pt/PtIr) / ^^ ^'^^ '^^5.
Er: 750" Ruff, Plato 1903.
„ 740° Hüttner, Tammanni905;
Amadori Privmitt.
„ 757° (Th-G) Kurnakow, Zemczuzny,
ZS. anorg. Ch.52, 186; 1907.
„ 730" De Cesaris, Rend. Line.
(5) 20, 191 1.
Jodid. KJ.
Sm: 684,70 (G) Meyer, Riddle, Lamb 1893.
„ 722,7" Th(Pt/PtRh)j
„ 677,3° Th(Pt/PtIr)P'^^''' ^'95.
Er: 705O Ruff, Plato 1903.
„ 680" H üttner, Tammann 1905;
Amadori Privmitt.
„ 6930 (Th-G) Kurnakow, Zemczuzny,
a. a. O.
Koppel.
fl
67k
217
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Kalium. (Fortsetzung.)
Fluorid. KF.
Sm: 8850 Ruff, Plato 1903-
Er: 867" Karandejew, Zbl. Min.
(Th . Pt/PtRh) Geol. 1909, 728.
„ 837° (Th-G) Kumakow, Zemczuzny,
a. a. O.
„ 859,9" Plato 1907.
Amid. KNH,.
Sm: 270 — 272"
Sublimiertbei4oo<'im ( ^ n, „
) Soc. 6», 512; 1894.
I Titherley, Jour. ehem.
N Ha-strom
Hydroxyd. KOH. Dimorph-enantiotrop.
0 j 0 1 (Th : Ag/Ni) V. Hevesy,
Sm: 360,4» it 0,7"
Uwp: 248" ±0,50
ZS.phys.Ch.73,667;
1910.
Hydrate.
KOH + HiO.Sm: 143». Pickering,
KOH4-2HjO „ 35,5" [j. ehem. Soc. 63;
KOH4-4H,0 ,,-32,7''' 1893-
Nitrat. KNO3. Dimorph-enantiotrop.
a) Rhombisch (unterhalb 126")
b) Rhomboedrisch (oberhalb 126")
Uwp : rhombisch 1^ rhomboedrisch :
121,5" — 129,5" (thermisch) 1 Schwarz, Preis-
129,5° (optisch) j Schrift 1892.
125"— 127,8" (thermisch) van Eyk, ZS. phys. Ch.
30, 430; 1899.
129,5'- van Eyk, ZS. phys. Ch. 51, 721 ; 1905.
Sm: 339" Person 1847/48; Car-
nelley 1878; van Eyk,
a. a. O.
„ 342" Braun 1875.
„ 337" Carveth, J. phys. Gh. 2,
209; 1898.
336,0 ± 0,11'* Potylitzyn 1893.
Trinitrat. KH,(N03)3.
Sm: 22" Groschuff, Ben ehem.
Ges. 37, i486; 1904.
Clilorat. KCIO3. Dimorph.
Sm: 372" 2: 2" Carnelley 1876.
„ 370» Le Chatelier 1887.
Er: 351'' Carnelley 1876.
Perchlorat. KCIO*.
Sm:6io" + io" Carnelley, C W. 1880.
Bromat. KBrO».
Sm: 434" Carnelley, O'Shea 1884.
Jodat. KJO3.
Sm: 560° ± i" Carnelley, C. W. 1880.
Kalium. ( Fortsetzung. )
Saures Jodat. KHJjOe. Trimorph.
a) a-monoklin; b) rhombisch; e) jS-monoklin. Az.42.
Penodat. KJO4.
Sm: 582" ± 6" Carnelley, C. W. 1880.
Kaliumsulfat. KiSOi.
Dimorph-enantiotrop :
a) Rhombisch; b) Hexagonal.
Uwp: a^b: 599" Karandejew, Zbl. A(\in.
Geol. 1909, 728.
„ 587" Hüttner, Tammann 1905.
„ 586" Groschuff, ZS. anorg.
(Th— G) Ch. 08, 102; 1908.
„ 580» Müller, N. Jahrb. Min.
Beil. Bd. 30, i ; 1910.
„ 595" Nacken, Gott Nachr. 1907.
Sm: 1078,0" Meyer, Riddle,Lamb 1893.
„ 1058,9" Th(Pt-PtRh) 1
„ ro66,i" Th(Pt-Ptlr) }McCraei895.
„ 1066,5" Heycock, NeviHe 1895. I-
Er: io74"(Th: Pt/PtRh) Karandejew, a. a. O.
„ 1074" Hüttner,Tammann 1905.
„ 1072" , Groschuff, a. a. O.
„ 1057" Müller a, a. O.
,, 1076" Nacken a. a. O.
Hydrosulfat. KHSO4.
Dimorph : a) Rhombisch ; b) Monoklin. Az. 43.
Sm: 200" Mitscherlich 1830.
„ 210" * Sehultz-Sellack 1871.
Pyrosulfat. K2S2O;.
Sm: weit über 300"^^ Schultz- Sellaek 1871.
Hydropyrosulfat. KHS2O7.
Sm: 168" Sehultz-Sellack 1871.
Carbonat. K2CO3. Dimorph-enantiotrop.
Uwp: 410" Hüttner, Tammann 1905.
Sm: 878,6" Meyer, Riddle,Lamb 1893-
885" Le Chatelier 1887.
887,5"; 897,7" Th(Pt-PtRh) \ McCrae
873,1"; 897,3" Th(Pt-Ptlr) i 1895.
„ 880" Ramsay, Eumorfopoulos 1896.
Er: 900" (Th) Arndt, ZS. Elch. 12, 337; 1906.
„ 894" Hüttner, Tammann 1905.
Kalinmchromat. K-jCrO^. Dimorph-enantiotrop.
Uwp: 679" (Th-G) Zemczuzny, ZS. anorg.
Ch. 57, 267; 1908.
„ 666" „ Groschuff, ZS. anorg. Ch.
58, 102; 1908.
Sm: 975" Le Chatelier 1887.
Er: 984" Zemczuzny, a. a. O.
„ 971" Groschuff, a. a. O.
Koppel.
218
671
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Kalium. (Fortsetzung.)
Kaliumbichromat. K2Cr207.
Tetramorph : Zwei trikline, eine monoklineForm ;
letztere direkt aus der Schmelze.
Wyrouboff(i9oo)Wied. Beibl. 17.
Lab. monokl. Mod. Hauser, Herzfeld, ZS.
a. Lsg. phys. Ch 68, 175; 1909.
Uwp: 236" (Th-G) .> V V
Er: 3950 ^, j ^emczuzny, a. a. O.
396» (Th. Cu'Konst.)
Groschuff, a. a. O.
Trichromat. K2Cr30io.
Sm: 250'' Krüss, Jäger, Ber. 1889.
Tetrachromat. KaCrjOis.
Sm: 215'' Krüss, Jäger, Ber. 1889.
Dihydrophosphat. KHsPO«-
Sm: 96" Tilden 1884.
Metaphosphat. KPO3.
Er: 8230 (Th-G) Parravano, Calcagni, ZS.
anorg. Ch. 65, i ; 1910.
„ 810" ,, van Klooster 1910.
Pyrophosphat. K4P2O7.
Er: 1092" (Th-G) Parravano^Calcagni, a.a.O.
Metaborat. KBO2.
Er: 947" (Th-G) van Klooster 1910.
Molybdat. K2M0O4.
Uwp : 200" ( ? )
Er: 926"
Wolframat. K2WO4
Uwp : 200 —300"
Er: 906«
Rhodanid. KCNS.
Sm: 174,2*
\ Hüttner, Tammann
j 1905.
\ Hüttner, Tammann
i 1905.
Wassiljew, Ghem. Zbl.
1910, II, 56.
Wagner, Zerner, Mon.
Chem. 31, 833; 1910.
„ i73,8'>
Kobalt.
Sulfid. CoS.
Sm: > iioo" Biltz, ZS. anorg. Ch.
59, 273; 1908.
Silidde.Ca^Si. Er:i327'' | Lewkonja, ZS. an-
CoSi. Er: 1393".
CoSi)' Er: 1277"
CoSia. Er: 1307"
Phosphid. C02P.
Er: 1386"
Carbonyl. Co(CO)4.
Sm: 51"
— I org. Ch. 59, 293;
1908.
(Th-G, SmNi=i45iO)
Zemczuzny, Schepelew,
ZS. anorg. Ch. 64,
226; 1909.
Mond, Hirtz, Cowap, ZS.
anorg. Ch. 68, 20751910.
}a
z. 45-
\ Olszewski, Wien. Ber. 95.
Ladenburg, Krügel 1899.
Olszewski, C. r. 99, 133;
1884.
Kobalt. (Fortsetzung.)
Sulfat. CoSO, • 7 H2O. Dimorph
a) Monoklin: Bieberit
b) Rhombisch
Kohlenstoff.
Methan. CH4. Kondensiert.
Er : —1 85,8» bei 80 mm Olszewski, C. r. 100, 940 ;
Kp (760) : — 164" 1885.
» (751): — 162" Ladenburg, Krügel 1900.
Äthan. C2H6. Kondensiert.
Sm: —172,1" Ladenburg, Krügel 1900.
Kp (735): —89,5° L. Meyer, Ber. 27; 1894.
» (749): — 84,1" Ladenburg, Krügel 1900.
Äthylen. Cj H*. Kondensiert
Er: —181,4«
Sm: — 169"
„ — 169*'
Kp (750): —103"
(346): -in"
(146): —122"
(9,8): —150,4
(756,9): —102,65° 1 Ladenburg, Krügel
(760): —105,4" j 1899.
Acetylen. C2H2. Kondensiert.
Sm unter 1,25 Atm.: —81» Villard, C. r. 120,
1262; 1895.
Sublimationspunkt: — 82,4° Ladenburg, Krügel
1900.
s. auch Tab. Sättigungsdrucke.
Tetrachlorid. CCI4. Trimorph, nach Tammann,
Ann. Ph. (3)66,280,473; 1898.68,552,629; 1899.
Er: — 24,75" Regnault 1863.
Sm: — 23,77" Tammann, a. a. O.
Kp (760): 76,50" Regnault 1863.
„ (760) : 76,5" Main 1877.
„ (760): 76,74" Thorpe 1880.
„Trichlorid". Perchloräthan C2CI6.
Trimorph: a) Rhombisch; "1
b) Triklin; c) Regulär j ^- ^^S-
Uwp a^b: 43,1" — 45,1" (opt.) Schwarz 1892.
Uwp b^c: 71,1" (optisch) Schwarz 1892.
Umwandlungspunkte unter verschiedenen
Drucken. Tammann, Wied. Ann. 68, 553; 1899.
Triklin
7^
. Regulär
Rhombisch
^ Triklin
Druck in kg
Uwp
Druck in kg
Uwp
I
67,3"
I
41,8«
387
80,7
318
50,7
695
90,7
719
60,7
964
100,7
1081
70,7
1239
110,7
1450
80,7
1572
120,6
1814
90,7
1836
129,9
2222
100,7
Koppel.
67
111
219
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
L. ijl
Kohlenstoff. (Fortsetzung.)
„Trichlorid". Perchloräthan C»C1«.
Sm und Kp: 187° Hahn 1878.
Sm: i82*> Müller, Lieb. Ann. 258; 1890.
Tetrabromid. CBr*.
Dimorph enantiotrop »
a) ? b) regulär '
Uwp: 46,1" Schwarz 1892.
46,8« Rothmund, ZS. phys. Ch. 29.
Sm: 92" Schwarz 1892.
Oxychlorid. COCl..
Kp (756): 8,2» Emmerling,Lengyeli869.
Oxybromid. COBr,.
Kp: 63—66" Besson,Cr.l20,i92;i895.
Tetranitromethan. C(N0i)4-
Sm: 13"
Kp: 126«
Kohlenoxyd. CO.
Er (100): — 207*
„ (90—100):
Kp: —193°
} Schischkoff 1861.
Kondensiert.
» Olszewski, C. r. 100 ; 1 885.
1990 Wroblewski,Wien.Ber.90.
Wroblewski, Cr. 98 ; 1884.
„ (760): —190" Olszewski, C r. 99; 1884.
Kobleosoboxyd. CgOs.
Sm: —107' Diels, Meyerheim, Ben
ehem. Ges. 40, 355 ; 1907-
Kp {76inun): +7» Diels, Wolf, Ben ehem.
Ges. 39, 696; 1906.
Kohlensäure. CO2. Kondensiert.
Existiert unter hohen Drucken in 3 Mod.
Tammann, a. a. O.
Sm: -56,5''b.57,5''(5,3 Atm.) Faraday 1845.
r. —56,7*' (5,1 Atm.) Villard, Jarn, C n 120.
C5 t^
oc _
TripelpunktCCm (fest),COi II (fest),COi(flüssig):
—7,5* bei 2800 Atm. Tammann, a. a. O.
Sublimationsp. (760 mm): Regnault 1863
-78,20
Sm') unter
500 kg
Druck:
-47,4'^
1000 „
„
-38,00
1500 .,
—28,8«
2000 ..
— ^0,50
2500 ..
— 12,25
3000 .,
- 4.0O
3500 „
„
+ 3,5^^
4000 „
»
+10,5'*
(760 mm)
(760 mm)
(5 mm)
— 80O Pictet 1878.
— 79" J Villard, Jarn,
-1250 'C n 120; 1895.
Kohlensäarehydrat. CO* + 8 HjO.
Sm unter 43 Atm. : 8" Hempel, Seidel, Ben 31.
•) Sm der i. festen COj-Modifikation. Vgl.
Roozeboom, Heterogene Gleichgewichte 188.
Kohlenstoff. (Fortsetzung.)
Thiocarbonylchlorid. CSCI3.
Kp: 68—74" Bergreen, Ben 1888.
Schwefelkohleastoff. CS3.
Sm
-108,6" Carrara, Coppadoro
-112,80 Holbom, Wien
Sm: — iiqO \ Wroblewski, Olszewski,
Er: — 1160 j Mon. Chemie 4.
ZS. phys.
Ch. 44,
380; 1903.
Kp (756 mm): 46,27" Arctowski, ZS. anorg.
Ch. 6, 255; 1894.
„ (760 „ ): 46,200 Renault 1863.
„ (760 „ ) 146,040 Thorpe 1880.
„ (760 „ ) 146,250 Erdmann, Unruh, ZS.
anorg. Ch. 32, 413;
1902.
Andrews 1847/48.
R. Schiff 1881.
): 46,20
):47,o"
» (769
» (768,5
Cyafl. (CN):.
Sm: 34,40
Kp (760): — ^20,7'
Cy anwasserstoff .
Er: -15'*
Kp: +26,5'^
Faraday 1845.
Bunsen 1 839. P<^g. A. 46.
CNH.
Gay-Lussac 1815.
Gay-Lussac 1815.
Abhängigkeit des Sm vom Druck.
Tammann, Wied. Ann. 68, 578; 1899.
Druck in
Sm beim
angegeb.
Druck
O — 13,4
500 — 2,88
1000 -j- 7,18
1500 + 15,4
2000 -j- 23,2
Cyanchlorid. CNCl.
Er: —5" bis —6«
Druck in
kg
Sm beim
angegeb.
Druck
2500
3000
3500
4000
+ 30,4"
+ 37.4
+ 43,9
+ 50,1
Kp:
-7,4"
15,5"
12,660
Cyanbromid. CNBr.
Sm: 520
Kp (750 mm): 61,3"
Cyanjodid. CNJ.
Sm: 146,5" j
Er: 142,5"* I
Cyansulfid. (CN)sS.
Sni: 60''
Wurtz 1851.
Regnault 1863.
Wurtz 1847.
Regnault 1863.
Salet 1865.
Mulder 1885.
Mulder 1885.
Seubert, Pollard, Ben
ehem. Ges. 28; 1890.
Linnemann 1861.
Koppel.
220
67 n
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Kupfer.
Chlorür. GuaCU.
Sm: 434° ± 4"
Er: 419''
„ 418O
„ 424°
„ 422°
Carnelley 1878.
Mönkemeyer, N. Jahrb.
Min. Beil.-Bd. 22,1; 1908.
Menge 191 1.
Herrmann 191 1,
Sandonini,Rend.Linc. (5)
20, I, 457; 1911.
Carnelley, C. W. 1880.
Kp: 954—1032"
Chlorid. CuCla.
Sm: 4980 + 40 Carnelley 1878.
Bromür. CuzBra. Dimorph-enantiotrop.
Uwp:379— 382°(opt.)] Mönkemeyer, a. a. O.
„ 384" (therm.) > De Cesaris, Rend. Line.
Er: 4800 j [5] 20; 1911.
U^= 394/374° } Herrmann 1911.
Kp: 861-954« Carnelley, C. W. 1880.
Jodür. CU2J2. Dimorph-enantiotrop.
Uwp:379— 399Mopt.)
I Herrmann 191 1.
Carnelley 1878.
Carnelley, C. W. 1880.
Er: 590°
Uwp: 403°
Er: 606,5«
Sm: 601" + 3*^
Kp: 759—772°
Fluorür. CU2F2.
Sm: 908'' ungefähr Carnelley 1878.
Sulfür. CU2S. Dimorph-enantiotrop.
a) Rhombisch: Kupferglanz 1
b) Regulär > L. 170, Az. 38.
Uwp: 1030 (nach Hittorf) j
Sm: iioo" Le Chatelier 1887.
Er: 1135" ± 10" Friedrich, Metall. 5, 23,
50; 1908.
Selenür. Cu2Se.
Er: 1113" Friedrich, Leroux, Metall.
6, 355; 1908.
Telluride.
Cu2Te. Trimorph
liwpy-^ß: 387" ]
„ ß:^a: 351° \ Chikashige, ZS. anorg.
Cu^Tea- Dimorph j Ch. 54, 50; 1907.
Uwp/J^a: 3650 J
Silicid. CuaSi.
Er: 862» (Th-G)
Phosphid. GuaP.
Sm: 10250
Rudolf i, ZS. anorg. Ch.
53, 216; 1907.
Heyn, Bauer, ZS. anorg.
Ch. 52, 129; 1907.
Lanthan.
Chlorid. LaCls-
Sm : 907° Matignon, C. r. 140, 1 339 ; 1 905 .
„ 890'' Bourion, Ann. chim.phys.
(8) 20, 547; 1910.
Lithium.
Chlorid. LiCl.
Sm: 602O ± 50 Carnelley 1876.
„ 600" Guntz, C. r. 117, 732 ; 1893.
Er: 606° (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
„ 614" (Th-G) Zemczuzny, Rambach,
ZS. anorg. Ch. 65, 403 ; 1910.
„ 602° Sandonini a. a. O.
Bromid. LiBr.
Sm: 547" ± 5" Carnelley 1878.
Jodid. LiJ. Wasserfrei.
Sm: 453° + 4° Carnelley 1876.
„ 446° + 3,5° Carnelley 1878.
Fluorid. Li F.
Sm: 801° ± 15° Carnelley 1878.
Amid. LiNHj.
Sm: 380 — 400° Titherley, Jour. ehem.
Soc. 65, 518; 1894.
„ 374*' (korr.) Ruf f, Goerges, Ben ehem.
Ges. 44, 502; 1911.
Nitrat. LiNOa. Trimorph.
a) Hexagonal-rhomboedrisch; \
b) Rhombisch; c) Regulär j ^^" '^^'
Sm: 2670 ± 8" (Kalorim.) Carnelley 1878.
„ 264" (Quecks.-Th.) Carnelley 1878.
„ 253" Carveth, Jour. phys.
Ch. 2, 209; 1898.
Trihydrat. LiNOs + 3H2O
Sm: 29,88" Donnan, Burt, Proe.
ehem. Soc. 19, 37; 1903;
Morgan, Benson, ZS. anorg.
Ch. 55, 262; 1907.
Perchlorat. LiCld. Wasserfrei.
Sm : 2360 Potylitzyn, Chem. Zbl. 1890.
Sulfat. LisSOi. Trimorph nach Wyrouboff.
[Beibl. 17.]
a) Monoklin; b) Regulär;
c) Rhombisch oder hexagonal.
Uwp ?^?: 575" (Th-G) Hüttner, Tammann
1905.
„ 572" Müller, N. Jahrb. Min.
Beil. Bd. 30, i; 1910.
„ 573° Nacken, ebenda 24, i ; 1907.
Sm: 853" Ramsay, Eumorfopoulosi896.
Er: 859° (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
„ 874° Müller, a. a. O.
„ 843° Nacken, a. a. O.
Carbonat. Li2C03.
Sm: 699" + 4*^ Carnelley 1876.
„ 6950 ± 4" Carnelley 1878.
„ 710» Le Chatelier, Cr. 118; 1894.
Er: 734,5" (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
Koppel.
67 o
221
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte;
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Lithium. (Fortsetzung.)
Phosphat. LiaPO*.
Sm: S57*> ungefähr Camelley 1878.
Metasilicat. LUSiO,.
Er: lies*» Wallace 1909-
,, iiSS'' van Klooster 1910.
Orthosilicat. LUSiO*.
Er: 1243'^ van Klooster 1910.
Metaborat. LiBO,.
Er: 843°
van Klooster 1910.
Magnesium
Chlorid. MgClj.
Sm: 708« Camelley 1878.
Er: 711° Menge 191 1.
Bromid. MgBrg.
Snv 695« Camelley 1878.
Fluorid. MgFj.
Sm: 908'' ungefähr Camelley 1878.
Oxyd. MgO. Dimorph.
a) Regulär: Periklas; ^
b) Hexagonal (??) f ^^'
Nicht schmelzbar; Sublimationsp. (i Atm.)
ca. 2000" Ruff, Goecke, ZS. angew.
Ch. 24, 1459; 191 1.
Silicid. ^\giS^u
Er: 1102» (Th-G) Vogel, ZS. anorg. Ch.
61, 46; 1909.
Salfat. MgSO*.
Er: 1120*' Ginsberg, ZS. anoi^. Ch,
61, 122; 1909.
„ 1124° Nacken, Gott Nachr. 1907.
Heptahydrat MgS0i + 7H»0. Dimorph.
a) Rhombisch: Epsomit; b) Monoklin. Az. 44.
Hexahydrat MgS04-f6H>0. Dimorph.
a) Monoklin; b) Tetrj^onal. Az. 44.
I Carbonat. MgCOs- Dimorph.
a) Hexagonal-rhomboedrisch: Magnesit;)
b) Rhombisch |Az.46.
Metasilicat. MgSiO». Pentamorph.
a) Rhombisch; ß) Monoklin ( Klino-Enstatit) ;
«0 Rhomb. (Enstatit), /SO MonokL Amphibol,
yO Rhomb. Aniphilx)L
Uwp : .J^a : 13750 ( ?) AUen, White, Sill. Jour.
(4) 27, i; 1909.
Sm: 15540 (Th-G) Allen, Wright, Clement,
Sill. Jour. (4) 22, 385; 1906.
Day, Sosman 191 1,
„ 1565'' (Th-G) Stein 1907.
» 1549" (Th-G) Wallace 1909.
Orthosilicat. MgiSiO^.
Sm: < 1900'' (opt.) Stein 1907.
Mangan.
Chlorid. -Mna..
Sm: 650" Sandonini, Rend. Line
(5) ao, I, 457; 1911.
Hydrat. Kryst. MnQ». 4 HäO. Dimorph.
a) a-monoklin; b) ^-monokiin. Az. 37.
Uwp: MnQsMHsO Richards, Wrede ZS.
:^fAnai'2 HäO-f phys. Ch. 61, 313;
1^:08,0890 1908.
Fluorid. MnF«.
Sm: 856" Moissan, Venturi, C r.
130, 1158; 1900.
Dioxyd. MnO^. Dimorph.
a) Rhombisch: o-Polianit; \ .
b) Tetragonal: j?-Polianit * ^^'
Salfid. MnS. Dimorph.
a) Grün (stab.), Olsen, Rapalje, Joum.
b) Rot (lab.) Amer. chem.Soc 26, 1615 ; 1904.
Carbid. MnjG
Er: 1217« Stadeler, Metall. 5, 260; 1908.
Silidde.
MniSi. Er: 1316" |
Doerinckel, ZS. anorg.
Ch. 50, 117; 1906.
(Th-G. SmNi: 1484«)
Zemczozny, Efremow,
A\nSi. Er: 1280
Phosphide.
MnsP«. Er: 1390O \„_i- -^-^ z^
„I ZS. »norg. Ch. 57, 041 ; 1908.
MnP. Er: ca. 1 190» ' (Th-G. SinNi:i484»i
Nitrattrihy drat. Mn ( Na)* -f 3 H.O.
Sm: 35,5° Funk, ZS. an. Ch. 20.
„ 34,81" Morgan, Owen, Z S. anorg.
Ch. 56, 168; 1908.
Sulfatheptahydrat. MnSO* -p 7 H2O.
Dimorph, a) Rhombisch t .
b) MonokUn: MaDardit 1 ^^'
Sulfattetrahydrat. MnSOi + 4H.O. Dimorph.
a) Monoklin; b) Rhombisch Az. 44.
Metasilicat. MnSiOs»
Er: i2i8MTh-G, SmNi 1484*) Ginsberg, ZS.
anorg. Ch. 69, 346; 1908.
„ 1 2 10' Lebedew, ebenda 70, 31 1 ; 191 1.
Molybdän.
Pentachlorid. MoCU.
Sm: 194*' Debray 1868.
Kp: 268® Debray 1868.
Hexafluorid. MoFe-
Sm: 17^ \ Ruff, Eisner, Ber. ehem.
Kp (760 mm) 35° '
Oxyflnorid. M0OF4.
Sm: 97-98« I £j^ ^ ^ Q
Kp: 180" t
Trioxyd. M0O3.
Sm: 759' + 2«> Camelley 1878.
„ 791» (Th-G) Groschuff, ZS. anorg. Ch.
08, 113; 1908.
Koppel.
Ges. 40, 2926; 1907.
222
67 1>
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Natrium.
Chlorid. NaCl.
Sm: 815,4" Meyer,Riddle,Lambi893.
„ 811,0"; 814,5« Mc Crae 1895.
„ 800"+ i°(Th-G) White, ZS. anorg. Ch.69,
305,331; 191 1; Day, Sos-
man, ebenda 72, i; 1911.
Er: 804,1" (Th) Plato 1907. 1906.
„ 805" (Th) Arndt, ZS. Elch. 12, 337;
„ 810" (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
„ 797° Wolters, N. Jahrb. Min.
Beil. Bd. 30, 57; 1910.
,, 806" Sandonini Rend. Line.
[5] 20, I, 457; 1911.
,, 803" Menge 191 1.
Bromid. NaBr.
Sm: 757,7" Meyer, Riddle,Lambi 893.
„ 761,1" Mc Crae 1895.
„ 765" Ruff, Plato 1903.
Er: 748,5" (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
,, 768" (Th-G) Kurnakow, Zemczuzny,
ZS. anorg. Gh. 52, 186:1907.
Dihydrat.
Uwp NaBr + 2 H2O :;± NaBr + Lsg: 50,674"
(int. Ha-Scala) Richards,Wells,ZS.phys.
Ch. 56, 348; 1906.
Jodid. NaJ.
Sm: 661,4" Meyer, Riddle,Lamb 1893.
„ 694,7" Th(Pt-PtRh) McCrae 1895.
„ 667,5" Th(Pt-Ptlr) Mc Crae 1895.
Er: 650" Ruff, Plato 1903.
„ 664" (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
„ 660" (Th-G) Kurnakow, Zemczuzny,
a. a. O.
Fluorid. Na F.
Er: 980" Ruff, Plato 1903.
„ 997,0" (Th-G) Kurnakow, Zemczuzny,
a. a. O.
„ 992,2" (Th) Plato 1907.
„ 986" Wolters, a. a. O.
Amid. NaNHj.
Sm: 155"
Sublimiert bei 400^
im NHs-strom
Selenid. NasSe.
Sm: 875" Mathewson, Jour.Am. ehem.
Soc. 29, 867; 1907.
Hydroxyd. NaOH. Dimorph-enantiotrop.
Uwp: 299,6" :f: 0,5" WTh : Ag/Ni) v. Hevesy,
Sm : 318,4" ± 0,2" / ZS.phys.Ch.73,667,1910.
Hydrate.
NaOH 4- H2O Sm: 64,3" . Pickering, Jour.
NaOH + 2H20 „ 12,7" [ ehem. Soc. 63,
NaOH + 3,5H20„ 15,6"^ 893:1893.
^\ Titherley, Jour. ehem.
Soc. 65, 507; 1894.
Natrium . ( Fortsetzung. )
Nitrat. NaNOs-
Sm: 310,5" (0) Person 1847/48.
„ 314" (Th) Braun 1875.
„ 316" (Kalorim.) Carnelley 1878.
„ 319" (Q) Carnelley 1878.
„ 308" Carveth, J. phys. Ch. 2.
Er: 313" (Q) Schaffgotseh 1847/48.
„ 312" Bruni,Meneghini,ZS. an-
org. Ch. 64, 193; 1909.
„ 308" van Eyk, ZS. phys. Ch.
51, 721; 1905.
Nitrit. NaNOa.
Sm: 271" Divers, Jour. ehem. Soc.
75, 85; 1899.
Er: 284" Bruni, Meneghini, ZS. an-
org. Ch. 64, 193; 1909.
Chlorat. NaClOa-
Trimorph: a) Regulär-tetartoedrisch
b) Hexagonal-rhomboedr.
■■}
Az. 42.
Irisch; 1
wedr. j
Az. 42,
e) Rhombisch Brauns 1898.
Sm: 302" Carnelley 1878.
„ 248" Retgers, ZS. Kryst. 24,
128; 1894.
Perchlorat. NaClOi-
Sm: 482" Carnelley, O'Shea 1884.
Bromat. NaBrOs-
Trimorph: a) Regulär-tetartoedi
b) Hexagonal-rhomboed
c) Rhombisch Brauns 1898,
Sm: 3810^:6" Carnelley, C. W. 1880.
Sulfat. NaaSO*. Wasserfrei.
Tetramorph nach Wyrouboff, Beibl. 17, 410;
1900.
a) Rhombisch: Thenardit; 1 a u. b unter 200"
b) Monoklin / stabil
c) Rhombisch, bis 500" stabil;
d) Hexagonal, oberhalb 500" stabil
Uwp: 232" Ginsberg, ZS. anorg. Ch.
61, 122; 1909.
„ 233" Wolters, N. Jb. Min,
Beil Bd. 30; 57; 1910.
„ 234" Nacken, ebenda 24, i; 1907.
„ 235" (Th-G) 'Hüttner, Tammann 1905.
239" (Th-G) Boeke, ZS. anorg. Ch. 50,
355; 1906.
Thermisch sind die anderen Uwp. nicht zu
finden.
Sm: 881,5"; 885,2" Mc Crae 1895.
„ 883,2" Heycock, Neville 1895. I.
„ 884" Ramsay, Eumorfopoulos
1896.
Koppel.
67 q
223
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
888» (Th-G)
883,5"
884° (Th-G)
Natrium. (Fortsetzung.)
Sulfat. Na2S04. Wasserfrei.
Er: 880'' Ruff, Plato 1903.
„ 883" Arndt, ZS. Elch. 12, 337 ;
1906. Nacken, a. a. O.
Boeke, a. a. O.
Ginsberg, a. a. O.
Wolters, a. a. O.
Calcagni, Mancini, Rend.
Line. (5) 19,11,422 ; 1910.
White, ZS. anorg. Ch.
69, 305, 331; 1911;
Day, Sosman, ebenda
72, i; 191 1.
Dekahydrat- (Glaubersalz). NaiSOi . loOHjO
Uup: NajSO^.ioHaO Richards, Wells, ZS.
^ NaiSO* + Lsg.: phys. Ch.43,465;i903.
32,383" (int. Hj-scala)
Änderung d. Uwp m. d. Druck siehe Tammann,
ZS. phys. Ch. 46, 818; 1903.
Hyposuim, NajSiOa + 5 HjO.
Trimorph. Young, Mitchell, Jour. Amer.
ehem. Soc. 26, 1389; 1904.
Sm. d. gew. Mod. : Richards, Churchill,ZS.phys.
48,16" Ch. 28, 313; 1899.
Carbonat. Na^COs. Wasserfrei.
Sm: 849,2" Meyer, Riddle, Lamb 1893.
,, 850—867,3" Mc Crae 1895.
„ 852" Heycock, Neville 1895. 1.
Er: 851" Ramsay, Eumorfopoulusi896.
„ 852" (Th) Arndt, ZS. Elch. 12, 337;
1906.
„ 853" (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
Chromathydrate.
Uwp: NaaCrOi.ioHoO:;?
NaiCrOi. 6 H.2O: 19,525" Richards, Kelley,
Uwp: Na.CrOi.ioHjO ^ I Proc. Am. Acad.
NajCrOi. 4 HaO: 19,987" j 47, 171; 1911.
Uwp: NajCrOi . 6 H2O ^ (Int. H2- Skala)
Na^CrO* . 4 H2O: 25,90"
Bichromat. NagCrgO?.
Sm: 320" Stanley, Chem. News 54.
Dihydrophospbat. NaH2P04+HjO. Dimorph.
a) a-rhombisch; b) ;J-rhombisch. Az. 45.
Metaphosphat. NaPOs.
Sm: 617'' - 2" Carnelley 1878.
Er: 610" (Th-G) van Klooster 1910.
Pyropbosphat. Na^PjOv-
Sm: 957'^ Le Chatelier 1887.
„ 970'^ Le Chatelier 1894. I.
Er: 988" (Th-G) Parravano, Calcagni, ZS.
anorg. Ch. 65, i ; 1910-
Natrium. (Fortsetzung.)
Dibydroarsenat. NaH2As04 + HjO. Dimorph:
a) Rhombisch, b) Monoklin: Az. 45.
Metasilicat. Na2Si03.
Sm: 1007"
Er: 1018» (Th)
„ 1056" (Th)
Borat. NaaBiOy.
Sm: 741" (Th-G)
Kultascheff, ZS. anorg.
Ch. 35, 190; 1903.
Wallace 1909.
van Klooster 1910.
Wasserfrei.
Day , Allen , ZS. phys.
Ch. 54, i; 1905.
Day, Sosman, ZS. anorg.
Ch. 72, i; 191 1.
Metaborat. NaBO..
Er: 966" (Th-G)
Molybdat. NajMoO^
Uwp a ^ ß: 619"
(Th-G) '
Uwp a '^ ß: 609"
(Th-G)
Uwp a "^ ß: 620"
(Th-G)
Uwp ^ ^ 7: 587*^
(Th-G)
Uwp ß:^y: 575°
(Th-G)
Uwp 7 it ^: 431"
(Th-G)
Uwp y :^ 6: 408"
(Th-G)
Uwp 7 ^ rf: 410"
(Th-G)
van Klooster 1910.
Tetramorph.
Boeke , ZS. anorg. Ch.
50, 355: 1906.
Groschuff, ZS. anorg. Ch.
58, 113; 1908.
Hüttner, Tammann 1905.
Boeke, a. a. O.
Groschuff, a. a. O.
Boeke, a. a. O.
Groschuff, a. a. O.
Hüttner, TaiTimann,
a. a. O.
Er von 0:692" (Th-G) Boeke, a. a. O.
„ „ „686" (Th-G) Groschuff, a. a. O.
„ „ „ 692" (Th-G) Hüttner, Tammann,a.a.O.
Bimolybdat. Na2Mo207-
Er: 612" (Th-G) Groschuff, a. a. O.
Wolframat. NaaWO^. Trimorph.
Uwp/?^j':588"(Th-G) Boeke, ZS. anorg. Ch.
»0, 355; 1906.
„ „ 589"
„ yzt^. 564"
„ „ 572**
Er: 698"
700"
van Klooster 1910.
Boeke, a. a. O.
van Klooster 1910.
Boeke a. a.O. ; Parravano,
Gazz. chim. 39, II, 55;
1909; Hüttner, Tam-
mann 1905.
van Klooster 1910.
Koppel.
224
67
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Neodym.
Chlorid. NdCls.
Sm: 784" Bourion, Ann.chim.phys.
(8) 20, 547; 1910.
„ 785» Matignon, C. r. 140,
1339; 1905.
Nickel.
Sulfide. NiS. Dimorph.
a) Millerit \ ,
b) Beyrichit (hexag.-rhomb.) '
Er: 797"+ 20(Th-G) Bikz, ZS. anorg. Gh. 59,
273; 1908.
Ni8S2. Er: 787^ Bomemann, Metall. 5,
13; 1908.
Silicide.
(Th-G, SmAu: 1064O, SmNi:
Ni2Si. Er: 1309"
NiSi.
1000*^
1484") Guertler, Tammann,
ZS. anorg. Ch. 49, 93; 1906.
Phosphide.
Ni-P, Er- „850l(^h-G'S"'N*='4^4")^^"'^^"-
-,."_" . ] tinow, ZS. anorg.Ch. 60, 405 ;
N12P. „ 11120I °
' 1908.
Arsenide.
Ni5As2. Dimorph ^
Uwp : 970" I Friedrich , Bennigson,
Sm: 998" ( Metall. 3, 200; 1907.
NiAs. Sm: 968« i
Antimonide.
NiSb. Er: 11580 \ Lossew, ZS. anorg. Ch.
NisSba. „ 1170" ^ 49, 58; 1906.
Sulfat. Heptahydrat. NiSOi + yHaO.
Dimorph : a) Rhombisch : Morenosit \
b) Monoklin ' ^' '^^'
Hexahydrat. NiSO* -|- 6H2O. Dimorph.
• a) Tetragonal, b) Monoklin Az. 44.
Carbonyl. Ni(C0)4.
Er: — 25° \ Mond, Langer, Quincke,
1 Kp {751 mm): 43" ^ Ber. 23; 1890,
„ (769mm): 43,2" 43,33° Dewar,Jones,Proc.
»i Roy.Soc. 71,427; 1903.
Niob.
i Pentachlorid. NbClö-
Sm: 194°
i Kp: 240,50
i Pentafluorid. NbFg.
j Sm: 75,5" (korr.)] ^ Ruft, Schiller,
1 Kp (760 mm): 217— 220" } ZS. anorg. Ch. 72,
! (korr.) ' 329; 191 1.
; Osmium.
Superoxyd. Überosmiumsäure. Osd.
Kp: gegen 100" Deville, Debray, Ann.
chim. phys. (3) 56; 1859.
} Deville, Troost, C. r. 64.
Palladium.
Phosphor.
Phosphorwasserstoff. PH3.
Sni ' "^1^2 s^ ^
_ ■ ^ '\ \ Olszewski, Mon. Chem. 7.
Er: —133,5° '
Kp(76omm): —85° Olszewski 1895.
„ (760mm):— 86,4" Mcintosh, Steele, Archi-
( Ha-Therm.) bald, ZS. phys. Ch. 55,
129; 1906.
Phosphorwasserstoff, selbstentzündl. P2H4.
Kp: (735 mm) 57— 58" Gattermann, Ber. chem.
Ges. 23, II 74; 1890.
Phosphoniumchlorid. PH4CI.
Sm: 26O
Trichlorid. PCI
Er: —111,8"
Skinner 1887.
Wroblewski , Olszewski,
Wied. Ann. 20, 243; 1883.
Kp (763): 78» Dumas, Kopp, A. 96.
„ (751,5): 78,34" Pierre 1847/48.
„ (767 mm) : 78,5'' Andrews 1847/48.
„ (746 mm) : 76,7° Haagen 1867.
„ (768 mm) : 76,25^ Thorpe 1875.
„ (760 mm) : 75,95° Thorpe 1876.
„ (773) 76—76,2" Waiden, ZS. phys. Ch.
70, 581; 1910.
Dichlor! d. PaCU-
Sm: — 28"
Kp (20): 95-96"
„ (760): 180O
Pentachlorid. PCI5.
Schmilzt unter Druck bei 148",
Tribromid. PBrj.
Er: —41,5"
Kp(76i): 170,80
„ (760): 172,90
„ (757): 172"
Besson,Fournier, C. r,
160, 102; 1910.
1 Christomanos, ZS. anorg.
' Ch. 41, 276; 1904.
Pentabromid. PBrg.
Kp(76o): 106" ±2°
Thorpe 1880.
Waiden, ZS. phys. Ch.
43, 434; 1903.
Prideaux , Jour. chem.
Soc. 95, 445; 1909.
Trijodid. PJ3.
Sm: etwas unter 55" Corenwinder 1850.
61°
Sublimiert bei 15 mm
unter 100"
Di Jodid. P2J4.
Sm: iio" ungefähr
„ 110»
Trifluorid. PF3.
Sm: — 1600 ^
Kp: -95" (
\ Besson, C. r. 124,
j 1347; 1897.
Corenwinder 1850.
Besson, a. a. O.
Moissan, C. r. 138, 789;
1904.
Koppel.
67
225
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Phosphor. (Fortsetzung.)
Pentafluorid. PF5.
Sm:— 83» I
Kp:— 75° *
Oxychlorid. POCU.
Sm : -r 2"
., - 1,25"
Moissan, a. a. O.
Besson, C r. 122, 814.
Waiden, ZS. anorg. Gh.
68, 307; 1910.
., +0,8" Huntly 1891.
Kp (760): 107,23** Thorpe 1876.
,, 107 — 108' Dervin 1883.
„ 107—108" Oddo, Gazz. chim. 31,
II, 139; 1901.
„ (773): 108— 108,5» Waiden, a. a. O.
Pyrophosphorsäurechlorid. PäOaCU-
Kp: 210 — 215" Geuther, Michaelis 1871.
Oxybromid. POBr^
Ritter 1855.
Sm: 45—46*
„ 55-56«
Kp: 195"^
„ 193*
,. (758): 193°
„ {774): i89,5"
Uxytriflnorid. POFs-
Sm : — 68» i
Berger, G r. 146, 400;
1908.
Ritter 1855.
Baudrimont 1861.
Waiden, ZS. phys. Ch.
43, 461; 1903.
Berger, a. a. O.
Kp:
40"
Moissan, C. r. 138, 7?q ;
1904.
Tetraphospfaortrisuifid. (Sesquisulfid.) P4S3.
Sm: 166" Ramme 1879.
„ 1670 Isambert, C. r. 96, 1499; 1883.
„ 165—166" Helft, ZS. phys. Ch. 12,
215; 1893.
„ * 172,5" Stock, Ben ehem. Ges.
43, 150; 1910.
Kp: 380" Isambert, C. r. 96, 1499; 1883.
„ 407 — 408" Stock, a. a. O.
Diphosphortrisolfid. (Trisulfid.) PjSg.
Sm: Gegen 290" Lemoine 1864.
Kp: 490O Isambert, C. r. 102, 1386; 1886.
Dipbosphorpeatasnlfid. Pentasulfid. P4S10.
Sm: 274 — 276" V. Meyer, C. Meyer 1879.
,. 274—276» Helft, a. a. O.
„ 290» Stock, Ber. ehem. Ges. 43, 1223 ; 1910.
Kp (728 -734) :5i8» Goldschmidt, Ber. 1882.
„ 520» Isambert, C r. 102; 1886.
„ 518" H. Biltz, V. Meyer, ZS.
^ phys. Ch. 2, 184; 1888.
„ (760): 513 -5150 Stock, a. a. O.
.. (lo): 336— 340O Helft, a. a. O.
Phosphor. (Fortsetzung.)
Tetraphosphorheptasalfid. P^St.
Sm: 310" 1 Stock, Ber. ehem. Ges.
Kp (760): 523» / 43, 414; 1910.
„ (10): 315— 335» Helft, a. a. O.
SalfocUorid. PSCI3.
Sm: — 35° Besson, C r. 122, 1057;
1896.
Kp (750): 124,5» Chevrier, Gm.- Kr.- Hdb.
„ 124,25» Baudrimont 1861.
„ (760): 125,0» Thorpe 1875.
„ (772): 124,5* Waiden, ZS. phys. Ch.
bis 125,5** 70, 582; 1910.
Sulfobroiiiid. PSBrj.
Sm: 38» Michaelis 1872.
„ 36,4» Mac Ivor 1874.
Sulfobromodicblorid. PSQsBr.
Sm: —30» 1 Besson, C r. 122, 1058;
Kp (60): 80» j 1896.
Salfochlorodibromid. PSCIBrj.
Sm: —6» 1 Besson, C r. 122, 1060;
Kp (60): 95" } 1896.
Sfdfojodid. P,SJj.
Sm: 75° Besson, C r. 122, 1200;
1896.
Phosphorsulfoxyd. PiOsS«.
Sm: 102» 1 Thorpe, Tutton, Jour.
Kp: 295° / ehem. Soc 1892.
Oxysalfid. PjOiSa-
Sm: 300» Besson, C. r. 124, 152;
1897.
Oxysalfochlorid. PjO^SCU-
Kp (10): 104» 1 Besson, G r. 124, 153:
„ (30): 119» / 1897.
Unterphosphorige Sänre. HsPO«.
Sm: 17,4» J. Thomsen 1874.
Trioxyd. P4O3-
Sm: 22,5» ^
c . 21 0 l Thorpe, Tutton, Jour.
Kp: i73Mkorr.) j ehem. Soc. 67, 545; 1890.
Phosphorige Säure. H3PO3.
Sm: 74» ungefähr Hurtzig, Geuther 185g.
„ 70,1» J. Thomsen 1874.
Er: 73,6» Rosenheim, Stadler,
Jaeobsohn, Ber. ehem.
Ges. 39, 2837; 1906.
ünterphosphorsünre. HtPOa.
Er: 35» Rosenheim, Stadler,
Jacobsohn, a. x O.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Koppel. 15
226
67 t
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Phosphor. (Fortsetzung.)
Orthophosphorsäure. H3PO4.
Dimorph nach Borodowsky. ZS. phys. Gh. 43,
85; 1903.
a) Milchweiß,
Sm: 41,75" Berthelot 1878.
b) Durchsichtig,
Sm: 38,6" J. Thomsen 1874.
„ 36,6 Borodowsky, a. a. O.
Hydrat. 2H3PO4.H2O.
Sm: 29,35° Smith, Menzies, Jour. Amer.
ehem. Soc. 31, 1183: 1909.
Siehe auch Giran, G. r. 146, 1270; 1908.
Platin.
Praseodym.
Chlorid. PrCls-
Sm: 810"
818«
Bourion, Ann. chim. phys.
(8) 20, 547; 1910.
Matignon, G. r. 140, 1339 ; 1905.
Quecksilber.
Chlorür. HgjGU. Dimorph.
Kp: 383,2° Smith, Menzies, ZS. phys.
Gh. 75, 494; 1910.
Chlorid. HgGU. Dimorph. Zwei rhombische
Formen. Luczlzky, ZS. Kryst. 46, 297 ; 1909.
Sm: 288" (Q) Garnelley 1878.
„ 287» Garnelley, G. W. 1880.
„ 277° Jonker, Ghem. Weekbl.
6, 1035; 1909.
„ 277,4° Padoa, Tibaldi, Rend.
Line. 12, 158; 1903.
Kp: 307O Hittorf 1865.
„ 302° + 2° Garnelley 1876.
„ 303° Garnelley, C. W. 1878.
„ 307° Freyer,Meyer, ZS. anorg.
Gh. 2, i; 1892.
„ 301° 'Jonker, a. a. O.
Bromür. Hg2Br2.
Subl. 405° ungefähr Garnelley 1878.
340—350°
Stromann, Ber. 1887.
Bromid. HgEr». Dimorph. Zwei rhombische
Formen. Luczizky, a. a. O.
Sm: 244° (Q.) Garnelley 1878.
„ 236° Reinders, ZS. phys. Gh.
32, 496; 1900.
„ 235°
„ 238°
Kp: 319°
„ 325"
Beckmann, ZS. anorg,
Gh. ö6, 175; 1907.
Sandonini, Privmitt.
Garnelley, G. W. 1878.
Frey er, Meyer, a. a. O.
Quecksilber. (Fortsetzung.)
Jodür. Hg.J2-
Sni: 290° Yvon 1873.
Kp: 310° Yvon 1873.
Jodid. Hgjj. Dimorph-enantiotrop.
a) Tetragonal (rot) unterhalb 126°;
b) Rhombisch (gelb) oberhalb 126°.
Uwp: 126° Rodwell 1882.
,, 126,3° (opt.) Schwarz 1892.
,, i24,5-i3o°(therm.) ,, ,,
„ 127° (therm.) Reinders, ZS. phys. Gh.
32, 495; 1900; Steger,
ebenda 43, 595; 1903.
„ 130" Sandonini, Privmitt.
„ 131,9" Padoa, Tibaldi, a. a. O.
Uwp unter Druck vgl. Lussana, Gim. [4] 1,
105; 1895.
Sm: 253 — 254° Köhler 1879.
„ 257° Steger, a. a. O.
„ 254° Reinders, a. a. O. ; Padoa,
Tibaldi, a. a. O.
„ 250° Beckmann, ZS. anorg. Gh.
65, 175; 1907.
„ 253° Sandonini, Privmitt.
Kp: 358° Hittorf 1865.
„ 349" Garnelley, G. W. 1880.
Sulfid. HgS. Trimorph.
a) H exagonal-trapezoedrisch-tetartoedrisch
b) Regulär-tetraedrisch
c) Hexagonal-rhomboedrisch-hemimorph.
Rhodium.
Rubidium.
Chlorid. RbGl.
Sm: 710" Garnelley 1878.
Er: 712,50 (Th-G) Hüttner, Tammann 1905.
„ 726" (Th-G) Zemczuzny, Rambach,
ZS. anorg. Gh. 65, 403; 1910.
„ 717° Sandonini, Aureggi, Privmitt.
Bromid. RbBr.
Sm: 683 + 30 Garnelley 1878.
Jodid, RbJ.
Sm: 642" + 3" Garnelley 1878.
„ 641,5° ■ Meyer, RiddIe,Lambi893.
Fluorid. RbF.
Sm: 753" + 9" Garnelley 1878.
Azid. RbNs.
Sm: 330-340° Gurtius, Rissom, Jour.
prakt.Gh.(2)68,26i;i898.
Amid. RbNHj.
Sm: 285—287° Titherley, Jour. ehem.
Soc. 71, 470; 1897.
Hydroxyd. RbOH. Dimorph-enantiotrop.
Sm:3oi° + o,9'' \ (Th: v. Hevesy, ZS. phys.
Uwp: 2450 + 0,5°' Ag/Ni) Gh. 73, 667; 1910.
Koppel.
Az.
38.
67 u
227
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
(Fortsetzung.)
Biltz, Wilke-Dörfurt,
ZS. anorg. Ch. 48,
297; 1906.
Rubidium.
Sulfide.
RbjSi, Er: ca. 420''
RbaSs „ 213»
RbjSi „ > 160«
RbiSs „ 231"
RbjSe „ 201"
Nitrat. RbNOa- Trimorph-enantiotrop :
a) Hexagonal (unterhalb 161°);
b) Regulär (zwischen i6i° und 219");
c) ( ? ) (doppelbrechend).
Uw-p a;^b: 161,4® (optisch)
Uwp b:^c: 218,9 — 219,3" (optisch)
Schwarz, Preisschrift 1892.
Binitrat. RbH(N03)ä.
Sm: 62** Wells, Metzger, Amer.
ehem. Jour. 26,271; 1901.
Trinitrat. RbHj(NO,)s.
Sm: 39—46"
Sulfat. RbjSOi.
Uwp: 657O
.. 649"
Er:
Wells, Metzger, a. a. O.
Hüttner, Tammanni905.
Müller, N. Jb. Min. Beil.
Bd. 30, i; 1910.
Hüttner, Tammann 1905.
Müller, a. a. O.
1074"
„ 10510
Carbonat. RbjCOa.
Sm: 837" ±5» Camelley, C W. 1880.
Bichromat. RbsCrjO?. Trimorph.
a) a-Triklin; b) Monoklin;
c) .i-Triklin, in der Hitze stabil.
Wyrouboff, Beibl. 17, 1900.
Trichromat. RbaCrsOio- Dimorph,
a) Rhombisch, b) Hexagonal
Wyrouboff 1881. (Az. 43.)
Ruthenium.
Tetroxyd. RuOi.
Sm: 25,50 Debray, Joly, C. r. 106.
„ 25» Mylius, Dietz, Ber. 31.
Kp (183 mm): 100,80 Debray, Joly, C r. 106.
Samarium.
Chlorid. SaCla.
Sm : 686" Bourion, Ann. chim. phys. (8) 20,
547; 1910; Matignon, Cr. 140, 1339; 1905.
Schwefel.
Schwefelwasserstoff. H^S.
Er: —85,6" Faraday 1845.
Sm : - 82,9*' Ladenburg, Krügel 1900.
,, — 86" (Toluoltherm.) de Forcrand, Fonzes-
Diacon, C r. 134, 281 ; 1902.
„ —83" Magri, Rend. Line (5)
16, I, 518.
Schwefel. (Fortsetzung.)
Schwefelwasserstoff. HjS.
Kp (760): —61,8» Regnault 1863.
7. (755,2): — 6o,d" Ladenburg, Krügel 1900.
,f (773): —61" 1 de Forcrand, Fonzes-
„ (760): — 61,6" » Diacon, a. a. O.
„ (760): — 60,2" Mc Intosh, Steele, Archi-
( Hi-Therm.) bald, ZS. phys. Ch. 55,
129; 1906.
Persulfide s. Wasserstoff.
Schwefelmonochlorid. SjCU.
Sm : —80" Ruft", Fischer, Ber. ehem.
Ges. 36, 418; 1903.
Er: —75'^ bis —76" Beckmann, ZS. phys. Ch.
65, 289; 1908.
Kp: 137*138" Beckmann, a. a. O.
„ (761): 137,7" Haagen 1867.
., (760): 138,12" Thorpe 1880.
Schwefeldichlorid. SCI..
Sm:— 78" bis— 54"
Er: -80" bis —88"
Kp (760): +59"
„ (iio): -|-22"
,, (4): -24" ,
Schwefeltetrachlorid
Sm: — 30"
Er: ca. —60" » D , r\
n J Beckmann, a. a. O,
Sm:— 3o"bis — 20" I
Schwefelmonobromid. StBr2.
Sm: —46"
Beckmann, ZS. phys. Ch.
65, 289; 1908.
SCI4.
Ruft, Fischer, a. a. O.
mm I Ruff, Winterfeld, Ber.
Kp (0,22): 57- 58" \ ehem. Ges. 36, 2437;
1903.
Kp (0,22): 57- 58" l
„ (0,18): 54°
„ (0,145): 52,5» f
Schwefelhexafluorid
Sm: -55°
SFe
Moissan, Lebeau, C. r.
130, 865; 1900.
Schwefeldioxyd. SOj.
Er: — 690515 — 70" Beckmann, ZS. phys.
Ch. 65, 289; 1908.
Walden,Centnerszwer, Z S.
phys. Ch.42, 432 ; 1903.
Andreeff 1859.
Andreeff 1859.
10,08" Regnault 1863.
10,09" Gibbs, Jour. Amer. ehem.
Soc. 27, 851 ; 1905.
Schwefeltrioxyd. SO,.
Monotrop-dimorph.
a) Prismatische Modifikation: monwnolekular
SOa Oddo, Gazz. chim. 31,
II, 158; 1901.
Koppel. 15*
(Pentantherm.)
Sm: —72,7°
„ (741): -10,3"
„ (754): -9,9"
„ (760):
„ (760):
228
67 V
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Schwefel. (Fortsetzung.)
Schwefeltrioxyd. SO3.
Sm: 14,80 R. Weber 1876.
„ 15" R. Weber, Ber. ehem.
Ges. 19; 1886.
„ 14,8" Oddo, a. a. O.
Kp {760): 46" Schultz- Sellack 1870.
„ (762): 46,2« R. Weber 1876.
b) Asbestartige Modifikation:
dimolekular (S0a)2.
Schmilzt nicht, sondern verwandelt sich
bei höheren Temperaturen in a).
Oddo, a. a. O.
Schwefelsäuremonohydrat. H2SO4.
Sm: 10,50 Marignac 1853.
„ 10,350 Biron,Ch.C.l899,II,467.
„ 10,46° Hantzsch, ZS. phys. Gh.,
61, 257; 1907.
„ 10,430 — 10,450 Lichty, Jour.Amer.chem.
Soc. 30, 1834; 1908.
Schwefelsäuredibydrat. H2SO44- H2O.
Sm: 8,50 Marignac 1853.
,, 8,530 Lespieau, Bull. soc. chim.
(3) 11, 71; 1894.
„ 8,530 Biron, Ch.G.lS99, 1 1, 467.
Schwefelsäuretrihydrat. H2SO4 + 2 H2O.
Sm: —38,9° Biron, Gh.C.1899, 11,467.
Schwefelsäurepentahydrat. HjSO* + 4 H2O.
Sm: —29,0« Biron, Gh. G. 1899, U^).
Pyroschwefelsäure. H2S2O7.
Sm: 35° Marignac 1853.
Sulfomonopersäure (Garosche Säure). H2SO5.
Sm: 45O D'Ans, Friederich, Ber.
ehem. Ges. 43, 1880;
1910.
Perschwefelsäure. H2S2O8.
Sm : > 60° D'Ans, Friederich, a. a. O.
Thionylchlorid. SOGI2.
Kp (746): 78« Wurtz 1866.
„ (760): 78,8» . Thorpe 1880.
Sulfurylchlorid. SO2CI2.
Kp: (745): 68,8« Waiden, ZS. phys. Gh.
43, 461; 1903.
„ (760): 69,95° Thorpe 1880.
„ (760): 69,1" Pawlewski, Ber.ch.G.30.
„ (771 mm): 69,6" Waiden, ZS. phys. Gh.
70, 582; 1910.
^) 1. c. ist angegeben — 69"; im Original
— 29°. (Journ. russ. 31, 517; 1899).
Schwefel. (Fortsetzung.)
Pyrosulfurylchlorid. S2O5GI2.
Sm: — 39° Besson, C. r. 124, 402;
1897.
Kp (730,5): 150,70 Prandtl, Borinski, ZS.
(korr.) anorg. Gh. 62, 24 ; 1909.
„ (752): 153O Konowaloff 1882.
Schwefeloxytetrachlorid. S2O3GI4.
Sm: 57O Michaelis 1873.
Thionylbromid. S0Br2.
Sm: —50" \^ Besson, G. r. 123, 885;
Kp (40 mm): 68« / 1896.
Thionylfluorid. SOF2.
Sm: — iio" Ruft, Thiel, Ber. ehem.
Ges. 38, 549; 1905.
Kp: —30" Merlans, J. B. 1896.
„ — 32° Moissan, Lebeau, G. r.
130, 1436; 1900.
„ (760)— 30O Ruff, Thiel, a. a. O.
Sulfurylfluorid. SO2F2.
Sm: — 120O 1 Moissan, Lebeau, G. r.
Kp: —52° / 132, 374; 1901.
Sulfurylhydroxylchlorid. SO2 . OH . Gl.
Kp: 150,7— 152,70 Beckurts, Otto 1878.
„ (726): 150— i5iOGlausnitzer 1879.
„ (760): 155,3" Thorpe 1880.
Amidosulfonsäure. SO« . OH . N H2.
Sm (unter Zers.) : 205" Divers,Haga, Jour. ehem.
Soc. 69, 1641; 1896.
Sulfamid. SOs(NH2)2.
Sm: 81» Traube, Ber. ehem. Ges.
26, 607; 1893.
„ 91,50 Hantzsch, Holl, Ber.
ehem. Ges. 34, 3430;
1901.
„ 92« Ruff, Ber. ehem. Ges. 36,
2900; 1903.
Schwefelkohlenstoff siehe Kohlenstoff.
Selen.
Selenwasserstoff. H2Se.
Sm: —680 Olszewski 1895.
Sm: — 64O de Forerand, Fonzes-
Diacon, G. r. 134, 171;
1902.
Kp (760): — 41O Olszewski 1895.
„ (760): —42° de Forcrand, Fonzes-
Diacon, a. a. O.
Tetrafluorid. SeF*.
Er: —80° \ Lebeau, G. r. 144, 1042;
Kp: loo" j 1907.
Koppel.
67w
229
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Selen. (Fortsetzung.)
Hexafluorid. SeFg.
Sublimationsp. (760): Prideaux, Jour. ehem.
— 39» Soc. 89, 316; 1906.
Oxychlorid. SeOCU.
Sm: 10» Michaelis 1870.
Kp: 179,5° Michaelis 1870.
.. (735 nim): 175 — 176' Clausnitzer 1879.
Selensäure. HäSeO^.
Sm : 58» Cameron, Macallan, Chem. News 69.
Dihydrat. HaSeO* + H.O
Sm : 25» Cameron, Macallan, a. a. O.
Silber.
Chlorid. AgCl. Wird vor dem Schmelzen kryst.-
flüssig, Stoltzenberg, Huth, ZS. phys. Ch. 71,
641; 1910.
Sm: 450» Rodwell 1875.
„ 451» ± 2,5» Carnelley 1878.
Er: 452» Mönkemeyer, ZS. Kr>'st.
46, 609; 1908.
„ 451** (Th-G) Zemczuzny, ZS. anorg.
Ch. 57, 267; 1908.
,, 455" Sandonini, Rend. Line.
(5) 20, I, 457; 1911;
Menge 191 1.
Bromid. AgBr. Wird bei 259" kryst.-fltissig
(isotrop), dann bei 398» flüssig, Stoltzenberg,
Huth, a. a. O.
Sm: 427» - 4,5» Carnelley 1878.
„ 428,6» Pot>iitz)n 1893.
„ 426» Ramsay, Eumorfopoulos 1896.
Er: 422» Mönkemeyer, a. a. O.
Jodid. AgJ. Enantiotrop-trimorph.
1. Hexagonal-hemimorph: Jodargyrit
II. Regulär Az. 37. L. 165.
III. Kryst.-Form unbekannt, nur bei mehr als
3000 kg Druck beständig, Tammannn, ZS.
phys. Ch. 76, 733; 1910.
üwp I^II 142 — 145» er. (dilatometrisch)
Rodwell, PhiLTrans. 173; 1882.
„ 145» (elektr.) Kohlrausch, Ann. Phys.
(3) 17, 642; 1882.
„ 146» Mallard, Le Chatelier,
C. r. 97, 102; 1883.
„ 146,7» Mönkemeyer, ZS. Krjst.
46, 609; 1908.
„ 145,4 — 146,9» (opt.) Schwarz 1892.
„ 146-147» (therm.) Steger, ZS. phys. Ch.
43, 604; 1903.
Tripelp. I, II, III: Tammann, ZS. phys. Ch.
2940 kg Druck, 100» 75, 733; 1910.
Silber.
Jodid. AgJ.
(Fortsetzung.)
bei kg
Druck
Uwp
i:;^ii
bei kg
Druck
Uwp
i:;tiii
340
700
1641
138,8»
133,8»
120,22»
2956 2957
3010 = 30
Zwischen
90»
60»
18»
2237
2948
110,31»
100,31»
3026
u. 2760
Tammann,
Wied. Ann.
Tammann,
ZS. phys.
68, 645;
1899.
Ch. 76,
733; 1910.
dp
Sm: 530»
0,3
— o,oi95»/kg Tanmiann, a. a. O.
1910.
Carnelley 1876.
Carnelley 1878.
Steger, a. a. O.
„ 527» ± 0,3»
„ 526«
Fluorid. AgF.
Sm : 435» Moissan, Bull. soc. chim. (3) 6.
Azid. AgNs.
Sm: gegen 250» Curtius, Ber. chem. Ges.
23, 3027; 1890.
Sulfid. AggS. Silberglanz. Enantiotrop-dimorph.
Uwp: 170— 180» (Hittorf) L. 169.
„ 175° Friedrich, Leroux, Metall.
3, 361; 1906.
Er: 845» Pelabon, C r. 137, 920;
1903.
Friedrich, Metall. 6, 23,
50; 1908.
„ 812» +10»
Selenid. Ag^Se.
Er: ca. 840»
„ 880»
Tellurid. AgaTe.
Sm 955»
Friedrich, Leroux, Metall.
o, 355; 1908.
Pdabon, a r. 143, 294;
1906.
Pelabon, ebenda.
Nitrat. AgNOs. Enantiotrop-dimorph.
a) Rhombisch unterhalb 159° \
b) Hexagonal-rhomboedrisch '
Uwp: 159,2»— 159,7» (opt.) Schwarz 1892.
„ 159,8» (therm., dilat.) Hissink, ZS. phys.
Ch. 32, 563 ; 1900.
„ 159,6»
Sm: 208,6»
„ 208,6»
„ 208,5»
„ 209»
V, Zawidzki, ZS. phys. Ch.
47, 721; 1903.
Hissink, a. a. O.
V. Zawidzki, a. a. O.
van Eyk, ZS. phys. Ch.
61, 721; 1905.
Ussow, ZS. anorg. Ch.
88, 419; 1904.
Koppel.
280
67
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Silber. ( Fortsetzung. )
Nitrit. AgN02. (Dimorph.?)
Ray, Ganguli, Proc. Chetn. Soc. 21, 278; 1905.
Divers, „ „ „ 21, 281; 1905.
Chlorat. AgClOs. Dimorph-enantiotrop.
a) Tetragonal; b) Regulär. L. 165. Az. 42.
Perchlorat. AgClO*.
Sm: 486» Carnelley, O'Shea 1884.
Sulfat. Ag2S04. Dimorph-enantiotrop.
Uwp: 412" t Nacken, N. Jahrb. Min.
Sm: 651" ' Beil. Bd. 24, i; 1907.
„ 654" ± 2« Carnelley 1878.
„ 676" Ramsay, Eumorfopoulos 1896.
Phosphat. AgsPO*.
Sm: 849*' ungefähr Carnelley 1878.
Pyrophosphat. Ag^PaO?-
Sm: 5850 ± 2» Carnelley 1878.
Metaphosphat. AgPOa«
Sm: 482» ± 40 Carnelley 1878.
Silicium.
Siliciumwasserstoff. Si2He.
Sm: — 138" -t Moissan, Smiles, C. r.
Kp: +52'' ^ 134, 569; 1902.
Chloride.
SiCU.
Sm: — 890 Becker, Meyer, ZS. an-
mm org. Ch. 43, 251 ; 1905.
Kp: (756): 58« Haagen 1867.
„ (760): 56,5° Becker, Meyer, a. a. O.
„ (760): 56,81" Regnault 1862.
„ (760): 57,57'* Thorpe 1876.
Si2Cl6.
Er: — i" Friedel, Ladenburg 1880.
(, 1 Gattermann, Weinling,
,. ' n ^n Ber. ehem. Ges. 27,
Kp: 145''— 146"
^ ^^ ^ ' 1945; 1894-
„ 1460— 1480 Troost,Hautefeuillei87i.
„ 144"— 1480 Friedel, Ladenburg.
SigClg.
Sm : — 67° \ Besson, Fournier, C. r.
Kp: 215»— 218» / 148, 839; 1909.
„ 210"— 215" Gattermann, Weinling,
a. a. O.
SiiClio- Kp (15): Besson, Fournier, C. r.
149O— 151" 149, 34; 1909.
Sil icochlorof orm. SiHCU.
Kp: 33° Pape, Lieb. Ann. 222.
„ 34° Besson, C. r. 112, 530; 1891.
„ 33" Ruft, Albert, Ber. ehem.
Ges. 38, 63; 1905.
} Friedel 1868.
Silicium. (Fortsetzung.)
Brotnide.
SiBr*.
Er: +5° Blix, Ber. ehem. Ges.
36, 4218; 1903.
Kp: 153° Thorpe, Young, Journ.
mm ehem. Soc. 61, 576; 1887.
„ (757,4): 150,80 Blix, a. a. O.
„ (762,5):i53,50 Pierre 1847/48.
Si2Br6-
Kp: ca. 240" Friedel, Ladenburg 1880.
Silieiumbromof orm. SiHBrs.
Kp: 109 — iio" Besson, C. r. 112, 530.
Jodide.
SiJ4.
Sm: 120,5°
Kp: 290°
Si2J6' Sm: 250° Friedel, Ladenburg 1880.
Siliciumj odof orm. SiHJa-
Er: 80 Ruff, Ber. ehem. Ges.
41, 3738; 1908.
Kp: 220O Friedel 1868.
,, (760): 205° (Dampf), 220O (Flüssigkeit)
Ruff, a. a. O.
„ (14): 1060 Ruff a. a. O.
Fluoride. SiFi.
Er: — 102" Olszewski, Mon. Chem. 5.
Sm (2 Atm): — 770 1 Moissan, C. r. 139,
Kp (1801 mm): —65" j 711; 1905.
Silicofluorof orm SiHFs.
,', \ , 1 Ruff, Albert, Ber. ehem.
Chloridbromide.
SiClsBr. Kp: So» Friedel, Ladenburg 1868;
Besson, C.r.ll2, 788:1891.
SiClaBra- „ 103"— 105" Ebenda.
SiClBrg. Sm: —39° \
Kp: 126-128" J "
Chloridjodide
SiCl,J. Kp: 1130—114° j
SiCl2J2- „ 172" (Besson, C. r. 112,
SiClJs. Sm: + 20 | 611, 1314; 1891.
Kp: 2340—237»)
Brotnidjodide
SiBrriJ . Sm: + 14" Besson, C. r. 112, 1447;
1891.
Kp: 200O Friedel 1869
„ : 192O Besson, a. a. O.
SiBr2J2. Sm: 38" j
Kp: 230-231» I Ebenda.
SiBrJa. Sm: 53"
Kp:2550
Koppel.
67y
231
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Silicium. (Fortsetzung.)
Dioxyd. SiOa. Polymorph.
a) Hexagonal-trapezoedrisch-tetartoedr. a-Quarz
b) „ „ -hemiedr. ;3- Quarz
Uwp a ;^ b : 575° Le Chatelier u. viele and.
c) Rhombisch (pseudohexagonal)
d) Hexagonal
Uwp c'^d:
e) Tetragonal
f) Regulär.
Uwp e
.. e
a-Tridymit
.5-Tridymit
130O Mallard, Bull. Soc. Min.
18, 169; 1890.
120° Wright, s. unten.
a-Cristobalit
/3-Cristobalit
f: 175" Mallard, a. a. O.
f: 2250 Wright
träge
;?- Quarz ^/?-Cristobalit: ca. 800"
Sm V. /?-Cristobalit : ca. 1600" Az. 40
Wright, Larsen, ZS. anorg. Ch. 68, 338; 1910.
Wright, ZS. anorg. Ch. 68, 396; 1910.
Wright, ZS. anorg. Ch. 71, 46; 191 1.
Day, Shepherd, White, .Wright, Tschermaks
Mitt. 26, 169; 1907. Day, Sosman, ZS.
1911.
SiClsSH.
Friedel, Ladenburg 1868.
anorg. Ch. 72,
Trichlorhydrosulfid.
Kp: 96"
Sulfochlorld. SiSClo.
Sm: 75" "iBlix, Wirbelauer, Ber.
'Kp (22,5 mm) : 92"/ ehem. Ges.36, 4220 ; 1903.
Sulfobromid. SiSBrj.
Sm : 93" \ Blix, Ber. ehem. Ges.
: 150«}
Kp (18,3 mm)
36, 4218; 1903.
Stickstoff.
Luft. Flüssig: Vgl. Tab. 63, S. 156.
Kp (760): —192,2» Wroblewski, C.r.98,982,
1884. 1884.
„ (760): — 191,4° Olszewski, C. r. 99,913;
,, (760): — 190" Dewar, Chem. News 69,
38; 1894.
Abhängigkeit des Kp von der Zusammensetzung
vgl. Baly, Phil. Mag. (5) 49, 517; 1900.
Ammoniak. N H3.
Sm:
-75"
Faraday 1845.
" — 75>5° Ladenburg, Krügel 1900.
" ~77>7° Brill,Ann. Phys.(4)21, i7o;i9o6.
Kp: —33,1° v „ „ » „ » ..
„ (760): — 33,46^ Gibbs,Joum.Amer.chem.
Soc. 27, 851; 1905.
„ (760): —33,5" Perman, Davies, Proc.
Roy. Soc. 78, A, 28 ; 1906.
Kpp unter verschiedenen Drucken s. Tab.
Sättigungsdrucke und Perman, Davies, a. a. O.
Stickstoff. ( Fortsetzung. )
Ammoniakhydrate.
NH3. H20= NH4OH.
-79'' Rupert,
Sm:
—77^
2NH3.
Sm:
H2O
—79^
„ —78»
Ammoniumsalze.
Chlorid. N H4CI.
• Uwp: 159"
Joum. Amer.
chem. Soc. 31, 866;
1909; 32, 748; 1910.
Smits, Postma, ZS. an-
org. Ch. 71,250; 191 1.
(NH4)-,0.
Rupert, a. a. O.
Smits, Postma, a. a. O.
Dimorph-enantiotrop.
Wallace, Zbl. Min. Geol.
1910, 33.
Dimorph-enantiotrop.
Wallace, a. a. O.
Bromid. NH^Br.
Uwp: 109**
Azid. NH4N3.
Sm: 160" Curtius, Rissom, J. pr. Ch. (2) 58.
Ammonnitrat. NH4.NO3. Pentamorph.
Krystallform
U.Art der Um-
wandlung*)
Um-
wandlungs-
temperatur
Be-
obachtungs-
methode
Beobachter
Tetragonal
i
a-Rhombisch
[rhomb.'
pseudo-
hexagonal]
-16°
Opt.
Therm.
Lehmann 153
Behn, Proc. Roy.
Soc. 80, A, 444;
1908
«-Rhombisch
[rhomb.-
pseudo-
hexagonal]
f}-Rhombisch
fMonoklin-
pseudo-
tetragonal]
36°
35°
32,4°
32,3°
35.0'
35,0"
Opt.
Therm.
Dilat.
Opt.
Lösl.
Therm.
Lehmann
^Bellati, Roma-
[ nese, Atti Ist.
Ven. (6) 4,
J 1395; 1885/86
\ Schwarz, Gott.
/Preisschr. 1892
Müller, ZS.
phys. Ch. 31,
354; 1899
Boks, Amst.
Di SS. 1902
V. Zawidzki,
ZS.phys.Ch.
47, 721; 1903
jS-Rhombisch
[Monokl.-
pseudo-
tetragonal]
Hexagonal-
rhomboe-
drisch
[Tetragonal]
87°
82,5-86»
81»
83,5-86,5«
82,8»
83°
86,6«
85,5°
85,4°
Opt.
Therm.
Dilat.
Iherm.
Opt.
Lösl.
Therm.
Opt.
Dilat.
Therm.
Lehmann
\ Bellati-Roma-
1 nese
} Schwarz
\ Boks
V. Zawidzki
Hexagonal-
rhomboe-
drisch
[Tetragonal]
Regulär-
kubisch
127»
124-125«
124»
123,5-125,5«
185,6«
132,6«
126,2«
124,0 — 125,6«
125,0«
Opt.
Therm.
Dilat.
Therm.
Opt.
Therm.
Opt.
Dilat.
Therm.
Lebmann
\ Bellati - Roma-
/ nese
> Schwarz
1 Boks
V. Zawidzki
>) Der üblichen Auffassung der Krystallformen
(s. Gossner, ZS. Kryst. 38, iio; 1904) ist in eckigen
Klammern die Bezeichnung von Walleraut (Crystallo-
graphie, Paris, Beranger 1909, S. 252, 418) hinzugefügt.
Koppel.
232
67:
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Stickstoff. ( Fortsetzung. )
Ammoniumsalze. NH4NO3.
Die Änderung der drei Umwandlungspunkte mit
dem Druck ist bestimmt von Lu-fsana, Cim. (4 ' I und
Tammann, Wied. Ann. 68, 641. Bei 64,16° und 930 kg
Druck sind nebeneinander stabil 1. die a-rhombische,
a. die ^-rhombische und 3. die hexagonale Modifikation.
Sm: 165 — 166« Pickering 1878.
„ 165" Retgers 1894.
„ 168" V. Zawidzki, a. a. O.
„ 165,2" Boks, a. a. O.
Binitrat. NH4.H(N03)2 (labil).
Er: 12'* Groschuff, ZS. anorg. Ch.40, i;i904.
Trinitrat. NH4.H2(N03)3.
Er: 29 — 30° Groschuff, a. a. O.
Hyponitrit. NH4.0N:N0H.
Sm: 64-65" Hantzsch, Kaufmann, Lieb.
Ann. 292, 328; 1896.
Sulfat. (NH4)2S04.
Sm: 140° Marchand, Pogg. 42 51837.
Selenat. (NH4)2Se04. Dimorph.
a) Rhombisch; b) Monoklin Az. 43.
Hydrocarbonat. NH4HCO8. Dimorph.
a) Rhombisch; b) Monoklin Az. 46.
Phosphit. NH4H2PO3.
Sm: gegen 123" Amat, C. r. 105; 1887.
Hypophosphit. NH4H2PO2.
Sm: 100° Wurtz, Ann. chim. phys. (3)7.
Subphosphat. (NH4)2H2P206.
Sm: 170" Sabanejeff, ZS. anorg.
Gh. 17, 480; 1898.
Trichromat. ( N H4)2Cr30io. Dimorph.
a) Rhombisch; b) Hexagonal. Az. 43.
Tetrachromat. ( N H4)2Cr40,3.
Sm: 170° Krüss, Jäger, Ber. ehem.
Ges. 1889.
Rhodanid. NH4CNS.
Sm : 149,5" Wassiljew, Gh. Zbl. 1910, II, 56.
Hydrazin und seine Salze.
Hydrazin, Diamid. N2H4.
Sm: + 1,4"
Kp (71): 56»
„ (761): 113,5»
„ (1490): 134,6"
Hydrazinhydrat. N2H4 + H2O.
Kp (739,5): 118,5" Curtius, Schulz, Journ.
prakt. Gh. (2) 42, 521.
„ (26): 47" Lobry de Bruyn, a. a. O.
Hydrazinmonochlorid. N2H4. HGl.
Sm: 89" Gurtius,Jay,Journ.prakt.
Gh. (2) 39, 27; 1889.
Hydrazindichlorid. N« H4 . 2 HGl.
Sm: 198" Gurtius, Jay. a. a. O.
Hydrazinazid. N2H4.HN3.
Sm : 65" Gurtius, Rissom, Journ. prakt.
Gh. (2) 68, 261; 1898.
Lobry de Bruyn, Ber.
ehem. Ges.28, 3085 ; 1895.
Hydrazinbinitrat.
Sm: 103 — 104"
Hydrazinsulfat.
Sm: 254"
Hydrazinphosphat.
Sm: 82"
Stickstoff. (Fortsetzung.)
Hydrazinchlorat. N2H4.HGIO3.
Sm: ca. 80" Salvadori, Gazz. chim.
37, II, 32; 1907.
Hydrazinperchlorat. N2H4.HGIO4.
Sm: 131 — 132" Salvadori, a. a. O.
Hydrazinnitrat. N2H4.HNO3.
Sm: ca. 69" Sabanejeff, Dengin, ZS.
anorg.Ch. 20, 21 ; 1899.
N2H4(HN03)2.
Sabanejeff, Dengin, a. a.O.
N2H4.H2SO4.
Gurtius, Jay, a. a. O.
N2H4. H3PO4.
Sabanejeff, ZS. anorg.
Gh. 17, 480; 1898.
Hydrazinphosphit (saures). N2H4(H3P03)2.
Sm: 82" Sabanejeff, a. a. O.
Hydrazinsubphosphat (saures). N2H4. H4P206.
Sm: 152" Sabanejeff, a. a. O.
Stickstoffwasserstoff säure. HN3.
Sm: — 80" 1 Dennis, Isham, Ber. ehem.
Kp: +37" j Ges. 40, 458; 1907.
Kp: + 37" Gurtius, Radenhausen,
Jour. prakt. Gh. (2)43.
Hydroxylamin. N H3O.
Sm: 33,05" Lobry de Bruyn, Rec.
P.-B. 11, 23; 1892.
» 32 — 34" Brühl, Ber. ehem. Ges.
26, 251 i; 1893.
Kp (22): 58" Lobry de Bruyn, a. a.O.
„ (22): 56—57" Brühl, a. a. O.
„ (60): 70" - Lobry de Bruyn, Rec.
P.-B. 10, loo; 1891.
Hydroxylaminchlorid. NHsO- HGl.
Sm: 151" Lossen, Lieb. Ann. Suppl.6; 1868.
Hydroxylaminsulfat. (NH30)2H2S04.
Sm: 170"
Stickoxydul.
Lossen, a. a. O.
N2O.
Sm: — 102,4° (Hj-Therm.)
Kp (760): -89,8" „
Ramsay, Shields,
Journ.chem.Soc.
" J 63, 833; 1893.
Grunmach, Berl. Sitzber.
1904, 1198.
„ (741): -89,4°
(Pentantherm.)
Stickoxyd. NO.
Er (138 mm): — 167" Olszewski, C. r. 100, 940;
1885.
Sm: — 150,0" Ladenburg, Krügel 1899.
„ — 160,6 1 Adwentowski , Krak.
Kp (760): —150,2" j Anz. 1909, 742.
„ (760): — 153" Olszewski, a. a. O.
„ (757,2): — 142,8" Ladenburg, Krügel 190^.
Salpetrigsäure-Anhydrid. N2O3.
Er: - 103" (Th: v. Wittorff, ZS. anorg.
Gu/Konst.) Gh. 41, 85; 1904.
Kp: unter o", vielleicht
unter — 10" Hasenbach 1871.
., +3,5" Geuther, Lieb. Ann. 245.
Koppel.
67
aa
233
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Stickstoff. (Fortsetzung.)
Stickstofftetroxyd. NjO*. Flüssig.
Er: — io,i* Ramsay, ZS. phys. Ch. 6.
_ioO V. Wittorff, a. a. O.
„ — 10,95" Bruni u. Berti, Rend. Line.
(5) 9, I, 321; 1900.
„ — 9,6" Guye, Druginin, Joum.
chim. phys. 8, 473; 1910-
Kp: 22" Peligot, Gm. Kr. Hdb.
,, (760): 21,6» Thorpe 1880.
,, 26" Geuther, Lieb. Ann. 245.
„ 26" Bruni, Berti, a. a. O.
„ 22" Guye, Druginin, a. a. O.
Pentoxyd, Salpetersäure-Anhydrid. N2O5.
Sm: 29—30" Deville 1849.
„ 30" ungefähr R. Weber 1872.
Kp: 45—50" Deville 1849.
Salpetersäure. HNO3.
Sm: — 42" Erdmann, ZS. anorg. Ch.
32, 431; 1902.
Er: —41,3" Küster, Kremann, ZS.
anorg. Ch. 41, i ; 1904.
Kp : 86" Mitscherlich, Pogg. 18, 1830.
„ {24 nun): 21,5" Erdmann, a. a. O.
Bei 735 mm destilliert wässerige Säure mit
68 Proz. HNO3. Kp: 120,5" Roscoe 1860.
Sal petersäure-Hy drate.
HNO3 • HiO • Er: —38,0" 1 Küster, Kremann,
HN03-3H20 „ — i8,5»j a. a. O.
Nitramid. NO»-NH,.
Sm: 72" Thiele, Lachmann, Ber.
ehem. Ges. 27, 1909; 1894.
Nitrosylchlorid. NOCl.
Sm: — 65" van Heteren, ZS. anorg.
Ch. 22, 277; 1900.
„ —60 bis — 6i" Francesconi, Bresciani,
Rend. Line (5) 12, II, 75; 1903-
Tilden 1874.
Kp: -8"
» -5"
„ +2"
„ (751):
-5,6"
Girard, Pabst 1878.
Geuther, Lieb. Ann. 245.
Francesconi , Bresciani,
a. a. O.
Nitrylchlorid. NO2CI
Er: unter — 30"
Kp: 5»
Nitrosylbromid.
Kp: —2"
Odet, Vignon 1870.
Odet, Vignon 1870.
NOBr.
Landolt 1860.
Nitrosylfluorid. NO F.
Sm: -134" \ Ruff, Stäuber, ZS. anorg. Ch.
Kp: -56" j 47, 190; 1905-
Stickstoff. ( Fortsetzung. )
Nitrylflnorid. NO2F.
Sm: —139" 1 Moissan, Lebeau, C r. 140,
Kp: —63,5" j 162 1; 1905.
Schwefelstickstoff. -N'iS*.
Sm: 178" Schenk, Lieb. Ann. 290,
179; 1896.
„ 178—179" Andreocci, J. B. 1896.
Stickstoffpentasalfid. N.Ss-
Sm: -fiobis— Ti" Muthmann, Clever, ZS.
anorg. Ch. 13, 206; 1896.
Strontium.
Chlorid. SrCU. Wasserfrei.
Sm: 853,75"
Er: 873« (Th)
„ 871,0« (Th)
„ 872«
McCrae 1895.
Arndt, ZS. Elch. 12, 337;
1906.
Plato 1907.
Sandonini, Rend. Line
[5] 20. I, 457; 191 1.
Bromid. SrBr,.
Sm: 630" Camelley 1878.
Jodid. SrJ«.
Sm: 507" ±5,5" Camelley 1878.
Fluorid. SrFj.
Sm: 902" ungefähr Camelley 1878.
Nitrat. SrCNOs)^.
Sm: 645» = 0,3" Camelley 1878.
Chlorat. Sr(C103)2. Polymorph,
a) Rhombisch, b) Monoklin \ Potilitzin, ZS.
d) Rhombisch jKryst 20, 183;
1892.
SrSiOs.
Stein 1907-
Wallace 1909-
SrjSiO«.
Stein 1907-
c) ?
Metasilicat.
Er: 1287"
„ 1529°
Orthosilicat.
Sm: 1593"
Borate.
Sr0.2B,03. Sm: 930° \ Guertler, ZS. anorg.
SrO.B,03. „ iioo« Ch. 40,337; 1904.
2SrO.B203. „ca.ii3o"i
Tantal.
Peotachlorid. TaCU-
Sm: 211,3" \ Deville, Troost, C r. 64;
Kp: (753): 241,6" / 1867.
Pentabromid. TaBrs.
Sm: ca- 240" WanHaagen,Joum.Amer.
Kp: ca. 320" jchem.Soc.82, 729;i9io.
Pentaflnorid. TaFs-
Sm: 96,8'' (korr.) |Ruff, Schiller, ZS.
Kp (760): 229,2»— 229,5*1 anorg. Ch. 72,
(korr.) J 529; 1911.
Koppel.
234
67bb
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Tellur.
Tellurwasserstoff. HoTe.
Sm: — 54<' Ernyei, ZS. anorg. Ch. 25,
313; 1900.
„ — 48" \ de Forcrand, Fonzes-
Kp (760) : o" / Diacon, C. r. 134, 1209 ; 1902.
Dichlorid. TeCla.
Sm: 2090^5" Carnelley, C. W. 1880.
„ 175° Michaelis, Ber. ehem.
Ges. 20, 2488; 1887.
Kp: 327« Carnelley, C. W. 1879.
„ 324** Michaelis, a. a. O.
Tetrachlorid. TeCU.
Sm: 2240 Carnelley, C. W. 1880.
„ 214° Michaelis, a. a. O.
Kp: 414» Carnelley, C. W. 1879.
Dibromid. TeBr^.
Sm: 280" ungefähr Carnelley, C. W. 1880.
Kp: 339" Carnelley, C. W. 1879.
Tetrabromid. TeBr«.
Sm: 3800^6" Carnelley, C. W. 1880.
Kp: 414— 4270 Carnelley, C. W. 1879.
Hexafluorid. TeF«.
Kp (760) — 35,5" Prideaux, Journ. ehem.
Soc. 89, 316; 1906.
Dioxyd. TeO-.. Dimorph.
a) Tetragonal 1
b) Rhombisch; Tellurit /
Tellursäure. HeTeOe- Dimorph.
a) Regulär 1 Gossner, ZS. Kryst.
39-
b) Monoklin-prismat.
38, 498; 1904.
Terbium.
Chlorid. TeCls-
Sm: 588«
Bourion, Ann. chim. phys.
(8) 20, 547; 1910.
Thallium.
Chlorür. TlCl.
Bei 394" tritt kry stallin- flüssige Form auf, die
bei 407O schmilzt. Stoltzenberg, Huth, ZS. phys.
Ch. 71, 641; 1910.
Er 426" Mönkemeyer, ZS. Kryst.
46, 609; 1908.
„ 415° ih 2,5" Carnelley 1876.
Sm : 434" ■±^ 3" Carnelley 1876.
„ 4270^4« Carnelley 1878.
„ 429" Sandonini, Rend. Line.
[5] 20, I, 457; 1911.
Kp: Dampf 708O-719OI
er-- ■ , „> Carnelley, C.W. 1878.
„ Flussigk.719 — 731° j
Chlorid. TICI3. Wasserfrei.
Sm : ca. 25« Thomas, C. r. 186, 1051 ; 1903.
Thallium. (Fortsetzung.)
Bromür. TlBr.
Bei 387« tritt eine krystallin-flüssige Form
auf, die bei 441° schmilzt, Stoltzenberg, Huth,
a. a. O.
Er: 450" Mönkemeyer, a. a. O.
Sm: 463'» 2t 2" Carnelley 1876.
„ 4580 4. 20 Carnelley 1878.
Jodür. TU. Dimorph-enantiotrop.
a) Gelb; b) Rot
Uwp a:^b: 1680 Gemez, C. r. 138, 1695;
1904.
„ 174,5" (opt.) Mönkemeyer, a. a. O.
Bei 165" geht festes (rhomb.) TU in eine regu-
läre flüssig-kryst.-Form über, die bei 422"
schmilzt. Stoltzenberg, Huth, a. a. O.
Er: 431° Mönkemeyer, a. a. O.
„ 422" van Eyk, Akad. Wet.
Amst. 2, 98; 1901.
Sm: 446» + lO Carnelley 1876.
„ 439° + 1,5" Carnelley 1878.
Kp: Dampf 800— 806» Carnelley, C. W. 1878,
„ Flüssigk.806—8140 Carnelley, C. W. 1878.
Azid. TIN3.
Sm: 334" Dennis, Doan, Gill, Journ.
Amer. Soc. 18, 972; 1897.
Oxyd. TlaOs.
Sm: 759" Carnelley, O'Shea, 1884.
Sulfide. TI2S. Er: 44801 Pölabon, C. r. 146, 118;
TI2S5. „ 125° j 1907.
Selenide. ThSt . TlaSeg. Er: 338° ) Pelabon,
Tl2Se5 „ 195°/ a. a. O.
Telluride. T^Te. Er: 412« \
TbTea. „ 4420(p)|P61abon, a.a.O.
Nitrat. TINO3. Trimorph-enantiotrop.
a) Rhombisch; b) Rhomboedrisch; c) Regulär.
Uwp a^b: 72,8» (dilat.) 1 vanEyk,ZS.phys.
„ b:;tc: 142,50 „ jCh. 61, 721; 1905.
Sm: 2050 Retgers 1894.
„ 205-206,10 van Eyk, ZS. phys. Ch.
30, 430; 1899.
Thallo-Thalliaitrat. 2TI NO3 . Tl( NOaJs.
Sm: 150O Wells, Beardsley, Amer.
ehem. Jour. 26, 275; 1901,
Perchlorat. TlClOi.
Sm: 501° Carnelley, O'Shea 1884.
Sulfat. TI2SO4.
Sm: 632 ± 2« Carnelley 1878.
Hydrosulfat. TIHSO4.
Sm: 115 — 120" Stortenbeker, Ree. P.-B.
21, 87; 1902.
Carbonat. TI2CO3.
Sm: 273O (Kalorim.) Carnelley 1878.
„ 2720(Qeks.-Th.) Carnelley 1878.
Koppel.
67 cc
235
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Thorium.
Chlorid. ThCU.
Sm: 820»
Titan.
Tetrafluorid. TiF«.
Kp: 2S4"
Tetrachlorid. TiCl,
Sm: -25»
Moissan, Martinon, C. r.
140, 1510; 1905.
Ruff, Plato, Ber. ehem.
Ges. 37, 673; 1904.
Haase, Ber. ehem. Ges.
26, 1053; 1893.
Kp (763): 135" Dumas 1827.
.. (762): 136" Pierre 1847/48.
(760): 136,41» Thorpe 1876.
.. 136» Ruff, Plato, a. a. O.
Tetrabromid. TiBr*.
Sm: 39" Duppa 1856.
Kp: 230" Duppa 1856.
230** Ruff, Ipsen, Ber. ehem.
Ges. 36, 1780; 1903.
Tetrajodid. TiJ^.
Sm: 150" Hautefeuille 1867.
Er: unter 100° Hautefeuille 1867.
Kp: etwas über 360" Hautefeuille 1867.
Dioxyd. TiOs. Trimorph. Az. 41.
a) Tetragonal: Rutil; b) Tetragonal: Anatas;
c) Rhombisch: Brookit.
Sm: 1560» Cussak, N. Jahrb. Min.
1899, I. ~~
Uran.
Üran-Natriumchlorid. UCU-aNaCl.
Sm: 390** Moissan, Ann. chim. phys.
(7) 9; 1896.
Tetrajodid. UJ«-
Sm: ca. 500" Guichard, G r. 145, 921; 1907.
Hexaf luorid. U Fe.
Sm: 69,5» i Ruff, Heinzelmann, ZS.
Kp: 560 / anorg. Ch. 72, 63; 19".
Uranylnitrat. UrOj(N03>2 + 6 H,0.
Sm: 59,5" Ordway 1859.
Vanadium.
Tetrachlorid. VCU-
Kp (760): 154« Roseoe, Lieb. Ann. Suppl.
mm 7; 1870.
„ (768): 153,7» Ruff, Lickfett, Ber. ehem.
Ges. 44, 506; 1911-
Oxychlorid. VOCU.
Kp: 127,0» Schafarik 1859. J. pr.
Ch. 76.
„ (767): 126,7» Roseoe 1868.
(760): 127,19» Thorpe 1876.
.. (723): 124,4» Prandtl, Bleyer, ZS. an-
org. Ch. 60, 156; 1910.
Pentaf luorid. VFä,
Kp(758mm): iii,2»(korr.) Ruff, Lickfett a.a.O.
(Fortsetzung.)
Camelley 1878.
Camelley 1878.
Sm: 562» ±5,5"
„ 866» ungefähr
„ 6540 + 2,5»
„ 403-565» (??)
„ 383 ± 4"
„ 424» ± I»
„ 566» ± I»
„ 454" -3"
„ 863» ungefähr
„ 637« i I«
Vanadium.
Pentoxyd. VsOs-
Sm: 658» ±0,5»
Vaoadiosanre Salze.
NaVOg.
NasVO*.
NaiVäO,.
AgsVOi.
Ag«V,OT.
TIVO3.
TUVO4.
TI4V2O7.
BagVjOr-
CaCVOak. VsOä.
Pb(V03)i!. „ 849» ungefähr
Wasserstoff.
Eis. H2O. Polymorph.
a) Hexagonal (Eis I, bis 2200 kg Druck abs.
stabil)
b) Eis II (weniger stabil
als c) Tammann,ZS.phys.
c) Eis III (stabil bei Ch. 72,609; 1910;
hohem Druck) [daselbst die ältere
d) Eis IV (weniger stabil Literatur,
als a)
e) Regulär. Barendrecht, ZS. phys. Ch. 20,
240; 1896.
f) Tetragonal. Nordenskiöld, Pogg. Ann. 114,
115; 1861.
Ob e oder f mit Eis IV identisch ist, bleibt
bisher fraglich.
Tripelpunkt: Eis I, Eis II, Wasser: —22,4»
unter 2230 kg.
Tripelpunkt: Eis I, Eis III, Wasser: — 22»
bei 2200 kg.
Tripelpunkt: Eis 1, Eis II, Eis III: —37» bei
2240 kg.
UwT?: Eis liilEis II unter 1880 kg: —80»
„ Eis II5 Eis III unter 2220 kg: —80»
Tammann, Ann. Phys. (4) 2, 6; 1900.
Sm: 0,0..» (Basis der Temp.-Skala).
Sm. des Eises I unter verschiedenen Drucken:
(Gleich^ewichtsdrucke u. -temperaturen)
Druck
Druck
Sm
in kg
m kg
336
- 2,5»
675
— 5,53'
615
- 5,0»
859
- 7,46«
890
-7,5»
1099
— 9,75»
"55
—10,0»
II41
— 10,42»
1410
-12,5«
1353
—12,74»
1625
—15,0"
- 170»
1597
-15,66»
1835
2042
—20,0»
2400
-25,6«! in-
— 27» /subil
2200
— 22,1»
2585
Tammann,
Ann. Phys.
Tammann
,ZS.phys.Ch.
(4) 2,
6; 1900.
72, 6.
09; 1910.
Sm V. Eis III unter 3605 kg: —17,3'
Koppel.
236
67dd
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Wasserstoff. (Fortsetzung.)
Wasser. Kp siehe Tab. Sättigungsdrucke.
Wasserstoffperoxyd. H2O2.
Sm: —1^ Staedel, ZS. angew. Ch.
16, 642; 1902.
mm I mm
Kp (21): 62,8« I Kp (35): .74,7°
„ (26): 68,7» I „ (36): 75,7"
„ (28): 69,7° „ (38): 76,7^*
» (29): 70,7° 1 „ (44): 79,2°
„ (33): 73,7" : ,. (47): 80,2«
Persulfide.
H2S2. Kp (760): 74 -75" Bloch, Höhn, Ber. ehem.
Ges. 41, 1975; 1908.
Brühl, Ber.
ehem. Ges.
28, 2855;
1895.
H2S3. Er: -53°
Wismut.
Monochlorid. BiCl.
Sm: 320"
Trichlorid. BiCU.
Sm: 232,5°
Er: 224°
Kp: 435—441°
447"
BiCU-
BiBr.
Bloch, Höhn, Ber. ehem.
Ges. 41, 1971; 1908.
Eggink, ZS. phys. Ch.
64, 491; 1908.
Eggink, a. a. O.
Herrmann 1911.
V. Meyer, Lieb. Ann. 264,
122; 1891.
Frey er, Meyer, ZS. anorg.
Ch. 2, i; 1892.
Eggink, a. a. O.
Eggink, a. a. O.
Tetrachlorid.
Sm: 225°
Monobromid.
Sm: 2870
Tribromid. BiBrg.
Sm: 210 — 215° Muir 1876.
„ 217,50 Eggink, a. a. O.
Er: 219° Herrmann 1911.
Kp: 4530(Luft-Therm.) V. Meyer, Lieb. Ann. 264,
Trijodid. BiJa. 122; 1891,
Sm: unter 439° Carnelley, C. W. 1880.
Oxyd. Bi203. Polymorph.
Mod. I, Sm: 820°. Existiert zwischen dem Sm.
und dem Uwp in Mod. II: 704°.
Mod. 1 1 (braun, d = 8,20) bis zur gewöhnlichen
Temp. stabil.
Mod. III (hellgelbe Krystalle) Sm: 860». Stabiler
als Mod. IL Guertler, ZS. anorg. Ch.
37, 222; 1903.
Sulfid. Bis ').
Er: 6850 Pdlabon, C. r. 137, 920; 1903.
Selenide.
BiSe. Er: 625° \ Pelabon, Journ. chim.
BijSes. Er: 717»
phys. 2, 321; 1904.
') Existenz nicht erwiesen, Aten, ZS. phys.
Ch. 47, 386; 1904.
Wismut. (Fortsetzung
Tellurid. Bi.Tea.
Er: 573°
Wolfram.
Pentachlorid. WCI
Sm: 248°
Er: 242°
Kp: 275,6°
Hexachlorid. WCl,,.
Sm: 218°
„ 275°
Er: 270°
Kp (759,5
Oxytetrachlorid.
Sm: 210,4°
„ 208—210°
M 211°
Mönkemeyer, ZS. anorg.
Ch. 46, 418; 1905.
\ Roscoe, Lieb. Ann. 162,
I 349; 1872.
Riche 1856.
206,7°
:0
Roscoe a. a. O.
346,7° ^
WOCI4.
Roscoe a. a. O.
Schiff, Piutti 1879.
Matignon, Bourion, C. r.
138, 760; 1904.
/ Roscoe a. a. O.
3 WBr«.
Defacqz, C. r. 129; 1899.
WBr..
WCI«
Er:
Kp: 227,5"
Chlorobromid.
Sm: 232°
Pentabromid.
Sm: 276° \
Er: 273° \ Roscoe a. a. O.
Kp: 333° ^
Oxytetrabromid. WOBr*.
Sm: 277° \
Kp: 327« ' ^^^^^^ ^- ^- ^•
Hexafluorid. WF«.
Sm: +2,5° \ Ruff, Eisner, Heller, ZS.
Kp (760): 19,5° ^ anorg. Ch. 52, 256; 1907.
Oxytetrafluorid. WOF4
Sm: 110° 1 Ruff, Eisner, Heller,
Kp: 185°— 190° 1 a. a. O.
Yttrium.
Ytterbium.
Zink.
Chlorid. ZnCl2. Wasserfrei.
Sm: 365° Grünauer, ZS. anorg. Ch.
39, 389; 1904.
Alle niedrigeren Werte sind an unreinem
Material ermittelt.
Kp: Dampf 676— 683» Carnelley, C. W. 1878.
„ Flüssigk. 708— 719° Carnelley, C. W. 1878.
„ 730° Freyer, V. Meyer, Ber.
ehem. Ges. 1892.
Hydrate. | Mylius, Dietz, ZS.
ZnCl2+3H20. Sm: 6,5°j anorg. Ch. 44.
ZnCl2+2,5H2Ü. Sm:i2,5°) 209; 1905.
Koppel.
67
CC
237
Schmelzpunkte, Siedepunkte und enantiotrope Umwandlungspunkte
anorganischer Verbindungen. (Polymorphie.)
Zink. ( Fortsetzung. )
Bromid. ZnEr».
Sm: 394" ±2,5°
Kp: 695—699°
„ 650O
Camelley 1878.
Camelley, a W. 1878.
Freyer, V. Meyer, Ber.
ehem. Ges. 1892.
Jodid. ZnJi.
Sm: 4460 + 1" Camelley 1878.
Fluorid. ZnFj.
Sm: 734" Camelley 1878.
Sulfid. ZnS. Trimorph.
a) Regulär-tetraedrisch-hemiedrisch rZinkblende
b) Hexagonal-hemimorph: Wurtzit;
c) Hexagonal-rhomboedrisch. Az. 38.
Sublimiert bei 1182». Biltz, ZS. anorg. Ch.
59, 273; 1908.
Nitrathydrate.
Zn(N03)i + 6H,0. Sm: 36,4» Ordway 1859.
Tilden 1884. Funk, ZS. anorg. Ch. 20, 400;
1899.
Zn(N0,),-L3H,0.
Sm: 45,5» Funk, a. a. O.
„ 44,07" Morgan, Owen, ZS. an-
org. Ch. 56, 168; 1908.
ZnSOi 4- 7 H,0. Dimorph.
Goslarit 1 .
> Az. 45.
ZnS04 4-6H,0. Dimorph. ~~
a) Monoklin; b) Tetragonal. Az. 44.
Metasilicat. ZnSiOs.
Sm: 1479° Stein 1907.
Er: 1419° van Klooster 1910.
Orthosilicat. ZnjSiO*.
Sm: 1484» Stein 1907.
Zinn.
Chlorär. SnCU.
Sm: 250"
Er: 2450
„ 247,2°
Kp: 606,1°
„ 603,25°
Chlorid. SnCU.
Er: —33»
Kp (752): 112,5«
„ (755): 112»
„ (760): 113,89°
„ (757): 114°
,. (765): 114°
Salfathydrate.
a) Rhombisch
b) Monoklin
Marx, Gm. Kr. Hdb.
Menge 191 1.
Herrmann 191 1.
Blitz, V. Meyer, B. 1888.
McCrae 1895.
Besson, C. r. 109, 940;
1889,
Andrews 1847/48.
Haagen 1867.
Thorpe 1876.
Waiden, ZS.phys.Ch. 43,
434; 1903-
Waiden, ZS.phys.Ch. 70,
581; 1910.
Zinn. ( Fortsetzung. )
Bromür. SnBr«.
Sm: 215,5°
1 Rayman , Preis, Lieb.
j Ann. 223; 1884.
Er: 2150
Kp: 617-634°
Camelley, C. W. 1879.
„ 619°
Frey er, Meyer, ZS.
anorg. Ch. 2, i; 1892,
Bromid. SnBr^.
Sm: 30«
Camelley, O'Shea 1877.
,, 29,45°
Garelli, Gazz. chim. 28,
II, 253; 1898.
„ 29,9»
Tolloczko, Meyer, Chem.
Zbl. 1910, II, 1024.
Kp: 201»
Camelley, O'Shea 1877.
„ 203,3° (corr.)
Rayman, Preis, A. 223.
„ 201°
Lorenz, ZS. anorg. Ch. 9,
365; 1895.
Jodid. SnJ«.
Sm: 146°
)
Er: 142°
\ Personne 1862.
Kp: 295°
f
Fluorid. SnFi.
Kp: 705°
Ruff, Plato, Ber. chem.
Ges. 37, 673; 1904.
Zinochlorwasserstoff säure. HiSnCU . 6H3O.
Sm: 20° Engel, C r. 103; 1886.
„ 19,2° Seubert, Ber. chem. Ges.
20; 1887.
Zinobromwasserstoff säure. HiSnBr,, . 9HjO.
Sm: 47° ebenda.
Dioxyd. SnO». Trimorph.
a) Tetragonal: Zinnstein; b) Hexagonal;
c) Rhombisch. Az. 41.
Sm: 1127° Cussak, N. Jahrb. Min. 1899. I 196.
Monosulfid. SnS.
Sm: 880° Pdlabon, C. r. 142, 1147;
1906.
} Biltz, Mecklenburg, ZS.
anorg. Ch. 64, 226; 1909.
Er: 882°
Kp: 1230°
Monoselenid.
Er: 860°
„ 861°
Monotellurid.
Er: 769°
„ 780°
„ 800°
„ 780,5°
SnSe.
SnTe.
P^Iabon, a. a. O.
Biltz,Mecklenburg,a.a.O.
Fay, Joum. Amer. chem.
Soc. 29, 1265; 1907.
P^labon, a. a. O.
Biltz, Mecklenburg,
a. a. O.
Kobayashi, ZS. anorg.
Ch. 69, i; 1910.
Zirkon.
Dioxyd. ZrO». Dimorph,
a) Tetragonal (?) |Groth,Chem.Kryst.
b) Monoklin (Baddeleyit)
Koppel.
238
68
Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen.
(Vergleiche auch folgende Tabelle: Krystallinische Flüssigkeiten.)
Am Schluß der Tabelle finden sich einige Anmerkungen und Angaben umfassender neuer Zusammen-
stellungen physikalischer Konstanten.
Name
Formel
Mol.-
Gew.
Spezifisches
Gew.*)
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat**)
Acetaldehyd . .
Acetamid . . .
Acetanilid . . .
Acetessigester .
Aceton ....
Acetondicarbonsäure
ester
Acetonitril . . .
Acetonylaceton
Acetophenon . .
Acetylaceton . .
Acetylbromid . .
12 Acetylchlorid . . .
13 i Acetylen
14 Acrolefn
Acrylsäure . . .
„ -Aethylester
Adipinsäure . . .
Äpfelsäure (1-) . .
19 „ -Diäthylester
20 Äthan ....
21 Äthyläther
22 I Äthylalkohol
23 Äthylamin
24 i Äthylanilin .
Äthylbenzol . .
Äthylbenzylketon
Äthylbromid
Äthylchlorid . .
29 i Äthyldisulfid .
30 Äthylen ....
Äthylenbromid .
Äthylenchlorid .
Äthylendiamin'')
Äthylenoxyd
Äthylenjodid
36 j Äthylidenbromid
37 i Äthylidenchlorid
Äthylidenjodid
Äthylisopropyläther
Äthylisopropylketon
C2H4O
C2H5ON
QHgON
CgHeO
C9H14O5
C2H3N
CgHgO
C5 HgOa
CaHgOBr
C2H3OCI
C2H2
C3H4O
C3H4O2
QHgOa
C4H6O5
C4H10O
CaHßO
C2H7N
CsHiiN
C10H12O
CaHsBr
C2H5CI
C4 H10S2
C2H4
C2H4Br2
C2H4GI2
C2H8N2+H2O
C2H4O
C2H4J2
C2H4Br2
C2H4CI2
C5H12O
CgHigO
44.03
59,05 j
i35,o8|
130,081
58,05!
202, iii
41,031
II 4,08 1
I20,06{
1 00,06 i
1 22,94 1
78,48 j
26,021
56,03 j
72,03 1
1 00,06 1
146,08!
134,051
j
190,11
30,05;
74,08 1
46,05!
45,07]
121, lOj
1 06,08 j
148,10'
108,96!
64,50!
122,22
28,03!
187,87
98,95
78,10
44,03
281,87!
187,87,
98,95!
281,87,
88,101
100,10:
(13/4
(86,5/4
(4)
(20/4
(15/4
(20/4!
(14,1/4!
(23,7/4
(20/4
(20/4
(20/4
(16,4
0,7883
0,9901
1,2105
1,0282
0,7971
1,1107
0,7906
0,9729
1,0272
0,9745
1,1051
0,420
(16/4) 1,0621
(o) 0,9393
1,595
(20/4) 1,1280
(o) 0,446
(15/4) 0,7191
(20/4) 0,8040")
(0/4) 0,7057^)
(20/4) 0,96251*)
(20/4)0,87591*)
(17,5) 0,998
(0/4) 1,5014
(8) 0,9176
(20/4) 0,9927
(flüss.) 0,6095
(20/4) 2,1823!*)
(9,8/4) 1,2656
(15) 0,970
(o) 0,8966
2,07
(17,5) 2,1001
(9,8/4) 1,1895
(o) 2,84
(o) 0,7447
(18/4) 0,8139
-124,61)
83
115— 116
-94,6^)
-44,9")
20,5
-81
+ 7—8
153-153,5
—171,4
-117,61)
-117,61)
-85,2
ca. — 80
-92,85)
117,61)
-141,66)
— 169
+9,95
-35,3")
+ 10
81—82
-96,7")
20,8
: 222
I (760) 303,8
! (754)180,6-181,2
I (760) 56,i2)
I 250
(760) 8i,62)
(754) 194
(760) 201,5
(746) 139
i 81
j (720) 51—52
' -83,8
52,4
140
98,5
1 (15) 216,5
I Nicht destillierb.
(25) 149
(735)— 89,5
(760) 34,62)
(760) 78,4
(760) i6,62)
(760) 204,0
(758,5)135,7-135,9
223 — 226
(760) 38,42)
14")
(730)152,8-153,4
(757) —102,7
(760) 129
(760) 83,72)
(746,5) 13,5
Zers.
(755,1) 112,5
(750,9) 57,5
177—179
54
(745) 113,8-114
• 914 (471)-
. 1236 (698).
. 361 (169).
• 591 (237).
. 976 (494).
• 764 (375).
• 1454 (801).
. ioi8'(532).
. 118 (90)
• 1016 (530).
. 460.
• 459 (164).
. 127 (21).
• 957 {482).
. 500 (188).
.501.
. 669 (293).
• 740 (354 t
356).
. 743 (355)-
. lOI (ii).
. 293 (109).
. 221 (72).
. 1122 (600)
. 331 (153)-
25 (18).
148 (119).
166 (41).
146 (33).
358 (131)-
III (16). j
167(41). !
147 (34)-
1152 (625
.305 (114). j
190.
167 (41).
146 (34).
191.
298 (iio),
999(51
*) Wenn für eine bei gewöhnlicher Temperatur gasförmige Verbindung das spezifische Gewicht an
geben ist, so gilt die Zahl für die verflüssigte Substanz, bezogen auf Wasser.
**) Die freistehenden Zahlen verweisen auf die Hauptbände, die eingeklammerten auf die Ergänzui'
bände von Beilsteias Handbuch der organischen Chemie, 3. Auflage.
Posner.
68 a
239
i Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verb
j
indungen.
.Namen
Formel
Mol.-
Gew.
Spezifisches
Gew.
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat !
i
j I : Äthyljodid ....
C2H5J
155,96
(0/,) i,98o4)
0
—108,55)
0
(756) 71,9—72
!
I. 190 (54).
'2 Äthylmercaptan . .
QHeS
62,12
(20/4) 0,8391
(759,2) 37
I. 348 (127).
3 i Äthylnitrat ....
C2H5O3N
91,05
(0/4) 1,1352*)
— 112
(728,4) 86,3
I. 324 (120).
4 Äthylnitrit ....
QH5O2N
75,05
(15,5)0,900
17
I. 321.
.5 Äthylphenyläther .
QHioO
122,08
(4/4) 0,9792
—33,5
(762,3)155-155,5
11.652(354)-
.6 Äthylphenylketon .
QHi.O
134,08
(15/4) 1,0141
4-21
218
III. 140 (112).
,7 Äthylpropyläther . .
C5H13O
88,10
(0) 0,7545
63,6
I. 298.
[8 Äthylpropylketon
CfiHjP
100,10
(0) 0,8333
122 — 124
1. 999 (510).
;^9 . Äthylschwefelsäure .
QHeO^S
126,12
(16)1,316
Sirup
I. 331 (123).
.0 Äthylsenföl .
C3H5NS
87,12
(22) 0,9972
—5,9
(758,3) 131-132,1
I. 1822 (724).
Vthylsulfid .
C4H10S
90,15
(20/4) 0,8368
(754) 92,2—93
I. 357 (130).
,z Aldol ....
C4H3O2
88,06
(16) 1,1094
Sirup
(20) 83
I. 963 (484)- 1
I53 j Allylaceton .
CeHioO
98,08
(27/4) 0,832
128 — 130
I. 1009 (516). j
jj4 Allyläther . .
C«HioO
98,08
(18) 0,8046
94,3
I. 301.
b i Allylalkohol .
C3H6O
58,05
(15) 0,8573
(753,3 ),96,4-96,5
I. 249 (82).
i)6 ' Allylamin . .
C3H7N
57,07
(20/4) 0,7631
(756,2) 56-56,5
I. 1141 (617).
57 ' Allylbromid .
QHsBr
120,96
(20/4) 1,3980
(753,3) 70—71
1- 183 (50).
38 1 Allylchlorid .
C3H5CI
76,50
(20/4) 0,9379
-136,4")
(756,2) 44,8—45
I- 159.
59 1 AUyl Jodid . .
C3H5J
167,96
(23) 1,8293
(734) 101,5-102
I. 197 (56).
x) ; AUylsenföl . .
C4H5NS
99,12
(24,2/4) 1,0057
ca. — 80
(760) 148,2
I. 1283 (725).
3i 1 Ameisensäure
CH2O2
46,02
(15,1/4) 1,2256
+8,6
(750) 101,0
1. 392 (140).
32 j „ -Äthylester
C3H6O2
74,05
(0/4) 0,948015)
-78,9^)
(760) 54,415)
I. 395 (141).
33; „ -Nitril . .
CHN
27,02
(18) 0,6969
— 10-12
25,2
1. 1409 (793).
34 Aminobenzoesäure 0-
CjHAN
137,07
144—145
Zers.
11.1245(779).
55 ! „ m-
C7H-O2N
137,07
(4) 1,5105
174
II. 1256 (787).
5ö ! „ p-
C7H7O2N
137,07
75,05
186—187
II. 1270 (789).
67 1 Aminoessigsäure . .
C2H5O2N
1,1607
232—236
1. 1183 (655).
68 ! Aminophenol 0-
CßH^ON
109,07
170
11.702(385).
69 ■ „ m-
CßH.ON
109,07
122 — 123
H. 714 (393).
70 i „ P-
CßHjON
109,07
184 Zers.
n. 715 (397)-
71 Amyläther«) . .
C10H22O
158,18
(15) 0,7807
172,5—173
1.299(111).
72 1 Amylalkohol*)
C5H,20
88,10
(20/4)0,81211*)
ca. —134
(759,2)130,5-131
I. 232 (74).
73 1 Amyljodid») .
CgHiiJ
198,01
(20) 1,4734
148,2
I. 194 (54)-
74 ; Amylnitrit*) .
CsHiAN
117,10
(15) 0,880
99
I. 322 (119).
75 ! Anilin . . .
CßH^N
93,07
(0/4) 1,03902)
—6,2")
(760) 184,42)
11.308(136).
76 Anisaldehyd (p-)
CgHsOa
136,06
(4/4) 1,1343
0
(210)199—199,5
111.81(59).
77 Anisalkohol (p-)
CgHioOä
138,10
(4/4) 1,1202
45
258,8
II. 1110(682).
78 ■ Anisidin (p-) .
C7H9ON
123,08
(55/4) 1,07"
57,2
(755) 239,5
11.716(397).
79iAnisol . . .
QHgO
108,06
(0/4) 1,01242)
-37,8
(760) 153,82)
11.652(354).
80 Anissäure (p-)
CsHgOs
152,06
(4) 1,364-1,385
184,2
275 — 280
11.1525(906).
81 Anthracen . .
^14^10
178,08
216,6
351
11.256(121).
82 : Anthrachinon
CiiHgOa
208,06
1,419—1,438
273
379—381
111.406(293).
183 i Azobenzol . .
C12H10N2
182,10
1,203
68
(749) 295—297
IV. 1347 (1006)
84 Azoxybenzol .
C12H10ON2
198,10
(20/4) 1,246
36
IV. 1334 (995).
85 Benzalchlorid
C7H6CI2
160,97
(0/4) 1,2699
— 16,1
(756,2) 203,5
11.47(26).
86 j Benzaldehyd .
CjHßO
106,05
(15/4) 1,0504
— 26,0
(751,3) 179,1
111.3.(3).
87 . Benzamid . .
C7H7ON
121,07
(4) 1,341
128
11.1158(726).
88 ' Benzanilid . .
CisHnON
197,10
(4) 1,306—1,321
160 — 161
11. 1 162 (729).
' Benzhydrol .
C13H12O
184,10
69
(748) 297—298
11.1077(656).
Posner.
240
68 b
Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen.
Namen
Formel
Mol.-
Gew.
Spezifisches
Gew.
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat
90
Benzidin (p-) . . .
C12H12N2
184,12
0
127,5-128
0
(740) 400 — 401
IV. 960 (639).
91
Benzoesäure . . . .
CvHßO^
122,05
(131,9/4) 1,0738
121,4
(760) 249,0
11. 1136 (712). ;
92
„ -Äthylester
C9H10O2
150,08
(4/4) 1,0614
-34,2")
(745,5) 212,9
II. 1139(714).
93
„ -Anhydrid
C14H10O3
226,08
(14,9/4)0,9555
42
360
11. 1157(725)-
94
Benzol
QHs
78,05
(20/4) 0,8736
5,58 1^)
(760) 8o,2i5)
11.22(15).
95
Benzolsulf ochlorid .
CßHASCl
176,57
(15/4) 1,3830
+14,5
(10,7) 116,3
11.113(69).
96
Benzonitril . . . .
CvHgN
103,05
(0/4) I,02282)
-13,1")
(760) 191,3^)
11.1210(759). ■
97
Benzophenon . . .
C13H10O
182,08
(50/4)1,0845
48-48,5
(760) 305,89
111.179(144). \
98
Benzotrichlorid . .
C7 H5CI3
195,42
(14) 1,380
— 21,2
213 — 214
11.48(27).
99
Benzoylaceton . . .
C10H10O2
162,08
(60) 1,0899
60 — 61
260 — 261
III. 269 (207).
100
Benzoylchlorid . . .
C7H5OCI
140,50
(4/4) 1,2291
— I
(749,4)198-198,3
11.1x55(724). :
lOI
Benzyläther . . . .
CuH^O
198,11
(16) 1,0359
295—298
II. 1050.
102
Benzylalkohol . . .
QHsO
108,06
(22,4/4) 1.0459
(760) 204,7
11.1047(636).
103
Benzylamin . . . .
C7H9N
107,08
(18,9/4) 0,9826
(749) 182
11.513(286). ^
104
Benzylchlorid . . .
C7H7CI
126,52
(4/4) 1,1135
—43,2
(760) 179
11.46(26). 1
105
Benzylmercaptan . .
C^HsS
124,13
(20) 1,058
194—195
II. 1052.
106
Bemsteinsäure . . .
C4H6O4
118,05
(15) 1,562-1,567
184—184,5
235»)
I. 653 (282).
107
„ -Anhydrid .
C4H4O3
100,03
(20,4/4) 1,1036
119,6
261
I. 657 (284).
108
„ -Diäthylester
QHiA
174,11
(20/4) 1,0436
—20,8
216,5
I. 655 (283).
109
„ -Nitril . . .
C4H4N2
80,05
(63,1/4) 0,9848
54,5
(20) 158 — 160
I. 1478 (816).
HO
Borneol (Rechts-) .
CioHigO
154,14
(209,7) 0,8083
203 — 204
211 — 212
111.468(337).
III
Brenzcatechin . . .
CeHgOa
110,05
(15) 1,367-1,375
104
245
11.907(545).
112
Brenztraubensäure .
C3H4O3
88,03
(25) 1,2649
+ 13,6
(10) 65
1.585(235).
"3
Brombenzol . . . .
CßHsBr
156,96
(0/4) 1,52192)
—30,5
(760) 156,22)
n. 57 (30).
114
Bromessigsäure . .
C2H302Br
138,94
49—50
(15) 117— 1x8
1. 477 (172).
"5
Bromoform . . . .
CHBrg
252,77
(15) 2,9045
+ 9
(750) 150,5
1. 166 (41).
1x6
Bromphenol 0- . .
CeHgOBr
172,96
fl.
194— X95
II. 672 (372).
117
„ m- . .
CeHsOBr
172,96
32—33
236—236,5
11.672.
118
P- • •
CßHsOBr
172,96
63—64
238
11.672 (372).
119
Bromtoluol 0- . . .
QH^Br
170,98
(20/4) 1,4222
—25,9
(753,9) 180,3
11.59(31).
120
„ m- . . .
CvHTBr
170,98
(20/4) 1,4099
-39,8
(759,5) 183,7
11.60.
121
p- . . .
CvH^Br
170,98
(20/4) 1,3898
+28,5
(758,x) 183,6
11.60(31).
122
Butan norm. . . .
C4H10
58,08
(o).o,6o
-135")
4-0,6")
1. 102 (12).
123
„ Iso- .....
C4H10
58,08
(0) 0,6029
-145")
—10,2")
I. 102 (X2).
124
Buttersäure norm. .
QHgOa
88,06
(24,7/4) 0,9534
—7,9
(753,2) 161,5-162
1.421(151). ;
125
„ -Äthylester
C6H12O2
116,10
(18/4) 0,8807
ca. — 80
(760) 119,9
1. 422 (151).
126
„ -Anhydrid
QHiA
158,11
(15,5) 0,978
191— 193
I. 463. 1
127
-Nitril . .
C4H7N
69,07
(15) 0,796
(750) Ii6,3-xi7
I. 1465 (805)
128
Buttersäure Iso- . .
QHgOa
88,06
(19,8/4) 0,9487
-47")
(760) 154,4^)
I. 424 (152).
129
„ -Äthylester
C6H12O2
116,10
(20/4) 0,8710")
-93,3 ^)
(7^) IXO,X
I. 425 (152).
130
„ -Anhydrid
CgHiA
158,11
(16,5) 0,9574
(734) 181,5
I. 463.
131
„ -Nitril . .
C4H7N
69,07
107 — 108
I. 1465.
132
Butyläther norm.. .
CgHisO
130,14
(20) 0,7685
(741,5) 140,5
I. 298.
133
Butylaldehyd norm.
C^HgO
72,06
(20/4) 0,8170
73—74
I. 943.
134
„ Iso- .
C4H8O
72,06
(20/4) 0,7938
(741) 63
I. 946 (480).
135
Butylalkohol norm.
C4H10O
74,08
(20/4)0,8094")
(740) X16
I. 230 (74).
136
„ Iso- .
C4H10O
74,08
(15/4) 0,8057
(760) 106,4
I. 231 (74).
137
.„ sekund.
C4H10O
74,08
(22) 0,819
(738,8) 99
I. 230 (74).
138
tertiär
C4H10O
74,08
(20/4) 0,7887")
+25
82,9
I. 231 (74).
Posner.
68 c
241
Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen. {
!
Namen
Formel
Mol.-
Ge\v.
Spezifisches
Gew.
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat !
139
Butylamin norm.
C4HUN
73,10
(20) 0,7401
0
0
(754,5) 76—77
I. 1131 (606).
140
Butylbromid nom
1. C^HgBr
136,99
(20) 1,299
(744) 100,4
1. 174.
141
Butylchlorid norm
CiHgCl
92,53
{20) 0,8874
(741,3) 77,6
1. 151 (35).
142
Butyljodid norm.
C^ Hg J
183,99
(20/,) i,6i66
(745,4)130,4-131,4
I. 193 (54)-
143
Butyrylchlorid noi
-m. C4H,0C1
106,52
(20/«) 1,0277
100 — 101,5
I. 459 (164).
144
Iso-
C4H.OCI
106,52
(20/J 1,0174
92
I. 459.
'145
Campher (Rechts
) . CioHieO
152,13
(205,3)0,8110
176,4
209,1
111.485(354)-
|i46
Carbazol . . .
C12H9N
167,08
238
338
IV. 389 (232).
147
Chinolin ....
G,H,N
129,07
(20/4) 1,0944
—22,6 ")
(760) 238
IV. 247 (176).
148
Chinon ....
QHA
108,03
1,307—1,318
"5,7
Sublimiert
111.327(255).
149
Chloraceton . .
C3H5OCI
92,50
(16) 1,162
119
I. 986 (502).
150
Chloral ....
C2HOCI3
147,39
{20/4) 1,5121
(760) 97,7
I. 929 (473)-
151
Chloralhydrat .
C2H3O2CI,
165,40
(66/4) 1,5745
sf)
97,5
I. 930 (474).
152
Chloranilin 0- .
CeHeNCl
127,52
(20/4) 1,2125
fl.
(760) 208,8
11.314(140).
153
„ m- .
QHßNCl
127,52
(20/4) 1,2149
fl.
(767,3) 230
11.314(140).
154
P- •
CgHeNCl
127,52
(70/4) 1,1704
70—71
232,3
11.314(140). 1
155
Chlorbenzol . .
CgHsCl
112,50
(15/4) 1,1115
—45
(760) 132,0«)
11.43(25).
156
Chloressigsäure
C2H3O2CI
94,48
(64,5) 1,3978
62,5—63,2
1^5-187
I. 467 (167).
157
„ -Äthylesl
^er C4H-O2CI
122,52
(20/4) 1,1585
(754,2)144,5-144,9
I. 468 (168).
158
Chlorkohlensäureest
;r CHO2CI
80,47
(15) 1,1440
(729,6) 91,3
I. 465 (167).
!i59
Chloroform . .
CHCI3
"9,39
(",8/4) 1,5039
—63,2
(760) 6l,22)
I. 144 (33).
;i6o
Chlorphenol 0-
QiHsOCI
128,50
+7
175—176
11.669(368).
;i6i
m-
CßHsOCl
128,50
28,5
214
11.669(369).
;i62
P-
QHsOCl
128,50
(20,5) ca. 1,3
37
217
11.669(369).
163
Chlorpikrin . .
CO2NCI3
164,39
(0/4) 1,6923
— 69,2
(743) 112,8
I. 203 (61).
164
Chlortoluol 0- .
C7H7CI
126,52
(20/4) 1,0807
—34,0
(760,1) 159,4
11.45(26).
165
„ m- .
C7H7CI
126,52
(20/4) 1,0722
-47,8
(756,5) 162,2
11.45(26).
166
P- ■
C7H7CI
126,52
(20/4) 1,0697
+7,4
(756,4) 162,3
11.45(26).
167
Citraconsäure .
C^HeO,
130,05
1,617
91 Zers.
Zers.
I. 708 (325).
168 „ -Anhydrid
C5HA
112,03
(15) 1,2504
+7
213 — 214
I. 709 (325).
'169
„ -Diäthyles
ter Q,HiA
186,11
(15) 1,0468
230,3
I. 709 (325).
170 Citronensäure + h
2O QHgO^+HjO
210,08
1,542
153"»)
Zers.
I. 835 (428).
171
„ -Triäthyles
ter CiaHjoO^
276,16
(20/4) 1,1369
.
(17) 185
I. 839.
172
Crotonaldehyd .
C^HgO
70,05
(17,3/4)0,85573)
(751) 102-103,5»)
I. 959 (482).
!i73
Crotonsäure . .
QHßOa
86,05
(72/4) 0,9730
72
180— 181
I. 506 (189).
|i74
„ -Äthyleste
r . CßHioOa
114,08
(20/4) 0,9208
(748) 138
I. 507.
I175
Crotonsäure Iso-
QHeOa
86,05
(15/4) 1,0312
15,5
(760) 169-169,3
I. 509 (190).
176
„ -Äthyleste
r QHioO,
114,08
(19) 0,927
136
1.509.
177
Cumarin . . .
Cg H6O2
146,05
(7,3/4) 0,9348
67
290—290,5
II. 1629 (951).
178
Cumaron . . .
CsHßO
118,05
(15/4) 1,0767
fl.
(752,6) 171— 172
11.1675(980).
179
Cumarsäure 0-
CgHgOa
164,06
200 — 202
11.1627(951).
180 „ m-
C9H8O3
164,06
191
11.1634(952).
181
P- .
C9H8O3
164,06
206
11. 1635 (952).
182
Cumol ....
CgHi2
I20,I0
(15/4)0,8660
152,9
11.28(19).
183
Cyclobutan . .
QHg
56,06
(0/4) 0,7038
bei— 80 fl.
II — 12
s. Anm.")
184
Cycloheptan . .
QH,,
98,11
(0/4) 0,8252
fl.
(743) "7— "7,5
I. (20).
185
Cyclohexan . .
Cß^n
84,10
(20/4) 0,7764
+6,4
(760) 80,9
H. (2).
186
Cyclopentan . .
• • C5H10
70,08
(20,5/4) 0,7506
bei— 80 fl.
50,2—50,8
1. 117 (i8).
187
Cyclopropan .
C,He
42,05
— 126
(749) ca. —35
I. 114 (17).
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Posner. 16
242
68 d
Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen.
Namen
Formel
MoL-
Gew.
Spezifisches
Gew.
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat
i88
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
Diacetyl . .
Diäthylamin .
Diäthylanilin
Diäthylketon
Diazoessigester
Dibenzyl . .
Dibrombenzol o-
,, m
P-
Dichloraceton symm,
„ asymm,
Dichlorbenzol o-
m-
P-
Diisopropylketon
Dimethylamin .
Dimethylanilin .
Dimethylsulfat .
Dinitrobenzol o-
„ m-
P-
Diphenyl . . .
Diphenylamin .
Diphenylmethan
Dipropylketon .
Essigsäure . . .
„ -Äthyläther
„ -Anhydrid
Formaldehyd . . .
Formamid ....
Fumarsäure . . .
„ -Diäthylester
Furfuran .
Furfurol
Glutarsäure
„ -Diäthylester
Glycerin . . .
Glykol ....
Guajacol . . .
Harnstoff . . .
Hexachlorbenzol
Hydrochinon
Hydrozimtsäure
Inden
Indol
Isochinolin . .
Isopren ....
Itaconsäure . .
„ -Diäthylester
QHgOa
QHi,N
CioHisN
C5H10O
C4H6O2N2
C14H14
C6H4Br2
C6H4Br2
C6H4Br2
C3H4OCI2
C3H4OCI2
G6H4CI2
C6H4CI2
C6H4CI2
C7H14O
C2H7N
QHnN
C2H6O4S
C6H4O4N2
C6H4O4N2
C6H4O4N2
C12H10
C12H11N
C13H12
C7H14O
C2H4O2
QHgOa
CH2O
CH3ON
C4H4O4
C8H12O4
C4H4O
C5H4O2
C5H8O4
C9H16O4
CgHgOg
C2H6O2
CjHgOg
CH4ON2
CgCle
Cg HgOa
C9H10O2
CgHg
C9H7N
CsHg
CsHeOi
C9H14O4
86,05
73,10
149,13
86,08
114,07
182,11
235,87
235,87
235,87
126,95
126,95
146,95
146,95
146,95;
1 14,02 1
45,07 {
121, loj
126,12
168,05
168,05
168,05
154,08
169,10
168,10
114,11
60,03
88,06
102,05
30,02
45,03
116,03
172,10
68,03
96,03
132,06
188,13
92,06
62,05
124,06
60,05
284,76
110,05
150,08
116,06
117,07
129,07
68,06
130,05
186,11
(20/4) 0,9793
(15)0,7116
(20/4) 0,9344")
(16,6/4)0,8175
(24) 1,083
(80,6/4) 0,9416
(17,6) 1,977
(18,6/4) 1,955
(89,3) 1,8408
(46/4) 1,3843
(o) 1,326
(o) 1,3278
(o) 1,307
(55,1) 1,2499
(20/4) 0,8062
(-5,8) 0,6865
(20/4) 0,955514)
(20) 1,3276
(18) 1,59
(89,1) 1,369
(18) 1,625
(73/4) 09919
1,159
(26/4) 1,0008
(20/4) 0,8177
(0/4) 1,0697^)
(0/4)0,90482)
(21/4) 1,0757
(—20) 0,8153
(14,1/4) 1,1337
1,625
(20/4) 1,0508
(21,6/4)0,9086
(20/4) 1,1594*)
(106,4/4) 1,1919
(15) 1,0284
(20/4) 1,2604
(25/4) 1,1098«)
(15/4) 1,1385
1,323
(236) 1,569
(15) 1,328-1,332
(48,7/4) 1,0710
(4/4) 1,0059
(20/4) 1,1025
(19/4)0,6793
1,573—1,632
(20/4) 1,0461
ca. — 40
-38,8
— 22
51,5-52,5
— I
-fi— 2
89,3
43
52,7
+2,5
"6,5
89,7
171 — 172
70,5
54
26 — 27
+ 17,5
—82,81)
ca. — I
286 287")
97,5
+ 20
-17,4
28,3
132
227
169
48,7
52
24,6
161
87,5-88
(759) 55,5
(760) 215,5
(760) 102,7
(61) 84
284
(751,6)223,8
(758.4) 219,4
219
(748) 172,6-173
120
179
(767) 172
172
123,7
+ 7,2—7,3
(760) 193,1
188,3—188,6
(773,5) 319
(770.5) 302,8
(777) 299
(760) 254,9
302
(760) 260 — 261
143,5
(760) 118,515)
(760) 77,2^)
(760) 136,4
— 21
(0,5) 85—95
Sublim. 200
218,5
(756)31,4—31,6
(742) 160,5-160,7
(20) 200
236,5—237
290
197,4
205
Sublim, m Vak.
326
285
279,8
(749,6) 181-181,3
253—254
(763) 240,5
33,5
227,7—227,9
I- 1015 (530).
I. 1125 (602).
11.333 (153)-
1- 997 (509).
I. 1492 (844).
II. 232 (112).
n.57.
11. 57.
11.58(30).
I. 986 (502).
I. 986 (502).
11.43(25).
11.44(25).
11.44(25).
I. looi (511),
I. 1118 (598).
11.327(148).
1.331.
II. 81 (48).
11.81(49).
11.82(49).
11.222 (108).
11.337 (155).
^ II. 228 (109).
I. 1000 (510).
I. 398 (142).
I. 407 (144).
I. 462 (165).
I. 910 (465).
1. 1235 (696).
I. 697 (321).
I. 699 (322).
111.690(498).
III. 720 (517).
1. 666 (292).
1. 667 (292).
I. 272 (98).
I. 259 (88).
11.909 (546).
II. 1290(725).
11.45(26).
11.938(571).
11.1356(833).
II. 174 (92).
IV. 216(156).
IV. 299 (191).
1. 132 (26).
I. 707 (325).
1. 707.
Posner.
68^
243
Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen.
Namen
Formel
Mol.-
Geu.
Spezifisches
Gew.
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat
237; Jodbenzol ....
238I Jodoform ....
239. Kohlensäurediäthyl-
I ester
240J Kresol o . . . .
241 „ m- . . . .
242! „ p- . . . .
243 Lävulinsäure . .
244I „ -Athylester
245: Maleinsäure . . .
246 ,, -Anhydrid .
247 „ -Diäthylester
2481 Malonsäure . . .
2491 „ -Diäthylester
250 „ -Nitril . .
251; Mesitylen ....
252' Methan
2531 Methyläther . . .
254I Methyläthylketon
2551 Methylalkohol . .
256! Methylamin . . .
257 Methylanilin . . .
258 Methylbromid . .
259' Methylchlorid . .
260 Methylenbromid .
261 Methylenchlorid .
262 Methylenjodid . .
263! Methyljodid . . .
264 Milchsäure i. a
265 Naphtalin ....
266 Naphtol a . . . .
267J „ ß . . .
268, Naphtylamin a. ■
269! „ ß .
270J Nitranilin 0- . .
27i| „ m- . .
2721 „ p- . .
273I Nitrobenzaldehyd o-
274 „ m-
275: „ p-
2 761 Nitrobenzoesäure 0-
277J „ m-
278| „ p-
279 Nitrobenzol . .
280 Nitromethan . .
281: Nitrophenol o- .
282 ,. m-
283 .. p-
284; Nitrotoluol 0- .
QH^J
CHJ3
C5H10O3
CrHgO
CjHgO
QHgO
CsHgOg
C-HJ203
C4H404
C4H203
C4H1204
C3H404
C7HJ204
C3H2N2
C9H12
CH4
QHeO
C4H8O
CH4O
CH5N
QHgN
CH3Br
GH3CI
CH2Br2
CH2CI2
CH2J2
CH3J
QHgOa
CioHgO
QoHgO
C10H9N
C10H9N
C6H6O2N2
C6He02N2
C6H6O2N2
G;H503N
G7H5O3N
CJH5O3N
C7H5O4N
G;H504N
G;H504N
QH5O2N
CH3O2N
QHAN
C6H5O3N
C6H5O3N
CH,0,N
203,96
393,77
118,08
108,06
108,06
108,06
116,06
144,10
116,03
98,02
172,10
104,03
160,10
66,04
120,10
16,03
46,05 j
72,061
32,03!
31,05
107,08
94,94
50,48
173,86
84,94
267,86
141,94
90,05
128,06
144,06
144,06
143,08
143,08
i38,07J
138,071
138,07!
i5i,05i
151,05
151, 05 1
167,05 j
167,05;
167,05]
123,051
61,03
139,05
139,05
139,05
137,07!
(0/4)1,860616)' -28,5
(17)4,008 119
(20/4)
(23,2/4)
(13,6/4)
(17,7/4)
(20/4)
(20)
(19,2/4)
(20/4)
0,9762
1,0427
1,0350
1,0340
1,1395
1,0156
1,590
0,9339
1,0674
(20/4) 1,0553
(20/4) 1,0630
(9,8/4) 0,8694*)
(—164) 0,415
(0/4) 0,8255«)
(0/4)0,8102«)
(—10,8) 0,699
(20/4) 0,9863
(o) 1,732
(—23,7) 0,9915
(15)2,4985
(0/4) 1,3778
(15) 3,3326
(15) 2,2852
(15/4) 1,2485")
(95/4) 0,9673
(98,7/4) 1,0954
(4) 1,217
(50/4) 1,101 1
(98/4) 1,0614
1,430
1,424
(4) 1,494
(4/4) 1.2193
(0/4) 1,1639*)
(45,2) 1,2945
(19) 1,827
(114) 1,2809
(20/4) 1,162g
30
ca. -f 4
36
32,5—33
130
56—57
132
-49,8 ,
29—30
—57,5 '
—184 I
-85,9^) :
-97,8'*) ,
ca. — 80 ,
—103,6 ;
-96,7");
+5,7 I
—64,4*) I
18
I
80,1
96 !
122 i
50
III — 112 I
71,5 ;
114 :
H7
46
58
106
147
140 — 141 1
238 I
+5,7
44,3 '
96
114
-3,85")
(760) 188,4515)
(748,2) 126-126,4
(717,8) 187,5-188
(760) 200,5
(760) 201,1
250—253
(756) 205,2
202
225
Zers.
198,4
218 — 219
(759,2) 164,5
(760) — 160
—23,7
(760) 79,6«)
(760) 64,7«)
(755,7) —6,7
(760) 193,8
(757,6) -f 4,5
<76o) —24,1
(756) 98,5
41,6
(330) 151— 153
42,3
(12) 119
(760) 217,96
27^—280
285—286
300,8
306,1
285
(23) 153
(23) 164
(760) 210,9«)
(764,7) 101-101,5
214
(70) 194
Sied, fast unzers
222,3")
72 (35).
189 (53).
542 (219).
736 (422).
743 (428).
747 (432).
598(241).
599(241).
701 (323)-
702 (323).
702.
648 (280).
650 (280).
1478 (816).
29 (19).
100 (11).
292 (108).
995 (507).
219 (71).
1116 (596).
324 (145)-
165.
144 (33)-
165.
144 (33)-
189 (53).
189 (53).
552 (222).
178 (95).
856 (502).
875 (519).
591 (329).
592 (330).
318 (142).
318 (143).
318 (143).
14 (9).
15 (10).
15 (10).
1229 (770).
1231 (771).
1235 (774).
80 (47).
202 (59).
678 (376).
681 (378).
681 (378).
91 (54)-
Posner. 16*
244
68 f
Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen.
Namen
Formel
Mol.-
Gew.
Spezifisches
Gew.
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat
285 Nitrotoluol m- . . .
286 „ p- . . .
287 Orthoameisensäure-
ester
288 Orthokohlensäure-
ester
289! Oxalsäure
290 „ -Diäthylester
2911 Oxybenzaldehyd o-
292 „ m-
293 „ P-
294 Oxybenzoesäure 0-
295 „ m-
296 „ p-
297 Phenanthren .
298 Phenol . . .
299^ Phenyläther .
300I Phenylendiamin 0
301 „ m-
302 „ p-
303 Phenylessigsäure
304 Phenylhydrazin
3051 Phenylisocyanat
306; Phenylsenföl . .
307 Phosgen ....
308 Phtalsäure 0- .
309 „ (Iso-) m-
310 „ (Tere-) p
31 li Phtalsäureanhydrid
312 Pikrinsäure .
313 Piperidin . .
314 Propan . . .
315 Propionaldehyd
316 Propionsäure
317 „ -Äthylester
218 „ -Anhydrid
319 „ -Nitril . .
320 Propionylchlorid .
321 Propylalkohol norm.
322 „ Iso-
323 Propyljodid norm.
324 „ Iso- .
325 Pyridin
326 Pyrrol
327 Resorcin ....
328 Schwefelkohlenstoff
329 Stilben
330 Styrol
331 Tetrachlorkohlenstoff
C7H7O2N
C7H7O2N
C7H16O3
C9H20O4
C2H2O4+2H2O
CeHioOi
G^HfiOa
GyHßOa
C7 HgOg
C7 HgOg
C7H6O3
C7H6O3
^14^10
CßHeO
C12H10O
CßHsNg
CeHgNa
C6H8N2
CgHgOg
CeH8N2
C7H5ON
GjHgNS
COCla
QHßO*
CsHßO.
C8H6O4
Ca HA
G6H3O7N3
CßHuN
CsHg
CsHßO
CsHgOg
C5HX0O2
^eHioOs
CsHgN
C3H5OCI
CaHgO
CsHgO
C3H7J
C3H7J
CfiHgN
C4H5N
CgHeOg
CS2
C14H12
CsHg
CGI4
i37,07|
137,07
(22 1,168
(54) 1,1232
148,13^ (18,8) 0,8971
I92,i6|
126,05
146,08
122,05
122,05
122,05
138,05
138,05
138,05
178,08;
94,05
170,08
108,08
108,08
10808,
136,06
108,08
119,05
135,12
98,92!
166,05
166,05
166,05
148,03
229,05
85,10
44,06
58,05
74,05
102,08
130,08
55,05
92,50
60,06
60,06
169,98
169,98
79,05
67,05
110,05
76,14
180,10
104,06
153,84
(18,5) 0,9197
(18,5/4) 1,653
(20/4) 1,0793
(15/4) 1,1520
(4) 1,4835
(4) 1,473
(4) 1,468
(100,5) 1,0631
(50/4) 1,0489
(15) 1,1389
(79,8/4) 1,0809
(20/4) 1,0981
(20/4) 1,0952
(23,4/4) 1,1289
(o) 1,432
1,585—1,593
(4)
(19)
(20/4)
(o)
(20/4)
(19,9/4)
(0/4)
(0/4)
(14,2/4)
(20/4)
(0/4)
(20/4)
(20/4)
(20/4)
(15/4)
(20/4)
(15)
(20/4)
(119,2)
(19,9/4)
(0/4)
1,527
1,767
0,8615
0,536
0,8066
0,9871
0,91252)
1,0336
0,7882
1,0646
o,8i92i5)
0,7887
1,7427
1,7033
0,9893
0,9481
1,2717
1,2634
0,9708
0,90738)
1,63268)
+ 16,1
54
189,5^»)
-40,6")
ca. — 20
108
115— 116
155—156
188
213—214
99
42,5—43
28
102 — 103
63
140
76,5
19,6
— 21
ca. 203
ca. 300
Sublim.
128
122,5
ca. —17
— 22
-72,61)
—103,5
-98,81)
■89bis-92i)
-42")
—111,6")
— iio
124
—22,95")
230—231
(760) 237,7
(747,5) 145-145,5
158—159
(740.8) 184
197
240
Sublimiert
Sublimiert
Zers.
340
(760) 181,5
257
256—258
282—284
267
265,5
243,5
(769) 166
(760) 218,5
+8,2
Zers.
Sublim.
(760) 284,5
Sublim. Explos.
(760) 105,8
(760) —37
(740,5) 49,5
(750) 140
(760) 99, i2)
(760) 167
(757,1)97—97,2
(723,7) 77,8-78,3
(760) 97,2")
(760)82,1
(740.9) 101,7
(737,2) 88,6-88,9
(760) 115,5")
(746,5) 126,2
276,5
(760) 46,32)
306—307
(760) 145,5-146
(760) 76,82)
11.91(54).
11.92(54).
I. 311 (117).
1.315(118).
I. 638 (275).
1. 647 (279).
111.66(49).
111.79(57).
111.81(59).
II. 1488(885).
II. 1516 (902).
II. 1523 (906).
II. 266 (122).
11.648(353).
11.656(357).
IV. 553 (361).
IV. 568 (368).
IV. 579 (377).
II. 1309 (812).
IV. 650 (419).
11.374(183).
-11.388(193).
I, 546 (219).
II. 1792 (1047)
1826(1062).
1831(1063).
1794(1048).
686 (380),
3 (3).
II.
II.
II.
II.
IV.
I. loi (12).
I. 940 (479).
I. 418 (150).
I. 420 (150).
I. 463 (166).
I. 1462 (804).
I. 459 (164).
I. 228 (73).
I. 229 (73).
I. 192 (54).
I. 192.
IV. 103 (81).
IV. 63 (66).
11.914(564).
I. 878 (455).
11.247(117).
11.164(85).
I. 145 (33).
Posner.
68
s
245
Charakteristische Konstanten der wichtigsten organischen Verbindungen.
Namen
Formel
Mol.-
Gew.
Spezifisches
Gew.
Schmelz-
punkt
Siedepunkt
Beilstein
Zitat
332; Thiophen . .
;333 Thiophenol .
334 Tolan ....
335 Toluidin o- .
336 „ m- .
337 „ P- •
338 Toluol . . .
339 Toluylsäure o-
340 „ m-
341 „ P-
342 Triäthylamin .
343 Trimethylamin
344 Triphenylamin
345 Triphenylcarbinol
346 Triphenylmethan .
347 Valeraldehyd norm.
348 „ Iso-
349 Valeriansäure norm.
350' „ -Äthylester
351 Valeriansäure gew. Iso
352 ,, -Äthylester
353 Weinsäure gew. d- .
354 „ Diäthylester
355 Xylidin vic-o- . . .
356 .. as-o- . . .
357 •• vic-m- . . .
35S .. as-m- . . .
359 ,, sym-m- . ,
360 „ p-
361; Xylol o-
362 „ m-
363 „ p-
'364 Zimtaldehyd ...
365 Zimtalkohol ...
366 Zimtsäure ....
367 „ Äthylester
368 „ -Nitril. . ,
369 Zinkmethyl ....
370 Zinkäthvl ....
C4H4S
CgHßS
C14H1Q
CjHsN
CjHjN
C-HjN
CgHgOz
CgHgOj
CgHgOj
C3H9N
CuHisN
C,,Hi,0
CöHxoO
CäHjoO
G7H14O2
C5H10O,
C7H14O2
CiHeO«
CgHuN
CgHuN
QHaN
CgHuN
QHuN
CgHuN
C Hjo
CgHgO
CsHjoO
CgHgOa
CuHijOa
C9H7N
CaHgZn
C.HinZn
84,10
110,12
178,08
107,08
107,08
107,08
92,06
136,05
136,05.
136,05
101,13
59,08
245,13:
260,13
244,13
86,08
86,08
102,08
130,11
102,08
130,11
150,05
206, 11
121,10
121,10
121,10
121,10
121,10
121,10
106,08
106,08
106,08
132,06
134,08
148,06
176,10
129,07
95,42
123,45
(15/4) 1,0705
(24) 1,078
(20/4) 0,9986
(20/4) 0,9986
(59,1/4) 0,9538
(0/4)0,8845«)
(114,6/4)1,0621
(111,6/4) 1.0543
(20/4) 0,7277
(—5,2) 0,662
(95/«) 1,0166
(11,2) 0,8185
(15) 0,8041
(20) 0,9415
(20) 0,8765
(20/4) 0,9298
(0/4) 0,8851
(20/4) 1,7598
(20) 1,2059
(15) 0,991
(17,5 1,0755
(15) 0,980
(15) 0,9184
(o) 0,9935
(15) 0,980
(20/4)0,8633")
(20/4) 0,8642")
(20/4)0,8612")!
(24/4) 1,0497 '
(33/4) 1*0338
(133/4) 1.0564
(15/4) 1,0537
(o) 1,037
(10,5) 1,386
(18) 1,182
60
45
—92,4')
103,5-104
108 — 109
180
127
162,5
92
-58,5
—51
168 — 170
49
15.5
— 27,li)
-54,8*)
+15
ca.— 7,5
33
133
-fi2
— II
—40
—28
0
84
(760) 169,5
(760) 199,7
(760) 203,3
(760) 200,4
(760) 110,7«)
(751)258,5-259
I 263
274—275
(758,3) 88,8-89
3,2—3,8
über 360
(754) 358—359
103,4
(739,5) 91,5—92,5
(736) 184—185
(736,5) 144,6
(760) 173,7
(760) 134,3
280
(739) 223
226
(735) 216
212
220 — 221
(739) 215
(756,2) 141
(759,2) 139,2
137,5
(250) 209,5
(747,3)253,5-254,5
I (760) 300
! (760) 271
254—255
46
118
111.738(589).
11.779(467)-
II. 270 (123).
11.453(245).
11.474(259).
11.479(262).
11.24(17).
II. 1329 (822).
11.1335(825).
1 1. 1340 (826).
1. 1126 (602).
I. II 19 (599).
11.342(158).
11,1083(663).
11.286(127).
1. 949 (480).
1. 950 (481).
1. 426 (153).
1. 426 (153).
1. 426 (153).
1. 428 (154).
1. 788 (394).
1. 795 (396).
11.540(307).
11.541(308).
11.542(309).
11.542(310).
11.545(314).
11.546(315).
11.26(18).
11.27(18).
11,27(19).
111.58(45).
11.1069(652).
II, 1404 (849),
11,1406(850).
11.1408(852).
1, 1522 (853),
1, 1522 (853).
') Guttmano, Joum, Amer. ehem. Soc. 29, 345; 1907. *) Timmermans, Bull. Soc Belg. 24, 244; 1910.
*) Aawers, Eisenlohr, Joum. prakt. Ch. (2), 82, 65; 1910. *) Waiden, ZS. ph. Gh. 60, 129; 1909. *) Gatt-
mann, Joum. ehem. Soc. 87, 1037; 1905. *) Undissociiert: Sm oberhalb 72". Wolf, Joum. phys. Chem. 4,
20; 1901. ') Wasserfrei: CjHgNj. M. = 60,08 . 5,5 = 0,902, Sm . 8,5», Kp. 116,5", *) Gämngsamylalkohol
und dessen Derivate. •) Unter Anhydridbildung. *•*) Wasserfrei. ") Im geschlossenen Röhrchen. Sonst bei
200« Sublimation. •*) Für simpöse, nicht völlig reine .Milchsäure. ") Wasserfrei. ") Richards. Mathews,
ZS. ph. Gh. 61, 452; 1908. ") Sydney Yonng, Dublin Proc 12. (N. S.) 380. ") Willstätter, Bruce,
Ber. chem, Ges. 40, 3981; 1907. i') Diese und andere Daten finden sich in einer während des Dmcks er-
schienenen Arbeit von Timmermans, Bull. Soc Belg. 25, 300; 191 1.
Posner.
246
69
Charakteristische Konstanten einiger ,,krystallinischer" Flüssigkeiten.
Name
Formel
Schmelz-
punkt
Klär-
punkt *)
Bemerkungen
Silberbromid^) .
Silberjodid^) . .
Thalliumbromür^)
Thallium] odür^) .
A. Anorganische Verbindungen.
AgBr
AgJ
TlBr
TU
259
398
134
ca. 500
387
441
165
422
Diese Schmelzen sind
im Gegensatz zu allen
folgenden, die aniso-
trop sind, regulär.
B. Organische Verbindungen.
I. Alkalisalze von Fettsäuren und aromatischen Säuren.
Natriumbutyrat*) .
Kaliumbutyrat^) . .
N atriumisobuty rat^ )
Kaliumisobutyrat^)
Natriumnonylat^) .
Kaliumallylacetat^) .
Natrium-m-toluylat^)
Natrium-m-brombenzoat*)
p-Methoxyzimtsäure^)*f)^')
p-Äthoxyzimtsäure^) . . .
CH3.CH2
CHo.CHo
.CH2
.CH,
.CXDONa
.COOK
ca.
210
ca.
315
ca.
250
ca.
240
ca.
218
ca.
280
ca.
310
ca.
280
p-Methoxybenzalaminozimt-
säureester
Methylester^)
Äthylester^)
n-Butylester^) .
iso-Amylester^)
akt-Amylester^)
p-Äthoxybenzalaminozimtsäure.
ester
Äthylester*)
n-Butylester*)
iso-Amylester^)
akt-Amylester*)
p-Methoxybenzalamino-a-me-
thylzimtsäureester
Äthylester*) ......
n-Propylester*) . . • . .
(CH3)2.CH.COONa
(CH3)2.CH.COOKa
CH3.(CH2)7.COONa
CH2:CH.CH2.CH2.COOK
(CH3)3.C6H4.(COONa)i
(Br)3.C6H4.(COONa)i
2. Alky loxy zimtsäure n.
(CH30)*.C6H4.CH:CH.COOH 170,6
(C2H50)*.C6H4.CH:CH.COOH 192
3. Benzalaminozimtsäurees ter.
[(CH30)*.C8H4.CH:N]*.C6H4.
[CH:CH.COOR]i
R = CH3
R = CjHs
R - C4H9
R = C5H11
R = CgHn
[(C2H50)*.C6H4.CH:N]*.C6H4.
[CH:CH.C00R]i
R = QHg
R = C4H9
R = C5H11
R = C5H11
[(CH30)*.C6H4.CH:N)*.C6H4.
[CH:C(CH3).C00Rp
R = QHg
R = C3H7
ca. 310
ca. 355
ca. 320
ca. 335
ca. 242
ca. 345
über 360
über 380
185,5
197
Außerdem die Alkali-
salze aller Fettsäuren
von der Buttersäure
aufwärts 2).
155
176
106
138
58
76
52
90
49
90
109
153
68
125
81
137
68
121
89
93
50
85
2 kr.-fl. Phasen
3 kr.-fl. Phasen
Übergangspunkte
109°, 117"
3 kr.-fl. Phasen
2 kr.-fl. Phasen
4 kr.-fl. Phasen
2—3 kr.-fl. Phasen
2 kr.-fl. Phasen. Über-
gangspunkt 88°
I — 2 kr.-fl. Phasen
2kr.-fl. Phasen. Über-
gangspunkt 114"
") Der Klärpunkt ist diejenige Temperatur, bei der die trübe, anisotrope Schmelze klar und isotrop wird.
Posner.
69
247
Charakteristische Konstanten einiger „krystallinischer" Flüssigkeiten.
Name
Formel
Schmelz-
punkt
Klär-
punkt
Bemerkungen
p-Äthoxybenzalaminoo-methyl-
zimtsäureester
Methylestei^)
Äthylestei^)
n-Propylester*)
n-Butylester*) .
isoAmylester^)
akt-Amylester*)
p-Äthoxybenzalamino-a-äthyl-
zimtsäureester
Äthylestei^)
n-Propylester*)
akt-Amylester*)
p- Phenylbenzalaminozimtsäure-
ester
Äthylester^)
n-Butylester^) .
iso-Amylester^)
akt-Amylester^)
p-Phenylbenzalamino-a-methyl-
zimtsäureester
Äthylestei*)
n-Butylester*) .
p- Phenylbenzalamino-a-äthyl-
zimtsäureester
n-Propylester^)
p-Cyanbenzalaminozimtsäure-
ester
akt-Amylester*)
[(QH50)«.C8H,.CH:N]*.QH4.
[CH:C(CH3).CXX)Rp
R^CHj
R = CjHs
R = C3H7
R = C4H9
R = QHu
R^QHu
[(C,H50)*.C,H4.CH:N]«.C,H4.
[CH:C(CjH5).C00R]i
R = QH5
R = C,H7
R = CsH»
C,H5.C,H4.CH:N.QH^.CH:
CH.CXX)R
R = C,H5
R = C4H9
R = QHji
R = C5Hu
CgHs.QHi.CH: N.CjHi.CH:
C(CH3).COOR
R = C2H5
R = C4H9
CsHä.CeHi.CHtN.CHi.CH;
qC^Hä): COOR
R = C3H-
CN.C6H4.CH:N.C8H4.CH:
CH.COOR
R = C5Hu
105
83
86
63
69
"5
118
92
147
121
82
90
100
98
145 216
167 203
164 197
180
175
148
135
105
2 kr.-fl. Phasen
Ü bergangspunkte 76',
94" und 124»
2 kr.-fl. Phasen
2 kr.-fl. Phasen. Über-
gangspunkt 65°
3 kr.-fl. Phasen
2 kr.-fl. Phasen. Über-
gangsp. 73",6i»,45»
3 kr.-fl. Phasen
4 kr.-fl. Phasen. Über-
gangspunkte 178",
204°, 207°
2 kr.-fl. Phasen
2 kr.-fl. Phasen. Über-
gangspunkt 188"
2 kr.-fl. Phasen. Über-
gangspunkt 153"
3 kr.-fl. Phasen. Über-
gangspunkt 148'
2 — 3 kr.-fl. Phasen.
Übergangspunkt 136»
2 kr.-fl. Phasen
U mwandlungspunkt
ca. 98"
4. Derivate des Benzidins und andere Diphenylderivate.
Diäthylbenzidin*)
Dibenzalbenzidin')
Di-p-toluy lalbenzidin" )
CjHsNHQH^.QH^NHQHs
CgHä.CH: NCjH^.CBH^NrCH.
CHj.QHi.CH: NC6H4.C;8H4N:
CH .C^H4.CHj
"5ö
120,5
234
260
230
über 300
Posner.
248
69 b
Charakteristische Konstanten einiger „krystallinischer" Flüssigkeiten.
Name
Formel
Schmelz- Klär-
punkt punkt
Bemerkungen
Di-o-xylylalbenzidin') ....
Di-p-Äthoxybenzalbenzidin^) .
Di-p-Methoxy-o-methylbenzal-
benzidin^) .......
Di-p-Äthoxy-o-methylbenzal-
benzidin^)
Di-p-Äthoxy-m-methylbenzal-
benzidin^)
Bis-diphenylmethylol-Diphenyl*)
5. Derivate des Stilbe
Dioxystilbendibenzoat®) . .
Dioxytolandibenzoat^) . . .
Dianisyltetrylen*)
(CH3)2C6H3.CH:NC6H4.C6H4N:
CH .C6H3(CH3)2
C2H50C6H4.CH: NC6H4.C6H4N:
CH.C6H40C2H5
(CH30)(CH3)C6H3.CH:NQH4.
C6H4N:CH.C6H3(CH3)(OCH3)
(C2H50)(CH3)C6H3.CH:NC6H4.
C6H4N:CH.C6H3{CH3)(OC2H5)
(C2H50)(CH3)C6H3.CH: NCgH^.
CeH4N:CH.C6H3(CH3)(OC2H5)
{C6H5)2C{OH).C6H4.C6H4.
C(OH)(C6H5)2
158
288
171
167
238
160
über 250
über 3CX)
über 300
über 300
?
186
Azozimtsäureäthylester^)
AzoanisoP)
Azophenetol")") ....
Methyläthylazophenol^") .
Di-n-propylazophenol^") . •
n- PropylmethylazophenoP)
n-PropyläthylazophenoP) .
ns, Tolans und ähnlicher ungesättigter Kohlenwasserstoffe.
CeHs.COOCßHi.CH = CH. 224 285
CßH^OCO.CgHs
CeH5.COOC6H4.C-C. 214 254
CßHiOCO.CßHs
CHgOCgHi.CHiCH.CHiCH. 225 , 238
CgH40CH3
6. Azoverbindungen.
C2H60C0.CH:CH.C6H4.N:N. 155
CßHi.CHiCH.COOCaHg
CH3OC6H4.N: N.C6H4OCH3 164,0
C2H60C6H4.N:N.C6H40C2H5 160,2
CH30C6H4.N:N.C6H40C2H5 134,5
C3H7OC6H4. N : N .C6H4OC3H7 146,1
CH30C6H4.N:N.C6H40C3H7 113,1
C2H50C6H4.N:N.CbH40C3H7 144,2
230
(108,0)
156,1
132,2
(112,0)
110,0
139,6
2 kr.-fl. Phasen
p-Azoxybenzoesäureäthylester^2)^3)
p-Azoxyzimtsäureester
Methylester") . . .
Äthylester")5) . . .
n-Propylester") . .
iso-Propylester"). .
n-Butylester") . .
iso-Amylester") . .
n-Oktylester") . .
Cetylester") . . .
Allylester") ....
Äthylglycolatester")
Acetophenonester")
7. Azoxy verbindun
C2H6OCO.C6H4.N N.C6H4.
\o/
COOC2H5
ROCO.CH: CH.CßHi.N N.
C8H4.CH:CH.COOR
R = CH3
R = C2H5
R = C3H7
R = C3H7
R = C4H9
R = CgHii
R = CgHiT
R = CH3(CH2)i5
R = CH3.CH:CH2
R = C2H5OCO.CH2
R = CßHg.CO.CHa
gen.
"3,5
120,5
■ 219 — 221
254—257
141
247—249
123
240 — 243
148—150
184
110 — III
214
144
184—186
94
175
105
139— 141
124
234—237
146 — 148
233—235
229 — 231
238
Posner.
69 c
249
Charakteristische Konstanten einiger „krystallinischer" Flüssigkeiten.
Name
Formel
Schmelz-
punkt
Klär-
punkt
Bemerkungen
p-AzoxyanisoP)i»)")") ....
p-AzoxyphenetoF)i»)^)i«) . .
AnisolazoxyphenetoP")")")^«)
Azoxy-phenol-n-propyläther^°)^*)
Anisaldazin")
p-Äthoxybenzalazin^) . .
p-Oxäthoxybenzalazin*)
p-Acetoxybenzalazin") . .
p-Benzoyloxybenzalazin")
p-Methoxyzimtaldazin*)
p-Methylaminobenzalphenyl-
hydrazon*)
p-Äthylaminobenzalphenyl-
hydrazon*)
CHsOCgHi-N N.CgH^OCHa
C,HsOC,H,.N N.CiH,OC,H,
CHsOCbH4.N N.QH^OCjHs
C,H7CX:,H4.N N.CH^OCsH,
iiS,5
136,9
93,5
116,0
135,5
167,5
149,6
8. Azine und Hydrazone
CHsOQH^.CHiN.NiCH. 160
C5H4OCH3
GjHsOQH^.CHiN.NrCH. 172
QH4OC2H5
HOCHi.CH20QH4.CH:N.N: 184
CH.C6H4OCH2.CH2OH
CHj.COOQHi.CHrN.NiCH.
CßH^OCO.CHa
QHs.COOCsHi.CHiN.NrCH. 227
CeH^OCO.GeHs
CH30CbH4.CH:CH.CH:N.N:
CH.CH:CH.C6H40CH3
CHj.NH.QH^.CH: N.NHCjHs
CjH5.NH.G6H4.CH: N.NH.
QH5
170
160
183,8
197
207
192
290
218
190
182
9. Ester des Cholesterins und Phytosterins.
Qiolesterinprop ionat^)" )
Cholesterinbutyrat") .
Cholesterinvalerat^') .
Cholesterincapronat")
Caiolesterincaprinat")
Cholesterinbenzoal*') .
Phytosterinvalerat") .
Cj7H45OCO.CH2.CH3
C27H450CO.(CH2)j.CH3
(iH450CO.(CH2)3.CH3
Cj-H450CO.(CH2)4.CH3
(iH450CO.(CHj)8.CH3
C27H45OCO.QH5
C27H450CO.(CH2)3.CH3
98.7 "3,7
92.8 108,4
89,6 99,3
91,2 100,1
82,2 90,6
145,5 178,5
30 67
Literatur zu den anisotropen Flüssigkeiten.
') Stolzenberg, Huth, ZS. ph. Ch. 71, 641; 1910. -) Vorländer, Ber. ehem. Ges. 43, 3132; 1910.
') Prins, ZS. ph. Ch. 67, 689; 1909. *) Rotarski, Ber. ehem. Ges. 41, 1994; 1908. ') Vorländer, Ber.
ehem. Ges. 41, 2033; 1908; ZS. ph. Ch. 57, 361; 1907. «) Stampf, Phys. ZS. 11, 780; 1910. ') Gatter-
mann. Lieb. Ann. 347, 347; 1906; Ber. ehem. Ges. 37, 3422; 1904. *) Gattermann, Lieb. Ann. 357, 313;
1908. '■>) Vorländer, Ber. ehem. Ges. 40, 4527; 1907. »o) Bogojawlensky, Winogradow, ZS. ph. Ch. 64,
229; 1908. ") Dieselben, ZS. ph. Ch. 60, 434; 1907. *-) Meyer, Dahlem, Lieb. Ann. 326, 334; 1903; Leh-
mann, Ann. Phys. (4) 12, 311; 1904. '») Eichwald, N. Jahrb. Min. 1905, II, 171. '*) Vorländer, Ber.
ehem. Ges. 39, 803; 1906; Lehmann, Ann. Phys. (4) 19, i u. 22; 1906. "*) Rising, Ber. ehem. Ges. 37, 46;
1904. '*) Gattermann, Ritschke, Ber. ehem. Ges. 23, 1738; 1890; Lehmann, ZS. ph. Ch. 25, 340; 1898.
18 n^' ^®°''*t' P^ys. ZS. 9, 169; 1908; 10, 202; 1909. Franzen, Ber. ehem. Ges. 37, 3422; 1904.
) Dom, Phys. ZS. 11, 777; 1910. ") Jaeger, Rec. P.-B. 24, 234; 1905; Lehmann, ZS. ph. Ch. 66, 750;
1906. •-") Reinitzer, ZS. ph. Ch. 4, 468; 1889; Mon. Chem. 9, 428; 1888.
Posner.
250
70
Spezifische Gewichte verschiedener Materialien.
[Vergl. auch Tab. 64 u. 65; wo unter den chemischen Nomenklaturen zu suchen ist]
Wasser von 4" C = i.
Spez. Gew. '
Spez. Gew. ')
Spez. Gew.^)
Achat
Alabaster
Anthrazit
Asbest
Asbestpappe ....
Asphalt (Erdpech) . .
Basalt
Baumwolle, lufttrock. .
Bernstein
Beton
Bimsstein, natürlicher.
„ Wiener . .
Blätterkohle . . . .
Bleiglätte, künstliche .
„ natürliche .
Bleiweiß
Bleizucker
Bolus
Brauneisenstein . . .
Braunkohle ....
2,5-2,8
2,3—2,8
1,4—1.7
2,1—2,8
1,2
1,1—1,5
2,7-3,2
1,47—1,50
1,0—1,1
1,80-2,45
0,37-0,9
2,2—2,5
1,2—1,5
9,3—9,4
7,83-7,98
6,7
2,4
2,2—2,5
3,4—3,95
1,2—1,5
Braunstein . . . .
Chamottesteine . .
Copal
Dolomit
Elfenbein . . . .
Erde, lehmig, festge-
stampft, frisch
„ lehmig, trocken
„ mager, trocken
Feldsteine im Mittel
Feuerstein . . .
Flachs, lufttrocken
Flußstahl . . .
Gabbro ....
Galmei ....
Gerste, geschüttet
Gips, gebrannt . .
„ gegossen, trocken
„ gesiebt . . .
Glanzkohle . . .
3,7—4,6
1,85—2,2
1,04 — 1,14
2,9
1,83—1,92
2,0
1,6 — 1,9
1,34
2,5
2,6 — 2,8
1,5
7,86
2,9—3,0
4,1—4,5
0,51 — 0,69
1,81
0,97
1,25
1,2—1,5
Glas, Fensterglas .
„ Flaschenglas
,, Flintglas . .
., Krystallglas
„ Spiegelglas .
Glimmer .
Gneis . .
Granat .
Granit
Grünspan
Grobkohle
Gummi, arabicum
„ Kautschuck
Gummifabrikate .
Gußeisen ....
Guttapercha . .
Hafer, geschüttet .
Hanffaser, lufttrocken
Harz . .
2,4 — 2,6
2,6
3,15—3,90
2,9—3,0
2,45—2,72
2,65—3,2
2,4—2,7
3,4-4.3
2,51—3,05
1,9
1,2—1,5
1,31—1,45
0,92—0,96
1,0 — 2,0
7,25
0,96—0,99
0,43
1,5
1,07
Holzarten
lufttrocken
frisch
Holzarten
lufttrocken
frisch
Ahorn ....
! Akazie ....
Apfelbaum . . .
Birke . . . , .
Birnbaum . . .•
Buchsbaum . . .
Ebenholz . . .
Eberesche . . .
Eiche
Erle
Esche
Fichte (Rottanne)
Guajak (Pockholz)
Hickory . . . .
Kiefer (Föhre) . .
Kirschbaum . .
0,53—0,81
0,58—0,85
0,66 — 0,84
0,51—0,77
0,61—0,73
0,91 - 1,16
1,26
0,69 — 0,89
0,69—1,03
0,42 — 0,68
0,57—0,94
0,35—0,60
1,17-1,39
0,60 — 0,90
0,31—0,76
0,76 — 0,84
0,83-
0,75-
0,95-
0,80-
0,96-
1,2-
0,87-
0,93-
0,63
0,70
0,40-
0,38-
1,05-
-1,05
-1,0
-1,26
-1,09
-1,07
-1,26
-1,13
-1,28
1,01
1,14
-1,07
-1,08
-1.18
Lärche
Linde ......
Mahagoni . . . .
Nußbaum . . . .
Pappel
Pechkiefer (Pitchpine)
Pflaumenbaum . .
Roßkastanie . . .
Rotbuche . . . .
Steineiche . . . .
Tanne (Weißtanne) .
Teakholz
Ulme (Rüster) . . .
Weide
Weißbuche . . . .
Zeder
0,47—0,56
0,32—0,59
0,56 — 1,06
0,60 — 0,81
0,39—0,59
0,83-0,85
0,68 — 0,90
0,58
0,66 — 0,83
0,71 — 1,07
0,37—0,75
0,9
0,56 — 0,82
0,49 — 0,59
0,62 — 0,82
0,57
0,81
0,58-0,87
0,91 — 0,92
0,61 — 1,07
0,87-1,17
0,85—1,12
0,77 — 1,23
0,78-1,18
0,79
0,92—1,25
') Meist nach Angaben in „Hütte", Berlin 1908.
0. Bauer.
70
251
Spezifische Gewichte verschiedener Materialien.
Spez. Gew. ')
Spez. Gew.')
Spez. Gew.")
Holzkohle, lufterfüllt
luftfre
Holzpflasterunsr
Hornblende . .
Isolierbimsstein.
Kalk, gebrannter
,, gelöschter
Kalkmörtel, trocken
„ frisch
Kalksandsteine . .
Kalkspat ....
Kalkstein . . .
Kaolin (Porzellanerde)
Kartoffel ....
Kies
Kieselerde . . .
Knochen ....
Koks im Stück
Kolophonium . .
Kork
Korkstein, weißer .
„ schwarzer
Kreide ....
Kunstsandstein
Lava, basaltisch .
,, trachytisch .
Leder, gefettet . .
,, trocken . .
Lehm, trocken . .
„ frisch . .
Leim . . . .
0,4
1.4 —1.5
0,69—0,72
3,0
0,38
2,3 —3,2
1,15-1,25
1,60 — 1,65
1,75—1,80
1,89-1,92
2.6 —2,8
2,46 — 2,84
2,2
1,06—1,13
1,8 — 2,0
2,66
1.7 — 2,0
1,4
1,07
0,24
0,25
0,56
1.8 —2,6
': 2,0 —2,1
2,8 —3,0
2,0 — 2,7
1,02
J 0,86
I 1,5 —1,6
I 1,67—1,85
' 1,27
Linoleum in Rollen .
Magnesia
Marmor
Meerschaum . . .
Mehl, lose . . . .
„ zusammengepreßt
Mennige, Blei- . . .
Mergel
Milch (Kuh-) . . .
Neusilber . . . .
Ocker
Papier
Pech
Porphyr
Porzellan von Berlin .
„ „ Meißen
„ „ Sevres
„ „ China
Preßkohle, Brikett
Roggen, geschüttet
Roheisen, weißes .
„ graues .
Sand, fein und trocken
„ fein und feucht
„ grob . . .
Sandstein . . .
Schafwolle, lufttrock,
Schamottesteine
Schiefer ....
Schießpulver, lose.
,, gestampft
1,15—1,3
3,2
2,52-2,85
0,99 — 1,28
0,4 —0,5
0,7 — 0,8
8,6 -9,1
, 2,3 -2,5
!i,o28— 1,035
' 8,4 -8,7
3,5
0,70—1,15
; 1,07 — 1,10
2,4 -2,8
2,29
2,49
2,24
2,38
1,25
0,68—0,79
7,0 —7,8
1 6,7 -7,6
1,40—1,65
1,90—2,05
1,4 —1,5
2,2 —2,5
1,32
1,85—2,2
i 2,65—2,70
0,9
1,75
Schlacke (Hochofen-),
Schmirgel
Schnee, lose
Seide, roh .
Serpentin
Spateisenstein
Speckstein .
Stärke im Stück .
Steinkohle im Stück
Steinsalz .
Syenit
Talk . .
Ton . .
Tonschiefer
Torf, Erd-
„ Pech-
Torfstreu, gepreßt
Trachyt ....
Traß, gemahlen
Tuffstein im Stück
„ als Ziegel
Weizen, geschüttet
Zemente ....
Ziegel, gewöhnl. .
„ Klinker . .
Ziegelmauerwerk,
volles, frisch
Ziegelmauerwerk,
volles, trocken .
Zucker, weißer . .
2.5 —3,0
4,0
0,125
1,56
2,4 -2,7
3.7 —3,9
2,7
1,53—1,56
1,2 —1,5
2,28 — 2,41
2.6 —2,8
2,7
1.8 —2,6
2,76-2,88
0,64
0,84
0,21—0,23
2,6
0,95
1,3
0,8 — 0,9
0,7 — 0,8
0,82—1,95
1,4 -1,6
1.7 —2,0
1,57—1,63
1,42—1,46
1.61
Destillationsprodukte
des Petroleums')
Siedepunkt Spez. Gew.
Destillationsprodukte
des Petroleums *>
Siedepunkt Spez. Gew.
Petroleumäther. Rhigolen
Gasolin (für Ölextraktion)
Benzin (Fleckenwasser) .
Ligroin (z. Brennen)
Putzöl, Lacköl . . .
40 — 70'' 0,65 — 0,66
70 — 90" ; 0,66 0,69
90 — 110° ; 0,69 — 0,70
iio — 120" 0,70 — 0,73
120 — 170° 0,73 — 0,76
Photogen (Brennöl) . . .
Solaröl „ ...
Schmieröl
Paraffin, weich. Sm : 38 — 52"
„ hartes. Sm: 52—56°
170 — 245° I 0,76—0,80
245—310" 0,80—0,83
310—350» 0,83—0,87
350-390"
390—430"
0,87 — 0,88
0,88—0,93
') Meist nach Angaben in „Hütte", Berlin 1908. ^) Nach Angaben in Kerl-Stohmann, Techn. Ch. IV.
513—522.
0. Bauer.
252
70 b
Spezifische Gewichte verschiedener Materialien.
Fette, öle und Wachse')
Spez. Gew. bei 15 C
Schmelzpunkt C"
Erstarrungspunkt C°
Baumwollsaatöl
Bienenwachs
Bucheckernöl
Butterfett
Chinesisches Wachs (Insekten-
wachs)
Dorschlebertran
Hammeltalg
Hanföl
Japanwachs
Kakaobutter
Klauenfette und Knochenöle
Kokosnußöl
Kürbiskernöl
Leindotteröl (Sesamöl) . .
Leinöl
Maisöl
Mandelöl
Mohnöl
Muskatbutter
Nußöl
Palmöl
Palmkernöl
Pferdefett
Rindstalg
Robbentran
Rüböl
Sardinenöl
Schmalzöl
Schwarzsenfsaatöl ....
Schweineschmalz ....
Sonnenblumenöl ....
Talgöl
Walfischtran
Walrat
Weißsenfsaatöl
Wollfett
0,9220 b
0,958 b
0,9205 b
0,936 b
bei 100": 0,865 b
0,926 b
0,9220 b
0,937 b
bei 100": 0,858 b
0,9250 b
0,9700 b
0,9450 b
0,914 b
IS o
is
is
;s
is
0,9250
0,9197
0,9228
0,9305
0,9215
0,9170
0,9240
0,945
0,9250
0,9210
0,9420
0,9189
0,943
bei 100": 0,860
0,9249
0,9132
0,916
0,915
0,9160
0,931
bei 100°: 0,8610
0,9240
bei 100": 0,794
0,9170
0,960
0,9125
0,941
',9300
),967
>,9225
>,945
>,868
zwischen 63 u. 64"
y 29,5 bis 34,7°
s 0,970
s 0,9410
s 0,940 \
s 0,860 /
s 0,9280
s 0,9800
s 0,995
s 0,916
s 0,9383
s 0,9250
s 0,9270
s 0,9352
s 0,9239
s 0,9200
s 0,9270
is 0,996
s 0,9265
s 0,948
s 0,9520
s 0,9320
s 0,952 1
s 0,861 j
s 0,9263
s 0,9175
s 0,934
s 0,9200
s
s
s 0,9260
0,938 Ij
0,8614/
s 0,9272
s 0,945
s 0,9160
s 0,970
meistens bei o"
— 17"
19 bis 20°
80 bis 830 80,5 bis 81,0«
je nach Herkunft sehr verschieden, teils bei 0°
erstarrt, teils bei -^10" noch flüssig
46,5 bis 51" 32,9 bis 41,0°
bei — 15" noch flüssig, bei — 27,5° starr
- j 48,5 bis 53°
zwischen 30 u. 33° 23 bis 26°
je nach Herstellung bzw. Stearingehalt weit
über und unter 0°
20,3 bis 28
— 15" noch flüssig
15° noch flüssig
38,5 bis 51°
— 15" flüssig
14 bis 23,1°
-15°
— 180
— 16 bis ■ — 21"
— 10 bis — 20°
• — 10 bis — 21,5"
— i8*' starr
41 bis 42"
— 27,5"~ starr
schmilzt je nach Alter und Ursprung zwischen
27 und 42,5°
23 und 28" —
30 bis 33" zwischen 20 und 30°
42,5 bis 46" I —
— 1 — 2 bis — 3"
meistens bei o" talgartig
— I 10»
! -5°
33 bis 48"
27,1 bis 29,9°
— 12° noch flüssig, —17° teilweise erstarrt
— I 34,5 bis 37,5°
beginnende Krystallabscheidung bei + 10"
42 bis 45" I 42 bis 47"
— —8 bis —16»
31 bis 42" der Fettsäuren 40"
') Nach Holde: Untersuchung der Mineralöle und Fette, sowie der ihnen verwandten Stoffe.
Berlin 1909.
0. Bauer.
71
Dichte wässeriger Lösungen von Metallsalzen, anorganischen
Säuren und Alkalien.
253
Vorbemerkungen.
Bei den bisherigen Dichtebestimmungen ist für die konzentrierteren Lösungen nur vereinzelt
eine Genauigkeit von o,i% bzw. o,cxx>2 in der Dichte erzielt worden und zwar infolge der erheblichen
Schwierigkeiten bei der Reindarstellung der Substanzen und bei der Analyse der Lösungen, femer
wegen der Unsicherheit der Atomgewichte, der Mängel in den Dichtebestimmungen und in der mathe-
matischen Ausgleichung der Beobachtungsergebnisse. Im allgemeinen wird man annehmen dürfen,
daß die angegebenen Zahlen um einige Einheiten der letzten Dezimale unsicher sind.
Nach einem kurzen Abkiirzungsverzeichnis für die häufigsten Namen bringt
Tafel I eine Zusammenstellung der nach ganzen Prozenten fortschreitenden, meist von den Be-
obachtern selbst interpolierten Dichteangaben. Der Hinweis auf diese Tafel erfolgt (bei Tafel 4)
durch : Tf. : Interpolationstafel.
Tafel 2 enthält die umfangreicheren Bestimmungen der wichtigsten Substanzen in Spezialtafeln,
Verwiesen wird auf dieselbe (bei Tafel 4) durch das Zeichen: | Tf :|. Bezeichnung: SpezialtafeL
Tafel 3 ist wegen der Schwerzugänglichkeit der wertvollen Bestimmungen des Verfassers (Fouqu6)
als selbständige Tafel aufgenommen worden. Bei Bezugnahme auf diese Tafel: Abkürzung Fq.
Tafel 4. Diese Tafel enthält die Angaben einiger Einzelbestimmungen von Salzen und Alkalien
(alphabetisch geordnet) und anschließend von anorganischen Säuren (in gleicher Anordnung). Aus
Rücksicht auf den Umfang der Tafel unterblieb die Anführung der sämtlichen Einzelwerte der
Beobachtungen. Es wurde lediglich für die Mehrzahl der Substanzen eine möglichst das ganze
Dichteintervall umfassende Zahlenreihe von nur einem oder zwei Beobachtern herausgegriffen,
wodurch aber keineswegs den fortgelassenen Bestimmungen ohne weiteres eine geringere Zuver-
lässigkeit beigemessen wird. Der Gehalt der Lösungen ist durchweg als Gramm wasser-
freier Substanz in 100 g Lösung angegeben ; in den Fällen, wo der Prozentgehalt
erst errechnet werden mußte, ist ein Hinweis vorhanden. Bezeichnung: HaupttafeL
Tafel 5 enthält ergänzende Literatur zu Tafel 4, unter Einbeziehung der Angaben in Tafel 2, 6, 7, 8,
sowie die Literatur für einige Salze, die in Tafel 4 nicht aufgenommen worden sind-
T a f e 1 6. In diese Tafel haben Dichtebestimmungen verschiedener Autoren Aufnahme gefunden,
welche den Gehalt in irgend einer, im Einzelfall näher bezeichneten Weise durch molekulare Ver-
hältniszahlen angegeben haben. Naturgemäß konnten dabei die Bestimmungen eines Autors
nicht auseinandergerissen werden; die Anordnung ist daher nur so erfolgt, daß man von
konzentrierteren Lösungen zu verdünnteren fortschreitet. Soweit bei den einzelnen Substanzen
die zugrunde gelegten Atom- resp. Äquivalentgewichte nicht angegeben sind, dürfen, da die
Arbeiten meist neueren Datums sind, oder aber die Abweichungen nicht ins Gewicht fallen, die
Zahlen von Tab. i angenommen werden. Beim Gebrauch der Tafel wird es sich empfehlen, zuerst
Tafel 4 zu Rate zu ziehen. Bei Bezugnahme auf diese Tafel : Abkürzung AI
Tafel 7. Die letzte Bemerkung gilt auch für diese Tafel, die eine Sammlung der wichtigsten Re-
sultate der Arbeiten über Kontraktion enthält. (Die Aufnahme der R^ultate für Essigsäure,
Weinsäure und Zucker rechtfertigt sich durch die Sonderstellung dieser Tafel.) Bei Bezugnahme
auf diese Tafel: Abkürzung C.
Tafel 8. Diese Tafel soll zur Reduktion der Dichteangaben auf eine andere Temperatur dienen
und enthält die wichtigsten Bestimmungen der relativen Volumina von Lösungen bei verschie-
denen Temperaturen. Die Verschiedenheit in der Annahme der Normaltemperatur, sowie die
Abweichungen in der Genauigkeit, im Prozentgehalt und in der Beobachtungstemperatur ver-
hinderten auch hier ein Zusammenarbeiten der einzelnen Bestimmungen, so daß sich auch für
die Benutzung dieser Tafel zunächst die Heranziehung von Tafel 4 empfiehlt. Bei Bezugnahme
auf diese Tafel: Abkürzung A.
Es folgt das Abkiirzungsverzeichnis fär die Literaturangaben, sowie die Angabe der
Literaturstellen, alphabetisch geordnet nach den Autoren. (Tabelle 76, S. 293).
Abkürzungsverzeichnis für die häufigsten Namen.
(Abgesehen von den leicht verständlichen Abkürzungen.)
Bischoff: Bf; Bromer: Bm; Buchholz: Bchz; Cheneveau: Chv; Doumer: Dm; Fouque: Fq;
Franz: Fz; Gerlach: Geh; Grotrian: Grt; Grüneisen: Grs; Happart: Happ; Heydweiller-Wigger:
Hdw; H. C. Jonesund Schüler: Jon; Kannonikoff: Kannon; F. Kohlrausch: Ksch; Kremers: Krs;
Lauenstein: Lauen; Le Blanc: Lbc; Nicol: Nl; Ostwald: Ostw; Pickering: Pckg; Quincke: Quck;
Ruppin: Rpp; Reyher: Ry; Schiff: Sf; Schulze: Schz; Tammann: Tamm; Tschemaj: Tschem;
Valson- Favre: Vis; Wagner: Wgn; Clause u. Wigger s. Hdw.
Bein.
254
71a
Dichte wässeriger Lösungen.
>
Tafel 1. Interpolationstafel.
%•• s
wasserfreier Substanz in loog Lösung.
Tafeln der Dichte (d
//v) einzelner Salz- und Säurelösungen für ganze Prozentzahlen (Sub-
stanzen als wasserfrei gedacht); abgeleitet von Gerlach [5] [lo] durch geradlinige Interpolation
zwischen 2 beobachteten Stellen und Extrapolation; von den übrigen Beobachtern durch Potenzreihen
oder graphische Interpolation. —
Die vierte Dezimale ist meist nur eine Reehenzahl. — Die Tafel enthält An- |
gaben folgender Autoren: Anthon [2] (Ant) siehe auch Schiff [i], Bischoff I (Bf I), Bischoff II (Bf 11),
Bousfield, Buchholz (Bchz), Dekhuyzen, Franz (Fz), Gerlach (Geh), Giles u. Shearer (GSh), Grotrian (Gtr),
Substanz
Beob.
t«
2%
4%
6%
8%
10%
12% 14%
16%
18%
20%
1
I, I, ' I, i I, I,
I,
I, I,
I,
I,
AICI3 Geh [1]
*i5
0135 0279 j 0325
0574 : 0724
0879
I036 "96
1360
1523
AICI3
Bf II
*i8%
0165 034 6 1 0523
071 3
090 0
109 1
1287 , 1487
1692
190 5
Al2( 304)3
Bf II
*i8%
0187 039 6 ; 060 9
0829
1054
1283
1521 : 1763
201 0
2263
K-Alaun
Bf II
*i834
1%: 0079 ! 2%: 0174
3%: 027 0
4%: 0369
6%: 0465 II
BaCla
Geh [i]
*i5
0174
0357 1 0547
0744
094 0
"53
1363 1583
iSig
2043
BaCla
Bf II
*i834
0164
034 8 1 053 6
0732
0932
1139
1353 1575
1804
2041
BaCla Ksch [5]
18
5%: 0445
0939
16%: 1473
2047
BaBra Krs [5]
*I9,5
0%: 043
090
16%: 142
199
BaJz i Krs [11]
*I9,5
5%: 043
089
16%: 141
199
Ba(N03)2 1 Krs [3]
*I9,5
015
032
048
067 1 085
Ba(N03)a : Geh [10]
*I7,5
1%: 0072
2%: 0157
3%: 024 1
4%: 032«
5%: 041 1 II
Ba-Aeetat , Fz
*i7,5
oi6j
0334
0486
06x3
0743
0887
io3i 1185
1347
150 5
CaCla
Geh [i]
*i5
0161
0332
050 5
0682
085«
1045
1232 1421
161 6
181 0
CaCla
Bf II
*i834
0147
031 3
048,
0653
0823
lOOg
1183 ; 1373
1562
1752
CaCla
Ksch [5I
18
5%: 040 9
0852
16%: 131 1
1794
CaBra Krs [5]
*i9,5
0%: 042
087
16%: 137
192
CaJa ! Krs [11]
*i9,5
5%: 042
088
16%: 138
196
Ca(N03)2 ; Geh [8,9]! *i7,5
013
028 044
059
074
091
109 ! 126
144
161
Ca-Acetat
H *i7,5
009 0
0194 0299
040 7
051 6
0620
0724 I 0823
0932
1033
CdCla
Krs [8] ! *i9,5
5%: 043
087
16%: 138
193
CdClj
Gtr [3] 18
o%: 043 6
1 091 9
16%: 1443
200 7
CdBr^
Krs [8] j *i9,5
0%: 041
088
16%: 139
197
CdBra
Gtr [3] 1 18
5%: 043 1
090 7
16%: 143 2
199 1
CdJa
Krs [8] *i9,5
0%: 042
086
16%: 136
-
192
Cd Ja
Gtr [3] 18
0%: 0425
0883
16%: 139 2
1943
Cd(N03)2
Fz *i7,5
0199
041 0 060 4
0783
0963
"78
1394 i 1623
i87i
2"6
CdSO^
Gtr [3] 18
0%: 0486
102«
15%: 160 7
2246
C0CI2
Fz *i7,5
0185
0382
0581
0780
0983
121 2
1444 ; 1694
i960
2227
Co(N03)2
Fz *i7,5
oi7i
0354
0537
071 4
089 1
1079
1263 i 1474
1697
191 9
Cu(N03)2
Fz
*I7,5
0167
034 6
053 6
073 1
0927
II26
1323 1 1544
1782
201 9
CUSO4
Ksch [5]
18
2,5%: 024 e
5%: 051 3
1073
16%: 1675
17,5%: 200 3 II
FeCl3
H
*i7,5
0145
031 5
0495
0675
0855
1025
12I5 1385
1585
1785
FeCl3
Seht ! -20
0870
1033
1224 14I0
16O9
18O9
' 15
087 e
104 8
123 1
141 9
161 8
1822
10
0884
1057
1237
1427
1627
1834
Fe2(S04)3
H i *i8
0155
0345
0555
0755 0955
II65
1385 ! 1605
1825
2065
Fe2(N03)e
Fz j *i7,5
OI46
030 5
0457
060 4
0754
0913
1081 1 125 1
1423
1594
HgClj
Sehr : 20
1%: 0072
2%: 0143
3%: 023 e
4%: 0323
5%: 041 1 1
HgCla
Bf II *i834
1%: 006 e
2%: 015 0
3%: 023«
4%: 0323
6%: 041 1 1
KCl
Geh ]i] *i5
012 j
025 1
0382
051 5
0643
0783
0923 1 1064
12O7
1349
KCl
Sf [2] *i7,5
OII 2
0240
037 1
050 4
0640
0780
0922 1 1064
12O9
135 6
KCl 1 Bf II 1 *i834
OII j
024 0
037 0
050 1
0635
077 1
0903 i 1043
1183
133 1
KCl Ksch [2] 18
5%: 030 3
0633
15%: 097 8
1335
KCl Bousfd[2]
15
OI2o7
025 0 7
03823
05813')
06494
07847
085 31*) 099 1 7*)
"33 4*)
120 4 6«)
')9.^i3,*i5,
18
OII48
02437
03745
05730
06407
077 6 3
08435
09813
"228
"931
*) 17. ') i87o
21
OIO„
02359
03663
05637
06309
07654
08335
097 0 5
"Il5
118,3
KBr
Krs [3]
*I9,5
5%: 035
073
16%: 114
157
KBr
Bf II
*l83/4
0123
0264 1 040 7
0553
070 3
0853
loii 1 ii7i
1334
I5O2
KBr
Ksch [5]
15
5%: 0357
0741
I
1583
KF
Geh [12]
*i5
5%: 041 6
085»
16%: 1323
I8O7
KJ
Krs [3]
*I9,5
6%:, 036
076
16%: 118
164
KJ
Sf [2]
*2I
013 1
0284 1 0443
060 5
077 1
0939
11I3 1294
1484
168 0
KJ
Bf 11
*i8%
0132
0284 ! 0440
060 0
0764
0933
11O7 1 128g
1472
1662
KJ
Ksch [5]
18
5%: 0363
0762
!
1679
*) Umgerechnet auf Wasser(
lichte von 4" und luftleeren Raum. Die Abweichung des benutzten Thermometers
vom Wasserstoffthermometer ist nie
ht berücksichtigt.
Bein.
71b
255
Dichte wässeriger Lösungen.
(
Tafel I. Interpolationstafel.
'gci \H),
Karsten (Ka), Kohlrausch (Ksch) z. T. nach Kohlrausch u. Holborn, LeitA
ermögen (Leipzig 1898), E. Kopp nach j
rlach, Kremers (Krs), Long, Lunge, Scheibler (Schbl), Schiff (Sf), Schröder (Sehr),
Schult (Seht), Schlönbach nach Karsten
:hl-K), Stolba (Stlb), Topsoe (Tps), U
re, Winteler (Wt). Die Beobachtungen von
Fz, Geh, Long, Schiff sind vielfach im
gensatz zu denen von Krs beanstandet worden, siehe: Bender [i]; Dekhuysen; Forch [i] u. Ann. Phys.
4) 12, 598; Hdw; 1
ch: ZS.
Dhys. 04, 141; Marchlewski: Ben Cham. Ges. 25, 1556; a C. Schmidt: Wiet. Ber. 99 (II b) 51; Traube; ZS. anorg. ||
. 3. 13;
Wegscheider.
ubstanz
t»
24% 28%
32?'o 3^%
40% 44% •
48% 52%
56% ; 60%
I, , I,
I, I.
I,
1,
I, I»
I, I,
AlCl,
*i5
l86g ' 2228
260 j 299.,
3399
AlCia
♦183/4
2352 2834
30%: 3089
1
1
.12(504)3
,*l83/4
2785 333i
28,45%: 3395
1
L-Alaun
*l83/4
6%: 0565
6,37%: 060 3
i
BaCU
♦15'
22%: 230 3
24%: 2560
1
BaClo
*lS3^
22%: 2288
24%: 2544
26%: 280 9
26,7%:' 2904
BaCl.,
18
2559
,
BaBr.,
*I9,5
25% 2595
80% 3265180% 402
482 45% 5765
50% 6815
BaJ,
*I9,5
25°o 262 5
30% 330585% 409
492 45% 592 5
50% 700 5
65% 821
9655
a(NÖ3)2
*19,5
a(N03)2
*I7,5
6%: 0495
7%: 0585
8%: 0675
i-Acetat
*I7Ö
1849
2204
2603 ; 3055
3536
CaCU
*I5
222 1
264«
3089 1 3545
401 6
CaCl.,
*I834
2145
255 1
30%: 2759
35%: 3293
40%: 384«
45%: 442 6 II
CaCl.,
18
25% 230 5
30% 284,
35%: 3420
CaBr.,
*I9Ö
25% 2495
30% 3125
35%: 382
458 45%:
5455
50%:
6375
Caj;
*I9,5
25% 2575
30% 3185
35% 365 , 395
474 45%:
5635
50% 661 5
55% 776
9055
a(N03)2
*I7,5
200
239
280 323
366 412
4575
5045
5535
602
i-Acetat
*I7Ö
I25l
146-
30%: 1577
CdCL,
*I9,5
25% 2535
30%:
3185 35% 393
469
45% 5575
50%: 6525
65% 761
8855
CdClj
18
25% 2620
30%:
330 5 .35% 4075
4878
45% 5775
50?/o: 6799
CdBr,
*I9,5
25% 2575
30%:
3235 '35% 397
478
45% 5745
50%: 6765
i
CdBr^
18
25O0 260 5
30°^:
3296 '35% 403
491 5
45% 5467
CdJ,"
*I9,5
25°o 2505
30%:
3165 35% 392
473
45% 571 5
50%: 6765
CdJ-j
18
25% 255 0
30%:
322 8 135% 400 0
481«
45% 5741
d(N03),
*i7,5
2682
325 6
3867 i 4548
5346
6224
7124 50%:
757 6
CdSOi
18
25% 295 0
30%:
3725 ;3o% 4575
36% 4743
C0CI2
1*17,5
22%: 252 8
24%: 2829
-0(N03)2
*i7,5
2397
290 8
345 0 402 6
4638
U(N03)2
*i7,5
250 2
3037 .
3553 4101
470 0
5378
CUS04
18
FeCls
*I7,5
221
266
314 362
4125
4665
5175
570 5
621
667
FeClj
20
2224
2673
3157 3663
4187
471 9
526-
50%:
554 9
15
2246
269.
3178 3688
421 3
4753
530 5
50%:
5592
' IG
2265
2720
32O0 371 2
4238
4787
534 3
50%:
5637
e,(S04),
!*I8
256
308
3625 4245
4875
554
II
e2(N03),
>i7,5
1994
2397
281 8 3259
3724
4195
4695 5247
5865
654 s
HgCl^
1*1834
0%: 050 0
6,32%: 0529
KCl
*I5
22%: 1497
24%: 1645
KCl
*i7ö
22%: 1504
24%: 165 6
KCl
*lS3j
22%: 1478
24%: 164,
25%: 170,
25,44%: 173.
KCl
rS
i
i
KCl
15
18
21
12769
19%: 1265,
1 12534
1 1^3486
20%: 13375
'■ 13255
1 14213
21%: 140,4
i 13970
•
KBr
i*i9,5
25% 205 30%:
2535 85% 3065
3635 ; 45%:427
KBr
;*i83^
22%: 1672
24%: 1848
28%: 221,
30%: 240 1
35%: 2895 II
KBr
i 15
30%: 2553
36%: 3198
KF
♦15
25%23ii
30%:
2835 35% 337»
394 s
45% 452 7
KJ
i*i9,5
25% 2155
30%:
2685 35% 3285
393
45% 466
50%: 5425
56% 6325
730
KJ
,*2I
2094
2527
2986 ; 3487
4045
4635
5267 5944
6675 '
747«
KJ
i*i8%
2063
2492
271 6 ;35%33i3
3962
466,
50%: 5434
66%: 626.11
KJ
1 18
30%:
273o : '
396«
60%:
545
65%:
630 II
*) Umgerechnet auf 4" (siehe Bemerkung auf S. 254.)
Bein.
256
71.
Dichte wässeriger Lösungen.
/
Tafel 1. Interpolationstafel.
%: g wasserfreier Substanz
in 100 g Lösung.
Tafeln der Dichte (d//^) einzelner Salz- und Säurelösungen für ganze Prozentzahlen
(Sub-
stanzen als wasserfrei gedacht); abgeleitet (z. T. aus
den Beobachtungen:
Tafel 2
—8) vor
1 Ger-
lach [5] [10] durch geradlinige Interpolation zwischen 2 beobachteten Stellen und Extrapolation; {|
von den übrigen Beobachtern durch Potenzreihen oder graphische Interpolation.
— Die
kleingedruckte {{
(vierte) Dezimale ist meist nur eine Rechenzahl.
Substanz Beob. t«
2%
4% 6% ! 8%
10% 1 12%
14%
16%
18%
20%
I,
I, 1 ^' i I'
I. I,
I,
I,
I,
I,
KNO3
Geh [I]
*i5
0119
024 8 0377 051 0
0642 0780
091 8
1059
120 4
1348
KNO3 j
Bf II
*i834
oiio
023 8 0367 ! 0497
063 0 ; 0765
090 1
104 1
1184
1328
KNO3
Ksch [5]
18
5%: 0305!
0632
15%:
097
133
K2SO4
Geh [1,5]
*I5
1%: 0073 \ 2%: 0155
3%: 023 6
4%:
031 9
5%:
040 1
K2SO4
Bf II
*l83/4
1%: 006 e'i 2%: 0143
3%: 0227
4%:
030 9
5%:
039 1
K2SO4
Ksch [5]
18
5%: 0395
081 3
K2CO3
Geh [I]
*I5
0174
035 6 0541
0730
091 7
III3
130 9
150 8
171 2
191 6
K2CO3
Ksch [5]
15
5%: 0449
091 9
1920
K2Cr04
Sf-Krs
*I9,5
0144
030 7 ! 0474
0644
081 8
0994
"75
1359
1549
1743
KaCraÜT i
Krs [3]
*I9,5
013
028
041
054
071
085
100
15%:
108
KCIO3
Krs [3]
*I9,5
0I2
024
037
050
064
KgFeCye
Sf [2]
*i3
0097
020 2
030 9
041 9
0531
064 e
0764
0884
ICO 6
"3i
K-Acetat
Geh [8,9]
*I7,5
0085
0183
0289
037 8
047 6
057 6
067 s
077 8
0884
099 0
LiCl
Geh [I]
*I5
Dil
023
034
045
057
069
080
092
103
116
LiCl
Ksch [2]
18
5%: 0274
0563
"5o
LiBr
Krs [8]
*I9,5
6%: 033
070
15%:
III
154
LiJ
Krs [II]
*I9,5
5%: 036
077
15%:
122
170
MgCla
Geh [I]
*I5
0160
0329 050 0
0674
0848
1029
120 9
1392
1580
1763
MgCl2
Bf II
*i83/4
0154
0326 0499
0674
0850
103 0
121 2
1397
1585
1778
MgBr2
Krs [6]
*I9,5
5%: C41
085
15%:
135
189
MgJ2
Krs [10]
*I9,5
6%: 041
086
15%:
137
192
MgS04
Geh [I]
*I5
0197
040 2 ; 061 3
0823
1042
I27o
1496
173 0
1699
220 8
MgS04
Bf II
*l83/4
0187
0393 1 0599
080 8
102 1
1238
1462
169 1
1929
2175
MgS04
Behz
-183/4
0187
0394 060 4
081 8
1035
125 6
1481
I7O9
194 1
2177
MgS04
Ksch [5]
15
ö%: 051 0
1052
15%:
160 2
220 0
MgS04
Ant
*I5
5%: 053
107
15%:
160
2135
K2-Mg(S04)2
Behz
*l83/4
0162
0343 0527
071 5
090 6
HCl
1298
150 0
I7O4
191 3
MnClg
Long
15
ö%: 045 8
0895
15%:
1378
190 0
NaCl
Dekhuyz.
*I5
013 6
0281
0428
0577
0727
0877
1029
1182
1338
150 0
NaCl
Geh [I]
*I5
OI36
0281
0427
0575
0723
0875
1027
1183
i34o
1499
NaCl
Sf [2]
*20
OII5
025 1
0392
053 6
0685
0837
099 1
"47
1305
1463
NaCl
Schl-K *i834
0123
0264
040 7
055 1
0699
0843
lOOo
"55
13I1
i47o
NaCl
Ka *i834
012 8
0272
041 7
0563
071 1
0859
lOIi
1164
13I9
1477
NaCl
Bf I *i834
OI26
0269
041 3
0559
070 7
085«
IOC 7
ii6e
131 3
1469
NaCl
Bf II i *i834
0127
027 1
041 6
0563
071 2
0862
IOI4
1169
1325
1485
NaCl
Behz 1 *i834
0129
0273
041 8
0564
071 2
0861
IOI4
1169
1324
1483
NaCl
Ksch [2] 1 18
5%: 0345
070 7
15%:
1087
1477
NaBr
Krs [3] *i9,5
6%: 038
078
15%:
123
172
NaJ
Krs [7] *i9,5
5%: 038
080
15%:
126
177
NaJ
Ksch [5] 18
6%: 0374
080 3
1735
NaN03
Sf [2] 1 *20,2
Ollg
0245 0380
051 7
065 6
079 6
094 1
1083
123 8
1396
NaN03
Ksch [5] 1 18
6%: 0327
0681
1435
NaaCOg
Bf II 1 *I83^
0193
040 3 061 2
0823
1037
1254
1476
1702
16,67%
: 1782
NagCOg
Geh [I] ! *i5
020 1
041 Q 062 1
0833
104 8
1263
1483
Na2C03
Ksch [5] 18
5%: 0511
1044
15%:
i59o
Na2S04
Bf II
*l83/4
0167
035 1 053 6
0724
0915
IIO9
1305
Na2S04
Behz
*l83/4
0167
035 1 0537
0725
091 5
IIO7
13O1
15,50%
•• 1454
Na2S04
Geh [I]
*I5
0173
0355 0540
0727
091 7
Uli
Na2S04
Ksch [5]
18
6%: 045 0
0915
15%:
-(1426)
14,61%
: 1385
NaClOs
Krs [3]
*I9,5
013
026 039
053
068
083
098
"4
129
145
NaBrOg
Krs [3]
*i9,5
014
031 047
064
081
099
1x8
135
154
176
Na-Acetat
Geh [8,9]
*I9,5
0085
019 6 ! 0295
1
040 5
0505
061 5
0725
0835
0945
1055
*) Umgerechn
et auf
4°, sieh
t S. 25
4-
Bein.
71d
257
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 1. Interpolationstafel. ■
Die Tafel enthält Angaben folgender Autoren: Anthon [2] (Ant) siehe auch Schiff [i], Bischoff I (Bf I), Bischoff II |
Bf II), Bousfd., Buchholz (Bch), Dekhuyz., Franz (Fz), Gerlach (Geh), Giles u. Shearer (GSh),
Grotrian (Gtr), Hager (H),
Carsten (Ka), Kohlrausch (Ksch) z. T. nach Kohlrausch u. Holbom, Leitvermögen (Leipzig 1898), E. Kopp nach Gerlach, {|
Cremers (Krs), Long, Lunge,
Scheibler (Schbl), Schiff (Sf), Schröder (Sehr), Schult (Seht)
Schlönbach nach Karsten ||
Schl-K), Stolba (Stlb), Topsoe (Tps), Ure, Winteler (Wt).
Substanz t» j 24%
28% i 32% : 36% ; 40% 44% 48%
52%
56% i 60%
1
1
I,
; 1
I, I, I,
I, I,
I,
I,
I,
KNO3
15
1
1
KNO3
*iS%
22%:'
1477
24%: 162,
KNO3
18
22%:
148
K2SO4
*i5
6%:
0485
7%: 056, 8%: 0654 »%:
0740
K2SO4
*i834
6%:
0473
7%: 055. 8%: 0640 ; 9%:
0724
10%: 081 oll
K2SO1
18
1
K2CO3
*I5
2338
2775
322 7
3692 1 4170
4663 5167
5684
K,C03
15
30%: 300 2
1 4170
50%:
542«
K2Cr04
*I9,5
2146
2568
301 0
3478 i 3963
KaCraO;
*I9,5
.
1
KCIO3
*I9,5
1
■
KaFeCy,
*I3
1388
1655
30%: 1793 '
K-Acetat
*I7,5
120 1
1419
163 8
i86o : 208-
231 4 2548
2783
3021
3264
LiCl
*I5
141
167
1945
2235 2543
LiCl
18
30%: 181
255
!
LiBr
*i9,5
25% 202
30%: 251 5
35% 3065! 3655
45% 429 ! oO%:
497
55% 5765
LiJ
*i9,5
2o% 222
30%: 2775
35% 341 5! 4"
45% 486 1 50%:
571 5
55% 6665
773
MgCl,
*i5
2162
257 a
2997
34%: 321 5
35%: 3324
MgCl^
* 183/4
22%:
1973
24%: 2174
26%: 2377
28%:
2587
30%: 28O0 II
MgBr,
*i9,5
25% 2445
30%: 3075 ,35% 374
448 45% 532
50%:
621 5
MgJa
*i9,5
25% 251 5
30%: 3175 35% 392
471 45% 5645
50%:
668
55% 776
910,
MgSO*
*I5
22%:
2458 24%: 270g
25%: 2825
MgSO«
*l83/4
22%:
242»
24%: 2694
24,98%: 283 e
MgS04
*I83/,
22%:
241 7
24%: 2660
25%: 2783
25,57%:
291 9
MgSOi
15
25%:
2861
MgSO^
*I5
25%:
2675
^2-Mg( 304)2
*l83/4
990/ .
-'•' /o-
2124
24%: 2338
25%: 2448
26,34%:
260,
MnCL
15
2472
2828
NaCl"
*I5
22%:
1663
24%: 1827
26%: 1995
26,40%:
203 0
NaCl
*i5
22%:
1663
24%: 182,
26%: 1997
NaCl
*20
22%:
1643
24%: 180 9
26%: 1977
NaCl
NaCl
*l83/4
*l83/4
22%:
163 0
24%: 1794
26%: 1959
22%:
1036
24%: 18O0
26%: 1965
NaCl
*i834
22%:
162 g
24%: 1785
26%: 1945
NaCl
*i8%
22%:
164«
24%: 181 0
26%: 1977
26,48%:
201 8
NaCl
*i8%
22%:
1643
24%: 180,
26%: 1973
26,63%:
202 8
NaCl
18
25%:
189«
26%: 201.
NaBr
*I9,5
25% 2236
30%: 278.
35% 341 5
407
45% 4
Bo
50%:
561 5
NaJ
*I9,5
25% 231 5
30%: 291 5
35% 3575
429
45% 5
37
50%:
5965
55% 6965
806
NaJ
18
30%: 283,
4127
NaNOg
NaNOj
Na^COs
*20,2
18
*l83/4
17I7
204 e 1 2387
30%: 2278
2744
3127
352
8
3938
NajCOa
*I5
Na2S04
*i8%
NajSO«
*l83/4
Na,S04
18
NajS04
NaClO^
NaBr03
Na-Acetat
*I9,5
179
2135
2495
288 s
3285
*I9,5
*I9,5
218
1285
2625
1525
30%: 2865
30%: 1645
•) Umgerechr
let auf 40,
siehe S. 2
54-
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl
Bein. 17
268
71.
■ Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 1. Interpolationstafel.
%: g wasserfreier Substanz in 100 g Lösung.
Tafeln der Dichte (d,/*) einzelner Salz- und Säurelösuagen für ganze Prozentzahlen (Substanzen
als w a s s e 1
'frei gedacht); abgeleitet (z. T. aus den Beobachtungen: Tafel 2— 8) von Gerlach [5] [10]
durch geradlinige Interpolation zwischen 2 beobachteten Stellen und Extrapolation : von den
übrigen Beobachtern durch Potenzreihen oder graphische In
terpolation. — Die vierte (kleingedruckte)
Dezimale ist meist nur eine Rechenzahl.
Substanz
Beob. t»
2%
4%
6%
8%
10% 12%
14%
16%
18% 20%
i
I,
I»
I,
I,
I, j I,
1
I,
I,
NH4CI
Geh [I]
*i5
0054
01I7
0179
0239
0299 1 035 6
041 2 1 047 0
0527
0583
NH4CI
Sf [2]
*I9
0042
OIOo
015 8
021 7
0277 1 0334
0392
045 0
050 6
0562
NH4CI
Bf II
*i834
0049
Olli 1 0172
0232
029 1 , 034 8
040 5
0460
051 5
057 1
NH4CI
Ksch [2]
18
5%: 0142
028,
15%: 0430
057 1
NH4J
Ksch [5]
18
0652
1397
NH4NO3
Gch[8,9]
*I7,5
0072
0157
0241
0326
041 1
049 8
0585
0671
075 8
0845
NH4NO3
Ksch [5]
15
5%: 020 1
041 9
c86o
(NH4)2S04
Sf [2]
*I9
0099
021 4 1 0328
0443
0558 i 0672
0787
090 2
loie
"30
(NH4)2S04
Ksch [5]
15
5%: 029 2
0581
1160
(NH4)2S04
Lunge [18]
15
Dil 5
023 0
0345
0460
0575 o69o ] 0805
0920
1035
"49
NH4-Acetat
H
*i6
009
013
017
021 025
029
033
037
041
NiCla
Fz
*I7,5
0185
0382
0581
0780
0980 121 2
1443
1694
1959
222 8
Ni(N03)2
Fz
*I7,5
oi7i
0354
0537
071 4
0888 X078
1266
1473
1697 : 191 7
Pb(N03)2
Sf [2]
*I7,5
oi5o
031 7
0488
0667
0854 j 1044
124 1
1446
1660 ! 1884
Pb(N03)2
Geh [10]
*I7,5
6%: 0425
090 5 j
15%: 1425
1
Pb(N03)2
Long
15
] 6%: 0449
0937
15%: 1467
\
SrCla
Geh [I]
*I5
0172 0353 : 0538
072«
O9I8 ' II22
1326 1 1537
1757 1 1976
SrCla
Ksch [2]
18
! ö%: 0443
0932 1
15%: 145«
1 201 0
SrBra
Krs [5]
*I9,5
6%: 044
092 1
15%: 144
1 202
SrJg
Krs[ii]
*I9,5
5%: 043
089 ,
15%: 140
i 198
Sr(N03)2
Krs [3]
*I9,5
015
032 047
066
083 1 lOI
120 1 138
158 179
Sr(N03)2
Long
15
5%: 041 8
0857
15%: 131 8
' 181 5
ZnCla
Krs [8]
*i9,5
018
035 ! 051
070
089 1 108
126
144
163 1 184
ZnCla
Long
15
i 0%: 048
094
190
ZnBra
Krs [10]
*I9,5
5%: 043
091
15%: 144
' 202
ZnJa
Krs [II]
*I9,5
5%: 043
089 1
15%: 138
: 194
Zn(N03)2
Fz
*I7,5
0185 1 0382 1 0576 0763
0953 "56
1360 : 1569
1789 i 200 6
ZnS04
Ksch [5]
18
1 6%: 050 9
1069 !
15%: 167
! 2323
Säuren.
HBr
Tps
*I4
013
027 042
057
072
088
\
105 ' 121
139
157
Br
Kseh [3]
15
5%: 0322
0669
16%: 1042
HF
Wt [I]
*20
005
012
021
028
036
043
050
057
064
070
^ HJ
Tps
*I3
0145
0285
0445
06Q5
0765
0925
1095
126
145
164
H3PO4
Sf [I]
*I5
010 0
021 1
0324
0439
0557
067«
080 1
0926
1054
"85
H3PO4
Ksch [3]
15
054 8
15%:
0841
"5i
H3ASO4
Sf [I]
*I5
0124
0260
039 6
053 6
0680
0824
0974
1127
1284
1445
H3ASO4
Kopp
*I5
012
025
038
051
065
080
095
110
125
141
H^SiFß
Stlb
*i7,5
OI48
031 0
0477
0648
081 9
099 6
"74
1357
1542
173 1
HCN
Ure [5]
*I5,56
0,9964
0,993 0
0,9885
0,9831
0,977 2
0,9707
0,9636
0,9561
SO,
Giles
*I5,5
0093
0193
0293
0392
0494
0595
SOj
Scott
*I5
1%: 0047
2%: 010 4
3%: 0159
4%: 021 2
5%: 026 g
WOs
Schbl
*I7,5
017 0 ' 035 8
0554 ! 0755
0965 1183
141 1 1 1649 1
1894 2154
*) Umg
'erechnet a
uf 4", sie
,he S. 2
54-
Bein.
71f
259
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 1
. loterpolationstafel.
Nach den Angaben von
Anthon [2]
= Schiff [i] (Ant), Bischoff I (Bf I), Bischoff II (Bf II), Buchholz (Bchz),
Franz
z), Gerlach (Geh),
Gües u. Shearer (GSh), Grotrian (Gtr), Hager (H), Karsten (Ka)
, KoWrau.srh (Ksch)
z. T. nach
Kohl-
usch u. Holbom, Leitvermögen (Leipzig ]
898), E. Kopp nach Gerlaeh, Kremers (Krs),
Long, Lunge, Scheibler (Schbl),
Schiff
f), Schröder (Sehr), Schult (Seht), Schlönbaeh nach Karsten (Sehl-K), Stolba (Stlb), Topsoe (Tps), Ure
, Winteler
(Wt).
i
jubstanz
1
t»
^ .0.'
24 /o
28%
32 ,0
1
36?^ !
1
1
40% 1 44%
i
48%
52 /o
56%
60%
1
I,
I,
I,
I,
I, I,
I,
I,
I,
I
NH4CI
*i5
•ja 10 •
063 a
24%:
o69s
26%: 072,
NH4CI
♦19
066,
077 6
30%:
0828
NH4CI
*i834
0681
26%:
073 6
27%:
0763 !
NH4CI
18
25%:
071 0
NH4J
18
30%:
226
'.
326
60%:
441 5
NH4NO3
*i7,5
1025
120.
i39o
1581
177 s 197«
2180
238«
260 j
281 5
NH4NO3
15
80%:
13O4
1780 ;
60%:
227,
VH4)2S04
*I9
136,
159,
181 5
203,
226, 249,
2743
50%:
286,
VHJjSOi
15
80%:
173 0
31%:
1787
^H4)2S04
15
1381
161,
183,
2060
2284 252 j
2764
50%:
2890
Hj-Acetat
*I6
049
057
064
070
076 082
088
094
NiCLj
*I7,5
22%:
252«
24%:
282,
Ni(N03)j
*I7,5
2397
290 8
345 1
4025
4643
^b(N03),
*i7,5
2353
285,
3395
3973
^b(N03)2
*i7,5
25%:
361
30%:
331
35%: 407
'b(NOs),
15
25%:
267«
30%:
3358
SrCla
*i5
2448
2949
3479
38%:
361 7
SrCla
18
22%:
2259
1
SrBra
*I9,5
25% 2635
30%:
329 s
36% 407 j
489
45% 5865
50%:
69O5
SrJjj
*i9,5
25% 2595
30%:
327 s
35% 407 1
488
45% 5865
50%:
691 5
66% 808
•9505
Sr(N03)s
*I9,5
220 5
2655
3135
364 s i
419
Sr(N03)s
15
9n0/ .
2363
35%:
354 s
ZnClz
*I9,5
2255
2675
3135
364
417
470
530
5965
6655
1736
ZnCL,
15
30%:
299
423
50%:
570
:746
ZnBr'j
*I9,5
25% 2625
30%:
3275
85% 397
472
46% 5565
50%:
6465
66% 751
;87I
ZnJj
*I9,5
25% 2525
30%:
3155
85% 387
467
46% 5565
50%:
6465
56% 750
1871
Zn(N03)2
*I7,5
2497
2998
350 j
401«
4548
5092
5666
50%:
595 6
ZnSO«
18
25%:
3045
30%:
378«
i
Säuren
•
HBr
*I4
195
2335
2775
3245
374 5
4295
4853
HF
*20
25% 087
30%:
102
35% 115 !
128
46% 141
50%:
155
HJ
*i3
203
2465
2925
343 !
397
456
521 5
593 s
670
H3PO4
*I5
1453
1733
202 j
2324
2637
2961
3297
3645
400 5
4377
H3PO4
15
25% 147,
30%:
180 8
35% 2160
253 0
45% 2921
50% 332«
55%:
375 7
420 8
65%:
4674
70%:
5155 7ä
% 5660
80%:
619 j
85% 676,
87%:
700 1
H3ASO4
*I5
178,
2l4i
2522
293 0 ;
336,
3833
4334
487,
5448
6065
H3ASO4
*I5
1735
2085
2465
2865 ,
3295
3745
423
476
532
592
HjSiF,
*I7,5
2Il8
25I8
^93 1
34%:
3141
HCN
*i5,56
SOj
WO3
*i5
6%:
031 9
7%:
0367
8%: 041g
9%:
0464
10%:
051 0
*i7,5
270 7
331 3
3977
470 4 ,
55O0
6371
*) Ump
'erechn
et auf 4", s
ehe S. 254
-
Bein. 17*
260
71g
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafel. NaCI.
%:g wasserfreier Substanz in loo g Lösung.
Karsten, Berlin 1846. (Auszug) interp. nach einer
ausgeglichenen Formel.
0/
/o
do
dV
0,5
i,oo37
1,0034
I
1,0076
1,0071
1,5
1,0114
1,0108
2
1,0153
1,0145
2,5
1,0191
1,0182
3
1,0230
1,0219
3,5
1,0268
1,0256
4
1,0307
1,0293
4,5
1,0345
1,0330
5
1,0384
1,0367
5,5
1,0422
1,0405
6
1,0461
1,0442
ö,5
1,0500
1,0479
7
1,0538
1,0517
7,5
1,0577
1,0554
8
1,0616
1,0592
«,5
1,0654
1,0629
9
1,0693
1,0667
9,5
1,0732
1,0705
10
1,0771
1,0742
10,5
1,0810
1,0780
II
1,0849
1,0818
11,5
1,0888
1,0856
12
1,0927
1,0894
12,5
1,0966
1,0933
13
1,1005
1,0971
13,5
1,1044
1,1009
14
1,1083
1,1048
14,5
1,1123
1,1087
15
1,1162
1,1125
15,5
1,1202
1,1164
16
1,1241
1,1203
16,5
1,1281
1,1242
17
1,1321
1,1281
17,5
1,1361
1,1321
18
1,1401
1,1360
i«,5
1,1441
1,1400
19
1,1481
1,1439
19,5
1,1521
1,1479
20
1,1562
1,1519
20,5
1,1602
1,1559
21
1,1643
1,1600
21,5
1,1684
1,1640
22
1,1724
1,1681
22,5
1,1765
1,1721
23
1,1806
1,1762
23,5
1,1848
1,1803
24
1,1889
1,1845
25
1,1972
1,1927
26
1,2056
1,2011
26,4
1,2089
1,2045
26,8
—
—
d\^
dV d*o d\^
d»«
1,0028 I 1,0019
1,0064 I 1,0054
1,0100 1,0090
1,0137
1,0173
1,0209
1,0246
1,0282
1,0319
1,0355
1,0392
1,0429
1,0466
1,0503
1,0540
1,0577
1,0614
1,0651
1,0688
1,0726
1,0763
1,0801
1,0838
1,0876 i
1,0914 I
1,0952
1,0990 !
1,1028 ']
1,1066
1,1105
1,1143
1,1182
1,1221
1,1260
1,1299
1,1338
1,1378
1,1417
1,1457
1,1497
1,1537
1,1577
1,1617
1,1657
1,1698
1,1739
1,1780
1,1821
1,1904
1,1987
1,2021
1,2055
1,0126
1,0161
1,0197
1,0233
1,0269
1,0305
1,0341
1,0378
1,0414
1,0450
1,0487
1,0523
1,0560
1,0597
1,0633
1,0670
1,0707
1,0744
1,0781
1,0819
1,0856
1,0894
1,0931
1,0969
1,1007
1,1045
1,1083 j
1,1122
1,1160
1,1199
1,1237
1,1276
1,1315
1,1355
1,1394
1,1433
1,1473
1,1513
1,1553
1,1593
1,1633
1,1674
1,1714
1,1755
1,1796
1,1879
1,1963
1,1996
1,2030
Bousfield [4] — dy^ für< = 7'>; 15'
9957
9991
0025
0060
0094
0129
0163
0198
0233
0267
0302
0337
0373
0408
0443
0478
0514
0550
0586
0621
0658
0694
0730
0766
0803
0840
0877
0914
0951
0988
1026
1063
IIOl
"39
1177
1216
1254
1293
1332
1371
1410
1449
1489
1529
1569
1609
1649
1690
1772
1855
1888
1922
9869
9903
9937
9971
0005
0039
0073
0107
0141
0175
0210
0244
0279
0314
0348
0383
0418
0453
0489
0524
0559
0595
0631
0666
0702
0738
0775
081 1
0921
0958
0995
1032
1070
1107
"45
1183
1221
1259
1298
1336
1375
1414
1453
1492
1532
1572
1652
1733
1765
1798
9771
9805
9839
9873
9942
9976
0010
0044
0079
0113
0148
0182
0217
0251
0286
0320
0355
0390
0425
0460
0495
0530
0565
0601
0636
0671
0707
0743
0778
0814
0850
0886
0923
0959
0995
1032
1069
1105
1142
"79
1217
1254
1292
1329
1367
1405
1443
1520
1597
1628
1660
25»; 40«; 60°; So"
2%
10%
1,014931
1,075460
1,013717
1,072966
1,011307 1,006161
1,06961311,062985
0,996938
1,052943
0,985539
Schutt (beob.)
/o
0,1
0,3
0,5
1
2
3
5
10
15
20
25
di8,o7/
0,99937
1,00079
1,00221
1,00578
1,01292
1,0201
1,0345
1,0712
1,1091
1,1482
1,1891
Bousfield [3]
/o
20,00
21,67
disA
1,1502
1,1638
di8/^
1,00592
1,01308
1,02027
1,02749
1,04200
Perkin [5]
26,17% <^<iO/4=:i,2022, d2o/4=i,i97i
Page
26,34%; «^15,6/4=1,2026
26,61 %; di5,6/4 = 1,2055
Engel
26,52 %; do/4 = 1,207
Earl of Berkeley (Auszug)
/o
t
d'/4
26,34
26,38
26,58
0,35°
15,20"
30,050
1,2091
1,2020
1,1956
Andreae (26,36 %)
d«
15
20
30
40
50
60
70
80
1,20251
1,20034
1,19603
1,19177
1,18754
1,18334
1,17918
1,17506
Baxter
/o
«^25/4
0,528 1,00079
0,549 1,00098
0,998 1,00413
1,062 i 1,00432
1,107 ! 1,00477
5,356 1,03488
5,413 1,03532
14,344 1,10146
Tf(i): Bfi. Bf II. Bchz. Dekhuyzen
Geh. Karst. Ksch. Sf. Schlönb.
M (Tf 6): Archib. Bender. Conroy.
Ksch. Ostw. Ry. Rpp. Tamm.
Tschern.
C (Tf 7): Hallw. Happ. Ksch. Möller.
Wade.
2t (Tf 8): Geh. Krs. Ostw. Schz.
Fouqu6 (Tf 3).
,0413791 Literatur: Tf 5 S. 281.
Bein.
71h
261
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafel. Dichte des Meerwassers.
a) Auszug aus den hydographischen Tabellen (Knudsen, Kopenhagen, 1901) betreffend die
Abhängigkeit der Dichte vom Chlor(Cl-)gehalt und vom Gesamtsalzgehalt (S). Zur Abkürzung ist
gesetzt: a„ = {d°-i} • 1000; ?,-^ = {di7Ä/^^^-i } • 1000.
a
700
"00
1,0
1,84 1
1,2
2,20
1,4
2,56
1,6
2,92 1
1,8
3,28 '
2,0
3,64 ,
2,2
4,00 1
2,4
4,36 1
2,6
4,72
2,8
5,08
3,0
5,45 1
3,2
5,8i
3,4
6,17 i
3,ö
6,53
3,8
6,89 ,
4,0
7,25
4,2
7,61
4,4
7,97
4,6
8,33
4,8
8,69 i
5,0
9,06 \
5,2
9,42 '
5,4
9,78
5,6
10,14 1
5,8
10,50 1
6,0
10,86 i
6,2
11,22 (
6,4
11,58 i
6,6
11,94 j
6,8
12,30 i
7,0
12,67 i
7,2
13,03 '
7,4
13,39 !
7,6
13,75 j
7,8
14,11 1
8,0
14,47
8,2
14,83
»•o
«»17.5
a
«^0
?17,5
Cl
"/oo
Ob
?17^
MO
1,69
1,99
2,28
2,57
2,87
3,16
3,45
3,75
4,04
4,33
4,62
4,92
5,21
5,50
5,79
6,08
6,38
6,67
6,96
7,25
7,54
7,83
8,13
8,42
8,71
9,00
9,19
9,58
9,87
10,16
10,45
10,75
11,04
",33
11,62
11,91
1,44
1,72
2,00
2,27
2,55
2,83
3,10
3,38
3,65
3,93
4,21
4,48
4,76
5,03
5,31
5,58
5,86
6,14
6,41
6,69
6,96
7,24
7,51
7,79
8,08
8,34
8,61
8,89
9,16
9,44
9,71
9,99
10,26
10,54
io,8i
11,09
",36
8,2
14,83
11,91 1
8,4
15,19
12,20
8,6
15,55
12,49
8,8
15,91
12,78
9,0
16,28
13,07
9,2
16,64
13,36
9,4
17,00
13,65
9,6
17,36
13,94
9,8
17,72
14,23
10,0
18,08
14,52
10,2
18,44
14,81
10,4
18,80
15,10
10,6
19,16
15,39
10,8
19,52
15,68
ii,o
19,89
15,97
11,2
20,25
16,26
11,4
20,61
16,55
11,6
20,97
16,84 ;
11,8
21,33
17,13 !
12,0
21,69
17,42
12,2
22,05
17,71
12,4
22,41
18,00
12,6
22,77
18,29 i
12,8
23,13
18,58
13,0
23,50
18,87
13,2
23,86
19,16
13,4
24,22
19,45
13,6
24,58
19,74
13,8
24,94
20,03
14,0
25,30
20,32
14,2
25,66
20,61
14,4
26,02
20,90
14,6
26,38
21,19
14,8
26,74
21,48
15,0
27,11
21,77
15,2
27,47
22,06
15,4
27,83
22,35
",36
11,64
11,91
12,19
12,46
12,73
13,01
13,28
13,56
13,83
14,11
14,38
14,66
14,93
15,21
15,48
15,76
16,03
16,30
16,58
16,85
17,13
17,40
17,68
17,95
18,23
18,50
18,78
19,05
19,33
19,60
19,88
20,15
20,43
20,70
20,98
21,25
15,4
15,6 i
15,8
16,0
16,2 1
16,4 ;
16,6 i
16,8 ;
17,0 j
17,2 i
17,4
17,6
17,8
18,0 I
18,2 I
18,4 j
18,6 i
18,8 !
19,0 ;
19,2 ;
19,4 I
19,8'
20.0 j
20,2 '
20,4 i
20,6
20,8 I
21.0 1
21,2 I
21,4 I
21,6 i
21,8 I
22,0 1
22,2 !
22,4 1
22,6 (
22,8 j
23,0 I
27,83
28,19
28,55
28,91
29,27
29,63
29,99
30,35
30,72
31,08
31,44
31,80
32,16
32,52
32,88
33,24
33,60
33,96
34,33
34,69
35,05
35,41
35,77
36,13
36,49
36,85
37,21
37,57
37,94
38,30
38,66
39,02
39,38
39,74
40,10
40,46
40,82
41,18
41,55
22,35
22,64
22,93
23,22
23,52
23,81
24,10
24,39
24,68
24,97
25,26
25,55
25,84
26,13
26,42
26,71
27,00
27,29
27,58
27,87
28,16
28,46
28,75
29,04
29,33
29,62
29,91
30,20
30,49
30,79
31,08
31,37
31,66
31,95
32,24
32,54
32,83
33,12
33,41
21,25
21,53
21,80
22,08
22,35
22,63
22,91
23,18
23,46
23,73
24,01
24,28
24,56
24,84
25,"
25,39
25,66
25,94
26,22
26,49
26,77
27,05
27,32
27,60
27,88
28,15
28,43
28,71
28,99
29,26
29,54
29,82
30,10
30,37
30,65
30,93
31,21
31,49
31,76
Hill (Proc Edinb. 27, 233; 1907).
Liter). 0^ =r- {djgn — i).iooo.
CI
Dichte {d^t) als Funktion des Chlorgehaltes (gCl im
20y439 20,598 20,756 20,792 20,825 20,862 21,533 22,970
27,47 27,72 27,87 27,95 28,00 28,06 28,90 30,88
b) Änderung der Dichte zwischen o'' und 30° nach den Beob. von Dittmar (Challenger Exped.),
Ekman (Vetensk. HandL 1870), Lenz u. Reszof (Mem. Petersb. 1881), Thorpe u. Rücker
(Phil. Trans. 166, II; 1876), Tornoe (Norw. Atlantic Exped. i88o) berechnet von Makarof
(J. Russ. Phys. Chem. Ges. 23, 30; 1891).; außerdem Erman (Pogg. Ann. 101, 577; 1857). — Auszug.
Dichte bei 15»
angenommen zu
Dichte bei
25»
30«
1,00000
IjOIOOO
1,02000
1,03000
1,00077
1,01130
1,02182
1,03228
1,00087
1,01120
1,02152
1,03179
1,00060
1,01075
1,02090
1,03102
0,99911
1,00898
1,01886
1,02876
0,99796
1,00774
1,01751
1,02732
0,99659
1,00630
1,01600
1,02572
Bein.
262
71 i
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafel. HCl.
%: g Substanz in loo g Lösung.
Lunge u. Marchlewski [lo]
Originalbeobachtungen
/o
dV
Interpoliert (Auszug)
dV
d\^
Cheneveau
f^/
Ferguson
% (/»»^se*)
1,52
2,93
5,i8
7,84
9,99
12,38
15,84
17,31
18,36
20,29
22,89
25,18
27,75
29,35
31,28
33,39
35,36
37,32
39,15
1 ,0069
1,0140
1,0251
1,0384
1,0491
1,0609
1,0784
1,0860
1,0914
1,1014
1,1150
1,1271
1,1405
1,1490
1,1589
1,1696
1,1798
1,1901
1,2002
0,000
15
17
20
24
27
32
33
35
37
42
44
46
53
54
56
57
57
58
59
a : Ausdehnung für i Grad
in der Nähe von 15"
1,000
1,005
1,010
1,015
1,020
1,025
1,030
1,035
1,040
1,045
1,050
1,055
1,060
1,065
1,070
1,075
1,080
1,085
1,090
1,095
1,100
0,16
1,15
2,14
3,12
4,13
5,15
6,15
7,15
8,16
9,16
10,17
11,18
12,19
13,19
14,17
15,16
16,15
17,13
18,11
19,06
20.01
1,100
1,105
1,110
'1,115
1,120
1,125
1,130
1,135
1,140
1,145
1,150
1,155
1,160
1,165
1,170
1,175
1,180
1,185
1,190
1,195
1,200
20,01
20,97
21,92
22,86
23,82
24,78
25,75
26,70
27,66
28,61
29,57
30,55
31,52
32,49
33,46
34,42
35,39
36,31
37,23
38,16
39,11
4,13
8,12
11,93
15,72
19,28
22,87
26,17
29,39
32,54
35,58
1,0200
1,0398
1,0587
1,0777
1,0962
1,1150
1,1322
1,1490
1,1652
1,1810
*) Umgerechnet
auf 4».
5,73
10,74
15,37
19,28
22,75
24,36
27,46
30,06
32,71
39,59
41,15
42,61
1,02702
1,05247
1,07564
1,09548
1,11320
1,12177
1,13801
1,15146
1,16515
1,19771
1,20444
1,20088
Pickering [5]
dV*)
Hulett'Bonner : 20,242%; dü/= 1,09620.
Perkin [2]
<*)
4"
10
15
25
15,63%
1,0761
1,0713
25,6% ! 30,86% 36,5%
1,1277
1,1226
1,1570
1,1512
1,1939
1,1853
1,1790
41,70%
1,2154
1,2110
1,2069
6,38
14,79
19,69
25,26
34,46
37,60
39,83
41,21
41,90
43,14
44,35
1,0306
1,0716
1,0957
1,1237
1,1702
1,1856
1,1957
1,2007
1,2030
1,2095
1,2135
Worden u. Motion.
0/0 dl »,•»6*)
0,619
1,410
1,779
2,002
2,630
3,106
3,599
4,026
4,360
4,962
5,476
5,713
1,00216
1 ,00609
1,00794
1,00913
1,01226
1,01459
1,01701
1,01909
1,02073
1,02371
1,02622
1,02740
Kolb [3]. Auszug; vgl. Auflage 3 dieser Tabellen, S. 324.
%
6,26
11,02
15,20 I 20,91 I 25,96 I 29,72 I 34,24 38,67 ! 40,51
43,09
dV
1,0334
1,0309
0580
0556
0801
0750
IIOO
1047
1369
1307
1568
1503
1805
1729
2025
1937
2109
2020
2214
2123
Scbuncke
(Auszug)
—6«
o
+ 6
15
26
3,65% ; 6,94%
12,58% 15,47%
1,0187
1,0190
1,0187
1,0177
1,0368
1,0364
1,0355
1,0340
1,0315
1,0683
1,0670
1,0654
1,0629
1,0594
1,0842
1,0825
1,0806
1,0776
20,20% : 26,25%
1,1099
1,1074
1,1051
1,1016
1,0739 I 1,0974
1,1399
1,1369
1,1340
1,1296
1,1245
31,61%
1,1707
1,1668
1,1632
1,1581
1,1520
Marignac[i]
HCl-fnHjO
(HC1=36,59)
(H20 = i8)
Auszug
n =
200
100
50
25
12,5
6,25
dl
1,0056
1,01071
1,02065
1,03946
1,07367
1,13040
d\o
1,0033
1,00815
1,01755
1,0350
1,0670
1,1203
Außerdem : M ( Tf 6] Cameron
Conroy, Freund, Heimbrodt,
Jones, Ksch. Loomis, Ry,
Rpp;C (Tt 7) Hallw, Ksch,
Wade; 2t (Tf 8) Krs, Ostw,
Schz. Literatur: Tf 5 S. 282.
Bein.
71j
263
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafel. HNO3.
''o: S Substanz in loo g Lösung.
Lange u. Rey [11]
Veley u.
Maoley [5]
Originalbeobachtungen
0/ I J15 ! Änderung
/o " 4 I für i»
j,5 Änderung
" * für I»
Interpoliert (Auszug) Lnofe [i6]
Interpoliert
dK"
7o
d»»
d»*
d»s
d>s
0/
/o
1,06
5,35
9,85
13,94
18,16
,^3,71
26,52
31,68
34,81
39,37
43,47
48,38
152,35
56,60
I 1,0051
1 1,0290
1 1,0554
1 1,0798
1,1065
1,1425
I 1,1609
! 1,1953
i 1,2169
1 1,2470.
1,2737
1,3057
1,3299
1,3545'
14
23
32
41
47
58
64
73
79
85
92
103
110
116
56,60
60,37'
64,27
68,15
72,86
74,79
79,76:
83,55
87,93;
91,56
95,90'
97,76
98,86
99,70 i
1,3545
1,3754
1,3951
1,4127
1,4327
1,4404
1,4593
1,4722
1,4857
1,4949
1,5037
1,5086
1,5137
1,5204
116
127
134
138
141
145
146
148
150
155
165
165
170
172
0,10
1,90
3,70
5,50
7,26
8,99
1,00
1,01
1,02
1,03
1,04
1,05
1.06 10,67
1.07 12,32
1.08 13,94
1.09 ' 15,52
1.10 j 17,10
i
i,ii i 18,66
1.12 1 20,22
1.13 Ui,76
1.13 j 21,76
1.14 23,30
1,15124,83
1,16:26,35
1,17127,87
1,18129,37
1,19 30,87
1,20132,34
1,21:33,80
1,22.35,26
1,23 '•■ 36,76
1,24,38,27
1.25 39,80
1.26 41,32
1,26
1,27
1,28
1,29
1,30
1,31
1,32
x,33
1,34
1,35
1,36
1,37
1,38
1,39
41,32
42,85
44,39
45,93
47,47
49,05
50,69
52,34
54,04
55,76
,'57,54
59,36
61,24
63,20
1,51
1,52
*) Ferguson
1,39
1,40
1,41
1,42
1,43
1,44
1,45
1,46
1,47
1,48
1,49
1,50
63,20
65,27
; 67,47
.69,77
72,14
74,64
77,24
79,94
82,86
86,01
89,56
94,04
. 98,05
99,62
89,7''o
1.39 i 63,1
1.40 i 65,1
1.41 ! 67,4
1,42
1,43
1,44
69,6
72,0
74,5
1.45 ' 77,0
1.46 • 80,3
1.47 I 83,3
1,48
1,49
1,50
1,51
1,52
86,3
89,6*1
94,0"
97,8
99,8
u. 93,7%-
Sqaires; umgerechnet auf 4".
Veley u. Manley (Originalmitteilung; zimi Teil Veley [4]),
Auszzug; siehe Auflage 3 dieser Tabellen, S. 325.
d>/
%
dV
0/
/o
d>»
d««*
d»*'
%
di\« j d*\*
II
12
13
14
15
16
17
0049
0105
0162
0219
0276
0334
0392
0450
0513
0565
0623
0685
0748
0802
0874
0939
0999
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
1062
1121
1191
1260
1324
1377
1434
1505
1575
1654
1725
1795
1870
1942
2015
2051
2117
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
2188
2254
2321
2384
2437
2509
2571
2633
2698
2764
2830
2896
2963
3029
3095
3157
Hirsch: 1% salpetrige Säure vermehrt die Dichte
von conc. Säure um 0,01.
Laof e [12] : Erhöhung der Dichte (A») von conc.
Salpetersäure (d>/ = 1,496) durch N.O4.
% des Zusatzes: i 2 34 5 10 12
Zi * = 0,0 : 030 105 180 252 322 660 785
Küster [2]: absolute HNO, ist nur bei —41»
beständig; an der Luft ist bei Zimmertemp. 98,7-
prozentige beständig.
0,625
1,323
2,63
4,68
7,59
10,75
13,99
14,95
18,54
19,32
23,89
25,50
28,97
30,17
32,10
33,55
35,69
36,84
38,10
40,69
42,33
44,41
46,55
49,26
51,24
52,87
54,60
56,63
,0025
,0066
0139
,0247
,0418
,0607
,0802
,0864
1084
"45
1434
1540
1773
1853
1988
2092
2233
2400
2686
2818
2958
3254
3358
3467
3560
0005
0H4
0220
0391
0568
0748
0815
1027
1082
1372
1472
1702
1778
1898
2023
2206
2467
2567
2716
3017
3x32
3236
3339
3432
60,42
61,53
62,10
62,60
63,65
64,37
65,80
67,85
68,16
69,68
71,60
72,45
74,37
75,64
78,22
79,14
81,93
85,21
88,04
89,73
90,13
92,34
94,04
95,62
96,64
97,33
98,07
99,97
3767
3816
3895 ;
3968 I
4018 I
4127 i
4140 I
4277 :
4340 j
4435 j
4472 ;
4550 j
4601 I
4669 I
4782 I
3673
3712
3733
3802
3975
4058
4120
4189
4327
4396
4437
4509
4625
4760
4913 ' —
— i 4792
4826
4852
4867
4889
4914
4954
5039
4997 ;
5015 ;
5036
5063 i
5091 I
5130 i
5224 j
Außerdem M (Tf 6): Cameron, Freund, Jon. Ksch. Loomis, Rpp. Ry.; « (Tf 8); Forch, OstwaW,
^^^ Schulz. — Literatur: Tf 5 S. 282.
Beio.
264
71k
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafel. HNOg (Fortsetzung) und Ammoniak.
%: g Substanz in loo g Lösung.
Jahn [2]
/o
0,042
0,099
0,196
0,384
0,762
1,561
dl 8
0,99885
0,99905
0,99959
I,OCIO
1,0027
1,0070
Ferguson
/o
*) Umgerechnet
auf 4».
14,49
18,45
27,15
33,80
41,79
49,70
60,44
74,82
d»\-5 6*)
1,0833
1,1083
1,1647
1,2095
1,2627
1,3128
1,3743
1,4386
% dl 5^5 6*)
76,57
77,16
78,79
82,90
88,32
91,40
91,92
94,59
95,72
1,4451
1,4544
1,4687
1,4852
1,4931
1,4942
1,4994
1,5020
Küster [i] und Kremann: Kontraktion
in 0,001 des Volumens bei o". — Auszug.
/o
von 30"
bis 15°
von 15°
bis o"
25
8,3
35
9,2
45
11,6
50
13,1
60
13,5
70
15,3
80
15,7
«9,4
16,1
7,5
8,6
ii,i
12,4
13,4
14,4
15,0
15,4
von o"
bis —15°
6,8
8,4
10,6
",9
13,2
14,6
14,2
14,9
Ammoniak.
Lunge u. Wiemik [7] (interpoliert)
dt/T
1,000
0,995
0,990
0,985
0,980
0,975
0,970
0,965
0,960
0,955
0,950
0,945
0,940
0,935
0,930
0,925
0,920
0,915
0,910
0,905
0,900
0,895
0,890
0,885
0,880
Carius
16/16
0/
/o
0,00
1,08
2,35
3,55
4,75
6,00
7,25
8,55
9,90
11,25
12,65
14,05
15,45
16,90
18,40
20,00
21,65
23,40
25,20
27,10
29,00
31,10
33,35
35,65
GrOnebei
g Smith
15/15
14/14
0/
0/
/o
/o
0,00
1,05
2,15
2,3
3,50
4,50
4,6
5,75
7,05
7,2
8,40
9,80
9,8
11,20
12,60
12,7
14,00
15,45
15,6
16,90
18,35
19,80
20,3
21,30
22,85
24,40
24,4
26,00
27,70
29,50
30,4
31,40
33,40
35,50
Wachsinuth
15/15
/o
0,00
1,17
2,26
3,48
4,71
5,97
7,27
8,62
9,98
11,35
12,80
14,22
15,69
17,20
18,74
20,26
21,80
23,40
25,02
26,64
28,34
30,08
31,86
33,64
35,42
Qrüneberg (beobachtet)
d"
0/
/o
0,990
2,15
0,910
24,4
0,974
6,1
0,900
27,7
0,950
12,54
0,890
31,4
0,926
19,5
0,885
33,5
0,916
22,5
0,882
34,8
0,880
35,5
dl/
Lunge
15/4
/o
0,00
1,14
2,31
3,55
4,80
6,05
7,31
8,59
9,91
11,32
12,74
14,17
15,63
17,12
18,64
20,18
21,75
23,35
24,99
26,64
28,33
30,03
31,73
33,67
35,60
Abiialime
von d für 1"
0,00018
19
20
21
23
24
25
265
29
31 5
34
365
39
41
42
44 s
47
495
52
545
57
595
61
635
66
Lunge : N Hg rein ; Fehler für
hohe %-Gehalte + 0,1%
niedr. „ ±0,05%.
Dichte für 13^ 15", 17"
bestimmt, daraus Ausdeh-
nung berechnet.
Außerdem :
Tf. 6: Cameron, Jon. Ostw.,
Rpp.
Literatur: Tf. S S. 281.
Band u. Gay.
/o
23,61
38,64
45,92
47,90
49,92
50,62
54,54
62,94
76,64
dl/*)
0,9140
0,8707
0,8468
0,8399
0,8329
0,8307
0,8159
0,7846
0,7259
0,6188
Ferguson
(Ausd.)
5,06
10,12
15,88
21,78
27,12
33,16
dl 5.5 6»)
0,9779
0,9587
0,9387
0,9197
0,9035
0,8858
♦) Umgerechnet
auf 4".
Andr^ef
100% NH3
d 0/4= 0,6364
Cheneveau
/o
6,05
12,26
15,42
18,61
25,14
31,83
dl/
0,9860
0,9734
0,9675
0,9613
0,9498
0,9393
Lange [i, 2]
Ausdehnung
von 100%
Ammoniak
(Auszug)
-50"
-40'
— 30'
20'
io<
o«
+ IO<
+ 15'
+ 20'
+ 3o<
+ 40»
+ 50'
+ 100°
Bein.
d[
0,6954
0,6835
0,6715
0,6593
0,6469
0,6341
0,6207
0,6138
0,6067
0,5918
0,5756
0,5584
0,4522
711
265
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafel. Dichten von Schwefelsäure-Wasser-Mischungen, dl \
%:g Substanz in loog Lösung.
Domke, Abh. Nonn.- Eich.- Komm, o, 5; 1904. ZS. anorg. Ch. 43, 125;
1905. Auszug. Aus den 11
auf 15 ° bezogenen Angaben («^igt) umgerechnet auf d\. Die Dichte des Wassers bei 15° ist zu i
,000868
angenommen. Lit Tf. 5 S. 282.
0/0
HjSO,
i
0" 1 6"
1
10°
16°
20«
25°
30°
40°
60°
n')
0
0,9999 ; 1,0000
0,9997
0,9991
0,9982
0,9971
0,9957
0,9922
0,9881
0,000
I
1,0075 i 1,0073
1,0069
1,0061
1,0051
1,0038
1,0022
0,9986
0,9944
0,205
2
1,0147 , 1,0144
1,0138
1,0129
1,0118
1,0104
1,0087
1,0050
1,0006
0,413
3
1,0219 1,0214
1,0206
1,0197
1,0184
1,0169
1,0152
1,0113
1,0067
0,624
4
1,0291 : 1,0284
1,0275
1,0264
1,0250
1,0234
1,0216
1,0176
1,0129
0,837
5
1,0364 1,0355
1,0344
1,0332
1,0317
1,0300
1,0281
1,0240
1,0192
1,053
6
1,0437 1,0426
1,0414
1,0400
1,0384
1,0367
1,0347
1,0305
1,0256
1,272
7
1,0511 1,0498
1,0485
1,0469
1,0453
1,0434
1,0414
1,0371
1,0321
1,494
8
1,0585 ; 1,0571
1,0556
1,0539
1,0522
1,0502
1,0482
1,0437
1,0386
1,719
9
1,0660 1,0644
1,0628
1,0610
1,0591
1,0571
1,0549
1,0503
1,0451
1,947
10
1,0735 1,0718
1,0700
1,0681
1,0661
1,0640
1,0617
1,0570
1,0517
2,178
11
1,0810 1,0792
1,0773
1,0753
1,0731
1,0709
1,0686
1,0637
1,0584
2,412
12
1,0886 , 1,0866
1,0846
1,0825
1,0803
1,0780
1,0756
1,0705
1,0651
2,649
13
1,0962 1,0942
1,0920
1,0898
1,0874
1,0851
1,0826
1,0774
1,0719
2,889
14
1,1039 1,1017
1,0994
1,0971
1,0947
1,0922
1,0897
1,0844
1,0788
3,132
15
i,ni6 1,1093
1,1069
1,1045
1,1020
1,0994
1,0968
1,0914
1,0857
3,378
16
1,1194 1,1170
1,1145
1,1120
1,1094
1,1067
1,1040
1,0985
1,0927
3,628
17
1,1272 1,1247
1,1221
1,1195
i,ii68
1,1141
i,i"3
1,1057
1,0998
3,881
18
1,1351 1,1325
1,1298
1,1270
1,1243
1,1215
1,1187
1,1129
1,1070
4,137
19
1,1430 1,1403
1,1375
1,1347
1,1318
1,1290
1,1261
1,1202
1,1142
4,396
1 20
1,1510 1,1481
1,1453
1,1424
1,1394
1,1365
1,1335
1,1275
1,1215
4,659
21
1,1590 1,1560
1,1531
1,1501
1,1471
1,1441
1,1411
1,1350
1,1288
4,925
22
1,1670 1,1640
1,1609
1,1579
1,1548
1,1517
1,1486
1,1424
1,1362
5,194
23
1,1751 1,1720
1,1688
1,1657
1,1626
1,1594
1,1563
1,1500
1,1437
5,467
24
1,1832 . 1,1800
1,1768
1,1736
1,1704
1,1672
1,1640
1,1576
1,1512
5,744
25
1,1914 1,1881
1,1848
i,i8i6
1,1783
1,1751
1,1718
1,1653
1,1588
6,024
26
1,1996
1,1962
1,1929
1,1896
1,1863
1,1829
1,1796
1,1730
1,1665
6,307
27
1,2078
1,2044
1,2010
1,1976
1,1942
1,1909
1,1875
1,1808
1,1742
6,594
28
I,2l6l
1,2126
1,2091
1,2057
1,2023
1,1989
1,1955
1,1887
1,1820
6,884
29
1,2243
1,2208
1,2173
1,2138
1,2104
1,2069
1,2035
1,1966
1,1898
7,178
30
1,2326
1,2291
1,2255
1,2220
1,2185
1,2150
I,2"5
1,2046
1,1978
7,476
31
1,2410
1,2374
1,2338
1,2302
1,2267
1,2232
1,2196
1,2127
1,2057
7,777
32
1,2493
1,2457
1,2421
1,2385
1,2349
1,2314
1,2278
1,2207
1,2137
8,082
i 33
1,2577
1,2541
1,2504
1,2468
1,2432
1,2396
1,2360
1,2289
1,2219
8,390
i 34
1,2661
1,2625
1,2588
1,2552
1,2515
1,2479
1,2443
1,2371
1,2300
8,702
35
1,2746
1,2709
1,2672
1,2636
1,2599
1,2563
1,2527
1,2454
1,2383
9,018
36
1,2831
1,2794
1,2757
1,2720
1,2684
1,2647
1,2610
1,2538
1,2466
9,338
37
1,2917
1,2880
1,2843
1,2806
1,2769
1,2732
1,2695
1,2622
1,2549
9,662
38
1,3004
1,2966
1,2929
1,2891
1,2854
1,2817
1,2780
1,2707
1,2634
9,989
39
1,3091 1,3053
1,3016
1,2978
1,2941
1,2904
1,2866
1,2793
1,2719
10,322
40
1,3179
1,3141
1,3103
1,3065
1,3028
1,2991
1,2953
1,2879
1,2806
10,657
41
1,3267
1,3229
1,3191
1,3153
1,3116
1,3078
1,3041
1,2967
1,2893
10,997
42
1,3357
1,3318
1,3280
1,3242
1,3204
1,3167
1,3129
1,3055
1,2981
11,341
43
1,3447
1,3408
1,3370
1,3332
1,3294
1,3256
1,3218
1,3144
1,3070
11,690
44
1,3538
1,3500
1,3461
1,3423
1,3384
1,3346
1,3309
1,3234
1,3160
12,043
45
1,3631
1,3592
1,3553
1,3514
1,3476
1,3438
1,3400
r,3325
1,3250
12,401
46
1,3724
1,3685
1,3646
1,3607
1,3569
1,3530
1,3492
1,3417
1,3342
12,764
^Z
1,3819
1,3779
1,3740
1,3701
1,3663
1,3624
1,3586
1,3510
1,3435
13,131
48
1,3915
1,3875
1,3836
1,3796
1,3757
1,3719
1,3680
1,3604
1,3528
13,504
49
1,4012
1,3972
1,3932
1,3893
1,3853
1,3814 1,3776
1,3699
1,3623
13,881
50
1,4110
1,4070
1,4030
1,3990
1,3951
1,3911 1,3872
1,3795
= 49,04 g
1,3719
HjSO« pr
14,264
3 Liter),
') n gibt
die Äquivalent- Normalität der Lösung bei 15° (i Äquiv. =
lalk dieselbe den in der ersten Kolumne links verzeichneten Prozentgeh
alt enthäl
t.
Bein.
266
71
in
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafei. Dichten von Schwefelsäure-Wasser-Mischungen, dl
%:g Substanz in 100 g Lösung.
Domke,
Abb. Nonn.-Eich.-Komm. 5, 5; 1904.
ZS. anorg. Ch. 43
125; 1905- Auszug. II
(Fortsetzung.)
o/o
HjSO,
0°
50
10« 1 160
1
20"
26" 30"
40»
oO'^
n^)
50
1,4110
1,4070
1
1,4030 1,3990
1,3951
1,3911 1,3872
1,3795
1,3719
14,264
51
1,4209
1,4169
1,4128 1,4088 1 1,4049
1,4009 1,3970
1,3893
1,3816
14,652
52
1,4310
1,4269
1,4228 1,4188
1,4148
1,4109 1,4069
1,3991
1,3914
15,045
53
1,4411
1,4370
1,4330 1,4289
1,4249
1,4209 1,4169
1,4091
1,4013
15,443
54
1,4514
1,4473
1,4432 1,4391
1,4350
1,4310 i 1,4270
1,4191
1,4113
15,846
55
1,4618
1,4577
1,4535 1,4494
1,4453
1,4412 1,4372
1,4293
1,4214
16,255
56
1,4724
1,4681
1,4640 1,4598
1,4557
1,4516 1,4475
1,4395
1,4317
16,670
57
1,4830
1,4787
1,4745 • 1,4703
1,4662
1,4620 1,4580
1,4499
1,4420
17,090
58
1,4937
1,4894
1,4851 1,4809
1,4767
1,4726 ! 1,4685
1,4604
1,4524
17,515
59
1,5045
1,5002
1,4959 , 1,4916
1,4874
1,4832 1,4791
1,4709
1,4629
17,946
60
1,5154
1,5111
1,5067 1,5024
1,4982
1,4940 1 1,4898
1,4816
1,4735
18,382
61
1,5264
1,5220
1,5177 i 1,5133
1,5091
1,5048 1,5006
1,4923
1,4842
18,824
62
1,5376
1,5331
1,5287 1,5243 1,5200
1,5157 ' 1,5115
1,5031
1,4949
19,272
63
1,5487
1,5442
1,5398 1 1,5354 i 1,5310
1,5267
1,5224
1,5140
1,5058
19,725
64
1,5600
1,5555
1,5510 ' 1,5465 ; 1,5421
1,5378
1,5335
1,5250
1,5167
20,183
65
1,5713
1,5668
1,5622 ; 1,5578 ; 1,5533
1,5490
1,5446
1,5361
1,5277
20,647
66
1,5828
1,5782
1,5736 1 1,5691 1,5646
1,5602
1,5558
1,5472
1,5388
21,117
, 67
1,5943
1,5896
1,5850 1 1,5805 1,5760
1,5715
1,5671
1,5584
1,5499
21,593
68
1,6058
1,6012
1,5965 1,5919 : 1,5874
1,5829
1,5784
1,5697
1,5611
22,075
69
1,6175
1,6128
1,6081 j 1,6035 1,5989
1,5944
1,5899
1,5811
1,5725
22,562
70
1,6293
1,6245
1,6198 1 1,6151 1,6105
1,6059
1,6014
1,5925
1,5838
23,054
71
1,6411
1,6363
1,6315 1,6268 1,6221
1,6175
1,6130
1,6040
1,5952
23,553
72
1,6529
1,6481
1,6433 : 1,6385 ! 1,6339
1,6292
1,6246
1,6156
1,6067
24,057
73
1,6649
1,6600
1,6551 1,6503 1,6456
1,6409
1,6363
1,6271
1,6182
24,567
74
1,6768
1,6719
1,6670 1,6622 : 1,6574
1,6526
1,6480
1,6387
1,6297
25,082
75
1,6888
1,6838
1,6789 1 1,6740 i 1,6692
1,6644
1,6597
1,6503
1,6412
25,602
76
1,7008
1,6958
1,6908 i 1,6858 1,6810
1,6761
1,6713
1,6619
1,6526
26,126
77
1,7127
1,7077
1,7026 1,6976 1 1,6927
1,6878
1,6829
1,6734
1,6640
26,655
78
1,7247
1,7195
1,7144 1,7093 i 1,7043
1,6994
1,6944
1,6847
1,6751
27,188
79
1,7365
1,7313
1,7261 ; 1,7209 1 1,7159
1,7108
1,7058
1,6959
1,6862
27,724
80
1,7482
1,7429
1,7376 1 1,7324 1 1,7272
1,7221
1,7170
1,7069
1,6971
28,261
81
1,7597
1,7542
1,7489 1,7435 1 1,7383
1,7331
1,7279
1,7177
1,7077
28,799
82
1,7709
1,7654
1,7599 : 1,7544 i i,749i
1,7437
1,7385
1,7281
1,7180
29,336
83
1,7816
1,7759
1,7704 ' 1,7649 1 1,7594
1,7540
1,7487
1,7382
1,7279
29,871
84
1,7916
1,7860
1,7804 1,7748 1,7693
1,7639
1,7585
1,7479
1,7375
30,401
85
1,8009
1,7953
1,7897 ; 1,7841 1,7786
1,7732
1,7678
1,7571
1,7466
30,924
86
1,8095
1,8039
1,7983 ! 1,7927 1 1,7872
1,7818
1,7763
1,7657
1,7552
31,438
87
1,8173
1,8117
1,8061 ! 1,8006 1,7951
1,7897
1,7843
1,7736
1,7632
31,943
88
1,8243
1,8187
1,8132 1,8077 1,8022
1,7968
1,7915
1,7809
1,7705
32,438
89
1,8306
1,8250
1,8195 i 1,8141 1,8087
1,8033
1,7979
1,7874
1,7770
32,922
90
1,8361
1,8306
1,8252 1,8198 j 1,8144
1,8091
1,8038
1,7933
1,7829
33,397
91
1,8410
1,8356
1,8302 i 1,8248
1,8195
1,8142
1,8090
1,7986
1,7883
33,862
92
1,8453
1,8399
1,8346 1,8293
1,8240
1,8188
1,8136
1,8033
1,7932
34,318
93
1,8490
1,8437
1,8384 1,8331
1,8279
1,8227
1,8176
1,8074
1,7974
34,764
94
1,8520
1,8467
1,8415 1 1,8363
1,8312
1,8260
1,8210
1,8110
1,8011
35,199
95
1,8544
1,8491
1,8439 ! 1,8388 ! 1,8337
1,8286
1,8236
1,8137
1,8040
35,622
96
1,8560
1,8508
1,8457 1,8406
1,8355
1,8305
1,8255
1,8157
1,8060
36,030
97
1,8569
1,8517
1,8466 ! 1,8414
1,8364
1,8314
1,8264
1,8166
1,8071
36,421
98
1,8567
1,8515
1,8463 1 1,8411
1,8361
1,8310
1,8261
1,8163
1,8068
36,791
99
1,8551
1,8498
1,8445 i 1,8393
1,8342
1,8292
1,8242
1,8145
1,8050
37,132
100
(1,8517)
(1,8463)
t die Äqui^
(1,8409)1(1,8357)
(1,8305)
(1,8255)
(1,8205)
(1,8107)
= 49,04 g I
(1,8013)
(37,433)
') 0 gib1
iralent- Normalität der Lösung
bei 15" (i Äquiv. =
iaSO, pro Liter),
falls
dieselbe d
en in der
ersten Kolumne links verzeic
hneten Prozentgeha
It enthält
Bein.
71 11
üö/
tkr^ i
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2. Spezialtafel. H2SO4 und SO3.
Kontraktion C (in
ccm)
Lösungen von SO3 in Wasser.
beim Vermischen von HjSOimit
Wasser zu i ^f*iner p % halten-
Winkler. Maßanalyse 1898, Auszug. !
0 0 .SO3
TcO TnO ocO -irfi
den Lösung bei 15" (Domke 1. c.)
Ij 20 2;) 30
81,37
81,91
dA?
pO/o C
p«/o
C
1,845 1,840 i 1,835 1,831
1,851 1,847 1,842 1,837 !
0 0,0
50
81,2
82,17
1,857 1,852 1,848 1,843 I
I 2,4
51
82,3
82,94
1,870 1,865 1,860 1,855
■ 2 4,6
52
83,5
83,25
1,879 1,874 1,869 1,864
i 3 6,6
53
84,7
83,84
1,888 1,882 1,877 1,871
4 8,0
54
85,9
84,12
1,894 1,889 1,883 1,878
5 10,5
55
87,0
84,67
1,903 1,898 1,893 1,887
6 12,5
56
88,2
85,14
1,912 1,905 1,899 1,895
7 14.4
57
89,3
85,68
1,929 1,924 1,918 1,913
8 16,4
58
90,4
86,51
1,945 1,939 1,933 1,928
9 18,4
59
91,5
87,03
1,958 1,953 1,947 1,941 ;
10 20,3
60
92,6
87,46
88,82
1,963 1,957
1,952 1,946 >|
1,974 1,967 1
11 22,2
12 j 24,2
13 26,1
14 28,0
61
62
63
64
65
93,6
94,6
95,5
96,4
97,3
Knietsch. (Auszug.)
p »0SO3; , P "oSO,; ^l5*^ rf45*. 1
(100— p)»/oH,o(ioo p)«>,oH,so, "^ « ^ "^ * ^ ;
15
■'y.y
p p
16
31,8
66
98,1
81,14 1,8362
17
33,6
67
98,8
81,44 1,8392
18
35,5
68
99,6
81,63 0
1,847 1,819 i
19
37,3
69
100,2
83,46 10
1,885
1,855
20
39,1
70
100,8
85,30
20
1,917
1,884
1
87,14
30 ,
1,954
1,917
21
40,9
71
101,4
88,97
40
1,976!
1,942
1 22
42,7
72
101,9
90,81
50
2,006
1,961
23
44,4
73
102,3
92,65 60
2,017
1,956
24
46,2
74
102,6
94,48 70
2,015
1,939
25
47,9
75
102,8
96,32 80
2,005
1,887
26
49,5
76
102,9
98,16 90
1,987
1,861
27
28
29
51,2
52,8
54,3
77
78
79
102,9
102,7
102,3
100,00 100
1,981 1,811 II
Chapman u. Messel.
"oHiSOt (errechnet aus
"oSOa)
30
31
32
33
34
35
36
55,9
57,4
58,8
60,2
61,6
63,0
64,3
80
81
22
83
84
85
86
101,7
100,9
99,8
98,3
96,4
94,0
91,1
p »oSOa; (100 — p) ».oHiSO*
Schertel (Ausz.) d\ *)
99,23 1,8546
99,35 1,8538
100,00 1,8528
101,13 1,8628
101,64 1,8709
W. Kohlrausch d V
P »o SO, :*)rf \*« IlI^^-,) *)d^Y' }(beob.)
8,3 1,849
30,0 1,937
40,0 (1,967)
44,5 (1,972)
1,835
1,922
1,948
1,953
37
65,6
87
87,6
46,2 (1,974)
1,955
08.67 1.8^72
38
66,8
88
83,7
59,4 1,991
1,972
99,08 1,8359
99,43 1,8348
99,79 1,8381
99,98 1,8422
100,20 1,8467
39
40
41
42
68,1
69,3
70,5
71,7
89
90
91
92
79,2
74,3
69,0
63,3
60,8 2,003
65,0 2,003
69,4 2,013
72,8 (1,995)
1,984
1,984
1,994
1,976
43
72,9
93
57,1
80,0 (1,970)
1,951
101,12 1,8610
44
74»o
94
50,0
82,0 (1,964) 1,945
Ijiiive r<:1 d i?
45
75,2
95
43,6
Schenck
99,47 ; 1,8395
46
76,4
96
36,2
Ausdehnung von i
too Proz. SOa
100,01 1,8384
47
48
77,6
78,8
97
98
28,3
19,8
11,0« 1,944 80,3
0 (1,617)
100,49 1,8414
Domke d »/
1 49
80,0
99
10,4
35,3 1,849 100,0 (1,529)
99,52 1,8377
50
81,2
100
0,0
60,4 (1,718) - ( ) : Flüssigk. unter Druck.
100,20 1,8432
Lichty: Anden
img der Dichte von ioo% Säure (dV = 1.837) durch
Zusatz von n g Wasser
zu 100 g Säure,
n = 0,05 g (1,836) ;o,i(
5 g (836); 0,2 (834); 0,3 (833); 0,4 (832 Minimum); 0,5 (8
33); 0,7 (834); 1,0 (836).
Weiteres über
die Beziehungen der verschiedenen Beobachtungen zu
einander:
Bein: Wiss. Abhand
. Normal-Eich.-Komm. 0, 153; 1904 u. ZS. anorg. Q
lem. 43, 125; 1905. —
Weitere zuverl
issige Be
'erechne
»bachtungen:Cameron(Tf. 6), Jones, Ferguson, Worden.
— Literatur Tf 5 S. 282
*\ II...«
f onf «0 .. I..«*1 Da.
II
/ «-»"lg
i aui 4
u. IUI u. i\au
m.
^1
Bein.
388
71 0
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 2.
Spezialtafel. Kali-, Natronlauge, Schwefelsäure. |
%:g
Substanz in 100 g Lösung.
Pickering [4]
Na OH
%
Na OH
KOH
Bousfield [i]
Bousfield (Auszug)
d
L5
4
dv
d^i
%- qO 10« 20° 30O 50°
ioqO
I,
I,
I,
I,
I, I, I, I, : I,
I,
I
0106
0083
01065
01003
5 0598 0571 0538 0501 0412
0II5
2
0219
0175
02198
02127
10 X171 1132 1089 ' 1043 0995
0643
3
0331
0267
03322
03241
20 2296 2244 2191 2136 2020 i 1700
4
0443
0359
04441
04349
30 3400 3340 3279 3217 3090 i 2755
5
0555
0452
05554
05454
40 4435 4367 4300 4232 4095 \ 3750
6
0666
0544
0637
06666
06559
07664
50 5400 5326 5253 5x81 5038 j 4690
7
0777
07777
Wegscheider
Berthelot
8
0889
0730
08887
08769
u. Walter
I Mol Lauge auf n-MoI H2O (18,0)
9
10
1000
IUI
0824
0918
09997
11107
09872
10977
12082
13188
0/ //80
/o ] " 4
KOH
(56,1)
t
dt
Na OH
(40,0)
t dt
II
12
1222
1333
IOI3
IIO8
12217
13327
11,20, 1,1013
\
i n i
13
1444
1203
14436
14294
14,45
1,1366
n = 0
ra = 0
14
1555
1299
15545
15400
17,32
1,1684
55,3 11,5
1,052
111,4 14 I 023
15
1665
1396
16653
16505
20,43
1,2015
15,3
10
1,167
70,2 14 1 1,035
16
1776
1493
17761
17610
23,06
1,2298
11,00
15
1,215
55,8 14 j 1,046
7,02
14,5
1,307
37,4 14 1,067
17
18
1887
1998
1590
1688
18868
19973
18714
19817
0/
/o
dV
5,20
4,11
12,5
1,392
27,8 7 1,088
15,4 14 1,140
1
12,5 1,452
19
2109
1786
21079
20920
14,331 1,1223
3,52
13 1,499
8,78 1 14 1,220
20
2219
1884
22183
22022
23,25 1,2195
3,28
12 ! 1,512
5,58 14 1,312
21
2331
1984
23285
2312
3,06
16 1,532
4,09 14 1,383
22
2441
2083
2439
2422
3,29 14 i 1,436
23
2551
2184
25485
2532
1
2,84 14 1 1,470
24
25
2661
2771
2285
2387
2658
2768
2641
2751
1
2,57 14 ! 1,494
' /
•J 1
Außerdem sind auf Tf. 6-8 für Na OH und
26
2880
2489
2877
2860
KOH Dichtebeobachtungen mitgeteilt von Cameron,
27
2989
2592
2986
2968
Forch [i]. Freund, Jones, Ksch. [6], Loomis, Ostw. [2],
28
3097
2695
3094
3076
Rpp., Schz. , Tamm [i, 3], Thomson [i], ferner
29
3205
2800
3202
3184
Lunge [16] p. 206, 246, Dichten und Ausdehnungs-
30
31
3312
3419
2905
3010
3309
3415
3291
3397
tafeln (oo— loo»). — Literatur: Tf. 5, S. 280, 281.
32
3525
3II7
3520
3502
Kremano u. Ehrlich
33
3630
3224
3624
3605
Volumenzunahme von 100 com konz. Schwefelsäuren
34
3735
3331
3728
3709
Auszug.
35
36
3838
3941
3440
3549
3830
3933
3811
3913
% Säure
von o'^ bis 16,4 " 1 von 15,5° bis 32,5°
37
38
4043
4144
3659
3769
4034
4135
4014
4"5
39
40
4244
4343
3879
3991
4235
4334
4215
4314
67,2
74,1
78,1
0,895 ccm 0,900 ccm
0,926 0,936
0,948 0,959
41
4442
4103
4432
4411
81,4
0,974 0,985
42
4539
4215
4529
4508
83,7
0,996 1,011
43
4636
4329
4625
4604
86,5
0,968 \ 0,983
44
4732
4443
4720
4699
89,3
0 925 0,940
45
4828
4558
4815
4794
91,6
0,902 0,914
46
47
4924
5019
4673
4790
491 1
5007
4890
4985
92,9
96,3
0,884 0,901
0,916 J 0,887
48
5114
4907
5102
5080
Kontraktion beim Mischen von zusammen 100 ccm
49
5209
5025
5196
5174
H2 SO4 u. Wasser im molekularen Verhältnis
50
5303
5143
5290
5268
beio° 32,8» j 64,4" 1 75,1" i 88,1«
51
5262
8,41 7,97 i 7»6i 1 7^0 ! 7,24 ccm
52
5382
Bein.
71
269
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 3.
Fouqu^ (Annal. Observat Paris 9, 172; 1868); Dichte {d^) von Salzlösangen. (Auszug*).
P bedeutet die Anzahl g der in 1000 g Wasser gelösten wasserfreien oder bei Rotglut (Salze Nr. 6,
__ -_ -- - -_ -_,-. _^ -_ 28, 45) entwässerten bzw^ bei loo" getrockneten Salze. '^•~
13, 16, 17, 21, 23, 24, 27, 30/34, 36, 37. _ . ..
Salze (I, 9, 39, 45) sind besonders genau analysiert.
Die
6,0
28,6
89,5
11,0
34,2
3,2
9,5
46,1
185,9
10,5
33,4
80,1
14,0
42,6
326,1
9,0
19,1
90,9
14,0
57,2
183,1
20,0
29,2
46,1
3,3
9,8
26,7
81,6
15,5
38,7
192,2
7,6
36,2
'238,8
Al,(S04)s
12*' 1,0091; 87
50
21
1,0358;
1,0953;
2. K-Alaun
o"; 12° 1,0093;
o"; 9" 11,0304;
3. Rb-Alaun
0°; 12" 1,0025;
4. BaClo
0°; 11" 1,0078;
O»; 12» 1,0371;
O»; 12» ,1,1439;
5. Ba(N03)t
O»; II» 1,0084;
0°; 10» 11,0276;
o» ! 1,0635
6. CaClj
o»; II» ii,oii2;
o» 1,0378
o»; II» 1,2297;
7. Ca(N03)i
O»; II» 1,0067;
O»; II» 1,0149;
O»; II» 1,0737;
8. CdSO«
O»; 12» il,Ol22;
o» 1,0514
O»; 13O 1,1552;
9. Co(NOs)4
7.6
0»;
22»
32,1
:o";
22»
54,1
15» 1
90
298
08
62
O»; 12» 1,0136;
,0°; 12» 1,0222;
jO»;I50 1,0372;
10. CsCl
!o»; II» 1,0021 ;
11. CuClj
13
29
18
» 1,0087;
1,0251
84
13» 1,0713; 694
|o»
lO»;
12. CUSO4
,0»; 12» ,1,0109;
o»; 6» ii,0339;
,0»; 13» ,1,1376;
13. KBr
O»; 22» 1,0049;
O»; 22» ;i,0264;
O»- -yyO
28
43
; 22" ; 1,2001; 927
",5
35,4
4,9
30,7
111,0
7,7
38,2
75,9
245,7
6,5
33,7
9,7
33,5
205,7
5,9
37,3
89,2
7,2
41,2
231,0
8,2
24,2
6,3
46,2
203,3
7,0
35,7
14,0
8,7
14,5
14. KBrOs
1,0057; 36
1,0212; 189
1,0381
15. KHCO3
o»; 19» 11,0074; 62
o»; 19» !l,0233; 16
16. KjCOs
o»; 16» ,1,0034; 28
O»; 16» 11,0282; 69
iO»; 16» 11,1064; 22
17. KCl
io»;2l» ii,0050; 39
IqO. 21» 1,0227; 07
'o»;2l» 11,0476; 42
o»; 21» 11,1382; 10
18. KCIO3
|0»; 19» 11,0038; 28
IqO. 20» [1,0203; 189
19. KjCrOi
o»; 16» 1,0077; 65
o»; 16» : 1,0268; 57
;o»;l6» 1 1,1535; 498
20. KjCrjOr
jo»; 16» 1,0045; 37
'o»; 20» 1,0257; 34
16» 1,0635;
21. KJ
jO»; 22» 1 1,0045; 30
|o»; 22» 11,0284; 59
|o0;22» 1,1587; 35
22. KJO3
!o»;22» j 1,0070; 57
'o»; 22» 11,0226; 07
23. KNO3
lo»; 22» 11,0046; 21
;o»; 20» !i,03i9; 298
16» ;i,i370
24. KjSOi
|o°;i9,5° 11,0058; 44
io»;i9» ! 1,0286; 60
25. U2(S04)3
[o»; II» [1,0131; 29
26. UiOCh
!o»;20« j 1,0093; 75
!o»;i5° i 1,0145; 34
82
384
9,6
28,7
92,0
7,9
36,8
85,2
27.
o»; II
io«: 12
LiCI
5,7
43,8
118,8 {;
1,0491 ; 77
1,2495; 57
28. MgS04
jO»; 12» .1,0098; 95
|0»; 12» ! 1,0292; 84
O»; 12» ! 1,0966; 44
29. MnSO*
[o»; II» 1,0072; 70
io»; II» |l,03ll; 07
O»; 13» 11,0776; 60
30. NasAsOi
10» 11,0056
jo»; 22» 11,0424; 396
~ 13» 11,1139; 10
o»; 22» ! 1,1124; 083
36. Na^PiOj
pyrophosphors. Na.
9,3
26,9
11,3
34,7
31.
8,7
18,8
340
Borax,
o»; 15»
nO. TcO
NaiBaOr
1,0084; 75
15" ,1,0189; 78
32. NaCl
o»;i8,4» 1,2029; 1928
34,6» 1,1850
o»; 18,4» 1,1343; 275
34,2° 1,1206
0»;20,6» 1,0716; 676
34,4» 1,0626
46,9 o»;20,6» 1,0353; 24
34,4° 1,0277
20,1 20,6» 1,0124
34,4° 1,0083
10,8 o»;20,6» 1,0073; 52
34,4° 1,0013
5,1 O»; 2 1,6» 1,0029; 16
o»; 20» 1,0098; 80
O»; 19» 11,0271 ; 49
37. NajPO«
jO»; 22» 'l,OIII; 95
|0»; 22» 1,0339; 07
lo»; 15» 1,0336; 16
38. Na.SO,
6,5 o»; 22» 1 1,0060; 42
25,1 o»; 22» 1,0264; 36
124,0 O»; 16» 1,1199; 60
39. NiSOi
6,3 o»; II» !i,oo8l; 78
13,0 ;o»; 8» 1,0170; 68
32,5 io»; 15» 1,0408; 398
40. Pb(NO,)
|o»; 13
lo» I
1,0401 ; 399
209
105
10,9
43,2
139,4
II. I
22
ro";
lo»
10^
13''
20,3
57,9
218
» i 1,0101 ; 96
1 1,0094
» 1,1360; 39
1,1355
41. RbCl
. 0°; 19» 11,0064; 54
g p»; 16» ; 1,0139; 30
' lo» 11,0144
42. SrClj
>; 12» 1,0154; 39
9^
12«
12«
7,4
36,7
"5
10,1
36,8
191,0
33. Na,CO,
O»; 12» 1,0076; 64
19" 1,0382; 56
5» 391; 88
jo»; 12» 1,1271; 34
34- NaNOs
43. Sr(NO,)s
1,0159; 57
1,0435; 20
1,1559; 30
1,1565; 38
fo ;
lo»;
ro»;
lo»;
22» 11,0071; 50
22» 11,0252; 21
20» 1,1507; 389
9° 1,1477; 39
35- NaPOs
metaphosphors. Na.
12,0 ;o»; II» 1,0098; 94
24,2 jo»; 10» 1,0195; 91
123,0 jo»; 13» ,1,1063; 39
44. Thallosulf at. TljS04
16,6 jo»; 12» 1,0148; 46
45. ZnQj
37,0 o»; II» 1,0836; 20
206 O»; 11,4» 1,4694; 29
323,5 :o»;ll,4» 1,8753; 645
46. ZnSOi
6,2
35,3
19«
19°
1,0047; 39
1,0274; 56
10,1 ;„«
47,2 'o»
162,3 o»
12"
12"
1,0061 ; 60
1,0052; 51
1,0289; 83
1,0994; 78
*) Dichtebestimmungen über 40» sowie einige Parallelbestimmungen sind fortgelassen.
Bein.
270
71
Dichte wässeriger Lösungen. (c^'A)
Tafel 4 (Haupttalel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
Abkürzungen: Tf.: Interpolationstafel. | Tf.: j Spezialtafel. Fq.: Fouquds Beobachtungen. 5(. : Dichte-
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
/o
%
0/
/o
/o
/o
/o
AgNO,
Kschfe]
5
10
(15
20
(25
{30
(35
40
(45
(50
(55
60
Chv
4,82
9,25
11,37
13,39
17,25
20,84
Jahn [2]
0,080
0,143
0,189
0,283
0,565
i8»
AU(S04)3
Reufi j 15«
1,0422
1,0893
1,1404)^)
1,1958
1,2555)^)
1,3213)^)
i,3945W
1,4773
1,5705)^)
1,6745)^)
1,7895)*)
1,9158
19»
1,0408
1,0816
1,1019
1,1228
1,1632
1,2030
18»
0,99680
0,99731
0,99775
0,99853
1,00740
5
10
15
20
25
Tf.
1,057
1,107
1,157
1,207
1,257
Fq.
Al-K-Alaun
Forst er
24,0"
3,15% I 1,0279
24,3°
6,29 1 1,0547
Mac
Gregor , 20°
[4] 1
0,722 1,00512
1,726 I 1,01465
Tf.; Fq.
AI-Rb-Alaua
Fq.
AuCla
AlBrs
Dm 17»; i7,5'(«)
Bromer
«JI5» j3)2o'
7) 35»
3,034*);
i,oi6o a)
1,0142 /S)
1,0120 y)
1,0574 ß)
1,0667 ß)
1,0647 y)
0,527
0,832
1,968
3,542
5,430
1,00323
1,00575
1,01538
1,02902a)
1,04205
BaBr«
Krs[5]| 19.5»
AICI3
Geh [I] 15»
3,83*)|
7,66 j
11,49 !
15,32 I
19,15 i
22,98 !
26,81
30,64 I
34,47 !
38,30
41,13
Tf.
1,0266
1,0545
1,0838
1,1139
1,1453
1,1777
1,2115
1,2467
1,2836
1,3226
1,3520^)
15,08*)
27,97
37,86
45,05
51,14
1,1419
1,2980
1,4477
1,5782
1,7078
BaCh
8,16*)
15,43
21,59
26,17
Tf.; Fq.
1,0741
1,1500
1,2222
1,2812
BaJ,
Krs[ii] J9,5»
32,34*)^ 1,3669
46,49 1,6216
55,83 ; 1,8485
62,54 ; 2,0440
Tf.
Ba(N0a)2
Krs [3] 19,5»
h77*)
3,50
5,19
6,96
8,27
Dm
0,431
0,927
1,195
3,016
6,552
Tf
1,0128
1,0274
1,0418
1,0575
1,0692
«)i7; ß)ao'
1,00288 a
1,00749 a)
1,00988
1,02497
1,05406 /3)
; Fq.
Ba(0H2)
Ksch [5]
2,5
Haft
(Aus-
zug)
3,34
5,02
9,83
15,43
20,12
24,67
30,30
33,87
38,45
Carse
0,0430
a)
0,0821
0,894
iS»
1,0253
So»
1,009
1,031
1,076
1,152
1,219
1,278
1,368
1,458
1,514
a)i5°;.'3)2<
o,99957a)
0,99870/?)
1, 00000a)
o,999i3i3)
1,01079a)
1,00998^3)
BeCU
Mende-
16ef[3]
CaCU (Forts.)
CdBrs
Pickg[8] 17,9'
3,52 ;
6,52 i
10,74
t =
3,52
.6,52
10,74
t =
3,52 '■
6,52 i
10,74 '
o"
1,0241
1,0450
1,0750
10»
1,0237
1,0443
1,0738
20»
1,0220
1,0428
1,0714
BeS04
Mende-
leef[3]
3,40 1,0317
6,76 j 1,0638
12,35 [ 1,1189
t = iqO
1,0311
1,0622
1,1169
3,40
6,76
12,35
t = 20O
3,40 1,0285
6,76 1,0593
12,35 : 1,1134
CaBr«
Krs [5]*)! 19,5«
15,00*)
26,16 ;
35,86 i
43,52 j
50,75 I
1,1365
1,2636
1,3955
1,5182
1,6482
Tf.
CaCl,
Mac I
Gregor 19,5°
0,191 1,00168
0,381 1,00317
0,570 1,00465
0,759 '■ 1,00615
0,947 1,00765
1,320 1,01050
la)
3
5
7
9
II
13
15
17
19
21
23
25
27
29
31
33
35
37
39
41
43
45
47
49
51
Krs [4]«) 19,5»
Tf.;
1,0070
1,0239
1,0409
1,0582
1,0757
1,0937
I,II2I
1,1307
1,1497
1,1692
1,1890
1,2090
1,2294
1,2503
1,2718
1,2936
1,3156
1,3382
1,3610
1,3840
1,4064
1,4288
1,4512
1,4733
1,4957
1,5178
Fq.
22,96*) J
39,14
48,48
Jahn [2]!
0,113*);
0,227 !
0,424
0,843
1,673
3,304 i
6,450
12.22
1,2313
1,4660
1,6461
i80a)
0,9956
1,0005
1,0023
1,0060
1,0134
1,0279
1,0569
1,1143
Tf.
CdCl,
Kr8[8]*) 19,5« •)
CaJz
Krs [ii]| 19,5»
23,55*)
40,87
49,14
60,39
61,72
1,2353
1,4874
1,6494
1,9125
1,9550
11,50
21,20
29,13
35,81
42,03
Biron
8,05
16,65
23,19
28,61
32,52
40,72
46,29
51,21
1,1043
1,2083
1,3074
1,4031
1,5029
30»
1,0720
1,1613
1,2380
1,3090
1,3659
1,4965
1,6011
1,7020
Tf.
CdJ,
Tf.
Krs [8] 19,5«
Ca(N03)2
Geh
[8.91')
8,2*)i 1,0575
16,4 ; 1,1225
24,6 1,193
32,8 I 1,270
41,0 ! 1,353
49,2 1,442. ■;
Tf.; Fq.
17,63*)
30,41
46,95
Dink-
hauser |
2,16 I
5,51
8,76 I
17,20 ;
20,34
25,39
27,20 i
1,1659
1,3260
1,6105
18"
1,0171
1,0467
1,0767
1,1627
1,1983
1,2592
1,2828
*) Interpoliert. *) Extrapoliert. ') Der Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet
aus dem Prozentgehalt an Ca(N03)2 + 2 HgO (Mol.- Gew. 199,68). *) Umgerechnet aus der Angabe:
Gew.-Teile Salz auf 100 Wasser; Geh hat die meisten Angaben von Krs in dieser Weise umgerechnet.
*) Dichte auf 4" umgerechnet. ^) Auszug.
g Substanz in 100 g Lösung.
Bein.
71
271
Dichte wässeriger Lösungen, (d^/*)
Tafel 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
Abkürzungen: Tf.: Interpolationstafel. | Tf.; | Spezialtafel. Fq. : Fouques Beobachtungen. X: Dichte-
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
CdJ^
( Fortsetzung)
Jahn[a] i8»a)
0,122*)'
0,202
0,378
0,570
1,127
«,235
4,420
8,462
5,9997
1,0003
[,0018
1,0036
1,0082
1,0176
1,0362
1,0737
Tf.
Cd(N0,)2
Gtr
[3] «
i8«
I 1,0069
5 1,0415
10 1,0869
(15 i,i36o)b)
20 1,1903
25 1,2500
30 1,3125
(35 i,3802)b)
40 1,4590
(45 l,543o)l>)
48 1,5978
Tf.
0/
/o
CdS04
(Fortsetzung)
Jahn.a] iS'a)
0,646
1,293
2,545
4,977
9,487
17,432
1,0050
1,0114
1,0238
1,0485
1,0968
1,1916
Tf.; Fq.
CeXSOO,
Brauner
Aus-
zug») 1
15'
CdSO«
Pasc«
i8»
0,089
0,136
0,181
0,272
0,363
0,541
0,718
1,076
H.
Barnes
18,35
24,17
26,85
31,53
39,86 ,
Cohen I
43,44*)'
43,75
0,99962
1,00005
1,00055
1,00145
1,00228
1,00399
1,00576
1,00933
i8,2»a)
1,2084
1,2901
1,3310
1,4080
1,5639
1,6169
1.6201
3,07 1,0301
5.76 I 1,0581
7,80 i 1,0800
8.77 ; 1,0909
9,54 \ 1,0994
11,23 1,1192
12,70 1,1367
13,53 1,1462
17,48 1,1964
24,02 1,2878
C0CI2
0/
/o
Cr,(S04)3
Geh»)
[la]«)
15*
violett
2,74 I 1,0265*)
5,48 : 1,055
10,96 t 1,114
16,44 ! 1,177
21,92 1,2465
27,40 1,3235
grün
5,78
10,96
16,44
21,92
27,40
32,88
38,36
43,84
1,050
1,106
1,167
1,2323
1,3035
1,381
1,463
1,551
K-Cr-Alann
Geh»)
[13]»)
15*
T> ! acf (a):
Bromer >' .^ -» ,4?
I ao,a» (p)
0,08*) 0,9977 a)
1,23 1,0083/?)
5,78 1,0531 a)
Tf.
Co(N03)2
Tf.; Fq.
C0SO4
Charpy
1,21 '
2,43
3,58
4,71
5,81
6,89
1,0130
1,0261
1,0390
1,0515
1,0639
1,0763
CrCls
Quincke! 19 *
20,80 1,2030
violett
/o
NHrCr-Alauii
(Fortsetzung)
Geh»)
[la]«)
15*
grün
5,49
10,97
16,46
21,95
27,44
32,92
38,41
43,90
49,38
1,043
1,090
1,141
1,1955
1,2535
1,3155
1,3825
1,454
1,530
CsCl
Berke- j 0,7* (a);
ley [I] i6,a» (j3)
61,87*) 1,8458 a)
64,57 ' 1,8984 /S)
Fg.
CsNOs
"^g"" 18»; as-
CaCl>
( Fortsetzung)
8,07
14,58
20,67
26,11
30,93
35,38
39,43
1,0783
1,1466
1,2166
1,2842
1,3482
1,4120
1,4738
*)t = 30,5°
2,84
5,68
8,52
1,0265
1,054
1,0825
grün
5,68
11,36
17,03
22,71
28,39
34,07
39,74
45,42
51,10
1,049
1,102
i,i6o
1,2235
1,2935
1,3695
1,451
1,539
1,633
0,996a) 1, 00605:4 43
2,097 i,oi437;a68
i>o2i57;98i
i,o3555;369
i,04633;436
i,o68o5;58o
1,0867 i;44i
I,ii5a5;298
NH^-Cr-AIaim
Geh*) 1
[la]*) i
15*
violett
2,19
4,39
6,58
1,019
1,0395
1.060
3,035
4,823
6,181
8,807
11,016
14,203
CssSO«
Berkeley [i]
62,62*) o,7» 1,9766
63,76 15,0» 1,9993
CnCl,
Charpy a) t*
*)t = o»
8,07 1,0794
14,58 1,1491
20,67 1,2200
26,11 1,2876
30,93 1,3523
35,38 1,4166
39,42 1,4789
8,07 1
14,58 1
20,67 i
26,11 I
30,93 i
35,38 i
39,42
Chv.
5,12
9,82
12,02
14,13
i8,n
19,99 I
21,80 !
Tf.
1,0764
1,1431
1,2112
1,2771
1,3403
1,4025
1,4635
i6»
1,0484
1,0956
1,1184
1,1408
1,1858
1,2072
1,2290
Fq.
CnCNOs).
Chv.
4,78 j 1,0393
9,21 i 1,0804
11,31 1,1002
13,33 1,1198
17,17 i,r595
18,99 i 1,1791
20,75 i 1,1977
Tf.
CaSO«
Charpyl
Holland!
CaSOi
(Fortsetzung)
18 •
1,40 ! l,OHO
10,30 1,0993
19,78 1,2053
29,24 1,3270
36,51 1,4320
Chv. a)ie*-ß)ao'
4,73 . 1,0484 a)
9,06 1,0967 a)
13,02 1,1440 a)
16,67 .1,1897 a)
2,35 i 1,0248/9)
4,6a I 1,0496 (5)
5,70 ' 1,0611 /?)
6,77 ' 1,0735 /5)
8,83 1,0973/?)
10,79 I,1210/9)
Hensp. 15»
3,14*): 1,0315
3,28 i 1,0316
11,52 ! 1,1254
15,55 ■ ^,^773
16,50 I x,i8i6
Tf.; Fg.
Qtiinckei 19*
Di,(S04),
9,59 ! 1,1007
FeCI,
Schult
t=4,8°
10,45
1,0939
16,79
1,1534
22,54
1,2140
24,60
1,2351
33,25
1,3381
41,00
1,4413
49,61
1,5609
t=
= 9,7°
2,65*) 1,0289
5,22 1,0576
7,55 1,0830
9,82 1,1105
11,93 1,1368
10,45
16,79
22,54
24,60
33,25
36,95
41,00
49,61
1,0930
1,1521
1,2129
1,2334
1,3359
1,3847
1,4387
1,5575
^) Der Prozentgehalt ist umgerechnet aus dem angegebenen Gehalt an Salz in g auf 100 g Wasser.
Der Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet aus dem Prozentgehalt an:
•) Cr2(S04)3+i8H20. 3) KCr(S04)2-f 12H2O. *) NH4Cr(S04)2+i2H20.
*) Dichten auf 40 umgerechnet. ») Auszug, b) Interpoliert. % : g Substanz in 100 g Lösung. Bein.
272
71s
Dichte wässeriger Lösungen, {d^/i)
Tafel 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
Abkürzungen: Tf.: Interpolationstafel. | Tf.; | Spezialtafel. Fq.: Fouques Beobachtungen. 21.: Dichte-
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
0/
/o
d
0/
/o
0/
/o
/o
/o
/o
FeCls
{ Fortsetzung)
Schult
2,70
4,65
10,45
16,79
22,54
24,60
33,25
36,95
41,00
49,61
t
14,6»
1,0220
1,0372
1,0918
1,1507
1,2107
1,2318
1,3339
1,3824
1,4361
1,5540
= 19,7*
10,45
16,79
22,54
24,60
33,25
36,95
41,00
49,61
t =
60,00
1,0901
1,1491
1,2090
1,2298
1,3317
1,3800
1,4335
1,5497
= 25,o0
1,670
Tf.
FeAN03)3
Tf.
FeSO*
Pasea i8* a)
0,139
0,171
0,221
0,361
0,524
0,692
0,867
0,988
Mac
Gregor
[4]
0,846
1,362
2,406
2,6o6
1,00000
1,00035
1,00091
1,00233
1,00388
1,00551
1,00709
1,00832
1,00669
1,01182
1,02221
1,02420
FeSOt (Forts.)
Geh .
[3,5]') ^5
2,73'^
5,47
8,20
10,94
13,67
16,40
19,14
21,87
1,0263
1,0527
1,0813
1,1113
1,1418
1,1726
1,2050
1,2377
Fe,(S04)s
Fz[a]
17,5 •
5*)
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
Tf.
1,0412
1,0839
1,1308
1,1808
1,2407
1,3069
1,3760
1,4482
1,5272
1,6120
1,7020
1,7973
K-Fealaun
Geh
[12]»)
15"
2,85*)' 1,0241
5,71 I 1,0497
8,56 1,0763
11,42 1 1,1039
14,27 ' 1,1329
17,12 i 1,1633
19,98 , 1,1954
NH.-Fe-Alaun
Geh
[la»)
15'
2,76*)
1,022
5,52
1,046
8,28
1,070
11,04
1,095
13,80
1,121
16,56
1,147
19,32
1,174
22,08
1,202
(NHO.FeCSO«),
(Mohrsehes Salz)
Sf[i]*) 16,5 •
4,25*)
6,38 I
8,51 ;
12,75 [
19,13 I
1,0339
1,0517
1,0698
1,1069
1,1651
HgBra
Gtr [3] I i8»
0,22 ; 1,0007
0,42 I 1,0025
HgCl,
Schrö-
der
1,22
2,43
3,58
4,72
= 0"
1,01008
1,02035
1,03050
1,04070
t= 10»
1,22 1,00990
2,43 1,02018
3,58 ' 1,03022
4,72 ; 1,04033
1,22
2,43
3,58
4,72
t =
1,00835
1,01856
1,02855
1,03856
.30»
1,22 j 1,00575
2,43 j 1,01585
3,58 I 1,02577
4,72 i 1,03566
Tf.
Hg(CN)a
Lbc [a] ao»
7,23
9,07
Brom er
2,59*)
8,47
1,057
1,074
20 •
1,0165
1,0641
KBr
Chv
15'
4,76 1
9,29 I
13,46 I
17,38 !
21,04
24,64 ;
27,97 I
31,08
34,07 !
36,88 I
Jahn [3]
0,132
0,217
0,401 I
Tf.;
1,0344
1,0700
1,1047
1,1389
1,1734
1,2064
1,2398
1,2727
1,3062
1,3388
18"
0,99960
1,00004
1,00127
Fq.
KBrOa
Fq.
KCN
Kseh[5] IS»
3,25
6,5
Lbc [2]
9,64
14,42
1,0154
1,0316
20» (?)
1,0514
1,0768
K-HCO,
Ksch[5]
5
10
15'
1,0328
1,0674
Fq.
K.CO3
Geh [i] !
i5»
5*)
1,0447
1,0918
1,1406
1,1916
1,2444
1,2996
1,3573
1,4170
1,4785
1,5421
52,02»)! 1,5687
15
20
25
30
35
40
45
50
KXO,
(Fortsetzung)
K-Tartrat
Lunge
91:
3»- IOC»
4,9*)
9,8
15,0
19,7
25,5
29,6
34,8
40,5
45,2
50,1
51,3
Tf,
[16] S. 239
15'; 25°
1,045; 42
1,091; 88
1,142; 38
1,190; 86
1,252; 48
1,297; 93
1,357; 53
1,424; 20
1,483; 79
1,546; 42
1,563; 58
; Fq.
Geh
[8,9]*)
17,5/4
9,63*)! 1,0635
19,26 I 1,1335
28,89 ; 1,209
38,52 j 1,291
48,10 i 1,3795
Seignettesalz
(K-Na-Tartrat)
Geh
[8,9]')
17,5'
K-Acetat
7,45*)
14,90
22,34
29,79
37,24
1,0495
1,1035
1,1605
1,221
1,287
Gch[8,9] 17,5»
KCl
10*)
20
30
40
50
60
1,0475
1,099
1,153
1,2085
1,2665
1,3265
Berkeley [i]
0,7»
1,1540
19,5 6°
1,1738
22,03*)
25,58
27,70
Tf.
K-Oxalat
neutral
Kschfe] i8«
Fz [2]»)
4,51*)
9,02
13,53
18,05
22,56
Dm
0,63
1,00
1,89
2,61
4,88
9,76
1,0367
1,0751
17,5°
1,0323
1,0641
1,0962
1,1290
1,1621
15»
1,0030
1,0058
1,0122
1,0178
1,0347
1,0717
Rönt-
gen [2] i
0,87
4,88
9,82
15,03
19,94
25,52»)
Baxter
1,001
4,844
9,500
17,898
21,770
Tf,
32,8»
1,1839
i8«a)
1,0043
1,0300
1,0631
1,0983
1,1334
1,1747
as'a)
1,0036
1,0282
1,0581
1,1160
1,1441
Fq.
KCIO,
Kschfe] 15»
4,98 1,0315
Krs [3] j 19,5»
4,87*) I 1,0293
5,88 I 1,0359
Der Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet aus dem Prozentgehalt an;
1) FeS04-f7H20. 2) KFe(S04)2+i2H20. 3) NH4Fe(S04)2+i2H20. *) (NH4)2Fe(S04)2+6H20.
^6) K2C2O4+H2O. «) K2C4H406+iH20. ') KNaC4H406-f4H20.
«) K4FeCye-f3HaO.
») Ausgangslösung.
*) Dichten auf 4" umgerechnet. *) Auszug. %: g Substanz in 100 g Lösung. Bein.
71t
273
Dichte wässeriger Lösungen. {d*/i)
Tafel 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
Abkürzungen: Tf.: Interpolationstafel. [ Tf .; | Spezialtafel. Fq. : Fouque's Beobachtungen. 3t: Dichte-
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
%
/o
KC103
(Fortsetzung)
Dm ig»
0,43
0,74
1,03
1,80
3,15
4,54
Tf.;
1,0026
1,0048
1,0069
1,0125
1,0219
1,0318
Fq.
K.CrO*
Krs[3] i9,5»
10,57*) 1,0866
19,09 1,1646
26,96
'33,85
: 42,41
Dm
0,42
0,85
1,03
2,76
5,97
Tf.
1,2436
1,3193
1,4222
14'
1,0027
1,0061
1,0076
1,0215
1,0481
Fq.
K^Cr^Ov
Ewing') lo»
0,99
1,23
1,96
2,44
3,23
3,85
4,76
6,25
7,69
Krs[3]
5,73*)
",58
Tf
1,0069
1,0088
1,0137
1,0172
1,0231
1,0274
1,0345
1,0452
1,0561
I9Ö*
1,0387
1,0828
; Fq.
KP
Ksch [5]! i8»
6,91
12,24
22,51
33,58
39,97
1,0575
1,1025
1,200
: 1,307
i 1,378
Tf.
KJ^eCy.
Sf[i]
13*
3,06*) 1,0152
6.1 1,0314
9.2 1,0485
12,2 1,0661
18,33 1,1018
27,5 1,1621
Dm ^7.5Mx);
1,22 1,0055
2,80 1,0143
4.03 1,0212
5,27 1,0280
6,97 1,0376*)
9,85 1,0540*)
Tf.
K.FeCy.
Sf [I]») I 15»
1,71*)
3,44
5,18
6,88
10,35
15,45
Dm
0,60
0,96
1,86
4,70
6,02
1,0112
1,0234
1,0370
1,0502
1,0776
1,1200
i8»
1,0028
1,0052
1,0114
1,0308
1,0403
KJ
Krs[3] i9,5*
18,07*)
31,59
43,53
52,86
59,00
Cbv ,
9,65
18,08
21,89
25,48
32,35
37,91
1,1471
1,2888
1,4444
1,5924
1,7059
1,0751
1,1513
1,1861
1,2209
1,2962
1,3688
KJ (Forts.)
Getman | 18*
KOH
|Tf.:|
9,34*)
17,51
24,75
31,16
36,95
42,15
46,83
51,11
55,03
58,64
Tf.
1,0710
1,14*3
1,2123
1,2837
1,3532
1,4235
1,4949
1,5654
1,6354
1,7053
; Fq.
KH.PO4
Ksch[5]
i8»
5 1,0341
10 1,0691
15 1,1092
KSH
BoA
i8«
KJO,
Sulli-
van
4,86 ! 1,0403
5,94 1,0501
Fq.
4,09
7,86
15,08
33,43
39,22
51,22
1,0232
1,0456
1,0889
1,2124
1,2428
1,3226
K,S
KNO,
BoA
18'
Chv
5,64
6,99
8,32
10,92
13,43
xS»
-',0349
1,0438
1,0521
1,0690
1,0856
KNO,
3,18
4,98
9,93
15,06
19,96
24,64
29,97
38,08
47,26
1,0265
1,0405
1,0829
1,1285
1,1738
1,2186
1,2672
1,3501
1,4596
Krsöl! 19,5'
Polythionate
4,87*)
1,0289
9,62
1,0598
14,04
1,0900
17,97
1,1X77
21,49
1,1434
Chv
15*
2,23
1,0140
4,40
1,0276
6,50
1,0417
8,54
1,0552
10,55
1,0695
12,51
1,0816
14,42
1,0953
16,25
1,1089
18,06
1,1219
19,84
1,1336
Berke-
ley [I]
11,84*)
0,401,0817
20,50
14.9* 1.1389
Tf.
; Fq.
Hert-
lein
1.
1,18
3,00
5,62
2,
1,33
3,28
6,40
11,99
3.
1,52
3,73
7,14
13,19
4-
1,67
4,08
7,72
14,20
KiSsOe
1,0062
1,0186
1,0367
K^SaOe
1,0068
1,0196
1,0404
1,0793
' 1,0077
1,0216
1,0437
1,0847
K2S5O«
1,0082
1,0226
1,0455
1,0882
KHSO«
Ksch[5] i8«
Wegner ao'
5 ' 1,0354
10 1,0726
(15 1,1116)^)
ao ■ 1,1516
(25 1,1920)*)
27 1,2110
K^SO«
Krsöl^ iJM*
2,40*)
4,74
6,97
9,26
10,95
1,0175
1.0366
1,0549
1,0743
1,0889
Berkeley [i] *)
6,95 0,4° 1,0589
9,40 15,7" 1,0770
Tf.; Fq.
Ksch[5] 18«
KjvSs
Dela-
chanal
15*
5,2*)
9,6
15,0
19,6
24,4
29,8
35,0
40,7
44,8
50,4
54,9 ■
59,4
65,1
68,0
1,036
1,067
1,108
1,143
1,180
1,219
1,262
1,308
1,345
1,397
1,438
1,483
1,546
1,580
Bk22)6vll
Tutton
35,76
41,79
49,92
50,00
1,3591
1,4385
1,5578
1,5591
La,(S04),
Qnck
i8«
7,03 1,0609
Fq.
LiBr
1,49 I 1,0090
4,02 } 1,0286
5,81 , 1,0414
9,28 1,0688
Krs [8] 19^»
15,47*) 1,1153
27,43 1,2244
37,58 I 1,3340
45,68 I 1,4376
52,43 i 1,539a
Tf.
LiiCOs
0,20 1,0006
0,63 1,0050
Fq.
ua
Krs [5] i9,5«
4,8o*)
9,40
15,53
21,32
30,25
37,60
Green n.'
Masson
0,424*)
0,846
2,10
4,15
6,16
8,13
1,94
15,61
19,13 •
22,53
25,81
28,96
32,01
34,95
37,78
40,53
41,86
1,0260
1,0523
1,0877
1,1227
1,1810
1,2338
i8»
I,OOIl
1,0036
1,0108
1,0225
1,0340
1,0452
1,0673
1,0888
I,IIOZ
1,1312
1,1524
1,1735
1,1947
1,2157
1,2369
1,2581
1,2686
,o — <'« = 0,0015
für alle Beobacht.
Tf.; Fq.
*) Der Prozentgehalt ist umgerechnet aus der
*) interpoliert ') Siehe S. 272, Anm. »).
Angabe: i g K,Cr,0,-f n g H,0.
*) Dichten auf 4° umgerechnet ») Auszug.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
°L
g Sabstanz ia 100 i; Lösmif. Bein. 18
274
71 u
Dichte wässeriger Lösungen. ('/'A)
Tafel 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
Fq. : Fouques Beobachtungen. 21. : Dichte-
Abkürzungen : Tf. : Interpolationstafel
Tf.
Spezialtafel.
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
0/
LiOH (Forts.)
Ksch[5] i8«
3,08
5,90
10,54
Krs[ii]
19,56*)
33,78
43,58
51,67
60,87
1,0216
1,0437
1,0825
19,5'*
1,1634
1,3244
1,4616
1,6018
1,7931
Tf.
2,5
3
7,5
1,0276
1,0547
1,0804
LiaSO«
Dijken
i6»
LiNOa
Dijken
0,485*)
1,091
1,790
Rönt-
gen
4,35
9,29
Perkin
[4]
18,17*)
26,16
56,56
Apple-
bey 81
0,557*)
1,027
1,88
4,99
10,44
18,03
23,23 i
30,96 I
Apple- ;
bey '
1,035*)]
3,02 i
5,88
7,07
9,06
17,47
24,20
41,72
16»
1,00143
1,00451
1,00806
18°
1,0264
1,0554
15° 25»
I,ii63;ii3
i,i73i;686
i,44ii;334
18»
1,00183 a)
1,00452
1,0095
1,0277
1,0606
1,10885
1,14475
1,2009
25°
1,00029
1,01325
1,0308
1,0374
1,0497
1,1022
1,1476
1,2834
0,292*)
1,605 I
Ksch[5]j
5 1
10 !
Chv j
4,24 j
8,21 I
10,03
11,95
15,46
18,77
1,00155
1,01275
15°
1,0430
1,0877
190
1,0359
1,0704
1,0872
1,1035
1,1354
1,1677
MgBfa
Krs [10] j 19,5'
16,85*)! 1,1540
28.03 : 1,2822
35.04 1,3746
41,42 , 1,4718
47,78 I 1,5793
Tf.
MgCU
Dijken 16"
LiOH
Rönt-
gen [i]
i8«
1,61
3,39
1,0178
1,0380
0,044*)
0,088
0,178
0,345
0,747
1,472
2,963
Charpy
6,20*)
11,32
15,80
20,93
29,21
Krs[8]^
9,67*)
18,03
26,09
33,99
0,99934
0,99971
1,00043
i,oüi86
1,00518
1,01117
1,02357
o»
1,0544
1,1005
1,1424
1,1924
1,2783
19,40»
1,0807
1,1571
1,2365
1,3209
Tf.
MgCrO*
Slotte
MgSO*
Fortsetzung
Mn(N03)2
Fortsetzung
Na,B«07
(Borax)
12,31 1,0886-)
21,86 1,1641
27,71 , 1,2170
Barnes ^8>»°
MgJ2
Krs[ii1 19,5*
20,32*)
35,75
43,25
52,29
57,10
1,1960
1,4017
1,5288
1,7155
1,8300
Tf.
MgCNOa).
Dijken
i6»
o,o8i*)
0,156
0,340 j
0,744 i
i,5i6 j
2,936 i
5,835 !
8,102 !
H.
Barnes \
1,37 i
4,00 j
4,67 i
6,65
10,09
-13,43
19,55
25,03
31,15
35,02
0,99963
1,00022
1,00151
1,00448
1,01010
1,02051
1,04221
1,05961
20,1»
1,0085
1,0276
1,0330
1,0480
1,0753
1,1028
1,1551
1,2057
1,2655
1,3110
2,01
8,08
11,29
12,63
13,79
18,41
21,60
24,53
25,91
26,25
Chv (Sil
3,38
6,55
8,06
9,53
12,34
14,99
Tf.;
1,0187
1,0803
1,1147
1,1292
1,1423
1,1950
1,2330
1,2693
1,2860
1,2903
15'
1,0345
1,0676
1,0836
1,0998
1,1313
1,1628
Fg.
K^MgCSOO,
Tf.
M11CI2
Geh [II]
15-
5*)
10
15
20
25
30
35
40
45
1,044
1,090
1,137
1,1875
1,2435
1,3045
1,3705
1,441
1,512
Tf.
Mll(N03)a
MgSO.
Mac
Gregor 19,5«
[a]
0,191 1,00170
0,380 1,00346
0^569 I 1,00526
0,758 j 1,00705
1,132 1,01060
Oude- i 81. interp.
mans ») 1 8»
3,12
6,24
9,36
12,47
15,59
18,71
21,83
24,95
28,07
1,0253
1,0517
1,0792
1,1078
1,1377
i,i688
1,2012
1,2352
1,2705
Oude-
mans
91. interp.
8»
31,19 I 1,3074
34,30 1 1,3459
37,42 1,3861
40,54 1,4281
43,66 1,4721
MnS04
Pasea
i8»a)
0,116
1 0,99982
0,200
1 1,00065
0,288
i 1,00151
0,420
1,00278
0,573
, 1,00431
0,708
1 1,00566
0,836
! 1,00685
1,061
' 1,00915
Geh [12
; 15»
5*)
! 1,049
10
1,1025
15
1,1595
20
1,220
25
1,2855
30
1,356
Fq.
NasAsO*
Sf[i]*ii
17»
2,07*): 1,0213
4,14 ! 1,0447
5,18 1,0564
8,28 1,0924
10,37 { 1,1171
Fq.
Na^HAsO«
Sf[i]»)
14*
1,85*)
3,70 I
5,55 j
7,40 ,
11,31
16.61
1,0162
1,0336
1,0517
1,0705
1,1093
1,1712
Forst er
1,34
2,65
Bedson
2,08 i
2,44 i
3,65 !
24»
1,0105
1,0247
20"
1,0185
1,0211
1,0331
Fq.
NaBr
Krs [3] I 19,5»
13,10*) 1,1072
24,09 1,2149
33,08 1,3176
41,64 1,4312
46,98 1,5099
Getman i8'
9,31*) 1,0741
17,41 1,1487
24,54 1,2226
30,88 1,2955
36,56 1,3677
41,68 j 1,4396
46,48 ' 1,5060
Tf.
NaBrO
Krs [3]
19,5'
6,93*)]
13,05 I
18,80 j
23,66 I
27,97
1,0542
1,1079
1,1629
1,2135
1.2618
Tf.
Na^COs
Gch[i]i 15»
12
14
14,35*)
1,0201
1,0410
1,0621
1,0833
1,1046
1,1263
1,1483
1,1523
^) Umgerechnet, siehe S. 270, Anm. *). ^) t = 13,6"; bzw. 14,5° u. 13,6".
Der Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet aus dem Prozentgehalt von:
3) MnNgOe-föHaO. *) NagAsOi+izHgO. ^) Na2HAs04-f 12H2O. «) Ausgangslösung.
J
*) Dichte auf 4" umgerechnet. ») Auszug. % : g Substanz in 100 g Lösung.
Bein.
71
275
Dichte wässeriger Lösungen. ('^'A)
Talei 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Aikalilösungen.
Abkürzungen: Tf.: Interpolationstafel. | Tf .: | Spezialtafel. Fq.: Fouques Beobachtungen. 31.: Dichte-
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
Na.COa
Fortsetzung.
Na-Tartrat
Pri- ^
bram*) |
. cmer 1 30*; 6o»
3,I4''> i,oa74;ui
6,94 1,0670:527
10,13 i,ioo8;855
Lange
SO»
1,1400
1,1780
1,2180
1,2610
[a]
13,79 b>
17,04
20,47
24,18
27,97
i Weg-
schei-
der [1]
14,06
18,23
25,20
28,74
18,26
28,59
1,3060
6o*
1,1277
1,1746
1,2546
1,2971
8o»
1,1607
1,2807
Lange [16) S. 203
i S.: o*— loo* nach
einer Formel b)
15*; 30*
2,00a) 1^022; 18
4,16 i 1,045; 41
6,36 1,067; 63
8,57 I 1,091; 87
10,85 ; i,n6; II
13,25 ; 1,142; 36
14,09 1,152; 46
Tf.; Fq.
0,61 a)
2,45
4,96
6,79
8,59
11,39
15,24
18,25
22,6X
28,32
1,0025
1,0156
1,0334
1,0467
1,0599
1,0806
1,1097
1,1338
1,1685
1,2156
NaCl
Tf.; Fq.
Meerwasser
|Tf.:!
NaaOa
Krs [3] 1 I9,5»
9,01*)' 1,0607
17,23 1,1228
24,35 1,1812
31,52 1,2452
36,27 1,2908
Tf.
NaiCrO«
Slotte
Perkin
l3l»)
23,15*)! 1,1539; 04
41,16 1,2890; 43
t = 17,4"
5,76 1,0576
17,1»
10,62 1,1125
20,7»
14,81 1,1644
NaF
Geh [10] i 15»
Na-AceUt
Tf.
1,11*) 1,0101
2,22 1,0212
3,32 1,0324
NaJ
Wegnerj
1,93
6,25
9,28
14,70
Krs [7)»)
19,68*)
33,42
44,26
53,62
59,95
NaNO,
2,63*)
4,94
10,00
16,22
20,11
25,43
29,41
34,35
39,71
48,89
NaNO,
H.
Barnes
NaHSO«
M*n>|
nac [if)|
ö"*)
Na«S«0>
Da- I ^,
1,0153
1,0483
1,0743
1,1239
19,5'
1,1730
1,3336
1,4931
, 1,6623
; 1,8007
Tf.
NaPO>
Bedaon
9lf
4,01 j 1,029
5,37 I 1,0412
8,64 I 1,0662
Fq.
3,23 1,0273
6,26 1,0527
11,50 1,1001
21,05 1,1833
2Ö»
3,23 1,0236
6,26 1,0472
11,50 1,0917
21,05 1,1705
Na,S04
Na,HPO,
Pasea
i8»
Sf[i,aN !«>•
Bognskij x^^
1,0156
1,0309
1,0654
1,1095
1,1379
1,1786
1,2100
1,2502
1,2962
1,3423
o,46*);
0,92
1,39
1,85
2,10
2,78 ,
4,20 ;
1,0051
1,0098
1,0144
1,0182
1,0204
1,0276
1,0425
Na^PO«
Sf[i)*) 15*
1,59 1,0096
4,24 1,0273
7,04 1,0468
9,67 1,0656
11,92 1,0819
17,37 1,1228
23,24 1,1696
31,72 1,2407
35,65 1,2765
42,05 1,3380
Page 15,6^
45,78*) 1,3765
Berkeley [i]
42,30*) 0,3*1,3530
45,79 i5rt.'i,3769
Tf.; Fq.
1,90*) 1,0184
3,80 1,0383
4,64 1,0485
7,60 1,0802
9,51 1,1024
Fq.
0,087
0,130
0,173
0,259
0,281
0,419
0,556
0,834
H.
Barnes
0,52
1,35
1,82
2,60
4,02
6,76
8,54
10,68
11,75
13,06
0,99947
0,99980
1,00022
I,OOIOI
1,00123
1,00249
1,00369
1,00625
i7,5*a)
1,0037
1,0109
1,0154
1,0225
1,0358
1,0615
1,0784
1,0990
1,1094
1.1226
6,88*)
8,03
10,03
15,41
20,85
25,78
33,64
42,27
53,05
57,56
63,71*)
Chv
4,63
8,93 ■
12,98
16,82
20,45
23,85
27,10
30,10
33,03
35,78
1,0553
1,0667
1,0830
1,1298
1,1785
1,2219
1,3012
1,4056
1,5247
1,5733
1,6371
15*
1,0383
• 1,0750
1,1117
1,1464
i,i8io
1,2128
1,2454
1,2758
1,3069
1,3367
Tf.
P-Wo-sanr. Na
2Na,0.Pi05
24W0a.27H,0
Brand-
horst*)
ao»
NaiP.Oj
Fq.
Na,S
Berkeley [i]*)
4,50 0,7« 1,0432
S,43 10,25° 1,0802
12,34:15,65" 1,1150
21,6724,9° 1,2067
Tf; Fg.
1,083
1.188
'/, krist-'
10,22
20,94
31,14 1,313
42,61 1,493
52,92 1,698
64,11 1,996
NagWo«
Na>SO,
Bod(
i8»
Chv
19»
Paw- I
lewski I
ao^a)
2,02
1,0212
3,74
1,0340
5,03 '
1,0557
7,25
1,0677
9,64
1,1102
8,93
1,0843
14,02
1,1583
10,56
1,1004
16,12
1,1810
13,68
1,1314
18,15
1,2158
16,62
1,1613
2,21 ' 1,0184
4,26 1,0376
6,25 1,0564
8,61 1,0801
10,08 1,0949
14,44 1,1418
*) Der Prozentgehalt ist aus der Angabe i Mol. Salz + n Mol. HjO umgerechnet •) Der
Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet aus NajC4H408 — 2H2O. ') Siehe S. 270, Anm. *).
*) NajHPO« -i- 12H2O. ^) NaaPO« - i2H,0. *) Der Prozentgehalt ist berechnet aus der Angabe
I Mol. Salz (120 g) -f n Mol. HjO. ') Der Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet aus
dem Prozentgehalt von Na^SjOs-rsHjO. *) Ausgangslösung.
*) Dichte auf 4« umgerechnet ») Auszug. *>) s. Wegscheider. %:f Sobstanzio lOOf Lösoof. BdiL 18*
276
71
W
Dichte wässeriger Lösungen. {(PU)
Tafel 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
Abkürzungen: Tf. : Interpolationstafel.
Tf.
Spezialtafel. Fq. : Fouques Beobachtungen. 21: Dichte-
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
/o
d
0/
/o
d
/o
/o
d
Na,Wo4
Fortsetzung
NH^OH
( Hydroxylamin)
Paw-
lewski
20' a)
18,52
20,59
23,30
25,46
29,50
33,91
38,43
1,1893
1,2148
1,2484
1,2789
1,3372
1,4078
1,4828
NH3
(Ammoniak)
iirri
N.H4
( Hydrazin)
Dito
14,0
26,45
34,25
40,85
46,4
55,3
59,9
64,1
67,4
72,0
74,9
78,5
80,0
84,0
90,8
lOO.O
IS»
1,0142
1,0272
1,0340
1,0389
1,0425
1,0461
1,0464
1,0470
1,0464
1,0440
1,0421
1,0400
1,0379
1,0358
1,0300
1,0114
de Bruyn [a] 15°
100% \ 1,013
N2H4 - 2HCI
SfUl
15
20
25
1,0206
1,0436
1,0675
1,0923
1,1183
Brühl
[I, a
100
•l
t = oO •
t==IO«
t=20"
t=23,5»
1,2255
1,2156
1,2079
1,2044
de Bruyn [i] 18»
100% \ 1,235
NHiOH - HCl
Sf [4]
17"
3,5
5
7
10
14
20
28
40
1,0147
1,0214
1,0303
i 1,0437
1,0616
1,0888
1,1264
1,1852
NH.Br
Eder
15"
10
15
20
30
41,09
Perkin
[3]
1,0326
1,0652
1,0960
1,1285
1,1921
1,2920
25%
15°! 1,1574
25°i 1,1538
40,42%
t- 4°
15»
1,2867
1,2801
25" 1,2753
NHi-Acetaf
Perkin
[3]»)_
24,58
47,39
15 , 25°
1,0479; 49
1,0831; 91
Tf.
NH4-0xalat
Dm
15°
0,798
1,254
1,915
2,66
4,25
6,53
1,00305
1,00536
1,00847
1,01225
1,0208
1,0324
NH4CI
Dijken
i6»
0,044
0,091
o,i8i
0,359
0,778
1,534
3,124
Gerlach
w,
5
10
15
20
25
26,30*)
Chv
5,13
10,10
12,54
14,94
19,68
24,25
0,99912
0,99927
0,99958
1,00017
1,00153
1,00395
1,00897
15°
1,0149
1,0299
1,0442
1,0583
1,0720
1,0756
19°
1,0146
1,0292
1,0362
1,0427
1,0563
1,0695
Tf.
NH*J
Sf [4]
15'
mit Benutzung der
Werte von Nicol u.
Perkin
3,355
6,71 ;
10,92
12,67
13,42
18,58
30,50
54,64
58,46 I
60,44 ,
1,0202
1,0424
1,0714
1,0847
1,0899
1,1265
1,2341
1,5109
1,5688
1,5948
NHJ
Perkin
[a]
30,5%
t = 15°| 1,2337
25"! 1,2295
54,64%
t = i5° 1,5103
25°, 1,5040
58,46%
t = io"| 1,5716
15°
25^
1,5680
1,5612
60,44%
t = 4"! 1,6021
i5°i 1,5940
25"l 1,5871
Tf.
NH4NO3
Dijken
0,064
0,141
0,275
0,549
1,180
2,345
4,795
Geh
[8,9]*)
10
20
30
40
50
60
i6»
0,99924
0,99956
1,00012
1,00127
1,00388
1,00871
1,01888
17,5°
1,041
1,0845
1,1295
1,1775
1,228
1,2815
Perkin
[a]*) i
59,7%
: = 6»; 1.2860
15"
250
Chv
7,42
14,49
17,86
21,15
27,45
33,43
1,2799
1,2735
19°
1,0297
1,0598
1,0734
1,0881
1,1174
1,1451
(NHO^SO*
OSO4
Dijken
0,055*)
0,113
0,231
0,458
1,009
2,001
4,052
5,685
Geh
[I3*J
l6»
Bremer
1,32*)
19»
1,0045
0,99932
0,99967
1,00041
1,00178
1,00505
1,01102
1,02304
1,03259
15°
1,0590
1,1179
1,1761
1,2338
20
30
40
Perkin
[2]')
40,00%
t = 10'' 1,2302
I5°[ 1,2283
20°! 1,2261
66,67%
t = i5°| 1,4411
25*! 1,4340
Tf.
Pb-Acetat
Geh
[3,5]*)
15/4
i
4,29*)
1,0310
8,58
1,0644
12,86
1,0999
17,15
1,1372
21,44
1,1772
25,73
1,2198
30,01
1,2655
34,30 :
1,3148
38,59
1,3679
42,88 i
1,4253
Krs[3]
(NO3),
19,5'
NiCl2
Bec-
querel
i6» (?)
6,24*) 1,0619
11,81 j 1,1233
21,36 j 1,2432
36,17 I 1,4685
Tf.
9,99*)
18,46
25,77
32,33
37,12
Chv
5,94 :
11,31
13,81 \
16,19 i
20,65 I
24,73 ''■
Tf.
1,0914
1,1832
1,2747
1,3685
1,4460
13,5°
1,0547
1,1076
1,1345
1,1609
1,2119
1,2644
Fq.
RbBr
LbcTa]
Ni(N03)2
Tf.
6,60
14,36
1,0525
1,1225
NiSO*
Rb-Tartrat
Mac
Gregor
[6]
1,251 . 1,01155
2,080 1,02046
3,963 1,04064
Klein»; 18»
7,46 I 1,0379
14,38 , 1,0759
26,91 1,1503
38,00 I 1,2219
Fq.
Rim-
bach
1,57
5,11
10,25
20,26
29,84
40,03
49,43
54,05
59,56
64,49
1,0098
1,0363
1,0763
1,1635
1,2583
1,3743
1,4990
1,5696
1,6552
1,7379
^) Der Prozentgehalt ist berechnet aus der Angabe i Mol. Salz + n Mol. HgO. *) Aus-
gangslösung. ^) Der Prozentgehalt ist aus der Angabe: ngMol. in i 1 bei 18" berechnet.
*) Der Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet aus dem Prozentgehalt an Pb(C2H802)2-f 3H2O.
*) Dichte auf 4» umgerechnet, a) Auszug. %: g Substanz in 100 g Lösung. Bein.
71
277
Dichte wässeriger Lösungen. {d^U)
Tafel 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
31. : Dichte-
Abkürzungen: Tf. : Interpolationstafel.
Tf.:
Spezialtafel. Fq. : Fouques Beobachtungen,
bestimmung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
%
%
RbCl
Lbc[a]
ao»
6,64 j 1,0502
10,59 ! 1,0815
Berkeley [i]')
43,61! o,5sOi,4409
47,46 18,7° 1,4865
RbNOa
Berkeley [i]*)
16,94; 0,6" 1,1389
30,69, 15, 85<'i,2665
Rb^SO«
Berkeley [i]')
27,45 0,5° 1,2740
31,53.15,8" 1,3287
SnCl.>
Geh
[4m
4,20
8,40
12,60
16,79
20,99
25,19
29,39
I 33,59
37,79
41,98
46,18
50,38
54,58
58,78
62,98
67,18
Chv
18,55
33,73
15
1,032«
1,0674
1,1039
1,1430
1,1842
1,2286
1,2765
1,3282
1,3833
1,4433
1,5087
1,5802
1,6576
1,7428
1,8373
1,9427
15'
1,1114
1,2217
SnCl«
Gch[anl I
IG
20
30
40
50
60
70
100
1,081
1,173
1,2775
1,4026
1,554
1,7405
1,970
2,2305
SnQ«
(Fortsetzung)
Sr(N0.)2
ZnBr«
Krs [3] I 19,5/4
Krs [lo] 19,5»
Chv
7,74 I
M,83 I
18,15 j
21,34 i
27,35
32,90
aa*
1,0492
1,0951
1,1x87
1,1415
1,1861
1,2312
SrBr,
Krs [5] I 19,5*
13,91*)
24,84
33,12
41,03 ''
49,53
1,1306
1,2596
1,3756
1,5075
1,6773
5,30*)
10,87
12,69
22,00
29,97
32,40
36,27
37,31
38,83
Dm
0,716
1,19
3,14
5,07
7,25
9,51
Tf.; Fq
1,0409
1,0910
1,1075
1,2003
1,2899
1,3192
1,3674
1,3829
1,4034
15*
1,00513
1^00903
1,0252
1,0417
1,0606
1.0808
i8,30*)| 1,1827
31,69
43,18
52,65
59,08
68,06
1,3492
1,5244
1,7045
1,8484
2,0979
Tf.
ZnQi
Dijken
ifl»
Tf.
SrQ,
Tia
Berkeley [i]
0,1/*)' 0,4^1,0013
0,29 15,6" 1,0017
Krs [5] 19,5»
8,93*)
16,75
1,0804
i,i6ii
23,41
29,10 1
34,08 !
1,2377
1,3088
1,3788
Tf.
; Fq.
T1N03
Berkeley [i]
3,91*) 0,65" 1,0346
7,35 15,4° 1,0653
SrJ,
Krs [II] 19,5*
22,84*)!
37,56 !
49,21 ;
57,32
63,54 ;
1,2319
1,4483
1,6717
1,8741
2,0560
Tl.SO«
Berkeley [i]
2,65*) 0,15° 1,0248
4,14 15,6° 1,0384
Chv i3»
1,72 I 1,0160
3,39 ' 1,0322
Fq.
Uranyloitrat
U02(N03)2
o,o6o*) 0,99953
0,232 i 1,00113
0,504 I 1,00367
0,990 I 1,00819
1,949 1,01716
Krs [8]») 19.5*
14,31*) 1,1310
27,95 1,2689
36,02 1,3650
48,02 1,5304
Walkier a) t*
35,90% (ber.)
t=i2,6» 1,3561
i8,60 1,3515
25,0" 1,3464
34,i"i 1,3391
47,87%
19,5°: 1,5073
24,i°| 1,5034
31,1"; 1,4971
57,44%
t=i9,75''( 1,6657
26,0» ., 1,6594
31,3° i 1,6542
Tf.
Bromeri
i^
Sr(0H)2
Carse
15'
0,024 io,9997i; 849
0,122 1,00072; 946
0,327 1,00363; 263
2,85*)
12,98 ;
Bec-
querel |
19,32*)
33,34 ;
52,41
62.80
1,0196
1,1142
le'c?)
1,1963
1,3865
1,7640
2,0267
71,81%
i8.o»| 1,9474
1,9406
1,9323
23,9
31,1'
Chv I
9,39 !
17,53 '
24,66 \
30,95 ;
Tf.
i6»
1,0882
1,1657
1,2390
1,3072
Fq.
ZnJ.
Anorg. Säuren
Krs[ii]| 19,5'
A8,0,
23,08*)
42,65
56,33
63,50
76,00
1,2317
: 1,5090
i 1,7830
; 1,9701
; 1,3921
Tf.
Clay-
ton*;
0,27*)
0,98
2,18
3,20
15*
1,0014
1,0070
1,0168
1,0245
Zn(NO,)i
ASjOe
Dijken
i6»
Nietzkij iä*a)
0,099*)' 0,99978
1,00062
1,00237
1,00569
1,01364
1,02780
1,05748
17,3* «)
1,21 i 1,0087
5,92 1,0491
0,201 j
0,415 i
0,818 i
1,778 i
3,459
6,868 i
H. I
Baraes !
56,5*), 1,758
60.1 1,847
65.3 1,994
70.2 2,153
75,5 2,360
77.4 I 2,442
H3ASO4
Sf[i]
15*
7,09
11,36
14,39
19,65
29,21
30,86
41,32
47,28
1,0597
1,0988
1,1284
1,1830
1,2933
1,3136
1,4579
1,5504
7,5*)
15,0
22,5
30,0
45,0
67,4
1,0485
1,1041
1,1654
1,2336
1,3956
1,7322
Tf.
B.0,
Tf.
Bedson
aoP
ZnS04
H. !
Barnes |
1,68 1,0096
1,93 I,OHO
i8,5»a)
ti,B03
0,58 ;
1,46 I
3,82
6,65
8,44
11,20
17,08
21,28
25,14
29,22
Cohen
36,28*)^
36,69 I
Tf.
1,0045
1,0138
1,0387
1,0696
1,0894
I,I220
1,1957
1,2528
1,3091
1,3718
1,4864
1,4930
Fq.
Bock
i8»
0,78 1,0029
1,92 1,0073
2,88 1,0109
3,6i 1,0131
HBr
Pckg[7]| i5*a)
5,46 I 1,0387
10,23 1,0757
15,85 ! 1,1228
20,54 I 1,1653
^) Der Prozentgehalt an wasserfreiem Salz ist berechnet aus dem Prozentgehalt an SnClj-r
2H,0. *) Siehe S. 270, Anm. *). ') Der Prozentgehalt ist berechnet aus der Angabe n-g AsOj
auf 100 g HjO oder 100 cm Lösung.
*) Dichte auf 4" umgerechnet ») Auszug. %: g Substanz in 100 g Lösung. Bein.
278
71
Dichte wässeriger Lösungen. {d^U )
Tafel 4 (Haupttafel). Dichte von wässerigen Salz-, Säure- und Alkalilösungen.
Abkürzungen: Tf,: Interpolationstafel.
Tf.
Spezialtafel. Fq. : Fouques Beobachtungen,
bestiramung bei verschiedenen Temperaturen und Ausdehnungen.
Autorenverzeichnis S. 293; Abkürzungen S. 253.
3f. : Dichte-
re
d
0/
/o
d
0/
HBr
Fortsetzung
Pckg[7] 15
25,77
31,48
34,74
39,38
44,8
49,0
54,8
60,5
65,2
Perkin
1,2167
1,2784
1,3164
1,3748
1,449
1,510
1,601
1,700
1,785
39,71%
1,3850
1,3769
1,3703
56%
t = i5° 1,6105
25" 1,6010
65,59%
1,7978
1,7905
1,7849
Tf.
15'
HCl
frEn
CrO,
Zett-
now 9(.
19»
8,25
1,059
8,8
1,067
12,3
1,096
19,3
1,157
31,8
1,203
32,6
1,219
37,8
1,345
62,2
1,702
HC103
Kam- .
merer*) ^
19,00*)
23,82
39,98
1,127
1,160
1,261
HCIO4
van Ein-
ster 31.
iS'a)
5,25
10,06
14,56
18,88
22,99
26,82
30,45
33,85
37,08
40,10
42,97
45,71
48,37
50,91
53,31
55,56
57,81
60,04
62,26
64,50
66,76
69,02
70,15
van
Ernster
11,14
69,81
van
Wyk
60,38
68,42
75,59
81,07
84,81
90,80
94,67
98,62
100
Vor-
länder
1,0300
1,0600
1,0900
1,1200
1,1500
1,1800
1,2100
1,2400
1,2700
1,3000
1,3300
1,3600
1,3900
1,4200
1,4500
1,4800
1,5100
1,5400
1,5700
1,6000
1,6300
1,6600
1,6750
15°; 50«
1,06701507
1,67081284
20"; 50° a)
i,5353;oo7
i,647i;iio
1,7386:023
1,7 619
1,7 756
1,7 690
1,8059:531
1,7817:259
1,7676:098
1,764
HF
Eckelt
Auszug
5,8
10,9
18,9
24,4
30,0
35,15
39,9
44,7
49,4
Zimmer-
temp.
1,021
1,043
1,082
1,098
1,115
1,133
1,151
1,169
1.188
HF (Forts.)
Gore
100%*)
t=li,i°| 0,9919
i2,80| 0,9873
I3,6»j 0,9879
Hill u. Sirkar o°
6,1 j 1,028
12,1
21,4
28,45
45,35
56,7
63,2
73,8
76,9
85,1
88,78
91,0
95,0
100
Hart
14,8
29,3
43,8
58,3
72,8
Deußen
1,047
1,085
1,110
1,172
1,230
1,247
1,261
x,262
1,232
1,208
1,164
1,082
1,0005
15° a)
1,050
1,100
1,150
1,200
1,250
18»
43,2 i 1,136
Tf.
HJ
Perkin
20,77%
t = i5"l 1,1758
20''| 1,1731
31,77%
t = i5''! 1,2962
2o"| 1,2935
42,7%
t=io"| 1,4527
15": 1,4489
20°; 1,4453
25O1 1,4419
56,78%
t= 4«
15"
25"
1,7115
1,7046
1,6998
1,6951
1,6924
61,97%
t= 4"| 1,8349
loOj 1,8265
is"! 1,8218
20" 1,8178 I
HJ
Fortsetzung
Perkin
t»
15'
25
65,1%
4" 1,9182
O": 1,9102
1,9045
1,8990
1,8937
67,02%
t= 4«
15*
25"
1,9600
1,9520
1,9460
1,9402
1,9346
Tf.
J2O5
Käm-
merer
i4»a)
I*)
20
30
40
50
60
65
1,0046
1,0255
1,0517
1,2082
1,3470
1,5353
1,7334
1,9927
2,1239
HJO3
Thom- 0
sen[2]>) ^7
2,96
5,76
10,89
19,64
32,83
49,44
1,0245
1,0499
1,0990
1,1928
1,3639
1,6581
HJO4
Thom- ,
sen[a]i) ^'
3,21
6,18
11,51
20,25
32,65
1,0275
1,0557
1,1106
1,2148
1,3986
H3PO4
Roth 91
a)
HiSeO* (Forts.)
Diemer „
I. Lenher; "o"
3,10 !
3,66 1
4,465]
4,57 .
5,14 I
8,70 I
10,00 I
13,44 ;
Sf[i] I
6 i
12 I
18 •
24
36 i
54
Tf.
1,0178
1,0210
1,0257
1,0263
1,0297
1,0505
1,0584
1,0795
15"
1,0324
1,0678
1,1054
1,1451
1,2324
1,3823
SO,
Giles
t» •)
t =
0,99
2,05
2,87
4,04
4,99
5,89
7,01
8,08
8,68
9,80
10,75
t =
11,65
t =
13,09
= 15,5"
! 1,0041
' 1,0092
' 1,0138
1,0194
I 1,0242
1,0287
I 1,0343
i 1,0389
! 1,0428
j 1,0482
I 1,0530
= 12,5"
! 1,0591
= ii,o"
I 1,0665
Tf.
HSO4
ItTTI
H.S50e
Kefiler |
32,I*)| 1,2304
41,65 I 1,3163
56,0 i 1,4697
59,7 1,5023
H^SeO«
Diemer
u. Lenher
6,66
12,88
23,70
1,050 a)
1,100
1,200
33,08
41,56
48,54
55,28
61,06
65,90
68,50
70,64
73,12
75,28
77,36
79,28
81,14
83,10
84,82
86,82
88,66
90,10
92,28
94,64
97,12
99,36
1,300
1,400
1,500
1,600
1,700
1,800
1,850
1,900
1,950
2,000
2,050
2,100
2,150
2,200
2,250
2,300
2,350
2,400
2,450
2,500
2,550
2,595
HisSeOa
de Co- I
ninck[3] 1
15" a)
0,9923
1,0402
1,0571
1,0743
HaSiF« (Kiesel-
fluorwasserstoffs.
Tf.
WO3
Graham ,
[2]
ig")
(kolloidal)
1,0458
1,2146
1,796
2,391
3,235
17,5'
1,0244
1,1259
1,3253
1,6314
interpoliert
;o 1,096
so I 1,215
!0 j 1,364
^o I 1,550
10 1 1,783
Tf.
5
20
50
66,5
79,8
Scheib-
ler
2,97
12,68
27,61
43,75
^) Der Prozentgehalt ist berechnet aus der Angabe : i Mol. auf n Mol. H2O.
*) Dichte auf 4° umgerechnet. ») Auszug. %: g Substanz in 100 g Lösung. Bein.
71
279
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 5. Weitere Literatur zu Tafel 4 (bis Ende 1910);
einschließlich der in Tafel 2, 6, 7 und 8 enthaltenen Angaben.
Abkürzungen: M: Molare Lösung. C: Contraktion. 31: Ausdehnung und Dichtebestimmung bei
versch. Temp. DM: Dichtemaximum.
AgNO,. Schz %. Tschj 21. Vis [i]. Wgn [i, 2]
Forster. Sentis9I. Barbier. Bousf.[4]2l.Kannon.
Massen. — AI- Acetat. Fels 51. AICI3. Geh [i]
Sr. Hager 21. Jon M. A1(N0;,)<, Jon. M.
AUCSOJ,. Jon. M. Vis [2]. Wgn [i, 2]. Bm.
Chv. Favre [i]. Geh [12]. Mac Gregor [5]
Sentis. AI-K-Alauo. Geh [8, 9]. Leblanc [2].
Al-Na-Alauo. Hoek und Oudemans. Al-
NHMlauo. Geh [12]. — AsJ,. Bm. —
HAoCli. Dm. — Aa(CN)2. Bm.
BaBr... Hdw. M. Jon. M. Krs [6] 3[. Vis [2].
Barbier. Coppet [i]. DM Humburg. Jahn [i].
Leblanc [2]. Ba-Formiat. Kannon. Ba-
Acetat. Rpp. Dm. Kannon. Fz[2]. BaCli.
Krs [6] 21. Ksch [6] M. Geh [i] 2(. Tschj
2(. Vals [i, 2]. Wgn [i, 2]. Nl [7]. Ben-
der [i, 3] % Charpy. Chv. Dm. Engel. Er-
man 21. Geh [i]. Happ C Ksch [2]. Sf
[i, 2]. Coppet [i]. DM. Forster. Hager 2t.
Heen 2L Jahn [i, 2]. Leblanc [2]. Massen.
Rpp. Semenow. Sentis. Sprung. Thomsen [i].
BaCClOa)^. Bm. BaJ-.. Hdw. [2]. Hdw.
M. Jon. M. Krs [10] 21. Bm. Coppet. DM.
BaCNOs),. Nl [7]. Rpp. Vis [i, 2]. Wgn [i,
2]. Geh [10]. Happ C. Hdw. M. Ksch [5].
Kann. Leblanc [2]. Masson. Ba(OH)j. Rpp.
BaS^Oe. Bm. — BeSO*. Wgn [2]. Jahn [i].
CaBr». Hdw. M. Jon. M.Kre [6] 21. Vis [i].
Jahn [i]. Coppet [i]. DM. Ca-Formiat. Dm.
Kannon. Ca-Acetat. Fz [2]. Rpp. CaCl,.
Bremer [2] 21. Geh [i] 21. Jon. M. Krs [6]
21. Tschem 21. Vis [i, 2]. Bremer [i, 2].
Charpy 21. Engel. Happ C. Ksch [5]. Krs
[5]. Rpp. Sf [i, 2]. Wade C Cameron [2].
Chv 21. Coppet DM. Despretz DM. Dreeker
21. Erman 21. Grs. M. Hager 2t. Heen A.
Jahn [i]. Kopp [2] 2t. Sentis. Sprung. Thoms
[i]- Wgn [2]. Willigen [2] 2t. — Chlorkalk.
Lunge [14]. CaCrOi. Grs. M. Ca^FeCy«.
Berkeley [2]. CaJi. Hdw. M. Jon. M. Krs
[10] 2t. Vis [i]. Coppet DM. Ca(NO,>.. Happ
C Jon. M. Tschem 2t M. Vis [i, 2] M. Rpp.
Fz [2]. Ksch [5]. Damien. Kannon. Sf [i].
Wgn [2]. Ca(0H)2. Cameron Lunge [3]-
Rpp. CaHCPOO-. Bm. CaSO«. Cameron
[2] M — CdBr,. Krs [8] 2t. Vis [i] M. Forehhm.
Jahn. Hallwaehs [3]. Lbc [2]. Muynck.
Wershoven. Cd-Formiat. Kannon. CdCl;.
Happ C Krs [8] 2L Nl [7] M. Vis [i] M.
Wgn [2] M. Jahn [i, 2]. Oppenhm. Lbc [2].
Muynck. Wgn [i]. Wershoven. CdJj. Krs
[10] 2t. Vis [i] M. Forehhm. Jahn [i].
Agaren Barbier. Lbc [2]. Muynck. Wershoven.
Cd(N03)i. Jon. M. Vis [i] M. Wgn [2] M Fz
[2]. Lbc [2]. Muynck. Wgn [i]. Wershoven.
CdSO*. Jon. M. Vis [i] M. Wgn [2] M.
Jahn [i]. Kannon. Lbc [2]. Muynck. Sehön-
rock. Wgn [i]. Wershoven. — CoCl^. Jon. M.
Nl [7] M. Wgn [2] M. Engel. Quincke. Vis
[2]. Wgn[i]. Co (NO,).,. Fz[2] Jon. M. Wgn
[2] M. Wgn [i]. C0SO4. Nl [4, 7] M. Wgn [2]
M. Morris. Quincke. Wgn [i]. CoCNH*). (SOJj.
Quincke. - CrCl,. Jon. M. Cr(N03)a. Jon. M.
Cr,(S04)3. Bm. Vis [2] M. Cr-K-Alann Fz
[2]. Quck. - CsCl. Happ C. Hdw. M. Wgn
[2] M. Buehanan (CsBr, CsCl). CsNOj. Berke-
ley [i]. Bm. Cs-Formiat Kannon. Cs-Sulfat.
Kannon. Cs- Alaun. Berk. [i]. — CaClt. Happ
C. Hdw. M. Jon. M. Nl [7] M. Ostw [i] M.
Wgn [2] M. Beequerel. Engel. Fz [2]. Vis [2].
Sentis. Wgn [i]. CuCNOa)^. Happ C. Ostw. [i]
M. Wgn [2] M. Ebeling. Fz [2]. Kannon. Long.
Vis [2]. Wgn [i]. CuSO«. Archibald M. Forch
[i] 2t. Ksch [6] M. Nl [7] M. Ostw [i] M. Thom-
sen [i] M. Vis [2] M. Wgn [2] M. Ewing.
Favre [i]. Geh [3]. Jahn [2]. Mac Gregor
[i] 2t. Sf [i, 2]. Delaite. Despretz DM.
Kannon. Lussana DM. Quck. Sentis. Wgn [i].
FeBrs. Bm. FeCl«. BecquereL FeCU. BecquereL
Fz [2]. Jon. M. Kanitz. Quck. Fe(N08)3. Fz
[2] Jon. M. FeSO*. Thomsen M. Sf [i, 2].
Barbier. Nl [4]. Quck. Sentis. Ffr2(S04)3.
Fels 2t. Fe-KAlaaa. Fz [2]. FeCNH^MSO«),
Quek. Fe-Rb-Alaun. Lbc [2].
Hg(CN),. Ranken 2t. Sentis. Hf-Acetat Kannon.
ngClt. Chv. Dm. Ranken % Wgn [2] M.
Gtr [3]. Lbc [2]. Wgn [i].
KBr. Forch [i] 2t. Happ C. Hdw. M. Krs
[3, 6] 2t. Lannov 2t. Nl [7] M. Tschem 2t
M. Vis [i, 2] M. Nl [i]. Sentis. Bax. Buch.
Coppet [i] DM Getman. Humburg. Jahn [i]
Lbc [2]. Oppenhm. Röntgen. Sprung. Tammann
[i] DM Taylor M. 2t. Thomsen [i]. Wegner.
KCN. Sentis. K0CO3. Geh [i] 2L Happ C.
Ksch [5]. Ksch [6] M. Nl [7] M. Tammann
[2] M. Lunge [15, 16] 2t. Despretz DM. Jahn
[i]. Kanitz M. Tammann [2] DM. Tünner-
mann. KHCO,. Moore M. KCNS. Hdw. M.
K-Fonniat. Ostwald [2] M. Kannon. K-Acetat.
Freund 2t. M. Hdw. M. Ksch [6] M. Nl. [7]
M. Rpp M. Ksch [5]. Barbier. Dm Fels 2t.
Hager 2t. Sentis. Zecehini. K-Dichloracetat.
Ostw [2] M. K-Oxalat Fz [2]. Grs. M. Moore
M. Nl [7] M. Kannon. K-Tartrat. Nl [7] M.
Krs [4]. Pribram. Hager 21. Sonnenthal (neu-
tral u. sauer). K-Na Tartrat (Seigaettesalz).
Nl [7] M. Krs [4]. Hager 2L KCl. Archibald
M. Bender [i, 3] M. Conroy M. Freund M.
21. Geh [i] 2t. Grs. M. Happ C. Ksch [6] M.
Krs [3, 6] 2t. Landesen 2t. Nl [4, 6] 21 M-
Ostw [i] M. Rpp M. Tschem 2t M. Vis [i]
M. Wade C Agerer. J. Barnes. Bender [i,
2] 2t. Bousfield [2]. Charpy. Chv. Dinkhauser.
Dm Engel. Favre [i]. Geh [i]. Sf [i, 2].
Barbier. Bames-Scott. Bax. Buch. Coppet DM
Dijken. Dreeker 2t. Gerosa DM. Getman. Hager
2t. de Heen 2t. Hdw [2]. Hofmann, Jacquerod [i,
2] 21. Jahn [r, 2] Knöfler C Lbc [2]. Nl [i, 7].
Nl [9] 21. Oppenhm. Page. Ranken 21. M.
Röntgen [il Sentis 2t. Spmng. Sullivan.
Bein.
280
71
aa
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 5. Weitere Literatur zu Tafel 4.
Abkürzungen: M: Molare Lösung. C: Contraktion. 5t: Ausdehnung und Dichtebestimmung bei
versch. Temp. DM: Dichtemaximum.
Taylor %. M. Thomsen [i]. Vis [2], Wgn [2].
Wegner. Zecchini. KCIO3. Hdw. M. Ksch [6]
M. Nl [7] M. Ranken 2(. M. Rpp M.
Chv. de Heen 2(. Sentis. Sprung. Sullivan.
K-^CrOi. Hdw. M. Wgn [2] M. Sf [i, 2].
Slotte. Sentis. Sprung. KsCriO?. Dm Forster.
Kanitz M. Slotte. Quincke. Sentis. KF.
Hdw. M. Vis [2] M. KaFeCye. Jon. M.
Lannoy 21. Ranken 2t. M. Wgn [2] M. Quck.
Sentis. KiFeCys. Dm Jon. M. Ranken 2(.
M. Wgn [2] M. Quck. Sentis. KJ. Forch
[i] 21. Grs. M. Happ C. Hdw M. Ksch [6]
M. Krs [10] 21. Taylor %. M. Thomsen [i]
M. Vis [i, 2] M. Nl [i]. Sf [i, 2], Sentis 21.
Agerer. Bax. Becquerel. Buch. Coppet [i] DM
Damien. Delaite.Getman.Gtr [3]. Hager 2(.Hum-
burg. Jahn [i]. Lbc [2], Röntgen [i]. Schön-
rock. Sprung. Sullivan. Wegner. KJO3. Grs.
M. Hdw. M. Rpp. M. KMnOi. Rpp M.
Schz 21. Quck. Sentis. KNO3. Cameron [2]
M. Forch 21. Grs. M. Ksch. [6] M. Krs [i]
2t. Nl [4, 6, 7] 2t. Ostw [i] 2t. Rpp M.
Tschern 21 M. Vis [i, 2] M. Barnes. Buli-
ginsky. Freund M. 2(. Geh [i] 21. Page. Sf
[i, 2]. Delaite. Getman. Hager 2t. de Heen
21. Jahn [i]. Kannon. Lussana DM. Nl [9]
2t. O. E. Meyer. Röntgen [i]. Schmidt [2]
2t. Sentis. Sprung. Sullivan, Thomsen [i].
Wgn [2]. Zecchini. KOH. Pckg [4] Berthelot.
Forch [i] 2t. Ksch [6] M. Loomis M. Nl [7]
M. Ostw. [2] M. Rpp M. Despretz DM. Fels
2t. Gtr [2]. Hager 2t. Jacquerod. Ksch [5].
Lbc [2]. Lunge [16] 2t. Nl [4]. Richter.
Röntgen [i]. Sf [i] (Berechnung der Beobach-
tungen von Dalton u. Tünnemiann). Thomsen
[i]. KH2PO4. Moore M. Nl [7] M. Forch [i]
2t. K2HPO4. Forch [i] 2t. Moore M. K3PO4.
Moore M. Forch [i] 2t. K2SO3. Röntgen.
KHSO4. Forch [i] 21. Moore M. Nl [7] M.
K-^SOi. Archibald M. Barnes- Scott M. Forch
[i] 2t. Geh [1] 2t. Ksch [6] M. Krs [11] 21.
Landesen 2t. Nl [7] M. Ostw [i] M. Rpp M.
Tammann [2] M. Vis [i, 2] M. J. Barnes.
Ewing. Geh [i, 5]. Page. Chv. Delaite. Dink-
hauser. Favre. Hager 2(. Hofmann. Jahn [i].
Kannon. Lbc [2] Nl [4] 2t. O. E. Meyer. Rönt-
gen [i]. Sentis. Sprung. Tammann [2] DM.
Thomsen [i]. Tutton. Wgn [2]. K.SiO«. Rpp
M. K- Alaun. Borkeley [2], K - Antimonyl-
tartrat (Brechweinsteio). Streit.
LiBr. Hdw. M. Jon M. Krs [6] 2t. Vis [i] M.
Röntgen. Bax. Coppet DM. Li-Acetat. Rpp M.
Li-Formiat, Li-Oxalat, Li-Tartrat. Kannon.
SonnenthaL LiCI. Bender [i, 3] 2t M. Con-
roy M. Geh [i] 2t. Grs. M. Ksch [6] M.
Krs [6] 2t. Landesen 2t. Nl [7] M. Rpp M.
Tschem 21 M. Vis [i] M. Wgn [2] M. Wade,
C, doppelt. Engel, Forchhm. Geh [i]. Le-
moine. Perkin [5] 2t. Wegner. Bax. Bousf. [4] 2t.
Chv. Coppet DM. Dijken. Hager 2i. Hosking 2t.
M. Jahn [i, 2]. Röntgen [i]. Sprung. LiClOs.
Hdw [2]. LiJ. Happ C. Hdw. M. Jon. M.
Krs [10] 2t. Vis [i] M. Ksch [5]. Röntgen.
Coppet DM. Bax. LiJOs. Grs. M. Hdw [2].
LiNOa. Forch [i] 2t. Grs. M. Hartley M. Hdw.
M. Krs [11] 2t. Rpp M. Tschern 2t M. Vis
[i] M. Chv. Krs. [i2[. Kannon. Röntgen [i].
LiOH. Rpp M. U2SO4. Bm. Forch [i] 2t.
Grs. M. Ksch [6] M. Krs [i, 12] 2t. Nl [7]
M. Rpp M. Vis [i] M. Wgn [2] M. Forchhm.
Jahn [i]. Ksch [5]. Röntgen [i].
MgBrz. Bm. Hdw. M. Jon M. Krs [6] 2t.
Mg-Formiat. Kannon. Mg-Acetat. Sentis.
MgCl2. Geh [i] 2t. Grs. M. Happ C. Jon.
M. Krs [6] 2t. Ostw. [i] M. Tschem 21 M.
Vis [i] M. Wgn [2] M. Barnes [i, 2], Bremer
[3] 21. Engel. Geh [i]. Oudemans 2t. Bar-
bier Chv. Erman 2t. Hager 2t. de Heen 2t.
Hoek. Sf [i, 3 (Berichtigung 1861)]. Sentis.
MgJi. Hdw. M. Krs [10] 2t. MgCNOs).. Hdw.
M. Jon. M. Ostw. [i] M, Tschem 21 M. Vis
[i] M. Wgn [23 M. Oudemans 2t. Sf [i, 2].
Hoek. Wgn [i]. MgSO*. Geh [i] 2i. Grs. M.
Hallw [2]. Jon. M. C. Ksch [8, 9] C. Ksch
[6] M. Landesen 2t. Lannoy 2t. Ostw [2]
M. Thomsen [i] M. Vis [i] M. Wgn
[2] M. Charpy. Geh [i]. Mae Gregor
[4]. Sf [i]. Vis [2]. Barbier. Dijk. Forchhm.
Forster. Hager 2t. de Heen 21. Hoek. Hol-
land. Kannon. Knöfler C. Nl [4]. Oudem 2t.
Schönrock. Sentis. Spmng. MgK.CSOJ-i- Sf[i].
- MnCU. Jon. M. Vis [i] M. Wgn [2] M.
Jahn [i]. Sentis. Quck. Wgn [i]. Mfl(N03)2.
Jon. M. Vis [i] M. Wgn [2] M. Geh [12].
Hoek. Wgn [i]. MnSO*. Vis [i] M. Wgn
[2] M. Charpy. Jahn [i]. Vis [2]. Wgn [i].
Barbier. Quck. Sehönrock. Sentis.
Na^HAsO«. Ry M. Sentis. Na-iBiO,. (Borax).
Favre [i] Vis [2] M. Geh [12]. NaBr. Happ
C. Hdw. M. Jon. M. Krs [6] 2t. Nl [7] M.
Ry M. Tschern M. Vis [i, 2] M. Nl [i] Bax. Chv.
Coppet [i] DM. Forster. Jahn [i, 2] Lbc [2].
Oppenhm. Röntgen [i]. Sentis. Spmng. Tam-
mann [i] DM. Wegner. NaBrOa. Lbc [2].
Na^iCOs. Bremer [i, 2] 2t. Cameron [2] M.
Geh [i] 2t. Hallw [2] C. Happ C. Kanitz M.
Ksch [8] C. Ksch [6] M. Moore M. Nl [7]
Schz 21. Tammann [2] M. Thomsen [i] M.
Vis [2] M. Bremer [i]. Lunge [2, 16] 2t.
Sf [i]. Despretz DM. Favre [i]. Hager 21.
Heen 21. Jahn [i]. Nl [7]. Tammann [2] DM.
Tünnermann. Na-Formiat. Ostw [2] M.
Ry M. Kannon. Nl [4] 2t. Na-Acetat.
Landesen 2t. Lauenstein M. Nl [7] M. Rpp
M. Ry M. Tammann [3] M. Thomsen [i] M.
Geh [8, 9]. Vis [2] M. Barbier. Fz [2].
Heen 2t. Nl [4] 2t. Perkin [3] 2t. Na-Mono-
chloracetat. Tammann [3] M. Na-Dichlor-
acetat. Ostw [2] M. Na -Propionat, Na-
Butyrat (norm. u. iso-) Ry M. Perkin [3] 2t.
Nl [4] 2f. Na-Valerat. Ry M. NaOxalat.
Lauen M. Nl [7] M. Kannon. Na-Lactat.
Bein.
71 bb
281
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 5. Weitere Literatur zu Tafel 4.
Abkürzungen: M: Molare Lösung. C: Contraktion. 31: Ausdehnung und Dichtebestimmung bei
versch. Temp. DM: Dichtemaximum.
Ry M. Na-Succinat, Na-Benzoat, Na-Sali-
cylat. Lauen M. Ry ^\. Na-Tartrat, Lauen
M. Moore M. Nl [7] M. Geh [8, 9]. Krs [4].
Lbc [2], Sonnenthal. Na-Citrat. Lauen M.
Naa. Andreae 31. Berkeley [i]. EngeL
Karsten 31. Page. Perkins [5] 3t. Schutt
Archibald M. Bender [i, 3] M. Chv. Conroy
M. Freund M. 31. Geh [i] 31. Grs M. Hallw
[2] C. Happ C Heimbrodt M. Jahn [2].
Ksch [6] M. Ksch [8] C Krs [6] 31. Möller
C Nl [3] M. Ostw [i] M. Ostw- [i] 31. Ry
M- Rpp M. Schz 31. Tamm [3] M. Tschem
31 M. Vis [i] M. Wade C doppelt Barnes.
Bender [1]. Buchhz. Charpy. Geh [i]. Krs
[31 Marignac [i] 31. Sf[i,2]. Agerer. Barbier.
Bax. Becquerel. Bender [2] 31. Bousf. [4] 31. Get-
man. Buchkremer. Coppet [i] DM. Dahlmann.
Delaite. Demolis. Despretz DM. Dinkhauser.
Erman 31. Fink. Gerosa u. Mai DM. Hager 31.
Hahn. Heen 31. Hofmann. Holland. Jahn
[i]. Karsten DM. Knöfler C Lenz u. Reszof
31. Lussana DM. Masson. Nl [i]. Nl [4] 31. Nl
[7]. Nl [9] 3L Oppenhm. Röntgen [i]. Rosetti
DM. Roth 31. Sentis 31. Schmidt [2] 31.
Sprung. Thomsen [i]. Vis [2]. W^er.
Weitere Literatur: Comey Dict of Solubilities
p. 376. Meerwasser. Erman. Hill[i]. Knudsen.
Makarof. NaClOs. N1[7]M. Rpp M. Ry M.
Lbc [2]. Sentis. Hoek. Sprung. NaClO«. Rpp M.
RyM- NatCrO«. Hdw [2]. Jon. M. Na.Cr.O?.
Jon. M- NaF. Vis [2] M. NaJ. Happ C
Jon. M. Heydw. M. Krs [10] 31. Thomsen
[i] M. Vis [i, 2] M. Nl [i]. Agerer. Bax. Chv.
Coppet [i] DM. Jahn[i]. Röntgen [i]. Sprung.
NaJOa. Grs M. Rpp M. NaMsOi. Rpp M,
NaNOs. Grs M. Freund 3L M. Ksch [6] M.
Krs [11] 31. Lannoy 31. M, Nl [4, 6] 3L fA.
Ostw [i] M. Ostw [i] 3L Rpp M. Ry M.
Tschem 31. M. Vis [i, 2] M. Krs [3]. Sf
[i, 2]. Sentis 31. Chv. Dm. Favre. Forster.
Forch [i] 31. Getman- Hager. Jahn [i].
Kannon. Nl [7]. Nl [9] 31. O. Meyer.
Röntgen [i]. Sprung. Thomsen [i]. Willigen
[3] 31. NaOH. Berthelot Bousf ield [i]. Forch
[i] 31. Loomis M. Nl [7] M. Ostw [2] M.
Pckg [4]. Rpp M. Schz 3L Tamm [i, 3] M.
Thomsen [i] M. Wegscheider [i]. Dalton.
Fels 31. Frankenhm 3L Geh [i]. Gtr [2].
Hager 31. Ksch [5]. Lbc [2]. Lunge [16] 3L
Nl [4]. Richter. Röntgen [i]. Schiff [i] (aus
Dalton u. Tünnermann). Tamm [1] DM.
Tünnerm. Willigen [3] 3L NaPOj. Nl [7] M.
NaH^PO«. Nl [7] M. Ry M. Sentis. Kopp
[2] 31. Na,HP04. CameronM, Jon.M. Moore
M. Nl [7J M, Sentis. Kopp [2] 31. Na.PO«.
Nl [7] M. Sentis. Kopp [2] 31. Na4P.07.
Nl [7] M. Na^SOs. Röntgen [i]. NaHSO«.
Nl [7] M. Sentis. Na.SO«. Archibald M.
Geh [i] 31. Ksch [6] M. Krs [11] 3L Nl [7]
M. Ostw[i]M. Ostw[i]3L RppM. Tamm
[2, 3] M. Vis [i, 2] M, Krs [3]. Marignac
[1] 3t. Nl [2, 4] 21. Ostw [3]. Sf [i, 2].
Vis [2]. Agerer. Chv. Despretz DM. Dink-
hauser. Erman 3t. Forchhm. Forster. Hager
3L Heen 3t. Hofmann. Jahn [i]. Kannon.
Knöfler C Lbc [2]. O. E. Meyer. Perkin
[4] 3t. Röntgen [i]. Schmidt [i] 3t. Sehön-
rock. Sentis. Sprung. Tamm [2] DM. Thomsen
[i]. Wgn [2]. Willigen [3] 3t. Na.SiOa. Sf
[i, 4]. Kopp [2] 3t. Na^&O,. Rpp M. Na^WO«.
Fz [i]. — NH3. Andr^ef. Baud. Carius. Chv.
Terguson3l. Gerlach- Grüneberg. Lange [1,3]-
Lunge [7] 3t. Ostw [2] M. Rpp M. Smith.
Wachsmuth. Dalton. Dav>-. Edwards. Hager
3t. Knöfler C Ksch b]- Lbc [2]. Lunge [4].
Meissner. Muncke 3t. Niehols 31. Perkin [2].
Röntgen [i]. Thomsen [i]. Ure [i]. Weitere
Lit : Comey (Dietionary of Solubilities S. 9 — 12).
NtL-Borat. Favre. Vls[2]M. NH4-Br. Hdw
M. Thomsen [i] M. Vis [i, 2] M. Nl [i].
Röntgen [i]. Coppet DM. Sf [4]- Sprung.
NHi-Carbooat. Vis [2] M. Lunge [4] 3t. NII4-
Fonniat. Ostw [2]. Perkin [3] 31. NHU-Acetat
Freund ^?l. M. Rpp M. Fels 3t. Hager 31.
NHrDicbloracetat Ostw [2] M. Nlt-Pro-
pionat. Perkin [3]3t. NH.-Tartrat. Sonnenthal.
NH^-Rhodanid. Hdw [2]. Schz 3L NH^Q. Ben-
der [i, 3] 31. ^\. Freund 31. M. Geh [i] 3t. Happ C
Kanitz M. Ksch [6] M. Ostw [i] M. Rpp
M. Sf [i, 2]. Tschem 3t. M. Vis [i] M.
Buliginski. Engel. Gtr [i] 3t. Sentis 3t.
Barbier. Coppet [i] DM. Delaite. Dm. Gerosa
u. Mai DM. Hager 3t. Heen 31. Knöfler C
Lbc [2]. Nl [4] 31. Nl [i]. Perkin [2] 3t.
Röntgen [i]. Spmng. Thomsen [i]. Willigen
[2] 31. NH4CIO3. Rpp M. NH4CIO4. Rpp M.
(NH4)-.Cr04. Slotte. (NIl4)^Cr,07. Slotte.
NItF. Vis [2] M. NHJ. Hdw M. Ranken
3t. M. Thomsen [i] M. Vis [2] M. Ksch [5].
Nl [i]. Röntgen. Coppet [i] DM. Lbc [2].
NH^MnO*. Rpp M. NH4NO3. Forch [i] 3L
Kanitz JVL Lannov 3t. Ostw [i] M. Rpp M.
Tschem 3t M. Vis [i, 2] M. Sf [4]. Sentis
3t. Heen 31. Humburg. Kannon. Nl [4] 31.
Röntgen [i]. Sprung. Thomsen [i]. ZecchinL
NH4 - Phosphate. Dm. Sentis. (NlJD^SO^.
Kanitz M. Lannoy 3t. Ostw [i] AL Rpp M,
Thomsen [i] AL Vis [i] M. Forchhm. Röntgen,
[i]. Sf [i, 2]. Sentis 3t. Hager 3t. Chv.
Dm. Dekh. [2] Favre. Kannon. Sprung. Vis [2].
Wiener. NH^-Dithionat. Rpp M. — NiQ..
Fz [2]. Jon. M. Nl [7] M. Quck. Vis [2].
Mond. Wgn [i]. NiCNOg)«. Jon. M. Wgn
[2] A/L Bm. Fz [2]. Vis [2]. Wgn [i].
NiS04. Nl [7] M. Wgn [2] M. Bm. Char-
Ry. Vis [2]. Mond. Nl [4]. Quck. Wgn [i].
Ii(NH4),(S04>.. Quck.
Pb-Acetat.0udemans31. Fels 31. Hoek. Pb(NOs)i.
Lannoy 3t. Thomsen [i] M. Vis [i] M. Wgn
[2] M. Forster. Grs M. Lbc [2]. Sf [1, 2].
Barbier. Hoek. Sentis. Wgn [i].— PdCl-. Bm.
— Pt-Chlorid. Dm. Preeht Na, Li-Pt-Chlorid.
Rpp.
Beta.
282
71
CC
Dichte wässeriger Lösungen.
Tafel 5. Weitere Literatur zu Tafel 4.
Abkürzungen: M: Molare Lösung. C: Contraktion. %-. Ausdehnung und Dichtebestimmung bei
versch. Temp. DM: Dichtemaximum.
Rb-Formiat. Kannon. Rb-Tartrat. Pribram.
RbCI. Conroy M. Hdw M. Tschern 31. M.
Wgn [2] M. Coppet DM. Buch. (RbBr, RbJ).
RbNOa. Bm. RbaSOi. Rb-Alaun. Berkeley.
Kannon.
SnCh. Engel. Quck. SnCl^. Heermann. Quck.
Sresnewsky. — SrBfa. Hdw M. Jon. M. Krs
[6] 21. Vis [2] M. Jahn [i]. Barbier. Sr-
Formiat. Kannon. Sr-Acetat. Sentis. SrCl«
Happ C. Krs [6] % Nl [7] M. Tschern 21.
M. Vis [i] M. Wade C. dopp. Wgn [2] M.
Charpy. Chv. Engel. Geh [i] 21. Vis [2].
Barbier. Hager 21. Jahn [i]. Lbc [2]. Rpp
Sentis. Sprung. SrJ2 Hdw M. Jon. M. Krs
[10] 21. Sr(N03)2. Happ C. Jon. M. Lannoy
21. Nl [7] M. Rpp Tschern 21. M. Vis [i, 2].
M. Wgn [2] M. Geh. [10]. Lbc [2]. Vis [2].
Kannon. Sentis. Wgn [i]. Sr(0H)2. Rpp.
TlOH. Rpp. TINO3. Rpp. Wgn [2] M. TI2SO4.
Rpp. Tl-Alaun. Berkeley. Lbc [2].
Uranylchlorid. de Coninck [i, 2].
ZnBrj. Krs [10] 2(. Zn-Acetat. Vis [2].
Kannon. ZnCU. Forch [i] 21. Happ C. Ksch
[6] M. Krs [8] 21. Ostw. [i] M. Vis [i] M.
Wgn [2] M. Sentis. Wgn [i]. Willigen [2]
21. ZnJ2. Krs 21 [10]. ZnCNOs).. Happ C.
Jon. M. Ostw. [1] M. Wgn [2] M. Fz [2]. Oude-
mans 21. Hoek. Hdw [2]. Sentis. Wgn[i]. ZnSO*.
Forch 21. Hallw [2] C. Jon. M. Ksch. [8] C.
Lannoy 21. Ostw [i] M. Thomsen [i] M. Vis
[i] M. Wgn [2] M. Charpy. Ewing. Geh
[3, 5]. Gtr [i] 2(. Mac Gregor [2, 4]. Sf [i,
2]. Vis [2]. Barbier. Callendar. Fink. Hager
21. Kannon. Nl [4]. Quck. Sentis. Wgn [i].
Anorganische Säuren.
H3ASO4. Ry M. Bm. Ostw. [2]. HBr. Ry M.
Berthelot. Champion. Jon. M. Kämmerer.
Ranken 21 M. Topsoe. Wright. Biel. Ksch
[3]. Ostw [2]. Röntgen [i]. Tamm. [i] DM.
HCN. Ure [5]. Bussy. HCl. Chv. Conroy M.
Ferguson (21). Forchhm. Hallw [2] C. Hulett.
Ksch [6] 21 M. Ksch [8] C. Kolb [3] 2(.
Krs [10] 21. Loomis M. Lunge [10]. Marignac
[i] 21. Nl [7] M. Ostw [i] 2(. Perkin [2] 2r.
Pckg [8]. Ry M. Rpp M. Schz 2t. Schuncke
21. Thomsen [1]. Wade C. Worden. Barnes.
Berthelot. Edwards. Graham [i]. Gtr [i, 2]
21. Hager 21. Jahn [i, 2]. Kämmerer. Ksch
[3]. Ksch [6] M. Lbc [2]. Meißner. Muncke
21. Ostw [2]. Röntgen [i]. Tamm. [i] DM.
Ure [i, 2, 5]. Wgn [i]. Willigen [2] 21.
HCIO3. Hdw [2]. Rpp M. Ry M. HCIO4. Rpp
M. Ry M. HF. Zecchini. HJ. Berthelot.
Topsoe. Wright. Kämmerer. Ksch [3]. Ostw
[2]. HJO3. Rpp M. HMnO«. Rpp M.
HNO3. Ferguson. Forch [i] 21. Hirsch.
Jahn [2]. Ksch [6] M. Küster [i, 2]. Loo-
mis M. Lunge [11] 21. Lunge [12]. Ostw
[i, 2] 2t M. Rpp M. Ry M. Schz 2t. Squires.
Veley 2t. Thomsen [i]. Graham [i]. Gtr [i]
2t. Hager 2t. Ksch [2, 3]. Kolb [i] 2t. Lbc
[2]. Meißner. Muncke 21. Perkin [2, 4] 2t.
Röntgen [i]. Squires. Tschern 21. Ure [3, 4].
Wgn [i]. Willigen [2] 2t. H3PO3. Ostw [2].
Zecchini. H3PO4. Cameron M. Forch [i] 2t.
Jon. M. Ksch. [8] C. Ry M. Ostw [2]. Gtr
[i] 2L Hager 21. Watts. Zecchini.
CrOs. Jon. M. Ostw. [2J.
SOs. Almen. Anthon. Gautier. Hager. Rooze-
boom. Schönfeld. Tyrer. SO3. Chapmann 2t.
Knietsch. W. Kohlrausch 2t. Lunge [4]. Schenck.
Schertel. Buff. Marignac [i, 2]. Oddo. Rebs.
Schultz. Weber. Winkler.
H2SO4. Cameron M. Domke 2(. Domke C. Hall-
wachs [2] C. Jon. M. Ksch [9] C. Kremann
C. Lichty. Ostw [2] 2t. Schz 2t. Anthon [i].
d'Arcet. Barnes u. Scott. Berthelot. Bineau.
Chv. Dalton. Delezenne. Ferguson. Forch
[i]. Forchhm. Graham [i]. Gtr [i]. Hager.
Hallw. [2]. Kirwan. Knietsch. Ksch [3, 4,
6, 8, 9]. W. Ksch. Kolb [2]. Kopp [2]. Krs
[12, 13]. Langberg. Lbc [2]. Loomis. Lunge
[5, 6, 8, 9, 13]. Marignac [i]. Marshall [i, 2].
Meißner. Mendeldef [i, 2, 3]. Muncke. Ostw
[i, 2]. Parkes. Perkin [i, 4]. Pckg [i, 2, 3].
Richmond. Röntgen [i]. Rpp. Schertel, Schz.
Thomsen [i]. Ure [2, 3]. Vauquelin. Wgn
[i, 2]. Willigen. Worden. Zecchini. Bezüg-
lich der Vergleichung mit den Beobachtungen
von Domke siehe: Bein. Domke [2]. H2S2O1).
Rpp M. HäSeOa. Ostw [2]. H^SeO«. Came-
ron [i]. Zoppelari.
H2O2. Brühl [3] 21. Calvert. Sprung.
Chlorwasser. Goodwin. Bromwasser. Slessor.
Bein.
72
283
Tafel 6.
Dichte wässeriger Lösungen molarer Zusammensetzung.
Tbomsen [i]
(Auszug)
I Mol auf n Mol
H2O
dV*)
NaXO^
200 1,0291
100 1,0578
50 1,1114
Na-Acetat
1,0106
1,0216
1,0427
200
IOC
50
20
1,0977
Na OH
200
100
50
30
15
1,0110
1,0232
1,0471
1,0766
1,1433
7,5 ; 1,2556
(NH,),SO,
1,0200
1,0405
1,0758
200
100
50
30
1,1131
MgSO^
200 ^1,0319
100 1,0634
50 :i,i236
20 1,2847
1,0140
1,0303
,1,0340
|i,0233
11,0440
1,0398
1,0429
i 1,0755
Tschernaj
I Mol auf
nHsO
Auszug %.
d-*)
LiCl
50 I 1,0250
NaCl
50 1,0450
KCl
100 I 1,0265
(dV =1,0247)
50 I 1,0516
24,7 1,0987
(dV = 1,0947)
NH^CL
50 i 1,0187
(dV = i,oi7o)
25 1,0343
(dV = 1,0315)
RbCl
50 1,0953
CaCk
IOC 1,0530
{d'/ = 1,0509)
50 1,0974
BaCk
100 1,1005
(d'/ = 1,0976)
50 1,1953
SrCU
50 1,1480
MgCU
100 1,0424
(d>/ = 1,0405)
50 1,0850
25 1,1526
(dV = i,i489)
NaBr
50 i 1,0875
KBr
50 I 1,0864
LiNO^
50 : 1,0443
NaNO^
50 1,0635
KNOt
50 1,0682
50 1,0363
(dV = 1,0337)
Ca(iV03)i
100 ' 1,0672
Sr{NOz)i
100 1,0929
J/3(iS^03),
100 1,0601
(dV = i,0568)
50 1,1154
{dV = i,iio5)
AgNO^
50 ! 1,1528
Beader[iu.3]
n = g-Äquiv.
im Liter
Auszug
LiCl
i 1,0235
1,0464
1,0902
I,IIIO
1,1330
XaCl
1,0401
1,0788
1,1164
1,1522
1,1888
KCl
I 1,0444
1,0887
1,1317
NHtCl
1,0157
1,0308
1,0451
1,0587
1,0728
BaCk
1 1,0895
1,5 I 1,1334
2 i 1,1780
3 ! 1,2647
Ostwald [i, 2] Ausz.*)
\ g-Äquiv. in i kg
d\^*)
NaCl
NaNOt
KCl
KNO,
K^SO^
NH^Cl
(NH,),SO,
MgCk
MgiNO,),
MgSOt
ZnCk
Zn(NO^h
ZnSOi
CuCk
CuiNO^),
CuSOi
1,0191
1,0270
1,0304
1,0220
1,0300
1,0334
i 1,0067
! 1,0147
1 1,0175
, 1,0181
i 1,0265
! 1,0290
1 1,0298
j 1,0384
1,0408
1,0292
1,0378
1,0397
I g-Äquiv.
in I kg*)
H=i.
Dichlorcssiga.
Na
„ Ka
NaCO^H
KCO^H
NH^CO^H
NaOH
KOH
NH,
! dv
j 1,0415
j 1,0447
j 1,0281
' 1,0202
, 1,0232
1,0073
1,0434
1,0500
0,9909
Loomis d>/
I g-Mol in I 1 bei 180
') Nicht analysiert. -) Umgerechnet aus
*) Umgerechnet auf Wasser von 4"; vgl.
NaOH
KOH
HCl
HNO3
spezif. Volum.
S. 254.
1,0418
1,0481
1,0165
1,0324
KoUransch [6]
"= g-Äquiv.
in I 1 bei 180
(
n; d.
LiCl
18,40 i
NaCl
1840 I
KCl I
15,2» ;
NH^Cl !
18,6« I
BaCk ■
18,6» I
ZnCL
15,0« :
KJ ■
18,6» I
NaNO^ !
18,7« ■
KNOs
18,6» j
KCIO3 !
18,3° i
Kae.
18,6» !
Li^SO, j
18,6»
Na.SO,
18,6» I
K^SOt I
18,9» I
%SO,i)
18,6» ;
aiso,')
18,2» i
Na^COi
17,9"
K0CO3 \
18,3» j
KOH '
56,27 g )
i8,8<» ;
HCl ^
36,51 g i
18,6» j
HNO^ 1
63,13 g i
18,6» 1
1,0227
I
1,0391
I
1,0457
1,001
1,0152
I
1,0888
1,012
1,0592
I
1,1183
I
1,0542
I
1,0601
0,5
1,0367
1,0005
1,0467
1,001
1,0445
I
1,0602
I
1,0658
1,002
1,0573
1,001
1,0776
I
1,0517
1,001
1,0576
1,002
in I 1
1,0477
1,002
in I 1
1,0161
I,OOI
in I 1
1,0318
Rappin d«/*) Auszug.
n=Äquiv. in i kg Lös.
Subst. I n |(d-i)io*
Ha
LiCl
NaCl
KCl
NH,Cl
HNO3
LiNOs
NaNOi .
KNO3
NHtNO,
HCIO3
NaClOa
KClOi
NH^ClOs
HJO3
NaJOs
KJO3
HCIO,
NaClOi
NH^CIO,
HMnOt
NaMnOi
KMnO,
NH^MnOi
Essigsäure
Li-Ae.
Na-Ac.
K-Ac.
NH^-Ac.
H,S,0^
Na^SjOf
k's.,0^
NH,),S,0,
LhSO,
Na^SOi
K^SO,
iNH^).SOt
LiOH
NaOH
KOH
NH,
V»:
•AI
59
36
75
92
13
V»' 137
74
"3
130
50
203
V«
V*
V*
V*
y* 148
V* 165
V*i 83
v«! 747
'AI 414
'AI 433
V«! 254
V4! 173
V<j 109
V» 353
221
239
154
12
38
78
95
14
234
162
178
96
92
132
148
67
113
193
229
—68
Außerdem : Beader [2],
Nl [3, 4, 6, 7]
Valson-Favre.
Bein.
284
72 a
Tafel 6.
Dichte wässeriger Lösungen molarer Zusammensetzung.
«: g-Äquivalente in i Liter bei der Beobachtungstemperatur.
Wagner. D = {dV — i) lo* (Auszug)
Subst. n = I Vs V* V2 Vi
Al^{S0,)3 D*)
AgNOs
BaCk
Ba{NOsh
BeSOi
CsCl 1)
CdCk
Cd[NO^\
CdSO^
K^CrO^ ')
K^FeCye
K,FeCy^
CoC\
Go(NOs)i
CoSO^
CuCk
Cu(NO,)^
CuSOi
HgCk
LiCl
MgCk
Mg {NO,),
MgSOi
MnCk
Mn(N0s)2
MnSOi
Ni{NOs),
MSOi
Pb(N03),
RbCi »)
SrGl^
Sr(NO,h
Tl(NOU
ZnCk
ZnN(h),
ZnSO^
38
143
84
100
68
89
90
91
62
44
28
64
80
47
62
73
108
I
27
14
36
46
33
63
57
66
67
145
54
74
253
47
66
64
108
317
196
229
84
167
219
214
211
"3
120
114
154
163
128
155
175
245
32
85
61
120
122
95
144
149
162
168
320
141
178
530
122
161
168
248
660
410
487
199
363
448
456
444
259
270
256
338
352
282
341
371
99
204
158
229
267
229
318
334
350
360
637
305
388
271
373
371 ! 759
519
1351
851
420
1042
746
921
940
902
542
585
539
696
718
592
723
757
213
422
344
481
552
482
658
696
723
741
1345
578
644
789
558
726
Reyher. D = (dV — i) 10* (Auszug)
Subst, n= Vs 74 1/2 '/i
Lauenstein. Ausz, (d^— 1)10**)
Na-Salze der
V* V« Vi
Oxalsäure
Bemsteinsäure
Weinsäure
Citronensäure
Essigsäure
Benzoesäure
Salizylsäure
! 36
1 37
1 55
1 53
! 27
I 44
i 55
102
102
233
136
300
132
292
79
183
116
260
137
298
485
619
597
380
538
617
HCl D*) =
NaCl
HBr
NaBr
HNO,
NaNOs
HClOs
NaClOi
HCIO^
NaClOs
H^PO,
NaH,PO^
HgAsOi
NaH^AsOi
Ameisensäure
Na-Salz
Essigsäure
Na-Salz
Propionsäure
Na- Salz
n-Bultersäure
Na-Salz
iso- Butter säure
Na-Salz
iso - Valeriansäure
Na-Salz
Milchsäure
Na-Salz
benzoesaures Na
salizylsaures Na
m-nitrobfnzoes. Na
Conroy ^V*
Subst. n (<e-i)io«
HCl
LiCi
NaCl
KCl
RbCl
V2
V«
'/;
Vi
1/2
Vi
755
1630
1090
2280
1925
3940
2215
4505
4265
8615
-4
26
43
70
15
41
34
62
44
70
32
82
88
131
— M
26
— 16
27
—18
24
—23
21
—25
22
-27
20
—3
40
44
55
76
16
77
"3
169
56
III
96
150
"3
171
103
191
203
288
I
79
-5
79
- 10
76
-16
73
-21
75
-24
70
22
112
117
138
179
62
178
254
366
138
251
214
328
253
371
230
402
428
598
28
185
13
183
6
178
— 7
173
-13
173
168
73
249
260
298
387
147
378
525
744
301
522
454
678
530
760
477
814
883
1207
84
392
54
380
36
376
II
368
3
367
356
174
512
538
617
786
Tammann [2] '"> 4
»i = g Mol, in I 1
Subst. m (<f-i)io»
Na^COs V*
V,
Na^SOi I Vi
V2
K,CO, 1/4
V2
K^SO,
V2
*)
2515
5053
2946
5954
2802
5694
3209
6495
*) Umgerechnet. ') Vgl. Heydweiller: Ann. Phys. (4) 30, 873; 1909.
Archibald 'V*
n . 10^ {d — i) 10'
NttiSO^ *)
20
33
48
63
92
144
253
—3
87
189
337
505
842
460
807
1493
2020
3067
5112
K^SO^
50
67
75
ICD
222
333
400
500
667
750
221
342
396
579
1424
2179
2637
33"
4422
4979
CuSO,
50
67
75
100
222
333
400
500
294
437
501
715
1687
2578
3094
3868
NaCl \n.io'' KCl
73
50
1 107
115
60
I 150
181
75
I 229
205
80
251
281
100
1 343
696
200
i 816
901
250
1092
1503
400
1827
1898
500
2257
2277
600
2715
J. Barnes ^^'4
n . 10^ (fi-i)io6
K,SO,*)
52 I 236
104
300
385
600
771
592
1945
2539
3949
5"5
Tammann [3]
n . 10* \(d-i) 10'
NaOH*)
-117
—96
—57
-17
60
136
211
285
43
87
173
258
427
594
759
922
NaCl
65 j-iii
130 ' —83
259 I —28
575 I 104
1058 { 306
Na-Acetat
36 I-122
73 -106
144 j— 76
657 i 143
Na-Chlor-
acetat
86
129
296
501
699
890
-79
-51
64
201
336
465
Na^SO^
70
-92
140
-46
279
45
620
265
II42
601
Freund. Scheinb. spezif. Volumina (zwischen o" u. loo^). Wasser von 4"^ 100 000. Auszug.
HCl
HNO^
KOH NaOH
KCl
NaCl
KNO,
NaNO«
n = 2
«== 1
n=V2
n ■■
0,1"
15,65»
-O,l0
17*05 "
15,75"
—0,1»
14,60»
96298
96563
981I9
98296
99053
99153
99526
99580
92841
93303
96380
96690
98183
98350
99092
99182
90183
91385
90578
91823
94847
95417
95150
95752
97346
97620
97527
97817
98658
98797
98761
98902
0,0"
15,5"
—0,1«
15,65"
— O,l0
17,05»
—0,1»
15,75»
90666
90994
95178
95406
97548
97717
98771
98865
91736
92I2I
95703
95965
97822
98007
98904
990H
Außerdem für 4 n u. ^/s n; femer für Ammoniak, Essigsäure, NH^Cl, NH^^- Acetat,
93558
93867
96729
96946
98350
98472
K- Acetat.
88582
89087
94080
94430
96980
97227
98476
98612
Bein.
72 b
285
Tafel 6.
Dichte wässeriger Lösungen molarer Zusammensetzung.
wi = g-MoI; n = g-Äquivalente im Liter bei der Beobachtungstemperatur.
Heydwefller-WiKef. Werte für (d'*/*— i) lo*. Auszug.
Subst n
Kßr
LiBr
NaBr
NH^Br
BaBrt
CaBr,
ifgBr,
SrBr,
CaCl
RbCl
ÜuCk
KF^)
KJ
LiT
NaJ
NH^J
BaJ.,
CaJ^
MgJ,
SrJ,
LiNO^)
Ba{yO,h
Mg{NO,h
oö
0,05
3213
2408
3046
2133
4926
3176
2926
4110
2429
1813
4705
3876
4367
3573
4739
4477
5625
1535
2075
2811
1626 I
1213 ;
1540 '.
1079 i
2492 ,
1615
1482
2066 ;
2523 !
1713 i
1247 j
932 :
2373 I
1943 !
2206 I
1788 i
3241 I
2386 i
2247 I
2839 !
772 !
816 I
604
770
544
1251
808
740
1034
1266
86i
631
471')
1187
970
1106
890
1626
1194
1123
1422
373
1058 ! 530
1450 735
4<H
297
381
275
621
400
369
518
631
428
SM
232»)
588
480
549
442
809
591
556
706
187
515
263
367
! 156
' III
145
I 110
i 240
151
140
, 192
! 245
i IÖ4
I 1x8
i 87
' 229
: 184
: 213
168
316
' 229
; 215
275
66
' 199
■< 98
142
71
49
66
56
114
71
64
93
"5
76
54
37
108
85
100
77
152
108
lOI
131
27
93
42
64
30
18
26
28
51
29
25
40
47
35
43
31
70
47
44
59
16
40
14
') Nach Kohlrausch. ') n = 5,5: 2432. ") n== 5,4: 2054.
Grüaeisen. (d'«/*— i) 10*. Auszug.
KCl
KNO3
KJ
K-Otalat
NaCl
yaNO^
LiNO^
LiJOs
LuSO^
MgSO^
CaCrOt
PbiNO^y,
0,5 0,2
0,05
449
222
602
.301
1188
589
577
277
391
193
544
271
385
189
1537
—
446
221
574
286
710
355
1393
696
öl
"3
229
98
71
102
298
81
108
273
34
50
108
37
29
45
28
34
48
62
30
47
8
16
7
64
10
24
; Außerdem : KJOy, KiSO^; NaJOsiMgC^; CaGk;UCl
Bousfield [3]. (rf<,/«-i) io=, Ka=\, NaCl == ll
I rfi» 4 = 1,04497 (I); 1,03921 (II)
732 '/i,
t = oO
148
131
306
272
620
552
1241
1106
2463
2192
Moore, {d ^'*/4 — i) lo*. Auszug.
Wl ATojCO, AaBCO, KBSOt Ifffl^K)« \KtaPOt 1 K»POt \K Oxalat
250 139 — 220 343 I 471 I 283
517 286 439 ^442 700 933 ' 571
980 575 ; 866 I 885 1383 I 1805 I II2I
_l88o — 1712 ' — 2633 — ' 1663
Heimbrodt. {d^\*—\)zo^
(MoL- I
Gewicht) |
NaCl
(58,50)
HCl
{36^6)
'/8
^8
•/8
2
474
1013
1551
2091
2631
3170
3710
4250
5339
6427
7522
8625
146
379
611
840
1071
1302
1535
1767
Ranken, (dti^ — i)io*. Auszug.
«=150 < = 25«
KClOi
V* ' 184 ' 160
*8 88 65I
Vi«. 39 17
yff^j
(30»; 45")
6 5285 -
4 3513 i —
I 944 853
' i 401 380
'4 ! 181 145
's 71 26
I
0,5
0,2
0,1
0,05
V*
V-
Vs
Vi«
'/^
'(*
V«
V*
V*
KCl
456
227
87
40
14
HgiCN)
479
234
112
HgCL^
286
137
63
K^FeCy,
854
428
214
K^FcCyt
1164
595
299
428
201
64
17
454
213
92
263
118
43
827
407
190
1128
564
273
Cameron u. Robinson. (d**A — i)io**)
' 0,1 \ 0,04 0,02 0,01 1 0,005
HCl
HNO3
yaOH
KOH
NHs
Ca(OH).
CaSOi
CaCLt
Na^HPOt
Na^CO^
K-yo,
48 —153
— 113 —222
43—160
— 24 — 184
161 —112
221 — 86
— 366 —323
- - 98
164 —105
169 — 107
257 — 74
326 — 45
-220 — 262
-<259 —278
-228 -^61
-235 —263
-203 —^47
-188,-241
-308 — 303
-195 —244
-159 — 226
-199 —242
-199 —247
-183 —238
170 ;— 232
— 272
-^86
—278
— 276
—272
—266
—297
—268
—259
—265
—271
— 267
—262
*) Umgerechnet
Bein.
286
72 c
Dichte wässeriger Lösungen molarer Zusammensetzung bei der
Temperatur von 17,5" C; bestimmt von H. C. Jones und seinen Mit-
arbeitern (Carnegie- Institution, Washington 1907).
Auszug, /l = (d"'®'4— i) 10*; Konzentration ri = Zahl der g-Molek. im Liter bei 17,5". 1000.
d ist berechnet aus den Gewichtsangaben für 25 ccm.
AlCk ^
224
449
656
n
212
425
637
AI,(NO,hA
154
330
500
n
107
213
320
A^SO,), zl
224
565
928
^
74
184
295
CaBr^ A
206
417
830
n
131
261
523
CaCI, A
96
185
492
V
102
204
510
Ca(NO,), A
128
262
504
n
104
208
415
Cd{NOa)., A
172
340
679
V
84
169
338
CdSOi A
328
708
1392
H
125
250
500
CoCU A
135
358
561
n
128
320
5"
Co(NO-,)., A
229
427
1067
n
150
299
747
CrCIs A
142
258
628
n
100
200
500
Cr,{NO,h A
172
353
1021
''^
93
187
560
CuCl, A
157
318
636
n
130
260
520
Cii(N03h A
154
334
690
''
118
236
473
FeCIs A
166
366
705
^ '^
103
257
515
Fe,{NO,),A
315
594
822
''
150
299
449
LiBr A
54
148
276
'i
121
242
484
MgBr.i A
142
302
778
*'
103
207
517
MgCk A
66
131
351
n
102
203
508
Mg(NOs), A
152
325
659
n
155
309
618
MgSOi A
70
147
270
'^
60
121
242
MnCk A
107
5"
1065
n
133
532
1061
Mn{N03).i A
347
719
1384
n
270
540
1050
NaBr A
96
197
382
n
130
260
520
Na^CrOi A
152
287
561
n
IOC
200
400
Na^a-^O, A
190
377
756
V
100
200
400
NiCk A
168
338
592
^ ^'
149
297
521
Nil^NO^) A
240
445
920
n
152
304
609
SriNO^)^ A
261
503
1006
^
145
290
580
Zv{NO^h A
198
394
819
^
129
258
516
ZnSO^ A
164
318
944
V
102
203
609
1078
1062
842
533
1170
368
1485
903
946
1000
1210
1038
1379
676
1722
625
1088
1000
1513
1045
1227
1000
1723
934
1531
1301
1411
945
1677
1287
1222
748
574
969
1400
964
688
927
1284
1236
545
483
1957
2000
2080
1590
823
1030
693
500
1122
600
1174
1000
1571
1065
2310
1161
1968
1290
1558
1015
1463 i 2032 1
1487 I 2124 !
1172 1331 1643
746 i 853 I 1066
2923
1807
1839
2000
2361
2075
2063
1015
2395
875
2195
2000
2116
1495
1806
1500
2338
1308
2400
2082
2402
1654
1968
1544
1937
1047
1170
1940
2317
1610
1325
1854
1920
1854
778
724
2822
3000
3366
2610
1610
2070
834
600
1491
800
2318
2000
2932
2000
301 1
1451
2715
1806
2436
1624
3858
2409
2458
2923
3219
2905
3418
1691
2720
1000
2723
2500
2847
2000
2397
2000
2653
1494
3358
3000
2767
1890
2581
2058
2477
1346
2354
3880
3670
2571
1618
2318
2235
2163
1543
1449
3306
3500
4021
3150
2384
3100
IIOO
800
1849
1000
3416
3000
4284
3000
3796
1741
3102
2064
2714
1827
4809
301 1
2698
3248
3628
3320
5392
2706
'. 3373
j 1250
3030
j 2760
i 3588
I 2570
2631
I 2250
3335
' 1868
4792
4371
: 3456
i 2363
i 3182
' 2573
I 2738
1496
2861
I 4850
! 4463
3214
! 1927
i 2782
2532
2472
2057
1932
3837
4000
2784
3620
1366
1000
2285
1250
3918
3483
4780
3394
4009
1819
3807
2580
3000
2032
BCl
100 I
200
500 j
1000 j
2000 j
3000
4000
5000
6000
10
29
68
180
316
464
615
742
HNO,
50
100
200
500
1000
2000
3000
4000
5000
6ooo
6
23
57
156
308
648
986
1294
1601
1910
H^PO^
ho
100
200
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
22
41
97
255
516
1047
1555
2071
2599
3082
6919 , 3429
NaOH
50
100
200
400
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
22
40
85
165
407
795
1157
1532
1826
2129
2436
2721
NH.
50
100
200
300
400
600
800
1000
1404
0,9991
0,9985
0,9977
0,9970
0,9962
0,9945
0,9930
0,9917
0,9886
HBr
61
23
123
54
184
81
491
218
1229
557
2457
1114
3072
1380
3686
1661
4300
1931
5730
2584
CrO,
IOC
200
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
137
276
692
1374
2038
2705
3352
3993
4644
5299
H^SO^
100
200
400
1000
2000
2500
3280
3825
4370
4500
5000
52
94
230
601
1199
1484
1920
2193
2466
2602
2774
KOH
50
100
200
400
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
30
50
100
197
482
926
1340
1761
2144
2507
2873
3323
Außerdem:
Ha^aPOt
KtPeCyg
KfOuCl^
CaJf
LiJ
A'aJ
SrJ^
BaBr, BaJ^
Bein.
73
287
Tafel 7.
Molekular- Volumina {(p) und Kontraktion in Lösungen.
Hallwachs [2]
A = Äquivalentgewicht.
Q = Dichte d. Wass. bei t".
V = Anzahl 1 auf i g-äquiv. (= ^ J
qp = A/'O — 1000 ( d — 1) V.
1<P
NaCI
A = 58,51
t = 14,07"
MgSO*
A = 60,23
t=i4,i«
ZnSO«
A = 80,73
t = 13,58«
Na.COs
A = 53,06
t - 16,05»
HCl
A = 36,45
t = 17,15»
H.SO*
A = 49,03
t = 13,0»
Essigsäure
A = 60,00
t = 18,0"
Weinsäure
A = 75,01
t = 17,5"
Rohrzucker
A = 342,1
t = 17,40
0,3993
1,996
7,986
31,94
3,99
7,98
95,9
191,7
383
4,00
8,00
96,1
192,2
384
5,05
10,10
121,3
242,6
2,32
4,64
9,28
55,7
"1,5
223
3,027
6,054
72,71
145,4
2,028
2,704
4,056
64,9
97,4
194,9
1,09
2,18
4,36
26,18
52,4
104,7
1,999
3,998
7,995
48,02
96,02
192,1
16,0
32,0
384
769
6,295
5,594
5,433
5,32
5,521
5,432
5,30
5,29
5,30
—0,23
—0,46
-0,98
— 1,14
— 1,20
— 0,62
-0,87
—1,54
—1,70
—0,49
—0,70
—0,90
—1,15
— 1,1
-1,0
6,057
6,00
5,92
5,95
5,286
5,167
4,992
3,40
3,12
2,78
17,10
17,07
17,06
17,01
16,99
16,97
13,80
13,70
13,63
13,34
13,12
12,81
69,89
69,85
69,8
69,8
Kohlrausch [8] u. Hallwachs, Auszug.
NaCl A = 58,51 t = 14,07«
0,0428
0,0427
0,0427
0,0423
0,0420
0,002590 1,0001 n
0,005178 1,000221
0,0010318 1,000440
0,1258 1,005315
0,2502 1,010505
Na^COa A = 53,06 t
0,01006 1,000568
0,04954
0,10188
0,24646
MgSO* A
0,002548 ':
0,005093 I
0,02023
0,05023
0,09950
ZnSO* A =
0,002616
0,005212
0,01039
0,09818
0.1884
= 16,050
0,0564
0,0563
0,0559
0,0552
1,002789
1,005699
1,013598
= 60,23 t
1,000163
1,000324
1,001274
1,003117
1,006122
= 80,73 t = 13,60»
1,000226
1,000445
1,000886
1,008189
1,01559
0,0638
0,0636
0,0630
0,0620
0,0615
0,0863
0,0854
0,0853
0,0834
0,0827
HCl A
0,01006
0,02008
0,04990
0,09885
0,1964
0,4828
36,45 t -
1,000189
1,000378
1,000935
1,001843
1,003633
1,008811
H3PO4 A = 98,00 t
0,002572
0,005142
0,01025
0,02022
0,10046
H3SO4 A
0,00505
0,01006
0,02005
0,04980
0,09864
0,28942
1,000155
1,000305
1,000595
1,001158
1,005412
= 49,03 t
1 ,000208
1,000401
1,000767
1,001810
1,003460
1,009686
Monochloressigs. A
t = 16,820
0,00507 1,000195
0,01010 1,000377
0,05001 1,001779
0,2036 1,007078
17,15"
0,0188
0,0188
0,0188
0,0187
0,0185
0,0182
= 17,70»
0,0603
0,0593
0,0580
0,0567
0,0539
= 18,05«
0,0413
0,0398
0,0382
0,0363
0,0351
0,0335
= 94,46
0,0384
0,0374
0,0356
0,0348
Kohlrausch [9]. (p =
gelöster Substanz in
= scheinb. Vol. in ccm eines g-Äquiv.
n-normaler Lösung (vgl. links HalJw.)
0,0002
0,0006
0,001
0,002
0,005
001
0,03
0,05
0,1
1
5
MgSO.
6.30 18»
—4,5
-4,5
—4,6
—4,6
—4,14
—3,91
—3,37
—3,03
2,45
-3,4
-3,21
-2,65
-2,15
-1,74
-1.21
+0,9 ! + i,68
+6,0 1+6,58
H2SO,
6» : 180
(6,1)
(5,5)
(5,5)
5,9
6,92
7,71
9,75
10,75
12,03
15,54
17,57
6,9
7,94
9,32
11,80
12,77
14,05
16,96
18,52
Essigsäure
0,50 180
(51,3)
(50,0)
(49,8)
49,61
49,69
49,72
49,85
49,88
49,93
50,21
51,05
50,7
50,88
51,0
51,04
51,10
51,34
52,14
Rohrzucker
6» : 180
207
207,3
207,32
207,41
207,48
207,56
207,70
207,8
208,0
209,9
209
209
209,5
209,59
209,71
209,77
209,89
211,5
215,9
Wade, (p = scheinb. Vol. in ccm eines g-Äquiv. gelöster
Subst. in 7j-normaler Lösung (vgl. links Hallw.)
HCl LiCl NaCl KCl CaCI, ' SrCl, i ."^X;
180
0')
17,82
0,1
18,1
0,2
18,2
0,3
18,3
0,4
i«,3
0,5
18,4
0,75
18,5
1,0
18,6
18»
18,41
18,8
19,0
19,1
19,2
19,3
19,55
19,7
180
16,36
16,7
16,9
17,05
17,25
17,35
17,7
18,0
20"
26,69
27,1
27,3
27,5
27,7
27,8
28,2
28,5
18O
10,15
10,7
ii,i
11,2
11,3
",5
11,8
12,05
') Extrapoliert.
10,85
11,5
",7
11,95
12,1
12,3
12,65
12,95
Bein.
180
209,75
209,9
210,1
210,3
210,45
210,6
211,1
211,51
288
73
Tafel 7.
Molekular-Volumina (9p) und Kontraktion in Lösungen.
Wade (Auszug).
Contraktion in ccm beim Mischen von 50 1 Lösung und 50 1 Wasser zu einer Mischung von
der Konzentration n (g-Äquiv. im Liter) bei 20".
HCl
C
c
LiCl
NaCl
C
KCl
C
c&cu
c
c
SrCl2
n I C
Rohrzucker
0,165
0,247
0,300
0,510
2,0
3,8
6,1
11,4
0,139 1 2,7
0,207 I 5,4
0,359 i 11,0
0,460! 17,5
0,096 ' 1,6
0,215 ' 7,1
0,399 I 21,4
0,500 I 31,6
0,095
0,213
0,306
0,372
0,500
2,3
7,7
14,4
19,7
31,7
0,099 I 2,8
0,240 I 9,0
0,304 13,4
0,491 I 28,1
0,125 i 4,0
0,195 8,3
0,298 j 14,8
0,470 30,0
0,139 j 3,5
0,243 ' 10,2
0,300; 15,8
0,499 i 44,5
Kontraktion ö
in ccm beim Lösen von festen Salzen der Dichte rf zu 100 ccm einer p % Lösung
(Temp. 15"). Happart (BulL Inst. Li^ge 1903).
Die spezifische Kontraktion c und 6 stehen in der Beziehung 5 = c(ioo— p)p.
Salz
d
P%
Salz
d
P'lo
Salz
d
c
pVo
Salz
d
P%
NaCl
2,23
0,00183
KCl
1,98
0,00150
NH4CI
1,559
-0,00042
CsCl
3,97
0.00022
1,03
3,46
3,61
4,84
4,95
5,52
8,50
1,76
3,15
4,65
5,3
6,34
8,72
1,87
I 2,98
i 3,44
; 4,43
j 4,87
6,85
1,76
2,83
4,65
8,73
0,22
0,63
0,65
0,845
0,86
0,94
1,40
0,278
0,478
0,663
0,748
0,88
1,15
•0,043
-0,071
•0,085
■0,153
0,173
-0,266
0,037
0,063
0,096
0,174
CaCU
2,216
0,00266
BaCh
3,85
0,00145
SrCU
3,054
0,00192
MgCl,
2,177
0,00144
CdCU
3,78
0,00114
2,0
2,6
4,34
9,04
9,16
2,93
4,5
7,24
9,81
3,71
5,77
7,12
12,14
1,38
2,02
3,9
4,06
7,71
2,14
4,47
9,24
0,596
0,74
1,147
2,335
2,365
0,424
0,635
0,952
1,26
0,733
1,110
1,341
2,057
0,208
0,296
0,546
0,567
1,03
0,28
0,476
0,958
ZnCU
2,753
0,00244
NaBr
3,2
0,001
KBr
2,524
0,00084
LiJ
4,06
-0,00087
NaJ
3,654
0,00049
KJ
2,946
0,00065
2,33
4,227
6,63
9,59
3,74
5,49
6,80
8,45
3,49
5,06
6,95
8,28
3,0
5,2
7,07
4,12
5,96
9,08
2,5
3,96
4,8
0,553
1,007
1,47
2,00
0,364
0,508
0,617
0,728
0,29
0,404
0,547
0,642
-0,254
-0,430
-0,572
0,197
0,265
0,384
0,143
0,251
0,30
NaaCOa 1,98 0,857
2,476 i 3,54 I M9
0,0043 : 5,12 2,086
K2CO3
2,29
0,0029
3,19
4,21
5,51
Ca(N03)2 ' 2,13
2,504 4,1
0,00168 6,35
Ba(N03)2i 1,86
3,208 1 2,51
0,00119 1 4,46
Sr(N08)2 3,8
2,98 i 4,27
0,910
1,16
1,515
0,361
0,667
1,01
0,257
0,319
0,517
0,447
0,638
0,00152 6,25 i 0,892
Zfl(N08)2 , C = 0,00039
Cu(NOa)^ c = 0,00084
Kontraktion C in ccm
eines g-Mol. festen NaCl (A = 58,51 g) beim Auflösen
zu einer n-fach molekularen Lösung (im Liter). Auszug.
Möller (Aon. Phys. (4) 7, 256; 1902).
C = 1000 • ^ + j- {Vf Dichte des Wassers,
df. Dichte des Salzes).
d.
0,01
0,005
0,0025
0,0012
0,0006
14^
15"
12,51
12,39
c
11,65
11,65
11,64
11,61
",57
11,35
11,45
11,45
11,46
11,24
11,16
Baxter: Werte für die Differenz d Lösung — c/wasser dividiert durch m (m = g-Mol. im Liter bei 25*' C.)
m
0,05 1
LiCl
0,0 1
NaCl
0,0 ;
KCl
0,0 i
Li Er
0,0600
NaBr
0,0780
KBr
0,0830 i
LiJ
0,0 j
NaJ
0,1170
KJ
0,1230 1
0,10 i 0,15
0,3
0,5
0,8
1,0
—
242
—
—
—
399
—
467
456
620
622
—
779
778
780
840
834
834
1,3
1,5
2,0
2,5
236
235
232
—
—
—
386
453
—
448
444
—
—
615
611
—
—
769
—
—
—
826
—
969
—
—
—
—
1130
—
1123
—
(1,8)
1185
—
3,5
— j 246
414 ' —
610
790
830
964
470
625
843
972
— I 1187
242
405
624
787
845
970
1191
240
460 —
790
841
964
1136
1196
229
441
604
(4,8)
— 1—972
"37 — —
1196 j — i —
Bein.
73 b
289
Tafel 8.
Änderung des relativen Volumens von wässerigen Lösungen
mit der Temperatur.
Wahre Äadenmg des spezif. Volumeos von Lösungen mit der Temperatur nach G e r 1 a c h [i]
(„Salzlösungen" S. 80—124, 1859), auf ganze Grade interpoliert. (Auszug.)
Das Volumen bei o" (uq) ist = 10 000 gesetzt; die Zahlen {Av) geben den Überschuß über locxxj an.
Substanz
Gehalt
30»
40-
50»
6o«
70"
8o«
90«
H2O
NaCl
KCl
LiCl
NH4CI
MgClj
CaCl-.
BaCl.2
AICI3
Na.>SO,
KzSO*
MgS04
Na-jCOs
K2CO3
5%
10
15
20
25
10%
20
20
30
40
10%
20
10%
20
30
10%
20
30
40
10%
20
19,2%
38,3
5%
10
9%
10%
20
25
5%
10
15
10%
20
30
40
50
1,2
13,5
25
30
34
37
19
33
II
20
22,5
28
17,5
26,5
15
24
28
16,0
I 37
55
I ^5
I 79
47
72
32,5
44,5
49,5
58
43
56
38
52
58
17
43
27
59,
33
72
43
89
16,5
42
30,5
66
16
41
26
56
17
42
21
50
15
39
18
25,5
27
18,5
29
32,5
23
30,5
32
34,5
36
44
54
55
45
62
70
53
66
70
73
73
41,5
69
88
103
116
123
81
"3
60,5
72
79
88
74,5
88
67,5
82
89
75
96
114
136
75
106
72
88
75
85
72
75,5
86
85,5
80
lOI
112
88
105
m
"3
III
75,8
106
128
148
163
170
120
155
93
105
110
119,5
III
122,5
102
116
120,5
112
138,5
159
183
112
152
108
122
112
125
HO
112
121,5
119
119
144
160
128
149
153
152
151
117,0
150
174
196
211
219
165,5
201
132
140
141,5
150
153
163
141,5
154
154
155
183
205
231
156
203
148
157
155
173
155
153
160
155
165
192
210
173
194
198
194
190
168,0
201
227
249
263
271
217
251
176
177,5
173,5
181
202
207,5
187,5
193
187,5
205
230,5
252
280
208
253
189,5
193
209
228
208
220
246
263
226
246
244
237
230
225,5
261
285
304
317
323
271,5
304
223
216
207
213
252
255
238
233
221
259
280
300
329
264
307
233
228
267
286
264
278
304
318
282
298
291
280
270
358,5
388
405
418
425
431
387
414
325
294
274
278
362
353
346
315
290
373
382
397
424
382
416
323
299
329 I 395
347 1 410
323
291,0
323
344
360
371
377
327,5
360
272
254
240
245
306
303
291
274
256
314
330
348
377
322
361
278
263
339
364
379
342
351
340
324
312
383
402
426
439
403 i 465
427,0
452
468
476
481
486
448
469,5
378
335
308
310
420,5
403
402.5
357
325
429
432
447
472
443
472
369
334
461
472
445
464
488
499
404
388
369
353
459
437
414
394
Bremer [i] interp.
Auszug
°/o: g Substanz in
100 g Lösung
^t=(vo + 4w)io 5.
»0 = 100 000
gesetzt.
Substanz
CaCU
Av
NajCos
Vo
10"
20"
30"
40"
60»
800
100"
4,24 I
6,98 !
10,61 ;
11,97 '
17,31 i
22,21 !
23,97
(146)
(192)
(245)
(266)
326
337
352
358
441
533
569
678
696
725
639
745
864
910
1058
1076
1119
988
1108
1242
1288
1466
1481
1532
1899
2010
2136
2164
2368
2353
2426
(3"o)
(3161)
(3225)
3204
3390
3332
(3410)
(4632)
(4576)
(4518)
4418
4540
4409
(4489)
3,14
4,59
6,94
9,21
(205)
{231)
(258)
(294)
467
515
564
632
788
853
919
1013
1167
1246
1323
1440
2203
2286
2432
(3308)
(3398)
3466
{3618)
(4780)
(4848)
4874
(5036)
Pbysikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Bein. 19
290
74
Tafel 8.
Wahre Ausdehnung von Salz- und Säurelösungen.
Die Zahlen in der Tabelle geben den Überschuß über loo ooo an.
a) Kremers ([6] bis [12]): interpoliert nach den Beobachtungen. (Auszug.)
Das Volumen der Lösung bei 19,5" (Hg- Skala) ist = 100 000 gesetzt. Als Konzentrationen der
Lösungen sind g-Äquivalente auf 10 000 g Wasser verzeichnet; die für das Äquivalentgewicht ange-
nommene Zahl steht in Klammem neben dem chemischen Symbol
Konzentr.
40"
60« 80O
100" I Konzentr.
40"
60»
So"
H2O Kremers [12]
20
40
60
80
ICD
10
20
30
40
IG
20
30
40
10
20
40
60
IOC
1 —155
612
1528
2721
HCl (36,46)
—398
692
1578
2640
—576
762
1642
2660
—714
834
1736
2736
-832
921
1862
2856
—928
998
1978
2998
-235 )
-299^^)
-339')
-369'')
NaCl (58,43)
730
806
857
895
KCl (74,57)
-215')
-266*)
-297^)
-313')
700
755
785
807
LiCl (41,99)
-258
613
1482
2565
—323
612
1429
2436
—391
592
1327
2206
—413
574
1250
2034
574
1204
1894
MgCl2 (48,1
20
—360
634
1457
2468
40
-448
628
1381
2257
60
—482
616
1311
2097
80
—499
604
1257
1976
100
—511
589
1210
1876
20
40
60
80
IOC
CaCl2 (55,46)
-457
-617
-719
-800
717
787
831
876
923
10
—357
696
1618
2749
20
—499
754
1676
2763
30
— 601
797
1719
2772
40
—673
828
1746
2773
60
867
1788
2782
BaCU (104
^,Io)
10
— 226''')
706
1639
2772
20
-289')
777
1710
281 1
30
-332^)
.831
1772
2842 1
673
774
836
880
{2826
2908
2956
2983
626
2767
682
2790
713
2794
727
2782
6)
614
670
716
778
846
2682
2671
2684
2728
2811
4135
3884
3800
3826
3924
4076
4187
4213
4217
4213
4134
4083
4017
3954
3866
3630
3220
2940
2670
3634
3251
2964
2750
2585
3913
3776
3714
3732
3818
4070
4009
3957
3908
3852
4102
4077
4053
^) Für IG» statt g".
20
40
60
8g
IG
20
30
40
50
2G
40
60
8g
lOG
20
40
60
80
IOC
2G
40
6g
8g
IGO
40
6g
NaBr (102,97)
-623 I 853
-831 I 975
-932 j IG3G
— I 1066
KBr (119,11)
-404 I 73G 1683
i86g
3022
2024
3171
2106
3248
2154
3290
-538
-635
796
839
869
- I 893
I76G
1809
I84G
1858
2834
289G
2916
2929
2933
LiBr (86,
53)
—380
659
1515
2554
—496
682
i486
2422
—566
694
1471
2340
-615
71G
147G
2297
-653
727
1475
2284
MgBr2 (92,05)
—418
682
1532
2562
—540
708
I5I2
2434
—590
713
1478
2325
— 607
70G
1432
222G
— 602
678
1375
2II2
-508
-708
-824
-891
-918
CaBr2 (ioG,o)
765
853
909
955
970
1684
1784
1855
1904
192G
2772
2818
2859
2889
2893
SrBr2 (123,79)
2G
40
6g —
20
40
6g
20
40
60
80
100
—554
794
1742
2856
—750
890
1856
2924
—841
941
1916
2950
BaBr2 (148,50)
-583
813
1778
29GG
—786
924
1919
3013
—891
988
2GG2
3078
CdBr2 (136,0)
—519 836
1889
3143
—737
987
2125
3431
—
1089
2297
3629
CdCl2 (91
,19)
—463
791
I82G
3074 !
—66g
940
2068
3388 !
-784
1034
222G
3578
-854
1087
2308
3684
—892
IUI
2350
3728
4348
4418
4452
4472
4I8I
4182
4162
4122
4096
3759
3488
3294
3181
3136
3748
3462
3235
3049
2876
4006
3941
3915
3903
3873
4123
4087
4050
4177
4197
4208
4591
4887
5099
4538
4873
5069
5172
5202
b) Landesen. Volumen der Lösung bei 0« = 100000 gesetzt (Auszug). I KCl; II K2SO4.
I o,074%| 0,297% 0,778% 1,499% 3,63% 6,86% 13,61% II 0,209 0,706% | i, 754% 3,452%
30»
40»
50°
6g0
70O
80O
416
771
1196
1693
2256
2884
425
783
1206
1704
2267
2891
453
805
1232
1731
2290
2917
487
842
1273
1767
2327
2944
576
939
1371
1869
2427
3035
691
1066
1505
1998
2547
3145
869
1266
1709
2197
2732
3304
427
781
1204
1702
2262
2891
456
81G
1236
1737
2301
2925
509
866
1296
1794
2353
2976
Bein.
583
950
1384
1883
2444
3056
74
a
291
Tafel 8.
1
Wahre Ausdehnung von Salzlösungen.
Die Zahlen in der Tabelle geben den Überschuß über 100 000 an.
a) ICrefflers ([6] bis [12]): interpoliert nach den Beobachtungen. (Auszug.)
Das Volumen der Lösung bei 19,5" (Hg- Skala) ist = 100000 gesetzt. Als Konzentrationen der j
Lösungen
sind g-Äquivalente auf 10000 g Wasser verzeichnet; die für das Aquivalentgewicht ange- 1
nommene Zahl steht in Klammem neben dem chemischen Symbol
Konzentr.
0» 40» 60" 80" lOO»
Konzentr. o» 40" 60° ' So"
lOO«
NaJ (150,0)
KNOa (101,11)
20
— 706 928
2000 3234 4594
12,0 — 816 : 1836 3051
4437
40
— 946 , 1088
2240 3488 4818
23,4 — ; 916 i 1988 3217
4587
i 60
— 1052 ' ii6o
2346 3600 4910
NaNO, l&A.a&\
' 80
! 100
— 1080 1 1176
— 1082 1 1180
2380 3624 i 4910
2380 3614 , 4864
20
40
— 714 952
— 922 1098
2064
2270
3320
3570
4732
4962
KJ (i65,<
)9)
60
— 1004 i 1154
2364
3652
5030
j 20
— 622 ! 870
1892 3078 , 4414
80
— 1036 1 H72
2376
3654
4998
1 40
— 812 1 982
2048 3220 i 4508
60
— 878 1020
2096 3246 ■ 4476
LiNOa (68 '
,5)
80
— 1 1022
2090 ; 3208 : 4386
20
— 572
830
1818 ' 2976
4298
I ; I Ir-y-, t
Vi\
40
- 764
944
1980 3122
4380
20
40
60
— 488
-672
— 774
760
852
894
72)
1692
1794
1846
2800 '. 4060
2852 '. 4002
2874 ' 3946
60
80
100
— 870
— 928
lOIO
1038
1058
2060 3194
2106 i 3232
2134 ! 3254
4416
4418
4422
80
— 830
924
1870
2864 3882
Na,S04 (70,97)
100
—
942
1884
2848 3834
10 — 742 1700 j 2866
4214
MgJi (139,08)
20 — 824 1800 1 2944
4230
20
— 522 : 770 1704 ' 2798 j 4040
KaSO* (87,11)
40
— 690 i 846 ; 1780 1 2806 3918
5,8 — 1 683 1616 : 2774
4135
60
— 742 i 860 { 1762 ! 2728 j 3742
11,0 — i 728 1659 i 2779
4116
80
— 746 j 834 i 1696 ; 2600 1 3532
LisSO* (54.5)
100
— i 794 1 1610 , 2450 1 3306
10
— 321
655 1541 \ 2648
3943
CaJs (147,08)
20
— 408
668 1522 j 2560
3760
20
— 610
848
1840 j 2984 4270
40
— 466
! 651 1 1435 i 2356
3402
40
— 840
970
2004 i 3122 4330
ZnClj (76.98)
60
— 946
1034
2088 j
3180 4320
20
— 648
965
2160 ■ 3560
5120
80
— 984
1056 i 2104
3172 : 4250
40
- 875
; 1126
2408 ' 3866
5476
100
— 992
1040 2056
3084 ; 41 12
60
— 990
\ 1198
2510 3950
5530
SrJs (170,89)
80
—1044
' 1220
2535 3962
5510
20
— 660
880
1902 ; 3070
4360
100
— 1072
; 1230
2538 3958
5472
40
— 868
1008
2070 i 3216
4442
ZnBr, (112.58)
60
— 952
1054
2132 i 3248
4408
20
- 582
908
2054 1 3424
5013
80
— 974 ' 1052
2114 i 3200
4306
40
— 867
1121
2407 ' 3873
5508
100
— ; 1046
2080 ' 3136
4188
60
— 993
1214
2538 \ 4022
5637
BaJ, (195,67)
80
— 1052
1248
2586 4058
5640
20
— 682 j 900
1938 3114 i 4418
100
— 1088
1268
2609 1 4067
5622
40
— 904 j 1042
2124 3296 I 4528
ZnJ, (159.58)
60
— 1000 j 1094
2204 { 3556 1 4536
20
— 620 890 j 1986 3280
4790
80
— 1 1112
2214 1 3342 4458
40
— 892 , II02 2360 : 3780
5354
CdJ, (183,0)
60
— IOI4 j 1224 2570 i 4050
5664
1 20
— 510 ! 836 1896 3172 ; 4618
80
— 1086 ! 1276 2656 ■ 4158
5760
1 40
— ! 990 2140 ■ 3458 ■ 4920
100
— II40 1318 2724 4226
5810
b) Un
desen. Volumen der Lösung bei oO = 100000 gesetzt: (Auszug) III MgSO«: IV L
außerdem Na-Acetat.
iCL,
30«
0,125
41.
%o,504%'i,oo5% 5,64% ;ii,o3?'o 12,85%
IVo,o53% 0,212% 0,533% 2,37%;4,95%;
9,77?4
5 i 440 1 463 1 637
776
810
415 i 426
434 493 557
635
40O
77'
♦ 1 792
817 j 1002
"47
1182
770
775
784 839 897
961
50«
119
3 ; 1220
I24I 1427
1571
1601 •
"93
1199
1208 ! 1252 1 1296 j
1339
60O
169
5 j 1717
1737 I9I2
2036
2063
1692
1698
1701 ; 1731 ! 1755 !
1763
70«
225
7 1 2277
2296 2454
2557
2571
2252
2258
2257 ' 2270 i 2265 ;
2231
80«
i
2880
2884
2876 i 2868 1 2832 ;
2743
Bein. 19*
292
75
Tafel 8.
Relatives Volumen von wässerigen Lösungen bei verschiedenen Temperaturen.
Lannoy, Ausz. interp. Av= {V^ — i) .lo^*)
Forch Av = {V,— i).io^ (Auszug) *)
Substanz
dv
KBr
NaNOa
NH4NO3
SrCNOa),
Pb(N03)2
(NH4)2S04
MgS04^-7H.20
ZnSOi + yHaO
KsFeCye
4
10
20
30
4
10
20
30
4
12
20
44
15
25
4
10
15
25
4
12
20
50
3,80
9,92
19,69
29,44
4
10
20
30
12
20
40"
267
391
578
577
379
610
852
1020
282
549
718
948
298
417
635
810
246
364
427
581
280
458
544
573
231
312
412
500
215
326
438
550
274
358
440
554
1019
1085
1353
1274
1080
1478
1870
2200
995
1338
1600
i960
980
1160
1485
1764
902
1065
1174
1410
928
"43
1245
I196
865
968
1095
1190
860
976
1148
1291
905
1024
1152
1296
60"
80"
Subst. g-Äqu
1903
2040
2315
2103
2066
2510
3040
3420
1882
2312
2633
3058
1930
2140
2535
2868
1836
2026
2172
2445
1831
2021
2080
1878
1781
1867
1980
2052
1800
1902
2100
2251
1798
1950
2080
2230
3042
3281
3500
3085
3298
3762
4334
4720
3015
3475
3825
4240
3153
3420
3760
4090
3012
3230
3380
3660
2972
3073
3040
2633
3015
3040
3074
3097
3020
3103
3290
3390
2969
3145
3350
NaNOs
KBr .
KJ .
KNO3
K2SO4
ZnSOi
CUSO4
HNO3
NaOH
KOH,
0,490
0,979
1,958
0,516
1,032
2,064
0,501
1,002
2,005
0,486
0,972
0,498
0,995
0,50
1,00
1,999
0,517
1,035
0,50
0,999
1,998
0,38
0,76
1,52
0,474
0,948
1,896
15^
30"
40"
Av
56
105
172
35
72
123
44
87
149
48
90
39
74
27
55
98
29
61
39
84
153
34
68
120
41
79
127
138
230
356
99
166
260
118
197
311
125
201
106
169
84
135
213
89
147
108
190
321
97
150
254
109
177
266
247
375
553
190
282
414
216
328
486
228
334
200
285
168
239
344
176
256
203
317
503
188
275
404
203
298
420
379
540
765
306
418
581
339
477
675
353
488
316
421
278
364
491
290
386
323
466
699
303
410
568
321
435
587
705
919
1220
601
1102
1354
1720
973
743 i "35
947 [ 1377
645 i 1029
827 1238
1088 I 1548
668 j 1057
845 i 1258
612 i q86
"33
930
1050
745
564
672
830
582 j 956
706 1103
628 I lOII
122-
817
II3I
598
635
937
616
760
956
1239
1612
Außerdem: KHSO4, K3PO4, KH2PO4, K2HPO4,
NH4NO3, LiNOs, Li,S04, ZnCU— H3PO4.
Ostwald [i]; Av = {V^—i) 10^; r = g-Äquival. im kg.
'/iv
HClAv-
HNO3
H2SO4
20" I 40O I 60"
304
458
448
944 1846
1220 2227
1203 2197
V2
NaCl./lü
NaN03 .
NaaSOi .
20O j 40» I 60"
314 982 1921
386 I1112 2098
341 I1025 1974
Zur Reduktion des bei der Temperatur t beobachteten Volumens von Titrierflüssigkeiten auf
dasjenige bei der Normaltemperatur Nt, berechnet**) von Schlösser (Chem.-Ztg. 29, 509; 1905, nach
den Beobachtungen von A. Schulze. — Auszug.
Die folgenden Zahlen geben in Hundertstel ccm den Raum an, um den durch eine Änderung der
Temperatur von t" auf Nt" ein Liter der Flüssigkeit größer (+) oder kleiner (— ) werden würde. 1 Nt
= 15"; II Nt = 2oO.
1.5°
10»
20O
250
30O
II. 5"
loO
15°
25O
30«
4- 60
+ 46
— 76
—179
—306
+ 136
+123
+ 76
—103
— 229
2
3
4
5
6
7
61
61
62
63
71
73
47
48
46
48
52
54
79
77
75
75
80
80
178
178
177
177
186
185
307
305
305
310
317
313
140
138
137
138
151
153
126
125
121
123
132
134
79
77
75
75
80
80
99
102
102
103
106
105
228
228
230
235
237
234
76
54
82
190
77
55
81
190
319 j 320
158 j 158
136 136
83 81
108 j 109
238 I 239
i: Wasser; 2: n/100 KMn04; 3: n/10 empir. NaCl (i 1 = i g Silber); 4: nAoo Ag-lösung; 5: n/,00 System. NaCl;
6:n/ioKMn04;7:n/i empir. NaCl; 8: Rhodanammon (i l^iog Ag); 9:Rhodanammon{i 1 -10,8 gAg); 10: n/10 Ag-lösung;
II: n/10 System. NaCl; 12: n/^ HCl; 13: n/^ Oxalsäure; 14: n/j H2SO4; 15: n'i HNO3; 16: n/, NajCGj; 17: n'i NaOH
10
II
12
13
14
15
77
81
126
133
194
200
55
53
76
81
109
III
82
80
97
105
130
130
189
186
214
234
276
278
321
31«
352
382
443
444
159
160
223
238
325
332 1
137
133
173
i8b
239
242 ';
82
80
97
105
130
131 !
107
106
117
129
146
149 i
239
238
255
277
314
315 i
16 I 17
203
III
218
118
129 133
275 285
438 i452
333 353
241 252
130 I 135
146 150
310 ;3i8
*) Vt = {'Vo+ Ju)io— ■*. t>„=iooooo (vergl, S. 289). **) In der Normal-Eichungs- Kommission.
Bein.
76
293
Literaturverzeichnis.
Sammlung der wichtigsten Veröffentlichungen, welche Untersuchungen über die
Dichte von Salzen, sowie von anorganischen Säuren und Basen enthalten.
Abkürzungen der Titel einiger Zeitschriften in Ergänzung des allgemeinen Verzeichnisses.
A. eh. : Annales de Chimie et de Physique. — Ann. Norm. : Annales de l'Ecole Normale (Paris). — Atti
Venet. : Atti del Reale Istituto Veneto di Scienze. — BulL Mulh. : Bulletin de la Societe industrielle de Mul-
house. — Ch. Ind.: Jacobsen's Chemische Industrie. — Jb. Chem.: Jahresberichte über die Fortschritte der
Chemie. — J. Russ.: Journal der Russisch Chemisch- Physikal. Gesellschaft. — Lieb.: Liebig's Annalen der
Chemie und Pharmazie. — Mem. cour. Belg. : M^moires couronnes de l'Academie Royale de Belgique. —
Pogg.: Annalen der Physik und Chemie (Poggendorff). — Proc Amst: Proceedings of the Royal Society
(Amsterdam). — Proc. Lond. : Proceedings of the Royal Society (London). — Traris. Canada: Transactions of
Royal Society (Canada, Halifax). — Wied.: Annalen der Physik (3. Folge, Wiedemann). — Wiss. Meer.:
WissenschaftL Meeresforschungen u. Untersuchungen ( Kiel). — ZS. phys. : Zeitschrift für physikalische Chemie.
Di SS.: Inaugural- Dissertation; Thöse: These du doctorat (ohne Zusatz = Paris). — Journal = J.
Adriana, Specific gravity tables (New- York 1896).
Agerer, Wien. Ben 114 (IIa), 813; 1905. AI111611,
Öts. Stockh. 55, 735: 1898. Andreae, J. prakt.
Ch. 30, 305; 1884. Andr^ef, Lieb. 110, i; 1859.
Anthon [i], J. prakt. Ch. 7, 70; 1836. [2], J.
prakt. Ch. 9, i; 1837. [3], österr. Gewerbebl.
1860; Chem. Zbl. 1860, 744. Applebey, J. chem.
Soc. 07, 2000; 1910. d'Arcet, A. ch. (2) 1, 198;
1816. Archibald, Trans. Nov. Scot. Inst. 9, 335; 1897.
Barbier u. Roux, Bull. Soc. chim. (3) S, 424; 1890.
H. Barnes [i] (u. Scott), J. phys. Chem. 2, 536;
1898. [2](u.Johiison),Transact.Canada8(lII) 135;
1902; 9, 31; 1903. J. Barnes, Electrochem. ZS.
7, 75; 1900; Trans. Nov. Scot. 10, 49; 1899; Trans.
Canad. (111) 6, 75; 1899. Band (u. Gay), A. ch.
(8)17, 416; 1909. G.Baxter (u. Schüler), J. Amer.
chem. Soc. 33, 901 ; 191 1- Becquerel, A. ch. (5) 12,
48:1877. Bedson u. Williams, Ben chem. Ges. 14,
2549; 1881. Bein, Abh. Eich.- Komm. 5, 153;
1904. Bender [i], Wied. 20, 560; 1883. [2], 22,
179; 1884. [3], 31, 872; 1887. (Earlof) Berke-
ley [i], PhiL Trans. (A) 203, 189; 1904, [2] (u.
Hartley) 209, 177; 1908. M. Berthelot, C. n
76, 679, 1041, 1106; 1873; A. ch. (5), 4, 445,
469, 514, 526; 1875. Biel, Pharm. ZS. Russ.
21, 6, 1882; Chem. Zbl. 1882; 147. Bineao,
A. ch. (3) 24, 337; 1848; 26, 123; 1849. Biron,
J. Russ. 39 [2], 1502; 1907. Bischof I, Gilb.
Ann. 35, 311; 1810; 51, 397; 1815. Bischof II,
Karst. Archiv Mineral (2), 23, 619; 1850. Bock,
Wied. 30, 631 ; 1887. Bognski, Anz. Acad. Krak.
1898, 123. Bonsfield [i] (u. Lowry), PhiL Trans.
(A) 204, 279; 1905. [2] ZS. phys. 53, 312; 1905.
[3] PhiL Trans. 206, loi ; 1906. [4] (u. Lowry),
Trans. Farad. Soc. 6, 85; 1910. Brandhorst u.
Kraut, Lieb. 249, 373 ; 1888. Branner, J. chem.
Soc. 53, 357, 1888; J. Russ. (I) 20, 239; 1888.
Bremer [i], Rec. P.-B. 7, 268; 1888; ZS. phys.
3, 136; 1889. [2], Arch. N^erL (2) 5,202; 1900.
[3], Arch. NeerL (2) 6, 454; 1901; Rec. 21, 59;
1902. Bromer, Wien. Ben 110 (IIa), 929; 1901.
Brühl [1], Ben chem. Ges. 26, 2508; 1893. [2],
ZS. phys. 16, 214; 1895. [3], Ben chem. Ges.
28, 2847; 1895. de Bmyn, Rec. P.-B. [i], 11,
18; 1892. [2], 15, 174; 1896. Buchaaan, Amen
J. Sc (SilL) [4] 21, 25; 1906. Buchholz, Camalls
ZS. Berg. 3, 278; 1856. Buchkremer, Diss. 1890;
ZS. phys. 6, 180. Buff, Lieb. Suppl. 4, 129 (151),
1866. Buliginski, Pogg. 134, 453; 1868. Bnssy
u. Buignet, A. ch. (4) 3, 231; 1864.
Callendar u. Barnes. Proc. Lond. 62, 117; 1898.
Cameron [i] (u. Macallan), Proc. Lond. 46, 13;
1889. [2] (u. Robinson), J. phys. Chem. 14, i;
569; 1910. Caritts, Lieb. 99, 129; 1856. Carse,
Proc Edinb. 25, 281 ; 1906. Calvert, Ann. Phys.
(4) 1, 483; 1900. Champion u. Pellet, C n 70,
620; 1870. Chapman u. Messel, J. chem. Ind.
*. 520, 573; 1885. Charpy, These 1892, A. ch.
(6) 29, 5, 1893. Cheneveau, These 1907. A. ch.
(8) 12, 145; 1907. Bull. Soc. Phys. 177; 1908,
Clause, Diss. Rostock 19". Clayton, Chem.
New^ 64, 27; 1891. Cohen (u. Sinnige), ZS.
phys. 67, 513; 1909- de Coninck [i], BulL Acad.
Belg. 1903, 709. [2], A. ch. (8) 3, 500; 1904.
[3], C. n 142, 571 ; 1906. Comey, Dictionary of
Chemical solubilities, London 1896. Conroy, Proc
Lond. 64, 308; 1899. de Coppet [i], C n 115,
606; 1892; 125,833; 128, 1559; 131, 178; 132,
1218; 1901. [2], A. eh. (7) 3 246; 1894.
Dahlmann, Würt. .Naturw. Jb. 10, 275; Jb. Chem.
7, 323; 1854. Dalton, New System of Chemical
Philosophy, Manchester 1810 (übers. Berlin 1812).
Damien, These 1881; Ann. Norm. (2) 10, 233.
Davy, Elemente Naturwiss. (übers. Berlin 1814).
Dekhuyzen [i] Biochem. ZS. 11, 363 ; 1908, [2] ZS.
physiol. Ch. 72, 67 ; 191 1. Delachanal, A. ch. (5) 12,
i4i;i877. DeIaite,Mem.Coun Belg.51;i895.Dele-
zenne, Rec. Soc Scienc Agric Arts Lille 3, i ; 1826.
Demolis, J. chim. phys. 4,528; 1906. Despretz,
C n4, 435 ; 1837; A. ch. (2) 70, 49; 1839. Deossen,
ZS. anorg. Ch. 49, 297; 1906. Diemer (u. Lenher),
J. phys.Chem. 13,505 ; 1909. Dijken, Diss. Groningen
1897; ZS. phys. 24, 81 ; 1897. Dinkhauser, Wien.
Ben 114 (IIa), looi; 1905. Dito, Proc Amst. 6, 756;
1902. Domke [i], Abh. Eich.- Komm. 5, 5; 1904.
[2] (u. Bein), ZS. anorg. 43, 125; 1905. Donmer,
These 1892. Drecker, Wied. 34, 952; 1888.
Ebeling, Wied. 30, 530; 1887. Eckelt, ZS. angew.
Ch. 1898, 298. Eder, Wien. Ben (II) 82, 1284;
1880. Edwards, Amen chem. J. 16, 625; 1894.
van Emster, ZS. anorg. Ch. 52, 270; 1907. Engel,
A. ch. (6) 13, 370; 1888; 17, 347; 1889. Erman
[i], Pogg. 41, 72; 1837; [2], Pogg. 101,577; 1857-
Ewing u. Mac Gregor, Trans. Edinb. 27, 51 ; 1872.
Favre u. Valson [i], C n 75, 330, 385, 798; 1872.
[2], C n 77, 577, 802. [3], a n 79, 96S, 1036;
1874. Fels, Arch. Pharm. 225, 216; 1887. Fer-
guson, J. chem. Ind. 24, 781 ; 1905. Fink, Wied.
26, 505; 1885. Forch [i], Wied. 55, 100; 1895.
[2], Phys. ZS. 3, 183; 1901. [3], Wiss. Meen (2)
6, 143;" 1902. Forchheimer, Diss. Berlin 1899;
ZS. phys. 34, 20; 1900. Forster, Mitt. Naturf.
Bern 1878, 3. Forthomme, A. ch. (3) 60, 307;
1860. Fouqu^, Ann. Observ. Paris 9, 172; 1868.
Frankenheim, Pogg. 72, 422; 1847, Franz [i], J.
prakt. Ch. (2) 4, 238; 1871, [2], J. prakt. (2) 5,
282; 1872. Freund, ZS. phys. 66, 580; 1909.
Fuchs, ZS. angew. Ch. 1898, 745, 909.
Gautier u. Wagner (siehe Giles), Gerlach [i],
Salzlösungen, Freiberg 1859. [2a, b], Monats-
schrift Gewerbeverein Cöln 1865, 235; DingL J.
178, 49. [3a, b], Cöln 1866: Dingl. 181, 129.
[4a, b], Cöln 1867, 281; Dingl. 186, 131. [5],
ZS. anal. Ch. 8, 245; 1869. [6], DingL 198,
313; 1870. [7], Ch. Ind. 7,277; 1884; ZS. anaL
24, 106. [8], Ch. Ind. 9, 241; 1886. [9]', ZS.
anal. 26, 503: 1887. [10], ZS. anal. 27, 271;
1888. [11], ZS. anal. 28, 290; 1889, [12], ZS.
Bein
294
76 a
Literaturverzeichnis.
Sammlung der wichtigsten Veröffentlichungen, welche Untersuchungen über die
Dichte von Salzen, sowie von anorganischen Säuren und Basen enthalten.
anal. 28, 466; 1889. Qerlach (Gruneberg) [13],
Ch. Ind. 12, 97; 1889. Qerosa u. Mai, Line.
Mem. (4) 4, 134; 1887. Qetman, J. Chim. phys.
ö, 344; 1907. Giles u. Shearer, J. ehem. Ind.
4, 303; 1885. Goodwin, Trans. Edinb. 30, 597;
1882. Gore, Phil. Trans. 159a, 173; J. ehem.
Soe. 22, 368; 1869. Graham [i], Phil. Trans.
151, I, 373; 1861; Lieb. 123, 105; 1862. [2],
J. ehem. Soe. 17, 318; 1864. Green u. Masson,
J. ehem. Soe. 93, 2036; 1908. Groshans, Densi-
tätszahlen, Leipzig 1882, Berlin 1888; Ree. P.-B.
3, 105, 310, 1884; 4, I, 153, 307; 1885; 7, 220,
263; 1889; Wied. 20, 492; 1883; Phil. Mag. (5)
18, 405; 1884; ZS. anal. Ch. 28, 490; 1889.
Grotrian [i], Pogg. 160, 247; 1877. [2], Wied.
8, 539; 1879. [3], Wied. 18, 177; 1883. Grüne-
berg, siehe Gerlach [13]. Grüneisen, Abh.
Phys. Teeh. R. 4, 237; 1905.
Haff, Chem. News 86, 283; 1902. Hagemann,
Molekularvolumen (übers. Berlin 1887). Hager,
Manuale Pharmaceutieum, adjumentavaria, Leipzig
1876. Hahn, J. Amer. ehem. Soe. 20, 621;
1898. Hallwachs [i], Wied. 50, 585; 1893. [2],
Wied. 53, i; 1894. [sL Wied. 68, i; 1899.
Happart, BuU. Inst. Liege; Mem. Soe. Liege (3)
4; 1902. Hart, J. anal. appL Chem. 3, 372;
1890 (ZS. anah Ch. 29, 444, 1890). Hartley,
J. ehem. Soe. 93, 538; 1908 de Heen, Mdm.
cour. Belg. 31, 1881; Physique eomparee, Paris
1888. Heermann, Chem. Ztg. 31, 680; 1907,
Heimbrodt [i], Diss. Leipzig 1903. [2]. Ann.
Phys. [4] 13, 1028; 1904. Hensgen, J. prakt.
Ch. (2) 72, 345; 1906. Heritsch, J, Russ. (i)
20,632; 1888; 21, 51,123,505; 23, 343; 1891.
Wied. 36, 115; 1889: Über die Auflösung vom
phys.-mech. Standpunkt. Moskau 1890. Hertlein,
ZS. phys. 19,287; 1896. Heydweiller [i] Ann. Phys.
(4) 30, 873 ; 1909. [2] s. Clause. Hill [i], Proe. Edinb.
27, 233; 1907. [2] (u. Sirkar) Proe. Lond. (A) 83,
130; 1909. Hirsch, Chem. Ztg. 12, 911; 1888.
Hoek u. Oudemans, Quantit^ d'dther dans les
liquides, La Haye; 1864. Hof mann, Pogg. 133,
575; 1868. Hoffmann - Schädler, Sammlung
wichtigster Tabellen, 2 Aufl., Berlin 1877. Hol-
land, Wied. 50, 350; 1893. Hosking, Phil. Mag.
(6) 7, 473; 1904. Hulett (u. Bonner), J. Amer.
chem. Soe. 31, 390; 1909, (Verein) Hütte,
Taschenbuch für Chemiker, Berlin 1883. Hum-
burg, ZS. phys. 12, 409; 1893.
Jacquerod [i], These Geneve; 1902. [2], J. chim.
Phys. 7, 139; 1909. Jahn [i], Wied. 43, 280;
1891. [2] (u. Schüler), ZS. phys. 37, 679; 1901.
Jones [i] u. Getman, ZS. phys. 49, 390; 1904.
[2] (u. Basset), Amer. ehem. J. 33, 534, 34,
290; 1905. [3], ZS. phys. 55, 385; 1906. [4]
(zusammengefaßt) Hydrates in aqueous Solutions,
Washington, 1907.
Kämmerer, Pogg. 138, 390; 1869, Kanitz, ZS.
phys. 22, 336; 1897. Kannonikoff, J. prakt.
Ch. (2) 31, 321; 1885. Karsten, Archiv Mineral.
Geol. 20, 3; 1846; Verhalten der Auflösungen
des Kochsalzes, Berlin 1846. Kessler, Pogg. 74,
249; 1849. Kirwan, Phil. Trans. 1781/83 (übers.
Berlin 1783); Trans. Dublin 1793; 1802; Crell.
J. 1, 56; 1793; Gilb. Ann. 11, 266; 1802. Klein,
Wied. 27, 151; 1886. Knietsch, Ben ehem. Ges.
34, 4069; 1901. Knöfler, Diss. Wied. 38, 136';
1889. Knudsen, hydrographische Tabellen, Kopen-
hagen 1901. F. Kohlrausch [i], (u. Nippoldt,
Pogg. 138, 280, 370; 1869. [2], (u. Grotrian),
Pogg. 154, I, 215; 1875. [3], Pogg. 169, 233;
1876. [4], Pogg. Ergzbd. 8, 675; 1878. [5],
Wied. 6, I, 145; 1879. [6], Wied. 26, 161;
1885. [7], (u. Hallwachs), Wied. 50, 118; 1893;
Gott. Nachr. 350; 1893. [8], (u. Hallwachs),
Wied. 53, 14; 1894. [9], Wied. 56, 185; 1895.
[10], (u. Holborn), Leitvermögen der Electrolyte,
Leipzig 1898. W. Kohlrausch, Wied. 17, 69;
1882. Kolb [i], C. r. 63, 314; 1866; A. eh.
(4) 10, 136; 1867. [2], These Lille; 1864; Bull.
Mulh. 42, 209; 1872. [3], C, r. 74, 737; 1872,
E. Kopp, siehe Gerlach [10]. Kopp [i], Pogg.
56, 371; 1841; 72, I, 218; 1847. [2], Lieb. 93,
129; 1855. Kremann (u. Ehrlich), Wien. Ber.
116 (IIb), 733; 1907. — Monatsh. Chem. 28,
831; 1907. Kremers [i], Pogg. 85, 37; 1852.
[2], P. 95, 110. [3], P. 96, 39. [4], P. 98, 73.
[5], P. 99, 58, 435. [6], P. 100, 394. [7], P.
103, 57. [8], P. 104, 133. [9], P. 105, 360.
[10], P. 108, 115. [11], P. 111, 60. [12], P. 114,
41. [13], P. 120, 493; 1863. Küster [i], (u.
Kremann), ZS. anorg. Ch. 41, i; 1904. [2] (u.
Münch), ZS. anorg. 43, 350; 1905.
Langberg, Pogg. 60, 56; 1843. Lange [i], ZS.
Kälteind. 5, 39; 1898. [2] Chem. Ind. 21, 191 ;
1898. [3] ZS.' compr. Gase 3, 105, 1899. Lan-
desen, Schriften naturf. Ges. Dorpat. Bd. 14,
1904. de Lannoy, ZS. phys. 18, 443; 1895.
Lauenstein, ZS. phys. 9, 420; 1892. LeBlanc,
[i], ZS. phys. 4, 553; 1889. [2] (u. Rohland),
ZS. phys. 19, 262; 1896. Lemoine, C. r. 126,
6c3; 1897. R. Lenz, Mem. Acad. Petersb. (7)
29, Nr. 4; 1881. Lichty, Diss. Heidelberg 1906.
Long, Wied. 11, 37; 1880. Loomis, Wied. 60,
547; 1897; Phys. Review. 4, 252; 1896. Lunge
[i], Ch. Ind. 4, 375; 1881. [2], Ch. Ind. 5,
320; 1882. [3], (u. Blattner), DingL J. 260,
464; 1883. [4], (u. Smith), Ch. Ind. 6, 2; 1883.
[5], (u. Naef) Ch. Ind. 6, 37, 129; 1883. [6],
Ber. ehem. Ges. 17, 1748, 2711; 1884. [7], (u.
Wiernick), ZS. angew. Ch. 2, 181; 1889. [8],
(u. Isler) ZS. angew. 3, 129; 1890. [9], ZS.
angew. 3, 569; J. ehem. Ind. 9, 1017. [10], (u.
Marchlewski), ZS. angew. 4, 133. [11], (u. Rey),
ZS. angew. 4, 165; 1891. [12], (u. Marchlewski),
ZS. angew. 6, 10, 330; 1892. [13], Chem. News
66, 13, 85; 1892. [14], (u. Bachofen), ZS. an-
gew. 6, 326; 1893. [15] (u. Berl), Chem. Techn.
Unters. Meth. Berlin. (6. Aufl.) 1910. [16], (u.
Berl), Taschenbuch f. Sodafabrik. (4. Aufl.)
Berlin 1907. [17], Chem. Ztg. 29, 933, 1072;
1905. [18] (u. Köhler), Steinkohlentheer und
Ammoniak. (4. Aufl.). Bd. 2. 1900. p. in. Lus-
sana. Nuov. Cim. (4) 2. 233; 1895,
Mac Gregor [i], Trans. Can. (III) 2, 69; 1884.
[2], Trans. Can. 3, 15; 1885; Chem. News 66,
3; 1887. [3], Proe. Nova. Scot. Inst. 6, 261;
1886. [4], Trans. Can. 7, 23; Proe. Scot. 7,
369; 1889. [5], Trans. Can. 8, 19; 1890. [6],
Trans. Can. 9, 15; 1891, [7], Phil. Mag. (5) 4,
46, 99; 1897. Marignac [i], Arch. sc. phys.
(2) 39, 217; 1870; A. ch. (4) 22, 385; Lieb.
Suppl. 8, 335. [2], Arch. sc. phys. (2) 68, 228;
1877. Marshall [i], J. chem. Ind. 18, 4, 1091 ; 1899.
[2], J. chem. Ind. 21, 1508, 151 1; 1902. Masson,
J. ehem. Soe. 99, 1132; 191 1. Meissner, Aräometrie
in Anwendung auf Chemie, Wien; 1816. Mendel^ef
[i], J. Russ. (i) 16, 455; Ber. chem. Ges. 17,25,36;
1884. [2], Ber. ehem. Ges. J9, 379,400; 1886; ZS.
phys. 1, 273; 1887, [3], Etudes des dissolutions
Bein.
76 b
295
Literaturverzeichnis.
Sammlung der wichtigsten Veröffentlichungen, welche Untersuchungen über die
Dichte von Salzen, sowie von anorganischen Säuren und Basen enthalten.
aqueuses, Petersburg; 1887 (u. Burdakoff S. 388,
454). Merton, J. ehem. Soc. 97, 2454; 1910.
0. E. Meyer, Pogg. 113, 401; 1861. Michel u.
Krafft, A. eh. (3) 41, 471; 1854. Möller, Ann.
Phys. (4) 7, 256; 1902. Mond u. Nasini, ZS.
phys. 8, 155; 1891. Moore, Phys. Rev. 3, 321;
1896. Morrison, Proc. Nova. Scot. 7, 481;
1889. Mancke [i], Mem. Savants. Etrang.
Petersb. 1, 249; 1828. [2], Mem. 2, 483; 1835.
de Muynck, Wied. 53, 559; 1894.
Nicol [1], Proc. Edinb. 11, 819; 1882. [2], Ber.
ehem. Ges. 16, 1931; 1882. [3], Phil. Mag. (5)
15, 91; 1883. [4], Ph. M. 16. 121. [5], Ber.
17, 492; 1884. [6], Ph. M. 17, 537. [7], Ph. M. 18,
179. [8], Ph. M. 18, 364. [9], Ph. M. 28, 385;
1887. Nicbols u. Wheeler, Ph. M. 11, 113;
1881. Nietzki, siehe Lange [15] III, 808.
Oddo. Rend. Line. 10 b, 207; Gazz. ehim. 31b,
158; Bull. Soc. ehim. 25, 897; 1901. Oppen-
heimer, ZS. phys. 27, 447; 1898. Ostwald [i],
J, prakt. Ch. (2) 16,385; Pogg. Ergzbd. 8, 154;
Wied. 2, 429; 1877. [2], J. prakt. 18, 328. [3],
J. prakt. 22, 305; 1880. Oudemans (u. Hoek),
La Haye; 1864; ZS. anaL Ch. 7, 419; 1868.
Page u. Keigbtley, J. ehem. Soc. 10, 566; 1872.
Parkes [i], Phil. Mag. 40, 161 ; 1812. [2], Essays,
London 1818; 1823 (übers. Weimar 1821, 24).
Pasea, Trans. Can. 6, 27; 1900. Pawlewsky,
Ber. ehem. Ges. 33, 1223; 1900. W. Perkin,
J. ehem. Soc.: [i], 49, 782; 1886. [2], 55, 680.
[3], 59, 981. [4], 63, 57. [5]. 65, 20; 1894.
Pickering [i], J. ehem. Soc. 57, 63, 331; Phil
Mag. (5) 30, 400; 1890. [2], Chem. News 64, 1,
311; 65, 14, 50. [3], Mag. 33, 436. [4], J. ehem.
63, 890; Mag. 37, 359- [5], Ber. ehem. Ges. 26,
277. [6], Ber. 26, 2307. [7], Mag. 36, in.
[8], Ber. 26, 2786; 27, 67, 1379; 1894. Precht,
ZS. anal. Ch. 18, 512; 1879. Pribram u. Glücks-
mann, Wien. Ber. 106 (IIb], 296, 466; 107, 146,
189, 198; 1898. Putzer, Chem. Ztg. 29, 1221;
1905.
Quincke, Wied. 24, 395; 1885.
Ranken (u. Taylor), Trans. Edinb. 45, 397, 1906.
Rehs, Lieb. 246, 379; 1888. Reuss, Ber. ehem.
Ges. 17, 2888; 1884. Reyher, ZS. phys. 2, 748;
1888. Richmond, Chem. News 69, 236: 1894.
J. B. Ricbter, Anfangsgründe der Stöchiometrie,
Breslau; 1793. Rimbacb, ZS. phys. 16, 671;
1895. Röntgen u. Schneider [i], Wied. 29, 165;
1886. [2], 34, 549; 1888. Roozeboom, Rec.
P.-B. 3, 58; 1884. Rosetti, Atti Venet. (3) 13,
1419; 1868; A. ch. (4) 17, 370: 1869. Roth,
ZS. phys. 24, 136; 1897. Ruppin, ZS. phys.
14, 467; 1894.
Scheibler, J. prakt. Ch. 83, 312; 1861, Scbenck,
Lieb. 316, i, 1901. Schertel, J. prakt. Ch.
26, 246; 1882. H. Schiff [i]. Lieb. 107, 293;
108, 326; 1858; 113, 183. [2], Lieb. 110, 67.
[3], Lieb. 109, 325; 113, 349; 1860. Berichti-
gung: Lieb. 118, 90; 1861. [4], (u. Monsacchi),
ZS. phys. 21, 287; 1896; Gazz. ehim. 27a, 117.
[5], (u. Monsacchi) ZS. phys. 24, 513; 1897;
Gazz. ehim. 28 a, 161. Schlösser, Chem. Ztg.
29, 509; 1905. W. Schmidt [i], Pogg. 102, 122;
1857. [2], Pogg. 107, 244; 1859. Schönfeld,
Lieb. 95, i; 1855. Schönrock, ZS. phys. 11,
.781; 1893. Schröder, J. Ruß. (i) 18, 18; 1886.
Schutt, ZS. phys. 5, 349; 1890. Schalt, Forhl.
. Skand. Naturf. Christiania 10, 450; 1868.
A. Schalze, ZS. anaL Ch. 21, 167; 1882. Schultz-
Sellack, Ber. ehem. Ges. 3, 215; Pogg. 139,
480; 1870. Schuncke, Diss.; 1879; ZS. phys.
14, 331, 1894. Scott, Pharm. J. Transact. 11,
217; 1869; (Polyt. ZbL 37, 984; 1871). Seme-
now, Naturf. GeseU. Warschau 4, 10; 1893.
(Fortschr. 49 (i), 142, 1893.) Sentis, These
Grenoble; 1897 (Tension superficielle . . .). Slessor,
Edinb. New. Phil. J. (2) 7, 287; 1858. Slotte,
Wied. 14, 12; 1881. V. Sonnenthal, Diss.; ZS.
phys. 9, 693; 1892. Spring, Bull. Aead. Belg.
(3) 29, 363; ZS. anorg. Ch. 8, 424; 1895. Sprung,
Pogg. 159, i; 1876. Squires, Pharmac Era;
1891; ZS. anal. Ch. 30, 609; 1891. Sresnewsky,
J. Ruß. 13 (i), 242; 1881. Stanley, Chem. News
54, 195; 1886. Stolba, J. prakt. Ch. 90, 193;
1863. Streit, Dingl. J. 239, 168; 1880. Snlliyan,
ZS. phys. 28, 525; 1899.
Tammann [i], ZS. phys. 11, 676; 1893. [2], ZS.
phys. 14, 163. [3], ZS. phys. 16, 91; i895-
Taylor (u. Ranken), Proc. Edinb. 25,227; 1906.
Thomsen [i], Pogg. 142, 337; 1871; Thermoch.
Unters. Leipzig I, 46; 1882. [2], Ber. ehem.
Ges. 7, 71; 1874. Thömer, Chem. Appar.- Kunde
3, 165; 1908. Thorpe, J. chem. Soc. 37, 341;
1880. Tommasi, Formulaire Physieo-Chimique,
Paris 1898. Topsoe, Ber. ehem. Ges. 3, 403;
1870. Traube [i]. Lieb. 265, 27; 1891. Tröltsch,
Wied. 41, 259; 1890. Tschemaj, J. Ruß. 20 (i),
430, 486; 1888; 21 (i), 73, 176; 1889. Tnnner-
mann, Trommsdorf Neues J. Pharm. 18 (i),
118; (2) i; 1829. Tutton, J. chem. Soc. 71,
911; 1897. Tyrer, siehe Giles.
Ure [i], Thomsons Annais PhiL 10, 268, 369; 1817.
[2], J. Science and Arts 4, 114; 181 8. [3], j.
Sc. Arts 4, 291; i8i8. [4], J. Sc. Arts 12, 287;
1822. [5], j. Sc. Arts 13, 3"; 1822.
Valson [i_], C. r. 74, 103; 1872. [2] siehe Favre.
Vauquelin, A. eh. (i) 76, 260; 1810. Veley u.
Manley [i], Proc. Lond. 62, 223; 1897. [2], Proc
Lond. 69, 86; 1901. [3], Phil. Mag. (6) 3, 118;
1902. [4], J. ehem. Soc, 83, 1015; 1903. [5], J-
chem. Ind. 22, 1227; 1903. [6] Chem. Ztg. 29,
1207; 1905. Vorländer (u. Schilling), Lieb. 310,
369; 1900.
ATachsmuth, Areh. Pharm. 208, 510; 1876. Wade,
J. chem. Soc. 75, 254; 1899. Wagner [i],
Wied. 18, 259; 1883. [2], ZS. phys. 5, 31;
1890. Watts, Chem. News 12, 160; J. chem.
Soc. (2) 4, 499; 1865. R. Weber, Pogg. 159,
313; 1876. Wegner, Molekularrefraktion, Diss.
Berlin 1889. Wegscheider [i] (u. Walter),
Wien. Ber. 114 (IIb), 275; 1905. Monatsh.
Chem. 26, 685; 1905. [2], Wien. Ber. 114 (IIb),
1121. Monatsh. 27, 16; 1905. Wershofen, ZS.
phys. 5, 481; 1890. Wigger, Diss. Rostock
1909. Wiener, ZS.physiol.Ch. 71, 120; 1911. van
der Willigen [i], Archiv. Musee Teyler 1, 74; 1867;
Arch. Neerl 3, 122; 1868. [2], Areh. Teyler 2, 199,
222,238; 1869. [3], Arch. Teyler 3, 15; 1874. Wink-
ler [i], Ch. Ind. 3, 194, 1880. [2], Prakt. Übungen i.
d. Maßanalyse. Freiberg 1883, 1898. Winteler [i],
ZS. angew. Ch. 15, 33; 1902. [2], Chem. Ztg. 29,
689, 1009; 1905. Worden (u. Motion), J. chem.
Ind. 24, 178; 1905. Wright, Chem. News 28,
242, 253; 1871. Wüllner, Pogg. 133, 169; 1869.
van Wyk, ZS. anorg. Ch. 48, i; 1905.
Zecchini, Gazz. Chim. 35 (b) 65; 1905. Zettnow,
Pogg, 143, 474; 1871. Zoppellari, Gazz. chim.
24 b, 396; 1894.
Bern.
296
77
Dichte (d{) wässeriger Lösungen organischer Säuren.
Essigsäure. Nach A. C. Oudemans^'') (Bonn 1866). Auszi^.
%: g Substanz
in 100 g Lösung.
Gewichts-
d'
Gewichts-
d[
prozent
C2H4O2
"4
40O
prozent
C2H4O2
0«
5"
10«
15»
20» 30"
qO
5"
loo
15°
1
20» 30" 40»
0
0,9999
000
997
992
983
958
924
50
730
692
654
615
575
494
410
1
1,0016
017
013
007
997
972
936
51
740
701
663
623
583
501
416
2
033
033
029
022
012
985
948
52
749
710
671
631
590
508
423
3
051
050
044
037
026
998
960
53
758
719
679
638
597
515
429
4
069
066
060
052
041
012
972
54
767
727
687
646
604
521
434
0
088
083
076
067
055
025
984
55
775
735
694
653 611
527
440
6
106
100
092
083
069
038
996
56
783
743
701
660 618
533
445
7
124
117
108
098
084
051
008
57
794
750
708
666 624
538 450 11
8
142
133
124
"3
098
064
020
58
798
757
715
673 1 630
544
455
9
159
150
140
127
112
077
032
59
806
764
722
679 636
549
460
10
176
167
156
142
126
090
044
60
813
771
728
685 642
554
464
11
194
184
171
157
140
103
056
61.
820
777
734
691 ' 648
559
468
12
211
200
187
171
154
"5
067
62
826
784
740
697 ■ 653
564
472
13
228
216
202
185
168
128
079
63
832
790
746
702 658
568
475
14
245
232
217
200
181
140
090
64
838
796
752
707 ' 663
572
479
15
262
248
232
214
195
152
lOI
65
845
801
757
712 : 667
576
482
16
279
264
247
228
208
164
112
66
851
806
762
717 671
579
485
17
295
279
262
242
222
176
123
67
856
811
767
721 675
583
488
18
311
295
276
256
235
188
134
68
861
816
771
725 ; 679
586
491
19
327
310
291
270
248 } 199
144
69
866
821
775
729 683
588
493
20
343
325
305
284
261
211
155
70
871 J825
779
733 ' 686
591
495
21
359
340
319
298
274
223
166
71
875
829
783
737 • 689
593
497
22
374
355
333
311
287
234
176
72
879
833
786
740 691
595
498
23
390
369
347
324
299
246
187
73
883 836
789
742 j 693
597
499
24
405
384
361
337
312
257
197
74
886 j 839
792
744 ! 695
599
500
25
420
398
375
350
324
268
207
75
888 1 841
794
746 : 697
600
501
26
435
412
388
363
336
279
217
76
891 1843
796
747 1 699
601
mum
27
450
426
401
375
348
290
227
77
893 |845
797
748 1 700
maxi-
501
28
465
440
414
388
360
300
236
78
894 i 846
798 ten
60 1
500
29
479
454
427
400
372
3"
246
79
896
847
Dich-
700
600
499
30
493
467
440
412
383
321
255
80
897
798
748
699
599
497
31
507
480
453
424
394
331
264
81
847
797
747
698
598
495
32
520
493
465
436
405
341
274
82
897
846
796
746
696
596
492
33
534
506
477
447
416
351
283
83
896 845
795
744
694
593
489
34
547
519
489
459
426
360
291
84
894
843
793
742
691
589
485
35
560
531
501
470
437
370
300
85
892
841
790
739
688
585
481
36
573
543
513
481
448
380
308
86
889
838
787
736
684
580
475
37
585
555
524
492
458
389
316
87
885
834
783
731
679
575
469
38
598
567
535
502
468
398
324
88
881
830 778
726
674
569
462
39
610
579
546
513
478
407
332
89
876
825 1 773
720
668
562
455
40
622
590
557
523
488
416
340
90
871
819 i 766
713
660
554
447
Schmelz-
41
634
601
568
533
498
425
348
91
punkt 758
705
652
545
438
42
646
612
578
543
507
433
355
92
der reinsten
Säure 16,60»
(deVisser)»^
749
696
643
535
428
43
657
623
588
552
516
441
363
93
739
686
632
524
416
44
668
634
598
562
525
449
370
94
ßousfield'")
727
674
620
512
403
45
679
644
608
571
534
457
377
95
-H Skale;
714
660
606
497
388
46
690
654
618
280
543
465
384
96
16,45«; 16,41«
644
589
480
370
47
700
664
627
589
551
472
391
97
(Oudemans :
Ramsay "))
- Hg Skale.
Siedepunkt
625
570
460
350
48
710
674
636
598
559
480
397
98
604
549
438
327
49
720
683
645
607
567
487
404
99
580
525
413
301
50
1,0730
692
654
615
575
494
410
100
117,9° bei 760 mm.
553
497
384
273
Bein.
77a
297
Dichte {(l[) wässeriger Lösungen organischer Säuren.
Ameisensäure
a) loo'
OttenS)
Charpy')
Perkin •)
Patter-
son")
Zander")
lO»
20»
30»
40«
50»
1,2238 (18«)
1,2453 (o)
1,2260 (15)
1,2136 (25)
1,2448 (o)
1,2256 (15,13)
1,2201 (19,83)
1,2095 (27,83)
1,2029 (32,83)
1,2444 (o)
1,2295 **)
1,2175
1,2055
1,1934
1,1813
Turbaba") [2] (Auszug)
b) Lösungen
Richard-
son»)
(Auszug)
I /O
2
4
6
8
10
14
18
22
26
30
34
38
42
46
50
54
58
62
66
70
74
78
80
82
84
86
88
90
92
94
96
98
IOC
Charpy »)
19,43
37,54
54,56
70,52
85,63
20/4
1,0020
1,0045
1,0094
1,0142
1,0197
1,0247
1,0346
1,0442
1,0538
1,0634
1,0730
1,0824
1,0920
1,1016
1,1109
1,1208
1,1296
1,1382
1,1474
1,1566
1,1656
1,1753
1,1819
i,i86i
1,1897
1,1930
1,1977
1,2013
1,2045
1,2079
1,2118
1,2159
1,2184
1,2213
0/4
1.0554
1,1031
1,1457
1,1845
1,2186
0/0 0/4
4,87 ; 1,01451
9,31 1,02748
16,69 1,04806
20.10 1,05747
25,05 1,07062
30.09 1,08398
35.11 1,09700
40,11 1,10984
45.10 1,12249
50,07 1,13506
55,09 1,14752
59,73 ^,15892
65,34 1,17249
71,03 1,18599
80,09 1,20670
92.33 1,23229
99,64 1,24513
Otten») I 18/4
4,94 1,0143
9,55 1,0258
20.34 1,0520
29,83 ; 1,0739
39.95 J 1,0976
50,02 j 1,1214
59.96 I 1,1440
70,06 1,1663
89,02 1,2036
98,53 1,2210
Jahn") i8/4
i/i n») 1,0104
1/2 1,0047
1/4 1,0015
1/8 1,0000
Traube") 15/4
i/i n*) 1,01174
1/2 1,00545
1/4 1,00237
1/8 1,00086
Aufeerdem : Charpy ').
Duclaux"). Drucker")
(8). Frankenheim")
(«).'). Freund"). Glad-
stone »)(«[). Graham").
Guillet'«). Hartwig »)(«).
Kopp ")(«). Landolt»).
Leblanc"). Lodeking*).
Ostwald"). Perkin«) u.
")(«). Traube»). Tsa-
kaiotos"). Winkel-
mann"). Reyher") (S.
284).
15/4
1212
2372
4229
5079
6286
7513
8690
9913
II02
2266
3427
4512
5797
7073
9035
14.33
2678
30/4
0736
1803
3508
4292
5408
6545
7675
8783
9892
0989
2094
3109
4320
5532
7400
9664
0683
Turbaba") [2] (Auszug)
Essigsäure
Tafel vorige S.
a) 100«
Jones») 1,0534 (16,5)
de Vis-
ser») 1,05315 (16,6)
Landolt») 1,0495 (20)
Perkin») 1,0558 (15)
u. 1,05604 (15°)
1,04479 (25«)
Bousfield»«)
18«
1,05148
20«
1,04922
Ramsay»)
äfh)
t= o»
(1,0697)
10»
1,0593
15»
1,0546
2o"
1,0491
' ^5;
i,0439ö
30»
1,0392
40»
1,0284
50«
1,0175
100»
0,9599
V. F
leifi»)
20«
1,0471
40°
1,0248
Becki
nann*»)
I18O
0,9421
b)
Buch-
kremer **)
9,73
20,2 1
32,12
43,49
51,03
61,95
72,22
79,28
84,51
92,54
IOC
ao/4
1,0058
1,0196
1,0409
! 1,0520
! 1,0583
\ 1,0653
; 1,0693
! 1,0699
1 1,0694
1,0637
1,0502
Auszug.
0/0
59,92
304
71,98
30/4
76,16
30/4
77,92
30/4
79,13
30/4
80,00
30/4
81,58
30/4
85,99
30,4
0/0
88,09
90,03
92,04
94,06
95,98
97,80
99,60
Ja n»»)
1/1 n»)
1/2
1/4
1/8
Traube«»)
l/l n«)
1/2
1/4
1/8
Cameron
1,10 n»)
1/25
1/50
i/ioo
1/200
0/4
1,08113
1,05502
1,08758
1,05907
1,08878
1,05941
1,08911
1,05940
1,08927
1,05938
1,08925
1,05915
1,08929
1,05901
1,08843
1,05735
15/4
1,07176
1,07035
1,06858
1,06618
1,06320
1,05952
1,05465
18/4
1,0073
1,0030
1,0008
0,9998
15/4
1,00817
1,00365
1,00156
1,00036
35/4 b)
0,99794
0,99742
0,99725
0,997144
0,997118
Außerdem: Charpy*).
Damien")(a). Drucker")
(»). Duclaux"). Fran-
kenheim")(a)J'reund").
Gladstone '•)(«). Guil-
let'»). Hartwig«) («).
Hoek »»). Humburg ••).
Jahn*»). Jones. Hydra-
tes S. in"). Kohlr").
Kopp«») u. »») («). Lan-
dold»). Leblanc"). Lo-
deking*). Mendeleef").
Mohr*). Mollerat*»).
Noack**). Oppenhei-
mer"). Ostwald").
Otten») («). Perkin")*»)
(«). Pettersson») (8)
Ramsay»»). Reiss «»)(«).
Rivett"). Rosco€").
Toom*»). Traube*). Tsa-
kalotos*»). Winkelm").
Zander")(a).Zecchini»»).
HaUwachs (C)**)(S.287).
Kohlrausch [8, 9] (C)*»)
(S. 287). Reyher") (S.
284). Ruppin (S. 283).
Mono-, Dichlor- u.
Tribromessigsäure
Charpy'). Ostwald").
Perkin*») (8). Hall-
wachs*»). Drucker")(a).
Kohh-. [8] (C) S. 287.
Trichloressigsänre
Charpy ')
21,27%
36,84
52,63
65,13
76,27
86,35
0/4 b)
1,1204
1,2180
1,3223
1,4156
1,5051
1,5910
Hallwachs*')
I n a)
62,96
31,49
15,725
7,873
3,930
1,968
0,9814
0,19676 ;
ia,5b)
1,00077
1,00205
1,00461
1,00973
1,00995
1,04016
1,08026
1,36016
Aufierdem :
Ostwald").
Perkin*»).
Turbaba [i]").
Zecchini»*).
Propionsäure
a) loo*;
Humburg*») 0,9973(16)
Perking») (0,99729
b) 15* 10,99746
10,98669
^ 10,98675
"^Si"") 0,9939(20)
Landolt») 0,9945(20)b)
Linne- / \
mann") «,9945 (l9)
Drude »•) 0,9967 (17)
Traube*) 0,9956 (20)
Zander") 1,0132 (o)
■1,0026 (10)
b) I 9920 (20)
9812 (30)
9704(40)
9596 (50)
99,67% 1,0208 (o)
T.«,„.* ?■ ^^^ill^arauf hin, daß die betreffende Arbeit Ausdehnungsbestimmungen oder Dichten bei verschiedener
lemperatur enthalt; C: Kontraktionsermittelung. Literatur: S. 289.
*) n = g-ÄquivaL im Liter. »>) umgerechnet
Beil.
298
77 b
Dichte {d[) wässeriger Lösungen organischer Säuren.
Propionsäure
Propionsäure
n-Buttersäure
iso-Buttersäure
n-Valeriansäure
b) Lösungen
Charpy ^)
17,08%
33,51
49,88
66,72
83,38
(100)
Drude")
97,5%
92,9
89,9
86,0
80,0
74,4
68,5
62,5
56,3
50,3
Landolt »)
89,16%
80,44
73,27
67,27
Lüdeking*)
100%
89,1
80,4
73,3
67,3
57,8
50,7
45,1
40,6
33,9
29,1
21,5
14,1
10,5
5,6
3,3
Drucker »')
0,99%
1,91
5,84
9,82
21,71
49,80
73,92
99,99a)
0/4 b)
1,0154
1,0256
1,0345
1,0409
1,0427
1,0368
. 17/4 a)
1,0026
1,0103
1,0140
1,0185
1,0231
1,0258
1,0277
1,0281
1,0285
1,0283
ao/4 b)
1,0126
1,0202
1,0237
1,0255
35/4 a) b)
0,9873
1,0047
1,0128
1,0167
1,0182
1,0195
1,0220
1,0207
1,0204
1,0184
1,0165
1,0130
1,0082
1,0055
1,0019
1,0001
25/4 b)
0,99979
0,9988
1,0021
1,0055
1,0139
1,0227
1,02445
0,9896
Jahn")
l/l nc)
1/2
1/4
1/8
Traube")
l/l nc)
1/2
1/4
1/8
18/4
1,0052
1,0019
1,0002
0,9994
15/4
1,00660
1,00283
1,00100
1,00014
Außerdem: Drucker ••)
(21.) Guillet "). Humburg »).
Jahn"). Kopp(») (<&)■ Le-
blanc").Ostwald").Otten')
(31). Perkin") u. ") (»).
Pierre") (21). Traube*).
Reyer") (S. 284). Zan-
der«»). Tsakalotos [a] ").
Turbaba [i]"). Zecchini".
n-Buttersäure
a) 100%
Brühl"
Linne-
mann")
b)
Jahn")
Landolt*)
b)
Winkel-
mann")
Perkin«)
b)
0,9587 (20)
0,9595
0,9564
0,9631
0,9797
0,9593
(14)
(15)
(16)
(o)
(20)
0,9594 (20)
0,96624 (15)
0,95594 (25)
b) Lösungen
Zander"(2l)
100%
99,86
99,50
98,84
Charpy *)
11,88%
23,62
35,55
47,37
59,34
71,32
Landolt»)
90,72%
83,02
76,52
Jahn")
I/I nc)
1/2
1/4
1/8
0/4 b)
0,9745
0,9757
0,9779
0,9789
0/4 b)
1,0089
1,0116
1,0120
1,0114
1,0099
1,0041
20/4 b)
0,9830
0,9910
0,9953
18/4
1,0031
1,0008
0,9997
0,9990
Drucker") 25/4 b)
0,14%! 0,9971
0,31 1 0,9973
0,73 i 0,9973
1,05 j 0,9975
2,27 0,9981
3,83 I 0,9988
8,63 I 1,0008
24,96 1,0011
79,38 0,9805
(100) 0,9536
Lüdeking«) 25/4 b)
100% 1 0,9527
90.7 I 0,9698
83,0 1 0,9781
76.5 i 0,9824
70,9 ' 0,9857
62,0 I 0,9909
55,0 0,9936
49,4 0,9958
44,9 j 0,9971
37,9 ! 0,9991
32.8 ! 1,0002
24.6 j 1,0016
19,6 j 1,0018
16,3 1,0017
14,0 1,0016
12,2 j 1,0016
10.9 i 1,0010
6,1 I 0,9997
4,1 0,9988
Traube") 15/4
l/l nc) 1,00441
1/2 1,00165
1/4 1,00053
1/8 i 0,99989
Außerdem : Delflfs ").
Drucker««) («). Duclaux").
Graham"). Guillet"). Hart-
wig«) (21). Humburg •«).
Kopp") u. •») (»). Le-
blanc »';. Mendeleef "). Ost-
wald").Otten»)(3l).Pierre")
u.»*)(2l). Traube«). Tsaka-
lotos [2]»»). Turbaba [i]««).
Ray her«») (S. 284).
a) 100%
b) Lösungen
iso-Buttersäure
Zander") Ausdehnung a)
Vol. : o" = loooo
10= loiio
20 = 10205
30= 10314
b) Lösungen
Drucker«*) 25/4 b)
0,10% 0,9972
0,43 0,9973
0,76 0,9974
1,92 0,9979
5,65 0,9994
11,69 1,0015
18,95 1,0021
69,93 0,9843
(100) 0,9479
Tsakalo-
tos [1]«', 26/4
23,3% 0,9984
32,7 0,9965
48,3 0,9936
66,0 0,9822
78,7 0,9714
100 0,9441
Traube«) 20/4
5% 1,0006
10 1,0035
15 i,oo3y
20 1,0037
Traube") 15/4
i/i nc) 1,00394
1/2 j 1,00132
1/4 I 1,00028
1/8 i 0,99967
Au ßerdem : Drucker »« M Sl).
Friedländer (81).«*) Guil-
let"). Otten')(9l).Pierre*»).
Traube"). Turbaba [i]««).
Ostwald"). Reyher") (S.
284).
n-Valeriansäure
a) 100%
a) 100%
lahn»;
Linne-
mann*«)b)
Brühl")
Perkin«)
0,95435(16,3)
0,9487 (20)
0,9515 (20)
0,95308(15)
0,94297(25)
Timmermans«*)
0,96819(0); 0,95308(15)
0,95010(18)
Zander")
b)
Lieben")
Perkin«) ;
b)!
0,9561
0,9468
0,9375
0,9283
0,9192
0,9100
0,9399
0,94386(15)
0,93479 (25)'
(o)
(10)
(20)
(30)
(40)
(50)
(20)
Drucker«*)
25/4 b)
0,22%
0,9972
0,38
0,9972
0,83
0,9973
2,34
0,9977
3,17
0,9980
87,04
0,9519
98,91
0,9363
Außerdem : Demarfay««).
Guillet").Tolleus").Jahn")
Reyher"). (S. 284).
iso-Valeriansäure
a) 100%
Landolt»)
Perkin«)
Winkel-
mann")
Schmidt")
Ramsay»«)
0,9297 (20)
0,93281 (15)
0,92348 (25)
0,9297 (20)
0,9298(17,4)
0,7568(195)
b) Lösungen
Graham") i5/4b)
100% I 0,9343
91,90 0,9476
84,16 0,9511
Traube«)
2%
4
100
Traube")
1/4 nc)
1/8
Drucker«»)
0,145%
0,34
1,03
2,54
4,24
5,24
89,37
99,77
20/4
0,9987
0,9991
0,9318
15/4
1,00058
0,99966
25/4 b)
0,9972
0,9972
0,9973
0,9974
0,9979
0,9976
0,9431
0,9252
Außerdem : Drucker")
(«). Jahn "). Kopp ").
Otten»). Delffs"). Pierre»)
(tt>. Erlenmeyer««). Rey-
her»»). (S. 284).
a) Auszug, b) umgerechnet, c) n = g-Äquival. im Liter. Literatur S. 299.
Bein.
77t
299
Dichte (d^) wässeriger Lösungen organischer Säuren.
Oxalsäure
Gerlach ")
1,43 %
2,86
4,29
5,71
7,14
8,57
9,29
Worden"")
Tafel
0,398 %
o,8c8
1,224
1,636
2,051
2,462
2,881
3,296
3,715
4,138
4,557
4,984
Beob.
0,763
1,083
1,485
3,549
4,505
17,5/4 a)
1,006
1,013
1,020
1,027
1,034
1,041
1,044
15.56/4 a)
AuS2Ug
1,001
1,003
1,005
1,007
1,009
i,on
1,013
1,015
1,017
1,019
1,02I
1,023
1,00274
1,00434
1,00676
1,01621
1,02075
Oxalsäure
Roth»)
0,81 %
3,33
4,13
3,33
4,13^'
0/4; 10/4
1,0045,—
1,0175,65
1,0216,05
1,0145(20")
1,0184(20")
Außerdem: Ostwald"). Loo-
mis"). Traube"). Schultze**)(A).
Franz"»). Kannonikoff»). Kohl-
rausch"). Nicol'»).Turbaba[T]")
Jones").
Malonsäure, Maleins.,
Bernsteins., Milcbs., Gly-
cols., Asparagins.
Traube"). Ostwald"). Cook")
(«). Revher")(S.a84). Turbaba
[I]«). Jones").
Mandels., Gallusgerbs.
Rimbach"). Hager"). Traube").
Äpfelsäure
Nasini •*)
4,61 %
8,23
16,24
20,73
25,67
30,02
41,57
59,02
72,79
20/4 (Auszug)
1,0156
1,0304
1,0635
1,0827
1,1034
1,1239
1,1796
1,2723
T.3454
Aufierdem : Ostwald "). Trau-
be '•). Woringer").
Citronensäure
CHsO:— H2O
SchiflP»)
4 % kryst.
8
12
16
24
36
ia/4a)
1,0145
1,0301
1,0464
1,0628
1,0973
1,1533
Außerdem: Ostwald"). Ger-
lach") (%). Jones")
Traubensäure
Marchlewski";
1,68 %
3,91
4,00
10,67
14,02
15/4
1,00698
1,01727
1,01767
1,04969
1,06623
d- Weinsäure
Marchlewski
0,57 %
3,31
4,00
5,02
6,56
8,78
10,27
12,08
13,50
14,82
15,18
15/4
1,00184
1,01443
1,01770
1,02244
1,02972
1,04031
1,04768
1,05632
1,06337
1,07006
1,07182
d-Weinsäure
Pfibram")
0,35 %
0,58
1,26
2,23
3,09
4,72
Pribram ")
0,21
0,72
1,01
2,01
5,09
10,89
16,06
20,70
30,16
35,75
44,33
49,95
ao/4
0,99985
1,0010
1,00405
1,0086
1,01255
1,0199
ao/4b)
0,9992
1,0015
1,0028
1,0074
1,0215
1,0491
1,0747
1,0978
1,1486
1,1802
1,2312
1,2655
Außerdem: Gerlacb") (SO
Leblanc") Marchlewski'*). Pri-
bram"). Schiff"). Thomsen").
Traube") Ostwald") Hager")
(«). Turbaba"). Hallwachs (C)«*)
(S. 287). Kohlrausch "). Nicol»)
Jones«).
Literatur c) zu Tabelle 77 bis 77 c.
Zusammenstellung früherer Beobachtungen: Lossen, Lieb. 21-t, 96; 1882. ') A. eh. 29, 5; 1893.
^) Wied. 33, 60. ^) Pogg. 117, 362. *) Wied. 27, 74. '^) Inaug. Diss. München 1887. «) Chem. Soc. 4o, 445;
J. prakt. (2) 31, 488. ') J. prakt. (2) 24, 298 (Nova Acta Upsal. Serie III). «) Americ chem. J. 19, 149.
») B. B. 19, 871. 1«) Wied. 26, 105. ") Lieb. 224, 57, 9i. ") Chem. Soc 49, 777. '^) ZS. phys. Ch. 16,
80. '*) J. prakt. (2) 18, 328. '^) Lieb. 265, 27. '•) A. ch. (5) 13, 94- ") Pogg. 72, 177, 422. 1«) (u. Dale)
Phil. Trans. 153, 317; 1863. '") Phil. Trans. 151; Lieb. 123, 99. ■'") Pogg. 72, i, 233. ") (u. Rohland)
ZS. phys. Ch. 19, 264. ") [1] Charkow. Gesellsch. exper. Wiss. 18, 8; 1890; (Fortschr.46 I, 274); [2]; 21 SuppL
1893. ") ZS. phys. Ch. 2, 748. -*) ZS. phys. Ch. 6, 472. ^) These Paris; Ann. EcoL Norm. 10, 290;
1881. ") (u. Möller) ZS. phys. Ch. 13, 385. ") ZS. phys. Ch. 13, 419. *") Chem. Soc 35, 469. -') Chem.
Soc. 47, 44; 49, 806. 30) ^ied. 10, 291. ") Chem. Soc 15, 270; Lieb. 125, 327. ^^) Inaug. Diss. Utrecht
1891, Rec Trav. Chim. 12, 101, 154. ^) ZS. f. Chemie 1866, 150; Broschüre Bonn 1866. ^) ZS. phys. Ch.
6, 172. ^) (u. Oudemans) Sur la quantite d'ether dans les liquides, La Haye 1864. ^^) ZS. phys. Ch. 12,
403- ^) Kohlrausch: Pogg. 159, 233. ^) Lieb. 94, 293; 95, 305; 96, 163. ^«) Lieb. 31, 284; 1839. *") A.
ch. (1) 68, 88; 1808. ") Wied. 28, 666. ") ZS. phys. Ch. 27, 445. *») J. prakt 6, 17; 1835; Rep. Brit
Assoc. 1834; Handleiding tot het vinden van de wäre sterkte. s'Gravenhage 1824. **) Wied. 53, 9. **) Wied.
53, 26; 56, 199- ") Chem. Soc 65, 420. ") Wied. 68, 1. **) Lieb. 160, 228; 161, 176; 162, 9. *») (u.
Puchot) A. ch. (4) 28, 80, 373; 29, 243. *«) ZS. phys. Ch. 23, 303. ^') Jahresber. Pharm. 1854; Lieb. 92,
277- •") Lieb. 200, 180; 203, 19. ^) A. ch. (3) 31, 127. ^) A. ch. (3) 15, 353; 1», i99. ") (u. Rossi)
Lieb. 159, 48. ^) (u. Cahours) C. r. 89, 333- ") (u. Kehrer) Lieb. 206, 238. =») (u. Hell) Lieb. 160, 269.
'") (u. Sachtleben) Lieb. 193, 94. "») J. prakt. (2) 5, 282. •') J. prakt. (2) 31, 321. «) ZS. phys. Ch. 24,
13c. ") Wied. 60, 547. »*) ZS. anal. Ch. 21, 167. ^} B. B. 30, 294. ") ZS. phys. Ch. 28, 254. ") Ad-
jumenta varia, Leipzig 1876. ««) (u. Gennari) ZS. phys. Ch. 19, 116. «») ZS. phys. Ch. 36, 340. '») Lieb.
113, 188. ^») Salzlösungen, 1859. ") B. B. 20, 1890. ") Stzber. Wien. Acad. (II) 107, 148. '*) B. B. 26,
1556. '*) Thermochemische Unters. Bd. 1, 46. ") Guillet: Propriötes physiques des acides de la serie grasse,
Montpellier 1895. ") Mendeleef: C r. 50, 53- '*) Chem. Industrie 9, 241. ") Phil. Mag. 18, 179. ^») Dissert
1882. «') j. phys. Chem. 14, 1, 571. ^*) ZS. phys. Ch. 52, 650. *») ZS. phys. Ch. 66, 580. ^) ZS. phys.
Ch. 38, 385. 8*) Hydrates; Washington 1907, S. 11 1. *•) J. chem. Soc. 97, 732. ") [i] ZS. phys. Ch. 68,
32. **) [2] C. r. 146, 1146. «») Bull. Soc chim. Belg. 24, 44. »«) J. chem. Industr. 24, 178. ") Gazz.
chim. 35 [b] 65. — B. B. == Ber. chem. Ges.
*) Umgerechnet b) Auszug. <=) Abkürzungen siehe S. 293.
Bein.
300
78
Dichte verschiedener Alkohol-Wassergemische.
Dichte von Methylalkohol- Wassermischungen nach Gewichtsprozenten (^/o).
g Substanz in loo g Lösung.
a) Doroshewski u. Rostde.stwenski '*"). b) P. Klason u. Norlin '^*). — Auszug.
a) 9I0 d 15/4 «)! g/o d 15/4 go d 15/4 j g/o d 15/4 gjo
disU b) ^15/15 9/0 rfi5/i5 9fo di5/i5\ g/o
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
99727 21
99543 22
99370
99198
99029
98864
98701
98547 28
98394
98241
98091
97945
97802
97660
97518
97377
97237
97096
96955 j 39
96814 ! 40
96674 I 41
96533 I 42
96392 43
96251 1 44
96108 j 45
95963 I 46
95817 i 47
95668 i 48
85518 49
95366
95213
95056
94896 i 53
94734 I 54
94570
94405
94237
94067
93894
93720 i 60
93543
93365
93185
93001
92815
92627
92436
92242
92048
9x852
91653
91451
91248 ! 73
91044 I 74
90839 j 75
90631 76
90421 i 77
90210 78
89996 79
lo I 80
89563 81
89341 82
89117 ' 83
88662 85
88433 86
88203 87
87739 89
87508 go
87271 91
87033 92
86792 93
86546 94
86301 95
86051 96
85801 97
85551 98
85299 99
85048 100
84794
84536
84274
84009
83742
83475
83207
82937
82668
82396
82124
81849
81568
81285
80999
80713
80428
80143
79859
79578
999
997
995
990
985
980
975
970
965
960
955
950
945
940
935
930
925
920
915
910
0,55
1,62
2,72
5,72
8,94
12,27
15,85
19,38
22,89
26,44
29,79
32,95
36,03
39,00
41,79
44,49
47,20
49,84
52,31
54,64
905
900
895
890
875
870
865
860
855
850
845
840
835
830
825
820
815
810
57,01
!59,36
•61,65
63,86
66,09
68,25
70,38
72,48
74,49
76,50
78,51
80,47
82,39
84,29
86,16
87,97
89,80
91,60
93,39
i95,i8
809
808
807
806
805
804
803
802
801
800
799
798
797
95,54
95,89
96,25
96,60
96,96
97,31
;97,67
198,03
!98,39
98,75
199,11
99,47
199,82
796472 (15/15)
= 100 V«
79578 (15/4)
c) Dittmar u. Fawsitt^). Ausdehnungen bis 65*^ beobachtet. — Auszug.
Über das Dichtemaximum vergl. Moretto '■'**') und Cinelli ''^).
9/0
umger. i^)
100
99,78
95,06
94,85
89,99
89,79
79,96 I 70,06 60,02 I 50,02 i 40,03
79,78 ; 69,91 59,89 49,91 [ 39,94
30,02
29,95
20,03
19,99
10,02
10,00
5,01
5,00
d 0/4
d 9,1 U
d 19,7/4
0,8102 I 8238 j 8375 I 8635 : 8868 9090 I 9286
0,8012 j 8153 I 8290 ■ 8555 I 8795 , 9020 9223
0,7920 j 8063 i 8204 i 8472 8716 8948 9157
9459 ! 9604 i 9725 ; 9842 9914
9405 ' 9561 ' 9700 9834 ' 9912
9347 i 9516 9667 I 9815 I 9896
d) Dichte (ci 15, 4) von Methylalkohol- Wassermischungen, interpoliert von Mendeleef( Lösungen S. 496) ^'•')
aus Beobachtungen von Traube, Duclaux, Dupre und Dittmar.
10% i 2o»/„ I 300/0 40 »0 i 50% 60 0/0 70% 80% , 90 «/o
100 Vo
Traube^?) .
Duclaux*) .
Dupr6'") .
Dittmar "«)
9992
9992
9992
9992*)
9816
9841
9847
9822
9688
9710
9720
9681
9548
9579
9580
9538
9384 I 9204 ! 8995
9412 I 9242 j —
9415 ■ 9226 9018
9371 9187 : 8981
—
8524
—
8837
8598
—
8788
8541
8270
8749
8504
8240
270 j
angenommen
zu 7983;
entspricht
99,1 Vo
7958
e) Dichte von wasserfreiem und hochprozentigem Alkohol; dtl^.
Young^-) 0,8100 (qö); Loomis") 0,80065 do"); 0,79133 (20"); Perkin'«) — 99,8 "/o*) — 0,7966 (15O);
0,7871 (25O); Ramsay*') 0,7891 (22,94»); Crismer [i]'^^) 0,7960 (15"); 0,7914 (20"); Qyr '^'*) 0,79578
(15°); — 99,88 %: 0,79622 (15"). Siedep.: 64,56" bei 760 mm; Timmermans [3]'**''') 0,81017 (0°);
Tijmstra ""l — 99,9 Vo') —0,79326 (18«) - Klason'^») 0,80999 (o"); 80069 (lo«); 79134 (20"); 78184
(30O); Timmermans [2]***') 0,8102 (o»); 0,8690 ( — ei,!"); Müller-Abegg '"') 0,7960 (15°); 0,7924 (25");
Young siehe S. 302 bis zur kritischen Temperatur. — Kontrolle der Wasserfreiheit durchi kritische Lösungs-
temperatur: Crismer [I/4]'*^*^*) u. Timmermans"") — durch Verseifungsgeschwindigkeit von Estern:
Qoldschmidt '"), Gyr'*«). — Außerdem: Brühl'-«) 99,2 "/o; Delffs') (98,5); Deville^) (98,0); Duclaux*)
(98,8); Dumas •■*) (97,9); Frankenheim '^^) %.-, Graham") (99,7); Qrodski')u.«); (99,3); Hartwig"'*) ?(.;
de Heen 2(. S. 306; Jahn"); Kopp"'),")u.''') (98,3); Kossakowsky '*): Landolt'*)u.'») (98,5); Linne-
mann»«); Lossen"); Mendel^ef '«) 96,0); Pierre '»)u.-'-) (96,0); Traube^") (99,2); Waiden^-'); Zander-«)
(99,3); Zelinsky-*) {99,8) — Schiff "■'•').
Literatur S. 314; außerdem S. 306.
") umgerechnet aus d 15/15. ß) umgerechnet von Doroshewski '*") — vgl. Loomis ").
Bein.
78 a
301
Dichte d 1 5/4 von Äthylalkohol -Wassermischungen nach Gewichts-
prozenten {g/o).
g Substanz in loo g Lösung.
1 nach den Beobachtungen von Mendel^ef**) berechnet von der KaiserL Normal- Eichungs- Kom-
mission Berlin; II nach den Beobachtungen und Berechnungen von Osborne und Mc Kelvy
(Bulletin of the Bureau of Standards; Washington 1911) *•*), reduziert auf die internationale looteilige
Wasserstoffskala. — Von dieser Tafel weichen die Berechnungen von E, W. Morley***) bis zu
0,00002 ab.
go
I
II
90
99725
25
21
99544
42
22
99368
67
23
99198
95
24
99034
32
25
98877
78
26
98726
29
27
98581
82
28
98443
42
29
98308
04
30
98177
71
31
98050
41
32
97925
14
33
97803
790
34
97683
69
35
97563
51
36
97443
32
37
97324
12
3«
97203
190
39
97080
69
40
90
90
9.0
9
IG
II
12
13
14
i 15
! 16
17
i 18
19
20
96956 46
96829 18
96699 89
96566 58
96429 25
96290 88
96145 45
95997 97
95844 45
95687 86
95525 24
95360 58
95190 86
95016 ' II
94838 32
94656; 48
94470 63
94281 72
94087 79
93891 83
93692 1 83
93489 80
93284 j 73
93076 ; 65
92866 . 52
92654 41
92439 26
92223 II
92005 ■ 995
91785 I 76
91565
91342
9II18
90893
90667
90441
90214
89985
89756 ! 52
89526 23
6i
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
o,
89296 92
89064 62
88832 ' 29
88599! 97
88366: 63
88132 29
87898; 95
87662 I 60
87426 24
87189 j 87
86952 i 51
86714 12
86475 71
86235 31
85995 90
85754 48
85512 05
85268 63
85024 18
84779 72
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
IOC
o,
84533! 26
78
29
78
25
70
14
54
84285
84035
83784
83532
83277
83019
82760
82497 92
82233 i 28
81965 60
81692 88
81417 i 14
81137; 35
80853! 53
80564 I 67
80269 i 74
79971 ! 74
79666 ! 70
79356' 60
Übersicht über die Beobachtungen über den absolHteo Alkdiol {d 15 4)«). — Drinkwater")
0,7938; Fow-nes**) 0,7938; Dupre") 0,7936; Mendeltef") 0,79367 (ausgeglichen *•) 0,79363);
Squibb") 0,7935; *^) 0,7936 (ätherhaltig? siehe Mc Intosh, Cbem. New's 101, 275; dagegen
Crismer'")); Cook'»') 0,79357; Crismer'") 0,79366 (20«: 0,78948; 25«: 78521). — Dichte bei
anderen Temperaturen '): Baumhauer**) 0,8065 (o); 7983 (10); 7897 (20); 7814 (30). — MendeI6ef ^)
0,80625(0); 80207(5); 79788(10); 79367(15); 78945 (20); 78522 (25) (auf H-Skale umgerechnet
nach Osborne'»*) 78504); 78096(30) — Young**) 80627(0) - Waiden»*») 8063(0); 7853(25) —
Winkler»*«) 80629(0); 80209(5); 79787(10); 79363(15); 78937(20); 78509(25); 78079(30)») —
Kailan»^) 78524(25); Klason '") 80628(0); 79792(10); 79344(15); 78938(20); 78080(30)*) —
Andrews'-*) 78510(25)*) — Acree (These John Hopkins Univ. 1910 *•*)) 78507.
Untersochiingen von Osbonie, Washington'**): 10 Bestimmungen (Alkohol mit Kalk
behandelt) ergaben 0,785059 (25'); 7 (mit AI- Amalgam) 0,785058; Maximum 5069, Minimum
5050. Die Ausdehnung innerhalb 0,00001 übereinstimmend mit Winkler. Absorption von Luft
erhöht die Dichte imi 0,000084; jeder ccm absorbiert 0,22 ccm Luft 0,01 °o Acetaldehyd erh^t
die Dichte imi 0,00002; 0,1% Äther erniedrigt imi 0,00004. Eatwässerangsmittel im Vakuum:
Mendeleef (CaO u. BaO); Squibb (CaO); Cook (CaC»); Young (unter Verwendung von Hexan); Crismer
(CaO); Winkler (Ca); Klason(Ca); Kailan (CaO); Andrews (CaO, Ca, Mg- Hg); Unterschiede mit den
3 Substanzen geringer als 0,00001. — Kontrolle des Wassergehalts : 1. durch die kritische Lösungs-
temperatur gegen Petroleum (Crismer'»*) i4,8»; Crianer'»*) 13,9" — unabhängig von der Dar-
stellung vgl Andrews'^) und Timmermans '*•)) — 0,1% Wasser erhöht sie um i,8' (vgL Van-
dan"*)); für 99% Alkohol beträgt sie 30»; 2. durch Esterve rseifung — siehe MethylalkohoL
Weitere Angaben^*) über m^lichst wasserfreien Alkohol: Brisson"*), Löwtz**), Richter"),
Baumhauer**), Council *»), McCuUoh*»), Dumas"), Gay- Lussac »*)*'), Graham"), Jahn»), Ketteier»'),
Kopp'»)"), Kossakowsky "), Landolt'*), Meissner*«), Müller- Abegg"'), Muncke*'), Pagliani '«*),
Pericin'»), Pouillet*»), Wackenroder") — Beckmann*') 0,7381 (78,2«), Ramsay**) 7338 (78),
Schiff**) 0,7389 (78,2, femer Smith^'*) — Timmermans '*') 0,8066(0); 8575 (—60,1«); Young'«')
bis zum kritischen Punkt siehe S. 302.
") Nur bei den jüngeren Beobachtungen internationale H-Skale. P) Literatur S. 314. *) Über
die Genauigkeit siehe Crismer [3] a Ul'»*).
Beio.
302
78 b
Dichte (disU) von Äthylalkohol-Wassermischungen nach
Gewichtsprozenten (g/o).
Berechnung von Baumhauer -^) für die Beobachtungen von Gilpin (Gp), Meißner (M), Gay-
Lussac (G-L), Fownes (F), Baumhauer (B).
Berechnung von Mendelßef '®) (Dissolutions, Petersburg 1887, S. 266) für die Beobachtungen
von Gp, G-L, F, B, M (MendeMef), D (Dupre u. Page), Sq (Squibb). Alle Angaben sind wie
bei I auf den luftleeren Raum reduziert, und die Gewichtsprozente mit einem Faktor multi-
pliziert, entsprechend dem Gehalt des Ausgangsalkohols. Vgl. Haas***) u. Baumhauer*").
Temperaturskale: diejenige des Quecksilberthermometers.
9/0
I.
Gp
M
G-L
IL
Gp
G-L
M
Sq
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
0,9991
0,99916
0,9904
906
—
906
903
904
905
906
902
—
—
0,9831
823
—
833
830
831
832
834
830
—
831
0,9767
771
—
771
766
768
769
771
766
—
0,9712
710
—
709
706
708
708
710
707
—
707
0,9644
647
—
645
642
644
645
646
642
645
—
0,9570
580
569
572
569
570
571
573
569
570
570
0,9484
489
485
484
482
483
486
486
483
485
—
0,9389
395
390
390
387
389
392
391
388
391
389
0,9286
292
288
293
288
288
289
288
289
287
288
0,9178
180
180
179
179
177
182
180
180
i8o
179
0,9067
069
069
064
068
068
070
065
068
068
—
0,8954
956
955
951
954
954
958
953
955
953
953
0,8837
839
839
835
838
839
843
837
840
838
—
0,8719
713
721
717
720
721
723
719
719
720
719
0,8600
599
602
599
602
602
606
601
603.
601
—
0,8479
479
481
479
484
480
484
482
481
479
479
0,8354
363
356
353
357
356
359
355
356
354
—
0,8225
235
225
224
225
—
—
1 227
225
225
225
—
8084
086
085
089
—
—
1 089
—
087
—
—
7942
940
938
941
—
—
1 938
—
936
936
388
285
178
066
954
838
717
598
477
351
223
084
935
I. Ausdehnung von Äthylalkohol- Wassermischungen.
Schwers"*): zwischen 15" u. 75". Auszug.
9/0
t«
d74
9/0
t"
^74
glo
t»
d'/4
9/0
t»
d%
93,55
89,91
80,62
16,8
35,1
52,75
14,6
36,15
53,9
14,7
34,1
52,0
81113
79515
77898
82315
80432
78769
84654
82956
81332
69,77
59,61
49,92
15,85
34,15
51,6
15,1
34,75
51,5
15,2
35,0
52,95
87182
85617
84031
89618
87967
86493
91797
90218
88692
39,86
29,99
19,51
15,3
34,3
52,05
16,9
34,15
52,45
16,8
34,75
52,7
16,52
Weitere Bestimmungen: Hartwig'**); Hoh''^*); Ketteier");
Jahn'''); Muncke*'); Perkin '«) u. i"»); Pierre'»,*^); RecknageP"»); Tammann'"); Tfalles'^^),
93905
92487
91072
95590
94496
93184
97071
96246
95203
Kopp '■•'); Kreitling
9,98
4,99
16,1
34,2
53,1
16,9
34,0
52,95
14,7
35,5
52,8
97464
96730
95710
98273
97740
96862
99037
98485
97745
); Landolt-
II. Young'^^) (Proc. Dubl. (2) 12, 374; 1910): Ausdehnung von Methyl- (M), Äthyl- (Ae) und
Propylalkohol (Pr) bis zur kritischen Temperatur (KT). Auszug.
t«
10"
30"
40"
50"
80«
100"
150"
KT
M
Ae
Pr
8100
8063
8193
8008
7979
8110
7915
7894
8035
7825
7810
7960
7740
7722
7875
7650
7633
7785
7355
7348
7520
7140
7157
7325
6495
6489
6740
5530
5568
5920
240" 2722
343° 2755
264" 2734
Ausdehnungen unter Druck siehe auch: Amagat"^); Avenarius"*); Battelli '^^) ; Hirn*"')
Mendeldef'^); Pagliani^*); Ramsay"); Shuk"«).
Literatur S. 314.
Bein.
78.
303
Dichte von Äthylalkohol-Wassermischungen nach Gewichts-
prozenten {glo).
I Beobachtungen von Osborne und Mc Kelyy (igii*")). II Berechnungen von Morley"").
III Beobachtungen von McCuHoh'"). (^: Änderung der Dichte in 0,00001 für i" Temperatur-
änderung). — Auszug.
9.0
I 20/4' I 25/4 ' II 20/4I II 22 4'lII 18/4
p/o
I 20 4 ' I 25/4 ! II 20/4! II 22/4' III 18/4
III
98939
98187
97514
96864
96168
95382
94494
93519
92472
91384
98817
98043
97334
96639
85895
95067
94146
93148
92085
90985
98927
98189
97519
96872
96175
95387
94506
93525
92483
91386
,0,
98878
98133
97448
I 96784
! 96068
95263
94369
I 93377
j 92329
I 91225
98981
98257
97599
96971
96316
95563
94700
93743
92719
91711
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
90258
891 14
87948
86766
85564
84344
83095
81797
80423
78934
0,
0»
89850
90263
88699
891 15
87527
87950
86340
86769
85134
85569
8391 1
84348
82660
83097
81362 i 81794
79991 1 80421
78506 78932 1
90099
88949
87783
86600
85398
84173
82920
8I6I6
80249
78763
90539
89394
88253
87067
85895
84661
83405
82152
79335
IV Vittenet^«^)») »00
do/4
0,998 1,947 2,992 4,987 j 6,981 9,973
0,99967 j 948 , 928 I 891 I 852 794
Weitere Beobachtungen: Cheneveau **'), Delezenne "^), Drecker"*), Drinkwater '*), Duclaux*),
Dupre*^), Edwards'**), Fownes'*), de Gouvemain "'), Graham"), Henry *'*'), Meissner*"), Müller-
Abegg"'), Noack'"), Rudberg"*), Traube*®), Zindler'**). *) g Substanz in 1000 g Lösung.
Ausdehnung von Athylalkohol-Wassermischungen.
I. Nach unveröffentlichten eigenen und anderen Versuchen (1882 — 1885) berechnet von der Normal-
Eichungs-Kommission (Berlin) für Grade der Wasserstoffskale. (Auszug.) — Vgl. auch Kreitling'").
p/o
do/15*) d 10/15 d 15/15 d 20/15 ^ 30/15
f 30/15
9/0
99663
99481
55
99302
60
99128
65
98957
70
98789
75
97994
80
97249
85
96500
90
95697
95
94822
96
93871
97
92851
98
91783
99
90670
100
d 0/15 i d 10/15 I <i 15/15 I ^ 20/15 ; d 30/15
1,00072 j
0,99875 i
0,99690 i
0,99514 !
0,99350 i
0,99196 i
0,98558 !
0,98074
0,97638
0,97158
0,96572
0,95848
0,94999
0,94044
0,93009
00058
99866
99682
99507
99340
99179
98478
97896
97346
96749
96054
95243
94324
93319
92254
00000
99912 :
99812
99724 !
99630
99543 1
99454
99367 1
99284
99198 !
99120
99034 :
98393
98283 !
97768
97618 1
97164
96962 1
96513
96255 !
95770
95464 i
94920
94579
93973
93605
92947
92565
91865
91473
91916 !
90794 ''■
89659 i
88504
87326
861 19
84879 I
83579 !
82185 I
81892 ;
81594 :
81291 I
80982 j
80667 !
91145
90007
88853
87685 i
86497 '
85285 :
84039 I
82737 j
81349 I
81058 ,
80762 !
80460
80153
79840 !
90746
89604
88443
87265
86070
84852
83604
82304
80923
80634
80339
80040
79735
79425
90344
89193
88023
86838
85637
84413
83164
81867
80494
80207
79914
79617
79315
79008
89524
88355
87168
85967
84751
83517
82263
80972
79619
79338
79052
78762
78468
78169
Dichtemaximam (Tumlirz'^)) für
bei
(deCoppet"*)) für
bei
0% 1% i 2% j 3% 4% j 50,^ I zo%
3,97° 4,32» U.SS» 4^5» 4,2603,75« -1,280
o,09%o,64%;i,33%!2,5%!3,8%i5,8%^ 6,1% 6,9% 7,7% 9,8%
4,12« 14,16° 14,290 :4,390|4,o20 3,170, 2,85» 2,25» ji,820i-o,i9'
Auierdem: Cinelli"^. Despretz>"), Pettinelli"'), Recknagel'"), Rossetti"*).
II. Beobachtungen von Mendel^ef, Pogg. Ann. 138, 250, 279; 1869'«) (Gilpia o — 30%***)) (nicht
reduziert auf Wasserstoffskale).
g'o
d 0/4 d 10/4 d 20/4 i d 30/4
9/0
d 0/4 d 10/4 I d 20/4 I d 30/4
"/o
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50%
0,99988
99135
98493
97995
97566
97115
96540
95784
94939
93977
0,92940
0,99975
99113
98409
97816
97263
96672
95998
95174
94255
93254
0,92182
0,99831
98945
98195
97527
96877
96185
95403
94514
935"
92493
0,91400
0,99579
98680
97892
97142
96413
95628
94751
93813
92787
91710
0,90577
55%
60
65
70
75
80
85
90
95
100%
0,91848
90742
89595
88420
87245
86035
84789
83482
82119
0,80625
0,91074
89944
88790
87613
86427
85215
83967
82665
81291
0,79788
0,90275
89129
87961
86781
85580
84366
83115
81801
80433
0,78945
0,89456
88304
87125
85925
84719
83483
82232
80918
79553
0,78096
Literatur S. 314. ♦) Umzurechnen auf Wasser von 40 mit dem Faktor 0,99913. Bein.
304
78 d
Die Grundlage der Volumenalkoholometrie.
Dichte von Äthylalkohol-Wassermi
schungen nach Volumenprozenten (t/o): |
I. nach Beobachtungen und Berechnungen
von Qilpin und Blagden^^^) (Phil. Trans
London
80b, 321; 1790; 82, 428; 1792; 84, 275
1794; sowie von Tralles'«^) (Gilb. Annal.
38, 349,
403; 1811, vgl. Windisch ''''«) u. Kupfer"^") und Schubarth (Brix: Das Alkoholometer, Berlin ||
1847); (Normaltemperatur = 60" F)
II. nach Gay-Lussac a) (Colardeau"*) und Ruau"^) Normaltemp. 15" C); b) Tafel des Bureau
des poids et mesures^^") (amtlich in Frankreich durch Dekret vom Dez. 1884); c) Berzelius^")
(amtlich für Schweden)
III. nach Berechnungen der Kaiserl. Normal- Eichungs- Kommission auf Grundlage der
Beobach-
tungen von Mendel^ef (Pogg. Ann, 138,
103, 230; 1869»«).
Dichte bei 60" F = 12*/»" R = 15 V»" (15,56") C, gemessen mit einem Quecksilberthermometer
: aus Thüringer Glas (Normal „loi" aus dem Jahre 1871), bezogen auf Wasser gleicher Temperatur, == i.
v/o
I
IIa
IIb
IIc
III
vjo
I
IIa
IIb IIc
III
v/o
I
IIa
IIb
IIc
III
0
1,00000
34
0,9605
08
055
08
043
68
0,8849
56
516
56
499
1
0,9985
85
844
85
847
35
0,9592
94
923
95
910
69
25
32
274
32
256
i 2
70
70
695
70
699
36
79
81
786
82
773
'' 3
56
56
552
56
555
37
65
67
645
68
632
70
00
07
029
07
010
4
42
42
413
42
415
38
50
53
499
54
487
71
0,8875
82
781
82
762
1 5
28
29
277
28
279
39
35
38
350
39
338
72
50
57
531
56
511
1 ^
15
16
145
15
147
73
25
31
278
31
257
7
02
03
016
03
019
40
19
23
196
23
185
74
0,8799
05
022
05
000
8
0,9890
91
891
91
895
41
03
07
036
07
029
75
73
79
763
79
740
9
78
78
770
79
774
42
0,9487
91
872
91
868
76
47
53
500
53
477
43
70
74
705
74
704
77
20
26
234
26
211
10
66
67
652
67
657
44
52
57
535
57
536
78
0,8693
99
965
99
943
11
54
55
537
55
543
45
35
40
361
40
364
79
66
72
692
72
670
12
43
44
424
44
432
46
17
22
183
22
188
13
32
33
314
33
324
47
0,9399
04
002
04
008
1
14
21
22
206
22
218
48
81
86
817
86
824
80
39
45
416
44
395
15
II
12
100
II
114
49
62
67
629
67
636
81
II
17
137
17
116
16
00
02
995
Ol
OII
82
0,8583
89
854
89
833
17
0,9790
92
892
91
909
50
43
48
437
48
445
83
55
60
567
61
547
18
80
82
790
81
808
51
23
29
241
29
250
84
26
31
275
32
256
19
70
73
688
71
708
52
03
09
041
09
052
85
0,8496
02
979
02
961
53
0,9283
89
837
89
850
86
66
72
678
72
660
20
60
63
587
61
608
54
63
69
630
69
646
87
36
42
372
42
355
21
50
53
487
51
507
55
42
48
420
48
439
88
05
1 1 1 060
II
044
22
40
42
387
41
406
56
21
27
209
27
229
89
0,8373
79 741
79
726
23
29
32
286
31
304
57
00
06
997
06
015
24
19
21
185
21
20I
58
0,9178
85
784
85
799
90
39
46 415
46
400
25
09
II
084
II
097
59
56
63
569
63
580
91
06 ! 12
081
12
065
26
0,9698
00
981
00
991
92
0,8272 78
738
77
721
27
88
90
876
89
883
60
34
41
351
41
358
93
37 42
385
42
365
28
77
79
769
78
772
61
12
19
130
19
134
94
Ol
06 020
05
997
29
66
68
659
67
658
62
0,9090
96
907
96
907
95
0,8164
68 641
68
616
30
55
57
545
56
541
63
67
73
682
73
678
96
25
28 245
29
217
64
44
50
454
50
447
97
0,8084
86 829
87
800
31
43
45
428
44
421
65
21
27
224
27
214
98
41
42 390
43
359
32
31
33
307
32
298
66
0,8997
04
991
03
978
99
0,7995
96 i 926
96
891
33
0,9618
21
183
20 172 1
67 0,8973
80 755
79
740
100 0,7946! 47 i433
47
391
Literatur S. 314.
Bein.
78.
305
Die Grundlagen der deutschen Alkoholometer.
A. Die Beziehung zwischen Volumea- {v/o) und Gewichtsprozenten (9,0) Alkohol:
I. den scheinbaren v/o entsprechende scheinbare g/o (Mitteil. Norm.- Eich.- Komm. Reihe I, 103; 1888)
II. „ wahren „ „ wahre „ ( „ „ „ I, 288; 1893).
Reihe I ist anzuwenden für den Vergleich der Angaben eines deutschen geeichten Volumenalkoholometers
nach Tralles ( Normaltemp. : 12* 9" R, Quecksilberskale des Thermometerprototyps „loi") mit einem geeichten
Gewichtsalkoholometer (Normaltemp. : 15° C, Wasserstoffskale; Grundlage: Mendeleefs Beobachtungen). Reihe II
gestattet die Umwandlung der Prozente in Dichte.
v/o
Ksch)
IKw)
v/o
9/0
90
0
0,04
0,00
1
0,85
0,81
21
0
1,66
1,62
22
3
2,47
2,42
23
4
3,27
3,22
24
0
4,08
4,02
25
6
4,88
4,83
26
t
5,69
5,63
27
8
6,50
6,44
28
9
7,31
7,25
29
10
8,12
8,06
30
11
8,94
8,87
31
12
9,75
9,68
32
13
10,57
10,49
33
14
",39
11,31
34
15
12,22
12,13
35
iö
13,05
12,95
36
17
13,88
13,78
37
18
14,72
14,61
38
19
15,55
15,44
39
20
16,39
16,27
40
Ksch)
IKw)
v/o
glo
17,10
41
17,94
42
18,78
43
19,61
44
20,45
45
21,29
46
22,13
47
22,98
48
23,83
49
24,69
50
25,54
51
26,40
52
27,26
53
28,12
54
28,98
55
29,86
56
30,73
57
31,61
58
32,49
59
33,37
60
Ksch) IKw)
v/o
Ksch) II (w)
v/o
I(sch)| II(w)
9/0
17,23
18,08
18,92
19,76
20,60
21,44
22,28
23,13
23,99
24,85
25,71
26,57
27,43
28,29
29,16
30,03
30,90
31,78
32,66
33,54
9I0
34,43
35,33
36,23
37,13
38,04
38,94
39,86
40,78
41,71
42,64
43,58
44,53
45,48
46,44
47,40
48,37
49,35
50,33
51,32
52,31
90
34,26
35,16
36,05
36,95
37,86
38,77
39,69
40,61
41,54
42,48
43,42
44,37
45,32
46,28
47,24
48,21
49,18
50,16
51,15
52,15
9/0 9/0
9/0 ; 9/0
61
62
63
64
65
66
67
6S
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
53,31
54,32
55,33
56,35
57,37
58,40
59,44
60,48
61,53
62,59
63,66
64,74
65,83
66,92
68,02
69,13
70,26
71,39
72,53
73,68
53,15
54,16
55,17
56,19
57,21
58,24
59,28
60,32
61,37
62,43
63,50
64,58
65,67
66,76
67,86
68,97
70,09
71,22
72,37
73,52
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
74,84
76,00
77,18
78,37
79,58
80,80
82,03
83,28
84,54
85,82
87,12
88,44
89,79
91,16
92,56
93,99
95,45
96,95
98,51
100,13
74,68
75,85
77,03
78,22
79,43
80,65
81,88
83,13
84,39
85,67
86,97
88,30
89,65
91,02
92,42
93,85
95,31
96,82
98,38
100,00
B. Die Beziehung zwischen Volumenalkoholometem nach Tralles (Tr) und nach Gay-Lussac "") (G-L, fran-
zösisches Alkoholometer, amtlich nach Dekret vom 27./12. 84) Normaltemp. 15° C, sowie nach Sykes (Syk.,
Englisches Alkoholometer; u- p. ; 0. p. = Grade under, over proof spirit); berechnet von der Normal-Eich.-
Komm. (Mitteil. Reihe II, 143; 1902; III, 119; 1909'"), Auszug). Temperaturskale: Quecksilberthermometer
(Normal „loi"). Über die gegenseitigen Beziehungen siehe auch Domke-Reimerdes, Handbuch der Aräometrie,
Berlin 1912, Tafel 15 — 18.
iTr
l2*/9» R.
G-L
15° C.
Syk
60« F.
Tr.
12* 9" R.
G-L
' Syk
Tr.
15° c.
60O F.
12*/»° R
30,101»,
1
0 47,58 u.p.
55v/c
35,16
38,82
60
40,10
30,06
65
45,03
21,32
70
49,99
12,55
75
G-L
[5° C.
Syk
60» F.
Tr.
12V9" R.
G-L
15° c.
Syk
60» F.
Ovo 0,05^/0 100,00 u.p
5
10
15
20
30f/o
35
40
45
50
Die Zahlen bedeuten: abgelesene Prozente.
5,05
; 91,23
10,02
i 82,54
14,93
! 73,85
19,86
j 65,10
24,93
! 56,34
54,95 ü/o 3,77 u.p.
60,00
65,07
70,10
75,12
5,00 o.p,
113,76
122,50
131,28
80 vo
85
90
95
100
80,10 ü/o| 40,07 o.p.
85,08
90,06
95,08
100,10
48,84
57,62
66,39
75,14
II. Beziehung zwischen wahren Prozenten Qay-Lussac zu wahren Prozenten Tralles.
% G-L
"-^ Tr.
o I 5 I 10 15 20 ! 25 30 35
,00 1 ,02 ,06 ,18 ,29 ' ,24 ,10 ,05
40 I 45
,08 i ,16
,18 j ,23 1 ,16 ,09
100% G-L = 99,98% Tr.
50 ! 55 ! 60 65 I 70 75 ' 80 85 90 95
.05 I ,03 ,04 ' ,05 I ,05 ,02
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Bein. 20
306
78 f
Dichte verschiedener Alkohol-Wassergemische.
Dichte von Äthylalkohol -Wassermischungen :
Squibb (Ephemeris of materia medica 2, 541; 1884. Chem. News. 61, 7, 21, 33; 1885**).)
(Auszug, ohne Reduktion auf den luftleeren Raum.)
g'o
0^4/4 di5/4 d25/4
9/0
«^4/4
«^15/4
^a5/4
9/0
89479
88601
87786
88
88516
87631
86801
92
87600
86678
85850
9(5
86655
85718
84892
98
85683
84750
83915
99
84681
83747
82909
100
^4/4 rfi5/4 ^25/4
40
44
48
52
56
60
94655
93875
93045
92177
91297
90401
93875
93056
92206
91324
90427
89524
93168
92313
91441
90549
89640
88719
64
68
72
76
80
84
83649 82728
82593 i 81658
81467 80533
80875 79943
80579 I 79645
80257 I 79326
81886
80823
79702
79089
78806
78496
Spezifisches Volumen (vU) molekularer Mischungen der Alkohole mit Wasser:
Young u. Fortey (J. chem. Soc. 81, 717; 1902"); interpoliert aus den Beobachtungen). Auszug.
Molen %
100
15,56»
1,2565
00
1,2343
0"
1,2403
15»
1,2665
0«
1,2207
0«
1,2240
200
1,2730
95
90
85
80
75
70
65
2044
1913
1780
1648
1853
1730
1605
1480
2021
1921
1818
1711
2370
2288
2200
2110
1956
1890
1821
1750
2050
2000
1943
1884
2523
,2458
2387
2310
60 55
50
Methyl-A .
Äthyl-A. .
iso-Prop.-A.
n-Prop.-A. .
iso-Butyl-A.
tert.-But.-A.
2436
2222
2308
2596
2145
2194
2688
2306 ' 2176'
2100 1977
2118
2449
2212
2523
2083
2147 2099
2637 i 2581
1248
1104
1366
1515 , 1384
1355 I 1231
1601 I i486
201 I 1908 i 1797
1671 1588 { 1498
1820 — I —
2225 : 2131 1 2028
Dichte von Mischungen von Propylalkohol mit Wasser:
Traube') (Tr) und Pagliani') (Pg) — IsO - PrOpylalkohol : Thorpe') (Th) —
Iso-Butylalkohol ; Iso- Amylalkohol : Traube i) (Tr) u. Duciaux*).
/o
Prop.
U20/4
Tr
/o
Prop.
do/4
Pg
/o
Prop.
</o/4
Pg
% i <^i5/i5
iso-Pr. Th
/o
iso-But.
c'20/4
Tr
% I d2o/4
iso- Am. i Tr
10 q/o
30
50
52,6
55
70
100
0,9840
9510
9141
9044
8995
8697
0,8051
log/o
18,2
25,0
35,7
40,0
0,9878
9805
9707
95"
0,9425
52,6 sr/0| 0,9174
62,5 8974
76,9 8691
86,9 8502
100,0 I 0,8190
100 g/o
95
90
85
80
75
0,7903
8039
8169
8293
8412
0,8529
2 5f,0
4
6
100
0,9949
9922
9895
9869
0,8029
i?/o
2
2,5
100
0,9967
9951
9946
0,8121
Duclaux
2,5 v/o
5
IG
100
0,9950
9930
9875
0,8064
1 v/o 0,9988
2 9975
3 : 9966
4 \ 9955
100 I 0,8148
Relatives Volumen (Volumen bei 0*^=: 100 00 gesetzt) reiner Alkohole
bei verschiedenen Temperaturen:
a) Pierre^) (interpoliert nach Formel). Auszug.
10"
15"'
20"
25^
30« ! 40"
50"
60O 70O ! 80O loo»
131,80
Meth.-Alkohol
Äth,-Alkohol
Amyl- Alkohol
I
10060 j 120
10053 ! 107
10045 i 090
182 ! 244
161 I 217
135 I 182
308 I 372 I 505 I 644 792 I I I
273 i 331 448 570 ; 695 ' 824 j 936 (78,3°)
228 [ 276 374 476 583 696 I 815 j 1069
1535
b) Reduktion auf andere Temperaturen — Werte von a, b, c in den Formeln:
Vi = 7)0(1 + at 4- 6( + ct'^); bei de Heen*) rechnet t von 15O ab, also t = t — 15O.
Methyl-Alkohol
Kopp') Kopp») Heen«)
Athyl-Alkohol
Ketteler») Heen«)
Propjl-A. iso-Propjl. iso-Bntjl.
Amyl- Alkohol
de Heen')
Pierre') Kopp ') Costa")
10'. a +11544+11342+11490
10'0J|,_28o5 j + 13635 +24200
10".c|+2777 1+874
+10470 +10410
+9920 j +24000
+ 1367 i —
+9670 +10230
+21900 +35000
+9300
+27000
+8600 ! +8900
+29300I +6573
— !+ii85
+97241+8308
-8565 -H32600
+2022'— 722
') B. B. 19, 871. 2) 11 Nuov. Cim. (3) 12, 229. ') Chem. Soc. 71, 920. *) A. eh. (5) 13, 76.
'') A. eh. (3) 15, 358; 19, 199. •) M6m. couronn. Acad. Belg. 31, 1881. ') Pogg. 72, i. ») Lieb.
94, 287. (95, 307; 96, 163). ") Wied. 33, 520 (umgerechnet), 'o) Rend. Acc. Napoli 1887, 173.
Weitere Angaben S. 307. Literatur S. 314.
Bein.
78 g
307
Dichte verschiedener Alkohol-Wassergemische.
Dichte von a) n-Propyl-, b) Isopropyl-, c) Isobutyl-Alkohol, d) Aethylenglycol-
Wassermischungen nach Gewichtsprozenten (g'o).
a) Doroshewski "'
Auszug.
g/o di5'4*) g/o rf 15/4
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
SO
25
30
35
40
99745
99580
99430
99283
9914I
99005
98874
98748
98626
98507
98390
98273
98156
98037
97914
97201
96310
95318
94312
93290
94
95
a) Turbaba"*).
Auszug.
9%
(/0/4 15/4 304
98362
97159
95493
93344
91050
88705
86327
83977
81699
78913
*) Ausd. bis 100*
fi^5 4
1 99745 45 92257
2 99580 50 91234 1,00 99820 1 9740 ' 9403
55 90209 2,00 99668 9597 ■ 9242
60 89184 2,97 99527 : 9442 9084
65 88170 4,01 99386 9289 8925
70 87158 5,00 99263 9154 8775
75 861 48 10,49 98696 8463 7979
80 ' 85126 15,01 98330 7925 7301
85 84101 19,94 97898 7242 6440 1 b) Doroshewtki "») c)
90 83051 25,46 97085 6238 5326 I 0/0
91 82836 30,09 96256 5031 4371 10,00 " ' ■ '
92 82618 41,04 94102 3093 2044 19,99
93 82399 50,84 92158 — — 30,00
82179 60,03 90326 9216 8067 39,95
81959 69,06 88530 , 7378 6192 49,97
96 81730 Sl,06 86131 4945 3715 59,94
97 81490 90,11 84271 3062 1831 70,08
98 81240 94,85 83234 2027 0802 80,01
99 80982 98,94 82237 1053 9858 89,66
100 80733 100,00 81944 0772 9577 100
Weitere Bestimmungen*).
a) Loomis") 0,8080 (15O); 0,8041 (20«); Pagliani*»)«) 0,8189 (o"»)") 0,8203 (o«)*"*); Ferkln")*)
0,8083 (15°); 0,8004 (25«); Ramsay«*) 0,8193 (0°); 0,8110 (10,720); Young») 0,8192 (o»);
Doroshew-ski "') 0,8188 (o»)»); 0,8112 (10«); 0,8034 (20»); Grismer [i]'") 0,80358 (20O); MüUer-
Abegg*") 0,8010 (25O) — außerdem: Brühl*"), Chapman*»), Jahn*), Jones (Hydrates S. 103)^^),
Kopp'*), Kossakowsky "), Landolt ") u. •^), Linnemann ''),"»), Naccari"), Pierre**), Rossi*«),
Saytzeff"), Schutt*«), Traube"), Zander^); b) u. c) Brühl«"), Linnemann"), Perkin'»), Schiff**),
Thorpe'"), Young--), Zander") 21., Kahlbaum •*), Lieben**), Loomis"), Chapman*"), Duclaux*),
de Heen'O'a), Jahn") u. *«), Landolt ") u. *), Müller- Abegg '•), Naccari**), Pagliani '•*), Pierre**),
Traube^"); d) Waiden'"'), 1,1274 (0°); 1,1098 (25°); femer Dunstan'**), de Heen »<")»>).
b) Turbaba"»).
Auszug.
g o di5'4 0/4 30 4
10,00
19,97
30,08
4040
49,97
59,07
79,91
89,96
100
0,9838
856
794
0,9719
777
642
0,9549
650
444
0,9
445
218
0,9
225
991
0,9
015
775
0,8405
530
275
0,8162
288
030
0,7896
016
770
1,66
2,18
7,26
8,13
83,63
84,75
90,76
95,16
100
9922
9960
9888
9877
83S8
8367
8249
8161
8054
d)Schwers'").
Auszug.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
00/4*)
1,01512
1,02974
1,04537
1,06120
1,07538
1,08851
1,10003
1,10982
1,11966
1,12570
lO»
15»
20«
25°
50»
loo"
150"
190»
1,12570
1,12260
i,"943
1,11619
1,11287
1,10948
1,09137
1,05223
1,01273
0,98113
Gewöhnl. Amylalkohol.
Balbiano") 0,8237 (o«); Erlenmeyer'») 0,8245 (o«>); Hartsvig'*»); Jahn«); 0,8107 (20«); Kopp'«)
0,8242 (o»); 0,8132 (15»); Loomis'') 0,8121 (18»); Müller- Abegg'") 0,8068 (25»); Perkin")
0,8130 (15O); 0,8056 (25»); Pierre**) 0,8252 (o»); 0,7851 (53,6»); 0,7451 (99,9") — außerdem:
Andrews"), Boguski '") 2(., Brühl*») u. '*»), Cahours*'); Delffs'), Duclaux*), Flawitzky"), Franken-
heim'**) 31., Graham«), de Heen *»»»), Herz»»*), Kopp'>)u. '*), Landolt")u. "), Lieben"), Mende-
leef »»), Pagliani**) u. '«*), Pierre *») 21., Ratz"), Schiff«), Schönrock"), Thorpe '") 21., Thömer*«»)«.,
Zander -%
Aceton-Wassermischungen.
I. Mac Elroy»*) (I) und Sqaibb"^) (II); Auszug. [] = interpoliert
4"
15°
15»
20»
250
25»
II
I
IIa)
1
1
11»)
ioo»o 950/0 9o»o 85 »/o 8o»e 75«o 7o°'o 6o»'o;50% 40% 30% 2o»/oio»/o
0,8082 I 8226
0,7973 —
0,7961
0,7920
0,7863
8108
8075
8371 1 8498 ! 8626 8762 8877 [9106] 9334 9527 j [9660] 9794 j —
— j — — ' 8644 I 8809 , 9045 ; 9255 9449 i 9604 1 9744 9868
8255 8393 8530 8657 i 8784 : [9012] 9240 9446 [9598] 9747 —
8220 • 8359 , 8498 8613 j 8755 ; 8995 ; 9205 9408 . 9575 I 9721 9851
8021 8165 ; 8307 8445 8553 8707 { 8948 9167 i 9369 1 9541 1 9696 9834
0,7849 7998 8146 : 8287 8427 8556 8685 i [8919] 9154 1 9370 i [9534] i 9698 ; —
2) Schwers'")
Auszug
<io4
t»
ioO/„ 20» 0 30»/o i 40% i 50»/o I 6o»^ I 70« „ j 8o»/o ' 90«/»
0,9903 9809 9703 9559 9382 9176 i 8958 8710 8447 8125
43,35 44,3 42,65 44,25 44,55 44,35 | 43,8 ; 43,7 , 43,8 ., 44,7
0,9753 9581 9423 9211 8991 8757 I 8515 : 8247 I 7972 ' 7632
») Umgerechnet. *) Siehe femer S. 306. Literatur S. 314.
Bein.
308
79
Dichte wässeriger Lösungen verschiedener organischer Substanzen').
Aceton-Wassermischungen: Mac Elroy"*), vergl. auch vor. S.
kowsky '
0,79574 . - ,,
jnikoff") 2(., Thorpe"^»), Waiden"^), Beckmann'
Jones (Hydrates S. 104) '*3), Traube"*).
30,83 : 19,67 I 10,01
9561 ! 9727 I 9851
7488 (56,30); Kossa-
[3]'«^) 0,81249 (oO),
Kopp") 21., Sapo-
Drude '"■''), Graham»»^),
Glycerin -Wassermischungen interpoliert nach a) Gerlach, Chem. Industr. 7, 277; 1884; b) Nicol, Phann. J.
Trans. (3) 18, 302; 1887. Auszug. 5(. — umgerechnet auf Wasser von 4" und luftleeren Raum.
^15/4 d2o/4
20 4
%
di5/4
^20/4
a)
a)
84
2225
2174
82
2171
2120
80
2117
2066
78
2061
2012
76
2005
1958
74
1949
1905
72
1893
1851
70
1837
1797
cii5/4 «^20/4 ! (/20/4
% \ ^15/4 <'2o/4 : rf2o/4
100
98
96
94
92
90
88
86
a)
1,2639
1,2588
1,2538
1,2487
1,2437
1,2386
1,2332
1,2279
a)
2594
2543
2491
2439
2387
2335
2281
2228
b)
2609
2558
2506
2454
2401
2347
2293
2249
b)
2185
2131
2077
2023
1968
1915
i86i
1806
65
60
55
50
45
40
35
30
a)
1698
1558
1418
1279
1144
1009
0874
0740
a)
1662
1528
1393
1258
1124
0989
0855
0720
b)
1670
1534
1398
1261
1126
0991
0859
0727
25
20
15
10
5
a)
0610
0480
0357
0236
0113
a)
0590
0461
0337
0217
0098
b)
0597
0469
0343
0221
0100
c) Henkel u. Roth Auszug ^°^)
% (/ 15/4 Icf 20/4 ^25/4 % f/15/4 rf2o/4
1,00152
,00392
1,00633
1,00875
i,oiii8
1,01361
1,01606
|i,oi85i| 1730
9 11,02097 1973
10 ;i,o2349| 2217
059
295
532
770
1009
1248
1488
— 061
172
407
642
878
1115
1353
1591
1832
2073
II
12
13
14
15
16
17
18
19
02592
02841
03090
03341
03592
03844
04097
04351
04605
462
708
953
201
449
698
948
199
451
704
^25,4
d) Lenz'-'o»;
/o
d
12/4'^)
315
559
802
047
293
540
788
037
287
638
96,04
69,93
59,75
54,28
44,84
35,85
25,49
19,17
2576
1879
1567
1431
1171
0924
0692
0469
15,00 0369
9,68 1 0232
e) Drucker »*ä)
% ^25/4=')
f) Chene-
veau "')
% diS/4
h) Heimbrodt
(14,80) -n
— jT^i — — — / 1 — vyj .äO I O40OI j y ^^ I ^3^ "^9^^ I '-"^o*
Für 95 — 100% Glyc. (Comey-^*)) beträgt die Änderung der Dichte von 15
bis 20O 0,00418, für 20 — 25O 0,00455, für 25 — 30O 0,00492.
Außerdem : Damien >»*), Fabian ""), Jones '*^) ( Hydrates S. 106), Metz "^
00161
00409
00659
0091 1
01163
01416
01671
01938
02458
02982
03509
04038
) Mol.- Gew.
92,08 gesetzt
'»),Roth"5) 2t., Schweikert*"), Thörner 21. "«).
92
83
75
60
50
35
25
15,5
2574
2396
2164
1944
1536
1257
0855
0589
0350
100 j 2628
64,67! 1665
53,74! 1354
16,13! 0371
g) Strohmer*")
(17,5°)
IOC
90
80
70
60
50
1,260
1,234
1,208
1,180
1,149
1,126
Vs n *)
Vsn
^/»n
Vsn
•^'8 n
Vsn
V« n
1 n
«An
7*n
2 n
Dextrose- (a) und Lävuloselösungen (b).
a) Salomon ^*)
/o
«^17,5/4
Brown ")
/o
d 15,5/4
Tollens"b)
% id2o/4
Tollens "»)
/o
d 17,5/4
b) Herzfeld'«)
2(.
% ^20/4
Honig «0)21.
% je« 17,5 '4
Brown '*)
% i«« 15,5/4
Ost^'-*)
% !rf2q'4|
9,63')
18,58
26,95
34,80
42,15
53,48
1,0367
1,0747
1,1114
1,1477
1,1846
1,2200
2,61 2)
5,34
10,51
15,59
22,76
0091
0199
0409
0618
0935
1,77 0052
2,75 0089
7,60 0282
10,141 0383
17,60 0694
7,68
10,06
18,62
31,61
53,02
86,61
0273
0374
0733
1325
2394
4"3
5,2^)10184
8,5 , 0316
0456
0835
1112
1795
11,7
20,9
27,1
41,4
b) Winter^'-') 20,14% d 20/4 1,0794
6 3)
8
10
14
18
22
24
0215
0301
0387
0562
0738
0914
1003
2,45;
6,37;
12,14!
15,671
20,61:
0087
0246
0487
0640
0860
2,01
4,96
7,81
8,97
0062
0178
0295
0341
20,26
29,96
0821
1271
9,82 { 037g
10,52 j 0405
18,52 , 0798
Dextrose. Morse, Frazer ■'''^).
m*)
0,1
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
C
do/4
0,68
1,00687
1,39
1376
2,03
2041
2,64
2691
3,25
3327
4,93
5143
5,53
5731
6,03
6300
3,80 4,36
3945 I 4551
Außerdem: Jones ^°3) (Hydrates, S. 107).
') Literatur S. 314. *) Umgerechnet. ^) Auszug. *) m : g-Mol; C: Kontraktion in ccm auf 1000 g Lösungsmittel]
Bein.
79
309
Dichte wässeriger Lösungen verschiedener organischer Substanzen^).
Invertzucker (a), Lactose (b), Maitose (c), Milchzucker (d).
a) Herzfeld")
% «^17,5/4
10,81 1,0424
16,56 1,0670
21,93 ' 1,0908
27,53 1,1166
32,84 1,1427
Ost*")
^o d 2o'4
2,10 0064
9,62 0364
13,04 0515
14,83 0582
Mohr°«;
Auszug
% d 17,5 4
16 03901
15 06018
20 08218
25 10474
27 "433
b) Meissl*^)
% d 17,5/4
4,89-) 0183
9,92 0388
18,95 0779
35,36 1549
Jones '*^)
c) Meissl^')
% d 17,5/4
4,95*)i
9,70
19,23;
33,86;
34,84!
0183
0379
0789
1470
1526
d) I Schmöger '^°), II Fleischmann '*") Auszug
I "o 12,36 1 5,08 ; 10,17 j 20,22 ; 30,18 j 36,08
(£20/4 { 1,0072 I 0175 i 0376 I 0791 ! 1233 ! 1513
Salomon'^)
% d 17,5/4
4,91*)
9,62
14,17
18,56
22,81
26,90
30,88
0182
0376
0569
0759
0950
1139
1328
Brown**)
% '^15,5/4
2,55*)
4,86
9,62
13,94
18,81
22,00
26,79
31,44
0091
0185
0383
0567
0780
0927
1146
1372
Ost"*)"»)
%») d 20/4
3,05 0100
5,54 0200
7,95 0300
10,35 0400
12,72 0500
15,05 0600
17,34 0700
19,57. 0800
H % 42,31
rf2o,4 I 1,1816!
Außerdem :
50,88
2260
60,77
2812
c) Mohr'
69,09 I IG
3303 I 0370
e) Xylose: Schultze«').
62,05
2888
20 30 40
0784 1227 1703
f) Mannit : Jones '^*)
60 70 (100)
2769 3366 5453
Hydrates S. 107,
50
2216
Formaldehyd (a), Acetaldehyd (b) Paraldehyd (c).
a)Auerbach'**)
% d 18/4
2,23
4,60
10,74
13,59
18,82
23,73
27,80
34,"
37,53
1,0054
1,0126
1,0311
1,0410
1,0568
1,0719
1,0853
1,1057
1,1158
Davis '•»)
b) Homfray'**)
%'yd 15,56/4')
% '» \dt/4
5
Ol 15
15,86 19,0
0028
IG
024
44,90 1 19,4
9857
15
037
55,03
•18^
9725
20
052
60,18
19,0
9586
25
066
70,24
18,6
9236
30
082
70,90
18,4
9170
35
103
85,47
18,6
8544
40
124
100
19,0
7830
van Aubel**)
% j «» i ^ '4*)
13,68
26,32
54,25
76,27
85,81
(100)
17,8 1,0019
17,5 1,0034
17.1 0,9752
16,5 0,9144
16,8 I 0,8767
17.2 1 0,8115
Vaubel"»)
% d 18/4^)
10
20
30
40
1,0005
1,004
1,0010
1,0025
a) Außerdem Lüttke-*").
100% : Landolt '*) 0,7932 (10»),
7810 {20").
Perkin»«) 8056(0»), 7952(8»),
7883 (13°)').
Pierre") 8055 (o«).
Waiden"') 8045 (o»), 7921(25»).
Außerdem: Kopp").
c) Paraldehyd: 100%
Brühl ^0) 9943(20»).
Perkin«') 9984 (15°), 9872 (25»).
Außerdem: Traube'*).
Pyridin (a), Nicotin (b).
a) 100%
Traube*»*)
% ; d 13/4
Dunstan
%'") 1^25/4')
Hartley«»»)
% ') ^25/4
Tsakalotos^»)
b) % d 20/4
Pfibram"*)
^o') \d2o/4
Brühr'^) 0,9818; 9800; 9793(20»).
Constam*»') 0,9893(15»).
Waiden"*) 1,0021(0«), 0,9784(25«).
Zawidski^) 0,9780(25»).
Berliner**) 0,9792(20»).
Hartley'»o) 1,0013(0»), 0,9772(25»).
Timmermans ****) [2] 1,0031 (o») 1,0390
(—35,7"); b]'**) 1,00302(0«),
0,9880 (15»), 9830 (20»); 9781 (25»).
Traube*"*) 0,9821(15«).
Dunstan *•■**) 0,9783 u. *»«) 9763(25«)
Holmes*"*) 0,9871 (15,5).
1,12
3,47
7,39
18,03
35,93
99946
00039
00159
00475
00799
Nicotin 100%: Brühl'»') 1,0145 und
30,99
40,46
50,03
55,12
59,98
10,01
30,03
35,36
40,18
45,03
50,03
55,19
60,08
1,0108 bei 20»;
Holmes"^*)rfi5,5/4
87,20
70,11
49,88
30,72
12,28
0007
0102
0106
0079
0037
0024
0036
0037
0042
0036
*)9993
0018
0024
0025
0027
0028
0026
0024
9,91
19,28
29,99
39,84
49,57
59,70
70,34
80,15
90,08
95,01
100
9995
0012
0023
0031
0035
0030
0013
9969
9887
9831
9772
33,4
49,6
66,7
71,7
73,9
79,2
86.1
0233
0342
0402
0417
0414
0390
0363
WintherSI**«)
6,96 ; 0031
14,15
41,15
51,48
100
0083
0275
0337
0100
4,73
10,19
20,75
35,58
49,30
55,40
59,65
64,92
69,12
71,32
75,13
86,89
100
0015
0054
0132
0238
0329
0364
0382
0396
0402
0399
0394
0299
0095
Winther'-*) 0250(0«); 0,9948(40«). — Außerdem: Skalweit '«•), Landolt'*«), Pfibram"*),
meta- Nicotin). Piperidin: Perkin*«*), Picolin: Dunstan*»*). *) '**) Auszug.
Landolt*'«) 0184(10,2»); 0110(20«); 0037(30«);
Traube**») (auch
<^2l/4
Salzsaure Amine') nach Schiff'»*): a) Äthyl; ß) Diäthyl; y) Triäthyl; 6) Tetraäthyl.
o) 65 50 I 40 30 I 20 15 10 I 5 I /3) 48 j 36 ' 24 I 16 ; 12 : 6 I 4
1,0496 0441 ' 0380 : 0299 i 0202 0150 0095 0039 I 0141 0113 0068 • 0035 002I : 0001 I 9994
d2i/4
7) 54 48 40 32 24 14 4 6) 63 42 28 21 14 7 4
1,0157 0134 0094 , 0057 0025 9995 9984 0366 0176 0085 ; 0044 0017 9998 9988
') Auszug, *) umgerechnet, ^) Literatur S. 314.
Bein.
310
79 b
Dichte wässerigef Lösungen verschiedener organischer Substanzen^).
Trimethylamin
Tsakalotos'^o)
% di5/4
15,4 0,9723
26,6 0,9459
41.6 0,9053
51,2 0,8830
59.7 0,8623
73,9 0,8211
100 0,7323
Außerdem: Kanitz*«')
(auch Methylamin, Di-
methylamin , Tetra-
methylammoniumhydr-
oxyd; und die Chlor-
hydrate).
Acetamid
Fawsitt'»»), Speyers "1«),
Jones (Hydrates
S. 104 1««)
Phenol
Friedländer^äi)
%
9,54
12,04
24,17
36,13
45,00
65,04
80« ± 0,15»
0,9764
0,9775
0,9818
0,9872
0,9907
0,9996
Traube 'o«)i 15/4
i) Acetooitril
2,73%
5,25
8,22
12,51
16,56
0,99570
0,99282
0,98865
0,98064
0,97427
2) Phenol
0,47%
1,14
2,20
5,18
0,99967
1,00037
1,00133
1,00418
3) p-Nitrophenol
0,71%
1,18
1,20
1,49
1,00138
1,00283
1,00295
1,00378
4) Außerdem u. a.
Diäthylamin, Resorcin,
Pyrogallol, Hydrochinon,
Kressole, Phlorogluzin.
Harnstoff
Roth "5)
3,31%
4,67
4,96
5,29
6,37
7,30
9,97
0/4
1,01036
1,01458
1,01503
1,01640
1,01948
1,02207
1,03018
(Ausdehnung)
Traube 'o»)
0,82%
6,09
16,25
20,70
Schmidt ^'*)
2,82%
4,95
6,55
15/4
1,00148
1,01619
1,04470
1,05729
15/4
1,0079
1,0139
1,0184
Zoppellari«^)
0/
/o
7,53
15,47
34,41
43,61
l
20,2
19,8
19,7
20
dt/4
1,01875
1,04092
1,09447
1,12133
Ranken
m')
I
0,5
0,25
Auszug^").
d 15/41 30/4
1,00156; 115
1,00074; 37
1,00032; 99
Heimbrodt"»^)
m»)
*/8
Vs
«/8
78
I
2
d 14,8/4
1,00152
1,00389
1,00618
1,00844
1,01054
1,01260
1,01462
1,01662
1,02061
1,02448
1,02833
1,03216
Landesen ^<'^)
30
40
50
60
70
80
0,57%
441
798
1226
1731
2295
2925
1,08%
467
825
1256
1761
2329
2958
30"
40
50
60
70
80
Landesen
5,66%
648
1035
1490
2013
2592
3228
Außerdem : Jones *^^)
(Hydrates S. 104), Faw-
sitti«**), Speyers*'«).
(Löslichkeit qO-So»)
11,12%
831
1251
1735 '
2274
2867
3506
ßulfoharnstoff
Traube "o")
Chloralhydrat
Turbaba"®) Auszug.
% I do/4; 15/4
1,03763; 3620
1,10091; 9770
1,15356; 4832
1,22367; 1550
1,28560; 7533
1,38024; 6738
1,43803; 2408
1,5; 0537
d3o/4
8,02
20,06
29,04
40,02
49,01
61,71
68,90
78,44
/o
8,02
20,06
29,04
40,02
49,01
61,71
68,90
78,44
90,60
1,03214
1,09208
1,14102
1,20606
1,26423
1,35417
1,40958
1,48901
1,95755
Rudolphi"^) (Auszug).
0/
/o
20,2/4
44/4
0,5 i
1,0012
0,9938
2 !
1,0065
0,9990
5 1
1,0198
1,0118
10
1,0440
1,0352
20 1
1,0956
1,0847
33 V3
1,1711
1,1567
50
1,2713
1,2523
6673
1,3998
1,3763
80
1,5134
1,4856
Kanonnikof
fll»)
0/
/o
<o
di/4
33,22
20,9
1,1704
22,64
19,8
1,1428
11,82
20,9
1,0555
9,08
21,3
1,0402
3,92
21,7
1,01522
Perkin »«)""*) dt/4
(1 mol Subst. -f- 3 mol
Wasser)
'=4" 1 1,4903
15 I 1,4803
25 I 1,4732
35 ! 1,4678
45 ! 1,4632
(Auszug).
Bousf.'^ä) dt/4
t I 2% i 10%
7" ; 1,00901 1 1,04680
15" ; 1,00816 1,04552
25" 1,00601 1,04296
40° \ 1,00109 1 1,03725
Außerdem : Barbier^'''-),
Jones"^)( HydratesS. 1 06),
Speyers"*). (Löslichk.
bis 47O)
bei o" : 20,66 mol. %
do/4 = 1,433
Seifenlösungen
Cornish "*).
m')
d 90/4
Na-Palmitat
I
0,9625
0,5
0,9638
0,35
0,9644
0,2
0,9658
0,1
0,9654
0,05
0,9655
0,01
0,9655
0,00
0,9653
Na-Stearat
0,5 I 0,9599
0,2 ' 0,9631
0,1 j 0,9629
0,05 0,9621
0,01 i 0,9639
Leim (1), Gelatine (gl)
Winkelblech '^<')
(Auszug)
1% i d25», 50»
27,7
23,5
19,0
gl%
19,0
15,5
9,8
1,079; 68
1,066; 55
1,051; 42
^30", 50«
1,050; 42
1,039; 31
1,022; 14
Gesättigte Lösungen von
Chloroform , Seh wef e 1 -
kohlenstoff, Ligroin,
Äther, Anilin, Benzol in
Wasser siehe Herz"^°*).
*) g-Mol im Liter, Mol- Gewicht 60,12. ") A v^ bedeutet den Überschuß bei <" über das Vol.
bei o" (=100000 gesetzt). ^) Literatur S. 314.
Bein.
79
311
Dichte von Lösungen reinen Rohrzuckers^) in Wasser.
(Ausdehnungstafel.)
Plato, Abhdl. Norm. Eich.-Komm. 2, 140; 1900. ZS. Zuckerindust 50, 982, 1079; 1900.
Auszug (umgerechnet aus den Angaben für Wasser von 15" auf Wasser von 4").
Gewichts-
prozent
0°
10«
150
20»
30»
-:oo
50»
60«
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11-)
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
80
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
0,99987
1,00390
1,00798
1,01207
1,01619
1,02033
1,02449
1,02867
1,03287
1,03710
1,04135
1,04564
1,04994
1,05429
1,05865
1,06304
1,06746
1,07191
1,07640
1,08092
1,08546
1,09005
1,09466 ,
1,09930
1,10398
1,10869
1,11343
1,11820
1,12302
1,12787
1,13274
1,13766
1,14262
1,14761
1,15262
1,15769
1,16278
1,16791
1,17307
1,17826
1,18349
1,18875
1,19406
1,19939
1,20477
1,21018
1,21562
1,22109
1,22661
1,23216
1,23775
0,99973
1,00365
1,00760
1,01157 ;
1,01557
1,01960 1
1,02366 j
1,02774 j
1,03185 :
1,03599 ;
1,04016 I
I
1,04437 i
1,04859 i
1,05286 ;
1,05714 !
1,06146 ]
1,06581
1,07020 !
1,07461 j
1,07906
1,08353
1,08805
1,09260
1,09717
1,10178
1,10642
I,IIHO
1,11581
1,12056
1,12534
1,13014
1,13499
1,13988
1,14480
1,14975
1,15473
; 1,15976
I 1,16481
; 1,16990
'■ 1,17504
; i,i8o2o
1,18539
' 1,19063
1,19590
1,20121
j 1,20657
I 1,21194
! 1,21736
' 1,22281
1,22830
1,23382
0,99913
1,00301
1,00693
1,01087
1,01484
1,01884
1,02287
1,02692
1,03100
1,03512
1,03925
1,04343
1,04762
1,05186
1,05612
1,06041
1,06473
1,06909
1,07347
1,07789
1,08233
i 1,08682
' 1,09134
1,09588
I 1,10046
! 1,10507
1,10972
i 1,11440
' 1,11911
1,12386
; 1,12863
' 1,13345
1,13831
1,14319
1,14811
1,15306
1,15806
1,16308
1,16814
1,17325
I 1,17837
1,18355
1,18875
' 1,19400
' 1,19927
1,20460
; 1,20994
i 1,21534
: 1,22076
I 1,22623
: 1,23173
0,99823
1,00209
1,00599
1,00991
1,01386
1,01784
1,02185
1,02587
1,02993
1,03402
1,03813
1,04228
1,04646
1,05066
1,05490
1,05916
1,06345
1,06778
1,07213
1,07653
1,08094
1,08540
, 1,08990
1,09441
1,09896
1,10354
1,10817
: 1,11282
1,11750
1,12223
1,12698
i 1,13176
1 1,13659
; 1,14145
1,14634
1,15127
; 1,15624
; 1,16124
' 1,16628
1,17136
; 1,17648
1,18162
1,18679
i 1,19202
! 1,19727
1,20257
1,20789
i 1,21326
I 1,21865
; 1,22409
1,22958
0,99707
1,00093
1,00481
1,00872
1,01266
1,01661
1,02060
1,02461
1,02864
1,03271
1,03679
1,04092
1,04507
1,04925
1,05346
1,05772
1,06198
1,06629
i 1,07062
1,07499
1,07940
1,08382
1,08830
, 1,09279
S 1,09731
i 1,10188
j 1,10647
j I,IlHO
I 1,11575
1,12044
1,12517
1,12993
1,13474
1,13956
1,14443
, 1,14933
1 1,15427
! 1,15925
I 1,16425
I 1,16931
i 1,17439
1,17952
! 1,18468
I 1,18988
1,19512
1,20039
1,20570
1,21105
1,21644
I 1,22185
! 1,22732
0,99567
0,99952
1,00340
1,00731
1,01124
1,01518
1,01916
1,02316
1,02717
1,03122
1,03530
if03940
1,04353
1,04770
1,05189
1,05612
1,06035
1,06464
1,06896
1,07329
1,07767
1,08208
1,08652
1,09100
1,09550
1,10005
1,10461
1,10921
1,11386
1,11853
j 1,12324 I
; 1,12798 j
' 1,13276
1,13758
1,14241
; 1,14730
i 1,15221
1,15717
1,16214
1,16718
1,17214
1,17734
1,18248
1,18765
1,19287
1,19812
■ 1,20341
I 1,20874
\ 1,21411
i 1,21950
1 1,22495
0,99232
0,99615
1,00001
1,00387
1,00777
1,01169
1,01563
1,01960
1,02359
1,02761
1,03165
1,03573 ;
1,03982
1,04395 i
1,04809
1,05229
1,05650 ,
1,06074 '
1,06502 i
1,06933
I 1,07366
1,07804 ;
1,08244 '
1,08688
1,09135
1,09585
1,10039
1,10496
1,10957 i
1,11421 I
1,11888
1,12359
1,12834
1,13312
1,13794
1,14279
1,14768
1,15261
1,15756
1,16257
1,16759
1,17267
1,17777
1,18292
1,18809
1,19332
1,19856
1,20386
1,20919
1,21456
1,21996
0,98813
0,99192
0,99575
0,99958
1,00345
^,00735
1,01127
1,01521
1,01918
1,02319
1,02720 i
1,03126 i
1,03533 i
1,03943
1,04356
1,04772 ,
1,05191 I
1,05614
1,06038
1,06467
1,06898
1,07333
1,07771
1,08212
1,08657
1,09106
1,09557
1,10012
i 1,10470
I 1,10932
i 1,11398
' 1,11866
I 1,12340
1,12816
1,13295
1,13779
1,14265
1,14756
1,15249
1,15748
1,16248
1,16753
1,17262
1,17774
1,18290
1,18811
1,19334
1,19861
1,20392
1,20926
1,21465
0,98330
0,98705
0,99083
0,99463
0,99846
1,00231
1,00619
1,01010
1,01402
1,01799
1,02198
1,02600
1,03004
1,03413
1,03823
1,04238
1,04656
1,05076
1,05501
1,05927
1,06358
1,06793
1,07230
1,07671
1,08116
1,08563
1,09014
1,09467
1,09925
1,10386
1,10850
1,11319
1,11792
1,12268
1,12746
1,13228
1,13715
1,14204
I 1,14696
i 1,15193
i 1,15693
I 1,16197
1,16704
1,17215
1,17728
1,18247
1,18768
1,19294
1,19822
1,20355
1,20891
*) Einige weitere Angaben S. 313- *) Bousf.*»*) 10,97% :{7*) 1,04467, ('s') 4336, {25*) 4111,
(40*) 3547, (60») 2598.
Bein.
312
79 d
Dichte von Lösungen reinen Rohrzuckers in Wasser.
( Fortsetzung.)
Gewichts»
prozent
0»
100
15»
200
250
1,22957
1,22732
1,23509
1,23280
1,24063
1,23835
1,24623
1,24391
1,25186
1,24953
1,25753
1,25516
1,26323
1,26086
1,26898
1,26657
1,27476
1,27234
1,28058
1,27814
1,28644
1,28^99
1,29234
1,28986
1,29827
1,29579
1,30426
1,30175
1,31026
1,30774
1,31631
1,31376
1,32241
1,31984
1,32854
1,32595
1,33470
1,33210
1,34092
1,33828
1,34716
1,34452
30»
40«
50»
60°
50
51
52
53
54
55
56
67
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
1,23775
1,24337
1,24903
1,25471
1,26045
1,26621
1,27202
1,27785
1,28373
1,28964
1,29560
1,30158
1,30761
1,31367
1,31978
1,32591
1,33210
1,33831
1,34456
1,35086
1,35719
1,23382
1,23939
1,24500
1,25065
1,25632
1,26203
1,26779
1,27358
1,27940
1,28527
1,29117
1,29711
1,30308
1,30911
1,31516
1,32125
1,32738
1,33356
1,33977
1,34601
1,35230
1,23173
1,23727
1,24285
1,24847
1,25412
1,25981
1,26554
1,27131
1,27711
1,28296
X,2i
1,29476
1,30071
1,30672
1,31275
1,31882
1,32493
1,33109
1,33727
1,34350
1,34976
1,22495
1,23043
1,23594
1,24149
1,24708
1,25271
1,21996
1,22541
1,23089
1,23642
1,24197
1,24756
1,25838 1,25320
1,26409 ' 1,25888
1,26983 1,26459
1,27562 j 1,27035
1,28144 I 1,27615
1,28731 1,28199
1,29320 1,28786
1,29914 1,29378
1,29973
1,30571
1,30513
1,31113
1,31720 j 1,31174
1,32329 i 1,31782
1,32943 I 1,32392
1,33559 1,33007
1,34181 , 1,33625
,21465
,22006
,22552
,23101
,23655
,24211
,24773
,25337
,25906
,26479
,27058
,27638
,28224
,28813
,29406
,30002
,30604
,31209
,31818
,32430
,33047
1,20891
1,21430
1,21974
1,22522
1,23073
1,23629
1,24189
1,24753
1,25320
1,25892
1,26468
1,27049
1,27632
1,28222
1,28813
1,29408
1,30007
1,30613
1,31220
1,31832
1,32447
Reduktionstafel A für Zuckerlösungen, (Auszug aus einer 1911 erschienenen Tafel,
herausgegeben von der Normal- Eich.- Komm., Berlin.)
Abgelesene
Temperatur
t
Am Saccharimeter bei t» C abgelesene (scheinbare) Zuckerprozente
oVo 5% 10 0/0 15% |20»/o |25»/o I 300/0 |4o7o |5o»;o 6o»/o70«/„
Zur Reduktion auf die Normaltemperatur (nt = 20») sind vort der Ablesung
nachfolgende Beträge in 0,01 »/o abzuziehen:
0»C
5
10
16
25
30
35
40
45
50
65
60
28
35
32
20
47
63
76
87
97
106
124
136
143 i
45
55
64
72
79
85
97
104
109 1
37
42
47
51
56
60
67
71
74 1
21
24
26
28
30
31
35
37
38 i
I4S
"3
76
39
Zur Reduktion auf 20» sind zu der Ablesung zu addieren. (Einheit 0,01 »/b):
27
60
99
141
190
246
305
369
28
61
99
143
193
247
307
371
30
63
102
146
196
250
308
373
31
32
33
35
37
38
39
66
68
71
73
77
79
80
106
109
"3
116
119
121
122
150
154
157
160
163
164
165
199
203
205
207
209
210
210
253
255
257
258
258
257
255
3"
312
312
312
308
306
.302
373
i
372
370
367
361
357
350
39
80
Reduktionstafel B auf die
Normaltemperatur 17,5» C
nach Domke u. Reimerdes,
Handbuch der Aräometrie,
Tafel 57b). (Berlin 1912).
Auszug.
t»
15"
20"
25»
30»
35»
40»
45"
50»
55"
60»
o";o
21
9
lo0/oj20»/o
31
12
38
14
10
37
70
109
152
201
256
315
379
12
42
75
114
159
208
14
46
82
124
168
216
263 I 270
322 I 327
386 i 387
30»/o 40% 50%i6o»/o,7o»/o
45
16
50
17
16
51
89
132
176
223
275
328
17
55
95
137
181
227
276
327
384 ; 380
53
18
56
98
140
56
19
19
58
99
141
183 184
229 229
276 275
325 ' 321
375 : 370
57
19^
20
60
100
142
184
227
271
316
361
. Hundertel Proz.
Vvon der Ablesung
' abzuziehen
Hundertel
Proz.
zur Ablesung
zu
addieren
Bein.
79
313
Dichte wässeriger Lösungen verschiedener organischer Stoffe.
Dichte von Rohrzuckerlösangea bei WR bezogen auf Wasser von i4"R (= ly.aös" C, gemessen in der H-Skale),
bestimmt in der österreichischen Normal- Eichungskommission (Marek, Das Saccharometer, Wien 1906, S. 107)
Auszug.
1% 1,00386
2 1,00775
3 1,01166
4 1,01562
5 1,01960
6% 1,02361
7 1,02766
8 1,03173
9 1,03584
lo 1,04000
11% 1,04415
12 1,04835
13 1,05258
14 1,05685
15 1,06114
16% 1,06547
17 1,16983
18 1,07421
19 1,07864
20 1,08309
21«;
22
23
24
25
1,08757
1,09209
1,09663
1,10121
1,10582
26% 1,11046
27 1,11513
28 1,11983
29 1,12457
30 1,12933
Vergleich mit den Angaben von Plato. (Marek, Das Saccharometer, S. 114). Werte für J: Differenz in 0,001%
(Marek— Plato).
8%
12
16
20
24
28
bei 8" R —28
—23
— II
— I
+ 5
— 2
beii2«R— ^i
—15
— 5
+ 5
+ 10
+ 9
bei 14» R —20
-16
— 6
+ 5
+ 9
+ 8
bei 16» R —24
—19
— 7
+ 4
-fii
+ 9
bei 20" R —28
— 22
—13
— 4
+ 5
+ 8
bei 24 R" —34
—33
—24
—II
o
+ 7
Tafel älterer Beobachtungen über die Dichte von Rohrzuckerlösungen (Marek, Das Saccharometer, S. 10). —
Werte für die Dichten bei der Normaltemperatur (Ni) bezogen auf Wasser gleicher Temperatur. Auszug.
Beobachter
iXt)
Payen
15OC
Prechtl
15
Balling
i7y?.
SteinheiP)
15%,
*)
15^2
')
15 Va
Ure
KiY?.
Pecher
17^/2
Niemann
17 V?
Graham u.
15%
Hofmann
Pohl
15
Brix
17%
Gerlach
17V,
Schultze')
15
)
Scheibler
15
15
2% 4% 6% 8% 10% 12% I 14% 16% 18% 20% i 22% ^ 24% 26% 28%
,0092
,0080
,0082
,0077 5
,00775
J
,0075
,0070
,0080
,0077
,0077,
,0077,
,00764
,0079
,00783
0192 0280
0180 0259
0160 0240
0165 5 0251
0157 0238
01565 02375
0153 0232
0143 10215
0337
0322
0338
0320 5
03195
0313
0291
0474
0418
0404
04265
0404
0403
0395
0397
0367
— 0241 ! — 10405
0157 0237
0157 0 02373
01569:02371
0153 7 02321
0159 0240
0157602382
0319
03187
03185
O3II5
0322
03199
0574
0501
0488
0516
0489
04875
0479
0480
0456
0487
0401 0485
0401 4^0485 2
04010104848
O392o'o4736
0405 0490
04027-04868
0675
0586
0572
06065
05745
0573
0563
0552
0781
0678
0657
0698
0661
0659
0598
0649
0647
0660
0886
0766
0744
0789
0748
0746
0736
,0738
0854 0946
0832 0922
1040 I
1013 j
— 1447
1134 ,1231
IIO6 '1200
0570
0570 3
0569$
05563
0575
05721
1007
lOIO
10945 —
1099 II92
II03 III97
08345 —
08325 —
0820 0916
•0824 0915
0830 0920
0838 J0929
0655 0742 0832 0924
0656607441108329,09231 IOI45Jll07,|l20I,
0656 1 0743 8:0832 3,0922 4 : 1013 8 11065 {12005
0640207252:0811408987 — I — I —
0662 0751 10840 — — — —
o6586;07464io8354!o9257:ioi73 iiiOi 12044
1102I51
1018 I
10145
Dichte-
maximum Dt
de Coppet'-')
Dt
0,34
0,68
1,35
2,02
3,92
5,74
7,62
9,17
3,84°
3,71
3,33
3,03
2,06
1,14
0,08
-0,83»
Dichte gesättigter Lösungen
Herzfeld a)
dt/ 4
%
10"
20"
30°
40°
50»
60»
65°
1,3224
1,3269
1,3317
1,3372
1,3429
1,3491
1,3557
1,3591
65,41
66,14
66,93
67,81
68,73
69,72
70,77
71,30
Dichte von Normallösangen
Green u. Masson^») n = g-Mol. im Liter Grüneisen c)
n '[ di8/4 c?25'4 ^ ^18/4 ^25 4
0,1
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,01288
1,02509
1,05140
1,07754
1,^0357
1,12944
1,15513
1,4 ! 1,18067
1028
2339
4950
7548
0131
2700
5254
7793
1,6
1,8
2,0
2,2
2,5
1,23111 120316
1,25606 22826
1,28242 125322
1,31752 '27802
1,34171 31495
dl 8/4
0,2
0,05 I
0,02 1
0,01
1,02507
1,00526
1,00128
0,99995
Femer Morse, Frazer: Amer. ehem. J. 36, 91; 1906.
Kontraktion: Hallw [2] S. 287,
Kohlr [8, 9] S. 287, Wade S. 287/8, Knöf-
1er (Wied. 38, 136), Plato S. 314, Fouquet
S. 314, Vivien S. 314-
*) Festschrift Zucker- Institut Berlin 1904, S. 391.
Reichsanst. 4, 237 ; 1905.
b) J. Chem. Soc. »3, 2023; 1908. c) Abhdl. Phys.
BeiM.
314
79 f
Dichte wässeriger Lösungen verschiedener organischer Stoffe.
Kontraktion von Rohrzuckerlösungen (vergi. auch s. 287—288).
a) Plato (Abhdl. Norm.- Eich.- Komm. 2, 130; 1900). Kontraktion k in ccm.
/o
30
40 50
60
70 80
90
Maximum
k auf I kg Lösung
k auf I 1 Lösung
0,0
0.0
2,9
3,0
5,4 7,5
6,0 I 8,7
9,1 10,1 j 10,3
11,0 1 12,8 ! 13,7
9,6
13,4
7,7
",5
4,6
7,5
0,0
0,0
bei 57,3%
bei 62,6%
b) Fouquet (Bull. Assoc. Chim. Frang. Sucr. 26, 160; 1908). Berechnung der Kontr. k' nach den Zahlen
von Plato sowie der Dichte 6 des flüssigen Zuckers, k' (maxim.) bei 40%; k' = o zwischen 66 u. 70%,
0/
/o
15
25
30
35
40
45
50
55
60
65 I 70
7,9 ! 15,0 21,3
1,6312; 6289 j 6268
26,6 ! 31,1 34,3
6244 j 6220 I 6194
36,3
6166
36,8
6136
35,9 : 33,1
6104 j 6069
28,4
6031
22,5
5991
12,1 I 9,0
5947 I 5867
c) Vivien (Bull. Assoc. Chim. Frang. Sucr. 23, 48; 1905).
g Zucker
im Liter
50
300
350
400 j 450 I 500 550 600
650
700 750 800
880
di5l4
1,0193: 0383 j 0768 1154
i,6i98| 6208 I 6228 j 6248
2111 I 2298 2483 2667 2850 3033] 3322
6230 I 6205 I 6180 6155! 6130J 6105 1 6065
Außerdem: Maumene (Bull. Soc. Chim. 22, 1874); Courtonne (Bull. Assoc. Sucr. 11, 262; 1893).
1347
6258
1541 j 1732 1922
6264 I 6254 I 6244
Literaturverzeichnis *)
für die Veröffentlichungen über die Dichte von Lösungen der Alkohole, der
Zuckerarten und anderer organischer Substanzen.
Eine teilweise Zusammenstellung siehe: Lossen, Lieb. Ann. 214, 105. ^) Lieb. 92, 277.
2) A. eh. (3) 5, 146; 1842. 3) (u. Fawsitt) Trans. Edinb. 33 (II) 509; ZS. anal. Ch. 29, 82. *) A. eh.
(5) 13, 86. 5) (u. peligot) A. ch. (2) 58, 10; 1835. «) Lieb. 123, 105; Phil. Trans. 161 (i) 373.
') u. ®) (u. Krämer) Ber. ehem. Ges. 7, 1495; 9, 1929. ^) Wied. 43, 280. 1°) Lieb. 55, 195; 1845.
") Pogg. 72, 50, 223; 1847; Lieb. 64, 214. ^^) Lieb. 94, 287; 95, 307; 96, 163. Pogg. 73, 256.
") ZS. ph. Ch. 8, 268. ") Pogg. 122, 545. ^) (u. Jahn) ZS. ph. Ch. 10, 316. ") Lieb. 145, 41.
") ZS. ph. Ch. 32, 589. ") C. r. 50, 53; 51, 99. ") J. ehem. Soc. 45, 465; J. prakt. Ch. 31,
505. 20) A. eh. (3) 19, 197; 20, 5; 1847. 21) (u. Young) Proe. Roy. Soc. 38, 329; Phil. Trans.
(A) 177, 123; 178, 313; 180, 39, 137 ^) (u- Fortey) J. ehem. Soc. 81, 716, 735. ^) Lieb. 214,
105; 224, 79. 24) (u. Krapivin) ZS. ph. Ch. 21, 37. ^5) Ljeb, 220, 100; Gazz. chim. 13, 177;
Att. Rend. Line. Mem. (3) 13, 195. ^6) Grelles ehem. Ann. 1, 195; 1796. — Nova Acta Aead.
Petropol. 11, 299; 1798, 27) stöchiometrie Bd. 2, 280; Berlin 1793; neuere Gegenstände der Che-
mie (5. Heft) S. 8, 72. 28) (u_ y^Ln Morsel) La density ... des melanges d'alcool, Amsterdam 1860;
Pogg. 110, 659; 140, 349; Areh. Nderl. 5, 97. ^9) Edinb. New. Phil. J. 19, 159; Pogg. 36, 487;
1835. **) 30, 31 Congreß, Senate; Report to the Seeretary of treasury; Washington 1848; 1851.
^) Chem. Soc. Memoirs 1848, 685; Phil. Mag. (3) 32, 123. ^) (u. Boullay) A. ch. (2) 36, 487;
1827. 33) (u. Page) Phil. Trans. 159, 591; Pogg. Ergzbd. 6, 221, 614; Phil. Mag. (4) 38, 158.
34) Phil. Trans. (A) 137, 249; 1847. 35) ^ 86) ^ ch. (i) 95, 3"; 1812; (2) 2, 130; 1816; (2) 13,
78; 1822; Mem. Soc. d'Arcneil 3, 102; 1817. — Berzelius, Trait^ deChimie, 2. Aufl. VI, 488; 1828. —
Arago: Oeuvres melanges 1859, 140; Collardeau: C. r. 53, 925. 37) wied. 33, 520. 38) (russisch)
1865; Pogg. 138, 103, 230. 39) Dissolutions (russisch) 1887, 248 — 310, 492. *") Trommsd. J. Pharm
21, 12; 22, 31; 1812. — Aräometrie; Wien 1816. *^) Petersb. Aead. Savants etrang. 1, 249; 1828;
2, 483; 1835; A. ch. (2) 64, 5. *2) A. eh. (3) 15, 353; 1845. - C. r. 76, 336; 1873. *^) M6m.
Aead. Fran?. 30, 407; 1860. **) Ephemeris materia medica 2, 541; 1884; Chem. News 51, 7, 21, 33,
*5) J. Amer. ehem. Soc. 16, 126. *«) Areh. Pharm. 60, 162. ") ZS. ph. Ch. 6, 472. «) J. ehem.
Soc. 35. 469. *9) Lieb. 200, 173. ^) (u. Smith) J. ehem. Soc. 22, 161, 199. ^^) Lieb. 161, 15.
^2) (u, Pagliani) Nuov. Cim. (3) 10, 40; Att. Ace. Tor. 16, 407. ^3) nuov. Cim. (3) 12, 229.
") Att. Acc. Tor. 20, 54- **) (u. Puchot) A. ch. (4) 22, 338. ««) Lieb. 159, 79. ") J. prakt. Ch.
(2) 3, 76. 58) zs_ ph_ Ch. 9, 350. 59) Ber. chem. Ges. 19, 871. «>) Lieb. 203, 12. «i) Lieb.
139, 39. «2) (u. Sierseh) Lieb. 144, 137. ^^) Chem. Soc. 71, 920. ") (u. Arndt) ZS. ph. Ch. 26,
646. «5) (u Rossi) Lieb. 168, 156. «») (u. Möller) ZS. ph. Ch. 13, 385. ") (u. Ende) ZS. ph.
Ch. 17, 137. «8) Ber. chem. Ges. 9, 1437; Gazz. chim. 6, 235. «9) A. eh. (2) 70, 83; 1839. "">) (u.
Hell) Lieb. 160, 278. ti) Ber. ehem. Ges. 16, 5- ") (u. Rossi) Lieb. 159, 71. '3) 25 p^^ ch.
*) Abkürzungen: Lieb. = Lieb. Ann.,
Ann. Chim. Phys., J. = Journal.
. = Pogg. Ann., Wied. = Wied. Ann., A. eh. =
Bein.
79
S 315
Literaturverzeichnis
für die Veröffentlichungen über die Dichte von Lösungen der Alkohole, der
Zuckerarten und anderer organischer Substanzen.
19, 99. '*) ZS. ph. Ch. 16, 38- ^) J- prakt Ch. (2) 28, 112; Ben ehem. Ges. 14, 2711. «) (u.
Morris) J. ehem. Soc. 71, 275. ") Ben ehem. Ges. a) 9, 1537, b) 17, 2234. '™) ZS. Ven Rübenz.
M, 430; Lieb. 2M, 274. «) ZS. Ven Rübenz. 37, 796; Lieb. 244, 295. ") Wien. Ben (IIb) 97, 534;
Monatsh. Chem. 9, 562. ») (u. ToUens) Lieb. 271, 43. «*) ZS. Rübenz. 37, 894. «) J. prakt.
Ch. (2) 22, 97; 25, 114. ") J. chem. Soe. 71, 72. ^) Gazz. ehim. 35 (a) 355- **) J- ehem.
Soc 51, 808. ") A. ch. (3) 31, 118; 1850. «) J. phys. (3) 4, 478. «») J. prakt Ch. (2) 59, 34-
») Lieb. 208, 26. ») J. chem. Soc 45, 445 ; J- prakt 31, 488. «) Lieb. 265, 27. «)Wied. 43, 300. »*) ZS. ph.
Ch. 35, 124; Chem. Ztg. 30 (I) 299. «) ZS. ph. Ch. 8, 266. ••) (u. Krug) J. anal. appL Chem.
6, 187; ZS. anal. Ch. 32, 105. ^) J. Russ. 28, 112. «) J. Amen chem. Soc 17, 187. ^) Lieb.
224, 56. "») J. chem. Soc 37, 137. "") ZS. ph. Ch. 6, 472. "*) ZS. ph. Ch. 23, 313- "') Lieb.
123, 105. 1»*) J. Amen chem. Soc 16, 618. "») (u. Monsacchi) ZS. ph. Ch. 24,513; Gazz. ehim.
28 (a) i6i. 1»«) Lieb. 290, 43. "') (u. White) Amen chem. J. 29, i. "*) J. chem. Soc. 55, 680.
"») Ben ehem. Ges. 14, 1908. "») Lieb. 189, 241. ^) Ben ehem. Ges. 20, 1840. "«) (u.
Glüeksmann) Wien. Ben 106 (II b), 314- ^) ZS. ph. Ch. 16, 214. ^*) Pogg. 114, 337. "*) ZS.
ph. Ch. 24, 123. "«) J. prakt. Ch. (2) 31, 321. "') ZS. ph. Ch. 37, 430. "») C n 105, 1120;
A. ch. (6) 29, 68, 505. "9) Ges. exper. Wiss. Charkow 18, 8; 1890; 21 SuppL 1893 (315 PP).
"») Ben chem. Ges. 13, 1922. ^) A. eh. (7) 3, 246. >«) (u. Roux) BuU. Soc ehim. (3) 3, 424.
"») J. Amen chem. Soc 30, 353- "*) J- Russ. 12, 20: 16, 242. "*) Att Acc Ton (2) 45, 235;
A. ch. (7) 9, 409; Nuov. Cim. (4) 2, 93- "*) ZS. ph. Ch. 60, 588, 897. ^) ZS. ph. Ch. 2, 482.
"«) Mem. Aead. Franf. 1769, 433- "*) ZS. ph. Ch. 50, 10. 1») Vgl. Haller, Memento du Chi-
miste, Paris 1907 p. 62; Domke, Handbuch Aräometrie, Tafel 14. Berlin 1912. "^) These 1906.
A. ch. (8) 12, 180. "S) j^'uQy Cim. (4) 3, 141. "*) (u. Haines) Proc Jowa Aead. 9, 86, 1901
(J. Amen ehem. Soc 25, 559). "*) BuU. Soc Vaud. 29, i, 37, "o; C. n 114, 606, 652; A. eh.
(6) 23, 5. ^) [I] Bull Soc ehim. Belg. 18, 18. "•) [2] Bull. ehim. Belg. 20, 294. — [3] (Van-
dan) 20, 374, 382 — [4] 22, 253. "^) Rec Soc Sdent Agr. Lüle 3, i; 1826. "») A. ch. (2) 70,
49; 1839. "») [I] J. Russ. 41, 958. **") [2] (u. Rostdestwenski) J. Russ. 41, 980. i*^) [3] J. Russ.
41, 1428. 1*») Wied. 20, 870. ^*^) (u. Page) Proc Roy. Soc 20, 336; PhiL Trans. 162, 331 ; Pogg.
148, 238. 1**) Amen ehem. J. 16, 625. ^^) Pogg. 72, 200, 422; 1847. 1«) Ben ehem. Ges.
39, 712; ZS. Elektrochem. 12, 432: ZS. ph. Ch. 60, 738. "') Dijon 1825. 1«) Ben Chem. Ges. 41,
4322. 1«) Wied. 33, 61. ^) A. ch. (5) 30, 266. "i) A. ch. (4) 10, 32; 11, i. ^) Bamberger
Ben Naturf. Ges. 11, 77; Pogg. 158, 334. .^) Hydrates; Carnegie Inst Washington 1907.-^) Wien-
Ben 116 (IIb) 829. "5) (a Norlini Arkiv. Kemi. Stockholm 2, 93; 1906. "•) ZS. angew. Ch.
19, 1261. ^') Dissert Erlangen 1892. ^) Lieb. 119, 7- "') Nuov. Cim. (4) 6, 198. i««) J.
Amen ehem. Soc 26, 1185. 1») (u. Abegg) ZS. ph. Ch. 57, 523- ^•*) Mitt. Norm.-Eich. 3, 119;
1909. 1") Wied. 27, 295. i") (u. Mc Kelvy) BulL Bun Standards; Wash. 191 1. ^•^) Att Rend.
Line Mem. (3) 19, 288. i") J. ehem. Soc 49, 782. "') (u. Marolli) Riv. Scient Industr. 28, 64,
1896. 1") Ben Münch. 1866 (2) 327. "») Carls Repert 4, 119. "°) Att Ist Venet (3) 15;
Nuov. Cim. (2) 3, 265; A. ch. (4) 23, 76; C n 70, 1902; P<^g. 140, 329. 1^) Vetensk. Aead.
HdL 1827, S. i; Pogg. 13, 496; A. eh. (2) 48, 33; 1831. i^«) [i] BulL Aead. Belg. 1908, 814;
Rec P.-B. 28, 42. i") [2] Rec 28, 261. "*) [3] J. ehim. Phvs. 9, 15; BuU. Aead. Belg. 1910,
I 850. "^) Proc Amen Aead. 42, 421 (Contrib. Jeffers. Labon Harvard 4). "*) J. Russ. 13 (2)
2^9, 441. ^") (u. Hirschberg) ZS. ph. Ch. 13, 543- ^™) (u. Jones) J. chem. Soc 63, 273. i") ZS.
ph. Ch. 49, 347. "") [I] ZS. Elektrochem. 12, 645; ZS. ph. Ch. 58, 129. ^) [2] BuU. Soc ehim.
Belg. 21, 400. "*) [3] BuU. Belg. 24, 244. ^) Gilb. Ann. 38, 349, 403; 181 1. "*) Wien. Ben
119 [2a] 411. ^) BuU. Soc ehim. (3) 29, 89. 1«) Ben chem. Ges. 38, 3612. ^) Proc DubL
12 [2], 374; 1910. "*) Programm Gymnasium Laibach 1863. "*) (u. Barsehall) Arb. Gesundh.
22, 584; BerUn 1905 (über Formaldehyd). "») ZS. ph. Ch. 76, 210. "ij j^^g jsß^. ^nn.
ecoL Norm. 10, 290. "») J. ehem. Ind. 16, 502. ^) (u. Moles) ZS. ph. Ch. 75, 416. "•) [i] ZS.
ph. Ch. 51, 732. »«) [2] (u. Thole) J. chem. Soc 91, 1728. "•) [3] (u. Thole) 93, 561. "7) DingL
Polyt. J. 155, 345. "*) Chem- News 89, 117; Proc ehem. Soc 20, 42. ^) (u- Wiegner) J.
Landwirtsch- 58, 45; 1910. *») (u. Thomas) J. chem. Soc 93, 538. *") Mem- cour. Aead. Belg.
a) 1881 Bd. 31 u. b) 1884, 68. »*) Dissert Leipzig 1903; Ann. Phys. (4) 13, 1028. *») [i] Diss.
Berlin 1905; [2] (u- Roth) ZS. angew. Ch. 18, 1936. ***) Ben ehem. Ges. 31, 2669. «») J. ehem.
Soc 89, 1774. **) J- ehem. Soc 87, 1435- "") ZS ph- Ch. 22, 336. "*) Schrift Naturf. Ges. Dorpat 1904;
Bd- 11 *») ZS. anaL Ch. 19, 297. «") Pharm- Z^. 1893, 281; Jb. TeehnoL 1893, 512. *") Bayn Bier-
brauer 1870, Nn I u. 2. *") Woehenschn Brauerei 22, 533; ZS. Spiritusind. 29, 25; 1906. *") (u. Frazer)
Amen ehem. J. 37, 360; 38, 222. *i*) [i] Ben chem. Ges. 24, 1636; ZS. Ven Rübenz. 42, 47.
*^) [2] Chem. Ztg. 19, 1727; 21, 613. »•) (u. Taylor) Trans. Edinb. 45, 397; 1906. »^^) Dingl.
Polyt J. 210, 318. «") SilL J. (4) 14, 293. "*) Wien. Ben 89 [2] 131 ; Monatsh. Chemie 5, 61.
«*) Chem. Apparatkunde 3, 167; 1908. *») ZS. ph. Ch- 55, 217. ***) Dissert Breslau 1886.
'^) Mitt. Versuchsstat Klostemeub. 5, 66; 1888. *»*) Baumhauer-Mendel^ef, Pogg. 140, 349; 141,
622. «5) (u. Blagden) PhiL Trans. 80b, 321; 1790; 82, 428; 1792; 84, 275; 1794; A. eh. (i) 23, 139;
1797; Gren N. J. 2, 365. **) Arb. Gesundh. 9, 57; 1893. *") BuU. Aead. Petersb. 3, 355;!
1861 ; Handbuch der AUcoholometrie BerUn 1865. «») A- eh. (3) 63, 350. *») C n 53, 925. **) ZS.
ph. Ch. 68, 32; BulL Soc ehim. 5, 397- *") ZS. phys.^ Ch. 38, 385. ''*) (u- Lowry, J. ch- Soc 99,
i432;i9ii. -^)(u. Lowry), Trans. Farad. Soc 6, 85; 191 o. -'*)(u.Backus), J.Ind.Engfin.Chem.2,ii;i9io.
Beio.
316
80
Aräometrische Vergleichstabelle.
a) Beziehung zwischen rationellen Graden Baum6 (Big) u. Dichte Bi5= 144,3 — 14^,3/d ').
^15/4 B16 «'15/4 Bi5 ^15/4! Bis «315/4 Bis '^15/4 B,8 ^15/4 Bis <ii5/4! B,
1,00
1,01
1,02
1,03
1,04
1,05
1,06
1,07
1,08
1,09
1,10
0,126
1,553
2,953
4,325
5,671
6,991
8,287
9,558
10,805
12,030
13,233
1,11
1,12
1,13
1,14
1,15
1,16
1,17
1,18
1,19
1,20
14,413
15,573
16,712
17,832
18,931
20,012
21,074
22,119
23,145
24,155
1,21
1,22
1,23
1,24
1,25
1,26
1,27
1,28
1,29
1,30
25,148
26,125
27,085
28,031
28,961
29,876
30,777
31,664
32,537
33,397
1,31
1,32
1,33
1,34
1,35
1,36
1,37
1,38
1,39
1,40
34,243
35,077
35,899
36,708
37,504
38,290
39,063
39,826
40,578
41,318
1,41
1,43
1,45
1,47
1,49
1,51
1,53
1,55
1,57
1,59
42,049
43,479
44,869
46,223
47,539
48,820
50,069
51,285
52,469
53,625
1,61
1,63
1,65
1,67
1,69
1,71
1,73
1,75
1,77
1,79
54,751
55,850
56,922
57,968
58,990
59,988
60,962
61,915
62,846
63,756
[,80
[,8i
[,82
[,83
c,84
t,85
64,203
64,646
65,084
65,517
65,944
66,368
b) Beziehung zwischen einem Aräometer nach Twaddell (Normaltemp. Nt 60" F = 15^/9° C;
Angabe D) und einem Dichtearäometer (Nt=i5°C; Angabe 8). D ist = 200 . (d 60/60 — i).
Domke u. Reimerdes, Handbuch der Aräometrie, Berlin 1912, Tabelle 34. (Auszug.)
D
d 60/60
8
10"
1,05
1,0490
20"
1,10
30"
1,15
0990 I 1489
40"
1,20
1989
50"
1,25
IOC*"
1,50
4986
IIO"
1,55
5485
1,60
5985
130'
1,65
6484
140'
I50»! 160»
1,70 1,75 1,80
6984: 7483' 7983
60» 70» 80O j 90»
1,301 1,35 1,401 1,45
2988i 34871398714486
c) Vergleichung von Aräometern mit willkürlicher Skale (Angabe n) mit einem
Baumearäometer rationeller Skale (Bis). Domke, Tafel 30. Auszug.
Die Beziehung zwischen Dichte d und n lautet für Baume (Nt = 17,5" C): d =
für Baume (holländ.)
144
144— n
(nt = 12,5" C), für Baumd (amerikanisch) =
145
Balling =
Stoppani =
200 — n
166
(17,5"), Beck =
170
170 — n
(12,5" C), Brix- Fischer =
400
400 — n
146,78 — n
(Nt=i5»C),
145 -n'
(i2,50R=i5,625''C),
166 — n
(i2,5"R).
0»
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
44
48
52
66
60
64
66
68
Be— 17,5»
Be — holl.
B&
+0,05
4,12
8,19
12,25
16,32
20,39
24,46
28,52
32,59
36,66
40,73
44,79
48,86
52,93
56,99
61,06
65,13
67,16
69,20
-0,04
3,95
7,95
11,94
15,93
19,92
23,92
27,91
31,90
35,90
39,89
43,88
47,87
51,87
55,86
59,85
63,84
65,84
67,84
0,00
4,02
8,04
12,06
16,08
20,10
24,12
28,14
32,16
36,17
40,19
44,21
48,23
52,25
56,27
60,29
64,31
66,32
68,33
Balling
Beck
Brix
+0,07
5,61
",15
16,70
22,24
27,78
33,32
38,86
44,41
49,95
55,49
61,03
66,58
72,12
77,66
83,20
88,74
91,51
94,29
—0,05
4,66
9,38
14,09
18,81
23,52
28,23
32,95
37,66
42,38
47,09
51,80
56,52
61,23
65,94
70,66
75,37
77,73
80.08
+ 0,03
11,12
22,21
33,29
44,38
55,47
66,55
77,64
88,73
99,82
110,90
121,99
133,08
144,16
155,25
166,34
177,43
182,97
188,51
Stoppani
4-0,01
4,61
9,22
13,82
18,42
23,02
27,62
32,22
36,82
41,42
46,02
50,63
55,23
59,83
64,43
69,03
73,63
75,93
78,23
Über: Baum6- (amerikanisch), Beck-, Cartier-, Fischer- (für Ölwagen) Grade, Volumeter- Grade
(Gay-Lussac, Pouillet (holländisch), Brix, Fleischer) siehe Lunge: Taschenbuch f. Sodaindustrie 3. Aufl.
S. 281; Chem.-techn. Untersuchungsmethoden I, 154; ferner Gerlach: ZS. anal. Chem. 4, I; 6,
185; 9, 437; Dingl. Polyt. J. 176, 444; 181, 358; 198, 313; Baumhauer: Pogg. 113, 641 ; 1861..
Pouillet: Mem. Acad. Frang. 32, 793; 1853. Bolley: Polyt. Zentralbl. 1854, 539. Dingler: Polyt.
J. 62, 329; 1836. Fleischer; Dingl. J. 222, 159; 1876 (Densimeter). Rauter: ZS. angew. Ch. 1897,
215; Dingl. J. 316, 1901.
*) Für Dichten < i : Bjg = 146,3/d — 136,3. d = d 15/15.
Bein.
81
317
Dichte schwerer Flüssigkeiten.
Tabelle der wichtigeren Flüssigkeiten, deren Dichte größer ist, als die Dichte
der konzentrierten Schwefelsäure 1,84.
1
a) Gesättigte Salz- and Säarelösnngeo (bei Zimmertemp. ; z. T. nach den Tafeln 71): CdCIj 1,89
(60O0), MgJ, 1,92 (60%), ZnCU 1,95 (72°o), SnClj 1,95 (67%), CaJj 1,96 (62%), FeCls 1,98
(79%), Uranylnitrat 2,03 (63%), BaJ, 2,05 (63%), ZnBr, 2,10 (68%), J^Oj 2,13 (65%), SrJj2,i5
(65%), AgN03 2,24 (70%), SnCl4 2,23 (100%), ZnJ,2,40 (76%), As,05 2,45 (77%), Selensäure 2,61
(99,7%), — metawolframs. Natron (79,32% WO,; 5,3% Na,0; 15,38% HjO) erhalten durch Auf-
lösen von WO3 in wolframs. Natron, in gesättigter (91,4?^) Lösung nach Scheibler^): 3,019 —
ColloidaleWolframsäure [Graham')]; 3,243 (79,86%); Go-Ni-Cd-borowolframat [Klein'), Gisevius*)]:
3,32—3,29 — 3,28 (90°^) — saures Quecksilbemitrat [Schaffgotsch')] bis 3,4. SnBr^ [Clerici*^)]
bei 29*> 3,32, gesättigte Lösung von Tl-formiat 3,17 — 3,*4 bei 12" — 26" [Clerici**)].
b) Gemische von Salzen (t : 15"— 20") : Kaliumquecksilberjodid [Sonnstadt'), Thoulet'), Goldschmidt*),
Tanret^*), Retgers«)]; 305 g HgJj + 246 gK J - 70 gH,0: 3,196 (15°). P = g Salz auf 100 g H^O.
P- \ 973,6 813,1 696,2 6oip2 523,0 456,9 400,2 351,2 308,2 270,3 236,6 206,4 I79,r 154,2 131,5
d- 3,196 3,1 3,0 2,9 2,8 2,7 2,6 2,5 2,4 2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 I 1,8
Ausdehnung K: ((^fo = i — Kt) = 0,0,49; 52; 53; 52fürrf = 3,i; 2,9; 2,5; 2,0. Lösung
der Formel NaHgJ4 — HjO: d^ = 3,46 [Duboin")]; analoges Li-salz = 3,28; NH4-salz = 2,98.
Barjumquecksilberbromid [Clerici")] bei 10" 3,137. Barj'umquecksilberjodid [Rohrbach"),
Retgers")] Ba- Hg- Jj. Max. Dichte bei gew. Temp. : 3,576 — 3,588. Das Ma.x. der Dichte 3,65
erhält man durch Sättigung mit Jod einer möglichst konz. Lös., in der BaJj: HgJj sich wie i : 1,3
(molekular) verhalten.
c) Organische Brom- und Jodverbindungen: Äthyljodid ^t; 1,930 — 33 [Haagen")]; Äthylen-
dibromid ^4 -,177 (Haagen). Methyljodid [Haagen"); Perkin"); Thorpe")]; Siedepunkt 42,3°;
2,332 (o"); 1^/4 2,281; */4 2,245; Tq = loooo gesetzt; n = 10118, 243, 342, 505 für 10"; 20";
30"; 40". Gemische von Methyljodid (a) mit Äthyljodid (b) nach Lam"):
%6 0% 10% 2D% I 3o«o 40% 50% . 60% 70% ; 80% . 90% lOO^o
^15/4 1,941 1,970 i,9i99 1 2,028 2,059 2,091 ! 2,J23 ! 2,157 ! 2,192 ' 2,228 2,264
Methylenbromid [Perkin")]: ^U 2,495; '^/^ 2,468 — Acetylidentetrabromid [ Weegmann*^) ;
Muthmann")] für 16,6«; J9,i°; 21,2"; 24,3»; 30,2» —rf//4 = 2,883; 877; 872; 865; 852;
für Dichten <2,9 gemiscnt mit Äther, Benzol — Bromoform [Perkin")]: "/4 2,900; ^/^ 2,873.
Gesättigte Lösungen von Jodoform in Bromoform [Beyerinck")] 2,97. Dichten bis 3,0 aus Ge-
mischen von Acet>ientetrabromid (3,0) und Acetylentetrachlorid (1,6) [Vc^eP*)]. Methylenjodid
[Brauns"), Retgers") lö» 3,324; 25» 3,304; Perkin")] ^/^ 3,280; «/^ 3^253. Bromal 3,34; CHBrjJ
3,4 [Retgers")]. Benzol oder Xylol mit Methylenjodid für Dichten unter 3,3; gesättigte Lösungen ]
an Jod, bzw. Jodoform und Jod -f Jodoform in Methylenjodid bei etwa 23 — 25" 3,54 — 3,55,
bzw. 3,456 und 3,60 — 3,65 [Retgers')]. Für Dichten über 3,6 Acetyientetrabromid, Äthylen- i
bromid, Methylenjodid mit AI- Schwimmern [Sommerfeldt*')].
d) niedrig schmelzende Salze [Retgers*»)]: neutr. krist. Bleiacetat (57») 2,6; HgNOs + HjO (70»)
4,3; AgHgNA (HO«) 4,5; Tl-acetat - TINO, (65°) 4,5; AgTlN^ (70«) 4,8; 2 AgNO, -f 3 AgJ
(70") 5,0; HgTlNA (76») 5,3.
1) J. prakt. Gh. 83, 302. *) J. ehem. Soc 17, 378. ») C. r. 93, 318; Bull. Soc Mineral
4, 149. *) Diss. Bonn 1883; Landwirtsch. Versuchsstationen 28. ') Pogg. Ann. 116, 279. •) Chem. ,
News 29, 127. '') BulL Soc. Mineral 1, 189; 1879. *) Neues Jahrb. Mineral, Beilage 1, 180; 1881;
Diss. 1880. 9) Neues Jahrb. 1889 b, 186. ") Wied. Ann. 20, 169. ") Pogg. 131, 117. ") J. chem.
Soc. 45, 445; J. prakt. Gh. 31, 488. ") (u. Rodger) J. chem. Soc. 71, 368. ") ZS. angew. Gh.
1898, 125. «) ZS. phys. Ch. 2, 233. ") ZS. Krystall. 30, 73. ") Chem. Ztg. 21, 853; 1897.
") Neues Jahrb. 1886 b, 72. ") ZS. phys. Gh. 11, 328. *») Neues Jahrb. 1893 a, 91; 1896 a, 215;
1896 b, 185. ») Att. Rend. Line (5) 16 [i] 187; 1907. ») C r. 141, 385; 1905. ») Centralbl
Mineral. Geol 1910, 482. >*) J. Pharm. Chim. (5) 28, 433, 1894. «) ZS. angew. Ch. 19, 56; 1906.
__
318
83
Kältemischungen.
Praktische Kryohydrate.
(Eu1
bektische Mischungen aus Eis und
Salzen oder Säuren)
nach absteigenden Temperaturgraden.
Zusammensetzung ( Gewichtsprozente)
Formel
11
Lite-
der flüssigen und
der festen Mischung,
Salz
f estenMischung, wenn
wenn das Salz als
des
C/3 C5
ratur
als Anhydrid
das Salz als Anhydrid
Hydrat
tu H
anwesend ist
anwesend ist
Hydrates
s. u.
Salz
Wasser
(Eis)
Salz I p..
(Hydrat) ; ^'^
CaO
0,13 99,87
0,17 99,83
CaO . H2O
0
— 0,15
")
AKNHJiSOJ,
ca. 2 1 ca. 98
ca. 3 ' ca. 97
A1(NH4)(S04)2.
— 0,2
')
12H2O
AlK(S04)u
ca. 2,5
ca. 97,5
ca. 3,5 ca. 96,5
AlK(S04)2.i2H,0
— 0,47
20)
BaO
1,4
98,6
2,9 1 97,1
Ba0.9H20
— 0,5
")
B.O3
ca. I
ca. 99
ca. I : ca. 99
B2O3.3H2O
— 0,7
")
Ba(N03)2
4,3
95,7
— —
—
— 0,7
'')
Na-iHPO*
1,6
98,4
3,6 96,4
NazHPOi.ioHjO
— 0,9
10)
KaCr.O;
ca. 4
ca. 96
— —
—
— 1,0
»)
Na.iS04
3,8 1 96,2
8,7 91,3
Na2S04 . 10H2O
-1,2
')
[ „ labil
12,7 i 87,3
23,7 76,3
Na2S04.7HaO
— 3,55]
')
KjSOi
6,5 1 93,5
— 1 _
—
— 1,55
')
CUSO4
11,9 1 88,1
18,6 81,4
CUSO4.5H2O
— 1,6
K4Fe(CN)6
11,8 88,2
13,6 ; 86,4
K4Fe{CN)6.3H20
— 1,7
^V)
FeSO*
13,04 86,96
23,9 ! 76,1
FeS04.7H20
— 1,824
«)
Na^COa
5,9 i 94,1
16,0 84,0
NaaCOs.ioHjO
— 2,1
»)
Pb(N03)2
26,0 j 74,0
— 1 —
—
— 2,7
^)
KNO3
10,9 89,1
— 1 —
—
— 2,9
1)^10)^26)
K3Fe(CN)«
ca. 20
ca. 80
— : —
—
— 3,9
")
MgS04
19,0
81,0
53,3 46,7
MgS04.I2H20
-3,9
14)
[ „ labil
19,0
81,0
39,0 1 61,0
MgS04.7H20
-5,0]
10)
NiSOi
20,6
79,4
37,4 62,6
NiS04.7H20
-4,15
29)
Sr(N03)2
24,5
75,5
32,9 i 67,1
Sr(N03)2.4H20
— 5,75
==)
ZnSO*
27,2
72,8
48,4 51,6
ZnS04.7H20
-6,55
2)^ 27)
BaCl«
22,5
77,5
26,4 1 73,6
BaCl2.2H20
-7,8
')
MnSO«
32,2
67,8
59,2 1 40,8
MnS04.7H20
— 10,5
*)
Na2S203
30,0
70,0
52,1 47,9
Na,S203.5HiO
— II
")
KCl
19,75
80,25
fr~
— ii,i
2)^23)^26)
KjCrO«
36,6
63,4
— —
— 11,3
^)
NH4CI
18,6
81,4
—
—
—
-15,8
2) 10) 26)
Ca(N03)2
ca. 35
ca. 65
ca. 50
ca. 50
Ca(N08)2.4H20
— 16
10')
NH4NO3
41,2
58,8
—
—
—
— 17,35
3)W)^26)
NaNOa
37
63
—
—
—
-18,5
2)W)^28)
SrCli
26,0
74,0
44,1
55,9
SrCl2.6H20
-18,7
')
(NH4)2S04
38,3
61,7
—
— 19,05
2)^10)M)
NaCl
22,4
77,6
36,3
63,7
NaC1.2HjO
— 21,2
18)
[ „ labil
23,1
76,9
—
— 22,4]
17)
Cu(N03)2
36
64
66
34
Cu(N03)2 . 9H2O
— 24
')
NaBr
40,3
59,7
71,6
28,4
NaBr.sHaO
— 28
»)
NaOH
19
81
77,8
22,2
NaOH.7H20
— 28
21)
Mg(N03)2
ca. 34,6
65,4
72,4
27,6
Mg(N03)2.9H20
— 29
')/)
ZnCNOah
39,4
60,6
73,2
26,8
Zn(N03)2.9H20
ca. —29
')
MgCl2
21,6 78,4
67,4
33,6
MgCl2.I2H20
— 33,6
13)
KjCOa
39,5 60,5
49,8
50,2
K2C03.2H20(?)
— 36,5
17)
CuCl«
ca. 36 ca. 64
ca. 46
ca. 54
CUCIJ.2H2O
ca. —40
27)
CaCl,
29,8 70,2
58,8
41,2
CaCl2.6H20
— 55
12)^24)
FejCl«
33,1 66,9
55,1
44,9
Fe2Cl«.i2H20
— 55
25)
ZnClt
51,0 j 49,0
77,9
22,1
ZnCl2.4H20
ca. — 62
% '")
KOH
ca. 31,5 1 ca. 68,5
ca. 70,5
ca. 29,5
KOH.4H2O
ca. —65
22)
Säuren:
HNO3
32,7 67,3
60,7 39,3
HNO3.3H2O
— 43
16)
SO3
32 i 68
68 32
SO3.5H2O
-75
15)
HCl
24,8 i 75,2
61,4 38,6
HCI.3H2O
— 86
21)
1
Jänecke.
82;
319
Literatur.
1) Le Blanc u. Noyes, ZS. ph. Ch. 6, 386; 1896. ^) de Qjppet, ZS. ph. Ch. 2*2, 239; 1897. ') de Coppet,
Ann. phys. chim. [4] 25, 535, 1872. *) Ck)ttrell, Joum. phys. ehem. 4, 651; 1900. ^) Dietz, ZS. anorg. Ch.
80, 262; 1899. •) Fraenkel, Diss. Heidelberg 1908. ') Funk, ZS. anorg. Ch. 20, 395; 1899. *) Ber. ehem.
Ges. 32, 96; 1899. ') Guthrie, Phil. Mag. [4] 49, i, 206, 266; 1875. 1«) [5] 1, 49, 351, 446; 1876. ") [5] 2,
211, 1876. ") Hammerl, Wien. Ber. 78, 59; 1878. ") y^n f Hoff u. Meyerhoffer, ZS. ph. Ch. 27, 75, 1898.
") van t' Hoff, Meyerhoffer u. Norman Smith, Sitzungsber. Berl. Akad. 1901, 1035. ^») Kremann u. Hofmeister,
Wien. Ber. 117 [IIb] 739; 1908. ") Küster u. Kremann, ZS- anorg. Ch. 41, 21; 1904. ") Meyerhoffer, Tab.
Land.-Börnst!-Meyerh. 1904, S. 542. ") Meyerhoffer u. Saunders, ZS. ph. Ch. 31, 381; 1899. ") MyHus und
Dietz, Tab. Land.-Börnst.-Meyerh. 1904, S. 575. **) vergl. z. B. Nemst u. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 684;
1894. ") PJckering, Ber. ehem. Ges. 26, 280, 2307; 1893. **) 63, 890—909, 1893. **) Ponsot, C. r. 129, 98,
1899. ") Roozeboom, ZS. ph. Ch. 4, 42; 1889. ^) 10, 477; 1892. *«) Rüdorff, Pc^g. Ann. 114, 63; 1861.
") 116, 55; 1862. ^) 145, 599; 1872. ") Steele u. Johnson, Joum. ehem. Soc. 85, 113; 1908.
Kältemischungen .
1. Kryohydrate aus Eis und mehreren Salzen.
Eis und zwei gleichionige Salze.
Salz I
Salz 2
Zusammensetzung
Eis SalziSalza
Tempe
ratur •
Literatur
1. NaC1.2H,0(— 21,4«)
2. NaC1.2H20(— 21,40)
3. Na2S04.ioHsO[-i,2<')
4. KCl (—10,8)
5. KCl -
6. K.S04(-i,55")
7. KN03(-2,9'>)
8. NH,Cl(-i5,8«)
9. NH4CI —
.10. NH4NO3 (-17,35»)
11. NH4NO3 —
12. KCl (—10,8«)
13. KCl —
14. NaC1.2H20
15. NH4Cl(-i5,8«)
16. KCl (—11,1»)
17. PbJ,(oO)
Na,S04
NajSO*
K,S04 (
Na^SO*
Na^SO«
NaaSO«
Na^SO*
Na,S04
26. NasSOi
18.
19.
20.
21.
22.
23-
24.
25.
1,2»)
-1,2»)
ioH,0(-
.loH^OC
-1,53°)
.ioH20(— 1,2«)
.10H2O —
. 10H2O —
.10H2O —
. loHjO —
.ioH,0 —
27. K,S04(— 1,2«)
28. NaNOaf— 17,9")
29. NaNOa —
30. KN03{-2,85»)
31. AgNOsC— 7,3")
32. NH4N03(-i7,4")
NaNOsC— 17,9")
Na.S04.ioH20(— 1,20)
NaN03(-i7,9)
KN03(— 2,850)
K2S04(-i,55")
KNO3 {—2,850)
KCNS(— ?)
NH4NO3 (-17,35")
(NH4),S04(— 19,05)
(NH4)äS04 —
NH4CNS (— ?)
NaC1.2H20(— 21,4»)
NH4Cl(-i5,8<')
NH4CI —
Baa2.2H20(-7,8")
MgCl2.i2H»0(— 33,6»)
KJ(— 22,4)
K,S04(-i,55°)
(NH4)2S04(— 19,05°)
(NH4)2S04 (—19,05»)
CoS04 7H20(-3,o»)
NiS04 7H,0(-3,9")
FeS04 7H20(— 2,oO)
ZnS04 7H20(— 6,50)
CuS04 5H20(-2,oO)
CdSO4 7H2O(-i6,80)
MgS04i2H20(-3,9»)
KN03(-2,85«)
NH4NO3 (-17,35»)
NH4NO3 —
NH4Ag(N03),(-i4,8»)
NzS4Ag(NO,)2(-i4,8»)
57-7
21.8
62.6 37.2
62.4 0.2
77.5li9-o
79.6I19.3
87.51 4-5
— 25.2
37
61.4
61.6
56.3
61.9
76.0
62.7
16. 1
3-5
i.i
8.0
?
11.6127.0
7.2;3i.2
21. i '22.6
? ?
5131
3 14
29.7 7
10.2 73
— 21.
—19.
— II.
— 10.
— 3-
—34-
— 22.
— 22.
— 20.
—30.
—23.
—18.
—25-
—16.
-34-3
— 22.8
8o.8|io.7 8.5
56.0! 5,4 38.6
61. 5I 1.9 36.6
"•ii33-3:55.6
13. 1 24.8,62.1
14.7:27.0 58.3
18.474-3 7.3
i6.8'32.2|5i,o
3.3 14.1182.6
57.9
- 3.
-20.
-19.
- 4-
" 5-
- 3-
- 8.
- 3.
-17.
— 4.5
35.91 6.2
49.2|27.2|23,6
54.7:
4-9j40.4
?
-19.
-17.
-25.
-14.
-18.
Mazzotto, Rend. del R. Ist. Lomb.
23; 1890 u. Beibl. 1891, 323.
Mazzotto, 1. c.
Mazzotto, 1. c.
Brunil^S- ph- ^^- 2^' ^^98, 187.
l Gaz. ehim. Ital. 1 ; 1897. 557.
Bruni, 1. e.
C. Brendel, Diss. 1892, Charlottenburg.
Mazzotto, 1. e.
Mazzotto, 1. e.
Mazzotto, 1. e.
Brendel, 1. e,
Mazzotto, 1. c
Mazzotto, 1. c.
Mazzotto, 1. c.
Schreinemakers u. de Baat, Chem.
Weckbl. 7, 333, 1910.
van t'Hoff u. Meyerhoffer, ZS. ph.
Ch. 30, 64; 1899.
Sehreinemakers, ZS. ph. Ch. 9, 57;
1892, 10, 467; 1892.
Mazzotto, 1. c.
Mazzotto, I. c.
Mazzotto, 1. c.
Wetzel, ZS. ph. Ch. 52, 419; 1905.
Wetzel, 1. c.
Koppel, ZS. ph. Ch. 52, 419; 1905.
Gumpertz, ZS. ph. Ch. 52, 419; 1905.
Koppel, 1. e.
Steele u. Johnson, Joum. ch. Soc
85, 113; 1904.
|vant'Hoff,ocean.SalzabI. 11.1909,85.
Wand. Heide, ZS. ph.Ch. 12,416; 1893.
Mazzotto, 1. e.
Mazzotto, 1. c. Brendel, 1. c.
Mazzotto, 1. c.
} V. Zawidzki, ZS. ph.Ch,47, 74; 1904.
JMiiecke.
320
82 b
Kältemischungen .
2. Eis und zwei Salze ohne gleiches
Ion.
3. Eis und drei Salze.
Salz I
Salz 2
Temp. Zitat
Salz 1
Salz 2
Salz 3
Temp. Zitat
NHiCl
NH4CI
NaCl . 2
NH4CI
NH4CI
NH.NOj
KNO3
NaNOs
HjO
KNO3
NaNOs
KNO3
K2SO4
NagSO« .
Na2S04 .
NH4CNS
KCNS
10H2O
10 HjO
—18,2«!
-31,5*" i
— 24,9°i
— i8,oO!
-17,6» i
-19,5"!
—28,20
-37,4°:
KCl
NH4CI
NH4CI
NaCl . 2 H2O
NH4CI
NH4CI
NH4NO3
KNO3
NH4NO3
NH4NO3
NaNOs
(NH4)2S04
(NH3)2S04
(NH4)2SO«
K2SO4
KNO3
NaNOs
KNO3
K2SO4
NagSO«
NajSO«
10 HgO
10 H2O
—11,55"
—22,6»
—30,10
-24,60
—15,2°
—19,90
-19,5»
^) =Mazzotto 1. c. *) = Brendel 1. c. ^) Bruni, Gazz. chim. 27, i, 537; 1897.
Kältemischungen aus Salzen undWasser
(Rüdorff, Pogg. Ann. 136, 276; 1869. Ber. ehem.
Ges. 2, 68; 1869.)
Kältemischungen aus Salzgemischen und
Wasser.
(Nach Haoamana, Wittsteins Vierteljschr. 13, 3;
1864; Dingl, J, 173, 314; 1864.)
Wurden die Salze mit Wasser
gemischt im Gewichtsver-
hältnis,
so sank die Tempe-
ratur
Die aus gleichen Gewichtsmengen zusammengesetzten
Salzgemische wurden in der ihrem Gesamtgewicht
gleichen Wassermenge gelöst.
Wasser Salz
auf
Emieder.-Temp.
Na.CH3COO.aq
NH4CI
NaNOs
Na2S203.5aq
KJ
CaCla . 6
NH4NOJ
N H4 . SCN
K.SCN
aq
54,1
76,9
57,1
47,6
41,7
28,6
62,5
42,9
40,0
45,9
23,1
42,9
52,4
58,3
71.4
37,5
57,1
60,0
10,70 i
13,3" i
13,2° i
10,7»
io,80 !
10,80 I
13,60 I
13,2" i
lo,J^
- 4,7", 15,4"
- 5,1° 18,4°
- 5,3° 18,5°
- 8,oOj 18,70
11,70 -'-' cO
-12,40
—13,60
— i8,oO
0
-23,7'
22,5"
23,2"
27,2"
31,2«
37,5"
Na2S04.ioaq + NH4. NO3
NH4CI+NH4.NO3
KCI4-NH4NO3
KNOs-f NH4CI
Na2S04.ioaq-fNH4Cl
NaNOs + NH4CI
KCl + NaNOs
NazSOi.ioaq-H- NaNOs
KNOs + NaCl
NH4.NO3+ KNO3
Na2S04.ioaq4-NH4N03 + KN03
N H4CI + Na2S04 . 10 aq + KNOs
K NO3 + NaNOs + N H4 . NO3
260
22O
20O
20O
190
170
IlO
loo
loo
20O
17-26O
17— 23O
16 — 22°
Kältemischung aus krystallisiertem Chlorcalciumhydrat CaClg • 6 H2O u. Wasser.
(Nach Hammerl, Wien. Ber. 78 (2), 77; 1879.)
Beim Vermischen von Salz
und Wasser im Gesamtge-
wicht von I kg und Ge-
wichtsverhältnis in Prozent
wurde
absorbiert
Die Lösung
ist gesättigt
bei
Abkühlungswert: d. i. die Wärmemenge, die
bei der Sättigungs-Temperatur zum Ab-
kühlen anderer Körper zur Verfügung steht,
wenn die ursprüngliche Mischungstemperatur
Wasser
kryst. Salz
kg- Kai.
15^
kg -Kalorien
22,5
24,8
25,9
27,0
29,1
31,0
32,9
34,6
36,3
77,5
75,2
74,1
73,0
70,9
69,0
67,1
65,4
63,7
19,00
18,15
17,72
17,35
16,65
16,02
15,42
14,86
14,36
+ 7,6»
+ 2,90
■± oO
— 2,20
- 8,4«
-14,10
-19,7»
-26,40
—33,3°
14,7
11,9
10,2
9,5
5,1
1,5
16,8
18,1
19,9
13,8
15,6
17*4
12,1
13,9
15,9
10,7
12,6
14,6
7,2
9,2
11,2
3,7
5,8
7,6
0,1
2,3
4,5
—
—
0,05
—
—
21,6
19,2
17,7
18,0
13,3
10,1
6,7
2,7
Jänecke.
82.
321
Kältemischungen .
Schmelzwärmen einiger Kryohydrate.
Wärmemenge zur Überführung eines kg der festen eutektischen Mischung aus Eis^und Salz in die
flüssige Mischung gleicher Zusammensetzung bei konstanter Temperatur. Nach Gröber Diss. 1908.
Techn. Hochsch. München. S. 24. Physikal. Unters, für die Kältetechnik.
kalsA^llvdrid) Temperatur
Zusammensetzung in Gewichtsprozenten
Anhydr.
Salz
Wasser Hydrat Wasser
Formel
der
Hvdrate
Schmelz-
vi-ärme
(kg- Kai.)
pro kg
Na,S04
CuSOi
FeSO*
NasCOs
KNO3
MgSO,
ZnS04
KCl
NH4CI
NH4. NO,
NaNOa
NaCl
- 1,2»
- 1,6°
- 1,8»
2,1»
- 2,9»
- 3,9«
- 6,55'
ii,i»
-15,8»
-18,5»
21.2»
3,8
11,9
13,0
5,9
10,8
19,0
27,2
19,7
18,7
41,2
36,9
22,4
96,2
88,1
87,0
94,1
89,2
81,0
72,8
80,3
81,3
58,8
63,1
77,6
8,6
18,6
23,8
15,9
53,2
48,5
36,2
91,4
Si,4
76.2
84,1
46,8
51,5
63,8
NajSO* . loHiO
CUSO4 . 5 H,0
FeS04.7HiO
NaiCO, . loHiO
MgS04.i2H,0
ZnS04.7HiO
NaCl. 2H.O
80,1
69,0
67,2
77.2
78,8
58,2
50,9
71,9
73,8
68,4
57,5
56,4
Kältemischungen aus krystallisiertem Natriumsulfat NagSOi.IOHaO
und Salzsäure.
nach Szydiowskj, Wien. Ben {2a) 116, Bd i, 855; 1907.
I. Stärkste Salzsäure
Mischungswärme
für I kg Mischung
bei o«
Abkühlungswert d. h. die zum
Abkühlen anderer Körper ver-
fügbare Kälte
Na»S04ioHsO 36,69% HCl
Beim Vermischen von
Na,S04 . loHjO
und 36,69^0 Salzsäure
in Gewichtsprozenten
88,53
82,15
79,49
75,30
65,28
62,96
50,22
37,69
11,47
17,85
20,51
24,70
34,72
37,04
49,78
62,31
Sinkt die
Temperatur
Gewichts-
prozente
NaiS04 36,69%
loH.O HCl
von
bis
-|-2o,i«> — 15,6«
20,2 —17,2
21,2 i — 18,6
21.5 —14,8
2Ir4 -15,2
21.6 ;-i5,3
21,6 12,2
21.2 — 8.1
86,72
83,88
78,90
76,60
76,28
74,68
71,55
71,03
67,02
64,71
63,88
42,37
36,59
30,33
21,05
13,28
16,12
21,10
23,40
23,72
25,32
28,45
28,97
32,98
35,29
36,12
57,63
63,41
69,67
78,95
kg-
Kal.
Gewichts-
prozente
kg- Kai. für
—19,44
21,52
—27,43
27,28
—27,43
—30,85
—31,08
—31,19
—31,01
—29,55
-28,89
-13,15
—11,15
— 9,17
— 6,09
o
CO
S
-IO--I5
86.63 13,37 24,5 20,8 17,1 13,4
79,5420,4632,628,4 24,2 19,9
79,3020,7032,728,4 24,2 20,0
74.64 25,36 30,6 26,8 22,9 19,1
65,4234,5824,421,2 18,0 14,8
62,67 37,33121,2 i8,i j 15,1 ; 12,0
I i
11. Salzsäure von 30,13% HCl
Beim Vermischen
von Gewichts-
prozenten
NaS04 30,13**
. loHjO HQ
Sinkt die
Temperatur
bis
111. Salzsäare voa 24,48% HCl
Beim Vermischen
von Gewichts-
prozenten
NaiS04 24,48%
. 10H.O HCl
Sinkt die
Temperatur
bis
Mischungswärme für i kg
Mischung bei 0°
Gewichtsprozente
Salz i Säure
kg-
KaL
89,88
86,31
82,54
75,43,
65,23
63,46
49,74
46,04
10,12
13,69
17,46
24,57
34,77
36,54
50,26
53,96
20,4»
! ca. o»
75,36
24,64
20,0°
—12,6«
63,86
36,14
19,9»
; —17,2»
50,42
49,58
20,0"
-14,8«
38,10
61,90
20,4«
—15.6»
19,7"
i-14,4»
19,7"
! —11,8»
19,7°
-11,8»
21,0
20,5
19,8
19,9
-11,8"
-12,0
-10,0
- 8,2
78,40
71,46
67,57
62,22
35,54
21,60
28,54
32,43
37,78
64,46
— 20,21
—25,72
-27,18
—26,84
— 12,67
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Jänecke. 21
322
82 d
Kältemischungen .
Kältemischungen aus Schwefelsäure mit
Schnee,
nach Pfaundler, Wien. Ber. {2) 71, 509; 1875.
H2SO4 -f 2,874 HiO, d. i. Schwefelsäure von 66,19%,
wurde mit Schnee bei o" gemischt.
Mischt man Schwefel-
säure und Schnee im
Gesamtgewicht von
r kg und Gewichts-
verhältnis,
Schwefel-
säure
Schnee
47,7
44.2
42,0
39,1
35,7
33,6
31,0
28,4
25,8
23,9
22,1
20,4
18,8
17,2
15,6
14,3
12,6
11,2
9,9
8,7
7,8
7,0
52,3
55,8
58,0
60,9
64,3
66,4
69,0
71,6
74,2
76,1
77,9
79,6
81,2
82,8
84,4
85,7
87,4
88,8
90,1
91,3
92,2
93,0
100
SO sinkt
die
Tempe-
ratur bis
-37"
-36
-35
-34
-33
-32
-31
-30
-29
-28
-27
-26
-25
24
-23
-22
-21
-20
-19
-18
-17
-16
Bis aller
Schnee ge-
schmolzen ist,
steigt die
Temperatur
bis
-37"
-30,2
25
-21,5
-17,8
-16,5
-14,5
-12,4
-11,0
- 9,5
- 8,6
- 7,8
- 7,0
- 5,5
- 4,5
- 3,9
- 3,4
- 3,1
-2,8
- 2,5
- 2,3
- 2,1
Dabei
werden
absorbiert
kg- Kai.
7,5
11,3
18,4
21,2
24,5
33,2
37,8
41,2
43,0
46,9
49,8
51,3
53,1
56,3
58,2
60,3
62,0
63,9
66,4
67,9
68,6
80
Kältemischungen aus Salzen
mit Schnee,
nach Rüdorff, Pogg. Ann. 122, 337;
1864; Ann. d. chim. {4), 8,496; 1864.
K2S04
91,0
Na-iCOs 10 aq.
83,3
KNO3
88,5
KCl
77,0
NH4CI
80,0
NH3.NO3
69,0
NaNOa
66,7
NaCI
75,2
Wurden die
Salze bei — 1°
mit Schnee
gemischt im
Gewichts-
verhältnis,
Schnee Salz
9,0
16,7
11,5
23,0
20,0
31,0
33,3
24,8
so sank
die Tempe-
ratur bis
— 2,0
- 2,85
-10,9
—15,4
—16,75
—17,75
—21,3
Kältemischungen aus Ammoniumnitrat und Wasser und Schnee,
nach Tollinger, Wien. Ber. (2) 72, 535; 1875.
Mischt man Wasser und
Ammoniumnitrat im
Gesamtgewicht von
1 kg und Gewichtsver-
hältnis in Prozenten,
Wasser
Salz
werden
ab-
sorbiert
kg-Kal.
Die
Mischung
ist an Eis
oder Salz
gesättigt
bei
Beim
Mischen
sinkt die
Temperatur
(höchstens)
Abkühlungswert, d. i. die
Wärmemenge, die bei der
Sättigungstemperatur zum Ab-
kühlen anderer Körper zur Ver-
fügung steht, wenn die ursprüng-
liche Mischungstemperatur ist
ao» I 15* ! 10
Beim Ver-
mischen der
gleichen
Salzmenge
mit Schnee
stattWasser
werden
absorbiert
Ab-
kühlungs
wert für die
Sättigungs-
temperatur
42,9
57,1
45,9
54,1
47,8
52,2
48,4
51,6
49,7
50,3
51,0
49,0
52,2
47,8
53,2
46,8
54,5
45,5
55,8
44,2
56,7
43,3
59,9
40,1
64,3
35,7
68,8
31,2
73,4
26,6
78,4
21,6
83,4
16,6
88,6
11,4
94,4
5,6
95,7
4,3
97,8
2,2
28,4
27,6
27,2
26,8
26,6
26,1
25,8
25,5
25,0
24,7
24,3
23,1
21,5
19,7
17,6
15,0
12,2
8,8
3,7
3,6
1,9
+ 5"
— 4
— 6
— 8 f -ö
-12
-14
-16
-17,5^
-16
-14
-12
6
4
2
1,5
0.8
to
44,7
42,2
41,3
40,3
39,3
38,3
37,4
36,4
35,5
34,6
33,9
31,5
28,3
26,0
22,1
18,1
14,0
9,7
5,0
3,7
1,9
kg-
Kai.
17,1
21,7
25,2 i
14,4
17,8
21,0 :
12,7
15,9
19,3
10,9
14,2
17,5
8,9
12,3
15,7
7,1
10,4
13,9
5,1
«,5
12,0
3,1
6,6
10,1
1,0
4,6
8,1
—
2,5
6,1
—
1,0
4,6
—
0,4
4,1
—
—
3,3
—
—
3,0
—
—
1,7
—
—
0,1
—
—
—
28,4
24,3
22,5
20,8
19,0
17,3
15,5
13,6
11,7
9,7
8,2
7,8
7,1
6,8
5,7
4,2
2,6
0,6
kg-Kal.
64,1
64,8
64,6
65,0
66,7
67,3
68,3
68,9
69,4
69,4
70,2
72,7
74,6
76,2
77,4
79,0
80,2
80,1
80,1
80,1
kg-Kal.
64,6
63,6
63,0
62,2
61,9
61,9
59,8
58,9
57,9
57,1
60,4
62,2
65,5
68,3
71,0
73,6
76,5
78,3
80,1
79,4
Jänecke.
82
323
Kältemischungen.
Kältemischungen aus krystallisiertem Chlor-
calciumhydrat CaCis 6H0O und Schnee,
nach Hammerl, Wien. Ber. (2) 78, 59; 1879,
Beim Vermischen
von Salz und
Schnee (von o")
im Gesamtgewicht
von I kg und Ge-
wichtsverhältnis
in Prozenten
Schnee Wasser
25,9
27,0
28,1
29,1
30,1
31,0
32,4
32,9
33,8
34,7
35,5
36,3
37,9
38,7
39,0
39,8
41,2
42,5
44,8
45,1
47,6
49,2
50,7
54,4
55,2
58,2
62,2
65,4
71,1
73,2
76,6
83,1
74,1
73,0
71,9
70,9
69,9
69,0
67,6
67,1
66,2
65,3
64,5
63,7
62,1
61,3
61,0
60.2
57,5
55,2
54,9
52,4
50,8
49,3
45,6
44,8
41,8
37,8
34,6
28,9
26,8
23,4
16,9
werden
ab-
sorbiert
kg- Kai.
38,7
39,0
39,7
40,0
40,2
40,4
4lr4
41,9
42,2
42,8
43,1
43,7
44,2
44,5
44,9
50,1
50,8
51,6
53,1
53,0
52,6
50,2
50,8
53,0
53,5
55,2
57,5
59,3
62,6
63,8
66,0
69,9
80
Die Lösung
ist gesättigt
(an Salz oder
Eis) bei:
o"
— 2,2
— 4,3
— 8,4
— 10,6
— 14,1
— 17,5
— 19,7
— 22,8
— 26,4
-28,7
— 33,3
— 39,0
— 41,2
— 45,5
— 49,5
— 54,9
(Caa,.61W)
+ Eis)
— 48,2.
— 40,3
— 39,9
— 36,5
— 30,4
— 28,0
— 22,7
— 21,5
— 18,3
— 14,7
— 12,4
— 9,4
— 8,1
— 6,5
— 4,0
m
Abkühluneswert :
d. i. die Wärme-
menge, die bei der
SättiguMgs-
temperatur zum
Abkahlen anderer
Körper zur Ver-
fQgung steht
kg-KaL
38,7
38,2
38,0
36,7
36,3
35,0
33,8
33,2
32,0
30,7
29,3
27,9
25,0
24,1
22,4
20,3
17,7
21,2
25,9
26,0
27,5
32,4
34,2
38,4
39,7
42,9
47,1
50,2
55,6
57,3
60,5
66,2
80
Flüssigkeiten mit fester
Kohlensäure,
nach Cailletet und Colardeaa,
Q r. IOC, 1631; 1888.
Nach dem Mischen sinkt die
Temperatur bis:
Aethyläther . .
Methylchlorid .
Schweflige Säure
Amylacetat . .
Phosphortri-
chlorid . .
Absoluter
Äthylalkohol
Äthylenchlorid
Chloroform . .
bei Atmo- -
Sphären- ,
druck Vakuum
— 77
— 82
— 82
-78
-76
72
60
77
— 103
— 106
Festes Acetylen in Aceton,
nach d'Arsooval, C. r. 133, 980; 1901.
Der Schmelzpunkt des Acetylens wird
um 20" erniedrigt (ca. — 100").
Alkohol mit Schnee,
nath Moritz, Chem. Ztg. 6 (2), 1374;
1882.
73 g Schnee + 77 g Alkohol von 4°
erkalten bis — 30°; sonst. Literatur:
Pictet, Q r. 119, 678 ; 1893. Pickering,
Joum. chem. Soc. 63, 998; 1893.
Schwefelkohlenstoff und Aceton,
nach Daclanx, Cr. 151, 715; 1910.
looccm Schwefelkohlenstoff +7occm
Aceton ergeben — 43,5°-
Jänecke. 21*
324
83
Fixpunkte für thermometrische Messungen.
Die Angaben beziehen sich auf das Stickstoff- oder Luftthermometer, die mit * versehenen auf
das Wasserstoff- oder Heliumthermometer. Die Zahlen über 500" bei Callendar, sowie die von
W a i d n e r und B u r g e ß sind mit dem Platinthermometer beobachtet unter Zugrundelegung des
Schwefelsiedepunkts von 444,5 bzw. 444,7°.
Schmelzpunkte
Quecksilber,
Zinn
Cadmium
Zink . . .
Antimon
Silber (in O-
f reier Atmo-
sphäre). . .
Gold,
Kupfer (in
Luft) ....
Kupfer, rein
Nickel . .
Palladium
— 38,800*
+231,9
231,8*
321,0*
320,9
418,2
419,4
419,4*
629,5
630,5
630
629,2
631
961
961,5
962
960
961
1061
1064
1064
1067
1062
1063
1065
1082
1084
1083
1083
1452
1575
1549
Beobachter
Chappuis
Waidner u. Burgeß (i)
Hoiborn u. Henning (2)
Waidner u. Burgeß
Holborn u. Henning (2)
Day u. Sosman
Waidner u. Burgeß (i)
Holborn u. Henning (2)
Callendar
Holborn u. Day
D. Berthelot
Day u. Sosman
Waidner u. Burgeß (i)
Callendar
Holborn u. Day
D. Berthelot
Day u. Sosman
Waidner u. Burgeß (i)
Callendar
Holborn u. Day
D. Berthelot
Jaquerod u. Perrot
Day u. Sosman
Waidner u. Burgeß (i)
Holborn u, Day
Callendar
Holborn u. Day
Day u. Sosman
Waidner u. Burgeß (i)
Day u, Sosman
Holborn u. Valentiner
Day u. Sosman
Umwandlungs punkte
NaaCrOi + ioHaO . 19,85"
Na^SOi + ioHzO
NaaSaOs + sH^O.
NaBr-f 2H2O . .
MnCl2 + 4H20 . .
SrCla + öHaO . .
NasPOi -f 12H2O
Ba02H2 + 8H2O.
32,38
48,0
50,7
58,09
61,0
73,4
77,9
Richards u. Churchill
Richards u. Wells
Richards u. Churchill
Richards u. Wrede
Richards u. Churchill
Literatur.
Baly, Phil. Mag. (5), 49, 538; 1900.
D. Berlhelot, Ann. chim. phys. (7) 26, 58; 1902.
Callendar, Phil. Mag. (5) 48, 519; 1899.
Cbappuis, Rapport pres. au Congres intern.
Paris 1900.
Chappuis u. Harker, Trav. et Mem. du Bur.
intern. 12; 1900.
Crafts, Bull. Soc. chim. Paris 39, 277; 1883.
Day u. Sosman, Sill. J. (4) 29, 93; 1910.
Dewar, Proc. Roy. Soc. 68, 40; 1901.
K. T. Fischer u. H. Alt, Münch. Ber. 1902, 113.
Ann. d. Phys. (4) 9, 1149; 1902.
Harker u. Sexton, Report Brit. Ass. 1908.
Holbom, Ann. d. Phys. (4) 6, 253; 1901.
[sdh = Sd,«o + ^~-76o
L n
Siedepunkte
bei 760 mm Druck
Helium . .
Wasserstoff
Stickstoff .
Sauerstoff .
Kohlensäure.
Alkohol . . .
Anilin . . . .
Naphthalin .
Benzophenon
,,
,,
Quecksilber .
,,
Schwefel . .
—268,80*
-252,5*
— 252,6*
—195,7*
— 195,6*
—195,5*
— 182,7*
- 182,9*
- 183,0*
- 78,2*
+ 78,25
184,1
184,1
218,1
218,0
217,68*
217,98
217,96*
306,1
305,8
305,4*
306,0
305,79*
357,0
356,7
444,5
444,7 i
444,5* I
58
29,7
19,6
17,1
15,8
13,7
11,0
II, I
Beobachter
Kamerlingh Onnes
Dewar
Travers u. Jaquerod
Fisher u. Alt
Olszewski
Baly
Holborn
Travers u. Jaquerod
Kamerlingh Onnes
Chappuis (i)
Zeleny u. Smith
Ramsay u. Young
», »
Callendar
Crafts
Callendar
Jaquerod u. Waßmer
Waidner u. Burgeß (2)
Holborn u. Henning (2)
Crafts
Callendar
Jaquerod u. Waßmer
Waidner u. Burgeß (2)
Holborn u. Henning (2)
Crafts
Callendar
Laby
Callendar
Chappuis u. Harker
Holborn u. Henning (2)
„ (I)
Harker u. Sexton
Holborn u. Henning: (i), ib. 26, 865; 1908,
Holborn u. Henning (2), ib. 35, 761; 191 1.
Holborn u. Valentiner, ib. 22, i; 1907.
Jaquerod u. Perrot, Arch. des sc. phys. et nat.
20, 28; 1905.
Jaquerod u. Waßmer, J. d. chim. phys. 2, 52;
1904.
Kamerlingh Onnes, Comm. of Leiden Nr. 119,
11; 1910.
Kamerlingh Onnes u. Braak, Proc. Amsterd.
11, 333; 1908.
Laby, Phil. Mag. (6) 16, 789; 1908.
Olszewski, Phil. Mag. (5) 39, 200; 1895.
Ramsay u. Young, ZS. f. phys. Chem. 1, 247;
1887.
Richards u. Churchill, ZS. phys. Chem. 26,
690; 1890.
Richards u. Wells, ib. 43, 465; 1903.
Richards u. Wrede, ib. 61, 313; 1908.
Travers u. Jaquerod, Phil.Trans. A 200, 135 ; 1902.
Waidner u, Burgeß (i), Bull, of the Bur. of
Standards 6, 149; 1910.
Waidner u. Burgeß (2) ib. 7, i; 1910.
Zeleny u. Smith, Phys. ZS. 7, 667; 1906.
Holborn.
84
325
1
Herstellung
konstanter
Temperaturen
durch Siedenlassen von
Flüssigkeiten unter vermindertem Druck. 1
Literatur
I. Ramsay und Youne,
J. ehem. Soc.
47, 64
0; 1885. 2. Jaquerod und Waßmer, 1
Ber. ehem. Ges. 3
7, 2533; 1904. 3
\oung, J. ehem. Soc. 59, 621; 1891. 4. J. u. A. Zeleny, ||
Phys. ZS. 7, 7
19; 1906. 1
Siedet die Flüssigkeit bei dem in der zweiten Spalte verzeichneten Druck, so herrscht im Siede- ||
räum die
in der
ersten Spalte angegebene Temperatur.
Die Temperaturen beziehen sich auf 1
das Luftthermometer.
Kohlensaureschnee
Schwefeikohlea-
Äthylalkohol
Chlorbenzol
Chlorbenzol
Anilin
gemischt mit Alk. u. Äther
stoff
Forts.
Temp.-ii6"bis— 77°
Temp. 0" — 50°
Temp. 40"— 79"
Temp. 70"— 132*
Temp. 70"- 132*
Temp.150-185®
Zelen
y
Ramsay
und Young 1
Temp.
Druck
Temp. 1 Druck
Temp.' Druck
Temp.
Druck
Temp. Druck
Temp. '' Druck |
»c
mm
oc i
mm
•C
mm
»c
mm
»C mm
"C
mm
-116,7
20
0
127,9
40
133.7
77
129,1
128 680,75
150
283,7
-112,9
30
i
133,85
41
140,75
78
134.15
129 699,65
151
292,8
—110,0
40
2 i
140,05
42
148,1
79
139.4
130 718,95
152
302,15
-107,8
50
3
146,45
43
155,8
80
144.8
131 738,65
153
311,75
—106,0
60
4
153.1
44
163,8
81
150,3
132 758,8
154
321,6
—104,5
70
6
160,0
45
172,2
82
156,05
155
331,7
-103,2
80
6 1
167,15
46
181,0
83
161,95
Brombenzol
156
342,05
—102,1
90
l ;
174,6
47
190,1
84
168,0
Temp. 120— 157'>
157
352,65
-101,1
100
8
182,25
48
199,65
85
174,25
120
274,9
158
363,5
- 99,4
120
9
190,2
49
209,6
86
181,7
121
283,65
159
374,6
— 97,9
140
10
198,45
50
220,0
87
187,3
122
292,6
160
386,0
- 96,5
160
11
207,0
51
230,8
88
194,1
123
301,75
161
397,65
— 953
180
12
215,8
52
242,05
89
201,15
124
311,15
162
409,6
— H2
200
13
224,95
53
253,8
90
208,35
125
320,8
163
421,8 1
— 93,2
220
14
234.4
54
265,9
91
215,8
126
330,7
164
434,3
— 92,2
240
15
244.15
55
278,6
92
223,45
127
340,8
165
447,1
- 91,3
260
16
254,25
56
291,85
93
231,3
128
351.15
166
460,2
- 90,5
280
17
264,65
57
305,65
94
239,35
129
361,8
167
473.6
- 89,7
300
18
275,4
58
319,95
95
247.7
130
372,65
168
487,25
- 89,0
320
19
286,55
59
334.85
96
256,2
131
383,75
169
501,25
- 88,3
340
20
298,05
60
350,3
97
265,0
132
395,1
170
515.6
! — 87,7
360
21
309,9
61
366,4
98
274,0
133
406,7
171
530,2
! - 87,0
380
22
322,1
62
383,1
99
283,25
134
418,6
172
545,2
1 — 86,4
400
h
334,7
63
400,4
100
292,75
135
430,75
173
560,45
1 — 85,8
420
24
347.7
64
418,35
101
302,5
136
443,2
174
576,1
1 - 85,20
440
25
361,1
65
437,0
102
: 312,5
137
455,9
175
592,05
1 —84,60
460
26
374,95
66
456,35
103
322,8
138
468,9
176
608,35
- 84,10
480
27
389,2
67
476,45
104
333,35
139
482,2
177
625,05
1 - 83,60
500
28
403,9
68
497.25
105
344.15
140
495.8
178
642,05
i - 83,10
520
29
419,0
69
518,85
106
355,25
141
509,7
179 659,45 1
i — 82,60
540
30
434,6
70
541,2
107
366,65
142
523.9
180
677,15
i - 82,20
560
31
450,65
71
564,35
108
378,3
143
538,4
181
695,3
! - 81,80
580
32
467,15
72
588,35
109
390,25
144
553.2
182
713.75
! — 81,40
600
33
484.15
73
613,2
110
402,55
145
568,35
183
732,65
; — 80,90
620
34
501,65
74
638,95
111
415,1
146
583.85
184
751.9
i — 80,50
640
35
519,65
75
665,55
112
427,95
147
599,65
185
771,5 :
1 — 80,10
660
36
538,15
76
693,1
113
441.15
148
615,75
1
- 79,76
680
37
557,15
77
721,55
114
454,65
149
632,25
Metbylsalicylat
- 79,40
700
38
576,75
78
751,0
115
468,5
150
649,05
Temp. i75°-224*'
— 79,04
720
39
596,85
79
781,45
116
482,65
151
666,25
175
215.1
— 78,8(J
730
40
617.5
80
812,9
117
497.2
152
683,8
176
221,65
— 78,68
740
41
638,7
118
512,05
153
701,65
177
228,3 i
— 78,51
750
42
660,5
Chlorbenzol
119
527,25
154
719,95
178
235.15
- 78,34
760
43
682,9
Temp. 70-132°
120
542,8
155
738,55
179
242.15
— 78,17
770
44
705,9
70
97,9
121
558,7
156
757,55
180
249,35
— 78,00
780
45
729,5
71
101,95
122
575,05
157
776,95
181
256,7
1 — 77,66
800
46
753,75
72
106,1
123
591,7
158
796,7
182
264,2
- 77,33
820
47
778,6
73
110,41
124
608,75
159
816,9
183
271,9
— 77,00
840
48
804,1
74
114,85
125
626,15
160
837.45
184
279,75
49
830,25
75
119,45
126
643,95
185
287,8
i
50
857,1
76
124,2
127
662,15
186
296,0
Stirm.
326
84 a
Herstellung konstanter Temperaturen durch Siedenlassen von Flüssig-
keiten unter vermindertem Druck.
Methylsalicylat
Temp.175"— 224"
Ramsay und
Young (Forts.)
Naphthalin
Temp. 189** — 22
Diphenyl
Temp. 210"
257"
Diphenyl ( Forts.)
Temp. 210" — 257
Jaquerod und Waßmer
Bromnaphthalin
Temp. 215° — 281'
Ramsay und
Young
Benzophenon
Temp. 257" — 308"
Jaquerod u.
Waßmer
Temp. Druck
Temp. Druck Temp. Druck Temp. j Druck
Temp. Druck
Temp. Druck
«C
187
18$
189
190
191
192
193
in
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
304,45
313,05
321,85
330,85
340,05
349,45
359,05
368,85
378,9
389,15
399,6
410,3
421,2
432,35
443,75
455,35
467,25
479,35
491,7
504,35
517,25
530,4
543,8
557,5
571,45
585,7
600,25
615,05
630,15
645,55
661,25
677,25
693,6
710,2
727,05
744,35
761,9
779,85
798,1
Naphthalin
Temp. 189° — 220°
Jaquerod und
Waßmer
189,02
190,02
191,00
191,96
192,91
193,85
194,78
19.%70
196,60
197,48
198,84
380
390
400
410
420
430
440
450
460
470
480
»c
199,18
20(>,00
200,80
201,59
202,37
203,15
203,91
204,66
205,40
206,12
206,84
207,55
208,24
208,93
209,60
210,28
210,94
211,58
212,23
212,87
213,51
214,14
214,45
214,76
215,06
215,36
215,65
215,95
216,24
216,53
216,82
217,11
217,40
217,68
217,97
218,25
218,54
218,83
219,11
219,40
219,68
219,95
490
500
510
520
530
540
550
560
570
580
590
600
610
620
630
640
650
660
670
680
690
700
705
710
715
720
725
730
735
740
745
750
555
760
765
770
775
780
785
790
795
800
Biphenyl
210,80
212,01
213,18
214,34
215,50
216,65
217,79
21.s,90
220,00
250
260
270
280
290
300
310
320
330
«C
221,09
222,19
223,26
224,32
225,36
226,38
227,39
228,38
229,36
230,33
281,28
232,22
233,14
234,02
234,89
235,74
236,58
2;57,41
238,23
239,04
239,84
2-10,63
241,41
242,18
242,93
243,68
244,42
2 5,15
245,87
246,57
247,26
247,94
24S,61
249,27
249,92
250,57
251,21
251,53
251,85
252,16
252,48
252,79
253,10
253,40
253,71
254,01
254,32
254,62
254,93
255,24
255,54
255,85
256,15
340
350
360
370
380
390
400
410
420
430
440
450
460
470
480
490
500
510
520
530
540
550
560
570
580
590
600
610
620
630
640
650
660
670
680
690
700
705
710
715
720
725
730
735
740
745
750
755
760
765
770
775
780
• C I mm
256,45 I 785
256,76 I 790
257,06 i 795
257,37 I 800
Bromnaphthalin
Temp. 215" 281"
Ramsay und
Young
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
238
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
158,85
163,25
167,7
172,3
176,95
i8i,75
186,65
191,65
196,75
202,0
207,35
212,8
218,4
224,15
230,0
235,95
242,05
248,3
254,65
261,2
267,85
274,65
281,6
288,7
295,95
303,35
310,9
318,65
326,5
334,55
342,75
351,1
359,65
368,4
377,3
386,35
395,6
405,05
414,65
424,45
434,45
444,65
455,0
465,6
476,35
"C
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
487,35
498,55
509,9
521,5
533,35
545,35
557,6
570,05
582,7
595,6
608,75
622,1
635,7
649,5
663,55
677,85
692,4
707,15
722,15
737,45
752,95
768,7
Benzophenon
Temp. 257" — 308°
Jaquerod und
Waßmer
257,15
258,61
260,05
261,46
262,85
264 22
i65i56
266,H7
2(58,15
269,41
270,65
271,84
273,01
274,13
275,23
276,30
277,35
278,38
279,40
280,40
281,38
282,34
2S3,28
284,20
285,11
28(},01
286,89
250
260
270
280
290
300
310
320
330
340
350
360
370
380
390
400
410
420
430
440
450
460
470
480
490
500
510
»c
287,76
288,61
289,43
290,26
291,08
291,89
292,69
293,47
294,24
295,00
295,75
296,50
297,24
297,97
298,69
299,40
300,11
300,81
301,50
301,84
302,18
302,52
302,85
303,18
803,51
303,88
304,16
304,48
804,80
805,12
305,44
305,75
306,06
306,37
306,68
306,99
307,30
807,61
307,92
520
530
540
550
560
570
580
590
600
610
620
630
640
650
660
670
680
690
700
705
710
715
720
725
730
! 735
I 740
I 745
I 750
j 755
I 760
I 765
770
775
780
785
790
795
800
Stirm.
84 b
327
Herstellung konstanter Temperaturen durch Siedenlassen von Flüssig-
keiten unter vermindertem Druck.
Quecksilber. Temp. 270»— 360"
Smith u. Menzies, Journ. Amen ehem. Soc
32, 1447; 1910.
Temp,
Druck
Temp.
Druck
•C
270
272
274
276
278
280
282
284
286
288
290
292
294
296
298
300
302
304
306
308
310
312
314
123,02
129,14
135.52
142,17
149,09
156,29
163,78
171,57
179,66
188,08
196,81
205,92
215,31
225,14
235,31
245.85
256,79
268,13
279,89
292,07
304,69
317,77
331,30
»c
316
318
320
322
324
326
328
330
332
334
336
338
340
342
344
346
MS
350
352
354
356
358
360
345,32
359,82
374,82
390,34
406,39
422,97
440,13
457,85
476,20
495,06
514,59
534,74
555,54
576,99
599,13
621,97
645,57
669,77
694,78
720,56
747,"
774,45
802,64
Dibenzylketon. Temp. 280°-
Young
-332"
Temp.
Druck
•C
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
2}»8
299
300
301
302
.S03
304
305
306
Temp.
Druck
»c
245,2
307
463,7
251,4
308
474,0
257,7
309
484,5
264,2
310
495,2
270,8
311
506,2
277,5
312
517,3
284,4
313
528,6
291,4
314
540,1
298,5
315
551,8
305,8
316
563,6
313,8
317
575,7
320,9
318
588,0
328,6
319
600,5
336,5
320
613,2
344,5
321
626,2
352,7
322
639,3
361,1
323
652,6
369,6
324
666,2
378,2
325
679,9
387,0
326
693,9
396,0
327
708,1
405,1
328
722,5
414,4
329
737,2
423,9
330
752,0
433,6
331
767,2
443,4
332
782,5
453,4
Stirm.
85
Heizflüssigkeiten.
Namen
Siede- Ände- Preis
punkt rung für für
bei I mm i kg
760 mm Druck Mark
Namen
Siede- Ände- Preis
punkt rung für fQr
bei I mm i kg
760 mm Druck Mark
Ameisensäuremethylester
Äthyläther
Äthylbromid . . . .
Schwefelkohlenstoff . .
Aceton
Chloroform
Methylalkohol ....
Tetrachlorkohlenstoff .
Essigsäureäthylester . .
Äthylalkohol . . . .
Benzol
Acetonitril
Propylalkohol . . . .
Propionsäureäthylester .
Wasser
Toluol
Pyridin
Chlorbenzol
m-Xylol
31,75 I
34,60
3^AO
46,3
56,1
61,20 I
64,70
76,75 ■
77,15 '
78,4 ;
80,2
81,60
97,20
99,10
100,00 •
110,7
"5,50
132,00
139,2
0,034
0,036
0,036
0,042 i
0,030 I
0,035 j
0,030 !
0,044
0,041
0,034
0,043 ;
0,030
0,038
0,040
0,0375'
0,042 :
0,044 '
0,049
0,052
13,20
2,20
6,60
3,50
1,90
2,70
8,50
4,00
3,60
3,15
3,30
100,00
19,00
39,00
2,80
40,00
11,00
15,50
Anisol . . .
Brombenzol
Oxalsäuredimethylester
Phenol ....
Anilin ....
Benzonitril . . .
Acetophenon . .
Nitrobenzol . . .
Naphthalin . . .
Diphenyl . . .
Diphenylmethan .
a- Bromnaphthalin
Phthalsäureanhydrid
Benzophenon .
Anthracen . .
Triphenylmethan
Sulfobenzid . .
Antrachinon
Schwefel . . .
153,80
156,15
163,3
181,5
184,40
191,30
201,5
210,85
217,7
254,9
260,5
279,6
284,5
305,4
351
358,
377,
380
444,53
0,048
0,053
0,047
0,050
0,051
0,054
0,060
0,048
0,059
0,061
0,067
0,065
0,068
0,065
0,068
0,069
0,068
0,075
0,082
35,00
19,00 ;
22,80 j
I 1,00 j
4,00
88,00
j 30,30
3,40
1 IfOO
I 150,00
140,50
16,00
i 14,00
90,00
i 200,00
■ 200,00
! 88,00
i 28,70
1,50
Posner.
328
86
Vergleichung der Quecksilber- und Gasthermometer.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Bezeichnen t^j, t^^., i^q^, <ie, «59, tj die Temperaturen gemessen resp. nach dem Wasserstoff-,
Stickstoff-, Kohlensäure- Thermometer und den Thermometern aus Glas 16^/^, sg'^'^^ und verre dur
(Tonnelot), so ist
^ _^ ^ (100 — <)(
0,618 59 + 0,004 735 I .1 — 0,000 01 1 577
■")
(Chappuis [i])
(100 — OM ,)
'a' — 'y ^^ 2 — i ~ o>555 41 4" 0,004 ^24 o . f — 0,000 024 807 . r >
.^2 — <y = 1 — 2 I — 0,333 86 + o,OQ3 991 o.t— 0,000 016 678 . t^ \
(100 — t)t( , ^ ,\\
^7/ - <i6 - ,_, \ - 0,670 39 + 0,004 735 i-<-o.ooooii577.*'M(Thiesen, Scheel
: ' y „nA Call TtI iinH
'// ~ 'sj —
(100 t)t
und Seil [i] und
{1 / UllU OCil LAJ Uli
— 0,31089-1-0,004735 i.t — 0,000011 577 . <'^ > j Scheel [2,3])
t Wasserstoff " tielll
Einheit o",ooi
Grad
Einer
6
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
56
93
"3
120
116
103
83
58
30
7
61
96
114
120
"5
loi
81
56
27
13
65
98
"5
120
114
99
78
53
24
19
69
lOI
116
120
113
97
76
50
21
25
73
103
117
119
III
96
74
48
18
— 31
— 77
— 105
— 118
— 119
— 110
— 94
— 71
— 45
— 15
36
80
107
119
118
109
92
69
42
12
42
84
109
119
118
107
90
66
39
9
— 47
- 87
— 110
— 119
— 117
— 106
- 87
- 64
— 36
- 6
51
90
112
120
116
104
85
61
33
3
tWasserstoff — tsglll
Einheit o'',ooi
Grad
Einer
4
5
6
7
8
— II
— 14
— 16
— 18
— 20
— 30
— 37
— 37
— 31
— 22
-31
— 37
-36
-30
— 21
— 32
-38
-36
— 29
— 20
— 33
-38
— 35
— 28
— 19
— 34
— 38
— 35
— 28
— 18
— 13
— 12
— II
— 10
— 9
— 5
-»- I
+ 2
— 4
+ 1
+ 2
— 3
— 3
-j- 2
-j- I
— 2
+ 2
+ '
0
10
20
80
40
50
60
70
80
90
100
24
35
38
34
26
16
— 3
— 25
-36
— 37
— 33
— 25
— 15
— 7
— I
+ 2 I -I- 2
— 6
— 27
-36
— 37
— 32
-24
— 15
— 6
o
+ 2
— 9
— 28
— 37
— 37
-32
— 23
— 14
— 5
o
+ 2
— 22
— 35
-38
— 34
— 27
— 17
— 8
— I
+ 2
+ o
Grad
5
10
15
20
25
30
35
tWasserstoff — tietil
-f 00,04
-h 0,008
+ 0,013
-I- 0,019
+ o«,25
+ o'',32
+ 00,40
t Wasserstoff — ' tsiiiii
-f- oO,o2
-f 00,04
+ 0^07
+ oO,io
+ 00,14
+ oO,i8
+ o°,23
Scheel.
87
329
Vergleichung der Quecksilber- und Luftthermometer.
Nach Beobachtungen von Wiebe und Böttcher und von Lemke (Grützmacher [3]).
Lit. Tab. 104, S. 352.
tLaftthermometer — tietll
Einheit o'.coi
Grad
Einer
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
130
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
290
300
- 49
83 '
103 i
HO j
107 '
96
78
54
- 28
o
28
53
74
90
98
97
84
59
19
- 38
"3
208
325
466
632
325
1048
1301
1588
-190S
6
53
86 j
104 ;
HO j
107
95 I
76 I
52 I
25 '
+
3
30
55
76
91
98
96
82
55
+ M
+
+
12
57
89
105
III
106
93
74
49
23
6
33
57
78
92
98
95
80
52
9
— 45
122
219
338
481
650
846
1072
1328
— 1618
— 17
61
91
106
III
105
92
72
47
— 20
— 22
65!
93 1
107 !
HO !
104 j
90
70
44
— 17
- 27i-
68 !
95
108
HO
103
88
67
41
— 14
+ 8 + H
35 38
60 ' 62
80 ' 81
93
99
94
78
94
99
93
76
+
- 51;
130
230
351 !
497 ;
668
867
1096
1356 :
—1649 '
48 i + 45
4 ' — I
-_ 58 j — 66
139 I 148
252
378
529
706
911
1146
1412
-1711
241
3651
513 i
687
889 '
1121
1384!
—1680 I
+
14
41
64
83
95
99
92
73
41
7
32
71
97
109
HO
102
86
65
39
II
37 ■' —
74 I
99
HO
109
lOI
84
62
36
9
— 73
158
264
392
546'
725 '
933 ■
1171
1440 i
—1743 '
+ 17
43
66
84
96J
98 !
90 [
71 I
+ 37
- 13!
— 80
168
275 '
407 •
562
745
955
1196
1469
—1776
+ 19
46
68
86
96
98
89
68
+ 33
41
77
lOI
HO
109
100 !
82
60
34
— 6
+ 22
48
70
87
97
98
88
65 i
+ 28 i
19 — 25
- 88
177
287
421
579 I
765 '
978 ,
1222 !
1498
-1808
- 96
187
300
436
597
785
lOOI
1248
1528
-I84I
- 45
80
102
HO
108
98
80
57
31
- 3
- 25
50
72
89
97
97
86
62
23
- 31
- 105
198
312
450
614
805
1025
1274
1558
-1874
Grad
100
110
! 120
130
140
150
160
170
ISO
190
200
tLnftthennometer — 159 II '
Einheit ©".oi
Einer
13
19
28
39
52
-67
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
— I
— I
— I
— I — I
— 2
- 2
— 2
2
2
3
3: 3
4
4
5
5
6
6
6l
7
7
8
9
9
10
10
II
II
12
13
14
15
16
16
16
17
18
20
21
21
22
23
24
25
26
29
30
31
32
33
34
35
37
40
41
43
44
45
46
48
49
-53
—55
-56
—57
—59
—60
—62
-64
4
8
12
19
27
38
51
—66
Vergleichang der bochfra-
digea (unter Druck fefniltea)
Quecksilbertbermometer aas
Glas 59^'^ mit dem Luftthermo-
meter.
^■ahlke [3]).
L""- , silber-
tbermo- i thenno-
i meter
0
100
200
900
335
350
200,4
304,1
330,9
358,1
Queck-
Luft- silber-
thenno- thenno-
meter
59"'
meter
375
400
425
450
475
500
385,4
412,3
440,7
469,1
498,0
527,8
Sched.
330
88
Vergleichung der Quecksilber-, Alkohol-, Toluol-, Petroläther-, Pentan-
und Platinwiderstandsthermometer mit dem Gasthermometer.
Beziehung zur thermodynamischen Skala.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Grad
iWasserstofifthermometer — IQuecksilberthermometer
Thüringer
Glas 1860
bis 1888
(Mittel) ver-
schiedene
Beobachter
nach
Schlösser
Verre dur
von
Tonnelot
(Chappuls
[I])
Resistenz-
glas
Qreiner u.
Friderichs
(Qrütz.
macher [i])
(nach
Schlösser)
Engl.
Krystallglas
(Wiebe [5])
(nach
Schlösser)
Choisy-le-
Roi (WIebe
[6],i (nach
Schlösser)
QrOtz-
macher [i])
(nach
Schlösser)
Kew-Glas
(Harker)
Stick-
stoff-
thermo-
meter
(Chappuls
[I])
Kohlen-
säure-
thermo-
meter
(Chappuls
[I])
0
10
20
30
40
50
60
70
80
JK)
100
0
0,000
—0,075
—0,125
—0,156
—0,168
— 0,166
—0,150
—0,124
—0,088
—0,047
0.000
0,000
-0,052
-0,085
-0,102
-0,107
-0,103
-0,090
-0,072
-0,050
-0,026
0.000
0,000
— 0,066
— 0,108
—0,131
— 0,140
—0,135
—0,119
—0,095
— 0,068
—0,034
0.000
0,00Q
0,008
0,001
-1-0,017
-f- 0,037
-f 0,057
+ 0,073
-f 0,079
4-0,070
4-0,046
0,000
0,000
0,007
0,004
4-0,004
4-0,014
+ 0,025
+ 0,033
+ 0,037
4-0,032
4-0,022
0,000 I
0,000
—0,005
0,006
0,002
4-0,001
4-0,004
4-0,008
4-0,009
4-0,007
4-0,006
0.000
0,000
0,000
0,000
4-0,005
-f 0,010
4-0,010
4-0,010
+ 0,015
4- 0,020
+ 0,025
0,000
0,000
— -0,006
0,010
0,011
0,011
0,009
—0,005
0,001
4-0,002
+ 0,003
0.000
0,000
—0,025
—0,043
—0,054
—0,059
—0,059
—0,053
—0,044
—0,031
0,016
0,000
Korrektion der Angaben des Wasserstoff- ( <„ )
und des Stickstoff- (oder Luft-) Thermometers
(<v) auf die Skale eines vollkommenen Gases
(thermodynamische Skale; t^) (D. Berthelot).
Die untenstehenden Korrektionen gelten für einen
Anfangsdruck des Gases Po = 1000 mm; ist dieser
Druck Pi, so sind die Korrektionen mit pjpo zu
multiplizieren. Ist z, B. Po = 760 mm, so erhält
man also die gültigen Korrektionen durch Multi-
plikation der untenstehenden mit 0,76.
Tempe-
ratur
—240
—200
—150
—100
— 50
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
200
300
400
500
600
800
1000
Gasthermometer für
konstanten Druck
'ff
+ 1,368
+ 0,250
4-0,0600
+ 0,0215
— 0,0008
— 0,0010
— 0,0009
—0,0005
o
+ 0,005
+ 0,021
+0,038
+ 0,074
'y
+5,42
+ 1,46
+0,465
+0,123
o
— 0,010
--0,017
— 0,022
— 0,024
— 0,024
— 0,022
— 0,019
— 0,014
— 0,007
+0,113
+0,275
+0,457
+0,646
+0,844
+ 1,248
+ 1,654
Gasthermometer für
konstantes Volumen
4-0,18
+ 0,06
+ 0,008
— 0,00046
—0,00055
— 0,00052
—0,00033
+ 0,003
+ 0,007
+ 0,013
+ 0,02
+0,04
+ 0,05
4-0,90
+ 0,33
+0,125
4-0,036
— 0,0034
-0,0055
— 0,0085
— 0,0086
— 0,0079
— 0,0064
— 0,0024
o
+ 0,046
+ 0,114
4-0,194
4-0,280
+ 0,56
+ 0,77
Vergleichung des Toluol-, Alkohol-, Petroläther- und
Pentanthermometers aus verre dur mit dem Wasser-
stoffthermometer.
Wasser-
stoff-
thermo-
meter
0
0
—10
—20
—30
-40
—50
—60
—70
Toluol I Alkohol I Alkohol II
(Chappuls I (.Chappuls ' (Chappuls
[a]) I [3]) [a])
Petrol-
äther
(Holborn)
Pentan
(Hoffmann
u. Rothe)
Wasserstoff-
thermometer
- 42,6
- 80,2
-113,0
-140,7)
— ",79
— 23,08
— 33,91
— 44»3i
— 54,34
— 64,01
— 73,39
— 100,00
—141,05
— 164,70
— 172,52
(-180,33)
Platinwiderstandsthermometer.
Bezeichnet ü, den Widerstand eines Platindrahtes bei
B, — B,
t°, so ist die „Platintemperatur" tp^-
E
2- und die
t-tpt=
nach (Ghappuis u. Harker)
Reduktion der Platintemperatur auf das Gasthermometer
100 \ 100
gültig zwischen — 23 und + 450°, wenn 6 durch Beobach-
tung des Platinthermometers am Schwefelsiedepunkt, 445°,
ermittelt ist. & ist für Draht aus reinem Platin etwa 1,50
und steigt für verunreinigtes Platin über 1,60.
Thermokräfte in Mikrovolt
finden sich weiter unten in gesonderter Zusammenstellung.
Scheel.
89
331
Korrektionen für den herausragenden Faden bei Quecksilber-
thermometern.
(Fadenkorrektionen.)
Ragt ein Teil des Quecksilberfadens aus dem Räume heraus, dessen Temperatur gemessen
werden soll, so ist zu der abgelesenen und eventuell wegen anderweitiger Korrektionen berichtigten
Temperatur die Verbesserung
nß {T—t)
hinzuzufügen. Hierbei bedeuten n die in Graden ausgedrückte Länge des herausragenden Teils des
Quecksilberfadens, ß den scheinbaren Ausdehnungskoeffizienten des Quecksilbers im Glase, T die
zu messende Temperatur und i die mittlere Temperatur des herausragenden Fadens. Letztere wird
am genauesten durch ein „Fadenthermometer" (vergl. Mahlke, ZS. f. Instrkde. 13, 58 — 62; 1893)
ermittelt, oder mit geringerer, aber für viele Zwecke ausreichenden Genauigkeit durch ein Hilfsthermo-
meter, dessen Quecksilbergefäß sich in halber Höhe des herausragenden Teils des Quecksilberfadens
befindet. Etwaige Erweiterungen des Quecksilberfadens müssen dabei stets ganz eintauchen.
Für ß ist für Temperaturen bis 100" zu setzen bei Thermometern:
aus Jenaer Glas XVP'i und aus Greiner und Friedrichsschem Resistenzglas
6300'
aus Jenaer Glas 59^" und Jenaer Verbrennungsröhrenglas
6100'
für höhere Temperaturen wird der Nenner des Bruches etwas größer.
Man kann bei 100 0 für je i Grad des herausragenden Fadens rund 0,01 " als Fadenkorrektion
annehmen, bei 200 " rund 0,02 °, für noch höhere Temperaturen verhältnismäßig mehr. So kann die
Fadenkorrektion z. B. bei 500 " schon 0,07 •* für je i Grad des herausragenden Fadens betragen, doch
gilt dies nur bei größeren Längen des herausragenden Fadens, bei kleineren Längen ist die Korrektion
verhältnismäßig kleiner.
Nach direkten Versuchen von Rimbach (Ztschr. f. Instr. 10, 153; 1890 u. Ber. ehem. Ges.
22, 3072; 1899) kann man für Thermometer aus Jenaer Glas XVli'i oder aus Resistenzglas die
Korrektionswerte folgender Tabellen anwenden, in welchen n die Länge des herausragenden Fadens
in Thermometergraden, Tdie abgelesene Temperatur und t die Temperatur der äußeren Luft bedeuten.
Letztere ist dabei zu bestimmen durch ein vor Strahlung von der Heizquelle her geschütztes Hilfs-
thermometer, dessen Gefäß sich in der Höhe der halben Länge des herausragenden Quecksilberfadens
in horizontaler Richtung in i dem Entfernung vom Hauptthermometer befindet.
Die in der Tabelle enthaltenen Korrektionswerte sind der Ablesung des Hauptthermometers
hinzuzufügen. Die Korrektionen unter i " sind auf zwanzigstel, diejenigen über i " auf zehntel Grade
abgerundet worden.
Bei sog. Normalthertnometern (Stab- und Einschluß-) mit Teilung von
0 bis 100^ in ^loO geteilt.
Gradlänge etwa 4 mm.
T—i
30«
35«
40"
45«
50"
55"
60°
65°
70O
75«
0
0
0
0
0|05
0,05
0,1
0,1
0,15
0,2
0,2
0,2
0,25
0,3
0,3
0,35
0,4
0,4
0,45
0,45
0,5
0,5
0,55
0,55
0,6
0,65
0,65
0,7
0,7
0,7
0,75
0,8
0,75
0,8
0,85
0,95
0,9
1,0
i.i
1,1
1,2
80» j 85°
n = 10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0,05
0,1
0,2
0,3
0,35
0,45
0,05
o,i
0,2
0,3
0,4
0,5
0,05
0,15
0,25
0,3
0,4
0,5
0,05
0,15
0,25
0,35
0,4
0,55
0,05
0,15
0,25
0,35
0,45
0,55
0,05
0,15
0,25
0,35
0,45
0,55
0,65
0,1
0,2
0,35
0,5
0,6
0,75
0,85
1,0
1,1
1,3
0,25
0,35
0,5
0,65
0,8
0,9
1,1
1,2
1,3
10=n
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Wiebe.
332
89 a
Korrektionen für den herausragenden Faden bei Quecksilber-
thermometern.
(Fadenkorrektionen.)
Bei Einschlußthermometern mit Teilung von 0 bis 360°.
(Gradlänge 0,9 bis 1,1 mm.)
T—t =
70«
So»
90°
100°
HO«
120«
130»
140°
150"
160O
170«
iSo"
190° 200"
210O
220O
= T~t
0
0
0
0 { 0
0
0
0
0
0 j 0
0 i 0
0
0
0
0
0
n = 10
0
0
0,05
0,05
0,05
0,05
0,1
0,1
0,1 |o,i5
0,15 0,15
0,2
0,2
0,2
0,2
10=n
20
0,1
0,1
0,15
0,2
0,25
0,25
0,25
o,ß
0,3 0,3
0,35 0,4
0,45
0,5
0,5
0,55
20
30
0,25
0,3
0,3
0,35
0,4
0,4
0,45
0,5
0,5 0,55
0,6
0,65
0,75
0,8
0,8
0,85
30
40
0,3
0,35
0,4
0,5
0,55
0,6
0,65
0,65
0,7 !o,75
0,85
0,9
1,0
1,1
1,1
1,2
40
50
0,4
0,45
0,5
0,6
0,7
0,8
0,85
0,9
0,9 11,0
1,0
1,2
1,3
1,4
1,4
1,5
50
60
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,1
1,1 ]I,2
1,3
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
60
70
0,65
0,75
0,85
1,0
1,1
1,2
1,3
1,3
1,4
1,4
1,6
1,7
1,8
2,0
2,1
2,2
70
80
0,75
0,85
1,0
1,1
1,3
1,4
1,5
1,5
1,6
1,7
1,8
2,0
2,1
2,3
2,4
2,5
80
90
0,85
1,0
1,1
1,3
1,4
1,6
1,7
1,8
1,9
1,9
2,1
2,2
2,4
2,6
2,7
2,9
90
100
1,0
1,1
1,3
1,5
1,6
1,8
2,0
2,0
2,1
2,2
2,4
2,5
2,7
2,9
3,1
3,2
100
110
1,7
1,9
2,0
2,2
2,3
2,3
2,4
2,6
2,8
3,0
3,2
3,4
3,6
110
120
1,9
2,1
2,3
2,4
2,5
2,5
2,7
2,9
3,1
3,4
3,6
3,8
4,0
120
130
2,3
2,5
2,7
2,7
2,8
2,9
3,2
3,4
3,7
3,9
4,1
4,3
130
140
2,5
2,7
2,9
3,0
3,0
3,2
3,5
3,7
4,0
4,2
4,5
4,7
140
150
3,2
3,3 :3,5
3,8
4,1
4,3
4,6
4,8
5,1
150
160
3,3
3,6
3,8
4,1
4,3
4,6
4,9
5,2
5,4
160
170
3,8
4,1
4,4
4,7
5,0
5,3
5,5
5,8
170
180
)
4,1 4,4
4,7
5,0
5,3
5,6
5,9
6,2
180
190
5,3
5,7
6,0
6,3
6,6
190
200
5,7
6,0
6,3
6,7
7,0
200
210
■
6,3
6,7
7,0
7,4
-210
220
1
i
'
6,6
7,0
7,4
7,8
220
Bei Stabthermometer mit Teilung von 0 bis 360".
(Gradlänge i bis i,6 mm.)
T—t=^
70O
So»
90»
100"
110°
120"
130»
140«
150»
160"
1700 i8o«
190"
200°
210»
220°
= T—t
0
0
0
0 1 0
0
0
0
0
0 0
0
0
0 j 0 0 j 0
0
ra= 10
0
0,05
0,05 0,05
0,1
0,1
0,1
0,15
0,2 0,2
0,2
0,25
0,3 0,35 0,35 0,4
10=n
20
0,15
0,15
0,2
0,2
0,25 0,3
0,3
0,4
0,45
0,45
0,5
0,55
0,55: 0,6
0,65 0,65
20
30
0,25
0,3
0,35
0,4
0,45
0,5
0,55
0,6
0,65
0,7
0,75
0,8
0,85: 0,9
0,95 0,95
30
40
0,35
0,4
0,5
0,55
0,6
0,7
0,75! 0,8
0,9
0,95
1,0
1,0
1,1
1,2
1,2 ! 1,3
40
60
0,45
0,55
0,6
0,7
0,8
0,9
0,95
1,0
1,1
1,2
1,2
1,3
r,4
1,4
1,5 1 1,6
50
60
0,55
0,65
0,75
0,9
1,0
1,1
1,2
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,7
1,8 1,9
60
70
80
0,7
0,8
0,8
0,9
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
1,9
2,0
2,1 |2,2
70
80
0,9
1,0
1,2
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4 ! 2,5
90
0,9
1,0
1,2
1,4
1,6
1,7
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5 !2,6
2,8
2,9
90
100
1,0
1,2
1,3
1,6
1,8
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,6
2,7
2,8
2,9
3,1
3,2
100
110
120
1,8
2,0
2,2
2,2
2,4
2,3
2,6
2,4
2,5
2,7
2,9
2,8
3,1
3,0
3,3
3,1
3,4
3,3
3,6
3,4
3,7
3,6
3,9
110
120
2,0
2,7 2,8
130
2,4
2,7
2,8
2,9 3,0
3,2
3,4
3,6
3,7 3,9
4,1
4,3
130
140
2,7
2,9
3,1
3,2 3,3
3,5
3,7
3,9
4,0 4,2
4,4
4,6
140
150
1
3,5
3,7
4,0
4,1
4,3 4,6
4,8 5,0
150
160
i
3,7
4,0
4,2
4,5
4,7 4,9
5,1 j5,4
160
170
1
1
4,0
4,3
4,5
4,8
5,0 !5,2
5,5 5,8
170
180
1
4,3
4,5
4,8
5,1
5,3
5,6
5,9 1 6,1
180
190
1 .
5,4
5,6
5,9
6,2
6,5
190
200
1 '
5,7
6,0
6,3
6,6
6,9
200
210
i
6,3
6,7
7,0
7,3
210
220
i
1
6,7
7,0
7,4
7,7
220
Wiebe.
90
333
Linearer Ausdehnungskoeffizient ß der chemischen Elemente mit Ausschluß
der Gase.
E
ine Ergänzung hierzu bilden die in Tab. 99 u. flgde. zusammengestellten Formeln
Lit Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temperatur
ß
Beobachter
Substanz
Temperatur
ß
Beobachter
Aluminium . .
-191 bis 1«"
0,
041835
Henning
Eisen, weich mit
0 bis 100«
0.
04I1
LeChatelier(3)
16 „250
042444
„
0,057 Proz. C,
500 .. 600
Oji6
„
16 ,.500
042717
„
o,i3Mnu.o,05Si
600 ,. 700
O4I65
-
63»
O4246
LeChatelierti)
700 „ 800
O4I5
600
04315
» (2)
Gußeisen „A",
-191 „ 16
058515
Henning
' Antimon,
-190 bis 17«
O4I022
Grüneisen
mit 5 Proz. C
16 „ 250
O4II44
17 „100
O4I088
„
16 „ 750
0,1418
. knst. parall. j
zur Achse '
40«
O41692
Fizeau (5)
Schweißeisen
-191 ., 16
O5899
50
04x683
„
„Seh 2" mit 0,1
16 „ 250
O4I30
i senkr. „ |
40
05882
,
Proz. C
16 ., 750
O4I495
50
05895
FlußstahI„Sti"
-191 .. 16
038768
,.
mittl. {
40
O4I152
mit 0,5 Proz. C
16 „ 250
O4I26
„
50
0.1158
,
16 ,. 750
O4I334
j»
Arsen
40
05559
,
Franz. Gußstahl,
50
05602
,
hart
50«
O4I362
Fizeau (5)
Blei
-190 bis 17«
04270
Grüneisen
angelassen
50
O4II13
„
17 .,100
04293
n
stahl bis 0,2 bis
0 bis 100»
04II
LeChatelier(3)
50«
042948
Fizeau (5)
0,8 Proz. C
400 ., 500
04I45
„
fest
ca. 320«
O4295
Vicentini
/u.Omodei(i)
500 .. 600
O4I7
j flüssig
325 bis 3.57«
0^129^)
600 „ 700
O4I65
Cadmium . . .
-170«
O42302
Dorsey
stahl mit 1,5
1
10
O42970
»
Proz. C
,
18 bis 43«
04247
Voigt
gehärtet
0 „ 100
O4I000
\ Charpy u.
j Grenet (2)
50«
O43102
Fizeau (5)
angelassen
0 „ 100
O4II15
fest
ca. 315«
O4316
^ Vicentini
ju.Omodei(i)
Bessemerstahl
-45 ..100
O585
Andrews (3)
flüssig
3i5bis3.5io
0J70^)
gewalzt, hart
- 18 .. 100
O4I01
„
Caesium, flüssig
27 „ 100
0^3948^)
Eckardt und
100 „ 300
O4I33
,,
Graefe
desgl. weich
-45 ..100
Oä93
Chlor, flüssig. .
-102 „-33,6
0.1409^)
Knietsch
- 18 ,. 100
O4I17
..
-30 „ 0
0,1793^)
„
100 „ 300
O4I59
„
0 „ 10
0J978^)
Harter Stahl
1000«
O4I40
LeChateüerd)
15 „ 20
0^2030^)
„
Stahl, 14 Pr.Mn
1000
O4245
>j
25 „ 30
0.2190^)
„
Gold
-191 bis 17»
041316
Grüneisen
35 „ 40
0.2260^)
„
17 „100
O1I431
»
50 „ 60
0,2690»)
»f
50»
O4I451
Fizeau (5)
70 „ 80
0.3460^)
„
Indium
40
O44170
„
-30 „-25
0,162^)
Lange (3)
50
O44594
„
70 „ 75
0M4^)
„
Jod
-190 bis 17«
O4837
Dewar
95 „100
0,430')
»
Iridium
-190 „ 17
03568
Grüneisen
Eisen
-103 „ 25
O4I092
Zakrzewski(i)
17 „100
O5658
»
-78 „ 25
04I110
>»
50»
O5708
Fizeau (5)
25 „100
04I252
>f
Kalium, fest . .
0 bis 50«
O483
E. Hagen
„ weich, für
4J>«
041210
Fizeau (5)
flüssig .
70 „110
0,2991')
„
Elektromagneten
50
041228
-
^) Kubis
eher (nicht 1
inearer) Ai
isdeh
tiungskoef
fizient
Börnstein n. Scheel.
334
90 a
Linearer Ausdehnungskoeffizient ß der chemischen Elemente mit Ausschluß
der Gase.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temperatur
ß
Beobachter
Substanz
Temperatur
ß
Beobachter
Kobalt
40«
o,
O4I236
Fizeau (5)
Phosphor ....
• 0 bis 40«
0,
031253
j
Pisati u. de
50
O4I244
»
1 Franchis
25 bis 360«
O4181
Curzio
0 „ 44
03124
Leduc (i)
flüssig
26 „ 50
0,560^)
Kohlenstoff, \
Diamant . . '^
40»
05I18
Fizeau (5)
50 „ 60
0,520^)
Pisati u. de
50
O5I32
"
Franchis
Gaskohle . . .
40
00540
)>
50
O5551
>y
Platin
-191 „ 16
057966
Henning
Künstl. Lichtkohle
05I5
Muraoka
16 „ 250
Oä922I
„
desgl. and. Sorte
O5032
»
16 „ 500
059552
„
Graphit
-190 bis 17«
O4244
Dewar
16 „ 1000
04I02I
,>
dsgl. V. Batongol
40«
05786
Fizeau (5)
50«
05907
Fizeau (5)
50
05796
j>
0 bis 1670«
05975
Seiiwanow
dsgl. sibirisch . .
0038
Muraoka
Quecksilber . .
-190 „-390
0^887^)
Dewar
dsgl. Bleistift . .
O5095
»
-78 „ 0
0,123^)
Grunmach(2)
Anthracit von (
40
O42078
Fizeau (5)
0 „ 100
Ö3182I)
Regnault (3)
Pensylvanien ^
50
O41996
j»
0 „ 100
0,18092^)
Leonhardt
Steinkohle von r
40
O42782
»
100 „ 200
0,18094^)
»
Charieroy '
50
O42811
"
200 „ 300
0^18129^)
)t
Kupfer
-191 bis 16«
O4I409
Henning
Rhodium ....
40«
05850
Fizeau (5)
16 „ 250
04I714
»
50
05858
>»
16 „ 500
O41815
>>
Ruthenium . . .
40
O5963
)y
W
O4I698
Fizeau (5)
50
O5991
yj
1000
O4200
LeChatelier(i)
Schwefel,
-190 bis 17«
04384
Dewar
Lithium ....
bis 180»
O4600
Thum
rhombisch
0 „ 13
044567
Kopp (3)
Magnesium . .
-190 bis 17«
17 „ 100
04213
O4261
Grüneisen
13 „ 50
50 „ 78
78 „ 97
047433
O48633
032067
Natrium
-190 „ 17»
04622
Dewar
97 „ 110
021032
»
fest
0 „ 50
O472
E. Hagen
Kryst., mittl.
40°
046413
Fizeau (5)
flüssig
101 „ 168
0s278n)
jj
50
O46748
>t
desgl.
0 bis 20»
047073
Spring (i)
Nickel
-191 „ 16
O4I012
Henning
0 „ 60
O48127
16 „ 500
O41516
„
0 „ 100
03I180
yy
16 „1000
041682
»
Richtungen f
18«
046698
Schrauf (2)
1000»
O4182
LeChatelier(i)
der Krystall- |
18
047803
>j
Osmium
40
05657
Fizeau (5)
achsen (
18
O41982
»
60
05679
„
Selen
-160
04324
Dorsey
Palladium . . .
-191 bis 16«
16 „ 500
16 „1000
O4I023
O4I280
04I390
Henning
0
50
0 bis 20«
0 „ 60
04439
043792 1
044927
O45810
Fizeau (5)
Spring (i)
50«
04I186
Fizeau (5)
0 ,. 100
O46604
ff
*) Kubischer (nicht 1
inearer) Au
sdehnungskoef
fizient.
Börnstein u. Scheel.
90 b
335
Linearer Ausdehnungskoeffizient ß der chemischen Elemente mit Ausschhjß
der Gase.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temperatur
ß \
0,
-191 bis 160
041704
16 „ 250
041954
16 „ 750
042195
90«"
04205
40
03763
50
05780
40
O41675
50
041732
0 bis 20»
043440
0 „ 60
O43737 :
0 „ 100
O43687
40^
O43O2I
50
O43I35
302 bis 35F
0^50^)
301 „ 332
0,128^)
-140 „ 17
04I297
17 „ 100
041345
60«
041642
Beobachter
Substanz
Temperatur
Beobachter
; Silber
Silicium . . . .
i Tellur
kryst, mittl.
Thallium
flüssig
Wismut
kryst. parall. z.
Achse
Henning
LeChatelier(i)
Fizeau (5)
Spring (i)
Fizeau (5)
Omodei
Fächer
Grüneisen
Fizeau (5)
Wismut (Forts.)
Senkr. z. Achse
mittl
flüssig
Zink
Zinn
flüssig
50«
50
ca. 270
271 bis 3000
270 „ 303
-170«
10
-183 bis 13»
19 „100
40«
50
-183 bis 16»
18 „ 100
40«
50
ca. 825
226 bis 342^
041239
041374
04132
0J20^)
0,4425^)
O41900
O42970
O4I006
041711
O42918
O42905
042257
042703
O42234
O42269
04230
oau^)
Fizeau (5)
»Vicentini u.
' Omodei (i)
Lüdeking
Dorsey
Grüneisen
Fizeau (5)
??
Grüneisen
Fizeau (5)
» Vicentini u.
> Omodei (i)
^) Kubischer (nicht linearer) Ausdehnungskoeffizient.
91
Linearer Ausdehnungskoeffizient ß von Legierungen.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temperatur
•191 bis
16«
16 „
250
700« 1
•191 bis
16°
16 „
250
16 „
500
20 „
90
20 „
90
20 „
90
20 „
90
63'
0 bis
100»
60«
1000
•191 bis
16«
16 „
500
16 „1000 1
800'
4 bis
29°
■191 „
16
16 ..
250
16 „
500
ß
Beobachter
Substanz
Temperatur
ß 1
0 bis 20«
I
0,
O4I1499
20«
05504
50
Oö5745
100
05692
200
O4I2888 j
20
O5I468 1
50
O5I610
100
O5I847
200
O5582
0 bis 20»
057736 1
0 „ 20
O39406
0 „ 20
0«902
20«
059921 1
20
O4I2045
15 bis 100«
0^15
200 „ 400
O4I175
400 „ 600
O4I70 !
600 „ 900
O4203 ,
12 „ 39
O4238
63«
04X92
Beobachter
Messing:
(62 Cu+38 Zn)
Messing
Bronze 84 Cu
+9 Zn+6 Sn
+ 1 Pb
99 Cu+ I AI
95 Cu+ 5 AI
90 Cu+io AI
85 Cu4-i5 AI
87 Cu+13 AI
Neusilber . . , .
Platin-Iridium .
(9 Pt+ilr)
8 Pt+2 Ir
77 Ag+23 Cu
Constantan, 56,7
Cu+42,7 Ni+
0,4 Mn+0,2 Fe
60 Cu+40 Ni
O41644
O4I982
04225
O41506
O41820
O41929
04I49
O4I42
04157
O4162
04165
041836
05892
03105
057501
058930
059636
O4180
04I523
O4I202
04I588
O41689
i Henning
i »
LeChatelier(i)
I Henning
Fontana
LeChatelier(2;
Pf äff
Fizeau (5)
LeChatelier(i)
Henning
|N.-Eich.-K.(3)
Henning
Nickeistahl,
20 Proz. Ni
3o>4
34,6
unbearbeitet
nach Abkühlung
auf — 190»
36,1 Proz. Ni
50,7
70.3
mit 36,1 Proz. Ni
0,39 C u.
0,39 Mn I
Magnalium, 85,9
Al+i2,7 Mg,
sowie Si, Fe, Cu
51 Cu+49 Sb
Guillaume(5)
„ (6)
(9)
(5)
(8)
Charpy u.
Grenet
Stadthagen
LeChatelierC«)
Bömstein u. Scheel.
336
92
Linearer Ausdehnungskoeffizient ß von Glas, Porzellan, Eis, Marmor, etc.
und Krystallen.
Eine Ergänzung hierzu bilden die in Tab. 99 S. 341 zusammengestellten Formeln.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temp.
ß
Beobachter
Substanz
Temp.
Beobachter
Glas, Crown,
Röiire . . .
JenaerZinkborat-
glas, alkalifrei,
Nr. 665 . . .
Borosilicat- Ther-
mometerglas
59III, gekühlt
„ ungekühlt . .
„ Kapillare . .
Silicat- FlintOi 18
desgl. O 479
Leichtes Silicat-
Flint O 154 .
Borsilicat- Crown
O 627 . . .
Normal -Thermo-
meterglas 161 II,
gekühlt . . .
,, ungekühlt . .
Starkbrechendes
Crown O 11 68
Schwerstes Blei-
silicat S 57 .
Weiches Thü-
ringer Glas . .
Gew. Silicat-
Crown O 1022
Tonerdeglas
102'" . . .
Jenaer hartes
Verbrennungs-
röhrenglas . .
Jenaer Verbund-
glas ... .
Skalenglas von
Einschlußther-
mometern . .
Porzellan von
Berlin . . .
„ von Bayeux
„ von Meißen
Eis ... .
170«
10
10 bis 92
0„
0 „
0 „
0 ..
100
100
100
500
0 „ 100
16 „ 92
13 „ 98
18 „ 94
15 „
0„
16 „
24 .,
92
100
94
84
0 „ 100
17 „ 96
18
0
96
100
0 „ 100
0 „ 100
-191 „ 16
16 „ 250
16 „ 500
16 „ 1000
0»
50
100
120
0 bis 100«
-189 bis 0
-27 bis -2
-10»
-10 bis 0«
- 5 „ 0
05507
05906
05366
0557
0559
055894
056216
05731
05792
05798
05802
00813
05903
05935
05938
05965
04x123
05603
0573
058945
05177
05336
053645
054340
052522
053265
054008
054305
05269
O42700
045142
0454
04507
04237
Dorsey
Pulfrich
Winkelmann
I Holt
j Grüi
Holbom u.
Grüneisen
Weidmann
Pulfrich
Winkelmann
Pulfrich
Weidmann
Pulfrich
Bottomley
und
Evans
Wiebe (9)
Henning
Tutton (4)
Weinhold
Dewar
Struve (2)
Nichols
Vincent
Zakrzewski(2)
Marmor, weiß .
Ruß mit Zapon-
lack . . . .
Gips . . . .
Speckstein,
geschm., Fäden
Chlorkalium,kryst.
Steinsalz
Salmiak
Chlorsilber
Bromkalium
Bromsilber
Jodkalium
Jodquecksilber
Flußspat
Bleiglanz
Schwefelkies
Rotkupfererz
Jodblei
Jodkadmium
Jodsilber, Haupt
achse . .
„ senkr. dazu
Zirkon, Haupt-
achse . .
„ senkr. dazu
Smaragd, Haupt-
achse . .
„ senkr. dazu
Kalkspat, Haupt-
achse . .
„ senkr. dazu
Quarz, Haupt-
achse . .
„ senkr. dazu
Quarzglas (ge-
schmolzen)
Aragonit . .
3 Achsen-
richtungen
Topas . . .
3 Achsen-
richtungen
Brookit( Titan-
dioxyd)
3 Achsen-
richtungen
15 bis 100
12 „ 25»
-2 „ 22
40°
40
50 bis 60«
40»
40
40
40
40
40
40
52
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
-191 bis 16«
16 bis 250
16 „ 1000
2000
500
900
1100
0 bis 1000»
40»
40
40
40
40
40
17,5
17,6
17,5
04I17
Fröhlich
032
Stewart
0425
Guthe (2)
0545
„ (I)
0438026
Fizeau (3)
0440390
»
044039
Pulfrich
0462546
Fizeau (3)
0432938
„
0442007
»»
0434687
„
0442653
„
0423877
„
04I9II5
„ (4)
04I934
Weidmann
0420I4
Fizeau (4)
059075
„
«693
„
O433598
„ (3)
O429161
»
-05397
>j
O965
"
O4443
„ (4)
O4233
"
-Osioö
„
05I37
"
04262I
„
— 05540
"
0578I
jj
04I4I9
„
-09256
Henning
06540
065I8
09568
09538
o«583
067
O43460
041719
O4I016
05592
05484
O5414
04X449
O4I920
O42205
Randall (3)
LeChatelier(4)
Fizeau (4)
Schrauf (i)
Börnstein u. Scheel.
93
337
Linearer Ausdehnungskoeffizient ß von Hölzern und Hartgummi.
Lit Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temp.
Beobachter
Substanz
Temp.
Beobachter
Buchsbaum, quer
längs
Tanne, quer .
„ längs .
Eiche, quer .
„ längs .
Mahagoni, quer
„ längs
Ulme, quer .
„ längs .
Pappel, quer
„ längs
Ahorn, quer .
längs .
2 bis 340
2 „ 34
2 „ U
2 „ 34
0 „100
2 „ 34
2 „ 34
0 „100
2 „ 34
2 „ 34
0 „100
2 „ 34
2 ., 34
2„ 34
0 „100
2 .. 34
2 .. 34
O4614
05257
04584
05371
05355
04544
05492
05746
O4404
05361
05784
O4443
05565
04365
05385
06761
04484
05638
Villari
Struve (2)
Villari
Gl'atzel
Villari
Gl'atzel
Villari
Glatzel
Villari
Fichte, quer . .
längs . .
Nußbaum , quer
längs
Kastanie, quer .
längs .
Weißbuche, längs
Polysander, längs
Esche, längs . .
Ebenholz , längs
Hartgummi . .
Vulkanit
2 bis 34»
2„ 34
«„100
2„ 34
2 „ 34
2„ 34
2 „ 34
0 „100
0 „100
0 „100
0 „100
-1600
0
17 bis 250
25 „ 35
0 ., 18
04341
05541
05608
O4484
05655
04325
05649
05604
O5608
05951
05970
04546
04637
04770
O4842
O4636
Villari
Gl'atzel
Villari
Glatzel
>»
»»
i>
Dorsey
F.Kohlnusch(i)
Mayer
94
Kubischer Ausdehnungskoeffizient « von Legierungen, Amalgamen,
Salzen und einigen andern Körpern.
Eine Ergänzung hierzu bilden die in Tab. 100, S. 343 zusammengestellten Formeln.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
36 Sn -r 64 Pb, flüss.
87 Sn + 13 Pb, „
35,1 Cd + 64,9 Pb .
83,9 Sn + 16,1 Zn .
45,5 Au + 54,5 Sn .
68,7 Ag + 31,3 Au .
2 Ag -f I Pt . . . .
43 Sn + 57 Bi, flüss.
68 Sn + 32 Cd
67 Bi + 33 Pb
90 Pb + 10 Sb
90 Cd -f 10 Zn
23 Na + 39 K . . .
22,7 Sn + 77,3 Hg .
20 Pb + 80 Hg . .
13,9 Zn + 86,1 Hg
I Bi+iHg,Smi62,7'
Kaliumsulfat . .
(Pulver) ....
Ammoniumsulfat .
(Pulver) ....
Kaliumchromat .
(Pulver) ....
Al2(S04)3+i8HjO
Temp.
262bis356
249 „ 355
0„100
0„ 100
0„100
0„ 100
0„100
ca. 140"
175
130
250
265 ,
10 b. 100
242 „ 316
199 „ 319
237 „ 323
163 „ 280
0„ 20
0„ 100
0„ 20
0„100
0„ 20
0„100
-190,, 17
Beobachter
O31269
O3I123
O49138
O47184
O44233
O45166
O44508
O31217
031235
03^384
O31228
O31531
O32861
O3125
03161
O3184
03134
O48522
O312645
O48345
O3I1190
0310571
o»"344
0.81 1
\ Vicentini u.
I Omodei (2)
Matthiessen(2)
Vicentini u.
Omodei (3)
E. Hagen
Cattaneo (i)
(2)
Spring (3)
; Dewar
Substanz
CaCl, + 6 H2O . .
MgClj -H 6 HjO .
Na2C03+io HjO .
Na2HP04+i2 H,0
Ammoniumchlorid
Oxalsäure + 2 H2O
Paraffin
Wachs, gebleicht
Naphthalin
Harnstoff .
Kautschuk, roh . r
und grau . . . i
Guttapercha,
gereinigt u. gewalzt
Temp.
-190 b. 17
-190 „ 17
-190 „ 17
190 „ 17
190 „ 17
190 „ 17
190 „ 17
0„16
16 „ 38
38 „ 49
49 „ 61
33,5 „37,7
27,7 „41
10 „ 26
26 „ 31
31 „ 43
43 „ 57
-190 „ 17
-190 „ 17
10°
SO
10
40
a
Beobachter
o,
03II9I
03I072
03I563
04787
03I856
032643
033567
035757
037037
022576
0,4398
0,260
0,666
03690
03935
0,14585
024568
033200
032930
03657
03670
05546
03646
Dewar
Rodwell (I)
Russner
Kqjp (3)
Dewar
Russner
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Auil.
Börosteia u. Scheel. 22
338
95
Kubischer Ausdehnungskoeffizient a von wässerigen
Säurelösungen.
Salz- und
Nach Forch (i).
Die Zahlen bedeuten a.io
6_
Substanz
Konzentration
1 1
0 — ^5" 5 — 10" 10 — 15°
1
15—20«
20 25"
25-30"
30-35"
35-40"
HNO3 1
3,1 Proz.
11,8 „
77
307
138
335
191
365
240
391
286
420
324
443
364
468
402
495
LiNOs i
3,2 „
12,6 „
70
261
127
289
182
321
230
347
276
374
316
398
355
426
392
449
NaNOs 1
4,2 „
15,4 „
114
349
169
372
219
399
266
427
307
448
346
470
381
495
416
507
KNO3 1
4,9 „
9,5 „
99
183
155
223
208
270
253
309
299
343
334
375
372
398
407
430
NH4NO3 1
3,9 „
15,0 „
78
273
134
301
189
333
239
364
284
388
324
415
359
441
403
462
H2SO4
4,8 „
147
196
245
287
326
361
392
426
LiaSO* 1
2,7 „
10,1 „
48
166
107
197
164
231
208
260
254
289
296
318
337
338
366
367
KHSOi 1
3,3 „
12,5 „
86
305
149
335
202
364
252
397
296
421
337
444
376
470
411
492
K2SO4 {
4,2 „
8,2 „
78
148
135
192
187
232
234
273
278
308
315
341
357
373
389
402
ZnSO* 1
3,9 „
14,7 „
54
195
114
230
168
262
220
295
265
327
307
352
349
382
383
411
CUSO4 1
3,9 „
14,6 „
56
212
117
245
173
281
222
314
271
350
312
373
353
403
392
433
KBr /
5,7 „
67
128
i8o
231
274
313
355
387
20,5 „
241
269
304
330
356
373
410
444
KJ /
7,9 „
88
146
195
247
287
323
367
400
26,8 „
298
323
349
378
402
422
447
471
H3PO4 1
4,8 „
17,8 „
48
188
109
228
164
267
220
304
266
337
309
371
352
399
387
430
KH2PO4 1
6,5 „
12,5 „
95
168
148
208
197
244
242
283
283
316
321
344
358
374
391
404
K2HPO4 1
7
28
153
338
196
349
236
363
272
379
3"
390
344
405 1
374
418
404
432
K3PO, 1
9
18
209
326
243
340
279
356
310
377
344
394
365
409
NaOH /
2,0 „
90
145
197
243
285
323
(
7,4 „
286
308
334
357
380
399
KOH 1
2,7 „
87
140
191
236
276
316
10,3 „
260
284
312
338
359
385
V*ZnCl2 1
3,3 ,,
12,2 ,,
44
271
106
315
164
354
216
398
265
434
309
467
351
504
396
526
Börnstein u. Scheel.
96
339
Kubischer Ausdehnungskoeffizient a einiger Salzlösungen, organischer u. a.
Flüssigkeiten.
Ist Fo das Volumen bei o", so ist dasselbe bei ^° : Vt — F„ (i -\-ai).
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
Tem-
peratur
Be-
obachter
Substanz
Tem-
peratur
Beobachter
Natriumchlorid 1,4 proz.
„ 26 proz.
Kaliumchlorid 1,4 proz.
„ 26,6 proz.
Calciumchlorid 5,8 proz.
40,9 proz.
Lithiumchlorid 4,1 proz.
22,5 proz.
Ammoniumchlorid5,3 proz.
„ 24,9 proz.
Baryumchlorid 9,5 proz.
„ 24,7 proz.
Natriumsulfat 14,5 proz.!
bez. aufj
20O I
15
20
15
20
15
20
20
bis
20
25
20
25
20
25
25
0320258 Bender (i)
0325098;
7,2 proz.|
bez. aufj
20» \
Salpetersäure 25,5 proz.
25.5 proz.
51,2 proz.
51,2 proz.
75.6 proz.
20"
20
bis
20'
25
20
25
20
25
20
25
20
25
20!
25
25
34
36
40
25
34
36
40
14,2
14,2 ., 24,2'
4 ,14,2
14,2 ., 24,2
4 .14,2
0343578
03445I8!
0319258J
03242781
0337I58
032497
Drecker
03458I '
»
O320338 Bender(2)
0324518
„
O323858
„
0325338
„
0321918I
„
0325898;
„
0331478:
„
0332938:
,,
0325818!
„
0329398;
„
0336138J
„
0338078
»
03352
Nicol(i)
03470 .
„
03385
„
03407
„
03316 ;
„
03402 i
,.
03377 !
»>
03490
»>
OJ0550
Veley und
Salpetersäure75,6prz
„ ioo,oprz.
„ ioo,oprz.
Schwefelsäure göprz.
„ 98prz
„ looprz
Methylenbromür
CH.,Br2
Äthylalkohol (rein)
Äthyläther „
Schwefelkohlen-
stoff
Benzol CgHs
14,2bi824,2lojio76
4 „ 14,2 021274
14,2 „ 24,2 oji 240
IS« 0355
18 0355
18 0357
0 O209736
10 0 02 1*^*^1
0 bis 30!o«iioi
I
0 „ 3OI021617
020585
0^0942
O20907
Ojio88
Idanley
Petroleum
Pentan CäHi.
Heptan
„ aus Petroleum
C7H16
Oktan CgHis
Dekan CioH2>
Dodekan CiaHae
Tetradekan CuHso
Hexadekan Ci«H34
Paraffinöl
30l Oji 197
30io2l229
6;02i2l85
10 0211319
15 O2I1561
35 O2I2384
öö 02 13599
60 O212417
^0213433
75 O213469
I Veley u. Manley
W. Kohlrausch
De Heen
Tammann und
Hirschberg
Lachowicz
80
38
30
02I3429
020992
0215890
15 O2I109
16'
30;o2i2i77 ;
30 O2I1240
30 O2I0151
30 O2O96198
3OI02089397
30 1 O2080450
O37643
Barrett
Bartoli und
Stracciati
Maquenne
Bartoli und
Stracciati
Lundal
Bei höherem Druck.
Äthyläther (Grimaldi)
Nach Amagat (2)
Quecksilber-
druck:
9 m
17 m
25 m
Tem-
peratur
' I Atm. 5ooAtm.
3000 Atm.
60"
100°
0,0,1520
022141
022794
0,031475
O22087
022743
0,031449
0^2032
022679
Chloroform (Grimaldi)
Quecksilber-
druck:
60»
100"
0,021217
021544
0,021190
02I485
Peatan (Grimaldi)
Äthyläther
Schwefelkohlen-
stoff
Äthylalkohol
(gewöhnl.)
Wasser
0 bis 50 0,021700 o,02iii8
0 „ 50 O21212 j O20940
0,031538 0,031468
O22180 Og2I2I
O23OO5 022908
„ 40
„ 10
„ 30
„ 50
ojiiogj
OsOI2 i
03138 ;
03238 i
020866 !
03156 I
03229 ;
03295
0,03558
03581
03524
03383
03415
03413
Sauerstoff (flüssig bei — 139" u. 40 Atm.): 0,0176
Olszewski).
Börnstein a. Scheel. 22*
340
97
Dichtemaximum wässeriger Lösungen.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Gehalt
Dichte-
Gehalt
Dichte-
Substanz
in
maxi-
Beobachter
Substanz
in
maxi-
Beobachter
Proz.
mum
Proz.
mum
Natriumchlorid NaCl
2,85
0
—2,66
De Coppet (6)
Baryumnitrat Ba(N03)2
3,34
0
0,52
Lussanau.Bozzola
Kaliumchlorid KCl
1,41
1,33
(2)
StrontiumnitratSr( N03)2
2,70
0,20
„
» )f
2,98
—0,70
(6)
Bleinitrat Pb(N03)2
5,16
0,42
,»
Lithiumchlorid LiCl
5,24
—4,11
Jt
N atriumhydroxy d N aO H
0,50
1,90
Kozarzewsky
Rubidiumchlorid RbCl
5,71
—1,93
79
nach Tammann
Ammoniumchlorid
Chlorwasserstoff HCl
0,90
2,40
,,
NH4CI
2,45
0,74
Cinelli
Brom Wasserstoff HBr
1,98
2,30
>> »
2,81
0,05
De Coppet (7)
Äthylalkohol C2H6O
0,64
4,16
De Coppet (i, 2)
Baryumchlorid BaClg
4,00
—0,84
(5)
,, ,,
1,33
4,29
,,
Calciumchlorid CaClg
1,63
1,23
De Coppet und
Muller
,, ,,
2,50
3,79
4,39
4,02
"
Kobaltchlorür CoClg
0,55
3,28
Lussana u.Bozzola
j, j,
6,17
2,85
9f
Nickelchlorür NiClg
0,55
3,54
,,
Methylalkohol CH4O
0,62
4,14
Cinelli
Platinchlorid PtC^
1,29
3,50
,
», ,,
1,25
4,10
,,
Natriumbromid NaBr
2,21
0,82
De Coppet (8)
2,50
3,78
,,
Kaliumbromid KBr
3,40
0,21
,,
», ,,
5,00
2,56
,,
Lithiumbromid LiBr
3,67
0,88
(7)
Propylalkohol CgHgO
7,54
0,24
,,
Rubidiumbromid RbBr
2,43
2,01
(8)
Äthyläther C4H10O
1,4
3,9
Nort
Ammoniumbromid
,» ,,
2,9
3,5
,,
NHiBr
2,58
1,62
,,
,, ,,
5,5
1,3
,,
Baryumbromid BaBrg
4,63
—0,30
De Coppet und
Bernsteinsäure C4H6O4
1,77
2,05
Müller
Muller
Essigsäure C2H4O2
2,00
1,43
Cinelli
Calciumbromid CaBrg
2,47
1,32
,,
Weinsäure C4H6OS
1,94
1,85
Müller
Cadmiumbromid CdBrg
0,85
3,36
Lussanau.Bozzola
j, ,,
2,21
1,64
Cinelli
Natriumjodid NaJ
2,68
0,87
De Coppet (8)
Oxalsäure C2H2O4
1,26
2,25
De Coppet (2)
Kaliumjodid KJ
3,12
1,01
(2)
,, ,,
1,35
2,13
Müller
)» »
4,69
— 0,61
(8)
Salizylsäure C7H6O3
0,48
3,54
Folgheraiter
Lithiumjodid LiJ
5,88
0,04
(7)
Gallussäure C7H6O5
1,30
2,98
,,
Rubidiumjodid RbJ
2,97
1,72
(8)
Phenol CeHgO
3,47
1,09
Müller
Ammoniumjodid N H4 J
5,56
—0,54
,,
Brenzkatechin CgHeOg
3,81
1,15
,,
Baryumjodid BaJg
3,63
1,15
De Coppet und
Resorcin CeHgOg
3,81
1,23
„
Muller
Hydrochinon CgHeOg
3,81
1,31
,,
Calciumjodid CaJj
3,30
0,87
,,
Pyrogallol CeHgOg
3,59
1,36
,,
Strontiumjodid Srjj
0,88
3,40
Lussanau.Bozzola
Phoroglucin C6H6O3
0,46
3,69
,,
Cadmiumjodid- Ammo-
Mannit Cg H14O6
3,41
1,83
,,
niumjodid CdJ2(NH4)J
1,96
3,54
,,
Traubenzucker C6HJ2O6
3,47
1,97
,,
Natriumnitrat NaNOg
1,09
1,86
„
Rohrzucker C12H22O11
6,40
0,70
De Coppet (2)
Kaliumnitrat KNO3
1,29
2,06
,,
Glycerin C3H5(OH)3
7,40
—0,78
Cinelli
Abhängigkeit der
Lage des Dichtemaximums {t„,) vom Druck {p
Nach Lussana (i).
in Atmosphären).
0,50 Gew. Proz, NaCl '
1,44 „ „ „ '
m = 3,35 — 0,0177 (P— l)
m = 0,77 0,0110 (p— l)
0,65 „ „ KNO3 'ct = 2,89— 0,0133 (/>-l)
1,30 „ „ „ '». = 1,84—0,0124 (p— i)
5,20 „ „ CUSO4 *». = — 0,14—0,0053(^-1)
Borns
tein u.
Scheel.
98
341
Dichtemaximum des Wassers.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Temperatur des Dichtemaximums
Beobachter
Skala des Wasserstoffthermometers
3,983'> Chappuis (3)
3,98 Thiesen, Scheel und Diesselhorst
3,98 De Coppet (9)
3,982 Müller
Dichtemaximum des Wassers bei höheren Drucken.
Druck
Temperatur des
Dichtemaximums
Beobachter
Druck
Temperatur des
Dichtemaximums
Beobachter
Atm.
1,75
2,85
4,06
5,5
6,9
8,6
10,5
4,08»
4,0
3,9
3,8
3,7
3,«
3,0
3,4
Grassi, berechnet
von
van der Waals
41,6 Atm.
93,3 „
144,8 „
3,3«
2,0
0,6
Amagat (5)
Bedeutet p den Druck in Atmosphären, so ist die Temperatur hi des Dichtemaximums nach
Liissana : 'm = 4,10" — 0,0225 (p — i).
99
Formeln für die lineare Ausdehnung fester Körper
und
Wahrer linearer Ausdehnungskoeffizient bei 20°.
Ist If, die Länge bei o**, so ist sie bei t°: li = Io {l -{-at-\-bt^-\-ct^).
In den mit * bezeichneten Fällen ist die Länge nicht auf o°, sondern auf eine andere neben der Substanz
genannte Temperatur t bezogen, so daß /t = 'o (i + " ('~^) + * ('■~^)*)-
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temperatur
Wahrer linearer!
Ausd.-KoeflF.
bei ao»
Beobachter
♦Aluminium r = 30°
Aluminium
Antimon
Blei
Cadmium
♦Eisen 1 = 30«
Gußeisen
Flußeisen
Schmiedeeisen ....
* Stahl, grobkörnig 1 = 30"
Stahl
Flußstahl
Stahl, langsam gekühlt .
*Gold T = 30»
Gold
Iridium
Kobalt
* Kupfer t = 30*^
Kupfer
♦Magnesium i = 30''
♦Nickel 1 = 30"
Nickel
15 bis 310
0 „ 610
11 „ 98
14 „ 94
8 „ 95
16 „ 36
0 „ 625
0 „ 750
0 „ 500
15 ., 36
0 bis ca. 300
0 „ 750
80
36
95
80
121
39
0 ;; 625
16 „ 32
33
121
16
6
0 „1000
042306
0423536
05923
042726
0*2693
04II58
059794
0411475
0411705
04II47
059I73
04III8I
04I0354
04I4I4
04I358
056358
04I208
04I709
Ol 1670
O42605
O4I315
O41248
0413460
O761
097071
O7132
0874
O7466
0748
03566
O8530
085254
07519
O8336
O8526
O8523
07239
O7I12
0832I
0964
07404
084030
0764
074I3
0874
O83315
O42550
O423819
O5976
0*2756
O42879
O4II10
O4I020
O4I1687
O4I1915
O4I095
059307
O4I1391
04 10563
O4I390
O4I403
O56486
O4I234
O4I669
O4I686
042541
O4I274
O41278
04I3593
Voigt
Dittenberger
Matthiessen (2)
Voigt
Dittenberger
„
Holbomu. Day(3)
Voigt
Holbomu. Day(3)
Dittenberger
Benoit
Voigt
Matthiessen (2)
Benoit
Tutton {2)
Voigt
Dittenberger
Voigt
,,
Tutton (2)
Holbom u. Day(3)
Börnstein a. Scheel.
342
99 a
Formeln für die lineare Ausdehnung fester Körper
und
Wahrer linearer Ausdehnungskoeffizient bei 20**.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Substanz
Temperatur
~1 Wahrer
- ! linearer
^ lAusd.-Koeff.
bei 20°
Beobachter
Palladium
»
Platin . .
^Silber
T = 30"
♦Wismut T = 30"
Zink
Zinn
Messing, 73,7 Cu + 24,2 Zn
+ 1,5 Sn + 0,6 Pb
Bronze, 81,2 Cu + 8,6 Zn + 9,9 Sn
+ 0,2 Pb
Phosphorbronze, 97,6 Cu + 2,2 Sn
+ 0,2 P, hart
ausgeglüht
Konstantan, 60 Cu + 40 Ni . . .
90 Pt + 10 Ir
80 Pt + 20 Ir
Nickelstahl, 24 Proz. Ni ....
36,1 „
63,8 Bi + 36,2 Sn
50,1 Bi + 49,9 Pb
Jenaer Borosilikatglas 59III . . .
16III . .
Französisches Hartglas
Hartglas ......
Berliner Porzellan . .
Porzellan von Bayeux.
Quarz, Achsenrichtung
„ senkr. zur Achse ....
„ amorph (geschmolzen) . .
Beryll, parall. z. Achse
„ senkr. „
Island. Doppelspat, par. z. Achse
„ senkr. „
Eisenglanz, parall. z. Achse
„ senkr. „
Kaliumsulfat, Krystallachse a
„ h
Magnesia, geschmolzen . .
190 bis 100
0 „ 1000
-190 „ 100
0„ 80
0 „ 1000
16 „ 41
0 „ 750
16 „
9„
8„
35
96
95
0 „ 80
0„ 80
0„ 80
0„ 80
0 „ 500
0 „ 80
0 „ 1000
0 „ 38
0„ 38
97
97
100
16
100
10 „
11 „
ca. 20 „
-182 „
0„
2 „ 100
ca.6bisca.500
ca. 20 „ 100
0 „ 600
-190
0 „
0 „
-190 „
0„
0„
0„
o„
o„
5„
4„
100
80
80
100
80
80
80
80
80
80
82
O4I1521
O4I1670
O58911
0-8901
120 „ 270
O41925
O418270
O41367
042741
O42033
O4I7939
O417552
O4I6664
O416575
O4I4810
O58668
O58198
O417484
06877
O41666
0^2821
O55608
057894
O57723
O572321
0568
052721
O53425
057085
O571614
04I 32546
Oe388
O6385
-O5I3478
-O5I0025
O4251353
-O555782
O576918
O576109
O43616
O43225
O43634
O56987
O85167
O82187
0849I
O8121
031324
O743
084793
O752
O7234
0,263
08456
03469
03462
085o8
03402
Ogi66
Ogi4i8
03711
O3I27
0834
0853
03290
033910
08350
085444
«827
O3306
O3I07
039386
0381
O7I163
031682
OgiiS
03412
08457
07X180
O8138
O7I2000
O34901
O7I44
O7I41
O7413
0,580
-0,01124
-0,0288
-Ou72o
-011504
04II7I
04II757
059077
058949
05892I
04I882
04I8462
04I575
042835
042I38
04I7740
04I6849
04I6778
04I497I
058734
058255
04I7768
Og928
O4I680
O42842
O5520
O58016
O57863
O57450
O569
O52843
O53468
O57452
O57485
O4I37198
«64492
0643I
-O5I1830
O5I1853
O425607
O556334
O5817
O579069
O43674
O43281
O4379.9
O59307
Scheel (6)
Holborn u.Day(3)
Scheel u. Heuse
Benoit
Holborn u.Day(3)
Voigt
Holborn u.Day(3)
Voigt
Matthiessen (2)
Benoit
Holborn u.Day(3)
Benoit
Holborn u.Day(3)
Guillaume (5)
>>
Matthiessen (2)
?j
Scheel (3)
Onnes u. Clay
Thiesen, Scheel u.
Seil (2)
Chappuis (6)
Callendar
Scheel (5)
Bedford
Scheel (6)
Benoit
Scheel (7)
Chappuis (4)
Benoit
Bäckström
Tutton (3)
>>
Eastman
Börnstein u. Scheel.
100
343
Formeln für die kubische Ausdehnung einiger festen Körper
und
Wahrer kubischer Ausdehnungskoeffizient bei 20".
Ist r„ das Volumen bei o", so ist es bei t^\ F<= Vq {i -\- at-^W^ -\-ct^).
In den mit * bezeichneten Fällen ist das Volumen nicht auf o", sondern auf eine andere, neben der Substanz
genannte Temperatur r bezogen, so daß V^^ V^ (i + n (« — t) + b {t — r)* + c (< — r)*) .
Lit. Tab. 104, S. 352
Substanz
Temperatur
i Wahrer
I kub.Ausd.-
I Koeffizient
I bei ao'
Beobachter
Berliner Porzellan
Phosphor, fest
* » flüssig, I = 44"
„ T - 50«
Schwefel, rhombisch
* „ flüssig, T = 115"
Natrium, fest
* „ flüssig, t = 98"
Kalium, fest
* „ flüssig, I = 62"
Chlorcalcium, CaClg + 6 Ufi, fest.
* ,, flüssig, r = 29" ....
Kaliumsulfat, kryst
Rubidiumsulfat, kryst
Caesiumsulfat, kryst
Kaliumnitrat
Ammoniumnitrat
Natriumphosphat,
NaaHPO* + 12 H2O, fest
* „ flüssig, I = 35"
N atriumhyposulf it,
NaaSjOa 4- 5 HgO, fest
* „ flüssig, T = 45"
Kautschuk, roh, grau
Guttapercha, rein, gewalzt. . . .
Paraffin
Wachs, gebleicht, fest
* „ flüssig, r = 64® .....
8 bis 43
0„ 40
48 „60
50 „ 280
90
70
126 „ 167
0 „ 95
101 „ 168
0 „ 50
70 „ 110
11 „ 26
31 „ 54
6,8 „ 121,9
130,5 „ 154,4
86 „ 125
125 „ 139,3
37 „
10 „
54 „
0 „
0 „
0 „
0 „
33,5 „
37,7 „
41 „
10 „
66 „
33
68
42
71
53
75
40
33
37,7
41
52
57
80
057593
O3383
O3506
O32969
0310458
O3128
O3458
O320395
O32781
O323935
O32991
O36451
O3438
0310475
0310314
O3I0170
O3181
O32806
O5477
-035659
O7I375
o«ii5
o«2ii5
O526588
O5186
»62423
0,20925
-O45377
07698
O7767
O7810
O6256
051289
O53680
-O7I4673
-«7I53
O5I906
O5814
Os383
0,2046
O49332
O3184
O321364
O524772
047815
O3I0754
03X0621
0,1049
O3I91
O45633
O483089 I -O547099 0,17974 j O3II0381
O3435 I
O3I3241 I -0535618
O3428 j
O3636
O3662
O3496
O3584
O3260
O2666
O2I15
Ogio70o
O3866
O5I50
O6242
05496
06992
O569
-O455801
O788615 O3O9628
-O6I74 O3487
0873 I O3680
j O3694
I O3588
Chappuis und
Harker
Kopp (3)
Pisati und de
Franchis
Kopp (3)
Pisati und de
Franchis
Kopp (3)
Russner
Kopp (3)
E. Hagen
Kopp (3)
Tutton (3)
1 Bellati und
/ Finazzi
Kopp (3)
Russner
O5I2237
0,03064
Kopp (3)
Bönutein a. Scheel.
344
101
Formeln für die kubische Ausdehnung von Wasser, Quecksilber, Äthyl-
alkohol und künstlichem Meerwasser.
Ist Vq das Volumen bei 0°, so ist dasselbe bei f^: Vt^=^VQ [i -\- at -{- bt^ -\- ct^ -{- di^) .
Lit. Tab. 104, s. 352.
Temperatur
Beobachter
— 13 biso
- 10 „ 4
o „ 33
o „ 10,3
10,3 „ 13,0
13 „ 41
17
40
100
o „ 80
100 „ 200
HO „ 140
24 „ 299
24 „ 299
24 ,. 299
24 „ 299
24 » 299
— 20 „ o
o „ lOO
o „ 100
— 10 „ 300
Wasser.
: i'o (i — 0,049417 t + 0,051449 t'^ — o,Oe5985 t^)
= ''0 (i + 0,0582004 t + 0,05544402 t^ + 0,0526698 fi)
Vq(i — 0,0464268 1 4- 0,05850526 t- — 0,0,678977 t^ + 0,09401209 (*)
: Vo (l — 0,0467464645 t + 0,058934223 f^ — 0,0,7891946 t^)
■■ t'o (i —0,04547835-0,0455242760 1 + 0,057945055 <■■'- 0,074800150 t»)
: l'O (l — 0,031145565 0,0442940141 t + 0,057106115 t*
— 0,0,2905759 «3)
^_ it-3,98)' , t + 283 j
503570 <+ 67,26
= (^ ~ 3>982)' _ t + 273 _ 350 — t
466700 t + 67 365 — t
■■ i'o (i — 0,0453255 1 4- 0,05761532 1* — 0,0,437217 <* + 0,09164322 1*)
■■ »0 (i 4- 0,03108679 1 + 0,0530074 1^ + 0,0^2873 (' — 0,01,66457 1*)
VO [1,0517 + 0,03845 {t — HO) + 0,0535 {t — II0)2]
WO e die Dichte bedeutet.
Pierre (7)
Weidner
Scheel (i)
Chappuis (6)
Thiesen , Scheel und
Diesselhorst
Thiesen (3)
Landesen (i)
Hirn (2)
Zepernick u. Tammann
Quecksilber.
: Vq (l + 0,031790066 t + 0,0,2523 i*)
■■ i'o (i + 0,03181163 1 + 0,0,1155 (* + 0,0,021187 t»)
I'o (i + 0,0318129 1 + 0,0332408 fi + 0,0,045923 1»)
I'o (i + 0,03181792 t + 0,0917512 + 0,0,035116 1»)
; r . eo,oooi8o77 t
?'o (l + 0,031815405 t + o,08l95I30<* H- 0,09100917 «8- 0,0,2203862 t*)
Vq(i + 0,0318169041 1 — 0,082951266 <* + 0,09114562 (»)
^0(1 + 0,0318182 1 + 0,0378 t*)
t'o (i + 0,031805553 t + 0,0,12444 '* + 0,0,02539 i*)
Äthylalkohol (vergl. auch unter „Dichte", Tab. 78).
Regnault (3)
„ berechn. v. Wüllner
„ Levy
„ „ „ Broch
„ „ „ Bosscha
Chappuis {5)
»>
Thiesen, Scheel u. Seil,
neuber. v. Thiesen (3)
Callendar u. Moss.
Konzentration
Temperatur
n
d
Beobachter
99,3 Vol. Proz.
79,85 vol. Proz.
„
50,3 Vol. Proz.
„
30,0 Vol. Proz.
absolut
39 bis 27
27 .. 46
37
0
38
0
24
18
64
0
46
0
89
18
39
150
021033
O2I012
03928
O3928
03745
03745
O3385
032928
0373892-*
05145
05220
05187
05192
05168
05185
05297
041079
041055235
Recknagel (2)
08430
08400
08730
0,1250
— O8I187
— 0,92481
O9404136
Künstliches Meerwasser (Bestandteile nicht angegeben).
0,32 Gew.
1,89 „
3,24 „
3,54 „
Proz.
— 0449189
+ O405322
O446131
O456673
O5785609
O5683052
O5623006
05597610
— 0,428780
— 07345567.
— 0732974
— 0,293480
030317
020320
020335
020331
Hirn {2)
Forch (2)
Börnstein u. Scheel.
103
345
Formeln für die
kubische Ausdehnung anorganischer und organischer
Flüssigkeiten und wahrer kubischer Ausdehnungskoeffizient bei 20^ ||
Ist 7'^,, das Volumen bei
0°, so ist dasselbe bei /°: V t = F,
, (I +a^-f
hf'-^ci^-\-di*-{-et^).
In den mit * bezeichneten Fällen ist das Volumen nicht
auf 0°, sondern auf eine andere, neben der Substanz {|
bezeichnete Temperatur r bezogen
so daß V^ =
K,(i + a«-
-t) + b(t—i
r)> + c « - ,
^f).
Lit. Tab. 104
, s. 352.
Wahrer kub.
Substanz
Temperatur
a
b
c
Koeffizient
bei 20«
Beobachter
Brom
— 7 bis 60
0,
O2I03819
0,
O5I711138
0,
O7054471
0,
O2III3
Pierre {4)
)>
0 „ 59
O2I06218
O5187714
— O7030854
O2II32
Thorpe
Chlorschwefel S2CI2
12 „ 111
0209591
— O5O03819
O7073186
O2O968
Kopp (5)
Schwefelkohlenstoff CSa
-34 „ 60
Oji 13980
05I 37065
0,191225
O2I218
Pierre (i)
Phosphortrichlorid PCI3
-36 „ 75
Oji 12862
O5087288
O7I79236
O2II54
Pierre (4)
»>
0 „ 75
O2I13937
O5I66807
0^4012
O2I211
Thorpe
Phosphoroxychlorid POCI3
0 „ 107
02I 06431
Ogl 12666
O705299
O2II16
„
Phosphortribromid PBrg
0 „ 100
O384720
O5O43672
O7025276
O2O868
Pierre (4)
„
100 „ 176
0382427
O5O9I43I
07000550
—
„
Arsentrichlorid AsClg
—15 „ 130
O397907
O5O96695
07017772
O2IO20
,,
»
0 „ 130
O399134
O5O849I4
O7027551
O2IO29
Thorpe
*Antimontrichlorid SbClg
r = 73",2
86 „ 167
O308054
O5IO33
—
Kopp (5)
Siliciumtetrachlorid SiCl^
—32 „ 59
O2I29412
O52I84I4
O7408642
O2I430
Pierre {4)
j)
0 „ 67
02I 33095
O528O978
O7021566
02X446
Thorpe
Siliciumtetrabromid SiBr4
8 „ 149
O2O95257
O5O75674
O7O02921
0,0983
Pierre (4)
Zinntetrachlorid SnCli
—19 „ 113
Oji 13280
O5O9II7I
O7075798
O2II78
„
»
0 „ 113
Oji 16055
O5O646I7
0707727
O2II95
Thorpe
Titantetrachlorid TiCli
-22 „ 134
0394257
O5I34579
o/»888o
O2O998
Pierre (4)
>»
0 „ 136
039826I2
05050553
O7O51305
O2IOO9
Thorpe
Natriumchlorid NaCl 1,6 proz.
0 „ 26
0302I3
O5524O
O2O231
Marignac
„ 6,1 proz.
0 „ 28
03I457
O53758
O2O296
»
„ 20,6 proz.
0 „ 29
033640
O5I237
O2O4I4
„
* „ 6,1 proz., T = 20»
20 „ 78
033086
O527O3
0,0417
Nico! (2)
* „ 24,5 proz., T = 20°
20 „ 78
034336
O5IO5
O2O475
»
* „ 2,7 proz., T = iio"
110 „ 140
03798
O5I9
—
Zepemick und
Tammann
* „ 10,9 proz., T = iio"
110 „ 140
03760
—
>)
Kaliumchlorid KCl 2,5 proz.
10 „ 23
— 030027
O55749
0,0227
Drecker
24,3 proz.
16 „ 26
032695
O52O8O
O2O353
>>
* „ 3,8 proz., T = 110"
110 „ 140
03693
O54O
—
Zepemick und
Tammann
* „ i3,6proz.,x: = iio"
110 „ 140
04720
O5IO
—
„
Calciumchlorid CaClj 5,8 proz.
18 „ 25
0307878
O542742
0,0250
Drecker
1 „ 40,9 proz.
17 „ 24
05,42383
O5O857I
0,0458
„
* „ 2,7 proz., T = iio"
110 „ 140
04727
O533
—
Zepemick und
Tammann
* „ 21,9 proz., T = 110°
110 „ 140
03665
O5I9
—
)>
Natriumsulfat NaSOj 1,9 proz.
0 „ 40
030449
054749
O3235
Marignac
„ 24 proz.
11 „ 40
Oa3599
O5I258
O34IO
>>
* „ 1,7 proz., T = iio"
110 „ 140
O3825
O52I
—
Zepemick und
Tammann
* » 3,3Proz., T = HO»
110 „ 140
Os774
O524
—
»
Natriumhydrosulfat NaHSO«
3,2 proz.
0 „ 34
030854
O548O5
0,278
Marignac
„ 21 proz.
0 „ 34
(^364
O5475
Oi>555
"
Börasteio n. Scheel
346
102 a
Formeln für die
kubische
Ausdehnung anorganischer
und org
anischer
Flüssigkeiten und wahrer
kubischer Ausdehnungskoeffizient bei 20^
Lit. Tab. 104
s. 352.
1
Substanz
Temperatur
a
b
c
Wahrer kub.
Koeffizient
bei 20"
Beobachter
♦Natriumnitrat, 8,6 pr.,T=2o''
20 bis
0
78
0,
O33564
0,
O5266
0,
0,
O3463
Nicol (2) j
* NaNOa 36,2 proz.,f =20"
20 „
78
O35408
0.1075
O3584
)>
* Kaliumnitrat, 5,3 prz.,i=2o''
20 „
78
O32949
O53057
O3417
„
* KNO3 2i,9proz.,T = 2o"
20 „
78
O34238
Ogi9i9
O3501
>>
♦Natriumhydroxyd
^
NaOH.2,0 proz., T = iio''i)
110 „
140
03707
0533
—
Zepernick und
Tammann
3,8proz.,x = iio"i)
110 „
140
03719
05IO
—
» i
* Natriumkarbonat
Na2C03.2,6 proz., t = iio<'1)
110 „
140
O3734
0834
—
5,0 proz., X = 11001)
110 „
140
03756
0-22
—
„
Schwefelsäure H2SO4
0 „
30
035758
— O5O432
O3558
Marignac
H2SO4 + 50H2O (10,9 proz.)
0 „
30
O32835
O52580
O3387
„
H2SO4 + 100 H2O (5,4 proz.)
0 „
30
O3I450
O54143
O33II
„ 1
H2SO4 + 4cx)H20 (1,4 proz.)
0 „
30
O303335
O55025
O3234
"
*2,3 proz., T = 100" 1)
110 „
140
03729
O528
O384I
Zepernick und {
Tammann
*4,5 proz., T = iiooi)
110 „
140
O3648
0542
O3816
,,
Salzsäure HCl + 6,25 HgO
(33,2 proz.)
0 „
33
O34460
O5O215
O3455
Marignac
HCl + 50 H2O (4,2 proz.)
0 „
33
O30652
O54355
O3239
,)
HCl + 200 HgO (1,0 proz.)
0 „
32
030153
O54899
O32II
"
*3,4 proz., X = iio"i)
110 „
140
O3620
O545
O3800
Zepernick und
Tammann
Pentan C5H12
0 „
33
02 14646
05309319
O716084
O2I608
Thorpe u. Jones
?)
-190,
30
Ogi 50697
Os3435
08975 ^)
O2I656
Hoffmann u.
Rothe
Isopentan CgHig
0 „
27
Ojl 46834
O5509626
O7O6979
O2I680
Thorpe u. Jones
Isohexan CgHij
0 „
55
Oji 37022
O5O97649
O729819
O2I445
„
Trimethyläthan C5H12
0 „
39
02I4587I
O5338435
O7O33954
O2I598
„
Benzol CßHe
11 „
81
Ogi 17626
O5I27755
O7080648
O2I237
Kopp (I)
0 „
80
02II6
0.2226
O2I248
Louguinine
Diallyl CßHio
0 „
60
02I3423
— O5O34339
O738693
O2I375
Zander (i)
Dipropyl C6H14
0 „
66
02I2948
0517471
O7I2363
O2I381
,,
Diisopropyl C6H14
0 „
56
02I3I47
O5I5210
O725591
O2I406
„
Toluol C7H8
0 „
100
02I028
O5I779
O2IO99
Louguinine
Xylol CgHio
0 „
100
0209506
O5I632
O2IOI6
" 1
o-Xylol QHio
16 „
131
0209I734
O5I3245
O7O19586
O2O973
Pinette
m- Xylol C^Hio
16 „
131
02094866
05097463
O7051933
O2O994
,, i
»>
0 „
141
02096396
O5I0251
O7O32753*)
O2IOO9
Wiebe (8)
p- Xylol CsHio
19 „
131
020970I3
O5O8714
O705287
OglOII
Pinette
Cymol C10H14
0 „
100
020895
O5I277
020946
l
Isopren CjHg
0 „
33
02I4603
O5O99793
O7560149
02I567
Thorpe u. Jones
Phenylacetylen CgHß
12 „
131
02097275
O5I0587
O7031491
02IOI9
Weger
Phenyläthylen (Styrol) CgHg
17 „
102
02095069
0511580
O7O16704
020999
,,
Äthylbenzol Cg^w
24 „
131
02086I72
O525344
— O7O18319
02096I
„
♦Naphthalin CioH8T=79,2»
86 „
105
020747
O518095
—
Kopp (5)
♦ „ CloHs, t= 79,0»
98 „
194
020823I4
O5O41550
O7039971
—
Lossen und
Zander
1) d = o,o,oi. ^) d=o
0115321
e =
3,014760.
i
Bönistein u. Scheel.
102 b
347
Formeln für die
kubische
Ausdehnung anorganischer und organischer
Flüssigkeiten und wahrer
kubischer Ausdehnungskoeffizient bei 20"^.
Lit. Tab. 104
, s. 352.
Substanz
Temperatur
a
b
c
Wahrer kub.
Koeffizient
bei aofl
Beobachter '
Terpentinöl
QoHi«
0
— 9 bis 106
0,
OJ09003
0,
O519595
0,
— 07C44998
0,
0,0973
Kopp (3)
Methylcyanid
QH,N
6 ,
, 66
OjI2Il8
05I7780
07I5322
0,1301
„ (6)
Anilin
QH^N
7 ,
, 154
0208I73.
O509191
0^006278
0,0855
„ i
„
CeH.N
0 ,
, 141
0^2349
0-08408
0-OI074I1)
0,0858
Wiebe (8) =
Methylalkohol
CH4O
-38 ,
, 70
o»"8557
O5156493
0709III3
0,1259
Pierre (i)
j>
0 .
, 61
Oj"342
O513635
070874I
0,1199
Kopp (4) ;
Äthylenglykol
C^HA
11 ,
, 136
055657
05I7074
08293
096375
Schwers (1)
AUylalkohol
C,H,0
0 ,
, 94
0,097019
0^18725
07036452
0,1049
Zander (i)
Norm. Propylalkoho
1 QHgO
0 .
, 94
01077430
O549689
—0.14069
0,0956
»»
Isopropylalkohol
CaHgO
0 ,
, 83
Oji04345
05044303
0727274
0,1094
»
Norm. Butylalkohol
C4H,„0
6 ,
, 108
0,083751
O528634
— 070I24I5
0,0950
„ (2)
Amylalkohol (Gärungs-)
CjH^O
-15 ,
, 80
0,089001
O5065729
o-i 18458
0,0902
Pierre (2)
>»
81 ,
, 132
0,089885
0^968745
0-010096
—
5>
j>
13 ,
, 132
04091919
— <V>46i43
0717533
0,0922
Zander (2)
(Optisch-inaktiver)
0 ,
, 126
O2092410
O5O26428
07I34859
0,0951
Thorpeu. Jones
(Optisch-aktiver)
0 ,
, 121
0,089023
0-114376
0-IOI703
0^48
M
Norm. He.xylalkohol
C,H„0
16 ,
, 129
0,085539
O3I2976
0707I3I4
0,0916
Zander (2)
' Norm. Heptylalkohol CyHigO
IG .
. 156
0,082994
0-024690
O7I0979
0,0853
„
Norm. Oktylalkohol
QHisO
16 ,
, 186
0,078097
O5I3506
O70350I8
0,0839
„
Trimethylkarbinol
C^HioO
20 ,
, 77
0,131261
-0^88155
0736I209
0,1023
Thorpe U.Jones
DimethyläthylkarbinolCi U^fi
0 ,
, 97
0,106608
0^176432
0,141189
0,1154
,.
Methyläthylketon
QHgO
0 ,
, 76
0,118654
O5337043
— 07053365
0,1315
„
Methylpropylketon
C5H10O
0 ,
, 90
0,113087
0.212550
0,009864
0,1218
„
Diäthylketon
C5H10O
0 .
, 95
O2I15342
0.188396
0703202I
0,1233
„
Aceton
CjHeO
0 ,
. 54
0,13240
O538090
— 07087983
0,1487
Zander (i)
Phenol
QHeO
36 ,
, 157
0,08340
0-010732
0704446
—
Pinette
o-Kresol
QHgO
66 ,
, 186
0,071072
O5II464
0,02242
—
j»
m- Kresol
QHgO
60 ,
, 194
0,077526
O5O27102
0,03868
—
„
p-Kresol
QHgO
66 ,
, 186
0,086476
<V539i2
0,064418
—
„
Thymol
Ci„H„0
62 .
, 157
0,084369
05026625
07035997
—
,,
Nitrobenzol
QH-NOj
144 .
, 164
0,08263
O5O52249
070I3779
—
Kopp (6)
Äthylkarbonat
C5H10O3
11 ,
, 106
0,11711
0.052596
0,098521
OJI203
„ (5)
Äthylnitrat
QH5NO3
9 ,
. 72
0,11290
0347915
—0,18413
0,1299
„ (6)
' Äthylformiat
C3HA
0 ,
. 63
0,136446
O5O13538
0,39248
0,1417
„ (I)
Äthylacetat
QHA
-36 ,
, 72
0,125850
«^295688
0,014922
0,1389
Pierre (2)
>»
0 ,
, 75
0,12738
O521914
0,11797
0,1376
Kopp (I)
Amylacetat
C7H1A
0 ,
, 124
0,11501
— O5O09046
0,13015
0,1162
„ (4)
i
0 ,
, 114
0,106246
0^15695
07028943
a
0,
Ou4546
e
0,
01*725
Methylbenzoat
CsHsO,
0 ,
, 162
O2086330
0^07414
0,015896
Ou2i99
O14241
«
Äthylbenzoat
C,H,„0,
0 .
. 159
0,086606
0^08229
0^12084
OUI450
0,4169
« i
Amylbenzoat
CijHieOj
0 ,
, 198
0^1711
0507377
070I0593
0^1236
0,4136
Äthyloxalat
CsHjoO^
0 ,
, 141
0,106031
O5I0983
0,26657
Ou4386
0J4620
^
Orthotoluidin
QH,N
[8: e = 0,
0 ,
0,4136.
, 141
0,082136
O5O6046
0,014696
OUI989
Om212
j
') d = 0,0,iI2
Börostein a. Scheel.
348
102
Formeln für die
kubische
Ausdehnung anorg
anischer
und organischer
Flüssigkeiten und wahrer kubischer Ausdehnungskoeffizient bei 20°.
Lit. Tab. 104
, s. 352.
!
Substanz
Temperatur
a
b
c
Wahrer kub.
Koeffizient
bei 20"
Beobachter
i
Äthyläther QHioO
-16 bis 38
0,
O2151324
0,
O5235918
0,
074005I2
0,
O3I656
1
Pierre (i)
!>
0 ,
, 33
O2I48026
O5350316
0^27007
O2I653
Kopp (I)
»
0 ,
, 25
O2I522
O540
—
O2I68
Bein
Allyläther CgHioO
0 ,
, 88
O2I2519
O522401
07035775
O2I346
Zander (i)
Norm. Propyläther CßHiiO
0 ,
, 88
O2I2132
O539318
— 07I3644
O2I354
„
Isopropyläther CgHiiO
0 ,
, 67
O2I2872
0542923
— 07058573
O2I452
»
Dibutyläther CgHigO
21 ,
, 111
O2I0723
O5I3297
07067I5I
O2II34
Dobriner
Diheptyläther C14H30O
65 ,
, 231
O2097709
—05032417
07062777
—
>}
Dioktyläther C18H34O
65 ,
, 231
O2087201
O5037044
07034353
—
}>
Phenol-Methyläther C7H8O
12 ,
, 129
02080737
O525718
— 0702946I
O2O907
Pinette
o-Kresol-Methyläther CgHjoO
20 ,
, 156
O2082919
O5I7592
07002960
O2O900
>»
m-Kresol-Methyläther CgHioO
22 ,
, 156
O2091288
O5O35289
07045495
O2O932
„
p- Kresol-Methyläther Cg HioO
17 ,
, 140
O2082558
O5I6264
07006020
O2O891
>i
Thymol-Methyläther CnHigO
34 ,
, 176
O2084369
O5026625
07035997
—
„
Ameisensäure CH2O2
5 ,
, 104
O2099269
O5062514
07059650
O2IO25
Pierre (i)
10 ,
, 100
O2095794
O509647
07045729
O2IOO2
Zander (2) j
Essigsäure C2H4O2
16 ,
, 107
O2I0630
— O5O12636
07 10876
021071
" i
Propionsäure CsHgOa
0 ,
, 133
O2I0396
0515487
0700430I
Ogiioa
„ (I) 1
PropionsäureanhydridCg HioOj
0 ,
, 147
O2I09109
O5038295
07065I46
O2II14
Thorpe u. Jones
Norm. Buttersäure CiHgOg
0 ,
, 100
O2I02573
O5083760
07034694
O2I063
Pierre (5)
»
100 ,
, 163
O2I03041
05081889
0703332I
—
»
>»
16 ,
, 132
O2I0296
05083104
07035905
O2I067
Zander (2)
Isobuttersäure QHgOa
16 ,
, 118
O2097625
0523976
— 07032I45
O2I068
„
Norm. Valeriansäure C5H10O2
8 ,
, 144
O2097557
O5061852
07030378
O2I004
Norm. Kapronsäure C6H12O2
16 ,
, 155
O2094413
O5068358
07026586
O20975
"
Norm. Heptylsäure C7H14O2
21 ,
, 186
O2085249
O513435
— 07003340
O2O906
"
Norm. Oktylsäure CgHigOa
17 ,
, 213
O2092169
05014790
07037676
O20932
"
*Zimtsäure C9Hg02, % = 133"
153 ,
, 220
O2069205
0516428
—
—
Weger ;
♦Phenylpropionsäure C9H10O2,
T = 48,7"
62 ,
, 216
O2070048
O5I0869
—
—
>»
Ameisensäure-Methylester
C2H4O2
0 ,
, 10
O2I35824
O4I0538
— 07I8085
031563
Elsässer
Essigsäure-Methylester C3 HgOg
0 ,
, 68
O2134982
05087098
0735562
O2I427
»>
>»
7 ,
, 64
O2I2785
O549742
— 07I4974
O2I458
Gartenmeisterl
Propionsäure-Methylester
C4H8O2
0 ,
, 74
02I 30490
—0513275
0746943
O2I304
Elsässer
Buttersäure-Methylester
1
C5H10O2
0 ,
, 104
02I 13062
0524809
07036230
O2I234
„
Isobuttersäure-Methylester
C5H10O2
0 ,
. 87
O212170
O5038334
0722582
O2I259
)j
Methylsulfid C2HeS
0 ,
, 111
O2I01705
05I57606
070I9072
O2I082
Pierre (i)
„ CgHeS
0 ,
, 36
02I 32607
O5213021
07232968
O2I439
Thorpe und
Jones
Äthylsulfid C4H10S
0 ,
, 90
02119643
O5180653
0707882I
O2I278
Pierre (6)
Methylsulf ocyanat C2H3NS
0 ,
, 70
O2O97007
O5I25436
07I 17573
O2I034
"
C2H3NS
70 ,
, 132
O2094808
O5254791
— 07024640
0,1070
" 1
Senföl CiHgNS
10 ,
, 131
O2I0713
O5O03270
07073569
Ojio8i
Kopp (6)
Perchloräthylen QsCU
0 ,
, 76
O2I00263
05032798
07I59340
O2I035
Pierre (6)
w
75 ,
, 124
O2092083
05340075
— 07I00755
—
»
Börnsteio u. Scheel.
102 d
349
Formeln für die kubische .
Ausdehnung anorganischer und organischer
Flüssigke
iten und wahrer kubischer Ausdehnungskoeffizient bei 20^. |
Lit. Tab. 104
s. 352.
1
Wahrer kub.
! Substanz
i
Temperatur
fi
b
c
Koeffizient
bei ao"
Beobachter
'
0
0,
0,
0,
0,
1 Kohlenstofftetrachlorid Ca«
0 bis 76
02I 18384
O5089881
O7I35135
O2X236
Pierre (6)
1 Chloroform
CHCI3
0 „ 63
O2I10715
0*466473
—07I 74328
O2I273
>»
j Chloral
C2HCI3O
13 „ 61
O209545
—0522139
O756392
O2O934
Kopp (5)
' Äthylchlorid
QHsCl
-32 „ 26
O2157458
O5281366
O7I56987
O2X706
Pierre (i)
; Äthylenchlorid
C2H4CI2
-28 „ 84
O2I11893
0510469
07010342
O2II61
„ (4)
Äthylidenchlorid
C2H4GI2
17 „ 61
Ogi 29072
05011833
O7213394
0,1321
„ (5)
Allylchlorid
C3H5C1
9 „ 44
02X3218
O55078
— O741915
o»i475
Zander (i)
Norm. Propylchlorid
QH^Cl
0 „ 42
O2I3306
0538313
— O7I3859
O8I447
»
Isopropylchlorid
CaH.Cl
0 „ 34
O2I3696
0555287
0^1591
.,
Amylchlorid
C-oHuCl
0 „ 100
O2I17155
O5050077
O7I35368
O2I208
Pierre (6)
Benzoylchlorid
GjHsOCl
12 „ 146
O2085893
O5O44219
07027139
0j088o
Kopp (5) i
Methylbromid
CHgBr
-35 „ 28
O2I41521
05331528
Oßi 13809
O2X684
Pierre (i)
Äthylbromid
CaH^Br
-32 „ 54
02I 33763
05150135
07I69000
02X4x8
„
Allylbromid
CsHsBr
0 „ 69
O2I2275
— 05044365
0725843
O2I24X
Zander (i)
Amylbromid
CsHuBr
0 „ 80
O2I02321
0^190086
070I9756
O2XX02
Pierre (6)
M
80 „ 119
O2I07093
O5085445
0^076404
—
j>
*Methylenbromür
CH,Br2,
T = loO
OjIOOI
O53718
—
O2XX50
De Heen
Isobutylenbromid
C4H8Br2
0 „ 135
02095566
O5031753
o/>50o82
0,0974
Thorpe und
Jones
Methyl Jodid
CH,J
5 „ 39
02II440
0540465
— O727393
O2I273
Dobriner
Äthyljodid
C2H5J
10 „ 65
02II520
O5026032
07X4181
O2XX79
»
AUyljodid
C3H5J
0 „ 101
02I0539
O5063572
O7X0036
O2X091
Zander (i)
Propyljodid
C3H,J
10 „ 98
02I0276
O518658
— O7OO051
0,1102
Dobriner
Butyljodid
C4H9J
7 „ 111
02096069
O522362
— O7O50289
0,1044
„
Amyljodid
CsHuJ
20 „ 142
02092658
O5I4647
O7O05962
0,0986
»»
Bittermandelöl
C^HeO
0 „ 152
0209402
— O5082045
O708060
O2O9X7
Kopp (4)
Olivenöl
020682I5
O5I14053
— O7O539
O2C721
Spring (2) 1
Petroleum, spez.Gew
'. 0,8467
24 „ 120
0208994
O5I396
—
020955
Franken- !
heim (i)
Petroläther
190 „ -78
02I46
O5I60
% —
—
Holbom
Glycerin
0204853
0504895
—
0,0505
Emo
Rohrzuckerlösung, 43,2 Proz.
0 „ 35
0202536
052247
O2O343
Marignac
Bei höherem Druc
k. Vt = Vq
il+at-{-l
,/2-f C^3_|_,
ii*).
Substanz
Temperatur
a
b
C
d
Beobachter
Schwefelkohlenstoff
CSa
0
40 bis 160
0,
Oji 16806
0,
O5164896
0,
— O7O08112
0,
0,060947
Hirn (2)
Äthyläther
C4H10O
30 „ 120
02I 34891
O565537
—0,344908
0,33772
>»
Terpentinöl
C10H16
40 „ 160
0206866I
05500199
—0,255863
0,069055
Börnstein o. Scheel.
350
103
Ausdehnungskoeffizient der Gase
y^ bei konstantem Volumen (Spannungskoeffizient) und yp bei konstantem Druck,
gültig zwischen o und ioo° oder für die neben der Substanz vermerkten Temperaturen.
In den mit * bezeichneten Fällen bedeutet 7 den Volumen- (Spannungs-) Zuwachs für i", nicht, wie gewöhnlich, dividiert
durch das Volumen unter Atmosphärendruck bei o«, sondern durch dasjenige, bei einer anderen angeführten Temperatur r.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Bei konstantem Volumen
Bei konstantem Druck
Substanz
Druck
yv
Beobachter
Substanz
Druck
yp
Beobachter
Luft
6,8 mm
0,
Oj37666
Melander(i,2)
Luft
760 mm
0,
0236706
Regnault (2)
13,2 „
O237172
,,
2626 „
0236944
,,
100 „
O236630
,,
2620 „
0236964
,,
254 „
O236580
„
023681
Mendelejeff(2)
752 „
O236660
,»
0 bis 100"
1001 „
■ 0236728
Chappuis (5)
766 bis 833 mm
O236700I)
Magnus
Sauerstoff ....
lOOAtm.
02486
Amagat (3)
110 „ 149 „
O236482
Regnault (2)
200 „
02534
,,
174 „ 237 „
0.36513
j>
400 „
02459
,,
376 „ 511 „ i 0236580
>>
600 „
02357
„
0 bis 1067"
230 mm 0236643
Jaquerod und
Perrot
800 „
1000 „
02288
0224T
"
0 „ 100°
1001 „ 0236744
Chappuis (5)
Stickstoff ....
200 „
02434
,,
760 „ ■■■ O236650
Regnault
400 „
02359
,,
2000 „ 1 O236903
»
600 „
02282
„
20000 „ 0238866
„
800 „
02240
,,
100000 „ O241001
>>
1000 „
02218
»
Sauerstoff II bis 132°
0,07 mm 034161
Baly und
0 bis 20"
1002 mm
0236770
Chappuis (5)
Ramsay
0 „ 40"
1002 „
0236750
,,
9 „ 132"
2,5 „ j O23984
,,
0 „ looO
1002 „
0236732
,,
II „ 132«
5,1 „
O23831
,,
0 „ 100"
1387 „
0236778
,,
18,7 „
O236683
Melander (4)
Wasserstoff. . . .
200Atm.
O2332
Amagat {3)
93
O236637
»
400 „
02295
),
185
O236690
>>
600 „
O2261
>,
759
O236681
!>
800 „
O2241
„
0 bis 1067"
180 bis 230 mm
O236652
Jaquerod und
1000 „
O2218
»
Perrot
760 mm
O236613
Regnault (2)
354 mm
O33670
Makower und
2545 „
O236616
„
Noble
0 bis 100°
1000 „
O236600
Chappuis (5)
663 „
0,3674
>)
0 „ 32,4°
762 „
023660g
Richards und
583 „ j O236694
Ramsay und
Mark
!
Steele
0 „ 100°
1 Atm.
023661
Witkowski
21 bis 98"
1 Atm.*) ; O236743
Jolly (2)
0 bis — 190"
1 „
O23672
,,
Stickstoff 13 „ 132«
0,6 mm O23021
Baly und
0 bis 100"
30 „
O23611
Ramsay
0 bis — 104"*
30 „
O23640
9 » 133°
6,3 „
O23290
>>
0 „ — 190O
30 „
O23724
0 bis 1067"
200 bis 230 mm
O236643
Jaquerod und
Perrot
0 „ — 212"
0 bis 100"
30 „
60 „
023792
O23558
1 Atm.^) O236682
Regnault (2)
0 bis —104"
60 „
0,3611
22 bis 98"
1 „
O236677
Jolly (2)
0 „ — 190°
60 „
O23749
0 „ 20»
1002 mm
O236754
Chappuis (5)
0 „ — 212"
60 „
023841
0 „ 40»
1002 „
O236752
,,
Chlor 0 t)is 100,4"
1 „
023833
Pier
0 „ 100"
1002 „
O236744
,,
0 „ 184,00
1 „
023804
„
Stickoxydul ....
1 Atm.'')
O236757
Regnault (2)
Stickoxydul . . .
1 „')
0237195
Regnault (2)
22 bis 98"
1 „
O237067
Jolly (2)
Kohlenoxyd . . .
1 „
O236688
,,
Wasserstoff 16 „ 132"
0,077 mm
O23328
Baly und
Ramsay
Kohlensäure . . .
(vgl. auch nächste
760 mm
O237099
,,
15 „ 132°
0,26 „
O23623
»
Seite)
2520 „
O238455
,»
12 „ 1850
4,7 „
O23656
»
* bei 6», 1=6"
1 Atm.-^)
023629
Andrews (i)
9,3 „
O237002
Melander (2,3)
obis 64»
12988 mm
O25130
„ (2)
111,7 „
O236548
»
64 „ looo
12988 „
18856 „
O24747
02700
"
764,5 „
0036504
>i
0 „ 7,5«
749 bis 1010 mm 0236593^)
Magnus
0 „ 64»
18856 „
O26204
„
1 Atm.3) O236678
Regnault (2)
64 „ looo
18856 „
025435
„
0 „ 100«
1000 mm O2366256
Chappuis (5)
0 „ 7,5»
26212 „
021097
„
700 „
O236626
Travers, Sent.
64 „ 100"
26212 „
O26574
»>
u. Jaquerod
♦64 bis looo, 1=64»
46,5Atm.
O24946
"
1100 „
0,36627
Kamerlingh
*64 „ 100», 1=640
106,9 „
O113150
„ 1
1
Onnes u. Boud.
*64 „ 100», r=64''
223 „
O28402
"
') ^) ') siehe Fußnoten auf nächster Seite. |
Börnstein u. Scheel.
103i
351
Ausdehnungskoeffizient der Gase
/p bei konstantem Volumen (Spannungskoeffizient) und y-p bei konstantem Druck.
Lit. Tab. 104, S. 352.
Bei konstantem Volumen
Bei konstantem Druck
Substanz
Druck Yv
Beobachter
Substanz
Druck yp
Beobachter
' \\\
0,
517 mm .' 0^668
Kuenen und
Kohlensäure( Forts.)
0 bis 20°
0,
Randall
618 mm 0,37128
Chappuis (5)
\ ii^iium
567 „ ! 0^665
523 bis 681 mm 0^6627
0 „ 40«
0 „ lOO*
518 , o.-jiinn
Travers und
518 \
0,37073
Jaquerod
0 „ 20*
998 ..
0,37602
.Chlor 0 bis 100,4"
1 Atm. 1 0^807
Pier
0 „ 40"
998 .,
0,37536
0 „ 184,40
1 „ i o»3774
„
0 „ 100"
998 „
0,37410
Kohleno-xyd ....
1 Atm.') 0^6667
Regnault (2)
0 „ 20"
1377 .,
0,37972
0 bis 1067°
230 mm 0^36638
Jaquerod und
0 „ 40O
1377 „
0,37906
Perrot
0 „ 100"
1377 „
0,37703
Kohlensäure ....
18,1 mm ; 0^6753
Melander(i,2)
Schweflige Säure .
760 „
0,39028
Regnault (2)
55,8 „ j 0^6641
„
980 „
0,39804
»
749 „ 0,37264
„
*o bis 10», z = 10°
1 Atm.^) 0,413
Amagat (i)
0 bis 1067O
240 „ ; 0^6756
Jaquerod und
*25», r - 25»
0,394
„
Perrot
*50°, r = 50«=
j 0,3846
1
763 bis 1049mm 0^6936")
Magnus
»loo», t = ioqO
: 0,3757
20 bis 98"*
1 Atm.^) \ 0^7060
Jolly (2)
*20o"', r = 200"
0,3695
758 bis 1035mmi 0^6856
Regnault (2)
*25o0, r = 250»
0,3685
,,
1743 „ 2388 „ \ 0,37523
„
Wasserdampf
obis 640
0 „ 64»
7927 mm • 0^2519
i>
0 bis 119°
0,4187
Hirn (i)
12479 „ 0^754
Andrews (2)
0 „ 141»
0,4189
>»
19661 „ 0^728
»
0 „ 162»
0,4071
»
0 „ 20"
518 mm 0^6985
Chappuis (5)
0 „ 200"
0,3938
„
0 „ 40»
0^6972
„
0 „ 247»
0,3799
»>
0 „ 100"
0^6981
„
Kohlenoxysulfid .
0,37908
llosvay
0 „ 2o'
998 mm 0^7335
„
° " <
0^7299
„
1
1
I 0 „ looo
0^7262
„
^) Umgerechnet von Mendelejeff (Ber. ehem. Ges. 10,
64 „ looO
19661 mm 0^406
Andrews (2)
81 ; 1877) mit Rücksicht auf absolute Quecksilberaus-
♦64 bis IOC», X = 64°
35 bis 40 Atm. 0^956
>»
dehnung und geographische Breite.
♦64 „ 100°, r = 64"
0 bis IOC*
Schweflige Säure . .
94 „ 119 „ Oj7oi8
1000 mm 0,372477
765 bis 1060 mm 0,38591-)
Chappuis (i)
Magnus
-) Umger. vom Siedepunkt des Wassers bei 28 Zoll
(99'',924) auf den bei 760 mm Quecksilberdruck (ICD*),
s. Magnus, S. 25.
1 Atm.^) ; 0,38453
Regnault (2)
Kohlenoxysulfid . .
741 bis 766 mm 0,37317
llosvay
') D. h. etwa 760 mm.
Ausdehnungskoeffizient verflüssigter Gase.
(Chlor vergl. Tab. 90, S. 333-)
Substanz
1
—50 bis 0" i 0 bis 50« ■ 50 bis loo«
Beobachter
Substanz
Temperatur ttm^^n.
Beobachter
Ammoniak . .
°' ,0, 1 0,
02193 0*271 \ 0*470
Lange (i)
Sauerstoff .
0
-205 bis— 184
0,
0*385
Baly u.
i SchwefligeSäure
02170 1 04215 , 0,335
„ (2)
Donnan
1 0 bis 20°
Stickstoff .
Kohlenoxyd
Argon . .
—205 „ —184
-205 „ -184
-189 „ -183
0*558
Os49i
Oi454
1
"
Kohlensäure
Oi495 1 o»99i
Behn
>j
Börnstein a. Scheel.
352
104
Literatur, betr. thermische Ausdehnung und Thermometer-
vergleichung.
E. A. Amagat (i), Ann. chim. phys. (4) 29,
246; 1873.
„ (2), C. R. 105, 1120; 1887.
(3), C. R. 111, 871; 1890.
(4), C. R. 116, 41, 779; 1893
(Wasser).
(5), C. R. 116, 946; 1893.
Anderson u. J. A. Mc Clelland, Chem. News
71, 74; 1895 (Dichtemaximum des Wassers)
Th. Andrews (i), Proc. Roy. Soc. 23, 514; 1875
— Phil. Mag. (5)1, 78; 1876.
(2), Proc. Roy. Soc. 24,455; 1876
- Phil. Mag. (5) 3, 63; 1877
(3), Proc. Roy. Soc 43, 299. 1887/88
Angot, Journ. de phys. (2) 10, 399; 1891 (Alko
holthermometer).
Hans Auffenberg, Diss. Jena 1905 (Quarz).
H. D. Ayres. Phys. Rev. 20, 38; 1905 (AI u.
Ag, —175 bis +100").
Backus cf. Comey.
H. Bäckström. Öfvers. Vetensk.-Akad. Förh.
Stockholm 1894, 545.
E. C. C. Baly u. F. Q. Donnan, Journ. chem.
Soc. Hl, 907; 1902.
E. C. C. Baly u. William Ramsay, Phil. Mag.
(5), 38, 301; 1894.
W. F. Barrett, Proc. Roy. Dublin Soc. (n. s.)
6, 327; 1889.
A. Bartoli u. E. Stracciati, Atti dei Lincei (3)
Mem. cl. fis. 19, 643; 1883/84.
Angelo Battelii u. Luigi Palazzo, Atti dei
Lincei (4) Mem. 1, 283; 1885.
F. G. Bedford, Phil. Mag. (5) 49, 90; 1900.
Rep. Brit. Ass. Dover 1899, 245.
U. Behn, Ann. d. Phys. (4) 3, 733; 1900.
W. Bein, Wiss. Abh. Eich.- Komm. 7, i; 1908.
Bellati u. Finazzi, Atti Ist. Veneto «9, 1151;
1910.
C. Bender (i), Wied. Ann. 22, 179; 1884.
(2), Wied. Ann. 31, 872; 1887.
J. R. Benoit, Trav. et Mem. du Bur. internat.
des Poids et Mes. 6. 1888. — J. de phys.
(2) 8, 253; 1889.
D. Berthelot, Trav. Bur. int. 13, B, 113 S.; 1907.
E. Biron, Journ. d. russ. phys.- chem. Ges. 42,
chem. T. 135; 1910 (Benzol, Chlorbenzol, Brom-
benzol und ihre Lösungen).
A. Böttcher, ZS. f. Instrkde. 8, 409; 1888
( Eispunktsdepression).
„ cf. Wiebe.
J. Bosscha, Pogg. Ann. Erg. V, 276; 1871. —
Arch. Neerl. 4.
J T. Bottomley u. W. T. Evans, Phil. Mag.
(6) 1, 125; 1901.
G. Bozzola cf. Lussana.
M. Boudin, cf. Kamerlingh Onnes.
F. Braun, Elektrotechn. ZS. 9, 425; 1888
(Porzellan).
0 J. Broch, Trav. et Mm. du Bur. internat.
des Poids et Mes. 2, 1883.
E. Buckingham, Bull. Bur. of Standards, Wa-
shington 3, 237; 1907 (Reduktion des Gas-
thermometers auf die thermodynamische Skale).
H. Buisson, C. R. 142, 881; 1906 (Quarz).
H. L. Callendar, Proc. Roy. Soc. London (A)
84, 595; 191 1 (Quecksilber).
H. L. Callendar u. E. H. Griffiths, Phil. Trans.
(A) 182, 123; 1891.
H. L. Callendar u. H, Moss, Phil. Trans. (A)
211, 1—32; 1911.
P. Carnazzi, Cim. (5) 5, 180; 1903 (Quecksilber).
C. Cattaneo (i), Atti di Torino 25, 492; 1889/90.
„ (2), Atti dei Lincei (4) Rend. 7, i,
88j 1891.
P. Chappuis (r), Trav. et M6m. du Bur. internat.
des Poids et Mes. 6, 1888. -
Arch. sc. phys. (3) 20, i; 1888.
„ (2), Arch. sc. phys. (3) 18, 293; 1892.
(3), Wied. Ann. 63, 202; 1897.
(4), Verh. Schweiz. Naturf. Ges. 16,
173; 1903.
»> (5)» Trav. et Mem. du Bur. intern,
des Poids et Mes. 13, 190; 1903.
(Enthält auch Angaben über
die Beziehungen zwischen Gas-
thermometerskalen bei kon-
stantem Druck und bei kon-
stantem Volumen.)
„ (6), Journ. de phys. (4) 4, 12; 1905.
P. Chappuis u. J. A. Harker, Trav. et Mem. du
Bur. intern, des Poids et Mes. 12, C. 65; 1902.
Georges Charpy u. Louis Grenet (i) C. R. 134,
540; 1902.
(2) C. R. 136,
92; 1903.
Modesto Cinelii, Cim. (4) 3, 141; 1896.
Clay cf. Onnes.
Colby, Phys. Rev. 30, 506; 1910 (Ni).
Comey u. Backus, Journ. Ind. Engin. Chem. 2,
11; 1910 (Glyzerin).
L. de Coppet (i), C. R. 115, 652; 1892.
(2), Bull Soc. Vaud. 29, i; 1893.
„ (3), Ann. chim. phys. (7) 3, 246;
1894.
„ (4), Ann. chim. phys. (7) 3, 268;
1894 (Dichtemaximum von
Zuckerlösungen).
(5), C. R. 125, 533; 1897.
(6), C. R. 128, 1559; 1899.
(7), C. R. 131, 178; 1900.
(8), C. R. 132, 1218; 1901.
„ (9), Ann. chim. phys. (7) 28, 145;
1903.
L. de Coppet u. W. Muller, C. R. 134, 1208;
1902.
A. Q. Curzio, Bull. Acc. Gioenia, Catania 49,
1897.
Arthur Day, cf. Holborn.
Howard D. Day, Sill. Journ. (4) 2, 342; 1896
(Nachwirkung von Hartgummi).
Despretz (i), C. R. 4, 124 u. 435; 1837. — Pogg.
Ann. 41, 58; 1837.
„ (2), Ann. chim. phys. (2) 70, 5; 1839. —
Pogg. Ann. 62, 284; 1844.
James Dewar, Proc. Roy. Soc. 70, 237; 1902.
Nature 66, 88; 1902.
Bömstein u. Scheel.
104a
353
Literatur, betr. thermische Ausdehnung und Thermometer-
vergleichung.
( Fortsetzung.)
Dickiason, cf. Waidner.
H. Diesselhorst, cf. Thiesen.
W. Dittenberger, ZS. d. Ver. D. Ing. 46, 1532;
1902.
P. Dobriner, Diss. Königsberg 1886. Lieb.
Ann. '243, i, 23; 1888.
F. G. Donnan, cf. Baly.
Dorsey, Piiys. Rev. 25, 88; 1907. 27, i;
1908.
W. R. Downer, cf. Schreiner.
J. Drecker, Wied. Ann. 34, 952; 1888.
Jacques Duciaux, Joum. de phys. (5) 1, 105;
191 1 (Formel für Wasser).
Dulong u. Petit, Ann. chim. phys. (2) 7, 113;
1817.
G. W. Eastmaa, Mass. Inst, of Technology 1904.
Max Eckliardt u. Edmund Graefe, ZS. f.
anorg. Chem. 23, 378; 1900.
E. Elsässer, Diss. Tübingen 1881. Lieb. Ann.
218, 302; 1883.
A. Emo, Riv. scient. industr. di Firenze 1882.
Wied. Beibl. 7, 349; 1883. Ber. chem. Ges.
IG, 1857; 1883.
Th. Erhard u. A. Scherte!, Jahrb. f. d. Bei^-
u. Hüttenwesen im Königr. Sachsen 1879, 161
(Porzellan).
W. T. Evans, cf. Bottomley
K. George Falk, J. Amer. chem. Soc 31, 86,
806; 1909. (Dichte organischer Flüssigkeiten
zwischen etwa 20 und 70").
Finazzi, cf. Bellati.
H. Fizeau (i), Ann. chim. phys. (4), 2, 143;
1864.
(2), C. R. 62, HCl, 1133; 1866.
Ann. chim. phys. (4), 8, 335 ; 1866.
Pogg. Ann. 128, 564; 1866.
(3), C R. 64, 314; 1867. Pogg.
Ann. 132, 292; 1867.
„ (4), C. R. 66, 1005, 1072; 1868.
Pogg. Ann. 135, 372; 1868.
(5), C. R. 68, 1125; 1869. Pogg.
Ann. 138, 26; 1869.
W. Foerster, Metron. Beiträge 1, 2; 1870.
Giuseppe Folgheraiter, Cim. (3) 9, 5; i88i.
A. Fontana, Lincei Rend. (5) 3 [2], 129: 1894.
C. Forch (i), Wied. Ann. 55, 100; 1895.
„ (2), Wiss. Meeresunters., herausgeg. v.
d. Komm. z. Unters, d. deutschen
Meere in Kiel u. d. Bio!. Anst. auf
Helgoland. Abt. Kiel (N. F.) 6, 143;
1902.
„ (3), Boltzmann Festschr. 696; 1904
(Naphthalin,Äthyläther, Chloroform,
Schwefelkohlenstoff, Toluol).
De Franchis, cf. Pisati.
M. L. Frankenheim (i), Pogg. Ann. 72, 422; 1847.
(2), Pogg. Ann. 86, 451 ; 1852.
J. Fröhlich, Wied. Ann. 61, 206; 1897.
R. Fuess, ZS. f. Instrkde. 1, 390; 1881 (Hart-
gummi).
R. Gartenmeister, Diss. Königsberg 1885. Lieb.
Ann. 233, 249; 1886.
P. Glatzel, Pogg. Ann. 160, 497; 1877.
H. M. Goodwin u. R. D. Mailey, Phys. Rev.
23, 22; 1906.
Edmund Graefe, cf. Eckhardt.
Grassi, Ann. chim. phys. (3) 31, 437; 1851.
L. Grenet, Bull. Soc. d'encouragement (5) 2, 772;
1897 (Gläser).
„ cf. Charpy.
E. H. Griffiths, cf. Callendar.
G. P. Grimaldi, Atti dei Lincei (4) Rend. 2, i,
231; 1885/86. Atti deir Acc Gioenia di sc.
nat in Catania (3) 18, 273; 1885.
E. Grüneisen, Ann. Phys. (4)33, 33, 65; 1910,
„ cf. Holborn.
Fr. Grntzmacher (i), ZS. f. Instrkde. 15, 250;
1895.
(2), ZS. f. Instrkde. 16, 171;
200; 1896. ZS. f. Glas-
instr.-Ind. 5, 121, 137; 1896
(Thermometer mit variabler
Quecksilberfüllung).
„ (3), Wied. Ann. 48, 769; 1899
(Thermometrische Korrek-
tionen).
„ (4), Diss. Berlin 1900. Wiss.
Abh. der Phys.-Techn.
Reichsanstalt 3, 229; 1900
( Thermometervergleichung).
L. Gruomach (i), Metronom. Beitr., herausgeg.
V. der Kaiserl. Norm.-Eich.-
Komm. No. 3, 54; iSSi (Luft-
thermometer).
„ (2), Verh. Ges. D. Naturf. u. Ärzte
Hamburg 1901 2[i], 54; 1902.
Phys. ZS. 3, 134; 1902.
Ch. Ed. Gainaame(i), Trav. et Mem. du Bur.
intern, des Poids et Mes.
5, 1886 (Thermometer-
vergleichung).
(2), ibid. 6, 1888 (Transfor-
mation von Formeln f.
Thermometrie).
„ (3), Trait6 de la Thermometrie
de prddsion, Paris 1889.
„ (4), Trav. et Mem. du Bur.
intern, des Poids et Mes.
10, 1894 (Thermometrie).
(5), C. R. 124, 176; 1897.
Joum. de Phys. (3) 7,
262; 1898.
(6), C R. 125, 235; 1897.
Joum. de phys. (3)7, 262 ;
1898. Arch. sc. phys. (4)
5, 255, 305; 1898.
„ (7), Proc Verb. Com. intern.
1899, 161 (Nickelstahl).
(8), C R. 136, 303; 1903.
(9), C R. 186, 356; 1903.
E. Gumlich u. K. Scheel, ZS. f. Instrkde.
17, 353; 1897 (Vergleichung von Stab- u.
Einschlußthermometera).
Gumlich, cf. Pernet.
K. E. Gnthe (i), Phys. Rev. 18, 256; 1904.
„ (2), Ann. Phys. (4) 21, 913; 1906.
PhysikalischKrhemische Tabellen. 4. AufL
Bomstein n. Scheel. 23
354
104 b
Literatur, betr. thermische Ausdehnung und Thermometer-
vergleichung.
(Fortsetzung.)
E. Hagen, Verh. d. phys. Ges. z, Berlin 1, 94
(Nr. 13), 1882. Wied. Ann. 19, 436; 1883.
Ber. ehem. Ges. 16, 1668; 1883.
J. A. Harker, Proc. Roy. See. (A) 78, 225;
1906. Coli. Res. Nat. Phys.
Lab. 2, 215; 1907.
„ cf. Chappuis.
B. Philip Harrison, Phil. Mag. (6) 7, 626; 1904
(Ni).
De Heen, cf. Henry.
F. Henning, Ann. Phys. (4) 22, 631; 1907.
„ cf. Holborn.
Henrici, cf. Ph. Jolly (i).
L. Henry, Ann. chim. phys. (5) 80, 266; 1883.
Heuse, cf. Onnes.
„ cf. Scheel.
G. A. Hirn (i), Thtorie m^canique de la chaleur,
Paris 1862.
„ (2), Ann. chim. phys. (4) 10, 32; 1866.
Wilhelm Hirschberg, cf. Tammann.
Fr. Hoffmann u. R. Rothe, ZS. f. Instrkde. 27,
265; 1907.
Wilh. Hoffmann, Wied. Ann. 66, 224; 1898 (Aus-
dehnung von Luft).
L. Holbom, Ann. d. Phys. (4) 6, 242; 1901.
L. Holborn u. A. Day (i), Wied. Ann. 68, 817;
1899.
„ „ (2), Ann. d. Phys. (4) 2,
505 ; 1900. Sill. Journ.
(4) 10, 171; 1900
(Platiniridium u. Por-
zellan).
„ „ (3), Berl. Ber. 1900, 1009.
Ann. d. Phys. (4) 4,
104 ; 1901. Sill. Journ.
(4), 11, 374; 1901.
L. Holborn u. E. Grüneisen, Ann. d. Phys. (4)
6, 136; 1901.
L. Holborn u. F. Henning, Ann. Phys. (4) 10,
446; 1903.
L. Holborn u. Willy Wien (i), Wied. Ann. 47,
107; 1892. ZS. f.
Instrkde. 12, 257,
296; 1892.
„ „ (2), Berl. Ber. 1896,673.
Wied. Ann. 69, 213;
i896(Thermometer-
Vergleichung bei tie-
fer Temperatur).
W. Jaeger, cf. Pemet.
Adrien Jaquerod, These, Geneve, 1901 (Aus-
dehnung von KCl u. KOH).
cf Xrflvcrs
"„ u. F. Louis Perrot, C. R. 140,
1542; 1905.
M. Hosvay, Bull. soc. chim. (n.s.)37, 294; 1882.
Ber. ehem. Ges. 16, 1186; 1882.
Ph. Jolly (i), Sitzungsber. d. k. bayr. Ak. d. W.
1864, I. Abt. 141.
(2), Pogg. Ann. Jub., 82; 1874.
J. Joly, Nature 49, 480; 1893/94 (Ausdehnung
von Diamant).
Lionel M. Jones, cf. Thorpe.
Kaye, Phil. Mag. (6) 20, 718; 1910. (Quarz-
glas).
Kleiner u. Thum, Arch. sc. phys. (4) 22,
275; 1906.
R. Knietsch, Lieb. Ann. 269, 100; 1890.
F. Kohlrausch (i), Pogg. Ann. 149, 577; 1873.
„ (2), Wied. Ann, 60, 463; 1897
(Petroläther).
W. Kohlrausch, Wied. Ann. 17, 69; 1882.
H. Kopp (i), Pogg. Ann. 72, i, 223; 1847.
„ (2), Lieb. Ann. 81, 1852. Pogg. Ann.
86, 156; 1852.
„ (3), Lieb. Ann. 93, 129; 1855.
(4), Lieb. Ann. 94, 257; 1855.
„ (5), Lieb. Ann. 96, 307; 1855.
(6), Lieb. Ann. 98, 367; 1856.
Zbigniew Kozarzewsky, cf. Tammann.
W. Kreitling, Diss. Erlangen 1892 (Ausdehnung
von Wasser u. Alkohol-Wasser-Mischungen).
J. P. Kuenen u. W. W. Randall, Proc. Roy. Soc.
69, 60; 1896.
Br. Lachowicz, Ber. ehem. Ges. 21, 2206; 1888.
Georg Landesen (1), Sehr. Naturf. Ges. Univers.
Jurjeff (Dorpat) 1902.
„ (2), Sehr. Naturf. Ges. Dorpat
14; 1904.
A. Lange (1), ZS. ges. Kälteindustrie 6, 39;
1898.
„ (2), ZS. angew. Chem. 1899, 275,
300.
,, (3), ZS. angew. Ch. 1900, 683.
Ref. Chem.Zentralbl.1900 [2], 417.
Stephane de Lannoy (i), ZS. f. phys. Chem.
18,443; 1895 (Wässe-
rige Salzlösungen).
„ (2), C. R. 120, 866; 1895
(Wasser).
J. Lebedeff, J. d. russ. phys.-chem. Ges. 13, phys.
Th., 246. — Referat Fortsehr. d. Phys. 37, 755 ;
1881 (Kautschuk).
H. Le Chatelier (i), C. R. 108, 1096; 1889.
(2), C. R. 128, 1444; 1899.
(3), C. R. 129, 331; 1899.
„ (4), C. R. 130, 1703; 1900.
Leduc (i), C. R. 113, 259; 1891.
„ (2), C. R. 148, 1173; 1909 (Gase, be-
rechnet).
H. Lemke, ZS. f. Instrkde. 19, 33; 1899.
Lenz, Mem. de St. P^tersb. (7) 29, Nr. 4; 1882
(Künstliches Meerwasser).
Leonhardt, Jahresber. d. Realgymn. zu Dessau
1889. Exner Repert. 27, 253; 1891.
L. Levy, Diss. Halle 1881.
St. Lindeck u. R. Rothe, ZS. f. Instkde. 20,
285; 1900 (Thermometer für hohe Temperatur).
W. Lossen u. A. Zander, Lieb. Ann. 22i, 109;
1884.
W. Louguinine. Ann. chim. phys. (4) 11, 453;
1867. Lieb. Ann. Suppl. V, 295; 1867.
C. Lüdeking, Wied. Ann. 34, 21 ; 1888.
A. E. Lundal, Diss. Upsala, 1897. Auszug Wied.
Ann. 66, 741; 1898.
Börnstein u. Scheel.
104c
355
Literatur, betr. thermische Ausdehnung und Thermometer-
vergleichung.
(Fortsetzung.)
S. Lnssana (i), Cim. (4) 2, 233; 1895.
„ (2), Cim. (5) ö, 153; 1903 (Phosphor
und a-Naphthol).
S. Lussana u. G. Bozzola, Atti. Ist. Veneto (7),
4, 785; 1892 93.
J. A. McClelland, cf. Anderson.
McKelvy, cf. Osborne.
G. Magnus, Pogg. Ann. o5, i; 1842.
A. Mahlke (i), ZS. f. Instrkde. 12, 402; 1892.
( Herstellung hochgradiger Queck-
silberthermometer).
(2), ZS. f. Instrkde. 13, 58; 1893
( Fadenthermometer).
„ (3), Diss. Göttingen 1894. Wied. Ann.
53, 965; 1894. ZS. f. Instrkde.
15, 171; 1895-
Mailey, cf. Qoodwin.
W. Makower u. H. R. Noble, Free Roy. Soc 72,
379; 1903-
J. J. Manley, cf. Veley.
Maquenne, C. R. 114, 918; 1892.
I Marek (i), Trav. et Mem. du Bureau intemat.
i des Poids et Mes. 3, D. 81; 1884.
(2), ZS. f. Instrkde. 10, 283; 1890.
.. (3)» Wied. Ann. 44, 171; 1891.
Marifnac, Arch. sc phys., (nouv. pdr.) 39, 217;
1870. Lieb. Ann. Suppl. VIII, 335; 1872.
Mark, cf. Richards.
B. Marolli, cf. Pettinelli.
A. Matthiessen (i), Phil. Trans. 156, i; 231;
1866. Pogg. Ann. 128, 512;
1866. PhiL Mag. (4) 31,
149; 1866.
„ (2), Proc. Roy. Soc 15, 220;
1866. Pogg. Ann. 130,
50; 1867. Phil. Mag. (4)
32, 472; 1866.
A. M. Mayer. Sill. J. (3) -», 54; 1891.
W. Meissner, ZS. f. Instrkde. 29, 93; 1909
(Berechnung von Einschlußthermometem).
G. Melander (i). De la dilatation des gaz ä des
pressions inferieures ä la pres-
sion atmospherique. Helsing-
fors, Simelius 1889. Referat
Wied. Beibl. 14, 1191; 1890.
„ (2), Wied. Ann. 47, 135; 1892.
„ (3), Acta Soc Fenn. 19, Nr. 7; 1891.
„ (4), Acta Soc Fenn. 20, Nr. 9 ; 1894.
D. Mendeiejeff (i), Soc Phys. de Petersb. 1876,
75. J. de phys. 5, 259; 1876.
„ (2), Ben ehem. Ges. 10, 81 ; 1877.
(3), Phil. Mag. (5), 33, 99; 1892.
„ (4), Ann.delachambrecentr.des
poids et mes. Russ. 2, 152;
1895. Auszug Phys. Soc
London Abstr. 3, i; 1897.
J. de phys. (3) 8, 475; 1896.
(Wasser).
D C. Miller, cf. Morley.
Howard D. Minchin, Phys. Rev. 24, i; 1907
(Quarzglas).
Pietro Moretto. Cim. (4) 6, 198; 1897 (Dichte-
maximum von Methylalkohol u. Wasser).
E. W. Morley u. D. C. Miller (i) Science (n. s.) 6,
652; 189 7 (Gase).
„ „ (2) Science (n.s.)22,
76;i9O5(Hu.0).
Wilh. Müller, ZS. f. physik. Chem.43, 109; 1903.
W. Muller, cf. de Coppet.
H. Muraoka, Diss. Straßburg 1881. Wied. Ann.
13, 307; 1881.
W. Muthmann, Ztschr. f. Kryst. 30, 73; i899
(Acetvlentetrabromid).
Edward L. Nicbols, Phys. Rev. 8, 184; 1899.
W.W.J.NicoKD, Ber. ehem. Ges.15,1931; 1882.
(2), Phil. Mag. (5) 23, 385; 1887.
H. R. Noble, cf. Makower.
Normal-Elchungskomm. (i), Wissensch. Abh. 1,
1 895 ( Thermometer-
vergleichungen).
„ (2), Wissensch. Abh. 2,
1900 (Rohrzucker-
lösung).
(3),Mitt. (2) Nr. 10,
II. Okt. 1900, 119,
H. Nort, MaandbL v. Natuurwet. 20, 79; 1896.
Ref. Fortschritte 52 [2], 250; 1896.
Olszewski, Wien. Anz. 1884, 72. J. de phys.
(2) 4, 184; 1885.
Omodei, Atti della R. Acc dei Fisicocritid.
Siena. 4, II: 1890. Wied. BeibL 16, 67; 1892.
s, cf. Vicentini.
H. Kamerlingb Onnes u. M. Bondin, Onnes
Comm. Leiden Nr. 60; 1900.
„ u. Clay, VersK Amsterdam 15, 151 ; 1906,
16, 243; 1907. Proc Amsterdam 9,
139; 1906; 10, 342; 1907. Onnes
Comm. Leiden Nr. 95, 27; 1906; SuppL
17 zu Nr. 97-108; 1908.
„ u. W. Hease, VersL Amsterdam 12, 212;
1903. Proc. Amsterdam 7, 674; 1905.
Onnes Comm. Leiden Nr. 85, 1903.
Osborne u. Mc Kelvy, Briefl. Mitt. (Absoluter
und verdünnter Alkohol).
G. Rächer, Cim. (4) 2, 143; 1895.
L. Palazzo, cf. Battelli.
J. Pemet (i), Trav. et Mem. du Bur. intern,
des Poids et Mes. 1 [2], B;
1881 (Thermometrie).
„ (2) Winkelmanns Handb. d. Phys.
1896 (Thermometrie).
J. Pemet, W. Jaeger u. E. Gnmiich, Wiss. Abh.
der Phys.-Techn. Reichsanst. 1; 1894, ZS.
f. Instrkde. 15, 2, 41, 81, 117; 1895 (Thermo-
metrische Untersuchungen).
Perrot, cf. Jaqnerod.
Petit, cf. Dulong.
P. Pettinelli u. B. Marolli, Riv. Scient Ind.
28, 64; 1896. Ref. BeibL 21, 182; 1897.
Pf äff. Das Mikrogoniometer. Erlangen 1872.
Mathias Pier, ZS. physikal. Chem. 62, 385;
1908.
Pierre (i), Ann. chim. phys. (3) 15, 325; 1845.
Lieb. Ann. 66, 139; 1845.
„ (2), Ann. chim. phys. (3) 19, 193; 1847.
Lieb. Ann. 64, 159; 1848.
Bömstein a. Scheel. 23*
356
104d
Literatur, betr. thermische Ausdehnung und Thermometer-
vergleichung.
( Fol tsetzung.)
Pierre (3), C. R. 24, 1098; 1847. Ann. chim.
phys. (3) 21, 336; 1847. Lieb.
Ann. 64, 177; 1848.
„ (4), Ann. chim, phys. (3) 20, i; 1847.
Lieb. Ann. 64, 168; 1848. Pogg.
Ann. 76, 458; 1849.
„ (5), Ann. chim. phys. (3) 31, 118; 1851.
Lieb. Ann. 80, 125,- 1851.
„ (6), Ann. chim. phys. (3) 33, 199; 1851.
Lieb. Ann. 80, 125; 1851.
„ (7), cf. Frankenheim (2).
J. Pinette, Diss. Königsberg. 1886. Lieb.
/nn. 243, 32; 1888.
Pisati u. de Franchis, Gazz. chim. Ber. ehem.
Ges. 8, 70; 1875.
C. Palfrich, Wied. Ann. 45, 609; 1892 (Vergl.
auch Schott).
William Ramsay, cf. Baly.
u. B. D. Steele, Phil. Mag. (6)
6, 506; 1903.
„ „ u. Sydney Youn;, Phil. Trans.
183, 108; 1893.
Harrison Mc Ailister Randall
(i), Phys. Rev.20,io; 1905 (Quarz).
(2), Phys. Rev. 20, 84; 1905 (Ni).
„ {3), Phys. Rev. 30, 216; 1910.
W. W. Randall, cf. Kuenen.
Q. Recknagel (i), Pogg. Ann. 123, 115; 1864.
(2), Sitzber. d. k. bayr. Ak. d. W.
1866, 2 Abt. 327.
V. Regnault (i), Ann. chim. phys. (3) 4, 64; 1842.
Pogg. Ann. 66, 584; 1842.
(2), M^m. de l'Acad. 21, i; 1847,
Ann. chim. phys. (3) 6, 52;
1842. Pogg. Ann. 67, 118; 1842.
„ (3), Mem. de l'Acad. 21, 271; 1847.
E. Relmerdes, Diss. Jena 1896 (Quarz, Gläser,
Stahl).
Th. W. Richards ü. Mark, Proc. Amer. Acad.
38, 417; 1902. 41, 115; 1905. ZS. physikal.
Chem. 43, 475; 1903.
E. Rimbach, Ber. chem. Ges. 22, 3072; 1889.
ZS. f. Instrkde. 10, 153; 1890.
0. F. Rodwell (i), Proc. Roy.Soc. 23, 108; 1875.
„ (2), Proc. Roy. Soc. 32, 540; 1881
(Bleijodid).
„ (3), Proc. Roy. Soc. 33, 143;
1881/82 (Kupfersilberjodide).
F. Rossetti, Atti dell' Ist. Veneto (3) 13, 1868.
Ann. chim. phys. (4) 17, 370; 1869. Pogg.
Ann. Erg. V, 258; 1871.
Rothe, cf. Hoffmann.
„ cf. Lindeck.
H. Rudolph, Diss. Marburg; 1892, Ref. Fort-
schritte 48 [2], 237; 1892.
J. Russner, Carl Repert. 18, 152; 1882.
Karl Scheel (i), Diss. Berlin 1890. Wied. Ann.
47, 440; 1892.
„ (2), Wied. Ann. 58, 168; 1896
(Reduktionstafeln für Queck-
silberthermometer).
„ (3), D. Mech. Ztg. 1897, 91, 97, 105
(Thermometrie).
Karl Scheel (4), ZS. f. Instrkde. 17, 331; 1897.
18, 32; 1898 (Tafeln für Wasser-
ausdehnung).
„ (5), Ann. d. Phys. (4) 9, 837; 1902.
Wiss. Abh. d. Phys.-Techn.
Reichsanst. 4, 33; 1903. Verh.
D. Phys. Ges. 5, 119; 1903.
„ (6), Verh. D. Phys. Ges. 9, 3; 1907.
„ (7), Verh. D. Phys. Ges. 9,7i8;i907.
„ u. W. Heuse, Verh. D. Phys. Ges.
9, 449; 1907. Phys. ZS. 8, 756;
1907,
„ cf. Gumlich.
„ cf. Thiesen.
Schertel, cf. Erhard
W. Schlösser, ZS. f. Instrkde. 21; 281; 1901
(Thermometervergleichung).
W. Schmidt, Osterprogr. d. Gymn. u. d. Realsch.
Plauen i. V. 1859, Pogg. Ann. 107, 244; 1859.
0. Schott, ZS. f. Instrkde. 11, 330; 1891. Verh.
d. V. z. Bef. des Gewerbfl. 71, 161; 1892
(Zusammenstellung verschiedener Werte von
Pulfrich, Weidmann, Winkelmann).
A. Schrauf (i), ZS. f. Kryst. 9, 433; 1884.
(2), ZS. f. Kryst. 12, 322; 1887.
Oswald Schreiner u. W. R. Downer, Pharm.
Arch. 4, 165; 1901. Ref. Chem. ZentralbL
1902, I, 43; (Ätherische Öle).
J. Schröder, Journ. d. russ. phys.-chem. Ges.
1886 [i], 18 (Sublimatlösungen in Alkohol).
F. Schwers (i). Bull, de Belg. 1908, 814.
(2), Rec. Trav. Chim. P. B. 28, 261,
1909 (Dichte von Äthylalkohol-
Wasser- Gemischen).
Seiiwanow, J. d. russ. phys.-chem. Ges. 23,
152; 1891.
L. Seil, cf. Thiesen,
Senter, cf. Travers.
J. S. Shearer, Phys. Rev. 20, 52; 1905 (AI u.
Ag unter o").
Smith, Proc. Amer. Acad. 42, 419; 1907 (Äthyl-
äther, Äthylalkohol).
W. Spring (i), BulL de Brux. (3) 2, 88; 1881.
(2), Bull, de Brux. (3) 3, 331; 1882,
„ (3), Bull, de Brux. (3) 4, 197; 1882.
Ber. chem. Ges. 15, 1940; 1882.
Hans Stadthagen, D. Mech. Ztg. 1901, 21.
B. D. Steele, cf. Ramsay.
G. W. Stewart, Phys. Rev. 26, 333; 1908.
Stracciati, cf. Bartoii.
W. Struve (i). Bull, de la CL phys.-math. de
I'Ac de St. P6tersb. 4, 169;,
1845. Pogg. Ann. 6(5, 298 ; 1845.
„ (2), Möm. de I'Ac. de St. Pdtersb.
(6) 1850. IV, 297. Referat
Fortschr. d. Phys. 6, 48 ;i85o/5i.
G. Tammann, ZS. f. phys. Chem. 11, 676; 1893.
„ cf. Zepernick.
„ u. Wilhelm Hirschberg, ZS. f.
phys. Chem. 13, 543; 1894.
L. J. Terneden, Diss. Rotterdam 1901 (Platin,
Silber).
Bömstein u. Scheel.
104
357
Literatur, betr. thermische Ausdehnung und Thermometer-
vergleichung.
( Fortsetzung).
M. Thiesen (i), Metron. Beitr. d. Norm. Eichungs-
komm. 3, i; i88i.
„ (2), Rapp. delaconfer. g^n. desPoids
et Mes., Sept. 1889, iii (Wasser).
„ (3), Wiss. Abh. der Phys.-Techn.
Reichsanstalt 4, i; 1903.
M. Thieseo u. K. Scheel, ZS. f. Instrkde. 12,
293; 1892 (Ausdehnung von Gläsern).
M Thieseo, K. Scheel u. H. Diesselhorst, Wied.
Ann, 60, 340; 1897. Wiss. Abh. d. Phys.-
Techn. Reichsanst. 3, i; 1900. ZS. f.
Instrkde 20, 345; 1900.
M. Thiesen. K. Scheel u. L. Seil (i), Wiss.
Abh. d. Phys.-Techn. Reichsanstalt 2, i;
1895. ZS. f. Instrkde. 15, 433; 1895.
Dieselben (2), Wiss. Abh. d. Phys.-Techn. Reichs-
anstalt 2, 73; 1895. ZS. f. Instrkde. 16,
49; 1896.
F. E. Thorpe, Proc Roy. Soc 24, 283; 1876.
F. E. Thorpe u. Lionel M. Jones, Joum. ehem.
Soc. 63, 273; 1893.
Thum, Diss. Zürich 1906; cf. Kleiner.
Timmermans, J. chim. phys. 191 1 (Dichte
organischer Flüssigkeiten bei niederen Tempe-
raturen).
M. W. Travers u. A. Jaquerod, Proc Roy.
Soc. 70, 484; 1902. Arch. sc. phys. (4)
14, 697; 1902.
M. W. Trawers. Senter u. A. Jaqoerod. Phil.
Trans. (A) 200, 105; 1903.
A. E. Tutton (i), Proc Roy. Soc 63, 208;
1898. Phil. Trans. (A) 191,
313; 1898. ZS. f. Kryst. 30,
529; 1899 (Platiniridium und
Aluminium).
„ (2), Proc Roy. Soc 66, 161, 306;
1899.
(3), Phil. Trans. (A) 192, 455;
1899. ZS. f. Kryst. 31, 425;
1899.
(4), Phil. Mag. (6) 3, 631; 1902.
Proc Phys. Soc London 18, 182 ;
1902.
Vandevyver, Joum. de phys. (3) 7, 409; 1898
(Metalle).
V. H. Veley u. J. J. Manley, PhiL Mag. (6) 3,
118; 1902.
Vernon, Phil. Mag. (5) 31, 387; 1891.
Q. Vicentini, Atti dei Lincei (4) Rend. 6, 2,
121; 1890.
Q. Vicentini u. D. Omodei (i), Atti di Tonne 23,
38; 1887/88.
„ „ (2), Atti dei Lincei (4)
Rend. 3, II, 235,
294, 321; 1887.
(3)» Atti dei Lincei (4)
Rend, 4, I, 718;
805; 4, II, 19, 39,
75; 1888.
E Villari, Gim. 26, 399; 1867. Pogg. Ann.
1S3, 400; 1868, Ann. chim. phys. (4) 14,
503; 1868.
J. H. Vincent. Proc. Roy. Soc. 69, 422; 1902.
Phys. Rev. 16, 129; 1902.
W. Voigt, Gott Nachr. 1893, i77- Wied. Ann.
49, 697; 1893-
van der Waals, Med. d. Kon. Ak. van Wet.,
Afd. Nat. (2) XI, I— 13; 1877. BeibL 1,
511: 1877.
Roh. Wagner, Wien. Ber. 116 [2a], 905; 1907
( Hartgummi inAbhängigkeit von derSpannung).
C. W, Waidner u. H. C. DIckinson, BuU. Bur.
of Standards, Washington 3, 663; 1907 (Ver-
gleichung von Thermometern aus verre dur).
G. Wasllewski, Dissertation Münster 1909
(Lösungen).
J. J. Waterston, Phil. Mag. (4) 26, 116; 1863.
Watts, Trans. Anier. Ceram. Soc. 11, 84, 179;
1910 (Porzellanrohr).
L. Weber, III. Bericht der Kommission zur Unter-
suchung der deutschen Meere, 1—22. Wied.
BeibU 2, 696; 1878 (Künstliches Meerwasser).
G. Weidmann. Wied. Ann. 88, 453; 1889. (VergL
auch Schott).
Weidner, Pogg. Ann. 129, 300; 1866.
A. Weinhold, Pogg. Ann. 149, 201; 1873.
A. C. White, Proc Amer. Acad. (n. s.) 13, 45;
1885/86.
H. F. Wiebe (i), Metron. Beitr. d. Norm. Eichungs-
Komm. 3, 55; 1S81 (Bewegung
der Fixpunkte vonThermometem).
„ (2), Berl.Sitzber. 1884, 843; 1885,1021
(Nachwirkungserscheinungen an
Thermometern).
(3),ZS. f. Instrkde. 8, 373; 1888
(Standänderungen an Thermo-
metern).
„ (4), ZS. f. Instrkde. 10, 207; 1890
( Quecksilberthermometer in hohen
Temperaturen).
(5), ZS. f. Instrkde. 10, 435; 1890
(Thermometervergleichungen).
(6),ZS. f. Instrkde. 13, 33°; 1893
(Spannkräfte des Wasserdampf es).
„ (7), ZS. f. Glasinstrumentenind. 4,
i; 1894 (Kaliumnatriumthermo-
meter).
„ (8), Diss. Tübingen 1894.
„ (9), Arch. Neerl. 6, 323 ; 1901 (Skalen-
ausdehnung bei Einschlußthermo-
metem).
Wiebe u. Böttcher, ZS. f. Instrkde. 10, 16,
233; 1890.
Willy Wien, cf. Holborn.
A. Winkelmann, cf. Schott.
Witkowski, Krak. Anz. 1905, 305, ZS. f.
kompr. u. fL Gase 9, 124, 131; 1906.
A. WüHner, Pogg. Ann. 1ö3, 440; 1874.
A. Zander (i), Diss. Königsberg 1882. Lieb.
Ann. 214, 138; 1882.
(2), Lieb. Ann. 224, 56; 1884.
A. Zander, cf. Lossen.
J.v.Zakrzewski(i), Krak. Anz. 1889, Nr. 10, XIX.
„ (2), Krak. Anz. 1892, 153. Rospr.
Ac Um. 24, 247. Ref.
Fortschr. 48 [2], 238; 1892.
K. Zepemick u. G. Tammann, ZS. f. phys.
Chem. 16, 659; 1895.
B()msteia a Scheel.
358
105
Sättigungsdrucke des
Wasserdampfes über Eis
in Millimetern Quecksilber von 0°
und normaler Schwere
nach den Beobachtungen von Sc
heel und Heuse
, Ann. d
. Phys. (4) 29, 723-737;
1909.
Wasserstoffskala
aus den
Angaben des Platinthermometers
aach Ch
appuis
u. Hark
er (vgl.
Tab. 88
S. 330)
bis — 23
° hergeleitet; unterhalb —23° wurde
die Reduktionsformel extrapoliert.
Zehntelgrade
Grade
,0
,1
,2
,3
'A
,5
,6
»7
,8
,9
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
-66
0,003
—64
0,003
0,003
0,003
0,003
0,003
0,003
0,003
0,003
0,003
0,003
—63
0,004
0,004
0,004
0,004
0,004
0,004
0,004
0,004
0,004
0,004
—62
0,005
0,005
0,005
0,005
0,005
0,005
0,005
0,005
0,005
0,005
—61
0,007
0,007
0,007
0,007
0,007
0,006
0,006
0,006
0,006
0,006
-60
0,008
0,008
0,008
0,008
0,008
0,008
0,007
0,007
0,007
0,007
-69
0,009
0,009
0,009
0,009
0,009
0,009
0,009
0,008
0,008
0,008
-68
0,010
o,oio
0,010
0,010
0,010
0,010
0,010
o,oio
0,009
0,009
—67
0,012
0,012
0,012
0,011
0,011
0,011
0,011
0,011
0,011
0,010
-66
0,014
0,014
0,013
0,013
0,013
0,013
0,013
0,012
0,012
0,012
-66
0,016
0,016
0,015
0,015
0,015
0,015
0,015
0,014
0,014
0,014
-64
0,018
0,018
0,018
0,017
0,017
0,017
0,017
0,016
0,016
o,oiö
-63
0,021
0,020
0,020
0,020
0,020
0,019
0,019
0,019
0,019
0,018
—62
0,023
0,023
0,023
0,022
0,022
0,022
0,022
0,021
0,02I
0,021
—61
0,026
0,026
0,025
0,025
0,025
0,024
0,024
0,024
0,024
0,023
—60
0,029
0,029
0,029
0,028
0,028
0,028
0,027
0,027
0,027
0,026
49
0,033
0,032
0,032
0,032
0,031
0,031
0,031
0,030
0,030
0,030
—48
0,037
0,037
0,036
0,036
0,035
0,035
0,034
0,034
0,034
0,033
—47
0,042
0,042
0,041
0,041
0,040
0,040
0,039
0,039
0,038
0,038
—46
0,047
0,047
0,046
0,046
0,045
0,045
0,044
0,044
0,043
0,043
—46
0,052
0,052
0,051
0,051
0,050
0,050
0,049
0,049
0,048
0,048
-44
0,059
0,058
0,058
0,057
0,056
0,056
0,055
0,054
0,053
0,053
43
0,066
0,065
0,065
0,064
0,063
0,063
0,062
0,061
0,060
0,060
-42
0,074
0,073
0,072
0,072
0,071
0,070
0,069
0,068
0,068
0,067
-41
0,083
0,082
0,081
0,080
0,079
0,079
0,078
0,077
0,076
0,075
-40
0,094
0,093
0,092
0,091
0,090
0,089
0,087
0,086
0,085
0,084
-39
0,105
0,104
0,103
0,102
0,101
0,100
0,098
0,097
0,096
0,095
-38
0,117
0,116
0,115
0,113
0,112
0,111
0,110
0,109
0,107
0,106
-37
0,131
0,130
0,128
0,127
0,125
0,124
0,123
0,121
0,120
0,118
—36
0,146
0,144
0,143
0,141
0,140
0,138
0,137
0,135
0,134
0,132
—36
0,163
0,161
0,159
0,158
0,156
0,154
0,152
0,151
0,149
0,148
—34
0,182
0,180
0,178
0,176
0,174
0,172
0,170
0,168
0,167
0,165
—33
0,203
0,201
0,199
0,196
0,194
0,192
0,190
0,188
0,186
0,184
-32
0,226
0,224
0,221
0,219
0,216
0,214
0,212
0,210
0,207
0,205
—31
0,252
0,249
0,247
0,244
0,242
0,239
0,236
0,234
0,231
0,229
—30
0,280
0,277
0,274
0,272
0,269
0,266
0,263
0,260
0,258
0,255
-29
0,311
0,308
0,305
0,301
0,298
0,295
0,292
0,289
0,286
0,283
-28
0,345
0,342
0,338
0,335
0,331
0,328
0,325
0,321
0,318
0,314
—27
0,383
0,379
0,375
0,372
0,368
0,364
0,360
0,356
0,353
0,349
—26
0,424
0,420
0,416
0,411
0,407
0,403
0,399
0,395
0,391
0,387
-26
0,469
0,464
0,460
0,455
0,451
0,446
0,442
0,437
0,433
0,428
—24
0,519
0,514
0,509
0,503
0,498
0,493
0,488
0,483
0,479
0,474
—28
0,574
0,568
0,563
0,557
0,552
0,546
0,541
0,535
0,530
0,524
—22
0,633
0,627
0,621
0,615
0,609
0,603
0,597
0,591
0,586
0,580
—21
0,699
0,692
0,685
0,679
0,672
0,665
0,659
0,652
0,646
0,639
—20
0,770
0,763
0,756
0,748
0,741
0,734
0,727
0,720
0,713
0,706
Scheel u. Heuse.
105:
359
Sättigungsdrucke des Wasserdampfes über Eis
in Millimetern Quecksilber von o° und normaler Schwere
( Fortsetzung)
nach den Beobachtungen von Scheel und Heuse, Ann. d. Phys. (4) 29, 723—737; 1909.
Wasserstoffskala
aus den Angaben des Platinthermometers nach Chappuisu. Harker (vgl. Tab. 88, S. 330 hergeleitet.
Grade
Zehntelgrade
,2
,6
,8
,9
-20
—19
—18
-17
-16
—15
—14
-13
—12
—11
-10
— 9
— 8
— 7
— 6
mm
0,770
0,848
0,933
1,026
1,127
1,237
1,356
1,486
1,627
1,780
1,947
2,127
2,322
2,533
2,762
3,009
3,277
3,566
3,879
4,215
4,579
mm
0,763
0,840
0,924
1,016
1,117
1,226
1,344
1,473
1,613
1,764
1,930
2,108
2,302
2,511
2,739
2,984
3,250
3,536
3,847
4,181
4,542
mm
0,756
0,832
0,916
1,007
1,107
1,215
1,332
1,460
1,598
1,749
1,913
2,090
2,282
2,490
2,715
2,958
3,222
3,507
3,815
4,146
4,505
mm
0,748
0,824
0,907
0,997
1,096
1,203
1,319
1,446
1,584
1,733
1,896
2,072
2,262
2,468
2,692
2,933
3,195
-^,477
3,783
4,112
4,468
0,741
0,816
0,899
0,988
1,086
1,192
1,307
1,433
1,569
1,718
1,879
2,053
2,242
2,447
2,669
2,908
3,168
3,448
3,751
4,078
4,431
0,734
0,808
0,890
0,978
1,076
I,i8i
1,295
1,420
1,555
1,702
1,862
2,035
2,223
2,426
2,646
2,883
3,141
3,419
3,720
4,044
4,395
mm
0,727
0,800
0,882
0,969
1,066
1,170
1,283
1,407
1,541
1,687
1,846
2,017
2,203
2,405
2,623
2,859
3,"4
3,390
3,689
4,011
4,358
mm
mm 1
0,720
0,713
0,793
0,785
0,873
0,865
0,960
0,951
1,056
1,046
1,159
1,149
1,272
1,260
1,394
1,382
1,527
1,514
1,672
1,657
1,829
1,813
2,000
1,982
2,184
2,165
2,384
2,363
2,600
2,578
2,834
2,810
3,088
3,061
3,362
3,333
3,658
3,627
3,978
3,945
4,322
4,286
mm
0,706
0,778
0,856
0,942
1,036
1,138
1,249
1,369
1,500
1,642
1,796
1,964
2,146
2,343
2,555
2,786
3,035
3,305
3,597
3,912
4,251
106
Sättigungsdrucke des Wasserdampfes über Wasser
in Millimetern Quecksilber von o" und normaler Schwere.
Wasserstoffskala (vgl. oben).
16
15
14
13
-12
11
-10
- 9
- 8
- 7
- 6
- 5
- 4
- 3
- 2
- 1
- 0
1,315
1,429
1,551
1,684
1,826
1,979
2,144
2,321
2,509
2,712
2,928
3,158
3,404
3,669
3,952
4,255
4,579
1,417
1,539
1,670
1,811
1,963
2,127
2,303
2,490
2,691
2,906
3,134
3,379
3,642
3,923
4,224
4,546
1,406
1,526
1,657
1,797
1,948
2,110
2,285
2,470
2,670
2,884
3,1"
3,354
3.615
3,894
4,193
4,513
1,394
1,514
1,643
1,783
1,932
2,094
2,267
2,451
2,650
2,862
3,087
3,329
3,588
3,865
4,162
4,480
1,383
1,501
1,630
1,768
1,917
2,077
2,249
2,432
2,629
2,840
3,064
3,304
3,561
3,836
4,131
4,447
1,371
1,489
1,616
1,754
1,901
2,060
2,231
2,413
2,609
2,818
3,041
3,279
3,534
3,808
4,101
4,414
1,360
1,477
1,603
1,740
1,886
2,044
2,213
2,395
2,589
2,797
3,018
3,255
3,508
3,780
4,071
4,382
1,349
1,465
1,590
1,726
1,871
2,028
2,196
2,376
2,569
2,775
2,995
3,230
3,482
3,752
4,041
4,350
1,337
1,453
1,577
1,712
1,856
2,011
2,178
2,358
2,549
2,754
2,973
3,206
3,456
3,724
4,011
4,318
1,326
1,441
1,564
1,698
1,841
1,995
2,161
2,339
2,529
2,733
2,950
3,182
3,430
3,697
3,981
4,286
Scheel n. Heuse.
360
106 a
Sättigungsdrucke des Wasserdampfes
in Millimetern Quecksilber von o« und normaler Schwere,
(Fortsetzung.)
Nach den Beobachtungen von Scheel und Heuse, Ann. d. Phys. (4) 31, 715-
Wasserstoffskala.
-736; 1910,
Grade
Zehntelgrade
,1 ,2
,6
»7
,8
mm
mm
4,820
4,855
5,181
5,219
5,565
5,604
5,973
6,015
6,408
6,453
6,870
6,918
7,361
7,412
7,883
7,937
8,438
8,495
9,026
9,087
9,650
9,715
10,313
10,381
11,015
11,087
11,758
",835.
12,545
12,626
,9
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
84
35
mm
4,579
4,926
5,294
5,685
6,101
6,543
7,014
7,514
8,046
8,610
9,210
9,845
10,519
11,233
11,989
12,790
13,637
14,533
15,480
16,481
17,539
18,655
19,832
21,074
22,383
23,763
25,217
26,747
28,358
30,052
31,834
33,706
35,674
37,741
39,911
42,188
mm
4,613
4,962
5,332
5,725
6,144
6,589
7,063
7,566
8,101
8,669
9,272
9,9"
10,589
11,307
12,067
12,872
13,724
14,625
15,578
16,585
17,648
18,770
19,953
21,202
22,518
mm
4,647
4,998
5,370
5,766
6,187
6,635
7,112
7,618
8,156
8,728
9,334
9,977
10,659
11,381
12,146
12,955
13,812
14,718
15,676
16,689
17,757
18,885
20,075
21,330
22,654
23,905
24,048
25,367
25,517
26,905
27,063
28,524
28,690
30,226
30,401
32,017
32,201
33,899
34,093
35,876
36,079
37,953
38,167
40,134
40,357
42,422
42,657
mm
4,681
5,034
5,409
5,807
6,231
6,681
7,161
7,670
8,212
8,787
9,396
10,043
10,729
11,455
12,225
13,039
13,901
14,812
15,775
16,793
17,867
19,001
20,198
21,459
22,790
24,192
25,668
27,222
28,857
30,577
32,385
34,287
36,283
38,381
40,582
42,893
mm
4,715
5,071
5,447
5,848
6,274
6,728
7,210
7,723
8,268
8,846
9,459
IO,IIO
10,800
11,530
12,304
13,123
13,990
14,906
15,874
16,897
17,978
19,118
20,321
21,589
22,927
24,336
25,820
27,382
29,025
30,754
32,571
34,482
36,489
38,596
40,809
43,130
mm
4,750
5,107
5,486
5,889
6,318
6,775
7,260
7,776
8,324
8,906
9,523
10,177
10,871
11,606
12,384
13,207
14,079
15,000
15,974
17,003
18,089
19,236
20,445
21,720
23,065
24,481
25,972
27,543
29,194
30,932
32,758
34,678
36,695
38,813
41,036
43,368
mm
4,785
5,144
5,525
5,931
6,363
6,822
7,310
7,830
8,381
8,966
9,586
10,245
10,943
11,682
12,464
13,292
14,169
15,095
16,074
17,109
18,201
19,354
20,570
21,851
23,203
24,627
26,125
27,704
29,364
31,111
32,946
34,876
36,902
39,030
41,264
43,608
13,378
14,259
15,191
16,175
17,216
18,313
19,473
20,695
21,983
23,342
24,773
26,279
27,866
29,535
31,290
33,135
35,074
37,"o
39,249
41,493
43,848
13,464
14,350
15,287
16,277
17,323
18,426
19,592
20,821
22,116
23,482
24,920
26,434
28,029
29,707
31,470
33,325
35,273
37,319
39,469
41,724
44,090
mm
4,890
5,256
5,644
6,058
6,498
6,966
7,463
7,991
8,552
9,148
9,780
10,450
11,160
11,912
12,708
13,550
14,441
15,383
16,379
17,430
18,540
19,712
20,947
22,249
23,622
25,068
26,590
28,193
29,879
31,652
33,515
35,473
37,530
39,689
41,955
44,333
Scheel u. Heuse.
106 b
361
i
Sättigungsdrucke des
Wasserdampfes
in Millimetern
Quecksilber von 0
" und normaler Schwere
(Fortsetzung.)
bis 50°
nach den Beobachtungen von Sehe e
1 und Heuse, Ann. d. Phys. (4) 31,
715—736; 1910,
zwischen
50 und
70° nach
Nernst
, Verh. d
. D. Phys. Ges. 1:
', 565—571; 1910
Wasserstoffskala.
j
Grade
Zehntelgrade
i
1
,0
,1
,2
,3
,4
,5
,6
,7
,8
,9
!
1
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
! 3o
42,19
42,42
42.66
42,89
43,13
43,37
43,6i
43,85
44,09
44,33
36
44,58
44,82
45,06
45,31
45,56
45,81
46,07
46,32
46,57
46,83
37
47,08
47,34
47,60
47,86
48,12
48,38
48,64
48,91
49,17
49,44
38
49,71
49,98
50,25
50,52
50,79
51,07
51,34
51,62
51,90
52,18
39
52,46
52,74
53,03
53,31
53,60
53,88
54,17
54,46
54,75
55,05
40
55,34
55,64
55,93
56,23
56,53
56,83
57,14
57,44
57,74
58,05
i 41
58,36
58,67
58,98
59,29
59,61
59,92
60,24
60,56
60.88
61,20
42
61,52
61,84
62,17
62,49
62.82
63,15
63,48
63,82
64,15
64,49
43
64,82
65,16
65,50
65,84
66,19
66,53
66,88
67,23
67,58
67,93
44
1
68,28
68,64
68,99
69,35
69,71
70.07
70,43
70,79
71,16
71,53
45
71,90
72,27
72,64
73,01
73,39
73,76
74,14
74,52
74,90
75,29
46
75,67
76,06
76,45
76,84
77,23
77,63
78,02
78,42
78,82
79,22
47
79,62
80,03
80.43
80,84
81,25
81,66
82,07
82,49
82,91
83,32
48
83,74
84,17
84,59
&5,02
85,45
85.88
86,31
86,74
87,17
87,61
i 49
88,05
88,49
88,93
89,38
89,82
90,27
90,72
91,18
91,63
92,09
' 50
92,54
93,00
93,47
93,93
94,40
94,86
95,33
95,81
96,28
96,76
i 5i
97,24
97,72
98,20
98,68
99,17
99,66
100,15
100,64
101,14
101,63
1 52
102,13
102,63
103,14
103,64
104,15
104,66
105,17
105,68
106,20
106,72
53
107,24
107,76
108,28
io8,8i
109,34
109,87
110,40
110,94
111,48
112,02
54
112,56
113,10
"3,65
114,20
114,75
115,30
115,86
116.42
116.98
117,54
55
118,11
118,67
119,24
119,81
I20.39
120,97
121,55
122,13
122,71
123,30
56
123,89
124,48
125,07
125,66
126,26
126,86
127.46
128,07
128,68
129,29
57
129,90
130,52
131,14
131,76
132,38
133,00
133,63
134,26
134,89
135,53
58
136,16
136,80
137,44
138,09
138,74
139,39
140,04
140,70
141,36
142,02
59
142,68
143,35
144,02
144,69
145,36
146,04
146,72
147,40
148,08
148,77
60
149,46
150,15
150,85
151,55
152,25
152,95
153,66
154,37
155,08
155,80
61
156,52
157,24
157,96
158,68
159,41
160,14
160,88
161,62
162,36
163,10
62
163,85
164,60
165,35
166,10
166,86
167,62
168,39
139,16
169,93
170,70
63
171,47
172,25
173,03
173,82
174,61
175,40
176,19
176,99
177,79
178,59
64
179,40
180,21
181,02
181,84
182,66
183,48
184,30
185,13
185,96
186,80
65
187,64
188,48
189,32
190,16
191,01
191,87
192,73
193,59
194,45
195,52
66
196,19
197,06
197,94
198,82
199,70
200,59
201,48
202,37
203,27
204,17
67
205,07
205,98
206,89
207,80
208,72
209,64
210,56
211,49
212,42
213,35
68
214,29
215,23
216,18
217,13
218,08
219,03
219,99
220,95
221,92
222,89
69
223,86
224,84
225,82
226,80
227,79
228,78
229,78
230,78
231,78
232,78
70
233,79
234,81
235,83
236,85
237,88
238,91
239,94
240.98
242,02
243,06
Scheel a. Heuse.
362
106
1
Sättigungsdrucke des
Wasserdampfes.
In Millimeterr
i Quecksilber von 0" und normaler Schwere.
(Fortsetzung.)
Nach den Beobachtungen
von R e j
3;nault,
berechnet von B ro ch (Trav. et Mem, du Bui
". intern.
des Poids et Mes. 1, A 22; Paris
[881), verbessert nach Wie
be (ZS.
f. Instrkde. 13, 329; 1893,
und Tafeln für die Spannkraft des Wasserdampfes, 2. Ausg., Braunschweig, 1903), sowie umgerechnet ||
auf die Wasserstoffskala.
Wasserstoffskala.
Grade
Zehnte
sigrade
,0
,1
,2
,3
,4
,5
,6
,7
,8
,9
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
70
233,79
234,81
235,83
236,85
237,88
238,91
239,94
240,98
242,02
243,06
71
244,11
245,17
246,22
247,28
248,35
249,42
250,49
251,56
252,64
253,73
72
254,82
255,91
257,00
258,10
259,21
260,31
261,42
262,54
263,66
264,78
73
265,91
267,04
268,18
269,32
270,46
271,61
272,76
273,91
275,07
276,24
74
277,41
278,58
279,75
280,94
282,12
283,31
284,50
285,70
286,90
288,11
^-«7
289,32
290,53
291,75
292,97
294,20
295,43
296,66
297,90
299,15
300,40
76
301,65
302,90
304,17
305,43
306,70
307,98
309,26
310,54
311,83
313,12
77
314,42
315,72
317,03
318,34
319,65
320,97
322,30
323,62
324,96
326,30
78
327,64
328,99
330,34
331,69
333,05
334,42
335,79
337,17
338,55
339,93
79
341,32
342,71
344,"
345,51
346,92
348,34
349,75
351,18
352,60
354,03
80
355,47
356,91
358,36
359,81
361,27
362,73
364,20
365,67
367,14
368,62
81
370,"
371,60
373,10
374,60
376,10
377,62
379,13
380,65
382,18
383,71
82
385,25
386,79
388,34
389,89
391,45
393,01
394,58
396,15
397,73
399,31
83
400,90
402,49
404,09
405,70
407,31
408,92
410,54
412,17
413,80
415,43
84
417,08
418,72
420,38
422,03
423,70
425,37
427,04
428,72
430,41
432,10
85
433,79
435,50
437,20
438,92
440,64
442,36
444,09
445,83
447,57
449,31
86
451,07
452,82
454,59
456,36
458,13
459,91
461,70
463,49
465,29
467,10
87
468,91
470,72
472,54
474,37
476,21
478,04
479,89
481,74
483,60
485,46
88
487,33
489,21
491,09
492,98
494,87
496,77
498,67
500,59
502,50
504,43
89
506,36
508,29
510,24
512,18
514,14
516,10
518,07
520,04
522,02
524,00
90
526,00
528,00
530,00
532,01
534,03
536,05
538,08
540,12
542,16
544,21
91
546,27
548,33
550,40
552,48
554,56
556,65
558,74
560,84
562,95
565,07
92
567,19
569,32
571,45
573,59
575,74
577,90
580,06
582,23
584,40
586,58
93
588,77
590,97
593,17
" 595,38
597,60
599,82
602,05
604,29
606,53
608,78
94
611,04
613,30
615,58
617,85
620,14
622,43
624,73
627,04
629,36
631,68
95
634,01
636,34
638,69
641,04
643,39
645,76
648,13
650,51
652,89
655,29
96
657,69
660,10
662,51
664,94
667,37
669,81
672,25
674,70
677,17
679,63
97
682,11
684,59
687,08
689,58
692,09
694,60
697,12
699,65
702,19
704,74
98
707,29
709,85
712,42
714,99
717,58
720,17
722,77
725,37
727,99
730,61
99
733,24
735,88
738,53
741,19
743,85
746,52
749,20
751,89
754,58
757,29
100
760,00
762,72
765,45
768,18
770,93
773,68
776,44
779,21
781,99
784,78
101
787,57
Wiebe.
107
363
Sättigungsdrucke des Wasserdampfes über 100"
in Millimetern Quecksilber von o° und normaler Schwere
(d. h, bezc^en auf 45" Breite und Meeresniveau.
Nach Beobachtungen von Holborn u. Henaiog, bzw. Holborn
u. Baumann.)
Tempe-
ratur
Einer
0 12 3 4
5 6
7
8
9
0
mm mm
mm mm mm
mm ' mm
mm
mm
mm
100
760,0 787,5
815,9 i 845,1 ; 875,1
906,1 i 937,9
970,6
1004,3
1038,8
110
1074,5 1 iiii,i
1148,71 1187,4 1227,1
1267,9 1309,8
1352,8
1397,0
1442,4
120
1488,9 1536,6
1585,7 • 1636,0 1687,5
1740,5 : 1794,7
1850,3
1907,3
1965,8
130
2025,6 2086,9
2149,8 ) 2214,0 2280,0
2347,5 2416,5
2487,3
2559,7
2633,8
110
2709,5 2787,1
2866,4 ! 2947,7 1 3030,5
31x5,3 3202,1
3290,8
3381,3
3474,0
150
1
3568,7 ' 3665,3
3764,1! 3864,9 3968
4073 4x8x
4290
4402
4517
160
4633 4752
4874 1 4998 , 5124
5253 5384
5518
5655
5794
170
5937 ; 6o8i
6229 j 6379 • 6533
6689 6848
70x0
7175
7343
180
7514 : 7688
7866 ! 8046 ! 8230
84x7 j 8608
8802
8999
9200
i 190
9404 9612
9823 ; 10038 1 10256
i
10479
10705
10934
11x68
XX406
200
II647 II893
12143 ! 12397 i 12654
X2916
13183
13453
13728
14007
210
I429I 14578
14871 '< 15167 ; 15469
15774 16085
X6401
16721
17046
220
17376 I77IO
18049 i 18394 18743
X9098 19458
19823
20193
20570
230
20950 21336
21728 22125 22528
22936 23350
23770
24195
24626
240
25064 25506
25956 26412 26873
27341 ; 278X5
28294
28780
29272
250
29771 j 30276
30788 j 31308 ■ 31833
32364 i 32903
33448
3400X
34561
260
35127 ' 35700
36280 36868 ; 37463
38065 ! 38675
39291
39915
40547
270
41 186 41832
42487 43150 43820
44498 ; 45x84
45879
46580
47290
280
4801 1 1 48738
49474 50219 ; 50972
51734 ■ 52506
53288
54079
54878
290
55680 56500
57330 58170 j 59010
59860 60730
61610
62490
63390
i 300
64290 65200
66120 67060 ; 68000
68950 1 699x0
70890
7x870
72860
310
73860 : 74880
75900 1 76910 : 77980
79040 80XX0
81180
82270
83370
320
84480 85610
86750 1 87900 1 89050
90220
91400
92600
93820
95040
330
96270 97510
98770 1100040 110x320
X02610
103930
105250
X06580
107930
340
109300 II 0670
1x2050 1XX3450 11x4870
I 16300
II 7750
119210
120680
122160
: 350
123660 I25I70
126690 128230 [129790
131370 132960
134560
136180
137820
1 360
139480 141 150
142850 144560 146300
148070 1x49860
151670
153500
155340
370
1
157200 159090
I6I000 162950 164940
Literatur, betr. Sättigungsdru
ck des Wass<
ärdamp
>fp^
1 i vo*
A. Ba
tteUi, Mem. di Torino (2) 43, 63—98;
L.
Holborn u. F. H«
nning, A
nn. Phys.
(4)26,
189
2 (A\ethode der Isothermen zwischen — 6
833— 883; 1908 (Dy
namische /
rtethode z\
vischen
u. -
-230, sowie 310" und der kritischen Tem-
50 u. 203").
pera
tur).
J.
J. Jahlin, Bih. t
lU K. Sv<
jnska Vet
-Akad.
0. J.
Broch, Trav. Bur. int. 1 (A) 19-39;
188
L P.
c (Berechnung Regnaultscher Versuche).
Cailletet u. E. Colardeau, Ann. chim.
Handl. 17, Afd.
(Statische Method
+ 19").
I, Nr. I
e zwisct
, 72 S.; 1891
len — 50 und
phy
s. 25, 519 -534; 1892. — Joum. phys.
(2)
10, 333-340; 1891 (Statische Methode
et
1. F. Knipp, Phys.
Rev. 11,
141—145
; 1900
zwis
chen 225O und der krit. Temp.).
(Statische Methode
zwischen
180" und krit 1
F. Hei
ining, Ann. Phys. (4) 22, 609—630; 1907
Temp.).
(Dis
kussion der vorliegenden Beobachtungen).
0.
Knoblauch, R. Li
ade u. H.
Klebe, Mitt ü.
L. Ho
Iborn u. A. Baumaon, Ann. Phys. (4)
Forschungsarb. a. d
. Geb. d.
Ingenieurwesens,
31,
945—970; 1910 (Statische Methode
Heft 21; 1905 (Dyn
amische Methode zwischen |
zwis
chen 200° und der krit. Temp.).
100 u. 180»).
(Fortsetzung der Literatur auf folgender Seite.)
Wiebe u. Scheel.
364
107a
Sättigungsdrucke des Wasserdampfes über 100°
Siedepunkte
des Wassers
in Millimetern Quecksilber von o" und normaler Schwere (d. h
. bezogen auf 45''
Breite und Meeresniveau.)
nach den Beobach-
tungen von Hol-
Vergleichung der von verschiedenen Beobachtern gefundenen
born u. Henning,
h7ur Hnihnrn 11
Werte.
Baumann.
Tempe-
Formel H ^ y^^^^
' Cailletet
Battelli und Knipp
Knoblauch,
Ünde und
Holborn Holborn
und und
Druck Siede.
ratur
Colardeau 1
Klebe
Henning Baumann
punkt
0
mm
mm
mm
mm mm
mm
mm
mm
Atm. 0
100
760
—
760
— 1 —
760
760
—
0,5 81,7
110
1075
—
1083
—
—
1074
1074
—
I
100,0
120
1491 1484
1503 i —
—
1489
1489
—
2
120,7
130
2030 \ 2019 i 2043
—
—
2025
2026
—
3
134,0
140
2718 i 2694 2725
—
—
2710
2710
—
4
144,1
150
3581 3568
3578
—
—
3567
3569
5 1 152,4 1
160
4651 4652
4634
—
4634
4633
—
6
159,4
170
5961 5937
5919
—
5939
5937
—
7
165,5
180
7546 ! 7478
7495
—
7300
7514
7514
—
8
171,0
190
9442 1 9403
9379
—
9420
—
9404
—
9
176,0
200
11688
11625
11625
—
11800
—
11647
H647
10
180,5
210
14324
14240
14276
—
14400
14291
11
184,7
220
17389
17365
17379
—
17500
—
17376
12
188,6
230
20925
20936
20778
20900
21100
—
—
20950
13
192,3
240
—
25019
—
24900
25500
—
—
25064
14 195,7
250
—
29734
—
29800
30300
—
29771
15 199,0
260
—
35059
—
35600
35800
—
—
35121
16
202,1
270
—
41101
—
41800
42600
—
—
41186
17
205,0
280
—
—
—
48900
50100
—
—
4801 1
18
207,9
290
—
—
—
56600
58400
—
—
55680
19
210,5
300
—
—
—
65500
67600
64290
20
213,1
310
—
—
77501
75200
78400
• —
—
73860
21
215,6
320
—
—
88343
86400
91200
— •
—
84480
22
218,0
330
—
—
100219
101100
105600
—
—
96270
23
220,3
340
—
—
113028
112300
12 1400
—
—
109300
24
222,6
360
—
—
126924
127300
138500
,
123660
25
224,7
360
—
—
141865
143600
—
—
— 139480
26
226,8
370
—
—
— 1 —
— —
— i 157200
27
228,9
Literatur, betr. Sättigungsdruck de
s Wasserdampfes.
(Fortsetzung.)
Ch. F. Marvin, Extract Nr. lo from Ann. Rep.
Karl Schee
1 u. Wilh. Heuse, Ann. Phys. (4)29, 723
of the Chief Signal Officer 1891, 351-383
bis 737; 1909 (Statische
Washington 1892 (Statische Methode zwischen
Methode unterhalb 0«).
— 50 und +26").
»
„ Ann. Phys. (4) 31, 715 bis
W. Nernst, Verh. d. D. Phys. Ges. 11, 313—327;
736; 1910 (Stat. Methode
1909; 12, 565—571; 1910 (Ableitung einer
zwischen 0 u. 50», dyna-
Formel).
mische Methode bei 50O).
W. Ramsav u. S. Young, Phil. Trans. 183,
107 — 130; 1892 (Statische Methode zwischen
120 u. 270O).
Alexander
Phys. (4)
thode zw
Smith u. Alan W. C. Menzies. Ann.
33, 971—978, 1910 (Statische Me-
ischen 50 u. 90O).
M. Thiesei
1, Wied. Ann. 67, 690—695; 1899.
V. Regnault, Relations des exp^riences 1, 465
Ann. d. Phys. (4) 29, 1057—1062;
bis 633; 1847 (Statische Methode zwischen
1909 (Ableitung einer Formel).
— 32 u. +58O; dynamische Methode zwischen
^ "
u. K. Scheel, Wiss. Abh. P.-T.R.
43 und 230"^).
3, 71—94; 1900 (Statische Me-
Karl Scheel, Verh. d. D. Phys. Ges. 5, 287
thode bei 0«).
bis 290; 1903 (Diskussion der Beobachtungen
H. F. Wie
be, ZS. f. Instrkde. 18, 329-335;
unterhalb 0").
1893 (Dynam. Methode zwisdi. 82 u. loo«). ||
Wiebe u. Scheel.
108
365
Siedetemperaturen des Wassers bei verschiedenen Barometerständen,
die Barometerstände auf o" und normale Schwere bezogen.
Nach Regnaults Messungen berechnet von B r o c h (Trav.
1 et Mesures 1, A 46; Paris 1881), verbessert von W i e b e (ZS. f.
1 über die Spannkraft des Wasserdampfes, 2. Ausg., Braunschw
die Wasserstoffskala.
et Mem. du Bur.
Instrkde. 13, 329;
eig 1903), sowie
intern, du Poids
1893 und Tafeln
umgerechnet auf
1
Wasserstoffskala.
Baro-
Zehntelmillime
ter
stand
,0
,1 ! ,2 ' ,3 ^ ,4 ,5
,6
,7
,8
,9 i
mm
0
680
96,915
919 923 927
931 935
939
943
947
951 1
681
955
959 963 967
971 i 975
979
983
987
992 !
682
996
*ooo *oo4 '008
•012 1 *oi6
*020
*024
♦028
•032
683
97,036
040 044 048
052 056
060
064
068
072
j 684
076
080 084 088
092 096
100
104
108
112
685
97,116
120 124 128
132 : 136
140
144
148
152
686
156
160 164 168
172 i 177
181
185
189
193
687
197
201 , 205 209
213 ; 217
221
225
229
233
688
237
241
245 , 249
253
257
261
265
269
273
689
277
281
285 289
293
297
301
305
309
313
690
97,317
321 325 j 329
333
337
341
345
349
353
691
357
361 365 1 369
373
377
380
384
388
392
692
396
400 1 404 1 408
412
416
420
424
428
432
693
436
440 i 444 1 448
452
456
460
464
468
472
694
476
480 484 488
492
496
500
504
508
512
695
97,516
520 524 ^ 528
532
536
539
543
547
551
696
555
559 563 ; 567
571
575
579
583
587
591
i 697
595
599 603 607
611
615
619
623
627
631
698
635
639 642 646
650 654
658
662
666
670
: 699
674
678 682 686
690 694
698
702
706
710
700
97,714
718 j 722 i 725
729
733
737
741
745
749
701
753
757 i 761 \ 765
769
773
777
781
785
789
702
792
796 1 800 i 804
808
812
816
820
824
828
703
832
836 840 ■ 844
847
851
855
859
863
867
704
1
871
875 879 883
887
891
895
899
902
906
705
97,910
914 918 922
926
930
934
938
942
946
706
949
953 957 961
965
969
973
977
981
985
; 707
989
993 996 *ooo
♦004
*oo8
*OI2
•016
*020
♦024
708
98,028
032 ' 036 040
043
047
051
055
059
063
709
067
071 ; 075 079
082
086
090
094
098
I02
710
98,106
110 114 i ti8
121
125
129
133
137
141
711
145
149 153 1 157
160
164
168
172
176
180
712
184
188 192 195
199
203
207
211
215
219
713
223
227 230 234
238
242
246
250
254
258
714
j
261
265 269 273
277
281
285
289
292
296
i 716
98,300
304 303 312
316
320
323
327
331
335
716
339
343 347 351
355
358
362
366
370
374
717
378
382 385 389
393
397
401
405
409
412
718
416
420 424 428
432
436
440
443
447
451
719
455
459 i 463 1 467
470
474
478
482
486
490
720
98,493
497 501 i 505
509
513
517
520
524
428
Wiebe.
366
108a
Siedetemperaturen des Wassers bei verschiedenen Barometerständen,
die Barometerstände auf o^ und normale Schwere bezogen.
Nach Regnaults Messungen berechnet von B r o c h (Trav, et M^m. du Bur. intern, du Poids
et Mesures 1, A 46; Paris 1881), verbessert von Wiebe (ZS. f. Instrkde. 13, 329; 1893 und
Tafeln über die Spannkraft des Wasserdampfes, 2. Ausg., Braunschweig 1903), sowie umgerechnet
auf die Wasserstoffskala.
Wasserstoffskala.
Baro-
meter-
stand
Zehnt elmillime
ter
.0
,1
,2
,3 ,4
,5
,6
,7
,8
,9
mm
0
720
98,493
497
501
505
509
513
517
520
524
528
721
532
536
540
544
547
551
555
559
563
567
722
570
574
578
582
586
590
593
597
601
605
723
609
613
617
620
624
628
632
636
640
643
724
647
651
655
659
662
666
670
674
678
682
725
98,686
689
693
697
701
705
709
712
716
720
726
724
728
732
735
739
743
747
751
755
758
727
762
766
770
774
777
781
785
789
793
797
728
800
804
808
812
816
819
823
827
831
835
729
838
842
846
850
854
858
861
865
869
873
730
98,877
880
884
888
892
896
899
903
907
911
731
915
918
922
926
930
934
937
941
945
949
732
953
956
960
964
968
972
975
979
983
987
733
991
994
998
*002
*oo6
*oio
♦013
♦017
*02I
*025
734
99,029
032
036
040
044
048
051
055
059
063
735
99,067
070
074
078
082
085
089
093
097
lOI
736
104
108
112
116
119
123
127
131
135
138
737
142
146
150
153
157
161
165
169
172
176
738
180
184
187
191
195
199
203
206
210
214
739
218
221
225
229
233
236
240
244
248
252
740
99,255
259
263
267
270
274
278
282
285
289
741
293
297
300
304
308
312
316
319
323
327
742
331
334
338
342
346
349
353
357
361
364
743
368
372
376
379
383
387
391
394
398
402
744
406
409
413
417
421
424
428
432
436
439
745
99,443
447
451
454
458
462
466
469
473
477
746
481
484
488
492
495
499
503
507
510
514
747
518
522
525
529
533
537
540
544
548
551
748
555
559
563
566
570
574
578
581
585
589
749
592
596
600
604
607
611
615
619
622
626
750
99,630
633
637
641
645
648
652
656
659
663
751
667
671
674
678
682
686
689
693
697
700
752
704
708
712
715
719
723
726
730
734
738
753
741
745
749
752
756
760
764
767
771
775
754
778
782
786
790
793
797
801
804
808
812
755
99,815
819
823
827
830
834
838
841
845
849
756
852
856
860
863
867
871
875
878
882
886
757
889
893
897
900
904
908
911
915
919
923
75S
926
930
934
937
941
945
948
952
956
959
759
963
967
970
974
978
982
985
989
993
996
760
100,000
004
007
OII
015
018
022
026
029
033
Wiebe.
108».
367
Siedetemperaturen des Wassers bei verschiedenen Barometerständen,
die Barometerstände auf 0° und normale
Schwere bezogen.
Nach R e g n a u 1 1
s Messungen berechnet von B r 0 c h (Trav.
et Mem.
du Bur.
intern, du PoidS ||
et Mesures 1, A 46
: Paris 1881), verbessert von Wiebe (ZS
. f. Instrkde. 13,
329; i{
?93 und
Tafeln über die Spannkraft des Wasserdampfes, 2. Ausg., Braunschweig
1903), sowie umgerechnet ||
auf die Wasserstoffskala.
Wasserstoffskala.
Baro-
Zehntelmillime
ter
mp-f Pf«
stand
,0
.1
,2
,3
,4
,5
,6
,7
,8
,9
mm
0
i i
760
ICX),000
004 007
OII
015
018
022
026
029
033
761
037
040
044
048
052
055
059
063
066
070
762
074
077
081
085
088
092
096
099
103
107
763
HO
114
H8 121
125
129
132
136
140
143
764
147
151
154 158
l
162
165
169
173
176
180
765
100,184
187
191 195
198
202
206
209
213
216
766
220
224
227 j 231
235
238
242
246
249
253
767
257
260
264 268
271
275
279
283
286
290
768
293
297
300 304
308
3"
315
319
322
326
769
330
333
337 341
344
348
352
355
359
363
770
100,366
370
373
377
381
384
388
392
395
399
771
403
406
410
414
417
421
424
428
432
435
772
439
442
446
450
453
457
461
464
468
472
773
475
479
483
486
490
493
497
501
504
508
774
511
515
519
522
526
530
533
537
540
544
776
100,548
551
555
559
562
566
569
573
577
580
776
584
588
591
595
598
602
606
609
613
616
777
620
624 1 627
631
634
638
642
645
649
653
778
656
660
663
667
671
674
678
681
685
689
779
692
696
699
703
707
710
714
718
721
725
780
100,728
732
735
739
743
746
750
753
757
761
781
764
768
772
775
779
782
786
789
793
797
782
800
804
807
811
815
818
822
825
829
833
783
836
840
843
847
851
854
858
861
865
869
784
872
876
879
883
886
890
894
897
901
904
785
100,908
912
915
919
922
926
929
933
937
940
786
944
947
951
954
958
962
965
969
972
976
787
979
983
987
990
994
997
*OOI
•005
♦008
♦012
788
101,015
019
022
026
029
033
037
040
044
047
789
051
054
058
062
065
069
072
076
079
083
790
101,087
090
094
097
lOI
104
108
112
"5
119
791
122
126
129
133
136
140
144
147
151
154
792
158
161
165
168
172
176
179
183
186
190
793
193
197
200
204
207
211
215
218
222
225
794
229
232
236
239
243
246
250
254
257
261
795
101,264
268
271
275
278
282
286
289
293
296
796
300
303
307
310
314
317
321
324
328
332
797
335
339
342
346
349
353
356
360
363
367
798
370
374
377
381
385
388
392
395
399
402
799
406
409
413
416
420 1 423
1
427
430
434
437
800
101,441
Fortsetzung für höhet
1
e Drucke Tab. ic
>7» S. 36;
j u. Tab.
HO, S.
369.
Wiebe.
368
109
Spezifische Feuchtigkeit gesättigter Luft
Gewicht des Wasserdampf
es in Grammen,
welcher in einem Kilogramm
gesättigter
Luft bei /o
und hmm
Quecksilberdruck enthalten
ist.
-
Auf Gmnd
der Beobachtungen
von R e g n a u 1 1 und der Berechnung von B
roch 1
lergeleitet von
V. B e z 0 1 d , Berlin. Sitzber. 1890, 389 — 390.
6 =
h
^
t
760
700
600
600
400 ! 300
200
t
760
700 600
600
400 i 300
mm
mm
mm
mm
mm 1 mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
0
%
S
g
S
g
&
g
0
g
g
g
g
g
g
-80
0,31
0,34
0,39
0,48
0,60
0,80
1,20
0
3,75
4,07
4,75
5,71
7,13
9,52
—29
34
37
43
52
65
87
31
1
4,03
37
5,10
6,13
67
10,24
-28
38
41
48
57
71
95
43
2
32
70
48
58
8,24
11,00
—27
41
45
52
63
78
1,04
56
3
64
5,04
88
7,07
85
81
—26
45
49
57
69
86
14
71
4
98
41
6,31
58
9,49
12,68
—26
49
54
63
75
94
25
88
6
5,34
80
77
8,13
10,18
13,60
—24
0,54
0,59
0,69
0,82
1,03
1,37
2,06
6
5,71
6,22
7,26
8,72
10,91
—23
59
65
75
90
13
50
25
7
6,13
66
77
9,34
11,69
—22
65
71
82
99
23
63
46
8
56
7,13
8,32
99
12,52
—21
71
77
90
1,08
34
78
69
9
7,02
63
91
10,70
13,40
-20
77
84
98
18
46
94
94
10
51
8,16
9,53
11,44
14,33
—19
0,84
0,92
1,07
1,28
1,60
2,12
3,21
11
8,03
8,72
10,18
12,24
15,32
-18
92
1,00
16
39
74
32
50
12
58
9,32
88
13,08
16,38
—17
1,00
09
26
52
90
53
81
13
9,16
95
11,62
97
17,50
—16
09
18
37
65
2,07
75
4,14
14
78
10,62
12,41
14,91
18,69
—16
19
28
49
79
24 99
49
16
10,43
11,34
13,24
15,91
19,94
-14
1,28
1,39
1,62
1,94
2,43
3,24
4,87
16
11,13
12,09
14,12
16,97
-13
39
51
76
2,11
64
52
5,28
17
86
89
15,05
18,10
-12
50
64
90
29
86
82
73
18
12,64
13,73
16,04
19,29
—11
63
77
2,06
48
3,10
4,13
6,20
19
13,46
14,62
17,09
20,55
-10
76
91
23
68
35
47
72
20
14,33
15,57
18,20
21,88
— 9
1,91
2,07
2,41
2,90
3,62
4,84
7,26
21
15,25
16,57
19,37
— 8
2,06
24
61
3,13
92
5,23
85
22
16,22
17,63
20,59
— 7
23
42
82
38
4,24
65
8,49
23
17,24
18,75
21,90
— 6
40
61
3,04
65
58
6,10
9,16
24
18,32
19,93
23,28
- 5
59
81
28
94
94
58
88
26
19,47
21,17
24,73
— 4
2,79
3,03
3,54
4,25
5,32
7,09
10,66
26
20,68
22,48
- 8
3,01
27
81
58
72
64
11,49
27
21,95
23,86
— 2
24
52
4,10
93
6,16
8,23
12,37
28
23,29
25,31
— 1
48
78
42
5,30
63
85
13,32
29
24,70
26,84
0
3,75
4,07
4,75
5,71
7,13
9,52
14,33
30
26,18
28,47
Bömstein.
uo
369
Spezifisches Volumen f^V) und spezifisches Gewicht C^') des gesättigten
Wasserdampfes samt Sättigungsdrucken und -temperaturen
bei verschiedenen Temperaturen und bei verschiedenen Drucken.
Nach G. Z e u n e r , Technische Thermodynamik , 2 , Tab. I a
, I b u. II, 1890.
[ F = Volumen eines Kilogramm, ausgedrückt in Kubikmetern; P = Gewicht eines
1 Kilogrammen, i Atmosph. = 10333 ^S *^f ^ 1™-
Kubikmeter, ausgedrückt in
Tem-
peratur
Sättigungs-
druck
F
P
Druck
Sättigungs-
temperatur
r p
i 0
-20
mm
0,93 i
cbm
994,78 j
kg
0,00100
Atmosph.
0,02
0
17,83
cbm
67,304
kg
0,0149
-10
2,09
451,42
0,00222
0,06
36,56
23,642
0,0423
0
4,60
210,68
0,00475
0,1
46,21
14,553
0,0687
5
6,53 1
150,24
0,00666
0,2
60,45
7,5438
0,1326
10
9,16 ;
108,52
0,00922
0,3
69,49
5,1403
0,1945
16
12,70
79,365
0,01260
0,4
76,25 !
3,9167
0,2553
20
17,39
58,727
0,01702
0,5
81,71 j
3,1718
0,3153
25
23,55
43,968
0,02275
0,6
86,32 1
2,6713
0,3743
30
31,55
33,270
0,03005
0,7
90,32
2,3098
0,4329
35
41,83
25,439
0,03931
0,8
93,88
2,0367
0,4910
40
54,91 i
19,647
0,05090
0,9
97,08
1,8228
0,5486
45
71,39
15,317
0,06529
1,0
100,00
1,6505
0,6059
50
91,98 i
12,051
0,08298
1,1
102,68
1,5088
0,6628
1,2
105,17
1,3902
0,7193
1 55
117,48
9,5632
0,10457
1,3
107,50
1,2893
0,7756
60
148,79
7,6548
0,13064
1,4
109,68
1,2025
0,8316
65
186,94
6,1727
0,16200
1,5
111,74
1,1269
0,8874
70
233,08
5,0154
0,19939
1,6
"3,69
1,0606
0,9429
75
288,50
4,1038
"TT^24368
1,7
"5,54
1,0018
0,9982
, 80
354,62 !
3,3802
0,29584
1,8
117,30
0,9494
1,0533
1 85
433,00
2,8016
0,35694
1,9
118,99
0,9023
1,1083
1 90
525,39
2,3356
0,42816
2,0
120,60
0,8599
1,1629
95
633,69
1,9578
0,51078
2,5
127,80
0,6972
1,4343
100
760,00
1,6508
0,60577
3,0
133,91
0,5875
1,7021
3,5
139,24
0,5082
1,9676
105
906,41
1,3989
0,71485
4,0
144,00
0,4484
2,2303
110
1075,37
1,1914
0,83935
4,5
148,29
0,4014
2,4911
115
1219,41
1,0195
0,98087
5,0
152,22
0,3636
2,7500
120
1491,28
0,8763
1,14116
5,5
155,85
0,3325
3,0073
125
1743,88
0,7566
1,32170
6,0
159,22
0,3064
3,2632
130
2030,28 .
0,6559
1,52463
6,5
162,37
0,2843
3,5178
1 135
2353,73
0,5709
1,75162
7,0
165,34
0,2652
3,7711
140
2717,63
0,4987
2,00521
7,5
168,15
0,2485
4,0234
145
3125,55
0,4373
2,28676
8,0
170,81
0,2339
4,2745
150
3581,23
0,3849
2,59808
8,5
173,35
0,2210
4,5248
9,0
175,77
0,2095
4,7741
155
4088,56
0,3398
2,94291
9,5
178,08
0,1991
5,0226
160
4651,62
0,3011
3,32109
10,0
180,31
0,1897
5,2704
165
5274,54
0,2675
3,73832
10,5
182,44
0,1812
5,5174
170
5961,66
0,2385
4,19287
11,0
184,50
0,1735
5,7636
175
6717,43
0,2132
4,69043
11,5
186,49
0,1664
6,0092
180
7546,39
0,1911
5,23286
12,0
188,41
0,1599
6,2543
185
8453,23
0,1718
5,82072
12,5
190,27
0,1539
6,4986
190
9442,70
0,1548
6,45995
13,0
192,08
0,1483
6,7424
195
10519,63
i 0,1399
7,14796
13,5
193,83
0,1431
6,9875
200
11688,96
0,1267
7,89266
14,0
195,53
0,1383
7,2283
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
BörnsteiD. 24
370
111
Psy chrometertaf el .
Es bedeuten t und / die Temperatur des trockenen und des feuchten Thermometers, w/ den
der Temperatur / entsprechenden Sättigungsdruck, a die absolute, r die relative Feuchtigkeit, Tp den
Taupunkt, b den Barometerstand. Die absolute Feuchtigkeit ist nach der Formel berechnet:
a = mu (t — /) ,
' 2 755
6
wobei der Faktor — vernachlässigt wurde. Für negative / wurden die dem E i s d a m p f ent-
sprechenden Werte von m/ benutzt und also das Vorhandensein einer Eishülle am feuchten Thermo-
meter angenommen.
Zur Berechnung der Tabelle dienten die in Tab. 105 und 106, S. 358 — 361 enthaltenen Werte
des Sättigungsdruckes.
Grad
Psychrometrische Differenz
0»
r
Proz.
Tp
Grad
a
mm
r
Proz.
Tp
Grad
20
a
mm
Proz.
Tp
Grad
a
mm
Proz.
Tp
Grad
-20
—15
—10
— 9
— 8
— 7
— 6
— 6
— 4
— 3
_. 2
— 1
0
1
2
8
4
5
6
7
8
9
10
11
12
18
14
15
0,8
1,2
1,9
2,1
2,3
2,5
2,8
3,0
3,3
3,6
3,9
4,2
4,6
4,9
5,3
5,7
6,1
6,5
7,0
7,5
8,0
8,6
9,2
9,8
10,5
11,2
12,0
12,8
IOC
100
100
100
100
IOC
IOC
IOC
IOC
IOC
IOC
IOC
100
100
100
100
100
ICD
100
100
IOC
100
100
100
100
100
ICD
100
— 20
—15
— IG
— 9
— 8
— 7
— 6
— 5
— 4
— 3
— 2
— I
o
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
0,6
1,3
1,4
1,6
1,8
2,0
2,3
2,5
2,8
3,1
3,4
3,7
4,1
4,4
4,8
5,2
5,6
6,0
6,5
7,0
7,5
8,1
8,7
9,3
10,0
10,7
",5
51
66
68
70
72
74
75
77
78
79
80
81
83
84
84
85
86
86
87
87
88
88
88
89
89
89
90
-22,0
-14,6
-13,3
-12,0
-10,7
- 9,5
- 8,3
- 7,1
- 5,9
- 4,8
- 3,6
- 2,5
- 1,4
- 0,4
0,6
1,7
2,8
3,9
4,9
6,0
7,1
8,1
9,2
10,2
",3
12,3
13,3
0,6
0,8
0,9
1,1
1,3
1,5
1,8
2,0
2,3
2,6
2,9
3,2
3,6
3,9
4,3
4,7
5,1
5,5
6,0
6,5
7,0
7,6
8,2
8,8
9,5
10,2
32
37
41
44
48
51
54
56
59
61
63
65
68
69
70
72
73
74
75
76
76
77
78
79
79
80
-22,1
-19,8
-17,9
-16,0
-14,3
-12,7
-ii,i
- 9,7
-8,2
- 6,9
- 5,5
- 4,2
- 3,0
- 1,9
-0,8
0,3
1,5
2,6
3,8
4,9
6,1
7,2
8,3
9,4
10,5
11,6
0,4
0,6
0,8
1,0
1,3
1,5
1,8
2,1
2,4
2,7
3,1
3,4
3,8
4,2
4,6
5,0
5,5
6,0
6,5
7,1
7,7
8,3
9,0
18
23
27
32
35
39
42
45
48
51
54
56
58
60
61
63
64
65
66
68
69
70
71
—25,5
— 22,1
—19,3
—16,9
-14,8
—12,8
—11,0
— 9,3
— 7,7
— 6,2
— 4,7
— 3,5
— 2,3
— 1,1
0,1
1,3
2,6
3,8
5,0
6,2
7,4
8,5
9,7
Börnsteio.
Uli
371
Psychrometertafel.
'
P s y c h r 0 m e t r i s c h e
Diff
er enz
00
1°
2»
8. 1
a
r
Tp
a
r
Tp
a
r
j>
a
r
Tp
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
16
13,6
100
16
12,3
90
14,4
11,0
81
12,7
9,7
71
10,8
17
14,5
100
17
13,1
90
15,4
11,8
8x
13,7
10,5
72
12,0
18
15,5
100
18
14,0
91
16,4
12,6
82
14,8
11,3
73
13,1
19
16,5
100
19
15,0
91
17,5
13,5
82
15,9
12,1
74
14,2
20
17,5
100
20
16,0
91
18,5
14,5
83
16,9
13,0
74
15,3
21
i8,7
100
21
17,0
91
19,5
15,5
83
18,0
14,0
75
16,4
22
19,8
lOO
22
18,2
92
20,6
16,5
83
19,1
15,0
76
17,5
23
21,1
lOO
23
19,3
92
21,6
17,6
84
20,1
16,0
76
18,6
24
22,4
100
24
20,6
92
22,6
18,8
84
21,2
17,2
77
19,6
25
23,8
100
25
21,9
92
23,6
20,1
84
22,2
18,3
77
20,7
26
25,2
100
26
23,3
92
24,6
21,4
85
23,2
19,6
78
21,8
27
26,7
100
27
24,7
92
25,7
22,8
85
24,3
20,9
78
22,8
28
28,4
100
28
26,2
93
26,7
24,2
85
25,3
22,3
78
23,9
29
30,1
100
29
27,9
93
27,7
25,7
86
26,4
23,7
79
25,0
80
1
31,8
100
30
29,6
93
28,7
27,4
86
27,4
25,2
79
26,0
t
PS3
i'chr
Dmetris
che
Diff
erenz
40
o«
6«
70 1
a
r
Tp
a
r
Tp
a
r
Tp
a
r
Tp !
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad '.
4
0,3
10
—28,7
-8
0,5
15
—23,7
'~
-2
0,8
20
— 20,1
—1
1,0
24
-17,2
0
1,3
28
—14,7
0,5
II
—24,2
1
1,6
32
—12,4
0,8
16
—19,9
2
1,9
35
—10,4
1,1
20
—16,6
3
2,2
39
-8,5
1,4
24
-13,8
0,6
xo
—23,1
4
2,6
42
-6,8
1,7
28
—11^
0.9
14
—18,6
5
2,9
45
-5,3
2,1
32
— 9,3
1,2
19
—15,2
0,4
6
—27,1
6
3,3
47
— 3,9
2,4
35
— 7,5
1,6
23
—12,3
0,7
10
—20,8
7
3,7
49
-2,8
2,8
37
— 5,9
1,9
26
—10,1
1,1
14
-16,5
8
4,1
51
- 1,3
3,2
40
— 4»3
2,3
29
- 8,1
1,4
18
—13,5
9
4,5
53
— 0,1
3,6
42
— 2,9
2,7
31
-6,3
1,8
21
—10,9
10
5,0
54
X,2
4,0
44
— 1,5
3,1
34
-4,6
2,2
24
-8,7
11
5,5
56
2,6
4,5
46
— 0,2
3,5
36
— 3,1
2,6
26
-6,7
12
6,0
57
3,9
5,0
48
1,2
4,0
38
- 1,6
3,0
29
— 4,9
13
6,6
59
5,1
5,5
49
2,7
4,5
40
— 0,2
3,5
31
— 3,2
14
7,2
60
6,4
6,1
51
4,0
5,0
42
1,4
4,0
34
- 1,6
16
7,8
61
7,6
6,7
52
5,4
5,6
44
2,8
4,5
36
— 0,1
16
8,5
62
8,8
7,3
54
6,7
6,2
46
4,3
5,1
37
1,5
Börnstein. 24*
372
nib
Psy chrometertaf el .
t
Psy
Chrom et ris che
Differenz
'
40
5.
6» 1
70 1
a ■
r
Tp
a
r
Tp
a
r
Tp
a
r
Tp
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
17
9,2
64
10,0
8,0
55
8,0
6,8
47
5,6
5,7
39
3,1
18
10,0
65
11,2
8,7
56
9,2
7,5
49
7,0
6,3
41
4,6
19
10,8
65
12,4
9,5
58
10,4
8,2
50
8,3
7,0
43
6,0
20
11,6
66
13,5
10,3
59
11,7
9,0
51
9,6
7,7
44
7,4
21
12,5
67
14,7
II, I
60
12,9
9,8
52
10,9
8,5
46
8,8
22
13,5
68
15,8
12,0
61
14,1
10,6
54
12,2
9,3
47
10,1
23
14,5
69
16,9
13,0
61
15,2
11,5
55
13,4
10,1
48
11,5
24
15,5
69
18,1
14,0
62
16,4
12,5
56
14,6
11,0
49
12,7
25
16,7
70
19,2
15,0
63
17,5
13,5
57
15,8
12,0
50
14,0
26
17,8
71
20,3
16,1
64
18,7
14,5
58
17,0
13,0
51
15,2
27
19,1
71
21,4
17,3
65
19,8
15,7
59
18,2
14,0
52
16,5
28
20,4
72
22,4
18,6
65
20,9
16,8
59
19,2
15,2
53
17,7
29
21,8
72
23,5
19,9
66
22,0
18,1
60
20,5
16,3
54
18,9
30
23,2
73
24,6
21,3
67
23,1
19,4
61
21,6
17,6
55
20,0
t
Ps3
^ ch r(
Dm et ris
che
Diff
er enz
8»
90
lO«
110 1
a
r
Tp
a
r
Tp
a
r
Tp
a
r
Tp
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
mm
Proz.
Grad
8
0,6
7
— 22,9
9
0,9
II
—18,1
10
1,3
14
—14,5
0,4
5
— 26,0
11
1,7
17
— 11,6
0,8
8
—19,7
12
2,1
20
— 9,1
1,2
II
—15,5
13
2,5
23
— 7,0
1,6
14
— 12,2
0,7
6
— 21,2
14
3,0
25
— 5,0
2,0
17
— 9,5
1,1
9
-16,3
15
3,5
27
— 3,2
2,5
20
— 7,1
1,5
12
— 12,6
0,6
5
—22,5
16
4,0
30
— 1,5
3,0
22
— 5,0
2,0
15
- 9,6
1,0
8
—16,8
17
4,6
32
0,1
3,5
24
— 3,1
2,5
17
— 7,1
1,5
10
—12,3
18
5,2
34
1,8
4,1
27
— 1,3
3,0
20
— 4,9
2,0
13
- 9,6
19
5,8
35
3,4
4,7
29
0,4
3,6
22
— 2,9
2,5
15
- 6,9
20
6,5
37
4,9
5,3
30
2,1
4,2
24
— 1,0
3,1
18
-4,6
21
7,2
39
6,4
6,0
32
3,8
4,8
26
0,8
3,7
20
— 2,5
22
8,0
40
7,9
6,7
34
5,4
5,5
28
2,6
4,3
22
-0,6
23
8,8
42
9,3
7,5
36
7,0
6,2
30
4,2
5,0
24
1,3
24
9,6
43
10,7
8,3
37
8,4
7,0
31
5,9
5,7
26
3,1
25
10,5
44
12,0
9,1
38
9,9
7,8
33
7,5
6,5
27
4,9
26
11,5
46
13,3
10,0
40
11,3
8,6
34
9,0
7,3
29
6,6
27
12,5
47
14,6
11,0
41
12,7
9,5
36
10,5
8,1
30
8,2
28
13,5
48
15,9
12,0
42
14,0
10,5
37
",9
9,0
32
9,7
29
14,7
49
17,1
13,0
43
15,3
11,5
38
X3,3
10,0
33
11,2
80
15,8
50
18,4
14,1
44
16,6
12,5
39
14,7
11,0
34
12,7
Börastein.
112
373
Sättigungsdrucke der Elemente.
Die Sättigungsdrucke sind entweder in mm Quecksilber, bezogen auf o" (mm), oder in
Atmosphären (Atm.) angegeben.
Reihenfolge der behandelten Elemente: Wasserstoff, Sauerstoff, Stickstoff; Neon,
Argon, Krypton, Xenon; Chlor, Brom, Jod; Schwefel, Phosphor, Arsen; Natrium, Thallium, Queck-
silber, Kupfer, Zink, Silber, Cadmium, Zinn, Blei, Wismut.
Wasserstoff H.^
Travers und Jaquerod, Proc.
Roy. Soc. 70, 490; 1902.
ZS. phys. Ch. 45, 416; 1905.
Absolute Temperatur
Wasserstoff-
Skala
Helium-
Skala
20,41
20,22
19,93
19,41
18,82
18,15
17,36
16,37
14,93
20,60
20,41
20,12
19,61
19,03
18,35
17,57
16,58
15,13
14,11
Sätti-
gungs-
druck
mm
800
760
700
600
500
400
300
200
luo
so
Dewar, Proc. Roy. Soc. 68,
44; 1901.
Temperatur
»C
-252,2
-258,66 (fest)
Sättigungs-
druck
mm
760
30—40
Sauerstoff 0^,
vgl. auch Bestelmeyer, Ann.
Phys. (4) 14, 87; 1904.
Estreicher und Oiszewski,
Phil. Mag. (5) 40, 454: 1895.
Temperatur
«C
211,2
-209,8
-208,9
-206,8
-204,8
-203,4
-201,1
-198,7
196,25
-194,0
-190,5
-185,8
183,3
-182,2
Sättigungs-
druck
mm
7>75
10,5
13,0
21,8
31,8
41,8
61,8
91,8
129,1
179,1
279,1
479.1
629,1
731,1
Sauerstoff. (Forts.)
Travers, Senter und Jaquerod,
Proc. Roy. Soc 70, 488; 1902.
ZS. ph. Ch. 45, 416; 1903.
absolute Temperatur
Wasserstoff-
Skala
Helium-
Skala
90,60
90,10
89,33
87,91
86,29
84,39
82,09
79,07
90,70
90,20
89,43
88,01
86,39
84,49
82,19
79.19
Sätti-
gungs-
druck
nmi
800
760
7cx>
600
500
400
300
200
Baly, Phil. Mag. (5) 49, 517; 1900.
Temperatur
' absolut
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
Sättigungs-
druck
mm
138,4
170,0
193,5
220,0
249,0
281,8
319,2
359,0
401,8
449,0
503,0
560,0
621,5
687,5
761,5
V. Wroblewski,
1884. Exn. Rep.
C. r. 98, 982;
20, 443; 1884.
Temperatur
"C
-129,6
131,6
133,4
134,8
135,8
Sättigungs-
druck
Atm.
27,02
25,85
24,40
23,18
22.20
Stickstoff N^
oiszewski, Bull. Acad.Cracoviel4,
197 ;i886.Wied.Beibl.l0,686; 1886
Temperatur Sätt.-Dr. in Atm.
-225,0" C
0,0053
Stickstoff. (Forts.)
Fischer und Alt, Ann. Phys. (4)
9, 1149; 1902.
t« Celsius
-195,67
-196,17
-19(>,35
-196,94
197,56
198,24
-ia*,97
199,75
-200,61
-201,54
-202,58
203,15
203,80
-204,47
205,20
205,86
-206,57
-207,37
-208,25
209,35
-210,52
absolut Sättigungs-
druck
77,33
76,83
76,65
76,06
75,44
74,76
74,03
73,25
72,39
71,46
70,42
69,S5
69,20
68,53
67,80
67,14
66,43
65,63
64,75
63,65
62,48
mm
760
714Ö
700
650
600
550
500
450
400
350
300
275
250
225
200
180
160
140
120
Erstar- 100
Baly, Phil. AAag. (5) 49, 517 ; 1900.
Temperatur
absolut
2-0
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
Sättigungsdruck
N..(chem.) N* (atmosph.)
717,0
806,0
906,0
1013,0
1130,5
1258,0
1386,0
1544,5
1705,5
1880,0
2062,0
2256,0
2465,0
2686,0
2916,5
716,0
800,0
895,0
995,0
1104,0
1225,4
1357,0
1497,0
1646,0
1808,0
1985,0
2170,0
2368,0
2581,0
2812,0
y. Wroblewski, a r. 102,
lOIO; 1886.
Temperatur
"C
— 14<},6
—153,7
—193.0
—202,0
Sättigungsdruck
Atm.
38,45
30,65
1,00
0,105
Neon (fest) Nc \ Travers und Jaquerod, Proc.
Roy. Soc 70, 490; 1902.
absol. Temperatur
Helium- Skala
y 0
20,4
15,66
Sättigungs- mm
druck 12,8
2,4
Stirm.
374
112 a
Sättigungsdrucke der Elemente.
Edelgase außer Neon; Halogene.
Argon Ä
Olszewski, Proc. Roy.
Soc 57, 290. 1895. Z.
ph. Ch. 16, 380; 1895.
Temp. Sätt.-Dr.
"C
-5^121*)
-12K,6
— 12J>,6
—134,4
—135,1
-136,2
—138,3
— 13«,1
*) krit. Tp.
Atm.
50,6
38,0
35,8
29,8
29,0
27,3
25,3
23,7
Chlor (flüssig) C/.^
Johnson u. Mc Intosb,
Journ. Amer. ehem.
Soc. 31, 1138; 1909.
Temp.
—105,7
-101,6
Erstarrungs-
punkt
— 96,3
— 80,8
— 84,3
— 75,3
— 65,9
— 56,8
— 47,3
— 89,3
— 83,7*)
— 32,0
Sätt.-Dr.
mm
8,0
9,2
16,5
24,4
39,6
76,1
141,5
240,6
399,5
592,0
760,0 *)
820,5
*) interpoliert.
Jod
Dewar, Proc. ehem.
Soc. 14, 243; 1899.
Temp.
Sätt.-Dr.
"C
mm
0
0,017
11,0
0,087
80,0
0,358
5H,1
4,9
113,8
87,0
Argon Ä
Krypton Kr
Xenon Xe
Ramsay u. Travers, ZS. phys. Ch. 38, 670; 190 1.
Temp.
absol.
77,3
81,7
82,1
82,4
82,6
83,0
83,8
*)
85,5
85,7
86,5
86,9
87,3
87,8
123,1
136,8
137,8
139,0
155,6
krit. Tp.
Sätt.-Dr.
215,0
410,1
423,9
440,1
465,0
485,8
524,3
*)
633,4
644,6
704,5
757,3
787,6
821,2
10313
20700
21334
23251
40200
= krit. Dr.
Schmelzp. 85,1"
Temp.
absol.
TT U
84,2
88,6
*)
112,7
170,9
197,9
201,0
201,5
204,1
206,4
210,5
krit. Tp
Sätt.-Dr.
9
17,4
*)
386,6
II 970
28808
30837
31621
34693
37006
41245
= krit. Dr.
*) Schmelzp. 104"
Temp.
absol.
183,2*)
231,4
237,4
239,7
241,2
244,2
244,6
248,7
250,5
252,6
254,0
255,6
257,4
273,36
287,75
krit. Tp.
Satt- Dr.
11134
13505
13971
14696
15868
16301
18153
18929
19984
21512
21967
22310
31501
44112
krit. Dr.
*; Schmelzp. 133"
(annähernd)
brom Br.
Jod Jo
Ramsay u. Young, J. ehem. Soc 49,
453; 1886.
Temperatur Sätt.-Dr. Temperatur
"C
16,65
14,0
-12,0
10,05
- 8,4
-7,0^
- 5,06
8,20
16,95
23,45
33,05
40,45
46,8
51,95
56,3
58,76
20
25
30
35
40
45
50
70
90
100
150
200
300
400
500
600
700
760
"C
85,0
92,2
102,15
109,05
114,15
117,0
128,9
137,05
150,7
160,9
169,05
176,0
182,0
185,3
s. a. Tsuruta, Phys. ZS. 1, 417; 1900.
Jod J2
Arctowski, ZS. anorg. Ch.
12, 427; 1896.
Temp.
70
66
41
13
Satt- Dr.
mm
8,6
3,7
1,4
0,10
Baxter, Hickey u. Hol-
me*, Journ. Amer. ehem.
Soc. 29, 127; 1907.
"C
0
15
25
30
35
40
45
50
65
mm
0,030
0,131
0,305
0,469
0,699
1,025
1,498
2,154
3,084
Chlor Cl,
Knietsch, Wied. Ann.
259, 124; 1890.
Temp.
—102
— 88
— 85
— 80
— 75
— 70
— 65
— 60
— 65
— 50
— 45
— 40
— 35
— 33,6
— 30
— 25
— 20
— 15
— 10
— 6
0
5
10
15
20
25
30
36
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
146
Sätt-Dr.
fest
37,5 mm
45,0
62,5
88,0
118
159
210
275
350
445
560
705
760
1,20 Atm.
1,50
1,84
2,23
2,63
3,14
3,66
4,25
4,95
5,75
6,62
7,63
8,75
9,95
11,50
14,70
18,60
23,00
28,40
34,50
41,70
50,80
60,50
71,60
93,50
(krit. Punkt)
Jod
Naumann, Diss. Berlin
1907.
"C
—40,7
—20,9
0
16,9
19,0
mm
0,00022
0,0025
0,027
0,146
0,182
Jod
stelzner und Nieder-
schulte, Verh. phys.
Ges. 7, 159; 1905.
"C
0
10
20
30
40
mm
0,01
0,06
0,25
0,60
1,16
Stirm.
112 b
375
Sättigungsdrucke der Elemente.
Jod (Schluß), Schwefel, Phosphor, Arsen, Natrium, Thallium.
Jod (Forts.)
Stelzner, Nieder-
scfanlte. (Forts.)
Sättigungs-
druck
»c
mm
aO
2,35
60
4,42
70
8,35
80
15,9
90
27,0
100
47,5
110
77,2
180
"6,5
130
i68,i
140
231,5
läO
307,0
160
412,2
170
530,0
il80
687,2
Schwefel (Forts.)
Matthies, Phys. ZS. 7, 395; 1906.
Temperatur
"C
210,2
216,7
2224
230',6
234,4
237,3
241,8
265,0
306,5
341,7
352,5
363,0
379,4
Sättigungsdruck
1,35
2,1
3.20
4,48
5,54
6,5
8,45
20,5
53,5
105,5
133,0
176,0
250,1
*) Unterhalb 240" nicht garu sicher.
Bodeosteia, ZS. ph. Chem. 30, n8;
1899.
Temperatur Sättigungsdruck
i
Schwefel
Raff u. Graf, Ber. chem. Ges.
40, 4199; 1907, ZS. anorg.
Ch. 58, 209; 1908.
Temperatur
druck
^'C
mm
49,7
0,000 34
78,3
0,002 3
89,0
0,0057
99,3
0,0089
104,0
0,011 5
110,8
0,020 0
114,5
0,0285
rl2:i,8
0,053 5
131,9
0,081
132,2
0,079
13:^,1
0,088
«sc
141,0
0,131
CO
147,0
0,192
157,0
0,332
162,0
0,403
172,0
0,629
1S9,5
1,38
l211,3
3,14
Für Schwefe
1 vergl. auch
Barns, Phil. ^
^g. (5) 29,
141 ; 1890 und G
rnner.Joum.
Amer. chem. S
3C 29, 1396;
1907.
«c
374
393
410
427
444,53
240
336
443
580
760
Arsen
Gibson, Diss. Breslau 191 1.
Temperatur
469,4
476,3
4S8,4
499,9
512,3
526,4
557,4
568,9
Sättigungs-
druck
mm
26,0
31,6
50,9
67,4
96,2
131,6
269,9
334,1
Natrium Aa (Hüssig)
Gebhardt, Diss. Erlangen 1904,
Verh. phys. Ges. 7, 184; 1905.
Temperatur
Regnanlt, Mem.de rAcad.26,339; 1862.
Temp.
Sättig.-
druck
Temp
»C
mm
"C
390
272,31
500
400
328,98
610
410
395,20
520
450
472,11
630
430
560,98
640
440
663,11
650
450
779,89
560
460
912,74
670
470
1063,17
480
1232,70
490
1422,88
Sättig.-
druck
mm
1635,32
1871,57
2133,30
2421,97
2739,21
3086,51
3465,33
3877,08
Gelber Phosphor
Schrötter, Wien. Ber. 1, 130; 1848.
Temp.
Sättig.-
druck
165
170
180
200
209
120
173
204
266
339
Temp.
Sättig.-
druck
"C
219
226
230
287,3
359
393
514
760
Über gelben Phosphor vergl. Hittorf,
Pogg. Ann. 126, 193; 1865. Troost
u. Hantefenille, Ann. chim. phys.
(5) 2, 145; 1874. Über roten Phos-
phor Hittorf, 1. c
380
390
400
410
4-20
430
440
450
460
470
480
490
500
510
520
530
540
550
560
570
Sättigungs-
druck
mm
i»2
1,3
^A
1,7
2,0
2.4
2,9
3,4
4»2
5,1
6,1
7,2
8,6
10,3
12,4
15,0
18,5
23,0
33,2
80,0
Aus 3 wenig übereinstimmen-
denVersuchsreihen interpoliert
Thallium Tl
Gibson, Diss. Breslau 19",
Tl flüssig. Interpolierte Werte.
Temperatur
950
1000
1050
1100
1160
1200
Sättigui^-
druck
mm
10,5
17,5
26,0
37,0
54,0
78,0
Stinn.
376
112 c
Sättigungsdrucke der Elemente.
Quecksilber
vergl. auch v. d. Plaats Rec. Trav. chim. 5, 149; 1886 u. Knudsen Ann. Phys. (4) 29, 184; 1909.
Regnault,
Mdm. de
l'Acad. 26,
339; 1862.
Hertz, Wied.
Ann. 17, 193;
1882.
Ramsay u.
Young, J.
ehem. Soc.
49, 37; 1886.
Morley, ZS.
ph. Ch. 49,
100; 1904.
Pfaundler,
Wied. Ann. 63, 36; 1897.
Temp.
Sättigungsdrucke
Temp.
Sättigungsdrucke
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
HO
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
290
300
310
320
330
340
350
360
370
380
390
400
410
420
430
435
440
445
450
mm
0,0200
0,0268
0,0372
0,0530
0,0767
0,1120
0,1643
0,2410
0,3528
0,5142
0,7455
1,0734
1,5341
2,1752
3,0592
4,2664
5,9002
8,0912
11,00
14,84
19,90
26,35
34,70
45,35
58,82
75,75
96,73
123,01
155,17
194,46
242,15
299,7
368,7
450,9
548,4
663,2
797,7
954,7
1140,0
1347,0
1588,0
1863,7
2177,5
2533,0
2728,0
2934,0
3153,0
3384,4
mm
0,00019
0,00050
0,0013
0,0029
0,0063
0,013
0,026
0,050
0,093
0,165
0,285
0,478
0,779
1,24
1,93
2,93
4,38
6,41
9,23
13,07
18,25
25,12
34,90
Laby
255°
86,2 mm
97,8
124,8
158,4
199,3
248,6
307,7
378,1
461,3
559,1
673,3
805,9
959,2
"35
1337
1566
1826
2119
2446
2628
2817
3018
3229
0,008
0,015
0,029
0,052
0,092
0,160
0,270
0,445
0,719
1,137
1,763
2,684
4,013
5,904
8,535
12,137
17,015
23,482
31,957
42,919
56,919
74,952
96,661
123,905
157,378
198,982
246,704
304,9
373,7
454,4
548,6
658,0
784,3
930,3
1096,0
1284,0
1495,6
1733,8
2000,2
2298,8
2459,0
2628,8
2808,0
2996,1
16" 0,0010
0,0027
0,0052
0,0113
0,0214
0,0404
15
56,3
mm
0,00081
0,01801
0,26305
Vergl. auch: Juhlin, Bihang
Svenska Akad. 17, Abt. i, 72;
1892.
Jewett, Phil.
Mag. (6) 4,
546; 1902.
mm
1,84
4,23
9,1
24,2
32,2
62,3
100,6
155,0
250,0
Smith u. Menzies
457,85
555,54
669,77
802,62
956,25
1133,0
1335,4
1566,1
1827,6
2123,4
2456,0
2637,5
2828,8*)
3031,5*)
3245,0 *)
*) extrapoliert
Young, J. ch.
Soc 69, 629;
1891.
Qebhardt,
Verh. phys.
Ges. 7, 184;
1905.
vergl.
auch folg.
Seite
8,41
11,98
16,81
23,22
31,64
42,56
56,55
74,26
96,46
124,0
157,8
198,9
248,6
308,0
378,5
461,7
559,1
672,5
803,7
954,7
1127,5
1325,0
1548,5
1801,0
2085,0
2402,5
2572,0
2757,0
2939,0
3150,5
mm *)
1,1
1,8
2,8
4,3
6,3
9,2
13,0
17,7
24,0
33,4
44,9
58,5
77,0
100,0
120,0
158,5
199,5
249,0
309,0
*) interpoliert
Laby,
Phil. Mag.
(6) 16, 789;
1908.
Smith und
Menzies,
Journ. Amer.
ehem. Soc.
32, 1445;
1910.
Bei
tieferen
Tempp, vergl.
Tab. 84 b.
Stirm.
Temp.
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
290
300
310
320
330
340
350
360
370
380
390
400
410
420
430
435
440
445
450
112 a
377
Sättigungsdrucke der Elemente.
Quecksilber, Kupfer, Zink, Silber, Cadmium, Zinn, Blei, Wismut
Quecksilber (Forts.)
Yonng, J, ehem. Soc 59, 629; 1891.
Temp. Satt.- Dr. Temp. Satt.- Dr.
Cailletet,Colardeau
u. Rivi^re, C r. 130,
1585; 1900,
Refoaalt,
Mem.d.rAcad.
^,339; 1862.
Ramsay u.
Yoonf.
J. ehem. Soc
49, 37, 1886.
Young,
J. ehem. Soc
59,629; 1891.
"C
330
331
332
333
334
335
336
337
.338
339
340
341
342
343
344
345
mm
461,7
470,8
480,0
489,3
498,8
508,5
518,3
528,3
538,4
548,6
559,1
569,7
580,4
591,3
602,4
613.7
»C
34«
347
»48
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
3.59
360
mm
625,1
636,7
648,4
660,4
672,5
684,8
697,3
709,9
722,7
735,7
749,0
762,3
775,9
789,7
Temp. Satt.- Dr.
Temp.
»C
400
450
500
550
600
650
700
750
800
850
880
Atm.
2,01
4,25
8,0
13,8
22,3
34,0
50,0
72,0
102,0
137,5
162,0
»C
460
470
480
490
500
510
520
Sättigungsdruek (abgerundet)
mm
3888,1
4449,5
5072,4
5761,3
6520,3
7353,4
8265,0
mm
3399,5
3843,7
4327,1
4856,7
5435,0
6059,2
6736,6
mm
3586,0
4067,0
4596,0
Kupfer, Zink, Silber, Zinn, Blei, Wismut nach
Greenwood. Proe. Roy. Soe. A. 83, 483; 1910. —
ZS. ph. Ch. 76, 484; 1911.
Zink, Cadmium, Wismut nach Banis. Phil. Mag.
(5), 29, 141; 1890.
Kupfer (Gr.)
Zink (Gr.)
Silber (Gr.)
Zinn (Gr.)
Blei (Gr.)
Temp.
Satt.- Dr.
Temp. Satt.- Dr.
Temp.
Satt- Dr.
Temp, Satt.- Dr.
Temp.
Satt.- Dr.
1980
2180
2310
Atm.
0,1315
0,338
1,0
1120
1230
1280
1510
Atm.
6,3
11,7
21,5
53,0
iwio
IT-SO
1955
Atm.
0,1355
0,346
1,0
1970
2100
2270
Atm.
0,133
0,345
1,0
1320
1420
1525
1870
2100
Atm.
0,138
0,350
1,0
6,3
11.7
Wismut
Greenwood (s. 0.)
Zink (Ba.)
Cadmium (Ba.)
Wismut (Ba.)
Temp.
Sätt-Dr.
Temp. ; Sätt.-Dr.
Temp.
Sätt.-Dr.
1200
1310
1420
1740
1950
2060
Atm,
0,134
0,338
1,0
6,3
11,7
16,5
"C
6S4
699
710
736
758
802
838
863
884
900
914
933
mm
28
35
42
62
99
166
264
368
477
557
653
767
549
652
565
574
620
6?9
667
681
702
mm
22
25
26
32
75
105
157
189
262
Temp.
SätL-Dr.
Temp.
Sätt.-Dr.
706
724
729
745
750
760
766
770
292
355
381
489
517
624
656
766
'- C
1199
1611
1260
32
86
97
Reihenfolge der in der folgenden Tabelle behandelten anorganischen Verbindungen : Chlorwasser-
stoff, Bromwasserstoff, Jodwasserstoff, Schwefelwasserstoff, Selenwasserstoff, Phosphorwasserstoff, Arsenwasser-
stoff, Ammoniak, Kohlendioxyd, Kohlenoxyd, Stickoxydul, Stickoxyd, Phosphortrioxyd, Schweflige Säure,
Schwefeltrioxyd, Arsentrioxyd, Schwefelkohlenstoff, Fluorbor, Thiophosphorjifluorid, Chlorcyan, Bortrichlorid,
Phosphortrichlorid, Siliciumtetrachlorid, Tetrachlorkohlenstoff, Stannichlorid, Germaniumtetrachlorid, Nickeltetra-
karbonyl, Kalomel, Quecksilberchlorid, -bromid, -Jodid.
Stirm.
378
113
Sättigungsdrucke anorganischer Verbindungen.
Steele und Mc Intosh, ZS. phys. Gh. 55, 136; 1906.
* = beobachtete Werte. ** Bei HCl —89° im Original 552mm.
Chlorwasser-
stoff HCl (flüssig)
Bromwasser-
stoff HBr
Jodwasser-
stoff HJ
Schwefelwasser-
stoff H,S
Phosphorwasser-
stoff PH,
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
»C
— 80
— 80,5
— 81
— 82
— 83
— 83,2
— 84
— 85
— 85,9
— 86
— 87
— 88
— 89
— 89,8
— 90
— 91
— 92
— 92,9
— 93
— 94
— 95
— 96
— 97
— 97,2
— 98
— 99
—100
—101
—101,3
—102
—103
-104
-104,5
—105
-106
—107
-108
—109
—109,9
—110
mm
896
868*
851
808
764
748*
718
673
648*
632
594
557
525**
522*
493
463
435
430*
410
385
363
343
323
316*
304
287
270
254
245*
238
225
210
198*
196
184
173
162
149
141*
138
Schmelzpunkt — 1 1 1,3'
Faraday, Phil.
Trans. 13o, 1, 155 ;
1845-
Temp.
Sättig.-
Druck
"C
Atm.
—73,3
1,80
-67,8
2,38
—€2,2
3»i2
-^5,6
6,30
—34,4
9,22
-28,9
10,92
-23,3
12,82
—17,8
15,04
-3,9
23,08
+ 4,4
30,67
"C
— 66
— 67
— 68
— 68,4
— 69
— 70
— 70,7
— 71
— 72
— 73
— 74
— 75
— 76
— 76,7
— 77
— 78
— 79
— 79,3
— 80
— 81
— 82
— 83
— 84
— 85
— 86
mm
891
835
785
775*
743
704
682*
671
635
609
575*
546
519
501*
483
468
445
431,5*
423
402
381
357*
340
321
302
Schmelzpunkt 86»
— 87 ■
— 87,1
— 88
— 89
— 89,3
— 90
— 91
— 92
— 92,8
— 93
— 94
95
96
96,3
97
— 98
99
100
100,7
101
102
—103
104
104,2
—105
283
284*
266
259
245*
247
239
222
214*
214
204
195
187
185*
177
167
157
147
142*
136
125
114
102
96*
90
Forts, von HCl, HJ
s. folgende S.
«C
—35
-35,9
—36
—36,9
—37
—38
—39
—39,4
—40
—41
-41,7
—42
-43
-43,6
—44
-45
—46
-^7
—47,7
—48
—49
-50
mm
783
769*
750
713*
718
686
657
644*
628
600
578*
573
547
530*
519
494
471
448
438*
425
404
376*
50,8» Schmelzpunkt
-51
—52
—53
—54
-54,8
—55
—56
—57
—58
—59
—59,5
—60
—61
-62
—63
-63,5
—64
—65
—66
—67
—68
-68,4
—69
—70
-71
—72
-73
—73,5
—74
—75
—76
—77
—77,9
-78
364
343
325
307
303*
289
274
258
244
230
224*
218
206
194
183
185*
173
162
152
143
134
126*
126
118
III
103
97
92*
90
84
79
73
74*
70
«C
—60
—61
—62
—62,2
—68
—64
—60
-66
—66,1
—67
—68
-69
—69,1
—70
-71
—71,6
—72
—73
—74
—75
—75,6
—76
—77
- 78
—78,4
—79
-80
—81
-81,7
—82
770
724
682
676*
644
607
573
541
538*
513
484
458
456*
432
409
400*
384
364
345
326
314*
309
292
276
270*
261
246
232
220*
218
82,9* Schmelzpunkt
—831
—84
-85
—86
—87
—88
205
193*
181
169
158
Faraday, Phil.
Trans. 135, 1, 155;
1845.
Temp.
»C
—73,3
—67,8
—58,9
—46,6
—31,1
—28,9
—18,9
—17,8
— 3,8
+ 10,0
+11,1
Sättig.-
Druck
Atm.
1,02
1,09
1,50
2,35
3,95
4,24
5,90
6,10
9,36
14,14
14,60
»C
— 86
— 86,6
— 87
— 88
— 88,6
— 89
— 90
— 91
— 92
— 93
— 93,1
— 94
— 95
— 96
— 97
— 97,7
— 98
— 99
—100
—101
—101,2
—102
—103
-104
—105
—105,9
—106
Schmelzpunkt
770
719*
716
668
644*
630
595
563
531
503
498*
473
448
425
403
393*
382
362
342
324
319*
305
287
269
253
237*
235
-133'
Schwefelwasser-
stoff H^S
Regnauit, Mem. de
l'Acad. 26, 535;
1862.
Temp.
Sättig.-
Druck
»C
—25
—20
—15
—10
— 5
0
+ 5
10
15
20
26
30
35
40
45
50
66
60
66
+ 70
Stirm.
Atm.
4,93
5,83
6,84
8,01
9,30
10,80
12,48
14,34
16,38
18,62
21,07
23,73
26,62
29,72
32,83
36,60
40,38
44,39
48,63
53,10
113 a
379
Sättigungsdrucke anorganischer Verbindungen.
Chlorwasserstoff, Jodwasserstoff, Schwefelwasserstoff, Selenwasserstoff,
Arsenwasserstoff, Ammoniak.
Chlorwasser-
stoff HCl
Temp.
»C
Satt- Dr.
Atm.
Faraday, Phil. Trans.
113, 189; 1823.
+10,0 I ao,oo
Ansdell, Chem. News
41, 75; 1880.
+ 4,0
9,25
13,8
18,1
22,0
26,75
33,4
39,4
44,8
48,0
49,4
+50,56
29,8
33,9
37,75
41,8
45,75
51,00
58,85
66,95
75,20
80,80
84,75
85,33
Jodwasserstoff HJ
Faraday, Phil. Trans. 135, I,
155: 1845.
Temperatur Sättigungsdruck
"C
-17,8
0
+15,6
Atm.
2,9
3,97
5,86
Schwefelwasserstoff
H2S
Olszewski, Wied. Ann. 31, 1887.
Temperatur Sättigungsdruck
" C Atm.
0 10,25
+ 18,2 16,95
50,0 35,66
52,0 37,17
+ 100,0 88,70
Bem. Schwefelwasserstoff
vgl. Kamp, Ann. Chem. Pharm.
18, 170; 1855. — Regnault, C.
r. 50, 163; 1860. — Olszewski,
Bull. Acad. Cracovie 1870. —
Melsens, C. r. 77, 781; 1873.
— De war, Phil. Mag. (5) 18,
212; 1884.
Selenwasser-
stoff H2Se
Olszewski, Wied. Ann.
31, 66; 1887.
Temp.
"C
0
+ 18
52
100
+137
Sätt.-Dr.
Atm.
6,6
8,6
21,5
47,1
91,0
De Forcrand und
Foozes-Diacon, C. r.
134, 171 und 229;
1902.
—42 I
-30 1,75
+ 0,2 4,5
+30,8 12
Schmelzpunkt
-64"
Arsenwasser-
stoff AsH^
Faraday, Phil. Trans.
113, I, 155; 1845.
Temp.
«C
-59,4
—53,3
-46,6
-30,6
-17,8
—12,2
0
+ 4,4
10,0
+ 15,6
Satt- Dr.
Atm.
0,94
2,61
1,73
3,32
5,21
6,24
8,95
10,05
11,56
13,19
Schmelzpunkt
— 119"
Ammoniak NHo
Regnaalt, Mem. de
l'Acad. 26, 535; 1862.
I
Temp.
Satt- Dr.
"G
-30
-25
-20
—15
-10
— 6
0
+ 5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
+100
Atm.
1,14
1,45
1,83
2,24
2,82
3,45
4,19
5,04
6,02
7,14
8,41
9,84
11,45
13,25
15,26
17,48
19,95
22,66
25,63
28,90
32,47
36,35
40,59
45,17
50,14
55,52
61,32
Temp.
Sätt.-Dr.
0 C Atm.
Rietet, Nouvelles
machines frigoriques,
Geneve 1885. Deutsch
von Schollmeyer,
Leipzig 1885. Arch. de
Geneve 13, 212; 1885.
—30
—25
-20
—16
-10
— 5
0
+ 5
10
15
20
25
30
35
40
45
+50
1,14
1,45
1,83
2,28
2,82
3,45
4,19
5,00
6,02
7,12
8,40
9,80
11,44
13,08
15,29
17,38
19,98
Blümcl^e, Wied. Ann.
34, 10; 1888.
—18,5
0
+34,0
+63,5
1,91
4,22
12,80
28,04
Brill, Ann. Phys. (4) 21,
170; 1906.
Temp.
Satt- Dr.
"C
1^|-S0,0
>2i\— 79,0
—77,6*
—75,1
—72,7
—70,4
—70,0
—68,3
—64,4
—62,8
—60,8
—60,0
—59,5
— 56,5
—54,4
—50,7
—50,0
—46,2
—45,0
—41,6
—40,0
— :»,8
—38,2
—33,0
* Schmelzp.
** interpoliert
mm
35,2
38,0
44,1
51,8
62,5
74,9
77,2**
87,5
116,0
136,0
157,6
166,6**
172,4
210,0
239,5
309,3
323,3**
403,5
437,1
521,9
563,1**
568,2
610,4
761,0
Davies, Proc. Roy. Soc
A 78, 42; 1907,
Temp.
Sätt.-Dr.
»C
—50
—45
—10
—35
—30
—25
—20
—15
—10
— 6
* interpoliert.
mm
293*
421*
557*
712*
867
1098*
1393
1726
2146
2617
Beob. Werte:
— 49,8 I 297,95
—41,0 530,95
— 33,5 I 760,00
(Siedepunkt.)
Qibbs , Joum. Amer.
ehem. Soc 27, 851;
1904: Kochp. 33,46".
Stirm.
380
113 b
Sättigungsdrucke anorganischer Verbindungen.
Kohiendioxyd und Kohlenoxyd.
Kohlendioxyd CO^, fest und flüssig.
Temp.
Sätt.-Dr.
«C
Atm.
flüssig
Regnault, Mem. de
l'Acad. 20,535; 1862.
— 2ö
17,12
-20
19,93
—15
23,14
-10
26,76
— 5
30,84
0
35,40
+ 6
40,47
10
46,05
15
52,17
20
58,84
25
66,07
+30
73,84
Cailietet ,
Gen. (MJ,
-80
—74
-70
—64
—60
-54
-50
—44
—40
—34
Arch.
16; 18'
de
1,00
1,55
2,08
3,10
3,90
5,46
6,80
8,72
10,25
12,70
Viilard, Ann. chim.
phys. (7) 10, 387;
—79 (fest)
0
+ 10
16
+ 20
Viilard u.
C. r. 120,
1,0
34,25
44,35
49,90
56,30
Jarry,
1413;
-56,7)
(Schmpkt.)l
— 79 1_
— 115'f^
—125^
5,1 Atm.
760 mm
ca. 20 „
5 „
Zeleny u. Smith, Phys.
ZS. 7, 670; 1906.
Temp.
Sätt.-Dr.
OQ
Atm.
flüssig
— 7 I 27,80
-10 25,83
-12 I 24,50
— 15 22,46
—18 20,65
—20 19,52
—22 18,33
—25 16,74
-28 15,10
— 30 14,21
—32 13,30
— 35 11,92
— 38 10,67
-40 ■ 9,88
—42 { 9,18
— *4 I 8,53
-46 i 7,89
—48 7,30
—50 6,73
—52 6,18
—54 5,66
—56 5,19
*— 56,4 5,11
-08 4,75
■60 4,35
, -62 3,96
-6* I 3,58
1—65,5 I 3,30
* dreifacher Punkt
t unterkühlt
fest
Nernst, Phys. ZS. 9,
435; 1908 in einer
Arbeit von E. Falck.
Temp.
Sätt.-Dr.
-138
-142
-146
-150
-154
Atm.
0,0600
0,0278
0,0123
0,0050
0,0024
Kuenen u. Robson, Phil. Mag.
(6) 3, 149; 1902.
Temp.
"C
0
— 5
—10
—15
—20
-25
—30
—35
—40
—45
-50
-65
^56,24*
Satt- Dr.
Atm.
34,3
30,0
26,0
22,4
19,3
16,5
14,0
11,8
9,82
8,12
6,60
5,35
5,10
—60 4,30 3,97
—65 2,77
—70 flüssig i,J
—75 1,28
—78,32 1,00
* dreifacher Punkt, beobachtet,
die andern Werte interpoliert.
Atm.
fest
fest
du Bois u. Wills, Verh. D. Phys.
Ges. 1, 168; 1899.
Temp.
—124
-112
—102
— 96
— 86
— 81,5
— 79,2
— 77 .
Sätt.-Dr.
mm
5
40
110
225
510
638
760
885
vergl. auch: Lange, ZS. angew.
Gh. 16, 514; 1903 und Zeleny,
Phys. ZS. 7, 718; 1906.
Zeleny u. Smith,
Phys. ZS. 7, 670;
1906.
Temp. I Sätt.-Dr.
"C
Atm.
fest
—56,4
—57
—58
—59
—60
-61
—62
-63
—64
—66
—66
—68
—70
-72
—74
—75
—77
"C
— 78,2
— 80
— 82
— 84
— 80
— 86
— 88
— 90
— 92
— 94
— 96
— 98
—100
—102
-104
—106
-108
—110
—112
-114
—116
-118
—120
-122
5,"
4,85
4,51
4,20
3.92
3,67
3,43
3,20
2,98
2,78
2,59
2,21
1,88
1,638
1,395
1,283
1,102
mm
760
657
558
473
435
400
340
288
241
202
170
141
119
99
80
64
53
43
34
27
22
18
14
k'nhipnnvvrl m ^ Olszewski, C. r. 99, 706; 1884 \ Temperaturen nach dem
ivuiuciiuxyu '^^^ II Baly u. Oonnan, J. ehem. See. 81, 902; 1902 i Wasserstoff thermometer.
I Temp.
Sätt.-Dr.
I Temp.
Sätt.-Dr.
II Temp.
Sätt.-Dr.
—220,5 "C
-207,0
—190,0
—172,6
—168,2
—155,7
Erstarrungspunkt
4 mm
100 „
Atm.
4,6 „
6,3 „
14,8 „
-154,4
—152,0
-150,0
—148,6
-147,7
—145,3
-139,5
16,1 Atm.
18,1 „
20.4 „
21.5 „
23.4 „
25,7 „
35.5 „
—205
-200
—195
—191
-190
—186
—183
114,30 mm
248,80 „
483,96 „
772,35 „
863,06 „
1429,98 „
-. 1722,63 „
Stirm.
U3
381
Sättigungsdrucke anorganischer Verbindungen.
Oxyde des Stickstoffs, Phosphors, Schwefels, Arsens, Schwefelkohlenstoff,
Fluorbor, Thiophosphorylfluorid.
StickoxyduLv.o
Faraday , Phil.Trans.
135, I, 155; 1845.
Temp.
Sättigung
druck
"C
- 87,2*)
- 73,3
-59,4
- 45,0
- 31,7
- 17,8
- 3,9
- 1,'
Regnault,
l'Acad.2«,
— 25
-20
— 15
-10
— 5
0
+ 5
10
15
20
25
30
35
+ 40
Atni.
1,00 *)
1,77
3,58
6,89
12,04
19,34
28,90
33,40
Mem. de
535; 1862.
20,65
23,14
25,90
28,96
32,34
36,08
40,21
44,76
49,77
55,30
61,38
68,03
75,36
83,37
Cailletet, Arch. de
Gen. (jö, 16; 1878.
— 92*)
-90
— 84
— 80
— 74
-70
— 64
— m
— 54
— 50
— 44
— 40
— 34
1,00'
1,10
1,40
1,90
2,60
3,15
4,20
5,05
6,32
7,63
9,60
11,02
13,19
*)Ramsayu.Shields,
J.chem. Soc63,833;
1893.
Kochp. bei 760 mm
- 89,8«.
Villard, Ann. chim.
phys. (7) 10, 387;
1897.
0
+ 5
8
12
16
+20
30,75
34,8
37,4
41,2
45,3
49,4
Stickoxyd NO
Olszewski, C. r. 100,
940; 1885.
Temp.
«C
- 97,5
- 110,9
105,0
— 110,0
- llt>,0
— 129,0
— 138,0
- 167,0*)
— 176,5
*) Ramsay ü
Sättigungs-
drücke
Atm.
57,8
49,9
41,0
31,6
20,0
10,6
5,4
0,182
0,024
Travers,
s.Travera Exper. Unter-
suchung von Gasen.
K.T.bei 760,0mm -149,9"
Phosphor-
trioxyd P^O^
Schencku.Banthien,
Ber. ehem. Ges. 39,
1518; 1906.
Temp.
°G
+ 22,4
26,2
30,8
34,8
40,8
46,6
50,0
54,7
64,4
70,7
72,7
88,6
+91,2
Sättigungs-
drucke
mm
2,7
3,0
4,1
4,9
6,0
8,0
9,5
11,9
18,4
37,5
50,8
248,7
297,9
Schweflige
Säure SO2
Faraday, Phil.Trans.
13-">, I, 155; 1845.
Temp.
—17,8
-7,2
- 3,3
+ 4,4
23,1
32,2
+37,8
Sättigungs-
drucke
Atm.
0,725
1,12
1,33
1,78
3,28
4,35
5,16
Regnault, M6m. de
rAcad.2(J, 535; 1862.
— 30
25
20
15
10
5
0,39
0,49
0,63
0,80
1,00
1,25
Schweflige
Säure SO^
Regnault. (Forts.)
Temp. Satt- Dr.
+
"C
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
+ 65
Atm.
1,53
1,87
2,26
2,72
3,24
3,84
4,52
5,28
6,15
7,"
8,19
9,38
10,69
12,11
Sajotschewsky,
Iswestija d. Kiewer
Univ. 1878, Nr.4,p. 21,
Nr. 8, p. 29, Wied.
Beibl. 3, 741 ; 1879.
+ 50
60
70
80
90
100
120
+150
8,43
11,09
14,31
18,09
22,47
27,82
41,56
71,45
Vgl. Lange, ZS. angew.
Chemie 1809.
Rietet, Arch. de Ge-
neve 13, 212; 1885.
—30
-25
—20
—15
—10
— 5
0
+.^
10
15
20
25
30
35
40
45
-f50
0,36
0,55
0,61
0,76
1,00
1,25
1,51
1,90
2,35
2,78
3,30
3,80
4,60
5,30
6,20
7,20
8,30
Blümcke,Wied. Ann.
34, 10 1888.
-19,5
—11,5
0
+35,0
4<),7
65,0
77,6
+98,2
0,60
0,95
1,51
5,45
7,55
12,83
17,12
26,96
Schwefeltrioxyd.
74V0I. -S O3 4- V4 Vol. Luf t
Knietsch, Ber. ehem. Ges.
34, 41 12; 1901.
Temp. Sätt.-Dr.
»C
+35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
+90
Atm.
0,400
0,650
0,875
1,200
1,600
1,850
2,250
2,725
3,300
4,000
4,900
5,900
ArsentrioxydA^gOg
stelzner,
Diss. Erlangen 1901.
*) Niederschulte,
Diss. Erlangen 1903.
Temp.
+ 129
153,5
165
240,8
253,1
261,8
268,6
280,1
290,9
+306,8
Sätt.-Dr.
mm
0,00 *)
0,01 *)
0,027 *)
6,3
12,2
18,2
24,4
42,1
65,4
110,6
Schwefelkohlen-
Stoff cs^
Regnault,Mem. de l'Acad.
-6, 339; 1862.
Temp.
"C
— 20
— 10
0
+ 10
20
30
40
50
60
70
{»
100
110
120
130
140
+ 160
auch Rex,
öö, 358
Sätt.-Dr.
47,30
79,44
127,91
198,46
298,03
434,62
617,53
857,07
1164,51
1552,09
2032,53
2619,08.
3325,15
4164,06
5148,79
6291,60
7603,96
9095,94
ZS. ph. Gh.
1906.
Schwefelkohlen-
Stoff cs^
Battelli.Mem. dellaAcc.
di Torino (2) 41, 1 ; 1890;
42, I; 1891.
Temp. Sätt.-Dr.
"c
mm
-30
7,97
-20
42,41
-10
79,68
0
128,39
+ 10
198,01
20
296,48
30
432,76
40
616,75
50
859,49
60
1172,9
70
1569,6
80
2062,1
90
2662,8
100
3383,4
110
4234,4
120
5225,0
130
6362,6
140
7651,6
150
9094,9
160
10963,2
170
12448,8
180
17095,1
190
20317,5
200
23813,3
210
27555,4
220
31518,9
230
35675,0
240
39993,7
250
44444,6
260
48997,2
270
53622,0
+ 273,050
55380 mm
krit.Temp.
= krit.Druck
Fluorbor BF,
Faraday, Phil. Trans.
135, I, 155; 1845.
Temp. Sätt.-Dr.
»C
-73,3
63,3
-57,8
54,4
Atm.
4,61
7,50
9,23
10,00
",54
Thiophosphoryl-
fluorid PSF,
Thorpe und Rodger,
Journ. ehem. Soc. 55,
306; 1889.
Temp.
"C
+ 3,8
10,0
18,8
+ 20,3
Sätt.-Dr.
Atm.
7,6
9,4
10,3
13,0
Stirm.
382
113 d
Sättigungsdrucke anorganischer Verbindungen.
Chloride von Cyan, Bor, Phosphor, Silicium, Kohlenstoff, Zinn und Germanium;
NIckeltetrakarbonyi ; Quecksilberhaloide.
Chlorcyan
CN.Cl
Regnault, Ra
des exp. 2, 482.
Temp. Sätt.-Dr,
"C
mm
-30
68,30
— 20
148,21
— 10
270,51
0
444,11
+ 10
681,92
20
1001,87
80
1427,43
40
1987,96
50
2719,29
60
3674,14
70
4873,19
+ 75
2594,58
Bortrichlorid
BCls
Phosphor-
trichlorid
PCL
Siliciuni'
telra-
chlorid
ISiCL
Regnault, M^m, de l'Acad. 26, 339; 1862.
Kohlenstofftetrachlorid
CGI,
Young, J. ehem. Soc. 59, 911, • 1891.
Temp.
«C
— 20
— 10
0
+ 10
+ 20
+ 30
+ 40
+ 50
+ 60
+ 70
+ 80
Sätt.-
Druck
mm
159,46
250,54
381,32
562,94
807,50
1127,50
1535,25
2042,25
2658,52
3392,12
4248,28
Sätt.-
Druck
mm
37,98
62,88
100,55
155,65
233,78
341,39
485,63
674,23
Sätt-
Druck
mm
26,49
46,46
78,02
125,90
195,86
294,49
429,08
607,46
837,23
Sätt.-
Druck
CCUReg.
mm
9,80
18,47
32,95
55,97
90,99
142,27
214,81
314,38
447,43
621,15
843,29
Temp.
»C
+ 90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
+190
Sätt-
Druck
mm
1122,26
1467,09
1887,44
2393,67
2996,88
3709,04
4543,13
5513,14
6634,37
7923,55
9399,02
Stannichlorid
SnCl,
Youog, Phil.Mag.(5)34,
512; 1892.
Temp.
Sättigungs-
Druck
+
»C
8,8
39,6
55,35
73,0
93,0
114,2
124,25
152,55
186,0
217,65
240,55
269,1
2{)0,9
+309,1
mm
10
50
1.00
200
400
760
1 000
2 000
4 000
7 000
10 000
15 000
20 000
25 000
Germaniumtetra-
chlorid GeCl^
Nilson und Petterssoo,
ZS. ph. Chem. 1,38; 1887.
Temp.
+
"C
10,7
16,8
30,0
40,0
50,0
60,0
70,7
86,0
185,0
202,8
215,0
234,2
244,5
255,0
266,0
+276,9
Krit. Temp.
Sättigungs-
Druck
Atm.
0,073
0,090
0,151
0,231
0,33
0,50
0,67
1,0
7,0
11,5
15,0
21,5
26
28
32,5
38
Krit. Dr.
Nickeltetrakarbonyl
Mittasch, ZS. phys. Chem.
*0, 7;
1902.
Temp.
Sätt-Druck
+ 2,05
7,56
15,27
20,20
24,26
29,52
34,29
+ 39,97
Dewar u.
Roy. Soc
— 9
— 7
— 2
0
+ 10
16
20
+ 30
133,1
170,5
238,2
294,3
349,7
444,2
532,6
647,2
Jones, Proc.
71, 434; 1903.
94,3
104,3
129,1
144,5
215,0
283,5
329,5
461,9
Quecksilber-Chlorid, -Bromid, -Jodid
Johnson, Joum. Amer. chem. Soc. 33, 777; 191 1.
HgCla
Temp.
'C
+152
195
231
256
262
275
278
288
+802
Sätt.-Dr.
mm
3
20
82
198
237
375
421
481
754
HgBrg
Temp.
+ 162
206
229
233
238
247
255
276
290
306
+ 318,5
Sätt.-Dr.
mm
3
29
73
88
106
136
174
293
413
597
764
HgJz
Temp.
Sätt.-Dr.
»C
+ 177
203
231
243,5
253
266
284,5
301
318
+3*1
mm
3
10
32
51
73
108
173
260
390
624
Temp.
Sätt.-
Druck
Temp.
°C
mm
«C
-20
9,92
+140
— 10
18,81
150
0
33,08
160
+ 10
55,65
170
20
89,55
180
30
139,6
190
40
210,9
200
50
309,0
210
60
439,0
220
70
613,8
230
80
240
90
1112
250
100
1457
260
110
1880
270
120
2391
+280
+ 130
3002
Sätt-
Druck
3725
4 555
5 539
6 641
7899
9311
10936
12759
14795
17056
19633
22 414
25528
28991
32825
Calomel ffg^CIi
stelzner u. Niederschulte,
Verh. Phys. Ges. 7, 159; 1905.
Temp.
Dampf dr.
"C mm
+ 90 0,004
100 0,0089
110 0,011
120 0,016
130 0,0227
140 0,038
150 0,07
160 0,15
170 0,27
+180 0,45
Smith u. Menzies, J. Amer.
chem. Soc. 32, 1541; 1910.
Temp.
Sätt-Druck
"C mm
+ 360 434
365 491
370 556
375 630
880 712
885 805
390 906
895 1017
+400 1135
Dampf besteht nach Sm. u. M.
aus Hg + HgCIz.
Weitere Kohlenstoffverbindungen
s. nächste Tab.:
Sättigungsdrucke organischer
Körper.
Stirm.
113
383
Sättigungsdrucke der anorganischen Verbindungen.
Quecksilberhaloide.
Niederschulte u. Stelzaer,
Verhandl. phys. Ges. 7, 159; 1905.
Prideanx, Joum. ehem. Soc. 97, 2038; 1910.
HyCk
HgBr,
ügJi
HgCl^
HgBr,
BgJ,
Temp.
Sätt.-Dr.
Sätt.-Dr.
Sätt.-Dr.
Temp. i Sätt.-Dr.
Temp. Sätt.-Dr.
Temp. i Sätt.-Dr.
»C
mm
mm
mm
«C
mm
''C 1 mm
»C
mm
+ 60
0,003
—
—
+286,1
505
+266,0 i 225
+297,6
232
70
0,01
—
—
289,4
544
271,5 252
303,7
270
80
0,02
—
—
292,3
582
283,0 331
309,5 310
90
0,05
0,045
—
294,6
6l2
287,5 370
316,0 ; 357
100
0,10
0,09
0,023
297,6
665
292,0 409
321,9 1 404
110
0,19
0,18
0,061
300,8
702
296,0 447
327,5 1 453
120
0,38
0,31
0,125
301,4
711
298,5 485
332,0 1 500
130
0,77
0,72
0,25
302,7
730
302,5 1 519
237,0 I 551
140
1,35
1,33
0,45
303,0
751
306,3 1 562
341,3 598
150
2,37
2,30
0,79
304,3 1 759
309,5 ; 602
345,2 , 646
160
3,87
3,65
1,34
305,8 1 780
312,2 641
349,3 1 701
170
6,25
6,30
2,30
307,0 ! 800
315,9 692
350,5 ' 720
ISO
9,80
9,80
3,51
308,1 i 820
317,8 7x9
351,6 730
190
15,7
15,8
6,1
+309,0 i 844
318,8 738
352,5 ! 743
200
23.8
24,1
9,4
320,0 755
353,5 758
210
36,7
36,8
14,0
321,4 778
354,6 ; 770
220
55,5
54,1
21,1
323,9 819
355,9 790
230
81,9
78,2
32,4
325,4 i 847
356,8 801
240
119,2
110,4
48,1
328,4 < 897
357,9 819
250
167,1
150,7
70,1
+331,0 947
358,3 829
260
235,5
199,9
97,9
+360,6 1 861
270
331,1
252,9
126,8
280
447,0
334,2
162,1
290
579,5
411,8
204,7
300
643,7
510,8
256,4
310
631,2
317,3
III 1
320
—
761,2
392,9
Weitere Literatur s. S. 401.
+330
—
480,1
114
Sättigungsdrucl-
^e organischer Verbindungen.
A. Fettre
ihe. (Kohlenwasserstoffe.)
Methan CH,
Äthan C,H,
Propar
l C^H^
Äthylen C,H,
Acetylen C.ff.
Olszewski, C. r.
100, 940; 1885.
Kuenenu.Robsoa,
Phil. Mag. (6) 3,
149; 1902.
Hainlen
Ann. 2i!
189
, Lieb.
2, 229;
4-
Villard, Ann.
chim. phys. (7)
10, 387; 1897.
Cailletet, C r. 85,
851; 1877.
Villard, C. r. 120,
1262; 1895.
1
Temp. 1 Satt.- Dr.
"C , Atm.
Temp. 'Sätt.-Dr.
Temp.
Sätt.-Dr.
Temp. [Sätt.-Dr.
Temp. ; Sätt.-Dr.
Temp. Sätt.-Dr.
— 86,4
— 93,3
— 105,S
— 11«>,6
-126,8
— 138,5
—153,8
—185,8
—201,5
49,0
»C
Atm.
«C
Atm.
"C ; Atm.
"C : Atm.
40,0
26,3
0
— 6
' 23,6
1 20,7
—33
—19
1,8
2,7
—104,0
— 86
1,0
2,85
+ 1
10
48
63
—90 (fest) 0,69
— 85 (fest) 1,00
21,4
—10
' 18,2
-16
3,1
- 80
3,55
18
83
-81 1 1,25
11,0
6,2
2,24
0,105
0,066
—16
-20
-25
—30
SÄ
16,0
i 14,05
i 12,2
i 10,5
-11
- 6
- 2
-"l
12,5
22
53
86
+102
Krit.
3,6
4,1
4,8
5,1
5,9
7,1
9,0
17,0
35,0
48,5
— 60
— 40
— 80
0
+ 6
7,5
14,3
18,7
40,2
46,1
49,5
50,1
araday,
IS. 135, 1,
1845.
26
+31
Ansdell,
News.40,1
94
103
Chem.
36; 1879.
Schmelzpkt.
— 70 2,22
-60 i 3,55
— »0 5,3
-40 , 7,7
Äthan C^H,
Hainlen, Lieb. Ann.
282, 229: 1894.
-:n i II
-20 1 14,5
—11 18,3
0 : 23,3
—46
—50
—55
—60
-65
-70
7,80
6,67
5,60
4,61
3,79
3,10
2,58
+ »,5
4- 9,9
VergL F
PhiLTrar
155;
—23
—10
0
+13,5
20,16
31,6
+36,9
11,01
17,06
21,53
32,77
39,76
56,20
67,96
-23,8
0
+ 0,8
11,6
16,0
+20,2
1 13,2
! 26,05
30,3
34,8
37,9
42,8
+ 15 32,3
—76
2,XO
Krit.34,5 50
Stinn.
384
114 a
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
A. Fettreihe (Kohlenwasserstoffe un
d Cyan).
Temp.
Normalpentan
Isopentan
C5H11
Normalhexan
CeH|4
Diisopropyl
Hexamethylen
CeH.a
Normalheptan
Normaloktan
QH,8 ■
Diisobutyl
CgHjg
Young,
J. ehem. Soc.
71, 446; 1897.
Young,
J. ehem. Soc.
71.445; 1897-
Thomas u.
Young,
J. ehem. Soc.
«7,1075; 1895-
Young u.
Fortey,
J. ehem. Soc.
77, II 26; 1900.
Young u.
Fortey,
J. ehem. Soc.
75,873; 1899.
Young,
]. ehem. Soc.
■73, 675 , 1898.
Young,
J. ehem. Soc.
77, II 45; 1900.
Young u.
Fortey.
J. ehem. Soc.
77, II 26; 1900.
0
mm 1 mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
—30
37,95
6,95
—
—
—
—
—
—20
68,85
14,10
—
—
—
—
—
-10
"4,3
25,90
45,20
—
—
—
'
0
183,25
45,45
79,45
27,55
11,45
2,94
+ 10
281,8
75,00
123,95
47,05
20,50
5,62
13,0
20
420,2
120,0
190,55
76,9
35,50
10,45
23,05
30
610,9
185,4
285,1
121,35
58,35
18,40
38,5
40
873
276,7
411,6
181,65
92,05
30,85
61,8
50
1193
400,9
584,8
269,2
140,9
49,35
95,95
60
1605
566,2
807
385,0
208,9
77,55
145,2
70
2iig
787,0
1093
540,8
302,3
117,9
213,3
80
2735
1062
1444
741,3
426,6
174,8
305,5
90
3498
4281
1407
1876
992
588,8
253,4
426,6
100
4410
—
1836
2411
1304
795,2
353,6
578,8
110
5483
—
2358
3044
1687
1047
481,9
777,1
120
6742
—
2982
3790
2152
1367
646,4
1020
130
8187
—
3719
4677
2703
1753
859
1319
140
9892
—
4606
5717
3362
2229
1114
1685
150
11805
—
5610
6884
4123
2784
1425
2116
160
14060
16320
6795
8256
5028
3450
1807
2645
170
16540
I9II5
8126
9806
6041
4212
2255
3243
180
19345
22270
9650
"535
7194
5091
2776
3938
190
22500
•
11390
13475
8482
6095
3382
4740
200
13350
15693
9977
7261
4099
5670
210
15577
18208
11651
8594
4927
6733
220
18100
21009
13511
10105
5873
7937
230
20955
15601
11810
6948
9312
240
17973
13790
8219
10905
250
20529
15980
9612
12668
260
23439
18470
11185
14651
270
26667
12980
16905
280
15015
+290
17126
Kr.Temp.
197,2
187,8
234,8
227,4
279,95
266,85
296,2
276,8
Kr .Druck
25100
25010
22510
23345
30260
20430
18770
18660
■
Temp.
Hexan
Hexylen
Oktan
Dekan
(Diamyl)
Temp.
Oktan
Dekan
Cyan
Faraday. Phil
I. 155
. Trans. 136,
1845.
Fortsetzung
Woringer, Z. ph. Ch. 34, 262; 1900.
+ 0
mm
mm
mm
mm
0
mm
mm
48,0
Temp.
Sätt.-Dr.
46,3
52,6
4,0
0,6
156,9
0
mm
5
10
15
59,9
76,8
97,4
68,1
86,9
110,8
5,5
7,4
9,9
0,9
1,3
1,9
80
85
90
188,3
224,9
267,0
59,0
71,9
87,3
-17,8
—12,2
— 67
1,25
1,35
1,89
3,28
4,79
7,60
20
122,5
138,8
13,1
2,7
95
315,3
! 105,1
+10,0
23,3
+39,4
25
152,6
172,6
17,1
3,8
100
370,5
! 125,9
30
35
188,6
229,2
212,7
259,9
22,2
28,5
5,0
6,7
105
110
433,2
504,2
! 150,1
178,0
40
281,4
314,9
36,2
8,9
115
584,2
210,1
Chappuls u. Riv
iöre, Cr. 104,
45
340,0
378,7
45,6
",7
120
674,0
247,0
1504;
1887.
50
408,1
452,1
57,1
15,2
+125
774,4
289,0 1)
—20,7
0,99
55
60
486,6
576,6
536,0
631,3
70,8
87,3
19,5
24,7
^) Beim Dekar
1 gehen die
0
+ 5
2,37
2,83
65
679,3
738,9
106,8
31,1
Messungen bis i
60". p =
10
3,38
+70
795,8
129,8
38,8
789,7 mm.
+15
4,04
Stirm.
114 b
385
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
A. Fettreihe.
Rex, ZS. ph, Gh. 55, 358; 1906,
Substanz
0«
10°
20«
30°
Substanz
0«
100
20» I 30»
Methylenchlorid
Chloroform . .
Tetrachlormethan
Methylenbromid
Methyljodid . .
Äthylenchlorid .
Äthylidenchlorid
Äthylbromid
mm
mm
mm
i47»4
229,7
348,9
61,0
ICX),0
158,4
33,4
56,3
91,3
",5
20,4
34,7
141,2
220,2
331,4
20,6
36,6
61,0
70,1
"5,3
182,1
165,2
256,9
385,9
mm
511,4
240,0
141,1
56,4
483,4
97,4
277,2
563,7
Äthyljodid . .
Propylchlorid
Isopropylchlorid
Propylbromid .
Isopropylbromid
Propyljodid . .
Isopropyljodid
41,0
"5,2
191,7
41,6
69,1
",7
21,1
68,1
183,9
291,5
68,9
111,4
19,6
34,5
Trimethylen- u. Propylenbromid s. S.
mm
107,1
280,3
435,5
110,8
175,4
35,1
56,4
393.
mm
166,2
414,4
629,7
170,6
264,2
54,8
88,4
Methylfluorid
CH.Fl
Collie, Journ. ehem.
Soc. 55, 110; 1889.
Temp. Sätt.-Dr.
0
mm
— 0
II 365
0
14696
+ ^
17740
10
20091
15
23003
20
25621
25
28840
30
32756
35
36204
40
40496
+45
46010
Methylchlorid
CH,Cl
Regnaalt, Mem. de
rAcad.26, 535;i86a.
Temp.
—30
-20
—10
0
+ 10
20
30
+35
Sätt.-Dr.
Atm.
0,762
1,16
1,72
2,49
3,51
4,83
6,50
7,49
Äthylchlorid
Sajottchewtky, Js-
westija d. Kj'ewer
Universität 1878
Nr. 4, ai; Nr. 8, 39.
Wied. Beibl. 3, 741 ;
1879.
Temp.
+110
120
130
140
150
160
+170
Sätt.-Dr.
Atm.
14,81
17,35
20,92
25,27
30,22
35,85
42,00
Temp.
+ 20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
+160
Aceton
C\H,0
Chloroform
CHCL
Regnault, Mem. de TAcad.
26, 339; 1862.
mm
179,63
281,00
420,15
620,86
860,48
1189,38
1611,05
2141,66
2797,27
3593,96
4546,86
5669,72
6974,43
mm
i6o,47
247,51
369,26
535,05
755,44
1042,11
1407,64
1865,22
2428,54
3110,99
3925,74
4885,10
6000,16
7280,62
8734,20
Methylalkohol GH^.OH
Ramsay u. Young, Phil. Trans. 178 A,
313; 1887.
Methyläther C^H^O
Regnault, Mem. de l'Acad.
26, 535; i86a.
Temp.
-30
-20
10
0
10
20
30
Sätt.-Dr.
Atm
0,759
1,16
1,72
2,47
3,40
4,72
6,29
Methylalkohol
C//, . OH
Dittmar u. Fawsitt, Edinb.
Trans.33, II, 509; 1886/87
Temp. Sätt.-Dr.
0
+10
20
30
40
50
+60
mm
29,7
53,8
94,0
158,9
259,4
409,4
624,3
—20
—10
0
+ 10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
+140
Äthyl -
Chlorid
Äthyl-
bromid
C.H^Br
Äthyl-
jodid
C\H.J
Äthylen-
bromid
CoH^Bri
Regaault, Mem. de l'Acad. 28, ^39; i86a.
mm
187,55
302,09
465,18
691,11
996,23
1398,99
1919,58
2579,40
3400,54
4405,03
5614,11
7047,51
8722,76
mm
59,16
101,54
165,57
257,40
387,03
564,51
801,92
1112,79
1511,92
2015,06
2638,57
3398,95
4312,32
5394,01
6658,00
8116,49
9779,56
•) Beim Äthylenbromid gehen
3020,83 mm).
mm
1,73
2,48
41,95 3,92
69,20 6,42
110,02 10,57
169,07 I 17,20
251,73 ! 27,49
364,00 42,99
512,25 65,75
98,36
144,02
206,58
290,43
401,08
544,06
725,77
953,00^)
die Messungen bis 190"'
—20
10
0
+10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
Athyläther {C<,E^),0
Regnault, Mem.
de l'Acad. 26,
339; 1862.
Ramsay u. Young, Phil. Trans.
178 A, 57; 1887.
Sätt.-Dr.
Sätt.-Dr.
mm
68,90
114,72
184,39
286,83
432,78
634,80
907,04
1264,83
1725,01
2304,90
3022,79
3898,26
4953,30
6214,63
7719,20
mm
62,99
111,81
184,9
291,78
442,36
647,92
921,18
1276,11
1728,13
2293,91
2991,40
3839,71
4859,01
6070,38
7495,73
130
140
150
160
170
ISO
190
Sätt.-Dr.
mm
9157,42
11078,2
13281,0
15788,1
18622,2
21804,3
25355,1
Methylalkohol
C//3 . OH
Ramiay u. Young,
Phil. Trans. 178 A,
313; 1887.
0
mm
0
+130
6242
+200
140
8071
210
150
10336
220
160
13027
225
170
16292
230
180
20089
232
+190
24615
+234
—10
0
+10
20
30
40
+50
15,5
29,6
54,7
96,0
160,0
260,5
406,0
+ 60
70
80
90
100
110
+120
625,0
1341
1897
2621
3561
4751
29787
35770
42573
46297
50414
52202
53939
+236
237
238
238,5
2:}9
239,5
+240
55624
56995
57576
58329
58741
59145
59660
krit Punkt
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Stirm. 25
386
114c
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
A. Fettreihe.
Sättigungsdrucke des absoluten Äthylalkohols zwischen 0 und +30*, nach
Zehntelgraden fortschreitend.
Nach Regnaults Messungen berechnet von Bunsen (Gasometr. Meth. Tab. 3. 1877).
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
Temp.
Sättig.-
Druck
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,6
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,6
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,6
2,6
2,7
2,8
2,9
8,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,6
3,6
3.7
3,8
3,9
4,0
4,1
4,2
4,8
4,4
4,6
4,6
4,7
4,8
4,9
2,73
2,82
2,91
3,01
3,10
3,19
3,28
3,37
3,46
3,56
3,65
3,74
3,84
3,93
4,03
4,12
4,22
4,31
4,41
4,50
4,60
4,70
4,79
4,89
4,99
5,09
5,19
5,29
5,39
5,49
5,59
5,69
5,79
5,90
6,00
6,10
6,21
6,31
6,41
6,52
6,62
6,73
6,84
6,95
7,05
7,16
7,27
7,38
7,48
7,59
6,0
6,1
6,2
6,3
6,4
6,6
6,6
6,7
6,8
6,9
6,0
6,1
6,2
6,3
6,4
6,6
6,6
6,7
6,8
6,9
7,0
7,1
7,2
7,8
7,4
7,6
7,6
7,7
7,8
7,9
8,0
8,1
8,2
8,3
8,4
8,6
8,6
8,7
8,8
8,9
9,0
9,1
9,2
9,3
9,4
9,6
9,6
9,7
9,8
9,9
17,70
17,82
17,93
18,04
18,16
18,27
18,38
18,50
18,61
18,73
18,96
19,08
19,20
19,32
19,44
19,56
19,68
19,80
19,92
20,04
20,17
20,30
20,43
20,55
20,68
20,81
20,93
21,06
21,19
21,31
21,45
21,58
21,72
21,85
21,99
22,12
22,25
22,39
22,52
22,66
22,80
22,94
23,08
23,23
23,37
23,51
23,65
23,79
23,94
10,0
10,1
10,2
10,3
10,4
10,6
10,6
10,7
10,8
10,9
11,0
11,1
11,2
11,3
11,4
11,6
11,6
11,7
11,8
11,9
12,0
12,1
12,2
12,3
12,4
12,6
12,6
12,7
12,8
12,9
13,0
13,1
13,2
13,3
13,4
13,6
13,6
13,7
13,8
13,9
14,0
14,1
14,2
14,3
14,4
14,6
14,6
14,7
14,8
14,9
24,08
24,23
24,38
24,53
24,68
24,83
24,99
25,14
25,29
25,44
25,59
25,75
25,91
26,07
26,23
26,39
26,55
26,71
26,87
27,03
27,19
27,36
27,53
27,70
27,87
28,04
28,21
28,38
28,55
28,72
28,89
29,07
29,25
29,43
29,61
29,79
29,97
30,15
30,33
30,51
30,69
30,88
31,07
31,26
31,45
31,64
31,84
32,03
32,22
32,41
16,0
16,1
16,2
16,3
16,4
16,6
15,6
16,7
15,8
16,9
16,0
16,1
16,2
16,3
16,4
16,6
16,6
16,7
16,8
16,9
17,0
17,1
17,2
17,3
17,4
17,6
17,6
17,7
17,8
17,9
18,0
18,1
18,2
18,3
18,4
18,5
18,6
18,7
18,8
18,9
19,0
19,1
19,2
19,3
19,4
19,5
19,6
19,7
19,8
19,9
mm
32,60
32,80
33,01
33,21
33,41
33,61
33,82
34,02
34,22
34,42
34,62
34,84
35,05
35,27
35,48
35,70
35,91
36,13
36,34
36,56
36,77
37,00
37,23
37,45
37,68
37,91
38,14
38,36
38,59
38,82
39,05
39,29
39,53
39,77
40,01
40,25
40,49
40,73
40,97
41,21
41,45
41,71
41,96
42,22
42,47
42,73
42,98
43,24
43,49
43,75
20,0
20,1
20,2
20,3
20,4
20,6
20,6
20,7
20,8
20,9
44,00
44,27
44,54
44,81
45,08
45,35
45,61
45,88
46,15
46,42
21,0
46,69
21,1
46,98
21,2
47,26
21,3
47,55
21,4
47,83
21,6
48,12
21,6
48,40
21,7
48,69
21,8
48,97
21,9
49,26
22,0
49,54
22,1
49,84
22,2
50,14
22,3
50,44
22,4
50,74
22,6
51,04
22,6
51,34
22,7
51,64
22,8
51,94
22,9
52,24
23,0
52,54
23,1
52,86
23,2
53,17
23,3
53,49
23,4
53,81
23,6
54,12
23,6
54,44
23,7
54,75
23,8
55,07
23,9
55,38
24,0
55,70
24,1
56,04
24,2
56,37
24,3
56,70
24,4
57,03
24,6
57,37
24,6
57,70
24,7
58,03
24,8
58,36
24,9
58,70
25,0
25,1
25,2
25,3
25,4
25,5
26,6
25,7
25,8
26,9
26,0
26,1
26,2
26,3
26,4
26,6
26,6
26,7
26,8
26,9
27,0
27,1
27,2
27,3
27,4
27,5
27,6
27,7
27,8
27,9
28,0
28,1
28,2
28,3
28,4
28,6
28,6
28,7
28,8
28,9
29,0
29,1
29,2
29,3
29,4
29,6
29,6
29,7
29,8
29,9
30,0
59,03
59,38
59,73
60,08
60,43
60,78
61,13
61,48
61,83
62,18
62,53
62,90
63,27
63,64
64,01
64,37
64,74
65,"
65,48
65,85
66,22
66,60
66,99
67,38
67,77
68,15
68,54
68,93
69,31
69,70
70,09
70,49
70,89
71,29
71,69
72,09
72,49
72,89
73,29
73,69
74,09
74,53
74,96
75,39
75,82
76,25
76,68
77,12
77,55
77,98
78,41
Stirm.
U4d
387
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
A. Fettreihe; gesättigte Alkohole.
'Uu 1 Norm,
^i^yl- Butyl-
alkohol aikohol
C,H,0 c,R,oO
Kahlbanm, ZS. ph.
Ch. 26, 603; 1898.
Äthylalkohol C.H^O
Ramsay u.
Young,
Phil. Trans.
177, I; 123,
1886.
Regaault,
Mem. de
l'Acad. 26,
339; 1862.
Schmidt,
ZS.ph.Ch.
8. 628;
Norm. Propyl-
alkohol C,H,0
Ramsay u. Youag, Phil.
Trans. 180, 137; 18S9.
Satt -Dr.
Temp. Temp.
mm
1
. 5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
75
100
150
200
250
300
350
400
450
500
550
600
650
700
760
7,9
ii,i
14,0
16,5
18,7
20,6
22,3
29,6
34»4
42,1
47,8
52,4
56,4
59,9
62,8
65,5
68,0
70,2
72,4
74,4
76,1
78,0
21,7
31,0
36,9
41,5
45,0
48,0
50,6
52,9
55,0
56,9
64,3
69,8
78,1
84,3
89,4
93,7
97,4
100,8
103,7
106,3
108,8
"1,3
"3,5
"5,5
"7,6
—20
—10
0
10
20
30
40
50
60
70
SO
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
12,24
23,77
44,00
78,06
133,42
219,82
350,2
540,9
8ii,8
"86,5
1692,3
2359,8
3223
4320
5666
7326
9366
"856
14763
18178
22164
26821
32097
38176
45504
Amylalkohol C,H,^0
Qrassi, N. Cim. (3) 23, 109; il
0
mm
• 1
mm
0
0,60
80 !
95,09
10
1,33
90 I
51,20
20
2,77
100 ! 2
33,26
80
5,54
110 3
50,26
40
10,57
1-20 5
12,17
50
19,36
130 7
30,84
60
34,10
t :
r6o
70
57,92
mm
3,34
6,47
12,70
24,23
44,46
78,52
133,69
219,90
350,21
541,15
812,91
1189,30
1697,55
2367,64
3231,73
4323,00
5674,59
7318,40
23,4
43,7
78,0
133,8
220,9
352,1
543,0
mm
0
160
170
3,44
180
7,26
190
14,5
äOO
27,6
210
50,2
220
87,2
290
147,0
240
239,0
250
376,0
260
574,0
263,7
842,5
1206
1683
2293
3074
4052
mm
5264
6695
8383
10466
12801
15575
18679
22154
26194
30785
36103
38120
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
Normal-
Propyl-
alkohol
C,H,0
Isobutyl- Isoamyl-
alkohol alkohoM)
Schmidt, ZS. ph. Ch. 8, 628; 1891.
mm
7,4
15,2
29,4
53,8
94,0
157,0
252,0
389,7
582,4
843,1
1205,8
1668,3
mm
4,2
8,6
17,0
31,6
56,2
96,2
158,6
252,2
388,4
580,1
845,2
"94,9
1656,5
mm
1,0
2,3
4,9
9,7
18,4
33,3
57,6
95,9
153,8
238,6
358,6
523,3
743,1
1033,2
1400,2
1856,1
^) Die Sättigungsdrucke des Isoamylalkohols von o bis 130" sind im Mittel aus Beobachtungen
an drei verschiedenen Präparaten angegeben.
Stinn. 25*
888
114.
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
A. Fettreihe, gesättigte, einbasische Säuren.
Ameisensäure CH^Oi (flüssig)
Ameisen-
Kahlbaum, ZS. phys. Chem. 13, 34; 1894.
säure fest.
Kahlbaum,ebend.
Temp.
Sätt.-Dr.
lemp.
1 i>att.-ur.
lemp.
i>att.-ur.
lemp.
i>att.-ur.
Temp.
Satt.- Dr.
0
10,6
9
18,6
18
30,4
27
46,7
0
mm
1
11,3
10
19,7
19
32,0
28
49,0
1
8,8
2
12,1
11
20,9
20
33,5
29
51,3
2
9,7
8
12,9
12 1 22,1
21
35,1
30
53,9
3
10,6
4
13,7
18
23,4
22
36,9
31
56,5
4
11,6
5
14,5
14
24,7
28
38,7
32
59,2
5
12,8
6
15,4
15
26,0
24
40,5
33
62,1
6 14,1
7
16,4
16
27,4
25
42,5
34
65,2
7 15,5
8
17,5
17
28,9
26
44,5
35
68,5
8 1 17,0
Essij
^säure C^H^O^
Ameisensäure
CH,0,
Propion-
säure
Isobutter-
säure
CaHo 0«
I
t
Ramsay u.
Landolt, Schmidt
Landolt, \ Schmidt.
Young,
J.chem.Soc.
59,903; 1891.
Lieb. Ann. ^^ „, „,
£. ^1 « ^ Li), pn. Ln.
Suppl.<),l29;L ^'
1868. 17,433, 1891.
Lieb. Ann. i-jc ^u ru '}
Suppl. 6, ZS.ph.Ch.7,
129; 1868. 433; 1891.
Schmidt, ZS. ph. Gh. 7,
433; 1891.
0
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
0
3,30
7,6
10
6,38
12,1
6,6
18,4
19,0
1,5
0,7
20
11,73
18,9
11,6
31,4
32,0
3,0
1,5
30
20,61
29,1
20,0
51,6
52,1
5,7
2,8
40
34,77
44,1
33,4
82,3
82.3
10,3
5,3
60
56,56
66,0
54,0
127,2
126,4
I
8,0
9,5
60
88,94
97,4
85,0
191,2
189,2
30,4
16,4
70
136,0
142,0
130,2
280,0
276,0
49,7
27,6
80
202,3
204,3
194,8
399,8
393,4
78,9
45,2
90
293,7
290,6
284,5
558,0
548,4
122,0
71,7
100
417,1
408,5
406,4
762,0
479,0
183,6
110,8
110
580,8
567,8
568,6
269,9
167,0
120
794,0
781,1
778,2
387,7
245,7
130
1067,6
1062,8
.
545,0
353,5
140
1414,0
1431,3
750,8
498,2
150
160
fiSS -7
i°75
2409
3058
3833
4733
170
180
Essigsäure
Propionsäure
Normal-Butter-
Normal-Valerian-
190
C^H^ O2
C3HQO2
säure C^H^O.i
säure C^HioO^
200
5833
1
II
210
220
7125
Kahlbaum, ZS. ph. Gh. 13, 34; 1894. ||
8638
230
10402
0
mm
0
mm
0
mm
0
mm
240
12501
17
9,2
45
12,2
35
0,4
45
0,1
250
14866
20
11,2
50
16,3
40
1,0
50
0,5
260
17579
25
15,2
55
21,5
45
1,9
55
1,0
270
20651
30
20,3
60
27,9
50
3,3
60
1,8
280
24123 ')
35
26,6
65
36,0
55
5,0
65
3,1
290
27621
40
34,8
70
46,1
60
7,3
70
4,8
300
32043
45
44,7
75
58,7
65
10,2
75
6,9
310
36943
50
56,2
80
74,5
70
14,1
80
9,5
320
42553
75
19,1
85
12,7
')
Interpoliert
80
85
25,3
90
95
17,0
22,2
aus B
280,25
sobacht. bei
" u. 280,7".
90
95
100
42,9
54,9
69,8
100
105
110
28,9
37,6
48,6
Stirm.
114 f
389
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
A. Fettreihe; gesättigte einbasische Säuren.
Butter^ure ßuttersäure '^^^^U""
Normal- Kapronsäure
Normal- Heptylsäure
Normal- Kaprylsäure |
Temp.
0411 8U2
Ramsay u.
Young, Ber.
^*"«°^ i QH.oOa
QhnQt
CtHuOj
QH
leOa
ehem. Ges. 1», Schmidt, ZS. phys. Ch. 7,
2107; 1886. 433; 1891.
Kahlbaum, ZS. phys. Ch. 13, 34
1894.
0
mm mm 1 mm
0 0
0 0
0
0
10
0,36
0,17
60 0,2
80 ■ 0,7
95
0,8
20
0,76
0,37
66 0,4
85 1,2
100
1,6
30
1,5
0,76
70 : 0,9
90 \ 1,9
105
2,6
40
• 3,0
1,5
75 i 1,5
95 2,9
110
3,8
50
5,2
5,4
2,9
80 ; 2,5
100 4,3
115
5,4
60
9,5
9,8
5,3
85 1 3,6
105 6,0
120
7,6
70
16,3
17,0
9,4
90 1 5,3
110 . 8,2
125
10,5
SO
27,5
28,6
16,4
95 7,6
115 11,3
130
14,2
90
44,5
46,6
27,3
100 10,6
120 ! 15,3
135
18,8
100
73,1
73,8
44,2
105 14,4
125 20,2
140
24,3
110
110,2
114,0
69,8
110 18,9
130 26,4
145
31,0
120
164,3
171,3
107,4
115 24,6
135 34,0
150
39,0
130
241,5
251,6
159,8
120
31,4
140
43,3
155
48,9
i 140
345,7
361,4
236,0
125
40,2
145
53,5
160
61,0
150
488,5
508,5 j 338,3
130
51,0
160
676,3
701,2 1 654,9
135 62,6
i
Normal-Pelargonsäure
Kaprinsäure
Isobuttersäure
Isovaleriansäure
Isokapronsäure |
C9H18O2
CioHaoOa
C4H8O2
C0H10O2
CsH
12O2 II
lUlilbaum, ZS. phys. Chem. 13, 34; 1894. ||
0 [ mm
0 1 mm
0
mm
0 j mm
0 1
mm
100 0,3
120 0,5
27
1,2
50 ! 1,0
55 j
0
105 0,7
125 i 1,1
30
1,5
55 2,1
60
0,3
110 1,2
130 1,9
35
2,3
60 3,3
65
0,8
115 2,0
135 3,0
40
3,4
65 5,0
70
1,5
120 ! 3,0
140 4,5
45
5,0
70 7,4
75
2,6
125 1 4,4
145 6,4
50
7,1
75 10,7
80
4,0
130 1 6,3
150 8,8
55
10,0
80
14,7
85
5,8
135 i 9,0
155 1 11,8
60
13,4
85
19,6
90
8,0
140 ; 12,2
160 1 15,4
65
18,1
90
26,2
95
10,6
145 16,1
165 1 20,0
70
23,9
95 ; 34,6
100
13,9
150 20,5
170
25,4
75
31,0
100 44,8
105
18,2
155 26,0
175
32,1
80
40,0
105 ! 55,8
110
23,5
160 32,5
180
40,2
85
51,6
115
30,5
165 40,6
ISo
50,5
120
39,3
ITO 51,5
190 ' 62,9
' 1
125
49,7
Sätt.-
Dr.
Ameisen- Essig- ! Propion- Propion-
säure i säure säure säure
CH2O2 i C2H4O, CsHeO, ; CaHeOj
Normal-
Butter-
säure
C4H8O2
Normal- Normal-
Valerian- j Heptyl-
säure 1 säure
CsHioOj j CrHuOä
Isobut
C4I
tersäure
«802
Isokapron-
säure
QHiiOa
Kablbaum,
Kahlbaum,
i -rc _u rn.
RIfthflrdsnn
ZS. ph. Ch.
Richardson Diss Freiburg i. B. 1886; lUhlbaum, ZS. ph. Ch. M, 577; 1898. **t'o577 ■
Journ. chem. Soc. 49, 761; 1886. 1 ' '^ > jii> -nr- 1898.
, s. vorher.
mm
0
0
0 1 0 1 0
0
0 ; 0
0
0
760
100,75
118,0
140,0
139,9
162,4
184,4
221,0
153,6
153,3
199,7
700
98,8
"6,5
137,7
137,6
159,9
181,8
2l8,I
150,9
150,8
197,0
i 650
96,7
"3,8
135,6
135,3
157,5
179,5
215,7
148,1
148,7
194,6
600
94,5
111,2
133,4
133,0
155,5
177,0
213,1
145,7
146,1
191,8
550
92,0
108,3
131,1
130,5
152,5
174,5
210,3
143,3
143,8
189,0
600
89,5
105,4
128,4
127,6
149,9
170,9
207,0
140,6
141,0
i86,l
i 350
86,5
102,2
125,3
124,6
146,7
168,6
203,6
137,5
138,0
182,9
! 400
82,8
98,9
121,5
121,1
143,3
165,0
199,6
134,3
134,5
179,3
1 450
78,8
95,1
117,7
117,3
139,6
161,1
195,2
130,4
130,4
175,1
300
74,1
90,7
"3,3
113,1 1 135,4
156,9
190,9
126,1
125,9
170,6
250
69,0
85,5
108,9
108,3 j 130,5
151,7
185,8
121,5
120,8
165,3
200
63,1
79,5
103,5
102,4 i 124,6
145,6
179,3
"5,9
"4,5
159,2
150
56,1
72,3
96,4
95,4
"7,5
138,1
171,5
108,6
107,8
151,5
100
46,9
62,5
86-,7
86,0
107,9
128,3
160,0
99,0
99,2
141,3
75
79,9
101,6
121,7
153,5
92,8
—
135,4
50
31,0
—
72,0
71,3 1 —
112,1
144,0
84,4
84,8
125,3
40
107,5
—
—
—
—
30 1 —
—
—
[
101,3 —
—
1 —
—
Stirm.
390
114
s
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
A. Fettreihe; Ester einbasischer gesättigter Säuren.
Methylformiat
Äthylformiat
Methylacetat
Propylformiat
CHO2CH3
CHO2C2H5
C2H3O2CH3
CHO2C3H7
Äthylacetat
Methylpropionat
Propylacetat
C2H3O2C2H1
C3H3O2CH3
C2H3O2C3H5
Äthylpropionat = C3H5O2C2H5
Methylbuty rat = C4 H 7O2C H ,
Methylisobutyrat =-C4H702CH3
Temperatur
Methyl-
formiat
Äthyl-
formiat
Methyl-
acetat
Propyl-
formiat
Äthyl-
acetat
Methyl-
pro-
pionat
^'^^^^^ I pionat
Methyl-
butyrat
Young und Thomas, Journ. ehem. l
5oc. 63, I]
[91; 1893
0
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
—20
67,7
22,50
19,05
—
6,55
5,65
—
—
—
—
—10
117*65
41,50
35,15
11,40
12,95
11,55
3,6
4,05
3,55
6,22
0
195,0
72,45
62,10
21,40
24,3
21,9
7,4
8,30
7,3
12,15
+10
309,4
120,35
104,85
37,85
42,7
38,85
13,9
15,55
13,8
22,4
20
476,4
192,5
169,8
63,9
72,8
66,2
25,1
27,75
24,55
38,9
80
707,9
297,5
265,8
104,1
118,7
107,8
42,7
47,75
41,95
65,45
40
1029,0
446,7
400,4
163,6
186,2
169,3
70,8
77,9
69,2
104,7
50
1451
649,4
588,2
249,4
282,2
256,7
112,2
123,0
109,65
162,0
60
1990
917,6
837,5
364,9
415,4
380,3
171,8
188,0
167,5
243,8
70
2674
1266,0
1167,0
523,9
596,3
548,0
257,3
279,9
250,3
355,2
80
3497
1710,0
1589,0
734,5
832,7
771,0
372,8
403,6
361,4
505,0
90
4530
2266,0
2120,0
1003,0
1130
1048
524,8
569,5
507,0
707,0
100
5782
2950,0
2779,0
1343
1515
1408
723,6
785,0
700,7
956,0
110
7274
3781,0
3584,0
1772
1995
1856
977,0
1052
941,0
1269,0
120
9040
4778
4556
2288
2585
2404
1288
1388
1247
1660
130
IIIIO
5960
5714
2914
3300
3073
1683
1803
1624
2143
140
13580
7348
7083
3673
4164
3882
2165
2312
2089
2729
160
16320
8964
8694
4560
5176
4831
2751
2924
2658
3420
160
19515
10830
10555
5617
6368
5957
3440
3648
3327
4241
170
23050
12972
12680
6808
7736
7244
4261
4498
4107
5188
180
27055
15374
15120
8175
9322
8750
5206
5496
5018
6281
190
31555
18080
17920
9739
11130
10435
6295
6630
6060
7542
200
31660
21160
21110
11520
13180
12390
7551
7952
7286
9005
210
42480
24670
24690
13535
15560
14620
8974
9451
8680
10680
220
28545
28755
15865
18260
17180
10630
II 180
10280
12560
230
33015
33365
18495
21360
20045
12505
13160
12090
14720
240
21455
24860
23335
14655
15420
14190
17180
250
24775
28770
27010
17080
17970
16540
19950
260
28445
19800
20890
19210
23120
270
23040
24180
22310
280
25555
Kr. Temperatur
214,0
235,3
233,7
264,85
250,1
257,4
276,2
272,9
281,25
267,55
Kr. Druck, mm
45030
35555
35180
30445
28840
30025
25205
25210
26000
25730
„ Atm.
59,25
46,83
46,29
40,06
38,00
39,52
33,16
33,16
34,21
33,85
Stirm.
114h
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
B. Cyklische Verbindungen.
391
Benzol
CaH.
Fluor-
benzol
Chlor-
benzol
Brom-
benzol
Jod-
benzol
Yonng, J. ehem. Soc 55, 486 ; 1889.
Temp. I
Sättigungsdrucke
-20
-10
0
+ 10
20
30
40
60
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
+280
mm
14,83
26,54
45,43
74,66
118,24
181,08
268,97
388,58
5-17,40
753,62
1016,1
1344,3
1748,2
2238,1
2824,9
3520,0
4334,8
5281,9
6374,1
7625,2
9049,4
10663,0
12482,0
14526,0
16815,0
19369,0
22214,0
25376,0
28885,0
32772,0
mm
6,15
11,61
20,92
36,11
59,93
95,94
148,56
223,16
326,02
464,30
645,98
879,73
"74,9
1541,3
1989,2
2529,5
3173,0
3931,4
4816,7
5841,6
7018,9
8363,5
9890,5
11617,0
13561,0
15745,0
18190,0
20924,0
23977,0
27384,0
31182,0
2,56
4,86
8,83
15,35
25,68
41,46
64,78
98,22
144,88
208,35
292,76
402,72
543,31
720,03
938,84
1206,0
1528,3
1912,8
2367,2
2899,4
3518,3
4233,0
5053,8
5991,8
7059,6
8270,5
9639,8
11185,0
12925,0
5,67
10,00
16,92
27,54
43,31
66,01
97,80
141,23
199,26
275,26
373,02
496,73
651,0
840,8
1071,6
1349,3
1379,9
2070,1
2527,0
3057,8
3670,2
4372,5
5173,0
6080,8
7104,8
8254,9
1,48
2,73
4,83
8,24
13,57
21,64
33,50
50,44
74,04
io6,i6
148,96
204,89
276,70
367,43
480,4
619,26
787,88
990,60
1232,0
1517,1
1851,5
2241,2
2693,2
3214,9
3815,0
4503,4
Benzol Cf.Hf.
Regnault.
Mem. de l'Acad.
26, 339; 1862.
mm
5,79
12,92
25,31
45,25
75,65
120,24
183,62
271,37
390,10
547,42
751,86
1012,75
1340,05
1744,12
2235,44
2824,35
3520,73
4333,71
5271,43
6340,72
Smith u.Meazies,
Journ. Amer.
ehem. Soc. 32,
1453; 1910.
+
0
mm
70
80
90
551
757,5
1018
100
110
120
1348
1751
2240
Brombenzol
C,H,Br
Jodbenzol
CßH^J
Rolla, Rend. Line. (5) 18, 2; 1909.
-26,1
— 20,0
— 18,5
-17,7
mm
0,0956
0,164
o,i86
0,191
— 25,8
— 19,8
— 17,5
— 8,1
mm
0,0189
0,0310
0,0701
0,0887
Kampher C^qH^^O
Ramsay u. Young, Phil. Trans. 176 A, 37; 1884.
41,2
48,9
92,4
101,0
10{),4
116,7
127,4
134,2
mm
1,7
136,3
7,2
14C,3
15,4
141,7
27,2
147,0
35,0
154,3
46,0
157,9
66,3
160,1
88,6
168,0
mm
92,8
105,0
109,4
155,1
197,6
218,5
240,7
297,8
Kampher
Allen, J. ehem.
Soc. 77,416; 1900.
0
0
6
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
mm
0,06
0,08
0,10
0,12
0,15
0,19
0,26
0,38
0,60
0,90
1,30
1,85
2,55
3,40
4,60
6,50
9,15
Naphthalin Cio-ö«
Niederschalte,
Diss. Erlangen 1903.
35
55
75
mm
0,195
1,21
5,37
Diss.
Stelzner,
Erlangen 1901.
98,3
18,0
105,0
23,9
112,8
32,5
125,8
53,6
133,4
70,0
141,0
90,4
148,1
116,0
159,1
168,5
l(i5,l
207,1
[ I Niederschalte, Diss. Erlangen 1903.
Kampher •' Stelzner, Diss. Erlangen 1901.
I III Vanstoae, J. ehem. Soc 97, 429; 1910,
" : mm
+30 , 0,24
75 I 6,41
97,4 j 21,7
108,8 I 35,0
0
116,7
127,4
134,8
140,7
mm
47,3
68,4
II
II
0
152,6
162,7
89,0
112,7
II
II
171,3
183,7
mm
172,0
244,7
316,8
430,9
I ' mm
II 194,81555,2
11.201,81646,1
III 206,7 731,0
IUI 78,0 6,40
III
III
III
III
0 j
96,8
110,9 !
132,0 i
157,0 i
mm
16,15
33,00
76,61
181,50
Barker, ZS. ph. Gh.
71, 235; 1910.
0,018 mm
Ferche, Diss. Halle
1890 ; Auszug Wied.
Ann. 44, 265; 1891.
0
+1
2
3
4
5
5,3
+5,58
fest flüssig
mm
24,42
26,18
28,08
30,03
32,32
34,65
35,41
36,06
mm
26,48
28,00
29,80
31,24
33,02
34,88
35,41
36,06
NaphthaiinCiofig
Barker, ZS. ph. Ch.
71, 235; 1910.
Temp.
0
+ 10,5
20
30
+40
Satt.- Dr.
mm
0,023
0,031
0,064
0,164
0,378
Allen.
J. ehem. Soc
412; 1900,
0
+
10
15
20
25
30
35
40
45
ÖO
55
60
65
70
75
SO
85
90
95
100
105
110
115
120
125
+ 130
mm
0,022
0,034
0,047
0,062
0,080
0,103
0,135
0,21
0,32
0,51
0,81
1,26
1,83
2,65
3,95
5,43
7,4
9,8
12,6
15,5
18,5
22,4
27,3
32,4
40,2
49,8
61,9
Stirm.
392
1141
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
B. Cyklische Verbindungen. (Benzolderivate.)
Kahlbaum, ZS. ph. Gh. 26, 603; 1898,
Sätt.-
Benzol
Brom-
benzol
C,H.Br
Benz-
aldehyd
C,H,CHO
Phenol
Anilin
Benzonitril
Benzyl-
Nitrobenzol
Benzoe-
Dr.
C.H,
C,H,OH
C,H,NHj
(- u ntj aiKonoi
C,H,NO,
säure
C,H,C02H
mm
0
0
0
u
0
0
0
0
0
760
8o,3
155,5
178,3
181,4
183,9
190,6
205,0
208,3
249,0
700
77»9
152,5
175,1
179,0
180,8
187,7
201,7
205,0
245,5
650
75,6
149,5
172,2
176,0
178,0
184,8
198,9
202,0
242,9
600
73,9
145,9
169,7
173,0
175,0
181,6
195,6
199,5
239,8
660
70,1
142,7
166,2
170,1
171,9
178,1
192,6
196,0
237,0
600
67,4
139,4
162,3
167,0
168,7
174,4
189,0
192,5
233,8
460
64,4
135,4
159,5 163,8 1
165,0
170,2
185,7
189,0
230,0
400
61,0
131,6
154,1
160,0
161,1
165,8
182,0
184,5
225,8
860
57,0
127,1
149,4
155,8
156,9
161,1
177,7
180,6
221,5
300
52,6
122,0
144,7
151,0
151,5
155,3
172,6
174,5
217,0
260
47,9
116,3
138,5
145,5
145,6
148,6
167,1
168,0
211,5
200
42,1
109,5
131,7
139,0
138,7
141,4
160,8
160,5
204,9
160
35,4
101,0
123,7
131,0
130,8
132,8
152,1
152,0
196,5
100
26,4
90,0
112,5
120,2
119,4
121,3
141,3
139,9
185,9
76
20,0
82,8
105,2
113,7
111,9
113,7
133,9
131,1
178,5
60
12,1
73,0
95,3
104,7
101,9
103,9
124,4
120,2
167,2
46
10,1
70,4
92,9
102,3
99,5
101,4
122,2
117,6
164,7
40
7,8
67,7
90,1
99,8
96,9
98,5
119,6
114,9
161,9
36
5,4
64,7
86,9
97,0
94,0
95,5
116,7
111,8
158,9
30
—
61,2
83,5
93,8
90,9
92,1
113,4
108,2
155,5
26
—
57,3
79,7
90,2
87,2
88,0
109,7
103,9
151,4
20
—
52,8
75,2
85,8
82,8
83,0
105,3
99,1
146,5
16
—
47,7
69,6
80,5
77,2
77,1
99,9
93,1
140,5
10
—
40,6
62,0
73,5
69,2
69,1
92,6
85,4
132,5
6
—
29,8
50,1
62,5
57,9
56,9
80,8
72,9
—
4
—
26,3
46,6
59,3
55,0
53,8
77,2
69,2
—
3
—
22,3
42,5
55,8
51,8
50,0
72,9
64,9
—
2
—
17,5
37,2
51,5
47,9
45,3
67,8
59,8
—
1
—
10,9
29,3
44,8
43,1
38,4
60,9
53,1
—
Satt."
Dr.
Aceto-
Methyl-
Benzojrl-
o-Kresol m-Kresol
p-Kresol
p-Nitrotoluol
o-NitrotoIuol
Toluol
C,H,
phenon
C.H,COCH3
benzoat
C.H.CO.,CH3
chlond
C,H,COCl
p „ /CH:,(l) p TT /CH,(I)
C.H4<. OH (2) '-•^■^ OH (3)
CH^ggl
0 • *^NO,(4)
P„ /CH, I)
mm
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
—
43,0
38,6
36,6
55,9
55,7
—
—
—
6
65,0
64,4
60,5
65,5
76,0
76,5
92,3
81,8
—
10
79,0
77,3
/3,8
77,6
87,8
88,6
105,6
94,8
—
16
87,3
85,5
82,1
85,0
95,7
96,2
113,9
103,2
—
20
93,4
91,6
88,2
90,6
101,3
101,8
120,3
109,6
—
26
98,2
96,3
93,1
95,1
105,7
106,2
125,7
114,8
—
30
102,4
100,5
97,2
98,8
109,5
110,0
130,4
119,2
25,8
36
106,0
104,1
100,7
102,2
112,9
113,4
134,4
122,8
28,8
40
109,1
107,2
103,9
105,2
115,9
116,4
137,9
126,1
31,6
46
112,0
110,0
106,7
107,9
118,5
119,0
141,0
129,0
34,0
60
"4,7
112,6
109,4
110,3
120,8
121,3
143,8
131,7
36,3
76
12,52
122,9
119,9
120,0
130,5
131,0
155,2
142,3
45,2
100
133,2
130,8
128,0
127,4
138,0
138,4
164,0
150,6
51,8
160
145,1
142,5
139,7
138,4
149,0
149,4
176,6
163,1
62,0
200
154,1
151,4
148,9
146,7
157,3
157,7
186,5
172,4
69,6
260
161,4
158,6
156,2
153,5
164,1
164,5
194,6
179,8
75,9 ;
300
167,6
164,8
162,5
159,0
169,6
170,0
201,2
186,1
80,9
860
172,7
169,9
167,7
164,2
174,8
175,2
207,1
191,4
85,5 i
400
177,7
174,7
172,7
168,4
179,0
179,4
212,2
196,0
89,7 ^
460
500
182,0
185,7
178,8
182,4
177,0
180,9
172,4
175,8
182,9
183,4
216,7
220,8
200,4 93,2 1
204,2 96,5 i
186,3 -
186,8
560
189,3
185,9
184,5
179,0
189,5
190,0
224,8
207,9 99,4 t
600
650
192,5
188,9
187,8
182,0
192,5
193,0
195,8
228,4
231,8
211,3
214,5
102,5
105,3 1
195,7
192,0
191,0
184,»
195,3
700
198,5
194,5
193,8
187,5
198,0
198,5
234,8
217,5
107,8
760
201,5
197,5
197,1
190,1
200,5
201,1
237,7
220,4
110,4 1
Stirm.
U4k
393
1
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
B. Cyklische Verbindungen.
Kahlbaum, ZS. ph. Gh. 26, 603; 1898.
Methylanilin ^QHsNHCHa
Dimethylanilin = CeHsN (CHs)«
m-Toluidin = G« H4< ^"J'^ ^^^j
Dimethyl- \ p „ ^GHa (i)
p-Toluidini ~^"*'^N(GH3)2(4)
Äthylanilin
Diäthylanilin
= C6H5NHC2H5
= C6H5N(C2H5),
p-Toluidin =C,H,<CH3(^^5
o-Chloranilin =C,H«<q^*)^'^
o-Toluidin
-^"*^NH,{2)
Dimethyl- 1 _ ^ „ /GH3 (i)
o-Toluidinj ~^"*^N(GH3)»(2)
m-Ghloranilin=C6H4<Ä)^^^
Sätt.-
Methyl-
Dimethyl-
Äthyl- Diäthyl-
j o-ToIu- m-Tolu-
p-Tolu-
Dimethyl- 1 Dimethyl- 1 ^ru,^,
o-tolu- ! p-tolu- ^,^,^J-
idin 1 idin 1 ^'"^
m-Chlor-
Dr.
anilin
anilin
anilin anilin
' idin idin
idin
anilin
mm
0
0
0 0
0 { 0
0
0
0
0 : 0 II
1
46,8
41,1
49,0 —
46,2 : 49,8
46,9
—
—
5
67,7
61,6
72,0 ^ 79,3
i 69,3 72,8
70,1
54,1
74,3
72,3
89,8
10
79,2
73,1
83,8 i 91,9
! 81,4 85,3
72,2
66,2
86,7
84,8
102,0
16
86,9
81,3
91,7 1 100,7
: 89,0 92,7
89,7
73,9
94,5
92,9
110,4
20
92,0
87,5
97,6 107,2
94,9 1 98,5 1 95,6
79,7
100,4
99,2
116,8
85
97,2
92,3
102,5 "2,2
99,6 { 103,1 1 100,2
84,4
105,3
104,2
122,0
80
101,1
96,3
106,7 "6,4
, 103,6
107,1
104,3
88,5
109,3
108^
126,2
85
104,6
99,7
110,4 120,0
107,0
110,6
107,7
91,9
"3,o
112,0
129,8
40
107,6
102,8
113,6 123,1
110,0
"3,6
110,7
95,1
"6,3
"5,2
133,2
45
110,1
105,6
116,5 1 126,0
112,7
"6,3
"3,4
97,9
"9,1
118,1
136,2
50
"2,5
108,2
119,1 , 128,6
115,1 118,7
"5,8
100,4
121,8
120,7
138,8
75
122,5
118,3 129,1 i 139,2
1 125,4 i 129,0
126,1
"0,4
132,3
131,4
149,9
100
129,8
125,7
136,8 147,3
133,0 : 136,6
133,7
118,1
140,3
139,5
158,0
160
140,9
137,1
148,4 159,2
: 144,9 ! 148,5
145,6
129,6
152,7
151,2
170,2
200
149,3
146,0
156,9 i 168,2
154,0
157,6
154,7
138,3
161,6
160,0
179,5
250
156,0
153,4 163,8 ! 175,3
1 160,5
164,1
161,2
145,5
168,9
167,2
186,7
800
161,9
159,5 169,8 181,5
1 166,2
169,8
166,9
151,7
175,2
173,6
193,1
860
167,0
164,5 ; 175,0 187,0
■ 171,5
175,1
172,2
157,0
180,7
179,0
198,5
400
171,3
169,2 j 179,5 191,5
. 176,2 1 179,8
176,9
161,5
185,4
183,7
203,5
460
175,2
173,6 i 183,6 1 195,6
180,2 1 183,8
180,9
165,6
189,8
188,2
207,8
600
179,0
177,4 187,5 ! 199,4
i 183,9 187,5
184,6
169,5
193,7
192,0
211,9
650
182,4
180,7 ! 191,0 202,8
1 187,3 1 190,9
188,0
173,0
197,3
195,7
215,7
600
185,5
183,9 194,5 206,0
190,4 j 194,0
191,1
176,1
200,7
199,4
219,0
660
188,4
187,0 197,5 209,2
193,2 : 196,8
193,9
179,2 1 204,0
202,5
222,2
700
191,2
189,9 ! 200,7 j 212,4
196,2 199,8
196,9 \ 182,1 1 206,8
—
—
760
193,8
193,1 204,0 1 215,5
199,7 203,3
200,4 j 184,8 209,5
208,8 1 228,5 11
Trimethylenbromid^CHaBrCHaCHaBr Chlornaphthalin = Co Hj Gl
1
Propylenbromid = GHsGHBrGHaBr Bromnaphthalin = GioHyBr
Sätt.-
Trimeth.
ylen- Propylen- Ghlor-
Brom-
Sätt.-
Trimethylen- Propylen- Chlor- Brom-
1 Dr.
brom
d bromid , naphthalin
naphthalin
Dr.
bromid bromid naphthalin naphthalin
mm
0
0 0
0
mm
0 00
0
1
—
— 80,6
—
150
110,7 89,2
194,2
213,2
5
—
— ^ 104,8
"7,5
200
119,2 97,2
204,2
223,8
10
—
— 118,6
134,0
260
125,9 1 103,8 j 212,1
232,2
15
55,8
37,3
127,8
143,9
800
131,8 109,6 j 218,3
239,7
20
6i,6
42,5
134,7
151,3
860
136,9 1 114,7 1 225,0
246,2
25
66,4
46,8
140,3
157,2
400
141,3 118,8 230,8
252,0
30
85
70,4
73,9
50,6
145,1
162,3
166,7
460
600
145,3 , 122
149,0 ! 126
,9 1 235,7 1 257,0 II
53,9 149,4
,4 1 240,5
261,6
40
76,9
56,8 153,0
170,5
660
152,5 129,8 ; 244,9
265,9
46
79,6
1 59,4 156,3
174,0
600
155,7 132,9 248,6
269.8
60
82,0
61,8 159,3
177,1
650
158,7 135,7 252,3
273,5
75
92,1
' 71,4 ' 171,4
189,4
760
161,4 . 138,4 255,5 277,2
100
99,4
1 78,4 i 180,4
198,8
760
164,4 141,0 259,3 j^ 281,1
Stinn.
394
1141
Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
B. Cyklische Verbindungen.
Toluol C,H, . CH,
Barker, ZS. ph. Ch.
71, 235; 1910.
Temp.
Satt.- Dr.
—78,0
—21,0
-20,3
0
+ 14,8
+25,8
mm
0,0058
1,61
1,74
6,86
16,80
28,75
Anthracen (\^H^q.
Niederscbulte, Diss.
Erlangen 1903.
Temp.
Sätt.-Dr.
+100
110
120
130
140
150
+ 1(J0
mm
0,04
0,13
0,22
0,38
0,57
1,07
1,80
Stelzfler, Diss. Erlangen 1901.
Temp.
Sätt.-Dr.
+102,5
109,3
175,8
181,2
180,7
102,1
+205,3
mm
6,1
8,0
10,1
12,4
15,0
18,2
28,2
Temp.
Satt- Dr.
+216,3
221,3
225,1
231,0
24.7,3
256,2
^ 2(i5.3
mm
39,4
45,0
50,1
59,9
88,5
116,6
145,7
Hydrochinon Cf-H^O^.
stelzner, Diss.
I Anthrachinon
Erlangen 1901.
Cx^Hyf^Oo.
Temp. 1 Sätt.-Dr.
Temp. [ Sätt.-Dr.
Temp.
Sätt.-Dr.
Temp. Sätt.-Dr.
Temp, Sätt.-Dr
+155,0
157,6
164,8
173,7
+180,7
5,9
7,1
11,0
18,2
26,0
+191,9
1})9,6
210,6
217,7
+227.6
mm
40,0
54,3
81,5
105,9
147,1
+ 238,3
252,4
261,3
h267,9
mm
207,7
315,8
403,9
482,3
+224,0
233,6
239,4
247,3
+2(>0,9
mm
6,5
9,8
12,9
19,3
35,8
+270,1
280,2
288,2
303,8
+ 316,3
mm
53,3
80,9
105,8
183,1
262,0
115
Gesamte Sättigungsdrucke (P) und Teildrucke {p^ u. ^J von Gemischen
V, Z. ^ V. Zawidzki, ZS. ph. Ch. 35, 129; 1900.
Tetrachlorkohlenstoff-Äthylacetat; v. Z.
Essigsäure-Toluol;
V.
Mol.-Proz.
Acetat
Acetat
P2
Mol.-Proz.
Essigsäure
Essigsäure
Toluol
49,99"
69,94"
9,65
11,97
19,78
21,49
32,63
42,50
59,84
68,38
74,81
80,64
306,0
311,2
314,6
316,5
317,8
317,1
316,1
311,5
306,9
303,3
299,1
295,9
280,5
34,4
42,6
67,0
72,3
103,0
126,5
175,0
196,5
213,2
228,4
239,7
280,5
306,0
276,8
272,0
249,5
245,5
214,1
189,6
136,5
110,4
90,1
70,7
56,2
4,35
210,7
17,2
9,42
216,6
30,5
17,11
222,7
46,5
24,03
225,1
57,8
32,80
225,0
69,3
40,88
223,4
78,2
46,51
221,3
83,7
51,40
218,9
88,2
59,81
213,5
95,7
68,79
204,9
103,0
76,90
195,6
110,8
87,50
175,3
120,5
193,5
186,1
176,2
167,3
155,7
145,2
137,6
130,7
117,8
101,9
84,8
54,8
Schwefelkohlenstoff (CS.,)
— Aceton (CH^
35,17"
CO.CH,); V. Z.
Mol.-Proz.
CS,
Vi
CS,
P2
Aceton
Mol.-Proz.
CS,
Pi
CS,
Pi
Aceton
o
6,24
12,12
18,57
27,61
35,02
40,58
44,74
49,74
343,8
441,7
505,2
553,8
598,5
622,2
634,1
640,6
646,2
110,7
191,7
258,4
323,3
358,3
379,6
390,4
404,1
343,8
331,0
313,5
295,4
275,2
263,9
254,5
250,2
242,1
57,30
61,61
67,13
72,20
82,80
91,91
92,42
96,20
100
652,5
653,6
654,9
654,6
645,1
614,1
610,3
574,2
512,3
420,3
428,1
437,3
446,9
464,9
490,7
490,0
500,8
512,3
232,2
225,5
217,6
207,7
180,2
123,4
120,3
73,4
Stirm.
115^
395
Gesamte Sättigungsdrucke (P) undTeildrucke(/JiU.7J2) von Gemischen.
Chloroform-Aceton; v. Z.
CHCI^ CH3 . CO . CHi
Äthylenbromid-Propylenbromid; v. Z.
CnH.Br C^H^Br,
Mol.-Proz.
Chloroform
Vi
CHCIi
Vi
Aceton
Mol.-Proz.
Propylen-
bromid
Vi „ Vi
Propylen- Äthylen-
bromid bromid
35,17"
85.05°
5,88
12,03
18,18
27,04
35,68
40,50
49,50
55,16
66,10
66,35
79,97
91,75
100
344,5
332,4
320,1
308,0
290,5
273,5
266,9
255,7
250,8
248,8
249,2
261,9
280,1
293,1
9,2
19,9
31,7
50,2
71,2
85,0
111,5
130,5
169,6
170,2
224,4
267,1
293.1
344,5
323,2
300,2
276,3
240,3
202,3
181,9
144,2
120,3
79,2
79,0
37,5
13,0
o
2,02
7,18
14,75
22,21
30,48
40,62
52,63
62,03
72,03
80,05
91,48
98,24
100
172,6
171,0
168,8
165,0
161,6
158,9
154,6
149,6
143,3
140,5
136,8
130,9
127,3
127,2
3,2
10,2
19,9
29,4
38,1
52,9
67,7
79,3
92,5
102,5
117,1
126,5
127,2
172,6
167,8
158,6
145,1
132,2
120,8
101,7
81,9
64,0
48,0
34,3
13,8
0,8
Essigsäure-Benzol CH^ . CO OH
Cf,H^;
Mol.-Proz.
Essigsäure
Pi
Essigsäure
Benzol
Mol.-Proz.
Essigsäure
Essigsäure
P2
Benzol
49,99'
80,05«
1,60
3,64
4,39
8,35
11,38
17,14
20,89
29,79
34,93
36,96
58,34
61,25
66,04
84,35
97,97
99,31
265,9
265,2
264,4
261,1
259,0
250,2
245,2
236,0
228,0
224,3
189,5
184,0
175,3
126,0
68,0
59,2
3,63
6,53
7,25
",51
14,2
18,4
20,5
24,8
27,1
28,7
36,3
36,8
40,2
50,7
54.7
54.7
262,3
258,7
257,2
249,6
244.8
231,8
224,7
211,2
200,9
195.6
153.2
147,2
135,1
75,3
13,3
3,5
4,48
8,90
14,16
23,46
29,91
36,67
49,58
64,40
91,07
95,98
97,23
308,4
317,5
324,2
331.7
333,6
332,1
326,8
312,1
250,1
229,3
222,6
27,8
45,4
62,3
86,7
100,2
111,7
130.1
148,1
184,8
197,5
199,8
280,6
272,1
261,9
245,0
233.4
220,4
196,7
164,0
65.3
31.8
22,8
Luft; V. Wroblewski, C r. 102, loio; 1886.
Bei t = — 146,6» C, P = 45 Atm,
Benzol-Athylenchlorid Cf-H^ — C^H^CLi; v. Z. 49,99"
Mol.-Proz.
Pi
CtHtCif
Benzol
Mol.-Proz.
Pi
Pi
Benzol
7,16
15,00
29,27
41.56
268,0
265,5
263,3
258,8
254,7
30,4
68,3
98,6
268,0
232,9
190,5
156.1
52,15
65,66
75,42
92,06
100
251,3
247,3
244,1
238,7
236,2
123.1
X55,o
178.1
217,2
236,2
128,2
92.3
66,0
21,5
116
Zersetzungsdrucke ( Reaktionsdrucke) .
Sauerstoffentwickelung.
Reaktion: 2 BaO,;^ 2 Bau + O2 | 2Pb03Ca:i±2PbO,Ca + 0,
Le Chatelier. C. r. 115, 655; 1892.
Temp. I Sauerstoff dr. Temp. j Sauerstoff dr. Temp. Sauerstoffdr. Temp. i Sauerstoff dr. Temp. ! Sauerstoff dr.
525* I 20 mm
555 25
650 I 65
670 80
720«
735
750
2iomm
260
340
<<o" 510mm
785 620
790 i 670
880" 47 mm
940 112
950 i H7
1020 • 350
i0<J0V 557 mm
1070 I 570
1100 940
1110 ! 1040
Stinn.
396
116 a
Zersetzungsdrucke (Reaktionsdrucke).
Reaktionen: Freiwerden von Sauerstoff, Wasserstoff, Phosphor, Chlor
und Brom.
2Hg0^2Hg + 02
Pllabon, C. r. 128,
825; 1899.
Temp.
Sauerstoff-
Druck
500
520
580
610
mm
985
1392
3610
5162
2Ag0^2Ag + 0,
Lewis, ZS. ph. Gh.
55, 449; 1905.
Temp.
Sauerstoff-
Druck
25
302
325
445
Atm.
5Xio-*ber.
20,5
32
207
Reaktion :
2(Cr203.CuO)-f2CuO:^(Cr203.Cu20)+02
L. u. P. Wöhler, ZS. ph. Gh. 62, 448 ; 1908.
Temp.
Wasser- At. H auf
stoffdruck i At. Pd.
779
819
833
840
Sauerstoff-
Druck
mm
176
322
410
440
Tar^r, Sauerstoff-
^^"'P- Druck
848
860
878
512
615
795
Zerfall von Pailadiumwasserstoff bei
100 0
Hoitsema, ZS. ph. Gh. 17, 22; 1895.
730
590
511
447
427
406
355
349
328
321
303
288
292
298
297
288
289
301
290
291
0,568
0,559
0,552
0,547
0,542
0,538
0,528
0,518
0,510
0,500
0,491
0,475
0,468
0,436
0,421
0,406
0,395
0,380
0,365
0,354
Wasser-
stoffdruck
293
296
299
286
282
280
273
298
276
274
280
288
292
281
304
269
240
235
230
224
At. H auf
I At. Pd.
0,340
0,324
0,309
0,282
0,266
0,250
0,234
0,216
0,201
0,171
0,153
0,132
0,115
0,099
0,083
0,055
0,043
0,033
0,029
0,028
Zerfall von LiH
Quntz, C. r. 123, 694; 1896.
Wasserstoffdruck 27 mm bei 680°.
4CuO;i!:2Cu20 + 02
L. Wöhler, ZS. Elch. 12,
784; 1906.
Temp.
Sauerstoff druck
fester Körper:
50 CuO,
50 GuaO
feste Lös.
CuO
fast rein
960
1000
1010
1020
1030
1040
1050
1060
1070
mm
50 beob.
118^
142
174
212
258
314
380
458
mm
31
65
108
164
2PdO ^ 2P(1 + O2
L. Wöhler, ZS. Elch. 12,
781; 1906.
Temp.
756
808
812
840
850
864
Sauerstoff druck
fester Körper:
Pd u. feste
Lösung V.
Pd in PdO
Pd+PdO
mm
67
239
483
566
766
mm
67
212
230
414
510
634
Reaktion: Ir02:;f Ir + O.
L. Wöhler und Witzmana, ZS. Elch. 14, 97; 1908.
Temp.
Sauerstoffdruck
fester Körper:
Ir02, fast rein
810
875
918
959
mm
12,5
34
55
96
Temp.
Sauerstoff druck
fester Körper:
IrO ' feste gesättigte
fast rein 1 Lösungen von Ir in
tastrein | ,^.q^ ^ umgekehrt
1010
1040
1080
mm
mm
220
330
570
678
mm
149
232
434
Troost u.
Hautefeuille
Ann. chim. ph.
(5)2,273;i874.
Zerfall von
Na.H.
Temp.
Wasser-
stoffdruck
330
340
350
360
370
380
390
400
Zerfall
330
340
350
360
370
380
390
400
410
420
430
mm
28
40
57
75
100
150
289
447
V.K2H
45
58
72
98
122
200
363
548
736
916
IIOO
Oranger.Ann.
chim. phys. (7)
•14, 5; 1901.
Reaktion:
AgP2:i!:AgP-fPI
Temp.
350
390
400
450
520
605
610
Druck des
Phos-
phors
mm
sehr klein
58,6
59
109,1
172,9
214
214,5
Reaktion:
CuP,4iCuP-l-P|
410
445
455
485
495
520
530
570
sehr klein
7,4
11,4
13,7
16,6
93,3
94,0
99,8
F.Meyer, G.r. 133,817; 1901.
Reak-
tion
Temp.
100
150
170
185
190
207
233
240
AuCl:;f
AuCI+Cls
2AuCl:i±
2Au-fCl2
Druck des Chlors
mm
6
mm
12
—
31
14
67
21
85
26
174
65
—
172
—
220
Jackson, Journ. ehem. Soc.
99, 1066; 191 1.
Reaktion: 2CuBr2
2CaBr-fBr2
Druck d.
Temp.
Broms.
mm
166,0
3,1
172,0
3,8
180,5
6,8
203,5
22,0
213,0
36,0
222,8
55,4
232,3
85,0
Temp.
Druck d.
Broms.
mm
239,0 118,0
250,0
259,4
2(}6,3
268,2
280,2
281,0
Stirm.
186,0
272,0
353,5
381,5
597,0
614,5
116 b
397
Zersetzungsdrucke (Reaktionsdrucke).
p = Sättigungsdrucke des Wasserdampfes bei den Temperaturen t.
Frowein, ZS. ph. Gh. 1, i; 1887,
CUSO4, 5 H2O
-SHjO + Dampf
13,95
20,46
26,30
30,20
34,75
39,55
39,70
mm
2,99
5,06
8,07
10,90
15,31
21,45
21,73
BaCU, 2H-O
18,25
25,68
25,90
28,85
31,65
36.45
36,85
37,30
43,45
2,97
5,46
5,55
7,12
8,94
12,74
13,11
13,48
21,12
SrCU, 6H,0
14,75
20,34
25,66
30,01
34,66
89,45
3,29
5,14
7,82
10,87
15,33
21,57
Na2HP04.i2H20
MgS04, 7H1O
^6HjO-f Dampf
14,95
20,05
25,75
30,75
81,05
4,87
7,58
12,17
i8,i8
18,68
ZnSOi, 7H2O
;±6H,0-f Dampf
18,00
20,45
25,15
28,35
29,95
8,41
10,07
14,70
19,13
21,39
ZnS04, 6H2O
6,80
10,82
15,00
17,28
20,15
23,02
27,00
mm
4,6
6,4
8,8
10,5
13,1
16,2
21,6
Cohen, Arch.Neer-
land. (2), 5, 295;
1900.
FeSO*, 7H,0
^6H.0+Dampf
30,67 21,76
39,96 39,94
44,45 52,86
46,43 59,63
MgS04, 7H2O
^6H.>0 + Dampf
30,75
40,02
41,42
43,40
47,45
18,96
37,90
41,89
48,37
64,31
Roozeboom,
ZS. ph. Gh. 4,43, •
1889.
Hydrate von CaCU
Die fett gedruckten
Tensionen beziehen
sich auf Umwand-
lungspunkte.
CaCU.6HiO^
4HjOa-!-Dampf
— 15 0,27
0 0,92
10 1,92
20 3,78
25 5,08
29,8 , 6,80
CaCU.6H20:;t
4HiO,?4- Dampf
17,85
7,63
20,45
9,47
25,15
13,29
28,90
17,45
29.95
18,83
81,70
21,07
-16
0
10
20
25
29,2
0,22
0,76
1,62
3,15
4,32
6,62
Roozeboom, 1. c
CaCU.6H.O. (Forts.)
-16
0
20
40
45,8
CaCU
mm
0,12
0,59
2,48
8,53
11,77
2 H,o:^
CaClj. H2O4- Dampf
66
78
100
129
165
165
175,5
13
24
60
175
438
607
842
Jobnston.ZS.ph.Ch.
62, 347; 1908.
Sr(OH)i . 8 aq ;t
Sr(OH)j.2aq + 6HjO
SitOH), .2aq:^
Sr(OH)i. iaq+ HjO
Hydr.
m.8aq
t
m.2aq
t
mm
9,2 12,2
17.4 22,2 41
31.5 32,2 55
55 42,2 69
92 62,2 88
149 62,2 97
234 72,2
355 82,2
Ba(OH)2.l6aq^
BaCOH^.Saq + SHjO
Ba(OHh .8aq:^
Ba(OH). .laq4-7H30
mm
9,2
17,4
31,5
55
92
149
234
355
Hydr.
m . i6aq
t
m.8aq
t
12
22
32
42
62
62
31,4
39,8
48,2
56,6
65,0
73,4
81,8
90,2
Johastoo, ZS. phys. Gh. 62, 347; 1908.
mm
9,2
17,4
31,5
55
92
149
234
355
526
760
Me(OH), :il MeO-r H2O
Ca(0H)2 * Sr(H0)2 Ba(OH)j i LiOH 'Mg(OH)i
369
389
408
428
448
468
488
507
527
647
452
488
524
561
597
634
670
706
742
778
630
670
710
749
789
829
370
910
961
561
594
628
662
700
740
782
826
875
924
35
44
63
63
74
86
100
118
147
2TIOH ^ TliO-^H.O.
Bahr, ZS. anorg. Gh. 71, 90; 191 1.
463
71,6
79,1
83,2
89,5
91,8
973
101,6
I3(?)
23
42
53
73
83
110
135
105,4
110,6
116.5
122,2
130,0
135,7
140,0
mm
163
212
279
364
509
673
TTO
P = Ammoniak- Drucke bei den
Temperaturen t.
Isambert, G. r. 66, 1529; i868.
AgCl.sNHs
0
10,0
17,5
24,0
28,0
84,2
48,5
51,6
64,0
67,0
108,0
115,0
126,0
131,0
140,6
153,5
mm
29,3
50,5
65,5
93,7
135,5
171,3
241,4
413,2
464,1
488,0
CaJj
10,4
13,8
17,4
21,4
36,6
58,4
2AgC1.3NH,
20,0
31,0
47,0
68,6
69,0
71,6
77,5
88,6
86,1
88,6
103,0
6NH,
164,0
172,0
175,5
183,0
1863
mm
9,3
12,5
26,8
52,8
78,6
94,6
119,8
159,3
181,3
201,3
488,0
83,6
105,4
128,6
154,2
170,6
10,4«
16,0
20,4
25,8
303
GaCls
23,1mm
32,0
39,0
54,1
60,7
Ammomak-Drucke.
SNH»
843»
39,0
43,5
46,2
53,5
Caa,.
87,1mm
10,0« :
108,1
11,0
145,1
26,4
155,1
87,0
191,6
4«3 i
68,0
4NH,
12,8 mm
14,5
31,8
59.1
94,3
121,8
Stirm.
398
116 c
Zersetzungsdrucke (Reaktionsdrucke).
P = Ammoniak-Drucke bei den Temperaturen t.
Isambert, C. r. 66, 1529; li
V
Lang u. Rigauit, J. ehem.
Soc. 76, 883; 1899.
MgCla
117,0
122,0
141,0
14<i,0
119,0
160,0
162,0
157,0
6NH3
20,7
31,9
52,0
71,9
91,5
110,0
119,9
141,1
I I mm
HgCl. NH3
163
167
173
179
1H5
189
194
201
29,1
35,2
43,0
54,7
66,2
75,1
91,4
105,5
ZnCl2
222
226
237
253
278
297
mm
NH3
9,6
13,1
23,8
57,2
84,5
102,1
Pb(0H)Cl+NH"3
Isambert, C. r. 102, 131 3; 1886.
0 mm
NHa-Druck
17,6 ' 281
27,0
36,3
48,9
393,5
554
839
ZnClz
16,8
20,2
26,0
37,4
44,0
52,5
60,8
67,0
70,5
74,0
77,6
78.5
mm
NHs
8,2
10,3
12,9
25,6
34,3
56,3
82,8
104,1
122,8
145,3
167,2
172,2
p = Gleichgewichtsdrucke des CO2 bei den Temperaturen t.
Reaktion : CaCOs ^ GaO+COa-
Johnston, J. Am.
ehem. Soc. 32, 938;
1910.
P (CO2)
587
606
631
671
673
680
682
691
701
703
711
727
736
743
748
749
777
786
788
796
800
819
830
840
842
862
867
871
876
881
883
891
894
mm
1,0
2,3
4,0
13,5
14,5
15,8
16,7
19,0
23,0
25,5
32,7
44
54
60
70
72
105
134
138
150
183
235
255
3"
335
381
420
537
557
603
629
684
716
Aus einer andern
Versuchsreihe.
Zavrieff, Journ.Chim.
phys. 7, 37; 1909
P (CO,)
360
446
526
725
750
793
816
840
860
870
890
892
910
912
926
mm
1,0
8,5
18
71
IOC
170
230
342
420
500
610
626
755
791,5
1022
Reaktion :
LiaCOaiilLiaO+COa
Lebeau, C. r. 136,
1256; 1903.
P (CO2)
610
620
640
710
740
770
800
830
840
860
890
930
1000
mm
I
3
8
16
19
23
29
34
37
41
50
61
91
Pott, Diss. Freiburg
i. B. 1905.
Mittelwerte
P (CO2)
647
667
687
607
627
647
667
687
707
727
747
767
787
807
827
847
867
887
907
927
947
967
mm
30
31
34
36
38
42
48
55
65
75
95
120
155
205
270
375
500
625
950
1400
1850
2300
Li2C03:i±Li20+C02
Johnston, ZS.ph. Gh.
62, 347; 1908.
P (CO2)
610
723
785*
810
860*
888
910*
960*
i)66
1010*
4
10
15
22
32
41
63
63
99
Reaktion
Na2C03:?Na20+C02
Johnston, ZS. ph. Ch.
62, 347; 1908.
1) (CO2)
660
766
857
920
976
mm
1,7
2,9
3,9
4,6
5,7
Lescoeur, *
Ann. chim. phys. [6]
28, 423; 1892.
Reaktion :
2 NaHCOa:;^
Na2C03+ H2O+CO2
P (CO2)
56
60
70
80
90
100
mm
19
25
43
70
125
310
Reaktion:
2 KHC03:i^
K2CO3+H2O+CO2
86
90
100
110
120
127
25
36
65
100
150
198
s. Soury, Lit 5.
CdClz ,
0
6NH3
13
22
25
31
39
44
48
50
62
69
60
61
63
66
46
68
133
152
181
235
290
411
455
511
631
696
711
776
831
931
CO. CO2- Druck.
Systeme aus Fe . C. 0
Reaktion I
FeO+COif:Fe+C02
2CO:;^c+co,
Reaktion II
3FeO+5CO:;± Fe3C+4C02
2C0:^c+C02.
Beobachter' I:
Nippert, Diss. Breslau 1912
Beobachter II:
Schenck, Heller, Semiller,
Falcke, Ben ehem. Ges. 40,
1708; 1907.
feste Phasen : Temp. Druck
ü
mm
Fe . FeO .
460
20
C (amorph)
600
40
(durch Zer-
650
HO
setzung von
CO)
600
220
660
400
700
760
710
880
FesC . FeO .
468
10,3
C (amorph)
640
30,0
600
65,0
634
82,9
672
131
691
195
722
298
784
341
774
562
779
657
!
Stirm.
116d
Zersetzungsdrucke (Reaktionsdrucke).
399
HCl-Drucke
Reaktion : NaCl — Na H SO4
^ NajSO« -t- HCl
Colson, C r. 123, 1286; 1896.
Temp.
HCl- Druck
10
100
120
175
mm
15
23-5
S03-[S02;02] Druck
Reaktion: Fe, ($04)3^
Fe.Oa — 3S0i[S0j; Oj]
Bodeostein u. Sozoki,
ZS. Elch. 16, 912; 1910.
Temp.
Druck
636
675
680
mm
98,2
221,3
251,8
SO2 Drucke
Systeme aus Pb . S . 0
Scfaenck u. Raßbacb, Ben ehem. Ges. 40, 2185,
2947; 1907.
PbS-f PbSO«:
2Pb + 2S0,
Temp.
SO,-
Druck
600
615
635
665
695
713
7S3
mm
39
61
98
201
402
590
735
3PbS+2[PbS04
.PbO]^7Pb-l-
5SO,
T^P- oSi
681
716
741
759
770
780
795
810
821
830
mm
16
42
81
130
184
217
306
440
548
PbS + 2PbO
sPb + SO,
Temp.
SO,-
Druck
692
712
733
751
776
800
824
mm
6
14
23
39
60
99
276
Svstem aus
Co . S . 0
ScbcQck u. Hern-
pelmaan in
Schenck Phys. ^
Chem. d. Met
fraozös.Ausgabe '
S. 220.
Cu2S-f-2CuiO;
6Cu -f SO2
T SOj-
T'^P- Drude
510
550
600
650
700
730
mm
35
70
140
272
540
764
SOaiSOg; Osj- Drucke.
WöUer u. Ploddemana, Ber. ehem. Ges. 41, 703; 1908.
Fe,(soj3:;f
Fe,03 ^ 3 SO3
AI, (504)3 zr
AljOs + 3SO,
[SO^Oj]
2CuS04Zt2CuO,
SOs -r SOs
[SO, . Oj]
2CuO . SO, ■:^
2CuO + SO3
[SO, . O,]
ZnSO« ^ ZnO -f
SO3 [SO, + OJ
Temp.
Druck
Temp. Druck
Temp.
Druck
Temp. Druck
Temp.
Druck
553
570
592
614
634
650
660
680
690
699
707
mm
23
33
45
70
113
149
1S2
2SÖ
401
560
715
572
621
681
702
720
731
742
748
mm
28
51
120
180
261
356
480
692
546
588
615
642
660
700
714
725
731
mm
43
55
70
98
130
233
324
460
647
600
653
686
705
728
745
775
805
mm
62
98
123
139
173
209
298
542
675
690
720
750
775
800
mm
5
6
24
61
112
189
Sublimationsdrucke (Zersetzungsdrucke vollständig vergasbarer Systeme).
Isambert, C r. 93,
733; 1881.
CO,{NH,),:;t2NH3
+ CO,
Temp.
Druck
37,8
46,9
49,6
53,0
55,6
59,5
60,4
65,1
67.6
mm
252
435
500
601
684
871
gi8
1206
1372
Briner.Joum.Chim.
ph\'s. 4, 276; 1906.
CÖ,(NH3).:;l2NH3
+ CO,
Temp. Druck
77,2
98,5
106,0
114.5
130,2
152,0*)
167,0
183,0
197,0
mm
2,27
6,40
9,60
14,20
29,20
63,30
86,10
119,00
167,00
*) Schmelzpunkt
Isambert, C r. 92,
919, 1881.
NH4. HS:;f: NH,
— H,S
Temp.
Druck
4'>
6,1
7,9
9,5
10,1
12,0
15,0
18,0
22,0
25,1
28,0
30,9
32,1
32,6
33,2
35,6
37,9
39,3
42,0
44,4
mm
132
142
159
175
184
212
259
322
410
501
588
696
748
772
804
919
1062
1156
1353
1560
Walker u. Liuns-
den. J. diem. Soc
71, 432; 1897.
.NH4. HS^NHs
+ H,S
Temp.
Druck
0
mm
','
153
11,2
198
Jc».>
217
15,2
263
17,6
3"
22,4
417
24,7
479
27,6
572
Isambert C r. 94,
Q59; 1882.
.NH4CN:^NH3 +
HCN
Temp.
Druck
',-1
9,2
9,3
9,4
10,2
11,0
11,2
11,4
12,0
14,3
14,4
15,7
15,7
15,7
17,0
17,2
StiroL
mm
176,7
196,0
200,0
202,0
214,0
227,4
234.0
235,4
246,2
265,5
266,3
296,9
300,9
300,5
322,4
326,2
400
116
Zersetzungsdrucke ( Reaktionsdrucke) .
Sublimationsdrucke (Zersetzungsdrucke vollständig vergasbarer Systeme).
Tammann, Krystallisieren und Schmelzen 1903. S. 289, 292.
PH4CI ^ PH3 + HCl
Druck
Temp. Bodenkörper
I amorph? ' krystallis.
■80
70
•60
50
•46*)
40
35
30
25
20
15
mm
7,8
18,0
50,4
122,4
196,0
mm
9,6
20j2
62,0
140,4
186,4
284
426
603
943
1260
1924
*) Bei — 80° kondensiert sich
PH3 u. HCl zu einer weißen
Masse, die sich bei Temperatur-
erhöhung in Krystalie ver-
wandelt. Ist die Masse amorph,
so befindet sich bei — 41° ein
Tripelpunkt, in dem der Dampf,
die Krystalie und die amorphe
Masse im Gleichgewicht sind.
Temp.
0,0
5,0
9,6
12,8
15,0
18,05
18,2
20,0
22,8
25,1
28,0
28,2
30,0*)
32,4
35,0
40,3
45,1
48,8
50,1
Druck
Bodenkörper
fest flüssig flüssig
Atm.
8,9
10,9
13,0
17,4
19,6
23,7
22,6
25,9
32,0
37,6
46,6
48,7
Atm.
45,0
50,2
52,9
55,4
60,5
67,6
74,2
75,0
•) 28,5» Tripelpunkt.
Atm.
•ö -
4>
'C
aa
49
55
61 (40»)
67,5 (*5°)
Isambert, C. r. 96,
643; 1883.
PHi-Br^PHs + HBr
Temp.
7,6
9,6
10,0
12,5
13,6
14,3
19,8
Druck
mm
118,6
142,6
148,6
175,6
180,9
188,2
266,8
Kalomel SgzCl^
Smith u. Menzies,
Journ. Am. ehem. Soc.
82, 1553; 1910.
Temp.
360
365
370
375
380
385
390
395
400
Druck
mm
434
491
556
630
712
805
906
1017
"35
Zusammensetzung des
Dampfes: Hg + HgCU.
Salmiak.
NH4C1 -^ NH3+HC1
Horstmann, Ben ehem. Ges. 2, 137; 1869.
Ramsay u. Young, Phil. Trans. 177, 71; 1886.
Johnson, ZS. ph. Ch. 61, 458; 1908.
Smith u. Menzies, Journ. Amer. ehem. Soc. 32, 1458; 191p.
Gibson, Diss. Breslau 191 1.
Temp.
Horstmann
Ramsay u. Young
Kurve*)
statisch
dynamisch
Johnson
Smith u.
Menzies
Gibson
280
290
300
310
320
330
333,5
840
259,5
778,1
143
195,5
264,5
350
460,5
599,5
661
777
mm
140,5
189
251
333,5
443,5
596
653
759,5
mm
147
200
275
367
500
675
750
mm
132
178
237
309
401
518
566
678
mm
138
189
252
336
447
587
642
mm
154
213
292
390
530
*) Die Kurve lehnt sich mit geeigneten Korrekturen an die statischen Werte an.
NH^Br^NHs-f HBr Johnson, ZS. ph. Ch. 65, 38; 1909. N H4 J :i± N H3 -I- HJ
Temp. Druck Temp. Druck Temp. Druck Temp. Druck Temp. Druck Temp. Druck
224
251
275
278
mm
1,5
6
21
23
296,5
309
343
856
mm
43
63,5
195
289
364
379
386
395
mm
363
532
645
813
171
222
240
286
mm
o
4,5
II
28
291
334
348
mm
37,5
141,5
201
371
375
379
392
Stirm.
443
506
698
117
401
Weitere Literatur zu Tab. 112 — 116.
(Sättigungs und Zersetzungsdrucke.)
A. Sättigungsdrucke anorganischer Verbindungen.
Arctowski, ZS. anorg. Ch. 7, 167; 1894; 12,
417; 1899.
Quecksilberhaloidsalze.
Ditte, C. r. 140, 1162; 1903.
HgJ,.
Faraday, Phil, Trans. 135, I. 155; 1845.
NH3 u. COj.
Franklin, Ann. Phys. (4) 24, 367; 1907.
NH3.
Ilosvay, Bull. Soc. chim. (2) 37, 294; 1882.
COS.
Kueoen, Phil. Mag. (5) 40, 173; 1895,
N,0.
Ogier, C. r. 88, 236; 14879.
SiH^.
Rex, ZS. ph. Ol. 65, 358; 1906.
Sajotschewski, Beibl. 3, 741; 1879.
CS,, SO2.
Wüllner-Grotrian, Wied. Ann. 11, 556; 1880.
CSj.
B. Sättigungsdrucke organischer Verbindungen.
Battelli, Mem. della Acc. di Torino (2) 44, i ; 1893.
Äthylalkohol. S. hierzu die Bern, von Ramsay
u. Young, Phil. Mag. (5) 37, 215; 1894.
— Ann. chim. phys. (6) 25, 38; 1892.
Äthyläther.
Beckmann u. Fuchs, ZS. ph. Ch. 18, 495; 1895.
Tensionen verschiedener Stoffe in der Nähe des
Siedepunktes.
Brown. Proc. Roy. Soc 26, 238; 1878.
Isopropyljodid, Propyljodid.
Cailletet, C. r. 86, 851; 1877.
Äthan.
Grafts, Ben ehem. Ges. 20, 709; 1886.
Tensionen in der Nähe des Siedepunktes von
Äthyl-, Propyl- und Amylalkohol, Oxal-
säuremethylester, Salicylsäuremethylester,
Phthalsäureanhydrid, Phenol, Anilin, Aceton,
Benzophenon, Sulfobenzid, Anthrachinon,
Schwefelkohlenstoff, Äthylenbromid, Benzol,
Chlorbenzol, Metaxylol, Brombenzol, Ter-
pentin, Naphthalin, Diphenylmethan, Naph-
thalinbromid, Anthracen, Triphenylmethan.
Konowaloff, Wied. Ann. 14, 34; 1881.
Äthylalkohol.
Kraevitsch, Phil. Mag. (5) 37, 38; 1894.
Äthyläther, Benzol, Chloroform.
Kaenen u. Robson, Phil. Mag. (6) 3, 149; 1902.
Äthan und Kohlendioxyd.
Mangold, Wien. Ber. 102, II, 1071; 1893.
Benzol, Toluol, die 3 Xylole, Äthylbenzol und
Isopropylbenzol.
Naccari u. Pagliani, Atti di Torino 16, 407;
1880/81, Beibl. 6, 87; 1882.
ToIuoI, Normalpropylalkohol, Isobutylalkohol,
Propionsäureäthylester, Essigsäureäthylester,
Ameisensäureäthylester,
Neubeck, ZS. ph, Ch. 1, 649;- 1887.
Benzol, Nitrobenzol, Anilin, Toluol, o-, m-, p-
Nitrotoluol, a-,m-,p-Toluidin, o-,m-,p-Xylol,
Nitro-m-Xylol, Amido-m-Xylol,
Niederschulte, Diss, Erlangen 1901.
Benzoesäure.
Regnault, Mem. de I'Acad. 26, 339; 1862.
Methylalkohol.
Richards u. Mathews, ZS. ph. Ch. 61, 452; 1908.
Siedepunkte und Dampfdrucke (20") ver-
schiedener Substanzen. Dort auch Daten von
Richards u. Stull.
Richardson, Joum. ehem. Soc 49, 761; 1885.
Methyl-, Äthyl-, Propyl-, Isobutyl-, isoamylalko-
hol, Glycerin, Ameisensäure, Essigsäure, Pro-
pionsäure, Isobuttersäure, Isovaleri ansäure.
Schumann, Wied. Ann. 12, 40; 1881,
Ester.
Stüdel, Ber. ehem. Ges. 15, 2559; 1882.
Tensionen der Chlorsubstitutionsprodukte des
Äthans: CH3.CH2CI; CH3.CHCI,; CH2CI.
CHjCl; CH3CCI3; CHjCl.CHCl,; CH,C1.CC1,;
CHClj.CHCl,; CHCl..CCi3.- CjCI,; CH,.
CHClBr; CHj.Cl.CH,Br.
Stelzner, Diss. Erlangen 1901.
Benzoesäure, Salicylsäure,
Vanstone, Joum. ehem. Soc 97, 429; 1910,
Bomeol.
Woringer, ZS. ph. Ch. 34, 262; 1900.
Benzol, Toluol, Äthylbenzol, p-Xylol, m-XyloI,
o-Xylol, Isopropylbenzol, Propylbenzol, Iso-
butylbenzol, Pseudocumol, Cymol, Mesitylen.
Young u. Fortey, J. ehern, Soc 81, 783; 1902.
Isobuttersäureisopropylester.
C. Gesamt-Sättigungsdrucke und Teildrucke von Gemischen.
Aten, ZS, ph. Ch. 54, 55; 1906,
Schwefel-Chlor,
Steele u, Bagster, Joum. ehem. Soc 97, 2607;
1910.
Binäre Gemische von verflüssigten Gasen
SOj— HBr, HjS— HBr, H,S— HJ,
Benedict, J, phys. Chemistry 1, 397; 1897.
Äthyläther- Naphthalin; Kampher in ver-
schiedenen Lösungsmitteln.
Blnmcke. Wied. Ann. 34, 10; i888.
Mischungen von CO, und SO,; „Flüssigkeit
Pietet".
Briner u. Cardoso, J. Chim. phys. 6, 641 ; 1908.
Systeme aus Methyläther u. SO, bezw. CjH^,
CO,, NO.
Carveth, Joum, phys, Chem. 8, 193; 1899.
Aceton- Wasser,
Caubet, C. r. l30, 167; 1900; 130, 828; 1900;
131, 108; 1900. ZS, ph, Ch. 49, loi; 1903.
CH3CI— C0„ SO,— C0„ CH3CI— S0„ CO,— N,0.
S. a, Caubet, Die Verflüssigung von Gas-
gemischen (Bibliographie) ZS, ph, Ch, 40,
257; 1902.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Stirm. 26
402
117 a
Weitere Literatur zu Tab.
(Fortsetzung.)
112—116.
Ebersole, J. phys. Chemistry 6, 239; 1901.
Aceton- Benzol etc.; Literaturübersicht.
Evans, Journ. ehem. Soc. 97, 2233; 1910.
Gemische von enantiomorphen Substanzen
r- u. 1- Kampher; r- u. 1-Tetrahydrochinaldin.
Qaj^lielmo, Acc. dei Lincei (5) 1, i 242 u. 294;
1892. Beibl. 17, 623; 1893.
Mischungen Schwefelkohlenstoff-Äther; Schwe-
felkohlenstoff-Benzol ; Schwef elkohlenstoff-
Äthylbromid ; Äthyläther-Chloroform.
Guthrie, Phil. Mag. (5) .18, 495; 1884.
Äthyläther-Chloroform, Äthylbromid-Äthyljodid.
Hartman, J. phys. Chemistry 6, 425; 1901.
Zusammenstellung der Literatur: Chloroform-
Äthyläther; Aceton-Äther usw.
Haywood, J. phys. Chemistry 1, 232; 1896 — 97.
Schwef el-Toluol; Schwef el- Xylol. 3, 317; 1899.
Alkohol-Äther, Alkohol- Tetrachlorkohlenstoff,
Chloroform-Tetrachlorkohlenstoff ; Chloro-
form-Methylalkohol ; Aceton-Methylalkohol ;
Aceton-Äther ; Aceton-Tetrachlorkohlenstof f .
— Journ. Am. ehem. Soc. 21, 994; 1899.
Benzol-CHCla, Benzol-CCl«, Benzol-Äther, Ben-
zol-Aceton, Benzol-Methylalkohol, Methyl-
alkohol-Äthylalkohol , Methylalkohol-CCli,
Methylalkohol-Äthyläther.
Holley, Journ. Am. eh. Soc. 24, 448; 1902.
16 Gemische mit Amylverbindungen als einem
Bestandteil.
Holley u. Weaver, Journ. Am. eh. Soc. 27,
1049; 1905.
25 Gemische mit Propyl- u. Isobutylderivaten
als einem Bestandteil.
Kablukow, Solomonow, Galine, ZS. ph. Ch. 46,
403; 1903.
Lösungen von Salzen in wässer. Äthylalkohol.
Kahlbaum, ZS. ph. Ch. 13, 14; 1894.
Äquimolekulare Mischungen von Fettsäuren:
Essigsäure- Buttersäure; Essigsäure- Butter-
säure-Normalvaleriansäure; Essigsäure- But-
tersäure-Normalvaleriansäure-lsocapronsäure.
Knietsch, Ber. ehem. Ges. 34, 4089, 4111; 1901,
H2SO4- Wasser; SOj- Wasser.
Kohnstamm, Dissertation Amsterdam 1901.
Chlorkohlenstoff-Chlorbenzol.
Kohnstamm u. van Oaifsen, Versl. Amsterd.
Akad. 1901, 167.
Äthyläther-Chloroform.
Kunowalow, Bull. Soc. chim. (3) 32, 546; 1904.
Referate :
Diehloressigsäure-Äther; Anilin- Amylen.
Mischungen von Äthyläther mit folgendenSäuren :
Buttersäure, Isobuttersäure, Mono-, Di-, Tri-
chloressigsäure.
Kuenen, ZS. ph. Ch. 24, 667; 1897.
Äthan- Acetylen ; Äthan- Kohlendioxyd.
Areh. nderl. (2) 1, 22; 1897. Kondensation und
krit. Ersch. von NjO-Äthanmischungen.
Kuenen u. Robson, Phil. Mag. (6) 4, 116; 1895.
Propylalkohol- Wasser ; Aceton-Chloroform ;
Kohlendioxyd-Äthan. ZS. ph.Ch. 28, 352 ; 1899.
Äthyläther - Wasser ; Äthan - Methylalkohol ;
Äthan-Äthylalkohol ; Äthan- Propylalkohol ;
Äthan - Butylalkohol ; Äthan - Amylalkohol ;
Äthan- Wasser; Äthan- Kohlendioxyd.
Kurilow, J. Russ. ehern phys. Ges. 25, II, 170;
1893. Beibl. 17, 697; 1893.
Lösungen von Ammoniumnitrat in flüssig.
Ammoniak.
van Laar, Versl. K. Akad. van Wetensch. 8. Okt
u. II. Juni 1903.
Kochlinien der Systeme Br + J u. S + Cl.
Lehfeid, ZS. ph. Ch. 29, 500; 1899.
Benzol-Chlorkohlenstoff ; Toluol-Chlorkohlen-
stoff; Äthylalkohol- Benzol und -Toluol.
Leopo'd, ZS. ph. Ch. 66, 359; 1909; 71, 59; 1910.
Äthylalkohol-Chloral ; Chlorwasserstoff- Anilin.
Linebarger, J. Am. ehem. Soc. 17, 615, 690; 1895.
Chem. News. 70, 52; 1894. Chem. News.
72, 167, 182, 196, 212, 231, 238, 250, 263;
1895. Fortsehr. d. Physik 51 (2), 387; 1895.
Tension von Mischungen und Partialtensionen
bei 34,8» von Benzol-Monochlorbenzol; To-
luol-Monoehlorbenzol ; Benzol-Monobromben-
zol; Benzol-Chloroform; Benzol-Chlorkohlen-
stoff; Toluol-Chlorkohlenstoff; Nitrobenzol-
Chlorkohlenstoff. Ferner von Essigsäure-
Benzol- Toluol bei 20" und 35".
Mangold, Wiener Akad. 102, 2 a, 1071; 1893.
Diverse Gemische von Benzol und Toluol bei
verschiedenen Temperaturen.
Marshall, Journ. chem. Soc. 89, 1350; 1906.
Aceton-Trinitroglycerin ; Aceton- Diäthylamin ;
Methyläthylketon-Äthylalkohol;Methyläthyl-
keton-Wasser; Methylaeetat-Wasser; Äther-
Wasser; Amylalkohol- Wasser.
Narbutt, ZS. ph, Ch. 53, 697; 1905.
Siedekurven in d. binären Syst. o- u. p-
Bromnitrobenzol, o- u. m-Bromnitrobenzol,
p- u. m-Bromnitrobenzol.
Ostwald, Abhandl. Sachs. Ges. d. Wissenseh. 25,
411; 1900.
Ternäre Gemische.
Pettit, J. phys. Chemistry 3, 349; 1899.
Methylalkohol-Chloroform ; Methylalkohol-
Äthyläther; Methylalkohol- Aceton.
Pictet, Nouvelles machines frigoriques: Deutseh
von Sehollmeyer, Leipzig, 1885.
Liquide Rietet, 64 Teile Sehwefeldioxyd und
44 Teile Kohlendioxyd.
Raoult, ZS. phys. Ch. 2, 353; 1888.
Dampfdruck ätherischer Lösungen von: Ter-
pentinöl, Nitrobenzol, Anilin, Methylsalieylat,
Äthylbenzoat.
Rosanow u. Andre, ZS. ph. Ch. 68, 641 ; 1910.
Journ. Am. eh. Soc. 31, 448 u. 953; 1909.
Benzol-CCl4; Benzol-Äthylenchlorid; Benzol-
Essigsäure; Aceton-CS2; Aceton-CHCl,; CS2-
CCI4.
Ryland, Amer. chem. Journ, 22, 384; 1899.
80 Gemische, sowie Literaturzusammenstellung.
Saposchnikow, ZS. ph. Ch. 49, 697; 1904; 51,
609; 1905; 53, 225; 1905.
Salpeter-Schwefelsäuregemische.
Schreinemakers, ZS. ph. Ch. 39, 485; 40, 440;
41, 331; 1902,
Tensionen des temären Systems Wasser- Aceton-
Phenol,
Stirm.
117 b
403
Weitere Literatur zu Tab.
(Fortsetzung.)
112—116.
Schreinemakers, ZS. ph. Ch. 35, 459; 1900.
Wasser- Phenol.
— ZS. phys. Ch. 47, 445; 1904; 48, 257; 1904.
Benzol-Tetrachlorkohlenstoff- Äthylalkohol.
Speranski, ZS. ph. Ch. 46, 70; 1903 ; »1, 45 ; 1905.
Naphthalin- a-Naphthol (feste Lösung); iso-
morphe Mischungen von p-C,H4Br, mit
p-QjH^Bra, p-QH^Br, mit p-CgHiCl^
Thayer, J. phys. Chemistry 2, 382; 1898.
Benzol-Äthylalkohol ; 3, 36 ; 1899. Alkohol-Chloro-
form; Aceton- Alkohol; Aceton-Chloroform.
Taylor, J. phys. Chemistry 4, 290, 355, 675 ; 1900.
Aceton- Wasser.
Vanstone, Jounu ehem. See 97, 429; iQio-
Feste Lösung von Bomeol in Kampher.
Yonng u. Fortey, Joum. ehem. Soc 83, 45; 1903.
Äthylacetat-Athylpropionat ; Toluol-Äthyl-
benzol ; n- H exan-n-Oktan ; Benzol-Toluol ;
Benzol-CCl«.
Yoang, J. ehem. Soc 81, 776; 1902,
Mischungen von Chloi- und Brombenzol bei
verschiedenen Temperaturen.
— J. ehem. Soc, 83, 68; 1903.
Mischungen: Äthylacetat-Athylpropionat; To-
luol-Äthylbenzol ; n- Hexan - n-Oktan ; Ben-
zol-Toluol; Tetrachlorkohlenstoff- BenzoL
V. Zawidzki, ZS. ph. Ch. 35, 129; 1900.
Partialtensionen nichtvvässeriger Gemische.
Außer den in die Tabellen aufgenommenen
wurden noch bestimmt: Benzol- Tetrachlor-
kohlenstoff; Tetrachlorkohlenstoff- Äthyl-
jodid; Äthylacetat-Äthyljodid; Essigsäure-
Pyridin; Schwefelkohlenstoff-MethylaL
— ZS. ph. Ch. 46, 21; 1903.
Äthyläther- Wasser.
D. Zersetzungsdrucke (Reaktionsdrucke).
I. Sauerstoffdnicke.
Allmand, ZS. Elch. 16, 261; 1910.
HgO.
Le Chatelier, ZS. ph. Ch. 1, 518; 1887,
Ag..O (Ag^O).
St. Ciaire Deville u. Debray, Q r. 87, 442; 1878.
IrOz.
Foote u. Smith, Joum. Am. du Soc 30, 1344.
1908.
CuO. NiO. C03O,.
Qantz, Cr. 128, 996; 1899.
Ag,0 (Ag,0).
Hafner, ZS. physiol. Ch. 12, 568; 1888.
Sauerstoffdruck des Oxyhämoglobins.
Lewis, ZS. ph. Ch. 55, 449; 1906.
AgsO.
Meyer u. Rötgers, ZS. anorg. Ch. 57, io8; 1908.
A\nOj . MnaOs.
Richards u. Baxter, Chem. News 81, 125; 1900.
CoO . C02O3.
Schoch, Amer. ehem. Joum. 29, 319; 1903.
HgO.
Waiden, Joum. Am. ch. Soc 30, 1351; 1908.
Fe^Oa.
Wöhler, ZS. Elch. 12, 781; 1906.
CuO.
Wöhler u. Frey, ZS. Elch. 15, 34; 1909.
CuO.
ZS. Elch. 15, 129; 1909.
PtOj.
2. Wasserdampfdrucke.
Allmand, Joum. chem. Soc 97, 605; 1910.
Kupferhydroxyd.
Andreae, ZS. ph. Ch. 7, 241, 1891.
Hydrate von Strontiumchlorid, Kupfersulfat,
N atriumcarbonat.
Bakhnis • Roozeboom, Rec P.-B. 3, 73; 1884:
(Br, .loHjO); 3, 84; 1884: (Ha.2H,0);
4, 65; 1885: (SO,.7H30); 3, 85; 1884:
(C1,.8H,0); 4, 108 u. 331; 1885: (HBr.
2H,0). ZS. ph. Ch. 10, 495; 1892. Hydrate
von Eisenchlorid.
van Bemmelen, Rec P.-B. 7, 37; 1888.
Dampftension von Kolloideru Z. anorg. Ch.
13, 233; 1896; 18, 14, 98, 1898. Dampf-
tension des Gels von Kieselsäure, Eiweiß,
Gelatine, Agar, Tonerde und Beryllerde;
20, 185; 1S99. Gel des Eisenhydroxyds;
23, III ; 1900. Gel der Zinnsäure; 23, 321;
1900. Zusammenfassung.
Cumminf, Joum. ehem. Soc 97, 596; 1910.
Hydrate des NajCGj.
De Forcrand u. Fonzes-Diacon. C r. 134, 171,
u. 220 j 1902 (H,Se.6H,0). de Forcrand;
C. r. 94, 967; 1882; de Forcrand a. Villard;
a r. 106, 849, 1357; 1888 (H,S.7 H,0;
CH3a.9 H,0).
Hollmann, Z. ph. Ch. 37, 201; 1901.
Dampftension isomorpher Mischkrystalle von
Alaunen, femer von ZnS04.7 H,0 — MgSO*.
7 H,0 ; CUSO4 . 5 H jO — MnSO^ . 5 H,0 ;
CUSO4 . 5 H,0 — ZnSO* . 7 H,0; MnSO*.
5H,0— ZnS04.7 H,0.
— ZS. ph. Ch. 40, 561, 577; 1902; 42, 597;
1903; 50, 567; 1905; 54, 98; 1906.
Spaltungskurven knstallwasserhaltiger Misch-
kr>staUe (A\nZn)S04.7 HjO; (MnCu)S04.
7 H2O; (MgZn)S0«.7 H,0.
Keiner, ZS. ph. Ch. 39, 645; 1902.
Hydrate des Na^CO,.
Koppel, ZS. anorg. Ch. 67, 293; 1910.
Hydrate des Thoriumsulfats.
Le Chatelier, C r. 102, 1243; 1886.
Dampftension von Calciumhydroxyd.
Stirm. 26*
404
117
Weitere Literatur zu Tab.
( Fortsetzung.)
112—116.
Lescoeur, Recherches sur la dissociation etc.
Lille i888. ZS. ph. Ch. 2, 761; 1888. (Ref.)
Hydrate von HJO3; H3BO3; HBOj; H3ASO4;
ferner Oxalsäure . 2 HjO; Ba(OH)j . i HjO;
Ba(OH)j.8H20; Sr(OH)2.iH20; Sr(0H2).
SHaO; CaCla-aHaO; CaClj.öHjO; SrClg .
2H20;SrCl2.6H,0;BaCl2.H20;BaCl2.2HjO;
NiCl2.2H20; NiCla.GHjO; C0CI2.2H2O;
C0CI2.6H2O; NaBr.2HjO; SrBrg.öHgO;
NagCOa . 10 HjO; Na2C03 . HgO; Ca(N03)2 .
4H2O; Ca(N03)a.3H20; Ca(N03)2 . 2H2O;
NaaSOi.ioHjO; Na2S04.7H20; CaSOi-
2 H2O; CaSOi.i/zHaO; MgSOi-y H2O;
MgS04.6H20; ZnS04.7H20; InSO^.hjO;
CUSO4.5H2O; CUSO4.3H2O; CUSO4.H2O;
KA1(S04)2 . 12 H2O; KA1(S04)2 • 3 H2O;
KCr( 504)2 . 12 H2O; KCr( 804)2 • 6 H2O;
NH4Al(S04)2.i2H20; NH4AI (S04)2.3H20;
NaaHPOi . 13 H2O; Na2HP04 . jVzi^iO;
Na2HAs04 . 13 H2O; Na2HAs04.7y2H20;
Natriumacetat . 3 H2O und ii^HgO. C. r.
104, 1511; 1887; BaCl2.2H20 und BaCla-
H2O; 104, 1799; 1887: Oxalsäure. 2 H2O.
Ann. chim. phys. (6) 19, 533; 1890. (6) 21,
511; 1890. Na2C03 . 10 H2O; Na2C03.
HjO; Hydrate von Ca(N03)2; Na2S04.
10H2O; NajSOi . 7 H2O; CaS04 . 2 H2O;
2CaS04.H20; ZnS04.7H2O; ZnS04.H20;
Hydrate des Kupfersulfats, Natriumphos-
phats, Arsenats und Acetats; (6) 28, 237;
1893. Saure Acetate von Na, K, Li, Th;
(7)2,78; 1894. Hydrate von MgClj, ZnCl2,
WClj, FeClg, FeCla, CuCla, CuCl, BaBrj,
MgBr2, CdBr2, ZnBrj, MnBra, FeBr2, FeBrg,
NaJ, LiJ, BaJ2, MnJ2, FeJ2; (7) 4, 213;
1895; Sulfate von Li, Mn, Cd, Co, Ni, Fe,
U. (7) 7, 416; 1896; Nitrate. (7) 9, 537;
1896; K2CO3.2 H2O; Na2B407.io H2O;
Na2B407.5H20; Na2B407.2H20; NaaSaOg.
5H2O; K4Fe(CN)e.3H20,- K2C2O4.2H2O;
KHCO3.
Linebarger, ZS. ph. Ch. 13, 505; 1894; CUSO4.
5 H2O; SrClj . 6 H2O; MgS04 . 7 H2O;
ZnS04 . 7 H2O; BaClj . 2 HaO; MnSO«.
4HjO; FeS04.7H20.
Löwenstein, ZS. anorg. Ch. 63, 69; 1909.
Hydrate mit kontinuierlich verändert. Dampf-
spannung; Zeolithe u. deren Substitutions-
produkte; hydratisierte Kieselsäuren; Tone
und verwandte Mineralien; versch. Nitrate,
Sulfate u. Oxalate.
Müller-Erzbach, ZS. ph. Ch. 2, 113; 1888.
(NaaS206. Pb-Acetat). 4, i; 1889 (Kali-,
Ammonium- u.Chromalaun ; Na2S04- Hydrate) ;
17, 446; 1895 (Hydrate von CUSO4 und
BaClj); 19, 135; 1896 (Hydrate von CuSOa,
BaCl,, ZnS04, NagHPOi); 21, 546; 1897
(Hydrate von CaClj). Wien. Akad. 107, (2)
14; 1898. Wied. 23, 607; 1884 und Ber. ehem.
Ges. 17, 1417; 1884. Hydrate von Na2C03,
NajSO«, NajHPOi, NajBiO,, MgSO«,
ZnS04, CUSO4; Wied. Ann. 25, 357; 1885;
Absorption von Wasserdampf durch Kupfer-
oxyd, Eisenoxyd, Tonerde; 26, 409; 1885;
Hydrate von MgSO*, NiS04, C0SO4, FeSO«,
ZnS04, CUSO4, MnS04, CaCl,, CoCl„
MnClj, NaBr, BaClj; 27, 623; 1886;
Hydrate von CaClg, MgCl2, NaBr, MnClj,
BaCl2. Ber. ehem. Ges. 19, 2879; 1886;
Hydrate von Ca(N03)2, Sr(N03)2, Zn(N03)2,
Ba(0H)2; Sr(0H)2; 20, 137; 1887 (NajHPOi);
20, 2974; 1887 (NajSaOg, Pb-Acetat); 20,
1628; 1887 (Ba[0H]2, SrLOHJa); 32, 313;
1887 (CUSO4.5H2O).
Partington, Joum. ehem. Soe. 99, 466; 1911.
CuS04.5H,0; BaCl2.2H20; Traubensäure.
Schenck, Zentralblatt für Mineralogie 1900, 317.
Dampftensionen über den verschiedenen Kry-
stallflächen des Alauns.
Schottky, ZS. ph. Ch. 64, 433; 1908.
Fe(CN)6K4.H,0; CUSO4.H2O; BaCl2.2H20;
BaCl2.iH,0.
Schulze, Wied. Ann. 31, 204; 1887,
Hydrate von ZnS04 und MgS04.
Tammann, Wied. Ann. 63, 16; 1897.
Zeolithe.
ZS. ph.Ch. 27, 323; 1897; Dampftension von
Gmelinit, Phakolit, Chabasit, Leonhardit,
Laumontit, Phillipsit, Gismondin, Okenit,
Natrolith, Skolezit, Pyrophyllit, Thomsonit,
Prehnit, Peehstein, Halbopal, Hyalith.
Buxhoevden u. Tammann, ZS. anorg. Ch. 15,
319; 1897.
Hydrate des Magnesiumplatineyanürs.
Tschermak, ZS. anorg. Ch. 66, 199; 1910.
Tensionen pulveriger Kieselsäuren aus ver-
schiedenen Mineralien.
Van't Hoff u. A., ZS. ph. Ch. 45, 257; 1903.
Hydrate des CaS04.
Villard, C. r. 106, 1602; 1888 (CH4.aq; CaHß.aq;
C2H4.aq; C2H2aq; N20.aq); 107, 395; 1888
(CH4.aq; C,H4.aq); 119, 368; 1895 (CO,.
6 H2O); 120, 1262; 1895 (C2H2.6 H2O).
Vriens, ZS. ph. Ch. 7, 195; 1891 (Kupferkalium-
chlorid).
3. Ammoniakdampf drucke.
Bakhuis-Roozeboom, C. r. 110, 134; 1890.
Ammoniakdampfdruck der Verbindungen von
Kalium u. Natrium mit Ammoniak.
Band, Ann. Chim. Phys. (8) 1, 8; 1904.
Ammoniakverbindungen von AICI3.
Bonnefoi, C. r. 124, 771; 1897; 127, 367; 1898;
130, 1394; 1900. Ann. Chim. Phys. (7) 23,
317; 1901.
Ammoniakverbind, der Lithiumhalogenide.
Bouzat, Ann. Chim. Phys. (7) 29, 305; 1903.
CUCI2.4NH3; CUCI3.6NH3.
Chauvenet, Ann. Chim. Phys. (8) 23, 275; 191 1.
ThCl4.i8NH3.
Isambert, C. r. 66, 1529; 1868: ZnCl,.4NH8;
C. r. 70, 456; 1870: CdS04.6NHj.
— C. r. 91, 768; 1880.
Ammoniakverbind, von ZnCl2, CaClj, PdCl^
u. PdJ2.
Jarry, G r. 124, 288; 1897.
AgCl.NH,.
Stirm.
117d
405
Weitere Literatur zu Tab.
(Fortsetzung.)
112—116.
I
Joannis, C. r. 109, 900; 1889 u. 110, 238; 1890,
NHg-Tension der Verbindungen von Kalium
und Natrium mit Ammoniak.
— Cr. 112, 393; 1891.
NaCl.sNHj.
Joannis u. Crozier, C r. 118, 1149; 1894.
NHj-Tension von AgBr-sNHa, 2AgBr.3NH3,
AgBr.NHa, AgJ.NHj, aAgJ.NHa, AgCN.
NH3, AgN03.3NH3, AgN03.2NH3.
Knrilow, ZS. anorg. Ch. 15, 344; 1897 (Referat).
Ammonverbind. von ZnCl, u. CklCl2.
Troost, C. r. 88, 578; 1879; 92, 715; 1881; 94,
790; 1882.
Ammoniakverbindungen von NH4CI, NH4Br,
NH4J, NH4NO3.
4. COa-Dnicke.
i Brill, ZS. anorg. Ch. 4ö, 275; 1905.
Ca— Sr — B a— Mg— Carbonate.
Colson, C. r. 132, 467; 1901; 140, 867; 1905.
AggCOa und PbCGj.
Finkelstein, Ber. ehem. Ges. 39, 1586^ 1906.
BaCOg.
Joannis, C. r. 115, 934; 1892. CaCOg.
Jonlin, Ann, chim. phys. (4) 30, 278; 1873.
AgjCOg und MnC03.
Lebeaa, C. r. 137, 1255; 1903. Ann. chim.
phys. (8) 6, 422; 1903; (8) 6, 433; 1903.
Li . N a . K . Rb . Cs-Carbon. u. Gemische v. Alkali-
mit Erdalkalicarbonaten.
Pott, Wss. Freiburg 1905.
Ca . Sr . Ba-Carbonate.
Riesenfeld, Joum. Chim. phys. 7, 561; 1909-
Calciumcarbonat
Soury, C. r. 147, 1297; 1908.
Natriumbicarbonat.
5. Verschiedene Reaktionsdrucke.
Bäkeland, Joum. Am. ehem. Soc. 26, 391 ; 1904.
Pb(N03)2 :^ PbO + 0 + 2 NOj,.
s. a. Morgan, Joum. phys. Chem. 8, 416; 1904.
Bodenstein u. Suzuki, ZS. Elch. 16, 913; 1910.
Fe,(S04)3^ Fe,03 + 3 SOjCSOj.O].
Baur u. Voermann, ZS. ph. Ch. 52, 474 ; 1905.
Dampfdruck von Chromnitrid.
Colson, C. r. 123, 1286; 1896; 124, 81; 1897.
NaHSOi + NaCl it Na^SO« + HCl
H2SO4 + PbClj^ PbSOi + 2 HCl
H.2SO4 + CuClj ^ CUSO4 + 2 HCl
— Gr. 124, 502; 1897.
C5HUN + NH4Cl:;tC5Hji.N.HCl+ NHj
Piperidin
CgHiaN + NH4Cl:;tC8Hi,N.HCl+ NH,
Diisobutylamin
— Cr. 124, 502; 1897.
Piperidin-, Diisobutylamin-Dichlorhydrat;
Dampf drack des 2. Säuremoleküls.
Keppeler u. D'Ans, ZS. ph. Ch. 62, 89; 1908.
Fej(S04)3:;t Fe^Oa + 3 SO3 [SOj.O].
Leblanc u. Eschmann, ZS. Elch. 17, 20; 1911.
CaCNj + C ^ CaCa + N,.
Mond, Ramsay u. Shields, Phil. Trans. 186, 657;
1895. ZS. ph. Chem. 19, 25; 1896.
Occlusion von Wasserstoff, Sauerstoff und
Kohlendioxyd durch Platinschwarz.
Muthmann u. Baur, Lieb. Ann. 325, 281; 1902.
Cer- und Lanthanwasserstoff; Wasserstoff-
Tension.
Naumann, Diss. Berlin 1907.
Zersetzungsdmck von PtJj, CSJ3, AgJ.
Rothmund, Gott Nachr. 1901, Heft 3.
CaO - 3 C ^ CaCa + CO.
Troost u. Hautefeuilie, Ann. chim. phys. [5] 2,
273; 1874.
Palladium- Wasserstoff.
6. Sublimationsdampfdrucke
dissoc. Verbindungen.
N H4 . S H. Ammoniumhydrosulfid.
Briner, C. r. 142, 1417; 1906. Joum. Chim.
phys. 4, 279; 1906.
Isambert, C. r. 92, 919; i88i; 94, 958; 1883.
Magnusson, Joum. phys. Chem. 11, 21; 1907.
(CH3)2NH2.SH; (CaH5)8NH2.SH. Dimethylamin-
und Diäthylaminsulfhydrat.
Walker u. Lumsden , J. ehem. Soc. 71,
432; 1897.
(N H4)( N Ho) CO2. Ammoncarbamat
Briner, C. r. 142, 1416; 1906. Joum. Chim.
phys. 4, 276; 1906.
Horstmann, Lieb. Ann. 187, 55; 1877.
Isambert, C r. 93, 733; 1881.
Naumann, Ber. ehem. Ges. 4, 779; 1871.
Scheffer, ZS. ph. Ch. 72, 461; 1910.
P H4 . Cl. Phosphoniumchlorid.
Briner, Joum. Chim. phys. 4, 283; 1906.
Stirm.
406
118
Homogene Gasgleichgewichte.
Im Folgenden bedeutet T die absolute, t die Celsiustemperatur, x den Dissoziationsgrad.
Rechnet man mit Konzentrationen der Reaktionskomponenten (Mol. pro lit.), so gilt die Gleich-
gewichtskonstante Kc, rechnet man mit Partialdrucken p beim Gesamtdruck P, so gilt Kp. Ändert
sich bei einer Reaktion die Molekülzahl um n Moleküle und bildet die Seite der Reaktionsgleichung
mit der größeren Molekülzahl den Zähler des Quotienten K, so gilt Kc = — -•
* (0,0821 T)n
Bei den Literaturangaben, in denen nur die wichtigsten Arbeiten erwähnt sind, bedeutet Gl.
Gleichgewicht und Kin. Kinetik. Bei mehreren Angaben sind diejenigen, denen die Zahlen und Formeln
entnommen sind, mit einem * versehen. Die Tabellen sind gekürzt und sollen nur zur Orientierung
dienen.
I. Cla^ZCl: Kr
log K = ^~ - 1,75 log T
PCl2^ I — X''
3
i x% ber. (P = i Atm.)
1667" I
1997" IG
2337" 50
Gl. M. Pier, ZS. ph. Gh. 62, 417; 1908.
2. J,:i±2J:
7762
Kr
X>P
log
3. 3S8^4S8^I2S,
pSs* 29 000 + 2 T
24S
1,75 log T + 4,3;
log K = ^^ —1,75 log T+4,i6 , 10 - 4 T - 0,422
t x% (P = i Atm. ber.)i)
400" 0,0601
600" 4,71
800° 10,5
1000° 38,1 I
1200° 74,0
Gl. M. Bodenstein u. 0. Starck, ZS. Elch.
16, 961; 1910.
64 000 + 4 T
+3,5 log T + 6,2
pSs^" 4,57 T ' "" "° " ' "'- "-°pS6 4,57 T
Gl. Q. Preuner u. W. Schupp, ZS. ph. Gh. 68, 148; 1909.
Sa ist bei < = 2ooo'' zu ca. 50% in 2S gespalten W. Nernst, ZS. Elch. 9, 627; 1903.
4''). 2H,Oil2H2 + 02
Kc
RT (2 + x) (I— x)^
[H2]^[02]
2S 0'?0 T
log K = 11,46 ^^ 4- 2,38 log —^ — 1,38 . 10 — «(T — 1000) — 6,85 , IG — 8(T- — 1000«).
x%
P = IG Atm. P = I Atm. P = g,i Atm. P = g,gi Atm,
(P = i Atm.)
beobachtete Werte
727
1227
1727
2227
1,39 . IG
1,03 , IG
0,273
1,98
3,OG . IG—"
2,21 . IG—*
0,588
3,98
6,46 . IG— ^
4,76 . IG-»
1,26
8,16
1,39 . 10-
0,103
2,70
16,6
0
1124
1207
1288
1882
1984
Gl. W. Nernst, u. H. v. Wartenberg, ZS. ph. Ch. 56, 534; 1906.
0,0073
0,0189
ca. 0,034
1,18
1,77
5 '). 2 CO2 :;! 2 CO + O2 : Formel für K,, vergl. 4.
1,286 . iG-3 (T — looo) + 1,61 . 10-7 (T* — looo«)
^ V o 29600 T
log K = 15,48 -^j^ + 2,93 log ^^
x%
P = IG Atm. P = I Atm. P = g,i Atm. P = o,gi Atm
Beobachtete Werte
t x%(P = iAtm.)
0
727
1227
1727
2227
7,31 . 10^
1,88 . lo-
0,818
7,08
1,58 . IG
4,g6 . IG-
1,77
15,8
3,40 . 10
8,72 . lo-
3,73
30,7
7,31 • lO"
0,188
7,88
53
0
1027
1127
1205
0,00414
0,GI 0,02
0,029 — 0,035
Gl. W. Nernst u. H. v. Wartenberg, ZS. ph. Ch. 56, 548; 1906.
*) Tabelle vom Referenten berechnet. ') S. Nachtrag S. 409.
V. Wartenberg.
118
407
Homogene Gasgleichgewichte.
Gl,
6. 2H2S:;±2H
, + S,:
x»
PH,* . PS,
*^^-^-(2 + x)(l-x)« "
PH,*S
t
Kp
x% beri).
750°
0,89 . lO - 4
5,5
830°
3,8 „
8,7
945"
24,5 »
15,6
1065»
118 „
24,7
II32O
260 „
30,7
G. Preooer
u. Schupp, ZS.
157; 1909.
ph. Gh. Gi
8. 2N0
log K = —
t
223»
390°
490°
2N0 + O2
6000
^ _[NO]^[OJ
[NO.?
+ 0,75 log T + 4,086
K %Dissociationbeob,
1,93 .10-6 5,3
7,77 . 10 - * 35,1
5,15 . 10 3 55^0
Gl. M. Bodensteio u. M. Katayama. ZS. ph. Ch,
69, 42; 1909.
log K =
2SO3: Kc
[$o,r[02]
[SO3?
— 2,222 log T 4- 14,585
K beob.
1,55 .10-5
3,16 .10-4
3,54 .10-3
2,80 .10-2
8,16.10-2
Gl. R. Lucas, ZS. Elch. 11, 457; 1905.
M. Bodenstein u. W. Pohl, ZS.Elch.11,373; 1905.
Kin. M. Bodensfein u. C. G. Fink, ZS. ph. Ch.
60, i; 1907.
12. Ha + CO^iflCO + HaO: K =
[H20][C0]
, „ 2116 , „ , ^
logK = — + 0,783 log T
[C02][H2]
4,3 . 10 - 4 T
i
686"
886"
1005°
1205»
Gl. 0. Hahn, ZS. ph
Formel aus F. Haber,
K beob.
0,534
1,197
1,62
2,60
, Ch. 44, 513; 1903.
Thermodynamik tech-
nischer Gasprozesse. München. 1905. S. 126.
^) Vom Referenten berechnet.
7
K =
[NO?
[N,] [O3]
(79.2 -|) (20,8 -|-)
(für Luft als Ausgangsgas)
— 2200 — T
log 1 K = log 0,0249 — 2,148 .
t vT X % für Luft ber.
1227" 2,48 . IQ* 0,10
1727" 15,3 „ 0,61
2227" 45,5 „ 1,79
27270 93,0 „ 3,57
Gl. W. Nernst*, ZS. anorg. Ch. 49, 226; 1906.
A. Wolokitin, ZS. Elch. 16, 826; 1910.
Kin. K. Jellinek, ZS. anorg. Ch. 49, 230; 1906.
9. N,04:;^2NO
Kc =
[NO2?
[NjO«]
2866
log K = 7,3374 ^-
Gl. Natanson, Wied. Ann. [3] 24, 454; 1885.
27, 606; 1886.
K. Schreber, ZS. ph. Ch. 24, 651; 1897.
M. Bodenstein*, ZS. ph. Ch. 69, 43; 1909.
II. H20 + S03:;tH2S0*: Kc =
[H20][S03]
SOOO
logK = -^+o,75logT
[H2SO4]
5,7. 10 -4 T+ 4,086
H2SO4 ist bei t = 350" zu 50% dissoziiert.
Gl. M. Bodenstein u. M. Katayama, ZS. ph. Ch.
69, 26; 1909.
13. 2NH3^3H2 + N,: Kp = P'"/ • P^'
P NH,
logK = — ^ + 3,5 log 7 + 7,24.10-47
— 1,77 . 10 - 10 J3 _|_ 0,440.
' VK %NH3(P=iAtm.)ber.
1780 0,0183
3644 0,0089
7826 0,0042
11066 0,0029
Gl. W. Nernst*, ZS. Elch. 16, 100; 1910.
F. Jost. ZS. anorg. Ch. 57, 425; 1908,
F. Haber u. Le Rossignol ZS. Elch. 14, 181 ; 1908.
„ Ber. chem.Ges. 40, 2144; 1907.
700"
800«
930«
1000"
V. Wartenberg.
408
118 b
Homogene Gasgleichgewichte.
14. 2 HCl ^ H,
+ a:
y PH2
• PCl2 X^
HCl 4 (I-X)''
— QSSO
log K = y^ + 0,553 log T - 2,42
t
x%ber. (P = i At
'7!
2,51 . IO-15
227"
1,92 . 10*
727°
1,34 . 10-'
1227"
6,10 . IO-2
1727»
0,41
2227"
1,30
Gl. W. Nernst*, ZS. Elch. 15, 691; 1909.
L. Löwensteia, ZS. ph, Gh. 54, 727; 1906.
(Beob. bei i Atm. und
' = 1537° 0,274 % Dissoz.)
16. 2HJ == H2 -|- J2S Kp wie bei 14.
log K
i
— 540
f 0,503 log T — 2,35
X % beob. t
302'» 18,2 17»
,0 OT r. o-i-,0
x% ber.
6,2
410" 21,0 227" 15,5
508" 24,1 727° 29,0
Gl. W. Nernst*, ZS. Elch. 15, 691; 1909,
K. Vogel V. Falkenstein, ZS. ph. Ch. 68,
270; 1909,
„ ph. Ch. 72,
113; 1910.
Gl.u.Kin.M.Bodenstein,ZS. ph.Ch.13, loi ; 1894.
»» „ „ „ 22, i; 1897.
» „ „ »29, 295 51899.
18. CO -f CI2 :^ COCI2 : Kp
— 5020
PCO • PCL
logK =
P COCl,
1,75 log T + 1,158 >)
t x% (P=i Atm.) ber.
3^0» 3,9
400" 19,8
500° 55,0
Gl. u. Kin. F. Horak*, Diss. Berlin, 1909.
Gl. M. Bodenstein u. Dunant, ZS. ph. Ch. 61,
437; 1908.
15. 2HBr ^ Hi + Br2: Kp wie bei 14.
log K =
— 5220
t
0,553 log.T —2,72
X % ber.
17" 4,14 . 10 -
0 o /^T T/-.-4
227
727"
1227°
2,91 . IG"
0,144
1,19
1727'' 3,40
Gl. W. Nernst*, ZS. Elch. 15, 691; 1909.
K. Vogel V. Falkenstein, ZS. ph. Ch. 68,
270; 1909.
„ ZS. ph. Ch. 72,
113; 1910.
X beob.
0,50 %
0,73
1,08
t
1024"
1108»
0
1222
17. 4HCI + 0
;± 2H2O + 2CI2
P%o^P^.
POj • P*HC1
log K
5750
— 2,136 log T — 8,57 • 10-* T
+ 6,83 . 10-« T* + 0,296.
beob. (P = i Atm.)
t K
252" 490
43o"> 40,8
650" 0,42
Gl. K. Vogel V. Falkenstein *, ZS. ph. Ch. 59,
313; 1907.
„ „ ph. Ch. 65,
371; 1909.
W. Nernst, ZS. Elch. 15, 689; 1909.
19. SOa + Cla^SOzCU:
^ Pcig • PsOj _ X*
logK^
•2250
Pso.ci, I— X'
+ 1,75 logT — 4.55.10-*!+ 2,2
t
102»
158,6«
191,1»
K
2,37
8,9
13,1
P = I Atm.
X % beob.
91,2
97,3
98,2
Gl. M. Trautz, ZS. Elch. 14, 534; 1908.
Im folgenden mögen noch Literaturangaben für weniger gut untersuchte oder weniger
wichtige Gasgleichgewichte angeführt werden:
Brs
HaSe -^
Ng + 2H2O ;;:
H2 + O2
2O3 7
:;± 2Br
Se + H2
Brill, ZS. ph. Ch. 57, 728; 1907.
P^labon, C. r. 124, 360; 1897.
2NO + 2H2 0. F. Tower, Ber. ehem. Ges. 38, 2945; 1905.
± H2O2 K. Finckh, ZS. anorg. Ch. 45, 118; 1905.
W. Nernst, ZS. ph. Ch. 46, 720; 1893.
F. Fischer u. 0. Ringe, Ber. ehem. Ges. 41, 945; 1908.
3O2 Gl. F. Fischer u. Braehmer, Ber. ehem. Ges. 39, 966; 1906.
„ Marx, „ „ „ 40, 446; 1907.
Kin. E. Warburg, Ann. Phys. (4) 9, 1286; 1902.
M (4) 13, 1080; 1904.
S. K. Clement, „ „ {4) 14, 341; 1904.
^) Im Original ist versehentlich 3,158 gedruckt.
V Wartenberg.
118
409
Homogene Gasgleichgewichte.
pcu :^ PCI3 + eis
(HCOOH)2 ^ 2HCOOH
(CHaCOOH), ^ 2CH3COOH
(H20)2 ^ 2HjO
Brill, ZS. ph. Gh. 57, 730; 1907. Hollaad, Diss. Berlin 191 1.
» » » » »7, 727; 1907.
„ „ » 57, 726; 1907.
Holland, Diss. Berlin 191 1.
W. Nernst, Verh. phys. Ges. 11, 314; 1909.
Levy, Diss. Berlin 191 1, bei Springer.
H. Levy, Verh. phys. Ges. II, 329; 1909; ebenda 18,926; 1911.
(CH3)20HC1 ^ HCl + (CH8)jO Friede!, Bull. Soc chim. 24, 241; 1875.
2HgO ^ 2 Hg + O2 P^labon, C. r. 12S, 825; 1899.
2HgC;i ^ Hg + HgCIi Smith u. Menzies, ZS. ph. Gh. 76, 251; 1911.
Angenäherte Berechnung chemischer Gleichgewichte nach Nernst
Für ein Gleichgewicht : nA + mB -f • • = rO + sE + . . . + q gilt angenähert folgende
Gleichung für die Abhängigkeit der Gleichgewichtskonstanten (bezogen auf Partialdrucke p in At-
mosphären) von der absoluten Temperatur T:
log
Pa-Pb
Pd-Pe
T
4.57 T
^v 1,75 logT ^SvQ,
Die Wärmetönung q (bei konstantem Druck) bekommt, in cal gerechnet, das umgekehrte Vorzeichen
wie in der Reaktionsgleichung. 2v bedeutet die Summe der Anzahl der nur gasförmig vorkommenden
Moleküle (auf der linken Seite der Reaktionsgleichung positiv, auf der rechten negativ gerechnet z. B.
n + m — r — s) ohne Berücksichtigung der festen und flüssigen Komponenten sowie solcher gas-
förmigen, die mit Bodenkörper auftreten. C sind die „chemischen Konstanten" der nur gasförmig
auftretenden Molekülarten, die rund gleich 3 gesetzt werden können. Ihre Summierung erfolgt wie
vorhin z. B. nC;^ + mCg — rCj) — sC^. Genauer bekannt sind folgende:
c
C
C
H,
1,6
HCl
3,0
CS,
.3,1
CH4
2,5
HJ
3^
NHs
3,3
N,
2,6
NO
3,5
H,0
3,6
0,
2,8
N,0
3,3
ca«
3,1
CO
3,5
HjS
3,0
CHCl,
3,2
ci.
3,1
SO,
3,3
QH«
3,0
J.
3,9
CO2
3,2
Literatur: W. Nernst, Theoretische Chemie 6. Aufl. S. 708, 1909.
Nachtrag zu 4 u. 5, S. 406. (H,0- und COa-Dissociation).
ZHjO:;!
2H3 + O2
2C0, ^
2CO-O2
(
x% beob.
i
x% beob.
2027°
2,6
2367»
21,0
2369»
4,3
2606»
51,7
2425»
7,5
2627»
49,2
24880
8,6
2672»
64,7
2561«
9,8
28430
76,1
2656»
ii,i
GL N. Bjerruffl, ZS. ph. Ch. 79, 1912.
V. Wartenberg.
410
119
Sättigungsdrucke wässeriger Lösungen bei 0" C.
Dieterici, Wied. Ann. 42, 513; 1891, 60, 47; 1893, 62, 616; 1897.
Die nachstehenden Sättigungsdrucke wurden nicht direkt ermittelt, sondern ergaben sich als
Differenz gegen den Sättigungsdruck des Wassers bei oP, welcher zu 4,620 mm angenommen wurde.
Siehe über letztere aber auch Tabelle 106. g bedeutet die Anzahl Gramme der in 100 g Wasser gelösten
wasserfreien Substanz.
g
g
S
H3PO4
0,945
1,968
2,878
4,846
9,64
22,32
39,40
77,56
124,9
220,2
390,8
4,612
4,603
4,593
4,574
4,510
4,377
4,135
3,496
2,710
1,557
0,636
KOH
5,572
10,86
18,10
27,14
40,40
66,86
107,2
174,9
4,489
4,356
4,196
3,898
3,470
2,593
1,547
0,638
NaOH
5,420
11,78
4,429
4,144
NaOH (Forts.)
3,598
3,118
2,516
1,624
1,027
20,50
27,24
35,18
47,44
59,60
KCl
7,45
14,90
22,35
28,5
4,472
4,326
4,190
4,083
NaCl
0,428
0,901
1,720
2,65
5,64
5,85
11,70
17,50
23,40
29,25
35,50
4,611
4,600
4,577
4,555
4,478
4,460
4,301
4,125
3,930
3,722
3,504
LiCl
8,5
17,00
33,59
42,5
CaCU
0,547
1,103
2,21
4,43
11,08
18,16
35,83
54,34
33,2
66,4
99,6
124,5
KJ
CaJi
29,07
59,54
142,0
203,2
4,280
3,836
2,728
2,128
4,612
4,605
4,585
4,547
4,416
4,137
3,296
2,277
4,316
4,012
3,704
3,474
4,417
4,122
3,033
2,285
KBr
11,9
23,8
35,7
47,6
4,476
4,324
4,186
4,037
NaNO,
8,49
16,98
33,96
56,94
67,92
4,483
4,363
4,146
3,953
3,749
C12 H22O11
(Rohrzucker)
3,97
8,72
17,31
33,89
68,2
4,612
4,600
4,579
4,533
4,439
CO(NH2)2
(Harnstoff)
0,810
1,614
4,611
4,603
CO(NH2)2 (Forts.)
(Harnstoff)
2,964
5,976
12,0
24,0
36,0
60,0
4,586
4,550
4,485
4,356
4,212
3,968
CeHi206
(Dextrose)
2,25
4,21
8,89
17,80
4,612
4,605
4,582
4,542
Ca HaOa
(Glycerin)
21,24
51,35
88,15
185,5
363,5
4,432
4,125
3,787
3,113
2,305
Sättigungsdrucke wässeriger Salzlösungen bei verschiedenen
Temperaturen.
Emden, Wied. Ann. 81, 162; 1887.
g bedeutet die Anzahl Gramme der überschriebenen in 100 g Wasser gelösten wasserfreien Sub-
stanz, t die Temperatur in Celsiusgraden.
I. NaCl.
g = 5,067
g = 10,096
g = 14,705
g = 20,081
g = 26,636
g = 30,086
18,92
26,44
30,13
36,66
40,88
44,92
49,69
56,09
60,09
64,68
70,86
75,86
82,83
85,99
91,86
15,8
23,4
31,8
44,3
55,6
69,5
87,3
113,6
144,7
177,9
234,3
289,7
367,2
434,4
534,2
18,11
26,48
29,58
36,25
40,87
43,63
60,36
64,71
60,43
64,62
70,16
74,65
80,68
90,87
14,7
22,9
29,2
40,0
54,1
62,5
87,0
108,5
141,8
170,2
218,3
264,4
340,4
506,8
13,99
23,93
28,38
35,01
38,83
45,94
49,19
56,23
57,20
70,38
75,73
80,46
86,63
90,66
95,19
10,9
20,3
26,1
38,0
46,8
68,3
79,9
107,8
"8,5
215,15
269,3
325,7
400,4
487,1
577,8
19,14
25,64
32,07
35,28 I
41,24 !
44,69 ;
60,00 !
64,49
59,99 i
64,43 I
69,37
74,69 1
79,60
84,12 I
89,72 i
95,12 !
14,4
21,3
31,1
37,1
51,3
61,5
79,6
99,4
129,7
158,1
196,7
246,2
300,3
361,8
449,7
553,4
21,03
26,59
30,16
35,61
39,78
45,92
49,42
66,36
60,16
64,00
69,61
76,00
79,29
86,40
91,09
95,47
15,4
20,1
26,3
35,5
44,5
61,5
73,3
97,5
122,3
146,3
187,6
246,3
281,7
359,5
448,7
526,8
19,45
26,91
30,66
35,52
39,82
44,93
50,64
54,88
60,04
63,52
71,78
74,39
79,64
86,48
90,37
95,14
13,4
19,7
26,0
34,2
43,2
56,3
74,9
90,2
117,2
138,7
199,3
222,9
277,7
349,0
422,5
504,8
Dolezalek.
119 a
411
Sättigungsdnicke
wässeriger Salzlösungen bei verschiedenen
Temperaturen.
Effldea, Wied. Ann. 81, i
62; 1887.
(Fortsetzung.)
2. KCl.
3. K2SO4.
g = 10,051
g = 20,040
g = 30,009
g =
5,008
g = 10,021
t
mm
t
mm
t
mm
t
mm
t
mm
21,68
18,7
14,18
11,2
15,50
",7
18!82
15,9
19,94
16,8
26,82
25.6
25,59
22,2
19,30
14,8
24,63
23,0
26,86
24,4
28,68
28,3
29,69
28,4
24,95
20,5
30,41
32,1
29,56
30,2
34,77
40,0
33,69
35,8
30,36
28,2
34,90
41,3
84,60
39,7
40,20
53.3
40,46
51,3
34,58
35,8
39,19
51,7
39,68
52,4
45,39
70,1
44,26
62,5
39,88
47,5
45,63
72,9
45,03
69,8
49,02
83,7
49,67
83,1
46,67
63,8
49,48
88,0
49,11
86,0
55,62
"5,4
52,98
96,9
51,17
84,4
54,28
111,5
55,30
116,5
! 59,78
140,2
60,93
140,7
55,26
103,0
59,10
140,2
61,47
154,9
64,84
176,2
64,10
163,9
60,00
128,9
65,18
184,6
63,46
169,8
68,42
208,0
68,92
201,1
65,74
167,3
70,45
233,3
64,79
180,0
74,68
271,8
77,18
287,5
70,30
204,2
75,23
285,5
68,52
212,2
80,00
338,1
80,05
323,5
76,68
268,2
80,85
360,3
74,20
272,4
84,30
401.5
85,35
399,3
80,68
315,0
85,38
431,5
81,68
366,6
90,02
502,3
90,09
478,7
85,08
376,1
90,80
533,4
85,40
428,0
94,88
603,3
94,74
570,1
90,94
95,00
471,5
548,1
95,72
640,9
90,40
95,80
519,0
636,6
4. K
NO3.
S = t
5,029
g = i
0,036
g = i
4,885
g = 20,071
g = 25,011
t
mm
t
mm
t
mm
t
mm
t
mm
0
0
0
0
0
15,14
12,8
15,05
12,5
19,11
15,7
12,20
10,0
17,71
14,3
20,05
17,6
19,59
16,9
25,67
23,4
20,87
17,7
25,43
22,9
24,55
22,8
25,30
24,0
29,77
29,7
25,86
23,7
31,34
31,8
31,54
34.4
29,10
29,7
35,74
41,7
29,66
29,6
35,10
39,3
34,20
39,7
36,29
43,6
39,99
52,6
34,88
39,8
40,35
52,7
41,11
57.8
40,85
55,9
45,44
69,4
39,87
51,8
45,93
70,1
44,61
69,2
45,35
71,1
51,00
92,3
45,18
68,2
48,50
80,4
50,39
92,0
50,25
90,7
56,38
118,9
49,70
85,9
55,20
111,2
55,18
116,8
55,05
114,4
61,14
149,6
54,74
HO,l
69,80
137,9
60,92
153,7
59,91
143,7
66,80
192,9
69,66
137,3
64,47
170,0
63,68
174.3
65,45
184,2
70,27
224,5
65,81
183,7
69,94
216,5
71,20
240,9
69,88
223,9
76,67
283,7
70,25
222,2
76,20
282,8-
76,22
298,4
77,85
313,7
80,26
342,4
73,86
259,1
79,52
323,2
79,55
341,6
79,42
335,0
86,42
421,8
81,27
351,9
85,97
419,0
85,70
420,1
85,83
432,7
90,06
503,4
85,60
417.1
91,06
509,5
91,85
554,6
90,47
516,7
94,18
587,9
89,33
481,8
96,36
597,4
95,16
625,4
95,49
625,4
95,73
613,6
Dolezalek.
412
119 b
Sättigungsdrucke wässeriger
Salzlösungen bei verschiedenen
Temperaturen. 1
Emden, Wied. Ann. 31,
162; 1887. (Fortsetzung.)
5. NaNOs.
g = 9,976
g = 9,978
g = 19,680
g = 41,75
g = 60,099
g = 79,872
t mm
t mm
t
mm
t
mm
t
mm
t
mm
19,40
16,1
16,84
13,0
22,22 18,4
20,60
15.5
19,68
13,6
16,61
9,9
24,40 i 21,8
20,38
17,2
26,70 ! 22,8
25,26
20,6
25,74
19,7
20,23
13,4
30,31 31,0
27,76
26,8
30,50 30,3
30,00
27,0
31,29
27,2
25,78
18,8
86,20
43,0
30,60
31,3
35,10 i 39,2
34,29
34,7
35,58
35,1
31,73
26,5
40,72
54.6
34,78
39,6
40,60
52,7
35,82
36,7
40,41
45,3
32,30
27,6
46,70
70,5
41,33
56,6
46,38
70,1
40,84
47,9
45,98
60,1
40,93 i 43,9 II
60,74
91,0
46,19
72,6
49,95
85,0
46,48
62,2
49,88
73,3
45,83
56,6
66,74
116,5
61,37
94,2
65,25
110,0
49,68
77,2
54,72
92,9
51,63
75,5
60,61
145,9
69,60
218,7
59,68
135.8
65,60
103,2
59,47
116,2
55,31
88,9
66,21
180,1
77,07
300,3
65,70
178,2
59,91
126,5
66,08
149,6
60,52
114,4
69,69
219,6
84,55
407,0
69,40
2og,6
64,40
155,0
71,11
195,6
66,78
152,7
76,19
289,5
90,41
512,4
74,79
264,3
69,81
196,6
75,51
235,7
71,52
186,3
80,21
341,4
95,66 1 622,1
80,10 329,0
77,29
271,2
80,40
287,3
76,13
225,9
86,47 i 407,8
80,79
312,0
85,68
354,9
80,72
272,1
90,23
491,2
85,80
373,4
90,51
427,5
86,64 1 331,3
96,24
592,9
90,86
95,03
463,4
542,6
95,36
511,7
90,18 ! 395,8
93,87 1 455,5
i
6.
CaCIs.
g = 12,555
g = 15.104
g = i
9.752
g = 19,990
g = 20,211
t
mm
t
mm
t
mm
t i mm
t
mm
19,64
16,6
20,26
16,2
19,62
15.0
17,64 13,5
20,71
16,0
24,19
21,0
24,65
21,3
24,27
20,0
23,60
19,4
24,98
20,8
39,79
31,0
31,19
30,9
29,48
27,0
29,28
26,9
29,98
27,7
34,74
38,5
34,81
37,8
35,05
36,8
36,24
37,6
36,33
37,4
40,85
53,5
39,44
49,1
89,85
47.9
39,45
47,1
39,42
46,6
46,19
67,2
44,14
62,6
44,85
60,7
44,20
60,4
46,18
63,1
50,04
85.9
61,66
90,9
50,56
83.1
50,17
8i,6
60,18
81,3
64,36
105,8
66,80
117,2
65,62
106,5
54,98
103,9
54,26
99,5
61,38
146,8
61,19
143,5
60,02
131. 1
59,56
127,3
59,68
128,5
66,08
182,3
66,38
173,5
64,79
162,4
64,38
159,1
66,50
167,9
69,89
214,6
72,00
232,2
71,62
219,1
72,12
225,0
69,97
203,2
75,44
273,3
76,86
274,0
76,80
267,8
74,22
245,8
75,64
259,6
80,64
337,6
80,57
332,3
79,78
309.5
80,96
324,2
80,66
318,6
86,23
407,3
86,69
409,6
85,44
387.9
86,49
405,0
85,35
386,3
90,30
495.8
90,42
491,0
90,80
469.2
90,08
466,2
90,64
473,0
96,94
633,4
98,50
551,6
96,21
563.7
93,62
533,0
95,48
567,0
Dolezalek.
119 c
413
Sättigungsdrucke wässeriger Salzlösungen
bei verschiedenen
Temperaturen.
Emden, Wied. Ann. 31, 162; 1887. (Fortsetzung.)
7. ZnSO*.
8. CUSO4.
g = 14,865
g = 26,654
g = 26,610
g = 6,156
g = 11,916
g = 16,778
t mm
t mm
t mm
t 1 mm
t ! mm
t mm
20,27 1
17,3
19,79
16,5
20,24
17,0
20,33
1 17,7
20,26 1 17,4
19,64 16,6
25,44
23,7
25,58
23,5
25,88
23,8
25,38
23,9
24,55 22,6
26,28 24,9
30,55 ;
32,0
30,62
31,5
31,84
34,0
30,56
32,2
31,22 33,6
30,02 31,1
35,00
41,0
35,44
41,1
35,04 1 40,7 1
31,06
33,3
34,96 41,0
35,47 42,0
39,67
52,7
39,98
52,6
39,45
51,5
34,69
40,6
40,31 55,1
39,92 53,4
45,31 j
70,9
45,46
70,2
43,97
65,4
35,98
43,8
44,36 i 67,6
44,81 69,0
51,66 ;
97,6
50,13
89,0
50,22
89,7
40,71
56,2
51,07 95,6
49,82 89,0
55,46
"7,3
50,71
91,5
54,58
III, I
45,75
73,3
54,05 i 110,1
55,72 118,5
61,05
152,3
54,70
111,0
59,41
139,3
50,40
93,0
60,90 ; 152,6
60,45^ 148,2
65,06 1
182,6
59,98
142,9
63,81 170,2
54,69
114,4
64,55 ' 179,3
65,04 182,1
70,91 1
235,6
65,83
185,3
70,33 226,4
61,17
154,9
70,05 229,4
69,81: 225,0
76,12
294,5
69,24 215,3
75,94 288,4
64,64
182,0
75,64 290,7
75,91 1 292,1 1
80,45
353,0
76,08 i 289,7
80,48 348,5
70,68
236,3
80,03 i 347,7
79,52
338,6
1 85,45
430,4
80,66 350,5
87,73 430,6
75,90
296,2
85,58 435,8
85,78
436,2
90,59
524,8
80,10
351,6
94,98 621,0
90,71
527,5
95,22
625,3
84,66
89,93
95,07
420,8
517,8
; 628,3
95,67
635,1
120
i Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Stoffe bei 0° C.
Smits, Arch. N^erland. (2) 1, 97; 1898; ZS. ph. Gh. 39, 385; 1902; 51, 33; 1905.
Die Tensionen der Lösungen werden erhalten durch Subtraktion der nachstehenden Werte
von der Tension des Wassers bei o** (Tat
). 106).
g bedeutet Anzahl Gramme der in 100 g Wasser gelösten wasserfreien Substanz.
g mm
g mm
1
1
g mm
g
i
mm
g mm
KOH
KNO3
C12H22O11
(Rohrzucker)
N
aCl
NaNO»
0,5608
0,01399
0,4047
0,00611
0,25793
0,007197
0,43821
0,00718
0,9336
0,02321
1,467
0,01504
1,711 0,00242
5,896 0,01479
0,62776
i 0,01619
0,76709
0,01257
1,878
0,04986
6,067
0,06932
2,2366
1 0,05533
2,8803
0,04578
2,378
0,06454
9,397
0,10071
15,54 0,03972
3,6847
0,09125
7,0864
0,11042
6,687
14,593
0,19505
i 0,48440
34,52 0,09074
5,7837
11,978
0,14564
0,31017
23,968
34,499
0,33126
0,46119
R. Maier, Ann. f ,^,704 ; 0,01102
Phvs ^^)31 42^- .! ^°'797 I 0,02545
Phys. 4)dl,423, < 17 ! 6
19,657
; 0,53442
62,244
0,79056
'^'°- ^ 33,078 i 0,07885
'
Dolezalek.
414
121
Dampf druckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze bei 100°.
Tammann, M^m. de I'Acad. P6tersbourg (7) 35; 1887,
Die angegebenen Werte sind die Unterschiede zwischen der Tension des reinen Wassers und derjenigen
der Lösung, Die Tension der Lösung erhält man durch Subtraktion der Werte von 760 mm.
g bedeutet die Anzahl Gramme der wasserfreien Substanz in 100 g Wasser.
KCl
2,47
4,84
12,12
19,30
27,44
31,68
37,34
51,21
8,1
15,2
39,7
63,2
92,1
108,0
128,6
170,7
KCNS
7,51
11,79
26,47
46,97
75,66
85,51
115,68
137,55
140,69
159,45
261,55
17,2
29,2
68,9
124,8
196,8
216,9
280,6
315,5
321,3
348,3
452,1
KBr
6,08
10,26
20,21
32,70
36,70
40,82
53,84
61,45
70,16
86,57
11,2
20,8
41,5
69,8
79,9
88,9
119,6
137,0
157,1
192,5
KF
4,71
9,98
18,02
34,26
42,17
54,76
17,8
41,8
79,5
164,1
206,9
274,0
KJ
10,33
23,14
30,71
46,65
54,75
61,61
71,54
96,88
111,14
"5,57
15,6
34,7
47,6
77,2
91,0
103,9
121,7
167,4
191,3
197,9
KJ (Forts.)
134,93
137,83
169,14
183,08
200,25
231,6
234,8
283,4
300,2
321,3
NaCl
5,82
11,55
17,05
22,57
27,99
36,91
25,1
50,3
78,7
107,1
135,6
187,5
NaCNS
4,64
10,39
11,31
38,03
40,29
50,91
74,03
91,24
95,78
102,14
13,4
33,2
35,6
145,1
154,9
205,5
289,2
349,4
361,4
380,0
NaBr
4,88
7,01
17,28
22,27
31,54
38,98
50,89
62,68
74,98
87,06
12,4
16,9
45,2
60,5
90,7
"7,3
157,7
201,2
243,7
283,7
NaJ
10,05
22,97
62,35
72,73
89,21
105,48
130,93
204,32
216,50
244,60
16,5
42,4
142,3
171,2
219,1
262,2
331,9
478,2
496,6
536,6
NaF
2,48
4,46
4,56
13,9
24,4
25,1
NH4CI
6,48
9,97
16,77
20,83
28,15
37,79
43,98
51,66
62,25
NE
7,17
11,90
26,32
35,01
45,38
57,62
79,60
93,71
109,91
119,60
147,33
158,41
28,6
43,3
72,4
92,4
124,4
158,3
184,6
207,2
245,0
CNS
20,6
35,6
79,0
108,4
139,2
170,8
226,6
254,2
286,6
303,2
344,5
360,1
NH.Br
5,94
10,64
19,64
23,04
27,80
39,66
51,06
68,41
105,20
116,78
14,3
25,9
46,2
58,6
70,5
100,4
126,6
170,7
242,7
263,9
NH4J
11,64
25,89
44,10
57,56
63,44
74,87
90,28
153,23
199,01
20,1
44,4
78,7
104,0
"4,9
136,0
161,2
256,2
310,4
LiCI
4,27
4,36
8,24
8,35
13,63
16,70
25,7
26,7
54,8
55,0
99,7
130,3
LiCl (Forts.)
26,15
28,16
29,28
35,29
36,63
43,64
47,47
50,95
51,54
63,09
70,73
96,46
226,6
250,2
260,1
328,3
341,8
405,1
435,7
466,1
466,6
530,6
568,1
639,8
LiBr
3,71
",45
18,62
21,14
31,60
45,46
52,88
67,82
83,85
91,94
102,78
135,79
10,3
36,0
64,3
74,8
124,1
198,4
248,1
333,7
424,0
464,9
515,3
623,8
LiJ
10,70
16,87
34»97
52,01
61,33
85,12
133,41
144,22
146,12
168,21
22,4
36,8
88,5
149,4
184,4
288,4
490,1
527,9
535,5
599,7
RbCl
13,86
19,79
28,35
39,00
41,65
50,80
52,05
121,50
29,1
40,8
59,2
82,5
89,0
106,7
108,4
248,9
KNO2
14,02
22,64
35,42
53,52
36,9
60,1
93,2
136,2
KNO2 (Forts.)
68,10
78,62
110,03
125,42
165,76
180,91
229,01
167,3
187,7
241,1
265,6
3",7
326,1
370,5
4,03
5,78
6,08
7,60
11,76
17,38
25,04
33,90
37,69
68,43
77,99
96,61
122,79
138,88
178,94
206,39
216,09
KNO3
8,2
11,8
12,1
16,1
24,5
35,1
48,0
64,2
70,8
112,1
123,7
143,9
169,5
184,4
215,8
237,9
244,6
KClOg
3,92
10,33
15,84
19,67
30,65
37,67
50,60
7,0
18,1
28,0
35,1
51,6
63,1
82,4
KCIO4
5,06
10,73
13,64
7,8
17,4
21,7
KBrOa
6,59
13,34
21,22
38,91
8,4
17,2
29,5
51,9
KHSO4
11,16
20,50
31,50
53,55
54,80
18,0
33,2
51,3
84,9
87,0
KHSO4 (Forts.)
77,88
86,32
"5,66
125,2
136,9
179,6
NaNOa
3,02
6,33
10,67
23,31
31,62
46,76
56,85
72,28
105,58
111,71
10,1
22,1
37,1
83,7
112,7
164,3
194,0
234,2
306,1
318,3
NaNOa
6,16
11,02
22,50
37,"
46,53
59,00
64,81
75,81
88,40
"7,37
15,8
30,2
61,0
98,4
120,2
151,2
161,5
182,6
205,0
255,4
NaClOs
9,02
23,93
29,34
46,22
57,00
85,70
121,28
160,16
19,7
54,7
67,5
107,3
132,1
197,4
242,9
290,0
NaBrOa
9,57
35,92
40,97
55,19
84,23
15,5
64,9
73,9
100,4
150,2
NaHS04
18,22
26,02
34,17
63,48
90,08
123,01
134,09
35,2
51,6
71,2
133,3
179,7
237,7
255,5
Dolezalek.
121
a
415
Dampf druckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze bei 100^
Tammann, Mdm. de l'Acad. Petersbourg (7) 85; 1887,
(Fortsetzung.)
g
S
NH
5,02
6,07
, 1,91
^ 2,38
9,43
■ii3,25
.7,40
58,96
)3,86
18,51
t6,93
77,04
'2,93
/T.
4NO3
14,6
16,6
31,6
55,4
83,5
102,6
132,1
158,2
195,6
203,3
235,9
275,5
309,2
324,3
(NHjHSOi
18,6
36,9
9,30
8,27
28,11
40,08
54,81
56,93
DO,47
11,28
57,2
82,6
112,6
116,9
196,5
257,5
LiNOa
2,28
),42
),oo
,09
,56
.09
.99
65
93
29
6,8
19,5
33,6
89,7
145,9
172,8
256,3
332,3
364,9
503,8
-iHSOi
19,8
40,4
58,3
"5,3
175,8
<bN03
4 I 16,0
3
ii
38
33
29,8
45,8
60,2
101,1
RbHSOi
,13
,87
,10
,98
,38
10,9
23,9
36,1
51,0
108,5
HCOOK
Ameisens. Kalium
8,22
11,58
22,41
28,23
38,24
48,16
61,01
63,37
100,48
129,55
172,43
196,59
23,0
33,1
68,0
86,6
120,1
152,3
192,9
200,2
298,3
351,9
416,4
446,7
CH3COOK
Essigs. Kalium
8,25
14,17
27,22
37,83
50,03 i
64,65 !
82,72 I
106,21
148,85
194,80
278,02
21,0
37,4
78,6
113,6
155,8
206,8
263,6
327,2
415,5
479,0
556,6
C-HäCOOK
Propions. Kalium
26,6
57,6
181,6
12,03
24,06
67,20
93,93
"5,17
146,70
243,7
295,1
354,4
C3H7COOK
Normalbutters,
Kalium
15,61
25,27
53,26
77,03
85,89
144,92
31,4
54,4
120,1
171,7
190,0
299,3
C3H7COOK
Isobuttersaures
Kalium
25,08
42,58
69,72
91,99
127,22
191,27
51,7
93,4
154,6
200,2
267,9
367,7
CiHsCOOK
Valeriansaures
Kalium
19,72 i 33,6
34,70 I 61,3
54,52 I 96,6
61,35 ' 108,2
125,48 210^
235,60 I 355,0
CH5COOK
Benzoes. Kalium
26,88
46,72
63,03
91,84
40,9
70,7
94,9
136,3
CHaCOONa
Natriumacetat
7,68
12,26
16,92
23,78
27,48
31,24
36,80
40,39
43,50
48,83
63,85
71,76
22,3
38,2
53,9
79,7
93,2
106,5
126,8
141,1
153,2
172,0
221,5
244,4
77,99 I 261,1
NH3OHCI
Salzsaures
Hydroxylamin
10,48 34,2
16,81 , 54,8
19,80 : 65,6
34,24 ! 109,5
NH2CH3HCI
Salzsaures
Methylamin
4,44 12,6
12,»ö
23,14
48,70
68,36
98,50
41,2
79,7
165,7
220,8
290,6
NH(CH3)2HC1
Salzsaures
Dimethylamin
12,01
29,9
23,37
61,8
29,35
82,9
52,65
153,5
87,13
246,0
N(CH3)3HCI
Salzsaures
Trimethylamin
12,90
28,27
44,79
69,76
96,35
22,8
66,8
101,1
167,7
229,0
N(CH3)4CI
Tetramethyl-
ammoniumchlorid
14,84 31,6
31,73
45,44
63,32
"4,74
116,65
73,3
110,9
157,7
289,0
292,1
N(C,H5)3Ha
Salzsaures
Triaethylamin
9,43
21,91
42,68
64,58
90,21
105,70
9,4
27,0
67,3
108,9
156,3
176,8
NH.CsHsHCl
Salzsaures Anilin
11,68 : 18,6
23,92 36,3
44,63 I 65,2
65,28 89,3
152,94 i 170,6
LiOH
1,095
2,448
4,787
5,701
6,477
14,4
37,4
77,9
93,2
105,5
KOH
2,47
4,92
6,25
8,61
9,93
13,22
14,69
17,35
21,28
29,29
42,79
50,76
13,1
25,8
34,0
49,2
55,5
76,5
84,1
102,8
130,5
191,1
294,2
357,5
KOH (Forts.)
59,18 ' 406,5
62,22 424,0
74,33 ! 487,3
NaOH
1,75
2,99
7,79
12,18
14,34
22,40
23,27
27,92
32,66
38,98
46,05
57,87
74,80
10,2
17,5
47,2
78,7
94,5
158,6
180,5
206,3
248,8
306,3
363,8
452,4
543,0
Ba(0H)2
7,87
13,10
19,05
32,65
11,4
18,3
24,9
38,1
H3ASO4
12,68 i 13,1
23,63
34,07
46,68
62,88
H,
20,75
21,18
44,84
58,09
94,81
149,16
220,97
269,23
330,52
24,6
36,7
50,7
72,5
PO4
30,1
31,1
71,7
102,4
183,0
290,9
404,6
467,6
507,3
H3BO3
5,25
10,2
11,21
23,1
13,"
26,3
20,01
41,0
27,36
56,1
C2H4(C
Bemstf
joonh
iinsäure
13,90
14,4
32,7«
34,1
47,21
48,5
55,25
55,6
96,61
96,2
C2H2(OH)j
(C00H)2
Weinsäure (rechts)
27,53 ! 27,2
47,93 ! 51,2
79,39 92,1
99,46 112,8
152,89 170,3
C4H6O6
Traubensäure
11,34
18,34
45,64
61,83
102,43
119,22
11,9
19,3
49,5
69,3
122,3
149,6
Zitronensäure
16,96
42,64
58,92
89,71
114,08
12,6
34,8
49,7
83,3
110,7
K2M0O4
19,62
38,03
56,06
88,07
"1,13
24,6
53,4
85,3
149,9
197,1
K2WO4
19,71 17,6
34,85
51,65
58,13
81,77
99,49
128,56
156,52
35,1
52,0
65,2
96,9
124,6
171,3
215,4
KjCrOi
10,93 i 18,0
14,29
19,70
26,63 i
27,70 j
34,89 I
41,23 !
46,99 ;
53,28 j
22,7
30,1
40,4
41,6
52,1
64,3
73,7
84,1
K2SO4
6,31 ■ 10,1
9,96 15,4
11,84 ' 18,4
18,38 I 28,2
21,22 1 32,1
Dolezalek.
416
121b
Dampf druckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze bei 100°.
Tammaan, M6m. de l'Acad. P6tersbourg (7) 35; 1887. (Fortsetzung.)
K2S2O6
11,92
23,01
31,35
41,70
48,29
12,2
23,3
30,6
41,5
46,8
K2S2O3
6,14
9,0
11,05
15,6
21,17
29,3
32,10
44,9
39,54
55,4
44,77
63,3
58,24
84,6
78,14
117,5
97,75
149,9
141,33
219,8
196,43
287,6
K2C03
13,62
22,45
34,46
55,42
57,35
61,49
66,42
86,49
114,33
146,01
29,7
52,2
85,3
153,1
159,9
174,2
198,1
268,3
361,6
418,1
K,Fe (CN)«
10,46
17,83
28,12
46,28
56,09
8,9
15,9
26,7
47,2
59,6
NasWO*
9,16
19,46
37,45
51,58
58,65
74,32
83,35
87,80
96,51
8,6,
20,8
43,1
62,3
71,6
94,6
109,1
115,5
129,9
NaaMoOi
15,09
27,00
42,15
52,62
68,25
81,23
24,4
44,0
73,2
96,5
134,3
166,9
NajCrOi
7,50
11,81
21,67
30,88
34,86
40,11
47,19
55,89
72,43
13,3
21,4
39,9
61,6
71,5
83,9
102,2
124,1
159,3
NaaSOi
5,05
12,57
21,93
32,87
42,44
Na2S206
15,03
32,93
37,14
53,40
60,86
9,0
22,1
38,2
56,5
73,6
20,3
49,6
56,4
84,7
98,7
Na2S203
8,91
13,95
25,25
32,86
41,31
47,51
54,53
67,04
83,93
93,62
110,79
181.48
16,0
26,0
48,5
64,2
83,4
97,9
"5,2
146,4
191,1
213,1
250,2
361,0
NagCOa
5,76
11,15
14,53
19,69
23,60
31,22
41,13
NaaBiOj
15,5
29,5
37,1
48,8
59,0
78,9
106,4
5,78
11,67
14,09
19,07
25,98
38,04
50,22
13,5
23,0
26,2
32,4
39,0
50,6
63,2
(NHJaSO*
5,18
10,07
20,53
30,95
43,53
55,17
61,76
74,12
79,05
0,4
i8,o
36,6
54,4
75,9
97,1
109,1
132,6
141,0
(NH4)2S206
9,08
12,1
14,44
21,7
30,33
44,4
38,41
•57,1
54,63
83,7
65,95
97,2
75,60
116,2
{NH4F)2SiF4
10,27
20,64
27,88
39,16
44,20
13,3
25,9
35,1
47,2
53,5
LiaCrOi
4,63
11,89
20,23
31,23
41,93
59,09
11,5
29,2
53,6
90,0
131,2
205,2
Li2S04
5,99
14,6
10,07
25,7
22,64
58,5
30,20
81,1
Li2S206
8,85
18,08
24,74
38,75
54,55
76,99
15,8
38,8
58,2
104,7
166,1
254,5
(LiF)2SiF4
7,54
18,67
46,45
15,3
37,6
104,9
RbaSO.
11,58
19,04
31,45
41,88
64,95
12,7
20,6
33,1
44,1
70,5
K2C2O4
Kaliumoxalat
8,63
18,73
31,80
54,21
57,01
73,97
14,5
32,2
57,3
103,9
109,3
148,6
GH2(COOK)2
Malons. Kalium
13,78 I 22,0
26,74 I 50,3
K2H4C4O4
Bernsteinsaures
Kalium
16,10
31,24
49,48
64,75
98,92
108,45
29,0
62,0
107,2
148,3
238,6
257.8
Na2H4C404
Bernsteinsaures
Natrium
9,92
22,72
30,13
40,69
48,45
67,29
20,6
51,3
71,0
99,4
121,2
172,2
K2C4 H4O6
Weins. Kalium
19,55
41,79
66,14
102,11
130,48
215,58
25,5
55,7
90,0
144,6
181,5
279,4
CiHiSbOKOe
Brechweinstein
12,07
22,53
44,97
5,2
9,7
17,2
KsCg H5O7
Zitronensaures
Kalium
19,70
38,30
57,65
86,32
140,44
156,86
22,5
49,7
83,7
136,6
234,2
263,6
NasCftHsOr
Zitronensaures
Natrium
14,32
27,55
49,76
60,10
71,58
92,71
18,7
37,8
72,0
88,8
109,2
144,2
KH2PO4
13,52
23,70
47,85
67,70
89,44
89,76
19,2
30,2
54,8
72,8
92,3
92,7
KH2ASO4
14,50
24,55
41,52
66,24
70,04
83,28
17,0
26,7
42,6
64,7
67,7
79,7
NaH^POi
10,51
24,34
40,23
59,88
80,42
129,8
17,9
37,0
57,2
81,7
107,5
169,9
NaHzAsO«
10,33
22,70
39,52
58,91
71,51
94,73
14,1
27,4
46,4
67,5
81,6
107,0
Na2HP04
7,52
17,06
21,46
26,51
30,74
34,42
48,70
53,58
78,97
84,12
NagHAsO
12,8
28,2
34,3
40,5
46,1
49,0
66,8
74,0
111,8
121.0
8,77
17,42
22,37
29,52
37,36
45,78
49,13
68,34
13,6
25,6
31,2
40,4
51,3
61,6
66,3
93,1
NagPO*
6,16
10,42
17,47
24,65
34,53
45,31
12,5
21,6
31,5
43,4
55,1
69,8
NaiPzOy
13,50
18,47
23,99
28,50
33,08
13,4
17,1
20,7
23,7
27,7
(NaPOs)»
9,23
14,63
16,23
20,71
35,58
10,4
16,5
17,9
23,8
42,1
Na2W40,3
24,01
43,69
89,90
221,2
332,8
6,4
10,0
19,0
63,7
132,2
Na2C4H40«
Weins. Natrium
16,04
43,47
51,73
70,94
93,09
122,53
24,1
64,5
73,2
100,0
127,6
159,4
AICI3
6,41
8,43
15,34
19,66
24,08
30,23
36,87
43,89
45,75
21,4
30,4
72,5
109,0
150,5
216,1
284,1
348,2
366,4
CeCls
6,47
19,05
23,06
35,18
54,12
95,01
BeCl
2,95
5,99
9,87
14,09
18,06
20,24
23,31
30,17
34,81
39,55
10,3
36,3
47,1
83,8
154,4
305,0
12,0
29,0
55,4
91,2
130,6
153,3
186,3
267,5
319,4
364,1
BeBr«
12,57
15,08
25,44
34,37
41,34
53,08
71,26
77,61
30,7
40,4
83,6
126,9
165,8
240,4
349,3
387,6
Be(N03)2
4,66 1 10,6
11,85 I 35,5
MgCl,
6,41
10,24
16,69
23,84
30,07
36,07
42,34
46,03
51,68
59,26
23,9
42,6
84,8
140,6
198,4
258,1
324,7
363,3
420,3
477,3
MgBra
7,17
12,48
19,94
32,21
45,41
66,49
68,69
85,76
87,07
13,5
25,6
47,4
93,2
154,4
268,3
275,6
363,0
383,1
Dolezalek.
121
417
Dampf druckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze bei 100^
Tammann, Mem. de l'Acad. Petersbourg (7) 35; 1887. (Fortsetzung.)
g
Mg(N03)2
5,06
12,80
20,80
30,71
39,76
50,61
CaCl.
5,04
12,38 j
18,95 !
25,49 j
35,11 I
39,93
45,64
46,60
53,60
60,66
68,59
72,13
11,4
34,3
63,8
105,7
150,3
204,7
15,3
44,2
76,4
114,9
178,5
211,7
254,3
260,7
307,8
350,2
394,0
410,7
CaBr,
6,87
21,40
25,33
34,18
42,27
55,43
64,72
76,54
78,61
90,56
105,14
112,42
11,5
45,4
56,6
85,5
"5,4
171,1
213,0
269,3
279,5
334,8
389,8
425,2
Ca(N03)2
6,69
12,61
18,62
22,66
28,04
36,37
44,40
47,31
59,31
70,72
72,46
81,11
168,13
13,1
24,7
40,2
49,9
62,6
83,4
104,2
112,3
145,6
176,2
181,6
203,4
403,4
SrCl.2
8,02
I2,OI
20,94
28,57
38,15
43,74
50,62
61,02
69,94
85,30
SrBr
8,85
16,04
26,86
16,4
27,1
53,4
79,0
117,2
140,3
169,6
214,4
250,7
302,0
12,3
24,0
45,1
SrBra (Forts.)
32,23
40,16 I
49,91 I
61,59 !
70,16 i
83,72 I
95,75 j
"3,i6
113,20 1
57,0
75,7
103,4
138,7
166,4
213,9
257,1
315,9
316,2
Sr(N03)8
11,0
18,9
27,3
54,1
69,1
75,5
95,0
123,1
7,30
12,83
18,60
35,64
45,32
49,43
61,04
78,58
BaCl
11,33
21,59
36,20
43,73
49,74
18,1
38,3
67,4
82,8
96,0
BaBra
12,33 ; 13,7
18,82 ! 22,2
35,10 47,0
53,82 80,2
81,10 1 134,2
88,68 i 149,5
105,12 181,4
126,31 219,2
130,80 I 226,0
Ba(N03).
5,83 6,0
7,11 7,2
10,66 1 10,9
11,44 ! 11,9
18,28 18,8
23,51 ! 24,0
27.28 27,6
32,32 i 32,4
Ba(C103)2
8,54 8,7
21.25 22,4
33,87 37,7
43,85 49,0
77,08 91,9
82,49 99,1
86.29 ! 103,2
BaFaCBFs)^
16,31 21,3
31.05 42,0
56.26 ' 82,1
80.06 118,6
ioi,6o 153,8
Ba(CH3COO)2
Baryumacetat
21,68
41,66
56,61
70,49
NiCl
6,45 I
11,71 i
20,58
28,08
28,23
33,97
36,05
46,83
48,73
63,74
24,3
46,1
59,3
71,1
16,1
31,9
62,7
95,3
95,0
121,2
136,0
185,3
198,7
270,1
Ni(N03)3
10,15
14,37
16,59
24,82
30,31
40,16
42,24
61,57
69,87
80,25
18,2
28,6
33,6
54,1
72,3
102,3
111,0
181,9
221,5
255,8
CoCU
6,05
9,64
15,57
24,04
28,36
41,47
53,90
57,69
Co(N03)ä
13,9
23,7
43,6
75,2
92,3
146,3
193,0
207,5
15,38
25,83
34,66
52,61
69,87
87,22
121,42
MnCls
31,3
60,1
82,1
144,3
207,8
268,1
358,4
8,83
15,85
29,03
44,45
51,62
66,03
FeCl
4,03 I
7,41 i
13,65 I
17,06 1
24,05 i
27,00
42,87
51,90
74,15
90,54
21,9
44,0
89,8
147,9
171,5
219,0
10,3
19,7
39,2
51,3
79,9
89,6
158,4
200,1
291,2
341,8
ZnCU
17,07
37,21
68,87
94,54
120.81
25,5
66,6
155,9
244,1
338,7
Zn(N03)-
9,31
21,35
32,53
42,25
58,70
78,06
CdCl
13,04
24,79
30,80
36,02
48,63
56,26
73,69
98,51
102,59
16,3
45,0
78,0
108,5
164,5
231,5
13,5
25,8
30,3
36,0
47,3
58,1
78,3
108,2
113,3
CdBr*
23,34 ^
44,74 I
73,37 I
80,00
105,05 I
CdJ,
29,35
43,33
59,56
87,48
113,22
15,0
29,4
49,3
54,2
76,4
12,4
17,5
26,4
41,2
55,9
Cd(N03)2
8,18
17,64
32,16
48,15
60,37
60,78
78,33
86,73
10,7
25,1
51,8
79,0
I02,2
103,3
137,8
159,5
Cd(C103)2
13,38
28,98
39,08
54,76
74,84
152,59
16,7
42,1
59,6
91,1
135,3
310,9
U0.(N03)i
14,49
34,62
46,40
13,1
34,9
49,3
Hg(CN).
9,21 I 4,8
16.36 1 8,5
19.37 I 9,3
26,48 j 12,8
30,56 I 15,0
Pb(N03)2
19,97
40,49
70,57
79,06
112,18
14,8
29,2
47,8
52,3
69,4
Pb(Q.O,H3)2
Essigsaures Blei
28,59
43,78
65,63
102,41
156,63
193,60
CaSiO,
12,38
29,32
39,97
54,85
65,71
SrSjO«
15,22 I
26,06 1
45,99
50,17
58,09
BaSjO«
13,0
17,4
23,6
34,6
48,5
58,9
i
12,6
34,5
56,1
92,1
119,6
9,4
18,5
41,2
48,9
61. 1
27,90
28,36
44,05
50,76
53,59
A1,(S0J3
9,92
13,65
23,80
36,42
13,8
14,0
25,2
29,4
30,9
40,25
7,2
9,4
20,0
40,1
51,5
BeSOi
11,37
20,24
30,01
37,98
64,43
65,01
12,8
25,9
47,3
70,6
166,6
168,8
MgSOi
10,43
17,56
25,33
27,35
40,27
50,74
10,8
16,7
26,4
30,4
55,8
82,7
MgSO.HjSO*
6,33
12,10
17,59
26,10
35,51
48,71
10,3
20,9
34,5
57,0
87,4
136,1
NiSO,
11,31 7,4
19,96 13,0
26,41 , 17,4
34,45 25,0
39,05 32,6
C0SO4
10,55
7,5
19,39
13,3
28,89
20,4
36,34
28,1
52,16
54,2
Peso*
8,73
6,6
15,96
11,0
23,99
16,5
28,38
20,3
46,96
43,7
53,27
49,8
MnSOi
5,11
4,2
16,10
12,0
23,97
15,9
27,51
18,8
40,80
32,1
ZnSO*
15,59
10,0
26,64
15,8
35,76
25,4
43,65
35,0
77,72
87,0
CdSO«
16,46
7,1
25,86
10,7
31,21
12,9
41,72
18,3
49,92
23,2
CuSOi
10,86
8,3
23,89
19,0
37,33
33,2
38,11
37,8
56,12
59,8
Alj(S04)3
(NH4),S04
10,97 :
10,9
21,27:
21,3
34,41
36,9
48,47
59,7
67,89
96,4
CsHsNO,
Glyco
coli
11,94 ; 19,1
27,40 1 41,8
55,19 I 85,2
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Dolezalek. 27
418
122
Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze
bei verschiedenen Temperaturen.
Tammann, Wied. Ann. 24, 530; 1885.
Die erste Kolumne p(H20) enthält die Tensionen des reinen Wassers, die übrigen Kolumnen die Werte
1 der Tensionsverminderung bei Auflösung von den an den Kopfenden verzeichneten Mengen der über-
schriebenen wasserfreien Verbindung in 100 g Wasser. Die Temperaturen können aus dem Dampf-
druck des reinen Wassers mittels Tab. 106 bestimmt werden.
Beispiel: Bei derjenigen Temperatur, bei welcher die Tension des Wassers — 74,0 mm ist, zeigt die
Lösung von 13,82 g KCl in loo g H2O eine Tension, die um 4,3 mm kleiner ist als 74,0, also = 69,7 mm ist.
KCl
KCNS 1
._ .0 1 .._. i ...o
81,53
P(HsOy
13,82
26,75
27,34
p(H2Ü) ! .:u,4o 1 45,<jy ^1,^0
48,7
63,7
2,6
3,8
6,2
8,7
7,2
10,0
11,2
15,3
i
74,0 \ 4,3
8,6
8,7
89,6
5,6
13,1
14,3
22,6
198,0
12,3
23,0
24,0
112,1
7,2
16,7
19,0
28,3
249,5
14,9
29,5
30,9
130,0
8,7
19,5
22,3
33,3
378,3
23,4
45,5
46,8
151,8
9,6
22,3
25,5
38,9
483,8
29,0
58,5
60,0
190,9
11,4
28,1
32,3
49,7
553,5
34,2
66,0
68,3
218,1
13,6
32,5
37,1
57,2
708,7 42,4
83,8
86,5
256,-7
16,1
38,5
43,9
68,0
758,0 j 45,3
89,8
93,0
305,1
20,0
46,1
51,9
80,5
i 1 :
391,6
26,6
60,4
68,3
105,4
488,1
554,4
33,7
37,4
75,9
85,4
86,0
97,1
132,2
150,2
KBr
780,3
55,5
119,6 140,6
—
P(H20)
24,63
35,40
44,45
68,57
KNO3
p(H20) 12,68
41,08
86,03
115,64
18,2
23,8
35,2
196,8 i 11,9
242,8 ! 15,1
22,7
29,8
43,4
187,0
6,0
12,1
27,0
35,9
298,0 19,5
28,7
36,9
54,6
210,1
7,3
14,4
30,7
41,7
380,8 i 24,8
37,2
48,1
70,8
231,5
8,1
16,1
34,1
46,3
502,3 32,8
49,1
64,3
95,4
265,3
9,4
18,2
39,6
53,2
559,0 1 36,2
55,3
71,0
106,2
289,3
9,6
19,2
43,3
57,7
639,2 j 40,4
62,7
80,7
121,7
322,6
11,7
22,4
49,4
65,9
769,4 51,3
74,4
98,0
—
366,4
11,6
23,9
55,8
74,9
414,5
14,2
27,7
63,4
85,3
457,1
509,5
15,1
18,2
30,0
35,5
70,0
79,5
94,1
105,9
KJ
557,6
20,0
39,1
88,3 1 117,6 11
641,5
24,3
43,9
101,5
135,3
1
723,8
52,7
"9,5
158,8
P(H20)
13,09
35,97
66,61
96,34
759,0
—
53,7
122,7
162,9
37,1
60,2
77,5
0,8
1,2
1,5
2,5
4,0
5,1
4,4
7,4
10,1
6,5
",3
15,1
K2SO4
KCIO3 1
pCHaO)
11,92
14,68
p(H20) 11,41
16,58
98,0
2,3
6,8
13,4
20,1
183,5
3,6
4,1
183,5
2,6
—
107,3
132,4
2,5
7,5
8,8
14,1
16,9
21,4
25,9
203,5
243,6
3,9
5,0
4,3
5,4
203,5
243,6
3,3
5,0
3,5
158,8
3,5
11,4
21,7
33,0
275,3
5,4
5,8
275,3
5.1
5,3
250,9
5,6
18,2
35,2
52,7
298,4
6,0
7,2
298,4 5,5
6,0
295,5
343,4
6,2
8,4
21,2
26,5
41,6
49,9
62,2
73,8
344,3
377,5
6,8
7,7
7,5
10,0
344,3 1 6,8
377,5 9,2
7,2
10,2
410,9
529,6
9,0
11,4
30,2
38,9
59,0
78,4
87,7
114,2
432,3
488,2
9,3
10,4
12,3
13,3
432,3
488,2
10,7
",9
12,2
13,4
601,8
12,6
43,4
90,1
130,8
553,9
11,2
14,5
553,9
13,3
15,6
676,2
—
47,7
97,7
145,8
605,9
12,8
16,3
605,9
15,6
17,5
778,1
^9,^
58,1
"4,3
—
677,1
13,0 17,8
677,1
16,4
20,0
771,6
18,3 1 21,9
771,6 20,4
24,8
Dolezalek.
122
419
1
1
Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze j
bei verschiedenen Temperaturen.
Tammann, Wied. Ann. 24,
530; 1885. (Fortsetzung.)
KjCOa
KF (Fortsetzung.) |
r(H20)
24,44
48,70 85,9
136,3
p(H20) ! 8,50
19,41
54,73
73,42
53,7 1 2,8
6,8 i
22,6
31,1
i8,i
1,3 1
3,0
6,3 1
9,5
65,3 ! 3,2
8,5 ;
26,9 1
37,4
27,5
1,8 1
4,6
9,8 1
14,6
78,6 , 3,7
9,6 i
31,9
44,0
35,3
2,5 ;
6,0
12,3 1
18,7
90,1 j. 4,2
11,0 1
37,0
50,0
49,7
4,0
8,5
16,7 j
26,3
104,4 4,7
",9 1
42,7
58,1
57,9
5,3
10,3
19,6 ;
30,3
"4,9
5,1
13,4 1
45,9
62,9
71,9
6,0 j
12,7
24,0
37,2
133,1
6,6
15,3
52,9
72,6
gi,2
7,4 1
15,3
30,2 :
46,9
151,2
6.6
17,6
60,1
81,7
I02,0
8,4 i
17,2
33,4 ;
52,1
168,8
7.6
19,5
66,3
90,3
[ "5,2
9,4 i
20,0
37,6 1
58,6
178,8
8,7
20,9
70,6
96,1
130,2
10,3 1
22,0
41,9 1
65,9
198,8
9,7
24,2
78,3
105,7
145,0
11,2
24,2
46,6 :
72,3
220,4
9,9
25,4
86,0
116,6
165,0
12,0 1
26,8
52,5
82,1
243,8
11,6
28,4
94,6
127,9
188,0
13,4
30,4
59,5
92,6
268,5
12,3
31,0
103,7
141,1
217,8
16,0
34,9
68,2 1
106,6
302,2
14,5
34,4
"5,2
156,8
234,1
16,9 i
37,9
73,1 ;
II 3^7
330,2 16,1
38,2
126,0
171,4
264,3
19,8 ,
43,0
82,5 ;
128*3
379,1 16,9
42,5
141,2
193,7
280,3
20,6 !
45,3
86,7 i
135,0
386,3 18,0
44,3
146,5
197,6
305,4
326,2
22,5 !
23,7 :
49,9
52,3
94,6 :
100,2
147,2
156,3
436,4
19,7
49,5
162,9
186,3
221,3
251,6
501,1
22,7
57,7
363,9
25,9
57,5
111,0
173,0
565,4
26,3
59,4
205,5
—
398,6
28,2
62,4
"9,8 :
187,4
628,4
69,0
229,6
—
429,8
477,9
511,8
30,1
33,2
67,0
74,3
128,1
142,5
200,2
221,4
763,5
38,4
89,1
—
1
35,3
79,0
152,3
RbCl
!
559,8
628,7
756,2
38,8
43,5
86,6
96,5
166 6
!
184^9 '
—
p(HjO) 1 15,08
! 34,93
43,23
76,51 i
118,1
220,1
40,2 i 1,4
47,0 1,7
57,0 2,6
3,7
1 4,4
5,7
4,5
6,3
7,3
8,9 i
10,6 i
12,9
K.CrO«
1
p(HjO)
25,35
38,04 48,90
67,83
66,4 3,2
80,0 3,0
6,8
8,8
15,2 ;
i 7,5
10,5
17,9 1
64,8
3,1
5,1 7,7
—
91,2 1 3,5
9,0
11,9
20,9
77,9
91,2
4,5
4,8
7,1 8,8
7,8 10,0
105,9 4,5
10,9
14,3
24,7 !
116,8 4,7
11,9
15,5
27,3 !
131,9
7,4
11,5 ! 14,7
—
133,2 ! 5,3
1 12,9
17,2
30,3 1
144,0
6,8
11,8 i 15,3
—
148,8 1 5,7
! 14,4
19,2
33,8 !
165,2
8,0
13,2 1 17,6
—
169,3 7,4
16,9
21,9
■■ 38,4
187,3
9,8
15,7 ! 20,8
—
187,4 ' 6,8
17,6
' 24,6
' 42,2 i
215,1
10,4
17,6
23,2
—
216,1 i 8,5
20,7
27,1
47,5
231,3
",7
19,4
25,0
—
242,6 9,6
22,8
30,5
54,6
259,2
12,6
20,1
27,9
—
284,2 II, I
, 26,9
36,3
63,8 .
285,2
14,3
23,3
29,9
—
315,2 12,6
29,4
39,8
71,6 i
311,9
15,7
25,1 1 32,4
46,6
337,4 13,3
j 32,3
42,5
; 75,8 1
393,0
20,3
32,2
42,1
60,1
360,2 : 13,4
i 34,0
45,1
—
423,2
21,1
33,7
45,4
64,9
385,2 ; 14,3
1 36,2
48,3
85,9 1
473,5
35,7
48,9
67,4
414,0 15,5
39,2
51,8
92,3 i
484,9
25,1
38,9 \ 50,1
72,0
448,3 17,2
j 42,7
56,7
100,8
516,1
25,2
41,1 I 54,2
77,3
473,1 17,4
1 44,4
58,7
105,6
558,0
27,7
44,5 1 58,1
83,2
502,5 18,0
! 46,4
62,2
i "1,3
600,5
645,7
28,3
31,1
45,2
49,6
60,3
86,4
584,9 21,1
654,2 23,8
1 54,3
' 60,1
72,7
80,2
! 129,7
145,7 1
65,5
95,2
754,3
38,8
59,1 1 78,8
K F
111,9
695,1 26,8
768,5 30,7
65,1
73,3
85,5
95,3
154,2
, 169,8
p{n,0)
1 8,50
19,41 54,73
73,42
P(H20)
14,7^
Naa
i 2
t,94
35,66
22,0
1,4
2,9 —
14,3
88,6
7,<
} ' I
2,6 !
21,9
34,5
2,2
4,4 1 15,5
21,2
103,2
9,<
) i^
t,5 i
25,0
41,7
2,4
5,5 i 18,5
25,2
121,4 ! 10,.
) i<
5,5
29,4
Dolezalek. 27*
420
122 b
Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze
bei verschiedenen Temperaturen.
Tammann, Wied. Ann. 24, 530; 1885. (Fortsetzung.)
Na Gl (Fortsetzung.)
NaJ
P(H,0)
14,78
21,94
35,66
p(H20) 13,22 43,97 57,48 86,86
142,5
161,1
177,4
194,8
218,9
245,9
285,9
292,5
323,2
417,1
431,4
427,3
503,3
541,5
598,1
670,4
770,9
12,7
14,3
15,4
17,3
19,9
21,2
25,7
25,7
28,6
36,0
37,9
41,7
44,3
46,9
51,4
58,5
67,2
20,2
21,8
26,3
27,0
30,4
34,6
39,8
40,1
44,3
56,8
59,7
65,2
69,5
73,8
81,2
91,7
104,3
CsCl
P(H20)
32,2
71,6
84,6
99,8
112,4
127,0
160,4
188,6
212,1
244,7
28,92
1,9
4,8
6,5
6,7
7,4
8,6
10,0
11,7
12,9
14,7
P(H20)
285,3
336,7
382,5
415,0
488,4
527,3
599,2
652,1
760,1
NaBr
p(H20) 18,24
31,93
67,2
72,2
81,0
87,7
104,8
125,7
136,6
150,0
167,0
188,3
211,2
222,0
243,7
281,7
348,5
383,6
431,3
481,8
541,3
606,8
682,8
768,9
4,2
4,4
4,7
5,5
6,3
7,3
8,0
8,6
9,8
ii,i
13,2
13,5
15,5
17,5
21,7
23,9
27,2
29,9
34,7
38,0
42,3
49,0
8,1
8,7
9,6
10,7
12,2
14,2
15,9
17,3
19,3
22,1
25,2
26,4
29,2
33,9
42,3
46,1
51,6
53,7
65,6
73,4
81,3
93,3
41,01
10,3
11,3
12,4
14,2
16,1
19,2
21,4
23,5
26,4
30,0
32,5
36,0
39,3
45,4
56,0
61,6
69,6
78,3
87,9
97,9
UO,2
124,2
34,1
39,5
42,6
46,6
52,7
59,1
68,3
70,3
76,7
97,6
102,4
112,5
119,1-
128,0
140,2
157,8
180,8
28,92
15,9
19,3
22,3
24,2
28,4
30,5
34,3
38,9
45,1
57,55
15,5
16,9
18,4
20,7
24,4
29,4
32,5
35,5
39,6
44,8
50,5
53,3
58,6
68,5
82,4
92,7
99,8
115,4
131,2
144,7
163,3
182,8
34,1
39,5
50,5
72,3
84,3
92,0
108,9
125,6
138,2
155,2
181,3
217,3
240,2
265,2
296,7
300,2
392,1
430,9
470,9
529,2
582,3
643,6
693,5
731,2
771,5
60,2
70,3
85,8
94,8
126,5
139,5
149,6
186,5
218,8
239,7
293,4
328,8
368,8
414,2
457,9
504,9
548,5
602,2
691,4
769,5
p(H20)
29,5
39,1
49,2
55,9
70,9
1,9
2,6
2,8
2,5
3,5
4,2
5,0
5,1
6,3
6,7
7,0
8,5
9,9
10,3
11,2
12,9
13,5
16,1
17,0
20,4
23,4
6,0
8,4
9,8
10,3
12,7
15,0
16,1
17,3
21,3
25,9
28,2
31,1
35,4
41,6
46,0
51,4
55,9
62,0
69,2
75,9
83,6
89,2
93,7
5,4
6,3
8,3
12,0
13,6
14,3
17,6
20,4
22,3
25,3
29,5
35,7
39,2
43,5
49,2
59,3
64,3
71,2
78,2
86,5
96,6
105,9
114,8
122,1
128,5
NaoSO*
p(H20) ! 13,31
1,7
2,0
2,6
3,1
3,6
4,3
4,5
6,2
7,1
7,0
9,4
9,7
11,4
13,6
13,9
15,8
17,2
16,9
21,7
24,7
37,34
3,2
3,9
4,5
4,8
6,1
7,1
7,3
9,5
11,0
11,6
14,7
15,3
17,6
20,9
21,8
24,1
26,3
27,4
33,6
37,3
5,4
6,4
7,9
8,7
ii,i
12,5
13,4
17,2
20,4
21,6
27,0
29,0
33,5
37,7
41,0
44,9
48,3
51,9
61,1
66,9
NajCOs
10,16
21,86
1,4
1,7
1,9
1,8
2,2
2,6
3,0
3,7
4,6
5,6
27,73
■ 9,2
10,8
13,8
20,0
23,3
25,0
29,9
34,3
37,9
42,7
49,7
59,0
66,1
73,0
82,4
99,1
108,1
118,6
129,6
144,3
159,5
175,2
190,5
201,9
210,7
48,84
6,5
7,8
9,8
11,0
13,5
15,1
16,7
20,5
23,8
26,0
31,8
34,8
39,7
44,8
48,5
53,6
58,3
62,8
72,1
79,8
3,2
4,1
5,4
6,2
7,5
Dolezalek.
34,76
4,2
5,3
7,1
7,9
10,2
122 c
421
Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze
bei verschiedenen Temperaturen.
Tammann, Wied. Ann. 24, 530; 1885. (Fortsetzung.)
N 32003 ( Fortsetzung. )
NaClOa (Fortsetzung.)
p(H20) i 10,16 1 21,86 27,73 34,76
88,1
103,9
121,7
140,7
156,9
175,6
196,8
226,8
258,4
286,3
325,5
360,7
398,9
450,3
510,3
580,7
669,2
762,1
3,4
3,7
3,6
4,9
5,6
5,3
6,0
7,8
8,6
10,1
11,0
12,3
13,1
14,8
18,8
19,8
23,6
28,4
6,9
8,0
9,5
10,7
12,2
13,4
14,2
17,2
19,6
22,1
24,8
27,1
29,6
33,5
38,8
43,7
49,9
57,5
9,0
10,6
12,6
14,7
16,2
17,9
19,3
23,2
26,0
29,0
32,8
35,9
40,0
44,1
50,6
58,3
64,8
72,6
12,3
14,2
i6,l
18,4
21,5
22,3
25,3
29,5
32,8
36,6
41,0
44,9
49,7
55,1
64,4
71,6
79,3
91,0
NajSaOs
p(H20) 19,35 i 32,44 50,66
76,71
17,2
32,7
43,4
53,2
72,6
86,6
104,5
125,5
145,5
173,9
203,1
228,4
261,9
307,9
336,4
369,5
429,4
478,0
516,7
561,3
619,6
690,0
759,2
3,1
4,9
3,6
5,8
4,4
7,3
5,4
9,0
5,9
10,5
7,0
12,1
9,1
15,4
9,7
16,9
10,8
19,6
13,4
21,7
14,6
25,7
16,9
26,9
17,4
30,6
20,4
35,1
22,5
39,0
25,4
42,4
27,8
46,8
31,2
52,6
35,3
59,1
35,7
61,4
2,2
4,4
5,7
7,3
9,7
",9
14,7
17,4
19,8
24,1
27,3
31,5
36,3
41,9
45,9
50,8
57,3
64,4
71,4
75,6
84,5
94,4
99,9
4,8
8,7
11,3
14,1
18,6
21,6
27,2
31,8
36,4
44,0
49,6
56,0
64,4
74,1
81,3
88,9
100,7
112,9
121,8
132,2
146,1
162,7
173,3
p(H20) 24,66 I 53,15 86,41 I 136,79
132,5
10,4
153,2
12,3
172,3
13,3
197,0
15,1
219,3
16,9
246,8
19,3
275,9
20,9
292,8
23,6
312,6
24,1
342,8
26,5
374,3
28,5
409,2
30,4
496,0
36,4
541,9
41,3
585,9
46,8
645,3
53,4
763,6
54,2
21,7
25,0
27,9
31,6
35,8
40,9
44,5
47,9
49,0
55,9
59,9
65,1
79,9
88,0
95,6
105,6
124,2
NaNOa
p(H20) I 15,20 I 26,34 1 52,47
35,0
1,3
2,6
5,4
53,4
2,3
5,0
9,1
70,2
3,2
6,4
12,2
"8,7
6,2
10,4
20,7
141,7
7,1
12,7
24,2
175,7
9,1
16,1
29,8
219,9
11,8
20,7
37,9
254,0
13,9
23,3
44,1
303,9
16,6
28,8
53,6
367,9
20,0
34,5
64,2
391,7
21,2
35,8
68,5
468,4
25,5
43,7
82,9
529,1
29,1
49,1
93,1
580,1
32,0
54,9
102,5
642,3
3^.8
60,7
"4,3
767,3
41,4
72,4
135,0
39,7
—
45,7
54,2
51,4
58,5
60,1
71,0
65,9
78,3
73,8
88,6
82,8
99,5
88,2
105,9
93,0
112,2
102,9
123,3
112,1
133,8
122,7
147,5
149,4
179,0
162,3
194,9
175,8
211,4
193,8
232,6
228,0
—
91,11
9,2
14,4
19,0
32,0
37,9
47,0
60,1
66,7
84,1
100,8
108,3
130,1
145,8
161,2
178,3
211,0
NHXl
PCHjO)
6,06 24,38 : 28,52 48,04
NaClOs
p(HjO) 24,66 I 53,15 I 86,41 i36,>9
16,6
1,2
2,8
24,9
1,9
3,7
33,7
2,9
5,9
45,1
3,3
7,3
66,9
5,3
10,8
83,3
6,6
13,4
104,1
8,6
17,0
111,8
9,2
18,2
4,9
7,2
10,0
13,5
20,0
24,9
30,7
33,2
43,2
57,1
72,7
99,7
238,8
305,0
366,3
542,5
581,8
673,0
768,1
9,3
12,1
17,2
17,5
19,5
23,7
5,8
7,8
10,5
14,1
33,5
42,1
50,7
74,8
79,7
91,4
103,2
6,8
8,9
12,2
16,7
40,0
50,2
61,2
89,8
96,2
110,2
125,8
Dolezalek.
14,1
18,0
25,1
61,0
77,4
94,1
139,9
422
122 d
.. . ._ . .
Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze
bei verschiedenen Temperaturen.
Tammann, Wied. Ann. 24, 530; 1885. (Fortsetzung.)
NH^Br
LiCl (Fortsetzung.) |
p(H20) 14,52
28,87 55,60
60,82
p(H,0)
8,07 14,49 22,65
32,36
1
47,2
49,6
53,3
58,3
64,5
69,2
75,1
81,5
87,3
93,4
62,9
91,3
121,9
166,9
222,2
362,4
463,9
550,0
777,8
2,6
4,2
5,8
7,6
9,5
16,7
21,3
24,3
36,8
6,0
9,1
11,7
15,7
20,9
34,4
43,9
51,6
74,9
11,6
16,7
22,5
30,3
38,8
66,0
85,3
100,3
142,7
12,8
18,5
25,2
33,4
44,1
72,1
93,1
109,5
155,8
379,9
397,9
433,1
471,2
517,4
558,3
604,3
660,4
697,6
752,1
24,2
25,5
27,7
30,2
34,5
36,9
39,8
43;o
48,6
51,3
77,5
81,5
88,4
95,6
105,2
113,7
133,6
140,9
152,0
111,6
117,2
126,8
137,9
150,9
162,8
176,1
191,2
202,3
216,2
(NH4)2S04
LiBr II
P(H20)
19,39
34,89
51,83
79,90
P(H20)
13,93
32,89
33,20
40,91
23,4
39,4
54,5
79,1
96,1
108,4
119,1
148,5
172,7
190,6
204,9
220,5
248,9
270,5
285,3
317,1
338,9
369,4
385,7
408,5
461,9
506,3
538,8
578,5
628,2
672,1
765,7
4,9
5,9
7,5
9,1
10,2
10,8
13,4
14,7
15,9
17,3
18,1
20,1
21,3
23;I
25,3
27,5
29,3
30,9
33,2
37,6
42,2
44,6
47,6
51,7
55,6
62,6
4,6
8,7
11,0
14,4
17,6
19,5
20,8
25,1
27,9
31,5
7,4
11,7
15,2
21,2
25,8
28,9
30,7
38,2
43,1
48,3
10,5
17,5
23,3
32,8
39,9
44,2
48,0
58,9
67,8
75,8
81,1
87,0
98,1
105,5
112,6
124,2
132,5
144,2
150,3
158,2
179,4
196,2
208,3
35,6
48,3
58,7
66,0
75,8
89,2
102,0
117,4
133,6
155,3
172,6
204,3
235,8
262,6
281,2
305,3
344,4
373,1
402,0
441,3
482,7
543,5
589,6
630,0
683,9
762,3
1,0
1,2
2,2
2,3
3,6
3,2
4,2
4,6
5,0
2,7
3,6
4,7
5,3
5,8
7,4
8,1
9,6
11,5
12,7
2,9
3,6
5,0
5,4
5,9
7,3
8,0
9,6
11,8
12,6
3,5
4,7
6,1
6,1
7,6
9,3
10,3
12,4
14,7
16,2
17,5
20,9
24,4
26,5
28,0
30,4
34,5
37,0
39,8
43,1
46,2
52,0
58,0
61,5
66,8
70,8
34,1
37,0
40,2
43,6
46,4
51,0
55,2
59,5
62,0
65,8
74,3
82,0
87,1
92,8
100,9
107,6
122,9
52,2
56,2
62,5
67,6
71,4
79,1
84,3
92,1
96,3
101,5
114,7
126,0
133,8
143,9
155,6
166,1
188,2
6,1
6,7
5,4
8,9
9,4
9,9
10,5
12,5
14,1
14,6
14,5
16,5
19,9
21,0
24,0
24,3
14,4
17,0
19,7
21,0
22,6
24,1
27,7
30,0
32,0
34,2
37,0
41,9
46,4
49,1
53,4
57,5
14,0
17,1
19,2
21,2
22,8
23,9
27,1
29,4
32,2
33,9
36,6
41,0
45,4
49,0
54,0
57,6
LiJ II
71 : — ^~ ^«
LlLil
PlHgO)
11,16
32,66 57,65
64,42
pCHgO)
8,07
14,49
22,65
32,36
41,3
63,0
84,8
120,7
150,6
183,1
209,9
253,6
290,5
326,4
369,3
423,2
458,7
508,0
581,0
660,4
760,9
1,3
2,1
2,4
3,6
4,4
5,8
6,0
7,7
8,1
9,4
10,9
11,4
13,0
16,1
16,3
19,3
j 22,0
4,2
6,6
8,4
11,9
14,7
17,5
20,0
23,8
26,8
30,6
34,5
39,1
42,3
48,3
53,6
61,2
70,2
7,8
11,9
15,7
21,4
25,8
30,2
36,4
46,4
49,6
55,6
61,8
70,8
77,2
86,3
97,1
110,1
126,6
10,1
13,8
18,1
24,8
31,1
37,4
42,1
50,8
57,5
64,4
72,7
83,2
89,6
99,8
"3,3
128,6
147,5
59,5
67,8
77,4
92,1
100,8
112,9
126,6
161,3
1^7.2
207,6
228,1
254,5
286,4
324,4
|l 351,5
4,7
5,0
6,3
6,8
8,0
10,6
12,1
13,5
14,5
15,8
19,6
21,1
23,7
8,0
9,0
9,5
11,8
13,3
14,3
16,2
20,3
23,6
26,0
27,9
31,6
36,0
40,6
44,0
12,9
14,8
16,9
20,1
21,8
24,4
27,2
33,9
43,4
46,2
52,4
59,9
67,0
72,8
18,6
21,2
24,3
28,6
31,1
35,2
38,9
48,7
56,1
62,0
68,6
76,4
86,1
96,4
104,7
Dolezalek.
122
423
1 Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze
bei verschiedenen Temperaturen.
Tammann, Wied
Ann. 24,
530; 1885. (Fortsetzung.)
LiNOa
SrCla (Fortsetzung.) |
P(H20)
15,92
35,01 59,06
83,53
p(H20) 10,59 26,59
41,12
33,2
4,0
8,6 1 13,0
17,5
84,6 —
7,2
",5
49,8
5,2
12,4 20,2
26,9
99,8
3,3 !
8,5
13,3
78,1
7,1
17,2 29,8
40,0
112,4
3,4 1-
9,5
14,6
94,1
8,4
20,6 35,8
48,5
127,0
3,6 1
10,6
16,1
120,2
10,3
25,7 44,8
61,0
160,4
5,0
13,8
21,4
146,0
13,4
31,7 55,2
74,7
188,6
4,9
15,4
24,2
i:74r7
15,4
37,7 1 65,4
88,7
212,1
5,6
17,6
26,3
205,7
17,7
43,8 1 76,5
103,7
244,7
6,1
19,9
31,2
271,4
23,2
57,6 1 100,6
136,0
285,3
7,4
22,8
35,1
310,7
26,0
65,8 114,7
155,1
336,7
9,2
28,1
43,1 j
361,9
30,6
75,9 132,6
179,2
382,5
10,3
30,3
47,7
391,2
33,4
82,3 1 143,9
194,6
415,0 ; 11,4 '
33,3
51,9
479,3
41,0
100,6 175,1
236,3
488,4 1 13,2 1
38,9
59,8
571,9
48,8
119,8 207,3
—
527,3 i 14,2
41,6
64,5
777,9
67,6
162,4 i —
—
599,2 ! 15,5
652,1 ' 19,2
46,7
51,4
73,0
80,2
LiiSOi
760,1 1 21,0
57,4
91,1
p(HjO)
5,20
8,74 11,41
14,09
CaClj
i 187,6
258,7
305,2
3,7
5,2
4,7
5,5 i 8,2
7,8 1 10,9
8,3 i 11,8
10,6
13,0
14,9
P(H20) ■ 8,73 ! 16,70
20,12
42,82
1
325,0
5,1
8,8 j 13,0
15,6
45,5 ; 2,5 4,6
5,0
9,9
360,9
6,1
10,1 1 14,2
17,6
54,2 ! 3,2 5,6
6,1
11,8
416,1
6,8
11,3 16,2
19,8
88,1 [ 3,8 7,3
9,0
19,2
476,1
7,5
13,0 17,9
22,5
104,7 i 4,5
8,8
10,4
22,5
531,0
8,5
15,1 19,2 -
25,3
127,4 5,1
10,5
12,1
26,9
582,5
9,3
15,8 22,6
27,5
136,6 1 5,3
1^6 ;; 62
10,6
",9
14,2
16,3
12,6
14,2
17,3
19,8
28,6
31,8
37,6
44,8
BaCU
184,4 7,1
1
221,9 7,9
P(nfi)
11,31
33,34 : 34,04
43,46
243,2 8,4 18,3
273,2 ; 9,1 j 19,8
306,0 ; 9,9 j 21,4
22,0
24,4
27,0
48,8
54,9
61,3
95,0
2,0
8,0 1 7,6
8,9
121,5
1,9
9,2 9,4
II, I
347,8 11,8 1 24,9
30,7
68,8
143,2
2,6
10,9 j 10,7
12,4
375,7 1 12,2 ! 26,3
32,9
74,4
158,3
2,9
12,4 i 12,3
14,3
408,8 ' 13,6 1 . 28,7
36,5
80,0
183,7
4,2
14,7 ' 14,9
17,5
453,2 i 14,6 1 31,5
39,2
88,3
221,2
4,7
18,0 17,5
20,9
496,4 1 16,5 t 34,8
43,2
96,6
240,5
6,3
19,1
17,9
24,4
550,8 18,2 38,7
47,6
106,8
272,6
5,8
21,4
21,7
27,0
604,7 20,3 ^ 43,7
53,0
"7,9
305,0
7,1
23,5
24,4
29,9
704,7 ' 25,2 50,2
60,6
135,5
353,4
398,3
8,0
10,0
27,3
30,9
28,2
31,4
34,4
39,2
765,1 1 26,0 1 53,7
64,8
145,1
431,7
487,6
527,4
577,0
io,5
9,9
11,4
12,5
33,3
36,7
39,9
44,5
34,0
38,3
41,3
44,8
42,0
46,5
51,2
56,7
MgCU
p(HaO) 1 12,22 1 24,23
33,13
61,20
;
642,3
14,6
47,9
50,0
62,2
28,0 —
4,0
6,4
5,7
10,9
705,0
18,0
52,6
55,5
69,3
40,5
J,3
9,7
17,0
775,0
19,7
59,7
61,2
75,5
55,0
65,0
75,0
85,7
3,5
4,5
4,8
5,3
7,5
9,4
10,9
12,2
11,2
13,3
15,8
17,8
20,0
23,5
27,6
31,9
SrQs
PCHjO)
IG,:
9 20,39
41,12
97,8
111,8
6,3 13,6
20,0
22,2
35,5
39,6
6,7
15,2
27,2
3,0
4,4
125,9
7,2
16,9
25,1
44,9
40,9
3,5
5,6
139,4
8,3 19,1
27,9
49,3
58,1
6,2 1
8,6
154,1
9,2 i 22,1
31,1
55,6
71,6
5,8
9,3
175,6 II, I ! 24,3
34,9
61,8
Dolezalek.
424
122 t
Dampf druckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze
bei verschiedenen Temperaturen.
Tammann, Wied. Ann. 24, 530; 1885. (Fortsetzung.)
MgCl2 (Fortsetzung.)
CaBr,
p(H20)
24,23
33,13 61,20
p(H20) 26,30 46,66 106,40
149,87
213,8
241,8
270,4
299,8
329,0
383,4
419,7
463,5
497,4
539,5
592,4
669,3
762,1
p(HjO)
57,6
73,4
87,8
101,4
121,3
141,3
162,2
195,2
227,3
258,5
296,9
332,8
370,0
418,8
474,0
517,2
561,1
608,0
616,6
658,9
699,4
764,0
P(H20)
75,7
91,6
113,0
130,6
153,7
174,7
198,2
232,1
266,4
291,9
329,5
363,6
431,5
484,9
550,0
616,2
706,0
774,2
12,5
13,8
15,9
17,4
19,3
23,3
24,5
27,1
29,0
30,5
34,9
37,7
45,1
29,7
32,9
36,7
40,9
44,4
51,6
56,1
61,5
66,2
69,9
77,7
86,8
98,6
42,3
47,4
52,4
58,2
63,9
74,1
80,4
88,7
94,5
100,8
111,7
124,3
140,9
BaBr«
27,43
56,20
3,0
4,0
4,9
5,2
5,4
6,2
7,5
8,5
10,5
11,6
13,4
14,1
17,1
18,4
21,9
22,9
25,3
26,9
26,5
28,7
31,2
35,6
6,4
8,2
9,6
11,5
13,4
15,4
17,7
20,6
24,8
27,2
32,4
34,5
40,4
43,5
49,4
53,0
57,9
63,4
64,3
68,5
72,8 ,
78,7
10,3
12,0
15,0
17,0
20,7
24,0
27,0
32,7
38,0
42,0
49,1
53,1
59,9
67,5
76,2
82,0
89,8
96,5
97,8
105,9
111,5
122,7
SrBr»
20,24
3,1
4,9
5,2
4,4
6,3
5,6
7,6
8,9
10,5
10,8
12,2
14,8
17,7
18,3
22,3
24,0
27,0
29,9
43,15
71,94
7,2
9,0
10,8
",7
14,8
15,6
17,8
21,4
25,1
26,3
30,3
33,5
40,4
43,6
50,6
55,8
62,7
71,8
13,0
16,0
18,5
21,2
25,3
30,9
32,4
37,9
43,7
47,8
53,7
59,2
69,7
76,7
88,7
97,7
111,6
121,0
75,1
84,8
93,6
103,8
113,5
130,9
142,5
156,2
167,7
179,6
197,3
220,2
247,4
81,82 121,86
15,7
18,4
23,0
26,8
32,0
37,1
42,2
50,8
58,6
65,8
75,8
83,8
94,0
105,2
118,2
127,9
138,9
149,6
151,7
162,0
171,2
185,5
134,47
24,9
30,3
35,9
41,1
48,3
54,4
61,8
72,1
82,4
89,2
101,1
110,6
130,0
144,6
164,6
183,2
208,3
225,7
63,0
80,8
98,6
4,0
5,7
6,8
120,9
8,1
159,4
182,8
ii,i
12,1
213,2
14,2
241,1
17,0
273,3
18,4
324,3
365,1
21,9
24,7
411,9
27,2
495,7
33,7
554,4
632,2
680,3
35,7
41,8
45,7
775,6
52,4
72,3
117,2
144,4
177,2
211,2
246,0
299,7
346,5
409,8
453,3
8,9
11,5
13,6
16,6
20,3
23,1
27,2
31,5
34,3
40,2
45,5
50,5
60,8
67,6
78,0
83,4
95,6
19,2
25,1
30,5
37,2
48,1
55,4
63,7
72,5
82,0
96,3
108,1
121,0
142,9
161,2
183,5
195,6
220.1
25,6
33,0
40,3
48,9
63,6
72,3
84,2
95,2
107,4
126,0
140,9
158,1
185,4
210,0
238,8
252,6
271,6
MgBrg
p(H20) I 18,23
32,40
50,76 88,09
22,8
1,6
2,6
4,6
7,6
28,8
1,5
3,3
5,7
9,3
36,6
2,1
4,1
7,1
12,2
45,4
2,7
5,0
8,8
14,8
54,5
3,2
5,8
10,0
17,6
69,1
3,9
7,1
12,8
22,1
88,2
4,5
8,9
15,7
27,8
106,7
5,9
11,2
19,3
33,8
135,0
7,5
13,6
24,2
42,0
146,1
6,8
14,3
25,3
44,8
174,6
8,2
17,1
30,6
53,8
193,9
8,4
18,1
33,1
58,6
223,6
9,6
20,3
38,4
67,6
260,0
12,5
24,8
40,6
77,6
286,4
14,6
27,9
45,1
85,6
313,1
15,1
30,4
49,8
93,5
340,9
16,3
32,2
54,0
101,3
375,8
18,7
36,4
61,3
111,9
435,1
22,2
42,1
70,8
128,2
475,1
22,7
45,2
77,5
139,7
539,3
26,9
51,8
87,9
157,9
593,8
29,2
56,6
96,6
172,6
671,5
31,4
61,9
109,2
193,3
718,7
36,1
68,9
116,6
207,5
758,7
37,9
71,9
122,9
217,6
MgS04
p(H20) 10,55 22,17
1,3
1,5
1,9
2,6
2,6
3,1
3,7
4,0
4,9
4,7
2,5
3,5
3,9
5,3
6,3
7,0
7,5
9,1
10,0
11,0
23,67
2,9
3,8
4,6
5,5
6,8
7,3
8,0
9,7
11,3
12,7
Dolezalek.
31,63
3,5
5,4
5,9
8,0
9,1
10,2
12,0
13,4
15,9
16,8
122
s
425
Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze
bei
verschiedenen Temperaturen,
Tammann, Wied
. Ann. 24
530: 1885. (Fortsetzung.)
i
1
MgSO,
, ( Fortsetzung.)
Ali{S04)3 (Fortsetzung.)
' p(H20)
10,55
22,17
23,67
31,63
p(H20) 10,56 20,84 45,45 72,3
523,2
5,5
15,0
19,0.
126,4
1,7
2,3 7,4 ",4
576,2
1 6,7
i 14,2
15,5
—
149,7
1,9
2,6
»,9 ! 13,7
649,4
8,9
' 15,5
17,0
22,5
175,4
1,8
2,8
9,6 1 16,1
1 770,0
! 9,7
18,6
20,0
26,8
208,7
230,8
2,1
2,4
2,1
3,5
3,6
3,9
12,2
12,5
13,8
19,5
20.0
BeSO*
286,7
22,9
302,9
2,2
4,3
14,9
24,7
p(HjO)
14,95
32,97
43,86
63,96
346,9
372,4
2,2
2,3
4,2 ! 16,5
4,2 16,3
27,9
29,2
17,4
—
1,3
1,7
2,7
422,3
3,6
5,8
19,9
33,2
■ 34,5
—
2,6
4,2
5,3
507,6
4,6
—
24,8
41,1
51,8
1,2
3,7
5,9
8,0
567,2
4,8
8,8 25,7
42,9
76,1
2,1
4,5
7,5
ii,i
634,6
4,8
9,7 27,7
46,2
1 85,4
2,4
5,5
8,0
12,5
689,0
4,2 '
10,4 27,8
49,9
■ 126,3
142,9
3,1
3,8
7,6
7,9
12,0
13,6
17,5
19,4
765,7
6,2
11,7 31,2 55,3
1 163,3
3,5
8,8
15,1
21,4
NiSO«
C0SO4
4,4
17,9
25,7
228,8
255,3
5,1
6,0
",9
12,6
20,7
22,6
29,2
31,4
p(H20) 31,07 ' 62,38
33,04 63,50
296,3
7,3
15,2
25,8
36,6
24,7 1 0,5 2,1
0,7 1,9
347,6
8,1
17,3
29,4
41,7
39,4 1 0,9 2,8
— 2,3
401,9
8,0
18,4
32,9
45,9
61,9 1,4 4,6
2,3 5,5
; 444,8
8,2
19,3
35,2
50,1
79,4 2,0 6,0
3,0 6,2
' 502,3
ii,i
23,6 .
40,7
57,7
107,6 ; 2,6 j 7,2
3,4 i 7,9
540,7
n,6
24,5
42,7
60,9
154,0 2,9 1 10,8
3,8 10,4
: 589,6
25,9
45,6
65,6
188,1 . 5,3 : 12,5
5,8 13,2
' 637,6
—
27,8
49,2
70,8
220,5
6,7 16,0
7,0 16,7
' 775,0
15,6
35,0
57,9
-82,5
261,6
296,8
344,1
399,6
7,2 16,7
8,0 1 18,9
7,9 ' 18,6
8,4 IQ.*;
i Alj(S04)3
9,8 21,9
10,8 24,4
10,5
22,4
25,8
*i,5
1 P(H20)
10,56
20,84
45,45
72,3
459,1
12,8 28,2
14,2 1 30,3
j
528,6
14,2 32,1
15,7 i 34,0
! 66,6
0,9
0,9
4,1
5,6
604,9
16,4 ! 35,5
17,4 1 37,0
83,6
1,1
1,4
4,8
7,3
682,4 16,8 ' 39,0
16,8 ■ 38,2
99,3
1,5
1,7
t),i
9,1
763,1 20,2 40,0
19,7 42,4
ZnSO«
MnSO«
CUSO4
FeS04
; p(H20)
39,32
84,45
42,2
85,1
p(H,0) 23,16 33,19
26,47 58,47
58,9
2,4
5,3
2,4
7,0
76,2 ! 2,3 : 3,1
2,5 5,5
65,9
2,5
6,6
2,7
1 8,6
112,0 , 3,2 1 4,4
3,3 : 7,8
; 88,9
4,0
9,1
3,6
I 10,4
122,9 i 3,4
5,2
3,8 8,8
103,6
4,4
IO,I
4,1
11,9
144,6 j —
—
4,1 i 10,0
140,9
5,6
13,4
5,4
13,1
176,6 4,2
6,6
5,1 ",3
1 155,3
6,4
15,1
6,8
16,4
177,0 4,1
6,2
5,0 11,5
1 200,0
7,6
17,8
7,5
19,2
207,1 1 5,4
7,5
6,0 1 13,5
; 241,0
8,6
20,8
9,3
23,8
234,4 ; 5,5
6,8
7,6 ; 15,0
! 244,1
8,5
20,8
9,1
23,8
275,6 6,5
9,7
7,8 ; 16,3
1 281,9
10,4
23,7
10,2
26,7
323,6 ; 6,5
10,3
9,1 19,2
! 303,7
10,5
24,8
10,7
: 28,3
361,0 ; 8,7
13,0
11,4 22,0
t 342,7
11,8
27,4
11,8
31,7
408,8 9,2
14,0
11,7 23,6
I 400,5
14,0
31,9
13,9
; 33,4
463,2 —
14,0
12,6 25,8
1 430,1
14,1
33,8
14,2
36,8
519,5 1 10,3
16,4
14,5 29,8
1 473,0
15,2
36,2
16,1
36,9
573,1 ",7
17,9
14,1 31,8
' 526,9
16,6
38,8
16,4
41,7
627,9 14,0
20,5
17,7 i 34,0
; 575,5
19,0
43,8
18,5
1 46,4
682,6 12,9 i 21,3
19,0 ' 36,7
i 620,0
20,3
45,3
19,4
1 47,5
759,5 14,6 i 22,9
19,4 40,2
\ 684,6
20,8
48,4
20,9
45,1
]
! 766,4
22,9
52,0
23,4
46.3
Dolezalek.
426
123 h
Dampfdruckerniedrigung des Wassers durch gelöste Salze bei
verschiedenen Temperaturen.
Nicol, Phil. Mag. (5) 22, 507; 1886.
Die Tension der Lösung ergibt sich durch Subtraktion der nachstehenden Werte von der
Tension des Wassers bei derselben Temperatur (Tab. 106.)
g bedeutet Gramm wasserfreies Salz gelöst in 100 g Wasser.
Tensionsverminderung in mm Hg
bei
70"
75» I 80» 850
90"
95"
Tensionsverminderung in mm Hg
bei
70"
75"
80«
85°
90"
95"
6,49
8,5
10,8
13,7
16,4
20,4
12,99
18,0
22,5
28,0
33,«
40,9
16,23
22,6
28,5
35,2
43»°
52,5
19,48
28,4
35,4
43,5
52,5
63,5
25,97
39,0
48,6
59,9
72,8
88,2
32,47
50,4
62,4
76,6
93,1
112,8
9,44
18,89
23,61
28,33
37,78
47,22
70,83
94,44
118,05
8,5
16,1
19,8
22,9
30,7
36,7
51,7
65,8
76,8
10,9
19,6
24,6
28,6
37,9
45,8
64,2
80,9
94,8
NaCl
13,7
28,0
35,2
43,5
59,9
76,6
NaNOs
13,3
24,2
30,7
36,1
46,9
56,7
79,5
99,4
"7,4
16,2
29,9
37,4
44,1
57,4
69,7
97,5
122,7
144,3
19,7
36,0.
45,6
53,9
70,0
84,9
119,3
149,4
176,2
24,6
50,2
63,3
77,0
107,1
136,4
23,8
44,1
55,8
65,5
85,6
103,3
144,7
181,2
212,9 I
8,28
16,56
24,84
7,6
16,6
25,3
9,6
20,5
31,2
KCl
12,2
25,1
38,9
14,7
31,0
47,6
64,9
82,2
17,4
37,4
57,8
78,7
99,7
i
33,12
41,40
34,5
44,3
42,7
54,7
53,2
67,5
22,3
46,0
70,6
95,1
120,7
KNO3
5,62
11,23
16,85
22,46
28,08
56,16
84,23
112,31
140,39
3,9
7,5
10,0
13,4
15,8
27,3
36,5
45,0
51,2
5,2
9,7
12,6
16,7
20,2
34,6
46,2
56,8
65,7
6,8
7,8
9,4
II, I
12,2
15,0
18,2
21,2
15,7
19,7
24,0
29,3
20,8
26,0
31,7
39,0
25,0
30,8
37,9
46,5
43,0
53,7
66,2
«1,3
57,9
71,8
88,6
108,8
71,4
88,4
109,4
134,2
82,5
102,0
125,3
153,9
123
Sättigungsdruck des Wasserdampfes aus Schwefelsäure-Wasser-
Gemischen.
i) Regaault, Ann. chim. phys. (3) 15, 179; 1845.
Proz.
H2SO4
84,48%
73,13%
64,47%
57,65%
52,13%
43,75% 37,69%
33,10%
24,26%
Temp.
5«
6
7
8
9
10
11
12
13
14
16
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
mm
0,105
0,106
0,108
0,110
0,112
0,115
0,118
0,121
0,124
0,127
0,131
0,135
0,139
0,144
0,149
0,154
0,159
0,165
0,171
0,177
0,184
0,191
0,199
0,207
0,216
0,225
0,235
0,245
0,256
0,268
0,280
mm
0,388
0,409
0,430
0,452
0,476
0,501
0,527
0,556
0,586
0,617
0,651
0,687
0,725
0,765
0,808
0,853
0,901
0,952
1,006
1,064
1,125
1,190
1,258
1,331
1,408
1,490
1,577
1,670
1,767
1,871
1,981
mm
0,861
0,922
0,985
1,053
1,125
1,200
1,280
1,364
1,454
1,548
1,648
1,753
1,865
1,983
2,108
2,241
2,380
2,528
2,684
2,849
3,024
3,209
3,405
3,611
3,830
4,061
4,305
4,564
4,838
5,127
5,432
mm
1,294
1,399
1,510
1,628
1,753
1,885
2,025
2,173
2,331
2,498
2,674
2,861
3,059
3,270
3,492
3,728
3,977
4,243
4,523
4,820
5,135
5,469
5,822
6,197
6,594
7,014
7,459
7,933
8,432
8,962
9,524
mm
2,137
2,296
2,464
2,641
2,829
3,029
3,240
3,463
3,699
3,950
4,215
4,495
4,793
5,107
5,440
5,792
6,166
6,561
6,979
7,422
7,892
8,388
8,914
9,471
10,060
10,684
",345
12,045
12,785
13,569
14,400
mm
3,168
3,398
3,643
3,902
4,176
4,466
4,773
5,098
5,443
5,808
6,194
6,603
7,036
7,495
7,980
8,494
9,039
9,615
10,226
10,872
",557
12,282
13,050
13,862
14,723
15,635
16,600
17,622
18,704
19,850
21,063
mm
4,120
4,416
4,728
5,059
5,408
5,777
6,166
6,578
7,013
7,473
7,958
8,471
9,014
9,586
10,191
10,831
11,506
12,220
12,974
13,771
14,613
15,503
16,443
17,436
18,485
19,594
20,765
22,003
23,3"
24,692
26,152
mm
4,428
4,787
5,164
5,562
5,980
6,420
6,883
7,371
7,885
8,425
8,995
9,592
10,222
10,885
",583
12,317
13,090
13,904
14,760
15,661
16,610
17,608
18,659
19,765
20,929
22,154
23,443
24,800
26,228
27,732
29,314
mm
5,478
5,879
6,300
6,745
7,216
7,712
8,237
8,790
9,374
9,991
10,641
",329
12,054
12,820
13,628
14,482
15,383
16,334
17,338
18,397
19,516
20,697
21,944
23,260
24,650
26,117
27,666
29,300
31,025
32,847
34,770
Dolezalek.
123
427
Sättigungsdruck des Wasserdampfes über Schwefelsäure-Wasser- Gemischen.
2) Sorel, ZS. angew. Chenu 1889; 272.
Proz.
H.SOi
103 lö" : 20» 20" 30" 35» 40» 4o» 50» 55» (JO» (J5» 70» 7ö» fHi^ .S5»
JM)o
{>ö»
44
46
4S
50
52
54
56
58
60
62
64
66
68
74
7fJ
78
So
4.4
4,0
3,7
3,3
3,0
6,1
5j5
5,0
4,5
4,0
2,6 : 3,6
2,2 3,1
1,9
1,6
1,4
0,9
0,8
0,7
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
2,6
2,1
1,8
1,6
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,3
0,2
0,1
0,5;
7,7 1
7,1 1
6,51
5,8 1
5,0
4,3
3,5
3,0
2,6
2,2
1,8
1,5
1,3
1,0
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
",5
10,5
•9,6
8,8
7,9
7,0
6,0
5,1
4,3
3,6
3,0
2,5
2,1
1,8
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
15,5
14,5
13,4
I2,0
10,9
9,5
8,1
7,2
6,1
5,0
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,7
1,4
1,1
0,8
0,5
20,9 I
19,7 I
18,1 I
16.4 i
14.5 '
12,5 !
11,0 I
9,1 I
7,5]
6,5
5,5 I
4,5 I
3,8!
3,3'
2,8
2,1
1,8
1,4
28,1
26,3
23,9
21,4
18,9
16,5
14,2
12,0
10,0
8,1
6,5
5,4
4,5
3,8
3,2
2,6
2,1
1,7
1,3
0,9
37,4
33,6
!3i,5
127,4
24,1
:2i,3
18,5
15,8
13,0
! 10,5
8,2
6,5
5,4
4,4
3,6
3,1
2,5
2,1
1,6
1,1
48,3; -
44,4 1 59,6
40,1 53,5
35,9 j 47,4
31,5 41,5
27,8
24,1
20,4
16,9
13,9
36,2
31,0
26,1
21,6
17,7
10,9 14,0
8,9 j 11,5
7,2 9,5
5,9 j
4,«!
3,9;
3,0
2,4 i
1,9
1,4
7,5
6,0
4,9
4,0
3,0
2,4
76,5
69,0
61,3
54,0
47,2
41,6
34,5
28,7
23,9
18,7
15,2
12,3
9,5
7,5
6,0
4,8
3,5
2,9
2,0
96,4
86,8
77,0
67,9
59,9
51,6
44,0
36,7
30,0
23,9 I
19,1 1
15,4 I
12,1
9,5
7,5
5,9
4,0
3,3
2,3
107,2
95,6
84,5
74,8
65,0
55,4
46,1
37,7
30,3
24,2
19,4
^5,5
12,0
9,5
7,5
5,7
4,1
2,7
132,1
118,1 i
104,5 1
92,6,
80,6
68,4
56,7
46,2
37,4
30,3
24,4
19,8
15,4
12,1
9,5
7,0
5,0
3,2
—
—
152,0
192,6
131,2
166,5!
116,1
146,8 :
100,9
128,2 '
86,2
110,6 i
72,3
94,0
59,7
78,2
48,0
63,8.
39,0
52,5;
31,4
42,5 1
25,5
33,9 1
20,0
26,2
15,4
19,5
11,8
15,0;
8,5
10,5'
6,2
7,5
3,9
4,7
236,7
207,9
183,5
160,0
138,5
118,7
ioo,7
83,7
70,0
56,0
44,4
33,7
24,5
18,5
13,0
9,3
5,6
251,5
222,0
195,0
169,5
146,0
125,0
105,0
88,0
72,0
57>o
43,4
31,5
22,0
15,8
11,0
6,8
Briggs, Journ. Soc. ehem. Ind. 22, 1275; 1903.
mm.
4) R. von Helmholtz, Wied. Ann. 27, 532; 1886.
Prnzent
H.SO^
77,51
79,17
Sl,81
84,26
S7,32
01.22
Prozent
H,S04
79.17
Sl.Sl
84,26
87,32
91.22
100» 110« 120» 125» 130» 140» 150»
10,89 g H2SO4
auf 100 g HiO
20,2
14,3
8,5
5,3
2,4
42,5
33,8
18,8
ii,i
5,0
71,0
56,2
32,5
i8,5
8,7
90,8
67,5
40,0
23,1
10,5
5,0
112,5
86,2
51,0
29,5
15,0
6,9
168,5
*32,o
75,7
46,0
26,3
lO.O
300,0
210,0
126,5
76,7
43,5
15,0
Temp.
160» 17©»
335,0
207,5
118,5
63,8
25,0
322,5
180,0
92,5
40,6
176» 180» 190» 200»
0,0
20,0
28,1
35,1
47,0
4,342
16,547
26,920
40,125
75,582
400
230
"3
51
282,5
132,5
62,0
191,0
92,5
367
149
32,02 g H2SO4
auf 100 g HiO
0,0 3,775
4,2 5,084
6,5 5,969
32,02 g H-iSOi
auf 100 g H4O
Temp.
8,5
13,0
14,8
16,4
20,3
24,5
29,2
39,0
48,0
50,0
6,834
9,231
10,345
11,419
14,635
18,899
24,972
43,282
69,208
79,592
49,48 g H,S04
auf ,100 g HäÖ
Temp.
0,0
4,0
7,3
12,2
15,2
19,9
24,7
28,6
33,2
3,223
4,272
5,314
7,401
8,993
12,083
16,213
20,407
26,603
5) Bei o»
nach Dieterici,
50, 47: 1893,
Wied. Ann. 42, 513; 1891,
62, 6i6, 1897.
g^)
0,531
0,854
1,066
1,736
2,19
2,58
3,43
4,27
5,95
8,74
10,19
18,65
19,58
26,27
4,612
4,609
4,604
4,595
4,585
4,578
4,564
4,549
4,535
4,462
4,452
4,284
4,204
4,065
g^)
28,90
37,16
48,10
48,71
54,86
68,08
80,01
89,56
92,41
114,6
154,6
158,7
217,4
3,925
3,664
3,238
3,200
2,952
2,435
2,077
1,748
1,679
1,206
0,634
0,569
0,164
Dampfdruckerniedrigung des Wassers.
6) Bei o» nach Smits,
Arch. Neerland. (2) 1,
97; 1898.
mm
0,9327
1,185
4,134
9,574
0,01604
0,01883
0,06755
0,16754
7) Bei 100» nach
Tammann, Mem. de
l'Acad. Petersbourg (7)
35; 1887.
g^)
mm
12,60
18,45
37,07
44,26
50,80
62,58
69,23
71,56
77,35
92,32
36,4
57,2
137,5
173,1
205,8
265,5
298,8
311,6
339,6
392,9
^) g bedeutet Gramm H-2S04 auf 100 g Wasser.
Dolezalek.
428
123 b
Sättigungsdruck des Wasserdampfes über Schwefelsäure-Wasser-
B. C. Burt,
Gemischen.
Journ, ehem. Soc. 85, 1339; i
904.
8) Bei verschiedenen
remperaturen nach Gewichtsprozent H2SO4.
Temp.
24,92
30,46
35,54
41,01
48,37
54,24
62,81
70,78
74,36
0
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
oo
95,5
86,8
78,2
—
—
—
—
—
60
120,7
111,0
100,1
84,2
59,8
44,1
—
—
—
65
153,7
140,6
126,8
107,4
79,0
57,3
—
—
—
70
192,7
176,6
159,5
136,5
100,4
74,0
35,4
—
—
75
240,2
219,8
199,0
171,6
126,4
94,1
45,9
—
—
80
295,1
271,3
245,0
211,8
157,8
118,1
58,0
—
—
85
363,3
332,8
301,5
261,3
195,9
146,4
73,6
—
—
90
439,1
403,4
366,0
317,2
241,2
182,9
92,3
35,5
—
95
532,6
488,2
445,4
386,0
293,5
223,8
"5,8
44,8
—
100
640,8
589,9
537,7
465,8
355,6
267,4
140,0
57,0
—
105
646,2
560,2
429,8
325,5
171,5
71,0
—
110
670,2
515,4
391,9
210,8
89,0
—
115
621,9
470,9
255,3
—
— ■
120
561,8
308,0
140,4
80,8
125
662,6
368,5
438,3
171,3
99,5
J.Olf
205,2
120,4
135
517,6
246,3
146,9
140
612,8
291,2
178,4
145
^55.4-
221,0
150
426,9
260,7
155
501,5
—
160
589,0
0
77,26
78,50
81,15
85,14
86,61
91,01
95,94
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
110
35,1
—
—
—
—
—
—
115
120
44,8
56,1
37,7
47,7
—
—
—
—
—
125
69,3
58,2
—
—
—
—
—
130
85,5
71,8
—
—
—
—
—
135
105,1
87,4
52,8
—
—
—
—
140
127,7
108,0
65,3
31,5
—
—
—
145
156,4
133,2
82,6
39,6
—
—
—
150
188,9
163,7
I
01,7
51,3
37,7
—
—
155
160
229,7
196,3
I
24,6
63,4
77,6
57,7
•~~
273,9
235,2
I
50,4
165
326,6
276,8
1
80,9
94,1
71,2
—
—
170
175
387,1
454,3
329,8
385,7
2
18,9
115,0
137,9
87,3
105,6
z
• —
—
180
525,7
445,8
—
164,2
126,6
45,5
—
185
610,8
520,2
—
194,1
150,4
55,6
—
190
597,2
— 227,9
—
67,9
— •
195
689,6
—
269,5
—
82,2
—
200
307,4
—
98,1
—
205
361,3
—
I
15,9
34,1
210
424,6
—
138,2
40,8
215
495,2
—
163,2
50,1
220
577,8
—
190,3
60,8
225
670,3
—
223,6
72,2
230
263,5
85,9
235
106,0
Dolezalek.
124
429
Teil- und Gesamtdrucke von wässerigen Lösungen flüchtiger Stoffe.
I) Chlorwasserstoff- Drucke wässeriger Salzsäurelösungen.
Bei 25» nach Qahl, ZS. ph. Ch. 38, 178; 1900.
Bei 30» nach Dolezalek, ZS. ph. Ch. 26, 334; 1898.
Gramm HCl j HQ-Tension
auf i
100 g H2O "^f"
Gramm HCl j HCl-Tension
auf '
100 g H2O '"'"
Gramm HCl | HQ-Tension
auf I
100 g H2O "if"
Gramm HCl j HCl-Tension
auf 1
100 g H2O "if"
25~
30
30'
7,34
0,00117
12,12
0,00441
14,62
0,0094
15,22
0,0110
17,6
0,0190
19,9
0,0292
20,0
0,0302
22,5
0,0550
24,8
0,0925
20,1
22,5
24,8
26,8
27,1
29,6
32,2
32,7
34,1
0,24
0,37
0,52
0,69
0,71
0,96
1,33
1,41
3,34
34,9
37,3
40,1
41,2
42,8
45,7
47,3
48,6
51,8
4,10
7,75
11,20
12,74
^5,5
31,5
45,5
66,0
112
30
53,0
54,8
55,7
58,2
59,1
59,9
134
170
189
277
313
337
2) Schwefelwasser-
stoff-Drucke über
wässerigen Schwefel-
wasserstoff-Lösungen
Mc Laochlan. ZS. ph. Ch.
44, 613; 1903.
3) Teildrucke wässeriger Lösungen von Ammoniak und
Aminen bei 60°
Doyer, ZS. ph. Ch. 6, 486; 1890.
Gramm- Partialtension
äquivalente des gelösten
pro Liter Stoffes mm
Gramm- Partialtension
äquivalente ' des gelösten
pro Liter Stoffes mm
Gramm- Partialtension
äquivalente des g:elösten
pro Liter Stoffes mm
Gramm HjS HaS-Druck
auf
100 g H2O "if"
0,0341
0,0407
0,0460
0,0477
0,0491
74,7
88,7
99,8
101,4
105,5
Ammoniak
1,043
55'9
1,042
54'5
0,836
45'7
0,522
28,2
0,488
26,3
Methylamin
1,019 i 41,8
0,556 ! 22,3
Dimethylamin
0,211 j 19
0,182 ! 16,4
0,095 8,6
Äthylamin
0,397 j 25,4
0,335 I 21,7
Diäthylamin
0,213 48,6
0,109 25,3
0,0988 I 23,6
Propylamin
0,1608 14,3
Teildrucke wässeriger Ammoniaklösungen.
E. P. Perman, Joum. ehem. See. 83,2, 1168; 1903.
Temperatur
Gewichtsproz.
Teildruck
Ammoniak Wasser
Temperatur
Gewichtsproz.
NH,
Teildruck
Ammoniak Wasser
00
10«
19,9«
30,090
4,72
9,15
14,73
19,62
22,90
4,16
8,26
12,32
15,88
20,54
21,83
4,18
6,50
6,55
7,72
10,15
10,75
16,64
19,40
23,37
3,93
7,43
9,75
12,77
17,76
17,84
21,47
11,4
24,8
51,3
82,5
116,6
16,5
37,2
64,2
95,1
149,2
169,8
27,4
45,8
46,0
56,2
80,6
86,3
166,1
215,6
302,4
41,2
86,3
120,0
175,0
290,2
291,1
404,6
mm
5,1
5,3
4,1
3,0
2,8
9,1
8,8
7,6
7,0
7,2
5,5
16,4
16,1
16,0
15,6
15,1
14,7
12,9
12,3
10,3
31,1
29,2
28,5
26,6
24,8
24,3
22,1
40°
50»
600
3,79
7,36
11,06
15,55
17,33
20,85
3,29
5,90
8,91
11,57
14,15
14,94
3,86
5,77
7,78
9,37
",31
mm
61,1
133,0
218,5
353,6
427,7
576,1
79,1
151,3
246,6
341,7
451,4
487,1
mm
53,5
50,7
49,1
44,1
37,8
89,6
87,1
83,0
80,6
77,0
75,2
136,9
144,1
215,9
—
300,4
138,5
375,7
135,5
475,8
130,4
Dolezalek.
430
124 a
Gesamtdrucke wässeriger Ammoniaklösungen.
Hilde Mollier, Forschungsarbeiten d. Ver. deutsch. Ing. Berlin 1909. S. 85.
IGewichts-
prozent
NH.,
30»
40«^ ;
50"
60« 70«
80"
90"
130" 140"
150»
5%
10 „
15 „
20 „
25 „
30 „
35 „
40 ..
45 „
50 „
mm Quecksilber
972
1342
1831
2447
3235
4200
770
1091
1520
2060
2745
3620
4672
5890
823
1166
1616
2200
2937
3850
4980
6350
840
1200
1670
2270
3055
4030
5210
6708
«37
1208
1680
2308
3120
4145
5400
6950
820
1197
1676
2320
3155
4200
5510
7070
793
"57
1652
2305
3142
423«
5570
7155
1103
1594
2260
3120
4190
5550
7135
1487
2138
3000
4080
5410
7030
i960
2790
3850
5210
6810
5350
7500
Gesamtdrucke von Alkohol-Wasser- und Säure-Wasser-Gemischen.
Konowalow, Wied. Ann. 14, 34; 1881,
"""" Methylalkohol-Wasser.
100% Alkohol
Temp.
mm
72,3% Alkohol
Temp.
63,6% Alkohol
Temp.
49,26% Alkohol
Temp.
24,54% Alkohol
Temp.
15,0
29,3
43,0
43,15
53,9
65,4
72,4
153,4
292,4
295,0
470,3
756,6
18,65
29,25
43,2
53,5
65,5
71,15
63,7
112,8
224,6
357,8
591,7
747,7
12,55
29,75
43,7
54,0
65,7
39,8
104,2
206,2
330,2
543,45
17,0
29,9
43,3
53,5
65,5
76,7
44,5
90,6
177,3
284,0
479,9
747,6
17,25
29,9
43,2
53,6
64,9
84,25
30,15
62,6
126,2
207,25
345,7
750,8
Äthylalkohol- Wasser.
100% Alkohol
Temp.
85,7% Alkohol
Temp.
68,12% Alkohol
Temp.
50,4% Alkohol
Temp.
mm
33,13% Alkohol
Temp.
18,7
35,5
49,5
65,4
78,55
41,3
106,3
215,3
443,8
766,5
17,4
40,7
60,45
70,2
79,65
79,95
35,9
133,3
346,35
532,5
782,9
789,5
18,1
40,45
60,65
70,35
80,5
34,2
123,0
327,8
509,7
768,7
15,3
15,5
40,6
60,05
59,65
70,3
70,15
80,5
80,55
27,4
27,7
"7,5
301,4
295,7
473,4
470,7
720,0
720,9
21,15
40,9
60,45
70,4
80,25
85,1
107,1
281,6
436,7
654,0
Propylalkohol- Wasser.
Siedepunkt des Alkohols 97° bei 749,2 mm.
88,8%, Alkohol
62,27% Alkohol
35,9% Alkohol
100% Alkohol
Temp.
Temp.
mm
Temp.
52,8% Alkohol
Temp.
Temp.
11,5
21,8
30,6
39,1
49,2
59,4
70,4
80,5
89,6
98,6
8,1
17,2
29,5
48,3
85,3
143,25
245,8
384,1
561,7
794,9
19,4
32,55
42,2
51,2
61,35
70,85
80,65
89,4
90,55
19,4
42,7
74,1
119,2
195,05
295,5
455,8
649,6
751,2
19,4
33,0
42,7
51,05
60,5
71,43
81,4
87,6
25,1
56,8
94,8
148,7
234,8
384,1
586,0
749,0
19,65
32,35
40,15
51,55
60,95
71,4
81,4
87,7
24,5
52,9
82,6
149,8
237,5
382,8
579,8
749,9
16,25
33,0
42,35
50,65
60,5
70,9
80,3
88.0
19,2
54,6
91,8
141,75
231,5
368,8
546,0
745,3
Dolezalek.
124 b
431
\ Gesamtdrucke von Alkohol-Wasser- und Säure-Wasser-Gemischen.
1
Propylalkohol- Wasser.
Isobutylalkohol- Wasser.
(Fortsetzung.)
Siedepunkt des Alkohols 107° bei 741,8 mm i
21,8 % Alkohol
6,2 % Alkohol
100 % Alkohol
94,05 % Alkohol
6,1 % Alkohol
Temp. ! mm
Temp. mm
Temp. mm
Temp. ! mm
Temp. ' mm
16,25 19,0
17,65 20,S
14,75 ■ 5,8
16,9 ^ 17,6
18,1 18,9
32,6 1 51,2
40,3 79.4
30
,85 i 17,7
40,3 1 65,5
40,3 71,7
42,9 91,2
51,0 138,7
50,45 i 55,5
59,9 176,5
59,4 193,9
52,1 1 149,0
59,8 214.2
60,4 j 94,1
71,4 299,9
70,9 331,3
51,45 144,2
69,35 334,1
70,7 160,05
81,5 . 457,6
81,55 516,15
61,4 i 235,1
80,85 540,3
80,0 246,0
95,1 784,0
91,0 746,05
70,55 i 357,2
88,5 740,4
91,0 395,2
1
80,75 1 547,5
1
99,9 570,3
88,6 ■ 747,0
!
,
Ameisensäure-Wasser.
1
Essigsäure-Wasser, i
Schmelzpunkt der Säure + 7".
Schmelzp. der Säure -^ i6".
100 % Ameis.
79,78 % Ameis.
50,02 % Ameis.
22,66 % Ameis.
80,22 % Essigs.
Temp. mm
Temp. mm
Temp. mm
Temp. mm
Temp. mm
^
17,5 29,1
18,0 14,5
16,95
11,7
18,9 1 15,3
16,0
11,8
m
40,5
85,5
42,15 54,5
31,8
29,1
42,35 1 58,0
49,85
78,2
■k-
59,7
187,8
61,05 130,5
42,9 '■
51,7
61,35 147,4
80,0
300,7
1
70,1
280,2
59,9 123,3
80.7 290,9
80.8 292,1
54,9
70,1
80,95
102,7
169,9
309,4
80,8 ! 343,6
100,0 i 719,8
100,05
645,7
W
99,8 590,7
90,7
457,85
!l
99,65
644,0
il
Essigsäure-Wasser.
Propionsäure-Wasser. !
(Fortsetzung.)
Siedepunkt der Säure 139° bei 741,5 mm |
50,1 °o Essigs.
18,2 ^0 Essigs.
75,68^0 Prop.
49,37 °o Prop.
24,92 "o Prop.
Temp. i mm
Temp. mm
Temp. mm
Temp. mm
Temp. mm
16,45 12,5
16,65
13,35
17,3
13,75
15,95
12,8
16,85 1 14,1
49,95 85,0
49,85
87,7
46,7
69,6
46,35 i
73,25
46,85 76,6
80,2 335,6
80,55 352,5
63,4
81,45
151,4
336,7
64,0 j
173,8
62,9 167,7
100,0 750,2
229,5
<'l,25 ! 370,0
99,6
676,35
81,5 1
90,0 j
379,3
528,6
99,25 1 746,9
99,5
739,6
Buttersäure-Wasser.
Siedepunkt der Säure 163" bei 748,1 mm. !
70,1 % Butters.
50,0 0^ Butters.
25^48% Butters.
Temp. mm
Temp. mm
Temp. mm
19,45 1 16,4
15,0
14,2
1
18,3 15,15
50,2 1 90,8
31,25
35,6
49,85 90,4
80,45 351,3
42,75
65,5
80,5 364,9
100,0 740,8
52,25
109,4
99,7 766,4
60,35
152,3
70,3
237,3
79,6
350,8
99,0
741,1
Dolezalek.
432
125
Übersichtstabelle zu den Sättigungsdrucken wässeriger Lösungen
(Tab. 119—124).
Die angegebenen Zahlen bedeuten Seitenzahlen.
1. Säuren: HCl 429; HgSO« 426, 427, 428; H3PO4 410, 415; H3ASO4 415; H3BO3 415;
HjS 429; Ameisensäure 431; Essigsäure 431; Propionsäure 431; Buttersäure 431; Bemsteinsäure
415; Weinsäure (rechts) 415; Traubensäure 415; Zitronensäure 415.
2. Basen: KOH 410, 413, 415; NaOH 410, 415; LiOH 415; Ba(0H)2 415; NH3 429,430;
Mfethylamin 429,- Äthylamin 429; Dimethylamin 429; Diäthylamin 429; Propylamin 429.
3. Salze: AICI3 416; AlaCSOJa 417, 425; Al2(S04)3 + (NH4)2S04 417; BaClg 417. 423;
BaBrj 417, 424; Ba(N03)2 4^7; Ba(C103)2 417; BaF2(BF3)2 417; BaSaOg 4^7; Ba-Acetat 417;
BeClj 416; BeBrg 416; Be(N03)2 416; BeS04 4^7f 425; CaCl2 410, 412, 417; CaJ2 410; CaBrg
417; Ca(N03)2 417; CaSgOß 417; CdClg 417, 423; CdBrg 417; CdJ2 417; Cd(N03)2 417; Cd(C103)2
417: CdS04 417; CeClg 416; C0CI2 417; CO(N03)2 417; C0SO4 417, 425; CsCl 420; CUSO4 413,
417, 425; FeCla 417; FeS04 417, 425; Hg(CN)2 417; KF 414, 419; KCl 410, 411, 414, 418, 426;
KBr 410, 414, 418; KJ 410, 414, 418; KNO2 414; KNO3 411» 413» 414» 41S» 426; KCIO3 414,
418; KCIO4 414; KBr03 414; KCNS 414, 418; KHSO4 414; K2SO4 411, 415, 418; K2Cr04 415,
419; K2CO3 416, 419; K2S2O3 416; K2S2O6 416; KH2PO4 416; KH2ASO4 416; K2M0O4 415;
K2WO4 415; K4Fe(CN)e 416; K, ameisens., 415; K, essigs., 415; K, propions., 415; K, normal-
butters., 415; K, isobutters., 415; K, valerians., 415; K, benzoes., 415; K, oxals., 416;
K, malons., 416; K, bernsteins., 416; K, weins., 416; K, zitronens., 416; K, Brechweinstein, 416;
LiCl 410, 414, 422; LiBr 414, 422; LiJ 414, 422; LiN03 415, 423; LiHS04 415; Li2S04 416,
423; Li2Cr04 416; Li2S206 416; Li2SiF6 416; MgCl2 416, 423, 424; MgBrg 416, 424; Mg(N03)2
417; MgSOi 417, 424, 425; MgH2(S04)2 417; MnCla 417; MnS04 417, 425; NaF 414; NaCl 410,
411, 413, 414, 419, 420, 426; NaBr 414, 420; NaJ 414, 420; NaN02 414; NaN03 410, 412, 413,
414, 421, 426; NaC103 414, 421; NaBr03 414; NaCNS 414; NaHS04 414; Na2S04 416, 420;
Na2C03 416, 420,421; Na2S203 416, 421; Na2S206 416; Na2Cr04 4i6; Na2B407 416; NaHgPOi 416;
NaaHPOi 416; Na3P04 416; Na4P207 416; (NaP03)3 416; NaH2As04 416; Nag HAsO« 416;
Na2W04 416; Na2Mo04 416; Na2W40i3 416; Na, essigs., 415; Na, bernsteins., 416; Na, weins.,
416; Na, zitronens., 416; NH4CI 414, 421; NH4Br 414, 422; NH4J 414; NH4NO3 415; NH4CNS
417; Zn(N03)2 417; ZnSOi 413, 417, 425.
4. Weitere organische Verbindungen: Methylalkohol 430; Äthylalkohol 430; Propyl-
alkohol 430, 431; Isobutylalkohol 431; Salzsaures Hydroxylamin 415; Salzsaur. Methylamin
415; Salzsaur. Dimethylamin 415; Salzsaur. Trimethylamin 415; Salzsaur. Triäthylamin 415;
Salzsaur. Anilin 415; Tetramethylammoniumchlorid 415; Rohrzucker 410, 413; Dextrose 410;
Harnstoff 410; Glycerin 410; Glycocoll 417.
Weitere Literatur über Sättigungsdrucke wässeriger Lösungen
(Tab. 119—124).
Abegg u. Riesenfeld, ZS. ph. Ch. 40, 84; 1902.
Ammoniaktensionen ammoniakalischer Lösungen
von KCl, KBr, KJ, KOH, NaCl, NaBr,
NaJ, NaOH, LiCl, LiBr, LiJ, LiOH, KF,
KNO3, KNO2, KCN, KCNS, KBO2, K2SO4,
K2SO3, K2CO3, K2Cr04, K2C2O4, CH3COOK,
HCOOK, K2HPO4, NaaS, KCIO3, KBr03,
KJO3.
Allan, Joum. phys. Chemistry 2, 120; 1898.
Tension conc. HCl- Lösungen.
Bunsen, Gasometr. Method. 360; 1877.
7%ige Natronlauge bei verscliiedenen Tem-
peraturen.
Charpy, C. r. 113, 794; 1891.
Bodenkörperlösung von C0CI3.
Christensen, J. phys. Chemistry 4, 585; 1900.
Chloral- Wasser.
Cohen, ZS. ph. Ch. 14, 90; 1894.
Bodenkörperlösungen von Glaubersalz und
NagSOi.
Doroschewski, ZS. ph. Ch. 73, 192; 1910.
Äthylalkohol- Wasser- Gemische.
Errera, Gaz. chim. 18, 225; 1888.
Berechnung der KOH-Tensionen von Wüllner,
Pogg. Ann. 110, 564; 1860.
Gaus, Diss. Breslau 1900; Z. anorg. Chem. 25,
236; 1900.
Einfluß von NaOH, NH4CI, NH4NO3, NH4J,
NH4CNS, (NH4)2S04, (NH4)2C204,
(NH4)2C4H406, KCl, NaCl, BaClj, SrCl2,
CaCl2, MgCl2, AgCl, CuCl, CUSO4, ZnS04,
CdS04 auf die Ammoniaktension wässeriger
Ammoniaklösungen.
Gerber, Diss. Jena 1892.
Zusammensetzung des Dampfes aus Gemischen
von Wasser mit Propylalkohol, Essigsäure,
Ameisensäure.
Haywood, J. phys. Chemistry 3, 317; 189g.
Äthylalkohol- Wasser, Aceton-Wasser.
Dolezalek.
126;
433
Weitere Literatur über Sättigungsdrücke wässeriger Lösungen
(Tab. 119—124).
(Fortsetzung.)
R. V. Helmholtz, Wied. Ann. 27, 532 ; 1886.
Lösungen von NaCl bei verschiedenen Tem-
peraturen.
Kablukow, J. russ. phys. ehem. Ges. 23, I, 388;
1891.
Tension von wässerigem Äthylalkohol mit und
ohne Zusatz von NaCl.
Kahlbaam, ZS. ph. Ch. 13, 14; 1894.
Ameisensäure-Wasser, Essigsäure- Wasser.
Lescoear, C. r. 104, 1511; 1887.
Bodenkörperlösungen von BaCl, 2H,0.
McLauchlan, ZS. ph. Ch. 44, 600; 1903.
Einfluß von NaCl, KCl, NH4CI, KNO3, NaNOj,
NH4NO3, KjSOi, Na,S04, (NH4),S04 auf
die Schwefelwasserstofftension von Schwefel-
wasserstofflösungen.
Lincoln u. Klein, J. phys. Chem. 11, 318; 1907.
Tension von HNO3- Lösungen.
Moser, Wied. Ann. 14, 76; 1881.
Lösungen von ZnClg, ZnSO^, CdJj, CUSO4 bei
verschiedenen Temperaturen.
Nemst, ZS. ph. Ch. 8, iio; 1891.
Partialtension von Essigsäure in Benzol und
Äthyläther in Wasser.
Perman, Proc. chem. Soc 17, 261; 1901.
Einfluß von KgSOi, NH4a, CUSO4, Harnstoff,
Atannit auf die Tension von Ammoniak-
lösungen.
— J. chem. Soc 79, 725; 1901.
Einfluß von NajSO« auf die Tension von
Ammoniaklösungen.
Riesenfeld, ZS. ph. Ch. 45, 461; 1903.
Ammoniaktensionen ammoniakalisch. Lösungen
von KCl, NaCl, LiCl, KOH, NaOH, KjCOj,
NajCOs, KNO3, CH3COOK.
Roozeboom, ZS. ph. Ch. 4, 42; 1889.
Bodenkörperlösimgen von CaCl,.6H,0, CaCl,.
4 HjO a, CaQ, . 4 H,0 A CaO, . 2 H-0,
CaClg.HjO.
Roscoe u. Dittmar, Lieb. Ann. 112, 327; 1859,
Ammoniaktensionen wässer. Lösungen bei 0°.
Schreinemakers , ZS. ph. Ch. 9, 57; 1892;
10, 467; 1892.
Bodenkörperlösungen von PbJa und KJ.
— Versl. Akad. Amsterdam. 1899 — 1900; 704.
Zusammensetzung des Dampfes aus Wasser-
Phenol- Gemischen.
— ZS. ph. Ch. 39, 485; 40, 440; 1902.
Zusammensetzung des Dampfes aus Wasser-
Aceton- Phenol- Gemischen.
— Arch. NderL (2) 4, 346; 1902.
Zusammensetzung des Dampfes ans Systemen
von Wasser-Phenol, Wasser-Anilin, Wasser-
Phenol- Anilin.
Schäller, Progr. d. Kaiser Karls-Gymn. z. Aachen
1890 u. 1892.
Lösungen von ZnS04, CuSO,, KOH, NaOH.
Smits, VersL Akad. Amsterdam 1900/1901, 500.
NaCl- Lösungen bei hohen Temperaturen.
Sorel, C. r. 116, 693; 1893.
Zusammensetzung des Dampfes aus Äthyl-
alkohol- Wasser- Gemischen.
Speranski, ZS. ph. Ch. 70, 519; 1910.
Bodenkörperlösungen von NaCl, KCl, Wein-
säure, Resorcin.
Tammann, Mem. de l'Acad. Pdt. (7) 35 ; 1887.
Lösungen nachstehender Stoffe bei 100'*:
• NH4BF4, BaBjFg, UO2SO4, UOjSO« +
HjSOi, (NaPOa)^, ameisens. Na, propions.
Na, normalbutters. Na, isobutters. Na,
valerians. Na, benzoes. Na, phenolschwefels.
Na, weins. Na, propions. Ca, milchs. Ca,
propions. Ba, benzolsulfos. Ba, phenol-
schwefels. Ba, salzs. Äthylamin, salzs. Diäthyl-
amin, salzs. Guanidin, Glycolsäure, Milch-
säure, Äpfelsäure, Alanin, Leudn, Asparagin,
Salicin.
Taylor, Joum. phys. Chem. 4, 290, 355, 675;
1900.
Tensionen von Wasser- Aceton- Gemischen.
Van't Hoff und Haler, Sitz.-Ber. Preuß. Akad.
1900; 1018.
Bodenkörperlösungen von Staßfurter Salzen.
van't Hoff, Armstrong, Hinrichsen, Weigert
und Jast, ZS. ph. Ch. 45, 257; 1903.
Bodenkörperlösungen von Gyps, Anhydrit und
Magnesiimichlorid.
Vriens, ZS. ph. Ch. 7, 194; 1891.
Bodenkörperlösungen der Kupferkaliumchloride.
Wadell, Chem. News 72, 201; 1895.
Conc Lösungen von LiNOg u. Ca(NOs)i-
Walker, ZS. ph. Ch. 2, 604; 1888.
Relat. Tensionsverminderung durch NaQ,
NaNOg, KCl, KNO3, NH4CI, CaClj, SrCl»
Bad«, MgClj, ZnClj, ZnSOi, CuSO*, HjCjO«,
C0{NH^8, Rohrzucker.
Willmers, Acta Universitatis Limdensis 24, i;
1887/88.
Tension von Methylalkohol- Wasser- Gemischen.
Witt, Bih. Svenska-Akad. HandL 26, i; 1900.
Lösungen von NaQ, KCl und Rohrzucker.
Wöllner, Pogg. Ann. 103, 529; 1858; 110, 564;
1860.
Lösungen von KOH, NaOH, NaCl, NaNO,,
NajSO«, KCl, KNO3, K,S04,Caa»Ca(NQ,)»
NiSO«, Rohrzucker.
V. Zawidzkl, ZS. ph. Ch. 35, 129; 1900.
PartialtensionenvonPyridin- Wasser-Gemischen.
PhyBikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Dolezalek. 28
434
127
dt
Änderung ^ der Siedetemperatur t innerhalb der gewöhnlichen Luft-
druckschwankungen.
Nach Grafts (Ben ehem. Ges. 20, 709; 1887) kann die durch (nicht zu große) Veränderungen
des normalen Luftdrucks hervorgebrachte Siedepunktsänderung als proportional mit der absoluten
Siedetemperatur T angesehen werden. Es ist also s- = Tc, wo c eine von der chemischen Natur der
dp
Körper abhängige, für ähnlich konstituierte Substanzen nahezu gleiche Konstante bedeutet.
Tabelle enthält ^ und c für dp = i mm.
Die
Substanz
Siede-
tempe-
ratur
bei
760 min
t
I
dp £
für i /ör
dp «P =
= I
mm
— T I nim
Beobachter
Substanz
Siede-
tempe-
ratur
bei
760mm
t
dl
für i /ör
dp \dp=\
_ T I mm
Beobachter
Aceton
Acetophenon
Äthyläther
Äthylalkohol
Äthylanilin . .
Äthylacetat . .
Äthylbenzol . .
Äthylbromid . .
Äthylenbromid .
Äthylenchlorid .
Äthylformiat
Äthylidenchlorid
Äthyljodid . .
Äthylpropionat
Ameisensäure
i- Amylalkohol
Amylenhydrat
Anilin . . .
Anthrachinon
Anthracen . .
Benzaldehyd .
Benzoesäure .
Benzoesäuremethyl
ester
Benzol . .
Benzonitril .
Benzophenon .
Benzoylchlorid
Benzylalkohol
57
57,1
201,5
34,6
78,3
78,3
78,6
204,0
76,5
77,15
133,91
38,5
131,1
83,5
54,3
58
73,3
99,0
100,5
100,8
130,6
132,5
102,9
183,9
377
343
178,3
249,0
197,5
80
79,8
79,43
190,6
306
305,44
306,08
197,1
205,0
o",o
388
396
500
398
342
334
346
550
468
380
600
392
472
436
380
410
438
412
438
366
392
394
408
514
748
680
560
580
500
430
438
428
484
644
640
638
550
540
0,000
117
105
129
097
095
098
"5
134
109
147
126
117
122
116
124
127
III
117
098
097
097
110
112
115
110
124
III
106
122
124
121
104
III
III
117
"3
Grafts
Beckmann u.
Fuchs
Kahlbaum
Beckmann u.
Fuchs
Schmidt (2)
Ramsay und
Shields
Beckmann u.
Fuchs
Kahlbaum
Beckmann u.
Fuchs
Young und
Thomas
Woringer
Beckmann u.
Fuchs
Young und
Thomas
Beckmann u.
Fuchs
,,
Young und
Thomas
Schmidt (i)
Kahlbaum
Schmidt (2)
Beckmann u.
Fuchs
,,
Kahlbaum
Grafts
Kahlbaum
Regnault (3)
Beckmann u.
Fuchs
Woringer
Kahlbaum
Grafts
Jaquerod und
Wassmer
Holborn und
Henning
Kahlbaum
a- Bromnaphthalin
n- Buttersäure . .
i- Buttersäure . .
n-Butylalkohol . .
i- Butylalkohol . .
i-Butylbenzol . .
o-Ghloranilin . .
m-Chloranilin . .
a-Ghlornaphthalin
Chloroform . . .
Gymol . . .
Diäthylanilin
Diamyl . . .
Dibenzylketon
Diisobutyl . .
Diisopropyl .
Dimethylanilin
o-Dimethyltoluidin
p-Dimethyltoluidin
Diphenyl . . .
Diphenylmethan
Essigsäure . .
n-Heptan . .
Heptylsäure .
Hexamethylen
n- Hexan .
Hexylen
Kampher .
Kaprinsäure
Kapronsäure
i- Kap ronsäure
Kaprylsäure
o- Kresol
m-Kresol .
p- Kresol .
Menthon . .
Methylal . .
Methylalkohol
Methylanilin .
Methylacetat
Methylbutyrat
281,1
162,2
162,9
153,2
153,6
117,6
107,2
176,41
208,8
228,5
259,3
61,2
174,3
174,98
215,5
158,56
330,6
109,2
i
58,08!
193,1 I
184,8
209,5
254,93
265
119,2
118,6
98,43
221,1
80,85
68,53
65,92
205
268,4
205,7
199,7
237,5
190,1
200,5
201,1
207
41,9
66,9
193,8
57,4
57,1
102,75
o°,o
0,000
650
117
436
100
416
095
436
102
448
105
350
090
362
095
524
119
600
124
600
120
634
119
416
124
570
127
556
124
516
106
490
114
686
114
478
125
412
534
450
450
610
670
434
384
450
500
440
418
430
556
534
484
464
516
434
416
434
554
376
350
476
376
400
446
124
"5
098
094
116
125
112
098
121
lOI
124
123
127
116
099
lOI
098
lOI
094
088
092
"5
120
103
102
114
121
119
Kahlbaum
Schmidt (i)
Kahlbaum
Schmidt (i)
Kahlbaum
Schmidt (2)
Woringer
Kahlbaum
Beckmann u.
Fuchs
»
Woringer
Kahlbaum
Woringer
Young (I)
Young und
Fortey (2)
,,
Kahlbaum
Jaquerod und
Wassmer
Grafts
Schmidt (i)
Kahlbaum
Young (3)
Kahlbaum
Young und
Fortey (i)
Woringer
,,
Beckmann u.
Fuchs
Kahlbaum
Beckmann u.
Fuchs
Schmidt (2)
Kahlbaum
Beckmann u.
Fuchs
Young u. Th.
Scheel«
127 a
435
dt
Änderung ^ der Siedetemperatur t innerhalb der gewöhnlichen Luft-
druckschwankungen .
(Fortsetzung.)
Substanz
Siede- d<
tempe-l jp
ratur fyj.
bei
76001 m
! dp
für
dp =
I mm
Beobachter
Substanz
Siede- dt
tempe- ^p
700min _ j
für
dp =
I mm
Beobachter
Methylformiat .
Methyljodid . .
Methylisobutyrat
Methyloxalat .
Methylpropionat
Methylsalicylat
Monobrombenzol
Monochlorbenzol
Naphthalin . .
0 0,0 0,000
33,1 368 120
31,8
42,4
92,3
164
9,7
223
156
360
408
440
464
400
574
526
155,5 512
132 496
Nitroäthan.
218
217,68
218,04
"4,9
Nitrobenzol .
o-N'itrotoluol
p-NitrotoluoI
n-Octan . . .
Paraldehyd .
Pelargonsäure
n-Pentan . .
i-Pentan . .
Phenol . .
Phtalsäureanhydrid
Propionsäure . .
592
570
585
446
118
129
120
III
113
120
123
119
122
121
116
119
"5
208.3 540 112
220.4 484 098
237,7 I 484! 095
124,32 478; 120
123 422; 107
lOI
130
253,4 534
26,3 ,388
27,95j382 127
181,4 428I 094
498
662
183
286
140,4
140,3
140,3
109
119
424I 103
4321 104
384 1 093
Beckmann u.
Fuchs
Young und
Thomas
Beckmann u,
Fuchs
Young und
Thomas
Grafts
Young und
Thomas
»
Ramsay und
Young
Kahlbaum
Ramsay und
Young "
Grafts
Jaquerod und
Wassmer
Holbom und
Henning
Beckmann u.
Fuchs
Kahlbaum
Woringer
Beckmann u.
j Fuchs
I Kahlbaum
j Young (2)
I „ (4)
i Kahlbaum
ICrafts
I »
[Landolt
j Schmidt (i)
i Kahlbaum
Propylalkohol .
Propylacetat .
Propylbenzol .
i-Propylbenzol .
Propylenbromid
Propylformiat .
Pseudocumol
Quecksilber . .
96,9
95,7
o,"o 0,000
350 095
097
358
ioi,55i 440
Schwefel.
i56,oo|
154,691
141,0 !
80,9 I
169,50
356,8
444,53
445,00
114
133
572
5641 132
434 i 100
4101 116
560
754
820
912
Schwefelkohlenstoff
Sulfobenzid
Terpentinöl
o-Toluidin .
p-Toluidin .
m-Toluidin.
Toluol . .
Trimethylenbromid
Triphenylmethan .
n-Valeriansäure. .
46 412
46,2 408
51,2
i-Valeri ansäure
Wasser . . .
p-Xvlol . . .
m-Xvlol . . .
o-Xylol . . .
379
159
199,7
200,4 i
203.3 !
109,20;
164.4 '
353
184,4
175,0
^74,7 I
100,00:
1 38,07:
138,79;
I43,66|
422
676
568
584
584
584
448
500
690
430
127
120
114
127
129
128
130
104
131
124
124
123
117
119
110
094
454 i loi
442
099
376
lOI
560
136
498
128
490
118
Schmidt (2)
I Beckmann u.
j Fuchs
Young und
j Thomas
Woringer
,,
Kahlbaum
': Young und
Thomas
i Woringer
i Young (i)
jCallendar und
Griffiths
Holbom und
Henning
Regnault (2)
Ramsay und
Shields
Beckmann u.
Fuchs
I Grafts
[Regnault (3)
j Kahlbaum
Woringer
Kahlbaum
Grafts
Kahlbaum
Landolt
Schmidt (r)
Wiebe
Woringer
Literatur.
E. Beckmann u. P. Fuchs, ZS. ph. Gh. 18, 495; 1895.
Hogh L. Callendar u. E. H. Griffiths, Ghem. News
(J3, I ; 1891.
J. M. Grafts, Ben ehem. Ges. 20, 709; 1887.
L. Holborn u. F. Henning, Ann. Phys. (4) ä6, 833 : 1908.
A. Jaquerod u. E. Wassmer, Ber. ehem. Ges. 37,
2531: 1904.
Georg W. A, Kahibanm, ZS. ph. Gh. 26, 577; 1898.
H. Landolt. ZS. ph. Ch. 11, 633: 1893.
W. Ramsay u. S. Yoang, ZS. ph. Gh. 1, 247; 1887.
W. Ramsay u. S. Shields, ZS. ph. Ch. 12, 461 ; 1893.
H. V. Regnault (i), Mem. de Paris 21, 624; 1847.
(2), Mem. de Paris 26, 339; 1862.
(3), C. r. .*», 301, 345, 397; 1854.
Q. C. Schmidt, (i), ZS. ph. Gh. 7, 433: 1891.
(2), „ „ „ 8, 628; 1891.
H. F. Wiebe, ZS. f. Instrk. 13, 329; 1893.
B. Woringer, ZS. ph. Gh. 34, 266; 1900.
S. Young (i), Joum. ehem. Soe. 59, 626; 1891.
., (2), Joum. ehem. Soc. 71, 446; 1897.
„ (3), Joum. ehem. Soc. 73, 675; 1898.
(4), ZS. ph. Gh. 29, 193; 1899.
S. Yonog u. E. C. Fortey (i), Journ. ehem. Soc. 75,
873; 1899.
,. .. (2), Journ. ehem. Soc. 77,
II 26; 1900.
S. Young u. G. L. Thomas, Joum. ehem. Soc. 63,
1191; 1893.
Scheel. 28*
436
128
Siedetemperaturen wässeriger Salzlösungen verschiedener
Konzentration bei 760 mm Druck.
Nach Versuchen von Gerlach (ZS. analyt. Chem. 26, 413; 1887).
S = Gewichtsteile wasserfreies Salz, gelöst in 100 Gewichtsteilen Wasser.
Wurde nicht wasserfreies Salz verwendet, so ist das Ausgangsmaterial in eckiger Klammer hinzugefügt.
Die fettgedruckten Zahlen beziehen sich auf Sättigung.
B. bezeichnet den Bodenkörper, an dem Sättigung vorliegt. Steht neben dem B. ein ?, so bedeutet dies,
daß der Bodenkörper nicht sicher ist. i aq, 2 aq usw. bedeutet ein Hydrat mit i HgO, 2 H2O usw.
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede- j
tempe-
ratur
Ammonium-
chlorid
NH.Gl
lOl" i
102 I
103
104
105 j
106 j
107 I
108 j
109
110
III
112
113
114
114,8
6,5
12,8
19,0
24,7
29,7
34>6
39,6
45,0
50,6
56,2
61,9
67,8
74,2
81,3
87,1
B. NHXl
Ammonium-
nitrat
NH4NO3
lOl"
102
103
104
105
106
107
108
109
HO
III
112
113
114
1x6
117
1x8
X19
120
125
X30
135
140
145
150
155
x6o
165
170
10
20
30
41
52
63
74
85
96
108
120
132
145
158
172
187
202
217
232
248
337
439
554
682
823
977
"55
1370
x6o6
1844
180O
190
200
2x0
220
230
240
2400
3112
4099
5618
8547
16950
Ammonium-
sulfat
(NHJaSOi
15,4
30,1
44,2
58,0
71,8
85,5
99,1
112,6
115,3
lOI"
102
103
X04
105
106
107
108
108,2
B. (NH4)2S04
Baryumchlorid
BaCla
[BaCl24-2H20]
lOl"
12,7
102
25,3
X03
37,3
104
49,5
104,5
55,2
Baryumnitrat
Ba(N03)2
100,50
12,5
lOI
26,0
101,1
27,5
B. Ba(N03)2
Bleiacetat
wasserfrei
Pb(C2H302)2
[Pb(C2H302)2 +
3H2O]
79
X71
265
365
465
559
667
794
926
1064
1905
lOI"
X02
X03
104
105
106
X07
108
X09
IIO
115
120"
125
130
133
3226
6061
18181,4
00
Bleinitrat
Pb(N03)2
100,5"
101,0
101,5
102,0
102,5
103,0
103,5
II
26
44
65
87
III
137
B.
Caiciumchlorid
wasserfrei
CaCU
lOl"
102
103
104
105
HO
X20
125
130
135
140
145
150
155
160
165
170
175
178
6,0
11,5
16,5
21,0
25,0
41,5
69
84,5
xoi
119
137,5
157
178
200
222
245
268
292
305
B. 2 aq oder i aq .?
Calciumnitrat
Ca(N03)2
[Ca(N03)2+
2H2O]
lox"
10
102
20
103
30
104
40
105
50
IIO
98
115
137,5
X20
X70
125
202
X30
237,5
135
278,5
140"
145
150
151
152
324
375
432,5
444,5
455,7
Ferrosulfat
FeSOi
[FeS04-|-7H20]
0
100,5"
iox,o
101,5
101,6
17,7
34,4
50,4
53,2
Kaliumacetat
KC2H3O2
6
12
18
24,5
31
63,5
98
134
171,5
212
256,5
309
371,5
444,5
526
609
626
lOI"
102
103
104
105
xxo
"5
X20
125
130
135
X40
145
150
155
160
161
B. KC2H3O2
Kaliumcarbonat
K2CO3
11,5
22,5
32
40
47,5
78,5
103,5
127,5
152,5
181,5
199,5
202,5
lOI"
102
103
104
105
HO
115
120
125
130
133
133,5
Kaliumchlorat
KCIO3
100,5» I 6,5
loi I 13,2
101,5"
X02
102,5
103
103,5
104
104,4
B.
20,2
27,8
35,8
44,6
53,4
62,2
69,2
KCIO3
Kaliumcblorid
KCl
lOl"
102
103
104
105
106
107
108
108,5
B.
9,2
16,7
23,4
29,9
36,2
42,4
48,4
54,5
57,4
KCl
Kaliumhydroxyd
KOH
[K2O+H2O]
105"
IIO
120
130
X40
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
290
300
310
320
330
340
20,5
34.5
57.5
76,8
92,5
106,5
121,7
137
152,6
168,2
185
202
219,8
240,9
263,1
285,7
312,5
343,5
375
408,2
444.4
484
526,3
571,5
623,6
Kaliumjodid
KJ
XOI» I 15
X02 I 30
103"
104
105
106
107
108
109
HO
112
114
116
118
118,5
B.
45
60
74
87
99,5
III.5
123
134
155
175
195
215
220
KJ
Kaliumnitrat
KNO3
lOI"
102
103
104
105
106
XO7
XO8
XO9
HO
XII
112
113
114
116
15,2
31.0
47,5
64,5
82,0
101,0
120,5
141.5
164,0
188,5
2x5,0
243.0
274.0
306,0
338,5
B. KNO3
Kaliumsulfat
100,5'
lOI
iox,5
102
102,1
K2SO4
0
7
14.5
22,X
30
31,6
B. K2SO4
Kaliumtartrat
K2C4 H4O6
[K2C4H4O6+
'h HaO]
17.2
34.2
50,9
67.4
83,7
99,6
XOI"
102
103
104
105
106
Scheel.
128 a
437
Siedetemperaturen wässeriger Salzlösungen verschiedener
Konzentration bei 760 mm Druck.
Nach Versuchen von Gerlach (ZS. analyt. Chem. 26, 413; 1887).
S = Gewichtsteile wasserfreies Salz, gelöst in 100 Gewichtsteilen Wasser.
Wurde nicht wasserfreies Salz verwendet, so ist das Ausgangsmaterial in eckiger Klammer hiruugefügt.
Die fettgedruckten Zahlen beziehen sich auf Sättigung.
B. bezeichnet den Bodenkörper, an dem Sättigung vorliegt. Steht neben dem B ein ?, so bedeutet dies,
daß der Bodenkörper nicht sicher ist. i aq, 2 aq usw. bedeutet ein Hydrat mit i H^O, 2 H2O usw.
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede- !
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Kaiiumtartrat
(Fortsetzung.)
116,0
132,1
148,0
163,6
196,0
229,8
246,3
107"
108
109
HO
112
114
115
B. ?
Kalium-Alu-
miniumsulfat
A1K(S04)2
[AlK(S04)2-t-
12H2O]
100,5»
17,0
lOI
30,2
101,5
41,8
102
51,6
102,5
60,4
103
68,7
103,5
76,7
104
83,9
104,5
90,7
105
97,6
105,5
103,9
106
110,5
106,5
116,9
106,7
120,55
Kali
uin-
Natri
um-
tart
rat
KNaC
.H^O,
[KNaCi
H^Os-f
4H
lO]
TnyO
TT 1
102
103
104
105
HO
"5
120
125
130
135
140
17,3
34,5
51,3
68,1
84,8
171
272,5
390
510
671
855
1087
145"
150
155
160
165
1429
2000
3125
6666
Knpfersulfat
CUSO4
[GuS04-f5H20]
'1 21,3
I 36,9
i 48,0
I 56,2
' 63,0
I 69,0
' 74,9
, 80,1
: 82,2
5 aq
100,5^
lOI
101,5
102
102,5
103
103,5
104
104,2
B.
Lithiumchlorid
LiCl
[LiCl + 2H20]
0
lor
102
103
104
105
HO
115
120
125
130
135
140
145
150
155
160
165
168
3,5
7
10
12,5
15
26
35
42,5
50
57,5
65
73,3
83
95
107,5
122,5
138,5
151
B. LiCl
Magnesium-
Chlorid
MgCl2
[MgCl2-f6H20]
101° 4,9
102 9,2
103 j 13,2
104"
105
io6
108
HO
112
114
h6
h8
120
122
124
126
128
130
16,7
19,9
22,5
27,5
3«,3
36,6
40,2
43,4
46,4
49,4
52,2
55,0
57,7
60,3
62,9
Magaesimn-
sulfat
MgS04
[MgS04 -f
7H2O]
ioo,5"
8,8
lOI
16,7
101,5
23,5
102
29,5
102,5
34,7
103
39,5
103,5
43,8
104
47,7
104,5
51,3
105
54,6
108
75?
B. 6 aq i
Mangansalfat
MnS04
[MnS04 +
4H2O]
100,5°
lOI
101,5
102
102,4 :
B.
17,1
32,1
46,2
58,9
68,4
Natriumacetat
NaCjHaOa
[NaC2H30a +
3H2O]
loi» , 8,5
102 16
103"
104
105
106
107
108
109
HO
112
"4
116
h8
120
122
124
125
23,5
30,5
36,5
42,5
48,5
54
60
66
78,5
92
107,5
126
146
168
194
207
Natriamborat
Borax
Na2B407
[Na2B407 +
10 H2O]
8,64
17,2
26,5
37,5
100,5"
lOI
101,5
102
102,5
IQ»
103,5
104
104,5
104,6
61,2
75,4
90,8
109
112,3
Natrium-
carbonat
NaaCOs
[NaaCOj +
10 HjO]
0
100,5'
lOI
101,5
102
102,5
103
103,5
104
104,5
105
5,2
10,4
15,6
20,8
26
31,1
36,2
41,2
46,2
51,2
B. I aq
Natriumchiorid
NaCl
100,5
lOI
ioi,5
102
102,5
103
103,5
104
104,5
105
105,5
106
106,5
107
107,5
108
108,5
108,8
B.
3,4
6,6
9,6
12,4
14,9
17,2
19,4
21,5
23,5
j 25,5
1 27,5
i 29,5
' 31,5
j 33,5
! 35,5
37,5
! 39,5
40,7
NaCI
Natrium-
hydroxyd
NaOH
[2 Na20 -f-
3H2O]
0
105'
HO
"5
120
125
130
135
140
145
150
155
160
165
170
175
180
185
190
195
200
210
220
230
240
17
30
41
51
60,1
70,1
81,1
93,5
106,5
120,4
134,5
150,8
168,8
187,0
208,3
230
254,5
281,7
312,3
345
425,5
526,3
645,2
800
250"
260
270
280
290
300
305
310
314
1000
1333
1739
2353
3571
6452
10526
22222
Natriamnitrat
NaNO,
lOl"
9
102
18,5
103
104
105
106
107
108
28
38
48
58
68
78,8
109
89
HO
99,5
IH
110,5
112
121,5
"3
133
"4
115
116
144,5
156
168,5
117
181
h8
194
H9
120 .
207,5
222
B. NaNOs
Natrium-
phosphat
Na2HP04
[Na2HP04 +
12 HjO]
100,5»
8,6
lOI
17,2
102
34,4
103
51,4
104
68,4
105
85,3
106
102,1
106,5
110,5
B.?
Scheel.
438
128 b
Siedetemperaturen wässeriger Salzlösungen verschiedener
Konzentration bei 760 mm Druck.
Nach Versuchen von Gerlach (ZS. analyt. Chem. 26, 413; 1887).
S = Gewichtsteile wasserfreies Salz, gelöst in loo Gewichtsteilen Wasser.
Wurde nicht wasserfreies Salz verwendet, so ist das Ausgangsmaterial in eckiger Klammer hinzugefügt.
Die fettgedruckten Zahlen beziehen sich auf Sättigung.
B. bezeichnet den Bodenkörper, an dem Sättigung vorliegt. Steht neben dem B. ein ?, so bedeutet dies,
daß der Bodenkörper nicht sicher ist. i aq, 2 aq usw. bedeutet ein Hydrat mit i H2O, 2 H2O usw.
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
tempe-
ratur
Siede-
Siede-
tempe-
S
tempe-
ratur
ratur
Natriumsulfat
NazSOi
[NaaSOi +
10 H2O]
0
100,5«
lOI
101,5
102
102,5
103
103,2
9,5
18
26
33
39
44,5
4«,7
B. NaaSOi
103"
104
105
106
108
110
112
114
116
118
120
122
124
12(;
Natrium-
tartrat
Na2C4H40«
[Na2C4H40« +
2 H2O]
17,5
35
52
69
86
103
12a
39
49,5
59
68
86
104
122
141,5
164
188
214,5
244
283
348
Strontium-
aitrat
Sr{N03)2
Organische
Säuren.
B. ?
lOI"
102
103
104
105
106
107
108
108,4
137,5
140
B. ?
Natriumthio-
sulfat
NaaSaOa
[NaaSaOg +
5 H2O]
loi" 14
102 27
Strontium-
chlorid
SrCl2
[SrCla-f 6H2O]
11,0
20,5
28,7
36,2
43,2
49,6
55,4
60,8
66,2
71,4
81,6
93,1
105,9
112,3
100,5'
lOI
101,5
102
102,5
103
103,5
104
104,5
105
105,5
106
100,3
B.
12
24
34,8
45
54,4
63,6
72,6
81,4
89,6
97,6
105
112,2
116.6
Zitronensäure
CßHöO;
[CeHsO; +
H2O]
lOl"
102
103
104
105
106
107
io8
109
HO
112
114
116
117
Zinksulfat
ZnSOi
[ZnSOi +
7H2O]
100,5"
13,1
lOI
25,0
101,5
37,7
102
45,4
102,5
53,9
103
61,0
103,5
68,0
104
74,9
104,5
80,7
105
85,7
B. ?
lOI»
26
102
50,5
103
74
104
96,5
105
"8,5
106
140,5
107
162,5
108
184,5
109
206,5
HO
228,5
III
250,5
112
272,5
113
294,5
114
316,5
"5
341
116
367
117
394,3
118
421,8
119
450
120
479,3
122
544
124
617
126
704
128
800
130
909
135
1250
140
1720
150
3470
160
lOIOO
166
00
Oxalsäure
C2 H2O4
[C2H2O4 +
2H2O]
12,9
25,6
37,6
49,3
60,6
70,5
80
89
lor
102
103
104
105
106
107
108
109
HO
112
114
116
118
120
122
124
125
130
135
140
145
150
155
158
107
125
143
160,5
178,5
197,5
217,5
238
248,3
310,6
392,1
520,8
747,4
1250
3333
Weinsäure
krystallisiert
GiHfiOo
loi" ; 17
102 34,5
103"
52
104
69,5
105
87
106
105
108
141
HO
177
112
214
114
253
116
292
118
333
120
374
122
415
124
460
126
507
128
556
130
608
132
663
134
728
136
805
138
890
140
980
142
1082
144
1199
146
1333
148
1492
150
1695
152
1923
154
2222
156
2597
158
3077
160
3774
162
4878
164
6666
166
lOOOO
168
20000
169
40000
170
00
A n m. Die gesättigten Lösungen zeigten nach Gerlach vielfach, wie sich aus dem Vergleich
mit anderen Autoren ergibt, bei der Siedetemperatur eine höhere Konzentration, als ihnen in Wirk-
lichkeit zukommt. So enthält die gesättigte K2SO4- Lösung bei ihrem Kochp. nach Gay-Lussac 26,3,
nach Mulder 26,7, nach Gerlach jedoch 31,6 g KaSOi in 100 g H2O.
Ältere Beobachtungen sind vorhanden von
Legrand. Ann. Chim. Phys. (2) 53, 423; 1833. Pogg. Ann. 37, 379; 1836 über Siedetemperatur
und Prozentgehalt von Salzlösungen verschiedener Konzentration,
T. Qriffiths. Journ. of Science Nr. 35, 90. Pogg. Ann. 2, 227; 1824 über Siedetemperatur und
Prozentgehalt gesättigter Salzlösungen,
Kremers. Pogg. Ann. 97, 19; 1856 über Siedetemperaturen gesättigter Salzlösungen.
Scheel.
129
439
Kritische Daten
nebst einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten.
Literatur Tab. 132, S. 449.
tj^ : Kritische Temperatur in Celsiusgraden. Tk — tk + 273".
Pk
<fk
a —
h =
Kritischer Druck in Atmosphären.
Kritisches Volumen, auf das des Gases bei o" unter Atmosphärendruck als Einheit bez(^en.
Kritische Dichte, auf Wasser von 4 " als Einheit bezogen.
27 Tk*
64 , 273»
I
8.273
RTk^k
Pk
Pk
Größen der vao der Waalsschen Zustandsgieichung
Mpk
, worin -B = 82,07 gesetzt wurde (den übrigen hier gewählten Einheiten entsprechend) und M
das Molekulargewicht der betr. Substanz bedeutet, sollte nach der Zustandsgieichung den Wert
2,67 besitzen. Die Berechnung aus den kritischen Daten ergibt bekanntlich einen viel höheren
Wert. Sie wurde in allen Fällen, in denen die nötigen Daten bekannt geworden sind, berechnet;
in den Fällen, in denen die Daten mehrfach bestimmt worden sind, wurden zur Berechnung die
vermutlich sichersten benutzt; die Werte stehen in derselben Horizontalreihe. Die von Young
beobachteten kritischen Daten ergeben im Mittel bei Ausschluß des Wertes für Essigsäure : 3,875.
I RTk T.
A* -\- A -j^ , worin A = _ ^, _ — ^r: bedeutet,
R
ist die Größe h der van der Waalsschen Zustandsgieichung:
■b)
M
T.
berechnet aus den kritischen Daten unter der Annahme, daß im kritischen Punkt nur zwei
Wurzeln der kubischen Gleichung in v zusammenfallen; r = -^^ ist in ccm/g gemessen. Die
von Yooaf beobachteten kritischen Daten ergeben für
dk.bc
im Mittel bei Ausschluß des
Wertes für Essigsäure: 2,439. (Vgl. hierzu: Friderich, Joum. Chim. phys. 4, 123; 1906).
Die mit * versehenen Zahlen sind unter Benutzung gewisser mehr oder weniger sicherer Hypothesen
B. Gesetz von der geraden Mittellinie nach Cailletet und Mathias (^) berechnet worden. Die Zahlen in
) sind mit geringer Genauigkeit beobachtet oder geschätzt. Die Zahlen in [ ] unter dem Text bei den Be-
obachtungen von Youog sind von ihm auf Grund seiner Sättigungsdruckformeln berechnet.
Substanz
Formel
h I Pk
Beobachter
a.io*ft.io®
\Btud
k^k\
^Pk K^.
c"'k
Acetal . . .
Acetaldehyd .
Acetanhydrid
Aceton . . .
Acetonitril
C6H14O2
CaH.O
QHgOa
QHeO
C,H.,N
254.4 •
181,5
188
296 j46,2
246.1 1
232,8 52,2
237.5 i6o,o
234,4 '■
270.2 147,7
274,74
; 0,2371
Pawlewski(i) 1882
V. d, Waals (2) 1881
Hollmann 1903
Vespignani 1903
Avenarius (i) 1874
Sajotschewsky 1878
Sajotschewsky 1878
Galitzine 1891
Guye u.Mallet(3)i902
Ter Gazarian 1906
3967
2774
2459
3503
5639!
4437
3896
5216
^) In dieser Form der Gleichung ist Volumeneinheit das Volumen, das die betreffende Menge Stoff bei
o" und der Druckeinheit im Idealzustande einnehmen würde.
Die Gleichung kann nicht mehr als eine für alle Substanzen gültige Zustandsgieichung angesehen werden,
nachdem durch zahlreiche Untersuchungen nachgewiesen worden ist, daß die Größen a und b mehr oder weniger
stark vom Volumen und von der Temperatur abhängig sind. Die Werte, die man aus den kritischen Daten nach
obigen Formeln auf Grund der vao der Waalsschen Theorie für a und b erhält (in der 3. Aufl. dieser Tabellen
Tk
als Tab. 82 mitgeteilt), sind deshalb beibehalten und zum Teil neu berechnet worden, weil die Größen — und
Pk
Tk* .
— immerhin bei den meisten Betrachtungen über korrespondierende Zustände und Zustandsgieichungen eine
Rolle spielen, und daher durch die Wiedergabe dieser Werte die Rechnung für weitere Untersuchungen er-
leichtert ist.
Valentioer.
440
129 a
!
Kritische Daten
nebst
einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten. |
Literatur Tab. 132, S. 449.
(Fortsetzung.)
J^h^k I
Substanz
Formel
h
Pk
^k
^k
Beobachter
a.io^
ft.IO«
Mp^ \ b^dj^^
Acetylen
C2H2
0
37,05
35,5
68,0
61,6
0,2306
Ansdell (i) 1879
Mathias 1909
Cardoso 191Q
801
875
2088
2293
Äthan
C2H6
35,0
34
32,1
45,2
50,2
49,05
Dewar (2) 1884
Olszewski (12) 1895
Cardoso 1910
1189
1060
1074
3120
2800
2848
Äthylacetat ....
QHgOg
239,8
256,5
42,3
Sajotschewsky 1878
Pawlewski (2) 1883
3519
5551
249,5
39,65
0,01222
0,2993
Nadejdine (5) 1887
3897
6034
250,1
38,00^)
0,3077
Young 1910
4076
6303
3,885
2,435
Äthyläther ....
C^HioO
188,0
190,5
192,6
196,0
190,0
195,5
195,5
196,0
191,8
193,7
37,5
36,9
40,0
0,01334
0,01287
Cagniard de laTour(2)
1821
Drion 1859
Avenarius (i) 1874
Ladenburg 1878
Sajotschewsky 1878
Strauß (i) 1880
Ramsay 1881
Traube 1885
Galitzine 1891
Schmidt (i) 1891
3208
3288
3106
5629
5745
5363
197,0
35,77
0,01584
0,208
Battelli (i) 1892
3496 6016
196,6
De Vries 1894
194,7
V. Hirsch 1900
193,61
36,28
0,2604
Galitzine u. Wilip
1901
3396
5887
194,4
0,258
Centnerszwer(2) 1904
193,6
Travers u. Usher 1906
193,04
36,90
0,01292
Schamhardt 1908
3332
5783
193,8
35,61')
0,2625
Young 1910
3464
6002
3,814
2,459
Äthylalkohol . . .
CgHgO
234,3
62,1
Sajotschewsky 1878
2346
3741
240,6
234,6
Strauß (i) 1880
Hannay u. Hogarth
1
65,0
2244
3576
. 1880
■
233,7
235,47
67,07
Jouk 1881
Hannay 1882
2182
3472
238,0
Traube 1885
243,6
62,76
0,00713
0,288
Ramsay u. Young (i)
1886
2407
3769
234,3
Schmidt (2) 1891
241,4
62,30
0,2283
Battelli (3) 1893
2404
3781
243,1
62,96=*)
0,2755
Young 1910
2395
3753
4,"5
2,396
Äthylamin ....
C2H7N
177,0
185,2
66,0
Vincent u. Chap-
puis (i) 1886
Schmidt (i) 1891
1736
3122
Äthylanilin ....
QHuN
(425,4)
Radice 1899
Äthylbenzol ....
QHio
346,4
38,1
Altschul 1893
5701
7443
Äthylbromid ....
CaHsBr
226,0
Pawlewski (i) 1882
Äthylljutyrat. . . .
CgHigOg
304,3
Pawlewski (2) 1883
292,8
30,24
0,01744
0,276
Nadejdine (5) 1887
5993
8567
3,651
2,487
Äthyl-i-butyrat . .
CßHigOa
290,4
Pawlewski (2) 1883
280,4
30,13
0,01749
0,276
Nadejdine (5) 1887
5754
8410
3,584
2,504
Äthylcaprylat . . .
C10H20O2
385,56
Brown 1906:
Äthylchlorid ....
C2H5CI
[35,50]. 3)
184,0
182,6
189,9
182,5
52,6
54,0
Drion 1859
Sajotschewsky 1878
Djatschewski 1884
Vincent u. Chap-
puis (2) 1886
2234
2174
3966
3862
') [37,78]. 2)
[63,08]
Valentioer
129 b
441
'
Kritische Daten 1
nebst
einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten. {|
Literatur Tab. 132, S. 449.
(Fortsetzung.)
)
&.IO« * *| ^
^Pk 1 ^c^l
Substanz
Formel
h Pk ^k
^k
Beobachter o.io^
Äthylchloroformiat
C3H5O2CI
(<235),
Guyeu.Mallet(4)i902
i 1
Äthylcrotonat . .
QHioOj
326,0 ;
Pawlewski (i) 1882
Äthyldisulfid . .
C4H10S2
368,931
Ferretto 1900,
Äthylen
C2H4
9,2 58,0
13,0
V. d. Waals (i) 1880 777
Cailletet 1882!
2228
10,1 51,0
.0,32*
0,00569 0,21
Dewar (2) 18841 889
Cailletet u.Mathias(i)|
2540
j
i886[
10,0 ,51,7
Olszewski (12) 1895! 877
2510
9,5 50,7
Cardoso 1910 891
2551
Äthylenbromid . .
CjH^Bra
309,83 70,6
Vespignani 1903 2787
3868
Äthylenchlorid . .
C2H4CI2
283,0
Pawlewski (i) 1882
288,4 53,0
0,00982 0,419
Nadejdine (5) 1887 3370; 4850! 3,682
2,479
Äthylformiat . .
C3H6O2
230,0 48,7
Sajotechewsky 1878 2941
4729;
238,6
Pawlewski (2) 1883
233,1 49,16
0,00975
0,315
Nadejdine (5) 1887 2949
4714
235,3 46,76*)
0,3232
Young 1910 3128! 4977
3,895
2r434
Äthylidenchlorid .
CjH.Cla
260,0 54,9
Sajotschewsky 1878 2929, 4445
254,5
Pawlewski (i) 1882!
250,0 50,0
0,00982 0,419
Nadejdine (5) 1887: 3090
4790
3,636
2,491
Äthyljodid . . .
C2H5J
281,0*
Guldberg 1882'
Äthylmethylsulfid
QHgS
259,66
Ferretto 19001
Äthylnonylat . . .
C11H22O2
400,81
Brown 1906
Äthylpropionat .
C5H10O2
280,6 1
Pawlewski (2) 1883
1
272,4 34.64
0,01482
0,286
Nadejdine (5) 1887 4861
7209
279,5 '
De Heen 1888
272,9 33,i8»r
0,2965
Young 1910 5084
7533
3,922
2,429
Äthylpropyläther
C5H12O
233,4
Pawlewski (i) 1882
Äthvlsuccinat
CgH^O^
(390)
Radice 1899
Äthylsulfid . . .
C4H10S
284,671
284,60 47,1
Ferretto 1900
Vespignani 1903 3737
5421
•
Äthylsulfit . . .
QHjqSOs
351,0*;
Guldberg 1882
Äthylsulfhydrat .
CaHeS
228 !
228,3 63,5
Ferretto 1900
Vespignani 1903 2240
3615
1 Äthylvalerat . . .
CeHxA
297,0
De Heen 1888;
Äthyl-i-valerat . .
CeHiA
314,87
Brown 1906J
Allen
CH2=C=CH2
120,75
Lespieau u. Cha-
vanne 1905
Allyläthyläther .
C5H10O
245,0
Pawlewski (i) 1882
AUylalkohol . . .
CgHeO
271,9
Nadejdine (2) 1882
Allvlchlorid . . .
C3H5CI
240,7
Pawlewski (r) 1882!
AUylen
CH = C— CH3
129,5
Lespieau und Cha- 1
vanne 1905J
Allylsulfid ....
CßHioS
380,38
Ferretto 1900'
1
Ammoniak . . .
NH3
130,0
115,0
Dewar (2) 1884I 798
16061
131,0
"3,o
Vincent u. Chap- 8i8 1638!
puis (i) 1886;
132,53
Centnerszwer ( i ) 1 903
i-Amylacetat . .
QH.A
326,18
Brown 1906;
Amylalkohol . . .
C5H12O
348,0*
Guldberg 1882!
j
i-Amylalkohol . .
C5H12O
306,6
306,9
309,77
Pawlewski (i) 1882!
Schmidt {2) i89i[
BrowTi 1906;
tert.-Amylalkohol.
C3H12O
271,77
„ 1906
Amylbromid . . .
CsHuBr
307,0*
Guldberg 1882
i-Amylbutyrat . .
C9H18O2
345,68
Brown 1906
Amylchlorid . . .
QH^iCl
) [33,01].
279,0*
Guldberg 1882
1 ') [46,63]. =
Valentifler.
442
129 c
Kritische Daten
nebst
einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten.
Lit Tab. 132, S. 449. (Fortsetzung.)
Substanz
Formel
h
Pk ^'k
<fk
!
Beobachter
1
a.io^
&.io«i " "
I
Amylen
C5H10
0
201,0
208,0
201,2
i
1
j
Pawlewski (i) 1882'
Altschul 1893
Pictetu.Altschuli895
202,6
40,4 i
Vespignani 1903
3169
5390
i-Amylen ....
C5H10
191,6 33,9
Nadejdine (i) 1882
3604
6274
Amylformiat . . .
CgHiaOg
302,6
34,12 0,01710
0,282
Nadejdine (5) 1887!
5496
7724
3,363
2,570
i-Amylformiat . .
CßHiaOg
304,6
Pawlewski (2) 1883
i-Amylpropionat .
CgHisOg
338,24
Brown 1906
i-Amylsulfhydrat .
^6"l2S
330,92
Ferretto 1900
i-Aniylsulfid . . .
CxoHaa^
391,25
i
Ferretto 1900
Anilin
CeH.N
425,65
52,35
Guye u.Mallet(3)i902;
5282
6113
Anisol
QHgO
368,5
41,25
Guye u.Mallet(3)i902
5645
7121
Argon
A
— 121
-117,4
50,6
52,9
Olszewski (11) 1895
Ramsay u. Travers
259
1375
1
1901,
259
1348
0,488*
Rudorf (i) 1909
2,853
2,760
-122,4
47,996
0,509
Crommelin 1910
Arsenchlorür . . .
AsClg
356,0*
1
1
Guldberg 1882
Benzol
CeHß
280,6
49,5
Sajotschewsky 1878
3505
5121
291,7
60,5 •
Ramsay 1881:
2981
4272
296,4
Schmidt (i) 1891:
290,5
50,1
Altschul 1893:
3588
5150
288,1
.
Radice 1899
288,68
49,55 0,01146
Schamhardt 1908
288,5
47,89^)
o>3045
Young 1910
3727
5369
3,755
2,462
Benzonitril. . . .
C^H^N
426,2
41,6
Guye u.Mallet(3) 1902
6655
7697
Brom
Brg
302,2
0,00605
1,18
Nadejdine (4) 1885 1
Brombenzol . . .
CßHsBr
397,0
44,64^)!
0,4853
Young 1910
5692
6872
3,813
2,450
Bromwasserstoff .
HBr
91,3
1
Estreicher 1896
Buttersäure . . .
C4 H8O2
338,0*
i
Guldberg i882|
n- Buttersäure . .
C4H8O2
354,74
Brown 19061
i- Buttersäure . .
C4H8O2
336,25
Brown 1906
Butylacetat . . .
Q H12O2
305,9
Pawlewski (2) 1883
i-Butylacetat . .
Cg H12O2
295,8
Pawlewski (2) 1883;
288,3
31,4 10,01717
0,281
Nadejdine (5) 1887!
5680
8185
3,551
2,513
Butylalkohol . .
C4H10O
287,1
270,5
Pawlewski (i) 1882
De Heen 1888
i-Butylalkohol . .
C4H10O
265,0
277,63
48,27
Nadejdine (2) 1882
Brown 1906
3394
5103
sec- Butylalkohol .
CiHioO
265,19
Brown 1906
i-Butylbenzol . .
QoHi4
377,1
31,1
Altschul 1893I
7692
9572
i-Butylbutyrat . .
CgHieOa
338,25
Brown 19061
i-Butyl-i-butyrat .
CgHißOa
328,74
Brown 1906
i-Butylen ....
QHg
150,7
Nadejdine (3) 1883;
i-Butylformiat . .
C5H10O2
278,2
38,29
0,01472 10,2879
Nadejdine (5) 18871
4492
6591
3,332
2,582
i-Butylpropionat .
C7HUO2
318,7
Pawlewski (2) 1883
i-Butyl-i-valerat .
C9H18O2
348,25
Brown 1906
Butyronitril . . .
C4H7N
309,1
37,4
Guye u.Mallet(3) 1902
5125
7126
Capronitril . . .
CßHnN
348,8
32,15
Guye u.Mallet(3) 1902
6808
8858
Caprylen ....
CsHie
298,6
Pawlewski (i) 1882
Chinolin
C9H7N
(<52o)
Radice 1899
Chlor
CI2
148,0
Ladenburg 1878
1
141,0
83,9
Dewar (2) 1884
1157
2259
146,0
93,5
Knietsch 1890^
1063
2050
!
Chloräthyl ....
C2H5CI
i8i,8
Pictet u. Altschul 1895;
Chloräthylenchlorid
CI2HC-CH2CI
•315,0*
Guldberg i882|
'<
Chloräthyliden-
j
chlorid ....
C2H3CI3
255,0*
Guldberg 1882;
1
') [47,91]. 2
) [44,52].
Valentiner.
129 d
443
Kritische Daten
nebst einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten.
Lit. Tab. 132, S. 449. (Fortsetzung.)
Substanz
Formel
Pk
d^
Beobachter
a.io^jft.io'j;
BUd
k "*
Mpj, hd.
Chlorbenzol . . .
Chlorkohlenstoff .
Chlorofonn . . . .
Chlorwasserstoff . .
Cyan . . .
C\niol . .
Dekan. . .
Diäthylamin
Diallyl .
Diamylen
Di-i-butyl
Dichloräthylen-
chlorid ....
Dimethylamin . .
Dimethylanilin . .
Dimethylorthotoluid.
Diphenyl ....
Diphenylmethan .
Di-i-propyl. . . .
Dipropylamin . .
Durol . .
Eisen . .
Essigsäure
Fluorbenzol . .
Formal ....
Germaniumtetra-
chlorid . . .
Helium
Heptan normal. . .
Heptylalkohol norm
CeH^Cl
CGI«
CHCI3
HCl
C2N2
CjoHu
CX0H22
CiHuN
QHjo
CioHgo
QH^g
C2H2CI4
C2H7N
CsHuN
CH.sN
^12^10
C13H12
C«H,5N
Q0H14
Fe
CaH.O,
CßHgFl
QjHgOg
He
C7H16
C;Hj«0
0
362,2
359,2
292,0 I
277.9 58,1
44»64*)
0,3654
282,51 57,57
285,3 ;
284,9 ;
259.5 39,5
283,1544,98*)
260,0 54,9
1258,8
I I
j 51,25' 86,0
I 52,3 86,0
I 51,50,96,0
I 52,2 83
I !
I 51,8 ;83,6
! 51,0 81,5
124.0 61,7
128.1 59,6
378.6 128,6
385,15'
330,4 21,3
|220,o 38,7-
222,8 I
i2i6,o '40,0
0,5570
0,61
0,00399
223,0
234,4
341,5
270,8
276,8
353,0*
163,0
414,45
394,8
495,6
497,0
497,0
227,35
277,0
402,5
3700*
321,5
321,6
286,55
223,6
24,55')
56,0
35,8
30,8
31,8
28,2
30,74*)
31,0
28,6
57,"')
44,62«)
GeCU 276,9 138,0
>-268 2—3
266,85' 26,88«)
365,3 I
0,2366
0,2411
0,3506
0,3541
0,2341
Altschul 1893
Young 1910
Avenarius (i) 1874
Hannay u. Hogarth
1880
Hannay 1882
Pawlewski (i) 1882
Schmidt (i) 1891
Vespignani 1903
Young 1910
Sajotschewsky 1878
Pictet u.
Ansdell (2)
De war (2)
Vincent u.
puis (2)
Leduc u.
Altschul
i895|
1880;
50681 6485 3,776 2,458
2957 4342 j
3034 4418:
4064 6173
3892! 5661 3,677 2,479
2930: 4450
Briner
Dorsman
De war (2)
Cardoso
Altschul
Brown
Altschul
Sajotschewsky
Kannegießer
Vincent u.
puis (i)
Schmidt (i)
Pawlewski (i)
Altschul
Pawlewski (i)
Young
Chap-
1886
SacerdotCj
1897I
692
697
621
1726:
1731I
1548:
1906
1908
1884
1910
1893;
1906-
1893
1878
1884;
Chap- i
i886|
1891;
1882
1893
1882,
1910!
721 1794
7141 1779
729 1821
1446 2900
1528: 3081 1
8403110430!
I j
96751129701
3555 5833:
3385
5598
Guldberg 1882
Vincent u. Chap-
puis (2) 1886!
Guyeu.Mallet(3)i902!
„ ,, ,» „ ,,
Guyeu.Mallet(2)i9oi
Guy e u. Mallet(2 ) 1901
Radice 1899
Young 1910
Vincent u. Chap-
puis (i) 1886
Guye u.Mallet(2 )i9oi
Kreichgauer 1907
Pawlewski (i) 1882
Young 1910
Young 1910
Pawlewski (i) 1882
Nilson u. Pettersson
1887
KamerlinghOnn.1909
Young 1910
Brown 1906
6970110250; 3,810 2,451
1922 I 3565
7473! 8793
8194! 9929
10520! 1 1070
7616 lOOOO
4610
5524
9032
3505
3972
4504
5')
6280
7453
8124
10820'
4767
5742
6630
700»)
11850
3,741 2,466
4,991
3,797
j2,292
2,454
3,945 2,424
') [44,67]. *) [44,89]. ^) [24,53]. *) bo,7o]. "] [57,18]. «) [44,57]. '') Von Kamerlingh-Onnes berechne. «) [26,84].
Valentiner.
444
139
Kritische Daten
nebst einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten.
Lit, Tab. 132, S. 449. (Fortsetzung.)
Substanz
Formel
l^k
d.
Beobachter
a. 10^16. io«i- — ^^ — -\
i : ^Pk
I
Hexan
normal
Hexamethylbenzol
Hexamethylen .
Hexylen . . .
Jod
Jodbenzol . . .
Jodwasserstoff .
Kohlenoxyd . .
Kohlenoxysulfid
Kohlensäure .
Kresol 0. .
m .
P •
Krypton .
Menthol . .
Mesitylen .
Methan . .
Methylacetat
Methyläther
Methyläthyläther
Methyläthylsulfid
Methylalkohol .
Methylamin . .
Methylanilin . .
Methylbromid .
Methylbutyrat .
Methyl-i-butyrat
Cr Hl
CijHig
CgHig
CgHig
J
CgHsJ
HJ
CO
COS
CO,
CjHgO
Kr
C9H12
CH4
CsHeOg
C,Hr0
QHgO
C3H2S
CH4O
CH5N
C7H9N
CHgBr
C5H10O2
CsHinO«
250,3
234,5
234,8
O478)
280
(243,5)
(512)
448
150,7
-141,1
-139,5
105,0
105
31,1
30,92
31,9
31,35
31,40
30,98
31,10
31,0
422,3
432
426,0
—62,5
(421)
367,7
370,5
—95,5
—81,8
229,8
239,8
232,9
235,8
233,7
129,6
129,6
30
29,62^)
39,82«)
44,648)
35,9
35,5
65,1
73,0
77,0
77
72,9
72,93
73,00
73,05
45,0
54,3
33,2
50,0
54,9
57,6
47,54
46,33*)
57*
127,1 53
168,4 46,27
259,66 41,9
232,76
233,0
240,2
240,2
240,0
155,0
428,6
194,0*
278,0
281,3
273,6
267,55
72,85
69,73
78,50^)
72,0
0,0066
0,00428
0,00443
0,00438
0,00960
0,00873
36,02 0,01455
34,28«)
33,87')
0,2344
0,2735
0,305*
0,46
0,464
Pawlewski (i) 1882
Altschul 1893
Young 1910
Guyeu.Mallet(4)i902
Young 1910
Altschul 1893
Radice 1899
Young 1910
Estreicher 1896
v.Wroblewski (1)1883
Olszewski (6) 1887
llosvay 1882
Hempel 1901
Happel (2) 1907
Andrews (i) 1869
Andrews (2) 1876
Dewar (2) 1884
Cailletet u.Mathias( i )
1886
Amagat (i) 1892
Chappuis 1894
Keesom 1903
Dorsman 1908
Cardoso 1910
Radice 1899
Guyeu.Mallet(3)i902
Radice
Ramsay u.
0,0775*
1899
Travers
1900
1909
1899
0,32
0,3252
0,307
0,275
0,2722
0,291
0,3002
0,3012
Rudorf (I)
Radice
Altschul 1893
Brown 1906
Dewar (2) 1884
Olszewski (4) 1885
Sajotschewsky 1878
Pawlewski (2) 1883
Nadejdine (5) 1887
Schmidt (i) 1891
Young 1910
Nadejdine (3) 1883
Leduc u. Sacerdote
1897
Brineru.Card.(5)i9o8
Nadejdine 1887
Vespignani 1903
Hannay 1882
Nadejdine (i) 1882
Schmidt (2) 1891
Centnerszwer (2) 1904
Young 1910
Vincent u. Chappuis
1886
Radice 1899
Guldberg 1882
Nadejdine (5) 1887
Young 1910
Pawlewski (2) 1883
Young 1910
4861
4928
4347
6592
275
285
784
717
678
683
719
717
716
6254
462
6840
357
376
7747
7850
6359
3,830
3,798
7395 3,778
1683
1723!
i
2597
„I
1908 j
1807;
1813I
1912;
1907
1905
7175
1776
8835
1625
1557
2485 3997
3047 4870
3137 5008
1609 3235
2381 4364
3833 5821
1988, 3179
2078; 3323
1898 2992
1441 2722
4771 7004
5073 7404
4883 7308
3,486
3,014
3,943
4,002
4,559
3,903
3,865
') [29,52]. ^) [39,80]. 3) [44,20]. *) [46,29]. =) [78,63]. «) [34,18]. ') [33,71].
Valentiner.
129 f
445
Kritische Daten
nebst
einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten. |
Lit. Tab. 132, S. 449- (Fortsetzung.)
1
1 Substanz
Formel
/. *».
w. #f.
Beobachter a.ic^'b.T.o* * *
I
'fc Vje "IC ! ^K
K*h
! Methylchlorid . . .
CHgCl
141,5 73,0
1
Vincent u. Chap- 1332
2600;
1
1
puis (2) 1886
1
I
143 65,98
Kuenen (i) 1893 1485
2887
1
143,0
0,370
Centnerszwer (2) 1904
1
143,2 65,85
Baume 1908 1489
2894 1
! Methylenchlorid . .
CHgCla
245,1
Nadejdine (i) 1882
1
1 Methylfluorid . . .
CH3F
44,9 62,0
Collie 1889 923
2350! ' I
1 Methylformiat . . .
C,H,0.
212,0 61,65
Nadejdine (5) 1887 2160
3602
1
214,0 ,59,25*)
0,3489
Young 1910 2266
3764, 3,921 2,429
iMethyljodid . . . .
CH3J
255,0*
Guldberg 1882
Methylpropionat . .
QHgO,
262,7
Pawlewski (2) 1883
255,7
39,88
0,01224
0,300
Nadejdine (5) 1887 3968
6070
261,0
De Heeo 1888
i
257,4
39,52«)
0,3124
Young 1910
4027
6145
3,908
2,431
' Methvlsalicylat . .
CsHgOa
(436) 1
Radice 1899
: Methvlsulf id . . . .
1
C,H,S
231,2 1
231,29156,14
Ferretto 1900
Vespignani 1903
2564
1
4"3!
1 Methylsulfocyanat .
CjHaNS
324,0 1
Guldberg 1882
! Methylvalerat . . .
QH^O,
293,7 '31,5
0,01728
0,279
Nadejdine (5) 1887
5771
8237
3,549
2,514
!
283,5 !
De Heen 1888
II
(294)
Radice 1899
Naphthalin . . . .
CioHs
468,2 39,2
Guye u.Mallet(2)i9oi
7923
8648
Neon
Ne
«-205)
29
Ramsay u. Trav. 1901
Kamerlingh Onnes
1909
Oktan
CsHis
296,4 125,*^ ~
Altschul 1893
7284
10590
n-Oktan
296,2 '24,65»)
0,2327
Young 1910
7440
10570! 3,864 ! 2,440]
n-Oktylalkohol . . .
CgHigO
385,46
Brown 1906
i
sec-Oktylalkohol . .
CsHigO
364,12
Brown 1906
j
iOktylen
CsHie
304,8
Altschul 1893
1
jOzon
O3
(-109)
Olszewski (6) 18S7
jParaldehyd . . . .
CeHiA
290
Hollmann 1903
jPenten s. Amylen.
jPentan rein . . . .
C5H«
201,0
Pictet u.Altschuli895
1 käufl. . . .
199,5
Pictet u.Altschuli895
;n-Pentan
197,2
33,04*)
0,2323
Young 1910
3788
6516 3,762 1 2,460!
i-Pentan
CsH«
194,8
193,0
Pawlewski (2) 1883
Schmidt (i) 1891
t j
187,1
33,3 .
Altschul 1893
3598
6328; .
187,8 32,92*)
0,2343
Young 1910
3651
6409; 3,734 i 2,468
Perchloräthylen . .
QCl,
333,0*
Guldberg 1882
Phenetol
CgHioO
374,0 33,8
Guye u.Mallet(3) 1902
7009
8764
II
: Phenol
CeHßO
419,2 i
Radice 1899
1 Phosphoniumchlorid
PH4CI
49,1 72,7
Briner 1906
808
2029
Phosphorbromür . .
PBr3
441,0*
Guldberg 1882
Phosphorchlorür . .
PCI3
285,5
Pawlewski (2) 1883
Phosphorwasserstoff
H,P
52,8 64
1
51,3 64,5
Leduc u. Sacerdote
1897
Briner 1906
939
923
2330
2302
iPiperidin
CsHuN
45,9
Guye u.MalIet(4)i902
iPropan
C3H8
97 44
97,5 45
Olszewski (12) 1895
Lebeau 1905
1760
1727
3850
3770
Propionsäure . . .
CjHeO,
339,9
337,6
326,8
"
Pawlewski (i) 1882
Schmidt (i) 1891
Guyeu.Mallet(i)i902
339 52,9
Vespignani 1903
4008
5297
Propionitril ....
C^H^N
285,7 41,3
285,0953,8
Guye u.Mallet(3)i902
Vespignani 1903
4279 6194
3277 4750
[39,32]. »)
291,20
0,2401
Ter Gazarian 1906
') [59,12]. «)
[24,65]
') t3
2,98]. »)
[32,90].
=
Valeatiaer.
446
129
s
Kritische Daten
nebst (
einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten. |
Lit. Tab. 132, S. 449. (Fortsetzung.)
1
Substanz
Formel
h Pk
^'k
^h
!
Beobachter a.io^b.io^
i
Propylacetat ....
^5^1002
0
282,4
Pawlewski (2) 1883
1
276,3
34,8
0,01464
0,29
Nadejdine (5) 1887
4908 7227
264,5
De Heen 1888
1
276,2 33,19^)
0,2957
Young 1910
5144! 7577
3,934 2,426
Propylalkohol . . .
CgHsO
256,0
254,2
261,0
53,26
Nadejdine (2) 1882
Nadejdine (3) 1883
De Heen 1888
2974
4548
(
265,8
Schmidt (2) 1891
1
263,7
5o,i62)
0,2734
Young 1910
3250! 7577
3,997 2,415
i-Propylalkohol . .
QHsO
234,6
238,0
243,47
53,1
Nadejdine (2) 1882
De Heen 1888
Brown 1906
2747 i 4377
j
1
Propylamin ....
•C3H9N
218,0
^0,0
Vincent u. Chap-
puis (i) 1886
2729 j 4496
Propylbenzol . . .
CgHjg
365,6
32,3
Altschul 1893
7146 1 9054
1
i-Propylbenzol . . .
C9H12
362,7
32,2
Altschul 1895
71.05 i 9041
Propylbutyrat . . .
C7H14O2
326,6
Pawlewski (2) 1883
Propyl-i-butyrat . .
C7H14O2
316,0
Pawlewski (2) 1883
(
Propylchlorid . . .
QH7CI
221,0
49,0
Vincent u. Chap-
puis (I) 1886
2819! 4614
Propylen
QHß
97,0
Nadejdine (3) 1883
Propylformiat . . .
C4H802
267,4
Pawlewski (2) 1883
1
260,8
42,7
0,01207
0,305
Nadejdine (5) 1887
3777 j 5724
260,5
De Heen 1888
j
264,85
40,o83)
0,3093
Young 1910
4086 6144
3,869 2,439
Propylpropionat . .
C6H1202
304,8
290,5
Pawlewski (2) 1883
De Heen 1888
i
Propyl-i-valerat . .
335,93
Brown 1906
Pseudokumol. . . .
C9H12
381,2
33,2
Altschul 1893
7298 j 9023
Pyridin
CsH,N
(344,2)
Radice 1899
!
j
Quecksilber ....
Hg
>IOOO*
1077*
456*
Traube u. Teichner
1904
Happel (i) 1904
2262 1356
1
Radiumemanation .
104,5*
62,4*
Rudorf (3) 1909
1293 2770
Sauerstoff
O2
0,65
Hautefeuille u. Cail-
letet i88ii
0,004042*
Sarrau 1882!
-118,0
50,0
v.Wroblewski (2)1885 273 1419
-118,8
50,8
0,6044
Olszewski (3) 1885 265' 1392
v.Wroblewski (3)1886 i
-118,0
0,4407
0,433*
0,4299
Dewar (4) 1904; |
Happel (i) 19071 ;
Mathias u. Kam er- |
lingh Onnes 19"
3,504 2,526
Schwefelkohlenstoff
CS2
275,0
77,8 0,0096
CagniarddelaTour(2) 2185 3225
1821'
276,0
Avenarius (i) 1874I j
271,8
74,7
Sajotschewsky 1878 2248 1 3339
i
272,96
77,9
Hannay u. Hogarth 2166 3209
1880J
;
277,68
78,14
Hannay 1882' 2197 3227
273,05
72,868
0,00901 I
Battelli (2) 1890: 2316^ 3431
279,6
Galitzine 1891!
Schwefelwasserstoff .
HgS
100,2
100,0
IOC
92,0
88,7
90
Dewar (2) 1884 857 ^ 1850
Olszewski (9) 1890' 888 1926
Leduc u. Sacerdote 876 1896
1897 1
(
:
[49,93]- ^
100,4
89,35
Cardoso 19T0 8831 1914
^) [32,89]. ^)
[40,12].
Vaien
tiner.
129 h
447
Kritische Daten
nebst einigen aus
ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten.
Lit. Tab. 132, S. 449. (Fortsetzung.)
Substanz
Formel |
1 i 1
*k \Pk\ ^'k i
^h
Beobachter la.io^lb.io* k k i
Schweflige Säure. .
SOj
0
157,0
Drion 1859
155,4
78,9
Sajotschewsky 1878
1316
2486
159,0
Ladenburg 1878
157,0
Clark 1880
j
155,0
0,00587
0,49
Jouk 1881
Cailletetu.Mathias(i)
1886
]
156,0
0,52
Cailletetu.Mathias(3)
1887
157,26
Centnerszwer ( i ) 1903
157,20
77,95
Briner 1906
1344
2527
157,3
Travers u.Usher 1906
157,0
78,25
Cardoso 1910
1338
2516
)
^-'-nwasserstoff . .
HgSe
138,0
91,0
Olszewski (9) 1890
1050
2070
!
umbromid . .
SiBr,
383,0*
Guldberg 1882
,
umchlorid . . .
SiCU
230,0
Mendeiejew (i) 1861
!
umwasserstoff .
SiH,
—0,5
(100)
Ogier 1876
';
Koxyd
NO
-96
64
Olszewski (4) 1908
267
1245
Stickoxydul ....
N,0
36,4
73,07
Janßen 1877
740
1937
35,4
75,0
0,0048
0,41
Dewar (2) 1884
Cailletetu.Mathias(i)
18S6
720
1888
38,8
77,5
0,00436
0,454
Villard 1894
710
1840 3,401 2,558
36,5
71,90
Cardoso 1910
754
1971
Stickstoff
N*
■
0,37
Hautefeuille u. Cail-
letet 1881
€^004603*
Sarrau 1882
1
-146,0
35,0
Olszew-ski (i) 1884
277
1763
-146,0
33,0
0,44
v.Wroblewski(4)i885
v.Wroblewski(3) 1886
259
1655
i
-146,5
0,3269
0,315*
v.Wroblewski{5)i888
Dewar (4) 1904
Happel (2) 1907
3,663!) 2,484»)
entinöl ....
CioHie
376,0*
Guldberg 1882
phen
C4H4S
317,3
47,7
Pawlewski (3) 1888
4130
5670
niol
CioHuO
425,1
Radice 1899
ichlorid ....
TiCli
358,0*
Guldberg 1882
iviüOl
QHg
320,8
Pawlewski (i) 1882
320,6
41,6
Altschul 1893
4795
6533
p-Toluylnitril . . .
CgH.N
450
Radice 1899
Triäthylamin . . .
CeH^sN
267,1
259,0
'30,0
Pawlevv^ki (i) 1882
Vincent u. Chap-
5415
8176
Trichloräthylen-
puis (i) 1886
chlorid
CjHCii
373,0*
Guldberg 1882
Trimethylamin . . .
CsH.N
160,5
41,0
Vincent u. Chap-
puis (2) 1886
2594
4841
"^ ".ethylcarbinol .
C4H10O
234,9
i
Pawlewski (i) 1882
t
-rsalpetersäure .
N2O4
171,2
i
0,00413
0,66
Nadejdine (4) 1885
Jeri ansäure. . .
C5H10O,
378,87
Brown 1906
ieriansäure . . .
C5H10O2
360,68
i
Brown 1906
.. ...->er
HgO
358,1
1
0,001874
0,429
Nadejdine (4) 1885
1
364,3
194,6
0,003864
Battelli (2) 1890
1185
1499
365,0
200,5
1
1
Cailletet u. Colardeau
1891
1149
1457
374
i
1
j
0,329
Traube u. Teichner
1904
Davis 1909
374
'217,5
Holborn u. Baumann: 1089
\ 1362
4^58 i2,347
lit den Wert<
0,3269
1910
1
j
^1 berechnet n
;n — I
46,'»5,
33 Atm.,
gr/ccm.
Valentiner.
448
129 i
Kritische Daten
nebst einigen aus ihnen berechenbaren charakteristischen Konstanten,
Lit. Tab. 132, S. 449- (Fortsetzung.)
Substanz
Formel
h
Pk
^•fc
^k
Beobachter a.io^
6.106
0 1
—241 15
Dewar, Clerke 1902 386 0977
0,033
Dewar (4) 1904
-240,8
13,4-15
OlszeVski (13) 1906
H,7
57,2
0,94*
Ramsayu.Trawersi9oo 818
Rudorf (i) 1909
2303
358,3
36,9
Altschul 1893 5974
7836
362,95
Brown 1906
345,6
35,8
Altschul 1893' 6051
7912
349,0
Brown 1906
344,4
35,0
Altschul 1893 6165
8077
34«,5
Brown 1906
3i«,7
36,95^)
0,7419
Young 1910; 5363
7332
Wasserstoff . .
Xenon ....
o-Xylol . . . .
m-Xylol ....
p-Xylol ....
Zinntetrachlorid
') [36,95]
CgH,
SnCU
2,860
3,232
2,823
2,715
3,755 2,462
130
Kritische Daten von Mischungen.
Lit. Tab. 132, S. 449-
In der ersten Spalte sind die Komponenten der Mischungen, deren kritische Temperaturen gemessen
worden sind, angegeben; in der dritten die Anzahl der untersuchten verschiedenen Prozentgehalte; die Zahl I in
der vierten Spalte bedeutet, daß die kritische Temperatur der Mischung sich aus den kritischen Temperaturen
der Komponenten nach der Mischungsregel berechnen läßt, wenn der Gehalt nach Mol- Prozenten gerechnet wird ;
II bedeutet, daß die beobachtete Temperatur höher, III, daß sie tiefer liegt, als die aus der Mischungsregel
berechnete (vgl. hierzu bes. Centnerszwer u. Zoppi, ZS. ph. Gh. 64, 689; 1906).
Substanzen
Beobachter
Typus
Substanzen
Beobachter
Typus
Acetaldehyd- Paraldehyd
Aceton-Äthyläther . .
-Chloroform . .
Acetylen-Äthan . . .
-Kohlendioxyd
Äthan-Chlorwasserstoff
- Kohlen dioxyd .
-Stickoxydul . .
Äthyläther -Äthylalkohol
-Amylen
-Benzol
1903
i8qo
I
-Diäthylamin
-Methylacetat
-Methylalkohol
-Propionsäure
-Propylalkohol
-Schwefelkohlenstoff .
-Tetrachlorkohlenstoff
Äthylalkohol- Benzol . .
-Wasser . .
Hollmann
Galitzine
Kuenen u.
Robson (2) 1902
Kuenen (2) 1897
Dewar (i) 1880
Quint 1901
Kuenen (2) 1897
Kuenen (2) 1897
Strauss (i) 1880
Ramsay u.
Young (2) 1887
Pawlewski(i) 1882
Ramsay 1881
Schmidt (i) 1891
Schmidt (i) 1891
Schmidt (i) 1891
Schmidt (i) 1891
Centnerszwer
u. Zoppi 1906
Schmidt (i) 1891
Schmidt (i) 1891
Galitzine 1890
Schmidt (i) 1891
Pawlewski(i) 1882
Strauß (i) 1880
III)
III
II*)
iii^)
III«)
UV)
III
III
I
I
I
I
I
III
III
I
I
III«)
p)
II
III
Äthylamin- Benzol . .
Äthylbromid-Amylen .
Benzol-Diäthylamin
Chlorwasserstoff- Kohlen
dioxyd ....
-Methyläther . . .
- Phosphorwasserstoff
Diäthylamin-Pentan (-i-) .
Kohlendioxyd- Luft . . .
Kohlendioxyd - Methyl- I
Chlorid ... 1
-Sauerstoff . .
-Schwefeldioxyd
-Stickstoff . .
-Stickstoffoxydul
-Wasserstoff . .
Luft
Methyläther - Schwefel-
dioxyd
Methylalkohol-Schwefel-
dioxyd
Propylalkohol-Wasser . .
Schmidt (i) 1891
Pawlewski(i) 1882
Schmidt (i) 1891
v.d.Waals (3)1881
Ansdell (3) 1882
Kuenen (3) 1901
van t' Hoff J885
Schmidt (i) 1891
v.d.Waals (3)1881
Kuenen (i) 1893
Caubet (i) 1902
Brinkmann 1904
Keesom 1903
Caubet (i) 1902
Andrews (3) 1887
Caubet (2) 1904
Verschaffelt 1899
Olszewski (2) 1884
V. Wrob-
lewski (2)
Briner u.
Cardoso
1885
1908
Caubet (i) 1902
Kuenen u.
Robson (2) 1902
II
I
110)
III")
III")
11^3)
II")
I
11
II
11^5)
II
11^6)
II")
118)
III
II
J20l
II-*
III'
III'
^) Polymerisation. ") Zusammensetzung nicht angegeben. ^) p^ gemessen. *) Nicht durchgerührt. ^) pj^ ge
messen. «) p^ gemessen. ') p^ gemessen. ^) Durch eintretende Zersetzung unsicher. ^) Durch eintretende Zer-
setzung unsicher, i") Ungenau, krit. Temp. stieg mit der Zeit. ^^) pj. gemessen. ") pj^ gemessen. ") Durch
eintretende Zersetzung unsicher, pj^^ gemessen. ") p^ gemessen. ^^) p^ gemessen. ^^) py^ gemessen. ") pj^^ ge-
messen. ") Neu bearbeitet von Kaott 1909. ") pj^ gemessen. ^) tj^^ = —140,0; Pt = 39,o. ^i) t^= —141,0;
Pk = 39,6. 22) p^ gemessen. Ist als Verbindung anzusehen. ^) pj^ gemessen. ") p^^ gemessen.
Valentiner.
131
449
Kritische Daten von Lösungen.
Lit. Tab. 132, hierunter.
Haonay u. Hofarth (1880) bestimmten kritische Temperaturen für Lösungen von Salze
in verschiedenen Flüssigkeiten und für eine Lösung von Schwefel in Schwefelkohlenstoff. —
Cailletet u. Colardeaa i8gi : Kritische Temperaturen für Lösungen von Jod in flüssiger Kohlen-
säure. — Rietet u. Altschttl 1895: Kritische Temperaturen für Lösungen von Bomeol, Cineol,
Terpineol, Phenol, Guajacol, Jod in Äther und Chloräther, femer für Chloräthyl, Chloroform mit
Spuren von Alkohol. — Kaenen u. Robson (i) 1899: Kritische Temperatuien für Gemische von
Äthyläther-Wasser, sowie von Äthan mit Wasser, Äthyl-, Methyl-, Propyl-, Butjl-, Amylalkohol. —
Smits 1905 : Kritische Temperaturen für Lösungen von Anthrachinon in Äthyläther. — Centnerszwer
u. Pakalneet 1906, Centnerszwer u. Kalnin 1907 und Centnerszwer (3) 1908 ennittelten die
molekulare Erhöhung der kritischen Temperatur des Lösungsmittels; in der folgenden, der
Arbeit von Centnerszwer (1908) entnommenen Tabelle sind die molekularen Temperaturerhöhungen
M
K = J t — mitgeteilt, J t bedeutet die Temperaturerhöhung durch p g gelöster Substanz vom Mole-
P
kulargewicht M in 100 g Lösungsmittel.
Gelöster Stoff
Siede-
punkt
Lösungsmittel (kritische Temperatur)
CO*
(31.3")
NHa
(131»)
CHaQ
fi43")
SO,
(157")
C5H12
(189")
QH.oO
(194°)
Naphthalin
Resorcin
Phenanthren
a-Naphthylamin. . . .
Anthracen
Diphenylamin ....
Naphthalindibromid . .
Benzil
Triphenylmethan . . .
Kaliumjodid in
218
280
340
301
351
30-2
310
347
351
2,39
1,66
2»93
3.09
3,08
3,36
5,67
3.99
2,17
2,75
3,33
3,14
4,01
4.43
1,45
2,36
2,65
2,59
2,68
2,82
3,32
3,37
1,28
1,09
1,38
1,37
1,41
1,41
1,73
0,89
1.34
1.71
1.55
1,79
2,20
CH«0 (240») 3,44
132
Literatur, betreffend kritische Daten.
; Altscbul, ZS. ph. Ch. 11, 577; 1893.
Amagat (i), C. r. 114, 1093; 1892.
„ (2), ebenda 1322; 1892,
(3), C. r. 123, 30 u. 83; 1896.
Andrews (i), Phil. Trans. 159; 583; 1869.
(2), ebenda 166, 421; 1876.
(3), ebendal78 A., 45; 1887. (Vergl.
die Neubearbeitung von Knott, s. u.)
Ansdell d), Proc. Roy. Soc. 29, 209; 1879.
,, (2), Chem. News. 41, 75; 1880,
(3), Proc. Roy. Soc 34, 113; 1882.
[Beibl. 7, 257; 1883.]
Ayenarins (i), Bull. Moscou 47, 117; 1873.
[Pogg. Ann. 151, 303; 1874.]
(2), Mel. phys. Acad. Pet. lO, 697:
1877. [Beibl. 2, 211; 1878.]
Baly, Phil. Mag. (5), 49, 517; 1900.
Battelli (i), Mem. Tor. (2) 40, 1889. Ann. chim.
phys. (6), 25, 38: 1892. Phys.
Rev. 1, 264; 1892.
,. (2), Mem. Tor. (2) 41, 1890.
(3), ebenda 44, 57; 1893.
Baume, Joum. chim. phys. 6, i; 1908.
Briner, Journ. chim. phys. 4, 476; 1906.
Briner u. Cardoso, Joum. chim. phys. 6, 641;
1Q08.
Brinkmann, Diss. Amsterdam 1904.
Brown, Joum. chem. Soc 89, 31 1; 1906.
Cagniard de la Tour (i), Ann. chim. phys. (2),
21, 121 u. 178; 1821.
(2) ebenda 22, 411 ; 1821.
Cailletet, C. r. 94, 1224; 1882.
Cailletet u. Colardeaa, C. r. 112, 1170; 1891.
Joum. phys. (2) 10, 333; 1891. Phys. Rev.
1, 14: 1892.
Cailletet u. Mathias (i), C r. 102, 1202; 1886.
„ (2), Joum. phys. (2) 5,
549; 1886.
(3), Cr. 104, 1563; 1887.
Cardoso, Arch. sc phys. 30, 432; 1910.
Caubet (i), ZS. ph. Ch. 40, 257; 1902, 43,
115; 1903,
„ (2), ebenda -tö, loi ; 1904, femer These,
Paris 1901.
Centnerszwer (i), ZS. ph. Ch. 46, 475; 1903.
,. (2), ebenda 49, 199; 1904.
„ (3), ebenda 61, 356 ; 1908, femer
ebenda 69, 81; 1909.
Centnerszwer u. Kalnin, ZS. ph. Ch. 60, 441;
1907.
Centnerszwer u. Pakalneet, ZS. ph. Ch. 55,
303; 1906.
Physik alisch.cheiaische Tabellen. 4. Aufl.
Valeotiner.
460
132 a
Literatur, betreffend kritische Daten.
(Fortsetzung,)
Centnerszwer u. Zoppi, ZS. ph. Ch. 54, 689;
1906.
Chappuis, C. r. 118, 976; 1894,
Clark, Phil. Mag. (5) 10, 149; 1880.
Clerke, Proc. Roy. Soc. 1901; 62. Journ.phys. (4)
1, 116; 1902.
Crommelio, Comm. Phys. Lab. Leiden Nr. 115
u. 118. 1910.
Davis, Phys. Rev. 29, 81; 1909,
Dewar (i), Proc. Roy. Soc. 30, 478; i88o.
„ (2), PhiL Mag. (5) 18, 210; 1884.
„ (3), Chem. News 84, 281, 293; 1901.
„ (4), Proc. Roy. Soc. 73, 251; 1904.
Djatschewsky , Journ. russ. 16, 304; 1884.
[Beibl. 8, 808; 1884.)
Dorsmano, Diss. Amsterdam 1908.
Drion, Ann. chim. phys. (3) 56, 221; 1859.
Estreicher, ZS. ph. Ch. 20, 605; 1896.
Ferretto, Cim. (4) 12, 288; 1900.
Galitzine, Diss. Straßburg 1890. Wied. Ann. 41,
620; 1890.
Galitzioe u. Wilip, BulL Acad. Pet. 11, Nr. 3,
117. Rapp. du congr. int. 1, 668; 1901.
Ter Gazarian, Journ. chim. phys. 4, 140; 1906.
Guldberg, Christ. Vid. Selsk., 1882, Nr. 20,
[Beibl 7, 350; 1883], ferner ZS. ph. Ch. 1,
234; 1887, ebenda 5, 378; 1890.
Guye u. Maltet (i), Arch. sc. phys. (4) 7, 86;
1899.
„ „ (2), C. r. 133, 1287; 1901.
„ „ (3), ebenda 134, 168; 1902.
„ „ {4), Arch. sc. phys. (4) 13, 274,
462, 559; 1902.
Hannay, Proc. Roy. Soc. 32, 294; 1882.
Hannay u. Hogarth, ebenda 30, 178; 1880.
Chem. News. 41, 103; 1880.
Happel (i), Ann. Phys. (4) 13, 340; 1904.
„ (2), Phys. ZS. 8, 204; 1907.
Hartley, Nat. 15, 67; 1876.
Hautefeuille u. Cailletet, C, r. 92, 901 u. 1088;
1881.
de Heeo, Recherches touchant la physique
comparee et la thdorie des liquides, Paris 1888,
Part, exper. 102.
Hempel, ZS. f. angewandte Chem. 14, 865; 1901.
Herzog, ZS. Elch. 15, 345; 1909.
V. Hirsch, Ann. Phys. (4) 1, 655; 1900.
van t'Hoff, Ber. chem. Ges. 18, 2088; 1885.
Holborn u. Baumann, Ann. Phys. (4) 31, 945; 1910.
Hollmann, ZS. ph. Ch. 43, 148; 1903.
Janssen, Diss. Leiden 1877. [Beibl. 2, 136;
1878.]
Ilosvay, Bull. Soc. chim. 37, 299; 1881. Ber.
chem. Ges. 15, 11 86; 1882.
Jouk, Journ. russ. 13, 229; 1881. [BeibL 6,
86 u. 208; 1882.]
Kameriingh Onnes, Comm. Phys. Lab. Leiden
108, 1908 u. 112; 1909. Proc. Amst. 11,
168; 1908; C. r. 147, 421; 1908.
Kannegießer, Journ. russ. 16, 304 ; 1884. [Beibl.
8, 808; 1884.]
Keesoffl, Diss. Leiden 1904. Comm. Phys. Lab.
Leiden Nr. 88; 1903.
Knietsch, Lieb. Ann. 259, 100; 1890,
Knott, Edinb. Proc. 30, i; 1909.
Kreichgauer, Nat. u. Offenb. 53, 362 u. 401;
1907.
Kuenen (i), Arch. n^eri. 26, 390; 1893. ZS. ph.
Ch. 11, 38; 1893.
(2), ZS. ph. Ch. 24, 678; 1897.
„ (3), ebenda 37, 483; 1901.
Ferner: Die Zustandsgieichung der Gase und
Flüssigkeiten u. d. Kontinuitätstheorie.
Braunschweig 1907.
Kuenen u. Robson (i), ZS. ph. Ch. 28, 342; 1899.
„ „ (2), Phil. Mag. (6)4, 116; 1902.
Ladenburg, Ber. chem. Ges. 11, 818; 1878.
Lebeau, Bull. Soc. chim. 33, 1137; 1905.
Leduc u. Sacerdote, C. r. 125, 397; 1897.
Lespieau u. Chavanne, C. r. 140, 1035; 1905.
Mathias (i), Journ. phys. 4, 77; 1905.
„ (2), C. r. 148, 1102; 1909.
Femer: Le point critique des corps purs. Paris
1904.
Mathias u. Kameriingh Onnes, Comm. Phys.
Lab. Leiden Nr. 117; 1911.
Mendelejew (i), Lieb. Ann. 119, 11 ; 1861.
„ (2), Ber. chem. Ges. 17, 302, 1884.
Nadejdine (i), Journ. russ. 14, 157; 1882. [Beibl.
7, 678; 1883.]
„ (2), ebenda 14, 536; 1882. [ebenda.]
„ (3), ebenda 15, 25; 1883. [ebenda.]
„ (4), Kiewer Univers. Unters. 6, 32;
1885. [ebenda 9, 721 ; 1885.]
(5), Rep. d. Phys. 23, 639; 1887.
(6), ebenda 23, 708; 1887.
Nilson u. Pettersson, ZS. ph. Ch. 1, 38; 1887.
Ogier, C. r. 88, 236; 1876.
Olszewski (i), C. r. 98, 914; 1884.
„ (2), ebenda 99, 184; 1884.
(3), ebenda 100, 350; 1885.
„ (4), ebenda 100, 940; 1885.
„ (5), Mon. Chem. 7, 371; 1886.
(6), Wied. Ann. 31, 66; 1887.
(7), BulLAcad. Krakaul4,i97;i886.
(8), Wied. Ann. 37, 337; 1889.
„ (9), Bull. Acad. Krakaul8, 57; 1890.
„ (10), Wied. Ann. 56, 133; 1895.
(II), ZS. ph. Ch. 16, 380; 1895.
(12), Phil. Mag. (5) 39, 188; 1895.
„ (13), Ann. Phys. (4) 17, 986; 1905,
Ann. chim. phys. 8, 193; 1906.
Ferner: Bull. Acad. Krakau 1908; 375 (Zu-
sammenstellung der Arbeiten über kritische
Daten im Institut von Olszewski).
Pawlewski (i), Ber. chem. Ges. 15, 2463; 1882.
„ (2), ebenda 16, 2633; 1883.
(3), ebenda 21, 2141; 1888.
Rietet u. Altschul, C. r. 120, 43 u. 64; 1895,
ZS. ph. Ch. 16, 26; 1895.
Quint, ZS. ph. Ch. 39, 14; 1901.
Radice, These de doctorat, Geneve 1899; cit.
Arch. sc. phys. 13, 40, Anmk. 1902.
Ramsay, Proc. Roy. Soc. 31, 194; 1881.
Ramsay u. Young (i), Phil. Trans. 177, 156; 1886.
„ „ (2), Journ. chem. Soc. 51, 755;
1887.
Ferner: PhiL Trans. 178, 91 u. 321; 1887.
180, 156; 1889.
Valentiner.
132 b
451
Literatur, betreffend kritische Daten.
(Fortsetzung.)
Ramsay u. Travws, Phil. Trans. 197, 47; 1901.
Radorf (i), Ann. Phys. (4) 29, 751; 1909.
(2), ZS. Elch. 15, 746; 1909.
(3), ZS. Elch. 15, 748; 1909.
Sajotschewsky, Kiewer Univers. Unters. 1878,
Nr. 4 u. 8 [Beibl. 3, 741 ; 1879].
Sarrau, C r. 91, 639, 718, 845; 1882, femer:
ebenda 101, 944; 1885, 110, 850; 1890.
Scbamhardt, Diss. Amsterdam 1908.
Schmidt (i). Lieb. Ann. 266, 266; 1891.
(2), ZS. ph. Ch. 8, 646; 1891.
Smits, ZS. ph. Ch. 52, 587; 1905.
Strauß (i), Joum. russ. 12, 207; 1880 [Beibl. 6,
282; 1882].
(2), ebenda 14, 510; 1882 [Beibl. 7, 676,
1883].
Traube, Joum. prakt. Ch. (2), 31, 518; 1885.
Traube u. Teichner, Ann, Phys. (4) 13, 620 ; 1904,
Travers, Experimentelle Untersuchungen von
Gasen. Braunschweig 1905.
Travers u. Usher, ZS. ph. Ch. 57, 365; 1907.
Verschaffelt, Comm. Phys. Lab. Leiden. Nr. 47;
1S99.
Vespifoani, Gazz. chim. 33, 73; 1903. [Chem.
Zbl. 1903, 1, 1109].
Villard, C. r. 118, 1096; 1894.
Vincent u. Chappnis (i), C. r. 103, 379; 1886.
„ (2), Joum. phys. (2), 5,
58; 1886.
de Vries, Arch. nteri. 28, 210; 1894.
van der Waals (i), Versl. Acad. van WeL Afd.
Nat. (2) 15, 1880. [Beibl.
4, 704; 1880].
„ (2), Die Kontinuität des gas-
förmigen und flüssigen Zu-
standes. i. Aufl. Leipzig
1881; 168, — 2. AufL 1,
1899; 178-
„ (3), ebenda 143, resp. 153.
von Wroblewski (i), Wied. Ann. 20, 251; 1883.
„ (2), Wied. Ann. 25, 402; 1885,
36, 134; 1885.
(3), C r. 102, loio; 1886.
„ (4), Wien. Ben 91, 696 u. 709;
1885; 92, 641; 1885.
„ (5), ebenda 97, 1378; 1888.
Yoaoc, Dublin Proc 12, 374, 1910.
Anhang.
Literatur, betreffend Bestimmung der Größen a und b der van der Waalsschen
Gleichung und ihrer Veränderlichkeit ; in Klammem ist die Substanz beigefügt, auf die
sich die Untersuchung hauptsächlich bezieht
Batschinski. Ann. Phys.(4) 14, 288; 1904 (Äthyl-
äther, Fluorbenzol, Methylformiat, Isopentan);
ebenda 19, 307, 310; 1906 (Isopentan); ebenda
21, looi; 1906. (Äthyolxyd.)
Boltzmann, Vorlesungen über Gastheorie, 1898.
Dieterici, Wied. Ann. 69, 685; 1899 (van der
Waalssche Gleichung und kritische Dichte);
Ann. Phys. (4) 5, 51; 1901 (Isopentan, Benzol,
Äthyläther , Schwefeldioxyd , Kohlendioxyd ,
Wasser); ebenda 12, 144; 1903 (Prüfung einer
Beziehung des Spannungskoeffizienten u. der
kritischen Dichte für 11 Substanzen).
Dorsmann, Diss. Amsterdam 1908. (Chlorwasser-
stoff, Kohlendioxyd.)
Qoye u. Friedrich, Arch. sc phys. 9, 505 ; 1900,
13, 559; 1902.
Goebel. ZS. ph. Ch. 47, 471; 1904, 50, 238;
1905.
Fischeru. Alt, Ann.Phys.(4)9, 1177; 1902, (Sauer-
stoff, Stickstoff, Wasser bei reduzierten Siede-
temperaturen.)
Friderich, Joum, chim. phys. 4, 123: 1906.
(Berechnung von b^,)
Goldbammer. ZS. ph, Ch. 71, 577; 1910.
Haentzscbel, Ann. Phys. (4) 16, 565; 1905,
(Einfache Berechnungsweise von a und b.)
Hall, Boltzmann- Festschrift, S99; 1904 (a für
Äthylalkohol und -Äther,)
Happel, Phys, ZS. 6, 389; 1905 (Zusammen-
fassende Bearbeitung) ; Ann. Phys. (4) 13, 340;
1904 (Einatomige Gase); ebenda 21, 342; 1906.
(Berechn. des nächst, Gliedes, das bei der streng,
V, d. Waalsschen Gleichung mitzunehmen
ist, Boltzmann'sche Form. Einatomige Gase.)
Herzog, ZS. Elch. 15, 545; 1909 (Kritische
Dichten.)
von Hirsch, Wied. Ann. 69, 450; 1899 (Toluol,
o-, p-, m'Xylol, Propionsäure, n- und i- Butter-
säure.)
Jäger, Wien. Ber, 105, 15; 1896.
Kamerlingb Onnes, Comm, Phys, Lab, Leiden,
Nr. loS u, 112; 190g (a und b für Helium).
Kuenen, Die Zustandsgieichung etc., Braun-
schweig 1907. Ann. Phys. (4) 17, 189; 1905
(Einfache Berechnung von a und b.)
van Laar, Arch. Teyler (2) 6, 48; 1899 und 7,
34; 1901, VersL Akad. Amst. (4), 11, 713;
1902.
K. Meyer, ZS. ph. Ch. 32, i ; 1900 (s. unten S. 452).
ZS. ph. Ch. 71, 325; 1910.
St. Meyer, Ann. Phys. (4) 7, 938 : 1902.
Reiaganoffl, Diss. Göttingen 1899 (Isopentan);
Ann. Phys. (4) 18, 1008; 1905. (Abhängigkeit
der Größe a von Volumen und Temperatur
bei Äthyläther, Kohlendioxyd, Äthylen, Iso-
pentan.)
van Rij, Diss. Amsterdam 1908. (Edelgase;
Sauerstoff, Wasserstoff, Kohlendioxyd.)
Vaientiner. 29*
452
132 c
Literatur, betreffend kritische Daten.
(Fortsetzung.)
Roth, Wied. Ann. 11, 35; 1903.
Rudorf, Ann. Phys. 29, 751; 1909 (Edelgase);
ZS. Elch. 16, 748; 1909 (Radiumemanation.)
Schamhardt, Diss. Amsterdam 1908. (a und b
für Äthylättier.)
Traube, Ann. Phys. (4) 5, 548; 1901 (Beziehung
zwischen b und dem Molelcularvolumen);
ebenda 8, 284; 1902 (b für 18 Stoffe für
verschiedene Temperaturen); ZS. ph. Ch. 68,
289; 1910 (Beziehungen zwischen Ober-
flächenspannung, Binnendruck und den Größen
a, b, berechnet für eine große Zahl von Sub-
stanzen.)
van der Waals, Die Kontinuität etc., Leipzig
1899 und 1900. Arch. n^erl. (2), 4, 302; 1900,
308; 1900, G, 47; 1901. Versl. Akad. Amst.
(4), 7, 160; 1899, 537; 1899, 9, 586, 614, 701;
1901, 11, 82; 1902. ZS. ph. Ch. 38, 257;
igoi. Arch. neerl. (2), 9, 381; 1904. Versl.
Akad. Amst. 19, 78; 1910.
van der Waals, jr., Versl. Akad. Amst. (4) 11,
620; 1902. Arch. neerl. (2) 8, 285; 1902.
Waiden, ZS. ph. Ch, 00, 385; 1909. (Beziehung
zwischen Oberflächenspannung, Binnendruck
und den Größen a und b.)
Korrespondierende Substanzen.
Die in folgenden Gruppen eingeordneten Substanzen scheinen im Sinne der v an d e r Wa alsschen
Theorie bezüglich der Sättigungsdruckkurven und Isothermen miteinander zu korrespondieren^).
Gruppe I. (Einatomige Gase).
Argon 2,25 ber. nach Ramsay u. Travers von Happel
Krypton 2,39
Xenon 2,38 „
Radiumemanation 2,23 ber. nach Ramsay u. Gray von Rudorf
Quecksilber 2,30 bis 2,39 ber. nach Cailletet, Colardeau u. Riviere von Happel.
Die Zahlen bedeuten den Faktor / in der Gleichung lg -^-^ = f[ -^ — i ), worin p der zu der
absoluten Temperatur T gehörige Sättigungsdruck, Pj^ und Tj. kritische Daten sind. Dieser Faktor
hängt ein wenig von der Temperatur ab und hat für alle anderen bisher untersuchten Substanzen
höhere Werte (2,8 bis 3,2 für die Substanzen in Gruppe II, > 3,2 für die übrigen).
Cailletet, Colardeau u. Rivi&re, C. r. ISO, 1585; 1900.
Happel, Ann. Phys. (4) 13, 340; 1904; ferner auch Phys. ZS. 6, 389; 1905; Ann. Phys. (4) 21,
342; 1906.
Ramsay u. Travers, Phil. Trans. 197, 47; 1901. (Travers, Exper. Unters, v. Gasen 1905.
Braunschweig.)
Ramsay u. Gray, Journ. ehem. Soc. 95, 1073; 1909.
Rudorf, ZS. Elch. 15, 748; 1909; ferner auch ebenda 746; Ann. Phys, (4) 29, 751; 1909.
Bezüglich der Werte von f und ihrer Temperaturabhängigkeit für andere Substanzen vgl. bes.
Jüptner, ZS. ph. Ch. 55, 738; 1906; 60, loi; 1907; 03, 355, 579; 1908; 04, 709; 1908.
Gruppe IL
Äthyläther Äthylacetat Methylformiat Heptan
Benzol Methylacetat Propylformiat Hexan
Brombenzol Propylacetat Äthylpropionat Kohlendioxyd
Chlorbenzol Methylbutyrat Methylpropionat Schwefelkohlenstoff
Fluorbenzol Methyl-i-butyrat Pentan Chlorkohlenstoff
Jodbenzol Äthylformiat i- Pentan Zinntetrachlorid
Chlorwasserstoff
Für diese Substanzen konnte von K. Meyer eine durch Hinzunahme von 2 weiteren Kon-
stanten erweiterte van der Waals'sche Gleichung aufgestellt werden, die die Beobachtungen im Sätti-
gungsgebiet befriedigend darstellt.
Wahrscheinlich gehören in diese Gruppe:
Äthylen nach Amagat, Raveau, Reinganum,
Luft „ Amagat,
Stickstoff „ Fischer u. Alt,
Sauerstoff „ Fischer u. Alt,
^) Es ist noch nicht sicher, ob eine derartige allgemeine Klassifizierung möglich ist oder ob nicht
nur gewisse Substanzen in gewissen Eigenschaften miteinander korrespondieren, in anderen nicht.
K. M ey e r hat z. B. (ZS. ph. Ch. 71, 325; 1910) für die Substanzen der Gruppe I dieselbe Form der
Zustandsgieichung aufstellen können, als für Gruppe II; allerdings mit 5 Konstanten.
Valeotiner
132 d
453
Literatur, betreffend kritische Daten.
(Fortsetzung.)
• nach Happel
Mischungen von 2 Stoffen dieser Gruppe, z. B.
Kohlendioxyd und Sauerstoff nach Keesom,
„ und Wasserstoff „ Verschaffelt,
Chlormethyl und Kohlendioxyd „ Kamerlingh Onnes u. Zakrzewski.
Korrespondierend mit den genannten sind in bezug auf die Größe des kritischen Volumens
Schweflige Säure \
Hexamethylen )
Korrespondierend in bezug auf die Dielektrizitätskonstante sind:
Benzol Mejaxylol
Äthylbenzol Orthoxylol
Propylbenzol Paraxylol
i-Propylbenzol Cymol
i-Butylbenzol Pseudokumol
Toluol
Kamerlingh-Onnes hat eine allgemeine Zustandsgieichung empirischer Natur für diese Gruppe
abzuleiten versucht.
Amagat, C. r. 123, 30 u. 83; 1896.
Dieterici, Ann. Phys. (4) 12, 144; 1903.
Fischer u. AU, Ann. Phys. (4) 9, 1177; 1902.
Happel, s. o. und Ph. ZS. 10, 687; 1909.
Kamerlinsh Onaes, Comm. Phys. Lab. Leiden, Nr. 71, 74; 1901.
Kamerlingh Onnes u. Zakrzewski, ebenda, Nr. 92 u. Suppl. 8; 1904.
Keesom, ebenda Nr. 88; 1903.
Meyer, ZS. ph. Ch. 32, i; 1900.
Raveau, Joum. phys. (3) 6, 432; 1897.
Reinganum, Ann. Phys. (4) 18, 1008; 1905.
Verschaffelt, Comm. Phys. Lab. Leiden, Nr. 47; 1899 u. Nr. 65; 1900.
Gruppe III.
Äthyl- und Propylalkohol.
Happel s. 0-, Meyer s. o.
Nicht einordnen lassen sich Methylalkohol, Essigsäure Wasser.
Dieterici, Ann. Phys. (4) 15, 860; 1904.
Happel s. 0. Meyer s. o.
Vgl. zu dieser Tabelle die in Tab. 129 aufgeführten Werte von — ^—^ und
oben angeführte Literatur, besonders
Boltzmano, Voriesungen über Gastheorie, II. Teil, 1898.
Kuenen, Die Zustandsgieichung etc. Braunschweig 1907.
van der Waals, Die Kontinuität etc. Leipzig 1899 u. 1900.
Happel, Phys. ZS. 6, 389; 1905 (Zusammenfassende Bearbeitung).
^V
sowie die
Valentiner.
454 133
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loog Lösung angegeben.
A. Inhalt.
Aufgenommen sind : Salze, Säuren, Basen, einige Oxyde und Elemente. — Doppelsalze sind, abgesehen
von wenigen Ausnahmen, fortgelassen. — Bei der Auswahl der Stoffe wurden wesentlich berücksichtigt:
I. wichtige Verbindungen; 2. neuere und genaue Bestimmungen.
Lagen mehrere Daten verschiedener Autoren für gleiche Konzentration und Temperatur vor, so sind
die Werte nur zum Teil aufgenommen worden, auf andere ist in der Anmerkung verwiesen. Eklatant un-
richtige oder unklare Zahlen wurden fortgelassen. Teile der genauen Eiskurven, welche freilich nur wenige Grade
umfassen, findet man in Tabelle 182. Die Literatur ist bis Ende 191 1 berücksichtigt. Die Arbeiten der
russischen Autoren waren dem Verfasser oft nur in Referaten zugänglich.
B. Abkürzungen.
Außer den im Vorwort zusammengestellten Abkürzungen der häufigsten Zeitschriften sind folgende
abgekürzte Büchertitel benutzt:
Mulder = Bijdragen tot de geschiedenis van het scheikundig gebenden water; Rotterdam 1864.
Comey = Dictionary of chemical solubilities Inorganic; London und New York 1896.
Gm. Kr. = Gmelin- Kraut, Handbuch der anorg. Chemie; Heidelberg I — III; 1872— 1897.
Dammer = Handbuch der anorg. Chemie, I — IV; Stuttgart 1892— 1903.
C. Einrichtung der Tabelle.
In der ersten Kolumne sind die Gew.-% des in Wasser gelösten Stoffes, also Gramm anhydrische
Substanz in 100 g Lösung (nicht loog Wasser) angeführt. Nur in zwei Fällen bei: NH3-H2O und HCIO4-H2O
sind die Mol.-% angegeben, wie auch besonders bemerkt. Die Gewichtsprozente sind teils Original-Abhand-
lungen entnommen, teils aus den Angaben von Meyerhoffer in der vorigen Auflage dieses Buches umgerechnet
worden. Unter anhydrischer Substanz ist stets diejenige verstanden, die die Überschrift bildet. In der z w e i t e n
Kolumne ist der Bodenkörper angegeben. Sind zwei durch + verbundene Bodenkörper angegeben, so liegt
ein Umwandlungs- oder ein eutektischer (multipler) Punkt vor. Dies ist auch durch fetten Druck gekenn-
zeichnet. In der dritten Kolumne sind die einzelnen Gleichgewichtstemperaturen verzeichnet. Labile
Punkte sind in jedem Fall in einer besonderen Tabelle unter der Bezeichnung „instabiles System" zusammen-
gefaßt. Die Ziffern bei den Temperaturen bedeuten den Hinweis auf die Literaturangaben, die am Ende
jeder Tabelle stehen. Wenn sich alle Angaben einer Tabelle auf eine einzige Literaturangabe beziehen,
ist dieser Literaturnachweis durch eine Ziffer am Kopf der Tabelle bemerkbar. In einigen Fällen sind Koch-
punkte (Kp.) und andere Tensionsverhältnisse angeführt. Wo nichts besonderes bemerkt ist, beziehen sich
die Angaben auf direkte Löslichkeitsbestimmung; dort, wo indirekte Löslichkeitsbestimmungen vorliegen,
ist die Methode mit Worten oder durch ein Zeichen angedeutet. Es bedeutet:
[t] = Gesamtlöslichkeit. | [EMK] — Bestimmung durch Potentialmessung.
[NH3] = Bestimmung aus der Löslichkeit in
NH3 nach Bodländer u. Fittig,
[kol.] = kolorimetrisch nach Whitby.
Bei den indirekten Lösl.-Best. ist im Original die Lösl. meist in Gewichten pro Lit. angegeben. Diese
Angaben sind für die Tabelle mit Berücksichtigung der Dichte des Wassers — • aber ohne Berücksichtigung
des spez. Gew. der Lösungen — auf g Salz in 100 g H2O umgerechnet. Die Tabelle ist alphabetisch nach
den Symbolen der Kationen geordnet (Ag, AI etc.). Mol.- resp. Atomgewicht stehen neben den Salzen.
Für die Smp. und Umwp. vergl. auch Tab. 66, 67 u. 154.
[i] = lonenlöslichkeit.
[k] = Bestimmung durch Leitfähigkeits-
messung,
D. Genauigkeit.'
Im allgemeinen ist eine Löslichkeitsbestimmung schon recht genau, wenn sie nur um i % vom wahren
Wert abweicht. Wo daher die Autoren ihre Zahlen bis auf ein Tausendstel (oder sogar Zehntausendstel)
angeben, erschien eine Abrundung am Platze. Im großen und ganzen überschreiten diese Abrundungen
nicht den Wert von ^2%» nur bei einigen älteren Autoren ist gelegentlich darüber hinausgegangen worden.
Dagegen ist bei bewährten Forschern häufig von jeder Abrundung abgesehen worden, obwohl eine solche
vielfach am Platze sein dürfte. Überhaupt legt die Verschiedenartigkeit der Bestimmungen einer konse-
quenten Durchführung der Abrundung unüberwindliche Schwierigkeiten in den Weg, so daß hiervon,
abgesehen werden mußte. Wo sich die Bestimmung eines oder mehrerer Autoren nicht zu einer Kurve
vereinigen ließen, wurde in den meisten Fällen eine Kurve möglichst durch die Mittelwerte gezogen und aus j
ihr die interpolierten Werte abgelesen. — • Eine solche Interpolation ist meist besonders vermerkt.j
(:inpoL), desgl. eine Extrapolation (:exp.)
Figuren wurden zur Erleichterung des Verständnisses bei solchen Systemen gebracht, bei denen
viele Hydratstufen vorliegen.
Die stabilen Systemen entsprechenden Kurven sind voll, die instabilen Systemen entsprechenden
gestrichelt ausgezogen. Als Abszissen sind die Gewichtsprozente anhydrische Substanz, als Ordinaten die
Temperaturen aufgetragen. Die Buchstabenbezeichnung der Kurven und multiplen Punkte in den Figuren
ist auch in den Tabellen mitgeteilt und zwar in der zweiten Spalte neben der Bodenkörperbezeichnung.
Kremann
133a
455
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
! AgaAsOs Silberarsenit^) 4 6,6
^ X 10-3 AgsAsOj 20»
Wbitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
o [t, kol.].
Ag3As04 Silberarsenat ^) 462,6
i S.5X10-* AgsAsO* 20»
■ Whitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
: I . [t, kol.].
AgBOa Silberborat 150,9
•.905 AgBO, 25»
Arrfaenins, ZS. ph. Ch. 11, 396;
i>o3 [t].
AgBr Silberbromid 187,8
19,96"^)
21,1 «)
25 ')
25 *)
25 ')
25 •)
100 ')
o,S4Xio-* AgBr
i.i XIO-*
1,33X10-^
1.24X10-^
1.5 Xio-3
1.35 X10-»
3,7 X10-*
^' Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, y.].
-I Koblrausch u. Dolezalek, Berl.
Sitzber. 1901, 1021 [i, /.].
^) Kobiraasch u. Dolezalek, ZS.
ph. Ch. 39, 605; 1902 [i, x].
*) Goodwin, ZS. ph. Gh. 13, 645;
1S94 [i, E.MK].
2> Tbiel, ZS. anorg. Gh. Jl, 57;
1000 [i, EMK].
«I Bodländer u. Fittif, ZS. ph. Gh.
39. 605: 1902 [i, NH3].
') Böttfer, ZS. ph. Gh. 66, 93;
1906 [t,x].
AgBrOs Silberbromat 235,8
0,159 AgBrOs 19.94"^)
0.192 „ 24,5 *)
ö,i66 „ 25,0 ')
0,171 ; „ 27,0 ♦)
*i Bottger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t,x].
2» Noyes, ZS. ph. Gh. 6, 246;
iSqo [t].
^) Longi, Gazz. chim. 18, 87; 1883
[t, dir.].
*) Whitby, ZS. anorg. Gh. 67,
108; 1910 [t, kol.].
AgCN Silbercyanid 133,9
4,3X10-« AgCN 17,5« M
2,2X10-* „ 19,96*)
1) Morgan, ZS. ph. Gh. 17, 533;
1895 [i, EMK].
*) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t,x].
ind. Bestimmungen [x] bei 18,5 u.
loo» liegen seitens Melcher vor.
( Joum. Amer. chem.Soc32, 50 ; 1910.)
AgCNS Silberrhodanid 166,0
1,37X10-* AgGNS 19,96'^)
2,50X10-* „ 21,00 *)
1,80X10-5 „ 25,00 3)
2,10X10-5 „ 25,00 *)
6,40X10—* „ 100,00*)
^) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t,x].
*) Wbitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
1910 [t, kol.].
*) Küster u. Thiel, ZS. anorg. Gh.
33, 139; 1903 [i, EMK].
*) Abegg u. Cox, ZS. ph. Gh. 46,
II; 1903 [i, NHs].
5) Böttger, ZS. ph. Gh. 56, 93;
1906 [t, x].
AgaCrOi Silberchromat
331,8
2,8 Xio-3 AgjGrO* 18«' 1)
2,5 X10-' „ 18*)
2,56x10-* „ 18*)
ca. 2 xio-3 ^^ 25*)
3,41x10-3 „ 27')
5,34X10-3 „ 50»)
ca. 3 xio-3 ^^ 100*)
M Kobiraasch, ZS. ph. Gh. 12, 221 ,
1893 [i,''-]-
*) Kobiraasch. ZS. ph. Gh. 64, 129;
1908 [i, x].
ä) Wbitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
1910 [t, kol.].
*) Abegg u. Cox, ZS. ph. Gh. 46,
II; 1903 [i, EMK].
') Carpenter, Gomey S. 21.
AgaCOs Silbercarbonat 275,8
ca. 1,7X10-3 AgjGOa 25« 1)
3,2Xio-ä „ 25*)
1) Abegg u. Cox, ZS. ph. Gh. 46,
II; 1903 [i, EA\K].
*) Spencer u. Le Pia, ZS. anorg.
Gh. 65, 14; 1909 [i, EMK].
AggCraO: Silberdichromat
431,8
8,3x10-5 AgsGr^Or 15")
*) 0. Mayer, Ber. ehem. Ges. 36,
1741; 1903-
AgCl Silberchlorid 143,3
AgGl
==011
5,6 Xio^
6,6 X10-*
8,9 Xio-5
1,31X10-* i „
1,53X10-*
1,54X10—* ' „
1,80X10-* „
2,03X10-* „
1,94X10-* „
2,74X10-* „
2,18X10-»
2,17X10—» „
1) Kobiraasch, ZS.
129; 1908 [x].
2) Böttger, ZS. ph.
1903 [t,x].
3) Goodwin, ZS. ph
1894 [i, EMK].
*) Thiel, ZS. anorg
1900 [i, EMK].
*) Böttger, ZS. ph. Gh. 56, 93 ; 1906
[t, X].
•) Whitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
1910 [t, kol.].
Ältere, weniger genaue Daten : Kobi-
raasch u. Rose. ZS. anorg. Gh. 12,
242: 1893 [i, x]; Holleman, ZS.
ph. Gh. 12, 132; 1893 [i,x]; weitere
1,55
4,681)
9,97^)
17,51 ^)
19,95 *)
2I,00')
25,00»)
25,00*)
25,861)
34,12*)
100,00')
100,00 •)
ph. Gh. 64,
Gh. 46, 602;
. Gh. 13, 645;
. Gh. 24, 57;
AgF Silberfluorid «6,9
57,50 AgF ? 15,5**)
M Gore, Proc. Roy. Soc 18,158;
1870. Der Bodenkörper ist ungewiß;
aus der wässerigen Lösung scheidet
sich das Salz teils in wasserhaltigen
Krystallen (i aq u. 2 aq) aus, teils
wasserfrei und amorph.
Ag3Fe(CN)6 Silber! erricyanid
535,5
0,66x10-* Ag3Fe(GN)«' 2o«i)
o,36Xio-*(?) „ : 25 *)
1) Whitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
1910 [t, kol.].
') Longi, Gazz. chim. 13,87; 1883.
AgJ Silberjodid 234,8
1,33X10-' AgJ reg. 13° *)
3,53X10-' ; „ 20,8*)
2,3 X10-' „ 25 »)
2,5 X10-' ,., 25 *)
1) Danneel, ZS. ph. Gh. 33, 439;
1900 [i, EMK].
*) Kobiraasch u. Dolezalek, Berl,
Sitz.-Ber. 1901, 1018 [i, x].
») Goodwin, ZS. ph. Gh. 13, 646;
1894 [i, EMK].
*) Tbiel, ZS. anorg. Gh. 34, 57;
1900 [i, EMK).
Kremaan.
456
133 b
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
9/
/o
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper i Temp.
AgJOa Silberjodat 282,8
19,95^)
20 3)
25 *)
Gh. 04,
3,85X10 3 AgJ03
4.35X10-3
3,9 Xio-3
5,36X10-3
') Kohlrausch, ZS. ph.
129; igo8 [x].
•') Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, y.].
■') Whitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
1910 [t, kol.].
*) Noyes u. Kohr, ZS. ph. Gh. 42,
342; 1903 [t].
AgNOa Silbernitrat 169,9
Eis
-5.6»
Eis+AgNOs
rhomb.
—7,8
AgNOsrhomb.
0
„
IG
„
20
»>
30
„
40
"
50
60
70
80
„
90
„
ICD
„
110
„
125
AgNO, (rhomb.)
+ AgNO,
(rhomboedr.)
AgNOs-
rhomboedr. Smp.
133 '
159 j
208,6)
34.2
47,1
53.5
61,5
68,3
73.0
77,0
80,0
82,5
84,6
86,7
88,4
90,1
91,7
94,2
95.1
100,0
') Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 600;
1872.
') Middelberg, ZS. ph. Ch. 43, 313;
1893.
^) Einer Kurve entnommen, die nach
den Angaben von Kremers (Pogg.
Ann. 92, 499; 1854), von Tilden
u. Shenstone (Lond. Trans. 1884,
S. 23), bis ,40» auch nach den An-
gaben von Etard, Ann. chim. phys.
(7) 2, 526; 1894) gezeichnet ist.
^) Hissiak, ZS. ph. Gh. 32, 551;
i9oo;Schwarz(GöttingerPreisschrift
1892) findet fast dieselbe Temp.
Rückläufige Tensionskurve
der gesättigten AgNOs-
Lösungen ')
Druck in mmHg
760-') I] . ^„ I 133»
800 u^^y\ 135
960 \ rhombisch f^
Druck in mm Hg j
1000 .\ 160»
lOIO } ,^^Z~A 170
900 [rhomboedr. ^^^
760^) ; 191
o I 208,6
') Roozeboom, Versl. Akad. Amster-
dam, 25. Januar 1902, früher schon
van't Hoff, Vorlesungen 2. Aufl. i.
S. 35, 1901. Roozeboom, Heterogene
Gleichgewichte 21, 350; 1904.
^) Siedepunkte.
'^) Dampfdruckmaximum.
0/ AgaO Silberoxyd 231,8
19,96" 1)
20 2)
24.94 ')
25 ')
25 *)
25 ')
25 *)
1) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, k].
-) Whitby, ZS. anorg. Gh. 67, 107;
1910 [t, kol.].
^) Abegg u. Cox, ZS. ph. Gh. 46,
II; 1903, [i, NH3] bezw. [i, EMK].
') Noyes u. Kohr, ZS. ph. Gh. 42,
342; 1903 [t bezw. i].
2,14x10—3
Ag.O
2,15X10-^
2,51X10—''
2,1 XlO-3
2,51 XlO-3
ca.8,12X10 3
1,74X10—3
AgsPOi Silberphosphat
418,7
6,44X10-* I AgsPO* i 19,46"*)
') Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, x].
AgoS Silbersulfid 247,8
1,37X10-^ I Silberglanz i 18"')
1,37X10-^ ; AgaS (gefällt) j 18 1)
') 0. Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 (t, h), ältere unsichere Werte von
ca. 5Xio-'o bei jgO; Bernfeld, ZS.
ph. Gh. 25, 73; 1898.
AggSO^ Silbersulfat 311,8
AgzSOi
17"^)
18 2)
25')
100*)
0,772
0,727
0,802
1,460
') Euler, ZS. anorg. Gh. 49, 314;
1904.
■"') Weight-Thompson, Phil. Mag.
(5) 17, 288; 1884 u. 19, I [t] 1885.
«) Drucker, ZS. anorg. Gh. 28,
362; 1901,
*) Wentzel, cf. (Dammer II, 2; 800).
AlBrs Aluminiumbromid
266,9
! Hydrate mit i
I 15 aq-f 6aq ,ca. — 7°')
100 I AlBra i 95 )
^) Panfiloff, Journ. russ. (i) 27,
77; 1895. Ref. ZS. anorg. Gh. 12,
230; 1896.
^) Roozeboom, Rec. P.-B. 8, 268;
1889.
AICI3 Aluminiumchlorid
133,5
I Hydrate mit
— ! 9 aq -f 6 aq
20°')
15 '}
(I) 28,
41,1 i 6aq? I
') Lubarski, Journ. russ.
476; 1896/7.
18, 387; 1898.
*) Gomey, S. 4.
Der Bodenkörper ist unbestimmt
Ref. ZS. anorg. Gh.
AIJ3 Aluminiumjodid 0
407,9
! Hydrat mit j
— i5aq(?)-f6aqca. — 18°
') Panfiloff, Journ. russ. (2) 27,
77; 1895. Ref. ZS. anorg. Gh. 12,
230; 1896.
Al2(S04)3 Aluminiumsulfat
8,09
10,7
14,3
17,5
19,2
23,1
23,8
24.8
25.1
26,6
28,8
31.4
34.3
37.1
39.8
42,2
44.7
47,1
Eis
Eis + Hydrat
mit 18 aq
Hydrat mit 18 aq
342,4
—1,02"
-1.43
—2,04
-2,65
-2,85
-4,00
0,00 -)
+ 7,73 ')
10,00
20,00
30,00
40,00
50,00
60,00
70,00
80,00
90,00
100,00'
')
') Kremann und Hüttinger, Jahrb.
geol. Reichsanst. Wien 58, 637 ; 1908.
^) Poggiale, Ann. chim. phys. (3)
8, 462; 1843.
Welche Hydrate bei den höheren
Temperaturen als Bodenkörper vor-
liegen, ist nicht bekannt. — Bei
tiefen Temp., jedenfalls instabil:
27 aq; ferner 10 aq (Gm. Kr. II,
i; 639).
Kremann.
133
457
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
nichts anderes vermerict, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
0/
/o
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Al2Cs2(S04)4 Caesiumalaun
0,2I
o,35
o,6o
1,04
1,96
9,50
18,60
62,00
Hydrat mit 34aq
04,1
0
y)
0,0
,. i 3°»°
i 45.0
„ , 60,0
! 75.0
„ 80,0
90,0
„ 100,4*
24 aq Smp. 122,0-)
') Interpoliert nach den Daten von
Berkeley, Lond. Trans. 203, A, 215;
1904.
') Locke, Joum. Amer. ehem. Soc
26, 183; 1901.
* Kp. bei 758 mm.
Die Angaben Setterbergs (Lieb.
Ann. 211, 104; 1882; vgl. Comey
412) stimmen mit den Werten von
Berkeley unterhalb 50" überein,
oberhalb dieser Temperatur liegen
sie etwas tiefer. Tilden ( Joum. ehem.
Soc. Jo, 409; 1884) gibt für den
Smp. 106°, Erdmann (Arch. Pharm.
232, 18; 1894) 120,5" an. —
ALKsCSOJi Kaliumalaun
2,07
4,80
7»74
12,48
19,85
51,45
60,63
66,67
67,81
Hj-dratmit24aq
516,7
0,0"
15.0
30,0
45.0
60,0
92,5»
24 aq Smp,
Hydr. m. x aq 100,0
„ 110,0
111,9
') Arithm. Interpol, der Daten von
Berkeley, Lond. Trans. 203 A, 214;
1904.
2} Mulder S. 91.
Locke (Joum. Amer. ehem. Soc.
26, 1 83 ; 1 901 ) findet für den Smp. von
24 aq 91". — Das niedere Hydrat
oberhalb des Smp. ist nicht genau be-
kannt. — DerSmp. ist möglicherweise
ein labiler. Denn Neamano (Ber.
chem.Ges.10,456; 1877) beobachtete,
daß bei 100° geschmolzener Kalium-
alaun bereits ein basisches Salz ab-
scheidet, und dieselbe Zersetzung
findet vielleicht schon bei 78" statt.
— Mäller-Erzbach (Ber. ehem. Ges.
22, 3181 ; 1889) findet beim K- Alaun
(wie auch bei NH4-Alaun) vermittelst
Diss.-Tens. Hydrate mit 24 aq u. 6 aq.
— Berkeley (S. 205) fand, daß die
Lösungen von resp. K-, Rb- u. Tl-
Alaun oberhalb resp. 68", 80° und
75" ein unlösl. Salz ausscheiden.
AUNHiX^CSO^)* Ammonium-
alaun 474,6
Eis -h Hydrat _Q3Qoi^
2,53
4,31
6,19
8,34
11,00
13,70
17,40
21,30
26,00
52,20
67,50
mit 24 aq
Hydrat mit 34 aqi
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
»5,0«)
„ 24 aq Smp.
Hydrat mit ?aq 110,6*)
') Onthrie, Phil Mag. (4) 49, 268;
1875 (Guthries Konzentr. beim
Kryop. ist zu hoch.)
*) Pofjiale, Ann. ehim. phys. (3),
8, 467; 1843.
^) Locke, 1. e.
*) Molder, S. 91 (Bestimmung bei
17,5° zu hoch).
Al2Rb2(S04)4 Rubidiumalaun
609,4
0,715
2,15
3,85
6,89
11,03
17,77
58,5
^) Interpoliert nach den Daten von
Berkeley, Lond. Trans. 203 A, 213;
1904.
-) Setterberg, Lieb. Ann. 211, 104;
1882.
') Locke, Joum. Amer. ehem. Soc
36, 183, 1901.
Hydrat
mita4aq
0»
"
15
,
30
,
45
,
60
,
70
,
80»)
„ 24a
q Smp.
109 3)
Al2Tl2(S04)4 Thalliumalaun
jHydrat mit a4aq
846,5
-0
3,05
5.II
8.77
11,60
15,50
20,30 j
26,10 j
— i „ 24aq Smp. .'
') Locke, 1. c. Unsicher,
kongruenter oder inkongruenterSmp
vorliegt.
"-) Interpoliert nach Berkeley,
Lond. Trans. 203, A, 215; 1904.
0,0
15,0
30,0
37,5
45,0
52,5
60,0
91,0»)
ob ein
AS2O3 Arsentrioxyd 197,9
Bei 2", 15°, 25* und 39,8° befinden
sich 12,0, 16,6, 20,4, 29,3 gr AS2O3
im lit. Lösung. (Der Bodenkörper
war .\\odifikation a, s. w. u.) Bruaer
und Toiloczko, ZS. anorg. Gh. 37,
456; 1903. Nach Balarew, ZS. anorg.
Gh. 71, 73; 191 1 liegt als Bdk.
zwischen 40 u. 180" das Hydrat
H5AS3O10, bei Zimmertemp. u. unter
oo das Hydrat: H3A3O4 -i H2O vor.
AS2O3 tritt in zwei Modif. auf, a
(natürlich als Arsenit) krjstallinisch,
octaedriseh und ß amorph, glasig.
ß löst sich rascher und leichter in
Wasser als o (Bassv. G. r. 24, 775;
1847) — Cl. Winkler (Joum. prakt.
Gh. 31, 257; 1885) fand für Zimmer-
temperaturen die Löslk. der krjst.
Mod. ^ 1,7. Die amorphe, anfangs
reichlicher gelöste (bis 3,7) geht mit
der Zeit in a über und zeigt darm
die gleiche Löslk. 1,7. Bei 100" be-
trägt die Löslk. von a ca. 10,2, die
von ß etwas mehr (wohl noch kein
Gleichge\vicht). — Clandet (Joum.
ehem. Soc (2) 6, 179; 1863) hat mit
einer von Wöhler (cf. Gm. Kr. II,
2, 552) entdeckten, dritten, mono-
klinen (cf. Nanmano-ZirkeL Minera-
logie S. 475, 1901), natürlich als
Glaudetit auftretenden y-Modif. 2 Lös-
l'chkeitsversuche in kaltem u. heißem
Wasser angestellt, aus denen man
.schließen muß, daß sich bei ihm •/
in a umgewandelt hat. Die Um-
wandlungstemp. von a in ■/ liegt
vermutlich höher, nach Debray
erst oberhalb 200°. (cf. Gm. Kr.).
AS2S3 Arsentrisulfid 246,1
5,17X10-5 AS2S3 gefäUt i8°»)
*) Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294 ; 1907
von W. Biltz, ultramikroskc^isch
gemessen.
B2O3 Borsäureanhydrid
cf. H3BO3 Borsäure
BaBra Baryumbromid 297,2
Hydrat mit a aq
—20°
o^
20
40
60
80
r. Kp.
IOC
"3
45,7
49,5
51,0
53,3
55,2
57,4
59,8
*) tturd, Ann. ehim. phys. (7) 2,
540: 1894.
-) Kremers, Pogg. Ann. 99, 47 ,- 1856.
Die Werte von Etard (bis 175°)
liegen durchweg niedriger als die
Kremaan.
458
133 d
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
0/
/o
Bodenkörper Temp
%
Bodenkörper ; Temp.
Bodenkörper Temp.
Baryumbromid (Forts.),
von Kremers. Obwohl bei Kremers
häufig Übersättigungen festgestellt
sind, wurden seine Daten ihres regel-
mäßigen Verlaufes wegen hier vorge-
zogen. Die Kurve von Etard zeigt
gegen 140° einen Knick, hernach ab-
nehmende Löslichkeit. Lescoeurs
(Ann. chim. phys. (7) 2, 98; 1894)
Beobachtung, daß schon oberhalb
20" eine kleine Differenz zwischen
der Diss. Tens. von 2 aq und dessen
Bodenkörperlösung stattfindet und
daß demnach die Umw.-Temp. von
2 aq in I aq schon bei ca. 20" liegt,
erscheint zweifelhaft. — v. Hauer
(Journ. prakt. Gh. 80, 230; 1860)
u. Werther (Journ. prakt. Gh. 91,
167; 1864) sahen 2 Modif. des
Hydrates mit 2 aq.
Ba(Br03)2 Baryumbromat^)
393,2
Eis -f —0,0340
Hydr, m. i aqi ±0,002
Hydr. m. i aq
0,279
0,285
0.437
0,648
0,782
0,941
1,293
1,691
2,221
2,839
3,401
4,086
4,995
5,115
0,00
10,00
20,00
25,00
30,00
40,00
50,00
60,00
70,00
80,00
90,00
98,70
99,65
„ Kp.
bei 740 mm
') M. Trautz u. A. Aaschütz, Z.S.
ph. Ch, 56, 239; 1906.
BaCOs Baryumcarbonat
ca. 2X10-
BaGOs
.197,4
Zimmer-
temp.*)
16" 2)
1,86X10-
^) Bineau, Ann. chim. phys. (3),
51, 299; 1857.
2) Schlösing, G. r. 75, 73; 1872.
Infolge der starken hydrolytischen
Dissoziation von BaGOs wird die
Genauigkeit der durch Leitfähigkeit
ermittelten Zahlen beeinträchtigt.
Käster, ZS. anorg. Gh. 22, 161 ; 1900,
Bodiänder, ZS. ph.Gh. 35, 28 ; 1900 u.
Qardner u. Gerassimoff, ZS. ph. Gh.
48, 364; 1904 finden bei Vermeidung
von Hydrolyse eine etwa 4 mal so
kleine Leitfähigkeit, als frühere
Autoren, s. SrGOs.
CI2 Baryumchlorid 208,3
}
I. stabil.
14,2
Eis
-3,95»!
19,7
j»
-6,45 h
21,6
»,
-7,30 '
21,9
Eis -f Hydrat
mit 2 aq
-7,502)
22,5 '
»
-7,803)
24,0
Hydrat mit aaq
o,oo*f)
25,0
=»
10,00
26,3
„
20,00
27,6
„
30,00
29,0
,,
40,00
30,4
„
50,00
31,7
„
60,00
^•)
33,1
„
70,00
34,4
„
80,00
35,7
„
90,00
37,0
„
100,00
37,6
»
i04,ioJ
II. Instabil
23,5 I Eis —8,45')
') Rüdorf f, Pogg. Ann. 14Ö, 619,
1872.
2) Guthrie, Phil. Mag. (5), 2, 211,
1876.
3) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1892.
Die Kurve ist von de Coppet zu
tief angegeben. Gewählt wurde der
Schnittpunkt der Kurven von Rüdorff
u. Engel-Mulder.
*) Eagel, Ann. chim. phys. (6) 13,
372; 1888.
^) Taylor, Journ. phys. Ghem. 1,
727; 1896/97.
6) Mulder, S. 45.
Die Eiskurve ist noch von de Coppet
(Ann. chim. phys. (4), 25, 525 ; 1872)
bestimmt worden. Nach Lescoeur
(Ann. chim. phys. (6), 19, 541 ; 1890)
bildet sich unterhalb 10° ein Hydr. m.
6aq ( ?). — fitard (Ann. chim. phys.
(7) 2, 535; 1894) bestimmte die Lös-
lichkeit zwischen ioo°und2i5°. Seine
Kurve zeigt, an die Muldersche
angesetzt, einen Knick bei ca. 100°
(Bildung eines Hydrates mit i H2O ?).
13,25
Ba(C!03)2 Baryumchlorat
304,3
Eis 4- Hydrat -2,740
mit I aq ! ±0,004
14,46 Hydratrait I aq j 0,0
17,52 „ I 10,0 y-)
20,63 „ j 20,0
21,55 „ I 25,0
22,75 „ I 30,0
Hydr.
m.iaq
40,0^
„
50,0
60,0
•70,0
80,0
90,0
99,1
, Kp.
104,6 ;
bei 740 mm
24,90
26,84
28,59
30,10
31,46
32,75
33,84
34,50
') M. Trautz u. A. Anschütz, ZS.
ph. Gh. 56, 238; 1906 besonders ge-
naue Versuche.
Ältere Angaben von Kremers. Pogg.
Ann. 99, 54; 1856, sowie von Tilden
u.Shenstone, Lond. Trans. 1884, 34,
bei höheren Temp. bis 180" ergeben
zu hohe Werte.
BaCr04 Baryumchromat
253,4
3,5X10-* BaGrO« ; 180
Kohlrausch, ZS. ph. Gh. 64, 129;
1908 [x].
BaFa Baryumfluorid 175,4
0,1605 BaF.2 I 18»
F. Kohlrausch, ZS. ph. Gh. 64, 129;
1908 [x].
BaJ2 Baryumjodid 391,2
Hydrat mit
-20«
6 aq
0
„
20
Hydrat mit
ca.40
L
6aq+2aq
Hydrat mit
60
2 aq
»
80
»
100
Hydrat mit
165«)
I aq?
59,2
63,0
66,5
69,9 exp.
70,6
71,7
72,9
74,1
^) Kremers, Pogg. Ann. 103, 66.-
1858.
2) ßtard, Ann, chim. phys. (7) 2,
544; 1894. Die Zahlen bis 40° rühren
von einer graphischen Ausgleichung
der übereinstimmenden Werte von
K. u. E. her. Oberhalb 40" wurden
bei der Ausgleichung mehr die Zah-
len von E. berücksichtigt. Bei
niederen Temp. werden Hydrate
7 aq und 6 aq. angegeben (cf. Dammer
11, 2, 367), in Analogie mit Ga und
Sr wurde hier jedoch das mit 6 aq
vorgezogen.
Kremana.
133
459
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
BaÜOsli Baryumjodat 487,2
[) (MHtN
Hydrat mit
-0,048»
Eis + 1 aq
+0,002
0,0140
Hydratm. laq
10
0,0220
20
0,0280
25
0,0310
„
30
0,0410
„
40
0,0560
50
0,0740
60
0,0930
70
0,1149
80
0,1408
90
0,1965
» Kp.
bei 735 mm
99,2 ;
^) M. Tran
tz u. A. Anschotz, ZS
ph. Gh. 56,
241; 1906.
h
Ba(N02)2Baryumnitrit 229,^
36,7
38,6
41,5
45,1
49.2
, Hydratm. laq
V)
49.2 „ 35;
V) Vogel, ZS. anorg. Gh. 35, 389;
1903.
Eis-fBa(N0,)2— 0,7°!)
-0,7
BaCNOa),
Ba(N03)2 Baryumnitrat 261,4
4,3
4,6
4.8
6,5
7.9
10,4
12,4
14,6
16,9
19,1
0,0
io,o
20,0
30,0
40,0
: 50,0
I 60,0
i 70.0
! 80,0
90,0
100,0
Kp. 101,9
120,0
140,0
160,0
180,0
■200,0
,215.0
M de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897.
-> Malder, S. 47.
^) Etard, Ann. chim. phys. (7) 2,
528; 1894; interpoliert.
Andere Kryop. von Qothrie (1875
u- 1876). Hirzel (ZS. Pharm. 1854,
S. 49; Gm- Kr. 11, i, 308) erhielt
zwischen o»— 12" ein offenbar labiles
Dihvdrat.
21,3
23.4
25.5
25.8
29.3
32.9
36,5
40,1
43.5
45.8
BaO Baryumoxyd 153,4
1,48
1,48
2,17
3.36
4»75
6,85
10,5
15.8
24,2
36,2
47.6
48,65
48,65
48,65
61,44
I Eis -i- Hydrat
j mit 9 aq
i Hydr. m. 9 aq
«)
—0,5")
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50.0
60,0
70,0
75.0
80,0
78,5.
78,0»)
77,9«)
109,0 3)
Hydrat
mit 9aq
Smp.
Hydrat mit
4 aq Kp.
MGnthrie, Phil. Mag. (5)6,35 :187s.
^) Rosenstiehl u. Rählmaim, Bull.
Soc chim. Mulhouse 40, 153 : 1870.
Fortschritte Ghem. 1870, S. 314.
Gm- Kr. II, i, S. 260.
») 0. Bauer, ZS. anorg. Gh. 47, 417 ;
1906.
*) Richards u. Chorchill, ZS. ph.
Gh. 28, 314; 1899.
Lescoear (Ann. chim. phys. (6) 19,
62 ; 1890) fand vermittelst Diss. Tens.
Hydrate mit: 9 aq, 2 aq und i aq.
BaSOs Baryumsulfit 217,4
0,01974 , BaSOs j 20'
0,00177 ' .» i 80
') Rogowicz, ZS. Ver. Rüben
Zuckerindustrie 1905, 938.
■}■
BaSOi Baryumsulfat 233,4
BaSO*
Schwerspat
BaSOi
2,0'
1,73X10—«
1,97X10-«
2,29x10—«
2,70X10-«
2,40 X 10—«
2,30x10-« I „
2,30x10-« I
2,60X10-« ': „
2,92x10-« : „
3,ioxio-« :
') Kohlraasch u. Rose,
Gh. 12, 243, 1893, und Kohlrausch,
ZS. ph. Gh. 64, 129; 1908 [i, x].
*) Kaster, ZS. anorg. Gh. 12, 261 ;
1896 [i, y.].
^) Hollemao, ZS. ph. Ch. 12, 131;
1893 [i, x].
*) Hnlett, ZS. ph. Gh. 37, 398;
1901 [i, xj.
Nach Hnlett übt die Korngröße
18,3*)
18,4a)
25,0*)
26,0 j,,
i 34.0/
37.73
ZS. ph.
des BaSOi auf die Löslichkeit einen
erheblichen Einfluß aus; feine Ver-
teilung erhöht die Lösliclikeit Z. B.
steigt die Löslichkeit bei 25" von
2,3x10-* auf 4,15X10— *, falls der
Durchmesser der festen Teilchen von
1,8 fir Durchmesser auf 0,1 « sinkt.
(/* = I Tausendstel Millimeter).
Weitere indir. Bestimmungen (x)
liegen bei 18,5 u. 100" seitens Melcher
(Joum. Amer. ehem. Soc 32, 50;
1910) vor.
BeS04 Berylliumsulfat^)
30.5
31.9
38.3
43.3
47.5
53.6
56,2
L StabiL
BeS04+4aq
59,9
Hydrate mit
4 aq -f 2 aq
Hydrat mit a aq
II. Instabil
^A,A Hydrat mit 6 aq'
37.8 „ „ i
42.9 „ .. •
45,0 „ 6aq+2aq,
45.9 » 2aq I
49,5 „ ,, '
54,2 » „
*) M. LeTi-Malvano, ZS.
Gh. 48, 446; 1906.
105,2
30,0»
40,0
68,0
85,0
95.4
107,2
111,0
113,6
119,0
31.0"
50,0
72,2
77,4
80,0
91,4
105,0
anorg.
BigSa Wismutsulfid 512,2
1,8x10-5 Bi.Ss gefällt i8»')
*) Weifel, ZS. ph» Gh. 58, 294;
1907 [t, x].
2,17
2,25
2,31
2,97
3.50
3,53
Bfs Brom
L StabiL
Eis + Hydrat
mit 10 aq
Hydr. m. 10 aq
iHydr.m. loaq
+ 2 flüss.
Schichten
159,8
—0,30»^)
0,2*)
0,0
3
6
6.2
II. InstabiL
3,03 Eis —0,37" '
^) Roozeboom, Rec P.-B. 3, 73;
1884; 4, 71; 1885. ZS. ph. Gh. 2,
452; 1888.
Kremana.
460
133 f
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
/o
Bodenkörper Temp.
/o
Bodenkörper Temp
/o
Bodenkörper
Temp.
Brom (Forts.).
^) Winkler, Chem.-Ztg. 23, 687;
1S99.
Die Zusammensetzung der wäss.
Schicht in Abhängigkeit von Temp.
ist nach Winkler: (1. c.)
Stabil
3,61 I 10,34" I
3»33 30»! 7 f)
3,40 I 49,85 j
Instabil
4,00 I qO^)
Roozeboom (u. Danzer (1862) cf.
R.) fanden für diese Kurve etwas
andere Zahlen (o°:4,o5 %).
Nach Mc Lauchlan (ZS. ph. Ch.
44, 617; 1903) beträgt die Konz.
bei 25° 33,95 g Br.
Die Bromschicht besteht nach Wil-
dermann (ZS. ph. Ch. 11, 413; 1893)
bei 22° aus 99.954 % Br und 0,046 %
H,0.
Tensionen :
Für die Tensionen p der an Hydrat
mit 10 aq gesättigten Lösungen gibt
Roozeboom folgende Werte (in
mm Hg):
t
—0,30»
+2
43
45
57
t
+ 3"
4»!
5.0
t
63,5 1+5,5"! 85
73
81
5,9
6,2
93
Unterhalb des Kryopunktes sind
die Tensionen p von Hydrat mit
10 aq + Lös. kleiner als diejenigen
von Eis + Hydrat mit 10 aq (pi).
p und pi in mm Hg:
t
Pi
Pi
-^,30» 43 I 43 i~3"
— I 40 I 41 I —4
—2 I 35 I 39 1—5
31
27
23,5
35
50,2
55,6
58,8
65,1
68,1
73,5
75,7
iHydrat mit 6 aq
6 aq Smp.
4aq?
CaBfa Calciumbromid 199,9
-22,0"')
0,0 U)
20,0/
34,23)
>,ol
>,o}^)
i05,oj
*) l^tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
540; 1894.
0 Kremers Pogg.Ann.103,65 ; 1858.
•'') Lubarsky, Journ. russ. 28, 460;
1897. Ref. ZS. anorg. Ch. 18,386;
40,'
60,1
Das bei höheren Temp. existierende
Hydrat ist wohl eines mit 4 aq (wie
beim CaCU). Curtman (Journ. Amer.
ehem. Soc. 16, 621; 1894) gibt ein
solches an, das bei 80 — 81" schmilzt.
CaCOs Calciumcarbonat
1,31 Xio-3
2 X 10-3
CaCOs
100,1
16»')
100 '^)
') Schlösing, C. r. 74, 1555; 1872.
^) Bineau, Ann. chim. phys. (3),
51, 292; 1857. Vergl. letzte Be-
merkung bei SrCOs und Bodländer,
ZS. ph. Ch. 35, 23; 1902.
CaCIo Calciumchlorid "i,^
200
180
160
no
'^120
^fOO
■f so
k
vo
20
0
-20
-w
G
■
1
/f
/
f
/
A
j^
0
4
''r'
h'
%
\
\
s
V
0
2
0
0
6
0
80
14,5
21,3
25,1
27,8
29,9
33,3
37,3
37,6
39,4
42,7
50,1
53,5
1. Stabil
Eis OA
■ Eis + Hydrat
; mit 6 aq A
;Hydr. m.6aq AC
; Hydrat mit 6 aq
-|- 4 äQ " C
Hydr.m.4aqaCD
-IG"
-20
-30
-40
— 55
-25 Un
oj ^
o3)
ich)
20J '
29,81,
40 )
56,6
57,8
58,6
59,5
60,4
61,4
63,4
65,6
^9'°]inter.
tVs ->•
74,8
75,0
75,7
76,8
Hydrat mit 4 aq
+ 2 aq D
Hydr. m. 2aqDF
50,4
50,4
47,6
51,1
53,0
55,1
Kp.
Hydrat mit 2 aq
-fiaq F
Hydr. m. I aq FG
II. Instabil
Hydrat mit
6 aq Smp CB
45,30
60
• 70
80
90
100
120
140
160
161,5
170
175,5
180
200
235
260
:Hydr.m.4aqaCC'
/JE'D'
Hydrat mit 6 aq
+ 4 aq /? E
Hydrat mit
4 aq ß E'D'
Hydrat mit
4 aq/? + 2 aq E'
') Hammerl, Wien. Ben
56,0
30,2°
-)
29,9 4)
20,0
20
29,2
35
-)
38,4
78, 59;
^) Roozeboom, Rec. P-B. 8, i;
1889; ZS. ph. Ch. 4, 31; 1889.
3) Engel, Ann. chim. phys. (5) 13,
382; 1878.
*) Lidbury, ZS. ph. Ch. 39, 459;
1902. (Schmelzpunktmaximum).
Über die Verschiebung des Schmelz-
punktes des Hexahydrates mit dem
Druck siehe Tammann, Krystalli-
sieren und Schmelzen 1903, S. 251.
Eiskurven bei Rüdorff (Pogg. Ann.
114, 74; 1861), de Coppet (Ann.
chim. phys. (4), 25, 523; 1872),
Guthrie (Phil. Mag. (5) 1, 361 ; 1876).
Über die eventuelle Existenz eines
wasserreicheren Hydrates als 6aq
siehe Kremers (Pogg. Ann. 103, 65;
1858); nach de Coppet (1. c). — Das
Hydrat m. 4 aq a wird auch nach
Hammerl benannt, das mit 4aq/?
nach Leföbvre (C. r. 70, 684; 1890).
Tensionen: (p =Tension in mm Hg)
I. stabü
o"
10
20
1,94 25"
3,46 28,5
5,62 I 29,5
6,70
7,02
6,91
2. instabil ■
30,2» I
29,6
29,2 I
6,70
5,83
5/'7
Kremann.
133
s
461
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper i Temp.
0/ i
/o
1
Bodenkörper ; Temp.
bestimmungen mit wasserfreiem Salz
führten Rindell
zu folgenden Er-
gebnissen:
o,oio %
0 aq ? 30,0"
0,014 "
„ 40,0
0,016 „
„ 50,0
0,018 „
„ 60,0
0,024 >»
68,0
0,025 "
72,9
0,0254 "
„ 100,1
Die Tensionskurve steigt ähnlich
wie bei AgNOs zuerst an, zeigt bei
28,5" ein Maximum, um hierauf bis
zum Schmelzpunkt des Bodenkörpers
(30,2"^) zu sinken, setzt sich auch
noch unterhalb des Schmelzpunktes
fort, u. a. bis 29,2°, bei welcher Temp.
die Lösung zu einem Gemenge von
Hydraten mit 6 aq -f- 4 aq /? erstarrt.
Ca(C103)2 Caiciumchlorat
207,0
18»')
bei etwas
64,0 Hydr. mit 2 aq
— „ Smp.
lüberlOO»)
') Mylius u. Funk, Ber. ehem. Ges.
30, 1718; 1897.
-) Wächter, Journ. prakt. Gh. 30,
323; 1843.
CaCr04 Calciumchromat
4,31
2,23interpol
i,92interpol
i,ii
0,80
0,42
14,70
14,20
12,40
9,83
10,20
10,40
11,50
10,20
9,09
7>83
5.75
4.58
3,10
6,80
3,66
1,60
1,10
0,80
') Mylins
ehem. Ges.
VViss. Abh.
1. Stabil
CaCrOi
156,1
o»
20
30
50
70
100
Hydr. m
2aqa
o"^
»
20
»»
45
zaq/y
0
,j
20
„
40
I aq
0
2aq/S4-iaq
14
Hydr. m
I aq
25
40
60
75
100
'Aaq
0
30
50
70
100
u. V. Wrochem, Ber.
33, 3689; 1900 und
P.-T. R. 3, 459; 1900.
2 aq a ist monoklin, 2 aq ß rhomb.
CaFs Calciumfluorid 78,1
3.7X10-3 CaFa 15,5°')
1.6X10-3 „ 1 18,0)2
1,5X10-3 Flußspat I 18,0 j '
M Wilsoa; Comey, S. 73.
') Kohlrausch, ZS. ph. Gh. 64,
129; 1908 [y.].
CaH4P208 Monocalcium-
phosphat 234,2
Es ist nur das Salz mit i aq be-
kannt (Berzelius u. Birnbaum, ZS.
f. Chemie 1871, 142). Mit Wasser
zersetzt es sich unter Abscheidung
von Ga H PO4 . 2 H2O. Nach Rindell
(Unters, über die Lösl. einiger Kalk-
salze. Akad. Abh. Helsingfors 1899)
löst bei 30° ein Liter Wasser etwa
18 g GaH^P.Og.HaO (nicht ges.
Lösung). Bei Anwesenheit größerer
Mengen tritt Zersetzung ein und das
Verhältnis HsPOi : GaO in der Lösung
steigt von 2 aufwärts. Von welcher
Konz. an GaH^PaO«. HgO als feste
Phase auftritt, hat Rindell nicht
ermittelt. Nach Joly (G. r. 127, 178;
1898) soll dies eintreten, wenn in der
Lösung wenigstens 80 g freie P2O5 bei
einer Gesamtmenge von 240 g per
Ltr. vorhanden sind.
CaHPO« Dicalciumphosphat^)
0,020
0,023
0,038
0,063
0,105
0,082
0,077
0,075
Hydr. m. 2,5 aq
„ 2 aq ?
2 aqH-
i,5aq?
1.5 aq
136,1
0,0"
24.5
30,0
40,0
50,0
60,0
68,0
72,9
100,1
^) Nach Rindell (Unters, über die
Lösl. einiger Kalksalze. Akad. Abh.
Helsingfors, 1899) aus dem GaO-Ge-
halt der Lösung berechnet. Das Salz
mit 2,5 aq ist von Ousart u. Pelouze
(G. r. 56, 1327; 1863) beschrieben.
Nach den von diesen Autoren be-
schriebenen Versuchen zurDarstellung
dieses Hydrates erhielten aber Debray
(Ann. chim. phys. (3), 61, 430; 1861)
und Warington (Journ. ehem. Soc.
(2) 11, 983; 1873) nur das mit 2 aq.
Rindell erhielt eines mit 2,5 aq durcti
Kryst. beio". DasvonRindellbeiioo"
erhaltene Salz mit 1,5 aq wurde von
Delattre (Ann. chim. phys. (3) 61,
424; 1863), Rawsky (G. r. 25 I, 65;
1847) und Skey (Ghem. News 22, 61 ;
1870) beschrieben. Außerdem sollen
noch Hydrate mit 0,5 aq == 2GaH PO4 .
H,0 (Gerand, Journ. prakt.Gh. (2) 4,
123 ;i87i)u. mit 0,16 aq=6GaHP04.
H20,Vorbringer (ZS. anal.Gh.D, 457 ;
1877) existieren. Bei den Löslich-
keitsbestimmungen ging Rindell vom
Hydrat mit 2,0 aq aus. Löslichkeits-
Die geringere Löslichkeit führt den
Verf. zur Annahme, daß sich Hydrate
erst langsam bilden. Bezögen sich
diese Bestimmungen auf instabile
Systeme, so müßte die Löslichkeit
größer sein als die der obigen Hy-
drate. Es müßte also gerade die
Hydratlöslichkeit instabilen Syste-
men entsprechen.
CaJ-i Calciumjodid
65,8 i Hydr. m. 6 aq
67,1 „ „ ■
69,4 1 » „ ;
73,3
74.1
') Kremers
1858.
") Lubarsky, Journ. russ. 28, 460;
293,9
o«
„ „ 20
„ „ ; 40
„ 6aq Smp. ca. 42"^)
„ xaq , 43 >)
Pogg. Ann. 103, 65;
Das bei höheren Temp. existierende
Hydrat ist unsicher; Curtman (Journ.
Amer. ehem. Soc. 16, 621; 1894)
gibt ein Hydrat mit 3 aq. Spindler
(Lieb. Ann. 231, 258; 1885) ein
solches mit 3* '3 aq an. — Die Löslich-
keitsverhältnisse oberhalb 42° (fitard,
Ann. chim. phys. (7) 2, 543; 1894
n. Kremers) sind nicht zu entwirren. —
Tassily (G. r. 122, 82; 1896) gibt
ein Hydrat mit 8 aq an.
Ca(J03)a Calciumjodat 389,9
I. StabiL
Hydr. m. 6 aq;
o,io
0,17
0,28
0,46
0,52
0,65
0,80
0,94
0,61
1,21
0,37
6aq4-iaq
I aq
. InstabiL
j Hydr. m. 6 aql
,, ,,
.. laq:
10
20
31
40
60
80
100
40"
60
20
r)
*) Mylins und Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1716;! 897. — Ein von Ditte
angegebenes Tetrahydrat konnte
nicht erhalten werden.
Kremann.
462
1331.
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
/o
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper i Temp
/o
Bodenkörper ' Temp.
Ca(Mn04)2 Calciumper-
manganat ^) 277,9
ca. 0,28 Ca{Mn04)2 | o»
^) Patterson, Journ. Amer. ehem.
Soc. 28, 1734; 1906.
Ca(N03)2 Calciutnnitrat
164,1
-6,5%
—12,9 U]
— 16,o)
0,0 2)
18,0 3)
42,4*)
42,7")
151,0^)
2, 214;
19,1
30,0
48,2
54.8
«9,5
«9,0
78,4
j Eis
■Eis +'Hydrat
i mit 4 aq?
I Hydr. m. 4 aq
„ 4 aq Smp.
i .. 4aq
1) Guthrie, Phil. Ma«. (5)
1876,
^) Mulder, S. 109.
^) Mylius u. Punk, Ber. ehem.
Ges. 30, 17 18; 1897.
*) Pickering, Proc. Roy. Soc. 49,
27; 1890/91.
») Richards, ZS. ph. Ch. 26, 698;
1898.
Hingegen gibt Gernez (C. r. 84,
773; 1877) an, daß übersättigte
Lösungen von Ca(N03)2 zwischen
41,5° u. 42,3° kein Hydrat mit 4 aq
mehr geben können, wonach der Smp.
also noch niedriger läge. — Die
Eiskurve ist auch vonRüdorff (Pogg.
Ann. 114, 72; 1861) bis —4,15°
untersucht. Lescoeur (Ann. chim.
phys. (6) 21, 511; 1890) fand ver-
mittelst Diss. Tens. Hydrate mit
4 aq, 3 aq u. 2 aq.
CaO Calciumoxyd 56,1
—
Eis
+ .'
—0,1
501
o>i3i
Hydr.
m. I
aq
o'^)
0,129
15')
0,118
19*)
0,123
20,
0.113
30
0,104
40
■ 0,096
50
')
0,086
60
0,075
70
0,067
80
0,031
120],
0,017
150/^
0,025 ?
150')
0,0084
190*)
') Guthrie,
Phil.
Mag
(5
) 6, 36;
1878.
') Maben,
Pharm. J.
Ti
ans. (3)
1^
*, 505; bei
Comey S.
74-
^) Herzfeld, ZS. Ver. Rüben-
zuck.-Ind. 1897, 818; Ref. ehem.
Zbl. 1897, II, 932.
*) Herold, ZS. Elch. 11, 421; 1905.
^) Shenstone u. Cundall, Journ.
ehem. Soc. 53, 550; 1888.
Andere Lösl.-Angaben von Lamy
(C. r. 8«, 333; 1878), d'Anselme
(Bull. Soc. chim. (3) 29, 936; 1904),
Maben u. v. Zahorsky (ZS. anorg.
Ch. 3, 41; 1893). — Die Zahlen
von Guthrie (Journ. ehem. Ind.
20, 223; 1901) beziehen sich auf
g CaO im lit. — Seiivanoff, Journ.
russ. 34, II, 14; 1902; Ref. Bull.
Soc. chim. (3) 28, 824; 1902) erhielt
in der Kälte ein Hydrat mit 2 aq.
Ca3(P04)2 Tricalcium-
phosphat 310,3
Dieses Salz wird schon bei niederer
Temp. von Wasser zersetzt. Nach
Rindell (Unters, über die Lösl.
einiger Kalksalze, Akad. Abh. Hel-
singfors 1899) sind in Lösung im Ltr:
bei 30" 0,0036 g CaO 0,1316 g P2O5
„ 60° 0,0037,, » 0,1847,, „
,,72,900,0074,, „ 0,2324,,,,
Ältere Angaben von Völker
(Fortschr. Chem. 1862, 131) und
Warington (Journ. chem. Soc. (2)
4, 296; 1866 u. 11 (2) 983; 1873).
CaS04 Caiciumsulfat 136,1
I. Stabil,
a) direkte Bestimmungen.
0,1756
0,1926
0,2016
0,2085
0,2095
0,2105
0,2108
0,2100
0,2083
0,19{)(J exp.
0,049
0,031
0,027
0,016
0,018
Hydr. m. 2 aq | o**
2aq+CaS04
CaSO*
25
30
35
40
45
55
602)
151.2I3,
169,6/ '
180,0*)
200,48)
245,0*)
b) Indirekte Bestimmungen.
0,191
0,198
0,208
0,202
0,202
0,204
Hydr. m.2aq
,,
,,
2 aq(Gips)
2 aq
9.94\5\
14,56] '
18,00«)
i8,oo\5,
l8,22J '
19,94 ')
0,209 |Hydr. m. 2 aq 25,00"**)
0,207 [ „ 25,15! 5
0,209 i „ ; 31,49/
II. Instabil.
0,197 ! Hydr.m.2aq| 65,3")i,
0,170 ! „ 100,0/
0,163 \ 2aq+y2aq| 107,0»)
^) Hulett u. Allen, Journ. Amer.
chem. Soc. 24, 667; 1902.
2) van't Hoff, Priv.-Mit. an Meyer-
hoffer.
8) Boyer-Quillon, Ann. Conserva-
toire Arts et Metiers (3) 2; 1900.
*) Tilden u. Shenstone, Lond.
Trans. 1884,31. DerletztePunktvon
Tilden u. Shenstone bei 245° liegt
etwas oberhalb der CaS04- Kurve.
5) Kohlrausch. ZS. ph. Ch. U,
129; 1908 [x].
^) Kohlrausch u. Rose, ZS. ph.
Ch. 12, 241; 1893 [>c].
^) Böttger, ZS. ph. Ch. 46, 602:
1903 [x, t].
8) Hulett, ZS.ph.Ch.37,391; 1901.
^) van't Hoff, Armstrong, Hinrich-
sen. Weigert u. Just, ZS. ph. Ch.
45, 268; 1903.
Weitere indirekte Bestimmungen [x]
bei 18, 50, 100, 156 u. 215" liegen
seitens A. C. Melcher, Journ. Amer.
chem. Soc. 32, 50; 1908, vor.
Lösl. des 2 aq (Gips). Nach
Hulett (ZS. ph. Ch. 37, 393: 1901:
42, 577; 1903; vgl. auch Ostwald,
ZS; ph. Ch. 34, 495; 1900) übt die
Korngröße einen erheblichen (bis
20% gehenden Einfluß) aus; feine
Verteilung erhöht die Löslk. Haben
die Kryst. jedoch eiiie gewisse Größe
erreicht, so ist dieser Einfluß nicht
mehr wahrnehmbar (sog. normale
Löslk.). — Das Maximum der Löslk.
liegt nach einer Zeichnung der Werte
von H. u. A. bei 37° bis 38". —
Für das Hydrat mit 2 aq existiert
eine thermodynamische Löslichkeits-
formel. Sie lautet (van't Hoff,
S. 291):
log c=46,8675— 16,25 C^J'^ + logT)
woT die absol. Temp., c diegCaSO
in 100 cem Lösung bedeutet. Diel
gef. und ber. Löslk. stimmen — ab
gesehen von o** — vorzüglich
Löslk. des st ab. CaSO*. Fü
dessen Löslk. gab van 't Hoff (Priv.-
Mit.) die Formel: log c'(c'=g Ca SO*
in 100 cem Lösung) = 45,2055 —
ir
[6,25 ^^^Y--f logTJ, die gleichfalls
Kremann.
133 i
463
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
\\o nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
recht befriedigende Übereinstimmung
mit dem Experimente, bes. bei
niedrigeren Temp. zeigt.
Sonstige Hydrate: Das CaSOi
i2aq bildet sich aus dem Hydrat
mit 2 aq bei 107" (bei 970 mm Hg-
Druck). (van 't Hoff, S. 267). Es
ist ein durchweg labiles Salz, seine
Löslk. kann bei 25" sogar i % be-
tragen (Marigaac bei van 't Hoff,
S. 292). — Das lösliche CaSOj, eine
vom Stab. CaS04 verschiedene Modi-
fikation, bildet sich aus dem Hydrat
mit 2 aq bei ca. 93" (van 't Hoff,
S. 279).
Ältere Löslichkeitsbestimmungen
von Marignac (Ann. chim. phys. (5)
1, 278; 1874) und Droeze (Ber.
ehem. Ges. 10, 335; 1877).
Tensionen: Beim Verdampfen des
Hydrates mit 2 aq entsteht das labile
I2 aq. Die Diss.-Tensionen p von
(Dihydrat— Halbhydr.) sind in mm
Hg (van 't Hoff, 1. c S. 288):
t» 0° 25° 75° 101,5° 107°
p 1,17 9,1 210 760 970
Bei 101,5" gerät also der Gips ins
Sieden. Die Diss.-Tensionen pi von
Dihydrat + Stab. CaSO* sind:
t»
30«
45"
50"
60"
21,6 58,5 79,7
M3
CaSe04 Caiciumselenat 183,3
7,41 Hydr. m. 2 aq — i" ^
7.61 „ -f2o L
6,80 „ 37 - J
5>i2 „ . 67 ^
') £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
551 : 1894. Maximum der Lösl. bei
etwa 20°.
CdBfo Cadmiumbromid 272,2
I. stabil.
37>9
48,8
5^^>9
(»0,4 exp.
61,1
61,6
'>3>7
6g,9
71.5
II. Instabil.
60,3 Hydr. m. i aq' 35 ')
^) Dietz.ZS. anorg.Ch.20,26o;i899.
') Etard , Ann. chim. phys. (7) 2,
541; 1894. Die Zahlen von ßtard
decken sich teilw. mit denen von
Dietz. Das niedere Hydrat spricht
Etard als solches mit iV*aq an.
dr. m. 4 aq
18
4aq-fiaq
I aq
30
36
60
„
IOC
,>
155
j>
215
>j
245 J
CdCL Cadmiumchlorid 183,3
100
90
SO
70
x^50
20
10
O
I
1
1
/*
/
fly
Z?
/
/
k^
t 1
90 50
"/oCAClg
I. Stabil.
43,6
46,2
47»4
56,3
57,4
57.5
57,8
58,4
59,5
63,0
68,4
72,0
77,7
exp.
exp. ;•=
4 aq AC
4aq-f2i 2aqC
2V2 aq CE
-90
— 0
0
2V»aqH-iaqE
I aq EF
40
60
80
^)
"
IOC
120
„ „
170
i^)
,» „
200
270
II. Instabil.
4 aq CB o" \
2VsaqCD^-io L
4aq-fiaqB 12,5 j'
I aq EBj 20 j
^) Dietz, ZS. anorg. Ch. 20, 257;
1899. Mylius, Wiss: Abh. P.-T. R.
3, 433; 1900.
-) Etard, Ann. chim. phys. (7) 2,
536; 1894; bei tieferen Temp. findet
Verf. von Dietz abweichende Werte. —
Von versch. Autoren ist ein Hydrat
mit 2 aq angegeben (cf. Gm. Kr III,
72; Dammer, IV, 544), Dietz konnte
es nicht erhalten. Das Hydrat mit
2V2 aq tritt in 2 Modif. auf. —
Nach Worobieff (Joum. russ. 28,
458; 1898; Ref. ZS. anorg. Ch. 18,
386; 1898) existiert ein Hydrat mit
5 aq, das t5ei ca. 22° in ein solches
mit 2 aq übergeht.
Cd (0103)2 Cadmiumchlorat
26,2
52,4
72,2 ?
74.9
76,5
80,2
82,9
88,6
Eis
279.-3
—6,5
—13
Hydr. m. 2 aqj — 20
50
65
79
„ 2 aq Smp.
^) Meosser, Ber. ehem. Ges. 35,
1421; 1902; graph. Interpol.
Die Bildung eines Hydrates mit
weniger als 2 aq konnte wegen der
bei der Schmelztemperatur (79")
stattfindenden Zersetzung nicht be-
obachtet werden.
CdF: Cadmiumfluorid 150,4
ca. 4,3 I CdF, 25 1)
1) Jaeger, ZS. anorg. Ch. 27, 34;
1901 gibt 0,2 g g-Mol pro lit. an.
CdJg Cadmiunijodid 366,2
Eis
Eis + CdJj
CdJ,
—2,2'
-3,4 ,
ca. 7,5"^)
■)■
26,5
33.3
43,5
44.4
46,0
49,3 i
52,7 I
56,1 I
63,1 I
70,7 {
81,5 j»
^) Rndorff, Pogg. Ann
1872.
"-) Treffpunkt der Kurven von Rü-
dorff und Dietz.
') Dietz, ZS. anorg. Ch. 20, 262;
1890. Mylins und Dietz, Wiss. Abh.
P.-T. R. 3, 434; 1900.
*) fitard, Ann. chim. phys. (7) 2,
545; 1894.
18
! 50
75
i 100
! 140
! 185
; 255
145, 615;
Cd (NOs)^ Cadmiumnitrat
236,4
15,8
25.5
35,9
36,3
37,3
52,3
52,6
58,4
61,4
76,6
Eis —
-4,201
- 8,6/
intpol.
—14,5
Eis-f Hydrat ^^
mit 9 aq
Hydr. m. 9aq -13 U
4aq o '
9 aq+4 aq -f 1
4aq 30
40 ,
4 aq Smp 59,5^)
Kremann.
464
133 k
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
/o
Bodenkörper Temp.
0/
/o
Bodenkörper Temp
/o
Bodenkörper Temp.
Cadmiumnitrat (Forts.).
^) Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 6i8;
1872.
-) Funk, ZS. anorg. Gh. 20, 414;
1899; cf. Wiss. Abh. P.T.R. 3, 440;
1900.
=*) Ordway, Sill. Joum. (2) 27, 19;
1859.
ö7,uu exp.i _^ (,^3Q g
Cd(0H)2 Cadmiumhydroxyd
146,4
2,6X10-* ! Cd(0H)2 I 250»)
1) Bodländer (ZS. ph. Gh. 27, 66;
1898) aus der Bildungswärme be-
rechnet.
CdS Cadmiumsulfid 144,6
CdS gefällt 1 i80|
Greenockit, \ V)
hexagonales i8 |
j GdS I
1) Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t,x].
1,30X10—*
1,30X10-*
CdS04 Cadmiumsulfat 208,5
180
160
ItO
120
.%100
20
K
N^
N
%
<iife
%
^
f
\
V
V
7^
J
i
K
c
f
43»3
43»o
43.20
43.21
43.24
43.27
43.29
43.40
43.45
44,00
45.00
40,70
39.60
37.70
20 30
'>/oCä,SO„
I. Stabil.
Hydr. m. !5 aq CD
„ 1 aq + I aq D
Hydr. m. I aq DE
— lO.O»!)
0,00V)
13.7
15.0
16,0
16,96
18,0
20,0 ^)
25,0^,^
40,0
60,0
74,00^1)
85,0
100,0
31.50
16,70
2,25
CdSOi? EF
112,0«*)
120,0^
i6o,o[5)
200,0»
II. Instabil.
j Hydr. m. 7 aq ABl — 10'
)':
46,10
48.50 I „ „ |— 5 ,
^) Mylius u. Funk, Ber. ehem. Ges
30, 824; 1897.
^) Kohnstamm u. Cohen, Wied.
Ann. 05, 352; 1898. Ein von
diesen Autoren erwähnter Umwandl.-
Punkt des Hydrates mit § aq bei
15" existiert nicht.
^) Steinwehr, Ann. Phys. (4) 9,
1046; 1902.
*) Schnittpunkt der Kurven von
Mylius, Funk und ßtard. Die
Umwandl.-Temp. wurde von Woro-
bieff (Journ. russ. 28, 452; 1898;
Ref. ZS. anorg. Gh. 18, 387; 1898)
zu 104" bestimmt und wohl irrtüm-
lich dem Umwandl. -Punkt | aq -f
I aq zugeschrieben.
^) £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
552; 1894. Der Bodenkörper der
Kurve von E. ist unbestimmt.
Ce(J03)3 Cerojodat^) 665,0
100 cm bei 25" ges. Lsg. enthalten
0,146 [dir.] bezw. 0,164 % [»«J-
^) Rimbach, ZS. phys. Ghem. 07,
199; 1909.
€62(804)3 Cerosulfat 568,7
100
70 — '
^W
30
20
10
A
\
i
B'
l VÄ
7
*i
-I
^
-K
^
\
R"
>
\,
1
V
T
r"
_£-
1?
0,43
1,00
1.36
5 10 15
% Ce^ (SO,) 3
I. StabiL
[Hydr.m. 4aq AB
20
100,5"
82,0
70,0
3.32
5,21 exp.
5.88
0,37 exp.
6,88
8,70
9,96
14,31
14.13
0,467
0,827
1,192
1,890
3.140
4,120
4,580
8,110
3.900
4.570
5,390
5.61
16,020
3.470
3.730
4.470
4,880
6,850
8,870
10,610
17.340
5.700
7.830
14,910
15,040
14,310
Hydr. m.4aq AB
.. 4 aq -h
9 aq B
„ 9 aq GB
.. 9aq-f
8aq G
„ 8 aq GD
,. 8aq +
12 aq D
„ 12 aq DE
II. Instabil
Hydr.m.saq AJ
5aq+9aqFexp.
5aq+8aqG „
5aq GJ
8 aq GG'
8 aq + 4aq
8aq
9aq
DD'
B'B
4aq
12 aq
GG"
BK
..
NE'
50,0«
42,0
37.5
33,0
30,0
20,5
15.0
3,0
100,5'
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
54,5
45.0
60,0
50,0
42,5
40,0
0,0
65.0
60,0
50,0
45,0
30,0
2I,C
15.0
0,0
40,0
35.0
18,8
19,2
4,5
i2aq -f 9aq N
^) Koppel, ZS. anorg. Gh. 41, 377;'
1904.
Muthmann u. Rölig (ZS. anorg.
Gh. 10, 450; 1898) arbeiteten nach
Koppel mit stark übersättigten
Lösungen.
I
Ce2(Se04)3 Ceroselenat^)
28,35
27,01
26,54
25,28
24,94
24,91
12,03
11,60
5.24
4.36
1,98
I. Stabil
I Hydr.m. 4 aq?
Hydr. m. 4 aq
4-xaq
xaq
710,1
Kremann.
1331
465
, Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Ceroselenat (Forts.)
1.51 ^y^'^ »"'* »5,404-
X aq -f- 1 1 aq ' '
1,75 II aq ? , 98,0 X
2,45 „ i loo.ox
II. Instabil.
24,33 Hydr.m.4aq? 45,6«+
24,18 „ 1 45,6 X
') Cingolani, Rend. Line. (5) 17 I;
254: 1908.
Es ist fraglich, welche H) drate als
Bodenkörper vorliegen. C. fand je
nach den Versuchsbedingungen
Hydrate mit 4, 5, 6, 7, 8 u. 1 1 aq.
Bei der Löslichkeit ging Verf. teik
vom Hydrate mit 4 aq ( X ) teils
von dem mit 1 1 aq (+) aus.
70,9
0,490
-034"
Clg Chlor
Eis 4- Hydr.
mit 8 aq
0004 Hydr. m. 8 aq j o
0,900 „ 1 + 9
1,820 „ ' 20
Q KiUi '. 8 aq-l-2 flüss. ac t
•^'^^ ScWchten«) ^''
' Roozeboom, Rec. P.-B. 3, 59;
: u. 4, 69; 1885. ZS. ph.Ch.2,
-; 1888.
\ Die wäss.Schicht enthält 3,56%C1.
Die Zusammensetzung der Chlor-
■-'-::ht ist nicht bekannt Stark
iichend von obigen Werten sind
.. .rte von Wiakler (Budapest) laut
Privatmitteilung an Meyeriioffer:
CÖ57 Hydr. m. 8 aq 0°
0.764 „ 5
0,956 „ 9
Die Tension p der an Gl» . 8 aq ge-
sättigten Lösungen (sog. Dissozia-
tionstension von 8 aq, siehe bei Br)
beträgt nach Roozeboom in mm Hg:
-«,24» 1244 6« 496 112« j 992
252 8 620 14 1240
H-2 1320 9,6 760 16 1522
4 ! 398 10 797 28,7ca-6Atin.
Die Löslk. läßt sich nur im ge-
schlossenen Gefäß beobachten; in
offenen Gefäßen kommt man zu
divarianten Gleichgewichten , ein
Umstand, der das schon Gay-Lassac
(Ann. chim. phys. (2) 70, 426; 1839)
*" ' annte „Maximum der Löslich-
" beim Chlor (Roozeboom), das
9,6' unter 760 mm Druck erreicht
wird, erklärt
Unterhalb des Kryop. — 0,24« ist
wieder die Tension p der labilen
Chlor (Forts.)
an Hydr. m. 8 aq gesätt Lösung
kleiner als die Tension pi von Eis
-fS aq (siehe Br).
Pi
— 034* 244 244 — 2" 200 223
— I 223 234 —3 183 213
. CIO2 Chlordioxyd *) 67,5
9 7ft Hydr. m. Eis
^8(±i)aq
-0.79«
2,95
Hydrat mit 8
(± i)aq
-f 1,0
4.21
»
5.7
6,00
»
10,0
8,70
>»
15.3
lAfiA ' Hydrat mit 8 ^qq
^"♦^ (±i)aq+CIO, ^**'^
11,70 ao» 10,70
*) W. Bray, ZS. ph.Ch. 54,586; 1906.
(Die Berechnung der Gewichts-
prozente ist nur annähernd, da in der
Literatur Gramm-Mole per Liter an-
gegeben sind und die Dichte der
einzelnen Lösungen unbekannt ist)
CoCio Kobaltochlorid 129,9
Eis
-IG.
15.3
22,5
^Q Eis -f Hydr. ' _.>> - ,
mit 6 aq
>.o«},
0,0 1
■22,5«)
25,1
27,0
28,8
30,2
3i»o
33.3
36,1
39.4
j -15,3 .»s)
: Hydr. m. 6 aqj —20,0
— io,oJ*)
0,0
0,05)
-j-IO,0^
20,0
30,0
40,0
48.3 6aq + 2aq 'ca.50,0.*)
48.4 j Hydr. m. 2 aq 60,0
49.0 I ,. 80,0
50,7 1 „ ' 100,0
53.5 ,. I20,0j
') Rndorff, Pogg. Ann. 145, 614;
1872.
*) Extrapoliert aus Rodorffs und
Etards Kurven.
3) Guthrie, Phil. Mag. (5), 6, 44;
1875.
*) Interpoliert nach fitard, Ann.
chim. phys. (7), 2, 537; 1894.
*) Eogel, Ann. chim. phys, (6) 17,
355; 1889.
bitte (Ann. chim. phys. (5) 22,
562; 1882) findet bei 12° 415 g im
Liter. — Bersch (Wien. Ben 56,
Kobaltochlorid (Forts.)
II, 724; 1867) beobachtete zw. 30"
u. 35° eine polymorphe Umwandl.
des roten in ein blaues Hexahydrat
Das blaue Hexahydrat soll bei 86,75»
schmelzen. Durch Eindampfen er-
hielt er oberhalb in" ein Hydr. m.
4 aq (Analysen fehlen). Storten-
beker (ZS. ph. Gh. 16, 259; 1895) er-
hielt dieses Salz nur im lab. Zustand
alsMischkr>'stalle in 2 Modifikationen.
Femer gibt B. 2 Dihydrate an, ein
rotes u. ein oberhalb 121'* beständiges
blaues. Lescoenr (Ann. chim. phys.
(6), 19, 549; 1890) fand mittelst
Diss.-Tens. nur solche mit 6 aq
und 2 aq.
Co(C103)2 KobaltochloratO
225,9
30.0 Eis — 12"
37.4 .. ! —22
57.1 ; Hydr. m. 6 aq : — 21
57.4 ,. ! o
61.5 « ! 10
64.2 Hydr.m.6aq ^^^^^
-r 4 aq ^
67,1 exp. Hydr. m. 4 aq 35
70.6 exp. ! „ I 50
') Mcflsser, Ber. ehem. Ges. 35;
1417; 1902.
C0J2
61,2
79.0
79.2
83,1
Kobaltojodid 312,8
,E
9aq-i-6aq'
6aq-f4aq
■s
2 aq
■o
■3:
.. '1
6,4» U
27,0 i '
46,
60,
156
.0]
,0^)
,0 j
') £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
545; 1894.
-) Bolschakoff, Joum. russ. 30,
386; 1898; cf. Dammer, IV. 811.
Co(J03)2 Kobaltojodat 408,8
0,32
0,46
0,60
0.74
0,77
I. stabil.
Hydr. m. 2 aq
20
40
60
65
,. 2 aq -f-
Co(J03)j
0,74 Co(J03), 80
0,69 „ IOC
IL Instabil.
0,55 i Hydr. m. 4 aq- o'
0,84 „ »I 20
1,20 ! „ " ! 40
1.85 ; « „ I 60
0,88 „ 2 aq 80
1,02 „ „ 100
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Kremann. 30
133
m
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper
Temp.
/o
Bodenkörper | Temp.
Kobaltojodat (Forts.)
Instabil.
CoCJOak
' Hydrat mit
4aq+Co(J03)2
C0(J03)2
ca. 25
40
60
0,99
0,92
0,86
0,79
Nach Meusser, Ber. ehem. Ges.
34, 2433; 1901; graph. interpoliert.
Co(N03)2 Kobaltonitrat 183,0
I. stabil.
32,8 ; Eis — 180
36,4 '> -22
38,7exp.:^!it"/A''^*'-29
40,4
41,5
43.7
49,7
61,7
65j2
77,2
mit 9 aq
Hydr. m. 9 aql — 23,5
„ 9 aq+6aqj — 22
6 aq
1 + ^8
55
70
»1
h
II.
56'
„ 6aq+3aq
» 3aq
„ 3 aq Smp.
I nstabil.
i Hydrat mit
i 6 aq Smp.
ZS. anorg. Gh. 20, 407;
Mylius u. Funk, Wiss.
Abh. P.-T. R. 3, 439; 1900. Die Eis-
kurve trifft die Kurve des Hydrates
mit 9 aq nicht bei 29", sondern bei
26" (lt. graph. Darstellung).
62,9
M Funk,
1899; cf.
CoS Kobaltsulfür 91,0
3,79X10-* CoS gefällt ' iS"')
M Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t,y.].
C0SO4 Kobaltosulfat 155,0
19.7 Hydr. m. 7 aq' o°]
22.8 „ „ : 10 h
25,7 " „ I 20 I
-^ 1 „ 6aq <3o^)
') Mulder S. 68.
^) Mitscherlich bei Mulder.
Mulder hat die Löslichkeit bis
106,4° bestimmt, aber wegen der
Unsicherheit der Bodenkörper seien
die Daten nicht mitgeteilt. Nach
Etard (Ann. chim. phys. (7) 2, 553;
1894) nimmt die Löslichkeit ober-
halb ioqo ab, eine bei 15" (wohl
an Hydrat mit 7 aq) gesätt. Lös.
beginnt bei 145" unlösliches Salz
(welches Hydrat?) auszuscheiden. Bei
220O ist der Salzgehalt i % und bei
250" fast Null. — Angegeben werden
Salze mit 7, 6, 4 und i aq (vergl.
Comey, S. 427).
CrOa Chromtrioxyd loo,]
8,00 Eis I — 2,0"
20,00 „ I — 8,0
30,20 „ {— 16,3
35,00 „ !— 21,0
40,80 ' „ |— 28,3
46,00 „ i — 34,6
49,10 „ ;— 43,o}.>)
51,00 „ :— 48,2
52,00 „ —52,0
53,00 „ — 60,0
54,00 I „ —64,0
55,00 „ —74,0
57,20 exp. ; Eis-f GrOs -105,0
61,54 CrOa 0,0-
62,10 „ i 0,0^
62,40 „ I 15,0^
62,52 „ 30,0'^
64,60 „ 50,0*
65,12 „ 60,0*
66,00 „ i 82,0'
67,30 „ ; 99,0^
67,40 „ ' 100,0'
68,40 „ I 115,0^
71,20 „ { 127,0-
') Kremann, Wien. Ber. 120 IIb
339; 1911. Zu ganz analogen Daten
kommen unabhängig E. Büchner u
A. Prins. (Priv.-Mitth.)
'') Koppel und Blumenthal, ZS
anorg. Gh. 53, 262; 1906.
^) Mylius und Funk, Wiss. Abh
P.-T. R. 3, 451; 1900.
CrClg Chromtrichlorid 158,5
Es existiert eine grüne und eine
violette Modifikation. In Lsg. von
GrGls liegt ein Gleichgewicht beider
Modif. vor. Für ungesättigte Lsgn.
gibt folgende Tabelle dieses Gleich-
gewicht bei 25 u. 84" nach Olie
(ZS. anorg. Gh. 51, 49; 1906) wieder:
Konzen-
tration
der
Lösung
Vo violettes Salz bezog, auf
die gelöste Menge
"U viol. -f Vo frrün. Salz
= 100 «/„
bei 25"
bei 84«
3
19,7
22,7
34,7
50,2
50,5
53,7
55,8
57,5
60,8
80,25
88,5
100,0
100
93,1
95,1
87,1
68,7
67,4
ca. 60
42,5
30
■ 68,1
48,5
48,2
ca. 39,0
37,0
/o
Bodenkörper Temp.
Chromtrichlorid ( Forts. )
An grünem oder violettem Salz
gesättigte Lösungen sind im allge-
meinen nicht im Innern Gleichge-
wicht. Bei 25" gilt für die Lös-
lichkeit von grünem bzw. violettem
Salz GrGU:
7o Salz Bodenkörper "^''d" L^^.'^
56 1 grünes GrGb 0,00*
58,46 I „ I 8,30
63,27 I „ 1 24,80
68,95 ! „ j 42,78
62 violettes GrGU; 100,00*
Diese beiden Punkte * sind nur
graphisch extrapoliert und expe-
rimentell unrealisierbar.
Ältere Angaben siehe Olie, ZS.
anorg. Gh. 51, 49; 1906.
CsCI Cäsiumcblorid i6s,;
61,7
61,9
63,6
63,5
65,1
64,9
65,5
66,4
66,3
67,5
67,4
68,6
69,6
70,6
71,4
72,3
73,0
74,3
GsGl
qO
5>
0,3
„
10')
,,
lO^,
jj
20')
,,
20-)
„
25^)
„
30')
„
30-)
„
40M
„
40-)
„
50
„
60
„
70
„
80
„
90
„
IOC
„ Kp. bei
119,4'
756nim
.
') Interpoliert aus einer Kurve,
gezeichnet nach den Bestimmungen
von Berkeley, Lond. Trans. 203 A,
208; 1904.
-) F. W. Hinrichsen u. E. Sachsel,'
ZS. ph. Gh. 50,99 ; 1905 und Sachsel,
Diss., Berlin, 1904.
*) Foote, Amer. ehem. Joum. 30^
340; 1903.
CsJ Cäsiumjodid 259,7
27,7
51,5
Eis + GsJ !- 40 U
GsJ -f35.6/'
+35.
') Foote, Amer. ehem. Journ. 29,
207; 1903.
Kremann.
133n
467
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
CsJOs Caesiumjodat^) 307,7
2,54 CsJOa 24" 1)
*) Barker, Proc. ehem. Soc 23, 305;
1908 u.Joum. ehem. Soc.{>3, 15 ; 1908.
CSJO4 Caesiumper jodat 323,7
^-105 CsJOi 15"^)
', Barker, Proc. ehem. Soc 23, 305 ;
1908 ; Joum. ch.Soc93, 15—17 ; 1908.
Cs2Se04 Cäsiumselenat^) 4os,8
71,2 , Cs2Se04 j 12°
') Tottoo, Joum. ehem. Soc 71,
850; 1897.
CsMnOi Cäsiumper-
manganat'j 251,7
.097* ; CsMnOi , i"
•230 j „ I ^9
i>25o „ ! 59
*) PattersoD, Joum. Amer. ehem.
Soc. 28, 1734; 1906,
* Die Zahlen beziehen sich auf
:cm Lösung statt auf Gramm. —
der geringen Lösliehkeit macht
aii^. in bezug auf Prozentzahlen
keinen wesentlichen Unterschied.
CuBrs Kupribromid 223,4
— Hydrat mit 29 bis
4aq+CuBr... 30,5 1)
M Kumakow u. Sementschenko,
ZS. anorg. Gh. 19, 337; 1899.
CsNOa Caesiumnitrat 194,8
Eis-axOs -l,254<'i)
CsNO. c
'3
IM
Sö4
13,0
18,7
25,3
3'.i
39.-2
45 ,"
51.7
57,3
62,0
66,3
68,8
CuCNS-Kuprorhodaoid
121,7
ea.5Xio-^> CuGNS j i8«')
praktisch =0 „ j 18-)
') Kohlransch u. Rose, ZS. ph.
Gh. 12, 241; 1S93 M-
-) F. Kohlransch, ZS. ph. Gh. M,
129; 1908 [x].
10
20
30
40
50
60
70
80
90
IOC
106,2
y)
CuCl Kuprochlorid ^) 99,0
1,5 CuCl 25"
^) F. Noss, Dissertation, Graz,
1912.
„ Kp.
I bei 748 mm
^) Wasbbnm u. Mac Innes, ZS.
Elch. 17, 503: 191 1.
") NachBerkeley, Lond.Trans.203A,
213: 1904 logarithm. interpoliert.
CuCL Kuprichlorid 134,5
10,0«),
— i8,ij
CS2SO4 Cäsiumsulfat 361,7
17,2
25,3
36,3
41^4
43,3
43,1
"44,7
51.0
Eis
Eis+ Hydrat
mit 2 aq
Hydr. m. 2 aq
62,6
63,4
64,1
64,8
65,5
66,1
66,7
67,2
67,8
68,2
■-•S.9
09,2
GS2S04
IG
20
30
40
50
60
70
80
Y)
i 90
100
,Kp.bei 108,6
, 737n»ni
) Interpoliert aus einer Kurve,
gezeichnet nach den Bestimmungen
von Berkeley, Lond. Trans. 203 A,
210 ; 1904.
ca.
-40exp.
0,0-)
16,1 ')
i7,oUx
3i,5j '
91,0 5)
') Rädorff, Pogg. Ann. 116, 70;
1862.
-) Engel, Ann. chim. phys. (6) 17,
350; 1889.
=») Rndorff, Ben ehem. Ges. 6,
484; 1873.
*) Reicher und van Deventer, ZS.
ph. Ch. 5, 561; 1890.
') fetard, Ann. chim. phys. (7) 2,
536; 1894. — Es existiert noch ein
Hydrat mit i aq, Oitte, Ann. chim.
phys. (5) 22, 561; 1881. — Nach
Chuard (Areh. Sc phys. (3) 19,
477; 1888) existiert bei tieferer Temp.
ein solches mit 3 aq. — i^tard's
Best, bei Temp. unterhalb 91° zeigen
zu kleine Konzentr.
Cu (0103)2 Kuprichlorat^) 230,:
30,5
Eis -12»
39,1
—25
54,5
Hydr. m. 4 aq — 31
59,5
„ „ ■ 0
62,4
», „ 20
65,3
40
69,4
„60
—
„ 4 aq Smp. ? 73
Mensser,
Ben ehem. Ges. 35,
1420; 1902 (interp.).
Nach Wächter (Joum. prakt. Gh.
30, 328; 1843) und nach Bourgeois
(Bull. Soc. chim. (3) 19, 950; 1898)
existiert ein Hexahydrat, vom Smp.
65". Mensser konnte dasselbe nicht
erhalten. Die Bildung eines Hydrates
mit weniger als 4 aq konnte wegen
der Zersetzung bei der Schmelztempe-
ratur (73") nicht festgestellt werden.
CuJ-Kuprojodid 190,5
4,3X10-* CuJ 18-20»^)
praktisch = 0 ., i8*)
') Bodländer u. Storbeck, ZS.
anorg. Ch. 31, 474; 1902 indirekt.
") F. Kohlransch, ZS. ph. Gh. 64,
129; 1908 [x].
CuCNOs)? Kuprinitrat 187,6
20 VO 00
Kremann. 30*
468
133 o
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
/o
Bodenkörper ; Temp.
/n
Bodenkörper Temp
Kuprinitrat (Forts.)
I. Stabil.
21,3
34.3
35,9 exp.
Eis AO
37,4
39,8 exp.
45,o
55,6
61,4 exp.
C^'
6i,5
•0
64,2
>1
67,5
77,6
Eis+ Hydrat mit
9 aq A
gaq AB
9aq+6aq B
6aq BC
6aq+3aqC
3 aq CE
-2,35"ii
"9,3 f
—20,0
-24,0
—21,0
ca. -2
0,0
20,0
24,5
40,0
60,0
80,0
El 114,5«)
7)
63,2
3 aq Smp.
II. Instabil
Hydrat mit
6aq Smp.
') Rüdorff, Pogg. Ann
1872.
2) Funk, ZS. anorg. Gh. 20, 412;
1899; cf. Mylius u. Fuok, Wiss. Abh.
145, 618;
CuS-Kupfersulfid 95,6
3,36x10-6 I CuS I 1801)
^) Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t,x].
CugS-Kupfersulfür 159,2
4,94X10-6 I GuoS regulär j 1801)
') Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t,>t].
CU2SO4
I.
8,68 I
11,90 i
12,90
16,20
17,40
20,30
22,80
25,10
Kuprisulfat 159,6
stabil.
Eis
Eis + Hydr.
mit 5 aqa
Hydr.m.saqa
28,10
31,40
34,90
38,50
42,40
43,80
44,40
14.5
21,3
II.
Hydr. m. 5 aqa
+ 5aq/?
Hydr.m.saq/?
Kp.
Hydr.m.5aq/3
+ 3aq
» saq
Instabil.
— i,oOi)
-1,62)
0,03)
15,0*)
25,06)
30,9]
40,0 [6)
5o,oj
56,07)
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
104,0
ca.l05|
ca.i65J
Eis I — :
— 2,oli
— 3,9j
Kuprisulfat (Forts.)
[) de Coppet, Ann. chim. phys. (4),
25, 534; 1872. Die Werte für die
Eiskurve rühren von einer graph.
Ausgleichung der Werte von Coppet
her. — Andere Eiskurve von Rüdorff
(Pogg. Ann. 145, 613; 1872).
2) de Coppet, ZS. ph.Gh.22,239 ;i897.
3) Engel, G. r. 102, 113; 1886.
*) Cohen, ZS. Elch. 9, 433; 1903.
6) Trevor, ZS. ph. Gh. 7, 470; 1891.
«) Mulder, S. 79.
') Cohen, ZS. ph. Gh. 31, 173;
1899. Nach elektr. Messungen in
Übereinstimmung mit einer älteren
Angabe von 0. Lehmann und der
Tatsache, daß i^tard bei 55" einen
Knick in der Lösungskurve findet.
^) ßtard, Ann. chim. phys. (7), 2,
554; 1894. Dagegen fanden Tilden
u. Shenstone (Trans. 1884, 32), daß
sich oberhalb 120" ein basisches Salz
abscheidet. — Lescoeur (Ann. chim.
phys. (6), 21, 547; 1890) fand (Diss.
Tens.) Hydrate mit 5 aq, 3 aq und
I aq, desgl. Andreae (ZS. ph. Gh. 7,
266; 1891) vermittelst sehr sorg-
fältiger Tensionsbestimmungen.
Ferrochlorid (Forts.)
^) lätard, Ann. chim. phys. (7) 2,
537, 1894 graph. interpoliert.
^) F. Noss, thermisch. (Diss., Graz,
1912.)
ßtard schließt auf einen Knick bei
72°. — Lescoeur, Ann. chim. phys.
(7)2,88; 1894 folgert aus der Dissoz.
Tens. die Existenz von Hydraten mit
6 aq, 4 aq, 2 aq und i aq.
FcoCIß Ferrichlorid
324,5
FeBr, Ferrobromid 215,7
52,4
54,3
56,5
Hydr. m. 6 aq
')
lO'
25
40
47 + 2,5^)
Hydr. m. 6 aq
+ 4aq
63,2 [ „ 4aq 95
') Btard, Ann. chim. phys. (7) 2,
541; 1894.
^) Volkmann, Joum. russ. 26, 239;
1894. Ref. Ghem. Zbl. 1894 II, 611.
Lescoeur, Ann. chim. phys. (7) 2,
104; 1894 gibt Hydr. mit 6 aq,
2 aq, I aq an.
90
80
70
60
50
■^ vo
izo
k
^ 0
-10
-20
-30
-w
-50
-60
1
ü
0
n
Uli
?
4
f
/
^t^
i
J
r
H
i
0
X
s.
1
\
\
/
\
1
J
'
\
t
FcaBre Ferribromid 591,2
_ 1 Hydr. m. 6 aqj 270 u
I kongr. Smp. [ ■'
*) Bolschakoff, Journ. russ. 30,
389; 1898. Ref. Ghem. Zbl. 1898
II, 660.
Lescoeur, Ann. chim. phys. (7) 2,
106; 1894 gibt Hydrate mit 6 aq
und 3 aq an.
FeCIo Ferrochlorid 126,7
40,7
41,2
45,1
51,0
51,2
51,5
Hydr. m. 4 aq' 20°
25
, 4 aq + 2 aq
> 2aq
50 .
66,2=')
80)
90 }i)
100 1
15,3
22,6
29,9
33,1
38,3
42,7
45,0
47,9
51,6
60,0
68,6
72,0
78,2
75,9
78,8
to
"/oFe^ag
StabiL
Eis OA
Eis + Hydrat
mit 12 aq A
Hydr.m.i2aq AB
60
Hydrat mit
12 aq Smp. B
Hydrat mit 12 aq
+ 7aq C
Hydr.m,7aqSmp. D
Hydrat mit 7 aq
+ 5aq E
Hydr.msaq EF
Hydr. m.5aqSmp. F
Kremann.
—10,0"
— 20,0
— 40,0
ca.-55
—27,0
0,0
10,0
20,0
30,0
87,0
27,4
82,5
80,0
50,0
56,0'
n
133
469
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Ferrichlorid (Forts.)
78,60 Hydrat mit 5 aq ^^^^
-f- 4 aQ Li
81,80 Hydr.m,4aqSmp.H 73,5
84.01 Hydrat mit 4 aq q^q
-{- rejUl« l
84.02 FdiO« IK 80,0
84,26 „ K 100,0
II. Instabil.
Hydrat mit 12 aq j- 1.
— 5 aq L
■} Bakhuis Roozeboom, ZS. ph.
Gh. 10, 477; 1892. Nach Lescoear
(Ann. chim. phys. (7) 2,91 ; 1894) gibt
Ordway noch das Hydrat m. 6 aq an.
FeJ, Ferrojodid 309,7
Lescoear, Ann. chim. phys. (7)
2, 112; 1894 gibt Hydrate mit 6 aq,
2 aq, I aq an.
Volkmaon (Joum. russ. 26, 239;
1894. Ref. Chem. ZbL 1.S94 II, 610):
Smp. von Hydr. m. 9 aq : o bis-r2,5°,
Hydr. m. 6 aq wandelt sich in eines
mit 4 aq bei ca. 8° um. Smp. des
Hydr. m. 4 aq : 90 — 98».
FeS Ferrosulfid 87,9
6,17x10-* FeS gefällt i8»»)
') Weifd, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t, x].
FeSa Ferrisulfid 120,0
5,87X10-* Pyrit v.Freiberg 18" 1,.
4,90x10—* „ künstl. 18 / '
') Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t,xl.
Fe(N03)2 Ferronitrat 179,9
29,8 Eis -14,5°
32,8 „ —20,0
:i5,5 Eis+Hydrat _^q
mit 9 aq
35>6 Hydr. m. 9 aq —27,0
36.5 „ „ -19,0 y)
37.3 ,y » -i5»o
39.4 „ 9 aq+6 aq ca--12
39.6 „ 6aq — io,o
41.5 ' ., ,. 0,0
45.5 ., .. +20,0;
«2,5 „ 6aqSmp. 60,5 V)
') Fodk, ZS. anorg. Gh. 20, 404;
1899; cf. Mylias u. Fniik, Wiss.
Abh. P.-T. R. 3, 438; 1900.
*) Ordway (SUl. Joum. (2) 27,
^7: 1859) gibt 47,2° an. Die An-
gaben der Löslichkeit sind bei Ord-
way (Sill. Joum. (2) 40, 325; 1S65)
etwas tiefer als bei Fnak.
FeSOi Ferrosuifat^) i5*,9
1. stabil
Eis ^,685«
5.18
9,47
12,99
13.53
17,02
21,00
24,78
28,67
32,70
33»42
34,25
35,32 exp.
35.46
35,65 exp.
34.35
31.46
30,35
28,80
27,15
—1,287
-1,824
Eis -f- Hydr.
mit 7 aq
Hydr. mit 7 aq' 0,00
„ +10,00
„ 20,10
30,03
,. 40.05
50,21
„ 52,00
54.03
56,17
Hydrat mit
7aq-f 4aq
Hydr. mit 4 aq
Hydrat mit |
7 aq -f I aq
Hydr. mit i aq
35,73 -
35.93
Instabil.
FeSO^ 4 aq
60,01
64,00
68,02
77,00
80,41
85,02
90,13
65,00«
70,04
^) Fraeokel, ZS. anorg. Gh. 55, 223 ;
1907.
In Übereinstimmung mit F. gibt
Möller - Erzbach (Fortschr. Ghem.
22, 3181; 1889) auf Gmnd von
Diss. Tens. Hydrate mit 7 aq, 4 aq
und I aq an. Hingegen erwähnt
Danuner (III, S. 327) Hydrate
mit 7 aq a stabil monoklin, 7 aq /?
rhombisdi, 5 aq, 3 aq und 2 aq.
Nach Rammeisberg (Handb. der
kryst. phys. Ghem. 1, S. 424) ist das
Hydr. mit 4 aq dimorph. Bolas(Lieb.
Ann. 172, 106; 1874) gibt ein Hydr.
m. 6 aq an. Btard (Ann. chim. pliys.
(7) 2, 553; 1894) findet die Löslk. bei
1 60"* beinahe Null ; den Bodenk. spricht
er als Hydrat mit 2 aq an.
Gd-a (804)3 Gadoliniumsulfat^j
602,8
3,83 Hydr. m. 8 aqj 0,0"
3.20 „ ica. 10,0
2,72 „ 14,0
2,34 „ 25,0
2.21 „ 34,4
') Benedicks, ZS. anorg. Gh. 22,
409; 1900. Die Kurve zeigt eine
Unregelmäßigkeit bei etwa 10", die
B. auf ein anderes Hydrat zurück-
führt
2,27
2,59
3.69
4.90
6,44
8,02
10,35
12,90
15,58
19,11
23.30
28,10
36,70
45,00
52^0
H3BO3 Borsäure 62,0
Eis+HsBOa -0,70»)
!-0,76
H3BO3 o
-12,2
21
i 31
'40
50
60
69
80
90
99.5
HjBOa-f HBO. 107,5
HBOj 115
„ 120
HBOs-l-
— H,B407 ca.l39J
•) QuOttie, Phil. Mag. (5) 6, 44;
1878.
*) Nasini u. Ageno, ZS. ph. Gh.
69, 482; 190g u. Gazz. chim. 41 I,
131; 1911.
Gut mit Nasini u. Ageno überein-
stimmende Werte geben Herz u.
Knoch (ZS. anorg. Gh. 41, 319; 1904)
an. Weniger gut übereinstimmende
Werte geben Brandes u. Fimhaber
(Dammer III, 62), Ditte, C. r. So,
1071; 1877 u. Mnlder (S. 144).
Ditte nimmt im Intervall o — loo"
BiOs . 3H2O = HsB^O» als Boden-
körper an.
Lescoear (Ann. chim. phys. (6) 19,
42; 1890) nimmt unterhalb 15— 20"
die Existenz eines höheren Hydrats
an, dann solche mit 3 aq u. i aq.
Andere Hydrate Gm. Kr. I, 2, 89.
HBr Bromwasserstoff 80,9
21,3 Eis AB — 20°
30,1 „ „ —40
36,3 „ B!-64,8
47,1 Hydr. m. 4 aq C — 66,5
52,9 „ 4aqSmp. D -55,8
Kremaoo.
r)
470
133 q
n
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
/o
Bodenkörper i Temp.
Bodenkörper Temp.
% Bodenkörper
Temp.
54,8
60,0
60,2
HBr (Forts.)
Hydrat mit 4 aq
H-3aq E
„ m.3aqSmp. F
Hydrat mit 3 aq
+ 2 aq G
Hydr.m,2aqGH
57°
—48
-48,2
63,1 Hydr.m,2aqUH —29
63»? » „ —25
66,7 „ „ — 14,6
68.1 „ „ —12
69.2 „ m.2aqSmp.H— 11,3
70.2 Hydr.m.2aq IH! — 11,5
71.3 » ,, j— 12,6
73.3 ^y^'"^^ "^'t ^ ^"^ -15,5
' + 1 aq J !
74.4 Hydr.m. laq IK ' — II
75>7 » ,. I— 7.2
77.3 » „ — 4.7
78,9 2fl.Schichten3) K ;— 3,3
') Pickering, Phil. Mag. (5), 36,
119; 1893, Werte der Serie II.
2) Roozebooni, ZS. ph. Gh. 2, 454;
•1888. Rec. P.-B. 4, 108, 331 ; 1885;
5, 358; 1886.
^) Die wässerige Schicht enthält
ca. 78,9% HBr, die HBr- Schicht
sehr wenig Wasser.
Tensionen: Roozeboom, ZS. ph.
Gh. 2, 454; 1888.
I. Lösung gesätt. an Hydr. m. 2 aq.
Sog. Diss.-Tens. von Hydr. m. 2 aq.
(Vergl. bei Br).
t
-25"
-21,8
-18,9
—16,8
—14,6
-13.0
—12,4
— 12,0
— 11,6
t
imm
IG „
30 »
60 „
120 „
220 „
280 „
340 »
440 »
2. Lösung gesätt.
-15,5» 2V-Mtm.
-11,30
— 11.5
— 12,0
— 12,6
—13.3
—14,0
—14,8
— 15,5
525 mm
1 Atm.
i'AAtm
i'h »
iV* »
2 „
2V4 »
2 V* „
-14,0
-11,0
- 8,7
an Monohydrat
-5,8° 7 Atm.
-4.7
9 »
IO»/2 „
7.2 6 „ j
3. Diss.-Tens. von Hydr. m. 2 aq +
Hydr. m. i aq. (Diese Kurve trifft,
vontieferenTemp. kommend, in I ein.)
Man beachte, daß hierbei das Hydr.
m. i aq dissoziiert und sich das Hydr.
m. 2 aq bei der Dissoz. bildet.
—28,5»
-24
— 20
760 mm
960
1310
18" 1560 mm
— 16 1840 „
15,5 1950
Über den Einfluß des Druckes auf
dieses Eutektikum vergl. bei Rooze'
boom loc. cit.
HCl Chlorwasserstoff 36,5
o
-10
'20
-30
g-Vfl
1-50
I
r'
^-70
-80
■30
^
\
N
V.
^^
\
c
-4
y
!
/
>
D
\
/
\
i
f
\
\
i
20 30
Gew. % HCL
Eis AB
>w
Eis-f HC1.3aqB
HC1.3aq BG
HGl . 3 aq Smp. G
HCl3aq + 2aqD
Ha.2 aq DE
-1,7060
-14.97
-28,84
—40
—60
-80
-86
—50
-40
~30
-24,9
—27,5
-23,8
-19
1,66
10,02
14.51
17,40
21,30
24,20
24,80
30,10
32.70
36,50
40,30
44,00
45.70
48,10
49,00
50,30
') Roloff,
1895.
2) Pickering, Ber. ehem. Ges. 26,
280; 1893. IL Serie der Versuche,
die sich an Roloff s Zahlen an-
schließen.
3) Roozebooni, Rec. P.-B. 3, 87;
1884, ZS. ph. Gh. 2, 459; 1888.
Die Eiskurve ist noch von Rüdorff,
Pogg. Ann. 116, 66; 1862 u. Guthrie,
Phil. Mag. (5), 1, 362; 1876 unter-
sucht,
Tensionen der an HGl. 2 aq ge-
sättigten Lösungen in mm Hg (Rooze-
boom).
-18,3 f
-17,7j
iHGl.2aqSmp.DE
ZS. ph. Gh. 18, 576;
t
p
23.4"
194
-21,8
274
20,5
376
19.5
534
18,8
628
— 18,60
-i8,3')
- 18,05
-17.831
—17.7 '
681
760
893
990
1080
HCl (Forts.)
^) Oberhalb dieser Temp. kann die
Löslichkeit des Hydrats nur im
geschlossenenGefäß untersucht
werden (Roozeboom loc. cit), da das
System einen größeren Druck als
I Atm. besitzt. Beim Arbeiten im
offenen Gefäß gelangt man zu di-
varianten Gleichgewichten. Auf dem
rückläufigen Ast von HGl . 2 aq
bildet sich später noch HGl. i aq (R).
HCIO4 Überchlorsäure')
100,5
30
20
k-10
f
^20
-30
-W
-50
-60.
1 —
/
/
/
A
äI
\
\
ff 1
r
n
• /
I
\
4
\
M
'7-
"Jm
J
j p
Mol.-Vo
HCIO4
100.00
94,00
90,70
83,30
80,20
77,70
71,50
59,90
51,60
50,00
47,90
43,70
40,80
38,00
37,00
36,50
36,00
33,33
32,50
29,90
28,67
27,25
725 25
'MoI.%HCW^
I. Stabil.
HCIO4
HCIO4+ HClOi .
H2O
HCIO4 . H2O
Smp. K
KJ
HC104.laq+2aqI
2aq IH
„ Smp. H
HG
.. .,
2aq-j-2,5aq G
2,5 aq GF
37,5
-102,0"
-102,0
-40,0
-21,5
+ 2,2
12,0
17,0
27,5
45,0
48,0
50,0
49,6
40,0
28,6
+ 3,0
-12,5
-23,6
-21,5
-17,8
-18,0
-24,0
-29,8
-30,0
Kremann.
t
'
133)
471
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets ak g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper
Temp.
^"^Sa?"*^ Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
_ .00
HC104.2,5aq GF
■S,,()0
„ 2,Saq+3aqaF
24,00 ;
„ 3aqa FE
„3aqo+M.-K.I
23,70
eines Hydrates
mit 3,5 aq F
23,50
ED
23,00
ED
22,50
„
22,20
„
21,50
MischkrystI des,,
20,40
Hydr.m.3,5aq„
20,00
D
19,10
DO
18,40
„
so
10.70
15-50
14.95
14.27
13.22
13,00
12,50
lijSo
11,30 j
11,00
9,00
7,00 I
4,10 1
0,00
CB-
Mischkrjst. 1 1
• eines weiteren
Hydr. m. x aq
M.-K. 11 + Eis B
Eis AB
-32,0^
-37,2
-37,6
-38,0 exp
-36,5bis ?
-35,0» ■
-34,2,, ?
-34,1 „ •'
-30,0,, ?
-34,2,, .>
-35,2,, ?
-37,7,, ?
-39.8,, ?
43,5» ?
46,0 „-51,8
43,0 »-48,0
41,0 „-41,7
41,8 „-42,6
43,2 „-45,6
46,0 „-58,0
47,5 ,» -57,5
50,0 „-57,5
53>3„-58,o
57,5
54,0
34,5
21,0
10,0
0.0
II. Instabil.
HClOi.aaq GM
'»0
-4,>jO
23,00;
23,So I
23,50
22,22 !
21,00 j
20,00 i
19,00
18,80
') H.
48. I-
3 aq P'F
„ „ „
„ „ Smp. „
EE'
„ „ „
„ 2aq+3aqiJ M
„ 3aq/J MN
„3aq^+3,5aq N
3,5 aq NP
3,5 aq
+M.-K. II P
J. van Wyk, ZS.
52; 1906.
—30,3"
—34,0
—41,0
—44,0
-38,8
~37,5
—37,0
—39,5
—40,5
-46,5
—44,5
—43,2
—43,5
—44,0
—47,8
—44,3
—43,0
—41,4
-42,3
—45,0
—50,5
—52,5
anorg. Gh.
HF Fluorwasserstoff 20,0
Gew.-V,
52,6 H F.i aq Smp. ■ —35» •)
't .Metzner, C. r. 119, 683; 1894.
HJ Jodwasserstoff 127,?
13,90
Eis AB 10,0«
30
-W
%-50
^.
\
1
\
. i
c
1
0
\
7
^ F
\
\
:b
Y)
20,3
29,3
35,1
39,0
42,0
44,4
46,2
47,9
52,6
59,0
64,0 ber.
65,5
66,3
70,3 ber.
73,5
74,0
140 60
Eis AB,— 10'
— 20
—30
—40
—50
— 60
Y)
,» „ —70
Eis+HJ.4aqB— 80
HJ.4aq BC— 60
„ „ —40
4 aq Smp.C ca.-35,5
„ CD —40
4aq+3aqD — 49
3aqSmp.E — 48
3aq+2aq F — 56
2aq G— 52
^) Nach einer Kurve von Pickerinj;
(Ber. ehem. Ges. 26, 2307; 1893),
von der seine beob. Zahlen teilw.
stark abweichen.
22,90 „ „ —20,0
27,80 „ „ ; - 30,0
31,50 „ » ■ — ^40,0
32,70 Eis+ HNO3 . 3aqB -43,0
34,10 HNO3 • 3 aq BC —40,0
40,00 „ „ „ —30,0
49,20 . „ „ „ —20,0
53,80 „ 3 aq Smp. C —18^
58,50 „ 3aq CD —20,0
65,40 „ „ „ — 30,0
69,70 „ „ „ — ^40,0
70,50 „ 3aq+iaq D — 42,0
72,50 „ laq j— 4°»°
77,75 : „ I aq Smp. E'— 38,0
82,40 „ I aq EF — 40,0
86,50 „ „ „I — 50,0
88,80 . „ „ „ — 60,0
89,95 „ I aq+HNOs F -663
91,90 I „ HNO3 FG— 60,0
94,80 „ ,, „ —50,0
100,00 „ HNO3 Smp. G— 41,2)
') Käster u. Kremaim, ZS. anorg.
Gh. 41, 21; 1904. Die multiplen
Punkte sind der Originalarbeit ent-
nommen; die übrigen aus dem um-
fangreichen Material interpoliert.
Pickerin; (Joum. ehem. Soc. 68,
439; 1893) fand für die Smp. der
Hydrate mit 3 aq und i aq nahe-
liegende Werte.
HJO3 Jodsäure 1759
siehe Jodsäureanhydrid JaOs-
HNO3 Salpetersäure 63,05
-BO
-70
C
so
Getr-'/oHyO,
H2PO3 Unterphosphorsäure ^)
81,0
81,8 HiPOs . H»0 62»
') Rosenheim u. Pritze, Ber. ehem.
Ges. 41, 2708; 1908.
(Zwischen o und 60° wurde nur
dieses Hydrat als Bodenkörper be-
obachtet).
H3PO4 Orthophosphorsäure
98,0
I. stabil.
Eis-f2H3P04.
iHsO*
2H,P04.iH,0
62,9
-81,001)
76,7
78,7
81,7
85,7
87.7
90,5
91,6
91,6
92,5
93,4
94,1
94,87
94,95
95,54
2H3POi.lHsO-i-
10H3PO4.1H4O
10H3PO4.1H.O
Kremaon.
24,11
24,81
25.85
472
133
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper Temp.
/o
Bodenkörper Temp.
%
Bodenkörper i Temp.
95,90
96,11
97,80
98,48
100,00
100,00
H3PO4 (Forts.)
I10H3PO4.1H2O+
H3PO4
H3PO4
y)
26,20«
26,23
29,77
37,65
39,35
42,30
41,75 ')
97,6
22,5«')
„ Smp.
„ Smp.
II. Instabil.
2H3PO4. H2O
+ H3PO,
') Giran, C. r. 146, 1270; 1908,
*) Smith u. Menzies, Journ. Amer.
ehem. Soc. 31, 1893; 1909.
* Jolys Hydrat; Joly gibt für den
Smp. von 2H3PO4. H2O 27" an.
H4P2O7 Pyrophosphorsäure^
178,0
Eis+ Hydrat mit j
iVaaq I
iV«aq Smp.i
i^/i aq I
+ H4P2O7 j
H4P2O7 Smp.]
—76»
+26
+23
+61
r. 146, 1270; 1908.
H2S Schwefelwasserstoff
34,1
s. Tab. 145 Absorption von Gasen.
H2SO4 Schwefelsäure 98,1
16,25
24,00
28,50
31,25
33,50
35,25
36,75
38,00
39,00
41,50
44,00
47,75
53,25
57,65
61,00
65.25
68,00
68,50
71,00
73,14
74»25
74,75
74,75
75,25
76,50
77,75
80,25
Eis
Eis+Hydr.m. 4aq
Hydrat mit 4 aq
4 aq Smp.
4aq
4 aq+2 aq
2 aq Smp.
2 aq
2 aq+i aq
I aq
r)
-20 SV)
-30|2)
-40/
-50 V)
-60 1)
-70')
-75
-70
-60
-50
-40
-30
-25
-30
-40
-50
-45
-40
-38,9
-40
-41
-40^)
-30*)
-20|3)
i-IOJ '
I o*)
84,50
84,50
88,25
91,50
92,50
93,00
93,75
95,25
96,25
97,75
99,25
100,00
100,00
100,00
70,75
73,25
73,50
74,25
H2SO4 (Forts.)
Hydr.m.iaqSmp.
„ ,»
„ I aq
I aq+H.SOi
H2SO4
Smp.
+8,530 2)
+8,81 ')
o^')
-20) n
-30J ^
-38^)
-30L)
-20J '
-10 V)
O")
+ 10 U,
10,351 '
10,5 ^')
10,0*)
Instabil.
' Hydrat mit 4 aq — 60
I „ 4aq+iaq
I „ I aq
Pfaundler u. Schoegg, Wien.
Ber. 71, II, 351; 1875.
-) Pickering, Journ. ehem. Soc.
57, 331; 1890.
^) Thilo, Chem. Ztg. 16, II, 1688;
1892 und die damit übereinstimmen-
den Veröffentlichungen von Pictet,
C. r. 119, 645; 1894.
*) Knietsch, Ber. chem. Ges. 34,
4100; 1901.
^) Rüdorff, Pogg. Ann. 116, 66;
1862.
^) Biron, Journ. russ. 31, 517;
1899.
') Marignac, Ann. chim. phys. (3)
39, 184; 1853.
Weitere Literaturangaben :
Pickering, Proc. Roy. Soc. 49, 25 ;
1890/91, Lespieau, Bull. Soc. chim.
(3) 11, 72; 1894.
Auf die große Genauigkeit der
alten Bestimmungen von Marignac
sei eigens hingewiesen. Es wurden
aus den versch. Literaturangaben
die Werte ausgewählt, die sich am
besten in eine Fig. vereinigen ließen.
Wo die Autoren die Konz. nicht
direkt bei den angegebenen Temp.
ermittelt haben, ist dieselbe aus
einer graphischen Darstellung ihrer
Ergebnisse interpoliert worden.
cf. die Fig. bei SO., Seite 493.
4 Selensäure ^
H2Se04 I
HgSeO
94,9
92,7 „
910exD H*Se04 +
.^i,uexp. Hydratm.iaq
90,7 1 Hydr. m. i aq
88.7 I „ „
86.8 I „ „
84.9 ! „ ,»
145,2
40,20
26,3
17,0
21,9
25,8
24,9
21,0
HaSeOi (Forts.)
83,2
81,5
79,9
78,4
74,7
ca. 74,5
70,8
69,4
67,3
64,8
61,8
57,7
exp. 48,0
45,2
42,0
38,9
34,0
30,1
25,8
21,0
16,6
10,6
5,1
0,0
Ber. 117, IIb, 735; i^
Hydr. m. i aq
13,1"
„
+ 3.5
» »
— 7,0
,» „
—24,5
„ ,»
—53,3
„iaq+4aq
—55
„ 4aq
—53,3
—52,6
—51,7
>, ,,
—52,6
>, ,»
—54,2
— 61,0
„ 4aq+Eis
-83,0
Eis
-63,5
"
—48,2
„
— 37'2
„
—24,9
—21,4
—15,3
—10,5
— 7,0
— 3,9
— 1,3
0,0
1 u. Hofmeier
, Wien.
H2Te04 Tellursäure 193,5
13,0
13,9
25,4
29,6
33,4
36,4
43,5
51,6
62,3
67,0
^) Mylius, Ber. chem. Ges. 34,
2210; 1901. Das Hydr. m. 2 aq ist
dimorph (Staudenmaier, ZS. anorg.
Ch, 10, 192; 1895). — Es existiert
nachMylius noch eine Allotellursäure,
die in wässeriger Lösung langsam
in die gewöhnliche Tellursäure über-
geht.
Eis + Hydr.
—1,5»]
m. 6aq
Hydr.m.6aq
0
„ 6aq4-2aq
+10
„ 2 aq
20
„ „
30
„ „
40
,, „
60
,, „
80
„ „
100
„ „
110 j
HgaBrs Mercurobromid 559,8
3,9X10-6 I HgaBr^ I 2501)
') Sherrill, ZS. ph. Ch. 43, 735;
1903.
HgBra Mercuribromid 359,8
0,61 I HgBra 25«')
') Sherrill, ZS. ph. Ch. 43, 727;
1903, sowie 47, 103; 1904.
Kremann.
133 t
473
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Hg(CN)2 Mercuricyanid^i 252,6
7,41 Eis^Hg(CN), -0,4ö«
') Guthrie, Phil. Mag. (5) 6, 40;
187S.
Koaowaloff (Joum. russ. 31, 985 ;
1899 Ref. ZBl. 1900, 1,938) bei 20»:
93,0 g pro lit. — Sherrill (ZS. ph.
Gh. 48, 735; 1902) bei 25"»: 0^4 g-
MoUaiL
HgsCIs Mercurocblorid 470,9
1,4 X10-* HgjCI. 0,50«'')
0,75X10-* „ i8,o2)
2,1 X10-* j „ 18,0')
0,38x10-* ! „ ; 20,0')
2,8 X10-« j „ • 24,6')
0,47X10-* I „ 25,0*)
7,0 XIO-« „ 43,0»)
') F. Kohlrausch, ZS. ph. Gh. 64,
129; 1908 [x].
*) Behrend, ZS. ph. Gh. 11, 466;
1893, indirekt.
3) Ley u. Heimbacher, ZS. Elch.
10, 303; 1904, indirekt.
*) Sherrill, ZS. ph. Gh. 43, 735;
1903, indirekt.
HgCIa Mercurichlorid 270,9
3.29 Eis— HgCl, — 0,2«>)
4,12 HgClj 0,0«)
6,19 „ -Mo,oUx
6,89 „ 20,0) '
6,89 „ 25,0*)
7.75 „ 39,oi
8.76 „ 40,0
10,20 „ 50,0
12,20 „ 60,0
14,70 „ 70,0
19,50 „ 80,0
27,10 „ 90,0
35,10 i . „ 100,0 J
— j „ Kp. 101,1 5)
') Guthrie, PhlL Mag. (4) 49, 269;
1875.
*) Malder, S. 143.
') Pofgiale, Ann. chim. phys. (3)
8, 468; 1843.
*) Foote, Amer. ehem. Joum. 30,
341; 1903.
^) Griffiths, Gomey, S. 226,
Die Löslichkeit bei 25" beträgt
nach Morse, ZS. ph. Gh. 41, 734;
' T'^":'2 u. Sherrill, ZS. ph. Gh. 43,
; : 1903 : bei 25° 0,262 resp.
■\^ g-Mol./Iit. — Vergl. Bemerk.
V. Sherrill, ZS. ph. Gh. 47; 103;
1904. u. Luther, ZS. ph. Gh. 47,
107; 1904.
HggJi Mercurojodid 653,8
2x10-^ . Hg.Jj 25»
Sherrill, ZS. ph. Gh. 43, 735;
1903, indirekt
HgJg Mercurojodid 453,8
2biS4Xio-» HgJ, (rot?) ' i8,o»*)
4X10-* Hgjj tetr. 17,5*)
ca. 6X10—^ „ 25,0')
') Kohlraosch, ZS. ph. Gh. 64, 129;
1908 [x].
-) Bonrf oia, Ann. chim. phys. (6)
3, 430; 1884.
') Morse, ZS. ph. Gh. 41, 731 ; 1902.
Vergl. dazu Sherill. ZS. ph. Gh.
47, 103; 1904.
HgO Mercurioxyd 216,0
5,20X10-' HgO gelb
5,15X10-' HgO rot
3,95X10-'
4,30X10* Hg gelb
Hg rot
5,00X10-': grobkörnig 25
Hg rot
15,00x10—' feinstkömig 25
') Schick, ZS.ph. Gh. 42, 172; 1903.
*) Hulett, ZS.ph. Gh. 37, 406, -1901.
Die gelbe Modifikation unterscheidet
sich von der roten nur durch ver-
schiedene (kleinere) Korngröße (daher
geringere Löslichkeit der roten Form).
Ostwald, ZS. ph. Gh. 34, 495 ; 1900.
ligS Mercurisulfid 232,1
1,25x10
HgS gefällt 180 ')
') Weifel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t, x].
HgsSO* Merkurosulfat 0 496,1
6X10-' HgsSO« 25«')
') Drucker, ZS. anorg. Gh. 28,
362; 1901.
In (J03)3 Indium jodat^) 639,6
0,067 In(J^0j)3 20»
') Mathers und Schluederberf,
Joum. Amer. ehem. Soc. 30, 211;
1908.
Ira . 2NH,C1 Iridium-
ammoniumchlorid') 441,9
0,694 IrCl42NH4a 14,4»
0,899 „ 26,8
1,124 „ ' 39,4
1,583 „ 52,2
2,068 „ 61,2
2,746 „ 69,3
') Rimbach u. F. Körten, ZS.
anorg. Gh. 52, 407; 1906,
Aus den vorliegenden Zahlen be-
rechnet sich folgende Formel für den
Prozentgehalt P:
P = 0,680 -f- 0,0004 1 (t — 10").
J Jod
Jod
126,9
6,3°^)
ca. 11,0*)
13,0»)
15,0*)
18,0(5
25,o|
25,0*)
25,0')
25,5')
30,0*)
35,o|
45,0 p)
5,0 i
3D
0,0015
0,0181
0,0263
0,0276
0,02765
0,03395
0,03004
0,0279
0,0426
0,0454
0,04661
0,06474
0,09222
^) Dossios u. Weith, ZS. f. Ghem.
12, 379; 1869.
*) Wittstein, Fortschr. Chem, 1857,
I, 123.
') Bosse cf. Dammer, I, 546.
*) Dietze, Ref. Zbl. 1898 1, 1034
(Mittelwert).
^) tlartley u. Campbell, Proc
ehem. Soc. 24, 58; 1908. — Joum.
ehem. Soc 93, 741 — 45; 1908,
«) Noyes u. Seidenstick er, ZS. ph.
Gh. 27, 359; 1898.
') Mc Lauchlan, ZS. ph. Gh. 44,
617, 1903.
«) Meyerhoffer, ZS. ph. Gh. 2,
594; 1888.
J2O5 Jodsäureanhydrid*) 333,8
Eis
0,00
1,69
4,13
6,81
16,75
26,22
51,42
57,61
67,40
68,50
69,10 exp.
Eis-f HJO,
0,00
— 0,30
— 0,67
— 1,01
— 1,90
-2,38
— 4,72
— 6,32
— 12,25
— 13,50
—14,00
Kremann.
474
133 u
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
0/
/o
Bodenkörper ; Temp.
70,30
71,70
73.70
75.90
78,30
78,70
80,80
82,10
82,70
83,80
85,90
70,00
72,00
J-iOä (Forts.)
HJO3 0,00'
16,00
40,00
60,00
80,00
85,00
101,00
110,00
125,00
140,00
160,00
—15,00«
— 19,00
1) E. Groschuff, ZS. anorg.Ch.47,
343 ; 1906. AndereDaten : Raoult, ZS.
ph. Gh. 2, 488; 1888, Landolt, Berl.
Sitzber. 1886, S. 217. Ber. ehem. Ges.
15), 1361; 1886 u. Meerburg, Ghem,
Weekbl. 1, 474; 1904. In Überein-
stimmung mit den Angaben von
G. findet Lescoeur (Ann. chim. phys.
(6) 19, 39; 1890) J2O5. H,Ou. J.2O5.
HJO3 +
HJ3O«
HJ3O8
Instabil.
Eis
KBr Kaliumbromid "9,6
7.1"')
20,0
20,0
23.8
26,3
29,5
31,0
31,2
32,0
32,2
32,7
33,3
34,5
35,1
35,7
38,3
39,4
43.2
46,2
48,8
51.2
55,4
59,0
61,7
Eis
KBr 4- Eis
»> .,
KBr
6,5')
— 8,0 2)
— 8,5 ==)
10,0 2)
— 11,0 2)
-11,52)
—13,03)
— 8,0 2)
—10,0 4)
— 5.0 2)
0,0 2)
0,0*)
+ 3.5 2)
10,52)
20,0*)
40.0*)
60,0 4)
80,0*)
ioo,o\
140,0!
180,0 r >
220,oj
') Guthrie, Phil. Mag. (5) 1, 363;
1876,
2) A. Meusser, ZS. anorg. Ch, 44, 80;
1905.
3) Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 211,-
1875.
*) Interpoliert nach Daten von
de Coppet. Ann. chim. phys. (5)
30, 416; 1883.
^) Nach einer Kurve, die nach den
Angaben von Coppet, Kremers ( Pogg.
Bodenkörper j Temp.
KBr (Forts.)
Ann. »7, 151; 1856), Tilden u.
Shenstofle(Lond. Trans. 1884; S.33)
und fitard (Ann. chim. phys. (7) 2,
539; 1894) gezeichnet ist.
Eiskurve auch von Rüdorf f (Pogg.
Ann. 116, 61 ; 1862).
KBrOs Kaliumbromat 167,0
3.01
6,45
11,70
18,60
25.30
33.20
' KBrOs
o»|
20
40
60
80
100
„ Kp.
104
y)
^) Kremers, Pogg. Ann. 97, 5 ; 1856.
Geffcken (ZS. ph. Gh. 49, 296; 1904)
bei 250 : 0,4715 g-Mol. pro lit.
KCN Kaliumcyanid 65,1
— j Eis + ? i— 3301)
55.0 I KGN Kp.|. 103,32)
1) Guthrie, Phil. Mag. (5), 6, 44;
1878.
2) Griff iths, Gomey, S. 146.
KCNS Kaliumrhodanid 97,2
16,7
Eis
-6,5° h.
23.1
„
-9,55/ '
50,25
Eis+KGNS
-31,22)
63.9
KGNS
o\3^
68,5
„
20I >
70,5
„
25*)
1) Rüdorff,
Pogg. Ann. I
45. 611;
1872
2) Wassiljew, Journ. russ. 42,
423 u. 428; 1910.
2) Rüdorff, Ber. ehem. Ges. 2,
68; 1869.
*) Foote, ZS. ph. Gh. 46, 81 ; 1903.
K2CO3 Kaliumkarbonat 138,2
21,3
31.0
36,9
39,6
52,6
51.2
53.2
53,3
53.9
54.8
55.9
57.1
Eis
Eis+Hydr.
m. xaq
Hydr. m. x aq
+ 2aq
., 2 aq
—10"
-20 1]
-30 j
— 3(J,52)
• 6,82
o3)
O
+ 25
30
40
50
60
70
r*)
Bodenkörper Temp.
K2CO3 (Forts.)
58.3 I Hydr. m. 2aqi 80*'
59,6 „ „ 90
60,9 ,, „ 100
62,5 „ „I 110
64.4 „ „ I 120
66,2 „ „ 1 130
^) de Coppet, Ann. chim. phys. (4)
25, 528; 1872, interpoliert.
2) Meyerhoffer 1904 (unveröff.).
Die Konzentr. bei — 36,5° ist auf
Coppets Kurve extrapoliert.
^) Engel, Ann. chim. phys. (6) 13,
366; 1888.
*) Mulder, S. 97.
Die Zusammensetzung des Hydr.
m. X aq ist wahrscheinlich 3 oder 4 aq.
Gerlach (ZS. anal. Gh. 26, 461;
1887) gibt einen Hydr. m. 4 aq an,
das unterhalb lo" entsteht und sich
bei 50 — 60O (.?) trocknen läßt.
Morel (Bull. Soc. Franc. Mineral.
15, 7; 1892) hat ein oberhalb o"
beständiges Salz mit 3 aq erhalten.
Die von ihm beschriebene Kryst.-
Form ist von der des mit 2 aq ver-
schieden. (Mitt. von H. Traube.)
Meyerhoffer konnte jedoch bei o"
kein anderes Hydrat als das mit
2 aq erhalten.
deBruyn(ZS. ph.Gh.32,87;i9oo)
schließt aus seinen Versuclien auf
die Existenz von Hydr. mit 2 aq
und I Yz aq. Wahrscheinlich ist jedoch
letzteres Salz erst oberhalb 100"
existenzfähig, oder überhaupt labil,
daMuIder(S. 98) angibt, daß beim
Trocknen bei 104^ Salz mit 2 aq
zurückbleibt. Die Löslichkeit der
K2GO3- Hydrate (wie der anderen
Karbonate) ist bei konst. Temp.
von der Größe des Dampf-
raumes abhängig, da sich in dem-
selben neben H2O auch GO-2 befindet,
wie dies Küster u. Grüters (Ber.
ehem. Ges. 36, 748; 1903) für
Na-iGOa- Lösungen direkt nachge-
wiesen haben.
KCl Kaliumchlorid 74.6
12,5
13,6
14.9
16,7
17.7
19,3
19,8
19,5
Eis
Eis -f KCl
—5.5"
— 6,0
— 7.0
— 8^
-8,5
— 9
-11,1«)
—10,643^
Kremann.
133
475
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
20,6
21,4
22,2
22,3
22,2
21,9
23,0
23,8
23,8
25,0
25>5
25,6
27,2
28,7
30.0
30,2
31-3
3i>4
32,0
33-«
33,7
34'9
35.0
35-9
36,1
3M
36,8
39,8
43,8
KCl (Forts.)
KCl
-4,5»|
-1,0 h
i+2,5 f
i CO»)
; 0,0«, 8)
i 0,0 5,*)
1+7,5')
I 10,0«, ä)
!ii,5M
118,5^)
j 20,0*)
20,0^)
30,0*, 5)
40,0*, ^)
; 50,0')
50,0 5)
60,0«)
60,0^)
; 70,0 ^*)
80,0«)
80,0 5)
90,0 5)
90,0 *)
100,0^)
100,0*)
! 107,6*)
1 08,0 5)
I 130,0')
! 180.0')
^1 Meusser, ZS. anorg. Gh. 44, 80;
1903.
-) de Coppet, ZS. ph. Ch. 22,
239; 1897.
3) Ponsot, C. r. 129, 98; 1899.
^) Mutder, S. 39-
*i Berkeley, Lond. Trans. 203, A.
207.
••! Andreae, Journ. prakt. Ch. (2)
2J). 470; 1884.
'! Tilden u. Shenstone, Proc.
Roy. Soc 3ö, 345; 1883.
*) de Coppet, Ann. chim. phys.
(5> 30, 414; 1883.
^) Engel, Ann. chim. phys. (6) 13,
377; 1888.
Ältere, weniger gut stimmende Werte
bis 242° von ßtard, Ann. chim.
phys. (7) 2, 531; 1894.
Ältere Angaben über die Eiskurve
von Rüdorff, Pogg. Ann. 114, 71;
1861 und de Coppet, Ann. chim.
phys. (4), 25, 505; 1872.
KCIO3 Kaliuinchlorat 122,6
3,20
4,76
4,82
6,78
9,17
12,70
KC1O3
o" \*)
lO«)
10')
20]
30 h
40 1
KCIO3 (Forts.)
16.5 j KCIO3 50"
20.6 „ 60
24,5 I „ 70
28,4 „ 80
32.3 „ 90
35,9 „ 100
38,1 I „ Kp. 104,2*)
42.4 i „ I20J
49,8 I „ I36l5>
59.7 { „ i6o|
64,7 I „ 190J
') Mulder (S. 143)-
*) Nach den Daten von Gay-Lussac,
Ann. chim. phys. 11, 314; 1819
graphisch interpoliert.
^) Roozeboom (ZS. ph. Gh. 8,
532: 1891).
*) Legrand bei Gomey, S. 103.
^) Tilden u. Shenstone, Lond.
Trans. 1884, S. 34.
Pawlewski (Ber. ehem. Ges. 32,
1041; 1899) hat weniger zuverlässige
Zahlen gefunden als Gay-Lussac.
Eine von Nordenskjöld (Pogg. Ann.
136, 313; 1869) aufgestellte log.
Interpol.- Formel schließt sich den
Werten v'on Gay-Lussac gut an.
Werte von G^rardin (Ann. chim.
phys. (4) 5, 148; 1865) fallen eben-
falls in die Kurve von Gay-Lussac.
KCIO4 Kaliumperchlorat
138,6
0,705 KGIO4 o«]
1,920 „ ; 25 L
5,070 „ I 50 I '
15,800 ,, i 100 ;
*) Pattison Muir. Ghem. News 33,
15; 1876. Noyes u. Sammet (ZS.
ph. Gh. 43, 530; 1903) finden für
10°, 20", 30° resp. : 10,82, 16,68,
24,94 g Salz pro Lit.
K2Cr04 Kaliumchromat 194,3
23,1
33,3
36,6
36,3
3o,3
36,4
37,1
37,9
38,4
38,6
39,4
39,5
40,1
40,8
42,7
Eis
Eis-t-KgCrO«
»
KjCrOi
-9,95 1
-11,302)
-11,003)
-ll,70j4j
0\5)
10 I '
19,5 •)
20 üj
30/
30*)
40 J5)
50 I '
60«)
K.,Cr04 (Forts.)
41,5 K2Gr04 60
42,2 „ 70
42,9 „ 80
43,5 „ i 90
44,2 „ 100
47,0 i „ ; 105,8 j
— „ Kp. 1107,0')
') de Coppet, Ann. chim. phys.
(4) 2Ö, 536; 1872.
2) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897.
^) Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 267;
1875.
*) Koppel u. Blnmenthal, ZS. an-
org. Gh. 53, 262; 1906.
^) Alluard, G. r. 59, 500; 1864.
«) Schiff, Lieb. Ann. 109, 326;
1859.
') Gomey, S. 120.
Die Eiskurve Rüdorffs, Pogg. Ann.
145, 611; 1872 stimmt mit der de
Coppets sehr gut überein. Zu nie-
drige Werte findet £tard, Ann.
chim. phys. (7), 2, 550; 1894, zu
hohe Nordenskjöld u. Lindström,
Pogg. Ann. 136, 315; 1869.
KaCfsO: Kaliumbichromat
294,4
Eis-f KjGrsO; — l.OO^i)
-0,63i,
K.,Gr.>07 o )
4,31
4,43
4,7<->
7,83
8,34
11,60
15,40
22,60
31,30
42,20
50,50
0>;
10 r
15*)
20 3)
> 30^)
1 40')
I 60*)
„ i 80 \3.
„ ilOO 1 '
„ Kp.1035)
52,00 „ 104,80*)
56,10 „ 1117]
60,60 „ 129 L>
66,80 „ J148 1 '
72,50 „ [180 J
') Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 16;
1875.
-) Koppel u. Blumenthal, ZS. an-
org. Ghem. 53, 263; 1906.
3) Kremers, Pogg. Ann. 92, 499;
1854.
*) Michel u. Krafft, Ann. chim.
phys. (3) 41, 482; 1854.
^) Alluard, G. r. 59, 500; 1864.
•) Tilden u.Shenstone, Lond.Trans.
1884, 34. Alluard u. I&tard (Ann.
chim. phys. (7) 2, 550; 1894) finden
niedrigere Werte.
Kremann.
476
133
W
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
fr,
Bodenkörper Temp
^L
Bodenkörper Temp
/o
Bodenkörper I Temp.
KF Kaliumfluorid 58,1
48,0
49.1
jHydr. m. 2aq| i8"
21==)
^) Mylius u. Funk, Ber. ehem. Ges.
30, 1718; 1897.
2) Ditte, C. r. 123, 1282,- 1896.
K4Fe(CN)6 Ferrocyankalium
368,3
11,8
12,7
I9»7
26,5
33»i
39,0
41,2 exp.
41.9
42,5
46,8
Eis + Hydrat
mit 3 aq
Hydr. m. 3 aq
3aq
+ xaq
xaq
-l,7°i)
o
20
40
60
75
ca. 80
•)
157'
^) Guthrie, Phil. Mag. (5) «, 39;
1878.
^) Interpoliert nach den Daten von
Etard, Ann. chim. phys. (7) 2,
546; 1894.
Viel höhere Zahlen- als E. findet
Thomseo (bei Comey, S. 155). Das
Hydrat oberhalb 80" ist unbekannt.
K3Fe(CN)6 Ferricyankalium
Eis +
K3Fe(CN)6
K3Fe(CN)6
24,8
26,8
27,5
29,0
37,0
43.7
45.2
^) Guthrie, Phil. Mag. (5) 6, 39;
1878.
2) Wallace, Journ. ehem. Soc. 7,
80; 1855.
3) Schiff, Lieb. Ann. 113, 350;
1860.
329.2
— 3,»oi)
4.4 \2\
KHCOq Kaliumbikarbonat
18,4
21,7
24.9
28,1
31,2
34.2
37.5
KHCO3
100,1
o«
10
20
30
40
50
60
KHCO3 (Forts.)
^) Dibbits, Journ. prakt. Gh. (2)
10,^ 439; 1874.
Dibbits fand eine mit steigender
Temp. immer größere Differenz zw.
K und GO2 in der Lös. infolge von
GOi-Verlust. Bei der Berechnung
der Konz. ist der gef. K- Gehalt
zugrunde gelegt.
KH2ASO4 Monokalium-
arsenat i8o,i
282,4 g pro Lit. bei ca. 7'' nach
Muthmann u. Kuntze, ZS. Kryst.
23, 371 ; 1894. — Ferner existiert ein
Hydr. m. i aq (Gm. Kr. II, 2, 631).
KH2PO4 Monokalium-
phosphat 135,1
249,9 g pro Lit. bei ca. 7° nach
Muthmann u. Kuntze, ZS. Kryst.
23, 370; 1894.
22,5
25.6
29,9
30.0
34,0
36.7
39,3
39.7
42,7
43,1
46.3
49,0
51,6
52,2
52,0
52,4
53.8
54,1
55,6
55,8
56,1
57,7
59.1
60,4
61,5
62,7
63,8
64,8
65,8
66,8
67,6
68,6
70,0
KJ Kaliumjodid
Eis
KJ + Eis
KJ
Kp.
166,0
- 6,0 ^1)
- 7.0)
- 9.0 2)
- 9.5')
— 12,2^)
-11,5')
-13.7*)
—14,0!)
—15.9
-18,3
—20,2
—22,6
-23,0J
-22,05)
- 20,08)
-14.2*)
—10,08)
- 4.0*)
0,0')
0,0
10,0
20,0
30.0
40,0
50.0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
110,0
118,4
44,88;
^) Meusser, ZS. anorg. Ch
1905.
^) Guthrie, Phil. Mag. (5) 1. 363;
1876.
Cr;
ZS.
KJ (Forts.)
3) Rüdorff, Pogg. Ann. 116,
1862.
*) Kremann u. Kerschbaum,
anorg. Ch. 56, 218; 1907.
5) Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 211;
1875.
8) de Coppet, Ann. chim. phys. (t)
30, 417; 1883.
') Mulder, S. 63.
Größere Abweichungen zeigen die
Daten von Meusser bei denjenigen
Konz., wo KJ als Bodenkörper vor-
liegt. Ferner die älteren Daten von
Tilden u. Shenstone, Lond. Trans.
1884, 38 u. ßtard, Ann. chim. phys.
(7) 2, 542; 1894.
KJO3 Kaliumjodat 214,0
4.5
KJO3
• oo)
X\
7.5
20j '
10,5
30=*)
11,4
40
15.6
60
19,9
80
')
24,4
100
—
„ Kp.
102
') Kremers Pogg. Ann. 97, 5; 1856
^) Meerburg, Chem. Weekbl. 1
474; 1904.
KJO4 Kaliumperjodat 230,0
0,656 KJO4 I 13'')
') Parker, Proc. chem. Soc. 23,
305; 1907; Journ. chem. Soc. 93,
15; 1908.
Eis
Eis+ KMnO*
KMnOi Kaliumpermanganat
158,0
o,i80i)
—0,27')
-^,48')
-0,58')
0,00 ')
+9,80^)
10,00')
15,00')
19,80*)
24,80")
25,00')
29,80-')
34.80-)
40,00')
40,00*)
45,00-)
50,00^)
50,00-)
55,00-)
65,00»)
0,58
0,99
1,98
2,91
2,75
4.13
4,01
4,95
5,96
7,06
7,60
8,28
9,64
10,40
11,16
12,73
14.35
14.45
16,20
20,02
KMn04
Kremann.
133
477
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
KMnO^ (Forts.)
'; Q. L. Voermaiin, Chem. Weekbl.
•2, 766—67; 1905.
') P. Baxter, Boylston u. Hnb-
band, Joum. Amer. chem. Soc 28,
1336—43; 1906,
Gnthrie, Phil. Mag. (5) 6, 37; 1878,
findet das Eutektikum bei 2,82 %
und —5,7°; Mitscherlich, Pogg.
Ann. 25, 295; 1832, einen Gehalt
von 5,93 % KMnO* bei 15". — Bei
ca. 7° 41,81 g Salz pro lit nach
Mathmami u. Kontze, ZS. Kryst.
•23, 374; 1894.
\\eitere Versuche von Patierson,
Joum. Amer. chem. Soc 28, 1734;
1906 und E. Worden, Joum. chem.
Ind. 26, 452; 1906.
KNO2 Kaliumnitrit 85,1
ca. 75 K.NO, 15,5')
M Divers, Joum. ehem. Soc 75,
86: 1899,
KNO3 Kaliumaitrat ioi,i
—2,57/
-3,0*)
4,82
9ÖO
11,20
9,66
10,9
i7»7
17.7
24,1
24,0
31,6
3i»4
39,2
39,0
46,3
46,1
52,4
52,6
58,0 .
62,8
67,1
7I.I
75»7
Eis
Eis+KNOa
rhomb.
KNO3
-2,80',*)
—2,9*)
rhomb. o*)
o^)
IC«)
10')
20«)
20')
30«)
30')
40«)
40^)
50*)
60/^
60
70
80
90
lioo
,Kp.beiiii4,i
745 mra j
83,1 KNO3 rhomb. 1258)
') Le Blanc u. Noyes, ZS. ph.
Gh. 6, 386; 1890.
*)Qnthrie,PhlLMag.(4)49,i4;i875.
') de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897.
*) Rädorff, Pogg. Ann. 122, 341;
1864.
*) Treffpunkt der Kurven von Le
Blanc-Noyes mit der von Aadreae.
KNO3 (Forts.)
•) Interp. nach Berkeley, Lond.
Trans. 203 A, 212; 1904.
') Andreae, Joum. prakt Gh. (2)
29, 476; 1884.
*) Tilden u. Sbenstone, Lond. Trans.
1884; 33.
Die Eiskurve ist noch von Rädorff
(Pogg. Ann. 114, 71; 1861; ibid.
145, 607; 1872) und Gntlirie (PhiL
Mag. (5) I, 361; 1876) bestimmt
£tard (Ann. chim. phys. (7) 2, 526;
1894) hat die Löslk. des KNO3 bis
283" bestimmt
KOH Kaiiumhydroxyd 56,1
no
100
80
5-^
zo
k; o
-20
-«?
-60
-80
1
K
1 .
1
/
J
V
1 ,
/ ;
1
1
-
pL
^ff ;
A
N
\,
1
i
s
\
«0
nn
5- !
\
c
\
B
o
3.51
12,97
18,50
22,66
30,83
37.33
40,10
43.12
4a,ao
45.87
48,12
50,47
51.70
53.39
56,72
57,00
58,52
62,50
66,42
70,22
71,84
75,68
20 90 60
o/oKOS
\ • Eis AB -2,2»
! „ ,. -11,2
„ —20,7
„ -30,5
,. .. — 65,2
; Hydr. m. 4 aq GD —42,2
». ». .. —35.0
,. » »» 33.0
„ 4aq+2aq D — 33,0
„ 2aq DF— 23,2
— 9,0
+ 8,8
+ 15.0*)
+22,5^
' 32.8
2 aq +
I aq P exp.
laq PH
I aq Smp.
33,0
49,0
88,5
110,0
134.65
139.15
143,00
■•)
32,7*
KOH (Forts.)
Instabil').
43,75 'Hydrat mit
4 aq Smp. E
60,87 ., 2 aq „ G ■ +35,5
') Pickering, Joum. ehem. Soc
63, 908; 1893.
') Kercbland, ZS. anoi^. Oi. 30,
133; 1902.
') VergL Walter, Pogg. Ann. 39,
192; 1836.
Eiskurve bis -6,6° auch von Rädorff
(Pc^g. Ann. 116, 67; 1862) bestimmt
K2PtCl6 Kaliumplatinchlorid
486,0
K.PtCL
loj '
15»)
20
0,70
0,89
0,89
1,09
1,38
1.77
2,15
2,53
3.10
3.60
4.31
4,96
5.03
0.477
0,665
0,852
1,120
1,720
2,340
2,830
3.520
4.290
') Bansen u. Kirchhoff, Pogg. Ann
113, 373; 1861.
') Crookes, Fortschr. Chem. 1864,
256.
') Arcfaibald, Wilson u. Bnckley
(Joum. Amer. chem. Soc 30, 747;
1908) finden geringere Lösliehlceit
30
40
50
60
70
80
90
100
100 -)
2
16
25
35
48
59
68
78
92
T)
5,66
6,54
6,85
6,89
8,44
8,50
10,00
10,07
10,75
10,77
11,48
",50
13.17
12,99
Kaliumsulfat 174,3
Eis -i,35'*'
Eis+ K,S04 — 1,55«)
KsSO«
0,00')
0,00*)
10,00 •)
10,00*)
20,00 •) !
20»00*)
25,00»)
25,00«)
30,00*)
30,00*)
40,00*)
40,00*)
Kremana.
478
133
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper
Temp.
K,SO,
( Forts.)
14,16
K2SO4
50,00° 3)
14,17
50,00 4)
15,40
60,00 3)
15,47
60,00*)
16,51
70,00 3)
16,60
70,00*)
17,60
80,00 j
90,00(4
18,60
19,40
100,00 [
lOIjOoJ
19,50
„Kp.bei
753 m
20,90
120,00 1
22,40
143,00 [')
24,70
170,00)
0/
/o
Bodenkörper ; Temp.
/o
Bodenkörper , Temp.
K2Se04 Kaliumselenat 221,4
KsSeO*
— 20O
„
0
„
+20
»,
100
51,5
51,8
52,6
55>o
') 6tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
550; 1894, graph. interpol. Ältere
Angaben von £tard, C. r. 106, 741;
1888, Nach Tutton (Journ. ehem.
Sog. 71, 850; 1897) bei 12°: 53,5%
K^SeOi.
') de Coppet, Ann. chim. phys. (4)
25, 535; 1872.
2) Diese Temp. hat Bruni (Gazz.
chim. 27, I, 548; 1897) angegeben.
Als Konzentration wurde der Schnitt-
punkt der Kurven von de Coppet
und Andreae gewählt. Zufällig ist
dieser Punkt auch von de Coppet
— als Eiskurvenpunkt — bestimmt,
ebenfalls mit — 1,55° und 6,54%.
3) Andreae, Journ. prakt. Gh. (2)
29, 472; 1884.
*) Berkeley, Lond. Trans. 203 A,
209; 1904.
«) Trevor, ZS. ph. Gh. 7, 470; 1891,
besonders sorgfältige Bestimmung.
*) Meyerhoff er (unveröff.)
'') Tilden u. Shenstone, Lond.Trans.
1884, 31.
Von 175° bis 220° findet Etard,
Ann. chim. phys. (7) 2, 549; 1894
die konst. Löslk. 24,5%.
K2S2O3 Kaliumthiosulfat^)
49,00
60,03
61,87
65,10
66,93
67,41
68,28
69,84
70,05
70,26
70,84
72,71
74,27
74,49
K.,S203.2aq j
3K2S203.5aql
3K2S203.5aq
+ K2S203.iaq
K2S2O3 . 1 aq
K2S203.iaq-f
3K2S2O3. laq
3K2S203.iaq
3K2S203.iaq
+ K2S2O3
K2S2O3
74,52
74,96
75,53
') Inohiko Jo., Mem. Goll.
and Eng. Kyoto 3, 41; 191
190,3
o,oO
17,2
24,3
33,5
35,0
43,0
50,0
56,0
56,1
58,4
66,0
75,0
78,0
78,3
79,5
85,2
89,0
Science
I.
La(J03)3 Lanthanjodat ') 663,8
100 cm bei 25° ges. Lsg. enthalten
0,168 gr (dir.) bezw. 0,187 g (h).
') Rimbach, ZS. ph. Gh. 67, 199;
1909.
La2(S04)3 Lanthansulfat') 566,2
2,91
2,53
1,86
1,48
0,95
0,69
Hydr. m. 9 aq
0°
14
30
50
75
100
^) Muthmann u. Rölig, Ber. ehem.
Ges. 31, 1723; 1898.
LiBr Lithiumbromid 86,9
58.8 iHydr. m. 3aq o°^)
ca. 61,6 exp. „ 3aq + 2aq 4 2)
66,2 „ 2 aq 34 ')
ca. 67,6 exp. „ 2aq+iaq 44"-')
69,0 „ I aq 59]
70.9 „ 82 ')
73>o j ,f 103 J
— i „ laq+LiBr 1592)
') Kremers, Pogg. Ann. 103, 65;
1858.
2) Bogorodsky, Journ. russ. 2(>,
209; 1894. Ref. ZbL 1894 II, 514.
LiBrOsLithiumbromat') 134,9
60,54 Hydr. m. i aq.' 18"
oder LiBrOs?:
') Mylius u. Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; 1897.
LioCOs Lithiumkarbonat 74,0
1,510
1,390
1,380
1,310
1,170
0,860
0,725
Li2C03
o«l,
10 1 '
15 V)
20 \
50 ')
75 )
100 V)
') Bewad, Journ. russ. 16, 591;
1884. Ref. J, 1884, 379.
2) Flückiger, Arch. Pharm. (3) 25,
513; 1887.
^) Draper, Ghem. News. 55. 169;
1887.
Bei 102" findet Bewad, je nach-
dem V4 oder V2 Stunde gekocht
wird, 0,79 resp. 0,95% LiiGO.,.
Vielleicht Bildung von LiOH. —
Kremers (Pogg. Ann. 99, 48; 1856)
findet bei 102" (Kp.) 0,77% LiaGOs-
LiCI Lithiumchlorid 42,5
38,9
44,6
42,4
50,2
53,5
56,7
57,4
58,2
60,6
; Hydrat mit j jg^o.)
3 aq+2 aq; ' '
„ 2 aq ' 0,0 2)
2aq+iaq 12,5')
I aq 20,0)
40,0 2 X
60,0 '
8o,oJ
98,0')
I20,ol
laq+LiGl
LiCl
i40,oJ2)
„ 1 160,0)
^) Bogorodsky, Journ. russ. 25,
316; 1893; und 26, 209; 1894. Ref.
Zbl. 1893 II, 910 und 1894 II, 514.
2) Kremers, Pogg. Ann. 99, 47;
1856.
LigCrOi Lithiumchromat^)
130,1
52,6 Hydr. m. 2aq 18"
') Mylius u. Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; 1897.
LiF Lithiumfluorid ^) 20,0
0,26 ! LiF iS"
^) Mylius u. Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; 1897.
LiJ Lithiumjodid 133,9
60,3
62,3
64,2
66,8
71,2
81,3
82,8
85,5
0 Kremers,
1 Hydrat mit 3 aq
„ 3 aq Smp.
„ 2 aqSmp. ? ca.
„laq
exp.
20,^
40
üol
75\j,
85( '
8oj
In
100
120
Pogg. Ann, 103, 65;
1858. Ref. ehem. Zbl. 1897 II. 176.
2) Bogorodsky, Journ. russ. 29,
179; 1897.
Kremann.
133
479
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Vo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loog Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
i LiJ (Forts.)
Die Coexistenzpunkte von LiJ . 3 aq
•f 2 aq, sowie von LiJ , 2 aq + i aq
lat B. nicht bestimmt; die Kurve
st daher nicht vollständig zu
zeichnen. — Ob 300" der kongr. oder
;in inkongr. Smp. von LiJ . i aq ist,
cann aus dem Ref. nicht entnommen
. Firstoff (Joum. russ. 25,
i_^, . 1S93. Ref. Zbl. 1SS& IL 1080)
iegt der Smp. von LiJ . 3 aq bei 72**.
— Lescoenr (Ann. chim. phys.
j) 2, 108; 1894) gibt ein Hydrat
mit 6 aq an.
LiJOs Lithiumjodat 181,9
44Ö Hydr.m.Vjaq i8»»)
LiJO,? ^^ >
') Mylius u. Fank, Ben ehem.
Ges. 'Sb, 1718; 1897. Diese Autoren
geben wohl irrtümlich als Boden-
körper LiJOs an.
*) Ditte, Ann. chim. phys. (6) 21,
145; 1890.
LiNOa Lithiumnitrat ^) 69,0
— Eis+Hydr.m.3aq; — IT.S*"
34.8 Hydr. m. 3 aq 0,1
37.9 „ „ '+10,5
42,9 „ „ 22,1
56,1 „ 3 aq Smp. 29,88
»^,>> „ 3aq+V,aq i 29,6
59,2 1 „ Vs aq ! 40,0
^ -' „ 50,0
60,0
-, I .. ,aq+LiNa 61,1
') Donnan u. Bart, Joum. ehem.
Soc. <i, 335; 1903.
Kremers (Pogg. Ann. 92, 520;
1854) und Troost (Fortschr. Chem.
1857, 140) geben ein Hydrat mit
2^, j aq an, das unterhalb 20* aus-
kr>stallisiert; nach Dott (Pharm.
Joum. (3) 24, 215; 1893) liegt aber
das Trihydrat vor.
LiOH Lithiumtaydroxyd 24,0
4'3i Eis -5,90"
7.23 j „ -10,50
10,12 I „ -16,45
11,2 i^^ ± Hydrat _jg^^
mit I aq j
11,28 Hydr. m, I aqi4-io,o
">68 j „ 14-45,5
12,25 » j+60,0*)
12,36 I „ '+66,5|,.
13,01 ., ^77,3/ '
LiOH (Forts.)
13,27 Hvdr. m. I aq-l-8o,o*)
13.31 ' » +81,1»)
14,90 „ 4- 100,0*)
^) Pickering, Joum. ehem. Soc 63,
909; 1893.
*) Nach Oittmar, Joum. chem.
Ind. 7, 731; 1888. Die Werte
dieses Autors sind etwas zu tief für
Temp. unter 60°. Dieser Umstand
ist unschwer erklärlich, da mini-
malen Konzentrationsunterschieden
enorme Tempera t.- Differenzen ent-
sprechen. Nach Qöttif (Ben ehem.
Ges. 20, 2912; 1887) existiert noch
ein Hydr. m. '/* aq.
0,60
—0,60
LioO . B9O3 Lithiuraborat ^) 100,0
Eis + Hydn
m. 16 aq
0,70 Hydr.m.i6 aq 0,0
1,38 „ „ 10,0
2,53 » " \ 20,0
4.67 » » ' 30.0
10.07 ». »» ! 40,0
16,67 , „ „ ; 45,0
25,76 „i6aqSmp.: 47,0
34.08 - „i6aq i 41,7
— ,,i6aq-|-xaq Ii4,0
') Le Chatelier, C.n 124, 1094 ; 1897.
Die Werte von 10—45° sind inter-
poliert — Das bei 34° sich bil-
dende Salz scheint Anhydrid zu
sein (Le Chatelier). Indessen ist
ein direkter Abfall von einem so
wasserreichen Salz auf das Anhydrid
noch ohne Analogie.
Li2S04 Lithiumsulfat "o,i
18,4 Hydr. m. laq —20"
26,2 „ „ o
25.7
24»5
24,0
23.1
22,8
-f 20
; 40
i 60
' 80
100
')
^) Graphische Ausgleichung der
Werte von Kremers (Pogg. Ann.
95, 469; 1855) und l^tard (Ann.
chim. phys. (7) 2, 547; 1894). Das
Salz mit i aq liat ein Maximum
der Löslichkeit, das nach einer Zeich-
nung bei ca. - 5" und 26,5 liegt.
— Das Monohydrat besteht noch
oberhalb 100** nach Lescoear (Ann.
chim. phys. (7) 4, 217; 1895).
MgBrs Magnesiumbromid
184,2
Bei diesem Salz liegen nur wider-
sprechende Literaturangaben vor, die
MfBr» (Forts.)
nicht gestatten, ein klares Gleich-
gewichtsdiagramm zu erhalten.
Nachstehend einige Angaben von:
Etard'), Ann. chim. phys. (7) 2,
541; 1894.
Mylins u. Fank*), Ben chem. Ges.
30, 1718: 1897.
Panfiloff^), Joum. russ. 26, 234;
1894. Ref. Fortschr. Chem. 1894,
S. 565.
Hydrat mite aq?|
51,9 oder instab. 4 aq ? — 18°)
58,0 „ +17
60,9 „ ; 48
62,5 „ 63
65,8 „ i 96^
50,7 Hydrat mit 6 aq 18')
— Hydr.m.loaq-l-6aq 12 |,j
— Hydr.m.6aq Smp. 152,5J
Das bei gew. Temp. stabile Salz
hat jedenfalls 6 aq.
MgCOs Magnesiumkarbonat
84,3
0,097 Salz mit 3 aq 12* *)
') Eofel, C. n 100, 445; 1885.
cf. Bodiäoder, ZS. ph. Gh. 35, 29;
1900.
MgCig Magnesiumchlorid
95,2
sä
! I ' i
oj .
".4
16,0
19.4
so so fo 50 ect'.
"/oHgCL,
L stabil.
Eis CA - 10
„ -20 Y)
„ —30
Kremann.
480
133
aa
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper j Temp.
Bodenkörper Temp.
/o
Bodenkörper [ Temp.
20,6
26,7
30.5
31,6
34,3
34.6
34»9
35»3
35.6
36»5
37.9
39,8
42,2
46,1
49,1
55,8
56,1
32,3
33,3
33,9
MgCla (Forts.)
Eis + Hydr. m.
12 aq A
Hydr.m.i2aq AB
„ i2aqSmp. AB
„ 12 aq +
8aq a B
„ 8 aq a +
6 aq F
„ 6 aq FG
„ 6aq + 4aq G
4 aq GH
„ 4 aq +
2 aq H
„ 2 aq HJ
II. Instabil.
Hydr. m. 12 aq+
8 aq/? C
„ 12 aq +
6 aq q
„ 8 aq /? +
6 aq E
—33,6
— 20
—16,4
-16,8
-3,4
o
10
20
22^)
40
60
80
100
116,67
152,60
ca.
181,6
186
—17,4
-19,4
- 9,6
n
') Interpoliert aus einer Kurve nach
den Werten von van t'Hoff u.
Mey erhoffer (ZS. ph. Ch. 27, 75;
1898.) ') Genaue Bestimmung von
Dawson (Private Mitt. an Meyer-
hoffer).
Frühere Beobachter fanden z. T.
höhere Werte (CaCla-haltiges MgClg ?)
Engel (Ann. chim. phys. (6) 13, 384;
1888) bei o»:34,i%.
Mg(Ci03)2 Magnesiumchlorat
22,2
26,4
51,7
53.3
56,5
56,3
63,6
63,8
69,1
72,1
65.5
7o»7
I. Stabil.
Eis
Hydrat mit 6 aq
Hydr.m.6aq+4aq
Hydrat mit 4 aq
»
Hydr.m.2aq-t-4aq
II. Instabil.
Hydrat mit 2 aq
191,2
— 12
—18
o
18
18*)
35
42
65,5
ca. 75»)
)■'
Mg(C10,,)2 (Forts.)
^) Meusser, Ben ehem. Ges. 36,
1414; 1902.
'') Mylius u. Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; 1897.
^) Aus dem Schnittpunkt der Kurve
mit 4 aq und der instabilen mit 2 aq
extrapol. Meusser gibt aber jeden-
falls irrtümlich an, daß das Salz
mit 4 aq bei ca. 65" in dasjenige
mit 2 aq übergeht.
MgCr04 Magnesiumchrotnat
42,0 I Hydrat mit 7 aq
') Mylius u. Funk, Ber.
Ges. 30, 1718; 1897.
140,4
18«')
ehem.
MgFa Magnesiumfluorid
62,3
8,7X10-3 I MgF.> ! iS"')
^) Kohlrausch. ZS. ph. Ch. 64, 129;
1908 (jt).
MgJa Magnesiumjodid 278,1
i8"i)
42 2)
23 2)
I. Stabil.
59,7 ; Hydr. m. 8 aq
— j „ 8 aq Smp.
II. Instabil.
I Hydr. m. loaql
I +8aq I
') Mylius u. Funk, Ber. ehem. Ges.
30, 1718; 1897 (Die Lös. enthielt
etwas freies Jod.)
*) Panfüoff, Journ. russ. 26, 234;
1894. Ref. ZS. anorg. Ch. 6, 335;
1894.
Mg (J03)2 Magnesiumjodat
374,1
3,10
7,32 exp.
7,70
8,51
12,10
19,30
10,20
65,90
6,87
I. Stabil.
Hydr.m. loaq
„ ioaq+4aq
„ 4aq
Instabil.
I Hydr.m. 10 aq
1 „ 10 aqSmp.
I », 4 aq
o"
13
20
30
60
100
20
ca. 50}')
o
*) Mvlius u. Funk, Ber, ehem.
Ges. 30, 1721; 1897. Wiss. Abh.
P.-T. R. 3, 446; 1900.
Mg(J03)2 (Forts.)
Nach Millon (Ann. chim. phys.
(3) 9, 422; 1843) bildet sich beim
Erhitzen des Tetrahydrates auf 150"
ein wenig lösl. Hydrat mit 7« aq.
Mg (N03)2 Magnesiumnitrat
Eis
,,
Eis-1- Hydrat
mit 9 aq
Hydr. m. 9 aq
9aq + 6aq
6 aq
15,0
27,4
ca. 34,6 exp.
36,2
38,0
40,0
42,3
43,1
45,9
53,7
57,9 „ 6 aq Smp.
63,1 < „ 6aq
65,6
67,5
') Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 617;
1872.
'') Funk, ZS. anorg. Ch. 20, 395;
1899. Ber. ehem. Ges. 32, 96;
1899; cf. Mylius u. Funk, Wiss.
Abh. P.-T. R. 3, 437; 1900.
'*) Mylius u. Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; 1897.
*) Der Smp. des Hydr. m. 6 aq ist be-
reits von Ordway (Sill. Journ. (2)
27, 16; 1859) gefunden. Ditte (C. r.
89, 643; 1870) besehreibt ein Di-
und ein Trihydrat, die Funk nicht
erhalten konnte.
ea.29
— 20
— 18
18
i8=<)
40|2)
8o| >
90 V)
89 )
77,5}')
67 j
Mg(0H)2 Magnesium-
hydroxyd 58,3
2,8x10-*
9X10-*
8,4x10-*
4,0x10—^
Mg(0H)2
15,5"')
i8''*)
18 3)
IOC ')
') Fyfe, Gm. Gr. II i, 429 und
Comey, S. 216.
^) Kohlrausch u. Rose, ZS. ph.
Ch. 12, 241; 1893 [x].
^) Dupr^ jun. u. Bialas, ZS. angew.
Ch. 1903, 55, indirekt.
Die älteren Angaben von Fyfe sind
nicht kontrollierbar und nur zum
Vergleiche aufgenommen. R. Fre-
senius (Ann. Chem. Pharm. 69, 117;
1846) findet bei Zimmertemp. wie
bei Siedehitze dieselbe Löslichkeit
2,6 xio-^
Kremann.
133bb
481
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
MgSOi Magnesiumsulfat
120,4
13.9
19,0
21,1
23.6
26,2
26,8
29,0
31,3
83,0
33Ö
34,3
35,5
37,0
38,6
40.2
40,6
29.3
20,3
Eis
20 30
stabil.
Eis AB|
f Hydrat mit'
12 aq B
t2aq+7aq
rhomb). C
7 a^Q
rhomb. CD
7 aq rhomb.
4-6aq D
6aq DE
6aq+iaq El
I aqELM
+1,8)
lol
II
.V
\
V
\
\
\
\
\
\
)
\
L
h
/
/
.$
V
n
7
(J
1
7.
i
lÄ-
/
i
*?"
A
1/
^7
/ 1
1
in
^
^'
•»-»
8,4°')
5,0")
Instabil.
Eis BI -»,4
Eis + Hydrat mit _
7 aq rhomb. G
yaqrhomb.CG
hexagonal P K
23,6
19,0
20,6
25,8
27,9
30,0
29,0
29,7
30,8
31,2
37,3
39,1
40,8
42,5
^) de Coppet, Ann. chim. phys. (4)
25, 532; 1872.
) Cottrell, bei van 't Hoff, Meyer-
hoffer und Norman Smith (Berl.
Sitzber. 1901, S. 1035) Konzentr.
Interpol.
) Loewel, Ann. chim. phys. (3)
43, 413; 1855.
*) Bascb, nissert. Berl. 1901, S. 17.
5) Mulder, S. 52.
8) van der Heide, ZS. ph. Gh. 12,
418; 1893.
') Smith, Priv. Mitt. an Meyer-
hoffer.
8) van 't Hoff, bei van 't Hoff,
Meyerhoffer u. Smith, Berl. Sitzber.
1901, S. 1035.
^) Geiger , Inaug. - Diss. Berlin
1904, S. 22.
") Meyerhoffer unveröff.
^^) £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
551; 1894.
^a) Guthrie, Phil. Mag. (5) 1, 366;
1876 gibt eine zu hohe Konzentr.
an; die angegebene ist ein Interpol.
Wert.
Die Eiskurve ist auch von Rudorff
(Pogg. Ann. 145, 612; 1872) be-
stimmt. — Außer dem Hydrat mit
I aq existiert noch eines mit V* aq,
van't Hoff u. Dawson (Berl. Sitzber.
1899, S. 340). Zwischen beiden exi-
stiert in bezug auf die Gleich-
gewichtskonstanten (Ent-
stehungstemp. aus dem Hydrat mit
6 aq, Lösl. wenigstens bei 100") kein
Unterschied. — Es existieren femer
ein labilesHydr. m. 5 aq u. 4 aq (van't
Hoff u. A. loc. cit.), dann ein lab.
m. 2 aq (van't Hoff u. Dawson, Berl.
Sitzber. 1899, S. 341), femer MgSO^.
MnBr^ Manganobromid
50,0
62,8
j Hydr. m. 6 aq
I +4aq
i „ 4aq
214,8
13« 1)
40J
— ! „ 4aq+iaq 64')
^) Knsnetzoff, Joum. mss. 29,
330; 1887. Ref. ZS. anorg. Gh. 18,
387; 1898 u. Bull. Soc chim. 18,
1250; 1897.
-) Etard, Ann. chim. phys. (7) 2,
541; 1894.
') Kusnetzoff (Joum. russ. 29,
330; 1887) gibt das Monohydrat
nicht an; dessen Existenz ergibt
sich jedoch aus den Tensionsmes-
sungen von Lescoeur, Ann. chim.
phys. (7) 2, 103; 1894.
MnCla Manganochlorid 125,9
10,5
17,0
38,3
43,6
44,7
49,5
51,4
52,1
53,0
53,7
54,8
Eis
— D,5 h\
— D,0 U\
-12,0 / '
Hydr.m.6aq+4 aq — 2*)
4 aq i +8»)
25)
30 h
5o|
,4aq+2aq 58,089«)
I 57,85]
2 aq I 60 >*)
j 80 j
i 140J
198*)
2 aq -f MnClj
1) Rüdorff, Pogg. Ann. 116. 63;
1862.
*) Knsnetzoff. Joum. russ. 30, 741 ;
1898. Ref. Ghem. Zbl. 1899 I, 246.
3) Brandes, Pogg. Ann. 22, 263;
1831.
*) Dawson u. Williams, ZS. ph.
Gh. 31, 59; 1899.
5) Richards u. Wrede. ZS. ph.
Gh. 61; 213; 1908 empfehlen diesen
Punkt als Standard- Fix- Punkt der
Thermometrie. Nach älteren Be-
stimmungen von Richards u. Chur-
chill (ZS. ph. Gh. 28, 314; 1899)
liegt er bei 57,7°-
«) ßtard, Ann. chim. phys. (7) 2,
537; 1894.
Es existiert noch ein labiles Salz
mit 4 aq ß, welches bei 87,6" kon-
gruent schmilzt (Brandes: cf. D.
u. W.). — Ditte (Ann. chim. phys.
(5) 22, 563; 1881) gibt ebenfalls
das Hydrat mit 2 aq an.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Kremann. 3 t
482
133
CC
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper Temp.
°/„
Bodenkörper
Temp.
Bodenkörper I Temp.
MnClg (Fortsetzung)
Tensionea: *) pi = Tension der
Bodenkörperlösung des Hydr. m.
4 aq, oberhalb 57,8" des mit 2 aq;
P4 = Diss.-Tens. der Hydr. m. 4 aq
+ 2 aq; p2 = Diss.-Tens. des Hydr.
m. 2aq+MnCl2; alle p in mm Hg
von t°.
15,5°
20,0
30,0
40,0
50,0
67,8
60,0
70^5
80,5
90,0
Pi
P4
7,85
9,45
17,02
28,67
46,29
62,9
64,8
110,25
172,10
262,00
3.50
4,06
9.31
19,28
41,72
62,83
P2
2,9
5.9
13,8
26,0
38,4
73»2
MnJ2 Manganojodid 308,8
Smp. des ! _93o.
Hydr. m. 9 aq ' dv
I + 4 aq ^^- ^'^ ^
') Kusnetzoff, Journ, russ. 82,290;
1900; Ref. Chem. Zbl. 1900 II, 525.
Nach Lescoeur (Ann. chim. phys.
(7) 2, iio; 1894) existieren noch
Hydr. m. 2 aq u. i aq.
Mn(N03)2 Manganonitrat
179,0
HO
30
20
g 10
I ^
k
|-»
-20
-30
ut
H?
/
H
0
^j
1
N
^
^
/
\
/
\
l
21,3
33.0
40,5
exp.
42,3
45»5
50,5
54.6
62,4
ZO tO 60
Eis OA
" >>
Eis + Hydr.
m, 6 aq A
Hydr. m.
6 aq AB
-looi)
— 20"k
-30
V
„ 6aq Smp. B
+ 11
25,.S3)
04,6
exp.
65,6
67»4
76,8
Hydr.m.6aqC
+ 3 aq
„ 3 aq CD
ca. 23,50
27
30
35,5
r)
„ saqSmp. D
1) Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 618;
1872 intpol.
2) Funk, ZS. anorg. Gh. 20, 403;
1899; cf. Mylius u. Funk, Wiss.
Abh. P.-T.-R. 3, 438; 1900.
3) Ordway, Sill. Journ. (2) 27,
16; 1859. Nach Ditte (C. r. 80,
641; 1879) existiert noch ein Hydr.
m. I aq.
Mn(0H)2 Manganohydroxy d '
88,9
1,9X10-« i Mn(0H)2 I 18°
^) Sackur u. Fritzmann, ZS. Elch.
15, 845; 1909 [x].
Die ältere Angabe von Herz, ZS.
anorg. Gh. 22, 279; 1900 [indir.],
5,3X10-* bei Zimmertemp. weicht
von Sackur jedenfalls ab, desgl.
der Wert von Bodländer, ZS. ph.
Gh. 27, 60; 1898 bei 25": 5,6X10-*.
Neuerdings findet Tamm, ZS.
ph. Ch. 74, 499; 1910 dir. bei 18«
2 X 10-* Mol. pro Ltr.
MnS Mangansulfür 87,6
6,09x10-* 1 MnS gefällt ] 180 K.
4,76 X 10-* I MnS grün : 18 } '
1) Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t, Jt].
MnSOi Manganosulfat i5i,c
19.4
27,9
32,2
32,4
34.7
36»°
37,2
37.9
38,6
39>3
39,8
39,4
37.3
34.2
24.9
9.5
0,0
I. Stabil.
Eis
Eis-t-Hydr.
m. 7 aq
Hydr. m. 7 aq
j»
?>
Hydr. m. 7 aq
-h5 aq
5 aq
Hydr.m. 5 aq
4- 1 aq
I aq
„ ooderi aq
— 3,35"li)
—7,50'
ca. -10,5
— 10
o
+ 5
ca. 9
15
20
25
ca. 27
30
50
70
100
140 \i)
200 /
II. Instabil,
Hydr. m. i aq
Hydr. m. 7 aq
-f 4aq
„ 4aq
ca. 14
'"' I.
30,1513
35.00/
40,00^'
40,3
38,8
39.89
40.56
ca. 40,80
1) Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 615;
1872.
2) Cottrell, Journ. phys. Ghem. 4,
651 ; 1900.
^) Richards u. Froprie, Amer. ehem.
Journ. 26, 77; 1901.
*) l^tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
553; 1894.
Das Hydr. m. 4 aq ist dimorph.
Schieber, Mon. Ghem. 19, 297, 1898.
NH3 Ammoniak^) i7,c
Mol.-%
NH3
100
90
85
ca.78
75
70
66,6
60
ca.57,5
55
50
45
40
ca.35
31
25
20
10
Bodenkörper Temp.
NHo
NH3+2NH3.
iHjO
2NH3. iHijO
„ Smp.
2NH3.'iH20+
1NH3.1H0O
NH3.1H2O
„ Smp.
iNH, .1H2O
-f Eis
Eis
-^0
-83
—88
—95
—80
—88
—89
—82,:,
—77 i
— 82,ij
-90 I
ca. -12
exp.
-81
—49
—32
—14
^) Smits u. Postma, Kon. Akad
Amst. Proc. Sept. 25; 186, 1909 naci
Fig. interpoliert, vergl. ZS. anorg
Gh. 71, 250; 1911.
Andere Bestimmungen von Rup^
Journ. Amer. chem. Soc 32, 748 ; 191c
die gleichfalls auf die Existenz de
Verb. 2NH3.1H2O u. iNHs.iH.C
hindeuten. Nach Rupert liegt da
Eutektikum von NH3U.2NH3 .iHs<
bei — 94" u. 80,3% N H3, daszwische
2 N Ha . HoO u. I N Ha . I H2O bei — '
u. 56,3% NHa- Die Eiskurve i.^
ferner von Rüdorff (Pogg. Ann. 11<
67; 1862) und eingehender vn
Pickering (Journ. chem. Soc. (*■
181 ; 1893) bestimmt worden.
Kremann.
133dd
483
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper ; Temp.
Bodenkörper 1 Temp.
/o
Bodenkörper Temp.
NHiBr Ammoniumbromid
32,1 Eis+NHiBr
39,8 NHiBr
41,1
41.9
44,8
48,5
56,1
1) Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 213;
1875-
2) Gerlach, Comey, S. 13.
3) Eder, Wien. Ber. 82 IIb, 1284;
1880.
Die Eiskurve ist noch von Rüdorff
(Pogg. Ann. 114, 71 ; 1861), Guthrie
(Phil. Mag. (5) 1, 360; 1876) und
Meerbarg (1. c.) bestimmt.
5) Fedotieff, ZS. ph. Gh. 49, 162;
1904.
«) Mulder, S. 57.
NH4HCO3 Ammoniumbikar-
IO,(j
13,7
15,7
17,4
21,3
bonat
NHiHCOa
79,0
loi)
15')
20I)
3o\2)
NH4CNS Ammonium-
rhodanid 76,1
16,7
24,3
41,97
Eis
DD,"
61,8
-8,2011.
-i2,8| '
Eis+NHiCNS— 25,22)
NH4CNS 0(3.
;+2oj >
^) Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 608;
1S72.
2) Wassiljew, Journ. russ. 42,
423 u. 42S: igio.
') Rüdorff, Ber. ehem. Ges. 2,
70; 1869.
') Dibbits, Journ. prakt. Gh. (2),
10, 439; 1874. Versuche mit GO2-
freiem Wasser. — Der C02-Verlust
ist hier größer als beim KHCOa (s.
dort), bei ca. 30".
2) Fedotieff, ZS. ph.Ch. 49,162 ; 1904.
Bei F. gilt Pco,+Ph.O = i Atm.
NH4CI Ammoniumchlorid
NH4J Ammomumjodid ms,»
00,6 ; Eis+NHiJ ca.-27,5oi)
62,5 I NH,J I +15-)
1) Gnthrie, Phil. Mag. (4) 49,213;
1875.
2) Eder, Dingl. Journ. 221, 189;
1876.
9-1
15,3
18,ü
19,3
19,5
23,0
22,9
25,0
27,1
29,3
31,4
33,5
35,6
37,6
39,6
41,6
43,6
45,6
46,6
Eis
Eis+NHiGl
NH
4CI
Kp.
53,5
-6,65«i)
— 12,20^)
—15,802)
—16,003)
—16,00*)
0,00^)
0,0
+ 10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
110,0
ii5,6J
NH4JO4 Ammoniumper-
jodat
2,63 ! NH4JO4 I i6«i)
^) Parker, Proc. ehem. Soc. 23,
305 ; 1907. Journ. ehem. Soc. 93, 15 ;
1908.
NH4NO3 Ammoniuranitrat
80,1
!- 6,9°U^
1-13,6 / )
—17,352)
M de Coppet, Ann. chim. phys.
14) 25, 518; 1872.
^) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897.
') Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 269;
^875.
*) Meerburg, ZS. anorg. Gh. 37,
203; 1903.
16,7
33,3
41,2
54,2
60,5
68,2
70,8
72,0
73,1
74,8
78,5
81,5
84,0
Eis
Eis+NHiNOs
rhomb. ß
NH4NO3
rhomb. ß
NH4NO3 rhomb.
;5+ rhomb. a
NH4NO3 rhomb. a
99
„ ?
03)
+ 12,2
25,05
30»o
32,5
36
40 .
50)
60 5)
70)
>*)
77,5
80,8
83,3
85,3
89,7
i NH4NO3 rhomb. a 50"
60
70
80
N H4NO3 rhomb. a o., -
+rhomboed. ^-''^3^
NH4NO3 i
rhomboed. ? | 90
„ 100
_ NH4NO3 125 6
rhomboedr.+ regul.! '
^) de Coppet, Ann. chim. phys. (4)
25, 544; 1872.
2) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 240;
1897.
3) Schwarz, Preisschrift Göttingen
1892, S. 42.
*) W. Müller u. Kaufmann, ZS.
ph. Gh. 42, 499; 1903.
^) Mulder, S. 95
Die Eiskurve und der Kryop. ist
noch von Guthrie (Phil. Mag. (5) 1,
365; 1876), die Eiskurve noch von
Rüdorff j Pogg. Ann. 114, 71; 1861
und 145, 608; 1872) bestimmt
worden. Vgl. noch Tollinger, Wien.
Ber. 72 IIb, 560; 1875 u. W. Müller,
ZS. ph. Gh. 31, 356; 1890.
Die Zahlen von S. (von 20 — 40")
stimmen mit den von Müller-Kauf-
mann ungenügend überein, so daß
für 50 — 70° auch die Mulderschen
Zahlen angeführt sind.
(NHJaSO* Ammoniumsulfat
16,7
28,6
37,5
38,4
41,4
42,2
43,0
43,8
44,8
45,8
46,8
47,9
48,8
49,8
50,8
51,8
I. Stabil.
Eis
Eis+
(NH4)2S04
(NH4)jS04
132,2
-18 2)
-19,05')
+ 10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
108,9
„ Kp.
II. Instabil.
39,4 Eis ;— 20,4"*)
^) de Coppet, Ann. chim. phys. (4)
25, 536; 1872.
2) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897-
Kremann. 31*
484
133
ee
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper
Temp.
Bodenkörper i Temp.
Bodenkörper
Temp.
(NHOaSOi (Fortsetzung)
^) Mulder, S. 60. Bei höheren Temp.,
über 100" sind die Bestimmungen
wegen des NH3- Verlustes nicht ganz
sicher. Die Eiskurve ist noch von
Rüdorff (Pogg. Ann. 145, 610; 1872)
und von Guthrie (Phil. Mag. (5) 1,
364; 1876) bestimmt worden. Die
Werte stimmen mit denen von Coppet
nahe überein. Guthrie (1. c.) gibt
die Temp. des Kryop. zu — 17° an,
findet jedoch eine zu hohe Konz.
1,38
1,28
1,58
3.75
7.49
9,52
12,4
16,7
18,0
19,6
23.9
29,0
34.3
35 »6
•) Mulder,
*) Hörn u.
ehem. Journ
Na2B407 Borax
202,6
Hydr.m. loaq
o«
5\
IG
30
45
50
55
Hydr.m. loaq
+ 5aq
Hydr. m. 5 aq
ca.60
65
70
80
90
100'
100')
S. 144.
van Wagener, Amer.
30, 347; 1903.
Nach Lescoeur (Ann. chim. phys.
(7) 9, 543; 1896) existieren Hydrate
mit 10 aq, 5 aq und 2 aq; das mit
5 aq existiert bis gegen 125**.
NaBr Natriumbromid 102,9
f
20,8
40,3
ca. 41,2 exp.
„ 41,2 „
41,8
42,9
44.3
47.5
51.4
53.7
ca. 53,9 exp.
54.2
54.8
55.1
Eis AB
Eis+
Hydr.m.saq B
( ,. ..5aqtp
l +2aq r
Hydr.m.2aqCD
Hydr. m. 2 aq
+ NaBr D
NaBrDE
Kp.
—10,1°^)
—24)
-23,53)
— 20
— IG
+ 2G
40
50J
50,75)
80]
IOC [*)
iig]
121®)
140
180
210
230
Ann. 116, 63 ;
56.5
59.5
60,9
62,0
') Rüdorff,
1862.
2) Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 210;
1875.
^) Panfiloff, Journ. russ. 25, 162;
1893. Ref. Chem. Zbl. 1893 II, 91G.
*) de Coppet, Ann. chim. phy«.
(5) 34), 420; 1883.
5) Richards u. Churchill, ZS. ph.
Gh. 28, 314; 1899.
®) Kremers, Pogg. Ann. 97, 20;
1850.
^) ßtard, Ann. chim. phys. (7) 2,
539; 1894.
NaBrOs Natriumbromat*)
21,6
27.7
33.4
38,5
43.1
47.6
NaBrOs
Kp.
150,9
o"
20
40
60
80
IGG
109
*) Kremers, Pogg. Ann. 97, 5 ; 1855.
NaoCOs Natriumkarbonat
4.76
5,93
6,63
11,2
17,6
23.0
29,0
I. stabil.
Eis AB
Eis+ Hydr.m.
10 aq B
Hydrat mit
10 aq BD
106,0
31,5
33,8
33.2
32.2
31.7
31.4
31.13
31,08
Hydr.m. IG aqj 30000
+ 7aq Di "'
, „ D 31,851,
,7aq+iaqF 35,10)
, „ F 35,37^
I aq
FG 40
50
\ 60
I 70
' 88,4
104,75
700
90
80
W
\50
2ö
10
0
G
"j
1
\
1
0r
*^
^
V
/
^'
/
/
/
^*^-~<T
JE
0
7.4
16,9
20,8
25.1
30,3
10 20 30
II. Instabil.
I Eis BC'— 2,8
IHydr. m. 7 aq'
j rhomb. ED! o
„ +10
20
30
32,96
_ „ iGaq4-
I I aq F'
^) de Coppet, Ann. chim. phy
(4) 25, 546; 1872.
'') Guthrie, Phil. Mag. (4) 49, 26«
1875.
^) Mulder, S. 129.
*) Epple, Diss. Heidelberg i
S. 26.
^) Wells u. Mc. Adam jun., J01
Amer. chem. Soc. 29, 721
1907.
6) Ketner, ZS. ph. Gh. 39, d
1902.
®) Loewel, Ann. chim. phys. (
33, 382; 1851.
Der von de Coppet (ZS. ph. 4
22, 240; 1897) angegebene Krye
des Hydr. m. 10 aq ( — 2,1" und 5,3 *^
liegt auf der Eiskurve.
Kremana.
133ff
485
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
NasCOs (Fortsetzung)
Richards u. Charchill (ZS. ph. Gh.
28, 314; 1899) geben ^5,2'^ als Umw.-
Temp. des Hydr. m. 10 aq in das m.
7 aq an. Entweder handelt es sich um
den Umw.- Punkt von 7 aq in i aq oder
um den kongr. Smp. d. Dekahydrats.
Nach Tilden (Joum. ehem. Soc. 4o,
268; 1884) liegt dieser bei 34°. Es
existiert noch ein Hydrat mit 7 aq
(Loewel), von ihm als 7 aq a be-
zeichnet, das rhomboedrisch krystalli-
siert. Es ist durchweg labil. Sicher-
gestellt scheint noch eines mit 5 aq
zu sein (vergl. Gm. Kr. II, I,
S. 147) in rhomb. Octaedem, dessen
Platz auf dem Diagramm jedoch
unbekannt ist. — Epple sprach das
Hydrat mit i aq irrtümlicherweise
als ein solches mit 2 aq an.
NaCl Natriumchlorid 58,5
9,09
16,67
24,41
25,48
26,23
26,23
26,52
26,34
26,30
26,29
26,36
26,38
26,34
26,39
26,42
26,44
26,50
26,47
26,51
26,55
26,65
26,66
26,72
26,82
26,85
26,91
27,04
27,06
-7,28
-7,30
27,32
27,54
27,56
stabil.
Eis
-6,10)1
1-13,6)
■21,2«)
')
Eis + Hydr
m. 2 aq
Hydr. m. 2 aqi — 14I3
-6
o*)
o«)
.. .. o')
.,2aq-fNaCl +0,158)
NaCl ; io9)
„ j IG*)
! 10')
i 209)
I 20«)
205)
20«)
: 20')
' 30»)
30*)
30^)
30')
40')
„ 40")
40')
50»)
50*)
50^)
60»)
6o5)
6o7)
70«)
70^)
80 9)
I 80^7)
27,81
28,15
28,39
29,63
30,36
30,99
31,59
NaCl
90M
IOC p
107,7)
140]
i6oj«»)
180)
215")
II. Instabil.
23,6» 1;
22 4'*)
23,80 Eis
23,08 Eis+NaCl
26,28 NaCl
^) de Coppet, Ann. chim. phys. (4)
25, 511; 1872.
-) Meyerhoffer u. Sannders, ZS.
ph. Gh. 31, 381; 1899. Die Konz.
zum Kryop. von NaCl . 2 aq ist aus
der Eiskurve von de Coppet inter-
poliert worden.
') de Coppet, Ann. chim. phys.
(5) 30, 427; 1883.
*) Möller, Pogg. Ann. 117, 386;
1862.
^) Raapenstranch, Mon. Ghem. 6,
563: 1885.
') Taylor, Joum. phys. Ghem. 1,
730; 1896/7.
') Berkeley, Lond. Trans. 203 A,
206; 1904.
8) Meyerhoffer u. Sannders, ZS.
ph. Ch. 28, 461; 1899.
9) Andreae, Joum. prakt. Gh. 29,
467; 1884 interpoliert.
10) Tilden u. Shenstone, Lond.
Trans. 1884; 32.
") ttnrd (Ann. chim. phys. (7)
2, 531; 1894) findet bei 140" ein
Minimum der Konz.
,*^) Meyerhoffer (unveröff.) Nur
schwierig zu bestimmen, da die
Temperatur bald auf — 2 1,2** springt.
Hydrate mit 10 oder 5 aq können
nach Meyerhoffer (unveröff.) nicht
existieren.
Die Eiskurve ist noch von Rndorff
(Pogg. Ann. 114, 71; 1861) und
von Guthrie (Phil. Mag. (4) 49, 8;
1875) bestimmt worden. Die Über-
einstimmung zwischen Rndorff und
de Coppet ist keine gute. Rüdorff
(Pogg. Ann. 122, 337; 1864) findet
für den Kryop. — 21.3".
Andere Löslichkeitsangaben :
Poggiale (Ann. chim. phys. (3)
8, 469; 1843). de Coppet (Ann.
chim. phys. (5) 30, 426; 1883).
Gay-Lussac (Ann. chim. phys. (2)
I 11, 310; 1819).
NaClOa Natriumchlorat 106,3
45,1
47,2
47,6
49,7
56,5
59,5
63,6
67,1
1) Kremers Pogg. Ann. 97, 5 ; 1856.
*) Graebe, Ben ehem. Ges. 34,
648; 1901.
') Roozeboom, VersL Amsterd.
27. Januar 1902.
NaClOs
oO|
1\
12 ( '
,
15^)
j
,
20 1
,
40
,
60
')
,
80
j
100 )
, I Kp.
I26|3^
j
„ 2 Kp.
255 1
24,1
33,4
44,2
exp.
NaaCrOi Natriumchromat
162,1
L StabiL
_ ;Eis+Hydr.m.}_^^i
I IG aq !
Hydr. m, loaqj g),
„ ,. l + ioj >
„ ioaq+6aq; 19,63')
19,525
±0,002*)
21,2]
L4.7 p
26,6)
25,90*)
31,2*)
40
50
60
ca. 68
;^!
44,6
45,7
46,3
47,1
49,0
51,2
53,5
55.2 exp.
55.3 exp.
55,8
6 aq
»»
6aq+4aq
»,
4aq
4aq +
NajGrOi
NaaGrO«
80
lOG
47.4
II. Instabil
Hydrat mit
loaqSmp.
43,7 „ 6aq
— „ ioaq+4aq
210 2)
17,7')
19,987
f 0,002«)
1) Zeltner, Priv.-Mitt. an Meyer-
hoffer.
-) Mylins u. Fnnk, Wiss. Abh.
P.-T. R. 3, 451; 1900.
») Richards u. Churchill (ZS. ph.
Ch. 28, 314; 1899) die Temp. be-
zieht sich auf das Ha-Therm.
*) Richards u. Kelley, Joum. Am.
ehem. Soc. 33, 847; 191 1.
^) Salkowski, Ber. ehem. Ges. 34,
1948; 1901.
Über die Verschiebung der Umw.-
Temp. von Salz mit ig aq in
solches mit 6 aq mit dem Dmek
siehe Tammann ( Krystallisieren und
Schmelzen 1903, S. 262).
Kremann.
486
133gg
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper I Temp.
Na. CraO? Natriumbichromat^)
262,2
62,0
63,0
64»3
66,3
68,8
71.3
73»9
76,4
79,4
Hydr. m. 2 aq
2 aq
f NaaCr.O,
NagCraOj
o"
10
20
30
40
50
60
70
80
83
93
Sl,20
81,24
^) Mylius u. Funk, Wiss. Abb.
P.-T. R. 3, 452; 1900.
Die Zahlen Stanleys (Chem. News.
»54, 194; 1886) liegen weit niedriger,
geben aber vermutlich g Salz in
100 ccm Lösung an. (Mylius und
Funk).
NaF Natriumfluorid 42,0
— Eis+NaF j — 5,ßoi)
3,85 NaF I + 15')
4,22 „ 18 3)
4,00 i „ ! 21*)
1) Guthrie, Phil. Mag. (5) 6, 40;
1878.
^) Fremy, Ann. chim. phys. (3)
47, 32; 1856.
3) Mylius u. Funk, Ber. chem.
Ges. 30, 1718; 1897.
*) Ditte, C. r. 123, 1283; 1896.
Na4Fe(CN)6 Natriumferro-
cyanid 302,9
Hydr. m.ioaq 20"
? 42
„ i 80
I5»2
23.2
37»2
38,6 i „ „ i 98,5^
^) Conroy^ Journ. ehem. Ind. 17,
104; 1898.
NaaHAsOi Dinatriumarsenat
186,0
ooi)
14^)
6,8
16,5
27,0
[Hydr.m. 12 aq
281
_ i " 12 aq .00/
I + 7 aq i "'j
^) Tilden, Journ. chem. Soc. 45,
269; 1884.
2) Schiff, Lieb. Ann. 113, 350; 1860.
Bodenkörper | Temp.
NaHCOg Natriumbicarbonat
6,45
7,58
8,09
8,76
9>99
9,93
11,27
12,17
12,67
14,09
NaHCOa
2oUn
30) ^
30 2)
40')
45=')
50J1)
6oj '
1) Dibbits (Journ. prakt. Gh. (2)
10, 439; 1874). Ähnlicher GO2-
Verlust wie beim KHGO3.
2) Fedotieff, ZS. ph. Gh. 49, 162;
1904.
Bei F. ist stets Pco,+Ph,o^^ ^t"^-
84,0
O01,2)
10 1)
15')
Na. HPO4 Dinatriumphosphat
1,87
2,44
3,75
4,21
8,51
11,13
19,20
Eis+Hydr.m.i
12 aq j
Hydr.m. 12 aq
12 aq+7aq
7 aq
7 aq+2 aq
2 aq
o aq?
Kp.
142,0
-0,901)
0 2)
+ 10^)
17')
20 2)
25^)
30'')
36,4*)
35,06)
ca. 36,6«)
35,47)
40^)
48,357)
52,7
59,0
70,0
78,5
85,0
99,0
105
105,6
106,4
r)
31,55
35,40
44,10
45,80
47,60
48,70
48,90
49,30
49,70
45,20
44,70
44,20
1) Guthrie, Phil. Mag. (5) 2, 212;
1876.
2) Mulder, S. 100.
3) Schiff, Lieb. Ann. 109, 326; 1859.
*) Person, Ann. chim. phys. (3)
27, 253; 1849.
6) Tilden, Journ. chem. Soc. 45,
268; 1884.
«) Baur, ZS. ph. Gh. 18, 180; 1895.
7) D'Ans u. Schreiner, ZS. ph.
Gh. 75, 99; 191 1. Von 50° ab
stimmen die Werte dieser Autoren
mit denen von Mulder gut überein.
Weitere Versuche: Shiomi, Mem.
Goll. Eng. Kyoto 1, 406; 1909.
Bodenkörper : Temp.
* Aus den drei letzten Zahlen er-
gibt sich, daß die Lösung beim
Kochen übersättigt war ( Fallen des
Gehaltes bei Anstieg der Temp. ? !) ;
welches das hierbei ausgeschiedene
Salz war, muß dahingestellt bleiben.
Nach Lescoeur (Ann. chim. phys.
(6) 21, 551; 1890) existieren keine
Hydrate mehr außer denen mit
12 aq und 7 aq. Vergl. noch
Müller-Erzbach (Ber. chem. Ges.
20, 137; 1887).
Diss.-Tensionen p der Hydr. 12 aq +
7aq nach Frowein (ZS. ph. Gh. 1,
362; 1887) in mm Hg:
t
6,8o0
10,82
15,00
17,28
4,61
6,38
8,84
10,53
t
20,15"
23,02
27,00
13,03
16,19
21,58
NaJ Natriumjodid 149,^
200
r.J20
^100
1
F
■
1
^1
1
1
/£
J
'
/
A
7
~-^.
(S(1
<W-1
L
j
'^
J^
C
j
14,6
26,5
ca. 39 exp.
57,2
«0,2
61,3
61,4
62,8
64,2
65,5
67,2
°/oNaJ
I. StabiL
Eis AB!-4,2f
„ 1-9,75 J
Eis+Hydr |_3,5,
m. 5 aq B '
Hydrat mit
5 aq BDj— 15,2
„ 5aq+2aqD
„ 2 aq DE
-13,5
o»)
+ 1
30
40J
Kremann.
133iih
487
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
■90
-2.0
74-4
:4'7
75.1
75.4
76,3
77.^
70,9
79,4
NaJ (Fortsetzung)
Hydrat mit
2 aq
DE
+ NaJK
» r
NaJEF
,Kp.
50« U,
60 I '
6o5)
65»)
ioo| '
lOO*)
120*)
140«)
140*)
141')
190«)
Instabil.
Hydrat mit i
5aq C— 17,1')
Ann, 116, 64;
59.9
I Rädorff,
1862.
-) Meyerhoffer 1904 (unveröff.)
^) de Goppel, Ann. chim. phys. (5)
m, 425: 1SS3.
*) Panfiloff, Joum. russ. 25, 262 ;
1S93. Ref. ZS. anorg. 5, 490; 1894.
°) Kremers, Pogg. Ann. 97, 14:
1856.
*) 6tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
543: 1894.
') Gerlach, ZS. anal. Gh. 8, 285;
1869.
Hvdr. m.
5
aq
0»
')
>»
14.5')
„
201
?
40
60
80
100
')
NaJOs Natriumjodat 197,9
-.44
6,76
S,34
12,6
17,7
2i>7
25>3
— ? Kp. 105»)
M Kremers, Pogg. Ann. 97, 8 : 1856.
) Gay-Lnssac, Gm. Kr. 1 1, i, S.196.
Es existieren Hydrate mit 8 (?),
, 5, 3, 2, 1V2 und I aq; vergl.
mer (II 2, S. 191). Das mit
I 5 aq besteht bis wenigstens 22"
I iDitte 1. c). Die Kurve Kremers
: eine leichte Unregelmäßigkeit
:hen 20 und 40".
Ditte, Gm. Kr. II i, S. 196.
r^
NaiMnOi Natriummanganat
164,9
^:'.ch Funk (Ber. ehem. Ges. 33,
': 1906) existiert ein Hydrat
. 10 aq.
I Auf er (C. r. 151, 69; 1910) konnte
1 außer diesem Hydr. nocli solche mit
4 aq und 6 aq herstellen.
NasMoOi Natriummolybdat ')
206,6
I. Stabil
30,7 ! Hydr. ra. i o aq o**
35-6 „ 6
38.2 \ „ 9
39.3 »y^f-'M^^'lica.ll
39,4
39.8
41.4
45.6
39,3
+ 2 aq
* Hydr. m. 2 aq!
II. Instabil.
i Hydr. m. 2 aq
20
30
50
100
1) Faok, Ber. ehem. Ges. 33, 3699:
1901. Die Werte für 20, 30 und 50°
sind graphisch interpoliert
NaNOa Natriumnitrat «5,
16,7
28,6 —
36,9
42,2
44.6
46,8
49.0
51.2
53.3
55.5
57.6
59.7
61,7
63.5
64,4
67.6
I. Stabil
I Eis
1-6,7%)
— I2,7J
Eis+NaNO, —18,5*)
NaNOs
-f-io
20
30
40
50
60
70
80
90
100^
IOC'
'Kp.bei "9**
736 mm
, 2Kp.: 310^)
II. Instabil.
37.5 Eis -i8,7«
41.2 „ —21,7
') de Coppet, Ann. chim. phys.
(4) 25, 544; 1872.
-) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 240;
1897.
') Interpol, nach Berkeley, Lond.
Trans. 203 A, 211 ; 1904.
*) £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
527: 1894.
^) Roozeboom, VersLAkad.Amster-
dam 27. Jan. 1902.
Der Kr> op. von de Coppet liegt nicht
auf dessen Eiskurve. — Die Eis-
kurve ist noch von Rndorff (Pogg.
.4nn. 145; 607; 1872) sowie von
Guthrie (Phü. Mag. (5) 2, 213; 1876)
bestimmt worden. Kr>op. nach Rn-
dorff (Pogg. Ann. 122, 337; 1864);
— I7.75*'- — Andere Zahlen von
Mnlder (S. 81), Manmen^ (C r.
58, 81; 1864) und Ditte (C r. 80,
II 64; 1875). Ditte gibt ein bei
— 15,7° kongr. schmelzendes Hydr.
m. 7 aq an.
NaNOa Natriumnitrit ^) 69,0
45,4 NaNO, 15"
^) Divers, Joum. ehem. Soc.
75, 86; 1899.
NaOH NatriumhydroxydO
40,0
ZO W 6O
5,78
10,03
14,11
18,17
19,0
exp.
19,98
21,10
22,10
23.31
23.97
24,7
exp.
Stabil.
Eis
ABI
5.27'
„ j — 10,29
„ „ 1—17,2
,. .. ! — 25,2
Eis + Hydrat mit ' —28,0
7aq B i
Hv
dr. m. 7 aq BD
7 aq4-5 aq D
5aq DE
.. >.
5 aq-r4aq a E
— 26,0
—25,2
—24,0
— 21,7
—19.55
—18,0
Kremann.
488
133 ii
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper
Temp.
/r»
Bodenkörper
Temp.
%
Bodenkörper ! Temp.
25»47 ,
26,91 I
30.38 '
32,3
exp.
32,97
35.51
38,83
42,28
44,22
45,5
exp.
47.30
49,11
50,80
51.70
56,44
62,85
66,45
68,49
71.17
74,20
75.83
78,15
81,09
83.87
19.53
19,90
19,80
21,00
21,70
22,06
23,80
25.44
26,91
25.73
27.24
28,26
29,60
31.19
30,18
33.06
35,71
37,50
39,21
41,67
43,50
42.97
44.77
52,63
29.07
31.82
34.02
35,71
38,25
49,70
74.15
NaOH (Fortsetzung)
Hydr.m. 4aqa EF
4aq«+
3.5 aq
3,5 aq
F
FG
?.
Smp.
,. 3.5 aq+2 aq G
>, „ GJ
,, ,, >.
„ 2 aq+i aq J
„ I aq HJ
„ Smp,
,',' laq+NaOH H
NaOH HK
Instabil.
Eis BC
?. ..
Eis+ Hydr.
m. 5 aq C
Hydr. m. 5 aq CD
7aq
7aq+4aqaU
7aq
.. '
5aq EN
5aq+4aq/? N
5 aq *
4aq/3 NM
5. ».
„Smp. „
4aq/S+
3,11 aq M
3,11 aq MP
„Smp. „
3,1 aq+2aq P
2 aq PG
2 aq Smp.*
3.5 aqU
.. )
4 aq a FF'
„ Smp. „
.. ..
I aq JJ'
oaq HH'
—12,600
— 8,45
+ 1.62
5,40
7.00
13,20
15,55
13.95
10,75
5,00
7,80
10,30
12,30
18,00
40,25
57,85
63.23
64,3
63,0
62,0
80,0
110,0
159.0
192,0
—31,0"
—32,6
—32,0
—28,2
-25,9
—24.5
-'23,5
—23.75
—24.77
—15.0
-13.8
— 13.1
—12,3
— 12,6
— 7.95
— 4.35
-2,73
— 3,00
4- 0,40
+ 2,73
+ 1.30
+ 0,35
+ 2,90
+12,60
— 8,75
+ 3.90
+ 6,70
+ 7,-57
+ 6,60
+ 4.50
+60,00
^) Pickering, Journ. ehem. Soc
63, 890; 1893.
Die Eiskurve bis — 9,6" wurde auch
von Rüdorff (Pogg. Ann. 116, 67;
1862), die Kurve für das Hydr. m.
I aq von Dietz, (Wiss. Abh. P.-T. R.
3, 450; 1900) im Intervall o"— 64"
bestimmt.
* In der Fig., um bei dem kl. Maß-
stab Undeutlichkeit zu vermeiden,
fortgelassen !
NaaPO* Trinatriumphosphat
164,0
9,51 Hydr. m. 12 aq 15"^)
„ i2aqkongr. ^^32.
od. inkongr. Smp. '
1) Schiff, Lieb. Ann. 113, 350; 1860.
2) Richards u. Churchill, zs. ph.
Gh. 28, 314; 1899.
Es existiert noch ein Hydr. m.
10 aq (Gm. Kr. II i, 163).
Na4P207 Natriumpyro-
phosphat 266,0
3,1 Hydr.m. I oaq 0°
3,8 „ .. 10
5.8 ., „ 20
9.0 „ „ 30
11,9 ., ., 40
14,8 „ „ 50
18.0 „ „ 60
20,3 „ „ 70
23.1 „ „ 80
^) Poggiale, Journ. Pharm. Chim.
(3) 44, 273; 1863.
NaoS Natriumsulfid 78,1
13.36
14.36
15.30
16,20
17.73
19,09
20,98
24,19
26,30
26,70
28,10
30,22
32.95
36,42
28,30
28,48
29,27
29,92
31.38
I. Stabil^).
Hydr. m. 9 aq
II.
Hydr. m. 9 aq
+6aq
„ 6aq
Instabil^).
Hydr. m. 9 aq
+5.5 aq
.. 5.5 aq
10"
15
18
22
28
32
37
45
48
so
60
70
80
90
49
50
55
60
70
33.95
37.20
38,00
Hydr.m. 5,5 aq
80«
90
92
,. 5.5 aq+
6aq
^) Paravano u. Foraaiai, Rend.
Line. (5) 16 II, 464 — 69; 1907 u.
Gazz. chim. 37 II, 521; 1907.
NaoSOs Natriumsulfit
2,10
4,04
5,92
8,63
11,11
11.57
12,40
12,91
14,98
16,68
20,18
21,91
21,96
22,00
22,33
22,05
22,04
24,80
I. Stabil
Eis
Eis+ Hydr.m.
I 7 aq
Hydr. m. 7 aq
7 aq+
Na^SOs
NaiSOs
—0,76» j
—1.37
—1,96
—2.77 }
-3,51 I
—1,90 )
0,00 2)
+2,00
5,90
10,60
18,20
37,00
47.00
55.60
59.80
60,40
84,00
100,00*)
15,19
22,30
23.04
25.92
28,39
30,59
33.10
II. Instabil
Eis
Hydr. m. 7 aq
4.5
+20,0 2)
23.5 j
29,0 [1
33.5 I
37.2 '
40,0 ')
^) Hartley u. Barrett, Journ. clien
Soc. 95, II 78; 1909.
^) Kremers, Pogg. Ann. 99, 5«
1856.
^) Fourcroy s. Comey, S. 464
Die Angabe Mitscherlichs (Pog
Ann. 12, 140; 1827), daß bei 3:
ein Maximum der Löslichkeit lieg
bezieht sich jedenfalls auf d
instabile System. 1
Muspratt (Fortschr. Chem. 1S4'
369) fand ein Hydr. m. loaq; jedocl-
scheint dieses eine labile Modifikatioi
zu sein. Denn andere Autoren, w'u
C. Schulte-Sellack (Fortschr. Chem
1870, 304) konnten nur die Exi
stenz eines solchen m. 7 aq feststellen
Kremaan.
133kk
489
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
NasSOi Natriumsulfat 142,1
äT
4^
, ■ 1
\l
ZOO
0
v
u
»
s
\
f
— ^-f^
%
0 25 30 ;
k
-/"
'
\i,
a/^ ,'''" i
1
^! 1 ^
1
i
30
w
1,96
3,85
4.76
4,22
8,25
8,24
11,70
16,20
16,00
21,90
28,60
29,10
- ;
I. stabil.
1 Eis AB -0,6» 1)
jEis+Hydr.m. _j2»)
10 aq B
Hydr. m.
10 aq BF
33,20
33.10
32,50
31,90
31,80
31,30
31,20
30,80
30,60
30,40
30,20
30,00
29,90
29,90
29,70
29,50
29,60
30,40
31,40
31,70
loaq jp
NazSO«
rhomb. FG
o*)
-4-IO-'')
IG*)
15')
20 ä)
20*)
30I ^
30*)
32,3835)
32,5«,*)
35*)
40 V)
50«)
50*)
60«)
60*)
708)
70^)
80«)
80*)
90«)
90*)
IOC*)
Kp.b.75imm 101,9*)
120]
1401
HCl i6o>")
„ ' 180
„ ■ 230J
29,70
29,90
30,00
17,80
35,5
12,7
16,4
23,4
30,9
35,5
34.8
34,6
:«,1
34,0
33,5
NaiS04 I
rhomb. HGi; 150»
„ ; 190
„ „ . 240
„ i 320
II. Instabil.
iHydr.m. loaqFF',
34"')
10 aq Smp.j ca. 34')
i Eis+Hydr.m. !_3^.)
7 aq Ci ^^
Hydr. m. 7 aq CE; o
I „ „ „j + io
., ' 20
NasSO, FE
yaq+NatSOiE;
NajSO, EDj
26
18
20
31,4
25
30
Y)
^) de Coppet, Ann. chim. phys.
(4) 25, 539; 1872.
-) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897.
') Loewel, Ann. chim. phvs. (3)
49, 50; 1857.
*) Berkeley, Lond. Trans. 303 A,
209; 1904.
5) Richards u. Wells, ZS. ph.
Ch. 43, 471 ; 1903, auf dasHs-Therm.
bezogen.
•) Interpol nach Gay-Lassac,
Ann. chim. phys. 11, 312; 1819.
^) Tildea u. Shenstone, Lond.
Trans. 1884, 28.
8) ßterd, C r. 113, 854; 1891.
Tensionen : Tensionen p der Boden-
körperlösungen von Dekahydrat und
NajSOi in mm Hg nach Cohen
(ZS. ph. Ch. 14, 90; 1894).
t
p beim Bodenkörper
NasSO* Dekahydrat
28,3" ' 24,07 26,20
30.1 26,60 28,03
32,6 30,82 30,82
Verschiedene hier in Betracht kom-
mende Tensionen hat Lescoear (Ann.
chim. phys. (6) 21, 529; 1890)
gemessen. Über Verschiebung des
Umw.-P. von Dekahydrat in ,Na2S04,
mit dem Druck siehe Tammann
( Krystallisieren und Schmelzen 1903,
S. 254).
NachWjTOOboff (Bull. Soc. Franc.
Min. 13, 311 ; 1890) entsteht ober-
halb 180" aus dem rhomb. NajSOi
eine wahrscheinlich monokline Form.
Na2S293 Natriumthiosulfat
15,04
30,03
34.43
37,89 intpoL
41,17
45,86
50,65
54,49
62,92
67,39
70,39
71,33
71,76
72,68
Stabil
Eis
Eis -f Hydr.
m. 5aq
'- Hydr. m. 5 aq
j8,i
-3.9"
11
^)
Y)
, 5aq+2aq
» »,
, 2aq
o
-HO
20
30
40
45
47,9»)
48,09«)
50
60
72
80,5
90,5
100
63,08
II. Instabil
Hydr. m. 5 aq'
50")
1) Gnthrie, PhiL Mag. (5) 6, 41;
1878.
') Taylor, Edinb. Proc 22, 249;
1897/98. Die Taylorsche Kurve für
das Hydr. m. 2 aq verläuft unregel-
mäßig und weist einen Knick bei
etwa 65° auf.
3) Richards u. Chorchill, ZS. ph.
Gh. 28, 314: 1899.
*) V. Trratinaf lia, Wien. Ber. 72,
670; 1876 (s. femer Gomey, S. 475).
Unstimmige Konz.- Angabe bei 19,5'
von Schiff (Lieb. Ann. 113, 350;
1860). Eine labile Modif. des Hydr.
m. 5 aq geben Pannentier u. Amat
(Q r. 98, 735; 1884) an, Smp. 32".
Weitere Versuche von Younf und
Barke (Joum. Amen ehem. Soc.
26, 141 3; 1904).
Na^SeO* Natriumselenat 189,2
11,7
20,0
30,3
44,0
4fi,0
44.9
44,4
43,8
43.2
42,5
42,2
42,1
Hydr.m. loaq o*
„ „ ! 10
„ ., j 20
„ „ i 30
NajSeO«
.NajSeO*
40
50
60
70
80
90
100
369
Nach Funk, Ber. ehem. Ges. 33,
1901 graph. interpoliert.
Kremann.
490
13311
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrlsche Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper j Temp
Bodenkörper [ Temp.
°/
Bodenkörper Temp.
NaoWOi Natriumwolframat
I. stabil.
Hydr. m. loaq
30,6
36,5
41,0
41,8
41,9
42,2
43,8
47,4
49,2
II. Instabil.
41,7 |Hydr. m. 2 aq
') Nach Funk Ben ehem.
3701; 1901 graph. Interpol.
294,0
-5°
+5
ioaq+2aqica. +6
2 aq 10
20
40
80
y)
-3,5"
Ges. 33,
NdCis Neodymchlorid ^) 250,7
49,7 jHydr. m. 6 aqj 13°
58,4 1 „ 6aq.> I 100
^) Matignon, C. r. 133, 289; 1901.
Nd2 (804)3 Neodymsulfat 576,8
Hydr. m. 8 aq
8.7
6,6
4,9
3,6
2,6
2,25
^) Muthmana und
ehem. Ges. 31, 1728; li
16
30
50
80
108
Rölig , Ber.
NiBfo Nickelbromid 218,5
Hydrat mit
9 aq Smp
„ 9aq+6aq
„ 6aq?
„ 6aq+3aq
„ 3aq?
^) Bolschakoff (Journ. russ. 29,
288; 1897. Ref. Chem. Zbl. 1897 II;
331)- * Stabil oder labil.^
^) l^tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
548; 1894.
56,5
60,5
-2,50*1)
20-)
28,51)
58-^)
NiClo Nickelchlorid 129,6
9,09
14,5
20,4
37,5
39,0
40,5
41,9
43,2
44,8
46,5
46,8
Eis
Eis+ ?
Hydr. m. 6 aq
, 6 aq+4 aq ?
, 4aq ?
—4,4"
-8,85
—17,1
-lO.So'^)
-f-io
20
30
40
50
60
ca. 70
78
96
1) Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 615;
1872.
^) Guthrie, Phil. Mag. (5) 6, 44;
1878.
Es bleibt unsicher, ob der letzte
Wert von R. labil ist, oder ob Gs.
Punkt etwas anderes als den Kryop.
darstellt.
^) £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
545; 1894. Graph. Interpol.
Ni (€103)2 Nickelchlorat 225,6
26,6
31,8
49,5
52,7
57,3 intp.
64,0 intp.
68,8
69,0
1) Meusser, Ber. chem. Ges. 35,
1419; 1902. Die Umw. in ein Di-
hydrat konnte wegen teilweiser Zer-
setzung bei der Schmelztemperatur
(80O) nicht festgestellt werden.
NiJa Nickel Jodid ^) 312,5
Eis
- 9'^ j
Hydr. m. 6 aq
-13,5
—18
„ „
0
„ 6aq+4aq
20
39
„ 4aq
„ „
„ 4aq Smp.
od. 4aq+2aq
55
65
80
51,9
55,8
59,7
63,5
64,2 intp.
64,3
64,8
65,6
^Hydr. m. 6 aq — 20°
„ 6aq+4aqi
„ 4aq?
20
40
43 intp
50
70
90
1) Nach einer Kurve aus Zahlen
von £tard, Ann. chim. phys. (7)
2, 540; 1894. — Daß bei der Umw.
ein Hydr, m. 4 aq entsteht, ist nach
Analogie wahrscheinlich. E. gibt
jedoch an, daß sich beim Erhitzen
der Lösungen NiJ? niederschlägt.
Ni(J03)2 Nickeljodat 408,5
I. stabil.
i Hydrat mit \ i'
r)
0,53
0,64
0,78
0,94
0,99
2aq /3
, 2 aq /? +
Ni(J03)2
NKJOa).
30
50
70
74
90
0,74
0,85
1,06
1,41
0,52
0,70
1,21
1,80
1,10
1,18
1,08
1,03
1,00
II. Instabil.
j Hydr. m. 4 aq'
2 aq a
2 aq/3
4aq +
Ni(J03)2
2 aq a+
Ni(J03)2
NKJOa),
10
20
30
o
20
40
50
80
ca. 24
ca. 37
30
7°)
1) Nach Meusser, Ber. chem. Ges.
34, 2437; igoi; graph. interpoliert.
Ni(N03)2 Nickelnitrat 182,7
I. stabil.
18,0
34'7
38,7 exp.
Eis
-7,4"
»
— 20
Eis-I- Hydrat
—27
m. 9 aq
Hydr. m. 9 aq
—20
„ 9aq+6aq
—16
intp.
„ 6aq
0
„ "
+20
,' »
40
„ 6aq+3aq
55
intp.
„ 3aq
70
„ 3aqSmp.
95i
39,7
ca. 40,8
44,3
49,1
54.8
61,1
63,9
77,2
II. Instabil.
62,8 1 "/'^'■^* ""* ! 56,7')
' I 6 aq Smp. | ' '
') Rüdorff. Pogg. Ann. 145, 616;
1872.
-) Funk, ZS. anorg. Ch. 20, 409;
1899; cf. Mylius u. Funk, Wiss.
Abh. P.-T. R. 3, 439; 1900.
3) Ordway, Sill. Journ. (2), 27
17; 1859.
NiS Nickelsulfür 90,8
3,62X10-* ! NiS gefällt !]
Millerit(hexag.- JiS"*)
1,48X10-* irhomboed. NiS) j
') Weigel, ZS. ph. Ch. 58, 294;?
1907 [t, x].
Kremann.
133
nim
491
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhjdrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper ' Temp.
NiSOi Nickelsulfat 154,8
130
1Z0
no
100
90
so
l.
- s "^
|.5Ö
30
!0
\
7
/
r
1
/
4
f
f
J
i
C
^
<
\
/
fB
i
n'
/
«^ /
■-~.j£^
1
I-;7
30
Eis OA
50
.m a i Eis+ Hydrat
2ü,öexp.i -4. „^ A
' '^ mit 7 aq A
21.4
-5,5
29,8
j-i,6o« I ,
-2,95 j
30,2 exp.
Hydr. m. 7 aq AB o
„ 1+15
„ ! 30
Hydrat mit 7 aq
-f 6 aq blau B
Hydr,m.6aqblauBC' 32,3
», 44,7
31,5
+6aq grün C
Hydr.in.6aqgrünCD
3^.4
32r4 j „ »,
33-4 !
34,5 exp. ' ^^^' *"• ^ ^'^ ^'^"
35,4
37,3
33.7
40,4
43,4
46,5
49,5
36.3
ca. 0,0
50
53,8
60
70
80
89
99
110
Hydrat mit 6 aq
- . /:>\ i~w ca. 120
;grun+2aq(?) D ;
,Hydr.m.2aq?DE 163
.• 230
^) Rädorff, Pogg. Ann. 145, 612;
1872.
') Steele u. Johnson, Joum. ehem.
Soc. 85, 113; 1904.
^) £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
552: 1894. Das blaue Hexahydrat
ist tetragonal, das grüne monoklin
(Marignac). Den Übergang von
monoklin. Hexahydrat in das tetra-
gonale bei gewöhnlicher Temp. hat
schon Mari^nac beobachtet (vergl.
Gm. Kr. III 548).
Auf den von Steele u. Johnson
nicht beobachteten Umw.-P. 120°
M^Tirde aus der Angabe 6tards ge-
schlossen, daß oberhalb dieser Temp.
die Löslichkeit abnimmt.
PbBra Bleibromid 366,9
0,455 PbBr. ? o,o<»|,
0,730 ' „ 15,0/
0,835 „ 19,96*)
0,972 „ j 25,0»)
0,965 „ 25,2»)
1,730 „ 45,0
2,520 ! „ 65,0 (,
3,240 „ 80,0
4,550 „ 100,0
') Lichty, Joum. Amer. ehem. Soc.
25, 469: 1903.
-) Bottfer, ZS. ph. Gh. 46, 462;
1903 [t, x].
') V. Ende, ZS. anorg. Gh. 26, 462;
1901.
Pb(Br03)2 Bleibromat 462,9
1,32 PbCBrOs), 19,94°*)
») Böttfer, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, x].
Pb(CNS)2 Bleirhodanid 323,
4,49 Pb(CNS)ä 19,96*'
>) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602
1903 [t, x].
PbCOs Bleicarbonat 267,1
i,iiXio-* I PbGOs 19,96°)
1,68x10-* „ 19,96 I')
1,75X10-* ,^ 19,96 j
') Bötfger, ZS. ph. Gh. 46, 604;
1903 [t, x]. Die drei Angaben be-
ziehen sich auf PbGOs von ver-
schiedener Darstellung.
PbCl2 Bleichlorid 278,0
0,637
0,672
0,695
0,908
0,961
1,030
1,030
1,030
1,550
2,080
2,540
3,200
3,100
PbCU
^) Muider, S. 143.
"-) Lichty , Joum. Amer. ehem.
Soc 25, 469; 1903.
') Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, x].
*) Noyes, ZS. ph. Gh. 9, 623; 1892.
*) V. Ende, ZS. anorg. Gh. 26,
162; 1901.
Weitere Daten zwischen 20,3 bis
100" liegen vor seitens Brönsted,
ZS. ph. Gh. 56, 679; 1907.
Pb(C103)2 Bleichlorat 374,0
60,2 Hydr. m. i aq i8'*)
*) Mylins u. Fnnk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; 1897.
PbCrOi Bleichromat 323,2
2,0x10-5 PbGrOi 18» 1)
^) Kohlranscfa, Priv. Mitteil, an
Meyerhoffer 1904 [i, x].
PbFs Bleifluorid 245,1
6,41X10-- PbF. iS")
1) Kohlrausch, ZS. ph. Oi. 64^
129; 1908 [i, x].
0,044
0,061
0,060
0,076
0,073
0,145
0,217
0,301
0,434
PbJ,
PbJo Bleijodid 460,9
15,0 1
19,96*)
25,0^)
25,2')
45,0)
65,0 In
80,0 f '
100,0
*) Lichty, Joum. Amer. ehem.
Soc. 25, 469; 1903, direkt.
2) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, x].
3) V. Ende, ZS. anorg. Gh. 26,
162; 1901.
PbCJOs), Bleijodat 556,9
1,78x10 3 Pb(J03)j i8,o»i)
1,83x10-» „ 19,95')
1) Kohlransch, ZS. ph. Gh. 64,
129 [i, x].
*) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, xj.
Kremann.
492
133
im
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper
Temp.
Bodenkörper Temp.
^L
Bodenkörper Temp.
Pb(N03)2 Bleinitrat 331,^
-2,5 i
-2,7^)
13,8
24,2
26,0
26,7
30,8
34-3
37,8
41,0
44,0
46,8
49,4
51,8
54,0
56,0
56,8
Eis
,,
Eis+
Pb(N03)2
Pb(N03)2
-i,5"U)
0,0
+10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
104,7,
r)
^) de Goppel, Ann. chim. phys.
(4) 25, 548; 1872.
'') de Coppet, zs. ph. Ch. 22, 239;
1897.
3) Mulder, S. 66.
Schiff (Lieb. Ann. 109, 326; 1859)
fand bei 17,5'' 34,8%
Eiskurve von Rüdorf f (Pogg. Ann.
145, 607; 1872), Eiskurve und Kryop.
von Guthrie (Phil. Mag. (5) 2, 214;
1876). — Kremers (Pogg. Ann. 1)2,
497; 1854) findet höhere Zahlen als
Mulder.
PbO Bleioxyd 223,1
1,71 Xio— -
2,06X10-*
1,28X10-2
PbO 19,96°!
19,96 Y)
19,96 )
') Böttger, ZS. ph. Ch. 46, 602;
1903 [t, %\. Die drei Angaben be-
ziehen sich auf PbO verschiedener
Herkunft.
Pb3(P04)2 Bleiphosphat 811,3
1,3X10-5 ! Pb3(P04)2 I 19,95")
^) Bötiger, ZS. ph. Ch. 46, 604;
1903 [t, x].
PbS Bleisulfid
239
8,6x10-5
2,9x10-5
2,9x10-5
2,8x10-5
PbS gefällt j
Bleiglanzv. Freiberg;
„ „ künstlich
^ durch Um- j
„ > Wandlung von j
) gefälltem PbS
^) Weigel. ZS. ph. Ch. 58, 294;
1907 [t, x].
i8,oo0i)
19,94]
19,95 [2)
24,95
24,95^
PbSO^ Bleisulfat 303,^
4,07x10-=* PbSOi
4,21X10-^ ! „
4,25X10-3 I „
4,38x10-3 j
4,43x10-3 !
1) Kohlrausch, ZS. ph. Ch. 64,
129; 1908 [i, x].
') Böttger, ZS. ph. Ch. 46, 604;
1903 [t, x].
Die Lösungen sind bis zu 5 %
hydrolyt. gespalten. Dolezalek, ZS.
Elch. 6, 557; 1899/1900.
Pr2(S04)3
16,5
i2;4
9,42
6,63
4,03
1,53
i.oo
Praseodymsulfat
569,4
j Hydr. m. 8 aq
8aq+5aq
5aq
35
55
ca. 75
85
95
^) Muthmann u. Rölig, Ben ehem.
Ges. 31, 1727; 1898; V. Scheele
(ZS. anorg. Ch. 18, 358; 1898) findet
bei o": 19,1 % und bei 20": 15,0%.
RbBr Rubidiumbromid 165,^
5°)x
i6J
49,5 • I RbBr
51,2 I
1) Reißig, Lieb. Ann. 127, 34;
1863. Neuere Lösl.-Best. von Rim-
bach, Ben ehem. Ges. 38, 1557; 1905.
RbCl Rubidiumchlorid ^) 120,9
43,50
45,76
47,66
49,39
50,85
52,22
53,59
54,83
55,99
57,11
58,14
59,46
RbCl
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
112,9
„Kp. bei
756,6 mm
^) Interpoliert aus einer Kurve,
gezeichnet nach den Angaben von
Berkeley, Lond. Trans. 203 A, 207;
1904.
Mit den Angaben Bs. stehen die
von Bunsen u. Kirchhoff (Pogg. "Ann.
113, 352; 1861) z. T. in bemerkens-
wert guter Übereinst. — An einer
anderen Stelle gibt Berk. 114° als
Kp. an.
RbClOsRubidiumchlorat i' ^5,9
2,7 RbClOa 4,7°)
3,75 ' „ 13 L
4,7 j „ 18,2 1 '
4,85 ! „ 19 '
1) Reißig, Lieb. Ann. 127, 33;
1863.
RbJ Rubidium Jodid 212,4
RbJ
6,9«
58,0
60,3 I „ 17,4 f
') Reißig, Lieb. Ann. 127, 34
1863.
RbJOa Rubidiumjodat 260,4
2,05 : RbJOs , 23"!)
^) Barker, Proc. ehem. Soc. 23,
305 u. Journ. ehem. Soc. 93, 15;
1908.
RbJOi Rubidiumperjodat 276,4
0,646 RbJOi ! 13"^)
^) Barker, Proc. ehem. Soc. 23,
305 u. Journ. ehem. Soc. 93, 15;
1908.
RbMnOi Rubidiumper-
manganat 204,4
ca. 0,46 RbMnOi j 2'*^)
ca. 0,60 „ ca. 7 *)
ca. 1,10 „ I 19')
^) Pattersoo, Journ. Amen ehem.
Soc. 28, 1734; 1906. Verf. gibt
die Löslichkeit in g pro 100 ccm
Lösung an, weshalb die % nur an-
nähernd mitgeteilt sind.
-) Muthmana und Kuntze, ZS.
Kryst. 23, 377; 1894.
16,3
16,4
24,8
30,3 i"
34,8
44,8
53,9
60,9
66,7
71,5
75,6
78,9
81,9
86,1
aiumn
nr
at 147
,J
RbNOs
„
»
„
ooi
0^)
10 1)
10")
20 '
)
„
30
„
40
„
50
60
')
„
70
80
90
100
„Kp.
bei
118,3
734 mm
Kremann.
1
133
00
493
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
RbNOs (Forts.)
*; Nach Berkeley, Lond. Trans.
203 A, 212; 1904 Interpol.
-) Bonsea u. Kirchhoff, Pogg. Ann.
113. 350; 1861.
Rb.SOi Rubidiumsulfat
SOj (Forts.)
(nach einer Berechnung von Nemst,
Theor. Chem. III. Aufl. S. 575).
Tension p der an Hydr. m. 7 aq
gesättigten Lösungen (= sog. Disso-
ziationstens. d. Hydr. m. 7 aq) in
mm Hg:
26,7
29,8
29,9
32,5
34,9
36,9
38,7
40,3
41.7
42,9
44.0
44.8
45,0
45,2
RbiSOi
267,0
o»i)
10«)
IG
20
30
40
50
60
70
80
90
100')
100 \i.
I02,4J '
+ 7.1
12,1
211,5
297,0
760,0
1773.0
')
Unterhalb des Kr>op. ist wieder
die Tension p des laljilen Systems
( Hydr. m. 7 aq -f Lös.) kleiner als
die Tension p, von (Eis -fHj'dr. m.
7 aq) (siehe bei Br) :
49,2
170»)
RbjSO^Kp.bei
742,4 mm
Rb,S04
') Interpol, aus einer Kurve, ge-
zeichnet nach Daten von Berkeley,
Lond. Trans. 203 A, 210; 1904.
-) Bonsea u. Ktrchhoif, Pogg.
Ann. 113, 351 ; 1861.
*; £tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
550; 1894-
Fl
—2,«»
—3
—4
211,5
201
176,5
137
211,5
206,5
193,5
177
SO3 Schwefeltrioxyd
Rb2Se40 Rubidiumselenat
314,1
12°
61,38 RbjSeOi
*) Tatton , Joum. chem. Soc
71, 850; 1S97.
SO2 Schwefeldioxyd
64,1
_ 1 Eis+Hydr. _i5on
' m. 7 aq '
-2,6
Hydr. m. 7 aq o
„ +4
7,9
9,4
11,9
16,0
23,7
2 flüss.
Schichten')
12.1
y)
m 30 w so fo
%S0,
'/ Guthrie, Phfl. Mag. (5) 6, 44;
1878.
*i Roozeboom. Rec. P.-B. 3, 44;
1884. *, 68; 1885. ZS. ph. Gh.
2, 450; 1888.
•) Die wäss. Schicht enthält 23,7 %
SO,, die SO,-Schicht 98,6% SQ.
13.25
19,50 \
23,25 '
25,50 ■
27.25
28,75
30,00 i
L StabiL
Eis
AB— io<>»,5)
„— 2o>,V)
-30»)
-40*)
., — 5o\«)
— 6o>)
-70«)
31,00
31,75
33,75
36,00
39,00
43.25
47,0«
49,75
53,25
05,50
56,00
58,00
59,0»
60,50
61,00
61,00
61,50
62,50
63,50
65.50
68,98
68,98
72,00
74.75
75,50
76,00
76,50
77,75
78,50
79,75
81,00
81,62
81,62
81,62
82,00
83.25
84.50
85,00
85.25
86,00
86,75
87.50
88,50
89,89
90,50
91,50
92,25
93.00
SO3 (Forts.)
Eis+Hydr. m.
5aq
Hydr. m. 5 aq
' — «0
B
BC— 70
„ —60
.. ,—50
.. —40
! „ ,. ., !— 30
I „ „ Smp.C;-25
CDl— 30
., f» ♦» j ^40
„ 5aq+3aq D — 50
Hydr. m. 3 aq DE: — 45"
., .. .. . 40
„ 3 aq Smp. E — 38,9
„ 3aq EG — 40
„ 3 aq+2 aq G |— 41
n — 40U)
' -30I
Ko-
2aq Smp. H 4-^,53 j
2aq Smp. HJ 8,81»)
2 aq
2 aq+i aq
I aq
HJ; o«)
«^0(4
.,'— 30J '
J -38»)
JK-3o(4)
J o*)
„ H-io*)
I aq Smp. K 10,35«)
„ 10,5»,^)
10*)
I aq KL +10
I aq+i aq L
|aq LM
i aq Smp. M
i aq MN
— 10
—12
— 10
o
+10
20
30
36
aq+ ?
30
„! 20
„ ! 10
N*,+ 6,5J
Y)
IL Instabil.
57,75 Hydr. m. 5 aq DF — 6o*>
59,75 „ 5aq-f2aq F — 70 ■,>
60,00 „ 2 aq FG| — 60 •'
60,50 i „ „ „ —50
Kremann.
494
133 pp
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper
Temp.
Bodenkörper ; Temp.
Bodenkörper , Temp.
SO3 (Forts.)
') Pfaundler u. Schnegg, Wien.
Ber. 71 IIb, 351; 1875.
^) Pickering, Journ. ehem. Soc.
57, 331; 1890.
3) Thilo, Chem.-Ztg. 16 II, 1688;
1892 und die damit übereinstimmen-
den Veröffentlichungen von Pictet,
C. r. 119, 645; 1894.
*) Knietscli, Ber. ehem. Ges. 34,
4100; 1901.
Rüdorff,
Ann. 116, 66;
1862.
^) Biron, Journ. russ. 31, 517;
1899.
'') Marignac, Ann. chim. phys. (3),
39, 184; 1853. Weitere Literatur-
angaben : Pickering, Proc. Roy. Soc.
49, 25; 1890,91. Lespieau, BulL
Soc. chim. (3) 11, 72; 1894.
Auf die große Genauigkeit der alten
Bestimmungen von Marignac sei
eigens hingewiesen. Es wurden aus
den versch. Literaturangaben die
Werte ausgewählt, die sich am besten
in eine Fig. vereinigen ließen. Wo
die Autoren die Konz. nicht direkt
bei der angegebenen Temp. ermittelt
haben, ist dieselbe aus einer graph.
Darstellung ihrer Ergebnisse inter-
poliert worden.
* Das SO3 (Oleum) tritt in einer
labilen Modif. auf. Smp. nach:
Marignac: +18"; Schaltz-Sellack
(Pogg. Ann. 139, 480; 1870): -I-16'';
R. Weber (Pogg. Ann. 159, 313;
1876): 4-14,8»; Oddo (Gazz. chim.
31,2, 158; 1901): 4-13,80"; Knietsch
+ 17,7".
Wie Marignac fand, verwandelt
sich dieses labile SO3 allmählich in
eine stabilere (je nach der Aufbe-
wahrungsdauer), bei 100" oder noch
höher schmelzende Modifikation.
Auch in viel SO3 enthaltenden,
wässerigen Lösungen läßt sich diese
zeitliche Umwandlung (Polymeri-
sation) beobachten. Welcher Boden-
körper sich bei N (-f 0,5") neben dem
Hydr. m. '/2 aq befindet, kann noch
nicht mit Sicherheit gesagt werden.
Knietsch nimmt an, daß es die labile
Modif. von SO3 sei, deren Gefrier-
kurve — diese ist in der Fig. nicht ge-
zeichnet — er von N bis zum Smp.
des lab. SO3 (4- 17,7*') verfolgt hat.
Diese Kurve zeigt aber ein Maximum
bei ca. 27°, wonach es den Anschein
SO3 (Forts.)
hat, als ob ein noch wasserärmeres
Hydrat als ein solches mit V« aq
existiert, etwa '/« aq. Ist das der
Fall, so tritt dieses in N auf und
nicht das lab. SO3.
SbFo Antimonfluorid
177,2
SbFg
79,37
81,64
81,91
83,12
84-93
Rosenheim und Grünbaum, ZS.
anorg. Gh. 61, 189; 1909.
20
22,5
25,0
30
SbaSs Antimontrisulfid
366,6
1,75X10-* |Sb2S3 gefällt! 18")
') Weigel, ZS. ph. Gh. 58, 294;
1907 [t, xj.
SnCl2 Zinnchlorür
189,9
45>6 jHydr. m. 2aq| o**')
73,0 I » I 15*)
*) Engel, Ann. chim. phys. (6) 17,
347; 1889.
■•') Michel u. Krafft, Ann. chim.
phys. (3)41, 482; 1854. Beio" er-
hielt Scheurer-Kestner (cf. Dam-
mer II, 669) ein Hydr. m. 4 aq. —
Das mit 2 aq schmilzt zw. 32,2** bis
40,5" (Penny, Journ. ehem. Soc. 4,
239; 1852). — Es existiert noch
eines mit i aq, cf. Dammer.
SnCli Zinntetrachlorid
!Hydr.m.8aq-f5aq|
j „ 5aq4-4aq
I „ 4aq+3aq
'2 flüss. Schichten 2)
260,8
m
56 .,,
63 (>
83
0 Meyerhoffer, Bull. Soc. chim.
(3), 6, 85; 1891.
*) Eine wässerige und eine Zinn-
tetrachlorid-Schicht, die sich bei
höheren Temp. wieder mischen. Die
Zinntetrachlorid - Schicht erstreckt
sich bei Koexistenz von Trihydrat
von 83" bis — 35", wo sie zu einem
Gemenge von Hydr. mit 3 aq und
SnCli (Forts.)
SnCl« erstarrt. Nach Nöllner (Gm.
Kr. III 129) soll noch ein Hydr. m.
9 aq existieren.
SnJs Zinnjodtir
0,97 j SnJ2
1,14 1
1,38 I
1,66
2,03
2,42
2,87
3)35
3,88
') S. W. Young, Journ.
ehem. Soc. 19, 851; 1897.
372,8
20"
30
40
50
60
70
80
90
100
Amer.
SnS Zinnsulfür
151,1
1,36X10-6 |SnS, krystall. I i8«i)
1) Weigel, ZS. ph. Ch. 58, 294;
1907 [t, x].
SnSa Zinnsulfid
183,1
1,46X10-5 SnS2, Mussiv- ' iS^i)
I gold i
1) Weigel, ZS. ph. Ch. 58, 294;
1907 [t, üj.
SrBro Strontiumbroraid
247,5
46,8
50,0
53,1
57,4
63,6
68,6
69,8
71,4
Hyc
Ir.
m. 6aq
„ i
;; i
xaq
;m
20
40
60 )
80
93 \2)
107 i '
IIO^)
^) Kremers, Pogg. Ann. 103, 66;
1858.
2) fitard, Ann. chim. phys. (7),
2, 540; 1894.
Für die Annahme eines niederen
Hydrates m. x aq spricht u. a. die
Angabe von Lescoeur (Ann. chim.
phys. (6) 19, 554; 1890), daß
die Diss.-Tens. von SrBra . 6 aq bei
20° und 40° kleiner ist, als die der
Bodenkörperlösung von SrBr2 . 6 aq,
während bei loo*' bereits Gleichheit
eingetreten ist.
Kremann.
133 qq
495
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
SrCOs Strontiumcarbonat
147,6
1,0X10-3 SrCOs iZimmer-
I temp.^)
^) Bineau, Ann. chim. phys. (3)
51, 290; 1857.
Die mittelst Leitfähigkeit von
Kohlrausch u. Rose (ZS. ph. Gh.
12, 241 : 1893) u. v.Holleman (ZS. ph.
Gh. 12, 125 ; 1893) ermittelten Löslich-
keitswerte stimmen zwar mit den
direkt ermittelten ziemlich überein,
doch können sie infolge von Hydro-
lyse nicht als exakt bezeichnet
werden.
SrCIo Strontiumchlorid
13,0
16,7
22,3
Eis
26,2 exp.
Eis-f
m.
- Hydr.
6aq
30,7
Hydr.
m. 6 aq
30,6
32,6
35,0
37,5
40,0
42,7
45,4
„
47,0
Hydr.
-L.
m. 6 aq
-5,45°h
-7,95 f
—13,00*)
-18,703)
o*)
+10
20
30
40
53
60
47,3
48,0
49,0
50,5
52,2
53,8
54,8
64,3
67,3
Hydr. m. 2 aq;
Hydr. m. 2 aq
»Kp.
„ 2aq+iaq?
66,5
70
80
90
100
HO» h)
ii8,8| '
ca.l451
215«)
250)
h
M de Coppet, Ann. chim. phys.
(4) 25, 524: 1872.
*) Rädorff. Pogg. Ann. 145, 614;
1S72.
") de Coppet, ZS. ph. Gh. 22,
239; 1897.
*) Engel, Ann. chim. phys. (6)
13, 376; 1888.
') Malder, S. 118.
*) Nach ßtard, Ann. chim. phvs.
(7) 2, 535; 1894.
Strontiomchlorid (Forts.)
Die Konz. beim Kryop. ist extrap.
— Anderer Kryop. von Guthrie
(Phil. Mag. (4) 49, 269; 1875).
Lescoeor (Ann. chim. phys. (6)
19, 538; 1890) fand (Diss.-Tens.)
nur Hydrate mit 6 aq und 2 aq;
desgl. Andreae (ZS. ph. Gh. 7, 248;
1891).
Über die Verschiebung des Umw.-P.
von Hexahydrat in Dihydrat mit dem
Druck siehe Tammano, Krystalli-
sieren u. Schmelzen 1903, S. 251.
SrCClOa)^ Strontiumchlorat
254,5
63,6 Sr(C103)2 I 1801)
^) Mylius u. Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; 1897.
SrF, Strontiumfluorid
1,17x10-
SrFj
125,6
i8»i)
1) Kohlranscb, ZS. ph. Gh. U,
129; 1908 [i, x].
SrJa Strontiumjodid
60,0
62,1
64,2
66,2
71,4
74,0
76,0
78,7
80,8
85,6
ydr
. m. 6 aq
„ Smp.
2 aq
„ 1
>»
j> 1
341,5
+20 L
40
70/
81 1)
84exp,
IOC 2)
I20h
I75J
^) ttard, Ann. chim. phys. (7) 2,
543; 1894.
■) Kremers, Pogg. Ann. 103, 65;
1858.
Sr(Mn04)2 Strontium-
permanganat ^) 325,5
ca. 2,5 Sr(Mn04)2 ' o"
^) Pattersoa, Joum. Amer. ehem.
Soc. 28, 1734; 1906.
Sr(N03)2 Strontiumnitrat
211,7
L Stabil
Eis — 4,6'^i)
Eis-f Hydr.m.|_5 75
4 aq I '
' Hydr. m. 4 aq o
i „ „ +10
! „ „ 20
30
lydr. m. 4 aq
+ Sr(N03)2
Sr(N03)2
31,3
40
„
50
60
n
70
80
?>
90
,»
100
»
Kp.
107,9
p
20,0
24,5
28,3
35,5
41,5
46,7
47,4
47,7
48,1
48,5
48,9
49,3
49,7
50,3
50,7
IL Instabil
25,9 Eis -6,2501)
^) de Coppet. Ann. chim. phys.
(4) 25, 548: 1872.
*) de Coppet. ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897.
3) Mnlder, S. 114.
Eiskurve von Rüdorff (Pogg. Ann.
145, 610; 1872) — Quthries (1875)
Kryopunkt liegt bei: — 6" und (der
zu hohen Konz.) 26%.
de Coppet (loc. cit. S. 547) gibt ein
Dihydrat ( .') an.
6tards Zahlen (Ann. chim. phys.
(7) 2, 528; 1894) stimmen ziemlich
mit denen von Mnlder überein.
SrO Strontiumoxyd
0,39
0,35
0,48
0,69
1,00
1,48
2,13
3,03
4,33
6,57
12,00
19,48
103
,6
Eis+Hydr.m.
9 aq ?
-0,101)
Hydr. m.
9aq
0
+10
20
30
40
50
60
r
fj
70
80
90
IOC
Kremann.
496
133
rr
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper Temp
Bodenkörper! Temp.
Bodenkörper' Temp.
Strontiumoxyd (Forts.)
1) Guthrie, Phil.Mag.(5)6,36;i878.
^) Scheibler u. Sidersky, Neue
Zeitschr. für Rübenzuckerindustrie
7, 258; 1881, Ref. Chem. Zbl.
1882, 33.
Lescoeur (Ann. chim. phys. (6)
19, 66; 1890) gibt Hydrate mit
9 aq, 2 aq und i aq an.
SrSOi Strontiumsulfat
9,8x10-3
9,9x10-''
11,4x10-^
14,8x10-3
16,3x10-*
17,9x10-3
11,4x10-3
SrSO*
Coelestin
183,7
2,5°^)
10,0 1)
i8,o'0
20,0l)
50,0^)
97,0^)
18,0^)
^) Woifmann (Österr.-ung. ZS. für
Zuckerindustrie 25, 988; 1896).
'') Kohlrausch, ZS. ph. Gh. 64,
129; 1908 [i, x].
Ältere Daten von Hollemao, ZS.
ph. Gh. 12, 131 ; 1893 (indir.) weichen
von den übrigen ab.
Th (804)2 Thoriumsulfat
0,74
0,97
1,36
1,95
2,91
3,24
2,47
1,60
1,08
0,71
4,96
6,33
8,60
4,31
3,88
9,90
1,82
I. stabil.
Hydr. m. 9 aq
„ 9aq+4aq
424,6
II.
4aq
Instabil.
Hydr. m. 9 aqj
„ 4aq
oo]
10
20
1^
30
}
40
4»
47
')
50 1
60 h
70J
95"
)
8aq
>,
8 aq+4 aq
6aq
1,48
2,39
6,23
^) Bakhuis Roozebooni, ZS. ph.
Gh. 5, 201 ; 1890.
Thoriumsulfat (Forts.)
^) Demargay, G. r. 69, 1860; 1883.
Für das Hydr. m. 9 aq findet D.
z. T. andere Werte.
3) Dawson u. Williams, Proc.
chem. Soc. 15, 211; 1899.
Ferner existieren nach B. R. ein
Hydrat mit 2aq und Th(S04)2. Das
Anhydrid besitzt bei 0° eine Löslk.
von ca. 20%.
TlBr Thallobromid
TlBr
283,9
i8,ooOi)
20,06 ^)
25,00 3)
68,50*)
4,23X10-^
4,76X10 -■''
5,70X10-2
2,52X10-^
^) Kohlrausch, ZS. ph. Gh. 64,
129; 1908 [i, k],
-) Böttjjer, ZS. ph. Gh. 46, 602
1903 [t, y.l
3) Qoodwin, ZS. ph. Gh. 13, 649
1894.
*) Noyes, ZS. ph. Gh. 6, 248
1890.
TlBrOs Thallobromat
331,9
0,345 j TlBrOs [19,94")
0,702 „ 1 39,75 ■^)
^) Böttger, ZS. ph. Gh. 4ß, 602;
1903 [t, a].
'^) Noyes u. Abbot, ZS. ph. Gh.
16, 132; 1895, dir.
TICNS Thallorhodanid
TIGNS
262,1
19,94")
25,00-)
39,75'')
0,315
0,391
0,727
1) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, x].
■^) Noyes, ZS. ph. Gh. 6, 248;
1890.
3) Noyes u. Abbot, ZS. ph. Gh.
16, 132; 1895.
TI9CO3 Thallocarbonat
3,87
4,94
11,43
18,30
21,39
TI2GO3
468,0
15,5"^)
i8,o|
62,0 p)
ioo,8J
100,0^)
^) Crookes, Journ. ehem. Soc. (2)
2, 134; 1864.
^) Lam3% Ann. chim. phys. (3)
67, 408; 1863.
HCl Thallochlorid
0,17
0,24
0,306
0,325
0,34
0,386
0,385
0,46
0,604
0,60
0,79
1,01
1,27
1,58
1,93
2,35
TlGl
239,5
0,0« li>
10,0/ >
18,0 -^
19,963)
20,0*)
25,0*)
25,0')
30,0^)
39,7^)
40,0]
50.0 h
60.0 1
{ 70,0
90,0
„Kp.bei 99,3'
I 742 mm
^) Interpoliert aus einer Kurve,
gezeichnet nach den Best, von Berke-
ley, Lond. Trans. 203 A, 208; 1904.
-) Kohlrausch, ZS. ph. Gh. 64,
129; 1908 [i, x].
3) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 568;
1903 [t, h].
*) Noyes, ZS. ph. Gh. 6, 249;
1890.
») Qeffckea, ZS. ph. Gh. 49, 296;
1904.
») Noyes u. Abbot, ZS. ph. Gh.
16, 132; 1895.
TICIO, Thallochlorat
TIG103
287,5
ooi)
10«)
201
50 ll
8o|
1,96*
2,51
3,77
11,27
25,20
36,40
1) Muir,
857; 1876.
') Roozeboom; ZS. ph. Gh. 8, 532
1892.
* Im Original steht irrtümlicll
eine Zahl, die zu 2,72 % führen
würde.
Journ. chem.
looJ
Soc. 29,
TlzCrO* Thallochromat
524.
0,03 I TlaGrOi 1 60« Jn
0,20 I „ IOC /
^) Browning und Hutchins, ZS.
anorg. Gh. 22, 380; 1900.
Kremaan.
133
SS
497
, Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
i Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper \ Temp.
%
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
TU Thallojodid
5,60x10-'
6,37x10
TU
330,9
18,00» ')
20,15*)
') Kohlrauscb, ZS. ph. Gh. 04,
129; 1908 [i, y.].
*) Böltger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, y.].
5,7:^X10--
TIJO3 Thallojodat
378,9
19,95"')
TIJO3
') Bottger, ZS. ph. Ch. 46, 602;
1903 [t, x].
TINO. Thaüonitrat
3,76
5,86
8,72
12,50
17,30
23,30
31,60
41,00
52,60
66,70
80,50
85,60
TINO3 rhomb.
TINO3 rhomb.
+rhomboed.
iTlNOa rhomboed
266,1
10
20
30
40
50
60
70
80*
90
„ 100
„ i.Kp.*) 105 '
TINO3 rhomboed. iaa3\
+TINO3 reg. ^^ '
TlN03reg.2.Kp.') 196')
^) Nach Berkeley, Lond. Trans.
203 A, 213; 1904 Interpol.
*) Roozebooffl, Versl. Amsterdam
27. Jan. 1902.
') van Eyk, ZS. ph. Gh. 30. 459;
1899.
Andere Zahlen von Lamy , Ann.
chim. phys. (3) 67, 406; 1863 und
Etard, Ann. chim. phys. (7) 2, 527;
1894.
* Roozeboom (Heterogene Gleich-
gew. I, 126; 1901) fand bei ca. 80°
einen Umwandlungspunkt des rhom-
bischen und rhomboedr. TINO3.
TI3PO, Thallophosphat
'3>495
•->,667
TI3PO4
707,0
15,5" li
[00,0 J '
Thallophosphat (Forts.)
^) Crookes, Joum. ehem. Soc. (2)
2, 135; 1864.
TLS ThaUosulfid
2,15x10---
TlaS
440,1
19,96° ')
1) Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602;
1903 [t, xl
TLSOg ThaUosuim
3,24
TlaS03
488,1
15,5°*)
1) Seubert u. Elteo, ZS. anorg. Gh.
2, 434; 1892.
S04
0"
lO
20
30
40
50
60
70
80
[^Kp.bei
90
99,7
504,1
i')
TI2SO4 Thallosulfat
2,63
3,57
4,64
5,80
7,06
8,44
9,85
11,31
12,75
14,19
15,57
748 mm i
^) Interpoliert aus einer Kurve, ge-
zeichnet nach Best, von Berkeley,
Lond. Trans. 203 A, 211; 1904.
Andere Zahlen von Lamy, Ann.
chim. phys. (3) 67, 408; 1863 und
Crookes, Joum. ehem. Soc. (2) 2,
137; 1864.
UO^.a UranylchloridO
341,4
74,45 Hydr, m. 3 aq; i8<*
^) Mylius u. Dietz, Ber. ehem. Ges.
34, 2775; 1901,
U02.(N03)2 Uranylnitrat
10,83
17,19
26,20
37,09
43,12
45,53
48,77
49,46
Eis
394,5
!— i,6">
— 2,9
— 6,0
— 11,2
Eis+Hydr.
I m. 6 aq
jHydr. m. 6 aq
18,1
-12,1
- 2,2
0,0
50,55
52,88
55,98
57,17
61,27
65,12
67,76
78.50
Uranylnitrat (Forts.)
Hydr. m. 6 aq 4-5,5°
12,3
21,1
, Smp.
25,6
36,7
45,2
51,8^
59,5^)
^) Wasiljew, Journ. russ. 42, 577;
1910.
-) Ordway, Sill. Joum. (2) 27,
171 ; 1859. Lescoear (Ann. chim.
phys. (7) 7, 429; 1896) gibt Hy-
drate mit 6 aq und 3 aq an.
ÜO2.SO, üranylsuIfatO
366,6
13,86 ' Hydr. m. 3 aq j 13,2"
14,82 ' „ I 15,5
^) Oechsner de Coninck, Bull.
Aead. Belg. 1901, 350.
U(S04)2 Uranosulfat^)
430,6
I. Stabil.
10,17
Hydr. m. 8 aq
18,0«
10,50 exp.
„ 8aq-f
4aq
19,5
9,80
„ 4 aq
24,0
8,30
,» „
37,0
8,10
„ »
48,2
6,30
,, „
63,0
II. Vermutlich instabil.
13,32 Hydr. m. 8 aq | 25,6"
19,98 „ i 37,0
28,72 „ I 48,2
36,80 „ j 62,0
63,20 „ ! 93,0
^) Giolitti u. Bucci, Gazz. chim.
35, II, 162; 1905.
Yb.CSOJs Ytterbiumsulfat 0
632,2
30,7 Hydr. m. 8 aq o*>
25,7 „ I 15,5
16,0 „ i 35
10,3 „ I 55
9,00 „ 60
6,73 ., 70
6,48 „ 80
5,51 ,. I 90
4,46 „ 100
1) Astrid Cleve, ZS. anorg. Gh.
32, 143; 1902. Es existiert noch
das Anhydrid (bei welcher Temp. ?)
Physikaliscfa-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Kremann. 32
498
133 tt
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets als g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
%
Bodenkörper
Temp.
%
Bodenkörper 1 Temp.
/o
Bodenkörper Temp.
ZnBra Zinkbromid ^)
225,2
90
80
W
^60
10
o
-10
-20
1
F
1
1
4'
1
<^\
\
^
E
%p
^'
/
/
/
/
L
,'L
a
73 80 82 8t
%Z7vBr,
77,1
78,5
79,1
79,5
80,7
82,5
84,1
85,4
85,5
86,1
86,6
87,1
80,7
86,2
I. Stabil.
iHydr. m. .3aq AB
3 aq+2 aq B
2 aq BD
2 aq+ZnBr2 D
ZnBr« DF
—15«
— 10
— 8
o
+15
25
30
35
40
68
80
100
11. Instabil.
Hydr.m. . saq Smp.C i —5"
„ 2aqSmp.DE I +37
^) Dietz, ZS. anorg. Ch. 20, 250;
1899. NachLubarski (Journ. russ.
28, 470; 1896/97. Ref. ZS. anorg.
Ch. 18, 387; 1898) liegt der Umw.-
Punkt des Hydr. m. 3 aq in das
mit 2 aq bei — 2° oder — 3". Die
Werte von ctard (Ann. chim. phys.
(7) 2, 541; 1894) liegen sehr viel
tiefer als die von Dietz. Stabilere
Salze ?
ZnClo Zinkchlorid
136,3
88
80
10
60
50
to
^30
f ^^
|/^
1" ^
-10
-20
-30
-to
-50
-60
G
\
1
4
7
/
f
IR
i^
r
/
h
it
L
/E
J.!p
f
/
/
^
4
r
A
65 75
% Zna.
0,0
12,3
20,0
45,3
51,0
53,0
55,9
61,5
65,4
67,5
69,7
71,6
73,1
75,2
77,0
78,6
80,9
81,3
81,9
83,0
84,4
86,0
100,0
I. Stabil^).
Eis
Eis + Hydr. m. 4 aq A
Hydr. m. 4 aq AB
4aq+3aq B
3aq BC
3aq+2,5aq C
2,5 aq CD
2,5aq+i,5aq D
1,5 aq DE
i,5aq+iaq E
I aq+ZnCli F
ZnCU FG
Smp.
0,0^
— 5,0
— 10,0
—40,0
ca. -62,0
—50,0
—40,0
—30,0
— 10,0
0,0
+5,0
6,5
10,0
12,5
11,5
20,0
26,0
28,0
40,0
60,0
80,0
100,0
262,0
^) Mvlius u. R. Dietz, ZS. anorg.
Ch. 44, 217; 1905.
73,8
75,5
70,1
78,3
79,4
74,9
76,8
81,2
77,4
78,4
79,4
82,7
81,2
Zinkchlorid (Forts.)
II. Instabil).
Hydr. m. 3 aq Gl i
„ 3aq+i,5aq I
2,5 aq CH
„ 2,5 aq+i aq K
2,5 aq DL
1,5 aq DI
„ i,5aq+ZnCl2 M
„ I aq PE
5,0"
0,0
0,0
9,0
+ 6,0
— 6,0
-f-10,0
26,3
0,0
10,0
20,0
31,0
25,0
anorg.
FR
ZnClo FN
1) Mylius u. R. Dietz, ZS.
Ch. 44, 217; 1905.
Ältere Versuche:
Dietz, ZS. anorg. Ch. 20, 240;
1899. Die Existenz von ZnCU . 2 aq
(Engel, C. r. 102, im; 1886.
Dietz 1. c) ist zweifelhaft.
ZnCCIOa)^ Zinkchlorat
232,3
I. StabiL
26,52
30,25
55,60
59,18
66,33 exp.
67,65
69,05
75,42
II. Instabil.
65,06 I Hydr. m. 6 aq
^) Meusser, Ber. ehem. Ges. 36, j
1416; 1902.
2) Mylius u. Funk, Ber. ehem.
Ges. 30, 1718; li
Eis
— 9«
»,
—13
Hydr. m. 6 aq
~i8
„ „
0
+ 4 aq
+14,5l>
Hydr. m. 4 aq
30
„ „
40
„ 4 aq
55
+ 2aq
18"*) !
ZnJg Zinkjodid
319J
Hydr. m. 4 aq
-;<
+ 2 aq
80,8
„ 2 aq
—5
81,1
„ 2aq+ZnJ2
0
81,2
ZnJg
+ 1«
81,7
„
40
82,4
60
83,0
„
80
83,6
„
100
II.
Instabil.
82,1
Hydr. m. 2 aq
+ io»|
83,1
„ „
^.^
89,9
„ 22.H Smp.
2V|
Kremann.
133
nn
499
Gleichgewichte zwischen Wasser und anorganischen Stoffen.
Wo nichts anderes vermerkt, ist die Konzentration stets ak g anhydrische Substanz in loo g Lösung angegeben.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Bodenkörper Temp.
Zinkjodid (Forts.)
1) Lubarsky, Joum. russ. 28, 470;
189697. Ref. ZS. anorg. Gh. 18,
387; 1898.
') Dietz, Ber. ehem. Ges. 32, 93;
1899; cf. Mylius u. Dietz, Wiss.
Abh. P.-T.R. 3, 431; 1900.
Zn(0H)2 Zinkhydroxyd
99,4
Zn(0H)2
Zimmer-
temp.')
18"^)
25')
Zn(N03)2 Zinknitrat
50
W
tzo
1^0
-20
,i
^
'A
V
7
0
^
^
^-
X
V
'.^^
>v
T
1,29X10-*
5,62X10-*
1,25X10-*
^) Herz, ZS. anorg. Chem. 23, 227;
1900 indirekt.
^) Dopr^ jr. u. Bialas, ZS. angew.
Gh. 55; 1903.
3) Bodländer, ZS. ph. Gh. 27, 66;
1898 indirekt.
Der Bodenkörper ist bei keiner Be-
stimmung ermittelt. Es existiert ein
bei Zimmertemp. beständiges Hydrat
Zn(0H)2. H2O (Gm. Kr. III, 10).
ZnS Zinksulfid
11,19
18,43
30r03
35,03
ca. 39,40
40.12
42,00
ca. 44,80 exp.
45,74
48,66
53,52
53,89
55,91
63,68
65,52
66,39
67,42
77.80
20 VO 60
Eis AOj— 3,6«U
» », i 7,4 '
„ „ —16
„ ,, \ 23,5
Eis+Hydr.m.^^ 29
9 aq k ' "
Hydr. m. |
9 aq AB; — 25
„ „ —20
„9aq+6aqB|— 17
„ 6aq BGi— 12|
68,8 xio-5
6,49X10-5
6,46X10-*
28,1 Xio-5
1) Weigel, ZS. ph
1907 [t, x].
ZnS gefällt
Zinkblende von
Santander
„ künstl.
Wurtzit (hexago-
nales ZnS).
58,
Gh.
97,4
18
18
18
294;
ZnSO^ Zinksulfat
161,46
„ „ oj")
„ „ i + i8i
„ „ „ ' 18')
„ „ 25^)
„ 6aq Smp. G 36,4 V)
„ 6aq4-3aqD ca.35 |
„ 3 aq DE; 37 !
" » 40 „
„ 3aq Smp. E 45,5J
') Rüdorff, Pogg. Ann. 145, 617;
1872.
^) Funk, ZS. anorg. Gh. 20, 398;
1899; cf. Mylius u. Funk, Wiss.
Abh. P.-T.R. 3, 438; 1900.
*) Mylius u. Fuflk, Ber. ehem.
Ges. 30, 17 18; 1897.
*) Ordway, Sill. Joum. (2) 27,
16; 1859.
25,00
27,-20
28,21
29,55
29,51
32,01
33,73
33,67
36,67
39,98
41,20
41,21
43,45
47,10
46,20
44,00
41,20
37,50
29,60
I. Stabil.
I Eis -5,1
Eis-fHydr.m.
7 aq
Hydr. m. 7 aq
Ol)
6,55-)
7aq-f6aq
6 aq
6aq-l-i aq
I aq
„ +0,1 (^
0,1*)
„ ^ 9,1 |3)
„ i 15,0*)
7 aq j 25,0« I
35,0 ,)
„ I 39,0)
39,03,*)
50,0*)
70,0
80,0
100,0 5x
120,0
140,0
170,0
28,10
30,70
32,01
33,10
38,93
^inksnlfat (Forts.)
II. Instabil.
Eis !
-7,15» U)
-10,1 J '
Hydr. m. 6 aq ; — 5,0
!+o,i »)
25,0'
^) de Coppet, Ann. chim. phys.
(4) 25, 532; 1872. Die Eiskurve von
Rüdorff (Pogg. Ann. 145, 613 ; 1872)
fällt mit der von de Coppet zu-
sammen.
-) de Coppet, ZS. ph. Gh. 22, 239;
1897. Der Kryop. liegt laut Zeich-
nung der Kurve bei 27,87% Salz.
Auch zeigen die Kryop. von Gutllrie
(Phil. Mag. (4) 49, 13; 1875) und
Brnni (Gazz. chim. 27, 548; 1897)
viel höhere Konzentrationen als
Punkt A (—7" u. 30,8% resp. —6,4°
u. 30,3%).
3) Cohen, ZS. ph. Gh. 34, 182;
1900.
*) Callendar u. Barnes (Proc.
Roy. Soc. 62, 149; 1897).
5) ^tard, Ann. chim. phys. (7) 2,
551; 1894). £tard spricht das nie-
dere Hydrat als ZnSOi . 2 aq an.
Callendar u. Barnes, sowie Cohen
fanden jedoch, daß bei 100" ZnSO^
. I aq entsteht, wobei es freilich un-
sicher bleibt, ob nicht zuerst doch
ein Hydrat mit 2 aq zur Abschei-
dung gelangt. Lescoear (Ann. chim.
phys. (6) 21, 544; 1890) fand eben-
falls kein Hydr. m. 2 aq, nur eines
mit I aq. — Vergl. über die Hy-
drate mit 2 aq, i aq und andere
Gm. Kr. III, 24, Dammer II, 2,
471. — Mulder's (S. 74) Werte
für ZnS04 . 7 aq liegen höher als
die von Cohen (z. B. o": 31,3%).
Ob Mulder ein labiles Hydr. m.
7 aq unter den Händen hatte, wie
ein solches beim iVlgSO* existiert,
oder ob ein anderer Grund vorlag,
bleibt unentschieden.
Mnlder findet, daß oberhalb 40"
die gesättigten Lösungen neben
einem niederen Hydrat ein basisches
Salz abscheiden. Die anderen Au-
toren erwähnen dieses basische Salz
nicht.
Kremann. 32*
500
134
Gleichgewichte je zweier anorganischer Stoffe
mit Ausschluß der in besonderen Tabellen behandelten binären Systeme.
In diese Tabelle sind solche binäre Systeme je zweier anorganischer Stoffe aufgenommen, die nicht
in besonderen Tabellen behandelt sind, wie Systeme aus je zwei Metallen, einem Metall und Schwefel oder
Phosphor. Legierungen (Tab. 151), Systeme je zweier Salze (Tab. 148) oder Systeme, deren eine Kom-
ponente Wasser ist (Tab. 133). Die Zusammensetzung der einzelnen binären Mischungen ist in der ersten
Spalte der Tabellen in Gewichts- oder Molekül- bezw. Atom- Prozenten eines der beiden Stoffe verzeichnet.
Der betreffende Konzentrationswert der zweiten Komponente ergibt sich durch Subtraktion von 100%.
In der zweiten Spalte sind die Bodenkörper, in der dritten die zugehörigen Gleichgewichtstempe-
raturen fest-flüssig angegeben. Sind zwei Temperaturen z. B. 143°— isq*" angegeben, so bedeutet die erste
Zahl den Beginn, die zweite den Endpunkt der Krystallisation, wie dies bei Anwesenheit von Mischkrystallen
als Bodenkörper der Fall ist. Die Angabe 143"—? deutet an, daß wohl Krystallisationsintervalle vorliegen,
der Endpunkt der Krystallisation aber vom Autor nicht bestimmt wurde. Instabile Punkte sind in besonderen
Tabellen vereinigt. Multiple Punkte, wie Schmelzpunkte auftretender Verbindungen, Umwandlungs- und
eutektische Punkte sind durch fetten Druck gekennzeichnet. Die Tabellen sind in der Weise geordnet, daß
zunächst alle Systeme einander folgen, deren eine Komponente Chlor oder eine seiner Verbindungen ist; dann
der Reihe nach solche mit Brom, Jod, Schwefel bzw. deren Verbindungen. Den Schluß machen die übrigen hier-
her gehörigen Systeme. Bei ihrer geringen Zahl dürfte der Leser ein oder das andere System nach Gesagtem
leicht auffinden. Bezüglich der Figuren ist zu bemerken, daß von einzelnen komplizierten Typen binärer
Gleichgewichtsdiagramme Beispiele zur Erleichterung des Verständnisses ausgewählt und durch Figuren die
Zahlendaten der betreffenden Tabellen veranschaulicht wurden. Als Abszissen sind die Konzentrationen,
als Ordinaten die zugehörigen Temperaturen aufgetragen. Die Buchstabenbezeichnung der Kurven und
multiplen Punkte ist auch in den Tabellen u. zw. in der zweiten Spalte neben der Bodenkörperbezeichnung
angegeben.
Cl Br Chlor-Brom^)
Atom-% '
01
Boden-
körper
Temp.
0,00
1,75
10,1
20,7
37,8
45,1
50,8
67,6
76,2
80,0
81,2
89,4
lOO.O
Brom
Konst.
Reihe
von
Misch-
kryst.
zwischen
Brom
u. Chlor
Chlor
- 7.30"
— 8,4 bis — 10,4
—15,2
—22,9
—40,6
—48,6
—54,0
-70,4
—76,9
—77
—82
-87
M Barta J. Karsten, ZS.
Ch. 53, 367; 1907.
„ —21,5
„ —40,0
„ -55,7
„ —65,0
„ — 66,0
„ -81,5
„ — ?
„ —94,5
„ -97,0
102
anorg.
Cl-J Chlor- Jod ^)
Atom-%
Cl
Bodenkörper
Temp.
0,00
9,55
22,1
28,7
30,9
33,0
35,0
39,3
39,8
40,9
43,3
45,7
50,0
52,6
I. Stabil
I Jod
Jod-fJCIa
JCla
„ Smp.
114,5"
100,0
70,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
7,9
10,0
15,0
20,0
27,5
25,0
Atom-%
Cl
54,4
55,8
57,8
60,8
62,4
66,9
70,9
75,0
77,2
92,1
97,8
99,0
99,5
99,9
<99,9
Bodenkörper \ Temp.
JCla-f JCI3
JCI3
JClaSmp.
40,7
52,4
50,0
45,6
41,8
53,8
Tens
o,oO
28,7
33,0
35,0
39,8
40,9
45,7
50,0
52,6
54,4
55,8
57.8
60,8
62,4
JCls+Cla
Instabil.
Jod
JCl/?
JCl ß Smp.
JCl/?
JCI3
22,70
30,0
40,0
60,0
73,6
89,0
96,0
101,0
101,0
94,0
75,0
60,5
42,5
+ 30,0
-102,0
5,0"
12,0
13,9
7,0
0,9
20
ionen (nur stabil).
91 mm Hg
63
25
15
11
12
22
39
41,5
42
72
147
571
1631
66,9» 4735 mm Hg
70,9 8442 „
75,0 16 Atm.
99,9 : < I „
') Stortenbecker, ZS. ph. Ch. 3,
[i; 1889 u. Rec. P.-B. 7, 152; 1888.
Cl-S Chlor-SchwefeP)
Gew.-%
Cl
Bodenkörper | Temp.
S2CI2
Smp.
SzCU-f SCI4
SCI4
51,5
52,6
53,3
53,8
54,5
ca.60
65,8
68,3
69,4
70,65
73,3
79,6
79,0
84,7
88,4 i
91,0 j SCU-fSCL*
92,5 1 sei,,
100 ' Clj
* n>ii
^) Ruff u. G. Fischer, Ber. chenC
Ges. 3(), 418; 1903.
Weitere Versuche liegen vor seitens
A. H. W. Aten, ZS. ph. Ch. 54, 55?
1905, die mit Ruff im allgemeinen
in guter Übereinstimmung stehen.
Die Bestimmungen für S - reiche
Mischungen seien in ff. mitgeteilt
Aten rechnet Mol-% Ss bezogen;
auf das System S« — S2CI2
SSk
Kremann.
134a
501
Gleichgewichte je zweier anorganischer Stoffe.
Bodenkörper
Bodenkörper Temp.
Atom-
°i. I
/O -J
Bodenkörper
Temp.
S rhombisch
S monoklin
BiCU+BiOs C
BiCls CD
BiQa Smp. D
„ DE
BiCU+BiCl E
BiCl EF
BiCl ] FG
„ [ 2 flüss. „
„ j Schichten „
GK
BiCI+Bi K
Bi I
206,0«
220,0
232,0
225,0
209,0
280,0
318,0
318,0
318,0
303,0
267,5
271,5
CL-SOq Chlor-Schwefel
dioxyd^
(bei I Atm. Druck)
•^^'•■"^ Bodenkörper
SO.
ICD
90
80
70
60
'50
40
30
20
15
IG
SO,
3,3
1,5
0,8
0,0
*) A.
Akad.
-83
-85
-86
SO«-reiche
Mischkryst. A -87
mit einem ges. -87,5
Mischkryst. -""
mit45Mol.-%' -88,5,,
SO» -90 „
-93,3,,
: -97 „
-IOC „
Mischkr. A +
Mischkr. B
Ch-reiche
Mischkryst B
mit den ges.
Mischkr. mit !
o,8Mol.-% CI3 -loi b. -102,3
CI2 —100,45
Smits u. de Mooy ( Koninkl.
van Wetens. Amsterdam.
Wisk. en Natk. Afd. 19, 293; 1910).
Proc of the Meeting of 24 Sept. 1910,
339 nach Fig. interpoliert.
Bei Einwirkung von Sonnen- und
Hg- Licht wird obiges Gleichgewicht
durch Bildung der Verb. SOsCl»
gestört
Ma
5
10
15
25
40
45
50
52
53
60
70
80
90
100
Brom A
AB
,»
Kont Reihe"
'Mischkr. von "
Br-BrJ "
BrJ B
BC
Kont. Reihe „
von Mischkr. „
von BrJ u. J „
Jod
-7,3"
— 6,9 bis —7,2
- 6,1 „ —6,7
-2,8 „
—2,5 „
+13.8,,
31,0,, 26
35,2
41,0 „ 40
42,8 „ 42
43,5
52
69 „ ?
83,7,, ?
99,0 „ 94
110,6
6,2
5,0
32{ca.)
42,5
46,9
') Meerum-Terwogt, ZS.
Ch. 47, 203: 1905.
anorg.
Br-S Brom-SchwefeP)
Gew.-'
Br
Bodenkörper Temp.
w
Af^o Chlor
Cl-Bi Chlor-Wismut^)
Atom-
Bi
Bodenkörper ' Temp.
14,2
16,2
18,4
20,0
20,8
BiCli A; 206,0«
„ ABj 213,0
„ 218,0
„ Smp. Bi 226,0
„ BC 221,0
') B. 0. Eggink, ZS. ph.
492; 1908.
80
Ch. 64,
71,38
75,71
ca. 80
82,92
85,08
87,72
90,94
92,46
SaBro
,, 1
S2Br2+Brom
Brom
-39,5^
-46
—62
—45
-36
—25
—17
—13
Br-J Brom-Jod
\50
K
l
A
20 W 60
At °o Jod
') Raff u. Winterfeld, Ber. ehem.
Ges. 36, 2437; 1903.
Br-Bi Brom-Wismut 1)
Atom-%
Bi
Bodenkörper j Temp.
25,0
27,0
29,5 exp.
35,0
38,0
50,0
75,0
85,0 exp.
90,0 „
HS „
lOO.O
BiBrs Smp.
BiBra-fBiBr
BiBr
„ I 2 flüss.
„ > Schich-
„ j ten
BiBr
BiBr+Bi
Bi
218,0»
214,5
205,0
265,0
286,0
286,0
286,0
278,0
273,0
262,5
271,5
1) B. Q. Eggink, ZS. ph. Ch. 64,
500; 1908.
Kremann.
502
134 b
Gleichgewichte je zweier anorganischer Stoffe.
J-S Jod-Schwefel
»jew.- /o enthalten
Tle. S
/*
ioo,o
94.1
8o,o
76,2
72,7
69,6
61,5
57,1
55,2
53,2
51,1 exp.
33,2
27,3
23,8
0,0
3,6
4,4
2,8
4,3
3,5
2,7
2,5
2,6
Boden-
körper
S
monokl.
Schwefel+Jod
Jod
Temp.
114,5"
108,8
103,2
98,0
93,3
89,8
86,7
84,0
75,1
71,0
69,3
67,0
65,6
84,3
89,8
92,6
1) A. Smith u. C. M. Carson,
ZS. ph, Gh. 61, 200; 1908.
*) Natürl. Gefrierpunkt von S, bei
dem S;^ mit S^ bei der Gefriertemp.
im Gleichgewicht ist.
In guter Übereinstimmung mit
vorlieg. Daten untersuchte dieses
System auch: Ephraim, ZS. anorg.
Ch. 58, 338; 1908, während Line-
barger, Journ. Amer. ehem. Soc.
1', 33; 1895 abweichende Daten
angibt, die irrtümlich auf die Exi-
stenz einer Verb, weisen, cf. Mc
Ivor, Chem. News. 86, 57; 1902.
J-Se Jod-Selen')
Atom-%
Selen
Bodenkörper 1 Temp.
IG
17,2
20
30
40
50
55
60
70
80
90
98
100
Jod
Jod + Selen
Selen
113"
109
100
93
89
80
70
58
73
93
124,5
157
190
213
218,5
^) Pellini u. Pedrina, Rend. Line.
(5) 17.11., 78; 1908.
S rhomb. + S,
0,0
0,5
2,3
3,0
3,5
Bodenkörper
S rhomb.
nat. Smp. von
S rhomb.
Temp.
112,8" exp.
112,4
111,4
110,9
110,5
1) Kruyt, ZS. phys. Gh. 64, 513;
1908.
S monoklin + S^^)
0/ c
/O «3,
0,0
0,5
2,3
3,0
3,6
Bodenkörper
Temp.
S monoklin
inat. Smp. von
I S monokl.
119,25"
118,50
116,10
115,30
114,60
') Kruyt, ZS. ph. Gh. 64, 513;
1908.
S-P Schwefel-Phosphor ')
320
300
280
260
ZW
220
200
^780
Q
.g
^^60
^720
WO
80
60
W
20
0
-20
-UO
l\
T /
\
Va
\
w
M
Vir
K
1
f
^1
//
1
1
1
A
BJ
fU
1
1
%
nA
/
1
1
l_A_.
T-r
b
J
\ 1
\ 1
20 W 60 80
&eir. % Schwefel
Gew.-%
S
Bodenkörper \ Temp.
I. Stabil.
0,0
6,0
10,0
12,0
16,0
20,0
24,0
26,0
30,0
34,0
36,0
38,0
40,0
41,0 exp.
43,6
45,0
A
AB
P-fP2S.? B
P2S? BD
P2S?-fP4S3D
P4S3 DE
P4S3 Smp.
EF
50,0 P4S3+P2S3 F
55.0 P2S3 FG
60,8 „ Smp.
67,5 P2S3-I-P2S5H
72.1 PüSöSmp. I
75,0 P.Sä+PSe K
80.0 exp. PSe LK
86.1 I PSßSmp.
90,0 exp. , PSb LM
95,0 exp. PSe „
100,0 I S N
II. Instabil'').
30,0 exp. ! P BC
27 j
33,5
10,0
20,0
23,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
P-fP4S3C
P-reicbe
Mischkr.m.AO
dem ges.
Mischkr.a
mit 4V0 S .,
ges.Mischkr. a
+ ges.
Mischkr. b O
ON
S-reiche !
Mischkr. mit"
dem ges. " 1
Mischkr. b „
m. 79% S .. ;
44
2
200
13
+ 3
—7
+ 5
II
24
38
44
86
122
146
167 » ■')
154
46
230
21)6
230
271
243
300
314
308
260
115.2J
-30,0" 1 2
-40,0 ]
+28,5
14,0
9,8
22,5
38,5
51,0
64,0
77,0
90,0;
M Boulouch, G. r. 142, 1045; iga
'') Giran, G. r. 142, 398; 1906. ;
^) Boulouch, G. r. 135, 167; ig
S-Bi Schwefel-Wismut^)
Atom-%
S
Bodenkörper [ Tem]
0,0
0,4 exp.
0,9
4,2
17,2
28,8
40,7
46,9
52,4
Bi
S+Bi2S3*
BiaSs
277
270
318 J
452
535
602
656
702
760
Kremann.
134.
503
Gleichgewichte je zweier anorganischer Stoffe.
h A. H. W. Aten, ZS. anorg. Gh.
47, 387; cf. Pelabon, Journ. Chim.
phys. 2, 320; 1904.
* nach Pelabon BiS.
SOa-KJ Schwefeldioxyd-
Kaliumjodid 0
< 20
-60
pE 1
^
G
c
C 1
y'^
E
F
f
%
10 20
Mol % EJ
Mol.-«
KJ
Bodenkörper Temp.
I. Gleichgew. bei hoher Temp.
0,58 I KJ K 94,9"
[ KJ u. ] Ge- KonsL
1,06 — 10,8 I 2 flüss. Jrade i Mittel-
^ Schichten-)] IH temp.88,1
ir KJ aus i | ^„^
.{homogener HG I "^ft
|l Phase J "^'3
, ( 2 flüss. \ rechts _
i^Schicht/vonGEl
14,78
15,66
0,000
0,336
1,406
4.130
7.0
8,476
11,60
14.37
17.93
20,00
ca. 21,0
Gleichgew. bei tiefer Temp.
SO2 A —72,7"
SO2+KJ.14SO2B —73,0
KJ . 14 SO2 \ ^^ —57.4
i —37.4
„naheSmp.C — 23,4
KJ . 14 S0,+
KJ.4SO2 D
KJ . 4SO2 I I — 19,2
— 10,9
-28,4
DE
„Smp.C/
KJ.4SO2+KJE — 1,8
2,5
+ 1,0
Lber 21,5 Mol.-% KJ wurde nur
das Eutekt. K J . 4 SO. + KJ bei
—1,8" beobachtet. Siehe in Fig. : E F.
^) Waiden u. Centnerszwer, ZS.
ph. Gh. 42, 454; 1903.
*) Die Zusammensetzung der beiden
flüss. Schichten in Abhängigkeit von
der Temp. ist folgende:
Mol-% KJ Mol-% KJ
in d. ob.Schicht ind.unt.Schicht
1,06 10,8
1.79 —
- 8,7
Temp.
88°
84
82
77
4,97 krit. Temp. u. Konz.
NO2-NO Stickstoffdioxyd-
Stickoxyd ^)
Gew.-%
NOj
Bodenkörper I Temp.
99,9 \ — 10.0°
91,2 — 18,0
82,9 [ NO2 — 31,7
80,0 — 37,7
71,0 i^ — 73,0
65,4 NO2+N2O3 —112,5
<6i,3 ; i
') N. V. Wittorff, ZS. anorg. Gh.
41, 83; 1904 u. Journ. russ. 36, 857;
1904.
HsPOs-H^PO^ Phosphorige
Säure-Phosphorsäure 0
Mol.-%
H3PO4
Bodenkörper ; Temp.
0,0 H3PO3 73,6«
9,1 „ 65,8
21,5 I .. 53,7
31.5 „ 42,4
38,9 ,. 31,1
43.7 „ 23,8
49.6 „ 13,2
50,0 „ I 12,7
54,5 „ + 3,0
61,0 H3PO3 + H3PO, —13,0
62,5 ! H3PO4 -10,5
68.8 , „ + 1,5
81,8 i „ ! 21,0
91,5 I ,. 30,3
100,0 „ 35,0
') Rosenheim, Stadler und Jakob-
sohn, Ber. ehem. Ges. 39, 2841;
1906.
K-NH3 Kalium-Ammoniak ^)
^.Jn^;!^ I Bodenkörper : Temp.
Kalium
17.4
17,3
17,2
Kalium
o"
— 50
— 100
^) Raff u. Geisel, Ber. ehem. Ges.
39, 839; 1906.
Na-NHs Natrium-AmmoniakO
Atom-%
Na
Bodenkörper
Temp.
14,0
Natrium
+ 22»
14,6
0
15.3
— 30
15,7
! ~ 50
16,1
1 -70
16,7
— 100
») Raff
u. Geisel,
Ber.
ehem. Ges.
39, 839;
1906.
Li-NHg Lithium-Ammoniak 0
Atom-%
Li
Bodenkörper Temp.
20,3"
Lithium
— 15
-50
—80
^) Raff und Geisel, Ber. ehem.
Ges. 39, 839; 1906. * Unmerklich
ansteigende Konzentration.
H2S-NH3 Schwefelwasser-
stoff-Ammoniak 0
1) cf. Fr. E. C. Sclieffer, ZS. ph.
Gh. 76, 161; 1912.
H2S-HJ Schwefelwasser-
stoff-Jodwasserstoff 0
1) Nach L. S. Bagster (Journ.
ehem. Soc 99, 1218; 1911) dürften
in diesem System keine Verb. u.
kein Eutektikum, sondern eine kon-
tin. Reihe von Mischkryst. vor-
liegen.
HaS-HBr Schwefelwasser-
stoff-Bromwasserstoff 0
1) wie bei H.S-HJ.
Kremana.
504
135
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe.
In diese Tabelle sind vornehmlich Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe aufgenommen worden,
die vollständig, von ioo% des einen bis zu ioo% des andern Stoffes ausgearbeitet sind. Über wenige
Prozente ausgearbeitete Systeme sind nur in seltenen Fällen aufgenommen worden, wenn ein besonderes
Interesse vorliegt. Die Zusammensetzung der einzelnen binären Mischungen ist in der ersten Spalte der
Tabellen in Gewichts- oder Molekül- Prozenten eines der beiden Stoffe verzeichnet.
In der zweiten Spalte sind die Bodenkörper, in der dritten die zugehörigen Gleichgewichts-
temperaturen fest-flüssig angegeben. Sind zwei Temperaturen z. B. 143'^ — 139" angegeben, so bedeutet die
erste Zahl den Beginn, die zweite den Endpunkt der Krystallisation, wie dies bei Mischkrystallen als Boden-
körper der Fall ist. Die Angabe 143° — ? deutet an, daß wohl Krystallisationsintervalle vorliegen, der End-
punkt der Krystallisation aber vom Autor nicht bestimmt wurde. Instabile Punkte, sowie Klärungspunkte
bei Systemen, deren Komponenten fließende Krystalle liefern, sind in besonderen Tabellen vereinigt. Mul-
tiple Punkte, wie maximale Schmelz-, Umwandlungs- und eutektische Punkte sind durch fetten Druck ge-
kennzeichnet. Das gesamte vorliegende Material wurde in nachstehende Unterabteilungen geordnet:
I. Systemeje zweier isomerer Stoffe. Zuerst stehen die der aliphatischen, dann die der aromatischen Reihe.
IL Systeme mit aliphatischen Kohlenwasserstoffen, „sowie deren Halogenderivaten.
III. Systeme mit Alkoholen, Aldehyden, Ketonen, Äthem.
IV. Systeme mit aliphatischen Säuren und deren Derivaten, Halogensäuren, Estern.
V. Systeme mit aliphatischen Amidoverbindungen (Amiden, Säureamiden, Imiden, Harnstoff und
seinen Derivaten).
VI. Systeme mit Benzol.
VII. Systeme mit Di- und triphenyl und Acenaphten.
VIII. Systeme mit Naphtalin.
IX. Systeme mit Anthracen.
X. Systeme mit Phenanthren.
XI. Systeme mit Fluoren.
XII. Systeme mit cyklischen Halogenderivaten.
XIII. Systeme mit Phenolen und Menthol und deren Derivaten, ausgenommen diejenigen Systeme,
in denen die zweite Komponente ein aromatisches Amin ist.
XIV. Systeme mit Phenolen und deren Derivaten einerseits, aromatischen Aminen und deren
Derivaten anderseits.
XV. Systeme mit aromatischen Aminen, bei denen die zweite Komponente kein Phenol ist.
XVI. Systeme mit Azo-Körpern.
XVII. Verschiedene Systeme mit in die übrigen Gruppen nicht einteilbaren Komponenten.
Die Einteilung in vorstehende 17 Gruppen ist im allgemeinen so getroffen, daß das betreffende binäre
System dort eingereiht wurde, wo eine der beiden Komponenten in die voranstehende Gruppe sich einpaßt.
Z. B. Chloroform- Anilin wurde in Gruppe II, nicht in Gruppe XV eingeteilt; Essigsäure-Benzol in Gruppe IV,
nicht in Gruppe VI; Methylalkohol- Benzol in Gruppe III, nicht in Gruppe VI; Benzol- Triphenylmethan in
Gruppe VI, nicht in Gruppe VII u. s. w. In den einzelnen Gruppen wurde die Einteilung so getroffen, daß
die einfacher zusammengesetzten Stoffe zuerst, die substituierten, komplizierter zusammengesetzten Stoffe
später eingereiht wurden, worauf beim Aufsuchen aus den Tabellen zu achten ist. «
Zum Schluß ist auf die Regel von Carnalley u. Thomson (siehe XVIII) verwiesen. Die tabella
rische Wiedergabe des betreffenden Materiales hätte einen zu großen Raum beansprucht.
Bei der relativen Einfachheit organischer binärer Systeme sind nur wenige Figuren gegeben, um
zwar im allgemeinen zur Veranschaulichung einzelner hier vorliegender Typen binärer Gleichgewichtsdia
gramme. Interessenten können leicht nach den Tabellen selbst die gesuchten Diagramme entwerfen. AI
Abscissen sind die Konzentrationen, als Ordinaten die zugehörigen Temperaturen aufgetragen. Die Buch
stabenbezeichnung der Kurven und multiplen Punkte in den Figuren sind in den Tabellen in der zweitei
Spalte neben der Bodenkörperbezeichnung mitgeteilt.
L Systeme je zweier
isomerer Stoffe*).
d- u. l-Chlorbernsteinsäure^)
% I-Form
100,0
90,2
80,3
69,6
59,8
60,0
40,0
30,0
20,0
9,6
0,0
Bodenkörper Temp
1-Form
i-Form Smp.
i- Form -fd- Form
d-Form
175,80
168,4
159,8
156,4
153,7
15(>,0
149,2
158,2
162,5
169,1
176,1
') M, Centnerszwer, ZS. ph. Ch.
29, 715; 1899.
d-u.l-Aminobernsteinsäure 0
% l-Form
ioo,o
90,5
70,2
69,3
50,0
60,4
30,0
20,1
10,2
0,0
Bodenkörper
Temp.
1-Form
I + i- Form
i- Form
,,
„ Smp.
i -f d-Form
d- Form
148,7«
145,3
145,7
146,7
148,1
147,6
147,2
146,4
145,8
149,1
d- u. I-Benzylaminoberii'
steinsäure ^
% l-Form
Bodenkörper
100,0
90,6
80,8
70,8
60,9
50,0
40,6
30,8
20,3
10,4
0,0
1- Form
,,
] + i-Form
i- Form
,,
„ Smp.
i -f d- Form
d-Form
Temi
*) M. Centnerszwer, ZS.
29, 715; 1899.
^) M. Centnerszwer, ZS. ph. Gh.
______ 29, 715; 1899.
) Da Gew. und Mol.-% hier identisch sind, ist im Kopf der einzelnen Tab. nur % gedruckt.
Kremann.
129,^
125,7
i24,e
127,7
129,1
131,0
130,2
129,9
127,8
129,0
130,5
ph. Ch
135
505
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. I.
d- u. i-Weinsäure^)
1- u. d-Mandelsäure 0
d- u. I-Kamphersäure ^)
■Form Bodenkörper 1 Temp
lOO
90,2
79,8
69,9
60,2
50,2
40,2
30,0
19,5
9,8
0.0
1-Form
i-Form
d- Form
167,1"
178,3
180,8
188,3
197,7
203,8
198,3
191,2
182,0
173,3
166,8
ph. Gh.
') M. Centnerszwer, ZS.
29, 715; 1899.
I- u. d-Weinsäuredimethyl-
ester ^)
^'o d-Form Bodenkörper Temp.
ZOO
99,02
98,49
97,61
95,42
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
5,0
1,0
0.0
d-Form
»
d- Form -i-i- Form
i-Form
43,3"
41,7
41,6
45,0
57,0
66,8
78,7
84,2
87,3
Smp. 89,4
87,4
84,2
78,6
67,0
59,5
41,6
43,3
i- Form -rl- Form
1-Form
') Adriani, ZS.ph.Ch. 33, 467; 1900.
Ältere Versuche:
Centnerszwer, ZS. ph. Ch. 29, 715 ;
l- u. d-Diacetvlweinsäure-
dimethylester 0
% d-Form Bodenkörper Temp.
lOO
90
80
70
65
60
5ö
dO
4ö
40
30
20
IG
O
d-Form
104,3°
99,8
95,1
90,3
87,4
84,6
83,4
83,8
83,4
84,6
90,4
95,2
99,8
104,3
') Adriani, ZS. ph. Gh. 33, 647 ; 1900.
d-Form 4- i-Form
i- Form Smp.
d- Form -f i-Form
1-Form
%
d-Form
Bodenkörper Temp.
% 1-Form Bodenkörper Temp.
100 d-Form 132,8°
90 ! „ 128,1
80 „ 123,2
75 „ 120,6
70 „ 118,2
65 „ 115,2
60 d-i- i-Form ; 113,0
55 i-Form 116,8
50 „ Smp. 118,0
32exp. 1- — i-Form 115,0
25,0 1-Form 120,6
12,5 „ 126,7
5 „ 129,9
o „ 132,7
r)
")
100,0 1-Form 171,8°
89.4 i- Form + 1-Form 168,0
80,1 i-Form i77,o
70,0 I „ 184,5
59,0 „ 188,5
49,3 „ 189,8
39,3 „ \ 188,1
30,0 „ I 184,2
20.5 „ ': 178,1
10,0 i- Form - d- Form 166,7
0,0 d-Form 171,7
') M. Centnerszwer, ZS. ph. Gh.
29, 715; 1899.
d- u. 1-lsokamphersäure Q
>) Adriani, ZS. ph. Gh. 33, 468;
1900.
*) Centnerszwer, ZS. ph. Gh. 29,
715; 1899.
% 1-Form Bodenkörper Temp.
u. d-Mandelsäuremethyl-
ester ^)
0/
/O
1-Form
Bodenkörper Temp.
100,0 l-Form 171,8"
89.4 1-+ i-Form 168,0
80,1 i-Form 177,8
70,0 i „ 184,5
59,0 „ 188,5
50,7 „ j 189,8
49,3 „ ' 188,1
30,0 1 „ ; 184,2
20.5 „ ! 178,1
10,0 i- Form -f d-Form 166,3
0,0 d-Form 171,7
') M. Centnerszwer, ZS. ph. Gh.
29, 715, 1899.
100,0
95,1
87,5
75,5
69,0exp.
62,4
54,8
50,0
1-Form
l--f i-Form
i-Form
Smp.i
54,6°
52,3
50,0
47,5
46,0
48,3
49,2
50,0
GH;
u. yff-Acet-hy droxy lamin-
^ Benzoesäureester 0
' XNH.O.CO.CsHä
Instabil.
') M. Centnerszwer, ZS. ph. Gh.
29, 715; 189g.
1- u. d-Mandelsäureisobutyl
ester ^)
%
l-Form
Bodenkörper ' Temp.
7W
Iwo
60
100,0
95,0
90,5
87,3
75,0
62,6
54,7
50,0
1-Form
,,
l--i- i-Form
i-Form
35,3"
33,3
31,0
32,9
37,0
37,8
38.2
38,7
ZS so 75
<yoce. Mxü/tkeäüm.
no
') M. Centnerszwer, ZS. ph. Gh.
29, 715; 1899.
% g-Mod. : Bodenkörper Temp.
100 a-Mod. A 99,0°
80 „ AG 90,0
50 „ „ ', l^P
35 „ » 70,0
25 o-f^-Mod. C 65,5
10 ^-Mod. CB 68,0
o „ B; 70,0
*) Cameron, Joum. phys. Ghem. 2,
379; 1898. Nach Fig. extrapoliert
Kremana.
506
135 b
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. I,
a- u. /S-Acet-hydroxylamin-Benzoe-
säureester (Forts.)
Das stabile Gleichgewicht zwischen
beiden Modifikationen liegt bei qs**
und 93% a-Mod. — Es verschiebt
sich die Konz. dieses Gleichgewichts
in flüssiger Phase wie folgt: bei
HO» ... 87 % a-Mod., bei 140O . . .
76% a-Mod. (DE Fig.)
%
d- Form
Bodenkörper i Temp.
a- u. A-Benzaldoxim 0
Instabil.
% a-Mod.
Bodenkörper
Temp.
a-Mod.
a-+ß-N[od.
ß-Niod.
100,0
96,0
95,0
91,7
91,0
73,7
49,2
26,2
0,0
^) Cameron, Jou'm. phys. Chem,
413; 1898.
Bei 27,7" und 94% a-Mod. liegt
der stabile Gleichgewichtspunkt der
beiden Modifikationen vor. Die Zu-
sammensetzung in der flüssigen Phase
ist von der Temp. unabhängig.
34,5» i.M.
30,0
28,6
26,2
25,5
46,0
79,0
101,0
131,0
d- u. 1-Kampheroxim ')
% d-Form| Bodenkörper Temp.
90
80
70
60
50
40
20
10
d-Form
Kontinuier-
liche Reihe von
Misch-
krystallen der
d- u. 1-Form
118.80O
1- Form
^) Adriani, ZS. ph. Ch. 33, 469; 1900.
Die racemische i-Form ist nur unter
103O existenzfähig, sie bildet sich ver-
mutlich aus diesen Mischkrystallen
bei tiefer Temperatur.
d- u. 1-Carvoxim 0
0/
/o
d-Form
Bodenkörper | Temp.
IOC
99
98
95
90
80
70
60
d-Form
Kontinuier-
liche Reihe von
Misch-
krystallen der
d- u. i-Form
72,0"
72,4— .>
73,0 -.>
75,4-73,0
79,0—75,0
84,6 — 80,0
88,2—85,0
90,4—?
50
25
8
I
o
i-Form Smp.
Kont. Reihe
fvonMischkryst.
der i- u. 1- Form
1-Form
91,4«
86,4-.?
77,4—?
72,4- ?
72. 0
^) Adriani, ZS. ph. Ch. 33, 469 ; 1900.
d- u. 1-Benzoyltetrahydro-
chinaldinO
/o
d-Form
Bodenkörper ; Temp.
o d-Form , 119,4°
10 „ 119,0
20 „ 118,5
25 „ "8,3
30 „ 118,0
35 d-Form 4- i-Form 117,8
40 i-Form 118,2
. 45 „ 118,6
50 „ 119,2
^) Adriani, ZS. ph. Ch. 33, 469;
1900.
0- und p-ChlornitrobenzoP)
/o
p-Verb.
Bodenkörper
Temp.
0/
/o
p-Verb.
0,0
8,88
19,22
26,89
33,1
37,53
48,94
60,18
70,02
81,93
90,30
100,0 I
^) Holleman,
1900.
o-Chlornitro-
benzol
p- + o-Chlor-
nitrobenzol
p-Chlornitro-
benzol
Rec. P.-B.
32,090
27,89
22,65
18,30
14,65
21,90
37.65
50,10
59,22
69,10
75,40
82,15
19, 191;
0- und p-BromnitrobenzolO
/o
p-Verb.
0,0
8,19
10,3
Bodenkörper
Temp.
o-Bromnitro-
benzol
0- + p-Brom-
nitrobenzol
38,0"
34,3
33,5
12,61
25,71
32,4
60,91
67,79
100,0
Bodenkörper
Temp.
39,1"
p-Bromnitro-
benzol
61,8
69,8
97,7
102,3
123,3
^) Holleman, Rec. P.-B. 19, 367;
1900.
0- und p-JodnitrobenzoI ')
/o
0-Verb.
Bodenkörper
0,0
12,4
27,3
33,8
100,0
I p- Jodnitrobenzol
p- + o-Jodnitro
benzol
0- Jodnitrobenzol
Temp.
173,1"
165,5
155,5
150,5
45,2
54,0
^) Holleman, Rec. P.-B. 20, 355;
1901.
0- und p-Nitrofluorbenzol^)
/o
0-Verb.
0,0
4,9
13,0
100,0
Bodenkörper
p-Nitrofluorbenz.
Temp.
26,4«]
23,51
+ 18,1
— 8,0
o-Nitrofluorbenz,
^) Holleman, Rec. P.-B. 24, 143;
19Ö5.
ChlornitrotoluolO
CH3, Cl, NO2 = I, 4> 2 u. 1, 4, 3.
0/
/o
1,4, 2- Verb
100,0
57,0
44,7
34,8
32,0
29,8
24,1
17,5
14,1
6,6
0,0
Bodenkörper Tenq>
I, 4, 2
I, 4, 2 + I, 4, 3
1,4,3
I
+38,
9,:
+ I,'
— 6,
-8,
— 7,
— 4.
— o,
+ o,
4,
+ 5,
1) Holleman, Rec. P.-B. 28, 408
1909.
Kremann.
135 c
507
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe, l
o-Bromtoluol u. p-Brom-
toluoP)
°L
o-Brom- | Bodenkörper
toluol
0,0
3 1,1
18,7
29,1
35.5
47.0
55.7
74.5
75.3
75,7
p-Bromtoluol
o+p-Bromtoluol
O-Bromtoluol
Temp.
+26,7»
20,7
16,3
9.7
+ 5.5
— 2,7
— 9,7
—19,8
—35,3
-38,2
ca.— 38,6
—32,0
—25.75
^) vaa der Laan, Rec. P.-B. 2G,
2Q: 1907.
0- u. p-NitrotoluoP)
p- Nitro- ': Bodenkörper
toluol ;
100,0
91,6
79,0
67.5
46,6
37,2
30,5
24.9
16,3
11,2
0,0
p-Nitrotoluol
p--|-a-o-Nitro-
toluol *)
a-o-Nitrotoluol
Temp.
54,4°
46,2
38,5
30,4
+ 11.6
— 1,2
—15,2
—14.4
-12,1
— 11.3
— 9.4
^) Hoilemaa, Rec. P.-B. 28, 408;
1909.
*) Die /9-Form von o-Nitrotoluol
schmilzt bei — 3,7° und ist im ge-
samten Konzentrationsgebiet in-
stabil
Dichlornitrobenzol *)
Gl, Gl, NO2 = I, 2, 4 u. 1, 2, 3
I, 2, 3-°Verb. ; ßodenkörper Temp.
0,00
7,63
12,76
100,00
I. 2, 4
1,2, 3
40,5"^
35,9
32,8
59,9
') Holleman, Rec. P.-B. 23, 371;
1904.
Dichlornitrobenzol ')
Gl, Gl, NO2 = I, 3, 4 u. I, 3, 5
I, 3. 5- Verb.
Bodenkörper | Temp.
i
0,0
3,06
5,66
8,07
100,00
1,3,4
30,45"
29,03
27,80
26,57
63,15
1,3,5
^) Holleman, Rec. P.-B. 23, 372;
1904.
Dichlornitrobenzol ^)
Gl, Gl, NO2 = I, 3, 4 u. I, 3, 2
1,3,2-
Verh Bodenkörper ; Temp.
0,0
5,37
10,48
100,00 ;
^) Hoilemao,
1904.
I, 3. 4 30,45"
27,95
25,49
I, 3, 2 70,05
Rec. P.-B. 23, 372;
Dibromnitrobenzol ')
Br, Br, NO2 = i, 2, 4 u. i, 2, 3
%
I 2, 3- Verb. Bodenkörper Temp.
0,0
4,2
8,2
13,1
15,6
24,2
36,0
56,8»
53,8
50,8
47,2
45,2
40,0
■34,6
30,5
84,0
— 1,2,4-1-1,2,3,
100,0 I, 2, 3 !
1) Holleman, Rec. P.-B. 27, 156;
1908.
Dibromnitrobenzol ^)
Br, Br, NO2 = i, 3, 4 u. i, 3, 2
1, 3, 2-°Verb. Bodenkörper Temp.
0,0
2,74
6,16
8,76
100,00
I, 3, 4
I 60,450
I 59,1
57,4
I 56,2
i 82,6
I, 3, 2
1) Holleman, Rec. P.-B. 25, 200,
1906.
m- u. o-Nitranilin ^)
0/
/o
1
Meta-
Bodenkörper
Temp.
Nitranilin
i
100,0
1 1
m-Nitranilin ,
112,30
84,9
„ 1
103,9
72,1
' " i
95,8
60,1
■ „ 1
86,9
49,8
i " 1
77,9
39,7
! „ '
66,7
ca. 22,5
m-l-o-Nitranil.
52,2
19,8
i o-Nitranilin
54,4
10,3
1 "
62,1
0,0
i
69,5
^) Nach Versuchen von van der
Linden, Privat -Mitt. von Holle-
man.
Ältere Versuche von Valeton, Versl.
Akad. Amst. 1910, 755 u. Kremana,
üeba u. Noss, Mon. Ghem. 31,
855; 1910.
p- u. O-Nitranilin 0
0/ 1
/o I
Para- Bodenkörper [ Temp.
Nitranilin i
100,0 p-Nitranilin 148,3
85,6 „ 1 138,0
71,5 „ 126,5
59,4 „ 115,0
49,3 „ I 104,0
30,0 : „ ca.77,5(exp.>
ca. 18,0 exp.'p-f O-Nitranilin 56,6
9,7 . ■ o-Nitranilin 62,0
0,0 ! „ 69,5
^) Nach Versuchen von van der
Linden, Priv.-Mitt. v. Holleman.
Ältere Versuche von Valeton, Versl.
Akad. Amst. 1910, 755 u. Kre-
mann, Qeba u. Noss, Mon. Ghem.
31, 855; 1910.
p- u. m-Nitranilin 0
% I I
Para- [ Bodenkörper : Temp.
Nitranilin i
100,0
84,3
74,8
60,3
49,6
ca. 37,0
30,3
20,9
10,2
0,0
p-Nitranilin
p-f m-Nitranilin
i m-Nitranilin
148,3°
136,8
129,0
"5,4
102,2
89,8
94,0
100,3
106,6
112,4
^) Nach Versuchen von van der
Linden, Priv.-Mitt. v. Holleman.
Kremann.
508
135 d
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. I.u. II,
p- u. m-Nitranilin (Forts.)
Ältere Versuche v. Valeton, Versl.
Akad. Amst. 1910, 755 u. Kremann,
Qeba u. Noss, Mon. Chem. 31, 855 ;
1910.
Bromnitrobenzoesäure ^)
CO2H, Br, NOo = I, 3, 6 + I, 3, 2
0- u. p-Acettoluid ')
/o
Para-Acet-
toluid
Bodenkörper
Temp,
0,0 o-Acettoluid 109,15°
2,42 „ 107,75
9,58 „ 103,2
13,6 „ 100,8
100,0 p-Acettoluid 147,0
*) Holleman, Rec. P.-B. 27, 459;
Chlornitrobenzoesäure 0
CO2H, Cl, N02 = i, 2, 5U. I, 2, 3
i,2,3\erb. Bodenkörper I Temp
0,0
8,0
12,7
17,0
100,0
I, 2, 5 I 164,0°
» I 159,7
! 157.0
„ I54»4
1,2,5+1,2,3 130,5
I, 2, 3 i 185,0
^) Holleman, Rec. P.-B. 20, 222;
1901.
Chlornitrobenzoesäure 0
CO2H, Cl, Gl = I, 3, 6 u. I, 3, 2
i,3,r-Verb. |ß°'^^"'^örper| Temp.
0,0
16,7
21,4
100,0
I. 3. 6 I 1390
ii3,6+i,3,2| 130,5
I» 3, 2 j 141,5
I 151,5
235
1) Holleman, Rec. P.-B. 20, 223;
1901.
Bromnitrobenzoesäure 0
GO2H, Br, NOi = i, 2, 5 u. I, 2, 3
/o
1, 2, 3- Verb.
0,0
10,7
15,2
19,0
Bodenkörper Temp
I, 2, 5
180O
172,5
169,5
166,5
140,5
191,0
I,2,5-fl,2,3
100,0 I, 2, 3
^) Holleman, Rec. P.-B. 20, 223;
1901.
0/ I i
I, 3, 2 Verb, i Bodenkörper Temp.
0,0 I, 3, 6 140"
i4'7 i I, 3, 2 . 149
19,1 I „ I 162,5
100,0 j „ I 250
^) Holleman, Rec. P. B. 20, 223,
1901.
Dinitroanisol *)
OCH3, NO2, N02 = i,2,4-f 1,2,6
1,2, 6 Verb. : Bodenkörper
Temp.
0,0
6,27
",77
17,21
18,98
25,16
1,2,4
I,2,4-fl,2,6
1,2,6
86,o0
82,0
78,05
73,7
72,7
67»4
61,8
1170
') Holleman, Rec. P.-B. 22, 267;
1903.
m- u. p-BenzoIdisulfo-
chlorid ')
/o
p-Verb.
Bodenkörper
1 m-Benzol-
! disulfochlorid
Temp.
0,0
10,8
19,0
24,7
4i»4
ca. 46,0
55,4
66,2
76,3
86,8
92,1
100,0
') Holleman, Versl. Akad.
1908, 573.
m-l-p- Benzol-
disulf ochlorid
a-p-Benzol-
disulfochlorid
«+i*-p-Ben-
zoldisulfochl.
/S-p- Benzol-
disulf och lorid
60,0«
53,8
49,6
47,0
69,2
71,4
89,2
103,2
116,2
127,4
132,4
140,8
Amst.
Tribromtoluole 0
') Alle möglichen 15 binären
Systeme der 6 Isomeren untersucht
von Jaeger, Dissertation Leiden 1903.
IL Systeme mit alipha-
tischen Kohlenwasser-
stoffen, sowie deren
Halogenderivaten.
Paraffin-Stearin 0
Gew.-%
Stearin
Bodenkörper j Temp.
100,0
80,0
75,1
66,6
50,0
33,3
28,6
25,0
20,0
0,0
Stearin
Stearin + Paraffin
Paraffin
') Palazzo u. Battelli, Att
19, 514; 1883.
54,8"
52,1
51,8
50,0
46,7
49,5
50,0
50,4
51.C
52,4
i Tc
Paraffin-Palmitinsäure-
cetylester 0
Gew.-%
Paraffin
Bodenkörper
Temp.
100,0
75,1
66,67
50,0
33,33
20,0
0,0
Paraffin
Paraffin-fPalmi-
tinsäurecetylester !
Palmitinsäure-
cetylester
52,4«:^
50,6;
49,2
47.5
44,1
39,2
42,5^
43,9
') Palazzo u. Battelli, Atti T
19, 514; 1883.
Paraff in-Diphenylamin ^)
DiphenÄinl ^oden).örpc
i
Temp.
100,0
75,1
50,0
25,0
20,0
ii,i
5,88
0,0
iDiphenylamin
Diphenylamin
4- Paraffin
Paraffin
50,90'
49,70
48,26
45,08
41,20
40,08
42,70
48,00
52,40 ,
') Battelli u. Martinetti, Atti To
20, 844; 1885.
Kremann.
135
509
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. IL
Paraffin-Naphthalin ')
Ge\v.-%
Naphthalin
Bodenkörper Temp.
100,0
66,6
50,0
33.33
Naphthalin
Naphthalin+
Paraffin
Paraffin
79,3"
72,4
64,5
53,4
45,2
2 2,2 paranin 47,3
20,0 „ I 46,8
0,0 „ I 52,4
1) Palazzo u. Battelli, Atti Tor. 19,
514, 1883.
Paraff in-Nitronaphthalin 0
Gew.-%
Paraffin
Bodenkörper Temp.
75,1
66,G7
50,0
33,3
25,0
0.0
Paraffin
Paraffin+Nitro-
naphthalin
Nitronaphthalin+
2 f lüss. Schichten ?
,»
Nitronaphthalin
52^"
41,8
53,0
53,0
53,8
54,4
54,5
55,1
1) Battelli u. Martinetti, Atti Tor.
30, 844; i88s.
Chlorof orm-Chloralhydrat 0
Wol -^/ I
|chioraih?drat Bodenkörper ^ Temp.
1 00,00 1
100,00!
1 00,00 J
31,93
4.23
2,67
Chloralhydrat
46,3°
44,4
44,0
27,7
12,5
0,0
') Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295 ;
1902.
Chloroform-Urethan *)
Mol -^' '
Urethan Bodenkörper Temp.
78,54
69,92
48,78
42,66
27,56
Urethan
39,2°
31,1
17,4
10,5
0.0
') Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295;
1902.
Chloroform-Benzol ^)
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper '■ Temp.
100,0 Benzol -r 5,0*
92,7 „ 0,0
80,9 „ — 8,6
70.6 „ —17,7
60,9 „ —25,9
50.1 „ -38,1
41.2 „ —51,2
30.7 „ —68,3
ra 34 5 Chloroform -f ,oa
ca. -4,0 ggj^^j ca. ^»,u
Chloroform — 72,9
—64,3
19,0
9,0
0,0
') Wroczynski u. Gaye,
Chim. phys. 8, 569; 1910.
—63,5
Joum.
Chloroform-m-Dinitro-
benzol ')
Mol.-%
m-Dinitro-
benzol
Bodenkörper | Temp.
100,0
52,3
37,7
27,4
16,6
m-Dinitro-
benzol
89,8«
57,0
44,0
32,0
14,0
^) Schröder, ZS. ph. Ch. 11, 456;
1893.
Chloroform-p-Nitrobenzoe-
säure 0
Gew.-%
p-Nitro-
benzoesäure
Bodenkörper | Temp.
p-Nitro-
0,088 ' benzoesäure 15"
0,114 » 25
0,156 „ I 35
^) Holleman, Rec P.-B. 17, 247;
Chloroform-o-Nitrobenzoe-
säure 0
Gew.-%
o-Nitro-
benzoesäure
Bodenkörper | Temp.
o-Nitro-
1,05 benzoesäure 15"
1,12 „ 25
1,57 „ i 35
^) Hollemao, Rec. P.-B. 17, 247;
Chloroform-m-Nitrobenzoe-
säure 0
Gew.-% ^ :
m-Nitro- : Bodenkörper | Temp.
benzoesäure ■ |
m-Xitro-
3,34 I benzoesäure 15^
4,49 i „ '25
5,94 » 35
') Holleman, Rec. P. B. 17, 247;
Chloroform-Anilin 0
Mol.-%
Anilin
Bodenkörper Temp
100,0
81,6
68,6
63,8
59,5
52,4
46,8
38,7
31
26,2
15,0
0.0
Anilin
Anilin+
Chloroform
Chloroform
— 6,80
— 17,1
—26,4
—29,7
—32,1
-38,4
—43,3
-54,7
-73
— 71,0
—67,6
—63,0
*) Guye u. Tsakalotos, Joum.
Chim. phys. 8, 340; 1910.
Chlorof orm-Acetanilid 0
Mol.-%
Acetanilid
Bodenkörper Temp.
Acetanilid
37,55
24,07
15,64
7,32
3,24
') Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295 ;
1902.
61,4»
45,9
31,4
10,6
0.0
Chloroform-Acenaphthen ')
Mol.-%
Acenaphthen
Bodenkörper Temp.
42,19 Acenaphthen 52,7*
54,62? \ „ 29,8
16,54 » "^
12,72 „ 0,0
') Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295;
1902.
Kremann.
510
135 f
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. II,
Chloroform-Naphthalin 0
Mol.-%
Naphthalin
57,40
38,53
23,14
19,58
Bodenkörper
Temp.
Naphthalin
52,5"
30,3
10,6
0,0
^) Speyers, Sill. Journ. (4) 14, 295 ;
1902.
Athylenbromid-Paralde-
hyd^)
Gew.- %
Äthylen-
bromid
0,00
6,21
18,49
26,40
36,64
44,75
48,13
55,08
56,23
58,01
60,5 exp.
65,13
71,91
100.00
Bodenkörper ' Temp.
Paraldehyd
Paraldehyd j
+ Äthylenbromid
Äthylenbromid |
12,03'
9,74
+ 4,71
0,95
— 4,35
— 8,85
— 11,02
-15,70
-17,30
-18,13
-1»
-16,89
—11,91
+ 10
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
Äthylenbromid -Essigsäure ^)
Mol.-%
Äthylen-
bromid
Bodenkörper
Temp.
100,00
88,40
76,25
63,52
52,90
46,03
29,99
14,16
4,51
0.00
I. Stabil.
Äthylenbromid
Äthylenbromid
-f Essigsäure
Essigsäure
9,69°
6,30
3»ii
-fo,o8
—2,76
— 1,00
+ 3,40
8,59
12,92
15,44
II. Instabil.
49,29 i Äthylenbromid i — ^3,680
^) Oahms, Wied. Ann. 54, 486;
1895.
Athylenbromid-Diäthyl-
diacetyltartrat 0
Mol.-%
Tartrat
Bodenkörper | Temp.
3,39
8,08
13,4
16,61
24,61
34,18
45,97
57i89
65,74
74,40
80,89
90,53
96,45
100,0
Äthylenbromid
Äthylenbromid
+ Diäthyldiac-
Tartrat
Diäthyldiacetyl-
tartrat
9,95"
7,90
5,10
1,95
5,3
14,05
23,6
34,2
42,4
46,9
52,0
55,5
60,8
64,5
67,0
%
p-Xylol
Bodenkörper Temp.
36,06
42,79
51,74
59,68
63,67
72,49
81,68
90,14
100,00
p-Xylol
—15,55
—10,53
— 4,86
— 0,41
+ 1,28
5,05
8,30
10,83
13,35
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chii^i.
27, 481; 1897.
Athylenbromid-Nitrobenzol =
Mol.-%
Nitro-
benzol
^) Scheuer, ZS. ph, Gh. 72, 528;
1910.
Äthylenbromid-Benzol ^)
Mol.-ro
Benzol
Bodenkörper
Temp.
Benzol
5,32
„
+ 2,18
„
— 4,95
,,
—12,93
»
— 20,7
Benzol
ÄthvlpnbrnmiH
-27,57
100,00
95,30
84,58
73,29
62,79
53,92
38,79
24,56
12,93
4,85
0,00
^) Dahms, Wied. Ann.
1895.
Äthylenbromid
-15,73
— 5,76
+ 1,76
6,71
9,70
54, 486;
Äthylenbromid-p-Xylol 0
Gew.-%
P-Xylol
Bodenkörper j Temp.
0,00 Äthylenbromid i 10,00"
6,19 „ : + 3,55
",93 „ ■ — 1,93
18,75 „ 1—8,12
24,93 „ ! —14,23
27,82 .. „ '—16,95
^2 ^7;^t'Sr'''i -18,85
100,00
91,24
83,34
76,08
66,57
60,5
62,0
49,15
40,36
31,84
19,25
9,6
4,95
0.00
Bodenkörper i Temp.
Nitrobenzol
Nitrobenzol
-fÄthylenbr.
Äthylenbromid
+
5,54
0,76
3,57
7,50
12,81
16,35
21,46
19,2
13,30
8,06
1,071
4,I5|
6,7t I
9,71
^) Dafams, Wied. Ann. 54, 486
1895.
+
Äthylenbromid -Bromtoluol
Gew.-%
Äthylen-
bromid
Bodenkörper | Temp
Äthylenbromid
Äthylenbromid
+ Bromtol.
Bromtoluol
100,00
92,82
81,17
70,35
66 exp.
58,19
52,89
40,09
28,17
15,21
5,68
0,00
^) Paternö u. Ampola, Gazz. ciiin
27, 481; 1897.
Kremann.
135
s
511
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. II.u. III.
Äthyienbromid-Phenol 0
.Mol.-%
Äthylen-
bromid
Bodenkörper Temp.
lOOjOO
89,79
80,07
68,15
63,0
55,20
38,71 i
23,12
15,63 i
6,41 !
0,00
^) Dabms,
1895.
Pateroö u,
Äthylenbromid
Äthylenbromid
+ Phenol
Phenol
Wied. Ann.
9,6250
; 5,28
+2,60
l— 0,40
i-1,70
i +3»25
13.30
i 23,29
28,45
i 34,99
39,54
*4, 486;
Ampola (Gazz. chim.
27, 481; 1897) finden den eutekt.
Punkt zu — 1,32" bei 21,5 Gew.-%
Phenol."
Äthylenbromid-Menthol ^)
Mol.-°o
Äthylen-
bromid
Bodenkörper Temp.
100,00
91,2
.82
7^,64
61,67
51,64
34.36
24,09
9^0
0.00
I. Stabil
Äthylenbromid
.»
Äthylenbromid +
Menthol
9,61»
6,29
5,40
8,80
11,80
14,80
17.50
24,10
28,70
36,10
41,20
II. Instabil.
^^•53 i Äthylenbromid
. Polymorph. .3-
72,64 : Menthol
') Dahms, Wied. Ann. 54, 486;
1895.
5.15"
3,90
Athylenbromid-Diphenyl-
amin
Mol.-°/o
Äthylen-
bromid
Bodenkörper i Temp.
100,00
90,48
79,5
76,6
Äthylenbromid
Äthylenbromid I
-f Diphenylamin ■
9,73"
+3,81
—3,0
-5,32
Mol.-%
Äthylen- Bodenkörper
bromid
Temp,
72,53
66,37
56,36
40,74
31,14
18,29
3,22
0.00
Diphenylamin
-0,4"
+7,1
17,0
29,4
35,7
43,42
51,3
52,9
Methylalkohol Bodenkörper j Temp.
') Dafams, Wied. Ann. 54, 486;
1895.
Äthylenbromid-Naphthalin 0
Mol.-% i
Äthylen- : Bodenkörper • Temp.
bromid ! s
100,00
Äthylenbromid
9,71'
94,40
„
6,2
85,61
0,7
U,90
Äthylenbromid
+ Naphthalin
0,24
83,11
Naphthalin
4,0
75,86
„
16,6
65,82 '
„
29,5
55,12
»
40,5
41,92
51,9
32,17
,'
59,5
24,19
„
64,92
15,54
».
70,64
4,51
,.
77,34
0,00
„
79,87
•) Dahiiis, Wied. Ann. 3
4, 486;
1895-
III. Systeme mit
Alkoholen, Aldehyden,
Ketonen, Äthern.
Methy lalkohol-Urethan ')
Mol.-%
Urethan
Bodenkörper Temp.
90,00
58,58
41,70
31,18
Urethan
40,9"
22,5
10,6
0.0
1) Speyers, Sill. Joum. {4) 14, 294;
1902.
Methylalkohol-Benzol ^)
Gew.
0,00
Benzol
5 A4'
9,34
„
2,46
18,43
,»
1,52
27,92
»
+ 0,45
37,60
„
— 1,35
47AS
„
— 4,26
57,55
!
„
— 8,27
67,84
i
„
— i6,l
78,33
i
n
-29,4
89,05
!
„
—55,5
94,50
1
J>
—69,0
') Pickeriog,
Joum.
ehem. Soc
63,998;
1893.
Methylalkohol- Acetanilid 0
Mol.-°'o
Acetanilid
Bodenkörper Temp.
33,33
Acetanilid
63,3'
35,24
n
60,9
23,72
„
47,4
17,05
„
40,2
13,96
„
33,6
11,12
„
22,8
7,02
",5
5,38
n
0,0
^) Speyers, Sill. Joum. (4) 1^ 294;
1902.
Methylalkohol-Acenaph-
then^)
AcS^en'ß«^^"'^ö'T'^n'^^P-
2,46
1,55
0,73
0,38
0,39
Acenaphthen
62,3"
46,0
30,7
12,4
0.0
^) Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 294;
1902.
Methylalkohol-Naphthalin ')
Mol.-%
Naphthalin
Bodenkörper Temp.
Naphthalin
59,9"
48,0
31,8
14,6
0.0
12,34
5,83
2,97
1,68
0,87
*) Speyo^, Sill. Joum. (4) 14, 294;
1902.
Kremaiiti.
512
135 h
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. III,
Äthylalkohol -Acet-
aldehyd 0
Mol.-°'o
Aldehyd
I
Bodenkörper \ Temp.
lOO
90,31
83,90
ca. 80
77,34
74,45
66,01
59,70
50,73
44,53
ca. 40
39,50
34,33
29,25
25,06
ca. 21
17,32
9,78
Aldehyd
Aldehyd +
(lAldeh.iAlkoh.)
lAldeh. . I Alkohol
(lAldeh. .lAlko-)
hol) + (i Aldehyd}
. 2 Alkohol) J
I Aldeh. . 2 Alkoh.
(iAldeh..2Alkoh.)
+ Alkohol
Alkohol
—123,3
—125,4
—127,6
ca.
-130 exp,
— 126
— 126,05
-124,3
- 123,5
—122,3
-125,3
-131 exp
— 128,05
— 123,2
-126,8
-132,2
ca.
-140 exp
—130,6
— 120,6
—114
^) Smits u. de Leeuw, Versl. Akad.
Amst. 19, 283; 1910.
Äthylalkohol-ChloraP)
Mol.-%
Chloral
Bodenkörper j Temp.
10,0
20,0
25,0
31,0
40,0
47,6
49,0
49,6
50,0
50,7
52,7
60,4
66,7
73,8
85
93
98,5 exp,
Alkohol
Alkohol +
(i Alk. . I Chloral)
(I Alk. . I Chloral)
-130,5'
+
Smp.
(i Alk. . I Chloral)
+ Chloral
Chloral
unter —70
23
2
16
34,7
45,2
45,9
46,2
46,0
45,9
45
38
30
21
I
-- 18
-55,5
exp.
— 57,5
+
Sättigungsdrucke.
a) Sublimationskurve von reinem
Chloralalkoholat.
Stabil
Temp.
Druck in
mm Hg
20,5°
40,0
46,6 Smp
50,0
55,0
1,4
9,9
17,5
22,0
31,8
Instabil
Temp.
Druck in
mm Hg
46«
40
30
16,8
10,7
5,0
b) Gesätt. Lösg. von Chloralalkoholat
in Chloral (ca. i Gew.-% überschüss.
Chloral)
Stabil
Temp.
Druck in
mm Hg
20,5"
35,0
41,5
46,0
48,0
10,0
17,9
19,8 Max.
17,8 Min.
20,0
Stabil
Temp.
Druck in
mm Hg
50,0"
55,0
22,8
32,8
Instabil
44,5"
40,0
36,0
15,7
11,2
8,3
c) Gesätt. Lösg. v. Chloralalkoholat in
Alkohol mit 4 Gew.-% überschüss.
Alkohol*)
Stabil
Temp.
Druck in
mm Hg
30"
43
45
50
55
20,3
20,5
19.1
23,8
33,4
Instabil
Temp.
Druck in
mm Hg
45"
40
30
17,0
11,9
5,8
1) Leopold, ZS. ph. Ch. 66, 359;
1909. *) Es wurden auch Messungen
mit 10 u. 20% Gehalt angestellt.
Äthylalkohol "Chloral-
hydrat ^)
Mol -°/
Chloralhydrat B^denkörper
Temp.
92,32 Chloralhydrat 43,4*^
83,16 „ 36,0
41,08 ; „ 13,5
34,35 „ 0,0
^) Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295;
1902.
Äthylalkohoi-Acetamid 0
Mol.-%
Acetamid
Bodenkörper ■ Temp.
Acetamid
78,92
56,06
32,87
18,53
*) Speyers, Sill. Journ. (4) 14, 295;
1902.
62,0»
42,5
18,6
0.0
Äthylalkohol-Succininid ')
Mol.-%
Succininid
Bodenkörper i Temp.
11,49
5,63
2,44
1,36
Succinimid
58,6"
43,7
24,2
ii,i
0,0
^) Speyers, Sill. Journ. (4) 14, 295 ;
1902.
Athylalkohol-Urethan 0
Mol.-%
Urethan
Bodenkörper ! Temp.
88,32 I Urethan 40,5«
72,35 I „ 30,9
52,21 „ 21,7
36,86 „ 10,5
23,91 ! „ 0,0
^) Speyers, Sill. Joum. (4)14,295;
1902.
Athylalkohol-Benzol 0
Gew -*y '
Äthylalkohol i^^'^^^'^örper; Temp.
0,00
10,02
21,65
32,90
43,11
53,10
63,00
73,17
83,56
88,80
92,43
Benzol
5,44
2,29
+ 0,68
— 1,14
— 3,64
— 7,58
— 13,67
-25,16
—42,76
— 57,ie
—71,01
') Pickeriag, Journ. ehem. Soc. S9,
998; 1893.
Äthylalkohol - p-Dibrom
benzol 0
H
Mol.-% I
p-Dibrom-:
benzol i
Bodenkörper Temp.
100,0
76,9
58,4
44,6
36,3
20,9
13,9
9,8
4,5
3,2
p-Dibrombenzol
87,0
80,0
77,0
75,0
73,5
70,0
65,0
57,5
41,5
31,0
^) Schröder, ZS. ph. Ch. 11, 45^
1893-
Kremana.
135 i
513
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. III.
Äthylalkohol-o-Nitrobenzoe-
säure 0
Gew.-% I
0- -Nitro- Bodenkörper ! Temp.
benzoesäure j
2,2G o-Nitrobenzoe- 15°
säure
1) Holleman, Rec. P.-B. 17, 247;
1898.
Äthylalkohol- m-Nitrobenzoe-
säure 0
Gew.-%
m- Nitro- Bodenkörper | Temp.
benzoesäure
2,75 m-Nitrobenzoe- 1 15^
säure
^) Hoilemaa, Rec. P.-B. 17, 247;
Äthylalkohol-p-Nitrobenzoe-
saure 0
Gew.-% ;
p- Nitro- Bodenkörper Temp.
benzoesäure
o,ii8 p-Nitrobenzoe- 15°
säure
^) Holieman, Rec. P.-B. 17, 247;
1898.
Athylalkohol-Resorcin *)
Mol -%
Resorcin ; Bodenkörper Temp.
58,03 Resorcin 73,1°
47,07 , „ 50,6
41,84 ' „ 31,8
37,69 ,. 9,2
34,37 „ 0,0
^) Speyers, Sill. Joum. (4)14,295;
1902.
Äthylalkohol- Acetanilid ')
Äthylalkohol-p-Toluidin 0
p-Tlidin ^^^'^»^ö'T^r T^'"?-
50,90 p-Toluidin 22,1°
33,88 I „ , 11,7
20,72 1 „ i 0,0
') Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295;
1902.
Äthylalkohol-Benzamid 0
ßTnzä^id Bodenkörper
Temp.
Benzamid
-ro oO
20,86
14,44
8,72
4,25
3,08
^) Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295 ;
1902.
72,3"
50,4
32,6
10,4
0,0
Äthylalkohol-Phenanthren 0
Ph^th^en Bodenkörper : Temp.
7,52
2,19
1,56
0,86
0,82
Phenanthren
70,2"
47,0
32,1
10,9
0.0
^) Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295 ;
1902.
Äthyialkohol-Acenaphthen 0
moi. ;o Bodenkörper Temp.
Acenaphthen ^ ^
12,94
Acenaphthen ■
71,6»
3,86
„
49,8
1,70
»'
30,3
0,84
1 1,
10,0
0,57
1 » 1
0,0
^) Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295;
1902.
Propylalkohol-Urethan *)
Propylalkohol-Benzol 0
PrÄ^oljß^^'^ö'T^''; '^^'"P-
0,00 Benzol
9,16 ; „
18,49 ! „
28,00 „
37»70
47,58 I
57,65 I „
67,93
78,40 i
89,09
92,34
^) Pickering, Joum.
63, 998; 1893-
5,44
2,49
+ 1,06
— 0,56
— 2,38
— 5,13
— 8,51
— 15,9
: -28,5
— 53,2
-69,2
ehem. Soc
Propylalkohol-p-Dibrom-
benzol 0
Mol.-%
p-Dibrom-
benzol
Bodenkörper
Temp.
p-Dibrom-
benzol
90,9
72,3
28,2
19,4
12,2
87,0«
82,0
77,5
66,5
62,0
54,0
1) Schröder, ZS. ph. Gh. 11, 456;
1893.
Propylalkohol-Naphthalin ^)
Mol.-%
Naphthalin
Bodenkörper \ Temp.
Naphthalin
62,9
15,34
5,34
2,70
2,09
') Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295 ;
1902.
68,5°
50,3
30,3
10,4
0,0
Propylalkohol-Acenaph-
thenO
Mol -°/
AcetaniHd Bodenkörper Temp.
ShTn Bodenkörper Temp.
Urethan
Mol.-%
Acenaphthen
Bodenkörper Temp.
31,36
15,40
17,93
6,84
^,01
Acetanilid
61,6»
43,5
42,5
10,8
0.0
iyo2.
Speyers, Sill. Joum. (4)14,295;
85,74 i
Ur
ethan
40,7"
68,75 .
„
40,4
53,31
„
21,6
32,27
„
10,4
19,48
n
0,0
') Speyers,
SUl
. Joum.
4)14,295;
1902.
' Acenaphthen 73,4"
I 50,3
i 10.5
0.0
19,9
4,37
1,88
0,97
0,88
1) Speyers, Sill. Joum. (4) 14, 295 ;
1902.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Kremana. 33
514
135 k
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. III,
Isobutylalkohol-p-Dibrom-
benzoF)
MoI.-%
p-Dibrom-
benzol
ioo,o
84,6
49,4
26,5
15,2
11,2
5,4
Bodenkörper
p-Dibrombenzol
Temp.
87,00
80,0
74,0
66,0
56,0
49,5
30,5
1) Schröder, ZS. ph. Gh. 11, 456;
1893.
Trimethylcarbinol-p-Xylol ^)
Gew.-%
p-Xylol
0,00
12,06
22,23
32,01
35,54
40,00
48,35
59,01
67,37
80,58
91,36
100,00
Bodenkörper
Trimethylkarbinol
p-Xylol + Trime-
thylcarb.
p-Xylol
Temp.
18,790
9.88
+4,205
— 0,61
-1,80
—0,97
+ 1,74
4,33
6,265
8,755
10,71
13,18
') Paterno u. Montemartini, Gazz.
chim. 24 II, 208; 1894.
Trimethylcarbinol-p-Brom-
toluoP)
Gew.-%
Bromtol.
Bodenkörper j Temp.
0,00
12,03
20,60
30,92
38,85
51,57
58,00
100,00
Trimethylcarb.
Bromtolubl
+ Trimethylcarb.
23,52"
18,30
14,32
10,45
8,76
13,01
14,73
26,74
Trimethylcarbinol-
Phenol 0 94
30
1
^
r
Q
X
/
V
/
\
/
B
1
1
0 20 W 60 80 100
Gew.%Thenol
Gew.-%
Phenol
0,00
5,49
8,96
12,62
15,5 exp.
18,1
20,28
26,28
29,22
34,17
38,11
38,9
42,78
46,11
51,49
54,18
56,29
59,32
60,56
62,14
70,0
72,73
75,44
77,85
79,6
80,78
100,00
Bodenkörper
Temp.
Trimethylcarbinol A
AB
Trimethylc. + (2 Tri-
methylc. i Phenol) B
(2 Trimethylcarbinol.
I Phenol) BC
Smp
C
CD
(2 Trimethylcarb
1 Phenol)+(i Trime-
thylcarb. 2 Phenol) D
(i Trimethylcarbinol.
2 Phenol) DE
„ Smp. E
EF
(i Trimethylcarb.
2 Phenol) + Phenol F
Phenol FG
G
24,95
19,7
15,86
",25
8,14
10,69
13,66
18,85
20,6
22,6
23,11
22,54
21,6
18,17
15,41
13,1
9,34
7,54
4,48
15,56
15,75
15,12
14,04
8,5
12,24
40,87
Trimethylcarbinol-Thymol ^)
Gew.-%
Thymol
0,00
10,42
20,26
30,1
30,1-72,13
72,13
79,98
90,54
100,00
Bodenkörper
Trimethylcarb.
Kein Erstarren.
Thymol
— 3,72
+ 18,84
37,71
49,12
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
Temp.
24,97"
17,87
+ 6,74
—12,82
Acetaldehyd-Paraldehyd ^)
Mol.-%
Par-
aldehyd
Bodenkörper
100,0
92,8
88,3
76,1
63,3
52,5
44,4
31,3
21,7
13,0
9,8
4,4
1,4 exp.
Paraldehyd
Temp.
Paraldehyd
+ Acetaldehyd
Acetaldehyd \
phys. Ch
12,55"
8,90
6,75*)
+ 0,93
— 6,65
— 12,20
— 17,10
—29,80
— 42,60
— 62,00
-71,50
—91,76
IID.JH)
43,
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897. I
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
Ältere Versuche:
Paternö u. Montemartini, Gazz.
chim. 24 11, 208; 1894.
^) Hollmann, ZS
134; 1903.
*) Natürl. Schmelzpunkt. (Die
Temp., bei der die reversible Um'
Wandlung zwischen den Komponenten
eines flüssigen Gemisches zumGleich-
gewicht gekommen ist und das G
misch gleichzeitig erstarrt.)
Paraldehyd-Benzol ')
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper Temp»
100,0 Benzol
91,04
81,0
71,08
44,0 exp.
31,65
20,97
10,74
0,00
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chinu
27, 481; 1897.
Benzol + Par-
aldehyd
Paraldehyd
Kremano.
1351
515
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. III.
Paraldehyd-p-XyloP)
Athyläther-Benzol ')
Athyläther-JodäthyD
Gew.-^b
P-Xylol
Bodenkörper
Temp.
.Gew.-%
Äthyläther
Bodenkörper Temp.
Mol.-Vo
Jod-
äthyl
Bodenkörper
Temp.
100,00
94>i9
88,84
82,56
71,20
64,40
59,28
51,56
49,39
:is,lo
29,66
19,22
9,68
0,00
p-Xylol
p-Xylol
+ Paraldehyd
+
13,35
11,34
9,53
7,20
2,90
— 0,32
— 2,71
— 6,52
— 7,60
—14,14
— 8,02
— 1,04
+ 5,03
11,29
Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
4S1; 1897.
Chloralhydrat-Toluol 0
Mol -°^ <
Chloralhydrati^^'^^^'^örperj Temp.
89,86
31,18
11,42
4»24
1,78
[Chloralhydrat |
42,5'^
29,6
20,7
10,0
6,0
^) Speyers, Sill. Journ. (4) 14, 295 ;
1902.
Chloralhydrat-Naphthalin ')
^) Buguet, C. r. 149, 857; 1909
findet keine Verb., nur ein Eutek-
tikum. Nähere Daten gibt Verf.
nicht an.
Chloralhydrat-Menthol ')
Mol.-% I ^ , .. I ^
'Chloralhydrat ^^^^"''^'TP^M ^^'"P-
100
89,45
79,05
73,16
bis
9,44
4,71
0.0
Chloralhydrat
Menthol
56,5°
49,9
42,6
36,3
43,0
^) Pawlewski, Krakauer Akad.
Ber. 1893, p. 379.
0,00
8,26
17,18
28,21
37,94
48,34
58,33
67,90
76,50
80,27
Benzol
I + 5,44'
:— 0,3
- 6,7
I —14,99
; —23,3
I - 33,6
I —45,1
-56,4
— 69,0
—76,1
^) Pickering, Journ. ehem. Soc.
6B, 998; 1893.
Äthyläther-Nitrobenzol ^)
Mol.-%
Nitro-
benzol
100,0
83,6
66,8
53,3
44,0
34,1
23,7
17,1
8,7
2,2
0,8
0.0
Bodenkörper ! Temp.
Nitrobenzol
Nitrobenzol
+ Äthyläther
Äthyläther
+
1,1
5,3
12,3
18,0
23,7
32,8
43,1
63,5
112,9
111,3
112.1
^) üaye u. Tsakalotos, Journ.
Chim. phys. 8, 340; 1910.
Äthyläther-p-Dibrom-
benzol ^
Mol.-%
p-Dibrom-
benzol
Bodenkörper 1 Temp.
lOOjO
68,9
33,2
11,8
p-Dibrombenzol
87,00
70,5
45,0
lO.O
^) Schröder, ZS. ph. Ch. 11, 456;
1893.
100,0
91,7
83,2
76,7
76,3
75,2
67,7
65,2
61,0
50,2
46,4
44,4
41,7
33,5
25,9
19,4
11,2
8,6
0.0
Jodäthyl
(3 Jodäth. . I Äthyl-
äther) + Jodäthyl
(3 Jodäthyl . lÄthyl-
ätiier)
,»
(2 Jodäthyl. lÄthyl-
ätiier)
(i Jodäthyl. lÄthyl-i
äther
Äthyläther + (i Jod-
äther. I Äthyläther)
Äthyläther
- 63,5"
- 64,4
- 70,5
- 73,1
- 69,2
- 72,5
- 78,7
- 77,1
- 81,1
- 87,6
- 91,8
- 93,8
- 95,7
- 97,9
-103,8
-"3,8
-123,5
-122,5
-120,2
-117,6
^) Wroczynski u. Guye, Journ.
Chim. phys. 8, 569; igio.
Aceton-PhenoP)
Gew.-%
Aceton
Bodenkörper I Temp.
100
80
70
60
50
40
30
28,6
20
15
10
o
Aceton
(i Aceton. I Phenol)
„ Smp.
(i Aceton. I Phenol)
-t- Phenol
Phenol
—95"
—57
-38
—21
— 7
+ 5
14
14,8
14
20
41
^) Schtnidlio u. Lang, Ber. ehem.
Ges. 43, 2812; 1910,
Graphisch nach Diagrammen inter-
poliert. Verf. teilen keine Ta-
bellen mit.
Kremana. 33*
516
135
III
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. III. u. IV.
Aceton-Brenzkatechin 0
Gew.-%
Aceton
Bodenkörper
lOO
59
41
40
35
30
20
Aceton
(i Aceton .
I I Brenzkat.)
I "
(i Aceton. I Brenz-
! kat.)+ Brenzkat.
Brenzkatechin
Temp.
-95"
—60
—40
—21
+20
40
73
96
115
^) Schmidlin u. Lang, Ber. ehem.
Ges. 43, 2812; 1910.
Graphisch nach Diagrammen inter-
poliert. Verf. teilen keine Tabellen
mit.
Aceton-Resorcin 0
Gew.-%
Aceton
Bodenkörper : Temp.
100
80
70
60
51,3
41
40
35
30
20
10
Aceton
(iResorc. .2Acet.)
„ Smp
iResorc. .2Acet.)
+ Resorcin
Resorcin
-95"
—57
-42
—32
—28
-45
—35
+ 12
. 40
76
95
109
^) Schmidlin u. Lang, Ber. ehem.
Ges. 43, 2812; 1910.
Graphisch nach Diagrammen inter-
poliert. Verf. teilen keine Tabellen
mit.
Aceton-Hydrochinon ^)
^) Schmidlin u. Lang, Ber. ehem.
Ges. 43, 2812; 1910.
Verfasser konnten keine vollstän-
digeGleichgewichtskurve aufnehmen ;
doch ergaben ihre Versuche ein
Maximum der Schmelzkurve, die der
bereits von Habermann (Mon. Chem.
5, 929; 1884) beschriebenen Verbin-
dung I Aceton . i Hydrochinon ent-
spricht.
Aceton-Pyrogallol 0
Gew.-%
Aceton
Bodenkörper | Temp.
100
90
80
70
58
50
45
40
30
20
10
I. Stabil.
Aceton
(i Pyrogallol
3 Aceton)
„ Smp.
)>
(i Pyrogallol .
3 Aceton) +
Pyrogallol
Pyrogallol
II. Instabil.
Pyrogallol
-95"
-64
—43
—29
—24
—28
—34
+ 10
60
96
126
154
-35.5^
^) Schmidlin u. Lang, Ber. chem.
Ges. 43, 2812; 1910.
Graphisch nach Diagrammen inter-
poliert. Verf. teilen keine Tabellen
mit.
IV. Systeme mit
aliphatischen Säuren
und deren Derivaten,
Halogensäuren, Ester.
Ameisensäure-Chlornitro"
benzol ^)
Mol.-%
Ameisen-
säure
Bodenkörper
Temp.
Ameisensäure
Ameiss. -f Chlor-
nitrobenz.
Chlornitrobenzol
100
98,98
ca. 97,06
94,47
85,44
45,56
66,47
58,91
47,44
41,41
33,14
21,65
16,48
9,23
0,00
^) Brani u. Berti,
30 II; 1900.
Gazz.
+ 7,1°
6,45
5,6
8,95
21,3
23,1
23,75
24,10
24,55
24,8
25,4
26,7
27,35
29,35
+32,1
chim.
Essigsäure-Schwefelkohlen-
stoff^)
Gew.-o/o
Schwefel-
kohlenstoff
Bodenkörper Temp.
0,00
7,21
16,89
25,14
35,47
44,47
52,37
Essigsäure
+ 16,63'
13,79
11,06
9,50
8,31
8,11
+ 7,94
^) Pickering, Journ. chem. Soc
63, 998; 1893.
Essigsäure-Methylalkohol 0
Methylalkohol^ Bodenkörper j Temp.
0,00
7,72
15,85
24,41
33,43
42,96
53,05
58,31
Essigsäure
-f 16,63"
-I- 8,19
— 0,12
— 10,06
—24,4
—36,9
-55,6
— 76,2
63,
Pickering, Journ. chem. Soc.
998; 1893.
Essigsäure- Äthylalkohol 0
Gew -"y
Methylalkohol Bodenkörper
Temp.
0,00
8,19
17,27
18,25
37,85
48,47
58,27
68,04
73,59
^) Pickering, Journ
63, 998; 1893-
+
Essigsäure -f 16,63
10,32
3,09
6,21
■15,68
28,5
42,4
63,3
75,0
chem. Soc.
Essigsäure-Propylalkohol 0
Pro?yTä;kiol|ß<^'l^"'^ö'T^^^
Essigsäure
0,00
11,78
20,13
28,94
38,23
48,04
58,41
69,41
81,09
^) Pickering, Journ.
63, 998; 1893.
Temp^
+ 16,64
9,3t
+ 4,1t
— 2,3
— 9,8
—19,^
-50,7
—70,23
chem. Sc
Kremann.
135 n
517
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. IV.
Essigsäure-Äthylacetat *)
Gew.-%
Äthvlacetat
Bodenkörper ; Temp.
o.oo Essigsäure -1-16,63''
10-24 » ii»35
21.35 „ + 5,06
31,26 I „ — 1,25
41,22 I „ — 8,37
51,00 I „ —16,57
60,95 „ -24,9
71,80 „ -38,0
81,35 ,, -55,3
86,19 ( „ - 66,5
*) Pickerifl^, Journ. ehem. Soc 63,
998; 1893.
Essigsäure-Essigsäure-
anhydrid ')
Gew.-%
Essigsäure-
anhvdrid
Bodenkörper , Temp.
Essigsäure
0,00
10,19
20,82
29,85
37,94
47,95
56,99
65,50
74,06
83,21
93,40
^) Pickering, Joum. ehem. See. 63,
99S; 1893.
+ 16,63«
12,94
8,91
5,27
+ 1,87
— 3,30
— 8,55
—13,95
—22,32
—35,9
—66,0
Essigsäure-Benzol 0
Gew.-%
Essigsäure
Bodenkörper Temp.
ioo,o
84,2
69,2
59,0
49,0
39,9
36,1
32,4
25,1
20,0
15,2
9,3
5,1
0,0
I. Stabil
'' Essigsäure
Essigsäure
Benzol
Benzol
+ 16,2«
9,7
3,9
+ 0,2
— 3,4
— 7,4
— 8,8
— 7,2
— 4,3
— 2,3
0,4
1,9
3,6
5,6
+
Gew.-%
Essigsäure
Bodenkörper Temp.
II. Instabil.
37,1 Benzol —9,1"
38,4 „ ' —9,6
^) Roloff, ZS. ph. Gh. 17, 335 ; 1895.
Bestimmung auf der Benzol- u.
Essigsäure- Kurve bei geringer Kon-
zentration der zwei Stoffe in guter
Übereinstimmung mit Beckmana,
ZS. ph. Gh. 2, 735; 1888.
Bestimmungen von Dahnis, Wied.
Ann. 54, 486; 1895 geben zu tiefe
Gleichgewichtstemperaturen, jeden-
falls infolge von Wassergehalt der
Essigsäure,
Essigsäure - p-Xylol *)
Gew.-%
Xvlol
Bodenkörper
Temp.
p-Xylol
-1-15,29°
12,01
9,225
6,845
„
4,38
"
1,35
p-Xylol-1-
0,51
Essigsäure
Essigsäure
2,285
„
4,86
»
6,965
»
10,02
+ 13,18
0,00
10,00
19,96
30,23
40,24
50,80
52,4
60,47
70,78
79,08
90,00
100,00
^) Paterno u. Montemartini, Gazz.
chim. 34 II, 208; 1894.
cf. Paterno u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
Essigsäure-Nitrobenzol ^
Mol.-%
N'itrobenzol
Bodenkörper Temp.
100,00
89,75
77,22
68,92
62,38
55,3
50,64
45,76
32,93
21,95
8,00
0,00
I
50,64
^) Dahnis,
1895.
I. StabiL
Nitrobenzol + 5,50"
+ 2,53
— 1,20
— 3,75
— 5,85
— 8,25
— 5,80
— 3.70
+ 1,30
5,35
11,09
+ 15,39
I. Instabil
Nitrobenzol \ — 10,00"
Wied. Ann. 54, 486;
I Nitrobenzol
' + Essigsäure
■ Essigsäure
Essigsäure-Thymol ^)
Gew.-%
Thymol
Bodenkörper } Temp.
I. Stabil
100,00 Thymol 1 +49,32°
91,12 „ 40,04
80,36 „ : 30,73
71.84 „ j 22,38
60,66 „ ! 10,68
57.85 „ \ + 7,48
49,83 Jhy™.«'+ ' - 4,27-
Essigsäure ^
44,43 Essigsäure ^— 1,05
39,33 „ +1,68
29,57 „ 6,03
22,65 „ 8,53
14,30 „ 10,57
7,63 „ I2Hf6
0,00 „ +15,05
11. Instabil
56,27* Essigsäure — 8,76«
52,46* . „ ; —5,75
^) Paterno u. Ampola. Gazz. chim.
27, 481; 1897.
*Die vom Verf. im Intervall 56 bis
50% beobachteten tieferen Tempe-
raturen, als dem Eutektikum ent-
sprechen, sind jedenfalls Über-
schreitungserseheinungen.
Essigsäure-IndoP)
Gew.-%
Essigsäure
Bodenkörper Temp.
100,00 i Essigsäure -J- 16,50*
98,12 i „ 15,87
93,98 ; „ +14,54
^) Ferratini u. Garelii, Gazz. chim.
22 1 1, 245 ; 1892.
Monochloressigsäure-
Kampfer")
Mol-%
Monochlor-
essigsäure
Bodenkörper j Temp.
0,00
22,03
28,63
34,87
40,87
bis
66,93
70,57
Kampfer
} ^ I
81,01
88,12
96,71 i
100,00
^) Pawlewski,
Ben 1893, 379.
Monoehlor-
essigsäure
+175°
106
75
40
23,1
„ j 33
! 41
i 46,2
; + 63
Krakauer Akad.
Kremann.
518
135 o
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. IV.
Myristinsäure-Palmitin-
säureO
Gew.-%
Myristinsäure
Bodenkörper
lO
20
40
50
ca. 63
70
80
90
100
Palmitinsäure
Palmitins. +
Myristins.
Myristinsäure
Temp.
+ 62«
60,1
58
51,5
47,8
44,0
46,2
49,5
51,8
+ 53,8
^) Heiotz, Pogg.Ann.92,588;i854.
Myristinsäure-Stearin-
säure 0
Gew.-%
Myristinsäure
90
80
ca. 78
60
50
30
20
10
Bodenkörper
Myristinsäure
Myristins. +
Stearinsäure
Stearinsäure
Temp.
+53,8«
51,7
47,8
45,0
50,4
54,5
62,8
65,0
67,1
+ 69,2
^) Heintz, Pogg. Ann. 92, 588 ; 1 854.
Myristinsäure-Lauro-
stearinsäure 0
Gew.-%
Myristinsäure
90
80
70
60
50
40
30
20
10
o
Bodenkörper Temp
Myristinsäure
Myristins. +
Laurostearins.
Laurostearins.
+53,8^
51,8
49,6
46,7
43,0
37,4
ca. 32
35,1
38,5
41,3
+43,6
Palmitinsäure-Stearin-
säure ')
Gew.-%
Stearin-
säure
^) Heintz, Pogg. Ann. 92, 588 ; 1854.
100
90
80
70
60
52,5
50
40
30
20
10
Bodenkörper
Stearinsäure
Kont. Reihe
von Mischkr.
von Stearinsäure
u. einer Verb,
(i Stearins. .
I Palmitins.)
nach Typ. 1 1 1
Verb.: (i Stearins.
I Palmitins.)
Kont. Reihe von
Mischkr. d. Verb,
(i Stearinsäure.
I Palmitinsäure)
mit Palmitins.
nach Typ. III
Palmitinsäure
Temp.
68,2"
65,9—61,5
63,5- ?
60,8 — 57,00
57,65- ?
56,0
Smp. 56,25
55,9-55,0
54,75
55,75—54,8
58,4 -56,8
61
^) Carliafanti und Levi-Malvaao,
Gazz. chim. 39 II, 353; 1909.
Zu ganz ähnlichem Verlauf der
Schmelzkurve kommt de Visser
(Rec. P.-B. 17, 182; 1898), jedoch
ohne daß er Krystallisationsinter-
valle beobachtet.
Ältere Versuche:
Heintz, Pogg. Ann. 92, p. 588;
1854.
Palmitinsäure-Lauro-
stearinsäure 0
Gew.-%
Palmitin-
säure
lO
20
ca. 26
30
50
60
70
80
90
IOC
^) Heintz,
1854.
Bodenkörper
Laurostearin-
säure
Laurostearin-
säure +
Palmitinsäure
Palmitinsäure
Temp.
43,6»
41,5
37,1
ca. 34,5
38,3
47,0
51,2
54,5
57,4
59,8
62,0
. Ann. 92, 588;
Palmitinsäure-Ölsäure ^)
Gew.-%
Palmitin-
säure
Bodenkörper
Temp.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
Palmitinsäure
Kont. Reihe
von Misch-
krystallen
nach Typ. I
-f6i'>
59,2—?
57,3—?
55,1 - ?
52,6-44
49,75— ?
46,25—?
41,60 — 29
35,0 — ?
24,8— ?
+ 9
Ölsäure
^) Carlinfanti und Levi-Malvano,
Gazz. chim. 39 II, 353; 1909.
Auch das ternäre System : Palmitin-
säure - Stearinsäure - Ölsäure wurde
von den Verff. untersucht.
Stearinsäure-Laurostearin-
säure ^)
Gew.-%
Stearin-
säure
Bodenkörper
Temp.
10
20
ca. 23
30
40
50
60
70
80
90
100
Laurostearinsäure
Laurostearinsäure
+ Stearinsäure
Stearinsäure
+ 43,6"
41,5
38,5
ca. 37
43.4
50,8
55,8
59,0
62,0
64,7
67,0
+ 69,2
^) Heintz, Pogg. Ann. 92,
1854.
Stearinsäure-ÖIsäure 0
Gew.-Vo
Stearin-
säure
Bodenkörper
Ölsäure
o
5
15
25
35
46
55
65
75
85
100 Stearinsäure
^) Carlinfanti u. Levi-Malvano, <
Gazz. chim. 39 II, 353; 1909.
Kont. Reihe
von Misch-
kryst.
nach Typ. I.
Kremann.
1
135
519
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. IV.
d-CI-Bernsteinsäure
u. I-Br-Bernsteinsäure ^
oew.-%
I-Br-Bern-
steinsäure
Bodenkörper i Temp.
lOO.O
79,1
70,0
59,9
55,0
50,0
45,0
40,6
30,2
20,7
10,2
0.0
1-Form
l-fi-Form
i-FormSmp.
d-f i-Form
d-Form
i6S,9
163,7
160,8
157,2
157,0
157,3
157,0
157,1
161,6
164,5
1710
176,5
*) M. Centnerszwer, ZS. ph.
S9, 715; 1899.
Gh.
i-Chlorbern steinsäure
u. 1-Brombernsteinsäure 0
Gew.-V, ;
:-Brombern-
steinsäure |
Bodenkörper i Temp.
ICO.O
89,7
80,9
69,5
60,0
49,5
39,8
29,3
20,0
15,0
9,7
1-Bromb
sä
emstein-
Lire 1
» (
exp.
i-Form-
i-Chlorb
sä
!
' i
-1-Form 1
emstein-
ure
175,7"
172,6
169,3
165,9
165,8
163,1
159,5
155,7
154,1
153,7
153,9
156,0
^) M. CentnerszwCT, ZS. ph. Ch.
29, 715: 1899.
i-Äpfelsäure u. I-Mandel-
säure 0
j Gew.-%
l-.Mandel-
: säure
Bodenkörper Temp.
100,0
89,2
80,0
69,9
0H.3
1-Mandelsäure
1-Mandelsäure
— i-Äpfekäure
132,9
127,2
124,4
118,0
114.0
Gew.-Oo
1-MandeI-
säure
Bodenkörper Temp.
49.3 i i-Äpfelsäure j 115,7°
39,7 \ » ; "''9
30,0 j „ 121,2
19.4 I .. I 124,4
10,4 i ,, 126,9
0,0 ,. 131,3
*) M. Centoerszwer, ZS. ph. Gh.
29, 715; 1899.
Maleinsäure u. 1-Mandel-
säure ^)
Ge\v.-%
1-Mandel-
säure
Bodenkörper Temp.
I-Mandelsäure
1-Mandelsäure
-f- Maleinsäure
Maleinsäure
132,9"
125,7
"9,3
"5,3
112,5
100,0
89,7
80,3 !
76,2 I
63,0 exp. i
59,3 1 Maleinsäure "5,7
50,1 ! „ , 122,2
40,6 . „ ' 128,0
30,0 i « I 130,0
19,0 — i „ j 131,4
9,4 ! „ i33rJ
0,0 l „ I 137,2
1) M. Centoerszwer, ZS. ph. Gh.
29, 715; 1899.
Äthylacetat- Anilin ^)
Mol.-%
Anilin
Bodenkörper ' Temp.
100,0
88,9
77,8
73,2
70,8
69,3
66,2
60,3
58,0
55,9
52,3
46,6
21,5
14,4
5,2
0,0
Anilin
(3 Anilin
I Äthylacetat)
(3 Anilin
2 Äthylacetat)
(I Anilin
I Äthylacetat)
„
„
Äthylacetat
— 6,9
— 14,9
—23,7
-27,0
—27,6
—30,4
—37,9
-39,9
—40,5
—45,4
—47,0
—59,0
-93,7
—92,7
-86,8
-83,6
*) Wroczynsld u. Gnye, Joum.
Chim. phys. 8, 569; 1910.
Oxalsäuremethylester-
Naphthalin )
1) Bafuet, C. r. 149, 857; 1909
findet keine Verb., nur ein Eutekti-
ktun. Nähere Daten gibt Verf.
nicht OTL
Diäthyldiacetyltartrat"
Nitrobenzol 0
MoL-%
Tartrat
Bodenkörper Temp.
Nitrobenzol
Nitrobenzol -f
Tartrat
Diäthyldiacetyl-
tartrat
0,00
6,00
9,98
13,32
17,54
22,78
26,37
32,28
38,88
44,14
49,10
58,01
64,89
70,45
75,45
81,79
86,36
90,43
94,80
100,00 „
1) Schraer, ZS. ph. Gh.
1910.
2,35
-j- 0,00
— 1,65
-f 6,1
13^4
19,2
24,4
30,4
34,55
37,8
43,0
47,1
50,0
52,55
56,0
58,5
60,9
63,6
+67,0
"*% 525;
Diäthyldiacetyltartrat-
m-Nitrotoluol ^
Mol.-%
Tartrat
Bodenkörper ; Temp.
m-Nitrotoluol
Nitrotoluol -f
Tartrat
DBLthyldiacetyl-
tartrat
4,45
9,56
13,80
17,98
24,04
30,93
37,64
45,18
52,76
58,27
65,86
77,76
84,94
95,15
100,0 „
1) Sdieaer, ZS. ph. Ch.
1910.
Kremaon.
i6,i»
14,0
11,6
9,85
14,0
20,2
27,9
33,6
38,2
42,0
44,35
47,9
53,5
57,2
63,7
67,0
72, 527;
520
135 q
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. IV. u. V.
Diäthyldiacetyltartrat-
PhenoP)
Mol.-%
Tartrat
0,0
5,39
10,96
14,05
17,40
23,02
28,80
33,69
41,63
51,36
64,52
72,18
80,30
85,74
93,88
100,0
Bodenkörper
Temp.
Phenol
Phenol+ Tartrat
Diäthyldiacetyl-
tartrat
+40°
33,9
24,6
18,6
+ 11,1
— 3,6
-24,15
- 4,6
+ 17,25
31,9
46,2
51,0
55,7
58,6
62,7
+67,0
1) Scheuer, ZS. ph. Gh. 72, 530;
1910.
Diäthyldiacetyltartrat-
Naphthalin 0
Mol.-%
Tartrat
0,0
4,55
10,36
14,52
20,77
30,92
38,84
46,54
60,0
58,88
65,95
73,53
85,90
94,28
100,0
Bodenkörper
Temp.
Naphthalin
8o,iO
„
77,5
73,45
70,6
66,4
59,5
53,3
46,65
Naphthalin
+ Tartrat
Diäthyldiacetyl-
tartrat
43,0
47,3
50,65
54,35
60,15
64,0
67,0
^) Scheuer, ZS. ph. Gh. 72, 531;
1910.
Stearin-Naphthalin ^)
Gew.-%
Naphthalin
100,0
66,67
50,0
33,0
25,0
20,0
0,0
Bodenkörper Temp.
Naphthalin
Naphthalin
+ Stearin
Stearin
79,3"
71,8
64,3
50,9
46,3
48,2
54,8
') Palazzo u. Battelli, Atti Tor. 1»,
514; 1883.
Stearin-MonobromkampferO
Gew.-% : I
Monobrom- Bodenkörper | Temp.
kampfer j
89,3
66,67
50,0
33,33
25,0
7,7
0,0
Monobrom-
kampfer
Monobrom-
kampfer+
Stearin
Stearin
76,00"
70,28
62,96
55,30
48,70
49,88
52,90
54,80
1) Battelli u. Martinetti, Atti Tor.
20, 844; 1885.
Palmitinsäurecetylester-
NaphthalinO
Gew.-%
Naphthalin
100,0
80,0
66,67
50,0
33,3
25,0
22,2
16,66
14,48
Bodenkörper
Naphthalin
Naphth.+
Palmitin-
säurecet.
Palmitinsäure-
cetylester
Temp.
79,3"
75,7
70,4
62,8
49,2
39,8
86,6
38,4
39,3
43,9
1) Palazzo u. Battelli, Atti Tor. 19,
514; 1883.
V. Systeme mit aliphat.
Amido-Verbindungen
(Amiden, Säureamiden, Imiden
Harnstoff u. seinen Derivaten)
Diäthylamin-Benzol 0
Diäthylamin | Bodenkörper j Temp.
0,00
12,54
21,25
30,36
39,85
49,74
60,06
70,84
76,41
Benzol
Benzol+
Dimethylamin
Dimethylamin
82,10
93,90
100,00
^) Pickering, Journ. ehem.
63, 998; 1893.
-i- 5,44^
— 3,44
— 8,91
-16,01
— 24,2
— 32,0
— 4I0I
—50,3
—54,6
■52,4
50,0
49,3
Soc.
Trichloracetamid CCI3CONH2
und Tribromacetamid
CBrsCONHa')
Mol.-%
CCI3GONH,.
0,00
17,88
29,16
37,98
44,88
54,99
62,03
71,10
76,40
85,"
95,39
1 00,00
1) F. W.
577; 1891.
Bodenkörper \ Temp.
CBraCONHa
Kont.
Reihe ( ?)
von Misch-
kryst.
CGI3CONH2
Küster, ZS.
120,55
121,91 — ?
123,56—?
125,09 - ?
126,43—?
128,63—?
130,23 — ?
132,50—?
133,88-?
136,07-?
138,70- ■'
1139,91
ph. Gh. 8,
Äthylsuccinimid-p-Xylol ^) \
Gew.-%
p-Xylol
11,16
20,05
29,49
36,28
40,98
48,25
52,41
Bodenkörper
Äthyl-
succinimid
Äthylsucc.
+ p-Xylol
p-Xylol
Temp.
+28,81
+ i,^
Kremann.
135
521
Gleichgewichte je zweier organischer
Stoffe.
V.
Harnstoff -o-Nitrophenol 0
Harnstoff-o-Kresol ^)
Xvlo? Bodenkörper | Temp.
58,3 , p-Xylol i 3,04°
li^Sf Bodenkörper Temp.
Mol.-%
Harnstoff
Bodenkörper
Temp.
66,0 1 „ '
4,05
1
74,37
6,64
100,0
Harnstoff 131,5"
100,0
Harnstoff
131,5'^
81,85
8,29
99^
! 128,0
92,3
»
128,5
93,14
11,18
98,6 „ 1 126,0
85.3
,j
126,0
100,0 .,
+ 13,28
ofirtK- an Harnst.+2 flüss. 124,5
' ' Schichten im Mittel
79,0
»
124,0
73,8
122,5
') Paternö u. Atnpola, Gazz. chim.
2,4 1 Harnstoff 93,5
68,0
120,5
27, 481; 1897.
M Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
59,0
51,6
43,3
115,5
108,0
97,0
36,7
31,2
»
89,5
73,0
\thylsuccinimid u. p-Brom-
toluolO
Harnstoff-m-Nitrophenol 0
27,8
26,0
Harnst. + (i Harnst.
. I 0- Kresol)
(i Harnst. .10- Kresol)
60,0
59,0
1
B?omtoluol Bodenkörper Temp.
fi^Sst^f; Bodenkörper Temp.
24,9
21,0
19,5
16,3
»>
57,7
53,5
51,5
46,0
100,00 [ Bromtoluol j 26,73"
ioo,o
Harnstoff
132,0''
93,20 ) „ j 21,55
89,8
„
125,0
11,9
37,0
81,26 1 „ 1 17,89
71,91 „ 14,21
80,4
71,4
„
120,0
112,0
9,5
(1 Harnst. .1 0- Kresol)
-fo- Kresol
25,0
62,16 j „ 10,24
61,6
»,
103,0
4»o
Kresol
28,5
51,40 i „ 4,55
54,3
„
88,0
0,0
31,0
joAp Bromtoluol + /v^-
**'** Äthylsuccinimid • "'^
50,0
( I m- N it rophenol ; 0« -
.1 Harnstoff )Smp. ^'^
38,70 Äthylsuccinimid j 2,82
42,9
80,0
1) Kremann, Mon. Chem. 28,
1125;
31,06 „ 7,99
34,3
_ „ 74,0
1907.
19,84 „ 15,87
(1 m-Nitrophenol
14,13 „ 19,57
3.00 „ 25,60
ca. 29,0
I Harnstoff) 68,0
+ m-Nitrophenol
0.00 „ 28,81
20,2
8 A
m-Nitrophenol
79,5
Harnstoff-m-Kresol ^) il
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
0,0 [ „ 95,0
27, 481: 1897.
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Mol.-%
Harnst.
Bodenkörper
Temp.
100,0
95,6
89,1
81,4
75,9
Harnstoff
131,5
129,0
Harnstoff-PhenoP)
Harnstoff-p-Nitrophenol 0
126,5
124,0
122,5
Mnl -0/ f
»
Phenol Bodenkorper ; Temp.
Mnl -OZ
H^ästoffi Bodenkörper
Temp.
65,0
»
119,0
1
100,0 Phenol 1 41,00
ra oas ■Ph+ (2 Phenol. «ca
'^•^'° 1 I Harnst.) , ^'^
57,8
49,2
45,1
115,0
106,2
101,3
100,0 Harnstoff
90,1 „
131,5"
123,8
86,6
i 44,0
80,7 „
117,0
41,3
„
94,5
77,5
55,8
60,0 (i . p-Nitrophenol
"3,5
36,5
,»
86,0
69,2
„ 60,0
. 1 Harnstoff)
34,0
79,5
«6,6
„ Smp.i 61,0
116,0
1 (I Harnstoff.
54,0
Harnstoff i 84,0
46,8
38,7 „
116,0
30,0
I m- Kresol) +
66,0
46,4
1 95,0
"3,5
Harnst.
40,7
j»
101,5
30,3 „
102,0
28,3
(I Harnstoff .
65,0
31,3
„
110,0
(i p-Nitrophenol .
I m- Kresol)
23,2
,,
"6,5
21,0 ! I Harnstoff)
87,0
22,0
«
59,5
11,2
1 122,8
! + p-Nitrophenol
15,9
n
49,0
0,0 1 ^^ 1 129,0
17,3 p-Nitrophenol
92,5
12,7
,»
') Kremana u. Rodinis.Mon. Chem.
8,0
104,0
10,6
,f
35,0°
27, 125; 1906.
0,0 I „ ; 111,0
Ältere Daten : Philip, Joum. chem.
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
') Krem
ann, Mon. Chem. 28,
1125;
Soc. 83, 823; 1903.
27, 125; 1906.
1907.
Kremann.
522
135
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. V. u. VI.
Harnstoff-p-Kresol ^)
Mol.-%
H arnstof f
ioo,o
92,4
78,4
70,8
67,2
62,0
51,8
41,1
32,1
27,1
23,6
21,0 exp.
Bodenkörper
Harnstoff
Temp.
Harnst. + (i Harnst.
. I p-Kresol)
(i Harnstoff.
I p-Kresol)
20,2
18,1
16,8
15,0
14,1
10,8
7,5
5,3
0,0
^) Kremann, Mon. Chem. '
1907.
p-Kresol -|- (i Harnst.
. I Kresol)
p- Kresol
131,5"
127,5
122,0
119,0
117,8
115,0
109,5
95,5
74,0
57,0
41,0
26,0
25,3
24,0
22,0
20,0
22,5
25,5
28,0
31,0
34,5
1125;
Monomethylharnstoff-
PhenoP)
Gew.-%
Phenol
Bodenkörper
Monomethyl-
harnstoff
12,5
22,0
34,0
42,7
50,4
58,4
60,0
61,1
65,1
68,0
74,6
78,0
80,1
84,7
89,7
95,4
100,0
^) Kremana, Mon. Chem. 31
1910 U.Wien. Ber. 119, IIb, 657
Monomethylh. +
(i Phenol. I Mono-
methylh.)
(i Phenol. I Mono-
methylh.)
(i Phenol . I Mono-
methylh.) + Phenol
Phenol
Temp.
98,0»
89,0
81,0
70,0
55,5
43,0
16,0
8,3
7,7
4,7
2,0
—5,0
-7,0
+2,0
13,0
24,5
34,0
41,0
, 843;
; 1910
Sym. Dimethylharnstoff-
PhenoP)
Gew.-%
Phenol
0,0
10,2
19,3
28,0
33,9
39,8
45,3
47,0
54,7
55,9
67,0
68,1
73,2
80,0
82,8
84,2
91,0
lOO.O
Bodenkörper Temp.
Dimethylharnstoff
Dimethylh.+ (2 Phe-
nol . I Dimethylh.)
(2 Phenol . I Di-
methylh.)
„ Smp,
Phenol -f (2 Phenol .
I Dimethylh.)
Phenol
102,0"
93,0
80,0
64,0
48,5
31,0
lO.O
-3
+ 7
8,3
13,3
14,0
12,7
+5
8,0
14
30
41
^) Kremana, Mon. Chem. 31, 843 ;
i9iou.Wien. Ber. 119, IIb, 657; 1910.
Asym. Dimethylharnstoff-
Phenol^)
Gew.-%
Phenol
Bodenkörper Temp.
D imethy Iharnstof f
9,2
17,4
25,0
31,2
39,2
46,0
52,1
58,7
62,2
64,0
66,5
69,3
74,2
77,4
82,6
85,8
90,0
93,4
96,7
100,0
') Kremann, Mon. Chem.
1910 u. Wien. Ber. 119, I
1910.
Dimethylh. -f(i Phe-
nol . I Dimetiiylh.)
(I Phenol. I Di-
methylh.)
(I Phenol. I Di-
methylh.) + Phenol
Phenol
178»
170
162
153
144
129
112
92
65
47
25,2
25
24
21
18
9,0
16,5
26,0
32,0
37,0
41,0
31,843;
Ib, 657;
Urethan-Toluol 0
Mol.-%
Urethan
Bodenkörper
87,86 Urethan
63,60
19,63
1,77
^) Speyers Sill. Journ. (4) 14, 295
1902.
Temp.
40,7"
33,9
22,1
0,0
VI. Systeme mit Benzol
Benzol - Schwefelkohlen-
stoff ')
Gew.-%
Schwefel-
kohlenstoff
0,00 Benzol
8,65
18,00
29,59
39,23
47,46
57,62
69,11
81,13
90,90
') Pickering, Journ.
63, 998; 1893.
Bodenkörper [ Temp.
! + 5,4-
I — o,4'
i — 6,3«
I —14,1-
i — 20,6
—26,9'
—35,3'
—45,3'
— 60,6
—74,3
ehem. See
Benzol-Triphenylmethan
Mol.-%
Triphenyl-
methan
100,0
89,6
82,1
73,5
69,4
59,0
53,2
49,7
32,5
30,7
26,8
15,1
10,0
4,86
1,97
1,63
1,28
1,25
Bodenkörper
Tempj
Triphenylmethan
Triphenylmeth. + 1
(i Triphenylmeth.
I Benzol) j
(i Triphenyl-
methan. I Benzol)
(iTriphenylmeth.
I Benzol) -f Benzol
Benzol
Kremana.
92,5'
87,3
83.5
77,6
74,0
77,:
77,1
7^
741
73
7H
52
4c
2^
8,2
4,2
5
oj
135 t
523
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VI,
1) Knriloff, ZS. ph.Ch.23,547 ; 1S97.
iltere Versuche von Linebarger,
ourn. Amer. ehem. Soc. 15, 45;
893, neuere von Hartley u. Thomas,
ourn. ehem. Soc. 89, 1013; 1906.
Benzol-Diphenylamin 0
iVl0l.-°o
iBenzol
Bodenkörper ! Temp.
I. Stabil.
Benzol
Benzol +
Diphenylamin
Diphenylamin
ioo,o
92,1
84,35
78,9
69,23
60,7
50,83
41,43
30,37
15,28
0,0
II. Instabil.
77,5 Benzol
^) Dahffls, Wied. Ann.
fS95.
5,34"
-fo,79
—3,7
—6,85
+4,9
13,5
22,0
29,1
36,4
45,"
52,88
: -7,70"
54, 486;
Benzol-Benzoesäure ^)
Gew.-%
Benzoesäure
Bodenkörper j Temp.
0,0
3,71
5,1
6.3
"•4
Benzol
»
Benzol--
Benzoesäure I
Benzoesäure
34,2
42,6
78,2
87,5
100,0
*) Roloff, ZS. ph. Gh. 17, 333;
1895. Benzolkurve cf. Beckmann,
ZS. ph. Gh. 2, 279; 1888.
5,37"
4,54
4,2
",7
17,1
33,9
60,5
68,7
99,6
105,3
121,0
Benzol-p-XylolO
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper
Temp.
0,00
10,79
17,03
27,12
p-Xylol
13,18»
7,045
3,465
- 3,04
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper ' Temp.
34,13
40,45
48,46
ca. 58
61,65
63,86
68,86
76,10
82,08
90,73
100,00
p-Xylol
p-Xylol+
Benzol
Benzol
- 7,22"
—11,65
—16,98
; ca. —23
—17,44
—15,94
1—12,52
I— 7,80
— 4,19
;+ 0,32
! 5,17
') Paternö u. Montemartini, Gazz.
chim. 24 II, 208; 1894. Neuere
Untersuchungen dieses Systems von
Paternö u. Ampola ibid. 27, 481;
1897 führen zum Eutektikum bei
55,22 u. 22,39".
Benzol-p-Bromtoluol 0
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper Temp.
0,0
11,0
22,15
30,03
38,47
43,96
50,25
53,02
63,15
75,75
88,09
94,78
100,00
Bromtoluol
Benzol+
Bromtoluol
Benzol
26,71»
15,32
4,75
— 2,61
—10,57
—15,51
—16,76
—14,69
— 9,53
— 3,23
-- 1,56
-- 3,81
-- 5,48
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
Benzol-p-Dibrombenzol ^)
MoI.-%
p-Dibrom-
benzol
Bodenkörper
Temp.
100,0
67,6
45,6
25,1
15,6
p-DibrombenzoI
87,0«
68,0
51,0
28,0
12,0
1) Schröder, ZS. ph. Ch. 11, 456;
1893-
Benzol-Nitrobenzol 0
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper 1 Temp.
91,10
82,28
70,14
59,92
51,3
44,74
31,25
25,33
16,34
7,14
0,00
^) Dahms,
1895.
Benzol
Benzol +
Nitrobenzol
Nitrobenzol
Wied. Ann. 54, 486;
+ 5.30«
— 0,07
— 5,06
—12,37
—18,9
—84,58
— 20,1
— 12,01
-8,7
3,57
,48
6
Benzol - o-Dinitrobenzol ')
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper
Temp.
100,0
98,7
98,0
Benzol
„
O-Dinitrobenzol
-r Benzol
O-Dinitrobenzol
+5,0"
4,3
3,5
96,1 j O-Dinitrobenzol ; 31,0
89.7 „ i 47,0
78,9 „ 1 65,0
69,9 ,, ! 75,0
59.8 „ 84,0
50,8 „ 90,0
43,5 „ 95,5
0,0 „ 116,5
') Kremann, Mon. Chem. 29, 836;
1908 u. Wien. Ber. 117, IIb, 569;
1908.
Benzol - m-Dinitrobenzol
MoI.-%
Benzol
Bodenkörper 1 Temp.
100,0
92,7
88,0
86,0
82,8
79,0
77,8
71,5
68,5
61,2
52,6
50,1
36,8
29,1
20,5
0,0
Benzol
„
Benzol +m-Di-
nitrobenzol
m-Dinitrobenzol
—3,0
Kremann.
524
135 u
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VI,
Benzol-m-Dinitrobenzol (Forts.)
') Kremann, Mon. Chem. 29, 863 ;
1908 u. Wien. Ber. 117, IIb, 569;
1908.
2) Schröder, ZS. ph. Gh. 11, 456;
1893.
Benzol -p-Dinitrobenzol 0
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper
loo.o Benzol 5,2"
' nitrobenzol '
3,3 p-Dinitrobenzol 28,0
96,5 „ 54>o
92,0 „ Kp 80,9
') Kremann, Mon. Chem. 29, 863 ;
1908 u. Wien. Ber. 117, IIb, 569;
1908.
Temp.
Benzol- 1, 2, 4-Dinitro-
toluoP)
Mol.-%
Benzol
ioo,o
92,6
89,5 exp.
85,6
78,6
72,8
63,7
55,4
46,6
37,3
24,6
15,6
0,0
Bodenkörper | Temp.
Benzol
,,
Benzol
+ Dinitrotoluol
Dinitrotoluol
5,0"
+ 1,0
-0,7
+5,5
18,0
25,0
33,0
40,0
48,0
53,0
59,0
63,0
71,5
*) Kremann, Mon, Chem. 29, 863 ;
1908 u. Wien. Ber. 117, IIb, 569;
1908.
Benzol- 1, 2, 6-Dinitro-
toluoP)
Mol.-%
Benzol
0,0
2,8
21,2
32,5
45,0
55,3
66,8
73,0
80,2
87,3
Bodenkörper
Temp.
Dinitrotoluol
65,0»
63,2
53,3
46,5
38,0
33,0
25,0
19,5
13,5
3,8
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper
oj o ■ Dinitrotoluol « -.
' + Benzol *
96,2 Benzol 2,8
100,0 I „ 5,3
^) Kremann, Mon. Chem. 29, 863;
1908 u. Wien. Ber. 117 IIb, 569;
1908.
Temp.
Benzol- 1, 3, 4-Dinitro-
toluoP)
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper Temp.
ioo,o Benzol
96.3 „ 3,4
88.0 „ +0,2
80.1 „ —3,2
üKü. Benzol ra
^'''^ + Dinitrotoluol "~^'"
69.4 Dinitrotoluol +6,6
58,1 „ 20,5
49.5 „ 28,6
36r3 „ 38,2
24,3 „ 46,0
0,0 „ 59,0
^) Kremann, Mon. Chem. 29, 863 ;
1908 U.Wien. Ber. 117, 1 Ib, 569 ; 1908.
Benzol-Pikrinsäure ')
M01.-V,
Pikrin
säure
Bodenkörper
100,0
89,9
84,5
63,2
56,6
52,2
51,9
51,1
50,0
48,1
45,9
37,6
20,2
7,59
5,69
2,10
1,74
1,33
Pikrinsäure
Pikrins.
+ (i Pikrins. . i Benz.)
(i Pikrins. . i Benz.)
(i Pikrins.
-f Benzol
Benzol
I Benz.)
0,00 I
1) Kuriloff, ZS. ph. Ch.
1897.
Temp.
122,2"
116,0
111,0
95,1
88,8
86,4
85,6
85,1
84,3
83,8
82,8
81,4
77,0
67,0
40,4
34,9
15,0
10,0
4,15
5,02
> 679;
Benzol-Phenol 0
Mol.-%
Phenol
Bodenkörper ! Temp.
100,0 Phenol 39,
86,9 „ 28,
75,3 „ 21,
66,9 „ 16,
58.0 „ I II,
50.1 „ ! +3,
42,9 „ ( — I,
37.7 „ I —4,
ca. 35,5 Benzol + Phenol ca.— 6,
31.8 Benzol j — 3,
25,7 „ I — I,
0,0 • „ I +5,
^) Guye u. Tsakalotos, Jourr
Chim. phys. 8, 340; 1910.
Ältere Versuche:
Paterno u. Ampola, Gazz. chin
27, 481 ; 1897, sowie Dahms, Wiec
Ann. 54, 486; 1895, der das Eutek
tikum bei 34,8 Mol.-% Phenol i
— 4,36" findet.
Benzol-Naphthalin ^
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper 1 Temp
0,00
10,53
20,03
29,28
39,29
49,18
59,20
69,18
78,83
79,0
79,86
84,99
89,78
94,44
100,00
Naphthalin
Naphthalin
+ Benzol
Benzol
79,8
\ 70,8
62,6
54,7
i 45,8
35,7
25,0
+ 10,6
; —2,7
—3,6
-3,3
I —1,0;
+ 1,0
+3,1
+5,4
ehem. Sc
^) Pickering, Journ
63, 998; 1893.
cf. Schröder, ZS. ph. Ch. 11, 45
1893.
Benzol-Inden ^)
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper
Benzol
6,0
5,4
4,5'
2,8,
100,0
98,7
96,6
93,0
^) Ferratini u. Qarelli, Gazz. chi
22 II, 245; 1892.
Kremann.
135
525
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VI. u. VII,
BenzoM-NaphtholO
Benzol-Pyridin ^)
Benzol-Menthol 0
rtol.-%
Naphth.
Bodenkörper Temp.
Gew.-%
Pyridin
Bodenkörper Temp.
«IUI.- /o
Benzol
Bodenkörper
I
. Stabil.
ioo,oo
Benzol
92,22
8i,i6
»,
70,0
Benzol+
Menthol
62,17
Menthol
53,62
46,99
"
34,99
25,66
18,28
"
8,87
„
0,00
Temp.
00,0
79,0
71,6
51.S
44,8
39,3
25,1
17,8
14,6
3,6
1,83
1,03
^-Naphthol
,?-Naphthol
+ Benzol
Benzol
121,0"
112,5
106,5
95,3
89,8
87,0
77,4
71,5
67,0
32,5
12,0
4,33
5,02
1) Knriloff, ZS. ph. Ch. 23, 682;
897-
Benzol-lndol 0
Benzol
Bodenkörper Temp.
ioo,o
98,1
04,0
Benzol
6,0°
5.2
3,5
1,6
'1 Ferratini u. Gareili, Gazz. chim.
au, 245: 1892.
Benzol-/?-Methylindol 0
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper Temp.
loo.o Benzol
98,5
6,0"
5,4
^) Ferratini u. Gareili, Gazz. chim.
^2!l. 245; 1892.
Benzol-a-Methylindol ')
Gew.-%
Benzol
Bodenkörper ' Temp.
100,0
98,5
Benzol
6,0»
5,4
^ Ferratioi u. Gareili, Gazz. chim.
2211,245; 1892.
0,00
11,06
21,86
32,26
42,72
52,80
62,66
72,30
75,5 exp.
77,16
81,74
86,37
100,00
Benzol
Benzol--
Pyridin
Pyridin
^) Pickering, Joum.
63, 998; 1893.
+ 5,44"
, — 0,83
— 7,24
- 14,57
i -23,0
i —32,7
■ —44,0
—57,3
-62
— 61,0
— 59,5
—57,0
—49,8
ehem. Soc.
.66
II. Instabil.
i Benzol
^) Dahffls, Wied. Ann.
1895.
+ 5,34'
+ 2,42
— 0,28
-3,4
0,0
+ 5,4
9,9
18,1
24,7
29,7
35,9
+41,9
-3,62«
54, 486;
Benzol-Nikotin ^)
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper Temp.
100,00
82,36
77,3
64,53
39,5
Benzol
+ 5,0»
— 7,2
— 9,9
-17,5
-46,8
VII. Systeme mit Di- u.
Triphenylmethan und
Acenaphthen.
Triphenylmethan-Schwefel-
kohlenstoff ^)
') Wroczynski u. Goye, Joum.
Chim. phys. 8, 569: 19 10.
Gew.-%
Triphenyl-
methan
Bodenkörper Temp.
Benzol-ThiophenO
Mol.-%
Benzol
Bodenkörper Temp.
100,0
81,9
69,4
60,2
53,1
47,5
34,1
25,5
14,7
0,0
Benzol -i-
Kontinuier- ~
liehe Reihe
• isomorpher
Misch-
krystalle
Thiophen
5,4"
2,5-?
8,7-?
13,8-?
17,4- ?
20,8- .>
26,6-?
30,0- .>
■32,7- ?
■37,1
^) Gaye und Tsakalotos, Joum.
Chim. phys. 8, 340; igio.
0,98 Triphenyl- —113,5*
methan
1,24 „ - 102,0
1,56 „ — 91,0
1,91 „ i — 83,0
^) Arctowski, C r. 121, 123 ; 1895.
Triphenylmethan-Diphenyl *)
MoI.-%
Diphenyl
Bodenkörper Temp.
100,00
66,67
50,00
33,33
0,00
Diphenyl j
Triphenylmethan
70,5"
50,0
52,0
68,0
90,0
1) Vignofl, Bull. Soc chim. (3) 6,
387; 1891.
Kremann.
526
135
W
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VII,
Diphenylmethan - Naph-
thalin ')
Gew.-%
Naphthalin
100,00
96,59
90,53
78,63
67,96
58,76
50,23
43,44
35,53
25,13
21,29
15,02
5,75
0.00
Bodenkörper Temp
Naphthalin
Naphthalin +
Diphenylmethan
Diphenylmethan
80,0»
78,57
75,81
69,90
63,53
57,17
50,35
44,30
36,25
22,30
15,40
17,35
22,50
25,64
Miolati,ZS.ph.Ch.9,653; 1892.
Diphenylmethan-Phenol 0
Phenol
0,00
8,08
14,24
20,73
31,56
38,68
43,43
51,08
100,00
Bodenkörper
Diphenylmethan
Phenol +
Diphenylmethan
Phenol
Temp.
24,45"
20,72
18,40
16,49
13,24
11,62
12,94
16,73
40,24
') Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
Triphenylmethan-Anilin ^)
T[öl.-7„
Triphenyl-
methan
Bodenkörper Temp.
90,2
80,9
68,2
63,5
ca.61
Triphenylmethan
Triphenylmethan+
(i Triph. I Anilin)
(iTriphenylm.iAn.)
57,9
55,1
49,1
44,6
40,9
31,6
25,4
17,8
9,7
5,6
3,8
1,85
^) Hartley U.Thomas, Journ.
Soc. 89, 1026, 1906.
87,3°
82,1
74,3
71,6
70,0
70,6
71,2
71,6
71,3
70,1
68,7
66,0
61,4
52,1
43,0
35,3
23,0
ehem.
Triphenylmethan-Thiophen 0
Mol.-% I
Triphenyl- [
methan
Bodenkörper
Temp.
89,9
76,3
70,5
61,3
60,8
56,0
51,0
44,7
32,9
24,4
21,1
13,5
10.8
Triphenylmethan
Triphenylmethan
+ (i Triphenylm.
I Thiophen)
(i Triphenylmethan.
I Thiophen)
87,2"
79,0
74,2
67,2
67,0
62,7
57,6
57,4
53,5
47,6
44,0
33,5
25,7
^) Hartley u.Thomas, Journ. ehem.
Soc. 89, 1022; 1906.
Triphenylmethan-Naph-
Ihalin ')
Mol.-% o , , ..
Naphthalin Bodenkorper
100
80
66,67
50
33,33
Naphthalin
Triphenyl-
methan
Temp.
80"
68
59
53
61
90
^) Vigflon, Bull. Soc. chim. (3) 6,
387; 1891.
Triphenylmethan-
Anthracen 0
Mol.-% L, , , ..
Anthracen 1 Bodenkorper
Triphenyl-
90*
methan
Anthracen
146
166
„
181
„
213
33,3
50
66,67
100
1) Vigaon, Bull. Soc. chim. (3), 6,
387; 1891.
Temp.
Triphenylmethan-Pyrrol
Mol.-%
Triphenyl-
methan
Bodenkörper
Tem
Triphenylmethan
91,8
86,1
74,8
59,8
55,6
50,9
47,4
42,3
41,8
32,8
25,9
20,9
15,8
ca. 13
12,1
10,4
8,1
') Hartley u. Thomas,
ehem. Soc. 89, 1024; 1906.
Triphenylm. +
(i Triph. iPyrrol)
(i Triphenylm.
I Pyrrol)
86r
80,
71,
68,
65,
63,
60,
60,
53,
46,
42,
36,
33
31,
29,'
24.'
Jouri
Triphenylmethan und
Pyridin 0
Mol.-%
Triphenyl-
methan
77,2
66,4
59,7
50,3
43,5
39,5
30,7
27,2
22,0
Bodenkörper
Triphenyl-
methan
Temp
86,8
8o,e
72,8;
67,8,
59,3
53,1
48,7
37,S
31,;
22,i
^) Hartley u. Thomas, Joui
ehem. Soc. 89, 1028; 1906.
Acenaphthen-Toluol '
Mol.-%
Acenaphthen
Bodenkörper
Acenaphthen
45,08
29,29
16,53
10,76
7,88
^) Speyers, Sill. Journ. (4) 14, 2f
1902.
i
43
0,t
Kremana.
135
527
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VII. u. VIII.
icenaphthen-p-NitrotoluoI ^)
1) Buguet, C. r. 149, 857; 1909.
Keine Verb. Nur ein Eutektikum.
N'ähere Angaben sind dem Original
licht zu entnehmen.
Vcenaphthen- 2, 4-Dinitro-
toluoIO
1) Buguet, C. r. 149, 857; 1909.
Es existiert eine äquimolare Ver-
bindung. Nähere Daten sind der
Abhandlung nicht zu entnehmen.
Acenaphthen-a-Trinitro-
toluoP)
1) Buguet, C. r. 149, 857; 1909.
Es existiert eine äquimolare Ver-
bindung. Nähere Daten sind der
Abhandlung nicht zu entnehmen.
Acenaphthen-Benzil ^)
Mol.-^o
Ace-
laphthen
Bodenkörper | Temp.
0,0 Benzil
25,34 I
39,54
46,42
55,29
73,08
88,24 „ I
95,77 „ " !
') Pawlewski, Krakauer
Ber. 1893, 379.
Acenaphthen
+ Benzil
Acenaphthen
8i,8
74,0
68,8
72,0
79,5
89,2
91,8
95,0
Akad.
VIII. Systeme mit
Naphthalin.
Naphthalin-Schwefelkohlen-
stoff')
Gew -°/ '
Naphthalin Bodenkörper Temp.
0,62 Naphthalin
1.05
— 108,5«
— 89,5
— 82,0
') Arctowski, C. r. 121, 123; 1895.
Naphthalin-Tetrachlor-
kohlenstoff ^)
Naphihahn , Bodenkörper Temp.
100,0
88,9
80,0
44,6
29,3
13,3
Naphthalin
80,0»
74,0
68,5
44,0
29,0
4,0
Schröder, ZS. ph. Gh. 11, 456;
1893.
Naphthalin-Toluol 0
Mnl -*'''
Naphthalin Bodenkörper : Temp.
84,43 ; Naphthalin
47,37 I
23,26 !
12,82 „
69,5°
46,3
25,2
0,0
^) Speyers, Sil!. Joum. (4) 14, 295 ;
1902.
Naphthalin-Diphenyl ^)
Mol.-% I
Naphthalin
Bodenkörper Temp.
100,0
80,0
66,67
50,0
33,3
27,27
20,0 •
0,0
Naphthalin
Naphthalin
-f Diphenyl
Diphenyl
80»
71
60
50
46
1) Vignon,
6, 387; 189]
50
I 59
I 70,5
Bull. Soc. chim. (3),
Naphthalin und Dihydro-
naphthalin
Mol.-%
Naphthalin
I
Bodenkörper j Temp.
Kont. Reihe
■ vonMisch-
kryst.
15,41
20,46
25,80
37,60
44,39
51,88
63,90
76,13
84,57
89,93
100,00 Naphthalin
^) F. W. Küster, ZS.
577; 1891.
23,24—
27,49—
31,78-
41,23—
46,46—
51,87-
60,04 —
67,39—
71,93—
74,60-
79,33
ph. Ch. 8,
Naphthalin- Anthracen 0
aS?LL I Bodenkörper ^ Temp.
s'aphthalin 80°
5 „ I 78,5
jQ Naphthalin + ' ^ j
Anthracen ■
15 Anthracen : 88
20 „ j 102
30 „ : 124
40 „ 143
50 „ 155
60 „ 168
70 „ 178
80 „ 192
90 „ 198
100 „ 213
^) Radolfi, ZS. ph. Ch. 66, 722;
1909.
Ältere Versuche: Miolati, ibid. 9,
651; 1892. Vigaon, Bull. Soc. chim.
(3) 6, 387; 1891.
Naphthalin-Phenanthren ^)
Gew **'
Phenanth^en ; Bodenkörper j Temp.
o Naphthalin 80O
10 „ i 75
20 „ 70
30 „ 65
40 » 57
50 „ i 50
W Naphthalin+i ^^
Phenanthren '
60 Phenanthren 54
70 „ 64,5
80 „ 74,5
90 „ . 85
100 „ 95
^) Rudolf!, ZS. ph. Ch. 66, 716;
1909.
Ältere Versuche: Miolati, ibid. 9,
651; 1892.
Vignon, Bull. Soc. chim. (3) 6, 387;
1891.
Garelli u. Ferratini, Gazz. chim.
23 1, 442: 1893.
Auch Buguet (C. r. 149, 857; 1908)
findet nur ein Eutektikum. Nähere
Angaben fehlen.
Naphthalin-Carbazol 0
Naphthalin
Bodenkörper I Temp.
100,0
98,1
Naphthalin
79,6»
78,8
^) Ferratini u. Garelli, Gazz. chim.
22 II, 245; 1892.
Kremann.
528
135y
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VIII,
Naphthalin-Chlorbenzol 0
Mol.-%
Naphthalin
Bodenkörper
Temp.
100,0
84,0
74>2
48,2
39,2
30,9
23,2
Naphthalin
80,00
70,5
64,5
44,5
34,5
24,0
12,5
^) Schröder, ZS. ph. Ch. 11, 456;
1893.
Naphthalin-Nitrobenzol ^)
Mol.-%
Naphthalin
Bodenkörper
Temp.
0,0
4,3
8,9
14 exp.
21,4
34,7
42,9
54,2
61,4
72,5
80,8
100,0
Nitrobenzol
Naphthalin !
+ Nitrobenzol
Naphthalin
3,0"
+ 1,0
— 2,0
— 6,8
+ 12,0
30,0
40,0
50,0
56,0
64,0
70,0
81,0
') Kremann, Mon. Chem. 26, 1246;
1904.
Naphthalin-m-Chlornitro-
benzoP)
Mol.-%
m-Chlornitro-
benzol
84,4
M,h
55,9
43,4
28,7
13,9
0,0
Bodenkörper
Temp.
m-Chlornitro-
benzol
Naphth.+
m-Chlornitrob.
Naphthalin
43,5"
37,3
23,0
33,5
46,5
60,0
70,5
80,5
^) Kremann u. Rodinis.Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Naphthalin-p-Chlornitro-
benzol ^)
Mol.-%
p-Chlornitro- ' Bodenkörper
benzol
Temp.
82,1
59,6
51,6
ca. 49 exp.
39,6
24,0
13,9
0,0
p-Chlornitro-
benzol
p-Chlomitr.
+ Naphth.
Naphthalin
80,5"
71,0
53,0
43,8
ca.40
49,0
63,0
71,0
80.0
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Naphthalin-0-Dinitrobenzol 0
Mol.-%
o-Dinitro-
benzol
Bodenkörper i Temp.
100,0
81,9
63,0
45,9
36,0
ca. 32 exp.
24,9
12,7
0.0
o-Dinitrobenzol
o-Dinitrobenzol
+ Naphthalin
Naphthalin
116,0"
105,0
92,5
79,0
68,0
62
66,5
73,5
80,0
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Naphthalin - m-Dinitro-
benzol ^)
1^
•S70
A
.^
\
/
N
\
/
\
? c;
/
20 W 60 80
Mol.°/o mi-Dvutrobertxol
Mol.-%
m-Dinitro-
benzol
0,0
12,1
24,3
34,0
40,0
Bodenkörper
Temp.
Naphthalin A 1
AB!
Naphthalin+ B
(iDin.i Naphth.)
8o,60
72,5
64,2
56,3
50,3
Mol.-% I
m-Dinitro-
benzol
Bodenkörper Temp.
43,3
49,1
55,5
58,0
66,1
78,9
87,5
93,9
100,0
(I Dinitr. BCJ
I Naphth.) j
(iDin. iNaph.) C
+ Dinitrob.
Dinitrobenzol CD
50,5"
50,8
50,6
50,5
60,0
70,0
79,0
83.0
87i5
^) Kremann, Mon. Chem, 25, 1246;
1904.
Naphthalin - p-Dinitro-
benzol 0
Mol.-% I
Naphthal.
Bodenkörper
100,0
97,3
«3,0
81,3
73,5
60,0
54,9
47,3
29,3
13,4
0,0
Naphthalin
Naphth'.' + (I p-
Din. . I Naph.)
(i p-Din. .iNaph.)
p-Dinitroph. +
(i p-Din.. I Naph.)
p-Dinitrobenzol
Temp.
^) Kremann u. Rodinis ,
Chem. 27, 125; 1906.
80,0»
79,0
76,5
98,8
109,5
116,5
117,0
130,0
150,0
161,0
170,5
Mon.
Naphthalin - p-Nitrotoluol ')
Mol.-%
Naphthalin
100,0
79,3
62,9
44,1
38 exp.
22,8
0,0
Bodenkörper ; Temp.
Naphthalin
Naphthalin+;
p-Nitrotoluol 1
p-Nitrotoluol I
^) Kremann, Mon. Chem. 25, 12^
1904.
Dieses System ist auch voi
Buguet (C. r. 149, 857; 1909
untersucht. Er findet in Über
einstimmung mit K. nur i Eutek
tikum und keine Verbindung. Näher
Angaben macht B. nicht.
Kremann.
135
529
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VIII.
Naphthalin- 1, 2, 4-Dinitro-
toluoP)
saphthal.
Bodenkörper Temp.
ca.58,5exp.
I, 2, 4-Dmitro-
toluol
5,8
16,5
22,4
28exp.
33,1
38,0
44,7
53,8
58,8
64,0
69exp.
75,9
85,5
94,2
100,0
M Kretnann, Mon. Chem. 25,
1904.
Dinitrotoluol
+ (i Din. I Naph.)
(I Dinitr. i Naph.)
Naphthalin
+ (i Din. I Naph.)
Naphthalin
71,5°
68,0
62,5
58,0
53
57,0
58,0
60,0
60,0
59,0
58,0
56
65,0
72,0
78,0
80,5
1246;
Naphthalin-Dinitrotoluol
(I, 3, 5)0
Vl0l.-°o
Jinitro-
loluol
Bodenkörper Temp.
100,0
84,4
75,1
a.70
66,9
54,9
45,6
34,1
fa.32
Dinitrotoluol
Dinitrotoluol
+ (i Din. . I Naph.)
(i Dinitr. . i Naph.)
(I
Din. I Naphth.)
+ Naphth.
Naphthalin
21,5
8,4
0,0
^) Kremanfl u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
So.o«'
69,7
63,8
ca. 57
58,8
62,5
62,8
56,5
ca. 55
66,5
76,5
80,3
Naphthalin-Dinitrotoluol
(1, 3, 4)0
Mol.-%
Dinitro-
toluol
Bodenkörper Temp.
Mol.-%
Dinitro-
toluol
Bodenkörper j Temp.
100,0
88,6
79,5
71,5
65,9
Dinitrotoluol
59,0"
52,5
47,0
41,0
36,5
51,4
41^
30,4
18,8
",7
0,0
Dinitrotoluol
-f Naphthalin
Naphthalin
30,00
38,0
50,0
60,5
70,5
74,5
80,3
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Naphthalin-Dinitrotoluol
(1, 2, 6)0
Mol.-%
Dinitro-
toluol
Bodenkörper I Temp.
100,0 Dinitrotoluol | 62,0"
80.1 „ j 51,0
62,5 „ 37,8
59,0 exp. Dinitr. + Naphth. ; 34,0
52,3 Naphthalin j 41,5
42.8 „ 48,8
32.2 „ 59,0
21.3 .- „ 67,5
12.9 , „ 72,0
0,0 „ 80,0
^) Kremano u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Naphthalin- 1, 3, 5-Trinitro-
benzolO
Mol.-%
Naphthal.
Bodenkörper
Naphthalin
Naphthalin
+ (iTrin. . iNaph.)
(i Trinitrobenzol
. I Naphth.)
ioo,o
94,9
92 exp.
87,3
80,3
71,3
61,0
54,1
46,0
35,1
26,9
17,5
^s, ' Trinitrobenzol
Trinitrobenzol
»,5
2,9
0,0
Temp.
81,0"
78,0
77
108,0
129,0
141,0
149,0
151,0
151,0
146,5
140,5
128,0
114
116,0
120,0
I22,0
^) Kremann, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
Naphthalin - a - Trinitro-
toluoP)
Mol.-%
Naphthal.
Bodenkörper Temp.
j Naphthalin
„
Naphthalin
-r-(iTrin. . i Naph.)
(i Trinit. . I Naph.)
0,0
12,1
13 exp.
21,7
31,6
39,0
50,0
59,7
68,7
79,9
«JA f; ovn ' Trinitrotoluol
■^'*^P- +(iTrin..iNaph.)
88,5 Trinitrotoluol
95,7 '
100,0 i
^) Kremann, Mon. Chem. 25,
1904.
8o,o<'
74,0
72
82,0
91,0
95,0
96,5
95,0
91,0
79,0
70
74,0
79,0
81,0
1215;
Naphthalin - Nitro-
naphthalinO
Ge\v.-%
Naphthal.
Bodenkörper Temp.
100,0
66,67
50,0
40,0
33,33
28,6
22,2
0,0
Naphthalin
Naphthalin
-f Nitronaphthal.
Nitronapüthalin
79,3**
63,5
52,1
43,2
35,9
35,6
39.3
55,1
^) Paiazzo u. Battelli, Atti Tor.
19, 514; 1883.
cf. Bngnet (C r. 149, 857; 1909),
der gleichfalls keine Verbindung,
sondern nur ein Eutektikum angibt.
Nähere Daten fehlen bei B.
Naphthalin-Phenol 0
Mol..-%
Naphthalin
Bodenkörper Temp.
100,00
93,59
85,62
75,99
64,90
56,47
46,07
31,36
20.61
Naphthalin
ca.
15,9
9,97
0.00
Naphthalin
+ Phenol
Phenol
79,95°
76,81
73,33
69,70
65,43
61,94
57,16
47,92
36,39
ca. 29,7
33,42
40,39
^) Yamamoto, Joum. of the Coli
Sc. Tokio 25, article 11; 1908.
f^
nysikalisch-diemische Tabellen. 4. Aufl.
Kremann. 34
530
135
aa
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VIII.
Naphthalin -o-Nitrophenol 0
Gew.-%
Naphthalin
Bodenkörper
Temp.
loo Naphthalin 79,5"
80 " j ^^'^
60,7 „ 1 55,3
41.5 „ I 36,9
36,1 „ 34.5
qn o Naphthalin + an n
^^'^ O-Nitrophenol ^'^
30 O-Nitrophenol 30,3
14 „ 37,0
o » 44,5
^) Saposchnikow u.Gelvlch, Journ.
russ. 3o, 1084; 1904 u. ZS. ph. Gh.
49, 693 ; 1904.
Andere Angaben:
Kremann, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
Naphthalin - p-Nitrophenol ')
Mol.-%
p-Nitro-
phenol
100,0
79,9
60,7
49,6
38,1
23
18,1
6,3
0.0
Bodenkörper
p-Nitrophenol
Naphthalin -f
p-Nitrophenol
Naphthalin
Temp.
113,0"
102,0
92,0
87,0
81,0
73
75,0
78,0
80,5
^) Kremann, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
Naphthalin -2, 4-Dinitro-
phenol ^)
Gew.-%
100,0
89,1
81,1
85,5
75,5
64,1
50,0
40,0
32,4
26,4
",7
0,0
Bodenkörper i Temp.
Naphthalin
,,
Naphthalin -\-
(iDinitr. i Naph.)
(I Dinitropli.
I Naphthal.)
Dinitroph. -f
(I Dinitr. iNaph.)
Dinitrophenol
79,5"
72,9
72,0
77,4
83,9
90,4
91,7
91,3
90,9
95,6
104,9
111,4
^) Saposchnikow u.Gelvich, Journ.
russ. 35, 1075 u. ZS. ph. Gh. 49,
692 ; 1904.
Andere Angaben:
Kremann, Mon. Ghem. 25, 1246;
1904.
Naphthalin-Pikrinsäure 0
Gew.-%
Pikrin-
säure
ca.
Bodenkörper
IG
20
30
40
50
60
70
80
90
ca. 92
95
100
Naphthalin
,,
Naphth. -f (i Pikrins.
. I Naphth.)
(i Pikrins. . i Naphth.)
Pikrins. -f(i Pikrins.
. I Naphth.)
Pikrinsäure
Temp.
80"
79
78
83
III
127
140
146
151
148
140
121,5
114
116
122
') Rudolfi, ZS. ph. Gh. 66, 729;
1909.
Vergl. ältereVersuche von Kremann,
Wien. Ber. 11311b, 844; 1904,
sowie Saposchnikow und Rdut-
lowsky, Journ. russ. 35, 1073; 1904
u. ZS. ph. Gh. 49, 688; 1904.
Naphthalin-Trinitrokresol 0
Mol.-% I
Naphthalin [
Bodenkörper
Temp.
ioo,o
94,45
88,3
8i,6
74,o
65,5
55,9
50,0
44,9
27,4
17,4
8,9
6,6 exp.
4,7
0.0
Naphthalin
Naphthalin-f
(I Naph. . I Trin.)
(i Naphthalin .
I Trinitrokresol)
Smp.
(iNaph.lTrinitrkr,]
-|- Trinitrokresol
Trinitrokresol
80,0«
76,4
93,0
105
"3
120
12l,6
124
118
103
91
88,5exp.
93
103
') Saposchnikow u. Rdutlowsky,
Journ. russ. 35, 1097 und ZS. ph.
Gh. 49, 695; 1904.
Naphthalin-Resorcin ^)
Mol.-%
Naph-
thalin
Bodenkörper
Temp.
100,00
66,67
50,00
33,33
0,00
Naphthalin
\ Verb. (Naph-
/thalin.Resorcin?)
Resorcin
1) Vignon, Bull. Soc. chim.
656; 1891.
So»
97
98
lOI
110
(3)6
Naphthalin-Guajacol ^)
^) Buguet (C. r. 149, 857; 1909),
findet keine Verb., nur ein Eutekti-
kum. Nähere Daten gibt Verfasset
nicht an.
Naphthalin-a-Naphthol ^)
M0l.-% I D J 1 •• T-
Naphthalin Bodenkorper Temp.
Naphthalin
79,8»
90 „ 74,8
80 „ 71,2
70 „ 65,7
65 „ 64,4
60,5 N.^P^.*^^ll",+ 61,0
60 a-NaphthoI 62,2
50 j „ 69,6
40 „ 74,5
30 „ 80,8
18,2 „ 87,3
10 „ 92,5
o „ 95Ö
') Crompton und Whiteley, Journ
chem. Soc. 67, 327; 1895.
cf. Vignon, Bull. Soc. chim. (3) 6
656; 1891 u. Perratini u. Garelli
Gazz. chim. 22 II, 245; 1892
I
Naphthalin-yff-NaphthoF)
Gew.-%
/?-Naphthol
Bodenkörper | Temp.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Naphthalin
Kont. Reihe
isomorpher
Mischkryst.
nach Typ. I.
jS-Naphthol
80O
84—80
88—8,1
91,5-^.,
95,5-*4
100,0 — 8
103,5-9
108-98
114— IC
"7,5—1
121,5
Kremann.
135bb
531
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VIII.
') Rndolfi, ZS. ph. Gh. 66, 727;
1909.
Ältere Versuche von Kaster ibid, 17,
357; 1895.
Crompton und Whiteley, Joum.
ehem. Soc. 67, 327: 1895.
Bijlert, ZS. ph. Gh. 8, 343; 1891
u. Vignon, Bull. Soc chim. (3) 6,
656; 1891.
Naphthalin-Menthol •)
Mol.-?o
Menthol
j Bodenkörper
Temp.
100,0
95,38
86,26
83,0
72,08
64,69
56,67
48,04
38,08
-S.24
^ S.38
9,27
5,87
0.0
Menthol
Menthol+
Naphthalin
Naphthalin
42,0»
38,8
33,25
31,7
42,75
49,60
54,7
58,55
63,0
67,05
71,3
75,5
77,15
80,1
^) Scheuer, ZS. ph. Gh. 72,534 ; 191 o.
In Übereinstimmung mit Seh. findet
auch Bngaet (C r. 149, 857; 1909)
nur ein Eutektikum. Nähere Daten
gibt B. jedoch nicht.
Naphthalin-Thymol 0
Gew.-o^o
Naphthalin
Bodenkörper \ Temp
Thymol
Thymol+
Naphthalin
0,0
",5
22,2
2s,7
33,1
44,7
50,9
62,0
76,3
83,4
93,4
100,0
^) RoIoff,ZS.ph.Gh.l7,337
In Übereinstimmung mit R.
auch Bagaet (C r. 149, 857;
nur ein Eutektikum. Nähere
?ibt B. nicht an.
49,2"
42,5
34,9
30,0
35,7
49,4
53,8
60,9
68,6
72,4
77,0
79,5
; 1895.
findet
1909)
Daten
NaphthaUn-SaloP)
j ') Bognet, C. r. 149, 857 ; 1909 findet
1 keine Verb., nur ein Eutektikum.
; Nähere Daten gibt Verf. nicht an.
Naphthalin-Bromkampfer ^)
Gew -**«
Bromkampfer Bodenkörper Temp.
10
20
30
40
50
60
63
70
80
90
100
Naphthalin
; Naphthalin +'
j Bromkampf er I
jBromkampfer
80,0»
77,0
73,5
67,5
61,0
53,0
43,5
41,0
47,0
56,0
66,5
76,0
1) Rndolfi, ZS. ph. Gh. 66, 715;
1909.
Ältere Versuche: Battelli u. Marti-
netti, AttiAcc.Torino20,844; 1885.
Naphthalin - p-Toluidin ^)
Gew.-%
p-Toluidin
Bodenkörper Temp.
o Naphthalin
10 j
20— I
30 I
40 I
50 {
60
70
ca. 72
80
90
100 „
') Rodolfi, ZS. ph. Gh. 66, 715:
1909- Ältere Versuche : Battelli u.
Martiaetti. Atti Acc. Torino '20, 844 ;
1885. Vigoon, Bull. Soc. chim. (3)
6, 656; 1891.
Naphthalin+
p-Toluidin :
p-Toluidin '
80»
74,5
69
63
56
50
40,5
32-
29,8
33
36
39,5
Naphthalin-Diphenylamin 0
Gew.-%
NaphthaUn
Bodenkörper , Temp.
100,0
89,0
75,9
65,3
55,8
46,9
36,0
32,45
26,9
18,0
6,0
0.0
Naphthalin
Naphtihalin-f ;
Diphenylamin
;Diphenylamin;
79,5°
74,5
68,0
61,5
54,7
46,7
36,5
30,1
33,2
39,6
48,4
52,6
1) Roloff, ZS. ph. Gh. 17, 338;
1895-
Ältere Versuche:
Vignon, Bull. Soc. chim. (3) 6,
656; 1891.
Auch Bngnet, G. r. 149, 857; 1909
untersuchte dieses System und fand
nur ein Eutektikum. Nähere An-
gaben macht B. nicht.
Naphthalin - a-Naphthyl-
amin ^)
Gew.-%
Naphthyl-
Bodenkörper Temp.
o
10
20
30
40
50
60
70
73
80
90
Naphthalin
Naphthalin -f
a-Naphthylamin
a-Naphthylamin
80»
75
69
65,5
58
54
46
35
28
35
41.5
49
^) Rndolfi, ZS. ph. Gh. 66, 719;
1909.
Ältere Versuche:
Battelli u. Martinetti, Atti Tor.
20, 844; 1885.
cf. Vignon, Bull. Soc. chim. (3) 6,
656; 1891.
Naphthalin-)9-Naphthylaniin^)
Gew.-% I
/3-Naphthyl- 1 Bodenkörper 1 Temp.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Naphthalin
Kont. Reihe
isomorph.
' Mischkrj'st.
nachTyp. 1 1 1
^-Naphthyl-
amin
80»
76—74,5
75-72,5
72,5—72
76,5—73
82—74
85,5—77
91,5-87
96-92
103,5-100
III
1) Rndolfi, ZS. ph. Chem. 66, 728;
1909.
Ältere Versuche:
Vignon, Bull. Soc. chim. (3) 6;
656; 1891.
Kremann. 34*
532
135
CC
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. VIII u. IX.
Naphthalin- Azobenzol ^)
1) Bus:uet, C. r. 149, 857; 1909,
findet keine Verbindung, nur ein
Eutektikum. Nähere Daten gibt
Verf. nicht an.
Naphthalin-Benzoesäure 0
Gew.-%
Naphthal.
Bodenkörper i Temp.
ioo,o
98,5
95,3
90,0
Naphthalin
1 Naphthalin- i
reiche <
Mischkrystalle {
79,6"
79,1.
78,2
76,4
^) Ferratini u. Garelli, Gazz. chim.
22 II, 245; 1892. Buguet (C. r.
149, 857; 1909) hat das gesamte
System untersucht; er findet keine
Verbindung und nur ein Eutektikum,
jedenfalls nach obigem aus Misch-
krystallen bestehend. Nähere An-
gaben macht B. nicht.
Naphthalin-Salicylsäure ')
^) Buguet, C. r. 149, 857; 1909
findet keine Verbindung, nur ein Eu-
tektikum. Nähere Daten gibt der
Verf. nicht an.
Naphthalin-Inden ^)
Gevv'.-%
Naphthalin
Bodenkörper
100,0 Naphthalin
98,6
95,3
91,9
^) Ferratini u. Garelli,
chim. 22 II, 245; 1892.
Temp.
79,60
79,0
77,2
75,2
Gazz.
Naphthalin - a-lndolkarbon-
säure 0
Gew.-%
Naphthalin
Bodenkörper Temp
ioo,o Naphthalin 79,6°
98,6 „ 79,3
96,8 „ 78,9
^) Ferratini u, Garelli, Gazz.
chim. 22 II, 245; 1892.
Naphthalin-Indol 0
Gew.-%
Naphthal.
Bodenkörper
ioo,o
98,5
96,7
93,0
Naphthalin
! Naphthalin-
reiche
Mischkrystalle
Temp.
79,6»
79,0
78,3
76,8
^) Ferratini und Garelli, Gazz.
chim. 2211, 245; 1892.
Naphthalin- a-Methylindol ')
Ätlä.! Bodenkörper
Temp.
100,0 I Naphthalin I 79,6°
98,5 ) Naphthalin- (\ 78,8
95,2
92,7
> reiche < 77,2
j Mischkrystalle (1 75,9
IX. Systeme mit
Anthracen.
Anthracen-Diphenyl ^)
Mol.-%
Diphenyl
Bodenkörper ] Temp.
100,0
66,67
50,0
33,3
0.0
Diphenyl
Anthracen
70,5"
146
164
180
213
^) Vignon, Bull. Soc. chim. (;
6, 387; 1891.
Anthracen-Phenanthren ^]
Mol.-% ■
Anthracen
^) Ferratini u. Garelli, Gazz. chim.
22 II, 245; 1892.
Naphthalin- yff-Methylindol ')
N^phihlnn Bodenkörper I Temp.
100,0
98,4
95
Naphthalin
79,6«
79,0
77,7
^) Ferratini u. Garelli, Gazz. chim.
22 II, 245; 1892,
Naphthalin- a, /ff-Dimethyl-
indoP)
Gew.-%
Naphthalin
Bodenkörper
95,9
Naphthalin
Temp.
79,6»
79,1
77,9
100,00
92,87
79,38
69,16
58,53
49,66
39,65
29,30
14,46
6,59
0.00
Bodenkörper
Anthracen
Kontinuier-
liche Reihe
von Misch-
krystallen
Phenanthren
Temp.
213,0"
208,1-
197,8 -i
176,9—?
177,1— j
154,1
156,4— i
143,7-!
118,5— i
103,4- i
96,0
^) Garelli, Gazz. chim. 24 II, 26
M
d. Vignon, Bull.
6, 387; 1891.
Soc. chim. (3),
Anthracen-Carbazol 0
Mol.-%
Anthracen
^) Ferratini u. Garelli, Gazz. chim.
22 II, 245; 1892.
0,00
7,40
12,28
23,17
35,42
49,40
60,68
71,38
86,78
93,30
100,00
Bodenkörper
Karbazol
Kontinuier-
liche Reihe
von Misch-
krystallen
Anthracen
Temp.
1) Garelli, Gazz. chim. 24 II
263; 1894. i
-I
Kremann.
135dd
533
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. IXu. X.
Anthracen-Resorcin ^)
Mol.-% :
lAnthracen '■
Bodenkörper
Temp.
100,00
66,67
50,00
33»3o
0,00
Anthracen
1 „ o. ä
äquimol.
Verb. ? I
Resorcin
213"
190
186
180
HO
1) Vignon, Bull. Soc. chim. (3) 6,
656; 1891,
Anthracen- a-NaphthoP)
Mol.-%
lAnthracen
Bodenkörper Temp.
100,00
66,67
50,00
33,33
0,00
Anthracen
I „ o. Verbind, .^i
o-Naphthol i
213"
180
169
149
92
^) Vignon, Bull. Soc chim. (3)
6, 656; 1891.
Anthracen- yS-Naphthol^)
Anthm/en Bodenkörper Temp.
0
10
13
15
20
30
40
50
60
70
80
90
100
/?-Naphthol
J Mischkrystalle
Mischkrystalle
+ Anthracen
Anthracen
121"
117— 113
114— HO
110
114
125
141. 5
158
167,5
176,5
186,0
194,0
200,0
213,0
*) Rndolfi, ZS. phys. Chem. 66,
724; 1909.
Ältere Versuche:
Vigaoo, Bull. Soc chim. (3) 6,
656; 1891.
Anthracen-Pikrinsäure 0
Mol.-%
Pikrins.
Bodenkörper Temp.
86,0
83,1
76,5
70,2
64,4
60,8
56,8
53,7
50,0.
46,9
42,0
38,0
31,0
0,0
Pikrins. lAnthr.
+ Pikrins.
Pikrins. lAnthr.
[Pikrins. lAnthr.
+ Anthracen
Anthracen
109,00
114,0
125,0
132,0
136,0
139,0
141,0
147,0
152,5
157,0
164,0
169,0
177,0
212,0
^) Kremann. Wien. Ben 113, IIb,
1085; 1904.
Anthracen-p-Toluidm 0
Mol.-%
Anthracen
Bodenkörper ! Temp.
100,00 Anthracen | 213''
66,67 >, i 184
50,00- „ j 170
33,30 i „ i 156
0,00 ; p-Toluidin \ 45
') Vignon, Bull. Soc. chim. (3), 6,
656; 1891.
Anthracen-Diphenylamin 0
Anttacen I Bodenkörper ! Temp.
100,00 1 Anthracen 213"
66,67 i „ 180
50.00 I „ 165
33,30 , „ 147
0,00 Diphenylaminj 54
1) Vignon, Bull. Soc chim. (3), 6,
656 ff,; 1891.
Anthracen-a-Naphthylamin ^)
MoI.-% I
Anthracen
Bodenkörper j Temp.
Anthracen- /S-Naphthylamin ^)
Gew -°/
Anthracen Bodenkörper Temp.
0
/S-Naphthylamin
5
> Mischkrystalle
10
j
12
Mischkryst.
+ Anthracen
15
Anthracen
20
„
25
„
30
„
40
»»
50
60
"
70
80
»
90
,»
100
,»
III"
107,5—
lo6,o
99—98
107,5
118,0
131,5
140,0
150,5
164,0
176,0
186,0
194,5
203,0
213
1) Radolfi, ZS. phys. Chem. 66,
725; 1909. Ältere Versuche Vignon,
Bull. Soc chim. (3), 6, 656; 1891.
X. Systeme mit
Phenanthren.
Phenanthren-Toluol 0
PhSi'tLn Bodenkörper Temp.
81,98
53,25
26,90
17,40
11,88
Phenanthren
78,3"
54,9
30,8
13,9
0,0
^) Speyers, Sill. Joum. (4) 14,
295; 1902.
Phenanthren-Diphenyi ')
MoL-%
Diphenyl
Bodenkörper | Temp.
Mol.-%
Pikrins.
Bodenkörper Temp.
100,0
98,7
96,8
92,4
89,0
Pikrinsäure
122,5»
120,5
119,0
"4,5
112,0
Anthracen
100,00
66,67
50,00
33,33
0,00 a-Naphthylamin
^) Vignon, Bull. Soc chim. (3), 6,
6s6: 1891.
213"
180
165
146
50
100,00
66,65
50,00
33,30
0,00 I
^) Vignon, Bull
6, 387; 1891.
Diphenyl
Phenanthren >
70,5"
64,0
71,0
80,0
98,0
Soc. chim. (3),
Kremann.
534
135
ee
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. X.
Phenanthren-Carbazol 0
Mol.-%
Phenantliren
o,oo
92,36
87,56
68,38
60,90
47,15
37,25
27,01
17,75
9,65
3,32
0,00
Bodenkörper
Temp.
Karbazol 236,1°
231,2—
1227,4—
|2I2,6—
Kontinuier- 206,6 —
liehe Reihe ,190,5 —
von Misch- 172,0 —
kryst. 1 158,1 —
140,6 -
119,1 —
102,1 —
96,1
Phenanthren
Garelli, Gazz. chim. 24 II, 263;
Phenanthren-o-Dinitro-
benzoP)
Mol.-%
Phenanthren
0,0
17,1
33,1
51,2
56,9
G2
66,5
80,7
89,3
100,0
Bodenkörper
Dinitrobenzol
Temp.
Dinitrob. +
74
Phenanthren
Phenanthren
79,0
,,
90,2
»
96,5
>,
103,0
ii6,oö
107,1
98,0
83,5
79,0
1) Kremano, Mon. Chem. 20, 865;
1908 u. Wien. Ber. 117 I Ib, 569 ; 1908.
Phenanthren-m-Dinitro-
benzol 0
Mol.-%
Phenanthren
ioo,o
89,7
76,3
63,2
53,2
48,0 exp,
39,9
29,4
19,4
10,0
0,0
Bodenkörper
Temp.
Phenanthren
Phenanthr.
+ Dinitrob.
m-Dinitrobenz.
103,5°
96,0
84,5
70,0
58,0
48,0
58,0
69,0
76,5
83.0
89,5
^) Kremana, Mon. Chem. 29, 863;
1908 u. Wien. Ber, 117 Hb, 569;
1908.
Phenanthren-p-Dinitro-
benzol^)
Mol.-%
Phenanthren
100,0
94,1
84,4
77,0
75,0
70,6
61,4
51,2
41,6
34,9
24,8
13,8
0,0
Bodenkörper
Phenanthren
Phenanth.+
(3Phen..iDin.)
(3Phen..iDin.)
Dinitrb.+
(3Phen. .iDin.)
Dinitrobenzol
Temp.
103,0"
98,5
89,5
79,0
81,0
79,0
104,0
124,0
137,6
145,5
155,5
165,0
172,0
^) Kremann, Mon. Chem. 29, 863;
[908 u. Wien. Ber. 117 IIb, 569;
Phenanthren-Dinitrotoluol
(I, 2, 6)0
Mol.-%
Phenanthren
100,0
91,2
78,7
66,2
53,8
42,6
36,5 exp.
28,0
15,2
0,0
Bodenkörper
Phenanthren
Phenanthr. +
Dinitrotoluol
Dinitrotoluol
Temp.
103,5"
97,2
87,5
75,5
63,0
48,0
40,0
48,0
57,0
65,0
') Kremann, Mon. Chem. 29, 836;
1908 u. Wien. Ber. 117 11b, 569;
1908.
Phenanthren-Dinitrotoluol
(I, 2, 4)0
Mol.-%
Phenanthren
0,0
14,6
26,7
39,0
44,8 exp.
49,2
62,8
73,8
87,8
100,0
Bodenkörper
Dinitrotoluol
Phenanthr. +
Dinitrotoluol
Phenanthren
Temp.
69,0°
61,5
54,5
44,0
37,0
46,0
68,0
81,5
95,0
103,5
^) Kremann, Mon. Chem. 2i), 836;
1908 u. Wien. Ber. 117 11b, 569;
1908.
Dieses System ist auch von Buguet
(C. r. 149, 857; 1909) untersucht.
Nähere Daten sind dieser Abhand-
lung jedoch nicht zu entnehmen.
Phenanthren-Dinitrotoluol
(1, 3, 4)0
Mol.-%
Phenanthren
Bodenkörper
Temp
100,0
Phenanthren
103,5'
89,1
96,5
78,6
87,5
66,6
77,0
54,3
61,0
45,3
50,9
ca. 34
Dinitrotol.+
Phenanthren
ca. 33,0
27,6
Dinitrotoluol
40,0
17,0
„
47,0
0,0
„
59,0
^) Kremann, Mon. Chem. 29, 836;
1908 u. Wien. Ber. 117 IIb, 569;
1908.
Phenanthren-Trinitro-
benzol (1, 3, 5)0
Mol.-%
Phenanthren
ioo,o
94,2
87,8
84,5 exp.
78,7
68,2
58,1
52,9
42,1
27,1
17,0 exp.
11,7
Bodenkörper
Ter
Phenanthren
Phenanthr. +
(iTrin.iPhen.)
(iTrin . iPhen)
Trinitroben. +
(lTrin..lPhen.)
Trinitrobenzol
103,0^
100,0
94,0
85,5
102,0
117,0
124,0
125,0
124,0
115,0
104,0
111,0
121,0
1) Kremann, Mon. Chem. 29, 83^
1908 u. Wien. Ber. 117 1 1 b, 56c j
1908.
Kremann.
135 ff
535
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. Xu. XI.
Phenanthren - a-Trinitro-
toluoP)
Mol.-%
Phenan-
thren
Bodenkörper Temp.
ioo,o
95,9
89,8
79,6
70 exp.
62,9
55,6
51,7
44,9
39,0
29,1
21,3
17,0
10.4
0,0
Phenanthren
Phenanthren+
(i a-Trin. . i Phen.
(i a-Trinitrotol. .
I Phenanth.)
a-Trinitrotol. —
(i Phen. I a-Trln.)
a-Trinitrotoluol
103,0"
101,5
96,0
87,0
76,0
82,5
86,5
87.5
87,0
85,0
78,5
72,0
69,0
74,0
78,0
^) Kremana, Mon. Chem. 29, 836 ;
1900 u. Wien. Ber. 117 IIb, 569;
190S.
Dieses System ist auch von Bagoet,
C. r. 149, 857; 1909 untersucht, der
gleichfalls die Existenz einer äqui-
molekularen Verb, findet.
Phenanthren - a-Nitro-
naphthalin ^)
') Baguet, C. r. 149, 857; 1909.
Keine Verb., nur ein Eutektikum.
Nähere Angaben sind dem Original
nicht zu entnehmen.
Phenanthren-Diphenylamin^)
Phenanthren-Dinitro-
phenoP)
Ge\v.-%
Phenanthren
Bodenkörper Temp.
0,0
7,0
15,1
23,9
31,6
39,7
48,5
51,7
55,0
61,6
70,7
75,9
83,3
89,4
95,6
100,0
Dinitrophenol 111°
107
101
96
90
82
74
67
61
68
78
83
90
96
100
103
Phenanthren j
-f Dinitrophenol;
Phenanthren !
M Kremann u. Hofmeier, Wien.
Ber. 11911b, 121; 1910.
Gew.-%
Phenan-
thren
Bodenkörper |Temp.
98,9
95,3
Phenanthren
Mischkr>stalle von
Phenanthren und
Diphenylamin
96,3"
95,4
92,7
^) Garelli u. Ferratini,Gazz. chim.
23 I, 442 ; 1893.
Phenanthren-Thymol 0
Gew.-%
Phenanthren
Bodenkörper i Temp.
ioo,o
99,0
94,9
Phenanthren
96,3°
95,4
92,1
^) Garelli u. Ferratini, Gazz. chim.
231, 442; 1893.
XL Systeme mit
Fluoren.
Fluoren- 1, 3, 5-Trinitro-
benzölO
Fiaoren- 1, 3, 5-Triaitrobenzol
( Fortsetzung)
Gew.-%
Fluoren
Gleichgew.-
Bodenkörper Temp.
, fest-fllOss.
i (2 Fluoren. I
!3Trinitrobenzol)l
(2 Fluoren .
3 Trinitrobenz.)
; -f Trinitrobenz.
I Trinitrobenzol
103,5"
105,0
104,5
42,4
33,2
28,1
20 exp.
16,2
8,4
0,0
1) Kremann, Wien. Ber. 120 II b,
329; 1911.
105,0
112,5
121,0
Fluoren ■ 2, 4-Dinitrophenol 0
Gew.-%
Fluoren
Bodenkörper
Gleichgew.
Temp.
fest-flüss.
Gew.-%
Fluoren
Bodenkörper
Gleichgew.
Temp.
fest-flüss.
100,0
90,5
82,9
69,4
64 exp.
59,0
53,2
Fluoren
Fluoren 4-
(2 Fluoren.
sTrinitrobenz.)
(2 Fluoren.
3 Trinitrobenzol
112,5°
106,0
101,0
90,5
86
93,0
98,0
100,0 Fluoren 112,5
80,8 I „ 102,0
67,4 ! „ 90,0
60,0 1 „ 82,5
^- ^^P- 2,4 Dinitrophen.
50,8 2,4-Dinitrophen.^ 75,0
39.7 ». 85,5
26.8 „ 95,5
11,7 „ 105,0
0,0 „ 112,0
1) Kremann, Wien. Ber. 12011b,
329; 191 I.
Fluoren-a-Trinitrotoluol 0
Gew.-% ,
Fluoren i
Bodenkörper
Gleichg.-
j Temp.
{fest-flüss.
100,0
89,8
68,9
62,2
57,5 exp.
52,4
45,5
42,9
38,8
24,8
20,8
17
10,7
0,0
exp.
Fluoren
Fluoren -f
(I Fluoren. iTrin.)
(I Fluoren. iTrin.)
(I Fluoren. iTrin.)
-fTrinitrotoluol
Trinitrotoluol
112,5"
106,0
91,0
83,5
78,5
82,5
84,5
85,0
84,5
81,0
77,0
72
75,5
82,0
1) Kremann, Wien. Ber. 120 IIb,
329; 1911.
Kremann.
536
135gg
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XI u. XII
Fluoren- o DinitrobenzoP)
Gew.-%
Fluoren
ioo,o
88,5
78,1
69,9
60,4
53 exp.
42,1
29,7
12,7
0,0
Bodenkörper
iGleichg.-
Temp.
Ifest-flüss.
Fluoren
Fluoren
+o-Dinitrobenz.
o-Dinitrobenzol
112,50
105,0
98,0
92,0
84,0
77
88,4
98,0
109,6
115,0
Fluoren- p-Dinitrobenzol ')
Gew.-%
Fluoren
1) Kremann, Wien. Ben 120 II b,
329; 1911.
Fluoren- m-Dinitrobenzol ^)
Gew.-%
Fluoren
100,0
89,5
73,8
62,7
51,2
42 exp.
32,6
23,4
7,0
0,0
Bodenkörper
Fluoren
Fluoren
+m-Dinitrob.
m-Dinitrobenzol
Gleichg.-
Temp.-
fest-flüss.
112,5"
105,0
92,0
83,0
68,5
54
66,5
72,5
84,5
89,0
1) Kremaan, Wien. Ber. 120 IIb,
329; 1911.
Fluoren- 1, 2, 4-Dinitro
toluoP)
Gew.-%
Fluoren
ioo,o
82,0
74,5
63,4
57,5
50,3
44,1
88 exp.
25,0
8,0
0,0
Bodenkörper
Fluoren
Gleichg.-
Temp.
fest-flüss,
Fluoren
4-i,2,4-Dinitrot.
1,2, 4-Dinitrotol.
112,5"
99,0
93,2
84,0
76,5
67,0
56,0
44,8
56,0
^5,0
68,0
^) Kremann, Wien. Ber. 120 IIb,
329; 191 I.
100,0
91,9
77,8
72 exp.
60,3
41,6
28,4
20,6
12,8
0,0
Bodenkörper
iGleichg.-
i Temp,
Ifest-flüss.
Brombenzol a. p-Dibrombenzol
(Fortsetzung)
Mol.-%
p-Dibrom-
benzol
Bodenkörper Temp.
Fluoren
Fluoren
-f p-Dinitrobenz.
p-Dinitrobenzol
116,0
140,0
152,0
158,0
164,0
172,0
^) Kremann, Wien. Ber. 12011b,
329; 1911.
112,5°
107,0
95,0
90,0
Fluoren-Pikrinsäure ^)
Gew.-%
Fluoren
Bodenkörper
iGleichg.-
I Temp.
ifest-flüss,
Fluoren
100,00
94,45
86,35
78,18
70,36
63,19
55,5
56,07
52,74
48,64
39,90
34 exp.
23,10
17,70
10,10
0,00
^) Kremann, Wien. Ber. 120 11b,
329; 1911.
Fluoren-f(i Fluoren
. I Pikrins.)
(i Fluoren
. I Pikrinsäure)
(i Fluoren |
I Pikrinsäure) j
+ Pikrinsäure i
Pikrinsäure
112,50
110,0
105,5
99,0
92,5
86,0
80,5
81,0
82,0
84,0
83,5
80
96,0
103,0
111,0
122.0
43,9
20,7
p-Dibrombenzol
50,0«
19,0
14,3 „ 7,0
^) Schröder, ZS. ph. Gh. 11, 456;
1893.
Brombenzol m-Dinitro-
benzol')
Mol.-%
m-Dinitro-
benzol
Bodenkörper j Temp.
100,0 m-Dinitrobenzol 89,8"
53,1 „ 58,0
46,3 „ i 52,0
25,1 „ ; 30.5
^) Schröder, ZS. ph. Gh. 11, 456;
1893.
Bromtoluol p-Xylol 0
/o
P-Xylol
XII. Systeme mit
cyklischen Halogen-
derivaten.
Brombenzol u. p-Dibrom-
benzor)
Mol.-%
p-Dibrom-
benzol
Bodenkörper
ioo,o
84,0
58,8
p-Dibrombenzol
Temp.
87,0°
78,0
61,0
0,00
18,46
28,55
30
38,27
42,20
44,76
48,26
50,55
54,39
58,95
60,78
65,21
68,81
100,00
Bodenkörper j Temp.
Bromtoluol
Bromtoluol
-t-Verb. ?
Verb. ?
Verb. + P-Xylol
P-Xylol
26,.74''
20,14
12,41
12
9,92
8,8r
7,76
6,55
5,71
4-45
2,89
2,39
3,60
4-45 i
13.35 '
^) Paterno u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481 ; 1897. Die Kurve für Brom- i
toluol zeigt einen Knick (= Verb. ?:,
p-Bromtoluol-p-Dibrom-
benzoiO
Gew.-%
p- Brom-
toluol
Bodenkörper I Temp
100,0
95,0
92,7
85,0
77,1
66,8
63,2
p- Bromtoluol 26,5"
Homogene ^8 0—2^
Mischkrystalle 1286— 2?
zwischen ,o'-_2^
>p- Bromtoluol u. ^ 'J ^
einem Krystall ^ ' ,?*
mit fiT cW i34,4 34i
mii 01,5/0 -- ._,6
Bromtoluol p^'^ ^-*
Kremann.
135hh
537
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XII.
p-Bromtolaol-p-Dibrombenzoi
(Fortsetzung)
Gew.-%
p-Brom-
toluol
Bodenkörpe!" '■ Temp.
61,5
60,8
59,0
57,0
55,0
45,0
35,0
24,6
17,8
10,1
5,3
0,0
^) Borodowski u
p-Dibrombenzol
+ Mischkrystall
mit 61,5%
Bromtoluol
Dibrombenzol
36,7«
Journ. russ. 36, 559; 1904.
37,4
38,5
40,7
43,0
52,3
60,1
69,5
74,8
79,6
82,9
85,9
87,05
Bogojawlenski,
Bromtoluol-Phenol 0
Gew.-%
Phenol
Bodenkörper | Temp.
0,00 I Bromtoluol 26,74°
10,41 j „ 21,99
21.75 I „ 18,39
30,04 ! „ 16,67
38,00 „ 14,14
42.76 ^i°Sl!''^"°' 13,41
+ Phenol '
44,S2 „ I 13,51
40,84 „ j 17,23
50,67 „ I 19,25
59,32 „ I 23,18
72,02 „ 1 28,51
81,51 „ 32,48
91,00 „ 36,36
100,00 „ 40,06
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
i7, 481; 1897.
p-Bromtoluol ThymolQ
VJtW.- /o
Thymol
Bodenkörper
0,00
Bromtoluol
9,56
„
29,04
,j
35 5''
Bromtoluol
39,43
68,04
82,64
91,69
+ Thymol
Thymol
100,00
Temp.
26,74"
22,35
14,11
11,35
15,39
33,12
40,92
45,20
, 49,20
[) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
2<, 481 ; 1897.
p Bromtoluol- Veratrol ^)
Gew-%
Bromtoluol Bodenkörper Temp.
100,0
91,46
82,76
72,00
63,52
57,70
52,6
47,15
39,23
24,31
14,87
9,5
0.0
Bromtoluol
Bromtoluol
+ Veratrol
Veratrol
26,74°
1 21,61
i 16,25
I 9,85
' 4,35
0,33
—3,33
I +0,27
; 4,90
I 11,95
I 16,22
18,39
22,22
p-Dicblorbenzoi-p-Dijodbeozol
( Fortsetzung)
Mol.-% I
p- Dichlor- Bodenkörper ; Temp.
benzol
86,0 i P:^'^^^2^ 45,0»
' + p-Dichlorb. | '
95,0 : p-Dichlorbenzol ; 50,5
100,0 i „ I 52,7
^) Nagoroow, ZS. ph. Ch. 75, 580;
1911.
') Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481 ; 1897.
Bromtoluol'Tribenzilamin ^)
Gew.-%
Bromtoluol
Bodenkörper ; Temp.
0,0
4,6
11,13
22,05
37,0
58,2
63,69
69,03
70,89
100,00
Tribenzilamin
Tribenzilamin |
I + Bromtoluol '■
' Bromtoluol
91,3"
87,0
79,7
71,7
54,7
27,1
19,06
14,19
15,39
26,73
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
p-Dichlorbenzol p-Dijod-
benzolO
Mol.-%
p.-Dichlor-
benzol
Bodenkörper Temp.
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
65,1
75,0
p-Dijodbenzol
128,0"
121,3
116,0
110,0
102,5
95,5
82,0
67,5
p-Dichlorbenzol - p-Chlor-
JodbenzoP)
S- 50
^ 3
ZO W 60 80
Mol. "/op-Bicfüarbenxol
Mol.-%
p-Dichlor- Bodenkörper
benzol
Temp.
0,0
10,0
20,1
30,0
40,1
50,0
60,3
70,1
80,0
93,5
100,0
p-Chlor-Jod- A
benzol
AG
Kontinu- „
ierliche „
Reihe von „
Misch- C
krystallen CB
nach „
Typ. III „
I p-Dichlorbenzol B
; 53,0"
50,5—50,2
48—47
45—44
42,5—42,2
41
41,1—41,0]
43-41,3
46,5-43,7
51,5-50
52,8.
^) Nagomow. ZS. ph. Ch. 75, 580;
1911.
p-Dibrombenzol-Schwefel-
kohlenstoff 0
Mol.-%
p-Dibrom-
benzol
Bodenkörper ; Temp.
1893-
too,o p-Dibrom-
I benzol
65,4 I „
38,7 !
17,4 i „
8,8 I
Schröder, ZS. ph. Gh.
87,0»
66,0
44,5
I i6,o
! —4,0
11, 456;
Kremann.
538
135 ii
11
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XII,
p-Dibrombenzol - p-Brom-
Jodbenzol ')
Mol.-%
Dibrombenzol
Bodenkörper
io,o
20,I
30,1
40,1
50,0
60,0
69,9
80,0
90,1
100,0
p- Brom- Jod-
benzol
Kont. Reihe*)
von Misch-
krystallen
Typ. III
Temp.
89,9'
87,4
86,5
86,0
85,4
85,1
85,1
85,4
86,3
87,1
p- Dibrom-
benzol
^) Nagornow, ZS. ph. Gh. 75, 580;
1911.
*) Die Krystallisations- Intervalle
sind von unbeobachtbar geringer
Ausdehnung.
p-Dibrombenzol - p-Dijod-
benzoP)
Mol.-%
p-Dijod-
benzol
Bodenkörper
100,0
89,7
69,1
50,1
39,4
30.0
25,1
14,9
10,0
5,2
0,0
p-Dijodbenzol
ip-Dijodbenzol-f-
p-Dibrombenzol-
reiche Mischkryst.
(p-Dibrombenzol-
reiche
Mischkryst.*)
p-Dibrombenzol
')Nagoriiow,ZS.ph.Ch.75,582;i9ii,
*) Die Krystallisations - Intervalle
sind hier von unbeobachtbar geringer
Ausdehnung.
Temp.
128,0»
123,5
112,0
99,7
90,0
80.0
80,4
82,3
83,0
84,5
87,1
p-Dijodbenzol - p-Chlorjod-
benzol ')
•s
I 90
5
I
70
50
r\
\
\
\
\
\
\
\
^r
y
^
20 W 60 88
Mol?/6 CMorjodbenzoL
Mol.-%
Dijodbenzol
Bodenkörper
100,0 , p-Dijodbenzol A
90,0
80,1
70,5
59,9
49,6
40,2
30,0
20,3
14
p-Dijod- .p.
benzolreiche
Mischkry-
stallemitden
• ges. Misch-
krystallen
m.85Mol.-%
Dijod-
benzol (B)
p-Dijodben-
zolreiche
Mischkr.-f p-
Chlor- Jod-
benzolreich.
Mischkryst.
p-Chlorjod-
benzolreiche
Mischkr. mit
10,0 I den ges. CD 58,5
5,1 jMischkr. mit „ 57,3
20 Mol.-%
p-Dijod-
benzol (E)
p-Chlorjodbenzol D| 53
') Nagornow, ZS. ph. Ch. 75, 582;
1911.
Temp.
1280
122
117,7
110,3
105
97
87
78,5
67
59
p-Dijodbenzol - p-Bromjod-
benzol 0
Mol.-%
Dijodbenzol
Bodenkörper
100,0
90,1
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,4
10,0
0.0
p-Dijodbenzol
Kontinuier-
liche Reihe
von Mischkr.*)
nach Typ. la
Ruer (horiz.
Wende-
tangente)
p- Bromjodbenz.
Temp.
128,00
125,5
123,0
118,0
115,5
111,0
106,0
100,5
96,0
91,3
89,9
75,
^) Nagornow, ZS. ph. Ch
584; 1911-
*) Die Krystallisationsintervalle
sind von unbeobachtbar geringer
Ausdehnung.
p-Dichlorbenzol - p-Chlor-
brombenzoP)
Mol.-%
Dichlor-
benzol
Bodenkörper
Temp.
100
98,0
97,42
76,74
68,58
39,97
32,83
22,94
13,34
6,16
0,00
p-Dichlorbenzol
Kontinuierliche
Reihe vonMisch-
krystallen nach
Typ. III
p-Chlorbrom-
benzol
52,7"
52,64- ;
52,6
53,90-?
54,6 -i
60,9 -
6r,95-
63,85- i
64,85- i
66,0
67
^) G. Bruni u. Gorni, Rend. Line.
(5) 811, 181 ; 1899 u. 9 II, 326; 1900.
Auch das ternäre System p-Dichlor-
p-Dibrom- und p-Chlorbrombenzol
haben die Verf. untersucht.
p-Dichlorbenzol - p-Dibrom-
benzol 0
Mol.-%
p-Dichlor-
benzol
100
99,19
98,41
93,13
85,70
77,16
62,83
53,14
24,28
15,26
6,95
0,00
Bodenkörper j Temp
p-Dichlorbenzol
Kontinuierliche
Reihe von
Mischkrystallen
nach Typ. III
p-Dibrombenzol
52,7"
52,61
52,55
52,98
53,90
56,00-
61,15-
65,20-
77,62-
80,77-
83,67-
85,90
^) Bruni u. Gorni, Rend. Lim
(5) 8 II, 181 ; 1899 u. 9 II, 326; I90<
Auch das ternäre System p-Dichlo!
p-Dibrom- und p-Chlorbromben»
haben die Verf. untersucht.
\
p-Chlorbrombenzol- i
p-Dibrombenzol 0
Mol.-%
Chlorbrom-
benzol
Bodenkörper
p-Chlorbrom-
benzol
Temf
67,0c
Kremann.
135kk
539
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XII.
p-Chlorbrom- u. p-Dibrombenzol
( Fortsetzung)
Mol.-%
Ihlorbrom-
benzol
Bodenkörper ! Temp.
97>35
91,52
87,95
56,14
42,35
33,11
21,98
10,70
5,4s
0,00
M Brnni
Sil, iSi;
Auch das
p-Dibrom-
haben die
Kontinuierl.
Reihe von
Mischkrystall.
nach Typ. I.
67,54-?
68,75-
69,47-
74,35 -
77,6o-
79,70-
81,65^
83,95
84,96
p-Dibrombenzol 85,90
u. Gorni, Rend. Line (5)
1899 u. 9 II, 326; 1900.
ternäre System p-Dichlor-
und p-Chlorbrombenzol
Verf. untersucht.
p-Nitrofluorbenzol-Dinitro-
fluorbenzol ^)
jFl, NOa, XO, ^ I, 2, 4)
Mol.-%
Dinitrofluor-
benzol
Bodenkörper Temp.
p-Dinitro-
fluorbenzol
3,0
6,0
9,0
100,0
26,4«
24,7
23,0
21,0
24,3
Dinitrofluor-
! benzol
Holleman, Rec. P.-B. 34, 143;
1905.
0-Chlor- u. o-Bromnitro-
benzoF)
Mol.-7o
niü-o™' Bodenkörper
benzol
Temp.
Bromnitro-
benzolreiche
Mischktystalle
100,0 o-Bromnitrobenz. 34,2
88,3 ^
80,0 ;
71,9 :
65,0 I
60,2
52,9
50,0
45,9
40,0
36,0
30,8 Chlornitro- i 31,8
23,3 { benzolreiche ! 31,8
20,0 Mischkrystalle 31,8
9,5 J I 31,8
4,4 31,9
0,0 o-Chlornitrobenz. 32,0
^) R. Kremann u. Ehrlich, Jahrb. d
geol. Reichsanst. Wien 58, 569; 1908
33,5— ?
33,2—33,0
32,8—?
32,5—32,
32,2— ?
32,0— ?
32,0 - 32,
32,0—?
31,8-31,
31,9
m Chlornitrobenzol und
m Bromnitrobenzol ^)
Mol.-%
QHiBrNOa
Bodenkörper Temp.
0,00
7,17
17,67
30,62
40,42
67,09
82,91
100,00
I m-Chlornitro-
I benzol
Bromnitro-
benzolarme
Mischkryst.
Chlornitro- i
benzolarme •
Mischkryst.
|m-Bromnitro-
i benzol
29,78°
29,93 —
30,35-
31,37—
32,24—
34,70— "
36,55—
38,68
1) Küster, ZS.
1891.
ph. Gh. 8, 577;
p-Chlor- u. p"Bromnitro-
benzol 0
Mol.-V,
p-Brom-
nitro-
benzol
Bodenkörper
Temp.
96,5
89,7
81,4
80,0
72,4
65,0
57,7
50,0
57,2
48,0
40,0
37,2
33,9
31,1
27,8
25,0
20,0
12,1
4,8
p-Bromnitro-
benzolreiche
Mischkrystalle
p- Bromnitrobenz. 123,0°
121,0— ?
ri8,5— .'
j"4,5— ?
jii4,o — III,
|"i,5— ?
1 108,0 — 104,0
104,0—.'
100,0 — 97,0
104,0 — }
\ 99,5-?
I 94,8—92,0
{ 93,5—?
91,5 — ?
' 90,0-?
l 88,5-?
p-Bromnitro-
benzolreiche
Mischkryst. + :
p-Chlornitro- \
benzolreiche !
Mischkryst. !
1p-Chlomitroben-| 84,3—83,0
zolreiche Misch-
krystalle
0,0 }p- Chlomitrobenz.
84,0
83,0
82,0
^) Kremann u. Ehrlich, Jahrb.
der geolog. Reichsanstalt Wien 58,
659; 1908.
0-Cblornitrobenzoi Anilin 0
Mol.-%
o-Chlor-
nitrobenz. '
Bodenkörper ; Temp.
0,0
4,4
9,7
14,7
19,9
exp.23
24,7
30,1
38,5
45,2
55,8
63,3
75,3
88,7
100,0
Anilin
Anilin i
+ Chlomitrobenz.
o- Chlomitrobenz.
— 30
— 7,8
— 11,0
—13,5
—17,0
—19
— 17,0
— 12,0
— 3,0
+ 2,0
9,0
14,5
20,7
27,0
32,0
^) Kremann, Mon. Chem. 28, 7;
1907.
m-Cfalornitrobenzoi Anilin 0
Mol.-%
m-Chlor-
nitrobenz.
Bodenkörper
Temp.
100,0 i m-Chlornitrob. ' 43,0'^
88,6 j „ 39,5
72,0 i „ 32,0
54.6 „ 23,0
39,8 „ 13,0
27.7 „ 3,0
24,7 „ 0,3
19,3 „ — 4,0
j9^ m-Chlomitrob. | ^an
^' + Anilin | '
5,7 Anilin j — 8,2
0,0 „ I — 6,3
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
p-Chlornitrobenzol- Anilin ^)
Mol.-%
Chlor-p-
nitrobenz.
Bodenkörper I Temp.
0,0
13,0
19,0
26,7
36,9
50,5
67,2
88,6
100,0
Anilin
,,
Anilin
+ p-Chlomit
I p-Chlomitrobenz.
- 6,3»
— 12,6
—15,0
+ 10,0
29,5
46,5
62,0
77,0
82,5
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906. •
Kremana.
540
13511
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XII. u. XIII
Diacetylmonochlorhydro-
chinon u. Diacetylmonobrom
hydrochinon ^)
Mol.-%
CioHsBrOj
ca.
0,00
5,01
11,63
21,15
27,99
36,96
42,70
46
47,88
55,50
64,03
71,11
80,37
88,74
93,14
100,00
') F. W
577; 1891
Bodenkörper I Temp.
Diacetylmono-
chlorhydr.
Diacetyl-
monobrom-
hydrochinon-
reiche
Mischkryst. A
Mischkryst.
A u. B
Diacetyl-
monochlor-
hydrochinon-
reiche
Mischkryst. B
Diacetylmono-
bromhydr.
Küster, ZS.
68,46"
67,69—
66,68 -
65,51—
64,55 -
63,50 —
62,53-
ca.62 -
62,75—
63,88-
j 65,08—
, 66,15—
! 67,45—
! 68,58-
I 69,35— i
! 70,30
ph. Cb. 8,
a-Monochlorzimmtaldehyd
und
a-Monobromzimmtaldehyd^)
Mol.-%
CgHjBrO
Bodenkörper
0,00
1,81
3,58
10,48
13,62
21,91
30,07
36,23
45,04
47,96
52,12
54,48
58,39
62,16
66,14
69,46
75,05
82,98
88,86
93,50
97,32
100,00
M F. W.
577; 1891.
a-Monochlor-
zimmtald. 31,22
32,28 —
33,85
37,28 -
39,02
43,12
46,80—
49,44—
52,94
54,00
55,47—
56,38-
57,63
58,82-
60,07 —
61,10 —
62,79 —
65,07
66,70 —
67,91
68,86
a-Monobrom-
zimmtald. 69,56
Küster, ZS. ph. Gh. 8,
Kont. Reihe
> von
Mischkryst.
Temp.
Hexachlor-a-Keto y-R penten
CöCIßO u. Pentachlormono-
brom-a-Keto-y-R-penten
CaClsBrO^)
Mol.-%
CsClöBrO
Bodenkörper
0,00 CoCIbO
5,29
8,65
14,29
17,47
25,32
29,95
42,26
58,91
71,33
82,09
90,45
98,00
100,00
1) F. W. Küster, ZS.
603; 1890.
Temp.
Vermuti. eine
kont. Reihe
von
AJischkryst.
CsClöBrO
87,50°
87,99 —
88,30-
88,80—
88,11-
89,85—
90,30—
91,60—
93,27-
94,59 -
95,74—
96,68 —
97,49—
97,91
ph. Ch. 5,
XIII. Systeme mit
Phenolen und Menthol
und deren Derivaten,
ausgenommen diejeni-
gen Systeme, in denen
die zweite Komponente
ein aromatisches
Amin ist.
Phenol - Cyclohexanon 0
Gew.-%
Phenol
lOO
90
80
70
63,5
60
49
40
30
20
12,5
8,5
0,0
Bodenkörper
Phenol
(iPhen.iCyclohex.)
+ Phenol
(iPhen.iCyclohex.
+ Gyclohex.
Cyclohexanon
Temp.
41,0"
30,0
15,0
— 11,0
-40
—30
-23
—25
—38
—61
-90
—60
—26
^) Schmidlin u. Lang, Ber. ehem.
Ges. 43, 2812; 1910, graphisch nach
Diagrammen interpoliert; die Verf.
teilen keine Tabellen mit.
Phenol pXyloF)
Gew.-%
p- Xylol
Bodenkörper
Temp.
100,00
p- Xylol
13,18«
91,11
„
10,32
79,94
„
8,1.5
68,99
„
6,26
00,54
p-Xylol+ Phenol
4,00
51,27
Phenol
8,61
40,71
„
14,07
30,78
„
18,91
20,23
24,82
10,54
>,
30,37
0,00
„
37,02
^) Paternö u. Montemartiai, Gazz.
chim. 24 1 1, 208 ; 1894. Nach neueren
Versuchen mit reinem Phenol (Smp.
40,24") geben Paternö u. Ampola
(Gazz. chim 27, 481; 1897) das
Eutektikum zu 5,58° u. einem Ge-
halt von 62,96 Gew.-% p- Xylol an.
Phenol-Nitrobenzol ^)
Mol.%
Nitrobenz.
Bodenkörper
Nitrobenzol
Nitrobenzolreiche
Mischkrystalle ?
1 00,00
94,16
87,56
75,18
65,90
57,00
49,77
40,86
25,47
14,00
4,41
0,00 Phenol
1) Dahms, Wied. Ann. 54, '486;
1895.
Phenol-ThymoP)
Nitrobenzolreiche
Mischkryst. ? +
Phenolr.Mischkr.?
Phenolr.Mischkr.?
Temp.
5,52'
2,65
— 6,7
-6,8
— ir,6
—16,55
— 7,4
+ 2,7
19,0
28,8
36,3
39,6 I
0/
/o
Phenol
0,00
10,65
20,54
30,83
39,45
49,69
51,83
53,59
58,49
75,28
84,52
93,31
100,00
Bodenkörper
Thymol
Thymol+ Phenol
Phenol
Temp.
49,^4'
40,52
33,64
25,09
19,17
8,29
7,41»
9,08
12,90
25,82
31,5^
36,20
39,53
) Paternö u. Ampola, Gazz. chin
27, 481; 1897.
Kreraano.
135
mm
541
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIII.
Phenol-Pikrinsäure ^)
*\oI.-%
Pikrin-
säure
Bodenkörper Temp.
ioo,o
90,6
79,0
65,2
6i)5
60,5
52,9
41,7
31,4
21,6
18,3
10.2
3,6
0.0
Pikrinsäure
Pikrinsäure +
(I Pik. I Phen.)
(I Pik. I Phen.)
Phenol+(i Pik.
I Phen.) I
(I Pik. I Phen.)
122,5°
i",5
101,5
87,0
83,0
81,5
84,0
83,0
79,0
72,0
68,0
53»o
96
38,8
41,0
^) Kremano, Mon. Chem. 25, 1215;
904.
Zu gleichem Resultat kommt Philip,
ioum. ehem. Soc 88, 833; 1903.
o-Nitrophenol — a-Dinitro-
phenol 0
Wol -"' I
Nitroph^nol! B«le"körper iTemp.
100,0
90,0
85,0
81,5
80,0
75,0
70,0
61,4
50,0
40,0
35,0
30,0
25,0
20,0
10,0
0,0
O-Nitrophenol
o-Nitrophenol-f-
a-Dinitrophenol
a-Dinitrophenol
46,2«
41,0
38,6
36,5
40,0
51,6
55,8
64,8
82,3
69,7
90,9
94,6
100,9
105,2
108,8
"2,5
*) Crompton u. Whiteley, Joum.
ehem. Soc. 67, 327; 1895.
o-Nitrophenol-Pikrinsäure ^)
Mol.-%
o-Nitrophenol,
Bodenkörper Temp.
100,0
92,6
81,6
76,5 exp.
71,1
64,0
47,4
28,5
0,0
O-Nitrophenol
Pikrinsäure-r
o-Nitrophenol
Pikrinsäure
45,5«
41,5
36,0
HO
45,5
57,3
79,0
97,5
120,0
^) Kremaon u. Rodinis, Mon. Chem.
i7, 125; 1906.
m-Nitrophenol-Pikrinsäure ^)
Mol.-%
m-Nitro-
phenol
Bodenkörper Temp.
100,0
83,6
65,3
56,9
47,6
27,5
7,9
0,0
m-Nitrophenol
Pikrinsäure-f
m-Nitrophenol
Pikrinsäure
94,5"
86,3
76,5
71,0
81,5
99,5
"4,5
120.0
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
p-Nitrophenol-Pikrinsäure 0
MoL-%
Pikrins.
Bodenkörper
100,0
80,7
62,0
53,7
47,7
40,8
20,1
0.0
Pikrinsäure
Pikrinsäure +
p-Nitrophenol
p-Nitrophenol
Temp.
120,0"
107,0
90,5
83,0
79,0
83,4
98,0
"3,0
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Brenzkatechin-Pikrinsäure ^)
Mol.-%
Pikrins.
Bodenkörper Temp.
0,0
10,7
ca. 14
21,9
31,2
40,5
50,0
60,5
71,5
ca. 81,5
84,1
90,1
loo.o
Brenzkatechin
Brenzk. -f (iBrenzk.
, I Pikrinsäure)
(i Brenzk. . i Pikrins.)
Smp.
(i Brenzk. .i Pikrins.)
! -f Pikrinsäure
Pikrinsäure
103,4"
97,8
96,35
108,8
116,5
120,8
122,4
119,8
112,9
104,2
107,3
112,8
120,25
*) Philip u- Smith, Joum. chem.
Soc 87, 1735; 1905.
Resorcin-Pikrinsäure *)
Mol.-%
Pikrins.
Bodenkörper Temp.
0,0
10,9
20,8
ca. 25
28,1
35,8
43,3
50,0
54,2
59,9
66,3
ca. 70
76,7
81,6
90,1
100,0
Resorcin
Resordn-f
(i Resorc . i Pikrins.)
(I Resorc . i Pikrins.)
Smp.
|(i Resorc . i Pikrins.)!
: -f Pikrinsäure
i Pikrinsäure
108,8«
102,1
95,8
93,7
94,7
97,9
99,65
100,3
99,8
98,9
96,6
95,15
100,8
105,2
112,6
120,25
') Philip u. Smhh, Joum. chem.
Soc. 87, 1735; 1905.
Resorcin-yff-Naphthol ^)
Mol.-%
Resorcin
Bodenkörper Temp.
100,0
66,67
50,0
33,33
0,0
Resorcin
^-Naphthol
iio"
90
88
IOC
122
') Vifnon, Bull. Soc. chim. (3) 6,
656; 1891.
Kremann.
542
135
nn
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIII.
Resorcin-Kampfer 0
Gew.-%
Kampfer
20
40
50
56
68,1
73,6
80
90
100
Bodenkörper
Resorcin
Resorc.+Verb.
Verb. Smp.
Verb. + Kampfer
Kampfer
Temp.
109"
98
78
64
26
29
0
50
118
177
') Cailfe, C. r. 148, 1461 ; 1909 ; nach
Fig. exp.
Hydrochinon- p-Methoxy
zimtntsäure ^)
I. Fließende Mischk rystalle
Mol.-»/„
Hydro-
chinon
Bodenkörper
3,19
5,70
ca.
11,00
Fließ. Kryst. v.
Methoxyzimmts.
I Fließ. Mischkr.r
V. Methoxy- J
zimmtsäure u. 1
Hydrochinon '
Fließ. Mischkryst.
+ feste Meth-
oxyzimmtsäure
Temp.
185,5'
177,6—179,9
170,6—174,7
167,0
II. Fest- Fließende Krystalle
170,60
0,00
3,19
5,7
8,0
10,0
19,9
30,0
40,0
ca.
66,0
59,8
79,8
loo.o
Methoxyzimmt-
säure
Methoxyzimmts.
+ Hydrochinon
Hydrochinon
169,7
168,6
167,9
167,3
161,7
156,2
149,7
140,8
145,4
157,3
169,0
1) de Kock, ZS. ph. Gh. 48, 129;
1904.
Guajacol Pikrinsäure 0
Mol.-%
Pikrins.
0,0
i.i
ca. 2,0
Bodenkörper Temp.
Guajacol
Guajac. + (i Pik.
. I Guajacol)
28,1°
27,25
26.56
Guajacol-Pikrinsäure (Forts.)
Mol.-%
Pikrins.
Bodenkörper Temp
4,4
9,9
20,4
30,3
39,9
50,0
60,2
ca. 64
(i Pik. . I Guajac.)
„ Smp.
(iPik. . I Guajac.)
+ Pikrins.
Pikrinsäure
66,6
72,0
79,6
90,0
roo,o j
^) Philip u. Smitti,
Soc. 87, 1735; 1905.
41,65''
58,85
74,8
83,0
87,1
87,9
86,45
86
»8,7
95,9
103,2
112,6
120,25
Journ. ehem.
a-Naphthol-)g-NaphthoP)
Mol
a-Naphth.l Bodenkörper , Temp.
100
84,9
80
70
62
60
50
40
30
20
IG
a-Naphthol
95,5"
85,1
79,1
a+/S-Naphthol 73,6
/?-Naphthol 75,8
85,1
93,9
102,7
109,5
"6,5
122,2
Crompton u. Whiteley, Journ.
ehem. Soc. 67, 327; 1895.
Ältere Versuche: Vignon, Bull. Soc.
chim. (3), 6, 656; 1891.
/g-Naphthol-Pikrinsäure Q
Mol.-%
Pikrins.
100,0
95,6
91,0
86,4
85,4
70,2
62,9
51,4
50,0
49,9
35,2
23,1
12,4
Bodenkörper
Pikrinsäure
„
Pikrins. + (i Pikr.-
i^-Napht.)
(iPikrins.-i.ff-Napht.)
(iPikrs.-ljS-Napht.)
+ /9-Naphthol
/?-Naphthol
6,0
4,87
0,00
1) Kuriloff, ZS. ph.Ch. 23,674
Temp.
122,2"
117,0
111,0
118,0
120,2
146,0
151,0
156,4
157,0
157,0
150,8
136,4
127,0
116,0
117,0
121,0
; 1897.
a-Naphthol-Kampfer 0
^) Cailie, C. r. 148, 1461; 1909.
Nähere Angaben sind dem Original
nicht zu entnehmen. '
)ffNaphthol Kampfer 0
1) Caille, C. r. 148, 1461; 1909.
Nähere Angaben sind dem Original
nicht zu entnehmen.
Menthol-Methylurethan 0
Mol.-%
Menthol
0,0
5,78
9,02
14,62
19,63
26,03
34,09
42,51
54,60
63,04
74,61
80,0
86,57
90,20
96,70
lOO.O
I9I0.
Bodenkörper
Temp.
Methylurethan
54,0«
„
51,25
„
50,2
„
49,15
,,
48,4
„
47,7
„
46,6
„
45,2
„
42,9
„
40,15
„
35,15
Menthol
+ Methylurethan
32,15
Menthol
34,95
„
36,75
„
40,15
„
42,0
ler, ZS. ph. Gh.
72, 536;
Menthol-Nitrobenzol 0
Mol.-%
Menthol
Bodenkörper \ Temp,
0,0 Nitrobenzol 5,7"
3,10 „ 4,0
6,26 „ 2,85
8,78 ^'*'°^?J'?^"^ 2,60
' Menthol '
12,01 Menthol 10,15
18,30 „ 16,2
24,77 „ 20,2
29,94 „ 22,0
38,76 „ 23,8
48,32 „ 25,7
58.42 „ 27,4
68,80 „ 29,5
78,89 „ 31,85
88,79 „ 35,2
96.43 „ 40,3
100,0 „ 42,0
1) Scheuer, ZS. ph. Ch. 72, 532;
1910.
Ältere Versuche von Dahms, Wied.
Ann. 54, 486; 1895 stehen in guter
Übereinstimmung mit denen von
Kremann.
135
00
543
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIII. u. XIV.
Menthol-Nitrobenzol (Forts.)
Scheuer. Die Mentholkurve zeigt
einen Wendepunkt bei ca. 5oMoI.-%,
woraus Dahms auf die Existenz einer
Verb, (i Nitrob. i Menthol) schließt.
Deren Existenz steht jedoch nicht
einwandfrei fest.
iVlenthol AnethoP)
Mol.-°o
Menthol
Bodenkörper Temp.
o,o
4,70
9,10
14,06
20,75
28,40
3o,8
40,38
46,41
57,55
66,04
76,81
85,68
91,07
94,86
100,0
Anethol
Anethol-f- Menth.
Menthol
21,3"
19,35
18,0
16,7
15,45
14,35
13,9
16,5
18,8
22,8
25,9
30,1
34,5
37»3
39,25
42,0
^) Scheuer, ZS. ph. Gh. 72, 536
1910.
Menthol-Kampfer 0
Mol.-?o
Menthol
Bodenkörper Temp.
7,36
11,46
23,27
29,65
44,92
49,46
53,46
64,16
74,57
86,29
94,54
100,00
M Pawlewski,
Ber. 1893, 379.
Kampfer
Menthol
Krakauer
175"
142
108
96
48
34,5
19
?
22,5
34,5
39,6
43,-5
Akad.
Thymol-Benzophenon ^)
Mol.-%
Thvmol
Bodenkörper Temp.
o Benzophenon j 48,5"
12,50 „ i 40,5
23,61 „ I 35,0
76,85 Thvmol 39,2
86,73 ,. 44,0
93,73 „ 47,4
100,0 „ 49,0
^) Pawlewski, Krakauer Akad.
Ber. 1893, 379.
XIV. Systeme mit
Phenolen und deren
Derivaten einerseits,
aromatischen Aminen
und deren Derivaten
anderseits.
Anilin-Phenol 0
Mol.-%
Anilin
Bodenkörper ! Temp.
0,0 Phenol 41,0*
4,0 „ '■ 37,3
9,8 „ i 32,0
15,4 „ j 25,3
20,4 „ ! 18,5
ca. 23,0 i, p^P^'"°l+,. ,' 15,0
' : (iPhen. lAnihn) s '
25.4 (iPhen. I Anilin) j 18,0
30.1 „ ! 22,7
37,3 ; „ 27,7
45.2 : „ 29,9
50.0 ; „ 31,0
55.5 i „ 29,5
60,9 ! „ 27,5
70.1 j ., 22,0
76.1 j „ 16,5
83.2 j „ 5»7
89,2 ' „ — 5,2
90 (» (iPhen. I Anilin) I _j20
"' + Anilin "''
96,9 Anilin j — 8,1
100,0 i „ 1 — 6,1
^) Schreiaemakers. ZS. ph. Chem.
29, 581; 1899.
Ausführl. Vers, über den Verlauf
der Gleichgew.- Kurve der Verbdg.
(iPhen. lAnilin) cf.Lidbnry, ZS. ph.
Ch. 39, 401 ; 1902.
Phenol-0-Nitranilin 0
o??Sa^in i ß^^"^°'T'^'- 'Ten^P-
100,0
85,5
75,9
60,6
47,3
. 35
21,6
10,7
0,0
o-Nitranilin
Phenol
+o-Nitran.
Phenol
68,0»
58,0
51,0
40,0
28,0
10
22,5
32,0
40,5
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Phenol-m-Nitranilin 0
Mol.-%
Nitranilin
Bodenkörper Temp.
lOOjO
88,2
72,1
52,9
38,3
26,2
15,7
10,1
0.0
m- Nitranilin
Phenol +m-
Nitranilin
Phenol
111,0"
105,3
96,0
81,0
66,5
49,8
28,8
33,0
40,5
') Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Phenol-p-Nitranilin ^
P-N^tranilin Bodenkörper Temp.
100,0
86,7
60,8
47,1
33,1
19,9
12,5
8,3
0,0
p- Nitranilin
Phenol +p-
Nitran.
Phenol
147,5'
139,0
"5,8
103,5
81,8
55,8
ca. 30
I 34,0
! 40,5
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
Phenol-Dimethylanilin 0
Mol.-%
Phenol
Bodenkörper \ Temp.
0,0
20,8
36,0
49,0
67,4
72,3
80,6
lOO.O
Dimethylanilin
Phenol
+ 1,5»
— 7,3
—17,7
—32,5
— 5,5
+ 5,0
19,0
41,0
*) Kremann, Mon. Chem. 27, 91;
1906.
Kremaon.
544
135pi)
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIV.
Phenol-Nitrosodimethyl-
anilin 0
Mol.-%
Nitrosodi-
methylanilin
94,5
89,3
88,0
78,7
7o»5
66,5
63,7
57,7
46,3
36,9
29,9
25,8
23,1
21,0
13,4
10,5
5,1
0,0
^) Kremann
1904.
Bodenkörper
Nitrosodi-
methylanilin
Nitrosodim. +
(2 Nitrosodim.
.1 Phenol)
(2 Nitr..i Phenol)
Temp.
(2 Nitrosodim. .
I Phenol) + Phenol
Phenol
24,5
29,0
36,7
41,5
i, Mon. Chem. 26, 1312;
86,0»
82,0
77,0
74,0
86,0
90,0
90,5
91,0
90,0
85,0
75,0
58,0
44,0
24,0
14,0
Phenol-o-ToluidinO
Mol.-%
Phenol
ex
100,0
93,7
85,8
,82
78,2
70,5
62,0
53,1
46,4
36,8
26,0
18,6
9,0
Bodenkörper
Temp.
Phenol
Phenol+(i Phen. „
.iToluid.) '^^•
(I Phenol. iToluid.)
41,0"
35,0
22,0
12
17,5
26,5
32,0
34,0
34,0
32,0
23,0
11,0
15,0
^) Kremann, Mon. Chem. 27, 91;
1906.
Phenol-p-ToluidinO
Mol.%
Phenol
Bodenkörper
90,0
75,6
Phenol
Phenol +"(i Phenol
. I Toluidin)
Temp.
41,0«
32,0
9,0
PhenoI-p-Toluidin (Fortsetzung).
Mol.-%
Phenol
Bodenkörper
66,8
56,5
48,7
41,0
ca. 32,5
27,2
18,6
0,0
;i Phenol. IToluid.)
Toluldin+(iToluid.
.1 Phenol)
p-Toluidin
Temp.
22,0"
28,5
29,0
27,5
ca. 17,0
23,0
32,5
42,5
*) Kremann, Mon. Chem. 27, 91;
1906. Ältere Versuche: Philip, Journ.
chem. Soc. 83, 828; 1903.
Phenol-m-XylidinO
MoI.-%
Phenol
Bodenkörper j Temp.
100,0
90,3
75,4
ca. 71
69,4
61,9
52,3
48,4
43,6
35,6
22,0
0,0
Phenol
Phenoli-
er Phenol . iXylidin)
(i Phenol . iXy lidin)
Xyiidin
41,0"
33,0
8,0
ca. — 1
+2,0
10,5
16,0
16,0
14,5
10,0
— 6,0
—16.6
') Kremann, Mon. Chem. 27, 91;
1906.
Phenol-Diphenylamin 0
Mol.-%
Diphenylamin
4,5
13,1
22,0
29,3
ca. 31 exp.
42,8
55,7
65,9
81,6
90,7
100,0
Bodenkörper
Temp.
Phenol
Phenol -[-
Diphenylamin
Diphenylamin
36,8«
30,3
24,6
19,8
18,1
25,0
32,0
37,1
44,1
48,2
52,6
^) Philip, Journ. chem. Soc. 83,
814; 1903.
Phenol-a-Naphthylamin 0
Mol.-%
a-Naph-
thylamin
Bodenkörper.
Phenol
Temp.
0,0
7,6
18,6
23,0
29,4
42,6
50,0
57,9
ca. 68
70,0
76,1
83,2
90,9
100,0
^) Philip, Journ. chem. Soc. 83,
814; 1903.
Phenol +
(iPhen..ia-Naph.)
(iPhen.. la-Naph.)
,,
„ Smp.
»
(iPhen..ia-Naph.)
+ a-Naphth.
a-Naphthylamin
40,4"
34,2
21,6
16,1
20,8
27,8
28,6
27,6
24
25,6
31,0
36,9
42,5
48,3
Phenol-yff-Naphthylamin ^)
Mol.-% {
Naph- i Bodenkörper
thylamin j
Temp.
Naphthylamin
100,0
82,3
65,6
57,2
51,5
41,7
32,8
20,0
14,5
8,7
ca. 4,0
3,1
0,0
') Kremann, Mon. Chem.
1906.
Naphthylamin +
(iPhen. . iNaphth.)
(i Phenol.
I Naphthylamin)
(iPhenol. iNaphth.)
+ Phenol
Phenol
109,0"
99,0
89,0
83,0
83,5
83,0
80,0
71,5
66,0
51,0
ca. 36,0
37,5
40,5
27, 91;
0-Kresol- Anilin ^)
Mol.-%
Anilin
100,0
95,3
90,0
81,8
74,4
67,5
54,6
47,1
35,0
Bodenkörper
Anilin
Anilin +
(i Anilin. iKresol)
(lAnilin.iKresol)
Kremann.
Temp.
— 6,80
— 9,8
—12,5
—16,7
— 7,1
+ 1,3
8,3
8,3
4,2
135qq
545
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIV.
o-Kresol-Anilia ( Fortsetzung)
o*Nitrophenol-Aailia (Fortsetzung)
p-Nitrophenol- Anilin ^
Mol.-^'o
Anilin
Bodenkörper Temp.
.32
ca. 2«
Kresol-r
(iKresol . i An.)
21.7 Kresol ; 12,9
11,0 „ 22,1
0,0 „ 30^
^) Kremana, Mon. Chem. 27, 91
1906.
m-Kresoi- Anilin ^)
Mol.-°o
Anilin
Bodenkörper Temp.
100,0
81.6
64,3
49,3
35,9
29,7
Anilin [
Anilin-f |
(lAnilin.i Kresol)
(I Anilin. I Kresol)
(I Anilin. I Kresol)
4- Kresol
Kresol
17-7
8,5
0,0
') Kremaan, Mon. Chem. 27
1906.
- 6,6»
23,4
29
-18,7
-14,6
23,8
30,2
-12,5
- 4»6
- 4,2
, 91;
p-Kresol- Anilin ^)
MoL-Oq
Anilin" Bodenkörper Temp.
0.0 p-Kresol 33,2»
12,9 „ 20,8
9^7 p-Kresol-f- pq
"**'' (I Anilin. I Kresol) **''
39,9 ( I Anilin. I Kresol); 16,7
51,2 „ i 19,2
58,6 „ 1 18,3
69,1 „ I 12,1
78,1 . „ + 3,7
89 exp.Anilin+dKr.iA.) — 15
96,0 Anilin — 10,0
100.0 „ — 6,7
^) Kremana, Mon. Chem. 27, 91;
1906. Ältere Daten:
Philip, Joum. Chem. Soc. 83, 822 ;
1903.
0-Nitrophenol- Anilin ^)
Mol.-%
o-Nitro-
phenol
Bodenkörper Temp.
ico,o
83,3
63,2
50,0
0-Nitrophenol
46,0«
38,0
27,0
17,5
Moi.-% ;
o- Nitro- Bodenkörper
phenol
Temp.
39,4 o-Nitrophenol -7-10,0^
26.1 ; „ — 2,5
14.2 i O-Nitrophenol _^^^
^ -f Anilm '
8,4 ' Anilin — 10,5
0,0 ,. — 6,3'
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
0 Nitrophenol- p-Toluidin 0
Mol.-%
p- Toluidin
Bodenkörper i Temp.
lOO
92,1
83,92
75,25
66,13
56,53
46,46
p-Toluidin
p-Toiuidin
-f O-Nitrophenol
o-Nitrophenol
35,91
24,54 ; » i
12,55 :
6,43 i „ I
0,0
^) Pawlewski, Krakauer
Ber. 1893, 379-
Neuere Versuche:
Philip, Joum, chem. Soc. 83, 814;
1903 ; nach Ph. liegt das Eutektikum
bei 15,6" u. ca.5iMol.-% p-Toluidin.
45,0"
40,5
36,4
32,0
27,3
23,0
19,5
26,0
32,7
39,0
42,0
45,0
Akad.
m-Nitrophenol- Anilin ^)
Mol.-%
m-Nitro-
phenol
Bodenkörper Temp.
100,0
m-Nitrophenol
96,0
80,5
„
j 82,0
62,2
„
i 60,0
51,1
m-Nitrophenol
' 36,0
47,0
+ (i m-Nitroph.
I Anil.)
(i m-Nitroph.
ca.23,0
43,2
I Anil.)
22,5
39,3
,,
, 20,5
31,5
„
1 13,0
27,6
l-f 6,5
20 exp.i
Anilin
(i m-Nitroph.
I Anil.)
Anilin
— o
9,7 Anilin -10,0
2,7 > „ — 7,0
0,0 i „ — 6,3
Kremana u. Rodinis, Mon. Chem.
,125; 1906.
Mol.-%
p-Nitro-
phenol
Bodenkörper Temp.
100,0
72.2
59,7
52,8
50,0
42,3
36,2
22,1
16,0
10,5
9,3
3,4
0,0
p-Nitrophenol
p-Nitrophenol
-i-(ip-Nitroph. .
I Anil.)
(i p-Nitroph. .
I Anil.)
Anilin
(i p-Nitroph.
I Anil.)
Anilin
113,0"
86,5
67,0
49,0
42,0
42,0
38,5
: 20,0
+ 4,0
-20,5
—17,5
—10,5
6,3
Kremana u. Rodiais, Mon. Chem.
, 125; 1906.
2, 4-Dinitrophenol- Anilin 0
Mol.-%
2,4-Di-
nitrophen.
Bodenkörper Temp.
Dinitroph,-r
(iDinitr. . lAnil.)
(iDinitr..! Anilin)
100,0 2, 4-Dinitrophen.
90,7
80,9
63,1
55,6
52
50,9
48,3
41,1
26,8
17,9
12,0
7,5
4,75
1,7
1,0
0,5
0,0 „
1) Kremaao, Wien. Ber.
369; 1906.
Anilin +
(iDinitr. . iAnil.)|
Anilin
110,5"
106,0
101,0
86,5
80,0
73
74,0
75,0
74,0
69,0
60,0
51,0
42,0
-f 22,0
—7,0
-9,0
—7,0
-6,5
11511b,
g-Dinitrophenol-Acetanilid ^
Mol.-°^
Acetanilid
Bodenkörper Temp.
100,0
85,0
7;ö
65,0
5«,0
Acetanilid
Acetanilid
+ Dinitrcphenol
113,50
103,0
97,0
88,3
79,0
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Kremaan 35
546
135
rr
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIV.
a-Diahrnphenol'Acetaailid (Forts.)
MoI.-%
Acetanilid
50,0
46,2
41,3
36,4
26,9
17,7
0,0
Bodenkörper 1 Temp.
a-Dinitrophenol
83,3"
86,0
89,1
94,4
99,5
104,3
"2,5
^) Crompton u. Whiteley, Joum.
ehem. Soc. 67, 327; 1895.
Brenzkatechin Anilin ^)
Mol.-%
Anilin
Bodenkörper | Temp.
0,0
8,4
20,5
29,4
40,9
46,7
53,0 exp.
59,1
70,1
79,5
88,5exp.
95,0
100,0
Brenzkatechin
(lAnil. .iBrzk.)
39,0
+ Brenzkatechin
(lAnil. . iBrzk.)
37,0
„
26,0
+ 4,8
105,0"
100,0
91,5
82,5
68,0
56,0
Anilin
+ (iAnil..iBrzk.
Anilin
^) Kremann u. Rodinis, Mon.
27, 125; 1906.
—14,0
— 9,0
- 6,3
Chem.
Brenzkatechin-p-Toluidin ^)
Mol.-% I
p-Toluidin
Bodenkörper j Temp.
0,0
6,5
16,2
23,4
27,8
39,8
41,9
ca. 46
50,0
54,0
62,8
ca. 65,5
66,6
70,4
76,2
79,5
I. Stabil.
Brenzkatechin
Brenzkat.+
(iBrenzk..ip-Tol.)
(i Brenzk.
. I p-Tol.)Smp.
( I Brenzk.. ip-Tol.)
+ (iBr..2p-Tol.)
(i Brenzk.
.2 p-Tol.)Smp.
103,2"
99,4
92,0
85,2
80,2
62,65
58,4
40,8
50,2
49,4
44,65
41,4
41,4
40,5
38,5
36,3
Brenzkatecbin-p-Toluidin (Forts.)
Mol.-%
p-Toluidin:
Bodenkörper i Temp.
83,6
90,0
95,8
lOO.O
46,7
49,1
(iBrenzk..2p-Tol.
+p-Toluidin
p-Toluidin
II. Instabil.
Brenzkatechin
Brenzkat.+
53,9 I (i Brenzkat. i
. 2 p-Toluidin) ;
55,6 „ I
60,1
') Philip u. Smith, Journ.
Soc 87, 1735; 1905.
32,60
38,0
41,2
43,4
47,75"
42,0
35,8
36,55
37,8
40,2
chem.
^) Kremana u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125; 1906.
*) Bei weiterem Zusatz von Anilin
war kein Erstarren mehr zu be-
obachten.
Brenzkatechin a-Naphthyl-
amin 0
Mol.-%
a-Naph-
tylamin
Bodenkörper
0,0
15,4
28,7
39,6
50,0
56,1
ca. 58
60,9
66,4
76,3
ca. 84
86,1
89,8
100
') Philip
Soc. 87,
Temp.
Brenzkatechin
Brenzk. + (2 a-
Naphth.i Brenzk.;
(2 a-Naphthylam.
I Brenzkat.)
(2 a-Naphth.
I Brenzk.)
-fa-Naphth.
a-Naphthylamin
u. Smith, Journ.
1735; 1905.
103,2"
94,0
83,0
71,3
56,3
45,2
41,65
42,05
43,4
40,95
36,95
38,4
41,3
48,0
chem.
Resorcin ■ p-Toluidin ')
Mol.-%
p-Toluidin
Resorcin-Anilin 0
Mol.-%
Resorcin
100,0
89,6
73,8
64,7
56,8
50,3*)
Bodenkörper Temp.
Resorcin
110,0"
102,0
89,5
77,5
65,0
50,0
Bodenkörper Temp,
0,0 Resorcin ! 108,7"
15,4 „ 97,8
30.4 „ 80,9
41,3 „ 56,5
45.5 , p Resorcin+ ^^
' [(iResorc. . I p-Tol.) '
47,3 (iResorc. . I p-Tol.) 31,6
50,0 I „ 31,95
55,3 „ I 30,05
60.0 „ 26,4
63.8 „ I 22,15
66,7 i^'/''--'P-™-J+ 16,4
' I (I Res. . 2 p-Tol.) I '
69.1 !(iResorc. . 2 p-Tol.); 16,2
ca. 72,5 i(^R^Sv1^H'^''''^ + ' 15,0
' ' p-Toluidm '
74.6 p-Toluidin ; 19,2
84.9 j „ j 32,9
100,0 j „ I 43,3
^) Philip u. Smith, Journ. chem.
Soc. 87, 1735; 1905.
Ältere, jedoch unvollständige Ver-
suche von Vigoon, Bull. Soc. chim.
(3) 6, 656; 1891.
Resorcin-a-Naphtnylamin ^)
Mol.-%
a-Naphthyl.
0,0
16,1
27,7
37,7
ca. 46,5
50,0
60,6
70,5
83,3
85,0
86,2
90,9
lOO.O
Bodenkörper Temp.
Resorin
Resorc.-t-(i Res.
. I a-Naphth.)
(I Resorcin .
I a-Naphth.) Smp.
(iRes. .la-Naphth.)
-fa-Naphth.
a-Naphthylam.
1108,8»
98,2
I 88,5
I 77,5
I 65,05
j 65,05
I 62,6
I 56,3
48,8
3S,2
38,6
42,1
48,1
^) Philip u. Smith, Journ. ehem.
Soc. 87, 1735; 1905.
Ältere, unvollständige Versuche
von Vignon, Bull. Soc. chim. (3) 6,
656; 1891.
Kremann.
135
SS
547
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIV.
Resorcin- A-Naphthylamin ')
Mol.-%
f>-Naphthyl-
amin
Bodenkörper Temp.
MoL-%
p-Toluidin
icx),o iJ-Naphthylamin iiz»
66,67 „ 76
Verb. (,3-Naph-
50,0 thylam.Resorc?) 74
33,3 V 69
0,0 Resorcin iio
^) VifflOQ, Bull. Soc chim. (3) «,
656; 1891.
Resorcin-Diphenylamin ^)
m\.-%
' Diphenyl-
amin
Bodenkörper Temp.
100,0 Diphenylamin 54'^
66,67 >Verb.{Diphenyl-r 85
50,0 Jamin . Resorc,?)V 93
33,3 Resorcin loi
0,0 i „ IIO
^) YifBon, BulL Soc. chim. (3) 6,
656; 1891.
Hydrochinon- Anilin 0
MoI.-%
Anilin
Bodenkörper Temp.
96,9
93,6
89,3
81,9
78,9
67,8
66,6
62,3
50,0
44,1
35,2
(iHydroch. .2Anil.)
Hvdrochinon —
(I Hydr. 2 Anil.)
Hvdrochinon
54,5^
68,5
76,5
85,0
86,5
88,5
88,0
ic-o,o
126,0
135,0
144,0
[) Kremaanu.Rodiois,Mon. Chem.
-', 125; igcö.
Hydrochinon ■ p-Toluidin ^)
MoL-^'o
p-Toluidin
Bodenkörper Temp.
0,0
16,0
30,7
40,0
49,7
60,0
ca. 63
Hydro rhinon
1 Hydroch. +
|(iHydroch. .2p-Tol.)
1169,2''
|i59,o
1147,1
;i37,5
|I25,I
1105,2
96,5
Hydrochinon-p-Toluidin (Forts.)
Bodenkörper JTemp.
66,6 ^'^y^lf^- %.7o^'
' .2 p-ToL) Smp. j '
78,8 ' „ ' 94,1
89,6 „ ' 83,7
98,8 (^"yd^-^P-,!«'-)' 42,6
' -r p-Toluidm , ^
99,5 1 p-Toluidin j 43,05
100,0 I „ • 43,4
') Philip u. Smith, Joum. chem.
Soc. 87, 1735; 1905.
Hydrochinon - a-Naphthyl-
amin ^)
MoL-%
a-Naph-
thvlamin
Bodenkörper Temp.
0,0
20,3
33,1
50,0
59,5
67,5
76,1
82,3
ca. 86,0
88,*.
91,7
ca. 94
Hydrochinon
Hydroch. + !
(iHydr..ia-Napht.)
(i Hydrochinon-
j I a-Naphthylamin)
kiHydr..i'a-Napht.)'
-f a-NaphthyL
a-Naphthylamin i
169,2"
157,2
:i48,7
;i34.8
!i25,o
114,5
I 98,5
I 76,9
57,0
98,4
100,0 .,
') Philip u. Smith, Joum
Soc. 87, 1735; 1905-
54,9
50,2
45,3
47,0
48,0
chem.
a-Naphthol- p-Toluidin ^)
Mol.-%
p-Toluidin
Bodenkörper iTemp.
0,0
6,7
20,9
33,3
40
45,4
50,0
56,2
61,6
68,6
71.8
77,9
ca. 81,5
87,7
93,9
100,0
a-Naphthol
93,9"
89,9
78,2
62,5
a- N aphthol -f- ; ca.52
(i a-Naph. I p-Tol.) exp.
(i o-Naph. I p-Tol.) I 53,1
i „ Smp. 1 53,6
i „ ; 52,6
I « ' 50,1
1 ., 44,6
i „ i 41,1
! „ ! 34,1
\ (i a-Naph. i p-Tol.) : -^ q
-f p-Toluidin '
p-Toluidin 35,4
i „ i 39,7
i » 1 43,1
') Philip, Joum. chem. Soc. 83,
814; 1903.
Ältere, unvollständ. Angaben von ]
Vifoon, Bull. Soc chim. (3) 6, 656;
i8qi.
■Naphthol-Diphenylamin ^)
Mol.-%
Biphenyl- Bodenkörper Temp.
amin
ioo,o ; Diphenylamin 54®
66,67 l Verb.(Diphenyl. 50
50,0 j a-Naphthol)? . 61
33,33 . a-Naphthol ; 72
0,0 „ 92
') Vignoa, BulL Soc chim. {3)
6, 656; 1891.
o-Naphthol-o-NaphthylaminO
Mol.-% i
a-Naphthyl- '< Bodenkörper Temp.
100,0 a-Naphthvlamin 30°
Verb.(a-Naphthyl-
66,67 amin-a-Naphthol?) 46
50,0 „ 56
33,3 a-Naphthol , 70
0,0 „ 92
^) Vifooa, Bull. Soc. chim. (3)
6, 656; 1891.
a-NaphthoI-yff Naphthylamin 0
Mol.-%
Naphthyl- Bodenkörper Temp.
66,67
50,0
33,3
0,0
i-Naphthylamin 112'-'
Verb.(.i-Naphthyl-
amin-a-Naphthol?) 54
64
a-Naphthol
70
92
') Vignofl, Bull. Soc chim. (3)
6, 656; 1891.
i?-Naphthol-p-Toluidin')
p-ToSin Bodenkörper Temp.
100,0 p-Toluidin 45"
Verb. (p-Toluidin-
66,67 i ^-Naphthol?) 75
50,0 I „ 82
33,3 /?-Naphthol 91
0,0 „ 122
') Vif;aoa, Bull. Soc chim. (3)
6, 656; 1891.
Kremaao. 35*
548
135 tt
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XIV. u. XV.
/ff-Naphthol-Diphenylamin 0
Mol.-%
Diphenyl-
amin
ioo,o
66,67
50,0
33,33
0,0
Bodenkörper
Diphenylamin
1 Verb. (Diphenyl.
j /?-Naphthol)?
/J-Naphthol
Temp.
54"
72
87
99
122
*) Vignon, Bull. Soc. chim. (3)
6, 656; 1891.
/ff-Naphthol-a Naphthylamin ^)
Mol.-%
a-Naph-
thylamin
Bodenkörper
Tem
100,0
66,67
50,0
33,3
0,0
a-Naphthylamin
(a-Naphthylamin-
/3-NaphthoI)
/?-Naphthol
„
50'
66
75
92
122
J) Vignon, Bull. Soc. chim. (3)
6, 656; 1891.
/ff-Naphthol /ff-NaphthylaminO
Mol.-%
/J-Naph-
thylamin
Bodenkörper
100,0
66,67
50,0
33,3 !
0,0 j
') Vignon, Bull.
6, 656; 1891.
/?-Naphthylamin
Verbindung ?
/?-Naphthol
Temp.
112
68
74
93
122
Soc. chim. (3)
Mentholp-Toluidin ')
Mol.-% I
p-To!uidin
Bodenkörper Temp.
100
89,22
72,98
59,34
46,26
43 exp.
41,31
32,92
20,73
7,03
0.00
p-Toluidin
Menthol
+p-Toluidin
p-Toluidin
45,0"
41,2
33,8
29,5
21,7
19,5
20,5
25,0
31,0
38,5
43,0
^•) Pawlewski, Krakauer Akad. Ber.
1893; 379.
XV. Systeme mit aro-
matischen Aminen, bei
denen die zweite Kom-
ponente keinPhenol ist.
Anilin-Nitrosobenzol 0
Mol.-%
Nitroso-
benzol
ioo,o
76,4
59,8
48,4
40,1
29,1
24,3
18,5
exp.
11,6
4,7
0.0
Bodenkörper
Nitrosobenzol
Nitrosobenzol
-f Anilin
Anilin
Temp.
63,5°
52,5
42,0
32,0
22,0
+8,5
—3,0
-13,0
—7,5
—6.0
*) Kremann, Mon. Chem. 25, 13 12;
1904.
Anilin-Nitrosodiraethyl-
anilin 0
Mol.-%
Nitrosodi-
methylanilin
Bodenkörper
Temp,
0,0
1,0
2,5
5,5
9,3
15,2
24,3
38,8
52,5
67,5
76,0
85,7
89,0
95,6
100,0
Anilin
Anilin +
(2 Nitr. I Anil.)
(2 Nitr. I Anil.)
Nitrosodimeth.
+ (2Nitr. lAnil.)
Nitrosodi-
methylanilin
-7,0
—8,0
3,5
22,0
38,0
57,0
79,0
88,5
93,0
90,0.
81,0
74,5
83,0
85,5
^) Kremann. Mon. Chem. 25, 1215;
1904.
Anilin-Nitrobenzol^)
Mol.-%
Nitro-
benzol
Bodenkörper 1 Temp.
100,0
86,3
69,5
57,0
50,6
41,0
28,9
16,0
0,0
Nitrobenzol
Anilin
+ Nitrobenzol
Anilin
2,8«
—6,1
-14,7
-20,4
—24,1
—29,8
—22,3
—15,6
-6,1
*) Kremann, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
Anilin-p-Nitrotoluol ^)
Mol.-%
Nitro-
toluol
Bodenkörper Temp.
100,0
79,0
64,0
51,6
34,0
23,7
15,0
10,6
3,5
0.0
Nitrotoluol
Anilin +Nitro-
toluol
Anilin
51,3"
39,5
30,0
21,0
5,0
-5,5
-17,0
— 13,0
—8,0
—5,5
') Kremann, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
Anilin-o-Dinitrobenzol 0
Mol.-%
o-Dinitro-
benzol
Bodenkörper | Temp.
ioo,o
82,9
64,2
44,5
29,0
19,8
9,7
a. 4,8
3,5
0,0
o-Dinitrobenzol
Anilin+
o-Dinitrobenzol
Anilin
"6,5"
108,0
92,0
73,0
54,0
37,0
12,0
-11,0
-8,5
—5,5
0 Kremann u. Rodinis, Mon.
Chem. 27, 125; 1906.
Kremann.
135
UU
549
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XV.
1
Anilin-m-Dinitrobenzol 0
MoI.-%
m-Dinitro- Bodenkörper
benzol
Temp.
o,o
4,2 exp.
6,6
13,3 i
20,8
31,8
39,0
46,2 exp.
Anilin <
Anilin |
— (iDin. . I AniL)j
(i Din. . I AniL) j
m-Dinitrob.
-f (i Din.. I Anil.)
54,6 i m-Dinitrobenzol
66.0 1
81,8
91.1 I
100,0
^) Kremaan, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
- 5,5'
- 6,0
- 8,0
— 2,0
+ 14,0
26,5
37,0
39,0
41,5
53,0
65,0
80,0
85,5
91,0
Anilin p Dinitrobenzol ^)
.M01.-O0
p- Dinitro-
benzol
Bodenkörper Temp.
61,0
51,1
42.4
34,4
22,6
12,5
9,0
p- Dinitrobenzol
143,5"
131,0
117,0
102,0
72,0
36,5
15,0
^) Kremann u. Rodinis, Mon. Chem.
il, 125; 1906.
Anilin Dinitrotoluol (1, 3, 5)0
MoL-Oq
Dinitro-
toluol
Bodenkörper Temp.
100,0
67,6
614
55,0 exp.
50,4
40,9
29,8
13,8
9,7
4,4 exp.
2,7
0.0
Dinitrotoluol
Dinitrotoluol
+ (i Din-. I AniL)
(i Din. . I AniL)'
Anilin
(i Din. .1 AniL)
Anilin
80,0»
56,0
51,0
44,5
44,5
41,5
33,5
17,5
+8,0
—9,2
-8,2
-6,5
^) Kremann u. Rodinis. Mon Ch^m.
(, 125: 1906. Dort auch Anilin-
I, 3, 4-Dinitrotolaol.
Anilin-Dinitrotoluol (1, 2, 6) ^
Mol.-%
Dinitro-
toluol
Bodenkörper Temp.
100,0
Dinitrotoluol
62,0«
70,7
n
41,8
59,4
n
35,5
44,6
n
25,0
32,0
n
14,0
21,1
rt
+ 0,5
ll,2exp.
Dinitrotoluol
-r Anilin
-13,0
7,3
Anilin
—10,5
0,0
„
— 5.5
1) Kremj
inn u. Rodinis, Mon. Chem.
27, 125:
1906.
Anilin- 1, 2, 4-DiiiitrotoiuoP)
Mol.-Oo
Dinitro-
toluol
Bodenkörper Temp.
100,0
89,0
74,0
64,2
55,2
44,6
35,3
20,9
11,0 exT
8,4
3,2
0.0
Dinitrotoluol
Anilin
Dinitrotol.
Anilin
71,0«
65,0
56,0
49,0
41,0
31,0
20,0
0,0
—13,0
—11,5
— 8,0
5S
^) Kremaan, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
Anilm-Trimtrobenzol ^
Mol.-%
Trinitro-
benzol
Bodenkörper Temp.
100,0
86,1
82 exp.
75,6
61,0
54,5
41,2
36,0
25,0
19,8
13,8
9,0
2.0
I Trinitrobenzol
I
I Trinitroberuol
j-f(iTrin.. lAniL
I (i Trin. . I AniL
0,5 rxp.
Anilin
-f (iTrin..iAniL
0,0 Anilin
') Kremaan, Mon. Chem.
1904.
122,2"
109,0
101
110,0
123,0
125,0
124,0
121,0
"0,5
102,0
88,0
71,0
16,0
) -«,5
\ —5,5
25, 1246;
Anilin-g-Trinitrotoluol 0
Mol.-°/o
Trinitro-
toluol
Bodenkörper Temp.
100,0 j Trinitrotoluol
91,9 !
o- „^ Trinitrotoluol
*** ^^- -KiTrin..iAniL)
70,2 ! (i Trin. . i AniL)
58,8
51,2 i „ !
40,5 * „ I
29r4 I
23,4 I „ j
",3 „ !
6,5 „ \
1.8
82,0«
74,5
78,0
84,0
85,0
84,0
77.0
71,0
62,0
52,0
+35,0
— i.o
1,5 exp.
Anilin
(iTrin. . lAnil.)
0,0 I Anibn
^) Kremaaa, Mon. Chem. 25, 1246;
1904.
—8,0
Monomethylanilin-Benzyl-
chloridO
A
\
w
\i
II
1
B
C
£
100 80 60 HO
Mol.'^'oSeTayliiilorüL
Benzyl-
chlorid
Bodenkörper Temp.
100,0
95,0
92,7
88,2
17,3
74,7
73,6
71,7
69,6
68,1
66,0
64,8
62,4
Benzylchlorid A —41,2"
„ AB — 44,8
„ —46,3
„ : —47,3
BenzylchL + Bl
(3 Benzylchlor. — 50,3
I Monomethyla.)
(3 BenzylchL. BC —49,5
I Monomethyla.)
» —49,9
„ „ — ^50,9
(3 BenzylchL. C
I Monomethvla.) '■% »
-f- (2 BenzylchL . *^»'»
I Monometh.)
(2 BenzylchL . CD —49,3
I Monomethyla.)
„ „ — 48,8
„ >» — 48,8
(2 BenzylchL . D
1 Monom. )-f —^,5
(3 Benz. 2 Monom.)
Kremaaa.
550
135
VV
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XV.
Monomethylan.-BenzylcbJ. (Forts.)
Mol.-%
Benzyl-
chlorid
Bodenkörper I Temp.
6i,4
59,7
58,7
51,5
43,9
41,3
(3 Benzylchl.. DE
2 Monom.)
(3 Benzylchl. . E
2 Monom.) +
(iBenz. .iMon.)
(i Benzylchl. . EF
I Monom.)
—46,9"
—47,1
-51,2
-44,8
—44,8
—45,3
') Wroczynski u. Guye, Journ.
Chim. phys. 8, 569; 1910.
Acetanilid m-Dinitrobenzol ')
Mol.-%
Acetanilid
Bodenkörper
Temp.
100,0
80,0
60,0
50,0
40,0
38,5
35,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Acetanilid
Acetanilid +
m-Dinitrobenzol
m-Dinitrobenzol
113,5"
101,1
86,8
79,5
70,0
68,5
71,5
75,5
80,2
85,6
90,2
') Crompton u. Whiteley, Journ.
ehem. See, 67, 327; 1895.
Acetanilid-m-Nitranilin 0
Mol.-%
Acetanilid
lOO
80
70
60
50
52
50
45
40
30
20
o
Bodenkörper
Acetanilid
Acetanilid -f
m-Nitroanilin
m-Nitroanilin
Temp.
113,5"
99,3
93,2
85,5
83,3
81,0
82,7
88,0
91,2
97,3
103,0
114,0
Crompton u. Whiteley, Journ.
ehem. Soc. 67, 327; 1895.
p-Nitroacetanilid u. Dinitro-
acetanilid 0
N H Ac : NOi : NO2
2, 4
MoL-Oq
p-Nitro-
acetanilid
Bodenkörper
Dinitroverb.
Dinitro. + p-Nitro.
p-Nitroacetanilid
0,0
2,4
5,4
ca. 10,0
14,2
22,0
32,4
42,4
62,1
74,3
100,0
1) Holleman, Rec. P.
1906.
Temp.
118,0"
116,8
"5,2
112,5exp,
119,0
135,2
148,0
156,2
167,0
189,0
199,4
25, 212;
m Nitranilin-m Dinitrobenzol
Mol.-%
Dinitro-
benzol
100,0
90,0
80,0
70,0
65,0
61,5
60,0
55,0
50,0
45,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Bodenkörper
Temp.
m-Dinitrobenzol
m-Dinitrobenzol
-I- m-Nitroanilin
m-Nitroanilin
Crompton u. Whiteley,
ehem. Soc. 67, 327; 1895.
90,2"
83,7
76,1
68,0
63,3
60,0
62,5
69,6
73,5
78,0
83,6
93,5
100,5
107,5
114,0
Journ.
0-Toluidin-Nitroso-
dimethylanilin 0
Mol.-%
Nitrosodi-
methylanil.
5,2
9,4
14,3
i8,4
21,5
30,2
40,2
48,2
55,1
65,6
Bodenkörper
(2 Nitros. I o-Tol.)
Temp.
—17,0"
— 2,0
+ 15,0
28,0
31,0
46,0
57,0
64,0
67,0
70,0
Mol.-% j
Nitrosodi-
methylanil..
Bodenkörper
Temp.
exp.75,0 L M.r''*''°^*^-r ^^! 67,5»
^ ' '(2 Nitros.. 10- Toi.) '
I00,0 i
Nitrosodimethyl-
anilin
77,o
86,5
') Kremann, Mon. Chem. 25, 1312;
1904.
p-Toluidin Nitrosodimethyl
anilin 0
Mol.-% Nitro-
sodi-
methylanilin
Bodenkörper
Temp,
ioo,o
94,0
86,2
80,1
76,0
ca. 66,6
63,9
61,0
57,6
52,9
44,3
33,9
ca. 27,6
23,9
14,3
3,6
0,0
Nitrosodi-
methylanilin
Nitros.+(2Nitros.^
. I p-Tol.) i
(2 Nitros. ip-Tol.)
(2 Nitros. .ip-Tol.)
-fp-Tol.
p-Toluidin
86,0»
82,0
75,0
68,5
63,7
48,5
48,5
48,0.
47,0
45,0
38,0
32,0
28,0
29,0
35,0
40,0
43,0
•) Kremann, Mcn. Chem. 25, 13 12;
1904.
p-Toluidin-Diphenylamin ^
Mol.-%
p-Toluidin
Bodenkörper ! Temp.
100,0
66,67
50,0
33,3
0,0
p-Toluidin
Diphenylamin
45"
24,5
29
35
54
') Vi^non, Bull. Soc. chim. (3)
6, 656; 1891.
Kremann.
135
WW
551
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XV.
p-Toluidin a Naphthylamin^)
Mol.-°o
Toluidin
Bodenkörper Temp.
Mol.-% Nitro-
sodi-
methylanilin
ioo,o
66,67
50,0
33,3
0,0
p-Toluidin
a-Naphthylamin
45"
23
14
25
50
') Vignon, Bull. Soc. chim. (3)
j, 656; 1891.
p Toluidin- /ÖNaphthylamin^)
Mol.-°o
/J-Naph-
thvlamin
Bodenkörper Temp.
100,0
66,67
50,0
33,3
0.0
.3-Naphthylamin
p-Toluidin
112"
43,0
30,0
28,0
45
') Vignon, Bull. Soc. chim. (3)
6, 656; 1891.
p-Toluidin-Benzoesäure ^)
^Mdinl Bodenkörper | Temp.
100,0
66,67
50,0
33,3
0,0
p-Toluidin
Verb.(p-Toluidin-
Benzoes.) ?
Benzoesäure !
45"
47
55
85
121
M Vignon, Bull. Soc. chim. (3)
6, 656; 1891.
m-Xylidin-Nitrosodimethyl-
anilin ^)
|Mol.-°o Nitro-
sodi-
methvlanilin
Bodenkörper Temp.
100,0
90,2
79,0
70,3
64,2
62
57,2
51,6
42,6
33,7
29,6
Nitrosodi-
methylanilin
Nitros.-i-(2Nitros.
.3m-Xyl.) :
(aNitros. . 3 m-Xyl.)j
(2 Nitros. . 3 m-
Xvl.)-f(iNitros.
. 3 m-Xyl.)
Bodenkörper Temp.
23,*
20,5
12,6
9,5
6,4
2,6
( I N'itros. .
3 m-Xyl.)
-26,0«
!— 24,0
1+17,0
11,0
I 3,0
I ii.o
') Kremann, Mon. Chem. 25, 1312;
1904.
/ß-Naphthylamin Nitrosodi-
methylaniiin^)
Mol.-%
Nitrosodi-
methylanilin
Bodenkörper Temp.
86,o0
79,0
68,0
57,0
48,0
46
47,5
46,5
39,5
30,5
26,0
100,0
93,5
83,0
74,3
67,2
62,1
55,6
48,8
43,1
41,6
39,7
36,5
Nitrosodi-
methylanilin
»>
Nitros.4- (aNitros. .
3 ;:f-Naphthylam.)
(2 Nitrosodim. .
;3/J-NaphthyIam.)
28,5
21,2
12,8
5,0
0,0
/3-NaphthyIamin
exp. + (2 Nitrosodim.
. 3 Naphthylam.)
^-Naphthylaminj
86,0»
82,0
74,5
81,5
85,0
86,0
86,0
85,5
84,5
83,5
83,0
80,5
88,5
96,0
102,0
107,0
110,0
Diplienylamin-Schwefel-
kohlenstoff ^)
Gew.-%
Diphenyl-
amin
Bodenkörper • Temp.
0,37 ' Diphenvlamin — 117,0"
0,87 ! „' — 88,5
^) Arctowski, C r. 121, 123; 1895.
Diphenylamin-Nitro-
naphthalin^)
Ge\v.-%
Nitro- Bodenkörper
naphthalin
Temp.
^) Kremann, Mon. Chem. 25, 1312;
1904.
a-Naphtiiylaniin-Diphenyl-
amin 0
Mol.-%
a-Naphthyl-
Bodenkörper Temp.
100,0 a-Waphthylamin 50°
66,67 I „ ,29
50,0 !«-Naphthylamin jg
-f Diphenylamm
33,3 i Diphenylamin 34
0,0 ; „ 54
^) Vignon, Bull. Soc chim. (3) 6,
656; 1891.
100,0
90,9
66,67
50,0
33,3
20,0
9,1
0,0
Nitronaphthalin
Nitronaphthalin-
Diphenylamin
Diphenylamin
55,1"
50,1
32,2
23,3
28,2
40,2
46,4
50,9
1) Battelli u. Martinetti, Atti Tor.
20, 844; 1S85.
Benzalanilin-Benzylanilin^)
Mol.-%
Benzol-
anilin
Bodenkörper Temp.
IOC
90
80
60
50
40
20
10
Benzalanilin
Kontinuierliche
Reihe von
■ Mischkrystallen
nach Typ. III?
49,0"
47,5—
43,8-
30,3—
23,4—
14,9—?
22.5 - ?
26.6 — ?
32,0
o Benzylanilin
') Beck, ZS. ph. Ch. 48, 652; 1904
Benzalaniiin-Stilben ^)
Mol.-°o
Benzol-
anilin
Bodenkörper i Temp.
Benzalanilin
49,0«
56,9-?
65,2—?
Kontinuierliche
81,0-?
Reihe von
89,3-?
Mischkr>stallen
97,3-?
112,2 — ?
117,0—?
100
90
80
60
50
40
20
10
o Stilben ; 124
*) Beck, ZS. ph. Ch. 48, 652; 1904.
Kremann.
652
135
XX
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XVL
XVI. Systeme mit Azo-
Körpern.
Azobenzol-Benzalanilin 0
Mol.-%
Azoben-
zol
Bodenkörper ; Temp.
i
lOO
90
80
60
50
40
20
10
Azobenzol
Kontinuierliche
Reihe von
' Mischkrystallen
nach Typ. 111.
Benzalanilin
68,0«
66,0 —
64,0-
55,5—
51,0—
47,3-
40,8
46,5 - ?
49,0
') Beck, ZS. ph. Ch. 48, 652;
1904.
Azobenzol-Dibenzyl 0
Mol.-%
Azoben-
zol
Bodenkörper Temp.
lOO
90
80
60
50
40
20
IG
O
Azobenzol
Kontinuierliche
Reihe von
* Mischkrystallen
nach Typ. 111?
Dibenzyl
68,0«
63,1—?
59,1—?
49,5— ?
45,3-?
42,3
44,3— ?
48,0-?
52,0
•) Beck, ZS. ph. Ch. 48, 652;
1904.
Azobenzol-Stilben 0
Mol.-%
Azobenzol
IG
20
40
50
6g
80
90
lOG
Bodenkörper
Temp.
Stilben
124,0°
118,8—?
Kontinuier-
liche Reihe
von Misch-
krystallen
113,2—?
104,5—?
98,5—?
92,0 - ?
81,1—?
Azobenzol
74,2—?
68,G
^) Qarelli u. Calzolari,
chim. 2911, 263; 1899.
Gazz.
p-Methylpropylazophenol+
p-Äthylpropylazophenol 0
Mol -"/o I t
Methyl-j Temp.
propyi- Bodenkörper f-^st-
azo- ! flüssig
phenol ; I
I00,0
89,4
79,1
68,8
58,7
48,7
45,0
39,8
35,6
28,9
26,3
19,2
17,2
9,5
Äthylpropyl-
azophenol
Vermutlich
kont. Reihe
von Misch-
krystallen
Klä-
rungs-
temp.
144,2" 139,6
140.5 1136,5*)
136.6 ;i33,8
132,4 1130,6
127,9
124,9
128,0
123,0
I2I,G
"7,9
116,4
113,9
113,5
112,6
112,3
111,0
118,8
116,1
113,0
Methylpropyl-
0,0 azophenol | 113,1 ; 109,9
^) A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Ch. 64, 233; 1908.
*) Hier wie im ff. können dort, wo
die Klärungspunkte tiefer liegen als
die Temp. fest— flüssig, erstere nur in
unterkühlten Schmelzen beobachtet
werden.
p-MethylpropyIazophenol4-
p-Dipropylazophenol 0
p-Azophenetol+p-Dipropyl
azophenol 0
Mol.-''/o
Azo-
phene-
toi
Bodenkörper
Temp. I Klä-
fest- I runjrs-
flüssig I temp.
100,0
90,5
81,0
71,1
61,2
51,2
46,2
41,1
31,2
20,8
10,0
O.G
Azophenetol
n
Azophenetol +
Dipropylazo-
phenol
Dipropyl- ]
azophenol L,
-160,2''
156,2
151,7
147,0
142,9
139,9
138,9
156,1»
151,5
147,4
143,1
138,5
134,5
138,4 i 129,9
139,6
141,6
J43,5
146,1
') A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Ch. 64, 236; 1908.
*) Vielleicht Mischkry stalle.
p-Azophenetol- p-Azoanisol 0
Mol.-% I I
azophenol j |
Mol.-%
Azoanisol
Bodenkörper Temp.
ioo,o
90,9
81,6
72,0
109,9
Methylpropyl-
azopiienol
in Form 108,9
fließender 108,9
Krystalle ; 108,9
^) Bogojawlenski u. Winogradow,
ZS. ph. Ch. 64, 240; 1908.
p-MethylpropylazophenoI
+p-AzoanisoP)
Mol.-% I
Methyl- !
propyl-
azophenol
Bodenkörper
Klärungs-
temp.
100,0
89,0
78,2
67,6
57,3
p-Methylpropyl-
, a.ophenol in
Form fließender
Krystalle
p-Azoanisol
109,9"
109,5
109,1
109,1
109,2
') A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Ch. (»4, 240; 1908.
0,0
ii,i
21,8
32,2
42,7
50
62,6
72,2
81,7
90,9
100,0
0,0
ii,i
21,8
32,2
42,7
52,8
62,6
I. Erstarrung.
Azophenetol
Azoanisol -f Azo-
phenetol
Azoanisol
Klärung.
flüssig +
kryst.-flüssig
159,5'
154,5
149,5
143,8
138,0
133
141,0
147,4
152,8
159,0
164,6
155,0"
149,9
145,3
140,6
136,2
131,8
127,2
^) A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Ch. 60, 439; 1907.
Kremann.
135yy
553
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XVI.
p-Azophenetol+p- Azoanisol
pbenetol ^)
Mol.-V,
Azo- Bodenkörper
phenet.
Temp.
fest-
flüss.
Klär.-
temp.
100,0
89,5
79,1
68,9
58,7
48,7
38,7
.28,9
19,3
9,4
0,0
p-Azophenet.
Vermut-
lich kont.
Reihe von
Misch-
kryst.
Azoanisolphen.
160,2"
156,0
152,0
147,4
143,6
141,6
139,0
137,0
i35,y
134,7
134,5
156,1'
153,1
150,8
148,4
145,9
143,7
141,5
139,6
136,2
134,7
132,2
^) A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Ch. 64, 231; 1908.
p-Azophenetol — p-Azooxy-
phenetol ^)
75 so 25
Mai % AzojiheneioL
Mol.-7o
p-Azo-
o-xyph.
Bodenkörper
Temp.
I. Flüs-sigkeit -f flüs
feste Krystal
IOC p-Azooxyphen. A
flüssige Misch-
75 kryst. AE bz. AG
50 „
40
25 „
•a 20 flüssige-!- feste
Mischkryst. E
15 feste Misch-
kryst. EBbz. BD
10 »
o p-Azophenetol B
sige bezw.
le^).
167,3°
164,0—163,3
161,1 — 160,2
159,0—158,0
158,3—157,4
157,4
159,0—157,4
159,8-158,2
162,4
2. Umw.: Flüss. Mischkryst. in
feste Mischkryst.^).
Mol.-V,
p-Azo-
oxyph.
Bodenkörper
Temp.
138,4°
75
50
30
25
20
15
12
flüss. Kryst.
+ festes Azooxy-
phen. F
feste4-flüss.Misch- 145,0 — 140,2
kr}St. FCbz.FD
„ „ 152,0 — 144,6
156,2—150,2
157,4—152,2
157,4—153,4
157,4-155,8
D 157,4
Mol.-%
Azo-
anisol
3. Umwandlungskurve der
festen Mischkry stalle^).
Mol.-V„
Azo-
phenet.
Bodenkörper
Temp.
100,0 I GJ ■ 97,2"
90,6 ! „ ' 82,1
80,9 a-Mischkryst. „ ' 66,8
71.3 \ -f.'J-Misch- „ 49,2
61.4 kryst. ,, —27,0
51,4 „ -21,0
41,4 / ,, — 80.0
^) A. Prins, ZS. phys. Chem. «7,
689: 1909, teilw. nach der Fig.
extrapoliert.
Ältere. Versuche;
') A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. phys. Chem. 60, 436;
1907.
p-Azoanisol-p-AzoxyanisoP)
A^olnlil Bodenkörper
Temp.
0,0
10,6
20,0
31,3
41,5
51,6
61,7
70,5
80,5
90,4
100,0
Erstarrungskurve.
I Azoxyanisol I
Azoxyanisol-f
Azoanisol
Azoanisol
117,4"
115,3
113,0
124,0
133,14
140,1
146,7
151,7
156,1
160,5
164,6
2. K! ärungskurve
0,0 h I 134,8*
ic,ö Fließende 132,3
21,6 Krystalle; j 129,3
31,2 i Mischkrystalle ? ' 126,7
41,5 1^ 124,1
^) A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Gh. 60, 437; 1907.
p-Azoanisol + p-Azoanisol-
phenetol 0
Bodenkörper
Temp.
fest-
flüssig
Klä-
rungs-
temp
ioo,o
90,8
78,5
71,2
61,5
51,5
41,3
36,2
Azoanisol
164,0»
159,0
153,4
149,6
144,4
139,5
135,8
133,8
123,60
125,6
Azoanisol
30,2 Azoanisol- 133,2
phenetol
25,7 Azoanisol- \ 132,2
phenetol
20,9 „ p 132,8 127,9
10,5 „ 133,6 130,0
0,0 „ ) 134,5 132,2
M A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Gh. 64, 234; 1908.
*) Vielleicht Mischkrystalle.
p-Azoanisolphenetol +
p-Azoxyphenetol ^)
Mol.-o,«
Azo-
ox\"phe-
netol
Bodenkörper
Temp. Klä-
fest- rungs-
flüssic: temp.
100,0 Azoxyphenetol 136,9"^
89,9 „ ; 134,1
78,2 I „ I 129,7
67.6 1 „ ! 125,1
57,5 „ ! 120,7
52,0 Azoanisolphen. ; <-|c
exp. -r Azoxyphen.
47.2 Azoanisolphenet. 120,0
37,4 „ 123,1
27.7 „ 126,0
18.3 „ 129,0
9,0 „ 131,8
0,0 „ 134,5
') A. Bogojawlenski u. N.
gradow, ZS. ph. Gh. 64, 239:
167,5''
162,7
159,2
155,4
152,1
i 148,4
145,0
141,8
138,3
135,1
132,2
Wino-
; 1908.
p-AzoanisolphenetoI
Azoxyanisol 0
MoL-Vo
Azo-
oxy-
anisol
Bodenkörper
Temp. Klä-
fest- rungs-
flüssig temp.
ioo,o
89,9
79,9
6»,5
exp.
Azoxyanisol
Azoxyanisol -f
Azoanisol-
phenetol
117,4"
112,2
107,0
134,4
132,8
131,3
102,5 128,8
Kremano.
554
135
ZZ
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XVI,
p-Azoantsolphen. + Azoxyanisol
( Fortsetzung).
Mol.-V,
Ato-
oxy-
anisol
59,8
49,8
39,8
29,8
19,8
9,9
o.o
I Temp. j Klä-
Bodenkörper | fest- rungs-
i flüssig I temp.
Azoanisolphen.
io9,8»
115,7
i2o,3
124,5
128,3
131,8
134,5
129,8'
129,8
129,3
129,7
130,1
130,8
132,2
^) A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Gh. 64, 238; 1908.
p-Azoanisolphenetol -f
p-Dipropylazophenol ^)
Mol -Vo
Azo-
anisol-
phenet.
Bodenkörper
100,0
91,0
81,7
72,2
61,6
59,0
exp.
52,6
43,1
33,0
21,7
11,0
0,0
Azoanisol-
phenetol
Azoanisol-
phenetol +
p-Dipro-
pylazo-
phenol
p-Dipropyl-
azophenol
Temp. i Klä-
fest- j rungs-
flüssig temp.
134,5"
130,5
126,1
121,0
"4,9
118,0
117,6
124,5
130,8
136,6
141,5
146,1
ca.
132,2"
ca. 12 9,2
126,8
124,3
120,2
^) A. Bogojawlenski u. N. Wino-
gradow, ZS. ph. Ch. 64, 237; 1908.
p-Azoxyphenetol — p-Azo-
oxyanisol 0
Mol.-% i
p-Azoxy-l Bodenkörper
phenetol |
Temp.
Flüssig+flüssig-krystal-
linisch.
5
IG
25
40
60
75
95
p-Azoxyanisol| 135,5"
Kont. Reihe
von Misch-
krystallen
(Typ. I)
p-Azoxy-
phenetol
136,5—136,1
137,8-137,2
141,8 — 141,4
146,3-145,8
149,6—149,2
152,8-152,4
158,0—157,4
165,2 - 164,6
167,3
Mol.-% j
p-Azoxy-| Bodenkörper
phenetol ,
Temp.
Umw.: Flüssig-kryst. +
feste Krystalle.
o
5
10
25
p- Azoxyanisol
p-Azoxy-
phenetol
118,50
116,7-97,6
114,0—97,6
107,0-97,0
40 pnenetoi 99,0—97,2
50 „ 107,8 — 97,0
60 „ 115,2—96,8
75 „ 125,4-96,8
95 „ 136,4-97,2
100 „ [ 138,4
') A. Prins, ZS. ph. Ch. 67,
1909.
p Azoxyphenetol— p-Meth
oxyzimtsäure 0
Mol.-% I
Azoxy- !
phenetol.
Bodenkörper
Temp.
I. Flüssig + f üssig-krystal-
linisch.
o
IG
20
30
33
35
40
70
90
p-Methoxy-
zimtsäure *)
Kont. Reihe
flüss. Misch-
kryst. mit
Temperatur-
minimum
(Typ. III)
p- Azoxyphene-
tol*)
167,25"
160,0 — 159,0
158,4—158,2
159,5-158,8
160,2 — 159,0
160,5—159,3
162,0 — 160,2
173,6 — 171,2
183,8—182,2
188,3
Umw.: Flüssig-kryst. —
feste Krystalle.
p-Methoxy-
zimtsäure**)
138,4°
10 „ 135,8-125,;
20 I „ 132,2—125,6
30 ? 127,0 — 125,6
p-Methoxy-
33 Zimts. + p- 125,2
Azoxyphenetol
35 p-Azoxyphene- 128,0 — 125,6
toi*)
40 „ 132,0—125,2
70 „ 155,0—125,0
90 „ 166,8—?
100 „ 173,8
") A. Prins, ZS. phys. Chem. 67,
689; 1909.
*) Flüssig-krystallinisch.
**) Feste Krystalle.
p-Azoxyphenetol-Chole-
sterylpropiortat ^)
Mol.-% i
Azooxy- '
phenetoll
Bodenkörper Temp.
I. Flüssig -f flüssig-krystal
1 in i seh.
Cholesteryl- !
Propionat
10
20
30
50
60
80
90
Kont. Reihe
flüss. Misch-
krystalle
p- Azoxyphene- ,
toi
100
2. Umw. der flüss
Kryst.
Cholesteryl-
propionat
(Kryst. fest)
10
20 p-Azoxyphene-
tol ( Kryst. fest)
30
50
60
80
90
100
') A. Prins, ZS. phys
689; 1909.
112,4"
115,2—114,4
118,2—117,4
121,1 — 120,3
129,2 — 128,0
134,2-133,0
148,4—147,4
157,2—156,6
167,3
in feste
96,2''
88,4—82,8
87,2—82,6
IG2,3 — 82,8
117,0—82,7
122,2 82,6
130,2—83,4
135,0—?
138,4
Chem. 67,
p-Azoxyphenetol-
Cholesterylbenzoat ^)
Mol.-»/o
Cholesteryl-
benzonat
Bodenkörper i Temp.
Flüssig + flüssig-krystal-
lini seh.
p- Azoxy-
phenetol
10 \ Kont. Reihe
20 flüss. Misch-
40 krystalle mit
60 Minimum
80 J Typ. III
Cholesteryl-
benzoat 178,8
167,3"
162,0 — 161,0
157,1— I56,d
157,3—157,3!
161,8 — 161,2
169,0 — 167,5
100
2. Umw.: Flüssig-kryst
flüssig-kryst.
p- Azooxy
phenetol
o
10
20
40
60
80
100
Cholesteryl-
benzoat
138,4"
134,5— ii2,q
130,0—111,5
121,8 — 112,5
120,0 — 112,0
136,5-1 II, slli
149,5
^) A. Prins, ZS. phys. Chem. 67,
689; 1909.
Kremann.
135 a
555
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XVI
p-Azoxyphenetol-
Cholestery lisobuty rat ^)
p-Azo- ' Bodenkorper
oxyph.
Temp.
I. Flüss. — flüss. od. festeKryst.
o Cholesterylisobut.
lo (feste Krystalle)
15
20
25
o^ Cholesterylisobut.!
ca.ou _fjQ55_ Mischkr.!
33
35
40
60
80
95
Flüss. Mischkr.
p-Azoxyphenetol
100 (flüss. Kryst.)
128,8»
124,8
121,3
118,0
117,6
112,2
110,0
112,3 — 110,8
113,6 — 112,0
115,2 — 114,2
1 127,8 -125,0
1145,2—142,6
;i6i,o — 159,2
167,3
Umw. der flüss. Kryst.
^feste Kryst
33
40
öo
80
95
100
108,4-106,4*
flüss.Mischkryst "2,2—106,4
+p-Azoxyphen. ^",2-106,4
•"^ 130,4—106,4
136,4—106,4
p-Azoxyphen. 138,4
[) A. Prins, ZS. phys. Chem.
6S9; 1909.
6;
p-Azoxyanisol-p-Methoxy-
zimtsäure ')
MoL-«o
oxy^ Bodenkörper
zimts.
Temp.
I. Fließende Krystalle.
0,0
10,4
20,0
26,7
30,3
40,3
59.2
80,1
95,0
100,0
Flüss. Kryst. v. j
p-Azoxyanisol i
Kontinuierliche
Reihe von flüss.
Mischkrvst von
> p-Azoxyanisol
u. p-Methoxy-
zimtsäure
nach Typ. III
Flüss. Kryst. v.
p-Methoxy-
zimtsäure
135,2*
130,4—130,8
134,4—135,0
136,9—137,6
139,7—140,8
146,5—147,9
158,1—159,3
172,6—173,8
183,2-183.8
185,5
Mo!.-V.
Meth-
oxy-
zimts.
Bodenkörper
Temp.
2. Fest — krystallinisch —
flüssig.
Mol.-%
Hydro-
chinon
o,o| Azoxyanisol
j Azoxyanis.-r
ca.±f,Ü
> p-Methoxv-
) zimtsäure
26,7
p-Methoxv-
zimtsäure
40,3
„
59,2
„
80,1
»
95,0
„
100,0
„
1 114.0'
111,6
ca. 107,6
111,7
128,0
142,9
157,8
166,6
170,6
■) de Kock, ZS. ph. Ch. 48,
1904.
129;
p-Azoxyanisol-Benzo-
phenon ^)
Mol.-»(o
Benzo- Bodenkörper
phenon '
Temp.
I. Fließende Mischkrystalle.
Flüss. Kr>stalle v.
0,0 p-Azoxyanisol • 135"
2,0 ] Flüss. Mischkr. V. 127,6-126,3
3,9 > p-Azoxyanisol. 122,2 — 120,0
6,0 jju. Benzophenon 114,9—111,8
2. Fest + krystallinisch-
flüssig.
114,0"
"3,1
112,4
111,8
111,7
110,4
107 2
95,4
83,1
62,4
46,8
4S,2
47,7
>) de Kock, ZS. ph. Ch. 48, 129;
1904.
0,0
p-Azoxyanisol '
2,0
„
3,9
6,0
7,8
10,0
20,0
40,2
59,8
80,0
90,0
98,0
p-Azoxyanisol -f 1
Benzophenon j
00,0
Benzo
phenon
p-Azoxyanisoi Hydrochinon')
Bodenkörper Temp.
1. Fließende Mischkrystalle.
0,00 p-Azoxvanisol 135,0"
^'^3 IpiüssigeMisch- J^9,4-i3o,|
^'45 : knstalle von 123,3—124,^
^'f ( p-Äzoxvanisol "7,6-ii9,4
7'«° ; u. Hvdrochinon "4,7-ii6,6
8,75 ' - 111,4— "3,^
<io primäre Abschei- cf. Tab. 2
düng von festem
Azoxyanisol
2. Fest-r krystallinisch-flüssig.
0,00
2,25
4,50
6,40
7,80
8,75
12,00
15,00
35,60
40,00 j
50,30 i
59,80'
74,80
100,00
Azoxyanisol
114,0"
113,2
112,75
112,2
111,0
111,4
110,6
109,2
106,2
128,1
140,2
145,8
153,6
169,0
^) de Kock, ZS. ph.Ch.48, 129; 1904.
Azoxyanisol-^
Hydrochinon
Hydrochinon
Azobenzoesaureäthylester
— p- Azoxybenzoesäure-
äthylester ^)
MoL-V.
, p-Azo-
benzoe- Bodenkörpcr
saure-
äthylest
Temp.
1. F ließende Mischkrystalle.
Fließende Krj'st.i
0,0 v.Azoxybenzoe- : 122,4'
j säureäthylest. |
Fließ. Mischkr.
2,0 V. p-Azobenzoe- 121,8—120,8
8,0 1 Säureäthylester 120,2 — 115,0
12,0 , u. p-Azoxyben- 118,6 — ?
20,0 j zoesäureäthyi- ,116,2 — ?
II ester |
2. Fest-f krystallinisch-flüss.
o p-Azoxybenzoe- 114,2»
j Säureäthylester
2 \\ Kontinuierliche 114,2 —
8 il Reihe von 114,2 —
12 I Mischkryst. ? V. ( 114,4 —
20 I • Azobenzoes.- ' 114,8—
30 äthylester und 114,6 —
50 j Azoxybenzoe- | 117,8 —
89 |) säureäthylest. ! 139,0—
100 p- Azobenzoes.- | 143,1
äthylester |
^) de Kock, ZS. ph.Ch. 48, 129; 1904
Kremaoa.
556
135 ß
Gleichgewichte je zweier organischer Stoffe. XVII. u. XVIII.
XVII.
Verschiedene Systeme
mit in die übrigen
1 6 Gruppen nicht einteil-
baren Komponenten.
Dibenzyl-Stilben^)
MoI.-%
Stilben
lOO
90
80
60
50
40
20
10
Bodenkörper Temp.
Stilben
Kontinuier-
liche Reihe
von Misch-
krystallen
124"
119,1—?
113,3-?
100,2 — ?
92,3-?
83,9—?
69,7—?
56,9- ?
52
Gew.-%
Hydrozimt-
säure
Bodenkörper ! Temp.
70
90
100
Hydrozimt-
säure
27,0"
41,5
47,5
') Salkowski, Ber. ehem. Ges. 18,
321; 1885.
Dibenzyl
^) Garelli u. Calzolari, Gazz. chim.
29 II, 263; 1899.
Phthalsäureanhydrid-
Schwef elkohlenstoff ^
Gew.-%
Phthalsäure-
anhydrid
0,013
0,013
0,016
Bodenkörper \ Temp
Phthalsäure-
anhydrid
—112,5^
— 93,0
— 77,5
') Arctowski, C. r. 121, 123; 1895.
Hydrozimtsäure-Phenyl-
essigsäure ^)
Gew.-%
Hydrozimt-
säure
Bodenkörper ! Temp.
o
10
20
30
40
50
65
Phenylessig-
säure
Phenylessigs.+
I Hvdrozimts.
7/,o
71,5
65,5
58,0
50,0
39,5
21,0
SaloI-yff-Monobromkampfer ^)
1) Caille, G. r. 14S, 1461; 1909.
Nähere Angaben sind dem Original
nicht zu entnehmen.
p-Xylol-Veratrol 0
Gew.-%
p-Xyiol
Bodenkörper > Temp.
Anisol-Benzylchlorid 0
Mol.-%
Anisol
Bodenkörper
Temp.
ioo,o
83,6
66,0
52,8
50,0
47,6
33,0
23,7
0,0
Anisol
Anisol + Benzyl-
chlorid
Benzylchlorid
—37,2"
—46,2
—59,8
—70,5
—72,8
—70,7
—63,0
—55,3
—41,1
^) Wroczynski u. Guye, Journ.
Chim, phys. 8, 569; 1910.
Saloi-Kampfer 0
Gew.-%
Kampfer
o
20
40
48
60
80
100
Bodenkörper
Salol
Salol+ Kampfer
Kampfer
Temp.
42»
27,5
II
6
65
130
177
^) Caille, C. r. 148, 1461 ; 1909 nach
Fig. exp.
100,00
82,83
70,03
62,26
55,63
48,99
42,65
36,78
29,19
20,32
10,41
4,10
0,00
p-Xylol
p-Xylol
+ Veratrol
13,35"
8,04
4,03
1,47
-1,51
-4,00
—1,99
+ 1,73
5,85
10,64
16,10
19,87
22,40
^) Paternö u. Ampola, Gazz. chim.
27, 481; 1897.
XVIII. Regel von Thom-
son u. Carnalley, journ. ehem.
Soc. 53, 782; 1888.
Die Verf. stellten aus der Literatur
und eigenen Versuchen die Angaben
über Löslichkeiten isomerer organi-
scher Verbindungen in allerlei Lö-
sungsmitteln, meist bei gewöhnlicher
Temperatur, zusammen und kamen
dabei zu folgenden Regeln:
. Für eine Gruppe isomerer organi-
scher Stoffe ist die Reihe der
Löslichkeit dieselbe wie die Reihe
der Schmelzpunkte d. h. der leichtest
schmelzbare ist auch am löslichsten
(in 1755 von 1778 Fällen bewährt).
2. Für eine Gruppe isomerer organi-
scher Stoffe ist die Reihe der Lös-
lichkeiten dieselbe, unabhängig von
der Natur des Lösungsmittels (in
666 Fällen ausnahmslos bewährt).
Das Verhältnis der Löslichkeiten
zweier Isomeren ist nahezu unab-
hängig von der Natur des Lösungs-
mittels.
Späterhin wurden noch mancher-
lei Ausnahmen gefunden, bes. von
Regel 3, so daß Regel 3 kaum als
zutreffend bezeichnet werden kann.
Nachtrag
Benzol-Cyclohexan, MascarelH u. Pestalozza,
Rend. Line. (5) 16 II, 574; 1907.
Phenol-Cyclohexanol, ebenda, 17 1, 602; 1907.
Cyclohexanol-Piperidin, Mascareiii u. Costan-
tino, Gazz. chim. 401, 31; 1910.
I
Kremana.
136
00/
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Eine fettgedruckte Temperatur bedeutet eine Verwandlung zv^ischen den beiden in der zu'eiten Spalte
verzeichneten Stoffen.
Temp.
Bodenkörper
' g aiihydr
Substanz in
loo z H.O
Literatur und
Bemerkungen
Temp.
BodenkOrper
g anhydr.
Substanz in
loo s H,0
Literatur und
Bemerkungen
Ag (C2H3O2) Silberacetat.
10
20
30
40
50
60
70
80
20
25
30
Anh.
Salz 0,722
0,875
1,037
1,215
1,413
1,637
1,892
2,183
2,517
1,035
, 1,122
1,213
1
Raupeastrauch,
Mon. Chem. 6, 585;
1885.
Außerdem :
Wright u.Thompson,
Phil.Mag.(5)17,288;
1884; 1», i: 1885.
Arrheoias, ZS. ph.
Ch. 11, 396; 1893.
[Goldschmidt.ZS.ph.
Ch. '25, 93; 1898.
Ag (CH2CICO2) Silbermonochloracetat.
16,9" I Anh. Salz 1,30 | Arrhenios, (I. c)
g-Mol..lit: 0,0644.
3'3
5'^
20
25
30
Ag (C3H5O2) Silberpropionat
Anh. Salz , 0,512
i 0,678
0,836
0,993
1,335
1,764
! 2,030
I 0,848
j 0,906
1 0,970
Raapeflstraach,
Mon. Chem. 6, 587;
1885.
Außerdem :
Arrbenios, ZS. ph.
Ch. 11, 396; 1893.
IGoldschfflidtZS.ph.
Ch. 35, 94; 1898.
AgCCHsCHsCHgCOO) Silberbutyrat
10
20
30
40
50
60
70
80
Anh. Salz
0,363 1
,,
0,419
,.
0,484
„
0,561
„
0,647
„
0,742
„
0,848
„
0,901
„
1,14 J
Raapenstraach,
Mon. Chem. 6, 589:
1885.
Außerdem :
Arrfaenios, ZS. ph.
Ch. 11, 396: 1893.
Ag [(CH3)2CH • COO] Silberisobutyrat
)Goldschiiiidt,ZS. ph.
Ch. '20, 94; 1898.
20"
25
20
30
50
70
80
Anh. Salz
0,999
1,044
1,102
0,796
0,874
0,961
1,060
1,313
1,670
1,898
Raapenstraach,
►Mon. Chem. 6, 587;
1885.
Ag(CH3.CH2.CH2CH2.CO,)Silber-n-valerat.
10
20
30
40
50
60
70
Anh. Salz
0,229
0,259
0,300
0,349
0,403
0,474
0,552
0,636
Fürth, Mon. Chem. 9,
313; 1888.
Außerdem:
Arrhenios, ZS. ph.
Ch. 11, 396; 1893.
Ag(CH3.CH(CH3)2CH,C02)Silberisovalerat
10
20
30
40
50
60
70
80
Anh. Salz
0,177
0,211
0,246
0,283
0,321
0,360
0,401
0,443
0,486
Sedlitzky,
►Mon. Chem. 8, 566;
Ag(CH3CHo CH(CH3)C02) Silber-
metbyläthylacetat (Racemisches Salz).
Sedlitzky,
•Mon. Chem. 8, 572;
1887.
o" Anh. Salz 1,1 1
10 „ . 1,13
20 „ i 1,18
30 „ 1 1,28
40 „ j 1,42
50 „ 1,60
60 „ 1 1,83
70 „ I 2,09
80 „ i 2,40
Marckwald, (Ben chem. Ges. 32, 1091; 1899)
fand im Gegensatz zu Sedlitzky bei 20° eine weit
geringere Löslichkeit: 0,94 g i" 100 ccm Lösung, und
zwar erkannte er das Salz als Antipodengemisch. Nach
Meyerhoff er, (Ber. chem. Ges. 37, 2609; 1904) ist
die Verschiedenheit der Resultate vielleiclit dadurch
zu ericlären, daß S. das labile, also löslichere Racem-
salz unter Händen hatte, M. hingegen mit dem stabilen
inaktiven Antipodengemisch arbeitete. Die Löslichkeit
des letzteren ist bei 16": 8,8 g, bei 20°: 9,4 g Salz
pro Liter Lösung. Die Löslichkeit des aktiven Silber-
methyläthylacetats ist nach Schätz u. Marckwald
(Ber. chem. Ges. 29, 58; 1896) bei 16": 6,8 g, bei
18»: 7,1 g, nach Marckwald (Ber. ehem. Ges. 32, 1094;
1899) bei 16°: 6,8 g, bei 20": 7,35 g pro Liter Lösung.
Ag [(CH3)3CC02)] Silbertrimethylacetat.
10
20
30
40
50
60
70
80
. Salz
1,10
1,15
1,22
1,22
1,37
1,47
1,57
1,68
1,80 j
Stiassny,Mon.Chem.
12, 601; 1891.
Weigert.
558
136 a
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Temp.
Bodenkörper
g anliydr.
Substanz in
1 loo g HjO
Literatur und
Bemerkungen
Ag (CHa • CHa • CHa • CHg • CHa • CO2)
Silber-n-capronat.
10
20
30
40
50
60
70
80
Anh. Salz
0,076
0,085
0,100
0,122
0,154
0,193
0,240
0,295
0,354
Altschul, Mon.Chem.
17, 570; 1896.
Außerdem :
Keppicb, Mon.Chem.
2, 592; 1888.
Ag (CH3 CHCCHs) CHa • CHa • CO2)
2-methylpeiitan -4- saures Silber.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Anh. Salz
0,162
0,162
0,163
0,170
0,183
0,203
0,229
0,262
0,300
0,340
^ König, Mon. Chem.
15, 26: 1894.
Ag (CH3 CHa CHCCHs) • CHa • COa)
3-niethylpentan -4- saures Silber.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Anh. Salz
0,880
0,858
0,849
0,854
0,871
0,902
0,948
1,000
1,07
1,16
Kulisch, Mon. Chem.
14, 571; 1893.
Ag(Ch3.CH2.CHa.CH(CH3).C02)
4-metliylpentan -4- saures Silber.
10
20
30
40
50
60
70
80
Anh. Salz
0,510
0,528
0,550
0,574
0,602
0,632
0,666
0,702
0,742
IStiassny, Mon.Chem.
12, 596; 1891.
Stiassny, Mon.Chem.
^ 12, 596; 1891.
Ag[(C2H5)aCH
CO2] Diäthylessigsaures
Silber.
0"
Anh. Salz
0,401
10
0,413
20
0,432
30
0,458
IKeppicfa, Mon. Chem
40
„
0,494
2, 599; 1888.
50
0,536
60
0,585
70
0,643
Temp.
Bodenkörper
I g anhydr.
j Substanz in
jioog HjO
Literatur und
Bemerkungen
Ag (CH3 CHa CHa CH2 . CHa • CHa COa)
Silberönanthat.
10
20
30
40
50
60
70
80
Anh.
Salz
0,043
0,049
0,055
0,062
0,071
0,086
0,104
0,135
0,169
Altschul, Mon. Chem.
17, 574; 1896.
AgaCaOi Silberoxalat.
9,72
18,50
26,9
Anh. Salz
0,00366
0,0026
0,0034
0,0043
Böttger^)
I Kohlrausch, ZS. ph.
l Ch. 04, 168; 1908.
^) ZS. ph. Ch. 46, 602; 1903.
Ag(C6H5C02) Silberbenzoat.
Anh. Salz
0,179
1,263
89313. '
Hollemaa^j
Noyes u. Schwartz^)
ZS. ph. Ch. 27, 281;
14,5
25
1) ZS. 12, 130; I
1898 [7].
g-Mol./lit.: 14,5°: 7,8Xio-3; 25°: 1,14X10-2.
N. u. S. fanden für übersättigte und untersättigte
Lösungen verschiedene Werte. Wie auch Paul (ZS. ph.
Ch.l4,ii2; 1894) feststellte, gehen übersättigte Lösungen
sehr langsam in ihren Gleichgewichtszustand über.
AgCCeH^OHCOa) Silbersalicylat.
15'^
Anh. Salz 1 9,58X10
Holleman, ZS. ph. Ch
12, 130; 1893 ITj.
g-Mol./lit.: 3,9X10-
Ba(CaH302)a Baryumacetat.
0,3"
7,9
17,5
24.1
2G,2
35,0
39,6
40,5
50
60
70
80
90
Hydr. m. 3 aq
58,8 )
61,6
»
69,2
78,1
3 aq + I aq
7ß,4
I aq
75,8
„
77,9
iaq4-anh.Salz
Anh. Salz
79,0
77,1
„
„
„
75,0
73,8
73,8
„
74,5
Walker u. Fyffe,
Journ. ch. Soc. 83,
179; 1903.
Die Angaben für
50 bis 90°
sind interpoliert.
Weigert.
136 b
559
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Temp.
g anhj-dr.
BodenkOrper Substanz in
loogHjO
Literatur und
Bemerkungen
Temp.
g anhj'dr.
BodenkOrper Substanz in
! loo g H,0
Literatur und
Bemerkungen
BaC204 ßaryumoxalat.
18
30
o
i8
30
40
65
0
30
40
63
100
1140-150
3,0°
5,47
11,28
17,9
23,3
284
2,07
4,2
16.1
17,8
0,08
2,46
9,62
15,04
17.54
27,02
33,73
Hydr.m.3^2aq
0,0058
„
0,0112
„
0,0170
Hydr. m. 2 aq
0,0053
„
0,0089
»
0,0121
f»"
0,0152
n -
0,0250
Hydr. m. ^oaq
0,0087
„
0,0140
2 aq -t- V2 aq
0,0151
»■> aq
0,0175
„
0,0211
Vi aq-f-anh.
—
Salz
Hydr. m. 2 aq
0,00519
n
0,00575
„
0,00693
»
0,00851
„
0,00987
»
0,01124
Hydr.m.3^2aq
0,0055
,»
0,0059
„
0,0096
"
0,0105
Hydr. m. ? aq
0,00499
>»
0,0053
»»
0,00619
»»
0,00699
»
0,00755
»»
0,0091
-,
0,01018
Groscfaaff, Ber.
ehem. Ges. M, 3318;
1901.
F. Kohlrausch,
•ZS. ph.Ch. 64, 168;
1938
0,4
iS,i
39,8
56,4
70,3
(BaCsHsOi) Baryummalonat
Hydr. m. 2 aq 0,14
I 0,21
: 0,27
I 0,30
0,32
Miczynski, Mon.
Chem. 7, 262 ; 1886.
11,0
33,7
51,7
71,3
Ba(C4H404) Baryumsuccinat.
Anh. Salz 0,42
0,43
„ ' 0,38
0,33
0,27
Miczynski, Mon.
Chem. 7, 267; 1886.
19,2
35,7
55,3
69,8
10
20
30
40
Ba(C4H404) Baryumisosuccinat.
Hvdr. m. 2 aq 1,91
3,56
4,41
4,69
4,42
Miczynski, Mon.
Chem. 7, 271 ; 1886.
CadlCOo)? Calciumformiat.
Anh. Salz 16.15
16,37
„ i 16,60
16,82
17,05
Lumsden, Joum.
chem. Soc. 81, 355 ;
1902 (siehe Fig.)
50«
60
70
70
90
100
Anh. Salz
17,27
17,50
17,72
17,95
18,17
18^40
Lumsden, Joum.
ehem. Soc. 81, 355;
1902 (siehe Fig.)
V. Krasnlcki. Mon. Oiem. 8, 592; 1887 findet in
Übereinstimmung mit Lnnisden bei o": 16,27; bei
30": 17,13; bei 60O: 17,77.
-11,8»
CaCCHsCOo]
Eis — Hydr.
mit 2 aq
Hydr. m. 2 aq
Calciumacetat.
Guthrie^)
37r^O
+10 „ i 35,98
20 „ I 34,73
30 „ I 33,82
40 „ I 33,22
50 „ 32,82
60 „ > 32,70
70 „ ! 32,98
80 „ 33,50
84 2 aq 4- laq 33,80
85 I aq I 32,85
90 „ I 31,05
100 „ I 29,65
1) Phil. Mag. (5) 6, 44; 1878.
*) Mon. Chem. 8, 592; 1887: für das Hydr. m. 2 aq
bei o»:38,i; bei 30»: 34,2; bei 60»: 33,6.
Lumsden, Joum.
eh. S<>:. 81, 355;
1902
(siehe Fig.).
Außerdem
V. Krasnlcki').
Calcium-Saize.
E^
160 '5
Weifcrt.
560
136 c
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Temp.
I g anhydr.
Bodenkörper [Substanz in
j loo g H.,0
Literatur und
Bemerkungen
Temp.
g anhydr.
Bodenkörper 'Substanz in
I IOC g H-jO
Literatur und
Bemerkungen
CaCCHs . CH2 • 002)2 Calciutnpropionat.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Hydr. m. '/a^q
42,80 ]
40,95
. 39,85
39,05
38,45
38,25
38,25
38,75
39,85
42,15
48,44 j
Lumsden,
Joum. ehem. Soc. 81,
356; 1902
■ (siehe Fig. S. 559).
Außerdem :
V. Krasnicki ').
') Mon. Chem. 8, 604 ; 1887. Kr. findet für Ca (C, H502)2.
I aq (?) bei o": 41,3; bei 30°: 38,4; bei 40": 37,7; bei
80°: 38,9.
Ca(CH3.CH2.CH3. 002)2 Calcium-n-butyrat.
10
20
30
40
50
60
70
75
80
90
100
25
45
65
Hydr. m. i aql
20,31
19,15
18,20
17,25
16,40
15,70
15,15
14,92
14,90*)
14,95
15,25
15,85
17,62
15,89
15,28
Lumsden,
Journ. chem. Soc. 81,
357; 1902.
(siehe Fig. S. 559).
Außerdem:
Deszätby ^).
Haberland,
Diss. Heidelberg
19; 1898.
*) Minimum der Löslichkeit.
*) Mon. Chem. 14, 252; 1893: für i aq bei 10°: 19,1;
bei 50": 15,8; bei 80": 15,3 in guter Übereinstimmung mit
Lumsden. D. findet das Minimum zwischen 70 und 80".
Ca [(0113)2 • CH . C02]2 Calciumisobutyrat.
Hydr. m. 5 aq
20,10
21,10
22,40
23,80
25,28
26,80
28,40
.
5 aq + 2 aq
Hydr. m. 2 aq
28,70
28,25
„
27,75
„
„
27,00
26,48
26,10
o"
10
20
30
40
50
60
62
65
70
80
90
100
^) Mon. Chem. 8, 569; 1887:
bei 40°: 24,5; bei 60": 27,4.
2) C. r. 104, 474; 1887.
Lumsden,
Journ. chem. Soc. 81,
360; 1902
(siehe Fig. S. 559).
Außerdem:
Sedlitzky ').
Chancel und
Parmentier^).
für 5 aq: bei 0°: 20,3;
Ca(CH3.CH2.CH2.CH2.C0a)2
Calcium-n-valerat.
o*
10
20
30
40
50
55
57
60
70
80
90
100
Hydr. m. i aq
9,82
9,25
8,80
8,40
8,05
7,85
7,76
7,75*)
7,78
7,80
7,95
8,20
8,78
Lumsden, Joum.
eh. Soc. 81, 357;
1902
(siehe Fig. S. 559).
Außerdem: Fürth ^).
*) Minimum der Löslichkeit.
^) Mon. Chem. D, 315; 1888: für i aq bei 0°: 10,3;
bei 40": 8,2; bei 60": 7,9 (Minimum); bei 80": 8,1.
CarCCHs)^ . CH . CH2 . C0o]3
Calciumisovalerat.
oi
10
20
25
30
35
40
45
45,5
50
55
60
70
80
90
100
Hydr. m.
3aq
26,05
22,70
21,80
21,68
21,68
21,80
22,00
22,30
3aq +
Hydr. m.
i aq
I aq
22,35
19,95
19,00
18,38
17,40
16,88
16,65
16,55
Lumsden, Journ;
eh. Soc. 81, 361;
1902
'^ (siehe Fig. S. 559).
Außerdem:
Sedlitzky, Mon.
Chem. 8, 568; 1887.
CalCHsCCaHs) . CH . CO2L
Calciummethyläthylacetat.
1 Sedlitzky, Mon.
Chem. 8, 574; 1887.
Außerdem: Milojkowic, Mon. Chem. 14, 706; 1893.
oO
Hydr. m. 5 aq
28,6
10
„
31,7
20
„ '
33,8
Ca[(CH3)3.C.C02]2
Calciumtrimetbylacetat.
" |Hydr. m. 5aq 7,3 |
^) Mon. Chem. 14, 717; 1893.
Landau^)
Weigert.
136 d
561
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Temp.
Bodenkörper
g anhydr.
Substanz in
loo g H,0
Literatur und
Bemerkungen
Temp.
g anhydr.
Bodenkörper Substanz in
loo z H.O
Literatur und
Bemerkungen
CalCHs . CH2 • CH2 • CH2 • CHa . €02)2
Calcium-n-capronat.
Ca (CH3 • CH2 • CH2 • CH2 • CH2 • CH2 • 002)2
Calciumoenanthat.
10
20
30
60
70
80
90
100
Hydr. m.
I aq
2,23
2,20
2,18
2,17
2,15
2,10*)
2.15
2,20
2,30
2,45
2,57 J
Lamsden, Joum.
eh. Soc 81, 358;
1902
(siehe Fig. S. 559-)
Außerdem:
Keppich^),
Altschul -).
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Hydr. m.
i.aq
0,95
0,90
0,86
0,84
0,82
0,80
•
0,82
0,90
0,98
1,10
1,26
Lamsden, Joum.
ehem. Soc 81, 358;
1902.
Außerdem :
■ Landau, Mon. Chem.
14, 713: 1893.
Altscbnl, Mon.
Chem. 17, 576;
1896.
*) Minimum der Löslichkeit
^) Mon. Chem- 9, 594; i888: für das Hydr. m. i aq
bei o": 2,74; bei 40": 2,49; bei 80": 2,92.
*) Mon. Chem. 17, 572 ; 1893 : für das Hydr. m. i aq
bei o": 2,71; bei 40": 2,26; bei 80"*: 2,83.
Ca(CH3.CHa.CH2.CH2.CH2.CH2.CH2-C02)8
Calciumcaprylat.
Ca[(C2H5)2 . CH . COs], Calciumdiäthylacetat.
o« Hydr.m. laq^) 30,3
10 „ ; 27,8
20 „ i 25,6
30 „ 23,7
40 » 22,1
50 „ 20,8
60 „ 19,9
70 „ 19,2
^) Nach Beilstein I, 433.
Keppich, Mon.
Chem. 9, 600; 1888.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Hydr. m.
I aq
0,33 1
„
0,32
"
0,31
0,30
„
0,28
„
0,26
»
0,24
„
0,28
»,
0,32
>»
0,40
»
0,50 j
Lamsden, Joum.
chem. Soc 81, 359;
1902.
Ca(CH3.CH2.CH2.CH2.CH2.CH2.CH2.CH2.C0,),
Caiciumpelargonat.
Ca [CH3 . CH, . CH (CH3) . CHa • CO^i
Calcium-3-metbylpentanat.
10
20
33
4'J
50
60
70
80
90
Hydr. m. 3 aq
12,3
15,1
17,2
18,5
19,0
18,7
17,7
15,9
„
I3r4
»
9,94 1
Knlisch, Mon.
Chem. 14, 566;
1893.
o"
10
20
30
40
50
60
70
80
90
IOC
Hydr. m. i aq
0,16
0,15
0,14
0,14
0,13
Lamsden, Joum.
0,13
ehem. Soc 81, 360
0,12
1902.
0,12
0,15
0,18
0,26
CaCoO^ Calciumoxalat.
Ca[(CH3)2.CH.CH2.CH2.C02i
Calciumisobutylacetat
10
20
30
i3
dr.
m.
5aq
7^48
»
>,
6,38
»
?aqi
j> :
5,66
5,31
Könij, Mon. Chem.
lo, 22; 1894.
Außerdem: Ornstein, Mon. Chem. äO, 664; 1899.
25"
50
95
0,46
9,32
16,4
17,35
26,3
35,8
Hydr. m. i aq 0,00068
„ 0,00096
, 0,0014
„ ! 0,000402
„ l 0,000491
I 0,00054
; 0,000554
„ I 0,000621
„ 0,000719
Richards,
Mc Caffrey,
Bisbee^).
Kohlraascb, ZS.
ph. Ch. 64, 168;
1908.
*) ZS. anorg. Ch. 28, 71; 1901,
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Weifcrt 36
562
136.
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Temp.
! g anhydr.
Bodenkörper jSubstanz in
I loo g H.O
Literatur und
Bemerkungen
Temp.
Bodenkörper
g anhydr.
Substanz in
roo g H2O
Literatur und
Bemerkungen
0,0"
19,1
30,0
40,4
59,1
63,4
72,1
0,3"
20,1
24,2
41,6
55,7
68,8
Ca(C3H204) Calciummalonat.
Miczynski, Mon.
Chem. 7, 260; 1881
r. m. 4 aq
0,29
0,36
0,39
0,42
0,45
0,46
0,47
Ca(C4H204) Calciumsuccinat.
Hydr. m. 3aq
1,13
1,28
1,29
1,15
0,96
0,78
Miczynski, Mon.
Chem. 7, 265; i88(
Ca(C4H204) Calciumisosuccinat.
36,5
71,2
Hydr. m. i aq
0,52
0,49
0,33
! Miczynski, Mon.
Chem. 7, 269; 1886.
",13"
18,06
Cd(C204) Cadmiumoxalat.
Hydr. m. 3 aq
0,0028 HKotilrausch, ZS. ph.
0,0037 1/ Ch. 64, 168; 1908.
H.CH3CO2 Essigsäure.
— 5"
— 10
—15
— 20
—25
-26,6
— 20
— 10
o
+10
16,5
Eis
Eis+Essigsäure
Essigsäure
Gew.VoEssigs.
15,1*)
28,2*)
39,5*)
49,5*)
57,0*)
68,9*)
66,3*)
76,7*)
87,0*)
90,8*)
100*)
*) Die Zahlenwerte bedeuten nicht Teile Essigsäure
auf 100 Teile Wasser, sondern Gewichtsprozent
Essigsäure.
Roloff, ZS. ph. Ch. 18, 343; 1895 findet für den
Kryop. —27,5°; de Goppel, Ann. chim. phys. (7) 16,
284; 1899: —26,80.
Smp.
Dahms,
Ann. Phys. (4) 60,
122; 1897.
Die Zahlenwerte
für den
Essigsäuregehalt
sind interpoliert.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
«20
LU
2)2 Uxah
li
Hydr. m. 2
aq
3,6
5,3
10,2
15,9
22,8
{
32,1
44,5
63,5
97,8
120,0
Alluard,
C. r. 59, 500; 1869.
Außerdem :
Henry,C.r. 99,1157;
1884.
1,0"
16,1
H2[CH2(C02)2] Malonsäure.
Malonsäure ! 108,5
! 137,8
n Miczynski, Mon.
II Chem. 7, 259; 1886.
H2(CH2 • 002)2 Bernsteinsäure.
Bernsteinsäure
10
20
30
40
50
60
70
80
24,8
49,6
^) Bull. Soc. chim
2,8
4,5
6,9
10,6
16,2
24,4
35,8
51,1
70,8
120,9
2,35
6,76
18,72
21, iio;
Miczynski,
>Mon. Chem. 7, 255;
1886.
Bourgoin^)
van der Stadt,
ZS. ph. Ch. 41, 362;
1902.
1874.
HgCCHOH- 002)2 d-oder 1-Weinsäure.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Säure
"5 )
„
126
,
139
,
156
,
176
,
195
,
218
,
244
,
273
,
307
,
343 '
. Leidie,
C. r. 95, 90; 1882.
Ho(CHOH- 002)2 Traubensäure.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Hydr. m. i aq
9,23
14,0
20,6
29,1
43,3
59,5
78,3
99,9
125
153
185
Leidie,
C. r. 95, 90; i{
o"
10
20
30
40
50
60
70
75
H.(C6H5C02) Benzoesäure.
Benzoesäure
25
24,85
34,8
24,9
1) ZS. ph. Ch. 14, III
0,17
0,21
0,29
0,41
0,56
0,78
1,16
1,78
2,2
0,3426"
0,3376
0,4702
0,341
0,671
if
Bourgoin, Ann. eh.
ph. (5)15, 171; 187S.
1 Außerdem :
* A. A. Noyes, Amer.
chem. Journ. 20,
753; 1898.
PauP)
Karplus, Diss.
Berlin 1907.
Hoffmann und
Langbeck ')
') ebenda 51, 385: 1905.
*) Oberhalb 70" bilden sich zwei flüssige Schichten
vgl. die Löslichkeitsbestimmungen von Alexejew,
Tab. 144 a.
Weigert.
136 f
563
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Temp.
g anhydr.
Bodenkörper Substanz in
loo g- H.,0
Literatur und
Bemerkungen
Temp.
g anhydr.
Bodenkörper Substanz in
IOC g H,0
Literatur und
Bemerkungen
H(CH3 . CsH* . CO2) o-Toluylsäure.
25O I o-Toluylsäure 0,1182*) | Paal **)
«(CHsCßH^ CO2) m-Toluylsäure.
25° I m-Toluylsäure 0,0980*) | Paul **)
HiCHa C6H4.CO2) p-ToluyIsäure.
|p-Toluylsäure 0,0345*) | Paul**)
H(C3H7.C6H4C02) Cuminsäure.
25° I Cuminsäure ; 0,0152*) | Paul**)
H(C1C6H4C02) o-Cblorbenzoesäure.
25" |o-Cl-Benzoes. 0,2087*)! Panl **)
H(BrCcH4C02) o-Brombenzoesäure.
25° |o-Br-Benzoes. 0,1856*)] Paul**)
H(BrC6H4C02) m-Brombenzoesäure.
25" I m-Br-Benzoes. 1 0,0402*) I Paul**)
H(BrC6H4C02) p-Brombenzoesäure.
25° |p-Br-Benzoes. 0,0056*)! Paul**)
H(JC6H4C02) 0-Jodbenzoesäure.
25° I G-J-Benzoes. 0,0952*) |
Paul**)
H(JC6H4C03) m-Jodbenzoesäure.
25° |m-J-Benzoes. 0,0116*) | Paul**)
25"
24,9
34,8
25
35
H(CsH4C0H)C02) Salicylsäure.
Salicylsäure
0,2261*)
„
0,221
»
0,321
„
0,2219
„
0,3212
^) ZS, ph. Ch. 51, 385; 1905.
Paul**)
Hoffmano und
LaogbeckM
Karpius. Diss.
Berlin 1907.
H(C6H4(0CH3)C0.) Anissäure.
I Anissäure : 0,0226*) | Paul**)
H(C6H4(N02)C02)o-Nitrobenzoesäure.
0-NO2- : 0,7380*) 1
Benzoesäure i I Hoffoiana u. Lang-
24>9 „ - I 0,737 I becki), 1. c.
34,8 „ ; 1,065 J
s. a. Noyes u. Sammet, ZS. ph. Ch. 43, 528; 1903,
»(CßHsCH : CHCO2) Zimtsäure (Trans-)
Julius Meyer, ZS. Elch. 17, 978; 191 1.
18,0°
25,0
35,0
45,0
Zimtsäure
(Smp. 133")
0,0420
0,0546
0,0780
0,1091
■ g in 100 ccm Lösung.
H(C6H5CH : CBrC02) a-Bromzimtsäure.
25« I a-Br.-Zimts. 0,3933*) | Paul**)
HCCeHäCBr : CH • CO2) /^-Bromzimtsäure.
25» I ^-Br.-Zimts. ^ 0,0526*) | Paul**)
HiCeHsCH : CHCO2) Allozimtsäure (Cis-)
Julius Meyer, Ben ehem. Ges. 44, 2969; 1911
und ZS. Elch. 17, 978; 191 1.
jeschm.Säure 1,363
» j i»444
I 1,605
i 1,811
I 2,050
2,343
2,769
Kodifikation 0,503
^om Smp. 42": 0,895
(labil) j 1,103
I 1,461
V\odifikation I 0,426
,rom Smp. 58°; 0,762
(labil) 0,937
i 1,239
I 1,609
V\odifikation i 0,387
ram Smp. 680 Q^^gg
(stabil) j 0,845
i,"4
„ I 1,446
: 1,845
Kryohydratische Punkte,
18,0»
25,0
35,0
45,0
55,0
65,0
75,0
—0,160"
-fi8,o
25,0
35,0
—0,054'
+ 18,0
25,0
35,0
45,0
—0,046"
— 18,0
25,0
35,0
45,0
55,0
^)
g in 100 ccm Lösung
0°
24,8
50,1
H2[C6H4(C00)2] Phthalsäure.
Phthalsäure
0,273
0,621
1,630
van der Stadt.
ZS. ph. Ch. 41, 362;
1902.
HCCioHjCOa) /?-Naphtoesäure.
I 5-Naphtoes. 0,0058*) | Paul**)
H(CßH4(N02)C02) m-Nitrobenzoesäure.
25O |m-NO,-Benzoes. 0,3414*) | Paul **)
H(C6H4(N02)C02) p-Nitrobenzoesäure.
:S^ |p-NO,-Benzoes. 0,0277*) I Paul **)
H(C6H2(N03)30 Pikrinsäure.
30° I Pikrinsäure 1,525 \\ Karpius, Diss.
40 I _ „ 1,868 1/ Berlin 1907.
s. a. Levin, ZS. ph. Ch. 55, 520; 1906 u. Brönsted,
ebenda 78, 286; 191 1.
*) g Säure in 100 ccm Lösung.
KlHCOs) Kaliumformiat.
— 200 Anhydr. Salz 268
o „ ' 290
+20 „ I 335
40 „ 381
60 „ 455
80 „ I 575
100 „ 790
120 „ 1150
140 „ I 2390
157 Smp. '
*♦) ZS. ph, Ch. 14, iii; 1894.
Groschuff, Ber.
ehem. Ges. 36, 1783;
1903
(interpoliert).
Weigert. 36*
564
136 s
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
Temp.
' g anhydr.
Bodenkörper Substanz in
loo g HjO
Literatur und
Bemerkungen
Temp.
Bodenkörper
g anhydr.
Substanz in
loo g HoQ
Literatur und
Bemerkungen
KslQH^Oi) Kaliumtartrat.
2"
14
23
64
Hydr.m, ^aq
0,75
0,66
0,63
0,47
Beilstein I 792;
1893.
KH(C4H404) Kaliumbitartrat.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Anhydr.
Salz
0,32
0,40
0,57
0,90
1,31
1,81
2,40
3,2
4,5
5,7
6,9
Alluard,
> Lieb. Ann. 133, 292;
1865.
Li(HCOa) Lithiumformiat.
— 20"
o
+ 20
40
60
80
94
100
120
Hydr. m. i aq]
1 aq+anh. Salz
anh. Salz
26,8
32,3
39,5
48,7
65,5
93,8
131,0
134
Groschuff,
Ber. ehem. Ges.
1791; 1903
(interpoliert).
36,
MgCsO^ Magnesiumoxalat.
18° |Hydr. m. 2aql 0,030 |
1) ZS. ph. Ch. 64, 168; i(
2,71 X 10— ^
F. Kohlrausch ^)
'08 Q; g-mol./lit.
NHiCHCOa) Aminoniumformiat.
Groschuff,
^ Ber. ehem. Ges. 36,
4353; 1903
(interpoliert).
— 200
Anhydr. Salz
72 \
0
102
+ 20
143
40
204
60
311
80
114-116
Smp.
531
N (CHs)^ J Tetrafnethylammoniumjodid.
2,01 n Waiden, ZS. ph. Ch.
5,51 \j 55, 698; 1906.
25
I» I Anhydr. Salz
I „
N(C2H5)4J Tetraäthylammoniumjodid.
25
fi I Anhydr. Salz
I „
18,3
45,8
II
Waiden, ZS. ph. Ch.
55, 698; 1906.
NalHCOa) Natriumformiat.
— 20"
o
+ 15
17
21
Hydr. m. 3 aq
„
29,5
43,3
72,0
3 aq + 2 aq
2 aq
79,2
88,3
Groschuff,
. Ber, ehem. Ges. 36,
1787; 1903
(interpoliert).
NaCtlCOz) Natriumformiat (Fortsetzung).
250
40
60
80
100
120
2aq+anh. Salz
})9,6 ]
anh. Salz
107
„
121
138
160
„
191
Groschuff,
Ber. ehem. Ges. 36,
1787; 1903
(interpoliert).
Na2C204 Natriumoxalat.
-1,7»
fi5,5
21,8
100
Eis+anh.Salz
anh. Salz
3,22
3,74
6,33
Guthrie^)
Souchay und
Lenssen^)
Pohl 2)
Souchay und
Lenssen ^)
Phil. Mag. (5) 6, 44; 1878.
Lieb. Ann. 99, 33; 1856.
Joum. prakt. Ch. 56, 216; 1852.
PbC204 Bleioxalat.
18,8'
22,0
20,0
1) ZS
Anhydr. Salz
0,00015
0,00017
0,00018
1 Kohlrausch, ZS. ph.
j Ch (>4, 168; 1908.
Böttger^)
ph. Ch. 4ß, 604; 1903 |71.
SrC204 Strontiumoxalat.
1,35^
15,9
18
31,7
37,3
Anhydr. Salz
0,00328
„
0,00444
„
0,00461
„
0,00575
„
0,00619 '
Kohlrausch,
ZS. ph. Ch. 64,
168; 1904.
Ti2C204
19,96°! Anhydr. Salz
Thallooxalat.
1,58 I Böttger, 1.
T1(C6H2(N02)3 0) Thallopikrat.
30
40
45
47
46
45
47
50
60
70
Rot
Rot + gelb
Gelb
0,135
0,36
0,575
0,825
1,01
1,14
1,04
1,10
1,205
1,73
2,43
Rabe, ZS. ph. .Ch.
38, 179; 1901.
Modifikationen :
rot, monoklin;
gelb, triklin.
ZnC204 Zini(oxalat
9,76»
17,92
26,15
Hydr. m. 2 aq[
0,00057
0,00064
0,00071
I Kohlrausch, ZS. ph.
Ch. 64, 168; 1908,
23,89"
25,0
Mannit
CeHsCOHe) Mannit.
] Cohen, Inouye und
[ Emden, ZS. ph. Ch.
j 75, 297; 1911
Weigert
25,52
27,13
13611
565
Löslichkeit einiger organischer Substanzen in Wasser.
CisHgsOii Rohrzucker.
Guthrie (PhiL Mag. (5) 2, 216; 1876) findet für den Kr>op. — 8,5»: 105,8 g Zucker in
100 g HjO.
Herzfeld (ZS. d. Ver. für Rübenz.-Industr. 181 ; 1892). Löslichkeit oberhalb 0":
Der Bodenkörper ist Rohrzucker. Die 3 Kolumnen bedeuten: i) Temperatur; 2) g^
Gewichtsteile Rohrzucker, die von 100 Teilen Wass er gelöst werden; 3) % = Gehalt der Lösung
1 an Zucker in Gewichtsprozenten (Originalzahlen).
i
t
t '• g
%
0» 179,2 64,18
51°
262,9 ; 72,44
I 180,3 64,31
52
265,5
72,63
2 181,4 64,45
53
268,0
72,82
3 182,5 64,59
54
270,6
73,oi
4 183,6 64,73
55
273,1 73,20
5 184,7 64,87
56
276,0 73,39
6 i 185,8 65,01
57
278,8 73,58
7 ! 187,0 65,15
58
281,6 73,78
8 188,2 65,29
59
284,5 73,98
9 189,3 65,43
60
287,3 74,18
10 190,5 65,58
61
290,4 74,38
II 191,8 65,73
62
293,5 74,58
12 193,1 65,88
63
296,7 74,78
13 194,4
66,03
64
299,8 74,98
14 195,7
66,18
65
302,9
75,18
15 197,0
66,33
66
306,4
75,38
16 198,4
66,48
67
310,0
75,59
17 199,7
66,63
68
313,5
75,80
18 201,1
66,78
69
317,0
76,01
19 202,5
-^,93
70
320,5
76,22
20 203,9
67,09
71
324,4
76^43
21 205,4
67,25
72
328,3
76,64
22 206,9
67,41
73
332,2
76,85
23 208,4
67,57
74
336,0
77,06
24 209,9
67,73
75
339,9
77,27
25 2X1,4
67,89
76
344rt
77,48
! 26 213,0
68,05
77
348,8
77,70
27 214,7
68,21
78
353,2
77,92
28 216,3
68,37
79
357,6
78,14
29 217,9
68,53
80
362,1
78,36
30 219,5
68,70
81
367,1
78,58
31 221,3
68,87
82
372,0
78,80
32 223,1
69,04
83
376,9
79,02
33 224,8
69,21
84
381,9
79,24
34 ! 226,6
69,38
85
386,8
79,46
35 228,4
69,55
86
392,6
79,69
36 i 230,3
69,72
87
398,4
79,92
37 232,3
69,89
88
404,2
80,15
38 234,3
70,06
89
409,9
80,38
39 i 236,1
70,24
90
415,7
80,61
40 \ 238,1
70,42
91
422,3
89,84
41 i 240,2
70,60
92 428,8
81,07
42 242,3
70,78
93 435,4
81,30
43 2^A
70,96
94 442,0
81,53
44 1 246,6
7M4
95 448,6
81,77
45 248,8
71,32
96 456,3
82,01
46 251,0
71,50
97 464,0
82,25
47 ! 253,3
71,68
98 471,7
82,49
48 i 255,7
71,87
99 479r^
82,73
49 ! 258,0
72,06
100 487,2
82,97 1
50 ; 260,4
72,25
Weigert.
566
137
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Äthylalkohol.
% A = Gewichtsprozente Äthylalkohol des Lösungsmittels. — % S = die Gewichtsmenge
in g der die Überschrift bildenden Substanz, die in loo g der Lösung enthalten sind.
Falls nichts besonderes vermerkt ist, ist auch die die Überschrift bildende Substanz als Boden-
körper zugegen. Literatur am Schluß der Tabelle S. 570.
%A
%Ä'
%^
t
%S
%A
t
%S
%s
Eder (i)
8,05
15«
16,3
„
24,7
„
33,4
,,
42,5
,,
52,2
„
62,5
„
73,6
92,5
»'„
16,3
50»
33,4
,,
52,2
,,
92,5
„
16,3
75»
33,4
„
52,2
„
73,6
»
92,5
„
61,3
51,7
42,4
36,1
29,8
23,4
10,8
9,3
3,7
68,2
49,5
36,7
6,8
77,2
61,5
47,1
29,5
15,5
Lobry de Bruyn (i)
abs.
19"
3,0
BaBrz
Lobry de Bruyn (2)
abs. I 22,5" I 3,0
BaBfa . 2H2O Roland
97 i 15" I 0,48
BaCtz
10
20
30
40
60
80
2H2OI)
15°
Schiff
23,7
18,0
12,8
10,1
3,5
0,5
Roland
97 I 15" I 0,014
BaJa . 2H2O Roland
97 I 15" I 1,07
CaCla Menschutkin (i)
Bodenkörper: CaCla.
3C2HBOH
o"
20
40
60
80
abs.
90
97(SmP.)
14,9
19,7
25,2
31,3
37,2
39,4
42,9
CdCl2
Lobry de Bruyn (i)
abs. i 15,5° I 1,50
CdJ2 Timofejew
abs.
20"
53,0
C0CI2 Bödtker
abs. i Zimmer- j 36 o
I temp. I
C0SO4.7H2O
L. de Bruyn (i)
abs. I 3° 1 2,4
CuClz L. de Bruyn
abs. I 15,5" I 34,6
„ I 21,5 I 35,1
Etard
abs.
0"
31,9
20
35,9
38
38,5
50
41,7
CUC12.2H20
Oechsner de Coninck
80
95
20,7"
13,9
21,8
14,3
21,8
10,0
23
10,5
19,6
7,7
20,3
7,9
CUS04.SH20
Schiff
10
20
40
15"
13,3
3,1
0,25
L. de Bruyn
abs.
1,1
C82CO3 Bunsen
99,5
19"
ca. 80
10,0
16,7
FeSOi.THzO Schiff
40
15"
0,3
HgBr^
Herz und Anders
0
25«
20,18
40,69
„
70,01
„
100
„
0,60
0,69
1,68
7,14
23,10
Hg(CN)2
L. de Bruyn (i)
abs.
19,5"
9,2
Herz und Anders
0
25»
20,18
J,
40,69
,,
70,01
„
100
,,
10,12
8,47
9,01
10,15
9,57
abs.
HgCU
Timofejew
8,5° 1
20
38,2 I
31,0
32,2
35,7
L. de Bruyn (3)
abs.
25''
33,1
abs
HgCIs (Forts.)
Etard
— 60»
— 40
— 20
— II
— 5
+ 10
19
31
51
63
80
93
100
115
138
3,0
9,8
21,9
24,7
29,7
29,5
31,4
32,0
34,2
38,9
42,5
47,9
51,4
53,7
60,6
67,9
Herz u. Anders
0
25»
20,18
40,69
»
70,01
„
100
„
6,84
6,58
10,50
22,2
33,35
H5J2
L.
de Bruyn
(I)
abs.
1 19,5° 1
2,05
Herz u. Knoch
100
25"
95,82
„
86,74
„
78,75
„
65,63
„
2,18
1,44
0,76
0,502
0,234
KBr
L.
de
Bruyn
(I)
abs.
1
25°
0,13
90
80
70
60
50
Taylor
30«
0,88
3,09
6,90
11,5
16,0
^) G^rardin (Ann. chim. phys. (4) 5, 144; 1865) gibt für die Löslichkeit des BaCla folgende
Interpolationsformeln :
5,2
9,8
15,4
23
t
14-60O
14-63
"—45
15—50
S*)
25,1 -j- 0,246 t
21,6 + 0,225 t
17,3 + 0,206 <
13,0 + 0,187«
%A t S*)
35 13—50" 8,18 + 0,139«
45 12—47 5,11+0,105«
65 12 — 47 2,38 + 0,051 t
Der Bodenkörper ist wohl BaCla . 2 H2O.
*) S = g BaCl2, die von 100 g des Alkohol- Gemisches gelöst werden.
Weigert.
137
567
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Äthylalkohol.
Lit. S. 570.
O' J
O <J O A
%s
°nA
i
%S
°.^ :
%s
KBr (Forts.)
40
30
20
10
5
o
90
80
70
60
50
40
30
20
10
5
o
1,14
2,25
4,40
8,43
18,70
30"
40"
22,4
26,0
31,1
36,3
39,0
41,6
1,03
3,66
7,98
13,0
18,1
23,2
28,3
33,3
38,2
40,8
43,3
Armstrong
: 25»
40,8
40,3
39,5
38,4
35,1
30,9
KC2H3O2 Destouches
99
ca. 15"
„ 80
25
33,3
KCN L. de Bruyn (i)
abs. 19,5" 0,87
K2CO3 Cuno.
1,5
5,8
10,2
19,2
31,6
45,7
57,9
81,5
3,2
11,5
15,3
31,4
45,6
71,5
25"
40'
43,8
30,2
24,7
17,8
10,0
3,92
1,47
0,14
34,2
23,5
19,5
9,91
3,68P)
0,50
5,2
9,7
18,5
45,3
66,7
KjCOa (Forts.)
60" 33,oj
•y
25,9
I
4,03 \:
o,83j
10
20
30
40
50
60
80
KCl*)
Schiff
15»
19,8
14,7
10,7
7,7
5,0
2,8
0,45
Bodländer
0
14.5»
3,15
5,6
11,6
17,1
22,7
26,6
44,6
54,5
„ 1
81,5
„ 1
L. de Btuyn
abs. ! 18,5' ;
Bathrik
0
5,28
30O
»
9,43
16,9
n
25,1
,»
34,1
»
43,1
»»
55,9
65,9
78,1
86,2
»»
,»
»»
»
0
5,28
40«
9,43
16,9
„
25,1
»
24,8
23,3
21,7
18,4
16,0
13,5
12,9
6,5
4,1
0,36
(I)
0,034
28,0
25,3
23,2
19,9
16,1
13,5
10,0
6,4
3,5
1,3
0,4
29,5
26,4
23,2
19,9
17,9
34,1
43,1
55,6
65,9
78,1
86,2
KCl (Forts.)
; 40»
14,7
11,6
7,6
3,9
1,6
0,5
Armstrong
0
25»
1,14
„
2,25
n
4,40
»,
8,43
„
18,70
»
26,5
25,9
25,3
24,2
21,3
17,4
5,2
15,4
45
KCIO3
Gerardin
13°
21
50
14
38
65
14,5
40
67
12
31
58
90
80
70
60
50
40
30
20
10
90
80
70
60
50
Taylor
30«
40"
4,7
5,9
13,9
3,1
7,3
16,0
1,1
3,2
7,1
0,46
1,3
3,0
0,06
0,24
0,54
I;OI
1,64
2,35
3,21
4,52
6r45
7,71
9,25
0,12
0,34
0,78
1,46
2,41
KCIO3 (Forts.)
40»
3,41
4,66
6,41
8,84
10,5
12,0
KJ Gerardin
5,2
9,8
23
29
38
45
59
86
91
34,7
iS»
8
13
25
46
55
62
56,7
54.4
50,0
47»3
43»4
39,9
32,5
10,2
5.8
40,2
40,8
42.8
45»8
46,6
47,4
L.
95
abs-
de Bruyn (2)
17-
3,84
1,83
L. de Bruyn (i)
abs. i 20,5°
Waiden
abs.
„
25
Armstrong
0
25"
1,14
„
2,25
»»
4,40
»»
8,43
„ i
8,70
» !
1,72
1,479
1,922
59,8
59,5
59,0
58,1
55,9
52,0
KJOj Karplus
3»o6
5,22
10,14
15,23
24,00
31,40
40,95
53,80
8,375
8,192
8,053
7,815
7,546
7,116
6,763
6,322
5,771
') Untere wässerige Schicht. -) Obere alkoholische Schicht,
^) Gerardin (Ann. chim. phys. (4) 5, 141 ; 1865) gibt für bestimmte Wasser- Alkohol- Gemische
folgende Interpolationsformeln:
7o^
5,2
9,8
15,4
23
0-52»
4 — 60
4—43
3—34
S*)
23,2+0,27^
19,94-0,255
15,7+0,233
11,9+0,205
35
45
65
t
10—60»
2—57
12-65
S*)
7.1 -f 0,162 <
4.2 +0,125
1,89+0,061
*) 'S = g KCl, die von 100 g des Wasser-Alkohol-Gemisches gelöst werden.
Weigert.
568
137 b
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Äthylalkohol.
Lit. S. 57°-
%A
%S
%A
%S
%A
%^
%A
%S
lO
20
30
40
50
6o
80
5,2
15,4
35
65
KNO3
Schiff
15°
Gerardin
12°
21
62
10
20
62
14
25
65
12
33
57
13,2
8,5
5,6
4,3
2,8
1,7
0,4
15,3
20,0
48,9
9,2
14,0
42,3
5,1
8,3
26,5
1,57
3,49
6,52
Bodländer
0
9,83
17,7"
25,1
40,9
47»2
57,8
7i»4
83,3
Bathrick
0
30"
8,28
,,
16,9
„
26,0
„
34,4
»
44,9
„
54,3
„
65,0
„
75,6
„
88,0
„
0
40"
5,28
„
8,26
„
17,0
„
25,5
„
35,0
"
44,0
»,
55,0
„
65,1
„
76,3
„
88,5
„
21,6
14,3
7,97
4,28
3,57
2,15
0,95
0,23
31,3
24'4
18,3
13,1
10,2
6,5
4,3
2,6
1,3
0,4
39,2
34,0
32,0
25,0
19,4
14.3
10,4
6,7
4,2
2,0
0,6
10
20
30
40
45
K2SO4
Schiff
15"
Gerardin
4" I
8
60
3,9
1,46
0,55
0,21
0,16
0,21
0,91
MgBr2 Menschutkin (i )
Bodenkörper:
MgBra.eCaHäOH
bs.
0«
6,9
20
13,1
,,
40
19,1
60
24,9
80
29,5
100
34,7
108,5
40,0
(Smp.)
MgJ2 Menschutkin (i)
Bodenkörper:
MgJa.eCjHäOH
abs.
20
40
60
80
100
120
140
146,5
(Smp.)
11,0
16,7
22,3
27,7
32,9
37,5
41,5
46,8
50,2
MgS04.7H2O
Schiff
IG
20
40
15"
39,3
21,3
1,62
L. de Bruyn (i)
abs. I 3" I 1,3
MnS04 . 6H2O
Schiff
10
50
60
15"
51,4
2,0
0,66
MnS04 Schreinemakers
Bodenkörper:
MnS04.5H20
10,3
12,4
19,4
35,6
50,7
53,7
57,7
25"
39,3
33>72
31,51
22,61
8,01
1,83
1,23
0,56
Bodenkörp er:
MnS04 . H2O
o
8,7
II, I
12,3
15,8
37,3
43,3
46,9
54'2
50"
36,26
34,95
30,99
29,20
24,84
5,95
3,11
2,19
0,97
mfir
L. de Bruyn (2)
abs. j 17° I 3,21
94 I ,. I 4,76
L. de Bruyn (i)
abs.
19"
3»i2
Eder (2)
abs. I 15" : 3,0
„ i 78 i 9,5
Herz u. Kuhn
abs. ! 25" I 3,17
NH4CI
Gerardin
45
4"
10,1
8
11,2
27
16,2
38
19,1
56
23,1
L. de Bruyn (i)
abs.
19"
0,62
L. de Bruyn (2)
abs. I 17° I 0,67
94 I »»I i»°7
87,9
75,6
65,0
54,3
45,9
34.4
25,9
16,9
8,3
NH4CI (Forts.)
Bathrick
p
30"
2,8
6,0
8,8
12,3
14.5
17,8
21,6
24,1
26,1
28,7
Armstrong
0
25°
1,14
2,25
4,40
8,43
18,70
28,3
28,1
27,6
27,0
25,3
22,6
Herz u. Kuhn
abs.
25"
0,673
66,8
85,7
NH4NO3
Pohl (i)
; 25° I
Wenzel
! ca. 80
30,4
47,6
L. de Bruyn (i)
abs. i 20,5" j 3,7
(NH4)2S04
Anthon
56
70
1,6
0.2
Pohl (2)
66,8 i 24.3" I 0,46
13,9
9,96
6,84
3.63
o
78,5
71,8
58,8
46,6
14,4
11,5
! 24,3"
Bodländer
r.0
15
30,5
34.5 li^
36.6 ( >
40,0 }
42,3
0,10]
0,34 lay
1,72 ''
5,48)
32,5 1 J
34,5 j '
42,6
') Untere wässerige Schicht. ^) Obere alkoholische Schicht.
Weigert.
137 c
569
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Äthylalkohol.
Lit. S. 570-
%^-l
%s
.A
0/ s
0/ 4
t
%s
%^
%s
NaBr
L. de Bruyn (i)
abs. 19,5° 2,16
Herz u. Kuhn
abs. 250 3,58
NaC^HsOj
Gerardin
8,4
16,7
25,1
33,4
41,8
50,2
58,5
66,9
75,2
83,6
75
95,5
30
40
50
60
80
5,2
lö"
27,5
9,8
26,5
23
22,9
29
21,5
38
19,0
45
„
16,9
59
„
12,7
86
3,8
91
2,0
Bödtker
. Zimmer-
^■^S- temp. I
NaCI
Kopp
25°
Schiff
15°
54
Gerardin
4"
10
13
32
44
60
1,8
26,3
23,4
19,9
16,2
13,8
11,7
10,1
7,38
5,62
3,62
1,57
Wagner
15,2° I 0,7
38 1 0,74
71,5 1,03
15 0,18
77,2 0,17
22,2
18,4
14,9
"'7
8,9
5,6
1,2
9,9
10,0
10,3
10,9
11,6
12,3
94
abs.
NaCl (Forts.)
L. de Bruyn (3)
0
17"
0,29
0,09
L. de Bruyn (i)
abs. 18,5" 0,065
Bodländer
. 11,5"
3,22
6,06
8,87
12,1
18,7
O
13,1
17,7
21,3
27.5
35,8
45.0
74.7
86,5
13
26,4
25,0
23,7
22,5
21,3
18,6
26,3
20,5
18,7
17,2
15,2
12,3
9,3
1,8
0,6
Bathrick(B), Taylor (T)
26,5
24,6
23,5
22,6
20,5
5
8,28
10
16,9
20
26,0
30
34,4
40
45,9
50
54,3
60
65,0
70
75,6
80
88,0
90
7,95
10
i6,S
20
26,5
30
35,1
40
30" m:
„ (T)
„ (B)
„ (T)
.. (Bi
.. T
„ (T)
„ (B)
„ (T)
., (T)
.. >B.
„ (B)
„ (T)
„ (B)
„ (T)
- (T)
.. 'B-
.. T
.. .8,
,. (T)
„ (B)
,- (T)
„ (B)
,. (T)
19,0
17,7
15,7
15,0
12,4
11,2
9,3
8,3
6,35
4,8
3,68
2,9
1,56
0,9
0,43
26,7
24,8
23,9
22,9
20,5
19,5
17,7
16,0
15,1
12,7
NaCl (Forts.)
44,5 30° (B) 12,3
50 „ (T) 9,7
54,3 „ (B) 9,2
60 „ (T) 6,7
65,3 „ (B) 6,2
70 „ (T) ; 3,87
74,1 „ (B) 3,8
80 „ (T) 1,69
90 „ (T) 0,5
Armstrong
o ; 25° 26,55
1,14 ! „ 26,1
2,25 1 „ 25,6
4.40 I „ I 24,7
8^3 i „ ! 23,3
18,70 1 „ i 19,3
Herz u. Kuhn
abs. -=»
25"
1,94
NaCIOa Wittstein
77 16° 2,8
NaJ
L. de Bruyn (i)
abs. 22,5° 30,1
Herz u. Kuhn
abs. 25° 32,6
Tyrer
30,5
31,1
30,7
29,7
27,8
24,6
9,75
7,92
abs.
10»
„
100
180
200
220 1
240
260
261,5
krit P.
der ges.
Lös.
NaNOa
Schiff
10
20
30
40
60
80
39,5
32,8
26,2
20,5
10,2
2,6
Bodländer
0
13»
4,02
„
10,5
„
17,0
„
19,9
,,
44,9
42,8
38,3
34,3
31,3
NaNOj (Forts.)
> 16,5
8,0
14,6
20,2
26,4
37,9
43,4
50,7
70,1
74,8
45,3
41,6
36,6
32,9
27,8
21,6
18,8
13,7
5,14
L. de Bruyn (i)
abs. 25° 0,036
D
IG
20
30
40
50
60
70
90
Bathrick
0
40O
8,22
„
17,4
,
26,0
,
j
36,0
>
42,8
55,3
,
65,1
,
77,0
,
87,2
,
49,1
46,4
43,4
37,4
31,3
25,1
18,9
13,0
7.82
1,20
51,1
47,6
42,2
38,1
32,5
28,9
21,3
15,3
8,6
4,0
NaNO, L. de Bruyn (i)
abs. 19,5° 0,31
NaaSOi.lOHaO Schiff
10 15" I 14,4
20 „ I 5,3
40 I » I 1,3
abs.
NiCU Bödtker
Zimmer-
temp.
9,2
NiCIa . 6H2O Bödtker
Zimmer-
temp.
abs.
34,9
NiS04.7H20
L. de Bruyn
abs.
1,4
Weigert.
570
137(1
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Äthylalkohol.
%A
%S
o/ J
/n -^
%s
%A
%S
%^
%s
45
Pb(N03)2
Gerardin
4°
8
22
40
50
4.72
5.50
8,08
11,4
13.0
S (Forts.)
Payen
abs. [Siedep. i 0,42
SrCiz . 6H2O
L. de Bruyn (i)
abs. i 6— 70 I 3,7
SrCIa Görardin
Bodenkörper;
SrCla.öHaO { ?)
18'
SrJ, Etard
U02(N03)2.6H20
(Forts.)
Oechsner de Coninck (2)
85 1 12» I 3,3
abs.
L. de Bruyn (i)
abs.
20,5"
0,04
Schwefel
L. de Bruyn (i)
abs. I 18,50 I 0,05
5.2
9,8
23
29
38
45
5.9
86
91
33'3
32,0
28,3
26,4
23.3
21,1
16,1
4.7
3»!
-20"
2,6
+ 4
3.1
82
4.7
Sr (N03)2 Rose
gg j Zimmer- o,Ol2
I temp. I«
(H02)S04.3H20
Oechsner de Coninck (3)
85,0 I ca. 16° 2,5
16,2 I 10° i 10,9
Ü02(N03)2.6H20
Buchholz
gg j iimmer- j 78
I temp. I
ZnS0..7H20
10 15°
20
40
Schiff
51.0
! 39,0
! 3.5
Literatur zu Tab. 137.
Anthon, Journ. pract. Ch. 56, 219; 1852.
Armstrong, Proc. Roy. Soc. 73 A, 568; 1907.
Bathrick, Journ. phys. Chem. 1, 160; 1896.
Bodländer, ZS. ph. Ch. 7, 316; 1891.
Bödtker, ZS. ph. Ch. 22, 508; 1897.
Lobry de Bruyn (i) Rec. P.-B. 11, 156; 1892.
(2) ZS. ph. Ch. 10, 783; 1892.
(3) Rec. P.-B. 11, 124; 1892.
Buchholz, Gm. Kr. Hdb. II, 2, 409.
Bunsen, Gm. Kr. Hdb. II, 1, 124.
Cuno, Ann. Phys. (4) 25, 356; 1908.
Destouches, Beilstein Hdb. I, 386.
Eder (i) Journ. pract. Ch. 17, 45; 1878.
„ (2) Wien. Anz. 82 (2) 1284; 1882.
£tard, Ann. chim. phys. (7) 2, 564; 1894.
Gerardin, Ann. chim. phys. (4) 5, 149; 1865.
Herz u. Anders, ZS. anorg. Ch. 52, 170; 1907.
Herz u. Knoch, ZS. anorg. Ch. 45, 266; 1905.
Herz u. Kuhn, ZS. anorg. Ch. 60, 152; 1908.
Karplus, Diss. Berlin 1907.
Kopp, Lieb. Ann. 40, 206; 1891.
Menschutkin, ZS. anorg. Ch. 52, 23; 1907.
Oechsner de Coninck (i) C. r. 131, 59; 1900.
,, (2) C. r. 131, 1304; 1900.
(3) Bull. Acad. Belg.
1902; 94.
Payen, C. r. 34, 356; 1852.
Pohl (i) Wien. Anz. 6, 599; 1851.
„ (2) Journ. pract. Ch. 56, 219; 1882.
Roland, ZS. anorg. Ch. 15, 412; 1897.
Rose, Pogg. Ann. 110, 296; 1860.
Schiff, Lieb. Ann. 118, 365; 1861.
Schreinemakers, Chem. Weekbl. 6, 136; 1909.
Taylor, Journ. phys. chem. 1, 724; 1897.
Timofejew, C. r. 112, 1224; 1891.
Tyrer, Journ. chem. Soc. 97, 626; 1910.
Wagner, Journ. pract. Ch. 40, 448, 1847.
Waiden, ZS. ph. Ch, 55, 714; 1906.
Wenzel, Gm. Kr. Hdb. I, 2; 578.
Wittstein, Gm. Kr. Hdb. II, 1; 211.
Weigert.
138
571
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Methylalkohol.
% M = Gewichtsprozent Methylalkohol des Lösungsmittel. — % S — Gewichtsmenge in g der die
Überschrift bildenden Substanz, die in loo g der Lösung enthalten sind. Falls nichts
besonderes vermerkt ist, ist auch die die Überschrift bildende Substanz als Bodenkörper zugegen.
Literatur am Schluß der Tabelle S. 572.
,3/
%S
%M
%s
%M
%s
%M
%S
AjNOs L. de Bruyn (i)
abs.
19"
3»59
C0SO4 L. de Bruyn (i)
abs. i 18« 1,03')
BaBr, . ZH^O
L. de Bruyn (i)
abs.
90,5
50
15"
9
18—19
31.4')
30,4*)
21,4
3,8
BaCI, L. de Bruyn (i)
abs. i5»5° 2,13
BaClj.ZHgO
L. de Bruyn (i)
abs. , 6-7» I 6,8«)
CaClg Menschutkin
Bodenkörper:
CaCl2.4CH30H
abs.
o"
10
20
30
40
50
56
17.9
20,2
22,6
25,2
27.9
30,7
32,9
Bodenkörper:
CaClj.sCHaOH
abs.
75 I
95 1
"5
135 !
155 i
170
177
(Sm.P.),
32.4
33.8
35.5
37.7
40.3
43.8
48,0
53.6
Bodenkörper:
CaClg.CHaOH (?)
abs. I 190» j 55,7
» ! 215 : 57,7
CdClj L. de Bruyn (i)
abs. I 15,5 j 1,69
CdJj Timofejew
abs. 20" 69
C0SO4.7H2O
L. de Bruyn (i)
abs.
18-19»
35.3*)
»
15
33.7*)
»
3-4
30.0*)
90,5
».
",7*)
50
j»
1.8
CuClg
abs.
abs.
L. de Bruyn (i)
15.5"
Etard
22*
40
50
60
40,4
36,8
37.5
37.1
37.5
CaSO« L. de Bruyn (i)
abs. 18° ' 1,04*)
CaS04 . 5H2O
L. de Bruyn (i)
abs.
90,5
50
18»
15
3-4
18 19
13.5 •)
12,8«)
11,8«)
0,92 «)
0,40
HgBr,
o
30,77
47,06
64,00
78,05
IOC
Herz u.
25»
Anders
0,6
1.35
2,68
7,29
15.05
41,0
Hg(CN)2
L. de Bruyn (i)
abs. , 19,5° 30,6
Herz und Anders
IO,I2
11,89
15.68
19,60
23,5
31,9
0
25»
30,77
.,
47.06
»»
64,00
„
78.05
,»
100
ttgCh
Timofejew
abs. ' 8,5° 25,3
.. I 20 34,3
.. ! 38.2 55.3
L.
abs.
abs.
de Bruyn (2)
19,5"
25
Etard
-34»
—15
+4
12
36
51
74
100
127
34.5
40,0
7.6
12,8
23,2
27,6
59.1
61,2
64.3
68,7
75.2
Herz u. Anders
0
25" 1
30,77
„
47,06
„
64,00
„
78,05
„
100
„
6,85
10,83
18,22
32,0
43.0
40,0
ngj,
L. de Bruyn (i)
abs. 19,5° 3.06
Herz u. Anders
47.06
25°
64,00
>»
78.05
„
00,0
>. !
0,048
0,179
0,522
3.17
KBr
L, de Bruyn (i)
abs.
25"
1,49
o
10,6
30,8
47.1
64,0
78.1
98,9
100
Herz u. Anders
0
25"
40,1
35,7
25,9
18,27
10,58
5.88
3.26
2,11
KCN
abs.
L. de Bruyn (i)
19,5" ! 4.68
abs.
KCl
L. de Bruyn
; 1 7,2-18,5" I 0,5
KJ
L. de Bruyn (3)
abs. I 19,5» ; 14,1
98 ! „ ! 14.6
abs.
12,95
14.97
Herz u. Anders
o
10,6
30,8
47,1
64,0
78,1
98,9
100
abs.
25'
Tyrer
15»
50
100
120
140
160
180
200 :
220 1
240 I
250 ;
252,5;
Krit-P. 1
der ges. !
Lös.
59.8
56,3
49,0
41,9
34.0
26,3
19,3
14.7
12,67
15.91
20,00
21,35
22,55
23,44
23.48
22,50
21,55
19,87
12,13
7,06
') Übersatt, an BaBrj.HjO. *) Übersatt, an BaC^ . H2Ö. ') Übersatt, an C0SO4.2CH5OH.
*) Übersatt, an C0SO4. H2O, yCHjOH. ^) Übersatt, an CuSO,. 2CH3OH. «) Übersatt, an
CUSO4.3HJO.
Weigert
572
138 a
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Methylalkohol.
%M
%s %M
KJO3 Karplus
251
1,92
3.75
6,83
9,45
12,60
20,60
27.50
36,15
8>375
8,284
8,189
8,050
7»923
7.767
7.419
7,122
6,759
LiCl Lemoine
abs.
23
50
5,2
14.5
22,1
MgBr2 Menschutkin
Bodenkörper: MgBrj.
6CH3OH
abs. 0° 20,8
„ 20 I 21,8
„ I 40 I 22,9
„ \ 60 23,9
„ ! 80 25,2
„ I 100 27,2
120 29,7
140 32,7
160 36,3
180 41,3
190 49,0
(Sm.P.)
M2J2 Menschutkin
Bodenkörper: Mgjg
6CH3OH
r^0
abs
20
40
60
80
100
120
140
29,3
31.1
32,7
34.3
35.9
37.4
39.1
41,1
%S %M t
MgJj
abs.
(Forts.)
160« ; 43,3
180 45,6
200 48,2
MgS04 L. deBruyn(i)
abs. I 180 I 1,16^)
MgS04.7H20
L. de Bruyn (i)
abs.
»,
905
50
17"
3—4
17
3—4
28,6^)
22,5
8.8-^)
3,9
NH,Br L
de Bruyn (3)
abs.
19,5"
ii,i
98
Herz
»
ii>5
hn
u. Ku
abs.
25" 1
11,4
NH^CI L
de Bruyn (3)
abs. 1
19,5°
3.24
98 1
Herz
t}
3.40
hn
u. Ku
abs. s
25» !
3.42
NH,N03
L. d. Bruyn (i)
abs.
18,5" 1
14,0
L. de
20,5
14,6
(3)
Bruyn
abs. 1
19,5*' :
14,6
98 1
„
14.9
NaBr
abs.
L. de Bruyn (i)
18,5°
19,5
14.5
14,8
%S %M \ f.
%s
NaBr (Forts.)
Herz und Kuhn
abs. I 25" I 15,6
NaCl
abs.
98
40
L.
de Bruyn (i)
19,5"
i»39
>»
1,50
Schiff
15° 1
12,3
Herz u. Kuhn
abs. I 25° I 14,6
NaaCrOi L. de Bruyn (i)
abs.
25^
0.35
NaJ
L. de Bruyn (i)
abs. , 22,5" i 43,7
Herz u. Kuhn
abs.
25"
47»7
NaNOs
L. de Bruyn (3)
abs. I 19,5*" I 0,41
98 1 „ ! 0,38
L. de Bruyn (i)
abs.
40
25 I 0.41
Schiff
15» \ 24,4
NaNOa
abs.
L. de Bruyn (i)
19,5^
4.23
NiSO«
abs.
L. de Bruyn (i)
I 18° 0,5
NiSOi . 6 H.O
L. de Bruyn (i)
abs.
90,5
50
18
24,0
7.27
1,88
NiSOi-THaO
L. de Bruyn (i)
abs.
90,5
50
20" I 33,3-')
15 i 31,0^)
4 I 19,8^)
3—4 9,2 3)
f> ', 2,0
Pb(N03)2
L. de Bruyn (i)
abs.
20,5"
1.35
S L. de Bruyn (i)
abs. ; 18,5° ; 0,03
SrCl2 . 6H3O
L. de Bruyn (i)
abs. ! 6-7° I 38,7
U02(N03)2.6H20
Oechsner de Coninck (i]
Handels- j 12» ii^y—i S
Holzg. I I
Oechsner de Coninck (2)
abs. I 11° I 4,07
ZnSOä L. de Bruyn (i)
abs. I 18° \ 0,65
ZnSOi.THzO
L. de Bruyn (i)
abs. j 17° i 37*)
50 I 16 I 13,6
.. I o j 5,2
1) Übersatt, an MgSOi . 2 - 3CH3OH. =) Übersatt, an MgSOi. 3H.,0 . 3CH3OH. ^) Übersatt,
an NiS04.3H20.3CH30H. «) Übersatt, an ZnS04 . H.O.
Literatur zu Tab. 138.
L. de Bruyn (i) Rec P.-B. 11, 156; 1892.
(2) Rec. P.-B. 11, 124; 1892.
„ (3) ZS. ph. Ch. 10, 787; 1892.
Herz u. Anders, ZS. anorg. Ch. 52, 165; 1907.
Herz u. Kuhn, ZS. anorg. Ch. 60, 152; 1908.
£tard, Ann. chim. phys. (7) 2, 564; 1894.
Karplus, Diss. Berlin 1907.
Lemonie, C. r, 125, 604; 1897.
Menschutkin, ZS. anorg. Ch. 52, 21; 1907.
Oechsner de Coninck (i) C. r. 130, 1304; 1900.
„ (2) C. r. 132, 90; 1901.
Schiff, Lieb. Ann. 118, 365; 1861.
Timofejew, C. r. 112, 1234; 1891.
Tyrer, Journ. ehem. Soc. 97, 626; 1910.
Waiden, ZS. ph, Ch. 55, 714; 1906.
Weigert.
139
573
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Aceton.
% A = Gewichtsprozent Aceton des Lösungsmittels. — % -S' = Gewichtsmenge in g der die
Überschrift bildenden Substanz, die in loo g der Lösung enthalten sind. Falls nichts
Besonderes vermerkt ist, ist auch die die Überschrift bildende Substanz als Bodenkörper zugegen.
Literatur am Schlüsse der Tabelle S. 574.
..4
%-l
o' s
%A
AgNOa Laszczynski
abs. 14° 0.35
„ 59 0,35
Naumann
abs. iS** 0,44
Ba(0ff)2
Herz u. Knoch (i)
0
o
10
20
30
40
50
60
70
25"
■ 4ÖI
! 2,68
' IÖ3
0,80
; 0,045
0,009
BiQa Naumann
abs. 18" 15,2
CdBr2 Naumann
abs. 18" 1,53
CdJj Naumann
abs. , iS** ; 20,0
CoCIi Laszczynski
abs. 0° 8,34
„ 22,5 8,48
Krug u. Mc Elroy
abs. 25" 7,96
Naumann
abs. 18° 2,67
CoClg.ZHgO Laszczynski
abs. o" 14,6
i 25 14,6
CuCIs Laszczynski
abs. 56° 1,38
Naumann
abs. : 18" 2,80
CoCis.ZHgO
Oechsner de Coninck
abs. 22° 2,2
80 23 15,9
Laszczynski
abs. o» 8,14
13,5 8,19
FeCla Naumaim
abs. 18» ; 38,6
8(011)3
Herz u. Knoch (i)
o , 20" 79,15
20 j „ 81,71
30 „ 83,35
40 „ 82,74
50 „ 81,61
60 „ 76,4
70 , „ 67,62
80 ' „ . 55,05
100 „ 8,06
HgCl3
Laszczynski
abs. o** 49,6
10 52,6
18 55.9
abs.j
Etard
5M
56,7
60,2
, I +6 bis 54 61,8— 62,2
Naumami
abs. 18» I 58,8
Aten
Bodenkörper:
HgCU . CH3COCH3
abs. —15° 49,9
" \ o I 49.5
i +10 j 57,8
Bodenkörper: HgClj
abs. +10° 58,9
17 58,5
25 57,9
abs.
HgJ.
Laszczynski
— 1° 2,75
+ 18 3.25
40 4Ö2
58 i 5.72
Krug u. Mc Elroy
abs.
25"
2,03
KBr
Krug u. Mc Elroy
abs.
25"
0,02
Herz u. Knoch (2)
o < 25° 41,6
20 I „ 34,5
30 » 30>5
40 j „ 26,7
50 j » 22»!
60 ! „ 16,8
70 i „ 11,9
80 „ 6,2
90 » 1,44
KCNS Laszczynski
abs.
22"
58
17,2
16,9
KCl Herz u. Knoch (i)
o 20" 30,5 »)
10 „ 26,2*)
20 „ 21,4")
30 „ 17^»)
40 „ 12,4*)
50 „ 8,6i ')
60 „ 5.31')
70 „ 2,87»)
80 „ 0,96*)
90 „ 0,15 *)
100 „ 0.0
KCIO3 Taylor
30^
9,09
20
30
40
9.2
8,32
7.63
6,08
4»92
3.89
*) g KCl in IOC ccm Lösung. •) ^/s Millimol in 100 ccm Lösung.
KCIO3 (Forts.)
50
60
30°
70
80
"
90
'.
0
40"
5
„
9,09
„
20
„
30
„
40
■
50
60
j»
70
80
»»
90
»
2,90
2,03
1,24
0,57
0,18
12,1
II, I
10,3
8,27
6,68
5.37
4.03
2,89
1,68
0,79
0,24
KJ
Laszczynski
—2,5° 2,99
-|-22 2,30
56 1,19
abs.
Waiden
abs.
25
2,105
1,302
Krug und Mc Elroy
abs. 25® j 2,85
KMnO«
Herz und Knoch (i)
o ; 13» 148,5^
10 I „ 162,2
20 j „ 177,3
30 ; „ 208,2
40 j „ 257,4
50 ; „ 289,7
60 „ 316,8
70 1 » 328
80 j „ 312,5
90 „ 227,0
IOC ■ „ : 67,6'
Weigert
574
139 a
Löslichkeit anorganischer Substanzen in absolutem und wässerigem
Aceton.
%A
%s
%A
%S
%A
%A
%S
KNO3
0,0
8,5
16,8
34.3
44.1
53,9
64,8
76,0
87,6
Bathrick
40<
MgBra
39,2
33,9
28,0
19,8
14.5
10,7
6,7
2,9
0,7
abs.
70'
80
92
(Smp.)
(Forts.)
0
1,0
42,8
51.3
MgJ2 Menschutkin
Bodenkörper:
MgJa.sCHsCOCHg
NaCl Herz u. Knoch (i)
31,5')
27,2')
23,1 ')
19,3 *)
chten)
0,43 *)
0,25 1)
0,0
0
20»
10
„
20
„
30
2-87
88
(2 "schi
20"
90
„
100
"
NaNOs (Forts.)
44'i
53»9
64,8
76,0
87,6
40"
31.5
24»7
18,7
9,7
3.1
abs.
LiCI Laszczynski
abs.
o"
12
25
46
53
58
4,39
4,21
3.94
3.63
3,02
2,09
o"
30
50
70
90
IOC
106,5
(Smp.)
2,2
3.0
3.7
6,8
26,3
41,1
44.4
NaNOs Taylor
RbJ Waiden
abs. I o" [0,960-)
„ I 25 10,674-)
MgBfz Menschutkin
Bodenkörper:
MgBra.sCHaCOCHg
abs.
0»
0,1
30
0,4
60
0.75
NH4CI
Herz und Knoch (2)
o I 25" 28,1
10 „ 26,8
20 I „ 23,8
30 j „ 20,6
40 I „ 17,6
46,5—85,7 (2 Schichten)
90 25° I 0,6
5
9,09
20
30
40
50
60
70
80
90
30"
Bathrick
0
40"
8,47
,.
16,8
.. •
25,2
„
34.3
„
49,1
47.0
45.3
40,1
35.1
29,8
24.3
18,6
13.3
7."
1,98
51.2
47.7
43.8
39.9
36,7
S Herz u. Knoch (2)
abs.
25"
0,083
SbCIs Naumann
abs. I 18° 1 84,2
SnCle Naumann
abs. ! 18» I 35,8
U02(N03)2.6H20
Oechsner de Coninck
abs. I 12" I 1,5
ZnCl2 Naumann
abs. I 18° I 30,3
') gNaCl in 100 ccm Lösung. -) g RbJ in 100 ccm Lösung.
Literatur zu Tab. 139.
Aten, ZS. ph. Gh. 54, 121; 1906.
Bathrick, Journ. phys. ehem. 1, 162; 1896.
fitard, Ann. chim. phys. (7) 2, 560; 1894.
Herz u. Knocb (i) ZS. anorg. Gh. 41, 321; 1904.
., (2) ZS. anorg. Gh. 45, 262; 1905.
Krug u. Mc Elroy, Ghem. Zbl. 1892, II; 157.
Laszczynski, Ber. ehem. Ges. 27, 2285; 1894.
Menscliutkin, ZS. anorg. Gh. 53. 32; 1907.
Naumann, Ber. ehem. Ges. 37, 4332; 1904.
Oeclisner de Coninck, G. r. 130, 1304; 1900.
Taylor, Journ. phys. Ghem. 1, 722; 1897.
Waiden, ZS. ph. Gh. 55, 714; 1906.
Weigert.
140
575
Löslichkeit anorganischer Substanzen in reinem und wässerigem
Äthylacetat, Glycerin und Pyridin.
% A, % G, % P^ Gewichtsprozent Äthylacetat, Glycerin und Pyridin; — % 'S ist die Ge-
wichtsmenge in g der die Überschrift bildenden Substanz, die in icxj g der Lösung
enthalten sind. Diese ist auch als Bodenkörper zugegen. Literatur am Schluß der Tabelle.
Äthylacetat.
I o -1
%S
o 4
t
o; 5
o -1
o' e
,o '^
o 4
%s
C0CI2 Laszczynski
abs. 14° 0,08
79 0,26
abs.
abs.
abs.
CaClj
Etard.
! 72 :
Naumann
i 18»
3»o
2»5
1,3
o»4
HgCU
Etard
-50»
— 6
+19
45
66
100
150
180
39.6
40,0
41,2
41,6
43,5
48,8
56,8
59,2
abs.
HgCIj (Forts.)
Naumann
18»
22,4
Aten
abs. — 15
4,39
96,76
100
HgJj (Forts.)
Herz und Anders
0
25"
0,013
2,06
1,21
» 23.6
o 23,9
25 23,7
KCNS Laszczynski
abs.
HgBn
o
4,39!
96,76 !
100 !
Herz u.
: 25»
Anders
0,60
0,57
23,05
13,96
Linebar?:er
abs. ! o" 32,1
„ 13 ; 32,9
„ j 30 ' 33,0
40,5 33,3
,» I 50,2 : 33,5
Herz und Anders
6,84
6,97
33,6
23,75
o"
14
79
0,44
0,40
0,2
0
25»
4,39
„
96,76
"
00
„
NaCI Linebarger
abs. 17" 0,24
„ ! 40 0,29
Hf(CN), Herz u. Anders
o 25" 10,12
4,39 j » [ 10,05
96,76! „ ' 2,57
100 i „ I 1,98
Laszczynski
abs. o" 22,4
„ i 13 j 22,5
„ i 35 I 23,5
„ ; 48 : 24,2
„ i 60 i 24,7
83 , 26,5
HkJ,
Laszczynski
abs.
— 2«
"
+ 17»5
21
„
40
55
76
M7
i»53
1,61
2»47
3.09
4.13
SnClt . 2H2O
Laszczynski
abs. ' — 2° 23,8
„ j -{-22 26,2
» i 82 42,3
UOj(N03)j.6H,0
Oechsner de Ck)ninck
abs.
10,5"
5.1
Glycerin. Herz u. Knoch (i) n. (2)
0/ c
/O '-'
%G
«n-S-
o "-^
t
o »-'
°nÖ
t
0/ .C
/o '^
B(0H)3 (I)
o ! 25«
40,95 i ».
69,2
100
5,49
5,40
7,33
19,01
J (I)
0
25"
20,44
»»
40,95
M
69,2
»»
100
J, '
0,0305
0,046
0,080
0,236
0,967
KCl (I)
o I 25* { 26,9
45.36! „ ' 16,8
83,84 „ ' 8,85
100 „ 6,43
NaCl (i)
o ' 25* i 26,7
45,36 „ ' 17.67
83,84 „ : 10,20
100 i „ , 7,55
Ca(OH)i (2)
o
20,44
40,95
69,2
25"
0,159
0,52
1,33
2,94
45,36
83,84
100
KBr (I)
25°
41,6
29,8
19,2
15,1
NH4CI (I)
o 25" 29,00
45^36 „ 20,25
83,84 „ I 12,78
100 „ 9,68 i
Pyridin.
o- p
i
°nS
O' P
t
0' p
.0 -^
t
%s
KCl (Forts.)
40
10»
10,05
50
6,34
60
3,34
70
1,25
80
0,24
90
0,04
100
.,
0,00
0/ p
t
%s
AgJ Laszczynski
abs. 10° 0,1
121 7,9
KCNS (Forts.)
abs. ; 97°
' 115
3.74
3,11
KJ Laszczynski
abs. lo" 0,26
119 • , 0,11
KCNS Laszczynski
abs. j o« I 6,33
„ j 20 I 5,79
58 4'73
KCl
10
20
30
Schroeder
iqo ' 23,79
» 19,76
„ ! 16,37
13^19
LiCI Laszczynski
abs.
15"
100
7,22
12,5
Literatur zu Tab. 140.
Aten. ZS. ph. Gh. 53, 472; 1905.
Etard, Ann. ehem. phys. (7) '1, 560; 1894.
Herz u. Anders, ZS. anorg. Gh. 52, 172; 1907.
Herz u. Knoch (i) ZS. anorg. Gh. 45, 268; 1905.
(2) ZS. anorg. Gh. 46, 193; 1905.
Laszczynski, Ber. ehem. Ges. 27, 2285; 1894.
Linebarger, Amer. ehem. Joum. 16, 214; 1894.
Oechsner de Caninck, G. r. 132, 90; 1901.
Naumann, Ber. ehem. Ges. 37, 3607; 1904.
Schroeder, Joum. pr. Gh. 77, 267; 1908.
Weigert.
576
141
Löslichkeit anorganischer Substanzen in wasserfreien Lösungs-
mitteln.
%S = Gewichtsmenge in g der die Überschrift bildenden Substanz, die in loo g
der Lösung enthalten sind. Falls nichts Besonderes vermerkt, ist die in der Überschrift
genannte Substanz auch als Bodenkörper zugegen.
Literatur am Schluß der Tabelle S. 579.
I. Nach Lösungsmitteln geordnet: Acetonitril, Äthyläther, Amylalkohol, Benzol, Essigsäure,
Furfurol, Nitromethan, Propylalkohol, Schwefelkohlenstoff.
0/ t'
/n »J
%s
/o "
%s
Acetonitril
KJ Waiden
o" 1 2,859
25 i 2,003
NaJ
O*" : 0,339 *)
25 1 0.478 ^)
RbJ
0° I 1,478 ')
25 ! 1.350')
Äthyläther
CdJa Linebarger (i)
o"
15.5
20,3
0,15
0,2
0,25
CoCIg Bödtker
Zimmertemp. 1 0,02I
C0CI2.6H2O Bödtker
Zimmertemp. [ 0,291
CuCla Bödtker
Zimmertemp. | 0,043
CUCI2.2H2O Bödtker
Zimmertemp. j 0,o6l
HgJa
36
Laszczynski
0,62
I 0,96
MgBr2 Menschutkin
Bodenkörper:
MgBr2.2C4H,oO
0,6
0,8
-IG 1,27
16 1,93
20 I 2,7
22 I 3,22
22,8" Smp. unter d.
äther. Lösung**)
23"
26
30
HgCl2 Laszczynski
5.98
6,05
5.99
o»
18
35.5
Etard
-47"
-40° bis
+ 13"
83
100
115
5.Ö
5,8
8,4
8,7
9,0
o
20
40
60
80
100
120
140
158*)
159
162
170
,9/
40,1
44,08
47.4
Bodenkörper:
MgBra.CiHioO
49
47
46,7
45,5
44.3
43.3
42.5
41,7
41,0
1.4
0,27
0,13
MgJa Menschutkin
Bodenkörp er:
MgJ2.2C4H3oO
MgJa
24,5°
28,0
35,5
40,5
45
51
(Forts.)
47.65
50,9
57,4
58,5
61,0
65,0
S Cossa
23,5"
0,96
SnCU . 2H2O
Laszczynski
o"
35,5
10,2
10,2
U02(N03)2 . 6H2O
Oechsner de Coninck
12,5° I 5,8
Amylalkohol
HgJa Laszczynski
13O 0,65
71 3,53
100 5,03
133,5 8,73
KCNS Laszczynski
5,4"
11,8
15,6
1,45
2,43
3,46
18.1 5,4
20,4 7,55
22.2 11,28
23,6° Smp. unter der
äther. Lösung^)
13U
65
100
133.5
0,18
1,33
2,09
3,05
95'
110
S Gerardin
0 I
1.5
2,1
Benzol
AgNOs
Linebarger (i)
0
35
40,5
0,22
0,44
AlBfs Menschutkin (2)
[^SOCEutekt.-POj 27,4
20 j 46,5
40 : 70,0
60 I 83,0
80 j 91,2
96 Smp. j 100,0
CdJ2
Linebarger (i)
16" 0,47
35 I 0,93
HgCl2
Laszczynski
15° 0,54
41 I 0,62
55 I 0,84
84 ' 1,8
Linebarger
10,7» I 0,38
11.4 0,42
38,8 0,79
40.5 I 0,86
HgJ.
Laszczynski
15«
0,22
60
0,87
65
0,94
84
1,22
S Cossa
26° 0,95
71
4.19
Essigsäure
Menschutkin (3)
CaCIo
Bodenkörp er:
CaCl2,4 CH3COOH
II^lO(Eutekt.-P.)| 13,3
30 I 15.0
50 22,0
70 28,8
73 Smp. I 31,6
') g Salz in 100 ccm Lösung. — ^) Trennung in 2 flüssige Schichten. Beim Erhöhen der
Temperatur verschwindet bei Gegenwart des Bodenkörpers die obere Schicht. — ^) Metastabil. —
*) Trennung in 2 flüssige Schichten. Beim Erhöhen der Temperatur verschwindet die untere
Schicht. (Näheres siehe OriginaL)
Weigert.
141a
577
Löslichkeit anorganischer Substanzen in wasserfreien Lösungs-
mitteln.
Literatur S. 579.
O' C'
n *J
0/ e
.0 ^
°;s
MgBr.
Bodenkörper:
MgBrä.eCHaCOOH
17" ! o.i
30 1 0,5
50 I 1.5
70 I 5.5
90 : 19,5
100 24,3
112 (Smp.) 33,8
NaJ
25» I 25,10')
HgJa
25"^
1.75
RbJ
NHiBr
25"
4.93')
25"
1,18
MgJ.
Bodenkörper:
MgJi.eCHsCOOH
20'' i 0,26
40 0,87
Nitromethan
Waiden
KJ
o" i 0,315
25 ! 0.305
NH4CI
25° 0,225
HgJa
Linebarger
-76,25-' 0,48
— 21 I 0,77
— 10,25 I 1,01
' 1,71
+
NaBr
25"
0,915
13.5
19,5
25
29
60
80
2,2
8,1
LiJ
0° j 1,219')
25
NaCl
25" : 0,534
2,29
2,57
2,91
3.24
4.52
2,519*)
NaJ
25° 24,2
P (weiß)
Cohen und Inouye
,0
95 18.3
115 I 28,3
135 37.1
142 (Smp.) 43,6
NaJ
o" ; 0,339 ')
25 i 0,478 •)
25
Furfurol
Waiden
KBr
» 0,139*)
RbJ
o» I 0,567')
25 I 0,518 •)
KCl
25« j 0,085')
Propylalkohol
Herz u. Kuhn
H«Br,
Schwefel-
kohlenstoff
HgBr.2
Linebarger
-10,25" 0,52
o 0,84
-r 8 1,12
13.5 1.35
19.5 1.77
29 I 1,90
— 10,0'
— 7.5
— 5,0
— 3.5
— 3.2
— 2,5
0,0
+ 5.0
10,0
31,40
35.85
41.95
66,14
71,72
75,00
81,27
86,30
89,80
S Cossa
25"
14.9
KJ
25" 4.94
Hg(CN)2
25" 4.15
LiJ
25" 45.86')
HgCIa
25"
20,6
HgCIa
Linebarger
— 10,25° 0,011
o 1 0,014
+ 8 ! 0,018
19,5 0,351
-II"
— 6
o
+ 15
22
38
48,5
55
14.2
15,8
19,3
27.0
31.5
48,6
59,5
64.3
II. Nach gelöstea Substanzen geordnet: AgXOs,
RbJ, S,
HgCU, HgJo, J, KJ, MgBr?, MgJ., NaJ, P,
Se.
AgNOs
Äthylalkohol-Äthyl-
äther>Geniische Eder
I Vol. Alkohol
+ I Vol. Äther
15" ! 1,6
2 Vol. Alkohol
4- I Vol. Äther
-47"
— 40° bis
+ 13"
„Hga
Äthyläther
Etard
5.6
5,8
Äthyläther (Forts.)
83 8,4
115 9,0
Laszczynski
o» 5,98
35.5 i 5,99
Benzol
Laszczynski
15"
41
55
84
0,54
0,62
0,84
1,8
Linebarger
10,7»
11,4
0,38
0,42
Benzol (Forts.)
38.8
40,5
0,79
0,86
Essigsäure Etard
33
43
50
61
87
95
"5
127
145
182
207
2,7
5,0
6,0
6,7
8,0
11,0
12,0
16,0
20
26,3
44.7
55,2
Propylalkohol
Herz und Kuhn
25° ' 20,6
Schwefelkohlenstoff
Linebarger (i)
— 10,3" 0,011
o ! 0,014
+ 8 0,018
19,5 0,351
HgJ^
Äthyläther Laszczynski
36
0,62
0,96
^) g Salz in 100 ccm Lösung.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Weigert. 37
578
141b
Löslichkeit anorganischer Substanzen in wasserfreien Lösungs-
mitteln.
Literatur S. 579.
%S
%S
%s
%s
Amylalkohol
Laszczynski
0,65
3.53
5.03
8,73
13"
71
100
I33»5
Benzol Laszczynski
15"
60
65
0,22
0,87
0,94
1,22
Propylalkohol
Herz und Kuhn
25"
1,75
Schwefelkohlenstoff
Linebarger (i)
—76,25°
—21
—10,25
+
13,5
19,5
25
29
0,48
0,77
1,01
1,71
2,29
2,57
2,91
3,24
4,52
Jod
Chloroform Duncan
10» I 1,8
Schwefelkohlenstoff
Arctowski
—25"
—20
—15
— 10
— 5
o
5
10
15
20
25
30
36
40
42
3,35
3,97
4,61
5,23
6,17
7,32
8,43
9,5
10,9
12,7
14,5
16,2
18,5
20,3
21,1
KJ
Waiden
Acetonitril
25
2,259
2,003
Anisaldehyd
25
1,355
0,644
Benzaldehyd
250 I 0,328
Furfurol
25" I 4.94
Glykol
25
31,03
33,01
Nitromethan
o"
25
0,315
0,305
Proprionitril
25
0,429
0,404
Salicylaldehyd
o"
25
1,093
0^483
MgBr2
Äthyläther
Menschutkin (i)
Bodenkörper:
MgBr2 . 2 C4H10O
0,6
0°
0,8
+10
1,27
16
1,93
20
2,7
22
3,22
23
26
40,1
44,08
30
47»4
Athyläther (Forts.)
Bodenkörper.-
MgBr^ . C4H10O
o" 49,1
20 47,9
40 46,7
60 45,5
80 44,3
100 43,3
120 42,5
140 41,7
158 41,0
159 1,4
162 0,27
170 0,13
Ameisensäure
Menschutkin (3)
Bodenkörper:
MgBra.e HCOOH
qO
20
40
60
80
88 (SmP.)
19,9
23,0
26,1
29,2
34.4
40,0
Anilin
Menschutkin (4)
Bodenkörper:
MgBr2.6C6H5.NH2
1,1
30
50
70
1,3
1,7
2,5
90
100
4,2
6,1
103,5
9,1
Bodenk
MgBr2 . 4
103°
120
örper :
C6H5NH2
8,0
8,1
140
160
8,3
8,6
180
200
9,4
ii,i
220
237
14,9
25,3
Boden
MgBra . 2
Icörper:
QHsNHa
2370
250
270
25,3
25,6
26,2
Essigsäure
Menschutkin (3)
Bodenkörper:
MgBr2.6CH3COOH
17° 0,1
30 0,5
50 1,5
70 5,5
90 19,5
100 24,3
112 33,8
MgJg
Äthyläther
Menschutkin (i)
Bodenkörper:
MgJ2.2 CiHioO
1,45
2,43
3,46
5,4
7,55
11,28
47,65
50,9
57,4
58,5
61,0
64,99
5,4"
11,8
15,6
18,1
20,4
22,2
24,5
28,0
35,5
40,5
45
51
Essigsäure
Menschutkin (3)
Bodenkörper:
MgJa.eCHaCOOH
20"
40
60
80
95
115
135
142 (Smp.)
0,26
0,87
2,2
8,1
18,3
28,3
37.1
43,6
NaJ
Acetonitril
Waiden
o" 22,09')
25 i 18,43')
Furfurol
Waiden
25» i 25,10')
') g NaJ in 100 ccm Lösung.
Weigert.
141
579
Löslichkeit anorganischer Substanzen in wasserfreien Lösungs-
mitteln.
0/ c
Nitromethan
Waiden
o" i 0,339')
25 : 0,478*)
Proprionitril
Waiden
o" i 9,091')
25 : 6,230')
Propylalkohol
Herz u. Kuhn
25° ^2,2
P (weiß)
Äthylüther Brugnatelli
15,5"
1,23
Schwefelkohlenstoff
Vc^el
Zimmertemp. ca. 94
Cohen und Inouye
^0
— 10,0"
— 7ö
— 5.0
— 3.5
— 3.2
31.40
35.85
41.95
66,14
71,72
%s
Schwefelkohleostoff
(Forts.)
— 2,5-
0,0
+ 5.0
-j-IOjO
75.00
81,27
86,30
89,80
RbJ
Acetonitril Waiden
o» 1,478')
25 i 1.350')
Nitromethan
25
0,567 ')
0,518')
Propioiiitrii
25
0,274 *)
0,305 ')
S (rhomb.)
Äthylätber Cossa
23,5° 0,962
Amylalkohol Gerardin
95"
110
1.5
2,1
(
S
Anilin Cossa
1,30" ! 46,2
Benzol Cossa
26"
71
0,95
4.19
Chloroform Cossa
22° 1,20
Methylenjodid Retgers
9,1
Olivenöl
(sp. Gew. = 0,885)
Pelouze.
15"
40
65
100
110
130
2,2
5.3
17.1
20
23.2
30.2
Phenol Cossa
174° 14.1
0/ c-
Schwefelkohlenstoff
Cossa
— 11"
— 6
o
+ 15
22
38
48,:
55
14,2
15.8
19.3
27,0
31.5
48,6
59.5
64.3
Terpentinöl Payen
16° 1,33
Siedep. 13,9
Tolnol Cossa
23° i 1.46
Se (metall.)
Methylenjodid Retgers
12° 1,3
Schwefelkohlenstoff
Mitscherlich
o»
46,6
0,016
0,1
') g Salz in 100 ccm Lösung.
Literatur zu Tab. 141.
Arctowski, ZS. anorg. Ch. 6, 405; 1894.
Bödtker, ZS. ph. Ch. 22, 508; 1897.
Brugnatelli, [Comey, 316.]
Cohen u. Inooye, Chem. Weekbl. 7, 277;
1910.
Cossa, Ben chem. Ges. 1, 138; 1868.
Dancan, [Comey, 316.]
Eder, Joum. pr. Ch. 17, 45; 1878.
^tard, Ann. chim. phys. (7) % 560; 1894.
Gerardin, Ann. chim. phys. (4) 5, 134; 1865.
Herz u. Kuhn, ZS. anorg. Ch. 60, 152; 1908.
Laszczynski, Ber. ehem. Ges. 27, 2285, 1894.
Linebarger, Sill. Joum. (3) 49, 52; 1895.
Menschatkin (i) ZS. anorg. Ch. 49, 34, 207;
1906.
„ (2) Nachr. Petersb. Polytechn.
Inst. 12, I; 1909.
,. (3) ZS. anorg. Ch. 54, 90; 1907.
„ (4) ZS. anorg. Ch. 52, 159; 1907.
Mitscberlich, [Fortschr. Chem. 1855; 314.]
Oechsner de Coninck, C r. 131, 90; 1901.
Payen, C. r. 34, 356; 1852.
Pelouze, C r. 68, 1179; 1869.
Retgers, ZS- anorg. Ch. 3, 347; 1893.
Vogel, [Fortschr. Chem. 1868; 149.]
Waiden, ZS. ph. Ch. 55, 719; 1906.
Weigert. 37*
680
142
Weitere Literatur über die Löslichkeit in nichtwässerigen Lösungs-
mitteln und in deren Gemischen mit Wasser.
Zu Tabelle 137 — 141.
Abegg, ZS. Elch. 9, 550; 1903. — Mercurl-
haloide in Benzol und Äthyläther.
Antusch s. HoUeman.
Arctowski, C. r. 121, 123; 1895. — Jod, Schwe-
fel, HgJ2, SnJi in CS2 bei sehr tiefen Temp.
Bödtker, ZS. ph. Gh. 22, 505; 1897. — CuClg;
CUCI2.2H2O; C0CI2; CoClz.eHaO; CaCla.öHzO;
Na2S203; NaaSgOs-s H2O in Äthylalkohol; Oxal-
säure in Äthyläther.
Berthelot u. Jungfleisch, Ann. chini. phys. (4)
26, 407; 1872. — Jod in CS2.
Bodlaender, ZS- ph. Gh. 16, 730; 1895. —
Alanin in wässer. Äthylalkohol.
Bruner, ZS. ph. Gh. 26, 145; 1898. —Jod in
Äthylalkohol + Wasser; Benzol + Chloroform;
CSz-fCHGla; CgHe-hCGU; GSg-i-GGU;
C2H5OH -f GHGI3; GgHvOH + CHGI3.
Büchner, ZS. ph. Gh. 54, 678; 1906. — Feste
Körper in verflüssigter Kohlensäure.
Cap u. Garot, Joum, Pharm. (3) 26, 80; 1854.
— Jod in Äthylalkohol, Öl, Glycerin.
Carrara u. Minozzi, Gazz. chim. 27 II, 955;
1897. — Kupfersulfat in Methylalkohol.
Cuno, Ann. Phys. (4) 25, 357; 1908. — Lös-
lichkeit von MnSOi in Äthylalkohol und
Wasser. Schichtenbildung.
Dewar, Proc. Roy. Soc. 14, 241; 1898. — Jod
in Gasen.
Dodge u. Qraton, Journ. phys. Ghem. 2, 498 ; 1898.
— KNO3 in Äthylalkohol- Wasser- Gemischen.
Eidmann, Inaug.-Diss. Gießen 1899; Ghem. Zbl.
1899 II, 1014. — Angabe vieler in Äthyl- und
Methylalkohol lösl. Salze.
Fleckenstein, Phys. ZS. 6, 419; 1905. — Lös-
lichkeit von NH4NO3 in Äthylalkohol, Wasser.
Schichtenbildung.
Fonzes-Diacon, J. Pharm. (6) 1, 59; 1895;
Journ. eh. Soc. 68 II, 223; 1895. — Strontium-
bromid in Alkohol.
Qarot, s. Cap.
Graton, s. Dodge.
Hannay u. Hogarth, Journ. eh. Soc. 38, 210;
1880. — Feste Körper in Gasen.
Herz u. Kuhn, ZS. anorg. Gh. 60, 152; 1908.
— Löslichkeit von NaJ, NaBr, KJ, NH4GI,
NHiBr, HgGla, HgBrj, HgJg, Hg(GN)2 in
Gemischen von Methyl- und Äthylalkohol,
Methyl- und Propylalkohol, Äthyl- und Pro-
pylalkohol bei 15°.
Holleman u. Antusch, Rec. P.-B. 13, 288; 1894.
— Nicht- Elektrolyte in Wasser- Alkohol- Ge-
mischen.
Jungfleisch, s. Berthelot.
Kahlenberg u. Schlundt, Journ. phys. Ghem.
6, 452; 1902. — FeCl3, SbGla, BiClj, AgN03,
KMnOi, NH4GI in flüssiger HGN.
Karls, Pogg. Ann. 10, 608; 1827. — HgClg
in Äthyläther.
Klever, Bull. Soc. chim. 18, 372; 1872. — Jod,
Schwefel, Phosphor, K- Alaun, Na2G08, NaHGOs,
NaG103, KBr, KJ, KGIO3, NH4GI, ZnGla,
ZnJ2, HgCl2 in Glycerin.
Klobbie, ZS. ph. Gh. 24, 615; 1897. — Systeme
Äthyläther- Wasser-Malonsäure.
Kruyt, ZS. ph Gh. 65, 497; ^909. — Schwefel
u. org. Lösungsmittel.
Linebarger, Amer. ehem. Journ. 16, 214; 1894.
— NaGl und HgGlz in Äthylacetat.
Menschutkin, ZS. anorg. Gh. 53, 32; 1907. —
MgBr2 in Methylalkohol.
„ ZS. anorg. Gh. 52, 23; 1907. —
MgBr2 in Propylalkohol, Isobutyl-
alkohol, Isoamylalkohol, Dime-
thylcarbinol, Trimethylcarbinol;
MgJ2 in Dimethylcarbinol.
„ ZS. anorg. Gh. 61, 100 ; 1909. —
MgBr2 in Acetamid, Acetanilid,
Essigsäureanhydrid; MgJ2 in Acet-
amid , Acetonitril , Essigsäure-
methyl-, -äthyl-, -propyl-, -iso-
butyl-, -isoamylester.
„ Nachr. Petersb. Polytechn. Inst.
11, 261; 1909; 13, I, 559; 1910.
— Konzentrations-Temperaturdia-
gramme von AlBrg mit Nitroben-
zol, o-, m-, p - Chlornitrobenzol,
o-, m-, p-Bromnitrobenzol, 0-, m-,
p - Nitrophenol , Benzophenon,
Äthylenbromid, Benzoylchlorid.
„ Nachr. Petersb. Polytechn. Inst.
11, 261; 1909; 13, I, 559; 1910.
— Konzentrations - Temperatur-
diagramme der Systeme von AIGI3
mit Nitrobenzol, 0-, m-, p-Ghlor-
nitrobenzol, 0-, m-, p-Bromnitro-
benzol, 0-, m-, p- Nitrophenol,
Benzophenon, Benzoylchlorid.
Minozzi. s. Carrara.
Mc Intosh, Joum. phys. Ghem. 7, 350; 1903. —
KCl in Wässer. Äthyl- und Methylalkohol.
Naumann, Ber. ehem. Ges. 37, 3600, 4328; 1904.
— Löslichkeiten in Äthylacetat und Aceton.
Oechsner de Coninck, G. r. 130, 1304; 1899.
— Uranylnitrat in Eisessig.
Parmentier, G. r. 122, 135; 1895. — NaaSaOs
in Äthylalkohol-Wasser- Gemischen.
Pfeiffer, ZS. anorg. Gh. 15, 194; 1897. —
Schwefel in GS2.
Pictet, Joum. eh. Soc. 68, 201; 1895. — Feste
Körper in Gasen.
Ramsay, Proc. Roy. Soc. 30, 326; 1880. —
KJ in Äthylalkoholdampf.
Retgers, ZS. anorg. Gh. 3, 349; 1893. — Tellur
in Methylenjodid.
Schiavon, Gazz. chim. 32 II, 532; 1903. —
Natriumacetat in Äthylalkohol.
Schlundt, s. Kahlenberg.
Snell, Journ. phys. ehem. 2, 457; 1898. — KCl
in wässer. Aceton.
Strömholm, ZS. ph. Ch. 44, 721 ; 1903. — Jod in
Äthylalkohol (A.), A. -f Wasser, A. -f Äthyläther
(Ä), A. Ä. + CS2; Ä. -f Wasser; Ä. + GS2, -i-
GHCI3, + Benzol, + GH3J ; CS2 + CHCI3.
§ulc, ZS. anorg. Ch. 25, 399; 1900. — HgCU
in organ. Lösungsmitteln.
Villard, Journ. ch. Soc. 68, 255; 1895. —
Feste Körper in Gasen.
Wood, ZS. ph. Ch. 19, 692; 1896. — Feste
Körper in Gasen.
Weigert.
143
581
Verteilungskoeffizienten.
Der Verteilungskoeffizient bedeutet das Verhältnis der Gleichgewichtskonzentrationen eines
Stoffes in zwei nicht (oder nur beschränkt) mischbaren Lösungsmitteln.
Verteilungssatz nach Nernst:
1. Besitzt der gelöste Stoff in beiden Lösungsmitteln das gleiche Molekelgewicht, so ist
der Teilungskoeffizient bei gegebener Temperatur konstant.
2. Bei Gegenwart mehrerer gelöster Stoffe verteilt sich jede einzehie Molekelgattung so,
als ob die anderen nicht zugegen wären.
3. Befindet sich der gelöste Stoff nicht in einem einheitlichen Molekularzustande, sondern
ist er in Dissoziation begriffen, so gilt Satz i für jede der bei der Dissoziation ent-
standenen Molekelgattungen.
Prinzipiell werden Abweichungen von einem konstanten Verteilungsverhältnis der Gesamt-
konzentrationen in beiden Phasen auftreten, wenn es sich um nicht zu schwache Elektrolyte
handelt, wenn der gelöste Stoff in einem der gewählten Lösungsmittel doppelte, dreifache etc.
Molekeln bildet, oder wenn er mit einem der Lösungsmittel in Reaktion tritt
In den folgenden Tabellen sind die Konzentrationen in Gramm-Äquivalenten pro Liter
angegeben. Nur ausgewählte Gruppen und Zahlen werden gegeben, mitunter sind die Dezimalen gekürzt.
Eine ausführlichere Zusammenstellung siehe: W. Herr, Der Verteilungssatz, Stuttgart 1909.
Verteilungskoeffizienten unter Benutzung gemischter Lösungsmittel siehe: W. Herz und
A. Kurzer, ZS. Elch. 16, 240, 869; 1910.
Die Flüssigkeitspaare sind in folgender Reihenfolge geordnet: L Wasser und Äthyläther. II. Wasser
und Amylalkohol. III. Wasser und Benzol. IV. Wasser und Bromoform. V. Wasser und Chloro-
form. VI. Wasser und Schwefelkohlenstoff. VII. Wasser und Tetrachlorkohlenstoff. VIII. Wasser
und Toluol. IX. Äthylalkohol und Schwefelkohlenstoff. X. Glycerin und Äthyläther. XI. Glycerin
und Amylalkohol. XII. Glycerin und Chloroform.
Wo keine Temperatur verzeichnet ist, handelt es sich um „Zimmertemperatur".
Die gelösten Stoffe sind m jeder Gruppe alphabetisch geordnet
Die Abkürzungen der Zitate ergeben sich aus der Literatur S. 587,
I. Wasser (W) und Äther (A).
1. Äthylalkohol bei 25° (M. u. B.)
W
W:Ä
0,252
0,628
1,496
2,215
0.356
1,077
2,448
4,118
0.707
o,5«3
0,611
0,538
2. Benzoesäure bei 10" (B. u. J.)
W
W:Ä
Bern.
0,00090
0,00123
0,002 1 1
0,00249
0,0639
0,0975
0,186
0,226
0,0141
0,0126
0,0114
0,0110
Elektro-
lytische Disso-
ziation in
W!
3. Bemsteinsäure bei 15° (B. u. J.)
w
W:Ä
Bem.
0,041
0,0078
5.3
1 Elektro-
0,205
1 0,0373
5.5
lytische Disso-
0,619
! 0,103
6,0
ziation in
0,823
0,124
6,6
Wl
4. Chloralhydrat (H. u. V.)
w
10
20
30
0,178
0,178
0,180
0,180
0,764
0,764
0,766
0,766
W:Ä
0,233
0,233
0,235
0,235
5. Eisenrhodanid (H. u. V.)
w
W:Ä
10
20
35
Bem.
und Ä!
0,0089
0,0127
0,0165
0,0207
0,0167
0,0128
0,0091
0,0048
0,53
1,00
1,81
4.3
Wahrscheinlich Verbindung von Salz
6. Essigsäure bei 25" (M. u. B.)
W
W:Ä
0,0733
0.333
1,156
1,919
0,0416 I 1,76
0,168 j 1,98
0,616 i 1,88
1,026 i 1,87
Formaldehyd (H. u. V.)
W
W:Ä
10
20
0,0577
0,0582
0,0582
0,0068
0,0063
0,0063
0.5
9.2
9,2
8. Oxalsäure bei 11° (B. u. J.)
W
W:Ä
Bem.
0.451
0.675
1.05
0,0455
0,0689
0,115
9,9
9.8
9.1
' Elektro-
lytische Disso-
ziation in Wl
W. Herz.
582
143 a
Verteilungskoeffizienten.
Lit. s. S. 587.
1
9. Quecksilberchlorid (H. u. S.)
4. Borsäure bei 25" (F.)
t
W
Ä
W:Ä
W
Amy
W : Amy
0" 0,112 0,2814
10 0,132 0,2830
25 0,190 0,4152
10. Quecksilbercyanid bei 25
W = o,44; Ä = o,oi; W:Ä
0,40
0,47
0,46
» (Sh.)
= 44.
0,0646 0,01976
0,1260 0,0371
0,1965 0,0595
0,2658 0,0766
5. Essigsäure bei 20" (H
3.27
3,40
3>3o
3.47
. u. F.)
II. Salpetersäure (R.)
Amy
W
Amy : W
W
Ä
W:Ä
Bem.
0,08034 0,08838 0,909
0,3304 0,3515 0,941
0,7296 0,7944" 0,918
1,208 1,326 0,911
6. Formaldehyd bei 25° (H. u. L.)
0,117
0,233
0,531
0,997
i»77
2,77
4,98
0,00211
0,00523
0,0242
0,0904
0,354
1,19
3.43
55,6
44.5
21,9
11,0
5,01
2,34
i»45
Elektro-
lytische Disso-
ziation in
WI
Amy
W : Amy : W Bem.
12. Trimethylamin (H. u. V.)
0,995
1,81
3.13
7,68
0,326
0,709
1,61
fi.nS
3,06
2,56
1,94
T.TO
In "W poly-
merisierte
Molekeln I
t
W
Ä
W:Ä
0«
10
20
30
Bem
0,0539
0,0498
0,0444
0,0394
0,0082
0,0124
0,0178
0,0228
6,3
3,9
2,4
1,66
7. Jod bei 25» (H. u. L.)
Amy
W
Amy:W
Bem.
lytischen Dissoziation berechnet. Hydratbildung I
0,278
0,599
0,672
8.
0,00127
0,00255
0,00267
Methylam
220
230
250
n bei 25"
Vielleichtverbin-
dung von Jod u.
Lösungsmittel 1
(H. u. F.)
IL Wasser (W) und Amylalkohol
(Amy).
I. Ammoniak bei 20" (H. u. F.)
Amy
W Am :W
Amy
w
Amy:W
0,03804
0,1070
0,2315
0,3974
9. Phe
0,1155
0,3036
0,6429
1,0613
nol bei 25» (H.
0,330
0,352
0,360
0,374
u. F.)
0,01224 0,08917
0,05455 0,36406
0,08422 0,5795
0,2874 1,970
0,137
0,150
0,145
0,146
2. Arsenige Säure bei 25" (a.;
Amy
W
Amy :W
W
Amy W : Amy
0,075
o,n
0,26
5,41
10. Pikrin
0,0047
0,0070
0,016
0,383
isäure bei 25" (1
16
16
16
14
i. u. F.)
0,0449
0,0887
0,180
3. Bernste
0,0082
0,0164
0,0324
insäure bei 20"
5.5
5.4
5,6
(H. u. F.)
Amy
w
Amy : W
Bem.
Amy
W
Amy:'W
Bem.
0,01888
0,27147
0,51995
0,7119
0,02684
0,40495
0,8099
I.I555
0,703
0,670
0,642
0,616
Elektro-
lytische
Dissoziation
in Wl
0,009296
0,05182
0,1638
0,2549
0,005531 10,07
0,01869 6,82
0,04471 6,65
0,06423 6,5
Unter Berücksich-
tigung der elektro-
lytischenDissozia-
tioninWberechn.!
I
W. Herz.
143 b
583
Verteilungskoeffizienten.
Lit. s. S. 587-
II. Triäthylamin bei 25» (H. u. F.)
5. Pikriosäure (K.)
Amy
W
Amy : W
W
B
B:W
Bemerkung
0,2273
0,4408
0,6418
0,00875
0,01664
0,02474
26,0
26,5
26,0
12. Wasserstoffsaperoxyd bei 25" (C.)
0,00973 o>oi977
0,01882 ! 0,06184
0,02080 I 0,07790
0,02609 0,09401
I
38
39
41
38
Unter Berücksich-
tigung der elektro-
lytischen Dissozi-
ation in W be-l
rechnet I
Amy
W : Amv
6. Pyridin (H. u. S.)
0,0134
0,0280
0,0419
0,0945
0,1300
0,0940
0,1935
0,2967
0,6700
0,9110
7,01
6,91
7,08
7.09
7,01
W
W :B
5,5"
25"
0,00g 12
0,00780
0,01856
0,02008
50" I 0,00628 0,02176
Bern. Hydratbildung! j
0,491
0,388
0,289
lil. Wasser (W) und Benzol (B).
I. Acetoo bei 25* (H. u. F.)
7. Qoecksilberbromid "bei 25» (Sh.)
w
W :B
B
W
B : W
0,2065
0,8967
1,2045
2,3947
0,2200
0,9185
1,2083
2,2167
0,938
0,976
0,997
1,080
0,00320
0,00634
0,01147
0,0170
0,00353
0,00715
0,01303
0,0194
0,90
0,89
0,88
0,88
2. Äthylalkohol bei 25» (M. u. B.)
W
B
W : B
0,867
1,502
3,467
5,677
0,834
1,480
2,852
4»i95
1,04
I,02
1,22
1,35
8. Qnecksilberchtorid bei 25° (Sh.)
W = 0,263 B = 0,0197 W: B = 13,4
9. Qaecksilberjodid bei 25" (Sh.)
W = 0,00013 B = 0,00493 W : B = 0,026
10. Trimethylamin bei 25° (H. u. F.)
W
B:W
3. Essigsäure bei 25" (H. u. F.)
W
B:W
Bern.
0,0295
0,1237
0,2328
0,5861
0,0584
0,2474
0,4663
1,1135
0,505
0,500
0,499
0,526
0,0159 ' 0,5793 ! 0,0274
0,0554 I 1,3821 0,0401
0,2555 ' 3,2984
0,9053 ' 6,9974
Essigsäure
bildet in B
0,0776 I Doppelmolekeln 1
0,1294
4- Phenol bei 25° (R. u. W.)
IV. Wasser (W) und Bromoform (Bf).
I. Ammoniak bei 25° (H. u. L.)
W
B
W:B
Bem.
Bf
W
Bf:W
0,0272 I 0,062
0,1013 I 0,279
0,3660 ; 2,978
0,5299 i 6,487
0,44
0,36
0,12
0,08
Phenol bildet
in B
D(^pelmolekeln!
0,070
0,131
0,235
0,417
2,59
4,18
6,30
8,53
0,0271
0,0312
0,0373
0,0489
W. Herz.
584
143 c
Verteilungskoeffizienten.
Lit. s. S. 587.
2. Brom bei 25° (Jn.)
3. Ammoniak bei 25" (H. u. S.)
W
Bf
Bf:W
Bern.
W
Ch
W:Ch
Bern.
0,000366
0,000766
0,002368
0,005424
0,02362
0,05049
0,1615
0,3736
64»5
65,9
68,2
68,9
Vielleicht Bildung
von Bromhydrat
in Wl
0,000172
0,000715
0,010985
0,04425
0,0000070
0,00002625
0,000455
0,00165
24,6
25,7
24,1
26,2
Unter Berücksichti-
gung der elektroly-
tischen Dissoziation
in W berechnet I
3. Essigsäure bei 25" (H. u. L.)
4. Benzoesäure bei 10" (Hx.)
Bf
W
0,354
0,593
1,43
3,96
5,37
8,74
Bf:W
Bern.
W
0,089
0,110
0,164
Essigsäure ist in
Bl polymerisiertl
0,0416
0,0654
0,2113
4. Jod bei 25" (Jn.)
Ch
0,1830
0,4339
4,1859
W:Ch
0,188
0,130
0,0465
Bern.
Unter Berücks. der
elektrolyt.Dissoziat.
in W berechnet!
Benzoesäure bildet
in Ch Doppelmolek. !
W
Bf
Bf:W
Bern.
5. Essigsäure bei 25° (R. u. W.)
0,0000517
0,0001084
0,0002736
0,02219
0,04993
0,14436
429
461
528
Vielleicht Bildung
einer Verbindung
von Jod mit
Lösungsmittel.
W
Ch
5. Plienol bei 25» (H. u. L.)
0,405
0,727
1,188
2,056
0,0231
0,0583
0,1351
0,3493
W:Ch
17,5
12,5
8,8
5,9
Bern.
Bildung von
Doppelmolekeln 1
Bf
W
Bf:W
Bem,
6. Formaldehyd bei 25» (H. u. L.)
0,173
1,80
5,07
6,83
0,0707
0,304
0,477
0,559
2,45
5,9
10,6
12,2
Phenol bildet in
Bf Doppel-
molekeln 1
Ch
6. Pikrinsäure bei 25" (H. u. L.)
0,0235
0,107
0,543
0,733
W
1,16
3,27
7,08
7,99
Ch:W
Bem.
0,0203
0,0326
0,0767
0,0916
Vielleicht Polymeri-
sation in beiden
Lösungsmitteini
Bf
W
Bf:W
Bem.
7. Jod bei 25° (H. u. K.)
0,365
0,655
1,14
0,321
0,475
0,674
2,30
2,46
2,76
UnterBerücksich-
tigung der elektro-
lyt. Dissoziation
in W berechnet!
Ch
V. Wasser (W) und Chloroform (Ch).
I. Aceton bei 25» (H. u. L.)
0,0338
0,1546
0,2318
0,3207
W
0,00025
0,00120
0,00184
0,00242
Ch:W
135
129
126
133
8. Phenol bei 25« (H. u. L.)
Ch
0,168
0,676
1,98
3,06
W
0,0320
0,145
0,493
1,01
Ch:W
5,26
4,65
4,01
3,02
Ch
Bem.
Vielleicht Bildung
einer Verbindung
von Aceton u. Chi
0,254
0,761
1,85
5,43
W
Ch.:W
0,0737
0,163
0,247
0,436
3,5
4,7
7,5
12,5
Bem.
Phenol bildet
in Bf Doppel-
molekeln I
2. Äthylencyanid (H. u. V.)
9. Pikrinsäure bei 25° (H. u. L.)
W
10
20
0,0786
0,0787
0,0791
Ch
0,0464
0,0463
0,0459
Ch
W:Ch
1,69
1,70
1,72
0,254
0,547
1,09
1,53
W
0,207
0,329
0,488
0,588
Ch:W
Bem.
2,90
3,32
3,97
4,39
Unter Berücks. der
elektroly t. D issoziat.
in W berechnet! Im
Ch Doppelmolekeln!
W. Herz.
143 d
585
Verteilungskoeffizienten .
Lit. s. s. 587-
10. Salizylsäure bei 10" (Hx)
W
Ch
W:Ch
Bern.
0,0587 0,0884 0,337
0,0915 0,1893 0,285
0,2472 1.2538 0,141
Wie bei 9-
II. Schwefeldioxyd bei 20*' (Cr. u. W.)
w
Ch
W:Ch
Bern.
0,0271 0,0171 1,58 , Elektrolytische
0,0583 0,0478 1,22 Dissoziation von
0,1028 '' 0,0965 1,07 H1SO3 in WI
0,5184 ' 0,5815 0,89
VI. Wasser <W) und Schwefelkohlen-
stoft (S).
I. Brom bei 25» (H. u. K.)
VII. Wasser (W) und Tetrachlor-
kohlenstoff (Tc).
I. Aceton bei 25" (H. u. L.)
Tc
W
Tc : W
Bern.
0,0833 I 0,186 0,45 Aceton bildet
0,514 1,01 0,51 in Tc
0,997 i»^ O'^ I Dc^pelmolekeln!
2,10 i 2,87 I 0,73 I
2. Ammoniak bei 25° (H. u. L.)
Tc
W
Tc:W
0,00787
0,0118
0,0464
0,0735
1.73
2,35
6^
8,59
0,0045
0,0050
0,0068
0,0086
3. Brom bei 25» (H. u. K.)
W
S:W
Tc
W
Tc:W
Bern.
0.7750
1,4696
2.6345
4,0625
0,01015
0,01910
0,03467
0,05194
76,4
77,0
76,0
7».2
0,1949
0,7008
1,2171
3,9880
0,00853
0,03085
0,05300
0,13132
22,7
22,7
22,9
30.3
Vielleicht
Bildung von
Bromhvdrat 1
2. Essigsäure bei 25*' (H. u. K.)
4. Chlor bei o" (Jn.)
W
S:W
Bern.
W
Tc
Tc:W
0,0041 '
0,678
0,0061
Essigsäure bildet
0,002707
0,0129
1,37
0,0094
im S
0,01112
0,1159
5,456
0,0213
Doppelmolekeln!
0,01636
0.3429
9,692
0,0354
0,04255
0,05293
0,2225
0,3351
0,8642
19,55
20,X0
20,35
20,32
3. Jod bei 25« (Jn.)
5. Essifsäore bei 25" (H. u. K.)
W
sw
Bern.
Tc
\\'
Tc:W
Bern.
0,0000518 0,03036
0,0001104 0,06581
0,0001605 0,09827
0,0002571 0,1676
586 ; Vielleicht Bildung
596 ! von Verbindungen
612 zwischen Jod und
652 , Lösungsmittel !
0,0096
0,0187
0,0450
1,0461
0,684
1,021
1,691
9,346
I 0,0141
I 0,0183
1 0,0266
0,1119
Essigsäure
bildet in Tc
Doppel-
molekeln I
4. Phenol bei 25° (H. u. L.)
6. Jod bei 25" (Jn.)
W
S:W
Bem.
W
Tc
Tc:W
0,0297
0,0515
0,58
Phenol ist in S
0,0000516
0,004412
0,414
0,330
1,25
, polvmerisiert!
0,0000818 '
0,006966
2.67
0,465
5.74
i
0,0001276
0,01088
4,02
0,502
8,00
0,0002913
0,02501
85,5
85,2
85,3
87,9
W. Herz.
586
143
Verteilungskoeffizienten.
Lit. s. S. 587.
7. Phenol bei 25» (H. u. L.)
7. Pikrinsäure bei 25° (H. u. F.
Tc
W
Tc:W
Bern.
To
W
To:W
Bern.
0,0247
0,0722
2,49
0,0605
0,140
0,489
o»525
0,41
0,52
3.01
4»74
Phenol ist in Tc
polymerisiertl
VIII. Wasser (W) und Toluol (To).
I. Aceton (H. u. V.)
W
O"
10
20
30
0,0363
0,0345
0,0338
0,0322
To
W:To
0,0173
0,0165
0,0165
0,0165
2,10
2,09
2,05
1,95
2. Anilin bei 25*' (Rd.)
To
0,181
0,413
1,006
4,428
W
0,0232
0,0484
0,102
0,230
To:W
7,8
8,5
9,9
19,3
Bern.
Anilin bildet in
To Doppel-
molekeln I
3. Chloralhydrat (H. u. V.)
o"
10
20
W
0,820
0,710
0,870
To
W:To
0,011
0,011
0,015
75
65
58
4. CoUidin (H. u. V.)
W
To
0,0035 0,0580 0,060
20 0,0022 0,0588 0,037
50 0,0017 0,0596 0,029
90 0,0013 0,0598 0,022
5. Essigsäure bei 25° (H. u.
W:To
Bern.
Hydrat-
bildung I
F.)
To
W
0,00604
0,0864
0,5750
1 ,2690
0,3338
2,0633
6,2614
9,5100
To:W
0,0181
0,0418
0,0918
0,1365
Bern.
Essigsäure bildet
in To Doppel-
molekeln 1
6. Phenol bei 25» (H. u. F.)
To
0,1244
1,4960
4,7003
9,0287
W
0,0724
0,4750
0,7706
0,9651
To:W
1,718
3,149
6,100
9,355
Bem.
Phenol ist in
To polymerisiertl
0,0126
0,1026
0,3747
0,5135
0,0075
0,0244
0,0496
0,0583
6,6
9,3
13,4
I4»9
Unter Berücks. der
elektrolyt. Dissoziat.
in W berechnet.
Pikrinsäure bildet in
To Doppelmolekeln!
8. Pyridin (H. u. V.)
20
40
90
W
0,0168
0,01 1 1
0,0101
0,0082
To
0,0201
0,0228
0,0245
0,0266
W:To
Bem.
0,84
0,49
0,41
0,31
Hydrat-
bildung I
9. Quecksilberchlorid (H. u. V.)
t
o"
10
20
50
W
To
0,0578
0,0575
0,0576
0,0573
0,0047
0,0050
0,0050
0,0052
W:To
12,3
11,5
11,5
11,0
10. Triäthylamin (H. u. V.)
W
To
W:To
o" 0,0203 0,0429 0,395
10 0,0141 0,0492 0,231
30 0,0087 0,0533 0,122
90 0,0050 0,0575 0,061
Bern. Unter Berücksichtigung der elektro-
lytischen Dissoziation berechnet. Hydratbildung!
II. Trimethylamin (H. u. V.)
o"
20
40
80
W
To
0,0629
0,0535
0,0417
0,0233
0,0084
0,0187
0,0300
0,0454
W:To
7,24
2,76
1,33
0,485
Bem.
Ebenso
IX. Alkohol (A) und Schwefelkohlen-
stoff (S).
Jod (Kü.)
0,0486
0,0635
0,0929
A :S
Bem.
0,0209
0,0228
0,0251
2,33 Vielleicht Bildung von
2,78 i Verbindungen zwischen
3,69 Jod u. Lösungsmitteln I
W. Herz.
14:3 f
587
Verteilungskoeffizienten.
Lit. hierunter.
X. Glyzerin (Gl) und Äther (A).
Jod (H. u. V.)
XII. Glyzerin (Gl) u. Chloroform (Ch).
I. Jod (H. u. V.)
Gl
Gl :Ä
Gl
Ch Gl : Ch
Bern.
30
0,00566
0,00544
0,0270
0,0272
0,21
0,20
b
XI. Glyzerin (Gl) u. Amylalkohol (Amy).
Borsäare bei 25» (H. u. L.)
o" 0,0119 0,0177' o»67
10 0,0101 0,0198 ^ 0,51
20 0,0084 0,0213 0,39
50 0,0074 0,0226 ; 0,33
Wahrscheinlich Bildung
von Verbindungen
zwischen Jod
und Lösiingsmitteln !
2. Essigsäore bei 25° (H. u. L.)
Amy
Gl : Amy : Gl
Bern.
Ch
Gl
Ch :GI
Bern.
0,128 0,156 0,821 Wahrscheinlich Bildung
0,451 0,617 0,732 einer Verbindung
0,638 0,964 ; 0,661 zwischen Borsäure und
0,809 ij29 0,626 Amy!
0,0319 1 0,220 j 0,145 j Essigsäure
0,0640 i 0,339 I 0,189 I bildet in Ch.
0.407 I 1^4 - o»39i I Doppel-
1,06 i 1,97 0,539 ; molekeln!
Literatur.
F. Anerbach, ZS. anorg. Ch. 37, 353; 1903. (A.)
Berthelot u. Jon^leiscb, Ann. chim. phys. (4)
26, 396, 408; 1872. (B. u. J.)
Bordan, ZS. Elch. 11, 824; 1905; 12, 489; 1906.
0. W. Brown, Joum. phys. Chem. 2, 51 ; 1898.
Bagarszky, ZS. ph. Ch. 71, 753; 1910.
Calvert, ZS. ph. Ch. 38, 513; 1901. (C)
McCrae u. Wilson, ZS. anorg. Ch. 35, 11 ;
1903. (Cr. u. W.)
Dawson u. Mc Crae, Joum. ehem. Soc 79,
493; 1901.
Dawson u. Grant, Joum. chem. Soc 81, 512; 1902.
Fontein, ZS. ph. Ch. 73, 227; 1910.
Fox, nach Abegg, Fox und Herz, ZS. anorg.
Ch. 35, 129; 1903. (F.)
Hantzsch u. Sebaldt, ZS. ph. Ch. 30, 258; 1899.
(H. u. S.)
Hantzsch u. \agt, ZS. ph. Ch. 38, 705; 1901.
(H. u. V.)
Hendrixson, ZS. anorg. Ch. 13, 73; 1897. (Hx.)
Herz, Der Verteilungssatz. Stuttgart 1909.
Herz, Nemstfestschrift. Halle 1912.
Herz u. Fischer, Ber. chem. Ges. 37, 4746;
1904; 3S, 1138; 1905. (H. u. F.)
Herz u. Kurzer, ZS. Elch. 16, 240, 869; 1910.
(H. u. K.)
Herz u. Lewy, ZS. Elch. 11, 818 ; 1905. Sitzungs-
bericht Schi. Ges. f. Vaterl. Kultur. Natur-
wissenschaft. Sekt. 1906, I. (H. u. L.)
Jakowkin, ZS. ph. Gh. 18, 585; 1895; 29,613;
1S99. (Jn.)
Keane u. Narracot, The Analyst 34, 436; 1909.
E. A. Klobbie, ZS. ph. Ch. 24, 615; 1897.
F. W. Küster, ZS. ph. Ch. 16, 162; 1895. (Kü.)
Kuriloff. ZS. ph. Ch. 35, 418; 1898. (K.)
Landau, ZS. ph. Ch. 73, 200; 1910.
Morgan u. Benson, ZS. anorg. Ch. 55, 356;
1907. (M. u. B.)
H. Morse, ZS. ph. Ch. 41, 709; 190a.
Moeller u. Abefg, ZS. ph. Ch. 57, 513; 1906.
Mylins, ZS. anorg. Ch. 70, 203; 1911.
Nemst, ZS. ph. Ch. 8, iio; 1891.
Pinnow, ZS. anal. Ch. 50, 154; 191 1.
Reichel, Biochem. ZS. 22, 149; 1909.
R. Riedel, ZS. ph. Ch. 56, 243; 1906. (Rd.)
E. H. Riesenfeld, zitiert nach F. Jüttner, ZS.
ph. Ch. 38, 74; 1901. (R.)
„ ZS. ph. Ch. 41, 347; 1902.
Rothmnnd u. Wilsmore, ZS. ph. Ch. 40, 611 ;
1902. (R. u. W.)
Sherill, ZS. ph. Ch. 43, 705; 1903. (Sh.)
Strömholm, ZS. ph. Ch. 44, 70; 1903.
Tanret, Bull. Soc chim. (3) 17, 497; 1897.
Wedekind u. Paschke, ZS. ph. Ch. 73, 118;
1910.
Winther, ZS. ph. Ch. 60, 563; 1907.
W. Herz.
588
144
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten,
Lit. s. S. 595-
Die für die Löslichiceit angegebenen Zahlen
bedeuten, wenn nichts anderes bemerkt ist, die
in loo Gewichtsteilen der gesättigten Lösung ent-
haltene Anzahl Gewichtsteile des gelösten Stoffes.
Da es freisteht, die eine oder andere der beiden
Flüssigkeiten als gelösten Stoff zu betrachten,
so muß hierüber eine bestimmte Festsetzung ge-
troffen werden. Ist die eine der beiden Flüssig-
keiten Wasser, so wird in der Tabelle die andere
Flüssigkeit als gelöster Stoff angesehen und die
Löslichkeit durch den Gehalt an ihr definiert.
In allen anderen Fällen gilt' die zuerst genannte
der beiden Flüssigkeiten als gelöster Stoff.
Wo es in Ermangelung einer Angabe über
das spezifische Gewicht der gesättigten Lösung
nicht möglich war, aus den Messungen die der
obigen Definition entsprechende Löslichkeit zu
berechnen und daher die in loo ccm der ge-
sättigten Lösung enthaltene Gewichtsmenge an-
gegeben wurde, ist dies ausdrücklich bemerkt.
Wenn die Temperatur nicht angegeben ist,
wird vorausgesetzt, daß die Bestimmung bei
Zimmertemperatur ausgeführt wurde und dies
durch Z.T. bezeichnet.
Da die Löslichkeit immer gegenseitig ist,
so gehören zu jeder Temperatur zwei den beiden
flüssigen Phasen entsprechende Werte. Bei der
kritischen Lösungstemperatur fallen dieselben
zusammen und beide Flüssigkeiten werden hier
vollkommen mischbar. Man muß unterscheiden
zwischen einer oberen kritischen Temperatur
(O.K.T.), welche die obere Grenze für die Ko-
existenz der beiden flüssigen Phasen bildet, und
einer unteren kritischen Temperatur (U.K.T.),
welche die untere Grenze bildet. In einigen
Fällen ist bei dem gleichen Flüssigkeitspaar
sowohl eine obere als eine untere kritische Lö-
sungstemperatur beobachtet worden; die Löslich-
keitskurve ist dann geschlossen.
Die Sättigungskurve für die beiden flüssigen
Phasen wird häufig von der Sättigungskurve
für den einen festen Stoff geschnitten. Dieser
vierfache Punkt ist der Punkt, bei dem der
betreffende feste Stoff unter dem Lösungsmittel
schmilzt, und liegt natürlich immer unterhalb
des Schmelzpunkts des reinen festen Stoffes.
Unterhalb dieses Punktes ist die Sättigungskurve
der zwei flüssigen Phasen metastabil. Es kann
auch vorkommen, wie bei Salizylsäure und
Wasser, daß die beiden Kurven sich gar nicht
schneiden und demnach das Gleichgewicht
zwischen den zwei flüssigen Phasen im ganzen
Gebiet metastabil ist. Metastabile Werte sind
eingeklammert.
Bei den Messungen von Alexejew, Klobbie
und Rothmuad ist die Löslichkeit in Intervallen
von 5°, ig" oder 20° durch Interpolation er-
mittelt, ebenso die kritische Temperatur und
Konzentration, letztere auf Grund des Gesetzes
vom geraden Durchmesser (Cailletet u. Mathias).
Bei den Messungen der übrigen Autoren sind
meist die direkt beobachteten Werte angegeben
und daher die Werte für die kritischen Daten,
speziell die kritische Konzentration weniger genau.
Beispiel: Bei 30" enthält die eine Schicht
15.46%, die andere 95,02% Acetylaceton.
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Acetal und Wasser
(Stas)
25° I 4.4 I
Äther und Wasser
(Klobbie)
Acetylaceton (2,4-Pentandion)
und Wasser
(Rothmund)
— 3.5° bis
-4°
30»
40
15.46
17.58
95,02
93,68
50
60
20,22
23.23
91,90
89,41
70
80
O.K.T.87,7
27,10
33.92
56
85.77
78,82
80
Äther und Wasser
(Schuncke)
11,08
8,76
6,97
5.99
97.37
97.35
(Tolloczk(
13°
8,21
15
7.74
17
7.37
19
6,96
21
6,49
+10
20
30
40
50
60
70
80
90
o"
5
IG
15
20
25
30
12,63
12,17
9,02
6,48
5,04
4.50
4,04
3,6g
3.10
2,75
(W. Herz)
I 5,462
(Y. Osaka)
11,61
IG,G5
8,73
7.60
6,52
5,77
5,12
(Forts.)
99,06
99,07
98,91
98,78
98,65
98,50
98,34
98,18
98,00
97.83
97.67
96,050
Äthylacetat und Wasser
(Mohr)
Z.T. I 7,8 i -
17
(Becker)
" I 7.7
97
(Marsson)
17.5° I 7.9 I 97
(Euler)')
28" I 7,26 i —
Äthylbutyrat und Wasser
(I. Traube)
22» I 0,5 I -
Äthylformiat und Wasser
(I. Traube)
22" I IG I —
(Shinkichi Horiba)
25" I 5.77 I 98,72
Äthylpropionat und Wasser
(I. Traube)
22*^ I 1,7 j —
1) Die Zahl bedeutet die in igo ccm Lösung enthaltene Anzahl von Grammen Äthylacetat.
Rothmnnd.
144a
589
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten.
Lit. s. S. 595-
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Äthyleochlorid und Wasser
(A. Rex)
2o° I o,86i —
Ätbylidenchlorid und Wasser
(A. Rex)
2o° I o,547 —
Äthylbromid und Wasser
(A. Rex)
2o° I 0,905
20"
40
60
80
100
120
140
160
O.K.T.167
Anilin nnd Wasser
(Alexejew)
3>i
3.3
3,8
5,5
7.2 :
9,1
130
24.9
48,6
m-Nltrobenzoesäure u. Wasser
(Alexejew)
95,0
94.7
94,2
93,5
91,6
88,1
83.1
71,2
70"
80
90
100
O.K.T. 107
3.3 ! —
4.6 -
6,8 —
10,8 59,4
35,6
(W. Herz)
I 3.422 95,12
(Aignan und Dugas)*)
Äthyljodid und Wasser
(A. Rex)
20" I 0,401 I —
I 3,5
95,8
(R. Riedel)
I 3,61 I
(O. Flaschner u. J. G. Rankin)
55,0° ~ : (74,4)
77,6 6,0 —
87.4 -- 66,9
98.5 10,0 —
101,0 — 57,4
106,0 19,7 —
106,3 — i 49.4
107,2 — j 40,0
O.K.T.107,5 29,9
iso-Amylalkohol und Wasser
(Wittstein)
2,5
Benzaldebyd and Wasser
(Flückinger)
Z.T. I 0,3 -
16,5"
13,5"
92,9
(Balbiano)
I 2,0
(W. Herz)
I 2,607
(F. Fontein)')
-0,5»
+15
3,96
2,72
15,5
—
29
2,31
34
36
58
69,5
2,23
2,23
95
2,72
97,3
112
3,38
122,3
—
140
141,6
167,0
^ 4,95
8,68
174,6
186,0
186,5
O.K.T.187,5
19,27
25,02
36
61
97,355
90,69
89,82
87,39
84,04
80,18
75,93
62,76
44,14
Benzoesäure und Wasser
(Alexejew)
(3,3) 1 —
(4,2) ■ (79,2)
5,5 75,3
7,7 69,1
13,3 ■ 58,1
70"
80
90
100
110
p.K.T.ii5,5
o-Amidobenzoesäure u. Wasser
(O. Flaschner u. J. G. Rankin)
62,4» (9,9) —
73,0 — {67,0)
74,6 (18,5) —
75,8 — j (59,4)
78,0 (30,6) I (49,4)
O.K.T. 78,0 (38,0)
35,2
o-Oxybenzoesäure (Salizyl-
säure) und Wasser
(Alexejew)
60»
70
80
90
O.K.T. 90,5
(5a)
(7,4)
(20,1)
(31)
(68,4)
(64,4)
(59,4)
(39,5)
o-Toluylsäure und Wasser
(O. Flaschner u. J. G. Rankin)
108» — 89,5
147,6 10,0 —
150,4 — 69,2
O.K.T.158,6 39,7
(O. Flaschner und J. G. Rankin)
(65,4)
61,20
(4.6)
65,5
84,2
84,4
86,2
(13,0) 1
- 1
86,9
—
O.K.T.87,2
(22
(48,9)
(39,5)
(30,1)
m-Toluyl
säure und Wasser
(0. Flaschner
u. J.
G. Rankin)
89,4°
—
(90,6)
III
2,6
—
132,6
—
78,3
147,0
—
69,6
153
9,9
—
O.K.T.160,4
40
,0
iso-Amylformiat und Wasser
(1. Traube)
"" I 0,3 -
0-Nitrobenzoesänre u. Wasser
(O. Flaschner und J. G. Rankin)
p-Toluylsäure und Wasser
(O. Flaschner u. J. G. Rankin)
46,2»
51,6
O.K.T. 52,0
(10,0)
(20,0)
(29,8)
(49,5)
{39.4)
146"
150,6
158,0
O.K.T.158,2
9,9
(68,3)
54,9
40,0
25,0
0,94" berechnet sich ein Gehalt
^) Sdp. 131,1 — 131,4°. — Aus der optischen Drehung
von 16% an optisch aktivem Amylalkohol.
') Die Zahlen bedeuten das in 100 VoL Wasser gelöste Volumen Anilin
Rothmund.
590
144 b
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten.
Lit. s, S. 595.
1
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
0-Chlorbeazoesäure u. Wasser
Bernsteinsäurenitril und Wasser
iso-Buttersäure und Wasser
(0. Flaschner u. J. G. Rankin)
(Schreinemakers)
(Forts.)
97"
(5,5)
62,9
18,5» [
20
10,2
11,0
92,0
91,5
(G. Friedländer)
125,9
19,3
—
39
—
85,2
17,61»
19,99
—
126
48,7
45
22,0
—
20,87
—
59,93
Ü.K.T.126,2
34,9
53,5
33,2
66,4
23,00
24,25
—
■
55
O.K.T.55,4
40,3
62,8
25,14
25,74
25,77
33,32
49,00
41,00
m-Chlorbenzoesäure u. Wasser
51,0
(0. Flaschner u. J. G. Rankin)
Brom und Wasser
O.K.T.25,80
37,45 II
IIÖ"
(75,8)
(Dancer)
122
(4,2)
5°
3,600
136
60,2
10
3,327
—
(K. Drucker und E. Moles)
142,0
142,6
18,9
51,3
15
20
3,226
3,208
—
O.K.T.22,85J 37,5
O.K.T.142,8
34,3
25
3,167
3,126
Vildermann
—
p-Methoxybenzoesäure und
Wasser
30
(^
)
iso-Butylacetat und Wasser
(0. Flaschner u. J. G. Rankin)
22" 1 — 1 99,95
(I. Traube)
136,0«
(19,7) —
(L. Winkler)
22" 1 0,5 1 —
i37»o
— (50,0)
0°
4,00-
—
137,6
(30,0) —
10,34
3,60
—
O.K.T.138,2
(40)
19,96
3,45
—
30,17
3,32
—
sec. Butylalkohol und Wasser
Acetylsalicylsäure und Wasser
(0. Flaschner u. J. G. Rankin)
40,03
49,85
3,33
3,40
—
(Alexejew)
25,0°
66,0
70,0
(4,8)
(10,0)
(68,8)
n-Buttersäure und Wasser
(J. Timmermans I)
—10» [
0
+ 10
28,2
30,2
27,0
55,3
54,6
80,0
(60,0)
— 6,9" 1
—
63,02
20
22,0
59,8
87,4
(20,0)
(50,0)
—5,1
23,33
—
30
17,6
62,6
O.K.T.89,0
(30,0)
(40,0)
-3,5
—
52,92
40
15.1
64,0
—3,3
O.K.T.-2,3
(
27,69
34,91
\. Faucon]
45,29
50
60
70
80
14,3
14,2
14,3
14,7
64,7
64,6
63,6
61,5
1,3, 5-Dinitrobeazoesäure
und Wasser
(0. Flaschner u. J. G. Rankin)
-7,0°
—
58,2
90
15,7
58,3
87,0»
(4,4)
—
—5,2
25,0
—
100
19,0
52,2
96,0
(80,2)
-4,5
30,0
—
O.K.T. 107
35,8 II
111,4
120,2
122,0
(lo)
— 4,0
35,0
—
19,8
(60)
O.K.T. 3,8
40,0
(W. Dolgolenko)
122,8
—
50
iso-Buttersäure und Wasser
—23,4°
20,8
123,6
—
40
(Rothmund)
—14,9
23,89
O.K.T.123,8
30
5°
16,15
73,70
— 7,5
+ 0,7
'-' W
63,65
10
16,98
68,60
61,09
Benzol und Wasser
15
18,82
62,59
1,2
23,89
■ —
(W. Herz)
20
22,97
53,97
5,9
—
61,09
22° 1 0,072 1 99,77
O.K.T. 24,3
36,30
14,4
18,2
20,28
63,65
(A. Hantzsch)
(A. Faucon;
33,1
15,34
25« 1 0,113 ! 99,987
-5,2°
14,91
—
44,9
13,60
—
—3,6
+0,7
nT '7 T
62 0
___
66,68
65,64
(E. Groschuff)
—
97,^^
86,44
76,2
—
3°
—
99,97
17,9
—
60,12
85,5
13,60
■ —
23
—
99,939
18,9
20,60
—
95,5
15,32
—
40
—
99,886
22,1
—
50,25
105,1
—
55,18
55
—
99,816
24,0
29,97
—
112,1
22,81
48,45
66
—
99,745
24,4
—
39,80
"4,5
—
40,09
77
—
99,663
O.K.T. 24,7
35,60 1
O.K.T.114,9
35,20 1
Rotbmund.
144c
591
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten.
Lit. s. S. 595-
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
sec. Butylalkohol und Wasser
(Forts.)
(J. Timmermans II)')
65.95
63,0
63,0
64.5
64.5
—12,5»
^_
— 1,0
—
+ 4»o
26,35
13.5
—
19,0
21,0
23,0
—
43.5
14.9
82,6
89,5
14.9
93.0
—
107,1
—
107,7
21,0
112,5
26,35
112,8
—
O.K.T.113,8
36
,0
63,0
55.95
46,0
iso-Batylalkohol und Wasser
(Alexejew)
105" — I 69,1
110 — i 67,2
115 12,1 65,0
120 13,7 61,8
16,9 57,3
25,6 , 50,1
125
130
O.K.T.131,5
35.0
iso-Batylformiat and Wasser
(I. Traube)
1,0
n-Botyraldehyd and Wasser
(Vaubel)
20" I 3,6 —
iso-Batyraldehyd and Wasser
(Vaubel)
Chloral and Wasser
(C. van Rossem)
172,5"«) 60 Mol % Chloral
174,6 50 „
179,8 ; 40
Chloroform und Wasser
(Chancel und Parmentier II)
0,983 , —
0,888 I —
0,710
0,703
0,709
0,773
3.2
17.4
29,4
41,6
54.9
(W. Herz)
I 0,617 i
(A. Rex)
I 0,815
Diüthylketon (3-Pentanon)
and Wasser
(Forts.)
(Rothmund)
3,68 93,10
4,05 90,18
140 4,76 i 87,01
160 6,io i 83,33
(I. Traube)
99,90
Farforol and Wasser
( Rothmund)
Chlorkohlenstoff nnd Wasser
(A. Rex)
20° I 0,080 —
20"
30
40
50
60
Diätbylamin and Wasser
(Guthrie)
121,0"
20,94
—
121,8
16,30
—
123,0
—
26,89
128,0
15,02
37.80
134.5
—
45.42
154.0
—
62,35
80
90
100
HO
120
O.K.T.i22,8
7,72
7.92
8,45
9.32
10,67
12,67
15.62
19,14
23.98
33.93
95.53
94,80
93,82
92,81
91,69
90,44
88,81
86,64
83,82
79.05
69,42
52,10
(R.
U.K.T.143,5»
143,2
143,5
144.4
145.0
147.5
150,3
154.5
156,0
T. Lattey)
37,4
34.03 I —
— ! 38,18
28,60 —
48,89
25.04 —
- ! 54,78
21,73 ! —
— 58,99
Ligroin and Wasser
(W. Herz)
2° I 0,227 99.50
Methylacetat and Wasser
(I. Traube)
22» I 25 -
Diäthylketon (3-Pentaaoa)
und Wasser
( Rothmund)
20" 4,60 —
40 3,43 97.42
60 3,08 96,18
80 3,20 94,92
Methyiathylketon (Batanon)
and Wasser
( Rothmund)
40,1 89,4
30,6 1 89,6
22,6 90,1
18.6 89,6
16.5 88,2
15.7 85,8
16,4 82,6
18.6 77,3
26,4 65,5
—20"
o
-( 20
40
60
80
100
120
140
K.T.150
45.0
^) Die Kurven von Dolfolenko einerseits, Timmermans andererseits weichen in den Zahlen-
werten der kritischen Temperatur wie überhaupt bei den höheren Temperaturen wenig von ein-
ander ab, bei tieferen Temperaturen ergeben dagegen die Messungen der beiden Forscher Kurven
Twi ganz verschiedener Form. Timmermans hat durch sehr soii^fältige Reinigung des Alkohols
eine Kurve erhalten, die sich einem geschlossenen Ring nähert, sich jedoch nicht bis zur
U.K.T. verfolgen läßt, da vorher die Krystallisation beginnt. Die mitgeteilten Werte von DolfO-
lenko sind mit der am höchsten siedenden Fraktion erhalten, die er für rein hält, mit der am
tiefsten siedenden Fraktion wurde eine ringförmige Kurve erhalten. Timmermans hat dagegen
für zwei Fraktionen seines aufs sorgfältigste gereinigten Präparates identische Löslichkeitskurs-en i
gefunden, woraus zu schließen ist, daß xungekehrt das Auseinandergehen der Kurvenäste bei
Alexejew und Dolg[olenko durch Verunreinigungen hervorgerufen wird und die Löslichkeitskur>e |
des reinen sec. Butylalkohols einen geschlossenen Ring bildet, was auch aus theoretischen Gründen
wahrscheinlich ist.
') Wahrscheinlich angenäherter Wert der U.K.T. Alle Daten unsicher w^en Zersetzung 1
oder Angriff des Glases.
Rothmand.
592
144 d
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten.
Lit. s. S. 595-
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Methyläthylketon (Butanoa)
und Wasser (Forts.)
(J. Timmermans III)
Bei lo Atmosphären^)
125,4
137,2
140,9
O.K.T.141,0
71,8
62,35
53,60
44
(J. Timmermans III)
Bei 150 Atmosphären
U.K.T.-6,i<»
62,
—6,0
—
—4,2
53,60
+1.9
"7,3
128,9
44,0
132,5
O.K.T.132,8
44
71,80
71,80
62,35
53,60
Methylbutyrat und Wasser
(I. Traube)
22« I 1,7 -
Methylenchlorid und Wasser
(A. Rex)
20° I 1,960 j —
Methylenbromid und Wasser
(A. Rex)
20" I 1,135 I —
iMethyljodid und Wasser
(A. Rex)
20O I 1,398 ! —
Methylpropionat und Wasser
(I. Traube)
Nikotin und Wasser
(C. S. Hudson)
U.K.T.6I»
32
64
65
14,8
72
—
75
10,0
94
6,8
129
—
155
7,8
190
—
200
14,8
205
—
O.K.T.210
32
49,0
66,8
82,2
66,8
49,0
Nikotin und Wasser (Forts.;
(D. E. Tsakalotos)
49,6
71,7
79,2
79,2
66,7
49,6
U.K.T.60,8"
34
62,7
—
64,3
15,3
75,8
—
86,1
—
92,7
6,5
168.
—
194
—
195
15,3
204
—
O.K.T.208
3A
ParaffinöP) und Wasser
(E. Groschuff)
16»
50
65
73
77
94
99,997
99,986
99,978
99,970
99,965
99,945
Petroleum und Wasser^)
(E. Groschuff)
-2»
+ 18
23
30
36
53
59
61
66
79
85
94
99,999
99,995
99,993
99,992
99,988
99,974
99,969
99,965
99,957
99,937
99,925
99,903
Phenol und Wasser
(Alexejew)
7,12
20
45
53
60
65
67
67
20"
25
30
35
10,2
15,31
26,15
28,55
(Rothmund)
8,40 I
8,71 I
8,92 I
9,34 I
71.97
61,15
48,86
36,7
72,24
71,38
69,95
68,28
Phenol und Wasser (Forts.)
66,81
65,02
62,83
60,18
56,10
49,34
400
9,78
45
10,62
50
12,08
55
13,88
60
17,10
65
22,26
O.K.T.68,8
35.
38,49°
42,86
50,02
65,07
65,27
65,91
65,97
O.K.T.66,06
( Friedländer)
9.54
12,04
24.17
65,04
45,00
40,46
36,13
30,93
18,2»
30,5
30,7
49,0
53,8
63,6
65,0
65,5
O.K.T.65,8
(O. Scarpa)
— I 73,80
7.6 i —
— I 69,03
10,14 t —
— j 63,50
20,13 j —
— I 51.05
— I 40,70
30,72
(J. Timmermans I)
20,6°
38,0
42,7
58,8
60,2
65,2
O.K.T.65,3
9,45
16,16
34.23
71.4
64.7
53,86
36,51
p-Nitro-Phenol und Wasser
(J. Timmermans I)
60,82
50,41
42,25
67,6"
7,61
76,4
—
80,4
11,71
87,5
16,84
88,2
—
90,0
33,80 i
O.K.T.90,3
37,
Phenylhydrazin und Wasser
(J. J. Blanksma)
19,8"
|O.K.T.55,2
11,6 I 60,1
33.6
Propionaldebyd und Wasser
(Vaubel)
16
^) Erhöhung des Druckes bewirkt eine Erhöhung der U.K.T. und eine Erniedrigung der
O.K.T. Während bei dem Druck des gesättigten Dampfes die U.K.T. nicht erreichbar ist, da
Krystallisation eintritt, gelingt es bei höheren Drucken die ganze ringförmige Kurve zu realisieren.
f) Sp. Gew. 0,883 bei 18", Sdp. 2000— 300° bei 10 mm Hg.
*) Sp. Gew. == 0,792 bei 20°, Sdp. 190" — 250».
Rothmund.
144
593
1
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten.
Lit. S. 595.
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Propionitril und Wasser
3-MethyI-Pyridin (i-PicoIio)
2-MetbyI-Piperidin und Wasser
{ Rothmund)
and Wasser (Forts.)
(0. Flaschner und Mc Ewen)
200
—
94.39
63.3"
—
52.3
Ü.K.T.79,3°
19.4
30
—
93,27
83.5
—
59,7
79,8
13.8
—
40
10,56
91,98
125,7
12,7
—
81,0
24,0
50
11,10
90,32
133.3
—
59,7
86,5
8,6
—
60
12,00
88,11
140,0
16,4
—
87,0
. —
39,7
70
13,22
85,88
151,0
—
42,3
92,4
7.8
80
14,81
83,28
O.K.T.152,5
26,4
94
52,4
90
100
17.58
22,37
80,02
75.58
112
171
8,2
64,7
HO
31.96
66,95
2-,6-Dimethyl-Pyridin
(aa-Latidin) und Wasser
220
15,0
—
P.K.T.113,5
48,8 1
225
52,4
(0. Flaschner II)
0. K.T.227
20,1
28,3
Propylacetat nod Wasser
U.K.T.45,3*'
27,2
_
(I. Traube)
22" 1 1,7 : _
45.4
48,1
50,2
18,1
33,8
46,4
3-Methyi-Piperidin and Wasser
(0. Flaschner II)
74.5
9,5
—
U.K.T.56,9°
19,2
Propylformiat und Wasser
92,2
—
66,9
57,5
—
29,2
(I. Traube)
105,0
130,5
9,5
66,9
58,1
69,8
9.9
50,5
22" 1 2,1 —
153,5
157.0
18,1
54.8
80,0
T T c r%
4.8
X i._3fv
70,1
o-Propylchorid und Wasser
(A. Rex)
163,4
O.K.T.164,9
— 40,6
33.8
142,2
143.0
184,0
4.8
74,8
74.8
1 20*^ 1 0,271 —
197,0
9,9
i
2-, 4-, 6 - Trimethyl - Pyridin
226,5
58,2
! Iso-Propylchlorid und Wasser
(symm. Collidin) und Wasser
( Rothmund)
228,5
234.0
19,2
38,1
i (A. Rex)
0. K.T.235
29,2
200 1 0,304 ; —
U.K.T.5,7»
lO
20
30
40
17.20
7,02
3.42
2,51
1,93
4i,uu
54,92
62,80
70,03
4-Methyl-Piperidin and Wasser
(0. Flaschner 11)
1
! n-Propylbromid und Wasser
\ (A. Rex)
j 200 1 0,244 : —
60
80
1,76
1.73
1,78
80,19
86,12
88,07
U.K.T.84,9«
85,1
23
16,0
.7
1
85,9
—
30,0
1 Iso-Propylbromid und Wasser
(A. Rex)
1 20» 1 0,317 —
120
140
160
180
1,82
2,19
2,93
3,67
88,98
89,10
87.2
94,2
95.5
133,0
146,0
168,5
8,9
8,9
42,4
57,5
1
57.5
n-Propyljodid and Wasser
178,0
16,0
—
(A. Rex)
1-Methyl-Piperidin and Wasser
187,5
188,8
30,0
42,4
' 200 1 0,107 —
(0. Flaschner I)
IT VT" .0 ^0 _ /- _
O.K.T.189,5
36,2
U-K.T.40,3*'
ID
,7
Iso-Propyljodid and Wasser
(A. Rex)
48,7
50,3
51,2
13,0
10,3
26,9
46,3
1-Äthyl-Piperidio and Wasser
(0. Flaschner I)
20" 1 0,140 —
63,6
6,4
U.K.T.7,45°
2
7
38.8
3-Methyl Pyridin (i-Picolin)
yOjO
74.2
7,7
77
5,3
0-* ^
7.8
15,8
—
! und Wasser
112
89,6
8,7
—"'
50,8
(0. Flaschner II)
176
178
5,3
89,6
io,5
21,9
10,0
84,3
U.K.T.49,40
26,4
196
8,8
22,7
5,3
51,4
— 35.5
230
—
83.4
64,0
1.7
—
54.5 16,4 — 1
236
13.5
69,0
95,3
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Rotbmuod. 38
S94
144 f
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten.
Lit. S. 595-
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
I Temp.
Löslichkeit
l-n-Propyl-Piperidin u. Wasser
(0. Flaschner 1)
- 3.0"
+ 9,5
ii,o
30.0
32,0
3.2
1,4
0,6
97,4
98,4
Schwefelkohlenstoff u. Wasser
(Chancel und Parmentier I) ^)
3,4"
0,200
15.8
0,181
30,1
0,153
41,1
0,105
.hancel u
nd Pam
0»
0,204
5
0,199
10
0,194
15
0,187
20
0,179
25
0,169
30
0,155
35
0,137
40
0,111
45
0,070
49
0,014
(W. Herz)
I 0,218
(A. Rex)
I 0,200
90,242
p'ToIuidin und Wasser
(Walker)
44° — 98,22
57,5 — 97,96
69 — 97»66
Triäthylamin und Wasser
( Rothmund)
72,00
95,18
96,60
96,50
96,48
96,4
96,4
96,3
96,3
96,3
U.K.T.18,6«
51
,9
20
14,24
25
7,30
30
5,80
35
4,58
40
3,65
45
3»2o
50
2,87
55
2,57
60
2,23
65
1,97
(J. Timmermans I)
U.K.T.I9.IO
31,6
19,1
28,5
19,3
—
19,5
20,7
19,7
—
36,0
41,7
72,65
77,7
n-Valeriansäure und Wasser
(Lieben und Rossi)
i6° I 3,4 1 90,4
Hexan und Methylalkohol
(Rothmund)
lo"
26,28
96,80
15
28,60
96,53
20
31,33
96,12
25
34,48
95,36
30
38,30
94,00
35
43,44
91,58
40
52,90
86,00
O.K.T.42,8
69,6
Cyklohexan und Methylalkohol
(Lecat)
95,9
91
81,3
77,6
16»
31
[
21,8
—
29,0
38,3
38,5
—
39,9
50,6
47,0
—
47,2
62,7
48,2
—
0. K.T.49,1
71
Nitrobenzol und Isopentan
(J. Timmermans II u. III)
|O.K.T.32,6°| 50,37 i —
Schwefelkohlenstoff und
Methylalkohol
( Rothmund)
98,23
97,91
97,42
96,78
95,62
93,28
10»
44,92
15
47,60
20
50,43
25
53,80
30
57,88
35
63,86
O.K.T.40,5
8c
,5
Bernsteinsäurenitril und
Äthylalkohol
(Schreinemakers II)
13,4° - I 79,8
13,5 12,5 ! —
19,3 — 75,0
20,0 16,0
28,2 24,9
29,8 — 60,2
30,8 — 48,9
O.K.T.31,2 40,3
Chrysen und Äther
(Smits und E. H. Büchner)
U. K. T.
ca. 207" 1 8 Mol
Magnesiumbromid und Äther
(B. N. Menschutkin)
— 10"
o
+10
20
30
40
50
60
70
80
90
(1,8)
(2,3)
(2,8)
(3,3)
3,8
4,3
4,7
5,1
5,4
5,6
5,7
(42,0)
(41,0)
(40,1)
(39,3)
38,7
38,2
37,8
37,6
37,6
37,8
38,1
Magnesium Jodid und Äther
(B. N. Menschutkin)
14,8°
18,6 (13,57)
20
14,6
24,4
28,4
32,4
33,0
37,3
38,0
O.K.T.38,5
15,82
19,4
26,07
(35,5)
(35,8)
35,5
35,7
32,8
Nitrobenzol und Hexan
(J. Timmermans II)
— 0,2'
+5,0 19,92
5,8
29,06
14,0
15,5
16,1
18,7
0.K.T.2I,O2
32,79
82,14
80,53
70,28
42,71
51,57
Anilin und Cyclohexsn
(J. Timmermans II u. III)
O.K.T.32,37»| 49,72
Anilin und Amylen
(D. Konowalow)
-0,15"
+3'9
10,1
10,7
14,15
14,3
p.K.T. 14,5
20,2
28,0
47,7
81,5
71,5
60,4
51,6
Resorcin und Benzol
(Rothmund)
40O
50
60
70
80
90
100
O.K.T.io8,9
(4,59)
(6,64)
9,27
12,80
18,70
(83,40)
(81,84)
(79,96)
{77,54)
74,49
70,98
65,83
41,9
Dimethylsulfat und Terpentinöl
(M. Dubroca)
25,2"
38,0
50,3
74,0
94,8
95,3
101,9
104,4
105,6
107,9
lO.K.T. 108,2
2,80
5,28
10,16
19,50
27,79
33,89
93,99
88,53
80,84
68,90
57,44
50,22
^) Die Zahlen bedeuten die in 100 ccm Lösung enthaltene Gewichtsmenge Schwefelkohlenstoff.
Rothmund.
144
s
595
Gegenseitige Löslichkeit von Flüssigkeiten.
Lit. hierunter.
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Temp.
Löslichkeit
Pyridin nod Methyljodid ')
(A. W. Aten)
(8i,3)»)
(85,1)*)
89,5*)
U.K.T.78,4'»
(79.
79,0
—
80,4
—
86,6
—
87,0
75.1*)
117,0
70,5') :
Aailia aad Schwefel (Forts.)
120» 11,7 i 64,5
130 16,1 I 55,7
O.K.T.139,5 37
Chlorbeazola. Schwefel (Forts-)
90"
100
110
O.K.T.117,0
14.9 69,3
20,6 63,6
27.4 ! 55.7
44
Benzol und Schwefel
(Alexejew)
Seaföl and Schwefel
(Alexejew)
Jodkaliuid und Schwefeldioxyd
(P. Waiden und M. Centnerszwer)
U.K.T.77,3'
78
80
84
12
8,5 15.0
6,8 17,6
4.5 21.1
2,7 24,0
900
100
—
HO
9.9
120
H,8
130
13.6
140
16,1
150
19,2
160
25.4
O.K.T. 162,8
3
5
77.3
74.4
71.5
68,1
64,0
59.1
53.0
44.3
800
90
100
HO
120
IO.K.T.125,7
10,5
12,8
16,9
23.9
73.3
69,6
65.3
59.9
51.5
40
Tolaol und Schwefel
(Alexejew)
Anilin und Schwefel
(Alexejew)
loo" I — 75,9
HO I 8,4 70,5
Chlorbenzol und Schwefel
(Alexejew)
— 79.5
- 74.1
70«
80
50"
100
120
140
160
|0.K.T.I79,5
8,2
11,4
16,1
78,1
70.4
66,4
60,7
50.5
34
^) Ein zweites Entmischungsgebiet liegt zwischen den Konzentrationen i — 41 Mol. */o Pyridin
bei 88**, doch gelang es nicht die Kurve weiter zu verfolgen, weil die Löslichkeitsänderung zu
gering ist. "-) Mol. •'0 Pyridin.
Literatur.
Aignan, C. r. 124, 1013; 1897.
Aignan u. Dagas, C. r. 129, 643; 1899.
W. Alexejew. Wied. Ann. 28, 305; 1886.
A. W. Aten, ZS. ph. Ch. 54, 126; 1906.
Balbiano, Ber. ehem. Ges. 9, 1437; 1876.
Becker, Arch. Pharm. (2) 73, 3; 1852. J. B.
1S52, 563.
J. J. Blanksma. Chem. Weekbl. 7, 418; 1910.
Bödtker, ZS. ph. Ch. 22, 511 ; 1897.
E. H. Büchner, ZS. ph. Ch. 54, 668; 1906.
Chancel u. Parmentier, C. r. 99, 892; 1884;
100, 773; 1885.
Dancer, Joum. chem. Soc. 15, 477; 1862. Lieb.
Ann. 12o, 237; 1863.
W. Dolgolenko, ZS. ph. Ch. 62, 499; 1908.
Draper, Chem. New3 35, 87; 1877.
K. Drucker u. E. Moles, ZS. ph. Ch. 75, 432 ; 1910.
M. Dubroca. Joum. Chim. phys. 2, 447; 1904.
Euler, ZS. ph. Ch. 31, 360; 1899.
A. Fancoo, Ann. chim. phys. (8) 19, 119; 1910.
0. Flaschner (i), ZS. ph. Ch. 62, 493; 1908.
„ (2), Trans, chem. Soc 95, 668;
1909.
0. Flaschner u. B. Mac Ewen, Trans, chem.
Soc. 93, 1000 : 1908.
0. Flaschner u. J. G. Rankin, Mon. Chem. 31,
36: 1910.
Flöckinger, Arch. Pharm. (3) 7, 103; 1875.
31, 36: 1910. J. B. 1875, 482.
F. Fontein, ZS. ph. Ch. 73, 212; 1910.
G. Friedländer, ZS. ph. Ch. 38, 389; 1901.
E. Groschuff, ZS. Elch. 18, 348; 1911.
F. Guthrie, Phil. Mag. (5) 18, 29 und 499; 1884.
A. Hantzsch, ZS. ph. Ch. 30, 295; 1899.
W.Herz. Ber. chem. Ges. 31, 2669; 1898.
Shinkichi Horiba, J.Tok. chem. Soc. 31, 944 ; 1910.
C. S. Hudson, ZS. ph. Ch. 47, 114; 1903.
Klobbie, ZS. ph. Ch. 24, 613; 1897-
D. Konowalow, Ann. Phys. (4) 10, 375; 1903.
R. T. Lattey. Phil. Mag. (6) 10, 397; 1905.
Lecat, These Brüssel 1909.
Lieben u. Rossi, Lieb. Ann. 159, 60; 1871.
Linebarger, Chem. News 70, 52; 1894.
Marsson, Arch. Pharm. (2) 74, 290; 1853. J. B.
ls>3, 501.
B. N. Menschntkin, ZS. anorg. Chem. 49,34; 1906.
Mohr, Arch. Pharm. (2) 65, i; 1851. J. B.
1851, 514.
Y. Osaka, J. Tok. chem. Soc. 31, 236; 1910.
Nature, London 84, 248; 191 o.
A. Rex, ZS. ph. Ch. 55, 355; 1906.
R. Riedel, ZS. ph. Ch. 61, 2; 1907.
C. van Rossem, ZS. ph. Ch. 62, 711; 1908.
Rothmand, ZS. ph. Ch. 26, 433; 1898.
0. Scarpa, Joum. Chim. phys. 2, 447; 1904.
Schreinemakers (I) ZS. ph. Ch. 23,417; 1897.
(11) ZS. ph. Ch. 27,105; 1898.
Schnncke, ZS. ph. Ch. 14, 331; 1894.
Smits s. Bächner.
StaSj Lieb. Ann. 64, 322; 1847.
J. Timmermaas (I) ZS. ph. Ch. 58, 184; 1907.
(II) Proc K. Akad. Wet. Amst.
„ 13, 523; 1910.
„ (III) These, Brüssel 1911-
ToUoczko, ZS. ph. Ch. 20, 404; 1896.
D. E. Tsakalotos, Bull. Soc. chim. 5, 397; 1909.
1. Traube, Ber. chem. Ges. 17, 2304; 1884.
Vaabel, Joum. pract. Chem. 59, 30; 1899.
P. Waiden u. M. Centnerszwer, ZS. ph. Ch. 42,
452: 1902.
J. Walker, ZS. ph. Ch. 5, 196; 1890.
M. Wildermann, ZS- ph. Ch. 11, 413; 1893.
L. Winkler, Chem. Ztg. 23, 687; 1899.
Wittstein, J. B. 1862, 408.
Rothmand. 38*
145
Absorption (Löslichkeit) von Gasen in Wasser.
a, der Absorptionskoeffizient, ist das von einem Volum des Lösungsmittels bei der betreffenden
Temperatur aufgenommene Volum eines Gases (red. auf o° und 760 mm Druck), wenn der
Teildruck des Gases 760 mm Hg beträgt.
l hat dieselbe Bedeutung wie a, nur daß nicht der Teildruck des Gases, sondern der
Gesamtdruck 760 mm beträgt; diese Größe ist da gegeben, wo wegen der Nichtgültigkeit
des Henry- Daltonschen Gesetzes a nicht berechnet werden konnte,
a', die Löslichkeit, ist das Verhältnis der Konzentration des Gases in der Flüssigkeit zu der
in der Gasphase, also auch das Verhältnis des Volums des absorbierten Gases zu dem der
absorbierenden Flüssigkeit (nur bei den Emanationen neben den Werten von a aufgeführt).
q ist die Menge des Gases in Grammen, welche von 100 g des reinen Lösungsmittels bei der
betreffenden Temperatur aufgenommen wird, wenn der Gesamtdruck, also der Partialdruck
des Gases plus dem Sättigungsdruck der Flüssigkeit bei der Absorptionstemperatur 760 mm
beträgt.
t ist die Absorptionstemperatur in Celsiusgraden.
Lit. s. S. 606.
I, Löslichkeit in Wasser.
Reihenfolge der Gase.
Ho, No, O2, CI2, Bra, He, Ne, A, Kr, X, Radium-, Thorium- u. Aktiniumemanation, NH3, NO,
N2O, CO, COS, CO2, SO2, CH4, QHb, C2H4, CsHe, C2H2, H2S, HCl, HBr, Luft.
Wasserstoff.
Timofejew, ZS. ph,
1890.
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
0,02153
2134
2115
2097
2079
2061
2044
2027
2010
1994
1978
1962
1947
1932
1918
1903
1889
1876
1863
1850
1837
1825
1813
1802
1791
1780
1770
Ch. 6, 141 ;
0,0001925
1907
1889
1872
1855
1838
1822
1805
1789
1774
1758
1743
1728
1713
1699
1685
1671
1657
1644
1631
1617
1605
1592
1580
1568
1556
1545
Winkler, L. W., Ber. ehem.
Ges. 24, 89; 1891. ZS. ph.
Ch. 9, 171; 1892. Math. u.
naturw. Ber. aus Ungarn 9,
195; 1891.
0,0001921
1900
1880
1861
1842
1823
1805
1788
0
0,02148
I
2126
2
2105
3
2084
4
2064
5
2044
6
2025
7
2007
9
10
XI
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
0,01989
1972
1955
1940
1925
1911
1897
1883
1869
1856
1844
1831
1819
1805
1792
1779
1766
1754
1742
1731
1720
1709
1699
1666
1644
1624
1608
1600
1600
1600
1600
1600
0,0001770
1754
1738
1723
1709
1695
1681
1667
1653
1640
1627
1614
1602
1587
1574
1560
1546
1533
1520
1508
1496
1483
1471
1425
1383
1336
1286
II 76
1019
0788
0459
0000
Stickstoff.
Bohr u. Bock. Wied. Ann. 44,
318; 1891
0,02388
2337
2288
2241
2196
2153
2111
2070
0,002968
2903
2841
2781
2724
2669
2615
2563
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
100
0,02031
1993
1956
1920
1885
1851
1818
1786
1755
1725
1698
1667
1639
1611
1584
1557
1530
1504
1478
1453
1428
1404
1380
1271
1182
IUI
1061
1000
1000
0,002513
2464
2417
2370
2325
2282
2239
2197
2157
2118
2083
2042
2006
1969
1933
1898
1862
1827
1793
1759
1726
1693
1661
1511
1382
1271
1180
1022
Winkler, L. W., Ber. ehem.
Ges. 24, 3602; 1891. ZS. ph,
Ch. 9, 171; 1892. Math. u.
naturw. Ber. aus Ungarn 9,
195; 1891.
0 I 0,02348 0,002918
1 2291 2846
2 2236 2776
3 2182 2708
4 2130 2642
5 2081 2579
6 2032 2517
7 1986 2459
8 1941 2401
9 1898 2347
Jnst.
145 a
597
Absorption (Löslichkeit) von Gasen in Wasser.
Weitere Lit. s. S. 606.
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
0,01857
1819
1782
1747
1714
1682
1651
1622
1594
1567
1542
1519
1496
1473
1452
1431
1411
1392
1374
1356
1340
1254
1183
1129
1087
1022
0976
0957
0952
0947
0,002294
2246
2198
2153
2111
2070
2029
1992
1955
1920
1887
1857
1826
1795
1767
1739
1712
1685
1661
1636
1613
1490
1383
1291
1209
1044
0864
0655
0380
0000
Sauerstoff.
Winkler, L. W., Ber. ehem. Ges.
24, 3602; 1891. ZS. ph. Ch. 9,
171 ; 1892. Math. u. naturw. Ber.
aus Ungarn 9, 195; 1891.
0
0,04890
0,006941
I
4759
6752
2
4633
6569
3
4512
6394
4
4397
6228
5
4286
6067
6
4181
5915
7
4080
5768
8
3983
5628
9
3891
5494
lo
3802
5364
11
3718
5242
12
3637
5124
13
3560
501 1
M
3486
4903
15
3415
4799
16
3347
4698
17
3283
4604
18
3220
4510
19
3160
4421
20
3102
4335
21
3044
4249
22
2988
4165
23
2934
4084
24
2881
4004
25
2831
3928
26
2783
3855
27
2736
3783
28
29
30
35
40
^^ i
50
60 I
70
80
90 i
100 I
Bohr u.
o
I
2
ll
5 i
6 I
7
8
9
10 ;
11 i
" i
13 !
14 !
^5 ;
16 J
17 -
18 ;
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
0,02691
2649
2608
2440
2306
2187
2090
1946
1833
1761
1723
1700
Bock. Wied
318; 1891
0,04961 I
4838 i
4720 j
4606 j
4496
4389
4286
4186
4089
3994
3903
3816
3732
3651
3573
3497
3425
3357
3292
3230
3171
3114
3059
3006
2954
2904
2855
2808
2762
2718
2676
2486
2326
2188
2070
1893
1787
1726
1693
1679
0,003714
3649
3585
3312
3078
2857
2654
2270
1853
1377
0785
0000
. Ann. 44,
0,007042
6864
6693
6527
6368
6213
6063
5918
5778
5640
5507
5380
5258
5140
5025
4914
4808
4708
461 1
4519
4432
4347
4264
4184
4106
4030
3995
3883
3812
3744
3678
3374
3105
2858
2629
2209
.1807
1350
0771
0000
Chlor.
Roozeboom, B. Rec. P.-B. 3,
64; 1884.
t
4,61
3.95
6
9
12
3»4i
3.03
2,78
1,08
0,96
0,88
1,46
1.25
Winkler. L.W. Math, es Termes-
zettudomänyiErtesitc
i 35, 86; 1907
10
3.095
0,980
II
2,996
948
12
2,900
918
13
2,808
889
14
2,720
861
15
2,635
835
16
2,553
809
17
2,474
784
18
2,399
760
19
2,328
738
20
2,260
716
21
2,200
698
22
2,143
680
23
2,087
662
24
2,035
646
25
1,985
630
26
1,937
615
27
1,891
600
28
1,848
587
29
1,808
574
30
1,769
562
35
1.575
501
40
1,414
451
45
1,300
415
50
1,204
386
60
1,006
324
70
0,848
274
80
0,672
219
90
0,380
125
100
0,000
000
Bromdampf.
Wiokler, L. W., Mag> ar. Chem.
Folzöirat 4, 33 ; 1898. Chem. Ztg.
28, 687; 1899.
0
60,5
2
4
54,1
48,3
6
8
43.3
38,9
10
35,1
12
14
16
18
31,5
28,4
25,7
23,4
20
21,3
22
19,4
24
26
28
17,7
16,3
15,0
30
13,8
40
9,4
42,9
38,3
34.2
30,6
27.5
24.7
22,2
20,0
18,0
16,4
14.9
13.5
12,3
",3
10,3
9,5
6,3
Just
Ö93
145 b
Absorption (Löslichkeit) von Gasen in Wasser.
Weitere Lit. s. S. 606.
t
t
Bromdampf (Forts.)
50
60
70
80
6,5
4.9
3,8
3.0
4.1
2,9
1,9
1,2
Helium.
Estreicher'), ZS. ph. Ch. 31,
176; 1899.
o
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0,01500
1460
1442
1396
1386
1371
1382
1380
1387
1403
1404
0,000265
258
254
245
242
237
237
234
231
229
222
Neon.
V. Antropoff, A. Proc. Roy. Soc.
83 A, 474; 1910.
10
20
30
40
50
0,0114
118
147
157
201
313
0,00102
105
130
136
169
251
Argon.
Winkler, L. W. bei v. Thao,
Kiserleti Chemia 1, 854; 1897.
o 0,053 1 0,00938
10 42 I 739
20 35 1 610
30 30 ': 514
40 27 I 449
Estreicher, J. '), ZS. ph. Ch. 31,
176; 1899.
0 0,05780 0,01022
1 5612 0,00992
5 5080 896
10 4525 796
15 4099 718
20 3790 660
25 3470 600
30 3256 558
35 3053 516
40 2865 477
45 2731 445
50 I 2567 406
Krypton.
V. Antropoff, A., Proc. Roy. Soc.
83 A, 474; 1910.
10
20
30
40
50
0,1249
0,0965
787
759
734
813
0,0459
353
285
270
254
267
Zweite Versuchsreihe.
0
0,1166
0,0429
10
0,0877
321
20
669
242
30
594
212
40
557
193
50
603
198
Xenon
V. Antropoff,
A.
, ebenda.
0
0,2189
0,1264
10
1500
0,0861
20
1107
629
30
0896
501
40
0806
438
50
0868
448
Radiumemanation.
Boyle, R. W., Phil. Mag. (6)
22, 840; 1911.
o 0,506
4,3
5,7
10,0
14,0
17,6
424
398
340
303
280
0,506
417
390
328
288
263
2o,o;o,245
26,8 206
0,228
188
173
156
150
140
Weitere Daten s. unter Him-
stedt, Mache, v. Traubenberg.
Lit. S. 607 u. 608.
31,6
34,8
35,2
39,1
193
176
170
160
t
i 0,270 I 0,25
Phys. ZS. 9,
3
0,245
0,242
20
230
214
40
170
148
60
135
III
70
120
095
80
110
093
I Kofier, M.
6; 1908.
Hofmann,
Phys.ZS.6,
337; 1905
Thoriumemanation.
19 ! 1,052 I 0,98 I Klaus
Phys. ZS. 6, 820; 1905.
Aktiniumemanation.
18 ! 2,03 1 1,904 I V. Hevery,
Phys. ZS. 12, 1214; 191 1.
Ammoniak.
Raoutt'), Ann. chim. phys. (5)
1, 262; 1874.
o"
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
1305
1225
II61
II07
1058
1024
1002
980,2
959,5
937,5
915,5
892,1
870,1
848,1
826,1
806,7
787,4
768,0
748,8
730,8
715,4
694,7
678,3
665,6
653,0
640,5
626,6
614,1
600,3
98,4
92,4
87,4
83,3
79,6
77,0
75,3
73,6
72,0
70,3
68,6
66,8
65,1
63,4
61,7
60,2
58,7
57,2
55,7
54,3
53,1
51,5
50,2
49,2
48,2
47,2
46,1
45,1
44,0
Stickoxyd.
Winkler, L. W., Ber.
34, 1408; 1901. ZS.
171; 1892
0 I 0,07381
1 i 7184
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
6993
6809
6632
6461
6298
6140
5990
5846
5709
5587
5470
5357
5250
5147
5049
4956
ehem. Ges.
ph. Ch. 9,
0,009825
9556
9299
9049
8577
8356
8141
7937
7741
7554
7387
7227
7072
6925
6783
6647
6518
6394
*) Die durch v. Antropoff (Proc. Roy. Soc. 83 (A), 474; 1910) an Estreichers Zahlen an-
gebrachten Korrekturen wurden durch v. Antropoff selbst in brieflicher Mitteilung als unbegründet
zurückgezogen.
*) Im Original sind die Werte von 4 zu 4 Grad angegeben; die zwischenliegenden Werte
wurden graphisch interpoliert.
Just!
145 c
599
Absorption (Löslichkeit) von Gasen in Wasser.
Weitere Lit. s. S. 606.
t
t
19
20
23
24
25
26
27
28
29
30
■ 35
40
45
50
60
70
80
90
100
0,04785
4706
4625
4545
4469
4395
4323
4254
4188
4124
4063
4004
3734
3507
33"
3152
2954
2810
2700
2648
2628
0,006278
6168
6054
5942
5834
5729
5626
5527
5431
5338
5248
5161
4753
4391
4056
3754
3233
2664
1980
1131
0000
Stickoxydul.
Geffcken, ZS. ph. Ch. 49, 257;
1904.
5
1,0480
c
>.204
10
0,8778
170
15
7378
143
20
6294
121
25
5443
104
Kohlenox:
yd.
Winkle
r, L.W., Ber
ehem. Ges.
a4, 140
8; 1901; ZS
171; 1892
ph
Ch. 9,
0
0,03537
0,004393
I
3455
4289
2
3375
4187
3
3297
4088
4
3222
3993
5
3149
3900
6
3078
3810
7
3009
3722
8
2942
3637
9
2878
3556
10
2816
3477
II
2757
3401
12
2701
3330
13
2646
3259
14
2593
3191
15
2543
3127
16
2494
3063
17
2448
3004
18
2402
2944
19
2360
2889
20
2319
2836
21
2281
2786
22
2244
2737
23
2208
2689
24
2174
2644
25
2142
2601
26
2110
2558
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
0,02080
2051
2024
1998
1877
1775
1690
1615
1488
1440
1430
1420
1410
0,002517
2477
2439
2403
2229
2073
1932
1794
1520
1274
0979
0566
0000
Kohfenoxysulfid.
winkler, L. W., Math, es Ter-
m&zettudomänyi Ertesitö 25, 86;
1907.
1,333
o
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
1,273
1,215
1,160
1,107
1,056
1,007
0,961
917
875
835
800
767
736
706
677
651
626
603
581
561
540
520
502
484
468
452
438
425
413
403
0,355
339
323
309
294
281
267
255
243
232
221
212
203
194
186
179
172
165
159
153
147
141
136
131
126
122
118
114
110
107
104
Kohlendioxyd.
Bohr u. Bock, Wied. Ann. 44,
318; 1891.
1.713 j 0,3343
1,646 ! 321 I
1,584 3088
1,527 2976
1,473 2869
1,424 2772
1,377 2679
1,331 2588
1,282 2491
1,237 2402
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
1,194
1,154
1,117
1,083
1,050
1,019
0,985
956
928
902
878
854
829
804
781
759
738
718
699
682
665
592
530
479
436
359
0,2316
2237
2164
2096
2030
1969
1901
1843
1787
1735
1687
1639
1589
1539
1493
1448
1406
1365
1327
1292
1257
1105
0973
0860
0761
0576
Schwefeldioxyd.
Schönfeld, Lieb. Ann. 95, i;
1855.
t
0
79,789
22,81
I
77,210
22,07
2
74,691
21,35
3
72,230
20,65
4
69,828
19,96
5
67,485
19,29
6
65,200
18,64
7
62,973
18,00
8
60,805
17.38
9
58,697
• 16,78
10
56,647
16,20
II
54.655
15.63
12
52,723
15,08
13
50,849
14.55
14
49,033
14.03
15
47,276
13.53
16
45.578
13.04
17
43.939
12,58
18
42,360
12,13
19
40,838
11,69
20
39,374
11,28
21
37.970
10,88
22
36,617
10,49
23
35.302
10,12
24
34,026
9.75
25
32.786
9,40
26
31.584
9,06
27
30,422
8.73
28
29,314
8,41
29 j
28,210
8,10
Jnst.
600
145 d
■"'-
Absorption (Löslichkeit) von Gasen in
Wasser.
Weitere Lit. s.
S. 606.
t
l q
t
a
9
t
a
9
0
0
0
30
27,161 7,80
7
0,07400
0,000982
26
0,106
0,0129
35
22,489 6,47
8
7106
0943
27
104
126
40
18,766 1 5,41
9
6826
0905
28
102
123
10
6561
6328
6106
0869
0838
0808
29
30
100
121
Methan.
II
12
098
118
Winkler, _L. W., Ber. ehem. Ges.
13
5894
0779
Propylen.
34, 1400; 1901.
14
15
5694
5504
0752
0726
v.Thai
1, Lieb. Ann. 123,187; 1862.
0
0,4465
0,00320
t
a
q
16 1 5326
0702
I
4249
7921
17 1 5159
0679
2
4045
3841
7537
7153
0
18 5003
0658
3
0
0,05563
0,003956
19 [ 4858
0638
4
3669
6829
I
5401
3839
20 ! 4724
0620
5
3493
6497
2
5244
3725
21
4509
0601
6
3344
6216
3
5093
3616
22
4459
0584
7
3183
5913
4
4946
3510
23
4335
0567
8
3044
5651
5
4805
3408
24
4217
0550
9
2915
5408
6
4669
3309
25
4104
0535
10
2796
5184
7
4539
3215
26
3997
0520
II
2689
4982
8
4413
3124
27
3895
0506
12
2592
4798
9
4292
3036
28
3799
0492
13
2505
4634
10
4177
2953
29
3709
0480
14
2430
4491
II
4072
2876
30
3624
0468
15
2366
4369
12
3970
2802
35
3232
0412
16
2312
4265
13
3872
2731
40
2915
0365
17
2269
4181
14
3779
2663
45
2660
0326
18
2237
4117
15
3690
2598
50
2459
0293
19
2216
4074
16
17
18
3606
3525
3448
2536
2477
2420
60
70
80
2177
1948
1826
0239
0185
0134
20
2205
4049
Acetvlen.
19
3376
2366
90
1759
0075
Winkler. L. W..
noch nicht !
20
3308
2316
100
1720
0000
veröffentlicht. ll
21
3243
2268
1.73
1,68
i»63
0,200
194
188
22 ,
23
3180
3"9
2221
2175
Äthylei
1.
0
I
2
24
3061
2131
Winkler, L. W.,
noch nicht
3
1,58
182
25
3006
2090
veröffentli(
:ht.
4
1.53
176
26
2952
2049
0
0,226
0,0281
5
1.49
171
27
2901
2010
I
219
272
6
1.45
167
28
2852
1972
2
211
262
7
1,41
162
29
2806
1936
3
204
253
8
1.37
157
30
2762
1902
4
197
244
9
1.34
154
35
2546
1731
5
191
237
10
1.31
150
40
2369
1584
6
184
228
II
1,27
146
45
2238
1465
7
178
220
12
1,24
142
50
2134
1358
8
173
214
13
1,21
138
60
1954
1142
9
167
207
14
1,18
135
70
1825
0924
10
162
200
15
1.15
131
80
1770
0694
II
157
194
16
1.13
129
90
1735
0396
12
152
188
17
1,10
125
100
1700
0000
13
148
183
18
1,08
123
14
143
176
19
1,05
119
Äthan.
15
139
171
20
1.03
117
Wiokh
sr, L. W., Ber. ehem. Ges.
16
17
136
132
167
162
21
22
1,01
0,99
115
112
34, 1408; 1901.
18
129
158
23
0,97
HO
0
0,09874
0,01316
19
125
153
24
0,95
107
I
9476
1262
20
122
149
25
0,93
105
2
9093
1211
21
119
146
26
0,91
102
3
8725
1161
22
116
142
27
0,89
100
4
8372
1113
23
114
139
28
0,87
098
5
8033
1068
24
III
135
29
0,85
095
6
7709
1024
25
108
131
30
0,84
094
Just.
145
601
Absorption (Löslichkeit) von Gasen in Wasser.
Weitere Lit. s. S. 606.
t
t
Schwefelwasserstoff.
Faaser. Math. u. naturw. Ben
aus Ungarn 6, 154; 1888.
3
4
5
6
7
8
9
10
II
Z3
13
19
20
4,686
4Ö55
4.428
4.303
4,182
4»o63
3,948
3.836
3,728
3,622
3,520
3,421
3,325
3,232
3,142
3,056
2,973
2,893
2,816
2,742
2,672
I 0,709
688
669
650
631
1 613
; 595
! 578
! 561
I 545
529
514
499
485
471
457
445
432
420
409
398
Winkler, L. W.. Math, es Ter-
misztti
tudomänyi Ertesitö 25, 86;
1907,
0
4,621
; 0,699
I
4,475
676
2
4,333
654
3
4,196
633
4
4.063
613
5
3.935
593
6
3.81 1
574
7
3.692
556
8
3.578
539
9
3,468
522
10
3.362
505
f'-Xl
3,265
490
<&.az.
3.172
476
13
3,082
462
14
2,996
449
15
2,913
436
16
2.834
424
17
2.759
412
18
2,687
401
r^
2,619
390
^26
2,554
380
^ 31
2.491
370
zit'
2,429
361
23
2,370 1
351
24
2.312 1
342
25
2,257
334
26
2,204
325
27
2.153
317
28
2,105 !
309
29
2,058
302
30
2,014
295
35
1,811
262
40
1,642
0,233
45
1,499
209
50
1,376
186
00
1,176
146
70
1,010
109
80
0,906
076
90
0,835
041
100
0,800
000
Chlorwasserstoff.
Roozeboom, B., Rec. P.-B.
104; 1884.
t
-24
-21
-18
15
-10
- 5
o
550,9
533.1
517.4
101,2
98,3
95,7
93,3
89,8
86,8
84,2
Roscoe-Dittmar, Lieb. Ann. 112,
• 327; 1859.
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
40
50
60
506,9
500,2
494,1
487,3
481,1
474,3
468,1
461,8
455,5
448,6
442,3
435,4
429,0
423,3
417,6
411.8
386,0
361,9
339,0
82,5
81,4
80,4
79,3
78,3
77,2
76,2
75,2
74,2
73,1
72,1
71,0
70,0
69,1
68,2
67.3
63,3
59,6
56,1
Bromwasserstoff.
Roozeboom, B., Rec. P.-B. 4,
103; 1885.
—25
— 20
—15
— 10
— 5
o
10
25
50
75
100
645,5
631,0
612,5
582,3
533,0
468,2
406,4
345.0
255.0
247.3
239,0
233,5
228,0
221,2
210,3
193,0
171.5
150.5
130.0
Luft
Winkler, L. W., Ber. ehem.
Ges. 34, 1408; 1901. Teilweise
noch nicht veröffentlicht.
Ol berechnet aus den Absorp-
tionskoeffizienten des Sauer-
stoffs und Stickstoffs.
oo berechnet aus dem Sauer-
stoffgehalt des mit Luft ge-
sättigten Wassers und aus
dem Sauerstoffgehalt der
durch Kochen ausgetriebenen
Luft.
o"
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
0,02881
2808
2738
2670
2606
2543
2482
2424
2369
2316
2264
2217
2171
2127
2085
2045
2005
1970
1935
1901
1869
1838
i8o8
1779
1751
1724
1698
1674
1650
1627
1606
1503
1418
1351
1297
1216
1156
1126
1113
1105
0,02936
2860
2789
2719
2653
2590
2529
2471
2416
2362
2312
2263
2217
2173
2130
2090
2051
2014
1978
1944
191 1
1880
1849
1820
1791
1762
1734
1708
1683
1657
1632
Just
602
145 f
Absorption (Löslichkeit) von Gasen in Wasser
Weitere Lit. s. S. 606.
Luft.
Wiakler, L. W., bei Lunge: Chem. techn. Unters.-Meth. Bd. I, 322; 1904.
Gehalt von 1000 ccm Wasser, welches bei normalem Barometerstand mit Luft gesättigt ist.
(Die Luft frei von CO2 und NH3).
j
1 0,-Gehalt
Oa-Gehalt
t O2 N2,Aetc.
Summe
der gelösten
Luft
t
O2 N2,Aetc.
Summe der gelösten
Luft
0 i
0 110,19 ccm ^){ 18,99 ccm')
29,18 ccm')
34,91 %
0
16
6,89 ccm') 113,25 ccm')
i
20,14 ccm')| 34,21 %
I 1 9,91 „ 18,51 „
28,42 „
34,87 „
17
6,75 „ 3
3,00 „
19,75 „
34,17 "
2 ; 9,64 „ 118,05 „
27,69 „
34,82 „
18
6,61 „ ]
2,77 „
19,38 „
34»i2 „
3 i 9,39 „
17,60 „
26,99 „
34,78 „
19
6,48 „ ]
2,54 "
19,02 „ 34,08 „
4 i 9,14 „
17,18 „
26,32 „
34,74 "
20
6,36 „ ]
2,32 „
18,68 „ 34,03 „
5 8,91 „
16,77 „
25,68 „
34,69 „
21
6,23 „ ]
2,11 „
18,34 » 33,99 „
6 ; 8,68 „
16,38 „
25,06 „
34,65 „
22
6,11 „ ]
1,90 „
18,01 „ 1 33,95 „
7 8,47 „
16,00 „
24,47 „
34,60 „
23
6,00 „ ]
[1,69 „
17,69 „ j 33,90 „
8
8,26 „
15,64 „
23,90 „
34,56 „
24
5,89 „ 5
[1,49 „
17,38 „ 33,86 „
9
8,06 „
15,30 „
23,36 „
34,52 „
25
5,78 „ 1
[1,30 „
17,08 „ 33,82 „
|io 7,87 „
14,97 „
22,84 „
34,47 „
26
5,67 „ 1
[1,12 „
16,79 „ ! 33,77 "
1 1 7,69 „
14,65 „
22,34 „
1 34,43 „
27
5,56 „
[o,94 „
16,50 „
33,73 „
12 , 7,52 „
14,35 "
21,87 „
34,38 „
28
5,46 „ 10,75 „
16,21 „
33,68 „
13
7,35 »
14,06 „
21,41 „
34,34 »
29
5,36 „
1:0,56 „
15,92 „
33.64 „
14
7,19 „
13,78 „
20,97 „
34,30 „
30
5,26 „
[0,38 „
15,64 „ 1 33,60 „
15
7,04 »
13,51 „
20,55 „
34.25 „
*) Bei 0*' und 760 mm.
146
Löslichkeit von Gasen in wässerigen Lösungen.
Löslichkeit in wässerigen Glyzerinlösungen.
Weitere Lit. s. S. 606.
t
% Glyzerin
a
t
% Glyzerin a
t
% Glyzerin a
1
1
Wasserstoff.
Wasserstoff.
Stickstoff.
H. Henkel, Dissertation, Berlin
K. Drucker und E. Moles, ZS.
K. Drucker und E. Moles, ZS.
1905.
ph. Gh. 75, 405; 1910.
ph. Gh. 75, 405; 1910.
140
0
0,01928
250
0
0,01797
250
0
0,01430
2,29
0,01886
„
4,0
0,0170
„
16,0
0,0093
„
5,32
0,01862
„
10,5
0,0163
„
29,7
0,0062
„
8,57
0,01820
„
22,0
0,0141
„
48,9
0,0047
10,83
0,01815
„
49,8
0,0091
„
74,5
0,0023
,,
15,31
0,01765
„
50,5
0,0089
„
84,1
0,0022
21«
0
0,01838
„
52,6
0,0083
II
"
2,29
5,68
0,01809
0,01771
"
67,0
80,0
0,0062
0,0047
„
6,46
0,01767
,,
82,0
0,0047
„
10,40
0,01706
„
88,0
0,0040
„
14,11
0,01688
„
95,0
0,0030
"
18,20
0,01602
Just.
146
603
Löslichkeit von Gasen in wässerigen Lösungen.
Weitere Lit. s. S. 606.
t = i5
LösUchkeit in wässerigen Lösungen verschiedener Stoffe.
m bedeutet die Grammäquivalente pro Liter.
Wasserstoff.
Steiner, Wied. Ann. 72, 275; 1894.
LiCl
KNO3
KCl
NaNOa
a =
a =
a —
a =
-CaQs
2
NaCl
a =
a =
V MgSO,
a —
Y ZnSO«
a =
y NajSO^
a =
~ K2CO3
a =
-^ NajCOs
a =
0,01883
0,01574
0,01524
0,01502
0,01496
0,01493
0,01478
0,01451
0,01446
0,01370
0,01338
0,01340
0,01325
0,01276
0,01217
0,01201
0,01195
0,01144
0,01120
0,01113
0,00991
0,00967
0,00967
0,01121
0,01076
0,00996
0,00984
0,00958
0,00880
0,00856
0,00852
0,00710
0,00700
0,00699
0,00949
o,oo8io
0,00808
0,00780
0,00699
0,00659
0,00667
0,00667
0,00635
0,00573
0,00499
0,00550
0,00542
0,00510
0,00667 0,00510
0,00508 0,00372 ' 0,00273
t = 25«
Wasserstoff.
Geffcken, ZS. ph. Ch. 49, 257, 1904.
0.5
CH3COOH
CH2C1COOH
HN03
HQ
a =
a==
0 =
a =
l H2SO4
0 =
KOH
NaOH
a =
a =
0,01764
0,0176
0,0173
0,0172
0,0170
0,0175
0,0170
0,0168
0,0164
0,0172
0,0165
0,0159
0,0154
0,0170
0,0153
0,0146
0,0170
0,0147
0,0169
0,0162
0,0149
0,0137
0,0129
0,0153
0,0151
0,0130
0,0127
0,0089
0,0066
0,0050
Sauerstoff.
Geffck
en, loc cit.
1 = 15-
0,5
HNO3
HCl
H2SO4
NaCl
K,S04 a =
KOH a =
NaOH a =
= 0,03441
0,0330
0,0326
0,0320
0,0292
0,0279
0,0276
0,0273
0,0319
0,0310
j 0,0302
0,0246
I 0,0225
I 0,0222
{ 0,0219
0,0299
0,0283
0,0173
0,0144
0,0243 1 0,0221 i 0,0202
Jast
601
146 b
Löslichkeit von Gasen in wässerigen Lösungen.
Weitere Lit. s. S. 606.
t = 25<>
Sauerstoff. (Fortsetzung.)
m =
0
0,5
I
2 1 3
4
5
HNO3 a
!
02821
0,0277
0,0270
0,0260 —
HCl a
=
—
0,0271
0,0263
0,0245 —
—
—
--H2SO4 a
NaCl a
—
—
0,0264
0,02
52
04
0,0230 0,0210
0,0145 —
0,0191
0,0178
—
0,0240
0,02
— K2SO4 a
=
—
0,0232
0,0190
—
—
—
—
KOH a
= {
— •
0,0230
0,0189
—
—
—
—
NaOH a
"
0,0229
0,0187
0,0122
Kohlendioxyd.
t = i5»
Geffcken, loc. cit.
m =
0
0,5
I
2
3
4
HNO3
HCl
a =
1,014
1,022
0,990
1,029
0,974
1,043
0,948
^-H2S04
2
a =
0,965
0,927
0,869
0,825
0,785
CsCl
KNO3
KJ
RbCl
KBr
a =
a =
a =
a =
a =
—
0,954
0,953
0,940
0,937
0,935
0,897
0,875
0,873
0,866
—
—
—
KCl
0 =
—
0,925
0,850
—
—
1 = 25»
m =
0
I 0,5
I 2
1
3
4
HNO3
HCl
a =
a =
0,756
I
0,769
0,738
0,781
0,732
0,803
0,728
—
—
— H2SO4
2
a =
0,727
0,705
0,669
0,639
0,611
CsCl
KNOa
KJ
a =
a =
0 =
0,715
0,718
0,710
0,684
0,666
'~~'
z
—
RbCl
KBr
KCl
a =
a =
a =
—
0,704
0,703
0,695
0,722
0,653
0,641
—
—
Stickoxydul.
t = i5''
Geffcken, loc. cit.
m =
0
1 0,5
I 2
i
3
4
HNO3
HCl
a =
0,737
s
0,736
0,716
0,736
0,700
0,735
0,679
—
— H2SO4
2
« =
0,696
0,663
0,611
0,571
0,533
NH4CI
a =
0,692
0,655
—
—
~
Just.
146
605
:
Löslichkeit von Gasen in wässerigen Lösungen
.
Weitere Lit.
s. S. 606
Stickoxydul.
( Fortsetzung.)
,
t =
15°
m
!
0
1
0,5 i
I
2
3
4
' CsCl
a =
_
0.673
_
KJ
0 =
0,665
0,600
—
—
1 LiCl
a =
—
0,661
0,591
—
—
—
; KBr
a =
—
0,661 i
0,594
—
—
—
RbCl
0 =
0,659
0,592
—
—
—
KCl
«== :
—
0,650
0,584
—
—
—
KOH
a= j
0,633
0,530
—
i t =
25»
m
1
0
1
0,5
I
■
2
3
4
HNO3
a =
0,5443
0,547
0,551
0,560
i
HCl
0 =
—
0,529
0,520
0,510
—
—
^ H3SO4
0 =
—
0,518 i
0,497
0,466
0,442
0,424
NH.Cl
a =
0,510 !
0,485
—
—
CsQ
0 =
—
0,498
—
—
—
KJ
0==
—
0,496
0,451
—
—
j —
Lia
a =
—
0,490
0,442
—
i ~
KBr
0^
0,491 i
0,444
—
—
j
Rba
a =
—
0,488 ■
0,442
—
—
KQ
a =
—
0,483
0,435
—
—
KOH
0= ;
i
0,471 ■
!
0,399
1
Stic
koxydul in (
H. Henkel, Dis
ilyzerinl
s. Berlin i
ösungen.
905.
15° 0
\ GL
X = 0,7327
20"
0 •'. a
. 0 = 0
6288 II
2,49
— ■
0,7181
2,36 —
0.6131 II
3.28
—
0,7103
4.88 -
0
5993
7.17
—
0,6844
6,88 —
0
5903
10,52
—
0,6668
9.86 —
0
.5633
i4»o5
—
0,6410
15.82 —
0
531
C5
17,08
—
0,6229
Löslicbkeit
in Schwefels
5äure-W
assergemis
sehen.
Cfa
Stickstoff un
. Bohr, ZS. ph.
d Sauer
Ch. 71, 4'
Stoff.
7; 1910.
m
t
0 N,
t
a O2
m
t
a N,
aO,
0
20,9°
0,0156
, 0,0310
24,8
21,5"
0,0048
1
1
1
0,0103
4.9
1 20,9
0,0091
i 0,0195
29,6
20,8 ,
0,0051
1
0,0117
8,9
i 20,9
0,0072
1 0,0155
34,3
20,9
0,0100
0,0201
10,7
21,2
0,0066
1 0,0143
35,8
21,1
0,0129
0,0275
20,3
21,1
0,0049
j 0,0119
1
i
Jost
606
147
Literatur, betreffend Absorption der Gase.
In Flüssigkeiten.
Abegg, R., u. Riesenfeld, H., ZS. ph. Ch. 40,
84; 1902. Partialdruck und Löslichkeit von
NH3 in wässerigen Lösungen folgender Salze:
KCl, KBr, KJ, KOH, NaCl, NaBr, NaJ,
NaOH, LiCl, LiBr, LiJ, LiOH, KF, KNO3,
KNO2, KCy, KCyS, KBO2, K2SO4, K^SOs,
K2CO3, KoCrO^, K2C2O4, CH3COOK, K2HPO0
0 Na.S, KCIO3, KBrOs, KJO3.
Aogström, Öfversigt Svenska Vet. Ak. Förh.
6, 37; 1881. Ausdehnung des Wassers durch
Absorption von Gasen. — Wied. Ann. 16,
297; 1882. Dasselbe. — Wied. Ann. 33, 223;
1888. Ausdehnung von Chloroform, Nitro-
benzol, Benzol, Methyl- und Äthylalkohol und
Äther durch Absorption von CO2, H2 und Luft.
Baly, Phil. Mag. (5) 49, 517; 1900. O2 in
flüssiger Luft.
Bell, J., u. Feild, A., Joum. Amer. ehem. Soc.
33, 940; 191 1. NH3 in H2O und CHCI3.
Bellati u. Lussana, Atti Ist. Venet. (6) 7;
1889. Ref.: BeibL 14, 18; 1890 CO2 und N2O
in Wasser und Äthylalkohol. Einfluß der
Auflösung auf die Oberflächenspannung.
Berthelot, Ann. chim. phys. (5) 14, 369;
1878. HBr in H2O.
Billitzer, J., ZS. ph. Ch. 40, 535; 1902. Ace-
tylen in Wasser und wässerigen Lösungen von
Ba(0H)2, Ca(OH)2,.NH40H, NaOH, KOH,
Na2S04, H2SO4; Äthylen in Wasser und
wässerigen Lösungen von KOH , NaOH,
NH4OH, NaaSO*.
Blümcke, Wied. Ann. 23, 404; 1884 und 30;
243; 1887. CO2 in Wasser und Äthylalkohol;
Volumänderung.
Bohr u. Bock, Wied. Ann. 44, 318; 1891. Overs.
K. Dansk. Vidensk. Selsk. Forhandl. 22, 84;
1891. O2, N2, H2, CO2 in H2O bei Tempe-
raturen von o" bis 100".
Bohr, C, Festschrift Ludwig gewidmet, 168;
1887. CO2 in H2O bei verschiedenen Drucken.
— C. r. 124, 414; 1897. N2 und H2 in Blut.
— Wied. Ann. 62, 644; 1897. Allgem. Be-
trachtungen und Zusammenstellung der Resul-
tate der verschiedensten Forscher auf dem
Gebiet der Gasabsorption. — Sauerstoffauf-
nahme des Blutfarbstoffs, Kopenhagen 1895.
— Wied. Ann. 68, 500; 1899. Invasions-,
Evasions- und Absorptionskoeffizienten von
CO2 in H2O und wässerigen Kochsalzlösungen.
— Ann. Phys. (4) 1, 244; 1900. CO2 in
Äthylalkohol von —67" bis +45". Invasions-
und Evasionskoeffizient bei o". — ZS. ph.
Ch. 71, 47 ; 1910. CO2, N2, O2 in Mischungen
von H2O und H2SO4.
Boyle, R. W., Bull, of the Macdonald Phys.
Build. 1, 52; 1910 Thoriumemanation in H2O,
konz. H2SO4, Äthylalkohol und Petroleum.
PhiL Mag. (6) 22, 840; 191 1 Ra-Emanation
in H2O, Äthyl- u. Amylalkohol sowie Toluol.
Braun, ZS. ph. Ch. 33, 721; 1900. N2 und
H2 in wässerigen Lösungen von Propionsäure,
Harnstoff (nur H2), NaCl, BaCU.
Brichaux, A., Bull. Soc. Belg. 25, 145; 191 1.
NHa-Löslichkeit.
Brociner, C. r. 121, 773; 1895. C2H2 in Blut.
Bunsen, R., Lieb. Ann. 93, i; 1855. Phil. Mag.
(4) 9, 116 und 181; 1855. Arch. Sc. phys.
28, 235; 1855. Ann. chim. phys. (3) 43, 496;
1855. Gasometrische Methoden, 2. Auflage,
Braunschweig 1877. N2, H2, CjHe, CO, GH4,
C2H4, CO2, O2, Luft in H2O.
Carius, Lieb. Ann. 94, 129; 1855. Ann. chim.
phys. (3) 47, 418; 1856 (Ref.). H2, CH„ C.H4,
O2, CO, CO2, N2, N2O, NO, H2S, SO2 in
Äthylalkohol, N2O in H2O. — Lieb. Ann. 99,
129; 1856. NH3 in H2O.
Caron, C. r. 63, 1129; 1866. H2 und CO, in
geschmolzenem Cu.
Cbappuis, Wied. Ann. 19, 21; 1883. SO^ und
NH3 in H2O.
Chlopin, Arch. Hyg. 27, 18; 1896. Betrach-
tungen über Winklers Verfahren, O2 in H^O
zu bestimmen. O2 in Flußwasser.
Christoff, A., ZS. ph. Ch. 53, 321; 1905. COo
in einer großen Reihe wässeriger Salzlösungen
und binärer Flüssigkeitsgemenge. — ZS. ph.
Ch. 65, 622; 1906. H2, No, O2, CH4, CO und
CO2 in konzentrierter H2SO4 und Mischungen
von H2O und H2SO4. Zusammenhang zwischen
Löslichkeit und Oberflächenspannung.
Clowes u. Bipps, Journ. ehem. Ind. 32, 358;
1904. Atmosphärischer O2 in Meerwasser und
H2O von verschiedenem Kochsalzgehalt.
Clowes, Journ. ehem. Ind. 16, 210; 1897.
Apparat zum Sammeln der in Flüssigkeiten
gelösten Gase.
McCrae u. Wilson, Proc. ehem. Soc 17, 5;
1901. Einfluß gelöster Salze auf die Ver-
teilung von NH3 zwischen H2O und CHCI3.
— ZS. anorg. Ch. 11, 35; 1903. Verteilung
von SO2 zwischen H2O und CHCI3.
Cundall, Journ. ehem. Soc. 69, 1076; 1891,
Dissoziation von flüssigem N2O4. — Journ.
ehem. Soc. 67, 794; 1895. Dissoziation von
flüssigem N2O4 und Auflösung in Chloroform,
Methylenchlorid,Tetrachlorkohlenstoff,Äthylen-
chlorid, Benzol, Monochlorbenzol, Monobrom-
benzol, Bromoform, Bromäthyl, Äthylen-
bromid, Schwefelkohlenstoff, Siliciumtetra-
chlorid.
Mac Daniel, Journ. phys. Chem. 15, 587, 191 1.
Gasförmige Kohlenwasserstoffe in organischen
Flüssigkeiten.
Deicke, Pogg. Ann. 119, 156; 1863. HCl in H2O.
Del^pine, Journ. Pharm. Chim. (5) 25; 496;
1892 NH3 in H2O.
Oittmar, Challenger Expedition, Physies and
Chemistry 1, 172; 1884. N2- Gehalt des
Meerwassers.
Drucker, K., u. Moles, E., ZS. ph. Ch. 75,
405; 1910. N2 und H2 in Wasser- Glycerin
Mischungen, N2 in Wasser- Isobuttersäure
Mischungen. Neue Versuchsanordnung zur
Messung kleiner Gaslöslichkeiten.
Erdmann u. Bedford, Ber. ehem. Ges. 37,
1432; 1904. N2 in flüssigem O2.
Estreicher, T., ZS. ph. Ch. 31, 176; 1899. A
und He in H.O.
Faiciola, Rend. Line. (5) 17 II, 324; 1908.
Gazz. chim. 391, 398; 1909. Kryoskopische
Just.
147a
607
Literatur, betreffend Absorption der Gase.
Untersuchungen an Lösungen von CO, Nj,
H», Ol, CH4 in organischen Flüssigkeiten.
Faaser, Math. u. natun^'. Ben Ungarn 6, 154 ; 1889.
Ref.: Chem. Zbl. 1889 1, 754 H^S in H.O.
Feroet, These sur le röle des principaux Cle-
ments du sang dans l'absorption ou le d^age-
ment des gaz de la respiration. Paris 1858.
Ann. d. Sc nat. (4) 8, 125.
Findlay, A., u. Creigbton. H. J., Joum. chem.
Soc. y7, 536; 1910. CXDj und NO in kolloi-
dalen Lösungen und feinen Suspensionen.
Fonda. G., Dissertation Karlsruhe 1910. CO
in NaOH-Lösungen.
Fox, ZS. ph. Ch. 41, 458; 1902. SO2 in HjO
und wässerigen Lösungen der folgenden Salze :
KJ, CdJ., NHiBr, KBr, NaBr, CdBr,, NH*^
KCl, Naä, Cda„ NH4CyS, KCyS, NaCyS,
NHiNO,, KNO„ (NH4)sS04, K^SO^, NajSO*,
CdS04. — Farad. Trans, o, 70; 1909. N, in
H,0.
Freach u. Ashworth, Chem. News 81, 13;
1900. Löslichkeit versch. Gase in HjO als
Vorlesungsversuch.
Friedet, C, u. Gorgea, A., C r. 127, 590;
1908. H„ Chu CH«, CsHg, C4H,o, in Amyl-
alkohol.
Fulda, W., Arb. Gesundh. 30, 81 ; 1909. SO,
in H»0 an Hand der Versuche von Sims.
Garelli u. Falcioia, Rend. Line (5) 13, iio;
1904. Gazz. chim. 34 II, 1 ; 1904. Kryo-
skopische Untersuchungen an Lösungen von
CO,, H,S, CH„ N,0.
Gans, ZS. anoi^. Chem. 25, 236; 1900. Partial-
drucke von NHj, gelöst in H,0 und wässe-
rigen Lösungen der folgenden Salze: NH4CI,
NH4NO3, NH4J, NH4CyS, (NH4),S04,
{NH4),C04, (NH4),C4H40„ KQ, NaQ, BaQ,,
SrClo, OaCl,, MgCl,, AgQ, CuQ,, CuSO«,
ZnSO«, CdSO«.
Geffcken, ZS. ph. Ch. 49, 257; 1904. H, in
Lösungen von CH3COOH, CHjQCOOH, KNO„
HQ, H,S04, NaOH, KOH. O, in Lösungen
von H.NOs, HQ, H,S04, NaOH, KOH, NaQ,
K..SO4. CO. in Lösungen von HNO3, HCl,
HsSO*, KCl, LiCl, RbCl, CsGl, KJ, KNOa,
KBr.N.O in Lösungen von HNO3, HQ,
H.2SO4, KOH, KQ, LiQ, RbQ, CsCl, KJ, KBr.
Gniewosz u. Walfisz, ZS. ph. Ch. 1, 70; 1887.
H2, Ns, O2, N,0, CsH^, CO,, CO, CH4 in
Petroleum.
Goodwin, Ben chem. Ges. 15, 3039; 1883, Cli
in HjO und wässerigen Lösungen der Salze:
KQ, NaQ, SrClj, CaQ^, MgCl,, Fe^Cl,, CoCI„
NiQi, MnCU, CdQ., LiCl, HCl, NaCl-f KQ,
CoQj+Naa, .Wna,'-f NaQ.
Gordon, ZS. ph. Ch. 18, i; 1895. N,0 in
wässerigen Lösungen der Salze: LiQ, NaQ,
KCl, Na.SOi, K2SO4, LisSO*, CaCU, SrQ,,
MgSO*.
Gr^haut, C n 118, 594; 1894. Einfluß der
Zeit auf die Absorption von CO durch Blut.
— C n 125, 735; 1897. CO in Blut.
Gr^goire, Bull. Soc Belg. 17, 120; 1903. Be-
stimmungsmethode für O, in H2O.
Bamberg, Bihang til Svensk. Akad. Handl. 10,
No. 13; 1886. Joum. prakt. Ch. 33, 433;
1885. N,- und COi-Gehalt des Meerwassers.
Hantzscb, A., u. Sebaldt, F., ZS. ph. Ch. 30.
258; 1899 NH3 in verschiedenen Flüssigkeiten.
Hantzscb, A., u. Vagt, A., ZS. ph. Ch. 38, 705 ;
1901. Zustand gel. Stoffe auf Grund v. Ver-
teilungsverss.
Hempel, ZS. angew. Gh. 14, 865; 1901. COS
in KOH- und salzsaurer CuOi-Lösung.
Hempel u. Seidel, Ben chem. Ges. 31, 2997;
1898. Verbindungen von CO, mit H,0, Äthyl-
äther und Alkoholen.
Henkel, Dissertation Berlin 1905. H, und NjO
in Glyzerin- Wasser Mischungen.
Henricb, ZS. ph. Ch. 9, 435; 1892. Umrech-
nung Bunsenscher Messungen, Aufstellung
neuer Interpolationsformeln.
V. Hevesy, Phys. ZS. 12, 1214; 191 1. Aktinium-
emanation in H»0, wässr. gesättigter KCl-
Lösung, konz. H,S04 u. org. Lösimgsmitteln.
Himstedt, Phys. ZS. 5, 210; 1904. Ra-Ema-
nation in H2O.
Hofmann, R., Phys. ZS. 6, 337; 1905. Radium-
emanation in Wasser, Petroleum und Toluol.
Hafner, G., Wied. Ann. 1, 629; 1877. Arch.
f. Anat. und Physiol., physiol. Abt. 1890,
27. Luft und N, in H,0. — ZS. ph. Ch. 57,
611; 1907. Nj und Hj in Lösungen ver-
schiedener organischer Substanzen. — ZS. ph.
Ch. 59, 416; 1907. NO in Lösungen anorgani-
scher Salze.
Homfray, Joum. chem. Soc 97, 1669; 1910.
CO2 in p-Azoxyphenetol.
Jakowkin, ZS. ph. Ch- 18, 585; 1895. COj
in H,0.
Jngtis, Joum. chem. Soc 88, loio; 1903-
Proc chem. Soc 19, 197; 1903. O3 in HjO.
Jolin, Arch. f. Anat. u. Physiol. 1889, 262.
Absorption von CO* und Oj durch Hämo-
globine.
Jones, W., Joum. chem. Soc 99, 392; 191 1.
LösÜchkeitsbestimmung durch Aspiration.
Jorissen, Chem. Weekbl. 6, 123; 1909, Be-
stimmungsmethode für O2 in HjO.
Just, G.. ZS. ph. Ch. 37, 342; 1901. CO2, Hj,
Nj, CO in einer Reihe organischer Lösungsmittel.
Kaiser, Chem. Ztg. 27, 663; 1901. Methode
zur Bestimmung von Oj in H^O.
Kbanikoff u. Luginin, Ann. chim. phys. (4)
11, 412; 1867. Untersuchung der Gültigkeit
des Heruy-Daltonschen Gesetzes für COg in HjO.
Klaas, A., Phys. ZS. 6, 820; 1905. Thorium-
emanation in Wasser und Petroleum.
Knopp, ZS. ph. Ch. 48, 97; 1904- H, in
wässerigen Lösungen von Chloralhydrat,
NH4NO3, KNO3, NaNOs, KCl . N,0 in den-
selben Flüssigkeiten und femer in Propion-
säurelösung.
Kofier, M., Phys. ZS. 9, 6: 1908. Radium-
emanation in Salzlösungen imd in Alkohol-
Wasser Gemischen.
Kohn u. O'Brien, Joum. chem. Ind. 17, iioo;
189S. CI2 in gesättigter NaQ- Lösung. 14" bis 82*.
Konowaloff. Joum. russ. (4) 30, 367; 1898,
ibid. (4) 31, 910; 1899, ibid. (4) 31, 985;
1899- Ref.: Chem. Zbl, 1900 I, 646 und 938.
NH3 Dampfdracke über an NH, gesättigtem
HjO und wässerigen Lösungen folgender Salze:
löst.
147 b
Literatur, betreffend Absorption der Gase.
AgNOa, KOH, K^COs, CH3COOK, {COOK)j
KCl, NaOH, NaaCOs, CHaCOONa, HCOONa,
NaCl, BaClg, SrClj, CaCU, (CH3COO)2Ba,
(HC00)2Ba, LiCl, NH4CI, (NH4)2S04, K2SO4,
KNO3, KBr, KJ.
Korschun, S., Arch. Hyg. 61, 324; 1907. Be-
stimmungsmethoden von O2 in HgO.
Kreider, Sill. Journ. (4) 2, 361 ; 1896. Apparat
zur Bestimmung von O2 in H2O.
Kuenen, Edinb. Proc 23, 312; 1901. Änderung
des Absorptionskoeffizienten der Gase mit der
Temperatur.
Kuenen u. Robson, Comm. Lab. Phys. Leyden
No. 16, 32. Kritischer Punkt von Gemischen
von C2H4 und N2O. — ZS. ph. Ch. 28, 342;
1899. (X)2 in H2O.
Kumpf, Dissertation, Graz 188 1. Ref.: Beibl. 6,
276; 1882. CI2 in wässerigen Lösungen von NaCl.
McLauchlan, ZS. ph. Ch. 44, 600; 1903. H2S
in H2O und Salzlösungen.
Levi, M. Q., Gazz. chim. 1901 II, 513. O2 in
Methylalkohol und Aceton, CH4 in Methyl-
alkohol, N2 in Methylalkohol und Lösungen
von KJ und Harnstoff in Methylalkohol.
L6vy, A., u. Marboutin, C. r. 124, 959; 1897.
O2 in Meerwasser. — Bull, soc chim. (3) 19, 149;
1898. Methode zur Bestimmung von O2 in H2O.
Lubarscb, Dissertation Halle 1886. Ref. : Fortschr.
Phys. 421, 547; 1886. NO in H2SO4. —
Wied. Ann. 37, 524; 1889. O2, Hg, CO in
Gemischen von Äthylalkohol und Wasser.
Mache, Wien. Akad. 11311a, 1329; 1904- Mon.
Chem. 26, 349; 1905. Radiumemanation in
Wasser.
Mackenzie u. Nichols, Wied. Ann. 3, 134; 1878.
Ausdehnung von H2O durch Absorption von COg.
Mackenzie, Wied. Ann. 1, 438; 1877. CO2 in
H2O und wässerigen Lösungen der Salze KCl,
NaCl, NH4CI, BaCl2, SrCl2, CaClg.
Mai, J., Ber. chem. Ges. 41, 3897; 1908. CO2
in H2SO4.
Mailfert, C. r. 119, 951; 1894. O3 in HgO
und verdünnter H2SO4. o°— 60".
Mallet, Amer. chem. Journ. 19, 804; 1897.
NH3 in H2O unterhalb o».
Mancbot u. Zechentmayer, Lieb. Ann. 350,
368; 1906. NO in Lösungen von Ferrosalzen.
Meyer, J.,ZS. Elch 15, 249; 1909. Geschwindigkeit
der Aufnahme und Abgabe von CO2 durch HgO.
Meyer, L., Die Gase des Blutes. Göttingen 1857.
Müller, J., Dissertation Erlangen 1891. Wied.
Ann. 43, 554; 1891. Diffusion und Absorption
von NH3 in HgO und Äthylalkohol.
Müller, 0., Dissertation Leipzig 1889. Wied.
Ann. 37, 24; 1889. CO2 in Äthylalkohol,
Wasser und Gemischen beider.
Naccari u. Pagliani, Cim. (3) 7, 71; 1880.
Atti Tor. 15, 279; 1880. Ref.: Beibl. 4, 518;
1880. Henry-Daltonsches Gesetz.
Naylor, Chem. News 85, 259; 1902. Methode
zur Bestimmung von Og in HgO.
Nichols u. Wheeler, Phil. Mag. (5) U. 113;
1881. Volumänderung von HjO durch Ab-
sorption von C02-
Noll, ZS. angew. Ch. 18, 1767; 1905. Be-
stimmung von O2 in HjO.
Ostrejko, Trudy bak. otd. imp. russk. techn.
obtschtsch. 1896, Heft 6. Chem. Ztg. 20, 196;
1896. COs, N.2, O9, H.2, N2O in Petroleum.
Pasliani und Emo. Atti Tor. 18, 9; 1882. Beibl.
8, 18; 1884. Ref.: NH3 in Äthyl-, Propyl-,
Isobutylalkohol bei verschiedenen Drucken.
Das Henrysche Gesetz ist nicht gültig.
P^labon, C. r. 124, 35; 1897. H2S in flüssigem
Schwefel.
Perman, Journ. chem. Soc. 67, 868; 1895 und
67, 983; 1895. Evasionskoeffizient von NH3,
HCl, H2S, SO2, CI2, Brj, CO2 aus wässr. Lösungen
verschiedener Konzentration. — Journ. chem.
Soc. 83, 1168; 1903. Proc. chem. Soc. 19, 204;
1903. NHs-Partialdrucke wässeriger Ammoniak-
lösungen.
Petterson und Sonden, Svensk. Kemisk. Tidskrift
1, 17; 1889. O2 in H2O. — Ber. chem. Ges.
22, 1439; 1889. O2 und N2 in H2O.
Philip, J., Journ. ehem. Soc. 91, 711; 1907.
Proc. chem. Soc. 23, 85, 1907. Einfluß von
Elektrolyten und Nicht-Elektrolyten auf die
Löslichkeit schwach löslicher Gase.
Pollitzer, ZS. anorg. Chem. 64, 121; 1909,
H2S in H2O.
Prytz und Holst, Wied. Ann. 54, 130; 1895.
CO2 und H2S in HgO beim Gefrierpunkt.
Ramsay und Rayleigb, Phil. Trans. 186 A, 225;
1895. A in H2O.
Ramstedt, Le Radium 8, 253; 191 1 Ra-Ema-
nation in organischen Flüssigkeiten.
Raoult, Ann. chim. phys. (5) 1, 262; 1874.
C. r. 77, 1078; 1873. NH3 in H2O und
wässerigen Lösungen von KOH, NaNOa, NH4CI,
NH4NO3, Ca(N0;,)2. ZS. ph. Ch. 27, 651;
1898. Auflösungsgeschw. von O2 in H2O.
Rex, A., ZS. ph. Ch. 55, 355; 1906. Halogen-
derivate der Kohlenwasserstoffe in H2O.
Riesenfeld, ZS. ph. Ch. 45, 460; 1902. NH3
Partialdrucke und Löslichkeiten in wässerigen
Lösungen der Salze NaaCOs, K2CO3, NaOH,
KOH, NaCl, KCl, LiCl, KNO3, CH3COOK,
(C00K)2.
Ritzel, A., ZS. ph. Ch. 60, 319; 1907. Gas-
löslichkeit, Kompressibilität und Oberflächen-
spannung.
Romyn, ZS. angew. Ch. 1897, 658. Apparat
zur Bestimmung von O2 in H2O.
Roozeboom, Rec. P.-B. 3, 103; 1884. SO2
in H2O.
Roscoe, Lieb. Ann. 95, 357; 1855. Journ.
chem. Soc. 8, 14; 1856. CI2 in H2O.
Roscoe und Dittmar, Lieb. Ann. 112, 327;
1859. HCl und NH3 in H2O.
Roth, ZS. ph. Ch. 24, 114; 1897. N2O in H2O
und wässerigen Lösungen von NaCl, Harn-
stoff, Glyzerin, Oxalsäure, Phosphorsäure. —
ZS. Elch. 15, 328; 1909. Auflösungsgeschw.
von H2, N2O u. CO2 in H2O; s. a. ebenda 16,
714; 1910.
Ruppin, ZS. anorg. Ch. 88, 117; 1903. Be-
stimmung der im Meerwasser gelösten Gase.
Schickendantz, Lieb. Ann. 109, 116; 1859.
Ann. chim. phys. (3) 59, 123; 1860. (Ref.)
CjHs in H2O.
Just.
147(
609
Schönfeld, Lieb. Ann. 95, i; 1855 und 96, 8;
1856. SO2, CI2, HsS in HjO.
Schätzen berger, C r. 75, 879; 1872. Oj in
NaHSOa-Lösung.
Setschenow, Pflüg. Arch. 8, i; 1873. Mem.
de St. Petersb. 22, No. 6, i u. 102; 1875.
CXD2 in Salzlösungen. — Mem. de St. Petersb.
26, 1879 CO2 in H2O. — Ibid. M, 24; 1886.
Ref.: Beibl. 11, 79: 1887 COj in wässerigen
Lösungen von NaCl und NaNOa. — Mem.
de St. Petersb. 35, No. 7 ; 1887. Nouv. Mem.
See. Imp. d. .N'at. d. Moscou 15, 23; 1889.
CO2 in Salzlö.<;ungen. ZS. ph. Ch. 4, 117;
1889. Zusammenfassung der russischen Ar-
beiten. — Ann. chim. phys. (6) 25, 226; 1892.
CO2 in H2O und wässerigen Lösungen der
Salze: MgSOi, ZnSO^, NaQ, NH4NO3 bei
verschiedenen Drucken. Femer NaNOs, NaBr,
Na2S04, LiCl, MgClj, MgSO*, Ca(N08)2, CaCla,
Ba(N03)2. KiFeCy«, Co(N03)2, Zn(N03)2,
ZnS04, Pb(N03)2, NH4CI, (NH4),S04, KCl,
KBr, K J, KSCy, NaClOs bei Atmosphärendruck.
Siebeck, Scand. Arch. f. Physiol. 21, 368 ; 1909.
.\,0 im Blut.
Sims, Dissertation, Manchester 1860. Joum.
chem Soc. 14, i: 1862. Lieb. Ann. 118, 333;
1861. SO2 und NH3 in Ufi.
Skirrow, ZS. ph. Ch. 41, 139; 1902. CO in
Benzol, Toluol, Aceton und Lösungen von
Naphthalin, Phenanthren, a- und ^-Naphthol
in diesen Flüssigkeiten; femer in einer großen
Zahl binärer organischer Flüssigkeitsgemische.
Ssaposchaikow, C. r. 131, 416; 1900. Zustand
der salpetrigen Säure in wässeriger Lösung.
Steiner, Wied. Ann. 52, 275; 1894. H2 in HgO
und wässerigen Lösungen von KCl, KNO3,
K2CO3, NaCl, NaNOs, NaaCOs, NaaSO^, LiCl,
MgSO«, ZnSO*, CaCla, AICI3 und Rohrzucker.
Stock, Ber. chem. Ges. 37, 1432 ; 1904. Nj in fl. Oj.
V. Than, Ber. ung. nat. Ges. 2, 13; 1861. Lieb.
Ann. 123, 187; 1862. Propylen in HjO.
Thomas, C. r. 123, 943; 1896. NO2 in FeBrg-
Lösungen.
Thorpe u. Rodger, Joum. chem. Soc. 65, 782;
1894. Chem. News 70, 45; 1894. Gaslöslich-
keit und innere Reibung des Lösungsmittels.
Timofejew, ZS. ph. Ch. 6, 141 ; 1890. Hj, O2
in H2O und Äthylalkohol.
Tower, ZS. anorg. Ch. 50, 382; 1906. NO und
Luft in Schwefelsäure.
V. Traabenberg, Phys. ZS. 5, 130; 1904.
Radiumemanation in HjO, Äthylalkohol, Ben-
zol, Petroleum, Kaiseröl, Kupfersulfatlösung
und verschiedenen Kohlenwasserstoffen. Gesetz
von Henry.
Traatz, M., u. Henning, Q^ ZS. ph. Ch. 57,
251 ; 1907. Beziehung zwischen innerer Rei-
bung und Gasabsorption.
Tnimann, Joum. ehem. Soc. 65, 43; 1893.
Apparat zur Extraktion und Bestimmung der
in H2O gelösten Gase.
Usher, F., ZS. ph. Ch. 62, 622; 1908. NO
in wässerigen anorganischen Salzlösungen.
Joum. chem. Soc. 97, 66; 1910. COj in
Lösungen organischer Stoffe.
I Watts, Joum. chem. Soc. (2) 2, 88: 1864.
Lieb. Ann. Suppl. III, 227; 1864. SOj, CO2,
Gemische von NH3 und Luft in HjO.
Wiedemann, E., Wied. Ann. 17, 349; 1882.
Absorptionskoeffizient und Temperatur.
Winkler, L. W.. Ber. chem. Ges. 21, 2843;
1889. Math. nat. Ber. Ungarn 6, 176; 1889
Oj in H2O. — Ber. chem. Ges. 22, 1764;
1889. Math. nat. Ber. Ungam 7, 337; 1889.
O2 in HjO. — Ber. chem. Ges. 24, 89; 1891.
Math. nat. Ber. Ungam 9, 195; 1891. H2 in
H2O. Ber. chem. Ges. 24,3602; 1891. Hj, N«
O2 in H2O. — ZS. ph. Ch. 9, 171 ; 1892.
Hj, N2, CO, NO, O2 in HjO. - Chem. Ztg.
23,687; 1899. Bra in HjO. — Chem. Ztg. 23,
454 und 541; 1899. ibid. 25, 586; 1901. Be-
stimmung von NH3 in natürlichen Wässem.
— Ber. chem. Ges. 34, 1408; 1901. Luft,
NO, CO, CH4, CjHs in H2O. — ZS. anal.
Ch. 40, 523; 1901. Bestimmung der in natür-
lichen Wässem gelösten Gase. — ZS. anal.
Ch. 40, 772; 1901. ibid. 42, 735; 1904. Be-
stimmung von HjS und CO2 in natürlichen
Wässem. — ZS. ph. Ch. 55, 344; 1906. Ge-
setzmäßigkeiten bei der Absorption von Gasen
in Flüssigkeiten. — Math, es Termeszettu-
domanvi Ertesito 25, 86; 1907- Clj, H2S,
COS in H2O.
Woukonloff. C. r. 108, 674; 1889. CO2 in CS2
bei geringen Dmcken. Prüfung des Henrv-
schen Gesetzes. — C. r. 109, 61 ; 1889. CÖ2
in CHCI3 bei verschiedenen Dmcken.
V. Wroblewski, Wied. Ann. 4, 268; 1879. ibid.
7, II; 1879. ibid. 17, 103; 1881. ibid. 18,
290; 1883. Ausbreitung von Gasen in Flüssig-
keiten; Löslichkeit von CO» in HgO bei hohen
Dmcken.
Zetsche, ZS. Unters. Nähr. Genußm. 2, 696;
1899. Bestimmungsmethode für O2 in H2O.
Znntz, Dissertation Bonn 1868. CO2 in H»0.
In festen Stoffen.
Altmayer, Dissertation Karlsmhe 1908. H2 in
Nickel.
Anelli, Cim. (4) 4, 257; 1896. H2 in Platin.
d'Arsonval, C r. 128, 1545; 1899. CO2, O2,
N2 in Kautschuk.
Asianogloa, Chem. News 73, 115; 1896. Na
in Mg, Cu, Fe, Zn, AL
Mc Bain, Phil. Mag. (6) 18, 916; 1909. ZS.
ph. Ch. 68, 471; 1909. H2 in Kohle.
Baxter, Amer. chem. Joum. 22, 351; 1899.
Einschluß von H« durch Co, Ni, Cu, Ag.
Bertbelot, Bull. Soc chim. (2) 40, 109; 1883.
Gase in Pt. — C. r. 131, 1167; 1900. Ann.
chim. phys. (7) 22, 300; 1901. Einwirkung
von CO auf verschiedene Metalle. — Gr.
131, 1169; 1900. Ann. chim. phys. (7) 22,
305; 1901. Einwirkung von H« auf Ag.
Bose, ZS. ph. Ch. 34, 710; 1900. Literatur-
Zusammenstellung über Okklusion und Ab-
sorption von Gasen in Metallen.
Boyie, R. W., Joum. phys. Chem. 12, 484;
1908. Phil. Mag. (6) 17, 374; 1909. BulL of
the Macdonald Phys. Build. 1, 52 ; 1910. Ab-
sorption radioaktiver Emanationen durch Kohle.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Just 39
610
147 d
Literatur, betreffend Absorption der Gase.
Cailletet und Colardeau, C. r. 119, 830; 18^4.
Verschiedene Gase in Metallen der Platingruppe.
Calvert, Journ. ehem. Soc. 5, 235; 1867. CO2,
Ha, O2, N2, CH4, Luft, CO in Kautschuk.
O2, N2, CO2, CI2, HCl, H2O- Dampf, CH4,
NH3 etc. in Pt. Ho in Pd, Cu, Au, Ag, Fe,
Os etc.
Chappuis, Wied. Ann. 12, 160; 1880. CO2 in
Holzkohle; Einfluß von Druck und Temperatur
Craig, Chem. News 90, 109; 1904. Verschiedene
Gase in Kohle und Koks.
Deslaodres, C. r. 121, 886; 1895. N2 in Li.
Dewar, Proc. chem. Soc. 91, 192; 1896. Hg
in Pd bei hohen Temperaturen und Drucken. —
C. r. 139, 261; 1904. Proc. Roy. Soc. 74,
122; 1904. Ann. chim. phys. (8) 3, 5; 1904.
H2, N2, O2, A, He, CO, CO + O2, Ha + O2
in Holzkohle bei o" und — 185° — Proc.
Roy. Soc. 74, 122; 1905. Gase in Holzkohle.
Favre, C. r. 68, 1300 und 1520; 1869. Ha in
in Pd. — C. r. 77, 649; 1873. Ann. chim.
phys. {5) 1. 209; 1874. Ha in Pt; ver-
schiedene Gase in Holzkohle.
Graham, C. r. 66, 1014; 1868. Pogg. Ann. 134,
321; 1868. H2 in Pd, Pt, Fe. — C. r. 68,
101; 1869. Pogg. Ann. 13i8, 317; 1869. Hg
in Pd. — C. r. 68, 151 1; 1869. Pogg. Ann.
138, 49; 1869. Ha in Pd, Pd -f Au, Pd + Pt,
Pd + Ag.
Hampe, Chem. Ztg. 17, 1692; 1893. Cu ab-
sorbiert CH4 nicht.
Hannay, Chem. News 44, 3; 1881. Hg, O2,
CO2 (300 Atm.) in Metallen und anorganischen
Salzen.
Harbeck und Lunge, ZS. anorg. Ch. 16, 50;
1897. CO in Pd und Pt.
Heald, Phys. Rev. 24, 269; 1907. Phys. ZS. 8,
659; 1907. Absorption von Ha durch dünne
Metallschichten.
Heyn, St. E. 20, 837; 1900. Hg in Fe.
Hempel, ZS. anorg. Ch. 21, 19; 1899. Ng in
Mg, Li, CaO, Na und Mischungen derselben.
V. Hevesy, Phys. ZS. 12, 1214; 1911. Aktinium-
emanation in Kohle.
Homfray, Chem. News, 96, 93. ZS. ph. Ch.
74, 129; 1910. Verschiedene Gase in Holz-
kohle. — Journ. chem. Soc. 97, 1669; 1910.
CO2 in p-Azoxyphenetol.
Hafner, Wied. Ann. 84, i; 1880. — Luft, Na,
CO2, H2 in Kautschuk.
Hunter, Phil. Mag. (4) 25, 364; 1863. ibid.
(4) 29, 116; 1865. Journ. chem. Soc. (2) 6,
160; 1867. ibid. (2) 6, 186; 1868. ibid. (2)
8» 73; 1870. ibid. (2) 9, 76; 1871. ibid.
(2) 10, 649; 1872. Verschiedene Gase und
Dämpfe in Tierkohle und Holzkohle.
Hoitsema, ZS. ph. Ch. 17, i; 1895. Hj in Pd.
Kern, Chem. News 36, 19; 1877. Gase okklu-
diert in Stahl, bes. Bessemerstahl.
Lidloff, Journ. russ. 35, 1238; 1904. Na und
Nhaltige Gase (z. B. Dicyan) in Fe, Cr, AI,
Mn, Mg.
Maquenne, C. r. 121, 1147; 1895. Na in Erd-
alkalimetallen.
Mayer, M., Habilitationsschrift Karlsruhe 1908.
Ha in Ni.
Mayer, M., u. Altmayer, Ber. ehem. Ges. 41,
3062; 1908.
Mior, Cim. (4) 9, 67; 1899. Ha in Pt.
Mond, Ramsay u. Shields, ZS. ph. Ch. 19,
25; 1896. ibid. 25, 657; 1898. Proc. Roy.
Soc. 62, 50; 1897. O2 und Ha in Platin-
schwarz. — Proc. Roy. Soc. 62, 290; 1897.
ZS. anorg. Ch. 16, 325; 1898. O2 u. Hg in Pd.
Morse u. Arbuckle, Amer. chem. Journ. 20,
195; 1898. Von Metalloxyden okkludierte Gase.
Neumann-Streintz, Naturw. Rdsch. 34, 640;
1893. H2 in Pb, Pd, Pt, Au, Ag, Cu, AI,
Fe, Ni, Co.
V. Pirani, ZS. Elch. 11, 555; 1905. Wasser-
stoffaufnahme durch Tantal.
Quennessen, C. r. 139, 795; 1904. Hg in Rhodium.
Ramsay, Phil. Mag. (5) 38, 206; 1894. Durch-
gang von H2 durch Pd.
Ramsay u. Travers, Proc. Roy. Soc. 61, 267:
1897. Es gelingt nicht, den Durchgang von
He oder A durch rotglühendes Pd, Pt oder
Fe zu bewirken.
Raoult, C. r. 69, 826; 1869. Ha in Ni.
Reichardt, Journ. prakt. Ch. 98, 458; 1866.
N2, O2, CO2, CO, NH3 etc. in verschiedenen
Kohlesorten etc.
Richardson, Phil. Mag. (6) 7, 266; 1904. H2
in Pt.
Rutherford, Nature 74, 634; 1906. 79, 119; 1908.
— Manch. Proc. 52, 38; 1908. Radiumemana-
tion in Holzkohle.
Schmidt, Q. N., Ann. Phys. (4) 13 74.7; 1904.
Ha in Pd. Temperatur- und Druckeinfluß.
Scheermesser, Dissertation Jena 1871.
Shields, Edinb. Proc. 1898, 169. Ha in Pd.
Sieverts, A., ZS. anorg. Ch. 55, 371; 1907.
ZS. ph. Ch. 60, 129; 1907. Gase in Metallen.
— ZS. Elch. 16, 707; 1910. Gase in Metallen.
Sieverts, A., u. tiagenacker, J., Ber. chem.
Ges. 42, 338; 1909. Ha in Ni. ZS. ph. Ch.
68, 115; 1909. Ha und O2 in festem und
geschmolzenem Ag.
Sieverts, A , u. Krumbhaar, W., Ber. chem.
Ges. 43, 893; 1910. Gase in Metallen und
Legierungen. — ZS. ph, Ch. 74, 277; 1910.
Gase in festem und flüssigem Cu.
Titoff, ZS. ph. Ch. 74, 641; 1910. Gase in
Holzkohle.
Troost u. Hautefeuille, C. r. 80, 788; 1875.
Ann. chim. phys. (5) 7, 155; 1876. Hg in
Ni, Co, Fe.
Yandenberghe, ZS. anorg. Ch. 11, 397; 1896.
H2, N2 werden von Mo nicht absorbiert.
Valentiner, Verh. d. phys. Ges. 13, 1003; 1911.
H2 in Pd.
Vaubel, Journ. prakt. Ch. (2) 74, 232; 1906.
Gase in Kohle.
Warburg, Wied. Ann. 40, i; 1890. N2 in Na.
Warrington, Journ. prakt. Ch. 104, 316; 1868.
Wadding u. Fischer, Th., Stahl u. Eisen 23,
1268; 1903. H2 in Fe.
Winkelmann, Ann. Phys. (4) 6, 104; 1901.
H2 in Pd. — Ann. Phys. (4) 8, 388; 1902.
H2 in Pt. — Ann. Phys. (4) 16, 773; 1905
H2 in Pd.
Zehnder, Wied. Ann. 62, 56; 1894. Nj in Na
lüst.
148
611
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
Inhalt: Aufgenommen vkoirden alle binären Systeme aus je zwei anorganischen Salzen (ein-
schließlich Sulfiden), femer einige Systeme aus je zwei Oxyden, welche miteinander mehrere Salze
bilden (z. B. LijO + SiOa usw.), oder aus je einem Salz und einem Oxyd, welche komplexe,
saure oder basische Salze liefern (z. PbCl, + PbO, Na^oO, + M0O3 usw.) ; endlich einige Systeme
aus je zwei Alkalihydroxyden.
Wo die vorhandenen Angaben ausreichend waren, wurden stets die vollständigen Erstamings-
und Umwandlungsdiagramme gezeichnet. Waren die Angaben unzureichend, so wurden sie in
Tabellen ztisammengefaßt.
Als Erstarrung wird immer imd ausschließlich der Übergang in den krystallinischen
Zustand verstanden.
Die Literatur wurde bis zum 30. Juni 191 1 möglichst ersch^fend berücksichtigt
Anordnung.
A. Diagramme. — Die Salzpaare sind alphabetisch geordnet (nach der alphabetischen
Reihenfolge der Symbole ihrer Kationen und nicht der Namen) , bei mehreren Salzen mit gleichem
Kation alphabetisch nach den Anionen.
Die Zusammensetzung (Abszisse) ist fast immer in Mol.- Prozenten, nur ausnahmsweise in
Gewichtsprozenten ausgedrückt.
Die Ordinaten sind stets die Temperaturen (*> C).
Die wichtigsten Temperaturen jedes Systems, wie Erstarrungs- und Umwandlungspunkte der
Komponenten und der Verbindungen, eutektische Temperaturen, Maximum- oder Minimum
punkte usw., werden immer auf dem Diagramm selbst mit der betreffenden Zahl angegeben.
B. Tabellen. — Die Salzpaare sind in derselben Weise, wie bei den Diagrammen, alpha-
betisch geordnet.
A. Diag
I AgBr ^ AgCI. Mönkemeyer
AgCl'til
;0 80 M IM
«oL*/. AgBr
2.
AgBr
—
AgJ.
Mönkemey
er
&2a
■
^
7
440
AgSr
'^i
^
'y
^
/
—
5 160
"^^""-^.-«S---'^ ! ! i i !
a.JsJ
ßAgJ
M n §0 ia so öö rö ää m wo
Mol«/* A«J
ramme.
3- AgCI -— AgJ. Mönkemeyer
ifO
1 !
/
jga
«r
vu
\
V
/
?^
N
J
/
S uu
\^ 1
y
\ : :/
; /
\
j
V
w
ISO
m*
^ i ^^
^ : M
1
0 2
0 3
« 4
G h
» G
0 7
6
a
t
»
i i
a-jlffj
A^J
MoL«/. A« J
Brnni u. Sandonnini. 39*
612
148a
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
4- AgCl + CuCl. Sandonnini (2)
450
cua
's' 400
s
g 350
i 300
250
Ki'
t22°
,^
1
\
\
\
y
1
1
\
\
X
\,
,/
A
1
\
V
s
\/
260'
Aga
10 20 30 40 50 CO 70 80 90 100
Mol.o/o AgCl ,
5. AgCI+KCl. Äemczuzoy
Ka
,««»
700
\
\
?600
\
\
\
i 500
\
Vit'
400
/
\
/
\
/
106'
\
/
L
lö 20 30 40 50 60 70 80 80 100
Molo/o Agca
6. AgCl + LiCl. Sandonnini (3)
7- AgCl + NaCl. Sandonnini (3)
Vgl. Botta
Kaa
800
soe'
\
N,
\
X
V
\,
X
N,
3
|eoo
N
\
N
\
N
\
s
500
\
\
\
\
^
¥33'^
Aga
le ao 30 40 50 eo 70 so 90 100
MoHo AgCl
8. AgCl + RbCl. Sandonnini u. Aureggi
uu
602'
V
\
\
N,
\
X
\
N
N.
\
X
k
\
VJI^"
N,
=-«2?
460
/
- —
/
/
. 1
\ —
\
1
AgCl
10 20 30 40 SO 60 70 80 90 100
Molo/, AgCl
ma
'<
s
\
600
V
V
S 500
\
s
V
V5S'
H
400
\
/
/
\
\
/
/
300
•
\
>
/
\
A
2i1<>
AgCL
TÖ 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol»/. AgCl
9- AgCl + TlCl. Sandonnini u. Aureggi
Aga
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoWoTlCI
Bruni u. Sandonnini.
148b
613
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s S. 637.
10. AgJ-l-HgJg (Erstarrangsdiagramm).
Steger
500
KJ
i ; 1
>
\
V
i
I
j
*ss
^.
P ^«1
N
1
X
^
Ss
_ _.J
^^
^300
\
N
< -ü;
>
1 1
1
1 * 1
1
e
2
0
3
0
4
0
5
0 s
0
7
0
80 »0 10
OL-Bgli
Mol»/. HgJj
1 0 a. Ag J -f- Hg J2 { Umwandlungsdiagramm).
Steger
a.:B^J,
ß-BgJ^
10 20 30 40 50 60 70 SO 90 100
Molo,„ Hgjj
II. AgNOg^KNOs. USSOW
aJEV
%iM^ 1
1
\
\
280
^260
\
\
\
5 240
a
|220
\
\
*i
\
7
200
180
160
V
A
/
\
V
/
A
ml
140
nsni
,
V
V-
IV*
125.3'
120
: 1 M
na'
.
ß-AgVO,
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol" o AgNOj
12. AgNOs-j-NaNOs- Hissink
SaSO, 30t*
a.-Agjn>,
^Agm,
W 60 10 80 90 100
.Mol°/o AgXOj
13. AgN03^NH4N03. V. Zawidzki
s-jfKfim,
n-JgyOf
ß-J^O,
50 60 70 80
JIoWo Ag.VO,
14. AgNOs +TINO3. van Eyk (3)
10 M 30
40 50 60
Mol-o/o TIXO,
2SL
tMa.-lUfO^
ilSiß-nro,
70 80 90 100
Broni n. Sandonnini.
614
148.
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
15. AggS + CUgS. Friedrich (2)
1100
W/°
\
1000
\
\
9
Z 900
0.
E
\
\
800
\l
7
S
\^
/
\
\
/
V
67-,
<^
<?»'
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente Ag,S
1 6. AgaS + PbS *). Friedrich ( i )
900
AgtS
mi'
/
^
y
/'
<"°
^
y
\
s
y
o'
\
s ^
^
eso"
IG 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente Pb S
17-
AgaS + ZnS**).
Friedrich
(3)
1S70^
^
y
y
^
S
/
/
/
/
y
«07"
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente ZüS
i8. AgaSOi + KgSOi. Nacken (2)
a.J^SO,
^Ö7«'
1000
\
ü
u
\
1
^\
e.
N
^\
ß-lQSO,
\59S'^
N
\
^-
vX
\
\,
^^-^
%»_
6S1^
\
s
^
\,
/
/
V
/
V
1 -KU.'
zev
\
1
'
SP
200
4* !
ß-Ag,SO^
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.o/o AgjSO^
19- Ag2S04 + Li2S04. Nacken (2)
900
K-ZiiSO,
Mw°
\
iP
\
\\
3
\>
\
esf
u
§
^\
.-^
y
573«
V
i
72°
X*^^
^_3
—
500
^
^^
N,
§*
¥20'
\
1
y
W**
/
300
K-AgfSO,
ß-AgjSO^
Mol o/o AgjSQ^
*) Natürl. Bleiglanz mit 87,1% Pb, anstatt 86,6, wie für PbS berechnet. **) Die Temperaturen
'sind als Näherungswerte zu betrachten.
Bruni u. Sandonnini.
148d
615
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
20. Ag2S04 + Na,S04. Nacken (2)
900
^^
^N
^^
^v
•^•^
'^
\
^^
^..
X
N,
--
^
«/•
?
3
,^
/
/
/
y
/
X
y
fJHärStt,
<
/
1 i77
•
=^ oi-Aa,so,
ß-Ag^SO,
10 M 30 40 50 M 7* M M IM
Mol«/. AgjSO^
21
BaOs + BaO*).
Gnertler
f^
1
i
1
'^it
tn»
1
\
/
w
1
iOZ
,
'l
\l<£
i^
70«|
! i > 1
1
10 % 30 40 50 60 70 8Ö 90 100
MoL«/. BaO
22. BaOg + CaO*). Gnertler
;. B2O3— SrO*). Gnertler
1300
i 1 1 ' !
/
, »»5-
~
i/|^./
r^i
" ^
^
•^
,
IS
5i!
1« M 30 40 50 «0 70 M 90 !••
Hol*/. SrO
24. BaCls^BaFa. Pi«to
1200
■
i
\ '
p
2
\
m
5»
e
-_,\/"
N
H
H
\
s
n.0
/
4
StS"
\
/
800
«
^
i i
ft-Ma,CLf
10 20 30 40 50 60 70 M 90 100
Mol«,. BaCl,
25- BaCla 4- CaClg. Sandonnini (4)
Vgl. Ruft u. Plato
1000
0
>
"fe*
d
y
y
/
/
OLOt
s!*
/
/
i
\
s.
/
i
s
s.
/
1
600
s
V
«w
i
1
.
t
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoL>/. BaO,
*) Die Temperaturen sind als Näherungswerte zu betrachten.
Bmni u. Sandonnini.
616
148.
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
26. BaCl2 + CdCl2. Sandonoini (5)
JOOO
960'
900
x'
»•
\
800
ü
0
\
V.
\
1
\
\
\
600
>
\.
•
\
up
600
^
V
^^
^
MO»
\.
^
^
Cdci,
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol Wo Cd Cl,
27. BaCIa + SrCli. Sandoonini (5)
Vgl. Ruff u. Plato
1000
«50
2 900
tSrCL,
S 0-,.
aev
<--
92^
t72°_
-
«Vi
^
A
e
/
A
/
ß-BaJCLt
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Molo/o BaCl
28. BaSiOs + CaSiOs. Lebedew
CtLSiOj
1500
1400
\s
Nv
nzs^
\
s,
/
/
|-1200
*" 1100
1000
s
^\
/
\
V
y
//
\
y
10 20 30 40 50 60 70 80 »0 100
Mol.oio BaSiO,
29 BaSiOs + LigSiOs. Wallace
LifSH
I
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoI»/o BaSiO,
30. BaSiOa + NaaSiOa. Wallace
10 20 30 40 50 60 70 80 90 TOü
Mol.»/o BaSiO,
31 CaCls + CaFa. Piato
\
\
\
\
3 yoo
\
\
E
800
>
V
\
77**
;jj'
\
^
i
/
^'
\
/
—et
IfO
CaO,
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.0/0 CaClj
Bruni u. Sandonoini.
148f
617
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
32. CaCla + CaSiOs- Karand^eff (2)
1»00
1400
mr
i
Z'
y\
i
/"
/"
p
y
i
^
x*'
e
f- 1000
900
X
/
1
1
ßiO,
Ali'
\
100
Tef
70<f'
10 20 3b 40 M 60 70
Mol»/, Ca Sic,
Z?>- CaCIi + CdClo. Sandonnini(4)
6/7,
<"
p TOO
X^ ;
l
; i \^
"^\^ ^
Sfi'
caa-i
10 20 M 46 50 60 70 80 90 100
Mol«/oC<ICIj
34 CaClo — MnCL. Sandonnini (4)
est^üvo.
35- CaCl2 -f PbCL. Sandooniiii (41
Pba^
10 20 30 40 5u 6<i 70 80 »0 100
MoL'o PbCl>
36. CaCL 4- SrCL. Sandonnini (4)
800
OUtj
SHlt
Z7- CaFa + CaSiOs- Karand^eff (2)
I6lf CiLSiO,
Bmni n. SandonninL
618
148g
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
38. CaSO^+KaSO^. Müller
1100
1000
ß-K^O^
/
1
/
/
/
'
;057<
\
^
/
' lOOH
\
\
\
\
N
V
/
j»* ■
935'
\
s
/
««5»
1
1
1
1
1
§*
<r
jä*»
y
1
1
1
1
1
1
CaSO,,
10 20 30 40 50 60 70
Molo/o CaSOj
39- CaS04 + LigSOi. Müller
uoo
^^
y
g> ^'^'^
y
^y
2 1100
1
S-IOOO
B
/
r
/
aliiSO,
^7f°
/'
700
600
\
N
/'
700"
57?*
—
—
ß-ZizSOt
CaSO^
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.»/» CaSO^
40. CaSO^ + Na2S04. Calcagni u.
Mancini
Vgl. Müller
41 CaS04 + Rb2S04. MÜUer
1300
1200
1100
PlOOO
u
3
S 900
§.
1 800
700
ßJßfSOf
600
/
/
V
tOäf
/
lOSS"
—
^
^
\
^
K
V
^910
\
8¥5°
\,
/'
>
866°
1S1°
1
^
tfV»"
S25'
-
1
1
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
M0I.W0 CaSOt
42. CaSiOs + LigSiOg. Wallace
10 20 30 40 50 60
Mol Wo CaSiOa
1iOrCa.SvO,
1200
>
/
P 1100
A
/
s
i 1000
i
/
9¥9''
/
/
i
"^
-^>,y
/
911°
Sa^a,
'n,-
'S
10 20 30 40 50 60 70 80 90 109
Mol.0/0 CaSO^
43- CaSiOs + MgSi03(*). Allen u. White
Vgl. Ginsberg (i)
MgSiO,
1500
H 1300
«2*
IN
ISIO'
\
/
/\
\
/
1 «75
V*
,r—
n
w
>
/
«♦*<
1 /.wj"
1
^
^
1
1
1
1
-^
OrCa-SvOi
ß-(hSiO,
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Oewichtsprozente CaSiO,
*) /J-CaSiOs entspricht dem Mineral Wollastonit, ,/?-MgSi03 dem Klino-Enstatit, das Doppel-
salz CaSiOs • MgSiOs dem Diopsid.
Bruni u. Sandonnini.
148h
619
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
44- CaSiOs + MnSiOa. Ginsberg (2)
CaSiO,
i*'H
\
s
^
\
K:
^,
ff
j5 1300
! i '
\
^,
%
\
\
^^
1200
X.
^
>v.
Hl*
10 M 30 40 50 M 70 80 90 100
Hol.% MnSiO,
45 CaSiOs + NaaSiOs. Wallace
Vgl. Kultascheff
1500
«tf
/
1
1 1300
/
1
1
i
l
1
/
><^^^^
"^
U IltO'i
S'ojSiO,
>
\^it- ^ \ '\ %
1
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol«/o CaSiOj
46. CdBra + CdCl^. Nacken (3)
^O^CiBr^
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoL«/o CdBr„
47- CdBrs — CdJg. Nacken (3)
600
OtStt
^7'
- 500
^
^
%
-<
*^
400
t>
^
-1
r^
J££.
cdJ^
10 20 30 40 30 60 ?Ö 80 90 TÖO
MoL»/o Cdjj
48. CdCl, + CdJa. Nacken (3)
CdJ,
10 20 30 M So SO t5 w 55 ibo
MoLo/o Cd-J,
49. CdCls -f- MnCl2. Sandonnini u. Scarpa
6S^i£tCt^
50. CdCL -f" SnClg« Sandonnini u. Scarpa
600
.^ j i
^
^
9
^
\,
3
1
i 1
N
\
% 400
a.
E
\
H
\
ani\
\
tu'
tvt*
s
^
200
10 20 30 40 50 60 70 80 »0 100
Molo.o SnCl,
51. CdCla ^SrCL. Sandonnini (5)
900
SrCl,
^.' 1
800
\ : M
i !
i
A
9 700
N
\ \
1
\
Iv
1
S
\
i i
•
\
1
i
m'
\<-
^^-^
i
1
1 1
CiOx
Mol.o'o CdCl,
Bnini n. Sandonnini.
620
148i
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
52. CdJs 4- HgJa. Sandonnini (6)
<
^,
^
~~~-
^
_^^
J3(t
ß-
1
ö s
0 3
0 4
0 &
0 6
0 7
0 8
0 90 100
<-UgJz
f-HgJt
MoWaHgJjj
53 CdSiOs + ZnSiOs. van Klooster
1500
56. CsCl -\- RbCl* Zemczuzny u. Rambach
ß CaCl
10 20 30 40 50 60 70 80 »0 100
MoLo/o CsCl '
57- CuBr + CuCl. Mönkemeyer
10 20 30 40 50 60 70 60 90 100
MoL»/oCd8l03
54- CsCl -|~ KCl. Zemczuzny u. Rambach
10 — m
40 50 60 70 80 90 100
MolWo CsCl
5 5 • CsCl -h NaCl. l^emczuzny u. Rambach
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoLo/oCsCI
480
-^
OM
V«°
L
*(«"
,
H
"
ß-ÜLBt
10 20 30 40 50 60 70 80 »0 100
Mol»/o CuBr
58 CuBr + CuJ. Mönkemeyer
-U6^a-Gij
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol 0/0 CuJ
59 CuBr + KBr. De Cesaris (2)
KBr
^''
\
\
\
\
\
/
400
^
1
/
\
/
m*
/
300
\
y
f
\
\
/
25 V "
\
/
200
\i
—
V
1lf3'>
ß-OcBr
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.o/o CuBr
Bruni u. Sandonnini.
148k
621
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
60. CuCl -|- CuJ. Mönkemeyer
MO'ß-t^/
10 20 30 40 &0 60 70 M M IM
SlolV. CnJ
61. CuCl + KCl. Sandoonini {2)
Vgl. Poma u. Gabbi, femer De Cesaris (i)
800
xa
"^■j
1
>
\
\
s.
\
k
\
9
>
.
3
I.400
s
\
\
/
^
^
/
\
J
f
t^t' :
^
/
\
s
!
\/
«
V
100
T ^
F
■■ 1
0 1
« 3
0
4
0 i
A (
« 7
0 H
0 i
• 1
MoL*/. CnQ
62.
CuCl + LiCI
^andonniiii (3)
LiCb
«7?*
\
N,
0
c
s
^
\
1
\
"V
-^
E
\
«♦■? j ^<^
^lOf ^
♦?r*
^ .00
"-i:
I
> 9
> •%
0 K
> 1
r-*!
1
0 (» )
• "i
MoLVo Cua
63. CuCl + NaCL Sandonnioi (2)
Vgl. Poma u. Gabbi
„ De Cesaris (i)
yanß06°
\N
N
■i —
\
1
\
\,
\
\
\
^ »iU,
\
\
s
\
S.
\
V
^ •*«
\
,
.
\
:?
\
/
1
sn'
M /
r
Hol*/. Csa
64. CuCl -h RbCl. Sandoonini (7)
2&a
r
1 ' !
\
1 i
\
\
\
\
9
\
s
0,
\
J
/
s
\
/
SSO*
>
\
/
f
200
«w
\
\
/
tso*
i
po*
i
\
l
•>
.
1
^
QUZ
1« M N a M 60 70 80 M IM
Bruni a. Sandoonini.
622
1481
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
65. CuCI -f TlCl. Sandonnini (2)
OlCI
400
MZZ"
V29°
\
\
/
/
?
\
/
/
/
1
\
/
/
/
E
\
\
/
/
225°
/
/^
\
/
1
1
8
122°
\
1
1
*?
100
^
10 20 30 iO 50 60 70 80 90 100
liol.o/0 TlCl
66. CU2S + PbS(*). Friedrich (2)
1100
^21"
fivo\
\
^
/
\
s
/
\
/
700
600
\
/
/
k.
/
/
s
/
sw"
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente PbS
67. CU2S4-ZnS(**). Friedrich (3)
1600
1500
^ 1400
«
u
|l300
^ 1200
ms"
1100
i
690^
A
^
/>
f"
y
^
_J^
,
y
^
»^^
■
"
VifO'*
— •"
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente ZnS
68. FeS(***) + PbS(*). Friedrich d)
FbS
1100
^
mx.
\
/
y
\
/
/
\
\
t
/
\
/
\
\
\
(863'
10 20 30 40 50 60 70 80 90 lOO
Gewichtsprozente FeS
69. FeS(***)H-ZnS(**). Friedrich (3)
1 700| -r— — I 1 1 1 1 1 1 r^^äfif^-^^-
tO 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente ZnS
70. HgBr2 + HgJ2. Reinders
xRgJf
^
^
220
<.
^^
^<:
f^
^
'-'^a
r-^
200
216,1
0
-"h
1 100
h
1
7
/
1
/
/
/
/
^
/
ß-HgJz
lÖ 2Ö 3Ö 4Ö 50 60 70 80 90 100
Molo/o Hgjg
*) Natürlicher Bleiglanz mit 87,1 % Pb, anstatt 86,6, wie für PbS berechnet.
**) Natürliche Zinkblende mit 66,39% Zn, anstatt 67,08, wie sich für ZnS berechnet
***) Natürlicher Magnetkies mit 62,35% Fe, anstatt 63,54, wie sich für FeS, und 61,6, wie
sich für FeiiSi2 berechnet.
Bruni u. Sandonnini.
um
148
m
623
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
71. HgBr. -f PbBrg. Sandonnini (7)
36e' PbBr^
72. HgCI, — HgJa. Padoa u. Tibaldi
^gJf
ß-MgJt
73 KBOs^KPOa. van Klooster
74 KBO2 + NaBOg. van Klooster
SntKBO,
~?'
10 M M M so M 78 M N IM
Hol*/. KBC^
75- KBr -j- KCl. Amadori u. Pampanfai
Vgl. Ruff u. Plato
O 800(-
ISS'
&7mL
10 20 30 40 5U 60 ;o 80 90 100
Moi'o KBr
76. KBr 4" KJ. Amadori u. Pampanini
Vgl. Rnff u. Plato
17- KCl -|- K2Cr04. ZemcKozny
iUW)
^
900
i
y
/
i
/
/
f)W
/
m
^
[/'
k
/
X
y
«7J"
azi
10 30 30 40 M
Mol»/. KJCrQ,
ß-3i<H>,
70 M 90 100
Bnioi a. Sandonniai.
624
148n
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
78- KCl -\- K2Cr207. temciuiny
hn
VÄW"
\
\,
600
\
s
\,
500
\
s
\
400
\
396°
ses"
\
KsO-lOy
10 'JO 30 10 50 SO 70 80 90 100
Mol.o/o K^CrjO,
79 KCl + KR Piato
XF
SSB"
\
S,
p
\
\,
772'
s.
\,
/
y
s
y
\,
/
y
600
K
605^
'mz
I. KCI+K2SO4. Jänecke
lOlf OL-K^SO,,
ß-S^SO^
10 20 30 40 50 60 7Ö 55 55 100
Molo/o KjSO^
82. KCl -|- LiCl. Zemczuzny u. Rambach
800, 1 , 1 , ; , , , r^r^KCl
Molo/o KCl
80. KCl -f" KJ. Amadori u. Pampanint
Vgl. Le Chatelier (i)
„ Raff u. Plato
6«>° KJ
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Molo/o KJ
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.o/o KCl
83- KCl-j-NaCl. Kurnakow u. Zemczuzny
83 a. KBr + NaBr. „
83 b. KJ-fNaJ.
800
NiLBr
750
700
? 650
3
2 600
<f
w»N
\,
^
^
KBi
V
\
>.
y^
>
XJ
660°
V
^
6t
'C^
^
^
^
■—Jti
t-^"
,
^
v^
§ 560
""^ nS 2Ö 30 40 50 60 70 80 90 lÖO
fnci
Mol 0/0 < KBr
Ikj
Bruni u. Sandonnini.
148o
625
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. ut. s. s. 637. _^___
84. KCl — PbCL. Lorenz u. Ruckstahl
J7t'
i
;oo
\
i
\
i
600
\
V
\
>
V
-4ta^
ffO*
^
\
/
^
pS
/^
JiT
^
AV-
-^
400
S
e
b
e
1 ^
5
1
1 5
^
»^j
i
iO,
10 20 30 40 50 60 70 80 »0 100
Mol"« PbClj
>5. KCl -f RbCl. Zemczazny u. Rambach
-1 — =t=^=^=i zat
10 M 30 40 &0 60 ;o 80 9<) 100
S6. KCl 4- TlCl. Sandonnini u. Aureggi
800|
<
X
>
s
\
s
' coo
\
s.
,>s
:
N
N
k
N
1
\
i
' ->
ti^
: • , ■ ■ i ^
10 20 30 40 SO 60 70 SO 90 100
Mol«). TlCl
8;.
K,CrO
4-
KaCraO:
. (
Qroschuff (
I)
ix.-ji^&-a,
^-
V
S^
•s
N
O
\
\
V
E
tS -All
\
/-SiO-Of
«W«
\
\
>
\
\
N
V
\
i
i
Hl'
\
10 20 30 4« &0 60 70 80 M 100
GewichUprozenl« KjCr^O;
88. K,Cr04 4- K2SO,. Groschuff (i)
1100
1050
^ i —
i^
^^^^^^1
2 *^
i : ; ■ '-f— ^=J=r=-
1^=-^ : ,vii
:
! J_
U-
JgS^
: 4-4-^^""*"^ ^
r
A-l^SQ,
^ 1 :
-Ü^O-ff,
fi-x^G-a,
10 20 30 40 60 6<) 70 80 M !<•
Mol»/. K/;rO^
89. KF -f K2SO4. Karand^eff d)
4^
(X-iiJe^
-!
10 20 30 40 50 60 70
Mol»/. K-ÄO,
J L
ß-K,SOi
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Brunt u. Sandonnini. 40
626
148p
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
90- KF + NaF. Kumakow u. Zemczuzny
1000
NeuT
OT?"
\
\
\
\
^
yl'
\
y
y
/
700"
\
/
1
1
'
\
\
\
\
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.0/0 K F
91 KNOs + LiNOs. Carveth
331\
lZ53'
/
r
^
/
/
"^
X
/
>J\
132^
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MolWoKNOj
92. KNO3 4- NaNOa. Hissink
Vgl. Carveth
10
Sii'U
2faM
%
TS
/
/ 1
1
? 280
2
\
/
1
1
1
\
S
\
/
1
1
\
\
V
\,
/
1
\
\
\
/
219°
1
1
1
/
— (
180
/
/
'
/
j.. .
l
\
1
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
jaw.
Mol»/o KXO3
93- KNO3+TINO3. vanEyk(i) u. (;
x-TlAVj
ß-n.voj
y-TlMlj
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.0/0. TINO3
94 KOH + NaOH. von Hevesy
X-NaOB
300
ß-VaOr
260
3«; oi-KOS
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.'/o KOH
95 KOH + RbOH. von Hevesy
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.»/o RbOH
Bruni u. Sandonnini.
148q
627
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit s. S. 637.
96. KPO3 — K4P2O:. Parravano u.
Calcagni
.^
/
^
/
\ 1
1
3
■
I900
s
c
/
r
/
r
1
1
KPOj
800
r
/
1
>\
/
1
1
/
1
1
f
\
1
\
/
1
1
>
V
1***
1
10 M M M M
JIoL«/. K,P,0,
97- K2SO4 — Li2S04. Nacken (2 j
3it^,
98- K2SO4 — MgSOi*). Nacken (i)
Vgl. Giosberg (ii
m^
oiK^SO,
J07f
1
l ""
\
/
1
\
1
ü
't. 900
1
\
an'
/
1
\
/
Y
9f^
s
■^ **«
1
\
/
r
7W
A
/
!
^
,
§
Ss
! !
1
1
ß-XfSa,
^
575»
i i
1
1
1 1
%5a.
10 20 30 40 50 60 70 SO 90 100
Mol»/. MgSO,
99- K2SO4 -f NagSO^. Nacken (2) u. (4)
Vgl. Jänecke
llOOi
»Ä.«,
A^Sfl,
10 20 30 40 aO 60 70 80 90 100
Mo»»/. KjSO,
a.^SO^
fiS,SO,
10 20 30 40 50 60 n 80 90 100
*) Der Doppelsalz K2SO4 . 2 MgSOi entspricht dem Mineral Langbeinit.
Bruoi u. Sandonnini. 40*
628
148i
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
100. LiB02+Li2Si03. van Klooster
UtSiO,
P 1100
\
\
s
a lUOC
\
\
* V
\
§ 900
\
\
'X
\
800
1
800'
k
X
**J2 j
'.iBOz
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.0/0 LiBO^
lOl. LiBOa+NaBOg. van Klooster
1000
eee^
/
/ 1
/
/
F 800
3
sM«
/
'
1
1
N
/
^
» 700
1
1
\
/
1
1
\
/
«w
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoL»/o NaBO,
102. LiCl]+NaCl. Zemczuzny u. Rambach
'Z
/
^/
/
/
/
/
LiCl
ü 600
m»
/
/
^^
^
,_^
^
E 500
552'
400
^
311
0
•300
•^
^^^^^
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.0/0 Na Cl
103. LiCl + RbCl. Zemczuzny u.
Rambach
nep
/
/
LiCl
«00
0
sT
/
\
s
/
3
£ 500
N
/
r
\
/
H
^
\
/
\
. /
/
V
3n<>
300
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoWo RbCI
104. LiCl + TICI. Sandonnini u.
Aureggi
«50
ua
600
? 650
? 400
S.
§ tsc
60Z'
\
a
N
s.
\
\,
s
k,
«w;
350
\
^
r"
JM*
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.»/. TlCl
105. LiNOg + NaNOs. Carveth
320
300
30F
y
/
/
^o
v_
/
S
v
\
h^
/
s
"V
^^^
z.
joiz
-
10 20 30 40 50 60 70 80 90 TOO
Gewichtsprozente NaNOj
Bruni u. Sandonnini.
14&
629
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
106. LigO -r Si02. van IGooster
li M 3» « SS M Yi M io IM
MoL-^SiOa
107. LisSOi + Na2S04. Nacken (2)
cZijSO,
pii^sa.
OJ'la.MtfSI^
'/uk^sa.
M M M M 70 M M 100
Mol»', yi,S04
108. LLSiOa— MgSiOa. WaUace
1«00|
7
/
1
/
/
i
/
/
/
li^O,
^
/
/
/
?
^"
-,
X
J
/
J
'
^
-^
^>
\
/
/
'";r^
tr — -its^
'— 7-
^
I
i
1
0 *
p 3
0 4
0 »
e c
t 7
0 8
» •
1 1«
'gSißi
109. LigSiOa + NagSiOg. Waiiac«
U^iJO,
HO. LijSiOa + SrSiOs. Waiiace
IMO
C^
^
1
1
/
1
1
1
/
1
U^SiO,
d
y
/
i
N
\ w«»^^^S^>/
1/
/
\
r
M M M
SrSai^
7« M M IM
UoL»hBrKO,
III. MgSOi + NSaSOi *). Ginsberg (2)
Vgl. Nacken (n
aJkjSH,
Molr.MgSiOj Mol«/.Mg60^
*) Der Doppelsalz 3 Na,S04 . MgSO, entspricht dem Mineral Vanthoffit.
Bnini o. Sandonnini.
630
148t
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
112. MgSiOg 4- MnSiOa. Lebedew
it)SiO,
^J
1450
ü
S 1400
a;
^
\
s\
N
\
s.
i
^ 1300
1260
1200
\Si
^
"^
V
^
1^
^
i6vSiOj
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Molo/oMnSiOj
113- MnCla + PbCl2. Sandonniniu.Scarpa
e. 500
e na.
650"
^
^
^
y
.
^
/
^
s.
/
's
-^
/
WS"
ibvCli
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.o/oMnClä
114- MnCl2 + SnCl2. Sandonamiu.Scarpa
700
650°
^
-^
X
^'
y
y
2
/
/
1.
1-
/
/
A
300
/
/
r.W
\/
233'
ünCtj
10 20 30 40 50 60 70 80 »0 100
Molo/o IfnClj
115- MnCls + SrCla. Sandonnlni (5)
SrOf
.»7?»
800
\
\
?
\
1
650'
§
600
V
y^
y
\
^
X
500
>
500"
\.
^
y
Mn,Clj
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.°/o MnCl^
Ii6. MoOa + NaaMoOi. Qroschuff (i
800
700
600
y-NaftbO,,
400
7
l
n»
/
flb"
^
^Z
\v
^/
1^2°
■fr
4
20 30 40 50 60 70
Mol-o/o M0O3
80 90 100
117. NH4NO3-I-TINO3. Boks
160
^ 120
100
JOS'
^
=^
"^
«=*=
im^
^
^
^v
10
!•
^
r
80°
"^
16^
x-nirOj
j-TlBOf
10 20 30 40 50 60 70 80 »0 100
Molo/oTlNO,
Bruni u. Sandonnki.
148n
631
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
1 1 8. NaBO? 4- NaaSiOa. van Klooster;}
llOOi- _
lloL«/.N»BOi
119- NaCI + NaF. Wolters
Vgl. Pfato
~IÖ 20 30 40 50 60 70 80 90 100
)ioi>/.N»a
120. NaCl — NaaSOi. Wolters
Vgl. Jänecke
Jba
1
TOT»
ß-JkijSO^
10 M 30 40 M M 70 M M IM
lloL*/.Na,SO,
121. NaCl -^ RbCl. Zemczozny u.
Rambach
Saa
$00
^T
\
\,
xba
s
\,
7
\
s.
/
/
s
s
/
/
s^
Vv
y
*•/•
1
0 2
0 3
0 4
A &
A &
0 i
0 8
0 »
0 i
DO
MoL"i«Rba
122. NaCl-rTIQ. Sandonnini u. Auref f i
«2!n/z
10 M so 40 M 60 70 W 00 10«
MoLo/oTia
123. NaF - Na2S04. Wolters
iijS
^
\
\,
V
y
/
775"
i
rr*
^
/^
/
1
. ..
«Ä,«V
4
^
/füi,Äv
10 M So M 50 CO 7Ö 8Ö 90 100
MoL»'o NajSOi
124. Na2Mo04 + Na2S04. Boeke
AJn«,«^
a-Jb^fbOt
ttr fiitL^a,
T-M^M^
10 20 30 40 M 60 ?0 80 90 100
Mol o/o XayMoO,
Bmiii a. SandooniiiL
632
148^
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
125. NaaMoO^ -I- Na2W04. Boeke
700
680
est'
TTP
==
660
/
'/
640
y.
V
620
^
^
600
613'
^°
«^
_
5tf*J
3 660
u
c. 640
e
H
&20
y
-C^"^
,^
/}
480
460
/
y.
/
y
0
t
A
iSa^O„
22ii«!
f^
<x.ytLfWO^
r-NoutVO,,
127. NaNOa + TlNOg. van Eyk (3)
1^
Mf
¥ 250
^
s
a 200
■"^
^^
Z06^
i 150
/«?"
^^
^^
^
H
m°
79*
10 20 30 40 5
O 6
a 7
0 8
n 9
0 10
ß TlKOj
y-Tim,
Mol »/o TINO,
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.o/o NajWO^
126. NaNOa + NaNOs. Bruni u. Meneghini
310
300
290
280
o
<- 270
I 260
g
H 250
240
230
220
312',
1
^W
L
1
V
\
\
/
'1
V
y
/
\
\
/
7
V
\
//
V
^
.^
J
r
1
1
1
i
Hfi"
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Molo/oNaNO,
128. NaOHH-RbOH. von Hevesy
10 ~iÖ 30 40 50 60 70 8Ö 90 100
Mol.»/oRbOH
129. NaPOs + Na4P207. Parravano u.
Calcagni
9$s' yä^PfO,
.._\^2f
10 20 30 40 50 60 70 80 90 TOO
MoWoNa^PjO,
Bruni u. Sandonnini.
148
W
633
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
130. NaaSO^ -r Na2W04. Boeke
131 NazSiOs — SrSiOs. Wallace
13 55 5« io 50 60 70 80 öo ibo
Mol»/, SrSiOj
132. NagWOi ^ WO3. Parravaoo
800
.
■ ■ — f ■ — 1
str»
7
PL,^^"- ' 1
1
V *Sä^KO,
\
y
y
X.
/
sw
t 800
! 1 SM"
S4^
550
1
' 1
10 20 30 M 50 60 70 80 M 100
Mol«/. WO,
133 PbBrg — PbClo. Möakemeyer
lö » 30 iö 5i {9 ii — le — 15-
Mol»/.PbBr5
134- PbBra + PbFg. Sandonnini di
nr.
r'
\
\
y
\
51f
H» 1(
K
i
sr»
s
n
\^3y
/
•^
N,
H
1
i
S
k
^
%
«
\
%
§
j««*
Ksse
PbBr^
10 20 30 iO 50 60 70 80 90 100
135-
PbBra + PbJa.
Mönkemeyer
PbBrj
^^
1 1 Zif
FbJ,
s
\
^
^
X
\
^
^
k
^
»r-
.. 1 i
' ■'
10 20 30 iO 50 60 70 80 90 100
Mol'/.Ph/,
136 PbCI, H- PbFg. Sandoonini (i)
PbOf
10 M 30 40 50 60 70 80 M 100
Mol»/.Pbaj
BniDi n. Sandonnioi.
634
148)
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
137- PbCla + PbJg. Mönkemeyer
TÖ 20 30 iö 50 60 70 80 90 100
MoJo/o Pb Jg
138. PbCl2 + PbO. Ruer
500
««" PbC
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoL»/o Pb O
139- PbCl2 + SnCl2. Saadonnini u.
Scarpa
tnClf
IM'
10 20 30 40 60 60 70 80 90 100
MoL«/oPbCl,
140. PbClaH-SrCla. Sandonoini (5)
^oPbOj
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.«/o PbCl2
141- PbF2 + PbJ2. Sandonnini (i)
Pbr^
800
V
\
700
\
\
600
\
573"
\
500
4
^
1
^
s
^
'fSip'
s
\,
WO'
400
S
6^
W
s
r^-*
^
Pb^
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
MoL"/o PbJa
142. PbO + PbSO*. Schenk u. Rassbach
1000
xPbSO^
900
I
, ßPbSO^
i 800
350'
96
6°
»«*'
s
N
^.
HO.'.
f
(/"
>
7
i
§^
»20'
/
Si
s;
^
1450'
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Mol.»/o Pb O
Bruni n. Sandonnini.
148:
635
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
143 PbS*)-i-ZllS***. Friedrich (3)
1(00
! .iets
^^
'^^
1600
,^
^^'
3
/
i*
/
PbS
A
\y '.10V4
]
\
'~~
~^
10 M 30 «• SO
OowiditipniUBla Zu S
70 M W 100
144- RbCl -^ TlCl. Saodonnini u. Aareggi
juba
Tl'O
\
s
s
\j
\
N
\
N
s
\
N,
N
\
«^ ♦
1
•v^_
^^-kjgi
i
•na
10 tO 30 40 M so 70 80 SO 100
iioi«/.Tia
145- SrCL — SrF2. Piato
1200|
\
\
\
\ '
! \
,
■ \ ■
äJ»
W*
"x
s.
1
\
«7/1
\
/
K , S : \ 1
». V
SrCLf
3O405O6O7080N100
H<ri.*/. SrC»}
146. TlBr -r TlCI. Mönkemeyer
a na
I. 400
E
<y^* i
"io M 55 w So VT
MoH. TlBr
147 TlBr -r TU. Mönkemeyer
10 20 30 40 so 60 70 SO M 10t
MoL«f. TIJ
148. TIQ -j- TIJ. Mönkemeyer
IT 1 r
149 TU ^ TINO3. van Eyk {2)
TU
400
^*
!
\ ^N.
\]
>\
?
\
2
\
\
\
\
\
\
\
\
\
WS*
>
200
■^
^
1 1
TUlDt
10 SO 30 40 M 00 70 M tO 100
*) Natüri. Bleiglanz, siehe S. 614. *•) Natürl. Zinkblende mit 66,39% Zn und 33,26% S.
mit 0,30 Fe.
Bruni u. Sandonnini.
148;
Erstarrungs-
und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. S. 637.
1. AggSe+BizSes. P^labon.
Mol.-%
Bij Sea
Beginn der
Erstarrang
Bemerkungen
B. Tabellen.
6. CaS+CaSiOg. Lebedew.
Mol.-o/o
CaSiOj
Beginn
der Er
starrung
Ende
der Er
starrung
Zerfall
der festen
Lösungen
10. K2 Si03 + Li, SiOa. Wallace.
Mol.-%
LigSiOs
Beginn der
Erstarrung
Ende der
Erstarrung
57,1
760
773
692
710
Eutekt. Punkt
Verb.sAga Se .
4 Bi2 Se3
Eutekt. Punkt
2. AgaSe+SbSe. P61abon.
Mol.-%
SbSe
46
66,6
94,1
100
Beginn der
Erstarrung
492
553
492
50
63
70
75
80
85
86,2
90
95
100
0
1398
1432
1443
1443
1421
1489
1496
1482
1482
1512
1370
1364
1404
1404
1472
1512
1148
1200
1290
1301
1230
1222
Vono
bis 63
71,9
79,8
87,3
93,8
100
erstarren als Gläser
,0
947"
999
1112
1152
1168
933
972
1078
1128
1168
11. LiaSiOs+ZnSiOa.
van Klooster.
Bemerkungen
7. K2CO3+K2SO4.
Le Chatelier (1).
Verb. Ag2Se
SbSe
Eutekt. Punkt
3. AgiSe+SboScs. P61abon.
Mol.-%
SbaSea
20
57,1
Beginn der
Erstarrung
540
650
573
615
Bemerkungen
Gew.-%
Beginn der
KjSOi
Erstarrung
0
0
86o( ?)
38,3
880
45,6
900
55,7
920
71,9
960
79,1
980
100
1045
Bemerkungen
8. KgCOs+LiaCO,.
Le Chatelier (3).
Verb. 3Ag2Se .
4Sb2Se3
Eutekt. Punkt
4. BaCl2+NaCl. LeChatelier(2).
Gew.-%
NaCl
10,6
22,25
100
Beginn der
Erstarrung
0
912
775
635
778
Bemerkungen
Eutekt. Punkt
Gew.-%
Beginn der
LiaCOa
Erstarrung
0
0
860
5
777
9,6
720
19,4
590
26
500
29,9
505
34,9
515
39,1
505
46,6
492
51,6
525
73
638
100
710
Bemerkungen
Eutekt. Punkt
Verb.K2C03.
Li2C03
Eutekt. Punkt
5. BaSiOj+MnSiOs. Lebedew.
9. K2C03+Na2C03.
Le Chatelier (1).
Mol.-%
MnSiÜ,
o
10
87,5
94
97
Beginn der
Erstarrung
1438
1363
1137
"73
1188
Gew.-%
NaaCOa
Bemerkungen
o
16
32
48,5
58,8
74,2
100
Beginn der
Erstarrung
860
770
715
690
700
740
820
Bemerkungen
Mol.-%
Beginn der
ZnSiOs
Erstarrung
0
0
1188
6,6
1184
13,8
1169
21,5
1130
von 29,9
bis 71,9
1 erstarren
85,2
1353
100
1419
Bemerkungen
12. MgSiOa+Na.SiOa. Wallace.
Mol.-%
Na^SiOa
Beginn der
Erstarrung
Bemerkungen
1549
4 1435
bis 76 '7 I ^""Starren als Gläser
,1 921 I —
100 1018 I —
13. MnO+SiOg. Doeriackel.
Mol.-%
SiO,
20
25
30
33,3
36,6
40
41,65
45,0
47,5
50
52,5
54
Temp.
d. pri-
mären
Kry
stallis.
1318
1260
1240
1220
1230
1240
124O
1265
1290
Temp. d.
sekundären
Krystallis.
1321-1280
I324-1275
1320-1280
I 327-1280
II 70
I185
I180
I190
I185
Be-
merkungen
Verb.
MnsSiOi^)
Verb.
MnSiOs')
1210
1220
1210
1220
^) Entspricht dem Mineral
Tephroit.
*) Entspricht dem Mineral
Rhodonit.
Bnmi u. Sandonnini.
148
aa
687
Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen von binären Salz-
gemischen. Lit. s. hierunter.
14. NaBO.-NaPOa.
van Klooster.
Mol.-%
NaPOa
7.6
14,8
28,1
40.1
51
61
65,6
70,1
78,5
86,2
93»4
100
Beg^inn der Er-
starrung bzw.
Ende des
Schmelzens
Banerk.
610
erstarren als Gläser
608 (?)
796 ( ?)
Soo — ■
774 {:>
erstarren als Gläser
864
866
922
966
(?)
15. NajBiOT-NajP^O-.
Le Chatelier (3).
Ge\v.-°^
Na^PaOv
13.2
16,7
37»6
49,8
51,8
58,3
Beginn der
Erstarrung
940
918
910
932
952
960
960
Bemerkungen
Eutekt. Punkt
Verb.SNa.B^O;
. Na^PjO;
15. Na^BiOr -Na4P20T.
Le Chatelier (3). ( Fortsetzung.)
Gew.-%
61,4
66,8
83,7
94.5
100
Beginn der
Erstarrung
950
930
850
925
970
Bemerkungen
Eutekt. Punkt
16. Na^CO+NaaCl.
U Chatelier (1).
Gew.-%
NaCl
34.7
lOO
Beginn der
Erstarrung
820
620
Bemerkungen
Eutekt. Punkt
17. NaaCOa+NajSOi.
Le Chatelier (!)•
Gt^\■.-%
Beginn der
Na-^SO,
Erstarrung
0
0
820
27.4
795
39,8
790
57,3
800
73,1
Sio
100
860
Bemerkungen
18. NaCl-Na^PsOr.
Le Chatelier (3).
Gew.-%
NaiPiOr
o
53,4
100
Beginn der
Erstarrung
778
620
820
Bemerkungen
Eutekt. Punkt
19. SbCK - SbCIö. Aten.
Mol.-%
SbClg
0,0
4,0
10,4
17,4
270
39,8
50,5
55,3
61.7
70,1
74.2
93-5
too.o
Bodenkörper
SbCU
SbQs
Ten:p.
4,0
2,5
24,0
39,0
48,5
54,0
57,0
59,0
62,5
65,0
66,0
70,0
73,0
Literatur, betreffend Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen
von binären Salzgemischen.
Allen u. White, Sill. Joum. (4) 27, i; 1909.
Amadori u. Pampaoini, Rend. Line. (5) 20, II,
572; 1911.
Aten, ZS. ph. Gh. 68, 41; 1909.
Boeke, ZS. anorg. Gh. 50, 335; 1907.
Boks, Diss. Amsterdam 1902.
I Botta, Zentralbl. f. Miner. u. Geol. 1911, 123.
Bruni u. Menegbini, ZS. anorg. Gh. 64, 193: 1909.
' Calcag;ni u. Mancini, Rend. Line. (5) 19, II,
j 422; 1910.
1 Carveth, Joum. phys. Ghem. 2, 209; 1898.
I DeCesaris (i), Rend. Line. (5), 20, I, 597; 1911.
! ,, (2), ebenda, 20, I, 749; 1911.
Doerinckel, MetalL 8, 201; 191 1.
Friedrich (i), MetaH. 4, 480; 1907.
„ (2), ebenda 4, 671; 1907.
„ (3), ebenda 5, 114; 1908.
Ginsberg (i), Ber. Petersburg. Polytechn. Inst.
6, 493: 1906.
(2), ZS. anorg. Gh. 59, 346; 1908.
(3), ebenda, 61, 122; 1909.
Groschuff (i), ZS. anorg. Gh. 58, 102, 1908.
„ (2), ebenda, 58, 113; 1908.
Guertler, ZS. anorg. Gh. 40, 337; 1904.
von Hevesy, ZS. ph. Gh. 73, 667: 1910.
Hissink, ZS. ph. Gh. 32, 537; 1900.
Jänecke, ZS. ph. Gh. 64, 343; 1908.
Karand^eff (i), Zentralbl. f. Miner. u. Geol.
1909, 728.
(2), ZS. anoi^. Gh. 68, 188; 1910.
Kultascheff, ZS. anorg. Gh. 35, 187; 1903.
Kurnakow u. Zemczuzay, ZS. anorg. Gh. 52,
186; 1907.
Bruni u. Sandonnini.
636
148bb
Literatur, betreffend Erstarrungs- und Umwandlungstemperaturen
von binären Salzgemischen.
(Fortsetzung.)
Lebedew, ZS. anorg. Gh. 70, 311; 1911.
Le Chatelier (i), Cr. 118, 350; 1894.
„ (2), ebenda 118, 709; 1894.
„ (3), ebenda 118, 800; 1894.
Lorenz u. Rackstuhl, ZS. anorg. Ch. 51, 70;
1906.
Mönkemeyer, N. Jahrb. f. Miner. u. Geol. Beil.
22, i; 1906.
Müller, N. Jahrb. f. Miner. u. Geol. Beil. 30,
i; 1910.
Nacken (i), Gott. Nachr. 1907, 602.
„ (2), N. Jahrb. f. Miner. u. Geol. Beil.
24, i; 1907.
(3), Zentralbl. f. Miner. u. Geol. 1907,
262.
„ (4), ebenda, 1907, 301.
Padoa u. Tibaldi, Rend. Line. (5) 12, II. 158;
1903.
Parravano, Gazz. chim. ital. 39, II, 55; 1909.
Parravano u. Calcagni, ZS. anorg. Ch. 65, i;
1910.
P^labon, C. r. 146, 975; 1908.
Plato, ZS. ph. Ch. 58, 350; 1907.
Poma u. Gabbi, Rend. Line. (5) 20, I, 464; 1911.
Reinders, ZS. ph. Ch. 32, 494; 1900.
Ruer, ZS. anorg. Ch. 49, 365; 1906.
Raff u. Plato, Ber. ehem. Ges. 36, 2357; 1903.
Sandonnini (i), Rend. Line. (5) 20, I, 172,
233; 1911.
„ (2), ebenda 20, I, 457; 1911.
„ (3), ebenda 20, I, 758; 1911.
„ (4), ebenda, 20, II, 456; 191 1.
„ (5), ebenda, 20, II, 646; 1911.
„ (6), ebenda, 21, I, 208; 1912.
„ (7), Privatmitteilung.
Sandonnini u. Aureggi, Rend. Line. (5) 20, II,
588; 1911.
Sandonnini u. Scarpa, ebenda, 20, II, 61; 1911.
Schenck u. Rassbach, Ber. ehem. Ges. 41,
2917; 1908.
Steger, ZS. ph. Ch. 43, 595; 1903.
Ussow, ZS. anorg. Ch. 38, 419; 1904.
Van Byk (i), ZS. ph. Ch. 30, 430; 1899.
„ (2), Kon. Akad. d. Wetensch. Amster-
dam (Proc.) 2, 98; 1901.
(3), ZS. ph. Ch. 51, 721; 1905.
Van Klooster, ZS. anorg. Ch. 69, 122, 131; 1911.
Wallace, ZS. anorg. Ch. 63, i; 1909.
Wolters, N. Jahrb. f. Miner. u. Geol. Beil. 30,
57; 1910.
V. Zawidzki, ZS. ph. Ch. 47, 721; 1904.
^emczuzny, ZS. anorg. Ch. 67, 267; 1908.
Zemczuzny u. Rambach, ebenda 65, 403; 1910.
Nach Fertigstellung der Tabelle (30. Juni 1911)
sind noch folgende Arbeiten erschienen, die nicht
mehr berücksichtigt werden konnten. Sie be-
handeln die angegebenen Systeme:
Menzies u. Dutt, Journ. Amer. ehem. Soe. 33,
1366; 1911. Ca(N03)2+KN03; Ca(N03)> +
NaNOs.
Herrmann, ZS. anorg. Ch. 71, 257; 191 1.
CuCl-PbCla; CdCla-PbCla; PbCVSnCl.; CuCl-
SnCU; CuCl-ZnCl2; CuCl-BiCla; CuCl-FeCU;
SnCla-ZnCl.; FeCl3-PbCl2; BiCls-FeCla; FeCU-
ZnCla; CdCl2-SnCl2,- CdClj-ZnCla ; PbCla-
ZnCl.; BiCl3-ZnCl2; BiCla-PbCb; BiBrs-
PbBr,; CdCla-CuCl; CdBr-rCuBr; CdJa-CuJ.
Menge, ZS. anorg. Ch. 72, 162; 1911.
CaCU-MgCL; KCl-MgCb; MgCla-NaCl; AgCI-
MgCU; MgCU-PbCla; CuCl-MgCla; MgCl-r
ZnCl2 ; MgCl2-SnCl2 ; CdClj-MgClz ; CaCl.- KCl ;
CaCla-NaQ; AgCI-CaCla,- CaClz-PbClj; CaCl.>-
CuCljCaCli-ZnCla; CaCla-SnCU; CaCla-CdCU.
Ginsberg, ZS. anorg. Ch. 73, 277; 1911.
CaAl2Si.08-NajAl2Si208.
Smolensky, ZS. anorg. Ch. 73, 292; 1911.
CaSiOa-CaTiOs; MnSi03-MnTi03; BaSi0.r
BaTiOs.
Kumakow u. J. B. Wrzesnewsky, ZS. anort^.
Ch. 74, 90; 1912.
KBr-KF.
Wrzesnewsky, ZS. anorg. Ch. 74, 95; 1912.
KCNS-NaCNS; KCNS-NH4CNS; KCNS-
RbCNS; KCl-KJ; KBr-KJ; KBr-KCl.
Brand, N. Jahrb. Min. 32 Bb., 627; 191 1.
CdCla-KCl; CdCl,-NaCl.
Brand, Zentralbl. f. Min. Geol. u. Pal. 1912, 26.
CdJ2-KJ; CdJ2-NaJ.
Quercigh, Rend. Line. 21, I; 1912.
Sb203-|-Sb2S3.
Sandonnini, Atti Ist. Yen. 71, 553; 1912.
CuCl-j-CuCla-
Jaeger, Akad. v. Wetensch. Amsterdam, 20, 497 ;
1911.
Ag2S-Sb2S3.
Jaeger u. van Klooster, ebenda, 20, 510; 191 1.
PbS-SbaSg.
Doornbosch, ebenda, 20, 516; 191 1.
ASJ3-PJ3; SbJs-PJs; AsJij-SbJs.
Sandonnini, Rend. Line. 21, I, 208; 1912.
BaCl,-MnCl2; CdClj-PbClj.
Bruni u. Sandonnini.
149
639
Gefrierpunktserniedrigung von Metallen in sehr verdünnten Schmelzen.
T:
M:
A:
n:
E:
Ea:
Absolute Erstarrungstemperatur des reinen Lösungsmittels ''C.
Schmelzwärme für i g Lösungsmittel in g-cal.
Anzahl der g gelösten Körpers in loo g Lösungsmittel.
Erstarrungspunktsemiedrigung des Lösungsmittels durch
m Gramm gelösten Körpers.
Molekulargewicht des gelösten Körpers.
Atomgewicht des gelösten Körpers.
Anzahl der Atome im Molekül des gelösten Körpers.
Molekulare Gefrierpunktsemiedrigung.
Atomare Gefrierpunktsemiedrigung.
w m Ha
I. Lösungsmittel: Blei,
£= 1225.
Gelöster Körper
Antimon .
Arsen . .
Cadmium .
Gold . .
Kupfer .
Magnesium
Natrium .
Palladium
Platin . .
Quecksilber
Silber . .
Wismut .
Zinn . .
Zink . .
Ea
821
1222
835
1289
1265
947
244
1330
1318
684
1221
620
394
loiS
4. Lösungsmittel : Natrium,
Nach Heycock u. Neville,
J. ehem. Soc. Ol, 904; 1S92
2. Lösungsmittel:
Cadmium. ^ = 516.
Gelöster Körper
Antimon .
Arsen . .
Blei . .
Gold . .
Kupfer
Natrium .
Palladium
Platin . .
Quecksilber
Thallium .
Wismut .
Zinn . .
Zink . .
Ea
472
5"
500
179
404
505
253
510
274
513
506
502
3"
Nach Heycock u. Neville,
J. ehem. Soc. Ol, 904; 1892.
Fortsetzung von 3. (Kupfer)
Silber
Wismut
Zinn .
509
712
735
Nach Heycock u. Neville,
Phil. Trans. 189 A. 25: 1897
Gelöster Körper
Cadmium
Gold .
Indium
Kalium
Lithium
Quecksilber
Thallium .
S5
105
81
83
29
104
95
Nach Heycock u. Neville,
J. ehem. Soc. 00, 666; 1889.
Palladium • • 1 15 —
Zinn .... I 13 —
Nach Tamtnann,
ZS. phvs. Cham. 3, 441; 1S89.
5. Lösungsmittel: Queck-
silber. E = 390.
Gelöster Körper
Kalium .
Natrium .
Thallium .
Wismut .
Zink . .
Ea
584 350 -
415 —
370 I
570 —
390 I
Nach Tammann,
ZS. phys. Chem. 3, 441; 1889.
6. Lösungsmittel: Silber,
i'=i443.
Gelöster Körper
^. Lösungsmittel : Kupfcr.
E=S7o.
Gelöster Körper
Aluminium
Blei . .
Gold . .
Ea
72
700
352
Aluminium
Antimon
Blei .
Kupfer
Thallium
Wismut
Zinn .
Zink .
Ea
740
922
1050
585
956
1172
725
700
Nach Heycock u. Neville,
Phil. Trans. 189 A., 25; 1897
7. Lösungsmittel : Wismut
E = 460.
Gelöster Körper
Arsen . .
Cadmium .
Gold . .
Kupfer .
Natrium .
Palladium
Platin . .
Quecksilber
Silber . .
Zinn . .
Zink . .
Ea
150
428
435
215
419
428
442
440
420
437
328
Nach Heycock u. Neville,
J. chem. Soc 61, 892; 1892.
8. Lösungsmittel: Zinn.
^ = 359-
Gelöster Körper
Aluminium
Blei . .
Cadmium .
Calcium .
Gold . .
Indium .
Kupfer .
Magnesium
Natrium .
Nickel
Palladium
Quecksilber
Silber . .
Thallium .
Wismut .
Zink . .
Ea
145
321
292
286
348
227
337
340
335
349
329
282
343
3Ö1
294
311
Nach Heycock u. Neville,
J. chem. Soc. 57, 376; 1890.
9. Lösungsmittel: Zink.
^=341.
Gelöster Körper
Aluminium
Antimon .
Blei . .
Cadmium .
Magnesium
Thallium .
Wismut .
Zinn . .
Ea
270
322
337
292
356
197
339
350
2(?)
I
Nach Heycock u. Neville,
J. ehem. See. 71, 383; 1897.
0. Bauer.
640
150
Die Legieruni
arbeit Ator
Erstarrungskurven binärer
Legierungen.
?en sind alphabetisch nach den Symbolen der Elemente geordnet. Wo in der Original-
nprozente angegeben waren, hat Umrechnung in Gewichtsprozente stattgefunden').
1
Al-K Aluminium- Kalium . 34
Au-Sb Gold-Antimon . .
67
Ag-Al
Silber- Aluminium . i
„-As
„ -Arsen . . .
2
„ -Mg ., -Magnesium 35
„ -Se „ -Selen . . .
68
„ -Au
„ -Gold . . .
3
„ -Mn „ -Mangan . 36
„ -Sn „ -Zinn ....
69
„-Bi
„ -Wismut .
4
„ -Na ., -Natrium
37
„ -Tl „ -Thallium . .
70
„-Ca
„ -Calcium
5
„ -Ni ., -Nickel
38
„ -Zn „ -Zink . . .
71
„-Cd
„ -Gadmium
6
„-Pb „ -Blei .
39
Bi-Ca Wismut-Calcium
72
„-Co
„ - Kobalt
7
„ -Sb „ -Antimom
40
„ -Cd ,, -Cadmium .
73
»-Cr
„ -Chrom
8
„ -Si „ -Silicium
41
„-Co „ -Kobalt . .
74
„-Cu
„ - Kupfer
9
„ -Sn ,. -Zinn .
42
„ -Cr „ -Chrom . .
75
„-Fe
„ -Eisen .
10
„ -Tl „ -Thallium
43
„ -Cu „ - Kupfer . .
76
»-Mg
„ -Magnesiun
1
II
» -Zn
-Zink .
44
„ -Fe „ -Eisen . .
77
„-Mn
„ -Mangan
12
As- Au Arsen- Gold .
45
„-Hg „ -Quecksilber
78
„-Na
„-Ni
„ -Natrium
„ -Nickel .
13
14
„ -Bi „ -Wismut
46
47
„ -K „ -Kalium . .
„ -Mg „ -Magnesium
79
80
„-Co „ -Kobalt.
„ -Cu „ -Kupfer
» -Pb
„ -Blei
15
48
„ -Na „ -Natrium
81
»-Pd
„ -Palladium
16
„ -Fe „ -Eisen .
49
„ -Ni „ -Nickel . .
82
»-Pt
„ -Platin .
17
„ -Ni „ -Nickel .
50
„ -Pb „ -Blei . . .
83
»-S
„-Sb
-'srhwpfpl
18
^^ -Pb ^j -Blei .
51
52
-'s -'srhwpfpl
84
85
„ -Antimon
19
„ -Pt „ -Platin .
„ 0 ,, OdiWClCl
„ -Sb „ -Antimon .
» -Se
„ -Selen .
20
„ -S „ -Schwefel
„ -Sn „ -Zinn .
53
54
„ -Si „ -Silicium .
„ -Sn „ -Zinn. . .
86
87
»-Si
„ -Silicium
21
,, -Sn
,, -Zinn .
22
„ -Zn „ -Zink .
55
„-Te „ -Tellur . .
88
»-Te
„ -Tellur .
23
Au-Bi Gold- Wismut .
56
„ -Tl „ -Thallium .
89
»-T1
„ -Thallium
24
„ -Cd „ -Cadmium
• 57
„ -Zn „ -Zink. . .
90
»-Zn
„ -Zink .
• 25
„-Co „ -Kobalt .
• 58
C- Fe Kohlenstoff- Eisen. .
91a
Al-Au Aluminium- Gold
. 26
„ -Cu „ - Kupfer .
• 59
j> 5» » 5» • •
91b
»-Bi
-Wismut
• 27
„ -Fe „ -Eisen . .
. 60
„ -Mn „ -Mangan .
92
»-Ca
„ -Calcium
. 28
„ -Mg „ -Magnesium
. 61
„-Ni „ -Nickel .
93
»-Cd
-Cadmiun
1 29
„ -Na „ -Natrium .
. 62
Ca-Cd Calcium-Cadmium .
94
„-Co
»-Cr
»
-Kobalt
-Chrom
• 30
• 31
„ -Ni „ -Nickel .
• 63
. 64
„ -Cu ., -Kupfer. .
„ -Fe ., -Eisen . .
95
96
„ -Pb „ -Blei . .
» -Cu
»
-Kupfer
32
„ -Pd „ -Palladium
• 65
„ -Mg „ -Magnesium
97
„ -Fe
"
-Eisen.
33
„-Pt „ -Platin .
. 66
„ -Pb „ -Blei . . .
98
nach
') Sin(
der Formel:
1 Atomprozente a u. ß gegeben, s
0 berechnen sich die Gewichtsprozente a u. b
loo a , IOC ß VA/
T 1 — h —
■ ..4iy <.+.(|)
der Fe
Sind Gewichtsprozente a
rmel:
u. b gegeben, so berechnen sich die Atomprozente a u. ß
nach
Tnn ü
TOO
blii
_ _,
a — ^"^
a + bU a-fl
'(§)
In den Formeln i. und 2. bedeuten:
a = Gewichtsprozente ]
a = Atomprozente > des Stoffes
A = Atomgewicht )
A
b = Gewichtsprozente ]
ß = Atomprozente > des Stoffes
B = Atomgewicht j
B
0. Bauer.
150
641
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
(Fortsetzung.)
Ca-Sb Calcium- Antimon
„ -Si „ -Silicium
„ -Sn „ -Zinn .
„ -Tl „ -Thallium
„ -Zn „ -Zink .
Cd-Co Cadmium- Kobalt
„-Cr
„-Cu
„-Fe
„-Hg
„-K
„-Li
„-Mg
„-Na
„-Ni
„-Pb
„-Sb
„-Sn
„-Te
„-T1
„ -Zn
-Chrom
- Kupfer
-Eisen
99
lOO
lOI
I02
103
104
105
106
107
-Quecksilber 108
- Kalium . .
-Lithium
-Magnesium
-Natrium .
-Nickel
-Blei .
-Antimon
-Zinn .
-Tellur
-Thallium
-Zink .
Ce-Sn Cerium-Zinn .
Co-Cr Kobalt-Chrom
„-Cu
„-Fe
„-Ni
„-P
„-Pb
„-S
„-Sb
„-Si
„-Sn
„-T1
„ -Zn
- Kupfer
-Eisen
-Nickel
-Phosphor
-Blei . .
-Schwefel
-Antimon
-Silicium .
-Zinn . .
-Thallium
-Zink . .
Cr-Cu Chrom- Kupfer . .
„-Fe „ -Eisen . . .
„-Ni „ -Nickel. . .
„-Pb „ -Blei . . .
„-Sb „ -Antimon . .
„ -Sn „ -Zinn . . .
„-Zn „ -Zink . . .
Cs- Hg Caesium- Quecksilber
„-S „ -Schwefel .
Cu-Mg Kupfer-Magnesium. 142
109
HO
III
112
"3
114
"5
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
„-Mn
„-Ni
„-0
„-P
„-Pb
„-Pd
„-Pt
„-S
-Mangan .
-Nickel .
-Sauerstoff
-Phosphor
-Blei . .
-Palladium
-Platin .
-Schwefel
Cu-Sb Kupfer- Antimon
M3
144
145
146
147
148
149
150
„-Se
„ -Si
„-Sn
„-Te
„-T1
„-Zn
-Selen.
-Silicium
-Zinn .
-Tellur
-Thallium
-Zink .
Fe-Cu Eisen- Kupfer
„ -Mn
„-Mo
„-Ni
„-P
„-Pb
„-Pt
„-S
99 9>
„-Sb
„ -Si
„ -Sn
„-T1
„-V
„-W
„-Zn
-Mangan
-Molybdän
-Nickel •
-Phosphor
-Blei . .
-Platin .
-Schwefel
-Antimon
-Silicium
-Zinn . .
-Thallium
-Vanadium
-Wolfram
-Zink
Hg-K Quecksilber- Kalium
„ -Li
„ -Na^
„ -Pb
„ -Rb
„-Sn
„-T1
„ -Zn
-Lithium
-Natrium
-Blei
-Rubidium 177
. 151
• 152
• 153
• 154
• 155
. 156
• 157
. 158
• 159
. 160
. 161
. 162
• 163
. 164
165a
165b
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
-Zinn .
-Thallium
-Zink .
In-Pb Indium-Blei . .
„ -Tl „ -Thallium .
K-Li Kalium- Lithium .
„ -Mg „ -Magnesium
„-Na „ -Natrium .
„-Pb „ -Blei. . .
„ -Sn „ -Zinn . .
„-TI „ -Thallium .
„ -Zn „ -Zink . .
Li-Mg Lithium-Magnesium
„-Na „ -Natrium.
„-Sn „ -Zinn . .
Mg- Na Magnesium- Natrium
„ -Ni
„-Pb
„-Sb
„ -Si
„ -Sn
„-T1
„-Zn
-Nickel
-Blei .
-Antimon
-Silicium
-Zinn .
-Thallium 199
-Zink . . 200
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
Mn-Ni Mangan- Nickel
-P
-Pb
-Sb
-Si
-Sn
-Tl
-Phosphor
-Blei . .
-Antimon .
-Silicium .
-Zinn . .
-Thallium
Mo-Ni Molybdän- Nickel
Na-Pb Natrium-Blei .
„ -Sb „ -Antimon
„ -Sn „ -Zinn
„ -Tl „ -Thallium
„ -Zn „ -Zink •
Ni-P Nickel-Phosphor
„-Pb „ -Blei . .
„-S „ -Schwefel
„ -Sb „ -Antimon
„ -Si „ -Silicium
„ -Sn „ -Zinn .
„ -Tl „ -Thallium
„ Zn „ -Zink .
Pb-Pd Blei- Palladium
„ -Pt „ -Platin
„ -S „ -Schwefel
„ -Sb „ -Antimon
„ -Se „ -Selen .
„ -Si „ -Silicium
„ -Sn „ -Zinn .
„ -Te „ -Tellur.
„ -Tl „ -Thallium
„ Zn „ -Zink .
Pt-S Platin- Schwefel
„ -Sb „ -Antimon
„ -Sn „ -Zinn .
„ -Tl „ -Thallium
Rb-S Rubidium- Schwefel
S-Se Schwefel- Selen .
„-Sn „ -Zinn .
„-Te „ -Tellur .
Sb-Si Antimon-Silicium
„ -Sn „ -Zinn .
„ -Te „ -Tellur
„ -Tl „ -Thallium
„ -Zn „ -Zink .
Se-Sn Selen-Zinn . .
Si-Sn Silicium-Zinn .
„ -Tl „ -Thallium
Sn-Te Zinn-Tellur. .
„-T1 „ -Thallium
„ -Zn „ -Zink . .
Tl-Zn Thallium-Zink .
. 201
. 202
. 203
. 204
• 205
. 206
. 207
. 208
. 209
. 2x0
. 211
. 212
. 213
. 214
• 215
. 2X6
. 2x7
. 2X8
. 219
. 220
. 221
. 222
• 223
. 224
• 225
. 226
. 227
. 228
. 229
• 230
• 23X
• 232
• 233
• 234
• 235
. 236
• 237
. 238
• 239
. 240
. 241
. 242
• 243
. 244
• 245
. 246
. 247
. 248
• 249
. 250
• 251
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
0. Bauer. 41
642
150 b
Erstarrungskurven . binärer Legierungen.
I
■ Ag-Al Silber-Aluminium.
961,S
.
J
1 °"
n
i
:,-
i
/
/
M
657'
J
^
-v^
/
'^
^
/
-
'>
\v
1
Ag
20 40 60 60 100
Gewichtsprozente Silber
Erstarrungskurve nach 0. J. Petrenko, ZS.
anorg. Ch. 46, 53; 1905.
Chem. Verbindungen: AlAgg, AlAgs.
2.
Ag-As Silber-Arsen
1.
^
^r
900
\
\,
\
\
\
\
\
k
\
\,
\
SZT
1
> —
1
> ■' ■
- -J,
Gewichtiprozente Arsen
Erstarrungskurve nach K. Friedrich u. A. Leroux,
Metall. 3; 194; 1906.
3- Ag-Au Silber-Gold.
1060
Au
70et'
ü
~
^
N
IL
\
V
H
98fi
\
960
\
0'
10 20 30 40 SO 60 ?ö 8Ö 95 R
Gewichaproient« Silber.
Erstarrungskurve nach Roberts-Austen u. Kirke
RöSe, Chem. News. 87, 2; 1903. Heycock u.
Neville, Phil. Trans. 189 A, 69; 1897.
4. Ag-Bi Silber-Wismut.
Ag
961, S
•
900
\
1
1
\
800
\
\
700
\
\
600
\
\
&00
\
s.
\
400
V
N.
k
300
^
1
262°
V
200
*
20 40 60 80
Gewichtsprozente Wismut
Erstarrungskurve nach G. J. Petrenko, ZS. anorg.
Ch. 50, 138; 1906.
0. Bauer.
150
643
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
5. Ag-Ca Snber-Calciam.
Agiser
liS 2Ö «i
&n 60 70 80 «0 100
Gewichtsprozente Otldiiin
Erstarrungskurve nach N. Baar, ZS. anorg. Ch.
70, 385; 1911.
Chem. Verbindungen : Ag4Ca, AgjCa, AgjCa, AgCa. ?
6. Ag-Cd Silber-Cadmiom.
, : i [ ' : 'ms
800
1
. 1 i 1 !>^^
^^^ i
^
* -'>^
""y^ 1
B.
s
A
^
1^
\
\
\
ii
/
/
iH
\
'
^
j,
1
1
1 1
CJ
'
20«
1
i
i
i
Gewichtsproiente Silber
Erstarrungskurve nach (L J. Petrenko u. A. S.
Fedorow, ZS. anorg. Ch. 70, 161; 1911.
Chem. Verbindungen: AgCd«, AgCds, Ag^Gds.
7. Ag-Co Silber-Kobalt.
Flüssiges Kobalt ist bis 1600 C in Silber un-
löslich.
Q. J. Petreoko, ZS. anorg. Ch. 53, 215; 1907.
8. Ag-Cr Silber-Chrom.
net*
Ä:
AgiiMl
Gewichtsproiente Chrom
Erstamingskurve nach G. Hindrichs, ZS. anorg.
Ch. 59, 425; 1908.
9- Ag-Cu Snber-Kupfer.
~Vä 2Ö 55 4Ö 50 «Ö tÖ 8Ö so 100
Gewichtsprozente Silber
Erstarrungskurve nach K. Friedrich u. A. Leronx,
Metall. 2, 298 ; 1907. W. v. Lepkowski, ZS.
anorg. Ch. 59, 290; 1908. Heycock u. Ne-
ville, Phil. Trans. 189 A, 25; 1897. Elektrische
Leitfähigkeit und Härte. N. Kamakow, N. Pb-
schin u. Senkowsky, ZS. anorg. Ch. 68,
123; 1910.
0. Baaer. 41*
644
150 d
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
10. Ag-Fe Silber-Eisen.
Flüssiges Eisen ist bis i6oo C° in Silber unlöslich.
Q. J. Petrenko, ZS. anorg. Ch. 53, 215; 1907.
II. Ag-Mg Silber-IWagnesiam.
^9
55»"
900
J
1
/
/
^\
li
J756'
V
'\
1 ^
600
evs"
/
1
1
/
1
1
N
\,
\
500
\
s.
J\
^92"
\
^
w
%
400
.9
1
20 40 60 80 100
GeMTichtsprozente Silber
Erstarrungskurve nach S. F. Zemczuzny, ZS.
anorg. Ch. 49, 405; 1906.
Chem. Verbindungen: MgsAg, MgAg.
12. Ag-Mn Silber-Mangan.
13- Ag-Na Silber-Natrium.
£ 500
96-/, i
°
\
1 ""
^^
^^
'
"^
^,
>
\
1
\
\
\
\
S7,5 1
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Natrium
Erstarrungskurve nach E. Quercigh, ZS. anorg.
Ch. 68, 303; 1910. C. H. Mathewson, Int.
Z. f. Metallogr. 1, 57; 1911.
14- Ag-Ni Silber-Nickel.
1000
^9
.
/
\
/
1
1
\
\
\
1207,
1
1
riHs
\
/
81
■%
953°
5*5°
30 40
80 100
Gewichtsprozente Mangan
Erstarrungskurve nach Q. Hindrichs, ZS. anorg.
Ch. 69, 440; 1908.
/
\
1600
/
\
\
M
<
m
iW5
'
\
\
\
\
1100
1000
9S15
^9
900
20 40
Gewichtsprozente Silber
80 100
Erstarrungskurve nach G. J. Petrenko, ZS.
anorg. Ch. 53, 213; 1907.
0. Bauer.
150
645
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
i;
Ag-Pb Silber-Blei.
: . i
^
^
! '
/
y
1
y
X
3
i
^
s 600
y
^
/
/
«7"
J
so*'
:.i%
Ik «
! i
! i ;
1
j i<
1 a/
!) 4(
) &
l> 6
0 »
ö u
w
G«wichtsprox«Dte Sflber
Erstarrungskurve nach K. Friedrieb, Metall. 3,
398; 1906. Q. J. Petreako, ZS. anorg. Ch.
53, 202; 1907. Heycock u. Neville, Phil.
Trans. 189 A, 37; 1897.
16.
Ag-Pd Silber-Pallad
am.
1 ^^<^
^<^>^ ■
?
•<^
1
! y^^
y^y^
^
961,5'
i 1
!6 ■
"TC 30 «5 35 Si fö —
an
^1 ■;
Gewichtsprozent« Palladium
Erstarrungskurve nach R. Rner, ZS. anorg. Ch.
51, 316; 1906.
17. Ag-Pt Silber-Platin.
15 5Ö iöo
Ceirictitsprozeote Platin
Erstarrungskurve nach Fr. Doerinckel, ZS. anorg.
Ch. 54, 341 ; 1907. Thomsoo u. Miller, Joum.
Am. ch. Soc. 28, 1115; 1906.
Cham. Verbindung: PtAga?
18. Ag-S Snber-Schwefel.
lOM
4ff
96r
<
i
»00
X 906°
j
0
!
MOt*
3
l . . ,
f
f-
175"
Gewiditsprozraie S^waMaObcr
Erstamingskurve nach K.Friedrich u. A. Leroax,
Metall. 3, 365; 1906.
Chem. Verbindung: Ag^S.
19- Ag-Sb Silber-Antimon.
1000
«»,5:
!•
1
1 '
^
i '
^
___ i_ . !
\
\
^ ;
\\
1 -o«
3
( \
\ \
S.
1 600
i\ i\ ^ : i
,
6W
»
' \
\
S6S°
>^
^
r\ ^
Xv^ v*j" ;
'
85
4
; . j ■
1
0
4
0
«
0
»
0
1
N
Gewichtsprozente Antimon
Erstarrungskurve nach G.J.Petrenko, ZS. anorg.
Ch. 50, 141; 1906.
Chem. Verbindung: AgsSb.
0. Bauer
646
150 f
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
20. Ag-Se Silber-Selen.
1000
\°
\
/
/
u
\Uj,,&
l
1
1
1
1
1 -
1
1
10
20
Gewichtsprozente Selen
Erstarrungskurve nach K. Friedrich u. A. Leroux,
Metall. 5, 355; 1908.
Chem. Verbindung: AgaSe.
21. Ag-Si Silber-Silicium.
~iö 55 55 45 5Ö HÖ ?!5 m 5!5 TOo
Gewichtsprozente Silicium
Erstarrungskurve nach G. Arrivaut, ZS. anorg.
Ch. 60,^439; 1908.
22. Ag-Sn Silber-Zinn.
li) So 30 46 50 60 70 80 90 iOO
Gewichtsprozente Zinn
Erstarrungskurve nach Q. J. Petrenko, ZS. anorg.
Ch. 53, 210; 1907.
Chem. Verbindung: AgsSn.
Heycock u. Nevilie, Phil. Trans. 189 A, 40; 1897.
23. Ag-Te Silber-Tellur.
PUschin, ZS. anorg. Ch. 56, 8; 1908.
Chem. Verbindung; Ag2Te.
24.
Ag-Tl
Silber-Thallium.
^
961, i
(inn
:\
1
1
\
ADO
1
1
\
V
\
V
700
\
V.
\
\
AOO
\
\
1
l
"
S
\^
"iOO
1 !
s
\
\
1 j
' \ i
\
1
. ' 1 !
\
300
V.
227°
60
Gewichtsprozente Thallium
Erstarrungskurve nach G. J. Petrenko, ZS. an-
org. Ch. 50, 135; 1906.
21
. Ag-Zn
Silber-Zink
^9
961,5
\
V
V
\
\
V
\
711*
\
^
^
^=N,
^
V-^
^^
V
\
\
s
\
\
■
i
,1
n?
\
\
1
■^
^
1
1
\t3i
[\
'^
3«'
— /\
/
/
\
<<
o 5f c
. c <
bfi 9
<:=5
o 5
" 3
•ED
> w
= IQ
)0
40
Gewichtsprozente Zink
0. Bauer.
150 g
647
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
26. Al-Au Alaminiam-Gold.
Ju.
r
X
jfee.
.^
i
f
i
---1^
SM
i
j
' -^
^'•^
-«,
!
1
^^
1
1
:.;>-.
Cf^l
_
I
-^ 3J.
iOL
1
t
1
1
mi
§
.
(i
>^
i »
i
t
•
3
•
«
0
M
CO
T«
M
Co
IM
Erstarrungskurve nach Heycock u. Nevflie, Phil. Trans. 194 A, 201; 1900. Sicher festgestellte
ehem. Verbindungen: Au, AI und Au AI«. Wahrscheinliche Verb. : AU4AI. — Verbindungen Au AI;
Alls Als; AU(A1 sehr unsicher.
27. Al-Bi Alomiiiiiun- Wismut
1 1
i
1
AI
1
^7-
IfiSZ"
1
1
i i i
1
1
:
: ■ '
1
1
° 600
1
1
3
1
1
s.
1
T7r
n~
40
GewkhtsproieDte Wiamot
Erstamingskurve nach A. G. C. Qwyer, ZS.
anorg. Ch. 49, 318; 1906.
28. Al-Ca Alamiiiiain-Caiciain.
soo
r
\
/
/
/
ßt
\
/
JB.
«7«
y\^
/
?
v .«.
2 ""''
m
N
N /
SSO'
i.»
ao 100
Gvwiehtsprozaate Caieia
Erstarrungskurve nach L. Donski, ZS. anoi^.
Ch. 57, 203; 1908.
Chem. Verbindung: Ca AU.
0. Baaer.
618
15011
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
29. AI-Cd Alumiaium-Cadniiuni.
7
1
1
\
\
\
700
1
1
\
\
1
165 f
\
400
Cd,
322'
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Cadmium
Erstarrungskurve nach A, G. C. Qwyer, ZS.
anorg. Ch. 57, 150; 1908.
30. Al-Co Aluminium-Kobalt.
16
/
'%
\
s
/
>
\^
^
/
s
p
/i
31
V
m5
h
J
/
/
1
/
20%
/
« i
w'
/
/
/
^
/
m'
^vt
0
555°
20 40
Gewichtsprozente Kobalt
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach
A. Q. C. Gwyer, ZS. anorg. Ch. 57, 136; 1908.
Chem. Verbindungen: C03AI13, C02AI5, Co AI.
h-c-k magnetische Umwandlung.
31- Al-Cr Aluminium-Chrom.
e
H »00
/
/
■KSÖ
1
c
^
y
^'-
^-.
1
\
\
\
\
/
/
\\
OT«<*
V
1
55%
1
1
1
1
^662°'
6Vt"
1
20 40 60 80
Gewichtsprozente Chrom
O-
Erstarrungskurve nach G. Hindrichs, ZS. anorg.
Ch. 69, 433; 1908.
nicht sicher festgestellt.
Chem. Verbindung: Vermutlich AlCrs.
32. Al-Cu Aluminium-Kupfer.
"0 ÜÖ 56 40 TO ftÖ 7Ö 8Ö »0 lÖO
Gewichtsprozente Aluminium
Erstarrungskurve nach A. Q. C. Qwyer, ZS. anorg.
Ch. 57, 117; 1908.
Verbindungen: CU3AI, CuAl, CuAlg.
Le Chatelier, Bull. Soc. d'Encour. (4) 10, 573;
1895-
0. Bauer.
150
649
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
33- Al-Fc Aluminiam-Eiseo.
1600
■aii
J
'^
y
4
//
/
f^Al
r /
kl
/
yj
■ms*^
K
\j
'
V
Siooo
i
/
e
"?o
/
/
r
^
/
i-
AI
fsss
ff»*"!
40
60
Gewichtsprozeiite Eisen
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach A.O. C.
Gwyer, ZS. anorg. Ch. 57, 12g; 1908.
Chem. Verbindung: FeAls.
h - i magnetische Umwandlung.
34* Al-K Aluminium-Kalium.
T
1
\
1
1 ^
\
\
M
SST^
•
500
300
100
K
ÜJ*
i
i
&
0
5
10
Gewichtsprozent« Kalium
Erstarrungskurve nach D. P. Smith, ZS. anorg.
Ch. 66, 113; 1908.
•1
>5-
Al'Mg Aluminium-Magoesiam.
M
857'
«5f
\
/
\
/
V
J
r
\
1
>
\
1
1
\
/
\
i
ffft>
r.
/
vsz'
L
¥
S ,
/
\/
YW'
40
60
Gewichtsprozent« Magnesium
Erstarrungskurve nach G. Grube, ZS. anorg. Ch.
45, 229; 1905-
Chem. Verbindung: Al3Mg4.
36.
Al-Mn Aluminium-Maogaa
1300
!
1273*.
/
/h
/,
"^ 1ZOT
/
/
4
\
1
/
/
1
\
\
/
/
f
-■mit.
s"
\
1
\
/
/
/
1
9t0*
f
°
/
c. soo
E
/
AI
J
ffwH
Jtn.
11, 1.
Vn : 1 sns"
Gevicfatsprozente M»nR»n
Erstarrungskurve nach G. Hindrichs, ZS. anorg.
Ch. 59, 444; 1908.
Chem. Verbindungen: MnAU?, MnsAl?
0. Bauer.
650
150 k
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
37- Al-Na Aluminium-Natrium.
!
700
1
1
1
1
\
657"]
AI
500
300
^li
?7,f°
(
i
0
4
0
6
0
8
0
1
00
Gewichtsprozente Aluminium
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewson, ZS.
anorg. Ch. 48, 193; 1906.
38. Al-Ni Aluminium-Nickel.
16tC
'MA
■
/
\'^
1
\
V
1VS1°
/
T
1-
f
^ISTI"
/
tr.
/.
%All
«»"
'
/
73%
i5
%
/
h.
r.J
^s"
ytMf
i
!
7
/
/
1
1
^/
r
630'
1
1
??o°
L
/
f
"20 40
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach A. G. C,
Qwyer, ZS. anorg. Ch. 57, 136; 1908.
Chem. Verbindungen: NiAU, NiAU, NiAl.
h - i magnetische Umwandlung.
39- Al-Pb Aluminium-Blei.
1
1
\
\
1
1
\
\
M
1 ^
6SV'
\
\
V
1.
i
Fl
PJ"
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach A. G. C. Gwyer, ZS.
anorg, Ch. 57, 149; 1908.
40- Al-Sb Aluminium-Antimon.
1100
.1000
- 900
800
a
mW
^
^
-^
i i
\
/
/
! i
\
/
J
\i
fi,fJf.
iso°
«?
^
c
1
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Oewicbtsprozente ÄJQtimoo.
Erstarrungskurve nach H. Qautier, Bull. Soc.
d'Encour. (5) 1, 1315; 1896.
W. Campbell u. J. Mathews, Journ. Am. chem.
Soc. 24, 259; 1902.
G. Tammann, ZS. anorg. Ch. 48, 53; 1906.
Chem. Verbindungen: Al^Sb?, AlSb?, Al.Sbs?
0. Bauer.
1501
651
, Erstarrungskurven binärer Legierungen.
1 .
1
' 41- Al-Si Aliiaiiiiiam-Siliciam.
43- Al-Tl Alaminiam-Thalliam. 1
SL
M.
n
«
wt
wv'
^
^
y
K
2 10«O
i
1
800
AI
60«
400
/
/
1"
/
r
/
/
300
/
/
3tf
J
/
i
/
-yn^
\
A
v^
2* i. ■>•"' 80 11
GcwiditsprozMite ThalHiia
Erstarrungskurve nach Fr. Doerinckel, ZS. anorg.
Ch. 48, 189; 1906.
Erstar
Ch.
M 40 M 80 t
OevicfatBproxente SOiduin
rungskurve nach W. Fraenkel, ZS. an«
58, 157; 1908.
M
44- Al-Zn Alaminiam-Ziiik.
42. Al-Sn Alaminium-Zinn.
SS9'
AL
TOO
1 500
1.
^ Zn
400
300
^
^
/
AI
600
C 500
657"
Sn
Z3f
^
y^
/
/
^~~~~-«.^i
— i
/
— /
/
V-
w
/
/
f- —
\
k
\^
391'
-r-
7
1
9
!
§ 400
300
200
\
1
SO-
\
/
\y
231,1
m-
1
22».'
■L
zzg_
1
!
M 40 60 88 1
88
i
t 6
flßV
0
1
Erstarrungskurve nach Heycock u. Neville, Chem.
Soc. 71, 383; 1897.
Shepherd, Joum. ot phys. Chem. 9, 504; 1905.
\
-ns
1
\
i
i
Ersta]
org
Heyc(
189
20 40 CO M 1
Gewichuproiente Zinn
-rungskurve nach A. Q. C. Gwyer, ZS.
Ch. 49, 315; 1906.
)ck u. Neville, Joum. ehem. Soc. 57, 3
0.
M
an-
76;
K. Fn
edr
45
icb,
. A
Me
s-A
tall.
lU
5,
Krsi
603
io-G
I9<
old
08.
0. Bauer.
652
150
m
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
1600
Co
47- As-Co Arsen-Kobalt.
46. AS"Bi Arsen-Wismut.
■
1
0
15
S? 1100
QewichUprozente Arsen
Erstarrungskurve nach K. »oo
Friedrich u. A. Leroux,
Metall. 5, 148; 1908.
Nr. 47 siehe nächste Spalte.
\tv9lt
°
\
\
s.
\
\
\
\
•4
\
?
\
/
\
/
/
j-
\
^
/
d-
\
^
^
1
/
916'
\
€y
■^
/-\
y
\
"^
48- As-Cu Arsen-Kupfer.
10 16 20 25 30 36 40 45 50 55
Gewichtsprozente Arsen
Erstarrungskurve nach^K. Friedrich, Metall, ö, 150; 1908.
Chem. Verbindungen: C05AS2, CcjAs, C03AS2, CoAs.
49- As-Fe Arsen-Eisen.
\
\
s^
\
S,
iLß
850°
esH**
\
u
N
11
21*
X
Ä?*'
N
^
.
<!
Gewichtsprozente Arsen
Erstarrungskurve nach K. Friedrich, Metall.
2, 490; 1905.
Metall. 6, 529; 1908.
Chem. Verbindungen: CusAs, CusAsg.
N
1300
\
\
1200
\
\
3 1100
\
\
§
^1000
\
L
^
5
y
As
\
•>
//
'7\
/
too
\
/
//'
\
/
1
*■
1
/
X—
I^
1
0
2
3
3
0
4
0
5
0
60
Gewichtsprozente Eisen
Erstarrungskurve nachK.Friedrich,Metall.4, 131 ; 1907-
Chem. Verbindungen: FeaAs, FeaAsj, FeAs.
0. Bauer.
150 o
653
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
50. As-Ni Arsen-Nickel.
Isf*'*'
1400
1300
^
'1 \
1200
1
^
\
1100
>|
\
•
\
^'
>
^
^
\
.1
-lA,
V
r
N
1
/
/
i
\
\,
/
y.
i
10 20 30 40 50 M
GeTiehtsproient« Arseii
Erstarrungskurve nach K. Friedrich, Metall. 4,
207; 1907.
Chem. Verbindungen: NisAs*. NiAs.
51 As-Pb Arseo-BIei.
•00
! 1
?
y
,^
2
c
1.400
s
f2
ä
/
/
Fb
«rV
300
\i
i
1
;
1
1
0
i
0
3
0
k\.
Gewichtsprozente Arsen
Erstamingskurve nach K. Friedrich, Metall. 3,
46; 1906. Während der Abkühlung findet
starke Entmischung statt.
5
2.
As-Pt
Arsen-PIafin.
pt
fTVf
1
\
\
\
\
ftg.k^
\
y
H
\
1
?
\
/
1
J
s
^10«.
/
/
/
1
/
800
V
57»'
1
!
i
1 1
40«
; ,11
GeTicfatsprozeDle Arsen
Erstarrungskur\'e nach K. Friedrich u. A. Leroiu,
Metall. 5, 148; 1908.
Chem. Verbindung: PtaASs.
53- As-S Arsen-Schwefel.
W. P. A. Jonker, ZS. anorg. Ch. 62, 89; 1909.
ASiS2 ist nicht nur in der Dampfphase, sondern
auch in der flüssigen teilweise dissoziiert AsjSs
destilliert undissoziiert über.
Schmelzpunkt von AsaS*: 320", von AsgSa: 310".
54-
As-Sn Arsen-Zinn.
1
~ .„.„^^^^^^^
■"^
,/
9
>
i i
«
]/ ' i
1 1
■ 1
4'
1
/
i
/ '■
231-*
Gewichtsprozente Arsen
Erstarrupgskurve nach N. Parravano u. P. de
Cesaris, Intern. Z. f. Metallographie 2, i; 1911.
Chem. Verbindungen: SnsAs, SnAs.
0. Bauer.
654
150 o
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
55- As-Zn Arsen-Zink.
800
"
?
^
/
1
B
1
1
Zn
1
IV9'
Gewichteprozente Arsen
57- Au-Cd Qold-Cadmiam.
Erstarrungskurve nach K. Friedrich u. A. Leroux,
Metall. 3, 477; 1906.
56. Au-Bi Gold-Wismut.
Au.
MS>t
0
too
\
\
\
\,
. 700
1
\
S,
\
S,
H SOO
\
\,
\
\
\
\
^ 1
\
\
\
zvo°
\
J^l
V"/
ihi
/t^%
w~
2
0
4
0
6
0
s
9
10
Ju,
uoev
>
1000
\
vy
900
y
i
\
\
800
2
£ 700
S.
\
y
i
\
\
\
\
H
\
ezA
600
"^
\
N
VI
\
vsi^
3j
^
1^
N,
400
S
\
\
303°
\
322°
Cd
Gewichteprozente Wismut
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS. anorg.
Ch. 50, 147; 1906.
20 40 60 80 100
Gewichteprozente Cadmium
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS. anorg.
Ch. 48, 337; 1906.
Chem. Verbindungen: AuiCds, AuCds.
58- Au-Co Qold-Kobalt.
-IUSSTj)
uoo
^
-^
^
P1300
^
2
^
Q.
/
A
■
7790
Au,
1000
jpet
/
.«.«7<»
^
^
I
j 2
9 3
0 4
9 B
0 6
0 7
0 »
0 «
0
1
X)
Gewichteprozente Kobalt
Erstarrungskurve nach W. Wahl, ZS. anorg.
Ch. 66, 65; 191 o.
0. Bauer.
«
150
655
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
^59-
Au-Cu Gold-Kupfer
CiL
^^^^fc:^::^ :
Mti'
y
1
10 äö So 4Ö So ÖÖ 7Ö So 9Ö ioo
Gewichtsprozente Gold
Erstarrungskurve nach N. S. Karoakow u.
S. F. Zemezuzny, ZS. anorg.Ch. 54, 164; 1907.
Roberts-Austen u. Kirke-Rose, Proc. Roy. Soc.
67, 105; 1901.
60. Au-Fe Gold-Eisen.
1527
\
\
•V
\
s
\
\
N
S
N
s.
■n^
k 7»'
s
?
1
K,
N
1
\
\
-Vj
^
g,100«
i
-a:
• 1
\
OA^I
1
\
'-TH^
n
—
_A
\
\
\
1
\
20 40 60 80 100
Gewichtsproiente Oold
Erstarrungskurve nach E. Isaak u. G. Tanunaoa,
ZS. anorg. Ch. 53, 294; 1907.
61. Au-Mg Gold-Magnesium.
AuMt
10 20 30 40 »0 00 70 80 »O 100
Gewichtsprozente Magnesium
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS. anorg. Ch.
63, 173; 1909.
Chem. Verbindungen: AuMg, AuMga, AuMga.
Q. G. Urasow, ZS. anorg. Ch. 64, 383; 1909.
An-iMg (Forts.)
Urasows Erstarrungskurve weicht in einigen
Punkten von Vogels Kurve ab. Chem. Ver-
bindungen : AuMg, AuMgj, AuMgs und AujMgs.
G. G. Urasow u. R. Vogel, ZS. anorg. Ch. 67,
442; 1910.
62. Au-Na Gold-Natrium.
_
7
V
/
j.
^
j
/
3
/
E
/
r-
^
/
/
/
/
/
^
100
/
/
-no*-
Jb
wr
■
1
Gewichtsprozente Gold
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewson, Int.
ZS. f. Metallogr. 1, 84; 191 1.
^Z' Au-Ni Gold-Nickel.
80 IM
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungskurve nach M. Levin, ZS. anorg.
Ch. 45, 239; 1905.
0. Bauer.
656
150 q
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
64. Au-Pb Oold-Blei.
A^L
^V
'
\
k
\
>
\
9
N
V
1
\
E
w
\
300
^
N
326"
>
?5»°
L^
i*4
H1°
,
^
rfi
^
1
fi
^
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS. anorg.
Ch. 46, 17; 1905,
Chem. Verbindung: Au^Pb, AuPb^.
65. Au-Pd Gold-Palladiura.
10 20 30 40 BO 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente Palladium
Erstarrungskurve nach R. Ruer, ZS. anorg. Ch.
51; 393; 1906.
66. Au-Pt Gold-Platin.
10 20 30 40 5Ö 6Ö 70 BÖ 55 TOO
Gewichtsprozente Platin
Erstarrungskurve nachFr.Doerinckel, ZS. anorg.
Ch. 54, 347; 1907.
Erhard u. Scherte!, Jahrb. Berg- u. Hüttenwesen
Sachsen 17; 1879.
67. Au-Sb Gold- Antimon.
UDO
Au,
W»*'
900
\
\
^ ,w,
\
«
i
E
H 600
\
831*
\
y
y'
500
\
/
/
\
Au.
n,/
wq'
\
/
^
400
V
r
leo'
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Antimon
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS, anorg. Ch.
50, 153; 1906.
Chem. Verbindung: AuSb>.
0. Bauer.
K., 1
150
657
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
68. Au-Se Qold-Seleo.
K. Friedrich, Metall. 5, 603; 190S.
Ju
1000
900
800
700
3
foev
69. Au-Sn
Gold-Zinn.
\
\
1
,
i'
i**"
w
400
300
200
Au.
/
\
\
/
JOS'
\
1 Vcso' l
r
^
4
a
?
^7°
\
at^
Sh.
1
^
,
0
0
6
0
^
0
1
00
Gewichtsprozente Zinn
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS. anorg. Ch.
46, 64; 1905.
Chem. Verbindungen : Au Sn, Au Sn,, Au Sn4.
70. Au-TI Gold-Thallium.
J
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
p
j
/
12S
X
s.
/
ISO
"""•'
^-V
M
100
~n
'o
«0
*
0
6
0
6>
0 —
— r
Gewichtsprozente Gold
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach
M. Levin, ZS. anorg. Ch. 45, 34; 1905.
71- Au-Zn Gold-Zink.
1100
1000
W«f
900
800
\ V 7«<r<«
9 700
1
V
,f70' "^
\\
1
Li*'"
!
1 ,
"<>s
hv
4
\
\
>
\
k
r
•S jMa;^_^__^
»Ö 40 M So
Gewichtsprozente Zink
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS. anoi^. Ch.
48, 323; 1906.
Chem. Verbindungen: AuZn, AusZns, AuZns-
72. Bi-Ca Wismut-Calcium.
600
1 : . , 1
500
\
^60V>
V
1
3
/
|ion
Bi
IST
L^
is.»
MO
>
1
0
IS
Gewiehlsprozente Calcium
Erstarrungskurve nach L. Donski, ZS. anorg.
Ch. 57, 215; 1908.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
0. Bauer. 42
668
150 s
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
Th' Bi-Cd Wismut-Cadmium.
350
Cd.
300
i^"
\
V250
\
s
ieiTj
\
/
1
\
/
>
\
/
/
150
\
^
/
ins"
60 80
Gewichtsprozente Wismut
Erstarrungskurve nach A. W. Kapp, Dissert.
Königsberg 1901.
A. Stoffel, ZS. anorg. Ch. 53, 149; 1907.
74- Bi-Co Wismut-Kobalt.
Co
1400
\
mw
/
/
\
\
/
\
\
v
^7J«
,0
4
7,5«
i
<IUOi
.X.
258°
96,7«'
20 40 60
Gewichtsprozente Wismut
Erstarrungskurve nach K. Lewkonja, ZS. anorg.
Ch. 59, 317; 1908.
1800
75.
Bi-Cr
Wismut-Chrom
.
/
1600
/
/
\
1
«53
?
1
E
Bi
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Chrom
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS. anorg.
Ch. 55, 24; 1907. L3^.'1BM
1^. Bi-Cu Wismut-Kupfer.
Si
200
^
1Ui^
u
^
^
^
-^
^
/
/
/
/
210^
2
e
4
0
6
0
8
0
1
DO
Gewichtsprozente Kupfer
Erstarrungskurve nach K. Jeriomin, ZS. anorg.
Ch. 55; 413; 1907.
Gautier, Contrib. ä l'etude des alliages 1901, iio.
Heycock u. Neville, Phil. Trans. 189 A, 25; 1897.
Roland-Gosselin, Bull. Soc. d'Encour. (5) 1,
1310; 1896.
0. Bauer.
150 t
659
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
n. Bi-Fe Wismnt-Eisen.
!
^
tffir.
UM
i
3
h
! 1
j
1
!
i
1
!
1
ISO
i i
! !
25
75
Gewichtaproiente Wismut
Erstarrungskurve nach E. Isaac u. Q. Tammann,
ZS. 2cnatg. Ch. 55, 6o; 1907.
78- Bi-Hg Wismat-Qnecksilber.
GewicfatsprozeDte Quecksilber
Erstarrungskurve nach N. A. Puschia, ZS.
anorg. Ch. 36, 214; 1903.
79- Bi-K Wismat-Kalium.
^^^^
\
^v^
"^^^K
10 » 55 «5 55 eö 70 It' ^ Too
Geirictauprozente Kalium
Erstarrungskurve nach D. P. Smifb, ZS. anorg.
Ch. 56, 127; 1908.
Chem. Verbindungen: KBi,, KsBi, Yi^Bh ??,
K.Bi,?
80. Bi-Mg Wismnt-Mapiesiniii.
800
7
Jfr
ao^
>
/i
\
^~^-^^^! / i
\
""^■^-^7 55T'
?
3""
i
P***
W
'
Cewiditoiicanate Wiaaist
Erstarrungskiirve nach (L Grabe, ZS. anorg.
Ch. 49, 85; 1906.
Chem. Verbindung: Bi^Mga.
0. Baaer. 42*
660
150 u
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
8i. Bi-Na Wismut-Natrium.
700
y
"
K"""
/
/
'S
4
\
P
A
/
\
3
/
/
HH5°
i
1
\
1
/
/
%
\
/
/
.\
/
91"
Na,
97,5^
Bi
273»
10 20 30 40 60 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente Wismut
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewsofl, ZS.
anorg. Ch. 50, 189; 1906.
Chem. Verbindungen: NasBi, NaBi.
82. Bi-Ni Wismut-Nickel.
300
1t5P
^
^
■
/
^
1
r
A
^
i
■^
638°
1
1
WZ*
/ '
f ^
h
i i
tif
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach Q.Voß,
ZS. anorg. Ch. 67, 54; 1908.
Chem. Verbindungen: NiBig, NiBi.
h-i-k magnetische Umwandlung.
83. Bi-Pb Wismut-Blei.
350
7i
1*0
/
'
Bi
^68'
\
/
/
9
r
\
3
\
\
V
/
r
a. 200
i
\
\
/
/
\
\
/
'
150
\
\
/
V
ji
1
1
0
40
60
80
100
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach A. Stoffel, ZS. anorg.
Ch. 53, 150; 1907.
A. W. Kapp, Diss. Königsberg 1901.
84. Bi-S Wismut-Schwefel.
VbO
/
/
/
/
/
/
550
/
/
>
/
450
/
/
/
1
250
10
Gewiohtsprozente Schwefel
Erstarrungskurve nach A. H. W. Aten, ZS. an-
org. Ch. 47, 387; 1905.
Chem. Verbindung: Bi2S3?
0. Bauer.
150
661
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
85. Bi-Sb Wismut- Antimon.
soo
.g»»
^
\
\
s
600
\
\
V
N
\
N
\,
\
\
\
X
\,
\
\
\
^
N
\,
'V
\
200
Gewichtsprozente Wismut
Erstarrungskurve nach K. Hüttner u. 0. Tam-
mann, ZS. anorg. Ch. 44, 138; 1905.
86. Bi-Si Wismut-Siliciura.
fe 800
a.
e
Bi
Too
Gewichtsprozente Sflicium
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS. an-
org. Ch. 00, 22; 1907.
Es tritt Schichtenbildung ein. Ob Wismut im
krv'stallisierten Zustand etwas Silicium zu lösen
vermag, steht nicht einwandfrei fest.
87. Bi-Sn Wismot-Zinn.
zeiA
232°
j
/
X
v
/
\
X
N
/
\
/
as.^
N,
/
ff
0
»<.
40
60
Gewichtsprozente Wismut
Erstarrungskurve nach W. v. Lepkowski, ZS.
anorg. Ch. 69, 287; 1908. A. Stoffel, ZS.
anorg. Ch. 53, 148; 1907. A. W. Kapp, Diss.
Königsberg 1901.
Bi-Te Wismut-Tellur.
57
C
/
\
/
4
\
400
/
\f
"N
\
vzp.
/
v*
300
/
/
tet"
200
20 40 «0 80
Gewichtsprozente Tellur
Erstarrungskurve von K. Mönkemeyer, ZS. anorg.
Ch. 46, 419; 1905.
Chem. Verbindung: Bi2Te3.
0 . Bauer.
662
150
W
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
89. Bi"Tl Wismut-Thallium.
§
^150
301°
A
f
^,2
J
(
\
Bi,
'l^
/
0 \
^
211.
3
^.
/
/
— '\
\ '
\J 1
rl
,
1
/
/
L>
^trt
r''
/
/
'
n
231,8
60
Gewichtsprozente Thallium
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach M.
Chikashige, ZS. anorg. Ch. 51, 330; 1906.
Chem. Verbindungen: BisTls, BiTU?
90. Bi-Zn Wismut-Zink.
700
0 ,
/
'
N
/
1
\
3
S 500
S.
s
1
1
\
\
1
L
V/f»
\
E-
/
/
ISf.V
J
M\t
0
2
0
4
0
6
0
ä
Ö
IC
Gewichtsprozente Zink
Erstarrungskurve nach Heycock u. Neville,
Joum. ch. Soc. 71, 394; 1897. Spring u.
Romanoff, ZS. anorg. Ch. 13, 29; 1897.
Arnemann, Metall. 7, 201; 1910.
91- C-Fe Kohlenstoff-Eisen.
a) Stabiles System.
ISOOr
1500
uoo-
1300-
1200-
I
I 1100-
1000-
900 =
800;
700-
6O0L
4'
N,
s
\
\
/
\
\.
s://
\c'
\
/
,y;
y
T
Q
_^
-p^-
w
1)
:
4
1
Gewichtsprozente Kohlenstoff
b) Labiles System.
Gewichtsprozente Kohlenstoff
Roberts -Austen, Proc. Inst. Mech. Eng. 6,
Febr. 1899. Roozeboom, ZS. phys. Ch. 34,
437; 1900. Charpy u. Qrenet, Bull. S.
d'Enc. 1902, 399, März. E. Heyn, ZS. Elch.
10, 437; 1904. Benedicks, Metall. 3, 393,
425; 1906; 5, 41 ; 1908. E. Heyn u. 0. Bauer,
Stahl u. Eisen 1907, 1565, 1621. F. Wüst,
Metall. 0, 512; 1909.
0. Bauer.
150
X
663
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
92. C-Mn Kohlenstoff-Mangan.
1400
«-
1200
<<
^
'^
^
5 1000
1
^ 800
f
^
-^
1
'
Erstarrungskurve
nach A. Stadeler,
MetalI.5,26o;i9o8.
Chem. Verbindung:
MnaC.
2Ji i Ifi
Gewichtsprozente Kohlenstoff
93 C-Ni Kohlenstoff-Nickel.
1500
Erstarrungskurve |
nach K. Friedrich %
o.
u. Leroux, Metall. ij309
7, 10; 1910.
r
\
K
s^
j
"S
X
^
1 i
: i i
._
1
s
3
Gewichtsprozente Kohlenatotf
94- Ca-Cd Calciam-Cadmiom.
800
1
1
■
i
/
700
(
\
\
'/'
V,
/ /
1
/ /
e
1
f
1
/
/
'f
^«00
1
1
1
1
S
1
StO'
u \
1
^
.
il
1 /
1 /
1
(
1 5
1 "^
<il
tis'
l
794
7/^
1
1
M"
ISIS'
r%
1
Gewichtsprozente Calcium
Erstarrungskurve nach L. Donski, ZS. anorg.
Ch. 57, 196; 1908.
Chem. Verbindungen: CaCds, CaCd, Ca3Ckl2?
95- Ca-Cu Calcinm-Kopfer.
1200
i
'
Ol
UOT«*»
u
^4
\
lOf
a
\
^
^
^^^
i
\
>
/
/''
« «00
V 1:
•^
\ ^
1 — \ — 1
1
■
Ol
20 40 60 80
G«wichtipr«zenu Caldiun
Erstarrungskurve nach N. Baar, ZS. anoi^. Ch.
70, 379; 191 1.
Chem. Verbindung: CuiCa.
96. Ca-Fe Calcium-Eisen.
C. Quasebart, Metall. 3, 28; 1906, L. Stockem,
Metall. 3, 147; 1906.
97. Ca-Mg Calcium-Magnesium.
Mg
«00
i
1 1
i
' —
r—
/
1
\
\
/ srs"',
\l
Y
♦»ä'
L
.
w
60
Oevichtiproxsnte Caldiiin
Erstarrungskurve nach N. Baar, ZS. anorg.
Ch. 70, 364; 1911.
Chem. Verbindung: Mg^Cas-
0. Bauer.
664
150 y
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
9B- Ca-Pb Calciam-Blei.
55 iö 55 gö"
Gewichtsprotente Calcium
Erstarrungskurve nach N. Baar, ZS. anorg. Ch.
70, 375; 1911.
Chem. Verbindungen: PbsCa, PbCa, PbCag.
L. Donski, ZS. anorg. Ch. ö7, 210; 1908.
99- Ca-Sb Calcium- Aotimon.
vuo
5b
600
£«"
^
/
r
/
^sss
y«
-
s%
500
1
0
IE
Gewichtsprozente Calcium
Erstarrungskurve nach L. Donski, ZS. anorg.
Ch. 57, 217; 1908.
100. Ca-Si Calcium-Silicium.
700
,/'
/
/
eoo
*^-*
/
{
eof"
/
/
500
/
/
/
/
/
300
/
/
m"
6n,
200
232«
10
15
Gewichtsprozente Calcium
Erstarrungskurve nach S. Tamara, ZS. anorg.
Ch. 62, 86; 1909.
Chem. Verbindung: CaSia?
lOi. Ca-Sn Calcium-Zinn.
400
•
0 1200
/
/
,^^
/
1 1000
y
' -^
A
~a^
,^^
^
800
^^^
t03'
15 So ' 3Ö 40 60 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente Silicium
Erstarrungskurve nach L. Donski, ZS. anorg.
Ch. 57, 213; 1908.
Chem. Verbindung: CaSns.
0. Bauer.
150
665
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
102. Ca-Tl Calcium-Thallium.
KT SO 35 «5 6Ö 65"
G«»iclit8prozente Calcium
Erstamingskurve nach N. Baar, ZS. anorg. Ch.
70, 369; 191 1.
Chem. Verbindungen: TlgCa, TliCas, TlCa.
L. Donski, ZS. anorg. Ch. 67, 206; 1908.
103. Ca-Zn Calciam-Zink.
"io"^ — SS SB «ö so 6ö 7ö iö so »So
Gevichteprozentc Oüeiuiii
Erstarrungskurve nach L. Dooski, ZS. anorg.
Ch. 57, 189; 1908.
Chem. Verbindungen: CaZnio, CaZn4, CaiZns,
CajZn, CaZn?
104. Cd-Co Cadmiam-Kobalt.
Durch Zusatz von Kobalt wird der Schmelz-
punkt des Cadmiums um 6° erniedrigt.
K. Lewkonja, ZS. anorg. Ch. 59, 322; 1908.
105. Cd-Cr Cadmium-Chrom.
106. Cd-Cu Cadminm-Kapfer.
Gcvirhtsproiente Cadmium
Erstarrungskurve nach R. Sahmen, ZS. anorg.
Ch. 49, 305; 1906.
Chem. Verbindungen: Cu^Cd, CujCds.
107. Cd-Fe Cadmium-Eisen.
Cadmium löst sich nicht in geschmolzenem Eisen,
sondern verdampft. Ob Eisen von geschmol-
zenem Cadmium aufgenommen wird, ließ sich
bisher nicht mit Sicherheit feststellen.
E. Isaak u. G. Tammann, ZS. anorg. Ch. 55,
61; 1907.
108. Cd-Hg Cadmium-Qaecksilber.
26 55 M 50
G*«nctiBpKaeate Cadmium.
Lösen sich nicht ineinander. Erstarrungskurve nach Bijl> ZS. ph. Ch. 41,
G. Hiadrichs, ZS. anorg. Chem. 69, 427; -1908. I 641; 1902.
0. Bauer.
666
150
aa
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
109. Cd-K Cadmium-Kalium.
/
/
v
\
^/
\
\
V
ves'
\
t
\
\
'
»«1
63°
Gewichtsprozente Kalium
Erstarrungskurve nach D. P. Smith, ZS. f. anorg.
iCh. 56, 121; 1908.
Chem. Verbindungen: KCdu?, KCdj?
HO. Cd-Li Cadmium-Lithium.
1^
1
[
/]
//
>
//
/
/
200
, ^
/
i79*L
"
"20 40 6Ö 80
Gewichtsprozente Cadmiunt
Erstarrungskurve nach G. Masing u. G. Tam-
maan, ZS. anorg. Ch. 07, 196; 1910.
Chem. Verbindungen: LiCd, LiCd2.''
III. Cd-Mg Cadmium-Magnesium.
aso.»
VaCA
tff/c
ca
V.
--^
f ,
"^
1
i
^
Im7'
! S
!
.^
J»
A
y
i \
i
\
i
20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente Cadraium
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach G.
Grube, ZS. anorg. Ch. 49, 75; 1906. Boudou-
ard, C. r. 134, 1431; 1902.
Chem. Verbindung: MgCd.
112. Cd-Na Cadmium-Natrium.
3
S 260
\
\
3lä.&
^
[ioo-'J^
3W
\
y
y
1
ts
/
y
A
/^if
9^"
10 20 30 40 60 60 70 80 90 100
Gewichtsprozente Cadmium
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewson, ZS.
anorg. Ch. 50, 182; 1906.
Chem. Verbindungen: NaCd-.», NaCds.
113 Cd-Ni Cadmium-Nickel.
^
-
/
''
/
/'
L
SOI»
_/
^
M
/
0
WS'
/
f
321°
321»
Gewichtsprozente Nickel
{Erstarrungskurve nach G. Voß, ZS. anorg. Ch.
67, 70; 1908.
Chem; Verbindung: NiCd^.
0. Bauer.
150 bb
667
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
114- Cd-Pb Cadmium-BIei.
350
J»6
SU*
!
i
1/
b
K
^>^
fsso
v^.^- —
1
ZM«;
200
Ctf
40 60 SO 100
G«wicliUproient& Cadmium
Erstamingskurve nach A. Stoffel, ZS. anorg. Ch.
53, 152; 1907. A. W. Kapp, Diss. Königs-
berg 1901.
115. Cd-Sb Cadmium-Antimoa.
660|
i ! \ ' \ l«..
5»
/
J
f
/
/
500
1
/
/
1^
s°
/
/
/
»«s'
t"
/TN,
/
/
mtm,^
/
iL?
350
/
N"
/
1
1
Sn
<7
1
1
v *»•
'•»* : 1 ;!
1
1
i
0
4
«
t
w
8
•
1
00
0«wicbtsprox«nte Antunon
Erstarrungskur\-e nach N. S. Kurnakow u. N. S.
Konstantinow, ZS. anorg. Ch. 58, 16; 1908.
Stabiles System.
Labiles System.
Chem. Verbindungen: CdSb, CdaSb^.
W. Treitschke, ZS. anorg. Ch. 50, 217; 1906.
116. Cd-Sn Cadmiam-Zian.
350
1
'
1 ^
1
3ZO*i
j
/
/
[/1
U Sn
ff
L^
/
3
V
s.
y
^
0.
E
\
s
L
^
777»
150
f
■
100
\
t
1
M MM
Ocwiefatsprozente Cadmium
U.
Erstarrungskurve nach A. W. Kapp, Diss. Königs-
berg 1901. A. Stoffel, ZS. anorg. Ch. 53,
146; 1907.
117 Cd-Te Cadmium-Tellnr.
1200
i 1
J-^T
IX
^^
rv
y
y
Xs,
9
1
1
1
1
\
2
9 <Aa
1 i ! 1
1
k
.MO
S
' ^\
H
•iz-A
1
Cd,
nz*
20 40 60 80
Gewichtsprozente TeUor
Erstamingskurve nach Matsasuke Kobayashi,
ZS. anorg. Ch. 69, 4; 1911,
Chem. Verbindung: TeCd.
0. Bauer.
668
150
cc
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
II 8. Cd-Tl Cadmium-Thallium.
350
a
^
i01,7\
^
>^
^250
2
es
V
/
s
X
}
f
i
203,i
»
\
/
l
r,7%
160
20 40 60 80
Gewichtsprozente Thallium
Erstarrungskurve nach N. S. Kurnakow u. N. A.
Puschin, ZS. anorg. Ch. 30, io6; 1902.
119. Cd-Zn Cadmium-Zink.
Zn
IffgO
0
"^
^
.
121^
^ 300
2^0"
** ^
^^
S
n,6%
H
■ 1
V ■ 5
3 ä
3 4
&
51
0 6
0
7
fr
0 »
0 10.
Ca.
Gewichtsprozente Cadmium
trstarrungskurve nach G. Hindrichs, ZS. anorg.
Ch. 5ö, 417; 1907. Heycock u. Neville, J.
ch. Sog. 71, 383; 1897. Qautier, Bull. Soc.
d'Encour. (5) 1, 1293, 1896.
120. Ce-Sn Cerium-Zinn.
S 800
/^
r?
\
/
CS
\
/
1130'
\
^
t)
"V.
'
^
/
rS'
mn-^
N
\
'
^
\
sso^
\
\
\
'
tzo"
20 40 60 80
Gewichtsprozente Zinn
Erstarrungskurve nach R. Vogel, ZS. anorg. Ch.
72, 325; 1911.
Chem. Verbindungen: CcoSn. Ce-iSna, CeSn«.
121. Co-Cr Kobalt-Chrom.
15 20 SO 15 SO 56 %
Gewichtsprozente Chrom
Erstarrungskurve nach K. Lewkonja, ZS. anorg.
Ch. 59, 325; 1908.
0. Bauer.
I50dd
669
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
122. Co-Cu Kobalt-Knpfer.
Co
^
1400
^
^
--
ISOO
N
\
1200
\
\
V
\
>
lOM
1
>
\
20 40 60 80
Gewicfatsproiente Kupfer
Erstarrungs- und Umwandlungskun'e nach R.
Sahmen, ZS. anorg. Ch. 57, 3; 1908.
123. Co-Fe Kobalt-Eisen.
fe
16061
1
1 1
liiO'
Co
■NM'
;
? 1200
S.
\
i 1000
\
\
>
\
\
\
\
40
60
GevichtsproxeDte £U«n
Erstarrungskurve nach W. Gaertler u. 0. Tam-
mann, ZS. anorg. Ch. 45, 217; 1905.
Bei tieferen Temperaturen erleidet das Kobalt
eine und das Eisen zwei Umwandlungen. Die
Umwandlungsvorgänge der Eisen- Kobalt- Legie-
rungen sind noch nicht völlig aufgeklärt.
124. Co-Ni Kobalt-Nickel.
Gewichtsprozente Kobalt
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach W.
Goertler u.G.Tamniaan, ZS. anorg. Ch. 42, 361 ;
1904. W. Gaertler, Metallographie S. 80,
Berlin 1909.
12
5-
Co-P
Kobalt-Phospho
r.
\
\
\
\
i
3r
\
V
/l
\
/ ^
/ F
\
\
\
i
\
N
nKz'\
■
ie,e^
'«
—
9iO'
■
900
Geirichtsprozente Phosphor
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach S.
2emczazay u. J. Schepelew, ZS. anorg. Ch.
64, 254; 1909. Chem. Verbindung: C02P.
0. Bauer.
670
150
ee
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
126. Co-Pb Kobalt-Blei.
'
\
7
/
\
imo'
/
1V3S'
\
\
1300
1100
1
1.900
700
500
326°
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach K. Lewkonja, ZS. anorg.
Ch. 59, 314; 1908.
127. Co-S Kobalt-Schwefel.
1300
---^
^\
\,
X
H 1000
\
/
>
V «s^
r
900
\^
1 _
800
u^
5
1
I) 1
5 2
B 2
5 a
D 3<
Gewichtsprozente Schwefel
Erstarrungskurve nach K. Friedrich, Metall. 5,
212; 1908.
Chem. Verbindung: C04S3, C05S4?, CosSe?, CoS?
128. Co-Sb Kobalt-Antimon.
Co
1400
mW
v
N
1200
\
'\^
s
'3n9t°
V
\
\
^
>
N
0
\
\
0
S '^
k
^897,5«
k
u
i
H 800
\
\
^«7«
•l
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Antimon
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach K. Lew-
konja, ZS. anorg. Ch. 59, 307; 1908.
Chem. Verbindungen: CoSb, CoSb2.
h-i-k = magnetische Umwandlung.
129. Co-Si Kobalt-Silicium.
10 2Ö 35 40 5Ö 6Ö TO SO 90 TOO
Gewicht«prozeute Silioitim
Erstarrungskurve nach K. Lewkonja, ZS. anorg.
Ch. 59, 331; 1908.
Chem. Verbindungen: Co2Si, Co3Si2, CoSi, CoSia,
CoSis.
i-k-1 = magnetische Umwandlung.
0. Bauer.
150 ff
671
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
130. Co-Sn Kobalt-Zinn.
1«00
i
Co
K ^
Nj
\
1200
h
\J
4
^w
A.
^
—
"V
1000
\
\
^
K
n — ^ — ^ — —k
~»Ä7i» ; \
!
\
8»
?OO0
\
I
4
'S
\
^ 1
.3^' 11
! II
400
230»
1
i
1
i !
571
M M 60 M 100
G«widiisproMnto Zinn
Erstarrungs- u. Umwandlunpkurve nach K. Lew-
konja, ZS. anorg. Ch. 59, 298; 1908. Zem-
cznznyi u. Belynsky, ZS. anorg. Ch. 59,
368; 1908.
Chem. Verbindungen: CojSn, CoSn.
h-i-k = magnetische Umwandlung.
131 Co-Tl Kobalt-Thallium.
Kobalt ist in Thallium nur zu 2,5 bis 3% lös-
lich, wodurch der Schmelzpunkt des Thalliums
um etwa 6°, sein Umwandlungspunkt um etwa
8' erniedrigt wird.
Geschmolzenes Kobalt kann nicht mehr als
2,87% Thallium lösen, ein Thalliumüberschuß
destilliert ab.
K. Lewkonja, ZS. anorg. Ch. 59, 318; 1908.
132. Co-Zn Kobalt-Zink.
900
• — 1
V^
TT
.
-y
^
r
/
/
/^
/
/
9
i
/
1
/,
iL
/!
H
/
/
/
Xh
7 IIS»
IZ.-'i, \
1
i
i
5
10
15
20
Gevidit(|irozeDte Kobalt
Erstarrungskurve nach K. Lewkonja, ZS. anorg.
Ch. 59, 321; 1908.
Chem. Verbindung: CoZn*.
133 Cr-Cu Chrom -Kupfer.
-1300
1200
1100
(k.
\m't
V
Cr
■JO 4tl 65 8Ö~
G«TicbUprozente Chrom
Erstarrungskurve nach G. Hindrichs, ZS. anoig.
Ch. 59, 422; 1908.
nicht sicher ermittelt.
0. Baaer.
672
150 gg
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
134 Cr-Fe Chrom-Eiseo.
Gewichts-
prozente
Chrom
ßegmn tnae
der
Erstarrung
C» j C»
Halte-
punkt
C
0
1540
10
1443
I402
—
20
1444
1346
—
30
1471 :
1335
1275
40
1440
1285
1245
50
1458 !
1273
1255
60
1476 :
—
1259
70
1565 \
1348
—
80
1586 j
I43I
—
90
I6I0?
1423
—
100
I5I3 1
Zur Erklärung ver-
schiedener Abnor-
mitäten in der Er-
starrungs- und Ab-
kühlungskurve neh-
men Treitschke u.
Tammann die Bil-
dung einer Ver-
bindung X mit rela-
tiv geringer Bil-
dungsgeschwindig -
keit an.
Nach W. Treitschke u. G. Tammann, ZS. anorg.
Ch. 66, 403; 1907.
Bemerkungen
135- Cr-Ni Chrom-Nickel.
IttOU
Cr
«53°
.«^^
1400
^V
N,
\
.
7W2'
m
V.
^
^
*^'
r
1200
1000
800
600
400
1
JiS
200
1
1
1
ii
2
0
<
0
6
0
6
0
1
00
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach Q. Voß,
ZS. anorg. Ch. 67, 60; 1908.
h-i = magnetische Umwandlung.
136. Cr-Pb Chrom-Blei.
1
r
\
\
isscy
1
1
\
r^
^
1
1V70< '
\.^
1
72%
1400
1
)
/
/
1
1
1
1
Pb
sis"
300
40
60
Gewiehtsproiente Chrom
Erstarrungskurve nach Q. Hindrichs, ZS. anorg.
Ch. 69, 429; 1908,
137 Cr-Sb Chrom- Antimon.
tsoo
,<-^
^
MM'
-7
/
^
/
/
/
/
p «^
/
/
^
s
(
,^/
flOO^
/'
i7,i
%
0.
E 1000
/
/
/
800
1
1
h
1
ft"
Sb
eio'
ö ■ J
/ ^
to"
^^i
5 2
5 8
i
a 8
ö 6
0 r
ö i
fl- I
Gewichtsprozente Chrom
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS. an-
org. Ch. 66, 8; 1907.
Chem. Verbindungen: Sb2Cr, SbCr.
Oi Bauer.
150iih
673
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
138. Cr-Sn Chrom-Zinn.
1600
/
/
\
\
ififf
/
/
\
J
/
/
_
\
ß
nto*
/
/
1400
, «^
b
9
-
%
i
§
H
—
SO«
-
Sn
SSi,i
-
200
1
1
■»
»
4^
0
61
»
81
>
10
Gewichtaproiente Chrom
Erstarrungskurve nach 0. Hindrichs, ZS. anorg.
Ch. 59, 418; 1908.
139 Cr-Zn Chrom-Zink.
G. Hindrichs, ZS. anorg. Ch. 59, 427; 1908.
H. Le Chatelier, Bull. Soc. d'Encour. (4) 10,
388; 1895.
140- Cs-Hg Caesium-Quecksilber.
x^*v*
Oewi<^taprozeDte Caesium
Erstarrungskurve nach N. S. Kumakow u.
Q. J. Zakowsky, ZS. anorg. Ch. 52, 423 ; 1907.
Chem. Verbindungen: CsHg,o?, CsHgs, CsHg*,
-CsHgj, CsHg??, CSaHg.??.
14
I.
Cs-S Caesium-Scbwefel.
\
230
V
i
9
-
\
/
)
il
s
\a.
H
v_
_^
17«
1
/..
'S
a
1
>
-5
^ — SU—
is — '
4
r-
t
a
50
Gewiohtsproxento Caesium
Erstamingskurve nach W. Biltz u. E. Wilke-
Dörfnrt, ZS. anorg. Ch. 48, 316; 1906.
Chem. Verbind. : CsaS«, CS2S3, CsaS«, CsaSs, Cs^S«.
142
.
Z\i'}\% Kupfer-Ma^esium.
cu
■fOS**>
i ; j i
1
\ : :
\ i !
\
\ 'id^ ,
1/
"\ '
-wif
3
i \
!
\sso'
j
\ '
/
sii' L^
sio'X
/
1 1
N
N,
/ 1
\
' jwi"!
^
Gewichtsproiente Magnesium
Erstarrungskurve nach R. Satamen, ZS. anorg. Ch.
57, 31, 1908.
Chem. Verbindungen: CujMg, CuMga-
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
0. Bauer. 43
674
150 ii
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
143 Cu-Mn Kupfer-Mangan.
~I0 20 30 40 50 5b 70 80 W lOO
Gewichtsprozent« Kupfer
Erstarrungskurve nach Zemczuzny, Q. Urasow
u. A. Rykowskow, ZS. anorg. Ch. 57, 256;
1908. R. Sahmen, ZS. anorg. Ch. 67, 23; 1908.
144 Cu-Ni Kupfer-Nickel.
"60 70
Gewichtsprozent« Nickel
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach W.
Guertler u. Q. Tamniann, ZS. anorg. Ch. 52,
27; 1907. N. S. Kurnakow u. S. F. Zem-
czuzny, ZS. anorg. Ch. 54, 153, 1907. Gautier,
Bull. Soc. d'Encour. (5) 1, 1310; 1896.
145 Cu-0 Kupfer-Sauerstoff.
1070-
losoL
/
/
/
h
f
1
^i«'
^ 1
^
WIH^
^
i
\
It
Gewichtsprozent* CiijO.
Erstarrungskurve nach E. Heyn, Mitt.Kgl. Techn.
Vers.-Anst. Berlin. 1900, S. 315.
Chem. Verbindung: CUiO.
146. Cu-P Kupfer-Phosphor.
1100
Ol
^U
"
1
N
s^
^
lOtS"
s
\,
j
/
\
j
/
\
/
».
\
V
/
«^'
\,
/
J^
707°
i,i7\i
Gewichtsprozente Phosphor
Erstarrungskurve nach E. Heyn u. 0. Bauer,
ZS. anorg. Ch. 52, 131; 1907.
Chem. Verbindung: CU3P.
147 Cu-Pb Kupfer-Blei.
i:>oo
7
/
/
\
1000
/
/
\
\
TOS^
L-
951°
Ö5"/
/
/
/
Ph
5?7«
200
Gewichtsprozente Kupfer
Erstarrungskurve nach K. Friedrich u. A. Leroux,
Metall. 4, 300; 1907.
0. Bauer.
150 kk
675
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
148. Cu-Pd Kupfer-Palladium.
fs*f' Pd,
~i6 58 Jo 50 85 — % B5 — ^5 — ioff
Gewichtsprozente Palladium
Erstarrungskurve nach R. Roer, ZS. anorg. Ch.
51, 225; 1906.
149 Cu-Pt Kupfer-Platin.
tSOOi
1700
\ — ,
/
1000
A
^
H
g4«00
1
iiaoo
E-
—
,c
^
/
1100
CiL
lOfO*
1
^
■
Oewicfatsprozeote Platin
Erstarrungskurve nach Fr. Doerinckel, ZS. zv.
org. Ch. 54, 337; 1907.
150. Cu-S Kupfer-Schwefel.
110^
ISSL'
"58 4Ö M So 100
Oewiefataprozente ScbwefeUrapfer
Erstarrungskurve nach E. Heyn u. 0. Bauer,
Metall. 3, 76; 1906.
Chem. Verbindung: Cu,.S.
151- CU"Sb Kupfer-Antimon.
10 » 30 40 50 60 70 80 90 100
G<.wirlitB|)rozeDte Aoniiioo
Erstarrungs- u. Abkühlungskurve nach Baikow,
Veröff. des Wegebauinst. Kais. Alexander I.,
Petersburg 1902. Hioms, Joum. Soc. chem.
Ind. 25, 616; 1906.
Chem. Verbindungen: Cu»Sb, CujSb.
152.
Cu-Se k
upfer-Selen.
i j
i ' '
»
i !
1 '^
i*
1100
Cu
S. / 1 , i
1
\
1
V) ! !
wesi
i
1
l
ü
! ! ! ' 1
2
1
\
\
\
i
' 1
Uewichtai<fuzrnie Se.ea
Erstarrungskurvenach K. Friedrich u. A. Leroux,
Metall. 5, 355; 1908.
Chem. Verbindung: CujSe.
^53- Cu-Si Kupfer-Silicium.
Gewichtsprozente Silicium
Erstarrungskurve nach E. Rndolfi, ZS. anoi^.
Ch. 53, 223; 1907.
Chem. Verbindungen: CuaSi, Cui9Si4.
0. Bauer. 43*
676
15011
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
154 Cu-Sn Kupfer-Zinn.
~iÖ 20 53 Jö So SB 7!r^ «5 9Ü too
Gewichtsprozente Kupfer
Erstarrungskurve nach Heycock u. Neville, Phil.
Trans. A I, 202; 1903. Shepherd u. Blough,
Journ. ph. Ch. 10, 630; 1906. Giolitti u.
Tavanti, Gazz. chim. ital. 38 II, 209; 1908.
Chem. Verbindung: CusSn.
155- Cu-Te Kupfer-Tellur.
TS 50 30 40 BO 60 70
Gewichtsprozente Kupfer
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach M.
Chikashige, ZS. anorg. Ch. 54, 54; 1907.
Chem. Verbindungen: Cu^Tes, Cu2Te.
156. Cu-Tl Kupfer-Thallium.
1100
,
Cu-
«.^
/
/
\
\
959'
900
35,r"/^
^700
1
500
300
502°
Gewichtsprozente Thallium
Erstarrungskurve nach Fr. Doerinckel, ZS. an-
org, Ch. 48, 186; 1906.
157. Cu-Zn Kupfer-Zink.
TO 50 30 40 50 80 70 80 90 TöO
Gewichtsprozente Zink
Erstarrungskurve nach Shepherd, Journ. ph. Ch.
8, 421, 1904 u. Tafel, Metall. 5, 349; 1908.
Chem. Verbindung: CujZns.
0. Bauer.
150
mm
677
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
158. Fe-Cu Eisen-Kupfer.
re
<q 1 i
N
!
1 1
-^
\
^
k
\
i
V
i
1
[
\
f,oo4 ) \
\
i i f
1 1 1 1
— — ! — 1 — ! — '
'
AAA
I ' '
l
MM
' 1
800
L
1 , :
1 ' 1
!
! 1 1
1
Gewichtsprozente Kupfe
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach R.
Sahmeo, ZS. anorg. Ch. 57, 13, 1908.
159- Fe-Mn Eisen-Mangan.
««/37>
TS 20 SS 40 5Ö eö t5 8Ö «5 5oo
Uevichteprozente Eiseii
Erstarrungskurve nach M. Levin u. G. Tam-
mann, ZS. anorg. Ch. 47, 141, 1905.
Die Umwandlungen des Eisens werden durch
Mangan schnell in tiefere Temperaturzonen
herabgedrückt. Vgl. auch W. Gaertler, „Me-
tallographie" 76, 1909.
160. Fe-Mo Eisen Molybdän.
Temperaturen
Gewichts- ^S^^ «'er Wende-
^l^^„^ der Er- punkte, Inter-
iSowÄ.^^^T^g vaUe U.Halte-
■' 1 K,' p'inkte
C»
I
2,5 1
5
10
12,5
14
15
17Ö
20
25
30
35
37.5
40
42,5
44
46,16 :
53
60
Nach
Ch. 55,
1525 ni 1468 Zur Erklärung ver-
1484 0.1 13^^ schiedenerAbnonni-
1514 -S j 1398 täten in der Er-
1497 ^' 137^ starrungs- und Um-
1485 n Wandlungskurve
1467 1238 nehmen Laut-rch imd
1460 t" 1225 — I2IO Tammann das Auf-
1456 n 12 16 — 1200 treten einer Verbin-
1445 5 1252 — 1230 düng X an, die sich
1444 ~ I261 — 1250 im Vergleich zur Ge-
1423 11265 — 1240 schwindigkeit der
1407 1298 Konzentrationsändi
1383 1297 rung während der
1393 = I316 Erstarrung der
^3°5 r I3*-'3 Schmelzen nur lang"
1354 V. 1324 sam bildet und lang-
1392 S- 1324 sam wieder zeröllt-
I4I3 n 1303
1458 1288
I487 [ 1324
Lantsch und Q. Tammann, ZS. anorg.
388; 1907.
Bemerkungen
ifS^^^
161
. Fe-Ni Eisen-Nickel,
" ^
-^t— 1
\ j "^5/'
.\7
;
■
! i
t
\
,
«?
3^
K
i
\\
i 1
H
\j
\
A-^r^
\
>
/
T
' ^
V
i\
_y!
t
\
V
1 \
/
vi^
SV
1 : i
20 40 60 80 100
Gevichtiproiente Nickel
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nachR. Raer,
u. E. Scbntz, .Metall. 7, 415; 1910. W. Gaert-
ler u. G. Tammann, ZS. anorg. Ch. 45, 211;
1905. W. Osmond, C r. 128, 304; 1899.
A — B = Verlust des Magnetismus beim Erhitzen.
A— C = Wiederkehr des Magfnetismus b. Erkalten.
D — E — F= reversibele magnetische Umwandlung.
0. Bauer.
678
150
nii
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
162. Fe-P Eisen-Phosphor.
A
\
\
\
«V
1-
'f
\
I
«VP
/
D
1000
Y
^
^
'
700
^ 6 9 12 15 18 21 24
Oewichtoprozente Phosphor
Erstarrungskurve nach E. Qercke, Metall. 5, 604 ;
1908.
Chem. Verbindungen: FejP, Fe2P.
Nr. 163 siehe nächste Spalte!
164. Fe-Pt Eisen-Platifl.
1800
^
7
Fe
1527
1 1
'^
^
1400
r -
Misd
krisi
alle
y^
y
\fm
^
11
loon
Iß'
krist,
•s.
8on
-s.
/
y\
V"
600
\
V
V
^
V
400
^
v^
y
\
/
/
"nm
«.-
Msa
\Jsrisi
i&\
V
/
\
ot'-JI
'ücM
Tista
Vbe
^
i
Pt
Qewichtsprozente Platin
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach E. Isaac
163. Fe-Pb Eisen-Blei.
«27«
1600
1250
S* 1000
2
1
» 750
, 500
327"
250
Fe
IStT
25 50 75 100
Gewichteprozente Blei
Erstarrungskurve nach E. Isaac u. G. Tammann,
ZS. anorg. Ch. 55, 59; 1907.
165 a. Fe-S Eisen-Schwefel.
1500
feS
1300
)
1 i
1W0
1
7
\
\
\
\
'3TV*
/
— 1 —
1
1
i
Fe
15W>
100 Eisen
0 Schweieleison
Gewichtsprozente
Erstarrungskurve I nach W. Treitschke u.
u. G. Tammann, ZS. anorg. Ch. 55, 66; 1907. | G. Tammann, ZS. anorg. Ch. 49, 329; 1906
0. Bauer.
150
00
679
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
165 b. Fe-S Eisen-Schwefel.
1«00|
—
■
KVT
/
^/
f
<1.
J
/
^
/
/
1
f
|JV5
\
/
1
\
\
,t
V
MO
ir
5IT»
1
^
'
-
: "
■
1 1
i
.. ..-j
a«wicktq«tiMate
7»«
IM EiMB
• SAwefafeiaer
Erstarrungskurve II nach K. Friedrich, Metall.
7, 257; 1910.
Chem. Verbindung: FeS-
166. Fe-Sb Eisen- AntimoH.
Erstarrungskurve nach N. S. Knrnakow u. N. S.
Konstantinow, ZS. anorg. Ch. 58, i; 1908.
Chem. Verbindungen: FeSbj, FejSbj.
I
67.
Fe-Si
Eisen-Siliciiiiii.
Fe
^
-
' • i
i
Vy
'\
y
\
\
K
\
/
V 1
S»
1
S
^
V
1
Gewiehtsprozrate Süiduio
Erstarrungskurve nach W. Gnertler u. G. Tam-
mann, ZS. anorg. Ch. 47, 173; 1905 in der
von G. Gontermann abgeänderten Gestalt,
ZS. anorg. Gh. 59, 385; 1908.
Chem. Verbindung: FeSi.
168. Fe-Sn Eisen-Zinn.
',äl*&n.
GcTichtsproient* Zinn
Erstarrungs- u. Umwandliuigskurve nach E. Isaac
u. Q. Tammann, ZS. anorg. Ch. 53, 285; 1907.
Chem. Verbindung: FesSn?.
0. Bauer.
680
150
pp
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
169. Fe-Tl Eisen-Thallium.
Eisen und Thallium sind in krystallisiertem Zu-
stand ineinander unlöslich. Ob im flüssigen
Zustand Löslichkeit besteht, läßt sich bei ge-
wöhnlichem Druck nicht entscheiden, da der
Schmelzpunkt des Eisens über dem Siedepunkt
des Thalliums liegt.
E. Isaac u. Q. Tammann, ZS. anorg. Ch. 55,
61; 1907.
170- Fe-V Eiseo- Vanadium.
"TO 20 So 40 50 80 70 80 90 l60
Gewichtsprozente Vanadium
Erstarrungskurve nach R. Vogel u. Q. Tam-
mann, ZS. anorg. Ch. 58, 77; 1908.
171- Fe-W Eisen-Wolfram.
H. Harkort, Metall. 4, 617, 639, 673; 1907.
172. Fe-2n Eisen-Zink.
900
/
/
/
800
/
^
l
Tn°
Fei
^,
/
j700
/
Fe
Zrvj
662'
;
y'
>
/
'
1
/
1
1
/
1
1
1
1
1
flv
i
ViZ'
7.S%
400
Gewichtsprozente Eisen
Erstarrungskurve nach A. v. Wegesack, ZS. an-
org. Ch. 52, 37; 1907.
Chem. Verbindungen: FeZn,, FeZn.,.
P. Arnemann, Metall. 7, 201; 1910.
173 Hg-K Quecksilber-Kalium.
3ö 40 50 55 fö Sö So ibo
Gewichtsprozente Kalium
Erstarrungskurve nach E. Jänecke, ZS. ph. Ch.
58, 246; 1907.
Chem. Verbindungen: KHg«.?, KaHg»?, KaHgg?,
KHg2, KHg.
174 Hg-Li Quecksilber-Lithium.
600
^
500
/
/
j
^
It
0
= 300
/
i
y
-
/
p
a
/
/
■
Ir-Li
779°
^^
/
_.
i
100
85 90 95 100
Gewichtsprozente QuecIcsUber
Erstarrungskurve nach Q. J. Zukowsky, ZS.
anorg. Ch. 71, 409; 191 1.
Chem. Verbindungen: LisHg, Li Hg, LiHga,
LiHgs.
0. Bauer.
150 qq
681
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
175 Hg-Na Qaecksilber-Natrium.
10 20 aO 40 50 6ü 70
Gewichtsprozente Natrium
Erstarrungskurve nach A. Scbuller, ZS. anorg.
Ch. 40, 389; 1904.
Chem. Verbindungen: NaHgi, NaHg., NaizHgia?,
NaHg, Na.Hg;?, NasHg,. NagHg.
176. Hg-Pb Qaecksilber-Blei.
400
Tb
300
327'
k
200
K
\
s
i
\
"n
N,^
1
\
■^^^...^^
\
i_c:N
\
!
\
1
1
i 1 ■
Gewichtsprozente Quecksilber
Erstarrungskurve nach N. A. Puschin, ZS. anorg.
Ch. 36, 213; 1903. Jänecke, ZS. f. ph. Ch.
ßO, 399; 1907.
177- Hg-Rb Quecksilber-Rubidium.
N. S. Kurnakow u. G. J. Zukowsky, ZS. an-
org. Ch. 52, 427; 1907.
Chem. Verbindung: RbHg«.
178. Hg-Sn Quecksilber-Zinn.
To 55 30 40 bö
80 90 100
Oewiclitspnjce&t« Zinn.
Erstarrungskurve nach Bakhois Roozeboom,
Verh. K. Ak. Wetensch. Amsterd. 1902, S. 420.
van Heteren, ZS. anorg. Ch. 42, 129; 1904.
179- Hg-Tl Quecksilber-Thallium.
10 20 30 40 K
7^ TÖ »5 M ioo
Erstamingskurve nach Komakow, Joum. russ.
33, 565; 1901. ZS. anorg. Ch. 30, 86; 1902.
180. Hg-Zn Quecksilber-Zink.
i ! M >2=
Zr.
1 Lr-'^l
1
M
1 ^ ! ! 1
1 / i • 1 i
)
j
/
i
i
1
/
100
/
!
!
'
1
\ \
-59"
l i
j
:JSJ
0
1
1
i
2
0
4
0
fi
«
*
0
1
DO
GewichUprozeate Zink
Erstarrungskurve nach N. A. Puscbin, ZS. an-
org. Ch. 36, 214; 1903. .
181. In-Pb Indium-Blei.
f*2lFb
-B5 — 55 — SB — JB 80 tiS — * — SS — DS — ri»
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach N. S. Kurnakow u. N. A.
Puschin, ZS. anorg. Ch. 52, 444, 1907.
0. Bauer.
682
150
rr
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
182. In-Tl ladium-Thallium.
Gewichts-
prozente
Indium
100
92,9
61,2
47.1
39,1
25»5
16,2
7.3
0,0
Beginn der
Erstarrung
C»
154
154
158,6
169,3
216,3
228,9
256,5
284,0
301,0
Umwandlungs-
punkt
180
Nach N. S. Kurnakow und N. A. Puschin,
ZS. anorg. Chem. 52, 445; 1907.
183. K-Li Kalium-Lithium.
/
'
\
\
200
li
/
/
\
\
sj
we'
150
60'
&0
20 40 60 80
Gewichtsprozente Kalium
K
60°
Erstarrungskurve nach G. Masing u. G. Tam-
mann, ZS. anorg. Ch. 67, 189; 1910.
184. K-Mg Kalium-lVlagnesium.
>
/
1
\
\
1
1
\
\
Mg
eso^
esq'
y snn
3
1
100
K
S3»
e^o
Gewichtsprozente Kalium
Erstarrungskurve nach D. P. Smith, ZS. anorg.
Ch. 56, 114; 1908.
185. K-Na Kalium-Natrium.
90
8C
r
1
\
\
\
\
f 1(1
\
\
/
\
/
^30
V
\
/
\
k
1
^l^r
s,
N,
L,i
^^
^
s
\
/
1
v
-n,^'
. ^'
1
0 2
0 3
0 4
Oewio
6 5
ItBproA
D 6
snie K
0 7
«liuni.
1) 8
0 9
0 u
0
Erstarrungskurve nach N. S. Kurnakow u. N. A.
Puschin, ZS. anorg. Ch. 30, iii; 1902.
Chem. Verbindung: Na2K?.
0. Bauer.
150
SS
683
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
l86. K-Pb Kaliam-Blei.
\l
§ \
iss^
MSS.
■S2SL
^
^v
V
1 i Ja f» 40 BO eo To So SC Voo
Gewichtsprozente Kalium
Erstarrungskurve nach D. P. Smith, ZS. anorg.
'Ch. 56, 137; 1908.
Chem. Verbindungen: KPb«?, KPba, KjPb?.
187. K-Sn Kalium -Zinn.
a
|400
a
^300^
Sn.
\ h
ü'ji.
«iL
ii 4i
Tz:
^
-V
^.
■^^
i
lO 60 60 TO 80 5(5 iOO
Gewichtsprozente Kalium
Erstarrungskurve nach D. P. Smith, ZS. anorg.
Ch. 66, 131 ; 1908.
Chem. Verbindungen: KSn*, KSn«?, KSn?, KjSn?.
K-Tl Kaliam-Thallium.
35 48 5Ö 60
Oewiofattipn»eat0 TluüUam.
* Too
Erstarrungskurve nach N. S. Kurnakow u. N. A.
Paschin, ZS. anorg. Ch. 30, 93, 1902.
Chem. Verbindungen: KTl, K2TI?
189. K-Zn Kalium-Zink.
-
/
/
/
\
I3«-| ■,
; 1 \
510'
\
1
^»400
i
i 1
L
! ;
1 \
.J«0
1 !
1
i 1
i
öAk
1
i
0
4
«
60
M
100
Gewichtsprozente Kalium
Erstarrungskurve nach D. P. Smith, ZS. anorg.
Ch. 56, 116; 1908.
Chem. Verbindung: RZn,-. ?
190 Li-Mg Lithium-Ma£flesium.
Vermutlich bilden Lithium und Magnesium zwei
Reihen von Mischkrystallen, die durch eine
Lücke zwischen etwa 85 und 95% Magnesium
voneinander getrennt sind. G. Masing; u.
G. Tammann, ZS. anorg. Ch. 67, 197; 1910.
191 Li-Na Lithium-Natrium.
/
\ ;
/
1
Li
/
/
\
\
V
«*•
0
1
3
l
1.00
J21
60
Na.
97°
Gewichtsprozente Natrium
Erstarrungskurve nach G. Masiag u. G.
mann, ZS. anorg. Ch. 67, 189; 1910.
0. Bauer.
Tam-
684
150 tt
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
192. Li-Sn Lithium-Zinn.
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Zinn
Erstarrungskurve nach G. Masing u. Q. Tarn-
mann, ZS. anorg. Ch. 67, 193; 1910.
Chem. Verbindungen: LiiSn, Li3Sn2, LigSn,,.
193. Mg-Na Magnesium-Natrium.
1
1
\
1
1
\
\
1
638'
\
P-ion
ä
a
»300
97,5"
'0
Neu
40 60
Gewichtsprozente Magnesium
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewson, ZS.
anorg. Ch. 48, 194; 1906.
194.
Mg-Ni
Mag
aesium-Nickel.
«52'
/
/
/
/\
11 VI'
^ W
'
/
/
sh,
? 900
/
ä
/
(
VIS*
0.
/
^Mg
651'
^
/
f
512'
y
SH'/o
i
h
t
l
60 »0
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach Q. Voß,
ZS. anorg. Gh. 57, 64, 1908.
Chem. Verbindungen: NiMga, NioMg.
h— i k — 1 = magnetische Umwandlung,
[95- Mg-Pb Magnesium-Blei.
700r
Mg
C400
S.
a
661°
^
*
\
N.
A
551°
V
^
r
\
♦ffO"
Ny
\
\
\
\l
250
•V
JPb
327°
20 40 60 80
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach Q. Grube, ZS. anorg. Ch.
44, 124, 1905.
Chem. Verbindung: PbMg?.
N. S. Kumakow u. N. J. Stepanow, ZS. anorg.
Ch. 46, 184; 1905.
0. Bauer.
150
Uli
685
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
196. Mg-Sb Mag:aesiam-Aatimon.
1000
; 1
!
1
"
1
i
j
/^
\
/
/
r
i i \
/
\
S?TIM
i f
\ \
u
/
i\
-m
f
szf
■sn' V
^m
!
1 ■ 1 i
i i ! !
SSO*
60
Gewichteproieiite Antunon
Erstamingskune nach G. Qrabe, ZS. anorg. Ch.
49, 90; 1906.
Chem. Verbindung: Sb*Mg3.
198.
Mg-Sn Magnesium-Zian
•
1
r\
TgS.VO
/
l\ '
Mf
6«'
J
f
^ \ '
^
/
V
k,i
f
5»r"
\
: ' ■ -
\
'
V
3
\
s.
§
\
too
t
! !
i
i i
197. Mg-Si Magnesium-Siliciam
Erstamingskurve nach R. Vogel, ZS. anorg. Ch
W, 50; 1909.
Chem. Verbindung: MgjSi.
20 M 60 so 100
Gewichtsproientr Zinn
Erstarrungskurve nach G. Grabe, ZS. anorg.
Ch. 46, 79; 1905.
Chem. Verbindung: SnMg*.
Karaakow u. Stepanow, ZS. anorg. Ch. 4€,
184; 1905.
199- Mg-Tl Magnesium-Thallium.
Q«vichtBproient» Thtlliaiii
Erstarrungskurve nach G. Grabe, ZS. anorg. Ch.
46, 87; 1905.
Chem. Verbindungen: TUMgg, TlMgj, T1,M&.
0. Bauer.
686
150
vv
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
200. Mg-Zn Magnesium-Zink.
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Zink
Erstarrungskurve nach Q. Grube, ZS. anorg. Ch.
49, 8o; 1906. — Chem. Verbindung: Mgln^.
201. Mn-Ni Mangan-Nickel.
1400
o 1300
3
e
» 1200
a
I
H 1100
^
0
^
^
\
\
1260'
li
\
k
/
^
/
N
^
^
t>
i
) a
i a
) i
3 5
3 6
0 7
0 e
D »
ö — ic
K)
GewichtsprnTftnte Mangan
Erstarrungskurve nachS.Zeniczu/ny,Q.Urasow
u. A. Rykowskow, ZS. anorg. Ch. 57, 263 ; 1908.
202. Mn-P Mangan-Phosphor.
1300
A
Vi^ö**
...
1
n.
\
1260
>
/
\
/
^
ffW
\>
A
J
/
y mm
^
/
ZI,?',,
\l
V
96it°
■ '
1
0
20
3
0
4C
Gewichtsprozente Phosphor
Erstarrungskurve nach S. Zemczuzny u. N. Ef-
remow, ZS. anorg. Ch. 57, 247; 1908.
Chem. Verbindungen: MnsPj, MnP.
203. Mn-Pb Mangan-Blei.
UDO
}
1
1
\
1200
1
1
\
T
\
^^
1
«S«^
1
1
1
1
?800
B
1
s
Pb
326'
326'
Mn
122«'
Gewichtsprozente Mangan
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS. an-
org. Ch. 65, 32; 1907.
204. Mn-Sb Mangan- Antimon.
Gewichtsprozente Mangan
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS. an-
org. Ch. 55, 3; 1907.
Chem. Verbindungen: SbjMns, SbMnj.
0. BauM-.
150
ww
687
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
205. Mn-Si Mangan-Silicium.
■Xr;fSt
20 40 60
Gewichtsprozente Silidum
Erstarrungskurve nach Fr. Doerinckel, ZS. anorg.
Ch. oO, 123; 1906.
Chem. Verbindungen: MnjSi, MnSi.
206. Mn-Sn Mangan-Zinn.
10 30 30 40
to — sr
TO «5 «5 ioo
Gewichtsprozente liangan
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS. an-
org. Ch. 55, 26, 1907.
Die chem. Verbindungen SnMna, SnMn« sind
nach Williams sicher festgestellt. SnMn ist
zweifelhaft.
207. Mn-Tl Mangan-Tballiam.
1— y
/
/
r— V
l
1200
/
\
\
f
-^
1000
5P 800
3
1
•«00
400
n
iOfO
1
^T-
2
4(
6
)
6C
100
Gewichtaproiente Mangan
Erstamingskurv-e nach N. Baar, ZS. anorg. Ch.
70, 360, 191 1.
208. Mo-Ni Molybdän-Nickel.
Gewiditsprozente Molybdän
Erstarrungskurve nach N. Baar, ZS. anorg. Ch.
70, 356; 191 1.
Chem. Verbindung: MoNi.
0. Baaer.
688
150
XX
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
209. Na-Pb Natrium-Blei.
7o 20 30 40 5Ö 6Ö 0 80 80 100
Gewichtsprozente Blei
Erstamingskurve nach C. H. Mathewson, ZS.
anorg. Ch. 50, 175; 1906.
Chem. Verbindungen: Na4Pb, NaaPb, NaPb,
NajPbö.
210. Na-Sb Natrium- Antimon.
"»I so 40 50 Sir' 7^3 öS"' Öö fOO
Gewichtsprozente Antimon
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewson, ZS.
anorg. Ch. 50, 194; 1906.
Chem. Verbindungen: NaaSb, NaSb.
211. Na-Sn Natrium-Zinn.
/\
N
1
\
/^
h^
,
A
\
^
4
\
/
/
4
4
\
/
/
6
4
^ \
/
4
" \
"■ —
/
/
■9Z5
i
0
4
0
6
0
8
0
u
Gewichtsprozente Zinn
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewson, ZS.
anorg. Ch. 46, loi; 1905.
Chem. Verbindungen: Na4Sn, Na2Sn, NaiSns,
NaSn, NaSn,.
212. Na-Tl Natrium-Thallium.
10 20 3Ö 40 50 60
Gewichtsprozente Thallii
95 Too
Erstarrungskurve nach N. S. Kurnakow u. N. A.
Puscfain, ZS. anorg. Ch. 30, 93; 1902.
Chem. Verbindungen: NaTl, Na2Tl?, NasTl?
213. Na-Zn Natrium-Zink.
700
/
/
\
\
/
(
\
\
1
557«"
\
500
\
1
1
r
300
dl
100
.97.5"
1
1
-^
1
1
1
1
2
0
4
0
fi
0
«
u
10
Gewichtsprozente Zink
Erstarrungskurve nach C. H. Mathewson, ZS.
anorg. Ch. 48, 196; 1906.
Chem. Verbindung: NaZnia?.
214. Ni-P Nickel-Phosphor.
■73s iO i53 15 its 20 52.5 25
Gewichtsprozente Phosphor
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach N.
Konstantinow, ZS. anorg. Ch. 60, 410, 1908.
Chem. Verbindungen: NiaP, NisPa, NijP.
0. Bauer.
150
YV
689
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
215 Ni-Pb Nickel-Blei.
400
Pb
rjst^
iHSr'Hi
1 t
40 » ÜT
Öawiehtsproxante Nicket
• Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nachCVoß,
ZS. anorg. Ch. 67, 47; 1908.
h — i— k = magnetische Umwandlung.
216. Ni-S Nickel-Schwefel.
8 I2 Is 53 24 28 32
Gewichtsprozente Schwefel
Eretarrungskurve nach K. Bornemann, Metall.
5, 13; 1908 u. 7, 667; 1910.
Chem. Verbindungen: NiaS-j, NigSs-
21;. Ni-Sb Nickel-Antimon.
1500
i ! 1
i W
.Vi
1300
■ 1
LI 1 V
'
: ig ^ Vi i
ms- Zi
X/| «oot
1 •/
\
^i
; 1
1
1
uni'
i /
!
?
ä
/ , '"f
1 ^
\
1
7 ^ =?
i£r
1
117';«
1/^
1
i 1
Jjtff -
j
1
1 1
1
;
.
1 1
^ 1
A
iSO*
i\ i
c
1
\-
i553
1
!
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach K. L08-
sew, ZS. anorg. Ch. 49, 63; 1906.
Chem. Verbindungen: Ni^Sbs?, NiSb, NisSb«,
NiiSb.
h— i k— 1 = magnetische Umwandlung.
218. Ni-Si Nickel-Siliciam.
40 so 00 70 80 so IOC
Gewichtsprozente Silicium
Erstarrungskurve nach W. Guertler u. Q. Tam-
mann, ZS. anorg. Ch. 49, 98; 1906.
Chem. Verbindungen: NijSi, Ni2Si, NisSi«, NiSi,
NiaSia?
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
0. Bauer. 44
690
150
zz
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
21
9. Ni-Sn
Nickel-Zinn.
^1
uoo
/
\
\
y
/
i
fÄJä'
^
/
/
/
/
/ /
/
13 7Ö"
s
/ /
s
' ms°
/
/
4
/
/
\j
t
*!
^
4
;
79«°
fei
85
}"
I
V
S700
1
.
&00
soo
A
223"
;
V
/
i
100
?
0
4(1
6
0
8
1
1
0
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach Q. Voß,
ZS. anorg. Ch. 67, 38; 1908.
Chem. Verbindungen: NisSn^, Ni^Sn, KiiSn.
h - i — k — 1 = magnetische Umwandlung.
220. Ni-Tl Nickel-Tlialliuni.
/l
\
1400
/
/
\
\
J?
1
h"
1200
1000
ü
« 800
H
400
k
i ^
Ä,
'" '
^ ~
302'
1
Wl
^ \
„■
I
ä
Ö
A
0
e
0
8
0
00
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungs- u. Umwandlungskurve nach Q. Voß,
ZS. anorg. Ch. 57, 50; 1908.
h—i—k = magnetische Umwandlung.
1 — m = Umwandlung von a- in /S-Thallium.
uoo
221
. Ni-Zn Nickel-Zink.
ias%/
y
1000
/
^
-~
/
(
900
mzn
I
/
S1&
.^
m.
\o
$9,7»
^
7
27,5»/,
/
/
/
r
1
r
ItO'
1
1
'
/
ffW
600
/
/
500
/
Zrv
•*18,S
12
,2%
400
Gewichtsprozente Nickel
Erstarrungskurve nach V. Tafel, Metall. 4, 784;
1907. Q. Voß, ZS. anorg. Ch. 67, 68; 1908.
Chem. Verbindung: NiZna.
222. Pb-Pd Blei-Palladlura.
Gewichtsprozente Palladium
Erstarrungskurve nach R. Ruer, ZS. anorg. Ch.
62, 347; 1907.
Chem.Verbindungen: PdPba, PdPb, Pd2Pb,Pd.,Pb.
Zwischen 37,5 und 40% Pd tritt noch eine Ver-
bindung auf, deren Zusammensetzung sich nicht
mit Sicherheit ermitteln ließ.
0. Bauer.
150 a
691
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
223. Pb-Pt Blei-Platin.
190<
) ■ . ____^
i 1 117 VV^
! 7-
y
i ■
1
1300
/
i
/
i i /
1
' 7
/ 1 '
/ 1 Jw»i
f_ '""
/
^ r-
500
y 1
/ i i 11
i
*
Pb
/ 350"
! — 1
327'
1 ! 1
1 j i ' '
!
ou luv
GeTicfatsprozente Platin
Erstarrungskurve nach Fr. Doerinckel, ZS. an-
org. Ch. 54, 361; 1907.
224. Pb-S Blei-Schwefel.
H^FbS
Gewichtsproiente ScHwefelblei
Erstarrungskurvenach K.Friedrich u. A. Leronx,
Metall. 2, 536; 1905.
Chem. Verbindung: PbS.
Pb-Sb Blei -Antimon.
i
eiO"
\
■^
^
S,
\
S
k,
»^
: '■■ iie'^
"N-f^
\ !
1
ti i
. j
i, J
DO tOO
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach W. Gontermann, ZS.
anorg. Ch. oS, 421 ; 1907. Rolaod-Gosselin,
Bull. Soc. d'Encour. (5) 1, 1301; 1896. Stead,
Soc. chem. Ind. 16, 200 u. 505; 1897.
226. Pb-Se Blei-Selen.
Erstarrungskurve
nach K. Friedrich
und A. Leroux,
Metall. 5 . 355 ;
1908.
Chem. Verbindung:
PbSe.
Gewichtsproiente Selen
227. Pb-Si Blei-Silicium.
i i M i
1500
Si
! i
i i !
\
13S5*
1
i
1
!
: i i
750
!
1
i
1 i !
Ph
37!T\
250
i
i
...
st
S
OS
.<-> PO
J2 '^
Gewichtsprozente Silicium
0. Bauer. 44*
692
150 b
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
228. Pb-Sn Blei -Zinn.
! i
326°
300
//
y
/
y'
0 Stv
^32"
/
/
|200
S
X
/
/
ISI«
^
^/
1H1°
\
\
H
1
-KU"
\
l
\
Pb
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach P. N.
Degens, ZS. anorg. Ch. 63, 212 ; 1909. Guertler,
ZS. Elch. 15, 129; 1909. A.Stoffel, ZS. an-
org. Ch. 53, 139; 1907, Roberts- Austen,
Engineering 63, 223; 1897. A. W. Kapp,
Diss. Königsberg 1901. D. Mazzotto, Internat.
ZS. Metallogr. 1, 289, 191 1.
229. Pb-Te Blei -Tellur.
i
1 >
\
/
\
600
/
\
/
\
g«y°
^
1/
WO"
Im
!l
332^
313
1
« 2
6 3
0 1
Oewi
Ö 5
chtsorc
0 6
zentc
ö }
Blei.
6 ä
ö ä
0 1
io
Erstarrungskurve nach Fay u. Gillson, Trans.
Am. Inst Min, Eng. Nov. 190 1.
Chem. Verbindung: PbTe.
230. Pb-Tl Blei-Tallium.
a»o
^
Sil"
F^.
\ !
//
iT
N
^
/
1
äJ
N
^
^-^
/
"^
f^
320
1
52^
l
309,6
300
n
/
!
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Blei
Erstarrungskurve nach K. Lewkonja, ZS. anorg.
Ch. 52, 454; 1907.
Chem. Verbindung: PbTla.
N. S. Kurnakow u. N. A. Pusctiin, ZS. anorg. Ch.
52, 435; 1907.
231. Pb-Zn Blei-Zink.
900
^
\
/
\
1
/
1
\
\
\
1
/
\
\
i
•ns°
\
Tb
321°
/
317«
300
!
i
i
20 40 60 80 100
Gewichtsprozente Zink
Erstarrungskurve nach Heycock u. Neville, J.
ch. Soc. 71, 394; 1897. Arnemann, Metall.
7, 201; 1910, Spring u. Romanoff, ZS. an-
org. Ch. 13, 29; 1897.
232. Pt-S Platin-Schwefel.
K. Friedrich, Metall. 5, 603; 1908.
0. Bauer.
150 c
693
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
233 Pt-Sb Platin-Antimon.
10 20 3Ö 40 5t. w fö w 55 ioo
Gewicfatsproxente Platm
Erstarningskurve nach K. Friedrich u. A.
Leronx, Metall. 6, i; 1909.
Chem. Verbindungen: PtSbj, PtSb?, PtjSb.
ISOO
234 Pt-Sn
Plat
in-Zinn.
...
1600
/
j /
' /
/
K 1
'
j
/
V
J
^ttSO" 1
5
m
, ■ /
Y
1^ i
s.
!
J -
850"
P 800
• WO
/
1
t
1 z
^••tc
^ '
\ / ' 1
539"
"^■■^ i 1
/
/
^
.^
1
^
„...
1
\
1
i
.! .
Gewiditsprozenie PUtio
Erstarrungs- und Umwandiungskurve nach Fr.
Doerinckel, ZS. anorg. Ch. 54, 351; 1907.
Chem. Verbindungen: PtgSn, PtSn, Pt.Sna, PtjSn.,
235 Pt-Ti Platin-Thallimn.
ilackspUI, C. r. 146, 820; 1908.
Chem. Verbindung: PtTl.
236
■ Rb-S Rubidium
-Schwefel
!
1
\ i i ^
\
\
W / i§
\
9
\ /
1 '
^ : :
|l90
\
\
&
'^
\ '
, c
\
l
; / !
■i
1
' 1
!
i i
1
1 ' ■■
^
1
i
S r'^
i
'
50
GeTicbtsprozente Schwefel
Erstarrungskurve nach W. Blitz u. E. Wilke-
Oörfnrt, ZS. anorg. Ch. 48, 314; 1906.
Chem. Verbindungen: RbäSs, RbaSi, RbjSs, Rb,S,.
237. S-Se Schwefel -Seleo.
W. E. Rinfer, ZS. anorg. Ch. 32, 202; 1902.
Schwefel und Selen sind im flüssigen Zustand
in allen Verhältnissen mischbar.
238. S-Sn Schwefel-Zinn.
— -^^4a^g
i 1
1 SnS
Gewichtsprozente SchweleJ
Erstarrungs- und Siedekurve nach W. Blitz u.
W. Mecklenburg, ZS. anorg. Ch. 64, 231 ; 1909.
Chem. Verbindung: SnS.
0. Bauer.
694
150D
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
239 S-Te Schwefel-Tellur.
(2 200
/>5f)'
•
/
y
^
^
y
y
A
/
/
^
/
70»°
n
°
40
60
Gewichtsprozente Tellur
Erstarrungskurve nach M. Chikashige, ZS. an-
org. Ch. 72, 112; 191 1.
240. Sb-Si Antimon-Silicium.
1400
ii»it°
1300
1200
UDO
f
000
800
700
Rh
630'
630°
600
1
B 2
5 -3
ö
4
ö
S
6
Ö 1
ö ä
0 9
0 10
Gewichtsprozente Silicium
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS4 an-
org. Ch. 65, 20; 1907.
241. Sb-Sn Antimon-Zinn.
a
^ 800-
630'
Sb
.X«
^
^
7
y
^
«200
/
-^
S^'i-
y^\
iW
1
0 2
0 3
0 4
0 6{
6
0 7
0 8
0 e
10 1
30
Gewichtsprozente Antimon
Erstarrungskurve nach R. S. Williams, ZS. an-
org. Ch. 66, 14, 1907. Reinders, ZS. anorg.
Ch. 26, 113; 1900.
242. Sb-Te Antimon-Tellur.
% Antimon
95
90
80
75
70
60
50
38,6
30
20
15
10
5
Erstarrungs-
Beginn Ende
6240 C.
623
599
568
547
551
561
599
629
613
526
434
421
456
446
Sb.,Te3
422
419
422
Nach Fay u. Ashley, Ann. ehem. J. 27, 95;
1902.
243- Sb-Tl Antimon-Thallium.
Sb
600
^0'
\
N,
600
N
\
s.
1
1
400
\
s
\
300
\
301'
\
/
\
/
2ZS'
!>00
/
ms'
1S7'
100
^
^
4Ü 60
Gewichtsprozente Thallium
Erstarrungs- und Umwandlungskurve nach R. S.
Williams, ZS. anorg. Ch. 50, 129; 1906.
Chem. Verbindung: SbTls.
0. Bauer.
150 E
695
Erstarrungskurven binärer Legierungen,
244. Sb-Zn Antimon-Zink.
700
631'
st
-«1
*s.
#57»
y
ti
ü .«.
^
y
!
SN/ i^"^"
1
^
.^
4
-
"'
j^
--
Hü'
1^7'
A
•m^s
»
«3
4
§ 400
i
!£
ps"-"^
20 40 «0 SO 100
0«wichtsprozente Antimon
Erstarrungskurve nach S. F. 2emczuzay, ZS.
anorg. Ch. 49, 386; 1906.
Chem. Verbindungen: ZnjSbj, ZnSb.
Stabiles System.
Labiles System.
K. Mönkemeyer, ZS. anorg. Ch. 43, 187; 1905.
245 Se-Sn Selen-Zinn.
tJSl Se
T5 2Ö — "S5 40 5Ö »ö TO 8Ö 95 ioo
Oewichtsproiente Selen
Erstarrungskurve nach W. Biltz u. W. Meck-
lenburg, ZS. anorg. Ch. 64, 232; 1909.
Chem. Verbindungen: SnSe, Sn^Ses, SnSej.
246. Si-Sn Silicium-Zinn.
itivSi
1400
^
^^
'^^^
/
^
/
1000
9
^
1
|800
i
i
1
MO
1
1
Sn.
2J3'
1
200« i
i I
1 1
20 40
Givicfateproienta SUidum
Erstarrungskurve nach S. Tamara, ZS. anorg.
Ch. 61, 42; 1909.
247 Si-TI Silicium-Thallium.
1500
Si
1396^
1250
3
\
s
fS
•n
303°
t
25 50 75 100
Gewicfataproxaote Silidam
Erstamingskurve nach S. Tamara, ZS. anorg.
Ch. 61, 45; 1909.
0. Bauer.
696
150 F
Erstarrungskurven binärer Legierungen.
248. Sn-Te Zinn-Tellar.
800'
^
^
\
1
r
4
\
p
/
\
§.
/
not»
\
\^
W55
^
/
*»,J?.
Sn
232»
232°
' 1
\ 4
S) s
i) 4
D 5
6
0 i
0
8
0 90 10
Gewichtsprozente Tellur
Erstarrungskurve nach W. Biltz u. W. Meck-
lenburg, ZS. anorg. Ch. 64, 233; 1909.
Chem. Verbindung: SnTe.
Matsusuke Kobayashi, ZS. anorg. Ch. 69, 8;
1911.
249- Sn-Tl Zinn-Thallium.
301,7° Tl
10 ■ 20 ao 40 50 60 70
Qewiobtsprozente Thallium
Erstarrungskurvenach N. S. Kurnakow u. N. A.
Puschin, ZS. anorg. Ch. 30, 106; 1902.
250. Sn-Zn Zinn-Zink.
~IÖ 20 35 40 5(5 60 70 Sö 55 100
Qewichtsprozente Zinn
Erstarrungskurve nach Heycock u. Neville, J.
chem. Soc. 71, 383; 1897. Arnemann, Metall.
7, 201; 1910.
251
Tl-Zn Thallium-Zink.
/
\
/
\
Fh
/
/
1
t^qo
tl
Wff«
1
"
290fi
t
Gewichtsprozente Thallium
Erstarrungskurve nach A. v. Vejjesack, ZS. an-
org. Ch. 52, 32; 1907.
0. Bauer.
151
697
Literatur über ternäre Legierungen.
Die Legierungen sind alphabetisch nach den Symbolen der Elemente geordnet.
Ag-Au-Cu Silber- Gold- Kupfer: E. Jänecke,
Metall. 8, 597; 191 1.
Ag-Cu-Pb Silber- Kupfer- Blei: K. Friedrich
u. A. Leroux, Metall. 4, 293; 1907.
Ag-Hg-Sn Silber- Quecksilber-Zinn: R. A.
Joyner, Trans. Chem. Soc. 8, 99; 191 1.
Ag-Pb-Sn Silber- Blei-Zinn: N. Parravano,
Int. ZS. Metallographie 1, 89; 191 1.
Al-Cu-Sn Aluminium- Kupfer-Zinn : Edwards
u. Andrew, Engineering 88, 664; 1909
Bi-Cd-Pb Wismut-Cadmium-Blei: W. E.
Barlow, ZS. anorg. Ch. 70, 178; 1911.
Bi-Cd-Sn Wismut-Cadmium-Zinn : Stoffel,
ZS. anorg. Ch. 53, 137; 1907.
Bi-Cu-Sb Wismut- Kupfer- Antimon: N. Par-
ravano, Gazz. chim. 40, 445; 1910.
Bi-Pb-Sn Wismut- Blei-Zinn: Charpy, Con-
tribution ä l'etude des alliages 1901, 200.
C- Fe-Mn Kohlenstoff- E isen-Mangan : F. Wüst,
Metall. 6, 3; 1909. — P. Goerens, Metall.
6, 538; 1909-
C-Fe-P Kohlenstoff- Eisen- Phosphor : F. Wüst,
Metall. 5, 73; 1908. — P, Goerens u. W.
Dobbelstein, Metall. 5, 561; 1908.
C- Fe- Sb Kohlenstoff - Eisen - Antimon : P.
Goerens u. K. Ellinger, Metall. 7, 72;
1910.
13. C-Fe-Si Kohlenstoff- Eisen- Silicium: W.
Gontermann, ZS. anorg. Ch. 59, 373;
1908.
14. C-Fe-Sn Kohlenstoff- Eisen-Zinn: P. Goerens
u. K. Ellinger, Metall. 7, 76; 1910.
15. C-Fe-V Kohlenstoff- Eisen -Vanadium: P.
Pütz, Metall. 3, 635; 1906.
16. Cd-Hg-Pb Cadmium- Quecksilber -Blei: E.
Jänecke, ZS. ph. Ch. 60, 399; 1907; 73,
328; 1910.
17. Cd-Mg-Zn Cadmium-Magnesium-Zink: Bruni,
Sandonnini u. Qaercigh, ZS. anorg. Ch. 68,
73; 1910.
18. Cd-Pb-Sn Cadmium-Blei-Zinn: Stoffel, ZS.
anorg. Ch. 53, 137; 1907.
19. Cu-Fe-Ni Kupfer-Eisen- Nickel: Vogel, ZS.
anorg. Ch. 67, i, 191 o.
20. Cu-Ni-Zn Kupfer- Nickel-Zink: Tafel, Metall.
5, 343; 1908.
21. Cu-Pb-Sn Kupfer -Blei -Zinn: Giolitti u.
Marantonio, Gazz. chim. 40, i; 1910.
22. Fe-Si-V Eisen-Silicium- Vanadium: Voge u.
Tammann, ZS. anorg. Ch. 58, 76; 1908.
23. Mg-Pb-Sn Magnesium- Blei-Zinn: A. v, Vege-
sack, ZS. anorg. Ch. 54, 367; 1907.
24. Pb-Sb-Sn Blei- Antimon -Zinn: Loebe,
Metall. 8, 7; 1911. — Campbell Eider,
School of Mines Quarterly 32, 244; 911.
153
Leichtflüssige Legierungen.
Cadmium .
Zinn . .
Blei . . .
Wismut .
10,8
14,2
24,9
50,1
10,2
i4»3
25,1
50,4
7,0
14,8
26,0
52,2
13,1
13,8
24.3
6,2
9,4
34.4
50,0
7.1
39,7
53,2
6,7%
- %
43.4%
49.9%
Erstarrungspunkt
Spez. Gewicht .
65,5° c.
9,685
67,5*' c.
9,725
68,5° c.
9,784
68,5» C.
9,765
76,50 c. 89,5» C.
— i 10,563
95" C.
10,732
Nach V. Hauer, Jahresber. 1865. S. 236. S. a. Drewitz, Diss. Rostock. 1902.
S. a. K. Heine „Über leichtflüssige Legierungen", ferner Chem. Ztg. 30, 11 39; 1906.
0. Bauer.
698
153
Spezifische Gewichte von Legierungen.
Die Legierungen sind alphabetisch nach den Symbolen der Elemente geordnet.
I. Ag-Au Silber u Qold.
% Silber Spez. Gew. Temp
o 19,265 12,8"
8,4 18,041 13,1
12,0 17,540 12,3
21,5 16,354 13,0
35,4 14,870 13,0
52,2 13-432 i 14,3
68,7 12,257 14,7
76,7 I 11,760 13,1
100,0 : 10,468 13,2
Matthiessen, Pogg. Ann. 110,
36; 1860.
Spez. Volum:
0,05191 + 0,0004309 p
(p = % Silber),
Maey, ZS. ph. Gh. 38, 295 ; 1901.
2. Ag-Bi Silber u. Wismut.
% Wismut Spez. Gew. j Temp.
10,468 13,2"
32,5 10,323 15,1
49.0 10,197 13,2
65.8 10,068 15,6
79,5 9,966 14,9
,5 9>899 15 '2
92.1 9,859 21,0
95.9 9,836 21,8
98,0 9,820 23,3
99,0 9,813 23,6
100,0 9-823 12,3
Holzmann, Pogg. Ann. 110, 33 ;
1860.
Spez. Volum:
0,0955 + 0,000063 P
(P = % Wismut),
Maey, ZS.ph.Ch.38, 295; 1901.
3 Ag-Cu Silber u. Kupfer^)
% Silber Spez. Gew. Temp.
22,0
22,5
29»4
30.4
33.4
36,8
42,4
49,6
51,3
56,3
62,6
66,3
8,956
9,196
9.203
9,317
9,333
9,383
9,439
9,532
9,650
9,679
9,761
9,870
9.927
3. Ag-Cu (Forts.)
% Silber \ Spez. Gew. Temp.
75,0 10,065
81,0 10,164
89,3 10,304
92,0 10,358
100,0 10,547 i —
') Im geprägten Zustande.
Karmarsch, Dingl. pol. J. 226,
335; 1877-
Spez. Volum:
0,0948 + 0,000169 P
(p = % Kupfer),
Maey, ZS.ph.Ch.38, 295; 1901.
4 Ag-Pb Silber u. Blei.
% Silber | Spez. Gew. Temp.
2,0
4.9
11,5
20,6
34'2
51,1
67,6
100,0
11,376
"'334
11,285
11,196
11,144
11,054
10,925
10,800
10,468
13-5"
20,6
22,2
21,0
18,2
12,5
13,8
I3'5
13,2
Matthiessen, Pogg. Ann. 110,
36; 1860.
Spez. Volum:
0,08791 + 0,000076 p
(p = % Silber),
Maey, ZS.ph.Ch.38, 295; 1901.
5. A ;-Sn Silber u. Zinn.
% Zinn ! Spez. Gew.
21,2
35,0
51,8
68,2
76,5
86,6
90,6
95,2
100,0
10,468
9,953
9,507
8,828
8,223
7-963
7,666
7.551
7,421
7,294
Temp.
13,2"
14,8
12,9
13-8
16,3
19,3
18,4
18,8
18,6
12,8
Holzmann, Pogg. Ann. 110, 30;
1860. Spez. Volum: Starke Kon-
traktion bei 29,2% Zinn.
Maey, ZS.ph.Ch.38, 297; 1901.
6. Al-Bi Aluminium u.
Wismut.
„Aluminium Spez. Gew. I Temp.
75 I 2,857
85 2,79
88 I 2,776
94 I 2,74
H. P^cheux, C. r. 138, 1501;
1904.
7- Al-Cu Aluminium u.
Kupfer.
Vo Aluminium, Spez. Gew. ; Temp.
3 8,691
4 8,621
5 i 8,369 I -
10 I 7,689 I —
Bell, Kerl-Stohmann, Techn.
Chemie. 4. Aufl. i. 731.
8. Al-Mg Aluminium u.
Magnesium.
Vo Aluminium Spez. Gew. Temp.
66
68
73
77
85
2,244
2,275
2,324
2,373
2,474
H. P^cheux, C. r. 138, 1501;
1904.
9 Al-Sb Aluminium u.
Antimon.
% Antimon Spez. Gew. Temp
81,13
4,2176
van Anbei, C r. 132, 1266;
1901.
0. Bauer.
153
699
Spezifische Gewichte von Legierungen.
10. Au-Bi Gold u.Wismut.
%Wisniut Spez. Gew. Temp.
34'6
51.4
67,8
80,9
89,4
95'5
97'7
lOO.O
19.265
14,844
13.403
12,067
11,025
10,452
10,076
9.942
9.823
12,8"
16,0
16,5
16,0
23,0
21,4
18,7
21,2
12,3
Holzmann, Pogg. Ann. 110, 35 ;
1860. Spez. Volum: Größte Kon-
traktion bei 61,2% Wismut,
Maey, zs.ph.Ch.38,298; 1901.
1 1 Au-Cu Gold u. Kupfer.
% Kupfer Spez. Gew. Temp.
1.99
3,12
4.17
5,16
6,15
6,80
7.72
9.95
11,95
13,86
19,320
18,839
18,581
18,356
18,117
17.934
17,791
17,568
17.165
16,806
16,483
Roberts, Proc. Roy. Soc. 23,
481; 1875.
Spez. Volum:
0,05191 + 0,000605 p
(p = % Kupfer),
Maey, ZS-ph. Ch.3S, 295; 1901.
12. Au-Pb Gold u. Blei.
% Gold Spez. Gew. Temp.
8,7
16,0
19,2
24,1
32.2
48,8
65,6
79,1
100,0
11,376
11,841
12,274
12,445
12,737
13,306
14,466
15,603
17,013
19,265
13-5"
23.3
19.4
21,6
21,3
22,1
I4'3
145
14-3
12,8
Matthiessen, Pogg. Ann. 110,
37; 1860. Spez. Volum: Größte
Kontraktion bei 40,5 % Gold,
Maey, ZS.ph.Ch.38,295;i9oi.
13 Au-Sn Gold u. Zinn.
% Zinn Spez. Gew. Temp.
o 19,265 12,8"
12,8 16,367 15,4
22.8 14,243 I 14,2
37.0 11,833 1 I4'6
46.9 10,794 ! 23,7
54.1 10,168 23,7
59,5 9.715 \ 22,4
63.8 9,405 ; 23,7
70.2 8,931 ) 24,6
78.0 8,470 23,1
84.1 8,118 ! 22,4
89.9 7,801 j 22,8
96,7 7,441 i 22,9
100,0 7,294 ! 21,8
Holzmann, Pogg. Ann. 110, 31 ;
1860. Spez. Volum:
0,05191 + 0,000852 p
(p = % Zinn),
Maey, ZS. ph. Ch. 38, 295 ; 1901.
14 Bi-Pb Wismut u. Blei.
% Wismut , Spez. Gew. Temp.
o 11,376 13.5**
7,7 11,280 22,5
20.0 11,188 20,8
25.1 • 11,161 14,8
33,4 11,141 i 12,7
50,0 10,956 j 14,9
66,7 10,538 i 14,0
80.0 10,235 12,5
88,9' 10,048 10,7
94.1 9.934 21,1
95.2 9,893 19,5
100,0 9823 12,3
Carty, Pogg. Ann. 110, 34; i86o.
Spez. Volum : Größte Kontraktion
bei 40 bis 50 % Wismut,
Maey, ZS-ph.Ch.38, 299; 1901.
15 Bi-Cd Wismut u.
Cadmium.
% Wismut Spez. Gew. Temp.
o 8,655 10,5"
38,3 9,079 I 13,1
48,2 9,195 15,5
65.0 9,388 15,0
78,8 9.554 i 13.4
88.1 ! 9,669 ! 14,8
93,7 I 9.737 I 14.7
95^6 9,766 15,4
100,0 I 9,823 12,3
Matthiessen, Pogg. Ann. 110,
32; 1860. Spez. Volum:
0,10181 + 0,0001373 p
(P = % Cadmium),
Maey, ZS.ph.Ch.38,295; 1901.
16 Bi-Sb Wismut u.
Antimon.
% Wismut : Spez. Gew. Temp.
o 6,713 14,3»
46,0 7.864 9,7
63,0 8,392 11, o
77,2 8,886 ; 14,0
87,2 9.277 12,1
91,0 I 9,435 9,4
100,0 j 9,823 12,3
Holzmann, Pogg. Ann. 110, 27;
1860.
Spez. Volum:
0,10181 + 0,0004715 p
(p = % Antimon),
Maey, ZS-ph.Ch. 38, 295; 1901.
17 Bi-Sn Wismut u.Zinn.
% Zinn Spez. Gew. ' Temp.
0,9
2.7
4.4
6,5
12,2
21,8
35.8
52,7
62,5
69,0
92,5
lOO.O
9,823
9,774
9,737
9,675
9,614
9.435
9,178
8,772
8,339
8,112
7.943
7.438
7,294
12,3" .
23,0 i
19,8 I
15,2
12,7
15,0
15,9
12,6
13.9
14.2
20,0
19,9
12,8
Carty, Pogg. Ann. 110, 29; 1860.
Spez. Volum:
0,10181 + 0,000353 p
(p = % Zinn),
Maey, ZS. ph. Ch. 38, 295 ; 1901.
18 Cd-Pb Cadmium U.Blei
%Cadmium Spez. Gew. Temp.
o : 11.376 j I3.5*'
8,3 ' 11,044 ' 14,8
11,9 10,950 9,2
21,2 ■ 10,656 13,4
35,1 10,246 j 11,7
52.0 9,755 I 14-7
68-4 9,353 I 12,0
76,5 ; 9,160 I 13,7
100,0 8,655 ■ 10,5
Holzmann, Pogg. Ann. 110, 33 ;
1860.
Spez. Volum:
0,08791 -f- 0,0002763 p
(p = % Cadmium),
Maey, ZS.ph.Ch. 38, 295 ,-1901.
0. Bauer.
700
153 b
Spezifische Gewichte von Legierungen.
19- Cd-Sn Cadmium u.
Zinn.
% Zinn
Spez. Gew. Temp.
o
8.655
io,5<
14.7
8.432
15,0
20,6
8,336
14.5
34.1
8,139
II, I
50.8
7.904
13.2
67.5
7.690
12,9
80,6
7,489
15
86,2
7.434
12,7
100,0
7.294
12,8
Mattbiessen, Pogg. Ann. 110,
28; 1860.
Spez. Volum:
0,11554 + 0,0002156 p
(p - % Zinn),
Maey, SZ.ph.Ch.38, 295; 1901.
20. Cu-P Kupfer u.
Phosphor.
% Phosphor
Spez. Gew.
Temp.
0,00
8,92
20»
1,88
8.54
16,5
4.03
8,22
17
6,20
7.95
16,5
8.57
7.67
16,5
9,41
7,55
16
11,91
7.36
15.5
13.19
7,26
16,5
13.96
7.18
16,5
14,16
7."
21.5
14,56
7,02
19
14.58
6.95
18
14,85
6,93
17.5
15.02
6.79
17
E. Heyn
u. 0. Bauer
, Mitt
Prüf. A.
24, 93;
190
6.
21. Cu-Sn Kupfer u. Zinn.
% Zinn ! Spez. Gew. ! Temp.
3.8
5.6
7,4
9,0
10,7
12,3
13.8
25,0
28,0
39.2
42,0
50,0
5.79
^.78
3,76
^,76
B,8o
3,81
5.87
B.83
3,903*
3,980*
3,791*
3,79
21. Cu-Sn (Forts.)
% Zinn
Spez. Gew.
Temp.
56.0
59.0
70,3
78.4
80,0
xoo,o
10—20"
8.357*
8,210*
7.972*
7,726*
7.735*
7.284*
Riche, C r.67, ii38;i{
69, 985; 1869.
*) Maey, ZS. ph. Ch. 38, 291 ;
1901.
Spez. Volum : Größte Kontraktion
bei 39%Zinn entspr. Verb.CuaSn,
Maey, ZS.ph.Ch.38, 302; 1901.
Cr.
22. Cu-Zn Kupfer u. Zink.
% Zink Spez. Gew. Temp
9.3
10,2
11,4
12,7
14,6
20,4
25.4
33.8
19,8
52.4
53.5
61,4
63.7
65.4
67,1
67,8
68,4
76,4
85,0
87.9
94.1
100,0
8,667
8,605
8,607
8,633
8.587
8,591
8,448
8.397
8,299
Ältere Bestimmungen v. Mallet,
Phil. Mag. (3) 21, 68; iJ
8,862
8.459
8,149
8.143
7.976
7.951
7.904
7.873
7=878
7,833
7.714
7.595
7,481
7.3"
7.087
Neuere Bestimmungen nach
Maey, ZS- ph. Ch. 38, 291 ; 1901.
24 Fe-Si Eisen u. Silicium
23.Fe-Sb Eisen u.Antimon.
% Eisen i Spez. Gew. 1 Temp.
18,48
25.69
35.42
39.20
43.12
55.02
61,20
81,20
7,211
7,912
8,300
8,071
8,298
8.159
8,120
7,800
Laborde, C. r. 123, 227; 1896.
Spez. Volum:
Minimum bei 31,8% Eisen
entspr. Verb. SbFe,
Maey, ZS. ph. Ch. 38, 302 ; 1901.
% Silicium Spez. Gew.
Temp.
11,58 1 6,96 20,3"
15,81 I 6,88 20,7
22,83 6,51 17,3
23,47 6,51 19,5
24,26 6,48 17,2
29.04 6,40 19,9
32.05 6,18 16,7
47.25 4.55 21,0
77,29 i 2,93 I 19,6
J. Rothe, Mitt. Prüf. A. 25, 51 ;
1907.
25 Hg-K Quecksilber
u. KaüumO.
% Kalium Spez. Gew. Temp.
0,18
1,96
13.371
12,282
5.14
8,44
18,60
100,00
9.945
8,183
4.737
0,859
26. Hg-Li Quecksilber
u. Lithium').
% Lithium \ Spez. Gew. Temp.
0,03
1,29
3.92
9.50
19.58
100,00
13.501
12,208
9,009
5,607
2,946
0,610
27. Hg-Na Quecksilber u.
Natrium %
%Natrium Spez. Gew. | Temp.
0,10 13.448
1,02 12,693
5,08 10,101
11,50 6,734
27,10 3,490
39,50 2,420
100,00 0,972 —
•) Maey, ZS. ph. Ch. 29, 127;
1899.
0. Bauer.
153
701
Spezifische Gewichte von Legierungen.
28. Hg-Pb Quecksilber
u. Blei.
% Queck-
silber
Spez. Gew. ' Temp.
32,6
65'9
lOO.O
11.376
11.979
12,484
12,815
i3'573
13-5"
15.9
15.7
15.5
i4'5
Matthiessen, Pogg. Ann. 110,
37; 1860.
Spez. Volum:
0,07368 -r 0,0001422 p
(p = % Blei),
Maey, ZS. ph. Gh. 38, 295 ; 1901.
29. Hg-Sn Quecksilber
u. Zinn.
% Zinn Spez. Gew. Temp.
22,5
36,7
53.7
100,0
I3'575
11,456
10,369
9,362
7'294
14-5''
"'3
14.2
9,9
12,8
Holzmann, Pogg. Ann. 110, 31 ;
1860.
Spez. Volum:
0,07366 -r 0,0006345 p
(p = % Zinn),
Maey, ZS. ph. Ch. 38, 295 ; 1901-
30. Ir-Pt Iridium u.
Platin.
% Platin Spez. Gew. ; Temp.
90
85
66.6-:
21,615
21,618
21,874
22,384
Deville u. Debray,
839; 1875.
i7o
17,5
16,0
13,0
81,
Spez. Volum:
0,04461 + 0,000019 p
(p = % Platin),
Maey, ZS.ph.Ch.38,295; 1901.
1 1 K-Na Kalium u.Natrium.
% Natrium Spez. Gew. I Temp.
31,7 0.S905 4.5°
HageD,Wied. Ann. 19, 436 ; 1883.
32 Pb-Sb Blei u. Antimon.
%Antimon Spez. Gew. Temp.
100
54.2
37»2
22,8
16,5
10,6
5,6
2,3
6,713
8,201
8,989
9,811
10,144
10,586
10,930
11,194
".376
14,3"
13,7
"»7
14,3
15,4
19,3
19,9
20,5
13.5
Matthiessen, Pogg. Ann. 110,
28; 1860.
Spez. Volum:
0,08791 + 0,0006106 p
(p = % Antimon),
Maey, ZS. ph. Ch.38, 295 ; 1901.
33 Pb-Sn Blei u. Zinn.
% Zinn Spez. Gew. Temp.
0,5
12,3
21,8
35,9
52,8
69,2
77,0
100,0
"»376
10,815
10,590
10,080
9,460
8,779
8,188
7,927
7,294
13,5"
15,6
14,3
14,8
15,5
17,2
16,0
15,2
12,8
Long, P(^g. Ann. 110, 31 ; 1860.
Spez. Volum:
0,08811 + 0,00049 p
(p = % Zinn),
Maey, ZS-ph. Ch.38, 295; 1901.
34.Sb-Sn Antimon u. Zinn.
% Zinn Spez. Gew. Temp.
o 6,713 14,3»
7,3 6,739 16,2
10.6 6,747 13,4
19,2 6,781 13,5
32,2 6,844 1 13,8
48.7 6,929 } 15,8
65,4 7,023 1 15,8
74,1 7,100 10,6
82,6 7,140 19,0
90,4 7,208 i 18,5
95,0 7,276 ! 19,4
98,0 7,279 I 20,0
98.9 7,284 j 20,2
loo.o 7,294 i 12,8
Lonj:, Pogg. Ann. 110, 27; 1860.
Spez. Volum:
0,13710 4- 0,0001187 p
(p = % Antimon),
Maey, ZS. ph. Ch. 38, 295 ; 1901.
35 Sb-Te Antimon u.
Tellur.
% Tellur Spez. Gew. Temp.
100
90
80
70
60
50
40
30
25
20
10
6,243
6,264
6,368.'
6,370
6,462
6,347
6,496
6,615
6,564
6,601
6,717
6,693
Fay u. Ashley, Am. ehem. J.
27, 95; 1902.
36. Sn-Zn Zinn u. Zink.
% Zinn Spez. Gew. Temp.
o 7,087 ,10—20
25 i 7,"o j „
50 I 7,190 I „
75 j 7,233 ! „
100 I 7,284 I „
Maey, ZS. ph. Ch. 38, 291 u.
295; 1901.
Spez. Volum:
0,13710 + 0,00004 P
(p = % Zink).
0. Bauer.
702
154
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale.
(Vgl. auch Tabelle 67 und die folgende mineralogische Tab. 155).
(Weitere Lit. s. in Tab. 67).
Sm» = Beginn des Schmelzens , Sm^ = eigentlicher Schmelzpunkt [Gleichgewicht: fest
(krystallin.) — flüssig (amorph)], Smc = vollständige Umwandlung in die flüssige (amorphe) Phase,
Smd = Temperatur der Dünnflüssigkeit; Zt. = Zersetzungstemperatur, Uwp. = Umwandlungspunkt.
Die Minerale sind alphabetisch geordnet und bei den einzelnen Spezies diejenigen Angaben,
welche sich auf künstliche Minerale beziehen, vorangestellt. (Vgl. zur Ergänzung immer
Tab. 67 1)
Die anschließenden Daten, betreffend natürliche Vorkommen, sind alphabetisch nach den
Fundorten gereiht. Die mit ausdrücklichem Verzicht auf Vollständigkeit gegebenen Zahlen für
jedes Vorkommen sind nach den Jahreszahlen der Publikation, die jüngsten zuerst, angeordnet.
Durch neuere Arbeiten korrigierte ältere Daten des gleichen Autors sind nicht aufgenommen.
Die Literatur ist bis Ende Oktober 191 1 berücksichtigt.
Bei den polymorphen Verbindungen bezieht sich (V)a auf die bei niedriger Temperatur
beständige, (V)/?, (V)/ usw. auf die bei höheren Temperaturen beständigen Modifikationen.
Im Folgenden ist die benützte Literatur, soweit sie nicht schon in Tabelle 67
angeführt ist, alphabetisch zitiert, worauf in der Tabelle durch Autornamen und Jahreszahl
hingewiesen wird. Bei Zitierung gemeinsamer Arbeiten wird nur der erste Autorname mit dem
Anfangsbuchstaben der folgenden in der Tabelle angegeben.
Abkürzungen der Meßmethoden: Th. = Thermoelement; Hm.
Wanners opt. Pyrometer; Q. = Quecksilberthermometer.
Heizmikroskop; W.P. =
Literaturnachweis.
Allen u. White, Sill. Journ. (4) 1906, 21, 89 u.
(4) 1909, 27, I. (Th.)
Allen, Wright u. Clement, Sill. Journ. (4) 1906,
22, 385. (Th.)
Arndt, a) ZS. Elch. 1906, 12, 337 u. b) Chem.
Zt. IJKMJ, 30, 211. (Th )
Ballo, in Doelters Handb. d. Mineralchem. 1911,
Bellati u. Lussana, Atti Ist. Venet. (6) 1889, 7
u. (7) 1892, 2, 995. (Th.)
Blitz, ZS. anorg. Gh. 1908, 59, 273. (W.P.,
Na'Atmosphäre)
Boeke, ZS. anorg. Gh. 1906, 50, 244. (Th.)
Bornemann, Metall. IIKM), 6, 619. (Th.)
Boudouard, Journ. Iron Steel WOo, 1, 339.
(Segerkegel)
Brill, ZS. anorg. Gh. 1905, 45, 275. (Th.)
Brun, Arch. Sc. phys. 1J)02, 13, 352 (Segerkegel)
u. IJMM, 18, 537, (Kalorimetrisch)
Bütschli, Abh. Göttinger Akad. 1908, No. 4, 3.
Cohen, ZS. ph. Gh. 1894, 1*, 53.
Cohen, Inouye u. Euwen, ZS. ph. Gh. 1911, 75,
I. (Dilatometr. u. Kompressionselement)
Cusack, Proc. Irish. Acad. (3) 1896, 4, 399.
(Meldometer)
Day u. Allen, a) ZS. ph. Gh. ims, 54, i u
b) Sill. Journ. (4) 1{H)5, 19, 93. (Th.)
Day u.Shepherd,Sill. Journ.(4) 190<{, 22, 265. (Th.)
Day, Shepherd, White u. Wright, T. min. petr.
Mitt. 1JM)7, 26, 169. (Th.)
Day, Shepherd u. Wright, Sill. Journ. (4) 1906,
22, 265. (Th.)
Day u. Sosman, Sill. Journ. (4) 1911, 31, 341.
(Korrektur aller früheren Angaben nach der
neuen Skala des Ng-Thermometers).
Deleanu-Schumoff u. Dittler, in Doelters Hand-
buch d. Mineralchemie 1911.
Dittler, Wien. Ber. 1908, 117, 581. (Th. u. Hm.)
„ , T. Min. petr. Mitt. 1910, 29 a) 273 u.
b) 506. (Th. u. Hm.)
ZS. anorg. Gh. 1911, 69, 273. (Th. u. Hm.)
Doelter, T. min. petr. Mitt. 1901, 20, 210.
(Vergleichsmeth. u. Th.) ; 1902, 21,
23. (Th.) ; 1JK)3, 22, 297. (Th.) ; Wien.
Ber. 1904, 113, 177 u. 495. (Th.) ; 1905,
114, 529. (Th.).
Wien. Ber. a) 1906, 115, 617. (Th.),
b) IJKM}, 115, 723. (Hrn.), c) IJKMJ,
115, 1329. (Hm.), d) ZS. Elch. 190(},
12, 617.
Wien. Ber. 1J)07, 116, 1243. (Th.),
a) 1908, 117, 299. (Hrn.), b) 1908,
117, 845. (Hm.) u. Zbl. Gh. Anal. hydr.
Zemente 1910, 1, 104.
„ Handbuch d. Mineralchemie 1911.
Doeltz, Metall. 190(>, 3, 442. (Th.)
Tertsch.
154 a
703
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Literatur.)
Doaglas, Quart. Joum. geol. Soc. 1907, 63,
145. (Meldometer)
Finkelsteio, Ber. ehem. Ges. 1900, 39, 1585.
Friedrich, Metall. 1907, 4, 479; 1908, 5, 50;
190}), (>, 169.
Oinsberg. ZS. anorg. Gh. 1908, 59, 351 u. 1909,
61, 124. (Th.)
Glaser, ZS. anorg. Gh. 1903, 36, i.
Groschuff, ZS. anorg. Gh. 1908, 58, 103. (Th.)
Guinchant, G. r. 1902, 134, 1224. (Th.)
Guinchant u. Chr^tien, C. r. 1904, 139, 51. (Th.)
Herzfeld, Z. Ver. Rübenzuckerind. 1897, 820.
Heyn u. Bauer, Metall. 1906, 3, 75.
Himmelbauer, Wien. Ber. 1910, 119, 164. (Th.
u. Hm.)
Hittorf, Pogg. Ann. 1851, 84, i. (Th.)
Johnston, Joum. Amer. ehem. Soc. 1910, 32, 938.
Joly, Proc. Irish. Acad. 1891, 2, 38. (Meldo-
meter)
Kfaittl, in Doelters Handbuch d. Mineralchemie.
1911.
Klein, Berl. Sitzber. 1897, 48.
Kohlmeyer, Metall. 1909, 6, 323.
Krenner u. Schuller, ZS. Kryst. 1907, 43, 476.
Kultatscheff, ZS. anorg. Gh. 1903, 35, 187.
Lebedew, ZS. anorg. Gh. 1911, 70, 301. (Th.)
Le Chatelier, G. r. 1889, 108, 1046 u. 1890,
111, 123 u. Ann. min. 1897, 11, 131.
Le Chatelier u. Ziegler, Bull. Soc. Encouragem.
Industr. 1902, 101 (2), 368.
Lossew, ZS. anorg. Gh. 1906, 49, 58. (Th.)
Meyer, Riddle u. Lamb, Ber. ehem. Ges. 1894,
27, 3129.
Meyer u. Rötgers, ZS. anorg. Gh. 1908, 57, 104.
Mönch, N. Jahrb. Min. 1905, Beil. 20, 365.
Mugge, N. Jahrb. Min. a) 1884, 1, 66 u. 204
b) 18M, 2, 3. (Q.) u. 1901, Beil 14, 246.
Nacken, a) N. Jahrb. Min. 1907, Beil. 24, i.
(Th. u. Hm.) b) Nachr. Ges. Wiss. Göttingen
1907.
Pöschl, T. min. petr. Mitt. 1907, 26, 413.
(Th. u. Hm.)
Rieke, Stahl u. Eisen 1908, 28, 16. (Segerkegel.)
Riesenfeld, Joum. Ghim. phys. 1909, 7, 561.
Rinne u. Kolb, N. Jahrb. Min. 1910, 2, 138 u.
Zentrbl. Min. 1911, 65.
Rohland, ZS. anorg. Gh. 1903, 35, 194 u. 201.
Rose, Pogg. Ann. 1851, 83, 423.
Ruer, ZS. anorg. Gh. 1906, 49, 365. (Th.)
Raff, Ber. ehem. Ges. 1910, 43, 1564. (W. P.
im Vacuum u. Nj-Atm.)
Sahmen u. Tammann, Ann. Phys. (4) 1903, 10,
879. (Th.)
Schertel, Berg- u. hüttenm. Ztg. 1880, 39, 87.
(Vgl. mit Princepschen Legierungen)
Schindler, Mag. Pharm. 1831, 33, 14.
Shepherd, Rankin u. Wright, Sill. Joum. (4)
1909, 2S, 293. (Th.)
Shepherd, Rankin u.Wright, ZS. anorg. Gh. 1911,
71, 19. (Th.)
Simonis. Tonindustr.-Ztg. 1906, 1723, „Sprech-
saal" 1907, 391. (Segerkegel)
Spring, ZS. anorg. Gh. 18»4, 7, 371. (Th.)
Stein, ZS. anorg. Gh. 1907, 55, 159. (W. P.)
Tilden, Joum. ehem. Soe. 1884, 45, 268.
Treitschke u. Tammann, ZS. anorg. Gh. 1906,
49, 320.
Vemadsky, Bull. Soc. min. 1889, 12, 466 u.
1890, 13, 257.
Vemadsky, Verh. Univ. Moskau 1891, 1, 9.
(Nach ZS. Kryst. 23, 278.)
Vesterberg, Bull. geol. Inst. Upsala 1900, 127.
Vogt, Silikatschmelzlösungen 1904, 2. Bd.
Vucnik, Zentrbl. Min. 1906, 132. (Th.)
Vukits. Zentrbl. Min. 1904, 706. (Th.)
Wells, McAdam, Joum. ehem. Soe. 1907, 29,
721.
Wülfing, Jahresber. Ver. Nat. Württemb. 1900,
56, I.
Zavrieff, G. r. 1907, 145; 428.
Zemczuzny, ZS. anorg. Gh. 1908, 57, 275. (Th.)
Tertsch.
704
154b
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Lit. s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur °C
Autor
Aegy rin siehe Pyroxene, Aenigmatit s. Amphi-
bole, Akermannit s. Melilithgruppe, Akti-
nolith s. Amphibole, Albit s. Feldspate,
Alm and in s. Granatgruppe, Amazonit s.
Feldspate
Amphibolgruppe
a) rhombisch: Anthophyllit, Hermannschlag
(Anal.: Brezina, T. min. Mitt. 1874, 247). .
Kongsberg
b) monoklin: Aktinolith (Strahlstein)
Glenely (Schottland)
Grönland (hellgrün)
Pfitsch, Tirol (dunkelgrün)
„ „ (lauchgrün)
Tirol (dunkel)
Zermatt
?
?
Arfvedsonit. Grönland
Nangakasik, Grönland (Anal. : Berwerth,Wien.
Ber. 85, 168; 1882)
Asbest ( Anal. : Scheerer, Pogg. Ann.84,383 ; 1 85 1 )
Barkevikit, Langensund
( Anal. :Flinck,ZS. Kryst.16,412 ; 1890)
Qastaldit, St. Marcel (Anal.: Cossa, Accad.
Line. 2, 33; 1875)
Qlaukophan, Syra (Anal.: Luedecke, ZS. geol.
Ges. 28, 253; 1876) .
Hornblende, Achmatowsk
Arendal (Norwegen)
Cantal, schwarz (aus einem Phonolith) . .
Cervin, braun
Czernosin, schwarz (Anal.: Rammeisberg,
Pogg. Ann. 103, 453; 1858) . . . .
Lukow (vgl. mit Czernosin, Hintze, Handb.
d. Min. 2, 1234)
„ braun
„ dunkelbraun
„ (basaltisch)
Marienberg, Sachsen
Pierrepoint, grau (Anal.: Haefcke, Diss.
Göttingen 1890)
Risör
Vesuv, schwarz (Anal. : Berwerth, Wien. Ber.
85, 174; 1882)
Zillertal
}
Krokydolith, Narsarsuk (Grönland) . . .
Nephrit, Jordansmühle
Kashgar (Kouen-Lun)
Pargasit, Pargas(Anal. : Berwerth, Wien. Ber.
85, 180; 1882)
Riebeckit, St. Peters Dom El Paso (Anal:
König, ZS. Kryst. 1, 431 ; 1877) ....
Tremolit, Bunbeg (County Donegal) . . .
Gotthard .
?
? ...
Sma 1325, Smc 1340
Smt> 1150, Smd 1230
Sm 1282
Sm 1288
Sm» II 40 — 50 Smc II 70
Sm» 1240
Sm 1272
Sm 1190
Sm 1275
Sm 1296
Sma ca. 1000" (Sm- Intervall)
Sma 930 Smc 940
Smai275— 85 Smci29o — 1310
Sm 1080 -1 125
Sm* 1060 — 70 Smc 1085 — 95
Sm^ 1020 — 30 Smc 1040
Sma 1035—45 Smc 1050-55
Sma 1075 — 90
Sm 1187
Sm 1060
Sm 106a — 70
Sma 1075 — 80 Smcio9o — iioo
Sm 1150—70 Er. 1135 — iioo
Smaio95 — iiio, Smcii2o— 25
Sm* 1050 — 65, Sm«^ 1085
Smd II 66
Sm<^ II 30
Sma 1065 Smc 1080
Sma 1140 Smc 1155
Sma 1085 —90 Smc 1095 - 1 100
Sm 1196
Smd 1385— 1413
Sm 1200
Sma 935 Sm<: 945
Sma II 80 — 90 Smc 12 IG
Sm'' 950 Smd 1250
Sma 1140 — 55 Smc 1160 — 75
Sma g^o Smc 950
Sm 1219
Smb 1090 Smd 1270
Sma 1200 Smc 1220
Sm 1223
Doelter 1903
Brun 1902
Cusack 1896
Doelter 1903
„ 1902
Cusack 1896
Brun 1902
Cusack 1896
Joly 1892
Doelter 1908 b
1903
Doelter 1903
Deleanu D. 191 1
Doelter 1903
Doelter 1903
Doelter 1903
Doelter 1903
Cusack 1896
Brun 1902
„ 1902
Doelter 1903
Doelter 1907, 08 a
„ 1903
„ 1902
Schertel 1880
1880
Doelter 1903
1903
„ 1903
Cusack 1896
Schertel 1880
Cusack 1896
Doelter 1903
Doelter 1903
Brun 1902
Doelter 1903
Doelter 1903
Cusack 1896
Brun 1902
Doelter 1903
Cusack 1896
Tertsch.
154
705
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Lit. s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur °C
Autor
c) t r i k 1 i n : Aeaigmatit, Kangerdluarsuk (Anal. :
Forsberg, ZS. Kryst. 16, 428; 1890) . . .
Analcim, Fassa (NaAlSi206 + H2O)
? Das „Glas" nochmals geschmolzen
Andalusitgruppe (AijSiOs)
Andalusit, Lisenz, Uw. zu Sillimannit wie bei
? [Disthen
Distheo (Cyanit) künstlich
Disthen (a) -^
Sillimannit (/?)
Andalusit (a') — >•
Donegal . . .
St. Gotthard . .
Tainach . . .
Sillimannit, künstlich
And es in s. Feldspate
Anhydrit, künstlich (CaSO^)
„ a (rhombisch) — ß (rhombisch)
Anomit s. Glimmer; Anorthit und Anortho-
klas s. Feldspate; Anthophyllit s. Amphibol
Antimonit, Ichinokawa, Japan (feinstes Korn, bei
gröberem Korn bedeutend höhere Zahlen),
s. auch Tab. 67 b, S. 209.
Apatit, Renfrew Canada . . . ([FjCllCaäPsOij)
Schlaggenwald
Schweiz
Tirol
Aragonit s. Kalkspat, Arfvedsonit s. Am-
phibol, Argentit s. Silberglanz
Asbest s. Amphibol, Augit s. Pyroxen
Auripigment, vergl. auch Tab. 67 e, S. 210.
Zimeihbad ( Kurdistan), a) grobes, b) feines
Korn
Axinit, Schweiz .... (HMgCaaBAlaSiiOia)
Barkevikit s. Amphibol
Beryll, Limoges (BejAUSieOu)
(gibt harte Schlacke)
Biotit s. Glimmer
Bittersalz, künstlich .... (MgSOi+yHjO)
a) Zt.;tMgS04-f HjO (Kieserit),
b) Zt.:;±MgS04
Bleiglanz, künstlich (PbS)
Beihilfe (Halsbrücke) u. Burbach. . . .
Cumberland
Freiberg
Joplin, Missouri, feines Korn, allmählich erwärmt;
in den heißen Ofen eingesetzt; .
in Luft
Portugal
? zersetzt sich im Augenblicke des
„Schmelzens"
? (Umwandlung?)
Sma 935 Smc 945
Sma 880 — 910
Sma 875 — 79 Er. cca 968
Sma (Glas) 968—1020
Sma 1330—50 Smc 1395
Sm 1209
Uwp. ca.i3oou.darüber| „c:ii:
Uwp. ca. 1330 l"""""'*
Sm 1090
Sm'' 13 10
Sm* 1370 — 90 Smc 1395 — 1430
Sm > 1800
Uwp. ca. 1300 Sm 1816
Sm. ca. 1850
Sma 1890
Sm 1350" (extrapoliert)
Uwp. 1200
Zt 276, Glühen 605, u.
Sm* 370 in O2
Zt. 290, Sm» 440, u.
Sm«* 510 in Luft
Sm» 1270, Smc 1300
Sm 1227
Smc 1300
Sm I22I
Sm 1550
Zt.(b) 170, Entzündung (a) 320
Sm 325 (?)
Sm 325
Sm 995
Sm 1410 — 30
Sm. 70
a) Zt. 150, b) Zt. 200
Sublimation 950*', Sm 11 10
Sm 1015
Er. II 14
Er. II 15
Er. II 12 ±2
Zt. u. Glühen 830—47 \ . ,
Zt. u. Glühen 646 j *" ''
Zt. u. Glühen 740 — 96, Er. in-
Er. II 14
Sm 830 (?)
Sm 727
Doelter 1903
1903
1901
» 1903
Gusack 1896
Shepherd R. W.
1909
Vemadsky 1889
und 1890
Gusack 1896
Brun 1902
Doelter 1903
Wallace 1909
Shepherd R. W
1908 (1911)
Rieke 1908
Boudouard 1905
LeChatelieri897
Vemadsky 1891
Friedrich 1909
Doelter 1903
Gusack 1896
Vukits 1904
Gusack 1896
Brun 1902
Friedrich 1909
Gusack 1896
Gusack 1896
Brun 1902
Tilden 1884
Rohland 1903
Biltz 1908
Guinchant 1902
Friedrich 1907
„ 1907
Biltz 1908
Friedrich 1909
u. 1907
» 1907
Brun 1902
Gusack 1896
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Tertsch. 45
706
154 d
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale, (ut. s. 702!.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur ° C
Autor
Boraclt (MgvCUBieOso),
a (rhombisch?) ^ /? (tesseral)
Borax (NaaBiOv+ioHgO)
Braun it, künstlich (Mn-fia)
setzt sich zu Hausmannit (MnaO^) um,
in Ol reversibel
Breithauptit, künstlich (NiSb)
Bronzit s. Pyroxen
Brookit, polymorph mit Rutil u. Anatas (TiOg)
Chromit, Kosswinsky Kamen (Ural) (CriFeOj
Kraubath (Steiermark)
Var (unrein)
Cordierit, Finnland (Mg.,Al4Si.,0,8)
Couzeranit s. Skapolithgruppe ; Diailag siehe
Pyroxen
Dimorphin, künstlich (AS4S3)
D i 0 p s i d s. Pyroxen
Dioptas (H2CuSi04)
Disthen s. Andalusitgruppe
Dolomit (CaMgCsOfi)
Eisenvitriol (Melanterit) künstlich (FeSOi+yHaO)
Eläolith s. Nephelin; Enstatit s. Pyroxen
Epidot, Arendal .... (HCa2(Al,Fe)3Si30i3)
Bourg d'Oisaus
Portrane
Untersulzbach
Fassait s. Pyroxen, Fayalit s. Olivin
Feldspate
I. Kalifeldspate (KAlSisO«)
Orthoklas, Arendal (Anal.: Schulz, Rammels-
berg Min. Chem. 1860, 628)
(Adular) Ceylon
Col du G^ant
(Sanidin) Drachenfels (Anal.: Schmidt, T.
min. petr. Mitt. 4, 12; 1881) ....
(Adular) St. Gotthard
„ „ (Anal. : Abich, Pogg.
Ann. 51, 530; 1840)
Norwegen
(Adular) Schweiz
Viesch . . .
(Sanidin) .>
? Orthoklasglas . .
? Kryptoperthitglas
Mikroklin, Binnental
(Amazonit) Colorado ....
Miask (Anal.: Descloiseaux-Pisani
chim. phys. 9, 463; 1876). .
Mitchell Co., North Carolina
Pikes Peak
Ann.
rot
Anorthoklas, QuadreRibeiras [(K,Na)AlSi308]
Kalknatronfeldspate
(NaAlSi308)[Ab] — (CaAlaSiiOg) [An]
Aibit, künstlich (NaAlSiaO«)
Mourne Mountains
Norwegen
Uwp. 265,2
Sm 75,5
Zt. (in Luft) 940, Zt. ( in O) 1090
Zt. (in H) 230
Er. 1158
Sm 1560
Sm 1850
Sm^ > 1450
Sm 1670
Sm 1310
Sm etwas > 200"
Sm 1171
Zt. 765-895
Sm 64
Sm 976
Sma 1095 Smc II 10
Sm 954
Smb ca. 900 Smd 1250
Sma 1185 — 90 Smc 1205 — 20
Sm 1 168», bei i23oBlasenwerfen
Sm 1270
Sma 1140 — 55 Smc 1175
Sm 1180 — 1200
Sma 1185 — 95 Smc 12 IG — 20
Sm^ 1400 — 1420
rSmaiiSo — 95 Sm^'i2io — 2o,j
jSmc 1260 — 1300 Smd > 1360
l Sm („Glas") 11 90 )
Sm 1 164, bei i23o''Blasenwerfen
Sm 1300
Sm
Sm
Sm
Sm
Sm
Sm
1175
1140
1220
1175
1169
1330
Sm^ 1155—60 Smc 1170 — 80
Sm 1135— 1275
Sm* II 50 — 60 Smc II 75
Sm 1290
Sm 1175
Sm 1250
Sm <C 1200, Sm Intervall
Sm 1172
Sma 1120-40 Smci 160 (Mittel)
Schwarz 1892
Tilden 1884
Meyer, R., 1908
Glaser 1903
Lossew 1906
Cusack 1896
Brun 1902
Doelter 1903
Brun 1902
Brun 1902
Krenner S. 1907
Cusack 1896
LeChatelieri887
Tilden 1884
Cusack 1896
Doelter 1902
Cusack 1896
Brun 1902
Doelter 1903
Cusack 1896
Brun 1902
Doelter 1903
Dittler 1911
Doelter 1903
Schertel 1880
Doelter 1905
„ 1904
Cusack 1896
Brun 1902
Joly 1891
„ 1891
Douglas 1907
1907
Cusack 1896
Brun 1902
Doelter 1903
Day A. 1905 a
Doelter 1902 u.
1903
Brun 1902
Joly 1891
Brun 1902
DayA.i905a(i9ii)|
Cusack 1896
Doelter 1903, o.
Tertsch.
154
707
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale, (ut. s. 702 fj
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur " C
Autor
Pfitsch (wird bei Sm^ amorph, bleibt aber
starr)
Pfitsch, Albitglas
Rhonetal (CaO = o,5%)
Schmim
Striegau (Anal.: Beutell in Hintze Handbuch
d. Min. 2, 1470) wird im starren Zustande
amorph
Viesch (Periklin)
Oligoklasalbit, Soboth (Anal.: Smita, T. min.
Mitt. 1877, 265). .
Stainz (Sauerbrunn) (Anal.: Maly, Nat. Ver.
Steierm. 1885, 9)
Wilmington (Delaware) (AbgäAuis) (Anal, in
d. Arbeit selbst)
Oiisokias, künstlich AbsAni
Bakersville (Anal. : Kunz-Clarke, Sill. Joum.
36, 223; 1888)
Fredriksväm (sehr große Krystalle) . . .
Mauthem b. St. Jakob (Steiermarlt) (Teil-
analyse in d. Arbeit)
Tvedestrand (Anal.: Scheerer, Pogg. Ann.
(J4, 153; 1845)
Tvedestrand (Glas)
Andesin, künstlich AbaAn,
Var (Anal.: Schuster- Sipöcz T. min. petr.
Mitt. 3, 175; 1880)
„ (aus einem Porphyrit, sehr rein) . .
? Glas
Labradorit, künstlich AbiAni
„ Ab35An65
sehr langsam erhitzt
„ AbiAng (nicht glasfrei)
„ AbiAn2
Howth (Basalt)
Kamenoi Brod (b. Kiew) Anal.: Schuster, T.
min. petr. Mitt. 1, 367; 1878
Kiew
„ (Anal, in der Arbeit) nicht ganz rein
„ (Anal.: Segeth, Bull. sc. Petersb. 7, 25;
1840), Smb fast noch starr . . .
„ (Labradorglas)
„ (fraglich)
Labradorküste
(Glas)
Monzoni (Anal.: Lemberg, ZS. geol. Ges. 24,
188; 1872)
St. Rafael (Anal.: Sipöcz, in d. Arbeit selbst)
Szuligata (Siebenbürgen) (Anal.: Doelter,
T. min. Mitt. 1874, 15) ...
? (Anal, in der Arbeit) ....
Smb 1160 — 65
Smc 1220—25, Erweichen
Sm 1268
Sm» 1135, Smb 1160 - 75,
Smc 1200 — 15
Smaiii5 — 25 Sm^ II 50 (Mittel)
Sm* II 40 — 60
Smc 1200 (sehr zähe)
Sm 1259, Sm (Glas) 1177
Sm 1175
Sm» 1140—60 Smc II 75 — 85
Sm» II 20 — 40 Smc II 50 — 60
Sma-c 1150 -1200
Smd 1240 (sehr zähe)
Sm ca. 1345
Sm» 1170, Smt> 1200, Smc 1240
Sm 1260
Sm» 1135 — 45 Smc 1150 — 60
Sm-"* 1135 — 45 Smc 11 70
Sm 1310
Sm 1220
Sm ca. 1375 (Sm- Intervall)
Sma 1155—65 Smc 1185
Sm 1280
Sm 1340
Sm ca. 1430 (Sm- Intervall)
[ Sma 1240 Smc 1285 I
1 Er. 1 180— II 10 optisch; I
jSmi285— 1300 Er.1240— 1200J
l thermisch j
Sma 1190 Smc 1240
Sm cca 1477 (Sm- Intervall)
Sm 1223
Sma — c 1190 — 1225
Smc 1210
Sm 1180 — 1220
Sm 1240 — 90 Er. 1200 — 1160
Sma 1180 Smb 1205 — 25
Smc 1220- 1300
Sm 1185
Sm 1370
Sma 1185 Smb 1220 Smc 1260
Er. 1200— 1150
Sm 1390
Sma ii^o - 55 Smc iig3
Sma 1190 Sm^» 1240 Smc 1255
Sma 1185 Smb 1225 Smc 1275
Sma 1240 Smt» 1280 Smc 1310
Er. 1230-20
Sm 1235
Sm 1230
Doelter 1905
Douglas 1907
Doelter 1906 b
„ 1903, 04
Doelter 1908
Brun 1904
Joly 1891
Doelter 1903
1903
Dittler 1911
Day A. 1905 b
Doelter 1906 b
Brun 1902
Doelter 1903
» 1903
Douglas 1907
Joly 1891
Day A. 1905 b
(corr. 191 1)
Doelter 1903
Brun 1902
Douglas 1907
Day A. 1905 b
(corr. 1911)
Dittler 1910 a
„ 1911
Doelter 1906 d
Day A. 1905 b
(corr. 191 1)
Cusack 1896
Dittler 1908
(VuCnik 1906
( Vukits 1904
Khittl 191 1
Dittler 191 1
Doelter 1905
» 1904
Brun 1902
Doelter 1906 b
Douglas 1907
Doelter 1903
„ 1906 d
„ 1906 b
„ 1907 u.c8
Cusack 1896
Joly 1891
Tertsch. 45*
708
154f
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Lit. s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur " C
Autor
Bytownit, künstlich AbisAnjs
AbaoAngo
AbisAUge
Abi2,5An87.r.
AbiAns
Aaorthit, künstlich Ab,oAn9o
„ AbsAn^s
„ An (stark überhitzt bei
1540° eine von An. versch.
Verbindung)
„ An . . . (CaAl2Si208)
„ An
An
An
An
An
Japan (unrein)
Mijake Idsu (Japan)
Mijakeshima . . .
Pizmeda (Anal, in der Arbeit)
>>
„ (Anal: G. v. Rath „Monzoni",
Niederrhein. Ges., Bonn 1875) .
Vesuv
„ (Anal.: Lemberg, ZS. geol. Ges. 1883,
;J5, 606)
„ (Mte. Somma) Glas
Fluorit, vgl. auch öyf. S. 213 . . . . (CaFg)
Charpouagletscher
?
Forsterit s. Olivin
Franklinit
Fowlerit s. Pyroxen, Gastaldit s. Amphibol
Glaserit, künstlich . . . (Na2S04+3 K2SO4)
Glaukophan s. Amphibol
Giimmergruppe
Anomir Steinegg b. Krems
Biotit, Miask (Anal.: Rammeisberg, „Glimmer"
Berl. Sitzber. 1889, 36) . . . .
„ Monzoni (Anal. : Rammeisberg, „Glim-
mer" Berl. Sitzber. 1889, 26) . .
„ Vesuv schwarz
Lepidolith, Rozena (Anal: Berwerth, T. min.
Mitt. 1877, 344)
Lepidomelan, Freiberg (Anal. : Scheerer, Ram-
melsberg Min. Chem. 1875)
„ Rieserferner (aus Tonalit) . .
Meroxen, Calumet (Island)
Vesuv ölgrün (Anal. : Kjerulf, Joum. prakt.
Ch. ()5. 190; 1855)
Muskovit, Aiguille du Tour (Montblanc) . .
Middletown
New Hampshire
Phlogopit, Burgess
Ratnapura, Ceylon (Anal.: Popovits, T. Min.
Mitt. 1874, 241)
Sm^ <^i245-i3oo Er. 1230 II 30
Sm*-ci24o-i32o Er.1250-1130
Sma-ci26o-i325 Er.1260-1150
Sma-ci26o 1330 Er.1270-1150
Sm ca. 15 16, (Sm- Intervall)
Sm^~ci275-i35o Er.1270-1160
Sm^ci 280-1 365 Er.1290-1180
Sm* ^1290-1370 Er.1300-1180
Sm 1550 ± 2,0
Sm 1515
Sma 1265 Smc 1345 — 50
Sm 1510
Sm 1552
Sm ca. 1220
Smb 1250—90 Smc ca. 1400
Smb 1544 — 62
Sm (Glas) 12 10 — 50
Sm^ 1260 Smb 1310 Smc 1340
Er. 1255 — 20
Smc 1240 Er. 1200 — 1190
Sm 1290
Sma 1160—90 Smc 1260 (Mittel)
Sma 1255 Smb 1290 Smc 1330
Er. 1250 — 30
Sma 1160—75 Smc 1230 (Mittel)
Sm 1505
Smb 1230 Smd 1270
(Entfärbung 500°)
Sm> 902''
Sm* > 1420
Zt 431°
Sm» 1295 Sm« 1325—35
Sm^ II 40 — 50, Sm<5 II 70
Sm» 1240
Sm» 1155 — 60
Sm» 925 Sm« 935—45
Sm* 1115 — 25 Sm" 1150 — 60
Sm» 1130—35 Sm« 1165—75
Sm» II 95
Sm» 1230—40 Sm« 1255 — 70
Smb 850
Sm» 1255—60 Sm« 1270—90
Sm» 1255—60
Sm* 1250—55 Sm« 1270-75
Sm» 1290 Sm« 1330
Dittler 1910 a
„ 1910 a
„ 1910a
„ 1910 a
Day A. 1905 b
(korr. 191 1)
Dittler 1910 a
1910a
„ xgioa u. 11;
Day S. 1910
(korr. 191 1)
Rieke 1908
Doelter 1906 b :
Boudouard 1905
Day A. 1905 b \
(korr. 191 1)
Vogt 1904
Doelter 1905
Brun 1904
Doelter 1906 b
Dittler 191 1
VuCnik 1906
Doelter 1903 u.04
„ 1906 b
„ 1903 u.04
Douglas 1907
Brun 1902
Camelley 1878
Doelter 1903
Nacken 1907a
Doelter 1903
)> >»
Brun 1902
Doelter 190;
Tertscb.
154
s
709
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Lit. s. 702U
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur ° C
Autor
Rubellan. Laacher See (Anal. : Hollrung, T. min.
petr. Mitt. o, 327; 1883.)
Zinnwaldit, Zinnwald, hell, (Anal. : Berwerth,
T. min. Mitt. 1877,
346)
„ dunkel
Goslarit künstlich (ZnS04+7 H,0)
Granatgruppe
Almandiu, Achmatowsk (braungelb) . . .
Böhmen
(Ceylon?) edel
Dublin
Fahlun (Anal.: Hisinger, Afh. i. Fys. 4, 387)
Grönland
Indien
Radentheim (Kärnten)
Traversella
Granat, Rympfischwänge, rot
Grossular, Auerbach (Anal.: Kl ein- Jannasch,
N. Jahrb. Min. 1, iio; 1883) . .
„ Monzoni (Anal. Lemberg, ZS. geol.
Ges. '24, 249; 1872)
„ Rezbanya
Hessonit, Ala(Anal. : Klein- Jannasch, N. Jahrb.
Min. 1, 120; 1883) . . .
Melanit, FrascatKAnal.: Knop,ZS.Krystl,63;
1877)
Vesuv
Pyrop, Meronitz [Böhmen] (AnaL: Moberg,
Joum. pr. Ch. 43, 124; 1848)
Topazolith, Rympfischwänge
Uwarowit Bissersk ? (Anal.: Damour, Ann.
Min. 4, 115; 1843)
Greenockit, künstlich (CdS)
Gyps (CaSOi + aHoO)
a) Zt. zu CaSOi + VsKjO (Stuckgyps); b) Zt. zu
CaSOi (totgebrannter Gyps) i. Modif.; c) Zt.
Ai CaSOi (Estrichgyps) 2. Modif
Hämatit. künstlich, (FesOs)
(bei allmählicher Erwärmung Zersetzung) .
Elba
Waidenstein
Hausmannit, künstlich (MnaOi)
(vgl. auch Braunit) Zt. zu MnO . . . .
Hauyn, Laach ([NaaCaJsAUSisSoOaz)
Sideräo (Nosean= Natronhauyn) (Anal:
Doelter, T. min. petr. Mitt. 4, 465; 1881)
Vesuv
Hedenbergit s. Pyroxen, Hessonit s. Granat,
Hornblende s. Amphibol, Hortonolith und
Hyalosiderit s. Olivin, Hypersthen siehe
Pyroxen
Ilmenit Isergrund (FeTiO,)
j Jadeit s. Pyroxen
Sm* 1160 — 65
Sm» 940 ~ 50 Smc 960
Sm» 935 Smc 960 — 65
Zt. 38,10 — 38,12
Zt 38,5
Sm 50
Sm» 1135 Sm« 1160
1263
Sm 1150 — 1250
Sm 1268
Sm* UDO— 10 Sm« 1140 — 50
Sm iioo — 1215
Sm 1060 — 70
Sm» ca. 1077 Sm<= 1095
Sm* II 10 — 15 Smc 1140 — 45
Sm 1264
Sm 1265
Sm^ 1130—60
Sm loio
Sm* II 10 Sm* 1125—40
Sm 1150 — 1250
Sm* 1099
Sm* iiio
Sm* 925—35 Sm* 945—50
Sm 1030— 1190
Sm 980 — 1150
Sm* II 85
Sm 1150
Sm* 1270 — 80 Smc 1300
Sublimation ca. 980". kein Sm
Zt. iio»
I Zt. a) 107,0; Zt. b) = 130"; I
I Zt. c) = 525. J
I Uwpi 1028-35, Uwpa 1350 I
[ — 1250 Er. 1562 — 65 in O2 |
Sm 1300
Sm*i35o — 60 Sm<=i39o — 1400
Uwp. 950 (?)
Zt. in H2 = 296
Srn^ 1410 Smd 1450
Sm* 1090 — IIOO Smc 1140
Sm* 1190—95 Smc 12 10 — 25
Sm 1450
Doelter 1903
Cohen J. E. 191 1
Cohen 1894
Tilden 1884
Doelter 1903
Cusack 1896
Doelter 191 1
Cusack 1896
Doelter 1903
Deleanu D. 1911
Brun 1902
Doelter 1901
„ 1903
Cusack 1896
Joly 1891
Schertel 1880
Brun 1902
Doelter 1903
„ 191 1 (U.03)
„ 1901
„ 1903
Doelter 1903
„ 1911
Deleanu D. 191 1
Doelter 1903
Brun 1902
Doelter 1903
Biltz 1908
LeChatelieri887
Rohland 1903
Kohlmeyer 1909
Brun 1902
Doelter 1903
LeChatelieri887
Glaser 1903
Brun 1902
Doelter 1903
1903
Brun 1902
Tertsch.
710
154 h
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale, (ut. s. yoaf.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur °C
Autor
Kalkspat, künstlich, tetramorph . . . (CaCOs)
a) Gallerte; ß) Vaterit (opt. zweiaxig)
y) Aragonit (rhombisch) -^ <5) Kalk-
spat (trigonal)
Zitiert nach „Johnston" ZS. ph. Ch. 60,
737; 1909
Bilin, Uw. Aragonit -^ Kalkspat ....
Bilin, Uw. Aragonit -^ Kalkspat ....
Kaolin (H^AUSiaO»)
Korund, künstlich (AI2O3)
zitiert nach „Raff" 19 10
(Sapphir), Ceylon .• . . .
Krokydolith siehe Amphibol
Kupferglanz, künstlich (CugS)
a (rhombisch) — ß (tesseral)
vergl. auch Tab. 67 n, S. 220 ....
(Die mehrfach angegebenen Uwp. korrespon-
dieren nicht mit der krystallographischen
Umwandlung)
Bristol (Connecticut) .
Labradorit siehe Feldspat
Langbeinit, künstlich und aus Neu-Staßfurt
(2MgS04-f K2SO4)
Leadhillit, Leadhills [Pb(C03)2S04-fPb(PbOH)i,]
« (monoklin) -^ ß (hexagonal)
Lepidolithlund Lepidomelan s. Glimmer
Leucit, Capo di Bove ..... (KAlSiaO«)
Mte Somma (Vesuv)
Vesuv
„ (Smb noch im starren Zustand)
„ Glas
a Leucit (rhombisch) :^ ß Leucit
(tesseral)
Zt. 898 (i Atm CO2- Druck)
Zt. 908 + 5 „ „
Uwp. (Gallerte ->■ Kalkspat)
200 - 230
Zt. ca. 920 (i Atm.CD2-Druck)
Zt. 825 (i Atm. COa-Druck)
Zt. ca. 892
Zt. 900
Zt. > 812 (i Atm. CO2- Druck)
Uwp. 445 — 70", Zt. 1400 — 1500
(30 Atm.)
Uwp. 410
Sm 1912— 15
verdampft ca. i960,
i. N2 Sma = 1965, Smd = 2065
Sm ca. 2100
Sm ca. 2000
Smc ca 2250
Sm ca 1750—1800
Uwp. (?) 850
Er. 1105 — 1100 + 4°
^*;, 44olinoZt- 43o|.„Luft
Glüh. 440) Gluh.4401
Er. 1127 (unter Kohle)
Uwpi 105, Uwp2 167,2
Uwpi 78 — 80
Uwp. 103
Uwpi 103 (Erwärmen) 97 u.
79 (Abkühlen)
Uwpi 95, Uwp.2 150—165
Er. 930
Uwp. (Säulen nach c) 285 - 300,
(Platten 001) 90 — 120
Sm 1330
Sma 1290 Sm'' 1320 Smc 1350,
Sm<J 1410
Sm 1320 — 70
Sm» 1285 — 95 Smb 1320-50
Sm'i > 1400
Sm 1290
Smb 1430 Smd 1560 — 1600,
Sm (Glas) 11 50
Sm 1298
Uwp. 714
Uwp. 560
Johnston 1910
Riesenfeld 190c
Bütschli 1908
Zavrieff 1907
Brill 1905
Pott 1905
Herzfeld 1897
LeChatelieri887
Boeke 1906
Mügge 1901
Ruff 19 10
Ruff 1910
Shepherd R. W
1909
Simonis 1906
Moissan 1893
Vukits 1904
LeChatelieri887
Bornemann 1909
Friedrich 1909
Heyn, B. 1906
Mönch 1905
Sahmen T. 1903
Bellati L. i8i
Hittorf 1851
Mönch 1905
Nacken 1907 b
Mügge 1884
Vudnik 1906
Doelter 1906 b
Khittl 1911
Doelter 1905
1904
Brun 1904
Cusack 1896
Rinne K. 1910
Klein 1897
Tertsch.
154 i
711
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
Hcher Minerale, (ut. s. 7025.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur "C
Magnesit, künstlich (MgCOa) Zersetzung
MgCOs -^ 10 MgO+9 C0.> 1) -> 9 MgO+8 COj ^)
gMgO+SCOj-^SMgO+yCOa^)-»
-»7MgO+6COj*) ^öMgO+sCOi'*)
6 MgO + 5 COj ^ 5 MgO + 4 CO2«) ->
^7MgO+CO,')^MgO«)
Magnetit, künstlich (FesO*),
vgl. auch Tab. 67h S. 215
Morawitza
Mulatto
Zermatt
Magnetkies, künstlich (FeS)
a (hexagonal) — ß (tesseral)
„ vgl. auch Tab. 67h S. 215 .
»>
Bodenmais (feinstes Korn, bei gröberem
Korn bedeutend höher) ......
Malakolith u. Manganaugit s. Pyroxene
Manganblende, Nagyag, feinstes Korn . . (JWnS)
Marialith s. Skapolithe
Markasit, dimorph zu Pyrit (FeS^)
Matlockit, künstlich (PbCL+PbO)
Meionit s. Skapolithe, Melanit s. Granat
Melilithgnippe
Akermannit (CaiSisOio)?
(Nach Day S. W. Wr. 1907 nur bei Mg-Zusatz
zu erhalten.) . . . (Cao.7Mgo3)4Si30,o
Gehlenit ... (Ca3Al2Si20io)
Melilith, Alnö
Mendipit, künstlich (PbCl2+2PbO)
iVJeroxen s. Glimmer, Mikroklin s. Feldspate
Millerit (NiS), vergl. auch Tab. 67 r, S. 224
Pennsylvania (unrein), feinstes Korn . .
Molybdänglanz, Neu Südwales (unrein), (M0S2),
feines Korn . .
>
Monticellit s. Olivin, Muskovit s. Glimmer
Natrolitb, Hohentwiel, . . (NajAlaSisOjo+zH.O)
Nephelin, künstlich (NaAlSiO*)
Arendal
(Eläolith), Miask
„ „ (Anal. : Tedeschi in Vu6-
niks Arbeit 1906) . .
„ „ (Anal. : Tedeschi in Vu6-
niks Arbeit 1906) . .
»j >>
»> >j
„ Norwegen
Mte Somma (Vesuv)
Vesuv
(E'läolith)? !.'..' .' .' ." .' ." '. '.
Zt.^) 265 Zt.») 295
Zt.3) 325 Zt.*) 340 Zt.5) 380
Zt.«) 405 Zt.') 510 Zt*)52o
Zt. zu MgO etwas > 500
Zt 680
Zt. 200 — 300
Uwp. 1250 — 1350 Er. i527inN2
Sm» 1145
Sm» 1190—95 Smc 1250 (Mitt)
Sm 1260
Er. 1158-53
Uwp. 128 + 5, Sm ca. 1300
Sm 925
Uwp. 130 Sm. 950
Zt 430 in O2 u. Luft,
Glühen 430 (Oj 450 (Luft)
Zt. 370 (O«) 355 (Luft),
Glühen 474 (O2) 543 (Luft)
Sm 642 (?)
Zt. 524 (Sm 615)
Sm 1425
Er. 1200- 1175
Sm ca. 1200
Sm 1120 — 80
Sm 693
Zt. 492 (Oi) 513 (Luft),
Glühen 523 (O2) 585 (Luft)
Sma 730 Zt. 214 (O2),
Glühen 504 (Luft)
Sm 1185
Sm» 910 Smc 968
Sm 965
Sm 1150 — 1200
Er. ca. 1260
Sm 1070
Sm 1155-95
Sma-c 1145-95 Smd 1220
Sm 1190 — 1220
Sm 1190
Sm 1270
Sm» 1085— 1 100 Smciiio— 20
Sma-c iiio — 1160
Sm» II 05 — 20 Smc 1120—35
Sm 1059
Sm» 1080
Autor
Brill 1905
Vesterberg u.
Wülfing 1900
LeChatelieri887
Rose 1851
Kohlmeyer 1909]
Doelter 1901
„ 1903U.1904
Brun 1902
Bomemann 1909
TreitschkeT.1906
Guinchant 1902
Le Chatelier Z.
1902
Friedrich 1909
Friedrich 1909
Cusack 1896
Ruer 1906
Boudouard 1905
Vogt 1904
Doelter 1910
Deleanu D. 191 1
Ruer 1906
Friedrich 1909
Friedrich 1909
Cusack 1896
Doelter 1901
Joly 1891
Khittl 1911
Wallace 1909
Cusack 1896
Khittl 1911
Doelter 1906 c
Vucnik 1906
Vukits 1904
Brun 1902
Doelter 1903
Doelter 1906 c
Doelter 1903
Cusack 1896
Doelter 1902
Tertsch,
712
154 k
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale, (ut. s. 702f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur "G
Autor
Nephrit s. Amphibol, Nosean s. Hauyn, Oligo-
klas s. Feldspate
Olivio, künstlich (MgsSiO*) =Forsterit(Fo);
(Fe2Si04)== Fayalit (Fa) .
„ (CaaSiO,) = Kalkolivin ( Ko),
a) monoklin ^ ß) rhombisch
'^y) (monokl.)
„ MgzSiOi— FeiSiOl
(9 Fo I Fa)
(8 Fo 2 Fa)
(7 Fo 3 Fa)
(6 Fo 4 Fa)
„ MgaSiO«— GaoSiO«
{9 Fo I Ko)
(8 Fo 2 Ko)
(7 F03 Ko)
(5 Fo 5 Ko)
(3 Fo 7 Ko)
(2 Fo 8 Ko)
„ (72 Fo 18 Ko 10 Fa) . .
(45 Fo 45 Ko 10 Fa) . .
(18 Fo 72 Ko IG Fa) . .
( — 90 Ko IG Fa) . . .
MgjSiOi
„ CagSiOi
Ägypten (edel)
Almeklovdal
Cartagena (Spanien)
Ceylon (Anal.: Vuönik in d. Arbeit selbst)
(8 Fo+i Fa)
„ (Anal.: Vuönik in d. Arbeit selbst)
>> ... . .
Dreiser Weiher (Eifel)
(Fayalit) Fayal (Anal: Rammeisberg,
Mineralchem. 1875, 425)
Kapfenstein
„ (Anal.: Tschermak in d. Arbeit
selbst)
Lipari (Anal. : Brögger, N, Jahrb. Min. i88g,
2, 190)
Mte Somma (Vesuv) braungelb
(FeO=i3,i4%)
„ „ dunkel (Anal.: G. v. Rath,
Pogg. Ann. 155, 34; 1875) .
(Monticellit), Vesuv (Anal.: Rammels-
berg, Pogg. Ann. 109, 569; 1860) . .
Ribeira das Patas (zersetzt) (Anal.:
Doelter, Vulkane d. Kapverden) . .
(Forsterit), Sardinien
(Hyalosiderit), Sasbach (Anal.: Rosen-
busch, N. Jahrb. Min. 1872, 50) . . .
Söndmöre (FeO=8,i8%)
Vesuv (lichtgelb)
? (dunkelgrün, unrein)
(Hortonolith)? (Anal. : Mixter, Hintze
Handb. Miner. 2, 23)
Omphacit s. Pyroxene, Orthoklas s. Feld-
spate, Pargasit s. Amphibole
Sm (Fo u. Fa) ca. 1600 extra-
poliert
Uwp. (aß) 675, Uwp. (ßy) 1420
Sm (y) 2130
Sma-c 1330 — 70
Sma-c 1315— 6g
Sma-c 1305 — 40
Sma-c 1290 — 1320
Sma-c 1330—50
Sma-c 1315 — 40
Sma-c 1305—25
Sma-c 1300 — 20
Sma— c 1295 — 1310
Sma-c 1325—45
Sma-c 1310 — 30
Sma-c 1260— 1320
Sma-c 1305—30
Shia-c 1360 — 1400
Sm 1450
Sm 1460
Sma 1390 — 95 Smc 1400—10
Smci28o(Mittel)Sm (Glas) 1260
Sma 1342 Smb 1372
Sma-c 1395 — 1410 Smd 1445
Sm 1320
Sm 1300
Smb ca. 1730
Sma 1055 Smc 1075
Sm 1380 — 1410
Sma-c 1360 — 80 Smd 1385
Sma 1265-75 Smc 1280 — 85
Sma-c 1310 — 50 opt.
Sma-c 1330 — 70 therm
Smd 1390
Sma 1255—65 Smc 1275 — 90
Sma 1400 — 10 Smc 1420 — 60
Sma 1155 — 60 Smc 1180 — 85
Sma ^ 1460
Sma 1215 — 20, Smc 1240
Sma-c 1395— 1430
Sma 1330 — 80
Sma 1323, Smb 1378 u. 63
Smc 1407
Sma 1140 Smc 1180 Er. 1120
Sma 1175-80 Smc 1195
Pöschl 1907
Day S. 1906
(corr. 191 1)
> Pöschl 1907
Vogt 1904
Boudouard 1905
Doelter 1903
» 1904
Gusack 1896
Doelter 1906 c
Vuönik 1906
Vukits 1904
Brun 1904
Doelter 1903
Khittl 191 1
Doelter 1906 c
Doelter 1903
Doelter 1906 c
1903
„ 1906 c
„ 1901
Gusack 1896
Doelter 1901
» 1903
Tertsch.
1541
7]3
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Ut. s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur "C
Autor
Periklas, künstlich (MgO)
(verdampft gleich beim Schmelzen) . . .
Petalit, Utö (LiAlSi^Co)
Phenakit, künstlich (BejSiO«)
Phlogopit s. Glimmer, Pleonast s. Spinell
Poliaait, künstlich (Mn02)
setzt sich um zu (MnjOa)
Pyrit, Rio [Elba] (FeSj), dimorph zu Markasit;
(setzt sich zu FeS um) feines Korn . . .
Pyrop s. Granat
Pyroxengnippe
1. rhombisch [(Mg, Fe) SiOg]
Enstatit, künstlich (MgSiOs)
a (Enstatit.rhomb.)— >
ci ( monoklin)j — >
Am-
phi-
aa(Kupfferit, t)oIe
rhomb.)' — *
„ ß (Klinoenstatit) ^ / (rhom
bisch, Olivin ähnlich) .
ß mo-
noklin
Klino-
ensta-
tit
Bamle ; -
Bronzit, Kraubath (Anal. : Höfer, Jahrb. geol.
R. A. 16, 445; 1866)
Kupferberg (Böhmen)
>» »
? (grünliche Krystalle) . . . .
>
Hypersthea, St. Paul (Anal.: Remele, ZS. geol.
Ges. 20, 658; 1868)
St, Paul
FeSiOs (künstlich)
monoklin, Aegyrin, Brevig (Sm« sehr zähe)
(Akmit) Eker
>» >»
„ Drammen
Langensundfjord (Anal.: Doelter, T. min. petr.
Mitt. 1, 376, 1878) . . .
>»
Norge (Anal.: Doelter, T. min. petr. Mitt. 1,
376; 1878)
(Akmit) Norwegen . .
Augit (Natronaugit) Aguas des Caldeiras
(Anal.: Doelter, Vulk- der Kapverden 1882)
Arendal grün
„ schwarz (Anal. : Doelter,T. min. petr.
Mitt. 1, 64; 1878)
Bufaure (Anal.: Doelter, T. Min. Mitt 1877,
287)
Verflüchtigt bei 2000
Sm (in Nj) 2100
(Sm 2500) angenommen
Sm 1270
Sm«=-<1 > 2000
Zt. 530 (Luft) 565 (O2)
Zt. 185 (in H)
Zt. 344 (O2) 325 (Luft),
Glüh. 405 (Oj) 410 (Luft)
Sm 642 (?)
Sm 1420 — 60
Er. 1535
Uwp. iß 7f /) ca. 1375 (träge)
Sm-/ 1557
Er. 1549
Er. 1565
Uwp. (a-^ß) ca. 1300
Uwp. (ci u. a^-^3) ca. 1150
Uwp. (oj-^i) 375 — 475 in
Gegenwart v. H2O
Smy 1554
Sm» 1375 — 80 Smc 1400
Sm 1310 — 70
Sm 1350 — 1400
Smd 1420 — 36
Sm 1410
Sm 1287—95
Sm 1300
Smaii75 — 95 Smciigo — 1210
Sm 1270 und 80
Sm= 1500 Smd 1550
Sm»"** 960—1030 Smc iioo
Er. ca. 960 — 40
Sm 970—1020
Sm* 940 — 45 Smt> 960 — 70
Smc 980
Sm 970
Smc 965 (Mittel) Sm (Glas) 915
Sma-b 970 — 1010
Sm» 930—45 Smc 940—50
Sm 970 — loio
Sm« 965
Sm» 1090 Sm«: 1105 — 10
Sm^» II 80 — 90
Sm 1090 — iiio Sm«: 1120—40
Sm» 1180 Sm« 1200
Ruff 1910
Arndt 1906 b
Brun 1902
Stein 1907
Meyer R 1908
Glaser 1903
Friedrich 1909
Cusack 1896
Doelter 191 1
Lebedew 191 1
Allen W. 1909
(corr. 191 1)
Wallace 1909
Stein 1907
I Allen W. C 1906
I (corr. 191 1)
Doelter 1903
Khittl 1911
Schertel 1880
Brun 1902
Cusack 1896
Joly 1891
Doelter 1903
Brun 1902
Stein 1907
Dittler 1908
Deleanu D. 191 1
Doelter 1905
Brun 1902
Doelter 1904
Dittler 1908
Doelter 1903
VuCnik 1906
„ 1906
Doelter 1903
1905
1903
1903
Tertsch.
714
154
m
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale, (ut. s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur °C
Autor
Natronaugit) Garza (Anal. : Doelter, Vulk.
d. Kapverden 1882)
Mti Rossi (Ätna)
„ „ (Anal.: Ricciardi, Gaz. chim. ital,
1881, 138)
(Natronaugit) Picos (Anal. : Doelter, Vulk.
der Kapverden 1882, 150)
Ribeira das Patas (Anal.: Doelter, Vulk. der
Kapverden 1882, 129) .
Sasbach (Baden) (Anal. : Merrian, N. Jahrb.
Min. 1885 Beil. 8, 285)
(Natronaugit) Sideräo (Anal.: Doelter,
Vulk. der Kapverden 1882, 84) ...
Stromboli
Tirol
Torre del Greco (oder Terra del Fuego?) .
Vesuv, Lava 1858 (Anal.: Rammeisberg, ZS.
geol. Ges. 11, 497; 1859)
Vesuv, gelb (Anal.: Doelter, T. min. Mitt.
1877, 285)
Vesuv, schwarz (Anal.: Doelter, T. min.
Mitt. 1877, 283)
Vesuv
? (grün) (Anal. : Doelter, T, min. petr. Mitt.
1, 57; 1878)
Diallag, Aroila (?) (aus einem Gabbro) . .
Le Prese (Anal.: G. v. Rath, Pogg. Ann, 144,
250; 1872
Prato(Anal. : Köhler, Pogg. Ann. 13, 109; 1828)
Diopsid, künstlich (MgCaSi.Oe)
(1,5% FeO)
Ala (Anal. Doelter, T. min. Mitt. 1877, 289)
„ (blaßgrün)
Nordmarken (Anal.: Doelter, T. min. petr.
Mitt. 1, 60; 1878)
Nordmarken (Anal. : Doelter, T. min. petr.
Mitt. 1, 60; 1878)
Rotenkopf (Zillerthal) hellgrün (Anal. No. 2,
Doelter, T. min. petr. Mitt. 1878, 1, 53)
Rotenkopf ( Zillerthal ) dunkelgrün (Anal.
3, Doelter, T. min. petr. Mitt. 1878, 1, 54)
Zermatt (Anal. : Streng, N. Jahrb. Min. 1885,
1, 239)
Zillertal (kein FeO)
? blaßgrün
? fast farblos
Fassait, Pizmeda Monzoni (Anal.: Doelter, T.
min. Mitt. 1877, 288)
Sm* 1105 — 15
Sm 1230 — 60
Sm 1190 — 1200
Er. 1185-40, Sm(Glas)ii75
Smc 1185
Sm 1230
Sma 1085 - 90 Smc 1090 — iioo
Sm* IIOO — II 10
Sma 1085 — 95 Smc U05 — IG
Sm» 1075 — 85 Sm<= logo
Sm 1230
Sm 1188
Sm 1187
Sm* 1140 — 50 Smc 1170
Sma 1175 — 80 Smc 1193
Sm» 1160 Smc 1180
Sm 1199
Sma 1150 Smc II 70
Sm 1210
Sma II 10 Smc 1140
Sma 1160 — 65 Smc 1180
Sm 1264, 1270, 1278, 1284, 1300
Er. 1290 — 50
Sm 1280 - 1310
Sm 1391,2 + 1,5
Sm 1391
Sma — c 1300- 25
Sma— c 1305-30 Smd 1345
Er. ca. 1220 — 25
Sma — c 1250 — 70
Smc 1260
Sm 1270
Sm 1187
Sma — c 1200 - 25
Sma — c 1135-60 Smd 1175
Sm 1330—50
Sm 1310 — 30
Sma 1270 Smb 1290 Smc i^oo
Er. 1280 — 60, optisch
Sm 1290 — 1330, tiiermisch
Sm 1300 — 1390
Sma-c 1305 — 30 Smd 1340
Sm 1192
Sm 1195
Sma 1 195 Smbi205 Smc 12 15
Smd 1230
Doelter 1903
Khittl 1911
Doelter 1908 b
„1904 u. 1906a
Vukits 1904
Brun 1902
Doelter 1903
„ 1903
„ 1903
1903
Brun 1902
Cusack 1896
1896
Doelter 1903
1903
„ 1903
Cusack 1896
Doelter 1903
Brun 1902
Doelter 1903
1903
Cusack 1896
Dittler 1911
Khittl 191 1
Day S. 1910
Allen W. 1909
(corr. 191 1)
Pöschl 1907
Doelter 1906 c
Vogt 1904
Doelter 1906 c
Vukits 1904
Brun 1902
Cusack 1896
Dittler 1908
Doelter 1906 c
„ 1907 U.08
„ 1907 u.08
Dittler 191 1 u
1910b
Dittler 191 1
Doelter 1906
Doelter 1906 c
Cusack 1896
» »>
Doelter 1906 c
Tertsch.
I54n
715
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Ut. s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur °C
Autor
Jadeit, Tibet
Hedenbergit, Dognaczka (Anal.: Hidegh, ZS.
Kryst. », 534; 1884)
Elba (Anal.: Tedeschi in Doelter 1905) .
»
„ (Anal.: Tedeschi in der Arbeit) . .
>j
Filipstadt
Langensundfjord
Tunaberg (Anal. : Doelter, T. min. petr. Mitt.
1, 62; 1878)
Malakolith. Rezbanya (Anal.: Rammeisberg,
Pogg. Ann. 103, 294; 1858)
Omphacit, Tainach (Anal.: Ippen, Naturw.
Ver. Steiermark, 1892)
Salit, Breitenbrunn
Spodumen. künstlich . . . . (LiAlSijOe)
Goshen
Killiney
Stirling
Traversellit, Mt. acuto (Montaieu?) (Anal.:
Scheerer- Richter, Sachs. Ges. Wiss. 101, 93:
1858)
triklin, Fowlerit. Franklin (Anal.
Sill. Joum. (3) 40, 188; 1890)
Pratter Mine
Pirsson,
Rhodonit (Manganaugit) künstl. (MnSiOa)
Pajsberg (Anal.: Hamberg-Paykull, Geol.
För. Stockh. 13, 572; 1891) . .
>>
Realgar, vergl. auch Tab. 67 e, S. 210 . .(AsS)
Allchar (Macedonien), (feinstes Korn, grob-
kömig bedeutend höher)
> .
Riebekit s. Amphibol
Rotkupfererz ? (CU2O), (vor dem Sm. entsteht um
jedes Korn ein Hof)
Rotzinkerz? (ZnO)
Rübe 11 an s. Glimmer, Rubellit s. Turmalin
Rutil ? (TiOi) polymorph mit Anatas und Brockit
Salit s. Pyroxene, Sanidin s. Feldspate
Sarkolith, Vesuv .... (CaO+2Ga3Al2Si30i2)
Schörl s. Turmalin
Silberglanz, künstlich (Ag.S), (Uw. bezieht sich
nicht auf Akanthit)
( Letzteres ist keine
polymorphe Form) . .
„ vergl. auch Tab. 67 w,
S. 229
Freiberg, Sachsen
Schneeberg, „ . .
Sillimannit s. Andalusitgruppe
Sm 1035—55
Sm» 1000 Smc 1060
Sm* 1080—95 Smc 1090- II 10
Sm*-c iioo — 1140
Sm II 20
Sm** II 10 — 20 Smc II 30
Smc IIOO
Sm 1190
Sm IIOO — 60
Sm» IIOO — 35 Sm« 1130-50
Sm» 1220 — 30 Smc 1245
Sma 1180 — 85 Smc 1220
Sm» 12 10 Smc 1230
Er. 1235 - 70
Sm 1345 — 80
Sm 1173 (1200 Blasenwerfen)
Sm» 1080 — 90
Smt» loxo
Sm* II 15 — 20 Smc 1140
Sm» 1120 — 40 Smc 1150—70
Sm 1150 — 70
Er. 1210
Sm 1218
Smc 1470 Smd 1500
Sm 1220 — 40
Sm 1180
Zt. 165 (O2) 327 (Luft)
Entzünd. 368 (O2)
Sm 377 (?)
Sm 1162
Sm 1260
Sm 1566
Sm» 1151 Sm«: 1170
Zt 543 (O2) 605 (Luft),
Glühen 595 (O.) 655 (Luf)
Uwp.i > 90 Uwp.j > 170
Uwp. 175
Uwp.t > 90° Uwp.t ca. 173
Uwp.i > 90° Uwp.2 > 185
Khittl 191 1
Doelter 1903
Doelter 1903
Posch 1 1907
VuCnik 1906
Doelter 1905
Vukits 1904
Brun 1902
Deleanu D. 1911
Doelter 1903
Doelter 1903
Doelter 1903
Doelter 1903
Ballo 1911
Deleanu D. 191 1
Gusack 1896
Doelter 1903
Brun 1902
Doelter 1903
Doelter 1903
Deleanu D. 1911
Lebedew 191 i
Ginsberg 1908
Stein 1907
Doelter 191 1
Kultatscheffi903
Friedrich 1909
Gusack 1896
Gusack 1896
Doelter 1901
Friedrich 1909
Mönch 1905
Bellatti L. 18
Mönch 1905
Tertsch.
716
154 0
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale, (ut s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur "C
Autor
Skapolithgruppe
Couzeranit, Ariege
Marialith, Pianura
(NaCl+sNaAlSisOg)
Meionit,MteSomma(Vesuv)(CaO+3CaAl2Si208)
Vesuv
Skapolith, Arendal
Gouverneur . .
Grass Lake . .
Soda, künstlich (Na2C03 + 10H2O), i) Zt. zu
NaaCOs+y H2O, 2) Zt. zu Thermonatrit .
Ohne Zersetzung
Zt. zu Thermonatrit (NaaCOs+HaO) . .
Sodalith, Ditrö (Siebenbürgen)
„ (unrein) .
Vesuv
Spinell, Amity (schwarz), [(MgFe)0+(AlFe)203]
Ceylon (rot)
Monzoni(Anal.: Abich, RammelsbergMineral-
chem. 1875, 136)
(Pleonast), Orange City (FeO ca. 10%)
Spodumen s. Pyroxen
Staurolith, Wicklow
(HFeAl5Si,Oi3)
Strontianit, künstlich (SrCOg)
a (rhomb.)^/?(trigonal)
Tarapacait, künstl (KoCrO«)
a (rhomb. gelb) ^ /J (hexag. rot) . . . .
Tephroit, ? (Mn,Si04)
Thermonatrit, künstlich (NaaCOa + H2O) (vgl.
Soda), Zt. (Na2C03 + 7 H2O) -> Thermon.
titanit, Schweiz, grün (CaTiSiOs)
„ rosenrot
?
>
Topazolith s. Granat, Traversellit s. Pyro-
xen, Tremolit s. Amphibol
Turmalin, Abs (Norwegen)
(Schörl) Dublin
(Rubellit) Massachussets
Übelbach (schwarz)
? dunkelgrün
? gelb
Uranpecherz, ? . .
Uwarowit s. Granat
Sm 1143—78
Sm 1088— 1233
Smt> 1250 Smd 1330
Sm 1138-78
Sm» 1156
Sm 128 1
Sm 1150 — 1238
Sm 1128—83
Sm II 25 — 98
Zt.i = 32,00 Zt.. 32,96
Sm ca. 34
Zt. zw. 32,5—37,5
Sm*> 1250 Smd 1310
Sma ca. 915
Sm 1127 u. 1133
Sma 1030
Sm ca. 1900
Sm ca. 1900
Sma 1270
Smai24o — 60 Smci28o — 1300
Sm 1115
Zt. 1155 (i Atm. C0> Druck)
Uwp. 700
Uwp. 820
Uwp. 666 Er. 971
Uwp. 679 Er. 984
Sm 940
Sm II 70 — 1200
Zt. 35,37
Sm 1142
Sm 1127
Sma 1200 Smc 1230
Smb ca. 1190 Smd 1210
Sm 1012
Sm 1018
Sm 1068
Sma etwas > 1020
Sm 1102
Sm 1013
Sm 1188 (unsicher)
Himmelbauer
1910
Brun 1902
Himmelbauer
1910
Doelter 1901
Cusack 1896
[Himmelbauer
1910
WellsM. A. 1907
Tilden 1884
Schindler 183 1
Brun 1902
Doelter 1901
Cusack 1896
Doelter 1903
Brun 1902
Doelter 1903
Cusack 1896
Brill 1905
Vernadsky 1891
LeChatelier 1887
Groschuff 1908
Zemczufny 1908
LeChatelier 1897
Khittl 191 1
Wells M.A. 1907
Cusack 1896
1896
Doelter 1903
Brun 1902
Cusack 1896
1896
1896
Doelter 1901
Cusack 1896
„ 1896
„ 1896
Tertsch.
154:1
717
Schmelz- und Umwandlungspunkte einiger natürlicher und künst-
licher Minerale. (Ut. s. 702 f.)
Name, Fundort und Zusammensetzung
Temperatur "C
Autor
Vanthoffit, künstlich . . (MgS04+3 NaiS04)
„ (Mischkryst v. (MgSO^
-rNa4S04) u. Na2S04 setzen sich zu V. um
u. bilden sich nicht direkt aus d. Schmelze)
Neu Staßfurt
Vesuviaa, Binn (HiCaiiAUSiioO«)
Vesuv
Zermatt
Vivianit, ? (FcsPiOg+S H,0)
Willemit, künstlich (ZuaSiO*)
Wismuthglaaz, künstlich (Bi^Sj) feines Korn . .
Witherit, künstlich (BaCOj) zersetzt sich an
der Luft
Wollastonit, künstlich . . (CaSiOg) a (monokL)
a^j3(Pseudowollastonit, hexagonal)
iß nach Allen u. White pseudohexagonal,
vergl. auch Tab. 67 g, S. 214) . . .
Auerbach
(1,5% MgO+FeO)
Cziklowa
Diana, New York
„ „ (rasch über Uwp. erhitzt gibt)
Elba
Kimito
Mte Somma (Vesuv)
New York ....
Oravicza ....
Wurtzit s. Zinkblende
Zinkblende, (vergl. auch Tab. 67 cc, S. 237)
künstlich (Wurtzit) (ZnS)
Picos de las Europas (feines Korn) . . .
Santander
verdampft vor dem Sm
Zinnober, künstl. (HgS) a (rot) -^ ß (schwarz)
„ Bei Überhitzung a-^ß nicht
reversibel
Idria, feines Korn
Zinnstein, ? (SnOj)
Zinnwaldit s. Glimmer
Zoisit . . . ? (HCajAUSiaOts)
Zt. cca 500
Zt. 490
Zt 489
Sm 1024 (iioo Blasen werfen)
Sm 1034
Smb ca. 980 Smd 1000
Sm II 14
Er. 1484
Zt. 400 (O2) 500 (Luft)
Glüh. 420(02) 513 (L-)
Zt. 8x1 (gegen Luft)
Sm > 1380 (in COg)
(unzersetzt) Sm>i35o
Sm (o) 1310 — 80
Er iß) 1512
Er iß) 1512
Er (ß) 1512
Sm 1440
Er 1250
Sm (a) 1250—90
Uwp. 1366 Sm (ß) 1515
Sm (a) 1240-70
Sm («) 1255 - 1300
Sm 1260
Sm (a) 1250—90
Sm (a) 1280 — 1330
Sm 1208
Sm 1203
Sm 1240 — 70
1200 verdampfen ohne Sm
Zt652 (Oj) 647 (Luft),
Glüh. 662 (O2) 740 (L)
Sm ca. 1625 — 1690 (berechnet)
Sublimation 11 78 ±2 (Zt.)
kein Sm
Sm (?) 1049
Sublimation 446 ± 10 k e i n Sm
a^ß Uwp. > 320
(a-»/S)Uwp.>4io
Zt. 358 (O.) 338 (Luft)
Entzünd. 400 (Oj)
Sm 1127
Sm* 1090
Sm 995
Ginsberg 1909
Nacken 1907 b
1907 b
Gusack 1896
1896
Brun 1902
Cusack 1896
Stein 1907
Friedrich 1909
Boeke 1906
Finkelstein 190^
Doelter 191 1
Lebedew 1911
Ginsberg 1908
Stein 1907
Boudouard 1905
Vogt 1904
Doelter 191 1
Brun 1904
Doelter 191 1
Day, Sh. W. Wr.
1907
Doelter 1911
>? >»
Cusack 1896
j> >»
Doelter 191 1
Doeltz 1906
Friedrich 1909
„ 1908
Biltz 1908
Cusack 1896
Biltz 1908
Spring 1894
Friedrich 1909
Cusack 1896
Doelter 1902
Cusack 1896
TertBch
718 155
Tabelle der für den Chemiker und Physiker wichtigsten Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tab. 15(>: Synonyma.
Für spez. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 ff.
Abkürzungen.
A) Die Abteilungen der Krystallsysteme bzw. die Symmetrieklassen sind durch Ziffern gekennzeichnet. I
bedeutet
I. I. Regulär. Holoedrie = Hexakisoktaedrische Klasse
2. „ Tetraedrische Hemiedrie = Hexakistetraedrische „
3- „ Pentagonale Hemiedrie = Dyakisdodekaedrlsche „
4- „ Plagiedrische == Pentagonikosidodekaedrische „
5- ,. Tetartoedrie = Tetraedrisch-pentagondodekaedrische „
II. I. Hexagonal. Holoedrie = Dihexagonal-bipyramidale „
2. „ Hemimorphie der Holoedrie = Dihexagonal-pyramidale „
3- „ Pyramidale Hemiedrie == Hexagonal-bipyramidale „
4. „ Hemimorphie der pyramidalen Hemiedrie == Hexagonal-pyramidale „
5. „ Trapezoedrische Hemiedrie = Hexagonal-trapezoedrische „
6. „ Rhomboedrische Hemiedrie = Ditrigonal-skalenoedrische „
7- „ Rhomboedrische Tetartoedrie = Trigonal-rhomboedrische „
8. „ Trigonale Hemiedrie ^ Ditrigonal-bipyramidale „
9- „ Hemimorphie der trigonalen u. d. rhombo-
edrischen Hemiedrie = Ditrigonal-pyramidale „
10. „ Trigonale Tetartoedrie = Trigonal-bipyramidale „
11. „ Hemimorphie der trigonalen Tetartoedrie = Trigonal-pyramidale „
12. „ Trapezoedrische Tetartoedrie = Trigonal-trapezoedrische „
III. I. Tetragonal. Holoedrie = Ditetragonal-bipyramidale • „
2. „ Hemimorphie der Holoedrie == Ditetragonal-pyramidale „
3- „ Pyramidale Hemiedrie = Tetragonal-bipyramidale „
4. „ Hemimorphie der pyramidalen Hemiedrie = Tetragonal-pyramidale „
5. „ Trapezoedrische Hemiedrie = Tetragonal-trapezoedrische „
6. „ Sphenoidische Hemiedrie = Tetragonal-skalenoedrische „
7. „ Sphenoidische Tetartoedrie = Tetragonal-bisphenoidische ,,
IV. I. Rhombisch. Holoedrie = Rhombisch-bipyramidale „
2. „ Hemimorphie = Rhombisch-pyramidale „
3- „ Hemiedrie = Rhombisch-bisphenoidische „
V. I. Monoklin. Holoedrie ^ Prismatische „
2. „ Hemimorphie = Sphenoidische „
3- „ Hemiedrie = Domatische „
VI. I. Triklin. Holoedrie = Pinakoidale ,;
2. „ Hemiedrie = Asymmetrische „
Psd z. B. in Psd IV bedeutet Pseudo rhombisch.
B) Die Bezeichnung der Härte erfolgt nach der Mo hs sehen Härteskala: i = Talk; 2 = Gips; 3= Kalkspa
4 = Flußspat; 5 = Apatit; 6 = Feldspat; 7 = Quarz; 8 = Topas; 9 = Korund; 10 = Diamant.
Ein Punkt hinter der Zahl, z. B. 5 • beim Änigmatit, bedeutet „größer als" 5.
C) Bei Angabe der Spaltbarkeit bedeutet:
T eine Singular auftretende Fläche (Tafelfläche), also im triklinen System sämtliche Flächen, im mon
klinen System alle Flächen der Orthodomenzone (Orthopinakoid, Orthodomen, Basis) sowie die mit Ts b
zeichnete Tafelfläche nach der Symmetrieebene (Klinopinakoid), im rhombischen System jedes der di
Pinakoide, im quadratischen und hexagonalen System die Endflächen (Basis).
Ist Spaltbarkeit nach mehreren Tafelflächen vorhanden, so ist, falls sie sich nicht unter rechtem Wink
schneiden, der Winkel angegeben; z. B. Änigmatit T :T 114".
Pr bedeutet die sich schneidenden paarigen Flächen, also im monoklinen System die Vertikalprisme
Klinodomen und Hemipyramiden, im rhombischen System die Prismen und Domen, im quadratiscfien ui
hexagonalen System die Prismen erster und zweiter Art.
Py bedeutet die in der Vierzahl (Sechszahl) auftretenden Flächen, also die Pyramiden im rhombische
quadratischen und hexagonalen System.
R bedeutet im hexagonalen System das Rhomboeder. ;
0, W, D bedeuten im regulären System das Oktaeder, den Würfel und das Rhombendodekaeder.
Die Zahl hinter Pr und Py, z. B. beim Alstonit Pr 119" bedeutet den Winkel, den die betreffend
Flächen umschließen, in diesem Fall also: Prisma von 119°.
Die Winkel sind bis auf einen halben Grad genau; ein Punkt auf halber Höhe hinter der Zahl bedeui
„30 Minuten".
Die Vollkommenheit der Spaltbarkeit ist durch Punkte über den Buchstaben gekennzeichnet:
bedeutet •♦• „sehr gut", •• „gut", • „deutlich", das Fehlen eines Punktes „undeutlich". Bei geringen Unt
schieden bedeutet > „besser als". Mehrere Spaltbarkeiten desselben Grades und der gleichen Vollkomm«
heit sind durch angehängtes i, 2, 3 , . . unterschieden. Beim Amblygonit sind beispielsweise drei Spa
barkeiten nach singulären Richtungen vorhanden, eine sehr gute schneidet die beiden guten, davon 1
eine unter 104" 30', die andere unter 105" 30'.
D) Die Angabe der Brechirngsexponenten entspricht mittleren Werten. Nach dem Vorgang von Rosenbu!>
2ü) -f- e 1. • j
ist bei den optisch einaxigen (quadratischen und hexagonalen) Mineralieri der Wert , bei den <
tisch zweiaxigen (rhombischen, monoklinen und triklinen) Mineralien der Wert oder der Wert .
wenn nicht alle drei Werte bekannt, angegeben.
Philipp.
155 a
719
Tabelle der für den Chemiker un
d Physiker wichtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156:
Synonyma.
Für spez- Gewicht und Brechungsexponenten
vgl. auch die Spezialtabellen 64,
65, 70, 208 ff.
Kryst.
Syst
mittlerer
mittlere
Name
Formel
' Sp. Gew.
Härte
Spaltbarkeit
Brechungs-
Doppel-
e.xponent
brechung
jirin ....
.NaFe[SiO,]2
Vx
3,5
^-6,5
Pr 87», Ts
1,79
0,050
ligmatit .
Na4Fe,(AlFe),(SiTi)i,0«
VIi
1 3,7—3.8
5.
T:T = ii4«
0,006
.ch\nit .
[Ti,05]4Ce[CeO](CaFe) .
2[Nb03]3Ce
IVx
j 4,9—5,2
5—5,5
—
—
—
tinolith .
Ca(Mg, Fe),[SiO,]4
Vx
3,03—3,17
5-6
Pr 124», T, Ts
1,63
0,027
mosit . .
PbSiO,
Vx
—
—
—
groß
stark
•it . . .
NaAlSijOg
VIx
2,61 — 2,64
6-^6,5
f :f = 93-",
T:T = I2i«>
1,53
0,009
anontit .
(As, Sb)
Ih
6,2
3—4
T
—
—
Dpalladium
Pd
11(6?)
—
—
f
—
—
Dphan . .
Gemenge der Hydrogele von
amorph 1,8 — 2
3
—
—
—
AI2O3 u, SiOj
landin
(Mg, Fe, Ca)3(Al, Fe),[Si04]3
II
4.1—4,3
7—7,5
D
1,81
—
tonit . .
(Ba, Ca)C03
IVi
3,65—3,76
4—4,5
Pr H9», T
—
minit . .
Al,SO«+9HjO
1,8
I
—
—
nit . . .
K2Al,[OH]i,[S04],
II«
2,6—2,75
3,5—4
f
1,58
0,020
blygonit
(F,OH)Al(Na, Li)P04
VIx
3,01—3,09
6
f : Ti = 104«.
t:f, = i05.»
1,59
—
esit . . .
H4(Mg, FOjAljSiO,
Vx
2,71
2,9—3
—
—
ilcim . .
NaAUSiOJ, + H,0
Ii
, 2,2—2,3
5,5
W
1,49
—
itas . . .
TiO,
Illx
3.83—3.93
5,5—6
f, Py 136-»
2,54
0,073
:yüt . .
3Ce[OH]C03-T- BSrCOa^sHjO
(+ ThO,)
IVi
3,95
4,5
—
lalusit
AljSiOs
IVx
3,1—3,2
7—7,5
Pr9i"
1,64
0,011
lesin . .
(NaAlSiaOg) : (CaAljSisOg)
= 3 : 2 bis 4 : 3
VIx
2,66 — 2,69
6
f : f = 94»,
T : T = 120.0
1,55
0,006
?lesit . .
PbSO*
IVx
6,2—6,35
3
t, Pr 103.0
1,88
0,021
lydrit . .
CaSOi
IVx
2,9—3
3—3,5
f>f,T
1,59
0,045
ierit . .
(Ca, Mg, ftUCO^\
II7
2,95—3,1
3,5—4
R
lerödit . .
[NbiOv]3Y4 + U, Th, Ce, Pb,
Fe, Ca
IVx
5,7
6
—
—
—
jmit . .
(H,K),(Mg,Fe)2(Al,Fe)3{Si04)3
Vx
i 2,8—3,2
2,5—3
f
1,59
0,04
jrthit . . .
CaAIjSijOg
VIx
2,73—2,76
6
f : T = 94°
T : T = 120.0
1,58
0,013
:hophyllit .
(Mg, Fe)4[Si03]4
IVx
3,1—3,2
5,5
Pr 125.0, T
1,63
0,025
:igorit . . .
H4(Mg, Fe)sSiA(+ AljO,)
IV?
2,62
2,5
—
1,57
0,OIT
:imon . . .
Sb
II«
; 6,6—6,8
3—3,5
't,K II6-0,
—
■
i
... R69»
h
:unonblende .
SbjSjO
V?
1 4,5—4,6
1—1,5
T : T = I02«
sehr groß
schwach
:imonfahlerz .
3(Cu, Ag)3SbS3 + CuZn2SbS4
h
! 4,75— 4,9
3—4
... 0
—
—
:imonglanz . .
SbjS,
IVx
4,5—4,6
2
T,T, Pr9o-»
sehr groß
:imonnickel .
NiSb
II9
7,5—7,6
5
:imonnickel-
lanz ....
NiSbS
13(5?)
6,2—6,5
5—5,5
W
—
—
:imonsilber
Ag,Sb oder AgjSb (?)
IVx
9,4—10,0
3,5
t, Prii20,
Pr 120O
—
—
:imonsilber-
lende ....
AgaSbSa
II,
5,75—5.85
2 — 2,5
R 108.0, Ri 38«,
3,02
0,203
itit
Ca5(Cl, F,0H)[P04],
II3
3,17—3,23
5
Pr 120O, T
1,64
0,003
om
Ca3(Fe,Al)s[Si04l3
Ii
3,3-3,8
7
... D
iphyllit . . .
H7KCa4[Si03]8+4y2HjO
Uli
1 2,3—2,4
4,5—5
T, Pr9o»
1,53
0,002
igonit ....
CaCOa
IVx
'■ 2,9—3
3,5—4
t, Prii60,
Pr 108.0
1,63 '
0,156
iennit ....
HioMnjoAl,oSi,o(V,As)j055
IVx
.3,62—3,66,
6-7
f , Pr 130O
—
—
vedsonit. . .
Na^FCaLSiOsl»
Vx
13,33—3,59
5,5-6 !
Pr 1240, f s
groß
schwach
Philipp
•
720
155 b
Tabelle der für den Chemiker und Physiker wichtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgefüiirte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 15(»:
Synonyma.
Für spez
. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70 u. a.
Name
Formel
's/S-' SP- Gew.
• i
Härte
Spaltbarkeit
mittlerer
Brechungs-
mittler
Doppe
exponent
brechu
Argentopyrit , .
AgFCgSj
IVi
6,47
3,5—4
f
Argyrodit . . .
AggGeSe
II
6,26
2,5
—
—
—
Argyropyrit . .
AggFe^Sn
IVi
4,206
— •
f
—
—
Arrhenit . . . •
TaA» NbA. Si02, ZrO^, FcaOs,
AI2O3, (Ce, La, Di)203, Y2O3,
EraOg, CaO, BeO, HgO
3,68
Arsen
As
He
5,7-5,8
3,5
f, R 114»
—
—
Arsenfahlerz . .
3GU3ASS3 + Cu(Cu4, Fe2)AsS4
1-2
4,37—4,49
4—4.
. 0
—
—
Arsenkies . . .
FeAsS od. Fe(As, 8)2
IVi
6—6,2
5-6
Prii2<>
—
—
Arsenkupfer . .
CujAs
IVi
6,7-7,8
3—4
—
—
—
Arsenolith . . .
AS2O3
Ii
3,70—3,72
I — 2
Ö
1,75
—
Arsenschwefel
AS2S3 . H2O
III(?)
—
—
groß
—
Arsensilberblende
AggAsSg
n«,
5,57
2 — 2,5
R 108«, R 138
2,89
0,268
Arsennickelglanz
NiAsS
13(5?)
5,6—6,7
5,5
W
—
—
Ascharit ....
3Mg2B205+2H20
—
—
—
—
—
Astrophyllit . .
HglK, Na)4(Fe, Mn)9Fe2Ti4
S '13052
CU2C1[0H]3
IV(?)
3,3—3,4
3—4
f
1,70
0,055
Atakamit ....
IVi
3,75—3,77
3—3,5
f, Pr 82.0
—
—
Auerlith ....
SiOa, ThOj, P2O5, Ye^O^,
AI2O3, CaO, MgO, H2O, CO2
"ii
4,42—4,77
2,5—3
—
—
—
Augit
Ca(Mg, Fe)Si20« +
Vi
2,88-3,5
5-6
Pr870
1.71
0,025
(Mg, Fe, Ca)Al2Si06
Auripigment . .
AS2S3
IVi 3,4—3,5
IV, ?\
1,5—2
T, T
—
—
Automolit . . .
(Zn, Fe)Al204
V V 1 i ;
II
4,33—4,91
8
Ö
—
—
Awaruit ....
FeNia
—
—
—
—
—
—
Axinit
(Ca, Fe, Mn, Mg, H2)Al4B2 [SiO^la
VIi
3,27—3,3
6,5—7
3T, 3T
1,69
ö,OIC
Babingtonit . .
(Ca, Fe, Mn)2[Si03]2 . Fe2[Si03]3
VIi
3,33—3,4
5,5-6
f : T = 87.«
—
—
Baddeleyit . . .
Zr02
Vi
5,5-6
6,5
f,Ts
—
—
Barkevikit . . .
(Na2,Ca, Fe,Mg)3(Al, Fe)2Si30,2
(+ TiO^)
Vi
3,428
5,5-6
Pr 124», ts
1,70
0,021
Baryt
BaS04
IVi
4,3—4,6
3—3,5
f , i'r 78-0
1,64
0,015
Bastnäsit ....
[(Ce, La, Di)F]C03
II(?)
4,93—5,18
4—4,5
—
—
—
Beauxit ....
(Al,Fe)„0[0H]4
—
—
—
—
—
—
Beckelith . . .
Ca3(Ce, La, Di)4Si30i6
I
4,15 ! 5
W
—
—
(+ ZrOj u. Y2O3)
o,o|
Benitoit ....
BaTiSi309
Hs
3,64—3,67
6- -6,5
Py
1,77
Bernstein . . .
Q0H64O4
amorph
1—1,1
2—2,5
-r
—
—
Beryll .....
Be3Al2[Si03]6
IIl
2,68—2,76
7,5—8
. T
1,57
0,00*
Beryllonit . . .
NaBeP04
IVi
2,843
5,5—6
T, T, Pr I2O.0
1,56
0,00
Biotit
(H, K)2(Mg, Fe)2(Al, Fe)2
[Si04]3
Vi
2,8-3,2
2,5—3
f
1,60
0,04
Bischofit ....
MgCla+öHjO
Vi
1,59
1,5—2
—
—
—
Bittersalz . . .
MgSOi+yHaO
IV3
1,68
2—2,5
f
1,45
1,02
Blei
Pb
II
",37
1,5
—
—
—
Bleiglanz ....
PbS
II
7,4—7,6
2,5
W (Ö)
—
—
Blödit
Na2Mg[S04)2+4H20
Vi
2,22 — 2,28
2,5—3,5
—
—
—
Blomstrandin . .
NbaOg, Ta205, TiOa, UO, FeO,
CaO, H2O
IV
4,17—4,25
5,5
Hol
Gemenge der Gele v.Al203,Fe203
u. Si02
amorph
2,2—2,5
I — 2
—
—
"
Boracit ....
Mg,Cl2Bie03o
IVi
(Psd.l2)
2,57—2,67
7
—
1,67
Borocalcit . . .
CaB407+4H20
—
—
—
—
—
—
Boulangerit . .
Pb5Sb4Sii
IVi
5,8—6,2
2—3
. —
—
—
Bournonit . . •
PbCuSbS3
IVi
5,7—5,9
2-— 3
T, T, T
—
—
Braunit ....
MnjOa
Uli
4,72—4,8
6-6,5
IPy io8'"
—
—
Philipp.
155
721
Tabelle (
1er für den Chemiker und Physiker wichtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der
folgenden Tabelle 156:
Synonyma.
Für spez
. Gewicht und Brechungsexponenten vgl, auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 fl
•
Kryst-
Syst
mittlerer
mittlere
Name
Formel
Sp. Gew.
Härte | Spaltbarkeit
Brechungs-
Doppel-
!
i
exponent
brechung
raunspat . . .
Ca{Mg, Fe, Mn)[C03]2
117
2,85—2,95
3,5—4,5
i<io60
__
reunnerit . . .
(Mg, Fe)C08
II«
3,3—3,4
3,5—4,5
R107O
1.65
0,189
ritholith . . .
3[4Si02 . 2(Ce, La, Di)^
. 3CaO . H2O . NaF] . 4CeP04
IV
(Psill)
4,446
5,5
—
rochantit . . .
CuS04.3Cu[OH]2
IVi
3,78—3,9
3,5—4 T, Pr75-°
—
—
romargyrit . .
AgBr
Ii
5,8-6
2—3 .. —
2,25
—
ronzit ....
(Mg, Fe)2[Si03]j
IVx
3—3,5
4—5
Pr9i-°, T
1,67
0,009
rookit ....
TiOa
IVi
3,8-4,1
5,5—6
T>T, Prioo«
2,64
0,158
rucit
Mg[OH]j
Ile
2,3—2,45
2—2,5
f
1,57
0,021
rushit ....
HCaP04+2HaO
Vx
2,208
2—2,5
fs, Pr
untkupfererz .
CuaFeSa
Ii
4,9—5,2
3
0
—
—
ytownit ....
NaAlSigOg : CaAlaSiaOg
= I : 3 bis I : 6
Vlx
2,71—2,74
6-6,5
T : t = 94",
T : T = I2O-0
1,56
0,008
idmiumoxyd .
CdO
Ii
6,2—8,2
3
Ö(?)
—
ilaverit ....
CuTej
Vx(?)
9,03—9,39
2,5
—
—
Uciothorit . .
SiO^, ThOj, (Ce,Y)A, AlA,
MnA, CaO, Na^O, H2O
amorph
4,11
4,5 : —
—
—
incrinit ....
m(Na2, CajAljSiaOg
. n(Na2, Ca)2[Al . NaCOJaSiaOg
. p(Naj, Ca)Al2Si30io+xHjO
Hx
2,42—^,5
5—6 Pri2oO,T
1,51
0,029
mfieldit . . .
Ag8(Sn, Ge)Se
Ix
6,276
2 — 3 '\ —
—
—
ippelinit . . .
3BaSi03.2Y2[Si03]3.5YB03
II
4,41
6-6,5i -
—
stark
imallit ....
KMgCla + öHjO
IVi
1,60
I —
—
—
imotit ....
K2O.2U2O2. V2O5.3H2O
II?
—
!
iryocerit . . .
6(H2Ca)Si03 . 2(Ce, Di,Y)B03
.3H2(Ce, Th)02F,.2LaOF
Ile
4,29
5-6 ; -
—
—
;lsian
BaAl2Si2Ö8
Vi
3,34
6-^,5 f, fs
1,59
—
;rit
H3(Ca, Fe)(Ce, La, Di)3Si30i3
IVx
4,9—5
5,5 . — .
—
ijrussit ....
PbCOj
IVx
6,46—6,57
3— 3,5Prii7°,Pr69-"
1 T, Pr I40-»
1,99
0,274
'.rvantit . . .
SbOiSb
IV(?)
4,08
4-5 1 ..-
—
labasit ....
(CaNa2K2)Al2[Si03]4+ 6H2O
Psd.IIe
2,07—2,15
4— 4,5| R 95"
—
—
lalcedon . . .
SiOj
IVx(?)
2,59—2,64
7 —
i»54
o,on
lalkolamprit .
(Zr, Ce, Fe, Ca, Na)Nb206F2
+ (Zr, Ce, Fe, Ca, Na)Si03
Ii
3,77
5,5 ;
—
namosit ....
(Fe,Mg)3Al2Si20io+3H,0.>
V(?)
3—3,4
— i —
—
iloanthit . . .
NiAs2
I3
6,3—7
5-— 6 . —
iloritoid . . .
H2FeAl2Si07
Vi
3,45—3,6
6- T, Pr 120»
ilormangano-
sehr
schwach
kalit
MnCl2.4K:Cl
IIb
2,31
2,5 ^ —
iloropal . . .
Hydrogel v. SiOj u. AljOg
amorph
bis 4,5 ! —
ilorospinell . .
Mg(Al2, Fe2)04
Ix
3,59
8 0
ilorquecksilber
HgCl
Uli
6,4—6,5
1—2 i'r9o", i»y98-»
2,17
0,64
ilorsilber . . .
AgCl
ii
5,55—5,60
2-3 !
2,07
londrodit . . .
Mg3[Mg(F.OH)]2[Si04]4
Vx
3,1—3,2
^-6,5; t
1,62
0,032
iromit ....
(Fe,Mg,Cr)(Cr2, Fe2,Al2)04
ii
4,5-4,8
5,5 i .—
2,10
irysoberyll . .
BeAljOi
IVx
3,65—3,8
8,5
T, T
1,75
0,009
audetit ....
AS2O3
Vx
3,9—4,2
2—3
f s, Pr 136«
Stark
eveit
UO3, UO2, Y2O3, Er203, Th02,
PbO, FejOs, H2O, (He, A)
h
7,45
5,5
—
—
—
)elestin ....
SrSOi
IVx
3,9—4
3—3,5
f , i>r 76»
1,62
0,007
)henit ....
(Fe, Ni, co)3C
I(?)
7,22—7,24
5,5—6
—
)lemanit . . .
Ca2BgOn+5H20
Vx
2,42
3,5—4,5
f s, t
1,60
0,028
)lumbit ....
(Fe,Mn)[(Nb,Ta)03]2
IVx
5,37—6,39
6
f,t,T
—
_
)rdierit ....
(Mg, Fe)2Al4Si50,a
IVx
2,59—2,66
7—7,5
T,T,T
1,55
0,009
Jrdylit ....
j
Ba[(Ce, La, Di)F],[C03]3
II«
4,31
4,5 ! t
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Philipp. 46
722
155 d
Tabelle der für den Chemiker und Physiker wichtigsten Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156: Synonyma.
Für spez. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 ff.
Name
Formel
Kryst.
Syst.
Sp. Gew.
Härte
Spaltbarkeit
mittlerer j mittler
Brechungs- ! Doppel
exponent brechun
Cossyrit .
Cotunnit .
Covellin .
Crookesit .
Danburit .
Datolith .
Dechenit .
Delessit .
Delorenzit
Descloizit
Desmin .
Diamant .
Diaphorit
Diaspor .
Dietzeit .
Dimorphin
Diopsid .
Dioptas .
Disthen .
Dolomit .
Dopplerit
Douglasit
Dumortierit
Dysanalyt
Eis ...
Eisen . .
Eisenkies .
Eisennickel
Eisenoxyd
Eisenspat
Eisenvitriol
Eisenzinkspat
Elaterit .
Elektrum
Elpidit . .
Embolit .
Emplektit
Enargit .
Endeiolith
Enstatit .
Epidot . .
Epistolit .
Erikit . .
Eudialyt .
Euklas . .
Eukolit .
H4Na6(Fe,Mn,Mg,Ga)i5
(Fe,Al)2{Si,Ti)22067
PbClg
CuS
(Cu, Tl, Ag)2Se
CaBaSiaOg
HCaBSiOg
FbCVOgL
SiOa, AI2O3, FeO, Fe^Og, MgO,
GaO, H2O
2 FeO . UO2 . 2 Y2O3 . 24Ti02
(Pb, Zn)[PbOH]V04
(Ca, Na2)Al2Si60i6+6H20
C
(Pb, Ag2)5Sb4Su
A10[0H]
7Ca[J03]2.8CaCr04
As S
Ca(Mg, Fe)[Si03]2
H2CuSi04
Al2Si05
CaMg[C03]2
Lj3.Li24 n 22^12
2 KCl. FeCl2+ 2H2O
3CAl8Si3Oi8J.AlB2O6.H2O
(Ca, Fe, Mn, Na2)Ti03
(+ SiOj, NbaOg, CeaOa)
H2O
Fe
FeS2
NigFe
Fe203
FeCOa
FeS04+ 7H2O
( Fe, Zn, Mn, Ca, Mg) CO3
Cn Hj«
(Au, Ag)
Na2ZrSi60i5.3H20
Ag(Cl, Br)
CuBiS2
CU3ASS4
(Zr, Ce, Fe, Ca, Na)Nb205[OH].
+ (Zr, Ce, Fe, Ca, Na)Si03
Mg2[Si03]2
HCa2(Al, Fe)3Si30i3
SiOz, TiOa, NbaOs, (Fe, Mn,
Ca, Mg) O, Na20, hfi, NaF
Si02, P2O6, (Ce, Di, La, AUjOa,
CaO, NagO, HjO
(Na,K,H)i3(Ca, Fe)6(Si,Zr)2o
O52CI
HBeAlSiOs
(Na, K, H),3(Ca, Fe)e(Si, Zr)2o
OsjCl (+ Nb205)
VIi
IVi
1112 (?)
IVi
Vi
IV,
IVi
IVi
Vi
I2
IV,
IVi
Vi
IVi
V,
II7
VIi
11,
amorph
Vi
IVi
II
II9
II
I3
(I5?)
Il
Il6
Vi
Ile
amorph
3,80
5,238
4,59—4,6
6,90
2,98—3,02
2,9—3
5,81—5,83
2,7—2,9
II
IVi
II
IVi
IVi
II
IVi
Vi
Vi
IVi
Ile
Vi
IL
5,9—6,2
2,1—2,2
3,52
5,90
3,3—3,46
3,698
2,6
3,2—3,38
3,27—3,35
3,56—3,67
2,85—2,95
1,089
3,22—3,36
4,13—4,21
0,917
7,84
4,9—5,2
7,8
5,19—5,28
3,7—3,9
1,8—1,9
4,17
0,8—1,23
15,1—15,5
2,52—2,59
5,31—6,22
6,23—6,38
4,36—4,47
3,44
3,10—3,29
3,25—3,50
2,885
3,493
2,9—3,1
3,09—3,1
2,8—3,2
5,5
2
1,5—2
2.-3
7
5—5,5
3,5—4
2—2,5
3,5
3,5—4
10
2,5—3
6
3—4
5-6
5
5—7
3,5—4,5
0,5
7
4—5
1,5
4,5
6—6,5
T:T = 113.«
f
T
5,5—6,5
3,5—4,5
7
1—1,5
2
3
, 4
5,5
6-7
1—1,5
5,5—6
5—5,5
7,5
5,5—6,5
Ts, T
Ö
f,Pr 130O
T
i'r870
R 126»
i"" : T = 106»
R 106»
T
W
w
(W)
R 107O
f, Pr 82»
R 107.0
Pr 126°
f, f
Pr 98", T,t,T.
P'r 9i-°, T
f:T = 115.0
t
T, R 126.»
ts, T : T=49'
t
1,63
1,65
1,50
2,42
1,72
1,66
1,68
1,72
1,62
1,68
1,31
3,08
1,79
1,66
1,75
groß
1,61
1,66
1,62
Philipp.
155
723
Tabelle
der für den Chemiker und Physiker wichtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden
Tabelle 156:
Synonjrma.
Für spez.
Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 6
5, 70, 208 f
f.
"syS* ' ^P- ^*^*' ' "*'^*
mittlerer
mittlere
Name
Formel
Spaltbarkeit
Brechimgs-
Doppel-
exponent
brechung
ukrasit ....
SiO,, ThOj, TiOj, MnOj, CeO^,
CePs, YjOa, Er,Os, (La, DD^O,
FejOs, AljOs, CaO, NajO, HjO
amorph
4,39 : 4,5—5
i
—
—
uxenit ....
NbaO^, TiOa, ZrOj, Y2O3,
ErjOs, CejOs, U0„ FeO, HjO
IVi
4,6— 4,99j 6,5
•
—
—
ahlerz ....
3(Cu, Ag)3(Sb, As)S3-Cu
(Zn„ Hgj, Fe,, Cu4)(Sb,As)S4
U
4,36—5,36
3-4
0
—
aujasit ....
H2(Naj,Ca)Alj[Si03],-f 9H2O
h
1,923
5-6
.0
—
—
ayalit ....
Fe,Si04
IVi
4—4,35
6,5
T, T
1,88
0,050
argusonit . . .
Y(Nb, Ta)04
11I4
5,6—5,9
5,5—6
—
—
—
euerblende . .
AgsSbSs
Vi
4,2—4,3
2
fs
—
—
lorencit ....
AlPO^.CePOi.AljLOHli
n.
3,586
5
t
—
schwach
luocerit ....
(Ce, La, Di),0F4
iii
5,7—5,9
4
—
—
—
iuorit
CaFj
II
3,1—3,2
4
.0
1,43
—
Drsterit ....
MgjSiO,
IVi
3,2—3,33
6-7
T,T
—
—
reieslebenit . .
(Pb, Ag.)3Sb4Su
Vi
6,35
2 — 2,5
Pr6i0
—
—
reyalith ....
SiOj, ThOj, CejOi, (La, 01)403,
AI2O3, FCjOa, AlnaOj, (Na, }i)^0.
amorph
4,06—4,17
—
—
—
—
HjO
1
rieseit ....
AgjFesSg
IVi
4,217 i 1,5
I
—
—
-itzscheit . . .
-Mn[UOj]2[(P04, V04)]j
IHi
3,504 (?) 2—2,5
T
—
—
-8HjO
idolinit . . .
¥tBt^[YOUSiO^\
Vi
4—4,3
6,5—7
—
—
astaldit ....
.\a2Al2[Si03]4
.Ca(Mg, FOsSiO,],
Vi
3,10—3,"
6—6,5
Pr 1250
1,66
—
aylüssit . . .
.\a2CO3.CaCO3- 5H2O
-Vi
1,93—1,95
2,5
... Pr69»
—
—
edrit
(Mg, Fe)2Al,SijOi2
iVi
3,1—3,2
5,5
Pr 125», ts
1,63
0,021
ehlenit ....
ismondin . . .
CajAljSijOio
Uli
2,98—3,1
5,5—6
f, Prgo»
1,66
0,006
CaAljSijOg-- 4H2O
Vi(Psd.
Uli)
2,265 ! 4,5—5
1
—
1,54
—
'laserit ....
(K, Na)2S04 .
".
2,63-2,69! 3—3,5
Pr 120»
1,49
0,008
lauberit . . .
Na2S04.CaS04
Vx
2,7—2,8 |2,5— 3
f
—
—
aubersalz . .
Na2S04 - 10 HjO
Vi
1,4—1,5 ' 1,5—2
f:T = io7.»
—
—
jaukodot . . .
(Fe,Co)(As,S)2
IVi
5,91—6,18 5
t
iaukonit . . .
KjO, FeO, FCjO,, AI2O3, SiOj,
HjO
2,3—3- 1 1—2
1
—
—
—
aukophan . .
Naa(Al, Fe)j[Si03]4
.Ca(Mg, Fe)3[Si03]4
Vi
3,1 1 6-6,5
i
Pr 125»
1,63
0,018
lÄthit ....
FeO(OH)
IVi
3,8—4,4 4,5.-5.
f
2,5
stark
)ld
Au
II
15,6—19,4
2,5—3
—
!)ldamalgam
(Au, Hg)
II
15,47
—
—
i)rceixit ....
(Ba,Ca, Ce)0.2Alj03.PA
öHjO
3,04—3,12
6
—
—
—
•aphit ....
C
II.
2,09—2,3
0,5—1
T, Pr 120»
—
—
eenockit . . .
CdS
II,
4,9—5,0
3—3,5
Pr i2o<», T
2,7
schwach
ossular. . . .
CasAljCSiO^i
ll
3,4—3,6 6,5—7
D
1,74
—
immierz . . .
(Pb, Ca, Ba)SiU30i2.5H20
3,9—4,5 2,5—3
—
—
•mnit ....
Mg4Si30io-6H20
amorph
2 — 2,3 2 — 3
—
—
—
PS
CaSOi-aHjO
Vi
2,2—2,4 1,5—2
fs, Pr 138.»,
t : T = 92««
1,52
0,010
':irsalz ....
Al4Fe[S04]4^24H20
lVi(.>)
1,6 — 1,7 ] 1,5 — 2
—
—
—
^it ....
Gemenge der Hydrogele von
amorph
— i —
—
—
—
AI2O3 u. SiOj
inbergit . . .
Be2[OH]B03
IVi
2,347
7,5
t, f
1,59
0,072
inksit ....
9Na2SO4.3Na2CO3.KCl
IIl
2,562
3-3,5
t
—
—
'tom . . .
-f
H2(Ba,Ka)Al2[Si03]4 4- 4H,0
Vi
2,44—2,50
4.5
Ts, T
1,51
0,005
Philipp. 46'
724
155 f
Tabelle der für den Chemiker und Physiker wichtigsten Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156: Synonyma.
Für spez. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 ff.
Name
Formel
Kryst.-
Syst.
Sp. Gew.
Härte
Spaltbarkeit
mittlerer | mittlere
Brechungs- i Doppel-
exponent j brechung
Hauerit . .
Hausmannit
Hauyn . . .
Hedenbergit
Heintzit . .
Hellandit .
Hercynit . .
Heulandit .
Hisingerit .
Hoeferit . .
Hieratit . .
Hjelmin . .
Hjortdahlit .
Hornblende
Hübnerit . .
Humit . . .
Hussakit . .
Hutchinsonit
Hyalophan .
Hydrargillit
Hydroboracit
Hydromagnesit
Hypersthen
Iglesiasit . .
Iridium . .
Iridosmium .
Jadeit . . .
Jamesonit .
Jodargyrit .
Jodobromit
Johnstrupit
Kainit . . .
Kainosit . .
Kalinit . .
Kalisalpeter
Kalkspat . .
Kalkuranit .
Kallait . . .
Kampylit .
Kaolinit . .
Karpholith .
Karyocerit .
Katapl6it .
Keweenawit
Kieselzinkerz
MnS2
(Mn, Zn) MnaO^
3NaAlSi04.{Ca, Na2)S04
CaFe[Si03]2
KMgjBAe+SHaO
(Ca, Th, Mg)2(Al, Y, Er, Mn,
Fe, Ce)8 SiaOia
FeAlaO«
CaAlaSieOie+SHaO
Hydrogel v. SiOg u. AI2O3
■ Hydrogel v. SiOj u. FegOg
KaSiFe
TagO,, Nb207, WO3, ZnO, CaO,
• MgO, UO2
4Ca(Si, Zr)03.Na2Zr02F
Ca(Mg, Fe)3[Si03]4
.(Naj, K2,Ca, Fe,Mg)3(Al, Fe)2
SigOia
MnWO*
Mg6[Mg(F.OH)]2[Si04]3
(Y, Er, Ga)6[S04][P20:][P04]4
(Tl, Cu, Ag)2S.As2S8
+ PbS.Al2S3
KAlSi308.BaAl2Si208
A1[0H]3
CaMgB60u+6H20
3MgC03.Mg[OH]2+3H20
FeaLSiOgJa
(Pb, Zn) CO5
(Ir.Pt)
(Ir,Os)
NaAlCSiOala
Pb2Sb2S5
AgJ
2Ag(Cl, Br) + AgJ
H2Na6F,(Ca,Mg)is(Ce,Y,Al,Fe)
(Ti, Zr)3Si2048
MgS04.KCl+3H20
H4Ca2[Y2.C03][Si207]
(+ Ce203, La203, Di203, Er203)
K2S04.Al2[S04]3+24H20
KN03
CaCOg
Ca[U02]2[P04]2 + 8 ( ?) H2O
H(Al2, CU3, Fe3, Ca3)[OH]4P04
PbsCl [(As, P) 04l3
H4Al2Si209
H4MnAl2Si20io
6(H2, Ca)Si03.2(Ce, Di, Y)B03
.3H2(Ce, Th)02F2.2LaOF
(Na2, Ca)ZrSi309.2H20
(Cu, Ni, Co)2As
Zna[Zn..OH]2Si207+ H2O
h
3,4—3,5
nie
4,7—4,87
I.
2,28—2,5
Vi
3,46—3,58
V,
2,13
Vi
3,7
II
3,91—3,95
V,
2,1 — 2,2
amorph
2,6—3
amorph
—
II
—
IVi
5,82
VIi
3,267
Vi
3—3,5
Vi
7,18
IV,
3,1—3,2
1113
4,59
IV
—
Vi
2,76 — 2,80
Vi
2,34—2,39
Vt
1,9 — 2
Vi
2,14 — 2,2
IVi
3,3—3,4
IV,
—
ll
22 — 23
Ile
19,3-21,12
V,
3,3—3,35
IV
5,56—5,62
IlaC?)
5,6—5,7
Ii
5,713
Vi
3,29
V,
2,07—2,19
IV
3,41
h
1,75
IVi
2,09 — 2,14
Ile
2,6—2,8
IVi
3,05—3,19
amorph
2,62 — 2,89
11.3
7,218
V,
2,4 — 2,6
V,
2,935
ll6
4,29
V,
2,8
7,68
IV2
3,4—3,5
4
5—5,5
5,5
5-6
4—5
7,5—8
3,5—4
3,5—4
5—5,5
5-6
5—5,5
6,5
5
6-6,5
2,5—3
2
1,5—2
6
6-7
6-7
6,5—7
2—2,5
1-1,5
2,5—3
5,5
2—2,5
2
3
2—2,5
6
1—2,5
5—5,5
5-6
6
4
5
W
T, Py 117",
Pr 98«»
b
Pr 870
f:f=ioo°
TS
P 124O, T,Ts
fs
t
i^rgo"
T, Ts
f
T
Pr 91-"
W
f
Pr870
f , Pr Id.», T
f
Ö
t
f , Pr 79°, Ts
Prii9", T
R
f
1,49—1,50
1,74
1,47
1,55
1,68
1,64—1,71
Pr I20*'
Pr 104O,
Prii?», T
1,64
1,75
1,54
1,54
1,67
1,65
1,55
1,46
1,44
1,60
1,57
1,54
1,63
1,62
Philipp.
155
s
725
Tabelle (
1er für den Chemiker und Physiker wichtigsten
Minerali
en.
Vi Hier ni
*^ Für spez
:ht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156:
Synonyma.
Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 ff
•
'syS^' ^P* ^^' "^'^^ Spaltbarkeit
mittlerer
mittlere
Name
Formel
Brechungs-
Doppel-
exponent
brechung
:ieserit ....
MgS04-r HjO
Vi ;2,52— 2,57, 3 , Prioi*".
—
—
Pr 127»,
Pr 102.0,
Pr97-°,T .
llaprothit . . .
Cu«Bi«S,
IV,
4,6
2,5
f
—
—
llinochlor . . .
H^MgsSiA :H4Mg2Al2Si09=2:3
Vi
2,56—2,78 1,5—3
f
1,59
0,011
Llinohumit . . .
Mg7[Mg(F.OH)]s[Si04]«
Vi
3,1—3,2 ! 6—6,5
t
1,64
—
llinozoisit . . .
HCa^AlgSisOis
Vi 3,3—3,5
^7
T : T = 115.0
1,72
0,005
:nopit ....
CaTiOa -f Ce^O,
Ii(?)i 4,1-4,3
5-6
—
—
lobaltblüte . .
CogEAsOJa+SHjO
Vi 2,9—3,0
2,5
fs
—
—
^obaltglanz . .
(Co, Fe) AsS
I5 6,0—6,3 i 5,5
W
—
Cobaltmanganerz
(Co, Cu)0.2Mn02 + 4H,0
amorph 2,1 — 2,2 } I — 1,5
—
—
—
Cobaltnickelkies .
(Ni, Co, Fe)3S4
Ii 1 4,8-5,o ! 5,5 ! W
—
—
Cochelit ....
NbzOj, ZrOa, ThOj, SiOj, Y^Oj,
UO3, AljOj, FejOs, CaO, H^O
IIK?); 3,7 1 3-3,5
i
—
—
—
:oenenit ....
Mg5Al20gCU+6(?)H80
U,{>) 1,98 ! sehr
' weich
f
—
—
vollyrit ....
Al^SiOa+gHjO
— 2,215 I — 2
—
—
—
voppit ....
(Na, K)4[CaF]Cas[CeO][Nb,07]8
'1 ,4,45—4,56 — 1 —
—
—
Comerupin . . .
MgAlgSiO,
IVi 3,27—3,34 7 Pr99"
1,67
0,013
Corund ....
AlA
Ha 1 3,9—4 9 , —
1,77
0,009
Corynit ....
(Ni,Co,Fe) (As, Sb)S
I5 j 5,994 |4,5— 5 ! .—
—
Iraurit ....
Fe2P04[OH]3
IVj i 3,3—3,5 1 3,5-4 t, T
—
—
Irennerit . . .
(Au, Ag) Tea
IVi : 8,353 \ - T
—
^rugit
KjMgCa4[S04]6-f 2HjO
V (?) 2,801 3 —
—
Iryolith ....
NaaAlF,
Vi 2,95—3 j 2,5—3 T, i'r 92°, T
1,3
schwach
Iryolithionit . .
LisNagAljFi,
Ii 2,78 i2,5— 3 ; D
—
lupfer ....
Cu
Ii
8,5—8,9
2,5—3 ! —
—
-upferglanz . .
CujS
IVi
5,5—5,8
2.-3
Pr 119«"
—
—
lupferkies . . .
CuFeSz
HI«
4,1—4,3
3- -4
Py 126»
—
—
lupferlasur . .
CuECOal^LCuOH],
Vi 13,77-3,83
3,5—4
Pr59"
—
—
lupferuranit . .
Cu[U02yP04]2 + 8(?)H20
Uli
3,4—3,6 2—2,5
T
—
lupfervitriol . .
CUSO4+5H2O
VIi
2,12—2,30 2,5
Ti:T2=i23°,
1,53
0,030
Ti:T3=i27-"
abradorit . . .
NaAlSiaOg : CaAljSijOg
VIi
2,69 — 2,71
6-6,5
T:f =94°,
1,56
0,008
= I : I bis I : 2
T : T = 120.«
angbeinit . . .
K2Mg2[S04],
I5 ! 2,83
3—4
—
—
anthanit . . .
LajECOsi+gHp
IVi
2,6—2,7
2—3
f
—
asurit ....
3NaAlSi04.Na2S3
1.
5*
D
—
aumontit . . .
CaAljSiiOia + 4 HjO
Vi
2,25—2,35
3—3,5
fs, Pr 860, T
1,52
0,012
aurionit . . .
PbCI[OHl
IVi
—
3—3,5
f
2,12
—
aurit
(Ru, Os)S2
I5
6,99
7-8
Ö
—
autarit ....
CaLJOälz
Vi
4,59
4 ; ~
—
—
avenit ....
Na[ZrO. F](Mn, Ca, Fe)[Si03T2
Vi
3,55
6 ; T
1,75
0,040
awsonit ....
1
H4CaAl2Si20io
IVi
3,08—3,09
8
f : T = 90»,
Pr 113»
1,67
0,019
jazuhth ....
(Mg, Fe, Ca)[A10H],[P04]2
Vi
- 3—3,12
5-6
Prgi'«
1,62
0,036
eadhillit . . .
[PbS04]4[C03]2+ H2O
Vi
6,26—6,55
2,5
t:T=9oo
—
—
eonit
K2Mg[S04]2+ H2O
Vi 2,376
2,5—3
T
—
—
epidolith . . .
(F,OH)j(Li, K, Na) AljSisOj,
(4- Rb^O, CsjO)
Vi
2,8—2,9
2,5—3
f
1,60
—
eucit
(K,Na)AlSi20«
Psd. I '2,45—2,50
5,5—6
1,51
0,001
ibethenit . . .
[CuOHlCuPO«
IVi
3,6—3,8
4 T.T
—
iievrit
i
11 III
HCaFetFeSijO,
IVi
3,9—4,1
5,5-6 i t,t,T
1,89
—
Phflipp.
726
155 h
Tabelle (
1er für den Chemiker und Physiker wichtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156:
Synonyma.
Für spez.
Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 6f
5, 70, 208 ff
Kryst.-
Svst
■
mittlerer
mittlei
Name
Formel
Sp. Gew.
Härte Spaltbarkeit
Brechungs-
Doppe
oyäi.
1
exponent
brechu
Limonit ....
Fe403(OH]6
IV
3,3—4
5—5,5
0,048
Linarit
[(Pb, Cu)OH]2S04
Vi
5,3—5,45
2,5—3
f : t = 102.0
—
—
Lithiophilit . . .
Li(Mn, Fe)P04
IVi
3,42—3,5
4—5
f, t, Pr 133«
—
—
Loeweit ....
2Na2Mg[S04]a+5H20
111,
2,376
2,5—3
t, Pr
—
—
Löllingit ....
FeASa
IVi
7,1—7,4
5—5,5
f , Pr 78»
—
—
Lorandit ....
TlAsSa
Vx
5,529
2 — 2.
T:fi= 1280
Ti:T2 = i280
groß
—
Loranskit . . .
TaA. Y2O3, CeA» CaO,
FeA» ZrOa, H2O
—
4,16—4,6
4,5- —5
—
—
—
Magnesitspat . .
MgCOg
n«
2,9—3,1
4—4,5
R 107.''
1,65
0,202
Magnetit ....
FeFegOi
h
4,9—5,2
5,5—6,5
—
—
—
Magnetkies . . .
FeS
"9
4,54—4,64
3-- 4-
Pr 120«
—
—
Malachit ....
CuCOg.CuLOHla
Vi
3,7—4,1
3,5—4
f > Ts
1,88
Malakon ....
ZrSiOi-HgO
(+ U2O3, Y2O3, EraOg, CejOg)
Uli
3,6—4,1
5-6
Pr 90", Py83.<'
—
—
Manganblende .
MnS
I2
3,9—4,0
3« —4
W
—
—
Manganit . . .
MnO[OH]
IVi
4,2—4,4
3- —4
T, Prgg-^t
—
—
Manganosit . . .
MnO
ii
5,18
5- -6
—
—
—
Manganspat . .
MnCOa
11«
3,3—3,6
3,5—4,5
K
—
stark
Margasit ....
H2CaAl4Si20i2
Vi
2,99—3,10
3,5—4,5
f
1,64—1,65
0,01
Marialith ....
NaiAlaSiAiCl
11I3
2,566
5,5-6
—
—
—
Marignacit . . .
NbaOj, TajOj, ThOa, TiOg, SiOa,
CeaOj, Y2O3, CaO, FegOg, UO,
MgO, NaaO, K2O, F
h
4,13
5—5,5
groß
Markasit ....
FeSa
IVi
4,65-4,88
6—6.
Pr 105O,
(Pr78")
—
—
Mascagnin . . .
[NH^laSO^
IVi
1,76—1,77
2—2,5
f
—
—
Meerschaum . .
H4Mg2Si30io
—
2
2—2,5
—
r,54
—
Meionit ....
CaiAleSigOas
11I3
2,6 — 2,74
5,5—6
Pr 90", Pr
1,58
0,03.
Melanit ....
Ca3(Fe,Al,Ti)2[(SiTi)04]3
ii
3,8-4,1
7
D
1,86
-'.
Melanocerit . . .
i2(H2,Ca)Si03.3(Y,Ce)B03
.2H2(Th, Ce)02F2
.8(Ce, La, Di)OF
He
4,13
5-6
^
Melilith ....
Na2(Ca, Mg)n(Al, Fe)4[Si04]9
Uli
2,90 — 2,95
5—5,5
t, Pr 90°
1,63
0,00
Melinophan . .
NaCa2Be2Si30ioF
nh{>)
3,00 — 3,02
5—5,5
T
1,61
0,01
Mellit
AI2C12O12 + 18H2O
Uli
1,55—1,65
2—2,5
Py93"
1,53
0,02
Mendozit ....
Na2S04.Al2[S04]3+24H20
I3
1,88
3
—
—
—
Mennige ....
PbaPbO^
4,6
2—3
—
—
—
Mesolith ....
Na2Al2Si30io + 2H2O:
CaAl2Si30io+ 3H20 = i:n
Vi
2,2—2,4
5
Pr 92"
1,49
—
Metacinnabarit .
HgS
I2
7,7—7,8
3
—
—
—
Miargyrit . . .
AgSbSa
Vi
5,1—5,3
2 — 2»
Ts, T : T =
138«
"^
Miersit
AgJ
h
—
—
D
—
—
Mikroklin . . .
(K,Na)AlSi308
VIi
2,54—2,57
6
■f : f = 90".,
t : T = 118.«
1,52
o,o<
Mikrolith ....
(Ca, Mn, Fe, Mg)2 (Ta, Nb)207
ii
5,48—6,13
5-6
—
—
—
Milarit
H KCaaAlaLSiaOg]«
iii(?)
2,59
5,5—6
—
—
—
Millerit ....
NiS
"9
5,26—5,9
3—4
R 159",
R i6i.°
—
—"
Mimetesit . . .
Pb5Cl[As04]3
113
7,19—7,25
3,5—4,0
P82O.
2,14
0,0:
Mizzonit ....
nCa4Al6Si6025 . mNa4Al3Si9024Cl
11I3
2,54—2,76
6-6,5
Pr 90", Pr
1,55
0,0:
Moissanit . . .
CSi
He
—
—
—
—
—
Molybdänglanz .
M0S2
Hl
4,7—4,8
I !•
f
"
Philipp.
155 i
727
Tabelle
der für den Chemike
r und Physiker wichtigsten
1
Mineralien.
J Hier nicht aufgeführte Mineralnamen
suche man in der folgenden Tabelle 156:
Synonyma.
Für spez
. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 f
.
^^'\ Sp. Gew. Härte Spaltbarkeit
mittlerer
mittlere
Name
Formel
Brechungs-
Doppel-
exponent
brechung i
olybdänocker .
M0O3
IVi , 4,0— 4ö 1—2
f , T, t
1
onazit ....
(Ce, Nd, Pr, La) PO4
(-f ThjCPO*]«)
Vi 4,9—5,25 5—5,5
f:T=i03».,ts
1,81
0,048
onticellit . . .
CaMgSiOi
IVi 13,03—3,25 5— 5ö
T
1,66
0,017
ontmorillonit .
Gemenge der Hydrogele von
AI2O3 u. SiOj
amorph — —
~
ontfoydit . . .
HgO
IVi - i 2-3
f
—
—
osandrit . . .
SiOj, ZrOj, TiOj, GeO^, Ce^Os,
Vi 2,93—3,03, 4
f
1,65
0,012
YjOa, CaO, Na^O, HA F
1
ossit
(Fe,Mn)(Nb,Ta),06
Uli
6,45
—
—
—
—
üUerit ....
Hydrogel v. SiOj u. AI2O3
amorph
1,97
—
—
—
—
uscovit ....
H2(K,Na)Al3Si30i2
Vi
2,76—3,1
2—3
f
1.58
0,038
uthmannit . .
(Ag, Au) Te
IV2 — 2.
f
—
—
legit
ZrOj, SiOa.CeOj Th02,Nb205»
Ta,Os, UO3, Y2O3, FejOa, CaO,
MgO, HjO
Uli ! 4,09 • 7,5
1
stark
agj'agit ....
AujSbjPbioTeeSis
IVi 6,85—7,20! 1—1,5
f
—
—
atroborocalcit .
NaCaBäOg- 6H2O
? 1,65—1,8 1 I
—
—
—
atrolith ....
Na2Al2Si30io + 2H2O
IVi |2,20 2,26
5—5,5
. Pr9i<'
1,48
0,013
atron ....
Na2C03+ loHjO
V»
1,4—1,5
1—1,5
T, Ts, Pr 76-Ö
—
—
atronsalpeter .
NaNOs
II.
2,1—2,2
1,5—2
R106.»
1,50
0,251
aotantalit . . .
Nb205, TaaOä, FeO, MnO, K,0,
NajO, H2O
Il
—
5-6
—
—
ephelin ....
(Naa, K2, Ca) Al2Si208
.n(Na2, K, Ca) Al2Si30io
II4 12,58—2,64' 5,5— 6
1 !
Pr 120«, T
1,54
0,005
eptunit ....
(Na, K)2(Fe,Mn){Si, Ti)-Ou
Vi i 3,234 5—6
PrSo»
—
—
ickelblüte . . .
NiaCAsOJa-^ SUfi
Vi 3—3,1 2—2,5
—r
—
—
i ekel eisen . . .
(Fe, Ni.Co)
Ii 7,3—7,8 —
W
—
—
ickelgj-mnit . .
(Ni,Mg),Si30io+6H20
— j 2—2,3 2—3
—
—
—
ickeloxydul . .
NiO
Ii ! 6,4-6,8 5,5-6
—
2,2
—
ontronit . . .
Hydrogel v. Si02 u. Ye^Oa
amorph 2,08 i —
—
—
—
orthupit . . .
2MgC03 . 2 N a2C03 . 2 N aCl
ii ; 2,38 -
—
1,51
—
ameait ....
(Mg, NDSiOg- nHaO
— 1 2,3 — 2,8 2 — 3
—
—
—
iigoklas ....
NaAlSi308 : CaAl2Si208
= 6:1 — 2:1
VIi 2,64—2,66' 6—6,5
f:T=93-°,
T:T= 121»
1,54
0,007
livenit ....
Cu[Cu.0H]As04
IVi 4,1—4,4 i 3
Pr 92'",
—
Priii», T
livin
(Mg, Fe)2Si04
IVi
3,27—3,57 6,5—7
t,T
1,67
0,036
?al ....
SiOj.xHaO
amorph 1,9 — 2,5 i 5« — 6»
—
1,44
—
rthit
H(Ca, Fe)2(Al, Ce)3Si80i3
Vi ' 3-4 1 5- -6
T:T = 115»
1,68
0,032
rthoklas . . .
(K, Na)AlSi308
Vli 2,54-2,58 6
Psd.V
f : f = 90",
T : T = 119»
1,52
0,006
smiridium . .
(Ir,Os, Pt, Rh, Ru)
II, 18,8-19,5
7
f
—
zokerit ....
CnHan
amorph ' 0,926
—
—
achnolith . . .
NaCaAlFg- H2O
Vi 2,9—3
3
T
—
—
andermit . . .
Ca2BAi-3H20
Vi 2,26 — 2,48
3
—
—
—
aragonit . . .
H2(Na,K)Al3Si30i2
Vi 12,78—2,90
■2,5—3
f
—
—
aralaurionit . .
PbCl[OH]
Vi 1 6,05
—
T
—
—
aratakamit . .
CU2C1[0H]3
IU(?)i 3,74
3
R
1,85
—
arisit
Ca[(Ce, La, Di)F]2[C03T3
IIa 3,9—4,4
4—5
f
1,70
0,08
atronit ....
Si02, AI2O3, Fe, Vd, S, Mo
- : 2,65
3,5
—
—
—
earceit ....
(Ag, Cu),AsSe
Vi 6,13—6,17
3
—
—
—
ektolith ....
1
1
NaHCasSijO,
V 1 2,74
1
4,5—5
f : f = 95-°
1,61
0,038 1
1
Philipp.
728
155 k
Tabelle (
der für den Chemiker und Physiker wichtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 166:
Synonyma.
Für spez
. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 ff
•
Kryst-
Syst.
mittlerer
mittlere
Name
Formel
Sp. Gew.
Härte
Spaltbarkeit
Brechungs-
Doppel-
exponent
brechunj!
Pennin
H4Mg3Si209 : H^MgaAlaSiOj
= 3 : 2 bis I : I
Vi
2,61—2,77
2—3
f
1,58
o,oox
Periklas ....
MgO
Ii
3,7—3,9
5,5—6
W, Ö
1,74
Perowskit . . .
CaTiOa
Psd. li
3,95—4,1
5,5
. w
2,38
—
Petalit
(Li, Na, H)Al[SiA]2
Vi
2,4—2,5
6,5
TT : T = I4I.»
1,51
0,012
Pharmakolith . .
HCaAs04+2H20
Vi
2,730
2—2,5
fs
—
—
Pharm akosiderit
2FeAs04.Fe[OH]3+5HaO
I2
2,9—3
2,5
. w
—
—
Phenakit ....
BcaSiOi
II,
2,96—3
7,5-8
Pr 120»,
R Ii6»»
1,66
0,016
Phillipsit ....
H2(Ca, K2)Al2[Si03]3+4H20
Vi
2,15—2,20
4,5
t,ts
—
0,003
Phlogopit . . .
(H, K)3(Mg,Fe)(Al,Fe)Si30ia
Vi
2,78-2,85
2,5—3
T
1,59
0,044
Phosphorchalcit .
[Cu.OHlaPOi
?
3,4—4.4
4—5
—
—
—
Phosphuranylit .
[liO^UPO,\+6H,0
—
—
—
—
—
Picotit
(Fe,Mg)(Al2,Cr2, Fe2)04
Ii
4,08
8
0
—
—
Piemontit . . .
HCa2(Al, Mn, FelgSigOis
Vi
3,4
6,5
f : T = II5'"
—
—
Pikromerit . . .
K2Mg[S04]2 + 6H2O
Vi
2,03
2,5—3
—
1,47
—
Pimelith ....
SiOz, AI2O3, FCaOs, NiO, MgO,
CaO, HgO
2,23—2,76
2,5
—
—
—
Pinguit ....
Hydrogel v. SiOg u. FCaO,
amorph
2,3—2,35
I
—
—
—
Pinnoit ....
MgB204+3H20
III4
3,3—3,37
3—4
—
—
—
Platin
Pt
II
14—19
4
—
—
—
Platiniridium . .
(Ir, Pt)
II
22,6 — 22,8
6-7
W
—
—
Plattnerit . . .
PbOa
Uli
8,56
5-5*
—
—
—
Pleonast ....
(Mg, Fe)(Al2, Fe2)04
h
3,5—3,6
8
..0
—
—
Polianit ....
MnOa
Uli
4,8—5,0
6.-7
Pr9o°
—
—
PoUux
H2CS4Al4[Si03],
ii
2,9—3,1
6,5—7
—
1,52
—
Polybasit . . .
(Ag, Cu)9(Sb, As)S8
Vi
6,0 — 6,25
2—2,5
T
—
—
Polyhalit ....
2CaS04.K2Mg[S04l2+2H20
Vi(.>)
2,77—2,78
2,5—3,5
T
—
—
Polykras ....
NbaOs, TajOs, TiOa, Y2O3,
ErjOs, CejOg, UO2, FeO, Hfi
IVi
4,7—5,1
5-6
—
—
—
Polymignyt . .
Nb205, TaaOg, ZrOg, TiOa, ThOa,
SnOa, (Y, Er)203, CeaOj,
(La,Di)203, Fe203,FeO,CaO,H,0
IVi
4,75—4,85
6,5
T,T
Powellit ....
Ca(Mo,w)04
1II3
4,526
3,5
—
—
—
Prehnit ....
H2Ca2Al2Si30i2
IV2
2,8—2,95
6.-7
f , Pr looo
1,63
0,033
Prochlorit . . .
H4Mg3Si209 : H4Mg2Al2Si09
— T • 2
Vi
2,78—2,96
I — 2
f
—
"•mä
Psilomelan . . .
Mn02(MnO, BaO, KjO, H2O)
—
4,13—4,33
5,5—6
—
—
-1
Pucherit ....
BiVO«
IVi
6,249
4
f
—
— ■;
Pyrochlor . . .
NbaOs, Ti02, ThOa, CeaO,, CaO,
FeO, UO, MgO, NajO, F
II
4,3—4,5
5—5,5
0
—
_^l
Pyrolusit ....
MnOg (+ nHaO)
?
4,7—4,9
2—2,5
—
—
Pyromorphit . .
PbäClLPO^],
113
6,9—7
3,5—4
Py8o.0,Pri2o<'
2,06
o,oia
Pyrop
(Mg, Fe, Ca)3(Al, Fe)2[Si04],
II
7,5
3,7-3,8
D.
1,74
— ,'
Pyrophanit . . .
MnTi03
II7
4,54
5
Res-», R115"
2,66
o,27;1
Pyrophyllit . . .
HAISI2O8
IVi(?)
2,78—2,92
I
f
1,58
—.*'
Pyropissit . . .
Kohlenwasserstoff
amorph
0,9
—
—
—
—
Quarz
Si02
1112
2,5-2,8
7
—
1,55
0,009
Quecksilber . .
Hg
II
13,5—13,6
—
—
—
— ■
Randit
U[OH]4.[C03]«.Ca5H20
—
—
—
—
—
Raspit
PbW04
Vi
—
2,5
J.
2,6
^:
Realgar ....
AsS
Vi
3,56
!• — 2
fs,T, T:t
= 114«
—
l <'
Rhabdophan . .
(La, Di, Y, Er)P04.Hj0
(?)II
—
—
— >.'
od. III
«'-'
Rhodonit . . .
(Mn, Ca, Fe)2[Si08],
VIi
3,5—3,63
5—5,5
f:f=87.»,T
-^f
Philipp.
1551
729
Tabelle der für den Chemiker und Physiker wichtigsten Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156 : Synonyma.
Für spez. Gewicht und Brechungsexponenten vgL auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 ff.
Name
Formel
Kryst-
Syst
' mittlerer mittlere
Sp. Gew. I Härte i Spaltbarkeit Brechungs- Doppel-
'' exponent brechung '
Rhönit .
^ickardit
^iebeckit
Zinkit .
^inneit
^isörit .
^osenbuschit
^otbleierz .
(otkupfererz
<otnickelkies
<otzinkerz .
^owlandit .
^utherfordin
(utherfordit
Ntü . . .
»afflorit . .
alit ....
almiak . .
amarskit .
apphirin
assolin . .
cheelit . .
chizolith ,
ichreibersit
iChröckingerit
chwatzit .
chwefel . .
elenblei . .
elenkupferblei
elenquecksilber
elensilber . . .
elenwismutglanz
enarmontit ,
erpentin . .
über ....
ilberamalgam
" '?lanz . ,
Kupferglanz
anit
klas
-it .
Jit .
:th .
reiskobalt
perrylith
II m
(Ca, Na,K,),Mg,Fe,Fe,Al«
(Si, Ti),0,o
CuiTe,
Na,Fe,[SiCVl,
SiO„ TiOi, CeO, LaO, DiO,
CaO, Na^O, F
FeCl,.3Kl.NaCl
NbA. TajOs, TiO, (Y, Er),0,
(Ce, La, Nd)20s, CaO
(+ SnO^ ThOj, UOj, PbO, CO,)
2Na,ZrO,Fj.6CaSiO,
• TiSiO^TiO,
PbCiO»
CUjO
Ni{As,Sb)
(Zn, Mii)0
( Fe,Mg)( Y,Ce,La),[YF],[Si,07i
UCO5
TiO,, U0„ Ce,0„ Y,0,
TiO,
(Co, Fe, Ni) (As, S),
CaMg[SiCg,
[NH^lCl
( Fe,Ca, U0,),( Y,Ce),(Nb,Ta),Oa
(+ Sn, W, Zr, Th)
MgsAluSijO«
B[OH],
(Ca, Mo) WO4
3SiO,.2(Fe,Mn,Ca)0.(Na,H),0
(+ TiO„ Ce,0„ Y,0,)
(Fe, Ni, Co)aP
U[CO,]2 -f nH,0
aCujSbSs- CuHgjSbS«
S
PbSe
(Pb, Cu,)Se
HgSe
(Agi, Pb)Se
BijSe,
Sb,S,
H4(Mg,Fe)3Si,0,
Ag
(Ag, Hg)
AgjS
(Cu, Ag)2S
AljSiOj
ErNbO«
PbASjS«
CaAljSiaOio-f 3H,0
FeAs04+ 2H,0
3NaAlSi04.Naa
(Co, Fe, Ni) (As, s),.
(Pt, Rh) (As, Sb),
VI, ; 3,58 (?)
V,
Vi
n.
7,54
3,4
3,46
2,34
4,179
3,30—3,32
5,9—6
ii i 5,7—6,2
II.
7,3—7,7
I» (?) 5,4—5,7
I (?) 4,515
— i 4.82
Vi 5,55—5,69
Uli 4,2—4,3
IVi 6,9—7,3
Vi '3,25— 3 A
I5 1,5—1,6
IVi ; 5,^5,8
Vi
VIi
III» 5,9-6,1
VIi
III (?)
IVi
I>
IVjOi,
I
I (?)
h
h
IV
h
IV(?)
Il
II
II
IVi
IVi
"I4
IV
V,
IVi
Ijod.,
u
h
2,97—3,13
1
J7,o2— 7,28:
5,10
1,9—2,1
8,2—8,8
7—7,5
8,1^-8,47
8,0 j
6,2—7,0 I
5,2—5,3
2,5—2,7 ■
10,1 — ii,i
13,7—14,1
7,2—7,4
6,2—6,3
3,23—3,25
4,89
5,393
2,16 — 2,4
3,1—3,2
2,2—2,4
6,37—7,3 ,
10,6 !
3,5
5-6
5
3
5,5
T:T = 114°
Pr 124»
t
Pr 120»
f :fi=io2»,
5—6 f:f,=ii2.°
2,5—3 Pr 93*°, T, T
3- -4 Ö(W)
3,46—3,49
1,4—1,5
4.
5,5
6-6,5
4,5—5
5-6
1,5—2
5-6
7,5
I
4,5—5
T, Pr I20»
Pr 90", Pr 9o«>,
Py 84.»
t
Pr87»
O
T
i>y 130.»,
Py "4", t
6,5
3-4 I O
1,5— 2,5j T, Pr I02»
2,5-3 \ W
2,5
2,5
2,5 w
2—3 t
2—2« Ö
3—4
2,5—3
3—3,5
2—2,5
2» —3
6-7
6
3 '
5— 5,5^
3,5—4
5,5
5,5
6-7
D, W I
• "^ i
Py IOC«* j
.. T
. Pr 9i»*
T, Pr I20« T !
D !
w,o
1,69
1,67
1,65
2,42
2,8
er. 2
2,71
1,64
1,71
1,92
1,62
2,08
2,09
1,54
1,67
1,50
M8
0,004
0,026
0,021
0,287
0,006
0,03
0,282
0,01
i 0,022
0,007 !
Philipp.
730
155
m
Tabelle der für den Chemiker und Physiker wi
chtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156:
Synonyma.
Für spez. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70, 208 ff.
Kryst.-
Syst.
mittlerer
mittlere
Name
Formel
Sp. Gew.
Härte
Spaltbarkeit
Brechungs-
Doppel-
1 exponent
brechun
Spessartin . . .
(Mn, Fe)3(Al. Fe)2[Si04]3
Ii
3,77—4,27
7
D
1,81
Spinell (edler) .
MgAl204
Ii
3,52—3,71
8
.. 0
1,71
Spodumen . . .
(Li, Na)Al[Si03]2
Vi
3,13—3,19
6,5—7
Pr870
1,67
0,016
Staffelit ....
Ca5F[P04]3.nCaC03+ H^O
IM?)
3,128
4
—
Staurolith . . .
HFeAl^SiaOia
IVx
3,65—3,77
7—7,5
t, Pr 129."
1,74
0,0 IG
Steenstrupin . .
(Na, H)i2(Mn,Ca,Mg)3
(La, Di, y, Fe)2(Si, Th)iA6
.4(P, Nb)04Ce.CaF2.4H20
He
3,38
4
~,
Steinsalz ....
NaCl
Ii
2,1 — 2,2
2
. w
1,54
Stephanit .
AgäSbSi
IV2
6,2-6,3
2 — 2,5
T, Pr 107.0
Sternberglt .
AgFe2S3
IVi
4,2—4,25
1—1,5
f
.■
Stibiotantalit
(Ta, Nb)Sb04
IV2
5,98—7,37
5—5,5
—
2,42
—
-1
Stiblith. . .
H2Sb205
5,1—5,3
4—5,5
—
Stilpnosiderit
Hydrogel von FegO,
amorph
3,3—4
1—5
—
—
Stolzit . . .
PbWOi
III3
8-8,3
3
T, Py I3I'''
— '!
Strengit . .
FeP04 + 2H2O
IVi
2,87
3—4
.. T
—
— t
Strontianit .
SrC03
IVx
3,6—3,73
3,5
Pr 117-'', T,
Pr 69.0
—
Strüverit . .
FeO.(Ta, Nb)205.4Ti02
Uli
—
—
— ■
—
— .'
Struvit . .
[NH4]MgP04+6H20
IV2
1,66—1,75
1,5—2
f, f
—
Sulfoborit .
2MgS04.2Mg2B205+9H20
IViOd.2
2,44
4*
Prii6.»
1,54
0,017
Sulvanit
3CU2S.V2S5
—
4,0
3,5
—
Sylvanit . .
(Au, Ag)Te2
Vi
7,99—8,33
1,5—2
fs
—
—
Sylvin . . .
KCl
Ij
1,9—2
2
W
1,43
—
Synchysit .
[CeF]Ca[C03]2
IIb
3,90
4,5
—
stark
Syngenit . .
K2Ca[S04]2+ H2O
Vi
2,603
2,5
F'r74°,Ts(f)
—
_
Tachyaphaltit
(Zr,Th)2Si30io+2H20
Uli
3,6
5,5
—
— •
Tachyhydrit
CaMg2Cl6+ 12H2O
Ile
1,66
R 76«
—
—
Talk ....
H2Mg3[SiO;]3
Vi
2,69 — 2,80
I
f
1,57
0,050
Tantalit . .
(Fe, Mn)[(Ta, Nb)03]2
IVi
6,3-8,0
6-6,5
T
— ,,
Tapiolit . .
(Fe,Mn)[(Ta,Nb)03]2
IIlx
7,36—7,8
6
—
" —
— :-i
Tarnowitzit
(Ca, Pb)C03
IVi
2,99
3—4
—
—
—
Tellur . . .
Te
Ile
6,1—6,3
1—2,5
Pr 120», T
—
—
Tellurblei .
PbTe
Ii
8,1—8,2
3—3,5
W
Tellurgoldsilbe
(Ag, Au)2Te
Ii(?)
8,72—9,40
2,5—3
—
—
— ,
Tellurit . .
Te02
IV
5,90
2
f
— !
Tellursilber .
Ag2Te
Ii(?)
8,13—8,45
2,5—3
—
—
—
Tellurwismut-
—
glanz . .
BiaTeg •
—
7,6—8,3
2
—
—
Tengerit . .
Y2[C03]3+nH20?
—
—
—
—
Tenorit . .
CuO
VIi
Psd. V
5,8-6,3
3—4
t, Pr 95°
er. 2,8
— _■■
Tephroit . .
(Mn, Mg)2Si04
IVi
3,95—4,12
5,5-6
T, T
—
fi'
Termierit .
Hydrogel v. AljOg u. Si02
amorph
1,21
2
—
—
— ^,.'"
Tesseralkies .
CoASg
I3
6
6,7—6,9
W
—
i
Tetradymit . .
Bi2Te2S
He
7,4—7,5
I — 2
T
—
—^
Thalenit . . .
H2Y4Si40i5(+ He)
Vi
4,15—4,3
6,5
—
1,74
0,013
Thenardit . .
Na2S04
IVi
2,67 — 2,68
2,5
t
1,48
— ■
Thermonatrit .
Na2C03+ H2O
IVi
1,5—1,6
1,5
.. T
—
— t
Thomsenolith .
NaCaArFc+ H2O
Vi
2,93—3
2
T, Pr 90°
—
—
Thomsonit . .
2(Ca, Na2)Al2Si208+5H20
IVi
2,34—2,38
5—5,5
f, f, T
1,51
0,028
Thorianit . .
(Th, U)02
Ii
8—9,7
5- —7
W
>i,8
—
(+ He, Ce, La, Di, Pb, Fe)
Thorit
ThSi04 (+ He)
IIIx
4,4—5,4
4*
Pr9o°
—
-r
1 1
'
-^
Philipp.
155 n
731
Tabelle (
der für den Chemiker und Physiker wi
chtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden
Tabelle 156:
Synonyma.
Für spez.
Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 6
5, 70, 208 ff
'^Syst'Sp.Gew. Härte
mittlerer
mittlere
Name
Formel
Spaltbarkeit
Brechungs-
Doppel-
exponent
brechung
rhorogummit . .
UO3.3ThO2.3SiO2.6HjO
(-f Ce, Y, AI, Fe, Pb, Ca, P)
in (?) 4,43— 4,54 4—4,5
—
—
rhuringit . . .
HigFegCAl, Fe)8Si60u
— i 3,2 2—2,5
... . T
—
—
rinkal
NaaB^Ov-^ 10H2O
Vi
1,7—1,8 2—2,5
T, Pr 870, Ts
1,46
0,025
ritaneisen . . .
FeTiOs (-1- Yt^O^)
"7
4,56—5,21
5-6
—
ntanit
CaTiSiOa
Vi
3,4—3,6
5—5,5
Prii30., T,
Pr 134"
1,96
0,141
ritanmagneteisen
Fe(Fe,Ti)204
1 1
h ! 4,9—5,2 15,5—6,5
ropas
Al2(F,OH)2Si04
IVi
3,4—3,6
8
f, Pr92-»,
Pr58"
1^2
0,009
ropazolith . . .
Ca^FeaCSiO^la
Ii
3,8-4,1
7
D
—
—
Fremolit ....
CaMgaLSiOal^
Vi
2,93—3
5-6
Pri24«, T,Ts
1,61
0,027
rridymit ....
SiOa
ni(?)
2,3
7
Pr 120«
1,48
0,002
rriphylin . . .
Li(Fe,Mn)P04
IVi
3,5—3,56! 4—5
f, t, Pr 133"
Fritomit ....
2(H2, Na2,Ca)Si03
n6(?);4,i5— 4,25: 5,5
—
—
.(Ce, La, Di, Y)B03
.H2(Ce, Th)02F2(+ Ta, Zr, Fe)
Troegerit ....
[U02]3[AsOj2-r 12H2O
Vi(.>) 3,3
—
... Ts
—
—
Trona
Na2C03.NaHC03-f 2H2O
Vi 2,1 — 2,2
2,5—3
T:T=io2-»,
Pr 132-°
1,51
—
Troostit ....
(Zn, Mn)2Si04
"7 i 4—4,1
5,5
—
—
—
rschermigit . .
[NH4]2S04.Al2[S04]3-f 24H2O
I3 ' 1,50
I — 2
—
—
—
rschewkinit . .
SiOj, Ti02, Th02, Y2O3, CejOg,
(La, Di)203, FeaOg, AI2O3, FeO,
CaO, H2O
— 4,33—4,55 5—5,5
i
furmalin ....
(H,Li,Na, K)jAl3[B.OH]2Si40i»
119 12,94—3,24 7—7,5
R 133°,
1,65
0,017 bis
Ir u
(+ Fe203, FeO, MgO, MnO)
I
Pr 120»
0,035
Tychit
2MgC03.3Na2C03.Na2S04
Ii
2,46 —
1,50
Tysonit ....
(Ce, La, Di)Fg
111
6,10—6,16 4,5—5
...
T
—
—
Üranocircit . . .
Ba[U02]2[P04]2+8H20
IVi(.?)
3,53 —
f,t,t
—
Uranopilit . . .
8U03.Ca0.2S03+25H20
—
3,75—3,97 —
—
—
Jranosphärit . .
Bi203.2U03+3H20
—
6,36 2—3
—
—
—
Uranospinit . . .
Ca[U02]2[As04]2
IVi(?) 3,45 i 2-3
f
—
—
Jranothallit . .
2CaC03. U[C03]2 + 10H2O
IVi 1 - (2,5-3
t
Jranothorit . .
ThSi04.USi04
— 4,13 5
Jranotil ....
CaUjSiaOu— 6H2O
Vli 3,81—3,961 2—3
—
—
Jranpecherz . .
(U,Pb2)3.[UOe]2
(+Th02, NbaOj, Y203,La203,He)
Ii
8—9,7 j 5—6
1
—
—
Jwarowit . . .
CaaCrjLSiOii
Ii
3,42—3,77 7—8
D
1,83-1,85
—
^alentinit . . .
SbjSa
IVi
5,6-5,8
2 3
f , Pr 137»
'/anadinit . . .
Pb5Cl[V04]3
IIa
6,8-7,2
3
2,34
0,055
''anthoffit . . .
3Na2S04.MgS04
2,7
2—3
—
j/esuvian ....
(H, F)(Ca, Fe,Mg,Mn)2
(Al,Fe,B)[Si04]2
Uli 3,35—3,45
6,5
Pr 90°,
Pr 90», T
1,72
0,002
''illiaumit . . .
NaF
ni(.>)
2,79
3
f, Pr9o''
1,33
—
/ivianit ....
Fe3[P04l2+8H20
Vi
2,6—2,7
2
Ts
1,59
stark
'Oglit
CaCOa, CUCO3, U(C03)2, H2O
IV(?)
—
—
—
—
''olborthit . . .
[(Cu, Ca, Ba)OH]3V04+ 6H2O
—
3,49—3,55
3
f
''on Diestit . .
Ag, Bi, Te, Au, Pb, S
—
'Vad
Mn02, MnO, H2O
—
2,3—3,7
1—3
—
—
—
Valpurgin . . .
[U02]3BiioAs4028 + 10H2O
VIi
5,76
3,5
t
—
—
'Vavellit ....
[A1(0H, F)]3[P04]2+5H20
IVi
2,3—2,4
3,5—4
Pr 126.»,
Pr 107«
—
—
Veißnickelkies .
NiASa
'Vi
7,09—7,19
Philipp.
732
155 0
Tabelle der für den Chemiker und Physiker wichtigsten
Mineralien.
Hier nicht aufgeführte Mineralnamen suche man in der folgenden Tabelle 156:
Synonyma.
Für spez. Gewicht und Brechungsexponenten vgl. auch die Spezialtabellen 64, 65, 70 208 ff
•
Kryst-
Syst.
mittlerer
mittler
Name
Formel
Sp. Gew.
Härte
Spaltbarkeit
Brechungs-
Doppel
exponent
brechur
Whewellit . . .
CaC204+ H2O
Vx
2,5
f, fs, Prioo^o
Wiikit
TagOg, NbaOj, TiOa, ZrOa,
CCaOa, Y2O3, SC2O3, Th02,
FeO, UO3, SiOz
amorph
4,85
6
Willemit ....
ZnaSiOi
II,
3,9—4,2
5,5
T
—
—
Wismut ....
Bi
n«
9,6-9,8
2,5
f, R69.«,
... R "7°
—
—
Wismutglanz . .
Bi,S,
IVx
6,4-6,6
2—2,5
T, T, Pr 92"
—
—
Wismutgold . .
AUgBi
n6(?)
8,2—9,7
I« — 2
R
—
—
Wismutocker . .
BiA-SHgO
Il6(?)
4,36 ?
—
—
—
—
Witherit ....
BaCOa
IVi
4,2—4,3
3—3,5
t, Pr n8«,
Pr 140"
—
—
Wittichenit . . .
CugBiSa
IVx
4,3
2,5
—
—
—
Wöhlerit ....
NagCaioNbaZrgSiioFaOia
Vi
3,41
5-6
ts, Pr 90"
1,71
0,026
Wolfachit . . .
(Ni,Fe)(As, S, Sb)2
IVx
6.372
4—5
—
—
Wolframit . . .
(Mn, Fe)W04
Vi
7,14—7,54
5—5,5
fs
—
—
Wolframocker .
WO3.H2O
IVx
5,52
2,5
—
—
— ■
Wolfsbergit . . .
CuSbSg
IVx
4,8—5
3,5
f, T
—
—
Wollastonit . . .
CaSiOa
Vx
2,8—2,9
4,5—5
f :f=95-",t
1,63
0,015
Wulfenit ....
PbMoOi
IlljOd.«
6,7—7,0
3
Py 131.0^ T
2,36
0,098
Wurtzit ....
(Zn, Fe, Cd)S
n»
3,98—4,07
3,5—4
i'r 120», f
>i,93
—
Xenotim ....
(Y, Er, Ce)P04
(+ Si02, ThOa, UO2, SO3)
Uli
4,45—4,68
4,5
i^r 90"
—
—
Yttrialith . . .
Si02, ThOa, Y2O3, Ce203,
amorph
4,575
5—5,5! —
—
—
(La, Di)203, U03,Al203, FeO,
'm
CaO, PbO
4
Yttrocerit . . .
(Y, Er,Ce)F3.5CaF2+ H2O
—
3,36
4—5
t : f = 108.0
—
jf
Yttrofluorit . .
(Gag, Y2, Ce2, Er2)Fe
Il
3,54—3,56
4* —4,5
0
1,45
— ".
Yttrokrasit . . .
Y2O3, TiOa, ThOa, HgO
IVx
—
5,5—6
—
—
—
Yttrotantalit . .
(Y,Ce,Er)4[(Ta,Nb)A]3
(+ CaO, UO2, WO3, FeO, GaO,
H2O)
IVx
5,5—5,9
5—5,5
f
Yttrotitanit . .
CaTiSi05.(Y,Al, Fe)2Si05
(+ Sc)
Vx
3,51—3,72
6-7
i'r
—
~i
Zeunerit ....
Cu[U02]2[AsOj2
IIIx
3,53
2,5
f, Pr 90"
—
~ii
Zinckenit
PbSbaS*
IVx
5,30—5,35
3—3,5
—
—
— 1
Zink ...
Zn
IleC?)
6,9—7,2
2
f, F>r 120O
—
m
Zinkblende
(Zn, Fe)S
I2
3,9—4,2
3,5—4
D
2,37
m
Zinkblüte
ZnC03.2Zn[0H]2
3,58—3,8
2—2,5
—
—
■M
Zinkspat .
ZnG03
Ile
4,3—4,5
5
R 107.0
—
"st
Zinkvitriol
ZnSOi+yHjO
IV3
2 — 2,r
2—2,5
f
1,47
O,0if
Zinn . . .
Sn {
Uli
IVx
7,18
6,52—6,56
2
2»
T, Pr 95°
—
Zinnkies .
Cu2FeSnS4
nie
4,3—4,5
4
T
—
Psd. I
Zinnober .
HgS
II12
8—8,2
2—2,5
i»r 120O
2,97
o,J*
Zinnstein .
SnOa
IIIx
6,8-7
6-7
Pr 90», Pr 90»
2,03
0,0^
Zinnwaldit
(F,OH)2(Li,K,Na)FeAl3Si60i6
Vx
2,82 — 3,20
2,5—3
f
—
1
Zirkelit .
(Ga, Fe)(Zr, Ti, ThlaOg
(+ Y2O3, UO2, GeaOg)
II
4,74
5*
—
—
Zirkon . .
ZrSi04
Uli
4,0—4,7
7-8
Pr 90", Py84.''
1,95
o,q6
Zoisit . .
HCa2Al3Si30i3
IVx
3,25—3,36
6
f
1,70
O,O0(
1=
Philipp.
156
733
Mineralogische Synonyma zur Ergänzung der vorstehenden Tabelle. 1
D
ie rechts stehenden Mineralien sind in
der vorstehenden Tabelle nachzuschlagen.
Vcerdese vgl. Manganit
Arsenikkobalt- vgl
Skutterudit.
Bromit vgl. Bromargyrit
Vchat ,
, Chalcedon.
kies
Bromlit ,
, Alstonit.
^chirit
, Dioptas.
Arsenit „
Arsenolith.
Bromsilber ,
, Bromargyrit.
^dular ,
, Orthoklas.
Arsennickel „
Rotnickelkies.
Bromyrit ,
, Bromargyrit.
Vgalmatolith ,
, Pyrophyllit, Talk.
Arsennickel- „
Chloanthit, Weiß-
Bunsenit ,
, Nickeloxydul.
^gat
, Chalcedon.
kies
nickelkies.
Buntbleierz ,
, Pyromorphit.
^kanthit
, Silberglanz.
Arsenopyrit „
Arsenkies.
Buntkupferkies ,
, Buntkupfererz.
Vkmit ,
, Aegirin.
Arsenpolybasit „
Pearceit.
Byssolith ,
, Aktinolith.
Vlabandin ,
, Manganblende.
Arsensulfid „
Dimorphin.
Cadmiumblende,
, Greenokit.
Uaun ,
, Kalinit,Mendozit,
Asbest „
Aktinolith, Ser-
Calait ,
, Kallait.
Tschermigit.
pentin.
Calamin ,
, Kieselzinkerz.
Alaunstein ,
, Alunit.
Asbolan „
Kobaltmanganerz.
Calamit ,
, Tremolit.
Uexandrit ,
, Chrysoberyll.
Astrakanit „
Blödit.
Calcedoine ,
, Chalcedon.
VUanit
, Orthit.
Auerbachit „
Malakon.
Calcit
, Kalkspat
Allochroit ,
, Aplom.
Autunit „
Kalkuranit.
Cameol ,
, Chalcedon.
Mtait
, Tellurblei.
Avanturin „
Quarz.
Caryocerit ,
. Karyocerit.
Mvit
, Malakon.
Azurit „
Kupferlasur.
Castelnaudit ,
, Xenotim.
Amalgam ,
, Goldamalgam,
Baryumcar- „
Witherit.
Castorit ,
, Petalit.
Silberamalgam.
bonat
Celadonit ,
, Glaukonit
Amazonenstein ,
, Mikroklin.
Baryumfeld- „
Celsian und Hya-
Celestine ,
, Coelestin
Amethyst ,
, Quarz.
spat
lophan.
Cenosit ,
, Kainosit
Amiant ,
, Aktinolith.
Baryumparisit ,,
Cordylit
Ceylanit ,
, Pleonast
Ammoniak- ,
, Tschermigit.
Baryumphyllit „
Chloritoid.
Chalcanthit
, Kupfervitriol.
alaun
Bastit
Serpentin.
Chalkolith
, Kupferuranit.
Amphibol ,
, Aktinolith , Arf-
Bauxit „
Beauxit.
Chalkopyrit ,
, Kupferkies.
'monokl.)
vedsonit, Barke-
Bechilit
Borocalcit.
Chalkosin ,
, Kupferglanz.
vikit , Glauko-
Bergkrystall „
Quarz.
Chalkostibit
, Wolfsbergit
phan, Hornblen-
Bergleder „
Serpentin.
Chalkotrichit ,
, Rotkupfererz.
de, Nephrit, Rie-
Bergseife
= verunreinigter
Chert
, Chalcedon.
beckit, Tremolit.
Ton.
Chessylith
, Kupferlasur.
•Amphibol ,
, Anthophyllit,
Bismut „
Wismuthocker.
Chiastolith
, Andalusit
(rhomb.)
Gedrit
Bismutin „
Wismutglanz.
Chilesalpeter ,
, Natronsalpeter.
Anauxit ,
, Montmorillonit.
Bitterspat „
Dolomit, Magne-
Chlorammo- ,
, Salmiak.
Anderbergit ,
, Malakon.
sitspat.
nium
Anglarit ,
, Vivianit.
Blättererz „
Nagyagit.
Chlorargyrit ,
, Chlorsilber.
Ankvlit
, Ancylit.
Blättertellur
Nagyagit.
Chlorblei ,
, Cotunnit.
Annabergit
, Nickelblüte.
Blaueisenerz „
Vivianit.
Chlorit
, Klinochlor, Pen-
Antimonarsen
, Allemontit
Blauspat „
Lazulith
nin, Prochlorit.
Antimonarsen-
, Korynit, Wolf-
Bleiantimon- „
Zinckenit.
Chlorkalium ,
, Sylvin.
nickelglanz
achit
glänz
Chlomatrium ,
, Steinsalz.
Antimonblei-
, Boulangerit.
Bleiarsenglanz „
Skleroklas.
Christianit ,
, Harmotom.
blende
Bleicarbonat „
Cerussit
Chromeisenerz ,
, Chromit.
Antimonblüte
, Valentinit, Senar-
Bleichromat „
Rotbleierz.
Chromgranat ,
, Uwarowit
montit
Bleispat „
Cerussit.
Chrysolith ,
, Olivin.
Antimonit
, Antimonglanz.
Bleisulfat „
Anglesit.
Chrysopras ,
, Chalcedon.
Ant'monocker
, Cervantit und
Bleivitriol „
Anglesit.
Chrysotil
, Serpentin.
Stiblith.
Blende
Zinkblende.
Cimolit ,
, Montmorillonit
Antimonoxyd
, Valentinit, Senar-
Blutstein „
Eisenoxyd.
Cinabarit ,
, Zinnober.
montit.
Bohnerz „
Brauneisenerz.
Cinabre ,
, Zinnober.
Aphthalose
, Glaserit.
Borax „
Tinkal.
Citrin ,
, Quarz.
Aphthitalite
, Glaserit.
Bomit „
Buntkupfererz.
Clausthalit
, Selenblei.
Argentit
, Silberglanz.
Boronatrocalcit „
Natroborocalcit.
Clingmanit ,
, Margarit.
Argyrithrose
, Antimonsilber-
Borsäure „
Sassolin.
Comptonit ,
, Thomsonit
blende.
Bowenit „
Serpentin.
Coracit ,
, Uranpecherz.
Argyrose
„ Silberglanz.
Braunblei „
Pyromorphic,
Corindon ,
, Korund.
Arkansit
, Brookit
Brauneisenerz „
Limonit, Stilpno-
Comaline ,
, Chalcedon.
Arquerit
, Amalgam.
siderit.
Corundelit ,
, Margarit
Arsenantimon
, Allemontit.
Brauner Glas- „
Brauneisenerz.
Crichtonit ,
, Titaneisen.
Arseneisen
, LöUingit.
köpf
Cuprit ,
, Rotkupfererz.
Arsenige
„ Arsenolith, Clau-
Braunmanganerz,,
Manganit.
Cyanit ,
, Disthen.
Säure
detit.
Braunstein „
Pyrolusit
Cymophan ,
, Chrysoberyll.
Arsenikalkies
, Löllingit
Brazilit
Baddeleyit.
Cyprin ,
, Vesuvian.
Arsenikblüte
, Arsenolith, Clau-
Breithauptit „
Antimonnickel.
Cyrtolith
, Malakon
' A M . .
detit
Broeggerit „
Uranpecherz.
Dewalquit ,
, Ardennit
! Arsenikkies
„ Arsenkies.
Brogniartin „
Glauberit.
Deweylit ,
, Gymnit.
Philipp.
734
156 a
Mineralogische Synonyma zur Ergänzung der vorstehenden Tabelle.
Die rechts stehenden Mineralien sind in der vorstehenden Tabelle nachzuschlagen.
Diallag
Diallagit
Diamantspat
Dichroit
Diphanit
Dipyr
Diskrasit
Disomose
Domeykit
Doppelspat
Dufrenit
Dyskrasit
ßcume de mer
Egeran
Eisenglanz
Eisenkiesel
Eisentongranat
Eisstein
Eläolith
Elasmose
Eleolithe
Eliasit
Emeraude
cmerylith
Epsomit
Erdwachs
Eremit
Erythrin
Eugenglanz
Faserkiesel
Fassait
Federerz
Feldspat
Fer chrome
Fettbol
Feuerstein
Fibrolith
Flint
Fluornatrium
Flußspat
Freibergit
Frenzelit
Gahnit
Galmei
Gamet
Garnierit
Gelbbleierz
Gelbe Arsen-
blende
Gelbeisenstein
Genthit
Gersdorffit
Gibbsit
Giftkies
Giobertit
Glanzkobalt
Glaserz
Glasopal
Glimmer
vgl. Diopsid, Augit.
„ Manganspat.
„ Korund.
„ Gordierit.
„ Margarit.
„ Mizzonit.
„ Antimonsilber.
„ Arsennickelglanz.
„ Arsenkupfer.
„ Kalkspat.
„ Kraurit.
Antimonsilber.
Meerschaum.
Vesuvian.
Eisenoxyd.
Quarz.
Almandin.
Kryolith.
„ Nephelin.
„ Nagyagit.
„ Nephelin.
„ Gummierz.
„ Beryll.
„ Margarit
„ Bittersalz.
„ Ozokerit.
,, Monazit.
„ Kobaltblüte.
„ Polybasit.
„ Sillimanit.
„ Augit.
„ Jamesonit.
„ unter d. Syn. : Ba-
ryumfeldspat,
Kalifeldspat,
Plagioklas.
„ Chromit.
■ „ Bol.
„ Chalcedon.
„ Sillimanit.
„ Chalcedon.
„ Villiaumit.
„ Fluorit.
„ Antimonfahlerz.
„ Selenwismutglanz
„ Automolit.
„ Kieselzinkerz,
Zinkspat.
„ Granat.
„ Numeait.
„ Wulfenit.
„ Auripigment.
„ Limonit.
„ Nickelgymnit.
„ Arsennickelglanz.
„ Hydrargillit.
„ Arsenkies.
„ Magnesitspat.
„ Kobaltglanz.
„ Silberglanz.
„ Opal
„ Anomit,Biotit,Le-
pidolith, Lepidomelan,
Muscovit , Paragonit,
Phlogopit, Zinnwaldit.
Goslarit vgl.
Grammatit „
Granat „
Granat (ge- „
meiner)
Graphitoid „
Graubraunstein „
Graumanganerz „
Grauspießglas- „
erz
Grenat „
Grünblei „
Grüneisenerz „
Grünerde „
Guanajuatit „
Gummit „
Haarkies „
Halbopal „
Halit
Halotrichit „
Hamartit „
Hämatit „
Hartmanganerz ,,
Heliotrop „
Helminth „
Hemimorphit „
Hessit „
Hessonit ,,
Heteromorphit ,,
Himbeerspat „
Hintzeit „
Holzzinnerz ,,
Homichlin „
Honigstein „
Hornsilber „
Hornstein „
Hortonolith „
Hövelit „
Humboltilith „
Hyacinth „
Hyalit
Hyalosiderit „
Hydrocerit „
Hydrophan „
Hydrozinkit „
Hypargyrit
Idokras „
Ilmenit „
Ilvait „
Indigolith „
lolith „
Iridioplatin „
Iserin „
Ixiolith
Jaspis „
Jodit „
Jodsilber ,,
Zinkvitriol.
Tremolit.
Almandin.Aplom,
Grossular, Me-
lanit, Pyrop,
Spessartin, To-
pazolith, Uwa-
rowit.
Aplom,
Graphit.
Manganit, Pyro-
lusit.
Polianit, Pyro-
lusit.
Antimonglanz.
Granat.
Pyromorphit, Mi-
metesit.
Kraurit.
Glaukonit.
Selenwismutglanz
Gummierz.
Millerit.
Opal.
Steinsalz.
Haarsalz.
Bastnäsit.
Eisenoxyd.
Psilomelan.
Chalcedon.
Prochlorit.
Kieselzinkerz.
Tellursilber.
Grossular.
Jamesonit.
Manganspat.
Heintzit.
Zinnstein.
Kupferkies.
Mellit.
Chlorsilber
Quarz, Chalcedon
Olivin.
Sylvin.
Melilith.
Zirkon.
Opal.
Olivin.
Lanthanit.
Opaf.
Zinkblüte.
Miargyrit.
Vesuvian.
Titaneisen.
Lievrit.
Turmalin.
Cordierit.
Platiniridium.
Titaneisen.
= Tantali t +
SnOo.
Quarz, Chalcedon
Jodargyrit.
Jodargyrit,Miersit.
Jodyrit
Kalialaun
Kalifeldspat
vgl. Jodargyrit.
Kaliglimmer
Kalkeisen-
granat
Kalkfeldspat
Kalkglimmer
Kalkharmotom
Kalkm esotyp
Kalknatron-
feldspat
Kalktongranat
Kalochrom
Kalomel
Kaluszit
Kamazit
Kammkies
Kaolin
Kascholong
Kassiterit
Kastor .
Katzenauge
Keilhauit
Keramohalit
Kerargyrit
Kermesit
Kibdelophan
Kieseiguhr
Kieselmangan
Kieselsinter
Klapprothin
Kobaltin
Kobaltkies
Kohlensaures
Natron
Kollyrit
Kongsbergit
Kordylit
Kreuzstein
Krokoit
Krokydolith
Kryptolith
Kunzit
Kupferanti-
monglanz
Kupferblüte
Kupferglas
Kupferindig
Kupfernickel
Kupferoxyd
Kupferoxydul
Kupferschwärze
Kupfersilber-
glanz
Kupferwismut-
glanz
Lapis lazuli
Lasionit
Lasurstein
Leopoldit
Lepidokrokit
Lepidomelan
Leukoxen
Kalinit.
Orthoklas und
Mikroklin.
Muscovit.
Topazolith, M(
nit und Aplc
Anorthit.
Margarit.
Phillipsit.
Skolecit.
unter d. Syn. F
gioklas.
Grossular.
Rotbleierz.
Chlorquecksilb
Syngenit.
Nickeleisen.
Markasit.
Kaolinit.
Opal.
Zinnstein.
Petalit.
Quarz.
Yttrotitanit.
Haarsalz.
Chlorsilber.
Antimonblend(
Titaneisen.
Opal.
Rhodonit.
Opal.
Lazulit.
Kobaltglanz
Kobaltnickelk
Natron.
Allophan. f
Silberamalgaii
Cordylit.
Harmotom.
Rotbleierz.
Riebeckit.
Monazit.
Spodumen.
Wolfsbergit.
Rotkupfererz.
Kupferglanz.
Covelin.
Rotnickelkies.
Tenorit.
Rotkupfererz.
Tenorit.
Silberkupferg
Emplektit. W :
chenit.
Lasurit.
Vavellit.
Lasurit.
Sylvin.
Goethit.
Biotit. '
Titanit. i
Philipp.
d
156 b
735
Miner,
alogische Synonyma zur Ergänzung der
vorstehenden
Tabelle. |
Die rechts stehenden
Mineralien sind in
der vorstehenden
Fabelle nachzuschlagen.
.ichtes Grau-
vgl Polianit.
Nakrit vgL Kaolinit.
Plagioklas vgl
. Albit, Andesin,
manganerz
Nasturan ',
Uranpecherz.
Anorthit, By-
Jebigit
„ Uranothalit.
Natrocalcit „
Gaylüssit.
townit, Labra-
.inneit
„ Kobaltnickelkies.
Natronalaun „
Mendozit
dorit, Oligo-
•ithionglimmei
' „ Lepidolith, Zinn-
Natroncarbonat „
Natron, Thermo-
klas.
waldit
natrit.
Plasma „
Chalcedon.
-unnit
„ Phosphorchalcit.
Natronfeldspat „
Albit.
Plessit „
Nickeleisen.
.utecin
„ Chalcedon.
Natronglimmer „
Paragonit.
Plumosit „
Jamesonit
lackintoshit
„ Thorogummit.
Natronitre „
Natronsalpeter.
Pollucit
Pollux.
lagnesiaglim-
„ Biotit, Phlogopit.
Natronraesotyp „
Natrolith.
Polychrom „
Pyromorphit.
mer
Naumannit „
Selensilber.
Prasem „
Quarz.
lagnesiaton-
„ Pyrop.
Nephrit „
Aktinolith.
Priceit „
Pandermit.
granat
Newjanskit „
Osmiridium.
Priorit „
Blomstrandin.
\agnesit
„ Magnesitspat.
Niccollt „
Rotnickelkies.
Prismatin „
Komerupin.
\agneteisenerz
„ Magnetit.
Nickelarsenkies „
Arsennickelglanz.
Proustit „
Arsensilberblende
\agnetopyrit
„ Magnetkies.
Nickelglanz „
Arsennickelglanz,
Pseudomalachit „
Phosphorchalcit
\alakolith
„ Diopsid.
Antimonnickel-
Pseudophit „
Pennin.
laldonit
„ Wismutgold.
glanz.
Pyknit „
Topas.
Unganepidot
„ Piemontit.
Nickelin „
Rotnickelkies.
Pyrargyrit
Antimonsilber-
\anganglanz
„ Manganblende.
Nickelkies „
Millerit.
blende.
langankies
„ Hauerit.
Nickelkobalt- „
Kobaltnickelkies.
Pyrit
Eisenkies.
üngankiesel
„ Rhodonit.
kies
Pyrostilbit „
Antimonblende.
\anganocalcit
„ Manganspat.
Nickelocker „
Nickelblüte.
Pyrostilpnit „
Feuerblende.
\anganoco-
„ Columbit.
Nigrin „
Rutil.
Pyroxen „
Aegirin, Augit,
lumbit
Niobit
Columbit.
(monoklin)
Diopsid, Heden-
\anganotan-
„ Tantalit.
Nitratin „
Natronsalpeter.
bergit, Jadeit,
talith
Nivenit „
Uranpecherz.
Spodumen.
\anganpekto-
„ Schizolith.
Nosean „
Hauyn.
Pyroxen „
Bronzit, Enstatit,
lith
Oerstedit „
Malakon
(rhombisch)
Hypersthen.
^anganton-
granat
leerschal-
uminit
legabromit
\elakonit
„ Spessartin.
„ Kaolinit.
„ Embolit.
Tenorit.
Oligiste „
Olivenerz „
Omphacit „
Onyx „
Opaljaspis „
Eisenoxyd.
Olivenit.
Augit
Chalcedon.
Opal.
Pyroxen „
(triklin)
Pyrrhosiderit „
Pyrrhotin „
Quarzin „
Rhodonit, Ba-
bingtonit.
Goethit.
Magnetkies.
Chalcedon.
\elanglanz
\elanterit
„ Stephanit.
,, Eisenvitriol.
Operment „
Orangit „
Auripigment.
Thorit.
Quecksilber- „
homerz
Chlorquecksilber.
\enaccanit
„ Titaneisen.
Orpiment „
Auripigment.
Quecksilber- „
Montroydit.
\enilit
„ Opal.
„ Biotit.
Orthose „
Orthoklas.
oxyd
\eroxen
Osteolith
n<;trani+
Apatit.
M ^ 1 n Ir An
Rabenglimmer „
Zinnwaldit.
Desitin
\esole
\esotyp
„ Breunnerit.
„ Mesolith.
„ Natrolith, Skole-
cit, Mesolith.
Ottrelith
Outremer „
Owenit „
i T XtiLltlLn^XJll»
Chloritoid.
Lasurit.
Thuringit.
Rafaelit
Raseneisenerz „
Rauchquarz „
Rauschgelb „
Paralaurionit.
Brauneisenerz.
Quarz.
Auripigment.
tetacinabre
„ Metacinnabarit.
Pajsbergit „
Rhodonit.
Razoumoffskin „
Montmorillonit.
ktaxit
„ Serpentin.
Paraffin „
Erdwachs.
Redruthit
Kupferglanz.
Aikrobromit
„ Embolit.
Parasit „
Boracit.
Reichardtit „
Bittersalz.
\ilchquarz
„ Quarz.
Pargasit „
Hornblende.
Rensselaerit „
Talk.
limetit
„ Mimetesit
Pechblende
Uranpecherz.
Rhabdit
Schreibersit.
\inium
„ Mennige.
Peridot
Olivin.
Rhaetizit
Disthen.
lirabilit
„ Glaubersalz.
Periklin „
Albit.
Rhodochrosit „
Manganspat.
^ispickel
„ Arsenkies.
Perlglimmer „
Margarit.
Rhombarsenit „
Claudetit.
i\olybdänblei-
„ Wulfenit.
Perlsinter „
Opal.
Ripidolith „
Klinochlor, Pro-
spat
Petzit
Tellurgoldsilber.
chlorit.
'\1änit
„ Molybdänglanz.
Phakolith
Chabasit.
Rosenquarz „
Quarz.
dänoxyd
„ Molybdänocker.
Phengit
Muscovit.
Rote Arsen- „
Realgar.
"iivbdänsäure
„ Molybdänocker.
Pholerit „
Kaolinit.
blende „
Molybdit
„ Molybdänocker.
Phosphocerit „
Monazit.
Roteisenerz „
Eisenoxyd.
bndstein
„ Orthoklas.
Phosphorit „
Apatit.
Rötel
Eisenoxyd.
bnheimit
„ Eisenzinkspat.
Phosphor- „
Phosphorchalcit.
Roter Glas- „
Eisenoxyd.
Virion
„ Quarz.
kupfer
köpf
sbrvenit
„ Harmotom.
Piedmontit „
Piemontit.
Rotes Rausch- „
Realgar.
l^ullicit
„ Vivianit.
Pikrolith
Serpentin.
gelb
l^uriazit
jJadeleisenerz
i
„ Anhydrit.
Pitazit „ •
Epidot.
Rotgültigerz „
Antimonsilber-
„ Goethit.
Pittinerz
Uranpecherz.
(dunkel)
blende.
1
Philipp.
736
156 c
Mineralogische Synonyma zur Erg
änzung der vorstehenden
Tabelle.
Die rechts stehenden Mineralien sind in
der vorstehenden Tabelle nachzuschlagen.
Rotgültigerz vgl. Arsensilber-
Smirgel vgl.
Korund.
Tungstein vgl
Scheelit.
(licht)
blende.
Smithonit „
Zinkspat.
Tungstit „
Wolframocker.
Rotspießglanz ,
Antimonblende.
Soda „
Natron.
Türkis „
Kallait.
Rubellit
Turmalin.
Sombrerit „
Apatit.
Turnerit „
Monazit.
Rubin ,
Korund.
Sommervillit „
Melilit.
Rubinglimmer ,
Goethit.
Sonnenstein „
Oligoklas.
Ulexit
Natroborocalcit.
Sagenit ,
, Rutil.
Spaniolith „
Schwartzit.
Ullmannit „
Antimonnickel-
Salpeter ,
Kalisalpeter.
Spartalit „
Rotzinkerz.
glanz.
Salzkupfererz ,
Atakamit.
Spateisenstein „
Eisenspat.
Unghwarit „
Chloropal.
Sammetblende ,
Goethit.
Spathiopyrit „
Safflorit.
Uralit
Hornblende.
Sanidin ,
Orthoklas.
Speckstein „
Talk.
Uranglimmer ,,
Kalkuranit,
Sapphir ,
, Korund.
Speerkies „
Markasit.
Kupferuranit.
Sapphirquarz ,
, Quarz.
Spekulant „
Eisenoxyd.
Urangummi „
Gummierz.
Sarder ,
, Chalcedon.
Sphaerosiderit „
Eisenspat.
Uraninit „
Uranpecherz.
Sardonyx ,
, Chalcedon.
Sphalerit „
Zinkblende.
Uranit „
Kalkuranit.
Sartorit ,
, Skleroklas.
Sphen „
Titanit.
Urankalk- „
Uranothallit, 1
Schalenblende ,
, Zinkblende,
Spinell „
Chlorospinell, Pi-
carbonat
J
Wurtzit.
cotit, Pleonast,
Uranophan „
Uranotil. g
Scharfmangan- ,
, Hausmannit.
Spinell (edler).
Uranotantal „
Samarskit. 11
erz ,
Spreustein „
Natrolith.
Uranylcarbonat „
Rutherfordin.
Scheelbleierz ,
, Stolzit, Raspit.
Sprödglaserz „
Stephanit.
Urao „
Thermonatrit,
Schönit ,
, Pikromerit.
Stannin „
Zinnkies.
Trona.
•Schörl ,
, Turmalin.
Staßfurtit
Boracit
Vanadinbleierz „
Vanadinit.
Schrifterz ,
, Sylvanit.
Steatit „
Talk.
Visiergraupen „
Zinnstein.
Schrifttellur „ Sylvanit.
Steinmark „
Kaolinit.
Vitriolbleierz „
Anglesit.
Schrötterit ,
, Allophan.
Sterlingit „
Rotzinkerz.
Wachskohle • „
Pyropissit.
Schwarzer ,
, Psilomelan.
Stibiconit „
Stiblith.
Warthit
Blödit.
Glaskopf
Stibnit „
Antimonglanz.
Washingtonit „
Titaneisen.
Schwarzerz „ Fahlerz.
Stilbit
Desmin, Heulan-
Wasserkies „
Markasit.
Schwarzgiltig- ,
, Stephanit.
dit.
Websterit
Aluminit.
erz
Stinkquarz „
Quarz.
Weichmangan- „
Pyrolusit.
Schwarz- „ Tenorit.
Stolpenit „
Montmorillonit.
erz
kupfererz
Strahlkies „
Markasit.
Weißbleierz „
Cerussit.
Schwefelarsen ,
, Realgar, Auripig-
Strahlstein „
Aktinolith.
Weißgültigerz „
Fahlerz.
ment.
Stromeyerit „
Silberkupfer-
Weißspieß- „
Valentinit.
Schwefelkies ,
, Eisenkies.
glanz.
glänz
Schwerbleierz „ Plattnerit.
Strontium- „
Strontianit.
Wernerit „
Mizzonit.
Schwerspat „ Baryt.
carbonat
Wiesenerz „
Brauneisenerz.
Schwerstein „ Scheelit.
Strontium- „
Cölestin.
Wiserin „
Xenotim.
Scovillit „ Rabdophan.
Sulfat
Wismutoxyd „
Wismutocker.
Seeerz ,
, Brauneisenerz.
Succinit „
Bernstein.
Wismutvana- „
Pucherit.
Seladonit ,
, Glaukonit.
Sylvinit
= Sylvin +
dinat
Selenbleikupfer ,
, Selenkupferblei,
Steinsalz.
Wolfram „
Wolframit.
Selenit ,
, Gyps.
Syserskit „
Iridosmium.
Wolframbleierz „
Stolzit, Raspit
Sepiolit ,
, Meerschaum.
Wolframoxyd „
Wolframocker.
Sericit ,
, Muscovit.
Taenit
Nickeleisen.
Wolframsäure „
Wolframocker.
Siderit
, Eisenspat.
Tafelspat
Wollastonit.
Würfelerz „
Pharmakosiderit.
Siddrose
, Eisenspat.
Talkspat „
Magnesitspat.
Silberantimon-
, Miargyrit.
Tellurige Säure „
Tellurit.
Xanthosiderit „
Limonit.
glanz
Tellurocker „
Tellurit.
Silberhornerz
, Chlorsilber.
Tellurwismut „
Tellurwismut-
Ytterspat
Xenotim. ;
Silberjodit
, Jodargyrit, Mier-
' Sit.
glanz, Tetra-
dymit.
Yttroilmenit „
Samarskit.
Silberkies
, Argentopyrit, Ar-
Tennantit „
Arsenfahlerz.
Zeagonit „
Gismondin.
gyropyrit, Frie-
Terra sigillata „
Bol.
Ziegelerz
= Rotkupferen
seit, Sternber-
Tetraedrit
Fahlerz.
+ Brauneiser
git.
Tetraphylin „
Triphylin.
erz.
Silberschwärze
, Silberglanz.
Thoruranin „
Uranpecherz.
Zinkeisenspat „
Eisenzinkspat
Simonyit
, Blödit.
Tiemannit „
Selenquecksilber.
Zinkit „
Rotzinkerz.
Sismondin
, Chloritoit.
Titanomorphit „
Titanit.
Zinkoxyd „
Rotzinkerz.
Skapolith
, Mizzonit.
Titanoxyd „
Anatas, Brookit,
Zinkspinell „
Automolit
Skutterudit
, Tesseralkies.
Rutil.
Zinnerz „
Zinnstein.
Smaltin
, Speiskobalt.
Torbemit „
Kupferuranit
Zinnoxyd „
Zinnstein.
Smaragd
, Beryll.
Tripel „
Opal.
Zirkonsäure „
Baddeleyit
Smaragdit
, Hornblende.
Troilit
Magnetkies.
Zorgit
Selenkupferblei.
Philipp.
157
737
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K der Metalle.
Die Wärmeleitungsfähigkeit einer Substanz ist diejenige Wärmemenge, welche in der Zeiteinheit durch
line Flächeneinheit geht, an der das Temperaturgefälle Eins herrscht.
K
cal.
cm . sec . Grad
Lit. Tab. i68, S. 747
Substanz
Tempera-
tur
Beobachter
Substanz
Tempera- 1
tur i
Beobachter
Viamiafum.
mit 0,5 Proz. (
Fe u. 0,4 Cuj
99 Proz. AI .
^otimon
»ei
Kadmium
rem
lisen
„ mit 0,1 Proz. C,)
0,2 Si, 0,1 Mn|
mit 0,105 C
0,015 Si,Cu, Mn,
P, S
„ mit 0,99c, o,o6Si
„ mit 1,5 C . . .
•chmiedeeisen . . .
•chweißeisen, Hay-
angeNr.2, gewalzt
asselbe geschmiedet
"lußeisen
iußeisen, 3,5 Proz. C,
1,4 Si, 0,5 Mn ,
^aschinenguß D . .
•ongw^^y lil, pur .
ftahl
0
100
18
100
—160
18
0 bis 30
0
100
15
0
100
18
100
- 12
—183
—160
18
0
0
100
18
100
-170
18
über 0
28
0
100
18
100
18
18
18
0
100
200
275
0 bis 10
0 „ 10
0 „ 10
30
0 bis 10
0 „ 10
27,2
59,2
0.3435
3619
4804
4923
514
504
042
0442
0396
081
0836
0764
0827
0815
0921
1080
092
083
2213
2200
2045
2216
2149
240
217
1587
1528
1665
1627
1436
1420
171
123
119
2070
1567
1357
1240
1178
1112
1240
1490
1176
0932
1325
1300
Lorenz
\ Jaeger und
) Diesselhorst
Lees (3)
Berget (5)
Lorenz
Berget (5)
Lorenz
I Jaeger und
i Diesselhorst
Macchia
Lees (3)
H.F.Webpr(2)
Lorenz
Jaeger und
Diesselhorst
I
J Lees (3)
Berget (4)
Hall (3)
Lorenz
1 Jaeger und
I Diesselhorst
Grüneisen
Forbes (i)
Beglinger
Hall u. Ayres
Beglinger
Hall "(2)
Stahl mit 1,0 Proz. C
hart
weich
Puddelstahl . . . .
Bessemerstahl . . .
dsgL Bochum, weich,
geschmiedet . . .
dsgl. gehärtet . . .
Martinstahl
Manganstahl . . . .
mit 10 Proz. Mn
Gold
rein
Kupfer
rein
unrein
rein
rein
rein f
Magnesium ....
Nickel 97,0 Ni -f]
1,4 Co+o,4 Fe-f I
1,0 Mn+o,i Cu-h j
0,1 Si I
97,22 Ni+i,63Mn-t-
0,28 Mg -f 0,75 Fe
85,44 Ni + 7,6 Fe+
0,4 Si
99 Proz. Ni. .
Palladium, rein . .
Platin
rein
Quecksilber ....
18
100
-160
18
15
15
0 bis 10
0 „ 10
0 .. 10
10 bis 97
18
100
0
100
ca. 50
50
18
100
20
20
-53,9
—26,9
-13,6
74,0
103,1
166,8
—160
18
0 bis 100
18
100
20 bis 200
116
106
—160
129
18
140
18
1683
100
1817
10 bis 97
1861
18
1664
100
1733
50
0177
0
0148
50
0189
0 bis 34
0197
I 0,1085
1076
"3
"5
062
III
1375
0964
1043
0990
1327
0310
7464
7003
7027
7198
7226
096
32
8915
8771
9480
9382
921
1,020
1,059
0,914
0,915
1,024
1,079
0,916
3760
1420
1384
132
Jaeger und
Diesselhorst
I Lees (3)
Kohlrausch
1 Kirchhoff u-
j Hansem. (2)
Beglinger
Schulze (i)
Gray
\ Jaeger und
I Diesselhorst
Lorenz
) Gray
i Jaeger und
I Diesselhorst
Schaufelberger
I Child und
j Lanphear
Child u. Quick
I Lees (3)
Lorenz
Jaeger und
Diesselhorst
Baillie
Hall (i)
I Lees (3)
\ Jaeger und
) Diesselhorst
Gray
) Jaeger und
I Diesselhorst
Angström (2)
H.F.Weber(i)
R. Weber (3)
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Denizot. 47
738
157a
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K der Metalle.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 168, S. 747.
Substanz
Tempera-
tur
K
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur
K
Beobachter
Silber . . .
999,8 fein
999,0 . .
Wismut . .
rein . .
rein . .
0
10 bis 97
18
100
—160
18
0
100
-186
— 79
18
18
100
1,0960
0,9628
1,006
0,9919
998
974
0177
0164
0558
0252
0192
0194
0161
H.F.Weber (2)
Gray
I Jaeger und
i Diesselhorst
I Lees (3)
Lorenz
»
Giebe
Jaeger und
Diesselhorst
Ziflk
Zinn
15
18
100
-170
18
15
0 bis 80
0
100
—170
18
0,2545
2653
2619
280
268
1446
151
1528
1423
195
157
Kirchhoff und
Hansem. (2)
) Jaeger und
I Diesselhorst
I Lees (3)
Kirchhoff und
Hansem. (2)
Berget (5)
Lorenz
1 Lees (3)
158
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K von Legierungen.
K
caL
cm.secGrad
Lit. Tab. 168, S. 747.
Substanz
Tempera-
tur
K
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur
K
Beobachter
Constantan, 60 Gu, /
40 Ni . . . .[
Manganin, 84 Cu,
4 Ni, 12 Mn . .
Messing . . .
gelb . .
tr ...
rot . . .
70 Cu, 30 Zn
Rotguß, 85,7 Cu,
7,15 Zn, 6,39 Sn,
0,58 Ni . . . .
Neusilber ....
62 Cu, 15 Ni, 22 Zn
Platinoid, 62 Cu,
15 Ni, 22 Zn .
18
100
18
100
-160
18
20 bis 27
17
0
100
0
100
—160
18
18
100
0
100
—160
18
-160
18
05401
06405
05186
06310
035
052
2524
268
2041
2540
2460
2827
181
260
1427
1697
0700
0887
043
059
040
060
Jaeger und
Diesselhorst
j Lees (3)
Eumorfopoulos
Lees (i)
Lorenz
j Lees (3)
1 Jaeger und
j Diesselhorst
Lorenz
»
Lees (3)
46 Ni + 54 Cu .
Woods Legierung .
70V0I Zn-t-3oVoL Sn
8,9VoLZn-l-9i,iV.Sn
goVoLBi+ioVoLSn
25VoLBi4-75VoLSn
96,5vol. Bi-f 3,5V.Pb
25Vol.Bi-f75VoLPb
Lipowitzlegierung:
5oBi,25Pb,i4Sn, iiCd
90 Pd+io Ag .
5oPd-f5o Ag .
10 Pd+90 Ag .
90 Pd+io Au .
50 Pd+50 Au .
10 Pd+90 Au .
90 Pd+ioPt
50 Pd+50 Pt .
10 Pd+90 Pt .
90 Pt+io Au .
60 Pt+40 Au .
10 Pt+90 Ag .
30 Pt+70 Ag .
18
7
44
44
44
44
44
44
-160
18
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
0484
0319
224
157
0126
078
0129
0468
042
044
114
076
337
124
086
234
134
088
103
182
062
234
074
Grüneisen
H.F.Weber(:
Schulze (2)
Lees (3)
»
Schulze (3)
Denizot.
159
739
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K von Eis, Glas, Mineralien u. A.
caL
[cm. sec. Grad
Lit Tab. i68, S. 747.
Substanz
Tempera-
tur
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur
Beobachter
Eis
parallel z. Achse
senkr. z. Achse .
Schnee, alte Lage .
frisch,Dichteo,iii
älter, „ 0,450
» 0,05
„ 0,10
„ 0,45
„ 0,90
» 0,179
» 0,239
„ 0,250
» 0,271
Glas79PbO-f2iSiO,
„ Flint . . . .
„ Crown . . .
„ ioNa,0-^i4B203
-f5Al,Oa-t-7iSi02
Spiegelglas . .
Crownglas . .
Flintglas . . .
Porzellan . . .
Schwefel . . .
Steinkohle . .
Graphit . .
Retortenkohle .
Kohle ....
Blätterholzkohle .
Quarz ....
II z. Achse .
-L „ . .
Kalkspat 11 z. Achse
» -L „
Steinsalz . . .
Anhydrit (Jura)
Feldspat aus Japan
„ and. Stück
Serpentin . . .
Porphyr . . .
Marmor, schwarz
„ weiß .
„ amerik-schwarz
.. „ weiß
., carrar. . .
14 bis 41
12 „ 35
12 .. 33
12 „82
10 „ 15
10 „ 15
10 „ 15
92 „ 98
20 „100
20 „100
7
0
unter 0
50
0
ObislT
0„ 17
0„ 17
0„17
0
0
16 bis 69
18 „ 74
0„40
0„40
0„40
unter 0
unter 0
30
30
30
0
Oj57
Oj52
Os223
0,213
O3507
0,256
o»ii5
O4I7
o«6
o«i37
0,548
0324
0s40
O345
O332
0*108')
02I43')
0,183")
0,227')
O2179
O2163
O2I43
O2248
O345
O363
03297
0343
0117
0103
O3405
O3156
0158
0263
0160
0096
0079
0137
0123
0258
O255
0,58
0,24
O2840
O2836
0,177
02I15
O2685
O2596
0250I
0254
Neumann
Straneo
Forbes (2)
Hjeltström
Janssen
Abels
IOkada, Abe,
Yamada
Paalhom
Meyer
Lees und
Chorlton
Lees (i)
Hecht
Neumann
Hecht
Cellier
R. Weber (2)
Forbes
Nußelt
R. Weber (2)
Tuchschmid
R. Weber (2)
Ayrton u. Perry
H.F.Weber (4)
Hecht
Stadler
>,
Forbes (2)
>,
Peirce und
Willson
R. Weber (2)
Marmor weiß
Gneiß . . . .
„ (Tessin) .
,, . . . .
Basalt . . . .
Trachyt . . . .
„ (Siebengebirge)
Onyx (Mexico) . .
Granit
Kalk, hart .
„ tonig .
„ sehr tonig
Scliiefer . .
Gips, künstL
„ natürl. .
Trapp . . .
Amygdaloid .
Feuerstein
Ton, feuerfest
Lava
„ (Vulcanit) . .
Bimsstein . . . .
Feiner Quarzsand
Kreide ....
Zement . . .
„ . (Portland)
Kesselstein . .
„ anderer
Kieseiguhr (lose)
„ (gebunden)
Asbest
Quecksilbersalbe
0
100
0bis40
0
0278
0282
03578
03416
02817
0282
0,92
0^317
20bisl00 0252
0 „ 40: 02672
16 „ 99 0,140
0 „ 40 02460
30 02556
0275
0,80
o«97
0,87
0,78
O267
0381
o^;357
unter 0
92bis96
0
0
22 bis 64
22 „ 83
039
0231
0236
0,34
0224
360 „ 600 0,209
bis 221
380 „ 750 02366
bis 362
16 „ 99 0,201
unter 0 04833
I 036
50
03556
03131
0222
unter 0 03162
83 bis 96 0371
51 „ 82 : 02313
37 „ 75 I 0,768
50
50
50
300
600
I 03167
j 03231
03156
03517
03567
O4382
Hecht
H.F.Weber (4)
R. Weber (i)
Stadler
H.F.Weber (4)
R. Weber (2)
Hecht
Stadler
Morano
Stadler
Peirce und
Willson
H.F.Weber(4)
Forbes (2)
Lees und
Chorlton
R. Weber (2)
tt
Peirce
I»
Harsch-, Ledeb.
und Dünn
aementu.Egy
Morano
Forbes (2)
Hersch., Ledeb.
imd Dünn
Nußelt
Forbes (2)
Hersch., Ledeb.
und Dünn
Forbes (2)
Lees imd
Chorlton
Ernst
NÜßelt
Meitner
') Umgerechnet von Paalhom aus seinen relativen Messungsei^ebnissen unter Annahme des vor
Wmkelmann (4) gefundenen Wertes 0,0^553 für die absolute Wärmeleitungsfähigkeit der Luft bei o".
Denizot 47*
740
160
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K
cal.
cm . sec . Grad
Lit. Tab. i68, S. 747.
organischer fester Körper.
Substanz
Tempera-
tur
K
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur
Beobachter
Naphthalin . .
a-Naphthol . .
^-Naphthol . .
Kork, längs . .
Korkmehl . . .
Kiefernholz, längs
„ radial
dsgl. Sägesp. compr
Sägemehl . . .
Ebonit ....
„ schwarz .
Hartgummi . .
Vulkanis. Kautsch
dsgl. weich, rot .
dsgl. weich, grau
dsgl. hart, grau .
Paraffin ...
„ Sm. 50,40
Hörn ....
Bienenwachs . .
35
35
35
50
50
ca. 6 bis 90
49
0395
0376
0380
03717
03114
0330
0488
03123
03153
0338
0337
unter 0
0489
0489
49
49
49
0334
0344
0355
unter 0
0 bis 34
unter 0
03141
03473
04870
„
04870
Lees (2)
Forbes (2)
Nußelt
Forbes (2)
Nusselt
Dina
Hersch.,Ledeb.
u. Dünn
Stefan (3)
Forbes (2)
\ Herschel,
\ Ledeb. u.
' Dünn
Forbes (2)
R. Weber (3)
Forbes (2)
Filz . . .
Rindsleder
Deckelpappe . .
Dachpappe . .
Haartuch . . .
Baumwolle, zerteilt
„ gepreßt
unter 0
72 bis 97
unter 0
Flanell ....
Grobe Leinwand
SäugetierhaarCj ^ +^
Federn 3 -g
Seide -^ |
Pflanzenfaser hg S
Seegras ) ^ ^
Säugetierhaarei o, ^
Pflanzenfaser [^ 3
Seide i ° -^
50
Obis
18
0
18
0
18
0
18
0
18
0
18
0
18
0
50
18
04870
0342
03453
03335
04402
04433
04335
03I52
04355
04298
04576
0^574
04613
O4645
O4615
O3479
O2I42
03887
03125
Forbes (2)
Lees u. Chorl
ton
Forbes (2)
Nußelt
Forbes {2)
Rubner
Nußelt
161
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K
cal.
cm . sec . Grad
flüssiger Körper.
Lit. Tab. 168, S. 747.
Substanz
Tempera-
ji
tur
0
0,
4,1
02129
10 bis 18
02154
18
O2124
0
O2120
9 bis 15
O2136
23,7
02143
30
02158
40,8
02156
11
02147
25
02136
20
02143
0 bis 34
02I3I
0
02I50
9 bis 15
03765
20,5
0,126
20,25
02I28
19,75
02I28
21
02I30
18
02I09
10 bis 18
02268
43,9
0^149
4,4
0,115
26,3
02I35
13
02II2
13
02II6
Beobachter
Substanz
Tempera-
j{^
tur
0
0,
4,4
O2118
4,5
O2I18
4,5
02116
4,5
02I15
23,4
02129
45,2
O2144')
5,4
03405
13
03378
9 bis 15
03303
14,9
033285
0
033378
—79
O34160
0
O34228
0
036353
10 bis 18
03748
6
03670
25,2
03722
9 bis 15
03670
13
03637
25
0368
48
03613
0 bis 34
03656
10,6
037251
Beobachter'
1
Wasser ,
Schwefelsäure H 2 SO4
verd. sp. Gew. 1,054
1,10
1,14
1,18
Ammoniaklösung
26 Proz.
Chlornatriumlösung
33,3 Proz.
sp. G. 1,178
sp. G. 1,178
sp. G. 1,153
Kaliumchloratlösung
sp. G. 1,026
Wachsmuth
Winkelmann(i)
Chree
H.F.Weber(i)
„ (3)
„ (i)
Graetz (2)
Lundquist
Lees (2)
,,
Milneru.Chat-
tock
R. Weber
Goldschmidt
H.F.'^eber(3)
Chree
Lees (2)
Winkelmann(i)
Lundquist
H.F. Weber (i)
»
Graetz (3)
Kupfersulfatlösung
sp. G. 1,160
Zinksulfatlösung
sp. G. 1,134
sp. G. 1,272
sp. G. 1,362
sp. G. 1,382
Äthyläther C4H10O
Aceton C3H6O . .
Äthylenglykol
CsHgOi
Glyzerin QHsOs .
H.F.Weberfi
Lundquist
H. F.Weber ()
Graetz (3)
H.F.Weber(:
Goldschmidt
Winkelmanr
H.F.Weber(
Graetz (3)
Lees (2)
R. Weber (n
Goldschmid
1) Umgerechnet von H. F. Weber (i) mit E
nutzung des richtigen Wertes für die spezifische Wän|
des Zinksulfates.
Denizot.
161a
741
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K
cal.
cm.sec.Grad
flüssiger Körper.
Lit. Tab. 168, S. 747-
(Fortsetzung.)
i
Substanz
Tem-
peratur
K
Beobachter
Substanz
Tem- 1 j^
peratur
Beobachter
Methylalkohol CH^O .
0
9bislo
0,
03495
H.F.Weber(3)
Propylbromid CsHrBr
0^ °'
9 bislö 03257
H.F.Weber(3)
11
0352
Lees (2)
Isobutylbromid CiHsBr
9 „ lö 1 03278
25
0348
»>
Amvlbromid CsHuBr.
9 „ lö 1 03237
4;
03445
»
Äthvljodid C2H5J. . .
9 „ lö , 03222
0
035243
Goldschmidt
Propyljodid G3H7J . .
9 „ lö 03220
Äthylalkohol CjHaO .
lObislS
02151
Winkelmann(i)
lsobutyljodidC4H«J .
9 „15 03208
5,2
03487
H.F.Weber(i)
Amyljodid CsHuJ . .
9 „ lö 03203
13
03545
03423
Graetz (3)
H.F.Weber(3)
Benzol C«H6
5.1 03^^^
" (i)
9 bislö
9 bislö; 03333
„ (3)
11
0346
Lees (2)
Nitrobenzol C6H5NO2.
12,ö 033801
Goldschmidt
25
0343
03369
Anilin CbHtN
9 bislö; 03408
0 1 034336
H.F.Weber(3)
51
„
Goldschmidt
0
034455
03373
Goldschmidt
Toluol C- Hg
9 bislö 03307
14,ö 033420
H.F.Weber(3)
Propylalkohol CsHgO.
9bisl5
H.F.Weber(3)
Goldschmidt
0
034002
Goldschmidt
0
033492
„
IsobutylalkoholCiHioO
9bisl5
03340
H.F.Weber(3)
—79
033888
„
,
0
033683
Goldschmidt
Xylol QH.o (0)
0 033443
„
Amylalkohol C5H12O .
9 bislö
03328
H.F.Weber{3)
(m)
0 ^ 1 033429
„
0
033446
Goldschmidt
Cymol C10H14
9bislö 03272
Dimethyläthylkarbinol
Terpentinöl CioHig . .
13 03325
Graetz (3)
CsH.jO
0
Oj2965
?j
9 bislö! 03260
H.F.Weber(3)
Ameisensäure CH2O2 .
9 bislö
O3648
H.F.Weber(3)
Olivenöl, sp. Gew. 0,911
6,6 03392
„ (i)
Essigsäure C2H4O2 . .
9 „ lö
03472
„
Ol.Oliv. provinc.( Vierge)
03395
Wachsmuth
25
0343
Lees (2)
Oleum Sesami
03395
„
Propionsäure CsHsOa-
9 bislö
03390
H.F.'W^er(3)
Oleum Ricini
03425
„
Norm. Buttersäure
Balsamum Copaivae .
03258
>»
C4H«02
9„lö
O3360
,,
Balsamum Canadense.
03258
>»
; Isobuttersäure C4H8O2
9„lö
O3340
„
Citronenöl, sp. G. 0,818
ö,4 i 03350
H.F.Weber(i)
Norm. Valeriansäure
Senf öl C4H5NS . . . .
9 bislö 03382
„ (3)
i C5Hic02
9„lö
O3325
„
Äthvlsulfid C4H10S . .
9 „^lö 03328
Isovaleriansäure
Schwefelkohlenstoff CS.
5,4 03417
l (i)
1 C.,Hio02
9„lö
O3312
„
9 bislö 03343
„ (3)
1 IsocapronsäureCß H12O2
9„lö
03298
„
13 ^ ! 03267
Graetz (3)
Methylacetat CsHsOa .
9„lö
O3385
>»
lö,ö i 03537
Chree
Äthylformiat CsH^Oz.
9 „ 15
O3378
„
lObislS O2200
Winkelmannd
Äthylacetat QHA .
9 „ 15
03348
jf
0
033879
Goldschmidt
Propvlformiat CjHgOa
»„15
03357
„
PropylacetatCöHioO, .
9 „15
03327
Paraffinöl, flüss..
1
MethylbutyratC5H,ob2
9 „ lö
0-5335
»
Gfp. unter — 2o*>
0bis34! 03346
R. Weber (3)
Äthylbutyrat CsHijOa
9 „lö
03318
Petroleum
13 i 03355
Graetz (3)
Methylvalerat QH.jOa
9 „lö
0:f3I5
j>
( Kaiseröl) . .
0bis34: 03382
R. Weber (3)
AthylvaleratCjHnOa.
9 „ lö
03307
Vaselin
0344
Lees {2)
Amylacetat CTH^Oa .
9 „lö
O3302
„
Fett (Lard)
0348
j?
Thymol CioH,40, fest
12
03359
7>
Zylinderschmieröl . . .
72bis90
O3290
Ernst
flüssig . .
13
O3313
„
Holzteer
70 „89
03324
>j
fest ....
12
03359
C. Banis
Mischungen zu
flüssig . .
13
03313
»>
50 Gewpr. :
Chlorbenzol C«HäCl. .
9 bislö
O3302
H.F.Weber(3)
Äthylalkohol u. Wasser
2Ö
0380
Lees (2)
Chloroform CHCI3. . .
6,4
03367
„ (I)
Essigsäure u. Wasser.
2ö
0385
„
9 bislö
03288
„ (3)
Glyzerin u. Wasser . .
25
04103
jy
Chlorkohlenstoff CCI4.
9 „15
O3252
Glyzerin u. Äthylalkohol
25
0350
0
032664
Goldschmidt
Seewasser
Propylchlorid C,HtC1.
9 bislö
O3283
H.F.Webe.r{3)
Salzgehalt 0 Promille
17,5 1 O2I400
Krümme!
lsobutyichIoridC4H9Cl
9 ., lö
03278
»
IG „
17,5 i O21367
„
Amylchlorid CöHnCl .
9 „ lö
O3283
ti
20
17,ö ; 021353
jj
Brombenzol CsHsBr .
Äthylbromid CaHäBr .
9„lö
03265
j>
30 „
17,ö O21346
9 „ lö
O3247
»
40 "
l',ö OJ1337
1
„
Deaizot.
742
162
Absolute Wärmeleitungsfähigkeit K
Lit. Tab. i68, S. 747.
cal.
cm . sec . Grad
von Gasen.
Substanz
Tem-
peratur
K
Beobachter
Substanz
Tem-
peratur
K
Beobachter
Atmosph. Luft
Argon . .
Helium
Wasserstoff
Sauerstoff
0°
0
6,1
0
100
0
100
0
—149,5
— 59
0
0
0
0
0
0
0
100
0
100
—150
— 59
0
0
7 bis 8
0,000
0558
0492 0
0568
05747
04838
05734
0562
07197
05572
02146
03678
04677
0479
05690
03894
3386
3270
3190
3693
410
5228
1175
2393
3186
3871
0563
Stefan (i)
Kundt u. Warburg
Winkelmann (5)
>>
Graetz (i)
Schleiermacher (i)
Müller (i)
Eckerlein
Compan
Schwarze
Winkelmann (4)
Graetz (i)
Schleiermacher (i)
>>
Eckerlein
Günther
Winkelmann (2)
Sauerstoff .
Stickstoff .
Stickoxydul
Stickoxyd .
Kohlenoxyd
Kohlensäure
Ammoniak . .
Methan ....
Äthan ....
Äthylen . . .
Quecksilberdampf
Gemische
Proz.75H2+250.2
„ 50H2+50O2
„ 25H2+75O2
0«
8
0
0
100
7 bis 8
0
7 bis 8
0
0
100
-78,5
—50,6
0
0
100
7 bis 8
0
0
0
100
203
22
22
22
0,000
05694
0524
05694
0350')
0506*)
0460
0499^)
0510
0307
0327
0506
02546
02824
03434
0458^)
0709''')
0647
07462
04956
0395^)
0636-)
01846
2749
1827
1112
Günther
Winkelmann (2)
Günther
Winkelmann (2)
(4)
Schleiermacher (i)
>>
Eckerlein
Winkelmann (2)
»>
Ziegler
Winkelmann (2)
Schleiermacher (2)
Wassiljewa
^) Berechnet von Graetz (i), S. 245. ^) Berechnet von Wüllner, S. 340.
163
Wärmeleitungsfähigkeit von Krystallen,
dargestellt durch das Achsen Verhältnis der Isotherm-Ellipse, welches der Quadrat
Wurzel aus dem Verhältnis der Leitungsfähigkeiten gleichkommt.
Lit. Tab. 168, s. 747.
f
Optisch einachsige Krystalle, für welche
die große Achse der Wärmeleitungsfähig-
keit parallel zur Basis ist.
Es sei ky die Wärmeleitungsfähigkeit in Richtung der Hauptachse
und *„ „ . f, „ „ Basis.
Optisch einachsige Krystalle, für welche
die große Achse der Wärmeleitungsfähig-
keit parallel zur Hauptachse ist.
Es sei ky die Wärmeleitungsfähigkeit in Richtung der Hauptachse
und Ä;,
Basis
Name des
Krystalls
Krystallsystem
V
Beobachter
Name des
Krystalls
Krystallsystem
y^
Beobachter
Antimon .
Pyrit . .
Silberglanz
Oligist .
Eudialyt .
Pennin
Dolomit .
Giobertit
Mesitin .
Eisenspat
Parisit .
Turmalin
Anatas .
Wismut .
Tellur .
rhomboedrisch
quadratisch
rhomboedrisch
hexagonal
1,591
1,07
i,ii
i,ii
1,13
1,16
1,05
1,05
1,06
1,06
1,12
1,16
1,34
1,19
1,170
1,22
0,81
Jannetaz (2)
Lownds
Perrot
F. M. Jaeger
Jannetaz (2)
Zinnober .
Quarz . .
Apatit . .
Phenakit .
Troostit .
Pyromorphit
Kalkstein .
Korund .
Smaragd .
Cassiterit .
Rutil . .
Calomel .
Zirkon . .
Paranthin
Idokras .
Scheelit .
rhomboedrisch
hexagonal
rhomboedrisch
hexagonal
quadratisch
0,85
0,762
0,756
0,861
0,96
0,854
0,973
0,913
0,92
0,9
0,79
0,8
0,77
0,9
0,845
0,95
0,95
Jannetaz (2)
F. M. Jaege
Jannetaz {2
Sellagneis vom Piz Prevot, Achsenverhältnis
Schieferung
= 1,25, trocken: 1,5.
Denizot.
163(
743
Es sei *„
*^ *y
Wärmeleitungsfähigkeit von Krystallen.
Krystalle ohne Achse der Isotropie.
die Wärmeleitungsfähigkeit in Richtung der Symmetrieachse (loo), (oio), (ooi).
Lit Tab. i68, S.
747.
Name des
Krystalls
Krystall-
system
n \ n
Beobachter
Name des
Krystalls
Krystall-
system
^/%\t
Beobachter
Baryt . . .
Cölestin .
Anhydrit .
Staurolith .
Lievrit . .
rhombisch i
1,064
1.037
0,971
0,971
1.155
1,0264
1,0834
0,943
0,901
1,005
Jannetaz (i)
Tremolit .
Hornblende
Epidot . .
Orthoklas .
Gips ....
monoklin
0,6 I 0,754
0,706 ! 0,8
0,934 I 1,0878
0,793 0,951
0,8 ! 0,65
Jannetaz (i)
Ist Tcc
164
Temperaturkoeffizient a der Wärmeleitungsfähigkeit,
die Wärmeleitungsfähigkeit bei o", so beträgt dieselbe bei t^: k =
Lit Tab. 168, S. 747.
Äo (l+a/).
Substanz
Beobachter
Substanz
Beobachter
Aluminium
Antimon
Blei
Cadmium
Eisen
„ gewöhnl., o bis 300°
„ gekühlt, o bis 300*'
Schmiedeeisen
Gußeisen
Stahl
Kupfer
rein, elektrolyt.
schwed., eisenhaltig
rein
Magnesium
Nickel
Palladium
Platin
Silber
Quecksilber, o bis 133" .
„ o bis 300° .
Wismut
Zink
Zinn
Messing, rot
„ gelb
Neusilber
Rotguß
Constantan
Manganin
Glas, Jenaer O 137 . . .
S 226 . . .
O 709 . . .
»Fensterglas"
Schwefel
Retortenkohle
Gneiss
Quarz
+035357
+0329
— 021041
— 038610
— 0316
— 037046
— 0338
— 032282
— 03611
+03706
— 033
— 0314
— 0-2II
— O375
O36
— O49
+ O4389
+ O34694
— O353
— O364
O326
000
— O466
— O33I
+ O368
+ O353
— O3I7
— 0^1267
— O345
— O37343
— O2I97
— O3I5
O36874
— O38
+ 02 1492
+ O22445
+ O3886
+ O2267O
+ 0-224
+ O2236
+ 0-2272
— O33I
— O334
— O345
+o»25
—0.236
+04I2
— 022803
— 02I9
Lorenz
Jaegeru.Diesselh.
Lorenz
Jaegeru.Diesselh.
Lorenz
Jaegeru.Diesselh.
Lorenz
Mitchel (2)
Hall (3)
Jaegeru.Diesselh.
Stewart
Hall u. Ayres
Hall (2)
Jaegeru.Diesselh.
Lorenz
Chwolson
Stewart
Hagström
Jaegeru.Diesselh.
Lorenz
Baillie
Jaegeru.Diesselh.
Berget (2)
„ (3)
Lorenz
Jaegeru-Diesselh.
»
Lorenz
Jaegeru.Diesselh.
Lorenz
>,
Chwolson
Lorenz
Jaegeru.Diesselh.
Krüger
Lees (2)
R.'Veber (2)
„ (I)
„ (2)
Steinsalz
Anhydrit (Jura)
Marmor
Basalt
Naphthalin
a-Naphthol
,i-Naphthol
Ebonit
Schellack
Paraffin
Wasser
Chlornatriumlösung,
spez. Gew. 1,153
Kaliumchloratlösung . . .
spez. Gew. 1,026
Äthylalkohol
verd., 50-proz.
Methylalkohol
Essigsäure, verd. 50-proz.
Glyzerin
„ verd., 50-proz. .
Äthylalkohol u. Glyzerin,
je 50-proz.
Terpentinöl
Petroleum
Atmosph. Luft
-180 bis o'
Wasserstoff
—180 bis 0°
Argon
Helium
Stickoxydul . . .;
Kohlensäure
—180 bis o"
Ammoniakdampf
Methan o** bis 100° ...
Äthan „ ...
Äthylen
— 0244
— 0224
— 055
+04I
— 0-252
—0105
— 0285
— 0219
— 0->55
+06343
— o»55
+O257
+0278
— O258
— O268
— Oi3i
-^258
+012
— O244
—0^63
— O250
+0267
+ OH
+02I90
+0228I
+02I99
+02I3
+0^362
+02253
+ 02I96
+02I75
+02275
+02I99
+02422
+02260
+023I8
+02446
+0240I
+02548
+02367
+02352
+02548
+02655
+02583
+02445
R. Weber (2)
»
„
Lees (2)
„
R." Weber (i)
Lees (2)
Graetz (3)
Lees (2)
Graetz (3)
Lees (2)
Graetz (3)
Winkelmann (4)
Schleiermacherd)
Eichhorn
Comp an
Ecker lein
Schwarze
Müller (2)
Winkelmann {4)
Schleiermacher(i)
Eichhorn
Ecker lein
Schwarze
Winkelmann (2)
(4)
Schleiermacher(i)
Eichhorn
Eckerlein
Winkelmann (2)
Ziegler
Eichhorn
Dentzot
744
165
Relative Wärmeleitungsfähigkeit r fester, flüssiger und gasförmiger Körper,
bezogen auf die Wärmeleitungsfähigkeit resp. des Silbers (lOO), des Wassers (lOO)
und der Luft (lOO).
1
Da die absolute Wärmeleitungsfähigkeit des Silbers nahezu gleich i ist, kann der auf feste Körper be-
zügliche Teil dieser Tabelle leicht aus der vorausgehenden Zusammenstellung ergänzt werden und enthält da-
her nur solche Zahlen, die dort nicht mitgeteilt sind.
Lit. Tab. i68, S. 747.
Substanz
r
Beobachter
Substanz
r
Beobachter
Metalle und andere feste Körper, bezogen
1
Flüssigkeiten, bezogen auf die Leitungs- j
auf die Leitungsfähigkeit des Silbers = 100.
fähigkeit des Wassers =
= 100.
Blei
8,5
Wiedemann u.
Chlorkaliumlös., 20-proz.
124,2
Winkelmann (i)
Eisen
ii»9
„ [Franz
20-prGz.
92,0
G. Jäger
Stahl
11,6
,,
Chlorbaryumlös., 21-proz.
96,3
Gold, fast rein
53,2
„
Chlorstrontiumlös., 25-proz. .
94,6
:; i'
Kupfer
73,6
„
Chlorcalciumlös., 30-proz.
90,7
Natrium
36,5(?)
Calvert u.
15-proz.
95,4
Johnson
Chlormagnesiumlös., 29-proz.
85,4
i
Platin
8,4
Wiedemann u.
22-proz.
89,0
„ 1
Silber
100,00
„ [Franz
14,5-proz.
91,7
1
Wismut
1,8
,,
ii-proz.
94,9
1
Zink
28,1
Wiedemann
Chlorzinklös., 35-proz. . . •
83,7
;; -'l
Zinn
15,2
„
17,5-proz.
91,5
Messing {2,1 Cu -f i Zn) . .
25,8
„
Bromkaliumlös., 40-proz. ') .
81,1
Legierung 4,7 Cu + i Zn .
31,1
„
Jodkaliumlös., 60-proz. ') • •
65,1
„ 6,5 Cu + I Zn .
29,9
„
40-proz.') . .
77,8
„
„ 8 Cu + I Zn .
27,3
„
20-proz.') . .
86,8
Neusilber
6,3
Wiedemann u.
Bromnatriumlös., 40-proz.') .
88,9
„ "1
Legierung 3 Sn -f i Bi . .
10,1
„ [Franz
20-proz. ') .
93
i
I Sn + I Bi . .
5,6
„
10 Proz. NaCl -f 10 Proz. KCl
94,7
,, ,
I Sn + 3 Bi . .
2,3
„
10 Proz. CaCla -f 7 Proz. BaCla
94,7
■■''■'■
RosesMetall(iSn+iPb-f iBi)
4,0
„
Kaliumnitratlös., 20-proz.
lo-proz.
92,2
97,2
Flüssigkeiten, bezogen auf die Leitungs-
Natriumnitratlös.,
44-proz. .
90,4
fähigkeit des Wassers = lOO.
40-proz. .
92,7
22-proz. .
20-proz. .
94,1
94,9
Wasser
100,00
G. Jäger
Strontiumnitratlös
, 40-proz.
92,8
' >■»
Salzsäure, 38-proz
72,6
»
36-proz.
92,3
25-proz
79,4
„
20-proz,
96,4
12,5-proz. . . .
87,0
„
Bleinitratlös. 36-p
roz. . . .
92,8
Schwefelsäure, 90-proz. . .
58,4
„
10 Proz. KNO3 -
f 20 Proz.
60-proz. . .
72,2
,,
NaNOg . . .
92,8
30-proz. . .
85,8
„
16 Proz. Pb(N03).. -f 18 Proz.
Kaliümhydroxyd, 42-proz.
90,6
„
Sr(NO»)o
92,9
2i-proz. .
95,5
„
%ji. \i^>-'tf/2
Chlornatrium lös., 33,3-proz. .
25-proz. .
173,7
93,9
Winkelmann (i)
G. Jäger
er.
') Konzentr
ation nicht ganz sich
12,5-proz. .
96,8
„
^1
Denizot. |
165a
745
Relative Wärmeleitungsfähigkeit r fester, flüssiger und gasförmiger Körper,
bezogen auf die Wärmeleitungsfähigkeit resp. des Silbers (loo), des Wassers (loo)
und der Luft (lOO).
Lit Tab. i68, S. 747.
Substanz
Beobachter
Substanz
Beobachter
Flüssigkeiten, bezogen auf die Leitungs-
fähigkeit des Wassers = 100.
Flüssigkeiten, bezogen auf die Leitungs-
fähigkeit des Wassers = 100.
Kaliumsulfatlösung, i o-proz,
Vatriumsulfatlösung, lo-prz.
Kupfersulfatlös., sp. G. 1,160
i8-proz. . . .
Wagnesiumsulfatlös., 22-prz.
iinksulfatlös., spez. G. 1,362
32-proz. . . .
16-proz. . . .
\ Proz. CuSOi -r 12 Proz.
ZnSO^ . . . .
iCaliumcarbonatlös.,2o-proz.
v'atriumcarbonatlös., lo-prz.
ithyläther . . .
3enzol ....
Chloroform . . .
ichwefelkohlenstoff
jlyzerin ....
)livenöl ....
'itronenöl . . .
VthvlalkohoL . .
absolut
90-proz.
80-proz.
70-proz.
60-proz.
50-proz.
40-proz.
30-proz.
20-proz.
lo-proz.
• 'Amylalkohol .
^ylalkohol .
vkthylacetat .
Ühylacetat . .
^ylacetat . .
99,3
99,8
95,26
95,1
97,5
92,76
91,5
95,3
93,8
94,7
96,8
32,61
26,81
19,08
29,55
33,57
59,93
32,10
32,10
37,08
i4,i6
30,09
32,05
37,51
41,70
47,56
54,59
64,60
73,13
81,39
91,01
27,34
18,55
22,06
20,00
16,98
G. Jäger
H. F. Weber (i)
G. Jäger
,,
H. F. Weber (i)
G. Jäger
H. F. Weber (i)
„
De Heen
H. F. Weber (i)
OuTstiansen
De Heen
Henneberg
De Heen
Methylvalerat
Äthylvalerat
Amylvalerat
Xylol . . .
Cymol . . .
Amylbromid
Äthylbenzoat
Amvlbenzoat
17,63
17,34
16,37
17,14
15,93
13,75
19,68
17,26
De Heen
Gase, bezogen auf die Leitungsfähigkeit
der Luft = 100.
Atmosph. Luft
Wasserstoff .
Sauerstoff .
Stickstoff .
Stickoxydul
Stickoxyd .
Kohlensäure
Kohlenoxyd .
Ammoniak .
Methan . ,
Äthylen . .
Äthylamin .
Diäthylamin
Triäthylamin
Methylamin .
Dimethylamin
Trimethylamin
Propylamin .
Dipropylamin
Amylamin ,
Butylamin .
Leuchtgas .
100,00
710
701
102
98
99,3
64
95,1
59
62
98
91,7
139
74
58,43
52,62
46,77
66,38
61,61
57,05
52,59
44,83
49,03
52,15
267
Kundtu-Warburgi
Stefan (2)
»
Narr
Flank
Stefan (2)
Flank
Kundt u- Warburgj
Stefan (2)
Flank
Stefan (2)
„
Höfker
Flank
') Umgerechnet unter der von Christiansen gegebenen Voraussetzung, daß die Wärmeleitungsßhigkeit
les Wassers bez(^en auf Luft 21,09 beträgt.
Denizot.
746
166
Absolute Temperaturleitfähigkeit a^ [cm^ sec~^].
Ist K die absolute Wärmeleitungsfähigkeit, q die Dichtigkeit der Substanz und c ihre spez. Wärme,
so wird die Konstante — = a* die Temperaturleitfähigkeit der Substanz genannt.
Lit. Tab. i68, S. 747.
Substanz
Temp.
Beobachter
Substanz
Temp.
Beobachter
Aluminium
Blei . .
rem
Cadmium
•••{
Eisen . .
0,105 c
0,57 c
0,99 C
1,5 C
0,1 C; 0,2 Si,
0,1 Mn
0,1 C .
'•{
Stahl 1,0 C . . .
Puddelstahl . . .
Bessemerstahl . . .
Gold (rein) . . |
Kupfer (eisenh.) . .
(phosphorh.)
(rein) . . .
Nickel . . .
Palladium (rein)
Platin (rein) .
Silber (fein) .
Wismut .
rein
Zink
rein
•■•{
Zinn
18
100
2,6
15
18
100
18
100
0
18
18
18
18
18
100
18
100
80
80
18
100
80
15
15
16
18
100
0
15
18
18
100
75
18
100
18
100
18
100
18
100
18
100
18
- 79
-186
15
18
100
60
15
826
819
2205
2399
237
230
467
444
224
2034
1429
1429
1362
1735
153
187
167
173
184
12I1
IIl6
118
1694
1637
II48
I.I74
i»i77
1,163
0,5059
1,144
1,13
1,09
1,15
0,1516
1360
240
242
243
245
1,74
1,67
0,037
0679
0546
0655
0847
1884
4049
405
390
425
386
\ Jaeger und
j Diesselhorst
Kronauer
Kirchhoff u.
Hansemann(2)
\ Jaeger und
I Diesselhorst
I Jaeger und
j^ Diesselhorst
Angström (i)
Grüneisen
Jaeger und
Diesselhorst
Glage
1 Jaeger und
j Diesselhorst
Glage
I Kirchhoff u.
Hansemann
(2)
I Jaeger und
j Diesselhorst
•
Angström (i)
Kirchhoff u.
Hansem. (2)
Grüneisen
1 Jaeger und
j Diesselhorst
Glage
) Jaeger und
Diesselhorst
Kronauer
1 Jaeger und
j Diesselhorst
Giebe
Kirchhoff u.
Hansem. (2)
1 Jaeger und
j Diesselhorst
Glage
Kirchhoff u,
Hansem. (2)
Zinn rein
Constantan . . .
Manganin . . .
Rotguß ....
Neusilber . . .
Messing ....
Kupfer- Nickel
46 Ni, 54 Gu
Woods Legierung
Eis
Schnee ....
Dichte 0,33 . .
0,19 . .
Glas (Josephinen- \
hütte i. Schlesien)]
Schwefel
Steinkohle
Serpentin
„ mit
Porphyr
Basalt .
Granaten
Marmor (Carrara)
weiß
Granit
Gips
Gneis ....
Syenit ....
Trachyt ....
Hartgummi . .
Guttapercha . .
Gummi elasticum
KCIO3- Lösung
NaCl-
Glyzerin
Äthylalkohol
Äthyläther .
Petroleum .
Terpentinöl
Schwef e Ikohlenstof f
18
100
35
18
100
18
100
18
100
80
75
18
1,2
40
46
23
30
13
13
13
13
13
13
13
13
381
332
378
0619
0708
0633
0746
186
2165
129
372
0569
0863
01 145
02356
O246
0225
0^55
O2I46
0217
OgllÖ
Ogll
0128
0II3
0162
0II5
0283
0146
02I03
0285
0109
0154
0230
0156
02887
02863
03928
03479
03494
02I76
02I08
02II5
02II9
0387
02IIO
0396
0389
0384
0388
) Jaeger und
j Diesselhorst
Glage
\ Jaeger und
j Diesselhorst
Glage
Grüneisen
Kronauer
F. Neumann
Abels
Hecht
F. Neumann
Hecht
F. Neumann
Hecht
Stadler
Hecht
Stadler
Hecht
Stadler
Hecht
J. Neumann
Stadler
Hecht
Stadler
Stefan (3)
Smith u.Knot
Graetz (3) \
Denizot
167
747
Temperaturkoeffizient ß der Temperaturleitfähigkeit.
Ist a* die Temperaturleitfähigkeit bei o", so beträgt dieselbe bei v^-. a-t=^a\ (i-\-ßt).
Lit. Tab. i68, hierunter.
Substanz
Beobachter
Substanz
Beobachter
Aluminium .
Blei . . . .
Eisen . . .
Stahl . . .
Puddelstahl .
Bessemerstahl
Kupfer . .
phosphorh. .
rein . . .
Nickel . . .
— 03I
— 0335
— 032
— 0214
— b2io
— 039
— 037
— 0327
— 0319
— 02152
+0329
— 034
— 034
— 03122
jjaeger u. Diesselhorst
iGlage
Jaeger u. Diesselhorst
Glage
Jaeger u. Diesselhorst
Glage
l Kirchhoff u. Hanse-
,/ mann (2)
Angström (i)
Kirchhoff u. Hanse-
mann (2)
Jaeger u. Diesselhorst
Glage
Jaeger u. Diesselhorst
Palladium
Platin .
Silber .
Wismut
Zink
Zinn
Messing
Neusilber .
Rotguß .
Ckinstantan
Manganin .
o,
4-03I
+03I
— 035
— 0315
— 0223
— 0345
-0345
— 0J105
— oai5
— O34
— Ojl
— 035
+0321
-4-0,18
+0223
Jaeger u. Diesselhorst
Glage
Jaeger u. Diesselhorst
Glage
Kirchhoff u. Hanse
mann
Jaeger u. Diesselhorst
Glage
} Glage
} Jaeger u. Diesselhorst
168
Literatur, betreffend Wärmeleitung.
H. Abels, Wild. Rep. f. Met. 16, No. i ; 1892 - 1893.
J. A. Äagström (i), Öfvers. K. Vet. Akad. För-
handl. Stockholm 19, 21;
1862. Pogg. Ann. 114, 513;
1861.118,423; 1863. Phil.
Mag.|(4) 26, 1861; 1863.
„ (2), Pogg. Ann. 123, 628; 1864.
M. Ascoli, Cim. (4) 7, 249; 1898. (Kupfer.)
E. V. Aubel, ZS. phys. Chem. 28, 336; 1899.
(Zusammenstellung betr. Flüssigkeiten.)
E. V. Aabel u. Paillot, J. de phys. (3) 4, 522 ;
1895- (Verhältnis von Leitfähigkeiten.)
W. E. Ayrton u. J. Perry, Asiatic. Soc of Japan,
Jan. 26. 1878. — Phil. Mag. (5) 5, 240; 1878.
T. C. Baillie, Edinb. Trans. 39, II, 361 ; 1897—98,
C. Barus, Phil. Mag. (5) 33, 431; 1892.
W. Beglinger, Verh. Ver. z. Bef. d. Gewerbfl.
'5, 33; 1896.
A. Berget (i), C. r. 105, 224; 1887,
(2), C. r. 106, 1152; 1888
(3), C. r. 107, 171; 1888.
(4), C. r. 107, 227; 1888.
„ (5), Q r. 110, 76; 1890.
Calvert u. Johnson, Phil. Trans. 148, 349;
1858. Proc Roy. Soc. London 9, 169; 1859.
PhiL Mag. (4) 16, 381; 1858. C. r. 47, 1069;
1858.
L. Cellier, Diss. Zürich; 1896.
C. D. Child u. B. S. Lanphear, Phys. Rev. 3, I;
1895.
C. D. Child u. R. W. Quick, Phys. Rev. 2,
412; 1895,
C. Chree, Proc. Roy. Soc. 43, 30; 1887/88,
J. K. Clement u. W. L. Egy, BulL Univ.
Illinois 6, No. 42; 1909.
Christiansen, Wied, Ann, 14, 23; 1881.
0. Chwolson, Mem. de St Petersbourg 37, Nr. 12 ;
1890. Exner Repert 27, I; 1891.
P. Compan, C. r. 133, 1202; 1901.
A. Dina, Rend. Ist. Lombarde 32, 205; 1899,
Cim. (4) 9, 461; 1899.
P. A. Eckerlein, Ann. Phys. (4) 3, 120; 1900.
W. Eichhorn, Diss. Jena 1889. Wied. Ann. 40,
696; 1890.
W. E. Ernst, Wien. Ber. 111 [2a], 922; 1902.
A. V. Ettinghausen u. W. Nernst, Wien. Ber.
96 [2], 787; 1887. Wied. Ann. 33, 474; 1888.
(Bi u. Legierungen.)
A. Encken, Ann- Phys. (4) 34, 185; 1911.
(Temperaturkoeffizienten der Leitfähigkeit
fester Nichtmetalle-)
N. Eumorfopoulos, PhiL Mag. (5) 39, 280; 1895,
— Proc. Phys. Soc London 13, 327; 1895.
Th. Moses Pocke, Wied. Ann. 67, 132; 1899.
Forbes (i), Edinb. Trans. 24, 73; 1867.
„ (2), Proc Edinb. Soc. 8, 62; 1874/75.
Franz, cf. Wiedemann.
E. Giebe, Diss. Berlin; 1903. Verh. D. Phys. Ges.
o, 60; 1903.
G. Glage, Ann. Phys. (4), 18, 904; 1905.
R. Goldschmidt, Phys. ZS. 12, 417; 1911.
L. Graetz (i), Wärmeleitungsfähigkeit von Gasen,
Habilitationsschr. München 1881.
Wied. Ann. 14, 232; 1881.
Denizot
748
168 a
Literatur, betreffend Wärmeleitung.
(Fortsetzung.)
L. Graetz (2), Wied. Ann. 18, 79; 1883.
(3), Wied. Ann. 25, 337; 1885.
G. Grassi, Atti Ist. Napoli 6, 1892. (Holz,
Mineralien.)
J. H. Gray, Phil. Trans. A 186 (I), 165; 1895.
E. Grüneisea, Ann. Phys. (4) 3, 43; 1900.
P. Günther, Diss. Halle a. S. 1906.
K. L. Hagström, Öfvers. Kongl. Vet. Ak. För-
handl. Stockholm 48, Nr. 2, 45; No. 5, 289;
Nr. 6, 381; 1891.
E. H. Hall (i), Proc. Amer. Acad. (N. S.) 19,
262; 1891/92.
(2), Proc. Amer. Acad. (N. S.) 23,
271; 1896.
„ (3), Phys. Rev. 10, 277; 1900.
Hall u. Ayres, Proc. Amer. Soc 34, 283; 1898.
Hansemann, cf. Kirchhoff.
H. Hecht, Diss. Königsberg; 1903. Ann. Phys.
(4) 14, 1008; 1904.
P. de Heen, Bull, de Belgique (3) 18, 192; 1889.
H. Henneberg, Diss. Jena. Wied. Ann. 36, 146;
1889.
A. S. Herschel, G. A. Ledebour, J. T. Dünn,
Rep. Brit. Assoc 49, Sheffield, 58; 1879.
Hjeltström, Öfvers. Kongl. Vet. Ak. Förhandl.
Stockholm 46, 669; 1889. Met. Zeitschr. 7,
226; 1890. Phil. Mag. (5) 31, 148; 1891.
J. d. phys. (2) 10, 142; 1891.
H. Höfker, Jahresb. d. Progym. Wattenscheid;
1893-
F. M. Jaeger, Arch. sc phys. (4) 22, 240;
1906.
G. Jäger, Wien. Ber. W [2a], 245; 1890.
Exner Repert. 27, 42; 1891.
W. Jaeger u. H. Diesselhorst, Wiss. Abh. d.
Phys. Techn. Reichsanst. 3, 269; 1900.
E. Jannetaz (i), Ann. chim. phys. (4) 2J), 5; 1873.
„ (2), C. r. 114, 1352; 1892. Graetz
Phys. Revue 2, 103; 1892.
M. Janssen, Öfvers. K. Vet. Akad. Förhandl.
Stockholm, 08, 207; 1901. Diss. Upsala 1904.
Johnson, cf. Calvert.
Lord Kelvin u. Murray, Proc. Roy. Soc. 58,
162; 1895. (Granit.)
G. Kirchhoff u. G. Hansemann (i), Wied. Ann. 9,
i; 1880.
,, (2), Wied. Ann. 13,
406; 1881.
F. Kohlrausch, Sitz.- Ber. d. phys. med. Ges.
Würzburg, Dez. 1887. Wied.
Ann. 33, 678; 1888. Phil. Mag.
(5) 25, 448; 1888.
F. Kohlrausch, Diss. Rostock 1904 (Wärmel.
u. elektr. Leitv. v. Flüss.)
J. Königsberger, Ann. Phys. (4) 23, 655 ; 1907.
(Eclogae geologicae Helvetiae 9, 133.)
H. Kronauer, Zürch. Viertel] ahrschr. 25, 257;
1880.
J. Krüger, Ann. Phys. (4) 5, 919; 1901.
0. Krümmel, Handb. d! Ozeanographie, Stuttg.
1907, I, 281. (Meteor. ZS. 24, 525; 1907.)
A. Kundt u. E. Warburg, Berliner Monatsber.
1875, 160. Pogg. Ann. 156, 177; 1875.
Lamb u. Wilson, Proc. Roy. Soc. 65, 283; 1899.
(Asbest, Sand u. a.)
Ch. H. Lees (i), Phil. Trans. 183, 481; 1892.
(2), Phil. Trans. 191, 399; 1898.
(3), Phil. Trans. 208, 381; 1908.
Ch. H. Lees u. Chorlton, Phil. Mag. (5) 41,
495; 1896.
L. Lorenz, Vidensk. Selsk. Skriften, nat. og
math. Afd., Kopenhagen (6)11, 37; 1881/86.
Wied. Ann. 13, 422, 582; 1881.
L. Lownds, Phil. Mag. (6) 5, 141; 1903.
Lundquist, Upsala Universitets Arsskrift. 1869.
Mon. sc. 1871, 500.
P. Macchia, Lincei Rend. (5) 16 [i], 507; 1907.
Beibl. 63, 617; 1907.
0. Mehliss, Diss. Halle; 1903. (Luft, Argon.)
L. Meitner, Wien. Ber. 115 [2 a], 125; 1906.
H. Meyer, Gott. Nachr. 1888, 41. Wied. Ann.
34, 596; 1888.
Milner u. Chattock, Nature 58, 532; 1898.
A. Crichton Mitchell (i), Proc. Edinb. Soc. 13,
592; 1884/86.
„ (2), Edinb. Trans. 33, 535 ;
1888.
„ (3), Edinb. Proc. 17, 300;
188990.
F. Morano, Rend. Line (5) 7 [2], 61, 83; 1898.
E. Müller (i), Wied. Ann. 60, 82; 1897-
„ (2), Phys. ZS. 2, 161; 1900.
F. Narr, Erkaltung und Wärmeleitung in Gasen,
Habilitationsschr. München 1870. Pogg. Ann.
142, 123; 1871.
Nernst, cf. v. Ettingshausen.
F. E. Neumann, Ann. chim. phys. (3) 66, 183;
1862. Phil. Mag. (4) 25, 63; 1863.
Nußelt, Forschungsarb. Ver. D. Ing. Heft 63 u. 64;
1909.
E. Oddone, Rend. Line. (5) 6, [i], 286; 1897.
T. Okada, K. Abe, J. Yamada, Tokyo Sügaku-
Buturigakkwai Kizi (2) 4, 385; 1908.
0. Paalhorn, Diss. Jena; 1894.
Denizot.
168 b
749
Literatur, betreffend Wärmeleitung.
(Fortsetzung.)
B. 0. Peirce, Proc. Amer. Acad. 38, 649; 1903.
B. 0. Peirce u. R. W. Willsoo, Proc. Amer.
Acad. 34, i; 1898.
F. L. Perrot, Arch. sc. phys. (4) 18, 445 ; 1904.
Perry, cf. Ayrtoo.
J. Plank, Wien akad. Anz. 1876, Nr. 17. Carl
Repert. 13, 164; 1877.
A. Rietzscb, Ann. Phys. (4) 3, 403; 1900.
(Verhältnis der äußeren u- inneren Leitfähig-
keiten bei Kupfer mit P u. As.)
L. de la Rive, Mem. de la Soc. de Phys. de
Geneve 17, 265; 1864. Arch. sc. phys.,
(n. per.) 19, 177; 1864. Ann. chim. phys. (4)
1, 504; 1864.
M. Ruboer, Arch. f. Hyg. 24, 265; 1895-
Sala, Cim. (4) 4, 81; 1896. (Äußere Leitfähig-
keit von Cu u. Fe.)
W. Schaufelberger, Ann. Phys. (4) 7, 589; 1902.
A. Schleiermacher (i), Wied. Ann. 34, 623; 1888.
(2), Wied. Ann. 36, 346; 1889.
F. A. Schulze (i), Wied. Ann. 63, 23; 1897.
„ (2i, Hab.- Sehr. Marburg 1902,
Ann. Phys. (4) 9, 555; 1902.
(3), Verh. D. Phys. Ges. 13, 856;
1911.
C. M. Smith u. C. G. Knott, Proc. Edinb. Soc.
8, 623; 1874—75.
W. Schwarze, Ann. Phys. (4) 11, 303, 1 144; 1903.
Phys. ZS. 4, 229; 1903.
M. V. Smoluchowski, Wied. Ann. 64, loi; 1898.
Phil. Mag. (5) 46, 192; 1898. Wien. Ber.
107 [2 a], 304; 1898.
Ch. Soret, J. de phys. (3) 2, 241; 1893.
Q. Stadler, Diss. Bern; 1889.
J. Stefan (i), Wien. Ber. 65 [2], 45; 1872.
Carl Repert. 8, 64; 1872.
(2), Wien. Ber. 72 [2], 69; 1875.
Chem. Centralbl. 1875, 529.
(3), Wien. Ber. 74 [2], 438; 1876.
Dingl. J. 226, iio; 1877. Carl
Repert. 13, 290; 1877.
R. W. Stewart, Proc. Roy. Soc. London 53,
151; 1893-
Straneo, Rend. Line (5) 6 [2], 262; 1897.
A. Tochschmid, Diss. Zürich; 1883.
W. Voigt, Gott. Nachr. 184; 1897. Wied. Ann.
^y 95; 1898. (Verhältnis d. Leitfähigkeiten
verschiedener Glassorten.)
R. Wachsmuth, Wied. Ann. 48, 158; 1893.
Warbarg, cf. Kondt.
A. Wassiljewa, Phys. ZS. 5, 737; 1904.
H.Weber, Pogg. Ann. 146, 257; 1872. PhiL
Mag. (4) 44, 481; 1872.
H.F.Weber (i), Wolf, Zürch. Viertel] ahrsschr.
24, 252, 355; 1879. Wied.
Ann. 10, 103, 304, 472; 1880.
Carl Repert. 16, 389; 1880.
„ (2), Berliner Monatsber. 1880, 457.
„ (3), Berliner Ber. 1885, 809. Exner
Repert. 22, 116; 1886.
(4), Meteorol. ZS. 28, 79; 191 1.
R. Weber (i), Diss. Zürich; 1878. Wolf, Zürch.
Viertel] ahrsschr. 23, 209; 1878.
„ (2), Arch. sc phys. (3) 33, 590; 1895.
(3), Verh. Schweiz. Naturf. Ges. Genf
50; 1902. Ann. Phys. (4) 11,
1047; 1903.
G. Wiedemaan, Pogg. Ann. 108, 393; 1859.
Ann. chim. phys. (3) 58, 126; 1860. Phil. Mag.
(4) 19, 243; 1860.
Q. Wiedemaan u. R. Franz, Pogg. Ann. 89,
497; 1853. Lieb. Ann. 88, 191; 1853. Ann.
chim. phys. (3) 41, 107; 1854. Phil. Mag. (4)
7, 33; 1854-
A. Wiokelmaaa (i), Pogg. Ann. 153, 481; 1874.
(2), Pogg. Ann. 156, 497; 1875.
(3), Wied. Ann. 29, 68; 1886.
„ (4), Wied. Ann. 44, 177; 429;
1891.
» (5), Wied. Ann. 48, 180; 1893.
„ (6), Wied. Ann. 67, 160; 1899.
( Leitfähigkeit vonGläsem aus
deren Zusammensetzung.)
A. WQHoer, Wied. Ann. 4, 321; 1878.
Deaizot.
760
169
Spezifische Wärme
der chemischen
Elemente mit Ausschluß der Gase.
Lit. Tab. I
77, s. 777.
Substanz
Temperatur
Spez.
Wärme
Beobachter
Substanz
Temperatur
Spez.
Wärme
Beobachter
Aluminium . .
-182 bis 16
0,
1677
Tilden (2)
Bor (Forts.), rein
0 bis 100
0,
3066
k .. .
15 „ 186
2189
99
100 „ 192
3776
IMoissan und
16 „ 435
2356
192 „ 234
4333
1 Gautier
-240,6
00922
\ N ernst
„ kryst. . .
0 „ 100
2518
Mixter u. Dan
-190,0
08892
u.
) Lindemann
„ kryst., etwas
-39,6
1915
H. F.Weber(i)
-184,7
09668
AI enth. .
26,6
2382
»>
(98,74 AI; .
-190 „ 17
1696
Schimpff
76,7
2737
„
0,25 Fe; 0,42 Si;j
-79 „ 17
1976
»»
125,8
3069
„
0,23 Cu) ^
17 „ 100
2173
»
233,2
3663
„
-75
19491
Bontschew
Brom, fest . .
-191 bis -81
0705
Koref
0
20890
„
„ flüssig. .
13 „ 45
1071
Andrews
100
22261
j)
Cadmium gegoss.
-186 „ -79
0498
Behn (2)
626
30772
»
(Spuren V. Fe u.Zn)
-79 „ 18
0537
»
20bis608
24672
Glaser
„ rein . .
18 „ 99
0549
Voigt
flüssig . .
bis 674
39137
»
„ gegoss., rein
18
05496
^ Jaeger u.
Aotimon . . .
-190 „ 17
04502
Schimpff
100
0564
i Diesselhorst
-79 „ 17
04825
)f
21
0551
Naccari (i)
17 „ 100
0503
»
100
0570
„
-75 „ -20
0499
Pebal u. Jahn
300
0617
" '3i
-20 „ 0
0486
)>
Caesium . . .
Obis 26
04817
Eckardt u. cJ
0 „ 33
0495
?>
Calcium . . .
-192 „ 20
1566
Nordmeyer ^
-70 „ 22
0497
John
0 „ 20
1453
Bernini (2) |
22 „ 600
0516
»
0 „ 100
149
„
16
04890
Naccari (i)
0 „ 157
1521
>7
100
05031
»
0 „ 100
1704
Bunsen (i)
200
05198
»
Cerium ....
0 „ 100
04479
Hillebrand
300
05366
»
Chlor, fest . .
-192 „ -108
1446
1 Estreicher u
j Staniewski
Arsen ....
-188 bis 20
0705
Richards u. Jacks.
„ flüssig. .
-80 „ 15
2230
kryst. . .
21 „ 68
0830
1^ Bettendorf u.
0„ 24
2262
Knietsch
„ amorph. .
21 „ 65
0758
/ Wüllner
Chrom ....
-188 „ 20
0794
Richards u. .)
Baryum . . .
-186 „ 20
068
Nordmeyer u.B.
-185 „ 20
0860
Nordmeyer u. :
Beryllium . . .
46 „ 50
4453
Humpidge
0
10394
„ i
0 „ 100
4246
^ Nilson u.
j Pettersson (2)
100
11211
1
0 „ 300
5060
200
11758
»
Blei
-250,0
01429
1 N ernst u.
/ Lindemann
^
800
12360
» .
-182,8
02757
400
13343
j)
-190 „ 17
02856
Schimpff
500
15030
-79 „ 17
02919
»
Obis 100
1208
Mache
17 „ 100
03100
>»
Didym ....
0 „ 100
04563
Hillebrand
1
gegossen, rein
18
03083
^ Jaeger u.
1 Diesselhorst
Eisen (Flußeisen
-186 „ 18
0853
Behn (i) 1
100
03155
ca. V2%C)
18 „ 100
113
" 1
15
02993
Naccari (i)
(o,i%C;o,2Si;
18
1054
1 Jaeger u. i
/Diesselhorst
100
03108
„
o,iMn;P;S;Cu)
100
1185
300
03380
■ »
Kruppsches Fluß-
250
1221
Oberhof er v
18 bis 198
03171
Glaser
eisen ....
0 bis 200
"75
Harker
flüssig . . .
„380
04706
»>
(o,o6%G; 0,005 Si;
500
1366
»
Bor, amorph. . .
-191 „ -78
0707
Koref
0,05 Mn; 0,005 p;
850
1699
" i
==r^i-^
-76 „ t)
1677
»
0,019 S)
1000
1678
Börnstein u. Scheel.
169 a
751
Spezifische Wärme der chemischen Elemente mit Ausschluß der Gase.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Temperatur j^P^-^
Beobachter
Substanz
Temperatur ^^
Beobachter
Eisen (Forts.)
(0,01 %C;o,02Si;
0,03s; 0,04?; Sp.
Mn)
Eisen, angelassen .
,, hart gezogen
Stahl, angelassen
„ abgelöscht
1,25 % C; 0,46 Si
0,62 Mn . .
1,54% C; 18,50 Mn
o>7 % C; 0,82 Mn
31,40 Ni . .
0,76 %C,- 0,28 Mn
11,5 W. . .
; 0,26 %C; 5,50 Si
! 1,09 % C; 9,50 Cr
1 o,04%C;o,i6Mn
; 1,00 AI; 3,75 Cu
I 0.52 % C; 0,8 Mn
! 0,8 Si; 7,0 Co
|o,6%C; 25,0 Ni
5,04 Mn . .
Gallium, fest .
flüssig
Germanluai . .
Qold . . .
„ rein
lodiuin . . .
iridium. rein .
Jod
0 bis 500
0 „ 750
0
0
0
0
20
20
20
20
10
10
10
10
10
10
10
10
10
850
900
1050
1100
100
100
100
100
13
13
13
13
13
13
18
13
13
12„ 23 I
bis 119
ObislOO
0 „ 211
0 „ 301,5
0 „ 440
-188„ 20
18
100 i
ObislOO
0 „ 100
-186 „ 18
18 „ 100
0 „ 100
0 „ 1400
-189 bis -6
-76 „ -0,5
1,8 „ 47
338
537
647
644
512
534
146
162
178
188
225
250
209
041
194
206
173
157
186
079
0802
0737
0773
0768
0757
0297
03103
03114
0316
05695
0282
0323
0323
0401
04669
0516
0524
Harker
Kaliam
Kobalt
Hill
Brown
Berthelot (3)
^Nilson und
jPettersson (3)
Richards u. Jcks.
I Jaeger u.
I Diesselhorst
Violle (3)
Bunsen (i)
Behn (i)
Violle (3)
I Nemst, Koref
lu. Lindemann
Kohlenstoff (Gas-
kohle) . . . .
„ franz. . .
Holzkohle (porös,
gereinigt)
Buchenkohle, pul-
verisiert
Graphit ....
Graphit, Acheson
Graphit v. Ceylon
(0,38% Asche)
Graphit
Diamant
-191 bis -80
-78 „ 0
0 ., 22
22 „ 56
100 „ 157
-188 „ 20
500
800
1000
-182 bis 16
15 „ 100
15 „ 350
15 .. 630
o,
1568
1666
1876
,19215
|2245
0828
I45I6
18456
204
J0822
'I030
1087
11234
24 „ 68 '2040
20
0
0
0
1040
24
99
224
435
932
1297
-252 bis -188
-188 „ -78
-78 „ 18
-244
-186
-50,3
10,8
138,5
249,3
641,9
977,0
19bislM0
0 „ 2000
0 „ 3000
-252 „ -188
-188 „ -78
-78 „ 18
-243
-231
-185
- 53
-50,5
10,7
85,5
206,1
606,7
985,0
3145
1653
1935
2385
243
358
381
0133
0599
1341
005
027
1138
1604
2542
3250
4450
4670
310
475
535
0043
0190
0794
000
000
0025
06
0635
1128
1765
2733
4408
4589
Koref
Bemini (i)
Richards u.Jck«.
Pionchon (i)
Tilden (2)
jBettendorff
) u. WüUner
Dewar (i)
H. F.Weber (i)
Kunz
Dewar (2)
Nemst (4)
»
H. F.Weber (i)
Dewar (i)
Violle (4)
Dewar (2)
Nemst u.
Lindemann
H. F.Weber (i)
Börnstein u. Scheel.
752
169 b
Spezifische Wärme der chemischen Elemente mit Ausschluß der Gase.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Temperatur ^P^^^^
Beobachter
Substanz
Temperatur I^^PeZ'^
Beobachter
Kupfer
„ rem
„ flüssig
Lanthan . .
Lithium . .
Magnesiuni(o,o6%
Si, 0,08 Alu. Fe)
Mangan .
-249,5
-185
-188 „ 20
-192bisc.20
20 „ 100
2 „ 22
15 ", 238
16 „ 338
17
100
200
300
0
900
0 bis 360
360 .. 580
780
580
780
26
0
-191
-78
-76
,1000
, 948
,1084
, 100
, -80
, 0
. 19
0
100
160
-50
0
100
190
0 bis 19
0 „ 100
0 „ 157
■190 „ 17
-79
17
20 „ 100
20 ,. 350
20
-180
-100
0
300
500
20 bis 100
20 „ 360
20 „ 660
17
100
650
20
00346
05316
0789
0798
0936
09155
09510
09575
09245
09422
09634
09846
0939
1259
104
125
09
118
II 064
15563
04485
521
595
629
70071
7854
9026
9659
6964
7951
1,0407
i»3745
0,8366
1,0925
1,3215
0,2046
2284
2475
24922
28081
32996
0931
0979
1072
1309
1652
12109
14756
16729
1 Nemst u.
j Lindemann
Richards u.Jcks.
Schmitz (i)
Nernst, K. L.
Magnus
Naccari (i)
Jos. W.Richards
Le Verrier
,>
„
Glaser
,,
Hillebrand
Koref
,,
>,
Kleiner u. Thum
,,
>,
Laemmel
Bernini (2)
Seh impf f
stücker
Richards u.Jcks.
Laemmel
stücker
Molybdän .
„ (mit 0,22 %Ver-
unreinigung)
Natrium . . . .
Nickel, rein
Osmium . . . .
Palladium, rein .
Phosphor
flüssig
rot .
Platin . . . .
„ gegossen, rein
„ Spuren Ir . .
\o,
-188 bis 20 I 0555
20 „ 100 06468
20 „ 550 07219
16 „ 91
15 „ 440
-191 „ -83
-77 „ 0
-80
0
Obis 20
100 .. 157
-190
-79
17
21
0
0
0
17
17
100
99
20
105
309
100
300
500
800
1000
19 bis 98
-186 „ 18
18 „ 100
0 „ 100
0 „1265
-188,,
-21 „
49 „
0„
0„
0„
-188 „
18
100
17 bis
0 ,.
20
7
98
51
134
199
20
92
„ 10
„ 100
„ 300
„100
„ 784
„1000
„1177
100
500
1000
1200
1500
0723
0740
2433
276
26521
29305
2970
333
0829
0975
1092
1084
10340
10810
II 740
11283
14029
12988
1484
16075
03113
0528
059
0592
0714
169
1788
2045
1829
2121
2162
0279
03203
03322
03165
03073
03200
03277
0323
0365
0377
Richards u.Jck
Stücker
Defacqz u.
Guichar
Koref
Kleiner u. Thui
Bernini (i)
Schimpft
Voigt
Schlett
Pionchon (i)
4
0275
0344
0409
0432
0461
Regnault (11
Behn (i)
Violle (2)
Richards u.Jd
Person (2)
Wigand
Richards u.Jt j
\ Jaeger u 1
/ Diesselhor il
Gaede
Schlett
Violle (i)
Tilden (2)
Börnstein u. Scheel.
169c
753
Spezifische Wärme der chemischen Elemente mit Ausschluß der Gase.
Lit. Tab. 177, S. 777-
Substanz
Temperatur ^^P«-^
Beobachter
Substanz
Temperatur ^^P^^
Beobachter
Inecksilber, fest .
„ flüssig
(s. auch Tab. 172)
(bodium , Spuren
Ir enthaltend .
tubidium . . .
'uthenium . ■ .
»chwef el , rhom-
bisch
monoklin
„ zähflüssig . .
elen
„ kryst. . .
„ amorph . .
•über, rein
„ flüssig . . .
ilicinm . . . .
I grau.mikrokryst.
.> kryst
„ amorph . . .
«■tal, rein, Band
eltar
0
0,
-78 bis -40
03192
-77 „ -42
0329
-36 „ -3
0334
-21
0335
10 bis 97
05803
20 „ 35
07923
0 bis 100
061 1
-250
0300
-190
0835
- 71
1520
-77 bis 50
1537
0 „ 32
1719
0 „ 95
1751
-UM)
0826
-182
0920
- 72
1498
-76 bis 0
1612
0 „ 33
1774
0 „ 52
1809
160 „201
279
201 „232,8
331
232,8„ 264
324
-188 „ 18
068
22 „ 62
08401
IS „ 38
09533
21 „ 57
11255
-186 „-79
0496
-79 „ 18
0544
-238,0
01465
-196,0
03775
0
0556
-78 bis 15
0550
15 „350
0576
200
0528
700
0590
Obis 260
0565
260 „ 660
075
660 „ 900
066
800
076
907 bis 1100
0748
-188 „ 20
118
0 „ 99
171
-135
0861
24
1712
128,7
1964
232,4
2029
-135
0913
27
1796
-185 bis 20
0326
-182 „ 15
0469
- 15 „ 100
0483
- 15 „ 200
0487
- 15 „380
0500
Regnault (6)
Koref
>»
Russell
Regnault (11)
Deuß
Bunsen (i)
Nemst (4)
Koref
Wigand
>»
Nernst (4)
Koref
Wigand
Dussy
Dewar (2)
I Bettendorff
j u. WüUner
Behn (2)
I Nemst u.
j Lindemann
Nemst (i)
Tilden (2)
Le Verrier
>>
Pionchon (i)
Rieh. u. Jacks.
Wigand
Russell
H."f. Weber
»
Russell
>>
Nordmeyeru.B,
Tilden (3)
ThaUium, rein . .
fast rein . . .
Thorium . . . .
Titan, krj'st. Pulver
Uran
-136
-37
20 bis 100
0 ,. 100
■185
0
0
0
20
100
211
440
Vanadium
Wismut .
„ gegossen, rem
„ flüssig . . •
Wolfram. .
„ mit 0,14 %Ver-
unrein.
Zink, rein . . .
„ rem . . .
,, rein . . .
„ gegossen, rein
„ flüssig .
Zinn, rein
„ rem .
„ allotrop
„ gegossen
„ flüssig.
Zirkonium .
11 bis 98
0 „ 98
0 „ 100
-186
-79
18
-190 bis 17
-79 „ 17
17 „100
18
100
280 bis 380
-185 „ 20
20 „ 100
15 „ 93
15 „ 258
15 „ 423
-206
-179
- 63
-192 bis 20
20 „ 100
-190 ,. 17
-79 „ 17
17 „ 100
18
100
0 bis 110
110 „ 300
300 „ 400
21 „ 337
bis 459
-186 bis -79
-79
-190
-79
17
19
18
17
17
100
99
0 „ 100
0 ,. 100
109
169
21
24
16 ;; 197
bis 240
250
1100
0 bis 100
0288
0304
0326
02757
0824
1125
1288
1620
06190
0280
"53
0284
0296
0303
02752
02854
03031
02916
03028
0363
0357
03380
0340
0366
0375
05323
06960
09636
0836
0931
0819
0886
0934
0920
0951
096
105
122
10173
17856
0486
051«
0488
0521
0556
05515
0545
0559
05506
05716
05876
0637
05799
0758
0660
Russell
)>
Schmitz (i)
Nilson
Nordmeyeru.B
\ Nilson und
jPettersson(3)
»>
Regnault (i)
Blümcke (2)
Mache
Giebe
Schimpft
l Jaeger u.
j Diesselhorst
Person (3)
Nordmeyeru.B
Grodsp. u. Sm.
I Defacqz u.
I Guichard
Pollitzer
Schmitz (i)
»»
Schimpft
I Jaeger u.
I Diesselhorst
Le Verrier
Glaser
Behn (2)
>»
Schimpff
}j
Voigt
Bunsen (i)
>»
Spring (i)
ti
Pionchon (i)
>t
Mbcter U.Dana
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. AufU
Börnstein u. Scheel. 48
754
170
Spezifische Wärme fester anorganischer Körper.
Lit. Tab. 171, S. 777.
Substanz
Temperatur
Spez.
Wärme
0
-186 bis -79
-79 „ 18
20 „ 100
0,
0743
0873
0917
-252 „-188
-188 „ 19,5
18
043
099
0913
100
0937
15 bis 98
14 „ 98
0858
0862
20 „ 100
10432
0 „ 46
0 „ 46
10589
10709
20 „ 100
-188 „ 18
0 „ 100
08737
080
09464
18
100
0977
1018
18
100
0973
1003
Obis 18
20 „ 100
1086
1180
20 „ 270
0„ 18
20 „ 100
20 „ 270
100
1243
1021
1126
1239
1122
-185 bis 20
1066
19 „ 74
06082
-77 „ 20
20 „ 89
0356
0552
5 „ 65
0375
119 „ 338
04217
-68 „ 20
20 „ 86
12 „ 50
14 „ 80
0348
0584
049
060
107 „ 136
136 „ 300
047
036
5„ 65
0372
120 „ 150
0399
Beobachter
Substanz
I Soez
Temperatur 1^^-^^
Legierungen
Messing, 60 Cu + 4oZn
(1,2% Si, 0,44 Pb)
60 Cu+40 Zn
Messing ....
Rotguß (85,7 Cu;
7,2 Zn; 6,4 Sn;
0,6 Ni) ...
Glockenmetall, spröde
(8oCu+2oSn)weich
Bronze (88,7 Cu +
11,3 AI) ...
Heuslers Leg. (74 Cu
+ i7Mn+9Al) an-
gelassen ....
abgeschreckt . .
88Cu+i2Sn+o,94P
Neusilber ....
Konstantan (60 Cu
+40 Ni) . . .
Manganin (84 Cu+
4Ni+i2 Mn) . .
Nickeleisen (24%
Ni;o,36C; 0,4 Mn)
unmagnetisch . .
dasselbe magnetisch
„ 70% Ni
Manganeisen (48 Mn
+29,5Fe+2i,9Si
+ 0,6 C) . . .
Roses Legierung. .
„ (27,5 Pb+48,9 r
Bi+23,6Sn). \
„ (24,0 Pb+ 48,7 Bi
+27,3 Sn) . .
„ (24,1 Pb+48.4Bi
+ 27,5 Sn) flüssig
D'Arcets Legierung
„ (27,6 Pb+49,2 r
Bi+2i,2 Sn) . \
„ (32,5 Pb+49,0 r
Bi+i8,5Sn). \
flüssig . . . .
„ (32,4 Pb+49,2Bi
+ 18,4 Sn) . .
„ flüssig . . . .
Behn (3)
Voigt
Dewar (2)
I Jaeger und
j Diesselhorst
Regnault (3)
Louguinine(i)
Dippel
Voigt
Dewar (2)
Tomlinson
1 Jaeger und
( Diesselhorst
Hill
Dumas
Nordmey.u.B
Regnault (i)
Schütz
Mazzotto
Person (3)
Schüz
Person (i)
Mazzotto
Lipowitz Legierung
(24,97 Pb + 10,13
Cd + 50,66 Bi +
12,24 Sn) , . .
desgl. flüssig . .
Woods Leg. (25,85 Pb
+ 6,99 Cd+52,43
Bi+i4,73Sn). .
desgl. flüssig . .
3i,8Pb+32,oBif
+36,2 Sn . . \
desgl. flüssig .
5oPb+5oBi .
39,9 Pb+6o,i Bi
desgl. flüssig .
63,7 Pb+36,3 Sn
56,9 Bi-f43,i Sn .
desgl. flüssig . .
44 Bi+SöSn (eutekt.)
43Pb + 57Bi(eutekt.)
32,2Cd+67,8Sn.
26,7 V + 1,7 Si +
71,6 Fe ... .
67,9V+32,iAl .
55 Fe+45 Sb . .
60AI+40CU . .
CuMgj (56,6 Cu +
43,4 Mg) . . .
Cu3Sb(48Cu+52Sb)
Ag3Al(92,3Ag+7,7Al)
AggTe (62,8 Ag
+37,2 Te) . . .
AgMg (81,6 Ag
+ 18,4 Mg). . .
MgZng (15,7 Mg
+ 84,3 Zn) . . .
MgzSi (63,2 Mg
+ 36,8 Si) . . .
MgsSbz (23,3 Mg
+ 76,7 Sb) . . .
94 Al+6 Bi . .
60 Al+40 Zn . .
ZnSb (35 Zn+65 Sb)
CoSb(33Co+67Sb)
C02Sn (49,8 Co
+50,2 Sn) . . .
NiSi(67,4Ni-f32,6Si)
NiTe (31,5 Ni
+68,5 Te) . .
NiaSn (59,7 Ni
+ 40,3 Sn) . .
SnTea (31,8 Sn
+68,2 Te) . .
5 bis 60
100 ., 150
0345
0426
5 „
100,,
18 „
11 „
143,,
0„
16.
144,,
-178 „
-79 „
12 „
17 „
146,,
26 „
15 „
-77 „
60
150
0352
0426
62 0423
98 i 04476
3301046
100 I 03252
99 03165
368 I 03500
-79 I 0360
18 i 0389
99 04073
99 0450
276
79
99
20
100
0454
04202
03127
05537
05601
15 „ 100 1185
15 „ 100 1565
0 „ 100 I 0869
20 „ 100 1676
17 „ 100 1574
17 „ 100 0795
16 „ 100 i 0696
16 „ 100
17 „ 100
17 „ 100
17 „ 100
17 „ 100
20 „ 100
20 „ 100
17 „ 100
17 „ 100
17 „ 100
17 „ 100
16 „ 100
17 „ 100
15 „ 100
0672
0884
1156
2190
0946
2125
170
0668
0677
0802
1275
0670
0817
0494
Börnstein u. Scheel.
170 a
755
Spezifische Wärme fester anorganischer Körper.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 171, S- 777-
Abkürzungen: k = krystallisiert, gs = geschmolzen, gl = geglüht.
Substanz
Tempe- Spez
ratur Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe- j Spez.
ratur Wärme
Beobachter
Amalgame
50,8 Pb- 49,2 Hg
57,4 Pb-f 32,6 Hg
78,3Pb+2i,7Hg
22,8Sn+77,2Hg
37,iSn + 62,9Hg
54,iSn+45,9Hg
74,7Sn+25,3Hg
£9,7 Zn+ 80,3 Hg
24,6 Zn-h 75,4 Hg
)9,5Zn-r-6o,5Hg
% 3Na+97Hg .
\ ioNa+9oHg.
),6K-9o,4Hg .
Oxyde.
Uuminiumoxyd
AI2O3
l>apphir . . . .
Corund . . . .
>b203 gs . . . .
jirsenigeSäureASjO«
'5er>-llerde Be-Oa .
,;hrysober>ll
i AlsBeO«
'Jleioxyd PbO . .
Ueisuperoxyd PbOj
ijOs gs . . . .
«rdioxyd Ce02 .
hrwnoxyd Cr2 03 .
e,04 ....
isenoxyd FcaOa
rbin Er203
iaiOa ....
ieOj . . . .
hOi ....
ajOs ....
upferoxyd CuO
uO
u,0
-27 bis lo
23 „ 99
-26
-34
-23
-25
22
25
-1«
-22
-27
-32
-22
-21
15
15
15
15
99
99
15
15
15
15
15
15
15
03458
03826
03348
03050
03940
04218
07294
06591
05039
05418
05528
06705
05392
03803
04496
-136 : 0789
26 ' 2003
8 bis 97 2173
9 „ 98 1976
18 „100 0927
-137 0643
22 1204
0 bis 100 I2471
0 „ 100
-136
23
-134
24
16 bis 98
-135
26
-136
26
34 bis 99
-136
24
0 bis 100
0 „ 100
0 „ 100
0 „ 100
0 „ 100
-136
22
17 bis 100
17 „ 537
17 „ 100
17 „ 541
2004
0348
0519
0398
., 0648
2374
0494
0918
0711
1805
1678
0726
1600
0650
1062
I 1291
; 0807
i0749
10703
i 1306
I 1342
j 1537
1146
1242
Schüz
Regnault (2)
Schüz
Regnault (2)
Schüz
Russell
>,
Regnault (2)
»
Neumann
Russell
»»
INilson und
Pettersson(i)
Russell
Regnault (2)
Russell
Regnault {2)
Russell
Nilsonu.P.(i)
(3)
(i)
Russell
Magnus
Magnesiumoxyd MgO
Brucit MgO+ H2O .
Mangandioxyd MnOj
Braunit MnjO» . .
Manganit
Mn203+ H3O
Pyrolusit MnO»
NaOH ....
Nb-A
Quecksilberoxyd
HgO (rot)
Skandiumoxyd SC2O3
Quarz SiO^ . . .
„ klar . . .
„ weiß, opalis.
gs
Chalcedon . . .
Opal
Hyalith . . . .
Thoriumoxyd Th02
TiO,
Rutil
Uranoxyd UßOg
BiiOs gl ... .
WolframtrioxydWOg
Ytterbin YbaOs .
Yttererde Y2O3 .
ZnO, gl ... .
Zinnstein SnOj . .
Zirkonerde Zr02 .
Mellit C12AI2O12+
18H2O ....
0 o,
-135 ': 1006
25 j 2385
19 bis 50 312
-133 I 0978
25 1642
15 bis 99 . 1620
20
17
0
0
0
52
48
98
210
440
-136
23
-136
23
0
12 bis 100
12 „ 100
20 ., 100
20 „ 312
20 „ 530
0
350
400 bis 1200
-100
0
100
500
1000
139
21 bis 52
19 „ 47
-122
25
0 bis 100 I
0 „ 211 i
0 „ 440 1
14 „ 98 I
-134
22
12 bis 97
-135
25
0 bis 100
0 „ 100
17 „ 98
17 , 47
16 „ 98
0 „ 100
26 „ 79 3321
176
159
78
1184
J349
0355
0502
0851
1824
1754
1881
2375
190
241
316
1737
2786
305
12833
16785
19922
26398
28627
1930
185
1755
0338
0608
1785
1791
1919
1703
0429
0710
0609
0442
0783
0646
1026
1248
0894
0933
1076
Russell
»
Kopp (2)
Russell
Oeberg
Kopp (2)
Blümcke (4)
Krüssu-Nilsonl
Russell
R. Weber
Joly (i)
Bartoli (2)
>>
if
Pionchon (2)
»>
j>
Stierlin
Laschtschenko
Kopp (2)
Russell
Nilsonu.P.(3)
Regnault (2)
Russell
>»
Regnault (2)
Russell
Nilson u. P.(i)|
Regnault (2)
Kopp (2)
Regnault (2)
Nilson u.P. (i)(
Bartoli u.
Str. (2)
Börnstein u. Scheel. 48*
756
170 b
spezifische Wärme fester anorganischer Körper.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 171, S. 777.
Abkürzungen : k == krystallisiert, gs = geschmolzen, gl = geglüht.
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Sulfide. Arsenide.
Seleaide.
Antimontrisulfid .
Sb2S3
Bleiglanz PbS, gs .
k .
„ amorph .
Cadmiumsulfid CdS
FeS, k . . . .
Magnetkies Fe^Ss •
Kuprisulfid CuS .
Kupferglanz CuaS .
„ Umwandl.-
Temp. 103°
NiS
Zinnober HgS . •
AgzS, amorph. Pulv.
SnS, gs . . . .
Mussivgold SnSi .
BiaSs, gs . . . .
Zinkblende ZnS
Kupferkies CuFeSa
Kobaltglanz
C0S2, C0AS2
„ k . . .
Manganblende MnS
Arseneisen FeAsj •
Arsenkies FeAsS, k
Speiskobalt
FeCoNiAse, k .
Arsenkupfer CusAs
Buntkupfererz
CusFeS, . . .
Bournonit
PbSsCuSb, k. .
Proustit AgaAsSs, k
Pyrargyrit
AgsSbSs, k . .
GuaSe Umw.-Temp.
HO»
Ag2Se Umw.-Temp.
133°
Chloride. Jodide.
NH4CI, k. . . .
AI2CI0
AlgCle-f 12H2O . .
AlaClg+izNHa . .
-136
25
15 bis 100
15 „ 100
15 „ 100
-135
26
17 bis 98
0 „ 100
-135
25
19 bis 52
50
190
15 bis 100
-134
24
15 bis 100
0627
0850
0529
0557
117
0600
0908
1357
1459
0853
1243
120
1216
1454
1248
0391
0515
0804
0836
1193
0600
1146
1291
0970
0991
1392
0864
1030
0830
0949
1177
0730
0807
0757
20 : 1047
200 ; 1048
37 bis 133 06846
133 „ 187 06843
13
12
11
0
15
15
98
95
99
100
99
99
23
-22
15
-22
100
15
54
15
Russell
Streintz
ij
j>
Russell
j>
Regnault (2)
Lindner
Russell
»
Kopp (2)
Bellati und
Lussana
Tilden (2)
Russell
Streintz
Regnault (2)
jf
ji
Lindner
Oeberg
5>
Sella
391
188
314
400
Bellati und
Lussana
Neumann
Baud
AsCls
BaClä, gs . . . .
„ +1H2O, Pulv.
„ +2H,0, „
Bleichlorid PbCU •
„ flüssig
CaClä, gs . . .
CaC1.2+6H20, k
flüssig . . .
Chlorkalium KCl
CU2CI2, gs . .
LiCl, gs . . .
MgCla, gs. . .
Chlornatrium NaCl
Steinsalz . . .
PCI3 ....
HgCl, ....
Hg,Cl2. . . .
RbCl, gs
AgCl .
„ gs . . . .
„ flüssig . . .
SrCU
Thalliumchlorid TlCl
flüssig
TiCU .
ZnCl2, gs
SnClg, gs
SnCU •
CuK2Cli+2H20, k
PtKoCls, k
ZnKoCU, k
SnKjClg, k
PbJ2, gs .
flüssig .
KJ, gs .
Cu-iJo, gs (unsicher)
NaJ . . . . .
14 bis 98
14 „ 98
0 „c.20
0 „c.20
-166,5
-67,5
0 bis 100
265 „498
498 „578
23 „ 99
-21 „ 2
34 „ 99
23
17 bis 98
13 „ 97
24 „100
24
0
11 bis 98
13 „ 98
-168,2
-67,5
7 „ 99
16 „ 45
-167
-05,5
15 bis 98
371 „455
455 „533
13 „ 98
-134
24
350 bis 427
427 „630
13
21
20
14
19
13
16
19
14
160
99
99
99
98
60
47
47
50
98
315
über 375
20 bis 99
18 „ 99
16 „ 99
1760
0896
1238
1508
05360
06162
0650
0778
121
1642
345
552
1661
1383
2821
1946
2078
2146
2092
0418
0544
0520
112
07214
08239
091 1
100
129
1199
0469
0528
0580
0590
1881
1362
1016
1476
197
113
152
133
0427
0430
0645
0819
0687
0868
Börnsteia u. Scheel.
170c
757
Spezifische Wärme fester anorganischer Körper.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 177, S. 777.
Abkürzungen; k = krystallisiert, gs = geschmolzen, gl geglüht.
Substanz
Temperatur I^P^^
Beobachter
Substanz
Temperatur
Spez,
Wärme
Beobachter
lodide (Forts.)
ig,h . . .
igjj, rot .
„ gelb .
„ flüssig
VgJ . . .
» gs • •
'bJ„ AgJ .
Jromide. Fluoride.
Cyanide.
'bßr,, gs . . . .
„ flüssig . .
CBr, gs . . . .
igBr, gs . . . .
„ flüssig . .
i-UF,
|.l2F6 + 7H»0 . .
;ryolith
; (AI2F6+ 6NaF)
bF2 . . .
i|lußspat CaFa
aF . . .
g(CN)2, k .
4Fe(CN)6,entwäss.
„ +3H2O
2Zn(CN)^, k . .
Sulfate.
|1H4)2S04 . . .
^hwerspat
(BaSOi) . . .
PbSOi, k . .
„ gl . . .
Iihydrit CaS04, k
PS CaSO, + i
2 H,0, k . . . (
SO« + 7H2O, k
I1S04, k . . . .
I » gs ...
IHSO4, k . . .
JSO« + 7H2O, k
0 o,
17 bis 99 0395
0 „100 I 0406
0 „247 • 0446
250 „327 0554
19 „100 05886
14 „ 142 ' 0573
10 „ 124 , 0476
99
34
99
16 bis 98
299 „ 488
488 „ 587
16 „ 98
15 „ 98
316 „ 430
430 „ 563
15 „ 53
15 „ 53
16 „ 55
16
0
15 „ 53
11 „ 46
-190
-191
-74
14 bis 46
13 „ 45
10 „ 98
150
1050
20 bis 50
20 „ 99
0 „ 100
0 „ 300
0
16 bis 4«
0
9 bis 16
13 „ 45
15 „ 98
19 „ 51
15 „ 80
0533
0566
0780
1132
0739
0755
0760
2294
342
253
2522
07216
2154
2675
100
1107
1225
231
241
350
1128
1137
i486
0827
0872
1753
1908
1802
259
254
346
196
1901
244
343
CuSOi
Regnault (2)
Guinchant (i)
Magnus
1 Bellati u.
I Romanese
Regnault (2)
}Goodwin u.
Kalmus
Regnault (2)
»
iGoodwin u.
j Kalmus
Baud
Oeberg
Schottky
Regnault (2)
Baud
Kopp (2)
N ernst (4)
Kopp (2)
Regnault (2)
Laschtschenko
>>
Kopp (2)
Regnault (2)
Lindner
R. Weber (2)
Kopp (2)
R. Weber (2)
Kopp (2)
• ff
Regnault (2)
Kopp (2)
+ 1H2O
+ 3H2O
+ 5H2O
MgSO*
+ 7H2O, k
MnSO*
+ 5H2O, k
NaaSO«
gs
NiSOi ....
NiSOi + öHaO, k
Cölestin SrSO*, k
„ künstl., gl
HgoSO« . . .
ZnS04 ....
ZnS04 + 7H20, k
A1,K2(S04)4 +
24H2O, k . . i
Cr2K2(S04)4 +
24H2O, k
Hyposulfite
BaSjOa
PbSzOa
K2S2O3
Na2S203
NaoSaOs +
.{
5H2O
desgl. flüssig .
Nitrate.
NH4NO3, k .
Ba(N03)2 • .
Pb(N03), . .
KNO3, gs. .
flüssig
LiNOa . . .
„ flüssig
NaNGs, gs .
flüssig
AgNOa, gs .
„ k, rhombisch
„ k, rhomboedr.
„ flüssig . .
Sr(N03)2, k . . .
0 „C.20
0 „c.20
0 „c.20
0 „c.20
25 „ 100
20 „ 42
21 „ 100
17 „ 46
28 „ 67
17 „ 98
15 „ 100
18 „ 62
18 „ 51
21 „ 99
0„ 34
22 „ 100
15 „ 30
■188 „ 18
15 „ 62
-188 „ 20
19 .. 61
17 „ 100
15 „ 100
20 „ 100
25 „ 100
11 „ 44
13 „ 98
20 „
13 „
17 „
13 „
240 „
308 „
169 „
250 „
« „
235 „
333 „
Iß „
0„
0„
208 „
17 ,.
28
98
100
98 j
308 j
411
250
302 I
98 I
333
367
99
137
188 I
281 i
47 i
1509
1761
2293
2690
225
3615
182
323
2293
2312
216
313
135
1428
06237
174
347
256
349
243
324
163
092
197
221
4447
569
422
1523
1173
2388
292
333
387
390
2782
388
430
1435
1411
149
187
181
Schottky (i)
Pape (i)
Kopp (2)
Pape (i)
Kopp (2)
Schüller (i)
Regnault (2)
Pape (i)
Kopp (2)
Regnault (2)
Schottky (2)
Pape (i)
Kopp (2)
Dewar (2)
Baud
Dewar (2)
Kopp (2)
Pape (2)
Iv. Trenti-
I naglia
Winkelm. (i)
Regnault (2)
Neumann
Regnault (2)
iGoodwin u.
) Kalmus
Regnault (2)
iGoodwin u.
/ Kalmus
Regnault (2)
Guinchant (2;
Kopp (2)
Börnstein u. Scheel.
758
170 d
Spezifische Wärme fester anorganischer Körper.
(Fortsetzung.)
Lit. Tab. 177, S. 777.
Abkürzungen : k = krystallisiert, gs = geschmolzen, gl = geglüht.
Substanz
Temp.
Spez,
Wärme
Beobachter
Substanz
Temp.
Spez.
Wärme
Borate.
PbB,04, gs . . .
PbBiOi, gs . . .
KBO2
K2B4O7 . . . .
Boracit, Hexaeder
( Umwandl.-Temp.
265"). . . . .
Boracit, Dodekaeder
( Umwandl.-Temp.
265»)
NaBOz, gs . . .
Borax Na2B407, gs
NaaBiOj + ioHAk
Phosphate.
PbaP-iO;, gs .
Ca(P03)2 ■ •
Apatit, norweg.
K4P2O7 . .
KH2PO4, k .
Na4P207, gs .
NaPOa, gl .
Na^HPOi+yHzO
+ 12H2O
NaaHPOi+izHjO
flüssig ....
Carbooate.
BaCOs, natürl. . .
Witherit .
Weißbleierz PbCO^
Kalkspat CaCOa .
Aragonit . . . .
Marmor . . . .
15 bis 98
16 „ 98
16 „ 98
18 „ 99
-32
50
100
200
270
300
55
100
200
270
300
17bis97
17 „ 47
16 „ 98
19 „ 50
11»
15 „
15 „
17 „
17 „
17 „
17 .,
2
2"
-20 „
44,.
98
98
99
98
48
98
44
34
34
2
97
11 „ 99
250
16 bis 47
0 „ 100
0 „ 200
0 „ 300
16 „ 45
0 „ 100
0 „ 300
26 „ 100
0
0905
1141
2248
2198
1607
2124
2398
2901
2650
3757
2157
2398
2901
2532
4781
2571
229
2382
385
8208
1992
1903
1910
208
2283
217
323
3723
454
758
1104
1158
0971
2005
2093
2204
203
2065
2176
2164
212
2028
Regnault (2)
Kroeker
Regnault (2)
Kopp (2)
Regnault (2)
Kopp (2)
Regnault (2)
Oeberg
Regnault (2)
Kopp (2)
Regnault (2)
Kopp (2)
Nemst,K.u.L.
>>
Person (i)
Regnault (2)
Laschtschenko
Kopp (2)
Lindner
Kopp (2)
Lindner
Thoulet und
Lagarde
Peirce und
Willson
R. Weber (2)
Carbonate. (Forts.)
Marmor, weiß .
grau .
Brauner Spateisen-
stein, FeCOa .
K2CO3, gs . .
Malachit
CuoCOs-f- H2O .
Na.COa, gs . .
Rb2C03, gs . .
SrCOs ....
Zinkspat ZnCOs
Bitterspat
CaMg(C03)3 . . .
Chromate.
PbCr04, gs . .
K2Cr04, gl . .
KiCroOj . . .
„ flüssig .
Chlorate.
Ba(C103)2-l-H20, k,
KCIO3, gs . . . ,
flüssig
KCIO4
Arsenate.
Pb3(As04)2 gs
KAsOa, gs .
KH.2ASO4, k .
Silikate.
Adular, amorph
k
Andalusit
Asbest .
Augit .
CaSiOa .
MgCa(Si03)2 .
Beryll . . .
durchsch.
halbdurchsch
Chlorit . . .
0 bis 100
16 „ 98
23 „ 98
9 „ 98
23 „ 99
15 „ 99
16 „ 98
18 „ 47
8 „ 98
0 „ 100
0 „ 200
0 „ 300
18 .. 47
19 „ 60
17 „ 98
16 „ 98
329 „ 397
397 „ 484
16 „ 47
16 „ 98
184 „ 255
255 „ 299
14 „ 45
13 „ 97
17 „ 99
16 „ 46
20 „ 100
20 „ 100
0 „ 100
20 „ 98
20 „ 98
0 „ 100
0 „ 100
15 „ 99
12 „ 100
12 „ 100
20 .. 98
206
2158
2099
1934
2162
1763
2728
123
1475
1507
1608
1706
206
0900
1850
1894
231
335
157
2096
320
325
190
0728
1563
175
1895
1855
1684
1947
1931
1833
1920
1979
2066
2127
2046
Börastein a. Scheel.
170
759
Spezifische Wärme fester anorganischer Körper.
( Fortsetzung.)
Lit Tab. 177, S. 777.
Abkürzungen : k = krystallisiert, gs = geschmolzen, gl = geglüht.
Substanz
Silikate (Forts.)
Granat( P>Top),böhm,
gelb
Hornblende . . .
Hypersthen . . .
Kaliglimmer . . .
Labradorit . . .
Magnesiaglimmer .
Natronglimmer . .
Oligoklas ....
Orthoklas . . .
Serpentin . . .
edel
mit Granaten .
Spodumen, amorph.
k . .
Talk
Topas . . • . .
farblos, durchsieht.
WoUastonit . . .
Zirkon ....
SoDstigeMineralieo
u. a.
Basalt
von Giarratanal
(Prov. Syracus)]
Granit von Aberdeen
., Wexford
» ., Killiney
C^eiS . .
Pyrrotit .
Hämatit .
A^olframit
liolomit ,
Bimsstein
Tempe- i Spez.
ratur i>\^rme
16 bis 100
15 „ 99
20 „ 98
20 „ 98
20
20
20
20
20
98
98
15
0
16
0
20
20
20
0
12
19
21
99
100
98
100
100
100
98
100
100
51
51
0
20
20
20
20
470
750
o,
j 1758
\ 1952
1914
2080
1949
' 206I
2085
2048
I 1877
I ^^^
\ 2586
! ^57
I 2176
■ 2161
2092
; 2097
; 1997
1.78
1 132
100
100
586
767
470
750
880
880 „1190
12 „ 100
12 „ 100
12 „ 100
20 „ 100
17 „ 99
14 „ 95
16 „ 95
0 „ 100
0 „ 200
0 „ 909
20 „ 98
205
204
247
260
199
243
626
323
1892
■ 1940
! 1927
I 203
I 1539
I 1742
! 0976
; 0984
1 0995
1 2218
i 24
Beobachter
Oeberg
Ulrich
Oeberg
Hecht
Oeberg
Hecht
Schulz
Ulrich
Lindner
Joly (i)
Kopp (2)
Hecht
Bartoli (2)
Roberts-
Austen u.
Rücker
Joly (i)
Bartoli (2)
R. Weber (i)
Abt
Lindner
Ulrich
Hcrschel, L.xiS).
Substanz
Sandstein
„ glimmerh altig
Kalkstein . . .
Tuffstein ....
Lava vom Ätna,
prähistorisch . .
desgl. von 1669
desgl. von 1886
Basaltlava v. Ätna
Lava von Kilaueaf
(Sandwich- Inseln) (
Schlacke, kryst.
Emailschlacke
Bessemerschlacke
Steinkohle . .
Ton (Kaolin)
Quarzsand . .
Humus . . .
Klinker- Zement,
käuflich . .
Portland - Zement,
abgebunden nach
28 Tagen . . .
Eis
Glas
„ Thüringer .
Spiegelglas . .
CrowTiglas . .
Flintglas . . .
Französ. hart. Ther
mometerglas .
Jenaer Glas S 205
Normales Thermo-
meterglas 16 III
Gew. Flint. GI.O331
Stark bleihalt. S 163
Porzellan . . . .
Tempe- Spez
raüir Wärme
ObislOO ; 174
0 „ 100
15 „ 100
19 „ 100
24 „ 100
23 ,. 100
21 „ 100
23 „ 100
30 „ 577
31 „ 776
85 „ 100
29 „ 696
14 „ 99
15
14
0
20
20
20
99
99
12
98
98
98
240
2166
3308
199
201
210
201
258
259
197
260
1888
1865
1691
312
2243
1910
4431
28 „ 40 186
28 „ 30
-'252 ,.-188
-188 „ -78
-78 ,. 18
-189
-74
Obis 19
56 „ 78
100 „ 157
10 bis 50
10 „ 50
10 „ 60
271
146
^ 285
I 463
! 0648
142
1706
1915
2464
186
161
117
1869
2182
1988
1257
0817
2582
2563
16 „1075 2539
18 , 99
19 „ 100
18 „ 100
18 „ 100
15 „ 912
15 „ 968
Beobachter
Herschel, L. u.E|
Hecht
Morano
Bartoli (i)
Oebei^
Hecht
Ulrich
Hartl
»»
Dewar (2)
Nemst (4)
Bemini (i)
99
H. Meyer
Zouboff
Winkelmann (3}
Harker
Börnstein u. Scheel.
760
171
Spezifische Wärme c des Wassers
nach Angaben und Formeln von
Regnaalt (4): c = i + 0,00004 1 + 0,0000009 t^, beobachtet zwischen 17 u. 190° ( Luftthermometer).
Rowland, nach der Umrechnung von Pernet.
Bartoli und Stracciati (7): c= 1,00688 — 0,000556 t — 0,00000615 i' + 0,000001015 i^ —
0,000 000 013 t\ beobachtet zwischen o" und 31° (Wasserstoffthermometer).
Lädin: c = i — 0,00054279 / + 0,000014537 «'- — 0,00000008486 t^, beobachtet zwischen 0°
und 100° (Wasserstoffthermometer).
Baroes (2): 0 = 0,99733+0,0000035 (37,5 — ')^ + 0,000 000 10 (37,5 — t)^, gültig zwischen
5 und 37,5" ( Wasserstoff thermometer),
c == 0,997 33 + 0,000 0035 (' — 37>5r + Ojooo 000 10 (< — 37,5)% gültig zwischen
. 37,5 und 55" (Wasserstoffthermometer),
c = 0,998 50 + 0,000 120 {i — 55) + 0,000 000 25 (< — 55)', gültig zwischen 50 und 100"
(Wasserstoffthermometer).
Die untenstehenden Zahlen sind aus den Angaben einer Kurve entnommen.
Callendar: Zur Berechnung des mit *) bezeichneten Wertes.
Barnes u. Cooke (i): Zur Berechnung der mit **) bezeichneten Werte.
Dieterici (5): 0 = 0,99827 — 0,000 103 68 < + 0,000 002 073 6 i^, gültig zwischen 35 und 300".
Janke: Graphische Ausgleichung (Wasserstoff thermometer).
W, R. Bousfield u. W. Eric Bousfield : c = (4,208 5 — 0,003 022 t + 0,000 078 33 t'^ —
4,17911 '^' -^ ' -• ' ^^
0,000 000 49 t% gültig zwischen o und 80".
Andere Formel:
A. Cotty I c = 0,006 71 — 0,000 6 t -\- 0,000 0044 t* + 0,000 000 43 t^ — 0,000 000 003 <*, bezogen
auf 15° (ci5= i). Die Werte stimmen fast vollständig mit denen von Bartoli u. Stracciati
überein.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Tem-
peratur
Regnault
Luft-
thermo-
meter
Lüdin
Wasser
Stoff-
thermo-
meter
Barnes
Wasser-
stoff-
thermo-
meter
Dieterici
Wasser-
stoff-
thermo-
meter
Bousfield
Wasser-
stoff-
thermo-
meter
Rowland
Wasser-
stoff-
thermo-
meter
Bartoli u.
Stracciati
Wasser-
stoff-
thermo-
meter
Janke
Wasser-
stoff-
thermo-
meter
+5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
0,9992
0,9994
0,9997
1,0000
1,0004
1,0008
1,0012
1,0017
1,0022
1,0028
1,0034
1,0041
1,0048
1,0056
1,0064
1,0072
1,0081
1,0091
I,OIOI
I,OIII
1,0122
1,0051
1,0027
1,0010
1,0000
0,9994
0|9993
0,9996
1,0003
1,0013
1,0024
1,0037
1,0051
1,0065
1,0079
1,0092
1,0104
1,0113
1,0119
1,0121
1,0120
1,0113
1,0155")
1,0091**)
1,0050
1,0020
1,0000
0,9987
0,9978
0,9973
0,9971
0,9971
0,9973
0,9977
0,9982
0,9988
0,9994
1,0001
1,0007
1,0014
1,0021
1,0028
1,0034
1,0043*)
1,0088
1,0050
1,0021
1,0000
0,9987
0,9983
0,9984
0,9985
0,9987
0,9996
1,0008
1,0025
1,0045
1,0070
1,0099
1,0070
1,0039
1,0016
1,0000
0,9991
0,9989
0,9990
0,9997
1,0006
1,0018
1,0031
1,0045
1,0058
1,0070
1,0080
1,0088
1,0091
1,0054
1,0019
1,0000
0,9979
0,9972
0,9969
0,9981
1,0070
1,0041
1,0017
1,0000
0,9994
1,0000
1,0016
1,0040
1,0016
1,0000
0,9991
0,9987
0,9988
0,9991
0,9997
1,0003
Temp. Regnault Dieterici
I20
140
160
180
200
220
240
260
280
300
1,0169
1,0170
1,0224
1,0257
1,0286
1,0361
1,0355
1,0482
1,0619
1,0772
1,0942
1,1129
1,1333
1,1543
Börnstein u. Scheel.
172
761
P-
°, bezogen auf
17)^, beobachtet
Spezifische Wärme c des Quecksilbers
nach Angaben und Formeln von
Winkelmann (2) : c = 0,033 36—0,000 006 9 1, beobachtet zwischen 19 und 142
Luftthermometer und Wasser von Zimmertemperatur.
Naccari (2) : c = 0,033 277 — 0,000 005 343 2 {t — 17) 4-0,000 000 001 6677 (t
zwischen 12 u. 228", bezogen auf Luftthermometer und Wasser von 15".
Milthaler: c = 0,033 266 — 0,000 009 2 <, gültig zwischen o" und 200", bezogen auf Luftthermo-
meter und Wasser von 0°.
Bartoli u. Stracciati {9) : c = 0,033 583 — 0,000 000 333 1 — 0,000 000 125 1* — 0,000 000 004 165 1'
oder c = 0,033 583 + 0,000 001 17 < — 0,0000003 t*, beobachtet zwischen o
und 30°, bezogen auf Wasserstoffthermometer und Wasser von 15".
Barnes u. Cooke (2) : c = 0,033 458 — 0,000 010 74 '+0,000 000 038 5 ( -, beobachtet zwischen
3 und 84°, bezogen auf Platinthermometer und Wasser von 15,5°.
Kurbatoff (i) findet die mittlere spezifische Wärme des Quecksilbers zwischen 19 u. 335° zu 0,0373.
Barnes (3): Vorläufige Veröffentlichung; die Werte stimmen nahe mit Barnes u. Cooke, femer
ergibt sich die spez. Wärme bei 161" zu 0,03292, bei 224° zu 0,03298; bei 261** zu
0,03316 ( Wasserstoff thermomet er).
Pollitzer findet die spez. Wärme des festen Quecksilbers bei — 211° zu 0,0267, t)ei — 183" zu
0,0285, bei — 72° zu 0,0321, bei — 40° zu 0,0341; des flüssigen Quecksilbers bei — 30° zu
0,0354.
Der mit * bezeichnete Wert ist von Pettersson und Hedelius beobachtet
Die unten mitgeteilten Werte sind auf eine Kalorie nahe 15" bezogen; die aus der MII-
thalerschen Formel sich ergebenden Werte sind zu diesem Zwecke mit 1,007 multipliziert. Die
Werte von Barnes u. Cooke sind auf das Wasserstoffthermometer umgerechnet.
Lit Tab. 177, S. 777.
Tem-
peratur
Winkel- I B.eoarl
"•*»" I Luft-
Luft- thermo-
thermo»
meter
mt-ter
■IKhaler
Lnft-
thermo-
meter
Bartoli u.
Stracciati
Wasser-
sfoffther-
mometer
Barnet u.
Cooke
Tem-
W asser-
Stoffther-
peratur
mometer
0,0
3346
120
3340
125
3335
130
3330
135
3325
140
3320
145
3316
150
3312
155
3308
160
3304
165
3300
170
3297
175
3294
180
3291
185
3289
190
3286
196
3284
200
3282
205
210
215
220
225
230
235
240
Winkel- j Haceari ■iltbaler
?>■»" ' Luft- I Luft-
Luft- thermo- ! thermo-
thermo- Bieter meter
meter
O
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
105
110
115
120
3336
3333
3329
3326
3322
3319
3315
3312
3308
3305
3302
3298
3295
3291
3288
3284
3281
3277
3274
3270
3267
3264
3260
3257
3253
0,0
3337
3334
3332
3329
3326
3324
3321
3318
3315
3313
3310
3307
3305
3302
3300
3297
3294
3292
3289
3287
3284
3282
3279
I 3277
3274
3350
* I
3358
3345 3358
3341 3356
3336 3353
3331 3349
0,0
3253
3250
3246
3243
3239
3327
3322
3317
3313
3308
3304
3299
3294
3290
3285
3280
3276
3271
3267
3262
3257
3253
3248
3243
3239
3343
3335
; 0,0
j 3274
3272
3269
3267
3264
3262
3259
3257
1 3254
! 3252
3249
3247
3245
3242
: 3240
3237
I 3235
! 3233
3230
1 3228
3226
3224
3221
3219
3217
0,0
3239
3234
3229
3225
3220
3216
321 1
3206
3202
3197
3192
3188
3183
3178
3174
3169
3165
Bömsteln n, Scbeel.
762
173
Spezifische Wärme flüssiger anorganischer Verbindungen und Lösungen.
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
Spez.
ratur
Wärme
0
0,
23 bis 80
636
21 „ 51
6176
21 „ 51
7538
23 „ 80
936
9664
18
957
20 bis 51
9552
13 „ 51
646
16 „ 87
667
13 „ 60
757
20 „ 90
781
16 „ 49
813
18 „ 89
853
0 „ 98
670
0 „ 98
813
27 „ 56
753
17 „ 51
9044
18
904
18
970
16 bis 49
949
18 „ 89
971
15 „ 49
965
18 „ 81
1,001
ca. 16
0,968
„ 16
938
„ 16
882
„ 16
790
„ 16
720
15 bis 49
767
18 „ 89
787
15 „ 49
865
19 „ 90
896
19 „ 51
6241
19 „ 51
7790
19 „ 51
9563
22 „ 52
6824
18 „ 52
9588
-1
781
-8
766
0
750
—12
746
0 bis 98
608
0 „ 98
733
19 „ 52
9526
Ammoniak
NH3 fest
flüssig
+ 3iH,0 {3,0 proz.)
+ 51H2O (1,8 proz.)
+ 101 H2O (0,9 proz.)
Kohlensäure
CO2 fest
Kaliumhydroxyd KO H
39,0 proz.
21,6 proz.
8,1 proz.
-f 30 H2O (9,4 proz.)
+ 200 H2O (1,5 proz.)
Natriumhydroxyd
NaOH
73 proz.
53 proz.
49.5 proz.
25.6 proz.
+ 7.5H2O (22,9 proz.)
-f 50H2O (4,3 proz.)
-f 100H2O (2,2 proz.)
Ammoniumchlorid
NH4CI
+ 7,5 H2O (28,3 proz.)
20 proz.
+ 25H,0 (10,6 proz.)
2,9 proz.
+ 100 H2O (2,9 proz.)
-f 2ooH.iO (1,4 proz.)
Baryumchlorid BaClj
23,8 proz.
+ 100H2O (10,4 proz.)
+200 H2O (5,5 proz.)
+200 H2O (5,5 proz.)
5,1 proz.
-103 bis
-188
0 bis 26
26 „ 46
10
0
10
20
30
40
60
60
70
18
18
18
-78b.-188
18
18
0 bis 98
0
98
18
18
18
18
18 bis 38
20 „ 62
3 „ 28
20 „ 62
18
0 bis 98
22 „ 27
22 „ 27
18
0 bis 98
0,50
0,878
0,894
1,021
0,876
1,140
1,190
1,218
1,231
1,239
1,240
1,233
0,997
999
999
215
697
807
900
876
975
96
81
816
869
847
942
983
760
800
8850
9645
9670
982
754
8751
9319
932
951
Dewar (2)
i Lüdeking u
I Starr
Elleau u.Ennis
Drewes
Thomsen
,»
Dewar (2)
Hammerl
„
,»
Thomsen
,,
Blümcke (4)
,,
Hammerl
,'
Thomsen
»,
Wir
ikelmann
Marignac (2)
Winkelm. (i)
Marignac (2)
Thomsen
Blümcke (i)
Marignac (2)
Thomsen
Blü
mcke (i) 1
Calciumchlorid CaCl2
40,9 proz.
+ loHaO (38,1 proz.)
+ 25H2O (19,8 proz.)
5,8 proz.
5,2 proz.
-f 200H2O (3,0 proz.)
-[-200H2O (3,0 proz.)
-f 11,47 H20(34,9proz.)
-f 11,47 H20(34,9proz.)
-|-24,7H20(i9,9proz.)
-f 24,7 H2O (19,9 proz.)
-f 40,3 H2O (13,2 proz.)
+4o,3H20 (13,2 proz.)
Eisenchlorid PejCl«
43.6 proz.
20,0 proz.
Kaliumchiorid KCl
22.7 proz
+ 50H2O (7,6 proz.
+ 50H2O (7,6 proz.
-}-2ooH20 (2,0 proz.
-f 85,8 H2O (4,6 proz.
-f85,8H20(4,6 proz.
+ 172 H2O (2,4 proz.
+ 172 H2O (2,4 proz.
2,4 proz
4,8 proz
9,6 proz
19,2 proz
28.8 proz
Kobaltcfalorid CoCU
+ 36,9H20(i6,4proz.
+ 36,9H20 (16,4 proz.
+ 74H2O (8,9 proz.
+ 74H.,0 (8,9 proz.
Kupferchlorid CuCl;
+ 10H2O (45,6 proz.
+ 25H2O (23,0 proz.
+200H2O (3,6 proz.
Magnesiumchlorid
MgCla
-f i5H20(26,i proz.)
-I-200H2O (2,6 proz.)
16,8 proz.
16,8 proz.
18,2 proz.
18,2 proz.
Manganchlorür MnCls
50 proz.
30 proz.
-f 200H2O (3,5 proz.)
Börnstein u. Scheel.
173
763
Spezifische Wärme flüssiger anorganischer Verbindungen und Lösungen.
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Natriumchiorid NaCl
24,3 proz.
oHjO (24,5 proz.)
12,3 proz.
25H2O (11,5 proz.)
12,1 proz.
4,9 proz.
+200H2O (1,6 proz.)
+ i4H,0 (18,8 proz.)
+ 14H..O (18,8 proz.)
+28H2O {10,3 proz.)
+28H2O (10,3 proz.)
7,1 proz.
22,8 proz.
14 proz.
14 proz.
26 proz.
26 proz.
Dichte: 1,14
1,14
1,26
,, 1,26
Nickelchlor ur NiCl.
+25H.2O (22,4 proz.)
+200H2O (3,5 proz.)
Phosphorchlorur PCI3
Quecksilberchlorid
HgCl.
3,3 proz.
1,0 proz.
Chlorschwefel SiClj
Pyrosulfurylchlorür
SoOsClo
Siliciumtetrachlorid
SiCU
Strontiumchlorid
SrClj
+50H2O (15,0 proz.)
+200 H2O (4,2 proz.)
Ziokchlorid ZnCl,.
68,0 proz.
+ 15H2O (33,6 proz.)
+200H2O (3,6 proz.)
Zianchlorid SnCl,
Chlorsulfonsäure
SO3HCI
Jodammonium NH4J
+200 H2O (3,9 proz.)
Tempe- Spez.
ratur Wärme
Beobachter
18 bis 20
18
18 I
16 bis 52
19 „ 46
18
17 bis 52
20 „ 89
15 „ 49
15 ., 90
-10
60
-10
60
-15
20
-25
20
7916
791
8710
8770
8721
9449
978
841
854
892
912
916
786
851
870
776
788
764
787
648
676
7351
9451
1987
0 „ 98 0,961
0 „ 98ii,oo3
10 „ 15 0,2024
258
10 „ 15 j 1904
20 „ 40 1904
24 bis
55
•34 „
55
10 „
15
19 „ 51
19 „ 51
8165
9424
Winkelm. (i)
Thomsen
Winkelm. (i)
Marignac (2)
Person (5)
Winkelm. (i)
Thomsen
Teudt
Demolis
>»
Gröber
1 Dickinson,
> Mueller und
/ George
Marignac (2)
ff
Regnault (3)
Blümcke (i)
Regnault (3)
Ogier (2)
Regnault (3)
Kahlenberg u
Koenig
Marignac (2)
Substanz
Tempe- Spez.
ratur Wärme
Beobachter
0
„ 98
437
Blümcke (i)
19
,. 51
7042
Marignac (2)
19
„ 51
9590
„
10
„ 1»
1402
Regnault (3)
15
„ 80
18
282
963
Ogier (i)
Thomsen
Jodkalium KJ
+ 25H2O (27,0 proz.)
+200H2O (4,4 proz.)
Jodnatriam NaJ
-f 25H2O (25 proz.)
+ 100H2O (7,7 proz.)
Bromammonium
NH^Br
-t-2ooH20 (2,6 proz.)
Brorakalium KBr
+25H20 (20,9 proz.)
+ 2ooHjO (3,2 proz.)
Bromnatrium NaBr
+25HjO (18,6 proz.)
+ 100H2O (5,4 proz.)
Aluminiumsulfat
Al2(S04)3
+ 75H2O (25,5 proz.)
+600 HoO (3,9 proz.)
Ammoniamsulfat
(NH4)iS0i
+ I5H-20 (32,8 proz.)
+ 50H2O (12,8 proz.)
+ 200H2O (3,5 proz.)
Berylliumsulfat
BeSO*
-f25H20 (19,0 proz.)
4-200H2O (2,8 proz.)
Ferrosulfat FeSOi
+200 H2O (4,1 proz.)
Kaliumsnlfat K2SO4
+ 100H2O (8,8 proz.)
+200 H2O (4,6 proz.)
+ 117,2 H2O (7,6 proz.)
+ ii7,2H.O (7,6proz.)
+235 H2O (4,0 proz.)
+ 235H2O (4,0 proz.)
Knpfersulfat CuSO*
+50H2O (15,0 proz.)
+200H2O (4,2 proz.)
+200H2O (4,2 proz.)
+400 H2O (2,2 proz.)
+ 75,4H20 (io,5proz.)
+ 75,4 H2O (io,5proz.)
+ 150H2O (5,6 proz.)
+ 150H2O (5,6 proz.)
17,6 proz.
30,2 proz.
20 bis 51
18
20 bis 51
o,
7153
950
7490
20 „ 51 ■ 9174
18
968
20 bis 61
7691
Marignac (2)
18
962
Thomsen
20 bis 52
8092
Marignac (2)
20 „ 52
9388
»,
21 „ 53
8400
»
21 „ 53
9722
,»
19 „ 51
7385
ff
19 „ 51
8789
,»
19 „ 51
9633
>»
21 „ 52
8285
>»
21 „ 52
9703
,»
18
951
Thomsen
19 bis 52
9020
Marignac {2)
19 „ 52
9463
>,
15 „ 51
900
Teudt
17 „ 86
934
»>
15 „ 53
959
>»
17 „ 89
982
»f
12 „ 15
848
Pagliani (i)
12 „ 14
951
»>
18 „ 53
9516
Marignac (2)
13 „ 17
975
Pagliani (i)
15 „ 49
849
Teudt
19 „ 89
871
„
15 „ 49
904
»
18 „ 89
941
,»
15
1 8893
Vaillant
15
8094
„
Marignac (2)
Thomsen
Marignac (2)
Thomsen
Bömstein u. Scheel.
764
173 b
spezifische Wärme flüssiger anorganischer Verbindungen und Lösungen.
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Temp.
Spez
Wärme
Beobachter
Substanz
Temp.
Spez
Wärme
Beobachter
Magnesiumsulfat
MgSO*
über- ( 37,7 proz.
sättigt ( 30,8 proz.
-r 20H2O (25 proz.)
+ 50H2O (11,8 proz.)
+ 50H2O (11,8 proz.)
+ 200 H2O (3,2 proz.)
+ 200 H2O (3,2 proz.)
+ 24,1 H2O (21,7 proz.)
+ 24,1 H20(2i,7 proz.)
+ 57,8 HaOl 10,3 proz.)
+ 57,8 H 20(10,3 proz.)
Maogaasulfat
MnSOi
+ 5oH.,0 (14,4 proz.)
+ 200 H2O (4,0 proz.)
Natriumsulfat
Na2S04
+ 18H2O (30,3 proz.)
+ 40H2O (19,3 proz.)
+ 65H2O (10,8 proz.)
+ 400H2O (1,9 proz.)
+ 1 19,6 H2O (6,2 proz.)
+ 1 19,6 HaO (6,2 proz.)
+ 239 H2O (3,2 proz.)
+ 239 H2O (3,2 proz.)
Nickelsulfat NiSO^
+ 50 H2O (14,7 proz.)
-f 200 HjO (4,3 proz.)
Zinksulfat ZnSO«
+ 50H2O (15,2 proz.)
+ 200 HjO (4,3 proz.)
+ 18,05 H20(33,2proz.)
+ 18,05 H20(33,2proz.)
+ 45>i H20(i6,6proz.)
+ 45,1 H20{ 16,6 proz.)
Ammoniakalaun
NHiAK 504)2
über- i 37,4 proz.
sättigt ^5,5 proz.
l 5,8 proz.
Kalialaun KAl(S0i)2
über-
sättigt
39,4 proz.
16,6 proz.
6,3 proz.
24 „ 100
20 „ 23
18
12 bis 15
14 „ 54
16 „ 89
15 „ 51
17 „ 87
25 „ 56
25 .. 56
52
52
48
90
50
90
633
697
19 bis 24 755
14 „ 18 862
19 „ 52 8672
19 „ 52 9548
18 952
16 bis 48 751
18 „ 90 I 796
15 „ 48 I 843
19 „ 89 : 897
19 „ 51 1 8440
19 „ 51 9529
781
843
892
977
933
960
958
978
8371
9510
8420
9523
685
738
814
828
691
858
942
714
860
943
Bindel
„
Pagliani (i)
„
Marignac (2)
»
Thomsen
Teudt
Marignac (2)
Pagliani (2)
„ (i)
Thomsen
Pagliani (i)
Teudt
Marignac (2)
Teudt
Bindel
Kaliumcarbonat
K2CO3
+ 10H2O (43,4 proz.)
+ 200H2O (3,7 proz.)
Natriumcarbonat
NaaCOs
+ 25H2O (19,1 proz.)
+ 200 H2O (2,9 proz.)
-f 200 H2O (2,9 proz.)
Ammoniumchromat
(NH4)2Cr04
+ 25H2O (25,2 proz.)
+ 200H2O (4,1 proz.)
Kaliumchromat
K2Cr04
+ 50H2O (17,8 proz.)
-f20oH20(5,i proz.)
Natriumchromat
Na2Cr04
+ 25H2O (26,6 proz.)
+ 200H2O {4,3 proz.)
Ammoniumnitrat
NH4NO3
+ 2,5 H2O (64 proz.)
+ 5H2O (47,1 proz.)
28,6 proz.
-f 25H2O (15,1 proz.)
9,1 proz.
4- 50H2O (9,1 proz.)
2,9 proz.
BaryuninitratBa(N03)2
+ 200H2O (6,8 proz.)
Bleinitrat Pb(N03)2
übersättigt 47,8 proz.
+ 50H2O (26,9 proz.)
+ 200 H2O (8,4 proz.)
Calciumnitrat Ca(N03)2
-f 10H2O (47,7 proz.)
+ 50H2O (15,4 proz.)
+ 200 H2O (4,4 proz.)
Kaliumnitrat KNO3
+ 25H2O (18,4 proz.)
-f 25H2O (18,4 proz.)
IG proz.
4,7 proz.
+ 200 H2O (2,7 proz.)
+ 28HvO (16,7 proz.)
+ 28H,0 (16,7 proz.)
21 bis 52
21 „ 52
21 „ 52
21 „ 52
18
21 bis 52
22 „ 53
21 „ 52
21 „ 52
19 „ 51
18 „ 51
18 „ 51
21 „ 51
21 „ 51
21 „ 51
18
15 bis 56
17 „ 89 : 868
o,
6248
9543
8649
9695
958
7967
9630
20 „ 51 8105
20 „ 51 ; 9407
20 , 52 6102
18 697
26bis37 7227
20 „ 52 8797
21 „ 36 I 9208
18 j 929
16bis38 9654
7810
95"
9294
569
7500
9173
6255
8463
9510
18 „ 52 8328
18 832
27 bis 59 I 8997
9530
966
846
Marignac (2)
Thomsen
Marignac (2)
Thomsen
Winkelmann (i)
Marignac (2)
Winkelmann (l)
Thomsen
Wiukelmann(l)
Marignac (2)
Bindel
Marignac (2)
Thomsen
Winkelmann (l)
Person (5)
Thomsen
Teudt
Börnstein u. Scheel.
173c
765
spezifische Wärme flüssiger anorganischer Verbindungen und Lösungen.
* Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
P Lit. Tab. 177, S. 777-
Substanz
Tempera- Spez.
tur Wärme
Beobachter
Substanz
Tempera- Spez.
tur Wärme
Beobachter
• 0,
0 0.
Kupfernitrat Cu(N03),
1
Schweflige Säure
-103 bis
4- 50H3O (17^ proz.)
18 bis 50 8256
Marignac (2)
fest
-188
228
Dewar (2)
-r 200H2O (4,9 proz.)
18 „ 50 9475
^
so, flüss.
-21 bis 10
3178
Nadejdine
Magnesiuranitrat
-20
313
\\athias (i)
Mg(-N03)2
0
.317
"
3H2O (35,5 proz.)
21 „ 52 6777
40
.342
"
— 30H2O {14,2 proz.)
17 „ 52 8509
120
457
..•
-f 200 HjO (4,0 proz.)
17 „ 52 9542
140
368
"
Haogaanitrat Mn(N0a)2
,
145
845
-50H2O (15,8 proz.)
19 „ 51 i 8320
,,
153
1..035
— 200 H,0 (4,5 proz.)
19 „ 61 ! 9473
154 (
1,27
Natriamnitrat NaNOs
1
155
2,20
39,6 proz.
7369
Person (5)
155,5
2,98
„
-r 10H2O (32,1 proz.)
18 769
Thomsen
Schwefelsäure [
HjS04, fest '
(Schmelzp. 10,352°)
-50
0,2349
Pickering (i)
-f 25H2O (15.9 proz.)
18 bis 52 8702
Marignac (2)
0
2721
+ 100 H2O (4,5 proz.)
18 „ 52 9560
„
+ 200 HjO (2,3 proz.)
18 975
Thomsen
desgl. flüssig
20
PA
3447
"
+ 5.35 H2O (46,9 proz.)
14 bis 55 708
Teudt
50
3585
"
+ 5.35 H2O (46,9 proz.)
16 „ 87 721
„
H,S04
16bis20
3315
Marignac (i)
+ 13.5 H2O (26,2 proz.)
15 „ 52 826
,,
20 „ 56
3363
'•
+ 13,5 H2O (26,2 proz.)
18 „ 90 836
»»
HjSO,
5 „ 22
332
Cattaneo (2)
+ 28H2O (14^ proz.)
16 „ 55 959
+ 5v44HjO (50 proz.)
5 „ 22
593
«
— 28H2O {144 proz.)
17 „ 89 950
^— "
-i- looHjO (5,2 proz.)
5 „ 22
959
»
Nickel nitrat Ni(N03)2
-f 200H2O (2,2 proz.)
16 „ 20
9747
Marignac {2)
+ 25H2O (28,9 proz.)
24 „ 55 7171
Marignac (2)
65 proz.
0
35
467
Schlesinger
+ 50H2O (16,9 proz.)
24 „ 55 8228
„
65 proz.
443
"
— 200 H2O (4,8 proz.)
24 „ 55 9409
.,
65 proz.
70
458
"
Stroatiumoitrat
85 proz.
0
388
»
SrtXOa).
85 proz.
70
406
„
+ 50H.O (19,0 proz.)
19 „ 51 8169
Salzsäure HCl
+ looHjO (10,5 proz.)
19 ,, 51 8905
-f 10H2O (16,8 proz.)
18
749
Thomsen
-r 200 H2O (5.6 proz.)
19 ,, 51 9392
r*
-t- 25H2O (7,5 proz.)
20bis24
8787
Marignac {2)
Zioknitrat Zn(N03)2
-r 100H2O (2,0 proz.)
20 „ 24
9650
,,
+ loHjO {51,3 proz.)
20 „ 52 5906
— 200 H2O (1,0 proz.)
18
979
Thomsen
+ 25HjO (29,6 proz.)
20 „ 52 7176
„
Bromwasserstoff
+ 50H2O (17^ proz.)
20 „ 52 8234
25 proz.
13 bis 96
715
ToUoczko u.
-r 200H2O (5,1 proz.)
20 „ 52 i 9461
Salpetersäure HNO3
Meyer
Natriufflkaliamaitrat
1 ^
-2,5H20 (58,3 proz.)
21 „62
6551
Marignac (2)
KNaCNOa),
— 25H2O (12,3 proz.)
21 „ 52
8752
„
16,7 proz.
1 8588
Person (5)
— looHjO (3vt proz.)
21 „ 52
9618
„
4'7 proz.
i 9579
»»
— looHjO (3,4 proz.)
18
982
Thomsen
Natrinmphosphat
1
Übercblorsäure HQO«
Na2HP04
-f 6,17 HgO (47,5 proz.)
15 bis 40
507
Berthelot (4)
looHgO (7,3 proz.)
24., 55 9345
Marignac (2)
— ii8,oHiO(4,5proz.)
15 „ 40
993
„
1 + 2ooH,0 (3,8 proz.)
24 „ 55 9617
Chromsäure HjCrO«
1 Wasserstoffsoperoxyd
-f- 10H2O (39,7 proz.)
21 „ 53
6964
Marignac (2)
; H,0, ~ 30,6 HjO
20 ,. 50 951
Spring (2)
-f 200 H2O (3,2 proz.)
21 „ 53
9698
„
-r 60,4 H2O
20 „ 50 781
„
Seewasser 2 proz.
17,5
951
Krümmel
^ 74.5 H2O
20 „ 50 714
-
4 proz.
17.5
926
•'
Bönisteiii n. Scheel.
766
174
Spezifische Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen.
/ = fest.
D
ie Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Beobachter
Acetal CgHiOa . .
19 bis 99
0,
520
Louguinine(3)
Äthylalkohol
Acetamid C2H5ON .
( Fortsetzung)
0
+ 100 H2O (3,2 pr.)
987
Magie (i)
verdünnt, lo-proz.
18 bis 40
1,0324
Schüller (2)
+200 H2O (1,6 pr.)
993
„
20-proz.
18 „ 40
1,0456
>,
Aceton CaHgO . .
20
528
Timofejew (2)
30-proz.
18 „ 40
1,0260
',
Acetonitril C2H3N .
21 bis 76
541
Louguin. (4,6)
40-proz.
18 „ 40
0,9806
'»
Acetophenon
50-proz.
0 „ 15
992
Blümcke (3)
CgH^O. . . .
20 „ 196
474
» (4)
50-proz.
0 „ 45
908
>'
Äthylacetat QHsOg
20
478
Timofejew
50-proz.
0 „ 98
950
»
Äthyläther C4H10O .
-91
514
Battelli (2)
50-proz.
20
908
Zettermann
-50
517
„
50-proz.
Obis 5
863
Böse
-2
523
„
20 „ 26
917
»
-20 bis 11
527
Nadejdine
-l-i2,5H20(i7,o-pr.)
1.05 1
Magie (i)
-30
5"
Regnault (10)
-f 100H2O (2,5-pr.)
1,007
',
0
529
+300H2O (0,8-pr.)
1,001
„
30
80
120
140
180
Äthyldichloracetat
8 bis 81
0,3384
Schiff (2)
547
690
803
0,822
i»04i
Sutherland
De Heen (2)
C4H6O2CI2 . . •
ÄthylbromidCzHsBr
8 „ 139
-105
-29
5 bis 10
10 „ 15
3494
195
205
2164
2135
Battelli (2)
Regnault (3)
„ 50 Atm. . .
160 bis 200
1,128
" (3)
15 „ 20
2153
» 50 » • .
250 „ 300
0,940
"
210
618
De Heen (2)
„ 300 „ . .
150 „ 200
976
,
216
852
„ 300 » • •
250 „ 300
605
"
gasförmig.
»
18
564
Forch
konst. Vol.
220
233
+9,4 Proz. CioHg
235 bis 240
252
(Naphthalin) .
18
547
"
Äthylchlorid C2H5CI
-28 „ 4
4276
Regnault (10)
„ gasförmig,
Äthylenbromid
„ konst. Vol. .
185
0,547
De Heen (2)
C2H4Br2 . . .
13 „ 106
1755
',
220 bis 225
310
5»
20
174
Timofejeff (2)
Äthylalkohol CaHgO
-91
457
Battelli (2)
Äthylenchlorid
-30
2790
1,
-28
497
„
C2H4CI2 . . .
0
2922
„
-20 bis 15
545
Nadejdine
30
3054
!t
-20
505
Regnault (10)
60
3186
» i
0
Obis 5
20 „ 26
20
16 bis 30
547
544
579
593
602
Böse
Timofejew (2)
Schüller (2)
ÄthylformiatC3H602
Äthyljodid C2H5J .
-20 bis 14
14 „ 51
-30
4562
5105
1567
Nadejdine
Berthelot u.
Ogier (i)
Regnault (10)
16 „ 40,5
612
,,
0
1616
j,
10
462
De Heen u.
30
1666
40
65
597
699
Deruyts
Äthylmonochlorace-
60
8„ 64
1715
4037
»
Schiff (2)
Obis 15
560
Blümcke (3)
tat C4H7O2CI .
9 „ 138
4180
»
0 „ 98
680
„
Äthylsulfid C4H10S .
5 bis 10
4715
Regnault (3)
19 „ 77
643
Louguinine(3)
10 „ 15
4753
ff
40
80
80
648
769
712
Regnault (10)
Sutherland
16 „ 20
20 „ 70
4772
4785
", (w)
120
0,909
„
Äthyltrichloracetat
10 „ 81
2952
Schiff (2)
■
160
1,114
Hirn 1 C4H5O2CI3 . .
9 „ 189
3059
»,
Börnstein u. Scheel.
174 a
767
Spezifische
Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen.
/=fest.
|..
Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tempe- Spez.
ratur Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Beobachter
Allylacetat C5H«0, .
0 0,
8bisW 462
Schiff (2)
Anilin CH7N . . .
8bis 82
0,
512
Schiff (2)
9 „ 93 475
„
12 „ 138
523
„
Allylalkohol CbH^O .
20 „ 95 665
Louguinine(3)
12 „ 150
464
Petit •
Allyldichloracetat
6 .. 82 341
Schiff (2)
20 „ 60
498
Perrot
CäHgCUO,. . . .
9, .139 353
„
92,5
538
Schlamp
Allylmonochloracetat .
8 „ 81 406
„
21 bis 167
548
Louguinine(7)
dH;C102 ....
9 „ 138 417
„
'20
491
Timofejew(2)
AUyltrichloracetat
7 „ 81 297
„
15
514
Griffiths (2)
CäHsClaO-.. . - .
9 „ 139 309
.,
50
529
„
Ameisensäure CH2OJ.
18 „ 56 522
17 „ 82 532
» (i)
10
20
497
499
Bartoli (4)
3 ., 80 524
Guillot
50
520
„
57,25 515
Massel u.
„ +1 Proz. HjO
20
510
„
Faucon
„ +4 Proz. H2O
20
541
85bisl50 552
Berthelot
Anisol CrHgO . • .
20 bis 152
483
Louguinine(7)
Ogier (i)
Azobenzol Ci.HioNj /.
13 „ 40
335
Bogojawlensky
16 „ 50 536
Lüdeking
u.Winogradow
verdünnt, 46-proz.
16 „ 50 783
„
BarNumformiat
überschmolzen . .
3 „ 26 514
) Massol u.
/ Guillot
Ba(CH02)i/
10 „ 40
10 „ 90
1403
1440
De Heen (i)
»'
3 „ 7 544
»
Benzaldehyd CjHgO .
21 „ 178
445
Louguinine(3)
fest
-22,4 388
1 Massol u.
j Faucon
Benzol C«H, fest . .
-50
262
Bogojawlensky
0 430
-30
292
34,8 540
„
-10
376
ff
Amylalkohol CäHjO.
-^ 455
Battelli (2)
-30
3130
Pickering (i)
-10 482
»
0
4600
„
26 bis 44 564
Kopp (i)
0
3970
Mills u. Mac
10 „117 693
Regnault(io)
Rae (i)
21 „ 130 695
Louguinine(3)
„ flüssig . . .
10
4066
Pickering
.. aktiver[a^] = 4°
21 „126 711
„
50
4502
n
.. Iso-
-21 „ 14 4985
Nadejdine
20
423
Timofejew(2)
lo „ 58 5969
j»
10
3402
1 De Heen u.
17 „ 96 645
10 „ 64 600
Schiff (i)
40
65
4233
4823
] Deruyts
10 „ 110 664
,,
70
4369
Mills u. Mac
'^ 0,554
Timofejew(2)
Rae (i)
Amylen CäHio • . .
130 1,060
De Heen {2)
6bis60
4194
Schiff (i)
170 1,500
21 „ 71 !
4360
Regnault(io)
50 Atm. . .
150 bis 200 1,019
» (3)
94 1
481
Schlamp
250 „ 300 0,975
150 „ 200 889
18
413
Forch
300 Atm. . .
-f 9.1 Proz. CoHs
250 „ 300 718
(Naphthalin) . .
18
405
»
gasförmig.
Benzonitril G7H5N .
21 bis 186
441
Louguinine(4)
konst. Vol. .
175 773
210 544
230 bis 235 601
, (2)
Benzophenon CsHioO
fest, kryst. . . .
-190 .. -S2
- 77..- 1
1514
2300
Nemst,
» Iso- . . .
Amylenhydrat
-21 „ 14 497
Nadejdine
„ flüssig (glasig) .
3„ 41
-192 „ -82
3051
1526
Koref u.
Lindemann
CäH.,0
20 „ 98 753
Louguinine(3)
3„ 40
3825
Börnstein a. Scheel.
768
174b
Spezifische Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen.
/" = fest.
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tempe- ' Spez.
ratur Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Beobachter
BenzylalkoholCyHgO
BenzylchloridCjHTCl
Bernsteinsäure
C4H«04 / . .
Betol, fest, kryst.
flüssig (glasig)
Bleiacetat
Pb[C2H302]s
+ 6oH20(i9,8-pr-)
+ i34H20{9,9-pr-)
Buttersäure CiHgOs
ButylalkoholCiHioO
Normaler . . .
Iso-
+ 50 H2O (7,6-pr.)
Butylchlorid C4H9CI
Iso- . .
Butyronitril C1H7N
Calciumformiat
Ca(CH02)2 / . .
Caprinsäure
C10H20O2 / • • •
flüssig
CapronitrilCaHuN .
Capronsäure C» H 12O2
Caprylsäure C8H16O2
fest
flüssig . . . .
Cerotinsäure
CaTHMOä fest . .
flüssig . . . .
20 bis 195 I 558
8 „ 139 3768
10
60
0
0
0
60
92
50
94
150
-190bis-81
-76 „ 0
19 „ 77
-190 „-81
-75 „ 0
19 bis 87
14 „ 49
17 „ 90
15 „ 49
18 „ 89
24 „ 97
20 „ 114
21 „ 109
-21 „ 10
16 „ 70
18 „ 98
10
40
85
20
26 bis 30
26 „ 29
20
21 bis 113
10 „ 33
10 „ 93
0 „ 16
35 „ 103
18 „ 155
29 „ 105
-11
16
3075
378
2898
3252
3650
1415
2163
2962
1445
2495
3722
830
873
911
947
526
689
716
5078
6142
6675
5022
6482
8413
579
0,686
1,086
0,451
547
242
248
697
524
542
533
630
545
Louguinine(3)
Schiff (2)
De Heen (i)
Hess
N ernst,
> Koref und
Lindemann
J
Teudt
Guillot
0 „ 30 387
80 „ 124 I 607
Louguinine{3)
Nadejdine
De Heen u.
Deruyts
Timofejew (2)
Pagliani (3)
Timofejew (2)
Louguinine
(5, 7)
De Heen (i)
Guillot
Louguinine (4)
Guillot
Chloral C2HCI3O .
Chloralalkoholat
C2HGI3O . . .
Chloralhydrat, fest .
C2H3CI3O2 flüssig
Chlorbenzol CsHsCl
Chloroform CHCI3 •
+ 9,6 Proz. CioHs
(Naphthalin)
Chlortoluol C7H7CI .
Cyanäthyl C3H5N
Dekan C10H22
Dextrose C6H12O6 /
+ iooH20(9,i-pr.)
+ 30oH20(3,2-pr.)
Diäthylaceton
CjHhO . . -
DiäthylaminCiHiiN
DiäthylanilinCioHisN
Dibenzyl CuH,*/ .
Dibrombenzol
C6H4Br2 p-, fest .
„ p-, flüssig
„ + 7.5C7H8
(25,4-pr.) (Toluol)
-i-i5C7H8(i4»6-pr.)
+4oC7H8(6,o-pr.)
Dichloressigsäure
G2H,Cl202 fest .
flüssig . . . .
Dimethylanilin
CgHuN . . .
17 bis 81 I 259
50 „105
17 „ 44
51
7
6
15
88 I
64 I
114
35
-30
0
60
20
18
18
17,5 bis 19
6 „ 81
8 „ 137
-30
0
60
14 bis 18
0 „ 50
21 „154
14 „ 26
20 „ 98
20 „ 25
9 „ 82
10 „139
15 „ 40
10
45
18 bis 60
19 „ 59
19 „ 59
22 „196
8 „82
11 „139
22 „188
509
206
470
3252
3430
2337
2293
2323
2384
234
237
247
3550
3484
3698
4235
5086
6608
5058
498
590
313
949
982
557
■518
4758
5028
365
143
158
207
363
389
409
406
383
350
4434
4907
482
Berthelot (2)
(5)
(2)
Schiff (2)
Schüller (2)
Regnault (10)
Timofejew (2)
Forch
Cattaneo (i)
Schiff (2)
Regnault (loj
Bartoli u.
Stracciati (|
Mabery u.
Goldstein
Louguinine (3
Magie (4)
„ (I)
I
Louguinine(:
Nadejdine
Schiff (2)
Bogojawlensky
u. Winogrado^
Bogojawlendcj
Perrot
Pickering (2!
Louguinine (:
Schiff (2)
Louguinine(:
Börnstein u. Scheel.
174
769
Spezifische Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen.
/=fest
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung. H
Lit. Tab. 177, S. 777- |
Substanz
Tempe-
ratur
1
1 Spez.
1 Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Spez.
Wärme
Beobachter
Dimethyltoluidin . .
0 0,
22bisl8o] 495
Louguinine(7)
Glykol CHgOi . .
0
20 bis 195
0,
681
Louguinine(3)
Diphenylamin
1
20 „ 24
565
Schwers
(C8H5)jNH fest .
15 „ 20 j 328 1
Battelli (i)
33 „ 37
591
»
30 „ 3^
> 360
j.
13 „ 139
627
deForcrand(i)
40 „ 4i
> 416
>,
13., 60
585
„
„ flüssig ....
51 „ 5{
» 464
,»
„ überschmolzen .
-22,8b. -f 9
536
„
60 „ 6'
t 482
,,
Harnstoff CONaH« /
14 bis 26
321
Magie (3)
Dipropylketon
„ -f iooH20(3,2-pr.)
980
„ (i)
CHuO ....
Dodekan 0,2 H2e . .
20 „ m
14 „ 2(
0„ o(
* 552
) 5065
); 500
i
Louguinine(3)
Bartoli u.
Stracciati(i)
Mabery u.
Goldstein
-f4ooH20(o,8-pr.)
+ 42,4 Äthylalko-
hol (2,9-proz.)
4-70,6 Äthylalko-
994
598
„
! Dulcit CeHuOg / . .
14 „ a
j 283
Magie (3)
hol (1,7-proz.)
Heptan G7H,, . . .
18 „ 51
599
4869
Bartoli u.
+400 HjO(2,5-proz.)
988
„ (2)
Stracciati(i)
: Erythrit
C4H10O4 fest . .
20 „ 10t
> 352
Louguinine(2)
0 „ 50
504
Mabery u.
Goldstein
'< Essigsäure
20
490
Timofejew (2)
CHÄ fest . . .
1., ^
i 627
Guillot
Hexachloräthan
4 „ i
^ 618
Massol u.
QCl«/ ....
18 bis 37
178
Kopp (2)
überschmolzen . .
12 „ 2
^ ! 473
Guillot
18 „ 43
194
>»
flüssig
20„ 5<
1 ti ~>
} 5118
Lüdeking
18 „ 50
277
„
21 „ 5
20 „ 6
26 „ »
2 4932
1 5118
8 522
Marignac (2)
V. Reis (i)
Berthelot (i)
Hexadekan Ci8Hj4 .
Hexahydrobenzol
15 „ 22
0 „ 50
4964
496
Bartoli u.
Stracciati(i)
Mabery u.
Goldstein
15 „ fr
l 5026
Schiff
(Gyklohexan) C«Hi2
0 „ 50
506
„
18 „ 11
l 5357
„
Hexan QHu . . .
0 „ 50
527
»
10 „ »
0 537
Guillot
16 „ 37
5042
Bartoli u.
22 „11
1 ! 532
Louguinine(4)
Hydrochinon
Stracciati(i)
20
! 487
Timofejew (2)
QHeO,/. . . .
14 „ 26
258
Magie (3)
verdünnt, 85-proz.
22 bis 6
1 5901
V. Reis (i)
+ 300 H2O (2,0-pr.)
991
„ (2)
50-proz.
22 „ 6
2; 7777
„
-f 400 H2O (i,5-pr.)
994
„
2,7-proz.
20 „ 6
1 \ 9998
Kaliumacetat . . .
Essigsäure anhydrid
i
C2H3O2K/ . . .
10 „ 30
290
De Heen (i)
1 C4H6O3 ....
23 „12
2 434
Berthelot (i)
10 „ 61
508
»
! Glyzerin CaHsOs . •
15 „ 5
0 576
Emo
10 „ 93
437
„
14 „ 2
6 576
Magie (3)
+ 5H2O (52,2-pr.)
20 „ 51
6391
Marignac (2)
verdünnt, 50-proz.
15 „ 5
0' 813
Emo
-fiooHiO (5,2-pr.)
20 „ 51
9550
»
„ +40,4 H2O
1
Kaliumoxalat
-190,, 14
186
Forch u.
(11,2-proz.)
956
Magie (i)
C2K2O4+H2O f
Nordmeyer
„ +100H2O
(4,9-proz.)
-f4ooH20
980
j»
Kaliumtetroxalat /
19 „ 49
236
Kopp (2)
i (1,3-proz.)
995
„
C4H3KO8 + 2H2O .
19 „ 50
283
n
I +35,3 Äthylalkohol
Kohlenstoff-
(5,3-proz.)
597
„
dichlorid CGI* . .
-30
19255
Regnault (10)
+ 141,3 Äthylalko-
(Tetrachloräthylen)
0
19798
»,
hol (1,4-proz.)
597
,1
60
20884
,9
+ i2,5Anilin(7,4-pr.)
543
„
60
21336
Hirn
• +50 Anilin (1,9-pr.)
525
,»
100
228
Sutherland
i +iooAnilin (i,o-pr.)
1 521
140
243
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Börnsteia u. Scheel. 49
770
174 d
Spezifische Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen.
/ = fest
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tempe-
ratur
Spez
Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Spez
Wärme
Beobachter
Kohlenstofftetra-
chlorid CCU .
Metakresol CjHsO .
Para-, überschmolzen .
Lävulose C6H12O, / .
+ 201,5 H2O (4.7-pJ"-)
Laurinsäure
C12H24O2 fest . .
flüssig ....
Maltose
C„H220n-f-H20/.
-fSooHaO (6,3-proz.)
Mannit CßHiiOs / .
-fioSHjO (8,5-proz.)
Mesityloxyd CeHioO .
Methyläthylketon
C^HgO
Methylalkohol CH4O
„ verdünnt, 12-proz.
20-proz.
31-proz.
50-proz.
50-proz.
Methylanilin C7H9N .
Methyldichloracetat (
C3H4O2CIS [
Methylformiat
C2H4O2 . . . .
Methylhexylketon
CsHieO . . . .
Methylisopropyl-
keton C5H10O . .
Methylmonochloracet. f
C3H5O2CI
Methyloxalat /
C204(CH8)2
Methylsilikat
CiHuSiO« .
0
70
20
21 bis 199
9„ 28
7 „ 94
14 ,. 26
-10 „ 26
40,. 100
14
26
19 „ 51
20 „ 100
14 „ 26
21 „ 121
20 „ 70
5„ 10
10 „ 16
16 „ 20
0„ 6
21 „ 27
20
23 bis 43
6„ 13
6„ 10
7 „ 11
3„
21 „
20 ..
7
6
27
190
8„ 81
9 „ 188
13 „ 29
23 „ 172
20 „ 91
8 „ 64 1 3885
2010
2031
207
553
487
5"
276
976
432
572
322
966
324
328
315
966
521
549
5901
5868
6009
570
607
600
645
0,624
i»073
i>073
0,980
818
861
513
3202
33"
516
572
525
11 „ 111
10 „ 36
10 „ 46
23 „ 116
3978
314
334
5011
} Mills u. Mac
Rae (2)
Timofejew (2)
Louguin. (4,6)
Bruner (i)
Magie (3)
„ (2)
Guillot
Magie (4)
„ (2)
Kopp (2)
Louguinine(2)
Magie (4)
„ (2)
Louguinine(3)
Regnault (3)
Böse
>>
Timofejew (2)
Kopp (i)
Lecher (i)
Böse
Louguinine(7)
Schiff (2)
Berthelot u.
Ogier (i)
Louguinine(3)
Schiff (2)
De Heen (i)
j Kahlenberg
\ u. Koenig
Methyltrichloracetat 1
C3H3O2CI3 j
Milchzucker
C12H22O11 /
„+H2O/. . . .
„ + 2ooH20(9,i-pr.)
„-f3ooH20(6,3-pr.)
/?-Monobromonaph-
thalin CioHTBr/
-fiCjHs (Toluol)
(71-proz.)
-l-2oC7H8(io,5-proz.)
Monochloressigsäure
C2H3CIO2 fest . .
flüssig ....
Monojodbenzol
CeHjJ/ . . . .
^2,5C6H7N (Anilin)
(47-proz.)
+ ioC6H7N(i7,i-pr.)
-f2oC6H7N (9,9-pr.)
Myristinsäure
CuHogOi fest
„ flüssig . . .
Naphthalin CjoH« fest
„ flüssig
„ -f 5 Ct Ha (Toluol)
(21-proz.)
„-f2oC7H8(6,5-pr.)
Naphthylamin, fest .
C10H7NH2
„ flüssig . . .
Natriumacetat, fest .
CiHaNaOi
„ kryst., CaHaNaOa
+3H2O,/
„ unterkühlt, flüssig
„ geschmolzen . .
-t-25H,0 (I5,4-Pr-)
+ looH.O (4,4-pr.)
Natriumformiat
CHNaOz / . . .
8 bis 82
8 „ 139
14
26
2764
2870
288
298
950
966
260
309
406
364
427
20 „ 69 i 191
21 „ 61
69
60
69
69
60
21 bis 60
20 „ 60
10 „ 16
20 „ 26
30 „ 33
45 „ 60
60 „ 65
94,2
14 bis 69
21 „ 67
0„ 16
0 „ 46
0 „ 67,8
68 „ 66
78 „ 100
19 „ 62
19 „ 62
10 „ 93
|21,. 67
359
445
471
-10 „ 25 1 405
65 „ 142 I 532
-50
10 bis 20
40 „ 60
60 „ 70
80 „ 86
90 „ 95
94,6
240
314
326
334
396
409
427
405
415
318
334
379
394
416
476
350
845
413
510
769
846
775
9037
9687
2916
312
Schiff (2)
Magie (4)
>>
„ (2)
Perrot
Pickering (2)
Perrot
Guillot
Bogojawlensky
Battelli (i)
Schlamp
Perrot
»
Battelli (i)
Schlamp
Pagliani (2)
Gnesotto u.
Fabris
Marignac (a)
De Heen (i)
Pagliani (2)
Börastein u. Scheel.
174
771
Spezifische
Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen.
/=fest.
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung. ||
Lit. Tab. 177, S. 777- 1
Substanz
Tem- Spez.
peratur Wärme
Beobachter
Substanz
Tem- Spez.
peratur Wärme
Beobachter
litrobenzol
1
0 0»
6 bis 10 3524
Regnault (3)
Propylbichloracetat
o'o,
10 bis 82 3508
Schiff (2)
CeHäNO,
10 ., 15 3478
„
CsHsOjCl,
11 „ 139 3620
.,
15 „ 20 3499
»
Propylmonochloracetat
10 „ 82 4240
„
20 358
Timofejew(2)
CsHsOjCl
11 „ 189 4352
,,
20 bis 199 396
Louguinine(7)
Propyltrichloracetat
10 „ 81 3064
„
93 402
Schlamp
G3H7O2CI3
10 „ 139 3174
„
'itronaphthalin
10 bis 15 264
Battein (i)
Pyridin QH5N . . .
20 405
Timofejew (2)
C^oHtNO, fest .
•W „ 45 ; 274
„
21 bis 108 431
Louguinine(4)
„ flüssig
56 .. 60 360
„
Pyrocatechin
1
65 „ 68 ■ 379
,,
CbH^O,/
14 „ 26 313
Magie (3)
94,3 390
Schlamp
+ 300H2O (2,0-pr.)
! 994
„ (2)
onan CsHjo • • •
0 bis 50 503
Mabery u.
Resorcin CsHsO,/ .
14 „ 26 ; 266
» (3)
•nanthylsäure
Goldstein
+ 300 HgO (2,0-pr.)
1 992
„ (2)
^H.A
-7 .-. 25 558
Guillot
Rohrzucker
!
1
Irtan CbHis . - •
12 „ 19 511 1
Bartoliu.St.{i)
C„HaO.,/
14 „ 26 i 301
.. (3)
0 ., 50 505
Mabery u. G.
-f 100 HjO (i6,o-pr.)
! 911
„ (I)
20, .123! 578
Louguinine(3)
Schwefelkohlenstoff
-9« 195
Battelli (2)
xalsäure
CS,
0 238
„
CHsO«
3 „ 47 ' 2785
Nemst, Koref
-30 2303
Regnault (10)
., +2HjO/
3 „ 47 3742
u. Lindemann
0 2352
.,
0 ., 50 3359
Hess
30 2401
.,
0 ., M 3728
„
30 2388
Hirn
almitinsäure
80 260
Sutherland
CUH32O2 fest . .
-10 ., 25 484
Guillot
120 276
„
flüssig
65 .,104 653
.,
160 2882
Hirn
jlargonsäure
18 242
Forch
CäHi»02 flüssig . .
16 „ 95 599
,,
-f 14.2 Proz. 0,0 Ha
^ntadekan CiöHm .
0 „ 50 497
Mabery u. G.
Naphthalin)
18 259
„
jSntan C5H,, . . .
-78 476
Schlesinger
Seignettesalz
0 512
>j
NaKCiH406 + 4HaO/
19 bis 50 328
Kopp (2)
henol QsHgO . . .
14 bis 26 561
Magie (3)
Stearinsäure
93,9 561
Schlamp
C^HasOj fest . .
0 ., 30 397
Guillot
iperidin C^HuN . .
20 bis 97 523
Louguinine(4)
flüssig
75 „ 137 550
,,
'q?ionitril CsHsN .
19 „ 95 538
.,
Terpentinöl QoHie .
-20 3842
Regnault (10)
(t^ionsäure QHsOz •
35 ., 105 536
Guillot
0 4106
„
21 „ 136 560
Louguinine(7)
80 4842
.,
fopylalkoholCsHöO.
-21 ., 12 5186
Nadejdine
160 5068
.,
21 „ 23 659
Pagliani (3)
80 5242
Hirn
21 „ 90 675
Louguinine(3)
160 6126
„
20 579
Timofejew (2)
4bis9 419
Ecker lein
Obis 5 532
Böse
93 505
Schlamp
21 „ 27 568
„
Tetradekan G14H30 •
14 bis 21 4995
Bartoliu. Str.
veidünnt, 50-proz.
0 „ 6 ; 876
„
0 „ 50 497
Mabery u. G.
50-proz.
21 „ 27 1 899
„
Thymol GioHuO . .
U „ 98 519
Bruner (i)
JH,0 (86,9-proz.) .
24 „ 26 0,733
Pagliani (3)
(überschmolzen)
9 „27 504
„
•^HjO (37.7-proz.) .
24 „ 27 1,003
„
„fest
0 3114
Barus
Iso- . . .
-20 „ 14 0,5286
Nadejdine
50 4624
„
21 „ 80 706
Louguinine(3)
„ flüssig ....
50 5665
„
Börnsteio u. Scheel. 49*
772
174f
Spezifische Wärme fester und flüssiger organischer Verbindungen.
/=fest.
Die Zahlen für den Prozentgehalt bedeuten Gewichtsprozente der Lösung.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tem-
peratur
Spez.
Wärme
Beobachter
Substanz
Tem-
peratur
Spez.
Wärme
Toluidin C7H9N . .
(Ortho-) . . .
„ Para- / . .
„ flüssig
Toluol C; Hs • • •
+ 10,9 Pr. Naphthalin
Tredekan C13H28 • •
Trichloressigsäureffest
C2HCI3O2 *flüss.
Trimethylkarbinolffest
C4H10O ^flüss
Undekan CuH24 . .
Valeriansäure
C5 H 1 0O2
Weinsäure C^HeOe /
„ C4H6O6+H2O/
-fioH20(45,5-pr-)
+ 2ooH20(4,9-pr.)
Weinstein C4H5KO6 /
Xyloldibromid I
^"«^'^ Ueta-"
Xyloldichlorid[^^''f'
Xyloltetrachlorid f Para-
C8H4CU ^Ortho-
Zinkacetat
(C2H30,)2Zn-f3H20/
Zuckere, H2,0n/kryst,
,, „ amorph.
(vgl. auch Rohr-
zucker und Milch-
zucker)
12 bis 83
12 „ 139
22 „ 195
94
10 bis 15
25 „ 30
40 „ 45
5» „ 60
94
-92
-25
10
65
85
20
15 bis 64
12 „ 99
19 „ 68
18
18
0 bis 50
-21 „ 14
25 „ 45
0 „ 50
23 „ 93
21 „ 51
19 „ 50
18
18
19 bis 51
15 „ 40
0 o,
15
15
15
15
15
15
15
40
40
40
40
40
60
60
15 „ 75
75 „ 95
22 „ 61
20 „ 51
0 „ 76
0 „113
0 „130
5038
5234
524
536
371
410
598
638
533
353
380
3638
4905
5341
412
4237
4400
423
402
398
499
459
357
560
722
501
590
288
319
745
975
257
180
183
184
282
283
295
242
24
270
410
3005
342
3037
3337
35"
Schiff (2)
Louguinine(2)
Schlamp
Battelli (i)
Schlamp
Battelli (2)
De Heen u.
Deruyts
Timofejew(2)
Schiff (i)
Perrot
Forch
Mabery u. G.
Pickering (2)
DeForcrand2)
Mabery u. G
Guillot
Kopp (2)
Thomsen
Kopp (2)
Colson
De Heen (i)
Kopp (2)
Hess
Blut, arterielles
venöses .
arterielles
venöses .
Baumwolle
Cellulose, trocken/"
mit 7 Proz. H2O/
Ebonit . . .
Kork . . .
Olivenöl, spez. Gew
0,911 . . .
Palmenholz
Paraffin / .
flüssig .
Petroläther . .
Petroleum ....
Rizinusöl . . . .
Rindsleder, gegerbt
trocken . . . .
mit 16 Proz. H2O
Rohöle, Japan . .
Pensvlvania
Rußland .
Kalifomia .
Wachs, gelb . . .
„ flüssig . .
Weizenstärke (trock.)
mit 33,7 Proz. H2O
Wolle (trocken) . .
mit 1 1 Proz. H2O
„ (luftfeucht) . .
20 bis 45
20 „ 45
0 „100
6,6
-190
-188 bis -78
-188 „ 15
-20 „ 3
20
20
30
40
55
-190
100
0
-161
-74
-26
21 bis 58
18 „ 99
-19
0
25
35
52,4
8pfz.eew.0,862
„ 0,810
„ 0,908
„ 0,960
-21 bis 3
26 „ 42
42 „ 58
65 „100
0
0
0 bis 100
o,
872
871
906
893
362
366
41
339
485
471
419
160
176
312
377
525
694
589
622
700
4518
4446
4194
588
601
608
5"
498
434
357
45
453
500
435
398
429
0,82
1,72
0,499
270
305
393
459
411
*) Die oben angegebenen Zahlen für Petrolä1|
sind nach der von Eckerlein für die Temperaturen |
-190 bis 10° gefundenen Formel berechnet:
c = 0,4 194 — 0,03395 t — 0,05143 t^.
Börnsteio u. Scheel.
175
773
Spezifische Wärme von Gasen und Dämpfen
bei konstantem Druck, bezogen auf gleiches Gewicht Wasser.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tem- Spez.
peratur Wärme
Beobachter
Substanz
Tem-
' Spez.
peratur
Wärme
0
0»
100 bis 203
0512
13 ,. 100
194
22 „ 214
187*)
11 „ 100
082
21 „ 100
055
23 „ 99
242
26 „ 198
243
-78
183
-30
202
-28 bis 7
184
15 „ 100
202
11 „ 214
217
20
202
100
221
0 bis 200
215
0 „ 400
228
0 „ 600
239
0 „ 800
249
0 „1000
257
0 „1200
264
0 „1400
270
20T
267
16 „ 207
226
26 „ 103
213
27 „ 206
224
225
278
13 „ 172
231
27 „ 67
1,625
27 ., 150
1,115
27 „ 280
0,65
23 „ 100
520
27 „ 200
536
24 „ 216
512^.)
365 „ 680
65
16 „ 202
154
20 „ 206
245*)
86 „ 190
160
90 „ 234
132
111 „ 246
135
159 „ 268
112
163 „ 271
129
149 „ 273
0939
Beobachter
tmosph. Luft
P"'
70 » •
luerstoff
„ flüssig . .
'asserstoff . . .
! I Atm. . . .
! 30 „ ...
• ickstoff . . . .
itiProz. Sauerstoff
(berechnet)
„ flüssig (beob.)
-lium . . . .
■gon
ilor . . .
!—
-183
20
20
100
-30 bis 10
0 „ 100
20 „ 100
0 „ 200
20 „ 440
20 ., 630
20 „ 880
-102 „ 17
20 „ 98
-140
-120
-50
-120
-50
20
13bis207
20 „ 440
20 „ 630
-200 „-183
-28 „ 9
21 „ 100
12 ,. 198
20
0 „ 200
0 „ 400
0 „ 600
0 „ 800
0 „1000
0 „1200
0 „1400
0 „ 200
-208 „-196
20 „ 90
13 „ 202
16 „ 343
83 „ 228
19 „ 388
206 „ 377
253
241
242
243
238
237
239
237
233
237
243
243
237
0,237
2,607
0,470
274
777
312
219
217
224
230
0,347
3,400
3,410
3,409
3,402
3,788
I 0,249
239
; 243
i 246
I 250
I 254
i 258
\ 262
i 244
I 0,430
i 1,25
0,123
124I)
I "55
' 0555
I 0553
i 0336
} Scheel u.
Heuse (i)
Swann
',
Regnault (9)
,,
Wiedemannd
Regnault (9)
Dittenberger
iHolbom
Austin
Witkowski
Chlorjod CIJ . .
Chlorwasserstoff (
HCl I
Bromwasserstoff H Br
Jodwasserstoff HJ
Kohlenoxyd CO
Kohlensäure CO,
Scheel u.H.(2)
Regnault (9)
Holb. u. Aust.
Alt
Regnault (9)
Wiedem. (i)
Regnault (9)
Lussana (i)
Scheel u.H. (2)
Holbom und
Henning (2)
Regnault (9)
Alt
R. Thomas
Dittenberger
Regnault (9)
Strecker (i)
Regnault (9)
Strecker (2)
I Atm. . .
30 „
Stickoxydul NjO
I Atm. . .
30 „
Stickoxyd NO .
St ickstoff dioxyd
NO2
Ammoniak NH3
Schweflige Säure SOj
Schwefelwasserstoff
H2S
Schwefelkohlenstoff
CS2
S i liciumtetrachlorid
SiCU
PhosphorchlorürPCls
Arsenchlorür AsCU
Titanchlorid TiCl4 .
Zinnchlorid SnCl« .
Strecker (2)
Regnault (9)
Strecker (2)
„
Wiedem. (i)
„
i Scheel u.
j Heuse (2)
Regnault (9)
Swann
Holborn und
Henning (2)
Lussana (i)
»»
Regnault (9)
Wiedem. (i)
Regnault (9)
1 Berthelot u.
I Ogier (2)
Wiedem. (i)
Regnault (9)
Nemst (3)
Regnault (9)
Regnault (9)
^) Umgerechnet nach Regnault, 1. c. S. 306. ») Desgleichen S. 156.
Börnstein a. Scheel.
774
175 a
Spezifische Wärme von Gasen und Dämpfen
bei konstantem Druck, bezogen auf gleiches Gewicht Wasser.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tempe-
ratur
Spez
Wärme
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Spez
Wärme
Wasserdampf H,0 .
100 bis
128 „
100 ,,
100 „
100 „
100 „
100 „
100 „
100 ,.
379
125
217 480
200 465
400
600
800
1000
468
473
482
494
Gray
Regnault (9)
Holbom und
Henning (2)
1200 510
1400 531
Wahre Spez. Wärme des überhitzten Wasserdampfes
nach Knoblauch u. Jakob bzw. Knoblauch u. Molier.
Druck
p =
qcm
4'^
^qcm
qcm
qcm
p. is =
120"
143"
158"
169°
t = ls
0,506
0,533
0,566
0,603
t = 120"
506
—
—
—
130
498
—
—
—
140
493
—
—
—
150
488
524
—
—
160
485
515
562
—
170
483
507
547
598
180
481
501
534
570
190
479
497
524
552
200
478
493
515
537
250
478
485
494
502
300
480
486
491
496
350
486
490
494
497
400
493
496
499
502
450
501
503
505
507
500
509
511
512
513
• 550
517
518
519
520
Aceton CaHgO . . .
Äthyläther C4H10O .
Äthylalkohol CiH^O .
Äthylbromid CoHsBr
Äthylen C2H4 . .
I Atm. . . .
30 Atm. . . .
Äthylenchlorid
C2H4CI2 . . .
Benzol CgHe . .
26 bis 110
27 „ 179
129 „ 233
25 ,. 111
o,
27
69
189
224
Chloroform CHCI3
Cyanäthyl C2H5CN
Äthylacetat C4H80i
Methan CH4 . . .
I Atm
30 Atm
Methylalkohol CH4O.
DiäthylsulfidC^HioS
Terpentinöl C10H16
350
108 bis 220
350
28 bis 116
30 „ 190
68 „ 196
10 „ 202
111 „ 221
34 „ 115
35 „ 180
116 „ 218
350
27 bis 118
28 „ 189
350
114 bis 221
33 „ 113
35 „ 189
115 „ 219
18 „ 208
101 „ 223
340
120 bis 223
179 „ 249
347
374
412
428
462
480
601
453
613
161
174
190
404
404
450
229
299
332
375
499
144
149
152
426
337
371
401
593
591
692
458
685
401
506
bei konstantem Volumen, bezogen auf gleiches Gewicht Wasser.
Sauerstoff .
Wasserstoff
Stickstoff .
Argon . .
Chlor • .
0 bis 2100
0,
183
unterh. -213
1,5
0 bis 2500
2,89
0 „ 2500
0,215
0 „ 2500
074
ca. 18
083
0 bis 1800
093
Pier (4)
Eucken (2)
Pier (3, 4)
Voller
Pier (2)
Kohlensäure CO2 .
Ammoniak NH3 .
Schwefelkohlenstoff
CS2 ... .
Wasserdampf . .
0
0,
ca. 18
149
0 bis 2100
238
ca. 18
390
0 bis 2000
137
0 „ 2500
580
Börnstein u. Scheel.
I
176
775
Verhältnis k der spezifischen Wärmen von Gasen und Dämpfen
bei konstantem
Druck und bei konstantem Volumen.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tempe- ,.
ratur ^
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
&
Beobachter
Atmosph. Luft . .
-181 :i,34
Cook
Brom
20 bis 388 1,293
Strecker (i)
-156
1,39
„
Jod
220 „ 376 1,294
„
I Atm.
-79
1,405
Koch
185,5
1,303
Stevens
fe ■ 25 Atm.
-79
1,569
,»
Chlorjod aj . . .
100
1,315
Strecker (2)
R' 50 Atm.
-79
1,767
„
200
1,321
»,
K 100 Atm.
-79
2,200
„
Chlorwasserstoff HCl
19 bis 41
1,398
MüUer
Hk 150 Atm.
-79
2,469
„
20
i 1,389
Strecker (2)
^^B 200 Atm.
-79
2,333
„
100 ; 1,400
„
^B
IS
1,405
Röntgen
Bromwasserstoff HBr
10 bis 38 j 1,365
Müller
^B
0
1,405
Wüllner (2)
20 j 1,422
Strecker (2)
wt
100
1,403
„
100 j 1,440
»
^B.
1,411
Kayser
Jodwasserstoff HJ .
20 : 1,397
Strecker (2)
^H
12 bis 22
1,406
Müller
100 : 1,396
„
^r
12 „ 20
1,397
Low
Kohlenoxyd CO . .
0 i 1,403
Wüllner (2)
1
6 „ 14
0
1,392
1,4025
1,404
Maneuvrier u.
Foumier (i)
Lummer u.
Pringsheim(2)
Leduc (2)
Kohlensäure CO2 . .
100
1,395
1,41
1,401
1,291
Cazin
Leduc {2)
Cazin
^H
100 : 1,403
,»
19 ; 1,305
Röntgen
^B
1,401
Makower
20 bis 25 i 1,292
De Lucchi
^
0 1,401
100 1,399
Stevens (2)
9 „ 34 1,265
0 i 1,3"
Müller
Wüllner (2)
9Ö0
1,34
100
1,282
„
900
1,39
Kalähne
12 bis 20
1,291
Low
Sauerstoff ....
1,41
Cazin
1,308
Capstick
Ozon
Wasserstoff ....
16 bisa
5 „ 1
0
4
1,402
1,398
1,402
1,29
1,41
1,384
Müller
Lummer u.
Pringsheim(2)
Küster
Richarz u.
Jacobs
Cazin
Maneuvrier u.
Foumier (i)
I Atm.
'V3 Atm.
50 Atm.
4 „ 11
0
100
15
20
50
1,299
1,2995
1,319
1 1,283
1,300
1,279
1,705
Maneuvrier u.
Foumier (i)
Lummer u.
Pringsheim(2)
Leduc (2)
,»
Thibaut
Amagat
4 „ 16 11,408
Lummer u.
60 Atm.
50
1,903
„
1
Pringsheim(2)
70 Atm.
50
2,327
„
Stickstoff I Atm. . .
, Luft- . .
Argon
-192
0
1,45
1,41
1,389
1,390
1,667
Valentiner
Cazin
Rohlf
„
Niemeyer
Stickoxydul N,0 . .
Stickstofftetroxyd NgO*
15,07 Proz. dissoc.
0
100
20
1,3"
1,272
1,324
1,172
Wüllner (2)
„
Leduc (2)
Natanson
13 1,667
„
56,99 „
22
1,274
»
100 i 1,668
»
100 „ „ NO2
1,31
,,
Helium
:i,63
Behn U.Geiger
Ammoniak NH3 . .
21 bis 40
1,262
Müller
Phosphor ....
300 1,175
De Lucchi
0
1,317
Wüllner (2 )
Quecksilber . . .
275 b.3o6| 1,666
Kundtu.Warb.
100
1,277
ji
Chlor
20 bis 340 1,323
Strecker (i)
1,328
Cazin
0
1,336
Martini
1,336
Leduc (2)
I Atm.
16
1,365
Keutel
I Atm.
20
1,304
V» Atm.
16
1,340 1
„
*'5 Atm.
17
1,299
Börostein n. Scheel.
776
176
Verhältnis k der spezifischen Wärmen von Gasen und Dämpfen
bei konstantem Druck und bei konstantem Volumen.
Lit. Tab. 177, S. 777.
Substanz
Tem-
peratur
Tc
Beobachter
Substanz
Tem-
peratur
h
Beobachter
Schweflige Säure SO»
I Atm.
Va Atm.
Schwefelwasserstoff j
HjS I
I Atm.
73 Atm.
Siliclumtetrachlorid
CCI4
Wasserdampf HaO .
Acetaldehyd CiH^O
Acetylen CHo . .
Äthan CoHa . • •
Äthyläther C^HioO
214 mm . . . .
Äthylalkohol C2H5OH
Äthylbromid CjHsBr.
Äthylchlorid C2HBCI .
Äthylen CjH« . . .
Äthylenchlorid
C3H4CI2
Äthylformiat CsHgO,
16 bis 34
20
21
10 bis 40
20
20
78
04
103 bis 104
144 „ 300
15 bis 30
20
35
100
3 bis 46
42 „ 46
12 „ 20
99,7
16
53
80
99,8
22,7
22 bis 38
0
100
42
1,262
1,256
1,258
1,273
1,340
1,276
1,337
1,322
1,129
1,274
i'33
1,277
1,287
1,145
1,26
1,22
1,182
1,097
1,093
1,079
1,025
1,029
1,0244
1,112
1,062
1.133
1,14
1,134
1,188
1,187
1,126
1,243
1,245
1,187
1,250
1,264
1,085
1,137
1,124
Cazin
Müller
Thibaut
Capstick
Müller
Thibaut
Capstick
Beyme
Jaeger
De Lucchi
Cohen
Müller
Maneuvrier u
Foumier(2)
Daniel u. Pier-
ron
Capstick (i)
Jaeger
Neyreneuf
Cazin
Beyme
Müller
Low
Stevens (2)
Thibaut
Jaeger
Neyreneuf
Stevens (2)
Capstick (i)
Müller
,,
Wüllner (2)
Leduc (2)
Capstick (2)
Müller
Capstick (2)
Äthylidenchlorid
CJH4CI2 • •
Allylbromid CsHsBr
Allylchlorid C3H5CI
Benzol CeHe- . •
Butan, Iso- C4H10
Chloroform CHClj-
Essigsäure C2H4O2
Kohlenstofftetra-
chlorid CCI4 . . .
Methan CH4 . . .
Methylacetat CsHeOa
Methyläther CjHbO ,
Methylalkohol CH4O.
Methylal CaHsO» .
Methylbromid CHsBr
Methylchlorid CH3CI .
Methylchloroform
C2 H3CI3 . . . .
Methylenchlorid
CH^Cl»
Methyljodid CHjJ
Propan CsHs ■ ■
Propylbromid
Iso- CsHvBr
Propylchlorid C3H7CI
n-
Iso-
Schwefelkohlenstoff
CS2
202 mm . . .
Vinylbromid C2H3Br
99,7
24 bis 42
22 „ 78
99,8
136,6
11 bis 30
5,7
30,3
99,7
12,7
22,6
31 bis 42
19 „ 80
44
16 bis 17
21 „40
8 „ 67
99,7
17
1,134
1,145
1,137
1,105
1,108
1,110
1,102
1,150
1,147
1,130
1,316
1,313
1,137
1,107
1,113
1,256
1,065
1,075
1,094
1,274
1,279
1,199
1,037
Capstick (2)
Stevens (2)
Daniel u. Pier
ron
Müller
Beyme
Stevens (2)
Capstick (2)
Müller
Capstick (i)
„ (2)
Müller
,,
Stevens (2)
Müller
Capstick (i)
Müller
1,119
,,
1,219
Capstick (2)
1,286
„ (i)
1,153
Daniel u. Piei
ron
1,130
Capstick (i)
1,131
"
1,126
„
1,127
„
1,239
„ (2)
1,189
Müller
1,205
Beyme
1,234
Stevens (2)
1,199
Thibaut
1,198
Capstick (2)
Börnsteia a. Scheel.
177
777
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
A. Abt, Sitzungsber. d. Siebenbürg. Museums-
A. Bartoli u. E. Stracciati (3), Atti dei Lincei (4)
Ver. II, med. naturw. Abt. 1896, 42.
Rend. 1,541. 573;
F. W. Adler. Diss. Zürich 1902. Beibl. 27, 330;
1884 85. Cim. (3)
1903.
17, 97; 1885.
H. Alt. Diss. München. Ann. d. Phys. (4) 18,
(4), Bull. mens, dell'
loio; 1904.
Acc Gioenia fasc
E. H. Amajat. C. r. m, 862; 1895.
i8,25;Marzo-Apr.
Amaury. d. Jamla.
1891.
Andrews, Quart. Journ. of thechem. Soc. London
(5), Bull. mens, dell'
1, 18; 1849. Pogg. Ann. 75, 335; 1848.
Acc. Gioenia 1892,
Edm. van Anbei, Phys. ZS. 1,452; 1900. Journ.
9- Cim. (3)81, 133;
de phys. {3) 9, 493; 1900.
1892. (Unterkühl-
Austin, cf. Holborn.
tes Wasser.)
C. Bach, ZS. d. Ver. d. Ing. 46, 729; 1902.
(6), Atti dell' Accad.
j (Überhitzter Wasserdampf.)
Gioenia(4)4, S.A.
1 P. Bachmetjew u. J. Wscharow. Journ. russ.
96S. 1892. Cim.(3)
phys.-chem. Ges. (2) 25, 115; 1893. (Wismut-
82, 19, 97, 215;
1 und Magnesiumamalgame.)
H. T. Barnes d), Proc. Roy. Soc 67, 238; 1900.
1892. (Wasser nach
Stickstoffthermo-
meter.)
(Wasser.)
(7), Rend.Lomb.(2)26,
(2), Phil. Trans. (A) 199, 149; 1902.
fasc 14, S. A. 6S;
(3), Rep. Brit. Ass. Winnipeg 1909;
1893. Cim. (3) 34,
403-
64; 1893.
(4), Trans. Roy. Soc. Canada (3) 3,
(8), Rend.Lomb.(2)27,
Sect. III, 3-27, 1909. (Zu-
524; 1894. Cim. (3)
sammenfassenderBericht. Eis.)
36, 127; 1894.
cf. Callendar.
(Wasser biei konst.
u. H. L. Cooke (i), Phys. Rev. 15,
Volumen.)
65; 1902.
(9),Rend.Lomb.(2)28,
(2), Phys. Rev. 16,
469; 1895.
65 ; 1903. Rep.
„ „ (10), Rend. Lomb. (2)28,
Brit. Ass. Bel-
524; 1895.
fast 1902. 530.
„ „ (11), Rend.Lomb.(2) 29,
1 Hermann Barschall, ZS. f. Elektrochem. if.
157; 1896. (Kohlen-
341; I9II-
wasserstoffe bei
A. Bartoli (i), Atti deir Acc. Gioenia di sc. nat.
konst. Vol.)
in Catania (4)8,61 ; 1890/91. -Aus-
C. Barns, Phil. Mag. (5) 33, 431; 1892.
zug Bull. mens, dell' Acc. Gioenia,
A. Battelli (i), Atti deir Ist. Veneto (6) 8,
(n. s.) fasc. 15, 11; Nov. 1890.
disp. 10, 1781; 188485.
„ (2), Bull, mens.deir Acc Gioenia, (n.s.)
„ (2), Rend. Lincei (5) 16 [i], 243;
fasc 17, 4; Febr. 1891.
1907. Cim. (5) 13; 418; 1907.
„ (3), Rend. Lomb. (2) 28, 794; 1895.
E. Band, J. de phys. (4) 2, 569; 1903.
Cim.(4)2,i35;i895 (Quecksilber.)
Baumgartner, cf. Pfaundler, Wied. Ann. 8, 648;
(4), Rend. Lomb. (2)28, 1032; 1895.
1879.
Cim. (4) 2, 347; 1895.
BMe. M6m. couronnds et Mem. des Savants
(5), Rend. Lomb. (2) 29, 99; 1896.
ötrangers publ. par l'Acad. Roy. de Belgique,
Cim. (4) 8, 84; 1896. (Wasser.)
27; 1855/56.
A. Bartoli u. E. Stracciati (i), Atti dei Lincei (3)
U. Behn (i), Wied. Ann. 66, 237; 1898.
Mem. cl. fis. mat. e
„ (2), Ann. d. Phys. (4) 1, 257; 1900.
nat. 19, 643 ; 1883
Paul Nikolaus Beck, Diss. Zürich 1908,
-84.
(Magnetit, Nickel, Eisen
(2),Cim.{3)15,5;i884.
bis 900" in Rücksicht auf
Gazz. chim. 14;
die Umwandlungspunkte.)
1884.
„ cf. Weiss. i
Börnstein u. Scheel.
778
177;
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
(Fortsetzung.)
U. Behn u. H. Geiger, Verh. D. Phys. Ges. 9,
657; 1907.
M. Bellati u. S. Lussana, Atti deir Ist. Veneto
(6) 7, 1051; 1888/89.
u. R. Romanese, Atti deir Ist. Veneto
(6) 1, 1043; i882'83. Proc. Roy.
Soc. 34, 104; 1882/83.
Arciero Bernini (i), Cim. (5) 10, 5; 1905.
Phys. ZS. 7, 168; 1906.
„ „ {2), Cim. (5) 12, 307; 1906.
Phys. ZS. 8, 150; 1907.
Bernoulli, cf. Nordmeyer.
Berthelot (i), Ann. chim. phys. (5) 12, 529; 1877.
(2), C. r. 85, 8, 648; 1877. Ann.
chim. phys. (5) 12, 536; 1877.
„ (3), C. r. 86, 786; 1878. Ann. chim.
phys. (5), 15, 242; 1878.
(4), C. r. 93, 291; 1881.
(5), Ann. chim. phys. (5) 27,389; 1882.
u. J. Ogier (i), C. r. 92, 669; 1881.
Ann. chim. phys. (5)
23, 201; 1881.
•, „ (2), Ann. chim. phys. (5)
30, 382; 1883.
Bettendorff u. Wüllner, Pogg. Ann. 133, 293;
1868.
F, Beyme, Diss. Zürich 1884. Wied. Beibl. 9,
503; 1885.
K. Bindel, Diss. Erlangen 1888. Wied. Ann.
40, 370; 1890.
A. Biümcke (i), Wied. Ann. 23, 161; 1884. Ben
ehem. Ges. 17, Ref. 555; 1884.
(2), Wied. Ann. 24, 263; 1885.
(3), Wied. Ann. 25, 154; 1885.
(4), Wied. Ann. 25, 417; 1885.
A. Bogojawlensky, Sehr. Naturf. Ges. Dorpat
1904, I.
„ u. N. Winogradow, ZS. f. phys.
Chem. 24, 251; 1908.
W. Bontschew, Diss. Zürich 1900, 52 S.
H. Bordier, C. r. 130, 799; 1900.
Emil Böse, Göttinger Nachr., Math.-phys. Kl.
1906, 278, 309, 335. ZS. f. phys. Chem. 68,
585; 1907.
J. Bosscba (i), Pogg. Ann. Jub. 549; 1874.
„ (2), Zittingsversl. Amsterdam 1892
bis 1893, 180. (Diskussion über
Wasser.)
W. R. Bousfield u. W. Eric Bousfield, Phil.
Trans. (A) 211, 199 — 251; 1911.
W. Brown, Trans. Dublin Soc. (2) 9, 59; 1907.
W. Brüsch, Diss. Rostock. 1894. (Wasser.)
L. Bruner (i), C. r. 120, 912; 1895.
(2), C. r. 121, 60; 1895.
R. J. Bruner, Diss. Zürich 1906.
Otto Buckendahl, Diss. Heidelberg 1906.
H. Bürger, Zürich 1908; 65 S. (Abhängigkeit
der spez. Wärme von der Temperatur. Unter-
suchungen an Transformatoren).
R. Bunsen (i), Pogg. Ann. 141, i; 1870.
(2), Wied. Ann. 31, i; 1887.
Byström, Oefvers. k. Vet. Ak. Förhandl. Stock-
holm 17, 307; 1860.
H. L. Callendar (1), Rep. Brit. Ass. Glas-
gow 1901. 34.
„ (2) Rep. Brit. Ass. Dublin 334,
1908. (Zusammenfassende
Übersicht über spez. W. von
Gasen.)
u. H. T. Barnes, Nature (JO,
585; 1899. (Wasser.)
J. W.Capstick (i), Proc. Roy. Soc. 54, loi; 1893.
., (2), Proc. Roy. Soc 57, 322 ; 1895.
C. Cattaneo (i), Cim. (3) 12, 148; 1882.
(2), Cim. (3) 26, 50; 1889.
Cazin, Ann. chim. phys. (3) 66, 206; 1862.
Chevalier, cf. Thoulet.
Joh. Classen, Jahrb. d. Hamburg, wissensch.
Anst. 6, 115; 1888. ZS. f. Instr.-K. 11
301; 1891.
R. Cohen, Wied. Ann. 37, 628; 1889.
A. Colson, C. r. 104, 428; 1887.
S. R. Cook, Phys. Rev 23, 212; 1906.
H. L. Cooke, cf. Barnes.
Andr6 Cotty, Ann. chim. phys. (8) 24, 282; 191 1.
Dana, cf. Mixten
A. Daniel u. . Pierron, Bull. soc. chim. (3)
21, 801; 1899.
V. Dechend cf. Trautz.
Ed Defacqz u. M. Guichard, Ann. chim. phys.
(7) 24, 139; 1901.
De Heen, De Lucchi, cf. Heen, Lucchi.
De la Rive u. Marcet, Bibl. univ. de Geneve,
(n. s.), 28, 360; 1840. Ann. chim. phys. (2)
75, 113; 1840. Pogg. Ann. 52, 120; 1841.
L. Demolis, Joum. chim. phys. 4, 528; 1906.
F. Deruyts, cf. De Heen.
Elsa Deuss, Viertel] ahrsschr. naturf. Ges. Zürich
56, 15; 1911.
J. Dewar (i), Phil. Mag. (4) 44, 461; 1872.
Ber. chem. Ges. 6, 814; 1872.
,. (2), ProcRoy.Soc (A)76, 325; 1905.
H. C. Dickinson, E. F. Mueller üT E. B. George,
Bull. Bur. of Standards 6, 379; 1910.
Diesselhorst cf. Jaeger.
Bömstein n. Scheel.
177 b
779
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
(Fortsetzung.)
C. Dieterici (i), Wied. Ann. 33, 417; 1888.
(2), Wied. 'Ann. 57, 333; 1896.
(Wasser bei konst. Vol.)
„ (3), Ann. d. Phys. (4)12, 154; 1903.
(Kohlensäure u. Isopentan.)
(4), Verh. D. Phys. Ges. ß, 228 ; 1904.
Phys. ZS. 5, 660; 1905.
(5), Ann. d. Phys. (4) 16, 593; 1905.
ZS. d. Ver. d. Ing. 49, 362;
1905. ZS. f. d. ges. Kälte-
Ind. 11, I, 47; 1905-
Ernst Dippel, Diss. Marbui^, 1910.
W. Dittenberger, Diss. Halle, 1897.
H. B. Dixon u. F. W. Rixoa, Proc. Manchester
Soc. 1900. II. (Kohlensäure bei konst. Volumen.)
A. R. Dodge, Proc. Amer. Soc. Mech. Engin.
28, 1265; 1907. Science Abstr. (B) 10, 196,
1907. (Überhitzter Wasserdampf.)
Fr. Doerinckel, ZS. anorg. Chem. 66, 24; 1910
(Kolloidale Lösungen).
Karl Dörstag, Diss- Bonn, 1907. Ann. d. Phys-
(4) 2ö, 227; 1908 (k für flüssigen Äther).
A. Doroschewski u. A. Rakowski, Joum. d.
russ. phys.-chem. Ges. 40, chem. T. 860; 1908
(Äthylalkohol und Mischungen mit Wasser).
Drecker, Wied. Ann. 34, 952; 1888.
H. Drewes, Diss. Hannover 37 S. (1903?).
DnioDg u. Petit, J. de l'ecole polytechn. 11,
Ann. chim. phys. (2) 7, 113; 1818.
Antoine Damas, Arch. sc phys. (4) 27, 352,
453; 1909 (Nickeleisen, Beziehungen zum
Magnetismus).
Dann, cf. Herschel.
Dapr^ u. Page, Phil. Trans. London 159, I,
591; 1869. Pogg. Ann. Erg. V, 221; 1871.
J. Dussy, C. r. 123, 305; 1896.
M. Eckardt u. E. Graefe, ZS. f. anor^. Chem.
23, 378; 1900.
P. A. Eckerlein, Diss. München 1910. Ann. d.
Phys. (4) 3, 120; 1900,
0. Ehrbardt, Wied. Ann. 24, 215; 1885.
L. A. Elleau u. W. D. Ennis, Joum- Frankl.
Inst. 115, 189, 280; 1898.
A. Emo, Atti di Torino 17, 425; 1881 82.
W. D. Ennls, cf. Elleau.
Tad. Estreicher u. M. Staniewski, Krak. Anz.
(A) 1910, 349.
A. Enckea (i),.Phys. ZS. 10, 586; 1909.
,, (2), Berl. Sitzber. 1912, 141.
Chr. Fahre, C. r. 105, 1249: 1887.
Fabris, cf. Gaesotto.
Faucon, cf. A^assol.
Jos. Ferche, Diss. Halle, 1890. Auszug Wied-
Ann. 44, 265 f 1891.
W. Fischer, Wied. Ann. 28, 400; 1886.
G. Fleury, C r. 130, 437; 1900.
C. Forch, Ann. d. Phys. (4) 12, 202; 1903.
u. Paal Nordmeyer, Ann. d. Phys.
(4) 20, 423; 1906.
De Forcraod (i), C- r. 132, 569; 1901.
„ (2), C r. 136, 1034; 1903.
Fournier, cf. Maneavrier.
Robert Fürstenao, Diss. Gießen 1908. Verh.
D. Phys. Ges. 10, 968; 1908.
W. Gaede, Preisschrift u- Diss. Freiburg, 1902.
Phys. ZS. 4, 105; 1902.
Gautier, cf. Moissan.
W. W. Haldaae Gee u. H. L. Terry, Rep. Brit.
Assoc. 59. Meet. New-Castle on Tyne, 1889,
516.
Geiger, cf. Beha.
George, cf. Dickinson.
G. G. Gerosa, Atti dei Lincei (3) Mem. cl. fis-
mat. e nat. 10, 75; 1881.
E. Giebe, Diss. Berlin, 1903. Verh. D. Phys.
Ges. 5, 60; 1903.
A. H. Giil u. H. R. Healey, Techn. Quart. 15,
74; 1902. Science Abstr. 6 [A], 112; 1903.
Ferd. Glaser, Metallurgie 1, 103, 121; 1904.
Tuilio Gaesotto u. Cesare Fabris, Atti Ist.
Veneto 70 [2], 471; 1910 — u.
„ u. Giao Zanetti, Atti del. R.
Ist. Veneto 62 [2], 1377, 1902—03.
Goldstein, cf. Mäher y.
H. M. Goodwin u. H. T. Kalmus, Phys. Rev.
28, I ; 1909.
E. Graefe, cf. Eckardt.
J. Mac Farlane Gray, Phil. Mag. (5) 13, 337;
1882.
E. H. Griffitbs (i), Rep. Brit. Ass. Oxford 1894,
568. (Anilin.)
„ (2), Proc Phys. Soc. 13, 234 ; 1894.
Rep. Brit. Ass. Oxford 1894,
568. Phil. Mag. (5) 39, 47,
143; 1895.
» (3). Rapp. du congr. intern, de
Phys. 1, 214; 1900. (Wasser.)
A. W. Grodspeed u. E. F. Smith, ZS. f. anorg.
Chem. 8, 207; 1895.
Heinr. Gröber, Diss. Techn. Hochsch. München
1908.
M. Gnicbard, cf. Defacqz.
A. Guillot, 73 S. Paris, J. B. Bailliöre et fils, 1895.
,, cf. Massol.
Guinchaat (i), C r. 145, 68; 1907.
„ (2), C. r. 145, 320; 1907.
E. Gnmlich u. H. F. Wiche, Wied. Ann. 66,
530; 1898. ZS. f. kompr. u. flüss. Gase 2,
17. 39; 1898.
Börnstein n. Scheel.
780
177 c
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
( Fortsetzung.)
Hammerf, C. r. 90, 694; 1880.
J. A. Harker, Phil. Mag. (6) 10, 430; 1905.
F. HartI, Tonindustrie-Ztg. 25, 1157; 1901.
(Zement.)
H. R. Heaiey, cf. Qill.
H. Hecht, Diss. Königsberg, 1903. Ergänzt
durch schriftliche Mitteilung.
Hedeiius, cf. Pettersson.
P. De Heen (i). Bull, de Belg. (3) 5, 757;
1883. Ber. ehem. Ges. 16,
2655; 1883.
(2), Bull, de Belg. (3) 16, 522;
1888. Phil. Mag. (5) 26, 467;
1888.
(3), Bull.deBelg.(3)27,232;i894.
„ u. F. Deruyts, Bull, de Belg. (3)
16, 168; 1888.
J. Heinrichs, 57 S. Bonn 1906. (Schwefel und
roter Phosphor bis 300°.)
C Helmreich, Diss. Erlangen. 1903. Erlanger
Ber. 35, i; 1903.
Henning, cf. Holborn.
S. Henrichsen, Wied. Ann. 8, 83; 1879.
A. S. Herschel, G. A. Ledebour, J. T. Dünn,
Rep. Brit. Assoc. 40 Sheffield, 58; 1879.
H. Hess, Wied. Ann. 35, 410; 1888.
Heuse, cf. Scheel.
B. Hill, Verh. D. Phys. Ges. 3, 113; 1901.
W. F. Hillebrand, Pogg. Ann. 158, 71; 1876.
S. Hillersohn u. Stein-Bernstein, Arch. f. Physiol.
1896, 249.
Hirn, Ann. chim. phys. (4) 10, 32; 1867.
L. Holborn u. L. Austin, Sitzungsber. d. Akad.
d. Wiss. Berlin 1905, 175. Wiss.
Abh. d. Phys.-Techn. Reichsanst.
4, 131, 1905.
„ F. Henning (i), Ann. Phys. (4)
18, 739; 1905-
„ „ (2), Ann. Phys. (4)
23, 809; 1907.
T. S. Humpidge, Proc. Roy. Soc 35, 137; 358;
1883. Ber. ehem. Ges. 16, 2494; 1883.
Jackson, cf. Th. W. Richards.
W. Jaeger, Wied. Ann. 36, 165; 1889.
„ u. H. Diesseihorst, Wiss. Abh. d.
Phys.-Techn. Reichsanst. 3, 269;
1900.
Jahn, cf. Pebal.
Jakob, cf. Knoblauch.
Jamin u. Amaury, C. r. 70, 661; 1870.
Georg Janke, Diss. Rostock 1910.
A. Jaquerod,ThdseGeneve, 1901 (auchMischungen
von KCl u. KOH).
A. M. Johanson, Oefvers. k. Vetensk. Akad.
Förhandl. Stockholm 48, No. 5, 325; 1891.
Hans John, Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges.
Zürich 63, 186; 1908.
J. Joly (i), Proc. Roy. Soc. 41, 250; 1887.
(2), Chem. N. 58, 271; 1888. (Spez.
Wärme der Luft bei konstantem Vo-
lumen.)
„ (3), Proc. Roy. Soc. 48, 440; 1890. Chem.
N. 62, 263; 1890. Spez. Wärme
von Luft und Kohlensäure bei kon-
stantem Volumen.)
(4), Phil. Trans. (A) 182, 73; 1891. Phil.
Trans. (A) 185, 943, 961 ; 1894. Proc.
Roy. Soc. 55,390 ; i894( Luft, Kohlen-
säure, Wasserstoff bei konst. Vo-
lumen.)
G. W. A. Kahlbaum, K. Roth u. Ph. Siedler,
ZS. f. anorg. Chem. 29, 177; 1902. (Metalle
vor und nach Pressen.)
Louis Kahlenberg u. Robert Koenig, Journ.
phys. chem. 12, 290; 1908.
H. Kaiser, cf. L. Weiss.
A. Kalähne, Habilitationsschrift Heidelberg, 1902.
Ann. d. Phys. (4) 11, 225; 1903.
G. Kalikinski, Journ. d. russ. phys. -chem. Ges.
35, chem. T. 12 15; 1903.
Kalmus, cf. Goodwin.
H. Kayser, Wied. Ann. 2, 218; 1877.
F. Kellenberger u. K. Kraft, Lieb. Ann. 326,
279; 1903. Chem. Zentralbl. 1903, 1, 691.
Friedrich Keutel, 79 S. Diss. Berlin 1910.
Kleiner, Arch. sc. phys. (4) 16, 465; 1903.
„ u. Thum, Arch. sc phys. (4) 22, 275;
1906.
R. Knietsch, ZS. f. Elektrochem. 9, 847; 1903.
Oskar Knoblauch u. Max Jakob, Münch. Sitzber.,
Math.-phys. Kl. 35, 441 ; 1905.
Mitt. über Forschungsarb. a.
d. Geb. d. Ing. 35, 86, 109;
1906. ZS. d. Ver. d. Ing. 61,
81, 124; 1907.
„ „ u. Hilde Molier, Münch. Sitzber.
1910, I. Abh. 6 S. ZS. d. Ver.
d. Ing. 66, 665; 191 I.
Peter Paul Koch, Abh. d. Bayer. Akad. d. W.
II. Kl. 23, 377, 1907.
Koenig, cf. Kahlenberg.
Bömstein u. Scheel.
177 d
781
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
(Fortsetzung.)
H. Kopp (i), Pogg. Ann. 75, 98; 1848.
„ (2), Lieb. Ann. Suppl. III, I; 289.
1864,65. Phil. Trans. London 15o,
I, 71; 1865.
F. Koref, Ann. d. Phys. (4) 36, 49; 1911.
„ cf. Nernst.
K. Kraft, cf. Kellenberger.
K. Kroeker, N. Jahrb. f. Mineral. 2, 125; 1892.
Gott. Nachr. 1892, 122.
0. Krümmel, Handb. d. Ozeanographie 1, 2. Aufl.
Stuttgart, Engelhom, 1907. S. 279.
G. Krüss u. L. F. Nilsoo, Oefvers. k. Vet. Ak.
Förhandl. Stockholm 44, 287; 1887. ZS-
phys. Gh. 1, 390; 1887.
0. Krummacher, ZS. Biol. 51, 317; 1908 (Ham-
stofflösungen).
K. H. Küster, Diss. Marburg, 191 1.
E. Kuklin, J. d. russ. phys.-chem. Ges. 15, 106;
1883. (Naphthadestillationsprodukte.)
A. Kundt u. E.Warburg, Pogg. Ann. 157, 353 ; 1876.
Ludwig Kuoz, Diss. Bonn 1904. Ann. d. Phys.
(4) 1*' 309; 1904-
W. Kurbatoff (i), ZS. f: phys. Chem. 43, 104;
1903.
(2), Joum. d. russ. phys.-chem.
Ges. 34, chem. T., 250, 766;
1902.
» (3), Joum. d. russ. phys.-chem.
Ges. 35, chem. T., 119; 1903.
(4), Joum. d. russ. phys.-chem.
Ges. 40, chem. T., 811 ; 1908.
„ (5), Joum. d. russ. phys.-chem.
Ges. 41, chem. T., 311; 1909.
N. Kurnakoff, Joum. d. russ. phys.-chem. Ges. 22
[i]» 493; 1890. (Berechnung der spez. Wärme
von Kohlensäure.).
Laborde, C. r. 123, 227; 1896. Joum. d. phys.
(3) o> 547; 1896.
Rud. Laemmel, Ann. d. Phys. (4) 16, 551; 1905.
Lagarde, cf. Thoulet.
Langen, Mitt. über Forschungsarb. a. d. Geb. d.
Ingenieurw. 8, i; 1903.
P. Laschtschenko, Joum. d. mss. phys.-chem.
Ges. 42, 1604; 191 1.
H. Le Chateiier, C. r. 116, 1051 ; 1893. (Graphit.)
E. Lecher (i), Wien. Ben 76 [2], 937; 1877.
(2), Wien. Ber. 117 [2a], in; 1908.
(Ausbildung einer elektrischen
Methode und deren Erprobung
an Ni und Fe.)
Alfred Lechner, Wien. Ber. 118 [2a], 1035;
1909. (k für Dämpfe.)
Ledebour, cf. Herschel.
A. Leduc (i), C. r. 126, 1860; 1898. (Luft nach
Regnault.)
(2), C. r. 127, 659; 1898.
Le Verrfer, C. r. 114, 907; 1892.
Augusto Levi, Atti Ist. Veneto 68 [2], 47, 345;
1908.
G. A. Liebig, Sillim. Amer. J. (3) 26, 57; 1883.
(Wasser.)
Lindemann, cf. Nerast
G. Lindaer, Diss. Erlangen, 1903.
R. L. Litch, Phys. Rev. 5, 182; 1897.
H. Lorenz, ZS. d. Ver. d. Ing. 48, 698, 1189;
1904. Mitt. über Forschungsarb. a. d. Geb.
d. Ingenieurw. 21, 93; 1905. Phys. ZS. 5,
383; 1904.
L. Lorenz, Vidensk. Selsk. Skriften, naturv. og
mat. Afd. Kopenhagen (6) 2, 37;
1881/86. Wied.Ann.13,422,582; 1881.
„ Phys. ZS. 5, 384; 1904. (Wasser
unter Drack.)
W. Louguinine (i), Ann. chim. phys. (5) 27, 398;
1882.
(2), Ann. chim. phys. (6) 27, 138;
1892.
(3), Ann. chim. phys. (7) 13, 289;
1898. (7) 26, 228; 1902
(4), Arch. sc phys. (4) 9, 5; 1900.
(5), C. r. 134, 88; 1901.
(6), Joum. de phys. (3) 10, 5;
1901.
(7), Ann. chim. phys. (7) 27, 105;
1902.
(8), Joum. chim. phys. 2, i ; 1904.
James Webster Low, Wied. Ann. 52, 640; 1894.
Phil. Mag. (5) 38, 249; 1894.
G. de Lucchi, Cim. (3) 11, n; 1882. Attidell.
Ist. Veneto (5) 7, 1305; 1880/81. Exner
Repert. 19, 249; 1883.
Ch. Lüdeking, Wied. Ann. 27, 72; 1886.
C. Lüdeking u. J. E. Starr, Sill. Amer. Joum.
(3) 45, 200; 1893.
E. Lüdin, Mitt. Naturw. Ges. Winterthur,
Heft 2, S. A. 13 S. 1900.
0. Lummer u. E. Pringsheim (i), Rep. Brit. Ass.
Oxford 1894, 565.
(2), Wied. Ann. 64,
555; 1898.
S. Lussana (i), Cim. (3)36, 5, 70, 130; 1894.
(2), Cim. (4)1,327; 1895. (cpfür
Luft bei hohen Dmcken.)
(3), Cim. (4) 3, 92; 1896. (cp für
Kohlensäure bei hohen Drucken. )
B&rnstein u. Scheel.
782
177
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
(Fortsetzung.)
S. Lussana {4), Atti Ist. Veneto (7) 8, 9 S;
1896/97. (cp für Kohlensäure
bei hohen Drucken.)
„ (5), Cim. {4) 6, 81; 1897. (cp für
Luft bei hohen Drucken.)
(6), Cim. (4) 7, 365; 1898. (cpfür
Luft bei hohen Drucken.)
(7), Cim. (5) 16, 456; 1908. (cpfür
Hg, Methylalkohol, Aceton.)
cf. Bellati.
Ch. F. Mabery u. A. H. Qoldstein; Proc. Amer.
Acad. 37, 539; 1902.
H. Mache; Wien. Ber. 106 [2 a], 590; 1897.
Mac Rae, cf. Mills.
W. F. Magie (i), Phys. Rev. 9, 65; 1899. Phys.
ZS. 1, 233; 1900.
„ (2), Phys. Rev. 13, 91; 1901.
„ (3), Phys. Rev. 16, 381; 1903.
„ (4), Phys. Rev. 17, 105; 1903.
A. Magnus, Ann. d. Phys. (4) 31, 597; 1910.
Habilitationsschrift, Tübingen 1910, 27 S.
W. Makower, Phil. Mag. (6) 5, 226; 1903.
Proc. Phys. Soc. London 18, 345; 1903.
Er. Mallard, Bull. soc. min^ral. de France 6,
122; 1883. (Boracit.)
0. Maneuvrier; C. r. 120, 1398; 1895. Journ.
de phys. (3) 4, 445; 1895. Ann.
chim. phys. (7) 6, 321; 1895.
(k für Luft, Kohlensäure und
Wasserstoff.)
„ u. J. Fouroier (i), C. r. 123,
228; 1896.
(2), C. r. 124,
183; 1897.
Marcet, cf. De la Rive.
Marignac (i), Arch. sc phys., (n. p^r.) 39,
217; 1870. Lieb. Ann. Suppl.
VIII, 335; 1872.
„ (2), Arch. sc. phys., (n. pdr.) 55,
113; 1876. Ann. chim. phys. (5)
8, 410; 1876.
M. Martinetti, Atti di Torino 25, 827; 1889/90.
T. Martini, Atti dell' Ist. Veneto (5) 7, 491;
Massol u. Guillot, C. r. 121, 208; 1895.
G. Massol u. A. Faucon, C. r. 153, 268; 191 1.
E. Mathias (i), C. r. 119, 404; 1894..
„ (2), Journ. de phys. (3) 5, 381;
1896. Ann. de Toulouse 10 [2]
E. 1. 1896. (Schweflige Säure.)
C. Matignon u. E. Monnet, C. r. 134, 542; 1902.
A. M. Mayer, Sill. Amer. J. (3) 41, 54; 1891.
D. Mazzotto, Atti di Torino 17, iii; 1881/82.
Meuthen, cf. Oberhofer.
H. Meyer, Gott. Nachr. 1888, 41. Wied. Ann.
34, 596; 1888.
M. Meyer, cf. Tolloczko.
J. E. Mills u. Ouncan Mac Rae (i), Journ. phys.
ehem. 14, 797;
1910.
„ „ (2), Journ. phys.
ehem. 15, 54;
1911.
J. Milthaler, Wied. Ann. 36, 897; 1889.
Mixter u. Dana, Lieb. Ann. 169, 388; 1873.
H. Moissan u. H. Gauthier, C. r. 116, 924; 1893.
Ann. chim. phys. (7) 17, 568; 1896.
Molier, cf. Knoblauch.
E. Monnet, cf. Matignon.
F. Morano, Rend. Line (5) 7 [2], 61; 1898.
Mueller, cf. Dickinson.
P. A. Müller, Diss. Breslau, 1882. Auszug
Wied. Ann. 18, 94; 1883. Ber. ehem. Ges.
16, 214; 1883.
W. V. Münchhausen, cf. Wüllner, Wied. Ann.
1, 592; 1877 u. 10, 284; 1880.
A. Naccari (i), Atti di Torino 23, 107; 1887/88.
„ (2), Atti di Torino 23, 594; 1887/88.
Cim. (3) 24, 213; 1888. J. de
phys. (2) 8, 612; 1889.
AI. Nadejdine, J. d. russ. phys.-chem. Ges. 16,
222; 1884. Exner Repert. 20, 446; 1884.
E. u. L. Natanson Wied. Ann. ,24, 454; 1885.
W Nernst (i), Sitzber. BerL Akad. 1910, 262.
„ (2), Sitzber. Berl. Akad. 191 1, 306.
„ (3), ZS.f. Elektrochem. 16, 96; 1910.
„ (4), Ann. d. Phys. (4), 36, 395 ; 1911.
„ u. F. A. Lindemann, ZS. Elch.
17, 817; 1911.
„ F. Koref u. F. A. Lindemann,
Sitzber. Berl. Akad. 1910, 247.
E. Neumann, cf. L. Weiss.
F. Neumann, Pogg. Ann. 126, 123; 1865.
Neyreneuf, Ann. chim. phys. (6) 9, 535; 1886.
J. P. Nichol, cf. Tait.
0. Niemeyer, Diss. Halle, 1902.
L. F. Nilson, Oefvers. k. Vet. Ak. Förhandl.
Stockholm 40, No.1,3; 1883. Ber.
ehem. Ges. 16, 153; 1883. C. r. 96,
346; 1883.
„ u. O.Pettersson (i), Oefvers. k.Vet.Ak.
Förhandl. Stock-
holm 37, No. 6,33;
1880. Ber. ehem.
Ges.l3,i459;i88o
„ „ (2),0efvers.k.Vet.Ak.
Förhandl. Stock-
holm 37, Nr. 6,33;
1880. Ber. ehem.
Ges.l3,i45i;i88o.
Cr. 91, 168; 1880.
(3),ZS. phys. Ch. 1,
27; 1887.
Börnstein u. Scheel.
177 f
783
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
(Fortsetzung.)
Nilson, ci. Kriiss.
Paul Nordmeyer, Verh. D. Phys. Ges. 10, 202;
1908.
u. A. L. Bernoalli, Verh. D.
Phys. Ges. 9, 175; 1907.
„ cf. Forch.
P. Oberhofer, Stahl u. Eisen 27, 1764; 1907.
„ u. A. Meuthea, Metallurgie 5,
173; 1908.
P. E. W. Oeberg, Oefvers. k. Vet. Ak. Förhandl.
Stockholm 42, No. 8, 43; 1885,
J. Ogier (i), C. r. 96,i;646; 1883. Ber. ehem.
Ges. 16, 947; 1883.
(2), a r. 96, 648; 1883.
Ogier, cf. Berthelot.
Doaato Ottoleoghi, Mem. di Torino (2) 57, 97;
1907.
Page, cf. Dupr£.
S. Pagliani (i), Atti di Torino 16, 595; 1880/81.
„ (2), Atti di Torino 17, 97; 1881 82.
(3), Cim. (3) 11, 229; 1882.
'^ „ (4), Cim. (4) 4, 146; 1896. (Be-
rechnung von k für Benzol,
Cymol, Toluol, Xylol.)
C. Pape (i), Pogg. Ann. 120, 337; 1863.
„ (2), Pogg. Ann. 122, 408; 1864.
A. H. Peake, Proc. Roy. Soc (A) 76, 184; 1905.
L. Pebal u. H. Jahn, Wied. Ann. 27, 584; 1886.
B. 0. Peirce u. R. W. Willson, Nature 61,
367; 1900.
J. Pernet, Vierteljahrsschr. Naturf. Ges. Zürich
41, 121; 1896.
F. L. Perrot, Arch. sc. phys. (3) 32, 145, 254,
337; 1894.
Person (i), C. r. 23, 162; 1846. Pogg. Ann.
70, 300; 1847.
„ (2), Ann. chim. phys. (3) 21, 295; 1847.
Pogg. Ann. 74, 409, 509; 1849.
„ (3), Ann. chim. phys. (3) 24, 129; 1848.
Pogg. Ann. 76, 426, 586; 1849.
„ (4), C r. 29, 300; 1849. Ann. chim.
phys. (3) 27, 250; 1849.
(5), Ann. chim. phys. (3) 33, 437; 1851.
Lieb. Ann. SO, 136; 1851.
P. Petit, Ann. chim. phys. (6) 18, 145; 1889.
Petit, cf. Dulong.
0. Pettersson, Nova Acta Reg. Soc. Ups. (3)
10, No. 18; 1879. J. prakt. Ch. (n. F.) 24,
129, 293; i88i. Teilweise abgedruckt in
Oefvers. k. Vet. Ak. Förhandl. Stockholm
35, No. 9, 3; 1878.
i Pettersson, cf. Nilson.
Pettersson u. Hedelius, Oefvers. k. Vet. Ak.
Förhandl. Stockholm 35, No. 2, 35; 1878.
J. prakt. Ch. (n. F.) 24, 129; 293; 1881.
P. Pettineili, Ann. del R. Ist. Teenico di Bari
17, 1898. Joum. de phys. (3) 8, 490; 1899.
Pfaundler, Wied. Ann. 8, 648; 1879.
Sp. Umfreville Pickering (i), Proc. Roy. Soc.
49, II; 1890/91.
(2), Joum.chem.Soc
67, 664; 1895.
Mathias Pier (i), ZS. f. ph. Chem. 62, 385; 1908.
„ (2), ZS. f. ph. Chem. 66, 759; 1909.
„ (3), ZS. f. Elektrochem. 15, 536;
1909.
„ (4), ZS. f. Elektrochem. 16,. 897;
1910.
Pionchon (i), Ann. chim. phys. (6) 11, 33; 1887.
C. r. 102, 675, 1454; 1886 u. 103,
1122; 1886.
(2), C. r. 106, 1344; 1888.
F. Pollitzer, ZS. f. Elektrochem. 17, 5; 191 1.
Pouillet, C. r. 13, 782; 1836. Pogg. Ann. 39,
567; 1836.
Pringsheim, cf. Lummer.
Rakowski, cf. Doroscbewski.
F. Rapp, Diss. Zürich, 1883.
Regnault (i), Ann. chim. phys. (2) 73, i; 1840.
Pogg. Ann. 51, 44; 213; 1840.
„ (2), Ann. chim. phys. (3), 1, 129; 1841.
Pogg. Ann. 53, 60, 243; 1841.
(3), Ann. chim. phys. (3) 9, 322; 1843.
Pogg. Ann. 62, 50; 1844.
„ (4), Mem. de l'Acad. 21, 729; 1847.
Pogg. Ann. 79, 241; 1850.
„ (5), C. r. 28, 325; 1849. Ann. chim.
phys. (3) 26, 261; 1849. Pogg.
Ann. 77, 99; 1849.
„ (6), Ann. chim. phys. (3) 26, 286; 1849.
Pogg. Ann. 78, 118; 1849.
„ (7), Ann. chim. phys. (3) 38, 129 ; 1853.
Pogg. Ann. 89, 495; 1853.
„ (8), Ann. chim. phys. (3) 46, 257; 1856.
Pogg. Ann. 98, 396; 1856.
„ (9), Mem. de l'Acad. 26, i; 1862.
„ (10), Mem. de l'Acad. 26, 262; 1862.
„ (11), Ann. chim. phys. (3) 63, i; 1861.
Lieb. Ann. 121, 237; 1862. Phil.
Mag. (4) 23, 103; 1862.
„ (12), Ann. chim. phys. (3) 67, 427; 1863.
V. Reis (i), Wied. Ann. 10, 291; 1880.
„ (2), Wied. Ann. 13, 447; 1881.
Bömstein u. Scheel.
784
177 g
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
(Fortsetzung.)
Jos. W. Richards, Chem. News 68, 58, 69, 82,
93; 1893.
Theodore William Richards u. Frederick Gray
Jackson,ZS.f.phys.
Chem. 70,4i4;i9io.
„ u.A.W.Rowe,Proc.
Amer. Acad. 43, 473 ;
1908. ZS. phys. Ch.
'64, 187; 1908 (HCl)
„ u. Allan Winter
Rowe, Proc. Amer.
Phil. Soc. 43, 475;
1908. ZS. f. phys.
Chem.64, 187; 1908.
F. Richarz, Sitzber. Ges. z. Bef. d. gas. Naturw.
1904, 57-
Oscar Richter, Diss. Marburg, 1908.
F. W. Rixon, cf. Dixon.
W. C. Roberts-Austen u. A. W. Rücker, Phil.
Mag. (5) 32, 353; 1891.
H. Rodewald u. A. Kattein, ZS. f. phys. Chem.
33, 540; 1900.
W. C. Röntgen, Pogg. Ann. 148, 580; 1873.
Ernst Rohlf, Diss. Marburg 1909.
Romanese, cf. Bellati.
H. Roth, cf. Kahlbaum.
W. A. Roth, ZS. Elch. 16, 657; 1910 (Hemi-
pinimid, fest).
Rowe, cf. Richards.
H. A. Rowland, Proc. Amer. Acad. (n. s.) 7, 75;
1879,80.
W. A. Douglas Rudge, Proc. Cambr. Phil. Soc.
14, 85, 1906.
Rücker, cf. Roberts-Austen.
A. S. Rüssel, Phys. ZS. 13, 59; 1912.
A. Saposchnikow, Journ. d. russ. phys.-chem.
Ges. 41, chem. T. 1708; 1909.
Karl Scheel u. Wilhelm Heuse (i), Ann. d. Phys.
(4),37,79:i9i2.
„ (2), Tätigkeitsber.
d.P.-T.Reichs-
anst. i. J. 191 1.
R. Schiff (i), Lieb. Ann. 234, 300; 1886.
„ (2), ZS. phys. Ch. 1, 376; 1887.
Hermann Schimpff, ZS. f. phys. Chem. 71, 257;
1910.
A. Schlamp, Ber. Oberhess. Ges. f. Naturw. u.
Heilk. 31, 100; 1895.
Hermann Schlesinger, Phys. ZS. 10, 210; 1909.
Wilhelm Schlett, Diss. Marburg 1907. Ann. d.
Phys. (4) 26, 201; 1908.
H. C. Schmitz (i), Proc. Roy. Soc. 72, 177; 1903.
„ (2), Mem. Manchester Soc. 48,
Nr. 6, 8 S., 1904.
Hermann Schottky (i), ZS. f. phys. Chem. 64,
415; 1908.
(2), Phys. ZS. 10, 634; 1909.
J. Schröder, Journ. d. russ. phys.-chem. Ges.
40, chem. T. 360; 1908.
Schtscheglajew, cf. Zinger.
A. Schukarew, Wied. Ann. 59, 229; 1896. (Glas,
Amylenhydrat, Acetal, Rohrzuckerlösung.)
J. H. Schüller (i), Pogg. Ann. 136, 70, 235; 1869.
„ (2), Pogg. Ann. Erg. V, 116, 192;
1871.
L. Schüz, Wied. Ann. 46, 177; 1892.
Karl Schulz, Zentralbl. f. Min. 191 1, 632.
F. Schwers, Bull, de Belg. 1908, 814.
Alfonso Sella, Gott. Nachr. 1891, 311.
Ph. Siedler, cf. Kahlbaum.
E. F. Smith, cf. Grodspeed.
W. Spring (i), Bull, de Belg. (3)11, 355; 1886.
(2), Bull, de Belg. (3) 29, 479; 1895.
ZS. f. anorg. Chem. 9, 205; 1895.
Staniewski cf. Estreicher.
P. G. Starkweather, Sill. Journ. (4) 7, 13; 1899.
J. E. Starr, cf. Lüdeking.
Stein-Bernstein, cf. Hillersohn.
E. H. Stevens (i), Diss. Heidelberg, 1900. Verh.
D. phys. Ges, 3, 54; 1901.
(2), Ann. d. Phys. (4) 7, 285 ; 1902.
Stierlin, Diss. Zürich 1907. Züricher Viertel-
jahrsschr. 52, 382; 1908.
G. Stimpfi, Dingl. Journ. 290, 213; 1893.
Otto Stoll, Diss. Marburg, 19 11 (Elektrolyti-
scher Sauerstoff).
Stracciati, cf. Bartoli.
K. Strecker (i), Wied. Ann. 13, 20; 1881.
(2), Wied. Ann. 17, 85; 1882.
F. Streintz, Boltzmann Festschr. 196; 1904.
H. V. Strombeck (i), J. Franklin Inst. Dez.
1890 u. Jan. 1891. Wied.
Beibl. 15, 504; 1891.
„ (2), Proc. Franklin Inst.,Chem.
Sect., Aug. 1892. ZS.
phys. Ch. 11, 139; 1893.
( Kochsalzlösungen. )
Norbert Stücker, Wien. Ber. 114 [2a], 657; 1905.
W. Sutherland, Phil. Mag. (5) 26, 298; 1888.
W. F. G. Swann, Phil. Trans. (A) 210, 199; 1910.
Tait, Proc. Roy. Soc. Edinb. 11, 126; 1880,82.
Phil. Mag. (5) 12, 147; 1881.
Terry, cf. Gee.
H. Teudt, Diss. Erlangen, 1900. Erl. Ber. 31,
131; 1899 (1900).
Rudolf Thibaut, Diss. Berlin 1910. Ann.
d. Phys. (4) 36, 347; 1911.
M. Thiesen, Ann. d. Phys. (4) 9, 80; 1902.
C. C. Thomas, Proc. Amer. Soc. Mech. Engin.
29, 633, 1907. [Science Abstr. (B) 11, 43,
1908. (Überhitzter Wasserdampf.)
Robert Thomas, 40 S. Diss. Marburg 1905.
J. Thomsen, Pogg. Ann. 142, 337; 1871.
Thoulet u. Chevalier, C. r. 108, 794; 1889.
u. Lagarde, C r. 94, 1512; 1882.
Börnsteln u. Scheel.
177 h
785
Literatur, betreffend spezifische Wärme.
(Fortsetzung.)
Tham, Diss. Zürich 1906.
„ cf. Kleiner.
W. A. Tilden (i), Proc. Roy. Soc 66, 244; 1900.
Phil. Trans. (A) 194, 233; 1900. (Kobalt,
Nickel, Gold, Platin, Kupfer, Eisen.)
„ (2), Proc. Roy. Soc. 71, 220; 1903.
Phil. Trans. (A) 201, 37; 1903.
(3), Phil. Trans. (A) 203, 139;
1904.
W. Timofejew (i), C r. 112, 1261; 1891.
(Lösungen von HgCl2 u.
CdJj in Methylalkohol u.
Äthylalkohol, u. von CdJj
in Wasser.)
„ (2), Iswiestja d. Kiew, polyt.
Inst. 1905, I. Diss. Kiew.
1905, 340 S.
St. ToHoczko u. M. Meyer, Kosmos, 36, 645;
1910.
H. Tomlinson, Proc. Roy. Soc 37, 107; 1884.
M. Trautz u. v. Dechend, ZS. Elch. 14, 271;
1908 (Sulfurylchlorid-Dampf).
V. Trentinaglia, Wien. Ber. 72 [2], 669; 1876.
C. C. Trowbridge, Science (N. S.) 8, 6; 1898.
0. Tumiirz (i), Wien. Ber. 106 [2a], 654; 1897.
(Berechnung der spez. W. d.
Wasserdampfes bei konst. Druck.)
„ (2), Wien. Ber. 108 [2a], 1395, 1405;
1899. ( Überhitzter Wasserdampf.)
R. Ulrich, Wollny Forsch, a. d. Geb. d. Agri-
kulturphys. 17, i ; 1894.
P. Vailiaat, C. r. 141, 658; 1905.
Siegfried Valentiner, Ann. d. Phys. (4) 15, 74 ;
1904.
A. W. Veiten, Wied. Ann. 21, 31; 1884. Ber.
ehem. Ges. 17, Ref. 95; 1884. Cim. (3) 15,
76; 1884. Dingl. J. 252, 1342; 1884. J. de
phys. (2) 4, 521; 1885.
Violle (i), C. r. 85, 543; 1877. Phil. Mag.
(5) 4, 318; 1877.
„ (2), C. r. 87, 981; 1878.
(3), C. r. 89, 702; 1879.
(4), C. r. 120, 868; 1895.
G. Vogel, ZS. ph. Ch. 73, 429; 1908 (Isopentan,
flüssig und dampfförmig).
W. Voigt, Gott. Nachr. 1893, No. 6. Wied.
Ann. 49, 709; 1893.
Friedrich Voller, Diss. Berlin 1908, 29 S.
R. Wachsmuth, Wied. Ann. 48, 158; 1893.'
Warburg, cf. Kundt.
F. A. Waterman, Phys. Rev. 4, 161; 1896.
H. F. Weber (i), Pogg. Ann. 154, 367, 553; 1875.
Phil. Mag. (4) 49, 161, 276;
1875-
(2), Wied. Ann. 10, 314; 1880.
R. Weber (i), Diss. Zürich, 1878. Wolf, Viertel-
jahrsschr. d. natf. Ges. Zürich 23,
209; 1878.
„ (2), Seanc. Soc. Neuchätel 28. März
1895. Arch. sc phys. (3) 33, 590;
1895.
Ludwig Weiss, ZS. anorg. Ch. 65, 279; 1910
(Wolfram).
„ u. Hans Kaiser, ZS. anorg. Ch.
65, 345; 1910 (Titan).
„ u. Eugen Neumann, ZS. anorg.
Ch. 65, 248; 1910 (Zirkon).
Pierre Weiss, C. r. 145, 1417; 1907.
„ u. Paul N. Beck, Joum. de
phys. (4) 7, 249; 1908.
Wilhelm Wenz, Diss. Marburg 1909, 69 S.
Marb. Ber. 1909, 10 S. Ann. d. Pliys. (4)
33, 951; 1910.
Walter P. White, Sill. Amer. Joum. (4) 28, 334;
1909.
H. F. Wiebe. cf. Gumlich.
E. Wiedemann (i), Pogg. Ann. 157, i; 1876.
Phil. Mag. (5) 2, 81; 1876.
„ (2), Wied. Ann. 2, 195; 1877.
Albert Wigand, Ann. d. Phys. (4) 22, 64; 1907.
R. W. Willson, cf. Peirce.
A. Winkelmann (i), Diss. Bonn. Wied. Ann.
149, i; 1873.
(2), Pogg. Ann. 159, 152; 1876.
„ (3), Wied. Ann. 49, 401; 1893,
Winogradow, cf. Bogojawlenski.
A. Witkowski. Krak. Anz. 1895. Joum. de
Phys. (3) 5, 123; 1896. Phil. Mag. (5) 42,
i; 1896.
A. Q. Worthing, Phys. Rev. 32, 243; 1911.
J. Wscharow, cf. Bachmetjew.
Wüllner (i), Wied. Ann. 1, 592; 1877 u. 10,
284; 1880.
„ (2), Wied. Ann. 4, 321; 1878.
cf. Bettendorff.
Zanetti, cf. Gnesotto.
F. Zettermann, Akademisk Afhandling, Helsing-
fors, 1880, zitiert bei Pagliani (3).
A. Zinger u. J. Schtscheglajew, Joum. d. rass.
phys.-chem. Ges. 27, 30; 1895. Fortschr. d.
Phys. 52 [2], 335; 1896. Beibl. 19, 774; 1895.
P. Zouboff, Joum. d. mss. phys.-chem. Ges.
28, 22; 1896. Fortschr. d. Phys. 52 [2], 336;
1896. (Gläser.)
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Börnstein u. Scheel. 50
786
178
J oule-Thomson- Effekt.
Der Joule-Thomson- Effekt ist die Temperaturänderung Ai, die ein Gas erleidet,
wenn es, bei völliger Wärmeisolation gegen die Umgebung, von höherem Druck P auf niederen
Druck p übergeht, indem es durch eine Drosselstelle strömt. Die Temperatur auf der Seite höheren
Drucks sei t. In der Nähe von Zimmertemperatur tritt bei allen untersuchten Gasen Abkühlung
{At positiv), nur bei Wasserstoff Erwärmung {AI negativ) ein. Die Temperatur t = t^, bei der
At = o ist, heißt die Inversionstemperatur und ist abhängig vom Druck. Oberhalb H tritt Er-
wärmung, unterhalb Abkühlung ein.
Joule und Thomson 1862
E. Natanson
J. P. Dalton,
Thomson, Math. Phys. Papers I, 333; 1882.
Wied. Ann. 31, 502 ; 1887
Leiden Comm. Nr. 109 c., 1909
Pbis 6 Atm; P — p = i Atm.
<=2oO;P— p=i Atm.
< = 0« C. p = I Atm.
Gas
t
A t
Kohlensäure
Luft
aL \ ^'
P
Atm.
At
Kohlensäure (nachBe-
rechnung von Kester,
0«
10
1,35
1,24
Phys. Rev. 21, 260,
20
1,14
2 1,21"
5
1,13"
1905)
30
1,05
5 1,24
10
2,51
40
0,96
10 ! 1,31
15
3,88
50
0,89
15 1,37 *
20
5,25
60
0,83
20 1,43
25
6,59
70
80
0,76
0,71
25 1,50
30
35
7,92
9,24
90
0,66
Frederik E. Kester,
40
10,48
100
0,62
Phys. Rev. 21,260, 1905
P bis 40 Atm.
45 11,69
Luft
7,1
0,26
P—p=i Atm.
E. Vogel,
39,5
92,8
0,23
0,15
Kohlensäure
Diss. München 1910
< = 0" C. P—p = 1 Atm.
Sauerstoff ....
8,7
0,32
0,24
t
AI
89,5
P
At
At
Stickstoff ....
95,5
7,2
0,17
0,31
o«
IG
1,46»
1,32
Atm.
Luft
Sauerstoff
91,4
0,17
20
1,20
0 1 0,277 "
0,326"
92,0
0,21
30
i,ii
20
0,200
0,309
Wasserstoff . . .
6,8
— 0,030
40
50
1,04
0,99
40
60
0,243
0,225
0,292
0,275
90,1
— 0,044
60
0,95
80
0,208
0,258
70
0,91
100
0,191
0,241
80
0,87
120
0,174
0,224
90
0,83
140
0,157
0,207
100
0,80
160
0,139
0,190
W. P. Bradley u. C. F. Haie, Phys. Rev. 29, 258; 1909.
Inversionstemperatur t^
Olszewski. Ann. d. Phys. (4) 7,
818; 1902. Phil. Mag. (6) 13,
722; 1907.
t
P=68
P=I02
P=I36
P=i7o
P= 204 Atm.
At
At
At
At
At
p = I Atm.
Wasserstoff P=ca. 100 Atm.
1
0»
— 10
17.1"
18,7
25,0»
27,4
32,6«
35,6
39,4"
42,6
44,6»
48,2
<i = -8o»,5
— 20
20,3
30,0
38,7
46,0
52,1
P
't
U
— 30
— 40
21,9
23,8
32,7
35,7
42,1
46,0
49,7
54'0
56,4
61,1
Atm.
Luft
Stickstoff
— 50
25,8
39,0
50,4
58,7
66,4
160 260"
244«
— 60
28,2
43,0
55,5
64,2
72,5
130 ; 255
240
— 70
31.6
48,3
61,8
71,0
79,5
100
248
233
— 80
35,4
54,9
69,5
79.6
88,2
80
241
224
— 90
40,2
63,4
79,5
91,6
99,2
60
229
212
— IOC
47,4
74,3
92,8
40
201
187
— 110
57»2
30
172 .
165
1
20
151
Weitere Literatur. 1
Joule u. Thomson, Phil. Trans. 143, 357; 1853.
V. H. Regnault nach Berechnung von E. Buc-
144, 321; 1854. 152, 579; 1862.
F. E. Kester, Phys. ZS. 6, 44; 1905 (CO2).
kingham, Nature 76, 493, 1907 (Luft).
W. A . DouglasRudge, Phil.Mag.(6)18, 1 59 ; 1 909(00)2.
Henning.
179
787
Osmotischer Druck.
Definitioo. Wenn man die Lösung irgend eines Stoffes in einem beliebigen Lösungsmittel
von dem reinen Lösungsmittel durch eine Membran trennt, die nur für das Lösungsmittel, nicht
aber für den gelösten Stoff durchlässig ist, so zeigt das reine Lösungsmittel das Bestreben, durch
die Membran hindurch in die Lösung einzudringen und diese zu verdünnen. Dieser Vorgang,
der als Osmose bezeichnet wird, geht so lange vor sich, bis der beim Eindringen des Lösungs-
mittels im Innern der Lösung entstehende Druck eine weitere Verdünnung gerade verhindert.
Diesen Gleichgewichtsdruck bezeichnet man als den osmotischen Druck der Lösung. Er
mißt ebenso wie der Gasdruck die maximale Arbeit, die bei isothermer Verdünnung der Lösung
geleistet werden kann, gemäß der Gleichung dA = p dv.
In die nachfolgenden Tabellen sind nur solche Versuche aufgenommen worden, bei denen
die benutzte Membran für den gelösten Stoff praktisch völlig undurchlässig war. Solche Messungen
sind vorläufig ausschließlich in wäßrigen Lösungen und meist mit Membranen aus Ferrocyan-
, kupfer ausgeführt worden. Diese Membranen sind stets benutzt worden, falls nicht ausdrück-
' lieh auf die Verwendung einer anderen Membran hingewiesen wird. Die osmotischen Drucke p
! sind, wenn nichts anderes vermerkt, stets in Atmosphären angegeben. Die erste Spalte gibt
! die Konzentration in der im Original benutzten Zählung.
i Literatur am Schluß der Tab. S. 790.
Pfeffer (u
Rohrzucker CiaHaaOu 342,2
Berkeley u. Hartley (3) Berkeley u. Hartley
g RZ. in
100 g Lösung
g RZ. im
Liter Lösung
g RZ. im ! .,
Liter Lösung
I
I
2
2,74
4
6
15.9
36,0
14
0,686
0,746
1.34
2,0
2,75
4.04
Ponsot (2)')
0,6175 11,8 '
0,58
0,1235 0'8
i,ii
11,8
1,14
2,02
IG
20
45
93.75
150,8
300
558,5
750
0,134
0,66
1.32
2,97
6,18
11,8
26,8
71,8
134.7
180,1
300,2
420,3
540,4
660,5
750,6
13.95
26,77
43.97
67.51
100,78
133-74
Andere .Messungen siehe bei
A. Ladenburg (6). Morse (5),
Plasia (7) und Tammaoa (9).
^) Anmerkung: Die Zahlen
Ton Poasdt sind wahrscheinlich
durch einen Druckfehler ent-
stellt. Entweder die Konzen-
trationen sind um das Zehnfache
zu klein oder die osmotischen
Drucke um das Zehnfache zu
groß angegeben. Dies geht auch
aus der theoretischen Berech-
nung von Poasot hervor. Er
berechnet den osmotischenDruck
seiner konzentrierten Lösung zu
870 mm, während er für eine
0,123%-ige Lösung nur 87 mm
erhalten dürfte.
Morse (5)
g-Mol.
in 1000 g
H,0
25"
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
i.o
2,44
4,80
7,16
9^o
11,85
14.25
16,8
19.3
22,1
24,8
2,44
4,82
7.19
9.57
12,00
14,54
17,09
19.73
22,22
24,97
2,522
5.023
7.45
9,96
12,49
15.20
17,84
20,60
23.31
26,12
2,56
5,10
7.57
10,12
12,73
15.42
18,02
20,73
23,66
26,33
Glukose CgHwOfi i8o,i
Morse (5)
Mol. in 1000 g'
H2O
23'
0,1
0,2
0,3
0,4
0.5
0,6
0.7
0,8
0,9
1.0
2,39
4,76
7,11
9.52
11,91
14-31
16,70
19,05
21,39
23,80
Berkeley u. Hartley (4)
g im Liter { .0
Lösung !
2,39
99,8
0
13,21
4.76
199,5
0
29,17
7,20
319,2
0
53,19
9,60
448,6
0
87,87
12,00
14.5
16,9
548.6
0
121,18
M
Laanit
19,3
(Etwas unsi
eher, da
Spuren
21,65
des gelösten
Stoffes die Mem-
24,1
bran passie
rten!)
Galaktose .CgHigOe i8o,i
Berkeley u. Hartley (4)
g im Liter
Lösung
t
250
380
500
35.5
62,8
95,8
Mannit CeHuG« 182,1
Berkeley u. Hartley (4)
g im Liter
Lösung
t«
100
iio
125
13,1
14,6
16,7
Saeknr. 50*
788
179a
Osmotischer Druck.
Lit. S. 790.
g/Liter
Substanz
Formel
Mol.- Gew.
Beobachter
1.07
1,10
0.533
10
10
Resorcin
»»
Saccharin
Amygdalin
Antipyrin
CgHoO^
C^HäbsSN
CioHavNO.i
CnHi2N,0
110,1
110,1
183,1
457,2
188,1
II
16
17
o,207Atm.
0,206 „
0,220 ,,
0,474 "
1,18 „
Ladenburg (6)
Flusin (7)
Einige andere Messungen an denselben gelösten Stoffen bei Naccari (8).
Kongorot
Bayliss (10)
0.3%, 30'9'' = 0,104 Atm.
W. Blitz u. A. V. Vegesack (ni
Mol. im Liter
0,306. 10-
0,619. io~
0,907 . io~
1,25 .10-
1,59 . 10-
1,87 . 10-
t«
25
25
25
25
25
25
p (cmHaO)
9,59
18,24
23,39
37,46
44,93
57,03
Nachtblau
W. Blitz u. A. V. Vegesack (n)
0,313 . 10-
0,765 . 10-
25
25
6,82
14,94
Calciumferrocyanid
CagFeCy-g 292,1
Berkeley, Hartleyu.Burtoii(i3)
g m
100 g H2O
31,388
39,503
42,889
47,218
50,048
p (Atm.)
41,22
70,84
87,09
112,84
131,21
Brillantkongo
W. Blitz (12)
/o
t»
0,027
0,063
0,076
25
25
25
pCcmHgO)
8,3
30,9
40,6
Tuchrot
W. Blitz (12)
0,013
0,0275
0,0325
0,082
0,105
25
25
25
25
25
4'5
8,1
11,5
28,9
30,5
Chicagoblau
W. Blitz (12)
Mol. im Liter
0,023%
0,043%
0,0664%
0,078%
25
25
25
25
p (cm H2O)
10,5
20,0
31,5
37,0
Kongoreinblau.
W. Blitz (12)
%
0,028
0,045
0,073
0,087
f
25
25
25
25
p (cm H2O)
11,7
20,4
35,9
39,6
Sämtliche Versuche von W. Blitz
(11 u. 12) sind mit Kollodiummem-
branen ausgeführt.
Osmotischer Druck einiger verd. Salzlösungen.
Pfeffer (i)
Gel. Stoffe
Formel
Kaliumsulfat \ K2SO4
Weinstein ; CiHsOeK
Na-Tartrat GiH^OsNag
Kochsalz 1)
NaCl
Mol. -Gew.
%
174,3
188,1
188,1
194.0
194,0
194*0
194,0
58,5
gesättigt
I
i
0,6
0,6
0,011
V
15.5
13,0
29,2
13,3
36,0
12,4
37,3
11,8
p (Atm.)
*) Ponsot (14). Anscheinend derselbe Irrtum wie oben.
Anm. auf voriger Seite.
Sackur
0,253
0,09
0,152
0,194
0,206
0,120
0,129
1,05
Vgl.
179 b
789
Osmotischer Druck.
Lit. S. 790.
Osmotischer Druck verdünnter Salzlösungen.
(Reihenfolge Ca, K, Na, NHJ
Adie (15)
Die Resultate sind offenbar auf mehrere Prozent unsicher,
da Vergleichsbestimmungen, die
in verschiedenen Gefässen ausgeführt wurden, erhebliche Abweichungen zeigten. Alle Versuche ||
wurden bei Z
immerte
mperatur (15-19") ausgeführt. Die aufgenommenen
Zahlen sind meist ||
Mittelwerte verschiedener Versuche.
Substanz
Mol.
Liter
p(Atm.)
Mol.
Substanz -r— —
Liter
p(Atm.)
Substanz
Mol.
Liter
p(Atm.)
CaSOi
1,148 80
0,467
KHCO3 8/80 2,03
K4Fe(CN)e
8/160
3,44
(ges.)
4/80 I,OI
( Kalium-
6/160
2,57
0,57/80
0,245
2/80 0,59
ferrocyanid)
4/160
3,3/160
1,92
1,68
KJ
8/80
3,37
K(SbO). 8/160 i 1,35
2,6/160
1,49
7/80
3.05
C'H^O« 6/160
(Brech-
1,03
2,5/160
1,27
6'8o
2,56
weinstein) 4''i6o j 0,747
2/160
0,95
5/80
4/80
3/80
2,21
2/160 0,32
1/160
0,50
1,775
1,35
K9Al2(S04)4 6,023160: 2,70
K6C02(CN)is
4/160
3,37
2/80
1/80
0,92
0,496
+ 24 HaU
(Kalialaun)
6/160
5 160
3,36
2,695
( Kaliumko-
balticyanid)
3/160
6/160
2,49
2,17
4,82/160
2,32
2/160
1,74
KNO3
1-5
4,50
4/160
2,04
1/160
0,91
1/7,5
2,87
3,616/160
1,84
0,5/160
0,514
i/io
1/20
2,39
1,56
3/160
2,41/160
1,56
1,18
NaNOa
0,1
3,11
1/40
i'8o
0,89
0,466
2/160
1,08
1/20
1/40
1,69
0,60
1,205/160
0,61
0,602/160 0,^7
K2SO4
5/80
1,895
NaaHPO*
4/80
2/80
T 8-7
4/80
1,68
K..CT,(SO^h
5 i6o 2,70
1,50
3-80
2/80
1,38.
+24H2O
( Kalium-
4 160 2,46
•
1/80
0,51
chromalaun) 1 „(grün) 2,08
1/80
0,505
1 3/160
j
1,62
NaoHCi
(Citrat)
1/20
4,32
5/80
2,82
„(grün)
1,33
1/40
2,12
4/80
3/80
2,19
1,705
2/160
1/160
1,10
0,47
1/80
1,23
2/80
1,01
(NHJiSO*
1/20
2,64
1/80
0,66
1/40
1,30
Sackur.
790
179 c
' 1
Osmotischer Druck.
Verdünnte Salzlösungen. Adie (15)
Lit. hierunter.
Osmotische Drucke in Atmosphären.
Verschiedene Säuren bei gleichem Kation.
Grammmolekeln im Liter.
Substanz
1/20
1/40
1/60
1/80
Substanz
1/20
1/40
1/60
KNO3
1,64
0,96
o>47
K-Formiat
■ 1,25^)
KJ
1,81
0,92
—
0,496
K-Acetat
1.54')
—
—
KCIO3
1.73
—
—
—
K-Propionat
1,62!)
—
—
KCä H3O2
1,26
—
—
—
K-Benzoat
1.95
—
—
K2SO4
2,16
1.25
—
—
K-Oxalat
2,26
—
—
K,C,04
2,26
i»3i
—
—
NaNOg
1.59
—
—
KHCO3
1.32
0,66
—
—
NaaSjOs
2,21
1.30
—
KHSO3
—
0,79
—
—
Na2HP04
1,82
1,50
0,51
KjC.HiOs
2,30
i»i7
—
—
Naa-Citrat
—
— 1 0,97 1
K(SbO)C4H40,
i»35
0,75
—
0,32
K4Fe(CN)6
3'49
2,05
i»49
0,90
*) Mittel aus zwei erheblieh differieren-
K6C02(CN)i2
— 1 3,46
2,17 1,77
den Versuchen.
Verschiedene Basen bei gleichem Anion.
Substanz
1/20
1/40
Substanz
1/20
1/40
KNO3
1,68
0,89
Co(N03)2
2,14
1.35
NaNOj
1,79
0,60
Cu(N03)2
2,14
0,93
NH4NO3
1,48
0,66
Mg(N03)2
2,12
0,96
K2SO4
2,19
1.35
Ca(N03)2
1,67
1,07
Na2S04
3,13
Sr(N03)2
1,58
1,38
(NH4)2S04
2,64
1,28
Ba(N03)2
2,04
1.33
Al2(S04)3
1.24
Literatur.
I. Pfeffer, Osmotische Untersuchungen, Leipzig
12. W. Biltz, ZS. ph. Ch. 77, 91; 191 1.
1877.
13. Berkeley, Hartley u. Burton, Phil. Trans.
2. Ponsot, C. r. 125, 867; 1897.
Roy. Soc. London. 209, 177; 1909.
3. Berkeley u. Hartley, Proc. Roy. Soc 82,
14. Poosot, C. r. 128, 1447; 1899.
A. 271; 1909.
15. Adie, Journ. ehem. Soc. 69, 344; 1891.
4. „ f, Trans. Roy. Soc. 206,
499; 1906.
Weitere Literatur über osmotischen Druck
5. Morse, Frazer und ihre Mitarbeiter, Amer.
kolloidaler Lösungen:
ehem. Journ. 36, 39; 1906. 39, 667, 40;
Duclaux, Journ. chim. phys. 7, 405; 1909 (Eisen-
1908. 194, 41, 1257; 1909.
hydroxyd).
6. A. Ladenburg, Ber. ehem. Ges. 22, 1225;
Reid, Journ. of Physiol. 31, 438; 83, 12; 1905
1889.
(Eiweiß).
7. Plasia, C. r. 132, mo; 1901.
Starlios;, Journ. of Physiol. 24, 317; 1899 (Ei-
8. Naccari, Aecad. dei Line. Roma 6, 32;
weiß).
1897.
Moore u. Parker, Amer. Journ. of Physiol. 7,
9- Tammaaa, ZS. ph. Gh. 9, 97; 1892.
267; 1902 (Eiweiß).
10. Bayliss, Proc. Roy. Soc. London 81, B.
Hufner u. Gansser, Areh. f. Physiol. 1907, 209
269; 1909.
(Hämoglobin).
II. W. Biltz u. A. V. Vegesack, ZS. ph. Ch.
Roaf, Quart. Journ. of experiment. Physiol. 8,
78, 481; 1910.
171; 1910 (Eiweißsalze).
€
Sackur.
180
791
Molekulare Gefrierpunktserniedrigungen E anorganischer und organischer
Lösungsmittel — ,,Kryoskopische Konstanten".
Die Zahlen der vierten Kolumne (E) stellen die Erniedrigungen der Gefriertemperatur dar, die i g-Mol. einer
sich normal verhaltenden (d. h. weder assoziierten, noch dissoziierten) Substanz, in looo Gramm Lösungsmittel
gelöst, verursacht.
Die Literatur zu Koi. 5 siehe S. 796; die kalorimetrisch gefundenen Schmelzwärmen (Kol. 7) sind aus Tab. 184
entnommen, mitunter aber etwas abgekürzt
Lösungsmittel
Formel
Erstar-
rungs-
temp. ')
»C
E
kryoskop.;
bestimmt
Beobachter
Schmelzwärme j Sclunelz- | Damit E be-
i pro % W, ber. = warme W i reebnet =
I 1,985 («73+0* kalorim. !i«85(a73+t»)
I gefunden
1000 E
1000 W
Anorganische
Körper
Phosphor . .
Brom . . .
Jod ... .
,, ....
„ ....
Wasser . . .
Quecksilberchlorid
Quecksilberbromid
Quecksilberjodid .
Zinnbromid . .
Stickstoffperoxyd .
Phosphoroxychlorid
>>
Arsentribromid
Antimontrichlorid
Antimonpenta-
chlorid . . .
Schwefelsäure .
Schwefelsäure-
monohydrat .
»
Chlorwasserstoff
Bromwasserstoff
Jodwasserstoff
Br
J
HsO
44
—7,3
"3
"3.4
113
o
HgCl.
HgBr,
HgJ,
SnBr*
N,04
POCI3
AsBrj
SbCls
SbCls
H2SO4
>j
HjSO^.HjO
,f
HCl
HBr
HJ
265
235
250
26,4
30
—10,95 ,
+ 1,25 !
+0,4 bis
+0,9
30,3 1
30,3
73,2
-6
10,46 I
10,43
I
8,4
— 112
-86
—51
! 32,2
9,71
2535
21,3
21,0
1,85
1,86
1,84
1,85
1,86
1,85
1,85 bis
1,86
1,857 bis
1,863
34,0
: 36,7
40,5
24,3
28,0
M
Schenck
Beckmann (2)
Timmermanns
Olivari
Beckmann (4)
Raoult (i)
Nemst u. Abegg
Abegg
Raoult (4)
Loomis (i)
Hausrath
Roth
Bedford
Beckmann (3)
Raoult (3)
Garelli (3)
Ramsay
6,19
14,42
11,66
13,91
14,08
79,97
79,04
80,40
79,97
79,54
79,97
79,97 bis 79,54
4,97*)
5,03')
16,18«)
11,7*)
79,67*)
40,1
39,7
8,65
25,28
1,85*
7,68 ^Waiden
7,21 Oddo u. Mannessier
»,67 bis 79,41
16,89
—
13,95
—
13,42
—
7,32
. —
6,50
—
33.24
32,2 bis
37,2»)
19,44
20.61
i^—
20,6
19,4
18.4
Tolloczko (2)
Garelli u. Bassani
Tolloczko (i)
17,5 Beckmann (3)
7,00 Hantzsch
6,81 Oddo u. Scandola
4,98
9,41
20,26
i Lespieau
I Beckm.u.Waentig
8,86
9,41
^2,93
8,09
22,78
23,42
32,74
10,33
7,37
4,83
4,23 bis 3,66
8,93') ; 20,45
13,29') i 17,9
_ i
24,03') 6,68
31,72') 4,96
39,92*) 3,94
C.K • r u .^'^^^ff i^*^ Schmelzwarmen: ») Petterson; «) Person; ») Regnault; *) Favre u. Silbermann; ') Wahr-
schemhchster Wert aus Angaben von vielen Forschem abgeleitet, W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 63, 445; 1908;
) Ramsay; ') Tolloczko; «) Pickering; ») Berthelot , '»'»j, ^ ,
*) Es sind stets die an den betr. Präparaten beobachteten Erstarrungstemperaturen angegeben.
Bmiii.
792
180 a
.
Molekulare Gefrierpunktserniedrii
jungen E anorganischer un
d organischer '
Lösungsmittel
> >
iCryoskopische Konstanten".
(Fortsetzung.)
Lit. s. S. 796.
Erstar-
E
kryoskop.
bestimmt
Schmelzwärme
Schmelz-
Damit E be-
Lösungsmittel
Formel
rungs-
temp.
Beobachter
pro g W, ber. =
1.985(373+0*
1000 E
wärme W
kalorim.
gefunden
rechnet =
1.985 (373 -l-t
1000 w
Organische Körper
(Aliphatische
Verbindungen)
Schwefelkohlenstoff
CS2
-82,3
3,83
Beckm.u.Waentig
18,84
Chloroform . . .
CHCI3
—61
4,68
tt
19,06
—
—
Bromoform . . .
CHBra
8
14,4
Ampola u. Manuelli
10,88
—
—
Tetrachlorkohlen-
stoff ....
ccu
—24.7
29,8
Beckmann und
Waentig
41,06
—
1
- i
Methylenjodid
(dimorph) a-stabil
CH2J2
5»70
14,4
Beckmann (i)
10,71
—
/?-labil
>»
5,23
13,7
„
11,21
—
—
Äthylendibromid .
CjHiBra
8
11,8
Raoult (2)
13,28
13,0^)
12,06
Äthylencyanid . .
C2H4(CN)2
54,5
18,3
Bruni u. Manuelli
11,63
—
—
Cetylalkohol . .
C16H33OH
46,9
6,0
Eykman (3)
33,85
—
—
Äthyläther . . .
(C2H5)20
—117
1,79
Beckmann und
Waentig
26,98
—
—
Chloralalkoholat .
CCI3.CHO.C2H5OH
46,2
7,7
Eykman (3)
26,26
^
—
Acetoxim . . .
(CH3)2:CNOH
59,4
6,6
)t
39,16
—
—
Ameisensäure . .
H.CO2H
8
2,8
Raoult (2)
55,98
57,38^)
2,73
»
»
8
2,77
Zanninovich-
Tessarin
56,58
52,61'^)
2,98
Essigsäure . . .
CH3.CO2H
17
3,9
Raoult (2)
42,80
43,66 1)
3,82
»
>s
—
—
46,42 3)
3,53
»
„
—
—
—
45,82*)
3,64
Caprinsäure . .
C9H19.CO2H
27
4,7
Eykman (3)
38,00
22,68 5)
7,88
Laurinsäure . •
CUH23.CO2H
43,4
!'!
Eykman (2)
45,16
43,69«)
4,55
Palmitinsäure . .
C15H31.CO2H
60
4,4
»
50,02
39,2 ')
5,61
Stearinsäure . .
C17H35 • CO2H
64
4,5
Eykman (3)
50,10
47,6«)
4.74
Stearin ....
C3H5(Ci8 113502)3
55,6
4,7
„
45,60
—
—
Chloressigsäure
CH2CI.CO2H
61,2
6,21
Mameli
42,55
—
—
Formamid . . .
H.CONH2
0
3,85
Bruni u. Trovanelli
38,43
■ —
—
Acetamid . . .
CH3.CONH2
82
3,63
„
68,91
■ —
—
Crotonsäure . .
C3H5.CO2H
72
6,5
Garelli u.Montanari
36,35
25,3«)
9,34
Elaidinsäure . .
CitHss . CO2H
47
3,9
Bruni u.Gorni(i)
52,12
—
—
Oxalsäuredimethyl-
ester ....
C202(OCH3)2
40,8
5,29
Ampola u.
Rimatori (i)
36,95
42,68)
4,59
„
„
40,8
5,0
Auwers (3)
39,09
—
—
Bernsteinsäure-
dimethylester .
CiH402(OCH3)2
19,5
5,55
Bruni u. Gomi(i)
30,60
—
—
Bernsteinsäure-
anhydrid . . .
C4H403
118,6
6,3
Garelli u.Montanari
48,30
—
—
Diacetylweinsäure-
CiH802.(OC2H5)2-
67
13,32
Patemö u. Manuelli
17,23
—
—
diäthylester
(COCH3)2
Urethan . . .
NH2.C02.C2H6
48,7
6,14
Eykman (3)
39,97
40,8»)
5.04
Beobachter d
er Schmelzwärmen:
^) Petters
son; "O Berthelot; ») de \
isser; *) Jul.
Meyer;
•■*) Guillot;
«) Stohmann u. W
* —
ilsing; ') Fischer; ^)
Bruner; '
) Eykman.
Bruni.
180 b
793
Molekulare Gefrierpunktserniedrigungen E anorganischer und organischer
Lösungsmitte
i - „
Kryoskopische Konstanten".
(
Fortsetzung.)
Lit. s. S.
796.
Erstar-
E
kryoskop.
bestimmt
Schmelzwärme
Schmelz-
Damit E be-
Lösungsmittel
Formel
nings-
temp.
Beobachter
pro g W, ber. =:
1,985(373+0»
1000 E
wärme W
kalorim
gefunden
rechnet =
1,985 (a73+t)'
lOQOW
Aromatische,
ydroaromati-
che u. hetero-
yclische Ver-
bindungen
Jenzol ....
C.H,
4.97
4.9
Raoult (2)
31,30
29,09^)
5,29
„ ....
5.5
6,12
Patemö (i)
30,07
30,08«)
5,12
„ ....
>t
—
—
—
30,18»)
5,10
„ ....
?,
—
—
—
29,43*)
5,23
„ ....
„
—
—
—
30,7*)
5,015
....
„
—
—
—
30,38;;
5,07
„ ....
,»
—
—
—
30,39')
5,07
yclohexan . . .
C,H.j
6,2
20,0
Mascarelli u. Benati
7,73
—
,» ...
6,2
20,2
Bruni u. Amadori
7,66
—
—
-Xylol ....
C6H4(CH3)2
16
4,3
Patemö u.
Montemartini
38,55
39,3«)
4,22
)iphenyl . . .
(CeH5)2
70,2
8,0
Eykman (3)
29,22
28,5»)
8,20
»icyclohexyl . .
(CeHn)2
2.75
14,5
Mascarelli u.
Vecchiotti
10,39
—
—
•iphenylmethan .
(C8Hs)o.CH2
26,3
6,7
Eykman (3)
26,54
~
—
.,
„
26,3
6,72
Amadori
26,46
—
—
riphenylmethan .
(C,H6)3.CH
93
12,45
Garelli u.CalzoIari
21,36
—
—
•ibenzyl . . .
C2H4(C6H5),
52
7,i
»
29,12
—
—
....
"
52
7,23
Mascarelli u.
Musatty
29,00
tilben ....
C2H2{C6H5)2
118
8,38
Bruni u. Gomi (2)
36,21
—
—
aphthalin . . .
CioHs
80,1
^A
Eykman (i)
36,40
35,50'"»)
6,97
...
,,
80,1
6,9
Auwers (i)
35,87
35,62*)
6,95
...
„
—
—
35,68")
6,94
„ ...
„
—
—
—
34,7*)
7,13
henanthren . .
G14H10
96,25
12,0
Garelli u.Ferratini
22,55
nthracen . . .
,.
213
11,65
Garelli (i)
40,24
—
—
-Dichlorbenzol .
C8H4G12
52,7
7,48
Bruni u. Gomi (2)
28,15
29,9")
7,04
M
„
53
7,7
Auwers (2)
27,40
—
•Chlorbrombenzol
CäHiClBr
67
9,2
„
24,94
—
—
•Dibrombenzol .
CaH4Br2
87
12,4
"
20,74
20,6«)
20,3*)
12,5
12,7
Trichlorbenzol .
GeHaCls
63.5
8,7
Bruni u.Padoa(i)
25,84
exachlorbenzol .
C«C1b
227
20,75
Mascarelli u. Babini
23,91
—
—
exahydrohexa-
;hlorbenzol . .
CeHeCl«
157
16,5
»»
22,24
—
—
■Chlortoluol . .
CH3 . CeHi . Gl
7
5,6
Auwers (4)
27,79
—
•Bromtoluol . .
CH3.CgH4.Br
26,9
8,21
Patemö (2)
21,74
20,15 ^)
8,86
•Jodtoluol . . .
CH3 . CeH4 . J
34
11,3
Auwers (4)
16,55
—
„ ...
„
34
10,0
Bmniu. Padoa(2)
18,71
•Chlomaphthalin
C,oH;Cl
54
9,76
J9
21,75
•Bromnaphthalin
CioH7Br
59
12,4
»9
17,64
_
•Jodnaphthalin .
C10H7 J
54
15,0
»
14,15
Beobachter der Schmelzwärmen: ^) Pettersson u. Widman; «) Fischer; ») Ferche; *) Pickering; *) Böge-
jiwlenski; •) Demerliac; ') Jul. Meyer; «) Colson; ») Eykman; 1») Battelli; ") Alluard; «) Bmner.
Bmni.
794
180 c
Molekulare Gefrierpunktserniedrigungen E anorganischer und organischer
Lösungsmittel
— „Kryoskopische Konstanten".
(Fortsetzung.)
Erstar-
E
kryoskop.
bestimmt
Schmelzwärme
Schmelz-
Damit E be-
Lösungsmittel
Formel
rungs-
temp.
»C
Beobachter
pro g \\, ber. =
1,985(273+1)*
1000 E
wärme W
kalorim.
gefunden
rechnet =
1,985(373+1)
1000 w
Nitrobenzol . .
C6H5.NO2
5»3
7,05
Raoult (2)
21,80
22,3^)
6,89
»
"
3.9
6,9
Ampola u.
Carlinfanti
22,05
22,6*)
6,80
„
,,
6,0
7,0
Auwers (2)
22,07
22,46')
6,84
0- Nitro toluol
(dimorph) a-stabil
CH3.C8H4.NO2
—4,14
7.18
Ostromisslenski
19,98
—
/?-labil
»
—10,56
5,08
ff
26,91
—
—
m- „ . .
CH3.C5H4.NO2
16
6,84
Jona
24,24
—
P- „
„
52
7,8
Auwers (2)
26,88
—
—
„
52
7,5
Bruni u.Callegari(2)
27,95
—
—
2-4-Dinitrotoluol .
CH3.C6H3{N02)2
70
8,9
Auwers (2)
26,24
—
—
2-, 4-, 6-Trinitro-
toluol ....
CH3.C«H2(N02)3
79
11,5
,,
21,38
—
—
a-Nitronaphthalin
CoHt . NO2
61
9,1
Bruniu.Padoa(2)
24,33
25,32*)
8,75
o-Chlomitrobenzol
CeHiCl.NOa
32,5
7,50
Jona
24,70
—
m- „
„
44.4
6,07
»
32,94
29,4')
6,80
P-
„
83
10,9
Auwers (3)
23,08
21,4*)
11,75
»>
„
83
10,8
Bruni u. Trovanelli
23,29
—
—
o-Bromnitrobenzol
CoHiBr.NOa
36,5
9,10
Jona
20,89
—
—
m- „
fy
54»o
8,75
,,
24,25
—
—
P-
)>
124
11,53
»
27,13
—
—
m-Dinitrobenzol .
CaH4(N02)2
91
10,6
Auwers (2)
24,81
—
—
Azoxybenzol . .
(C6H5)2:N20
36
8,5
Bruni und
Mascarelli(i)
22,30
21,65)
s.n.
Azobenzol . . .
(C6H5)2:N2
69
8,35
Eykman (3)
27,80
27,9')
8,33 1
»» ...
»
69
8,25
Bruni u. Gomi(i)
28,14
29")
S,oo
Anilin ....
CöHbNHj
—5,96
5,87
Ampola und
Rimatori (2)
24,11
20,95^)
6,75 •
Dimethylanilin . .
C6H5N{CH3)2
+ 1,96
f'?
„ (3)
25,87
—
—
Diphenylamin . .
(CH5)2NH
50,2
8,6
Eykman (2)
24,11
21,30*)
9,73
>>
f)
—
—
—
23,97*)
8,65
>» •
>»
—
—
—
26,3»)
7,88
p-Toluidin . . .
CH3.QH4.NH2
39,1
5,1
(3)
37,91
35,79')
5,50
ff ...
»
42,1
5,3
Auwers (4)
37,18
39,0*)
5,05
» ...
>»
42,1
5,3
Bruniu. Padoa(i)
37,18
—
—
a-Naphthylamin .
C10H7.NH2
47»
7,9
Eykman (2)
25,74
22,3«)
9,12
ff
»
—
—
—
25,59')
7,95
Benzylanilin . .
CeHs.CHa.NH.C. 5
365
8,7
Garelli u.Calzolari
21,78
—
Phenol ....
CbHbOH ^
38,
7,4
Eykman (2)
26,03
24,93^)
7,80
» ....
»
40
7,27
(3)
26,75
—
—
Cyclohexanol . .
QHuOH
20
48,4
Mascarelli u.
Pestalozza(2)
35,21
—
o-Kresol ....
CH3.C9H4OH
30,5
5,62
Eykman (i)
32,53
—
—
P- ,
»»
35,9
l'l
„ (3)
24,60
26,3«)
7,20
Thymol ....
CH3.C3H7.C6H3OH
48,2
8,0
„
25,60
^7'5'),„,
7,45
>» . .
»
19,86")
10,31
Beobachter de
r Schmelzwärmen: ^)
Petterson u. Widman ; *) Tammann ; '
) Jul. Meyer; *
) Battelli
; 5) Bruner
") Eykman; ') de
Forcrand; *) Stillman
n u. Swain; ') Bogojawlenski; ") B
erthelot.
BruoL
180 d
795
Molekulare Gefrierpunktserniedrigungen E anorganischer und organischer
Lösungsmittel — ,,Kryoskopische Konstanten".
(Fortsetzung.)
Lit. s. S. 796.
Lösungsmittel
Formel
Erstar- j |j»
rungs- I ■'^
temp. kryoskop.
0 Q I bestimmt
Beobachter
Schmelzwärme ' Schmelz- Damit E be-
progW.ber. = wärme»' rechnet =;
1,985(373+1)* kalorim. r,985(273-'-t)
1000 £ 1 gefunden ■ TÖÖÖW
?-Naphthol .
V^enthol . .
>-Chlorphenol
> Bromphenol . .
;-Tribromphenol .
)-Nitrophenol . .
Pyrocatechin . .
Resorcin ....
v'eratrol ....
\nethol ....
isoapiol ....
)-Nitrobenzaldehyd
(dimorph) a-stabil
/3-labil
>Nitrobenzaldehyd
Benzalphenyl-
hydrazon . .
4cetophenon .
Benzophenon .
Benzil . . .
Benzoesäure
Benzoesäurephenyl
ester . .
Benzanilid .
>Brombenzoesäure-
methylester .
)-Nitrobenzoesäure-
äthylester .
3-Toluylsäure-
methylester .
5alol ....
Phenylessigsäure
Phenylpropionsäure
iimtsäuremethyl-
ester ....
>Phtalaldehydsäure-
äthylester . . .
:-6-Dimethyl-y-pyron
Pyridin . .
Carbazol . .
Chinoxalin .
CoHt.OH
C3H7. CH3.CgH9. OH
CeH4C1.0H
C«H4Br.0H
CsHjBrs.OH
CaH^.NOi.OH
C,H4(0H),
CH4(C)CH3),
C3H5.C,H4.0CH3
C3H5 . CgH . GjCHj
(OCH3),
CbH^NOs.CHO
QH^NGj.CHG
QH^NOiCHO
QHj.CHtN.NHCHs
QH5.CO.CH3
QH5.CO.QH5
(C«H5".C0)s
QHä.COjH
CftHs.COjCBHs
C4H5NH.COQH5
CsH4.Br. CO,. CH3
C,H4NO,.CO,.CH5
CH3.CeH4.C02QH5
Q,H40H.CO>C,H5
CsH5.CH2.CO1H
CßHs . C3H4 . COjH
C6H5.C,H,.CO,CH3
C,H4.CHO.CO,C,H5
C5H,Oj(CH3),
C5H5N
(C,H4)2:NH
CeHeN,
121
11,25
42
12,4
7
7,72
28,5
8,80
37
S,58
6^
11,2
95
20,4
44.3
7,44
104
HO
22,5
20,1
55
43.0
40,3
107
155
19.5
48,1
94
123
69
161
81
30
32
43
79
48,5
49
36
7,13
6,5
6,4
6,3
8,0
7,2
7,9
7,0 •
11,3
5,65
9^
10,5
7,85
8,0
9,65
8,4
7,4
6,2
12,3
9,0
8,75
8,95
7,1
66 6,05
132 i 6,46
-40 I 4,97
236 ' 12,3
27 I 8.»
Bruni
Garelli u.CaIzolari
Jona ,
Eykman (3)
Bruni u.Padoa(i)
Ampola und
Rimatori (4)
Jona
Garelli (2)
Patemö (3)
Eykman (3)
Garelli u.Montanari
Bruni u.Call^ari(i)
Bruni u. Gomi (3)
Padoa (2)
Garelli u.Montanari
Eykman (3)
Auwers (2)
Garelli u.Montanari
Garelli u. Gomi
Mascarelli u. Babini
Bruni u. Padoa (2)
Bnmi u.Callegari(2)
Auwers (4)
Garelli u. Gomi
Bmni u. Gomi (3)
Eykman (3)
Bmni u. Gomi (i)
Bmni und
Mascarelli (i)
Poma
Beckmann und
Waentig
Garelli (i)
Padoa (i)
27.39
15,88
20,16
21,74
22,23
20,01
13,17
26,86
39.57
44,80
27,08
27,06
26,69
27,53
24,66
40,94
32,20
30,06
20,88
25.46
39,65
29,02
38,74
29,61
24,63
29,78
16,11
27,33
23,58
23,00
26,69
37,70
50,40
22,12
41,81
20,07
18,9^) I 10,42
17,34*)
26,8»)
23,7^)
23.4*)
25,4')
30,0*)
56,0»)
12,92
7,46
8,64
8,75
9,68
8,20
5,81
Beobachter der Schmelzwärmen: ^) Bmner; *) Werner; ') Tammann; *) Bogojawlenski; ') Poma.
BntflL
796
180.
Literatur, betreffend molekulare Gefrierpunktserniedrigungen.
Abegg, ZS. ph. Ch. 20, 207; 1896.
Amadori, bei Mascarelli u. Musatty : Gazz. chim. 41 a,
106; 1911.
Ampola u. Cariinfanti, Gazz. chim. 26 b, 76; 1896.
u. Manuelli, Gazz. chim. 25 b, 91; 1895.
u. Rimatori (i), Rend. Line 5b, 404; 1896.
„ (2), Gazz. chim. 27 a, 35; 1897.
„ {3), Gazz. chim. 27 a, 51; 1897.
„ (4), Gazz. chim. 27 b, 31; 1897.
Auwers (i), ZS. ph. Ch. 18, 595; 1895.
„ (2), ZS. ph. Ch. 30, 300; 1899.
„ {3), ZS. ph. Ch. 32, 55; 1900.
(4), ZS. ph. Ch. 42, 513; 1902.
Beckmann (i), ZS. ph. Ch. 46, 853; 1903.
„ (2), ZS. anorg. Ch. 51, 96; 1906.
,, (3), ZS. anorg. Ch. 65, 175; 1907.
„ (4), ZS. anorg. Ch. 63, 63; 1909.
„ u. Waentig, ZS. anorg. Ch. 67, 17; 1910.
Bedford, Proc. Roy. Soc. 83 A, 459; 1910.
Bruni, Gazz. chim. 28b, 322; 1898.
„ u. Amadori, Atti Istituto Veneto 70, II, 1113;
1910/11.
„ u. Callegari (i), Rend. Line. 13 a, 481; 1904.
„ „ (2), Rend. Line. 13a, 567; 1904.
„ u. öorni (i), Gazz. chim. 30 a, 55; 1900.
„ „ (2), Gazz. chim. 30b, 127; 1900.
„ „ (3), Gazz. chim. 31a, 49; 1901.
„ u. Manuelli, ZS. Elch. 11, 860; 1907.
„ u. Mascarelli, (i), Gazz. chim. 33a, 89; 1903.
„ „ (2), Gazz. chim. 33a, 96; 1903-
„ u. Padoa, (i), Gazz. chim. 33 a, 78; 1903.
„ „ (2), Gazz. chim. 34a, 133; 1904.
„ u. Trovanelli, Gazz. chim. 34 b, 350; 1904.
Eykman (i), ZS. ph. Ch. 3, 113; 1889.
„ (2), ZS. ph. Ch. 3, 203; 1889.
(3), ZS. ph. Ch. 4, 497; 1889.
Qarelli (i), Gazz. chim. 24b, 263; 1894.
„ (2), Gazz. chim. 25b, 173; 1895.
„ (3), Gazz. chim. 28b, 253; 1898.
„ u. Bassani, Rend. Line. 10a, 255; 1901.
„ u. Calzolari, Gazz. chim. 29 b, 258; 1899.
„ u. Ferratini, Gazz. chim. 23 a, 442; 1893.
„ u. Gorni, Gazz. chim. 34 b, m; 1904,
„ u. Montanari, Gazz. chim. 24b, 229; 1894.
Hantzscb, ZS. ph. Ch. 61, 257; 1907. ZS. ph. Ch. 62,
626; 1908. ZS. ph. Ch. 65, 41; 1908. Gazz. chim.
39a, 120; 1909. Gazz. chim. 39b, 512; 1909. ZS.
ph. Ch. 69, 204; 1909. Gazz. chim. 41a, 645; 1911.
Hausrath, Ann. Phys. (4) 9, 522; 1902.
Jona, Gazz. chim. 39 b, 289; 1909.
Lespieau, BulL Soc. chim. 11, 74; 1894.
Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 578; 1900.
Mameli, Gazz. chim. 39 b, 583; 1909.
Mascarelli u. Babini, Gazz. chim. 41a, 89; 1911.
„ u. Benati, Gazz. chim. 39 b, 642; 1909.
„ u. Musatty, Gazz. chim. 41a, 107; 191 1.
„ u. Pestalozza(i), Gazz. chim. 88 3,38; 1908.
„ „ (2), Rend. Line. 17 a, 607; 1908.
„ u. Vecchiotti, Rend. Line 19b, 410; 1910.
Nernst u. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 681; 1894.
Oddo u. Mannessier, Gazz. chim. 41b, 219; 1911.
„ u. Scandola, Gazz. chim. 38 a, 603; 1908. ZS.
ph. Ch. 62, 243; 1908. Gazz. chim. 39 a, 569; 1909.
ZS. ph.Ch. 66, 138; 1909. Gazz. chim. 39b, i;
1909. Gazz. chim. 39 b, 44; 1909. Gazz. chim. 40 b,
163; 1910.
Olivari, Rend. Line. 18 b, 287; 1909.
Ostromisslensky, ZS. ph. Ch. 57, 341; 1906. J
Padoa (i), Gazz. ehim. 34a, 146; 1904. - *
„ (2), Gazz. chim. 41a, 203; 191 1. vj|
Paterno (i), Gazz. chim. 19, 640; 1899.
„ (2), Gazz. chim. 20b, i; 1896.
(3), Gazz. ehim. 26b, 9; 1896.
„ u. Manuelli, Rend. Line. 6 a, 401; 1897.
„ u. Montemartini, Gazz. chim. 24b, 197; 1894.
Poma, Gazz. chim. 41b, 518; 1911.
Ramsay, ZS. ph. Ch. 5, 221; 1890.
Raoult (i), Ann. chim. phys. (5), 28, 137; 1883.
„ (2), Ann. ehim. phys. (6), 2, 66; 1884.
„ (3), Sur les progr. de la cryoseopie, 1889.
„ (4), ZS. ph. Ch. 27, 617; 1898.
Roth, ZS. ph. Ch. 43, 552; 1903.
Schenck, Ber. ehem. Ges. 37, 917; 1904.
Timmermanns, Journ. ehim. phys. 4, 171; 1906.
Tollockzo (i), ZS. ph. Ch. 30, 705; 1899.
„ (2), Bull. Aeead. Sciences, Cracovie, 1901.
Waiden, ZS. anorg. Ch. 68, 307; 1910.
Zanninovich Tessarin, Gazz. chim. 26 a, 311; 1896.
*
Bruni.
181
797
»Molekulare Siedepunktserhöhungen i7 anorganischer und organischer Lösungs-
mittel (bei gewöhnlichem Druck) — Ebullioskopische Konstanten.
)ie Zahlen der vierten Kolumne (E) stellen die Erhöhungen der Siedetemperatur dar, die i g-Mol. einer sich
lormal verhaltenden (d. h. weder assoziierten, noch dissoziierten) Substanz, in looo g Lösungsmittel gelöst,
verursacht.
)ie Literatur zur Kol. 5 siehe S. 800; die kalorimetrisch gefundenen Verdampfungswärmen (KoL 7) sind aus
der Tab. 185 entnommen, mitunter aber etxv'as abgekürzt.
Lösungsmittel
Formel
P""''* ■ skopisch
bestimmt
Beobachter
Verdampf.- W. | Verdampf.-
pro g TT, ber. ; Wärme IF
L 1,985 (a73+t)* j kalorim.
I 1000 B 1 gefunden
E berechnet
1.985 (a73+t>-
1000 tv
Anorganische
Körper
3ilor . . .
Jrom
.'od .
Vasser
iinntetrachlorid
unmoniak .
Jtickstoffperoxyd
'hosphortrichlorid
u^entrichlorid
ichwefelchlorür .
Jchwefeldioxyd .
ilchwefelsäure . .
chwefelwasserstof f
^".hlorwasserstoff
i
jJromwasserstoff
I
'lodwasserstoff
rganische Körper
Aliphatische)
;chwefelkohlenstoff
'hosgen . . .
'etrachlorkohlen-
stoff . .
I-
?> •
Moroform .
»»
>thylchlorid
Äthylenchlorid
^thylidenchlorid
Gl
Br
J
H,0
SnCl«
NH,
PCI3
ASCI3
SiCla
SO.,
H2SO4
H2S
HCl
HBr
HJ
CSj
CÖCij
CCii
CHC13
CaHäCl
CH2CI . CHjCl
CHa.CHClj
-33,6 1,65 Beckmann (6)
63 0,2 „ (4)
183
100
"4.5 ,
-33,46
130
138
-IG
-IG
33IJ
-60,2
-82,9
-68,7
-35.7
46,2
8,2
78,5
78,5
61,2
61,2
12,5
82,3
57
11,0
0,58
9,43
0,84
1,87
4,66
5,08
1,50
1,45
5,33
0,68
0,64
1,50
2,88
2,87
2^
4,8
4,88
3,66
3,88
1,95
8,12
3,20
(II)
(3)
(6) I
Franklin u. Kraus 1
Frankl. u. Farmer
Beckmann (6)
Waiden u.
Centnerszwer(i)
Beckmann (lo)
(5)
Beckmann (13)
Beckmann (2)
(10) I
Beckm. u. Stock !
Beckmann (9) '
(2) :
(9) I
(10)
Beckmann, Fuchs :
u. Gemhardt*)
68,95
43,09
37,52
531.1
31,60
335,0
126,0
51,58
44,46
66,80
91,53
94,69
136,1
142,7
110,4
55,2
39,5
85,33
54.12
51,09
50,26
60,57
57,14
82,97
80,32
67,55
\ 67^»)
! 62,7')
! 61,9')
! 45.6«)
! 41,0*)
43,7^)
ca.23,95*)
535,77*)
535,9*)
• 532,0')
536.6«')
' 535,7*)
30,5')
341'")
321,3*)
93,5')
i 93.5")
49,4")
96,2")
95,3*)
122,1 ")
135,8")
132,0*)
105,5")
98,75')
1 51,4")
48,7*)
38,7")
33,94*)
83,81")
86,67»)
46,35")
46.4")
58,49")
58,^')
85,40")
67,o»>
76,77»)
1,69
1,81
1,84
4,91
5,47
5,13
17,23
0,515
0,515
0,519
0,515
0,515
9,77
0,333
0,354
1,85
1,85
4,67
6,79
Ir427
1,440
5.945
0,662
0,675
0,680
0,71
1,61
1,68
2,89
3,25
2,41
2,33
5,29
5,28
3,79
3,80
2,93
3,22
2,81
Beobachter der Verdampfungswärme nach Tab. 185: ^) Knietsch; *) Estreicher u. Schnerr; ^) Andrews;
1) Thomsen; ^) Berthelot und Ogier; •) Favre u. Silbermann; ') Schall; «) Marshall u. Ramsay; ») Kahlenberg;
Franklin u. Kraus; ") Berthelot; ") Ogier; ") Estreicher; ") Person; ") Steele, Mc Intosh; ") Wirtz;
) Marshall; ") j^hn. *) Weiterhin als B., F., G. zitiert.
Bmoi.
798
181a
Molekulare Siedepunktserhöhungen ^anorganischer und organischer
Lösungs-
mittel (bei gewöhnlichem Druck) — Ebullioskopische
Konstanten.
(Fortsetzung.)
Lit.
s. S. 800.
Lösungsmittel
Formel
Siede-
punkt
E
ebullio-
skopisch
Beobachter
Verdampf.-W.
pro g W, ber.
_ 1,985 (a73+t)2
Verdampf.-
Wärme W
kalorim.
E berechnet
^ 1^5 (373+t
\j
bestimmt
1000 K
gefunden
1000 w
Äthylbromid . .
CgHsBr
37,7
2,53
B., F., G.
75,74
61,65^)
3,11
.. " • *
„
—
—
—
60,37')
3,17
Athylenbromid .
CHaBr.CHaBr
131,6
6,32
Beckmann (2)
51,41
43,8^)
7,42
„
„
130
6,43
B., F., G.
50,14
Methyljodid . .
CH3J
41,3
4,19
„
46,80
46,1*)
4,25
»
»
—
—
—
—
45,9*)
4,27
Athyljodid .
C2H5J
72,2
5,01
B., F., G.
47,21
46,87')
5,05
>,
»
—
• —
—
47,6*)
4,97
>,
>,
—
—
—
46,0^)
5,14
Nitromethan
CH3NO2
lOI
1,96
Waiden
142,4
114.75^)
2,42
Nitroäthan .
C2H5NO2
114
2,60
B., F., G.
"4,3
92,0^)
3,23
Acetonitril .
CH3CN
80,5
1,73
Bruni u. Sala
144,2
173,6^
1,44
»
»
81,3
1,3
Waiden
191,6
170,6«)
1,46
Propionitril .
C2H5CN
95
2,42
B., F., G.
III, I
134,4*)
2,00
»
,,
97
1,87
Waiden
145,3
—
Methylrhodanid .
CH3SCN
130,5
2,64
„
122,4
—
—
Methylalkohol . .
CH3OH
67
0,88
Paal
260,7
261,6*)
0,877
„
»
67
0,92
Parisek u. Sulc
249,4
262,2')
0,875
>»
>,
67
0,87
Kerler
263,7
267,5«)
0,858
»
»
67
0,93
Salvadori
246,7
263,7^)
0,870 1
»•
,>
67
0,84
Jones (i)
273,1
261,7»)
0,877 1
Äthylalkohol
C2H5OH
78,8
1,16
Beckmann (2)
213,6
202,4*)
1,213 i
„
»
—
—
—
—
206,4*)
1,190 .
n
),
—
—
—
—
205,18)
1,198 1
n
„
—
—
—
—
208,9^°)
1,176 1
n
„
—
—
—
—
216,4')
1,135
n
»
—
—
—
—
203,1^)
1,210
11
»,
—
—
—
—
201,5')
1,220 \
n-Propylalkohol .
C3H7OH
94,8
1,68
B., F., G.
170,0
>i
,,
97,3
1,73
Schlamp
157,3
166,3')
1,62
>»
„
—
—
—
—
162,6")
1,65
»>
„
—
—
—
—
160,97«)
1,67
Isobutylalkohol .
CiHaOH
104,6
1,94
B., F., G.
145,9
138,4')
2,04 i
>,
»
—
—
—
134,3')
2,11
Isoamylalkohol .
CsHnOH
131,5
2,675
,»
126,1
125,1')
2,596 *
„
,»
131,5
2,65
Andrews u. Ende
122,5
124,7')
2,604
Tert. Amylalkohol
CbHuOH
102
2,256
B., F., G.
123,8
106,1«)
2,631
Äthyläther . . .
(C2H5)20
35,0
2,09
Beckmann (i)
90,09
88,39')
2,13 ■
1» ...
»
35,0
2,11
(2)
89,24
84,5^^^)
2,23
>» ...
„
—
—
—
—
90,0")
2,09
>, ...
»
—
—
—
—
90,45')
2,08
Methylsulfid . .
(CH3)2S
37,5
1,85
Werner
103,4
—
—
Äthylsulfid . . .
(C2H5)2S
91
3,23
„
81,42
—
—
Methylal. . . .
CH2(OCH3)2
41
2,105
B., F., G.
92,97
89,9")
2,18
„ ...
„
41
2,04
Beckmann (9)
95,94
—
—
Aceton ....
CHsCOCHs
56,3
1,67
Beckmann (2)
128,9
125,28«)
1,72
,» ....
»
56,3
1,725
Jones (2)
124,7
—
—
Methylpropylketon
CH3.CO.C3H7
102
3,14
B., F., G.
88,90
—
—
Ameisensäure . .
H.CO2H
100,6
3,4
Bruni u. Berti
81,49
120,37')
2,30
>f
,,
lOI
2,40
Beckmann (8)
115,7
120,36*)
2,30
>i
>,
lOI
3,42
Ciusa
81,18
120,7^°)
2,29
Beobachter der Verdampfun
gswärme
nach Tab
. 185: 1) Berthek
)t; ^) Wirtz; ^
) Andrews;
*) Marshall
*) Kahlenberg; •) Luginin; ') Bro
wn; 8) ^
»Virtz; ») S
chall; ^») Favre u
. Silbermann; ^
1) Schlamp
; 1*) Ramsa:
u. Young; ") Brix; ") Berthelot i
j. Ogier
Bruni.
181b
799
VIolekulare Siedepunktserhöhungen E
anorganischer und organischer Lösungs-
mittel (bei gewöhnlichem Druck) — Ebullioskopische
Konstanten. ||
(Fortsetzung.)
Lösungsmittel
Formel
Siede-
punkt
E
ebullio-
skopisch
bestimmt
Beobachter
Verdampf.-W.
pro g W, ber.
_ 1,985(373+0*
1000 E
Verdampf.-
Wärme W
kd.lorini*
E berechnet
_ 1,985 (a73+t)*
"C
gefunden
1000 W
Essigsäure . . .
CHj.COsH
118
2,99
Beckmann (8)
101,5
84,9*)
3,57
„ ...
„
ii8
2,64
R.Mayer U.Jäger
119,5
89,8»)
3,38
» ...
„
118
3,07
Beckmann (12)
103,8
97.05')
3,13
» ...
>»
—
—
—
101,9*)
2,98
„ ...
»
—
—
—
97,0')
3.12
Propionsäure . .
CjH.COjH
139,6
3,51
Beckmann (8)
96,27
128,9»)
2,62
)»
„
—
—
—
91.4»)
3,70
3uttersäure . .
C3H7CO2H
163,2
3,94
„
95.86
114.7;)
3,29
,,
>»
—
—
—
114.0')
3.31
>?
»
—
—
—
113.96»)
3,32
\meisensäure-
methylester . .
H.COjCHs
32,3
1,505
B., F., G.
122,9
110,1*)
117,1')
1,68
1,59
., • •
»
—
—
—
115,2^)
1,61
)j
»
—
—
—
110,45')
1,67
meisensäureäthyl-
ester ....
H.CUjCjHs
53,8
2,18
„
97.24
100,4*)
2,11
V • •
»
—
—
—
100,1 »)
2,12
»
»»
—
—
—
92,15 ')
2,30
„ ■ •
»»
—
—
—
105,3')
2,02
„
»
—
—
—
94.4"^)
2,25
„
»>
—
—
—
98,9»)
2,14
5ssigsäuremethyl-
ester ....
GH,. CO, GH,
56,5
2,06
>»
104,6
110,2')
1,96
,,
»
56,5
2,06
Schroederu. Steiner
104,6
93,95")
2,29
,,
»
—
—
98,26 =»)
2,19
„
„
—
—
—
97.0*)
2,22
Sssigsäureäthyl-
ester ....
CHa.GOjGiHs
74>6
2,61
Beckmann (2)
91,89
)»
>j
75,5
2,79
B., F., G.
86,41
84.3")
2,27
»
»
75,5
2,79
Beckmann (9)
86,41
105,0 •)
2,29
»
»
—
—
—
92,7')
2,60
„
,r
—
—
—
83,1 *)
2,90
)>
»
—
—
—
88,4 3)
2,73
„
f>
—
—
—
88,1»)
2.73
„
„
—
—
—
90,9»)
2,65
Sssigsäureisoamyl-
ester ....
GH3.GO3G5H,,
142
4,83
»•
70,78
66,35«)
5,15
»
)>
—
—
—
69.0»)
4,95
Aromatische,
lydroaromati-
che und hetero-
cyclische
3enzol ....
CgHg
80,3
2,67
Beckmann (2)
92,79
92,9")
2,67
» • .
„
80,3
2,73
B., F., G.
90,75
93,45/)
2,65
I»
QHs
80,3
2,57
Beckmann (9)
96,41
94,4*^).^
2,62
»,
j)
—
—
—
93,55')
2,65
f,
j»
—
—
94,93')
2,61
,,
„
—
—
—
92,97*)
2,66
3ycIohexan .
G8Hi2
81,5
2,75
Mascarelli u.
90,71
87.3")
2,86
Musatty
Beobachter der Verdampfungs
wärme r
lach Tab. i
85: 1) Berthelot u
.Ogier; ») Lugi
nin; ») Bn
3wn: *) Favre
1. Silbermann; «) Marshall u. Ram.
i. Goldstein.
say; •) J
khall; ') J
Andrews; *) Schiff
; ») Kahlenberg
; ") WirtJ
:; ") Marberg
Brnoi.
800
181
Molekulare Siedepunktserhöhungen E anorganischer und organischer Lösungs-
mittel (bei gewöhnlichem Druck) — Ebullioskopische Konstanten.
( Fortsetzung.)
Lösungsmittel
Siede-
Formel
punkt
»C
CH3 . CeH4
173
.C3H7
CgHs.NOa
205
)>
205
C6H5CN
191
C8H5NH2
184
"
184
GbHsOH
183
C3H7 . GeHs
230
.OH.CH3
C10H20O
212
CioHisO
206
CioH.eO
204
CioHisO
192,5
(C«H5CO)2
347
CsHsN
115
»>
"5
»
"5.5
CäHuN
105
C9H7N
232
E
ebullio-
skopisch
bestimmt
Beobachter
Verdampf.-W.
pro g W, ber.
= ^985(a73+t>'
1000 E
Verdampf.-
WärmelF
kalorim.
gefunden
E berechnet
^ 1.985 (a73+t^
1000 W
Cymol
..
Nitrobenzol
Benzonitril
>>
Anilin
Phenol
Thymol
Menthol
Menthon
Kampfer
Fencfion
Benzil
Pyridin
Piperidin
Chinolin .
5,34
5,04
6,01
3,65
3,22
3,41
3,04
6,82
6,15
6,18
6,09
5,94
10,3
3,01
2,95
2,71
2,84
5,61
B., F., G.
Biltz
Bachmann u.
Dziewonski
Werner
Beckmann (3)
R. Meyer u. Jäger
(9)
B., F., G.
Rimini u. Olivari
Beckmann (9)
Werner
Rose Innes
Waiden u.
Centnerszwer(2)
Werner
Beckmann (7)
73.94
90,00
90,53
117,1
128,7
121,6
135,7
73.64
75,92
73,69
74,16
72,41
74,08
99.28
101,3
110,6
99,86
90,23
66,30 1)
67,64')
79,15*)
87,7*)
87,7")
92.3 ^)
104,173)
113.9')
5.95
5,84
5.73
4,87
4.87
4.49
3.91
3.64
104,0*)
101,4 3)
88,92')
2,87
2,95
3.19
Beobachter der Verdampfungswärme nach Tab. 185: ^) Schiff; ^) Brown; ') Luginin; *) Kahlenbeifi
^) Petit; *) Marshall u. Ramsay.
Literatur, betreffend molekulare Siedepunktserhöhungen.
Andrews u. Ende, ZS. ph. Gh. 17, 136; 1895.
Bachmann u. Dziewonski, Ber. ehem. Ges. 36, 971 ; 1903.
Beckmann (i), ZS. ph. Gh. 3, 604; 1889.
„ (2), ZS. ph. Gh. 6, 437; 1890.
,, (3), ZS. ph. Gh. 8, 223; 1891.
(4), ZS. ph. Gh. 46, 853; 1900.
„ (5), ZS. ph. Gh. 53, 129; 1905.
„ (6), ZS. anorg. Gh. 51, 96; 1906.
„ (7), ZS. anorg. Gh. 51, 237; 1906.
„ (8), ZS. ph. Gh. 57, 129; 1906.
„ (9), ZS. ph. Gh. 58, 543; 1907.
„ (10), ZS. anorg. Gh. 55, 371; 1907.
„ (11), ZS. anorg. Gh. 63, 63; 1909.
„ (12), ZS. anorg. Gh. 74, 291; 1912.
„ (13), ZS. anorg. Gh. 74, 297; 1912.
„ Fuclis u. Gernhardt, ZS. ph. Gh. 18, 473;
1895.
u. Stock, ZS. ph. Gh. 18, 107; 1895.
H. Biltz, Mon. Ghem. 22, 627; 1901.
Bruni u. Berti, Rend. Line. 9 a, 393; 1900.
„ u. Sala, Gazz. chim. 34 b, 481; 1904.
Ciusa, Gazz. chim. 41a, 688; 1911.
Frankland u. Farmer, Proc. ehem. Soc. 17, 201 ; 1901.
Franklin u. Kraus, Amer. ehem. Journ. 21, 13; 1899.
Jones (i), ZS. ph. Gh. 31, 114; 1899.
„ (2), Amer. ehem. Journ. 27, 16; 1902.
Kerler, Diss. Erlangen.
Mascarelli u. Musatty, Gazz. chim. 41a, 80; 1911.
R. Meyer u. Jaeger, Ben ehem. Ges. 36, 1555; 1903.
Paal, Ber. ehem. Ges. 25, 1234; 1892.
Parisek u. Sulc, Ber. ehem. Ges. 26, 1410; 1893.
Rimini u. Olivari, Gazz. chim. 37 b, 229; 1907.
Rose Innes, Journ. ehem. Soc. 79, 261; 1901.
Salvadori, Gazz. chim. 26 a, 237; 1896.
Schlamp, ZS. ph. Gh. 14, 272; 1894.
Schroeder u. Steiner, Journ. prakt. Gh. 79, 49; 1909
Waiden, ZS. ph. Gh. 55, 281; 1906.
Waiden u. Centnerszwer (i), ZS. ph. Gh. 89, 513
1902.
(2), ZS. ph. Gh. 65; 324
1906.
Werner, ZS. anorg. Gh. 15, i; 1897.
Bruni.
182
801
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
I) Anorganische Substanzen und organische Säuren. Nach den deutschen Namen der Kationen geordnet:
Aluminium, Ammonium, Baryum, Blei, (Brom), Cadmium, Caesium, Calcium, Chrom, Eisen, (Jod), Kalium,
Kobalt, Kupfer, Lanthan, Lithium, Magnesium, Mangan, Natrium, Neodym, Nickel, (Platin), Praseodym,
Quecksilber, Rubidium, (Sauerstoff), Silber, Strontium, Uran, Wasserstoff [Säuren!], Zink, Zinn. — In der
Tabelle ist jedes Salz mit neuem Kation groß gedruckt.
II) Organische Substanzen. (Alkohole und Derivate, Ketone, Aldehyde, Zucker und Derivate, Amide.)
III) Gefrierpunkte von Lösungen, die an Gasen (wie NjO, C2H2 etc.) gesättigt sind.
VI) Kritische Zusammenstellung der molekularen Gefrierpunktsemiedrigungen einiger Elektrolyte in verdünnten
Lösungen; A. A. Noyes und K. G. Falk, Joum. Amer. ehem. Soc. 32, loii; 1910.
Für die Berechnung der Konzentration ist in erster Linie die Rechnungsweise nach Raoult (g anhydr.
Subst. in IOC g Wasser bzw. Grammmolekeln anhydr. Subst. in 1000 g Wasser) berücksichtigt worden.
Die auf Volumina Lösung bezogenen Konzentrationen und die auf solche Daten hinweisenden Literaturangaben
>ind durch Kunivämck hervorgehoben. Eine Umrechnung hat nicht immer stattgefunden, auch wenn der Ver-
fasser bestimmte Angaben über das spezifische Gewicht der Lösung und die Herstellungstemperatur macht.
Vlanche Autoren wie Abegg, Loomis u. a. geben beide Konzentrationen an; alsdann ist nur die nach
Raoult aufgenommen und das Zitat nicht wiederholt.
Um Irrtümer bei der Benutzung der Tab. (vergL z. B. ZS. ph. Ch. 68, 716; 1909) zu vermeiden,
ist jedesmal über der betr. Tabelle vermerkt: Konzentrationsangabe nach Volumen!
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten also in Kol. I: g Substanz in 100 ccm Lösung, in Kol. III:
j-Mol. im lit. Lösung. Die Autoren dieser Angaben nach Volumeinheiten sind ebenfalls kuraiv gedruckt.
Die Zahlen sind durchweg eine Auswahl aus den von den Forschem angegebenen, so daß Interessenten
n den zitierten Arbeiten ein reicheres Material finden. Die frühen Arbeiten von deCoppet, Rüdorff,
Raoult, Pickering, Guthrie u. a. sind, als den heutigen Ansprüchen an Genauigkeit nicht mehr ent-
;prechend, meist fortgelassen. Bei den organischen Substanzen ist eine Reihe von unwichtigen oder chemisch nicht
genügend definierten Körpern („Eiweiß", „Blutserum" etc.), ebenso die Daten für „kolloidale Lösungen" auch
licht mit Literaturangabe aufgenommen. Eine Umrechnung auf die neuesten Atomgewichte war meist über-
lüssig; es sei nur bemerkt, daß die letzte Dezimale auch wegen der Unsicherheit der benutzten Atomgewichte
lur Rechnungsstelle ist. Die Molekulargewichte sind darum nur mit einer Dezimalstelle angegeben. In der
)ben erwähnten kritischen Zusammenstellung von A. A. Noyes u. K. ö. Falk (Joum. Amer. ehem. Soc 32,
ton; 1910) sind vielfach Daten benutzt und zusammengestellt, die dem Bearbeiter nicht zugänglich waren.
Eine Zusammenstellung der Bestimmungen von H. C. Jones und seinen Mitarbeitem. die aber häufig etwas
größere Depressionen finden als andere Beobachter, siehe in Hydrates in aqueous Solutions. Washington, Carnegie
!nst. 1907. (Zitiert als Hydrates", auch wenn die A^igaben früher in Zeitschriften veröffentlicht waren).
anh. Subst.
loo g H.,0
Gefr.-Temp.
g-Mol. ; Mol.
1000 g H,0 Ern.
Autor
g anh. Subst.
H,0
Gefr.-Temp.
g-Mol.
1000 g HjO
MoL
Ern.
Autor
I. Anorganische Substanzen und
Organische Säuren.
AlCL = 133,5.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
0,614
—0,276''
1,362
—0,578
2,670
—1,148
5,313
—2,596
11,69
- 7,970
19,14
—19,518
28,35
—45,000
0,046
6,00
0,102
5,67
0,200
5,74
0,391^
6,52
0,876
9,09
1,434
13,60
2,124
21,18
J. G. B.
0,4474
0,8948
2,520
6,303
12,600
Al2(S04)3 = 342,4.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
-0,073^»
—0,127
-0,260
—0,683
—1.521
0,0131
0,0261
0,0736
0,1841
0.3682
5,6»
4,9
3,46
3,71
4,13
J. M.
J. G. B.
J. M. = H. C. Jones u. E. Maekay, Amer. ehem. Joum.
19, 114; 1897.
J. G. B. = Jones, Getman u. Basseti, Hydrates, S. 88 ;
ebenda A1(N03)3.
Alaune s. bei J. M.
/. G.B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 87;
;. f. H. C. Jones u. Pearce, Amer. ehem. Joum. 38,
643: 1907.
MClaNaCI s. H. C. Jones u. N. Knight, Amer. ehem.
Joum. 22, 129; 1899.
AlBr3 = 266,9.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
3,56 i —0,090 0,0133 I 6,5» K. u. S.
13,35 i —0,32 0,050 6,4 —
26,69 I -0,64 0,100 i 6,4 \ —
K. u. S. = J. Kablukov u. A. Saehanov, ZS. ph. Ch.
^, 431; 1909.
0,2195
1,402
2,900
4,269
5,633
NH,C1
—0,139"
53,5.
-1.845
-2,638
—3,510
0,0410
0,2620
0,5418
0,7975
1,0525
3.4
3,39
3,41
3,33
3,34
• I W. B.
W. B. = W. Blitz, ZS. ph. Ch. 40, 198; 1902.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,0535
0,1070
0,1873
0,5352
1,0704
2,141
3,746
—0,0356°
—0,0711
! -0,1224
i -0,3434
! —0,6792
' —1,3573
i -2.384
0,0100
0,0200
0,0350
0,1000
OßOOO
0,4000
0,7000
3,6 <>
3,56
3,50
3,43
3,396
3,393
3.41
E.H.L.{1)
E.H.L.{2)
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
W. A. Roth. 51
802
183 a
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kurriv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
% anh. Pubst.
loo g HjO
f~ f T g-Mol. Mol.
*^ looo g H2O i^rn.
Autor
g anh. Subst.
100 g HjO
Gefr.-Temp.
g-Mol.
1000 g HjO
Mol.
Krn.
Autor
NH4CI (Forts.)
E.H.L. {1) = E. H. Loomia, Wied. Ann. 57, 502; 1896.
E.H.L.{2) = E. H. Loomü, Wied. Ann. GO, 527; 1897;
s. f. B. C. Jones, ZS. ph. Ch. 11, 114; 1893 u. Hydra-
tes, S. 50 u. Fedoroff, Journ. russ. 35, 643; 1903;
dort auch Ammoniunioxalat.
Doppelsalze mit MgCl2 u. HgCl2, s. H. C. Jonen u.
N. Knight, Amer. ehem. Journ. 22, 128; 1899,
mit CuClj S. Hydraten, S. 52.
NH4OH, s. G. Bodländer, ZS. ph. Ch. 9, 737; 1892.
H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 634; 1893 u. Hydrates,
s. 53.
A. A. Noyes u. W. R. Whitney, ZS. ph. Ch. lo, 696; 1894.
NH4N03 = 80,1.
2,00
6,01
20,0
60,0
—0,83»
— 2,40
— 6,90
-15,60
0,25
0,75
2,50
7.49
3,32"
3*20
2,76
2,09
C. = de Coppet, Journ. phys. Chem. 8, 531; 1904.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,0801
0,2003
0,4006
0,8011
1,602
4,006
8,012
0,0100
0,0250
0,0500
0,1000
0,2000
0,500
1,000
3,6''
3,50
3,47
3,42
3,32
3,26
3,14
E. H. L.
E. H. L.
J. C.
— 0,0358 '>
-0,0873
—0 1737
—0,3424
—0,6641
—1,629
—3,136
E.H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann, 57, 505; 1896.
/. C. = H. G. Jones u. B. P. üaldwell, Amer. chem.
Journ. 25, 387; 1901, s. f. Hydraten, $. 51.
(NHJ^SOi = 132,2.
8,322
11,85
20,0
40,2
60,3
W. K. = Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, 109; 18
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 18
C. = de Coppet, Journ. phys. Chem. 8, 531; 1904.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
-2,265"
0,6295
3,60«
W. K.
—3,32
0,8964
3,70
F. M. R.
—5,45
1,52
3,59
C.
— 11,10
3,04
3,05
—
—18,0
4,56
3,95
—
0,3965
—0,1480
0,0300
4,90
J. M.
0,9251
-0,316
0,0700
4,5
—
2,644
—0,818
0,200
4,09
J. 0. B.
6,610
—1,934
0,500
3,87
J. Cr.
13,220
—3,686
1,000
3,69
J. G. B.
J. M. — H. C. Jones u. E. Mackay, Amer. chem.
Journ. 9, 115; 1897.
J. O. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates S. 51.
J. Cr. = H. C. Jones u. C. G. CarolL , Amer. chem.
Journ. 28, 288; 1902.
Doppelsalze mit MgSO,, ZoSOi, FeSO^, s. W. Kistia-
kowsky, ZS. ph. Ch. 0, 109, iio; 1890,
mit CUSÖ4 u. CdS04, s. H C. Jones u. B. P. Caldwell,
Amer. chem. Journ. 25, 385; igoi.
(NHOaS^OH, s. G. Möller, ZS. ph. Ch. 12, 560; 1893;
ebenda S. 563 (NHJaMoaO«.
(NH4P03)2, L. Jawein u. A. Thillot, Ber. chem. Ges.
22, 655, 1889.
NH4-Ferrioxalat = (NHO3 Fe (C2OO3 = 374,1.
1,793
3,638
10,417
-0,30'
-0,55
-1,40
0,0479
0,0972
0,2784
6°
5,7
5,0
W. K.
W. K. = Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, uo; 1890.
Amylschwefels. NH4, S. Cnnara u. Gennari, Gazz.
chim. 24 II, 489; 1894.
BaCl, = 208,8.
— 0,00119"
0,000214
5,57
— 0,00464
0,000872
5,32
—0,59
0,120
4.9
—1,16
0,241
4,8
—2,35
0,485
4.8
-5,10
0,985
5,2
B.
W. K.
0,00446
0,01816
2,50
5.02
10,10
20,52
B. = T. G. Bedford, Proc. Roy. Soc. 83 A, 459; 191a
Weitere Angaben von B. sind in der Zusammen-
stellung am Schluß (Noyes u. Falk) benutzt.
W. K. = W1. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, 109; 1890,
I
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,04155
0,1038
0,2083
0,4166
1,001
2,083
4,166
8,332
10,415
12,20
15,63
H. C. J. =
—0,01090
-0,0261
—0,0499
—0,0990
—0,2308
—0,4690
-0,9310
—1,902
—2,412
—2,945
—3,907
0,00200
0 00498
0,0100
0,0200
0,04806
0,100
0,200
0,400
0,500
0,586
0,750
H. C. J.
E.H.L. (7)
5,5 <'
5,2
5,0
4,95
4,80 i H. C. J.
4,69 i E.H.L. (i)
4,66 1 —
4,74 J. P.
4,82 ! E.H.L. (2)
5,03 ! /. Ch.
5.21 J. G.
H. C.Jones, ZS. ph. Ch. 11, 539 — 540; 1893.
E. H. Z. (i) = E. H. Loomis, Wied. Ann. 57, 503 ; 1896.
E. H. L. (2) = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 527; 1897.
J. Ch. = H. C. Jones u. V. J. Chambers, Amer. ehem.
Journ. 23, 94; 1900.
J.P. = Jones \i. Pearce, Amer. ehem. Journ. 38, 683;
1907.
J. G. = H. C. Jones u.'H. Getman, Amer. ehem. Journ.
27, 439; 1902;
s. f. Hydrates, S. 62.
Weitere Bestimmungen sind in der Zusammenstellung
am Schluß der Tabelle benutzt.
BaBr2 = 297,3.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
2,973
—0,5060
0,100
5,P
4,460
—0,737
0,150
4,9
5,946
—1,001
0,200
5,00
14,867
—2,591
0,500
5,18
26,766
—7,300
0,9032
5,87
J. Ch.
J. O. B.
J. Ch. = H. G, Jones u. V. J. Chambers, Amer. ehem.
Journ. 23, 97; 1900.
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates S. 63.
s. dort auch Ba Jj. (Rechnung ebenfalls nach Volumen.)
W. A. Roth.
182 b
803
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
)ie kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-MoI. im lit. Lösung.
anh. Subst. _ . _ g-Mol. Mo).
^ g H,0~ ' •^'^^^••^""P- i^ R H,0 Ern.
Autor
g anh. Subst- ^ , t- g-Mol
Gefr.-Temp,
IOC g H^O
Mol.
looo g H,0 trn.
Autor
Ba(N03)a = 261,4.
o,oioo2 — 0,00214", 0,000383 5,6** i H. H.
0,03292 0,00665 ; 0,001259 \ 5,28
0,07011 ' — 0,01401 0,002681 5,23 —
0,1418 — 0,02780 0,005422 5,13 —
0,2236 — 0,04311 0,008552 5,04 —
. H. = H. Haasratb, Ann. Phys. (4) 9, 544; 1902.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,654 —0,1248" l 0,025 4,99'> > J. P.
1,960 —0,3270 0,075 4,36 —
3,921 —0,5994 0,150 3,996 —
P. '= Jones u. Pearce, Amer. ehem. Journ. 38, 683;
1907.
rganische Ba-Salze (Formiat, Acetat, Propionat,
halicylat) s. P. Calame, ZS. ph. Ch. 27, 405—408;
1898.
PbClj = 277,8.
0,1543 I —0,017" 0,00556 3° H. F. F.
0,3087 —0,035 0,0111 : 3,1 —
.F. F.= H. Fr. Fernau, ZS. an. Ch. 17, 334; 1898.
Pb(N03)2 = 331,0.
0,000362 5,5" H. H.
0,001204 5,30 —
0,002805 5,17 ~
0,005570 4,97 —
0,01737 4,69 ! —
0,5015 2,99 L. N.
I. H. = H. Haasratb, Ann. Phys. (4) 9, 543; 1902.
I N. = M. Leblaoc u. A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 6,
I 386: 1890;
f. '"'. L. von Ende, ZS. an. Ch. 26, 138; 1901.
Bleiacetat = Pb(CH3C00)2 = 324,9.
0,01198
— 0,00199
0,03985
— 0,00638
0,09285
— 0,01449
0,1844
— 0,02770
0,5749
—0,0815
16,60
— 1,500
0,977
-0,13"
0,0301
4,3
1,955
— 0,20
0,0601
i 3.3
3,909
-0,34
0,1203
' 2,«
7.818
—0,54
0,241
2,2
L. K.
K. = L. Kableoberg, ZS. ph. Ch. 17, 583; 1895.
Bro
E. Paternö u. R. Nasini, Rend. Line. 41, 783; 1888.
W. K.
CdCla = 183,3.
2,157 —0,460« i o,ii8 I 3,9"
4,323 —0,842 ^ 0,236 , 3,57 I —
8,724 —1,550 0,475 ! 3,26 1 —
K. = Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, 109; 1890.
0,05472
0,1265
0,3660
0,9919
1,499
3,914
7,846
15,69
19,61
Konzentrationsangabe nach Volumen!
—0,0146°
—0,0329
—0,0926
—0,2226
-0,3211
—0,727
—1,298
—2,329
—2,947
0,00299
0,00690
0,0200
0,0541
0,0818
0ßl4
0,429
0,858
1.072
5,0°
4,8
4,64
4,11
3,93
3,39
3,03
2,71
2,75
H. C. J.
J. Ch.
H. C. J. = H. a Jones, ZS. ph. Ch. 11, 542; 1893.
J. C. = H. C. Jones u. V. J. Chambers, Amer. ehem.
Journ. 23, 94; 1900;
s. auch Hydrates, S. 72;
s. f. SrClj.
Cd Br, = 272,3.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,0883
—0,01640
0,00324
5,10
H. C J.
0,1954
—0,0332
0,00718
4,6
—
0,9877
—0,1393
0,03627
3,84
—
1,9583
—0,2438
0,0719
3,39
—
3,0562
—0,3564
0,1122
3,18
—
5,988
—0,652
0,220
2,96
J. Ch.
11,98
—1,213
0,440
2,76
—
23,95
—2,277
0,880
2,59
—
H. C. J. = H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 11, 543; 1893.
J. Ch. = H. C. Jones u. V. J. Chambers, Amer. ehem.
Journ. 23, 97; 1900;
s. auch Hydrates, S. 72.
CdJ^ = 366,1.
Konzentrationsangabe nach
Volumen !
0,0769 —0,00949
. 0,00210
■ 4,50
H. C. J.
0,2291
—0,0252
1 0,00626
4,0
—
0,7550
—0,0725
0,02062
3,52
—
1,778
-0,1313
0,04857
2,70
—
4,978
—0,320
0,1360
2,35
S. A.
12,19
—0,710
0,333
2,13
Ch. F.
25,03
—1,523
0,684
2,23
S. A.
32,51
—2^27
0,888
2,51
Ch. F.
H. C. J.^E. C. Jones, ZS. ph. Ch. 11, 544; 1893.
S. A. = S. Arrhenius, ZS. ph. Ch.
2, 496; 1888.
Ch. F. = V. J. Chambers u. J. C.
W. Frazer, Amer.
ehem. Journ. 23, 516; 1900;
s. auch Hydrates, S. 72.
Cd(N03)2 = 236,ä
.
Konzentrationsangabe nach
Volumen !
0,0704
—0,01600
0,00298
5,40
H. C. J.
0,1630
—0,0362
0,00689
5,25
—
0,4723
—0,1035
0,01997
5,18
--
1,1525
-0,2508
0,04873
5,15
—
4,00
—0,865
0,1691
5,12
/. G. B.
16,00
-2,028
0,6764
5,96
24,00
—6,540
1,015
6,45
—
40,00
—12,930
1,691
7,65
—
H. C. J. = H. C. Jones, ZS. ph. C
h. 11, 545; 1893.
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett
, Hydrates, S. 73.
Cd 504 = 208,5.
0,01468
— 0,00236°
0,000704
3,35° i
H. H.
0,05598
— 0,00819 1
0,002685
3,05 j
—
0,2400
—0,03094
0,01151 j
2,69 ,
—
0,6505
—0,07556
0,03120 1
2,42 1
—
3,071
-^,313
0,1473 1
2,13 1
L. K.
8,608
—0,742
0,4129
1,80 1
—
15,640
—1,322
0,7501 1
1,76
—
26,120
—2,330 ;
1,253
1,86
—
H. H. = H. Hausratb, Ann. Phys.
(4) 9, 546: 1902.
L. K. = Kableaberg, Journ. ph. Ch
• 0, 354; 1901;
s. f. F. M. 1
laoalt, ZS.
ph. Ch. 2, .
f89— 49
0; 1888.
W. A. Roth. 51*
804
182 c
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die hirsiv gedrtickten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
g anh. Subst. ,- , t^
\^ „ H n Gefr.-Temp.
loo g HjU
g-Mol. Mol.
looo g H,0 Ern.
Autor
g anh. Subst.
IOC e H2O
Gefr.-Temp.
g-Mol.
1000 g HjO
Mol.
Ern.
Autor
CdS04 (Forts.)
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,3276
—0,043''
0,0157
2,7'^
B. R.
0,867
-0,108
0,0416
2,6
S. A.
2,597
—0,283
0,1246
2,27
B. R
10,40
—0,921
0,4990
1,85
—
20,77
—1,855
0,9964
1,86
—
28,26
—2,68
1,356
1,98
S. A.
B. R. = B. Redlich, Dissert. Berlin 1899, S. 28,
S. A. = S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 497; 1888;
s. f. H. G. Jones und B. P. Caldwell, Amer. ehem.
Joum. 25; 385; 1901 u. Hydrates, S. 73.
Cd-Acetat, s. P. Calame, ZS. ph. Ch. 27, 406; 1898.
KaCd J4 und (NHOaCdCSOOa s. H. a Jones u. B. F.
Caldwell, Amer. ehem. Joum. 25, 384, 385; 1901.
CsCl
0,4314
0,8732
1,7541
3,5031
11,67
— 0,0914"
—0,1818
—0,3572
— 0,6927
—2,240
= 168,5.
0,02560
0,05182
0,1041
0,2079
0,6930
3,57"
3,51
3,43
3,332
3,23
H. J.
W. B.
H. J. = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 50, 139; 1905.
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 90, 198; 1902.
0,5720
0,8455
1,291
2,124
3,107
5,317
8,514
W. A. K.
W. M. I. =
CsNOs = 194,8.
—0,1014* 0,02936 3,45« W. A. R.
— 0,1478 0,04340 3,41
—0,2215 0,06629 3,34
—0,3566 0,1090 3,27
—0,507 0,1595 3,18 W. M. I.
— 0,824 0,2729 3,02
—1,254 0,4370 2,87
= W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 79, 602; 1912.
Edw. W. Washburn u. Duncan A. Mac
Innes, ZS. Elch. 17, 503; 1911;
s. f. W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 218; 1902 u. ZS. Elch.
18, 49; 1912,
CSsSiOs, s. L. Kahlenberg u. A, J, T. Lincoln, Journ.
ph. Ch. 2, 82; 1898.
CaClo = 111,0.
0,IIII
—0,0513'
0,5580
—0,2437
1,117
—0,4823
5,635
—2,605
10,5
-5
27,0
— 20
38,5
—40
42,5
—55
H.W.B. R.
0,0100
0,05028
0,1006
0,5077
0,946
2,432
3,469
3,829
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 527; 1897.
H. W. B. R. = H. W. Bakhuis Roozeboom, ZS. ph.
Ch. 4, 42; 1889;
s. f. Benrath, ZS. anorg. Ch. 64, 329; 1907.
5,1"
4,85
4,79
5,33
5,3
8,2
11,5
14,4
E. H. L.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,8326
1,1101
2,7753
5,5505
11,101
—0,365P
—0,4851
-1,2335
-2,6270
—6.1040
0,075
0,100
0,250
0,500
1,000
4,870
4,85
4,93
5,254
6,104
J. F.
J. u. F. = Jones u. Fearce, Amer. ehem. Journ. 38,
683; 1907;
S. f. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888. Jones u.
Chambers, Amer. ehem. Journ. 23, 93; 1900. Jone»
u. Getman, ebenda 27, 408; 1902. s. f. Hydrates,
S. 54-
CaBr2 = 200,0.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
1,742 I -0,445<> I 0,0871 5,1'> j J. Ch.
3,484 I -0,904 \ 0,1742 5,18 \ —
6,968 I —1,847 \ 0,3484 5,30 \ —
10,452 I —2,949 \ 0,5226 5,64 \ -
J. Ch. = H. C. Jones u. V. J. Chambers, Amer. ehem.
Joum. 23, 95; 1900;
s. f. Hydrates, S. 56.
CaJ2 S. Hydrates, S. 57.
0,476
0,763
1,986
7,845
18,312
Ca(N03)2
—0,126«
—0,213
—0,551
— 2,182
—5,398
164,1.
0,029 4,3° N. J.
0,0465 1 4,6
0,121 j 4,55
0,4778 i 4,57 F- M. R.
1,1154 I 4,84
N. J. = A. A. Noyes u. J. Johnston, Journ. Amer
ehem. Soc. 31, 1007; 1909.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888
Konzentrationsangabe nach Volumen!
J. G. B.
J. O. B. ^ Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 58
S. f. S. Arrhenius, 2S. ph. Ch. 2, 496; 1888;
s. f. Jones u. Fearce, Amer. ehem. Journ. 38, 683
1907.
1,707
-0,470''
0,104
4,52"
3,414
-0,910
0,208
4,37
6,829
—1,820
0,415
4,39
27,25
-8,680
1,660
5,23
47,60
—19,320
2,905
6,65
54,50
-24,320
3,320
7,35
CaaFeCCN)« = 292,1.
— 0,070"
0,0270
2,6»
—0,135
0,0568
2,4
— 0,210
0,0968
2,17
N. J.
0,789
1,659
2,828
N. J. = A. A. Noyes u. J. Johnston, Joum. Amei
ehem. Soc. 31, 1007; 1909.
Organische Ca-Salze (Formiat, Laktat, Salicylat),
P. Calame, ZS. ph. Ch. 27, 405—408; 1898.
Cra (804)3 = 392,4.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,9815
1,963
3,926
9,815
—0,12P
- 0,230
-0,417
—1,029
0,025
0,050
0,100
0,250
4,8°
4,6
4,2
4,12
\J. M.
J. M. = H. C. Jones u. E. Mackay, Amer. ehem. J<'Ui
19, 115; 1897;
ebenda K(NH4)Cr- Alaune S. 116.
Chromammoniaksalze J Petersen, ZS. ph. Ch. 1
852, 583; 1892.
W. A. Roth.
182 d
805
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
)ie kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
anh. Subst. ^ , ^ g-Mol.
Gefr.-Temp.
roo g Hjü
Mol.
looo g H,0 Ern.
Autor
g anh. Subst. Gefr.-Temp. —^^^^ f^' Autor
loo g H,0 ^ looo g H,0 tra.
FeCl, = 126,8.
0.3249 ' — 0,133* 0,0256 5,2" ' W. B.
1,114 — 0,452 0,0878 5,15 —
2,364 — 0,955 0,1864 5,12 —
5,068 — 2,i6g 0.3997 5»43 —
/. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 200; 1902.
FeCIa = 162,3.
18,01 j — 10,0" ; i,ii i 9,0V H.W. B.R.
34,21 I —27.5 I 2,11 13,0 —
42,68 —40 2,63 15,2 —
;. W. B. R. = H. W. Bakh. Roozeboom, ZS. ph. Ch.
10, 502; 1892.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,1789 : -0,0808^ j 0,0110 7,3" J. Goo.
0,5990 1 —0^465 \ 0,0369 6,65 —
1,3394 -0,4928 0,0825 5,97 —
2,094 —0,758 0,129 ' 5,87 J. Ge. B.
8,358 —3,688 0,515 \ 7,16 —
Goo. = H. C. Jones u. H. M. Qoodwin, ZS. ph. Ch.
ti, 14; 1896.
Ge. B. = Jones, Getman u. Bastett, Hydrates, S. 91.
e(N03)3, S. ebenda, S. 92.
FeSOi = 152,0.
0,976 —0,15° 0,0642
2,270 —0,316 ! 0,1493
5,517 —0.725 0,363
13,849 — 1,655 0,911
\ K. = Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, 109; 1890.
. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Ch. 5, 355; 1901;
f. F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. *-*, 489; 1888.
omplexe Fe-Salze, s. bei den Kationen.
H4-Eisenalaua, s. H. C. Jones u. E. Maekay, Amer.
I ehem. Joum. 19, 116; 1897.
in KJ- Lösung, s. bei KJ.
2,3"
w.
K.
2,12
L.
«
2,00
W.
K.
1,82
L.
K.
KCl = 74,6.
—0,000953" 0,000257 3,71* B.
— 0,00249 0,000671 3,710 —
—0,02341 ' 0,006448 3,63 H. J. (2)
—0,03674 0,01023 3,59 —
—0,07408 0,02084 3,55 —
— 0,1031 0,02916 3,54 F. M. R.
— 0,206 0,0600 3,43 Y. Sl.
— 0,2640 0,07576 3,48 H. J. (1)
—0,398 0,1174 3,39 Y. Sl.
-0,5140 0,1505 3,42 H. J. (i)
—0,8710 0,2586 3,37 —
—1,1311 0,3386 3,34 —
— 2,283 0,704 3,24 Y. Sl.
—3,2864 1,000 3,286 F. M. R.
-6,46 1,989 3,25 W. K.
— 10,61 3,269 3,25 M. R.
= T. G. Bedford, Proc. Roy. See. 83, 459; 1910.
(Z. T. Mittelwerte.) Weitere Angaben von B. sind
in der Zusammenstellung am Schluß (Noyes u. Falk)
verwertet.
II 0,00192
'1 0,00501
r 0,04810
[' 0,07632
l 0.1555
0,2174
0.4474
0,5652
[ 0,8758
1,123
1,929
' 2,526
* 5,249
! 7,460
[4,83
24.39
3,7"
R. A.
3,6
E. H. L.
3,58
H. C. J.
3,53
M. W.
3,48
Th. W. R.
3^7
H. F. F.
3,38
ff. C. J.
3,37
J. B. H.
3,37
J. C.
H. J. (i) = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 50, 144; 1905.
H. J. (2) = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 59, 35; 1907.
Y. Sl. = H. W. Yooog u. W. H. Sloan, Joum. Amer.
ehem. Soc. 2(>, 919; 1904. (Mittelwerte.)
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 27, 646; 1898.
M. R. = M. Roloff, ZS. ph. Ch. 18, 578; 1895.
W. K. = Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. ö, 109; 1890;
s. f. M. Leblaac u. A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 6, 395;
1890 u. W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 198; 1902;
für verd. Lösungen s. f. Flagel, ZS. ph. Ch. 79, 585; 1912.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,0364 —0,0180" 0,00487
0,0746 —0,0360 0,0100
0J488 —0,0715 0,0200
0^897 —/),1369 0,0388
0,7042 —0,328 0,0944
1,559 —0,705 0,209
3,101 —1,404 0,4157
5,595 —2,529 0,750
7,460 , -3,370 1,000
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 20, 223; 1896.
E. H. L. = E. H. Loomis. Wied. Ann. 57, 502 ; 1896.
ff. C. J. = H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 11, 114; 1893.
M. W. = Mejer Wildermann, ZS. ph. Ch. lo, 352; 1894.
Th. W. R. = Th. W. Richards, ZS. ph. Ch. 44, 568;
1903-
/. B. ff. = ff. C. Jones, J. Barnes und E. P. ffyde,
Amer. ehem. Joum. 27, 27; 1902.
ff. F. F. = ff. F. Femau, ZS. an. Ch. 17, 333; 1898.
J. C. == H. C. Jones und CA. G. Caroü, Amer. ehem.
Joum. 28, 287; 1902;
s. f. E. ff. Loomis, Wied. Ann. 60, 527; 1897.
M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 46, 51; 1903.
K. Prytz, Ann. Phys. (4) 7, 889; 1902.
P. B. Levis, Joum. ehem. Soc. 67, 16; 1895;
S. f. Bydrates, S. 43.
F. Barmwatar, ZS. ph. Ch. 28, 139; 1899.
Weitere Lit. s. bei Noves u. Falk;
s. f. ZnCh.
Kaliimikapferchlorid s. ffydrates, s. 49.
KBr = 119,1.
H. J.
0,3027
— 0,0902"
0,02541
3.55"
0,4563
- 0,1345
0,03831
3.51
0,9102
—0,2639
0,07642
3,45
1,8176
—0,5216
0,1526
3.42
3,018
—0,8560
0,2534
3.378
3,621
— 1,0222
0,3040
3.362
8,101
—2,242
0,6801
3.30
W. B.
H. J. = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 50, 144; 1905.
W. B. =W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 201202; 1902.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
2,978 -0,945" 0,250 3,78" M. S. S.
5,956 —1,780 0,500 3,56 —
M. S. S. = M. S. SheriU, ZS. ph. Ch. 43, 729; 1903;
S. f. ffydrates, S. 43.
KJ = 166,0.
1,081 —0,227» 0,0651 3,5» I W. B.
4,617 . —0,973 0,2782 3.50 > —
10,01 — 2,065 0,6030 3,42 ' —
16,65 I —3.375 . 1,003 3.37 L. N.
W. A. Roth.
806
182
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I : g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung
g anh. Subst.
lo o K HjO
Gefr.-Temp.
g-Mol.
looo g I^O
Mol.
Ern.
Autor
g anh. Subst.
loo g HjO
Gefr.-Temp.
g-Mol.
looo g H,0
Mol. I
Ern.
Autor
0.3379
I»03I
3»095
5.445
0,190
1,160
5.565
3.5"
3.36
3.37
3.38
3.5"
3.38
3.25
KJ (Forts.)
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 202; 1902.
L. N. = M. Leblanc und A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 6,
401; 1890;
ebenda J2 in KJ-Lös. ;
s. f, M. G. Levi, Gazz. chim. 30 II, 68; 1900.
Y. Osaka, ZS. ph. Ch. 38, 744; 1902. P. Waiden u.
M. Centnerszwer, ebenda 42, 459; 1903;
ebenda Jj in KJ.
M. S. Shenll, ZS. ph. Ch. 43, 723; 1903;
s. f. Hydrates, S. 43.
KF = 58.2.
—0,202° I 0,058 I 3,5° ' W. B.
—0,595 0,177
—1,792 I 0,532
—3,168 I 0,936
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 202; 1902.
KCN = 60,2.
— 0,103° 0,0291 3.5° W. B.
—0,601 0,1780
—2,775 0,8537
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 201; 1902;
s. f. M. Leblanc und A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 6,
397 399; 1890.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
1,281 I —0,704" I 0,1965 \ 3,58" \M. S. S.
3,260 I —1,745 I 0,500 j 3,49 \ —
M. S. S. = M. S. SheHll, ZS. ph. Ch. 43, 718; 1903;
s. f. H. C, Jones und B. F. Caldwell, Amer. ehem.
Joum. 25, 384; 1901.
KSCN = 97,3.
0,0588 ^,5» W. B.
0,2407
0,4423
0,8506
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 201; 1902;
s. f. P. Waiden u. M. Centnerszwer, ebenda 42, 459;
1903.
KOH = 56,2.
0,01976 —0,01268° 0,00352
0,04325 —0,02768 0,00770
0,1124 — 0,0689 0,02002
0,2811 —0,1719 ! 0,05006
0,5623 — 0,3426 j 0,1001
1,1251 — 0,6860 j 0,2003
H. H. = H. Hausrath, Ann. Phys. (4) 9, 547; 1902.
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 532; 1897.
Konzentrationsangabe nach Volumen.
1,292 I —0,806" \ 0,230 \ 3,50" \ N. W.
•,2,611 I —1,660 I 0,465 | 3,57 \ —
N. W.=^A. A. Noyes und W. B. Whitney, ZS. ph.
Ch. 15, 695; 1894;
S. f. H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 632; 1893 und
H. C. Jones und H. Oetman, Amer. ehem. Joum.
27, 437; 1902;
s. f. Hydrates, S. 48.
0,1922
0,3067
0,4852
0,7551
1,533
2,203
3,336
10,14
W. A. R.=
L. N. = M.
6, 386; li
KNO
—0,0664°
—0,1047
— 0,1645
—0,2528
—0,4893
— 0,6843
—0,9949
—2,570
= 101,1.
0,01901
0,03033
0,04799
0,07468
0,1516
0,2179
0,3299
1,003
3,49"
3,45
3,43
3,39
3.23
3,14
3,016
2,562
W. A. R.
L. N.
W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 79, 605; 1912
Leblanc und A. A. Noyes, ZS. ph. Ch
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,1012
0 2024
0,506
1,012
2,024
2,530
5,060
7,589
10.119
—0,0346"
—0,0703
—0,1705
-0,3314
—0,6388
—0,771
—1,470
—2,107
—2,656
0,0100
0,0200
0,0500
0,100
0,200
0,250
0,500
0,750
1.000
3,5^
E. H. L.
3,5
3,41
3,31
3,19
—
3,08
J. B. 11.
2,94
2,81
—
2,66
-
0,5713
—0,205
2.341
—0,803
4.301
—1,447
8,272
-2,686
3.5"
3,34
3,27
3,16
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 57, 504; iSge
/. B. H. = H. C. Jones. J. Barnes und E. P. Hyd(
Amer. ehem. Journ. 27, 29; 1902;
s. f. J. E. van't Hoff (van Eek), ZS. ph. Ch. 9, 480
1892.
H. C. Jones und H. Oetman, Amer. ehem. Journ. 2"
441/42; 1902;
S. f. Hydrates, S. 44.
KMnO. = 158,0.
0,00972 I — 0,00226° i 0,000615 j 3,67°! B.
0,02038 I — 0,00481 I 0,00129 1 3,73 I —
B. = T. Q. Bedford, Proc. Roy. Soe. 83A, 459; 181'
Weitere Angaben von B. sind in der Zusammei
Stellung am Schluß (Noyes u. Falk) verwertet.
H. J.
H. J. = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 59, 32; 1907;
s. f. M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 42, 487; 1903.
3,60°
H. H.
KCIO3 = 122,6.
3,')9
—
0,1288
-0,03734»
0,01051
3,55"
3,44
E. H. L.
0,2615
—0,07493
0,02134
3,51
3.43
—
0,5094
—0,1435
0,04156
3,45
3,42
—
0,7697
- 0,2157
0,06282
3,43
3,424
—
1,1485
—0,3124
0,09371
3,33
4) 9
■547 : IQ02.
1,539
— 0,4166
0,1256
3,317
KBrOs = 167,0.
0,1764
0,3522
0,6971
1,0342
1,4181
2,071
5,03770"
3,07428
5,1440
3,2131
5,2843
3,4102
0,01056
0,02109
0,04174
0,06192
0,08491
0,1240
3,57"
3,52
3,45
3.44
3,34
3.33
H. J. 1.
W. A. Roth.
182 f
807
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die hurtiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I : g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
r anh. Subst.
loo g H}0
Gefr.-Temp.
g-Mol.
Mol.
looo g H,0 Em.
Autor
g anh. Subst. _ , _
loo g H,0
emp.
g-Mol.
.gH,0
MoL I
Em. ;
Autor
0,1390
0,2296
0,4366
0,8882
1.794
2,667
KJO3
-0,02340°
0,03812 i
0,07124 i
-o»i432 j
-0,2761 !
,4025
= 214,0.
0,006497
0,01073
0,02040
0,04150
0,08382
0,1246
3.62»
3.55
3.49
3.45
3.29
3.23
H. J.
H. J. = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 59, 32 ; 1907.
KjSO* = 174,4.
0,01030°
0,03346
0,06723
0,1356
0,1916
5,81
— 0,02010
— 0,03920
—0,05471
— 1,276
0,001919
5.37"
0,003856
5.21
0,007777
5.04 i
0,01099
4.9» 1
0,3332
3.^3 !
Y. O.
F. M. R.
Y. O. = Y. Osaka, ZS. ph. Ch. 41, 561 ; 1902.
F. M. R. == F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,03480
0,06942
0,1509
0,3487
0,8717
1,744
3,487
7,751
—0,01080
—0,0211
—0,0428
—0,0952
-0,230
-0,4317
-0,8134
—1,658
5,40
5,3
4,9
4,76
4,60
4,32
4,07
3.87
H. a J.
R.A.
E. H. L.
J. 3f.
E. H. L.
T. S. P.
0,00200
0,00398
0,00865
0,0200
0,0500
0,1000
0,200
0,44U
E. C. J. = H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 11, 536, 538; 1893.
B. A. = R. Abegg. ZS. ph. Ch. 20, 224; 1896.
£. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 57, 503; 1896.
/. M. = H. C. Jones u. E. Mackay , Amer. ehem.
Joum. 19, 114; 1897.
T. S. P. = T. S. Price, Joum. ehem. Soc 91, 534; 1907.
KüSaOs - 270,4.
0,4581 —0,084" i 0,0169 ; 5,o' I G. M.
1,0432 —0,183 0,0386 4,7 i —
1,711 —0,298 0,0633 4,7 : T. S. P.
G. M. = G. Möller, ZS. ph. Ch. 12, 557; 1893,
ebenda KaMogOs, S. 562.
T.S. P. = Th.St.Price, Joum. ehem. Soc. 91, 532; 1907.
K2SO3
1,420
4,690
13,86
K. B. = K.
-0,435"
-1,265
-3,120
4.9
4.27
3.57
K. B.
= 158,4.
0,0897
0,2962
0,875
Barth, ZS. ph. Ch. 9, 185; 1892,
ebenda KNaSOs und KjHgCSOs), (S. 185 und 194).
K2CO3 = 138,3.
5.95
12,0
23.7
38.2
60,0
— 1,90"
— 3,85
— 8,25
— 16,7
— 31.6
0,43
0,87
1.71
2,89
4.34
4.42"
4.43
4.72
5.78
7,28
C = de Coppet, Joum. phys. Chem. 8, 531; 1904.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0M83 -0,05070 0,0100 5,1° \ E. H. L.
0^766
0,6915
1^30
2,766
-0,0986
—0,2356
—0,4540
—0,8770
0,0200
0,0500
0,100
0^00
4,93 i
4,71 !
4,54 I
4,39 \
E. H, L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 57, 504; 1896;
s. f. H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 635; 1893 u. Hy-
drates, S. 45.
KaCrjO? s. Abegg u. Cox, ZS. ph. Ch. 48, 731; 1904
u. Q. T. Bedford, Proc. Roy. Soc. 183 A, 459; 1910.
0,3197
0,9591 ,
1,9183 !
K,Si03 = 154,7.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
— 0,146'»
—0,394
—0.710
7,J* ,
64
5,73
K. L.
0,0207
0,0620
0,1240
K. L. = L. Kahlenberg u. Az. T. Lincoln, Joum. phys.
Ch. 2, 82; 1898,
ebenda KHSiOa.
KHjPO, = 136,2.
0,2730
0,6834
1.370
2,751
3.59"
3.47
3»35
3,19
E. H. L.
— 0,0720" j 0,02004
— 0,1740 i 0,0502
—0,3365 0,1006
— 0,6434 I 0,2020
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 535; 1897;
s. f. Hydrates, S. 45.
Kalinmmetaphosphate, s. G. Tammann, ZS. ph. Ch.
6, 129; 1890.
Vanadat, s. Dullberg, ZS. ph. Ch. 45, 156; 1903.
KaCoCCN)« = 332,7.
Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, iio; 1890,
u. J. H. van't Hoff, ZS. ph. Ch. 9, 484; 1892.
K,Ni(CN)4 = 241,2.
1,469 I -0,309» I 0,0609 5,1» j W. K.
5,741 —1,131 i 0,2381 4,75 i —
"»53 I —2,112 I 0,4781 4,^2 i —
W. K. = Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, iio; 1890.
KCl+HgClj (KHgCls) M. Leblanc u. A. A. Noyes,
ZS. ph. Ch. 6, 395; 1890.
KCN+AgCN (KAg(CN)8) M. Leblanc u. A. A. Noyes,
ZS. ph. Ch. 6, 397 — 400; 1890.
K2Hg(CN)4, s. H. C. Jones u. B. P. Caldwell, Amer.
chem. Joum. 25, 384; 1901.
1,163
3.249
8,360
KjPtCl« = 414,9.
0,0280
0,0783
0,2015
-0,145
-0,355
-0,900
5,2' I J.
4»5 I
4»47 I
J. P. = J. Petersen, ZS. ph. Ch. 10, 580; 1892.
K, Fe (CN), = 329,6.
0,00725 0,00162° ; 0,000220 7,36* I B.
2,065 —0,350 i 0,0627 5,6 W. K.
16,52 —2,235 0,5012 i 4,46 ! —
B. = G. T. Bedford, Proc. Roy. Soc. 83 A, 459; 1910.
Weitere Daten von B. sind in der am Schluß ge-
gebenen Zusammenstellung (Noyes u. Falk) benutzt.
W. K. = Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, no; 1890;
s. f. Jones, Getman, Bassett, Hydrates, S. 46.
W. A. Roth.
808
182
s
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
g anh. Subst. ^ - ~ g-Mol.
5 „ -, Gefr.-Temp. — '^ — =j-^
loo g HjO 1 looo g HjO
Mol.
Em.
Autor
g anh. Subst.
loo g HjO
Gefr.-Temp
g-Mol.
Mol.
looo g UfO Em.
Autc
K4Fe(CN)6 = 368,7.
0,2765
0,8591
1,910
3,034
7,035
— 0,052"
— 1.143
—0,297
—0,439
-0,915
0,0075
0,0233
0,0518
0,0823
0,1908
6,9°
6,1
5,7
5,3
4,80
N. J.
N. J. = A. A. Noyes u. J. Johaston, Journ. Amer.
ehem. See. 31, 1007; 1909.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
11,06 \ —1,4500 \ 0,300 I 4,83'> \ J. G. B.
14,75 ! —1,780 0,400 \ 4,45 \ —
J. G. B. = Jones, Getman, Bassett, Hydrates, S. 46;
s. f. J. H. vanH Hoff, ZS. ph. Gh. 9, 484; 1892.
K-Oxalat = K2(C00)2 = 16«,2.
N. J.
N. J. = Noyes u. Johnston, Journ. Amer. ehem. See.
31, 1007; 1909.
0,457
-0,117»
0,0275
4,3"
0,997
— 0,261
0,0600
4,35
1,504
—0,393
0,0905
4,34
d-K-Tartrat
d-KaCiH* 06 = 226,3.
L. K.
-0,40°
0,107
3,7°
0,83
0,215
3,9
-1,64
0,430
3,8
3,18
0,858
3,7
2,428
4,855
9,710
19,420
L. K. = L. Kahlenberg, ZS. ph. Ch. 17, 585; 1895.
K Na-Tartrat -= KNaC^ H, Og = 210,2.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,364
0,729
1,459
J. H. V. H.
1892.
—0,082'^
—0,164
-0,320
0,0173
0,0347
0,0694
4,7^
4.6
J. H. V. H.
J. H. van't Hoff, ZS. ph. Ch. 9, 481;
K-Antimonyhartrat = K Sb 0 C4 H* Oß = 3'23,4.
1,689
3,929
—0,12"
— 0,26
0,0522
0,1215
2,3''
2,1
L. K.
L. K. = L. Kahlenberg, ZS. ph. Ch. 17, 605; 1895.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,809 —0,067'> 0,0250 2,7° 1 v. E.
1,617 —0,120 0,0500 2,4 —
4,043 —0,2398 0,1250 1,92 \a.B.A.S.
V. E. = van Eck (J. H. van't Hoff), ZS. ph. Ch. 9,
484; 1892.
A. B. A. S. = A. BatielH u. A. Stefanini, Cim. (4) 9,
5; 1899. (Ref. ZS. ph. Ch. 30, 717; 1899.)
KB0C4H4 0e u. KAsOC^H^Oe, s. L. Kahlenberg, ZS.
ph. Ch. 17, 603 u. 604; 1895.
Kg Cr (Ca 04)3, s. W. Kistiakowski, ZS. ph. Ch. 6, no.
1890.
Amylschwefels. K, s. Carrara u. Gennari, Gazz. chim.
24 II, 489; 1894.
C0CI2 = 129,9.
0,3585
1,421
3,077
5,714
6,99
W. B. = W,
—0,139"
—0,538
— 1,192
—2,331
— 2,95
0,0276
0,1094
0,2369
0,4399
0,538
5,0"
4,9
5,03
5,30
5,5
W. B.
R. S.
Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 200; 1902.
R. S. = Rob. Salvador!, Gazz. chim. 261, 250; 1896.
0,831
2,491
4,153
8,304
11,691
19,49
25.98
Konzentrationsangabe nach Volumen!
/. G.
— 0,325"
— 0,946
— 1,640
— 3,658
— 5,420
—11,520
—19.000
0,0639
0,1918
0,3197
0,6393
0,900
1,500
2.000
5,090
4,93
5,13
5,72
6,00
7,68
8,50
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S
s. f. Jones u. Pearce, Amer. ehem. Journ. 38,
1907.
B.
i
683;
2,647
4,816
7,440
CoBr
—0,611"
—1,119
—1,827
218,9.
0,1210
0,2201
0,3400
5,05"
5,08
5,37
D. I.
D. I. = D. Isaachsen, ZS. ph. Ch. 8, 148; 1891.
Co (N03)2 = 183,0.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
1,367 I — 0,352° 0,0747 4,72° J. G. B.
2J37 — 0,658 0,1495 4,58
5,470 — 1,388 0,2989 4,65
13,68 — 3,935 0,7473 5,28
24,63 — 8,418 1,3451 6,26
36,60 —17,500 2,000 8,75
47ft3 —26,500 2,570 10,60
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 82 ;
s. f. Jones u. Pearce, Amer. ehem. Journ. 3", 683;
1907-
Co SO4 = 156,1.
1,457 I -0,209° I 0,0939 I 2,2° I L. K.
4,927 —0,600 0,3177 1,89 —
14,143 t —1,587 I 0,9119 1,74 ! —
L. K. = L. Kahlenberg, Journ. phys. Ch. 5, 355 ; 1901.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0^879 I —0,143" 0,0507 2,52o \ J. G. S.
3,516 i —0,435 0,2267 1,92
10,54 I —1,187 0,6799 1,75
17,58 I —2,073 1,1333 1,82
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 83.
Co-Acetat s. P. Calame, ZS. ph. Ch. 27, 406; 1898
Cobaltiaksalze s. Julius Petersen, ZS. ph. Ch. 10
581; 1892. 22, 414; 1897 u. a. a. 00.
W. A. Roth.
18211
809
I
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die ittir«ii7 gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I : g Substanz in loo con Lösung, in Kol. III : g-Mol. im lit Lösung.
anh. Subst.
oo s H,0
Gefr.-Temp.
g-Mol.
Mol.
looo g H,0 E™.
Autor
g anh. Sahst. _ , _. g-Mol.
„ -^ Gefr.-Temp. — =^
loo g H,0
MoL
looo g H,0 Ern-
Autor
CuCh = iU,ö.
0,4708 — 0,171° 0,0350 ' 4,9*
1,798 —0,643 0,1337 ; 4,81
4046 — 1,662 0,3380 4,92
9,615 —3,800 0,7149 5,32
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 199; 1902;
s. f. D. Isaachsen, ZS. ph. Ch. 8, 148; 1891.
R. Salvadori, Gazz. chim. 26 I, 250; 1896.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
W. B.
J. P.
J. G. B.
f. P- = Jone« u. Pearce, Amer. ehem. Joum. 38, 683 ;
1907.
h G. B. = Jone», Getman u. Bassett, Hydrates, S. 84.
0,1345
- 0,0570^
0,0100
5,70^
0,6725
— 0,2944
0,0500
4,99
3,502
— 1,273
0,2602
4,89
7,005
— 2,771
0,5204
5,29
10,55
— 4,413
0,7806
5,65
24,49
—12,960
1,8210
7^2
40,35
1 —25,500
3,000
8,50
58,79
\— 44,500
4,3710
10,19
Ca Br2 = 223,5.
0.5409
-0,I24«
0,0242
5,1'
1,826
—0,418
0,0817
5,1
5,040
—1,187
0,2255
5,27
3,417
—3,536
0,6003
5,89
W. B.
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ol. 40, 201 ; 1902.
Cn(N03)j = 187,6.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
.1876
U.9379
4,689
14,068
31,045
44,35
—0,057^
-0,2554
-1,221
—4,190
—2,650
-21.890
0,0100
0,0500
OßöO
0,750
1,6541
2,3630
5,740
5,11
4,88
5,59
7,07
9,26
J. P.
J. O. B.
J. P.=zJone* u. Ptarce, Amer. ehem. Joum. 38, 683;
Jone», Getman u. Battetl, Hydrates, S. 85.
1907.
7. G. B
CnS04 = 159,7.
0,00457
0,01346
0,03640
0,1065
0,2336
1,678
3,312
6,443
14,210
I — 0,000932"
i — 0,002657
— 0,006914
—0,01859
— 0,03791
1—0,240
—0,405
; -0,743
-1.569
3,3"
3,15
3,03
2,79
2,59
2,28
1,95
1,84
1,76
H. H.
F. M. R.
L. K.
0,000286
0,000843
0,002279
0,006670
0,01463
0,1051
0,2074
0,4034
0,8898
H. H. = H. Haasrath, Ann. Phys. (4) 0, 544; 1902.
F. M. R. = F. M. Raonlt, ZS. ph. Ch. 2, 489-490;
1 1888. , ,-v ,^,
L. K. = L. Kahleaberg, Joum. ph. Ch. h, 355 ; 1901 ;
5. f. Bedford, Proc. Roy. Soc. 83 A, 459; 1910.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
1,150
7,598
14,21
19.00
-0,1720
-0,714
—lß75
—1,740
0,072
0476
0,890
1,190
2ß3f>
1,50
1,43
146
J. G. B.
J. G. B. = Jonea, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 86;
s. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 497;' 1888.
Victor J. Chambers u. Joseph C. W. Fräser, Amer.
ehem. Joum. 23, 515; 1900.
(NHjXaCSO^)!, s. H. C. Jones u. B. P. CaJdwell,
Amer. ehem. Joum. 25, 386; 1901.
Orfanische Cn-Salze (Formiat, Acetat, Propionat,
n-Bntyrat, Laktat, Malat), s. P. Calame, ZS. ph.
Ch. 27, 405—408; 1898.
La(N03)3 = 325.
0,575 j -0,1030 ; 0,0177 5,8" i N. J.
2,145 I —0,377 ! 0,0657 i 5,7 i —
N. J. = A. A. Noyes u. J. Johnston, Joum. Amer.
ehem. Soc. 31, 1007; 1909.
La.(S04)3 = 566.
0,708 I — 0,048" 0,0125 " 3,8" G.
0,957 —0,070 0,0169 4,2 —
1,172 — 0,085 0,0207 4,1 —
G. = R. D. Gale, bei Noyes u. Johnston, Joum. Amer
ehem. Soc. 31, 1007; 1909.
(Mittel je zweier benachbarter Zahlen.)
LiCl = 42,*.
0,03499
— 0,02961" 0,008236
3,60"
H. J. (2)
0,0421
— 0,0363 0,00992
3,7
E. H. L.
00858
—0,07194
0,02019
3,563
H. J. (2)
0,1933
—0,159
0,0455
3,5
W. B.
0,4228
—0,3520
0,09952
3,53
E. H. L.
0,8657
—0,7093
0,2038
3,481
H. J. (i)
1,248
—1,0377
0,2938
3,533
—
2,129
—1,809
0,5012
3,61
E. H. L.
3,491
—3,053
0,8218
3,715
W. M. I.
4,244
—3,790
0,9990
3,794
—
H. J. (i) = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 50, 135; 1905.
H. J. (2) = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 59, 36; 1907.
H. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 527; 1897.
W. B. = W. Blitz, ZS. ph. Ch. 40, 199; 1902.
W. M. I. = Washbarn u. Mc Innes, Joum. Amer. ehem.
Soc. 33, 1696; 191 1;
s. f. F. M. Raonlt, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888.
S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888;
u. Jones, Getman, Bassett, Hydrates, S. 31.
UBr=87,0.
0,6824 : —0,292" 0,0785 ; 3,7«
2,469 —1,054 0,2838 I 3,71 I
7,949 1 -3,631 0,9138 I 3,97 !
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 202; 1902.
W. A. Roth.
W. B.
810
182 i
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung
g anb. Subst.
loo g H,0
Gefr-Temp. 1 g'^'^il ^ Mol.
^ looo g HjjO Em-
Autor
g anh. Subst.
loo g HjO
Gefr.-Temp.
g-Mol.
looo g HjO
MoL
Em.
Autor
LiBr (Forts.)
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
4,211
8,442
16,88
33,176
42,19
G. B.-.
— 1,940"
- 4,275
—10,300
—30,500
—44.000
0,484
0,969
1,940
3,880
4,850
J. O. B.
4,07''
4,41
5,31
7,86 \ —
9,09 I —
Jones, Getman u. Basselt, Hydrates, S. 31.
LiJ= 133,9.
1,016
—0,275 "
0,0759
2,799
—0,770
0,2091
10,014
i — 3.082
0,7480
3,6°
3.69
4,12
W. B.
W. B. = W. Bütz, ZS. ph. Ch. 40, 202; 1902.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
4,312 \— 1,218 "l 0,322 1 3,79"
17,273 — 6,140 1,290 \ 4,75
34,55 I —16,200 \ 2,580 6,28
43,12 I —25,000 \ 3,22 7,76
69,09 i -59,000 \ 5,16 \ 11,43
J. G. B.
J, G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 32
LiN03 = 69,l.
—0,135° j 0,0398
~ 0,559 I 0,1671
— 1,583 [ 0,4728
—3.550 I 1,0164
3.4
3.35
3.35
3,49
W. B.
0,2750
1.154
3.266
7,020
W. B. = W. Bütz, ZS. ph. Ch. 40, 202; 1902;
s. f. Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 33.
LiOH, s. F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888,
und 6'. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888.
Li-SÜikate, S. L. Kahlenherg und A. T. Lincoln, Journ.
phys. Ch. 2, 82; 1898.
MgCl2 = 95,3.
1,181
-0,628°
2,37
—1,280
4,786
—2,795
10,75
-7,65
15,10
-13,65
0,1240
5,07°
0,2488
5.15
0,5024
5.56
1,129
6,78
1.585
8,61
W. K.
F. M. R.
W. K.
H. M.
W. K. = W. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, 109; 1890.
F. JVl. R. = F. M. Raoult, ZS. oh. Ch. 2, 489; 1888.
H. M. = J. H. van't Hoff und W. Meyerhoffer, ZS.
ph. Ch. 27, 83; 1898.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,0955 — 0,05140 0,0100 5,1 '> E. H. L.
0,4763 —0,2489 0,0500 4,98
1,429 —0,7444 0,1500 4,96
2,858 —1,5557 0,3000 5,186
5,810 —3,472 0,6099 5,69 J. Ch.
8,967 -6,062 0,9415 6,49 J. P.
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 67, 503; 1896.
J. Ch. = H. C. Jones und V. J. Chambers, Amer.
ehem. Journ. 23, 94; 1900.
J. P. = Jones u. Pearce, Amer. ehem. Journ. 38, 683,
1907;
s. f. 6'. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888,
u. Hydrates, S. 66.
Doppelsalz mit Nil4Cl, S. H. C. Jones u. N. Knight,
Amer. ehem. Journ. 22, 128; 1899.
MgBfa = 184,3.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
J. Ch.
J. Ch. = H. C. Jones u. V. J. Chamber», Amer. ehem.
Journ. 23, 97; 1900;
s. f. Hydrates, S. 67.
0,953
— 0,277 <>
0,0517
5,40
1,898
—0,531
0,103
5,16
3,814
-1,088
0,207
5,26
9,527
—3,022
0,517
5,85
Mg(N03)2 = 148,4.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
1,142
2,300
9,201
13,80
27,45
32,07
J. G. B. =
\ — 0,370'
- 0,753
I — 3,559
! — 5,930
1 —16,270
—22,500
0,077
0,155
0,618
0,927
1,854
2,163
4,8"
4,86
J. G. B.
5,75
6,39
8,84
—
10,40
—
■■ Jones, Getman u. Bassett, Hydrates,
s. f. Jones u. Pearce, Amer. ehem. Journ. 88, 683
S. 68;
1907.
MgSO* = 120,4.
0,00141 — 0,000433" 0,000117 3,70
0,00625 — 0,00187 0,000519
0,00813 — 0,002221 0,000675
o 02867 — 0,007382 0,002381
0,1520 — 0,03430 001263
0,699 1 — 0,154 0,0580
2,534 j— 0,469 0,2104
5,994 —1,006 0,4978
9,768 — 1,629 0,8112
18,343 —3,471 ! 1.5233
B. = Bedford, Proc. Roy. Soc.
Weitere Daten von B. sind in der Zusammenstellt
am Schluß (Noyes u. Falk) benutzt.
H. H. = H. Hausrath, Ann. Phys. (4) 9, 545—546!
1902.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489-490;
1888.
L. K. = L. Kahlenberg, Journ. phys. Chem. 6, 353»
1901.
3.64
3,29
3,10
2,72
2,65
2,23
2,02
2,01
2,08
A, 459; 1910.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,1205
0,3615
1,0848
2,4123
17,45
23,24
—0,0266'
—0,0742
—0,2035
—0,4158
—3,240
-5,070
0,0100
0,0300
0,0900
0,2000
1,449
1,932
2,660
2,47
2ß6
2,08
2,24
2,62
E. H. L.
J. G. B.
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 51, 516; 1894-
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 69J
s. f. H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 11, 541; 1893.
S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888.
MgPt(CN)4, s. Wl. Kistiakowsky, ZS. ph. Ch. 6, iio;
1890.
Organische Mg-Salze (Fonniat, Maleinat, Fumarat,
Malat), s. P. Calame, ZS. ph. Ch. 27, 405, 408; i8f °
W. A. Roth.
182k
811
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit Lösung.
g anh. Subst. ^ , -p g-Mol. Mol.
loo g H.O looo g H,0 trn.
Autor
g anh. Subst
loo g H,0
Gefr.-Temp.
g-MoL ; MoL
looo g H,0 Ern.
Autor
MnCla = 12.>,9.
0,4809 —0,187» , 0,0382 ; 4,9« W. B.
1,794 —0,693 ; 0,1425 j 4,86
3,879 —1,545 ' 0,3081 5,01
8,015 — 3»46i I 0,6367 I 5,44
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 200; 1902;
$. f. R. Salvador], Gazz. chim. 261, 250; 1896.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
J. G. B.
J. G. B. = Jone», Getman u. Bassett, Hydrates, S. 74.
0,667
— 0,2550
0,053
4,8^
3.349
— 1,259
0,266
4,73
6,698
— 2,790
0,532
5M
13,36
— 5,965
1,061
5,62
25,18
—16,500
2,000
8,25
44,07
—40,000
3,500
11,43
MnCNOs), = 179,0.
Konzentrationsangabe nach Volimien!
1,611
3,222
9,670
28,47
56,41
J. G. B. =
— 0,-^0
— 0,88
— 2,98
—11,80
—38.50
0,09
0,18
0,54
1,59
3,15
5,150 J. Q ß
4,90 —
5,52 ' -
7,42 ! —
12,^2 j —
Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 75.
M11SO4 = 151,1.
1,941 —0,293" 0,1285 , 2,28« L. K.
5.120 ; —0,687 { 0,3389 2,03 : —
10,843 —1,399 0,7176 1,95 —
18,572 — 2.591 1,229 2,11 —
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. phys. Ch. 5, 354; 1901;
S. f. Jones, Getman, Bassett, Hydrates, S. 76.
3,58»
3.64 ,
3,632 H. J. (2)
3,583 ! -
! 3,549 —
! 3,534 H. J. (i)
i 3H^7 I H. J. (2)
: 3,46 ! F. JVL R.
; 3,408 1 H. J. (i)
i 3,321 i Y. 81.
! 3,334 1 —
H. H.
Y. O.
NaCl = 58,5.
0,01047 — 0,006403" 0,001789
0,02045 — 0,01274 0,003495
0,03738 —0,02339 ' 0,006471
0,06096 — 0,03734 0,01042
0,1250 — 0,07584 I 0,02137
0,2406 — 0,1453 0,04112
0,4887 —0,2897 ; 0,08354
0,690 -0,4077 0,1180
1.479 —0,8615 0,2528
3,099 -1,759 0,530
5,770 —3,293 0,986
H. H. = H. Haasrath, Ann. Phys. (4) 9, 546—547;
1902.
Y. O. = Y. Osaka, ZS. ph. Ch. 41, 562; 1902.
H. J. (i) = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 50, 144; 1905.
H. J. (2) = ., ,. „ „ 59, 33; 1907.
F. M. R. = F. M. Raonlt, ZS. ph. Ch. 27, 658; 1898.
Y- Sl. = Voang u. Sloan, Joum. Amer. ehem. Soc.
**>, 919; 1904:
s. f. W. Nernst u. R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 688;
1894. — W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 199; 1902.
L. Kahlenberg, Joum. phys. Chem. 5, 353; 1901; cf.
ZS. ph. Ch. 39, 429: 1902.
Flügel, ZS. ph. Ch. 79, 588; 1912.
M. Leblanc u. A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 6, 394; 1890.
Tezner, ZS. physiol. Ch. »4, 95; 1907.
Weitere Daten sind in der Zusammenstellung am
Schluß (.Noyes u. Falk) verwertet.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,02336
—0,01460
0,00399
3,7»
H. C. J.
0,05850
—0,03674
0,01000
3,67
E.H.L.(l)
0,1291
-0,0784
0,0221
3,55
R. A.
0^894
—0,1744
0,04949
3,51
H. C. J.
0,6325
—0,3756
0,1081
3,48
R. A.
1,360
—0,795
0,2325
3,42
K. C. J.
2,511
—1,448
0,4293
3,37
—
4,095
—2,399
0,700
3,43
E.H.L.{2)
H. C. J. = H. C. Jones, ZS. ph. Gh. 11, 112— 113;
1893-
E. H. L. (1) = E. H. Loomis, Wied. Ann. 51, 515 ; 1894.
E. H. L. (2) = E. U. Loomis, Wied. Ann. 60, 527; 1897.
R. A. = R. Abega, ZS. ph. Ch. 20, 220; 1896:
s. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888,
u. Hydrates, S. 33. s. f. Comee, C. r. 149, 676; 1909.
Doppelsalze mit AICI3 u. ZoCls, s. H. C. Jones u.
3i'. Knight, Amer. chem. Joum. 22, 123-129; 1899.
NaBr = 102,9.
0,2612 ' —0,0916* . 0,02542 i 3,60»
0,5538 —0,1907 0,05382 ! 3,54
1,044 —0,3564 0,1015 3,511
2,086 - 0,7011 0,2027 3,459
3,142 i —1,0514 0,3053 3,444
H. J.
H
J. = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 50, 144; 1905.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
2,678 t — 0J907»\ 0Ji6
5,356 — 1,842 I 0,52
10,29 — 3,633 1,00
20,58 — 7,746 2,00
31,93 —14,000 I 3,10
J. O. B. = Jones, Getman, Bassett, Hydrates, S. 34.
/. P. = Jones u. Pearee, Amer. chem. Joum. 38, 683;
1907.
NaJ s. Hydrates, S. 35. litnü .
3,49'\J. G. B.
3,54 ! —
3,63 J. P.
3,87 i ^
4,52 J. G. B.
NaNOa = 85,0.
3,53' I W. A. R.
3,515
3,455 —
3,415 —
3,315 —
3,245 -
3,184 ; j. B. H.
L. N.
i 3,03
0,1970 — 0,0817» i 0,02317
0,3020 — 0,1249 i 0,03553
0,5224 — 0,2124 I 0,06145
0,8493 —0,3412 ; 0,09990
1,620 . 0,6318 ■ 0,1906
2,610 — 0,9956 ' 0,3070
4,328 —1,621 0,5091
8,526 3,040 1 1,003
W. A. R. = W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 79, 608; 1912.
J. B. H. = Jones, Barnes, Hyde, Amer. chem. Joum.
27, 28; 1902.
L. N. = M. Leblanc u. A. A. Noyes, ZS. ph. Gh. 6,
387-388; 1890;
s. f. de Coppetf Joum. ph. Qi. 8, 531; 1904.
W. A. R«th.
812
1831
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-MoI. im lit. Lösung.
g anh. Subst.
loo g HiO
Gefr.-Temp,
g-Mol.
looo g HfO
MoL
Em.
Autor
g anh. Subst.
loo g HjO
Gefr.-Temp.
g-Mol.
looo g H,0
Mol.
Ern.
Autor
NaNOs (Forts.)
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,0851
0,2127
0,4255
1,7018
-0,0355°
—0,0866
—0,1722
—0,6689
3,6 <>
3,46
3.44
E. H. L.
0,0100
0,0250
0,0500
0,2000 3,345
E. H. L. = E. B. Loomis, Wied. Ann. 57, 505; 1896;
s. f. H. C. Jones u. H. Getman, Amer. ehem. Journ.
27, 439—441; 1902 u. Hydrates, S. 36.
NaClOg = 106,6.
H. J.
0,2736
0,6644
1,1065
— 0,0916'
—0,2183
—0,3578
0,02569
0,06239
0,1039
3,57"
3,50
3,444
NaBr
03 = 150,9.
0,4726
0,8683
1,583
— 0,1103"
— 0,2003
—0,3579
0,03132
0,05754
0,1049
3,52»
3,48
3,412
NaJ
O3 = 197,9.
0,1677
0,4085
0,8128
1,667
2,434
— 0,03027"
—0,0719g
-0,1407
— 0,2783
—0,4015
0,008476
0,02064
0,04107
0,08418
0,1230
3,57"
3,487
3,43
3,31
3,264
3,45"
3,45
3,41
3,407
H. J. = H. Jahn, ZS. ph. Ch. 59, 32; 1907.
NaClOs u. NaBrOa, s. f. bei Flügel, ZS. ph. Ch. 79,
586; 1912.
NaOH = 40,0.
0,08022 —0,0691** 0,02002 3,45" E. H. L.
0,2005 — 0,1727 0,05005
0,4009 — 0,3414 0,1001
0,8013 — 0,6814 0,2000
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 532; 1897;
S. f. A. A. Noyes u. W. E. Whitney, ZS. ph. Ch. 15,
695—696; 1894. — ^f>enda NaOH + A1(0H)3.
H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 633; 1893 "• Hydrales
S. 41; s. f. Cornec, C. r. 14}>, 676; 1909.
NaHS04 = 120,1.
1,206 ! — 0,407° I 0,1004 i 4,05 ''j K. D.
K. D. = K. Drucker, ZS. Elch. 17, 400; 1911.
Na2S04 = 142,1.
0,834
—0,280 "
0,0587
4,8'
F. M. R.
2,035
— 0,624
0,1431
4,36
—
4,669
—1,286
0,3284
3,92
—
10,1
—2,725
0,71
3,84
C.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888
C. = de Coppet, Journ. ph. Ch. 8, 531; 1904;
s. f. Tezner, ZS. ph. Ch. 54, 95; 1907.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,1422
-0,0509"
0,0100
5,10
E. H. L.
0,7108
-0,2297
0,0500
4,59
—
1,4216
-0,4340
0,100
4,34
—
2,8432
—0,8141
0,200
4,07
—
4,265
—1,1604
0,300
3,87
—
7,108
—1,S39
0,500
3,68
J. G. B.
1,317
4,286
8,932
K. B. = K.
3,198
6,396
8.470
E. H. L.= E. H. Loomis, Wied. Ann. 57, 503; 1896.
J. G. B. = Jones, Getman, Bassett, Hydrates S. 36.
Weitere Angaben sind in der Zusammenstellung am
Schluß (Noyes u. Falk) benutzt.
NaaSOa = 126,1.
-0,471 ' 0,1044 4,51 "1 K. B.
-1,271 0,3397 3,74 —
2,392 0,7080 3,38 I —
Barth, ZS. ph. Ch. 9, 185; 1892,
ebenda Na2Hg(S03)2, S. 194 Na . SOsHgCOH), S. 213.
NazSaOa = 158,2.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
-0,855" 0,202 I 4,23° R. F.
—1,590 0,404 1 3,93
, -1,980 0,535 1 3,70
R. F. = Th. W. Richards u. H. B. Faber, Amer. ch.
Journ. 21, 172; 1899.
2AgNaS203 . NaaSgOs, s. K. Barth, ZS. ph. Ch. 9, 217;
1892.
Na2C03 == 106,1.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,1061
0,2122
0,5305
1,061
2,122
5,305
E. H. L. =
0,1288
0,6418
1,284
2,571
6,410
E.
s<
-0,0507"
-0,0986
—0,2321
-0,4416
I -0,8339
I —1.882
5,1"
4,93
4,64
4,42
4,17
3,76
E. H. L.
J. 0. B.
0,0100
0,0200
0,0500
0,1000
0,2000
0,500
E. H. Loomis, Wied. Ann. 57, 504; 1896.
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 37.
s. f. H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 636; 1893.
Na2Cr04 u. Na2Cr207 s. Hydrates, S. 37 f.
NazSiOa = 122,5.
— 0,0676° ' 0,01052
—0,3068 0,05239
—0,5533 j 0,1048
—0,9785 0,2099
- 2,087 I 0,5233
H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 532; 1897;
f. Louis Kahlenberg u. A. T. Lincoln, Journ. ph.
Ch. 2, 81; 1898.
NaHSiOs = 100,6.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
6,4°
5,86
5,28
4,66
3,99
E. H. L.
-0,1100
—0,202
-0.332
0,0310
0,0620
0,1240
T.
0,3115
0,6231
1,2463
K. L. = L, Kahlenberg u. A
Ch. 2, 81; 1898,
ebenda Na2Si50n.
Na2HP04 =
— 0,0499" 0,01001
— 0,0969 0,02003
— 0,2304 0,05008
—0,4345
1 3,6" K. L.
3,3
1 2,6i
Lincoln, Journ. ph.
142,1.
0,1423
0,2846
0,7116
1,424
E. H. L.=
0,1002
5,0"
4,84
4,60
4,34
E. H. L.
E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 535; 1897;
s. f. Hydrales, S. 39, ebenda Na(NH4)HP04
W. A. Roth.
182
m
813
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
)ie kurfiv gedrucktm Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-MoI. im lit Lösung.
anh. Subst.
g-Mol.
MoL
Gcfr.Ten.p. ^"^°^ ^ f°^ Autor
*^ looo g H.O trn.
p anh. Sobst.
loo g H,0
looo g
Gefr-Temp. -r^l^"— ^rn. ^utor
5ei Loomis auch NajPO* u. NaNH.HPO».
latriummetaphosphate, s. G. Tammano, ZS. ph. Ch.
6, 129; 1890,
nd Jawein u. Thillot, Ber. 22, 655; 1889.
littoPOi u. NaHjPOj, s. Emil Petersen, ZS. ph. Ch.
11, 184: 1893.
(a-Vanadate s. Duliberg, ZS. rh. Ch. 45, 156; 1903.
JaCl - HgCl,(NaHgC10, s. M- Leblaoc u. A. A. Noyes,
ZS. ph. Ch. 6, 394—395; 1890.
NazB^OT = 202.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
0^525 —0J320 0,0125 10,6 <> ! K. S.
0,5050 -0,242 0,0250 9,7 • —
1,010 , -0,429 0,0500 \ 8,6 -
2,020 \ —0,720 0,100 [ 7^ \ —
l. S. = L. Kahlenberg u. O. Schreiner, ZS. ph. Ch.
20, 549; 1896,
henda andere Na-Borate u. Borax + Manoit etc.
Na-Acetat = Na CH3 COO = S«,0.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
0,4760 —0,2110 0,058 3,6" Ch. F.
—0,413 0,116
—0,845 0,232
—1,736 0,464
V. J. Chambers u. J. C.
i ehem. Joum. 23, 515; 1900.
1 . 6r. B.= Jones, Oetman, Bassett, Hydrates, S. 41 ;
j f. Emil Petersen, ZS. ph. Ch. 11, 184; 1893,
loenda Na-Dichloracetat, Na-Botyrat, Na-Bisuccioat.
j Na-Oleat = Na Ci« H» Oj =- 304,3.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
1,902 —0,064^ 0,0625 1,0^ \ K. S.
3,804 —0,140 0,1250 1,12 \ —
r. S. — L. Kahlenberg u. O. Schreiner, ZS. ph. Ch.
27, 565; 1898.
0,9520
1,904
3,808
h. F.=
3,55
3,64
3.74 J. G. B.
W. Frazer, Amer.
Na NH4C4 11,08 = 189,1.
4,50" F. M. R.
4,06 —
3,89 -
d-NaNHi-Tartrat
4,771 i — 1,136° 0,2522
9,715 ! —2,086 0,5136
13,318 — 2,737 0,7041
. M. R. = F. M. Raoalt, ZS. ph. Ch. 1, 188; 1887,
3enda Na NHi-Racemat.
inatriamcitrat, s. J. H. van't Hoff, ZS. ph. Ch. 9,
485: 1892.
Na-MelHthat = Na« C, j 0,» = 474,3.
0,0858 -0,020° 0,00181 II« W W. T.
0,1864 — 0,037 0,00393 I 9 —
0,5118 — 0,091 0,01079 ! 8,4 —
^»314 — 0,195 0,02770 I 7,0 ' —
/. W. T. = W. W. Taylor, ZS. ph. Ch. 27, 363:
1898. »00.
Jnylschwefels. Na, s. Can-ara u. Gennari, Gazz.
chim. 24 II, 489; 1894.
NdCl, = 250,0.
0,878 —0,230»
2,212 . —0,533
C M. = C. Matignon, C. r. 138, 290; 1901.
0,0351
0,0885
6,6°
6,0
C. M.
NiCl, = 129,6.
W. B.
0,2825 — 0,110° 0,0218 1 5,1*
0,8269 —0,312 0,0638 4,9 —
2,214 —0,839 0,1708 4,91 —
5,058 j —2,030 0,3903 5,20 —
W. B. = W. Blitz, ZS. ph. Ch. 40, 200; 1902;
s. f. R. Salvadori, Gazz. chim. 261, 250; 1896;
s. f. Hydrates, S. 77.
Ni(N03), = 182,7.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
0,1827 \— 0,1299^' 0,0100 5,510] jp^
1,370 I — 0,3644 0,0750 4,89 —
4,568 — 1,251 i 0ß50 5,00 —
13 JO \ — 4ßl3 1 0,750 5,62 -
27,41 —10,576 \ 1,500 7,05 —
J- P. = Jone* u. Pearee, Amer. ehem. Joum. 3^ 683;
1907;
S. f. Hydrate*, S. 78.
NiS04 = 154,8.
0,006874 ""0,001583**, 0,000444 ' 3,57° ■ H. H.
0,01604 — 0,003477 0,001036 3,36 —
0,04655 — 0,00960 ■ 0,003007 3,19 —
0,1087 —0,02091 0,007024 I 2,98 —
0,2028 — 0,03585 0,01310 ! 2,73 ; —
H. H. = H. Haasrath, Ann. Phys. (4) 9, 535 — ^536;
1902;
s. f. L. Kahleaberg, Joum. ph. Ch. 5, 354; 1901.
Konzentrationsangabe nach Volimienl
0,743 -0,130» > 0,048 2,70» J. G. B.
2,245 —0,320 0,145 2,21 —
5,975 ' —0,720 ] 0,386 1.87 —
14.94
—1,724
0,965 ; 1,79 —
J. G. B. = Jone», Getman u. Bassett, Hydrates, S. 79.
Ni-Acetat s. P. Calame, ZS. ph. Ch. 27, 406; 1898.
Platosalze s. J. Petersen, ZS. ph. Ch. 10, 580 ff.;
1892.
Pr(N03)3 = 326,6.
Konzentrationsangabe nach Volimienl
1,551
—0ß84o :
0,0475
6,0«
J. C.
3,103
—0,543
0,0950
5,7
—
6,207
—1,054
0,1901
5,54
—
2,415
—2,184
0,3801
5,74
—
J. C. = H. C. Jones u. P. B. Caldweü. Amer. ehem.
Joum. 2S, 386; 1901,
ebenda Ooppelsalz mit NH4NO,, S. 387.
W. A. Roth.
SU
183 11
Gefrierpunktserniedrigungen
von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
g anh. Subst. -- - — g-Mol
s „ ^ Gefr.-Temp. — = ^^
loo g HgO looo g HjO
Mol.
Ern.
Autor
g anh. Subst. r- r -r
-, - Gefr.-Temp.
100 g HjO ^
g-Mol.
looo g HgO
£!: Autor
Hg Cl. = 270,9.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,5063 ! —0,033"
0,0187
1,8"
W. B.
0,4655
-0,15500
0,02937 ! 5,2s»
J. P.
1,224 j —0,083
0,0452
1,8
—
1,122
-0,3472
0,07077 \ 4,91
—
2,503 ; — 0,168
0,0924
1,8
—
3,963
-1,1957
0,250 \ 4,78
—
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 199; 1902;
11,888
-4,0989
0,750 5,465
—
s. f. HCl, NaCl, NH4CI.
15,85
—5,9211
1,000 5,921
—
Hg(CN)2 = 252,1.
J. P. = Jones u. Pearce, Amer. ehem. Journ. 38, 683;
Konzentrationsa
1,264 \ —0,1000
2,033 -0,158
ngabe nach
0,0501
0,0806
Volum
2,0«
2,0
enl
L. P.
1907;
s. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888.
H. C. Jones u. F. H. Geiman, Amer. Journ. 27, 438;
5,048 \ -0,387
0,2002
1,93
j. a
1902 u. Hydrates, S. 59.
H. C. Jones u. F. J. Chambers, Amer. ch. Journ. 23,
L. P. = L. Prussia, Gazz. chim. 28 II, 117; 1898.
94; 1900.
Doppelsalz mit CdCU s. H. C. Jones u. N. Knight,
Amer. ch. Journ. 22, 128; 1899.
J. C. -- H. C. Jones u. JB. P. Caldwell, Amer. ch.
Journ. 25, 387; 1901.
Rb Cl = 120,9.
1,323 —0,379" ; 0,1095
3,46" W. B.
SrBr2 = 247,5.
2,905 —0,812 i 0,2404
3,38 -
Konzentrationsangabe nach Volumen!
4,908 —1,347 0,4001
3,32 i —
1,287 1 —0,262"
0,0520 5,0"
J. Ch.
9,194 1 — 2,483 0,7608
3,26 —
3,838 j —0,773
0,155 4,98
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 198; 1902.
7,675 —1,592
0,310 5,13
RbN03 = 147,4.
15,38 -3,447
0,621 5,55
—
0,5790 ! —0,1410
0,0393
3,6° W. B.
J. Ch. = H. C. Jones u. V. J. Chambers, Amer. ch.
1,712 —0,385
0,1161
3,32 —
Journ. 23, 97; 1900 u. Hydrates, S. 59.
5,720 — 1,162
0,3880
3,00 —
12,226 — 2,192
0,8293
2,64 —
SrJ2 = 341,3.
W. B_. =W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 217; 1902.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
Rb2 Si O3, s. L. Kahlenberg u. A. T. Lincoln, Journ.
ph. Ch. 2, 82; 1898.
1,843 -0,275° ! 0,054 \ 5,P Ch. F.,
3,686 -0,558 l 0,108 \ 5ß ^ gl
O2
7,373 -1,156 0,216 \ 5,35 — V
s. F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 27, 649-650; 1898;
11,16 —1,804 0,327 ■ 5,52 — ^
s. f. S. 821.
Ch. F. = V. J. Chambers u. J. C. W. Frazer, Amer.
AgCl
ch. Journ. 23, 516; 1900 u. Hydrales S. 60.
in NH3, s. Q. Bodländer, ZS. ph. Ch. 9, 737; 1892.
• AgCN, s. KCN.
Sr(N03)2 = 211,7.
AgN03=- 169,9.
Konzentrationsangabe nach Volumen! «
0,1784 i —0,0375» 1 0,01050
3,57" 1 W. A. R.
0,5292 —0,1304''
0,025
5,22*
J. P.
0,3556 — 0,0737 0,02093
3,52 ' —
1,5875 ! -0 3492
0,075
4,66
—
0,6033 —0,1242 1 0,03551
3,50 —
5,292 1 —1,0817
0,25
4,326
— ■:
0,9235 —0,1840 ; 0,05436
3,385 —
15,875 1 -3,0453
0,75
4,060
— ' t ■
1,3793 i — 0,2702 1 0,08119
3,33 1 —
21,17 1 —3,9983
1.00
3.998
- 1.
2,326 i —0,4474 i 0,1^69
3,265 —
4,243
— 0,814 ' 0,2497
3,26 F. M. R.
J. P. = Jones u. Pearce, Amer. ch. Journ. 38, 683;
9,361
— 1,633 0,5510
2,96 —
1907;
12,643
— 2,080 i 0,7442
2,79 —
s. f. M. Leblanc u. A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 6, 388;
24,694
—3,485 1 1,454
2,397 1 —
1880 u. Hydrates, S. 61.
W. A. R. = W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 79, 612; 1912.
Sr-Formiat u. -Acetat, s. P. Calame, ZS. ph. Ch. 27,
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1889;
405; 1898.
s. f. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888.
SrClp== 158,5.
UOaClg- 341,4.
0,1587
—0,0508«
0,01001
5,1"
E. H. L.
1,081
—0,170"
0,0316
5,4"
K. D.
0,3158
—0,1015
0,01992
5,09
~
2,186
-0,331
0,0640
5,2
0,7923
—0,2445
0,04998
4,89
—
4,471
—0,651
0,1310
4,97
1,585
—0,4834
0,09997
4,84
—
9,358
-1,338
0,2741 4,»»
3,175
— 0,9608
0,2003
4,796
—
20,65 i — 2,926
0,6047 4,84
7,992 —2,532
0,5042
5,022 —
K. D. = K. Dittrich, ZS. ph. Ch. 29, 465; 1899- 1
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60,527; 1897.
U0ij(N03)2, s. ebenda. |
W. A. Roth.
ÄO
815
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccni Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit Lösung.
anh. Subst. _ , _ g-Mol. Mol.
^^7H,Ö~ Gefr.-Temp. ,^ ^ „.O Ern.
Autor
g anh. Subst. ^ - _ g-MoL Mol.
- , Gefr.-Temp. ; — ^ vt"?; ■ tt™
loo g H,0 ^ looo g H,0 Em.
Autor
UO,SO, = 366,6.
2.351 —0,134** 0,0641 2,1° K. D.
4,814 —0,256 0,1310 1,95 —
10,12 —0,479 0,2759 1,74 —
22,50 —0,968 0,6137 1.58 ~
K. D. = K. Dittrich, ZS. ph. Ch. 29, 465; 1899.
Uraoylacetat = U02(C2H302)2 = 288,5.
1,232 ■ —0,100" 0,0317 3,2" j K. D.
2,495 —0,178 0,0642 , 2,8 ! —
5,116 —0,306 0,1317 : 2,32 —
C D. = K. Dittrich, ZS. ph. Ch. 29, 465; 1899,
benda Uranyltartrat und Gemische.
0,184
0,252
0,782
1,429
4.663
5.765
. P. = Paterno
306; 1890.
— o,i80
—0,26
—0,75
—1,38
—4.55
—5,89
HF = 20,0.
0,092
0,126
0,391
0,714
2,331
2,882
1,96"
2,06
1,92
1.93
1,95
2,04
P. P.
. Peratooer, Rend. Line. (4) 611,
HCl = 36,5.
0,01112 — 0,01121° 0,00305
0.02535 —0,02546 6,00695
0,06209 — 0,06110 0,01703
0,141 — 0,139 0,0387
0,506 — 0,495 0,1388
1,082 — 1,050 0,2968
1,69 — 1,706 0,464
3.657 —3,965 1,003
7.71 —9,55 2,115
11,13 -14,97 3.053
14,82 —23,05 4,065
16,98 —28,84 4.657
l. H. = H. Hausrath, Ann. Phys
L N. = W. Nernst, s. M. R., S. ^,,.
i. R. = M. Roloff, ZS. ph. Ch. 18, 576; 1895.
!. N. = M. Leblanc u. A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 6,
; 389. 390; 1890;
f. F. Zeccbioi, ZS. ph. Ch. 19, 432-433; 1896.
aternö u. Peratoner, Rend. Line. (4) 6li, 306; 1890.
eitere Daten sind in der Zusammenstellung am Schluß
I (Noyes u. Falk) verwertet.
3.68"
H. H.
3,66
—
3,59
—
3,6
W. N.
3,57
—
3,54
—
3.68
M. R.
3,95
L. N.
4.52
M. R.
4,90
—
5.67
—
6,19
—
• (4) 9.
547; 19c
577-
0,0365
0,0719
0,1823
0,3735
0,7292
1.0938
■23
.63
■ .292
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
-0,0361"
-0,0719
—0,174
—0,3650
—0,7130
- 1,080
—1,832
-3,975
—9.317
0,0100
0,0200
0,0500
0,1025
0,2000
0,3000
0,500
1,000
2,000
3,6"
3,59
3,59
3,56
3,57
3,60
3,66
3,975
4,68
E. H. L.
J. G. B.
B. a j.
E. H. L.
J. G. B.
J. P.
n' d" ~ ^' ^' ^°'^^^> Wied. Ann. 57, 502; 1896.
(t. B. = Jones, Oetman, Bassett, Hydrates, S. 93.
H. C. J. = H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 628; 1893.
J. P. = Jones u. Pearce, Amer. ch. Joum. 38, 683;
1907,
s. f. V. Chambers u. J. C. W. Frazer, Amer. ch. Joum.
23, 515; 1900,
u. H. C. Jones u. F. H. Getman, Amer. ch. Joum.
27, 435; 1902.
HCl -f HgCl], s. M. Leblanc u. A. A. Noyes, ZS. ph.
Ch. 6, 389 — 390; 1890.
HBr = S0,9.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
1,492 -0,657° 0,1843 \ 3,56° , J. G. B.
2,984 -1,350 0,3686 3,69 ■ —
4,971 -2,316 0,614 > 3,77 —
9,950 —5,440 lß29 4,42 —
14,921 .. —9ß00 , 1,843 4,99 : —
J. B. G. = Jones, Geiman u. Bassett, Hydrates, S. 95.
HJ = 127,9.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
7,135 — 2,1960 0,558 3,94" I F. O.
10ß29 —ß,272 i 0,800 4,09 \ —
Y. 0.= Y. Osaka, ZS. ph. Ch. 38, 744; 1901,
ebenda HJ + J2.
H0C1 = 52,5.
1,279 : —0,46° 0,2457 1,9» ; A. A. j.
2,430 ; —0,87 0,4633 1,9 ! —
A. A. J. = A. A. Jakowkio, ZS. ph. Ch. 29, 632 ; 1899.
CI2O (bei Gegenwart von CO«) s. W. Bray, ZS. ph.
Ch. 54, 585; 1906.
HA = 34,0.
0,126
0,337
0,728
1,476
3,268
O. W. = G. R. Orndorff u. J. White, ZS. ph. Ch.
12, 66; 1893.
G. C. = G. Carrara, Gazz. chim. 22 II, 343; 1892.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,164 —0,085" 0,0482 1,8" ; T. P.
0,582 i -0,320 0,1711 1,87 ' —
1,021 -0,567 0,3001 1,89 —
1,701 —0,967 0,500 1,93 H. T. C.
3,402 -1J943 : 1,000 1,94 : —
T. P.= G. Tammann (0. Paulsen), ZS. ph. Ch. 12,
432; 1893-
H. T. a = H. T. Calvert u. H. Holst, ZS. ph. Ch.
38, 538; 1901.
HJ03 = 175,9.
2,01 I —0,35" I 0,114
4,40 ' —0,61 0,250
5,01 —0,85 1 0,285
H. L. = H. Landolt, Berl. Akad. Ben 1886; 217.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888.
— 0,069°
0,0370
1,9°
0. W.
— 0,200
0,0991
2,02
G. a
-0,434
— 0,805
— 1,860
0,2140
0,4339
0,9605
2,03
1,86
1.94
0. w.
G. a
3,o6« I H. L.
2,4 i F. M. R.
2,98 i H. L.
W. A. Roth.
816
182
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die knrstv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
g anh. Subst.
xoo g II}0
Gefr.-Temp.
g-Mol.'
Mol.
looo g HjO ! Ern.
Autor
g anh. Subst. ,
IOC g HjO ' "^
g-Mol. Mol.
looo g H,0 Ern.
Autor
HNO3 = 63,0.
0,1263 — 0,0712 "1 0,02004 3,55° E. H. L.
0,3162 —0,1754 ! 0,05015
0,6332 j — 0,3496 j 0,1004
1,2702 1 — 0,6959 I 0,2015
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 532; 1897;
s. f. Ostwald, ZS. ph. Ch. 2, 79; 1888.
3,55''
3,50
3,48
3,45
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
0,3152
—0,1750
0,6305
-0,350
1,576
—0,875
3,151
—1,798
6,301
—3,749
12,610
-8,347
18,915
—13,909
J. G. B.
J. G.
J. P.
J. G.
0,0500
0,100
0,250
0,500
1,000
2,000
3,000
J. G. B. = Jones, Getman u. Basselt, Hydrates, S. 96.
J. G. == H. C. Jones u. F. M. Getman, Amer. ehem.
Journ. 27, 435; 1902.
J. P. = Jones u. Pearce, Amer. ehem. Journ. 38. 683 ;
1907;
s. f. M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 46, 51; 1903.
3,51 0
3,50
3,50
3,60
3,75
4,17
4,64
CO2 = 4*,0.
0,250
0,350
j —0,120" 0,0568 2,1"
i — 0,165 0,0795 2,6
G. F
G. F. -
Qarelli u. Falciola, Gazz. chim.
34 II,
1904.
HoS - 34,1.
0,261
0,660
— 0,190" 0,0766 2,47°
—0,395 0,1936 2,04
G. F
G. F. = Garelli u. Falciola, Gazz. chim. 34 II, i;
1904.
H0SO3 = 82,1 (SO2).
3,174 I —0,976"» I 0,3867 I 2,52 "l F. M. R.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
W. a
S. A.
W. C. = F. Waiden u. M. Centnertzwer, ZS. ph. Ch.
42, 459; 1893.
S. A. = S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888.
0,821
—0,245"
0,100
2,45
3,283
—0,888
0,400
2,22
6,73
-2,01
0,820
2,45
0,00299
0,01313
0,04095
0,1047
0,1614
0,3082
0,6364
1,056
1,989
3,618
9,397
22,685
H2S04 = 98,1
— 0,00161 *'!
— 0,007026
— 0,02102
—0,049
—0,07569
— 0,136
—0,265
—0,425
—0,765
—1,37
—3,80
—11,83 .
0,000305
5,275"'
0,001339
5,24
0,004175
5,03
0,01068
4,6
0,01640
4,60
0,03142
4.33
0,06489
4,09
0,1077
3»95
0,2028
3.77
0,369
3,7
0,958
3.97
2,313
5,11
B.
H. H.
W. R. K.
H. H.
W. R. K.
K. D.
S. U. P.
B. = Bedford, Proc. Roy. See. 83 A, 459; 1910.
H. H. = H. Hausrath, Ann. Phys. (4) 9, 547; 1902.
W. R. K. = W. A. Roth u. W. Knothe, unveröff.
K. D. = K. Drucker, ZS. Elch. 17, 400; 1911.
S. U. P. = Sp. U. Pickering, ZS. ph. Ch. 7, 392,
397; 1891;
s. f. W. Hillmayr, Wien. Akad. Bar. 106 IIa, 7; 1897.
Ostwald, ZS. ph. Ch. 2, 79; 1888.
Weitere Angaben sind in der Zusammenstellung am
Schluß (Noyes u. Falk) verwertet.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,0452
0,0981
0,1962
0,4520
0,9808
1,962
4,360
9,808
14,712
19,616
24,520
—0,0222 ö
—0,04493
—0,08619
—0,1888
- 0,396
—0,7700
—1,716
—4,190
—7,265
—11,296
—16,275
0,00461
0,0100
0,0200
0,0461
0,100
0,200
0,445
1,000
1,500
2,000
2.500
4,8^
4,49
4,32
4,10
3,96
M. W.
E. H. L.
M. W.
J. C.
3,850 E. H. L.
3,86 T. S. P.
4,19 ! J. M.
4,843 \ J. P
5,648 i J. G. B.
6,510 —
M. TT. = 3f. Wildermann, ZS. ph. Ch. 15, 348; 1894
u. 19, 241; 1896.
E. H. L. — E. H. Loomis, Wied. Ann. 51, 510; 1894
J. G. = H. C. Jones u. C. G. Caroll, Amer. cheiti
Journ. 28, 291; 1902.
T. S. P. = T. S. Price, Journ. ehem. Soe. 91, 533; 1907
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 97
J. M. = H, C. Jones u. Grantland Murray, Amer
ehem. Journ. 30, 207; 1903.
J. P. =^ H. C. Jones u. Pearee, Journ. Amer. chem
Soe. 38, 683; 1907; j
s. f. H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 629; 1893. 1
Jones u. Getman, Amer. chem. Journ. 28, 291; 190^
Cr03 =
: 100,0.
5,00
j
-1,34"
c
,50
2,68 " 1
w.
0.
6,90
1
1
—1,83
0
,69
2,65 j
A.
C.
w
. 0.=
= w.
Ostwald,
ZS.
ph.
Ch.
2, 79; I
888.
A.
C. =
Abegg u. Cox,
ZS
ph.
Ch
48, 733
; 1904-
HaCr^O, = 218,2.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
2,182 —0,526° I 0,10 5,26" \ J. G. B
8,730 —2,22 0,40 5,55 \ —
21,82 —6,78 1,00 6,78 \ -
43,64 —16,00 i 2,00 8,0 | -
J. G. B. = Jones, Getman u. Bassett, Hydrates, S. 9
Dort sind die Daten auf HzCrzO? bezogen.
H^SeO*, s. F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489, i8>
HaSlF« = 144.
2,72 I —0,862" ! 0,1889 I 4,6" I F. M. F
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; iSr
W. A. Roth.
182 q
817
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kuniv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I : g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III : g-Mol. im lit. Lösung.
g anh. Subst.
g-MoL MoL
,, ,^— Gefr.-Temp. ^ ^1-7^ Ev„
100 g HjO *^ 1000 g H,0 Em.
Autor
g anh. Subst.
100 g H,0
Gefr.-Temp.
g-Mol.
MoL
1000 g HjO Ern.
Autor
H3B0, = e2.
2,27 — 0,76° 0,366 2,1° N. A.
N. A. = Nasini u. Ageno, ZS. ph. Ch. 68, 484; 1909.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,410 —0,129° , 0,0661 2,0" S. A.
Ifi24 —0,318 I 0,1651 \ 1,93 -
1,55 -0,489 0ß5 ' 1,96 K. S.
S. A. = S. Arrheniut, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888.
K. S. = L. Kahlenberg u. 0. Sehreiner, ZS. ph. Ch.
20, 548; 1896;
ebenda HBO. U. H,B407;
s. f. F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888.
Borsäure u. Mannit, s. G. Ma^naniai, Gazz. chim.
21 II, 136; 1891.
H,P04 = 98,0.
1,240
2,512
3,60
5,154
E. P.
F. M.
—0,304'
- 0,583
—0,790
—1,154
0,127
0,256
0,367
0,526
i 2,40 'l
; 2,27 I
I 2,15 j
2,19
E. P.
F. M. R.
E. P.
= E. Petersen, ZS. ph. Ch. 11, 183; 1893.
R. = F. M. Raoalt, ZS. ph. Ch. 2, 489; i888.
Konzentrationsangabe nach Volimien!
0,0980
0,1960
0,4901
0,9802
1,9604
4,626
9,252
15,88
-0,0282^
—0,0536
-0,1245
-0ß358
-0,4498
—1,039
-2,143
—4ßl3
2,80
2,68
2,49
2,36
2ß5
2,20
2^7
2.60
E. H. L.
Ch. F.
0,0100
0,0200
0,0500
0,1000
0,2000
0,472
0,944
1,620
IE. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 57, 505; 1896.
Ch. F. = V. J. Chambers u. J. C. W. Frazer, Amer.
j ehem. Joum. 23, 515; 1900;
;s. f. S. An-heniut, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888.
iH. C. Jones. ZS. ph. Ch. 12, 630; 1893 u. Hydrates,
I S. 100.
H,PO, = 82,0.
8,20 —2,39 1,00 1 2,39* I F. M. R.
F. M. R. = F. M. Raoalt, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,611 I -0,227" ! 0,0745 j 3,0" S. A.
1,018 \ -0,342 \ 0,1241 2,8
2,036 \ -0,654 \ 0,2482 \ 2,6
S. A. = S. Arrhenitu, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888.
H3PO, = 66,0.
0,832 —0,3660 I 0,1260 2,90"! E. F.
1,678 , —0,698 j 0,2542
3,414 ! —1,341 0,5171
7,069 i — 2,625 1,071
S. P. = E. Petersen, ZS. ph. Ch. 11, 183; 1893.
Ameisensäure = H . COOH = 46,0.
1,556 —0,64» j 0,338 i 1,9» J. M.
4,708 — 1,877 I 1,023 1,83 j R. A.
M,04 —5,28 , 3,051 i 1,73 I J. M.
27,28 —9,927 5,927 ! 1,675 I R- A.
2,90'
2,75
2,59
2,45
J. M. = H. C. Jones u. G. Murray, Amer. ehem.
Joum. 30, 199; 1903.
R. A. = R. Abes:g, ZS. phvs. Ch. 15, 218; 1894.
0,00571
0,01805
0,06014
0,2122
0,5709
1,659
2,813
6,956
13,45
25,44
43,10
52,04
71,14
116,6
ure = CH3COOH = 60,0
,001946** 0,000952 ! 2,05*
' — 0,006062
—0,0196
— 0,06839
— 0,1811
— 0,5140
—0,9378
—2,088
—3,910
—6,92
- 10,87
—12,62
-15,9
— 22,30
0,003007 j 2,01
0,01002 I 1,96
0,03535
0,0951
1,934
1,90
1,860
1,825
H. H.
E. H. L.
H. H.
W. A. R.
j 0,2763
0,5139 1,825 E. H. L.
I 1,159 1,802 ' W. A. R.
i 2,240 1,75 i M. R.
4,238 1,63 i A. D.
7,18 1,51 ' R. A.
8,669 i 1,46 M. R.
11,85 1,34 A. D.
19,42 i 1,15 M. R.
H. H. = H. Hausrath, Ann. Phys. (4) 9, 548; 1902.
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 540; 1897.
W. A. R. = W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 43, 556; 1903.
M. R. = M. Roloff, ZS. phys. Ch. 18, 583; 1895.
A. D. = A. Dabms, Wied. Ann. 60, 122; 1897.
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 218; 1894;
s. f. H. C. Jones u. Gr. Murray, Amer. ehem. Joum.
30, 198; 1903.
Ostwald, ZS. ph. Ch. 2, 79; 1888;
S. f. S. Arrheniu«, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888.
H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 650; 1893.
H. C. Jones u. Gi: Murray, Amer. ehem. Joum. 30,
208; 1903; s. f. Hydrates, S. iii.
Dicblo
ressigsäure
= CHCl2C00H = ]
128,9.
0,04476
— 0,01289°
0,003472 1 3,71"
H. H.
0,1045
— 0,02919
0,008105 j 3,60
—
0,2263
—0,06095
0,01755 i 3,47
—
1,632
-0,375
0,1270 1 2,94
E. P.
3,330
— 0,706
0,2583 i 2,73
—
6,890
—1,337
0,5345 1 2,50
H. H. = H.
Hausratb, Ann. Phys. (4) 9, 348; 1892
E. P. = E.
Petersen, Z
S. ph. Ch. 11, 183
1893.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,04899 —0,01370 0,00380 \ 3,6" . m. W.
0,1468 —0,0390 0,01139 3,42 I —
0,2916 —0,0744 i 0,02264 i 3,29 j —
0,6603 —0,1602 \ 0,05122 \ 3^3 \ —
M. W. = M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 46, 46; 1903.
(Mittelwerte), s. f. ebenda 15, 349; 1894.
Trichloressigsänre = CCI3 . COOH = 163,4.
Konzentrationsangabe nach Volumen l
0,08456 —0,01910 : 0,00518 i 3,7» j At. W.
0,2911 —0,0627 \ 0,01782 3,52 j —
0,7317 —0,1553 \ 0,0U79 \ 3,47 \ —
M. W. = Mejer Wildermann, ZS. ph. Ch. 16, 349;
1894.
Physikalisch-chemisctae Tabellen. 4. Aufl.
W. k. Roth. 52
818
182
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung
g anh. Subst - , ~
5— „ ^ Gefr.-Temp.
loo g HäO '^
g-Mol.
looo g HoO
Mol
Ern.
Autor
S anh. Subst.
IOC g HjO
Gefr.-Temp.
g-Mol.
looo g H^O
Mol.
Ern.
Autor
Propionsäure = C2H5 . COOH = 74,0.
0,822
2,913
6,850
I4>74
32,36
— 0,229"
-0,737
— 1,610
— 3»235
-5,86
0,111
0,393
0,925
1,99
4,37
2,06° I
1,87
1,74
1,63
1,34
M. T.
R. A.
M. T. = Meldrum u. Turner, Journ. ehem. Soc. 90.
691; 1911; ebenda Buttersäure.
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 219; 1894.
Milchsäure, s. M. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 222; 1894.
aa/?-Trichlorbuttersäure = C3H4CI3 . COOH = 191,4.
2,211 I —0,382" j 0,1155 I 3,31'' i K. D.
4,302 I —0,690 i 0,2250 I 3,07 I —
K. D. = K. Drucker, ZS. ph. Ch. 49, 575; 1904.
E. H. L.
W. R. K.
}xalsäure =
= (C00H)2 =
= 90,0.
0,09018
—0,03280
0,01002
3,3°
0,1805
— 0,0640
0,02005
3.19
0,2396
— 0,0845
0,02662
3,17
0,5115
— 0,1740
0,05682
3,06
0,6098
—0,2070
0,06774
3,06
0,9056
— 0,2848
0,1006
2,83
1,8204
—0,5329
0,2022
2,64
3,291
—0,936
0,366
2,56
5,836
—1,50
0,648
2,3
H. L.
M. R.
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 540; 1897.
W. R. K. = W. A. Rotli u. W. Knotlie, unveröffentl.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2, 489; 1888;
s. f. Fedoroff, Journ. russ. 35, 643; 1903;
s. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 496; 1888.
H. C. Jones u. C G. Caroll, Amer. ehem. Journ. 28,
291; 1902 u. Hydrates, S. 112.
Bemsteinsäure
0,1183 — 0,0202°
0,5911 : — 0,0965
2,3905 ! -0,3751
(CH2C00H)2 = 118,0.
2,0"
1,93
1,85
E. H. L.
0,01002
0,05007
0,2025
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 540; 1897;
s. f. E. Petersen, ZS. ph. Ch. 11, 183; 1893,
u. H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 650—651; 1893 u.
Hydrates, S. 113.
Fumarsäure, Maleinsäure, Citrakonsäure, Mesakon-
säure, Itaconsäure, s. E. Paternö u. R. Nasini,
R. Acad, Line. Rend. (4) 4 I, 685 ; 1888.
d-Weinsäure = (€311303)2 = 150,0.
2,33° I E. H. L.
2,08 I —
1,97 i —
1.97 J F. M. R.
1.98 I —
0,1504
0,7530
3,0460
7,633
14,106
E. H. L. ■■
— 0,0234"
— 0,1042
—0,3993
— 1,000
— 1,862
0,01002
0,05018
0,2030
0,5087
0,9401
E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 540; 1897.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 1, 186; 1887;
s. f. R. Abegg, ZS. phys. Ch. 15, 217; 1894.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,0769
-0,0128"
0,00516
2,50
B. A. (1)
0,431
-0,0549
0,0254
2,16 \ —
10,53
—1,459
0,702
2,08
R. A. {2)
31,57
-5,355
2,104
2,55
R. A. (1) ^R. Abegg, ZS. ph. Ch. 20, 224; 1896.
R. A. (2) = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 217; 1894;
S. f. Hydrales, S. 114.
Traubensäure s. F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 1, 186; 1887
Citronensäure = CeHsO, -- 192,1.
0,1924
0,9648
3,929
8,335
27,85
52,24
—0,0226°
—0,1029
—0,3978
- 0,839
—2,849
—5,792
2,3"
2,05
1,94
1,93
1,96
2,13
E. H. L.
R. A.
0,01002
0,05023
0,2046
0,434
1,45
2,72
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 540; 1897
R. A. =R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 217; 1894;
S. f. Hydrates, S. 115.
0-Nitrobenzoesäure = CaH« . NO2 . COOH = 167,0.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,1402 —0,02480 | 0,00839 j 3,0° | M. W.
0,3452 : -0,0547 | 0,02066 | 2,65 I —
M. W. = M. Wüdermann, ZS. ph. Ch. 15, 349; 1894
u. 46, 46; 1903.
Gallussäure = C8H,(0H)3 COOH = 170,0.
0,750 — 0,07° I 0,0441 i 1,6° i P.
P. = Paternö, ZS. ph. Ch. 4, 457; 1889.
Allozimtsäure -= CgHsOa -- 148,1.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,387 1-0,0460 I 0,0261 1,8 <^ 1 J. M.
0,426 1-0,054 0,0288 1,9
0,503 1—0,066 I 0,0340 1,9 \ —
J. M. = Jul. Meyer, ZS. Elch. 17, 979; 1911.
Gelöst waren die 3 Modifikationen, die bei 68°,
u. 42° schmelzen.
Pikrinsäure = CgHz . (N02)30H = 229,1.
^
0,1049
—0,01760°
0,00458
3,84°
0.
0,1922
— 0,03083
0,00839
3,68
—
0,2628
—0,04111
0,01147
3,59
—
0,4088
— 0,06014
0,01785
3,37
—
0,9660
—0,1324
0,04218
3,14
—
0. = Osaka
bei Rothmund u. Dru
cker, 2
.s. ph. a
46, 843;
C903.
ZnCl2 = 136,3.
0,2712
— 0,101 °
0,0199
5,1»
W. B.
1,119
— 0,406
0,0821
4,9
—
4,408
—1,629
0,3234
5,04
—
8,584
-3,213
0,6298
5,10
—
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 200; 1902.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,04075 —0,01610 j 0,00299 15,4° IH.C.J.
0,5179 \-0,1910 I 0,03799 I 5,03 \ -
2,685 —1,020 0,197 1 5,17 \ Ch. F.
5,370 -2,098 \ 0,394 I 5,32 \ —
H. C. J. = H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 11, 547; 189
Ch. F.= V. J. Chambers u. J. C. W. Frazer, Arne!
ehem. Journ. 23, 516; 1900, s. f. Hydrates, S. 7
Doppelsalze mit NaCl und KCl, s. H. C. Jones ur
N. Knight, Amer. ehem. Journ. 22, 128, 129; 189;
Zn(N03)2 s. Hydrates, S. 70.
W. A. Roth.
182 1
819
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I : g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III : g-Mol. im lit Lösung.
g-MoL
Mol.
Z anh. Subst. _ , _
— iv 7^ Gefr.-lemp. ,-^-pi ir~
IOC g HjO ^ looo g HiO Ern.
Autor
g anh. Subst .- , t- g-Mol. Mol. . .
T^ /->— Gefr.-Temp. — ^ y=-^ e.„ Autor
IOC g H,0 ^ looo g H,0 Ern.
0,00644
-0,001387«
0,01746
—0,003500
0,08333
-0,01499
0,2246
— 0,03701
2,063
—0,285
5,026
—0,625
16,169
-1,87
H. H.
ZnSOi = 161,5.
0,0003988 i 3,48» j
0,001081
0,005160
0,01391
0,1278
0,3112
1,001
H. H. = H. Haasrath, Ann. Phys.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 2,
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Ch. 5, 353; 1901;
S. f. Jones, Getman, Bassett, Hydrates, S. 71.
Zahlen im Original durch Druckfehler unklar!
S. f. S. Arrhemu^, ZS. ph. Ch. 2, 497; 1888.
Zn-Fonniat, -Acetat und -Malemat, s. P. Calame.
ZS. ph. Ch. 27, 405, 406, 408; 1898.
3,24
2,91
—
2,66
—
2,23
F. M. R.
2,01
L. K.
1,87
F. M. R.
(4)9,
545; 1902
Ch. 2,
490; 1888
E. H. L.
SnCl^ = 260,8.
0,2604 1—0,1261'* I 0,00999 > 12,6°
1,3049 ;— 0,5973 I 0,05003 i 11,94
5,270 j — 1,968 ; 0,2021 i 9,74
E. H. L. = E. H. Loomis, Wied. Ann. 60, 527; 1897.
11. Organische Substanzen.
(Exklusive Säuren.)
Methylalkohol = CH3OH = 32,0.
1,80 I E. H. L.
1,82 ! —
1,811 —
1,86 R. A.
1,88 —
i 0,03203 — 0,0183° 0,0100
j 0,09641 1 — 0,0548 0,0301
I 0,6464 —0,3655 0,2018
! 3,350 —1,950 1,046
10,92 —6,395 3,41
19,86 —12,055 6,200 1,944 ; —
iE. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 591; 1900.
iR. A. -=R. Abegg, ZS. ph. Ch. lo, 218; 1894;
;S. f. S. Airhenius, ZS. ph. Ch. 2, 494; 1888;
S. Hydrates, S. loi.
Äthylalkohol = CoHs . OH = 46,0.
0,001851 —0,000670°} 0,000402 I 1,67°!
0,02299
0,04604
0,1332
0,3247
0,595
0,9319
2,418
5,014
8,105
17,96
36,43
51,06
86,22
— 0,00832
— 0,0181
—0,04936
1-0,1307
'—0,2367
-0,3707
—0,9645
— 1,9900
—3,215
—7,49
— 16,0
—23,6
—33,9
0,004993
0,0100
0,02892
0,0705
0,1292
0,2024
0,5252
1,0891
1,760
3,901
7,91
II, 11
18,76
! 1,67 I
1,81
I 1,7071
I 1,85 !
I 1,8291
! 1,832 !
; 1,834
I 1,826 1
; 1,83 i
j 1,92 I
I 2,02 I
2,12 '
1,81 I
H. H.
E. H. L.
H. H.
N. A.
•• M. R.
:. H. L.
•. M. R.
,. A. (i)
P. A.
H- H. = H. Haasrath, Ann. Phys. (4) 9, 543; 1902.
-• H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 592: 1900.
N". A. = W. Nernst u. R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 688;
1894.
i- R. Gaunt, ZS. anal. Ch. 44, 107; 1905.
F. M. R. = F. M. Raoult, ZS. ph. Ch. 27, 646; 1898.
R. A. (i) = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 217; 1894.
P. A. = R. Rietet u. M. Altschal, ZS. ph. Ch. 16, 23;
1895.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,03006 —0,0122'» 0,006527 \ 1,87^ M. W (1)
0,07958 —0,0312 0,0173 \ 1,80 ' R. A. (2)
0,1718 -0,0685 0,0373 | 1,84 M. W. (2)
0,3583 \-0,1393 0,0778 1,79 R. A. {2)
0,7193 -0,2878 0,1562 [ 1,84 \ M. W. (i)
M. W. (1) = M. Wildermann, ZS. ph- Ch. 15, 341,
342; 1894.
M. W. (2) = M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 19, 235;
1896.
R. A. (2) = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 20, 221; 1896;
s. f. R. A. (i), N. A., E. H. L. (siehe oben) und
S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 494: 1888.
H. C. Jone», ZS. ph. Ch. 12, 648; 1893 u. Hydraiei,
S. 102.
n-Propyl-Alkohol = C3H7 . OH
0,06006
0,3015
1,2198
6,547
34,47
-0,0189'
-0,0936
-0,3723
-1,953
-9,698
0,0100
0,0502
0,2031
1,09
5,74
>,1
1,9" I E
1,86 [
1,83 1
1,79 I R
1,69 ,
H. L.
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 594; 1900.
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 218; 1894;
S. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 494; 1888.
H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 646; 1893 u. Hydrates,
S. 103.
i-Propylalkohol, S. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495;
1888.
R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 219; 1894.
n-Butylalkohol
0,1482 — 0,0368° i
C4 Ha. OH = 74,1.
0,0200 j 1,84° E. H. L.
1,5090 — 0,3722 0,2037 1,827 1 —
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 595; 1900.
i-Butylalkohol, s. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495;
1888.
Gärungs-Amylalkohol, s. E. H. Loomis, ZS. ph. Ch.
32, 596; 1900.
Allylalkohol, s. R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 219; 1894.
Phenol = C,H5. OH
1,116
3,475
5,156
—0,215"
— 0,627
- 0,897
0,119
0,369
0,547
94,0.
i,8i°
1,70
1,64
M. T.
M. T. = Meldrum u. Turner, J. ch. Soc. 99, 691 ;
1911.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
0,1726 —0,0343p I 0,01835 1 1,87'» \ M. W.
0,4157 —0,0812 I 0,04420 \ 1,84 \ —
M. W. = M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 25, 702; 1898;
s. f. H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 646; 1893.
S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888.
W. A. Roth. 52*
820
183 t
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I.: g Substanz in loo ccm Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung
fr anh Subst.
loo g H,0
Gefr.-Temp.
g-Mol. j MoL
looo g HjO I Ern.
Autor
g anh. Subst. | g
Mol.
gH.O
looo g HjO
Mol.
Ern.
Autor
Resorcin, s. M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 19, 236, 237;
1896. Beides auch bei Tezner, ZS. physiol. Ch. 54,
95; 1907.
Methylforniiat, s. R. Abegg, ZS. ph, Ch. 15, 219;
Methylacetat = CH3 . CO2 CH3 = 74,0.
2,288 —0,566*' 0,309 1,83° R. A.
7,198 —1,794 0,972 1,85
12,65 —3,123 1,708 1,828
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 219; 1894.
Athylformiat, s. R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 219; 1894,
Methyläther, s. F. Zecchiai, ZS. ph. Ch. 19, 432;
1896.
0,0741
0,1489
0,7489
1,510
Athyläther =
— 0,0162"
—0,0336
-0,1734
—0,3468
(C2H5)2 0 = 74,1.
1,6°
1,67
0,0100
0,0201
0,1011
0,2038
E. H. L.
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph.
s. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; li
1,72
1,702
Ch. 32, 602; 1900;
0,1841
0,9280
2,042
4,362
4,925-
9,054
13,358
22,09
48,24
Glyzerin Ca H5 (0H)3 = 92,1.
1,86°
1,86
— 0,0372'
— 0,1869
— 0,4140
— 0,8927
— 1,02
— 1,888
— 2,828
— 4,75
—11,15
0,0200
0,1008
0,2218
0,4738
0,535
0,9835
1,4510
2,40
5,24
1,87
1,88
1,91
1,92
1,942
1,98
2,13
E. H. L.
H. H.
R. A.
H. H.
R. A.
E. H. L. = E. H, Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 596; 1900,
H. H. = H. Henkel, Diss. Berlin, 1905.
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 217; 1894;
s. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888,
u. Hydrate», S. 106.
Mannit = CH2 (OH) (CH [0H])4 CH2 . (OH) =
CeHn 06 = 182,1.
0,1821
0,9178
3,753
9,694
0,0100
1,85°
0,0504
1,85
0,2061
1,85
0,5323
1,85
—0,0185° I 0,0100 1,850 E. H. L.
—0,0931
—0,3807
—0,9835
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 599; 1900;
s. f. F. Flügel, ZS. ph. Ch. 79, 589; 1912;
S. f. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888,
u. Hydrates^ S. 109.
Dulcit, s. E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 37, 415; 1901.
E. Patemo u. R. Nasini, Rend. Line. (4) 4 I, 485;
1888.
Aceton = CH3COCH3 = 58,0.
1,86» E. H. L.
0,1191
0,5851
3>oo7
6,221
22,19
45,30
— 0,0372"
— 0,1846
— 0,920
— 1,930
— 6,55
—12,35
0,0200
0,1008
0,518
1,072
3,822
7,804
1,83
1,78
1,80
1,71
1,58
R. A.
E. B.
R. A.
1900,
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 599;
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 218; 1894.
E. B. = E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 2, 723; 1888;
s. f. J. Waddell, Journ. ph. Chem. 3, 161; 1899.
M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 25, 703; 1898.
A. A. Noyea, ZS. ph. Ch. 3, 60; 1890,
u. Hydrates, S. 104.
Acetoxim, s. E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 2, 723; 1888.
A. A. Noycs, ZS. ph. Ch. 5, 60; 1890.
Aldehydammoniak, s. E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 2,
727; 1888.
Chloralhydrat = CCI3CH (OH), = 165,4.
0,3324 — 0,0373" 0,0201 i 1,86" ! E. H. L.
1,669 — 0,1875 0,1009 1,86 I —
6,853 —0,7685 0,4143 1,855 1 W. A. R.
18,78 —2,117 1,135 1,8641 —
46,93 —5,665 2,838 1,996 1 R. A.
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 600; 1900.
W. A. R. = W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 43, 560; 1903.
R. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 218; 1894;
s. f. E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 2, 725; 1888.
A. A. Noyea, ZS. ph. Ch. 0, 61; 1900.
S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888;
S. f. Hydrates, S. 106.
Chloraianhydrid, Chloralalkoholat, s. E. Beckmann,
ZS. ph. Ch. 2, 725; 1888,
ebenda Acetal, s, f. A. A. Noyes, ZS. ph. Ch. 5, 61;
1890.
Bromalhydrat, s. S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495;
Dextrose = Cß H,2 Og = 180,1. (Glukose.)
0,3566
0,8464
2,388
7,342
19,85
—0,03630
— 0,0870
—0,2475
—0,7719
—2,117
0,0198
0,0470
0,1326
0,4076
1,102
1,840
1,85
1,87
1,894
1,921
E. H. L
W. A. R.
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 597; 1900
W. A. R. = W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 43, 552; 1903
s. f. Morse, Frazer u. Lovelace, Amer. chem. Jourr
37, 344; 1907;
s. f. R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 222; 1894. 20, 223
1896.
M Wildermann, ZS. ph. Ch. 25, 703; 1898.
S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888.
H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 645; 1893;
s. f. Hydrates, S. 107.
Tezner, ZS. ph. Ch. 54, 95; 1907.
Laevulose = C« Hia 0« = 180,1. ( Fruktose.)
0,3620 I — 0,0375" I 0,0201 I 1,87" I E. H. L.
3,692 I —0,3836 I 0,2050 I 1,871 j —
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 37, 414; 190
Konzentrationsangabe nach Volumen!
9,978 -1,115° j 9,554 2,0P R. Ä.
24,93 —3,21 1,384 2,32
49,89 —8,42 \ 2,77 3,04
E. A. = R. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 222; 1894;
S. f. Hydrates, S. 108.
W. A. Roth.
182 n
821
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
Die kursiv gedruckten Zahlen bedeuten in Kol. I: g Substanz in loo can Lösung, in Kol. III: g-Mol. im lit. Lösung.
g anh. Subst. _ . _ g-Mol Mol
"ToogTi^ Gefr.-Temp. j^^^j^q Em
Autor
g anh. Subst
IOC g H,0
Gefr.-Temp.
g-Mol.
Mol.
looo g H.O Ern.
Autor
— 0,01856
0,009978
1,86
—
— 0,0378
0,020I
1,88
E. H. L.
— 0,1230
0,0652
1,89
F. JVL R.
—0,1963
0,1051
1,87
W. A. R.
—0,395
0,213
1,853
Y. S.
—0,5387
0,2840
1,897
W. A. R.
— 0,8151
0,4236
1,924
—
—1^66
0,760
1.93
Y. S.
—1,768
0,8714
2,03
T. E.
-2,07
1,000
2,07
M. F. R.
Rohrzacker = C.» H« On = a42,2.
Bedford, Proc. Roy. Soc. 83 A, 459; 1910, findet in
zwei Versuchsreihen, die das Intervall 0,0005 bis
0,044 g-MoL '" 1000 gHjO umfassen, konstante,
molekulare Erniedrigungen von 1,857 bis 1,863°.
0,04825 — 0,00264" 0,001410 1,87" j H. H.
0.3414
:.6878
,2311
596
.294
^.718
HA95
26,008
29,82
34,20
H. H. = H. Haasrath, Ann. Phys. (4) 9, 542; 1902.
E. H. L. — E. M. Loomis, ZS. pii. Ch. 32, 597; 1900.
F.M. R. = F. M. Raonlt, ZS. ph. C3i. 27, 653; 1898.
W. A. R. = W. A. Roth, unveröffentlicht.
Y. S. = S. W. Yoang u. W. H. Sloan, Joum. Amer.
ehem. Soc. 26, 919; 1904.
T. E. = Th. Ewan, ZS. ph. Ch. 31, 27; 1899.
M. F. R. = Morse, Frazer u. Rogers, Amer. ehem.
Joum. 37, 593; 1907;
j s. UNemst u. Abegg, ZS. ph. Ch. 15, 689; 1894;
j s. f. A, Battelli u. A. Stefanini, Nuov. Cim. (4), 9,
I 5; 1899. Ref. ZS. ph. eil. 30, 717; 1899. __
! R. Abegg, ZS. ph. Ch. 20, 220; 1896.
■ M. Wildermatm, ZS. ph. Gh. 15, 341; 1894 u. 19, 234;
I 1896.
i E. H. Loomis, Wied. Ann. 51, 516; 1894.
E. H. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 642; 1893;
S. f. Hydrales, S. iio.
Tezner, ZS. ph. Ch. 54, 95; 1907,
Harnstoff = C0(NH,)8 = 60,1.
j 0,006432 — 0,001983* 0,001070 1,85**! H. H.
I 0,02490 — 0,007668 0,004143 1,85 I —
I 0,11224 — 0,03463 0,01869 1,85 ; —
i H. H. = H. Hansrath, Ann. Phvs. (4) 9, 541—542; 1902;
s. f. R. Abegg, ZS. ph. Ch. S», 222; 1896,
u. F. Flügel, ZS. ph. Ch. 79, 590; 191 2.
, M. WHdermann, ZS. ph. Ch. 15, 339; 1894. 25, 705;
! „*^-
H. C. Jones, ZS. ph. Ch. 12, 645: 1893.
E. H. Loomi*. Wied. Ann. 51, 517; 1894.
S. Arrhenius, ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888;
s. f. für konz. Lösungen Hydrates, S. 105,
für verdünnte Tezner, ZS. physiol. Ch. 54, 95; 1907.
Urethan = NH, . CO, . OC^Hä = 89,1.
2,085 —0,436» : 0,234 1,86'» M. T.
5,338 —1,084 f 0,599 1,81 —
M. T. = Meldniin u. Tamer, Joum. ehem. Soc. 97,
1808; 1910.
Thioharnstoff, s. W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 43, 557;
1903.
Glykokoll, s. W. A. Roth, ZS. ph. Ch. 48, 558; 1903.
Athylamin = CH5 . NH, = 45,L
— 1,008° 0,526 1,90° M. T.
1,83 ! -
1,792 ; —
2,370
3,916 - 1,592 j 0,869
7,472 -2,971 j 1,658
M. T. = Meldnini u. Turner, Joum. ehem. Soc. 99,
691; 1911,
ebenda Propylamin, Isoamylamin u. Dipropylamin.
59,08.
1,8«
E. H. L.
Acetamid^CHaCONH.
0,0591 0,0183° 0,0100
0,2966 0,0917 0,0502 ! 1,83 I
1,197 0,3684 0,2026 1,82 I
6,130 — 1,878 1 0375 1,81 : —
E. H. L. = E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 37, 416; 1901;
s. f. S. Arrheniu», ZS. ph. Ch. 2, 495; 1888;
s. f. für konz. Lösungen Hydrates, S. 105.
Anflin = C«H5NH, = 93,10.
0,0931
0,4683
1,897
2,572
4,071
E. H. L.
—0,0185«
- 0,0914
—0,3549
—0,467
—0,703
0,0 1 00
0,0503
0,2038
0,276
0,437
1,8«
\ 1,82
! 1,74
1.69
! 1,60
E. H. L.
M. T.
E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 32, 601 ; 1900.
M. T. = Meldmm u. Turner, Joum. ehem. Soc. 99,
691; 1911;
s. f. M. Wildermann, ZS. ph. Ch. 25, 702; 1898.
S. Arrhenius, ZS. Ph. Ch. 2, 495; 1888.
Benzylamin, s. Meldrum u. Turner, Joum. ehem.
Soc. 99, 691; 1911.
Salicin, s. E. H. Loomis, ZS. ph. Ch. 87, 417; 1901.
111. Lösungen, die an Gasen gesättigt sind.
Erniedrigung ist unmerklich für Hj, Nj, Oj, CH4; P. Falciola, Gazz. chim. 391, 398; 1909.
Vergl. zu Oj: Raonlt, ZS. ph. Ch. 27, 649; 1898, der eine Emiedrigung von ca. 0,004° ^^ Sauerstoff
(molekulare Emiedrigung 2,2°) und 0,002° für Luft findet.
Prytz u. Holst, Joum. Phys. (3) 2, 353; 1893. Ref. Beibl. 17, 816; 1899. (P. H. i.) Gase auf 760 mm
umgerechnet. Absorptionskoeffizienten bei der Gefriertemperatur {at) s. Wied. Ann. W, 130; 1895.
Qarelli u. Falciola, Gazz. chim. 341, i; 1894 (G. F.) und Falciola, a. a. O. (F.). Dmcke der Gase
nicht angegeben. W. A. Roth, unveröffentlicht (W. A. R.); auf Gas von 760 mm umgerechnet.
CO —0,0150 ( F.) 1 CjHj - 0,080° (G. F.) I N,0 —0,115° (P- H.) ; —0,105° (G. F. u. F.) ; —0,107» (W. A. R.) |
CO, —0,156°, ai= 1,738 (P. H.); —0,165° (G. F.) | HjS —0,392» (Gas CO,-haltig), at für reines Gas = 680
(P- H); -0,395° (G. F.). W. Bray (ZS. ph. Ch. 64, 584; 1906) giebt für gesättigte COj-Lösungen die sicher
2u kleinen Werte — 0,094 bis -0,122° an.
Femer Dämpfe organischer Flüssigkeiten bei P. H. i.
W. A. Roth.
822
182^
Gefrierpunktserniedrigungen von wässerigen Lösungen.
IV. Kritische Zusammenstellung der molekularen Gefrierpunktserniedrigungen einiger
stark dissoziierter Elektrolyte in verdünnten Lösungen.
A. A. Noyes u. K. G. Falk geben Journ. Amer. ehem. Soc. 32, loii; 1910 folgende Werte der mole-
kularen Erniedrigung von gut untersuchten Elektrolyten als die wahrscheinlichsten an.
Gr.-Äquiv.
1000 g H2Ö
0,005
0,006
0,010
0,020
0,050
0,200
0,300
0,400
NH4CI
CsCl
KCl
LiCl
NaCl
HCl
BaCl2
CdCIj
CaCla
MgCU
SrCla
ZnCl2
KBr
NaBr
CdBra
CdJ,
KCIO3
NaCIOs
KBrOs
NaBrOs
KJO3
NaJOj
KMnO,
K2SO4
NaaSO«
H2SO4
CdSO*
CUSO4
MgS04
NiSO,
ZnSO,
KOH
NaOH
K3Fe(CN,)«
K4Fe(CN),
I. Chloride
3.617
3,608
3.582
3.544
3.489
3.442
3.392
3.362
— :
—
—
—
—
3.586
3,515
3.454
3,385
3.339
3,304
3,275
3,648
3.640
3.610
3,564
3,502
3.451
3,394
3.359
3.334
3,314
3,612
3.609
3.598
3.582
3,553
3.525
—
—
—
—
3,629
3.622
3.600
3.568
3,516
3.478
3.424
3,396
3,375
3,358
3.700
3.692
3.669
3.637
3.591
3.555
—
—
—
—
5,196
5.178
5,120
5,034
4,900
4.784
4,660
4.588
—
— -'.
—
—
4.796
4,710
4,420
4,104
3,852
—
—
—
—
—
—
5,112
4,966
4,886
4,832
4,810
—
—
—
—
—
5.144
5,032
4,974
4,938
—
—
—
—
—
—
5.156
4,988
4.900
4,838
4,812
4.796
—
5.412
5.380
5,286
5.148
4.954
4.792
4,620
—
—
—
IL Bromide und Jodide
4,756
4,062
3,584
3.61 1
4.472
3,864
3,509
3.551
4.032
3.344
3.455
3.507
3.650
2,694
3.404
3.463
3,216
2,266
3.374
3.437
3,352
HI.
Nitrate
NH4. N03
KN03
NaN03
HNO3
3,667
3,661
3.572
3.532
3.536
3,642
3.555
3,493 •
3,502
3.609
3.470
3.4"
3.446
3.552
3.396
3.303
3.393
3,524
3,296
3,168
3,329
3,478
—
J^H
Ba(N032)
Pb(N03)a
Cd(N03),
5,264
5,164
5,380
5,236
5,128
5.354
5.156
5,016
5.278
5.034
4,844
5,204
4.548
5.154
4,270
5,140
3,960
3.756
3.560
M
IV. Andere Salze
vom Typus MeXO
n
i
—
—
3,556
3.513
3.435
3,334 —
—
—
-l
—
"
—
3.523
3,506
3.450
—
—
—
— 'j^f
—
—
3.573
3,524
3,445
3.348
—
—
—
— ,v .
—
—
—
3,545
3,492
3,419
—
—
—
^ J»
3,606
3.593
3.555
3,497
3,397
3,274
—
—
—
3,603
3,592
3.560
3.512
3,423
3,289
—
—
—
—
3.600
3.590
3.570
3.554
—
—
—
—
"
5.308
5.052
3,080
3.003
3.148
3,220
3.094
5,282
4.992
3,036
2,972
3,112
3,192
3,056
5.198
4,814
2,916
2,871
3.006
3,036
2,940
V. Sulfate
5,040 j 4,776
5,078 4,810
4,584 4,300
2,744
2.703
2,854
2,832
2,766
2,496
2,448
2,638
4.568
4,592
4,112
2,460
4,324
4.344
3.940
2,270
4,162
4,180
3.852
2,156
4,044
4.050
3.790
2,074
VI. Sonstiges
3,706
3.700
3.684
3.654
3,578
3,458
—
—
3,719
3,706
3,654
3.495
3,408
—
—
—
6,840
6,810
6,696
6,192
—
—
—
—
—
—
—
—
6,568
6,172
5,720
5.412
5,180 5.000
W. A. Roth.
183
823
Siedepunktserhöhungen von wässerigen Lösungen.
1 Anorganische Sabstanzen und organische Säuren. Nach der Reihenfolge der Kationen geordnet
(Deutsches Alphabet.)
il) Organische Substanzen.
Abkürzungen der Kolumnenüberschriften.
1. g anh. Subst.
loo g H,0
II. Siedep.- Erh. =
III. g-Mol.
= Gramm anhydrische Substanz in loo g Wasser.
: Siedepimktserhöhung.
= Grammmolekebi (anhydr.) in looo g Wasser.
looo g HjO
IV. Mol. Erh. = Molekulare Siedepunktserhöhung (=11: III).
Ist die Konzentration nach Volumen angegeben, so sind die Daten und die Automamen iursiv gedruckt
Alsdann steht in der ersten Spalte die Anzahl g in loo ccm Lösung, in der dritten die Anzahl Grammmolekeln
im Liter Lösung. In der Überschrift ist jedes Mal auf die andre Konzentrationsangabe hingewiesen.
Die älteren Daten — vor der Einführung der Beckmannschen Versuchsanordnung — sind, als den
heutigen Ansprüchen an Genauigkeit nicht mehr entsprechend, fortgelassen worden; ebenso Daten, die sich auf
flüchtige Substanzen (HCl, HNO» etc. [Roloff u. A.]) beziehen. Die Zahlen sind durchweg eine Auswahl aus
den von den Forschem angegebenen, so daß Interessenten in den zitierten Arbeiten ein reicheres Material finden.
Eine Umrechnung mit den neuen Atomgewichten war, bei der Ungenauigkeit der Versuche, überflüssig.
e anh. Subst.
loo s: H,b
Siedep."
Erh.
e-Mol.
looo g H,0
MoL
Erh.
Autor
g anh. Subst.
Siedep."
Erh
g-Mol.
Mol.
loo s H,0
1000 g H,0
Erh.
(NH4),S04 = 132,2.
Konzentrationsangabe nach
Volumen !
0,577
1,11
2,88
5,68
28,7
45,8
55,1
0,0390
0,103
0,236
0,398
2,132
4,576
6,258
0,024
0,084
0,218
0,430
2,17
3,47
4,17
J.60
Iß
1,08
0,93
0,98
1,319
1,501
'
J. = Johnsto
n, Edinb. T
rans. 451, 193; 1908.
BaC
lj = 208,3.
3,397
0,208 •
0,1631
1,28«
8,777
18,619
35,036
0,525
1,174
2,517
14215
0,8939
1,682
1,25
1,31
M96
54,191
4,157
2,602
1,599
Autor
I. Anorganische Substanzen u. organische
Säuren.
AICI3 s. A. Benrath, ZS. anorg. Ch. 54, 429; 1907.
NH,C1 = 53,5.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
0,754
0,1280
2,200
0,363
4,415
0,760
8,193
1,329
12,55
2,171
17,86
3,344
23,36
4,880
34,35
8,449
0,141
0,412
0,825
1,531
2,345
3,338
4,385
6,420
0,9p
0,88
0,92
0,87
0,93
1,00
1,118
1,316
J.
0,275<^
0,368
0,750 i
0,542
0,749
0,72
0,814
1,09
0,75 ■
i 1,596
2,14
0,746
j 2,968
3,34
0,889
! 6,654
5,81
1,145
J. = Johnsion, Edinb. Trans. 45 I, 193 ; 1908.
NH^Br = 98,0.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
3,61
7,34
1,07
21,0
32,7
57,0
J.,^ Johnston, Edinb. Trans. 451, 103; 1908.
NH4J = 145,0.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
1,52
5J3
UftO
KJ12
35,47
50,13
68J35
.S6J56
J- = Johnalon, Edinb. Trans. 451, 193; 1908.
L. K.
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. phys. Ch. 5, 366; 1901.
s. f. Benrath, ZS. anorg. Ch. 54, 329; 1907.
BaCNOs), = 261,5.
1,205 0,065» 0,0461 j i^« j A. S.
2,270 0,104 0,0868 I i^ ' —
23,25 0,911 I 0,8890 j 1,02 —
A. S. ==A. Smits, ZS. ph. Ch. 39, 418; 1902.
0,082°
0,105
0,780
\ 0,272
0,354
0,77
! 0,805
0,897
0,90 i
' 1,608
1,533
1,05
■ 2,846
2,446
1,163 \
4,374
3,458
lßß5
7,664
4,714
1,626
, 10,154
5,97
1,701
J.
Pb(NO,)2 = 331,0.
1,569 0,070" \ 0,0474 ] 1,5»
13,816 0,418 ; 0,4174 I 1,00 i
29,10 0,824 I 0,8793 ; 0,94 !
A. S. = A. Smits, ZS. ph. Ch. 39, 418; 1902.
Cd Cl, = 183,38.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
3,03 0,1290 o^ß5 \ 0,7 80
13,87 0,484 ! 0,756 \ 0,64 \
J. = Johnston, Edinb. Trans. 451, 193; 1908.
s. f. Benrath, a. a. O.
W. A. Roth.
A. S.
J.
SU
183 a
Siedepunktserhöhungen von wässerigen Lösungen.
g anh. Subst.
loo g HjO
Siedep.'
Erh.
g-Mol.
Mol.
looo g H,0 Erh
Autor
g anh. Subst.
IOC g HjO
Siedep."
Erh
g-Mol^
looo g HjO
Mol.
Erh.
Autor
Cd J2 - 366,1.
0,068" 0,124 0,54" E. B,
0,121 0,231 0,52
0,212 0,391 0,54
0,328 0,615 0,53
E. B. = E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 6, 460; 1890;
s, f. W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 452; 18
4»54
8,47
14,31
22,53
Konzentrationsangabe nach Volumen!
J.
11,70
0,218 *>
0,3195
0,680
19,19
0,286
0,524
0,55
23,96
0,436
0,654
0,67
67,36
1,099
1,539
0,60
= Johnsti
m, Edinb. 1
Yans. 451, i
[93; 1908
CdS
D4 = 208,5.
4,563
0,105 "
0,219
0,48«
10,972
0,215
0,526
0,41
20,662
0,356
0,991
0,36
27,77
0,494
1,332
0,371
41,28
0,820
1,980
0,414
52,47
1,164
2,564
0,454
X. =L.
Kahlenberg
Journ. ph.
Ch. 5,
S7
L. K.
CsN03 = 194,8.
Konzentrationsangabe nach Volumen I
6,079
14,77
27,63
0,310°
0,675
1,310
0,312
0,758
1,418
0,990
0,89
0.92
J. = Johnston, Edinb. Trans. 46 1, 193 ; 1908,
Ca 01, = 111,0.
0,585
2,405
5,35
10,89
0,091 '
0,302
0,643
1,481
A. S. = A. Schlamp, ZS.
0,0527
0,2167
0,4802
0,9811
ph. Ch.
1,7°
1,39
1.34
1,51
14, 274; 1894
A. S.
W. L.
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 452; i{
s. f. Benrath, ebenda 54, 329; 1907.
FeSO^ = 152,0.
3-245
9,222
15,81
28,79
35,35
0,093
0,243
0,412
0,805
1,099
0,214
0,607
1,040
1,894
2,326
0,44»
0,40
0,396
0,425
0,473
L. K.
L. K. = L. Kahlenberg, Journ. phys. Ch, 5, 373; 1901.
KCl -74,6.
A.
0,376
0,752
2,279
6,191
10,27
18,44
27,17
48,94
S.
W. B.
0,050 "
0,091
0,288
0,768
1,259
2,376
3,75
7,60
A. Smits, ZS.
W. Biltz, ZS.
0,0504
0,1008
0,3055
0,830
1,377
2,472
3,64
6,56
1,0°
0,90
0,94
0,93
0,914
0,961
1,03
1,16
A. S.
W. B.
M. R.
L. K.
ph. Ch. 39, 414; 1902.
ph. Ch. 40, 208; 1902.
M. R. = M. Roloff, ZS. ph. Ch. 11, 9; 1893.
L. K. = L. Kahlenberg, Journ. phys. Ch. 5, 363; 1901.
Nach Volumkonzentration: s. Johnston, Edinb. Trans.
451, 193; 1908.
L. K.
L, K. = L. Kahlenberg, Journ. phys. Ch. 6, 364; 1901.
Nach Volumkonzentration : s. J. Walker u. J. Licmsden,
Journ. ehem. Soc. 74, 510; 1898 u. Johnston, a. a. 0.
KBr- 119,1.
2,614
0,206"
0,220
0,94"
5,580
0,441
0,468
0,94
22,31
1,854
1,873
0,99
36,63
3,270
3,075
1,063
50,14
7,754
4,209
1,13
KJ = 166,0.
0,256 "
0,260
0,98
0,656
0,676
0,97
1,076
1,096
0,98
1,812
1,682
1,08
3,159
2,868
1,10
8,02
6,313
1,27
L. K.
4.32
11,22
18,20
29,24
47,61
104,80
A. S. = A. Schlamp, ZS. ph. Ch, 14, 274; 1894.
L. K. = L. Kahlenberg, Journ. ph. Ch. 6, 365 ; 1901 ;
s. f. W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 436, 452;
1898.
Nach Volumkonzentration: s. Johnston, a. a. O.
A. S.
KCIO3
8,121
17,116
35,42
48,92
1,0"
0,94
0,86
0,86
L. K,
= 122,6.
0,662
1,396
2,89
3,98
K. = L. Kahlenberg, Journ. ph. Ch. 5, 367 ; 1901.
KN03 = 101,1.
0,65»
1,31
2,49
3,43
0,505
1,010
2,789
9,22
19,74
35,54
53,37
70,76
0,051
0,095
0,248
0,797
1,603
2,710
3,795
4.677
0,0499
0,0998
0,276
0,911
1,951
3,512
5,274
6,993
1,0"
0,95
0,90
0,87
0,822
0,772
0,720
0,669
A, S.
L. K.
W. L.
L. K.
i
A. S. = A. Smits, ZS. ph. Ch. 39, 414; 1902.
L. K. = L. Kahlenberg, Journ. ph, Ch. 6, 368; 1901.
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 452; 1898.
Nach Volumenprozenten berechnet: s, J. Walker und
J. S. lAimsden, Journ, ch. Soc. 73, 509; 1898 und
J. Johnston, a. a. o.
Kaliumantimonyltartrat (Brechweinstein) s. Battelli
u. Stefanini; Cim. (4) 9, 5; 1899.
C0CI2 = 129,9.
0,80 0,11° 1 o,o6i6 1,8° R. S.
2,23 0,30 0,172 1,7
4,56 0,58 0,351 1,7
7,88 1,00 I 0,606 1,65
R. S. = R. Salvadori, Gazz. chim. 261, 249; 1896;
s. f. Benrath, ZS, anorg. Ch. 54, 329; 1907-
W. A. Roth.
183 b
825
Siedepunktserhöhungen von wässerigen Lösungen.
anb. Subst.
loo g HjO
Siedep.-
Erh
g-Mol.
Mol.
iooogH,0 Erh.
Autor
g anh. Subst.
Siedep.-
Erh.
g-Mol.
Mol.
loo g HjO
looo g H,0
Erh.
LiNOs = 69,1.
Konzentrationsangabe nach
Volumen !
1,96
0,2780
0ß84
0ß8^ 1 /.
6,36
0,830
0,921
0,90
13,99
1,516
2,025
0,749
23ß9
2,918
3,371
0,866
31,91
4,428
4,62
0,958
37ß3
6,160
5,39
1,143
-
45,03
8,496
6,52
1,303
Autor
CoBr, = 218,».
1,809 0,111° j 0,0827 '■ i>3'
3,500 0,207 I 0,160 1,29 —
7,004 0,443 0,320 : 1,38 —
D. I. = D. Isaacbsen, ZS. ph. Ch. 8, 148; 1891.
CoSO, = lM,t
4,446 1 0,110'' I 0,287
9,596 0,262 i 0,619
20,60 0,568 j 1,328
32,84 1,055 2,117
0,38»
0,42
0,428
0,498
D. I.
L. K.
L K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Ch. o, 372; 1901.
CuClg = 134,5.
1,42 0,12" 0,106
2,812 i 0,258 0,2091
5.652 ! 0,543 ' 0,4202
7,11 0,64 0,529
R. S. = R. Salvadori, Gazz. chim. 26 I, 249; 1896.
D. I. = D. Isaacbsen, ZS. ph. Ch. 8, 148; 1891;
•>. f. Benrath, ZS. anorg. Ch. 54, 329; 1907.
CaS04 = 159,7.
1,1°
R.
S
1,23
D.
I.
1,29
—
It2
R.
s
3,356
7,811
15,952
32,36
39,57
56,95
73.77
0,091 '
0,189
0,374
0,874
1,192
2,283
3,768
0,210
0,489
0,999
2,026
2,478
3,583
4,619
0,43"
0,39
0,37
0,43
0,481
0,637
0,816
L. K.
L K. = L. Kahlenberf, Joum. ph. Ch. 5, 373; 1901.
LiCl = 42,5.
0,575
1,098
4,460
7,46
0,130- j 0,135
0,245 j 0,258
1,063 I 1,050
1,971 I 1,76
W. Blitz, ZS. ph. Ch. 40, 208; 1902.
W. Landsberg:er, ZS. anorg. Ch. 17, 434,
0,96»' W. B.
0,95 —
1,01 —
1,12 W. L.
0,231 '^
0,250
0j93f>
J.
0,743
0,922
0,81
2,547
2,23
1,142
4,649
3,60
lß92
7,542
4,70
1,605
~
11,419
5,98
1,910
452; 1898;
f. A. Schlamp, ZS. ph. Ch. 14, 273; 1894.
Konzentrationsangabe nach Volumen!
1,06
3,91
9,46
15^7
19,93
25,36
K=^Johntton, Edinb. Trans. 45 1, 193; 1908.
LiBr = 86,9.
Konzentrationsangabe nach Volumen 1
2^6
6ß36
1346
1948
2Sfi5
38J91
^. = Johntton, Edinb. Trans. 46 I, 193; 1908.
0,274 <>
0ß62
1,05'>
J.
0,791
0,764
1,04
—
1,798
1,549
1,16
—
2,695
2ß43
1,202
—
4,359
3ß86
1,327
—
7,421
4,48
1,657
—
J. = Johnstcm, Edinb. Trans. 45 1, 193; 1908.
Li-Salicylat s. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 434,
452; 1898 u. Schlamp, ZS. ph. Ch. 14, 274; 1894.
MgCla = 95,3.
3,371 0,416° 1 0,3539
6,199 0,850 0,6508
13,87 I 2,380 j 1,456
22,06 I 4,720 I 2,315
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Ch. 5, 366; 1901;
s. f. Benrath, a. a. O.
i,i8»
1,31
1,695
1,947
L. K.
MjSO* = 120,4.
2,733
7,236
43,47
72,28
0,097"
0,281
1,455
3.630
0,227
0,601
3,610
6,002
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph.
0,43"
! 0,47
• 0,403
0,605
Ch
L. K.
MnClo = 125,9.
1,31
3,69
12,89
o, 370; 1901.
R. S.
R. S.
0,12" 0,104 ! I.I
0.39 ; 0,293 i 1,3
1,43 ! 1,024 i 1,40
R. Salvadori, Gazz. chim. 261, 249; 1896.
MnSO* = 151,1.
3,713 0,114" 0,246
7,132 I 0,193 1 0,472
11,46 I 0,373 i 0,957
24,21 I 0,678 ! 1,602
0,46" j L
0,41 1 —
0,39 —
0,423 —
K.
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Ch. 5, 371 ; 1901.
NaCl = 58,5.
0,4388
0,747
2,158
4,386
lai
12,17
18,77
31,242
0,074"
0,119
0,351
0,717
1,235
2,182
3,866
6,82
0,0750
0,128
0,369
0,750
1,243
2,080
3,209
5,340
0,99
0,94
0,95
0,96
0,999 I W. L.
1,049
A. S.
W. B.
A. S.
1.205
1,28
L. K.
A. S. = A. Smits, ZS. ph. Ch. 39, 413, 418; 1902.
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 208; 1902.
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 452; 1898.
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Ch. 5, 362 ; 1901.
Nach Volumenkonzentration : s. J. Walker u. J. S. Lutm-
den, Joum. ch. Soc. 78, 509; 1898. u. Johnsion,
Edinb. Trans. 45 1, 193; 1908; s. f. Benrath, a. a. O.
W. A. Roth.
826
183.
Siedepunktserhöhungen von wässerigen Lösungen.
g anh. Subst.
xoo g H(0
Siedep.'
Erh
g-Mol.
Mol.
looo g HjO ! Erh.
Autor
g anh. Subst. | Siedep.- j g-Mol.
IOC g fi^Ö 1 Erh. ! looo g H,0 | Erh.
Mol.
Autor
NaBr = 103,0.
1,35 0,120" 0,131 I 0,92° A. S.
4,296 0,388 0,4170 0,93 —
9,06 0,871 0,880 0,99 W. L.
17,92 1,872 1,740 I 1,076 —
A. S. = A. Schlamp, ZS. ph. Gh. 14, 274; 1894.
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Gh. 17, 452; 189;
Nach Volumenkonzentration: s. Johnston, a. a. O.
NaJ = 149,9.
2,98
' 0,190»
0,199
0,96°
A. S.
6,384
0,412
0,426
0,97
—
12,07
0,836
0,805
1,04
W. L
19,49
1,367
1,300
1,052
—
23,80
1,750
1,588
1,102
A. S.
A. S. = A. Schlamp, ZS. ph. Gh. 14, 279; 1894.
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Gh. 17, 452; li
NaNOa = 85,0.
0,3931
0,044"
0,0462
0,95
0,7250
0,080
0,0852
0,94
3,785
0,398
0445
0,90
7,343
0,771
0,863
0,89
A. S.
A. S. = A. Smits, ZS. ph. Gh. 39, 418; 1902.
Nach Volumenkonzentration: s. Johnston, a. a. O.
NaOH = 40,0.
2,05 I 0,496" j 0,512 I 0,97" ! M. B. T.
M. B. T. = J. W. Mc Bain u. M. Taylor, ZS. ph. Gh.
76, 189; 191 1.
Daselbst weitere Lit. u. Kritik betr. die Siedepunkts-
erhöhungen durch aliphatische Na-Salze.
vgl. F. Krafft, Ber. eh. Ges. 29, 1328; 1896.
Na-Acetät = NaCHaCOO = 82,1.5
1,01
2,08
4,897
8,584
15,43
0,115"
0,230
0,545
1,005
1,870
0,123
0,253
0,597
1,046
1,880
0,93"
0,91
0,91
0,96
0,995
E. B.
A. S.
E. B.
B. = E. Beckmann, ZS. ph. Gh. 6, 460; 1890.
S. = A. Schlamp, ZS. ph. Gh. 14, 274; 1899.
Na-Palmitat = NaCisHsiCOO = 278,3.
0,785 I 0,024" i 0,0282 i 0,85" ! A. S.
A. S. = A. Smits, Versl. Akad. Amst. 9, 112; 1900.
Na-Salicylat s. A. Schlamp, ZS. ph. Gh. 14, 274; 1894.
W. Landsberger, ZS. anorg. Gh. 17, 452; 1898.
NiCL = 129,6.
2,86
6,14
9,78
0,30"
0,67
1,17
0,221
1,4
0,474
i»4
0,755
1,5
R. S.
R. S. = R. Salvador!, Gazz. chim. 261, 249; 1896.
NiSOi = 154,8.
2,766
5,255
11,196
23,143
29,021
34,461
37,735
0,096"
0,169
0,336
0,738
1,042
1,389
1,734
0,1787
0,54°
0,3395
0,50
0,7233
0,46
1,495
0,494
1,875
0,556
2,226
0,624
2,438
0,711 j
L. K.
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Gh. 5, 372; 1901.
HgCl2 = 270,9
0,056"
3,341 0,05b" 0,123
8,68 0,159 0,320
16,54 0,268 0,611
22,22 0,338 0,820
34,90 0,496 1,288
52,59 0,645 1,941
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. ph. Gh. 5, 367; 1901.
E. B. = E. Beckmann, ZS. ph. Gh. 6, 460; 1890.
W. L. = W. Landsberger, ZS. an. Gh. 17, 450; 1898;
s. f. J. Sakurai, Journ. eh. Soc. 61, 998; 1892,
u. Benrath, ZS. anorg. Gh. 54, 329; 1907.
0,45"
0,50
0,44
0,41
0,385
0,332
L. K.
E. B.
W. L.
E. B.
L. K.
RbCl= 120,9.
0,4943
1,1420
2,502
6,385
",383
0,039"
0,089
0,190
0,478
0,860
0,0409
0,0945
0,2070
0,5283
0,9419
1,0"
0,94
0,92
j 091
I 0,91
W. B.
W. B. = W. Biltz, ZS. ph. Gh. 40, 208; 1902.
0,8040
1,543
3,893
7,4949
15,545
35,08
56,30
86,43
136,36
A. S. = A.
L. K. = L.
0,908
1,794
8,764
19,06
AgNOg - 169,97.
0,044" 0,0473 0,93" ; A. s.
0,087 0,0908 0,96 —
0,197 0,2290 0,86 L. K.
0,382 0,4409 0,87 j A. S.
0,741 0,9146 0,81 —
1,526 2,064 0,739 L. K.
2,249 3,312 0,679 j —
3,143 5,085 0,618 —
4,415 8,024 0,550 i —
Smits, ZS. ph. Gh. 39, 418; 1902.
Kahlenberg, Journ. ph. Gh. 5, 369;
1901
Sr(N03)2 = 211,7
0,050"
0,098
0,493
1,094
3/2
0,0429
0,0848
0,4142
0,9005
1,2"
1,2
1,19
1,22
A. S.
A. S. = A. Smits, ZS. ph. Gh. 39, 418; 1902.
H.
ASaOs = 197,9.
0,665 1 0,033" I 0,0336 1,0*
1,369*) 0,070 0,0692 1,0
2,084 i 0,103 I 0,1053 1,0
B. = H. Biltz, ZS. ph. Gh. 19, 423; 1896.
H. B.
*) Glasige Modifikation. Stets Umsetzung zu HiAsC
W. A. Roth.
1
183 d
827
Siedepunktserhöhungen von wässerigen Lösungen.
anh. Subst.
Siedep."
Erh.
g-Mol Mol.
looo g H4O Erb.
Autor
g anh. Subst.
100 g HjO
Siedep.-
Erh.
g-Mol. Mol.
rooo g H,0 Erh.
Autor
H3BO3
62.
2,35 j 0,186» 0,379 0,49" I E. B. (2)
2,99 j 0,241 0,482 0,50 j E. B. (5)
3.02 I 0,45 0,907 0,50 i E. B. (4)
7.69 0,61 1,241 0,49 j N. A.
10,92 0,900 1,761 0,511 E. B. (3)
17,27 1,390 I 2,785 0,499 ' E. B. (i)
26,50 2,13 I 4,27 0,50 L. K.
36,41 I 3,01 ! 5,87 : 0,51 —
:. B. (i) = E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 6, 460; 1890.
:. B. (2)= ,. „ „ „ 8, 227; 1891.
:. B. (3) = „ „ „ „ 21, 254; 1896.
:. B. (4)= „ „ „ „ 40, 153; 1902.
:, E. (5)= „ „ „ „ 68, 191; 1908.
■i. A. = Nasini u. Ageno, ZS. ph. Ch. 69, 482; 1909.
« K. = L. Kahlenberg, Joum. phys. Ch. 6, 378; 1901;
. f. W. L^indsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 434, 450;
189S.
(eckmann, ZS. ph. Ch. 53, 147; 1905.
fnpp, ZS. ph. Ch. 53, 693; 1905.
■izch Volumkonzentration : Johnston, Edinb. Trans. 45 1,
193; 1908.
Oxalsäure = (COOH), = 90,0.
4.70 0,336° 0,522 0,64» P. T.
9,67 0,660 i)074 0,614 —
*. T. = Peddle u. Turner, Joum. ehem. See. 99, 690;
1911.
Bemsteinsäure = (COOH . CHO* = 118,0.
4,49 0,184" ' 0.381 ' 0,48 »1 P. T.
540 0,226 0,456 I 0,50 —
7.59 0,322 0,643 ; 0,50 ■ —
*. T. = Peddle u. Turner, Joum. ehem. Soc 99, 690;
1911.
Weinsäure = C^H^O« = 150,0.
9,62
13,79
28,20
52,05
0,355"'
0,513
' 1.090
2,150
0,641
0,919
1,880
3.47
! 0,55'
( 0,56
0,58
0,62
F. J.
. J.=f F. Jättner, ZS. ph. Ch. 38, 112; 1901;
auch Johnston, Edinb. Trans. 451, 193; 1908, der
viel höhere Werte angibt.
Citronensäure
8,86 I 0,256*
17.84 i 0,525
37,00 I 1,135
= CetläO?
0,452
0,915
1,887
196,1.
,0 i
F. J.
0,57'
! 0,57 I —
I 0,601 1 —
'. J. = F. Jnttner, ZS. ph. Ch. 38, 112; 1901.
{enzoe-, Salicyl- u. Phenylessigsäare mit Berück-
sichtigung ihrer Konzentration im Dampfraum, s.
Peddle u. Turner, Joum. ehem. Soc. 99, 689; 191 1.
m-Oxybenzoesäure = CsH^COHXCOOH) = 138,0.
4.86 0,1580 ! 0,352 '• 0,45» P. T.
7,99 ! 0,233 i 0,579 0,40 —
*• ^- = Peddle u. Turner, Joum. ehem. See. 99, 690;
J;_I9II.
p-Oxybenzoesäure
0,156*»
0,235
4.32
7,24
C6H4(0H)(C00H) = 138,0.
P. T.
0,313 ' 0,50
0,525 0,45 —
P. T. = Peddle u. Turner, Joirni. ehem. See. 99, 690;
1911.
Protocatechusäure = CeHsCOIDaCOOH = 154,0.
5,56 i 0,151» i 0,361 :o,42"i p. T.
11,46 0,302 0,744 ' 0,41 ' —
P. T. = Peddle u. Turner, Joum. ehem. Soc. 99, 690;
1911.
Mandelsäure = CfiHöCHCOH) (COOH)
152,1.
P. T.
5,14 0,165» 0,338 0,49'
6,90 0,221 0,453 0,49 I —
P. T. = Peddle u. Turner, Joum. ehem. Soc. 99, 690;
1911.
Phthalsäure = C,H4(C00H)2 = 166,0.
5,86 ! 0,231» I 0,353 0,65» P. T.
9,07 I 0,341 ! 0,546 0,62 I —
P. T. = Peddle u. Tnnier, Joum. ehem. Soc. 99, 690;
1911.
ZnS04 = 161,5.
2,886
0,080»
0,1787
0,45»
6,647
0,169
0,4116
0,41
13,389
0,372
0,8291
0,45
28,249
0,811
1.749
0,46
35.18
1,122
2,178
0,515
39.83
1,381
2,466
0,560
44.56
1,671
2,759
0,606
L. K.
L. K. = L. Kahlenberg, Joum. phys. Ch. 5, 370; 1901.
ZnClj u. SnCla s. Benrath, ZS. anorg. Ch. 54, 329;
1907.
II. Organische Substanzen
exclus. Säuren.
Mannit = C.HuO« = 182,1.
2,38
0,065»
0,131
0,50»
E. B.
4.298
0,I2I
0,236
0,51
C. L. S.
6,501
0,192
0.357
0,54
J. S.
12,67
0,360
0,696
0,52
W. L.
19,26
0.535
1,058
0,506
E. B.
E. B. = E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 6, 459; 1890.
C. L. S. = C. L. Speyers, Joum. phys. Ch. 1, 772; 1897.
J. S. = J. Sakurai, Joum. ehem. Soc 61, 998; 1892.
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 450; 1898;
s. f. Johnston, Edinb. Trans. 451, 193; 1908, der viel
höhere Werte angibt.
Glncose (Dextrose) = CeH„0, = 180,1.
4,14 i 0,122» 0,230 ; 0,53» F. J.
9,20 ! 0,271 0,511 I 0,53 —
15.56 j 0,462 0,864 0.535 —
19,41 0,613 1,078 ; 0,569 —
F. J. = F. Jnttner, ZS. ph. Ch. 88, 108; 1901.
W. A. Roth.
828
183
Siedepunktserhöhungen von wässerigen Lösungen.
g anh. Subst.
loo g HjO
Siedep.'
Erh.
g-Mol.
lOOO g H2O
Mol.
Erh.
Autor
g anb. Subst.
100 g HjO
Siedep.-
Erh.
g-Mol.
Mol.
1000 g H,0 Erh.
Autor
Fructose (Lävulose) = CgHizOe = 180,1.
10,16
16,12
27.52
J. = F.
0,294"
I 0,488
I 0,807
Jüttner, ZS.
0,564
0,895
1,528
ph. Gh.
0,52
0,55 j
I 0,528 I
38, 108; 1901.
F. J.
Rohrzucker = CiaH^zOn = 342,2.
2,447
4.316
7.25
11,02
14,82
21,66
36,15
65.97
100,95
175.1
276,2
0,035 '
0,064
0,103
0,164
0,240
0,363
0,55
i>i3
1,853
3,84
6,71
0,5"
0,51
0,49
0,51
0,55
0,53
0,52
0,59
0,628
0,75
0,83
J. S.
E. B.
W. L.
F. J.
L. K.
1,904
3,885
7,889
0,0715
0,1264
0,212
0,322
0,433
0,633
1,056
1,93
2,950
5,12
8,07
J. S. = J. Sakurai, Journ. ehem. Soc. öl, 998; 1892.
E. B. = E. Beckmann, ZS. phys. Ch. 6, 459; 1890.
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 450; 1898.
F. J. = F. Jüttner, ZS. ph. Ch. 38, 107; 1901.
L. K. = L. Kahlenberg, Journ. phys. Ch. 5, 377; 1901 ;
s. f. ö. Waliher, Ber. ehem. Ges. 37, 82; 1904 und
Johnston, Edinb. Trans. 451, 193; 1908.
Resorcin = C6H4(0H)2 = 110,0.
0,090" I 0,173 I 0,52"! C. L. S.
0,169 ! 0,353 0,48 —
0,318 i 0,717 I 0,44 I —
C. L. S. = C. L. Speyers, Journ. phys. Gh. 1, 771 ; 1897;
s. f. Peddle u. Turner, Journ. ehem. See. 99, 690; 1911.
Brenzkatechin = CMOtth = 110,0.
3,28 I 0,133» i 0,298 I 0,45*»! P. T.
5,22 I 0,209 I 0,474 I 0,44 I —
P. T. = Peddle u. Turner, Journ. ehem. Soe. 99, 690;
1911,
ebenda: Hydrochinon.
Pyrogallol = C6H3(0H)3 = 126,0.
5,54 j 0,203 " I 0,440 [ 0,40 "1 P. T.
12,80 1 0,458 I 1,016 1 0,45 ! —
P. T. = Peddle u. Turner, Journ. ehem. See 99, 690;
1911.
Phloroglucin = CeHaCOH)^ = 126,0.
4,62 I 0,141« I 0,368 I 0,38»! P. T.
10,98 ! 0,360 I 0,871 1 0,41 j —
P. T. = Peddle u. Turner, Journ. ehem. Soe. 99, 690;
1911.
p-Nitrophenol =- CeHiCOHXNOää) = 139,0.
5,12 I 0,136» I 0,368 1 0,47°! P. T.
P. T. = Peddle u. Turner, Journ. ehem. Soe. 99, 690;
1911.
Harnstoff = COCNHa)^ = 60,1.
S.
1,118
0,090 °
0,186
0,48«
C. L. .
3,361
0,269
0,559
0,48
—
6,60
0,548
1,098
0,499
W. L
11,67
0,823
1,941
0,424
E. B.
16,59
1,167
2,762
0,423
—
C. L. S. = C. L. Speyers, Journ. phys. Ch. 1, 771 ; 1897
W. L. = W. Landsberger, ZS. anorg. Ch. 17, 434
450; 1898.
E. B. = E. Beckmann, ZS. ph. Ch. 6, 460; 1890;
s. f. /. Walker u. J. S. Lumsden, Joum. ehem. See. 73
509; 1898.
Urethan = NH2 . CO2 . C2H5 = 89,1.
i,"7 I
4.777
7,057 I
0,031 '
0,141
0,203
0,125
0,536
0,781
0,25'
0,26
0,26
C. L. S.
C. L. S. = C. L. Speyers, Journ. phys. Gh. 1, 173; 1897
Succinimid = {J^^ ; ^g> NH - 99,1.
2,128 { 0,103» j 0,215 0,48° G. L. S.
6,847 1 0,342 0,691 0,49
12,73 ! 0,621 I 1,285 0,483
G. L. S. = C. L. Speyers, Journ. phys. Ch. 1, 772; 1897
Cinchonintartrat, s. W. Marckwald u. A. Chwolles
Ber. ehem. Ges. 31, 794; 1898.
Säureamide nach Meldrum u. Turner, Journ. eh. So(
97, 1807; 1910. (M. T.)
Propionamid = C2 H5 . C0(NH2) = 73,1.
5,48 ] 0,336° I 0,750 I 0,45" I M. T.
11,68 1 0,705 I 1,598 I 0,44 I —
n-Butyramid = C3 H, . CO (NH2) = 87,1.
4,33 I 0,227° I 0,498 i 0,460 I M. .1.
i-Butyramid = C3H, . COCNHa) = 87,1.
7,46 I 0,363» I 0,856 1 0,42» I M. T.
Valeramid == C4H9 . C :0 (NH^) = 101,1.
5,03 j 0,209» I 0,498 j 0,42" I M. T.
9,20 I 0,345 I 0,910 j 0,38 I —
ferner: 1
i-Butylacetamid, Glycolsäureamid.
Lactamid = C2 H* (OH) C : ONH, - 89,1.
7,90 I 0,431» j 0,886 I 0,49» I M. T.
13,41 I 0,717 1 1,506 I 0,476 1 —
Phenylacetamid = Cß H5 . CH2 - C : 0 (NHO 135,1.
12,04
0,297
0,891
0,33"
M. T.
Phenylcarbamid = C : ONH2 NHC« H5 = 136,1.
0,172"
0,395
0,44
M. T.
5,38
femer:
Methylacetanilid, Lactanilid u. Qlycollanilid
Formanilid - HC : ONH (CeHs) = 121,1.
4,57 ! 0,145" I 0,377 j 0,38" I M. T.
9,03 i 0,238 I 0,745 1 0,32 I —
Zahlreiche andere Säureamide s. f. bei Meldrom
Turner, J. eh. Soe. 93, 883; 1908. (Rechnung na
Volumprozenten.)
m-Nitroanilin = C« H, (NH2) (NO2) = 138,1.
2,15 I 0,063» I 0,156 I 0,40» i P. T.
p. T. = Peddle u. Turner, Joum. eh. Soe. 99, 69,
1911.
W. A. Roth.
184
829
»Schmelzwärme in kg- Kalorien.
Lit. Tab. i86, S. 844.
Die Temperaturen in Kol. II liegen häufig unterhalb der wahren Schmelztemperatur.
Es sind nur direkt kalorimetrisch gemessene Werte aufgenommen; indirekt ermittelte Werte findet man in Tab. 180.
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelzwärme
flu-
1 s-
Atom
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelzwärm e
für
ikg
Mol.
Beobachter
1. Elemente ^^
Mei
Jrom
ihlor
;isen,Guß-, weiß
grau
jallium .
Cadmium
Calium .
»
vupfer .
satrium
alladium
'hosphor
latin .
Quecksilber
ichwefel
„ monosymm
iilber . .
Thallium
Vismut .
n
iink. .
iinn, gew. weiß
325°
5,86
1,21
3-26,2
5,37
i,ii
5,37
i,ii
322,4
5,32
i,ii
6,45
1,34
-7,32
16,18
1,293
-103,5
22,96
0,814
32—34
—
23
—
13
19,1
1,33
320,7
13,7
1,54
58
15,7
0,61
13,61
0,532
43,0
2,74
96,5
31,7
0,73
17-75
0,408
1500
36,3
3,86
27,35
4,74
0,147
29,73
4,74
0,147
40,05
4,97
0,154
44,2
5,034
0,156
1779
27,2
5,3
2,84
0,57
-38,7
2,75
0,55
(-;is,7
2,85
0,57)
115
9,37
0,300
119
10,4
0,33
999
21,1
2,28
290
7,2
1,47
266,8
12,64
2,63
12,4
2,58
415,3
28,1b)
1,84
28
1,8
228
13,3
1,6
232,7
14,25
1,70
227,3
14,65
1,74
13,6
1,62
M,o5
1,67
Rudberg
Person*)
Mazzotto*)
Spring
Robertson
Regnault')
Estreicher u.
Staniewski
Grüner
Berthelot 8)
Person ^)
Joannis
Bemini
J.W.Richards
Joannis
Bemini
Violle-)
Pettersson ^)
Person ^)
Violle 1)
Person *)
Pollitzer
Koref
Person ')
Wigand
Person')
Robertson
Person*)
Mazzotto -)
Person*)
Mazzotto*)
Rudberg
Person *)
Spring
Mazzotto*)
Robertson
2. Anorganische Verbindungen.
unmoniak, N H3
Muminium-
bromid, AlBrs
Antimontri-
chlorid, SbCU
^ntimontribro-
mid, SbBra . .
Arsentribromid,
AsBr,
-75»
108,1
1,84
10,47
2,79
73^
13-29
3,01
94,6
9,76
3,51
31,0
8,93
2,81
Massol
Kablukow
Tolloczko
,»
Tolloczko
Barjumchlorid,
BaCU ....
Bleibrom!d,PbBrj
Bleichlorid, PbClj
Bleijodid, PbJ^
Caesiumhydr-
oxyd, CsOH. .
Calciumchlorid,
CaCU
Calciumchlorid,
CaCls.6H,0 .
Calciumnitrat,
Ca(N03)s.4H.20
Eis
Jodmonochlorid,
JCl
„ JCl a
„ jci/s
Kaliumchlorid,
KCl
K aliumdichromat,
KzCrjO, . . .
Kaliumfluorid,
KF
Kaliumnitrat,
KNO3 ....
Kaliumhydroxyd,
KOH ....
958,90
490
488
485
491
375
272,3
773,9
28,5
42,4
-6,62
-6,50
-6,28
-4,995
-2,8
-0,7
0
0
0
0
0
0
0
0
16,5
27,2
13,9
772,3
397
859,9
339,0
308
360,4
27,8
12,34
9-9
20,90
18,5
11,50
10,7
54,6
40,7 I
i
33-49 I
75-99 I
76,03 :
75,94 i
76.60 I
77,71 i
78,26 I
79,25 i
79,06 i
79,25 I
80,025 '
79,24
79,896 1
+ 0,02
K-Joule)d)'
79.61 ,
79,2 !
79-67 i
14.15
16,42
14,0
86,0
29,8
108,0
47-37
25-5
28,6
5,ö
4,53
3,65
5,81
5,^5
5,30
1,61
6,06
8,9
7,94
1,369
1,375
1,368
1,380
1,400
1,411
1,428
1,424
1,428
1,442
1,428
1,440
1,435
1,427
1-436
2,30
2,66
2,27
6,41
8,77
6,27
4,79
2,57
Plato2) .
Ehrhardt
Goodwin u.
Kalmus
Ehrhardt
Goodwin u.
Kalmus
Ehrhardt
V. Hevesy
Plato«)
Person*)
Pickering
Pettersson ^)
Zakrzewski
Person ^)
Regnault ^)
,,
Bunsen
Desains
Arthur W.
Smith c)
Bogojaw-
lenski ^)
Leduc
W.A. Roth')
Berthelot 1»)
Stortenbeker
Plato^)
Goodwin u.
Kalmus
Plato*)
Person ^)
Goodwin u.
Kalmus
V. Hevesy
\u *^ ^^^ Aluminium und Jod finden sich in der Lit. nur die „totalen" Schmelzwärmen angegeben, d. h diejenigen
winnemengen, welche nötig sind, um i kg Substanz von o" bis gerade in den geschmolzenen Zustand zu bringen.
Die Daten sind: Aluminium (625") 239,4 kg-cal. pro kg (Pionchon)
Jod 11,7 „ „ „ „ (Favre u. Silbermann).
'>' Nicht ganz sicher, c) Gibt umgerechnet mit dem Wert 4,189 für das mech. Wärmeäquivalent: 79,78
s- W. A. Roth, d) Künftig K. J. abgekürzt.
H. Böttger.
830
184 a
Schmelzwärme in kg- Kalorien.
Lit. Tab. i86, S. 844.
Die Temperaturen in Kol. II liegen häufig unterhalb der wahren Schmelztemperaturen.
Es sind nur direkt kalorimetrisch gemessene Werte aufgenommen; indirekt ermittelte Werte findet man in Tab. i8(
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelzwärme
• für
I kg
1 g-
Mol.
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelzwärme
für
I kg
Mol.
Beobachte
Kohlendioxyd,
C02(5,ioAtm.)
Lithiumnitrat,
LiNOa. .
Natriumchlorat,
NaClOa .
Natriumchlorid,
NaCl . .
Natriumchromat,
NajCrOi.ioHzO
Natriumfluorid
Natriumhydr-
oxyd, NaOH
Natriumnitrat,
NaNOs . . .
Natriumphos-
phat,Na2HP04
. 12 H2O . .
Natriumsulfat,
NaaSO«. 10H2O
Natriumthiosul-
fat, NaaSzOs.
5 H2O
Orthophosphor-
säure, H3PO4 .
Phosphorige
Säure, H3PO3
Quecksilberjodid
HgJ2
Rubidiumhydr
oxyd, RbOH
Salpetersäure,
HNO3. . .
Schwefelsäure
HoSO.. . .
Schwefelsäure-
monohydrat,
H.SO. . H»0
Silberbromid,
AgBr . . . ,
Silberchlorid,
AgCl
Silbernitrat,
AgN03 . . .
,, . . .
Stannibromid,
SnBr« . . . .
Stickstoff pent-
oxyd, NjOs.
Stickstofftetr-
oxyd, N2O4.
-56,29°
250
265
255
804,3
10,5
23
992,2
318,4
310,5
333
36,1
31
9,86
18
18
250
301
-47
10,35
10,49
8,5
8,53
8,62
430
455
451
209
218
25,5
29,9
-10,14
43,8
88,5
49,6
48,4
123,5
36,0
39,2
186,1
40,0
62,97
45,3
66,8
51,2
37,6
25,71
37,44
9,79
15,8
9,54
8,77
24,031
22,82
25,98
31,72
38,97
39,92
34,91
36,08
38,38
12,6
21,3
30,7
17,6
15,2
7,07
6,26
1,93
6,10
5,25
5,15
7,22
12,3
13,4
7,82
1,60
5,355
3,69
23,9
16,5
9,3
2,521
3,072
4,44
1,62
0,601
0,860
2,358
I 2,239
! 2,559
3,68
4,52
4,63
4,05
4,18
4,45
2,37
3,05
4,40
2,99
2,58
3,10
2,75
76,67 ' 8,28
32,2 bis
37,2
2,96 bis
3,42
Kuenen u.
Robson
Goodwin u.
Kalmus
„
Foote u. Levy
Platoi)
Berthelot »)
Plato'")
V. Hevesy
Person ^)
Goodwin u.
Kalmus
Person *)
Cohen
v.Trentinaglia
Thomsen
Guinchant
V. Hevesy
Berthelot **)
„ ^)
Pickering ^)
Knietsch
Brönsted
Berthelot ^)
Luginin u.
Dupont
Pickering
Hammerl
Brönsted
Goodwin u.
Kalmus
,»
Robertson
Guinchant
Goodwin u.
Kalmus
Berthelot *)
Tolloczko
Berthelot 2)
Ramsay
Strontiumchlorid
SrCla
Thallobromid,
TlBr
Thallochlorid,
TlCl
Unterphosphorige
Säure, H3PO2
Unterphosphor-
säure, H4P2O6
Wasserstoffsuper-
oxyd, H2O2. .
872,3«
460
427
17,4
11
25,6
12,7
16,6
35,00
51,23
2,70
4,06
3,61
3,98
2,31
8,30
9,18
Plato^)
Goodwin u
Kalmus
Thomsen
Joly
de Forcrand
3. Organische Verbindungen.
a) Aliphatische Verbindungen.
Acrylsäure
..C3H4O.2 . . . .
Äthylenbromid,
C2H4Br2. . . .
Äthylenglykol,
C2H4(OH)2 . .
Ameisensäure,
CH2O2
Bromalhydrat,
CBrg.CHO. H2O
Buttersäure,
C4H8O2 ....
Caprinsäure,
C10H20O2 . . .
Caprylsäure.
C8ni602 ....
Chloralhydrat,
CCI3 . CHO .
H2O (frisch ge-
schmolzen) . .
(nach läng. Auf-
bewahren) . . .
Crotonsäure,
C4H6O2 ....
a-Crotonsäure,
C4H6O2 ....
Essigsäure,
C2H4O2 ....
Glyzerin,C3H803
Lävulinsäure,
CgHsOa . . . .
Laurinsäure,
C12H24O2 • . •
Myristinsäure,
Ci4H2802 . .
13»
1
37,0
8
9,55
13,0
13,527
-11,5
39,1
-7,5
-8,6
57,38
52,61
46,0
16,9
0
28,41
31,3
22,68
16
22,92
46
17,52 i
46
33,23
67,4
25,3
71,23
34,91
2,9bis5,6
43,66
16,59
16,54
16,6
43,8
46,3
46,4
45,82
43,10
13
42,5
18,97
28,0
44
43,69
53,8
47,48
2,66
2,44
2,54
2,66
2,64
2,42
5,05
2,50
3,90
3,30
2,90
5,50
2,16
3,00
2,621
2,63
2,78
2,78
2,75
2,59
3,91
2,20
5,60
8,74
10,87
Ruber u.
Schetelig
Pettersson*
Demerliac
de Forcran
Pettersson'
Berthelot»)
Bruner
Guillot
i
Berthelot*
,,
Bruner
Bogojawlen
Pettersson
deForcranc
de Visser
Marignac n:
Julius Me;
Luginin u.
Dupont
Berthelot*
Guillot
Stohmann
Wilsing
H. Böttger.
184 b
831
Schmelzwärme in kg-Kalorien.
Lit. Tab. 186, S. 844.
Die
Temperaturen in Kol. II liegen häufig unterhalb der wahren Schmelztemperaturen. ||
Schmelzwärme
Schmelzwärme
"hcf ^ny
Tempera-
tur der
fbr
Rpnharht^r
^ubstan7
Tempera-
tur der
ftr
R^^nliar'hf^r i
.. L'oLAllZ.
Schmelze
I ^S Mo^L
LJ^\JUtL\rll Lvi
0 u L/o 1 a 1 1 f 1
Schmelze
ikg
I g-
MoL
X^wVL/O^lIL&l 1
uure-
Dibromphenol,
rthvlester,
QH,Br2.(0H)
120
13,89
3,50
Werner 1
U;L'4(CH3)2 • •
49,5«
42.6 5,03
Bruner
p-Dichlorbenzol,
'
^Palmitinsäure,
28,5 7,3
Guillot
CH4CI,
52,0
29,9
4,39
Bruner
^ H,A . . .
äö,0
39,2 10,0
Bruner
Dimethyl-y-
.'onsäure,
Pyrron ,
_r:.,0,
12
18,98 1 3,00
Guillot
QH,0,.(CH,),
56,0
6,94
Poma
iteannsäure,
m-Dinitrobenzol,
Ci.HmOj . . .
64,0
47.6
13,5
Bruner
C.H4(N0i), . .
90
29,0
4,87
Robertson
-hvlcarbinol,
Diphenvl,
)j.C.OH
25,53
20,98
1,554
de Forcrand')
(QH/),
70,2
28,5
4,39
Eykman
an,
Diphenylamin*),
COj.NH,
48,7
40.8 3,63
Eykman
(CH5),NH . .
51,0
21,30
3.60
BattelU
., . .
»4
23,97
4.05
Stillman u.
b) Cy
kliscbe Verbindungen.
Swain
• rhenon.
■
Luginin u.
., . •
52,85
26,30
4,44
Bogojawlenski
.CO.QH5
20,1»
33,12
3,98
Dupont
p- Kresol,
Ol,C3H5.
CH,.CH4(0H)
34,0
26,3
2,84
Bruner
..OCH3 .
21,5
25,80
3,82
„
Menthol,
.QHä.NHj
-7,03*)
20,95
1,950
de Forcrand
CioHjoO ....
42,0
18,9
2,95
„
. CijHmO«
30
25,8 5,73
Tammann
Monobromkam-
azol,
66,0
27,9 5,08
Bruner
pher, CioHiäOBr
41,6
9,61
Battelli
-:ä)2N2. . .
69,1
29
5,3
Eykman
Naphthalin,
benzol.
CioHg
79,2
35,50
4,54
„
H5)sNjO. .
34,6
21,6
4,3
Bruner
„ .....
79,86
35,62
4,55
Pickering
79,97
35,68
4.57
Alluard
iv^ris.CO^o •
94,94
22,15
4,65
Bogojawlenski
„
80,05
34,69
4,44
Bogojawlenski |
ienzol, QH« . .
1,95
29,09 2,270
Pettersson u.
a-Naphtylamin,
i
(24,66t)
(1,92t)
Widman
QoHt.NHs. .
43,4
19,7
2,82
Battelli |
» • •
5,3
30,08
2,348
Fischer
99 • •
47,5
22,3
3,19
Bruner
M • •
5,4
30,18
2,356
Ferche
>» • "
50,1
25,59
3,66
Stillman u- ;
„ . .
5,41
29^3
2,297
Pickering
Swain
» • •
5,43
30.67
2,394
Bogojawlenski
Nitrobenzol,
n • ■
5,43
30,378
2,371
Demerliac
CHs.NO, . .
-9ßl
22,30
2,74
Pettersson u. 1
n • •
5,44
30,39
2,372
J. Meyer
Widman i
Senzophenon,
48,0
23,7
4,31
Bruner
„ • •
5,62 bis
22,6
2,78
Tammann*) i
(C,H5),C0 . .
48
23r4
4,26
Tammann
5,72
i
?etol, C,Hi,03
93
18,0
4,75
„
„ • •
5,82
22,46
2,76
J. Meyer 1
>- Bromphenol.
a-Nitronaphtha-
1
GsH4Br.(0H)
13
17,34
3,03
Werner
lin,CioH7.N02
56
25,32
4,38
Battelü i
'-Bromtoluol,
Pettersson u.
o-Nitrophenol,
1
CH,.QH4Br.
16,53
20,15
3.44
Widman
CH4(OH)(N02)
42,8
26,8
3,72
Bruner j
»
26,5
21,33
3,65
Luginin u.
„
44,51
30,90
4.30
Bogojawlemki i
'KWoranilin,
Dupont
Paraldehyd,
C,H,a.NH, .
69,0
37,2
4.74
Bruner
(C,H40), . . .
12,6
25,02
3,30
Luginin a. |
n-Chlomitroben-
Phenanthren,
Dupont
»l,CH4a.N0,
43,8
29,4
4,63
„
Ci4nio
100
25
4,45
Robertson
„
44,16
3101
4,96
B(M;ojawlenski
Phenol,
'~' '■ 'mitroben-
CH5.OH . . .
25,37
24.93
2,34
Pettersson u.
:H4C1.N0j
82,0
21,4
3,37
Bruner
Phenvlessigsäure,
Widman i
"lOrombenzol,
C«HiCH,.CX),H
74,9
25,4
3.45
Bruner |
C,H4Bri ....
84,9
20,6
4,86
„
„
76,71
30,00
4,08
Bogojawlenski ;
>, ....
87
20,3
4,79
Bogojawlenski
„
77
32
4,35
Robertson
-
. 186, 947; 1903) für Anilin
Phenvlhvdrazin,
C,H5'.NH.NH,
22,1
24,54
36,31
2,65
3.92
Berthelot 1*) ;
Luginin u.
•) de F. f
and (C r
5 g-caL pro
g, hält aber 39,9 g-cal. für richtiger.
Dupont
+) Die eir
geklammerten Zahlen sind in 0fvers.
.li- Vetensk. Fori
1. Stockholm 36, No. 3, 79, die anderen
-
1
;J- pr. Chem. 24
, 163; 1881 angegeben.
•) Vergl. 1
Roloff, Z
s. ph. a
1. 17, 344; 1895- 1
H. Bötl
tfcr.
832
184
Schmelzwärme in kg- Kalorien.
Lit. Tab. i86, S. 844.
Die Temperaturen in Kol. II liegen häufig unterhalb der wahren Schmelztemperaturen.
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelzwärme
für
I kg
Mol.
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelzwärme
für
ikg
Mol.
Beobachl
Thiosinamin,
NH2.CS.NHC3H5
Thymol,
Ch;>C.H3(0H)
p-Toluidin,
CH3.C6H4.NH2
>» • •
Tribromanilin,
QHzBraCNHs)
Tribromphenol,
CeHaBrsCOH) .
Veratrol,
C,H4(OCH3)2 .
p-Xylol, CsHio .
770
48,2
28,36
38,9
40,13
122
93
22 7
16
33.4
19,86
27.5
35.79
39,0
40,469
14.4
13.4
27.75
39.3
3.21
2,98
4.13
3.83
4,18
4.333
4.75
4.43
3.83
4.17
Robertson
Berthelot')
Eykman
Pettersson *)
Battelli
Demerliac
Robertson
Colson
o-Xyloldibromid,
C8H8Br2 . . . .
m- Xyloldichlo-
rid, CsHgClj .
o- Xyloldichlorid,
C8n8Gl2 • . . .
p- Xyloldichlorid,
C8H8CI2 . . . .
o-Xyloltetra-
chlorid, C8H6CI4
p- Xyloltetra-
chlorid, CgHgCU
Zimtsäure(Allo-)
C9H8O2 • . . .
950
77
34
55
100
86
95
58(^3)
24.25
21,45
26,7
29,0
32,7
21,0
22,1
26,4
6,40
5.66
4.7
5.1
5.7
5.1
Colson
I 5.4
1 Erstar-
I rungs-
27.4 wärme!
Roth
4. Mineralien und Gesteine.
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelz-
wärme für
1 kg
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur der
Schmelze
Schmelz-
wärme für
I kg
Beobacht
Äkermanit,
(Ca, Mg)4Si30io •
Anorthit, CaAl2Si208
Augit (Diopsid),
CaMg(Si03)2
Augitschiacke
1200"
1220
1225
Basalt
Calciummetasilikat,
hexagonal, CaSiOs
..
Calcium-Magnesium-
metasilikat(Ca,Mg)
SiOsmitsCaiiMg
1200
456*)
90 ± höch-
stens 15%
470*)
105 + höch-
stens 15%
456
102 ± höch-
stens 15%
93 t)
120
94
130 t)
472*)
100
425*)
ca. ICO ±
ca. 20%
Äkerman
Vogt
o
Akerman
Vogt
Akerman
Vogt
Tammann ^)
Rinman
Grüner
Tammann ^)
o
Akerman
Vogt
Akerman
Vogt
Calcium-Magnesium-
metasilikat (Ca, Mg)
Si03 mit 0,85 Mg:
0,15 Ca ... .
Diopsid
Eläolith
Enstatit, MgSiOs
..
Fayalitschlacke . .
Melilithschlacke . .
Mikroklin . . . .
Olivin, MggSiOi . .
Quarz, SiOa . . .
Rhodonitschlacke .
>1300»
ca. 1375
ca. 1040
1170
ca.l750
540*)
106 + 15
73 t)
125
575*)
ca. 85
91
83 t)
ca. 130
mindestens
135.3. viel-
leichtmind
Akerman
W. P. Wh
Tammann
Vogt
stens
258,9
45,7
Rinman
Tammann
Vogt
Cunninghs
Grüner
*) Totale Schmelzwärme, d. h. die Wärmeme)ie
die erforderlich ist, um i kg Substanz von 0° bis t-
rade zum geschmolzenen Zustand zu bringen.
t) Krystallisationswärme, d.h. Wärmemenge tb;
Übergang aus dem amorphen in den krystallisie 'X
Zustand pro kg.
5. Legierungen.
Prozentische Zusammensetzung
Blei
Zinn
Wismut
Zink
Zusammensetzung nach
Atomgewichten
Schmelz-
wärme für
I kg
Beobacijr
9,87
17,96
22,60
25,95
90,13
82,04
77,40
74,05
Pb + i6Sn
Pb + 8Sn
Pb + 6Sn
Pb + 5Sn
12,911
12,327
15,800
18,685
Mazzott i
Spring ^.
H. Böttger.
184 d
833
Schmelzwärme in kg- Kalorien.
1
Lit. Tab. i86, S. 844.
Die Temperaturen in Kol. II liegen häufig unterhalb der wahren Schmelztemperaturer
1.
5. Legierungen
( Fortsetzung.)
Prozentische Zu.sammensetzung
Zusammensetzung nach
Atomgewichten
Schmelz-
wärme für
I kg
Beobachter
Blei Zinn Wismut Zink
30,46 ' 69,54
Pb + 4Sn
11,552
Mazzotto*)
30,46 ' 69,54
„
17,000
Spring
36,88 6^,12
Pb - 3Sn
10,29
Mazzotto
36,88 63,12
„
15,475
Spring
46,69 ' 53,31
Pb -f 2Sn
10,496
Mazzotto*)
56,79 43,21
sPb + 4Sn
9,944
" V
63,66 36,34
Pb + Sn
9,417
„ ')
63,66 ; 36,34
„
11,60
Spring
70,03 29,97
4Pb + 3Sn
8,925
Mazzotto')
77,8 22,2
2Pb + Sn
7,944
„ »)
77,8 22,2
„
9,54
Spring
84,02 15,98
sPb + Sn
9,11
n
87,52 1 1248
4Pb + Sn
6,699
Mazzotto')
87,52 1 12,48
„
8,25
Spring
89,75 1 10,25
sPb + Sn
7,96
r»
91,32 1 8,68
6Pb + Sn
7,02
»
93,36 i 6,64
SPb + Sn
5,717
Mazzotto*)
96,56 j 3,44
i6Pb + Sn
5,514
" :>
10,94 , 89,06
Pb + 8Bi
10,182
„ ')
19,72 j 80,28
Pb + 4Bi
8,468
" J
32,95 1 67,05
Pb + 2Bi
6,359
„ ')
42,43
57,57
3Pb + 4Bi
4»744
" I!
49,57
50,43
Pb+ Bi
4»047
" )
56,72
43,28
4Pb -f 3Bi
3,783
" ^
66,28
33,72
2Pb + Bi
3,604
„ *)
- 79,72
20,28 !
4Pb + Bi
4^230
„ ')
88,70 ; 11,30
8Pb -r Bi
4,859
„ *)
6,55 , 93,45
Sn + 8Bi
11,436
„ ")
12,30 i 87,70
Sn + 4Bi
11,287
» •)
21,90 : 78,10
Sn + 2Bi
11,247
„ *)
29,61 70,39
3Sn + 4Bi
11,067
„ •)
35,94 i 64,06
Sn + Bi
11,573
„ ')
42,79 ; 57,21
4Sn + 3Bi
11,065
„ •)
52,87 47,13
2Sn + Bi
11,628
„ *)
69,17 30,83
4Sn + Bi
12,046
„ ')
81,77 ! 18,23
8Sn + Bi
12,592
„ ')
89,98 10,02 !
i6Sn + Bi
12,848
„ •)
78,40 21,60
2Sn + Zn
23,484
„ ')
87,98 j 10,02
4Sn -r Zn
20,707
" V
92,70 i
7,30
7Sn + Zn
16,20
„ ')
93,56
6,44
8Sn + Zn
17,634
„ ')
95,61
4,39
i2Sn -r Zn
16,252
„ ')
96,67
3,33
i6Sn -f Zn
15,455
„ ')
97,32
2,68
2oSn + Zn
15,091
„ ')
32,35 18,44
49,21
2Pb + 2Sn + 3Bi
5,766
4,496
Person*)
j Darcetsche Legierung (Schmp. 96')
,24,97 14,24 50,66 '10,13 Cadmium
4Pb + 4Sn + 8Bi + 3Cd
8,395
Mazzotto*)
Lipowitzsche Legierung (Schmp. 75,5")
24,00 27,34 48,66 1
Pb + 2Sn + 2Bi
6,848
„ •)
^ Rosesche Legierung (Schmp. 98,8")
4,687
Person*)
1^25,85 14,73 52^43 6,99 Cadmium
2Pb + 2Sn + 4Bi + Cd
7,779
Mazzotto *)
Woodsche Legierung (Schmp. 75,5")
31,8 , 36,2 32,0 (Schmp. 145")
Pb + 2Sn + Bi
7,63
Person ')
90 10 Antim
on
'36")
ist, um I kg Substanz vc
28,0*)
m 0" bis gera(
Ledebur
ie zum voll-
Britanniame
tall (Schmp. 2
1 *) Totale Schmelzw
arme (Wärmemenge, die nötig
lindigen Schmelzen zu erhitzen).
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
H, Böttger. 53
834
185
Verdampfungswärme in kg- Kalorien.
(Direkte kalorimetrische Bestimmungen.)
Lit. Tab. i86, S. 844.
1. Elemente (u. Luft).
Substanz
Tempera'
tur des
Dampfes
Verdampfungs-
wärme
I kg
I g-
Atom
Beobachter
Substanz
Tempera'
tur des
Dampfes
Verdampfungs-
wärme für
I kg
Atom
Beobachte
Brom
Chlor
Jod
Luft, bei 21 Proz,
Sauerstoff .
Luft, bei 22,5 Pr,
Sauerstoff .
Luft, bei 48 Proz,
Sauerstoff .
Luft, bei 56 Proz,
Sauerstoff .
Luft, bei 66,5 Pr,
Sauerstoff .
Ö8»
61,55
-22
+ 8
-35,8
ca. 174
45,6
41,0
43,7
50,95*
67,38
62,7
61,9
(a59K.J.t)
23,95
44,02
45,4
50,6
50,7
57,9
3,64
3,28
3,48
2,39
2,22
2,19
(9,146
K.J.)
3,04
Andrews
Thomsen '^)
Berthelot u.
Ogier*)
Regnault *)
Knietsch
,,
Estreicher u.
Schnerr
Favre u.
Silbermann
J.S.Shearer^)
„ ')
„ ')
„ ')
„ ')
Luft, bei 72 Proz.
Sauerstoff. . .
Luft, bei 90 Proz.
Sauerstoff. . .
Luft, bei etwa 93
Proz. Sauerstoff
Quecksilber
Sauerstoff.
„ (von 76 cm
Druck) . .
„ (V. 763 mm
Druck) . .
Schwefel . . . .
Stickstoff ....
„ (v.76cm
Druck) .
51,7
59
350°
358,4
0
20
-188
- 182,93
316
-195,65
50,8
62,00
67,8
31,28
31,71
58,0
|(24i,7K.J.)
60,9
50,97
51,30
362,0
49,83
47,65
12,4
13,6
6,26
6,34
0,93
0,97
0,815
8,21
11,58
0,698
0.668
* Ganze Verdampfungswärme bei Atmosphärendruck (0° bis Dampfzustand bei der betr.
t K.J. = Kilojoule. Bei Estreicher u. Schnerr sind die in Kai. angegebenen mol. Verd.
neusten At.-Gew. berechnet und gegenüber dem Original gekürzt.
2. Anorganische Verbindungen.
J.S.Sheare;
Behn
Person')
Kurbatoff
nach Lewis
>, „
Estreicher
Shearer'*)
Alt I
Barschall
Person')
Shearer*)
Alt
Temp.).
-W. mit d),
■ i
Substanz
Tempera-
tur des
Dampfes
Verdampfungs-
wärme für
I kg
I Mol.
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur des
Dampfes
Verdampfungs-
wärme für
I kg
I Mol.
Beobacht
Ammoniak, N H3
Ammoniumchlo-
rid, NH4CI . .
Arsentrichlorid,
ASCI3
BortrichloridBClj
Bromwasser-
stoff, HBr . .
Chlorsulfonsäure,
Gl. SO,. OH .
-33,4°
-33,46
7,8
11,04
16,0
17
350
10
-88
-69,86
158
321,3
(1343,8
K.J.)
341
294,21
291,32
297,38
296,5
709
69,74**
38,3
51,61
(si6,a
K.J.)
48,68
(203,7
K.5.)
110,4 12,9
5,46
(22,85
K.J.)
5,81
5,010
4,961
5,064
5,05
37,9
4»50
4,18
^K'ff
3,940
(16,48
K.J.)
Estreicher u.
Schnerr
Franklin u.
Kraus
Regnault *)
V. Strombeck
Marignac
Regnault *)
Berthelot «)
Elliott u.
Mo Intosh
Estreicher u.
Schnerr
Chlorwasser-
stoff, HCl .
Fluorwasser-
stoff, HF . . .
Jodwasserstoff HJ
Kohlendioxyd,
CO2, fest . .
-84,3«
-83
„ flüssig
-37,2
-56,24
u. 5,10
Atm.
Druck
25
98,75
(4i3,2K.J.)
97,5
(4o8,7K.J.)
360,0
35,0
|(I46,9K.J.)
33,94
i4a,oK.J.)
138,7"
142,4
86,1
3,601
(15,06
KJ.)
3,56
7,20
4,48
(18,80
K.J.)
4,34
(18,12
K.J.)
6,26
3,79
72,23 I 3,18
Ganze Verdampfungswärme.
Ogier^)
** Ganze Verdampfungswärme bei Atmosphärendruck.
Estreichei
Schnerr
Elliott u.
Intosh
Guntz
Elliott u.
Intosh
Estreiche
Sehnen
Favre
Behn
Kuenen
Robsor
Cailletet
Mathia
H. Böttger.
185 a
835
Verdampfungswärme in kg-Kalorien.
Lit. Tab. i86, S- 844.
2. Anorganische Verbindungen. (Fortsetzung.)
Substanz
Tempera'
tur des
Dampfes
Verdampfiings-
wärme
ikg
I Mol.
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur des
Dampfes
Verdampfungs-
wärme
I kg
I Mol.
Beobachter
Kohlendioxyd,
CO2, flüssig.
iCohlenoxyd, CO
Kohlenstofftetra-
chlorid, CCI4
hosphortri-
chlorid, PCI3 .
i'hosphoroxy-
chlorid, POCI3
^yrosulfuryl-
chlorid, S2O5CI2
alpetersäure,
HNO3
jchwefelchlorür,
SjCU
ichwefeldioxvd,
SO2 . . . .'. .
ichwefelkohlen-
stoff, CS,. . .
0»
0
6,5
22,04
29,85
30,0
30,82
0
0
76,2
76,2
77,75
70
80
100
160
78,5
140
86
138
-11,16
-10,1
0
0
30
60
65
0
0
14,1
16,1
46,1
46,2
46,6
100
140
57»48
56,25
50,76
31,80
14,40
11,60
51,2
52»o
51.9
46,35
61,96*
46,4
46,85
46,77
46,00
64,9*
71,0*
67,24**
5i»42
52,6
61,2
"5,1
49,4
95,3 i
n'
96,2
K40l,aK.I.);
91,7 '
91,2 !
2,529
2,475
2,233
1,399
0,634
5,10
0,164
1,43
8,0
8,0
7,13
7,14
7,21
7,20
7,08
80,3
69,0
68,4
90,0
89,5
86,9
83,81
94,78*
86,67
105,7
100,48*
102,36*
7,07
, 8,1
i
13,2
7,25
6,7
i 6,11
6,16
5,88
5,84
5,14
4,42
4,38
6,85
6,81
6,61
6,38
6,60
8,05
Cailletet u.
Mathias
Chappuis
Mathias *)
Cailletet u.
Mathias ^)
„ *)
Nach Waiden
Regnault *)
Winkelmann
Wirtz
„
Marshall
Tyrer
S. Youngt)
,,
Regnault *)
Andrews
Nach Waiden
OgierV)
Berthelot ^)
Ogier^)
Estreicher u.
Schnerr
Estreicher
Chappuis ^)
Cailletet u.
Mathias*)
Regnault*)
Winkelmann
Koref
Wirtz
»>
Andrews
Person ')
Regnault*)
Schwefelsäure,
H2SO4
Schwefeltrioxyd,
SO3, fest . . .
Schwefelwasser-
stoff HjS . . .
Siliciumchlorid,
SiCU
Stannichlorid,
SnCU
Stickstoffoxydul,
NjO
Stickstoffpent-
oyd, N205,flüss.
Stickstoffper-
oxyd, N2O4 .
SulfuryJchlorid,
SOaQj
Thionvlchlorid,
SOCI2
Wasser, HjO ft)
326°
18
-61,37
112,5
110
120
-20
0
20
35
36,4
50
18
69
82
0
0
0
0
99,81
100
100
100
100
100
100
100,02
230
100
11,98
147,4 {11,79
136,9 4,65
(576,4K.J.) (i9,6K.J.'
131,98
37,3
30,53
46,84**
31,17
4,497
f 18,81
■k.J.)
6,35
7.96
8,13
30,54 j 7,96
100,0
66,9
59,5
43,25
9,87
44,8
93,5
93,5
52,4
49,449
54,45
596,8
606,5
589,5
599,92
535,77
535,9
532,0
536,6
4,42
2,94
2,62
1,90
0,43
o
4,84
8,66
8,66
7,1
6,675
6,48
10,75
10,93
10,62
10,811
9,65
9,65
9,58
9,66
9,65
535,7
636,2*
637,0*
636,19*
676,6*
538,9ttt9.7^
(aasiK J.) (g'^^
Person ')
Berthelot")
Elliott u. Mc
Intosh
Estreicher u.
Schnerr
Ogier")
Andrews
Regnault*)
S. Young
Das Intervall
ist loo* bis
318,7».
S. Young
Favre
Cailletet u.
Mathias *)
Berthelot*)
Berthelot u.
Ogier*)
Berthelot*)
Ogier*)
Trautz
Ogier*)
Dieterici
Regnault*)
Winkelmann
Svensson
Favre u.
Silbermann
Andrews
Schall
Marshall u.
Ramsay
Kahlenberg
Berthelot
Regnault *)
Luginin *)
Regnault*)
Richards u.
Mathews
* Ganze Verdampfungswärme. ** Ganze Verdampfungswärme bei Atmosphärendruck, f) Die Werte
der Verdampfungswärme sind nach den Berechnungen von J. E. Mills für das Intervall 70 — 283,75'» d. h. bis
zur kritischen Temperatur von 10 zu 10° fortschreitend angegeben, ft) Eine Tabelle über die Verdampfungs-
hvärme des Wassers zwischen o und 100° gibt A. W. Smith, Phys. Rev. 26, 192, 1908. tt+) 21 "-Kai.
H. Böttger. 53*
836
185 b
Verdampfungswärme in kg- Kalorien
Lit. Tab. 186, S. 844.
3. Organische Verbindungen.
a) Aliphatische Verbindungen.
Verdampfungs-
Verdampfungs-
Tempera-
wärme
Tempera-
wärme
Substanz
tur des
Beobachter
Substanz
tur des
Dampfes
Beobachter
Dampfes
ikg
I Mol.
I kg
I Mol.
Acetal,CH3.CH.
Äthylalkohol,
.(OC2H5)2 . .
66,2
7,8
Luginin*)
C2H5OH. . . .
78,10
205,07
9,43
Wirtz
Acetaldehyd,
„
208,92
9,62
Favre u.
CH3.CHO . .
136,4
6,00
Berthelot 3)
Silbermam
Aceton,
„
78,2
216,4
9,95
Brown
(CHa)2.C0. .
0«
140,5
8,15
Regnault ^)
„
78,2
216,5
9,96
Marshall u.
»
0
139,9
8,11
Winkelmann
Ramsa]
»>
56,6
125,28
7.27
Wirtz
„
203,05
9,34
Kahlenberg
j»
56,6
155,21*
>,
„
78,2
201,47
9,28
Luginin*)
„
100
171,98*
Regnault *)
„
80
206,4
9,50
S. Young
„
140
181,69*
>,
s. Bern, t)
Acetonitril,
S. 835.
CH3CN ....
80,5
173,6
7,12
Kahlenberg
„
100
267,3*
Regnault *)
»
81,64
170,6
7,00
Luginin ^)
»'
150
285,3*
)>
Acetylchlorid,
Äthylalkohol mit
..CH3COCI . . .
78,85
6,19
Berthelot u.
..0,5% Wasser.
78,4
214,25
9,85
Brix
Äthyläther,
Ogier^)
Äthylamin,
iCUihO . . .
-3,7
94>4
6,99
Ramsay u.
Young^)
_ CiHä.NHj . .
Äthylbromid,
146,2
6,58
H. Gautier
»>
0
93,50
6,92
Winkelmann
CsHsBr . . . .
38
61,65
6,72
Berthelot "*)
»
0
94>o
6,95
Regnault*)
»
38,2
60,37
6,62
Wirtz
»
15,5
89,25
6,60
Ramsay u.
Young ^)
„
Athylchlorid,
38,2
68,54*
„
»
30
85,18
6,30
S. Young
G2H5CI . . . .
12,5
97,7**
Regnault*)
s. Bern, t)
S. 835. Das
Intervall ist 0
Athyldimethyl-
21,17
100,09*
» 1
bis 193,8°
carbinol, (CH3)2
»
34,5
88,39
6,54
Wirtz
.C(OH).C2H5 .
107,38
9,45
Diakonoff
»>
34,5
106,99*
„
(Tertiärer Amyl-
»
34,74
86,44
6,39
Tyrer
alkohol) ....
106,08
9,33
Luginin *)
„
34,83
84,5
6,26
Ramsay u.
Äthylenbromid,
Young ^)
C2H4Br2 ....
43,8
8,23
Berthelot":
>»
34,9
90,0
6,66
Brix
Äthylenchlorid,
>»
34,9
90,45
6,69
Andrews
C2H4CI2 ....
97,7**
Regnault*)
»
91,11
6,74
Favre u.
Silbermann
Äthylenglykol,
0
85,40
8,45
Jahn
»
40
82,83
6,13
S. Young
s. 0.
„CaHilOH), . .
Äthylenoxyd,
194,49
12,06
Luginin*)
»
50
115,11*
Regnault 5)
„CaH.O
138,6
6,10
Berthelot"
»
100
133,44*
»
Äthylidenchlorid,
>»
120
140,0*
,»
CH3.CHCI2. .
67,0
6,63
Berthelot i
"
120,9
62,5
4,63
Ramsay u.
Ogier
Äthylalkohol,
Young ^)
>,
Ö
76,77
7,60
Jahn
CjHfiOH. . . .
0
236,5
10,88
Regnault*)
Athylisobutyl-
»1
0
229,04
10,53
Jahn
äther.
»>
0
234.14
10,77
Svensson
_ C2H5 . 0. C4H9
79
74,9
7,64
Nagornow
»
20
252,0*
Regnault *)
Äthyljodid,
Rotinjai
>»
50
264,0*
»
C2H5J
58,95**
Regnault *}
»
70
209,9
9,65
S. Young
s. Bern, t)
S. 835. Das
Intervall ist
71,3
46,87
47,6
7,31
7,42
Andrews
Marshall
"
46,0
7,17
Kahlenbers
0-343,1".
Äthylnormal-
1
»»
77,9
202,4
9,29
Andrews
propyläther
»
78
206,4
9,49
Schall
CoHs.O.CsHt
60
82,7
7,28
Nagornow •
»
78,1
erdampfu
254,67*
Wirtz 1
Atmosph
Rotinja \
* Ganze V
ngswärme. ** Ganze Verdampfungswärme bei
ärendruck. j|
n. Bött
ger.
185 c
837
Verdampfungswärme in kg- Kalorien.
Lit. Tab. i86, S. 844.
3. Organische Verbindungen. (Fortsetzung.)
Substanz
Tempera-
tur des
Dampfes
Verdampfungs-
wärme
I kg I Mol.
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur dea
Dampfes
Verdampfung«
wärme
I kg I Mol
Beobachter
Allylalkohol .
Ameisensäure,
CH.Oa- - . -
Ameisensäure-
äthvlester
H.COz-QjHö
Ameisensäure-
isoamylester
H.COj.QHn
..
Ameisensäure -
isobutylester,
H.CO2.C4H9. .
>.
Ameisensäure-
methvlester
HCOo.CH. . .
^meisensäure-
propylester,
H.COj.CjH,
100"
101
0
50
53,0
54,2
54,3
54,3
60
123,2
124.0
98,0
98,2
30
31,8
32,5
32.9
40
0
80
80,9
163,29 I 947
120,7 j 5.55
103.7 4.77
120,36
120,37
"3.25
97.92
100^4
92,15
100,1
105,3
94.4
5.54
5.55
8,38
7.25
7.43
6,82
7.41
7,79
6,98
98.9 7.32
95,82 7,09
75.75
71,65
8,55
8,31
77,0 7,85
80,12 I 8,17
114,27 ' 6,860
110,1 I 6,61
110,45 i 6,630
117,1 ' 7,03
115 6,9
6,675
111,25
105.37
87,49
90,2
9,27
7.70
7.94
Luginin *)
Favre u.
Silbermann
Berthelot u.
Ogier»)
Marshall
Brown
Jahn
S. Young
s. Bem t)
S. 835. Das
Interv. reicht
von 50* biä
235,3*.
Berthelot u.
Ogier»)
Schiff
Brown
Andrews
Marshall u.
Ramsay
Kahlenberg
S. Young s.
Bem.t)S.835.
Brown
Schiff
Schiff
Brown
. Young
s. Bern, t)
S. 83s. Das
Interv. reicht
V. 30 bis 214°
Marshall u.
Ramsay
Brown
Andrews
Berthelot u.
Ogier»)
S. Young s.
Bem.t)S.835.
Jahn
S. Young
s. Bem. t) S.
835. Das In-
tervallreicht
von 70 bis
264,85*
Marshall u.
Ramsay
Ameisensäure-
propylester,
H.CO2.C3H7
Amyläther,
(C5H„),0 . .
Amylalkohol
(Gärungs-)
CsHn.OH . .
„(aktiver)
„(tertiärer)
s.f. Äthyldime-
thylcarbinol
Amylamin,
CäHn.NHj
Amylbromid,
CsHnBr. .
Amylchlorid,
CsHua . . .
Amylen, CgHi
Amyljodid,
C5H11J . . .
Buttersäure,
C4H8O2 • • .
Buttersäure-
äthylester,
C1H5 . C4H7O2
Buttersäure-
isoamylester,
CsHji . C4H7OJ
Buttersäure-
isobutylester,
C4H9 . C4H7O2
Buttersäure-
methylester,
CHa.QHjOj .
81,20
81,2
90
131
95
18,5
1&4
163
119,0
120,6
178,0
169,4
156,7
157
100
102,3
102,5
85.25 7,50
90,36 7,95
84.97 ; 7,49
69,4 lii.o
121,37 10,68
123,79 10,89
211,8**
120,0
115,91
113,66
10,56
10,20
10,00
98,75
8,59
48,3
7,3
56,3
75,0
6,0
5,25
47,5
9,4
114,67
10,09
114,0
113,96
10,03
10,03
71,5
73.65
8,29
8,54
59,4
61,79
9,38
9,76
61,9
64.59
8,9
9.31
87,33
8,91
86,0
77,80
8.77
7.93
77.25
79,75
7,88
8.13
Schiff
Brown
S- Young s.
Bem.t)S.835.
Favre u.
Silbermann
Diakonoff
Regnault*)
Schall
Luginin *)
Kahlenberg
Berthelot '»)
»)
., *)
,. '»)
Favre u.
Silbermann
Schall
Brown
Schiff
Brown
Schiff
Brown
Schiff
Brown
Favre u.
Silbermann
Schall
S- Young
s. Bem. t)
S. 835. Das
Interv. reicht
von 100 bis
281,3*
Schiff
Brown
Ganze Verdampfungswärme bei Atmosphärendruck.
H. Böttger.
838
185d
Verdampfungswärme in kg- Kalorien
Lit. Tab. 186, S. 844.
3. Organische (aliphatische) Verbindunge
n. ( Fortsetzung.
Verdampfungs-
Verdampfungs-
Substanz
Tempera-
wärme
Beobachter
.Suhstany
Tempera-
tur des
Dampfes
wärme
Rf^AHi/'htP*'
Dampfes
I kg
I Mol.
OUi.'Ottlll£>
I kg
I Mol.
JJC*JUaCllLC
-
Buttersäure-
Diamylen,
methylester,
(CsHio)^ • • • .
49,5
6,9
Berthelot ")
CH3.C1H7O2 •
102,70
79,7
8,1
Marshall u-
Ramsay
Dicyan, (CN),> .
Dichloressig-
0«
103,0
5,36
Chappuis ^)
»>
110
76,09
7,77
S. Young
säure, CHC1.>.
Buttersäure-
COOH
138,4
79,1
10,2
Luginin^)
propvlester.
Diisobutyl, CsHis
90
70,03
7,99
S. Young,
C3H7.C4H7O, .
143,6
66,2
8,6
Schiff
s. Btm. t) S
»»
143,6
68,29
8,89
Brown
835. Liter
vall: 90 bis
376,8".
Butylalkohol,
normaler,
j.
100
68,12
7,78
C4H9{OH). . .
116,8
143-25
10,611
„
Diisobutylamin,
„
106,48
138,87
10,287
Luginin*)
NH(C4H9)2 • .
65,85
8,51
Kahlenberg
Butylalkohol,
Diisopropyl,
sekundärer,
CsHu
50
77,90
6,708
S. Young,
C^HflCOH) . . .
100,2
130,2
9,65
Brown
s. Bern, t) S
Butylalkohol,
tertiärer,
835. Inter
vall : 50 bis
327,35".
C4H»(0H) . . .
83
130,4
9,66
,,
j.
60
76,20
6,562
Butyronitril,
Dipropylamin,
C3H7.CN . . .
115,41
7,971
Luginin *)
NH(C3H7)2 . .
75,69
7,654
Kahlenberg
Capronitril,
Dipropylketon,
(CH3)2.CH.CH2
(C3H7)2.CO. .
143,9
75,94
8,67
Luginin^)
.CH2.CN. . . .
156,48
88,09
8,553
„
„
75,73
8,64
„ ')
Caprylsäure-
Essigsäure,
äthylester,
C2H4O2 ....
110
92,79
5,570
S. Young,
C2n6 . CsHigOa
207,6
60,46
10,41
j^
s. Bern, t) S
Cetylalkohol
58,08
10,00
Brown
835. Inter
vall: 20 bii
331,6".
(Äthal),C,6H340
58,48
14,17
Favre u.
„
117,4
97,05
5,83
Brown
Chloral,
Silbermann
„
118
84,9
5,09
Berthelot u-
CCI3.CHO . .
54,1
8,0
Berthelot«)
Ogier*
Chloralhydrat,
„
118,5
97,0
5,82
Marshall u-
CCl3.CH(OH)3
132,3
21,9
j,
Ramsa;
Chloroform,
„
119,2
89,79
5,390
Luginin')
CHCI3
0
67,0
8,00
Regnault *)
„
120
94,38
5,666
S. Young, !
„
0
67,0
8,00
Winkelmann
Bem.t)S.83:
„
60,9
58,49
6,98
Wirtz
„
101,91
6,118
Favre u.
60,9
72,82*
58,4
6,97
Marshall
Essigsäureanhy-
Silberman
»»
61,52
59,29
7,08
Tyrer
drid, (C2Hs02)20
137
66,1
>74
Berthelot')
»
100
100
80,75*
89,00*
Regnault*)
Essigsäureäthyl-
ester,
i.**^
«^ /U2.J
Chlorpikrin,
C2 H5 . Cj H3O2 •
0
102,14
8,99
Jahn
CCWNOa) . . .
50,2
8,3
Nach Waiden
„
154,49**
Regnault *)
Cyanchlorid,
„
105,80
9,317
Favre u.
CNCl
12,7
135,0
8,30
Berthelot ")
Silbermar
Cyanwasserstoff,
„
70
87,42
7,700
S. Young,
HCN
20
210,7
5,69
99
s. Bern, t)
Dekan, CioHjj .
159,45
60,83
60,06
8,65
8,54
Luginin ')
835. Intf
vall: 70 t
350,1».
Diäthylamin,
,,
73,1
84,28
7,422
Wirtz
(C2H5)2NH . .
58
91,0
6,65
Nadejdine
73,1
125,62*:
„
Diäthylketon,
„
74,0
105,0 1
9,25
Schall
(C2H5)2.CO. .
102,46
90,54
7,794
Luginin ^)
,,
74,6
92,68
8,162
Andrews
>'
erdampfu
90,90
ngswärm
7,825 „ *) 1
,•
77,0
Atmosph
83,1 1
ä rendruck
7'32
Schiff
* Ganze V
e. **
danza Verdam
pfungswärme bei
H. Böttger.
185 e
839
1
Verdampfungswärme in kg- Kalorien
Lit. Tab. 186, S. 844.
3. Organische (aliphatische) Verbindungen. (Fortsetzung.)
Verdampfungs-
Verdampfungs-
Tempera-
wanne
Tempera-
warme
Substanz
tur des
Rftnharhfpr
^iiH^tiinz
r
Rpobarhfpr
Dampfes
.*.
I Mol.
U WVl-r A^II L&i
OUL/OlAlt£.
tur des
Dampfes
ikff
I Mol.
XJ &\^IL/ AC<1 b vi
Essigsäureäthyl-
Hexan, CgHu •
68«
79,4
6,84
Mabery u.
ester,
Goldstein
CjHs . C2H3OJ •
77,loo
77,3
80
88,1
88,37
85.78
7,76
7,782
7Ö54
Marshall u.
Ramsay
Brown
S. Young, s.
Bem.t)S.835.
.,
70
79,2
79,19
6,82
6,819
Marshall
S. Young,
s. Bem. t) S.
835 Inter-
vall: 60 bis
„
90,9
8,00
Kahlenberg
M
80
77.55
6,678
1 Essigsäurebutyl-
Hexylen, CbHij.
0
92,76
7,801
Jahn
ester,
Isoamylalkohol,
C4H9 .CjH302 •
124,2
73.9
8,6
Brown
hauptsächl. in-
Essigsäureiso-
aktiv, QH,,. OH
131,6
125,1
11,02
Brown
amylester,
Isoamylalkohol,
! C5H11 . C2H3O1
142,0
66,35
8,63
Schiff
hauptsächl. ak-
„
143,6
69,0
9,0
Brown
tiv, CäH„. OH.
130,1
124.7
10,99
„
Essigsäureiso-
Isobuttersäure,
butylester.
C4H8O*
154
"1,5
9,82
„
C^Hg. CjHiOj •
116
216,8
72,46
69,9
8,41
8,12
Schiff
Isobuttersäure-
äthylester.
Essigsäure-
CH5.C4H7O,.
109,8
71,95
8,35
„
methylester,
jj
110
6g,2
8,0
Schiff
CHs • C2H3O2 •
0
50
113,86
100,34
8,431
7.430
Jahn
S- Young,
Isobuttersäure-
isoamylester,
s Bern, t) S.
835. Inter-
vall: 50 bis
C5HH.C4H7O2
168
57,65
9,12
,»
Isobuttersäure-
333.7°.
isobutvlester.
,,
56
110,2
8,160
Andrews
QHs.CiHTO...
148,6
59,95
8,64
»»
"
57,1
97'0
7,18
Marshall u-
Ramsay
Isobuttersäure-
148,4
63,4
9,1
Brown
»
57,3
93'95
6,957
Schiff
methvlester.
„
98,26
7,276
BrowTi
CH3.C4H7O, .
90
76,32
7,79
S. Young,
' „
60
98,59
7.301
S. Young, s.
s. Bern, t) S.
Essigsäure-
Bem.t)S.835.
835 Inter-
vall: 40 bis
propylester,
267,55".
CsHj.CjHaOz.
100
79,80
8,15
S. Young,
». Bern, t) S.
835. Inter-
vall: 90 bis
376,3 *.
»»
92,8
92,4
92,5
75,0
79,07
75,5
7.66
8,07
7,71
Marshall u.
Ramsay
Brown
Schiff
»,
101,25
102,3
83,2
77'3
8,5
7,9
Marshall u.
Ramsay
Schiff
»
Isobuttersäure-
propylester.
100
74,77
7,63
S. Young, s.
Bem.t)S.835.
'>
102,3
110
80,45
78.23
8,21
7,99
Brown
S. Young, s.
C3H7 . C4H702 .
Isobutylalkohol,
134,0
63,9
8,3
Schiff
aykol/'
Bem.t)S.835.
C4Hv{0H) . . .
108,2
138.4
10,25
Brown
QH^lOH), . .
190,90
11.845
Luginin')
„
107,67
134.34
9,952
Luginin *)
Heptan. C;Hi8 .
90
77.77
7,79
S. Young,
s. Bern, t) S.
835. Inter-
vall: 70 bis
Isopentan,CsHi2
30
81,43
5,87
S. Young,
s. Bern, t) S.
835. Inter-
vall: 10 bis
366,850.
187,8».
"
98
74.0
7,41
Mabery u.
Goldstein
Isopropylalkohol.
27—28
88,71
6,397
Vogel
100
75,80
7,59
S. Young, s.
Bem.t)S.835.
C3H7(0H) . . .
,»
82,85
82,19
161,1
157,82
9,68
9.479
Brown
Luginin*)
Heptylalkohol,
I so valeri ansäure,
i normaler.
C5H10O2 . . . .
176,5
101,03
10,31
Brown
! C,H,5(0H) . .
176,1
105,0
12,2
Brown
Isovaleriansäure-
1 Hexan, CH,« .
0
89,16
7,678
Jahn
äthylester,
;
1
66,9
81,85
7,048
Ty er
C2H5 .C5Ha02 .
143,6
67,84
8,83
"
H. Böttfer.
840
185 f
Verdampfungswärme in kg- Kalorien
Lit. Tab. I
86, S. 844.
3. Organische (aliphatische) Verbindungen. (Fortsetzung.)
Verdampfiings-
Verdampfungs-
Tempera-
wärme
Tempera-
wärme
^iihstan7
tur des
Dampfes
\K^c^'Äc\\\^x
*siih^t;in7
tur des
Beobachter
OUiUOLAilAi
I kg
I Mol.
i-ß^yjVJ iX\^\\\,^k
%J\A\J^ LAIlf*
Dampfes
I kg
I Mol.
Isovaleriansäure-
Methylchlorid,
isobutylester,
CH3CI
0»
96,9
4,89
Chappuis ^)
C^Hg . C5H9O2 .
169,40
60,41
9,55
ßfown
Methylenchlorid,
Isovaleriansäure-
CHjCU ....
75,3
6,40
Berthelot u.
methylester,
Ogier«
CHS.C5H9O2 .
116,2
72,38
8,40
»
Methylhexyl-
Kohlensäure-
keton.
diäthylester,
CHs.CO.QHu
71,11
9,11
Luginin*)
(CH5)2.COa .
126,28
72,85
8,60
Luginin*)
Methyljodid,
,,
73,07
8,63
„ *)
CH3J
42 2
46,1
6,54
Andrews
Kohlensäure-
,,
45,9
6,51
Marshall
dimethylester,
Methyliso-
(CH3)2.C03. .
90,3
87,87
7,913
„ ^)
propylketon.
„
88,26
7,948
„ *)
CH3.CO.C3H7
94,04
88,67
7,632
Luginin^)
Mesityloxyd,
„
89,87
7,736
„ '')
(CH3)2.C:CH
Nitroäthan,
.CO.CH3. . .
85,74
8,409
„ *)
C2H5.NO2 . .
92,0
6,90
Berthelot")
Methyläthyl-
Nitromethan,
keton,
CH3.NO2. . .
"5
7,0
,»
CH3.CO.C2H5
„
79,54
103,44
103,77
7,454
7,478
Nonylsäure-
äthylester,
Methyläthyl-
C2H5. C9H17O2
227
50,08
9,32
Brown
ketoxim,
Oktan, normales,
(PJJ;>CN(OH)
Methylal,
197,71
"5,73
10,078
„ =)
CsHig
120
71,43
8,15
S. Young,
s. Bern, t) S
835. Intel
vall: 120 bi
CH2.(OCHs)2.
42
89,9
6,88
Berthelot u.
296,3».
Methylalkohol,
Ogier
„
124,9
70,92
8,09
Luginin ^) *)
CHalOH) . . .
0
289,17
9,263
Ramsay u.
Young *)
„
125
71,1
8,12
Mabery u.
Goldsteil
»
0
292,22
9,3605
Jahn
„
130
70,04
7,99
S. Young, s
„
50
274,14
8,781
i Ramsay u.
1 Young 3)
Bem.t)S.83f
»
60
269,41
8,630
Oktylalkohol,
,1
60
269,41
8,630
S. Young,
normaler.
s. Bem. t) S.
CsHi^.OH . .
196
97,46
12,68
Brown ^
835, Inter-
vall: 0—340".
Oktylalkohol,
yf
261,6
8,38
Marshall
sekundärer,
9t
64,5
267,48
8,568
Wirtz
C8H17.OH . .
180
94,48
12,30
„ 1
yt
64,5
307,01*
»
Orthokieselsäure-
■
65,8
263,7
8,45
Andrews
äthylester.
\
66,2
262,2
8,40
Brown
Si(OC2H5)4 . .
33,65
7,02
Ogier 5) 1
„
66,5
261,7
8,38
Schall
Oxalsäure-
»>
70
264,51
8,473
Ramsay u.
Young *)
diäthylester,
C>04(C2H5)2 . .
184,4
72,72
10,62
Andrews
»
70
264,51
8,473
S. Young, s.
Bem.t)S.835.
Pentan,"c5H,2 •
0
67,58
74,89
9,87
5,399
Luginin*)
Jahn
n
100
246,01
7,880
Ramsay u.
Young'')
„
30
85,76
6,183
S. Young, !
Bem. t)
S. 835.
150
206,13
6,603
^
tf
aoo
151,84
4,863
,,
„
40
84,31
6,078
„
n
„
230
238,5
84,47
44,23
2,706
1,417
„
„
Propionitril,
C2H5.CN . . .
97,16
134,40
7,399
Luginin*)
Methylbutyl-
keton,
Propionsäure,
CsHgO, ....
140,6
128,93
9,547
Brown
CH8.CO.C4H9
127,61
82,91
8,299
Luginin ^)
„
91,44
6,777
Luginin')
»
'^erdampfi
82,35
ingswärm
8,243
„ *)
■'.
* Ganze \
e.
H. Böttfer.
185 g
841
Verdampfungswärme in kg-Kalorien.
Lit. Tab. i86, S- 844.
3. Organische (aliphatische u. cyklische) Verbindungen. (Fortsetzung.)
Substanz
Tempera-
tur des
Dampfes
Verdampfiings-
wärme
I kg
I Mol.
Beobachter
Substanz
Tempera-
tur des
Dampfes
Verdampfungs-
wärme
I kg I Mol.
Beobachter
Pn^ionsäure-
äthylester,
C4 H5 • C3 HsOi .
*ropionsäure-
isoamylester,
CsHn.C3H50,
„
'ropionsäure-
isobutylester,
C4H9. C3H5O2 .
'ropionsäure-
methylester,
CH3.C3H5OJ .
Topionsäure-
propylester.
CaHj.C^HsO,.
ropylalkohol,
normaler,
CjHj.OH . . .
rimethylcarbi-
fl*,(CH3)3C(OH)
I aleriansäure,
!CH„o,
„
ansäure-
äthylester,
-.Hs.QHsO,.
laieriansäure-
isoamylester,
iCiHu.CsH^Os
|aleriansäure-
•sobutylester,
|C,H,.CsH,0,.
90»
98,7
99,2
99.2
100
160,5
160,6
136,8
78,95
79,7
80
80
122,6
122,6
0
90
97,2
97,3
97,32
100
82,8
184,6
134,0
187,5
169,0
80,49 8,22
77.1
80,3
81,8
7,9
8,2
8,4
79,23 i 8,09
63,05
65,31
66,0
88,94
89,0
89,0
84,15
87.07
71.5
73.73
165,92
169,0
160,97
166,3
162,6
164,0
127,38
103,52
103,1
64,65
56,2
9,09
9,41
8,6
7,83
7.84
7,84
7^|i
7.67
8,30
8,56
9,966
10,15
9,669
9,99
9,77
9,85
9.436
10,57
10,52
8,48
9,7
S. Young,
s Bern, t) S.
835. Inter-
vall : 40 bis
»72,9 ••
Schiff
Brown
Marshall u.
Ramsay
S. Young, s.
Bem.t)S.835.
Schiff
Bro>Mi
Schiff
S- Young, s.
Bem.t)S.835.
Brown
Marshall u-
Ramsav
Schiff
S- Young, s.
Bem.t)S.835.
Schiff
Brown
Diakonoff
S. Young,
s. Bern, t) S
835. Inter-
vall: 80 bis
363,7».
Luginin *)
Brown
Schlamp
S. Young, s.
Bem.t)S.835.
de Forcrand')
Favre u.
Silbermann
Brown
Schiff
Valeriansäure-
methylester,
CH3.(iH902 .
Valeriansäure-
propylester,
C3H7 . CgHsOi •
Valeronitril,
C4H9.CN . . .
116,3 <
155,5
69,95 8,12
61,2 i 8,8
95.95 ! 7,97
Schiff
Kahlenberg
b) Cyklische Verbindungen.
Acetophenon,
C6H5.CO.CH3
Äthylbenzol,
CgHs-CgHs . .
Anathol, CH3 .
CHrCH.QHö
.OCH3 • . . .
Anilin, CbHsN Hg
Anisol,
C8H5.OCH3. .
Benzaldehyd,
QH5.CHO . .
Benzoesäure-
äthylester,
QHs.COj.C^Hs
Benzol, QHe
„ (fest)
„ QiH«
Benzonitril,
UH5.CN . . .
,,
Benzylalkohol,
CsHs.CHjOH.
57.85 9,15
• vergl. auch Butylalkohol, tertiär S- 838.
203,7
77.24
9,27
134,7
76,4
8,14
71,51
10,59
183
92,3
104,17
8,59
9,695
"3,9
10,60
184,3
109,6
± 0,6
10,20
143,4
81,39
8,80
86,55
9,18
64.4
9,7
0
100,0
7,81
0
80,1
80,1
80,35
80,35
80,2
136.72
92,91
127,95*
94,35
93,45
94.4
10,67
7.25
7,36
7.29
7.35
80,0
92,97
93.9
7.256
7,33
100
132,11*
210
154.5*
93.55
7,301
70
94.93
96,70
7,409
7,547
80
90
95,45
93.61
7,450
7.306
191
190,89
87,7
87.71
9,04
9,04
98,46
10,64
Luginin')
Schiff
Luginin •)
Petit
Luginin')
Marshall u.
Ramsay
Kurbatoff»)
Luginin •)
Luginin ')
Kurbatoff*)
Regnault*)
Jahn
Wirtz
,.
Tyrer
Schiff
Marshall u.
Ramsay
Luginin*)
Nagomow u.
Rotinjanz
Regnault
Kahlenberg
Brown •)
S. Young,
s. Bern, t S.
835. Inter-
vall: 70 bis
a88,5">-
Kahlenbei^
Lugfinin*)
Luginin*)
Ganze Verdampfungswirme.
H. Bottgef.
842
18511
Verdampfungswärme in kg- Kalorien
Lit. Tab. 186, S. 844.
3.
Organische (cyklische) Verbindungen
(Fortsetzung.)
Verdampfungs-
Verdampfungs-
Tempera*
wärme
Tempera-
wärme
Substanz
tur des
Rpohnrht^r
^iih^f ^n7
tur des
Rpobarhtp
Dampfes
I kg
I Mol.
l-'W^.'IL/M^illWi
OU)L/oLMtl£<
Dampfes
ikg
I Mol.
LJ^KJtJ U^llK^
Brombenzol,
Methylanilin,
CoHsBr ....
150°
56,05
8,80
S. Young,
CbH5.NH(CH3)
193,8°
95,52 10,23
Schiff
s. Bern, t) S.
835. Inter-
vall: 150 bis
Methylcyclo-
hexan,
CftHii . CH3 . •
101,0
76,4 ' 7,50
Nagornow
,.
160
55,21
8,67
„
Rotinja
"
156,0
57,9
9,1
Nagornow u.
Rotinjanz
,,
98
75,7
7,43
Mabery u.
Goldste
Chlorbenzol,
Nitrobenzol,
CeHsCl ....
130
74,24
8,35
S. Young,
s. Bem. t) S.
835. Inter-
vall: 130 bis
270».
C8H5.NO, . .
a-Pikolin,
CsHiNlCHs) .
Piperidin,
151,5
79,15 9,74
90,75 \ 8,446
Luginin ^)
Kahlenberg
,»
140
73,36
8,25
„
CsHnN ....
105,8
88.92 7,567
Luginin *)
"
131,6
75,9
8,5
Nagornow u.
Propylbenzol,
Rotinjanz
C6H5.C3H7 . .
157,2
71,75 8,62
Schiff
Chlorcyclohexan,
Pseudocumol,
QHu.Cl . . .
142,0
74>9
8,9
jj
C,H3.(CH3)3 .
168,0
72,80 8,52
,,
Cyclohexan,
>,
73,7 8,63
Kurbatoff
CeHi2
80
86,72
7,293
Young
Pyridin, G5H5N
115
104,0 8,22
Kahlenberj
"
6870
87,3
7,34
Mabery u.
Goldstein
Terpentinöl,
115,51
101,39 8,015
Luginin')
»
80,9
85,4
7,18
Nagornow u.
Rotinjanz
CioHig
68,73 9,36
Favre u.
Silbermai
Cyclohexanol,
j,
139,15*
Regnault
CHu-OH . .
161,1
108,1
10,82
^^
j,
159
68,5 9,3
Schall •
Cymol,
„
159,3
74,0 i 10,7
Brix
CHs.CsHi .C3H7
175
66,30
8,89
Schiff
Toluol,
1
»
67,64
9,07
Brown 2)
CeHs-CHs . .
110,8
83,6 1 7,70
Schiff
Dimethylanilin,
,,
87,43 8,05
Brown ^) ':
QHs.NCCHs),
191,75
80,97
9,81
Luginin^)
',
110,8
86,8 7,99
Marshall f
Dimethylhexa-
Rann
methylen, CsHi«
118 119
71,7
8,0
Mabery u.
„
110,2
86,2 ! 7,94
Nagornow
Goldstein
Rotinjl
Dimethylpenta-
o-Toluidin, CH3
methylen,C7Hi4
90-92
81,0
7,95
»
.CeHi.NHa. .
197,7
95,085 10,18
Luginin •)
Dimethylortho-
m-Xylol,
i
toluidin, CH3.
CaH^.lCHs)« •
139,9
78,25
8,30
Schiff
C6H4.N(CH3)2
148
70,27
9,49
Luginin^)
,j
139,9
82,3
8,73
Nagornow
Fluorbenzol,
Rotinjs
CeHsF
80
80,07
7,699
S. Young,
jj
81,34
8,63
Brown 8)
s. Bern, ti S.
138,5
82,8
8,78
Marshall i
835. Inter-
vall : 80 bis
Ramsa
280«.
o-Xylol,
„
90
78,59
7,548
„
C8H4.(CH3)2 •
82,47
8,75
„
Jodbenzol,
„
144,6
82,5
8,75
Nagomo»
CeHsJ
180
46,69
9,52
S. Young,
s. Bem. t) S.
p-Xylol,
Rotinj
835. Inter-
vall: 180 bis
CeH*. (0113)2 •
80,98
8,59
Marshall
270«.
Ramsa:
»,
190
46,23
9,43
,,
»,
138,5
81,1
8,60
Nagomov-^
Karvacrol,C6H3.
1
Rotinj z
CH3.C3H7.(OH)
68,08
100,46
10,22
Luginin*)
m- Kresol,
CH3.C6H4.OH
201,64
10,81
* Ganze V
druck.
erdampfu
ngswärme bei Atmosplür
Mesitylen,
C6H3.(CH3)3 .
162,7
71,75
8,62
Schiff
»>
74,42
8,94
Brown *)
^
H. Böttser.
i
185
843
Verdampfungswärme in kg-Kalorien.
Formeln für die Verdampfungswärme bei verschiedenen Temperaturen.
1= Gesamtwärme (in 15"- Kalorien), durch welche i g der Flüssigkeit von o" in Dampf von f^ verwandelt wird,
r = Verdampfungswärme (in 15°- Kalorien), durch welche i g der Flüssigkeit von t^ unter dem zugehörigen
Dampfdruck P in Dampf von t° verwandelt wird.
Lit. Tab. 186, S. 844.
A^asser, H2O /i = 606,5 + 0,305 <. (Regnault (2).)
r = 6o7 — 0,708 <• (Clausius, Mechan. Wärmetheorie.)
X = 589,5 + 0,7028 1 — 0,0031947 ^ + 0,000008447 ^. (Winkelmann.)
r = 589,5 — 0,2972* — 0,0032147*- + 0,000008147 ('. { „ )
A = 604,18 -r 0,3360* + 0,000136 <*. (Ekholm.)
A. = 603,2 + 0,356* — 0,00021 1* oberhalb 100". (Starkweather.)
Ä = 589,9 4- 0,442 * — 0,00064 <* unterhalb 100". (Starkweather.)
»■ = 596,73 — o,6oio *. ( Griff iths.)
r = 597,44 — 0,580 «. (A. W. Smith.)
»• = 94,210(365 — i)"»^^"*' (zwischen 30 und 100°). (Henning (i).)
♦■ = 538,46 — 0,6422 (* — 100) — 0,000833 (' — 100)* (zwischen 100 und 180").
(Henning (2).)
*■ = 539.66 — 0,718 (* — 100) (zwischen 120 und 180"). (Henning (2).)
■^ = 639,11 + 0,3745 (* — 100) — o,ooo99o(* — 100)*. (H. N. Davis.)
Aceton, (0^3)2 . CO >? = 140,5 + 0,36644* — 0,000516** (—3 bis 147"). (Regnault (4).)
»•=i40»5 — 0,13999* — 0,0009125'" (—3 bis 147% (Regnault (4).)
^ = 139,9 4- 0,23356* + 0,00055358** ( — 3 bis 147"). (Winkelmann.)
r = 139,9 — 0,27287* + 0,0001571 1* ( — 3 bis 147"). (Winkelmann.)
ühyläther, C4H10O >l = 94,00 + 0,45000 * — 0,0005556 ** ( — 4 bis 121"). (Regnault (4).)
r = 94,oo — 0,07900* — 0,0008514 t* ( „ ). ( „ )
^ = 93,50 + 0,42083* — 0,0002083** ( „ ). (Winkelmann.)
»• = 93»5o — 0,1082* — 0,0005033** ( „ (. ( „ )
3enzol, C«Hg .i = 109,0 + 0,24429 * — 0,0001315** (7 bis 215"). (Regnault (4).)
»• = 107,05 — 0,158*. (Griffiths und Marshall.)
:hloroform, CHCI3 >? = 67,00 + 0,1375* (—5 bis 159"). (Regnault (4).)
r = 67,00 + 0,09485* — 0,00005072 *M- 5 bis 159»). (Regnault (4).)
>i = 67,00 + 0,14716* — 0,0000937** ( „ ). (Winkelmann.)
r = 67,00 — 0,08519* — 0,0001444** ( „ ). ( „ )
Cohlenstofftetrachlorid, CCU . . /l = 52,00 + 0,14625 * — 0,000172 ** (8 bis 163"). (Regnault (4).)
r = 52,00 — 0,05173* — 0,0002626** (8 bis 163"). (Regnault (4).)
A = 51,90 + 0,17862 * — 0,0009599** + 0,000003733** (8 bis 163'). (Winkel-
mann.)
r = 51,90 — 0,01931 * — 0,0010505 ** + 0,000003733 ** (8 bis 163"). (Winkel-
mann.)
chwefelkohlenstoff, CS2 . . . • ^ = 90,0 + 0,14601 * — 0,0004123t* (—6 bis 143»). (Regnault (4).)
r = 9o,o — 0,08922* — 0,00049381* ( „ )• (> „ )
^ == 89,5 -f- 0,16993 ' — 0,0010161 *■ + 0,0000034245 *' ( — 6 bis 143").
(Winkelmann.)
1 r = 89,50 — 0,06530 * — 0,0010976 ** + 0,0000034245 ** ( — 6 bis 143").
(Winkelmann.)
'Cohlendioxyd, CO2 (-25 bis 31°) »•* = 118,485 (31 —*) — 0,4707(31 —*)•. (Cailletet u. Mathias (i).)
|>tidcoxydul, NjO (—20 bis 36») . »•* = 131,75 (36,4 — <) — 0,928 (36,4 — *)*. (Cailletet u. Mathias (i).)
j^wefeldioxyd, SOj (o bis 20") . r = 91,87 — 0,3842* — 0,000340 t*. (Mathias (i).)
iJauerstoff »• = 60,67 — 0,20802'. (Alt.)
jJtickstoff r = 68,85 — 0,2736 r. (Alt.)
H. Böttger.
844
186
Literatur zu Schmelz- und Verdampfungswärme.
Äkerman, Jernkontorets Annaler, 1886; Stahl und
Eisen 1886.
Alluard, Ann. chim. phys. (3) 57, 476; 1859. Liebig
Ann. 113, 150; 1860. Phil. Mag. (4)20, 488; 1860.
Alt, Ann. Phys. (4) 19, 739; 1906.
Andrews, Quart. Journ. ehem. Soc London 1, 27;
1849. Pogg. Ann. 75, 501; 1848.
Barschall, ZS- Elch. 17, 345; 191 1.
Battelli, Atti Ist. Ven. (6) 3, 1781; 1884/85. Rend.
Line. 1, 621; 1885.
Behn, Ann. Phys. (4) 1, 270; 1900.
Bernini, Phys. ZS. 7, 168; 1906.
Berthelot i): C. r. 78, 716; 1874. Ann. chim. phys.
(5) 4, 74, 106, 155; 1875. — la): Ann. chim. phys.
(5) 5, 443. 477; 1875- — 2): C. r. 78, 162; 1874.
Ann. chim. phys. (5) 6, 171, 172; 1875. — 3): Ann.
chim. phys. (5) 9, 178; 1876. C. r. 82, 121; 1876. —
4): Ann. chim. phys. (5) 9, 295; 1876. C. r. 82,
124; 1876. — 5): Ann. chim. phys. (5) 12, 531, 533;
1877. — 6): Ann. chim. phys. (5) 12, 541, 545, 546;
1877. C. r. 85, II, 12, 649; 1877. — 7): Ann. chim.
phys. (5) 12, 558; 1877. C. r. 85, 648; 1877. —
8): Ann. chim. phys. (5) 16, 215, 242; 1878. C. r.
86, 786; 1878. — 9): C. r.87, 575; 1878. — 10): C r.
88, 53; 1879. Ann. chim, phys. (5) 17, 137; 1879. —
II): C. r. 89, 120; 1879. Ann. chim. phys. (5) 18,
386; 1879. — 12): Cr. 90, 842, 1511; 1880. Ann.
chim. phys. (5) 22, 431; 1881. — 13): Ann. chim.
phys. (5) 27, 397; 1882. C. r. 92, 827; 1881. —
14): Ann. chim. phys. (5) 27, 375; 1882. C. r. 93,
118; 1881. — 15): Thermochimie. Bd. 2. Paris
1897. — 16): Ann. chim. phys. (7) 4, 126,- 1895. —
17): Ann. chim. phys. (6) 7, 202; 1886.
Berthelot u. Ogier i): Ann. chim. phys. (5) 23, 204,
207, 208; 1881. C. r. 92, 672, 673, 674; 1881. —
2): C r. 92, 771 — 774; 1881. Ann. chim. phys. (5)
30, 201, 225, 227, 228; 1881. — 3): Ann. chim.
phys. (5) 30, 382; 1883. — 4): Ann. chim. phys. (5)
80, 400; 1883. — 5): Ann. chim. phys. (5) 30, 411;
1883. — 6): Ann. chim. phys. (5) 30, 406; 1883.
Bogoja wIenski, zitiert nach T a m m a n n , Kristallisieren
und Schmelzen, Leipzig 1903, S. 45. i) Sehr. d. Dor-
pater Naturf. Ges. 13, i; 1904. Chem. Zbl. 1905,
H, 945-
Brix, Pogg. Ann. 55, 341; 1842.
Brönsted, ZS. ph. Ch. 68, 713; 1910.
Brown i): Journ. chem. Soc. 83, 987; 1903. Chem.
Zbl. 1903, II, 650.
„ 2): Journ. chem. Soc. 87, 265; 1905.
Bruner, Ber. chem. Ges. 27, 2102; 1894.
Bunsen, Pogg. Ann. 141, 31; 1870.
Caiiletet et Mathias i): Journ. Phys. (2) 5, 562, 563;
1886.
„ 2): C. r. 104, 1567; 1887. Journ.
Phys. (2) 6, 414; 1887.
Chappuis i): Ann. chim. phys. (6) 15, 517; 1888. C. r.
104, 897; 1887.
„ 2): Ann. chim. phys. (6) 15, 517; 1888. C r.
106, 1007; 1888.
Cohen, ZS- ph. Ch. 14, 86; 1894.
Colson, C. r. 104, 429, 430; 1887.
Cunningham, Dublin Proc. (N. S.) 9, 414; 1901.
Davis, Proc. Am. Aead. 45, 267; 1910.
Demerliac, Journ. Phys. (3) 7, 591; 1898.
Desains, C r. 16, 981; 1843. Journ. prakt. Chem. 2J
308; 1843.
Diakonoff, Bull. Soc chim. (2), 38, 172; 1882.
Dieterici, Wied. Ann. 37, 504; 1889.
Ehrhardt, Wied. Ann. 24, 257; 1885.
Ekholm, Bihang Handl. Svensk. Akad. 15, Afd. ]
No. 6, 1884. Nach Beibl. 14, 1082; 1890.
Elliott u. Mclntosh, Journ. phys. Chem. 12, 163; igof
Estreicher, Bull. Aead. Cracovie. 1904, S. 183.
Estreicher u. Schnerr, Krakauer Anz. 1910, 345. Rei
Chem. Zbl. 1910, II, 1737.
Estreicher u. Staniewski, Krakauer Anz. 1910, 34c
Ref. Chem. Zbl. 1910 II, 1737.
Eykman, ZS. ph. Ch. 4, 518; 1889.
Favre, C. r. 39, 729; 1854. Lieb. Ann. 92, 194; 185^
Favre u. Silbermann, C. r. 23, 411; 1846. C. r. 25
450; 1889. Ann. chim. phys. (3) 37, 461 ; 1853.
Ferche,Diss.Halle 1890. Auszug :Wied.Ann. 44, 279; 189]
Fischer, Wied. Ann. 28, 430; 1886.
Foote u. Levy, Amer. chem. Journ. 37, 499; 1907.
de Forcrand i): C. r .133, 513; 1901.
„ 2): C r. 134, 718; 1902.
„ 3): C r. 130, 1620; 1900.
„ 4): C. r. 136, 945; 1903.
„ 5): C. r. 136, 1034; 1903.
„ 6): C. r. 132, 570; 1901.
Franklin u. Kraus, Journ. phys. Chem. 11, 553; 190?
Gautier, These de Pharm. 1888. Nach Bertheld
Thermochimie 2, Paris 1897.
Goodwin u. Kalmus, Phys. Rev. 28, i; 1909.
Griffiths, Phil. Trans. 186 [A], 261; 1895.
Griffiths u. Marshall, Phil. Mag. (5) 41, 38; 1896.
Grüner, Ann. des Mines (7) 4, 224; 1874. ß^^g- '
Hüttenmänn. Ztg. 1874, ^^5- Dingl' Journ. 21:
527: 1874.
Guillot, These de l'Ecole de Ph. de Montpellier. Nac
Berthelot, Thermochimie 2, Paris 1897.
Guinchant, C r. 145, 68, 320; 1907.
Guntz, C r. 96, 1659; 1883.
Henning i): Ann. d. Phys. (4) 21, 829; 1906.
„ 2): Ann. d. Phys. (4) 29, 441; 1909.
Heß, Bull. Aead. Pet. 9, 81; 1851.
V. Hevesy, ZS. ph. Ch. 73, 183; 1910.
Jahn, ZS. ph. Ch. 11, 787; 1893.
Joannis, Ann. chim. phys. (6) 12, 381; 1887.
Joly, C. r. 102, 259; 1886.
Kablukow, Journ. russ. 40, 485; 1908. Ref. Chei
Zbl. 1908, II, 486.
Kahlenberg, Journ. phys. Chem. 5, 215, 284; 1901
Knietsch, Briefliehe Mitteilung, i): ZS. ph. Ch. «
263; 1909.
Koref, Ann. Phys. (4) 36, 56; 1911.
Kuenen u. Robson, Phil. Mag. (6) 3, 622; 1902.
Kurbatoff, ZS. ph. Ch. 43, 104; 1903.
„ i): Journ. russ. 34, 766; 1902. Ref. (
Zbl. 1903 I, 571.
„ 2): Journ. russ. 35, 314; 1903. Ref. C
ZW. 1903 II, 323.
Ledebur, Der Metallarbeiter, 7, 202, 209; 1881. Pol'
Notizbl. 36, 225; 1881.
Leduc, C. r. 142, 46; 1906.
Luginin i): C r. 121, 557; 1895. 2): Arch. Sc ph
(4) 9, 17; 1900. 3): Ann. chim. phys. (7) 27, i;;
1902. 4): Ann. chim. phys. (7) 13, 289; 18 •
L
H. Böttger.
186 a
845
Literatur zu Schmelz- und Verdampfungswärme.
5): Ann. chim. phys. (7) 36, 228; 1902. 6): J. Chim.
phvs. 3, 640: 1905.
^uginin u. Dupont, Bull. Soc chim. (4) 9, 219; 191 1.
Vlabery u. Goldsteio, Amer. ehem. Journ. 28, 66; 1902.
Vtarignac, Arch. Sc phys. (2) 33, 169; 1868.
Vlarshall, Phil. Mag. (5) 43, 27; 1897.
^arshall u. Ramsay, Phil. Mag. {5) 41, 38; 1896.
ilassol, C r. 134, 655; 1902.
Mathias, cf. Cailletet i): C. r. 106, 1149; 1888.
„ 2): C r. 109, 472; 1889.
^azzotto 1): Atti Tor. 17, 132; i88i 82.
„ 2): Mem. Ist. Lombardo 16, i; 1891.
^eyer, Julias, ZS. ph. Ch. 72, 225; 1910.
rtills, Joum. Amer. ehem. Soc. 31, 1099; 1910.
Nadejdine, Journ. russ. 16, 222; 1884. Exner Rep.
20. 452; 1884.
^lagornow u- Rotinjanz, ZS. ph. Ch. 77, 700; 1911.
)gier, cf. Berthelot i): C r. 92, 922; 1881.
„ 2): G r. 96, 647; 1883.
3): C r. 96, 648; 1883.
4): C r. M, 83, 84, 85; 1882.
„ 5): Ann. chim. phys. (5) 20, 53;
1880.
^ersoo i): Ann. chim. phys. (3) 21, 333; 1847. C r.
23, 163, 336t), 524*), 626; 1846. Pogg.
Ann. 70, 300 t), 388; 1847 und 74, 525;
1848.
, 2): Ann. chim. phys. (3) 24, 264; 1848. C. r.
25, 334; 1847. Pogg. Ann. 73, 471; 1848.
, 3): Ann. chim. phys. (3) 24, 274, 276; 1848.
G r. 27, 260; 1848. Pogg. Ann. 75, 462;
1848.
, 4): Ann. chim. phys. (3) 24, 136, 156; 1848.
Pogg. Ann. 76, 432, 596, 597; 1849.
, 5): Ann. chim. phys. (3) 27, 252, 259; 1849.
C r. 29, 300; 1849.
, 6): Ann. chim. phys. (3) 30, 80; 1850. C. r. 30,
526; 1850. Liebigs Ann. 76, 103; 1850.
, 7): Pogg. Ann. 70, 310, 386 t); 1847.
•etit, Ann. chim. phys. (6) 18, 145; 1889.
•ettersson i): Öfs. Stockh. 35. Nr. 2, 57; 1878.
Nr. 9, 20, 21. Teilweise in Journ.
prakt. Ch. 24, 129; 1881.
„ 2): Mitgeteilt von van't Hoff. Ber. ehem.
Ges. 27, 6; 1894.
'ettersson u. Widman, Öfs. Stockh. 36, Nr. 3, 79;
1879. Nov. Act. Ups. (3) 1879. Journ. prakt. Ch.
24, 163, 297; 1881.
•ickering, Proc. Rov. Soc London 49, 18; 1890/91.
'ionchon, C r. 115, 165; 1892.
•lato I): ZS. ph. Ch. 55, 737; 1906.
.. 2): ZS. ph. Ch. 58, 369; 1907.
•ollltzer, ZS. Elch. 17, 10; 1911.
'oma, Gazz. chim. 41 II, 518; 1911.
'amsay, ZS. ph. Ch. 5, 224; 1890.
lamsay u. Young i): Phil. Trans. 178, A. 90; 1887.
2): Phil. Trans. 178, A. 329; 1887.
■egnault i): Ann. chim. phys. (3) 8, 27; 1843. Pogg.
Ann. 62, 49; 1844.
Regnault 2): Mem. de Paris 21, 728; 1847.
„ 3): Ann. chim. phys. (3) 26, 278; 1849. Pogg.
Ann. 78, 127; 1849.
„ 4): Mem. de Paris 26, 761, 811, 819, 829,
835» 849, 857, 913; 1862.
„ 5): Ann. chim. phys. (4) 24, 423, 438; 1871.
Richards, J. W., Journ. Frankl. Inst. 1887; aus Th. W.
Richards, ZS. ph. Ch. 42, 620,- 1903.
Richards, Th. W. u. Mathews, Joum. Amer. ehem.
Soc. 33, 863; 191 1.
Rioman, Öfs. Stockh. 1865, 334.
Roth, W. A., I) ZS. ph. Ch. 63, 441; 1908.
„ 2) ZS. Elch. 18, 100; 1912.
Robertson, P. W., Proe. Chem. Soc 18, 131 ; 1903.
Rudberg, Öfs. Stockh. 1829, 157. Pogg. Ann. 19,
133. 134; 1830.
Schall, Ber. chem. Ges. 17, 2199; 1884.
Schiff, Lieb. Ann. 234, 343, 344; 1886.
Schlamp, ZS. ph. Ch. 14, 272; 1894.
Shearer i): Phys. Rev. 15, 190; 1902.
„ 2): Phys. Rev. 17, 124, 471; 1903.
Silbermann, cf. Favre.
Smith, A. W., Phys. Rev. 16, 383; 1903. 17,231; 1903.
Spring, Bull, de Bruxelles (3) 11, 400, 401; 1886.
Starkweather, Sill. Journ. (4) 17, 13; 1899.
Stillman u. Swain, ZS. ph. Ch. 29, 705; 1899.
Stohmann u. Wilsing, Joum. prakt. Ch. (2) 32, 92;
1885.
Stortenbeker, ZS. ph. Ch. 10, 187; 1892.
V. Strombeck, Journ. Frankl. Inst. 1891, 131; Beibl.
16, 22; 1892.
Svensson, Beibl. 20, 356; 1896.
Tammann i): Kristallisieren u. Schmelzen. Leipzig 1903.
„ 2): ZS. ph. Ch. 29, 64; 1899.
Thomsen i): Ber. chem. Ges. 7, looi; 1874.
„ 2): Termokemiske Undersßgelsers, numeriske
og teoretiske Resultater, Kopenhagen
1905.
Tolloczko, Bull, de l'Academie des Sciences de Cracovie;
Chem. Zbl. 1901, 1, 989.
Traatz, ZS. Elch. 14, 271; 1908.
V. Trentinaglia, Wien. Ber. 72 [2a], 673; 1876.
Tyrer, Journ. chem. Soc. 99, 1641; 191 1.
Violle I): C r. 85, 543; 1877. Phil. Mag. (5) 4, 320;
1877. Chem. Zbl. 1877, 675.
„ 2): C. r. 87, 981; 1878.
de Visser, Diss. Utrecht 1892. Ref. ZS. ph. Ch. 9,
767; 1892. Rec. Pavs- Bas. 12, loi; 1893.
Vogel, ZS. ph. Ch. 73,' 447; 1911.
Vogt, Vid. Selsk. Skrifter. M.-Natw. KI. 1904, S. 65.
Waiden, ZS. ph. Ch. 70, 597.
Werner, Ann. chim. phys. (6) 3, 567; 1884."
White, W. P., ZS. anorg. Ch. 61, 348; 1911.
Wigand, ZS. ph. Ch. 63, 273; 1908.
Winkelmann, Wied. Ann. 9, 208, 358; 1880.
Wirtz, Wied. Ann. 40, 446, 447, 448; 1890.
Young, Sydney. Dublin Proc [N.S.] 12, 374; 1910.
Außerdem cf. Ramsay.
Zakrzewski, Bull, de l'Acad. de Cracovie 1892, 153.
t) Die in den G r. und in Pogg. Ann. veröffentlichten Zahlen weichen vielfach von den in den Ann.
nim. phys. mitgeteilten ab.
*) Diese Abhandlung enthält keine Messungen des Verfassers, sondern eine Anwendung der von
■avre u. Silbermann ermittelten Werte.
H. Böttger.
846
187
Umwandlungswärmen.
Umwandlungswärmen allotroper Modifikationen (fest-fest)*).
Substanz
Wärmetönung in
kg-Kal. pro Gramm-
Atom od. -Mol.";
Beobachter
Schwefel
Selen
Tellur
Phosphor
>»
Arsen
Antimon
Kohlenstoff
Silicium
Zinn . . .
Mangan . .
Silber . .
Gold (s. S. 869)^)
Eis
Phosphorpentoxyd
Arsentrioxyd
Antimontrioxyd.
amorph, unlösl. ->•
amorph, lösl. (in CS2)
rhomb
„ lösl,
monosymm. — ■
rhomb. ')
amorph -^ krystallinisch
amorph
weiß — ^
monosymm.
kryst. . .
»rot"
„rot" ->• violett kryst.
amorph (braun)
-> kryst. . .
„ -^ grau kryst.
grau kryst. -» schwarz . . .
explos. ->• gewöhnl
amorph -» Diamant ....
„ -^ Graphit ....
Graphit —> Diamant ....
amorph -» kryst
weiß -^ grau
pyrophor -^ gewöhnl. (geschmolz.) ....
mit FeS04 gefällt (regulär) -> mit Cu gefällt
Eis I — > Eis
P2O,, kryst. -
III
„ amorph
„ kryst. -» „
AS2O3 amorph glasartig
AS2O3 prismat.
Sb203 amorph
„ prismat.
► amorph
-> glasartig
> „
opak, kryst. (regul.)
,, . . .
opak, kryst. (regul.) . . .
oktaedr.
oktaedr.
0,086 Kai.
0(18»), > 0(112°)
0,91
0,72
0,36
0,64
0,063 (bei + 15")
0,081 (bei 95,6")
0,086
0,077 (bei o")
0,105 (bei 96°)
1,8
1,18
1.43
5.45
1,05
— 24,2
3.71 =")
3>7=')
4,22 *)
0,7')
0,23'')
1,0 ungef.
3'3
1,0 (?)
2,34
3'34
2,84
0,50
6,9
9.55
3.8
3.28
0,17
6,6
6,98
4'72
11,70
2,56
2,7
1.3
1,2
1,2
Berthelot (i) (2)
Petersen
V. Wartenberg.
Wigand
Thomsen (i)
Mitscherlich
Reicher (berechn.)
Tammann „
Brönsted
Kruyt (berechn.)
Regnault (i)
„ (2)
Petersen
Fabre (i)
Petersen
Berthelot u. Fabre, B«
thelot (2)
Giran
Berthelot u.
Petersen
Engel
Cohen u. Strengers
Berthelot u. Petit
Troost u. Hautefeuil
(i), Berthelot (2)
J. Meyer
Guntz (i)
Thomsen (2)
Pei
Tammann
Hautefeuille u.
Giran
Favre, Ostwald
Favre, Berthelot {2]
Troost u. Hautefeui-
(2), Berthelot (2)
Guntz (2)
*) Umwandlungswärme (gasf.-gasf.) : Ozon — >• Sauerstoff,
Ö3-> 1,502 + 30,7 Kai. (Berthelot, Thermochimie II).
„ + 32,4 „ (E. Mulder u. van der Meulen, Rec. trav. chim. Pays-Bas I, 65, 73; 18^1^
„ +36,2 „ (van der Meulen, Rec. trav. chim. Pays-Bas II, 69; 1883. Ostwald, Allg -
Chem. II, 1, 94; 1893).
„ +34.1 ., (St Jahn, ZS. anorg. Gh. 60, 337; 1908.
Umwanülungswärme (flüss.-flüss.) :
S-i -> S/x + 0,42 Kai. Lewis u. Randall, Journ. Amer. chem. Soc 33, 487; 1911.
**) Wo nicht anders angegeben, ist die Wärmetönung positiv. Bei Umwandlung von 32,07 g amorp 1
unlösl. Schwefel in amorphen lösl. werden also 0,086 Kai. entwickelt.
^) Die von Favre und Silbermann, Ann. chim. phys. (3) 34, 443; 1852 aus den Verbrennungswäri n
gefundene Zahl ist sehr unsicher. -) Berechnet mit der Clapeyronschen Formel. ^) Aus den Verbrennut -
wärmen. Siehe für die Verbrennungswärmen versch. Arten des roten Phosphors Troost und Hautefeuille, (■
78, 948; 1874. ^) Aus den Reaktionswärmen mit Br in 052- ^) Nach Ernst Cohen u. van Heteren ('•
Elch. 12, 589; 1906) liegen bei den von Thomsen (Thermochem. Untersuch. III, 398) untersuchten G ■
Präparaten keine allotropen Modifikationen des Goldes vor. .
— ="'
Jorissen. !
187;
847
Umwandlungswärmen.
Umwandlungswärmen allotroper Modifikationen (fest-fest).
Substanz
Umwandlung
Wännetönung in
kg-Kal. pro
Gramm-Mol.
Zinkoxyd . . .
Kupferoxyd . •
Natriumhydroxyd
Kaliumhydroxyd
Rubidiumhydroxyd
Cäsiumhydroxyd
Antimontrisulfid
Qoecksübersalfid
k'upfersulfür ■
Silbersulfür .
Zinkselenid
Cadmiumselenid
Nickelselenid .
Kobaltselenid
Manganselenid
Bleiselenid
Thalliumselenid
Quecksilberselenid
Silberselenid .
kupferselenür
Cäsiumchlorid
Chromchlorid
Chrombromid
Quecksilberjodür
Quecksiiberjodid
Silberbromid . .
Silberjodid . .
Ammoniumnitrat
Kaliumnitrat . .
;Calciuincarbonat
Strontiumcarbonat
Mangan carbonat
Caiciumsulfat
Boracit . . .
Wollaslonit .
Gincose . . .
Phenol . .
Allozimtsänre
ZnO (bereitet bei
ZnO (bereitet bei 125")
hoher Temp.)
CuO bereitet bei niedr. Temp. — > calciniert.
Sb2S3 rot, praec. -^ schwarz . . .
„ praec. (trocken) -> schwarz .
„ („feucht") ->• „
violett -> schwarz ....
HgS schwarz amorph -» rot amorph
rot amorph -» rot kr>st
CU2S, Strukturänderung
AgaS, „
ZnSe praec. kryst. — >■ kryst. . . •
„ „ amorph -^ praec. kr>st.
CdSe „ schwarz — » kryst. . .
„ „ braun -» kryst. . . .
-^ kryst
NiSe
CoSe
.MnSe ., -»
PbSe „ -^ ,. ...
TIjSe ., -^ „ ...
HgSe ., -^ „ ...
., amorph -^ „ ...
AgoSe praec. -^ ,, ...
AgjSe, Strukturänderung . .
CujSe, „ . .
CsCl a -^ CsCl ß
(CrCl3)2. 13H2O grau -» grün
CrBr3.6H20 blau — >• grün. .
HgJ grüngelb -» gelb . . .
HgJ2 gelb — > rot
AgBr praec. -^ kryst. . . .
AgJ praec. ->■ praec
AgJ regulär -^ hexagon. (150°)
rhomb. — > rhomb. (31 — 35°) • . .
„ —> rhomboedrisch (82,5 — 86°)
rhomboedrisch — ^ regulär ....
„ — » prismatisch . .
Aragonit ^> Calcit
amorph
-> Calcit .
-» Aragonit
-» kr>st. .
CaS04 lösl. — > gewöhnl. . .
Mg7Bi803oCl2 rhomb. -^ kubisch
CaSiOa a
QHijOs a —> ß .
. y -^ ß ■
„ y -^ a .
I ^ II : . . .
Mod. vom Smp. 42°
Mod. vom Smp. 58'
4,41 Kai.
2,0
0,990
1.522
1,702
1,763
o
5.6
4.2
4^3
0,24
0,06
0,90
0.95
7'3
0'3
1^3
4'9
4.0
3'7
2,8
3.7
2,9
1,0
-4-4
3.0
1,66
1,12
1^3
5.3
2,15
0.15
3^0
3-4
5^6
1,60
147
— 0,402
—0.427
—0,950
1,189
0,39
2,36
1.4
1.7
i.i
1.6
0,134
4,28
1,63
10,0 ± 1,5 g-Kal.
pro g
— 1^55
—0,67
—0,88
0,0056
ca. 0,10
ca.
de Forcrand
Joannis
von Hevesy
Berthelot (4)
Guinchant u. Chr^tien
Varet
Bellati u. Romanese {2)
Fabre (3), Ostwald»)
Varet
Fabre (2), Ostwald
Bellati u. Romanese (2)
(2)
Zemczuzny u. Rambach
Recoura(i),Berthelot(2)
Recoura (2)
Varet
Berthelot (3), Varet
Berthelot (2)
Mallard u. Le Chatelier
Bellati u. Romanese (i)
(3)
„ (3)
» (3)
,. (4)
Foote
Favre u. Silbermann
Berthelot (2)*)
., (2)*)
„ (5)
van't Hoff
Le Chatelier
Kröker
White
Berthelot (6)
Tammann
Roth
'^ Bei Berthelot (2) findet man andere Zahlen aus Fabres Beobachtungen berechnet.
Aus diesen Zahlen folgt für die Umwandlung Aragonit ->■ Calcit —0,3 Kai.
Jorisseo.
848
187b
Umwandlungswärmen.
Umwandlungswärmen allotroper Modifikationen.
Literatur.
Bellati u. Romanese (i), Fortschr. Chem. 1884, 170;
Atti Ist. Ven. (6) 1; 1883.
(2), Atti Ist. Ven. (6) 7, 1051;
1889.
(3). Cim. (3) 21, 5; 1887.
(4), Atti Ist. Ven. (6) 3; 1885.
Berthelot (i), Ann. chim. phys. (4) 26, 462; 1872.
(2), Thermochimie II; 1897.
(3), Ann. chim. phys. (5) 29, 239; 1883.
(4)' Ann. chim. phys. (6) 10, 1887. C. r.
134, 1429; 1902.
(5), Ann. chim. phys. (5) 4, 165, 175; 1875.
„ (6), Ann. chim. phys. (7) 7, 57; 1896.
,, u. Engel, Ann. chim. phys. (6) 21, 287; 1890.
„ Fahre, Ann. chim. phys. (6) 14, 98; 1888.
„ Petit, Ann. chim. phys. (6) 18, 80; 1889.
Brönsted, ZS. ph. Ch. 65, 371; 1906.
Le Chatelier, Bull. Soc- Min. Mai 1883; C r. 97, 103;
1883; cf. Mallard.
Chr^tiea cf. Guinchant.
Cohen u. Strengers, ZS. ph. Ch. 52, 129: 1905.
Engel cf. Berthelot.
Fahre (i), Ostwald, Allgem. Chem. II, 1, 133.
„ (2), Ann. chim. phys. (6) 10, 549; 1887.
Fahre, cf. Berthelot.
Favre, Journ. de Pharm. (3) 24, 324; 1853.
„ u. Silherniann, Ann. chim. phys. 37, 434; 1853.
Foote, ZS. ph. Ch. 33, 740; 1900.
de Forcrand, C. r. 134, 1429; 1902.
Qiran, Ann. chim. phys. (7) 30, 203; 1903.
Guntr (i), C. r. 122, 466; 1896.
„ (2), Ann. chim. phys. (6) 3, 53; 1884.
Guinchant u. Chr6tien, C. r. 139, 53; 1904.
Hautefeuille u. Perrey, C r. 99, 33; 1884.
cf. Troost.
von Hevesy, ZS. ph. Ch. 73, 683; 1910.
Joannis, C. r. 102, ii6i,- 1886.
Kröker, N. Jahrb. Mineral. 1892, 125 (Bakhuis Rooz«
boom, Heterogene Gleichgewichte I, 132).
Kruyt, Chem. Weekbl. 191 1, 647.
Mallard u. Le Chatelier, C. r. 97, 102; 1883.
Meyer (J.), Verband. Gesellsch. dtsch. Naturf. u. Ärzi
Meran 1905, III, 94.
(Abegg's Handb. anorg. Chem. III, 2, 559).
Mitscherlich, Pogg. Ann. 88, 328; 1852, berechn«
von Reicher.
Ostwald, Allgem. Chem. II, 1, 163; 1893.
Perrey, cf. Hautefeuille.
Petersen, ZS. ph. Ch. 8, 611; 1891; Vidensk. Selsl
Skr., 6te Raekke, naturv. og math. Afd. 7, 8«
1891.
Petit, cf. Berthelot.
Recoura (i), Ann. chim. phys. (6) 10, 5; 1887.
„ (2), C r. 110, 1195; 1890.
Regnault (i), Ostwald, Allgem. Chem. II, 1, 133.
(2), cf. Petersen. •
Reicher, Inauguraldiss., Amsterdam 1883, 76; ZS. Ktys
8, 593; 1884.
Romanese, cf. Bellati.
Roth, ZS. Elch. 18, 100; 1912.
Tammann, ZS. anorg. Ch. 63, 291; 1909.
Thomsen (i), Thermochem. Untersuch. II, 247.
„ (2), cf. Petersen.
Troost u. Hautefeuille (i), Ann. chim. phys. (5) !
77; 1876.
„ „ (2), C r. 69, 51; 1869. ■ ''
Van't Hoff, ZS. ph. Ch. 45, 290; 1903.
Varet, Ann. chim. phys. (7) 8, 88, 105; 1896.
V. Wartenberg, ZS. ph. Ch. 67, 446; 1909. -
White, ZS. anorg. Ch. 69, 348; 191 1. #
Wigand, ZS. ph. Ch. 77, 463; 191 1. ^
Zemczuzny u. Rambach, ZS. anorg. Ch. 65, 418; 19s
Umwandlungswärme einiger Isomeren und Polymeren.
Es wurden solche Substanzen bevorzugt, die direkt ineinander überzuführen sind. Die Daten sind me:
aus Verbrennungswärmen abgeleitet. Weiteres Material ist der Tab. Verbrennungswärmen (198) zu entnehme
Umwandlung
Wärme-
tönnng in
kg-Kal.
pro Gram-
molekül
Beobachter
Umwandlung
Wärme-
tönung in
kg-Kkl.
proGram-
molekül
Beobadit
Acetylcumarinsäure ->■ Acetyl-
cumarsäure
i-Aethylen-4-methyl-4-dichlor-
methyldihydrobenzol — ^ i-Me-
thyl-4*, 42-dichlorisopropyl-
benzol
Äthylcumarinsäure -> Aethyl-
cumarsäure
4 Kai.
20,9
6,6
Roth u.
Stoermer
Roth (i)
(direkt)
Roth u.
Stoermer
AUocinnamylidenessigsäure ->•
Cinnamylidenessigsäure . .
Allo-p-methoxyzimtsäure -» p-
Methoxyzimtsäure ....
Allozimtsäure -^ Zimtsäure . .
„ -^ Polyzimtsäure
Allozimtsäure -^ a-Truxillsäure
-^ ß-
8,9 Kai.
ca. 9
>6
26,5
12,2
7,4
Ruber u.
ScheteUi
Roth u.
Stoerme '
Stohmann
Roth (3)
Stohmann '
Jorissen.
187
849
Umwandlungswärmen.
Umwandlungswärme einiger Isomeren und Polymeren.
Umwandlung
Wärme-
tönung in
kg-Kal.
pro Gram-
molekül
Beobachter
Umwandlung
Wärme-
tönung in
kg-Kal.
pro Gram-
molekül
Beobachter
Ammoniumcyanat -»"Harnstoff
Ammoniumrhodanid -^ Thio-
harnstoff
Angelicasäure -» Tiglinsäure
2 Anthracen -> Dianthracen .
n-Butylcumarinsäure -^ n-Bu-
tylcumarsäure
Chlorcyan (flüss.) -» Cyanur-
chlorid (fest)
Cinnamylidenmalonsäure —*■ Di-
phenyltetramethylenbisme-
thylenmalonsäure . . . .
Citraconsäure — » Mesaconsäure
-^.
„ -> Itaconsäure .
Cyanamid -» Dicyanamid . .
„ — > Cyanuramid . .
Cyansäure (flüss.) — » Cyanur-
säure (fest)
„ „ -> Cyamelid
(fest) . . .
Cyanursäure -*■ Cyamelid . .
Dierucin ->• Dibrassidin . .
Diphenylbemsteinsäure a -> /
Erucasäure — ^ Brassidinsäure
8,3 Kai.
9,8
8,5
iobis2o
6,8
28,63
praktisch
Null
4,4
2,5
5'7
7.1
15Ö
30.4
33.5
3,1
9,8
25.8
3,5
7,2
18
1,3
14
Berthelot
Stohmann(i)
Weigert*)
Roth u.
Stoermer
Lemoult
Ruber u.
Schetelig
Luginin
Stohmann(i)
Luginin
Lemoult
Lemoult
Troost u.
Hautefeuille
Stohmann u.
Langbein
Stohmann(2)
Stohmann u.
Langbein
Roth (2)
Berthelot
Roth (2)
Maleinsäure -» Fumarsäure .
Maleinsäuredimethylester —>
Fumarsäuredimethylester . .
I -Methyl- 1 dichlormethyl-cyclo-
hexadien - 2,5 - methencarbon-
säure — » ß, /S-Dichlor-a-p-to-
lylpropionsäure
Methylcumarinsäure — >• Methyl-
cumarsäure
i-Methylen-4-methyl-4-dichlor-
methyldihydrobenzol — »i-Me-
thyl-4*, 4*-dichlDräthylbenzol
(92°) .
Methylrhodanid -» Methylsenföl
Opianoximsäureanhydrid-» He-
mipinimid
„ — > Hemipinimid
n-Propylcumarinsäure ■
pylcumarsäure . .
•n-Pro-
Salicylsäure
säure
p-Oxybenzoe-
Silbercyanat — >• Silbercyanurat
Trierucin -» Tribrassidin . .
Geraniolen -> Cyclogeraniolen .
Glucose -^ d-Fructose . . .
i;!>-Jonon -^ a- u. ^-Jonon
Isocyansäureäthylester (flüss.)
-» Isocyanursäureäthylester
(fest) 34,g Lemoult
Isocyansäuremethylester (flüss.)
-^ Isocyanursäuremethylester
(fest) 34,7 Lemoult
Aromatische Allylderivate — » Propenylderivate (z. B. Eugenol -» Isoeugenol) 9
I Langbein, Journ. prakt. Ch. (2) 46, 530; 1892 (vergl. Tab.
Zimtsäure -» a-Truxillsäure
6,2 Kai.
8,2
8,3
4.9
14,2
6,2
27,6
6,8
52,6
50,7
51,1
6,0
-10 kg
198 k).
3.6
5.3
29.5
7,0
i.i
- Kai.
Stohmann,
Kleber u.
Langbein
Luginin
Ossipoff (i)
„ (2)
Roth (4)
(direkt)
Roth u.
Stoermer
Roth
(direkt)
Thomsen
Stohmann(3)
Roth (i)
(direkt)
Roth u.
Stoermer
Stohmann,
Kleber u.
Langbein
Lemoult
Stohmann u.
Langbein
Stohmann (i)
Ruber u.
Schetelig
Stohmann und
Literatur.
Berthelot, Thermochimie II; 1897.
„ „ u. Petit, C r. 108, 1217; 1889.
Hautefeuille, cf. Troost.
Lemoult, Ann. chim. phys. (7) 16, 338; 1899.
Luginin, Ann. chim. phys. (6) 23, 179; 1891.
Ossipoff, (i), Journ. Soc. chim. Russe 22, [i], 320; 1890.
„ . .. (2), Ann. chim. phys. (6) 20, 385; 1890.
Petit, cf. Berthelot.
Rnber u. Schetelig. ZS. ph. Ch. 48, 349; 1904.
Koth (i), ZS. Elch. 16, 654; 1910.
.» (2), „ „ 17, 791; 1911.
D ". (3), „ „ 18, 100; 1912.
Kotft (4), unveröffentlicht.
Roth u. Stoermer, unveröffentlicht.
Stohmann (i), Journ. prakt. Ch. (2) 42, 373; 1890.
„ (2), ZS. ph. Ch. 6, 348; 1890.
„ (3), Ber. ehem. Ges. 25, 89; 1892.
„ u. Langbein, Journ. prakt. Chem. (2) 42,
367; 1890.
„ Kleber u. Langbein, Journ. prakt. Chem.
(2) 40, 2i6; 1889.
Thomsen, Thermoch. Unters. IV; 1886.
Troost u. Hantefeuille, C. r. 69, 48; 1869.
Weigert, ZS. Elch. 16, 662; 1910.
*) „ berechnet aus Gleichgewichten, Ber. chem.
Ges. 42, 853; 1909, — 20 kg-Kal.
Physikaliach-chemisch« Tabellen. 4. Aufl.
JorisseiL 54
850
188
Bildungswärme der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetalle
in Kalorien, deren eine i kg Wasser um einen Grad (bei Thomsen von i8 auf 19", bei Berthelot und seiner
Mitarbeitern von 15 auf 16°) erwärmt. Die Zahlen gelten für eioe Qrammmolekel der einzelnen Verbindungen
Sind die Elemente bei dem Verbindungsvorgang gasförmig, so sind ihre Symbole in runde, sind sie dagegen fest
so sind ihre Symbole in eckige Klammern gesetzt; steht das Symbol ohne Klammer, so nimmt das Elemenl
im flüssigen Zustande an dem Verbindungsvorgang teil ; z. B. bedeutet (Br) gasförmiges, Br flüssiges, [Br] feste;
Brom. — B. bedeutet Berthelot, Th. Thomsen, Th. U. Thermische Untersuchungen (Th.), Thch. Thermochimie (B.)
Die von Berthelot in den zitierten Originalabhandlungen mitgeteilten Zahlenwerte weichen häufig nich'
unbeträchtlich von denjenigen ab, die in seiner Thermochimie veröffentlicht sind. In zweifelhaften Fällen sine
die letzteren in die Tabellen aufgenommen worden.
I. Wasserstoffverbindungen.
a) Einwertige Elemente.
Lösungswärme des Chlors (für CI2): 4,87 Kai- (Th., Termokem. Res., 15); 3,0 Kai. (B., Ann. chim. phys. (5) 5
322; 1875); 4,97 Kai. (Baker, Proc. Roy. Soc. London 68, 3; 1901).
„ „ Broms (für Bra): 1,08 Kai. (19,6": i Mol = 160 g Brom in 240 bis 430 Mol Wasser
(Th., Th. U. 2, 26).
„ „ Jods in verschiedenen Lösungsmitteln, Thch. 2, 55, 56. Vergl. ferner Waentig, ZS. ph
Ch. 68, 539; 1909.
Name
Formel
Entstanden aus
Bildungswärme, falls die Verbindung
gasförmig flüssig
fest
gelöst
Literaturnachweis
Chlorwasserstoff
Bromwasserstoff
Jodwasserstoff .
Fluorwasserstoff
Wasser (vergl. auch
Tab. 198) .
Wasserstoffperoxyd
HCl
HBr
HJ
HF
HoO
(H)+(C1)
(H) + Br (bei 18-20°)
(H)+Br, Aq
(H)+Br
(H)+[J]
(H)+(F)
+ 22,00
+ 22,0
+ 26,0
bei 2000"
+ 8,44
+ 8,6
— 6,04
— 6,4
+ 38,5
+45,7
+ 39,31^;
+ 39,4
+ 28,38
+ 27,84
+ 28,6=*)
+ 13,17
+ 13,2 3)
+ 50,3
b) Zweiwertige Elemente.
2(H) + (0) bei 18«
bei +18,20
(H2)+(02)+Aq
H20+(0)+Aq
+ 58,1
bei 0°
+50,6
bei 2000°
+ 37,1 „
bei 4000"
+68,36
+68,25
+68,43
+69,0
bei o"
+68,150
+70,4
bei o»
+ 45,30
+ 47,3
— 23,06
Th., Th. U. 2, 20.
B., Thch. 2, 48.
Th., Th. U. 2, 28.
Th., Th. U. 2, 24.
B., Ann. chim. phvs. ( =
13,1651878. -Thci
2, 53-
Th., Th. U. 2, 36.
B., Ann. chim. phys.(.'
13, 17; 1878.
B. u. Moissan, Am
chim. phys. (6) &
570; 1891.
Th., Th. U. 2, 52.
Schuller u. Warth
Wied.Ann.2,38i;i87:
V. Than, Wied. An:
14, 422; 1881.
B. u. Matignon, An
chim. phys. (6) 8
553; 1893.
B., Thch. 2, 46.
Rümelia, ZS. ph. f
^^, 455; 1907-
Th., Th. U. 2, 59.
B., Thch. 2, 46.
Th., Th. U. 2, 59.
^) Über die Wärmeentwicklung beim Lösen von Chlorwasserstoff in verschiedenen Wassermeng
s. Tab. 193, über die beim Lösen in Alkohol, Essigsäure und Essigäther s. B., Ann. chim. phys. (5) lö, 22
1878; über Wasserstoffperchlorid s. B., Ann. chim. phys. (5) 22, 462; 1881; über Wasserstoffchlorbromid, HClß .
s. B., Ann. chim. phys. (6) 7, 414; 1886; über Wasserstoffjodchlorid, HCIJ2, s. B., Thch. 2, 51.
■'') Über die Wärmeentwicklung beim Lösen von Bromwasserstoff in verschiedenen Mengen Wass!
s. Tab. 193, beim Lösen in Alkohol s. B., Ann. chim. phys. (5) 9, 347; 1876; über Wasserstoffperbromid s. Il
Ann. chim. phys. (6) 19, 522; 1890. ;
*) Über die Wärmeentwicklung beim Lösen von Jodwasserstoff in verschiedenen Wassermengen s. Tab. ifil
über Wasserstoffperjodid s. B., Thch. 2, 58. j
H. Böttger.
i
188 a 851
Bildungswärme der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetalle.
Name
Formel
Entstanden aus
Bildangswärme, falls die Verbindung
gasförmig flüssig . fest
gelöst
Literaturnachweis
Vasserstoffperoxyd
;chwefelwasserstoff
Vasserstoffpersulfid
ielenwasserstoff . .
"eliurwasserstoff . .
mnioniak
?.
lydroxylamin . . .
.. ...
„ Chlorhydrat
„ Sulfat
Nitrat
iydrazin
„ Hydrat. . .
», ,, . . .
Sulfat . . .
.. ., . . .
„ Chlorhydrat
„ Bichlorhvdrat
I .. Nitrat . .
tickstoff-
I wasserstoffsäure
H,02
HjS^)
H2Sn-}-l
H.Se
HoTe
NH3
11
NHjCOH)
NH2(0H).
HCl
[NH2(OH)]2.
H2SO4
NH,(OH).
HNOa
N^H*
N.H^.HjO
NzHi.'HzSO*
{N2H4)2.
H2S04
N2H4.HCI
N8H4.2HCI
N2H4.HNO3
N3H
(H2)+(0j)
(H,)+(Oj)-^Aq
2(H)-L[si rhomb.
(H2S)+n[S]
2 {H)+[Se] amorph
2(H)+[Se] kryst.
2(H)-f[Te] kr>'st.
2,73
—19,4
—25.1
—34.9
+46,84
- 5.3
— 23,06
+ 7.29
— 10,1
— 15,8
c) Dreiwertige Elemente.
(N)+3(H)
>.
{N)+3(H)+(0)+Aq
(N)+4{H)+(0)
+(a)
2{N)+8(H)+
[S] rhomb. +6(0)
2(N)+4('h)+4(0)
2(N)+4"(H)+Aq
2{N)+6(H)+(0)
2(N)+6(H)+
[S] rhomb. +4(0)
4(N)+io(H)+
[S]rh. +4K))+Aq
2(N)+5(H)+(C1)
2(N)+6(H)+2(C1)
3(N)+5(H)+3(0)
3{N)+(H)+Aq
+11,89
+ 12,2
+ 20,32
+ 2I,o2)
+ 27,6
+ 24,29
+ 23,8
+ 76.5
+ 72,9
+ 75.9
+ 72.6
+281,9
+280,9
+280,1
+ 279.1
+ 82,8
+ 87,7
+ 81,8
+ 1.7
'
+ 64,4
+ 66,3
+67.3
+228,1
+ 69,2
+219.4
+229,6
+221,1
+ 88,0
+230,3
+ 93.4
+ 52,2
+ 46,8
+ 93.7
+ 87,5
+ 98,5
+ 92,3
+ 56,7
+ 58,2
r
') Nach Pollitzer (ZS. anorg. Ch. 69, 140; 1909) gilt: (H2)+[S] = (H^S) +5,00
*) Lösungswärme des Ammoniaks in verschiedenen Mengen Wasser s. Tab. 193.
de Forcrafld, C r. 130,
1620; 1900.
deForcrand.Ann.chim.
phvs.(8) 15,466; 190g.
Th.,' Th. U. 4, 188.
Sabatier, Ann. chim.
phys. (5)22, 85;i88i.
Fahre, Ann.chim.phys.
(6) 10, 489; 1887.
B. u. Fahre, Ann. chim.
phys.(6)14,io8;i888.
Th., Th. U. 2, 73.
B., Ann. chim. phys. (5)
20, 252; 1880. "
Th., Th. U. 2, 83.
B. u. Andr^, Ann. chim.
phys.(6)21,389;i88o;
Ann. chim, phys. (6)
27, 303; 1893."^
Th., Th. U. 2, 84.
B., Ann. chim. phys.
(5) 10, 438; 1887.
Th., Th. U. 2, 406.
B., Thch. 2, 70.
Th., Th. U. 2, 406.
B., Thch. 2, 70.
B. u. Matignon, Ann.
chim.phys.(6)27,284;
1892; (6) 28, 138; 1893.
Bach, ZS. ph. Ch. U,
256; 1892.
B., Thch. 2, 70.
B. u. Matignon, Ann.
chim.phys. (6)27, 289;
i892;(6)28, 138; 1893.
Bach, ZS. ph. Ch. 0,
257; 1892.
B. u. Mattjpioa, Ann.
chim.phys. (6) 27, 289 ;
1892; (6)28, 138; 1893.
Bach, ZS. ph. Ch. 5),
257; 1892.
B. u. Matignon, Ann.
chim.phvs. (6) 27, 284 ;
i892;(6)28, 138; 1893.
Bach, ZS. ph. Ch. 9,
257; 1892.
B. u. Matignon, Ann.
chim.phys. (6)27, 289;
i892;(6)28, 138; 1893.
(Nach B., Thch. 2, 72. )j
Kai.
H. Böttger. 54*
852
188 b
Bildungswärme der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetalle.
Name
Formel
Entstanden aus
Bildungswärme, fall» die Verbindung
gasförmig flüssig
fest
gelöst
Literaturnachweis
Ammoniumazid . .
Phosp horwasserstof f
(gast.)
Phosphoniumbromid
„ Jodid .
Phosphorwasserstoff
(fest)
Arsenwasserstoff . .
Antimonwasserstoff
Methan
Äthan
Äthylen
Acetylen
Si liciumwasserstof f
Chlormonoxyd . . .
>» ...
Unterchlorige Säure
>>
Chlorsäure ....
N,H4
PHj
PH^Br
PH4J
Pl2H,
AsHs
SbHs
CH4
CjH«
C2H4
QHa
SiH*
CUO
HCIO
HCIO3
4{N)+4{H)
[P] weiß + 3(H)
[P] weiß + 4(H;
+ (Br)
[P]weiß + 4(H)+(J)
12 [P] weiß + 6(H)
[As]kryst. + 3(H)
[Sb]+3(H)
+ 4.9')
+ 5,8
+44»2^)
-33,96
( — 142,2
K.J.)
-19,0
+40,3 ')
+ 28,1 >)
i + 53,4')
— 26,1
d) Vierwertige Elemente.
[C] Diamant + 4(H)
2[C]+6(H)
2[C]+4(H)
2[C]+2(H)
(bei 20»)
[SJ]kryst. + 4(H)
+ 21,75
+ 18,9
+ 28,56
+23,3
- 2,71
-14,6
—47,77
-58,1
-53,88^)
- 6,7^)
11. Sauerstoffverbindungen.
a) Einwertige Elemente.
2(Cl) + (0)
(Cl)+(0)+(H)+Aq
(Cl)+3(0)+(H)
+Aq
-17,93
—15,1
— 8,49
— 5,7
+ 29,93
+ 31,65
+ 23,94
+ 22,0
B., Thch. 2, 72.
Ogier, Ann. chim. ph)
(5) 20, 14, 1880.
Lemoult, C. r. 14
374; 1907.
Ogier, Ann. chim.phj
(5) 20, 61; 1880.
Ogier, Ann. chim. phj
(5) 20, 59; 1880.
Ogier, Ann. chim. ph)
(5) 20, 16; 1880.
Ogier, Ann. chim. ph)
(5) 20, 18; 1880.
Stock u. Wrede, Be
ehem. Ges. 41, 541
1908.
Th., Th. U. 2, 97.
B., Ann. chim. phys. (
23,179:1881. B.,Thc
1, 80. B. u. Matigno
Ann. chim. phys. (
30, 555; 1893.
Th., Th. U. 2, 97.
B. u. Maiigooa, An
chim.phys. (6)80,55
1893. B > Ann. Chi
phys. (5)23, 180; 18;
Th., Th. U. 2, 97.
B. u. Matignon, Ai
chim.phys. (6)30,5
1893. B'» Ann. ch
phys. (5)23, 180; 18
Th., Termokemislcel
sultater 182.
B. u. Matignon, A
chim.phys. (6)30, 5
1893. B'> Ann. ch
phys.(5)23,i8i;i8.
Mixter, Sill. Joum. )
22, 13; 1906.
Ogier, Ann. chim. pl •
(5) 20, 31; 1880.
Th., Th. U. 2, 134
B., Ann. chim. phys
5, 338; 1875-
Th., Th. U. 2, 134
B., Ann. chim. phys )
5, 338; 1875.
Th.,Journ.prakt.Ch )
ll,i37;Th. U.2,l^
B., Ann. chim. phys.J
10, 378; 1877.
*) Diese Zahl
besserer Grundwerte
hat B. (Thch. 2, 73, 74) aus den thermochemischen Messungen von Ogier unter Benut«|
berechnet. — ^) Besondere Kohlenstoffmodifikation vergl. Tab. 198 a.
H. Böttger.
asi,
188 c
853
Bildungswärme der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetalle.
Bildungswärme, falls die Verbindung
NamP
Formel
Firf^fanilf^Ti 311^
I ifprafiimarliwf'i^
lyAlll^
l^XI lObCUIVi&ll AUo
gasförmig flOssig fest gelöst
i^i t&i aiUAiia^iiw tio
Überchlorsäure . . .
HCIO,
(Cl) + 4(0) + (H)
i+ 18,8 1 ,+ 39,1
B., Ann. chim. phys. (5)
27, 219; 1882.
Unterbromige Säure
HBrO
Br+{0)+(H)+Aq
+ 26,68
Th., Termokemiske Re-
sultater 186.
>,
"
>»
+ 29,1
B., Ann. chim. phys. (5)
13, 19; 1878.
Bromsäure
HBrOa
Br+3(0)+{H)+Aq
+ 12,42
Th., Joum.prakt.Ch.(2)
11, i45;Th.U.2,i52.
»
,»
+ 12,5
B., Ann. chim. phvs. (5)
13, 19, 1878. Thch.
2, 85.
Th.,P(^g.Ann.l51,i98;
: Jodpentoxyd ....
J2O5
2[J] 4- 5(0)
+ 45,03
+ 43,24
Joum. prakt. Gh. (2)
1
11, i47;Th.U.2, 158.
....
j>
"
+ 48,0
B.. Ann. chim. phys. (3)
13, 26; 1878.
.Jodsäure
HJO,
[J] + 3(0)H- (H)
+ 57,96
+ 55,80
Th..Pogg.Ann.l51,i98;
Joum. prakt. Gh. (2)
11, i47;Th.U.2, 158.
"
f»
+ 60,4
+ 57,7
B., Ann. chim. phys. (5)
13, 24; 1878.
»1
2[J] + 5(0) + HjO
+ Aq
[J] + 6(0) + 5(H)
+ 2X23,2
„
j Überjodsäure ....
H5JO«
+185,78
+ 184,40
Th.,Joum.prakt.Gh.(2)
11, i5o;Th.U.2, 166.
....
HJO«
[J]+4(0) + (H)+Aq
+ 47,68
Th.,Joum.prakt.Ch.(2)
11, i5o;Th.U.2,i65.
b) Zweiwertige Elemente. |
Schwefeldioxyd *) .
SO,
[S]') + 2(0)
+ 71,08
+ 77,28
+ 78,78
Th.. Th. U. 2, 251 u. 403.
"
"
»
+ 69,26
+ 74»7
+ 77,6
B., Ann. chim. phvs. (5)
22, 428; 1881.'
; Schwefeltriox} d . .
SO,
[S]*) + 3(0)
+ 103,24
+142,41
Th., Th. U. 2, 254.
j> ■ •
,,
>»
+ 91,9
+103,7
+ 141,0
B., Thch. 2, 91.
Schwefelheptoxyd .
S207
2[S03] + 0
— 9,71
+ 47,0
Giran, Cr. 140, 1704;
Schwefelsäure . . .
HjSO«
[S]-) + 4(0) + 2(H)
+ 192,92
+210,77')
1905.
Th., Th. U. 2, 255-
„
SOs + H2O
+ 21,3
+ 39,17
„
...
„
[Sr) + 4(0) + 2(H)
+192,2
+ 193.1
+210,1
B., Thch. 2, 92.
T? ...
[S2O7] + Aq
HjSsO, + Aq
+ 56,71
+ 54.3
(jiraa,'G r. 140, 1704;
1905.
— " " «. "
Thioschwefelsäure .
HjSjOa
2[S?) + 3(0)
+ 2(H) + Aq
+137,83
Th., Th. U. 2, 259.
"
„
»
+141.7
B., Ann. chim. phys. (6)
17, 460; 1893.
Obeischwefelsäure .
HjSiOa
2[Sf) + 8(0)
+ 2(H) + Aq
+316,4
B., Ann. chim. phys. (6)
26, 549; 1893.
Dithionsäure ....
H^SsO,
2[Sf ) + 6(0)
+ 2(H) + Aq
+279,44
Th., Th. U. 2, 404.
Trithionsäure ....
HsSsOe
3[S]-) + 6(0)
+ 2(H) + Aq
+272,9
B., Ann. chim. phys. (6)
17, 449; 1889.
Tetrathionsäure . .
H.SiOe
4[S]-) + 6(0)
+ 2(H) + Aq
+260,79
Th., Th. U. 2, 404.
), • •
M
,»
+261,2
B., Ann. chim. phys. (6)
17, 454; 1889.
Pentathionsäure . .
H.SsO«
5[S]») + 6(0)
+ 2(H) + Aq
+266,3
B., Ann. chim. phys. (6)
17, 460; 1889.
„
»
5[S]*) + 5(0) + Aq
+183,11
Th., Th. U. 2, 265.
') Über die \
^erbrennungswärme des Schwefels unter verschiedenen Drucken s. Qinin, C r. 18J, 219; 1905. U
*) Die Zahlen gelten für rhombischen Schwefel. ||
') Über Lösungs- und Verdünnungswärme der Schwefelsäure s. Tab. 193- 1
H. Böttfer.
854
188 d
Bildungswärme der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetalle.
Name
Formel
Entstanden aus
Bildungswarme, falls die Verbindung
gasförmig flüssig
fest
gelöst
Literaturnachweis
Hydroschwef I.Säure
Selendioxyd . . . .
Selenige Säure . . .
Selensäure
Tellurige Säure .
Telursäure ....
Stickstoffoxydul ^) .
Untersalpetr. Säure
Stickstoffoxyd . .
Stickstofftrioxyd .
Salpetrige Säure .
Stickstoffperoxyd
Stickstoffpentoxyd
Salpetersäure. . .
Unterphosphorige
Säure
Phosphorige Säure
Pyrophosphorige
Säure
Phosphorpentoxyd
Orthophosphor-
säure ....
Py rop hosp horsäu re
Metaphosphorsäure
Arsentrioxyd . .
„ (porzellanartig)
Arsenpentoxyd . .
Arsensäure®) . . .
H2S2O1
SeOa
H.SeOs
HaSeO«
HaTeOa
HaTeO,
N2O
H2N2O2
NO
N2O3
HNO2
N2O4 u.
NO2
NzOä
HNO3
H3PO2
H3PO3
HiP.Os
P.O.
H3PO4
H4P2O7
HPO3
AS2O3
AsJOö
HaAsOi
2[S]i) + 4(0)
+ 2(H) + Aq
[Se]') + 2(0)
[Ser) + 3(0) + 2(H)
[Sef ) + 4(0)
+ 2(H) + Aq
[Te] + 3(0) + 2(H)
[Te] + 4(0) + 2(H)
+ 128,22
+ 57,08
+ 145,6
+ 156,1
+ 56,34
+ 124,5
+ 145,02
+ 166,74
c) Dreiwertige Elemente.
2(N) + (O)
2(N) + 2(0)
+ 2(H) + Aq
(N) + (O)
2(N) + 3(0)
(N)+2(0) + (H)+Aq
2(N) + 4(0)*) -
(N) + 2(0)
2(N)+4(0)*)bei 22"
„ „ 150'
„ „ 200'
2(N) + 5(0)
(N) + 3(0) + (H)
,,
2(N) + 5(0) + H2O
[P] +2(0) + 3(H)
[P] + 3(0) + 3(H)
2[P] + 5(0) +
4(H) + Aq
2[P] + 5(0)
[P] + 4(0) + 3(H)
2[P] +7(0) + 4(H)
[P] + 3(0) + (H)
2[As] + 3(0)
2[As] kryst. + 3(0)
2[As] + 5(0)
[As] + 4(0) + 3(H)
—17,74
—20,6
— 18,0
— 14,4
+ 4,4
—21,57
—21,6
—21,4
+ 30,77
+ 30,3
— 2,65
- 8,125
-1,7
- 7,6
+ 2,6
— 7,9
— 1,2
+ 3,6
+ 11,9
+ 28,6
+ 34,4
+ 41,60
+ 41,6
+ 42,2
+ 49,1')
+ 48,8
+7,3X2
+ 14,91X2
+ 137,66
+224,63
■
+ 139,97
+ 227,70
+ 139,80
+ 227,57
+ 383,7
+ 369,9')
+ 369,4
+ 405,5
+403,8
+ 300,08
+303,3
+302,60
+305,8
+305,29
+308,5
+ 533,4
+535,7
+ 226,6
+•154,67
+ 156,4
+219,38
+ 215,63
+543,6
+236,7
+ 147,12
+ 148,9
+225,38
+215,23
B., Ann. chim. phys. (5
10, 393; 1877.
Th., Th. U. 2, 272.
Th., Th. U. 2, 274.
Th., Th. Termokemisfc
Resultater 198.
Th., Th. U, 2. 276.
Th., Th. U. 2, 278.
Th., Th. U. 2, 194.
B., Ann. chim. phvs. (5
20, 260; 1880. ■
B., Ann. chim. phys. (6
18, 574; 1889.
Th., Th. U. 2, 197.
B., Ann. chim. phys. (5
20, 260; 1880.
B., Ann. chim. phys. (5
6, 173; 1875; (5) 2(i
262; 1880.
Th., Th. U. 2, 197.
B., Ann. chim. phvs. (5
6, 162; 1875; (5)2C
262; 1880.
Th., Termokemiske Re
sultater 203.
B., Thch.'2, 106.
B., Ann. chim. phys. («
6, 170; 1875.
Th., Th. U. 2, 199.
B., Ann. chim. phys. (f
6, 151; 1875.
Th., Th. U. 2, 199-
Th., Th. U. 2, 225.
Amat, Ann. chim. phv
(6) 24, 371; 1891.
Th., Th. U. 2, 226.
Giran, C. r. 18«, 55
1903.
Th., Th. U. 2, 225.
Giran, C. r. 136, 55
1903.
Th., Th. U. 2, 236.
B., Thch. 2, 117.
Th., Th. U. 2, 236.
Th., Th. U. 2, 236.
*) Die Zahlen gelten für rhombischen Schwefel.
*) Die Zahlen gelten für amorphes Selen.
*) Lösungswärme in Wasser bei 19,4" (bis zur Sättigung) + 4,5 Kai. pro Molekül; Roth, unveröffentlich '
*) — 2,65 gilt für N2O4, —8,125 für NO2. Die Wärmeentwicklung bei der Einwirkung von Stickstof
peroxyd auf Wasser: N2O4 + Aq beträgt + 15,5 Kai. (Th , Th. U. 2, 189). Oxydationswärme bei Gegenwa
von Wasser: N2O4 + O + Aq = 2HNO3 verdünnt + 33,8 Kai. (Th., Th. U. 2, 191).
®) Die Zahl wird von Th. nur als annähernd richtig bezeichnet.
®) Über die Wärmeentwicklung bei der Einwirkung von Natrium auf Arsensäure und Monometh>
arsensäure s. Saud u. Astruc, C. r. 144, 1345; 1907.
H. Böttger. "j
188 e
855
1
Bildung
swärme
der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetalle.
Bildungswärme, falls die Verbindung
\*imp
Formel
Fnf^faridi*n ^11^
Literaturnachweis
l>a.iIlC
LrflilO LailUvll aU>
gasförmig flüssig fest gelöst
Antimonpentoxyd .
SbjOö
2[Sb] - 5(0)
+229,6
Mixter, Sill. Joum. (4)
38, 108; 1909.
' Antimontetroxyd .
Sbj04
2[Sb] + 4(0)
i
+209,8 i
..
Antimontriox>d . .
SbaOs
2[Sb] - 3(0)
1
I
+ 163,0 i
„
Antimonige Säure .
HsSbOs
2[Sb]-r3(0)^3H,0
+ 167,42!
Th., Th. U. 2, 241.
Antimonsäure . . .
HaSbO*
2[Sb]-r5(0)+3H20
+228,78,
Th., Th. U. 2, 242.
niuthydroxyd^)
BKOH),
2[Bi]+3(0)+3H,0
+ 137,74;
1
Th., Termokemiske Re-
sultater 212.
j»
jj
>»
+ 139.2 '
B., Thch. 2, 128.
' Bortrioxyd
B2O3
2[B] amorph + 3(0)
+272,6 —279,9
B., Ann. chim. phys. (5)
15, 217; 1878.
1 Borsäure
HjBOa
[BjOj] + 3H,0
+8,4 X2|
B., Ann. chim. phys, (5)
17, 133; 1879.
d) Vierwertige Elemente. ||
1 Kohlenoxyd ....
t
CO
[C] amorph — (0)
[C] Diamant -f (0)
— 29,00
— 26,1
Th., Th. U. 2, 289.
B., Ann. chim. phys. (5)
13, 14; 1878; 20, 260;
1888; 23, 177; 1881,
B. u. Matignon, Ann.
chim.phvs.(6)30,555;
1893.
Kohlendioxid . . .
CO,
[C] amorph -f 2(0)
+ 96,96
+ 102,84
Th., Th. U. 2, 283.
„ (vergl.auch
„
„
+ 97.65
+ 103,25
B. u. Petit, Ann. chim.
Tab. 198.)
phys. (6)18, 89; 1889,
"
"
"
+ 96^0
Gottlieb, J, pr. Ch. 28,
420; 1883.
"
"
[C] Graphit + 2(0)
- 94.81
— 100,41
B, u. Petit, Ann. chim,
phys. (6) 18, 98; 1889,
„ ...
»»
[C] Diamant - 2(0)
- 94.31
+ 99,91
„
Siliciumdioxyd . . .
SiO,
[Si] kr>st. -f 2(0)
+ 191,0
Mixter, Sill. Joum. (4)
24, 130; 1907.
i Kieselsäure
—
[Si] amorph ~ 2(0)
-Aq
+ 184,5
B., Ann. chim. phys. (5)
15, 214; 1878.
~
[Si] kr>'st. - 2(0)
-rAq
+ 179,6
»
III. Halogenverbindungen.
1
a) Einwertige Elemente.
i] Bromchlorid ....
BrCl
Br - (Cl)
+ 0,7
B., Ann. chim. phys. (5)
21, 375; 1880.
ichlorür
!
JCI
[J] ^ (CD
+ 5.82
+ 6,8
Th., Th. U. 2, 307.
B., Ann. chim. phys. (5)
21, 373; 1880.
i Jodtrichlorid ....
JCI3
[J] + 3(C1)
+ 21,49
Th., Th. U, 2, 307,
i Jodbromid
i
JBr
[J] + Br
+ 2,5
B., Ann. chim. phys. (5)
21, 374; 1880.
1
b) Zweiwertige Elemente. {|
' Schwefelchlorür . .
S2CU
2[S]*) + 2(C1)
+ 14.26'
Th., Th. U. 2. 310.
j J» • •
yy
J,
+ 10,9
+ 17.6
0j;ier,C.r.92,922;i88i.
; Thionylchlorid . . .
socu
[S]«) + (O) + 2(C1)
+ 40.9
+ 47.4
Ofier,C.r.»4,84;i882.
Tl., Th. U. 2, 312.
i Sulfurylchlorid . . .
SO2CI2
[S]^) - 2(0) + 2(C1)
+ 89,78
j j» ...
»J
(SO2) + 2(C1)
- 18,70
„
! „ ...
[SP) + 2(0) + 2(0)
+ 82,8
+ 89,9
0fier,C.r.H83;i882.
Chlorsulfonsäure . .
S0.2(ÖH)C1
[S]*) + 3(0) + (H)
+ (a)
2[s?) + 5(0) + 2(a)
+ 127,4
+ 140,2
,. C.r.96,646;i883.
Pyrosulfur>lchlorid
SeOsClj
+ 159,4
.. Cr. »4,85; 1882.
Schwefelbromür . .
SjBr,
2[Sr) + 2Br
+ 2,0
Ofier,C.r.92,923;i88i,
Schwefeljodür . . .
SiJ.
2[S]«) + 2(J)
+ 13,6
., C.r.92,922;i88i.
Selenchlorür ....
SeaCIa
2[Se] amorph +
2(0)
+ 22,15
Th.. Th. U. 2, 314.
Selenchlorid ....
SeCU
[Se] amorph + 4(C1)
+ 46,16
Th., Th. U, 2, 315,
Tellurtetrachlorid .
TeCU
igswärme de
[Te] + 4(C1)
+ 77.38
Th., Th. U. 2, 320,
') Die Bildu
r übrigen untersuchten Wismutverbindungen s. Tab. 189.
' *) Rhombiscl
ler Schwefel
H, Böttfer.
856
188 f
Bildungswärme
der wichtigsten Verbindungen der Nichtmetaell.
Bildungswärme, falls die Verbindung
Nätnc
Formel
Entstanden aus
T if pr?itiirniir'Hu;pic
gasförmig; flüssig fest gelöst
1^1 l&l dLClI llüL-IIWCio
c) Dreiwertige Elemente.
Phosphortrichlorid .
PCI3
[P] + 3(C1)
+ 75,30
Th., Th. U. 2, 322.
» • •
»;
"
+ 69,7
+ 76,6
B.u.Lu£inin,Ann.chiin.
phys.(5)6, 307;i875
Phosphorpentachlorid
PCI5
[P] + 5(C1)
+ 104,99
Th., Th. U. 2, 323.
» • •
"
j>
+ 109,2
B.u.Luginia,Ann.chim
phys.(5)6,3o8;i875
Phosphoroxychlorid
POCI3
[P] + (0) + 3(C1)
+ 145,96
Th., Th. U. 2, 325.
>»
»
)>
+143,9
B.u.Luginin.Ann.chim
phys. (5) 6, 30951875
Phosphortribromid .
PBrg
[P] + 3Br
+ 44,8
B.u.Luginin,Ann.chim
phys.(5)6, 307;i875
Phosphorpentabromid
PBrä
[P] + 5Br
+59,05')
Ogier,C.r.92,85;i88i
Phosphoroxybromid
POBra
[P] + (0) + 3Br
+ 105,8!)
„ C.r.92,85;i88i
Phosphortrijodid . .
PJ3
[P] + 3[J]
+ 10,9
„ Cr. 92, 83;! 881
Phosphortetrajodid
P2J4
2[P] + 4[J]
+ 19,8
„ Cr. 92, 83;! 881
Arsentrichlorid . . .
ASCI3
[As] + 3(C1)
+ 71,39
Th., Th. U. 2, 327.
Arsentribromid . . .
AsBra
[As] + 3Br
+ 45,5
B,, Ann. chim. phys. (5
15, 209; 1878.
Arsentrijodid ....
AsJa
[As] + 3[J]
+ 13,5
„
Antimontrichlorid .
SbClg
[Sb] + 3(C1)
+ 91,39
Th., Th. U. 2, 330,
Antimonpentachlorid
SbCls
[Sb] + 5(C1)
+ 104,87
2, 331.
Antimonoxy Chlorid .
SbzOaCli
2[Sb] + 2(0) + 2(Cl)
+ 179,6
Guntz, Ann. chim.phys
(6) 3, 57; 1884, nact
B., Thch. 2, 147.
)>
SbiOsCla
4[Sb] + 5(0)+2(Cl)
+350,0
M7
Antimontribromid .
SbBra
[Sb] + 3Br
+ 61,4^)
Guntz, C r. 101, 162
1885.
Antimonjodid . . .
SbJa
[Sb] + 3[J]
+ 28,8^)
» ,,
Antimontrifluorid .
SbFa
[Sb] + 3[F]
+ 141,0
„ Ann. chim. phys
(6) 3, 52; 1884.'
Bortrichlorid ....
BCI3
[B] amorph + 3(C1)
+ 89,1
+ 93,4
B., Thch. 2, 148.
Bortribromid ....
BBra
[B] amorph + 3Br
+ 43,2
B., Ann. chim. phys. (6
16, 217; 1878. ,
Bortrifluorid ....
BF3
[B] amorph + 3(F)
+ 234,8
HammerI,Cr.90,3d
1881, nach B., Thcl
2, 149.
Borfluorwasserstoff-
säure
HBF4
[B]+4(F) + (H) + Aq
+ 307,6
B., Thch. 2, 149.
d) Vierwertige Elemente. ^
Kohlenstofftetra-
^
chlorid
ccu
[C] amorph + 4(C1)
+ 21,03
+ 28,2
Th., Th. U. 2, 355, 44
»
>»
[C] Diamant + 4(C1)
+ 68,5
+ 75,7
B. u. Matignon, Anl
chim. phys. (6)28,131
1893.
Perchloräthan . . .
CCU
2[C] Diamant +
6(C1)
+ 107,4
B. u. Matignon, Ann
chim. phys. (6)28, 13a
1893.
Perchloräthylen . .
QCU
2[C] amorph + 4(C1)
- 1,15
+ 6,0
Th., Th. U. 2, 358, 411
>» • •
»
2[C]Diamant+4(Cl)
+ 45,5
B. u. Matignon, Anr
chim. phys. (6)28, 133
1893.
Carbonylchlorid . .
COClj
[C] amorph + (0)
+ 2(C1)
+ 55,14
Th., Termokemiske R(
sultater, 221.
1» • •
»
[C] Diamant + (0)
+ 2(C1)
+ 44.1
B., Ann. chim. phy:
(5) 17, 129; 1879.
Siliciumtetrachlorid
SiCU
[Si]kryst. + 4(C1)
+ 121,8
ungef.
+ 128,1
ungef.
B., Thch. 2, 151.
Siliciumtetrabromid
SiBr«
[Si]kryst. + 4Br
+ 71,0
B., Thch. 2, 153.
Siliciumtetrajodid .
SiJi
[Si]kryst. + 4[J]
+ 6,7
2, 154.
Siliciumtetrafluorid
SiF,
Berechnun
[Si]kryst. + 4{F)
+239,8
Haninierl,Cr.90, 31;
i88i,n.B.,Thch.2,i5:
') Nach den
gen von B., Thch. 2
, 143, 14
4, 147, I
48.
■
H. Böttger.
188.
857
Bildungswärme der wichtigsten Verbindungen
der Nichtmetalle.
Bildungswftnne, falls die Verbindune
Name
Formel
Entstanden aus
"
I iff^fijfiiTTiJirhwpi^
gasförmig flüssig ' fest
gelöst
1
Siliciumtetrafluorid
SiF4
[Si]kryst. -r 4(F)
-239,4 1 !
Gontz, Ann. chim.phys.
(6) 3, 60; 1884.
Kieselfluonvasser-
stoffsäure
HoSiF«
[Si]kryst. + 6(F)
+ 2(H) + Aq
+ 375.1
Trnchot, C. r. 98, 821;
1884.
>,
M
+ 374.3
Gontz, Ann. chim.phys.
(6) 3, 61; 1884.
IV. Schwefelverbindung
en.
1
Schwefelstickstoff .
NS
(N) + [S]rhomb.
- 31,9
B. u.Vieille, Ann. chim.
phys.(5)27, 204; 1882.
Selenstickstoff . . .
NSe
(N) + [Se]
— 42,3
B. u. Vieille, C. r. 96,
214; 1883.
Phosphorsesquisulfid
P4S,
4[P] gelb + 3[S] rh.
+ 77,53
Giran, Bull. Soc. chim.
Antimontrisulfid,
(3) 25, 24; 1906.
orangerot, feucht
SbjSa
2[Sb] + 3[S]rhomb.
+ 34»4
B., Ann. chim. phys.
(6) 10, 125; 1887.
trocken
■•
»
+ 32,6
Guinchantu. Cbr6tien,
C. r. 139, 51 ; 1904.
iilafarben . . .
„
„
+ 33,9
„
., schwarz ....
,,
„
+ 38,2
„
Antimonchlorsulf id .
Sb^SöClj
4[Sb] + 5[S]rhomb.
-f 2(C1)
+391,1
B., Thch. 2, 163.
Bortrisulfid
B,S3
2[B] amorph
+ 3[S] rhomb.
+ 37,9
Sabatier,C.r.ll2,864;
1891.
■chwefelkohlenstoff')
CS,
[C] amorph -f 2[S]
rhomb.
—26,01
- 19,61
Th., Th. U. 2, 411.
>»
"
[C] Diamant + 2[S]
rhomb.
—25,4
-19,0
B. u. Matignon, Ann.
chim. phys. (6)28, 138;
I893;(6)22,i83;i89i.
3arbonylsulfid . . .
cos
[C] amorph + (C^
+ [S] rhomb.
+ 37,03
Th., Th. U. 2, 384.
V. Nitride und Carbide.
1
Phosphomitrid . . .
P3N5
3[P] farblos + 5(N)
+ 81,5
S ock, Ber. ehem. Gts.
40, 2923; 1907-
„ ...
„
3[P]rot + 5(N)
+ 70»4
^j
Silidumcarbid . . .
Sic
[Si]kryst. + [C]
+ 2,0
Mixter, Sill. Joum. (4)
(Karborund)
amorph
24, 130; 1907.
VI. Cyanverbinduogen.
1
Dicyan
Q,N,
2[C] amorph + 2(N)
-65,70
Th„ Th. U. 2, 388.
>»
2[C]Diamant+2(N)
—73,9
—68,5
-67,1
B., Ann. chim. phys. (5)
18, 347; 1879; 20, 258;
1880; 23, 178; 1881.
:yanwasserstoff . .
HCN-)
[C] amorph + (N)
+ (H)
-27,48
— 21,78
Th., Th. U. 2, 389, 412.
). • •
„
[C] Diamant + (N)
—30,5
-24,8
— 24,4
B., Ann. chim. phys. (5)
+ (H)
23, 257; 1881.
3yanchlorid
CNCl
[C] Diamant + (N)
—35,2
—26,8
B., Thch. 2, 169.
+ (C1)
3yanjodid
CNJ
[C] Diamant + (N)
- 39,2
— 42,0
,»
+ [J]
Cyansäure^) ....
HCNO
[C] Diamant + (N)
ungef.
+ 37,0
B., Cr. 123, 337; 1896.
-r (0) + (H) + Aq
Cyanursäure ....
H3C3N3O3
3[C]Diamant-r3(N)
+165,1
+ 161,9
Lemonlt, C r. 121, 352 ;
^3(0) + 3(H)
1895-.
5ulfocyanwasserstoff
HCNS
[C]Diamant+(N) +
[S] rhomb. + (H)+Aq
- 18,5
Joannis, Ann. chim.
phvs.(5)26, 540; 1882,
nach B. Thch. 2, 174.
*) Nach Koref, ZS. anorg. Ch. 66, 88; 1910 gilt: [C] + (S) = (CS2) +
'berechnet.)
12,5 Kai. (Aus Gleichgewichten
') Über die Bildungswärme der Metallcyanide s. bei den einzelnen Met
allen (Tab. 189).
) Cyanamid s. S. 861,
1
Nr. ").
—]
H. Böttger.
858
189
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül
in Kalorien, deren eine i kg Wasser (bei den von Thomsen (Th.) ausgeführten Messungen von i8° auf ig", bei
den von Berthelot (B.) und seinen Mitarbeitern ausgeführten von 15" auf 16°) erwärmt. Die Metalle sind nacli
dem periodischen System geordnet. Die Stoffe sind in dem Aggregatzustand angenommen, den sie bei gewöhn-
licher Temperatur besitzen. In einzelnen Fällen ist der feste Aggregatzustand durch eine eckige, der gasförmige
durch eine runde Klammer bezeichnet: [J] festes Jod, (J) gasförmiges Jod. Die eingeklammerte Zahl hinter
dem Namen des Beobachters B. oder Th. bezeichnet die Seite der Abhandlung, auf welche durch die rechts
oben stehende Zahl im Literaturverzeichnis hingewiesen ist. Die von Petersen, Favre, Varet u. e. a. Autorer
angegebenen Zahlen sind meist auf eine (oder zwei) Dezimalstellen abgerundet.
Reihenfolge der Metalle: Li. Na. K. Rb. Cs. NH4. Ca. Sr. Ba. Be. Mg. Zn. Cd. AI. Nd. Cr. W,
Mo. U. Mn. Fe. Co. Ni. Cu. Ag. Au. Hg. Tl. Pb. Sn. Ti. Th. Zr. Bi. Pd. Pt. — Legierungen.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
Reaktionsgleichung
Wärmeeni
Wicklung i
kg-Kal.
Lithium. Li=7,03 {Th.); 7 iß).
Li+HaO+Aq=LiOH, Aq+Hi)
2Li+0=Li20 3)
4)
Li+d+H = LiOH»)
*)
Li+0+H+Aq=LiOH, Aq»)
»)
2Li+0+Aq=2LiOH, Aq^«).
11) .
2Li+20=Li202i2)
Li+H = [LiH]i3)
2Li+S+Aq=Li2S, Aq ") . .
15)
Li+S+H + Äq=LiSH, Aqi«)
2Li+Se=Li2Se") . . . .
Li+N = LiNi8)
2Li+2C=Li2C2")
Li+F+Aq=LiF, Aq20) . .
2LiF+SiF4=Li2SiF2i) . . .
Li+Cl=LiC122)
LiCI+(NH3)=[LiCl. NHgj^a)
LiCH-2(NH3)=[LiCK 2NH3] 2
LiCl-f3(NH3)=[LiC1.3NH3]2
49,08
53,20
140,0
143,32
111,5
111,0
"7,3
117,44
"7,5
166,52
166,0
152,65
21,6
"5,4
"3,25
64,11
83,0*)
18,75
",3
114,3**
("5,8)
25,2
93,81
11,8
23,36
34,46
*) Nach der Berechnung Berthelots (Thch. 2, 219).
**) Die erste Zahl erhält man, wenn man aus der
von Petersen gemessenen Neutralisationswärme der Base
durch wässerige Flußsäure die Bildungswärme mittelst
der von Thomsen angegebenen Zahlen für die Bildungs-
wärme der Base, der gelösten Flußsäure und des Wassers
berechnet. Die zweite (eingeklammerte) Zahl erhält
man, wenn man die entsprechenden Zahlen Berthelots
benutzt.
LiCl+4(NH3)=[LiC1.4NH3]28) . .
Li+Br=LiBr27)
Li+Br+Aq=LiBr, Aq28) . . . .
LiBr+(NH3)=[LiBr.NH3]29) . .
LiBr+2(NH3)=[LiBr.2NH3]3°). .
LiBr+3(NH3)=[LiBr.3NH3]3i). ,
LiBr+4(NH3)=[LiBr.4NH3l32). ,
Li+J = LiJ33)
Li+J + Aq=LiJ, Aq34)
Li+C+N+Aq=LiCN, Aq35) . . .
2Li+S+40=Li2S04 36)
2Li+S+40-|- H20=Li2S04. HjO ^)
Li+N+30=LiN03 38)
Li20+(C02) = [Li2C03]39)
Watrium. Na=23,05{Th.)\23{B:
Na+HaO+Aq=NaOH, Aq+H«»)
41)
2Na+0=Na20**)
45\
,, I
46)
2Na+o'4-H20=2NaOH") . . .
Na20+HaO+Aq=2NaOH, Aq«)
")
2Na+0+Aq=2NaOH, Aq50) . .
51) _ ,
Na+0+H=NaOH")
53)
Na+0+H + Aq=NaOH, Aq54) .
2Na+20=Naa02 5«) .
NaH + Aq=NaOH, Aq+Hg")
(H2)+[Na]=[NaH]+H58) .
')
43,3
79,96
91,31
13,29
25,94
37,46
48,10
61,21
76,10
32,6
334,17
336,81
111,61
54,23
45,0
43,45
42,40
44,1
100,26
91,0
100,7
135,38
63,9
56,5
155,26
144,2
101,87
102,7
111,81
"2,5
"9,8
25.S
16,6
2) Guntz'. 3) Beketoff2. *) de Forcrand". ^) Nach Th. berechnet«. «) Beketoff*.
') Th. 3 (225). 9) Beketoff 2. lO) Th. ^ (226). ") Beketoff 2. 12) ^e Forcrand " "•
") Guntz^. ") B. i(2i8). "u. ") Th. i» (312). ") Fabre^. i») Guntz u. Bassett. ") Guntz». 20) Petersen -.
21) Truchoti. 22) Th. 3 '(227). 23-26) ßonnefoi 1. 27) Bodisko^. 28)71^,8(227). 29-^2) ßonnefoi 2 (1396). ^)^o-
diskoi. 34) Th. 3 (227). 35) Varet 2. 36) Th. 3 (227). 3?) Th, i» (313). 38) Th. 3 (227) " (477). 39) je For-
crand "(512). «) Favre u. Silbermann 2. ^i) Th. 3 (229). «2) joannis2. «) Rengade2. ") Beketoff.
*^) de Forcrand ^ *«) Rengade2. ") Th.i8(3"). ^) Beketoff K «) Rengade^. ^o) Th. 3 (232). ") Joannisl
52) Th. 3 (232). 53) B. 1 (199). 54) Th. 31 (232). 55) ß. 1 (199). 56) Je Forcrand ^. 57-68) je Forcrand i".
1) Th. 18 (246).
') de Forcrand 1« 1*.
H. Böttger.
189
859
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
R eaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kai.
2Na+S«=Na2S^)
2Na+S+Aq=Na2S, Aq*)
Na+S-f H = NaSH')
Na+S-i-H^Aq=NaSH, Aq*) . . .
2Na+2S+Aq=Na2S2, Aq«)
2Na+3S+Aq=NajSs,Aq7)
2Na+4S=Na2S4^)
2Na+Semet. = Na,Se*)
Na+Se met-h H + Aq=NaSeH, Aq ")
Na+H+2C=NaHC,ii)
2Na+2C=NaaC2i2)
')
Na-fF=NaF")
NaF4-HF=NaHF2i«) .
2NaF-fSiF4=Na2SiF,")
Na+a=NaCP«) . . .
1»)
Na+Br=NaBr»») . '. .
Na+Br+2HjO=NaBr.2H,0 2»)
Na+[J]=NaJ»)
Na+[J]+2H,0=NaJ.2H,0")
Na-fC+N=NaCN2S)
2«)
Na+C+N-f Aq=NaCN, Aq=") ......
Na+C+N-hO=NaCNO=»)
aNa+aC-i-sN+sO^NagCjNaOa»)
2Na4-H+3C-f3N+30=Na2HC3N303») . .
Na+2H+3C+3N+30=NaHjC3N30,3i) . .
Na+C+N + S+Aq=NaCNS, Aq32) . . . .
,Na-fCl+0+Aq=NaC10, Aq33)
I Na+a+30= NaClOa Ȋ) ...'.'.'.'.'.'.
I ^^ 38)
iNa+a-f40=Naa04") .........
'Na+Br-rO-rAq=NaBrO, Aq»)
2Na-h2S-f30=Na2S203^)
2Na+2S4-30+5HjO=NajS203.5HaO«) . .
2Na+2S-50=NajS205")
;2Na+S+40=NaaS04*2)
i2Na+SOj+20-fioHjO=[Na2S04.ioH20]")
iNa+H+S+40=NaHS04*5)
! „ *•)
2Na+2S+60=Na2S206")
2 Na-f-2S-r60^-2H20= NajSjOß . 2 HjO «»)
89,3
101,99
56,3
58,48
60,7
105,2
107,0
99,0
60,9
35,3
- 29,2
- 8,8
- 9,8
102,6
109,3
17,1
35,4
97,69
97,9
85,71
86,1
90,29
69,08
74,31
22,6
23,1
24,8
101,7
306,7
■?6i,8
217,1
39,2
83,36
84,7
86,7
84,8
100,3
82,1
256,3
265,07
347,4
328,59
328,1
276,73
267,39
269,1
3©8,8i
405,09
2Na+3S-H60^Aq=Na,S306, Aq") . .
2Na^4S-f60+Aq=NajS40e, Aq*") . .
2Na+Se-r30-rAq=NajSe03, Aq") . .
2Na-^Se+40+Aq=NaaSe04, Aq") . .
Na^ H + Se+40+ Aq= NaHSe04, Aq ")
Na^N+2H = NaNH,")
Na4-N+30=NaNOs»)
5«)
2Na+H + P+20+Aq=Na2HP02, Aq")
2Na+H + P+30=Na,HP03") . . . .
Na-r2H + P+30=NaH2P03«') . . . .
2Na-f 2H+2P4-50=NajHjP205~) . . .
3Na-r-P-f40=Na3P04")
2.Na+H + P+40=Na2HP04'»)
•*)
Na+2H+P+40+Aq=NaHjP04, Aq «*) .
2Na+2As+40+Aq=Na2As204, Aq*») . .
3Na+As-^40+Aq=Na3As04, Aq") . . .
3Na+As+40=Na3As04«*)
2Na+H+As+40^Aq=NajHAs04, Aq«»)
Na+2H+As-40-Aq=NaHjAs04, Aq ™)
3NajO^Sb205=2Na3Sb04^)
3Na+Sb-f40=Na3Sb04")
2Na4-4B-^70=NajB407'3)
3Na20-f B203=2Na3B03'*)
Na20-f(C02)=[Na,C03]")
2Na-fC-^30=Na2C03^")
')
Na-H^C-f30=NaHC03"')
Na+2C+3H+20=NaC2H302*') . . . .
NaCjHsOj+CjHiOj^ NaCjHgOa, C2H4O2 '^)
2Na+2C-f40=Na2Cj04 82)
Na+H^2C4-40=NaHC204»)
Kalium. K= 39,15{Th.) ; 39,1 [B.).
K+ H2O+ Aq= KOH, Aq-!- H ")
2K-fO=K20«»)
')
2K-hO-LH20=2KOH9<») . . .
K2O+ Hj0-j-Aq=2K0H, Aq »i)
387,5
375,8
238,4
262,3
203,2
33,5
"1,25
110,7
198,4
285,1
333,8
599,0
452,4
451,4
413,9
414,9
355,0
316,1
381,5
360,8
329,7
273,7
163,7
346,4
748,1
104,20
76,88
272,64
270,8
229,3
227,0
170,3
2,6
315,0
258,2
41,9
48,10
45,2
46,4
97,1
86,8
137,98
67,4
75,0
o-and*. ») Th. 3 (233) " (477)- ^)
n B. u. Luginin. ") Mixter* (104)
") Th. 1 (299) «8
B. =» (440)
") Th.
u. '"
(421). 5«) Th. 1 "(298). ") Th. M298). **) Amat.
•*) B. u. Luginin. «) b_ 1 (210). ••) Th.
Th
(299). •*) B. u. Luginin. ^) B. ^ (210). ••) Th. ^ (200).
, -... ,.^^;. y Mixter * (105). «»u.'») Th. M299). "u.") Mixter * {108). ") B. « (463). '*) Mixter 2 (127).
^ de Forcrand " (512). »•) Th. ^ (233). " (44). ") B. ^ (214). t») Th. ^ (298). ") B. 2 (470), »«) B " ^
) B-"(i34). ") B. -»(loS). 83) B.*(io8). »*) 1
, _ (327).
') B. * (108). 8*) Favre u. Silbermann 2. 85) jh. » (242). 8«) Joannis -. ") Ren-
_gade2. 88) Beketoff^. «9) RgngadeX ^) Th. ^8(311). »M Beketoff^. ») Rengade ^.
H. Böttger.
860
189 b
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
R e aktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
Reaktionsgleichung
2K+0+Aq=2K0H, Aqi)
K+0+H=KOH*)
K+0+H + Aq=KOH, Aq')
2K + S=K2S»')
2K+S+Aq=K2S, Aqi")
K+S+H=KSH") . . . :
K+S+H + Aq=KSH, Aq")
2K+4S=K2S4")
2K+Se=K2Se")
K+F=KFi5)
KF+HF=KHF2")
KF+2HF=KH2F3")
KF+3HF=KH3F4i8)
2KF+SiF4=K2SiF6")
K+Cl=KCl2ö)
21)
K+Br=KBr22) . . -
23\
K+[J]=KJ24) '.'.'.'.'.'.'.'.'.'.'.
KJ + 2[J]=KJ3 25)
KJ + 2(J)=KJ3 2<>)
K+C+N=KCN27)
28\
K+CN=KCN*») ..........
30\
K+C+N+0=KCN0'"') .......
3K+3C+3N+30+Aq= K3C3N3O3, Aq ^2)
2K+H+3C+3N+30=K2HC3N303 33) .
K+2H+3C+3N+30=KH2C3N303 3*) .
K+C+N + S=KCNS35)
K+CN + S=KCNS3«)
4K+Fe+6C+6N=K4Fe(CN)e") . . .
4K+ Fe+6CN= K4Fe(CN)6 ^S)
3K+ Fe+6C+6N= K3Fe(CN)e ■
3K+ Fe+6CN= K3Fe(CN)e *")
K+C1+0+ Aq= KCIO, Aq ")
42 \
K+a+30=KC103") . . .
K+C1+40=KC104*5) ! ! !
')
164,56
159,8
164,5
103,17
104,6
102,76
116,46
117,1
103,5
111,29
64,5
63,13
118,6
79,6
118,1
21,1
35,2
47,1
52,8
105,61
105,7
95,31
95,6
80,13
0,0
13,6
32,50
30,1
65,35
67,1
102,5
319,2
262,9
227,45
49,8
86,7
137,2 *)
358,9*)
41,6
263,3
89,35
88,01
95,86
93,8
"3,5
*) In der Originalabhandlung (Ann. chim. phys. (5)
5, 489; 1875) stehen die abweichenden Werte + 235,0
und + 481,1 Kai.
K+ Br+0+ Aq= KBrO, Aq «)
K + Br+30=KBr03*^) . . . .
')
K+[J]+30=KJ03''»)
KJ03+HJ03=KH(J03)2^^) . . . .
K + [J]+40+Aq=KJ04, Aq52) . .
4K+2[J]+90+Aq= KiJaO^, Aq ")
2K+2S+30=K2Sa03^*)
2K + S+30=K2S03^^)
K+H + S+30+Aq=KHS03, Aq5«)
2K + 2S + 50=K2S205")
2K + S02 + 20=K2S04^)
2K+S+40=KaS04")
K+H + S+40=KHS04«') . . . .
«M . . . .
2K+2S+70=KjS20/2)
2K + 2S + 80=K2S208«3)
2K + 2S + 60=K2S206^)
2K + 3S+60=K2S30e«S)
2K+4S+60=K2S406")
2K+5S+60=K2S506««)
2K+2N+20+Aq=K2N202, Aq«») . .' .
K+N+20+Aq=KN02, Aq'O) . . . .
K+N-f30=KN03 prismat. '1) . . . .
72\
3K+P+40+Aq=K3P04, Aq'3)'. ". '. '.
2K+H + P+40+Aq=K2HP04, Aq7«) .
K+2H + P+40+Aq=KH2P04, Aq76) .
3K + As+40+Aq=K3As04, Aq'8) . . .
2 K+ H + As+40+Aq= K2HASO4, Aq ")
K+2H + As+40+Aq=KH2As04, Aq'8)
K20+(C02)=[K2C03]'9)
2K+C+30=K2C03««)
K+H+C+30=KHC03 82) . .
K+2C+3H+20=KC2H302«3)
2K + 2C+40=K2C204 84) . . .
K+H+2C+40=KHC204 85) .
Ruhidium, üb = 85,41.
Rb+ H20+Aq=RbOH, Aq+H 8«)
)
Rb20+H20+Aq=2RbOH, Aq^s)
2Rb+0=Rb20 8»)
,» /
1) Th. » (235). 2) joannis '. ») Beketoff «. *) Th. ^ (235). *) B. ^ (178). «) de Forcrand 1« (488).
^)Th.8(239). *) B. M178). ") Sabatier. ") Th. i« (312). ") Sabatier. ^^) Th." - - .
) Guntz^ nach B. M182). ") Guntz^. "-i») Guntz«. ") Truchot 1. ^o) 1
182)
Lemoult.
fi97)-
236).
189).
■ (435). «2) B. 3 (442). 63) B. 1 (191) ^ (550).
*) Th. 3 (236). 66) B.l (192). 6«) Th. 3 (236). 67) JJ,. 3 (236). «8) B. ^ (I92) ^ (460). «») B. ^ (l93) ^ (24?)
23(574). '») B. M193). ''^) Th. 3 (236) " (477). 72) B. M193). '3-78)5.1(194). '») de Forcrand " (512).
«>) Th. 3 (236) " (44). ^^) B. *(iii). ^^) B.*(iii). «3) B. *(94). ^) B. « (108). ^) B. M198). ««) Rengade*.
") Beketoff 3. 88) Rengade ^ \ 89) ßeketoff 3. »«) Rengade 2.
H. Böttger.
189
861
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit s. s.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-KaL
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
2Rb-fO-rH20+Aq=2RbOH, Aqi)
Rh20-|-H,0-rAq=2RbOH, Aq*) .
Rb-0-H = RbOH')
RbT-(a)=RbCl*)
2Rb-S-40=RbjSO«*)
Rb-H^S-r40=RbHS04«) . . .
Rb,0+(C0,)=[Rb,C03]') . . . .
Cäsium, Cs^=133.
Cs-rHjO^Aq=CsOH, Aq+H «)
2Cs+0=Cs,0 1»)
')
^)
Cs+0+H=CsOH")
2Cs-0-H,0-fAq=2CsOH, Aq") . .
Cs,0+H,0+Aq=2CsOH, Aq") . . .
j ^^ 14a) . . .
'2Cs+4(0)=[CsJ64]«)
CSj03-rO=Cs,04")
Cs,0-0=CSjO,")
Cs,Oj^O=Cs203")
Cs+(Cl)=[CsCl]")
2CsOH, Aq4- HjSO«, Aq=Cs,S04, Aq »)
[CSjO*]- HjS04, Aq=(i,S04, Aq+ H,0
^m^)
2Cs-S-40=Cs8S04«)
Cs+H^S+40=CsHS04»)
Cs/)+(C0,)=[CSjC03]»*)
Aftimanium, NHi = lS.
N+3H=NH3»)
*•)
N+3H-fAq=NH3,Aq»)
")••••
N+5H+0=NH40H«»)
N+5H-0+Aq=NH40H, Aq») .
N+5H-S=NH4SH3i)
32)
NH„ Aq-f H,S, Aq=NH4SH, Aq »)
(NH3)+(H,S)=[NH4SH]35).
2N+8H4-S=(NH4)8S*') . .
N+4H^2S=NH4Sj»') . . .
2N+8H-f5S=(NH4),S3«) .
N+4HJ-4S=NH4S4»») . . .
N+5H^Se=NH4SeH«») . .
NK3+H4Se=NH4SeH*i) . .
(NH,)-f(HF)=NH4F«) . .
^N+8H-Si^ F = ( N H« )jSi Fg
164,8
69,9
101,99
105,94
344,68
277,37°
97,42
48,45
51,56
99,98
82,7
101,3
172,13
72,15
80,6
141,46
12,5
28,26
18,0
109,86
31,64
32,84
349,83
282,90
-^7,53
",9
12,2
20,3
21,0
88,8
90,0
39,1
40,0
6,2
6,2
22,4
66,2
34,5
69,4
34,8
17,8
29,9
37,3
458,9
N+4H+a=NH4Cl**)
•)
(NH,)+(HCl)=[NH4a]«
N+4H + Br=NH4Br«) .
48) .
(NH,)+(HBr)=[NH4Br]
N+4H+[J]=NH4J«')
sij
(NH3)+(HJ)=[NH4J]")
2N+4H-rC=NH4.CN")
(HCN)^(NH,)=NH4.C.N") . . . ,
2N-f4H-i-C-t-0+Aq=.\H4.CN0, Aq'
2N+2C+2H=NHj.CN»)
6N-ri2H-^3C-f304-Aq
= (NH4)3C3NsOs,Aq") ....
5N+9Hn-3C^30-rAq
= (NH4),HC3N303,Aq'«) ....
4N+6H+3C+30+Aq
= (NH4)H,CsN30j,Aq5») ....
2N+4H+C-rS=NH4CNS«') . . . .
2N+8H+S+30=(NH4),S03") .
2N+8H+2S+50=(NH4)jSA'*) •
2N-i-8H + S+40=(NH4)2S04«») . .
N+5H + S+40=NH4.H.S04«)
2N+8H-i-2S+80=(NH4),Si08«:
2N+4H4-20=NH4.N0,") . .
2N+4H
-30=NH4.N03«»)
(NH3)+HN03=[NH4.N03]'i)
3N+i2H + P^40+Aq=(NH4)3P04,Aq'^2)
2N+9H+P+40+Aq=(NH4)jHP04, Aq")
N+6H + P+40+Aq=(NH4)HP04, Aq '*)
2N+8H-i-C+30+Aq=(NH4),(X)3, Aq'») .
N+5H+C+30=(NH4)HC03™)
2N+6H+C+20=NH8.CO.ONH4") . .
2(NH3)^(CO,)=[NH,.CX).ONH4]'8) . . .
N+7H-i-2C+20=NH4.C,H30,'») ....
2N+8H-f2C4-40=(NH4),C,04») ....
Calcium. Ca = 39,45 (Th.) ; 40 {B.),
Ca-h2HCl, Aq=CaCl„Aq-fH,«)
Ca+2H,0+Aq=Ca(0H), gesättigte Lösung
+ H,*«)
75,8
76,8
41,9
65,35
66,4
45,0
49,3
50,2
43,5
2,3
20,6
68,9
-8,4
233,5
211,5
188,9
20,7
215,5
302,1
281,9
283,5
244,6
392,9
64,95
65,0
88,05
88,6
34,8
403,0
375,0 bis
371,5
341,2
221,6
205,3
158,0
39,3
150,25
270,1
129,0 *)
94,1
•) Th. entscheidet sich (s. Th.") für den Wert
von Moissan: (Ca, O) = 145,0 kg-Kal., hält also diese
Messung für ungenau.
^ u. 2) Beketoff '. ») de Forcrand ". *-*) de Forcrand ". ') de Forcrand ". *) Rengade ^ u. *.
•a.")Beketoff5. ") Rengade*. ") de Forcrand " (488). i^u.") Beketoff*. "*) Rengade ^^ 1*-") de Forcrand".
") de Forcrand ". » u. ^) de Forcrand ». " u. ») de Forcrand ". ") de Forcrand " (512). «) Th. " (472) * (72).
») B. " (254). ") Th. " (472) « (73). «) B. « (254). » u. ») B. 1 (221). ») Th. * (76) " (477). ") B. 1 (223).
") Th. * (406). »*) B. 1 {223). ») Th. « (406). ») de Forcrand *. "-»•) Sabatier ^ nach B. ^ (223), *») Fahre \
*^ Fahre \ «) Guntz \ *») Truchot ». **) Th. " (477) * (76). *») B. * (440, 448). *) Th. « (406).
*) Th. " (477) 2 (76). «) B. 1 (222). «) Th. 2 (406). ») Th. " (477). ") B. » (222). «) Th. * (406).
") B. * (452). ") B. » (453). ») B. » (340). ») Lemoult *. "-*•) Lemoult 1. ") Joannis ^ nach B. ^ (229).
•)) de Forcrand «. «) de Forcrand *. •») Th. * (314). ") B. * (440, 448). ») B. » (440, 448). ••) B. ^ (225)
•* (550). ") Th. " (473). «8) B. * (102). •») Th. 1 (321) " (477)- ™) B. * (440). ") B. * (440). "-«) B. u.
Luginin. ») B. 2 (474, 492). ™)B. *(iii). "-'") Raabe. «») B. * (108). ") Guntz u. Bassett «) Moissan.
H. Böttger.
862
189(1
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
R eaktionsgleichung
Ca+0=CaOi)
2)
Ca+0+Aq=-Ca(0H)2, Aq3) . .
Ca+0+H20=Ca(OH)2*) . . .
Ca+20+2H = Ca(0H)25) . . .
«) • • •
"!)...
Ca+20+2H-f Aq=Ca(0H)2, Aq»)
CaO+0=Ca02»)
Ca-r20=-Ca02i'')
[Ca]+2(H)=[CaHa]")
Ca+S=CaSi2)
Ca+S + Aq=Ca(SH)2, Aq") . .
Ca+2S+2H-f Aq=Ca(SH)2, Aq ")
Ca+Se=CaSei5)
3[Ca]+(N2)=[Ca3N2]") ....
Ca+2C=CaC2")
') . . .
Ca+(F2)=[CaF2]") . .
Ca+2F=CaF2 gefällt 20)
Ca+2Cl=CaCl2 22)
2NH3
4NH3
8NH,
Ca+2a+6H20=CaCl2. 6H2O ^*
CaCl2+3CaO=CaCl2 . sCaO ^)
CaCl2+2NH3=CaCl2
CaCl2+4NH3=CaCl2
CaCl2+8NH3=CaCl2
Ca+2Br=CaBr2 29)
Ca+2Br+6H20=CaBr2.6H20 29)
Ca+(Br2)=[CaBr2]»»)
CaBra+sCaO+sHjO^CaBra. sCaO. 3H2O ^i)
Ca+2[J]=CaJ2 32)
Ca+[J2]-CaJ2 33)
CaJ2-f-3CaO+i6H20=CaJ2. sCaO. 16H2O**)
Ca+2C+2N + Aq=Ca(CN)2, Aq35)
Ca+S02+20=CaS04 36)
Ca4-S02+02+2H20=CaS04.2H20 3^) . . .
Ca+2S+60+4H20=CaS206.4H20 38) . . .
H2N2O2, Aq+Ca{0H)2, Aq+2H20
= [Ca(NO)2.4H20]Aq39)
Ca+2N+60=Ca(N03)2^)
Ca(N03)2+Ca(OH)2=Ca(N03)2. CaO . HgO '
►) S. Anm. **) S. 858.
145,0
151,9
163,33
160,54
215,6
229,1
236,0
231,69
5,4
156,01
46,20
90,8
110,23
125,30
58,0
112,20
— 7,25
+ 13,15
238,8
213,7 *)
(214,4)
218,4
+ 183,89
190,3
205,64
8,4
28,1
48,6
88,2
154,92
180,52
169,1
66,7
149,01
141,3
102,3
38,3
261,36
266,10
410,03
21,6
216,77
202,0
2,0
3Ca+2P+80=Ca3(P04)2«)
3Ca+2As+80=Ca3(As04)2«^)
CaO+SiO2(0uarz)=CaSiO3<»5)
Ca+Si+30=CaSi03*«)
CaO+(C02)=CaC03 amorph oder gefällt")
CaO+(COa)=CaC03Calcit^)
CaO+(C02)=CaC03Aragonit*»)
Ca+C+3O=CaCO3'*0)
")
Ca+ C+ 30= CaC03 rhombisch 52) . . . .
Ca+C+30=CaC03 gefällt 53)
CaCOg hexagonal =CaO+C02 5*) . .. .
CaCOg gefällt = CaO +002^5)
Ca4-4C+6H+40=Ca(C2H30,)2 5«) ....
Ca+2C+40=CaCa04 gefällt"')
Strontitmi. Sr=87,3{Th.y, 87,5[B.
Sr+2HC1, Aq=
Sr+2HC1, Aq=
Sr-rO=Sr0 8«
= SrCla,Aq+H2 5«)
= SrCl2,Aq+H2")
61 \
,, ; . . . .
62\
,, / . . . .
68\
Sr-d+Aq=Sr(6H)2, Aq
Sr+0+H20=Sr(OH)2«5)
Sr+20+2H = Sr(0H)2««)
Sr+20+2H + Aq=Sr(0H)2,Aq«8)
[Sr02]+9H20=[Sr62.9H2b]'™) '.
Sr+S=SrS")
Sr+S+Aq=SrS, Aq«) ....
Sr+2S+2H + Aq=Sr(SH)2, Aq")
Sr+Se=SrSe7*)
Sr+2F=SrF2 gefällt«) ....
')
Sr+2Cl=SrCl2")
Sr+2Cl'+6H20=SrCl2.6H20") . .
SrCl2+SrO+H20=SrCl2, SrO, HaO««)
Sr+2Br=SrBr2*i)
Sr+2Br+6H20=SrBr2.6H20»3) . .
SrBr2+SrO+3H20=SrBr2. Sr0.3H20'
1) Moissan. ») Quntz u. Bassett. 3) jh. i« (311). *) Th. i« (311). 5)5.1(233)^(532). «) Moissan.
') de Forcrand 18. «) jh. 18(311). s) de Forcrand 5. w) de Forcrand i». ") Guntz u. Bassett. i^) Sabatier^
13 u. 1*) Th. 18 (312). 15) Fahre 1. ") Guntz u. Bassett. ") de Forcrand «. " u. ") Guntz u. Bassett.
2") Petersen 1. 21) Guntz 1. 22) jh. i« (305). 23) Quntz u. Bassett. ^) Th. " (305). 25) Andre. 26-28) isamberfi.
29) Th. 18(307). 30) Guntz u. Bassett. ^i) Tassilly 3. 32) jh. 18 (308). 33) Quntz u. Bassett. ^4) jassiUyi.
35) Joannisi. 36-38)7^.18(314). 39)6.1(237)23(571). lO) jh. 18 (315). ") B. 1 (237) « (loi). '»2) Werner.
") B. 1 (237) 11 (135). «) Blarez. «) Le Chatelier 1. ««) Le Chatelier 1. «-*9) ^e Forcrand "(512). 50) jh. 18 (317).
51—53) B. 1 (239) 4 (165). 54) j-^. 3 (444). 65) ^ 1 (239). 56) ^ 4 (g^)^ 57) ^ 4 (jqS). 58) Quntz u. Roedercf.
59) Th. 3(253) ^*(io6). ««) Guntz u. Roederer. ") de Forcrand". «2) jh. 3 (258) " (io8). «3) 5.1(241).
w) Th. 18 (311). 65) Th. 3 (258) 1* (108). 6«) B. 1 (241) 4 (532). «7) de Forcrand 1*. ^) Th. 18 (311). «9) je
Forcrand 18 (466). ™) je Forcrand 5 (1019). ") Sabatieri). 72) jh. 18 (312). ") Th. 18 (312). '«) Fahre 1.
"~ ~ • ' ""■ Guntz 1. ") Th. 3 (253) 1* (108). 78)5.1(242). ^9) jh. 18 (305). 80)Andre. 8I) jh. »
B. 1 (242). 83) Th, 18 (307), 84) Tassilly 3.
Petersen
(253) " (108).
H. Böttger.
189.
863
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
Reaktionsgleichung
Wäxmeent-
wcklungin'
kg-KaL
ir-f2[J]=SrJ,i)
'>r+2[J]— Aq=SrJ2, Aq2)
;r-T-2C-r2N-Aq=Sr(CN)j,Aq3) . . .
,r-fS-40=SrS04*)
Na,S04-SrS04=2NajS04. SrSO^*) . .
ir-2SO,-02-4HjO=SrSA-4H20**)
ijNsOj, Aq-4HjO-Sr{OH)s, Aq
= [Sr(NO)j.5HjO],Aq«)
;r+2N-f60=Sr(N03)j')
8)
Sr+2P-f 80= Srs(P04)j gefällt») . . .
.Sr-r2As+80=Srs(AsO«)j gefällt 1»)
;rO-(COj)=[SrC03]")
ir-rC— 30=SrC03 amorph ^2). . .
"). . .
ir+C-f30=SrC03 kr>st. ") . . .
ir-i-4C+6H^40=Sr{CjH302)j«) .
Baryum . Ba=137,2{Th.);137,l{B.).
:HjO-Aq=Ba(OH)j,Aq^H,")*) . .
= BaO")
")
»)
-L— 2H = Ba(OH)j20)
21)
, .„^-O^BaOj**)
122,9
143,46
47,0
330,90
2,31
263,61
21,6
219,82
219,9
94,32 bis
94,7
761,0
57,30
281,17
278,1
279,2
345,6
92,5
133,4
126,38
125,86
217,0
219,1
18,36
•) Thomsen bezieht die Bildungswärme der Baryum-
erbindungen auf die Wärmeentwickelung der Reaktion
'3-0— H20=Ba(0H)j, für die man aus dem von
-z untersuchten Vorgang") den Wert 148,64 Kai.
:. wenn man mit Thomsen die Bildungswärme des
.en Wassers = 68,4 Kai. und die Lösungswärme
-numhydroxyds, Ba(0H)2, gleich 12,260 Kai. setzt.
Jit in der Tabelle mit Th. bezeichneten Zahlen sind
inter Benutzung der Thomsenschen Angaben und des
Vertes 148,64 Kai. berechnet. Die mit B. bezeichneten
'ahlen sind unter Benutzung von Berthelots Angaben
ind der von Guntz ebenfalls mittelst Berthelotscher
lahlen abgeleiteten Oxydationswärme des Baryums
133,4 Kai.) berechnet. Wegen der Verschiedenheit, die
^ei beiden Forschem hinsichtlich der Lösungswärme des
3arjrumhydroxyds und namentlich der Hydratations-
vänne des Baryumoxyds besteht, erhält man unter Be-
lutzui^ der Thomsenschen Angaben für die Oxydations-
*inne des Baryums den wesentlich kleineren Wert von
26,380 Kai.
Ba-i-20=BaO-23)
")
[Ba08]+ioH,0=[BaOj.ioHjO]2S) . . . .
BaOjH-Hj02=BaOj.HjOj26)
Ba-2H = BaHs")
BaS=BaS*8)
Ba-S-Aq=BaS, Aq»)
Ba-2S-t-2H-t-Aq=Ba(SH)^Aq») . . .
Ba-rSe=BaSe«)
3Ba-i-N,= Ba3N,'*)
Ba-h2F=BaF, gefällt»)
Ba^2Cl=BaClj'*)
BaT2Cl=BaClj3*)
Ba^2Cl-t-2H,0=Baa2.2HjO=») ....
BaCl2^2KCl=BaCl2.2KCl=")
BaCl2-BaO-3H20=Baa2.Ba0.3H,P»).
Ba-2Br=BaBr2»)
*0)
Ba-2Br-:-2HjO=BaBr2.2HjO*i) ....
BaCl2-BaBrj=BaCl2.BaBrj*2)
BaBrj-BaO-2H20=BaBr,.BaO. 2H2O")
Ba-2[J]=BaJ2**)
Ba-2[J]-7H20=BaJ2.7H20«) ....
Ba-2C^2N = Ba(C.\)3*«)
Ba-^2a-f20-Aq=Ba(C10)s,Aq«) . . .
Ba^2Cl-f60=Ba(C103),«)
Ba-2Cl+60^6H,0=Ba(C103)2 . 6H20*»).
Ba4- 201+80= Ba(C104)2^)
Ba+2Br+20+Aq=Ba(Br0)2,Aq") . .
Ba-^S4-40=BaS04")
53)
Ba-2S4-'60-f6H20=BaS206.6H,0") . .
Ba-2S-r80-rAq=BaS208, Aq») ....
3Ba-r2N = Ba3Nj»)
Ba-2NH3=Ba(NH2)2-H2")
Ba-6N=BaN6*«)
Ba-2N-40=Ba(N02),")
Ba-f2N+60=Ba(N03)2*»)
«)
Ba+2P-f40-4H-f Aq=Ba(H2P0j)2, Aq «)
3Ba-2P-f80=Ba3(P04)2 kolloidal") . .
3Ba-2P-f80=Ba3(P04), kryst "). . . .
Ba-H-i-P-r40=BaHP04 gefällt«) . . .
Ba-r4H+2P-f80=BaH4(P04),««). . . .
3Ba-f2As^80=Ba3(As04)2 gefällt«') ..
■BaO+(C02)=[BaC03]««)
) S. Anm. *•) S. 858.
139,4
144,22
18,20
10,2
37,5
102,5
107,80
122,87
69,9
149,4
222,6 *)
(222,3)
196,88
197,1
203,88
1,5
27,0
172,10
172,4
181,21
4,0
26,9
136,1
153,51
48,3
175,2
171,2
179,71
201,4
168,4
340,2
339A
406,7
436,5
149,4
53,3
9,9
179,6
228,4
227,2
403,0
951,7
969,1
424,6
735,9
629,2
63,44
") Blarez. «) de Forcrand " (512).
H. Böttger.
864
189 f
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit s. S. 882.
R eaktionsgleichung
Wärmeent
Wicklung in
kg-Kal
Reaktionsgleichung
Ba+C+30=BaC03 amorph 1) . .
Ba+C+30=BaC03 kryst.3) . . .
Ba+4C+6H + 40-Ba(C,H302)g*) .
Beryllium, Be = 9.
Be+2Cl+Aq=BeCl2, Aq5) . . . .
Be+2Cl=[BeCl2]«) •
Magnesium, Mg'=24[Th.)]24{B.]
Mg+2HC1.2ooH20=MgCl2, Aq+Ha {20'^)'')
Mg+2HCl,Aq=MgCla, Aq+HgS)
Mg+0=MgO'')
10)
Mg+20+2H=Mg(0H)j")
12)
Mg+S=MgS")
Mg+2S+2H + Aq=Mg(SH)2,Aqi*) . . . .
Mg+2F=MgF2 gefälltes)
")
Mg+2Cl=MgCl2")
Mg+2CH^6H20=MgCl2.6H20i8)
MgCl2+MgO=MgCl2.MgO")
MgCl2+Mg(OH)2+6H2O=MgCl2.MgO.6H2O20)
MgCl2+KCl=KCl.MgCl2 2i)
MgCla, 6H20+KCl=KCl.MgCl2.6H20 22) . .
Mg+2Br=MgBr2 23)
Mg+2j=MgJ2 2*) .
Mg+2C+2N + Aq=Mg(CN)a, Aq25) . . . .
Mg+S+aO^MgSOgä«)
3(MgS03,6H20)+(NH4)2S03
= 3MgS03.(NH4)2S03.i8H20 27). . . .
Mg+S+40=MgS04 2«)
29)
MgSO + K2S04=MgS04'.K2S04*>) '.'.'.'.'.
31 \
» I
285,56
282,5
283,0
349,3
199,5
155,0
110,2
(460,6
K.J.)
108,29
143,3
143,9
217,32
217,8
79,4
110,86
208,1 *)
(210,2)
210,7
151,01
183,98
20,0
27,5 .
3,1
2,7
121,7
84,8
34,0
282,0
— 2,1
302,31
300,9
3,3
9,7**)
*) S. Anm. **) S. 858.
**) Die erste Zahl gilt für das frisch durch Schmelzen
dargestellte, die zweite für das einige Zeit aufbewahrte
Salz.
MgS04+K2S04+6H20
= MgS04.K2S04.6H20432) ....
MgS04+Na2S04=MgS04.Na2S0433) . .
Mg+2S+60+6H20=MgS206.6HjO»*) .
Mg+2N+60+6H20=Mg(N03)2.6H2035)
3Mg+2P+80=Mg3(P04)2 kolloidal 3«) .
Mg+H + P+40=MgHP04 kryst. 37) . . .
Mg+N+4H + P+40=MgNH4P04 kryst. ^)
3Mg+2As+40=Mg3(As04)j kryst. 3»)
Mg+C+30=MgC03 gefällt*») . . .
Zink, Zn=65{Th.y, 65 {B.).
Zn+2HC1.2oH20=ZnCl2, Aq+H2(2o") ") .
Zn+2HC1.2ooH20=ZnCl2, Aq+H2(i80) 42)
Zn+2HC1, Aq=ZnClj, Aq+H2«)
Zn+SOj, Aq=ZnS04, Aq+Hj*»)
Zn+0=ZnO*5)
***) 46) _ _
Zn+0+H20=Zn(OH)2*^). ! '. '.
Zn+Na202=Na2Zn02*«) . . . .
Zn+0+Na20=Na2Zn02*8) . . .
Zn+S+xH20=ZnS.xH20«') . .
61)
Zn+Se=ZnSe gefällt, flockig ^2)
Zn+Se=ZnSe kryst. ") . . . .
Zn+Te=ZnTe54)
Zn+2F+Aq=ZnF2, Aq") . . .
Zn+2Cl=ZnCl2'^*')
57)
ZnCl2+ 2 N H3= ZnCl2. 2 N H3 ^8)
ZnCl2+4NH3=ZnCl2.4NH3 5»)
ZnCl2+6N H3=ZnCl2.6N H3 «")
Zn+2Br=ZnBr2") ....
62)
ZnBr2+5NH3=ZnBr2.5NH3«3) . . . .
ZnBr2+2NH4Br+H20=ZnBr2.2NHiBr.
HaO«*)
Zn+2[J] = ZnJ2 6«)
ZnJ2+4NH3=ZnJ2.4NH3 8«)
Zn+2C+2N = Zn(CN)2«')
***) Über die Polymerisation des Zinkoxyds sieh
de Forcrand, Ann. chim. phys. (7) 27, 26, 1902.
1) Th. 8(445)" (44). ^) B. 1(255)* (175).
') Richards. ») Th. » (250) 3 (242). ») B. 1 (257). '"
*) B. 1 (255) « (327).
Th. 9(250)3(243).
u. •) Pollok
12^ B.M257)
Ilosvay. 32) Jh. 3 (243). 33) B
^') B. 21 (353). 38) B. 21 (364).
") Th. 3(276). 45) Despretz
") B. 1 (308) 4 (187). 52
55) Petersen K ^) Th. »
®3) Andr6 nach
nach B. ^ (310).
U. Ilosvay. 34) jh. " (70) 3 (243). 35) Th_ 17 (53) 3 (243), 36) B. 21 (353),
3») Blarez. 40) b. 1 (264) 4 (165). 4i „_ 42) Richards. '»3) jh. » (276).
) Th. » (413) 3 (274). 47) Jh. 9 (413) 3 (275). 48 y, 49) Mlxter. 50) Jh. •» (312).
) Fahre 1 nach 6^(308). 53) fahre ^ nach B. ^ (308). 54) pabre» nach B. M3081
(410). 57) B. 1 (306) 4 (189). 58-60) isambert 1. «i) Th. 3 (275). «2) b. 1 (307)
B. 1 (308). 64) Andr6 nach B. ^ (308). «5) jh. 3 (275). ««) Tassilly *. «^) Joanni-
H. Böttger.
189
s
865
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. S82.
R eaktionsgle ichu ng
Wärmeent-
wicklung Ln
kg-Kal
R e ak tionsgle ichung
Wärmeent-
wicklung in
ksr-Kal.
ji-f2CN=Zn(CN),^)
:n+204-SO,= ZnS04*)
.n-S-40=ZnS04^)
.nS04-KjS04=ZnS04.KjS04*) . . . .
.n--0i-S0j-H,0=ZnS04.H20*) . . .
n+Oj-SO,+7HiO=ZnS0.7H,0 6) . .
nS04- K,S04-f6H,0=ZnS04 . KjSO« .
6H,0*)
n-i-2SOi-20+6HjO=ZnSj06 . 6H,0 •) .
n+20-^N204-f 6H,0=Zn{N03)i . 6HjO ')
n+2N+60^Aq=Zn(N03)s,Aq*) . . .
n4-C-30=ZnC03 gefällt»)
n-i-4C-f6H-40=Zn(CiH30j),i») ....
:adnii um . Cd = 112 { Th)\ 112 {B.
d+2Ha.8,8H,0=CdCl^ Aq+ H, (20») ")
d+2Ha.2ooH,0=CdCl^Aq+H,") . .
id+2 HCl, Aq=CdClj, Aq- H^ ") .
d+2HBr, Aq=CdBrj, Aq-Hj") .
'i+2HJ, Aq=CdJ2, Aq-H,") . .
ii+HjSO«, Aq=CdS04, Aq-H,")
:i-fO-HjO=Cd(OH)j") . . . .
J+S^xH20=CdS.xH,0") . . .
l-fSe=CdSe gefällt")
!l4-Se=CdSe kryst. »)
;H-Te=CdTe kryst. ")
'I+2F+Aq=CdF2, Aq**) . . . .
l+2Cl=CdCli*3)
!l-r2Cl-2HjO=CdCl,.2Hp»*)
iCl,-2(Ha)+7HsO=CdCl,.2Ha.7H,0»)
lCl,+2NH3=CdC^.2NH3»)
ji+2Br=CdBr,")
')
!-2Br-4HjO=CdBr,.4H,0**) . . .
lBr,-r2NH3=CdBrj.2NH3») ....
l+2[J]=CdJj") . . ".
lJ,-!-2NH3=CdJj.2NH3'*)
'.^2C-2N=Cd(CN),»)
-2CN-f Aq=Cd(CN)j, Aq**) ....
2CN4-2KCN, Aq=KjCd(CN)4, Aq»)
0,-^20=CdS04»)
\-f60-HjO=Cd(N03)j.H,0'') .
N-f-60-4H20=Cd(N03),.4HjO »)
-30=CdC03 3»)
ininiiim.Al=27,4[Th.)\27{B.).
.sHa.2oHiO=AlCl3, Aq-i-3H(2oO)") . .
Ha.2ooHjO=AlCl3, Aq-f3H(i8«)«) .
S. Anm. •♦) S. 858.
53»40
158,99
229,6
4,145
167^7
181,68
23,95
173,85
140,82
131,7
194,2
267,4
19,77
(82,68KJ.)
17,2
(7i,9K.J.)
17,61
18,88
21,53
21,52
65,68
34,35
23,7
14,3
16,6
127,7 *)
(123,5)
93,24
98,53
40,2
37,2
75,20
76,3
82,93
35,2
48,83
29,6
—35,2
33,96
44,75
150,47
"3,3
121,16
181,89
126,0
(527,oKJ.)|
127,0
Al+3HC1.2ooH,0=AlCl„ Aq+3H(i8») **)
2A1+30=A1,03«)
2Al+30+3HjO=2Al(OH),")
«)
Al+30-r3H = Al(OH)3«)
Na,0+ A1^3 amorph = 2 NaAlO,") . . .
NajO-fAljOskryst = 2NaA10,*») . . . .
2Al-f3S=AI,S,*»)
A1^3F=A1F3«>)
Al+3F^Aq=AlF„Aq»)
Al+3Cl=Aia3«)
53)
Al+3Br=AlBr3«) '. .
A1+3[J]=A1J3»)
2AI-r3S+i20+Aq=Al,(S04)3,Aq»«) . .
Neodym. Nd = 143,6.
JPruseodym. Pr = 140,5.
Lanthan, La = 138,9.
Cer. Ce = 140.
2Nd-f-30=Ndj03®')
2Nd+3[S]=Nd^»)
Nd-f3(CI)=[NdCl3]»)
Nd+3[Cl]-r6[H,0]=[NdCl,.6H/)] •)
Nd-f3[J]=[NdJ3l«i)
2Nd+3S-^60,= Nd4(S04),«) . . . .
2Pr+30=Pr203")
2La-f30=La,03")
Ce^0s=Ce02«')
Chrom. Cr = 52,1 (B.).
Cr-f3Na40j=Na,Cr04^2.Na,0«»)
Cr-30=CrO3 •*)
Cr,03-fNajO=.NajCr04«)
Crj03kr}'st. -^ 3Na40,=2NajCrO4+Na,0*) .
CrjOjkrj'St. -f30=2Cr03«")
CrjOg amorph 4- 30=2Cr03 **)
2Cr4-30=Crj03kryst.«»)
„ amorph™)
Vom Chromihydroxyd existieren drei ver-
schiedene isomere Formen, die als a-, ß- und
/-Modifikation unterschieden werden (siehe
darüber Ann. chim. phys. (6) 10, 6; 1887).
2Cr(0H)3(o)+30+Aq=2Cr03,Aq"). • • .
>, ; . . . .
119,88
380,2
2x194,46
2x196,5
297,00
40,0
30,0
126,4
249,0
279,0
160,98
161,8
121,95
70,3
879,7
435,1
285,9
249,50
268,9
157,7
928,2
412,4
447,3
224,6**)j
158,8
140,0
77,0
108,0
12,2
36,2
267,8
243,8
18,87
M,5
**) Ober die Wärmetönung bei der Einwirkung von
verd. HO auf LajO,, La^Sj, LaS« und CeS« s. W. Biltz,
ZS. anorg. Ch. 71, 434; 191 1.
'•■nkaüsch-chemische Tabellen.
866
189 h
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
R e aktionsgleichung
Ebenda') weitere Daten.
Vom Chromichlorid gibt es zwei Salze von
der Formel 2CrCl3.i3H20, von denen das eine
mit grüner, das andere mit violetter Farbe
löslich ist. Im festen Zustand ist jenes eben-
falls grün, dieses grau.
CrClg, Aq grün (in verd. Lösung) = CrClg, Aq
violett (in verd. Lösung) 2) . . . .
Auch vom Chromibromid gibt es zwei
Salze, die beide die Formel CrBrg.öHgO be-
sitzen. Das eine Salz ist grün und mit grüner
Farbe, das andere blau und mit violetter Farbe
löslich. Bei der Umwandlung des ersten in
das zweite werden in wässr. Lösung 21,6 Kai.
frei, in kryst. Zustand 4,3 Kai. gebunden
(B. ^281).
CrCl2,Aq-fCl=CrCl3,Aq (violett) 3) . . . .
2CrCl2, Aq-fO=Cr20Cl4, Aq*)
Cr203-f6HF,Aq=2CrF3,Aq+3H20 5) . . .
2K+Cr203+40 = K2Cr20,*")
K2Cr04-f Cr03= K2Cr207 «)
K2Cr04+2Cr03=K2Cr30io')
(NH4)2Cr04+Cr03=(NH4)2Cr207 8)
Cr02Cl2+ HgO-f Aq=Cr03, Aq+2HC1, Aq »)
Wolfram. W=184.
Molybdän. M= 96,0.
U= 238,5.
Uran.
W-f20=W02i<')
W+30=W03ii)
W-f30=W03")
W-f 3Na202=Na2W04+2Na20 1^)
W08+Na20=Na2W04") ....
Mo08+Na202=Na2Mo04") . . .
Mo+20=Mo02^5)
Mo-f-3Na202=Na2Mo04+2Na20 1«)
Mo034-Na20=Na2Mo04") . . .
Mo-f30=Mo03i8)
H2WO4, Aq-f 0= H2WO5, Aq ^) .
H2M0O4, Aq+0= H2M0O5, Aq 21)
UO3, HjO-t-0=U04,2H20 22) .
Mangan. Mn=5o{Th); 55 [B.].
Mn fein verteilt, pyrophorisch aus dem Amal-
gam gewonnen = Mn geschmolzen ^3) .
Mn+ H2SO4, Aq=MnS04, Aq+ Hg^*) . . . .
Mn-f2HCl, Aq=MnCl2, Aq-^H2 2*) . . . . .
9,4
56,7
100,8
50,3 *)
226,44
15,0
14,1
11,3
16,7(18«)
131,4
196,3
192,6
231,2
94,70
101,2
142,8
205,2
81,9
181,5
167,0
—18,1
—13,5
-6,1
3,5
52,89
49,37
*) Nach der Berechnung von Berthelot ^) (281).
Mn+0=Mn0 28) . . . .
Mn+O-f H20=Mn(OH)2 2")
Mn+S-fxH20=MnS.xH20 29)
30 \
Mn+Se=MnSe gefällt ^i) . . .
Mn+Se=MnSe kryst. ^^) . . .
3Mn+C=Mn3C33)
Mn+2F+Aq=MnF2, Aq3*) . .
Mn-f2Cl=MnCl2^)
36\
Mn-f2ci+4H20=Mna2.4H2b'
Mn-f2Br-f Aq=MnBr2, Aq^«) ,
Mn+3Br+Aq=MnBr3, Aq 3») ,
Mn+2[J]+Aq=MnJ2, Aq*«) ,
Mn+S02+20=MnS04") .
')
MnH-S02+20-f H20=MnS04. H2O *3)
Mn+S02+20+5H20=MnS04.5H20")
MnSOi-f K2S04=MnS04.K2S04*5) . .
')
MnS04+Na2S04=MnS04.Na2S04*') . .
MnS04-f K2S04+4H20=MnS04 . K2SO4 .
4H O **)
Mn+2S02+20-f 6H26=MnS266.6H26 *")
Mn+2N+60+6H20=Mn(N03)2.6H20 ^o)
3Mn+2P-f80=Mn3(P04)2 kolloidal")
N[n+C+30=N[nC0s^^)
Mn-fC-f30=MnC03 amorph. 53) . . .
Mn+C-f30=MnC03 kryst. 54) ....
MnO-fC02=MnC03 (Manganspat) ^s) .
MnO+SiOa^MnSiOgSfi)
Mn+20=Mn02")
Mn-f20=Mn02 58)
Mn+20+H20=Mn03H2 59)
Mn304+20=3Mn02««)
3Mn-f40=Mn304«i)
Mn+3Na202=Na2Mn04+2Na20 82). . .
Mn-f30+Na20=Na2Mn04«3)
Mn02+0+Na20=Na2Mn04«*)
2Mn+70-f HaO-fAq=2HMn04, Aq65) . ,
2Mn+80-f2H-fAq=2HMn04, Aqß«). . ,
K+Mn-l-40=KMn04 6^)
')
Eisen, Fe = 56 {Th.)\ 56 {BX
Fe+H2S04, Aq=FeS04, Aq+Hg«»). • • •
Fe+2HC1.8, 8H20=FeCl2, Aq+Ha'O) (20")
^) S. Anm. **) S. 858.
^) B. 1 (275). 2-4) Recoura \ ^) Petersen \ *') Th. ^« (319). «) B. ^^ (95). ') B. 1 (282). «) B. ^ (283 i
9) B. 18(93). "u. ")Delepineu. Hallopeau. 12 u. ") Mixter^. i3) Weiß u. Stimmelmayr. "-i») Mixter*. ^'^-^)Pii
sarjewski. ^2) Quntz*. 24) xh.^ (271). 25) jh.^ (271). 2«) LeChatelier^. 2?) jh.» (405). 28)6.1(265). 29) Th.i8(3i2,
B. 1(269) * (187). 31) Fahre 1 nach B. 1 (270). ^^) Fahre 1 nach B. 1 (270). ^) Le Chatelier2 nach B.
(270). 34) Petersens ^) Th. » (405). '«) B. 1 (268) * (189). s^) jh, is (305). ss) ßi (269). ss) Fahre
30
4») B. 1 (269). *1) Th.» (408). 42) B. 1 (i270) 4 (189). 43u. 44) J^. 1« (3I4). *^) Th. ^ (271). 46) ß. 1 (27
") B, 1(271). *8-50) Th. 3(271). 51) B. 21(355). 52) Jh. 17 (44) 3(445). ^^) B. 1 (279) * (166). 54) B. i(-7'
55-57) Le Chatelier2. 58) ^ixters. 59) jh. » (406). ««) Le Chatelier2. «i) Le Chatelier2. 62-64) Mixt.' 1
85) B. 1 (267). 8«) B. 1 (267). 87) Jh. » (406). 88) B. 1 (267). 89) Jh. 3 (294), 70) RJchardS (459)-
H. Böttger.
189 i
867
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
VV^ärmeent'
Wicklung ir
kg-KaL
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in,
kg-Kal.
Fe-2 HCl .2ooAq= FeClg. Aq-^ Hj ^)
Fe -2 HCl, Aq= FeCl^ Aq+ Hj 2)
Fe-0=Feö3)
Fe-0-HjO=Fe(OH)j*) . .
Fe-S-xH20 = FeS.xH205) .
•) •
Fe-Se=FeSe gefällt') . . .
Fe-Se=FeSe kryst. ») ....
Fe+Se=FeSe amorph. ') . .
Fe-Te=FeTe knst. ") . . .
Fe-2F-rAq=FeF^Aq") . .
: Fe-f2Cl=FeCl,«)
13) . , ,
Fe-f2ci+Aq=FeClj,Aq")
1 Fe-;-2Br-fAq=FeBrj, Aq")
; Fe-r2j— Aq=FeJ2, Aq")
Fe-6C-6N-f4H=H4Fe(CN)ei')
7Fe-i8C-i8N = Fe4[Fe(CN)6]3 gefällt «) .
:4K-Fe-6C+6N=K4Fe(CN)e(s. S. 124)") .
Fe-S02-^Oa-fAq=FeS04, Aq2«>)
Fe-S02-20-7HjO=FeS04.7H20 2i) . . .
Fe-2N-60-Aq=Fe(N03)2, Aq22) . . . .
>FeO-Si02=FeSi03 23)
,Fe-Si-30=FeSi03 calc.2*)
: FeO-C02= FeCOs »)
, Fe-rC— 30=FeC03 wasserfrei oder kryst. ")
! Fe-fC- 30= FeC03 gefällt*^)
2Fe— 30=Fe203 (bei 400" entwässert)*)
2Fe-r30=Fe203 (auf 1000» erhitzt)») . . .
.2Fe-3O-3H,O=2Fe(OH)3 30)
2Fe{OH)2-0-H20=2Fe(OH)3 3i)
t3Fe-^40=Fe304 32)
'Fe+3F-Aq=FeF3, Aq»)
FeFj. Aa-3HF, Aq34)
Fe-3Cl=FeCl3 35)
Fe^3Cl-Aq=FeCl3,Aq»)
.Feaj-Cl=Feas37)
2FeCl3-Fe=3FeCl2 38)
Fe-i-3Br-Aq=FeBr3,Aq»)
iFe+3[J]^Aq=FeJ3,Aq«)
iFe4-6C-^6N+3H4-Aq=H3Fe(CN)s,Aq*i) .
-"-Fe~6C-6N=K3Fe(CN)e*2)
-30-f3S03,Aq=Fe2(SO)3,Aq«) . . .
♦) S. Anm. *♦) S. 858.
20,8
(87,oK.J.)
21,32
65,7
68,28
23,78
24,0
15,2
16,0
15,2
12,0
130,3 *)
(127,1)
82,05
82,2
99,95
78,07
47,65
— 122,0
—317,0
137,2
93,2
169,04
119,0
9,3
254,6
24,5
184,5
i;8,8
3X65,9
3X65,2
2X95,57
2X27,29
270,8
162,9 *)
(167,55)
0,6
96,04
127,72
13,99
3X18,02
95,45
23,85
1—147,5
54,75
224,9
2Fe-3S+i20-Aq=Fe2(S04)3,Aq-") . .
Fe-3N-f90-Aq=Fe(N03)3,Aq«) . . .
2Fe(OH)3-r3C02,Aq«)
Fe4-6C-f9H+60+Aq=Fe(C2H302)3, Aq«)
Kobalt, Co =58,8 {Th.); 58,7 {B.).
Co-2Ha, Aq=CoCl2,Aq-|-Hj«)
Co-f-0=CoO kr>st. *»)
Co— 0=CoO aniorph. *•)
3Co-40=Co304«)
Co-;-2Na202=Na2Co03-rNa20")
Co-20^Na20=Na2Co03")
Co304-f2Na202-rNa20=3Na2Co03") . . . .
Co304-r20-3Na20=3Na2Co03*5)
CoO amorph -r Na202=Na2Co05^) . . . .
CoO-0-^Na20=Na2Co03")
Co-fO-rH20=Co(OH)2 5«)
Co-S-fxH20=CoS.xH20**)
Co-Se=CoSe gefällt")
Co— Se=CoSe krjst. ")
Co-Te=CoTe82)
Co+2F-Aq=CoF2, Aq«3)
Co+2Cl=CoCl2")
Co-2Br-rAq=CoBr2, Aq«)
Co— 2[J]-fAq=CoJ2, Aq**)
67J
Co-H2S04,"Aq=CoS04, Aq-^Hj**) . . . .
CoTO-S03,Aq=CoS04, Aq«)
Co+20-S02-f7H20=CoS04.7H20«9) . . .
CoO+NjOä, Aq=Co(N03)2,Aq™)
Co-f2N-60-t-6H20=Co(N03)2.6HjO") . .
2Co-30+3H20=2Co(OH)3 72)
2Co(OH)j-|-0-rH20=2Co(OH)3'3)
Nickel. Ni = 58,o (Th.); 58,8 (B.).
Ni4-2 HCl, Aq= NiClj, Aq+ H, '*) .
Ni+ H2SO4, Aq=NiS04, Aq-f H,«)
N'i-f-0=Ni0 76)
Ni^0+H20=Ni(0H),") . . . .
Ni4-S+xH20=NiS.xH20'») . - ■
Ni+Se=NiSe gefällt 7»)
Ni+Se=NiSe kryst.«>)
650,5
314,3
7,2bisi2,oj
359,35
15,07
57,5
50,5
193,4
61,4
100,2
68,4
107,2
30,3
49.7
63,4
19,73
13,9
9,9
13,0
125,4 *)
(122,2)
76,48
72,94
42,52
40,7
19,71
88,07
162,97
84,54
120,68
149,38
22,58
16,19
18,59
57,9
60,84
17,39
14,7
9,9
'ir\ =») Le Chatelieri. ») Th. » (422) ^ (289). 'i) Th. » (422) '(289). ^) B. "(121). ») Petersen \
B. 1 (289). 35, 7h, 9 (^22) s (288). ») Th. 3 (294). ^') Th. » (422) ^ (293). ») Th. » (422) ^ (293). *» u. «>) B \
S). «) Joannisi. «) Joannis^. ") Th. " (503) ' (294). ") B. M290). «)B.M29i). «) B. * (173).
6.1(293)^(171). «) Th. 18 (250). «-57) Mixter*. ^S) xh. ' (306). ") jh. i» (312). "-") Fahre ^ nach
1 (299). «3) Petersen \ •*) Th. « (418) » (298). «) Th. " (54) » (306). ««) Th. " (56) » (306). *') Pigeon.
Th. « (382) 12 (417) 3 (306). 6») Th. " (65) =« (306). ™) Th. " (68) » (306). ") Th. " (68) » (306). ») Th. »
Vj) ■"-—-» - -.._._. ... ., _ - . . -. . «.. _
.... ,0^., y^.,, ,3^,. , ....-(65) »(306). ™) Th. " (68) » (306). ") Th. " (68) » (306). ») Th.
'A. ") Th. " (422) 3 (306). «) Th. " (417) » (297). "*) Th. 8 (307). «) Mixter *. ") Th. " (417) ' (306).
Th. 1* (312). « u. ») Fahre 1 nach B. 1 (303).
H. Böttger.
868
189 k
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent
Wicklung in
kg- Kai
Reaktionsgleichung
Wärmeent'
wickluns^ii
kg- Kai.
Ni+Te=NiTe kryst. 1)
Ni+2F-f Aq=NiF2, Aq2)
Ni+2F+Aq=NiF2, Aq3)
Ni+2Cl=NiCl2*)
NiCl2+6H20=NiCl2.6H20 5) ....
Ni+2Br+Aq=NiBr2, Aq«)
Ni+2[J]+Aq=NiJ2, Aq^)
Ni-f2C+2N = Ni(CN)2 gefällt») . . .
Ni+O+SOs, Aq=NiS04, Aq») . . .
Ni+20+S02+7H20=NiS04.7H20i<')
Ni+20+2S02+6H20=NiS206.6H20"
Ni+0 + N205, Aq=Ni(N03)2, Aqi2). •
Ni+2N+60+6H20=Ni(N03)2.6H20i3
2Ni+30+3H20=2Ni(OH)3") . . .
2Ni(OH)2+0+H20=2Ni(OH)3i5) . .
Kupfer. Cu = 63,5 [Th.]; 63,3 [B.
2CU + 0 = CU2018) . . . .
2CU+S = CU2S18) . . . .
2Cu + Sa=Cu2S kryst. ^^) .
2Cu-f Se=Cu2Se kryst. 20)
2Cu+Te=Cu2Te2i) . . .
Cu+Cl-CuCl22)
Cu+Br=CuBr24)
CU+[J] = CUJ25).
Cu+C+N = CuCN")
Cu+0=Cu0 28)
Cu+0=CuO calciniert 29)
CU20 + 0 = 2CU0 30)
31)
Cu+S«=CuS32)
Cu+S=CuS gefälltes)
^)
Cu+2F+Aq=CuF2, Aq35)
Cu+2Cl=CuCl2 36)
37Ä
Cu + 2Ci + 2H20 = CuCl2.2H2638). . . . .
3CuO+CuCl2=3CuO.CuCl2 39)
3CuO -f CUCI2+ 4 H2O = 3CuO . CuCla . 4 H2O «»)
11,6
122,8 *
120,8)
120,8
74.53
20,33
71,82
41,40
-23,4
86,95
162,53
154,79
83,42
120,71
120,38
—1,30
40,81
43,8
18,26
19,0
8,0
8,2
32,87
35,4
24,98
16,26
16,9
-22,05
37,16
39,7
35,0
36,2
11,6
9,76
10,1
89,6**;
51,63
51,4
58,50
1,3
23,0
*) S. Anm. **) S. 858.
**) Nach der Berechnung von Berthelot ^) (321).
Cu-f2Br=CuBr2")
CuBr2+3Cu(OH)2=CuBr2.3Cu(OH)2*2). . .
Cu+2Cl+60+Aq=Cu(C103)2, Aq«) . . . .
Cu+20-t-S02==CuS04**)
Cu+20+S02+H20=CuS04.H20«) *. . . .
Cu+20+S02+5H20=CuS04.5H20*«) . . .
CUSO4. HaO+3Cu(OH)2=CuS04.3CuO .
4H2O«)
Cu+20-f2S02+5H20=CuS206.5H20*8) . .
Cu+2N-f60+6H20=Cu(N03)2.6H20^9) . .
Cu(N03)2,3H20+3CuO=Cu(N03)2.3Cu(OH)2.
Cu+C+30=CuC03 gefällt 51)
Cu+4C+6H+40=Cu{C2H302)2^2)
CuS04+K2S04=K2Cu(S04)2 5=^)
CUSO4+ K2S04+6H20= K2Cu(S04)2.6H20 s")
CUSO4, Aq+Fe=FeS04, Aq+Cu66) • • • •
Silber. Ag = 107,9 [Th.); 107,9 {B.
2Ag-fO=Ag20 5«)
4Ag-(-30=Ag403 wasserhaltig 5»)
2Ag+S = Ag2S gefällt 69) . . . ,
2Ag+Se=Ag2Se gefällt «i)
Ag+F+Aq=AgF, Aq62) .
Ag-fF=AgF63) . . .
AgF+HF=HAgF2S*)
2Ag+F=Ag2F«5) . .
Ag+Cl=AgCl««) . .
")
67 »\
AgCl+3NH3=AgC1.3NH3«8) .
2AgCl+3NH3=2AgC1.3NH3«9)
2Ag+Cl=Ag2CP«)
Ag-fBr=AgBr")
72\
32,6
22,2
28,6
111,49
117,95
130,04
15,2
126,25
92,94
12,1
142,8
213,9
0,02
22,99
37,24
5,90
7,0
21,0
3,33
3,0
2,0
25,5 *)
(26,6)
23,2
2,0
23,9
29,38
29,0
29.94
31,6
34,7
29,5
22,7
23,4*"
*) S. Anm. **) S. 858. '
**) Nach Berthelot geht das durch Fällen von Silber- '
nitrat mitKaliumbromid oder -Jodid dargestellte Silber- 1
bromid oder Silberjodid aus einem labilen Anfangszustand j
allmählich in einen stabilen Endzustand über. Für derj
letzteren gilt die angegebene Zahl. Die Bildungswärmc j
der Verbindung im ersteren Zustand ist kleiner. «-f2o,ti
Kai. beim Silberbromid, + 8,6 Kai. beim Silberjodid. i
1) Fahre 2 nach B. ^ (303)- ^) Petersen 1. ^) B. ^ (302). *) Th. 12 (418) 8(307). ») Th. 1^(51)
«) Th. " (54) ^ (307). ') Th. " (56) 3 (307). 8) Varet3. 9) Th. 12 (417) 3 (307). lO) jh. " (65) 3 (307).
" (70) ' (307). ^) Th. " (68) 3 (307). 13) Th. " (68) 3 (307). W) Th. 3 (307). is) jh. 12 (424) 3 (307).
10(283) 3(314). 17) B. 1(317)- ") Th.i8(3i2). 19) V. Wartenberg 1. 20-21) Fahre 1 nach B. 1 (322).
1« (284) 3 (318). 23) B. 12 (514) 1 (318). 24) Jh. 10 (284) 3 (318). 25) J^^^ 10 (284) 3 (318). 26) ß. 12 (519)
27) Varet2. 28) Th. i» (273) 3(310). 29) Joannis*. 30) Dulong. 3i) Andrews 1. 32) y. Wartenberg 1. '
(453)- 34) B. 1 (321) * (187). 35) Petersen 1. 36) jh. i" (277) 3 (311). 37) b. 1 (319) * (189).
39) B. " (568) 1 (319). «) B. 1* (567) 1 (320). «)Th. 3(311). 42) sabatiers. «) B. 1 (322).
«-*«) Th. 18 (314). 47) sabatiers. «8) jh. 3 (320). «9) -j-h, 3 (320). so) s^batier^ si) ß
62) B. 1(325) *(95). 53) Th.3(32o). 64) Th. 3(320). 55) Th. 18(256). 56) Th. "(288) 3(378).
68) B. 13 (170) 1 (368). 59) Th. 18 (312). 8°^ R 1 ^^"''^ * ^t8-,1 61
«3) Guntzi. 64) Guntz nach 6.1(371).
0) B. 1 (372) * (187). ' «1) Fahre 1 nach B. 1 (372).
5) Guntz 3 nach B. 1 (371). ««) Th. i» (289) 3 (381)
» (307)-
11) Th.
1«) Th.
22) Th.
1 (320).
I) Th.3
) Th. 18 (306).
44) Th.3(320).
1 (324) 4 (172).
57) B. 1 (367)-
62) Petersen'.
B. 1 (368)
""; LiunTz\ •") (juntz nacn 1^.^(371). "">) uuntz" nach 0.^(371). "") ih. ^"(289) "* (381). ">') B. M3oö
4(504). 87") U. Fischer, «s) isambert 1. «9) isambert 1. ^o) Guntz 3. 7i) Th. i» (289) 3 (380). ^2) b. 1« (245) 1 (369)
H. Böttger.
1891
869
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
R eaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal
AgBr-KBr=AgBr.KBri)
Ag-[J]=AgJ2)
')
AgJT-KJ=AgJ.KJ*) . . .
AgJ-^3KJ=AgJ.3KJ*) . .
Ag-rC+N=AgCN amorph.*)
AgCN+KCN=KAg(CN),8) . . . .
AgCN+ KCN, Aq== KAg(CN)i, Aq »)
Ag-C-N-^S=AgCNS")
Ag-C-N^0=AgCN0i2)
2Ag-2C=AgA") • • •
2Ag-S0,4-20=AgjS04i*)
Ag-^N+30=AgN03«) . .
')
Ag^N-20=AgN02") . . . .
2Ag-2N + 20=Ag2N,02^) . . .
2Ae-0+C02=Ag2C05 gefällt")
*)
-0,4 *)
>2,6
13,80
14,2
14.99
-1,8 *)
3,8*)
-0,9*)
4,7*)
—31,41
—34,0
",9
6,49
6,5**)|
—21,9
23,1
-87,15
96,20
28,74
28,7
",3
—34,4
25,96
I20,5**»)|
< 117,0
95,6
Ag-f2C+3H-r20=AgC2H302")
GoM. Au = 196 [Th.].
Nach Thomsen ") (356) u. ') (401) gibt es
von dem aus den wässerigen Lösungen seiner
Verbindungen reduzierten Gold verschiedene
allotrope Zustände, vergl. indessen Umwand-
lungswärmen, Tab. 187, S. 846. Das aus
dem Goldchlorid durch schweflige Säure redu-
zierte Gold (von Thomsen mit Au bezeichnet)
fällt als gelbe, sich zusammenballende Masse.
Aus dem Goldbromid wird dagegen durch
dasselbe Reduktionsmittel das Gold als feines
braunes Pulver abgeschieden, welches seine
Pulverform auch nach dem Trocknen beibehält
*) Die negative Zahl gilt für den stabilen End-
! zustand, die positive für den labilen Anfangszustand des
: Silberhalogenids.
' **) Dieselbe Wärmemenge wird beim Lösen von
AgCN in den verdünnten Lösungen von NaCN, i|Ba(CN)2,
iSr(CN)2, iCa(CN)2 frei (Varet % Verwendet man die
doppelte Menge der gelösten Cyanide (also auf AgCN
2 KCN, Aq usw.), so ist die Wärmeentwickelung um
Kai. größer. Sie wächst in diesem Falle um weitere
Kai., wenn die Lösung der Cyanide konzentriert ist,
iu daß AgCN - 2 KCN, Aq konzentriert ~ 8,5 Kai.
ergibt (B. 1*).
***) Die erste Zahl gilt für die Anfangs-, die letzte
den Endzustand des gefällten Silberkarbonats,
(Modifikation Aua). Aus der Lösung von
Aurochlorid oder -bromid endlich scheidet sich
bei der Einwirkung der betreffenden Haloid-
säuren die Modifikation Au.3 als sehr feines,
metallisch glänzendes Pulver ab. Diese Modi-
fikation erhält man auch bei der Reduktion
der Lösungen von Aurobromid und -Jodid
durch schweflige Säure. Die nachstehend mit-
geteilten Bildungswärmen der Goldverbin-
dungen gelten für die erstgenannte Modi-
fikation Au ^).
Au-fCl=AuCl»)
Au-fBr=AuBr**)
Au4-J=AuJ^)
2AuV30+3H20=2Au(bH)3**«) '.'.'.'.'.'.
Au+3Cl=AuCl3")
Au-f4Cl+H+4H20=HAuCU.4H20») . . .
Au+4Cl+H-rAq=HAuCl4, Aq2»)
Au+3Br=AuBr3 30)
Au-f4Br=H-Aq=HAuBr4, Aq") . . . .
Quecksilber. Hg = 200 {Th);
200 [B.).
2Hg+0=Hg20=«)
5,81
— 0,08
-5,52
—13,19
22,82
76,95
71,115
8,85
41,165
')
«*)
Hg-fCl=HgCl»)
'•)
")
Hg+Br=HgBr38)
^)
Hg+[J]=HgJ«)
„ /
», I
22,2*)
22,2
24,86
31,3
31,32
32,605
24,5
24,5
25,475
14,2
15,55
14,42**
175,0
34,7
28,9
-144,6
101,05
20,7
21,5
22,0
6,21
*) Die von Thomsen mitgeteilten Werte für die
Bildungswärme sind durch eine Untersuchung von Nemst
(Z. ph. Ch. 2, 20; 1881) korrigiert worden. In der Tabelle
sind die berichtigten Werte und außerdem die Zahlen
mitgeteilt, welche Thomsen in den Termokemiske Under-
S0gelsers (18) angibt.
**) Das Mercurojodid fällt nach Varet als gelb-
grüne, unbeständige Verbindung, die dann in die be-
ständige, gelb gefärbte Verbindung übergeht. Für diese
gilt die mitgeteilte ZahL
2Hg+S+40=Hg2SO««)
Hg+N+30+H20=HgN03.H20«)
Hg4-N+30+Aq=HgN03,Aq«) .
Hg-f3N=HgN3«)
Hg-f2C-r3H-^20=HgC2H302«) .
Hg^O=HgO«)
Hg+S=HgS gefällt")
1) B. " (275) 1 (369). 2) Th. 1» (289) ' (380).
^_,. , .... _ ,. ') B. 1« (243) M370)- ") U. Fischer. *, ') B. " (274)
') B. 1 (373) " (279). 8) B. " (280) 1 (374). ») Th. » (469). 1») Varet *). ") Joan-
">s- nacn 0.^374)- ") Lemoult (nicht veröffentlicht). B. ^375)- ") B. u. Delepine. ") Th.i<»(293)-
^) Th. w (293) 3 (378, 382). 1«) B. 1 (373) * (101). ") B. 1 (373) * (102). 18) B. » (247) « (574). ") Th." (44)
(445). 20) B. 1 (375) 4 (177). 21) B. 1 (375) * (95). ^) Th. " (358) » (400). *»-«') Th. " (363) » (406). ») Th.
(355) 3 (397). ") Th. " (365) » (407). ^8) Th. ' (413). **) Th. " (355) ' (398). ») Th. " (365) » (407).
") Th. " (355) ' (398). 32) Nemst. ») Varet 1. «) Th. "• (311). ») Nemst. ») Varet 1. =") Th. " (306).
*) Nemst. 3») Varet \ «) Th. i« (308). «) Nemst. «) Th. " (309). *»-«) Varet 1. «) Th. 1 (388). «) B.
*») Nemst. 50) Varet 1. ") Th. " (311). ««^
M371). *) Th. 3(407)
nis 1 nach B. 1 (374) 12
u. Vieille. «) Varet 1.
2) Th. " (10) 8 (455).
H. Böftger.
870
189
m
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent
Wicklung in
kg- Kai.
Reaktionsgleichung
Hg+S=HgS gefällt 1)
Hg+S=HgS Zinnober 2)
Hg+Se=HgSe gefällt 3)
Hg+2a=HgClj*)
')
6)
HgClj,'Aq+2HCl, Aq') ..........
HgClg, Aq+ HCl, Aq 8)
HgCla+HgO^HgClj.HgO»)
HgCl2+2HgO=Hga2.2HgOi'>)
HgCl2+3HgO=HgCl2.3HgOii) ......
HgCl2+4HgO=HgCl2.4HgOi2)
HgCl2+KCl=HgCl2-KCP3)
HgCl2+2KCl=HgCla.2KCl")
Hg-f2Cl+2KCl+H20=HgCl2.2KCl.HaO^)
Hg+2Br=HgBr2i«)
HgBr2,Aq+HBr,Aq") .
HgBr2+HgO=HgBr2.HgO^
HgBr2,Aq+KBr, Aq*)2i)
HgBr2-t-KBr=KHgBr3 22).
Hg+2Br+2KBr= K2HgBr4 '
Hg+2[J]=HgJ2 2*) . . .
Hg+2[J]=HgJ2 rot 2«)
Hg+2[J]=HgJ2gelb27)
HgJ2rot + 4HJ, Aq28)
HgJ2rot + 8HJ, Aq2»)
HgJ2rot+ KJ=KHgJ3 30)
HgJ2rot+ KJ+H20=KHgJ3.H20 3i)
Hg+2j + 2KJ=K2HgJ4 32)
Hg+2CN=Hg(CN)2 33)
34)
Hg(CN)a+2KCN=K2Hg(CNJ4 36)" '. '.
Hg+2CN+2 KCN, Aq= K2Hg(CN)4, Aq »») .
HgCl2+Hg(CN)2=HgCl2.Hg(CN)2 37) . . . .
Hg(CN)2+KCl=Hg(CN)2.KCl38) ......
Hg(CN)2+ KC1+ H20= Hg(CN)2. KCl. H2O ^')
Hg(CN)2+HgO=Hg(CN)2.HgO«)
3Hg(CN)2+HgO=3Hg(CN)2.HgO«). . . .
Hg+2C+2N + 2S=Hg(CNS)2*2)
Hg+2C+2N+20=Hg(CN0)2«)
10,6
10,9
6,3
53,3
53,3
54,49
1,0 (9»)
0,4
3,3
6,3
8,0
10,0
2,4
3,8
60,62
40,5
40,6
41,88
1,2
3,3
1,3
—1,0
43,"
24,3
25,64
25,2
22,2
5,6
5,8
2,1
2,3
28,68
10,28
11,4
17,6**
(12,4)
19,11
0,0 (0,4)
1,6 (0,2)
3,0
2,6
9,4
—50,2
—62,9
*) Oder NaBr, Aq; LiBr, Aq; (NH4)Br, Aq.
**) Bei den folgenden von Berthelot und von Varet
untersuchten Doppelsalzen des Mercuricyanids bezeichnet
die eingeklammerte Zahl die Wärmetönung bei der Ein-
wirkung der wässerigen Lösungen beider Komponenten
aufeinander.
Hg+S+40=HgS04«)
Hg+2N+60+Aq=Hg(N03)2,Aq«) . . .
Hg+2N+60+iH20 = Hg(N03)a.|H20«)
Hg+4C+6H+40=Hg(C2H302)2«') . . .
Thallium. Tl=204[Th.]\204{B.)
2Tl+0=Tl20*«) ....
2Tl+0+H20=2T10H*9)
T1+0+H-T10H50) . .
2Tl+S=TljS") ....
2Tl+Se=Tl2Se gefällt")
2Tl+Te=Tl2Te kryst. ^3)
Tl+F+Aq=TlF, Aq5*)
T1+C1=T1C155) . . .
Tl+Br=TlBr58) . . .
T1+[J] = T1J") . . .
2TI+ 8+40=11280458)
211+802+20=7128045
T1+N+30=T1N03«") . . .
2Tl+30+3H20=2Tl(OH)3«i)
TI+3CI+ Aq=TlCl3, Aq **) «2)
Tl+3Br+Aq=TlBr3, Aq«3) .
Tl+3[J] + Aq=TlJ3,Aq*)«*)
')
Blei, Pb = 206,9 (B.) ; 207 [Th.).
Pb+0=PbO'«)
PbO+0=Pb02««)
PbO+ioNaOH«^)
Pb+2Na202=Na2Pb03+Na20'
Pb+2Na20+20=Na2Pb03«9)
Pb+20=Pb02'»)
Pb+8=PbS gefällt ^1) . . .
Pb+8=Pb8 gefällt 72) . . .
Pb+8e=Pb8e gefällt") . .
Pb+8e=PbSe kryst. 7*) . .
Pb+Te=PbTe75)
Pb+2F=PbF2 gefällt™) . .
Pb+2Cl=PbCl2")
78 \
,, /
20,3
14,3
17,0
6,2
107,6
82,77
83,9
')
8. Anm. **) 8. 858.
DieBildungswärme desThallichlorids und -Jodids
in wässeriger Lösung ist von Thomsen unter der An-
nahme berechnet worden, daß die Wärmeentwicklung
bei der Neutralisation des Thallihydroxyds durch Chlor-
und Jodwasserstoffsäure ebenso groß ist, wie bei dei
durch Bromwasserstoffsäure.
^) B. M359) *(io8). 2) Varet K ») Fahre ^ nach 6.18(359). *) Nernst. ^) 6.1(352) "(236).
8) Th. 18 (306). 7) B. 1» (233). 8) B. 1 (353). 9-12) Andrd. i») B. " (205). ") B. " (204). is) Th. 18 (306).
1«) Nernst. ") 6.1(355)10(236). 18) Th. 18 (308). ") 6.18(232). 20) Andre. 21) Varet*. 22) b. 1« (210).
23) Th. 3 (376). 24) Nernst. 25) j^^ is (309). 26) b. 1 (357) i« (238) Varet 1. 27) b. 1 (357). B. 1« (238) Varet 1.
28) B. 1«(23I). 29) B. l«(23l). 30) B. 16(213). 31)6.16(213). 32) Jh. 18 (3O9). 33) J^. 18 (309). 34) ß. 1 (362).
36)6.1(362)16(230). 36) jh, 18 (309). 37) B. 1(362). 38) B. 16(231). 39) ß. « (231 ). 40-42) joannis 1. *3) B.
u. Vieille (568). **) Varet 1. ^ß) Th. 1 (388). «6) varefi nach 6.1(360). «) 6.1(365)16(354). ^) Th. i»(ii2)
'(349). *') Th. 3(354). 60) Th. 10(112) 3(354). si) Th. 18 (312). 52..53) Pabre 1 nach 6.1(349). ^4) Petersen*.
65) Th. i»(ii6) 3(351). 56) Th. 10(116) 3(353). ") Th. i0(ii6) 3(353). ^*) Th. 10(112) 3(354). 59) Th.i» (313)-
80) Th.iO(ii2) 3(354). "') Th.i0(ii4) 3(351). 62) Th.iO(ii7) 3(353). 63) Th.i0(ii4) 3(353). «*) Th.i0(ii4)
^(353). «5) Th. 10 (86) 3 (329). 66) Tscheltzow. 67) Th. 1 (383). «8-70) Mixter3. 7i) Th. 18 (312). '2) b. 1 (341)
4(187). ^^--^5) Fahre 1 nach 6.1(342). ^6) puntz 1 nach 6.1(341). ") Th. 10 (92) 3(334). 78) b. 1 (338)-
H. Bött^er.
189 n
871
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. S82.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklnng in
kg-Kal.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-BJÜ.
Pba2-PbO=PbCIj.PbOi)
PbClj-r2PbO=PbClj.2PbO*)
PbCl2-3PbO=PbCl,.3PbO')
Pb-2Br=PbBrj*)
PbBrj-PbO-PbBrj.PbO*)
PbBr,4-2PbO=PbBrj.2PbO«) ....
PbBri-r3PbO=PbBrj.3PbO") ....
Pb-2[J]=PbJ,8)
PbJj-PbO=PbJi.PbO»)
PbJ2-2KJ = PbJj.2KJ»'>)
PbJj-2KJT-2H,0=PbJ,.2KJ.2H,0")
PbJ,-HJ-r5H,0=PbJi.HJ.5H,0«) .
Pb-2C-2N-r2S=Pb(CNS)i") ....
Pb-S-40=PbS04")
Pb-S0i-20=PbS04»^)
Pb-2S-30=PbS80,i«)
Pb-2N-60=Pb(.NO,),")
HN03-PbO=Pb(OH)NO3")
Pb-H-P-r30=PbHP03")
Pb-C-30=PbC03 knst. »)
ö)
Pb+4C-6H4-'40=Pb(C,HjO,),«) . . .
Pb+2C-40=PbCj04 gefällt «3) . . . .
Zinn. Sn: 118 {TL); 118,1 [B.).
Sn-2HC1, Aq=SnCl^Aq-f Hj**) . . . .
SnQj, Aq— Zn=ZnCl8, Aq— Sn*) . . . .
Sn+0=SnO»)
27)
■Sn+olHjO=Sn(OH)j=»)
Sn-f2Cl=SnCl,*»)
Sn-f2Br=[SnBr,]»)
'Sn+20=SnO, kryst.»)
=*)
SnOj amorph = SnOj krj'St ») . . .
Sn-20-H20=HjSn03'*)
Sn-2Na,02=NajSn03-Na40^) . .
NajO-Sn-20=NajSn03 3«) . . . .
.Na,0-SnOjkn-st=Na^n03^) . . .
N2jO-Sn02amorph.=Na2Sn03») . .
Sn--4CI=SnCl4»)
«)
**)
SnCl4-2KCl=K2SnCl««)
SnCl4, Aq-2Ka, Aq=KjSnCl6, Aq*')
SnCIj,2HCl, Aq-0=SnCl4, Aq«) . .
SnCl^Aq-2Cl=SnCl4,Aq«) . . . .
«)....
SnCl4,Aq-6HF, Aq")
Sn(OH)4-6HF, Ag*'»^)
5,3
6,6
6,7
64,45
3»3
4,7
6,3
39,80
3,6
0,9
5ö
23,3
6,1
216,21
145,13
145,6
105,46
24,25
227,7
169,84
166,7
231,1
205,3
2,51
31,7
66,20
.67,6
68,09
80,79
61,5
137,20
137,8
1,70
133,50
133,80
172,60
35,40
37,10
127,0
127,25
129,8
24,16
—0,25
65,7
76,03
77,0
17,87
20,96
Titan. li = 48,1 *}.
Ti-r20=TiO, amorph.«)
Ti+20=TiO,kr>st. «a)
TiCl4+ Aq= TiO^q, 4 HCl, Aq «•) .
Ti(OH)4-f6HFl,Aq«')
3Na,0,-rTi= Na,0.Ti03-;-2Na,0 ")
NajO+TiO,-rO=Na,O.Ti03") . .
Zirkonium, Zr = 90,6.
Zr-20=ZrOj"a)
Thorium. Th = 232,4.
Th+20=ThOj") .
Th+2a,=ThCl4")
Wismut. Bi = 208.
2Bi^30=Bi,Os»)
2Bi-^304-3H,0=2Bi(OH)3 5«) . .
Bi-3Cl=Bia,")
Bi-!-0+a+ H^= BiOCl . H,0 »)
PaUadium. Pd:106{Th.); 106,ö{B.).
i5Pd+H=PduH (?)»).
Pd^O-H,0=Pd(OH),"
Pd-2Cl=PdCls«)
Pd-2a^2HCl, Aq=H,PdCl4, Aq") . . .
Pd-2a-f2Ka=IC,PdCl4")
PdCIj-r2Ka, Aq=K,PdCl4, Aq«) ....
KjPdCU, Aq^Co=CoCl8, Aq^2KCl, Aq
+ Pd«)
KjPdCU, Aq-i-2CuCl=CuCl„ Aq-1-2KC1, Aq
+ Pd«')
PdCIj+2NH3=Pda,.2NH3")
PdClj,2NH3-2NH3=PdClj.4NH3«») . .
Pd-2Br=PdBrj™)
PdBr,4-2KBr, Aq=KjPdBr4, Aq") . . .
215,6
218,4
57,9
30,9
227,1
69,7
177,5
326,0
300,2
137,8
137,74
90,63
88,18
4,6
22,71
21,0
40,5
47,92
52,67
4,7
47,33
",32
40,0
31,0
24,9
2,8
*) Ti+0, s. f. Weiß u. Kaiser, ZS. anorg. Ch.
65, 378 u. 397; 1910.
^-») Andre nach 6.1(339). *) Th. "»(92) '(334). *-') Andre nach B. M340). ") Th. "> (92) » (334).
») B. 1(340). ") B. 1(340) i«(29i). ") B. 1(340) i«(29i). ") B. 1(340) "(89). ") Joannisi nach B. 1 (344)-
"u.i5)Th. 10(96) =»(337). 1«) Fogh nach B. 1 (342). ") Th. «• (96) » (337)- ") Th. » (337). 1») Amat ») Th.
" (44) ' (445). ") B. 1 (345) * (176). **) Th. 1 (381). ») B. 1 (346) « (108). «) Th. » (327). ») Th. « (258).
m m:_x,_, 27) Andret^-si,*. ») Th. « (437) » (327). *») Th. " (437) ' (327). *) B. 1 (156). «) Mixter».
») Mixter'. «) Th.'(327). «-38) Mieter». ») Andrews S*. *») Th. « (437) »(327). ") B.i
(437) »(327). «)Th.«(438)'(327). **)Th.8(204). «) Th. » (327). «•) B. 1 (154). *»-"*) Th.»
«-J-/. -; «uAier». «a) Mixter'. *») Th.* (212). ») Th. 1 (232), " u. ") Mixter». "*) Weiß-Neumann.
"u.") Wartenberg 2. «) Mixter*. *«) Th. " (240). S') Th. * (336). ») Th. » (336). ") Favre. ") Th. 1» (462)
! »f.,M «) joannis» nach 6.1(387). «) Joannis». ") Th. » (462) »(438). •*) Th. " (462) »(433). *) Joan-
•) Mixter'.
") Andrews 1,*.
U54). **)Th."
(232). «) Mixter ■<
'(436).
nis'
u. *') Th. 18(291). «*) Isambert^. «S) Isambert*. ™ u. ") Joannis ».
H. Böttger.
872
189 0
Bildungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. S. 882.
Reaktionsgleichung
Wärmeent-
wicklung in
kg-Kal.
Reaktionsgleichung
Wärmeent
Wicklung i
kg-Kal.
Pd+2[J]=PdJ2 gefällt!) . . . .
Pd+2[J]4-H20=PdJ2.H20 2) . .
PdJ2 + 2NH3=PdJ2.2NH3 3) . . .
PdJ2, 2NH3+2NH3=PdJ2.4NH3*)
Pd+2C+2N = Pd(CN)2^) . . . .
Pd+20+2H20=Pd(0H)4«) . . .
Pd+4C1+2HC1, Aq= HgPdCle, Aq ')
Pd+4Cl+2KCl=K2PdClc8) . . .
Platin, Pf = 198{Th.); 194,9 {B.
30Pt + 2H = Pt3oH2(?)9)
3oPt+3H = Pt3oH3 (?)!»)
Pt+0+H20=Pt(OH)2")
Pt+2C1+2HC1, Aq=H2PtCl4, Aqi2) . .
Pt + 2Cl + 2KCl=K2PtCl4")
Pt + 2Cl + 2NH4Cl=(NH4)2PtCl4") . . .
Pt+2Br+2HBr, Aq= H2PtBr4, Aq *) ^)
Ft+2Br+2KBr=K2PtBr4")
Pt+4Cl=PtCl4")
13,4
18,18
34,0
25,8
—52,6
30,43
72,94?
79,06
33,9
42,6
19,22
41,83
45,17
42,55
31,84
32,31
60,4
Pt+4Cl+2KCl=K2PtCl6") . .
Pt+4Cl+2NaCl=Na2PtCl6") .
Pt+4Cl+2NaCl+6H2O=Na2PtCl6.6H2O20)
Pt+4C1+2RC1, Aq=R2PtCl6, Aq*)2i) . . .
Pt+4Br=PtBr4 22)
Pt+4Br+2RBr, Aq=R2PtBr6, Aq*)23). . .
Pt+4Br+2KBr=K2PtBr6 24)
Pt+4Br+2NaBr=Na2PtBr6 25)
Pt+4Br+2NaBr+6H20=Na2PtBr6.6H20 26)
Pt+4[J]=PtJ4")
Legierungen.
*) R2 bedeutet H2, Kg, Nag, (NH4)2 oder ein Atom
der Metalle der alkalischen Erden oder der Magnesium-
Gruppe.
**) Über andere Kupfer-Zinklegierungen s. Rep. Brit.
Assoc. 1898 und 1899; ZS. phys. Ch. 38, 630, 1901.
2Na+K=Na2K flüssig 2«)
Natrium- Kalium (flüssig) mit 22,77% Natr. 2^)
„ „ 16,43,, „ ^)
Cu+2Zn=CuZn2**)3i)
Blei-Zink mit 1,6% Zink 32)
Blei-Zink mit 23,9 % Zink ^)
Blei-Wismut mit 55,6 % Blei »*)
Zinn-Zink mit 8,3% Zinkes
Blei-Zinn mit 90,0% Zinnas
61,8% Zinn 37
21,0% Zinn 38
5,0% Zinn 39
2,0% Zinn«
Blei-Zinn mit
Blei-Zinn mit
Blei-Zinn mit
Blei-Zinn mit
89,50
73,72
92,89
84,62
42,4
57,16
59,26
46,79
65,33
17,4
m
—2,93
1,94
1,16
10,41;
—23,1
—0,96
1,4
4,8
8,1
i,o
—0,45
-2,6
-6,5
1) Joannis*. 2) Th. ^3 (462) 3 (432). 3) isambert 2. *) Isambert^. s) Joannis3. «) Th. " (462)
3 (437). ') Th. 13 (462) 3 (439). 8) Th. " (462) 3 (435). 9) B. 1 (382) 17 (530). 10) B. 1 (382) " (530)-
") Th. 1« (311). ") Th. 18 (310). 13) Xh. 13 (452) 3 (430). 14) Th. 18 (306). 15) Th. 13 (453) 3 (431)
") Th. 1* (452) 3 (430). 17) Pigeon nach B. i (383). i^-^o) jh. i3 (452) 3 (430). 21) jj,. i3 (453) 3 (431),
22) Pigeon. 23) Th. 13(453) 3(430). 24-26) jh. "(452) 3(430). 2?) pigeon. 28-30) joannis2. 3i) ßaker.
32-40) Tayler.
H. Böttger.
190
873
Neutralisationswärmen pro Gramm-Äquivalent
der wichtigsten Säuren und Basen in^kg-Kalorien.
Vgl. audi Tab. 195.
Lit. s. S. 882.
Die Zahlenwerte ohne beigesetzten Buchstaben sind von J. Thomsen bestinunt und finden sich in
dem I. Band seiner Thermochemischen Untersuchungen (nur die auf die Karbonate und Cyanide bezüglichen
Zahlen sind im 3. Bande der Thermochemischen Untersuchungen veröffentlicht). Die mit einem * versehenen
Zahlen gelten für Verbindungen, die sich bei der Einwirkung von Säure und Base im festen Zustande
aasscheiden.
Die Konzentration der Lösungen war bei den Messungen von J. Thomsen in der Regel annähernd
0^8 - normal (auf i g-Äquivalent der Säure, und dementsprechend auf i g-Äquivalent der Base, kommen
200 Mol. Lösungswasser). Die Messungen wurden bei 18 — 20" ausgeführt. Bei den Messungen von Berthelot
waren die bei der Neutralisation gelösten Basen verwendeten Lösungen 0,5-normal; bei der Neutralisation von
HjCOs, Ca(OH)j, Ba(OH)2 und Sr(OH)j wurden indes bzw. * 15-, */«-, '/s- und V^-normale Lösungen benutzt.
Bei der Einwirkung der Säuren auf ungelöste Basen oder auf Basenanhydride war die Menge des Lösungs-
wassers doppelt so groß, als bei der Neutralisation der gelöster Basen.
Die beigefügten Buchstaben haben folgende Bedeutung: A. = Aloy. B. = BertheloL F. = Fabre.
G. = Guntz. J. = Joannis. P. = Petersen. R. = Recoura. S. = Sabatier. V. = Varet.
Neutralisationswärmen
der wichtigsten Säuren und Basen in Kalorien, deren eine l kg Wasser von 18 auf
19" erw'ärmt.
Base oder „ri a
3asenanhvdrid "'"'' ^^
HF, Aq HCN, Aq HNO3, Aq i HjSO«, Aq i H,C03, Aq
LiOH, Aq 13,85 16,4 P.*') ,2,925 V.-') — ;i5,645 —
NaOH, Aq 13,745; 13,7 B.^) 16,27 '2,77; 2,9 B.')ii3,68; 13,7 B.»):i5,69 10,09; 10,25 B.*)
2,77; 2,96 B.»)! 13,77; 13.8 B.')ji5,645:i5,7B.") 10,1 B.*)
KOH, Aq 13,75; 13,6— 0,05 16,1 G.M
.(i— 20°) B.'«) ,
NH4(0H), Aq 12,27; 12,45 B.*) |i5,2 G.>) 1,3 B.'')
Tl(OH), Aq 13,76 !i6,44 P-') [G.')' -
|7»Ca(OH)„Aqn3,95; 14,0 B.*) i8,i55*P.i);i8,6» 3.2 J.>)
Usr(OH)„Aq ii3,8i5; 13,8 B'):(;^;P^G.^'^ 3,i5 J-')
'.Ba(OH)j,Aq '13,89; 13,85 B.')|i6,i5 P.') |3,i5 J-')
^^Mg(OH), 13,845; 13.7 ^-'i^f^^'c^r^S V.')
^ Zn(OH), :9,94; 9,85 B.*) !i2,55 P-')
12,32; 12,6 B.')ii4,075;i4,5B.») 8,425a); 5,35 B.*)
13.69
13,9 B.*)
|i3,9 B.*)
jl 14.13
|J 13.9 B.*)
13.76
115.565
ii5.57
15.355*
«Cd(OH),
10,145
12,78 F.»)
V« Mn(OH),
|ii,475; 11,856.')
13,53 P.')
■'" Fe(OH),
'10,695
13.265 P.M
05(OH)2
10.57
13,245 P.')
'<i(OH)j
1 11,29
13.835 P.*)
.u(OH),
7.455; 7.5 B.^)
10,085 P.»)
iCuO
i7.635
—
' AgjQ
;2i,i9*;20,6* B.*)
1 7.88 P.')
i 7.3 G.')
VsHgO
^9.46; 9,5 B.'«)
|9,i55*; 9,8* B.*)
10,275*; io,5*B.*)
18,45*; 18,4*^10,91*; n,i*B.*)
: B.1)
ii5,6i;i5,i B.M;8,95* B.*)
;8,07*;8,i5J.') 9.915; 9.8 6.1)11,705; 11,76.^)5,5* B.^)
10,16 =11,91 6,495'')
".475 ii3,24; J3.5 B.*V6,6i5*; 6,8* B.*)j
I 6,85
!l7,6* J.^)
— 10,475 B.>) |i2,46
— |io,55 ;I2,325
15,95 V.') 11,265 ,13,055
— 7.445; 7-5 B.i) Q,22
— 7,625 j9,40
i"^'^55*;^.|^;5,^,. 5,, B.*) 17,245
!i5,37;i5.5B.»«) 3.io5;3.65*V.i);i.3* V.')
5.0* B.*)
2,4 ungef. B.*)
7,09*; 6,95* B.*)|
*) Für eine Lösung mit 100 Mol. Wasser auf i MoL (NH4)tC03; für eine Lösung mit 400 Mol. Wasser ist
M Wert 7,95. _ b) An einer anderen Stelle gibt Th. den Wert 6,685.
H. Bdttger.
874
190 a
Neutralisationswärmen
der wichtigsten Säuren und Basen in Kalorien, deren eine i kg Wasser von i8 aul
19O erwärmt. (Fortsetzung.)
Lit. s. S. 882.
Base oder
Basenanhydrid
HCl, Aq
HF, Aq
HCN, Aq
HNO3, Aq i H2SO,, Aq ! ^ H2CO3, Aq
','* HgaO
V-i PbO
V3A1(0H)3
VsCr(0H)3
73 Fe(0H)3
1/2 H2UO,
15.035*; i5.3*B.*)
17,695; 8,65 B.')
\ii,65*B.')
9,32; 8,97 B.')
6,865; 6,9 R.')
5.575; 5,53 B-')
4,2 A.
12,6* G.')
11,7 P.-^)
8,39 P.')
7.915 P-')
2,895; 9,1* V.i)
8,885; 8,385*
4,2 A.
11,69*
io,495;io,57B.i)
8,22; 8,2 B.^)
5,64; 5,7 B')
4.75 A.
8,35*; 8,0* B.*
Neutralisationswärmen
einiger mehrbasisclier Säuren bei der Bildung saurer Salze.
■ H2SO4, Aq' H2Cr04,Aq 1 H2SO3, Aq I H2CO3, Aq H2C20j,Aq t H3PO3, Aql HgPOi, Aq HsAsG^.A
1 NaOH, Aq
2 NaOH, Aq
3 NaOH, Aq
4NaOH,Aq
1 KOH, Aq
2 KOH, Aq
iNH4(0H), Aq
2NH4(0H), Aq
3NH4(0H),Aq
14.754
31.378
31.368
14,7 B.^)
31.4 B.^«)
13,6 B.3)
29.05 B.ä)
13.134
24,720
25.164
13.4 B.»«)
25,4 B.'«)
22,2 B.'")
15,870; 16,6 F.i)
28,968; 30,5 F.i)
29,328
16,6 B.") I
31,8 B.")
14,8 F.^)
25.4 F.')
11,106
20,184
20,592
11,0 B.")
20,2 B.-*)
9.73 B.*)
10,7 B.*)
13.844
28,278
28,500
13,8 B.*)
28,5 BJ)
12,7 B.«)
25,4 B.«}
14,832
28,448
28,940
l4,829;i4,7B.^)j
27,078 ;26,3B.')1
34.029 ;33.6B.')
- 35,2B.')
13,5 B.^)
26,3 B.^)
33.2 B.^)
14,994
27,580
35.916
Neutralisationswärme (kg- Kai.)
starker Säuren und Basen bei verschiedenen Temperaturen.
Wörmann, Ann. Phys. (4) 18, 775, 1905.
Temp.
Konzentration von
Säure und Base
KOH, Aq+HCl
o»
V* -normal
14,805 Cal
0
V*-
,
14.707
0
Vio-
.
14,709
6
1/4-
,
14.473
6
Vi«-
,
14.463
6
l8-
,
14,448
18
1/4-
,
13.937
18
V«-
^
13.957
18
V20-
13,887
32
V*-
13.155
32
Vs-
13.171
32
l/jo- ,
13,160
')
Vj-normal.
2) »/!»-
normal.
NaOH, Aq+HCl, Aql KOH, Aq+HNOa, Aql NaOH, Aq+HNOg,^
14,984^) Cal.
14,580
14,604
14.352
14.359
14.331
13.714
13.693
13,631
12.974
12,922
12,980
14,472 Cal.
14,402
14.405
13.912
13.838
13.864')
13,103
13,087')
14,399 Cal.
14.345
14,324
13,708
13,686
I3,695')
12,928
12,892
12,935')
Neutralisationswärme
der Natronlauge durch Salz-, Salpeter-, Schwefel- und Essigsäure.
(Mathews und Germann, Journ. phys. Chem. 15, 73; 1910.)
Die Normalität der Natronlauge war derjenigen der benutzten Säuren gleich. Die Anfangstemperatur w
meist 18°; bei der 2-norm. Schwefelsäure 15", bei den übrigen 2-norm. Säuren etwa 16°.
HCl
HNO,
H2SO4 CH3.COOH
HCl
HNO,
H2SO4 I CHs-COO
V<-normal
13,536 I 13.548
(13.740)*! 13.647
15.361
15,889
13,23^
13,234
Vi-normal
V.- „
13,788
13.915
13,614
13,636
15,670
15,813
13,168
12,922
* Mittels dieser Reaktion wurde der Wasserwert des aus einem Dewarschen Gefäß hergestellten Kalo^
meters bestimmt.
Neutralisationswärme von Uran-, Wolfram- u. Molybdän- Säuren s. Pissarjewski, ZS. anorg. Ch. 24, 121 ; ij
H. Böttger.
191
iO
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül
in k?- Kalorien. Die in der dritten Spalte verzeichneten Wärmemengen werden ent^\^ckelt, falls sich ein g-.Mol.
' :n der ersten Spalte verzeichneten Stoffe in der in der zweiten Spalte angegebenen Anzahl von g-Mol. Wasser
Beispielsweise entwickeln 24 g LiOH (Li = 7, O = 16, H = i) in {18 x 400 =) 7200 g HjO gelöst 5,8 Kai.
uiich der von den einzelnen Autoren gebrauchten Atomgewichte sei auf Tab. 189 (Bildungswärme der
Iverbindungen) verwiesen. Die Messungen von J. Thomsen sind sämtlich bei etwa 18" ausgeführt. Die
_..; an Zahlenwerte wurden bei den in Spalte 3 in Klammem stehenden Temperaturen beobachtet. Die ein-
geklammerte Zahl in Spalte 4 hinter B. oder Th. bezeichnet die Seite der Abhandlung, auf die durch die rechts
davon stehende Zahl im Literaturverzeichnis hingewiesen ist. Th. bedeutet Thomsen, B. Berthelot.
LiL s. Tab. 192, S. 882.
Verbindung
Anzahl der
Mol.
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
Verbindung
Anzahl der
Mol.
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
Li.
H,0
HjO
OH
OH
OH
OH
OH
«jO ...
JjO.sHgO
A
jSe
iSe.gHjO
fa.NH,
'Q.aNH
*SiFe
Br
tiJ.
;so4
iS04.H,0
NO,b). .
Na.
aOH
aOHc)
aOH
ajO .
ajO .
:4S.4iH,0
6ajS.5H,0
" -H,0
-.2H,0
5i . . .
Se . . .
a^.4iH,0
a^.QHjO
a^.i6H,0
400
III
III
222
888
1 146-6426
230
330
330
800
400
IOC
200
135—154
584 — 1027
589—1059
513— 1167
774—1495
600
789—2587
1030-2125
723—1352
1476-3572
+ 5,8
+ 4.477(24°)
+ 4,465(15")
+ 0,720(18«)
0,51 (15O)
31,20 (15»)
8,182(15")
16,026(15"')
-H 7,19
-f-io,7 (20»)
— 12,2
+ 8^4
^ 5,4 (15")
+ 2,7 (15»)
+ 1,8
+",331
i-r 14,886
-f 6,05
j+ 6,5 (23«)
!-i- 3,41
j+ 0,30
1+ 9,94
1+ 9,78(10,5")
i 4-10,305(21,50
+55,5
+56,5
+ 15,0 (14,50)
- 5,0 (17")
- 6,6 (17«)
:-i6,72(i3")
|4- 4,4(10-16»)
i— 1,5 (17,5")
!+ 9,8 (16,5«)
+ 18,6 (14»)
;- 7,9 (13")
—10,6 (12")
—22,0 (14O)
B. 1) (217)
de Forcrand")
de Forcrand")
deForcrand")
de Forcrand")
deF. >*)«)
de Forcrand")
de Forcrand")
de Forcrand*)
Fahre ^)
Fahre i)
Th. ") (328)
Bonnefoi
Bonnefoi
Truchot ^)
Bodisko *)
Bodisko 1)
Th. ^) (176)
Pickeriug ')
Th. ") (i;6)
Th. «) (176)
Th.») (232)
B.'») (521)
de Forcrand')
Beketoff M
Rengade ^)
Sabatier ^)
Sabatier ^)
Sabatier ^)
Sabatier i)
Sabatier ^)
Sabatier^ )
Sabatier- )
Fahre ^)
Fahre ^)
Fahre»)
Fahre »)
NaF . .
NaF.HF
NaQ . .
NaQf) .
NaCl . .
NaCl . . .
NaClg) . .
NaClg) . .
NaClg) . .
NaCU) . .
NaBr . . .
NaBr . . .
NaBr.2HjO
NaBr.2HsO
NaJ ...
NaJh) . .
NaJ.2HjO
NaJ.2HjO.
NaCN . . .
NaCN-^HgO
NaCN.aHjO
NaC.NO . .
Na^NsOs •
NajHCsNsOa
NaHjCjNsOs
NaHANsO,-
NaClOa . .
NaClO« . .
NajSjOs . .
NajSjOsöHjO
NajSjOaöHiO
Na,SOj . . .
Na^03.7H20
Na^A . . .
Na,S04(geschm
Na^04(verwittert)
Na^SO«!) . .
Na,S04.HjO.
Na^Oi.ioHjO
400 1 — 0,6 (12")
400 I — 6,2 (I2*)
100 ■-= 1,18
100 — 1,3 (15O)
100 \ — 1,22
325
100
33,3
14,3
9,2
200
330'
300
450
200
450
300
500
100
IOC
HjO
1665
1665
3330
1330
180 — 360
200 — 4C0
440
400
400
490
630
4c o
400
100
400
400
— 1,01
— 1,03(18«)
— 0,84 (18«)
— 0,56 (18«)
j- 0,41 (18«)
j— 0,19
;— 0,3 (10,6«)
— 4,71
\+ 1,20
1+ 1,3 ("")
— 4,01
— 4,0 ("")
;— 0,5 (9")
i- 1,0 (6»)
— 4,4 (9")
;- 4,8 (12,80)
i— 1,47
— 1,78
I— 4,91
— 8,86
— 5,6 (loO)
— 3,5 (loP)
,+ 1,7 (15")
1— ",37
—11,6 (iiO)
+ 2,5 (icfi)
—11,2 (io«>)
— 5,2 (10^)
~ 0,46
+ 0,17
+ 0,44 (15«)
— 1,90
—18,76
Guntz 1)
GuntzM
Th. ") (328)
B. u. llosvay
Zemczuzny ;
u. Rambach i
Brönsted») ;
V. Stackelbergj
v. Stackelbergi
V. Stackelber^
V. Stackelbergi
Th.") (328)
B.*) (104)
Th. 1«) (328)
B.*) (104)
Th. ") (328)
B. *) (104)
Th. ") (328)
B.*) (104)
Joannis »)
Joannis »)
Joannis »)
B. 1) (213)
Lemoult »)
Lemoult »)
Lemoult »)
Lemoult *)
B.«) (103)
B.«) (103)
B.") (81)
Th.«)(i75)
B. 1) (206)
de Forcrand »)i
de Forcrand*)
de Forcrand»)
Th. ^) (175)
Th. ") (175)
B. u. llosvay
Th. ») (198)
Th.»5) (176)
*) LiCl in 700 MoL Äthylalkohol gelöst: -f 11,743 Kai. [Pickering ')]. b) LiNOs in 380 Mol. Äthylalkohol
gelöst: + 4,655 [Pickering*)]. <=) Eine Lösung von NaOH in nUJD entwickelt bei 10 — 12« beim Verdünnen mit
(200— n) H^: ^.23 Kai. für n = 2,5 bis 5,6; (4^.23 — — . 11,5) Kai. f ür « = 5,6 bis 18,4; — -^.",5 Kai.
för » > 18,4 [B. ») (200) ; s. auch Th. •) (84)]. d) Beim Verdünnen einer Lösung von Na^ in 20 H,0 auf 400 H,0
werden — 1,4 Kai. verbraucht [Sabatier»)]. «) Beim Verdünnen einer Lösung von NaSH in 4,5 (5,7) H5O auf
200 H^ werden — 0,72 (— 1,0) Kai. verbraucht [Sabatier »)]. 0 Bei tO; — 1,26 -f 0,0295 (t — 15») [B. u. llos.
'• cj. Über die Abhängigkeit der Lösungswärme von der Temperatur (sie nimmt mit steigender Temperatur
derselben proportional ab) und von der gegenseitigen Menge Wasser und Salz, s. Winkelmann, Pogg. Ann. 149,
}i 1873. Vergl. Tab. 193 c. s) Daselbst auch die differentialen Lösungswärmen. Vergl. Tab. 193 "^^ ^) NaJ
«1520 Mol. Äthylalkohol gelöst: -f- 4,587 Kai. [Pickering *)]. ») Bei fi: 0,44 - 0,0526 (t — 15O). Über die Ab-
hängigkeit der Lösungswärme vom Zustande des Natriumsulfats, s. Pickering, J. ehem. Soc. 45, 686; 1884.
H. Böttfer.
876
191a
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. Tab. 192, S. 882.
Verbindung
^"moi''^'' Wärme-
T Ä> ,„'„= entwicklung
Beobachter
Verbindung
Anzahl der
Mol.
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
•5HaO
NajS04.ioHjO.
NaHSO«. . . .
NaHSO« . . .
NaaSA • • • •
Na2S206-2H20 .
NajSaOg.sHaO .
Na2S406.2H20 .
NaNOg ....
NaNOg ....
Na^HPOg
NaHjPOa
NaHaPOs
NaH^POs
NajHaPaOf,
Na3P04.i2H20 .
NajHPO« . . .
NajHPO* . . .
Na2HP04.2H20
Na2HP04.7H20
Na2HP04.i2HaO
Na2HP04.i2H20
Na(NH4)HP04.
4H2O . . . .
Na4P207 ....
Na4P207.ioH20.
Na3As04.i2H20
Na2B407 ....
NaaBiO^.ioHaO
Na2C03 . . . .
NagCOg^i) . . .
NaHCOa . . .
NaCHOj . . . .
NaCsHgOjb) . .
NaC2H302 . . .
NaC2H302.3H20
NaCaHgOa-sHaO
K.
KOH . . .
KOH . . .
K0H.2H,0
K2O ...
K2S ...
K2S.2H2O .
KaS.sHaO.
K2S4 . . .
K2S4.iH20
KSH . . .
KSH-iHjO
K,Se . . .
K2Se.9H20
KaSe.i4H20
900 — 1800
200
330—660
400
400
675
620
200
235—470
550
550
550
550
550
670
400
360
400
400
800
8co
800
670
1600
400
150
200
250
400
2CO
250
260
170
732
600
154 — 1658
1762- 1965
921—4844
2I45-59I4
—18,2(10-150)
+ 1,19
— 0,8(10-150)
— 5,37
—11,65
— 10,1 (iqO)
— 9,7 (9,60)
— 5,03
— 4,7(10-15°)
+ 9,15
— 4,6
+0,75(12-15°)
— 5,3 (15°)
+ 0,3
—14,5(18 20O)
+ 5,64
+ 5,1
— 0,39
— 11,0
—22,83
—22,9
—10,75
+ 11,85
—11,67
— I2,6(l8-200)
+10,2
-25,86
+ 5,64
+ 5,62 (15°)
- 4,3 (15°)
- 0,52(11,50
+ 3,87
+ 4,1 (5,7°)
- 4,81
- 4,6 (21O)
+ 13,29
-+-12,46(11,40)
— 0,03
+75,0
+ 10,0 (18O)
+ 3,8 (17-6°)
— 5,2 (16O)
+ 1,4 (loO)
—1,212(15,70)
+ 0,77 (17O)
+ 0,6 (16O)
+ 8,5 (13°)
—19,2 (14O)
—20,4 (13O)
B. 4) (106)
Th. 3) (232)
B. «) (106)
Th. 15) (176)
Th. IS) (176)
B. ^^) (447)
B. 22) (453)
Th. 15) (175)
B. «) (loi)
Amat
Amat
Amat
Amat
Amat
Joly
Th. 15) (176)
Pfaundler
Th. 15) (176)
Pfaundler
Th. 15) (176)
Pfaundler
Th. 15) (176)
Th. 15) (176)
Th. 15) (176)
Joly
Favre u. Val-
son, n. B. i)
(212)
Th.3) (199)
Th. 15) (175)
B.i) (214)
4) (III)
B.") (III)
B. *) (90)
Th. 3) (199)
B. *) (94)
Th.3) (199)
B. *) (94)
Th. 3) (197)
B.^) (513)
B. 1) (178)
*) (515)
Rengade i)
Sabatieri)
Sabatier i)
Sabatier i)
Sabatier i)
Sabatier i)
Sabatier i)
Sabatieri)
Fahre i)
Fahre i)
Fahre i)
K2Se.i9H20
KF . . .
KF.2H2O
KF.HFl
KF.2HFI
KF.3HFI
KCl .
KClc) .
KCl. .
KCld)
KCld)
KCld)
KCld)
KCl .
KBr .
KBre)
KBr .
KJ . .
KJ f) .
KCN .
KCN .
KCNO . .
K2HC3N3O3
KH2C3N3O3
KH2C3N3O3,
KCNS . .
K4Fe(CN)6 .
H,0
K4Fe(CN)e.3HaO
K3Fe(CN)
KCIO3
KCIO3
KCIO4 .
KCIO4
KBrOg
KBr03
KJO3 .
KJO3 .
KH(J03)2
K2S2O3
K2S2O3.H2O
KaSOj .
K2SO3.HJ
K2S205
K2SO4
K2SO4
K2SO4 .
K2SO4I») .
,0
KHS04
a) Bei t": + 5,62 + 0,044 (t— 15°) B. i) (214). b) NaCaHgOa
[Pickering 2)]. c) Bei tO; — 4,39 -f 0,0354 (t — 15") [B. u. llosvay 1. c.]. ^)
wärmen, d. h. die Wärmeentwicklung beim Lösen von i Mol KCl in
Lösung von bestimmter Konzentration (hier KCl + 200 H2O). Im Orii^
Lösungswärmen für die obige Endkonzentration, e) Bei fO; — 5,24 + 0,038 (t — 15") [B. u. llosvay 1. c.]. ') Be'
fO; — 5,18 4- 0,0360 (t — 15O) [B. u. llosvay 1. c.]. s) Wärmeentwickelung beim Auflösen von i Mol in so viel
Wasser, daß gerade eine gesättigte Lösung' entsteht, h) ßei fO; 6,58 + 0,073 (t— 15O) [B. u. llosvay 1. c.].
400
2CO
100
200
100
700
200
100
175
180
660
1665
3333
3333
200
820
940
400
400
200 — 400
200 — 400
460
200
460
500
475
865
950
350
245
490
400
400
100
—29,3 (14O)
+ 3,6 (20O)
— 1,0 (20O)
— 6,0
— 8,0
— 8,6
— 4,44
— 4,39 (15°)
— 4,433
—4,391(19,7«)
—4,213(25,00)
—4,046(30,1°)
-3,668(40,30;
— 4,4
— 5,08
— 5,24 (15°)
— 5,096
— 5,"
— 5,18 (15°)
— 3,01
— 2,9 (20O)
— 5,2 (20O)
-6,2
— 8,57
—10,85
— 6,1 (13°)
— 12,0 (12O)
-16,9 (II»)
-14,4 (12O)
— 10,04
— 9,95 (loO)
— 12,1 (iqO)
— I2,I3g)(2oO;
— 9,76
— 9,85 (11°)
— 6,78
— 6,05 (12O)
—11,8
— 5,0 (loO)
— 6,2 (14O)
+ 1,44 (12O)
+ 1,1 (12O)
-11,4 (loO)
;- 6,38
— 6,17 (20O)
— 6,37 (18°)
— 6,58 (15°)
— 3,80
n iioo Mol Äthylalkohol: + 1,274 Kai.
) Die Zahlen sind differentiale Lösungs-
einer unendlich großen Menge einer
ginal findet man auch die integralen
H. Böttger.
191b
877
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Ut. s. Tab, 192, S. 882.
Verbindung
Anzahl der
Mol.
Lösunes-
mittcl
Wärme-
entwicklung
in kg-KaL
Beobachter
Verbindung
Anzahl der
Mol.
Lösungs-
mittel
Warme
entwicklung
iu kg-KaL
Beobachter
HSO4
liHjO
NÜ3. .
H5PO4.
.CO3.
iCOj.
HCO
:,H3Ö,
IA04
liHsO
i^HjO
H2O
H,0
350—700 —3,23(10-150)
3300 —14,55 (9")
j— 13.01
—12,46
—13,0 (11,7«)
—^3.15
-*3,i (9,5")
— 8,52
280—560 !— 8,3(10-150)
- '- 4,85
— \— 4.9
- 6,49
+ 6,5 (15")
500
500
650
500
2030
200
400
100
400
400
200
465—930
8co
500 lOOC
iHCjO,. . . .
I Rb.
WH . . . .
jQH.HjO . .
?0H.2H,0 .
^ß . .-. . .
ja
jdQ
'^sSO, . . . .
^HSO, . . .
Cs,
OH
OH
OH.HjO . .
1*0
Cl ....
2S04 . . . .
HS04 . . . .
NH,.
H«SH .
• ^4)284
■:h4)jS5
• H4),S8
-H4)SeH
H4F. .
330
i-f- 6,38 (15O)
'-r 4,28
— 0,38
— 0,5
!- 0,654 (15°)
.;- 5,3(10-15")
-^ 3.34
—4,74(10-15")
— 7.41
—7.73(10-150)
-9,6
14,264 (15O)
^ 3,70 (15°)
- 0,65 (15O)
4- 80,0
— 4,46 (15")
— 4.73
— 6,66
— 3,73
+15,88
+ 16,423
+ 4,317
+83,2
— 4,75 (15°)
— 4,97
— 3.73
8go
150
511— 1745
1040-1826
— 3,25 (12,5")
- 8,2 (11,5»)
- 8,4 (13»)
— 8,6 (11«)
- 5.0 (i80)
— 1,5
B. *) (106)
B. ^) (538)
Th. ^) (175)
Th. «) (175)
B. ^) (443)
Th. ^) (175)
B. ^) (458)
Th.iä) (175)
B. *) (loi)
Graham
Graham
Th. ^) (175)
B. u. Ilosvav
(305)
deForcrand^^)
Th. ^) (198)
Th. «) (198)
B.i) (197)
de Forcrand")
B.*) (III)
Th. ") (198)
B. 1) (198)
*) (108)
Th.^) (198)
B. 1) (198)
*) (108)
Graham, nach
B. M (198)
Grahanaj^nach
(B.i)(iy8)
deForcr.")20)
deForcr.ii)»)
deForcr.*o)
Rengade ^)
de Forcrand")
2emczuzny
u. Rambach
de Forcrand")
de Forcrand")
Beketoff*)
de Forcrand")
de Forcrand")
Rengade ^)
de Forcrand")
de Forcrand")
de Forcrand")
B.*) (105)
Sabatier ^)
Sabatier i)
Sabatier i)
Fahre i)
Favre, nach
B. 1) (222)
(NH«),SiF.
NH4CI .
NH^Clb)
NHiBr .
NH4J . .
NH4CN .
NH,CN .
NH4CNS
(.\H4)2S03
(NH4),S03.
(NH4),S03.
(NH4),SA
(NH4)2S04
(NH4)HS04
(NH4)2Sj08
(NH4).\0j
(NH4).N03
(NH4)N03
Na(NH4)HP04.
4H,0 . . .
(NH4)HC0, .
(NH4)CjH30,.
(NH4)jC204 .
H,0
(NH4)A04.
NHjC.NS .
Ca.
CaO . . .
Ca(0H)2. .
Gas . . .
CaFj . . .
CaClj . . .
CaClj bei to
CaGj in Äthyl-
alkohol . . .
CaClj.6HjO . .
CaCl2-6H,0 . .
aiCl,.6H,0 . .
CaCl,.6HjO in
Äthylalkohol .
CaBrj . . . . .
CaBrj in Äthyl-
alkohol . . .
2400
200
120
200
200
820
390—830
440
440
660
400
200
iioo
4C0
206
— 8,4 (7")
— 3,88 (18O)
— 4,0 (loO)
-4,38
— 3,55
— 4.4
-3,6
— 5,67 (12O)
— 1,54 (8°)
— 5,36 (loO)
— 4,34 (13»)
— 6,34 (iqO)
— 2,37
— 0,02
— 9,7 (9,4")
— 4,75 (12,5°
— 6,32
») Bei
is Forcrand
-iumsulfats.
CaBrj.6HjO . . 400 i— 1,09 Th.")(328)
CaJj 400 -27,69 Th.")(328)
CaS04 .... — ,- 4,44 Th.') (200)
CaS04 .... — I— 2,92 (loO) de Forcrand")
CaS04.iH,0c) . — + 3,56 (iqO) deForcrand"^
CaS04.2H,0. . — j— 0,69 (loO) deForcrand")f
CaS04.2H,0.. — —0,30 Th.') (200)
CaSjOj.4H,0 . 400 !— 7,97 Th. ") (176)
tö; - 6,5 + 0,074 (t — 15°) (B. u. Ilosvav 1. c). b) Bei t": — 4.0 + 0,029 (lo» — t) (B*) 104).
unterscheidet (Bull. Soc. chim. (3) 35, 1150, 1906) mehrere verschiedene Hemihydrate des
H. Böttger.
220 — 440 : — 6,2(10-150)
800 1—10,75
220—440 j— 6,3
345—690
395—790
2500
2500
300
200
+ 0,25 (24O)
— 8,0
—11,5
5,76 (12»)
+18,33
+ 2,79
i+ 6,31
!— 2,70
1-17,41
1-17,48+
; 0,0724 (t-i5°)
600—700 +17,55 (18O)
Mol. Alk. I
400 i— 4,31(19,3°)
400 —4,089(13,20)
400 1—4,055(15,70)
400
MoL Alk.
400
1740
Mol. Alk.
400
400
- 2,65 (18«)
+24,51
+21,47 (18O)
Truchot *)
Th. ») (330)
B. *) (104)
Th. ") (330)
Th. ") (330)
B. *) (104)
Lemoult *)
Joannis ^)
de Forcrand*)
de Forcrand *>
Hartog
de Forcrand *)
Th. ") (178)
Th. ') (95)
B. ") (538)
B. *) (102)
Th. ^) (178)
B. 1) (226)
*) (loi)
Th. ^) (176)
B. 1) (230)
*) (III)
B. 1) (231)
*) (95)
B. 1) (232)
*) (108)
B.*) (108)
Joannis *)
(541)
Th. ') (200)
Th. ') (200)
Sabatier ^)
Petersen ^)
Th. ") (328)
B. u. Ilosvayi
(303)
Pickering ')
Th. ') (200)
van't Hoff
van't Hoff
Pickering *)
Th. ") (328)
Pickering *)
878
191c
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. Tab. 192, S. 88^.
Verbindung
Anzahl der
Mol-
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
Verbindung
Anzahl der ! -..r,
Mol.- i y^T,''"
Lösungs- i Entwicklung
mittel i •" kg-Kal.
Ca(N03)2 . . .
Ca(N03)2 inÄthyl-
alkohol . . .
Ca(N03)2.4H20
Ca(N03)2.4H20
Ca(N03)2.4H20
in Äthylalkohol
Ca2Fe(CN)e.
12H2O . . .
Ca(C2H302)2
Ca(C2H302)2
H,0
Sr.
SrO
SrO, verdünnte u.
gesätt. Lösg. a)
SrO ...
SrO. 0,14 H2O
SrO.HjO .
Sr0.2H20 .
Sr0.9H20 .
Sr(0H)2. .
Sr(0H)2, gesätt.
Lösung a) .
Sr(OH)2.8H20
Sr(0H)2.9H20
SrS . . . .
SrF2 . . .
SrCla . . .
SrClg bei t«
SrClg-eHgO
SrCl2.6H20
SrBr2 . . .
SrBr2.6H20
SrJ2 . . .
SrJ2.7H20 .
Sr(CN)2.4H20
SrS20e.4H20
Sr(N03)2 . .
Sr(N03)2 . .
Sr(N03)2.4H20
Sr(C2H302)2 .
Sr(C2H302).iH20
Ba.
BaO
BaO (verd. Lös.)
BaO (gesätt. L.)a
BaO ...
BaO.HaO .
Ba0.2H20
Ba0.9H20
Ba(0H)2 .
Ba(0H)2 (gesätt
Lösung) a)
400 \+ 3,95
750
Mol. Alk.
400
655—1310
440
600
IUI
IUI
IUI
IUI
IUI
400
200
400
600
400
400
100
400
400
565—1130
400
300
440
666
666
666
666
+ 8,71 (ISO)
— 7,25
— 7,62
- 1,835
- 4,ö (loO)
+ 7,0 (15,5")
+ 5,4 (17»)
+29,34
+ 27,2
-f 29,76 (15")
-1-26,10
+ 10,33
+ 5,26
—14,27
+ 11,64
+ 9,64
—14,64
—14,6
+ 6,8
— 2,10
+ 11,14
+ 11,14+
o,0746(t-i5°)
— 7,50
— 7,3 (10»)
+ 16,11
— 7,22
-t-20,5 (12«)
— 4,47
— 4,15 (8»)
— 9,25
— 4,62
— 5,1(10-15°)
—12,30
+ 5,6 (11,5°)
+ 5,3 (12")
+34,52
4-28,1
+27,88
+ 35,64 (15°)
+ 11,40
+ 7,06
—14,50
4-12,26
+ 10,3
Th. 15) (176)
Pickering ^)
Th. 15) (176)
B. *) (loi)
Pickering 2) .
Joannis i)
(94)
(94)
Th. 3) (200)
B.i) (241)
deForcrand^i)
deForcrand^i)
deForcrand^i)
deForcrand^i)
deForcrand^i)
Th. 3) (200)
B.^) (532)
Th. 3) (200)
B.*) (533)
Sabatier i)
Petersen i)
Th. ") (328)
B. u. llosvay
(303)
Th. 1*) (328)
B. *) (104)
Th. ") (328)
Th. ") (328)
Tassilly ^)
Tassilly ^)
Joannis ^)
Th. 15) (176)
Th. 15) (176)
B.*) (loi)
Th. 15) (176)
B. «)
(94)
(94)
Th. 3) (199)
B.*) (532)
B. *) (532)
deForcrandi^)
deForcrand^i)
deForcrand^i)
deForcrand^i)
Th.3) (199)
B.^) (532)
Ba(0H)2.H20
Ba(OH)2.8H20
Ba(OH)2.8H20
BaS ...
BaF2 . . .
BaCla . . .
BaClg bei t°
BaCl2.2H20
BaCl,.2H,0
BaBr, ...
BaBr2.2H20
BaJ2 ...
BaJ2.7H20
Ba(CN)2 . .
Ba(CN)2.H20
Ba(CN)2.2H20
BaFe(CN)6.6H20
Ba(C103)2
Ba(C103)2.
Ba(C103)2.
H2O
H2O
Ba(C104)2 . . .
Ba(C104)2.3H20
BaS04 . . .
BaS20e.2H,0
BaS20g.4H20
BaN„ ....
400
400
200
400
560
400
400
500
500 — 1000
600
500 — 1000
550—1100
650-1300
400
1600
700
Ba(N02)2 . .
Ba(N02)2-H20
Ba(N03)2 . .
Ba(N03)2 . .
Ba(P02H2)2.H20
Ba(C2H302)2 • •
Ba(C2H302)2.3H20
Ba(C2H302)2.3H20
Be.
BeClg
BeCl2 in abs.
Äthyl-Alkohol
BeS04.4H20. .
BeS04.4H20 . .
Mg.
Mg(0H)2. . . .
MgF2
MgCl2
+ 8,7 (12O)
—15,21
—14,1
+ 7,30
- 1,90
+ 2,07
+ 1,92+
o,o696(t-i5'')
- 4,93
- 5,2 (loö)
+ 4,98
- 4,13
+ 10,3 (16»)
- 6,85
+ 1,8 (9»)
- 2,1 (5")
- 2,56 (70)
11,4 (13,5°)
6,7 (10°)
—11,24
-11,5 (10«)
- 1,8 (loö)
- 9,4
- 5,58 b)
- 6,93
—11,8 (12")
- 7,8 (19,8»)
800 - 5,7 (12O)
800 — 8,6 (12°)
400 ! — 9,40
725—1450!- 9,3(10-15°)
800 i-f 0,29
600 + 5,2 (10,8)
800 — 1,15
600 — 0,8 (io,80
1+44,5
+37,4
1+ 0,85
MgCl2 bei t"
MgCl2.6H20
MgC1.2.6H20
MgCl2.6H20
400
800
200
400
400
400
— 0,0
+ 2,778
+35,92
+35,48+
o,0796(t-i5°)
+ 2,95
-f 3,015(15,6°)
+ 3,02(14,7°)
a) Gesättigt woran ? b) Die Zahl ist hypothetisch.
H. Böttger.
191(1
879
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. Tab. 192, S. 882.
Verbindung
Anzahl der
Mol.-
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
Verbindung
Anzahl der
MoL-
Lösungs-
mittel
Wärme-
entvricklung
in kg-Kal.
Beobachter
\\gaj.6HjO
bei t«
WgBrj . .
WgSO, bei t«
'4.H,0 .
vh;o .
M?S04.H20 .
•4.7H2O
>lgi04. K2SO4
MgS04.K,S04
iWgS04.K2S04.
6H,0 . . .
MgSGi.NaaSO«
MgS04.(NH4)2
S04.6H„0 . .
MgSA-^^HoO .
Mg(N03)2.6H20
A\g(N03l2.6H20
in Äth\ lalkohol
400
420
200
400
420
400
420
600
600
Zn.
Zna,
ZnClj in Äthvl-
alkohol . ." .
3ZnClj.6NH4Cl.
ZnBr, .
ZnJj' .
ZnS04
ZnS04.H20
ZnS04.7H20
KiSOi.ZnSOi
KjS04.ZnS04.
6H,0 . . .
(ZnS|p..6H,0
400
400
360
Mol. Alk.
300
330
Mol. Alk.
400
400
400
^00
400
600
600
400
+ 2,8+
o,025(t-i5<»)
+43,3
-49,8
-f 20,28
:— 20,765 (22»)
i-!-20,0-f
i o,074(t-i5<')
+ 13,30
-11,0
4-12,13 (22«)
— 3,80
— 3,915 (22»)
— 10,60
— 7,3 frisch
geschmolzen
(17»)
-r- 5,4 nach
3 Wochen u.
pulverisiert
(20»)
-10,02
-f 17,1 frisch
geschmolzen
+ 16,7 nach
einiger Zeit
(19»)
- 9,7
- 2,96
- 4,22
r 0,94
+ 15,63
-f 9,767 (i8»)
+ 6,46 (13»)
+ 15,03
+ 11,31
+ 18,43
+ 9,95
— 4,26
+ 7,91
—11,90
— 2,42
B. u. llosvay
(304)
Beketoff*)
Beketoff*)
Th. «) (176)
Pickering ')
B. u. Ilosvav
(305)
Th. ^) (476)
Favre u. Val-
son^)
Pickering ^)
Th. ^) (176)
Pickering ^)
Th.3) (145)
B. u. llosvay
(329)
Th.3) (145)
B. u. llosvay
(330)
Graham
Th.J*) (176)
Th. ") (176)
Pickering ^)
Th. ») (410)
") (328)
Pickering *)
Andre
Th. ") (328)
Th. 1«) (328)
Th. ^) (177)
Th. «) (177)
Th. ») (412)
«) (177)
Th. ») (147)
Th. ») (147)
Th.«) (176)
Zn(N03)j.6H20
Zn(CHOj)j. . .
Zn(C2H502)s . .
Zn(C,H303)2.H20
Zn(C2H30j)2.2HjO
Cd.
CdCla
CdClj . . .
CdClj.HjO
CdClj.aHjO
CdCl2.2HjO
CdBrj . . .
CdBr2.4H20
CdJj . . .
CdSO« . .
CdSOi.HaO
CdSOi.lHjOa)
Cd(N03)2.H20
Cd(N03)2.4H20
AI.
A1F3.3*H20 . .
AICI3
AlQs
AlBrs
AIJ3
Alj(S04)3.6H20
Ay 504)3. 18 HjO
KAl(S04)j.i2HjO
KAl(S04)j.i2HjO
KA1{S0,)2.5H20
(NH4)Ai(S04)8.
i2HjO . . .
Y, Di, Er.
¥2(804)3. 8 HjO .
Di2(S04)3.8H,0
Nda3
NdCl3.6H20 . .
NdJg
NdjC 304)3 . . .
Nd,(S04)3.5HjO
Nd2(S04)3.8H,0
Er(C2H30j)3.4H,0
400
500
720
800
500
400
400
400
600
400
400
400
400
400
400
1250
960
2970
2260
1200
500
1500
1200
1200
*) Über die Lösungswärme bei
»901. ZS. f. phys. Chem. 39, 691 ; 1902
1500
verschiedenen Temperaturen s. Holsboer,
— 5,84
+ 4,0 (15°)
- 9,8 (22,50)
;+ 7,0 (22,5»)
i
i+ 4,2 (10,2»)
+ 3,01
+ 3,38
+ 0,625
+ 0,76
— 2,28
+ 0,44
I— 7,29
— 0,96
+ 10,74
+ 6,05
+ 2,66
+ 4,18
— 5,04
1,5 (15°)
76,845
+76,3 (9")
85,3 (9»)
-89,0 (9»)
+56,0
i+ 8,2
— 10,1
- 9,8 (8-11«)
+ 12,4 {20*)
9,6 (8-1 lO)
1+10,7
:+ 6,3
+35,40 (17")
+ 7,60 (15»)
+48,90 (19«)
+36,50 (14O)
+ 8,30
+ 6,70 (15O)
'+ 0,7
Th.»)(i76)
B. *) (90)
B. 1) (3")
*) (95)
B.i) (311)
*) (95)
B.i) (311)
*) (95)
Th. •) (416)
") (328)
Pickering ^)
Pickering *)
Th. ») (328)
Pickering ^)
Th.") (328)
Th. ") (328)
Th. ") (328)
Th. ^) (177)
Th.i*) (177)
Th. «) (177)
Th. «) (177)
Th. «) (177)
Baud
Th.") (328)
B. ") (194)
B. 1») (196)
B. 1») (198)
Favre u. Val-
son*)
Favre u. Val-
son *) nach
B. 1) (330)
Th.5) (200)
Favre u. Val-
son*)
Favre u. Val-
son")
Favre u. Val-
son*)
Th. «) (177)
Th. ^) (177)
Matignon
Matignon
Matignon
Matignon
Matignon
Matignon
Th.») (201)
Proc. Amsterdam 3, 467;
H. Böttf er.
880
191
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gram
m-Molekül.
Lit. s. Tab. 192, S. 882.
Verbindung
Anzahl der
MoL-
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
Verbindung
Anzahl der
Mol.-
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
Cr.
FeCl2.4H20 . .
400
+ 2,75
Th. 1*) (329)
CrClg
—
+ 18,6
Recoura ^)
FeCl2.4H20 . .
600
+ 3,3(17,5°)
Sabatier «)
CrCl2.4H20 . .
—
+ 2,0
Recoura ^)
FeS04.7H20 . .
400
— 4,51
Th. 15) (177)
CrClg, wasserfrei
—
+35,9
Recoura ^)
FeS04. K2SO4.
Graham, n.
2CrCl3.i3H20
"
6H2O ....
—
—10,7
B. 1) (290)
grüna) . . .
—
— 0,1
Recoura ^)
FeS04.(NH4)2S04
Graham, n.
2CrCl3.i3H20,
.6H2O. . . .
—
-9,8
B. 1) (290)
grau ....
—
+24,04
Recoura ^)
H4Fe(GN)6 . . .
200
+ 0,4 (loO)
Joannis i)
CrBrs.öHaO, grün
—
+ 0,7
Recoura ''■)
K4Fe(CN)6 . . .
820
— 12,0 (12°)
B. *) (104)
CrBrg.öHoO, blau
—
+ 14,35
Recoura ^j
K4Fe(CN)6.3H20
940
-16,9 (11°)
B. *) (104)
Cr2(S04)3."8H20,
Recoura, n.
(NH4)4Fe(CN)6.
grün ....
+ 13,6
B. 1) (281)
3H2O ....
—
- 6,8 (14O)
Joannis i)
Cr2(S04)3.i6HjO,
Recoura, n.
Ba2Fe(CN)6.6H20
—
—11,4 (13,5")
Joannis i)
violett . . .
—
+ 6,2
B. 1) (281)
Ca2Fe(CN)6.
KCr(S04)a-i2H20
800
—11,15
Th.3) (201)
12H2O . . .
—
— 4,6 (loO)
Joannis i)
CrOa
56
+ 2,28(19,5»)
Morges
FeClg
1000
+32,68
Th. 9) (422)
CrOs
220
+ 1,9 (ig'')
Sabatier 3)
") (329)
KjCrÖ* ....
543
— 5,25
Morges
FeClg
—
^31,7
Sabatier«)
K2Cr207 ....
400
—16,70
Th. 1«) (319)
FeClgb) ....
—
+ 31,0
Lemoine
K2Cr207 ....
827
—17,2
Morges
2FeCl3.5H20 .. .
2400
-+-2X21,0(180)
Sabatier »)
K2Cr207 bei t» .
650
—17,02—
o,oo6(t-i5°)
B. 18) (92)
FeClg.eHjO . .
KFe(S04)2.
1200
i- 5,65
Sabatier 3)
KjCrgOio • • •
—
—14,2
Graham
12H2O . . .
500
— 16,0
Favreu. Val-
KCrOaCl ...
488
— 4,65
Morges
(NH4)Fe(S04)2.
son«)
NagCrO« ....
360 — 720
+ 2,2 (10,50)
B. 1) (283)
1^) (133)
12H2O . . .
Fe(N03)3.9H20.
500
—16,6
Favre u. Val-
son2)
Na2Cr04.4H20 .
650
- 7,6 (II«)
B. 1) (283)
") (133)
kryst
480
— 9,0
B. *) (loi)
10) (292)
NaaCrOi.ioHjO
760
-15,8 (10,5")
B. 1) (283)
") (133)
K3Fe(CN)6. . .
400
-14,4 (12,5°)
Joannis ^)
(NH4)2Cr04.H20
840
- 5,8 (18«)
Sabatier 3)
NHiKCrO* . .
384
- 5,3 (17°)
Sabatier 3)
Co.
(NH4)2Cr20: . .
340
—12,44
B. 1«) (93)
C0CI2
400
+ 18,34
Th. ") (329)
Ma.
C0CI2.6H2O . .
400
-2,85
Th. 1«) (329)
MnCla
350
+ 16,01
Th. ») (405)
C0SO4.7H2O . .
800
— 3,57
Th. 15) (177)
") (328)
C0SO4.7H2O . .
—
- 3,36
Favre u. Val-
MnCl2.4H20 . .
400
+ 1,54
Th. 1*) (328)
soni)
MnS04 ....
400
+ 13,79
Th. 15) (177)
Co(N03)2.6H20
400
— 4,96
Th.i5) (177)
MnSOi.HaO . .
400
+ 7,82
Th. ^) (177)
MnSOi.sHaO .
400
+ 0,04
Th. 8) (407)
") (177)
Ni.
MnS04.K2S04 .
600
+ 6,38
Th.3) (153)
.;**t;
MnS04.K2S04.
NiCIj
400
+ 19,17
Th. 1*) (329)
4H2O ....
600
— 6,44
Th. 18) (318)
NiClj.6H20 . .
400
— 1,16
Th. ») (329^
MnS04.NagS04
—
+ 13,0
B.i) (271)
NiS04.7H20 . .
800
— 4,25
Th. 15) (177'
MnS04.N 32804.
Graham, n.
NiS206.6H20 .
400
— 2,42
Th. 15) (I77j
2H2O . . . .
—
+ 3,2
B.i) (271)
Ni(N03)2.6H20
400
— 7,47
Th. 15) (177;
MnSOi.NajSO«.
Graham, n.
6H2O ....
—
— 9,7
B.i) (271)
MnS20e.6H20 .
400
— 1,93
Th. 15) (177)
Cu.
Mn(N03)2.6H20
400
-6,15
Th. 3) (202)
KMn04 ....
500
—10,395
Th.i5) (175)
CuCl in Salzsäure
KMnOi ....
700
— 10,2 (16»)
B.«) (103)
je nach deren
Konzentration
—
— 0,4 bis
B. ") (505)
Fe.
- 4,75 (14°)
FeClg .....
350
+ 17,85
Th. ") (329)
9) (422)
CuCl in einer Lö-
sung von CuClg
FeCl2.2H20 . .
1000
+ 9,7 (20O)
arme. ^) Übe
Sabatier^)
-f 220 HgO . .
ilorids in \
- 4,3 (14°)
erdünnter Sal
B. ") (505)
a) s.
Bildungsw
r die Lösungswärme des Ferrich
zsäure siehe ;
Lemoine, Ann.
chim. phy
s. (6) 30, 375;
1893.
H. Böttger.
191 f
881
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. Tab. 192, S. 882.
Verbindung
Anzahl der
Mol.
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg- Kai.
Beobachter
Verbindung
Anzahl der
MoL
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
0 in einer Lös.
V. Cuprochlorid
v.d. Zusammen-
setz. : CuCl —
3,6 HCl - 26,3
H,0 . .
Sua.CO.aHaO
uClj . . .
UC1,.2H20
UCIJ.2H2O
BT,
aBrj
,0
aBrj.4HjO .
aSO« . . .
aSOi.H.O .
uS04.5HgO
A(S04)8 .
A(S04)2-6H,
aS^j.sHjO
j(N03),.6H,0
j(C,H302)j .
J{C,H302)2.H20
J(C,H202)2.H20
Af.
gF . . .
gF.2H20
ga . . .
Ag(CN)2 .
g,S04 . .
g,S/)e.2H20
gNO, . . .
gNO, . . .
gNO, . . .
?C,H,02 . .
uO,
Ab.
ua5.2H20 .
AUC14.4H20
;Aua«,3H20
|uBr, . . . .
AuBr4.5HjO .
Hf.
gNO, . H2O in
verdünnterSal-
retersäure . .
— -i-",4
— — 3,45
600 :-fii,o8
400 '.-^ 4,21
198 + 3,71*)
400 '- 8,25
— + 7,9 (12»)
— - 1,5 (7,5°)
400 +15,80
400 -r 9,34
400 — 2,75
600 4- 9,40
6oo" —13,57
400 |— 4,87
400 ' — 10,71
320 - 2,4 (160)
400 1+ 0,2
440 1+ 0,8 (loO)
■~ 3,4 (10^)
- 1,5 (10»)
;— 15,90
|- 8,35 (II")
j— 4,48
440
1400
400
200
j— 10,36
j— 5,44
470—940 !— 5,7 (10-15»)
— I— 8,8
120 i— 4,3 (lO«)
900 •+ 4,45
600
400
400
2000
;— 1,69
I— 5,83
— 3,55
!— 3,76
1000 • — 11,40
i— 6,2 (12«)
HgCl,
HgCl,
Hammerl
Hammerl
Th. «>) (276)
") (329)
Th .") (329)
Reicher u.van
Deventer
Th. ») (329)
Sabatier *)
Sabatier *)
Th. ^) (177)
Th. ^) (177)
Th. ^) (177)
Th.3) (150)
Th. 3) (150)
Th. ^) (177)
Th. ") (177)
B. 1) (325)
*) (95)
Th. 3) (192)
B. 1) (325)
*) (95)
Guntz I)
Guntz I)
Petersen ^)
B.*) (104)
Th. «>) (293)
") (177)
Th. ^) (177)
Th.i») (291)
") (177)
B. «) (loi)
B.*) (102)
B. *) (95)
Th. n) (365)
") (329)
Th. ») (329)
Th. 3) (407)
") (329)
Th.3) (409)
Th. u) (365)
») (407)
") (329)
Th. n) (365)
") (329)
Vareti)(i27)
HgCl, in Äthyl
alkohol
HgClj, frisch ge
schmolzen
KHgCl, . .
KHgCla.HjO
KjHgCU. .
KjHgCU.HjO
KjHgCU. HjO
HgBrj . .
HgBr,, frisch ge
schmolzen
KjHgBr« .
KjHgJ* . .
Hg(CN),. .
Hg(CN),. .
HgS04 in 4
HjS04 (I
in I 1) . .
Hg(N03),.iH,0
in 4 HNO3 (
Mol in I 1)
2Hg(N0,),.iH,0
in 4 HNO3 (I
Mol in I 1)
Hg(C2H30,)2
Mol
TljO
Tl.
Tl(OH) . .
TlCl .
TljSO*
TINO3
PbCIj
PbClj
PbBr,
Pb.
PbSj08.4HjO
Pb(N03)2 .
Pb(N03)j .
Pb(C8H302)j
Pb(C2H302)2.
3H,0 . .
Pb(C,H,0,)j.
3HjO . .
300 — 3,30
600 :— 3,0 (15»)
400 ' — 0,0 (18*)
Mol. Alk. ;
i
600 I — 2,2 (13*)
770 — 9,5 (14")
800 -11,3 (14O)
930 —15,0 (14")
600 — 16,39
970 I- 16,66 (14»)
— — 3,4 (12»)
600
800
222
570
235
4500
1600
300
1800
2500
400
400
930 1860
440
800
240
— 3,1 (12»)
— 9,75
9,81
— 2,97
3,0 (15°)
+ 4,9 (14°)
— 0,7 (16«)
— 1,4 (i6«)
— 3,8 (13,7)»
— 3,08
— 3,15
— 10,10
— 8,28
— 9,97
— 6,80
-6,0
—10,04
— 8,54
— 7,6i
-8,2
— 1,4 (16»)
— 6,14
— 5,5 ("")
Th. ") (329)
B. *) (104)
I«) (216)
Pickering *)
B. I«) (216)
B. ") (204)
B. ") (204)
B. ") (203)
Th. I*) (329)
B. ") (203)
B. ") (208)
B. ") (217) ~
Th. I*) (329)
Th. ») (329)
Th.') (472)
B.*) (104)
Varet*)
Varet *)
Varet«)
B. ") (353)
Th. ") (100)
') (340)
Th. I») (100)
') (340)
Th. «») (105)
") (329)
Th. "») (loi)
") (177)
Th. ">) (100)
") (177)
Th. I») (89)
") (329)
B. ') (46)
Th. I») (89)
") (329)
Th. ") (177)
Th.») (87)
") (177)
B. «) (roi)
B.*) (95)
Th. ») (192)
B. «) (95)
*) Die Lösungswärme von CuCls.2H20 in der gesättigten Lösung („letzte" LÖS.-W.) ist negativ
j-0,8 Kai.); Reicher u. v. Deventer, ZS. ph. Ch. 5, 563; 1890. Daselbst Angaben über die Abhängigkeit der
|.ös.-W. von der Konzentration.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
H. Böttfer. 56
882
191
Lösungswärme der Metallverbindungen pro Gramm-Molekül.
Lit. s. Tab. 192, an Schluß der Seite.
Verbindung
Anzahl der
Mol.-
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
Verbindung
Anzahl der
Mol.-
Lösungs-
mittel
Wärme-
entwicklung
in kg-Kal.
Beobachter
So.
(U02)(NH4)
SnCla
SnCl,.2H,0 . .
300
200
+ 0,35
— 5,37
Th. ») (329)
^) (323)
Th. ") (329)
^) (323)
(C2H302)3.6H2C
[Uranyl-Am-
moniumacetat
)
] 1000-2500
— 3,8 (l8-20<
') Aloy
SnClj.2H20 . .
225
- 5,16 (loO)
B. 5) (328)
Pd.
KjSnCU.HaO .
SnBr,
SnCU
600
1080
300
—13,42
- 1,6
-f 29,92
Th. 1*) (329)
^) (327)
B. 10) (201)
Th. ") (329)
^) (225)
KgPdCU . . .
KaPdCl« . . .
800
—13,63
—15,00
Th. ") (329)
') (433)
Th. ") (329)
') (439)
SnCl4
720
+ 28,5 (10,50)
B. 10) (203)
Pt.
KaSnCle ....
800
-3,38
Th. ") (329)
^) (327)
B. 10) (203)
K2PtCl4 . . .
600
— 12,22
Th. ") (330)
[SnBr*] ....
970
+ 16,6 (10,50)
(NH4)2PtCl4 .
K2PtBr4 . . .
660
800
- 8,48
— 10,63
Th. 1*) (330)
Th. 1*) (330)
PtCU ....
—
+ 19,6 (17°)
Pigeon
U.
PtCl4.5H20 .
—
- 1,84
Pigeon
H2PtCl6.6H20
450
+ 4,34
Pigeon
(U02)(N03)2 .
KaPtClß . . .
—
—13,76
Th. ") (330)
3H20 ....
1000-2500
- 3,7 (18-20O)
Aloy
NaaPtClß . .
800
+ 8,54
Th. ") (330)
(U02)S04.3H20
1000-2500
+ 5,1 (18-20O)
Aloy
NagPtClfi.eHgO
900
—10,63
Th. 1*) (330)
(U02)Cl2.H20 .
1000-2500
+ 6,05(i8-2o0)
Aloy
PtBr4 ....
—
+ 9,86
Pigeon
(U02)Cr04.5iH20
1000-2500
_ 6,3 (18-20O)
Aloy
H2PtBr6.9H20
—
— 2,9
B. 1) (386)
(U02)(C2H302)2 .
K2PtBr6 . . .
2000
— 12,26
Th. ") (330)
2H20 ....
1000-2500
- 4,3 (18-20O)
Aloy
Na2PtBr6 . .
600
+ 9,99
Th. ") (330)
U02C12.2KC1.
NaaPtBrg.eHaO
800
-8,55
Th. 1*) (330)
2H20 ....
1000-2500 +2,0 (18-20")
Aloy
Pt(NH3)4Cl2-H2(
3 400
- 8,76
Th. 3) (204)
192
Literatur zu den Abschnitten: Bildung
s-, Neutrali
sations-
und Lösungswärme
der Metallverbindunger
1.
Aloy, C. r. 122, 1541; 1896.
Berthelot (i).
Thermochim
e, Bd. 2, Paris 1897.
Amat, Ann. eh. ph. (16) 24, 365; 1891. C. r. 110,
„ (2),
Ann. chim. phys. (4) 29
; 1873-
191; 1890.
„ (3),
„ (4) 30
1873
Aodr6, Ann. eh. ph. (6) 3, 66; 1884.
(4),
„ (5) 4
1875
Andrews d), Phil. Mag. (3) 32, 321; 1848.
„ (5),
„ (5) 6
1875
(2), Pogg. Ann. 69, 439; 1843.
„ (6),
„ (5) 6
1875
(3), „ 66, 40; 1845.
„ (7),
„ (5) 9
1876
(4), „ 75, 46, 247; 1848.
„ (8),
„ (5) 10
1877
Baker, Proc. Roy. Soc. 68, 9; 1901.
„ (9),
„ (5) 13
; 1878
Band, C. r. 135, 1103; 1902.
„ (10),
„ (5) 16
1878
Beketoff (i), Mem. Acad. Pet. (7) 30; 1883. Ref.
„ (II),
„ (5) 17
1879
Ber. ehem. Ges. 16; 1883.
„ (iia),
„ (5) 18
1879
(2), Bull. Acad. Pet. 32, 186; 1888.
„ (12),
„ (5) 20
1880
(3), Bull. Acad. Pet. 33, 173; 1890.
„ (13),
„ (5) 21,
1880
„ (4), Bull. Acad. Pet. 34, 291; 1892.
„ (14),
„ (5) 23
1881
(5), Bull. Acad. Pet. 36, 541 ; 1894.
„ (15),
., (5) 27
1882
1
Bellati u. Romaaese (i) u. (2), Atti Reale Ist. Ven.
„ (16),
„ (5) 29
1883
1
(6) 3; 1885 u. (6) 1; 1883; Ref. Beibl. 9, 723;
„ (17),
„ (5) 30
1883
1
1885 u. 7, 276, 570; 1883.
„ (18),
„ (6) 1
1884. j
H. Böttger.
192
883
Literatur zu den Abschnitten: Bildungs-, Neutralisations- und
Lösungswärme der Metall Verbindungen.
Berthelot, (19), Ann. chim. phys, (6) 3; 1884
(20),
(21),
(22),
(23),
(24),
(25),
(26).
(6) 4; 1885
.(6) 11; 1887,
(6) 17; 1889
(6) 18; 1889
(6) 26; 1892
(7) 22; 1901
C. r. 123; 1896.
Berthelot u. Del^pine, C. r. 129, 361; 1899.
Berthelot u. llosvay, Ann. chim. phys. (5) 29,
336; 1883.
Berthelot u. LaKioin, Ann. chim. phys. (5) 9,
28: 1876.
Berthelot u. Matignon, Ann. chim. phys. (7)
2. 144: 1894.
Berthelot u. Vieilie, Ann. diirn. phys. (7) 2,
351; 1894-
Blarez, C. r. 103, 639, 746, 11 34; 1886.
Bodisko (i), Ber. ehem. Ges. 21; 1888; nach
Joum. russ. 20, 500; 1888.
„ (2), ZS. ph. Ch. 4, 482; 1889; nach
Joum. russ. 21; 1889.
Boanefoi (i), C. r. 127, 367; 1898.
(2), C. r. 130, 1394; 1900.
Brönsted (i), ZS. ph. Ch. 77, 325; 191 1.
„ (2), „ „ „ 56, 664, 678; 1906.
Le Chatelier (i), C r. 120, 625; 1895.
(2), C r. 122, 81; 1896.
Del6pine, Bull. Soc. chim. (3) 29, 1166; 1904.
Delepine u. Hallopeao, C. r. 129, 600; 1899.
Despretz, Ann. chim. phys. 37, 180; 1827.
Deventer u. Reicher, ZS. ph. Ch. 8, 536; 1891.
Dnlonf, C. r. 7, 871; 1838.
Fahre (i), Ann. chim. phys. (6) 10,505; 1887.
» (2), „ „ „ (6) 14, H2, 317;
1888.
Favre, C. r. 78, 1263; 1874.
Favre u. Silbermaon (i), Ann. chim. phys. (3)
36, 24; 1852.
„ (2), Ann. chim. phys. (3)
37, 443; 1853.
Fogfa, Ann. chim. phys. (6) 21; 1890.
de Forcrand (i), Ann. chün. phys. (6) 3, 243 ; 1884.
(2), „ „ „ (6)11,277; 1887.
(3), C. r. 103, 59; 1886.
(4), „ 121, 67; 1895.
(5), „ 180, 1017, 1308, 1388;
1465; 1620; 1900.
(6), „ 120, 682, 1215; 1895,
(7), „ 128, 1449; 1899.
(8), „ 127, 514; 1898.
(9), „ 133, 223; 1304; 1902.
deForcrand(io), „ 140, 990; 1905.
,, (11), „ 142, 1252; 1906.
(12), „ 143, 98; 1906.
» (13), Ann. chim. phys. (8)9, 139; 1906.
„ (14), Bull. Soc. chim. (3) 85, 781 ; 1906.
„ (15), C. r. 144, 1402; 1907.
(16), „ 145, 702; 1907.
(17), „ 146, 217, 511, 802; 1908.
„ (18), Ann. chim. phys. (8)16,433,1908.
„ (19), C r. 149, 825, 1341; 1909.
(20), „ 160, 1399; 1910.
(21), „ 147, 165; 1908.
Gaadechoa (i), C r. 145, 1421; 1908.
(2), „ 146, 761; 1908.
Giran (1), C. r. 140, 1704; 1905.
„ (2), 146, 1270; 1908.
Graham, Phil. Mag. 22, 329, 1843; 24, 401 ; 1884.
Gaiocbant u. Chr^tieo, C. r. 139, 51, 1904.
Goatz (i), Ann. chim. phys. (6) 8, 18; 1884.
(2), C. r. 110, 1339; 1889.
(3), „ 112, 1212; 1891.
(4), „ 122, 465; 1896.
(5), „ 186, 1071; 1903.
„ (6), Bull. Soc. chim. (3) 13, 114; 1895.
„ (7), C. r. 123, 694; 1896.
(8), „ 126, 1866; 1898.
Gnntz u. Bassett, C. r. 140, 863; 1905. Joum.
chim. phys. 4, i, 1905.
Gantz u. Roderer, C. r. 142, 400; 1906.
Hammerl, C. r. 89. 97; 1879.
Harto;, C. r. 104, 1793; 18S7.
van 't Hoff, Kenrick u. Dawsoa, ZS. ph. Ch.
39, 55; 1902.
St. Jahn, ZS. anorg. Ch. 60, 337; 1909.
Joannis, (i), Ann. chim. phys. (5) 26, 482; 1882.
(2), „ „ „ (6) 12, 376; 1887.
(3)» C. r. 95, 295; 1882.
(4), „ 102, 1161; 1886.
(5), „ 109, 965; 1889.
Joly, C r. 104, 1704; 1887.
Isambert (i), C r. 86, 968; 1878.
(2), „ 91, 768; 1880.
A. Kaflan u. St Jahn, ZS. anorg. Ch. 68, 243;
1910.
Lemoine, Ann. chim. phys. (6) 30, 375; 1893.
Lemonlt (i), C. r. 121, 351, 375; 1895.
(2), „ 123, 559; 1896.
(3), „ 145, 374; 1907.
Littleton, Chem. News. 74, 289; 1896.
LaginiD u. Schnkareff, Arch. Sc phys. (4) 18,
5; 1902.
Marignac, Arch. Sc. phjs. (n. p.) 42, 209; 1871.
H. Böttf er. 56*
884
192 b
Literatur zu den Abschnitten: Bildungs-, Neutralisations- und
Lösungswärme der Metallverbindungen.
Massol, C. r. 184, 653; 1902.
Matignon (i), C. r. 124, 1026; 1897.
Matigaoo {2), Ann. chim. phys. (8) 10, 104;
1907.
MIxter (i), Sill. Journ. (4) 24, 130; 1907.
„ (2), „ (4) 26, 125; 1908.
(3). » (4) 27, 229; 393; 1909-
(4)» V (4) 28, 103, 1909.
„ (5), » (4) 29, 488; 1910.
„ (6), „ (4) 30, 143; 1910.
„ (7), ZS. anorg. Gh. 74, 124; 191 1.
Moissan, C. r. 128, 384; 1899.
Morges, C. r. 86, 1444; 1878.
Muthmann u. Weiß, Lieb. Ann. 331, 44; 1904.
Nernst, ZS. ph. Gh. 2, 23; 1888.
Noyes u. Sammet, ZS. ph. Gh. 43, 513; 1903.
Petersen (i), ZS. ph. Gh. 4, 384; 1889.
„ (2), ZS. ph. Gh. 5, 259; 1890.
Pfattfldler, Ben ehem. Ges. 4, 75; 1871. Wien.
Ber. 64, 240; 1871.
Pickering (i), Journ. ehem. Soe. 51, 75; 1887.
(2), „ 53, 865; 1888.
(3), „ 47,10051885.
Pigeon, Ann. ehim. phys. (7) 2, 494; 1884.
Pissarjewskf, ZS. anorg. Gh. 24, 108; 1900.
Pollok (i), Proe. ehem. Soc. 20, 61; 1904.
„ (2), Journ. ehem. Soe. 85, 603; 1904.
Raabe, Ree. P.-B. 1, 158, 1882.
Rechenberg, Journ. prakt. Gh. (2) 19, 143; 1879.
Recoura (i), Ann. ehim. phys. (6) 10, 17; 1887.
(2), G, r. 110, 1029; 1889.
Reicher u. van Deventer, ZS. ph. Gh. 5, 561;
1910.
Rengade (i), G. r. 145, 236; 1907.
(2), „ 146, 129; 1908,
Th. W. Richards u. L. L. Burgess, Journ. Amer.
ehem. Soe. 32, 431 ; 1910.
Th. W. Richards, A. W. Rowe u. L. L. Burgess,
Journ. Amer. ehem. Soc. 32, 1176; 1910.
Sabatier (i), Ann. chim. phys. (5) 22, 22; 1881.
(2), G. r. 93, 56; 1881.
(3), „ 103, 267; 1886.
„ (4), „ 118, 918; 1894.
(5), „ 125, 302; 1897.
Stegmüller, ZS. Elch. 16, 85; 1910.
V. Steinwehr, ZS. ph. Gh. 38, 196; 1901
(NaOH, HGl) u. (Ba(0H)2, 2 HGl).
Stock, Ber. ehem. Ges. 41, 540; 1908.
„ 40, 2923; 1907.
Stock u. Wrede, Ber. ehem. Ges. 41, 540, 1908.
Tassilly (i), G. r. 119, 372; 1894.
„ (2), „ 120, 733; 1895.
(3), „ 122, 822; 1896.
„ (4), Ann. chim. phys. (7) 17, 38; 1899.
Tayler, Phil. Mag. (5) 50, 137; 1900.
Thomsen (i), (2), (3), Thermoehem. Untersuch.
Bd. I, 2, 3, Leipzig.
(4), Pogg. Ann. 88; 1853.
(5), „ 139; 1870.
(6), „ 143; 1871.
(7), „ 150; 1873.
(8), „ 157; 1874.
(9), Journ. pi
akt. Gh. (2) 11
; i«75-
(10),
(2) 12
1875-
(II),
{2) 13
1876.
(12),
(2) 14,
1876.
(13),
(2) 15
; 1877-
(14)-
(2) 16
1877.
(15),
(2) 17
1878.
(16),
(2) 19
1879.
{17),
(2) 21
1880.
(18), Termokemiske Undersögelser. Nu-
meriske og teoriske Resultater, Kjöben-
havn 1905.
Truchot, (i), C. r. 98, 1330; 1884.
(2), „ 100, 794; 1885.
Tscheltzow, G. r. 100, 1458; 1885.
Varet (i), Ann. ehim. phys. (7) 8, 102; 1896-
„ (2), G. r. 121, 598; 1895.
„ (3), „ 122, 1123; 1896.
. „ (4), „ 123, 118, 497; 1896. -
Waiden (i), ZS. phys. Gh. 58, 479; 1907.
(2), „ 59, 192; 1907.
V. Wartenberg (i), ZS. ph. Gh. 67, 446; 1909.
(2), ZS. Elch. 15, 866; 1909.
Wegscheider, Mon. Ghem. 26, 647; 1905.
Weiß u. Neumann, ZS. anorg. Gh. 65, 269; 1910.
Weiß u. Stimmelmayr, ZS. anorg. Gh. 65,
338; 1910.
Werner, Ann. ehim. phys. (6) 27, 572; 1892.
Wörmann, Ann. Phys. (4) 18, 775, 1905.
Zemczuzny u. Rambach, ZS. anorg. Gh. 65,
403; 1910.
H. Böttger.
193
885
Lösungswärmen von Säuren und Verdünnungswärme von Säuren, Basen
und Salzen.
Lit. Tab. s. S. 888.
Die bei den Sauerstoffsäuren in der zweiten Zeile stehenden Zahlen bezeichnen die Wärmeentwicklung
beim Verdünnen von i Mol der Säure mit m Mol Wasser in kg- Kalorien. Die von Thomsen (Th.) u. A.
benutzte i8°-Kal. ist von der üblichen 15 ''-Kai. kaum verschieden. Bei den Haloidsäuren bezeichnen die in
der zweiten Reihe stehenden Zahlen die Wärmeentwicklung bei der Absorption von i Mol der gasförmigen
Säure in m Mol Wasser. Wird also i Mol Schwefelsäure mit 99 Mol Wasser vermischt (so daß dann auf
I SO3 100 H2O kommen), so ist nach Th. die Wärmeentwicklung 16,858 Kai., bei der Absorption von i Mol
Chlor\vasserstöff durch 50 Mol Wasser werden 17,115 Kai. frei. Die bei der Verdünnung einer Säure von bestimmter
Konzentration auf eine solche von einer anderen Konzentration stattfindende Wärmeänderung wird durch Sub-
traktion der betreffenden Zahlen erhalten. So findet beim Verdünnen der Säure HBr, 3 HjO zur Säure HBr,
50H2O eine Wärmeentwicklung von 19,820 - 15,910 = 3,910 Kai. statt, beim Verdünnen der Säure C2H4O2,
iHoÖ auf CJH4O2, 20 H2O dagegen ein Wärmeverbrauch von —0,152 — 0,173 = — 0,325 Kai.
Verdünnungswärmen der Säuren.
Schwefelsäure. HoSO*^)
Th.
Pf.
Brö.
I
6,379
0,5
3,666
0,5
3-75
2
9,418
I
6,776
I
6.71
3
11,137
1,5
8,680
1,5
8,79
5 9
13,108 14,952
2 2,5
9,998 10,955
2 4
10,02 12,83
19
16,256
49
16,684
99
16,858
199
17,065
399
17,313
3
11,784
4
12,858
5
13,562
0
14,395
119
17,690 ;
7
14.89
9
15,58
99
17,60
199
17,76
399 '
18,12
799 1599
17,641 17,857
t = 11,0 bis
16,7»
799 \ 1599
18,50 i 19,04
Salpetersäore. HNO3
m= 0,5 I , 1,5 2
Th. 2,005 3,285 4,16 —
B.(io'')2,03 3,34 4,16 4,86
2,5 3 4 5 6 ö
5,276 5,71 — 6.665 — —
— 5,76 6,39 6,76 6,98 7,22
Essissäare. C2II4O2
10 20 , 40 j 80 IOC 160
7.31 8 7,458 7,436 7,421 7,439 7,45
200 320
— 7,493
- 7,iJ
m= 0,5
Th. -0,130
-0,152
1,5
-0,165
2
-0,156
4
-0,111
8
-0,002
20
0,173
50
-0,278
100 200
-0,335 ; +0,375
Ameisensäure. CH,0>
Th.
0,5
0,124
I
0,172
2
0,167
50
0,126
100
0,148
200
0,149
Orthophosphorsäure. H3PO4
Chlorwasserstoff. HCl
m= X 3 9 20 50 100 200lni= I 2 3 5 10 20 ^ 50 j 100 300
Th. 1. 741 3,29s 4.509 4,99815,169 5,269 5,3551 Th. 5.375 11,365 13-362 14,959 16,157! »6,756 117,115 117,235 ;i7,3i5
Bromwasserstoff. H Br
771 = 2
Th. 13,860
3
15,910
17620
6
18,250
lO
19,100
20 50
19,470 I 19,820
100
19,910
500
19,940
Jodwasserstoff. HJ
Th. 12,540
3
14,810
5
17,380
10
18,580
20
18,990
50
19,140
100
19,180
500
19,210
17860 X
a) Beim Vermischen von i Mol HaSO^ mit x Molen HjO werden nach Th. ^)(34) ^ g-kal. ent-
SQm.
X - 1,798
wickelt; für x > 20 versagt die Formel. —^ — ist der Grenzwert der Wärmetönung pro Mol zugesetzten Wassers,
wenn sich die Konzentration der Lösung (m Mole HjO auf i Mol HjSO^) durch den Zusatz praktisch nicht
; ändert (diff erentiale Verdünnungswärme) [vergl. Anm. d), S. 876]. .Nach Rnmelin, ZS. ph. Ch. 08,
i <50in
I 458; 1907, ist für m = 1,93, bezw. 3,35, bezw. 10,10 ^-^ = 2,315, bezw. 1,273, bezw. 0,220.
I Om
I
H. Böttger.
886
193 a
Verdünnungswärme der Basen.
Lit. s. S. 888.
Verdünnungswärme der Lösungen von Kaliumhydroxyd
nach Thomsen (Thermochem. Unters. 3, 82). (Auszug.)
Die Ausgangslösung besaß die Zusammensetzung KOH + 3H2O. Sie wurde mit so viel Wasser versetzt,
daß die verdünnten Lösungen insgesamt 5, 7, 9, 20, 50, 100 und 200 Mol Wasser enthielten.
Zugefügte Wassermenge: 2 4 6 17 47 97 197 H2O
Entwickelte Wärme: 1,496 2,095 2,364 2,678 2,738 2,748 2,751 Kai.
Berthelot fand (Ann. chim. phys. (5) 4, 517; 1875) für die Wärmeentwicklung beim Verdünnen ver-
schieden konzentrierter Lösungen von Kaliumhydroxyd bei 15" folgende Werte:
Zusammensetzung
der Lösun gen vor dem
Verdünnen
Dichte
Zugefügte
Wasser-
mengen
Wärme-
entwicklung
in Kai.
Zusammensetzung
der Lösungen vor dem
Verdünnen
Dichte
Zugefügte
Wasser-
Wärme-
entwicklung
mengen
in Kai.
I7H2O
+ 0,045
21 „
— 0,035
46 „
— 0,03
48 ,.
— 0,035
54 »
— 0,028
65 „
— 0,024
56 „
— 0,026
HO „
— 0,00
KOH
3,06 H2O
3,28
+ 3.52
+ 4,11
+ 5»20
+ 7»02
+ 11,0
+ i5>3
1,532 bei 16°
1,512 „ 12"
1,499
1,452
1,392
1,307
1,215
1,167
'3\
12,5"
12,5°
14,5"
io<»
41 H2O
42,5
44,3
50
60
39
60
79
2,41
2,14
1,98
1,44
0,98
0,60
0,16
•0,035
KOH
+
+
4-
+
+
+ III
15,3 H2O
32,3
46
48
54
64,6
55,3
I 1,062
! 1,053
I 1,044
11,052 bei 11,5
I 1,026
Verdünnungswärme der Lösungen von Natriumhydroxyd
nach Thomsen (Thermochem. Unters. 3, 84).
Die folgende Tabelle enthält die Werte für die Wärmeentwicklung beim Verdünnen einer Lösung von der
Zusammensetzung NaOH + nHjO bis zu einer Lösung von der Zusammensetzung NaOH + (m -!- n)H20 bei 18,5".
(m + n)
25
50
2,131 Kai. I 2,889 Kai. j 3,093 Kai. j 3,283 Kai. j 3,263 Kai. | 3,113 Kai. j 3,000 Kai. j 2,940 Kai.
Berthelot, fand (Ann. chim. phys. (5) 4, 521; 1875) für die Wärmeentwicklung beim Verdünnen ver-
schieden konzentrierter Lösungen von Natriumhydroxyd bei 10 — 12° folgende Werte (s. auch S. 875, Anm. c):
Zusammensetzung Dj^hte Zugefügte Wärme-
der Lösungen vor dem kg; gf^^ 14° Wassermengen entwicklung
Verdünnen in Kai.
Zusammensetzung ■ Dichte i Zugefügte
der Lösungen vor dem i^^ ^4^.^ t4» Wassermingen
Verdünnen
Wärme-
entwicklung
in KaU
NaOH
2,57 H2O
2,84 „
+ 3,29
+ 4,09
+ 5,58
+ 8,78
+ 15,4
+ 18,4
Beim
1,494
1,470
1,436
1,383
1,312
1,220
1,140
80
86
64
75
59
46
76
61
HoO
+ 3,69
+ 3,18
+ 2,41
+ 1,47
+ 0,38
— 0,20
— 0,29
— 0,39
NaOH
-f
+ 55,8
+ 70,2
-f 80
+ 111,4
+ 223
27,8 H2O
37,4
1,088 bei 70
1,067
1,046
1,035
1,023
27,6 H2O
74
56
140
80
111,5
223
— 0,24
— 0,245
— 0,145
— 0,155
— 0,075
— 0,06
— 0,02
Verdünnen von NaOH + 5,85 HgO auf NaOH + 43,5 HjO wurden 3,79 K.J. (0,805 kg-Kal.)
entbunden (Richards u. Rowe, ZS. phys. Ch. 64, 199; 1908).
Verdünnungswärme des wässerigen Ammoniaks bei 14°
(Herthelot, Ann. chim. phys. (5) 4, 526; 1875).
Die Zahlen geben die Wärmeentwicklung an, die beim Verdünnen einer wässerigen Ammoniaklösung
von der Zusammensetzung NH3 -1- nH20 auf NH3 + 200 H2O bei 14° stattfindet.
Zusammensetzung
Wärme-
Zusammensetzung
Wärme-
der Lösungen vor dem
entwicklung
der Lösungen vor dem
entwicklung
Verdünnen
in Kai.
Verdünnen
in Kai.
NH3 -f 0,98 H2O
+ 1,285
NH3 + 3,55 H2O
+ 0,32
+ 1,00 „
+ 1,265
+ 5,77 "
+ 0,21
+ 1,07 „
+ 1,17
+ 9,5 „
-f 0,02
+ 1,87 „
-f 0,48
+ 54,2 „
+ 0,00
+ 3,00 „
+ 0,385
+ 110,0 „
+ 0,00
Die beim Verdünnen von i Mol NH3 + nH20 auf NH3 -f 200H2O entwickelte Wärmemenge ist Q = — .1,27.
Verdünnungswärme des wässerigen Ammoniaks bei 18—19°
(Thomsen, Thermochem. Unters. 3, 86).
Über die Bedeutung der Zahlen vgl, die Tabelle für die Natriumhydroxydlösungen.
m -i- n
n
15
1 25
1 50
3,2
15
25
0,31g Kai.
0,350 Kai.
0,031
j 0,372 Kai.
0,053
0,022
H. Böttger.
193 b
887
Verdünnungswärme von Salzlösungen.
Lit s. Tab. S. 888.
Die Zahlen ?eben in großen Kai. die Wärmeentwicklung, welche eintritt,
falls eine Lösung von 1
2 g-Xqaiy
r. Sali (z. B.
2 X 85,09= 170,18 g NaNOs oder 149,64 g 8^x03)2) in n Mol fi^O (n x 18,0:
'. g Wasser) 1
auf eine
Lösung von
(n + m) Mol H2O verdünnt wird. Die Messungen sind bei etwa 18" ausgeführt. Be- ||
züglich der dabei von
Thomsen gebrauchten Atomgewichte s. Tab. 189.
aNaNOa
2NH4NO3 Sr(N03)2 Mg(N03)j Pb{NOs), Mn(NOs),
Zn(N03)2
Cu(N03)2
n = 12
n = 5 n = 3 n=io n = 40 n = io
n = 10
n= 10
6
— 0,668 . — — ! — j —
lO
—
— 1,282 ; — i — ! — 0
° 1
0
12
0
— — i ° i — —
+ 0,474
1 «°
30
-40
—
— — 1 + 0,262 j — 1 + 0,934
+ 0,913
+ 0,744
—
—2,518 : 0 -t- 0,412 i — ! +1,294
+ 1,148
+ 0,940
—
— 3.578 —
— 1 0 1 — :
—
—
50
60
IOC
— 2,262
— —1,263 +0,404
— + 1,528
+ 1,203
+ 0,904
— 3,288
i
— 4,584 , — 1,944
+ 0,364
— 1,227 + 1,541
+ I,III
+ 0,776
200
— 3,860
— 5,018 — 2,366
+ 0,370
— 1,98 + 1,573
+ 1,071
+ 0,729
400
— 4,192
— 5,228 —2,515
+ 0,421
— 2,50 + 1,648
—
—
1 800
—
— — — , — 1 —
—
—
Na2S04
(NH4)2S04 MgSO« MnSOi ZnSO« CUSO4
KHSO4
NaHS04
n = 5o
n=io n = ao n = ao n = ao ; n = 6o
n = ao
n= 10
6
IG
—
7 : = Z Z j
—
0
12
20
— ;
— 0 0 1 0
—
0
+ 0,436
30
—
— 0,253 —! — ! — ; —
—
—
■ 40
30
0 i
— 0,437 j + o»279
- 0,532
+ 0,318
— 0,064
+ 0,520
IOC
— 0,665
— 0,632 ■ — 0,324
+ 0,714
+ 0,367
+ 0,041
— 0,030
+ 0,558
200
— 1,132
— 0,750 - 0,393
+ 0,792
+ 0,385 + 0,116
+ 0,108
+ 0,702
400
- i,3S3
— . — — —
- 0,382
+ 0,972
800
- 1,483
— — ^^ __ —
— 0-766
- 1,193
n — ra =
NH4HSO4
K2CO3 NajCOs NH4HCO3 aKC2H302 aNaC2H302
aNHiCjHsOj
Zn(C2H30,)j j
n = 10
n = 10 n = 30 n = 40 n = 10 n = ao
n = 4
n = 5o !
10
0
0 — — 0 —
+ 1,088
20
30
5^
- 0,370
— — — + 1,580 ; 0
+ 1,800
—
+ 0,486
0 , j 1
— 0,122 — 0,556 j - +2,472 +0,664
+ 2,584
0
100
-r 0,594
— 0,406 -1,190 i — 0,176 +2,786 —0,832
+ 2,988
+ 1,189
200
-i- 0,788
— 0,598 — 1,601 ' — 0,288 + 2,998 — 0,936
+ 3,250
+ 2,248
400
- 1,048
— 0,749 — — O.3S4 -3,142 —
- 3,434
- 3-134
800
- 1.366
— __ — — —
—
—
n + m =
(NH4)2C4H404
aNaCI aNHiCl j CaClg MgClg j ZnCl2
NiClj
CuClj
n = ai
n = ao n = ao n = io n=io n = 5
n = ao
n= ro
10
—
— — 0
0 : + 1,849
i —
0
20
—
0 0 , -r 1,639
+ 2,322 i + 3,152
0
— 1,630
30
— 0,296
— , — 1 —
—
—
—
■ +2,458
50
— 0,648
— — 0,174 ■ +2,225
+ 3,222
+ 5,317
+ 1,068
■ +3.336
100
— 1,014
— 1,056 —0,242 j +2,335
+ 3,526
+ 6,809
+ 1,380
+ 4.052
200
— 1,242
— 1,310 — 0,258 i + 2,515
+ 3,731
+ 7.632
+ 1,584
! + 4.510
400
800
— 1,358
— 1,410 — 0,258 — 1 —
+ 8,020
+ 1,697
H. Böttger.
888
193 c
Weitere Literatur über Verdünnungswärme.
Es bedeuten: B: Berthelot (Ann. chim. phys. (5)4, 468; 1875). — Bd: Bindel (Wied. Ann.
40, 370; 1890). — Bi.: Bishop (^) Phys. Rev. 26, 169, 1908; ^) Phys. Rev. 30, 281, 1910). —
Bo. : Böse (Phys. ZS. 6, 548, 1905; enthält Formeln zur Berechnung der molekularen Mischungs-
wärme und der differentialen Verdünnungswärme für HCl, HBr, HJ, HNO3, H.SOi, H3PO4,
CH,02, C2H4O2). — C.i)'')^): Colson(C. r. 133, 585, 1207; 1901; 134, 1496; 1902). — D. u. H.:
Dunnington u. Hoggard (Am. ehem. Joum. 22, 207; 1899; Chem. Ztbl. 1899 II, 693). — Dev. u.
St.: V. Deventer u. v. de Stadt (ZS. ph. Ch. 9, 53; 1892). — Gr.: Graham (^) Phil. Mag.
22, 329; 1843; *) Phil. Mag. 24, 401 ; 1844). — H. : Holsboer (Diss. Amsterdam, Auszug in
Versl. Akad. van Vetensk. 1900/1901, 394; Beibl. 26, 251; 1901). — L. : Lemoine (C. r.
125, 604; 1897). — P«' Person (Ann. chim. phys. (3) 33, 449; 1851). — Pet. : Petersen
(ZS. ph. Ch. 11, 177, 1893). — Pf.: Pfaundler (Wien. Ber. (IIA) 71, 155; 1875). — R.: Th.
W. Richards, Rowe u. Burgess. (Joum. Amer. chem. Soc. 32, 1176, 1910). — R. u. D. : Reicher
u. van Deventer (ZS. ph. Ch. 5, 562; 1890). — Rü. : Rümelin (ZS. ph. Ch. 58, 449, 1907). —
Sch.: Scholz (Wied. Ann. 45, 193; 1892). — St.: Stackeiberg (ZS. ph. Ch. 26, 533; 1898). —
Stb. : Staub. (Diss. Zürich 1890; im Auszug Beibl. 14, 493; 1890). — Stw. : Steinwehr, (ZS. ph.
Ch. 38, 185, 1901). — Th.: Thomsen (Thermochem. Untersuch. Bd. 3, Leipzig 1883). — T. :
Tollinger (Wien. Ber. (IIA) 72, 535; 1875). — V.-Th.: Varali-Thevenet (Cim. (5) 4, 186; 1902). —
W. : Winkelmann (Pogg. Ann. 149, i; 1873). — Über die Berechnung der Verdünnungswärme
nach der Kirchhoffschen Formel unter Benutzung allein der Gefrier- und Siedepunkte konzen-
trierter Lösungen und über die einschlägige Literatur s. Jüttner (ZS. ph. Ch. 38, 76; 1901)-
Hinter dem Namen eines jeden Autors ist in Klammern die Beobachtungstemperatur und
der Verdünnungsgrad angegeben. S. bedeutet Salz, W. Wasser, gel. = gelöst, verd. = verdünnt.
A. Säuren.
Chlorwasserstoffsäure: B. (13—17". HCl
-f2,i7; 2,26; 2,50; 2,745; 2,77; 2,93; 3,20;
3.45; 3>56; 3-70; 3.99; 5,07; 6,70; 10,54;
14,90; 22,31; 48,0; 50,4; 110 H2O mit bzw.
240; 210; 260; 180; 190; 200; 200; 220; 230;
120; 240; 280; 160; 240; 160; 150; 100; ICD;
HO H2O. Beim Verdünnen der Säure von
der Formel HCl+n H2O mit sehr viel Wasser
— 200 H2O — wird die Wärmemenge Q = — '
n
Kai. frei). — Stw. (ca. 16°. i MoL in 0,2212
Liter auf i Mol. in 20, 10, 7, 5,5 4,5 Mol. im
Liter: bzw. 1,047; 1,012; 0,989; 0,958; 0,937
Kai.; I Mol. in 0,3754 Liter auf i Mol. in 20,
10, 7, 5 Liter: bzw. 0,643; 0,577; 0,546; 0,516
Kai.; I Mol. in 6,81 Liter auf i Mol. in 90,
45, 30 Liter: bzw. 0,275; 0,189; 0,176 Kai.;
I Mol. in 4,243 Liter auf i Mol. in 220, iio,
80 Liter bzw. 0,197; 0,105; 0,084 Kai.) — R.
(20". HCl . 20 HoO auf HCl . 200 H2O: 0,556
Kai. HCl . 8,81 HoO auf HCl . 200 H2O: 1,330
KaL) *).
Brom wasserstoffsäure: B. (13— 17<'. HBr
-f2,045; 2,061; 2,090; 2,22; 3,46; 7,04; 9,78;
9,78; 9,78; 22,0; 32,17; 65,7; 133; 267 H2O
mit bzw. 225; 130; 130; 225; 245; 172; 22,3;
40,9; 123; 250; 33,9; 67; 134; 268 H2O.
Beim Verdünnen der Säure HBr— n H2O mit
viel Wasser werden O = — '- 0,20 Kai. ent-
n
wickelt, wenn n < 40 und Q =
n > 40 ist).
12,06
Kal.jwenn
Jodwasserstoffsäure: B. (13—17". HJ +
2,95; 3.00; 3,25; 3,67; 4,35; 8,02; 10,18;
werden
0,50 Kai. entbunden, wenn
10,67; 19,5; 35,68; 106 H2O mit bzw. 350;
350; 180; 180; 107; 140; 24,5; 25,4; 300;
120; 70; 210 H2O. Beim Verdünnen der Säure
HJ-f n H2O mit viel Wasser [(700 — n)H20]
".74
n
n < 20 ist, und — — Kai. , wenn n > 20
n
ist).
Fluorwasserstoffsäure: Pet. (21,5°. i Mol.
Säure in 5 kg W. auf i Mol. Säure in 10 kg
W.).
Schwefelsäure: Gr. ^) (i g-Äq. der Säuren
H2SO4, HaSOi-r I, 2, 3, 4, 5, 7, 10, 14, 24, 36,
48 H2O mit 20000 g W.). — Rü. (ca. 12—16°.
Differentiale Verdünnungswärme s. S.885 Anm.)
Die differentiale Verdünnungswärme im Kon-
zentrationsbereich I Mol. Schwefelsäure in
23 — 27 Mol. Wasser ist auch von v. Stw. (Diss.
Göttingen 1901) gemessen worden *).
Phosphorsäure: Pet. (21,5°. i Mol. Säure
in 2 u. 4 kg W. auf i Mol. Säure in bzw.
4 u. 8 kg W.). — RÜ. (17—18«. Differentiale
Verdünnungswärme; die Lösungen enthielten
I Mol. Säure auf 11,18 bis 30,10 Mol. W.).
Unterphosphorige Säure: Pet. (21,5". i Mol.
Säure auf i, 2, 4 kg W. auf i Mol. Säure in
4 u. 8 kg W.)
Ameisensäure: Th. (19°- i Mol. Säure in 1/2;
i; 2; 50; 100 Mol. W. verd. mit bzw. 14.
^Vi, 49^2, 99^2, 199^2; I, 49, 99, I99; 4^,
98, 198; 50, 150; 100 Mol. W.).
*) s. auch Thomsen, Thermoch. Unters. 1, 81—86. H2SO4 bezw. 2HCI, 2NaOH, NazSO«,
2NaCl — 50, 100, 200 H2O verd. mit 50, 100, 200 H2O; bei 7 u. 25".
H. Bottger.
193.1
Weitere Literatur über Verdünnungswärme.
(Fortsetzung.)
Essigsäure: Tb. (19°. i Mol. Säure in ^2:
i; 1I2; 2; 4; 8; 20; 50; 100 Mol. W. verd.
mit bzw. %, I» iy2, iVz, 7 Vi, iQ^'s. 49^/2,
99 !2. 199 y2; V2, I, 3, 7, 19, 49, 99, I99;
Vi, 2Y2, 61/2, 18^2, 48^2, 98^2, I98I2; 2, 6,
18, 48, 98, 198; 4, 16, 46, 96, 196; 12, 42,
92, 192; 30, 80, 180; 50, 150; 100 Mol. W.).
Monochloressigsäure: Pet. (21,5°. Wie bei
Phosphorsäure).
Bemsteinsäure: Pet {21,3°. i Mol. Säure in
2 kg W. auf I Mol. Säure in 4 kg W.).
Weinsäure: Th. (19°. i Mol. Säure in 6; 20;
=io; 100 ^\o\. W. verd. mit bzw. 14, 44, 94,
194; 30, 80, 180; 50, 150; IOC Mol. W.).
B. Salze.
Wärme beim
",05;
[ Mol.
LiCl. — L. (lo**. 12 Mol. S. im Liter wässe-
riger Lösung verdünnt bis auf 9, 6, 3, i,
0,5 Mol. im Liter. — 18''. 5 Mol. S. im Liter
der methylalkoholischen Lösung verdünnt bis
auf 3, I, 0,5 Mol. S. im Liter. — 8 bis 15". 3 Mol.
S. im Liter der äthylalkoholischen Lösung ver-
dünnt bis auf 2, I, 0,5 Mol. S. im Liter.) —
D. u. H. (i Mol. S. gel. in 4 Mol. W. verd.
mit I bis 18 Mol. W.).
NaCl. — P. (o^ 10», 15-18°. I. TL S. in
6,57 u. 7,28 Tln. W.). - W. (qO. Wärme beim
Lösen von i Tl. S. in 3,121; 3,444; 3,842;
4,345; 4.998; 5,480; 7,112; 9,05; 12,504
19,40; 32,37; Tln. W. — 50
Lösen von i Tl. S. in 3,09; 5,15
17,12; 26,03 Tln. W.). — Th. (18".
S. in 50; IOC MoL W. mit bzw. 50; 150:
100 MoL W.)**). — Stb. (o«. Wärmeentw.
bei Herstellung einer p-prozentigen Lösung;
/) = 34,455; 30,125; 25,370; 17,118; 9,447;
2,632). — Seh. (o". 6, 4, 2, I, \s, i'4, 1,8,
^i« Mol. S. im Liter). — Dev. u. St. (18".
I Mol. S. in 20 Mol. W. auf i Mol. S. in
200 Mol. W.). — C.^) (Lösungswärme bei 17,5°,
28,6", 36,5°, 101°. Die Lösungen enthielten 25,
75 und 250 g S. in I Liter Lösung). — C) (15°,
36,7* 43,8", 46,6", 53,5», 54,2". 31 g S. in IOC ccm
Lösung mit 400 ccm W. verdünnt). — V.-Th.
(o». 0,2 bis 18 g S. in 100 g W.). — St (18"
u. o". Wärme beim Lösen von i Mol. S. in
12,5, 25, 100, oc MoL W.) — D. u. H. (i Mol.
S. gel. in 9 Mol. W. verd. mit i bis 13 Mol.
W.). — Ru. (13,6 u. 14,3°. Differentiale Ver-
dünnungswärme; die Lösungen enthielten i Mol.
S. in 20 und 25 Mol. W.).
NaBr. — D. u. H. (i Mol. S. gel. in n Mol.
W. verd. mit i bis 11 Mol. W.). — Dev. u.
St (16». NaBr - 6,77 H,0; NaBr - 14,06
H2O; NaBr - 100 HjO auf NaBr - 200 HgO.)
NaJ. — Th. (18,50. I MoL S. in 10; 20; 50
Mol. W. mit bzw. 10, 40, 90; 30, 70;
50 Mol. W.).
NaNOs. — Ör.2) (18». 10 bis i Äq. S. in
^ IOC g W.). — P. (Temp. verschieden : 3 bis 23 ".
I Tl. S. in 5, 10, 20 Tln. W.). — W. (o«.
Wärme beim Lösen von i Tl. S. in 1,4267;
1,6675; 2,0009; 2,496; 3,196; 3,995: 5,20;
6,01; 8,80; 11,90; 17,80; 20,80; 26,80; 33,00
Tln. W. — 50". Wärme beim Lösen v. i Tl. S.
in 3,03; 3,73; 4,81; 5,62; 8,40; 11,36; 16,64;
19.19; 25,03; 31,29; 40,05; 49,98; 57,97;
70,09 Tln. W.). — Sch. (0°. 11/2, I, I4, lg.
Vi« Mol. im Liter.). - C.^) (14,4°, 18°, 29,3",
42", 89,7", 92,7". 80 g S. in 100 g W. mit
400 ccm W.). — V.-Th. (0°. 0,2 bis 74 g S.
in 100 g W.). — St (17°. Wärme beim Lösen
von I Mol, S. in 6^4, 12Y2, 25, 50, 100,
200, 00 Mol. W. — o °. Wärme beim Lösen von
I Mol. S. in 25, 50, 100, 200, oc MoL W.).
— D. u. H. (i Mol. S. gel. in 7 Mol. W.
verd. mit i bis 23 Mol. W.). — Rä. (ca. n
bis 15°. Differentiale Verdünnungswärme; die
Lösungen enthielten i Mol. S. auf 6,35 bis 100,8
Mol. W.). — Bi. 1) (25». 2,172 MoL S. in 1000 g
W. auf 1,510, 1,500 und 0,593 Mol. S. pro Liter;
1,510 Mol. S. in 1000 g W. auf 0,409 Mol.
pro Liter; 1,500 Mol. S. in 1000 g W. auf
1,040 und 0,400 Mol. pro Liter). — Dev. u.
St (17". NaNOs - 11.3 H2O auf NaNOs - 200
HoO.)*)
Na.HPOi. 12 H2O. — P. (28—36». I Tl. S. in
5. 10, 20 Tln. W.).
NaHSOi. — Th. (19**. i Mol. S. in 20; 50;
100; 200; 400 .Wol. W. verd. mit bzw. 30,
80, 180, 380, 780; 50, 150, 350, 750; 100,
300, 700; 200, 600; 400 Mol. W.).
Na2S04. 10 H2O. — C.^) (die Lösungen waren
bei 15° z. T. übersättigt, z. T. ungesättigt.
Jene enthielten 200 g S. auf 100, 300 imd 500 g
W., diese 200 g S. auf 700 und 750 g W.
100 ccm der einzelnen Lösungen wurder. mit
400 ccm W. verdünnt. Die Messung der Lö-
sungswärme erfolgte bei sehr verschiedenen
Temperaturen, um die Temperatur zu er-
mitteln, bei der die Verdünnungswärme Null
wird.). — V.-Th. (o". 0,2 bis 12 g S. in
100 g W.)*) **)
NaXOs. — Rfi. (16,9 und 15°. Differentiale
Verdünnungswärme; die Lösungen enthielten
I Mol. S. auf 72,4 und 94,4 Mol. W.)*)
NaCCHsOz). 3H>0. — Bd. (21». i Mol. S.
in 47, 17, 12, 7 Mol. W. mit bzw. o, 30,
35, 40 Mol. W.)*)
KCl. — W. (0°. Wärme beim Lösen von i Tl.
S. in 3,4; 3,97; 4,94; 6,4; 8,6; 11,4; 17,9;
23,7; 32,9 Tln. W. — 50». Wärme beim Lösen
von I Tl. S. in 3,04; 4,22; 5,58; 8,77; 11,60;
*) s. auch Thomsen, Thermochem. Untersuchungen 3, 97; 87; 106; 104.
**) Vergl. auch Anm. *) auf S. S8S.
H. Böttger.
890
193
Weitere Literatur über Verdünnungswärme.
(Fortsetzung.)
15,6; 250,2; 25,2; 29,4 Tln. W.). — Sch. (o".
8, 3, 6, 2, I, 1/2» Vi, Vs, V16 Mol. S. im
Liter). — C.^) (13,4°, 29°, 40,3", 4I.5^ 46.3°,
56,3", 92,8°. 27,8 g S. in 100 g W. gel. mit
400 ccm W. verd.). — V.-Th. (o " . 0,2 bis 30 g
S. in 100 g W.). — St. (18". Wärme beim
Lösen von i Mol. S. in 12%, 25, 100, 00
Mol. W. — 0°. Wärme beim Lösen von i Mol.
S. in 12I/2. 25; 50; 100, 00 Mol. W.). — D.
u. H. (i Mol. S. gel. in 9 Mol. W. verd. mit
I bis 18 Mol. W.). — Rü. (13,4 und 14,4°.
Differentiale Verdünnungswärme; die Lösungen
enthielten i Mol. S. auf 20 und 25 Mol. W.).
— Bi. ') (25*'. 4,492 Mol. S. in 1000 g W. auf
3,808, 3,804, 0,673, 0,666 und 0,218 Mol. S.
pro Liter; 3,804 Mol. S. in 1000 g W. auf
3,127 Mol. S. pro Liter; 3,127, 2,564, 2,053,
1,05 Mol. S. in 1000 g W. auf bzw. 2,564,
2,053, 1,670, 0,036 Mol. S. pro Liter; 1,461
Mol. S. pro Liter auf 0,062 und 0,058 Mol. S.
pro Liter). — Dev. u. St. (17". KCl + 13,13
H2O u. KCl + 25,1 H2O verd. auf KCl + 200
H,0).
KBr. — Th. (18,9°. I Mol. S. in 10 Mol. W.
verd. mit 40 MoL W.). — Sch. (o". 4, 2, i
¥2, ^4» Vs, Vi 6 Mol. S. im Liter). — D. u.
H. (i Mol. S. in 10 bis 27 Mol. W.). — Rü.
(13,7 u. 1 1,5°. Differentiale Verdünnungswärme.
Die Lösungen enthielten i Mol. S. auf 20 u.
25 Mol. W.).
KJ. - Sch. (o«. 7 1/2, 4, 2, I, 1/2, 1/4, Vs, V,o
Mol. S. im Liter). — D. u. H. (i Mol. S. gel.
in 6 Mol. W. verd. mit i bis 24 Mol. W.).
KCN. — Th. (18,6". I Mol. S. in 62,5 Mol. W.
verd. mit 87,5 Mol. W.).
KCIO3. — Bd. (20». I Mol. S. in 100, 60, 50,
40, 30, 20 Mol. W. mit bzw. o, 40, 50, 60,
70, 80 Mol. W.). — St. (16". Wärme beim
Lösen von i Mol. S. in 125, 250, 500, 00
Mol. W.).
KCIO4. — St. (16°. Wärme beim Lösen von
I Mol. S. in 500, 1000, 00 Mol. W.).
KBrOa. — St. {16°, Wärme beim Lösen von
I Mol. S. in 250, 500, 00 Mol. W.).
KJO». — St. (16". Wärme beim Lösen von
1 Mol. S. in 250, 500, 00 Mol. W.).
KNO3. — QrJ) (17,5". 6-1 Äq. in 2455 g
W.). — P. (o« bis 15». I Tl. S. in 5,5, 10,
20 Tln. W.). — W. (o". Wärme beim Lösen
von I Tl. S. in 5,05; 6,53; 9,0; 11,9; 17.89;
24,10; 32,73 Tln. W. — 50". Wärme beim Lösen
von I Tl. S. in 3,05; 4,15; 5,62; 8,40; 11, ii;
15,31; 19,8 Tln. W.). - Stb. (o«. Wärmeent-
wicklung bei der Herstellung einer jo-prozent.
Lösung; p^ 13,116; 11,432; 9,080; 6,103;
2,347)- - Sch. (oo. 1,3, I, 1/2, 1/4, i/g, V,o
Mol. S. im Liter). — C") (41,5", 49,3^ 57,2^
88", 92 '*. 25 g S. in 100 g W gel. mit 400 ccm
W. verdünnt). — V.-Th. (o". 0,2 bis 14 g
S. in 100 g W.). — St. (15**. Wärme beim
Lösen von i Mol. S. in 25, 50, 100, 200,
31 14» 62^2, 125, 250, 00 Mol. W. — o*^. Wärme
beim Lösen von i Mol. S. in 50, 100, 200,
oc Mol. W.). — Rü. (13,35 und 13,0». Diffe-
rentiale Verdünnungswärme; die Lösungen
enthielten i Mol. S. auf 24,24 und 33,19 Mol.
W.). — Bi.^) (25". 2,380 Mol. S. in 1000 g
W. auf 2,049, 1,550 und 0,291 Mol. S. pro
Liter. 2,028, 1,750, 1,578, 1,576, 1,500 Mol.
S. in 1000 g W. auf bzw. 1,750, 1,500, 0,493,
o>637, 0,280 Mol. S. pro Liter.).
KHSO4. — Th. (19". I Mol. S. in 50; 100;
200; 400 MoL W. mit bzw. 50, 150, 350,
750; 100, 300, 700; 200, 600; 400 Mol. W.).
K2SO4. — Stb. (o». Wärmeentw. bei der Her-
stellung einer p-prozent. Lösung; p^ 8,356;
6,609; 5,054; 2,807; 1,342). — Sch. (o". 0,977,
¥2, Vi, Vs, Vu Gramm-Äq. im Liter. — V.-Th.
(o". 0,2 bis 10 g S. in 100 g W.). — Rü.
(14,6 u. 14,4". Differentiale Verdünnungs-
wärme; die Lösungen enthielten i Mol. S. auf
roo und 150 Mol. W.)
K2Cr207. — St. (17,5°. Wärme beim Lösen
von I Mol. S. in 167, 250, 500; 1000, 00
Mol. W.).
KaCOg. — Rü. (15 u. 14,1". Differentiale Ver-
dünnungswärme; die Lösungen enthielten iMol.
S. auf 10,44 u"d 16,69 Mol. W.)*).
KC2H3O2*).
NH4CI **). — W. (o". Wärme beim Lösen von
I Tl. S. in 4,00; 6,67; 10,02; 17,5; 33,0 Tln.
W. — 50". Wärme beim Lösen von i Tl. S.
in 3; 4; 5,71; 9,98; 14.99; 25 Tln. W.). — St.
(18**. Wärme beim Lösen von i Mol. S. in 10,
20, 40, 100, cx) Mol. W.). — D. u. H. (i Mol. S.
gel. in 12 Mol. W. verd. mit i bis 13 Mol.
W.). — Rü. (20 u. 25". Differentiale Ver-
dünnungswärme. Die Lösungen enthielten
I Mol. S. auf 20 u. 25 Mol. W.)*).
NH4NO8**). — Gr. ') (19". 34 bis 2 Äq. in
2455 g W.). — W. (o*^. Wärme beim Lösen
von I Tl. S. in 2,5; 3,333; 5.0; 9,99; 32.87
Tln. W. — 50°. Wärme beim Lösen von i Tl. S.
in 3,04, 10, 20, 30, 40 Tln. W.). — T. (4,81
bis 22,11". I Mol. S. in 2,96, 3,0, 3,49, 3,69,
4,45, 10,04, 10,45, 10,53, 15.64, 20,0, 48,42
Mol. W. gelöst und jedesmal verdünnt, bis
I Mol. S. in 100 Mol. W. gelöst war.) — D.
*) s. auch Thomsen, Thermochem. Untersuchungen, 3, 106; 103; 109.
**) Über die Verdünnungswärme der Lösungen von NH4HSO4, (NH4)2S04, NH4HCO3,
(NH4)2C4H406 s. Thomsen, Thermochem. Untersuchungen, 3, 94; 88; 107; 105.
"~" H. Böttger.
193 f
891
Weitere Literatur über Verdünnungswärme.
(Fortsetzung.)
u. H. (i Mol. S. gel. in 3 Mol. W. verd. mit
I bis 15 Mol. W.). — Rfi. (10,65 u. i2<».
Differentiale Verdünnungswärme. Die Lö-
sungen enthielten i Mol. S. auf 3,30 u. 6,95
Mol. W.)*).
NH^CzHsO, **). - D. u. H. (I Mol. S. in 3
bis 20 Mol. W.)*).
CaCU. — P. (i TL Hexahydrat in 0,849, 3,64,
10,0 12,02, 18,1, 26,0 Tln. W. bei bzw. 6,64°,
24,7», 22,6», 8^0, 21,4«, y^S",). — D. u. H.
(i MoL S. gel. in 10 Mol. W. verd. mit i bis
14 MoL W.). — Rfi. (14,3 u. 14,8°. Differentiale
Verdünnungswärme. Die Lösungen enthielten
I Mol. S. auf 15,05 und 20,18 Mol. W.). —
Dev. u. St. (i5ö"- CaCl,.6H,0 - 2,183 H,0
auf CaClj . 6H.0 - 200 H,0) ♦).
Ca(NO»)i. — D. u. H. (i MoL S. gel. in 8 Mol.
W. verd. mit i bis 16 Mol. W. Weiter i Mol.
S. in 30 MoL W. gel. und dann mit 6 und
II Mol. W. verd.). — Rfi. (15,85 bis 20,20».
Differentiale Verdümiungswärme; die Lösungen
enthielten i MoL S. auf 8,85 bis 202 Mol. W.).
SrCI,. — D. u. H. (i MoL S. gel. in 14 Mol.
W. verd. mit i bis 16 Mol. W.).
Ba(NO>)^. — St. (16". Wärme beim Lösen
von I Mol. S. in 250, 500, 1000, c» Mol. W.).
— Bi. ^) (25". 0,705 Mol. S. in 1000 g W. auf
0,510; 0,506; 0,503 und 0,191 Mol. S. pro Liter.
0,510 Mol. S. in 1000 g W. auf 0,286 MoL S.
pro Liter. 0,506 Mol. S. 1000 g W. auf 0,360
und 0,137 Mol. S. pro Liter).
MgCU. — D. u. H. (i MoL S. gel. in 12 MoL
W. verd. mit i bis 30 Mol. W.)*).
Mg(N03)». — D. u. H. (i Mol. S. gel. in
5 Mol. W. verd. mit i bis 11 Mol. W.)*).
MgSO*. — Bd. (16 bis 17«. i Mol. S. in 50,
20, 18, 16, 15, 13, 12, II MoL W. mit bzw.
o. 30. 32, 34. 35» 37. 38» 39 Mol. W.). —
Rfi. (15 u. 16°. Differentiale Verdünnungs-
wärme; die Lösungen enthielten i Mol. S. auf
34,93 und 52,68 MoL W.)*).
ZnCU***). — Bi. -) (Zahlenangaben fehlen.) —
R. (Beim Verdünnen der Lösung von 125 g
Zink in überschüssiger Salzsäure mit 1013,7 g
W. werden bei 20" pro Grammatom Chlor
0,868 Kai. frei)*).
ZnSO* ***).— Bi.*). (Zahlenangaben fehlen.)*).
Cd SO4. 8 3 HjO. — H. (5», 15», 25». I MoL S.
in (x — 8 3) Mol. W., wo 1=400, 100, 30,6,
13,6 ist). — Bi.*). (Zahlenangaben fehlen).
CdCU. — (R. Beim Verdünnen der Lösung von
60 g Cadmium in überschüssiger Salzsäure mit
1043,4 g W. werden bei 20* pro Grammatom
Chlor 1,262 Kai. frei).
AlCls- — R. (Beim Verdünnen der Lösung von
125 g Aluminium in überschüssiger Salzsäure
mit 1020,9 gW. werden bei 20° pro Gramm-
atom Chlor 0,567 Kai. frei).
KAUSO,), . 12 H,0. — Bd. (20». i MoL S. in
200, 100, 80, 60, 40, 20, 10 MoL W. mit bzw.
o, 100, 120, 140, 160, 180, 190 Mol. W.).
NH4Al(S04)j.l2H20. — Bd. wie beim KaU-
alaun.
MnCNO,),*).
FeClj. — R. (Beim Verdünnen der Lösung von
60 g Eisen in überschüssiger Salzsäure mit
io49,V g W. werden bei 20" 1,339 KaL frei).
NiCU*).
CuCli. - R. u. D. (18». I Mol. CuCli in 12,124;
12,53; 21,9 Mol. W. auf I Mol. CuCl, in 200
Mol.W.). (Daselbst ausführliche Berechnung)*).
Cu SO4 . 5 H2O. — Seh. (o». zVz, I, Vi, Vi, '/,
Grammäq. S. im Liter). — BL*). (Zahlen-
angaben fehlen)*).
Pb (N03)2. — Bd. (14 bis 15". i MoL S. in
200, 30, 25, 20 Moi. W. mit bzw. o, 170,
175, 180 Mol. W.).
Rohrzucker. — St. (Wärme beim Lösen von
I Mol. in 25, 50, 100, 200 Mol. W.).
Harnstoff. — Krtunmacher, ZS. BioL 61, 317;
1908. Lösungswärme von der Konzentration
unabhängig 3,54 Kai. pro MoL, Verdünnungs-
wärme also NulL
*) s. auch Thomsen, Thermochem. Untersuchungen, 3, 96; 102; 109; iio; 100; 89; iii;
89; loi; 113; 112; 91; loi.
**) Über die Verdünnungswärme der Lösungen von NH4HSO4, {NH4)iS04, NH4HCO3,
(NH4)2C4H40« s. Thomsen, Thermochem. Untersuchungen, 3, 94; 88; 107; 105.
***) Über die Verdünnungswärme der Lösungen von Zn(NO,), und Zn((^H30j)2 s. Thomsen,
Thermochem. Untersuchungen, 3, 99; 104.
H. Böttger.
892
194
Wärmetönungen beim Mischen zweier neutraler Flüssigkeiten.
Die Wärmetönungen, welche beim Mischen zweier neutraler Flüssigkeiten auftreten, sind teilweise ausgedrückt
durch die Temperaturänderung, welche die Mischung erfährt, teilweise sind sie in g-kalorien angegeben und,
wenn nicht etwas anderes ausdrücklich bemerkt ist, auf i g der Mischung bezogen.
Lit. S. 894.
MT == Mischtemperatur. Wt = Wärmetönung in g-kalorien, auf i g der Mischung bezogen.
Wärmetönungen für Alkohol-Wassergemische (E. u. m. Böse), [g-kai. pro g Mischung.]
Gewichts-
prozente
Alkohol
Methylalkohol— Wasser
Mischtemperatur
42,37
0.00
19,69
+3,16
+2,63
6,15
5,02
8,16
6,88
9,48
8,31
10,37
9,28
10,93
9,96
11,08
10,20
10,89
10,07
10,52
9,76
10,06
9,38
9,54
8,90
8,93
8,31
8,23
7,63
7,45
6,93
6,62
6,14
5,^7
5,26
4,62
4,32
3,38
3,13
+ 1,89
+ 1,68
Äthylalkohol — Wasser
Mischtemperatur
0 I 0 i 0 I 0
0,00 17,33 42,05 ! 74>o
Propylalkohol — Wasser
Mischtemperatur |
0
0 0
0
0,00
21,03 43,44
79,7
+3,00
+ 2,05
+ 0,93
-0,55
5,64
3,68
1,55
— 1,60
7,56
4,75
1,82
8,49
4,92
1,60
8,31
4,58
1,23
7,57
4,15
0,83
6,72
3,61
0,42
5,91
3,04
+ 0,00
5,10
2,47
—0,45
4,29
1,93
-0,86
3,55
1,42
—1,23
2,83
0,92
-1,58
2,17
0,45
—1,90
1,57
+ 0,00
—2,16
1,02
—0,40
-2,38
0,55
— 0,65
-2,51
+ 0,20
—0,83
—2,37
+ 0,00
—0,75
— 1,92
— 0,07
— 0,46
-1,14
Gewichts-
prozente
Wasser
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
+ 1,94
3,66
5,01
6,05
6,80
7,27
7,44
7,42
7,24
6,90
6,53
6,07
5,54
5,00
4,40
3,70
2,85
1,85
+0,87
+ 3,56
6,71
9,17
10,89
11,80
12,00
11,61
10,74
9,68
8,69
7,74
6,78
5,84
4,93
4,08
3,34
2,69
2,01
+ 1,19
+ 2,80
5,22
7,24
8,61
9,27
9,39
9,09
8,50
7,81
7,06
6,27
5,40
4,60
3,83
3,13
2,50
1,95
1,39
+ 0,76
+ 1,74
3,37
4,44
5,08
5,37
5,33
5,08
4,69
4,17
3,55
2,95
2,40
1,90
1,42
1,01
0,64
0,36
6,16
+0,04
+ 0,81
+ 1,20
— 1,64
— 1,30
— 0,81
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
Äthylalkohol— Wasser (Winkelmann (2)).
Ge-
wichts-
prozente
Alkohol
Mischtemperatur u.
Wärmetönung
Ge-
wichts-
prozente
Alkohol
Mischtemperatur u.
Wärmetönung
Ge-
wichts-
prozente
Alkohol
Mischtemperatur u
Wärmetönung
,o|
30
MT.
Wt.
'\Wt.
|MT.
iwt.
o«
2,5»
19,2»
6,368
6,262
4,962
0"
2,40
19,3"
10,680
10,472
8,182
0"
3,1"
19,5°
12,018
11,550
9,066
28,8»
4,325
29,6"
6,926
29,1°
7,599
rMT.
4°{wt.
(MT.
50
IWt.
^°lWt.
10,968
o«
9,055
o"
7,086
4,2"
10,308
3,7"
8,555
4,8"
6,540
17,2"
8,544
17,20
7,010
18,0°
5,280
29,7"
6,692
28,9"
5,535
30,1"
3,981
MT.
Hm.
So'^'r-
^°lWt.
/MT.
IWt.
90
o" 5,1"
5,191 4,633
o" 14,3"
3,329 13,093
o" !3,7"
1,845 [1,761
18,2"
3,815
18,5"
2,338
16,9"
1,329
Gemische zweier Alkohole (E. u. m. Böse).
Gewichtsprozente
Methyl-
alkohol
Äthyl-
alkohol
Misch- Tem-
tem- { peratur-
peratur ; änderung
Wärmetönung
für
I g Mischung
Gewichtsprozente
Methyl-
alkohol
Äthyl-
alkohol
Misch-
tem-
peratur
Tem- Wärmetönung
peratur- | für
änderung i g Mischung
85,87
67,83
32,17
14,13
32,17
67,83
4-0,30"
+0,27
+0,27
-^,05"
— 0,08
— 0,12
-0,035
0,065
-0,077
49,6
32,3
50,4
67,7
20,79"
20,8 1
Methyl-
alkohol
70,84
47 44
32,84
Propyl-
alkohol
Methyl-
alkohol
Propyl-
alkohol
29,16
52,56
67,16
+ 0,30
+0,34
+0,31
—0,74
—0,95
— 0,80
-0,452
-0,535
■ 0,492
82,41
67,46
50,03
25,56
17,59
32,54
49,97
74,44
21,34
21,47
21,12
21,27
— 0,01^
— 0,01
-0,50
-0,65
-0,75
-0,54
0,007
-0,007
-0,341
-0,456
-0,502
-0,360
Äthyl-
alkohol
Propyl-
alkohol
Äthyl-
alkohol
62,17
45,20
37,83
54,89
-fo,27 I —0,24 i — 0,142
+0,27 1 — 0,21 —0,112
49,58
32,86
Propyl-
alkohol
50,42
67,14
21,54
21,02
—0,19
— 0,21
— 0,125
— 0,140
Mahlke.
I
194 a
893
Wärmetönungen beim Mischen zweier neutraler Flüssigkeiten.
Lit. s. S. 894.
Äthylalkohol-Schwefel-
kohlenstoff Winkelmano (i
Gewichts-
prozente
Alkohol
Mischtemperatur u.
Wämietönung
Athylalkohol-Benzin
Winkelmano (i).
Gewichts-
prozente
Alkohol
Mischtemperatur u.
Wärmetönun?
Benzin-Schwefelkohlenstoff
Winkelmano (i).
Gewichts-
prozente
Benzin
Mischtemperatur u.
Wärmetönung
30
90
I A\T.
I Wt.
( MT.
I Wt.
( MT.
I wt.
I MT.
1 wt.
I MT.
[Wt.
I MT.
( Wt.
IMT.
\ Wt.
(MT.
i Wt.
1,6512
o"
2,0342
o"
2,1744
o'^
2,1990
o«
2,0804
o«
1,7880
o«
i»3"4
0°
0,7045
4.1"
1,7608
4,8»
2,1133
5,5»
2,2956
4,0"
2,2735
3-8°
2,1132
3.2"
1,8042
4.2"
1,3388
3.3"
0,7200
Id,4
2,0688
I5.0*'
2,2757
15,2'
2,5140
15.9"
2,5020
15,5°
2,2212
15,3"
1,9215
15,2"
1,4088
15,1''
0,7715
30
40
60
90
f MT.
1 Wt.
I MT.
( Wt.
MT.
Wt
I MT.
i Wt.
f MT.
I Wt.
I MT.
1 Wt.
[MT.
I Wt.
(MT.
[ Wt.
0,9666
o«
1,2552
o»
1,4469
o"
1.5316
o"
1.4624
o«
I.36I4
o"
1,0548
o«
0,6092
3,1°
1,0323
5.3°
1,3784
5.6»
1.5652
5,3»
1,6170
5.9"
1,5320
4.8»
1,3887
5.2»
1,0678
3,6»
0,6145
15.2"
1,2942
14.9"
1,6024
14,8"
1.7535
14.7»
1,8054
i5,o**
1,6408
15,0»
1,4496
14,8«
1,0940
15,0°
0,6351
30
90
(MT.
\ Wt.
I MT.
i Wt.
I MT.
i Wt.
I MT.
( Wt.
|MT.
( Wt.
( MT.
\ Wt.
( MT.
i Wt.
(mt.
iwt.
0,7172
o«
1,1614
o'
1.4578
0°
1,5985
o"
1,5066
o"
1,2509
o"
0,9200
o"
0,5058
4.2"
0,7161
4.2"
1,1582
4.7»
1.4433
5.0"
1,5770
3.7»
1,4952
2,9»
1,2474
4.5»
0,9144
3.8»
0,5040
15.1»
0,7110
15.6»
1,1426
14.6»
Ir4I45
14.4»
1,5455
14.6»
1.4598
13.7»
1,2250
14.5»
0,9096
14.7»
0,4995
Qlykol-Wasser (Schwers)
Wärmetönung in g-kalorien bezogen auf ein g einer
Mischung von p Mol. -Proz. Glykol und (100-^)
Md.- Proz. Wasser.
Anilin-Xylol
(Clark).
MT.
Xylol-Amyl-
alkohol
(Clark).
MT. = o»
Chloroform-
Äther
(Guthrie).
MT. = 17,6*»
Mol.-
Proz.
Blykol
(100 -;,)
MoL-Proz
Wasser
Wärmetönung
MT. = i7<'| 32"
55»
76»
Gewichts-
prozente
Xylol
Wärme-
tönung
pro I g
Mischung
Gewichts-
prozente
Xylol
Wärme-
tönung
pro I g
Mischung
Gewichts-
prozente
Chloroform
Beim
Mischen
eintret
Tempera-
tursteig.
(lOO -p)=go
80
70
60
50
40
30
20
10
+ 124,14 -f 102,61 +94,88, +88,74
169,91 154.34 140.19 135,69
177,59 160,68 148,42; 138,50
184,34 159,98 144.71; 133.93
174,12 146,88 133,16; 126,88
151,71 126,90 115,57 112,51
101,01 ; 85,30 78,37 78,45
83,47 I 70,49 64,74 64,80
+41,70 ; +35,23+32,37+32,42
21,4
34,0
42,0
50,9
68,3
72,4
+ 1,59
2,28
2,49
2,68
2,58
+ 2,38
27,3
35.2
46,9
53.5
60,8
79.4
~o,9i
1.25
1.53
1,62
1,57
+ 1,07
33,33
50,00
61,8*
66,67
75,00
80,00
8,0«
11,0
11,7
II.5
10,9
9.6
♦ I CHCI3+1 C4H10O.
WärmetÖnungen nach Bussy u. Buignet (]
Wärmetönungen nach Bussy u. Buignet (2).
MT. = 18.50"
Mischungen
Misch-
tem-
peratur
Beim
Mischen
eintretende
Tem-
peratur-
änderung
Mischungen
^f"^ Änderung
1n^^ derTem-
kalorien P^«-?'»^
für I e- beim
M; „u ~ Mischen
tscnung
50 com Äthylalkohol + 50 ccm Schwefel-
kohlenstoff
50 „ Chloroform +5occm „
50 „ Äthyläther +50 „ „
50 „ „ +50 „ Alkohol
50 „ Terpentinöl +50 „ „
50 „ „ +50
21,90" I — 5,90'
Essigsäure +50
Äthyläther -f5o
Chloroform +50
Alkohol -i-50
Äthyläther +50
Schwefel-
kohlenstoff
Wasser
Terpentinöl
Alkohol
Wasser
Chloroform
21,60
21,40
23,40
22,40
21,60
16,00
22,60
20,10
22,00
22,00
— 5.00
— 3,55
— 3.20
— 2,40
— 2,20
— 1,20
— 0,60
+ 2,90
+ 7.30
+ 14,40
62,30 g Schwefelkohlenstoff
+37,70 gÄthylalkohol
50 „ „ +50 „ Chloroform
60,64,, .. +39,36,, Äthyläther
45,32 „ Alkohol +54.68 „ „
8,80 „ „ +91,20 „ Chloroform
39,34,. " +60,66,,
33,34 „ Äthyläther +66,66 g „
46 „ Alkohol +54 g Wasser
50 „ Cyanwasserstoff
+50
2 Mol „ +1 Mol „
I „ „ +2 „
,312 — 5,90*
—1,413 ;—
-1,618 —
— 1,840 —
—0,716 —
+1,775 +
+6,297 +
+8,037 +
Mahlke.
5,10
3,60
3,60
2,40
2,40
14,40
8,30
9,75
8,50
7,75
894
194 b
Wärmetönungen beim Mischen zweier neutraler Flüssigkeiten.
Lit. s. am Schluß der Seite.
Wärtnetönungen nach Timofejew.
Wärmemenge in g-kalorien, welche entsteht, wenn eine Grammmolekel der betreffenden Flüssigkeit eine
unendliche Verdünnung durch das Lösungsmittel erfährt.
Molekulare
Mischungswärme
von:
bei unendlicher Verdünnung mit
Benzol
Toluol
Heptan
Oktan
—
0
—0,69
— 0,70
—1,05
—0,54
—
—
+0,24
—
—
—0,56
-0,16
— ,
—0,17
z
— 1,16
— 0,10
—
—
—
— 0,16
—
— 1,21
—
—0,30
—
—
—
(—2,8)
— 1,1
(-2,3)
—
—4,0
—
-0,8
—
—3,5
—
— 2,2
—
-^,45
—0,30
—
—
Chlorid
ChlorO- I Tetrachlor-
form I kohlenstoff
Pyridin Anilin
Schwefel-
kohlenstofl
Benzol . . .
Heptan . . .
Chloroform
Tetrachlorkohlen
Stoff . . .
Pyridin . . .
Anilin . . .
Äthyläther
Äthylacetat .
Aceton . . .
Methylalkohol
Äthylalkohol .
Propylalkohol
Essigsäure . .
—0,23
—0,48
+0,3
+0,43
+0,73
+ 1,84
—0,30
+2,1
+2,17
+ 1,9
(-1,5)
—2,3
-2,6
+0,50
— 0,12
—0,24
-0,30
— 2,10
+0,50
—0,07
—0,4
(—1,60)
0,45
—1,36
+ 1,48
+0,30
— 0,20
— 0,06
+0,55
+0,13
+0,04
— 0,60
—2,43
o
—1,08
+0,02
—0,54
-0,67
-0,68
-0,58
-0,42
— 1,00
-1,56
— 1,80
— 1,60
Äthyl-
äther
Äthyl-
acetat
Aceton
Äthyl-
alkohol
Methyl-
alkohol
Propyl-
alkohol
Isobutyl-
alkohol
Isoamyl-
alkohol
Essigsäure
Benzol . . .
Heptan . . .
Chloroform
Tetrachlorkohlen
Stoff . . .
Pyridin . . .
Anilin . . .
Äthyläther
Äthylacetat .
Aceton . . .
Methylalkohol
Äthylalkohol .
Propylalkohol
Essigsäure . .
+ 2,01
(-0,6)
(-0,9)
—0,14
—1,34
+ 1.34
+0,72
— 1,30
— 1,80
—0,26
— 1,72
+ 1,16
+ 1,30
-0,15
— 1,22
+0,33
—0,36
- 0,63
+ 1.44
+0,21
+0,54
+ 0,24
— 1,15
—0,36
— i,ii
+ 1,14
+ 0,16
+ 1,00
+0,68
—0,74
—0,50
+0,19
-0,54
-0,39
+ 1,12
+0,2
—0,36
-1,31
-0,34
-0,76
—0,40
—0,3
— 1,60
—0,66
-0,70
0,30
-0,54
—1,29
+0,58
— 0,2
+6,5
+ 6,9
+0,40'
+0,13
+0,20
o
-0,48
-0,73
Literatur, auch in der vorstehenden Tab. nicht benutzte.
Alexejew, Wied. Ann. 28, 305; 1886.
Emil Böse, Phys. ZS. 6, 548; 1905; C. r. 143, 1227;
1906; Phys. ZS. 7, 503; 1906; ZS. ph. Chem. 68,
585; 1907; Phys. ZS. 8, 87 u. 951; 1907; ZS. ph.
Chem. 65, 458; 1909.
Emil u. Margarethe Böse, Gott. Nachr. 1906, 306.
Bussy u. Buignet (i) C. r. 69, 672; 1864; (2) C. r.
64, 330; 1867.
B. M. Clark, Phys. ZS. 6, 154; 1905; Phys. Rev. 24,
236; 1907.
K. Drucker u. S. Moles, ZS. ph. Chem. 75, 429; 191 1.
Dort ältere Angaben über Wasser- Glycerin.
A. Dupr^, Proc. I^oy. Soc. 20, 336; 1872; Pogg. Ann.
148, 236; 1873.
Dupr6 u, Page, Phil. Trans. 159, 591; 1869.
P. A. Favre, C. r. 69, 783; 1864.
C. Forch, Phys. ZS. 3, 537; 1902.
Guthrie, Phil. Mag. (5) 18, 495; 1884,
Guye u. Dutoit, Arch. Sc. phys. (4) 6, 91; 1898.
Kuenen, Verdampfung u. Verflüssigung von Gemischen,
Leipzig 1906.
J. J. van Laar, Proc. Amsterdam 7, 174; 1904.
H. L. de Leeuw, Diss. Amsterdam 191 1.
Liebetanz, Diss. Breslau 1892.
Th. St. Patterson u. H. H. Montgomerie, Journ. chem.
Soc 95, II 36; 1909.
Rosenthaler, Arch, Pharm. 244, 26; 1906.
A. Schukarew, ZS. ph. Chem. 71, 97; 1911.
Schwers, Bull. Acad. Belg. 1908, 833. ZS. phys. Chem
76, 366; 1911.
Tanatar, ZS. ph. Chem. 16, 117; 1894.
Thomsen, Therm och. Unters. 1, 74; 1882. (Äthylalk
u. W.)
Timofejew, Ber. Kiew. Polyt. Inst, i, 1905. [Chem
Zbl. 1905 II, 429.]
Tsakalotos u. Ph. A. Guye, Journ. Chim. phys.
340; 1911.
Winkelmana, (i) Pogg. Ann. 160, 592; 1872. (2) ZS
ph. Ch. 60, 626; 1907.
Sydney Voung, Fractional destillation London 1903
Sydney Young u. Emily Fortey, Journ. ch;n . Soc
81, 717; 1902.
Mablke.
195
895
Hydratationswärmen.
In den folgenden Tabellen ist die Hydratationswärme, falls nicht anders angegeben, immer die-
jenige Wärmetönung*), welche eintritt, wenn ein Grammmolekül fester Stoff sich mit flossigem
Wasser zu festem Hydrate verbindet. Die Kalorien sind Kilogrammkalorien.
Gase.
Formel
Wärmetönung
Beobachter
CU gast, -r 5H,0 = Cl. . 5 H,0 fest
COj „ +6 „ =C02.6HjO „
N,0 „ +6 „ =N20.6HsO „
CH, „ +6 „ =CiH>.6HjO „
CjH« „ -f 6 „ =C2H4.6H..O „
14.3
14.9
15,04
15.4
15.4
Le Chatelier
Villard
Literatur: Le Chatelier, C. r. 99, 1074; ^^^4- Vfllard, Ann. chim. phys. (7) 11, 289; 1897.
Säure- Anhydride.
Substanz
Formel
Zahl der
Wassermoleküle
Wärme-
tönung
Beobachter
Schwefeltrioxyd .
Stickstoffpentoxyd
Jodpentoxyd . .
Arsenpentoxyd .
Bortrioxyd . . .
Essigsäureanhydrid
Propionsäureanhydrid
Bemsteinsäureanhydrid
>>
Maleinsäureanhydrid
Glykolid ". . . .
Phtalid
o- Phtalsäureanhy drid
Benzoesäureanhydrid
fNaphtalsäureanhydrid
" Kamphersäureanhydrid
Huminsäureanhydrid
SO,
NjOs
J2O5
ASjbj
BjOa
CiHsOj
QHioOs
QH^O,
QHjOa
QH4OJ
CsHsO,
CgH^Os
5,
CitHjoO»
Cx.HeOs
CioHi403
CisHiiOs
iH,0
»»
»»
3H«0
iH,0
20,4
J.4
3»72
2,55
6,80
16,9
13,1')*)
12,3')*)
9,72
18,37')
10,1*)
9,0«)
2,24
3.1')
3,5f)
12,4*)
12,8
12,40-)
12,43-)
14.7
Berthelot
Thomsen
Berthelot
Liiginin(i}, Stohmann(2)
Chroustchoff
Luginin (2)
Ossipoff, Stohmann (i)
Lugfinin (2)
de Forcrand
Stohmann (Berthelot)
Luginin (2)
Stohmann (2)
(I)
Luginin (2)
„ (2)
Berthelot
') Anhydrid imd Hydrat flüssig.
-) Berechnet aus den Verbrennungswärmen von Anhydrid und Säure.
Literatur: Berthelot, Thermochimie II; 1897. Chroustchoff, Aim. chim. phys- (5) It,
426; 1880. de Forcrand, Ann. chim. phvs, (6), 3, 221; 1884. Laginin (i), C r. 101, 1062;
1885. Luginin (2), Ann. chim. phys. (6)' 23; 1891. Ossipoff, Ann. chim. phys. (6) 20; 1890.
Stobmann (i), Joum. prakt. Ch. 40; 1889. Stohmann (2), Joum. prakt. Ch. 50, 1894. Thomseii,
Thermochem. Untersuch. 1883; Termokem. Resultater, 1905.
Säuren.
Substanz
Formel
Zahl der
Wassermoleküle
Wärme-
tönung
Beobachter
CMorwasserstoff (gasf.)
Bromwasserstoff „
Oberchlorsäure (flüssig)
Schwefelsäure (fest) .
HCl i 2HjO
HBr :
HCIO4 : I HjO
HjSO* iHjO
Literatur: Berthelot, Thermochimie II; 1897.
14,1
16,9
12,6
8,8
Berthelot
*) Positive, falls nicht anders angegeben.
Jorissen.
896
195 a
Hydratationswärmen.
Basische Oxyde, Hydroxyde und Peroxyde.
Formel
Wärme-
tönung
Beobachter
I4'4
Beketoff,
Berthelot
35-44
„
35.62
Beketoff,
Thomsen
42,1
Beketoff,
Berthelot
151I0
Berthelot
15.54
Thomsen
17,10
Berthelot
17,70
Thomsen
17,60
Berthelot
22,26
Thomsen
5.4
Berthelot
Formel
Wärme-
tönung
Beobachter
Li20+ H20 = 2LiOH .
Na20+ H20 = 2NaOH
K.iO+ HaO = 2KOH .
CaO+ H,0-=Ca(OH)i .
SrO -r H2O = Sr(OH),. '.
BaO + H26=Ba(OH)2
MgO+ H2Ö = Mg(OH)2
ZnO-f H20 = Zn(OH)2
T1.>0 + H20 = 2T10H
NaOH + H2O = NaOH . H2O . .
KOH + H20= KOH. H2O . . .
KOH +2H20= KOH.2H2O .
Sr(OH)2 + 8H20=Sr(OH)2.8H20
Ba(0H)2 + H2O = Ba(0H)2 . H2O
Ba(OH)2 + 8H20=Ba(OH)2.8H20
SrOa + 9 H2O = Sr02 . 9 H2O . .
Ba02 + H2O == BaOi . HgO . . .
BaOi + 10 H2O = BaOa . 10 HgO .
— 2,75(?)
3.23
3.25
8,9
15.4
26,28
24.7
3.58^)
27.47
24.4
20,48
2,8
18,20
Thomsen
Berthelot
Thomsen
Berthelot
deForcrand(i)
u. Thomsen
Thomsen
Berthelot
deForcrand(2)
Berthelot
de Forcrand(2)
Literatur: Berthelot, Thermochimie II, 1897. de Forcraod (i), C. r. 103, 60; li
C. r. 130, 1017; 1901. Thomseo, Thermochem. Untersuch. 111; 1883.
de Forcrand (2),
^) Berechnet aus der Lösungswärme von Ba(0H)2 (+ 12,26 Kai.: Thomsen) und Ba(0H)2. H2G(+ 8,68 Kai.:
de Forcrand).
Salze anorganischer und organischer Säuren.
Substanz
Formel des entstehenden
Hydrates
Wärme-
tönung
Substanz
Formel des entstehenden
Hydrates
Wärme-
tönung
Kaliumfluorid^).
Sulfid^) .
')
polysulfid*) ....
hydrosulfid^) . . .
Sulfit«)
Ihiosulfat') ....
selenid^)
karbonat®) . . . .
„ ^°)
cyanurat^^) . . . .
ferrocyanid^^) . . .
glycolat^*)
Oxalat ^^)
malonat (saures)")
., ")
methylmalonat
(saures) ^^)
methylmalonat ") .
succinat (saures)*^)
22 \
„ ) . . . .
pyrotartrat ^') . . .
tartrat^*)
antimonyltartrat ''^)
KF.2H2O
K2S . 5 H2O
KgS . 2 H2O
K2S4 . V2 H2O
KSH. V4H20(?)
K2SO3 . H2O
K2S2O3 . H2O
KaSe. 19H2O
K2CO3. 1V2H2O
KC3N3O3H2 . H2O
K4Fe(CN)e.3H20
KC2H3O3'. V" H2O
K2C,04 . H.,0
KC3H3O4. V-2H20
K2C3H2O4. H2O
KCtHjOi. HjO
K2C4H4O4.2H2O
K2C4H4O4. H2O
KC4H5O4. H2O
K2C4H4O4. H2O
KCsHjOi. H2O
K2C4H4O6.V2H2O
K(SbO)C4H406.V2H20
4.6
15.2
6,2
2.4
0,15
0,3
1,2
37.8(?)
6,87
7.0
2,12
4.9
3.3
3.1
3,0
5.2
8.54
0,8
1.71
1.17
2,25
3.6
1,1
2,0
0,2
Kaliumtricarballylat
(saures)-«) . . ,
„ tricarballylat^'')
„ malat"**) . . . ,
Natriumbromid^*) . .
Jodid"
„ sulfid^s) . . .
„ hydrosulfid^*)
„ sulfit^S). . . .
„ thiosulfat^«) .
„ sulfat^^) . . .
38\
)» >. I • • •
„ dithionat^®) .
„ selenid*''). . .
„ dihydrophosphit*^)
Dinatriumhydrophos-
phit*2)
Natriumpyrophosphat*')
Dinatriumhydrophos
phat**) ....
45\
Natriumborat **)
KC«H706.2H20
K3C6H5O6. H2O
KCiHäOä. H2O
NaBr.2H20
NaJ ."2 H2O
NasS ."9 H2O
NaHS.2H20
Na.SOs . 7 H2O
Na2S203 . 5 H2O
NaaSOi . 10 H2O
NaaSzOe . 2 H.O
Na2Se.i6H20
NaHjP03.2V2H20
Na2HP03.5H20
NaiPiOj.ioHaO
Na2HP04. 12H2O
Na2HP04.7H,0
Na2HP04.2H,0
Na2B407 . 10 H2O
5.52
2,32
0,82
4.52
4.15
5.23
5.3
31.7
5.9
13.6
13.3
18,82
18,7
6,28
40,62
6,05
13.75 ,
23,52
28,0
28,47
17,28
6,03
36,1
1) Guntz (2), Berthelot*). ^-S) Sabatier (i). «-'') Berthelot
Lemoult, Berthelot, i^) Berthelot. ") Schottky. ^^'^^) Berthelot. '■
8) Fahre. *) Thomsen. ^°) Berthelot.
86—23
Massol, Berthelot
Forcrand (i). ^*)
thelot. *3) Thomsen. **
) üertneiot. °) raore. ") inomsen. -j oertneiu
Berthelot. " ^S) Massol, Berthelot. ^-^^) Guntz (i
hritncon 32\ RoH-hoIrv+ 33--34\ c„u„ fjo^ f T \ Rprthpln
, , _ „.. '9) Thomsen. 3») Berthelot, ^i) Thomsen. ^2) ßerthelot. 33-34^ s^i^^tier (i), Berthelot.
^) de Forcrand (i). ^) Berthelot. 3') Thomsen, Jorissen. ^' i^^-^u,,.^. 39> tu — ..„ 49^ c.u.. 4i_42\ «a-.
, , 38) Berthelot. 39)'"Thomsen.' *») Fahre. *^-*'^) Ber-
Pfaundler. **) Thomsen. **) Jorissen. '") Thomsen.
8) Thomsen, Favre (Berthelot).
*) Hier und in einigen anderen Fällen ist Berthelot nur der Referent.
Jorissen.
195 b
897
Hydratationswärmen.
Salze anorganischer und organischer Säuren.
Substanz
Formel des entstehenden
Hydrates
Wärme-
tÖDung
Substanz
Formel des entstehenden
Hydrates
Wänne-
tOaung
'""•-iumchromat^) .
„ *) .
karbonat')
„ *)
„ ')
Cyanid') . .
cyanurat').
acetat*) . .
») . .
äthylsulfati»)
.. äthylacetacetat^^)
butyrat") . .
valerat") . .
glycolat"). .
Oxalat"). . .
malonat") .
succinat") .
malat") . . .
kaliumtartrat^*)
tartrat») . .
)> »» / • •
>latrium-m-nitropheno-
M^)
Satrium-p-nitropheno-
lat23)
iVatriumphenylsulfat **)
m-azobenzoat**)
cuminat^) .
er\thrinat")
Lithiumbromid **) .
„ Sulfat**) . .
„ selenid"). .
4mmoniumoxalat ^^)
3aldumchlorid ^) . .
„ bromid^) .
Jodid**). . .
nitrat") . .
Sulfat*«) . .
)! I • •
38)
39\
» I • •
40\
» I • •
acetat*^) . .
glycolat*^) .
malonat") .
.. pikrat") . .
NajCr04. ioH,0
Na,CrO4.4H,0
NaaCOs . ioH,0
NaaCOs.yHoO
Na>COs . HgO
NaCN.2HsO
NaHjCNaOs.HjO
NaCHaOj.aHsO
NaCsHsSa.HiO
NaCeHsOa.HjO
NaC4H708.3H,0
NaQHgOi.i^iHjO
NajCsH^Os.aHsO
NaCHO*. H,0
NajCsHjO«. H,0
NaaQH^Ot.öH^O
NaQHöOj. H.O
NaKC4H408.4H20
NaQH50«.H,0
NajC4H40«.2H,0
NaOCHiNOj.aHjO
NaOQH^NOj.aHjO
NaC6H5S03.2H,0
NajCuHgNjO«. HjO
NaQoHnOa. H,0
Na2C4Hs04.4HjO
LiBr.2H,0
LijSOi . HoO
LijSe.gHaO
(NH4),C04.H80
Caaj.öHaO
CaBrj.6H.,0
CaJ,.8Hjb
Ca(N0,)s.4H,0
CaS04.2H,0*)
**)
(CaSOJj.HjO*)
**)
CaS04."2H,0***)
Ca(C,H30j)j.HjO
Ca(CjH30.-,),.5H,0
CaC3Hs04.4H,0
Ca(Q,H,(NO,)aO),
*) Aus lös!. Anhydrit
**) Aus natürl. Anhydrit.
♦♦*) Aus CaSOi. V2H,0 + iV«HjO.
i8,o
9,8
2i,8o
16,31
3.38
3.9
4.0
8,7
8,69
2,2
4.19
0,8
1,0
9,6
3,9
4.47
13.4
1,0
10,47
2,88
4.76
10,7
10,2
2,9
3.0
6,29
14,2
10,05
2,64
22,9
3.5
21,75
25,60
25,86
11,2
4.74
4,606
1,638
1.370
3.921
1,6
6,2
15,86
17.1
Strontiumchlorid ")
*•)
» ff t
*')
!f .. /
48)
49)
„ bromid ")
Jodid *^)
nitrat")
53)
**)
„ formiat")
„ acetat *•)
pikrat")
Barvumchlorid**) .
5»)
f> ff / •
60)
61)
62)
„ bromid")
„ Jodid"). .
„ chlorat«)
„ Perchlorat ••)
„ nitrit") .
„ Cyanid**) .
„ äthylsulfat«»)
„ acetat™) .
„ malonat'^)
„ antimonyltartrat"
„ pikrat") . .
Ma^esiumchlorid '*)
„ „ ")
,', suKat")
77)
78)
79)
" glyrälat")
pikrat «1)
Zinksulfat *2) . . .
.. .. / • • •
84)
„ formiat") . .
„ acetat**) . . .
„ glycolat") . .
„ pikrat«) . . .
Cadmiumchlorid **)
90)
„ bromid*^)
92)
„ Sulfat«) .
»4)
SrCl, . 6HsO
SrC1..2H20
Sra, . HsO
SrBrj.6H*0
SrJ2.7HsO
Sr(N03)s.4H,0
Sr(CH0,),.2H,0
Sr(C,H,0,),.V»HjO
Sr(C8Hj(NO,)30)».6H20
BaCU.2H20
BaGj. HiO
BaBr/'. 2H,0
BaJ,.7H,0
Ba(aOa)j . H,0
Ba(C104),.3H,0
Ba(NOg),. HjO
Ba(CN),.2H,0
Ba(C8HäS04)j.2H20
Ba(CH30i),.3H,0
BaC3H204.2H,Ö
Ba(C4H4(SbO)06), . H,0
Ba(C«Hj(NOj)8Q)s.6HaO
Mgaj.6HjO
MgSoI'. 7H,0
MgSO* . 6HiO
MgS04.4H,0
MgS04 . H,0
Mg{CäH,0,)j.2HjO
Mg(CH,(N02)30),.8HjO
ZnS0i.7H,0
ZnSO* . 6HjO
ZnS04.H,0
Zn(CH08)2.2H20
Zn(CHs04),.2HjO
Zn(CsH30,)8.2H.O
Zn(C8Hi(NO,),0)2.8H20
CdCl,.2HjO
CdBr/.'4H,0
CdS04."8 3HjO
CdSO« . H,0
18,64
18,44
18,05
9,06
5.26
23.33
24.97
7.68
7.2
7.65
6,1
0.3
15,21
7,00
7,12
6,97
3.17
3.61
9,11
17.15
4,8
7,6
2,9
4,4
5,0
6,0
7,31
3,6
10,00
32,97
32,78
24,08
20,38
15,95
6,98
5,9
30,6
22,69
19,27
8,48
6,9
5,6
3,4
27.4
5,6
5.29
6,86
7.73
8,08
4,69
^2) Berthelot. »-^) Thomsen. *) Joannis. ») Lemoult. «) Berthelot. ») Pickering. ") Berthelot.
) de Forcrand (2). ^^^^) Berthelot ") Massol. ") Berthelot. ") Massol. "-**) Berthelot «) Alexejew
imd Werner. ^) Berthelot. ^7) ^e Forcrand (3). ») Bodisko. ») Thortsen. »<»-") Berthelot »-»«) Thomsen.
-") van't Hoff, «i-«) Berthelot ") Massol. **) Berthelot. **) Thomsen. **) Pickering. ") Berthelot
~) Thomsen. ") Tassily. «) Thomsen. ^3) Berthelot. «) Pickering. «-*') Berthelot «) Thomsen.
Berthelot •») Schottky. «i) Thomsen. «*) Schottky. «*) Thomsen. •*) Tassily, Thomsen. •«-™) Berthelot
) Massol. «)Guntz(i). 'S) Tscheltzow, Berthelot '*) Thomsen. ") Berthelot ^«-") Thomsen. •") Thomsen,
Jonssen. ™) Thomsen. «») Berthelot ") Tscheltzow, Berthelot «*-«*) Thomsen. '^^-") Berthelot
) Tscheltzow, Berthelot »») Pickering. »«) Thomsen. ") Pickering. »*-»*) Thomsen.
Ph3-sik.alisch-chem:sche Tabellen. 4. Aufl.
Jorissea. 57
898
195 c
Hydratationswärmen.
Salze anorganischer und organischer Säuren.
Substanz
Formel des entstehenden
Hydrates
Wärme-
tönung
Substanz
Formel des entstehenden
Hydrates
Wärme
tönung
Ferrochlorid ^) . .
Ferrichlorid ^) . .
Manganchlorür *)
Sulfat^) .
formiat*)
acetat ®) .
Chromchlorür^")
Kobaltchlorür")
Nickelchlorür").
Cuprichlorid") .
„ bromid") .
„ Sulfat") . ,
FeCl2.4H20
Feciale H2O
MnCl2.4H20
MnS04.5H20
MnS04.4H20
MnSOi . H2O
Mn(CH02)2.2H20
Mn(C2H302)2.4H20
CrCl2.4H20
Ck)Cl2.6H20
NiCl2.6H20
CUCI2.2H2O
CuBr2.4H20
CUSO4.5H2O
15,15
15,20
26,06
14,47
13,75
11,50
5,98
7,2
10,7
16,6
21,19
20,33
6,87
9,7
18,55
Cuprisulfat") ....
,, „ ; . . . •
„ formiat^^) . . .
„ acetat^*). . . .
„ pikrat 20). . . .
Quecksilberpikrat ^^)
Bleiacetat^ä) ....
„ pikrat 23)
Silberfluorid^i) . , .
Stannochlorid^s) . .
Goldchlorid 2«) . . .
Platinchlorid 27). . .
CUSO4 . H2O
Cu(CH02)2.4H20
CU(C2H302)2. H2O
Cu(C6H2(N02)aO)2.8H20
Hg(C6H2(N02)30)2.4H20
Pb(C2H302)2.3H20
Pb(C6H2(N02)30)2.2H20
AgF.2H20
SnCl2.2H20
AUC13.2H20
PtCl4.5H20
6,48*
6,60
8.3
1,6
20,9
7,7
6,9
6,1
4,9
5,72
6,14
21,42
*) Hydratationswärme für CUSO4 . 3H2O unsicher
(ZS. ph. Ch. 74, 310; 1910).
1) Thomsen. 2-3) Sabatier (2). *-s) Thomsen. •) Jorissen. ') Thomsen. «-») Berthelot. ") Recoura.
1^") Thomsen. ") Thomsen, Sabatier (3). ^^i«) Thomsen. ") Schottky. i«-i») Berthelot. 20-21) jscheltzow,
Berthelot. 22) Berthelot. 23) Tscheltzow, Berthelot. 24) Quntz (2). 25-26) Thomsen. 27) piggon.
Literatur der Hydratationswärmen von Salzen anorganischer und organischer Säuren.
Alexejeff u. Werner, Bull. Soc. chim. (3) 2, 719; 1889.
Berthelot, Thermochimie II, 1897.
Bodisko, Bull. Soc. chim, 12, 852; 1894,
Fahre, Ann. chim. phys. (6) 10, 502; 1887.
de Forcrand (i), Ann. chim. phys. (6) 3, 242; 1884.
„ (2), C. r. 118, 924; 1894.
„ (3), Ann. chim. phys. (6) 26, 230; 1892.
Guntz (i), Ann. chim. phys. (6) 13, 1888,
„ (2), Ann. chim. phys. (6) 3; 1884.
van't Hoff, ZS. ph, Ch. 45, 290; 1903.
Joannis, Ann, chim. phys. (5) 26, 485; 531; 1882.
Jorissen, ZS. ph. Ch. 74, 308; 1910.
Lemouit, C. r. 121, 375; 1895.
Massol, Ann. chim. phys. (7) 1; 1894.
Pfaundler, Ber. ehem. Ges, 4, 773; 1871.
Pickerini:, Joum. ehem. Soc. 61,- 1887,
Pigeon, Ann. chim. phys. (7) 2, 467; 1894.
Recoura, Ann. chim. phys. (6) 10, 17; 1887.
Sabatier (i), Ann. chim. phys. (5) 22, 20, 25; 18
„ (2), C. r. 93, 56; 1881.
(3), C. r. 118, 981; 1894.
Schottky, ZS. ph. Ch. 64, 415; 1908.
Tassily, C. r. 122, 83; 1896.
Thomsen, Thermochem. Untersuch. III, 1883; Termo
kem. Resultater, 1905.
Tscheltzow, Ann. chim, phys. (6) 8, 233; 1886.
Hydratationswärmen organischer Verbindungen (ausgenommen die der Salze)*).
Substanz
Formel
des entstehenden
Hydrates
Hydra-
tations-
wärme
Beobachter
Substanz
Formel
des entstehenden
Hydrates
Hydra-
tations-
wärme
Beobachtt
Alloxan^) , .
Barbitursäure *)
Chinin^) . . .
„ (essigs.)*) .
„ (oxals.)") .
„ (salzs,)') .
„ (schwefeis.)')
Cinchonin(salzs.)®)
Citronensäure *")
» I
Cyanursäure*2)
Glucose") . .
C4O5H4N2.3H2O
C4H4N203.2H20
C20H24N2O2.3H2O
Ch.C2H4O2.3H2O
Ch2.C2H2O4.6H2O
Ch. HCI.2H2O
ch2.s04H2.2H20
ch.s04H2.7H20
C19H22N2O. HCl.
2H2O
CeHgO? • H2O
C3N3H3O3.2H2O
C6H12O6 , H2O
(aus a-Gl.)
4,8
4,0
3.73
5.16
3.4
9,8
10,1
1,49
2,33
2,6 t
3,17
3,74
2,84
Matignon
,,
Berthelot u.
Gaudechon
Thomsen
„ , Massol
Luginin
Lemouit
Berthelot
Glucose^*) . .
» ) • •
Hydrurilsäure ^•)
Kaff ein") . .
Kreatin") . .
19)
Milchzucker^") .
21)
» / •
Nitrocampher''^)
Orcin^S) . . ,
Oxalsäure ^) .
C6H12O6 • H2O
(aus /?-Gl.)
C6H12O6 , H2O
(aus y-Gl.)
C8H6N40«.2H20
C8H,oN402.H20
C4H9N302.H20
C12H22O11 • HgO
CioHi5(N02)0.
H2O
C7 H8O2 • H2O
C2O4H2.2H2O
3,91
3,57
5,0
1,72
3,5
6,7
6,16
6,2
1,0
2,8
6,20
6,33
Berthelot
Matignon
Stohmann (
Jorissen u.
vandeSts;
Berthelot
stohmann
Berthelot
Thomsen
•) Siehe für die Hydratationswärmen der Salze organischer Säuren S. 895 u. 896.
^— ^") Aus den Lösungswärmen. ") Aus den Verbrennungswärmen. 12-15) ^^^ ^j^^ Lösungswärme
") Aus den Neutralisationswärmen. "— ^8) j^yg den Lösungswärmen. ") Aus den Verbrennungswärm« ■■
*") Aus den Lösungs wärmen. ") Aus den Verbrennungswärmen. 22—25) ^y^ 1^^^ Lösungswärmen.
Jorissen.
195d
899
H y dratationswärmen .
Substanz
Formel
Hydra-
jtations-
wärme
Beobachter
Substanz
i Hydra- 1
Formel | tations ■ Beobachter
wärme ,
Dxalsäure ^)
y-Oxybenzoe-
säure ') . .
vPhenylendia-
min*) . . .
Phenylhydra-
zin*) . . .
'henylparacon-
säure") . .
'hloroglucin ') .
Raffinose*)
Q,04Hj.2H,0
»
C7H«0,.H,0
CeH8N,.2H,0
(QHsNA- H,0
CnH,o04.V4H,0
CHgOs. HjO
CigHsiOi». 5HjO
7»4
6,i6
1,94
3.6
3,12
1,3
5,05
18,10
Stohmann(3),
Jorissen u.
van de Stadt
Jorissen
Berthelot
Vig^on
Berthelot
Stohmann (4)
Berthelot
Berthelot
Raffinose») , .
,» i
„ j •
Rhamnose '^) .
Terpinhydrat ^')
Traubensäure **)
Chloral '^) . .
Chloroform ^«) .
Ci8H3»Oi8.5HjOi7,74
C,H.,05.
C10H20O2
C4H,0«.
CjHClsO
H,0
HjO
CHCl3.i8H»0
6,8
16,0
6,7
5,25
1,48
12,15t)
22,9t)
Jorissen u.
van de Stadt
Stohmann (2)
Jorissen u.
van de Stadt
Stohmann (2)
Lupnin
Berthelot
„
Chancel u.
Parmentier
t) Hydratationswärme der flüssigen Substanz.
^) Aus den Verbrennungswärmen. *) Aus den Dampfspannungen. *— *) Aus den Lösungswärmen. •) Aus
den Verbrennungswärmen. '— ®) Aus den Lösungswärmen. 1*— i^) Aus den Verbrennungswärmen. 1*—") Aus den
Lösungswärmen.
Literatur
zu den Hydratationswärmen organischer Verbindungen, ausgenommen der der Salze.
Berthelot, Thermochimie II; 1897.
Berthelot u. Gaudecbon, Ann. chim. phys. (7) 29,
443; 1903-
Chancel u. Pannentier, C. r. 100, 30; 1885,
Gaudecbon, cf. Berthelot.
Jorissen, ZS. ph. Ch. 74, 319; 1910.
Jorissen u. van de Stadt, Joum. prakt. Ch. (2) 51,
102; 1895.
Lemoult, C. r. 121, 351; 1895.
Laginin, Ann. chim. phys. (6) 23, 179; 1891.
Massol, Ann. chim. phys. (7) 1, 214; 1894.
Matignon, Ann. chim. phys. (6) 28, 292, 381; 1893.
Parmentier, cf. Ciianeel.
Stohmann (i), Joum. prakt. Ch. (2) 44, 389; 1891.
(2), ibid. (2) 45, 307, 314; 1892.
(3), ibid. {2) 40, 204; 1889.
„ (4), ZS. ph. Ch. 10, 420; 1892.
Thomsen, Thermochem. Untersuch. 1883; Thermokem.
Resultater, 1905.
Van de Stadt, cf. Jorissen.
Vignon, C r. 106, 1674; 1888.
Hydratationswärme berechnet aus Dampftensionen.
Hydratation
Wännetönung
ber. aus den
Diss.-Tens. bei
versch. Temp.
Beobachter
Wärmetönung
aus Lö^ungs-
wännen
Beobachter
BaCl2. HjO+HzO^ BaCl2.2H20 . . . .
I (Ba(OH),. H20+7H20=Ba{OH)2.8H20)**)
MC20,H2 + 2H20 = C20*H2.2H20) . . .
i (CuS04.3H20+2H20 = CuS04.5H20). .
i (FeS04.4H20+3H20= FeS04.7H,0). .
MgS04.6H,0+H20 = MgS04.7H20 . . .
i (NajHp61.7H2Ö+5H20=Nä,HP04.i2H,0)
tV (Na2S04+ioHaO=Na2S04.ioH80) . .
i (SrCl2.2HjO+4H20 = SrCh.öHiO). . .
i (Th(S04)2 • 4H2O+4H2O = Th(S04)s . 8H2O)
i (ZnSO* . H2O+5H2O = ZnSO« . 6H2O) . .
ZnS04.6H20+H20=ZnS04.7H20 . . .
3,82 Kai.
3-48 „
ca. 3,6 „
3.08 „
3,34 „
1,91 „
3,99 „
3,71 „
2,24 „
2,44 »
3.19 „
2,31 „
3,61 *•*)
2,28 Kai.
3,44 »
Frowein (i)
Schottky
Johnston
Jorissen
Frowein (i)
Cohen u.Visser
I Frowein (i)
1 Cohen u.Visser
I Frowein (2)
' White
Frowein (i)
Andreae
Koppel
Frowein (i)
3,83 Kai.
3.36 „
3.41 „
3,10 „
3,17 „
unsicher
3,70 "
3.70 »
2,24 „
2,38 „
1,87 „
2,40 „
2,40 „
3,38 „
2,16 „
3.42 „
Thomsen -(i)
Schottky
Thomsen (i)
de Forcrand
Berthelot
Thomsen (i)
.,_ (2)
Thomsen
„
„ (i)
Pfaundler
Thomsen (1)
Koppel
Thomsen (i)
*) Die Beobachtungen Schottkys betr. CuSO« . H,0, BaCl,, H,0 und KiFeCCN)«. 3H2O eignen sich
nicht zu einer genauen Berechnung.
**) Die Beobachtungen Johnstons betr. die Reaktionen MgO+HjO = Mg(0H)2, Ba(OH), . 8HjO+
8H20= Ba(0H)2. 16H2O (?) und die betreffend Hydrate von Sr(OH)^ sind ungenau oder falsch (cf. Jorissen,
Cham. Weekbl. 9, 415; 1912).
***) Berechnet aus zwei Tensionen, welche nach Raoults Formel berechnet waren.
Jorissen. 57*
900
195
Literatur zu den Hydratationswärmen aus Dampf tensionen.
Andreae, ZS. ph. Gh. 7, 260; 1891. (Jorisseo, ebenda
74, 321; 19 10).
Berthelot, Thermochimie II, 566; 1897.
Cohen u. Visser, Arch. neerl. (2) o, 300; 1900.
de Forcrand, C. r. 103, 60; 1888.
Frowein (i), ZS. ph. Ch. 1, i; 1887.
(2), ZS. ph. Ch. 1, 362: 1887.
Johnston, ZS. ph. Ch. 62, 330; 1908 (vgl. Jorissen,
Cham. Weekbl. 9, 415; 1912).
Jorissen, ZS. ph. Ch. 74, 319; 1910,
Koppel, ZS. anorg. Ch. 67, 293; 1910.
Pfaundler, Ber. ehem. Ges. 4, 773; 1871.
Schottky, ZS. ph. Gh. 64, 436; 1908. (Jorissen, ebenda
74, 320; 1910).
Thomsen (i), Thermochem. Untersuch. III; 1883.
_ „ (2), siehe Jorissen, ZS. ph. Ch. 74, 310 ; 1910.
Wuite, Inaug.-Diss. Amsterdam 1909 (Jorissen, ZS.
ph. Ch. 74, 322; 1910).
196
Elektrolytische Dissoziationswärmen pro Gramm-Molekül (in g-Kalorien).
Bezeichnungen.
t = Temperatur in Celsiusgraden, V = Verdünnung (Anzahl g-Äqu ivalente pro Liter).
Die Dissoziationswärme ist die in g-Kal. gemessene Wärmemenge, die bei der Dissoziation von i g-Mol
der unzersetzten Elektrolyte in ihre freie Ionen entwickelt wird. Wenn die Dissoziation mit steigender
Temperatur steigt (fällt), ist die Dissoziationswärme nach dieser Definition negativ (positiv).
Bestimmungs- und Berecfanungsmethoden.
K. Die Dissoziationswärme (Diss.-W.) ist aus der Änderung der Dissoziationskonstante (K) mit der
Temperatur berechnet. Formel: Q^ — RT^j^jj,^ Die Dissoziationskonstante ist direkt gemessen,
HK. Dieselbe Formel ist benutzt, aber die Diss.-Konst. aus der Hydrolyse eines Salzes berechnet;
diese Berechnung erfordert die Kenntnis der Diss.-W. des Wassers.
L. Die Diss.-W. ist aus der Änderung der Leitfähigkeit (-A) des Elektrolyten mit der Temperatur berechnet.
Formel: Q-BT . ^^ _^ |^___ __^ „^^|.
V. Die Diss.-W. ist aus der Verdünnungswärme und der beim Verdünnen eintretenden Änderung de;
Dissoziationsgrades abgeleitet.
N. Die Diss.-W. mit umgekehrtem Vorzeichen ist gleich der Wärmetönung,, die beim Vermischen deij
Lösung des Na-Salzes der schwachen Säure (bzw. des Chlorids der schwachen Base) mit HCl (bzw. NaOH) auftritt
NW. Wenn die Diss.-W. des Wassers und die Neutralisationswärme einer schwachen Säure (Base) bekann
sind, kann man die Diss.-W. des schwachen Elektrolyten nach der Formel berechnen : Diss.-W. = [Diss.-W. des Wassers
-f [Neutral. -W. der Säure (Base)]. Der wahrscheinlichste Wert für die Diss.-W. des Wassers ist — 14700 + 50
Die Literaturzusammenstellung, auf welche sich die Zahlen der letzten Spalte beziehen, befindet siel
am Schluß der Tab. auf S. 905 u. 906.
I. Salze, starke Säuren und Basen.
Die Berechnungen stützen sich auf das Gesetz der Massenwirkung. Da aber dieses Gesetz für Salze nicht gili
sind die Zahlen unsicher. Die Elektrolyte sind nach der deutschen alphabetischen Reihe der Kationen geordne-
Elektrolyt
<o
BaCla . . .
3.5"
KCl ... .
35
KBr . . . .
35
KJ . . . .
35
KNOs . . .
35
CUSO4 . . .
35
LiCl ....
35
MgClj . . .
35
NaCl ....
35
NaF . . . .
29
NaOH . . .
35
NaHaPO« . .
35
NaHaPOa . .
35
Na-Acetat . .
35
Na-Propionat .
35
Na-Butyrat .
35
Na-Dichloracetat
35
Na-BisucCinat .
35
AgNOa ...
25
Ag-Acetat . .
25
» •
30
»»
35
Ag- Propionat .
25
V
=>--*• «etho
u.
de
10
+ 307 (3) I
10
+ 362 „ ,
10
+ 425 „ ,
IG
+ 916 „ ,
IG
+ 136 „ ,
IG
+ 1566 „ ,
IG
+ 399 „ ,
IG
+ 651 „ ,
IG
+ 454 » ,
10
+ 84
IG
+ 1292 „ ,
IG
+ 386 „ ,
IG
+ 196 „ ,
10
+ 391 „ ,
IG
— 94
IG
- 547 » ,
IG
+ 817 „ ,
IG
— 522 „ ,
6-512
+ 905 (32) I
14.9
+ 473 » >
X3.8
+ 797 » >
12,8
+ 314
19,9
+ 1371 » .
Elektrolyt
Diss.-W.
Zitat i
Methoc
Ag- Propionat
Ag-Butyrat
»>
j»
Ag-i-Butyrat
Ag-i-Valerat
HCl "
HBr .
HF .
HNO3
hJso^
30"
35
25
30
35
25
30
35
25
35
21,5
35
21,5
35
ca. 16
— 20
19,5
21,5
21,5
33
21,5
35
ca. 20
18,3
I7,G
37.4
34.9
32,5
19,4
18,5
17,6
79,1
69,5
1,8—5,4
IG
1,8—5,4
IG
7,2
3_^
3,6
5— IG
2G 100
1,5-6
IG
3,6
+ 674
+ 344
+ 838
+ 424
+ 1934
+ 874
+ 295
+ 95
+ 1022
+2123
ca. -f-20GG
-f 1080
ca. -f 2300
-f 1620
+236G
+2570
-I-3006
4-3110
ca. -f 340G
+ 3550
ca. 4-2800
-f-1360
ca. +2 300
Lund^n.
196 a
601
Elektrolytische Dissoziationswärmen
pro Gramm-Molekül (in g-Kalorien).
Lit s.
S. 905.
1
11. Salze in anderen Lösungsmitteln als Wasser.
Elektrolyt
fi V ni<;s -w ^'^^* "■
f \ uiss. w. ^^^gthode
Elektrolyt
1° V Diss.-W.
Zitat u.
Methode
CJ in Aceton .
12,5" j' 16 +996
(37) L
NaJ in Isoamyl-
"1
i> »
„ 32 +1016
alkohol . .
20 — 30
+ 3081
(10) K
n >»
„ 1 200 1 +1219
„ „ . .
30—40
+ 5727
»» n
n n
400
+ 667
n „ . .
40—50.
1685—
+ 6964
» >»
„inAcetonitril
12,5 j 12
+ 860
» >f • •
50—60
13473 i + 9396
>» n
n »>
„ j 200
+1090
». »» • -
60 — 70
+10420
>» »»
n »>
n
400
+"75
» n ' •
70 — 80
+16760
n »»
t» »
n
800
+1096
„ in Isobutyl-
! 1
„ inÄthylalkohol
12,5
50
+1064
alkohol . .
20—30
1 + 6919
f» »>
» »
>»
100
+H56
Jl "
»> » • •
30-40
i + 5203
» »»
f» "
>»
200
+ 973
» „ ■ ■
40—50
1820— j + 8878
> »
„in Pyridin
20 30
+2394
.. „ . .
50-60
9584 1 + 9298
> »
n »
30—40
3346—
+3303
» >» • •
60 — 70,
+10110
> »
>> j>
40—50 14774
-t-3453
j» jj • •
70-80}
+12090
, ,,
» >»
50 — 60 J
+2433
ff »
„ in Pyridin
0— 10;
+ 1451
» »
5CSN in Pyridin
10 20
+2218
(lo) K
>» »»
10 — 20,
+ 1720
> >J
V »»
20—30
+2044
>» >»
>» j»
20 — 30]
+ 1398
> JJ
>»
30-40;
388- +3644 : » „
17186 ^ -3^62 „ „
>» »
30—40!
^ 8202 —
21103
+ 2707
» J»
>»
40— 5O;
»» »»
40—50
+ 2153
, „
»F
50 60
j> »f
50—60
i + 3524
, ,^
»>
60 70
+4068 ; „ „
» »>
60 — 70,
i + 4370
7 »>
» »
70 — 80
+3590
» >»
70-80,]
; + 4876
» >»
<aCSN inPyridin
10 — 20
20 — 30
+2621
+3232
Tetraäthyl-
ammoniumjodid
1 i
•j
30—40
4325- -^1555
in Methylalkohol
12,5 50 —78 .
(37) K
„
40—50
17384 1 +2100
„ Acetonitril .
50 , —58
j» >f
„
50 60
i ^3397
„ Propionitril .
»»
55,9
-45
j» f»
„
60 70
i +3365
„ Methylrho-
^aJ in Isoamyl-
i i
danid . . .
»>
12,08
—58
>» »♦
alkohol . .
10 — 20 i68s- 13473' +2008
» »
„ Furfurol . .
„
10
—75
fj »
III. w
asser.
I. Aus den Neutralisationsw-ärmen starker Säuren
von KoUraasch-tleydwenier berechnet v»
o'i Hoff:
nit starken Basen.
bei 23° —13770-
a) A. Wörmana; A. Heydweüler: bei o" —14631,
3. Aus der Änderung der Hydrolyse von Salzen ||
)ei 6° - 14321, bei 18° —13758, bei 32" — 13057 oder
mit der Temperatur.
2 = -14617-48,5 <.
a) H. Landen : bei 15° — 14090, bei 25'
—13200,
b) J. Tbomsea: bei 10,14" —14247, bei 24,6"
bei 40" — 11870.
-13627.
b) A. A. Noyes: —14946+49,5 f (zwischen o» ||
BeiiS»: 13750 (K0H.+ HC1), 13740 (NaOH + HO),
und 200").
3680 (NaOH-HNOs), 1377° (KOH-HNOs), 13850
Wahrscheinlichster Wert: —14700+50 «. 11
LiOH + HCl).
Werte bei 18».
c) P. Th. Möller, E. Bauer: bei 2» - 14950.
2. Aus der Änderung der Leitfähigkeit von reinem
Vasser mit der Temperatur. Nach den Messungen
J. Tbomsen Wörmann- H. Undöa A. A. Moyet { Nach der
Mittel Heydweüler ' Formel
-14700+50 t
-13760 -13760 —13830 ' —14055
—13800
IV. Dissoziationswärm
en schwacher Säuren.
Erste
stufe.
Elektrol\-t
'* '• ^--W- Sod"e
Elektrolyt
fi r
Diss.,-W.
Zitat u.
Methode
Vcetoxim . .
28^ — i —6300 , (24) HK
o-Aminobenzoe-
ipfelsäure . .
18—20
7 — 800
(35) NW
säure ...
14»
15
-3518
(2) NW
»
21
10 — 980
(12) NW
„ ...
1 5 — 45 ; 1 00 1000
— ^4225
^eisensäure .
I3>i
— 366
(34) N
■^ •*'!
+38,08«
(24) K
»
18
4—128
- 179
(16) L
p-Aminobenzoe-
»
18 — 20
7
- 350
(35) NW
säure . . .
17
100
—1^20
(2) NW
^midotetrazol
5
20 — 320
-4724
(5)L
Anissäure . .
45 233—456
+ 505
(33) L
^5 !
20 — 320 —5258
n n
»>
50 233—456
+ 688
» >»
25 i
20—320 ; —4593
»» n
» • •
55 233—456
+ 877
»> >i
35 20—320 —3865
»» 1»
„ . .
60 233—456
+ 1Ö50
9r 99
Mittel: —6mf+55i (24) |
" _. • •
65 233—456
+ 1191
>} »f
London.
902
196 b
Elektrolytische
Dissoziationswärmen
pro Gramm-Molekül (in
g- Kalorien).
Lit. s.
s. 905.
IV. Dissoziationswärmen schwacher Säuren. (Fortsetzung.)
Elektrolyt
<o
V
Diss.-W.
Zitat u,
Methode
Elektrolyt
t"
V
Diss.-W.
Zitat u.
Methode
Anissäure .
69,5"
233—456
+ 1427
(33) L
Chloressigsäure
12,5°
32
+ 999
(22) L
Arsenige Säure
18—20
—
— 6500
(35) NW
>,
18—20
7
+ 480
(35) NW
/?-i-Asparagin
28
—
—10500
(24) HK
Citrakonsäure .
12,5
64
+ 522
(22) L
Benzoesäure
0
100 — 1000
— 1319
(II) L
„
20
18
+ 70
(12) NW
>»
12,5
128 — 512
+ 335
(22) „
Cyanwasserstoff
15
—
— IIIOO
(34) N
12,7
—
— 570
(34) N
,,
18—20
3,6
— II030
(35) NW
13.5
—
— 495
„ „
„
10 — 40
— ■
— II300
20
50 — 1000
— 334
(II) L
+ 50«
(25) HK
30
50 — 1000
— 82
„ ,,
Dichloressigsäure
10,9
—
+ 1665
(34) N
32,5
64—1024
+ 106
(33) „
„
17.2
—
+ I7I3
„ „
37»5
64 — 1024
+ 475
,, ,,
„
18—20
7
+ 1030
(35) NW
40
50 — 1000
+ HO
(II) L
Essigsäure . .
18-20
7
— 600
,, „
42»5
64 — 1024
+ 583
(33) „
. ,, • •
18-20
7
— 400
„ „
47.5
64—1024
+ 821
„ „
„
10-50
10—30
— 675
50
50 — 1000
+ 267
(II) L
+31,5 1
(24) K
52,5
64 — 1024
+ 915
(33) L
»,
0—156
—
— 867
57,5
64—1024
+ 1135
„ ,,
+38,9 1
(28) K
62
64 — 1024
+ 1242
„ „
d-Fructose . .
10—40
—
— 7755
Mittel: —1210-}
-42 t (24)
+ 47«
(25)HK;(.
a- Bromzimt-
Fumarsäure .
12,5
32-256
— 970
(22) L
säure . .
32,5
128 — 1024
+ 3482
(33) L
„
19
36
— 620
(12) NV
») •
37,5
128—1024
+ 3661
„ „
Gallussäure .
17
44
- 680
(6)NV
»
42,5
128 — 1024
+ 3757
», „
„
17
44
— 730
,, „
»
47,5
128—1024
+ 3920
„ „
d- Glukose . .
10 — 40
—
— 9110
„ . .
52,5
128 — 1024
+ 4053
„ „
+ 40«
(25)HK;(
»> • •
57,5
128 — 1024
+ 4162
„ „
Hydrochinon .
0-18
—
— 5900
(11) HK
„ ...
62
128 — 1024
+ 4335
„ „
,,
II
8
— 6150
(6)NV
Mittel: +2680-}
-2St (24)
Isonitrosomethyl-
Bernsteinsäure
12,5
16
— 1697
(22) L
pyrazolon . .
28
195-390
— 4600
(24)K, H
»
16,4
—
- 565
(34) N
Isonitrosocyan-
I
8
— 4450
(27) N\
)f
18—20
—
— 1420
(35) NW
essigsäure-
»
21,5
4-20
- 1115
(3)L
methylester .
14,3
6
— 3800
„ ,•
»>
35
50 — 100
— 445
„ ,,
,,
ca. 16
—
— 3800
(27) N
Borsäure .
13,6
—
— 4140
(34) N
,,
18
8
— 3800
(27) N\
»
16,4
—
— 4040
» „
„
0 — 40
16 — 64
— 4641
>>
18,2
—
— 3860
„ „
+41,2«
(27) K
»
18—20
—
— 3480
(35) NW
Isonitrosocyan-
16,8
8
— 3700
(27) N
»
15-40
46—185
— 3260
essigsäureäthyl-
+ 12 <
(24) HK
ester . . .
18,8
8
— 3830
(27) N\
Brenzkatechin
II
8
— 7893
(6) NW
Isonitrosocyan-
12,5
12 — 16
+ 200
(27) N
Bromessigsäure
- 12,5
32
+ 790
(22) L
essigsäure (als
Buttersäure
12,5
16
+ 696
„ „
Karbonsäure).
14,5
6-8
+ 445
(27) n\
„
15,5
—
+ 277
(34) N
,,(alsIsonitrosäure)
12,5
12
— 4100
(27) N
»
. 18
4—128
— 130
(16) L
,, „ ,,
13,5
8-12
— 4000
(27) N^
»>
. 18—20
3,6
+ 120
(35) NW
Isonitrosoacetyl-
0,5
8
— 5350
(27) N
»
. 19,5
+ 387
(34) N
essigsäureäthyl-
»»
. 21,5
3,6
+ 270
(3) NW
ester . . .
I
8
— 5350
(27) N':
>»
. 21,5
4—20
+ 427
(3)L
„ ...
12,7
8
— 5040
(27) N i
>j
. 25
—
+ 144
(15) L
„ ...
13,5
6
- 4835
(27) N- '
»
• 35
50—100
+ 935
(3)L
„ ...
15
8
- 4930
(27) N ^
i- Buttersäure
13,1
—
+ 402
(34) N
„ ...
17,6
8
— 4660
(27) N :
>»
. 17,6
—
+ 535
„ „
,» ...
0 — 40
16 — 64
— 5488
ft
. 18
4-128
— 153
(16) L
+44,0 t
(27) K '
o-Chlorbenzoe-
Itakonsäure .
20
18
— 900
(12) N
säure . .
. 32,5
128—1024
+ 2496
(33) L
o-Jodbenzoesäure
32,5
512 — 1024
+ 2574
(33) L
»
• 37,5
128—1024
+ 2726
>, „
„
37,5
512 — 1024
+ 2973
„ „
»
. 42,5
128—1024
+ 2909
,, „
„
42,5
512—1024
+ 3122
„ „
>»
■ 47,5
128—1024
+ 3051
>, ,»
,,
47,5
512 — 1024
+ 3225
„ ,'
»
■ 52,5
128—1024
+ 3253
„ „
»
52,5
512 — 1024
+ 3313
», »
>»
• 57,5
128—1024
+ 3297
» „
„
57,5
512—1024
+ 3400
» ,'
»
. 62
128—1024
+ 3462
,, „
„
62
512—1024
+ 3519
„ „ ' ;
Mittel: +1360 -{
-36 t (24)
Mittel
+2090+23 (2
Lund^n.
196 c
903
Elektrolytische
Dissoziationswärmen pro Gramm-Molekül (in g-Kalorien).
Lit. s. S. 905.
IV. OissoziatioDswärmen schwacher Säuren.
(Fortsetzung.)
Elektrol>i:
^
V Diss.-W.
Zitat u.
Methode
Elektrolyt
!
Diss.-W.
Zitat u.
Methode
m-Jodbenzoe-
Orcin. . . .
IG»
4
—5954
(6) NW
säure . . .
65°
515—756
+ 1302
(33) L
m-Oxybenzoe-
>»
70
515—756
+ 1487
.. ..
säure . . .
0 iioo— 600
—1266
(II) L
„
75
515—756
+ 1624
.. ..
..
20
100 — 600
— 213
,» ..
„
79,5
515-756
+ 1833
»f »f
»1
30
IOC — 600
+ 50
»» .»
Kohlensäure
»»
40
100 — 600
+ 260
» 99
(H-HCOj) .
18 — 20
—
—2800
(35) NW
..
50
100 — 600
+ 461
n n
o- Kresol . .
II
12
—5880
(6) NW
Mittel
: -770-\-26t{2A) \\
p-Kresol . .
II
12
—5960
» »
Maleinsäure .
I2»5
32
— 846
(22) L
n
12
66
— 923
(6) NW
>i
20
36
— 760
(12) NW
„
16
63
IIG2
>f .,
Malonsäure
9
10
— 1000
n >f
p-Oxybenzoe-
„
12.5
16
— 966
(22) L
säure . . .
13.3
59
— 1242
n n
Mandelsäure .
17,5
IG
— 200
(6) NW
».
13.5
63
—1355
»» >»
Mesakonsäure {
12,5
64
— 520
(22) L
p-Oxybenz-
19
36
— ICD
(I2>NW
aldehyd . .
17,8
44
—4690
» n
m-Nitrobenzoe-
Phenol . . .
11.5
— 6G25
(34) N
säure . . .
0
100 600
—1490
(II) L
»
14,6
—5940
tf ..
1»
20
100 600 — 512
n .»
n
ca. 20
— 6100
(6) NW
>i
30
100 600 — 284
1» »»
n
ia-50
—7095
(24) HK
„
32,5
128 1024
296
(33) .
+43.5 t
j»
37,5
128 — 1024
+ 77
.. ..
Phloroglucin .
II
14
—5800
(6) NW
„
40
100 — 600
— 145
(II) ..
Phosphorsäure
18—20
3,6
+ 1030
(35) NW
«>
42,5
128 1024 + 226
(33) »
f»
21,5
4 — 20
+2100
(30) V
»»
47.5
128 1024' + 417
»» .»
>»
2h5
3.6
+ 1940
(3) NW
»
50
100 600
+ II
(11) ,.
»f
35
6 — 30
+2460
(3)L
»
52.5
128 1024
+ 583
(33) „
>»
18-156
+ 470
(28) K
»»
57.5
128—1024
+ 738
»» ..
+38.7«
»
62
128 — IO24J + 917
>» ..
m- Phthalsäure
«.5
626
— 2260
(22) L
„
22
59 1 — 820
(2) NW
0- Phthalsäure .
12,5
64
— 162
(22) L
Mittel: —1350-
f5«<(24)
Propionsäure .
12,7
15.6
— 247
— 243
(34) N
p-Nitrobenzoe-
f»
16,5
— 210
tf 99
säure . . .
17
510
+ 1500
(2) NW
18
4—128
— 305
(16) L
o-Nitrobenzoe-
>»
18,7
— 162
(34) N
säure . . .
19
53
+ 1420
(2) NW
>»
18 — 20
3,6
— 200
(35) NW
32,5
128 — 1024
+3327
(33) L
..
21.5
4—20
+ 183
(3)L
37.5
128 — 1024
+ 3684
.. ..
..
35
50 — 100
+ 557
., >.
42.5
128—1024
-^3700
» n
Protochatechu-
47.5
128 — 1024
+ 3878
n »>
säure . . .
17
44
— 950
(6) NW
52,5
128—1024
+ 3928
n n
Pyrogallol . .
II
14
—7753
,» ..
57.5
128 — 1024
+ 4067
». >.
Resorcin . .
10
4
—5974
» ..
62
128 — 1024
+4199
.. n
Saccharose . .
10—40
-1185G
(25)HK;(3)
Mittel: +2455-
i-29t{24)
+68«
Salicylsäure .
0
lOG 6OG
—2349
(II) L
Nitrohamstoff.
5
32-512
—5477
(5) L
».
13.5
— 1317
(34) N
>»
15
32—512
— 3812
>f .»
n
20
IOC — 600
— 936
(II) L
>f
25
32—512
—3640
>. ».
n
30
100 — 600
— 619
.» ».
Mittel: —6000-{
^100 i (24)
..
32,5
128 — 1024
— 639
(33) .,
m-Nitrophenol
15
42
—5600
(2) NW
»
37.5
40
128 1024
IOC — 600
__ 32
— 417
— 13
(11) .,
"
10—50
30—61
—6180
(24) K
».
42.5
128—1024
(33) ,.
o-Nitrophenol .
15
100
+47.9 <
—4700
(2) NW
..
47.5
50
128 — 1024
100 — 600
+ 61
— 225
+ 258
+ 449
>» .,
(11) „
(33) .,
.» ..
p-Nitrophenol .
>»
15
10 — 50
28
28 — 121
—5240
—5368
1 M V #
(2) NW
(24) K
n
52.5
57.5
128 — 1024
128 — 1024
Nitrourethan .
5
15
32—256
32—256
+21 *
—3665
—3724
(5) L
>» >»
n
n
n
62
10,2
12,6
128 — IG24
76
66
+ 661
— 1284
— I2G3
(6) NW
"
25
35
32—256
32—256
—2943
—2260
rt
19
63
—"37
., ..
Mittel: ~^500-
f 65 t (24)
Mittel
: —2170-
^44 1 (24)
Landen.
904
196 d
Elektrolytische Dissoziationswärmen pro Gramm-Molekül (in g-Kalorien).
Lit. s. S. 905.
IV. Dissoziationswärmen schwacher Säuren. (Fortsetzung.)
Elektrolyt
Diss.-W.
Zitat u.
Methode
Elektrolyt
Diss.-W.
Zitat u.
Methode
Salicylaldehyd
Saligenin . .
(o-Oxybenzyl-
alkohol)
Schwefelwasser-
stoff . . .
Tartronsäure .
m-Toluylsäure .
o-Toluylsäure •
18
13
32,5
37.5
42,5
47,5
52,5
57,5
62
20
30
32,5
37,5
40
42,5
47,5
50
52,5
57,5
62
44
44
■5825
-7580
(6) NW
p-Toluylsäure
13
256 — 1024
256 — 1024
256 — 1024
256 — 1024
256—1024
256 — 1024
256 — 1024
Mittel;
300 — 1000
300—1000
300 — 1000
128 — 1024
128 — 1024
300 — 1000
128 — 1024
128 — 1024
300 — 1000
128 — 1024
128 — 1024
128 — 1024
Mittel
(35) „
(12) „
(33) L
— 6060
— 440
+ 12
+ 332
+ 498
+ 655
+ 787
+ 937
+ 1123 „ „
—1130+36' 1(24)
+ 609 (11) L
+ 1156
+ 1400
+ 1567
+ 1860
+ 1660
+ 1966
+2069
+ 1937
+ 2103
+ 2334
+2479 „ „
+ 660+30 t {24)
V. Dissoziationswärmen
Zweite
(33)
,,
(II)
(33)
„
(II)
(33)
Unterphos-
phorige Säure
Valeriansäure
,,
Vanillinsäure
Vanillin . .
Violursäure .
Weinsäure Hi
H2
Weinsäure .
Zimtsäure .
32,5^
37,5
42,5
47,5
52,5
57,5
62
21,5
21,5
35
13,0
17,6
14
13,6
25
15
11,2
8-20
32,5
37,5
42,5
47,5
52,5
57,5
62
512 — 1024
512 — 1024
512 — 1024
512—1024
512 — 1024
512 — 1024
512 — 1024
Mittel
4 — 20
3,6
2—100
35
512 — 1024
512 — 1024
512 — 1024
512— 1024J
512 — 1024I
512 — 1024;
512 — 1024!
Mittel
— 64
+ 211
+ 405
+ 551
+ 683
+ 825
+ 997
— 990
+ 3745
+ 3300
+4300
+ 805
+ 911
— 1360
—4760
—3700
— 863
— 1022
—1440
— 353
(33) L
f 32 t (24
(3) L
(3) NM
(3) L
(34) N
(6) m
(I) K.
(34) N
(35) NW
(33) L
zweibasischer Säuren.
stufe.
Elektrolyt
Diss.-W.
Zitat u. 1
Methode |
(35)
NW
(12)
NW
(35)
NW
(6)
NW
(12)
NW
(12)
NW
(6)
NW
(6)
NW
(6)
NW
(12)
NW
(35)
NW
(12)
NW
(12)
NW
(12)
NW
(6)
NW
Elektrolyt
t
Diss.-W.
18-20'»
-f 860
16
—5000
13,3
—4605
13,5
—4530
II
—5230
17
— 6130
II
-6740
10
— 6140
18—156
+ 3575
+65'
18—20
+5020
18—20
— 340
13
— 2200
14
—3000
18-20
— 400
Zitat u.
Methode
Äpfelsäure .
,,
Bernsteinsäure
Brenzkatechin
Citrakonsäure
Fumarsäure .
Gallussäure .
„
Hydrochinon
Itaconsäure .
Kohlensäure
Maleinsäure .
Malonsäure .
Mesakonsäure
Orcin . . .
21
18—20
II
20
19
17
17
ii
20
18-20
20
9
19
10
— 80
— 1460
— 1820
— 12140
— 440
— 380
— 6780
— 6600
— 6590
— 800
— 42,00
— 380
— 500
— 140
— 6750
Oxalsäure . . .
m-Oxybenzoesäure
p-Oxybenzoesäure .
Phloroglucin . .
Protochatechusäure
Pyrogallol . . .
Resorcin ....
Schwefelsäure . .
Schweflige Säure
Tartronsäure .
Vanillinsäure .
Weinsäure . .
(35) NW
(6) NW
(6) NW
(6) NW
(6) NW
(6) NW
(6) NW
(6) NW
(28) K
(35) NW (28;
(35) NW
(12) NW
(6) NW
(35) NW
VI. Dissoziationswärmen schwacher Basen.
Elektrolyt
t°
V
Äthylamin . .
18—20»
o-Aminobenzoe-
saure . , .
12-37
10
Ammoniak . .
10,14
„
18
»,
18
,,
24,6
Diss.-W.
Zitat u.
Methode
Elektrolyt
<o
V
10— 5o<>
10 — 22
0-50
25-75
50 — 100
■
Diss.-W.
I Zitat u.
Methode
— 360
-II320H-52 t
— 1660
j— 1530
— 1480
— 890
(35) NW
(24) HK
(35) NW
Ammoniak
-26o8-f58,o5 t
— 835+65,0
(< — 25)
+ 430 + 36,9
(t - 50)
+ 1455+45,0
(' — 75)
(24) K.
(28) r
Lund^n.
196
905
Elektrolytische Dissoziationswärmen pro Gramm-Molekül (in g-Kalorien).
Lit. s. am Schluß der Seite.
VI. Dissoziationswännen« schwacher Basen. (Fortsetzung.)
Elektrolyt
fi
V
Diss.-W.
Zitat u.
Methode
Elektrolyt
Diss.-W.
Zitat u.
Methode
Ammoniak .
Anilin . . .
Dimethvlamin.
Glykoköll . .
Hydrazinhydrat
Kydroxylamin
Methvlamin .
75-i25"i
100-1561
125-218J
18—20
28
I8-20
40
17,8
18
18—20
iS— 20
22
22
+2550+42,8
. (t — 100)
+4190—87,5
. (t - 125)
+6530-64,0
. (' - 156)
— 6060
— 6110
— 1990
— 13000
— 4150
— 4070
— 4540
— 685
(28) K
(35) NW
(24) HK
(35) NW
(24) HK
(4) NW
(35) NW
Nicotin .
Piperidin
Pyridin .
Trimethylamin
2-4-6-Trimethyl-
Pyridin . .
o-Toluidin . .
p-Toluidin . .
Tropin . . .
16,20
3
17,8
3
22
7
15
3
22
4
10 ^50
18-20
10—50
ia-150
40
40
—5835
— 790
— 280
-8750
— 8500
—8660
+35.5 '
— ^5060
; (8) NW
! (8) NW
(6) NW
(8) NW
I (6) NW
(24) HK
1(35) NW
i
1(24) K
—7441
+77.16 1
—6900 (24) HK
— ^5300 (24) HK
10-50 '15—92—5671+80,4 i (24) HK
VII. Bildungswärmen der Ionen aus den Elementen und Atomgruppen (pro Valenz)
in Gramm-Kai.
Nach W. Ostwald, Grundriß der allgemeinen Chemie (4. Aufl.) S. 309, 1909.
Beisp. : wenn AI aus dem metallischen in den lonenzustand übergeht, werden pro Äquivalent (9,03 g AI)
- 300 Gramm- Kai. entwickelt.
§ 1. Positive Ionen.
linium AI"'
nonium HjN"
Pb"
:iium Cd'"
:um Ca"
- -fio Cu'
Qipri Cu"
1-1-40 300
+32 700
+ 200
-f- 9 200
-54 700
—15800?
— 8000
Ferro Fe"
Fern Fe""
Hydroxylamin
NHiO"
Kalium K"
Kobalt Co""
Lithium Li"
-rii 100
— 3 100
+ 37500
-f-6i 800
— 8500
+62800
Magnesium Mg"'
Mangan Mn"
Mercuro Hg"
Natrium Na'
Nickel Ni"
Rubidium Rb"
+54400
-1-25 100
— 19 800
+57300
-f 8000
-f-62 500
Silber Ag'
Stanno Sn"
Strontium Sr"
Thallo Tl-
Wasserstoff H'
Zink Zn""
—25300
+ 3300
+ 59800
+ I 700
o
+ 17500
2. Negative Ionen.
■Arsenat AsO*"'
{ Brom Br'
Bromat BrOs'
Carbonat CO3"
Chlor Cl'
Chlorat CIO,'
1 Dithionat S^W
Hydrocarbonat
HCO3'
i+ 71600
' + 28 200
'— II 200
+ .80 400
+ 39 100
:+ 23400
-f-139 100
,-1-163 000
Hydrophosphat ■ + 152 400
HPO," ,
Hydrosulfid HS' + 1200
Hydroxyl OH' 1+ 54400
H3'pochloridaO';+ 26000
Hypophosphit
HPO/
Jod J'
Jodat JO3'
+
143900
13 100
55800
Nitrat NOs'
Nitrit NOi'
Perchlorat CIO/
Perjodat JOi'
Phosphat PO4'"
Phosphit HPO3"
Selen Se"
Selenat SeO,"
Selenit SeOs"
+ 48900
1 -i- 27 000
' — 38700
— 46500
-f- 99 100
-^114 800
— 17 800
+ 72 400
+ 59800
Sulfid S"
Sulfat SO4"
Sulfid SO3"
Tellurid Te"
Tellurat TeO/'
Tellurid TeOa"
TetrathionatSjOs'
Thiosulfat S2O3"
Trinitrid N3'
— 6300
-r 107 000
+ 75500
— 17 400
+ 49200
— 38500
-r 130 400
+ 69300
— 66 100
Literatur.
R. Abegg, Ber. ehem. Ges 33, 393, 626; 1900.
P. Alexejeff u. A. Werner, Bull. Soc. chim. (3),
•-', 717: 1S89.
S. Arrbenins, ZS. ph. Ch. 4, 96; 1889; 9, 339;
1892. Meddelanden fr. Vet.-Akad. Nobelinstitut,
2. Nr. 8; 1911.
R. Bach, ZS. ph. Ch. 9, 248; 1892.
E. Baur, ZS. ph. Ch. 23, 409; 1897.
M. Bertbelot, Ann. chim. phys. (4) 29, 289, 328;
1873; (6), 7, 145, 170, 185, 200; 1886; (6), 21,
372: 1890. C. r. 100, 586; 1885; 101, 543; 1885.
A. Campetti, Atti Torino 43, 1071 ; 1908.
A. Colson, Ann. chim. phys. (6) 19, 407; 1890.
H. G. Oenham, Joum. ehem. Soc. 93, 41; 1908.
P. Dutoit u. H. Duperthnis, Joum. Chim. phys.
K, 699; 1908.
H. Eoler, ZS. ph, Ch. 21, 257; 1896; 66, 71; 1909.
12. H. Gal u. E. Weraer, Bull. Soc chim. 46, 803;
1886; 47, 158; 1887.
13. A. Hantzsch, Ber. ehem. Ges. 39, 139; 1906.
14. A. Heydweiller, Ann. Phys. (4) 28, 503; 1909.
15. J. H. van't Hoff, Vorlesungen über theör. u. ph.
Che"nie, Braunschweig, 1901.
16. H. Jahn u. E. Schröder, ZS. ph. Ch. 16, 72; 1894.
17. J. Johnston, Joum. Amer. diem. Soc 31, loio;
1909.
18. H. Jones, Amer. ehem. Joum. 35, 445; 1906;
H. Jones u. J. M. Donglas, Amer. ehem. Joum.
26, 428; 1901.
19- H. Jones u. C. A. Jacobsen, Amer. ehem. Joum.
**<>, 355; 1908.
20. H. Jones u. A. West, Amer. ehem. Joum. 34,
357; 1905.
Lnnd^n.
906
196 f
Literatur zu den elektrolytischen Dissoziationswärmen.
21. F. Koblrausch u. A. Heydweiller, ZS. ph.
Ch. 14, 327; 1894.
22. F. L. Kortright, Amer. ehem. Joum. 18; 365;
1896.
23. W. Luginia, Ann. chim. phys. (5) 17, 229 ; 1879.
24. H. Lund^n, ZS. ph. Ch. 54, 532; 1906; 70,
249; 1909. Joum. Chim. phys. 5, 145, 574;
1907; 6, 681; 1908,- 8, 331; 1910. Affini-
tätsmessungen an schwachen Säuren und
Basen, Ahrens Samml. Stuttgart 1908.
25. Th. Madsen, ZS. ph. Ch. 36, 290; 1901.
26. T. S. Moore, Journ. ehem. Soc. 91, 1382;
1907.
27. P. Th. Müller u. E. Bauer, Journ, Chim.
phys. 2, 457; 1904.
28. A. A. Noyes, Conduetivity of aqueous
Solutions. Carnegie Institution of Washington,
Publication No. 63; 1907.
29. W. Ostwald, Lehrbuch der allgemeinen
Chemie II, i; Leipzig t903- Grundriß der
allgemeinen Chemie, 4. Aufl. Leipzig 1909.
30. E. Petersen, ZS. ph. Ch. 11, 174; 1893.
31. E. Rasch u. F. W. Hinrichsen, ZS. Elch.
14, 46; 1908.
32. M. Rudolphi, ZS. ph. Ch. 17, 277; 1895.
33. R. Schauer, ZS. ph. Ch. 26, 497; 1898.
34. H. V. Steinwehr, ZS. ph. Ch. 38, 185; 1901.
35. J. Thomsen, Thermochemische Unter-
suchungen, Leipzig 1882.
36. L. Vignon, C. r. 106, 1722; 1888.
37. P. Waiden, ZS. ph. Ch. 59, 201; 1907.
38. J. Walker, ZS. ph. Ch. 4, 319; 1889. Joum.
ehem. Soc. 67, 576; 1895; 83, 484; 1903,
39. R. Wegscheider, Wien. Ber. 111, 487; 1902.
40. H. Wegeliüs, ZS. Elch. 14, 514; 1908.
41. A. Wörmann, Ann. Phys. (4) 18, 793; 1905.
Lund£n.
197
Einige der direkten Bestimmung unzugängliche Wärmetönungen,
thermodynamisch berechnet.
Die Zahlen bedeuten kg- Kai. für ein g- Atom oder g-Molekül, bei Dissoziationswärmen auf
den komplexeren Stoff bezogen.
Verdampfungswärmen.
8 Srhomb.-^Ss (Dampf); — 2o,o; 2 Srhomb.-^ Sg (Dampf): —28,8 u. —30,5 (bei konst. VoL und
ea. 1000"); Preuner u. Schupp, ZS. ph. Ch. 68, 155 u. 166; 1909.
2 Sfest-^S2 (Dampf): —28,5 (bei konst. Dmck und Zimmertemp.) ; Pollitzer, ZS. anorg. Ch.
64, 142; 1909.
Jod: — 14,96 (pro Mol.; bei 18" u. konst. Druck); Naumann, Diss. Berlin 1907.
Gr.
Cu
—70,6
Gr.
Ag
-55,8
Gr.
Hg
-13,8
Zn
—28,5
»
Cd
—28
S.
Pb
—45,5
>,
—27
S.
Sn
—73,9
Gr.
Bi
—42,7
Gr. = Greenwood, ZS. ph. Ch. 76, 489; 1911. S. = Sutherland, Phil, Mag. (5) 46, 345; 1898.
Dissoziationswärmen von Dämpfen^).
A. Elemente: CU->2Cl2: -^,1; Cl8-»2C1: —113,0 (geschätzt!); Pier, ZS. ph. Ch. 62, 394
u. 417; 1908.
Br2-H>'2 Br: — 55,3; Brill, ZS. ph. Ch. 57, 721; 1907 (weiterhin als „Br., 1. c." zitiert).
J2->2 J: — 36,86 (bei konst. Druck; ca. icoo«); Starck u. Bodenstein, ZS. Elch. 16, 966; 1910.
3S8-^4S6: —29,0; Ss-^sSa: — 64,0 (bei konst. VoL); Preuner u. Schupp, ZS. ph. Ch. 68,
147; 1909.
Zur Dissoziation eines zweiatomigen Moleküls in ein einatomiges sind (nach Überschlagsrechnung
von V. Wartenberg, ZS. anorg. Ch. 56, 332; 1908) erforderlich: bei der Schwefelgruppe
ea. 90, bei der Phosphorgruppe ca. 80 kg- Kai.
B. Verbindungen: (H20)2^2 HaO^): —2,52; H. Levy, Verh. D. phys. Ges. U, 328; 1909-
2H2S-» SaCDampf) + 2H2: —40,0 (bei konst. Vol. und einer mittl. Temp. von 1000«); Preuner
u. Schupp, ZS. ph. Ch. 68, 163; 1909.
H2S-» H2 + Sfest: —4,5 bis -5,0 (bei konst. Druck u. Zimmertemp.); Pollitzer, ZS. anorg.
Ch. 64, 140; 1909.
N204-»2 NO2: —12,45; Br., 1. e.; —12,50 (bei konst. Druck); van't Hoff, Vorles. I, S. 141,
zweite Aufl. 1901, aus spezifischen Wärmen berechnet.
PCU-^ PCI3 + CI2: —18,5; Br., 1. c.
CS2Dampf->- S2Dampf + Camorph : —12,5 (von Temp. u. Druck Unabhängig); Koref, ZS. anorg.
Ch. 66, 88; 1910.
Ameisensäure (H.C00H)2->2 H.COOH: —14,78; Br., L e.
Essigsäure (CH3 . C00H)2 ^ 2 CH» . COOK : —16,60; „
Bromamylenhydrat C5H10 . HBr-> G5H10+ HBr: — 19,4; „
Chlorwasserstoffmethyläther (CH3)20. HC1-»(CH3)20 + HCl: —8,5; Br., 1. c.
^) Ausführlichere Angaben finden sich in der 3. Auflage dieses Buches, S. 469; ferner bei
Brfll, ZS. ph. Ch. 57, 721; 1907 u. bei Pollitzer, Samml. ehem. u. chem.-teehn. Vortr. 12,
333; 1912. 2) Für flüssiges Wasser, berechnet van Laar (ZS. ph. Ch. 31, 5; 1899) für die
gleiche Reaktion (H20)2üüss.-» 2H20fiüss. = —3,86 (gültig für o — 60*).
Die Dissoziationswärme des Äthylalkohols, ([C2H5.0HJ2 -^ 2CH5.OH) in Benzol- und
Chloroform- Lösungen berechnet Timofejew aus Mischungswärmen (vergl. S. 894) zu 3,10 kg- Kai.
W. A. Roth.
198
907
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen),
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
In die Tabelle sind hauptsächlich solche Werte aufgenommen, die mit Hilfe der Verbrennungsbombe
jeuonnen sind. Die spezifischen Verbrennungs>»'ännen in Spalte 3 beziehen sich also in weitaus den meisten
■ illen auf konstantes Volumen. Ist das nicht der Fall, wie bei den meisten Gasen und auch bei einigen
üssigkeiten (Angaben mancher französischer Forscher und früliere Bestimmungen von Stohmann u. A.), so ist die
.;hl mit einem * bezeichnet. In den meisten Fällen ist die Verbrennimgswärme (Verbr.-W.) doppelt ange-
:ben, auf konstantes Volumen und auf konstanten Druck bezogen. In letzterem Fall ist die Wärme-
nung für jedes bei der Verbrennung verschwindende [kondensierte] Gasmolekül um 0,58 kg- Kai. größer als
:e Wärmetönung bei konstantem Volumen (Versuchstemperatur ca. 18°).
Die Verbrennungsprodukte sind in allen Fällen: gasförmige Kohlensäure, flüssiges Wasser, eventuell
Stickstoff. Was außerdem bei der Verbrennung von Gl-, Br-, J-, S-haltigen Körpern entsteht, hängt von der
\ :rsuchsanordnung ab; s. die Bemerkungen bei solchen Verbindungen.
Wo die Daten mit t bezeichnet sind, ist das Gewicht der Substaiu für den Auftrieb der Luft korrigiert
Fischer u. Wrede, Richards u. Jesse.) Bei Flüssigkeiten sind die Daten fast ausnahmslos auf die modernen
enauen Molekulargewichte (C=i2,oo, H = 1,008) umgerechnet. Falls die Autoren nur den abge-
beten Wert (molekulare Verbr.-W. bei konst. Druck) angeben, enthält die Umrechnung mitimter eine kleine
nsicherheit. Bei Gasen, wo die verbrannte Menge nicht direkt gewogen, sondern auf Umwegen bestimmt
urde, ist die Umrechnung meist unterlassen. Alsdann ist das abgerundete MoL-Gew. angegeben, und es
p.det sich der Vermerk (Umrechnung unsicher) oder dergl.
Bei den meisten nach 1908 ausgeführten Bestimmungen ist die primäre Einheit das Küojoule (K.J.),
e kg- Kai. bzw. die kal. die sekundäre, aus jener mit dem Faktor ^^189 abgeleitet. Denn die Bestimmung
s Wasserwertes pro Grad geht bei Fischer u. Wrede, Richards u. Jesse, Roth auf elektrische Eichungen
urück. Bei den Daten von Fischer u. Wrede sowie von Richards u. Jesse sind sowohl die K.J. als auch die
mit der Zahl 4,189 daraus berechneten Kai. angegeben; die genannten Forscher haben andere Zahlen für das j
mechanische Wärmeäquivalent benutzt.
Bei fast allen Daten (namentlich den früheren) ist der Fehler größer als i Promille (z. B. infolge von \
mangelhafter Definition des Präparates und des Wasserwertes, Mängeln des Thermometers, Unsicherheit der [
Umrechnung etc); die letzte, vielfach auch die vorletzte Stelle ist also zweifelhaft. Ein Vergleich der Verbr.-W.
verschiedener Stoffe ist, namentlich wenn es sich um ältere Daten handelt, nur sicher, wenn man Zahlen des-
selben Autors kombiniert, die mit derselben Apparatur gewonnen sind.
Die genauesten Bestiramxmgen sind diejenigen von Fischer u. Wrede (2) [namentlich von Rohrzucker
u. Benzoesäure, die zur Eichung zu dienen haben]. Ältere, von den Beobachtern später verbesserte;
oder fallengelassene Werte und Daten, die sich auf Körper von unsicherer Konstitution beziehen, sind meist
fortgelassen, ebenso Thomsens Werte für weniger flüchtige Substanzen. Wo die Resultate verschiedener Forscher
voneinander abweichen, ist die Ursache meist nicht nur Verschiedenheit der Präparate, sondern auch Verschieden-
heit und Unsicherheit in der Eichung. Von einer Umrechnung des Wasserwertes, die in manchen Fällen Erfolg
verspricht, wurde abgesehen.
Die Bildungswärmen sind nicht angegeben. Sie lassen sich aus den Verbr.-W. der Elemente, die
am Anfang der Tab. aufgeführt sind, und den Verbr.-W. der Verbindung folgendermaßen berechnen: ist Q die
molekulare Verbr.-W. der betr. Verbindung und .^(Oa) die Summe der atcMnaren Verbr.-W. der einzelnen Atome
des Moleküls, so ist .^(Oa) — 0 die Bildungswärme von i g-MoI. der Verbindung aus den Elementen. Ist
.2'(Qa)>Q, so ist die Verbindung exotherm, z. B. Äthan, ist 2(Q^)< Q, so ist sie endotherm, z- B. Acetylen.
Die Bildungswärme ist verschieden nach der Modifikation des Kohlenstoffs, aus der man die Verbindung ent-
standen denkt. Die Verbr.-W. der Kohlenstoffmodifikationen bedürfen der Nachprüfimg.
Es sei ausdrücklich auf die älteren (z. T. vollständigeren) Zusammenstellungen von Stohmana hinge-
wiesen: ZS. ph. Gh. 6, 336; 1890 und 10, 412; 1892.
Während die zuverlässigen Daten für die aus C, H und O aufgebauten Verbindungen möglichst vollständig
gesammelt sind, ist bei denjenigen Körpern, die S, N, Gl, Br, J etc enthalten, nur eine Auswahl aufgenommen.
Erkiämag der Abkorzangen.
(U. ti.)= Umrechnung auf genaues Mol.- Gew. unsicher.
* spez. Verbr.-W. bezieht sich auf konstantenJDruck.
t Gewicht der Substanz ist auf das Vakuimi reduziert,
fl. = flüssig. f. = fest
Reihenfolge der Körpergmppea.
Vorbemerkung: Verbindungen, welche N, S, Q, Br, J enthalten, sind am Schluß zusammengestellt (32— 38).
1- Elemente.
2- Aliphatische Kohlenwasserstoffe.
3. Aromatische Kohlenwasserstoffe.
4. Hydroaromatische Kohlenwasserstoffe und Poly-
methylene.
5- Einwertige, aliphatische Alkohole.
6. Mehrwertige, aliphatische Alkohole.
7. Aromatische Alkohole und Phenole u. Polymethylenej
8. Hydroaromatische und Polymethylen-Alkohole.
9. Aliphatische Äther.
IG. Aromatische Äther (Phenoläther).
II. Aliphatische Aldehyde.
W. A. Roth.
908
198 a
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945
12.
13-
14.
15-
16.
17-
18.
19-
20.
21.
22.
23-
24.
25-
26.
Aromatische Aldehyde.
Aliphatische Ketone.
Aromatische Ketone und Chinone.
Hydroaromatische- u. Polymethylen- Ketone.
Kohlehydrate.
Gesättigte,einbasische,aliphatische Säuren (CnHanOa).
Andere einbasische, aliphatische Säuren.
Gesättigte, mehrbasische, aliphatische Säuren.
Ungesättigte, mehrbasische, aliphatische Säuren.
Einbasische, aromatische Säuren.
Mehrbasische, aromatische Säuren.
Hydroaromatische und Polymethylen-Säuren.
Säureanhydride u. Laktone (Laktonsäuren s. bei
Säuren).
Methylester einbasischer Säuren.
Methylester mehrbasischer Säuren.
Abkürzungen der Autorennamen s. Tab. 199.
27. Äthylester einbasischer Säuren.
28. Äthylester mehrbasischer Säuren.
29. Ester anderer aliphatischer Alkohole.
30. Phenolester.
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang Oxime).
32. Nitrile und Carbylamine.
33. Nitro- und Nitroso-Verbindungen (auch Nitrite
und Nitrate).
34. Azo- und Hydrazo- Verbindungen.
(Fluoride).
35. Chlor- Verbindungen.
36. Bromide.
37. Jodide.
38. Schwefelverbindungen.
( Phosphorverbindungen ;.
1. Verbrennungswärme einiger Elemente.
Bem.
g-kal.
pro g
kg- Kai.
pro Atom
Autor, Zitat
Kohlenstoff.
Diamant . . ;
. „ , Bort. .
Graphit, natürl.
„ , Hochofen
Acetylenkohle .
Zuckerkohle . .
Gaskohle ...
ger. Holzkohle .
7859,0
7860,9
7796,6
7762,3
7901,2
7894
8039,8
8047,3
8080,0
8137,4
8033
94,31
94,33
93,56
93,15
94,81
94,73
96,48
96,57
96,96
97,65
96,40
C= 12,00 (Verbr. zu gasf. CO2).
Berthelot, Petit, Ann. chim. phys. (6) 18, 103; 1889.
(6) 18, 106; 1889.
[Favre, Silbermann, Ann. chim. phys. (3) 34, 426; 1852.
Berthelot, Petit, Ann. chim. phys. (6) 18, 98; 1889.
Mixter, Sill. Journ. (4) 19, 434; 1905.
Favre, Silbermann, Ann. chim. phys. (3) 34, 426; 1852.
Berthelot, Petit, Ann. chim. phys. (6) 18, 99; 1889,
Gottlieb, Journ. prakt. Ch. (2) 28, 420; 1883.
Wasserstoff. Auf H = 1,008 umgerechnet (Verbr. zu fl. H2O).
Alle Daten beziehen
sich auf konstanten Druck
und Zimmertemperatur.
Weitere Daten, auch
bei o", s. Tab. 188, S. 850.
[Rhomb. Schwefel]
AufdasAt.-Gew.S=32,o7
umgerechnet.
B. = Berthelot.
Th.= Jul. Thomsen.
s. f. Favre u. Silbermann,
1. c. 447.
34219
34'49
34492
34,77
33936
34'2i
33947
34,22
33805
34>o8
4450
142,7
4406
141,3
2462
79,0
2425
77,8
2221
71,2
2164
69,4
Favre, Sflbermann, Ann. chim. phys. (3) 34, 399; 1852.
Berthelot, Matignon, ebenda (6) 30, 553; 1893.
Thomsen, Thermoch. Unters. 1906, S. 139.
Mixter, Sill. Journ. (4) 16, 214; 1903.
Rümelin, ZS. ph. Ch. 58, 456; 1907.
Schwefel. (Aus Tab. 188).
' > Bildung von verdünnter H2SO4- Lösung.
Bildung von verdünnter H2SO3- Lösung.
> Bildung von gasförmigem SO2.
''H Bi
B. j
Th
B.
W. A. Roth.
198 b
909
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen),
Lit. s. Tab. 199, S. 945-
Brutto- ' Verbrennungs wärme
formel | j^^L ^^'^^^ p*"° **°'"
Mol.-Gew.|pr<>gi ^- ^
Verbrennungswärme
, . kg-Kal. pro MoL
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
prx> g
konst.
Vol.
konst.
Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Beob-
achter
Kohleno.xvd CO s. Tab. 18S.
2. Aliphatische Kohlenwasserstoffe (Forts.)
2. Aliphatische Kohlenwasserstoffe.
Methan
(Gas)
Äthan
(Gas)
.Äthvlen
(Gas)
Acetylen
(Gas)
C3
Propan
(Gas)
Propylen
(Gas)
Allvlena)
(Gas)
C4
i- Butan (Gas)
i-Butvlen
(Gas)
Tetramethyl
methan (Gas)
Amylen (fl.)
Trimethyl-
äthvlen
(Dampf)
(fl.)
C.
n- Hexan
(fl.)
Diisopropyl
(Dampf)
He.xylen(fl.)b)
CH4; 16
(Umrech-
nung auf
genaues
Mol.-Gew.
unsicher)
CaHg; 30
(U. u.)
CjH«; 28
(U. u.)
C2H,; 26
(U. u.)
26,02
CsHs; 44
(U. u.)
QH«; 42
(U. u.)
C3H4; 40
(U. u.)
C4H]o;58
(U. u.)
C4H8; 56
(U. u.)
C.,H,2;72
(U. u.)
QiHio; 70
(U. tu)
QHio;
70,08
C6H14;
86,11
C«Hi4; 86
(U. u.)
C«Htj;
84,10
13247*
211,93
13275
212,4
213,5
12348*
370,44
12363
370,9
372,3
II858*
332,0
11905*
—
333,35
I2I43
340,0
341,1
12308*
344,6
11925*
310,05
I2II2
314,9
315,7
II97O*
311,5
312,3
12027*
II970
II 732*
"855
II689*
II8I0
II848*
II6I8*
II765*
II49I*
"537*
11443
(Mi. ber. für
konst Dr.
— 529,2
526,7 528,4
— i 492,74
497,9 ! 499,3
467,55
472,4
473,6
687^
— 650,6
847,1
804,4
807,6
801,9
803,4
II 501 I 990,4 992,4
11603 999,1 1001,1
116x9*; — 1 999,2
I I
"413 i 959,9 961,9
Th.
B. (I).
Th.
B.Ma.(9)
F. S.
Th.
B.Ma.(i)
Mi.(i)
Th.
B. (i)
Mi. (2)
18° und
312,7)
Th.
B.Ma.(9)
Th.
B.Ma.(9)
Th.
B.Ma.(9)
Th.
Th.
Th.
F. S.
Th.
Zub.(2)»)
Diallyl
( Dampf) c)
Hexadien-2,4
(fl.)'^)
Dipropargyl
( Dampf) e)
Dimethyl-
diacetylen
(f.)0
n-Heptan(fl.)
5-Methyl-
hexadien-2,5
(fL)g)
n-Oktan (fl.)
2,5-Dime-
thylhexan
(fl.)h)
2-MethyI-
heptan(fL)h)
3,4-Dime-
thylhexan
(fl.)b)
3-Äthyl-
hexan(fl.)h)
Isodibutylen
(a)i)
C,
2,6-DimethyI-
heptadien-2,5
(fl.)»^)
Clo
Dekan (fl.)
Diamylen (fl.)
StKl.(i)
Zub.(3)*
Th.
Zub. (2)
5-Äthyliden-
nonadien-1,8
(fl.)i)
C:6H,o;82 11376* — 932,8
(U. u.) ,11004 902,3 904,3
QHio; I10778 884,7 1886,1
• ^2,08 j
CsH«; 78 ;(ii3i9*=n» hoch! 882,9
(U. U.)
78,05
C7H16;
100,13
C;Hi»;
96,10
114,14
10944
10864
11374*
110872
i"497
112,13
124,13
CioHjj;
142,18
CioHjo
140,16
C11H18
150,14
853,6
847.9
855,1
848,8
"38,9
1044,8 '1046,5
1312,3 1314,9
1303,1t
5448
K.J.t
1300,5t
5442
K.J.t
1299,2t 1301,7t
5454
47,73
K.J.t
"394t
47,68
K.J.t
11382t
47,78
K.J.t K.J.t
n4o6t 1301,9t 1304,5t
47,70 5444
K.J.t| K.J.t
11387t 1299,7t 1302,3t
47,65 5438
K.J.t K.J.t
11375t: i298,3tU300,9t
Th.
B.O.(i)
Roth,
Moo.
Th.)
B.(5)
Lug. (15)
Lug. (6)
Roth,
Moo.
Zub. (2)
Ri. Je.
11183*
i
I
10900 '1353,0
i
11416 (1623,2
11303*1 —
10740
1612,5
1254,0
11355,3
1626,4
1584,2
1615,1
JVlb.
Roth (3)1
Zub. (2)
F. S
Roth,
Moo.
«)CH3'C;CH. b) C4H9 . CH : CHj. c) CH» :CH .CHj.CH,-CH :CHj. Th.s Wert wohl zu hochl
•1) CH3-CH:CH-CH :CH.CHs. e) CH i C • GH,- CHj. C = GH. Th.s Wert wohl zu hochl OCHs-ClC
•C;c.CH3. s) GH, :CH.CHa.CH :C(CH3),. h) Umgerechnet; R. u. J. rechnen mit dem MoL-Gew. 110,11
u. dem mech. Wärmeäquivalent 4,179- ') (CH3)iCH -CH :CH .CHCCHs),. ^) wahrscheinlich (CH3),-C:CH.
CHj-CH :C(CH3)t. 1) CH2:CH-CH,.CH,-G-CH2-CH,.CH:CH,. *) Zu Zub. (2) und Zub. (3) vergL
_____^^^ CH'CHa Anm. n») S. 911.
W. A. Roth.
910
198 c
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945-
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswärme
' -kal kg-Kal.proMol.
Mol.- nrn v konst. 1 konst.
Gew. P ^ Vol. 1 Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.-
Gew.
Verbrennungswärme
, kg-Kal. pro Mol.
?roV &-Kal. konst.
pro g Vol.
Beob-
achter
2. Aliphatische Kohlenwasserstoffe (Forts.)
3. Aromatische Kohlenwasserstoffe (Forts.)
c„
m-Xylol
CgHio;
10289t
1091,4t
1092,9t
Ri. Je.
Isotributylen
Cl2 "24;
11065*
—
1861,0
Mb.
106,08
(fl.)a)
168,19
„
»,
10247
1087,0
1088,5
Roth
Cie
p-Xylol
„
10229*
1085,1
unv.
St.Ro.H.(4)
Hexadekan
C16 H34 ;
11300
2556,8
2561,7
St. Kl.
(fl.)
„
42,951
4556
—
Ri. Je.b)
(f.)
226,27
K.J.t
K.J.t
C20
10253t
1087,7t
1089,1t
,,
bei
Styrol
CgHs;
10045
1045,3
1046,4
St. Kl.
Eikosan (f.)
C2oH42;
11264
3180,2
3186,3
St. KL,
(fl.)^)
104,06
La.(5)
282,34
La. Off.
»
10050
1046,1
1047,3
A.R.E.(2)
Cx
„
»
10173
1058,6
1059,8
Lem. (i)
Festes Paraf-
11200
Roth
c«
fin (Schmp.
unv.
Mesitylen
C9H12;
10424*
—
1251,9
St.Ro.H.(4)
54-56")
(fl.) d)
120,10
n-Propyl-
„
10394
1248,3
1250,0
Gen.
3. Aromatische Kohlenwasserstoffe.
benzol (fl.)
Ce
i- „
,,
10407
1249,8
1251,6
„
a-Methyl-
C9H10;
10189
1203,1
1204,6
A.R.E.(2)
Benzol (Dampf)
QH«;
(10248*
zu hoch!
799,9
Th.)
styrol (fl.)e)
118,08
10304
1216,6
1218,1
Lem. (i)
78,05
1004 1
783,7
785,1
B. (5)
p-Methyl-
,,
10182
1202,3
1203,8
Roth
»
„
10096*
—
788,0
StRo.H.d)
styrol
unv.
» (fl.)
"
9978
778,8
779,7
St. Kl.
La. (i)
Inden (fl.) 0
CgHs;
116,06
9884
1147,1
1148,3
Roth
unv. !
»
»>
9997*
—
780,3
St.Ro.H.(i)
i>
»
41,995
—
Ri. Je.b)
Clo
K.J.t
Durol (f.)g)
C10H14;
10387
1393,0
1395,0
St.K.La.(i)
10025t
782,4t
783.3t
—
134,11
»
»
10004
780,8
781,7
Roth
Cymol (fl.)b)
„
10526
1411,6
1413,7
St. Kl. (5)
unv.
—
»
10460*
1402,8
St.Ro.H.(4]
C;
n-Propyl-
„
10476
1404,9
1406,9
Gen.
toluol(i,3)(fl.)
Toluol
C7H8;
10150*
—
934,4
St.Ro.H.(4)
i-
»
10507
1409,1
1411,1
»
92,06
a, ;ff-Dimethyl-
C10H12;
10248
1353,8
1355,5
A.R.E.(2)
(fl.)
»
10140
933,5
934,6
Roth
styrol (fl.)
132,10
10394
1373,0
1374,8
Lem. (i)
unv.
Phenyl-i-
„
10306
1361,4
1363,2
A.R.E.(2)
»
»
10189
938,0
939,2
Schmdl.
buten-2 (fl.) i)
Ca
Tetrahydro-
»
10239
1352,6
1354,3
Ler.
naphthalin
o-Xylol
CsHio;
10229*
1085,1
St.Ro.H.(4)
iü.)^)
(fl.)
106,08
43,100
K.J.t
4572
K.J.t
—
Ri. Je.b)
Dihydronaph-
thalin (fl.) i)
CiqHio;
130,08
10092
1312,8
1314,2
»
>»
»
10289t
1091,4t
1092,0t
„
Naphthalin
CioHg;
9628
1233,0
1234,2
St.Kl.La.(il
m-Xylol
»
10228*
1085,0
St.Ro.H.(4)
(f.)m)
128,06
9619*
—
1231,8
,, (I)
(fl.)
»
43,100
K.J.t
4572
K.J.t
Ri. Je.b)
a) (CH3)2CH.(
:(CH'CH(CH3)2):CH-C(CH3)2. b) Richards u. Jesse benutzen zum Umrechnen derl
K.J. auf Kai. den Faktor 4,179. <=) CßHs.CH.-CHz. ^) Sym. Trimethylbenzol. ») CgHs . C(CH3): CHg.
0 1 Ji l|. g) I, 2, 4, 5-Tetramethylbenzol. h) p-Methyl-isopropylbenzol. 0 CeHj . CH2 . CH : CH . CH,.
'') [ jl |. 1) f ¥ ]|. ™) Die Werte von Berthelot und seinen Mitarbeitern schwanken und sind
darum fortgelassen. Manche Daten von fr
anzösischen Forschern dürften etwas zu hoch sein, weil bei der!
Eichung eine zu hohe Verbr.-W. des Naphthalins eingesetzt ist, 1
W. A. Roth.
198 d
911
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol..
Gew.
Verbrennungswärme
ekaL kg-KaLproMol.
^ro e i l'onst. ' konst.
P*^" ^ Vol. Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- 1 Verbrennungswärme
^0""el 1 ^^ Ikg-KaLproMol.
MoL- ' nrn «r i konst. ! konst.
Gew. P ^ 1 Vol. Druck
Beob-
achter
3. Aromatische Koblenz
Wasserstoffe (Forts.)
3. Aromatische
Kohlenwasserstoffe (Forts.)
Naphthalin
CioHg;
40,314
—
- IWr.
C18
(Forts.)
n
128,06
„
,»
„
„
K.J.t
9624t
40,384
K.J.
9641
9643
9631
1232,4^
5172
K.J.
1234,6
1234,9
1233,3
[
1233,6-
1235,7
1236,1
1234,5
Fi."wr. (i)
Roth (i)
Ur.
Diphenyl-1,4-
äthyl-buten-3
(fl.) ^)
Reten (f.) >)
„
1,6 Diphenyl-
hexadien-1,5
CigHjo»
236,15
CigHis;
234,14
10047
9851
9922
10004
2372,6
2306,5
2323,1
2342,3
2375,5
2309,1
2325,7
2344,9
A. R. E. (2)
StKLLa,(5)
B. Rec.
Roth unv.
Cu
(f.)J)
Pentamethyl-
CiiHi«;
10485
1553,2
1555,5
SL Kl. La.
Chr>'sen(f.)k)
CisHiij
228,10
9380
2139.6
2141,3
StKLLa.(5)
benzol (f.)
148,13
<')
c„
Ci,
Triphenyl-
QuHie,'
9747
2379,4
2381,7
StKLLa.(5)
Hexamethyl-
benzol (f.)
ß, ;^Diäthyl-
162,14
CijHig;
10553
1711,0
1713,6
„ (i)
methan (f.)
Triphenyl-
244,13
CigHis;
9775
9784
2386,4
2378,9
2388,7
2381,0
Schmdl.
10398
1665,0
1667,3
A.R.E.(i)
methyl (f.)
243,12
Dort i
luch Sa
uerstofl
derivatel
styrol (fl.)
160,13
Cta
Diphenyl (f.)
CisHio
154,08
9694
1493,6
1495,1
St KI. La.
Diphenyl-
CgoHieJ
9797
2509,3
2511,6
Lern, (i)
Acenaphthen
9679
1491,3
1492,8
„ (5)
styrol (t) 1)
256,13
(f.) ^)
C,4
C,3
Triphenyl-
C24H18;
9594
2937,0
2939,6
StKLLa.(5)
Diphenyl-
CisHij;
9845
1654,9
1656,6
StKLLa-(5)
benzol (f.)
306,14
"methan (f.)
168,10
9870
1659,2
1660,9
Schmdl.
c„
Cu
Tetraphenyl-
CisH»;
9691
3102,8
3105,7
Schmdl.
Dibenzyl(f.)b)
C14H14;
10046
l829r4
1831,4
B. VL (i)
methan (f.)
320,16
»
182,11
9941
i8io,4
1812,4
StKLLa.{5)
Stilben
C14H12;
9787
1762,7
1764,5
„ (5)
(f.) <=)
180,10
9800
1765,0
1766,8
St KL (4)
1 Anthracen
»»
C14H10;
9843
9510
1772,7
1693,6
1774,4
1695,1
Oss. (i)
StKLLa.(i)
4. Hydroaromatische Kohlenwasserstoffe
(f.) ^)
178,08
9541
1699,0
1700,4
Weig.
und Polymethylene.
»,
9586
1707,0
1708,4
B. Vi. (i)
Ca
1 1
Phenanthren
»
9506
1692,8
1694,2
StKLLa.(i)
1
(f.) «)
„
9545
1699,7
1701,2
B.VL (i)
Trimethylen
C3H6;42
1 11891*
—
499,4
Th.
Tolan(f.)0
9766
1739,2
1740,7
StKLLa.(5)
(Gas)
(U. u.)
1 12038
505,6
507,0
B. Ma. (9)
»»
»,
9757
1737,5
1738,9
St Kl. (4)
c«
C,5
a, ^-Methyl-
phenylstyrol
C15H14;
194,11
9984
1938,1
1940,1
Lern, (i)
Methylcyclo-
pentan (fl.)
84,10
11237
11258
945»o
946,8
946,8
948,6
Zub. (2) m)
Zub.(3)m)
(f.) M)
C
Hj— CHj
») eil • "")
C8H5.CH2.CHj.CeH5. c) CeHs.CH.-CH.QHs. ^) C^^ii ^QH*.
^CH^
C,H4— CH
*) 11 . • f)CeH5.(
QHi— CH
:;C.C,H5. g)CH5.CH(CH,):CH.C8H6. »») CsH«. CH— CHj
CH2— CH:CH.C6H5.
*) (CHg) (C3H7 iso) QHj^— -
-CeH4. J) C8H5.CH:CH.CH2.CH2.CH:CH.C6H5. k) CH4 — CH
I:CH^ 1 II
') QH5.C(CeH5):CH(CH5).
CioHg — CH.
™) Bei den Werten von Zub. {2) ist die spez. Wärme des Wassers von 20»
nach Bartoli u. Stracci
ati eingesetzt, bei den Werten von Zub. (3) diejenige nach Regnault Die
j zweiten Werte dürften um 2
7<x> zu hoch sein.
W. A. Roth.
912
198
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen),
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol.
konst. I konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol.
konst. I konst
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
4. Hydroaromatische Kohlenwasserstoffe und
Polymethylene (Forts.)
4. Hydroaromatische Kohlenwasserstoffe und
Polymethylene (Forts.)
Cycl.ohexan=
Hexahydro-
benzol=Hexa-
methylen (fl.)
Tetrahydro-
benzol (fl.)
Dihydro-
benzol (fl.)
1,3-Dimethyl-
cyclopentan
(fl.)
Methylcyclo-
hexan(Hexa-
hydrotoluol)
(fl.)
Cycloheptan
(fl.)
Methyl- 1-
cyclohexen-i
(fl.)
Methyl- 1-
cyclohexen-2
(fl.)
Methencyclo-
hexana) (fl.)
Cyclohepten
1,1-Dimethyl-
cyclohexan
(fl.)
1,3- „
Äthencyclo-
hexan (fl.)b)
Laurolen
(fl.)c)
i- Laurolen
(fl.)d)
Cr Hl
84,10 ] II23I
III27
CeHio;
82,08
11217
10860
10875
943,3
944,5
935,8
891,3
892,6
(Mittelwert; 2 versch. Präparate.)
CeHs;
80,06
C7H14;
98,11
C7H12;
96,10
Ca Hie;
112,13
C8H14;
110,11
a)
=CHo
10585
11219
11233
11151*
II 187
10913
10971
10930
11028
11186
11144
II 062
10963
10935
10940
b)
847,4
1100,7
1102,0
1097,5
1048,7
1054,3
1051,0
1059,8
1254,3
1249,5
1240,3
1207,1
1204,0
1204,6
945,1
946,3
937,5
892,8
894,1
848,6
1102,8
1104,1
1096,0
1099,6
1050,4
1056,0
1052,8
1061,5
1256,6
1251,9
1242,7
1209,2
1206,0
1206,6
Zub (2)
(3)
Rothunv.
St.La.(6)
Roth unv.
St.La.(6)
Zub. (3)
„ (3)
Lug. (6)
Zub. (3)
„ (3)
„ (3)
Roth
unv.
Zub. (3)
(3)
„ (3)
„ (3)
Roth
unv.
Zub. (3)
„ (3)
=CaHj
c) CHs-^^
i-Methyl-3-
methencyclo
hexen- i(fl.)e)
Nononaph-
then (fl.)f)
i- „
I, 3, 3-Trime-
thylcyclo-
hexan (fl.)
1,5-Dimethyl-
3-methen-
cyclohexen-i
(fl.)&)
Cio
Dekahydro-
naphthalin
(fl.)
Menthen (fl.)
i-Äthyl-5-
dimethylcy-
clohexen-i i»)
Oktohydro-
naphthalin
(fl.)
d-Limonen
(fl.) •)
„ „Citren"
d-a-Pinen
(fl.)'')
l-o-Pinen(fL)
„Terebenten"
/?-Pinolen •)
CHa
I
C8H12;
108,10
C9H18;
126,14
C9H14;
122,11
CioHi«;
138,14
C]oHi6;
136,13
10630
10958
10966
11159
10622')
10874
11018
i(
10735
1149,1
1382,3
1383,3
1407,6
1297,1
1502,1
1522,1
1504,1
1461,4
1150,8
1384,9
1385,9
1410,2
1299,1
1504,7
1524,7
1506,7
1463,7
Terpene, CioHu; 136,13.
-CHa
f) 1, 3, 4-Trimethylhexahydrobenzol (Hexahydrocumol). g)
CH3 N^^
I
CH3
CHi
') CH3/^
d) CH
CH3-/V-CH3
II
CH,
10807
10805
10817
10915
10860
10924
10870
10946
10789
CH3
CH3 I
1471,1
1470,9
1472,6
1485,8
1478,4
1487,1
1479,7
1490,0
1468,7
1473,4
1473,2
1474,9
1488,1
1480,7
1489,4
1482,0
1492,3
1471,0
. e)
CH;
Roth (3)
Oss. (i)
„ (I)
Zub. (3)
Roth,
Peters
Ler.
St.Kl.(4)
Roth,
Moo,
Ler.
Zub. (5)
A.R.E.(2;
B.Ma.(4)
Zub. (5)
A.R.E.(2
Zub. (5)
St. KL (4
B.Ma.(4
Roth,Ö,
=CH.
/
h)
CH3
C2H5
1
CH3
CH3/\/"
i) X
\
i
CHs— C=CI-
*) Verb.-W. vielleicht um ca. 2 Promille zu niedrig.
W. A. Roth.
;
198 f
913
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit- s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Ageregat-
zustand
Brutto- i Verbrennungswärme
formel i „.v,, tg-Kal.proMoL
konst. konst.
VoL Druck
g-kal.
Mol.-Gew. pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswirme
formel ^^^^ i^g-Kai-proMoi.
Mol.-Gew. pro g
konst,
VoL
konst.
Druck
Beob-
achter
4. Hydroaromatiscbe Kohlenwasserstoffe und
Polymethylene (Forts.)
Isobutenyl-i-
c>clohexen-i
(fl.)»)
Svlvestren
■(a)b)
t,5-DimeJhyl-
3-äthencyclo-
lexen-i (fl.)c)
Camphen (f.)
„ kryst.
inakt. <*)
Terecamphen
Bomeo-
1 camphen
} Cyclen (f.)
I Hexahydro-
i naphthalin
ff!.)
Cn
imethyl-
propen-
iCyclohexen-i
(fl.)«)
j Ci4
- "'imethyl-
:'.ohexyl
:1.)0
136,13
10734 1461,2 1463,5
134."
CiiHig;
150,14
C14H2«;
194,21
10756
10689
10777
10786
10768
10794
10775
1058 1
10712
10929
1464^
1455,1
1466,5
1457,4
1467,1 1469,4
1468,3, 1470,6
1465,8! 1468,2
1469^1 1471,7
1466,8 1469,1
1419,0
1608,3
2I22,0
1421,0
1610,9
2125,8
Roth,
Ell.
A.R.E.(i)
Roth,Pet
unv.
A.R.E.(i]
B. Vi. (I)
St.KL(4)
„ (4)
Roth, Ö.
Ler.
Roth,Pet
unv.
Zub. (3)
5. Einwertige, aliphatische Alkohole (Forts.)
5. Einwertige, aliphatische Alkohole.
(Aldehyd- u. Keto-Alkohole s. bei Aldehyden, Ketonen
und Kohlehydraten).
Th.
C^
itethylalkohol
CH40;32
5695*
— "
182,2
(Dampf)
(Umr.
(fl.)
uns.)
5307*
—
169,8
CH4O;
5322
170,4
170,7
32,03
F. S.
St. Kl. La.
(4)
Äthylalkohol
(Dampf)
(fl.)
n-Propyl-
alkohol
(Dampf)
(fl.)
i-Propyl-
alkohol
(Dampf)
(fl.)
AUylalkohol
(Dampf)
(fl.)
Propargyl-
alkohol
( Dampf) g)
C,
n-Butyl-
alkohol
(fl.)
i-Butyl-
alkohol
(Dampf)
prim. (fl.)
i-But>laIkohol
(fl.)
CjH^O; 46
7403*
340,5
(Umr.
uns.)
7184*
—
330,4
C,H«0;
7068
325,5
326,1
46,05
»,
7082
326,4
326,9
,»
7095*
326,7
QHgO; 60
8311*
498,6
(Umr.
uns.)
CsHgO;
8005*
—
480,8
60,06
„
8060
484,1
484,9
CsHgO; 60
8222*
493,3
(Umr.
uns.)
CaHgO;
7971*
—
478,7
60,06
„
7965
478,4
479,2
CsHeO; 58
8013*
, —
464,8
(ü. u.)
CaHjO;
7632*
—
443,0
58,05
C3H4O; 56
7698*
- —
431,1
(U. u.)
C4H10O;
8682
643,2
644,4
74,08
C4H10O;
8899*
—
658,5
74
(U. u.)
C4H10O;
8604*
—
637,4
74,08
"
8646
640,5
641,7
Th.
F. S.
B.Ma.(6)
Atw. Sn.
Th.
Lug. (4)
Zub. (2)
Th.
Lug. (4)
Zub. (2)
Th.
Lug. (I)
Th.
Zub. (2)
Th.
Lug. (4)
Zub. (2)
CH3
/\
b)r.
*CH,
'\:h3
Bei a) bis c) ist die Verbr.-W. vielleicht um ca. 3 Promille zu niedrig. (Vgl. A.R.E. (2)).
/\ TH- C^s CH3
CH3— ^ ^-CH3
CH,<
*\:h
— CH
0 /CH -CH,x
j\ yCH — CH\ /CHj
\:h,— ch/ N:hj— ch,^
xCHj
\/
e) CHiC'CHjOH.
Physikalisch-cheinische Tabellen. 4. Aufl.
W. A. Roth. 58
914
198
s
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen),
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg- Kai. pro Mol,
konst. I konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- I Verbrennungswärme
formel | g.^ai.
Mol.- Gew. i pro g
kg-Kal. proMol.
konst. i konst.
Vol. Druck
Beob-
achter
5. Einwertige, aliphatische Alkohole (Forts.)
5. Einwertige, aliphatische Alkohole (Forts.)
tertiär. Butyl-
alkohol
(Dampf)
(f.)
(fl.)
Amylalkohol
(fl.)
Dimethyl-
äthylcarbinol
(Dampf)
i- Amylalkohol
(Dampf)
Gärungsamyl-
alkohol (fl.)
Dimethyl-
äthylcarbinol-
(fl.)
Äthylvinyl-
carbinol (fl.)
Methyldiäthyl-
carbinol (fl.)
Pinakolin-
alkohol(fl.)a)
Allyldimethyl-
carbinoUfl.)
C,
Heptylalkohol
(fl.)
Triäthyl-
carbinol (fl.)
Allylmethyl-
äthylcarbinol
(fi.)
Diallyl-
carbinol (fl.)
Caprylalkohol
(fl.)
Methyldipro-
pylcarbinol
(fl.)
Allylmethyl-
oropylcarbinol
(fl.)
Allyldiäthyl-
carbinol (fl.)
C4H10O;
74,08
C5Hi20;88
(Umrech-
nung un-
sicher)
C5H12O;
88,10
C4HioO;74 8667'<
(U. u.)
C5H10O;
86,08
C6H14O;
102,11
C6H12O;
100,10
C7H16O;
116,13
C7H14O;
114,11
C7H12O;
112,10
CgHigO;
130.14
CsHxeO;
128,13
634*0
8552*
8558
8959*
9210*
9319*
9022*
8961*
8969 I 790,2
8758* -
9162
9277
9140*
8937
9584
9385
9289
9261
9709*
9560
9468
9510
935.6
947.3
894.6
1113,0
1089,9
1060,0
1038,3
1244,1
1213,2
1218,5
641.3
633.5
635,1
788,4
810,5
820,1
794.8
789.4
791,6
753.9
937,3
949.0
914.9
896,1
1115,0
1091,9
1061,7
1039.7
1263,5
1.246,4
1215,2
1220,5
Th.
Lug. (8)
Zub. (2)
F. S.
Th.
Lug. (4)
s. auch
Zub. (2)
Lug. (4)
Zub. (2)
Lug. (I)
Zub. (4)
„ (4)
Lug. (7)
Zub. (4)
„ (2)
„ (4)
,. (4)
.. (4)
Lug. (8)
Zub. (4)
„ (4)
„ (4)
Diallylmethyl-
carbinol (fl.)
Cs
Äthyldipro-
pylcarbinol
(fl.)
Allylmethyl-
n-butyl-
carbinol (fl.)
Allylmethyl-
,tert.-butyl-
carbinol (fl.)
Allyldipropyl-
carbinol (fl.)
Diallylpropyl-
carbinol (fl.)
Cxx
Allylmethyl-
hexylcarb.lfl.)
C16
Cetylalkohol
(f.)
Ca H 140;
126,11
C9H2oO,-
144,16
C9H18O;
142,14
C10H20O;
156,16
CioHigO;
154.14
C11H22O;
170,18
C16H34O;
242,27
9452
9535*
9705
9690
9679
9935*
981 1
1192,0
1399,1
1377,8
1375,9
1532.1
9641 11486,0
9884
10348*
1682,0
1 193.7
1202,5
1401,8
1380,1
1378,2
1551.5
1534.7
1488,4
1684,9
2507,0
Zub. (4)
Lug. (7)
Zub. (4)
„(4)
„(4)
Lug. (7)
Zub. (4)
„ (4)
,. (4)
St.
6. Mehrwertige aliphatische Alkohole.
Lug. (3) '
St.La.(4
Lug. (!) i
Lug. (I)
St.La.(4
St.
St. La.
St.Kl.L:
(5)
Lug. (K
B. Ma.
(2)
St.La.0
.. (4;
C2
Äthylenglykol
(fl.)
C2H6O2;
62,05
4569*
4544
281,9
283,5
282,2
C3
Propylengly-
kol (fl.)
iso- „
Glyzerin
(fl.)
C3H8O2;
76,06
>.
C3H8O3;
92,06
7>
5673*
5740*
4266*
4312
4317*
397.0
431,5
436,6
392,7
397.3
397,4
C4
Erythrit
(f.)
C4H10O4;
122,08
4132
4131
504.5
504.3
504,8
504,6
».
4"3
4118
502,1
502,7
502,3
503,0
c.,
Pentaerythrit
(f.)
Arabit (f.)
C5H12O4;
136,10
C5H12O5;
152,10
4859
4025
661,3
612,1
661,9
612,4
a) (CH3)3C.CH(OH).CH3.
W. A. Roth.
198 h
915
V^erbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945- i|
Substanz
Brutto-
Verbrennungsw'änne
Beob-
achter
Substanz
Brutto- Verbrennungswärme
Beob-
achter
Aggregat-
formel
kg-Kal. pro Mol.
Aggregat-
formel g.^^L ^e-^^^ v^oUoi
zustand
Mol.- Gew.
P ^ Vol. . Druck
zustand
Mol.-Gew. pro s ''^«f 1°^^
6. Mehrwertige, aliphatische Alkohole (Forts.)
7. Aromatische Alkohole a. Phenole (Forts.)
Hydrotolu-
CtHsOj;
6745 836,7 (837,3
Val.
c«
chinon (f.) ^)
124,06
'inakon(f.)*)
CsHi^O,;
T tÄ TT
7608*
—
898,5
Lug. (8)
Ca
I-Mannit (f.)
X 10|1 1
QH^Oe;
3996
727,8
728,1
St. KL La.
(5)
o-Xylenol (fi.)
CgHioO; 8487*
122,08
—
1036,1
StRcH.
(3)
>i
182,11
4001
728,7
729,0
B.Vi.(2)
m- „ „
„ : 8506*
—
1038,4
„ (3)
»
3998
728,0
728,3
St.La.{4)
P- „
»
8489*
—
1036,3
„ (3)
Dulcit (f.)
»
4006
729,6
729,9
B.VL(2)
c.
„
»
3976
724,1
724,4
St.La.(4)
Pseudocumenol
C,HuO;
8761*
—
1192,4
„ (3)
C7
(f.)«)
136,10
Perseit{f.) =
C7H1607;
3943
836,3
836,6
„ (4)
Cio
Glucoheptit
2 1 2,13
3967
84M
841,7
Fogh
Thymol (fl.)f)
CioHuO;
T CO T T
9025*
—
1354,7
„ (3)
„ (f.)
150,11
„
9000*
— 1351,0
„ (3)
„ (3)
7. Aromatis
che Alkohole und
Carvacrol
(fl.)g)
M
9032*
— 1355,8
PI
lennle
Hydrothymo-
CioHuOj;
7880
1309,0; 1310,4
Val.
A J
-1 VU\/1W*
chinon (f.)^)
166,11
1
j
(Enthält der Körper au
ßer OH noch die C=0 Gruppe,
a-Naphthol(f.)
CioHgO;
8248
1188,2 1189,0
„
so ist er bei Aldehyd(
in bzw. Ketonen aufgeführt.)
144,06
j
Phenol (f.)
ß' „ >,
,»
8260
1189,9
1190,8
„
QHeO;
94,05
7787
781 1
(Mittel-
732,3
734,6
732,9
735,2
StLa.(4)
B. Lug.
Diphenyl-
carbinol (f.)
CuHisO;
184,10
8775
1615,4
i6i6,9
StKLLa-
(5)
wert)
„
„
8764
1613,4
1614,8
Schmdl-
»
„
7836
736,9
737,5
B. VL (I)
/*
Brenzkate-
CeHeO^;
6226
685,2
685,5
SLLa.(4)
Ci4
chin (f.)
110,05
Hydrophenan-
C14H10O2;
7636
x6o4,i
1605,0
Val.
Resorcin (f.)
n
6210
683,4
683,7
„ (4)
threnchinon
210,08
Hvdrochinon
„
„
6230
6229
685,6
685,5
685,9
685,8
B. Lug.
Val.
(f.)i)
.,
,»
6209
683,3
683,6
St.La.(4)
c»
PyrogalloKf.)
CßHeOa;
5026
633,6
633,6
B. Lug.
Triphenyl-
CigHieO;
8999
2341,0
2343,0
St KL La.
,»
126.05
5072
639,3
639,3
SLLa.(4)
carbinol (f.)
260,13
(5)
Phloroglucin
"
4902
617,9
617,9
SLRo.H.
„
1,
9000
2341,2
2343,2
Schmdl.
(f.)
(2)
ienzylalkohol
CtHsO;
8290*
—
895,8
„ (6)
Cn
(fL)
108,06
8277
894,4
895,2
St.KLL.<5)
^-Dioxy-
CjiHjsOz;
8252
2476,7
2478,5
Del. (3)
»
„
8249
891,4
892,3
Schmdl.
dinaphthyl-
300,13
o-Kresol (fl.)
„
8176*
883,5
StRo.H.
methan(f.)k)*)
„ (f.)
»
8146*
—
880,3
(3)
„ (3)
8. Hydroaromatische und Polymethylen-
m-Kresol(fl.)
»
8157*
—
881,4
« (3)
Alkohole. i
p-Kresol(fL)
»
8175*
—
883,4
„ (3)
Cs
„ (f.)
Orcin (f.)b)
CvH'Io»;
124,06
8152*
6651*
—
880,9
825,1
„ (3)
„ (3)
/?-Methyl-
cyclopentanol
CeHisO;
100,10
8936
894,5
896,0
Zub. (3)
Saligenin(f.)c)
6818
845,8
846,4
B. Riv.
(fl.)
Cyclohexanol
»
8958
896,7
898,2
„ (3)
(a)
!
») (CH3)sC(0H
. C(OH) (CH3)j. b) (QH3)(CH3)(i)(OH),(3,5). c) o-OxybenzylalkohoL
'^) (CßH,) (CH^p) (OH
)j(=».5). e) (QH,)(OH)(i)(CH3)3'=''4.5). 0 (C«H3)(0H)(0(CH3)(3)(i-C3H,){6).
e)(C«H3)(OH)(iHCH3y=
(i-C3H,)'5). h)(CH3)(i)(C3H7)U(C«Hj)(OH),(a.5). i)QH4— C-OH M CH,(CioH,(OH))ä.
*) Cholesterin s. b. Bei
th. u. Andr6, Ann. chim. phys. (7) 17, 433; 1899. | H
CbHi— C— OH
W. A. Roth. 58*
916
1981
1
Verbrennungswärmen
von organischen Verbindungen (und einigen Elementen)
Lit. s. Tab. 199, S. 945-
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Aggregat-
zustand
formel
Mol.-Gew.
gkal.
pro g
kg- Kai. pro Mol.
konst. i konst.
Vol. 1 Druck
Aggregat- Formel
zustand Mol.-Gew.
R-kal.
pro g
kg-Kal. proMol.
konst. konst.
Vol. Druck
8. Hydroa romatische u.
Poiymethylen-Alkohol
e( Forts.)
8. Hydroaromatische u. Polymethylen-Alkohole (Forts.
Quercit (f.)
C6Hi205;
164,10
4294
704,6
704,9
St.La.(4)
Borneol (fl.)
CiflHisO;
154,14
9504
1465,0
1467,3
St. Kl.
(4)
»
»>
4330
710,6
710,8
B. Rec.
Terpineol(f.)d)
„
9530
1469,0
1471.3
Luii. fi8
Inosit (f.)
C6HX2O6;
180,10
3680
662,7
662,7
St.La.(4)
bis
9598
bis
1479,4
bis
1481,8
»
j>
3703
666,9
666,9
B. Rec.
Terpinhydrat
C10H22O3;
7627
1450,5
1452,8
„ (18)
>»
»
3677
662,2
662,2
B.Ma.(2)
(f.)«)
190,18
C;
9. Aliphatische Äther.
1,3-Dimethyl-
C7H14O;
gioi
1038,5
1040,2
Zub. (3)
C2 1
cyclopen-
114,11
Dimethyl-
C2H60;46
7459
343,1
344,2
B.(i)
tanol-2 (fl.)
äther (Gas)
(Umr.
r,3-Dimethyl-
»
9145
1043,6
1045,4
„ (4)
»,
uns.)
7595*
—
349,4
Th.
cyclopen-
Athylen-
C.H4O;
6989
307,7
308,5
B. (6)
tanol-3 (fl.)
oxydf)
44,03
/?-Methyl-
>j
9171
1046,5
1048,2
„ (3)
(Dampf)
(U.U.) 44
7103*
—
312,6
Th.
cyclohexanol
(fl.)
C2H4O;
6870*
—
302,5
B..J
(fl.)
44,03
Cycloheptanol
»
9274
1058,3
1060,0
» (3)
C3
(fl.)
Methyläthyl-
CsHsO; 60
8431*
—
505,9
Th.
äther( Dampf)
(U. u.)
Ca
Dimethyl-
C3H8O2;
6078
462,3
462,8
B.Del.|
1,3-Dimethyl-
CgHieO;
9406
1205,2
1207,2
„ (3)
formal (fl.) s)
76,06
1
cyclohexa-
128,13
Glycolformal
CsHgOa;
5331
409,6
409,9
Del. (1
nol-2 (fl.)
(fl.)h)
74,05
- 1
1-3-Dimethyl-
»
9395
1203,7
1205,7
„ (4)
C4
JH^'
cyclohexa-
nol-3 (fl.)
Diäthyläther
C4H,oO;74
8914*
—
659,6
Th.
1,3-Dimethyl-
>i
9305
1192,3
1194,3
„ (3)
(Dampf)
(U. u.)
cyclohexa-
„
CiHioO;
8921*
—
660,9
St.Ro.F
nol-5 (fl.)
74,08
(
Methylcyclo-
"
9370
1200,6
1202,6
„ (4)
(fl.)
»
8805»
—
652,3
„ (
Del. (I
heptanol (fl.)
Dimethyl-
C4Hxo02;
6873
619,1
620,0
Cg s. Zub. (3)
acetal (fl.) >)
Methylallyl-
90,08
C4H8O; 72
8711*
627,2
Th.
Cio
äther( Dampf)
(U. u.)
Menthol (f.) a)
C10H20O;
156,16
9674*
—
1510,7
Lug. (7)
Glycolacetal
(fl.)k)
C4H8O2;
88,06
6344
558,6
559,2
Del. (2
Thujylalkohol
CioKigO;
9583
1477)1
1479,4
Roth, Ö.
Methylpro-
CiHsO; 70
8626*
—
603,8
Th.
(fl.)b)
I54»i4
pargyläther
(U. u.)
Borneol=
»
9493
1463,2
1465,5
Lug. (18)
(Dampf) 1)
Camphol(fl.)c)
»
bis
9570
bis
1475,2
bis
1477,5
Trimethylme-
thenyläther
C4H10O3;
106
5653*
~
699,2
»,
synthetisch
»
9551
1472,2
1474,5
„ (18)
(Dampf) m)
(U. u.)
CH3-
*)
-CH — CH3
A_oH
CH3
b) \
/x OH OH
/ \ 1 1
/ \ CH3-C— CH3 CH3-C— CH3
-OH ,j |CH3.C.CH3^Lqj^ d) ^1^ e) I
1
V c
;h, I /\ 1
i^rig
CH3 — C — CH3 CH3 CHa OH
CH2\ /OCt
0 1 >0 s) CH,<
ch/ \0Cf
l3 CHa-Gv /OCH3 CH2— 0\
h) 1 >CH2 i)CH3-CH< ^) 1 >CH-CH
U CH2-CK \OCH3 CHj— Q/
1) CHs — 0-C; C — CH3.
m) CH (OCH3)3- ^
1
W. A. Roth.
198 k
917
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945-
Substanz
Aggregat-
Brutto- Verbrennungswärme
formel ^ t-, kg-KaL pro Mol.
g-Kai. ^„„„^ v„„=.
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
Brutto-
forniel
Verbrennungswärme
. , kg-Ka1. pro Mol.
C'kaL i , ,
Beob-
achter
zustand
Mol.- Gew. pro g
Vol. Druck
zustand
Mol.-Gew.
pro g
Vol. Druck
9, Aliphatische Äther (Forts.)
10. Aromatische Äther (Phenoläther).
C,
(Enthält der Körper außer der Gruppe R-O-R' noch
Diäthylformal
CöH.sO,;
7429
773,4
774,5
DeL (I)
C=0, so ist er bei den Aldehyden oder Ketonen
(fl.)^)
104,10
aufgeführt)
r f III
c,
^7
Anisol (fl.)g)
QHgO;
8345*
901,8
St Ro. H
Diäthvlacetal
C6H,40,;
7802
921,5
923,0
Riv. (I)
(4)
'fl.)b)
118,11
»
7872
7785*
929,8
931,2
919,5
Del. (I)
Lug. (10)
„
108,06
8376
905,1
906,0
StLa.(5)
;;yläther
CsH.oO,-98
9297*
—
911,1
Th.
Ca
^ Dampf)
(U. u.)
Enthritdifor-
C8H10O4;
5098
744,7
745,0
Del. (2)
Phenetol
QH^O;
8666*
1057,9
St Ro. H.
i (f.) c)
146,08
(fl.)h)
t22,o8
(4)
m- Kresyl-
„
8666*
—
1058,0
„ (4)
methyläther
C7
(fl.)
Dipropyl-
C7H16O2;
8205
1084,1
1085,9
„ (I)
Hydro chinon-
CgHioOa;
7356*
—
1015,7
„ (4)
formal (fl.)
132,13
dimethyläther
138,08
a-Methyl-
C7H14O6;
18,175
3527,9
3529,2
Wr.
(f.)
glucosid (f.)
194,11
K. J.t
K. J.t
K. J.t
Resorcindime-
„
7413*
1023,6
„ (4)
^r>-thrit-
diacetal(f.)d)
4339t
842,2t
842,5t
„
thyläther (fl.)
G8H14O4;
174,11
6023
1048,7
1049,5
Del. (2)
Phenylpropyl-
äther (fl.)
QHuO;
136,10
8922*
—
1214,3
„ (4)
p-Kresyläthyl-
n
8920*
—
1214,0
„(4)
c.
äther (fl.)
Diisobutyl-
formal (fl.)
C9H20O2;
160,16
8697
1393,0
1395,3
„ (I)
m-Xylenyl-
methyläther
(fl.)
„
8924*
~
1214,6
„ (4)
Mannittri-
C9H14O6;
4969
1083,8
1084,1
„ (2)
formal (f.) e)
218,11
ClO
C«
p-Xylenyl-
C10H14O;
9126*
—
1369,9
„ (4)
«'lO
ithyläther(fl.)
150,11
Diamvläther
C10H22O;
10188*
—
161 ivt
F. S.
Methyl-
C10H12O;
901 1
1334.5
1335,9
StLa.(5)
(tl)
158,17
chavicol(fl.)i)
148,10
Anethol (f.)k)
„
8937
1323,7
1325,1
„ (5)
c
a-Äthoxy-
8871
1313,8
1316,3
Roth
»'ii
styrol (fl.) 1)
unv.
uubodinyl-
C11H24O1;
9065
1705,8
1708,7
Del. (I)
Eugenol(fl.)n»)
C10H12O2;
7840
1286,6
1287,8
StLa.(5)
formal (fl.)
188,19
164,10
Isoeugenol
„
7786
1277,7
1278,8
„ (5)
Ci.
mn)
I
Mannittri-
C12H20O8;
5911
1537,9
1539,0
„ (2)
Betelphenol
(fl.)°)
tt
7839 !i286^
1287,6
„ (5)
acetal(f.)f)
260,16
i
CH, GH, II
/\ y\
0000
/OQH5 /OCH5 1 1 1 i
^) CH2< b) CH3-CH< c) H2C— C— C — CH,. «•) QHeOiCCjH*)«. «) CeHgOßCCHj),.
NX2H5 NXjHä H H
M) C6H806(C2H4)3. g)C6H5.0CH3. h) QH5 . OC2H5. i) (CHsO)^*^ — CsHi - (CHjCH : CHj)'^^.
i^ (CHaO)^*^ — QHi — (CH:CH.CH3)<'^- 1) QHs — C = CHj m) (CH30)'3>{OH)<*^ (CeHs) (CHj. CHrCHj)^'^-
OC2H5.
j «) CH30)(3^0H)''^MC6H3){CH:CH.CH3)^'l 0) (CH30)^'^>(OH)^3^(C6H3) (CHj. CH: CH2)''-
W. A
. Roth.
918
1981
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen);
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
1
Aggregat-
formel
g-kal.
kg-Kal. proMol.
Aggregat-
formel
g-kal.
kg-Kal. pro Mol.
konst. konst
Vol. Druck
Beob-
achter
zustand
Mol.- Gew.
pro g
Konst. Konst.
Vol. Druck
zustand
Mol.- Gew.
pro g
10. Aromatische ki
her (Phenoläther) (Forts.)
11. Aliphatische Aldehyde (
Forts.)
Safrol(fl.)a)
C10HX0O2;
162,08
7678
1244,4
1245,3
St.La.(5)
Acetaldehyd
(fi.)
C,H40;
44,03
6338
279,1
279,3
B.Del.(i)
Isosafrol(fl.)b)
>»
7615
1234,2
1235,1
„ (5)
Glyoxalk)
C2H,02;
2972*
—
172,5
Forc.
Cu
(f.)
58,02
Thymylme-
CuHisiO;
9296*
—
1525,8
St. R. H;
C3
thyläther (fl.)
164,13
(4)
Propionalde-
C3H60;58
7599*
—
440,7
Th.
Methyl-
CUH14O2;
8189
1458,5
1460,0
St.La.(5)
hyd (Dampf)
(U. u.)
eugenol(fl.)c)
178,11
(fl.)
C3H6O;
7479
434,2
434,7
B.Deld)
Methyliso-
»>
8126
1447,4
1448,8
„ (5)
58,05
eugenol(fl.)d)
c.
C12
Thymyläthyl-
äther (fl.)
Äthyliso-
eugenol (f.) «)
Asaron (f.) f)
C12H18O;
178,14
C12H16O2;
192,13
C12H16O3;
9439*
8339
7574
1602,2
1576,3
1681,5
1603,9
1577,7
StRo.H.
(4)
St.La.(5)
„ (5)
^^4
Isobutylalde-
hyd (Dampf)
^»-Oxybutyl-
aldehyd
(Aldol) (fl.) 1)
Crotonalde-
C4H8O; 72
(U. u.)
C4H8O2;
88,06
C4H6O;
8332*
6214*
7747*
—
599,9
547,2
542,7
Th.
Lug.(ii)^
„ (10)'
Apiol(f.)g)
C12H14O4;
222,11
6751
1499,5
1500,3
„ (5)
hyd (fl.)ni)
70,05
Isoapiol (f.)^)
»
6703
1488,9
1489,7
„ (5)
Valeraldehyd
C5H10O;
8630*
—
742,8
„ (7) i
C21
(fl.)
86,08
J
/5-Naphthol-
C2lHl602,*
8336
2501,8
2503,5
Del. (3)
Furo! (fl.)n)
C5H402,-
5832
560,1
560,1
Berth. j
formal(f.)i)
300,13
96,03
RivJ
Diparameth-
oxystilben (f. )
C15H16O2;
240,14
8401
2017,4
2019,2
Lem. (i)
Paraldehyd
(fl.)")
CsHjsOs;
132,10
6160*
—
813,8
Lug. (11)
11. Aliphatische Aldehyde.
C7
ÖnanthoKfl.)
[Ci]
(Vergl. au
ch Kohl
ehydrate.)
CvHuO;
9321*
—
1063,6
„ (4)
Kondensa-
(CH20)n
4096
„Metaform-
Del. (4)
114,11
tionsprodukte
aldehyd" (f.)
ClO
des Fotm-
aldehyds
(CHaOs-
H2O
3747
„Paraform-
aldehyd"(f.)
„ (4)
Citral (fl.)P)
CioHieO;
152,13
9444
1436,7
1438,7
Ro.Mur.
unf.
C2
Furoin (f.) q)
C10H8O4;
23,941
4598,1
4598,1
Wr.
Acetaldehyd
CsH^O; 44
6242
274,6
275,5
B. 0. (2)
192,06
K. J.t
5715t
K.J.t
K.J.t
(Dampf)
(Umr.
6407*
281,9
Th.
„
,»
ro97,7t
1097,7t
„ ^,
uns.)
Das verwandl
e Benzoin s. S. 920. j.' j
0'3\
,0(3) ■ 1
a)CH2<^ (41/>(^"3)(CH2.CH:CH2)('I b) CH2<^ ^^^^(CsHg) (CH: CH. CHs)^'^ <=) (CH30)2^*'3) (c^h,).
(CH2.CH :CH2)'^'. d) (CH30)/+'3^(C6H3)(CH:CH.CH3)^^l e) (CHaO)^'^^ (C2H50)f3)(C6 H3)(CH: CH.CH3)(=t).
0 (CH30)3^='''^'%6H2)(CH:CH.CH3)'>. S) (CH30)2"''5'(CH202)'3'4^(C6H) (CH2. CH: CHa)"^
0 0
h) (CH30)2^='5'(CH202)^3''^^(C6H)(CH:CH.CH3)^'^- i) CH2 (OCioH:)2. q k)
II II ' 1
CH — C— H 1
C<c
.0 jO CH=c/ ^H
') CH3«CH(OH)-CH2'C^ m) CHa'CHrCH.C^ ' ") ^0 0) Kondensationsproduljt
" . " CH = CH
des Acetaldehydes; die spez. Verbr.-W. des festen „Metaldehydes" ist 6098 (Lug., C. r. 108, 620; 1889).
CHav ^0
P) >C — CH2 — CH2 — CH2 — C = CH — C<. q) (C4H30)-CH.CO.(C4H30). Gehörte besser zu 13.
Vj 112 ] 11 l
CH» OH
W. A. Roth.
f
198 m
919
—
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Aggregat-
formel
e-kal ke-Kal.proMol.
nr„ p. konst. konst.
^^° ^ Vol. Druck
Aggregat-
formel
. , kg Kai. pro MoL
er- Kai. t ,
pro e konst. 1 konst.
^^° ^ \ Vol. Druck
zustand
Mol.- Gew.
zustand
Mol.- Gew.
12. Aromatische Aldehyde.
13
Pinakolin(f.)d'^
. Aliphatische Ketone (Forts.)
C7
Benzaldehyd
QHeO;
7941*
_
842,1
St. Ro.
QH.oO;
8976
898,5
900,0
Zub. (2)
(fl.)
106,05
H. (6)
Methylbutyl-
100,10
keton (fl.)
„
9010
901,9
903,4
„ (2)
c.
Äthylallyl-
CeHioO;
8737
856,9
858,1
Roth (3)
keton (fl.)
98,08
Salicylalde-
GHßOa;
6527
796,7
797,0
Del. Riv.
Allylaceton
CßHioO;
8733
856,5
857,7
Roth (3)
hyd (fl.)
122,05
(fl.)
98,08
„
>?
6617
807,6
807,9
Berth.
Riv.
•Mesityloxyd
(fl.)')
„
8634*
—
846,8
Lug.(io)
p-Oxybenz-
>>
6501
793r4
793,7
Del. Riv.
aldehyd (f.)
Cr
Cs
Dipropyl-
CtHuO;
9245*
—
1054,9
„ (9)
Vanillin (f.) a)
QHsOs;
T 0 C\(\
6016
914,7
915,0
St.La.(3)
keton (fl.)
Diisopropyl-
114,11
„
9275
9172*
1058.3
1060,1
1046,7
Zub. (2)
Lug. (9)
Piperonal
CsHeOa;
5804
870,9
870,9
„ (3)
keton (fl.)
(f.)i^)
150,05
c»
C^
*'8
Methylhexyl-
CsHieO;
9467*
—
1213,0
„ (9)
Zimtaldehyd
C^HsO;
8424
"12,5
1113,4
„ (3)
keton (fl.)
128,13
9476
1214,1
1216,2
Zub. (2)
(«.)<=)
132,06
C9
Diallvlaceton
Parasalicyl-
C14H10O3;
7034
1590,3
1590,9
Riv. (i)
CsHuO;
9272
1280,6
1282,3
Roth,
aldehyd (f.)
226,08
(fl.)
138,11
Moo.
13. Aliphatische Ketone.
Cxo
(Vergl. auch Kohlehydrate.)
V^Ionon(fl.)f)
C13H20O;
192,16
9631
1850,7
1853,3
Roth (3)
C3
Furoms.S.918
Aceton
(Dampf)
C3HeO; 58
(U. u.)
7539*
—
437,3
Th.
14. Aromatische Ketone und Chinone.
(fl.)
CaH.O;
7351
426,7
427.3
B.DeLd)
Cs
,
58,05
C4
Chinon (f.) s)
C6H4O2;
6061
654,8
654,8
B. Lug.
Methyläthyl-
C4H8O;
8115
586,8
587,6
Zub. (2)
108,03
keton (fl.)
72,06
„
„
6102
659,2
659,2
B. Reo.
Diacetyl (fl.)
C4H6O2;
86,05
5849
503,7
504,0
Lan. (i)
C7
Toluchinon
»
6097
658,6
658,6
Val.
Co
C7H6O2;
6598
805,3
805,6
„
Diäthylketon
CbH.oO;
8569*
—
737,6
Lug. (9)
(f.)
122,05
1 (fl.)
86,08
8610
741,2
742,3
Zub. (2)
Ca
Methylpropyl-
C5H,oO;86
8770*
754,2
Th.
keton (Dampf)
(U. u.)
Acetophenon
CsHgO;
8362*
—
1003,9
St.Ro.H.
„ (fl.)
86,08
8599
740,2
741,3
Zub. (2)
(fl.)
120,06
(7)
-isopr.- „
„
8591
739,5
740,6
„ (2)
(f.)
„
8345*
—
1001,9
„ (7)
Acetylaceton
C5H8O2;
6158
616,2
616,7
Quin. (I)
„ „
„
8230
988,1
989,0
St.Kl.(4)
(fl.)d)
100,06
/OH (4)
/CHO (I) i? 1
») CHs^CHs (3) b) CeHs^^PH (3) <=) Q,H5 • C : C. CH <«)CHs-C0-CHj.C0.CH3. d')(CH3)3C.CO.CHs.
\CHO (I) \0^^"*(4) H H
«=) (CH3)2C:CH.CO-CH3. f) (CH3)iC :CH • (CH2)2.C(CH3) : CH -CH : CH-C- CHs. g) 0=/^=0.
6
W. A. Roth.
920
198 n
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen)
Lit. s. Tab. 199. S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswärme
formel | „.t=i [kg-Kal.proMol
konst. I konst.
g-kal.
Mol.- Gew.: pro g
j Vol. j Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol.
konst. konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
14. Aromatische Ketone und Chiaone (Forts.)
Cio
7765
Thymochinon
Benzalaceton
(f.)^')
a-Naphtho-
chinon(f.)b)
ß- „ b')
Benzophenon
Ch
Benzoin{f.)<^)
*)
Benzil (f.)«)
»
Anthrachinon
(f.)0
Phenanthren-
chinon (i.)S)
Monooxy-
anthrachinon
(f.)h)
Dioxyanthra-
chinon (f.)
(= Alizarin)
Trioxy anthra-
chinon (f.)
(= Purpurin)
Hexaoxy-
anthrach. (f.)
( Ruf igallus-
säure)
Dibenzal-
aceton (f.) i)
C10H12O2;
164,10
CioHioO;
146,08
C10H6O2;
158,05
CisHioO;
182,08
C14H12O2;
212,10
C14H10O2;
210,08
C14H8O2;
208,06
CuHgOa;
224,06
C14H8O4;
240,06
C^HsOs;
256,06
304,06
8609
6984
7026
8558*
8555
7883
7737
7768
7442
7440
6631
6053
5492
4124
1274,2 1275,4
1257,6
1103,8
1110,4
1557,6
1672,0
1625,3
1631,9
1548,4
1547,9
1485,7
1453,1
1406,4
1253,8
C17H14O; 8920 12088,3
234,11 I I
1258,7
1104,1
1110,7
1558,1
1558,8
1673,1
1626,2
1632,7
1549,0
1578,5
1486,0
1453,1
1406,1
1252,7
2090,0
Val.
St.Kl.(4)
Val.
St. Ro.H.
(7)
St.Kl.(4)
St. Kl. La
(5)
„ (5)
Lan. (i)
Val.
Retenchinon
C18H16O2;
264,13
8168 2157,4
2159,2
Val.
a) (CHg)'!) {C^n.Ys) . (C6H2)02'=,5). a')
15. Hydroaromatische und Polymethylen-
Ketone.
Zub. (3) i
„ (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
i
„ (3)
O O
II II
x — c
I
1
H
C5
Acetyltrime-
GsHsO;
8293
697,1
698,0
thylen (fl.) •)
/?-Methyl-
84,06
CßHioO;
8567
840,2
841,4
cyclopenta-
98,08
non (fl.)
c,
/9-Methyl-
C7H12O;
8946
1002,9
1004,3
cyclohexanon
112,10
(fl.)
Cyclohepta-
„
8961
1004,5
1006,0
non (fl.)
Cs
1,3-Dimethyl-
CgHuO;
9030
1138,8
1140,5
cyclohexa-
126,11
non-2 (fl.)
1,3-Dimethyl-
C8H12O;
8954
iiii,3
1112,7
cyclohexen-
124,10
6ron-5 (fl.)
C9
I, 4-Methyl-
CgHieO;
9120
1278,0
1280,0
acetylcyclo-
140,13
hexan (fl.)
I, I, 5 Tri-
C9H14O;
9112
1258,5
1260,2
methylcyclo-
138,11
hexen-5-on-3
(fl.)
Dort
weiteres
Materii
ill
St.Kl.(4)
— C:CH.C — CHa
I II
H O
c) CgHg'CO'CeHs. *) Furoin s. S. 918 unten.
d) GeHg . CO • CH(OH) • CeHg. ^) CßHs • CO • CO • CeHg.
) CßH,
/CO
^) C6H4<
CCK^
CeHs'OH; entsprechend die folgenden Substanzen.
s) CgHi — CO.
I I
C6H4 — CO
i) CßHs • CH : CH • CO • CH : CH . CeHj.
CH3 C6H4 — C
\| 1 . /CH2
''){CH3)2— CH— CsHg — CO. 1) H2CC I
Xr.H — CO —
CO — CH3
W. A. Roth.
198 o
921
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- ! Verbrennungswärme
formel ^.^^1.
Mol.- Gew. pro e
kg-Kal. pro Mol.
konst. . konst.
Vol. Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswärme
formel g kaL kg-Kal.proMoL
M0l.-Gew. pro g konst. konst^
Beob-
achter
15. Hydroaromatische u. Polymethylenketone (Forts.)
St. Br.
Roth (3)
St. Br.
Roth (3)
Roth.Mur.
Roth (3)
Roth, Ö.
St. Br.
Lug.(i8)
Berth.(4)
u.
Schüler
St.Kl.(4)
Fries (i)
Roth
St. Ro. H
(3)
Roth
unv.
ClO
Caron (fl.)»)
CioHisO;
152,13
9393
1429,0
1431,0
Dihydro-
carvon(fl.)b)
»
9353
1422,9
1424,9
„
,»
9296
1414,2
1416,2
Curvenon
(fl.)=)
»
9309
1416,2
1418,2
Pulegon (fl.) d)
Isopulegon
(a)e)
Thujon(fl.)0
Dihydroeu-
carvon (fl.)g)
9251
9279
9307
9399
9380
1407,4
1411,6
1415.9
1429,9
1427,0
1409,4
1413,6
1417,9
1431,9
1429,0
k ampher
.)h)
,'
9225
bis
1403.4
bis
1405,4
bis
"
>»
9303
9288
bis
1415.2
1413.0
1417,3
1415,0
9310
1416,4
1418,4
,>
„
9292
14130
1415,6
„
»
9273
1410,7
1412,7
Carvon(fl.)i)
C10H14O;
150,11
9273
9165*
1410,7
1412,7
1375,8
F';:arvon
>»
9136
I37M
1373,1
Cl3
f:-Jonon
CisHaoO;
192,16
9551
1835,0
1837,6
Jonon
:i.)ni)
>j
9573
1839,5
1842,1
16. Kohlehydrate, a) Monosaccharide.
Roth,
Mur.
iraphitoxyde bei Berthelot u. Petit, Ann. chim.
phys. (6) 20, 13; 1890.
Arabinose (f.)
XylJe (f.)
„
Rhamnose
wasserfrei (f.)
Rhamnose
kryst.
Fucose (f.)
d-Glucose(f.)
(= Dextrose)
l-Fructose(f.)
Sorbinose (f.)
Galactose(f.)
„
Glucohep-
tose (f.)
CsHioOs,-
150,08
3714
,»
3722
„
3740
3746
C6H12O5;
164,10
QHigOs.
H2O;
182,11
4379
3909
CeHiaOs;
164,10
180,10
4341
3741
„
3762
„
3743 ;
„
3755
CeHiaO«;
180,10
3715
3777 i
3722 1
1
C7H14O,;
1
3733 !
210,11
557»4. 557,4
558,6! 558,6
561,3 i 561,3
562,2 562,2
718,6
7".9
712,3
673,7
718,9
712,2
712,6
673,7
677,5
677,5
674,0 I 674,0
676,3 j 676,3
669,0 \ 669,0
680,3 i 680,3
670,2 i 670,2
784,3 784,3
b) Disaccharide.")
Rohrzucker(f.)
(= Saccharose)
C12H 22^11;
3962
1
1355,6 ji355,6
342,18
3955
1353,4 1353,4
„
3959
1354,6 1354,6
„
3959
1354,8 1354,8
„
16,545
56,614 56,614
K.J.t
K.J. t K.J. t
„
3949,6t
I35i,5ti35i,5t
B.Ma.(2)
StLa.{4)
B.Ma.(2)
StLa.(4)
„ (4)
„ (4)
„ (4)
St.Kl.La.
(5)
B. Rec.
St.La.(4)
„ (4)
„ (4)
B.Vi. {2)
St. La. (4)
Fogh
B.Vi. (2)
St.La.(4)
Tow.
Atw. Sn.
Fi.Wr.{2)
O
/CH3 ^-\ /CH
CH,
CH,
1»)
C H j — C— C Hs
I
CH2 C
C = 0
CH,
Ö CHa/"^-
O
/CH3
H
C = CH
C — C — C
" H
/CH3
CH,
') Einige weitere Daten s. bei St. La. (4).
CH3 CH3
1 ^^ ?
^ /^|— C = C— C— CH3
H H
CH3 CH3
\y o
' < — C=C— C-CH3
H H
l^/-CH,
W. A. Roth.
922
198
p
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 245.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel I g.kal.
Mol.- Gew. pro K
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol.
konst. j konst.
Vol. Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
1.« v«i .,-« ■\lr^^
g-kal.
pro g
kg Kai. pro Mol.
konst. I konst.
Vol. I Druck
Rohrzucker
(= Saccharose)
»
Milchzucker,
wasserfrei (f.)
Milchzucker,
(kryst)
Maltose, was-
serfrei (f.)
Maltose
(kryst.)
Trehalose,
wasserfrei (f.)
Trehalose
(kryst.)
16. Kohlehydrate (Forts.).
Eichwert: 16,555 K.J. pro g (in
Luft gewogen); 3952,0 g-kal. ')
Ci2H220n; 16,548 56,624 K. J. f
342,18 j K.J. t
3950,3t
3952
C12H 220x1
• H2O;
360,19
„
C12H22OU;
342,18
C12H22O11
•H2O;
360,19
Ci2H220ii;
342,18
C12H22O11;
•2 H2O;
378,21
I35i,7ti35i,7t „
1352.1 1352,1 St.La.(4)
3739
3737
3777
3949
3722
3947
3550
Wr.
1346,7
1346,0
1360,5
1351.4
1340,5
1350,6
1342,8
1346,7
1346,0
1360,5
1351,4
1340,5
1350,6
1342,8
c) Trisacchari de.
Raffinose (f.)
wasserfrei
Raffinose
(kryst.)
C18H32O16;
504,26
C18H32O16
• 5 HaO;
4021
4020
3400
2027,5
2027,0
2020,9
2027,5
2027,0
2020,9
Melezitose (f.)
594,34
C18 H34O7 ;
522 ; 27
3914
2044,0
2044,0
Stärke
,,
Inulin
»
Dextrin
Glykogen
Cellulose
d) Polysaccharide.
4183
4228
4134
4187
4112
4180
4191
4185
4155
4200
St. Kl. La.
(5)
St.La.(4)
B.Vi. (2)
St.La.(4>
V (4)
(4)
(4)
St.La.(4)
B.Ma.(2)
St.La.(4)
„ (4)
St.La.(4)
B.Vi. (2)
St.La.(4)
B.Vi. (2)
St.La.(4)
B.Vi. (2)
St. Schm.
(I)
St.La.(4)
Gottl.
B.Vi. (2)
17. Gesättigte, einbasische, aliphatische
Säuren (CnHanOa).
Ci
Ameisensäure
CHjOaMö
1509*
—
69,4
(Dampf)
(U. u.)
1348
62,0
61,7
(fl.)
46,02
1366
62,9
62,6
(Lösung 0°)
,»
1364*
—
62,8
Th.
B. (4)
B.Ma.(6)
Jahn")
17. Gesättigte, einbasische, aliphatische Säuren
CnH2n02 (Forts.).
c,
Essigsäure
C2 H4O2; 60
3756*
—
225,4
(Dampf)
(U. u.)
(fl.)
60,03
3491
209,6
209,6
Ca
Propionsäure
C3H6O2;
4958*
—
367,1
(fl.)
74,05
„
„
4961
367,4
367,6
C4
n- Buttersäure
C4H8O2;
5953
524,2
524,7
(fl.)
88,06
„
„
5953
524,2
524,8
Isobutter-
„
5884*
—
518,1
säure (fl.)
Co
n-Valerian-
C5H10O2;
6675
681,4
682,3
säure (fl.)
102,08
Ce
Capronsäure
CeHi^Oi;
7157*
—
830,9
(fl.)
116,10
.
,,
,,
30,235
3510,3
3515,1
K. J.
K. J.
K. J.
,,
»
7218
838,0
839,2
Isobutylessig-
,,
7210
837,0
838,2
säure (fl.)
Diäthylessig-
„
7210
837,1
838,2
säure (fl.)
C;
Äthylpropyl-
C7H14O2;
7640
994,0
995,5
essigsäure(fl.)
130,11
Cs
Caprylsäure
C8H16O2;
7908*
—
1139,7
(fl.)
144,13
Dipropylessig-
„
7987
1151.1
1152,8
säure (fl.)
c,
Heptyl essig-
C9H]802;
8148*
—
1288,5
saure (fl.)
158,14
„
„
8275
1308,7
1310,7
Co
n-Caprinsäure
C10H20O2;
8465
1457,3
1459,6
(f.)
172,16
^) Fischer u. Wrede reduzieren in ihrer zweiten Arbeit das Gewicht der Substanz auf das Vakuum
sie rechnen mit einem anderen Wert für das mech. Wärmeäquivalent. Bei der Angabe des Eichwertes ist di
Reduktion fortgelassen und mit 4,189 auf g-kal. umgerechnet. ^) Elektrische Oxydation im Eiskalorimetei
Mittel von Versuchen mit Na-Formiat- und Ameisensäure- Lösung.
"~ " W. A. Roth.
198 q
923
iVerbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).^
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
.^regat-
li stand
Brutto- Verbrennungswärme
formal
g kal.
Mol.- Gew. pro g
kg-Kal. pro Mol.
kODSt. koDst.
VoL Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswärme
formel i ^^i kg-KaL pro MoL
Mol.-Gew. pro g \"-t. ko^s.
Beob-
achter
17. Gesättigte, einbasische, aliphatische Säuren
CnH.nO. (Forts.).
Ca
cvisäure CnHjjOs;! 8674 1614,9 1617,5 StKLLa.
186,18 i Off
18. Andere einbasische, aliphatische Säuren ( Forts.)
C,2
rinsäure
i.)
stinsäure
-:f.)
c,.
litinsäure
it.)
V18
-rinsäure
f.)
xerzen-
insäure"
hinsäure
i-i
C22
Behensäure
(f.)
CisHmO,;! 8799*
200,19 j
I 8844
I
CuHsgOg,-! 9043*
228,22 j
9134
1761,4
1770,6 11773,5
i
— |2o63,7
2084,4 ^2087,9
— 2374.2
Ci«Hsj|Oj; 9265*
256,26 i
» ! 9353 2396,8 2400,8
CisH^Oa; 9532 '2709,9 2714,5
284,29
I 9374
C20H40O2; 9720
312,32
C22H44O2;
340,35
3023.7
9801
3028,9
3335,9 ! 3341 17
Lug.(i3)
StLa.(i)
Lug.(i3)
St.U.(i)
Lug. (13)
St Kl.
La. Off.
StKLLa.
Off.
StKLLa.
(2)
St Kl.
La. Off.
StU.(i)
I; 18. Andere einbasische, aliphatische Säuren
' (nur C, H, O enthaltend).
colsäure C2H1O3; 2188 | 166,4 ' 166,1
(f.) 76,03 Mittelw.
2197
I37I
il Dioxyessig-
ll säure (f.)
mllyoxylsäure)
"■ C3
chsäure
(f.)
1 Akrylsäure
I (f.)
C2H4O4;
92,03
CgHsOs; 3661
90,05
C3H4O,
72,03 i 4571
167,1
126,1
329,7
329.2
166,8
125,6
329,7
329,2
Lug. (20)
(5)
StKLLa.
B.(4)
Lug.(2o)
berechn.
RiL Seh.
«) CHs-CHiCH.COOH. b) HaCiC-COOH.
CH CH
C4
Oxyisobutter-
säure (t)
Krotonsäure
I,
Tetrolsäure
(f.)»»)
C5
Tiglinsäure
(f.)«:)
Angelicasäure
AUylessig-
säure (fl.)
Lävulinsäure
(f.)«)
Brenzschleim-
säure (f.) 0
Hydrosorbin-
säure
(il)s)
Sorbinsäure
(f.)i^)
Clo
Geranium-
säure (fl.) >)
Cu
Undecylen-
säure (f.)
Undekolsäure
(f.)»')
Cis
Ölsäure (fl.)
Elaidinsäure
(f.)
Stearolsäure
(f.)
CH,
CiHgOa,- I 4536 472,0 472,3
104,06 I
C4H6O2; i 5554 477.91 478,2
86,05 I !
„ 5566 i 479,0 479,3
QHtOg; i 5389 i 452,9 452,9
84,03
CsHgOg;
1 00,06
C5H8O,;
116,06
C5H4O3;
112,03
6260
6345
6413
4972
4414
4378
QHioOa; ' 29,204
114,08 K. J.
' 6972
QHgOa; : 27,819
112,06 1 K. J.
6641
6632
626,4
634,8
641,7
577,1
494,5
490,5
627,0
635,4
642,3
577H
494,3
490,2
CioHjbOj;
168,13
3331,63335,3
K. J. K. J.
795,3 796,2
3117,43119,8
K. J. I K. J.
744,2 744,8
743,2 I 743,7
8201 1378,8! 1380,5
CuHzoOj; 8574 1579,0
184,16 (Mittel- i
^ wert) :
CiiHisOa; 8440 1537,3
182,14
C18H34O2; 9495 ;268o,i
282,27 ;
„ 9432 2662,5
1581,3
1539,3
2684,5
2666,9
CigHsaOs,- 9374 2627,1 2631,2
280,26 ! j j
Lug.(2o)
StKL(4)
StLa.(3)|
StKl.(4)|
StKl.(4)
StKL(4)
Roth, EIL
B.Thch.
B. Riv.
StKLLaJ
(5)
Fi.Wr.(i)
StLa.(3)
Roth,
Moo.
StKl.(4)
„ (4)
StLa.(3)
„ (3)
., (3)
i3\ XOOH H\ /COOK
<=) >C=C< . d) \c=c<^
R/ \CH, CH./ \:h.
H>
«>)
CH3 CHs'
g) CH3 • CH2 . CH : CH . CHs • COOH. h) CH»- CH : CH
«) CHa-CO-CHg'CHa-COOH. 0 II
HC^^:— COOH.
CH:CH-COOH. i) (CH3)2C:CH.CH2.CH,.C(CH3):CH.COOH. k) CH3 C i C(CH2),COOH
W. A. Roth.
924
198 r
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
1
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
gkal.
pro p
kg-Kal. proMol.
konst. 1 konst.
Vol. ' Druck
Aggregat-
zustand
formel
Mol- Gew.
p-kal.
pro g
kg-Kal. pro Mol.
konst. 1 konst.
Vol. i Druck
18. Andere einbasische
;, aliphatische Säuren (Forts.)
1 9.Gesättigte, mehrbasische, ali|
)hatischeSäureo( Forts.)
C22
Methylbern-
C5H8O4;
3935
519,6
519,6
Lug. (20)
Dioxybehen-
säure (f.)
Brassidin-
C22H44O4;
372,35
C22H42O2;
8684
9718
3233,6
3287,9
3238,9
3293,4
St.La.(i)
„ (i)
steinsäure (f.)
(Brenzweln-
säure)
132,06
(Mittel-
wert)
3903
515,4
515,4
St.Kl.La.
(3)1
säure (f.)
338,34
Äthylmalon-
,,
3924
518,2
518,2
„ (3);
Erucasäure (f.)
»
9739
3295,0
3300,5
„ (i)
säure (f.)
1
Behenolsäure
C22H40O2;
9672
3253»o
3258,2
„ 'I)
Dimethyl-
,,
3904
515,6
515,6
„ (3)
(f.)
336,32
malonsäure
Cholalsäure s. Berth., i
\nn. ch:
m. phys. (7) 20, 145;
Trioxyglutar-
CsHsO,;
2164
389,6
388,7
Fogh
1900,
säure (f.)
180,06
19. Gesättigte, mehrbasische, aliphatische
Ca
'
Säuren (nui
C, H, 0 enthaltend).
Adipinsäure
C6H10O4;
4580
669,0
669,3
St. Kl. La.
c.
(f.)
146,08
(3)
a-Methyl-
4592
670,8
671,1
„ (3)
Oxalsäure (f.)
C2H2O4;
678,6
61,09
60,2
St. Kl. La.
glutarsäure (f.)
90,02
(3)
Äthylbern-
„
4602
672,3
672,6
„ (3)
»
„
672,5'a)
60,54
Jahn
steinsäure (f.)
Cs
fum.symm.
»,
4594
671,0
671.3
„ (3),
Dimethyl-
t
Malonsäure
C3H4O4;
1998
207,9
207,3
*LUg.(20)
bernstein-
(f.)
104,03
säure (f.)
»
,»
1999
208,0
207,4
St. Kl. La.
(3)
Mal. symm.
Dimbsts. (f.)
„
4618
674,6
674,9
StLa.(3»
Tartronsäure
C3H4O5;
1387
166,5
165,6
Mat. (i)
Unsymm.
„
4599
671,8
672,1
St.Kl.La
(f.)^)
120,03
Dimbsts. (f.)
(3?
Mesoxal-
C3H4O6;
952
129,5
128,3
„ (I)
Methyläthyl-
,,
4603
672,3
672,6
„ (3)
säure(f.)'=)
136,03
malonsäure
C4
„ (f.)
„
4628
676,0
676,3
St. Kl. La
Off.
Bernstein-
C4H6O4;
3006
354»9
354,6
Lug.(2o)
Propylmalon-
„
4621
675,1
675.4
St.Kl.La.
säure (f.)
118,05
säure (f.)
(3)
>>
"
3018
356,2
355,9
„ (16)
Isopropyl-
,1
4623
675,3
675.6
„ (3)
»
»
3026
357,3
357,0
St. Kl. La.
malonsäure(f.)
(3)
Schleimsäure
CeHioOs;
2308
484,9
484,1
St.Kl.(4)
Methylmalon-
»
3098
365,7
365,4
„ (3)
(f.)'^)
210,08
säure (f.)
Alloschleim-
„
2359
495»5
494.7
Fogh
»>
}>
3074
362,9
362,6
St. KL La.
Off.
säure (f.)e)
Tricarballyl-
CeHgOa;
Weinsäure (f.)
C4H6O6;
150,05
1879
282,0
281,1
B.Jungfl.
säure (L)f)
176,06
2938
517.3
516,7
Lug.(20'
Traubensäure
»
1863
279,6
278,7
0ss.(2)
f9
2937
517,0
516,5
St. KI.
(f.) wasserfr.
La. Off.
Traubensäure
C4H6O6+
1661
279,1
278,2
„ (2)
Citronen-
QHbOj;
2478
475,9
475,0
St.Kl.La
(f.) kryst.
H2O;
säure
192,06
(4)
Co
168,06
(wasserfr.) (f.)
»,
2478
475.9
475,0
Lug. (20
(kryst.)
GeHgO?
2250
472,8
471,9
., (20
Glutarsäure
C5H8O4;
3910
516,3
516,3
Massol
•H2O;
(f-)
132,06
210,08
}>
»
3901
5i5»2
515,2
St.Kl.(2)
a) Lösung im Ei
skalorimeter elektrisch oxydiert. ^) Oxymalonsäure. <=) Dioxyn
CHg.COOH
lalonsäure. d) COOH«
(CH0H)4.CXD0H.
e) Mit d) stereoisomer. 0 CH • COO H .
CH2-C00H
* Vergl. auch
Lug. (14) u. (16).
W. A. Roth.
198
925
Verbrennungswärmen
von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
f'
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
aehter
Aggregat-
formel
g-kal.
kg- Kai. pro Mol.
Aggregat-
formel
g-kaL
kg-Kal. pro Mol.
zustand
Mol.- Gew.
pro or
KODSt» KODSt*
Vol. Druck
zustand
Mol.- Gew.
pro g
Vol. Druck
19.Qesättigte,mehrbasische,aUphatiscbeSäurenf Forts.)
20. Ungesättigte, mehrbasische, alipha-
C;
tische Säuren (nur C, H, O enthaltend).
Pimelinsäure
C7H12O4;
5181
829,5
823,1
St. Kl. La.
C,
(f.)
160,10
(3)
V3
»j
»»
5177
828,8
828,3
St.Kl.(3)
Fumarsäure
C4H4O4;
?J52
319,4
318,8
Lug.(2o)
Diäthyl-
»»
5202
832,8
833,4
St. Kl.
(f.)
116,03
(Büttel-
wert)
2765
malonsäure(f.)
La. Off.
(eis)
320,8
320,3
St Kl. La.
(3)
c.
2760
320,2
319,7
Roth unv.
rksäure
CgHuO*;
5682
989,3
990,1
Lug. (20)
Maleinsäure
C4H4O4;
2818
327,0
326,4
St KL La.
(f.)
174»"
(3)
»
5659
985,4
986,2
St. KL La.
(3)
(f.) (trans.)
116,03
2823
(Mittel-
327,6
327,0
Lug.(2o)
»
»
5648
983,4
984,3
St.KL(3)
wert)
1 Symm. Di-
methyladipin-
)>
5665
986,4
987,2
St KL La.
(5)
Acetylendi-
carbonsäure
C4Ha04;
114,02
2694
307,2
306,3
StKL(4)
ure (f.)
.>lpropyl-
»>
5678
988,6
989,5
St Kl.
(f.)^)
1 maionsäure
La- Off.
C5
' (f.)
niethyl-
yadipin-
saure (f.)
QHuO,;
206,11
4357
898,1
898,4
Zub. (i)
Itaconsäure
(t)
(-Methylen-
bemstein-
säure)
CsHeO«;
130,05
3676
3663
478,0
476,4
477,7
476,1
Lug.(2o)
StKL(4)
c.
Citraconsäure
Azelainsäure
(f.)
CgHicO«;
188,13
6065
1140,9
1142,1
St KL La.
(3)
(f.) (eis)
»
3719
(Mittel-
wert)
483,7
483,4
Lug.(2o)
Dipropylma-
»»
6040
1145,7
1146,9
St Kl.
99
„
3692
480,2
487,9
StKL(4)
lonsäure (f.)
La. Off.
Mesaconsäure
„
3686
479,4
479,1
Lug.(2o)
Co
Sebacinsäure
(f.)
Heptylmalon-
säure (f.)
(f.) (trans.)
»
3673
477,7
477,4
StKL(4)
C10H18O4;
202,14
6396
6412
6442
1292,8
1296,2
1302,2
1294,2
1297,7
1303,7
Lug.(20)
St KL La.
(3)
St KL
La. Off.
a-,?-Hydro-
muconsäure
(t)b)
/?--/- Hydro-
C6H8O4;
144,06
„
4369
4371
629,4
629,7
629,4
629,7
„ (4)
„ (4)
muconsäure
1
(t)c)
' Cn
Allylmalon-
„
4431
638,4
638,4
St Kl. La.
ktylma-
C11H20O4;
6744
1457,8
1459,6
,,
säure (t)
Off.
,, .-.iiure (f.)
216,16
Aconitsäure
CeHeO«;
2766
481,5
480,6
Lug.(2o)
C „
(f.)d)
174,05
2738
476,5
475,6
StKL(4)
Vl9
Cetylmalon-
säure (f.)
Ci9H3«04;
328,29
8243
2705,9
2710,0
>,
C;
Teraconsäure
(t)e)
C7HX0O4;
158,08
5039
796,6
796,9
0. (2)
a)COOH-C:C— COO
H. b)C(
30H(CH2)2CH:CH-COOH. <=) COOH • CHj.CHiCH . CH2«C00H. d)CH-COOH
C— COOH
CH2COOH.
XOOH
«) (CH3)2C = C<
x:h2(cooh).
;
W. A. Roth.
926
198 t
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen)
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol,
konst. I konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol.
konst. I konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
21. Einbasische aromatische Säuren
(nur C, H, O enthaltend).
21. Einbasische aromatisctie Säuren (Forts.)
Benzoesäure
(f.)
Salicylsäure
(f.)
jt
(o-Oxy-
benzoesäure)
m-Oxybenzoe-
säure (f.)
p-Oxybenzoe-
säufe (f.)
/?-Resorcyl-
säure (f.)
Pyrogallolcar-
bonsäure(f.)b)
Gallussäure c)
(f.)
Phenylessig-
säure (f.)
o-Toluylsäure
(f.)
m-Toluyl-
säure (f.)
C7H6O2;
122,05
6322
6345
6315*
6322
771,6
774,4
771.6
771,9
774,7
770,8
771,9
6334 773.1 773,4
6318 771,1 i 771,4
26,466 3230,2 ; —
K.J. t K.J.t
I 6318 t 771,1t t77i.4t
„ 126,475 3231,5
j K.J.t K.J.t
I 6320 t 771,4t !77i,7t
Eichwert: 26,497 K.J. pro g (in
729,8
728,5
727,4
729,3
726,8
726,1
677,2
634,0
634,3
Luft gewo
gen); 6;
!25,4 g-l<
C7H6O3;
5286
729,8
138,05
»
5277
728,5
,.
5269
727,4
j.
5283
729,3
»
5265
726,8
»>
5260
726,1
C7H6O4;
4398
677,5
154,05
C7H8O5;
3732
634.5
170,05
„
3734
634,9
C8H8O2;
6839
930,5
136,06
CgHgOa;
28,669
3901
136,06
K.J.
J.J.
j.
6844
931,2
„
28,622
3894
K.J.t
K.J.t
»
6833t
929,7t
„
6842
930,9
„
6829
929,2
„
6772
921,4
„
6827
928,9
931,1^)
3903
K.J.
931,8
930,2t
931,5
929,8
922,0
929,5
B. Lug.
B. Reo.
St.Ro.H.
(6)
St. Kl. La,
(2)
Fries (i)
„ (2)
Wr.
Fi.Wr.(2)
St.KLLa.
(2)
Del. Riv.
St.La.(8)
(2)
StKLLa.
St.La.(8)
St. Kl. La.
(2)
St.KLLa
(2)
,. (2)
(2)
St. Schm.
(2)
Fi.Wr.(i)
Wr.
A. R.
StKLLa.
(2)
A. R.
St. Kl. La.
(2)
p-Toluyl-
säure (f.)
,,
o-Oxymethyl-
benzoesäure
(f.)^)
p-Methoxy-
benzoesäure
(— Anissäure)
Mandelsäure
(f.)f)
,,
Phenoxyl-
essigsäure(f.)&)
Oxytoluyl-
säure-1,6,2
(f.)h)
Oxytoluyl-
säure-1,2, 3
(f.)h)
Oxytoluyl-
säure-i, 2, 5
(f.)h)
Oxytoluyl-
säure-i, 2, 4
(f.)h)
/S-Phenylpro-
pionsäure (L)
(= Hydro-
zimtsäure)
Mesitylen-
säure (f.) »)
Zimtsäure
(f.)k)
(trans.)
AUozimt-
säure (f.)
(cis)(Smp.58'')
„ (Smp.680
Atropasäure
(f-)i)
Phenyl-
propiolsäure
(f.)m)
C8H8O2;
136,06
„
CgHgOs;
152,06
C9H10O2;
150,08
C9H8O2;
148,06
C9Hß02;
146,05
6815
6781
5839
5887
5859
5859
5941
5810
5783
5788
5777
7231
7229
7039
7047
7030
7042
7074
7075
7067
7053
7057
7010
927,2
922,6
887,9
895,2
890,9
890,9
903,4
883,5
879,3
880,1
878,4
1085,2
1084,9
1042,1
1043,4
1040,9
1042,7
1047,4
1047,5
1046,3
1044,2
1044,8
1023,8
927,8
923,2
888,2
895,5
891,2
891,2
903,7
883,7
879,6
880,4
1086.1
1085,8
1042,7
1043,9
1041,5
1043,2
1048,0
1048,1
1046,6
1044
1045,4
1024,1
St.
St. Kl. La.
(2)-
A. R.
St.La.(8)
StKLLa.
(2)
(5)
La.(8)
(8)
(8)
(8)
(8)
(8)
StKl.La.
(2)
„ (2>
„ (2)
Rii.Sch.'^
Roth,
Stoermer
Oss. (2)
StKl.(4)
Roth,
Stoermer
Oss. (2)
StKL(4)
StKl.La.
(5)
a) S. Anm. a) s. 922. b) C02H:(0H)3= 1:2:3:4. c) C02H:(0H)3 = i :3:4:5. d) St ohmann und
Schmidt halten den berechneten Wert 927,G kg-Kal. pro MoL (konst Druck) (für genaues Mol.-Gew. J)28,0)
für wahrscheinlicher. e) 1 j^J^Qp^^ f) GeHg. CH(OH) . COOH. g) CeHg. OCH2 — COOH. h) Die
erste Ziffer bedeutet die Stellung von COOH, die zweite die von OH, die dritte die von CH3.
/COOH
i) (C6H3)(CH3)a<^'3^COOH^5). k) CeHä- GH : CH • COOH. l)CoH5-CH< m) CeHs« C i C- COOH.,
^CH2
*) Rü. Seh, finden für Naphthalin 9695; ihre Daten dürften also durchweg etwas zu hoch sein.
W. A. Roth.
198 n
927
Verbrennungswärmen
von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
1
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg-KaL pro Mol.
konst. koQst.
VoL Druck
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg-Kal.proMoL
konst. konst.
Vol. Druck
21. Einbasische aromatische Säuren (Forts.)
21. Einbasische aromatische Säuren (Forts.)
Co
iS-Benzalläv-u-
CijHijOa;
6928
1413,9
1414,8
St KL La.
Cuminsäure
CioHijC)2;
7545
1238,1
1239,3
St Kl. La.
linsäure(f.)c)
204,10
(5)
;f.)(=p-Isopro-
164,10
(2)
^Benzallävu-
,»
6912
1410,7
1411,5
„ (5)
pylbenzoes.)
„
7553
1239,5
1240,6
B. Lug.
linsäure(f.)«i)
säure)
C,3
Isophenyl-
CioHioOj;
7377
"95»7
1196,6
St.KL{4)
crotonsäurea)
162,08
n-Butyl-
CisHicOj;
7409
1630,5
1632,0
Roth,
(f.) (eis)
cumarsäure
220,13
Stoermei
Methvicumar-
CioHioO»;
6524
1161,8
1162,4
Roth,
(f.) (trans)
säure (f.)
178,08
Stöermer
n-Butyl-
n
7438
1637,3
1638,8
>,
(trans)
cumarinsäure
Methylcuma-
n
6559
1168,0
1 168,6
*»
(f.) (eis)
rinsäure (f.)
C.4
'eis)
-thoxy-
n
6535
1163,8
1164,4
jy
Diphenyl-
CiiHijOj;
7789
1651,9
1653,1
St KL La.
-aure(f.)
essigsäure (f.)
212,10
(5)
rans)
Benzilsäure
(f.)
C14H1JO3;
228,10
7098
1619,0
1619,8
„ (5)
C.i
(=DiphenyI-
Äthylcumar-
CuHiiOj;
6856
1317.0
1317,9
99
glycolsäure) «)
jre (f.)
:rans)
192,10
22. Mehrbasische aromatische Säuren
Atnylcuma-
»
6890
1323,6
1324,5
„
(nur C, 0, H enthaltend).
rinsäure (f.)
Cs
-
(eis)
Acetylcumar-
CiiHio04;
5865
1208,7
1209,0
fj
0- Phthalsäure
CsH^O*;
4650
772,1
771,8
St KL La.
säure (f.)
206,08
(f.)
166,05
(2)
(trans)
„
,>
4658
773,5
773,2
StKL(4)
Acetylcuma-
jf
5885
1212,8
1213,1
j>
4699
780,3
780,0
Lug.(2o)
rinsäure (f.)
Iso<m-)phthal-
4633
769,3
769,1
StKLU.
(eis)
säure (f.)
(2)
Phenylpara-
n
5805
1196,4
1196,7
StKL(4)
Tere(p-)
4646
771,5
771,2
„ (2)
consäure(f.)i')
Phthalsäure
a-Naphthoe-
CiiHsO,;
7163
1232,4
1233,0
St KL La.
(f.)
säure (f.)
172,06
(2)
^-Naphthoe-
„
7139
1228,3
1228,8
„ (2)
c.
säure (f.)
■ 1
^'"•^?.mvliden-
CijHioOj;
7535
1311,7
1312,0
Rii. Seh.
Uvitin- oder
CtHsOi;
5161
929,2 929,2
„ (2)
iure(f.)
174,08
Mesidinsäure
180,06
Form (f.)
>»
7586
1320,5
1320,8
?>
(f-)f)
Trimesinsäure
C,He06;
3660
768,7 767,8
„ (2)
C.2
m)
210,05
Propylcumar-
C1JH14O3;
7136
1470,8
1472,0
Roth,
j
säure (f.)
206,11
Stoermei
Cxo
; (trans)
' Propylcuma-
j,
7165
1476,8
1478,0
Benzylmalon-
C10H10O4;
5596
1086,1
1086,3
St KL La.
-lure (f.)
eis)
säure(f.)'»)
194,08
Off.
/O —0^
^CH,.COOH
=1) CH5-CH:CH.CH,.
COOH. b) CHs-CH.CmCOOH) — CH,. <=) CH
5-CH:C<
^COCHs
•iHä-CiCH-COCHjCHiCO
OH. e) (C«H5),C(OH).COOH. 0 (QH
3)(CH3)ii)(COOH),(3,5).
:6H3)(COOH)3(i.3,5'. h)
COOH
CH.CH2(C6H5)
COOH
W. A. Roth.
928
198
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen)
Lit. s. Tab. 199, S. 945- j
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob- '
achter
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
R-kal.
pro g
kg-Kal. pro Mol.
konst. i konst.
Vol. 1 Druck
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg-Kal. pro Mol.
konst. ! konst.
Vol. ! Druck
22. Mehrbasische aromatische Säuren (Forts.)
23. Hydroaromatische u. Polymethyleo-Säuren (Forts.)
Benzalmalon-
CioHgOi,-
5504
I057.I
1057,1
St.Kl.(4)
a, ß-Tnmt-
C5H6O4;
3727
484,7
484,4
St.Kl.(3)
säure(f.)a)
192,06
thylendi-
130,05
Pyromellith-
CioHeOs,-
3066
779,0
777,6
St. Kl. La.
carbonsäure
säure(f,)'')
254>05
(2)
(f.) (cis-Cyclo-
C12
Naphthal-
säurelf.)'^)
Mellithsäure
propandi-
C12H8O4;
216,05
C12H6O12;
5765
2312
1245,5
791,0
1245,5
788,3
Lug.(2o)
St. Kl. La.
carbons.-i,2)
Tetramethy-
lencarbon-
säure (fl.)
C5H8O2;
100,06
6406
641,0
641,6
Roth,
ö.
(f.)^)
Gelbe Cinna-
mylidenma-
342,05
CiaHin04;
218,08
6056
1320,6
1320,9
(2)
Rii. Seh.
(Cyclobutan-
carbons.)
lonsäure (f.)
Cs
C16
a, a-Tetra-
C6H8O4;
4461
642,6
642,6
St.Kl.(3)
a-Diphenyl-
C1BH1404;
6705
1811,0
1811,9
St. Kl. La.
methylendi-
144,05
bernstein-
270,11
ebenda
(5)
carbonsäure
säure (leicht
lösl.) (f.)
Aceton-
verbind.
(f.)(=Cyclo-
butandicar-
a-Diphenyl-
Cl6Hi404*
6418
1849,1
1850,0
Oss. (2)
bons.-i, i)
bernstein-
H.O;
a, /5-Tetra-
„
4462
642,7
642,7
„ (3)
säure, kryst.
288,13
methylendi-
/3-Diphenyl-
C16H14O4;
6692
1807,6
1808,4
St. Kl. La.
carbonsäure
bernstein-
270,11
(5)
(f.) (cis-CycIo-
säure (schwer
j»
6752
1823,6
1824,5
Oss. (2)
butandicar-
lösl.) (f.)
bons.-i, 2)
a, ^-Tetra-
„
4444
640,0
640,0
Zub.(i)
C,8
methylendi-
a-Truxillsäure
Ci8H]604;
7039
2084,4
2085,5
Rii. Seh.
carbonsäure(f.)
(f.)
296,13
Cr
C.4
Terebinsäure
C7H10O4;
4926
778,7
779,0
Oss. (2)
bel.Cinnamy-
C24H20O8;
6055
2640,8
2641,4
',
(f.)^)
158,08
lidenmalon-
436,16
a, /?-Penta-
j,
4909
776,1
776,4
St.Kl.(3)
säure (f.)
methylendi-
23. Hydroaromatische und Polymethylen-
Säuren (nur C, H, O enthaltend).
carbonsäure
(f.)(trans-Cy-
clopentandi-
C, [
carbons.-i,2)
Trimethylen-
C4H6O2;
5571
479,4
479,7
Roth,
a, a, ß, /J-Tri-
CvHeOg;
2223
484,6
483,2
„ (3)
carbonsäure
86,05
Ö.
methylendi-
218,05
(Cyclopropan-
carbonsäure
carbons.)(fl.)
(f.) (Cyclopro-
C5
pantetracar-
a, a-Trime-
bons. 1,1,2,2)
thylendi-
/li-Tetra-
C7H1ÜO2;
6794
856,6
857,5
Roth, El
carbonsäure
C5H6O4;
3719
483,7
483,4
St.KL(3)
hydrobenzoe-
126,08
(f.) (Cyclo-
130,05
säure (f.)
propandi-
Chinonsäure
C7H12O6;
4342
834.1
834.1
B. Reo
carbons.-i, i)
(f.)f)
192,10
a) CeHs-CHiC«
H
:00H)2. b) C6H2(COOH)4. c) 1,8-Naphthalindicarbonsäure. ^) C6(C00H)e.|
COOH 1 ^^CH2
e) CH3C — CH3 f) Hexahydrotetraoxybenzoesäure (OH)i«C6H7-COOH.
\o
^C=0
W. A. Roth.
198
W
929
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen),
Lit s. Tab. 199, S. 945-
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswärme
formel „.w,, kg-Kal. pro MoL
koDSt. i konst.
Vol. I Druck
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswärme
formel 1 „.v„i kg-Kal. pro Mol.
koiist. konst.
Vol. Druck
g-kal.
Mol.- Gew. pro g
Beob-
achter
23. Hydroaromatische u.PoIymethylen-SäBren( Forts.)
7436
23. Hydroaromatische a. Polymethylen-Säaren (Forts.)
Cyclohexy-
lidenessig-
säure (f.)»)
Cyclohexen-
i^ylessig-
säure-i (f.)b)
„trans"-
Hexahydro-
:erephthals.(f.)
„cis"-Hexa-
hydrotere-
phthals. (f.)
/lo-Tetra-
hydrophthal-
säure (f.)
Ji-Tetra-
hydrotere-
phthals. (f.)
Ji^-Dihydro-
:erephthals.(f.)
1- -nihydro-
.thals.(f.)
rotere-
als. (f.)
Dihydro-
phthalsäure
(f.)
C,
jt-Cyclohexen-
!i-yl-propion-
läure-i (fl.)c)
Cio
2 Hexahydro-
uminsäurelf.)
i-Tanaceton
ketokarbon-
säure (f.) d)
CsHxjOg;
140,10
C8H12O4;
172,10
C8H10O4;
170,08
CgHsO,;
168,06 i
CjHuOj;
154,"
C10H18O2;
170,14
CioHigOs;
184,13
7456
5401
5395
5184
5191
4977
5016
5032
5018
7783
8278
7208
=CH — COOK
H2C--
(
H
'G-COOH
CH3 — C — CH3
^C— COOK
CH,
1041,8
1044,6
939,4
928,5
881,7
882,9
836,4
842,9
845,7
843r4
"99,4
1408,4
1327,2
1043,0
1445,8
930,0
929,1
882,0
883,2
836,4
842,9
845,7
843,4
1 120.8
1410,4
1328,7
d-Campher-
säure (f.) e)
Roth,Ell.|d-u.-Campher-
säure (f.)
iso-u-racCam-
phersäure (f.)
Campholsäure
(f.) 0
St Kl.( I ) Iso-Campho-
lensäure(fl.)&)
Campholen-
(i) säure (f.)^)
fum.Hexahy-
dromelliths.(f.i
„ (2)
„ (I)
„ (I)
„ (i)
„ (2)
„ (2)
Roth, Ell.
Zub. (i)
Roth, Ö.
CioHißOi; 6215 1243,8 1245,0
200,13 6249 1250,5 1251,7
„ 6203 1241,4 1242,5
bis j bis bis
6261 1 1253,1 1254,2
„ 6248 1250,5 1251,6
CioHiaOj; 8295 ,1411,31413,3
170,14
CioHisOa,- 8104 1362,6 1364,3
168,13 ,
8120 1365,2 1367,0
CizHiaOia; 2660
348,10
925,9
924,1
St.Kl.(3)
Lug. (2)
„ (17)
„ (20)
B. Riv.
St.Kl.(2)
24. Säureanhydride und Lactone
(Lactonsäuren s. b. Säuren).
C3
Laktid (f.)
C4
Essigsäure-
anhydrid
(Dampf)
Bemstein-
säure-
anhydrid (f.)
j,
Maleinsäure-
anhydrid (f.)
Glutarsäure-
anhydrid(f.)
Itaconsäure-
anhydrid (f.)
C3H402;
4543
327,2
72,03
C4H603;
4510*
102
[Umr. uns.)
C4H4O3;
3700
370,1
100,03
»
3731
373,2
QHaOa;
98,02
CäHeOs;
114,05
C5H4O3;
112,03
327,2
460,1
369,8
372,9
3415 334,8 I 334,2
3422
3438
4634
4305
335^4
337,0
528,5
482,3
334,8
336,4
528,5
482,0
B.DeUi)
Th.
St Kl.La.
(5)
Lug. (20)
St. KL La
(5)
Lug.(2o)
Oss. (2)
St KL (4)
„ (4)
C3H,
l')
CH,
-C— COOK
H,
\/ H
-C— COOK
d) H2C<^
H
»\ ^
/' CH,
CHsv
^) CH3/! ' ^"'
CH3— C
"\:-cooH
H
s)
H
CHj /C— CHjCOOH
^C I
CH3! 9"'
CH3 H
>c/
^ x:— cooH
Hj
\:— c— CH3
H. II
O
C— CHjCOOH
CH
CH.
1») CH,
CH3
" H
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aull.
W. A. Roth. 59
930
198
Verbrennungswärmen
von organischen Verbindungen (unid einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswä rme
Beob-
achter
Aggregat-
formel
g-kal.
kg Kai. pro Mol.
Aggregat-
formel
g-kal.
kg-Kal. pro Mol.
konst. konst.
zustand
Mol.- Gew.
pro g
Konst. Konst.
Vol. Druck
zustand
Mol.- Gew.
pro g
Vol. Druck
24. Säureanhydri
r
de und
Lacton
e (Fori
s.)
25. Met
C2
Methyl-
[lylester
einba
sischer Säuren.
1
Propionsäure-
CeHioOs;
5747*
747,5
Lug.(ii)
C2H402;6o
4020
241,2
241,2
Th.
anhydrid(fl.)
130,08
formiat
(Umr.
3970
238,2
238,7
B. 0. (3)
Saccharin
CßHioOs;
4055
657»2
657,2
St.La.(4)
(Dampf)
uns.)
(f.)^)
162,08
„ («•)
60,03
3887
233,3
233,3
B.Del.(2)
1-Gulonsäure-
Ce H iqOg ;
3457
615,6
615,3
Fogh
lacton (f.)
178,08
C3
1-Mannon-
>,
3466
617,2
616,9
„
Methylacetat
CsH602;74
5398
399,3
399,3
Th.
säurelacton(f.)
(Dampf)
(Umr. uns.)
d-Mannon-
»
3478
619,0
619,3
„
„ (fl.)
C3H602;74
5342*
—
395,3
F. S.
säurelacton(f.)
„ „
„ 74,05
5266
390,0
390,3
Guin.(i)
Glucohepton-
säurelacton(f.)
C7HX2O7;
208,10
3495
727,3
727,0
„
C4
Methyl-
propionat
(Dampf)
C4H802;88
(Umr. uns.)
6295
535,9
554,5
Th.
Cg
C5
Glucooktan-
säurelacton(f.)
Phthalid(f.)b)
Ca H 1408,-
238,11
C8He02;
3519
6605
837,8
885,4
837,5
885,7
Riv. (i)
Methyliso-
butyrat (fl.)
Methyl-
C5HX0O2;
102,08
C5H10O2;
28,419
K.J. t
6784 t
6799*
2901
K.J.t
692,5t
693,4t
693,4
Ri., Je.
F. S.
»
I34,°5
6599
884,6
884,9
St.La.(8)
butyrat (fl.)
102
(Umr. uns.)
1
Phthalsäure-
anhydrid (f.)
Cs H4O3 ;
148,03
5300
5295
(Mittel-
784,5
783,8
784,2
783,5
St. Kl. La.
(2)
Lug. (20)
Methylacetyl-
acetat (fl.)
CsHgOs;
116,06
5121
594,3
594,6
Guin.(l
Cio
wert)
Ce
Dimethyl-
C6H10O2;
7050
804,3
805,2
Roth
Lactone
CioHteOi
B. Riv.
acrylsäure-
114,08
unv.
Campher-
C10H14O3;
6874
1251,9
1253,0
St.Kl.(4)
methylester
säureanhydrid
182,11
(Mittel-
wert)
(fl.)<=)
»
»
6935
1262,9
1264,1
Lug.(2o)
Ca
),
»
6824
1242,7
1243,9
„ (17)
Methyl-
benzoat (fl.)
C8H8O2;
136,06
6941*
—
944,4
Sto. Ro.
H. (6)
Cl2
p-Oxybenzs.-
CgHaOs,-
5893
896,0
896,3
St. KL LS
Naphthal-
C12H6O3;
6351
1257,9
1257,9
„ (20)
Methylester(f.)
152,06
(4)
säureanhydrid
198,05
Methyl-
CgHsOs;
5913*
—
899,2
Sto. R«
(f.)
salicylat (fl.)
152,06
H. (7)
Gallussäure-
CsHgOs;
4361
802,6
802,4
St.KLL;
methylester
184,06
(4
Cl4
(f.)
Benzoesäure-
C14H10O3;
6886*
—
1556,7
StRo.H.
anhydrid (f.)
226,08
(6)
C9
Anissäure-
C9H10O3;
6438
1069,2
1069,8
„ (4
methylester
166,08
Cl6
(f.)
Diphenyl-
CieHioOs;
7078
1770,1
1770,7
St. KL La.
Cyclohexen-
C9H14O2;
7850
1209,8
1211,3
Roth,E:
maleinsäure-
250,08
(5)
r-ylessigsäure-
154,"
anhydrid (f.)
i-methylester
C^ 0
1
a)CH3-C(0H).CH(0F
\
1)CH-C
H2(0H)
. b) C
/CH
6H4<
>0. c)
Y CH3/
H
>C = C — C
\0CH3
/"
^'k.
h
COUGH
W. A. Roth.
198
931
jVerbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- '' Verbrennungswärme
formal „.v»i kg-Kal. pro Mol
konst. konst.
Vol. Druck
g-kal.
Mol.- Gew. pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- i Verbrennungswärme
formel \ v,i kg-Kal. pro Mol.
konst. konst.
Vol. Druck
gkal.
Mol.- Gew. pro g
Beob-
achter
25. Methylester einbasischer Säareo (Forts.)
Cyclohe-xy-
lidenessig-
säuremethyl-
ester (fl.)»)
Cio
Zimtsäure-
methvlester
(fl.)
Cyclohexen-i
•yl-a-propion-
säuremethyl-
ester-i (fl.)*»)
Methyl-4-cy-
clohexyliden-
essigsäure-
methylester-i
(fl.)<=)
Methyl-4-
cyclohe.xen-i-
ylessigsäure-
methvlester-i
I (fl.)d)
ICyclohexyli-
Jenisopropen-
säuremethyl-
, ester (fl.)e)
I Ca
I Pinonsäure-
! methylester
(fl.)0
i
■ Äthyi-
;nimarinsäure-
I methylester
(fl.)
,5-Naphthoe-
säuremethyl-
i ester (f.)
C9Hi402;
7892
1216,2
1217,7
154,11
CioHioOg;
162,08
7486
1213.3
1214,2
CioHigOj;
168,13
8023
1348.9
1350,6
>»
8169
1373,5
1375,2
»
8100
1361,9
1363,6
»
8174
1374,3
1376,0
CiiHigOa;
198,14
7455
1477.1
1478,8
C12H14O3;
206,12
7255
1495,4
1496,6
C12H10O8;
186,08
7535
1402,1
1402,9
Roth, Ell.
Sto. KI.
La. (4)
Roth,
EU.
26. Methylester mehrbasischer Säuren.
c.
Roth,
Peters
Roth,
Ö.
Roth,
Stoermer
St. Kl.
La. (4)
Dimethyl-
carbonat (fl.)
C4
Dimethyl-
oxalat (f.)
C5
Dimethyl-
malonat (fl.)
Ca
Dimethyl-
succinat (fl.)
(f.)
Fumarsäure-
dimethylester
(f.)
Maleinsäure
dimethylester
(f.)
Traubensäure
dimethylester
(f.)
d- Weinsäure
dimethylester
(f.)
Acetylmalon-
säuredime-
thylester (fl.)
a, a-Trime-
thylendicar-
bonsäuredime-
thylester (fl.)
Cs
a,/3-Tetra-
methylendi-
carbonsäure-
dimethylester
(fl.)
CsHbOs;
90,05
C4H6O4;
118,05
C5H8O4;
132,06
3774
3817
3410
4186
CsHioO«; ' 4851
146,08 !
4817
C6H8O4;
144,06
339,9
343,7
402^
552,8
708,6
703,7
339,9
343,7
402,3
552,i
708,9
704,0
4616
4603
4650
QsHioOs; i 3474
178,08 '
3480
C7H10O5;
174,08
4329
C7H10O4; 5234
158,08
CgHiaO«;
172,10
5717
665,0 I 665,0
^) i I — ^ COOCH3. {,j I ji
H
-C— COOCH3.
CH3 \ / H CH;
663,1
669,9
618,7
619,8
753,6
827,4
983,9
663,1
669,9
618,4
619,5
753,6
827,7
984,5
Lug. (12)
Zub. (2)
St. Kl.
La. (4)
Guin. (i)
St.KLLaJ
(4)
» (4)
„ (4)'
Oss. (2)
„ (2)
„ (2)
„ (2)
Guin.(i)
Roth,
Ö.
— COOCH^
CH3
Ha H
C G— C-COOCH.,
e) ( ]=C— COOCH3.
HC-
K
H.
o x:hs
GHs
W. A Roth. 59*
932
198:
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen)
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg- Kai. pro Mol.
konst. konst.
Vol. Druck
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal. kg-Kal.proMol.
„_„ ' konst. i konst.
'^ ^ Vol. Druck
Beob-
achter
26. Methylester mehrbasischer Sä
uren (Forts.)
26. Methylester mehrbasischer Säuren (Forts.)
c.
o-Phthal-
C10H10O4;
5774
1120,5
1120,8
St.KLLa
säuredime-
194,08
(4)
Citronen-
C9H14O7;
4203
984,0
984,0
St. Kl. La.
thylester (fl.)
\*T/
säuretrime-
234,11
(4)
Cn
a-Tanaceton-
thylester (f.)
C11H18O4;
6778
i45i>4
1452,9
Roth, Ö
a, /?-Penta-
C9Hi404;
6001
1116,8
1117,7
Roth, Ö.
dicarbon-
214,14
methylendi-
186,11
-
säuredime-
carbonsäure-
thylester(fl.)b)
»
6725
1440,1
1441,6
,,
dimethylester
Pinsäure-
(fl.)
methylester
Cxo
Spyroheptan-
C11H16O4;
6637
1407,9
1409,1
1
Norpinsäure-
C10H16O4;
6434
1287,6
1288,8
Roth, Ö.
dicarbon-
212,13
methylester
(fl.)a)
200,13
säuredime-
thylester(fl.)d)
„fum." Hexa-
6364
1273,6
1274,8
StKl.d)
Methylendi-
CiiHieOg;
4355
1202,6
1202,6
St.Kl.(3
hydrotere-
malonsäure-
276,13
phthalsäure-
tetramethyl-
dimethylester
ester (f.)
(f.)
a,a-ß,ß-Tn-
CiiHiiOs,-
4273
1171,2
1170,9
„ (3
zli-Tetra-
C10H14O4;
6I9I
1226,5
1227,4
„ (i)
methylen-
274,11
hydrotere-
198,11
tetracarbon-
phthalsäure-
säuretetrame-
dimethylester
thylester (f.)
(f.)
C.2
C12H12O6;
5129
1293,0
1293,0
St.Kl.q
Dimalonsäure-
CioHiiOg;
3992
1046,4
1046,1
„ (4)
Trimesin-
252,10
(4
tetramethyl-
262,11
säuretrime-
ester (f.)
thylester(f.)e)
ij,4-Dihydro-
C10H12O4;
6024
n8i,3
1181,8
„ (I)
C18
terephthal-
196,10
säuredime-
Mellithsäure-
C18H18O12;
4288
1827,1
1826,2
„ (4
thylester (f.)
hexamethyl-
426,13
-Tere-(p-)
Cionxo04;
5732
1112,4
1112,7
St. Kl. La.
ester (f.)
phthalsäure-
194,08
(4)
Diphenyl-
Ci8Hi604;
7135
2112,9
2114,0
St.La.(;
dimethyl-
maleinsäure-
296,13
ester (f.)
dimethylester
>f
„
5734
1112,9
1113,2
St.KL(i)
(f.)
m-Phthal-
,,
5729
iiii,8
1113,2
St. Kl. La.
C,0
säuredime-
(4)
/3-Truxill-
C20H20O4;
7473
2422,3
2424,0
St.KLC
thylester (f.)
säuredime-
thylester (f.)
324,16
H
C3H, H I
a) H2O-C-COOCH3 1 c) H2C— C— C— COOCH
1 1 /CH3 /C— CH2— COOCH3 1 1 H2
HO-C< b) H2C< 1 HC— C-CH3
1 \CH3 \C— COOCH3 / \
COOCH3 H COOCH3 CH3
H2C — ^C— COOCH3
f
d) "2*
1 ' «) C6H3{COOCH,)3. ||
HC CHa 11
COOCH3 'fl
W. A. Roth.
I
198
aa
933
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol.
konst. konst.
Vol. Druck
g-kaL
pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto- Verbrennungswärme
kg-KaL pro MoL
konst. konst.
Vol. Druck
formel g.k^,.
Mol.- Gew. pro g
Beob-
achter
27. Äthylester einbasischer Säuren.
27. Äthylester einbasischer Säuren (Forts.)
Äthylformiat
(Dampf)
Äthvlformiat
^(fl.)
C4
Äthylacetat
(Dampf)
(fl.)
Äthyllactat
ithvl-n-butv-
fat (fl.) '
Äth\l-i-buty-
rat (a)
Acetessig-
säureäthyl-
ester (fl.)
C,
Äthylvalerat
(fl.)
Tetramethy-
lencarbon-
säureäthyl-
=-er (fl.)
Sorbinsäure
ithylester (fl.)
ithvldiacetvl-
acetat (fl.)
Äthvlbenzoat
.. (fl-)
4thylsalic>lat
(fl.)
Athyl-p-oxy-
benzoat (f.)
^,^-Dimethyl
sorbinsäure-
ithylester (fl.
"yclohexen-i
yl-essigsäure-
äthylester-i
(fl.)
74 (U. u.)
C3H6O2;
74.05
C4H8O2;
88 (U. u.)
C4H802;
88,06
C5H10O3;
118,08
116,10
CgHioOa;
130,08
C7H14O2;
130,11
C7H12O2;
128,10
CgHiaOa;
140,10
C8Hi,04;
172,10
C9H10O2;
150,08
C9H10O3;
166,08
QoHigOa
168,13
5406*
5290
5279
6211*
6096
5559*
7348*
7291*
5797*
7835*
7532
7222
5651
7329*
6336*
6285*
8035
8089
391,7
536,8
964,8
1011,8
972,5
1350,9
1360,0
400,1
392,0
390,6
546,6
537,4
656,5
852,0
846,5
754,1
1018,5
966,0
1013,0
973,1
1099,8
1052,3
1043,8
1352,6
1361,7
Th.
B.DeL(2)
F. S.
Th.
Guin. (2)
Lug. (II)
„ ("
„ (")
„ (2)
F. S.
Roth,
Ö.
Cyclohexy-
lidenessig-
säureäthyl-
ester (fL)
Cu
a-Cyclohexen-
i-yl-propion-
säureäthyl-
ester (fL)
i-Methyl-
c>clohexen-
i-methen-
carbonsäure-
äthylester-3
(fl.)
1,3-Dimethyl-
cyclohexen-
3*-methen-
carbonsäure-
äthylester-5
(fl.)
/?-Methylzimt-
säureäthyl-
ester (fl.)
Methylcu-
marinsäure-
äthylester (a)
Roth (3)
Guin. (i)
St.Ro.H.
(6)
» (7)
,. (7)
Roth (3)
Roth, Ell.
Q10H16O2;
168,13
8129
1366,7
1368,4
CuHisOj;
182,14
8241
1501,0
1503,0
CiiHigOj;
180,13
8198
1476,7
1478,4
C12H18O2;
8901
1631,0
1633,0
194,14
CwHuOa;
8028
1526,2
1527,6
190,11
C12H14O3;
206,12
1
7251
1494,6
1495,8
Roth,Ell.
Roth,ElL
Roth,
Mur.
Roth,
Pet
Roth,
Mur.
Roth,
Stoermer
28. Athylester mehrbasischer Säuren.*)
C5
Diäthyl-
carbonat (fl.)
Diäthyl-
oxalat (fl.)
Diäthyl-
malonat (fl.)
Diäthyl-
succinat (fl.)
a-Dimethyl-
bemstein-
säurediäthyl-
ester (fl.)
ß- „
fum. symm.
Dimethyl-
bemstein-
säurediäthyl-
ester (fl.)
Cu
Triäthylcitrat
(fl.)
C5H10O3;
118,08
C6H10O4;
146,08
C7H1204;
160,10
5530
5443*
4906*
5379*
652,9
653,5
642,7
716,6
861,2
C8H1404;
5791*
—
1008,3
174,11
C10H18O4;
6420
1297,8
1299,2
202,14
„
„
6453
6574
1304,5
1328,8
1305,9
1330,2
C12H20O7;
276,16
5289*
—
1460,5
Zub. t2)
Lug. (12)
„ (12)
„ (12)
„ (12)
Oss. (2)
» (2)
St La.
(3)
Lug. (II)
*) Bei St. Lie. (2) polymere Zimtsäureäthylester.
W. A. Roth.
934
198bb
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen),
Lit. s. Tab. 199, S. 945-
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärm e
kg-Kal. pro Mol
konst. I konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg-Kal. pro Mol.
konst. I konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
28. Äthylester mehrbasischer Säuren (Forts.)
Cx.
Acetylentetra- C14H22O8; 5223 1662,0 1662,9 St.Kl.(4)
carbonsäure-
tetraäthyl-
ester (f.)a)
Dicarbintetra- C14H20O8; 5153 1628,8 1629,3 » (4)
carbonsäure-
tetraäthyl-
ester (f.)b)
29. Ester anderer aliphatischer Alkohole.
C4
6138* — 527.9 Th.
Glycerinester (Forts.)
C14H2208;
5223
1662,0
1662,9
3i8,i8
C14H20O8;
5153
1628,8
1629,3
316,16
Allylformiat
(Dampf)
Co
Allylacetat
(fl.)
Amylacetat
(fl.)
Propyl-
benzoat (fl.)
Propyl-p-oxy-
benzoat (f.)
Propyl-
salicylat (fl.)
Cn
Isobutyl-
benzoat (fl.)
Isobutyl-
salicylat (fl.)
C12
Amylbenzoat
(fl.)
C18
Essigsäure-
cetylester
(f.)
C32
Palmitin-
säurecetyl-
ester (f.)
C48
Mannithexa-
benzoat (f.)
Tribenzoat
(f.)
Trilaurin (f.)
C4H6O2;
86 (U.U.)
C6H802,-
100,06
C7Hx402,'
130,11
C10H12O2:
164,10
C10H12O3:
180,10
C11H14O2;
178,11
C11H14O3;
194,11
C12H16O2;
192,13
C18H36O2;
284,29
C32H64O2:
480,51
C48H38O12;
806,30
öSSS"
7971*
8020*
7652*
6673*
6701*
7933*
7042*
8177*
9589
IOI53*
6653*
2726,1
Glycerinester.
C24H20O6;
404,16
C39H74O6;
638,59
6734* —
8930 . 5703
8946* I —
656,2
1037,1
1043,5
1255,8
1201,8
1206,9
1412,8
1366,9
1571,1
2730,8
4877,7
5363,9
2721,6
5712
5713
Lug. (12)
F. S.
Ros.
St.Ro.H.
(6)
„ (7)
„ (7)
Trimyrlstin
(f.)
Dibrassidin
(f.)
Dierucin (f.)
Tribrassidin
(f.)
Trierucin (f.)
Ci2
Essigsäure-
eugenolester
(f.)'=)
Essigsäure-
isoeugenol-
ester (f.)c)
Benzoesäure-
phenylester
(f.)
Benzoesäure-
p-kresylester
(f.)
C45H8606;
9196
6646
6657
722,69
9144*
—
6608
C47H880.')j
9484
6949
6960
732,70
„
6519
6975
6986
CegH 12806!
9714
10229
10246
1053,02
„
9742
10259
10275
30. Phenolester.
(6)
(7)
St.Ro.H.
(6)
St.Kl.(4)
St.
StRo.H
(7)
StRo.H.
(7)
St.La.(i)
Lug.(i3)
Benzoesäure
o-xylenylester
(f.)
Cie
Benzoesäure-
pseudokume-
nylester (f.)
Ci7
Benzoesäure-
thymylester(f.)
(fl.)
Benzoesäure-
eugenolester
(f.)-=)
Benzoesäure-
isoeugenol-
ester (f.)c)
Benzoesäure-
betelphenol-
ester (f.)c)
C20
Resorcyl-
dibenzoat(f.)
Ci2Hi403;
206,11
C13H10O2:
198,08
C14H12O2;
212,10
C15H14O2;
226,11
Ci6H)602;
240,13
C17H18O2;
254,14
,,
CiyHieOs;
268,13
C^oHiiOi;
318,11
7269
7222
7629
7602*
7835*
8032I
8203"
8380*
8397*
7701
7666
7701
7039"
1498,1
1488,6
1511,1
2064,8
2055,6
2064,9
1499,3
1489,7
1512,0
1505,8
1661,8
1816,1
1969,8
2129,7
2134,0
2066,2
2057,0
2066,4
2239,2
St.Lu. I,
Lug.U3)
St.La.(i)
„ (1)1
„ (i)
„ (I)
St. La. (5)
„ (5)
St.La,(3)i
St.Ro.H. i
(6)
„ (6]
„ (6)
„ (6)
„ (6)
„ (6)
St.La.(5)
„ (5)
„ (5)
St. Ro.
H. (6)
a) (GOOC2H5)2HC'CH(COOG2H5)2. b) (COOC2H5)2C:G(COOC2H6)2. «=) Konstitution s. S. 917 u. 918.
W. A. Roth.
198 cc
935
(
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit s. Tab. 199, S. 945-
Substanz
Aggregat-
Brutto- ' Verbrennungswärme
formel g j^^, kg-Kal. pro Mol.
M0l.-Gew. Prog konst konst.
Beob-
achter
Substanz-
Aggregat-
Brutto-
formel
Verbrennungswärme
g.kaL |k&-KaiP«-oMoL
nrn «r i konst. , konst.
^^° *^ ! VoL ; Druck
Beob-
achter
zustand
zustand
MoL-Gew.
31. Amide. Amine und Aminosäuren
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang
c.
(als Anhang Oxime).
1
Allylamin (Gas)
Oxime) (Fol
CaHTN;57; 932i*
rts.).
— i 531,3
Th.
1
(Umr. uns.)
1
Methylamin
CH5N;3i 8333*
258,3
Th-
„ (fl.)
57,07 9230
526,7 527,5
Lern. (2)
(Gas)
(U. u.) 8400
260,4
261,4
Mu. (2)
Sarkosin(t)<:)
GsHvOjN;
4506
401,3
401,5
StLa.(2)
(fl.)
CHäN; ; 8276
257»o
257,4
Lern. (2)
89,07
31,05 1
Alanin (f.)d)
,1
4356
387,9
388,1
„ (2)
rmamid
CH3ON; 1 3000
135,1
135,0
StSchm.
»
„
4371
389,3
389,4
B. A. (I)
(fl.)
45,03 i
(3)
fj
18,318
1631,6
1632,2
FLWr.d)
nstoff (f.)
CH^ONj;: 2542
152,6
152,3
StLa.(2)
K.J.
K.J.
K.J.
,»
60,05 2530
151,9
151,6
B. P. (2)
ff
„
4373
389,5
389,7
„
d-1- Alanin (f.)
»»
18,218
1622,7
Wr.
c,
K.J.t
K.J.t
Dimethyl-
CsH7N;45 9344*
—
420,5
Th.
»
„
4349t
387,4t 387,5t
„
amin (Gas)
(U. u.) ; 9487
426,9
428,2
Mu. (2)
d- Alanin (f.)
»
18,217
1622,6 —
» .
(fL)
CjHjN; i 9278
418,2
418,9
Lern. (2)
K. J.t
K.J.t
45,07 '
„
„
4349t
387,3t 387,5t
„
Äthylamin
CH7N;45 9238*
415,7
Th.
Isoserin (f.) «)
CHtQjN;
13,705
1440,0
1439,4
Fi.Wr.(i)
(Gas)
(U. u.) i 9078
408,5
409,7
B. (3a)
105,07
K.J.
K.J.
K.J.
(fl.)
QH7N; j 9094
409,9
410,6
Lem, (2)
„
»•
3272
343,8
343,6
„
45,07 •
„
„
13,709
1440,4
—
Wr.
GlycocoU (f.)
CHäO,N; 3134
235,2
235,0
B. A. (I)
K. J.t
K.J.t
75,05
„
„
3273t
343,9t
343,7t
„
'
3129
234,8
234,7
StLa.(2)
Propionamid
CsH^ON;
6020
439,9
440,3
StSchm.
„ 13,037
978,4 977,8
FLWr.d)
(f.)
73,07
•
(3)
K. J.
K. J. K. J.
„
„
5968
436,1
436,5
Be.Fo.
3112
233,6 233,4
„
Malonamid (f.)
CsHeO^^;
3521
359,4
351,1
St Hau.
13,035
978.^ 977.7
Wr.
102,07
K. J.t K. j.t
K. J.t
Carbamin-
C3H,0,N;
4463
397,5
397,6
„
j.
3112t
233,5t
233,4+
„
säureäthyl-
89,07
hylen-
CjHgNg. 5800
453,0
453,6
B. (7)
ester (Ure-
nin (fl.)
H20;78,io
than) (f.)
:amid (f.)
QHäON;! 4789
59,05
282,8
282,9
StSchm.
(3)
Oxaminsäure-
äthylester(f.)
C3H5O3N;
103,05
2962
305,3
305,7
"
,,
4882
288,3 288,4
B. Fo.
Oxalursäure
QH^G.N,;
1582
208,8
207,7
Mat(i)
xamin-
C2H3O3N; 1490
133,5 132,7
St Hau.
(f-)0
132,05
re (f.)a)
89,03 1455
129,5 ' 128,8
Mat(i)
Parabansäure
CaHjOaNs;
1875
213,8
212,7
„ (i)
mid (f.)
CzHiO^Ns; 2317
204,0 203,4
St Hau.
(f.)g)
114,04
88,05
!
Äthylham-
CaHgONj;
5363
472,3
472,6
» (I)
:nylharn-
n
2361
207,9 207,3
Mat(i)*)
stoff (f.)
88,08
:f (f.)b)
Hydantoinh)
CsHAN,
3124
312,6
312,0
„ (I)
Ca
Trimethyl-
amin (Gas)
n »»
„ (a)
Propylamin
(Gas)
(f.)
100,05
C3H,N;59
(Umr.
uns.)
59,08
59
(Umr. uro;.)
9875*
10008
10036
9828
9758*
590,5
592,1
580,6
582,6
592,0
593,7
581,6
575,7
Th.
B. (3a)
Mu. (2)
Lem. (2)
Th.
C4
Diäthylamin
(Dampf)
„ (a)
n-Butylamin
(a)
tert. „**)
QHuN;
73 (U.U.)
CiHuN;
73,10
„
10062*
9921
9821*
9752
725,2
712,9
734,5
726,5
717,9
714,2
Th.
Lem. (2)
Mu. (I)
Lem. (2)
(fl.)
59,08
9483
560,2
561,2
Lem. (2)
„
9795
716,0
717,3
„ (2)
X— H
/Nh\)
a) CONHj b) c^o c) MethylglykokolL <J) a-Aminopropionsäure. «) NHi.CH2.CH(OH).COOH.
1 COOH ^"* CH,-NH
,. ^.„ „ xNH-CO \r-rv *) Ebenda weitere Homologe und ähn-
•) NHj.CO.NHCO.GOOH. s) C0< J ^) }^ liehe Körper.
^NH— CO
(X) y **) Ebenda weitere Isomere.
_ — -
\NH
W. A. Roth.
936
198 dd
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).|
Lit. s. Tab. 199» S. 945-
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme;
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
kg-Kal. pro Mol.
„ro er '• konst. konst.
P ° ^ i Vol. Druck
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg- Kai. pro Mol.
konst. 1 konst.
Vol. Druck
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang
Oxime) (Forts.)
Oxii
ne) (Forts.) ||
Diäthylen-
welches
3628
?
?
B. (7)
Kreatin (was-
C4H9O2N3;
4275
560,5
560,4
St.La.(2)
diamin (f.)
Hydrat?
serfr.) (f.) h)
131,10
Pyrrol-(fl.)
C4H5N;
67,05
8472
568,0
568,4
B. A. (3)
Kreatin
(kryst.)
+ H2O;
149,12
3714
553,9
553,7
,»
n-Butyramid
C4H9ON;
6844
596,0
596,7
StSchm.
Allantoin(f.)i)
C4H6O3N4;
2625
415,1
413,9
Mat. (I)
(f.)
87,08
(3)
158,09
i-Butyramid
(f.)
j,
6842
595,8
596,6
„ (3)
C5
Succinamid
CiHgOaNg;
4394
510,1
509,7
St. Hau.
Amylamin
C5H13N;
10237*
890,6
Th.
(f.)
116,08
(Dampf)
87 (U. u.)
Succinimid
C4H5O2N;
4438
439,5
439,4
B. Fo.
Isoamylamin
C5H13N;
9972*
868,7
Mu. (I)
(f.)
99,05
(fl.)
87,11
9984
869,7
871,3
Lem. (2)
»>
„
4429
438,6
438,3
St. Hau.
i,i-Amino-
C5H1XN;
9752
829,9
830,2
Zub. 131
Oxaminsäure-
C4H7O3N;
3912
457,9
457,8
„
cyclopropyl-
85,10
äthylester (f.)
117,07
äthan (fl.)
Diglycolamin-
C4H7O4N;
2983
397,0
396,5
St. La.
■ Piperidin
C5HUN;
9809*
—
833,8
Th.
säure (f.)
133,07
(7)
(Dampf)
85 (U.U.)
Asparagin-
„
2899
385,8
385,3
„ (2)
(fl.)
85,10
9720
826,2
827,5
Del. (6)
säure (f.)»)
Pyridin
C5H5N;
8545*
—
675,1
Th.
„
»
291 1
387,4
387,0
B. A. (I)
(Dampf)
79 (U.U.)
1-Asparagin-
„
12,159
1618,1
1616,3
Fi.Wr.(i)
(fl.)
79,05
8333
658,7
659,2
Co. Wh.')
säure (f.)
K.J.
K.J.
K.J.
,,
„
8414
665,1
665,5
Del. (6)
"
»,
2903
386,3
385,9
„
d-I-Valin(f.)k)
C5HHO2N;
25,045
2932,8
—
Wr.
Asparagin
C4H8O3N2;
35M
464,1
463,8
St.La.(2)
117,10
K. J.t
K. J. t
(f.)b)
132,08
„
„
5979t
700,1t
700,8t
„
Glycylglycin
C4H803N2,-
14,950
1973,6
1972,4
Fi.Wr.(i)
Glutamin-
C5H9O4N;
15,465
2274,6
2274,0
Fi.Wr.(-i)
(f.) <=)
132,08
K.J.
K.J.
K.J.
säure (f.)i)
147,08
K. J.
K.J.
K. J.
■
>»
»,
3569
471,4
471,1
„
„
„
3692
543,0
542,8
„
Glycinan-
C4H6O2N2;
17,467
1992,5
1991,3
„
Glycylglycin-
C5H8O5N2;
11,244
1979,8
1976,2
„
hydrid (f.)d)
114,07
K.J.
K.J.
K.J.«)
carbonsäure
176,08
K. J.
K. J.
K. J.
»
„
4170
475,6
475,3
,,
(f.)"")
„
2684,2
472,6
471,8
»,
»
„
17,441
K.J.f
1989,5
K.J.f
Wr.
»,
„
11,234
K.J.f
1978,1
K. J.t
1974,4
■K.J-t
Wr.
»»
»
4164t
474,9t
474,6t
„
„
„
2681,8t
472,2t
471,3t
„
Barbitur-
C4H4O3N2;
11,771
1507,3
1503,6
Fi.Wr.(i)
i-Valeramid
CgHiiON;
7432
751,3
752,3
St. Schm.
säure (f.) 0
128,05
K.J.
K.J.
K.J.
(f.)")
101,10
(3)")
}>
»
2810
359,8
359,0
„
Dimethyl-
CsHioOaNz
5275
686,2
686,5
St. Hau.
Alloxan (f.) s)
C4H2O4N2
.H2O;
160,05
1737
278,0
276,6
Mat. (i)
malonamid (f.)
symm.
130,10
CH(NH2).C0
OH CH(NH2).C00H
^CO— CH2V
a) 1 b) 1 ■ :c)NH2.CH2.CO.NH.CH,.COOH.
d) NH NH 1
CHg.COOH CH2.CONH2
^CH2-C0/ '
e) Landrieu gibt C. r. 139, 633; 1904 für diese und ähnliche Verbindungen Werte an,
die um 3—5 Promille
XO— NH
höher liegen als diejenigen von Fi. Wr. (i) oder Wr. 0 CH2 yCO
^CO— NH
H
Mu /NH— C— NH
/NH2 / \ ^ccs
h) NH:C\ i)C = 0 j> MH 1^) a-Aminolsovaleriansäure.
\n(CH3)CH2COOH \nh2 li
^ 0
I") COOH-NH'CHa-CO-NH-CHzCOOH. *) Ebenda (Constam u. White) a-,ß-,y-
,NH— CO
g) CO ^C(OH),
^NH— CO
XH(NH2)-C00H
l)CH2
\cH2COOH
Picolin und Lutidin.
**) Isomerer Körper bei Del. (6).
W. A. Roth.
198 ee
937
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).!
Lit. s. Tab. 199, S. 945«
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg-KaL pro Mol.
konst. konst.
Vol. Druck
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg-KaL pro Mol.
konst. '. konst.
Vol. Druck
31. Amide Amine and Aminosäaren (als Anhang
31. Amide, Amine and Aminosäaren (als Anhang
Oxime) (Forts.)
Oxime) (Forts.)
; Xanthin (f.)
1
C5H4O2N4;
152,07
3395
516,2
515,1
B. A. (3)
Diglyc>lglycin
QHnOiNs;
189,12
15,732
K. J.t
2975,2
K. J.t
—
Wr.
' Dimethyl-
C5H6O3N2;
3796
539,3
538,8
Mat. (I)
.,
..
3756t
7IO,2t
709,8t
„
parab ansäure
142,07
Hexamethy-
CeHisN*;
7185
1007,0
1007,5
DeL (7)
i (f.)^)
lentetramin
140,14
i Harnsäure
C5H4O3N4;
2750
462,2
460,7
St La. (2)
(f.)
' ii.)^) V
168,07
2754
462,9
461,4
Mat.(i)
Anilin (fl.)
CbHvN;
8732
812,6
813,5
St KL
l Guanin (f.) c)
C5H5ON5;
3892
588,0
587,0
StLa.(2)
93.07
La. (5)
151,09
„
„
8794
818,5
819,2
Pet (I)
4-Meth\ihy-
C5H8O2N2;
20,220
2589,8
2589,8
Fi.Wr.(i)
„
„
8710
8io,6
811,4
St Hau.
drouracil(f.)d)
128,08
K. J.
K. J.
K. J.
»
„
8759
815,2
815,9
Lem. (2)
„
„
4827
618,2
618,2
,»
,.
8774
816,6
817,3
Swa.
4-.Methyl-
C5H6O2N2;
18,821
2372,8
2371,6
,.
p-Amido-
CHtON;
6999
763,4
763,9
Lem. (4)
uracil (f.)^)
126,07
K. J.
K.J.
K.J.
phenol (f.)
109,07
„
f,
4493
566,4
566,1
„
p-Phenylen-
QHsN,;
7808
843,9
844,5
B. A. (3)
1 »)
1
,»
18,688
K. J.t
2356,0
K.J.t
—
Wr.
diamin (f.)
Picoline
108,08
Co. Wh.
»»
,»
4461t
562,4t 562,1+
,.
c.
•
5-Methyl-
CsHeOjNj; 18,778
2367,3
2366,1
Fi.Wr.(i)
uracil (f.)<")
126,07
K. J.
K. J.
K. J.
Heptylamin
C,H„N;
10272
1182,9
1185,0
Lern. (2)
(= natürl.
»,
4483
565.1
564,8
„
(fl.)
115,14
Thymus)
i-Methyl-
cyclohexan-
C7H15N;
113,13
9966
"27,5
1129,3
Zub. (3)
c^
amin-3 (fl.)
Hexylamin
QHjsN;
10141
1025,6
1027,5
Lem. {2)
Methylanilin
C7H9N;
9094
973,8
974,8
Pet (I)
(fl.)
101,13
(fl.)
107,08
Triäthylamin
j»
10280*
—
1039,6
Mu. (I)
Benzylamin
..
9043
968,3
969,4
„ (I)
(fl.)
10286
1040,2
1042,1
Lem. (2)
(fl.)
Leucin (f.)
C6H,302N;
6537
857,0
858,0
B.A. (I)
„
„
9057
969,8
970,8
Lern. (6)
(=a-Amino-
131.11
6525
855,5
856,5
StLa.(2)
[>-Toluidin(fL)
*) „
9007
964,5
965,5
Pet (I)
i^ooapron-
„
27,375
3589,1
3593.2
Fi.Wr.(i)
tn- „ „
„
9016
965,4
966,5
„ (I)
■;-ure)
K.J.
K. J.
K.J.
P- „ (f.)
„
8952
958,6
959,6
„ (I)
„
»
6535
856,8
857,8
„
p-Anisidin
C7H9ON;
7539
927,9
928,7
Lern. (2)
Triglycol-
QHc,06N;
2936
560,9
560,2
St La. (7)
(f.) i)
123,08
aminsäure (f.)
191,08
Benzamid (f.)
QHvON;
7042
852,6
853,0
B. Fo.
Glycylglycin-
CeHiaOsNs; 21,023
3366,2
3367,4
Fi.Wr.(i)
121,07
äthylester
160,12 K. J.
K. J.
K. J.
„
»
7004
848,0
848,4
StSchm.
(f.)g)
5019
803,6
803,9
.»
(3)
Alaninanhy-
QHioO.X,; 23,192
3295,6
3296,8
„
Diäthyl-
QHiiOsN;
6293
995,0
995,8
St Hau.
drid (f.)
142,10
K. J.
K. J.
K. J.
inalonamid(f.)
158,12
i »
„
5536
786,7
787,0
»,
Monophenyl-
QHsON,;
6468
880,2
880,5
»,
H-
»»
23.163
3291,5
Wr.
hamstoff (f.)
136,08
K. J.t
K. J.t
Formanilid
C7H7ON;
71 16
861,5
861,9
StSchm.
r "
,»
5529t
785.7t
786.0t
..
(f.)
121,07
(3)
^N(CH3)— C
^ NH-CO NH-CO
° 1 1 II
,NH— CO
d) CO ^Ha
^NH— CH— CH3
a) CO b) CO C-NH c) HjNC C-NH
\n(ch3)-co inJ.-u^n'' >"
N C— N
^N H— CO ^N H — CO -j-) Andere Furinderivate bei Berthelot, Ann. chim.
!'')C0 \CH f) CO \C-CH3. g) NHs-CHj-CO-NH.CHj-COO-CjH
^NH— C— CH3 ^NH— CH
phys. (7)30, 189; 1900.
s. 1») NHj.CHj-CO-
y — y *) Die drei Toluidine so\
vie die drei Aceto-To-
NH-CH.-CO-NH-CHa-COOH. ») NH2«<' ^-OCHj. luidine sind auch von S
warts (s. 0.) unter-
^ — ^ sucht worden.
W. A. Roth.
938
198 ff
1
1
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).!
Lit. s. Tab. i99> S. 945.
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Bruttö-
Verbrennungswärme
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg-Kal. pro Mol.
konät. ko.ist.
Vol. Druck
Aggregat-
zustand
formel
Mol.- Gew.
gkal.
pro g
kg Kai. pro Mol.
konst. konst.
Vol. Druck
Beob-
achter
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang '
Oxime) (Forts.).
Oxime) (Forts.).
Theobromin
C7H8O2N4;
4702 1 846,8
846,3
Mat. (I)
C9*) f
(f.)^)
180,10
Pseudocumi-
CgHaaN;
9405
1270,8
1272,4
Lern. (2):
Formyl-d-1-
CjHiaOaN;
24,134 3840,0
—
Wr.
din (f.) 0
135,"
Leucin (f.)
159,11
K. J.t K. J.t
Propion-
CgHuON;
7832
1167,7
1168,8
St.Schm
f)
,,
5761t 916,7t
917,4t
9J
anilid (f.)
149,10
(3)
i- Phenylala-
CsHnOaN;
2820,6
4656,8
4659,8
Fi.Wr.(i)
c.
nin (f.)
165,10
K.J.
K.J.
K.J.
Diisobutyl-
CsHioN;
10475
1353,0
1355,4
Lern. (2)
„
„
6733
IIII,7
HI2,4
,»
amin (fl.)
129,16
Tyrosin (f.) s)
CgHnOaN;
5916
1071,4
1071,8
B.A.(i)
Dimethyl-
CgHi.N;
9434
1142,5
"43,8
St. Kl.
181,10
anilin (fl.)
121,10
La. (5)
Hippursäure
C9H9O3N;
.5658
1013,2
1013,4
St.Schm.
Äthylanilin(fl.)
t>
9303
1226,5
1227,8
Lern. (2)
(f.)
179,08
(2)
i-Amino-2,4-
ff
9185
1112,3
i"3,7
„ (2)
(= Benzoyl-
„
5659
1013,5
1013,6
B.A.(i)
xylol (fl.)
gly kokoll)
Acetanilid (f.)
CsHaON;
7527
1016,7
1017,5
B. Fe.
a-Carbäth-
C9H10O5N2;
20,222
4694,5
4695,7
Fi.Wr.(i)
135,08
7482
1010,7
1011,4
St.Schm.
(3)
oxylglycylgly-
cinester (f.)h)
232,15
K.J.
4827
K.J.
1120,7
K.J.
1121,0
1
Phthalimid(f.)
CgHsO.N;
5784
850,5
850,4
St. Hau.
/3-Carbäth-
„
19,771
4575,9
4577,1
„
Isatin (f.)
147,05
5901
867,7
867,5
AI.
oxylglycyl-
K.J.
K.J.
K.J.
Indol (f.)
iCsH^N;
8733
1022,4
1023,1
B.A.(3)
glycinester (f.)
4705
1092,4
1092,7
„
117,07
Skatol (f.) •)
C9H9N;
8929
1170,4
1171,4
B.A.(3)
Kaff ein (f.)b)
CgH.oO.Ni;
5231
1015,5
1015,2
St.La.(2)
131,08
(= Coffein)
194,12
5240
1017,2
1016,9
Mat. (i)
a-Methylindol
,,
8915
1168,6
1169,6
„ (3)
Phenylglyko-
C8H9O2N;
26,496
4003,0
4004,8
Fi.Wr(i)
(t)^)
koll (f.)
151,08
K. J.
K. J.
K. J.
Clo
>'
,>
6325
955,6
956,0
„
Diisoamyl-
C10H23N;
10598
1665,9
1668,9
Lern. (2)1
Anilinoessig-
„
26,774
4045,0
4046,8
„
amin (fl.)
157,19
säure (f.)
K. J.
K. J.
K. J.
Diäthylanilin
CioHisN;
9731
1451,2
1453,1
St. Kl. La.
>»
'»
6392
965,6
966,1
„
(fl.)
149,13
(5)
Veronal (f.) e)
QHiaOaN,;
22,381
4120,8
4122,0
,,
Camphylamin
CioHijN;
10045
1538,5
1541,0
Lern. (2)
184,12
K. J.
K. J.
K. J.
(fl.)
153,16
»
„
5343
983,7
984,0
,,
a-Naphthyl-
C10H9N;
8873
1269,5
1270,6
„ (2)
d-1-Leucyl-
C8H16O3N2;
24,367
4585
—
Wr.
amin (f.)
143,08
glycyl (f.)
188,15
K. J.t
K. J.t
/?-Naphthyl-
,,
8857
1267,2
1268,2
„ (2)
»
»,
5817
1094,4
1095,3
»>
amin (f.)
Triglycyl-
CsHnOäN,;
16,119
3968
—
„
Phenylpyrrol
„
8973
1283,8
1284,8
St. Kl. (4);
glycin (f.)
246,15
K. J.t
K. J.t
(f.)
»
„
3848t
947,2t
946,6t
„
Benzoyl-
CioHuOgN;
6053
1168,9
"69,3
St.Schm.
Alloxanthin
C8H60,N4.
1823
587.2
584,6
Mat. (i)
alanin (f.) i)
193,10
(2),
(f.)
2H20;
322,12
Benzoyl-
sarkosin (f.)
„
6117
1180,5
1181,0
„ (2) ,
Murexid
CsHsOßNe;
2601
739,0
736,7
„ (I)
o-Tolursäure
„
6051
1168,4
1168,9
„ (2) '
(f.)
284,12
(f.)
Daselbst \
weiteres Material.
m-Tolurs. (f.)
„
6048
1167,8
1168,2
„ (2),
a) NH— CO
b)CH3.N— CO c) CeH5-CH(NH2)COH. d) CgHs- NH • CH, • COOH. 1
1 1 /CH3
CO C-N<
1 II >CH.
CH3N— C-N^ CHs-
1 1 /CH3
CO C— N\ *j ggj j^gj ^^j chinolin, Isochinolin und Derivate.
N— C-N^ i5
/CO— NH\
e) (C.H5)2C< >C0. 0 C6H2(CH3)3(5, 3,2)(NH2)(i). g) p-Oxyphenylalanin. h) C2H5. OOC . NH .
\C0— NH/
H
/N\ /N^CHs H
CH2.CO.NH.CH2. COO.C2H4. >) C6H4< >CH k) qhZ >CH 1) QHs-CON— C2H4COOHJ
CH3 H
W. A. Roth.
198^
939
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945-
Verbrennungs wärme
^ , i kg-Kal. pro Mol.
Z-rn v konst. konst.
P ^ Vol Druck
Substanz
Ag?regat-
zustand
Brutto- I Verbrennungswärme
formel
g-kal.
kg-Kal. pro Mol.
MoL-Gew. pro g •'-f • ^^%
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Md.- Gew.
Beob-
achter
31. Amide, Amine und Aminosäureo (als Anhang
Oxime) (Forts.)
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang
Oxime) (Forts.)
Tolursäure
(f.)
.enacetur-
ure (f.) a)
-.\nisur-
saure (f.) *>)
Leucylglycyl-
glycin (f.)c)
4-Phenylura-
dl (f.)<J)
Nicotin (n.)e)
i.mipinimid
(f.)0
Opianoxim-
säureanhvdrid
(f.)g')
o-Toluvlalanin
1 (f.)h)
' p-Toluylalanin
(f.)
Cn
Diphenylamin
(f.)
Benzidin (f.)
(^Pj-Diami-
dodiphenyl)
0, p-Diamido-
diphenyl (f.)
(Diphenylin)
Tetramethyl-
'ialIo.xanthin(f.)
(Amalinsäure)
CioHiANr 6050
193,10
6037
5435
22,777
K.J.
5437
C10HUO4N;
209,10
C10H19O4
N3;
245,18
CioHsOjNjjI 25,216
188,08 j K. J.
„ 6020
CioHmNz;! 8806
162,13
CioHAN;! 5313
207,08
5309
5567
5552
1168,3
"65,7
1136,1
CiiHisOsN;
207,11
CioHuN;
169,10
6385
6373
9086
9123
„ 1 9088
C12H12N,; I 8497
184,12
8477
8487
CuHuOg
N4;
363,15
1168,7
1166,1
"36,3
5584,5! 5587,5
K. J. ' K. J
1333,1 1333,9
4742,6 4742,6
K. J. K. J.
1132,2' 1132,2
1427,6 1429,1
1100,3! 1100,1
1099,4 1099,3
1152,8 1152,6
1149,7
1322,3
1320,1
1536,4
1542,7
1536,8
1149,6
1323,0
1320,8
St. Schm.
(2)
, (2)
, (2)
Fi.Wr.(i)
3631
1537,7
1544,0
1538,1
1564,5! 1565,7
1560,8! 1561,9
1562,6
1242,4
1563,8
1240,9
B.A.(3)
St. Lie.
(i)
Roth (2)
SLK1.(4)
Roth (2)
St Schm.
(2)
„ (2)
(5)
St Kl. La.
Mat.Dely
(2)
Lern. (2)
„ (3)
Pet (i)
„ (i)
Mat (i)
Leucinimid
(f.)
Carbazol (f.) ')
Benzanilid (f.)
symm. Diphe-
nylhamstoff
(f.)
asymm.Diphe-
nylharnst. (f.)
226,20
CizH.N;
167,08
CisHuON;
197,10
CuHuON,;
212,12
a) C6H5.CH2.CON
H
Dibenzylamin
(f.).
Cie
Phenyl-a-
Naphthyl-
amin (f.)
Phenyl-/?-
Naphthyl-
amin (f.)
symm.Succin-
anilid (f.)
Benzalhippur-
säureanhydrid
(Azlakton) (f)
Benzalhippur-
säure (f.) k)
„
Benzoyl-
phenylalan. i)
(f.)
Indigo (f.)
Triphenyl-
amin (f.)
C12H22O2 ! 31,906 7217,1' 7225,6
C14H15N;
197,13
CieHisN;
219,11
CieHifiOaNj
268,15
CieHuOtN
249,10
K. J.
7617
8831
8032
7996
7604
7610
9438
9185
9160
7351
K. J. K. J.
1722,9
1475,5
1583,0
1576,1
1612,9
1614,2
1860,4
2012,5
2007,1
1971,2
31,173 7765,2
K.J. ! K.J.
7442 i 1853,7
CisHisOsNi 29,0137749,7
267,11
1724,9
1476,5
1584,0
1577,1
1613,7
1615,1
1862,3
2014,1
2008,7
1972,4
C16H15O3N
269,13
C16H10O2N2
262,10
245,13
7768,2
K.J.
1854,4
7752,6
K.J. i K.J. j K.J.
6926 ! 1850,0 1850,7
29,440 7923,2 7927,4
K.J. 1 K.J. I K.J.
7028 !i89i,4 '1892,4
1816,2
CH2COOH
NHCH2 • CO • N HGHa« COOH.
b) CH30^NcON<f
^— / x;h«cooh
N CH3
d) CO \CH. e)
6929 11816,0
9253 2268,3
c) (CH3)2«CH.CH2.CH(NH2)-CO-
2270,1
Fi.Wr.(i)
B.A.(3)
B. Fo.
St Schm,
(3)
St Hau.
Lem. (2)
„ (2)
„ (2)
St Hau.
Fi.Wr.(i)
AI.
St Kl. La.
(5)
\
S) (CH30)2C6H2
H
k) CeHs— CH=C— COOH
I
NH-CO-CßHs
NH— C.CeHä
h) C6H4-(CH3)CONH.C2H4COOH
N
I II /\
HC^yC— GH/ ^CHa
^" GH2 GH2
/CO
f) (GH30)2G6H2<; >NH.
^CO
i
CsH,
NH.
>) GeHs'CHa'CH.COOH
!
NH^CO-GfiH,
W. A. Roth.
940
198hii
Verbrennungswärmen
von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Beob-
achter
Substanz
Brutto-
Verbrennungswärme
Aggregat-
formel
g-kaL
kg-Kal. pro Mol.
konst. konst.
Vol. Druck
Aggregat-
formel
g-kal.
kg-Kal. pro Mol.
Beob-
achter
zustand
Mol.- Gew.
pro g
zustand
Mol.- Gew.
pro g
konst. 1 konst.
Vol. j Druck
31. Amide, Amine und Aminosäuren (als Anhang
32. Nitrile und Carbylamine (Forts.) |
Oxime) (Forts.)
c.
Cl9
Triamidotri-
phenyl-
carbinol (f.)
C19H19ON3
305,18
8134
2482,5
2484,1
Schmdl.
Dicyan (Gas)
„
Acetonitril
(Dampf)
C2N2; 52
(Umr, uns.)
C2H3N;4i
(U. u.)
4993*
5048
7613*
262,5
259,6
262,5
312,1
Th.
B. (i)
Th.
C20
(fl.)
C2H3N;
7111
291,7
291,9
B.P.(i)
Amygdalin(f.)
CaoHzvOnN
5140
2350,0
2350,4
B. (7)
41,03
457,23
„ ,,
„
741 1
304,1
304,2
Lem. (7)
C21
Glycolsäure-
C2H3ON;
45"
257,2
257,1
B.A.(3)
Strychnin (f.)
Qi^zz^aNa
8036
2685,5
2687,5
B. G.
nitril (fl.)
57,03
C23
334,20
Ca
Brucin (f.)
CasH^eOiNa
394,23
7440
2933,2
2935,2
„
Propionitril
(fl.)
CgHsN;
55,05
8114
446,7
447,1
B. P.(i)
Anh
ang: Ox
ime.
,,
(U. u.)
,»
8328
458,5
458,9
Lem. (7)
Aldoxim
C2H5OH;
5770
340,7
340,9
Land. (2)
Malonitril (f.)
C3H2N2;
5991
395,6
395,3
B. P.(i)
(f.)
59,05
66,04
Acetoxim (f.)
C3H7ON;
73,07
6712
490,4
490,9
„ (2)
Cyanacetamid
(f.)
C3H4ON2;
84,05
4485
377,0
376,7
Guin. (2)
Methyläthyl-
C4H9ON;
7482
651,6
652,3
„ (2)
Cyanessig-
C3H3O2N;
3522*)
299,5
299,0
„ (2)
ketoxim (fl.)
87,08
7497
652,9
653,6
Zub. (4)
säure (f.)
85,03
i
Benzaldoxim
CvHvON;
7497
907,7
908,1
Land. (2)
Milchsäure-
C3H5ON;
5932
421,4
421,6
B. A. (3)
(f.)
121,07
nitril (fl.)
71,05
Methylphenyl-
CgHgON;
7809
1054,9
1055,6
„ (2)
ff
ketoxim (f.)
135,08
C4
Campheroxim
C10H17ON;
8858
1480,6
1482,4
„ (2)
n-Butyronitril
QHjN;
8921
616,2
616,9
Lem. (7)
(f.)
167,15
(fl.)
69,07
Diphenylke-
C13H11ON;
8258
1627,6
1628,6
„ (2)
Bernstein-
C4H4N2;
6825
546,3
546,3
B.P. (i):
toxim (f.)
197,10
säurenitril(fl.)
80,04
Benzochinon-
C6H5O2N;
5817
715,8
715,6
VaL
Methylcyan-
QH5O2N;
4769
472,4
472,2
Guin.(i)|
oxim (f.)
123,05
acetat (fl.)
99,05
(Paranitroso-
Diglycolamin-
C4H5N3;
6220
591,4
591,2
St.La.(7)
phenol)
säurenitril(f.)
95,07
Thymo-
C10H13O2N
7454
1335,1
1336,2
,,
AT
1
chinonoxim
179,11
Ca
1
(f.)
Isovaleronitril
C5H9N;
9334
775,4
776,5
Lem. (7)
a-Naphtho-
C10H7O2N;
6742
1166,9
1167,0
„
.. (fl-)
83,08
chinonoxim
173,07
Äthylcyan-
C5H7O2N;
5571
629,9
630,1
Guin.(i)
(f.)
acetat (fl.)
113,07
ß- „ (f.)
„
6762
1170,3
"70,5
,,
Glutarsäure-
C5H6N2;
7442
700,1
700,4
B. P. (i>
(Nitroso-
nitril (f.)
94,07
-'
naphthole)
c«
Opianoxim-
1
säureanhydrid
Methyl-acetyl-
CeH^OsN;
4862
685,9
685,7
Guin.(i)
s. vorher bei
cyanacetat (f.)
141,07
Cio-
Triglycol-
CbHsN*;
6317
847,1
846,8
St.La.(7i
aminsäure-
134,09
■*
32. Nitrile und Ci
irbylamine.
nitril (f.)
1
a) Nitrile und andere Cy
anverbindungen.
C7
1
Ci
Benzonitril
C7H5N;
8403
866,0
866,4
B. p. {m
. Cyanwasser-
HGN; 27
5875*
—
158,6
Th.
(fL)
103,05
9
stoff (Formo-
Äthyl-cyan-
C7H9O3N;
5399
837,3
837,4
Guin.(ij^
nitril)
acetylacetat
155,08
J
(Gas)
(U. u.)
5900
159,3
159,7
B. (3a)
(f.)
n
(fl.)
HCN;
5641
152,4
152,3
(^a)
11
27,02
,, VJ'"-/
*) Im Original steht 7047. 11
W. A. Roth.
198 ii
941
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen),
Lit. s. Tab. 199, S. 945-
Brutto- Verbrennungswärme
formel ; k^, j kg Kai. pro Mol.
.,„1 r^ 5__ _' konst. konst.
Mol.- Gew. pro z ^^, p^^^^
Substanz
.Aggregat-
zustand
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.-Ge>v.
Verbrennungswärme
kg-KaL pro Mol.
konst. : konst.
Vol. Druck
B-kal.
pro g
Beob-
achter
32. Nitrile and Carbylamine (Forts.)
Benzyl-
cvanid (fl.)
o-TolunitriKfL)
Benzoyl-
c>anid (f.)
Cvanaceto-
henon (f.)
CsH.N;
8745
1023,7
1024,5
117,07
„
8803
1030,6
1031,3
CgHsON;
7180
940,9
941,1
131,05
CjM^ON;
7487
1086,1
1086,6
145,07
CuHi50N;
8445
1495,2
1496,8
177,05
CuH^N;
8709
1333,1
1333,8
153,07
„
8670
1327,2
1327,9
33. Nitro- n. Nitrosoverbindungen (Forts.)
B. P.(i)
„ (I)
Guin. (2)
(2)
Cyan- CuHiäON; 8445 1495,2 ^1496,8 B. P.(2)
k:impher(f.)
i-Naphtho- CUH7N; 8709 |i333,i 1333,8 Lern. (7)
nitril (f.)
.J-.\aphtho- „ 8670 ! 1327,2 11327,9 „ (7)
nitril (f.)
Bei Lemoult, C. r. 126, 43; 1898, Methyl- und
Äthylisocyanat.
Lern. (5)
Glmd.
<-em. (5)
Glmd.
b) Carbylamine.
Methylcarbyl-
CaHsN;
7770
318,8
319,0
amin (fl.)
41,03
7708
320,3
320,5
Äthylcarbyl-
C3H5N;
8710
479,5
479,9
amin (fl.)
55,05
8730
480,6
481,0
Propylcarbyl-
C4H7N;
9260
639,5
640,2
amin (fl.)
69,06
Allylcarbyl-
C4H5N;
9087
609,3
609,7
amin (fl.)
67,05
Isobutylcar-
QHsN;
9578
795,8
796,8
bylamin (fl.)
83,08
Isoamylcar-
QHuN;
9775
949,2
950,5
bylamin (fl.)
97,10
Benzylcar-
CsHjN;
8942
1046,8
1,047,5
bylamin (fl.)
117,07
Äthylnitrit
(Dampf)
Äthylnitrat
(Dampf)
Nitroäthan
(Dampf)
„
(fl.)
Dimethylni-
trosamin(fl.)
C3
Nitropropan
(fl.)
C,
Isobutylnitrit
(Dampf)
C«
o-Dinitro-
benzol (f.)
m-Dinitro-
benzol (f.)
p-Dinitro-
benzol (f.)
symm. Tri-
nitrobenzol (f.)
unsymm. Tri
nitrobenzol (f.)
o-Nitro-
phenol (f.)
P- „
Dinitroso-
resorcin (f.)
Diazobenzoi-
nitrat (f.)
ZZ. Nitro- u. Nitrosoverbindungen
(auch Nitrate und Nitrite)
Hydroxyl-
aminnitrat (f.)
Cx
Nitromethan
(Dampf)
(fl.)
»
Nitroguani-
din (f.)a)
Guanidin-
nitrat (f.)
H404N2;
535,5
51,43
50,27
96,05
CH302N;
2966*
180,9
61 (U.U.)
2792
170,4
170,0
61,03
„
2786
170,0
169,6
CH4O2N4;
2032
211,6
210,4
104,07
CH5N3.
1715
209^
208,2
HNO3;
122,09
B. A. (2)
Th
B.Mat.(8)
Swi.
Mat. (i)
„ (I)
QHsOjN;
75 (U.U.)
CaHäOaN;
91 (U.U.)
CHjOaN;
75 (U.U.)
C2H5O2N;
75,05
CaHgONa;
74,07
C3H7O2N;
89,07
C4H9O2N;
103 (U.U.)
C6H4O4N2;
168,05
CeHsOfiNsi
213,05
CsH.OsN;
139,05
4456*
3561*
4506*
4299
5329
5369
6288*
4194
4155
4146
3126
3195
4954
4960
3473
C6H4O4N2;
168,05
CgHäOsNa;! 4694 ' 784,2 783,2 B.Vi.(3)
167,07
Weiteres Material bei Del. (7) u. Mat. Dely. (2).
C7
—
334,2
—
324,0
—
337,9
322,7
322,5
394,7
394,7
478,2
478,3
—
647,7
704,8
703,7
698,3
697,2
696,7
695,6
666,1
664,0
680,8
678,6
688,8
688,4 l
689,7
583,6
689,3
584.8
784,2
783,2
Th.
B.Ma.(8)
Swi.
Th.
B.Ma.(5)
„ (5)
„ (5)
„ (5)
„ (5)
MatDely.
(I)
(I)
Swi.
Nitrobenz-
aldehyd (f.)
o-Nitroben-
zoesäure (f.)
m-Nitroben-
zoesäure (f.)
p-Nitroben-
zoesäure (f.)
p-Acetonitra-
nilid (f.)
Nitrosodi-
methylanilin
(f.)
C7H503N;
5306
801,5
801,0
151,05
C7H504N;
4378
731,3
730,6
167,05
„
4357
729,9
727,2
„
4369
729,8
729,1
C8H803N2;
5384
969,6
969,3 J
180,08
CsHioON^;
7489
1124,2
1124,7
150,10
Mat.
De!y.(i)
„ (I)
„ (I)
„ (i)
Mat.
Dely.(i)
Swi.
a) NH2C(NH)NHN0j.
W. A. Rotli.
942
198kk
Verbrennungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen)
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Verbrennungswärme
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
g-kal.
pro g
kg-Kal. pro Mol,
konst. I konst.
Vol. I Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
kg- Kai. pro Mol.
konst konst.
Vol. i Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
33. Nitro- u. Nitrosoverbindungen (Forts.)
Äthylphenyl-
nitrosamin (f.)
C«
Nitromesi-
tylene
Cu
a-Nitro-
campher (f.)
Nitrocampher
(Phenol) (f.)
Nitrocampher
(Phen.)kryst.
Cl9
Trinitrophe-
nylmethan(f.)
Trinitro-
phenylcarbi-
nol (f.)
CsHioONa;
150,10
7453
1118,7
1119,2
C10H15O3N;
197,13
6957
6771
1371,6
1336,2
1372,6
1337,2
C10H15O3N
+ H2O;
215,14
6201
1334,6
1335,6
C19H13O6N3;
379,13
C19H13O7N3;
395,13
5997
5616
2273,5
2219,0
2272,8
2218,0
Swi.
Zub. (i)
B. F. (2)
(2)
(2)
Schmidl.
C16H1802
7810
2110,0
2111,4
Lern. (6)
N2;
270,16
C16H1803
7369
2108,8
2109,9
„ (6)
N2;
286,16
„
7332
2098,1
2099,3
„ (6)
34. Azo
- und H:
yaraiQ
i-Verb
mdun
Ce
Diazobenzol-
C6H5O3N3;
4694
784,2
783,2
nitrat (f.)
167,07
Phenyl-
CeHgN^;
8141
879,9
880,4
hydrazin (f.)
Asymm. Me-
108,08
7456
805,8
806,4
C7H10N2;
8541
1042,9
1043,8
thylphenyl-
122,10
hydrazin (f.)
C12
Hydrazo-
C12H12N2;
8685
1599,1
1600,2
benzol (f.)
184,12
„
„
8714
1604,4
1605,5
Azobenzol (f.)
C12H10N2;
182,10
8544
1555,9
1556,7
„
„
8565
1559,7
1560,6
Azoxybenzol
C12H10ON2;
7725
1530,3
1530,9
(f.)
198,10
„
„
7784
1541,9
1542,5
p-Oxyazo-
„
7619
1509,2
1509,8
benzol (f.)
p-Amidoazo-
C12H11N3;
8025
1581,8
1582,6
benzol (f.)
197,12
2,4-Diamido-
C12H12N4;
7570
1605,9
1606,5
azobenzol (f.)
212,14
(Chrysoidin)
p-Azoanisol
C14H14O2
7457
1805,6
1806,5
(f.)
N2;
242,13
m-Azoxyto-
C14H16ON4;
7468
1913.0
1913,8
luidin (f.)
256,17
B.Vi.(3)
Lem.(3)
Pet. (i)
Lem. (3)
Pet. (i)
Lem. (3)
Pet. (i)
Lem. (3)
Pet. (i)
Lem. (6)
„ (6)
„ (6)
„ (6)
„ (6)
„ (6)
34. Azo- u. Hydrazo- Verbindungen (Forts.)
V16
p-Azophene-
tol (f.)
p-Azoxy-
phenetol (f.)
o-Azoxy-
phenetol (f.)
Hydrazone und Osazone s. bei Landrieu, Cr. 141,
358; 1905 u. 142, 580; 1906.
Fluoride s. bei Swarts, Bull. Acad. Beige 1906, 557;
1907, 941; 1909, 26.
35. Chlorverbindungen.
Bei den Versuchen von Thomsen ist auf die Bildung
von gasf. HCl umgerechnet, während bei den Versuchen
in der Bombe meist eine mehr oder weniger verdünnte
Lösung von HCl entsteht, weswegen diese Werte größer
sind. Alle Molekulargewichte sind abgerundet.
a) Halogenderivate der Kohlenwasserstoffe.
Th.
B. (3)
B.0.(3)
[HCl-Gas]
Th.
B. (4)
„ (4)
(4)
Th.
B. (3)
Th.
B.0.(3)
[HCl Gas]
B. (4)
Th.
B. (4)
Ci
Methylchlorid
CH3CI;
3263*
—
164,8
(Gas)
50,5
„
,»
3424
172,9
173,2
Methylen-
CH2CI2;
1262
107,3
106,8
chlorid
85,0
(Dampf)
Chloroform
CHCI3;
590*
—
70,5
(Dampf)
119,5
„ (fl.)
,»
747
89,4
89,2
Tetrachlor-
CCI4;
289*
—
44,5
kohlenstoff
154,0
(Dampf)
(fl.)
C2
Äthylchlorid
„
245
37,8
37,3
C2H5CI;
5146*
331,9
(Dampf)
64,5
„
»
5059
326,3
326,9
Äthylenchlorid
C2H4CI2;
2747*
—
272,0
(Dampf)
99,0
Äthyliden-
„
2748*
—
272,1
chlorid(Da.)
Äthyliden-
C2H4CI2;
2701
267,4
267,1
chlorid (fl.)
99,0
Hexachlor-
C2CI6 ;
468
110,8
110,0
äthan (f.)
237,0
Monochlor-
C2H3CI3;
1693*
—
225,9
äthylen-
133,5
chlorid (Da.)
Monochlor-
C2H3CI;
4579*
—
286,2
äthylen(Da.)
62,5
Tetrachlor-
C2CI4;
981
162,8
162,5
äthylen (fl)
166,0
W. A. Roth.
19811
943
1
■Verb renn ungswärmen von organischen Verbindungen (und einigen Elementen).
Lit. s. Tab. 199, S. 945.
Substanz
Aggregat-
Brutto-
formel
Verbrennungswärme
^ , ■ kg-KaLproMol.
g-kal- u___. u„_„.
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
Brutto-
formel
Verbrennungswärme
. , ; kg-KaL pro MoL
Beob-
achter
zustand
Mol.- Gew.
pro g
Vol. Druck
zustand
Mol.- Gew.
pro g
Vol. " Druck
35. Cblorverbinduagen (Forts.).
35. Cfalorverbindungea (Forts.). \
a) Halogenderivate der Kohlenwasserstoffe (Forts.).
c 111
b) N
Äthylmono-
- und 0-haltige Ch
loride \
Forts.). 1
C3
Propylchlorid
CsHjCl;
6117*
_^
480,2
Th.
QHvOja;
4029
493,6
493,9
Riv. (I)
(Dampf)
70,5
ch'oracetat(fl.)
122,5
Chloracetol
CaHgClä;
3801*
429,5
„
Äthyldichlor-
QHÄQj;
2951
463,4
463,4
„ (!)
jampf)
113,0
acetat (fl.)
157,0
nochlor-
C3H5CI;
5767*
—
441,2
„
C.
[ 1 V'Pyien(Da.)
Aliylchlorid
Dampf)
chlortri-
:hylen(fl.)
76,5
5784*
—
442,5
„
V6
Monochlor-
acetal (fl.)
CsHiaCQ:
152,5
5825
888,3
889,5
„ (I)
C3H4CU;
111,0
3835
3840
425,7
426^
426,0
426,5
B.Ma.(7)
B. (4)
Monochlor-
hydrochinon
(f.)
CeHsOjCl;
144,5
4482
647,6
647,6
Val.
Ci
2,6-Dichlor-
QH^Oja,;
3441
616,0
615,7
„
1 Isobutyl-
C4H,C1;
6896*
—
637,9
Th.
hydrochinon
(f.)
Trichlor-
179,0
1 Chlorid (Da.)
92,5
CeHsO^as;
2787
595,1
594,5
„
Ce
hydrochinon
213,5
Monochlor-
benzol (Da.)
o-Dichlor-
C6H5CI;
"2,5
C6H4Clj;
6682*
4568
671,5
751,7
671,8
„
B. (4)
(f.)
Tetrachlor-
hydrochinon
(f.)
Ch'.oranil-
säure (f.)
Monochlor-
CfiH.G^CU;
248,0
2279
565,1
564,2
„
benzol (f.)
Hexachlor-
benzol (f.)
147,0
QCle;
285,0
1789
509,8
509,0
„ (4)
OsH^O^Qä;
209,0
QHsOjCl;
2332
4341
487*3
618,5
486,1
618,2
n
„
! Cv
benzochinon
142,5
Benzvlchlorid
C7H7CI;
7000
885,5
886,4
Schmdl.
(f.)
(fl.)
126. ■;
2,6-Dichlor-
QHACl*;
3282
580,9
580,4
„
Bei B. Mat. (4) Terpenchlorhydrate.
benzochinon
(f.)
177,0
Cl3
i
Trichlor-
CsHOiCU;
2594
548,7
547,8
„
Diphenyl-
QaHuCl;
7980
1615,9 ! 161 7,3
„
benzochinon
211,5
methan-
202,5
>
(f-)
chlorid (f.)
i
Tetrachlor-
QO^CU;
21 15
520,2
519,0
»
V19
benzcchinon
(f.)
246,0
Triphenyl-
C19H15CI;
8425
2346,5 '2348,5
„
methan-
278,5
C7
chlcrid (f.)
o-Chlorbenz-
CrHeONa;
5210
810,2
*XO,o
Riv. (I)
ebenda Rosanilinchlorhydrat und Derivate.
amid (f.)
Benzoyl-
chlorid (fl.)
155,5
CrHäOa;
140,5
5570
782,5
782,8
„ (I)
b) N- und 0-haltige Chloride,
o-Chlorben-
QHäOsCl;
4694
734.5
734,5
„ (I)
zoesäure (f.)
156,5
C2
o-Chlor-
C7H4OCI2;
4237
741,5
741,5
„ (I)
! Monochlor-
|essigsäure(f.)
1 Trichlor-
iessigsäure(f.)
C2H3O2CI;
945
C2HO2CI3;
163,5
1812
573
171,3
93,7
171,0
92,8
B.Ma.(7)
„ (7)
benzoesäure-
chlorid (f.)
Monochlor-
salicylaldehyd
(f.)
175,0
C7H5O2CI;
156,5
4769
746,3
746,3
„ (I)
Monochlor-
C2H3OCI;
2987
234»4
234,4
Riv.(i)*)
acetaldehyd
78,5
Ca
Ifl.)
o-Toluyl-
QHtOCI;
6108
943,7
944,0
„ (I)
j Monochlor-
C2H4ONCI;
2595
242,6
242,5
„ (I)
sä.urechlorid(fJ
154,5
: acetamid (f.)
93,5
Phthalyl-
CeH^Osa,;
3951
802,1
801,8
„ (I)
Trichloracet-
CjH.ONClg:
1021
165,9
165,2
„ (I)
chlorid (f.)
203,0
[ amid (f.)
162,5
C.
1 *) Die Angaben in den beiden letzten Spalten sind
Äthyl-o-chlor-
CH^OaCl;
5773
1065,2
1065,8
„ (I)
1 mehrfach von denen des Originals verschieden.
benzoat (fl.)
184,5
W. A. Roth.
944
198
mm
Verbrennungswärmen von organischen
Lit. s. Tab.
Verbindungen (und einigen Elementen)
199, S. 945-
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verbrennungswärme
, , kg-Kal. pro Mol.
g-kal. , , ,
° _ „ konst. konst.
P ° ^ ! Vol. Druck
Beob-
achter
Substanz
Aggregat-
zustand
Brutto-
formel
Mol.- Gew.
Verb r ennungswä rme
kg-Kal. pro Mol.
konst. I konst.
Vol. Druck
g-kal.
pro g
Beob-
achter
Methylbromid
CHgBr;
1946*
—
184,7
(Dampf)
95,0
»>
»>
1892
179,7
180,4
Athylbromid
CjHsBr;
3136*
—
34i»8
(Dampf)
109,0
»
»
3013
32»,4
329,5
Propylbromid
CsHgBr;
4059*
—
499,3
(Dampf)
123,0
36. Bromide.
Es bildet sich stets Bromdampf. Die Molekular-
gewichte sind abgerundet.
Th.
B. (3)
Th.
B. (3)
Th.
37. Jodide.
Bei allen Verbrennungen bildete sich festes Jod, bzw.
ist darauf umgerechnet worden. Die Molekular-
gewichte sind abgerundet.
Th.
B. (8)
„ (8)
„ (8)
Th.
B. (8)
„ (8)
„ (8)
„ (8)
„ (8)
„ (8)
„ (8)
„ (8)
„ (8)"
Ci
Methyljodid
CH3J;
1419*
—
201,3
(Dampf)
142,0
(fl.)
„
1368
194,3
194,7
Methylen-
CH2J2;
665
178,1
178,4
jodid (fl.)
268,0
Jodoform (f.)
GHJ3;
394»o
411
161,9
162,1
c.
Äthyljodid
C2H5J;
2303*
—
359,2
(Dampf)
156,0
(fl.)
,)
2278
355,4
356,1
Dijodäthan
C2H4J2;
1150
324,2
324,8
(f.)
282,0
Perjodäthylen
C2J4;
491,8
261,6
261,6
(f.)
534,0
C3
n-Propyljodid
C3H7J;
3015
512,4
513,5
(fl.)
170,0
i-Propyljodid
„
2985
507,4
508,4
(fl.)
Allyljodid
C3H5J;
2838
476,9
477,6
(fl.)
168,0
c.
Jodpyrrol
C4HNJ4;
881,4
503,3
503,1
(f.)
571,0
Ce
Jodbenzol(fl.)
CeHsJ;
264,0
3774
769,9
770,0
C:
o-Jodbenzoe-
C7H5O2J;
3103
769,4
769,6
säure (f.)
248,0
Ebenda Mono- und Dijodsalizylsäure.
38. Schwefelverbindungen.
Bei den mit ** bezeichneten Daten ist der Schwefel
zu verdünnter Schwefelsäure verbrannt worden, bei den
anderen zu gasf. SO2. Die Mol.-Gew. sind abgerundet.
^^
COS ,-60,02184*
Carbonyl-
sulfid (Gas)
Schwefel-
kohlenstoff
(Dampf)
„ (fl.)
„ (fl.)
„ (fl.)
Methylmer-
kaptan (Da.)
Thiohamstoff
(f.)
Athylmer-
kaptan (Da.)
„ (fl.)^)
Dimethyl-
sulfid (Da.)
Methylsulf 0-
cyanid (Da.)
„ (fl.)
Methylsenföl
(Dampf)
„ (f.)
Taurin (f.)
.. C3
Äthylsulf 0-
cyanid (fl.)
Äthylsenföl
(f.)
C4
Diäthylsulfid
(Dampf)
Allylsenföl
(Dampf)
(= „Senföl")
(fl.)
Thiosinamin
(f.)
Thiophen(Da.)
„ (fl.)
Co
a-Thiophen-
säure (f.)
Tetrahydro-
a-Thiophen-
säure (f.)
Cr
Phenylsenföl
(fl
CS2; 76,0
CH4S;
48,0
CH4N2S;
76,0
3488*
3326
3404*
3245
5168**
6225*
4499**
C2H6S; I7349
62,0 '
8314**
7377
C2H3NS;
73,0
C2H7O3NS
125,0
C3H5NS;
87,0
C4H10S;
90,0
CiHgNS,-
99,0
C4H8N2S;
116,0
(^41140 ',
84,0
C5H4O2S;
128,0
C5H8O2S;
132,0
CvHsNS;
135,0
5465*
6193**
5371*
6053**
3058**
7040**
6929**
8580*
6822*
7386**
6814**
7270*
7970**
5042**
5707**
7578**
— 131,0
252,8
246,6
392,8**
341,9"
515,4*
452,1*
441.9*
382,2**
612,5**
602,8**
731,2"
790,4**
669,5**
645,4**
753,3**
1023,0'
265,1
253,3
258,7
246,6
394,5*
298,8
4342,8"
455,7
517,2*
457,4
399,0
453,1*
392,1
442,9*
382,9**
613,8**
604,1**
772,2
675,4
732,5*
791,8*
610,6
670,5**
646,2**
754,8**
1024,3''
Th.
B.(2)
Th.
B.(:z)
B.(4)
Th
Mat.
(I)
B. (9)
Th.
B.(io)
Th.
B.(io)
„ (4)
„ (10)
Th.
„
B.(io)
„ (10)
Th.
B.Ma.
■ (9:
St. Kl
(I)
»(i)
a) Ebenda Amylmerkaptan, Äthyl- Allyl- und
n-Amylsulfid.
Verbrennungswärmen von Imidothiokohlensäure-
estern, Dithiourethanen, Thioaldinen u. dergl. s. bei
Delepine, C. r. 136, 451; 1903, s. f. Mat. (i). Verbren-
nungswärmen von Phosphorverbindungen s. bei Le-
moult, C. r. 149, 559; 1909.
■'
W. A. Roth.
199
945
Literatur zu Tab. 198: Verbrennungswärmen organischer Verbindungen.
.:\v. Sn. =
A. R. =
A. R. E.(i) =
„ (2) =
B. (i) =
„ (2) =
.. (3) =
.. (3a) =
., (4) =
., (5) =
... (6) =
.. (7) =
.. (8) =
,. (9) =
.. (lo) =
B. Thch. =
B. A. (i) =
» (2) =
„ (3) =
B. Del. (i) =
„ (2) =
B. Fo. =
B. G. =
B. Jungfl. =
B. Ma. (i) =
» (2) =
„ (3) =
B. Lug.
B. O. (i)
„ (2)
„ (3)
B. P. (I)
» (2)
B. Rec
B. Riv.
B. Vi. (i)
„ (2)
» (3)
(4) =
(5) =
(6) =
(7) =
(8)-
(9) =
d'Aladerne, C. r. 116, 1457; 1893.
Atwater u. Snell, Joum. Amer. ehem.
Soc. 25, 698; 1903.
Auwers u. Roth, Lieb. Ann. 373, 246;
1910.
Auwers, Rothu. Eisenlohr, Lieb.Ann.373,
284; 1910.
„ „ „ „ Lieb.Ann.38ö,
107; 1911.
Berthelot,Ann.chim.phys.(5)23,i 76 ;i 88 1 .
„ ebenda S. 209.
„ ebenda S. 214.
„ ebenda S. 243, 252.
„ Ann.chim.phys.(6)28,i26;i893.
„ ebenda (5) 23, 188; 1881.
„ ebenda (5) 27, 374; 1882.
„ ebenda (7) 20, 145, 163; 1900.
„ ebenda {7) 21, 296; 1900.
„ ebenda (7) 22, 322, 327; 1901.
„ ebenda (7) 20, 197; 1900.
„ Themiochimie, Band II; 1897.
„ u. AndH, Ann. chim. phys. (6)
22, i; 1891.
„ ebenda (6) 21, 388;
1890.
„ „ „ ebenda (7) 17, 433;
1899.
„ u. Del^pioe, Cr. 129, 920 ; 1899.
Ann. chim. phys. (7)
21, 289; 1900.
„ u. Fogh, ebenda(6)22,i8; 1891.
„ „ Gaudechon, C. r. 140, 753;
1905.
„ u. Juagfleisch, Ann. chim.phys.
(5) 6» 151; 1875.
„ u. Matignon, C. r. 111, 1 2 ; 1 890.
„ „ „ Ann.chim.phys.(6)
21, 409; 1890.
, „ „ ebenda (6) 23, 507;
189 1 (später ersetzt
durch B. (4)).
„• ebenda (6) 23, 538;
1891.
, „ „ C.r.ll3,246;i89i.
„ 114,ii46;i892.
, „ „ Ann.chim.phys.(6)
28, 565; 1893.
, „ „ ebenda (6) 30, 565;
1893.
, „ „ ebenda S. 547.
, u. Luginio, Ann. chim. phys. (6)
13, 328; 1888.
,, u. Ogier, Ann. chim. phys. (5)
23, 197; 1881.
, „ „ ebenda S. 199.
, „ „ ebenda S. 201, 225.
, u. Petit, Ann. chim. phys. (6)
18, 107; 1889.
„ „ ebd.(6) 20, 1,13; 1889.
, u. Recoara, Ann. chim. phys.{6)
13, 298, 304, 341;
1888.
, u. Rivals, Ann. chim. phys. (7)
7, 29, 47; 1896.
„ „ Vieille, ebenda (6)10,433,•
I887.
, „ „ ebenda S. 455.
„ „ „ ebenda (5) 27,194;
1882.
Co. Wh. =
Del.
(I) =
»
(2) =
»
(3) =
„
(4) =
„
(5) =
(6) =
(7) =
Del.
Riv. =
F. S.
=
Fi. Wr. (i) =
tt
(2) =
Fogh
=
Forcr. =
Fries (i) =
»
(2) =
Gen.
=
Glmd. =
Gottl. =
Guill
=
Guinch. (i) =
}>
(2) =
Jahr
i =
Lan.
(I) =
»
(2) =
Lem
(I) =
(2) =
»>
(3) =
»
(4) =
(5) =
>i
(6) =
»
(7) =
Ler.
=
Lug.
(I) =
>f
(2) =
»>
(3) =
»
(4) =
»
(5) =
>f
(6) =
»
(7) =
»
(8) =
»
(9) =
»
(10) =
tt
(II) =
tt
(12) =
tt
(13) =
tt
(14) =
tt
(15) =
j»
(16) =
tt
(17) =
tt
(18) =
tt
(19) =
tt
(20) =
Mb.
=
Mass
Mat (i) =
>»
(2) =
»
(3) =
Mat
Dely. (i)
(2)
Constam u. White, Amer. ehem. Joum.
2», i; 1903.
Del^pine, C r. 131, 684; 1900.
tt tt jj 745 1 tt
tt 132, 777; 1901.
„ 124, 1525; 1897.
„ „ I20, 179; 1897.
„ 126, 964; 1898.
„ ,. 123, 650; 1896.
„ u. Rivals, C. r. 129, 520; 1899.
Favre u. Silbermann, Ann. chim. phjrs.
(3) 34, 357; 1852.
E. Fischer u. Wrede, Sitzber. Bert. 1904,
15.
„ „ „ ZS. ph.Ch. 69, 234;
1909. Eichwertel
Fogh, C r. 114, 921; 1892.
de Forcrand, Ann. chim. phys. (6) 3, 229,
1884.
Ref. Ch. Zbl. 1907 I, 15 10.
„ „ „ 1910 II, 1278.
Genvresse, Bull.Socchim. (3) 9,222 ; 1893.
Qatllemard, Ann. chim. phys. (8) 14,
311; 1908.
Gottlieb, Joum. pr. Ch. (2) 28, 420; 1883.
Gaillot, bei Berth. Thch. II, 544; 1897.
Gainchant, C. r. 121, 354; 1895.
„ 122, 943; 1896.
Jahn, Wied. Ann. 37, 414; 1889.
Landrien, C r. 142, 580; 1906.
„ 140, 867; 1905.
Lemoalt, C. r. 162, 1402; 1911.
„ Ann.chim.phys.(8)10,395;i9O7.
„ ebenda (8) 13, 562; 1908.
„ C. r. 143, 772; 1906.
„ „ 143, 902; 1906.
„ Ann. chim. phys. (8) 14, 184,
289; 1908.
„ C. r. 148, 1602; 1909.
= Leroax, C. r. 151, 384; 1910.
Lnginin, C r. 91, 297; 1880.
t, tt 329; ,t
Ann. chim. phys. (5 ) 20, 558 ; 1880.
„ „ „ „ 21, 139; 1880.
C. r. 92, 455; 1881.
„ 93, 274; 1881.
Ann. chim. phys. (5)23, 384 ; 1881.
„ „ „ „ 25, 140; 1882.
C r. 98, 94; 1884.
„ 100, 63; 1885.
„ 101, 1061, 1154; 1885.
Ann. chim. phys. (6) 8, 128; 1886.
„ „ „ „11, 221; 1887.
C. r. 106, 1289; 1888.
» ,t 1472; „
„ 107, 597; „
» tt "24; „
Ann. chim. phys. (6) 18, 378 ; 1889.
C. r. 108, 620; 1889.
Ann. chim. phys. (6)^, 179; 1891.
Malbot, Ann. chim. phys. (6)18, 404; 1889.
Massol, bei Berth. Thch. II, 576, 1897.
Matignon, Ann. chim. phys. (6) 28, 70, 289,
498; 1893 (Zusammenstellung
S. 527)-
„ C r. 110, 1267; 1890.
„ 113, 198; 189 1.
= Deligny, C r. 121, 422 ; 1895.
= „ „ 125, 1103; 1897.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
W. A. Roth. 60
946
199 a
Literatur zu Tab. 198: Verbrennungswärmen organischer Verbindungen.
(Fortsetzung.)
Mi.
(I)
1»
(2)
Mull
.(I)
»
(2)
Oss.
(I)
j>
(2)
i>
(3)
Pet.
(I)
»
(2)
(.3)
Rieh
. Je.
Rii.
Seh.
Riv.
(i)
»>
(2)
Ros.
Roth (i)
>»
(2)
»
(3)
»
Ell.
»
Moos
Mar.
»
Östl.
>i
Pet.
>»
Stoe.
Schmdl.
St.
St.
3r.
St. Hau. =
Mixter, Sill. Journ. (4) 12, 347; 1901.
„ 22, 17; 1906.
Muller, Bull. Soc. chim. (2) 44, 609; 1885.
„ Ann.chim.phys. (8) 20, 116; 1910.
Ossipow, ZS. ph. Ch. 2, 647; 1888.
„ Ann.chim.phys.(6),20,28o; 1890.
» » >» » »> » "3"> »>
Petit, ebenda (6) 18, 145; 1889.
„ C. r. 106, 1668; 1888.
„ 107, 266; 1888.
Richards u. Jesse, Journ. Amer. chem.Soc.
32, 292; 1910.
Ruber u. Sclietelig, ZS. ph. Ch. 48, 375;
1904.
Rivals, Ann. chim. phys. (7) 12, 501 ; 1892.
„ C. r. 122, 1488; 1896.
Rosentiaia, Journ.Soc.chem. Ind. 25,239;
1906. Ref.Ch.Zbl.l906 1, 1572.
Roth, Lieb. Ann. 373, 238; 1910.
„ ZS. Elch. 16, 660; 1910.
„ 17, 791; 191 1.
„ Ellinger unveröff.
„ Moosbrugger „
„ Murawsici „
„ Östliog
„ Peters
,, Stoerraer „
Schmidlin, Ann.chim.phys.(8)7,245; 1906.
Stohmann, Journ. pr. Ch.(2)31, 304; 1885.
„ bei Brühl, Ber. ehem. Ges. 32,
1228; 1897.
„ Haussmann, Journ. pr. Ch. (2)
55, 26351897. Einzel-
heiten s. Ber. Leip-
zig*) 49, i; 1897.
„ Langbein, ebenda 42,361 ,-1890.
„ 44,38o;i89i.
„ „ ZS. ph. Ch. 10, 412;
1892.
„ „ Journ. pr. Ch. (2)
45, 305; 1892.
„ „ ebenda 46,530; 1893.
Einzelheiten s.
Ber.Leipzig44,
307; 1892.
». .„ „ 48,447; 1893.
» „ „ 49, 483; 1894.
Einzelheiten s.
Ber.Leipzig46,
49; 1894.
„ 50, 388; 1894.
Einzelheiten s.
Ber.Leipzig46,
227; 1894.
„ bei Liebermann, Ber.chem. Ges.
25, 89; 1892.
„ „ „ Ber. ehem. Ges.
25, 90; 1892.
„ Kleber, Journ. pr.Ch. (2) 43, i;
1891.
» j> » » » ,, *",53oj
*) = Berichte über die VerhandL der Kgl. Sachs.
Ges. der Wissensch. zu Leipzig.
St
La.
(I)
(2)
(3)
?,
(4)
,,
(5)
"
(6)
(7)
(8)
St.
Lie.
(i) =
»
(2) =
St.
Kl.
(l) =
"
(2) =
St. Kl. (3) = Stohmann, Kleber, Journ. pr. Ch. (2) 45,
475; 1892.
„ (4)^ „ „ ZS.ph.Ch. 10, 4i2;i892.
St.Kl.La.(i)= „ „ Langbein, Journ. pr. Ch.
(2)40,77; 1889.
„ (2)= „ „ „ J0urn.pr.Ch.f2)
40, 128; 1889.
„ (3)= „ „ „ Journ.pr.Ch.(2)
40, 202; 1889.
„ (4)= „ „ „ Journ.pr.Ch.(2)
40, 341; 1889.
„ (5) = „ „ „ ZS. ph. Ch. 6,
338; 1890.
St. Kl. La. Off. = Stohmann, Kleber, Langbein, Offen-
hauer, Journ. pr. Ch. (2) 49, 99; 1894.
Einzelheiten s. Ber. Leipzig 45, 605;
1893.
St.Ro.H.(i)=Stohmann,Rodatz,Herzberg, Journ.pr.Ch.
(2)33,257 ;i886.
„ (2)= „ „ „ Journ. pr. Ch.(2)
33, 469; 1886.
(3)= „ „ „ Journ. pr.Ch.(2)
34,314; 1886.
„ (4)-= „ „ „ Journ. pr.Ch.(2)
35, 22; 1887.
(5)= „ „ „ Journ.pr.Ch.(2)
35, 140; 1887.
„ (6)= „ „ „ Journ. pr.Ch.(2)
36, i; 1887.
„ (7)= „ „ „ Journ. pr.Ch.(2)
36, 357; 1887.
St.Schm.(i)= „ Schmidt, Journ. pr. Ch. (2) 50,
385; 1894.
„ (2)= „ „ Journ. pr. Ch. (2) 52,
59; 1895. Einzel-
heiten s. Ber. Leipzig
47, i; 1895.
„ (3)= „ „ Journ. pr. Ch. (2) 53,
345; 1896.
Swa. = Swarts, Bull. Acad. Beige 1909, 43.
SwL = Swientoslawski, ZS. ph. Ch. 22, 61 ; 1910.
Th. = J. Thomsen, Thermoeh. Unters. IV; letzte
Zusammenstellung ZS.ph.Ch.52, 393 ; 1905.
Tow. = Tower, bei Atw. u. Sn.
Val. = Valeur, Ann. chim. phys. (7) 21, 470 ; 1900.
Weig. = Weigert, ZS. ph. Ch. 63, 464; 1908.
Wr. =Wrede, ZS. ph. Ch. 75, 92; 1910.
Zub. (i) = Zubow*), Journ. russ. 28, 687; 1897. Ref.
ZS. ph. Ch. 23, 559; 1897.
„ (2) = „ Journ. russ. 30, 926; 1899; Ref.
Chem. Zbl. 1899 I, 586.
,^ (3) = ,, Journ. russ. 33, 708; 1 901; Ref.
Chem. Zbl. 1902 I, 161.
„ (4) = „ Journ. russ. 35, 815; 1903; Ref.
Chem. Zbl. 190311, 1415.
„ (5) = » Priv. Mitt.
*) auch Subof, Ssubow etc. gesehrieben.
Obige Literaturangabe ist bei weitem nicht voll-
ständig, sondern gibt nur die zu Tab. 198 gehörigen
Zitate. In Anmerkungen von Tab. 198 weitere Zitate.
W. A. Roth.
200
947
Verbrennungswärme verschiedener Stoffe.
A. Fette, öle, Eiweißstoffe und NahrungsmitteL
Eine umfangreiche Zusammenstellung findet sich bei Glikin, Kalorimetrische Methodik (Berlin 1911) (zitiert als GL)
Die Daten beziehen sich auf frische Stoffe.
Substanz
kg- Kai. pro g
konst. Vol. konst. Druck
Zitat
Substanz
kg- Kai. pro g
konst. Vol. konst. Druck
Zitat
Fett (versch.
Provenienz)
Butter
Lebertran
Walfischtran
Walrat
9,485 ] 9,500
Alittelwerte
9,216
9,40
9,47
9,95
9,231
9,41
9,49
9.96
Stohmann,
J. pr. Ch. (2)
42, 362; 1890,
Sherman,
Snell
bei Gl.
Leinöl
Olivenöl
Rüböl
BaumwoU-
samenöl
Ricinusöl
9,41
9,45
9,45
9,40
8,85
9A^5
9,47
9,47
9,41
8,86
Stohmann u.
Sherman,
Snell
bei GL
Tierisches Eiweiß.
Substanz
kp-Kal.
pro e
konst.Vol
Zitat
Substanz
kg- Kai
pro p
Zitat
konst.Vol.
5,91
Stohmann,
5,86
Langbein,
5,84
Joum.
5,67
pr. Ch.
(2)44,
5,55
345;i89i.
5,64
—
5,51
Substanz
kg-Kal.
pro g
koost Vol,
Zitat
Fleisch (asche-
u. fettfrei)
Fleischfaser
Elastin
Hämoglobin
Vitellin
Serumaibumin
Eieralbumin
5fi5
5,72
5,96
5,89
5,75
5.92
5,74
Stohmann
Langbein,
Joum.
pr. Ch.
(2)44,
345;
1891.
Syntonin
Milchkasein
Eidotter (fettfrei)
kr>st. Eiweiß
(aus Kürbissamen)
Hamacks Eiweiß
Blutfibrin
Wollfaser
Hautfibroln
Pepton
Chondrin
Ossein
Chitin
Fibroin
Seidenfibroln
5,36
5,30
5,13
5,04
4.65
4,98
5,153
Stohm.,
Langb.,
a. a.O.
Fischer,
Wrede*),
Beri.Sitz-
ber. 19M,
21.
Pflanzeoeiweiß.
Subst
kg-Kal.
pro e
konst.Vol
Zitat
Subst.
kg-Kal.
pro g
konst.Vol
Zitat
Subst.
kg-Kal.
pro 5
konst.V ol
Zitat
Konglutin
Pflanzenfibrin
Legumin
5,48
5,94
5,79
Stohmann,
Langbein,
s. o.
Kleber
Planzen-
fibrin
IBcthelot,
Andre, Ann ch.
ph.(6. 22,40;
1891.
Legumin
Globulin
Hordein
5,62
5,60
5,92
Benedikt. Os-
bome, Journ.
biol.Ch. 3. 119;
1907.
5,99
5,83
Nahrungsmittel s. bei Glikin.
B. Heizmaterialien.
Holzarten nach Ferd. Fischer (ZS. angew. Ch. 1899, 334). VgL auch Gottlieb, Joum. pr. Ch. (2) 28, 412; 1883
W bedeutet den Brennwert bei der Bildung von flüssigem Wasser,
D „ „ „ „ „ „ „ Wasserdampf (20").
Fichte
Birke
Akazie
Buche
Proz. Zusammensetzung
Kohlenstoff
Wasserstoff
Sauerstoff (+ Stickstoff)
Asche
Brennwert (kg-Kal. pro kg) | j^
50,05 %
6,04 „
43,21 „
0,70 „
4892
4566
48,45 %
5,95 „
45,26 „
0,34 „
4805
4484
49,20 %
5,91 „
43,10 „
0,79 „
4798
4478
48,55 %
5,85 „
45,04 „
0,56 „
4802
4486
Kohlenarten nach Langbein (in Post, Chem.-techn. Anal. I, Braunschw. 1907).
Mittelwerte
Brennstoff
Zusammensetzung des
rohen Brennstoffs
% H-iO % Asche
H eizwert
kg-Kal. prog
Vergleichswert für die „Reinkohle"
d. h. wasser- u. aschefreien Brennstoff
%C
%H
Verbr.-W.
kg-KaL pro g
Anthracite . ,
Koks (lufttrocken)
Steinkohlen :
England . .
Saarrevier . .
Ruhrrevier . .
Schlesien . .
Sachsen . . .
1—3
1—5
1—9
1—4
1—4
2—6
6 — 15
3—8
6 — 12
2 — 12
3—10
2—8
2—8
2—8
7,5-8,1
6,7—7,4
6,8—8,2
6,5—7,6
7,3—8,0
6,6-7,6
5,9— 7A
89—94
93—96
79—87
81—84
82—89
79—88
78-85
3,0—4,7
0,4—1,2
4,3—5,8
5,1—5,6
4.3—5,4
4,3—5,5
474—5,8
8,3—8,7
7,8-8,2
7,7—8,7
8,0 — 8,4
8,4-8,7
7,9—8,3
7,9—8,4
*) Dort Analysen von Stohmann- Langbeins und Fischer- Wredes Präparaten.
H. Böttger. 6o*
948
200 a
Verbrennungswärme verschiedener Stoffe.
B. Heizmaterialien. Kohlen (Fortsetzung).
Mittelwerte
Brennstoff
Zusammensetzung des
rohen Brennstoffs
% HaO
% Asche
Heizwert
kg- Kai. pro g
Vergleichswert für die „Reinkohle"
d. h. wasser- u. aschefreien Brennstoff
%C
%H
Verbr.-W.
kg-Kal. pro g
Böhm. Braunkohlen:
Gewöhnl
Lignite
Bessere, ferner:
Pechglanz- u. Gaskohlen .
Briketts:
Sachsen
N.- Lausitz
Erdige Braunkohlen u. Lignite
Sachsen
N.- Lausitz
Torf (lufttrocken) . .
Weitere Daten s
18—36
35—45
5—18
II— 18
II — 17
4.0—5,6
3,2—3,8
5,5—7,2
71-
71-
-78
-73
42-
46-
14-
-56
-58
-29
2 IG
2—7
4,5-
4,3-
2,0-
1,8-
3,0-
-5,3
-5,0
-3,2
-2,5
-4,8
76—78
67—71
65—67
63—73
64—68
55—63
5,4—7,4
5,2—6,0
7,3—8,8
5,3—6,3
5,0—5,4
4,7-7,3
4,5—5,3
5,3—6,1
1262 u.
7,1—7,9
6,9—7,4
8,3-8,7
6,4-
6,1-
-7,2
-6,4
6,0—7,7
6,0—6,5
5,3 — 6,1
1268: Dosch.
z. B. Längbein, ZS. öffentl. Ch. 1897, ZS. angew. Ch. 1900,
Dingl. Journ. 137, 1902 und in den Jahresber. mancher Thermoch. Prüf.- u. Vers.-Anst. (z. B. H. Auf h aus er-
Hamburg); Constam u. Kolbe, Journ. f. Gasbel. 1909, 770 (engl. Steinkohlenkoks); F. Schwackhöfer, Die
ehem. Zusammensetzung und der Heizwert der in Österreich- Ungarn verwendeten Kohlen (Wien, 1893).
Amerikanische Kohlen.
Nach von Jüptner, Österr. ZS. f. Berg- u. Hüttenwesen 45, 458; 1897.
Name und Herkunft
C- Gehalt in%
Verbrennungs-
wärme pro g
Name und Herkunft C-Gehaltin% ^SmTp"ö^g
Upper Freeport- Kohle, Ohio
Pittsburgh- Kohle, Pennsyl-
vanien
Darlington- Kohle, Pennsyl-
vanien
70,58-74,73
73,5 -77,2
72,78-77,93
7,109-7,504
kg-Kal,
7,396-7,691 „
7,245-7,825 „
Hocking- Valley- Kohle,Ohio
Tacker- Kohle , West - Vir-
ginia
Pocahontas- Kohle . . .
Mahoning. Kohle . . . .
66,5 —69,42
78,40—78,90
83,75-85,46
71,13
6,482-6,882
kg-Kal,
7,711-7,867 „
7,915-8,281 „
7,032
Flüssige und gasförmige Brennstoffe (Langbein in Post, s. 0.)
Brennstoff
spez. Gew.
Heizwert
kg-Kal. pro g
Vergleichswerte für den wasser- und asche-
freien Brennstoff
% C
% H
Verb.-W.
kg-Kal. pro g
0,816—0,876
0,759 -0,795
0,716
0,789—0,796
0,825
0,880 — 0,920
Aufhäuser, Kohlenuntersuchungen 1910 u.
Spiritus ....
karburierter Spiritus
Benzin ....
Petroleum . . .
Solaröl ....
Paraffinöl . . .
5,7 — 6,3
7,56— 8,15
10,36
10,30—10,33
10,00
9,80— 9,84
191 1, Hamburg
52
64—69
85
82—85
85,5
85,5
13
12 — 14
15
12—15
12,3
11,3
6,4 — 7,0
8,2 — 8,9
11,16
11,07 — 11,10
10,65
10,45
Brennstoff
Dieselmotorenöl(„Dapol")
Dieselmotorenöl .
Gasöl
Automobilmotorenöl
Rohes Gasteeröl (HgO
u. naphthalinhaltig
33,3% HaO) . .
Heiz-Teeröl ...
Autonapht („Dapol")
sp.Gew.
0,8592
0,9094
0,712
%C
85,9
86,6
86,5
84,5
57,5
86,9
84,1
% H I % S
12,7
11,2
12,7
11,8
4,1
12,2
15,0
0,6
1,0
0,5
1,8
0,9
0,8
0,9
Heizwert
kg-Kal. pro j
Verbrennungswärme von 1 cbra Leuchtgas
10,11
9,75
10,08
9,80
5,27
9,92
10,44
Leuchtgas . . .
„ -^ 5^C2H2
„ + 9% „
„ +12% „
Leuchtgas . . .
„ (aus engl.
Steinkohlen ver-
schied. Herkunft)
5627 kg- Kai.
5674 „
6220 „
5777-5889
5162-6275
kg-Kal.
Dufour, Aicl
Sc. phys. (4
3; 1897.
Langbein l.v
E.J.Constar
u.E.A.Kolb(
Journ. f. Ga^
bei. 1909. 77'
C. Explosivstoffe (1 kg).
Jagdpulver 807,3 Kai.
Kanonenpulver 752,9
Flintenpulver 730,8
Sprengpulver 570,2
Schießbaumwolle 1056,3
Dynamit (75 %) 1290,0
Kaliumpikrat (787,1 KaL)
Nach Roux u. Sarrau, C. r. 77, 1873.
Kieselpulver von Waltham Abbey
Pulver R. L. G. „ „ „
„ r. (j. „ „ „
„ Nr. 6 von Curtis u. Harvey
Sprengpulver (mining powder)
Spanisches Pulver
714,5
718,1
727,7
755,5
508,8
762,3
Kai.
Nach Noble u. Abel, Phil. Trans. (A) 171, I; 1880.
H. Böttger.
201
949
Wellenlängen und Spektralbezirke des gesamten Spektrums,
gemessen in ^[l. d ^^ = io-< mm = lo Angström- Einheiten.)
[Zahlen vor einer Klammer, (z. B. "), beziehen sich auf den Literaturnachweis Tab. 206, S. 960.]
**) (Mutmaßliche) Wellenlänge der Röntgenstrahlen kleiner als ca. 1,2 . 10—* /»/»
*) (Mutmaßliche) kürzeste, bisher beobachtete ultraviolette
Strahlen ca. 90
Nach der Dispersionstheorie stark metallisch reflektiert von allen
nachfolgend genannten festen Medien; nur bei Ausschluß
aller dieser Medien zu untersuchen; zerlegbar mit dem
Reflexion^itter (Lyman)
Von gutem Flußspat noch durchgelassen, aber schon von kurzen
Luftstrecken völlig absorbiert; in Vakuumspektralapparaten
mit Flußspatmedien zerlegbar
Von krystallisiertem Quarz, auch Gips, Steinsalz in nicht zu dicker
Schicht noch durchgelassen; zerlegbar in Quarzspektrographen
Von geschmolzenem Quarz, auch Kalkspat, in nicht zu didcer
Schicht noch durchgelassen; letzter Teil der Emission von
Quarzquecksilber- imd Quarzamalgamlampen
Von Jenaer Ultraviolettkron noch durchgelassen; von Uviolqueck-
silberlampen stark emittiert
Von gewöhnlichem Glas in nicht zu dicker Schicht noch durch-
gelassen; reichlich vom elektrischen Kohlebc^en ausgehend
*) violettes Licht
blaues „
grünes „
gelbes „
gelbrotes,,
rotes „
ultrarote (Wärme-) Strahlen
**) längste, ultrarote Emission des Quecksilberdampfes ....
**) ») kürzeste, bisher dargestellte Hertz sehe Wellen
•) elektromagnetische Eigenschwingfungen der Alkohole ....
180
300
340
360
424
492
535
586
647
810
l 3i30oo/«/«=o,3i3min
2000000 „ = 2 mm
ca. 700000000 „ = 70 cm
Die Länge der in der drahtlosen Telegraphie benutzten Hertz sehen Wellen beträgt
ca. 100 m bis 10 000 m.
Strablungsquellen.
Als intensive, konstant brennende Strahlungsquellen ziu* Erzeugung von Linienspektren
und bestimmten Spektralbezirken kommen praktisch in Betracht:'
Für das Ultraviolett: Funken zwischen geeigneten Materialien (wie Aluminium-, Zink-, Platin-
Elektroden etc.), erzeugt durch P o u 1 s e n - Schwingungen , für sehr kurze Wellenlängen
(100 uu und weniger) vgl. ^); Lichtbogen zwischen Eisenelektroden (oberhalb 240 uf*),
Quarzglasquecksilberlampe imd Quarzglasamalgamlampen von Heraus- Hanau (oberhalb
220 /<.u); Uviolglasquecksilberlampen von Schott u. Gen.- Jena (oberhalb 300 ;.«.««);
Quecicsilberlampen nach Arons, Lummer, Hewitt u. a. (oberhalb 340 /««).
Für das sichtbare Spektrum: Unter vorstehend genannten Lichtquellen kommen besonders
der Eisenlichtbogen und die Quecksilberlampen in Betracht, femer noch Amalgamlampen,
enthaltend Cadmium, Wismut, Zink")"). Eine Cd- Bi- Amalgamlampe entsendet folgende
helle Linien:!
Hg
Cd
Bi
Cd
■ Cd
Hg
Hg
Hg
Cd
436
468
472
480
509
546
577
579
644
Für das Ultrarot: Intensive Lichtquellen, welche Spektral- Linien erzeugen, sind z. B. die
Lichtbögen der Alkalien und Erdalkalien. Man benutzt femer viel die aus einem starken
kontinuierlichen Spektrum ausgeblendeten Spektralbezirke, z. B. den Kohlelichtbogen in Luft,
den Auerstrumpf, die Quecksilberhochdruckvakuumlampe; letztere enthält nach Rubens u.
V. Baeyer*") die längste, bisher bekannte ultrarote Emissionslinie (^ = 0,3 mm).
Gehrcke.
950
201
Wellenlängen und Spektralbezirke des gesamten Spektrums,
gemessen m lA,fi. (i ^^ = lo— ^mm = ro Angström- Einheiten.)
Wellenlängen einzelner, zu Normalen gewählter Spektrallinien in ^in.
a) Wellenlängen der Fraunhof ersehen D-Linien resp. der Natriumlinien einer Flamme, bezogen
auf Luft von mittlerer Temperatur und 760 mm Hg.
Angström ^)
Peirce-Bell32)
Müller- Kempff 30)
Kurlbaum^i)
Bell *)
Rowland^')
Perot33)
D2
Dl
588,912
589,513
589,604
589,023
589,625
589,590
589,022
589,618
589,0186
589,635
588,9965
589,5932
Die D-Linien, insbesondere die Linie Di, galten früher als Hauptnormal.
b) Wellenlängen von Cadmiumlinien, bezogen auf Luft von 15*' und 760 mm Hg (Normalen
L Ordnung). Als Lichtquelle dient ein Cadmiumdampf enthaltendes, erhitztes Geisslersches Rohr.
A. A. Michelson^)
Michelson, korrigiert von Benoit,
Fabry, Perot^)
Benoit, Fabry, Perot*)
Cd 5
Cd 4
Cdl
479,991 07
508,582 40
643,847 22
643,847 00
643,846 96
Die rote Linie Cd i gilt heute als Hauptnormal (primary Standard).
c) Wellenlängen des in Luft brennenden Eisenbogens und einiger, die Lücken im Eisenspektrum
ausfüllender Elemente, bezogen auf Luft von 15" und 760 mm Quecksilberdruck. Diese Wellen-
längen sind Normalen II. Ordnung (secondary Standards); es liegen ihnen relative Messungen
mit Interferenzen zu Grunde, wobei für die rote Cadmiumlinie der obige Wert angenommen ist.
Die mit J. A. bezeichneten Zahlen geben die von der International Union for co-operation in
Solar Research 1910 adoptierten Werte der Wellenlängen an.
Fabry u. Buisson")
Fabry u.
Buisson ^^)
Evers- Pfund] J.A.
heim^")! «*) | ")
(letzte Dezimalen)
Fabry u.
Buisson ^1)
Evers- iPfundlJ.A
heim'°)| ^*) \ ")
(letzte Dezimalen)
Fe 237,3737
Fe 241,3310
Si 243,5159
Si 250,6904
Si 252,8516
Fe 256,2541
Fe 258,8016
Fe 262,8296
Fe 267,9065
Fe 271,4419
Fe 273,9550
Fe 277,8225
Fe 281,3290
Fe 285,1800
Fe 287,4176
Fe 291,2157
Fe 294,1347
Fe 298,7293
Fe 303,0152
Fe 307,5725
Fe 312,5661
Fe 317,5447
Fe 322,5790
Fe 327,1003
Fe 332,3739
Fe 337,0789
Fe 339,9337
Fe 344,5155
Fe 348,5344
Fe 351,3820
Fe 355,6879
Fe 360,6681
Fe 364,0391
Fe 367,7628
Fe 372,4379
Fe 375,3615
Fe 380,5346
Fe 384,3261
Fe 386,5526
Fe 390,6481
Fe 393,5818
Fe 397,7745
Fe 402,1872
Fe 407,6641
Fe 411,8552
Fe 413,4685
Fe 414,7677
Fe 419,1441
Fe 423,3615
Fe 428,2407
Fe 431,5089
Fe 435,2741
Fe 437,5935
Fe 442,7314
Fe 446,6554
Fe 449,4572
Fe —
Fe 453,1155
08
89
41
34
13
57
71
452,8622
08
89
44
34
16
58
72
55
08
34
14
56
72
55
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Mn
Fe
Mn
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
454,7854
459,2658
460,2944
464,7437
467,8855
470,7287
473,6785
475,4046
478,9657
482,3521
485,9756
487,8226
490,3324
491,9006
496,6104
500,1880
501,2072
504,9827
508,3343
511,0415
512,7364
516,7492
519,2362
523,2958
526,6568
530,2316
532,4196
53
53
58
57
48
48
41
1
39
469,1419
16
92
86
87
87
49
—
58
57
23
—
58
57
24
25
27
24
07
08
05
—
85
79
74
72
27
27
46
43
14
16
91
92
519,1473
—
—
64
58
56
69
69
16
—
96
—
53
58
47
39
17
88
86
57
25
25
07
81
73
27
44
15
92
63
57
69
Qehrcke.
201b
951
Wellenlängen und Spektralbezirke des gesamten Spektrums,
gemessen m IA^(J>. (i ^^ = io— «mm = io Angström-Einheiten.)
Wellenlängen einzelner, zu Normalen gewählter Spektrallinien in ^i^i,
(Fortsetzung.)
Fabry u.
Buisson")
Evers- ; Pfund J. A.
heim'»)| 3») , *^)
(letzte Dezimalen)
Fabry u.
Buisson")
Evers-
Pfund J.A.
heimiö)
34) . 43)
(letzte Dezimalen) |
582,6294
—
—
59
—
—
81
z
597,1715
—
599,7102
—
—
59
59
93
91
92
610,8121
—
—
—
02
Ol
68
67
68
Fabry u.
Buisson")
Evers- | Pfund J.A.
heim")| ^4) j 43)
(letzte Dezimalen)
Fe 537.1498
Fe 540,5780
Fe 543,4530
Fe 545,5616
Fe 549,7521
Fe 550,6783
Fe 553,5418
Fe 556,9632
Fe 558,6770
Fe 561,5658
Fe 565,8835
Fe 570,9396
Ni 576,0843
Fe 576,3013
13
94
80
28
14
23
84
31
72
63
35
95
80
27
14
22
84
33
72
61
36
13
580,5211
585,7760
589,2882
593,4683
595,2739
600,3039
602,7059
606,5493
613,7700
619,1569
Fe 623,0732
Fe 626,5147
Fe 631,8029
Fe 633,5343
Fe 639,3612
Fe 643,0859
Fe 649,4994^
Fe —
Fe —
Fe —
Fe —
Fe —
36
i
35 1
—
43
28
26
42
37
13
II
62
55
94
92
654,6252
659,2931
—
667,8008
— i
675,0162
694,5223
I 34
45
! 28
41
12
59
93
Im Anschluß an diese Normalen II. Ordnung haben Kays er und Goos Normalen III. Ord-
nung (tertiary Standards) aufgestellt, deren Wellenlänge durch Interpolation zwischen den
obigen Eisenlinien gefunden wurde*-*).
d) Dieselben Normallinien (Spektrallinien des Eisenbogens) wie unter c), auf Grund älterer
Messungen mit Beugungsgittern. (Älteres System von Wellenlängen.)^*)
Rowland, korrigiert
durch Hartmann
Kayser
(letzte
Dezimalen)
Rowland, Kavser
korrig. durch 1 (letzte
Hartmann Dezimalen)
Rowland, korrigiert
durch Hartmann
Rowland, korrigiert
durch Hartmann
237,3826
241,3400
Si 243,5250
Si 250,6998
Si 252,8610
256,2637
258,8113
262,8394
267,9165
271,4520
273,9652
277,8329
281,3395
285,1906
287,4283
291,2266
294,1457
298,7404
303,0265
307,5840
312,5778
317,5565
322,5910
327,1125
332,3863
337,0915
339,9464
344,5284
348,5474
813
393
619
102
383
148
503
639
327
391
910
284
273
462
410
830
770
556
905
129
468
301
490
351,3951
355,7012
360,6816
364,0527
367,7765
372,4518
375,3755
380,5488
384,3404
386,5670
390,6627
393,5965
397,7893
402,2022
407,6793
411,8706
413,4839
414,7832
419,1597
423,3773
428,2567
431,5250
435,2903
437,6098
442,7479
446,6721
449,4740
453,1324
454,8024
974
836
541
527
670
624
966
892
029
801
709
611
771
567
255
910
104
490
737
755
459,2829
460,3116
464,7610
467,9030
470,7463
473,6962
Mn 475,4223
478,9836
Mn 482,3701
485,9937
487,8408
490,3507
491,9189
496,6289
500,2067
501,2259
505,0015
'508,3533
511,0606
512,7555
516,7685
519,2556
523,3153
526,6764
530,2514
532,4395
537,1698
540,5982
543,4733
545,5819
549,7726
550,6988
553,5624
556,9840
558,6978
561,5867
565,9046
570,9609
Ni 576,1058
576,3228
Ni 580,5428
Ni 585,7978
Ni 589,3102
593,4904
595,2961
600,3263
602,7284
606,5719
613,7929
619,1800
623,0964
626,5381
631,8265
633,5579
639,3850
643,1099
649,5236
Qehrcke.
952
201c
Wellenlängen und Spektralbezirke des gesamten Spektrums,
gemessen m fA>[A,. (i /tjtt= lo— «mm = io Ängström-Einheiten.)
Wellenlängen einzelner, zu Normalen gewählter Spektrallinien in ^i^i,
(Fortsetzung.)
e) Wellenlängen weiterer Elemente, gemessen mittels Interferenzmethoden. Die Zahlen unter „Rowland,
korrigiert durch Hartmann" geben wieder die Werte an, welche die Linien im alten System haben würden.
Die Wellenlängen beziehen sich auf Luft von 15° und 760 mm Barometerstand. Die Na- und Li- Linien
wurden in der Flamme erzeugt, die anderen Linien in Vakuumlichtbögen oder Geisslerschen Röhren.
Element
/*/*
Beobachter
Rowland, korr. d.
Hartmann")
(letzte Dezimalen)
Element
IA,[4-
Beobachter
Rowland, korr. d.
Hartmann ^*)
(letzte Dezimalen)
Ag
»
Cd
Cu
He
520,9081
546,5489
466,23513
479,99107
508,58240
515,46589
632,51676
643,84696
510,5543
515,3251
521,8202
578,2090
578,2159
447,1482
471,3144
492,1930
501,5680
587,5625
667,8150
706,5200
[ F. u. P.")
H.")
M.15)
M.
H.
H.
B., F. u. P.«)
> F. u. P.
■ L. R.3«)
9273
5691
2525
0088
6012
4851
5404
87098
5731
3441
8395
2304
2373
1647
3318
2112
5865
5842
8396
5461
Hg
„
„
Li
Na
,,
Zn
435,8343
546,07424
576,95984
579,06593
670,7846
588,9965
589,5932
462,9810
468,0138
138
472,2164
481,0535
533
518,1984
636,2345
346
350
• F. u. P.
H.")
F. u. P.
H.
F. u. P.
F. u. P.
H.
H.
F. u. P.
H.
L. R.
8504
0944
981 1
0873
8093
0183
6150
9981
031 1
310
2338
0712
710
2175
2579
581
584
202
stärkste Absorptionslinien des ultravioletten und sichtbaren Sonnenspektrums.
Nach Rowlandf ). (Zitat Tab. 206, S. 960).
Ä = Wellenlänge in jW.t* (i ^/* = 10-® mm =^ 10 Angström-Einheiten), bezogen auf Luft von 20° und 760 mm Hg.
Ein dem Ä bei gefügtes .■* bedeutet, daß die Linie verwaschen ist. Die Buchstaben B bis H, K bis R sind die
üblichen, älteren Bezeichnungen der Linien. Unter „Substanz" steht das chemische Zeichen desjenigen Stoffs,
welcher eine mit der betreffenden Fraunhoferschen Linie koinzidierende Welle auszusenden vermag. Wo zwei oder
mehr, durch Kommata von einander getrennte Elemente angegeben sind, besteht eine scharfe Koinzidenz mit
einer Fraunhoferschen Linie (z. B. Ni, Fe). Unscharfe Koinzidenz ist durch einen dem Element beigegebenen
Strich - bezeichnet (z. B. Mn-). Die Reihenfolge, in der verschiedene Substanzen angeführt oder, wenn es
sich um unbekannte Stoffe handelt, durch Striche angedeutet sind, ist diejenige, in der sie mit den aufeinander-
folgenden Teilen einer Fraunhoferschen Linie (unter „Linie" ist ein mehr oder weniger breites Absorptions-
gebiet zu verstehen) koinzidieren (z. B. Ti-Fe-Co). — A = Atmosphäre der Erde, {wv) = Wasserdampf,
(0) = Sauerstoff. Die kleinen Zahlen geben die Intensitäten an (es sind nur die stärksten Linien des Rowland-
schen Atlas von der Intensität 5 bis 1000 aufgenommen). N bedeutet, daß die Linie aus mehreren, sehr nahe
benachbarten zusammengesetzt ist. d bezeichnet eine sehr feine Doppellinie.
Substanz
Intens.
Ni,-
5d?
—
5
Fe
5
zoN
Ti, -
Fe
5
20 N
Ni
7d?
Substanz
Intens.
Mn, Ni
10
Ti, Fe
20
Fe
20
Fe
8
Ti,-
eNdi
Ti,-
8 d?
Ni
5
AI
5
Substanz Intens.
301,2146
303,3532
303,5847«
303,7510 s
304,6778 s
304,7725 8
305,0943
305,3530 »
305,4429
305,7552 s
305,9212«
306,7369 s
307,3091
307,8769 s
308,0864 s
308,2275 s
308,8145 s
309,7008
3",035i
311,0810
312,5399
312,5779
312,6319
313,4230«
Ti
-,Mg
Fe?
Ti, V
Fe, V
V, Fe
Ni, Fe
Gebrcke.
7d
5
sNd
sNd
5
5
5
8
-202 a
953
Stärkste Absorptionslinien des ultravioletten und sichtbaren Sonnenspektrums.
Nach Rowland.
Substanz i Intens.
Substanz Intens.
Substanz Intens.
314,0052
314,2585
315.2377
318,8656 ^
320,0581
323.6703«
323,9170
324,2125
324,3189
324,7688*
325,3012
325,4881
325,6021
326,0386 «
326,7834«
327,1129
327,1266
327,1791
327,2217
327,4096«
327,6259
327,7482
327,8420
328,1429
328,2459
328,6898
328,7793«
329,5951 «
329,8268
330,2510«
330,3109«
330,8947«
331,5807
331,8160.?
332,0391
332.3056
332,6907
332,9568
333,6820
334-9597
336,1327
336.5908
336,6311
336,8193
336,9713
337,2901
337,2994
338,0722
338,1026
338,7988
339,1175
340,6943 8
341,2481
341,3275
341,4911
341,8654
342,3848
343,3715
343,7427
344,0762 S Q
344.1155«
Fe?, Co
5
Fe, Cu?
5
Ti, -
5
Cr?, Ca
5d
-, Fe
6d
Ni, Fe
5Nd
Ti
tN
Ti
7
Ti, -
8
-, Ni
6
Cu !
10
Ti, Fe
5
V, Fe
5*^
Fe?
6
Mn, Ti-Fe
5d
V
6
Fe
6
Ni, Co, Zr, V
5
Ti, Fe
6d
Ti
5
Cu
10
V
5d?
Co- Fe
7d?
Ti
5
Fe
5
Ti, Zn
5
Fe
7N
Ti
5
Fe, Mn
6
Fe, V, Di
5
Na
6
Na
5
Co, Ti
5
Ni
yd?
Ti
6
Ni
7
Ti
5
Ti
5
Ti, Co
5
Mg
8N
Ti
7
Ti
8
Ni
6
Ti, Ni
6d?
Cr, -
5di
Fe, Ni
6
[ Ti-Pd {
5d?
5
Ni
6N
Ni, La
5JNV?
Ti-Zr
5d?
Ni
5
Fe
5di
Co
5
Fe
•idl
Ni
15
Fe
5
Ni
7
Ni, Cr
8d?
Ni
5d}
Fe
20
Fe
15
344,2118
344.3791
344,4020«
344,5260
344,6406
344,9310
344.9583
345,0469
345.3039
345.5379»
345,8601
346,1633
346,1801
346,2950
346,6015 «
347,2680
347.5594»
347,6849«
347.7323
348,3047
348.3923
348,5493
348,6041 «
348,9546
349,0733 »
349,1195
349,3"4
349,7982 «
350,0996 s
350,6467
351,0466
351,0985 s
351,2785
351,3623
351,3965»
351,5206
351,8488 s
351,9904
352,1410s
352,4677
352,6183
352,6988
352,7936
352,9964
353.3156
353,3345
353,3506
353.6709
354,0268 s
354.1237
354.2232
354.5786
354.7941
354.8332
355,2986
355.3887
355,4263
355,5079
355.8672 s
356,5535 »
356,9523
357,0273 s
Mn
Co
Fe
Fe
Ni
Co
Co
Fe
Ni
Co
Ni
Ti
Ni
00
Fe
Ni
Fe
Fe
Ti
Mn-
Ni
Fe Co
Ni
Co
Fe
Ti
Ni
Fe
Ni
Co
Ni
Ti
Co
Co
Fe
Ni
Co
Ni
Fe
Ni
Fe
Co
Fe
Fe-Co
Fe
Fe
Co
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe, C
Mn
Mn, Ni
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Co
Fe
6
5d?
8N
5
15
5rf?
6d?
5
6d?
5
8
5
8
6
6
5
IG
8
5
6d?
6
5
5
10 N
5
10 N
8
6d?
5
8
5
6
5
7
12
5
7
8
20
6
6
5
6
6
6
5
7
5
7
6
5
5
5
5
5
5
9
8
20
5
20
357,2014
357.2155
357,2712
357,5106
357,8014
357,8832
358,1067
358,1349 «
358,2345
358,3481 s
358,4800
358,4940
358,5105
358,5310
358,5479
358,5859
358,7130
358,7370
358,7899
358,8084
358,9773
358,9908
359,3636
359,4784
359.7189 »
359.7854
360,3354
360,5341
360,5479 »
360,6838 «
360,9008 «
360,9467
361,0305
361,0647
361,2882
361,7934 »
361,8919 «
361,9539
362,1612 «
362,2147 s
362,3362 s
362,4979
362,5287
363,1605 s
364.0535 »
364,2820
364,4555
364,7988 «
364,9654
365,0423
365,1247
365,1614
365,3637 »
365,9663
365,9901
366,2378
366,4234
367,0566
367,6457
367,7764
368,0069 «
368,2382
Ni
6
Fe
5
-, Se
6
Cr-Co
5
Mn
5
Cr
IG
Fe
Fe
Fe
Fe
Co
Fe
Co
Fe
Fe
Fe
Co
Fe
Ni
Cr
Fe
Fe
Ni
Fe
Fe?
Cr
Fe
Fe
Ni
Fe, Ti
Ni
Ni
Fe
Fe
Ni
Fe
Fe
Fe
Ti, Fe
Fe
Fe
Cr- Fe
Ti
Ti, Ca
Fe
Fe, La
Fe
Fe,-
Fe
Ti
Fe
Fe-Ti
Ti
Ni
Ni
Fe, Cr
Fe
Fe
Fe
5
30
5
5
6
5
6
5
7
6
8
7
5
6
5
5d>
6
9
5d?
8
5
5
7
6
2G
5^?
5
5
6di
6
2G
8
6
6
5
5
5
15
6
7
5
12
5
5
6
7
5
5
5
5
5
6
5
9
5
Getarcke.
954
202b
Stärkste Absorptionslinien des ultravioletten und sichtbaren Sonnenspekt
rums
Nach Rowland.
Ä
Substa
nz Intens.
i
Substanz
Intens.
Ä
Substanz
Intens.
368,4258 8
Fe
7d?
384,0580 8
Fe-C
8
398,5539
Fe
5
368,5339
Ti
10 cf?
384,1195
Fe-Mn
10
398,6903 8
—
6
368,6141
Ti-F
J 6
384,5606
Co-C
8d?
399,5463
Co
5
368,7610 »
Fe
6
384,6943
Fe
5
400,5408
Fe
1
7
368,9614
Fe
6
385,0118
Fe
10
401,3964
Fe
5
369,5194 »
Fe
5
385,5749
—
5d
401,4677
Fe
5d?
369,7567
Fe
5
385,6524 8
Fe
8
402,2018
Fe
5
370,1234
Fe
8
385,7805
C?
6 c??
402,9796 8
Fe-Zr
5
370,5708 «
Fe
9
385,8442
Ni
7
403,0646
Fe-Ti
5
370,6175
Mn
6d?
386,0055 8
Fe-C
20
403,0947
Mn
5
370,7186 »
Fe
5
386,5674
Fe-C
7
403,3224 8
Fe-Mn
7./?
370,7959
Fe?
5d?
387,2639
Fe
6
403,4644 8
Fe-Mn
6d>
370,8068
Fe
5
387,6194
Fe
5
404,1525
Mn
5
370,9389 «
Fe
8
387,8152
Fe-C
8
404,5538
Co
5
371,6591 «
Fe
7
387,8720
Fe
yNd}
404,5975 «
Fe
30
372,0084 sM
Fe
40
388,6434 8
Fe
15
404,8910
Mn-Cr
5
372,2692 »
Ni
10
388,7196
Fe
7
405,5701 8
Mn
6
372,4526
Fe
6
388,8671
Fe
5
405,7668
—
7
373,2545 »
Ti-Fe-(
Zo 6
389,4211
—
8d
406,2599 8
Fe
5
373,3469 »
Fe-
7rf?
389,4241
. Co
5
406,3759 s
Fe
20
373,5014 «
Fe
40
389,5803
Fe
7
406,7139
Fe
5
373,7059 «
Ca-Mi
1 5
389,8151
V
5
406,8137
Fe-Mn
6
373,7281 3
Fe
30
389,9850
Fe
8
407,1908 8
Fe
15
373,8466
—
6
390,0681
Ti-Fe-Zr
5
407,7885 «
Sr
8
374,3508 s
Fe
6
390,3090
Fe-Cr
10
408,4647
Fe
5
374,5717 «
Fe
8
390,4023
—
8d
409,8335
Fe
5 „f
374,6058 s
Fe
6
390,4052
Fe
5
410,2000 i?d
H, In
40 i^
374,8408 s
Fe
IG
390,5660 8
Si
12
410,3097 8
Si, Mn
5
374,9631 8
Fe
20
390,6628
Fe
10
410,4288
Fe
5
375,3732
Fe-T
i 6
390,8077
Fe
5
410,7649 s
Ce- Fe-Zr
5 '
375,8375 «
Fe
15
390,9976
Fe
5
411,8708
Fe
5 ]
375,9447
Ti
12 c«?
391,3609
Ti-Fe
5d?
412,1477 8
Cr-Co
6di '
376,0196
Fe
5
391,5951
Cr-
5^?
412,3384
La
12
376,1464
Ti
7
391,6879 8
Fe
5
412,3907
Fe
5
376,3945 «
Fe
10
391,7324
Fe
5
412,8251
V-
6d
376,5689
Fe
6
391,8789
Fe
5
413,2235
Fe
10
376,7341 s
Fe
8
392,0410
Fe
. IG
413,4840
Fe
5 ^
377,5717
Ni
7
392,3054
Fe
12 d?
413,7156
Fe
6
378,3674 s
Ni
6
392,5790 8
Fe
5
414,0089
Fe
6
378,6820
Fe
5
392,8075 8
Fe
8
414,4038
Fe
15
378,8046 s
Fe
9
393,0450
Fe
8
415,7948 s
Fe
5
379,0238
Fe
5
393,3523
—
8^
415,8959
Fe
5 '
379,5147 «
Fe
8
393,3825 SÄ
Ca
lOOO
415,9353
—
5
379,7659
Fe
5
393,4108
Co-
8JV
416,7438
—
8
379,8655 s
Fe
6
394,1025 8
Fe, Co
5
417,5806
Fe
5
379,9693 *
Fe
7
394,4160 8
AI
15
417,6739
Fe-Mn
5
380,5486 s
Fe
6
394,8246
Fe
5
418,1919
Fe
5
380,6865
Mn-F
e 8d?
395,0102 8
Fe
5
418,7204
Fe
6
380,7293
. Ni
6
395,1311
Fe
5
418,7943
Fe
5
380,7681
Fe
6
395,5482
-Fe
5
419,1595
Fe
6
381,3100
Fe
5
395,6819
Fe
6
419,5492
Fe
5
381,4698
—
8
395,7177 «
Fe-Ca
jd}
419,9267 8
Zr-Fe
5
381,5987«
Fe
15
395,8355
Ti, Zr
5
420,2198 8
Fe
8
382,0586 sL
Fe-C
25
396,1674 8
AI
20
421,5703 8
Sr
5rf?
382,4591
Fe
6
396,8350
—
6N
421,7720
La, Fe-Cr
5d?
382,6027 »
Fe
20
396,8625 sH
Ca
700
422,2382 8
Fe
5
382,7980
Fe
8
396,8886
—
6N
422,6904 sg
Ca
2Gri? '
382,9501 s
Mg
IG
396,9413
Fe
IG
323,3772
Fe
6
383,1837
Ni
6
397,0177 iZf
H
5^
423,6112
Fe
8
383,2450 8
Mg
15
397,1475 «
Fe
5
423,8970
Fe
5
383,4364
Fe
10
397,4904
Co- Fe
6d?
424,6996
Y?
5
383,8435 «
Mg-C
^ 25
397,7891 8 1 Fe
6
425,0287 8
Fe
8
Gehrcke.
202
955
Stärkste Absorptionslinien des ultravioletten und sichtbaren Sonnenspektrums.
Nach Rowland.
\
/.
Substanz
Intens.
?.
Substanz
; Intens.
?.
Substanz
Intens. \
125.0945 »
Fe
8
492,0685 «
Fe
; 10
571.5308 »
Ni-Ti, Fe
5
♦25,4505 «
Cr
! 8
492,4107 »
Fe
5
575,3344 »
Fe
1 5
^26,0640 s
Fe
10
495,7480 «
Fe
5
575,4881 «
Ni
5
127,1934 s
Fe
15
495,7785 »
Fe
8
576,3218 »
Fe
6
»27,4958 «
Cr
yrf?
500,2044
Fe
5
580,6950 «
Fe
5
i?^-2s65
Fe
5
500,6306 »
Fe
5
581,6601 »
Fe
5
'^ ^ ■>
Cr
5
503,5542
Ni
5
585,3902 t
Ba?
5
Ol
Fe
5
505,0008 i
Fe
6
585,7674 »
Ca
8 ,
o3i»G
Fe
6
506,8944 »
Fe
5
585,9809 «
Fe
i 5 1
'39 »
Fe
8
507,4932
Fe
5
586,2582 »
Fe
6
:i6
Fe
5„
509,0954 «
Fe
5
588,4120 «
A(iw)
5
34^-.
H
20 N
511,0574 S
Fe
5d
588,6193
A(«rp)
5
135-193°
Cr
5
516,2449 «
Fe, C
5
588,7445
A(tpr)
5
^35.2oS3
Mg
5^d?
516,7497 «
Mg
15
589,0186*1)2
Na
30
-- --40
Fe
5
64516,7678 »
Fe
5
589,6155 «A
Na
20
_ - .-
Fe
6
517,1778 «
Fe
6
590,1682 «
A(wr)
6
- 2 j •
Fe
15
^»517,2856 »
Mg
20
591,9276
A(w»)
5
-7 '
Fe
10
*i5i7»8379i «
Mg
30
591,9860 s
A(wr)
7
- '3 ■-'
Fe
8
519,2523
Fe
5
593,0406 «
Fe
6
.^2
Fe
5
520,4680
Cr
5
593,2306
A (wr)
5
-129 ■<
Ca
5
520,6215
Cr-Ti
5
193,4881 »
Fe
5
K4-25IO
Fe
6
520,8596
Cr
5
594,1290
A(ire)
5
44-3976
Ti
5
522,7362
Fe
5d?
594,8765 »
Si
6
■ ~v- ■'
F^,
6
523,3122 »
Fe
7
598,3908
Fe
5
- 55 ■'
Ca, Zr
5
526,6738 «
Fe
6
598,5040 «
Fe
6
140,0727
Fe
5
526,9723 *E
Fe
8d?
598,7290 «
Fe
5
^8663
Ti-
5
528,1971 »
Fe
5
600,3239 «
Fe
6
»2338
-, Fe
5
528,3802 »
Fe
6
600,8785 »
Fe
6
U738«
Fe
6
530,2480
Fe
5
601,3715 «
Mn
6
^448«
Ti, -
5
532,4373 »
Fe
7
601,6861 «
Mn
6
*53i4
Fe
5
432,8236
Fe
8rf?
602,2016 «
Mn
6
P8798
Fe
8
534,oi2i
Fe
6
602,4281 «
Fe
7
il327
Fe
5
534,1213
Fe
7
605,6227 «
Fe
5
^139
Ti-Co
6
534,5991
Cr
5
606,5709 »
Fe
7
P9808
Ti-Co
6rf?
536,5069
Fe
5
607,8710 a
Fe
5
»42" «
Ba
8
536,7669 »
Fe
6
610,2392 «
Fe
6
57.1275 «
Mg
5
537,0166 «
Fe
6
610,2937 «
Ca
9
57.21=0 •?
Ti-
6
538,3578 «
Fe
6
610,8334 «
Ni
6
^" ~'.26
Fe
6
539,3375 «
Fe
5
612,2434 «
Ca
10
.■'9 i
Fe
5
539,7344 »
Fe
yd}
613,6829 »
Fe
8
--7
Fe
5
540,4357
Fe
5
613,7915
Fe
7
' ^
Cr
5
540,5989 «
Fe
6
614,1938 «
Fe, Ba
7
"21 >■
Ti-Co
6
541,5416 «
Fe-V
5
615,5350
7
"5 ■-
Fe
5
542,4290 «
Fe
6
615,7945
Fe
5
-47
Cr
5
542,9911
Fe
6rf?
616,2390 s
Ca
15
65,2343
Cr
5
543,4740 «
Fe
5
616,6651
Ca
5
65,4800
Fe
5
544,7130 «
Fe
6d?
616,9249 «
Ca
6
67,9027 .«
Fe
6
547,7123 «
Ni
5
616,9778 »
Ca
7
69,1602 s
Fe
5
549,7735 »
Fe
5
617,0730
Fe-Ni
6
70,3177 «
Mg
10
550,1683 »
Fe
5
617,3553 »
Fe
5
70,7457
- Fe 1
5d?
550,7000 «
Fe
5
617,7027 »
Ni-
5
71,4599 s
^i i
6
552,8641 fi
Mg
8
618,0420 s
Fe
5
73,6963
Fe
6
556,9848 «
Fe
6
619,1393 «
Ni
6
75,4225 Ä
Mn
7
557,3075
Fe
6
619,1779 <
Fe
9
76,2567
Mn
5
558,6991
Fe
7
620,0527 «
Fe
6
78,30135
Mn
6
558,8985 «
Ca
6
621,3644 «
Fe
6
82,3697 Ä
Mn
5
561,5877 «
Fe
6
621,5360
Fe 1
5
86,1527 «F
H
30
568,2869 «
Na
5
621,9494 »
Fe
6
87,1512
89,1683
Fe
5
568,8436 «
Na
6
623,0943 »
V-Fe
8
Fe
8
570,9601 «
Fe
5
624,6535 «
Fe
8
90,3502 .<
Fe
5
570,9775 «
Ni
5
625,2773 «
— ;
7
91,9174«
Fe
6
571,1313 »
Mg
6
625,4456 *
Fe
5
Gehrcke.
956
203 d
stärkste Absorptionslinien des ultravioletten und sichtbaren Sonnenspektrums.
Nach Rowland.
yl
Substanz
Intens.
Ä
Substanz
Intens.
X
Substanz Intens.
625,6572 8
626,5348 s
629,8007
630,1718
630,2709
631,8239
633.5554
633^7048
635,8898
639,3820 8
640,0217 8
640,8233 8
641,1865 8
642,1570 s
643,1066 8
643.9293 «
645,0033 «
646,2784 8
647,188 «
649,4004 S
649.5213 «
654.6479 »
656,3045 s C'
656,9460 8
659,3161 s
NiFe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Fe
Ca
Ca
Ca
Ca
Ca
Fe
Ti-Fe
H
Fe
Fe
6
5
5
7
5
6
6
7
6
7
8
5
7
7
5
8
6
5
5
6
8
6
40
5
6
664,3876 8
667,8235 s
671,7940 8
686,7457 sB
686,7800 8
686,8336 1 ^
686,8478 j
686,9142 s
686,9353 «
687,0116 1 ^
687,0249 j
687,1180 s
687,1532 8
687,2486 8
687,3080 8
687,4037 8
687,4899 8
687,5830 8
687,6958 8
687,7882 8
687,9288 8
688,0172 8
688,4076 8
688,6000 8
688,6990 8
Ni
Fe
Ca
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
5
5
5
6 t/?
5
6
6
7
6
Ad
7)
8
10
II
12
12
13
13
13
12
12
6
10
II
12
688,9192 8
689,0151 8
689,2618 8
689,3560 8
689,6289 8
689,7208 3
690,0199 8
690,1117 8
690,4362 8
690,5271 8
690,8783 8
690,9676 8
691,34488 .
691,4337 »
691,8370 /
691,9250 8
692,3553 »
692,4427 8
694,7782 8
7^8,7645
719,1755
720,4577
720,6692
726,5868 «
727.3255 8
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A (0)
A {wv)
- A
A, -
A, -
-, A
-, A
A?, -
13
14
14
15
14
15
14
15
14
14
13
13
II
II
9
9
li
4
1,0000350
10000300
fenierkurve der Kowland sehen Wellenlangen von Frauiw
hof ersehen Linien, nach Fabry und Perot"). Ordinate isf
die Zahl, mit der die Rowlandschen Zahlen zu dividieren
sind, um richtige Werte zu ergeben ; Abszisse ist die Wellen-
länge in [11*. — Auf die von Rowland angegebenen Wellen-
länsren der Metalllinien in BoeensDektren (s. Tab. 20 s) ist die
<•
•
'/
N
•^
r
s
*
•^s
j
V
>».
I
>
s
1
y.
,V
V,
•
1
V
■^
V
f
X
450 500 ^-^ 650 600 650«./* ,^ ~ . , ^ ,, ,,,
Kurve nicht anwendbar'^).
303
Stärkste Absorptionslinien des Sonnenspektrums im äußersten Rot und
Ultrarot. Nach Langley ''%
Zitat Tab. 206, S. 960.
Ä = Wellenlänge in f*}* (i fifi = 10-6 mm = 10 Angström- Einheiten). Die Buchstaben mit Ausnahme vo
a und b bedeuten übliche Bezeichnungen der Linien resp. Spektralbereiche, a bedeutet sehr starke Absorption;
linie. b bedeutet weniger starke Absorptionslinie. Die schwachen Linien (von Langley mit d bezeichnet
sind in die Tabelle nicht mit aufgenommen.
Ä
Ä
Ä
Ä
Ä
Ä
760,4
764,1
764,6
765.0
765,6
766,1 A
766,6
767.7
767,9
768,4
769,0
796,0
800,0
804,6
813,5
814,1
815,0
815.5
816,2
817.0
817,8
822,8 6 (Z)
824,3
825,6
826,3
827,-
828,8
829,4
830,-
831,9
Qehrcke.
1
203 a
957
Stärkste Absorptionslinien des Sonnenspektrums
im äußersten
Rot und
Ultrarot. Nach I^ngley.
?.
?.
/.
?.
?.
/.
833,3
961,4
1123,8
1334,2
1704,6
2893,0
849,1 (A7)
963,0 b
1125,6*
1335,7
1708,0
2934,2
851,1
964,6 6
1127,6
1338,5
1715,1
2964,0 b
853,8 KXii)
965,4
1129,0
1342,5
1717,6
2994,2
865,7(^111)
967,0
1134,1 6
1346,4
1725,8
3010,8
876,0
969,0
1137,6 3>
1375,0
1729,9
3031,6
880,4 (XjF)
970,1
1140,6
1399,0 m
1734,8
3043,2
885,8
970,9
"43,6
1403,6
1740,4 6
3060,5
886,3
972,4
1146,0
1406,0
1745,0
3085,6 Xi
892,8
973,5 r
1149,0 5
1408,7
1748,5
3099,8
895,4
974,6
1151,4*
1413,5 6
1750,5
3119,0
896,5
976,5
"53,00
1416,7
1755,5
3139,1
897,4
979,1
"54,5
1418,4
1759,0 b
3203,2
899,0 (T)
980,0
"56,5
1422,5 6
1763,1
3241,0
900,3
981,1
1158,0
1424,8
1764,1
3262,0 6 X,
900,8
982,5
"58,7
1427,0 6
1767,4
3299,0
901,9
983,4
1162,5
1431,3 6
1769,3
3315,06
902,8
985,4
1163,9*
1433,5
1771,8
3343,0
904,6
988,0
1168,8
1436,7
1774,4
3355,9
905,6
989,9
1172,0 6
1438,8
1778,2
3405,1 6
906,6
993,5
"73,6
1440,6
1786,5
3435,0
907,5 ^
1005,6
"75,8 6
1444,7 b
1789,7
3453.0
908,5
1007,2
1177,8
1449,5 6
1793,7 6
3540,6
909,2
1020,2
1180,1 b
1454,2 6
1799,5
3570,4
911,4
1022,6
1182,2
1459,6 *
1809,0
3586,5
912,6 b
1046,5
1186,86
1462,1
1813,0
3607,2
913,9 b
1059,4
1192,4
1465,3 6
1814,7
3630,0
916,2 b
1061,2
1194,0
1469,6 b
1914,3
3671,6 6
918,3 bg
1067,1
"97,56
1475,1
1921,9
3716,-
920,1
1069,8
1200,2
1476,2
1925,2
3733,6
922,3
1073,4
1202,1 *
1478,9 6
1928,3
3759,6
925,3
1075,6
1205,5
1483,5
1931,4
3788,6
926,8
1077,8
1207,0
1485,5 6
1933.6
3812,2
933,4
1079,2
1209,5
1490,46
1939,5
3877,1
934,5
1081,8
1212,4
1493,8
1943,0 Q
3922,2
935,1
936,3 *
1083,6
1087,5
1219,4
1221,2
1496,6
1502,1 6
1951,0 b
1958,6
4i79,o| „ Y
4498,8/"-'
937,6 b
1089,2
1224,9
1507,0 h
1967,76
4493,9
938,7
1090,8
126-,-
1511,7
1976,3 6
4640,2
941,0
1093,0
1265,8 b
1515,1
1998,0 6 0)1
4673,9
942,0
1094,5
1271,7
1523,4
2007,0
4689,5
943,5 *
1096,3
1279,4 6
1527,9
2049,0 6 bii
4758,2
945,0 b
1098,6
1294,8
1532,4
2060,4
4775,9
946,6*
1100,0
1299,0
1548,2
2115,0
4808,9
947,6
1102,5
1301,8 h
1571,6
2164,5
4859,0 6
948,8
1104,8
1304,4
1574,0
2318,0
4918,5 6
950,4 ^
1106,4 *
1307,6
1585,9 6
2350,4
4944,0
952,7 ^
1108,5
I3",5
1592,8
2381,5
4971,4
955,2 b
i"i,5
1317.5
1598,1
2411,5
4994,9
956,3 6 (T
i"3,5^
1320,96
1604,2
2444,6
5053,7
957,4 *
1116,8 0
1327,4 .
1606,5
2485,6
5100,0
958,9
"19,3
1329,9 b
1660,5
2844,2J
5205,0
959,8 b
1122,3 ^
1332,0
1691,0
5253,7
Gehrcke.
958
204
Wellenlängen ultraroter Absorptionsbanden in ^(1 ^= 10~^mm)^^)'^).
Lit. Tab. 206, S. 960,
Kohlensäure.
Wasserdampf.
Von
bis
Max.
Von
bis
Max.
Schwach
Stark .
Stark')
2,36
4,01
i3>5
3,02
4,80
16
2,71
4»27
i4»7
Schwach
Schwach
Stärker
Stark .
1,14
1,73
1,73
2,24
2,24
3,27
4,8
6,25
1,46
1,92
2,66
^) Breite variiert stark mit Schichtdicke.
Maxima . . . 5,25
Stark .... 6,25
Stärkstes Max. 6,53
Absorpt.- Gebiet von 11 an:
Max. bei 11,6 12,4 13,4
5,90
8,54
6,07
14,3 15,7 17,5
205
Stärkste Emissionslinien einiger Elemente in (a.^
(i /tjU = 10-^ mm = 10 Ängström- Einheiten).
Einzelne der angegebenen Linien sind nur im Funkenspektrum zu beobachten. Besonders charakte-
ristische Linien sind durch fette Zahlen gekennzeichnet. Das sichtbare Spektrum ist von den
unsichtbaren Strahlen durch einen Strich abgetrennt. Die Zahlen können nicht immer für ganz
exakt gelten. Vgl. Tab. 201.
Lit. Tab. 206, S. 960.
Alumiaium:
19\ 45) 8) 31\
185,25
186,05
192,90
193,38
198,84
214,548
215,069
216,887
217,413
220,473
221,015
226,352
226,920
236,716
256,808
257,520
265,256
266,049
308,227
309,284
394,416
396,168
466,29
505,74
569,65
572,35
1125,55
1312,536
1315,165
Antimon:
19\ •i6\
231,159
238,371
252,860
259,815
277,002
287,801
302,991
600,47
607,92
612,97
Arsen :
19)
228,819
234,992
Baryum;
19) 35)
230,432
233,533
350,129
391,004
399,360
413,088
455,421
493,424
553,5«9
577,784
585,391
614,193
649,707
952,75 '
961,07
983,17
1000,20
1003,56
1023,38
1047,44
1065,24
2325,48
2922,34
Blei:
19) 45)
217,01
223,75
224,70
233,256
239,389
261,426
280,210
283,317
363,971
368,360
405,796
424,67
438,73
537,34
560,80
665,74
Caesium :
19) 24) 44)31)35)
361,184
361,708
387,673
388,883
455,544
459,334
566,40
584,51
601,06
621,34
672,36
697,39
802,06
808,31
852,38
876,21
894,50
917,35
920,97
1002,57
1012,40
1359,07
1469,74
2931,83
3009,99
3096,29
3489,25
3612,77
3939,85
Calcium :
19) 31)
239,866
336,192
364,445
393,383
396,863
422,691
430,268
442,561
443,513
445,497
458,612
487,834
527,045
534,966
658,896
559,464
585,777
612,246
616,246
643,936
646,275
649,985
849,93
854,26
866,26
1034,50
Eisen :
19) 18)
228,907
232,746
234,356
236,491
238,212
239,932
241,339
244,265
246,274
247,985
250,120
252,292
254,105
256,261
257,677
259,846
261,771
264,408
266,132
268,931
270,668
273,367
275,023
276,762
278,820
281,339
283,253
285,189
287,427
289,261
291,227
293,701
295,748
298,367
300,104
302,117
304,770
306,735
308,384
310,006
311,673
313,420
316,074
318,208
320,058
321,414
322,216
328,687
336,692
340,757
344,070
346,597
347,556
357,023
372,005
386,004
404,597
406,375
411,872
414,358
420,218
426,067
428,254
429,944
431,523
433,720
438,372
440,494
473,700
519,168
522,708
527,052
537,167
539,732
542,423
544,716
557,307
565,906
593,029
613,685
619,177
623,094
640,027
649,520
654,647
659,314
Qebrcke.
205 a
959
Stärkste Emissionslinien einiger Elemente in ^^
(i /tjw = lo— * mm = lo Ängström- Einheiten).
Gold:
")
242,806
267,605
312,288
406,522
479,279
583,764
627,837
Helium:
29) 31)
388,877
388,886
402,633
402,650
687,581 A
587,615
1083,026
2058,204
Indium:
238,964
252,145
256,025
271,038
303,946
325,617
410,187
451,144
Kadmium :
19) M) 28) 31
214,445
219,467
223,993
226,753
228,810
231,295
232,935
257,312
263,963
276,399
288,088
298,075
326,117
340,374
346,633
361,066
398,192
441,323
467,837
479,{J91
508,582
533,83
537,88
643,847
1039,57
I 1398,11
1515,68
1648,22
Kalium :
19) 24) 44) 31)
303,494
310,215
310,237
321,727
321,776
344,649
344,749
404,429
404,736
578,267
580,201
581,254
583,223
691,12
693,88
766,854
770,192
1086, . . .
1102,80
1168,976
1177,173
1243,43
1252,30
1516,58
2706,56
3138,81
3159,68
3735,43
4011,55
Kupfer:
19)15)35^
202,514
210,488
216,520
217,897
219,977
221,468
222,785
223,016
229,392
237,05
239,271
240,682
249,222
261,846
276,650
324,765
327,406
402,283
406,294
427,532
437,840
448,059
458,719
510,575
515,333
521,845
570,039
578,230
793,50
809,38
1600,85
1665,34
1819,46
Lithium :
1») 24) 31)
274,139
323,277
391,52
413,244
460,237
497,211
610,377
670,H2
812,71
1869,70
2399,08
2446,7
2687,53
2689,05
4047,5
Magnesium:
19) 31)
277,994
279,563
280,280
285,222
309,118
309,314
309,706
333,008
333,228
333,683
382,951 .
383,246
383,844
516,755
517,287
518,384
880,73
1182,88
1487,71
1487,97
Natrium :
19) 31) 39)
268,046
285,291
330,247
330,307
497,930
498,353
514,919
515,372
568,2861
568,8434
589,019 i)2
589,616 A
615,4431
616,0970
818,433
819,476
1138,24
1140,42
1267,76
1845,95
2205,69
2208,42
2336,10
2339,13
3416,5
3420,3
4044,9
Quecksilber:
19) 45) 15) 31)4:
253,672
265,220
296,737
312,578
313,09
365,031
404,678
407,805
435,858
491,641
646,097
576,945
579,049
615,20
1014,010
1128,816
1357,190
1367,432
313 ."
Radium:
41)
Vgl.auchS.i229.
381,459
468,235
482,614
Rubidium :
19) 24) 31)3ö\44)
334,886
335,103
358,723
359,174
420,198
421,572
564,818
572,441
620,67
629,87
780,598
795,046
1008,19
1323,70
1344,37
1366,77
1475,40
1529,03
3851,14
3986,69
5231,34
Silber:
19) 45) 35)
230,974
231,15
237,51
328,080
338,300
405,544
421,21
466,870
520,925
546,566
547,172
562,35
768,82
827,41
1681,95
1741,57
1830,79
1838,23
Strontium :
19) 35)
293,198
330,764
335,135
346,458
407,788
421,566
460,752
481,201
483,223
487,266
496,245
515,637
523,876
525,712
548,115
550,448
638,674
640,865
655,053
1003,83
1032,87
1091,63
1124,27
2026,29
Thallium :
19) 31)
237,966
258,023
270,933
276,797
291,843
322,988
351,939
352,958
377,587
535,065
1151,322
1273,64
1301,38
1451,55
1612,30
1634,03
3339,32
3813,10
3921,55
3924,65
Wasserstoff;
1) 31)
371,19
372,18
373,415
375,015
377,07
379,80
383,56
388,915
397,025
410,185 H<5
434,066 iT-,
486,149 if;J
656,304 i/«
1281,76
1875,13
Wismut :
19\ 45)
222,83
223,06
227,66
240,099
280,974
289,807
293,841
298,913
302,474
306,781
472,27
499,39
512,45
514,45
520,90
Zink:
19) 45) 1) 8) 3
202,46
206,13
207,37
209,91
213,83
255,803
260,865
268,429
271,260
277,094
280,100
303,593
307,219
334,513
468,038
472,226
481,071
491,20
492,46
610,30
636,37
1105,54
1305,56
1649,86
Zinn:
19) 45) 15)
219,465
219,944
220,977
224,616
226,902
231,731
233,490
235,494
242,178
242,957
248,350
249,580
254,663
257,168
263,19
264,36
265,83
270,661
284,006
286,341
300,922
303,421
317,51
326,244
328,34
333,07
335,23
359,59
374,57
452,49
556,35
55«,95
579,90
645,30
Gehrcke.
960
206
Literatur betr. Wellenlängen.
Mit Rücksicht auf den zur Verfügung stehenden engen Raum konnte aus einer Reihe wichtiger
Arbeiten, welche z. T. im Folgenden ohne Kennziffer mit angeführt werden, kein Zahlenmaterial
entnommen werden. Dies bezieht sich besonders auf die in Tabelle 205 gegebene Auswahl von
Emissionsspektren einzelner Elemente.
^) Arnes, Phil. Mag. (5) 30, 33; 1890.
2) Ängström, Recherches sur le spectre solaire.
Upsala 1868. Berlin 1869.
2) V. Baeyer, auf Grund mündlicher Mitteilung
in einem vor der Deutsch. Phys. Ges. am
18. März 1910 gehaltenen Vortrag.
*) Bell (i), Phil. Mag. (5) 23, 265; 1887.
6) „ (2), Phil. Mag. (5) 25, 245 u. 350; 1888.
«) Benoit, Fabry u. Perot, C. r. 144, 1082;
1907.
') H. Buisson u. Cb. Fabry, C. r. 144, 11 55;
1907. Journ. de Phys. (4) 7, 168; 1908.
Atlas des Eisenspektrums. Ann. de la
Facultd des Sciences de Marseilles 17, 3; 1908.
*) Cornu, Journ. de Phys. 10, 425; 1881; C. r.
100, 1181; 1885.
8) P. Drude, Wied. Ann. 58, i; 1896.
Eder u. Valenta (i), Wien. Denkschr. 63,
189; 1896.
„ (2), Wien. Anz. 1898, 252.
„ (3), Wien. Sitzungsber. 107
[2 a], 41; 1898.
„ (4), Wien. Denkschr. 58,
1899.
„ (5), Wien. Denkschr. 68,
523; 1899.
") P. Eversheim, Ann. d. Phys, (4)30, 815; 1909.
") Fabry u. Perot, Ann. chim. phys. (7) 25,
91; 1902; (8) 1, 5; 1904.
") E. Qehrcke u. 0. v. Baeyer, Elektrotechn.
ZS. 27, 383; 1906.
^^*) Goos, ZS. f. wissensch. Photogr. 11, i ; 1912.
") M. Hamy, C. r. 130, 489; 1900.
'*) „ C. r. 138, 959; 1904.
15) Hartley u. Adeaey, Phil. Trans. 175, 63;
1884.
1") J. Hartmaon, Physikal. ZS. 10, 121; 1909.
") „ Astrophys. Journ. 18, 170;
1903.
Hasselberg (i), Kongl. Svensk. Akad. Handl.
26, 33; 1894-
„ (2), Kongl. Svensk. Akad. Handl.
28, Nr. I.
„ (3), Kongl. Svensk. Akad. Handl.
28, 1896.
„ (4), Kongl. Svensk. Akad. Handl.
30, 1897.
„ (5), Kongl. Svensk. Akad. Handl.
32, 1899.
") Kayser (i), Ann. d. Phys. (4) 3, 195; 1900.
„ (2), Phys. Abt. Akad. Berlin 2, 1897.
„ (3), Berl. Akad. Ber. 14, 551; 1896.
") Kayser u. Runge, Abhdlgen. d. Berl. Akad.
d. Wiss. 1890, 1891, 1892, 1893.
2°) H. Kayser, Astrophys. Journ. 32, 217; 1910.
^^) Kurlbaum, Wied. Ann. 33, 159 und 381;
1888.
22) A. Lampa, Wied. Ann. 61, 83; 1897.
23) S. P. Langley, Annais of the Astrophysical
Observatory of the Smithsonian Institution
1, 1900. Washington.
2*) H. Lehmann, Ann. d. Phys. (4) 5, 633; 1901.
25) P. Lenard u. C. Ramsauer, Sitzungsberichte
der Heidelberger Akademie der Wissen-
schaften, Mathem.-naturwiss. Klasse, Jahr-
gang 1910, 31. Abhandlung.
26) Listing, Pogg. Ann. 131, 564; 1868.
27) 0. Lummer u. E. Qehrcke, ZS. f. Instru-
mentenkunde 24, 296; 1904.
28) A. A. Michelson, Travaux et Mdm. du bur.
intern, des poids et mesures 11, 1895.
29) Mohler u. Jewell, Astrophys. Journ. 3, 351 ;
1896.
3") Müller u. Kempf, Publicat. d. Astrophys.
Obs. zu Potsdam 5, 1886.
^^) Paschen, Wied. Ann. 53, 334; 1894.
Paschen, Ann. d. Phys. (4) 27, 537; 1908.
29,625; 1909- 33, 717; 1910. 36, 191; 191 1.
32) Peirce, Sill. Am. Journ. of Sc. (3) 18, 51 ; 1879.
33) A. Perot, C. r. 130, 406, 492; 1900 und
Fabry u. Perot").
3*) Pfund, Astrophys. Journ. 28, 197; 1908.
35) Randall, Ann. d. Phys. (4) 33, 739; 1910.
36) Lord Rayleigh, Phil. Mag. (6) 15, 548;
1908.
37) H. A. Rowland, A preliminary table of
solar spectrumwave-lengths. Chicago 1898.
Astrophys. Journ. 1, 1895; 5, 1897; 6. 1897.
Rowland u. Tatnall, Astrophys. Journ. 3, 286;
1896.
3^) H. Rubens u. E. Aschkinass (i), Wied. Ann. 65,
241; 1898.
39) „ (2), Wied. Ann. 64,
584; 1898.
*") H. Rubens u. 0. v. Baeyer, Berl. Ber. 191 1,
339-
*^) Runge, Ann. d. Phys. (4) 2, 742; 1900.
Runge u. Paschen (i), Wied. Ann. 61, 641;
1897-
„ (2), Berl. Ber. 1895 ,-759.
*2) V. Schumann, Sitzungsber. d. Königl. Akad.
d. Wissensch. in Wien 102, 415 und 625;
1893-
*3) Solar Union 1910, Astrophys. Journ. 32,
213; 1910.
*") B. W. Snow, Wied. Ann. 47, 208; 1892.
*5) Thal6n, Nova Acta Soc. Upsal. (3) 6, 1868.
«) B. Walter u. R. Pohl, Ann. d. Phys. (4)
20, 331; 1909.
Gehrcke.
207
961
Optische Konstanten von Metallen.
Definition der Bezeichnungen und Literatur am Scliluß dieser Tabelle.
Reflexionsvermögen Ji von Metallen und Gläsern in Prozenten der auffallenden
Strahlung.
Bei senkrechter Incidenz.
Nach E. Hagen und H. Rubens, Ann. d. Phys. (4) 1, 352; 1900.
8, i; 1902. 11, 873; 1903.
■P XJ
'S 'S
C. ja
cd
o
e
bc
es b£
ES
« !:1
b« ^■
t/3:
bc "U
a z
s ^
08 M
4> -t-
C
00
^ ; E
:S
t/3 CO
a +
CS f^
I u
Bc
— 00
«00
b« -
.-CO
C/34-
cn 3
c^ I £f
2 ! t;
E
c« --
UJ ; 5
jc i2
tu ^
i
M
2 i
a>
0 1
T3
§
£f
K
lU
"3
S
■0
5ß
">.
s
-<->
<u
M
Oi
<u
^^
UJ
b
■^ —
£
a ':
Oi
s
m
M
a.
G ^
« i 43
e
O
c/}
c ^
o «
bO . "
*- -^ .
•a . !/)
«« =
j: c .
c n-a
"~'"S ß
4)
t«o
•q 00
c°°
•£tM
<u
Ä
O
C/3
^C/3
5
251
288
305
316
326
338
357
385
67,0
70,6
72,2
75.5
81,2
83,9
35-8
37»!
37.2
39.3
43.3
44.3
29,9
37.7
41.7
51.0
53.1
37.8
42,7
44.2
45.2
46,5
48,8
49.6
32,9
35.0
37.2
25.9
24,3
25.3
33,8
38,8
39.8
40»3
45,0
47.8
— 24,9 41,4
38,8
34.0
31.8
27,3
28,6
43,4
45,4
28,6
27,9
27,1
34.1
21,2
9,1
4.2
14,6
55.5
74.5
81,4
420
450
500
550
600
650
700
85.7
86,6
88,2
88,1
89,1
89.6
72,8
70.9
71,2
69,9
71,5
72,8
83.3
83,4
83,3
82,7
83,0
82,7
83,3
47.2 56,4
49.2 i 60,0
49.3 ;63,2
48,3 164,0
47.5 i64,3
51.5 65,4
54,9 66,8
56,6
59,4
60,8
62,6
64,9
66,6
68,8
51.9
54,4
54,8
54,9
55,4
56,4
57,6
48,8
53,3
59,5
83,5
89,0
90,7
.32,7
|37,o
!43.7
47.7
71,8
80,0
83.1
51,8
54,7
58,4
61,1
64,2
66,5
;69,o
89,6
91,3
29.3
33.1
47,0
74»o
84.4
88,9
92,3
95,6
96,1
95,9
96,2
86,6
90,5
91,3
92,7
92,6
93,5
94,6
800
1000
1500
2000
3000
4000
5000
7000
gooo
IIOOO
14000
Nach W. W,
Bureau of
c/3
84.3 63,1 j —
84,1 69,8 1 70,5
85.1 79,1 75,0
86,7 82,3 ! 80,4
87.4 I 85,4 i 86,2
88,7 i 87,1 I 88,5
89,0 I 87,3 89,1
90,0 j 88,6 90,1
90.6 j90,3 {92,2
90.7 |9o,2 592,9
92.2 ^ 90,3 I 93,6
Coblentz, Bulletin of the
Standards 2, 472; 1907-
69,6 I 58,0
72,0 63,1
78,6 I 70,8
83,5 76.7
Wellenlänge Ä :
1060 3060 I 5240
71,7
75,2
77.2
79,5
81,4
83,2
81,6
Nach
(Die
00,7
91,1
94,4
94.3
95,6
95,9
97.2
83.0
87.8
89,0
92,9
92,9
94,0
96,0
88,6
90,1
93.8
95.5
97.1
97.3
97,9
98,3
98,4
98,4
97,9
70,3
72,9'
77.7'
80,6
88,8
91.5
93.5
95,5
95.4
95.6
96,4
— ]94,9
94.7 ; —
96,7
96,5
96,7
97.2
96,9
97.3
96,7
97,7
98,7
97.3
96,8
96,9
97.0
98,3
98,0
98,3
97.9
96,4
97,3
97.3
97.3
97.7
97.3
98,5
98,9
99,0
98,8
97,5
97.9
97,8
98,1
98,5
98,1
98,5
98,7
98,8
98,3
96,3
96,6
98,4
W.W. Coblentz, Bulletin of the Bureau of Standards 7, 198 ; 191 1.
reflektierenden Oberflächen waren nicht ganz tadellos, die an-
enen Reflexionsvermögen sind daher, besonders im Gebiet der
kürzeren Wellen etwas zu niedrig.)
Kobalt . . .
Zink (gegossen)
Cadmium (gegossen)
Iridium . . .
Wellenlänge Ä
Kobalt . . .
Zink (gegossen)
Cadmium (gegossen)
Iridium , . ,
67.5
79.4
70,8
79,4
6750
92,7
97,2
97.0
94.7
76,7
95.5
93.0
91,4
9380
96,4
98,1
98,4
95.6
86,2
97.2
95.9
94,2
12030
96,6
98,3
98,2
96,1
Wellenlänge Ä 500 600 800 1000 2000 3000 4000 5000 7000 9000
Rhodium
Wolfram
Molybdän
Tantal
Chrom
Silicium
Magnesium
Tellur
Graphit
76
49,3
45,5
38,0
55
34
72
22,5
51,3
47,6
45
32
73.0
49
23,5
81
84
91
92
92,5
93
56,3
62,3
84,6
90,5
92,8
94,0
52,3
58,2
81,6
87,6
90,5
92,0
64,5
78,5
90,5
92,3
93.0
93,0
—
57
63
70
76
81
29,2
28
28
28
28
—
—
74,0
77
80,5
83,5
86
48
49,5
52
54
57
60
25,0
26,8
35,2
43.0
47.5
50,5
93.5
95.1
93,3
93,5
91
68
53.5
94.5
95,5
94,0
92
28
93
78
57.5
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Rubens. 6i
962
207
Optische Konstanten von Metallen.
Beob.
X
k
n
R
Beob.
X
k
n
R
X
Absorptionsindices k
nach Hagen u. Rubens
Go
Id, massiv
Silber, massiv
1
1
' . . „ .,
ehem.
Kathod. zerstäubt
Drude
589,3 2,82
0,37
05,170
Minor
226,3
1,1 1 1,41 iö,47o
u
^ ; ! ta
»
(630) 3,12
0,31
89,5
„
231,3
i,ii 1,4319,9
4>
i i 1 i i
„
„
250,0
257,3
1,32 1,4925,0
1,29 1,5324,1
53
(ic ^ 0 1 &
1 1
Gold,
elektrolytisch
„
274'9
i,28j 1,49 24,0
251
1,00
0,77
— —
■
„
293,0
0,97
1,57! 16,7
288
1,01
Hag.-Rub.
251
~
~
3»,»
„
298,1
0,91
1,56
15,4
305
0,79
0,64
_ _
Meyer
257,3
1,14
0,92
27,6
„
303,0
0,77 1,54
12,6
310
0,62
—
_ __
Hag.-Rub.
274.9
288
1,27
1,06
27,5
34,0
„
306,0
0,70 1 1,53
ii,i
316
0,45
—
—
—
Meyer
298,1
1,37
1,10
30,4
,,
309,0
0,60
1,49
9,1
321
0,42
—
—
Hag.-Rub.
305
31,8
»,
311,0
0,52
1,44
7,6
326
0,45
0,70
1,51
2,34
Meyer
Hag.-Rub.
325,5
326
1,63
1,26
35,1
28,6
„
314,0
316,0
0,44 I,20
0,43 1,13
4,9
4,2
332
338
0,55
0,86
—
—
—
Meyer
357
361,1
1,75
1,30
27,9
37,7
„
318,0
320,0
0,43 1,02
0,42 0,91
4,4
4,7
357
385
1,28
1,78
1,72
.2,04
1,73
1,82
2,56
2,76
Hag.-Rub.
385
27,1
„
322,0
0,40
0,03
5,4
420
2,31
2,38
1,72] 2,99
1
Meyer
398,2
1,81
1,29
39,4
»
324,0
0,42
0,76
7,0
450
2,59
2,44
1,73^ 3,07
„
„
326,0
328,0
0,42
0,45
0,69
0,61
9,1
12,7
500
550
3,21
3,78
2,74
3,22
2,07
2,32
3,52
3,79
Hag.-Rub.
420
—
—
29,3
,>
329,0
0,56
0,52
16,8
600
4,20
3,45
2,91
4,16
Shea
431
—
0,93
—
»>
332,0
0,65
0,40
32,5
650
4,77
3,75
3,58
4,51
Pflüger
431
—
1,55
—
j,
336,0
.0,82
0,26
54,6
700
5,52
4,17
4,13
4,81
Meyer
441,3
1,85
1,18
42,3
„
346,0
1,10
0,22
67,5
Hag.-Rub.
450
—
—
33,1
„
361,1
1,45
0,20
77,4
800
6,21
4,80
5,19
5,36
Meyer
467,8
1,83
1,10
43,2
,,
395,0
1,91
0,16
87,1
1000
8,0
6,9
6,90
6,47
Kundt
blau
—
1,00
—
1200
10,3
8,6
8,85
7,35
1
Shea
486
—
0,82
—
„
450
2,39
0,16 91.7
1500
12,4
11,0
11,3
8,93
Pflüger
486
1,04
~~
Jamin
486
2,33
0,25
85,8
2000
—
—
15,4
ii,i
Hag.-Rub.
500
•""-
^"^
47,0
Minor
500
2,94
0,17
93,2
2500
—
—
16,9
13,0
Meyer
Hag.-Rub.
508
550
2,08
0,91
57,4
74,0
Jamin
527
2,66
2,25
88,7
Minor
550
3,31
0,18
94,2
Kundt
weiß
—
0,58
—
Jamin
589,3
2,86
0,27
92,1
Silber, chemisch
Meyer
Shea
589,3
589,3
2,83
0,47
0,66
81,5
Drude
Minor
Drude
589,3
589,3
(630)
3,67
3,64
3,96
0,18
/-> tQ
95,3
niedergeschlagen
Pflüger
589,3
—
0,38
—
0,IÖ y3,vj 1
0,20 95,3 1
Beob.
Ä
k
Hag.-Rub.
600
—
84,4
Hag.-Rub.
650
95,6
Kundt
rot
—
0,38
—
700
__
96,1
Wernicke
431
2,40
Laue-Mts.
(630)
3,31
0,31
90,3
486
527
2,71
2,94
Hag.-Rub.
650
88,9
Reflexionsve
rmögen R für ultra-
„
„
Meyer
668
3,21
0,36
88,3
rote Strahlen
, s. Hagen u. Rubens,
„
589
3,26
Shea
670
—
0,29
Tab.
207, S. 961.
„
656
3,57
Pflüger
Hag.-Rub.
670
700
__^
0 20
—
92,3
Silber, elektrolytisch
Reflexionsver
mögen R für ultrarote
Beobachter
Shea 1 Shea
Kundt
Shea
Shea
Strahlen,
s. Hagen u. Rubens,
Wellenlänge .
^
431 486
Weiß
589
656
Tat
). 207, S. 961.
Brechungsind
ex n
0,27 0,20 0,27 1
0,27 0,25
Martens.
207 b
963
Optische Konstanten von Metallen.
Beob.
R
Beob.
R
Beob.
R
Platin, elektrolytisch
Hag.-Rub.
Meyer
»
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Laue-Mts.
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
251
257.3
274»9
288
298,1
305
325,5
326
357
361,1
385
398,2
1,65
1,96
2,14
2,19
2,43
2,97
1,17
1,29
1,28
1,28
1,38
1,74
420
441,3
450
467,8
500
508
550
589,3
600
(630)
650
668
700
3,16
3,29
3,39
3,54
3,37
3,66
1,94
2,09
2,29
2,63
2,48
2,91
33,8%
37,1
43,1
38,8
47,6
39,8
48,9
41,4
43,4
52,4
45,4
57,5
51,8
58,4
54,7
58,9
58,4
58,9
61,1
59,0
64,2
57,8
66,5
59,4
69,0
Reflexionsvermögen -ß für ultra-
rote Strahlen, s. Hagen u. Rubens,
Tab. 207, s. 961.
Platin, eingebrannt
Shea
Kundt
Shea
Kundt
Shea
Kundt
Shea
431
—
1,41
blau
—
1,44
486
—
1,63
weiß
—
1,64
589
—
1,76
rot
—
1,76
670
—
2,02
Kupfer, elektrolytisch
Nickel, elektrolytisch.
Hag.-Rub.
Meyer
„
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
du Bois-R.
Meyer
Kundt
Hag.-Rub.
Meyer
du Bois-R.
Pflüger
Hag.-Rub.
Meyer
Hag.-Rub.
Kundt
du Bois-R.
Pflüger
Meyer
Hag.-Rub.
Laue-Mts.
Kundt
du Bois-R.
Hag.-Rub.
Pflüger
Meyer
du Bois-R.
Hag.-Rub.
251
257,3
274,9
288
298
305
325,5
326
338
357
361,1
385
398,2 i2,34
1,24
1,64
1,82
1,87
1,87
- |37,8%
0,87 '30,7
1,12 37,6
— |42,7
1,31 139,4
44,2
40,4
1,32
1,28
1,37
45,2
46,5
48,8
41,2
49,6
50,6
420
431
441
blau
450 .
467,8
486
»
500
508
550
weiß
589
600
(630)
rot
644
650
656
668
670
700
2,69
2,88
3,10
3,42
3,40
3,80
1,54
1,46
1,85
1,44
1,71
1,67
1,50
2,01
1,84
1,87
1,58
1,56
2,17
1,93
2,23
1,74
2,04
56,6
56,1
59,4
59,6
60,8
62,1
62,6
65,5
64,9
65,7
66,6
68,3
68,8
Reflexionsvermögen R für ultra-
rote Strahlen, s. Hagen u. Rubens,
Tab. 207, S. 961.
Beobachter :
Shea Kundt Shea Kundt Shea Kundt! Shea
Nickel, galv. zerstäubt
Meyer
257,3 1,19
274,9
298,1
325,5
361,1
398,2
1,16
1,12
1,09
1,09
1,09 24,6%
1,09
1,09
1,08
1,08
1,18 1,09
441,3
467,8
508
589*3 |i,97
668 !2,i8
1,23
1,37
1,54
1,16
1,17
1,19
23,5
22,6
21,5
21,7
24,2
25,0
28,8
33,5
1,30 43,3
1,35 148,7
Kupfer, massiv
Minor
Hag.-Rub.
A\inor
„
Hag.-Rub.
Minor
Hag.-Rub.
»,
Minor
Hag.-Rub.
„
Minor
Hag.-Rub.
„
Minor
Hag.-Rub.
Minor
Hag.-Rub.
Minor
„
Drude
Hag.-Rub.
Drude
Minor
Hag.-Rub.
231,3
251
257,3
274,9
288
298,1
305
326
346,7
357
385
395,0
420
450
„
500
„
535
550
„
575
589,3
„
600
(630)
630
650
700
1,46
1,42
1,38
1,32
M7
1.39 29,0
— 125,9
1.40 J27,9
1,37 127,2
— |24,3
1,26 26,4
25,3
24,9
1,19
1,76 |i,i7
31,5
27,3
28,6
40,1
2,15
2,34
2,28
2,23
2,43
2,63
2,62
3,04
3»oi
1,13
1,10
1,00
0,89
0,65
0,62
0,64
0,58
0,56
32,7
50,5
37.0
43,7
55,5
56,2
58,4
47,7
70,2
74,1
73,2
71,8
80,0
80,5
— ;8o,o
- 183,1
Wellenlänge Ä .
Brechungsindex «
431
i'i3
blau
0,95
486
1,12
weiß
0,65
589
0,60
rot
W5
656
0,35
Reflexionsvermögen -R, s. Hagen und Rubens, Tab. 207, S. 961.
Reflexionsvermögen R für ultra-
rote Strahlen, s. Hagen u. Rubens,
Tab. 207, S. 961.
Martens. 61*
964
207 c
Optische Konstanten von Metallen.
1
Beob.
Ä
k
n
B
k n
B
k
n II
-
Wismut, massiv*)
Zink, massiv
Quecksilber
Meyer
257.3
1,00
0,99
20,1%
0,61
0,55
20,5%
—
—
—
»
274.9
1,14
0,99
24,8
1,17
0,46
47,6
—
—
—
„
298,1
1,33
0.97
31,2
1,60
0,47
60,2
—
—
—
»>
325,5
1,49
0,98
36,0
2,23
0,60
68,2
2,26
0,68
65,7%
»
361,1
1,79
1,09
42,5
2,61
0,72
70,5
2,72
0,77
70,6
>f
398,2
2,09
1,26
46,7
2,92
0,85
71,6
3.17
0,92
73,1
Quincke
431
2,41
1,03
58,5
3,30
0,67 80,5
—
— 1 ~
Meyer
441.3
2,26
1,38
48,9
3,18
0,93
73.2
3,42
1,01
74.2
>»
467,8
2,42
1,47
50,8
4.49
1,05
74,3
3,68
1,15
74.7
Quincke
486
2,72
1,14
62,0
3,90
0,91
80,7
—
—
— J
Jamin
486
—
—
—
2,63
1,30
57,3
—
—
-1
Meyer
508
2,54
1,55
52,2
4,10
1,41
75,1
3,92
1,31
74,6 m
Quincke
527
2,96
1,21
64,6
4,28
1,16
79,8
—
—
-1
Jamin
527
—
—
—
2,77
1,49
57,0
—
—
1
Meyer
589,3
2,80
1,78
54,3
4,66
1,93
74,5
4.41
1,62
75,3 f
Quincke
589,3
3,31
1,36
67,0
4,81
1,72
77,5
—
—
— f -
Jamin
589,3
—
—
2,90
1,77
55,9
—
—
— ',■
Drude
589,3
3,66
1,90
65,2
5,48
2,12
78,6
4,96
1.73
78,4 ■'
»
(630)
3,93
2,07
66,9
5,52
2,36
77,4
5.20
1,87
78,9
Quincke
656
3,88
1,59
70,8
5.55
2,46
77.1
—
—
—
Meyer
668
exionsverr
3,09
1,96
57,2
Strahlen
5,08
2,62
73.1
4.70
• 1,72
76,7 j
*) Refl
nögen für ultrarote
s. Hagen u. Rubens, Tab. 207, s. 961. 'S
Aluminium, n
aassiv
Antimon, massiv
Zinn, massiv |
Quincke
431
2,85
0,78
72,3
3,13
1,16
66,0
2,05
0,96
'«8
52,3 J
t>
486
3,15
0,93
72,8
3,84
1,47
72,0
2,77
0,97
66,5!
»
527
3,39
1,10
72,4
4,17
1,87
70,8
2,92
1,04
67,8«
»
589
3,66
1,28
72,5
4.51
2,43
70,4
3,47
1,28
70,3!
Drude
589
5,23
1,44
82,7
4,94
3,04
70,1
5.25
1,48
82,5^
j>
(630)
5,44
1,62
82,4
4.94
3.17
70,0
5,48
1,66
82,2
Quincke
656
3,92
1,48
72,6
4.44
3.08
66,2
3,93
1,58
71,4
Zinn, geschmolzen
Drude
589
—
-
—
—
—
—
4,50 2,10 71,9
Nickel, ma
ssiv
Platin, massiv
Wismut,
Quincke
431
2,49
1,40
53,3
2,83
1.47
58.3
eiektrolytisch
»
486
2,90
1,54
58,6
3,24
1,63
62,7
1 -^
y>
527
3,"
1,63
64,5
3,47
1.71
64,7
Beob.
Ä
n
V. Wartenberg
Quincke
579
589
3,39
1,74
63,4
4,4
3,78
2,03
1,82
71,3
67,4
Drude
589
3,32
1,79
62,0
4,26
2,06
70,1
Kundt
blau
2,lä
»
(630)
3;55
1,89
63.7
4,45
2,16
71,2
„
weiß
2,2$
Laue-Maitens
(630)
3,95
1,99
67,6
4,48
2,93
67,0
„
rot
2,61
Quincke
656
3,83
1,93
66,8
4,22
2,16
69,1
1
JU i
1
Martens.
207 d
965
Optische Konstanten von Metallen.
R
n 1 R
R
n R
n R
1,78
2,18
KNa*)
0,148 86,9%
0,123 91,9
Natrium**)
Bleif)
Cadmiumt)
Magnesium t)
2,61 1 0,0045:99,8%
3,48 i 2,01 :62,i%
3,43 i 1,97 162,2
5,01 1,13 '84,7%
5,31 i 1,31 84,5
4,42 ! 0,37 92,9%
4,60 ! 0,40 93,5
Iridium t)
4,87 2,13 74,6
5fi5 2,40 74,1
Rhodium t)
4,67 1,54 78,3
5,31 1,81 79,7
Chrom t)
4,85 2,97 69,7
Mangan t)
3,89 2,49 163,5
Niobt)
2,11 1,80 41,3
Palladium t)
3,41 1 1,62 65,0
Tantalt)
2,31 2,05 43,
Vanadium t)
3,51 3,03 57,5
Wolfram t)
2,71 1 2,76 148,6
*) Flüssige Legie-
rung:23gNa+40gK
**) Geschmolzen.
t) MassivesMetall.
Beobachter
R
Beobachter
R
Stahl, massiv
226,5
231,3
251
257,3
288
298,1
305
325,5
326
357
361,1
385
400
420
431
450
,f
486
,,
500
„
527
1,64
1,68
1,87
2,00
2,09
2,47
i,30j 34,8%
1,32 j 35,7
— i 32,9
1,38 39,6
35,0
42,6
37,2
44,8
40,3
45,0
1,52! 51,2
- 147,8
1,40
1,37
1,73
2,43
2,93
3,05
2,75
3,15:
3,16
2,89|
3,30
1,68 53,9
— 51,9
1,70; 48,6
— 54,4
1,89 55,4
t,88 57,3
1,78 53,4
2,09 56,9
— 54,8
2,06 57,5
1,96 54,3
— ,54,9
2,31 57,7
Reflexionsvermögen für ultravio-
lette, sichtbare, ultrarote Strahlen
s. Hagen u. Rubens, Tab. 207, S. 961.
Jamin
Quincke
Minor
Drude~"
Hag.-Rub.
Laue-Mts.
Drude
Minor
Hag.-Rub.
Quincke
Hag.-Rub.
589,3
3,37
2,27j
„
3,01
2,13j
»,
3,43
2,49
,,
3,40
2,41
600
—
(630)
2,88
1,98
(630)
3,46
2,62
630
3,54
2,65
650
—
656
3,20
2,33
700
—
—
58,9
54,9
58,4
58,5
55,4
53,8
58,5
59,0
56,4
56,3
57,6
Eisen, massiv
Drude 1 589 1 3,20 2,36' 56,i%|
Eisen, galv. zerstäubt
o,88i 1,01 16,2
Meyer
Kobalt, massiv
Minor
Quincke
Minor
Quincke
Minor
Quincke
Minor
Quincke
Minor
Quincke
231,3
257,3
274,9
298,1
346,7
395,0
431
450
486
500
527
550
589
„
656
i,43| 1,10
i,8ij 1,25!
2,14! i,4r
2,33| 1,50
2,47| i,54i
2,91 1,63t
31,8
39,7
45,7
48,7
51,1
57,7
257,3
274,9
298,1
325,5
361,1
39852
441,3
467,8
508
589,3
668
0,80, 0,95, 14,4
0,83 i 0,92 I 16,0
0,91 I 0,99 17,4
1,10 1,04! 22,4
1,29. 1,17! 26,7
1,37 1,28 27,7
1,45; 1,34
1,50: 1,38
i,63i ^'51
29,2
30,2
32,6
1,84 1,70' 36,2
Elektrolytisches Sq
Beobachter
2,94: 1,30
3,42! 1,79
2,92 1,61
3,71
3,15
3,90
3,37
4,04
3,55
1,93
1,66
2,05
1,95
2,12
2,00
54,8
63,3
58,1
65,5
61,0
66,6
61,2
67,5
63,1
du Bois-R.
Kundt
du Bois-R.
Kundt
du Bois-R.
>,
Kundt
Pflüger
du Bois-R.
431
blau
486
weiß
589
644
rot
rot
670
2,05
1,52
2,43
1,73
2,72
3,06
1,81
3,66
3,12
es
ja
o
2,39
2,76
3,10
3,22
Martens.
966
207
Definitionen u. Literatur über die optischen Konstanten von Metallen.
Definitionen.
Zur Kennzeichnung des optischen Verhaltens von Metallen sind in vorstehender Tabelle
die folgenden Konstanten angegeben. Es sei Ä die im Vacuum gemessene Wellenlänge einer
senkrecht einfallenden Strahlung.
Der Brechungsindex n ist dann definiert durch die Festsetzung, daß im Innern des
Metalls zwei benachbarte Ebenen gleicher Phase den Abstand Äln haben.
Der Absorptionsindex k ist definiert durch das Verhältnis J1/J2 = « der Strahlung
t/i durch eine zur Grenzfläche parallele Ebene i zu der Strahlung Jj durch eine im Abstand d
von I gelegene Ebene II.
Das Reflexionsvermögen B, ist das Verhältnis der Intensität der reflektierten Strahlung
zu der Intensität der einfallenden Strahlung. Liegen einfallende und reflektierte Strahlung
in einem Medium, dessen Absorptionsindex K, dessen Brechungsindex N ist, so ist
(k — KY + {n — Nf^^^,. .. .,,..,...„ P + (n — 1)2
Das Reflexionsvermogen m Luft ist emfach R =
R
{k +:K)* + {n + N)^' '— 0 —^ ■-' "-•• - ^2 ^ („ ^ j)2
da hier K=o, N=i ist. Nur in zwei besonders gekennzeichneten Fällen ist das Reflexions-
vermögen in Glas angegeben; sonst ist -ß stets das Reflexionsvermögen in Luft.
Literatur.
1. Direkte Bestimmung des Reflexions-
vermögens B für senkrechten Ein-
falP):
Joha Conroy, Proc. Roy. Soc. 35, 26; 1883.
E. Hagen u. H. Rubens, Ann. d. Phys. (4) 352;
1900; 8, i; 1902; 11, 873 j 1903.
S. P. Langley, Phil. Mag. (5) 27, 10; 1889.
E. F. Nichols, Wied. Ann. 60, 401; 1897.
P. G. Nutting, The Phys. Rev. 13, 193; 1901.
F. Paschen, Ann. d. Phys. (4) 4, 304; 1901.
De la Provostaye u. P. Desains, Ann. chim.
phys. (3) 30, 276; 1850.
Lord Rayleigh. Proc. Roy. Soc. 41, 274; 1886.
H. Rubens, Wied. Ann. 37, 249; 1889.
A. Trowbridge, Wied. Ann. 65, 595; 1898.
2. Direkte Bestimmung des Emissions-
vermögens 1—B:
E. Hagen u. H. Rubens, Berl. Ber. 1903, 410
bis 419.
3. Direkte Bestimmung des Absorp-
tionsindex k:
E. Hagen u. H. Rubens, Verh, deutsch. Phys.
Ges. 4, 55; 1902.
Rathenau, Diss. Berlin 1889.
W. Wernicke, Pogg. Ann. Ergbd. 8, 65; 1876.
W. Wien, Wied. Ann. 35, 48; 1888.
4. Prismatische Bestimmung des
Brechungsindex n-.
H. du Bois u. H. Rubens, Berl. Ber. 1890, 966;
Wied. Ann. 41, 507; 1890.
A. Kundt, Wied. Ann. 34, 477; 36, 824; 1889.
A. Pflüger, Wied. Ann. 58, 493; 1896.
D. Shea, Wied. Ann. 47, 177; 1892.
') Zusammenstellung von Rubens.
5. Bestimmung des Haupteinf all winkeis
~y> und des Hauptazimuths Ip:
Beer, Pogg. Ann. 92, 417; 1854 (Berechnung
der Beobachtungen von Jamin).
P. Drude (i), Wied. Ann. 39, 481-554; 1890.
„ {2), Wied. Ann. 64, 159 — 162; 1898
(Na und KNa).
Houghton, Phil. Transact. 153 (I), 122; 1863
(Beob. für rotes Licht, berechnet von Voigt).
Jamin, Ann. chim. phys. (3), 22, 311; 1848;
Pogg. Ann. 74, 532/33; 1874 (berechnet von
Beer, Voigt, Martens).
F. F. Martens, Originalmitteilung.
(Berechnung der Beobachtungen von Jamin
u. Quincke).
W. Meyer, Diss. Gott. 1910; Ann. d. Phys. (4)
31, 1017; 1910.
R. S. Minor, Diss. Göttingen 1903; Ann. d,
Phys. (4) 10, 581; 1903.
G. Quincke, Pogg. Ann. Jblbd. 336; 1874 (be-
rechnet von Voigt, Martens).
W. Voigt, Wied. Ann. 23, 142; 1884 (Berech-
nung der Beobacht. von Jamin, Haughton,
Quincke).
H. V. Wartenberg, Verh. deutsch. Physik. Ges.
12, 105; 1910.
6. Bestimmung des Polarisationsgrades
seitlich emittierter Strahlung.
M Laue u. F. F. Martens, Verh. deutsch.
Physik. Ges. 9, 522; 1907. Phys. ZS. 8, 853;
1907. (s. dort die andere Literatur).
7. Bestimmung des Polarisationsgrades
für verschiedene Einfallwinkel:
M. Laue, F. F. Martens u. E. Schmidt, Original-
mitteilung; teilweise auch bei E. Schmidt,
Diss. Rostock 1912.
Martens.
208
967
Beobachter
Optische Konstanten absorbierender, nichtleitender Substanzen.
Literatur auf folgender Seite.
Cyanin.
R
Selen, glasig; Se.
Meyer
257.3
1,26
1.73
23.3%
„
274.9
1.34
1,82
25,3
))
298,1
1.57
2,46
31.8
j>
325,5
1,50
2,75
32,5
»
361.1
1.37
2,65
30,3
Meyer
398,1
1,23
2,88
30,5
Wood
400
2,31
2,94
43,6
)i
415
2,18
2,97
42,1
»>
425
2,01
2,98
40,0
Quincke
431
1,22
2,46
26,9
Meyer
441.3
1,05
2,93
29,2
Wood
442
1,81
3,02
37,9
)»
466
1,75
3,07
37,4
Meyer
467,8
0,94
2,94
28,4
Quincke
486
1,13
2,67
27,2
Wood
490
1,49
3,12
35,0
»
500
—
3,13
—
Meyer
508
0,82
2,92
27,2
Wood
515
1,12
3,13
31.6
Quincke
527
1,06
2,73
27,3
Wood
550
0,77
3,03
27,9
Sirks
569
3,06
—
Meyer
589.3
0,79
2,85
25,1
Wood
»
0,45
2,93
25,1
Quincke
»
1,02
2,78
27,5
Sirks
»
2,98
—
Schmidt
(630)
0,40
2,87
24,2
Wood
640
0,24
2.77
22,4
Quincke
656
Oi77
2,86
26,1
Sirks
>,
2,787
—
Meyer
668
0,45
2,79
23.4
Martens
687
2,689
—
Sirks
j.
■ —
2,730
—
Wood
710
0,121
2,65
20,5
Becqu.
718
—
2,655
—
Sirks
»
—
2,692
—
Martens
>j
—
2,650
—
Wood
760
0,061
2,60
19,8
Sirks
»>
—
2,654
—
Martens
»
—
2,616
—
»
768
—
2,613
—
»
822
—
2,574
—
J(
)d.
Jod in Amyl-
alkohol gelöst,
Martens
rot
—
2,0
—
Jod, kryst.,
Sirks
rot
—
2—4,4
—
Jod, flüssig,
Coblentz
rot
2,0
—
Beobachter
R
Kryst. Jod (Fortsetzung.)
Meier 325,5 0,84 : 1,70 j 15,0%
361,1 1,33 2,04 ; 26,0
398.2 1,48 2,36
441.3 1,53 i 2,81
467,8: 1,44 i 3,08
508,0 1,22 I 3,31
589,3! 0,57 I 3,34
30,0
33,3
34.2
34,0
30,3
Drude
Bleiglanz PbS
1 589,3 — 4.30
Antimonglanz SbjSa
Drude I 589,3 - ;{^;t7 j ~"
I. Nitroso-Dimethyl-Anilin.
II. Toluin.
Indices prismatisch bestimmt von Wood.
497 .«("
500
506
508
513
516
525
536
546
557
569
577
584
602
611
620
626
636
647
659
669
696
2,140
2,114
2,074
2,025
2,020
1,985
1,945
1,909
1,879
1,857
1.834
1,826
1,815
1,796
1,783
1,778
1,769
1,764
1,756
1,750
1.743
1,723
7^3 f*f*
730
749
763
1,718
1,713
1,709
1,697
'U
226,6
228,8
231,4
232,2
233,0
237,2
247,0
252,7
257,0
268,1
275,0
298,0
325,0
340,0
365,9
1,885
1,850
1,821
1,808
1,807
1,767
1,709
1,679
1,649
1,640
1,628
1,595
1,570
1,554
1,542
399,5
479,9
1,526
1,507
Diamantgrün. Brechungsindices n.
431
475
486
517
Walter Pflüger 2
1,46
1,54
1,44
1,24
1,48
1,70
I 60
1,41
527
553
589
Walter Pflüger 2
1,14
1,03
1,27
1,31
1,09
1,27
656
718
760
Walter Pflüger 2
2,15
2,41
2,09
2,01
2,42
Beobachter Pflüger i, 3, 4,
Wood 1 , 2 , Coblentz ,
Nutting.
Beob.
P- 3
P. 3
P. 3
W. I
P. 3
W. I
W. I
P. I
P- 3
W. I
W.
P.
w.
w.
p.
w.
w.
w.
p.
w.
p.
p.
p.
p.
p.
p.
p.
I
I
I
I
I, 3
I
I
I
3
I
3
I, 3
3
4
3, 4
4
I, 3
P. 3, 4
P. 4
P. 3
W. I
P- 3
W. I
W. I
P- I, 3
W. I
P.3.W.1
P. I
W. I
W. I
W. I
288
350
378
395
406
410
421
434
438
440
455
461
467
484
486
493
497
504
505
508
520
435
540
556
565
570
589
620
635
645
648
656
660
668
671
685
700
703
723
745
765
,71
,70
,69
,58
,69
,57
,55
,61
,59
,52
.47
,49
,42
,35
,42
.29
,25
,17
.28
,12
,19
,20
,25
,31
,40
,46
,71
.94
2,10
2,23
2,35
2,19
2,25
2,19
2,11
2,12
2,06
1,98
2,02
1,97
1,93
Lischner k
486
527
589
B
0,038 1,41 j —
0,21 1,31 —
0,59 1,73: —
Malachitgrün,
Ä Pflüger I n
1,28
1,38
1,45
1,16
1,33
2,50
2,49
410
434
486
535
589
671
703
Martens.
968
208a
optische Konstanten absorbierender, nichtleitender Substanzen.
420
430
440
450
460
470
480
490
500
510
520
530
540
550
560
570
580
590
600
610
620
630
640
650
660
670
680
690
Fluorescein-
Natrium, fest,
nach Rohn
0,18
0,30
0.43
0,54
0,70
0,74
0,73
0.75
0,80
0,80
0,60
0,31
0,14
1,81
1,72
1,63
1,55
1,61
1,75
1,88
1,94
2,09
2,33
2,63
2,79
2,71
R
8,6%
8,1
8,4
8,8
11,9
13,9
14,8
15,7
17,0
20,4
22,2
22,8
21,4
Briilantgrün,
fest,
nach Rohn
k
n
0,30
1,47
0,27
1,58
0,23
i,b7
0,16
1,67
0,09
1,63
0,06
1,54
—
1,50
0,15
1,37
0,22
1,32
0,33
1,19
0,47
1,17
0,63
1,21
0,77
1,27
0,89
1,38
0,90
1,49
0,89
1,61
0,88
1,74
0,87
1,82
0,90
1,96
0,80
2,10
0,65
2,22
0,50
2,31
0,39
2,34
0,20
2,22
B
5,0%
6,1
6,9
6,6
5,8
4,6
3,9
2,9
2,7
2,9
5,2
8,1
11,0
14,4
15,1
15,5
16,2
17,3
18,2
18,8
19,0
18,7
17,5
14,6
Dimethyl-
,. Rhodamin-
Äthylester,fest
nach Rohn
0,29
0,35
0,38
0,44
0,56
0,67
0,82
0,93
1,00
1,05
1,12
1,13
1,12
1,01
0,83
0,36
0,08
1,56
1,50
1,37
1,21
1,15
1,17
1,27
1,42
1,58
1,71
1,86
1,99
2,13
2,29
2,58
2,81
2,78
R
6,1%
5,9
. 5,1
4,9
6,9
9,3
12,7
15,9
17,5
19,5
21,0
22,4
22,8
23,0
23,7
23,2
22,3
Para-Fuchsin,
rein, fest,
nach Rohn
R
0,24
0,46
0,71
0,94
1,03
1,03
0,97
0,88
0,81
0,73
0,66
0,60
0,54
0,48
0,44
0,36
0,29
0,16
0,08
1,30
1,04
0,97
1,00
1,10
1,27
1,47
1,67
1,88
2,06
2,23
2,38
2,52
2,70
2,85
3,07
3,12
3,06
2,9
2,7%
5,2
",7
18,3
22,7
25,7
27,5
28,6
29,1
29,2
29,2
29,3
29,4
29,7
30,2
30,8
30,0
26,6
24
Magdalarot,
Pflüger I
410
434
486
535
589
671
703
1,76
1,72
1,54
1,56
1,90
2,06
2,06
Briilantgrün
Lischner
486 fifi
527
589
0,065
0,127
1,00
R
1,48
1,14
1,15
Hoffmanns Violett
Pflüger 3 {3g
434
486
535
589
671
703
Pflüger I
1,58
1,47
1,32
0,86
1,27
2,20
2,53
2,57
Fuchsin.
Beobachter: Sirks, Wer-
nicke 3, Pflüger i u. 3
(Prismenmethode),
Wiedemann u. Merkel
in Voigt, Walter (aus
den Konstanten der
Reflexion), Paolo Rossi,
Coblentz, Cartmel
( Interferentialrefraktor).
Beob.
P.3
P-3
Wa.
P.3
P. I
P. I
P.3
Wa.
Wa.
P. I
Wa.
P. I
P. I
Wa.
Wa.
P. I
P. I
Wa.
Wa.
Wa.
P. I
Wa.
P. I
Wa.
Wa.
V?
P.u.Wa
344 ! 1,60
360
397
399
405
410
413
425
431
434
1,52
1,32
1,24
1,38
1,17
1,15
1,00
0,95
1,05
458 0,847
461 0,83
486 1,05
486 ! 1,074
527 ( 1,912
535 ' 1,95
589 \ 2,64
589 2,684
634 2,412
656 i 2,310
671 ! 2,34
687 1 2,161
703 i 2,30
719 . 2,086
760 2,019
i,ii
1,00
0,83
0,82
1,05
1,85
1,98
2,70
2,48
2,35
2,27
2,22
2,12
2,06
Lischner
k
n
486 ,MjM
527
589
0,80
1,43
1,21
1,06
1,79
2,64
R
Literatur
H. Becquerel, Ann. chim. phys. (5), 12, 35; 1877.
C. r. 84, 213, 1877.
Coblentz, Phys. Rev. 16, 36, 72, 119; 1903. 17,
51, 1903. 19, 94; 1904.
Drude, Wied. Ann. 3*, 489; 1888. 36, 532; 1889.
Edmunds, Phys. Rev. 18, 193; 1904.
Jamin, Ann. chim. phys. (3) 29, 303; 1850. Pogg.
Ann. Ergbd. 3, 267; 1853.
Lischner, Diss. Greifswald, 1903.
Martens, Verh. deutsch. Physik. Ges. 4, 138; 166;
1902. Außerdem Originalmitteilung.
W. Meier, Diss. Gott. 1910. Ann. d. Phys. (4)
31, 1017; 1910.
Merckel, Wied. Ann. 19, 5; 1883.
E. C. Müller, Diss. Göttingen 1903, N. Jahrb. f.
Min. Beilg. Bd. 17, 187; 1903.
Nutting, Phys. Rev. 16, 129; 1903.
Pflüger, i) Wied. Ann. 56, 424; 1895. 2) 68, 670;
1896. 3) 65, 172; 1898. 4) 65, 224; 1898. 5) Ann.
d. Phys. (4) 8, 230; 1902.
Quincke, Pogg. Ann. Jubelbd. 1874, 336 (berechnet
von Martens).
Rohn, Diss. Straßburg, 191 1.
E. Schmidt, Diss. Rostock, 1912.
Voigt, Wied. Ann. 28, 572; 1884 (Berechnung der
Beobachtungen von Merckel und Wiedemann).
Walter, i) Wied.. Ann. 42, 510; 1891. 2) Die
Oberflächenfarben. Braunschweig 1895; 50-
Wemicke, i) Pogg. Ann. 139, 132; 1870. 2)142,
560; 1871. 3) 155, 87; 1875.
Wiedemann, Pogg. Ann. 151, 23, 1874 (ber. v. Voigt).
Wood, Gyanin: i) Phil. Mag. (5) 46, 384; 1898,
2) (6) 1, 36—45, 624-627; 1901. Selen: 3) (6) 3,
607 — 622; 1902. Na-Dampf: 4) Proc. Roy. Soc.
London 69, 157— 171 ; 1901/2. 5) Phil. Mag. (6) 3,
128—144, 359-365; 1902. 6) 8, 293—324; 1904.
7) Phys. ZS. 3, 230—233; 1902.
Martens>
209 9^^
optische Konstanten ausgewählter Krystalle.
Lit. Tab. 211, S. 977-
Flußspat (Calciumfluorid) CaFg.
Die Indices Martens i scheinen im äußersten Ultraviolett zu groß zu sein. Um etwa denselben Be-
trag wären dann alle Indices Handke im Gebiete der Schumannstrahlen zu groß, da Handke die von Martens i
für 185 angegebenen Werte benutzt hat.
Die von Paschen i, Paschen 2 und Langley (20") angegebenen Werte sind bei Temperaturen bestimmt,
die 18° so nahe liegen, daß Verf. glaubte, eine Korrektion auf 18" unter der Annahme gleicher Temperatur-
koeffizienten im Ultrarot und im sichtbaren Gebiet vornehmen zu dürfen. Paschen 4 hat eine solche Um-
rechnung für Steinsalz und Sylvin vorgenommen.
Nach Handke ist Flußspat bis 131 /*/* gut durchlässig. Nach Rubens und Trowbridge beträgt die
Absorption 100 (Ji— J2)/J2 einer 1 cm dicken Schicht
für .^ = 8 9 10 II 12 1*
15.6 45.7 83.6 99,0 100%.
J: ist die Intensität der auffallenden, Jj die Intensität der durchgelassenen Strahlung.
Rabeos u. Ascbkinass beobachteten Reflexionsmaxima bei 24,0 und 31,61*, wobei die auffallende
Strahlung, dem Auerstrumpf entspringend, mit größerer Wellenlänge schnell abnimmt.
Nach Rubens läßt eine Flußspatplatte von 5,6 mm Dicke bei 51,2 /* 4%, bei 61,1 /♦ 6% der auf-
fallenden Strahlung durch.
Aus dem Reflexionsvermögen berechnen Rubens u. Ascbkinass bei 51,2 m n — 3,47; bei 61,1 « n = 2,66.
Nach Rubens u. von Baeyer nimmt die Durchlässigkeit von et%va 100 bis 300 fi beständig zu.
et der Schumann-
len. Beob. Handke
- V. u. S. G. nach
Martens
Ultraviolett
Ultraviolett
Sichtbares Gebiet
Ultrarot
JL Paschen
» Langley
,'ac. i8*
Beob.
y? in Luft niS" in Luft
Beob.
/^ in Luft n
8« in Luft
i(«) in Luft n 18" in Luft
,6921
,6877
,6844
,6806
,6716
,6647
,6565
,6537
,6496
»6443
,6305
.6257
,6203
,6129
,6089
,6053
,6003
Ö953
,5896
,5830
Ö751
,5684
,5615
,5547
,5524
,5509
,5499
,5438
,5385
,5289
,5227
.5152
ö'"7
,5098
,5020
,4969
,4924
.4895
,4875
,4821
.4707
,4653
,4602
,4530
.4482
4427
4375
4342
4313
Mart. I
Gifford
Sarasin
Mart. I
Gifford
Sarasin
Mart. I
Gifford
Sarasin
Mart. I
Sarasin
Gifford
Simon
Mart. I
Sarasin
Simon
Gifford
Mart. I
Sarasin
Simon
Gifford
Mart. I
Gifford
Sarasin
Simon
Mart. I
Gifford
Sarasin
Simon
Mart. I
Gifford
Sarasin
Mart. I
Gifford
Sarasin
Mart. I
Gifford
Mart. I
Gifford
Sarasin
.Mart. I
Gifford
Sarasin
AI 185
AI 185/6
AI 186
AI 193
Au 197
AI 199
Au 200
Zn 202
Au 204
Zn 206
Au 208'
Zn 209
Au 211
Cd 214
Cd 219
>>
»>
Cd 224
,j
Cd 226
»
Cd 231
Au 242
Ag 244
Au 250
Cd 257
AI 263
Au 267
Cd 274
1,51024
1,50989
1,50940
1,50930
1,50150
1,50123
1,50205 ?
1,49755
1,49643
1,49613
1,49629
1,49547
1,49326
1,49318
1,49332
1,49190
1,49041
1,49031
1,49026
1,48907
1,48766
1,48735
1,48757
1,48705
1,48480
1,48457
1,48462
1,48444
1,48167
1,48145
1,48150
1,47879
1,47911
1,47754
1,47762
1,47533
1,47516
1,47517
1,47025
1,46965
1,46732
1,46490
1,46477
1,46476
1,46302
1,46175
1,45976
1,45966
1,45958
Mart. I
Gifford
Mart I
„
Sarasin
Simon
Gifford
Sarasin
Mart. I
Simon
Sarasin
Simon
Mart. I
Gifford
Sarasin
AI 281
Au 291
Sn 303
AI 308
Au 312
Cd 325
Zn 330
Cd 340
Cd 346
AI "358
Cd 361
,45806
,45586
,45338
,45257
,45187
,44987
,44988
,44907
,44775
,44774
,44785
,44697
,44708
,44560
,44534
,44535
Mart. I
Gifford
Mart. I
Gifford
Mart. I
Gifford
Stefan
Carvallo
Paschen 3
MarL i
„ 2
Gifford
Mart. 1
Gifford
Mart. I
Gifford
Carvallo
Stefan
Paschen 3
Mart. I
„ I
„ 2
„ I
Carvallo
Gifford
Mart. I
Gifford
AI 394
AI 396
H 410 I
H 434 i
I
„
Cd 441
Cd 467
H 486
Cd 508
Fe 527 ;
Cd 533 I
Hg"546
Pb 560
Na 589
Au 627
Cd 643
H "656
Li 670
K 768
Rb"795
,44231
,44219
,44112
,43960
,43963
,43920
,43787
,43706
,43707
,43712
,43704
,43705
,43619
,43620
,43557
,43535
A3557
,43497
,43457
,43385
,43385
,43385
,43393
,43385
,43302
,43271
,43274
,43251
,43251
,43252
,43226
,43093
,43095
,43064
0,76040
0,8840
1,1786
„
1,3756
1,4733
1,5715
1,7680
1,9153
1,9644
2,0626
„
2,1608
2,3573
2,5537
2,6519
2,9466
„
3,2413
99
3,4090
3,5359
3,8306
4,1252
4,7146
5,3036
5,8932
6,4825
7,0718
7,6612
8,2505
8,8398
9,4291
,43104
,42980
,42983
,42786
,42791
,42689
,42691
,42640
,42644
,42596
,42597
,42506
,42504
,42436
,42433
,42411
,42409
,42358
,42358
,42306
,42307
,42198
,42210
,42088
,42082
,42015
,42020
,41825
,41824
,41610
,41612
,41485
,41377
,41119
,40854
,40237
,39528
,38717
,37817
,36802
,35680
,34444
,33079
,31612
970
209
Optische Konstanten ausgewählter Krystalle.
Steinsalz (Natriumchlorid) NaCl.
Ultrarot
Ultraviolett
Sichtbares Gebiet.
Beobachter
Martens 2
bei 18°
beob.
Borel
auf 180
red.
Joubin
Beobachter
niS»
Paschen
Langley
»
Paschen
Langley
»
Paschen
Langley
)t
Paschen
Langley
»
Paschen
Langley
Paschen
»
Langley
>>
Paschen
Rubens
Paschen
Rubens
»
Paschen
»
Rubens
j>
Paschen
Rub.-Tr.
Paschen
»
Rub.-Tr.
Paschen
Rub.-Tr.
Paschen
Rub.-Tr.
Paschen
Rub.-Tr.
Rub.-N.
0,58932
0,78576
0,88396
»
0,97230
0,98220
1,03676
1,1786
1,55514
1,7680
»>
2,07352
2,35728
»
2,9466
3,5359
4,1252
„
5,0092
5,8932
»
6,4825
„
6,78
7,0718
7,22
7,59
7,6611
7,9558
8,04
8,67
8,8398
9,95
10,0184
11,7864
11,88
12,9650
13,96
14,1436
14,7330
15,3223
15,89
15,9116
17,93
20,57
22,3
1,54431
1,53614
1,53401
1,53401
1,53253
1,53245
1,53176
1,53037
1,53037
1,52821
1,52744
1,52744
1,52655
1,52585
1,52586
1,52453
1,52317
1,52165
1,52163
1,51898
1,51601
1,51555
1,51347
1,51363
1,5123
1,51106
1,5104
1,5087
1,50832
1,50680
1,5066
1,5032
1,50204
1,4953
1,49472
1,48182
1,4807
1,47172
1,4629
1,46055
1,45440
1,44749
1,4412
1,44103
1,4151
1,3737
1,3405
AI 185
AI 186
AI 193
Au 197
AI 198
Au 200
Au 204
Au 208
Au 211
Cd 214
Cd 219
Cd 226
Cd 231
Cd 257
Cd 274
Cd 288
Cd 298
Cd 325
Cd 340
Cd 346
Cd 361
AI 394
1,89332
1,88558
1,82809
1,80254
1,79580
1,79016
1,76948
1,75413
1,74355
1,73221
1,71711
1,68840
1,64604
1,62687
1,58601
1,56889*
Mart. 2
Cd 44 1
Cd 467
1,55962
1,55570
H 486
Paschen
Langley
1,55338
1,55340
1,55341
Mart. 2
Langley
Mart. 2
1,73219
1,71710
1,69913
1,68835
1,64618
1,62697
1,59295
1,58618
1,58356
1,57845
Cd 508
E 527
Cd 533
Hg546
Pb56o
1,55089
1,54915
1,54848
1,54745
1,54629
1,69900
1,68855
1,64870?
1,62790?
1,61465
1,61226
1,59330
1,58641
1,58391
1,57877
Mart. I
Paschen
Langley
Borel
Dufet
Na 589
1,54431
1,54431
1,54434
1,54432
1,54433
Mart. 2
Au 627
Cd 643
H 656
Paschen
Langley
1,54207
1,54125
1,54067
1,54067
1,54071
* Wahrscheinlich ist der richtige
Wert 1,56905. •
Mart. 2
Paschen
„
Mart. 2
Li 670
He 706
K 766
K 768
1,54002
1,53863
1,53671
1,53666
Schichtdicke i cm 1
Ä
13 /*
2,4%
14
6,9
15
15,4
16
33,9
17
48,4
18
72,5
19
90,4
20,7
99,4
23,7
100
Die durch fettgedruckte i gekennzeichneten
Indices im Ultraviolett dürften bis auf einige Ein-
heiten der fünften Dezimale sicher sein.
Zur Umrechnung der Indices auf 18" sind im
ultravioletten und sichtbaren Spektralgebiet die Be-
obachtungen von Micheli (s. Tab. 210) verwendet
Die Umrechnung der Indices im Ultrarot auf 18^ ist von ■
Pascbea vorgenommen unter der Annahme, daß die
Temperaturkoeffizienten im Ultrarot und im sicht-
baren Gebiet gleich sind; die Beobachtungstempe-
raturen weichen nur wenig von 18° ab.
Nach Handke ist Steinsalz im Vacuum bei
172 ^i^ durchlässig. Rubens u. Trowbridge haben
die Absorption im Ultrarot gemessen; Ji ist die Inten-
sität der auffallenden, Ji die Intensität der durchgelassenen Strahlung.
Rubens u. Aschkinass beobachten metallische Reflexion bei 51,2 i*.
Rubens u. v. Baeyer finden, daß die Durchlässigkeit zwischen etwa 100 bis
300 fi beträchtlich ist und mit wachsender Wellenlänge zunimmt.
Martens,
209 b
971
Optische Konstanten ausgewählter Krystalle.
Sylvin (Kaliumchlorid) KCl.
Ultrarot
Ultraviolett (Martensi)
Sichtbares Gebiet
Beobachter
?. in u I n 18»
X in init ni8"
Beobachter
?. in »/♦ n 18"
Paschen
Rub.-Snow
Paschen
Rub.-Snow
Rubens
Rub.-Snow
Trowbridge
Paschen
Rub.-Snow
Paschen
Trowbridge
Rubens
Paschen
Trowbridge
Rubens
Paschen
Trowbridge
Paschen
Trowbridge
Paschen
Rubens
Trowbridge
0,58932
0,78576
0,845
0,88398
0.893
0,940
0,944
0,982
0,98220
1,003
1,070
1,145
1,1786
1,179
1,473
1,584
1,7680
1,768
2,23
2,3573
2,9466
2,947
3,5359
4,125
4,714
4>7M6
4,81
5,137
,49034
,48318
,4823
,48132
,4813
,4809
,4806
,4802
,47998
,4799
,4793
,4786
,47821
,4780
,4770
,4765
,47579
,4760
,4749
,47465
.47373
4742
,47295
,4721
AI 185
AI 186
Au 197
AI 198
Au 200
Au 204
Au 208
Au 211
Cd 214
Cd 219
Cd 224
Cd 231
Au 242
Au 250
Cd 257
AI 263
Au 267
Cd 274
AI 281
Au 291
AI 308
Au 312
Cd 340
AI 358
1,82704
1,81847
i,73"4
1,72432
1,71864
1,69811
1,68302
1,67275
1,66182
1,64739
1,63606
1,62037
1,60041
1,58973
1,58119
1,57477
1,57038
1,56380
1,55830
1,55134
1,54130
1,53920
1,52720
1,52109
,47"
,47102
Mart. I
Pulfrich
Mart. I
Mart 2
Mart I
Pulfrich
Stefan
Mart. I
Mart. 2
Mart. I
Mart 2
Mart I
„
Mart. I
Paschen
Dufet
Stefan
Pulfrich
Mart. I
»
Mart 2
Mart. I
Pulfrich
Stefan
Mart I
,4709
,4706
AI 394
H 410
H 434
Cd "441
Cd "467
H 486
Cd 508
Cd '533
Hg "546
Pb 560
Na 589
Au 627
Cd 643
H "656
Li 670
K 768
,51213
,50901
,50497
,50489
,50384
,50377
,50038
,49835
,49833
,49837
,49614
,49606 j
,49404
,49397
,49313
,49212
,49038
,49034
,49036
,49038
,49044 !
,48841
,48771
,48764 1
,48721 !
,48723
,48720
,48663
,48374
Paschen
Trowbridge
Paschen
Rubens
Trowbridge
„
„
Paschen
Trowbridge
5,3039
5,304
,46991
,4699
5.471
,4699
{J,-J,)Jr
5,893
5.8932
,46870
5,95
6,482
7,080
7,661
8.2505
,4686
,4678
,4660
,4645
,46263
8.8398
8,840
,46076
,4606
12—13/*
0,5
14
2,5
15
4,6
16
6,4
17
7,8
18
13,«
19
24,2
20,7
41,5
23,7
«4,5
9,006
,4603
Rub.-Tr.
Paschen
10,01
10,0184
4565
,45662
Trowbridge
Paschen
Rub.-Tr.
Paschen
Rub.-Tr.
Rub.-N.
Rub.-N.
10,193
11,197
11,786
12,965
14,14
14,144
15,912
17,680
18,10
20,60
22,50
,4549
,4522
,44909
,44336
,4362
,43712
,42607
,41393
,4108
,3882
,3692
Die Zahlen von Paschen im
Ultrarot sind bei Temperaturen be-
obachtet, die unter sich verschieden
sind, stets aber nur einige Grade von
18" abweichen. Verf. hat die Be-
obachtungen von Paschen auf 18" um-
gerechnet unter der Annahme, daß der
— nicht bekannte — Temperaturkoeffi-
zient im ganzen Ultrarot gleich dem
im sichtbaren Gebiet sei. (Genau die-
selbe Umrechnung hat Paschen für
seine Steinsalzbeobachtungen selbst
vorgenommen.) — Es ist wahrschein-
lich, daß alle von Martens (i) im
sichtbaren Gebiet beobachteten Indices um einige Ein-
heiten der fünften Dezimale zu hoch sind. Für die ultra-
violetten Indices gilt dies nicht. — Temperaturkoeffizienten
sind für das sichtbare Gebiet bekannt. —
Nach Handke ist Sylvin bis 181 /*/« durchlässig.
Schwache Absorptionsstreifen bei 199/1« (Martens), bei
3,2 /< und bei 7,2 u (Rubens).
Metallische Reflexion bei 61,2 /« (Rabens u. Aschkinass.
Nach Rubens und von Baeyer ist für JL > 100 /«
Sylvin durchlässiger als Steinsalz, und zwar nimmt die
Durchlässigkeit bis etwa 300/« beständig zu.
Martens.
972
209
Optische Konstanten ausgewählter Krystalle.
Quarz, krystallinisch und amorph.
Beob.
Mart. I
Gifford
Mart. I
Gifford
Sarasin
Mart. I
Gifford
Sarasin
Mart. I
Gifford
Sarasin
Trommsd.
Mart. I
Gifford
Sarasin
Trommsd.
Mart. I
Gifford
Sarasin
Trommsd.
Mart. I
Gifford
Sarasin
Trommsd.
Mart. I
Gifford
Sarasin
Trommsd.
Mart. I
Sarasin
Trommsd.
Mart. I
Gifford
Sarasin
Trommsd.
Mart. I
y? (in,t*;M) «W
Müller
V. d. Will.
M. d. Lep.
Müller
Mart. I
Gifford
Mart. I
V. d. Will.
Müller
Mac. d. Lep.
Gifford
Mart. I
» 2
,, I
„ 2
Mart. I
Gifford
V. d. Will.
Müller
Mac. de Lep.
Dufet
Mart. I
AI 185
AI "186
AI 193
AI 198
Cd 214
Cd 219
Cd 271
Cd 257
Cd 274
Cd 340
Cd 358
Cd 361
AI 394
H 410
»
H 434
»
H '486
»
Cd '508
Cd 533
Na'589
>j
j>
»
Cd 643
1,67571
1,67592
1,67398
1,65990
1,66005
i;6599
1,65087
1,65093
1,6507
1,63035
1,63047
1,63040
1,63042
1,62490
1,62499
1,62502
1,62504
1,61395
1,61403
1,61402
1,61400
1,59620
1,59624
1,59624
1,59626
1,58751
1,58752
1,58750
1,58756
1,56747
1,56744
1,56739
1,56390
1,56346
1,56348
1,56346
1,55846
1,55651
1,55647
1,55649
1,55396
1,55396
1,55398
1,54967
1,54964
1,54968
1,54968
1,54970
1,54822
1,54822
1,54680
1,54680
1,54424
1,54426
1,54420
1,54424
r,54423
1,54424
1,54227
1,54226
we
1,69009
1,68808
1,67337
1,67349
1,6741
1,66394
1,66400
1,6641
1,64258
1,64270
1,64268
1,63695
1,63702
1,63705
1,62555
1,62565
1,62561
1,60710
1,60715
1,60713
1,59810
1,59812
1,59812
1,57737
1,57741
1,57369
1,57322
1,57319
1,56805
W amorph
1,56598
1,56602
1,56339
1,56341
1,55897
1,55894
1,55897
1,55899
1,55746
1,55746
1,55599
1,55599
1,55335
1,55337
1,55329
1,55334
1,55131
1,55131
1,57464
1,5743
1,57268
1,56071
1,55998
1,55204
1,55199
1,53390
1,53386
1,52910
1,52911
1,51937
1,51954
1,50371
1,50397
1,49613
1,49634
1,47877
1,47511
1,47503
1,46690
1,46685
1,46317
1,46190
1,46067
1,45843
1,45848
1,45673
Beob.
Ä (in [1[a)
W&)
T>s
Mart. I
H 656
1,54189
1,55091
Gifford
„
1,54193
1,55095
V. d. Will.
„
1,54185
1,55086
Müller
,,
1,54189
Mac. d. Lep.
„
1,54188
1,55091
Mart. I
K 768
1,53903
1,54794
Gifford
„
1,53906
1,54800
„
Rb795
1,53851
1,54742
I amorph
1,45640
1,45641
1,45389
1,45340
Quarz, kryst. Indices im Ultrarot
nach Carvallo nach Rubens
Ä (in [A,)
0,8007
0,8325
0,8671
0,9047
0,9460
0,9914
1,0417
1,0973
1,1592
1,2288
1,3070
1,3195
1,3685
1,3958
1,4219
1,4792
1,4972
1,5414
1,6087
1,6146
1,6815
1,7487
1,7614
1,8487
1,9457
2,0531
2,1719
1,53834
1,53773
1,53712
1,53649
1,53583
1,53514
1,53442
1,53366
1,53283
1,53192
1,53090
1,53076
1,53011
1,52977
1,52942
1,52865
1,52842
1,52781
1,52687
1,52679
1,52583
1,52485
1,52468
1,52335
1,52184
1,52005
1,51799
1,54725
1,54661
1,54598
1,54532
1,54464
1,54392
1,54317
1,54238
1,54152
1,54057
1,53951
1,53869
1,53832
1,53796
1,53716
1,53692
1,53630
1,53529
1,53524
1,53422
1,53319
1,53301
1,53163
1,53004
1,52823
1,52609
1,160
1,617
1,969
2,327
2,59
2,84
3,03
3,18
3,40
3,63
3,80
3,96
4,09
4,20
56
1,5329
1,5272
1,5216
1,5156
1,5101
1,5039
1,4987
1,4944
1,4879
1,4799
1,4740
1,4679
1,4620
1,4569
2,18
Die Indices des amorphen Quarzes mit fettge-
druckter I sind nicht von Martens i, sondern von
Trommsdorff beobachtet. Im kurzwelligen Spektral-
gebiet ist Quarz bei 150 f.i,fi durchlässig (Haadke). Im
Ultrarot ist Quarz schwach dichroitisch, bei 2,90 ,« liegt ein
Absorptionsstreifen für den ordentlichen Strahl, bei 4,75/»
hört die Durchlässigkeit für beide Strahlen fast voll-
kommen auf (Merritt). Metallische Reflexion bei 8,5 /*;
9,0 ,w; 20,7 [Ä, (Rubens u. Nichols). Bei 56 ^w ist
Quarz wieder etwas durchlässig, Exponent 2,18 (Rubens
u. Aschkinass).
Für Wellen zwischen etwa 100 und 300 /f/* ist
Quarz von wachsender Durchlässigkeit ; letztere ist sehr
erheblich für krystallischen, schlechter für amorphen
Quarz (Rubens u. v. Baeyer). '
Martens.
209 d
973
Optische Konstanten ausgewählter Krystalle.
Kalkspat (Calciumcarbonat) CaCOj.
Ultraviolett
Sichtbares Gebiet
Ultrarot (Carvallo)
Beob.
Ä (in [*u) TJw
Beob.
A (in uf*) \ n(o
A {in ii)
Mart. I
Gifford
Sarasin
Carvallo
Mart. I
Gifford
Carvallo
Sarasin
Gifford
Carvallo
Sarasin
Mascart
Mart. I
Gifford
Carvallo
Sarasin
Mascart
Mart. I
Gifford
Mart. I
Gifford
Carvallo
Sarasin
Mascart
Mart. I
Gifford
Carvallo
Sarasin
Mascart
Mart. I
Gifford
Mart. I
Gifford
Mart. I
Carvallo
Sarasin
Mascart
Carvallo
Sarasin
Mascart
Gifford
Carvallo
Sarasin
AI 263
Au 267
Cd 274
Au 291
Sn 303
Cd 312
Zn 330
Cd 340
Cd
Cd
346
>
361
AI
198
Au
200
Au
Au
204
208
Au
211
Cd
214 1
" !
»>
Cd
219
>»
J»
» 1
Cd 226
>»
Cd
'» 1
231 1
i
" !
" \
Au 242
Ag 244
Cd 257
\
n
»
1,90284
1,88242
1,86733
1,85692
1,84558
1,84588
1,84586
1,83075
1,83085
1,83091
1,81309
1,81296
1,81315
1,80233
1,80243
1,80248
1,80260
1,80247
1,78111
1,77966
1,76038
1,76053
1,76052
1,76055
1,76078
1,75343
1,74864
1,74139
1,74152
1,74151
1,74159
1,74160
1,72774
1,71959
1,71425
1,70515
1,70078
1,70082
1,70079
1,70103
1,69833
1,69830
1,69827
1,69317
1,69318
1,69318
1,57796
1,57649
1,57081
1,56640
1,56327
1,55976
1,56000
1,56003
1,55990
1,55496
1,55519
1,55512
1,55524
1,54921
1,54917
1,54940
1,54541
1,54557
1,54553
1,54571
1,53782
1,53731
1,53005
1,53018
1,53012
1,53039
1,52736
1,52547
1,52261
1,52271
1,52267
I 1,52282
1,51705
1,51365
1,51140
1,50746
1,50562
1,50558
1,50559
1,50450
1,50448
1,50228
1,50222
1,50226
Mart. I
Gifford
Mart. I
Müller
v. d. Willigen
Mart. I
Dufet
Müller
Gifford
Mart. I
Dufet
Carvallo
V. d. Willigen
Gifford
Müller
Mart. I
Mart. 2
Offrat
Carvallo
Mart. I
Mart. 2
Carvallo
Mart. I
Gifford
Mart. I
Gifford
Dufet
Offret
Carvallo
Müller
V. d. Willigen
Mart. I
Mart. 2
Offret
Carvallo
Mart. I
Gifford
Dufet
Müller
V. d. Willigen
Mart. I
Dufet
Offret
Carvallo
Gifford
Mart. I
Gifford
Carvallo
AI 394
AI 396
H 410
H 434
Cd 441
Cd 467
H 486
Cd 508
»
Cd "533
„
Pb'560
Na'589
Cd 643
H 656
1,68374
1,68330
1,68014
1,68016
1,68025
1,67552
1,67552
1,67549
1,67552
1,67423
1,67024
1,66785
1,66784
1,66785
1,66791
1,66783
1,66781
1,66527
1,66526
1,66527
1,66527
1,66277
1,66275
1,66276
1,66046
1,66046
1,65835
1,65836
1,65837
1,65841
1,65837
1,65833
1,65841
1,65504
1,65501
1,65505
1,65437
1,65440
1,65440
1,65437
1,49810
1,49777
1,49640
1,49633
1,49430
1,49431
1,49424
1,49373
1,49190
1,49074
1,49077
1,49067
1,49074
1,48956
1,48958
1,48965
1,48958
1,48841
1,48843
1,48843
1,48736
1,48734
1,48640
1,48639
1,48643
1,48650
1,48643
1,48630
1,48490
1,48489
1,48494
1,48490
1,48459
1,48457
1,48463
0,7711
0,8007
0,8325
0,8671
0,9047
0,9460
0,9914
1,04x7
1,0973
1,1592
1,2288
1,2732
1,3070
1,3195
1,3685
1,3958
1,4219
1,4792
1,4972
1,5414
1,6087
1,6146
1,6815
1,7487
1,7614
1,8487
1,9085
1,9457
2,0531
2,0998
2,1719
2,3243
,649651
,64869!
,64772;
,646761
,64578
,64480!
,64380
,64276
,64167
,64051;
,63926:
,63849
,63789
,63767
,63681
,63637
,63590
,63490
,63457
,63381
,63261
,63127
,62974
,62800
,62602
,62372
1,62099
1,48257
1,48216
1,48176
1,48137
1,48098
1,48060
1,48022
1,47985
1,47948
1,47910
1,47870
1,47831
1,47789
1,47744
1,47695
1,47638
1,47573
1,47492
1,47392
»,
1,65447
1,48454
Li 670
1,65367
1,48426
„
1,65368
1,48431
„
1,65371
1,48435
„
1,65369
1,48431
He 706
1,65207
1,48353
K 768
1,64974
1,48259
»
1,64974
1,48255
„
1,64974
1,48259
Rb 795
1,64886
1,48216
Kalkspat. Für kleinere
Wellenlängen als 0,199 f*
undurchlässig (Martens).
Metallische Reflexion an
einer unter 45" zur op-
tischen Achse geschliffe-
nen Platte bei 6,69 m,
11,41 ft, 29,4 u (Asch-
kinass). Im Ultrarot
dichroitisch :
(o : Bei 2,44 fi und 2,74 /*
scharfeAtJSorptionsstrei-
fen,größereWellenlängen
als 3,1 /t werden prak-
tisch nicht mehr durch-
gelassen. £ : Bei 3,28 fi,
3,75 .", 4,66 /* breite,
schw. Absorptionsstrei-
fen, A >5,5 .*» nicht mehr
durchgelassen (Merritt).
Martens.
974
209
Optische Konstanten ausgewählter Krystalle gegen Luft.
Lit. Tab. 211, S. 977.
Alaune.
Natrium-
Methylamin-
Kalium-AIuminium-Alaun (Alaun'
. K2SO4 • AU(S0J3 + 24 H2O.
Aluminium-
Aluminium-
Alaun
Alaun')
1
1
Soret I
! II
Ä
Soret II
Soret II
Grailich
Stefan 21«
6-20"
Mühlheinis
Cd- Linie
Borel
17-28»
7-17"
Kohlrausch *
Fock*)
Dufet *)
20"
Borel*)
Ä
n
d 1,667
d 1,568
'^ 1,735
•
H 396
1,46907
214
1,53825
G 431
I 44804
1,46363
1,4650
1,46563
1,46609
—
219
1,53280
F 486
1,44412
1,45941
1,4606
1,46140
1,46181
1,46140
226
1,52615
b 417
—
—
—
—
—
1,45955
231
1,52209
b 518
1,44231
1,45749
—
—
1,45996
—
257
1,50514
E 527
1,44185
1,45691
1,4583 1 1,45892
1,45934
1,45893
274
325
1,49675
1,48145
D 589
1,43884
1,45410
1,4549
1,45601
1,45645
1,45602
»
—
—
1,4561 *)
1,4557*)
1,45622*)
1,45626*)
340
1,47814
C 656
1,43653
1,45177
1,4524
1,45359
1,45398
1,45371
346
1,47691
B 686
1,43563
1,45062
1,45"
1,45262
1,45303
1,45276
361
1,47436
a 718
1,43492
1,45013
—
—
1,45226
1,45175
A 760
1,45057
~
ICi^liiim-
ICjiliiim-
Rubidium-
Rubidium-
Ammonium-
Chrom-
K alium- Eisen- Alaun
Kalium-
Aluminium-
Rubidium-
Eisen-
Ä
Aluminium-
Alaun 0
Alaun
Kohlrausch*)
Gallium-
Alaun
Alaun
Soret II
7—21"
d 1,852
Chrom-
Alaun
Alaun
Soret II
7 — 20"
d 1,916
Topsoe
und
Soret I
Soret II
Soret II
Christiansen
Soret III
Soret II
14—17°
6— 170
7— ii"
6»
19—25"
Erdmann *)
12 — 17°
Erdmann*)
d 1,681
d 1,817
d 1,806
d 1,831
d 1,895
22°
d 1,946
21»
G 431
1,46854
1,49309
1,49605
1,5039^)
1,47548
1,46618
1,49323
1,49700
F 486
1,46420
1,48753
1,48939
1,4893
1,47093
1,46192
1,48775
1,49003
b 517
1,46229
1,48513
1,48670
—
1,46904
1,45999
1,48522
1,48712
E 527
1,46168
1,48459
1,48580
—
1,46842
1,45955
1,48486
1,48654
D 589
I 45862
1,48137
1,48169
1,4817
1,46528
1,45660
1,48151
1,48234
» 580
—
1,481*)
—
—
—
1,45648*)
—
1,48225*)
C 656
1,45630
1,47865
1,47837
1,4783
1,46296
1,45417
1,47868
1,47894
B 686
1,45527
1,47738
1,47706
—
1,46195
1,45328
1,47756
1,47770
a 718
1,45463
1,47642
1,47639
—
1,46118
1,45232
1,47660
1,47700
Rubidium-
Rubidium-
Caesium-
Caesium-
Caesium-
Caesium-
Caesium-
Gallium-
Indium-
Aluminium-
Chrom-
Eisen-
Gallium-
Indium-
X
Alaun
Alaun
Alaun
Alaun
Alaun
Alaun
Alaun
Soret III
Soret III
Soret II
Soret III
Soret II
Soret III
Soret III
13-15'^
3—13°
15-25"
6—12"
20 — 24°
17 — 22"
17 — 22°
d 1,962
d 2,065
d 1,961
d 2,043
d 2,061
d 2,113
d 2,241
G 431
1,47581
1,47402
1,46821
1,49280
1,49838
1,47481
1,47562
F 486
1,47126
1,46955
1,46386
1,48723
1,49136
1,47034
1,47105
b 517
1,46930
1,46751
1,46203
1,48491
1,48867
1,46841
1,46897
E 527
1,46890
1,46694
1,46141
1,48434
1,48797
1,46785
1,46842
D 589
1,46579
1,46381
1,45856
1,48100
1,48378
1,46495
1,46522
C 656
1,46332
1,46126
1,45618
1,47836
1,48042
1,46243
1,46283
B 686
1,46238
1,46024
1,45517
1,47732
1,47921
1,46146
1,46170
a 718
1,46152
1,45942
\\ + 24 H2O
1,45437
1,47627
1,47825
1,46047
1,46091
^)«
:h6N)2A12(sc
') [<
3,36 K2 -T- o,e
4 {NH4)2]A1
ASOi)i + 24 H2O.
3) p
ür G' = H .
B4 ff'f*"
Martens.
209f
975
Optische Konstanten ausgewählter Krystalle gegen Luft.
Lit. Tab. 211, S. 977-
Alaune.
Ammonium- Aluminium- Alaun
Linie
Cd/l =
n nach
Borel *)
Linie
Grailich
Soret I
15-21°
d 1,631
Ammonium-
Chrom-
Alaun
Soret II
7-140
d 1,719
Ammonium- Eisen-
Alaun
Soret II
7-20°
d 1,713
I Topsoe u.
Christiansen
d 1,719
214
219
226
231
257
274
325
340
346
361
1.54349
1,53782
1,53106
1,52684
1,50943
1,50096
1,48500
1,48180
1,48043
1,47799
G 431 1,4723 1,46923
F ! 486 1,4683 ! 1,46481
b 517 — { 1,46288
E ! 527 1,4656 1,46234
D I 589 1,4624 i 1,45939
C 656 1,4597 \ 1,45693
B I 686 1,4585 j 1,45599
a I 718 — I 1,45509
♦) für Na (589): 1,45935-
1,49594
1,49040
1,48794
1,48744
1,48418
1,48125
1,48014
1,47911
1,49980
1,49286
1,48993
1,48921
1,48482
1,48150
1,48029
1,47927
M934
1,4854
1,4821
Ammonium-
Gallium-
Alaun
Soret 111
15-21°
«^ 1,777
Ammonium-
Indium-
Alaun
Soret II
17—21»
d 2,011
Thallium-
Aluminium-
Alaun
Soret I
10 — 23°
d 2,257
Thallium-
Kalium-
Aluminium-
Alaun^)
Soret I
10-23"
d 2,292
Thallium-
Chrom-
Alaun
Soret II
9-25°
d 2,236
u. 2,386
Thallium-
Eisen-
Alaun
Soret II
15-17°
d 2,385
Thallium-
Gallium-
Alaun
Soret 111
10 — 20°
d 2,477
Kalium-
Aluminium-
Selen- Alaun
Topsoe u.
Christiansen
G 431
F 486
b 517
E 526
D 589
C 656
B 686
a 718
1,47864
1,47412
1,47204
1,47146
1,46835
1,46575
1,46485
1,46390
1,47750
1,47234
1,47015
1,46953
1,46636
1,46352
1,46259
1,46193
1,51076
1,50463
1,50209
1,50128
1,49748 ^)
1,49443
1,49317
1,49226
1,50921
1,50344
1,50089
1,50010
1,49638
1,49327
1,49218
1,49111
1,53808
1,53082
1,52787
1,52704
1,52280
1,51923
1,51798
1,51692
i,54"2
1,53284
1,52946
1,52859
1,52365
1,51943
1,51790
1,51674
1,52007
1,51387
1,51131
1,51057
1,50665
1,50349
1,50228
1,50112
1,4868
1,4801
1,4773
Diamant (C). Martens.
"beob H"
«be
«beob H"
"her
Cd 313
„ 325
„ 340
„ 346
„ 361
„ 441
„ 467
2,5254
2,5130
2,5008
2,4951
2,4853
2,4478
2,4410
2,5254
2,5132
2,5004
2,4956
2,4855
2,4482
2,4403
Cd 480
„ 508
„ 533
„ 537
Na 589
Cd 643
2,4370
2,4308
2,4253
2,4172
2,4109
2,4371
2,4308
2,4253
2,4173
2,4111
H 396
H/?486
Tl 535
Na 589
Ha 656
Li 670
A 760
Schrauf Walter 16" Wülfing
Mts ber
2,42549
2,41723
2,40845
2,46476
2,43539
2,41734
2,41000
2,40245
2,4652
2,4354
2,4175
2,4103
2,4024
2,4658
2,4356
2,4255
2,4173
2,4099
2,4086
Außerdem s. des Cloizeaux
(1868), Becquerel, Baille.
^) (0,97 Tl2+o,o3K2)Al,(S04)i+24H20.
*) Fock 1,4888; Craw 1,4941-
Marteas.
976
210
Einfluß der Temperatur auf die Brechungsindices ausgewählter Krystalle.
Ist Ä^ die in Luft von der Temperatur t, vom Drucke p und vom Brechungsindex /t^ gemessene
Wellenlänge eines Strahles, so hat der Strahl im Vacuum die Wellenlänge Ävac==.^^ + Ä (/^^ — i).
Analog berechnet sich der absolute Brechungsindex iV einer Prismensubstanz aus dem gegen Luft ge-
messenen Index n; es ist Nt = 'nt + n (fi^ — i). Man kann setzen (/^^ — i)=, ° ~^^, worin «=0,00367,
gleich dem Ausdehnungskoeffizient der Gase. Die Werte von i^^^'^^i — i) s. Tab. f. Gase.
Bei festen Körpern mißt man in der Regel die Änderung «2 — n, des Brechungsindex gegen
gleichtemperierte Luft, die eintritt, während sich die Temperatur des Prismas und der Luft von «i
auf ^2 geändert hat. Hieraus findet man für die Mitteltemperatur tm = ohne weiteres (in Ein-
heiten der fünften Dezimale) die Änderung des relativen Brechungsindex in gleichtemperierter Luft
dn
10^ («2 — "i)
<2— <1
Hieraus findet man die Änderung des absoluten Brechungsindex
760 (i + 2 a tm)
Für Na-Licht und «1 = 1,5 beträgt die an dn anzubringende Korrektion^ — 0,11, d. h. es ist rfiV =
dn — 0,11.
Lit. Tab. 211, S. 977.
Änderung dn des relativen Brechungsindex in gleichtemperierter
nach Micheli.
Luft
Flußspat
tm 61,25*'
dn
AI 185
AI 186
AI 193
Au 197
AI 198
Au 200
Zn 202
Au 204
Zn 206
Au 208
Zn 210
Au 211
Cd 214
Cd 219
Cd 224
Cd 226
Cd 228
Cd .231
Cd 257
Cd 274
Cd 288
Cd 298
Cd 313
Cd 325
Cd 340
Cd 361
Cd 441
Cd 467
Cd 480
Cd 508
Na 589
Cd 643
0,296
0,313
0,402
0,451
0,464
• 0,493
•0,538
0,582
0,601
• 0,637
0,655
■ 0,696
0,732
•0,811
0,855
• 0,884
0,904
0,948
- 0,964
o>979
Steinsalz
tm 61,8"
dn
+ 3,134
+ 2,229
+ 1,570
+ 0,851
+ 0,235
— 0,187
— 0,382
— 0,598
— 0,757
— 1,979
— 2,396
— 2,602
— 2,727
— 2,862
— 2,987
— 3,068
— 3,194
Quarz tm 61,4°
dna dns
+ 0,321
+ 0,253
+ 0,193
+ 0,124
+ 0,074
+ 0,017
— 0,008
— 0,027
— 0,052
— 0,186
— 0,235
— 0,279
— 0,311
— 0,348
— 0,352
— 0,393
— 0,418
— 1,028
— 1,035
— 1,056
— 1,089
— 3,425
— 0,475
— 3,454
- 0,485
- 3,468
— 0,499
— 3,517
— 0,514
— 3,622
— 0,539
— 3,636
— 0,549
+ 0,267
+ 0,198
+ 0,143
+ 0,083
+ 0,027
— 0,048
— 0,075
— 0,093
— 0,112
— 0,265
— 0,323
— 0,385
— 0,415
— 0,450
— 0,469
— 0,501
— 0,525
Kalkspat tm 61,5"
dno) dni
— 0,593
— 0,601
— 0,610
— 0,616
— 0,642
— 0,653
+ 2,150
+ 2,025
+ 1,814
+ 1,643
+ 1,397
+ 0,950
+ 0,772
+ 0,670
+ 0,604
+ 0,510
+ 0,469
+ 0,397
+ 0,360
+ 0,325
+ 0,319
+ 0,305
+ 0,287
+ 0,240
+ 0,208
+ 2,599
+ 2,474
4- 2,290
-f 2,198
+ 1,876
+ 1,748
+ 1,688
+ 1,641
+ 1,548
+ 1,475
+ 1,449
+ 1,318
+ 1,287
+ 1,234
+ 1,213
+ 1,185
Änderung dN des ab-
soluten Brechungsindex
für Na-Licht bei verschie-
denen Mitteltemperaturen
tm nach Reed.
Flußspat
tm
dN
58,80
— 1,196
66,9
— 1,202
152,9
— 1,326
233,0
— 1,363
277,5
— 1,470
326,5
— 1,525
385,0
— 1,605
Quarz
tm
dNo
61,2"
— 0,607
125,2
— 0,673
177,0
— 0,760
227,5
— 0,842
275,0
— 0,949
328,0
-1,184
385,0
- 1,568
435,0
— 1,927
dNs
— 0,766
— 0,829
— 0,933
— 1,012
-1,178
— 1,419
— 1,840
— 2,253
Kalkspat
tm
57,1"
152,1
248,5
349,0
dNa
dNs
+ 0,078 + 1,094 i
-|- 0,100
+ 0,132
+ 0,168
Martens.
+ 1,313
+ 1,435:
210 a
977
Einfluß der Temperatur auf die Brechungsindices ausgewählter Krystalle.
Literatur hierunter.
Änderung dy des absoluten Brechungsindex für Na-Licht in Einheiten der
fünften Dezimale.
Flußspat
Beobachter
tm =
Fizeau( Dufet)
33.5"
Baille
56,5"
Stefan
570"
Dufet
27°
Pulfrich
60,5»
Reed
58,80
Micheli
61,25»
dN =
— i,ii
1,122
—1,24
—1,34
— 1,206
—1,196
—1,193
Beobachter
Im =
Fizeau( Dufet)
30«
Dufet
50»
Müller
7'
Pulfrich
59,6» ^
Reed
61,2»
Micheli
61,4"
Qnarz
dNs =
3,598
3,709
-0,627
-0,741
—0,589
-0,638
—0,754
-0,607
0,766
0,650
-0,754
Steinsalz
Beobachter
im =
Baille
57.8»
Stefan
56,5»
Lagerborg
52,5»
Pulfrich
58,8«
Micheli
61,8»
dX =
—3,70
-3,73
—3,53
— 3,739 —3,733
Sylvia
Beobachter
im =
Stefan
57,5»
Pulfrich
59,5»
dX
■3,46
3,641
Kaliam-
Alaminiam-
Alaun
Baille
26"
Stefan
25,5»
-3,14
■1,35
Kalkspat
Beobachter
tm =
Fizeau
42,5»
Müller
dNo,=
dXe =
+0,072
+ 1,103
+0,072
Vogel
59,5°
Reed
57,1*
Micheli
61,5»
+0,089
+ 1,024
+0,078
-1,094
+0,121
+ 1,106
Amorpher Quarz
ManensIIl Cm =59,80)
<f.v
AI 185
AI 186
AI 198
Zn 206
Cki2i4
Cd 219
Cd 257
Cd 274
Cd 298
Cd 346
Cd 361
-2,318
+2,271
+1,965
+1,832
+1,728
+1,666
+1,374
+ 1,301
+ 1,225
-1,141
+ 1,127
Cd 441
Cd 480
Cd 508
-t- 1,041
+ 1,020
-!-I,02I
211
Literatur, betreffend Brechungsindices ausgewählter Krystalle und deren
Änderung mit der Temperatur.
Die benutzten Arbeiten sind mit * versehen.
1. Brechungsindices von Flußspat.
Baille, Ann. du conserv. des arts et metiers 7, 212;
1S67.
*Carv'allo, C. r. 116, 1189; 1893; Ann. chim. phys.
(7) 4, 62, 72; 1895.
Dudenhausen, N. Jahrb. f. Min. 1904 (i), 8-29.
*Gifford. Proc. Roy. Soc 70, 336; 1902.
*Handke, Diss. Berlin 1898.
Hlawatsch. Groths ZS. f. Krvst. 27, 606; 1897.
Langley s. Steinsalz- Lit.
♦Martens i) Ann. d. Phys. (4) 6, 603; 1901; 2) 8,
459: 1902.
Mühlheims, Gr. ZS. f. Kr>'st. 14, 202; 1888.
♦Paschen 1) Wied. Ann. 53, 325; 1894; 2) 56, 762;
1S95; 3) Ann. d. Phys. (4) 4, 299; 1901.
Pulfrich, Wied. Ann. 45, 639; 1892.
*Rubens, Wied. Ann. 45, 254; 1892; 51, 390; 1894;
53, 273; 1894.
*Kubens u. Snow, Wied. Ann. 46, 540; 1892.
*Sarasin, Arch. d. sc. phys. et nat. (3), 10, 304; 1883.
Erich Schmidt, Diss. Rostock 1912.
*H. Th. Simon. Diss. Berlin 1894; Wied. Ann. 53, 552;
1894.
•Stefan, Wien. Ber. 63 (2), 239; 1871.
2. Brechungsindices von Steinsalz.
Baden-Powell, Pogg. Ann. 69, iio, 1846.
Baille, Ann. du conserv. des arts et metiers 7,212; 1867.
Bedson u. Williams, Ber. ehem. Ges. 14, 2549; 1881.
♦Borel, C. r. 120, 1406; 1895; Arch. d. sc. phys. et
nat. (3) 34, 134—157, 230; 1895.
Dudenhausen s. Flußspat-Lit.
*Dufet, Bull, soc min. 14, 130; 1891.
Grailich, Kr> stallogr. opt. Unters. Wien u. Olmütz 1858.
Haagen, Pogg. 131, 117; 1867.
*Joubin, Ann. chim. phys. (6) 16, 135; 1S89.
Nanny Lagerborg, Bihang Svensk. Vet. Akad.
Handl. 13, [i]; 1887.
*Langley, Sill. Amer. J. of sc (3) 30, 477; 1883.
Ann. chim. phys. (6) 9, 492; 1886. (Stein-
salz.) Hauptarbeit: Ann. of the Astrophys. Obs.
of the Smithsonian Inst. Washington, Government
Printing Office. 1900, 221 u. 222 Flußspat, 234
Steinsalz.
*Martens s. Flußspat-Lit.
Mühl heims s. Flußspat-Lit.
♦Paschen i) Wied. Ann. 53, 340; 1894; 2) Ann. d.
Phys. (4) 26, 120, 1029; 1908.
Pulfrich s. Flußspat-Lit.
♦Rubens, Wied. Ann. 45, 254; 1892; 53, 278; 1894;
54, 482; 1895. Ann. d. Phys. (4) 26, 615: 1908.
♦Rubens u. Aschkinass, 67, 459; 1899.
♦Rubens u. E. F. Nichols, Wied. Ann. 60, 45; 1897,
Rubens u. Snow, Wied. Ann. 46, 535; 1892.
♦Rubens u. J. Trowbridge, Wied. Ann. 60, 733; 1897;
<»1, 224: 1897.
Stefan s. Flußspat-Lit.
Tescb, Proc. Roy. Acad. Amsterdam 5, 602—605; 1903.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Martens. 62
978
311
Literatur, betreffend Brechungsindices ausgewählter Krystalle und deren
Änderung mit der Temperatur.
3. Brechungsindices von Sylvin.
♦Dufet s. Steinsalz- Lit.
Grailich desgl.
Groth, Pogg. Ann. 135, 666; 1868.
♦Martens s. Flußspat- Lit.
♦Paschen, Ann. d. Phys. (4) 26, 120, 1029; 1908.
*Pulfrich s. Flußspat- Lit.
♦Rubens, Wied. Ann. 53, 285; 1894; 5*. 481; 1895;
Ann. d. Phys. (4) 26, 615; 1908.
♦Rubens u. E. F. Nichols, Wied. Ann. 60, 451; 1897.
Rubens u. Snow, Wied. Ann. 46, 535; 1892.
♦Rubens u. J. Trowbridge, Wied. Ann. 60, 733; 1897.
♦Stefan s. Flußspat- Lit.
♦Trowbridge, Wied. Ann. 60, 612; 1898; Ann. d.
Phys. (4) 27, 231; 1908.
Tschermak, Wien. Ber. 58 (2), 144; 1868.
4. Brechungsindices von Quarz,
Baille s. Flußspat- Lit.
♦Carvallo, C. r. 126, 728; 1898.
Danker, N. Jahrb. f. Mineral. Blgbd. 4, 241; 1885.
♦Dufet, Bull. soc. min. 8, 210; 1885; 13, 274; 1890;
16, 165; 1893; S^ances soc. frang. de phys. 1901,
63 - 64.
Esselbach, Pogg. Ann. 98, 541; 1856.
♦Gifford s. Flußspat- Lit.
Qifford u. Shenstone, Proc. Roy. Soc. 73, 201 bis
208; 1904,
Hallock, Wied. Ann. 12, 147; 1881.
V. Lang, Pogg. Ann. 140, 460; 1870.
♦Mac6 de L^pinay, J. de phys. (2), 6, 130; 1887;
(3) 1, 31; 1892; Ann. chim. phys. (7) 6, 210; 1895.
♦Martens, 1) u. 2) s. Flußspat- Lit.; 3) Verh. deutsch.
Physik. Ges. 6, 308; 1904.
Mascart, Ann. de l'^cole norm. sup. (i) 1, 238;
1864; 4, 7; 1867.
Mouton, C. r. 88, 11 89; 1879 (Ultrarot).
Mühlheims s. Flußspat- Lit.
♦Müller, Publ. d. Astrophysik. Obs. Potsdam 4, 151 ; 1885.
E. F. Nichols, Wied. Ann. 60, 414; 1897 (Ultrarot).
F. Paschen, Ann. d. Phys. (4) 35, 1005; 191 1,
Pulfrich s. Flußspat- Lit.
Quincke, Festschr. naturf. Ges. Halle, 1879. Wied.
Beibl. 4, 123; 1880.
♦Rubens, Wied. Ann. 45, 254; 1892; 53, 277; 1894;
54, 488; 1895.
♦Rubens u. Aschkinass, Wied. Ann. 67, 459; 1899.
Rudberg, Pogg. Ann. 14, 45; 1828,
♦Sarasin, Arch. sc. phys. (2) 61, 116; 1878; C. r. 85,
1232; 1877.
♦H. Th. Simon s. Flußspat- Lit.
♦Trommsdorff , Diss. Jena, 1901; Physik. ZS. 2,
576; 1901.
♦van der Willigen, Arch. Mus^e Teyler 2, 140; 1869;
3, 68, 169; 1874.
Wülfing, Tschermaks Mitt. 15, 60, 65; 1896.
5. Brechungsindices von Kalkspat.
Beckenkamp, Groths ZS. f. Kryst. 20, 167; 1892.
♦Carvallo, J. de phys. (2) 9, 257; 1890; Ann. de
l'ecole norm. sup. (3) 7, Suppl. 112; 1890; C. r.
126, 950; 1898; J. de phys. (3) 9, 465; 1900.
Comu, Ann. de l'ecole norm. sup. (2) 3, i; 1874;
9, 21; 1880.
Danker s. Quarz- Lit.
♦Dufet, Bull. soc. min. 16, 165; 1893.
♦Gifford s. Flußspat- Lit.
Glazebrook, Proc. Roy. Soc. 29, 204; 1879,
Hastings, Sill. Amer. J. sc. (3) 35, 60; 1888.
Martens s. Flußspat- Lit.
Mascart s. Quarz- Lit.
Mühlheims s. Flußspat- Lit.
♦Müller s. Quarz- Lit.
♦Offret, Bull. soc. min. 13, 405; 1890.
Rudberg s. Quarz- Lit.
♦Sarasin, C. r. 95, 680; 1882; Arch. sc. phys. (3) 8,
394; 1882; J. de phys. (2) 2, 370; 1883.
♦van der Willigen, Arch. Musee Teyler 3, 48; 1874.
6. Brechungsindices von Alaunen u. Diamant.
Baille s. Flußspat- Lit.
Becquerel, Ann. chim. phys. (5) 12, 5; 1877; C. r.
84, 211; 1877.
♦Borel s. Steinsalz- Lit.
♦Christiansen s. Topsoe.
♦Craw, ZS. f. phys. Chem. 19, 276; 1896.
Dufet s. Steinsalz- Lit.
♦Erdmann, Ann. d. Pharmacie 232, 3; 1894.
♦Fock. Groths ZS. f. Kryst. 4, 583; 1880.
♦Grailich s. Steinsalz- Lit.
♦F. Kohlrausch, Wied. Ann. 4, i; 1878.
♦Martens (2) s. Flußspat-Lit.
♦Mühiheims s. Flußspat-Lit.
♦Schrauf, Wied. Ann. 22, 424; 1884.
♦Ch. Soret, Arch. sc. phys. (3) 12, 553; 1884; i) 13,
5; 1885; 2) 20, 517; 1888; 3) C. r. 99, 867; 1884;
101, 156; 1885.
♦Stefan s. Flußspat-Lit.
♦Topsoe u. Christiansen, Pogg. Ann. Ergbd. 6, 499;
1874; Ann. chim. phys. (5) 1, 25; 1874.
♦Walter, Wied. Ann. "42, 510; 1891.
♦Wülfing s. Quarz-Lit.
7. Einfluß von Temperatur und Druckt) aul
die Brechungsindices ausgew. Krystalle.
Baille s. Flußspat-Lit.
Borel s. Steinsalz- Lit.
Dufet s. Lit. über Steinsalz, Quarz, Kalkspat.
Fizeau, Ann. chim. phys. (3) 60, 429; 1862; (4) 2,
181; 1864; Pogg. Ann. 119, 87; 1863.
Lagerborg s. Steinsalz- Lit.
Martens, 3) Verh. deutsch. Phys. Ges. 6, 308; 1904.
Martens u.Micheli, Verh. deutsch. Phys. Ges. 6, 311;
1904.
Micheii, Ann. d. Phys. (4) 7, 772; 1902.
Müller s. Quarz-Lit.
tPockels, Ann. d. Phys. (4) 11, 726; 1903.
Pulfrich s. Flußspat-Lit.
Reed, Diss. Jena 1897; Wied. Ann. 65, 734; 1898.
Stefan s. Flußspat-Lit.
Vogel, Wied. Ann. 25, 92; 1885.
8. Absorption, Reflexion und Emission
ausgewählter Krystalle.
Aschkinass, Ann. d. Phys. (4) 1, 42; 1900.
Handke, Diss. Berlin, 1908.
Koch, Ann. d. Phys. (4) 26, 974; 1908.
E. F. Nichols, Wied. Ann. 60, 414; 1897.
Pflüger, Ann. d. Phys. (4) 7, 806; 1902.
Rosenthal, Diss. Berlin 1899; Wied. Ann. 68, 783; 1899
Rubens u. Aschkinass, Wied. Ann. 60, 241; 1898
67, 459; 1899.
Rubens u. Nichols, Wied. Ann. 60 418. 724; 1897
Rubens u. v. Baeyer, Berl. Ber. 1911, 339; 666.
Martens.
212
979
Brechungsindices optisch isotroper fester Substanzen,
außer Metallen (Tab. 207), ausgewählten Krystallen (Tab. 209) und ausgewählten
amorphen Substanzen (Tab. 208).
Lit. Tab. 215, S. loio.
Bezeichnung und Wellenlänge der hauptsächlich gebrauchten Spektrallinien
(vergl. Tab. 202, S. 952):
n G Uy (Hjod. F) b E Tl (Naod. D) (H« od. C) Li B a A K«
396 431 434 486 518 527 535 589 656 671 686 718 760 768 fift
Für die verschiedenen Krystallsysteme sind folgende Zeichen gewählt:
Kubisches, reguläres oder tesserales System . . . K . . . (optisch isotrop)
Hexagonales System . . . , H |
Trigonales oder rhomboedrisches System .... R [ (optisch einachsig),
Tetragonales, quadratisches oder pyramidales System Q j
Rhombisches oder orthorhombisches System ... O j
Monoklines System M [ (optisch zweiachsig).
Triklines System T j
Für die optischen Konstanten sind folgende Bezeichnungen gewählt:
Es ist n der Brechungsexponent bei isotropen Substanzen und Krystallen,
tioi „ des ordentlichen Strahls bei optisch einachsigen Krystallen,
tie „ des außerordentlichen Strahls bei optisch einachsigen Krystallen,
Ha der kleinste Hauptbrechungsexponent bei optisch zweiachsigen Krystallen,
nß der mittlere „ „ „ „ „
/17 der größte „ „ „ „ „
2 V der wahre Winkel der optischen Achsen bei optisch zweiachsigen Krystallen.
Die Namen der nachfolgenden Krystalle sind nicht alphabetisch eingeordnet sondern unter den Gruppen-
namen angegeben.
Optische Verh. 1 Gruppe 1 Krystalle
zweiachsig
zweiachsig
isotrop
zweiachsig
zweiachsig
zweiachsig
isotrop
einachsig
zweiachsig
Ampbibole
Feldspate
Granate
Glimmer
Peridote
Pyroxene
Quarze
Aktinolit, Antophyllit, Gedrit, Hornblende oder Pargasit, Tremolit.
a) Kalifeldspate oder Orthoklase: Adular, Mikrolin, Sanidin;
b) Natronfeldspate oder Plagioklase: Albit, Anorthos, Oligoklas;
c) Kalkfeldspat: Anorthit.
Almandin, Grossular, Melanit, Pyrop, Spessartin, Ouwarowit.
Biotit, Muscowit, Phlogopit.
Fayalit, Forsterit, Monticellit, Olivin, Titanolivin.
Augit, Bronzit, Diallag, Diopsid, Eustatit, Hedenbergit, Hypersthen.
amorpher geschmolzener Quarz; Achat; Hyalith; Hydrophan; Obsidian;
Opal; Pollux; Tabaschir.
Quarz; Amethyst; Citrinquarz.
Tridymit.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
Akrylsäuremethylester
CjHbOo, (fester, polymerer)
Kahlbaum.
Alaune s. Tab. 209 e, S. 974.
Alnminate s. Spinelle.
Ammoniumchlorid NH4CI,
(Salmiak),
Grailich, 2 Prismen, Mittel
Ammoniumeisenchlorid
2 N H4CI • FeClo, Grailich
Ammoniumfluosilikat
2NH4FI4- SiFl4,
Topsoe u. Christiansen
Na
Ha
1,4786
1.4725
1,4700
1,6613
1,6533
1,6464
1,6422
1,6366
1,6326
1,6532
1,6439
1,6340
K
K
am
Ammoniumjodid NH4 J,
Topsoe u. Christiansen
Ampbigeno. Leucit, K2Al2Si40i2
Des Cloizeaux 8 u. 10
Zymänyi 2
Analcim (SiOs^iAlNaHaO,
Des Cloiseaux 8 . . . .
Zymänyi 2 (vom Aetna)
„ (von d. Kerguelen)
Arsenbisulfid (Realgar) As>S>,
Jamin
Arsenit (Arsenigsäureanhydrid)
AS4O6, Des Cloiseaux 8
Asphalt, E. L. Nichols . . .
1,7269
1,7031
1,6938
Na
rot
Na
1,508
1,507
1,5086
rot
Na
Na
1,4874
1,4881
1,4861
?
2,454
Na
Li
1,755
1,748
1,3723
1,3696
1,3682
Na 568
Na 589
Li 610 j
Li 670 I
1,634
1,635
1,628
1,621
Martens. 62*
980
213 a
Brechungsindices optisch isotroper fester Substanzen,
außer Metallen (Tab. 207), ausgewählten Krystallen (Tab. 209) und ausgewählten
amorphen Substanzen (Tab. 208).
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
u b s t a n z
Beobachter
Lichtart
Form
S u b s t a n
Beobachter
Lichtart
am
am
am
am
Baryum-Calciumpropionat
BaCa2(C3H502)fl,
Fritz u. Sassoni
Baryumnitrat BaCNOs).;, Fock
Topsoe u. Christiansen . .
Bernstein, F. Kohlrausch . .
Mühlheims . . .
Bleiglätte (Bleioxyd) PbO,
Jamin
Bleinitrat Pb(ON3)2,
Topsoe u. Christiansen
Bleisuperoxydhydrat,
Wernicke i
PbO.,-H,0?
Blende ZnS, Becquerel I . .
Baille bei 13° .
Des Cloizeaux 8
Ramsay . . .
Borax Na^BiOj (Natriumborat)
geschmolzen,
Bedson u. Williams
Krystall. s. Tab. 214 d, S.993.
Borsäureanhydrid B2O3
gesclimolzen,
Bedson und Williams
Brasiiintetramethyläther
C20 H22O6,
Schall u. Dralle
Butter in Beers Optik, Young
Wollaston
Canadabalsam in Beers Optik,
Wollaston . . .
Young . . . .
Chromit FeCrjOi, Thoulet,
vergl. Spinelle
Cuprit (Ziguelin) s. Kupfer-
oxydul.
Diamant s. Tab. 209 f., S. 975.
Na
Na
F
D
C
Na
F
D
C
a
Na
F
D
C
Na
Li
Tl
Na
Li
Na
Ha
hß
Na
Ha
Uß
Na
Ha
1,4442
1,5716
1,5825
1,5712
1,5665
1,532
1,5543
1,5462
1,5430
1,5406
2,076
1,8065
1,7820
1,7730
2,229
2,010
1,802
2,369
2,4350
2,3695
2,3461
2,369
2,341
2,4007
2,3692
2,341
1,5216
1,5147
1,5139
1,4623
1,4637
1,4694
1,62556
1,60706
1,60436
1.474
1,528
1,532
2,0965
am
Ebonit, Jellet(inAyrtonu.Perry)
Ayrton u. Perry
Flußspat s. Tab. 197
Gahnit InAhOi, vgl. Spinell
Rosenbusch
Glas. Sind n^?", "x)' "c '^'^
in Luft gemessenen Brechungs-
exponenten eines Glases für die
Fraunhofer'schen Linien F, D
und G, so bezeichnet man
Wjj — I als Lichtbrechungsver-
mögen, «j, — v^ als mittlere
Dispersion des Glases. Die Ver-
wendbarkeit eines Glases zu
achromatischen Linsen u. a.
wird nicht nur durch den Wert
von n^, sondern wesentlich
auch durch die sog. „reziproke
relative Dispersion",
bestimmt.
Im Nachstehenden sind einige
Krön- und Flintgläser des Glas-
werkes Schott u. Gen. angeführt,
um die große Verschiedenheit
der optischen Eigenschaften der
angebotenen Gläser zu zeigen;
näheres ist aus den Preisver-
zeichnissen ersichtlich.
0 . 3446 Krön mit niedrigem w^j
3199 Ultraviolettdurchlässiges
Krön
0.144 Borosilikat- Krön . . .
0 . 21 1 Schwerst. Baryumsilikat-
Kron
0 . 1209 Schwerstes Baryt- Krön
3248 Ultraviolettdurchlässiges
Flint
O . 3419 Fernrohr- Flint . .
O . 2988 Baryt leicht Flint
S . 249 Schwerstes ultraviolett
durchlässiges Flint ...
0,3413 Borosilikat- Flint .
0.103 Gewöhnl. Silikat- Flint
0.102 Schweres Silikat- Flint .
S . 57 Schwerstes Silikat- Flint
weiß
rot
1,4650
1,503
1,5100
1,5726
1,6112
1,533
1,5154
1,5821
1,653
1,5484
1,6202
1,6489
1,9626
Granat, K. Einteilung Lacroix 4.
I. Pyrop (MgO)3. Al203.(Si02)3; Wülfing L Rosenbusch.
Tl
Na
Li
1,7451
1,7412
1,7369
1,7479
1,7439
1.7396
1,7545
1,7504
1,7459
1,7503
1,7464
1,7420
Martens.
212 b
981
Brechungsindices optisch isotroper fester Substanzen,
außer Metallen (Tab. 207), ausgewählten Krystallen (Tab. 209) und ausgewählten
amorphen Substanzen (Tab. 208).
Lit. Tab. 215, S. loio.
Granat. (Fortsetzung.)
II. Grossular oder Hessooit (CaO)3 . AI..O3
Wülfing in Rosenbusch.
(SiO.,)3
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
1,7480
1.7438
1.7394
Lacroix 4 |
1,7482
1.7441
1.7399
Na
Li
1,7617
1,7569
1,7520
1.7474
1,7428
1,7676
I 1,7626
I 1,7575
IS. a. Tschi
jchatscheff in
! Rosenbusch
III. Spessartin (MnO)3Al203 . (SiO,)3.
Wülfing
Lacroix 4
1,8158
1,8105
1,8050
1.7991
1,7940
IV. Almaodin (FeOLAl^Oa .(8102)3
Wülfing I Wülfing 2 Brun Lacroix 4
1.8159
1,8109
1,8052
1,8125
1,8078
1,8022
1,805
1,800
1.795
1,8122
1,8051
V. Ouwarowit (CaOls • Cr^Og . ($102)3.
ITl 1,8449
Na 1,8384
ca. 650 jM/i 1,8318
VI. Melanit (CaO)3 . Fe03 . ($102)3.
Tl
Na
Li
Osann
Wülfing
1,9005
1,8893
1,8780
1,8659
1,8566
1,8467
vergl. auch
Norden-
skjöld I
Form
Substanz
Beobachter
Hanyn, (von Niedermendig)
Tschichatscheff in Rosenbusch
(von Latium) Zymänyi 2
Helvio, Michel L^vy u. Lacroix 2
Hercynit s. Spinell.
Lichtart
Na
Na
1,4961
1,5027
Na
1.739
Form
am
am
Substanz
Beobachter
Lichtart
ItacoDsäureätbyläther I, Knops.
Itacoasäoremethyiäther II, Knops.
l
434
486
589
656
768
Kaliambroinid KBr,
Topsoe u. Christiansen
Kaliumchlorid(Syivin)s.Tab.i97a
Kaliumchlorostanaat
2 KCl • SnCl^,
Topsoe u. Christiansen
Kaliamjodid KJ,
Topsoe u. Christiansen
I
II
1,50044
1,49534
1,48937
1,48685
1,48435
1,50409
1,49898
1,49271
1,49018
1,48778
Kaliam-Zinkcyanid
2KCN.Zn(CN)2,
Grailich
Kupferoxyd CuO, Kundt
Kupferoxydal CU2O, (Cuprit,
auch Ziguelin gen.) Fizeau i
Wemicke i
(künstliches, amorphes)
(s. a. Becquerel 3)
Leucit s. Amphigen.
Magnesiumbromat
Mg (BiOs)^ + 6H,0, Ortloff
Mangansaperoxydhydrat,
MnOa'HjO.?, Wemicke
Mastix in Beers I
Wollaston
Metalloxyde: Bi, Fe s. Kundt,
Ag, Au, Pd, Pt s. Graeser.
Natriumbromat NaBrOs, Craw
Hy
F
D
C
1,5814
1,5715
1,5593
1,5546
1,6717
1,6574
1,6517
violett
blau
gelb
rot
1,6871
1,6666
1,6584
1,4235
1,4195
1,4115
1,4065
blau
weiß
rot
3,18
2,84
2,63
2,8489
2,963
2,816
2,705
2,558
2,534
Na
1,5139
1,944
1,862
1,801
1,535
1.539
1,560
Na
1,5943
Martens.
982
312 c
Brechungsindices optisch isotroper fester Substanzen,
außer Metallen (Tab. 207), ausgewählten Krystallen (Tab. 209) und ausgewählten
amorphen Substanzen (Tab. 208).
Lit. Tab. 215 S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
Form
S u b s t a n
Beobachter
Lichtart
am
Natriumchlorat, NaClOs. Beob.: I. Dussaud,
II. Borel (19°), s. a. Kohlrausch.
Elem.
Cd
Cd
Cd
Cd
Cd
Cd
Cd
nß
Na
Ha
a
231
257
274
325,5
340
346
361
486
589
656
718
Natriumchlorid (Steinsalz)
s. Tab. 209 a, S. 970.
Natriumfluoarseniat
2 Na3As04 + NaF + 19H2O,
Baker
Natriumfluophosphat
2Na3P04+ NaF + 19H2O,
Baker
Natriumfluovanadat
2Na3V04 + NaF + 19H2O,
Baker
Natriumvanadat
Na3V04 + 10H2O, Baker
vergl. Tab. 213 c, S. 987.
Nicketoxyd NiO, Kundt
Northupit
MgCOs • NazCOa • NaCl,
Pratt 2
Nosean (vom Laacher See)
2(Na2Al2Si208) + aNaaSOi,
Zymänyi 2
Oxyde s. Metalloxyde.
Periklas MgO (vom Monte
Somma)MichelL6vy u.Lacroix2
Mallard 4 (künstlich)
1,58500
1,57203
1,54700
1,54421
1,54242
1,53883
1,52161
1,51510
1,51267
1,51097
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
blau
weiß
rot
Tl
Na
Li
Na
Na
Tl
Na
Li
1,61586
1,58607
1,57271
1,54931
1,54452
1,54278
1,53917
1,51523
1,4726
1,4693
1,4657
1,4545
1,4519
1,4489
1,5284
1,5230
1,5171
1,5366
1,5305
1,5244
2.39
2,23
2.18
1,5180
1,5144
i,5"7
1,4950
1,66
1,7413
1,7364
1,7307
am
am
Pero wskit s.Tab.2i4r, S.i 006.
Perubalsam,
Baden- Powell 19,2"
Phosphor, P.
Gladstone u. Dale 25"
Äuß.Viol.
ca.396M/t
D 589
A 760
Damien
Hy 434
Uß 486
Ha 656
29,2*"
34,7"
2,19885
2,15831
2,09300
2,19748
2,15766
2,09154
Quarze: amorph und kryst.
s. Tab. 209, S. 969.
I. Achat SiOa Des Cloizeaux
Kohlrausch . .
II. Hyalith SiOa + aq,
Des Cloizeaux i
,»
von Waltsch) Zymänyi 2
III. Hydrophan SiOg + aq.
Des Cloizeaux 9
(mittel) rotes Licht. . . .
IV. Obsidian SiOa,
Des Cloizeaux 8
Kohlrausch
Mühlheims
Corning in Rosenbusch
V. Opal SiOi + aq.
Des Cloizeaux 9 (a. Guatemala)
Baille (a. Mexiko)
Zymänyi2(Milchopal a.Mähren)
rot
Na
rot
rot
Na
trocken
1,39
Na
Li
Na
F
D
C
B
Na
Brun I (künstl. Opal)
rot
Na
Na
H)-
H^
Na
Ha
Ka(768)
Martens.
212 d
988
Brechungsindices optisch isotroper fester Substanzen,
außer Metallen (Tab. 207), ausgewählten Krystallen (Tab. 209) und ausgewählten
amorphen Substanzen (Tab. 208).
Lit Tab. 215, S. loio.
u b s t a n z
Beobachter
Lichtart
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
am
K
K
am
VI. Pollux
SiOi mit Cs- u. AI-Oxyd
Des Cloizeaux 8 (von Elba)
Penfield in Wells (v. Hebron)
VII. Tabaschir SiOa + aq
(vergl.Des Cloizeaux I, Brücke,
Blasius) Hintze 2, mit Ter-
pentinöl getränkt
Realgar s. Arsenbisulf id.
Rubidrambromid RbBr, Craw
Rubidinmchlorid RbCl, Craw
Rubidiumjodid RbJ, Leblanc i.
Erdmann
Salmiak s. Ammoniumchlorid.
Schiefer (von Devon)
F. Kohlrausch
Senarmontit Antimonige Säure
SbaOs, Des Cloizeaux 8
Baille
Silberbromid AgBr,
Wemicke y? = 431
I Interferenz 486
II Prisma 589
656
Silberchlorid AgCl,
Wemicke 2
I Interferenz
II Prisma
Des Cloizeaux 14
>? = 43i
H/ 434
486
589
656
589
blau 1,527
Na
rot
Tl
Na
Li
1,517
i»5i5
1,5273
1,5247
1,5215
Tl 1 I 4739
Na 1,4698
Na i 1,5533
Na \ 1,4928
Na 1,6262
Na
1,534
Na i 2,087
rot ' 2,073
gelb i 2,0875
I
2,360
2,303
2,261
II
2,3148
2,2536
2,2336
I
2.135
2,101
2,071
2,071
II
2,1314
2,0965
2,0622
2,0473
Silberjodid AgJ,
Wemicke 2
I Interferenz
II Prisma
Des Cloizeaux i.
Kundt
>i = 43i?
486
589
656
Fizeau gelb
weiß
Sodalith Na4AIjSi30,2Cl,
Feußner 2 /i = 406
I blau (von Tiahuanaco) 535
II weiß (vom Vesuv) 589
(Mittel) 670
Tschichatscheff in Rosenbusch
Zymänyi 2 (von Ditro) . .
Franco 2 (vom Monte Santo)
Spinell MgAUO«,
Des Cloizeaux 8, rosa . .
Zymänyi 2, roter (von Ceylon)
„ blauer (von Aker) .
I Bauer 2 bläu
II Büß in Bauer 2 grün
gelb
rot
vergl, Chromit FeCraO^
Gahnit ZnAlaO*
Hercynit FeAUO*
Chrysoberyll s.Tab.2i4f, S.995.
Steinsalz s. Tab. 209 a, S. 970.
Strontinmnitrat Sr(N03)i,Fock
Craw
Sylvin s. Tab. 209 b, S. 971-
Zinkbromat Zn {Br03)2+6HaO,
Ortloff
I
2,409
2,267
2,202
2,23
2,31
II
2,405
2,2787
2,1816
2,1531
I
1,496
1,4855
1,4827
1,4796
Na
Na
Na
II
1,493
1,4860
1,4833
1,4802
1,4858
1,4834
1,483
blau
Na
Li
Na
Na
I
1,7272
1,7240
1,7201
1,7171
1,7261
1,7155
1,7121
1,7167
1,7200
II
1,7323
1,7257
1,7206
Na
Na
Na
1,5667
1,5665
1,5452
Martens.
984
213
Brechungsexponenten einachsiger Krystalle gegen Luft.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Licht-
art
Form
Substanz
Beobachter
Licht-
art
AlunitK2S04.Al2(S04)3+
zHflAlaOe, Michel L^vy
u. Lacroix I . . . .
Ammoniumarsenat,
saures, NH4H2ASO4,
Topsoe u. Christiansen
Ammonium-Cadmium-
chlorid 2NH4CI. CdCla,
Schrauf i
Ammoniumeisencyanid-
Ammoniumchlorid, siehe
GraiHch, S. 133
Ammonium-Kupfer-
chlorid2NH4Cl.CuCl2+
2H2O, De S^narmont i
Ammoniumhyposulfat-
chlornatrium
NH4HS-.O6.NaCl,
Kohlrausch
Ammoniumphosphat,
saures, NH4H2PO4,
Topsoe und Christiansen
Ammonium-Uranylacetat,
Schrauf i
Aoatas Ti02, Schrauf 2
Wülfing bei Rosenbusch
(An. vom Binnenthal)
vergl. Rutil, Brookit
Aatimonsilberblende Oi
Rotgiltigerz, Argyrithros
AgsSbSs (v.Andreasberg)
Fizeau in D. Cloizeaux 8
Antimonyl-Strontium-
tartratSr(SbO)2(C4H406)2
Des Cloizeaux 2 . . .
Apatit Ca5P30i2(ClF)
(v. Zillerthal) Heußer2iO
(von Jumilla) Lattermann
i. Rosenbusch
(von Spanien) Schrauf 2
(v. Jumilla)
Zymänyi 2{ (v.Sulzbachthal)
(v. Tyrol)
Na
Na
Na
(23")
Hy
F
D
C
E
D
B
Tl
Na
Li
Na
G
F
D
Na
E
D
B
Na
Na
Na
1.572
1,592
1,5858 ^1,5296:
1,5766 ji,52i7
1,5720 11,5185
i,6iii 1,6114
1,6038 1,6042
1,5958 !i,596i
1,744
1,5546
1,5372
1,5314
1,5246
1,5212
1,724
1,5352
1,4894
1,4847
1,4792
1,4768
1,4862
1,4808
1,4754
11,4987
i 1,4933
1,4877
2,53536
2,51118
2,6066
2,5618
2,5183
3,084
2,51261
2,49585
2,47596
2,5262
2,4886
2,4523
2,881
rot [ 1,6827 '1,5874
1,65953
1,65332
1,64607
1,6388
1,64324
1,63896
1,63463
1,637
1,6355
1,6449
1,65468
1,64867
1,64172
1,6346
1,63824
1,63448
1,63053
1,633
1,6329
1,6405
') E. Scheok, Wied. Ann. 15, 177; 1882, findet
3,12.
Apophy llit( K2 H2)2CaSi207
Des Cloizeaux 9
(von Naalsöe)
Kohlrausch 22°
|(v. Andreasberg)
(von Farör)
(von Hestöe)
Pulfrich I (von Tyrol)
Zymänyi 2 (mittel) . .
Gentil (von Algerien) .
Argyrithrose, s. Antimon-
silberblende
BeazU, (C6H5CO)2 Martin
Des Cloizeaux 4,
Beryll oder Smaragd
(BeO)3.Al203.(Si02)6
Heußer
Des Cloizeaux i (v. Elba)
Schrauf 2 (von Elba) .
(von Brasilien)
(von Nertschinsk)
Kohlrausch, wasserhell
bläulichgrün
Dufet 2
Danker (von Nertschinsk)
Offret 20»
(wasserheller Beryll)
Lacroix 5 (farblos
von Villeder) . . .
(rosa von Madagaskar)
Berylliumoxyd (Glucin)
BeO, Mallard 2 . .
Berylliumsulfat
BeS04+4H20
Topsoe u. Christiansen
Wulff
Blei-Caiciumpropionat
PbCa2(C3H502)6
Fritz u. Sassoni
Bleihyposulfat
PbS206+4H.O
Topsoe u. Christiansen
Na
Na
Na
Li
Na
Na
Tl
Na
Li
Na
Na
Li
1,5317
1,5343
1,5337
1,5309
1,5356
1,5331
1,5405
1,5379
1,5340
1,5343
1,5347
1,5328
Na
Na
1,6588
1,6589
grün
grün
E
D
B
E
D
B
E
D
B
Na
Na
Tl
Na
Li
Na
Cd 480
Cd 508
Cd 537
Na589
Cd 643
Li 670
Na
Na
1,5751
1,577
1,5771
1,5734
1,5703
1,5866
1,5821
1,5776
1,5743
1,5703
1,5663
1,5725
1,5804
1,59210
1,58935
1,58620
1,57194
1,58045
1,57840
1,57657
1,57404
1,57183
1,57098
1,5785
1,5825
Na !i,7i9
Tl
Na
Li
1,4779
1,4720
1,4691
1,4769
1,4714
1,4686
1,5735
1,5761
1,733
1,4450
1,4395
1,4374
1,4367
1,4322
1,4299
1,5310
1,5268
1,5231
1,5436
11,5389
1.5341
1,6481
1,6351
1,6295
1,6666
1,6531
11,6492
Martens.
213 a
985
Brechungsexponenten einachsiger Krystalle gegen Luft.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Licht-
art
Form
u b s t a n z
Beobachter
Licht-
art
Bromantipyrin , Winckler
Brombeazylcyanid,
Martin
Bromlacton der Shikimi-
säure, Eykman . . .
Brucit Mg(OH)-,
Kohlrausch
Bauer i
Cadmium-Kaliamchlorid
2 KCl . CdCL, Schrauf i
Caesium-Thalliamchlond
CsaTl.Cla, Pratt i
Calcinmchlorid
CaCl2 -r 6 HoO, Groth
Calciumhyposalfat
CaS-Os -r 4 H2O
Topsoe u. Christiansen
Calcium-Kupferacetat
Ca(C2H302)i.Cu(C2H302).
-SHäO, Grailich
Kohlrausch
Calciam-Strootiumpro-
pionat SrCa2(C3H502)6
Fritz u. Sassoni
Calomel, Quecksilber-
chlorür HgoCl. ....
Dufet 9
De Senarmont 2 . . .
Campber, siehe Matico-
Campher
Caacrinit 4 NaaO . 4 AI2O3 .
9 Si02+2 CaC03+3 HA
Michel Levy u. Lacroix i
Osann in Rosenbusch .
Carborund, CSi Becke 3 .
Cassiterit SnOa, Gruben-
mann in Rosenbusch
(von Schlaggenwald)
Arzruni 3
(künstlicher Cassiterit)
Catapleit Na2Ca(SiZr)409
Michel Levy u. Lacroix i
Ceriumsulfat, Ce2( 504)3 .
2Ce(S04)2-r25H20
Des Cloizeaux 3 (mittel)
Na ' 1,5808 1,4931
Na
rot
Tl
Na
Li
Na
rot
1,646
1,643
1,642
1,639
Na 1,5840 1,6262
Na i 1,560
rot i 1,559
1,581
1,5795
E 1 1,5965 1,5966
D 1,5906 1,5907
B 1,5841 1,5842
Tl 1,792 i 1,786
Na 1,784 I 1,774
Li 1,772 i 1,762
gelb 1,417 i 1,393
F j 1,5573 I —
D 1,5496 I —
c ! 1,5468 —
i F ! 1,4473 ' 1,4887
( E ' 1,4396 1,4860
Na 1,436 1,478
1,4897 1,4987
1,4871 1,4956
1,4839 1,4917
Tl I 1,99085
Na 1,97325
Li 1,95560
rot 1,96
2,7129
2,6559
2,6006
2,60
1,522
1,5244
1,499
1,4955
Na 2,786 2,832
grün
Na
rot
Tl
Na
Li
2,0115
1,9966
1,9793
2,0093
1,9968
1,9846
2,1083
2,0934
2,0799
2,1053
2,0929
2,0817
Na ; 1,599 1,629
rot 1,567 1,563
Chabasit
CaAlH2Sii50i5 + 6 H>0
L6vy u. Lacroix i . .
Chlorit, s. Pennin unter
zweiachsigen Krystallen,
Tab. 214 r, S. 1006.
Coquimbit
Fe2(SO*)3
Arzruni 2
Linck . .
Na
1,50
9H2O
Na
Li
Na
Li
Cumeogeit PbCUCuOHsO
Mallard 4
Davyn, Des Cloizeaux 14
Oiadelphit, Sjögren i . .
Diallagit, s. Manganspat
Dioptas CuSiOs + H2O,
Des Cloizeaux i
LacroLx 3 (vom Congo)
Dipyr 3Na20.3CaO.
2 A2O3 . 9 SiOa
v Pouzakf ^^ Qoizeaux 9
(v. Pierrepont N. Y.)
Lacroix i
Dolomit CaCOs . MgC03,
Fizeau i. Des Cloizeaux 10
17°, (von Traversella)
Danker (v. Zillerthal) 19"
Born (v. Traversella) I.
Eis H2O, Meyer ca. —4*
Pulfrich 2 . .
(Bravais i. Des Cloizeaux i)
Eisenspat FeCOa
(Siderose) (v. Wolfsberg)
Mn-haltig, Ortloff . . .
Elfenbeia, Kohlrausch. .
Emeraade (Smaragd),
s. Berj'll.
1,5455 1,5547
1,5376 ; 1,5468
1,5519 1,5575
1,5469 1,5508
grün- 2,026 1,965
blau [
Na 1,515 1,519
blau
rot
Na
rot
Na
Na
Na
Tl
Na
Li
Tl
Na
LI
Tl
Na
Li
F
Tl
Na
Ha
Li
B
1,740 —
1,723 —
1,667 1,723
1,644 1,697
1,558
1,5545
Na ! 1,562
1,543
1,5417
1,546
1,68174
1,66708
1,69645
1,692031
1,68716
1,70088
1,69641!
1,69138'
1,50256
1,50606
i,5"53
^,50951
1,50747
1,51394
1,51185
1,50964
1,3107
1,3083
1,2974
1,31335
1,31098
1,30911
1,30715
1,30669
1,30645
1,3163
1,3133
1,3040
1,31473
1,31242
1,31041
1,30861
1,30802
1,30775
Na 1,93409 1,62185
Na 1 1,5392 1,5407
Marteos.
986
213 b
Brechungsexponenten einachsiger Krystalle gegen
Lit. Tab. 215, S. loio.
Luft
•
Form
Substanz
Beobachter
Licht-
art
7?fc)
«e
Form
Substanz
Beobachter
Licht-
art
71(0
in
Q
R
R
R
0
H
H
R
Q
H
R
R
Q
H
Q
R
Erythrit (Erythroglucin,
Phycit) C4H6(OH)4,
Des Cloizeaux 5 . . .
Eudialyt,
Wülfing i. Rosenbusch
(von Grönland)
Ramsay 2
(von der Halbinsel Kola)
Eukolyt, Michel Ldvy u.
Lacroix i
Brögger 2
Ferronatrit, Penfield 2
Qehlenit
3 CaO • A2O3 • 2 SiOa
Michel Levy u. Lacroix i
Giobertit, s. Magnesit
GlaseritNaaSOi'sKzSOi,
Bücking I
Glucio, s. Berylliumoxyd
Gmelinit NaaO • CaO •
Al203-4Si02'6H20,
Negri i
Quajacol, Beckenkamp
Guanidincarbonat,
(CH5N3)2H2C03
Bodewig
Martin (n. Dufet ca < e)
Hanksit 9Na2S04 •
2Na2C03 • KCl, Pratt 2
Idokras
i8CaO'4Al203«i5Si02
Des Cloizeaux i u. 9 .
Osann im Rosenbusch
4-Jodantipyrio, Schimpft
Iridium-tetramin-
trichlorid, Bäckström 2
Kaliumarsenat, saures,
KH2ASO4,
Topsoe u. Christiansen
Kaliumhyposulfat K2S2O6,
Topsoe u. Christiansen
Kalium-Kupfercblorid
2KC1-CUC12 + 2H20
Grailich
Kalium-Kupfercyanid
2KCN-Cu(CN)2,
Grailich
gelb
1,5419
1,5210
0
Q
Q
R
R
R
H
R
R
R
0
R
R
H
0
0
Kalium-Lithiumsulfat
LiKS04, Wulff
Kaliumphosphat, saures,
KH2PO4,
Topsoe u. Christiansen
Kalium-Platodijodoaitrit
Pt(N02)2lr2K2+2H2 0,
Dufet 7
Kobaltfluosilicat
Co F2 • Si F4 + 6 H2O
Topsoe u. Christiansen
Korund (Saphir, Rubin,
franz. Corindon), AI2O3,
Des Cloizeaux 2
Osann in Rosenbusch .
Kupferfiuosilicat
CuF2-SiF4 + 6H2 0
Topsoe u. Christiansen
Lanthaosulfat
LaS04 + 4H20?
Des Cloizeaux 2 . . .
Magnesit (Giobertit)
MgCOa Mallard 2 . .
Magnesiumcblorostannat
MgCl2-SnCl4 + 6HoO
Topsoe u. Christiansen
Magnesiumfiuosilicat
MgFl2-SiFU + 6H2 0,
Topsoe u. Christiansen
Magnesium-Platincyanid
Mg(CN)2Pt(CN)2 + 7H20,
Grailich
Manganfluosilicat
MnFla« SiFl4+6H2 0,
Topsoe u. Christiansen
Manganspat X^iallogit)
MnCOs, Ortloff . . .
Matico-Campher, H intze i
Meionit(Mizzonit)Lacroixi
6CaO mAIzOs «gSiOa
Des Cloizeaux i (Vesuv)
F. Kohlrausch. . . .
Wülfing in Rosenbusch
(vom Vesuv)
Franco i
Melilith (v. Vesuv)
Henniges i. Rosenbusch
F
Na
C
1,4759
1,4715
1,4697
1,4762
1,4721
1,4703
(Tl
{ Na
[Li
r Na
(rot
1,6120
1,6084
1,6042
1,6104
1,6085
1,6142
1,6102
1,6060
1,6129
1,6105
F
D
C
1,5154
1,5095
1,5064
1,4734
1,4684
1,4664
Na
1,6527
1,790g
Na
gelb
1,622
1,6205
1,618
1,6178
C
i;38i7
1,3972
Na
1,558
1,613
Na
1,663
1,658
f rot
irot
Na
1,7676
1,7682
1,7690
1,7594
1,7598
Na
i
1,4907 1,4993
1,7598
Is
1,4138
1,4092
1,4074
1,4124
1,4080
1,4062
Na
1,48031
1,47852
rot
1,564
1,569
Na
1,717
Na
1,569
1,666
1,515
(Tl
{ Na
[Li
Na
1,5003
1,4963
1,4922
1,4990
1,4899
1,4864
1,4818
1,4962
D
C
1,5885
1,5715
1,5971
1,5835
Na
1,4807
1,4614
F
D
C
1,3473
1,3439
1,3427
1,36<J
1,358^
gelb
Na
1,7205
1,7235
1,7185
1.7226
D
1,5532
F
D
C
1,3605
1,3570
1,3552
1,3774
1,374a
1,3721
Na
1,6464
1,4777
Na
1,6576
'1,6666
Na
—
1,597.'
F
D
C
1,5762
1,5674
1,5632
1,5252
1,5179
1,5146
fTl
{ Na
[Li
1,5488
1,5447
1,5415
i,547<
i,543<
1,54°'
F
D
C
1,4595
1,4550
1,4532
1,5239
1,5153
1 i,5"9
Na
Na
Na
fTl
1 Na
[Li
Na
1,594
1,597
1,5653
1,5611
1,5580
1,5549
1,563
1,558
1,561
1,545'
1,546
1,543
1,540
1,545
G
F
E
D
B
1,6642
1,6549
1,6468
1,6365
1,6311
1,6368
1,6287
1,6227
1,6148
1,6070
violett
gelb
1,5
1,5
375
215
Na
rot
1,6339
1,6312
1,629 ,
1,626
Martens.
213
987
Brechungsexponenten einachsiger Krystalle gegen Luft.
Lit. Tab. 215, S. loio.
u b s t a n
Beobachter
Licht-
art
Ifo
u b s t a n
Beobachter
Licht-
art
Melinophaa, Brögger 2
(Des Cloizeaux 9)
Meint Al2C,20i2 + i8HjO
Schrauf i
Kohlrausch
Des Cloizeaux i . . .
Mimetesit PböAsjOiäCl,
Des Cloizeaux 2
Mizzoait, s. Mejonit
Natriamarsenat
Na3As04-i2HA
Baker
Dufet 3
Natrinmnitrat, Salpeter,
NaNOa, große Doppel-
brechung, Schrauf i
Cornu
Kohb-ausch
Natriumphosphat
NasPO^-iaH-iO, Baker
Dufet 3
Natriumvanadat
Na3V04-i2 HA
Baker
Natriumvanadat
NasVOi-io H2O,
Baker
Nephelin
{NaK)20. Al203.2SiOj
(Des Qoizeaux i . .
Wolff in Rosenbusch
Wadsworth i. Rosenb.
Zymänyi 3 . . . .
2. Penfield i. Rosenbusch
3. Zymänyi 2 . . . .
(i. Nephelin vom Vesuv
2. bzw. 3. Eläolith aus
Arkansas bz. Laurwik)
Nickelfluosilicat
NiFU.SiFU+öHjO
Topsoe u. Christiansen.
Nickelselenat
NiSe04+6 H2O
Topsoe u. Christiansen ,
Tl
Na
rot
1,6161 i 1,5975
1,6126 I 1,5934
1,6097 1,5912
E
D
B
Na
gelb
1,5435 1,5146
1,5393 1,5110
1,5345 1,5079
j 1,5415 1,5154
; i,54ibis i,5i8bis
: 1,550 1,525
rot
1,474 1,465
( Tl
I Na
[ Li
Na
1,4624 : 1,4704
1,4589 1,4669
1,4553 1,4630
1,4567 1,4662
E
D
B
Na
Na
1,5954
1,5874
1,5793
1,5852
1,5854
1,3374
1,3361
1,3346
1,3348
1,3369
Na 1,44861 1,4539
Na ; 1,4458 1,4524
Tl
Na
Li
1,5150 1,5293
1,5095 1,52^32
1,5040 1,5173
Tl
Na
Li
1,5460: 1,5537
1,5398 1,5475
1,5332 1,5408
gelb
Na
Na
Na
Na
Na
1,539
bis
1,542
1,5416
1,5427
1,5424
1,5469
1,5364
1,534
bis
1,537
1,5376
1,5378
1,5375
1,5422
1,5322
1,3950. 1,4105
1,3910 ! 1,4066
1,38761 1,4036
Hy
F
D
C
1,5539
1,5473
1,5393
1,5357
1,5258
1,5196
1,5125
1,5089
R?
Nickelsnlfat
NiS04-r6 HäO
Topsoe u. Christiansen
s. Tab. 214 q, S. 1005.
Kohlrausch
Oligist Fe^Oa, Wülfing
Paratolylphenylketon ,
Bodewig
Parisit, Senarmont in
Des Cloizeaux i . . .
Peanin, s.Tab.2i4r, S.1006.
Pentaerythrit, Martin
Pheoakit Be^SiO«
De Senarmont 2 . . .
Des Cloizeaux 10 . .
Grailich
Offret
Pulfrich I
Phycit, s. Erythrit
Phosgenit PbCOs . PbClj,
Sella in Des Cloizeaux 5
Proustit AgsAsSs,
Des Cloizeaux 8 . . .
Pyrazol-(4)-sulfosäure,
Eppler
Pyrophaait MnTiOs,
Bamberg . . .
Quarz, s. Tab. 209, S. 969,
Amethyst , Citrinquarz
u. a., s. Kohlrausch und
Dufet.
Quecksilberchlornr, siehe
Calomel.
Rubidiufflhyposnifat
RbaSjOs,
Topsoe u. Christiansen
G
F
D
C
Na
1,5228
1,5173
1,5109
1,5078
1,5099
1,4930
1,4873
1,4844
1,4860
3,22
3,042
2,988
2,949
2,904
2,94
2,797
2,759
2,725
2,690
Tl 1,7250 1,5685
Na 1 1,7170 j 1,5629
Li 1 1,7067 1,5564
rot ■ 1,569 1,670
Na [1,5588
1,5480
1,652 j 1,672
1,6540 «^,6697
1,6508 1 1,6673
1,6533 1,6692
1,6513 1,6672
1,60077! 1,676751
1,65858! 1,67451
1,65664! 1,67254
1,65394! 1,66977
1,65154: 1,66735
1,65060 1,66639)
1,6555 1 1,6703
1,6495
orange! 2,114
Na
Li
3,0877
2,9789
2,140
2,7924
2,7"3
Na
1,5747
1,6296
Na j 2,4810 I
Li 2,4414
1,4623 1,5167
1,4574 i 1,5078
1,4556 1,5041
Martens.
988
213 d
Brechungsexponenten einachsiger Krystalle gegen Luft.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Licht-
art
Form
Substanz
Beobachter
Licht
art
«w
Rubin (Saphir), s. Korund.
Rutil TiO,,
Baerwald2 (vonSyssert),
vergl. Anatas, Brookit
Saphir, s. Korund.
Scheelit, s. Wolframit.
Scheelitin, s, Stolzit.
Sellait MgFa, Sella . .
Mallard 2
Sid^rose, s. Eisenspat.
Silberphosphat Aga H PO4,
Dufet 2
Siliciumcarbid
s. Carborund.
Skapolith SiOz mit CaO,
NaaO, Al203,Cl, (Dipyr)
Des Cloizeaux 9 . . .
Wülfing in Rosenbusch
'(Wemerit)
Zymänyi 2 ....
Lacroix i (mittel) . .
Smithsoait ZnCOs, Ortloff
Spangolith, Penfield i .
Stolzit ( Scheelitin, Raspit)
PbWOi, Hlawatsch .
Strontiumhyposulfat
SrS206+4H20,
Topsoe u. Christiansen
Fock
Strychainsulfat, Martin
Thaumasit, CaSiOa.
CaCOa.CaSOi + isHaO
Bertrand 3
Michel L6vy u. Lacroix i
Penfield u. Pratt . .
Tolylphenylketon,s.Parat.
Tl
Na
Li
Na
Na
Na
gelb
Na
Na
Na
Na
grün
(525)
Na
F
D
C
Na
Na
Na
Na
Na
2,6725
2,6158
2,5671
2,9817
2,9029
2,8415
1,3780
1,379
1,3897
1.389
1,8036
1.7983
1,566
1,5894
1.5697
1,582
1,560 ?
1,5548
1.5485
1,552
1,61766
1,694 I.641
2,2685
1,5371
1,5296
1,5266
1,5293
2,182
1.5312
1,5252
1,5232
1,5252
1,6137 1,5988
1,503
1,507
1,519
1,467
1,468
1,476
Turmaiin ist ein Gemisch von zwei isomorphen,
komplizierten chemischen Verbindungen. Die Ex-
ponenten variieren von etwa 1,60 bis 1,75, je nach
dem Verhältnis der Mischung, bei verschiedenen
Turmalinen, ja in benachbarten Stellen desselben
Turmalins. Deshalb sind hier keine Exponenten
angegeben; es sei auf die Zusammenstellung in
Dufet, Recueil de donndes numdriques, Optique,
2. Bd. 1899, S. 553 hingewiesen; außerdem auf die
Schrift von Wülfing über Turmaiin, Programm,
Hohenheim, Stuttgart 1900; und auf Ch. Soret,
Arch. sc. phys. (4) 17, S. 263 — 280, und Fortsetzung.
1904, ferner C. Viola, ZS. f. Kryst. 32, 551; 1900.
S. Nakamura, Gott. Nachr. 1903, math.-phys. Cl.
343—352, s. a. Jerofejeff.
Vesuvian von Ala
Des Cloizeaux 3 . . .
Osann in Rosenbusch .
Wernerit, s. Skapolith.
Wolframit (Scheelit)
CaWOi, Des Cloizeaux 2
Wulfenit PbMoOi, Des
Cloizeaux 3 (Mittelwert)
Xenotim n. Dufet YaPgO»,
Des Cloizeaux 10. . .
Zinkfluosilicat
ZnFa.SiFi-föHzO,
Topsoe u. Christiansen
Zinkselenat
ZnSeOi+öHgO,
Topsoe u. Christiansen
Zinkspat, s. Smithsonit.
Zinnober HgS, D. Cloiz. i
Des Cloizeaux 2 u. 8 .
Zinnstein, s. Cassiterit.
Zirkon ZrO. . SiOg,
Sanger in Rosenbusch
1. Hyacinth v. Ceylon,
2. Z. von Miask.
vgl. Beccarit Tab. 202 d.
i Na
i Na
Na
rot
Na
Hy
E
D
F
rot
Li
Na
Na
1,719
1,722
1.7235
rot 1,918 1,934
1,718
1,720
1,7226
2,402
1,72
1,3860
1,3824
1,3808
2,304
1,81
1,3992
1,3956
1,3938
1,5427
1,5367
1,5291
1,5255
1,5165
1,5108
1,5039
1,5004
2,854
2,816
1,9239
1.9313
3,201
3.142
1,9682
1,9931
Martens.
214
989
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
na
1
1
n ß ' 71/
2F
M
p-Acetamidopheoetol, Monti
Na
—
1,5705
—
62« 14'
M
Aegyrin (vom Langesundfjord) Wülfing (s, a. Brögger 2)
{ Na
(ca. 650
1,7714
1,7630
1,7590
1,8096
1,7990
1,7929
1,8238
1,8126
1,8054
61 »44'
62» 13'
62» 35'
M
Allaktit Krenner 2'V, Sjögren in
violett
gelb
rot
—
1,795 —
1,786 —
1,778 j —
0
7" 34'
10» 12'
0
Alstonit BaCafCOs),, Mallard 5 (Mittel)
Na
1,5255
1,673
—
0
Alaminiamborat Al«BsOi2, Mallard 2
Na
1,586
1,603
1,623
87—88«
T
Amblygonit, des Cloizeaux 7
Michel Levy u Lacroix i
Na
Na
1,578
1,594
I.'>93
1,597
42—51°
0
Ammonium-Antimonyltartrat
2 (NH^-SbO-CiHA) + HA
Topsoe u. Christiansen
C
1,6229
68" 8'
M
Ammonium-Eisenselenat (NH4)2Fe(Se04)2 -r- 6 HjO,
Topsoe u. Christiansen
F
D
C
1,5263
1,5201
1,5177
1,5334
1,5260
1,5226
1,5436
1,5356
1,5339
76» 48'
i
Ammonium-Eisensalfat (NH4)iFe(S04)2 + 6 H^O,
Murmann u. Rotter
grün
gelb
rot
1,492
1,490
1,487
—
76» 52'
B
Ammoniumkarbonat, saures, (NH4)HC03, v. Lang 2 .
Na
1,4227
1,5358
1,5545
—
^
Ammonium-Kobaltselenat (NH4)«-Co(Se04)2 + 6 H,0,
Topsoe u. Christiansen
Hj,
H^
Na
Ha
1,5244
1,5455
1,5392
1,53"
1,5280
1,5396
82» i'
F
506
E
1,4981
1,4959
1,4941
1,5023
1,5000
1,4984
1,5090
1,5072
1,5056
i
Ammonium-Kobaltsulfat (NH4)4- Co.(S04)j -r- 6 H,0,
£hlers
(s. a. de S^narmont i,
Murmann u. Rotter
559
574
Na
623
C
Li
gelb
F
D
C
1,4919
1,4912
1,4904
1,4890
1,4880
1,4876
1,489
1,5213
1,4967
1,4961
1,4955
1,4941
1,4929
1,4924
I 494
1,5039
1,5031
1,5024
1,5011
1,4998
1,4993
1,501
81» 39'
M
Ammonium-Kupferselenat
(NH4)2Se04 • CuSeO* ^ 6 H2O,
Topsoe u. Christiansen
1,5437
1,5355
1,5317
1,5395
55 W
M
Ammonium -Kupfersulfat (NHihSO* -f CuSO* + 6 H.O,
Murmann u. Rotter
grün
gelb
rot
—
1,500
1,497
1,494
71» 21'
M
Ammonium - Lithiumracemat ( N H4) Li (C4H4O6) + H2O,
Wvrouboff 7
rot
1,5287
81 • 42'
Ammonium-Litbiumsulfat (NH4)LiS04, Wyrouboff i .
grün
rot
z
1,437
—
36"» 32'
0
Ammonium - Lithiumtartrat (NH4) Li(C4H406) + HjO,
Wyrouboff 7
rot
1,5673
1,5146
1,5075
1,5046
■
87' 6'
M
1
Ammonium-Magnesiumselenat
(iN H4).,Se04 • MgSeO* + 6 H2O
Topsoe u. Christiansen
F
D
C
1,5056
1,5150
53" 44'
Martens.
990
214 a
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
nß
ny
M Ammonium - Magaesiumsulfat (NH4)2Mg(S04)2+6H20,
Topsoe u. Christiansen
(s. a. Heußer, Murmann u. Rotter.)
M Ammonium - Mangansulfat (NH4)2Mn(S04)2 + 6 H2O,
Grailich, S. 141, Murmann u. Rotter
O Ammoniummalat (Apfels. Ammon.), Wyrouboff 2
M Ammonium-Natriumracemat (NH4) NaICiHiOe) + H2O,
Wyrouboff 8
Ammonium-Natriumtartrat (NH4) Na(CiH406 + 4 H2O,
Wyrouboff 3
(s. a. Lavenir 2.)
M Ammonium - Nickelselenat (NH4)2Ni(Se04)2 + 6H2O,
Topsoe u. Christiansen
M Ammonium-Nickelsulfat (NH4)2Ni(S04)2 + öHgO,
Murmann u. Rotter
O Ammoniumoxalat (NH4)2C204+ HgO, Brio
M Ammoniumracemat (NH4)2C4H406 + 2H2O,
Wyrouboff 4
O Ammoniumsulfat (NH4)2S04, Erofejeff i
O Ammoniumtartrat, saures, (NH4)H (CiH^Oe),
Topsoe u. Christiansen
M Ammoniumtartrat, neutrales, (NHi)2C4H406,
des Cloizeaux 8
M Ammonium-Zinkselenat (NH4)2Zn(Se04)2 + 6H2O,
Topsoe u. Christiansen
Ammonium-Zinksulfat (NH4)2Zn(S04)2 + 6H2O,
Perrot 2
(s. a. Murmann u. Rotter.)
Amphibole :
I. Anthophyllit MgO«Si02,
Michel Ldvy und Lacroix i
Penfield 2
O II. Gedrit Na2Mg8AUSi7027, Ussing . . .
M III. Tremoli t CaMg3Si40,2,
Michel Levy u. Lacroix i
Penfield in Rosenbusch
Zymäni 2 (New- York)
„ (Ungarn) .
Flink 2 (Grammatit von Nordmarken) .
F
D
C
grün
gelb
rot
rot
rot
grün
Na
Li
F
D
C
gelb
grün
Na
rot
rot
blau
Na
Li
F
D
C
blau
gelb
rot
F
D
C
G
F
D
C
B
l a
D
D
rot
D
D
D
D
Tl
Na
Li
1,4774
1,4717
1,4698
1,4974
1,4950
1,4909
1,5291
1,489
1,4400
1,4381
1,4369
1,5280
1,5208
1,5177
1,5279
1,5188
1,5168
1,5233
1,4987
1,4946
1,4890
1,4862
1,4858
1,4854
1,633
1,6288
1,623
1,609
1,6065
1,5987
1,5996
1,4787
1,4728
1,4707
1,485
,1,484
1,482
1,503
1,473
1,5007
1,4980
1,4942
1,5441
1,5372
1,5334
1,498
1,5486
1,5475
1,5470
1,564
1,5303
1,5232
1,5200
1,5689
1,5614
1,5577
1,591
1,581
1,579
1,5366
1,5292
1,5259
1,5041
1,4993
1,4934
1,4904
1,4897
1,4889
1,642
1,6301
1,636
1,623
1,6233
1,6125
1,6144
1,620
1,618
1,616
1,4837
1,4791
1,4751
1,5016
1,4990
1,4956
1,5466
1,508
1,5966
1,5950
1,5904
- I 60" 54'
1,5397
1,5332
1,5289
1,6000
1,5910
1,5861
1,5372
1,51104
1,5056
1,4996
1,4972
1,4962
1,4957
1,657
1,6404
1,644
1,635
1,6340
1,6239
1,6266
Martens.
314 b
991
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
S u b s t a n
Beobachter
Lichtart ' n a
nß
2V
Amphibole (Fortsetzung.)
IV. Aktinolith Ca(FeMg)3Si40i2,
Michel Lev\- u. Lacroix i (Zillerthal) . . .
Zymänyi 2 (v. Greiner i. Zillerthal) ....
„ (von Fahlun)
„ (dunkelgrün, v. Kafveltorp) . . .
V. Hornblende (CaMgFe)Si03 und (FeAOaOs,
Michel Levy u. Lacroix i *)
i) V. Krajevo, 2) a. Böhmen ^)
Zymänyi 2, (Pargasit v. Pargas) . . . .
Amphi£:en oder Leucit, s. Tab. 212, S. 979.
Andalusit AUO» • SiOa, des CloizeaiLx i u. 9 (a. Brasilien)
Aoglesit PbSO<, des Qoizeaux 8, bei 15"
Arzruni i 20°
Ramsay i
Born
Anhydrit CaSO^ Danker (v. Hallein) 19°
Mühlheims (v. Stassfurt)
Zymänyi 2 (v. Berchtesgaden)
Antigorit (Bastit) (MgO)3(Si02)2 + 3 H,0, L^vy u.
Lacroix i (Bastit, Serpentin)
Antimonglanz SbjSs, Drude
Antimonyl • Kalinmtartrat 2 (KSbOQHiOe) + H2O,
Brechweinstein, Topsoe u. Christiansen
Antipyrine :
Antipyrin C11H18NO2, Liweh
Zymänyi i
Antipyrin-pseudojodmethylat, Zschimmer
SBisantipyrin
4-Äthylantipyrin
4-Methylantipynn
2-Propylantipyrin
Aragonit CaCOs.
Rudberg n, Kirchhoff 2 F
r
Glazebrook
Danker 19,2°
Pulfrich I
D
D
D
D
Na
Na
D
rot
gelb
rot
F
D
C
D
D
D
F
b
E
D
C
B
D
Na
F
D
C
Na
Na
Na
Na
Na
Na
Na
H
G
F
E
D
C
B
Na
Na
Tl
Na
Li
1,611
1,6116
1,6004
1,6398
1,629
1,680
1,616
1,632
1,8770
1,8740
1,627
1,6270
1,6162
1,6431
1,642
1,725
1,620
1,638
1,8830
1,8795
1,636
1,6387
1,6284
1,6561
1,653
1,752
1,635
1,643
1,8970
1,8924
1,89549 ] 1,90097 ; 1,91263
1,87709 j 1,88226 [ 1,89365
1,86981 1,87502 ! 1,88630
1,8774
1,87692
1,56962
1,57472
1,57282
1,57224
1,56933
1,56722
1,56628
1,5700
Na 1,560
4,49
1,8823
1,88225
1,57553
1,58079
1,57884
1,57822
1,57518
1,57295
1,57198
1,5757
1,570
5,17
1,6325 1,6497
1,6199 1,6360
1,6148 1,6306
1,5697
1,6171
1,54226
1,53882
1,53479
1,53264
1,53013
1,52820
1,52749
1,53013
1,53016
1,5325
1,5300
1,5272
1,6935
1,6851
1,6502
1,5308
1,548
1,6584
1,6020
1,70509
1,69836
1,69053
1,68634
1,68157
1,67779
1,67631
1,68132
1,68145
1,6856
1,6816
1,6766
1,8939
1,89286
1,61362
1,61874
1,61680
1,61619
1,61300
1,61056
1,60956
1,6138
1,571
1,6511
1,6375
1,6322
1,7324
i,7i04ber.
1,71011
1,70318
1,69515
1,69084
1,68589
1,68203
1,68061
1,68580
1,6908
1,6860
1,6809
80 <
84°
80»
84 0 30'
66« 47'
66» 45'
75° 24'
43" 49'
44 0 26'
44" 4
43" 41'
43° 24'
43° 11,5'
42" 34'
54 o 20'
54"
60»
37
44'
52'
30" 10
86»
52° 50'
i8»4o'2o''
31' 30'
22' 14"
16' 45"
11' 7"
6' 55"
5'23"
Martens.
992
214 c
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
u b s t a n z
Beobachter
Lichtart
n ß
ny
O
M
O
Aragonit (Fortsetzung.)
Mühlheims (Aragonit von Bilin)
Offret 18» . .
s. a. Kohlrausch.
Arfvedsonit NaaO« FegOsMlSiOg), Michel Levy und
Lacroix i
Asparagin, des Cloizeaux 8
Schrauf 2, [s. a. Groth]
Astrophyllit, Michel Ldvy u. Lacroix i
Augelit 2 AI2O3 • P2O6 + 3 HsO, Prior u. Spencer . .
Autunit (Kalkuranit) Ca3Ui2P8H48066
(Comwall), des Cloizeaux 8
(Marmagne), Michel Levy u. Lacroix i
Axinit Ca2B2AUH2(Si04)3, Des Cloizeaux 9 . . , .
Baryt BaSO^, Heußer
Arzruni i 20*"
Feußner i
(Auvergne) 21° \
(Dufton) 19" } Danker . .
(Uhlefoß) 20° j
Pulfrich I (aus England) . . .
Mühlheims (grüner von Cornwall)
Offret 19" (von Dufton)
F
E
D
C
B
a
Cd 480
Cd 508
Cd 537
Na 589
Cd 643
Ai 671
1,53456
1,53245
1,52998
1,52788
1,52732
1,52680
1,53505
1,53341
1,53197
1,53000
1,52837
1,52772
Na 1,687
blau
gelb
—
rot
—
E
1,5513
D
1,5476
B
1,5438
Na
1,678
Na
1,5736
rot
_
Na
1,553
blau
1,6850
rot
1,6720
H
1,65301
G
1,64829
F
1,64266
D
1,63630
C
1,63362
B
1,63258
F
1,64254
D
1,63609
C
1,63351
Na
1,63624
Na
1,63601
Na
1,63618
Na
1,63619
Tl
1,6398
Na
1,6368
Li
1,6334
F
1,64248
E
1,63952
D
1,63608
C
1,63349
B
1,63247
a
1,63148
Cd 480
1,64303
Cd 508
1,64075
Cd 537
1,63877
Na 589
1,63609
Cd 643
1,63383
Li 670
1,63292
1,68997
1,68581
1,68098
1,67722
1,67579
1,67454
1,69097
1,68774
1,68497
1,68116
1,67799
1,67671
1,707
1,589
1,579
1,575
1,5845
1,5800
1,5752
1,703
1,5759
1,572
1,575
1,6918
1,6779
1,65436
1,64960
1,64393
1,63745
1,63476
1,63370
1,64357
1,63712
1,63457
1,63734
1,63741
1,63739
1,63750
1,6411
1,6379
1,6344
1,64377
I 63075
1,63726
1,63462
1,63359
1,63259
1,64429
1,64200
1,63997
1,63726
1,63499
1,63409
1,69467
1,69038
1,68541
1,68154
1,68007
1,67879
1,69570
1,69244
1,68959
1,68570
1,68243
1,68114
1,708
1,6238
1,6190
1,6139
1,733
1,5877
1,577
1,6954
1,6810
1,66560
1,66060
1,65484
1,64797
1,64521
1,64415
1,65469
1,64795
1,64531
1,64812
1,64811
22,5
19'
10,5'
86" 42'
86" 28'
86" 8'
77"
50° 49'
ca. 30"
720
37^
28'
39" 57 24
1,64834 |36<'59'i6
1,64834
1,6520
1,6486
1,6450
1,65484
1,65173
1,64815
1,64537
1,64434
1,64329
1,65541
1,65304
1,65097
1,64814
1,64580
1,64486
38» 7'
37° 23'
36» 48'
36« 12'
36° 1,5'
Martens.
214d
993
Brechungsexponenten und' Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Substanz
Beobachter
Lichtart j n a
M
Barytocalcit BaCa(C03)2, Mallard 5
Baryuni-Cadmianibroinid BaBr2'CdBr2+4 H^O,
Murmann u. Rotter
Baryam-Cadmiumchlorid BaCl2*CdCl2-f4 HgO,
Murmann u. Rotter
Baryumchlorat Ba(C103)2+H20, Eakle . . . . .
Baryumcblorid BaClg+a H3O, des Cloizeaux 2 v,
Wyrouboff 42K
Baryumformiat BaCHCOg)«,
des Cloizeaux 5 2 F
Schrauf 2 71
Baryumhyposulfat BaS206+2 HjO, Brie
Baryamplatinocyanid Ba(CN)2« Pt(CN)+4H50,[Dufet.]
Murmann u. Rotter
Baryumpropionat Ba{C3H5C)j)a+H20, Friedländer .
Bastit, s. Antigorit.
Beccarit Zr02 • SiOg, Grattarola, vgl. Zirkon Tab. 291 d
Bertraodit Be4Si208+ H^O, Bertrand i . . . . .
Levy u. Lacroix 2
Beryllinmselenat BeSe04-r4 H2O,
Topsoe u. Christiansen
Beryllonit NaBePOi, Dana
Bleiacetat Pb{C2H302)2+3 H2O, des Cloizeaux 8 .
Bleicarbonat, s. Cerussit.
Bleichlorid PbClj (künstl. Cotunnit), Stöber . .
Boracit, Mallard i
des Cloizeaux 8
Borax Na2B407, des Cloizeaux 8 u. 10 ....
Tschermak 2
F. Kohlrausch
Dufet 4 (2 V nach Dufet's Tab.)
Über geschmolzenen Borax s. Tab. 200 a.
Brechweiastein, s. Antimonyl-Kaliumtartrat.
Brookit (von Tremadok) TiOz,
Wülfing i. Rosenbusch
Cadmium-Caesiufflsulfat CdSOi'CsjSOt+ö HA
Tutton 2
gelb
rot
Physikalisch-chemische Tabellen- 4. Aufl.
Marteas. 03
991
314
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zwe
iachsiger Krystalle
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
S üb st a,n z
Beobachter
Lichtart
na
nß
ny
2V
0
Cadmium -Magnesiumchlorid (Cd 012)2 . MgCIa+izHzO,
Grailich
gelb
( G
I.S^^I
1,5769
M
Cadmium-Rubidiumsulfat CdSO*. RbsSOi+eH.O,
1,4896
*?JOj*
F
1,4856
1,4909
—
—
Perrot 3
D
C
1,4801
1,4773
1,4851
1,4952
72" 7'
—
B
1,4761
—
—
—
l a
1,4757
1,4811
—
—
f H7
1,4906
1,4955
1,5061
—
F
1,4856
1,4905
1,5007
72" 37'
Tutton 2 '.
Tl
D
1,4823
1,4798
1,4872
1,4848
1,4972
1,4948
72° 31'
72" 26'
C
1,4777
1,4824
1,4923
72" 21'
[ Li
1,4773
1,4820
1,4919
72° 20'
M
Cadmiumsulfat sCdSO^+SHaO, des Cloizeaux 8 . . .
blau
1,576
—
88« 23'
gelb
—
1,565
—
88" 9' !
rot
—
1,563
—
87° 57'
M
Caesium-Eiseosulfat CS2SO4. FeSOi+eHgO, Tutton 2
Uy
1,5105
1,5137
1,5198
—
F
1,5061
1,5093
1,5153
74" 31'
Tl
1,5028
1,5061
1,5121
K 42;
Na
1,5003
1,5035
1,5094
74° 51'
C
1,4980
1,5011
1,5069
75° 0'
Li
1,4976
1,5007
1,5065
75° 2'
M
Caesium-Kobaltsulfat GS2SO4.C0SO4+6H2O, Tutton 2
Uy
1,5159
1,5188
1,5237
—
F
1,5112
1,5142
1,5187
810 22'
Tl
1,5079
1,5110
1,5156
81« 29'
Na
1,5057
1,5085
1,5132
81" 34'
C
1,5032
1,5061
1,5106
81° 40'
Li
1,5028
1,5057
1,5102
81" 42'|
M
Caesium- Kupfersulfat CS2SO4.CUSO4+6H2O, Tutton 2
hy
1,5159
1,5174
1,5266
— 1
F
1,5108
1,5123
1,5216
44° 3' J
Tl
1,5074
1,5089
1,5180
43° 40I
Na
1,5048
1,5061
1,5153
43O 24i
C
1,5021
1,5036
1,5126
43» 9'i
Li
1,5017
1,5032
1,5 ia2
43° 6' i^
M
Caesium-Magnesiumsulfat CS2SO4. MgSO»+6H20,
Uy
1,4956
1,4957
1,5015
'l "^'r
Tutton 2
F
1,4912
1,4912
1,4970
11" 15
Tl
1,4880
1,4881
1,4940
14" 20'
Na
1,4857
1,4858
1,4916
16« 25'
C
1,4832
1,4834
1,4892
18" 0' ,
Li
1,4828
1,4830
1,4888
18« 10'
M
Caesium-Mangansulfat CsaSO* . MnSO^+öHjO, Tutton 2
Uy
1,5046
1,5066
1,5129
—
F
1,5003
1,5022
1,5083
59° 28'
Tl
1,4972
1,4991
1,5051
59° 46'
Na
1,4946
1,4966
1,5025
59° 57'
C
1,4922
1,4940
1,4999
60" 7'
Li
1,4918
1,4936
1,4995
60° 10'
M
Caesiom-Nickelsulfat Cs SO4. NiS04+6H20, Tutton 2
Hy
i,'5i92
1,5235
1,5266
—
F
1,5146
1,5187
1,5221 i
87» 40'
Tl
1,5112
1,5154
1,5189 j
87" 29
Na
1,5087
1,5129
1,5162 i
87» 21'
A /
C
1,5065
1,5104
1,5137 1
87« 17
Li
1,5061
1,5100
1,5133
87° 15
Marteas.
214 f
995
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
u b s t a n
Beobachter
Lichtart n a
nß
2 T'
Caesiumseleaat Cs2Se04, Tutton 3 . .
Caesiumsulfat CssSO«, Tutton i
Caesium-Zinksulfat CS2SO4 • ZnSO« + 6 HgO,
Perrot 2
Tutton 2
Calamin, s. Kieselzinkerz
Caiciumborat CaBiO?, Mallard 3
Calciumformiat Ca(HC02)2, Schrauf 2—
Calciummalat, saures, Schrauf 2
CalUHsOö). -f 6 H2O (Apfelsaures Calcium)
Caledonit PbSO* • (PbCu)C03, Des Cloizeaux 8 . , .
Ceriumhyposulfat CeSjOg -t 5 H2O, Wyrouboff 6 . . .
Cerussit PbCOg, Des Cloizeaux i
Schrauf 2
Negri 2, s. a. Ohm, Jahrb. f. Min. Beil. Bd. 13, 38; 1899
Chloralhydrat CCl3'CH(0H)j, Dufet 7
Chiorit, s. Pennin Tab. 202 r.
Chondrodit, Levy u. Lacroix i (s. a. Sjögren) . . .
Chrysoberyll (Cymophan) BeO'Al.Oa,
des Cloizeaux i
Citronensäure CeHgO? + H^O, Schrauf i
F. Kohlrausch
Clintonit (Seybertit), Levy u. Lacroix i
Codein CigHnNOs + H2O, Grailich
F
Tl
D
C
Li
Hy
F
Tl
Na
C
Li
G
F
D
C
B
a
H/
F
Tl
Na
C
Li
Na
E
D
B
E
D
B
rot
Na
gelb
E
D
B
Na
Na
Na
gelb
E
D
B
Na
Na
0
F
D
C
B
1,6138
1,6070
1,6024
1,5989
1,5955
1,5950
1,5705
1,5660
1,5624
1,5598
1,5573
1,5569
1,5126
1,5080
1,5020
1,4997
1,4989
1,4985
1,5125
1,5079
1,5047
1,5022
1,4998
1,4994
1,540
1,5132
1,5101
1,5067
1,4972
1,4933
1,4887
1,846
1,7980
1,8164
1,8037
1,7915
1,8036
1,5383
1,6148
1,6080
1,6034
1,5999
1,5965
1,5960
1,5756
1,5706
1,5672
1,5644
1,5619
1,5615
1,5149
1,5107
1,5050
1,5026
1,5017
1,5008
1,5151
1,5104
1,5073
1,5048
1,5024
1,5020
1,656
1,5167
1,5135
1,5100
1,5112
1,5073
1,5029
1,507
2,0728
2,0919
2,0763
2,0595
2,0765
1,5995
1,607 i 1,619
1,7470
M967
1,4932
1,4896
M930
1,646
1,5550
1,5457
1,5390
1,5365
1,5335
,6152
,6084
,6038
,6003
,5969
,5964
,5775
,5725
,5690
,5662
,5637
,5633
,5203
,5155
,5095
,5070
,5061
,5052
,5199
,5152
,5119
,5093
,5068
,5064
,682
,5819
,5775
,5731
,5492
,5449
,5404
2,0745
2,0934
2,0780
2,0613
2,0786
1,6017
1,639
1,7484 1,7565
1,5012 i 1,5123
1,4977 1,5089
1,4943 1,5054
1,4975 j 1,5077
1,657 I 1,658
1,5650 —
1,5525 —
1,5435 I —
1,5395 I —
1,5390 —
68» 58'
70» 18'
71 0 49'
73" 7'
73° 29'
66» o'
65" 39'
65» 20'
65 0 8'
65° 5'
weiß:
78»
73" 31
73° 52'
74° 11'
74° 27'
74° 30'
82« 3/
88*52'
20» 48'
80«
Marteas. 63*
996
214g
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beoba:hter
Lichtart
vß
ny
1,62960
1,63697
1,62367
1,63092
1,62120
1,62843
1,5970 1)18
—
1,6214
1,6279
—
1,6245
—
1,6212
—
1,59810
1,62044
1,59531
1,61762
1,59202
1,61398
1,58922
1,61100
1,58807
1,60978
1,5401
1,5438
1,5438
—
1,536
1,539
1,60397
1,60632
1,60177
1,60402
1,59985
1,60198
1,59700
1,59919
1,59466
1,59692
1,59380
1,59601
1,5467
1,5490
1,5400
1,5440
1,5840
1,6177
1,646
—
1,637
—
1,634
—
1.6366
1,6393
1,6337
1,6363
1,6303
1,6331
1,6535
1,6700
1,6545
—
1,6494
—
1,6460
—
1,6527
1,6694
1,6492
1,6659
1,722
1,750
1,566
—
1,553
—
1,551
—
1,5479
1,5592
1,720
—
1,720
1,728
1,7222
1,7290
M
M
M
M
Coelestin SrSOi (vom Eriesee (Arzruni i 20° . . . .
(von Exeter) Grunenberg
(s. a. G. H. Williams)
(von der Romagna) Artini 2
Colemannit Ca^BcOu + 5H2O, von Californien
Bodewig u. v. Rath 2 V
Mühlheims n
Cordierit (Dichroit)Mg3(AlFe)8Si8028, s. des Cloizeaux 9
Pulfrich I
Osann i u. 2
Levy u. Lacroix i
Offret (C. V. Ceylon)
Koch in Rosenbusch
Zymänyi 2
Cyanit, s. Disthen.
Cymophan, s. Chrysoberyll.
Cystin, salzsaures, C8H12N2S2O4+2HCI, Becke 2 . .
Danburit CaB2Si208 (von Russell N. Y.), Brush u. Dana
(aus der Schweiz), Hintze 3
Datolith Ca2BH2SiOio, s. a. des Cloizeaux 9
Luedecke 2 (v. Andreasberg)
Brugnatelli
Diaspor AI2O3+H2O, Levy u. Lacroix i n
des Cloizeaux 8 2 F
Dichroit, s. Cordierit.
Didymsulfat Di..(S04)3+8H20, des Cloizeaux 8 . . .
Becquerel 2
Disthen (Cyanit) Al-SiOs, des Cloizeaux 9 .... .
Levy u. Lacroix i
Zymänyi 2 . . .
Wülfing in Rosenbusch
F
D
C
Na
Tl
Na
Li
F
E
D
C
B
Na
Na
Na
Cd 480
Cd 508
Cd 537
Na589
Cd 643
Li 671
Na
Na
Na
blau
Na
Li
Tl
Li
Na
gelb
Tl
Na
Li
Na
Li
blau
Na
rot
blau
gelb
rot
Na
rot
Na
Na
Na
1,62790
1,62198
1,61954
1,59214
1,58952
1,58626
1,58345
1,58230
1,5384
1,532
1,59863
1,59639
1,59442
1,59172
1,58945
1,58857
1,5433
1,5349
1,5840
i,6356ber.
1,6317,,
1,6258 „
1,6260
1,6246
1,6214
1,702
1,5392
1,712
1,7124
1,7171
Martens.
214 h
997
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
u b s t a n z
Beobachter
Lichtart w a
n 3
A\
M
M
M
M
M
Edingtonit BaAliSiaOio + 3 HjO, Nordenskiöld 2
Etsen-Kaliomoxalat
Eisen-Natriumoxalat
s. Murmann u. Rotter.
Eisen-Kaliamsolfat FeSO, • K2SO4 + 6 HA
Topsoe u. Christiansen
Tutton 2
[s. a. Murmann u. Rotter.]
Eiseo-Rubidiamsnlfat FeSOi'RbjSO, -r öHjO, Perrot 3
Tutton 2
Eisensulfat FeSOi - 7 HjO, des OoiTeaux 8 . . . .
Erofejeff 2
Epididymit BeNaHSiiO», Flink 5
Epidot (s. a. des Cloizeaux 8 u. 9, Artini i, Forbes,
Weinschenk), Klein (von Sulzbach)
Epistilbit CaO • A.Os • 6 SiO.. - 5 H.O (von Island),
des Cloizeaux 4
Eodidymit BeNaHSijO^, Brögger 2
Enklas BejAlaHsSliOio, des Qoizeaux i
Feldspat:
I. Kalifeldspat KjAliSieO.« (Orthoklas)
Adular, Kohlrausch
Zymänyi 2 (I, II)
Sanidin (Eifel), Kohlrausch
Mühlheims
Sanidin, Offret
[vergl. auch des Cloizeaux 9, Heußer.]
Mikrolin v. Naresto, L6vy u. Lacroix i . . . .
Sauer u. Ussing
Tl
1,5410
1,5522
1,5566
53" 10'
Na
1,5383
1,5492
1,5540
55" 55'
Li
1,5353
1,5466
1,5511
52" 47'
r F
1,4833
1,4890
1,5041
^ D
1,4775
1,4832
1,4974
67" 18'
C
1,4751
1,4806
1,4947
—
Hy
1,4852
1,4920
1,5071
—
F
1,4811
1,4877
1,5028
67" 19'
TI
1,4782
1,4847
1,4995
67" 12'
Na
1,4759
1,4821
1,4969
67» 7'
C
1,4735
1.4799
1,4945
67" 2'
l Li
1.4731
1,4795
1,4941
67» 1'
i G
1,4917
1,4978
1,5088
—
F
1,4868
1,4926
1,5036
—
D
1,4812
1,4870
1,4978
73" 2'
C
1,4791
1,4847
1,4953
—
B
1,4780
1,4836
1,4942
—
a
1,4772
1,4830
1,4934
—
Hy
1,4916
1,4973
1,5080
—
F
1,4870
1,4929
1,5034
73° 13'
Tl
1,4839
1,4898
1,5003
73° 18'
Na
1,4815
1,4874
1,4977
73» 21'
C
1,4793
1,4851
1,4953
73° 23
l Li
1,4789
1,4847
1,4949
73° 24'
( blau
—
1,478
—
85° 54'
gelb
—
1,470
—
86» 13'
[ rot
—
1,469
—
86" 22'
r blau
M794
1,4861
1,4928
—
Na
1,4713
1,4782
1,4856
85« 27'
l Li
1,4681
1,4748
1,4824
85° 31'
Na
1,5645
1,5685
1,5688
—
rot
1.7305
1,7541
1,7677
^ —
rot
1,502
1,510
1,512
44°
Tl
1,54763
1,54799
1,55336
28* 30'
Na
1,54533
1,54568
1,55085
29» 19'
rot(ca.656)
1,54444
1,54479
1,54971
30** 23,5
gelb
1,6520
1,6553
1,6710
49° 37*
•
Na
1,5192
1,5230
1,5246
■
Na
1,5195
1,5233
1,5253
—
Na
1,5206
1,5250
1,5253
—
F
1,52556
1,53
010
—
D
1,51984
1,52
439
—
C
1,51746
1,52
202
—
l B
1,51667
1,52
100
—
Cd 480
1,52645
1,53107
1,53127
—
Cd 508
1 52446
1,52904
1,52925
—
Cd 537
1,52270
1,52726
1,52744
—
Na 589
1,52034
1,52486
1,52501
—
Cd 643
1,51838
1,52283
1,52296
—
Li 670
1,51752
1,52200
1,52212
—
Na
1,523
1,526
1,529
83» Dx
Na
1,5224
1,5263
1,5295
83° 31'
Märten s.
998
2141
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215. S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
nß
T
M
M
M
M
M
O
Feldspat (Fortsetzung.)
II. Natronfeldspat NagAlaSieOie (Plagioklas),
Anorthoklas, Fouqu6
Albit, Zymänyi 2 (a. Zusammenstellung) . .
III. Kalkfeldspat (Anorthit) CaaAliSiiOie, Klein
Qanopbyllit 8 SiOa • (AI2O3) • jMnO+ö HgO,
Hamberg
Qay-Lussit Na2Ca(C03)2+5 H2O, Pratt 2
Qismondin CaAl2Si40,2+4 HgO, [Dufet]
Rinne
Qlaukophan (Na2, CaMg, Fe), Si03-(AlFe)2(Si03)3,
(Gastaldit von Aosta) Rosenbusch
Glimmer, (KNa)4H8Ali2Sii2048, Muscovit'),
Pulfrich I
(Indien) F. Kohlrausch ....
Matthiessen .....
(von Penneville) Ldvy u. Lacroix i
(von Buckfield) Zymänyi 2 . . .
Gips CaS04+2 H2O, Angström 19"
V. Lang
F. Kohlrausch
Matthiessen .
Quincke
(von Montmartre) Danker
Pulfrich I bei 14" . . .
(vom Montmartre) Dufet 4
(von Sicilien) Mühlheims
Hambergit BezHBOi, Brögger 2
Na
Na
Na
Na
Li
Na
Li
TI
Na
Li
Na
Tl
Na
Li
Na
Na
Na
Na
Na
G
F
E
D
C
B
Na
Na
G
F
E
D
C
Na
Tl
Na
Li
Hj'434
F 486
Tl 535
Na 589
C 656
Li 670
F
E
D
B
a
A
Tl
Na
Li
1,5234
1,5287
1,5756
1,7046
1,6941
1,4435
1,6396
,5635
,5601
,5566
,5609
,5692
,571
,5619
,52056
,53088
,52627
,52370
,52082
,51833
,51743
,5198
,5195
,5294
,5257
,5229
,5201
,5177
,52033
,5221
,5200
,5172
,53034
,52592
,52295
,52046
,51812
,51770
,52618
,52371
,52080
,51749
,51662
,51551
,5693
,5595
,5542
,5294
,5331
,5835
,7287
,7250
,5156
,5409
,5385
,5348
,6563
,5967
,5936
,5899
,5941
,6049
,610
,5968
,52267
,53283
,52826
,52581
,52287
,52037
,51941
,5216
,5218
,5322
,5281
,5251
,5230
,5199
,52241
,5246
,5220
,5190
,53238
,52805
,52510
,52260
,52021
,51977
,52818
,52571
,52278
,51939
,51850
,51734
,5928
,5908
,5891
1,5305
1,5392
1,5885
1,7298
1,7264
1,5233
,6005
,5977
,5943
,5997
,6117
,613
,6007
,52975
,54074
,53599
,53355
,53048
,52814
,52725
,5289
,5283
,5394
,5353
,5324
,5294
,5268
,52941
,5315
,5292
,5260
,53982
,53524
,53218
,52962
,52717
,52672
,53543
,53287
,52984
,52632
,52537 i —
,52415 j —
,6331 87« 24,5'
,6311 ^87« 7'
,6294 |86° 50'
57 23
57" 58' 30"
58" 5' ■
57° 36' 50'
57" 26' 40'
SS** 31'
56« 0,5'
56O 2'
55" 17'
^) Etwas andere chemische Zusammensetzung haben Biotit (s. Zymänyi), Phlogopit (s. Michel Liiry
und Lacroix).
Martens.
214 k
999
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Substanz
Beobachter
Lichtart na
nß
2V
O
M
M
O
M
M
T
O
M
M
M
Hannotom BaKjAljSUOii+sHjO, des Qoizeaux 9, Levy
u. Lacroix i
Harstigit, Ramsay i
Hemifflorpfait, s. Kieselzinkerz.
Herderit CaPOiBeFlOH, Comu in des aoizeaux 5
Bertrand 4 in des aoizeaux 15
(von Stoneham) Penfield 4
(von Paris) Penfield 4
Heulandit CaAl2Si«Oie+5H,0, Ldvy u. Lacroix i . .
Hintzeit o. Heiatzit, Luedecke 2 (vergl. Milch ebenda)
Hopeit Zn3P,08T-4H,0, des Ocizeaux 13
Hamit MgsSisOu, Sjögren 2
Hyalophan, n. Dufet BaKsNasAlsSi^Ois, Rinne i . .
Hydrargillit, Brögger 2 . .
Hydrocarbostyril, Bäckström i
Jonstrapit, Brögger 2 (vgl. Mosandrit)
Kalium-Antimonyltartrat, s. Antimonyl- Kaliumtartrat
Kaliumbichromat KjCrjO;, Dufet 6
Kaliumchromat KgCrO«,
Tc^soe u. Christiansen .
[siehe auch de Senarmont]
Mallard i
Kalitunferricyaiiid (rotes Blutlaugensalz) K3Fe(CN)«,
des Qoizeaux 5 2 T', Schrauf 2 n
Kaliomferrocyanid (gelbes Blutlaugensalz) [Kohlrausch]
K4Fe(CN)6+3H20, Dufet 11
Kaliumhypophosphat, Dufet 7
K.H,P,0« + 2H,0
K,H,Pj06-f-3H20 ■
Kaiiam-Kobaltseleaat KjSeO« . CoSeOi+öHjO,
Topsoe u. Christiansen
Kalium-Kobaltsulfat KjS04.CoS04+6H,0, Tutton 2
[s. a. Murmann u. Rotter, de Senarmont]
Ehlers
rot ; — ■ 1,516 —
— 1 1,503 : 1,506 1,508
Na
Na
Li
F
D
C
rot
D
B
Na
Na
Na
F
D
C
Hy
F
Tl
Na
C
Li
E
D
C
Li
B
Na
1,6782
—
Na
Na
Na
1,592
1,609
1,612
1,612
Na
—
1,632
Na
1,498
1,499
Na
1,354
~
Na
rot
—
1,471
1,469
Na
—
1,643?
Tl
Na
Li
—
1,5416
1,5392
1,5388
Na
1,5347
1,5347
Tl
Na
1,48206
1,47917
1,7094'
1,6831 —
1,621
1,505
1,82575
— i 1,546 —
1,7202
1,6873
1,7380 1 1,8197
1,72095 : —
6f
68» 2'
0—60*
54" 44
54* 39'
67" 54'
78« 42'
79" 3'
79* 21'
ca. 60»
69» 54'
51« 53'
52» 24,5]
1,7703
1,7254
1,7131
1,722
1,5660 1 1,5689
1,5591 1,5615
1,5772
- 51° 40'
1,7305 —
1,4893
1,4768
1,5135
1,4904
1,4861
1,4830
1,4807
1,4784
1,4780
1,4832
1,4797
1,4774
1,4770
1,4766
1,5831
1,5759
1,5314 ! 1,5363
1,4843 ' 1,4870
1,5270
1 1,5195
1,5162
11,4961
1,4919
,1,4889
1,4865
1,4842
1,4838
1,4897
1,4858
1,4829
1,4823
1,4817
78» 10'
3ß^ 12'
6i* 48'
! 1,5358 ; 63« 52'
1,5105
1,5059
1,5028
1,5004
1.4977
M973
1,5037
1,4999
1,4968
1,4962
1,4956
MartMs.
68« 48'
68« 44'
68« 41'
68« 39'
68« 38'
1000
2141
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
S u b s t a n
Beobachter
Lichtart
nß
M
M
O
M
M
M
M
M
O
Kalium-Kupferselenat K2Se04' CuSeO^ + 6 H2O,
Topsoe u. Christiansen
Kalium-Kupfersulfat K,S0i«CuS04 + 6 H.,0, Tutton 2
[s. a. Murmann u. Rotter]
Kalium-Lithiumferrocyanid K2Li2Fe(CN)6 + 3 H2O,
Dufet 6 (Wyrouboff)
Kalium-üthiumtartrat LiK(C4H40e) + H.O,
Wyrouboff 7
Kalium-Magnesiumselenat K2Se04 • MgSe04 + 6 H>0,
Topsoe u. Christiansen .
Kalium-Magnesiumsulfat K2SO4 • MgSÖ4 + 6 H2O,
Topsoe u. Christiansen
Tutton 2
[s. a. Murmann u. Rotter]
Kalium-Natriumtartrat ( Seignettesalz)
KNaCiHiO« + 4H2O, Müttrich 25°
Lavenir 2 20"
Kalium-Nickelselenat K.,Se04- NiSeO^ 4- 6 HgO,
Topsoe u. Christiansen
Kalium-Nickelsulfat KoSO^ • NiSO, + 6 HA Tutton
[s. a. Murmann u. Rotter u. de Senarmont]
Kaliumnitrat KNO3, Kalisalpeter, Schrauf i . . .
F. Kohlrausch
KaHum-Osmiocyanid K40s{CN)6 + 3 H2O, Dufet n .
Kalium-Platodibroninitrit K2Br2Pt(N02)2 + HgO,
Dufet 8
Kalium-Ruthenocyanid K4Ru(CN)6 + 3 H2O, Dufet n
Kaliumselenat K2Se04, Topsoe u. Christiansen. . .
Tutton 3
F
D
C
hy
F
Tl
Na
C
Li
Tl
Na
Li
rot
F
D
C
F
D
C
Hy
F
Tl
D
C
Li
gelb
rot
Na
F
D
C
Hy
F
Tl
D
C
Li
E
D
B
Na
Na
Na
Na
F
D
C
Hy
F
Tl
D
C
Li
1,5096
1,4944
1,4893
1,4861
1,4836
1,4811
1,4807
1,5883
1,4950
1,4649
1,4602
1,4582
1,4699
1,4658
1,4631
1,4607
1,4585
1,4581
1,4913
1,4898
1,49002
1,5199
1,4933
1,4860
1,4836
1,4813
1,4809
1,3365
1,3346
1,3328
1,3327
1,626
1,5417
1,5353
1,5323
1,5478
1,5421
1,5383
1,5352
1,5325
1,5320
,5320
.5235
.5203
r4975
,4922
,4864
,4838
,4834
,6066
,6007
,5947
,5226
,5039
,4970
,4942
,4682
,4633
,4610
,4720
,4678
,4652
,4629
,4607
,4603
,4931
,4917
,49196
,5315
,5248
,5207
,5015
,4972
,4941
,4916
,4893
,5124
,5056
,5031 ?
,6071
,6684
,5837
,5475
,5402
,5373
,5517
,5460
,5421
,5390
,5362
,5357
1,5385
1,5134
1,5081
1,5047
1,5020
1,4994
1,4990
1,6316
1,5120
1,4827
1,4768
1,4743
1,4853
1,4810
1,4778
1,4755
1,4731
1,4727
1,4966
1,4950
1,49541
1,5339
1,5153
1,5109
1,5077
1,5051
1,5026
1,5022
1,5135
1,5064
1,4994
1,5046
1,757
1,5523
1,5450
1,5422
1,5576
1,5518
1,5478
1,5446
1,5418
1,5413
Martens.
314
m
1001
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
S u b s t a n
Beobachter
Lichtart n a
n 3
V
Kaliumsulfat K2SO4 (s. a. des Cloizeaux 2)
Topsoe u. Christiansen ■ . . • . .
Tutton I . . ■
Kalium-Zinkselenat KsSeO* • ZnSeO* + 6H2O,
Topsoe u. Christiansen
[s. a. Wyrouboff.]
Kalium-Zinksulfat K2SO4 . ZnSO* -^ 6H2O Perrot 2
[s. Murmann u. Rotter.]
Tutton 2
Kieselziokerz ZnO • ZnH.>Si04 ( Hemimorphit od. Cala-
min), von Lang i
des Cloizeaux 9
Klinochlor (MgFe)5(AlFeCr)2 HoSiaOjs (Chlorit, Pennin)
Levy u. Lacroix i .
Tschermak 3
Zymänyi 2
Kobaltacetat Co(CaH302)4 + 4H.O, Murmann u. Rotter
Kobait-Kupfersttlfat, s. Ehlers.
Kobalt-Rubidiumsulfat CoSOi« RbaSO^ -h 6H2O,
Perrot 3
Tutton 2
Kobaltselenat CoSeO« — 6H2O, Topsoe u. Christiansen
Kornerupin MgAUSiO«, Ussing
Krokoit PbCrO*, des Cloizeaux 14
Baerwald 2
Na
gelb
Na
G
F
D
C
B
a
H-/
Tl
Na
H
Li
D
C
Na
Na
grün
rot
1,4976
1,4932
1,4911
1,5012
1,4982
1,4955
1,4935
1,4916
1,4912
1,4826
1,4775
1,4749
1,4744
1,4735
1,4866
1,4826
1,4797
1,4775
1,4752
1,4748
1,6171
1,6136
1,6107
1,615
1,585
1,4992
1,4946
1,4928
1,5024
1,4995
1,4967
1,4947
1,4928
1,4924
1,5308
1,5252
1,5177
1,5148
1,4937
1,4888
1,4836
1,4811
1,4803
1,4794
1,4929
1,4889
1,4857
1,4833
1,4809
1,4805
1,6202
1,6170
1,6142
1,618
1,588
1,583
1,5854 i 1,5863
gelb : —
1,4951
1,4912
1,4860
1,4834
1,4827
1,4821
1,4954
1,4910
1,4882
1,4859
1,4837
1,4833
1,6691
1,542
1,5015
1,4971
1,4917
1,4890
1,4883
M873
1,5011
1,4968
1,4940
1,4916
1,4893
1,4889
1,5225
1,5183
1,6805
1,5029
1,4980
1,4959
1,5052
1,5023
1,4994
1,4973
1,4954
1,4950
1,5327
1,5073
1,5024
1,4967
1,4940
1,4932
1,4920
1,5067
1,5027
1,4994
1,4969
1,4942
1,4938
1,6392
1,6360
1,6324
1,635
1,596
67O4'
670 7'
67" 15'
67° 20'
67° 24'
67« 25'
66° 8'
69» 3'
68" 20'
68« 3/
680 g'
68" 12'
68° 14'
680 j5'
680 j^'
44° 40'
46" lo'
47'
45*
36'
57'
•55'
1,5955 —
— 30" 43
1,5"?
1,5070
1,5012
1,4985
1,4978
1,4969
1,5114
1,5068
1,5038
1,5014
1,4989
1,4985
75" 5'
75'
75'
75*
75*
75'
14
15'
— , 2,421 —
— — 2,933
— i — I 2,667
1,5227 I 70 13'
1,6818 I 37 0 34'
54" 3'
Martens.
1002
214 n
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart n a
n ß
M
M
M
M
M
O
M
M
O
M
M
O
M
O
M
M
Kupferformiat Cu( HC02)2 + 4 HgO,
Dufet 4
Kupfer-Strontiumformiat
Cu{HC02)2-2[Sr(HC02)] + 8H2O, Brio
Kupfer-Rubidiumsulfat, Perrot 3
RbäSOi-CuSO* + 6 H,0
Tutton 2
Kupfersulfat GuSO + 5 HoO, Pape
F. Kohlrausch
Lavenir i
Laumonit, Levy u. Lacroix i
Lävenit, Brögger 2
Lawsonit CaAl2H4Si20io, Ransome u. Palache . . . .
Lazulith (MgFeCa)Al2H2P20io, Levy u. Lacroix i . .
Lepidolith (LiKAl)8H8Sii2048, Scharizer
Leucit oder Amphigen s. Tab. 200.
Leukophan Na2(BeCa)5Si50i5F2,
Levy u. Lacroix i
Brögger 2
Libetenit, des Cloizeaux 8
Linarit [(PbCu)S04-(PbCu)(OH)2 Dufet], Brugnatelli 2
Lithiumcarbonat Li2C03, Mallard
Lithiumhyposulfat Li2S206 + H2O,
Topsoe u. Christiansen
Lithium-Natriumracemat LiNaCCiHiOe) + H2O,
Wyrouboff 7 . . .
Lithium-Rubidiuffltartrat LiRblCiH^Os) + H2O,
Wyrouboff 2
Lithiumsulfat LigSO^, Wyrouboff 5
Magnesiumacetat Mg(C2H302)2 + 4 H2O,
Murmann u. Rotter
Magoesiumborat MgsBäOe, Mallard 6
Na
Na
gelb
Na
Na
F
D
C
rot
rot
Na
gelb
Na
1,4133
1,5011
1,4995
1,4985
1,4989
1,4944
1,4885
1,4859
1,4850
1,4844
1,4991
1,4943
1,4912
1,4886
1,4862
1,4858
1,5287
1,5231
1,5198
1,5161
1,5140
1,51408
1,513
1,665
1,603
1,570
1,5709
1,8090
1,428
1,5548
1,5487
1,5462
1,5571
1,5849
1,5801
1,5777
5139
5095
5032
,5008
,4995
,4989
,5148
,5098 45'
,5064
,5036
,5011
,5007
1,5598
1,5535
1,5500
1,5460
1,5433
1,54345
1,525
1,6527
1,5558
1,5483
1,5423
1,5199
1,5184
1,5013
1,4968
1,4907
1,4880
1,4871
1,4859?
1,5013
1,4966
1,4933
1,4906
1,4882
1,4878
1,5394
1,5368
1,53684
1,524
1,750
1,669
1,632
1,5975
1,591
1,5948
1,743
1,8380
1,567
1,5680
1,5602
1,5565
1,4904
1,552
1,465
1,491
1,6537 i 1,6748
1,684
1,639
1,6047
1,594
1,5979
1,8593
1,572
1,5887
1,5788
1,5763
Martens.
214 0
1003
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
S u b s t a n
Beobachter
Lichtart n a
n 3
Magnesiamcarboflat MgCOa+3 H2O,
Genth u. Penfield
Magnesiamchromat MgCrOi-f-? H,0,
Topsoe u. Christiansen
Ma^esium-Rabidiamsolfat MgSO* • RbiS04+6 H2O,
Perrot 2
Tutton 2
Magaesiumselenat MgSeOi-f 6 H^O,
Topsoe u. Christiansen
Magoesiumsalfat, Bittersalz, MgSOi+y HgO,
Topsoe u. Christiansen
Kohlrausch . .
Dufet I
Fock
Borel 20°
Die Werte für Na und Cd sind nach der Prismen-
methode, die übrigen Exponenten mit dem Soretschen
Refraktometer bestimmt.
Malachit (CuOH)2C03, des Cloizeaux 8
Maaganborat MnBaOs, Mallard 6
Maagan-Rabidiumsalfat MnSO*- Rb»S04+6 HjO,
Perrot 3
Tutton 2
Mesotyp, s. Natrolith.
Na ; 1,495
D
C
G
F
D
C
B
a
Uy
Uß
Tl
Na
Ha
Li
F
D
C
i ^
[ C
D
D
D
Cd 226
Cd 231 I
Cd 257 j
Cd 274 I
Cd 340 j
Cd 346
Cd 361 I
H 486
Na589 i
H 656 t
B 686 •
a 718 I
I
I
gelb I
Na
G
F
D
C
B
a
H-/
F
Tl
D
C
Li
1,5211
1,5131
1,4759
1,4721
1,4670
1,4648
1,4642
1,4633
1,4762
1,4724
1,4695
1,4672
1,4650
1,4646
1,4856
1,4374
1,4325
1,4305
1,4324
1,43207
1,4319
1,49904
1,49501
1,47863
1,47046
1,45275
1,45158
1,44916
1,43776
1,43226
1,43067
1,42991
1,42947
1,617
1,4861
1,4818
1,4764
1,4741
1,4733
1,4725
1,4864
1,4821
1,4791
1,4767
1,4745
1,4741
1,501
,5500
,5415
.4777
,4739
,4690
,4667
,4653
,4653
,4782
,4743
,4713
,4689
,4668
,4664
^4965
,4892
,4864
,4607
,4554
,4530
,4553 :
,45529 I
,4549 1
,52656 j
,52229
,50489
,49631 I
,47739
,47618
,47356 '
,46111
,45525
,45321
,45226
,45182
,88
,738
,4903
,4864
,4809
,4785 I
,4777 '
,4769 ,
,4907 \
,4860 1
,4831
,4807
,4785 I
,4781
1,526
1,5680
1,5633
1,4872
1,4833
1,4782
1,4756
1,4752
1,4745
1,4876
1,4835
1,4805
1,4779
1,4759
1,4755
1,4911
1,4657
1,4608
1,4583
1,4612
1,46083 !
1,4602 ;
1,53262 ;
1,52838
1,51091
1,50226
1,48321
1,48195
1,47937
1,46663
1,46072
1,45844 ..
1,45725
1,45676
— ' 43" 54
,776
,5015
,4970
,4910
,4886
,4877
,4870
,5015
,4965
,4933
^4907
,4884
,4880
53" 5
75" 28'
49" 20
48" 10'
48» 29'
48" 46'
49» 2'
49" 6'
28» 12'
51" 25'
51» 28'
38'
66« 55'
67» i'
67» 5'
67' 8'
67» 10'
Martens.
1004
214
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zwe
iachsiger Krystalle
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
na
nß
ny
1
2 V
M
Monazit (CeLaDi)P04, (v. Arendal) Rosenbusch . . .
weiß
1,800
1,845
—
Wülfing in Rosenbusch
weiß
1,796
1,797
1,841
-
M
Mosandrit, Wülfing in Rosenbusch (s. a. Brögger i) .
Na
1,645
1,649
1,658
74" 14'
M
Natriumarsenat Na2HAs04+i2H20, Dufet 3 . . . .
Tl
Na
Li
1,4482
1,4453
1,4420
1,4527
1,44955
1,4462
1,4545
1,4513
1,4480
65° 13'
M
NatriumarseDat Na2HAs04+7H.,0, Dufet 3 . . . .
Tl
Na
Li
1,4654
1,4622
1,4587
1,4689
1,4658
1,4623
1,4814
1,4782
1,4746
56° 43'
57^7'
57° 32'
0
Natriumarsenat NaH2As04+2H20, Dufet 3 . . . .
Na
1,4794
1,5021
1,5265
88" 57'
0
Natriumarsenat NaH2As04+H,0, Dufet 3
Tl
Na
Li
1,5418
1,5382
1,5341
1,5573
1,5535
1,5494
1,5647
1,5607
1,5563
68« 33'
67" 57'
670 15'
H
Natriumarsenat Na3As04+i2H20, s. Tab. 213 c, 8.987-
M
Natriumborat s. Borax
[über geschmolzenen Borax s. Tab. 212 a, S. 980.]
M
Natriumkarbonat (Trona) NaaC40n+5H20,
des Cloizeaux 8
von Zepharovich
f blau
l rot
Na
—
1,514
1,500
1,5073
76« 47'
76» 32'
76» 16'
M
Natriumbicliromat Na2Cr207+2H20,
Dufet in Wyrouboff 6
Na
1,6610
1,6994
1,532
1,529
1,52954
1,4953
1,490
1,5117
1,5079
1,5038
1,7510
1,54364
1,5185
83« 42'
80« 52'
810 25'
M
Natrium-Eisencyanid (NaCN)4. Fe(CN)2-l-i2H20,
Murmann u. Rotter
gelb
gelb
Na
_
1,51932
1,4820
1,484
1,4919
1,4886
1,4849
des Cloizeaux 5
Lavenir i
0
Natriumhyposulfat Na2S206+2H,0, von Lang i . . .
des Cloizeaux 8
gelb
gelb
750 14' \
74° 46'
M
Natriumhyposulfit Na2S203+5H20, Dufet 4 . . . .
2 V nach Dufets Tab.
Tl
Na
Li
1,5405
1,5360
1,5311
80" 33'
80O 40'
So» 48'
M
Natriummolybdat Na6Mo7024+22H20,
des Cloizeaux 8
gelb
—
1,627
—
84« 6' ,
i
Natriumphosphate (vergl. Arsenate).
i
M
Natriumphosphat Na2HP04+i2H20, Dufet 3 . . . .
r Tl
l Na
l Li
1,4348
1,4321
1,4290
1,4389
1,4361
1,4330
1,4402
1,4373
1,4341
580 q'
56« 43'
54" 38'
M
Natriumphosphat Na2HP04+7H20, Dufet 3 . . . .
Tl
Na
Li
1,4437
i,44"5
1,4382
1,4449
1,4424
1,4395
1,4552
1,4526
1,4497
37" 59'
38» 50'
39° 33'
0
Natriumphosphat NaH2P04+2H20, Dufet 3 . . . .
Tl
Na
Li
1,4423
1,44005
1,4376
1,4655
1,4629
1,4600
1,4843
1,48145
1,4782
82» 35'
0
Natriumphosphat NaH.POi+HiO, Dufet 3
Tl
Na
Li
1,4583
1,4557
1,4527
1,4881
1,4852
1,4821
1,4902
1,4873
1,4841
29° 48'
29" 22'
29" 0'
Martens.
214 q
1005
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Substanz
Beobachter
Lichtart n a
nß
ny
H Natriumpbosphat NaaPO^ — 12 HjO, s. Tab. 213 c, S. 987
M Natriumpyropbosphat Na4Pj07 + 10 HiO, Dufet 3 . .
M Natriumpyrophospbat NajHjPjOr 4- 6 HjO, Dufet 3 . .
O Natriambypopbosphit NaiHäPsO« -r 10 HjO, Dufet 6 .
M Natriumbypopbosphit Na2H4P20« -r loHjO, Dufet 5 .
Natriumbypophospbat Na4P206 + 10 H,0, Dufet 3 . .
^\ Natriamhypophosphat NasHFjOe + 9 H^O, Dufet 3 . .
M , Natriambypopbospbat NajHjPjO« — 6 HgO, Dufet 3 .
Natriamtartrat, saares NaHCCiHiO«) -r HjO, Brio
Natriam-Ratheniumiiitrat
( RuN0),03( NoOs). • 4 NaNOs - 4 H A Dufet 8 .
Natrolith (Mesotyp) NajO • Al,Oa • 2 HjO • 3 SiOj,
des Cloizeaux 9
Zymänyi 2
Brögger 2
Lorenzen i. Brögger 2
M Nickel-Rubidiumsalfat NiSO, • RbjSO« + 6 HsO,
Perrot 3
Tutton 2
Nickelsolfat (v. Lang) NiSO, -f 7 H,0,
Topsoe u. Christiansen
Dufet 9 a
NiSO« -f 6 H,0, s. Tab. 213 c, S. 987.
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
blau
rot
Tl
Na
Li
rot
Na
Tl
Na
Li
Tl
Na
Li
G
F
D
C
B
a
Hy
F
Tl
Na
C
Li
F
D
Na
1,4526
1,4499
1^470
1,4623
1,4599
1,4573
Na ; —
1,4193
1,4777
Tl 1,4682
Na 1,4653
Li I 1,4622
Tl ; 1,4883
Na j 1,4855
Li ^ 1,4822
,4551
,4496
,4672
,4645
,4616
,4434
,4334
^4309
,4281
,4852
,4822
,4789
,4769
,4738
,4705
,4927
,4897
,4861
1,4629 ' —
1,4604 \ 60 • 29'
M575 ! —
1,4677
1,4649
1,4617
1,4493
I 1,5036
i —
i 1,4836
1,4804
; 1,4769
1,5074
1,5041
1,5006
' 36" 10'
31' 56'
|I5'I3'
!44«7'
I 77* 40'
|77»38'
I 77« 37'
48» 43'
48» 56'
48*» 58'
i8i« 56'
82» o'
,82» 2'
58"» io<
57° 20'
55» 37'
— 1.5374
! — i 1,5332
j — ! 1,6041
1 1,5888 i 1,5943
— 1,5847
1,7162
1,4768
1,4777
' 1,47801
: 1,47543
i 1,47287
■ 1,48030
i 1,47783
1,47577
1,4996
1,4951
1,4896
1,4874
1,4865
1,4861
1^996
1,4949
1,4920
1,4895
1,4872
1,4868
1,4729
1,4669
1,4693
52» 18'
51* 31'
25° 37'
25» 14'
24« 50'
1,4797 I
1,4808 I
1,48172 '
1,47897 I
M7631 (
,5066
,5022
,4967
,4943
,4934
,4927
,5062
,5017
,4987
,4961
,4937
,4933
,4949
,4888
,4893
,4887 I -
,4901 I
,49181 62»
,48866 '62«
,48534); 61 •
,49296! 62»
,49047162«
,48807 I 62 o
I
,5165 j
,5"8 i -
,5058 81 •
,5033
,5025
,5017
,5156 j
,5110 81 •
,5078 8i«
,5052 82«
,5027 82 "
,5023 }82*
34'
15'
56'
39,5'
29,5'
16,5'
47
48'
56'
o'
4'
5'
A9»x
,4921
Ht923
41' 56'
41« 54'
Martens.
1006
214i
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
nß
ny
M
M
O
O
M
des Cloizeaux 9
Peooio, Mg, AI-Silikat { [^J^f^^^^^v^-^: ; ; ; ;
Zymänyi 2
O Peridote (vgl. auch des Cloizeaux 8 u. 9).
I. Oliv in (MgFe)2Si04, Zymänyi 2
Penfield u. Forbes . . .
II. Fayalit FcaSiOi, Penfield u. Forbes . . . .
III. Monticellit CaMgSiO«,
Penfield und Forbes
IV. Titanolivin (MgFe)2(SiTi)04, Lacroix 2 . . .
V. Forsterit Mg2Si04, des Cloizeaux 8 . . . .
Perowskit CaTiOs, des Cloizeaux 2 u. 16
Petalit, des Cloizeaux 17
Levy u. Lacroix i
Pharmakolit (künstlicher) CaHAs04+2H20, Dufet 4 .
Phosphosiderit 4 FeP04+7H20, Bruhns u. Büß . . .
Pirssonit CaCOs- NaaCOa+zHjO
Pratt 2
Prehnit Ca2Al2H2Si30i2, des Cloizeaux 14
Prismatm MgeAlioSigOaa, Ussing
Pyrophyllit AI^HzSiiOi?, Ldvy u. Lacroix i . . . .
Pyroxene:
I. Enstatit MgSiOs mit Spur Fe, Mallard 2 . .
Offret i. Levy u. Lacroix i
Johannsen
II. Bronzit do., des Cloizeaux 8
II I. Hypersthen (Mg, Fe)Si03 Sanger i. Rosenb.
des Cloizeaux 8 u. 10
Ldvy u. Lacroix i
Wolff i. Rosenbusch
IV. Diopsid CaSiOa • MgSiOs,
Wülfing I (extrapoliert für reinen Krystall), vrgl.
auch Heußer, Tschermaki, Flink, Graber, Rieß.
Dufet 4
A. Schmidt (von Ala)
Nordenskjöld i
Zymänyi 2 (New- York) ........
M V. Di all ag (CaMgFe)Si03, L6vy u. Lacroix . . .
M VI. Hedenbergit CaSi03'(MgFe)Si03,
Wülfing (v. Nordmarken)
M VII. Augit CaSiOa • (MgFe)Si03 + (AI, Fe)203
(s. a. Rieß, Levy u. Lacroix i), Zymänyi . .
Wülfing 2
rot
Na
Na
Na
Na
Na
Na
Tl
Na
Na
gelb
Na
Na
Na
TI
Na
Na
Na
Tl
Na
Li
Na
Na
Na
Na
Na
rot
weiß
rot
Na
Na
Tl
Na
Li
Na
Na
Na
Na
Na
TI
Na
Na
h 410
D589
B686
1,576
1,5854
1,577
1,5956
1,576
i,5>
1,5
821
1,6535
1,6703
1,7684
1,7915
1,8236
1,8642
—
1,6653
1,6505
1,6616
1,669
1,678
—
1,659
—
2,38
—
1,5096
1,504
1,510
1,5825
1,5891
—
1,7315
1,5043
1,5095
—
1,5115
1,5043
1,5084
—
1,5056
1,616
1,626
1,6691
1,6805
—
1,58
1,656
1,659
1,665
1,669
1,6607
1,6658
—
1,668
—
1,7125
—
1,69
1,692
1,702
1,7158
—
1,6722
1,6791
1,6685
1,6755
1,6649
1,6719
1,6707
1,6776
—
1,67506
1,6765
1,6835
1,6674
1,6745
1,679
1,681
1,7030
1,7103
1,6986
1,7057
1,688
1,701
1,7218
1,7278
1,6975
1,7039
1,6928
1,6990
1,5832
1,6894
1,8031
1,8736
1,6679
1,702
1,516
1,5937
1,5751
1,5789
1,5747
1,5710
1,649
1,6818
1,665
1,674
1,6715
1,705
1,7270
1,7015
1,6980
1,6941
1,6996
1,7052
1,6961
1,703
1,7326
1,7271
1,713
1,7467
1,7227
1,7169
Marteos.
214
1007
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Substanz
Beobachter
Lichtart n a
n 3
M
M
M
Resorcin UHeO^, Groth 3 . . . .
Riokit, Osann i. Rosenbusch . . .
Rohrzucker CiaHjjOn, Becke i . .
Calderon (s. a. Dufet 4) . . . .
Kohlrausch
Rubidiumselenat RbjSeOi, Tutton 3
Rubidiumsulfat RbjSO^, Tutton 2
Rabidium-Zinksulfat RbiSO*« ZnSO* -^ 6H2O, Perrot 2
Tutton 2
Ruthenammoninm-Chlorhydrat RuNsHisOaCU, Dufet 7
Sapphirin MgsAluSiiO-i?, Ussing
Schwefel, S. Schrauf i
Cornu I
des Cloizeaux 8
Schrauf 3 t = 20°
Schwerspat, s. Baryt.
Serpentin, s. Antigorit.
Seybertit, s. Clintonit.
Silberhyposulfat AgsSoO« + 2 HjO,
Topsoe und Christiansen
Sillimanit AUSigOso,
(von Saybrook) des Cloizeaux 8
„ Wülfing i. Rosenbusch
„ Zymänyi 2
(von Morlaix) Levy u. Lacroix i
(von Salem) Lacroix i
Na
Tl
Na
Li
grün
Na
Tl
Na
Li
Na
f H-.
F
Tl
Na
C
Li
Hy
F
Tl
Na
C
Li
i G
F
D
C
B
a
Hy
F
Tl
Na
C
Li
Na
Na
rot
Na
Na
Na
Tl
Na
Li
Na
Na
Na
Na
,6693
,6654
,6595
,5404
,5371
,5422
,5397
,5379
,5362
,5646
,5586
,5547
,5515
,5487
,5482
,5222
,5181
,5153
,5131
,5"2
,5108
,4919
,4883
,4833
,4806
,4804
,4795
,4929
,4886
,4857
,4833
,4811
^807
1,7055
1,555
,6727
,6682
,6627
,5687
,5653
,5685
,5667
,5639
,5643
,5668
,5609
,5570
,5537
,5509
,5504
,5224
,5183
,5155
,5133
,5113
,5109
,4993 ?
,4943
4882
,4859
,4854
,4845
,4980
,4938
,4908
,4884
,4860
,4856
,6548
,712
,7088
46 0 14'
47" 58'
47« 48'
680 ^g'
68° 51'
68" 53'
68° 55'
68« 56'
,5737
,5705
,5734
,5716
,5693
,5698
,5715
,5655
,5615
,5582
,5554
,5549
,5235
,5194
,5166
,5144
,5124
,5120
,5077 ; —
,5030 —
,4976 72° 30'
,4945 ; —
,4942 j —
,5078 I —
,5033 \ 73° 18'
,5001 73" 27'
,4975 73" 33'
,4951 73" 40'
,4947 , 73" 42'
— I 56» 20'
;
— 68« 49'
1,7112 —
1,95047 2,03832 2,24052
1,958 2,038 j 2,240
2,043
1,97638 2,05865 j 2,27545
1,95791 2,03770 1 2,24516
i 1,93975 2,01709 I 2,21578
1,6404
1,6272
1,6603
1,6570
1,659
1,658
69° 5'
1,6748
1,6573
1,660
1,6612
1,6583
1,661
1,659
1,6770
1,6601
1,6818
1,6770
1,680
1,678
28« 6'
33** 21'
26«
Martens.
1008
214 t
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
n ß
n y
T Sismondin (FeMg)Al2H2Si07, Rosenbusch
M Skolezit CaAlzHaSi.Ou, C. Schmidt
des Cloizeaux 9
Sphen, s. Titanit.
O Staurolith (AlFe)8Si30i8, des Cloizeaux 9 , . , ,
Levy u. Lacroix i
O Stilbit CaAl2Hi2Si80,j2, L6vy u. Lacroix i . . . .
O Strontianit SrCOs, Buchrucker (von Leogang) . . .
Mallard 5
M Strontiumbichromat SrCrgOr+s H^O, Dufet i. Wyr. 6
O Strontiumformiat Sr(HC0,)2+2 H2O, Schrauf 2 . .
[Violette in des Cloizeaux i]
O Struvit (NHJMgPOi+öHaO,
des Cloizeaux 8 (s, v. Lang)
O Sulfoborit 3 MgS04-2 Mg3B40» + i2H20, Bücking. .
M Syngenit CaSOi'KaSOi+HzO, Mügge. . . . . .
O Talk Mg3H2Si40i2, Zymänyi 2. ....... .
Terpin (Terpentinölhydrat), Arzruni
M Thalliumracemat, des Cloizeaux 6 (a. i. Wyrouboff 4)
M Thallium-Zinksulfat TlgSOi'ZnSOi+e HgO,
Perrot 2 . .
Theuardit Na2S04, des Cloizeaux 8 (Baerwald i) . .
O Thomsooit NaiCaaA^H 1081402, des Cloizeaux 4 . .
M Titanit ( Sphen)CaTi03Si02, hellgrün (vom Zillerthal) Büß
(vgl. Perowskit)
O Topas AljSKOFa)» (nach Ramsay i)
I. (vom Schneckenstein) Mühlheims
[vergL a. Des Cloizeaux i, Groth 2.]
Offret
Zymänyi 2
IL (aus Sachsen) Feußner i
III. (v. Nertschinsk) Mühlheims
IV. (aus Brasilien) Rudberg
gelb, Pulfrich i
rötlich, „
Mühlheims
Offret
weiß
Na
rot
rot
Na
Na
TI
Na
Li
Na
Na
E
D
B
Na
rot
Na
blau
Na
rot
Na
Tl
Na
Li
gelb
F
D
C
B
a
blau
rot
( TI
{ Na
i Li
F
E
D
C
B
a
Na
Na
Na
Na
Na
Na
Na
Na
Na
1,736
1,494
1,519
1,515
1,514
1,518
1,7146
1,4869
1,4838
1,4806
1,5272
1,539
1,5073
1,5049
1,5024
1,6037
1,5934
1,5895
1,5877
1,5865
1,497
1,9278
1,9133
1,9062
1,62094
1,61838
1,61549
1,61315
1,61220
1,61122
1,6114
1,6156
1,61559
1,61327
1,61161
1,6305
1,6288
1,62936
1,6305
1,741
1,4952
1,502
1,749
1,741
1,498
1,746
1,500
1,670
1,667
1,659
1,664 1,665
1,7174
1,5244
1,5210
1,5174
1,502
1,497
1,5362
1,589
,5148
,5124
,5093
,800
,6204
,6094
,6046
,6032
,6018
,483
,470
,503
,9316
,9206
,9123
,62339
,62091
,61809
,61538
,61483
,61384
,6141
,6180
,61808
,61597
,61375
,6325
,6303
,63077
,6317
1,812
1,5420
1,5382
1,5342
1,5443
1,5248
1,5181
1,5158
1,589
1,5272
1,5243
1,5211
1,6291
1,6171
1,6121
1,6108
1,6090
1,525
2,0639
2,0536
2,0407
1,63031
1,62788
1,62500
1,62260
1,62167
1,62070
1,6213
1,6250
1,62510
1,62252
1,62109
1,6387
1,6369
1,63747
1,6379
Martens.
214 n
1009
Brechungsexponenten und Achsenwinkel zweiachsiger Krystalle.
Lit. Tab. 215, S. loio.
Form
Substanz
Beobachter
Lichtart
nß
2V
O
O
^\
0
^\
0
.w
Topas Al2Li(OF2)5 (Fortsetzung.)
V. farblos, von Utah, Alling . . .
VI. farblos, a. Damaraland, Hintze 4
VII. aus Japan, Tadasu Hiki . . .
Traubensäure C^HeOs -f HjO, Groth
Trimerit MnaSiO« • BeaSiO«,
(vgl. Peridote)
Brögger in Flink 4
Triphan LijAlgSiiOia aus Brasilien, Levy u. LacroLx i
des Cloizeaux in Hidden
Triphylin Li(MnFe)P04, Penfield u. Pratt
0,75 Fe 0,25 Mn
0,58 Fe 0,42 Mn
Trona, s. Natriumkarbonat.
Uranit, s. Autunit.
Urany Initrat U02(N03)2 + 6 HjO, v. Lang o
Vivianit FesHzPiO,«, des Cloizeaux 8 . . .
Wagnerit MgaFPO*, Brögger i
Lew u. Lacroix i . . . .
Wavellit AI6H24P4O31; (a. Irland) des Cloizeaux 8
Weinsäure (Rechts-) CiH.O«,
Kohlrausch v, des Cloizeaux 52V
Perrot i
Witherit BaCOs, Mallard 5.
Wöhlerit, des Cloizeaux 8 2 V, Levy u. Lacroix i «
Brögger 2
Wollastonit CaSiOa, Levy u. Lacroix i
(v. Pargas) Mallard 2
(v. Csiklova) Zymänyi 2 . . . . .
Zinksulfat ZnSOi + 7 H2O, Topsoe u. Christiansen .
Dufet I
Zoisit Ca^AUSisOse, des Cloizeaux 8, 9 u. 10 . . .
Levy u. Lacroix i
Osann i. Rosenbusch
Zymänyi 2
Weinschenk (vom Gomergletscher)
Na
Na
Na
gelb
Tl
Na
Li
Na
gelb
Na
Na
gelb
gelb
Na
Na
gelb
rot
Na
Na
Na
Na
Na
rot
Na
Na
Na
Na
1,6072 ; 1,6104 1,6176
1,6064 ■ — —
1,6134 ! 1,6178 i 1,6233
— ! 1,526
1,7196
1,7148
1,7119
1,660
1,651
1,569
1,4951
1,4955
1,529
1,700
1,7254
1,7202
1,7173
1,666
1,669
1,702
1,688
,4967
,592
,5313
,570
,526
,524
Na 1,621
Na 1 1,619
Na 1,6177
F 1 1^4620
D ! 1,4568
C 1,4544
Na 1,45683
I 1,696
, 1,7002
1,700
I 1,6973
1,7290
1,7253
1,7220
1,676
1,677
67« 18'
62" 52'
67" 10'
83° 29'
5^"
60» o'
1,582
,5355 1 1,6047
.5352 i 1,6045
,676 i 1,677
,716 1,726
,633 1 1,635
,632 1,634
,6307 11,6325
73* 10
37» 49'
ca. 26"
71O48'
72» i'
78 »40'
72-77»
78° 3/
40»
,4860 i 1,4897 I —
,4801 1,4836 j 46" 14'
,4776 1,4812 I —
,48010 j 1,48445 ! —
,70
,696 1,702
,7025 j 1,7058
,700 I 1,705
,7002 1,7061
Zucker, s. Rohrzucker.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Martens. 64
1010
315
Literatur, betr. Brechungsexponenten fester isotroper Substanzen und
isotroper, optisch-einachsiger und optisch-zweiachsiger Krystalle.
Alling, Amer. J. of sc. (3) 33, 146; 1887.
Angström, Pogg. Ann. 86, 211 ; 1852.
Artini, i)Mem. dei Lincei 4, 396; 1887. 2) Rend.
Instit. Lomb. (2) 26, 329; 1893.
Arzruni, i) Groths ZS. f. Kryst. 1, 165; 1877.
2) 3, 516; 1879. 3) 25, 470; 1895. 4) Pogg.
Ann. 152, 283; 1874.
Ayrton u. Perry, Phil. Mag. (5), 12,196—199;
1881, und Jellet, ebenda.
Baden-Powell, Pogg. Ann. 69, 114; 1846.
Bäckström, i) Bihang Svenska Vet. Ak. Handl.
14 Afd. II, Nr. 4, 1889. 2) Groths ZS. 28,
312; 1897.
Bärwald, i) Groths ZS. f. Kryst. 6, 40; 1882.
2) 7, 167; 1883.
Ballle, Ann. du conserv. des arts et met. 7,
261; 1867. (Senarmontit, Blende, Opal.)
Baker, J. ehem. soc. 47, 353; 1885.
Bauer, i) Berl. Ben 1881, 958. Jahrb. f. Min.
Blgbd. 2, 49; 1883 (Methode). 2) J. f. Min.
1895 [i] 282.
Becke, i) Tschermaks Mitt. 1877, 263; 1877.
2) Groths ZS. f. Kryst. 19, 338; 1891. 3) 24,
542; 1895.
Beckenkamp, Groths ZS. f. Kryst. 23, 574; 1894.
Becquerel, Ann. chim. phys. (6) 14, 210; 1888.
Bedson u. Williams, Ber. d. ehem. Ges. 14 [2],
2553; 1881.
Beer, Einl. in die höhere Optik. Braunsehweig
1853.
Bertrand, i) Bull. soe. min. 3, 97; 1880; 2)6,250;
1883. 3) Geol. För. Förhandl. Stockholm 9,
131; 1887. Groths ZS. f. Kryst. 15, 99; 1889.
4) 14, 269; 1888.
Bodewig, i) Pogg. Ann. 157, 122; 1876. 2) 158,
236; 1876. 3) Bodewig u. vom Rath, Groths
ZS. f. Kryst. 10, 179; 1885.
Borel, Areh. sc. phys. (3), 34, 151 ; 1895. C. r.
120, 1406; 1895.
Born, Jahrb. f. Min. Blgbd. 5, 9, 12, 46; 1887.
Brio, Wien. Ber. 55 [2], 145, 871 ; 1867.
Brögger, i) Groths ZS. f. Kryst. 3, 477; 1879,
2) 16, 659 — 660 (Eukolyt 501); 1890. 3) s.
Rosenbuseh. 4) s. Flink.
Brugnatelli, i) Groths ZS. f. Kryst. 13, 159;
1888. 2) 28, 307; 1897.
Bruhns u. Baß, Groths ZS. f. Kryst. 17,559; 1890.
Brun, 1) Arch. sc. phys. (3) 25, 1891. p. 240:
geschmolzener Korund; p. 720: Opal. 2) 28,
410; 1892.
Brush u. Dana, Amer. J. of sc. (3) 20, m;
1880, Groths ZS. f. Kryst. 5, 188; 1881.
Buchrucker, Groths ZS. f. Kryst. 19, 146; 1891.
Bücking, i) Groths ZS. f. Kryst. 16, 565; 1889.
2) Berl. Ber. 1893, 967.
Büß, Jahrb. f. Min. Blgbd. 5, 330; 1887. (n für
zahlreiche Titanite).
Calderon, Groths ZS. f. Kryst. 1, 73; 1877.
Cartmel, Phil. Mag. (6) 6, 220; 1903.
Christiansen, s. Topsoe und Christiansen.
Cornu, i) Ann. ehim. phys. (4) 11, 385; 1867.
2) Ann. de l'^eole norm. sup. (2) 3, 45; 1874.
Craw, s. Le Blane u. Rohland, ZS. f. phys.
Chem. 19, 276—278; 1896.
Damien, Ann. de l'eeole norm. sup. (2) 10, 233;
1881. J. de phys. 10, 400; 1881.
Dana, Edw., Amer. J. of sc. 37, 23; 1889.
Groths ZS. f. Kryst. 15, 275; 1889.
Danker, Jahrb. f. Min. Blgbd. 4, 290; 1886.
Des Cloizeaux, i) Ann. des mines (5)11, 261;
1857. 2)14, 339; 1858. 3) Cr. 44, 322; 1857.
4) 68, 310; 1869. 5) Ann. ehim. phys. (4;
13, 433; 1868. 6) 17, 349; 1869. 7) 27, 396;
1872. 8) Memoires prdsentds par divers
savants ä l'academie d. sc. 18, 511—732;
1868. 9) Manuel de mineralogie, Paris, Bd. I,
1862. 10) Bd. II, 1874. 11) Annuaire du
bureau des longitudes, 1868. 12) Jahrb. f. Min.
1876, 643. 13) Bull. soc. min. 2, 135; 1879.
1:4) 5, 103; 143; 1882. 15) 9, 141; 1886, ref.
Groths ZS. f. Kryst. 14, 269; 1888. 16) Bull.
soc. min. 16, 222; 1893. 17) Ann. chim.
phys. (4) 3, 268; 1864.
Dralle, s. Schall u. Dralle.
Dufet, i) Bull. soc. min. 3, 188; 1880. 2) 8,
262; 1885. 3) 10, 77, 214; 1887. 4)11, 123,
191; 1888. 5) 12, 477; 1889. 6) 13, 199, 341;
1890. 7) 14, 211; 1891. 8) 15, 213; 1892.
9) 21, 90; 1898. 9a) 1, 58; 1878. 10) C. r.
102, 1327, 1391; 1886. 11) 120, 379; 1895.
12) s. in Wyrouboff 6.
Dussaud, G. r. 113, 291; 1891. Arch. sc. phys.
(3) 27, 534; 1892.
Eakle, Groths ZS. f. Kryst. 26, 587; 1896.
Ehlers, Jahrb. f. Min. Blgbd. 11, 259; 1897/8.
Eppler, Groths ZS. f. Kryst. 29, 233; 1898.
Erdmann, Arch. d. Pharm. 232, 19, 28; 1894.
Erofejeff, i) Wien. Ber. 55, II, 543; 1867.
2) 56, II, 63; 1868.
Eykman, Ber. d. chem. Ges. 24 [2], 1293;
1891.
Feußner, i) Diss. Marburg 1882. Groths ZS. f.
Kryst. 7, 506; 1883. 2) 6, 580; 1881.
Martens.
215
a
1011
1 Literatur, betr. Brechungsexponenten fester isotroper Substanzen und
isotroper, optisch-einachsiger und optisch-zweiachsiger Krystalle.
Fizeaa, i) C r. 60, 1165; 1865. 2) 64, 316;
1867. 3) Pogg. Ann. 126, 615; 1865. s. a.
des Cloizeaux 8.
Flink, I) Bih. tili Sv. Vet. Ak. Handl. 12, Afd. II,
18S6. 2) 13, Afd. II, 80; i887'8. 3) Groths
ZS. f. Kr>st. 11, 485; 1886. 4) 18, 373;
1891. 5) 23, 357; 1894.
Fock, Groths ZS. f. Kr>st. 4, 583—608; 1880.
Forbes, Amer. J. of sc. (4) 1, 26; 1896.
Foaqu^, Bull. soc. min. 6, 197; 1883.
Fraoco, Giom. di Min. di Sansoni o, 193; 1894.
2) Groths ZS. f. Kryst 25, 333; 1895.
Friedlüader, Groths ZS. f. Kryst. 3, 211; 1879.
Fritz u. Sassoni, Groths ZS. f. Kryst. 6, 68,
69; 1882.
Geoth u. Penfield, Groths ZS. f. Kryst. 17, 565;
1890.
Gentil, Bull. soc. min. 17, 16; 1894.
Gladstooe u. Dale, Phil. Mag. (4) 18, 30; 1859.
Pogg. Ann. 108, 632; 1859.
Glazebrook. Phil, Trans. 170, 308, 309; 1879.
Graber, Tschermaks Mitt. 14, 265; 1895.
Graeser, P. Diss. Leipzig 1903.
Grailicb, Kr>st. optische Unters. Wien u. Ol-
mütz 1858,
' Grattarola, Soc. Tose, di sc. nat., Mai 1890.
Groth. I) Pogg. Ann. 135, 653, 662; 1868.
2) ZS. d. geol. Ges. 22, 399; 1870, 3) Physik.
Kr> stallogr., 2. Aufl. Leipzig 1885, 464.
Grubenmann, i. Rosenbusch.
Grunenber^, Diss. Erlangen 1892.
Hamberg, Geol. Foren. Förhandl. 12, 586,598;
1S90.
Heoniges, i. Rosenbusch.
Heußer, i) Pogg. Ann. 87, 462, 468; 1852.
2) 91, 517, 524; 1854.
Hidden, Am. J. of sc (3) 32, 205; 1886 (Dx).
; Hiki, Tadasn, Journ. Coli, of sc. Imp, Univ.
Japan Tokyo 9, 71 ; 1895.
Hiotze, i) Pogg. Ann. 157, 127; 1876, 2) in
Ferd. Cohn, Beiträge zur Biol. der Pflanzen
4, 398; 1887. Groths ZS. f. Kr>st. 13, 392;
1888. 3) 7, 302; 1883. 4) 15, 507; 1889.
Hlawatsch, Groths ZS. f. Krjst. 2», 137; 1897.
Jerofejeff, Kryst. Unters., Petersburg 1870, 255.
Johannsea, Bih. tili Sv. Vet Ak. HandL 17
Afd. 11, No. 4; 1891,92.
Kahlbaum, Ber. d. ehem. Ges. 18, 2108; 1885.
Kirchhoff, Pogg. Ann. 108, 574; 1859.
Klein, Jahrb. f. Min. 1874; 1-21 (Epidot).
I Berl. Ber. 1893.
Knops, Lieb. Ann. 248, 214; 1888.
Koch, i. Rosenbuschi
Kohlransch, F., Wied. Ann. 4, 28—31; 1878.
Krenner, Groths ZS. f. Kryst 10, 83; 1885.
Knndt, Wied. Ann. 34, 484; 1888.
Lacroix, i) Bull. soc. min. 12, 291, 357; 1889.
2) 13, 18; 1890. 3) C. r. 114, 1384; 1892.
4) Min. de la France 1, 218, 240,255; 1893 — 95.
5) 2, 9; 1896/97; s. a. Michel Levy u. Lacroix.
V. Lang, o) Wien. Ber. 31, 120; 1858. i) 37,
II, 379; 1859. 2) 45, II, III ; 1862. 3) 76,
II, 798; 1877.
Lattermann, L Rosenbusch.
Lavenir, i) Bull. soc. min. 14, 113; 1891. 2) 17,
192; 1894.
L6vy, s. Michel L^vy.
Linck, Groths ZS. f. Kr>st 15, 8; 1889.
Liweh, Groths ZS. f. Kryst 10, 268; 1885.
Lndecke, i) Kr>st Beobacht, Halle 1878, p. i,
refer. Groths ZS. f. Kryst 4, 626; 1880, 2) 18,
481; 1891. 3) ZS. f. Naturw. 61, 393; 1888.
Mallard, i) Bull. soc. min. 3, 10; 1880. i a) 6,
129; 1883. 2)12, 302-309; 1888. 3)15,
17; 1892. 4) 16, 18, 189; 1893. 5) 18, 8,
10, 12; 1895. 6) Ann. d. mines (8) 11,450;
1887. C. r. 105, 1260; 1887.
Martin, Jahrb. f. Min. Blgbd. 7, i; 1891.
Matthiessen, ZS. f. Math. (u. Phys.) 23, 190;
18 78.
Merkel, Wied. Ann. 19, 5; 1883; s. Voigt.
Meyer, G.. Wied. Ann. 31, 322; 1887.
Michel L6vy u. Lacroix, i) Les min^raux des
roches, Paris 1888 (s. Index). 2) TabL d. min.
des roches, Paris 1889.
Miklncho Maclay, i. Rosenbusch.
Monti, Giom. di Min. di Sansoni 4, 243; 1893,
Mügge, Jahrb. f. Min. 1895 [i], 234, 268.
Mühlheims, Groths ZS. f. Kr} st. 14, 202 — 236;
i888.
Mnrmann u. Rotter, Wien. Ber. 34, 142 — 195;
1S59.
Mnttrich, Pogg. Ann. 121, 420, 425; 1864.
Negri, i) Rivist d. miner. e crist. ital. 2, 3;
1888. 2) 4, 41; 1889.
Nichols, E. L., Phys. Rev. 14, 209; 1902,
Nordenskjöld, i) Geol. Foren. Förhandl. 12,
35^, 355. 384; 1890. 2) 17, 597; 1895.
Offret, Bull. soc. min. 13, 405; 1890.
Ortloff, ZS. f. phys. Chem. 19, 211, 216;
1896.
Osann, i) ZS. d. deutsch, geol. Ges. 40, 703;
1888. 2) in Rosenbusch.
Pape, Po^. Ann. Ergbd. 6, 51; 1874.
Martens. 64*
1012
2151)
Literatur, betr. Brechungsexponenten fester isotroper Substanzen und
isotroper, optisch-einachsiger und optisch-zweiachsiger Krystalle.
Penfield, i) Am. J. of sc. (3), 39, 376; 1890.
2) 40, 202, 394; 18.90; (4) 2, 26; 1896 (Sul-
fide). 3) Groths ZS. f. Kryst. 23, 126; 1894,
s. auch in Rosenbusch und in Wells.
Penfield u. Forbes, Am. J. of sc. (4) 1, 129;
1896.
Penfield u. Pratt, Am. J, of sc. (4) 1, 229; 1896.
Perrot, i) Arch. sc. phys. (3) 21, 123; 1889.
C. r. 108, 137; 1889. 2) Arch. sc. phys. 25,
54; 1891. C. r. 111, 967; 1890. 3) Arch. sc.
phys. 29, 128; 1893.
Pratt, i) ZS. f. anorg. Chem. 9, 24; 1895.
2) Am. J. of sc. (4) 2, 123—135; 1896.
Prior u. Spencer, Min. Mag. and J. of min.
soc. 11, 16; 1897. Spencer, Min. Mag. 12,
15; 1898.
Pulfrich, I) Wied. Ann. 30, 496; 1887. 2)34,
336; 1888.
Quincke, Festschr. ..d. naturf. Ges. zu Halle
1879, 321; ref. Wied. Beibl. 4, 124; 1880.
Ramsay, W. (Helsingfors), i) Groths ZS. f.
Kryst. 12, 209—221; 1887. 2) Jahrb. f. Min.
Blgbd. 8, 722; 1892.
Ransome u. Palache, Groths ZS. f. Kryst. 25,
533; 1895.
Reusch, s. Rosenbusch.
Rieß, Ann. of New York Ak. of sc. 9, 126 — 178;
1896.
Rinne, 1) Jahrb. f. Min. 1884 [i], 207. 2) Berl.
Ber. 1889, 1027.
Rosenbusch, Mikrosk. Physiogr. d. petrogr.
wichtigsten Min. [i] 3. Aufl. Stuttgart 1892.
Rossi, Paolo, Rend. Lomb. (2) 35, 236 — 243;
1902.
Rudber^, Pogg. Ann. 17, 16; 1829.
Sanger, i. Rosenbusch.
Sassoni, s. Fritz u. Sassoni.
Sauer u. Ussing, Groths ZS. f. Kryst. 18, 208;
1891.
Schall u. Dralle, Ber. d. chem. Ges. 23 [2],
1430; 1890.
Scharizer, Groths ZS. f. Kryst. 12, 8, 1887.
Schimpf, Groths ZS. 29, 232; 1898.
Fchmidt, C, Groths ZS. f. Kryst. 11, 590; 1886.
Schmidt, A., Groths ZS. f. Kryst. 21, 55 ; 1893.
Schrauf, i) Wien. Ber. 41, 769; 1860. 2)42, 107;
1861. 3) Groths ZS. f. Kryst. 18, 157; 1891.
Sella, i) Mem. dei Lincei (4) 4, 460; 1887.
2) s. Michel Levy u. Lacroix u. des Cloizeaux.
De S^narmont, i) Ann. chim. phys. (3) 33, 403;
1851. 2) s. des Cloizeaux 11.
Sjögren, i) Groths ZS. f. Kryst. 10, 121, 141;
1885. 2) Bull, of the geol. Inst, of Upsala
1, 40; 1892/3.
Spencer, s. Prior u. Spencer.
Stöber, Bull. Ac. sc. belg. (3) 30, 538; 1895.
Thoulet, Bull. soc. min. 2, 34; 1879. s. a.
Michel Levy u. Lacroix u. Rosenbusch.
Tcpsoe u. Christiansen, Ann. chim. phys. (5) 1,
21, 30; 1874. Pogg. Ann., Ergbd. 6, 578;
1874.
Tschermak, 1) Tschermaks Mitt. 1, 23; 1871,
beigelegt d. Jahrb. d. k. k. geolog. Reichsanst.
z. Wien 21, 1871. 2) Wien. Ber. 57, II, 641;
1868. 3) 99, I, 211-^26; 1890.
Tschichatscheff, s. Rosenbusch.
Tutton, i) Groths ZS. f. Kryst. 24, i; 1895.
2) J. of chem. soc. 69 [i] 344 — 507; 1896.
3) 71 [i], 846—920; 1897.
Ussing, Groths ZS. f. Kryst. 15, 596; 1889;
s. a. Sauer und Ussing.
Wadsworth, s. Rosenbusch.
Weinschenk, Groths ZS. f. Kryst. 26, 165;
1896.
Wells, Am. J. of sc. (3) 41, 217; 1891.
Williams, G. H., Groths ZS. f. Kryst. 18, i,
1891.
Carieton Williams, s. Bedson u. Williams.
Winkler, Groths ZS. f. Kryst. 24, 323; 1895.
Wolff, s. Rosenbusch.
Wollaston, PhiL Trans. 1, 365; 1802; s. a. Beer.
Wülfing, i) Habilitationsschr. Tübingen 1891,
65. 2) Tschermaks Mitt. 15, 29, 71; 1895;
s. a. Rosenbusch.
Wulff, G., Groths ZS. f. Kryst. 17, 592;
1890.
Wyrouboff, i) Bull. soc. min. 5, 39; 1882.
2) 6, 54, 60; 1883. 3) 7, 89; 1884. 4) 9,
108, 286; 1886. 5) 13, 317; 1890. 6) 14,
79, 95; 1891. 7) Ann. chim. phys. (4) 10,
458; 1867. 8) (6) 9, 229; 1886.
V. Zepharowich, Groths ZS. f. Kryst. 13, 138;
1888.
Zschimmer, Groths ZS. f. Kryst. 29, 219;
1898.
Zymänyi, i) Math, naturw. Ber. a. Ungarn 9,
138; 1890/91. 2) Groths ZS. f. Kryst. 22,
321-358; 1894.
Martens.
216
1013
Brechungsexponenten des Wassers gegen Luft.
Lit. Tab. 218, S.
1016.
|- - - "■■- ■-■■■■ -
Brechungsexponenten von Wasser, auf 2c
° reduziert, in Luft von 20°.
?.
1 1 j a) Landolt i \ ~\ v. d. 1 .» t «..^-,
Dufet Bender' Schutt 1 Brühl 1 d) Rflbl- iWiedemann' Willigen ? k,^*?^^^
mann j j b) Wflllner ". Uamien
*^koT°"' a' Walter
bl Ketteier °' ^""«"^
\ H
396,85
- - - ; - ^ -
a) I
34353 —
1
a) 1,343501
Hy
434,07
1,34015 1,3402311,34038 i,34044ia) 1,34038 —
b) I
34036 b) 1,34035
—
! b) i,34045i
H.^
486,14
1,33701
1,33705
1.33715
1,33719 a) 1,33712 —
fa) I
lb)i
337hW ^'33705
a^ I %7.nx% [^^ ^'33714!
a) i,33738^}b) 1,33712^
Tl
535,05
1,33482
1,33491
1,33492 b) 1,33486 1,3348
I •
— —
b) 1,33485 b) 1,3349^
Na
589,32
1,33292 1,33287
i,333oo| 1,33304 |b) 1,33295 1,33291 }a) I,
33304 a) 1,33301
fa) 1,33310 a) 1,332991
Ib) 1,33294 b) 1,33306
H«
656,29
1,33109 1,33100
1,331161,33119 a) 1,33111 1,33120 ja) 1,
33;j?jb) ..33.08
a\ 1 ,:iiQo[*^ 1,33113
^^''33'^°lb)i,33io8j
Li
670,82
1,33073! — i,33o82'i,33o87 b) 1,33076 1,33082
— a) 1,33078
b) 1,33075 —
K
768,24
— 1,32882 1,32887, — —
i i 1 1 i
i
1
1
b) 1,32895
Exponenten des Wassers in gleichtemperierter
Luft. Nach Flatow.
Nach Simon.
Ele-
/ in/i<<
lo-^ 1 lO^ i _
xo«^
« ' 1°'
ment
in Luft
- ("0-"20)
"" (".o-«4o)| ""
(n^o-neo)
"^ ;(n«o-n8o)
»80
"20
Cd
214,45
1,40500 103 1,40397 253 ,1,40144
382
1,39762 454
1,39308
Cd
219,47
1,39987 i 104 1,39883 j 252 j 1,39631
380
1,39251
453
1,38798
—
Cd
226,51
1,39360 103 1,39257 1 256 1,39001
377
1,38624
455
1,38169
—
Cd
231,29
1,38982 104 1,38878 253 1,38625
378
1,38247
452
1,37795
1,38756?
Au
242,81
1,38210
107 ! 1,38103
254 1,37849
374
1,37475
451
1,37024
—
Cd
257,32
1,37447
103 1,37344
251 1,37093
374
1,36719
450
1,36269
—
Au
267,61
1,37007
103 1,36904 248 \ 1,36656
371
1,36285
448
1,35837
1,36899
Cd
274,87
1,36739
102 1,36637 1 250 1,36387
368
1,36019
446
1,35573
—
AI
308,23
1,35768 97 1,35671 j 247 1,35424
365
1,35059 441
1,34618
1,35672
Cd
340,36
1,35139 ; 95 1,35044 244 1,34800
364
1,34436 . 437
1,33999
1,35051
Cd
361,19
1,34834 ; 96 1,34738 ; 241 1,34497
361
1,34136 434
1,33702
1,34748
AI
Cd
394,41
1,34457 \ 91 1,34366 : 242 1 1,34124
1,34071 ; 90 1,33981 240 1 1,33741
359
356
1,33765 431
1,33385 1 429
1,33334
1,32956
I
441,59
Cd
467,83
1,33903
88 : 1,33815 238 j 1,33577
352
1,33225 428
1,32797
1,33815
Cd
480,01
1,33834
84 1 1,33750 234 1,33516
353
1,33163 ; 429
1,32734
1,33751
Cd
533,85
1,33582 83 i 1,33499 ' 233 1 1,33266
350
1,32916
423
1,32493
—
Na
589,31
1,33381 i 81 i 1,33300 j 231 ; 1,33069
351
1,32718 1 418
1,32300
1,33306
Exponenten des Wassers im Ultrarot s. folgende Seite.
Wasser
20»
«589 (in Luft)
Buchkremer "ttto"" «-
Verse
i
1
haffelt Flato
\v
Gesamtmittel
1,33313 1,33304
1,33300
1,3;
J299 i,333<
i
)well, Gladstone u
X)
1,33300
58, Hoek u.
Außer den angeführten Autoren v(
;rgl. Fraunhofer, 1
3aden - Pc
. Dale 18
Oudemans, Baille, Hofmann, Fouque, v. Obermayer, Gladstor
le 1870.
Martens.
1014
216
Brechungsexponenten des Wassers gegen Luft und
Einfluß des Druckes auf die Brechungsexponenten von Flüssigkeiten.
Lit. Tab. 218, S. 1016.
Exponenten von Wasser gegen gleichtemperierte Luft für Na- Licht (589 ^w^) bei <'
t =
ROhlmann
a) Wiedemann
b) Ketteier
Janiin
L. Lorenz
Dufet
Walter
a) Perkin
b) Verschaffelt
Flatow
< =
1,33381
— 10
—
— 8
—
— 6
1,33300
4
— 3
— 2
1,33069
0
—
+ 2
1,32718
+ 4
—
+ 6
1,32300
+ 8
—
+ 10
Pulfrich
5
10
15
20
30
40
50
60
70
80
90
1,33373
1,33368
1,33354
1,33329
1,33295
1,33200
1,33069
1,32906
1,32719
1,32512
1,32295
1,32075
a) 1,33333
a) 1,33291
b) 1,33294
b) 1,33188
b) 1,33054
b) 1,32721
b) 1,32520
b) 1,32300
b) 1,32066
1,33399
1,33389
1,33369
1,33339
1,33300
(angen.)
1,33191
1,33393
1,33387
1,33369
1,33339
1,33301
1,33203
1,33394
1,33384
1,33363
1,33332
1,33292
1,33186
1,33051
1,32900
1,33390
1,33369
1,33339
1,33299
1,33194
a) 1,33362
b) 1,33299
b) 1,33196
a) 1,32328
1,33384
1,33395
1,33404
1,33409
1,33410
1,33412
1,33412
1,33411
1,33409
1,33404
1,33396
1,33389
1,33380
Der Exponent rtt für Wasser von t " in gleichtemperierter Luft läßt sich darstellen durch
die Formel n/ = no — io~-^ {at+bf'+ct^+di*), deren Konstanten hier folgen:
X in ftfi
Beobachter
Beobachtungs-
intervall
Relative Exponenten von
Wasser im Ultrarot
nach Rubens
Z in fi/i
589
Jamin
Rühlmann
L. Lorenz
Dufet
Pulfrich
Walter
Flatow
+ 1,2573
o
— 0,0076
+ 1,255
+ 0,200
+ 1,2
+0,124
+ 0,1929
+ 0,2014
+0,2803
+0,20642
+0,2905
+0,205
+0,1993
— 0,002134
—0,0000435
o
— 0,0005
o
— 0,000004936
o
— 0,0000115
— 0,00000500
o
— 0,00000500
o" bis 30"
o« „ 92»
0° „ 30»
I" „ 50°
+ 10O
30°
So"
-10"
5»
o«
589,3
871
943
1028
1130
1256
1,3330
1,3270
1,3258
1,3245
1,3230
1,3210
Die Formeln von Jamin und von Lorenz ergeben den absoluten Brechungsexponenten des Wassers,
denn die Verf. vergleichen im Interferenzialrefraktor zwei Rohre, welche Wasser von o" und von t° enthalten,
und finden demnach NQ—Nt = sA i (wo x Streifenverschiebung, Ä Wellenlänge, l Rohrlänge ist). Die Formel
von Rühlmann gibt den Exponenten des Wassers von t° gegen Luft von 9^ diejenige von Dufet gegen
Luft von 20°. Die Formeln von Pulfrich, Walter und Flatow ergeben den Exponenten in gleich-
temperierter Luft; die unter Pulfrich und Flatow angeführten Konstanten sind von Martens berechnet.
Durch Differenzieren der obigen Formel für rit erhält man 10'. dnt^ d. i. die Zunahme des Exponenten
bei i" Temperaturzuwachs in Einheiten der fünften Dezimale; es ist 10^. dnt = — (a+2 6^+3 0(^+4 dt^j^
10* dn = Zunahme des Exponenten in gleichtemperierter Luft bei der Temperatur 'm»
berechnet aus den nebenstehenden Konstanten o, b, d
Konstante n , ber. aus den
Flatowscben Exponenten ]
c ^ o, d^= —0,00000500
Z in fifi tm — 0"
30»
40»
50'
60O
70"
80»
a
214
257
308
394
480
589
-1,00
-1,12
-0,94
-0,69
-0,46
-0,12
-5,10
-5,14
-4,92
-4,65
-4,41
-4,09
—9,07
—9,03
-8,79
-8,48,
-8,23
—7,94
— 12,81
—12,69
— 12,41
— 12,08
—11,82
—11,54
-16,18
-15,99
-15,67
-15,32
-15,05
-14,79
— 19,08
—18,81
-18,56
-18,07
— 17,79
—17,55
-21,37
—21,03
—20,63
— 20,23
— 19,94
—19,72
-22,94
-22,52
-22,10
-21,66
-21,36
-21,17
-23,68
-23,18
- 22,72
— 22,26
—21,95
—21,77
+ 1,005
+ 1,118
+0,942
+0,692
+0,461
+0,124
+ 0,2057
+ 0,2019
+0,2001
+0,1988
+0,1983
+0,1993
Einfluß des Druckes auf die absoluten Brechungsexponenten von
lo^ dN ist die Zunahme des absoluten Exponenten bei i Atmosphäre Druckerhöhung, in
Dezimale. Die Beobachtungen für Wasser und Na-Licht nach Zehnder, alle übrigen nach
Flüssigkeiten.
Einheiten der fünften
Röntgen u. Zehnder.
Wasser
10'. dN
CS,
Benzol
10». dN
Wasser von 18,15"
Äthyläther
10». dN
Äthylalkohol
t
lo». dN
O"
5
10
15
20
25
27,5
1,685
1,625
1,580
1,543
1,514
1,489
6,025
6,208
6,392
6,583
6,778
6,878
4,592
4,747
4,904
5,060
5,226
5,312
486 fifi
589
686
1,541
1,524
1,518
CSj von 15°
486 f*/*
589
686
6,74
6,39
6,22
3,95*^
13,21
18,64
18,78
28,39
5,931
6,445
6,803
6,807
7,465
7,87
18,02
18,20
28,82
3,952
4,186
4,189
4,455
VergL auch Jamin, Mascart, Quincke, bes. die Zu-
sammenstellung von Quincke,Wied.Ann.+4,776;i89l.
Martens.
217
1015
Brechungsexponenten des Schwefelkohlenstoffs in gleichtemperierter Luft.
Lit. Tab. 218, S. 1016.
Brechungsexponenten nach Flatow.
10^ . tln nach Flatow, bei der
Mitteltemperatur <m = '
Ultrarot
Rubens
Ultraviolett
a) Martens
b) Fricke
+20
+40
+ 10»
+30°
+200
Ä
267,61
274.87
361,19
394»4i
44i>59
467.83
480,01
508,60
533.85
589,31
— I 2,12324 j 2,08823 —
2,04983 I 2,03484 I 2,00474 1,97489
1.76695 1,757191 1,73806 1,71811
—149,9
—97.6
— 175.0 —
—150,5 I —149.2
— 95.6 i — 99.7
1,72888
1,69684
1,68420
1. 67931
1,66974
1,66286
1,65139
1,71989 I 1,70180
1,68850 ! 1,67135
1,67606 j 1,65923
1,67131 I 1,65466
1,66187 j 1,64541
1,65506! 1,63877
1,64362 1,62761
1,68278
1.65323
1,64181
1,63733
1,62842
1,62192
1,61115
—89,9
—83.4
—81,4
— 80,0
-78,7
—78,0
—77.7
—90,4 I
—85.7 i
-84,1 .
-83,2 '
—82,3 I
-81,4 I
—80,0 I
—95.1
—90,6
— 87,1
—86,6
—84,9
— 84,2
—82,3
589
777
873
999
1164
1396
1745
1998
1.6275
1,6072
1,6017
1,5968
1,5928
1,5891
1,5856
1,5840
Anomale
326—
a) 260
b) 266 I
b) 274 I
b)288 '
b)298 ;
b) 304 ■
b)3i7 :
b) 326
b) 335 ,
Dispersion
335 /♦«.
2,159
2,123
2,009
1,912
1.875
1,852
1,807
1,782
1,791
Brechungsexponenten von Schwefelkohlenstoff, auf 20" C reduziert, in Luft von 20".
a) Baden-
Powell
b) Haagen
a) Verdet
b) Nasini
a)Gladstone
1891
biWüllner
a) Jahn
b) Baille
V. d.
Willigen
L. Lorenz Dufet •■ Ketteier Brühl
I Interpol,
nach Flatows
Beob.
396
431
434
486 {
535
589
656
670
686
760
a) 1,69790
a) 1,67607
b) 1,67482
a) 1,65183
b) 1,65234
a) 1,62731
a) 1,61845
b) 1,61736
a) 1,61481
a) 1,6997
a) 1,6767
b) 1,67515
a) 1,6524
b) 1,65268
(a) 1,6276 \
Ib) ? /
a) 1,6182
b) 1,61847
a) 1,6149
a) 1,6998
a) 1,6765
b) 1,67515
a) 1,6525
b) 1,65267
a) 1,6534
b) 1,6520
a) 1,6186 1 a) 1,6192 \
b) 1,61846 1 L) 1,6181 1
a) 1,6151
a) 1,6087
1,70002 —
1,67708
1,65277 1,65273
1,62788
1,61855
1,61518
1,60904
1,62789
1,61850
1,61685
1,70010
1,69941
—
1,67488
1,67482
1,67488
1,65236
1,65236
1,65270
1,63847
—
1,63870
1,62758
1,62762
1,62788
1,61815
1,61821
I.6I852
1,61661
1,61485
1,60869
1,60875
1,61684
1,69983
1.67705
1.67515
1,65252
1,63845
1,62762
1,61837
1,61678
CS2
20«
Pulfrich
Röntgen u.
Zehnder
Berghoff
(Mittel)
Zecchini
1,62785 j 1,62768
1,62747
1,62787
G'e.samt-
mittel
1,62772
Außer den angeführten Autoren vergl.
Fouque, Kohlrausch u. G. Meyer.
10*. dn, Zunahme des Exponenten in gleichtemperierter Luft für i** Temperaturzunahme bei der Temperatur fm.
■S E
von
bis
3-^
^S •d'-'oo
— 60" i — 20 — 10 j — 10
o" 1 — 10 O O
O
+10
o ' + 6 +10 -f 10 i +14 I +10 +19 l+ii +20 +20 +30
4-20 +20 : +20 ; +20 +21 ' +30 +25 4- 36.5 +30 ' +40+40
grapb.
Interpol.
tm =
-30O'— 151— 5 — 5 I +5 ; +10 : +13 +15 +15 +18 1 +20 +22 +23,8 +25 +301+35
396
431
434
486
535
589
656
670
686
760
-78,7
-91,3
-86,8
-83,1
-79.0
-77.6
-76,1
-90,2! -89,5
— J-84,8
-84,0 -84,4
-82,1
-78,1
-76.7
-75.2
-79.8
-78,1
-77.4
-76,6
-90,0 -92,0
-85.7
-82,0
-78,0
-76,5
-75.1
-87,6
-87,2
-83,2
-81,4
-80,1
-78,8
-85.0
-82,0
-78.0
-90,6
-86,3
-82,4
-78.5
-77.1
-75.5
-83,8
-«0,1
-79.0
-78,7
-95.4
-92,5
-98,5
-103.I
90,3
—
— i- 92,5
-90,7
-91,2 —
-86,2
-86,4!- 87,0
—
—
-84.2
-82,8
-«2,0
-82,2
- 83,5
-«2,4
—
-80,6
—
-80,5
—
-81,4
—
- 79.6
-«1,8
—
-79.5
- 77.3
-92.3
-88,0
-84,2
-80,0
-78,5
-77,1
-94.6 -93.6
-90,71 —
-90,31-89,2
-S6,2J-85,4
-84,0
-82,41-81,5
-80,8
-79,9
— -78,5
-93.3
-88,8
-88,4
-84,4
-82^
-81,0
-79,4
-79,1
-78,8
-77.4
') Kufera und Forch geben als
0,000733 <+ 0,000 000 900 t*; daraus folgt
Resultat ihrer Messungen zwischen — 60
: 710 = 1,64362; 71-^ = 1,69084; io'.dn=« —
und o*>: « = 1,64362 —
78,7 für tm = — 30°.
Martens.
1016
218
Literatur, betr. Brechungsexponenten des Wassers und des
Schwefelkohlenstoffs.
Baden-Powell, Pogg. Ann. 69, iio; 1846.
J. B. Baille, C. r. 64, 1029; 1867. Pogg. Ann.
132, 319; 1867.
C. Bender, Wied. Ann. 39, 90; 1890.
V. Berghoff, ZS. f. phys. Chem. 15, 431 ; 1894.
J. W. Brühl, Wasser: Ber. d. deutsch, chem.
Ges. 24 (i) 648, 1891. CS2: ZS. f. phys.
Chem. 22, 409; 1897.
L. Buchkremer, Diss. Bonn 1890. ZS. f. phys.
Chem. 6, 172; 1890. (Wasser.)
Dale, s. Gladstone.
B. C. Damien, Diss. Paris 1881. Ann. de
l'dcole norm. sup. (2) 10, 275; 1881. J. de
phys. (i) 10, 198; 1881. (dn von —8 bis +8%
H. Dufet, H2O: J. de phys. (2) 4, 389—419;
1885. CS2: Bull. soc. miner. 8, 218; 271;
1885.
E. Flatow, Diss. Berlin 1903. Ann. d. Phys.
(4) 12, 85—106; 1903.
C. Forch, Lösung von Schwefel etc. in Schwefel-
kohlenstoff, Ann. d. Phys. (4) 8, 675—685;
1902; s. auch Ku^era.
Fouqu^, Ann. de l'observat. de Paris 9, Wasser
196, CS2: 249; 1868.
Jos. Fraunhofer, Münchn. Ber. 5; 1814. Gilberts
Ann. 06, 276; 1817.
W. Fricke, Diss. Jena 1904, 46.
J. H. Gladstone, J. of chem. Soc. 59, 291;
1891. — T. P. Dale, Phil. Trans. 148, 887;
1858. 153, 319; 1863.
A. Haagen, Pogg. Ann. 131, 121; 1867.
M. Hoeck u. A. C. Oudemans, Recherches
astron. de l'observat. d' Utrecht. (Addition i
ä la i*"« livraison) 1864.
K. Hof mann, Pogg. Ann. 133, 605; 1868.
H. Jahn, Wied. Ann. 43, 301; 1891.
J. Jamin, Wasser: C. r. 43, 1191; 1856. Ein-
fluß des Druckes: Ann. chim. phys. 52, 163;
1858.
J. Kanonnikoff, J. f. prakt. Chem. (n. F.) 31,
352; 1885. (Wasser.)
E. Ketteier, Wasser; Wied. Ann. 33, 508, 509;
1888. (Temp. korr. nach S. 514-) CS-.:
Wied. Ann. 35, 694; 1888.
F. Kohlransch, Wied. Ann. 4, 12; 1878.
G. Ku^era u. C. Forch, Physik. ZS. 3, 132 bis
134; 1902.
H. Landoit, Pogg. Ann. 117, 361; 1862.
L. Lorenz ( Kopenhagen), Wied. Ann. 11, 82, 97
u. 100; 1880.
F. F. Martens, Ann. d. Phys. (4) 6, 632; 1901
(CS2).
Mascart, Pogg. Ann. 153, 154; 1874. Einfluß
des Druckes.
G. Meyer, Wied. Ann. 31, 321; 1887.
R. Nasini, Ber. d. deutsch, chem. Ges. 15, [2]
2883; 1882.
A. V. Obermayer, Wien. Ber. 61 (2), 801 ; 1870.
(Zuckerlösungen; die von O. für Wasser an-
geführten Werte sind entnommen aus v. d.
Willigen, Pogg. Ann. 122, 191; 1864.)
Oudemans, s. Hoeck.
W. H. Perkin, J. of chem. soc. 61, 292; 1892.
C. Pulfrich, Wasser: Wied. Ann. 34, 332; 1888.
CS2: Neues Jahrb. f. Mineral, etc., Beil. Bd. 5,
167; 1887.
Quincke, Wied. Ann. 44, 776; 1891. (Einfluß
des Druckes.)
W. C. Röntgen u. L. Zehnder, Wied. Ann. 44,
Einfluß des Druckes 41, Exponenten 48;
1891.
H. Rubens, Wied. Ann. 45, 253; 1892.
R. Rühlmann, Pogg. Ann. 132, 186; 1867.
H. Ruoß, Wied. Ann. 48, 535; 1893.
F. Schutt, ZS. f. phys. Chem. 5, 358; 1890.
H. Th. Simon, Diss. Berlin 1894. Wied.
Ann. 53, 556; 1894.
Verdet, Ann. chim. phys. (3) 69, 451; 1863.
J. Verschaffelt, Bull, de l'acad. de Bruxelles (3)
27, 71, 72; 1894.
B. Walter, Diss. Jena 1891, 31 u. 34. Wied.
Ann. 46, 424; 1892.
E. Wiedemann, Pogg. Ann. 158, 380; 1876.
V. S. M. V. d. Willigen, Wasser: Arch. du Musee
Teyler I, 115, 238; 1868. II, 202; 1869;
CS2: III, 62, 1870.
A. Wüllner, Pogg. Ann. 133, 16; 1868.
Zecchini, Gazz. chim. ital. 27, (i) 372; 1897.
L. Zehnder, Wied. Ann. 34, 114; 1888; s. auch
Röntgen.
Martens.
219
1017
Brechungsexponenten von Gasen und Dämpfen bei 0°
gegen den luftleeren Raum.
Lit. am Schluß dieser Tabelle,
Bedeutet «o den Brechungsexponenten eines Gases bei o" und 760 mm Druck, n^ denselben bei f°
;:.d p mm Druck, so gilt innerhalb weiter Grenzen «f — i = -^^ — ". ,x I^^ > *'o « den Ausdehnungskoeffizienten
cs Gases bedeutet.
(i — a «)• 760
Brechungsexponent >/o der trockenen atmosphärischen Luft für die 7^-Linie
(teilweise interpoliert)
etteler (1865) . . . 1,000 294 7
jscart (1877) . . . 292 7
renz (1880) . . . 291 1
appuis u. Riviere (1888) 291 9
noit (1889) . . . 292 3
Kayser u. Runge (1893)
Perreau (1896) . . .
Walker (1903) . . .
Scheel (1907) • - •
Herrmann (1908) . .
1,000 292 2
292 6
292 8
291 6
2939
Rentschier (1908) . . 1,000 292 4
Ahrberg {1909). . . . 291 8
C. u. M. Cuthbertson {3) {1909) 292 9
Kessler (1909) . . . 291 7
Koch (1909) .... 293 o
Gruschke (1910) . . 2939
Dispersion der atmosphärischen Luft bei 0° und 760 mm Druck in 10
\n — n]- lO'.
Uen-
.:.ge
Kettelcr
1865
Mascart Lorenz
1877 ' 1880
Kayser
D "■ Perreau Scheel
^:^i 1896 X907
(Formel)
Herr-
mann
1908
Rentsch- Ahr-
1er berg
1908 1909
C.U.M.
Cuth-
bertson
(3)
1909
Kessler
1909
Koch
1909
Gruschke
1910
■334
-.365
0,405
0,430
0,470
0.4S0
.4S6
•305
0,535
0,538
o.54*'j
0,57s
0,589
0,615
0,644
0,656
+103
+ 7fr
+ 52
+ 39
+ 25
-f
23 ;
+
21
+
15
+
9
+
9
7
I
-27
-f25
— i —10 I — 10
— 9
-38
-t-30
— 21
— 20
+ 8
+ -z
o
-41
+112
73
48
- 32
-39 —
34
41
; +22 j —
+ 7
+ I
— I —9
+
+
+ 7
+ I
o
— 7
+ 7
+ I
- 6
-;- I
o
+ 7
-43
-30
-r2i
Dispersionsformeln: Bezeichnet Ä die Wellenlänge in /* =
Kayser und Runge für feuchte atmosph. Luft «0—1 = 10-^
Beobachtungen zwischen ß. = 0,236 und Ä = 0,563 /<)
Nach Scheel ist für trockene atmosph. Luft «o — i = 10-'
zwischen /? = 0.436 und Ä = 0,706 f*).
0,001 mm, so ist nach
2878,7-13,16 • ^-^o,3I6 .
Für trockene atmosph. Luft ist — 3 . 10
2870,5 + 16,23.-^
-' zu addieren.
(aus
;ren.
(aus Beobachtungen
Brechungsexponenten der trockenen atmosphärischen Luft für Fraunhofersche Linien
nach der Formel von Kayser u. Range (>? in jm).
4.inie
Linie
Linie
Linie
Linie
0,759 1,0002905
0,687 1 291 I
0,656 291 4
0,589 2922
0,527 1,0002933
0,486 2943
0,431 2962
0,397 2978
0,3931,000 2980
0,382- 2987
0,373 2993
0,358 3003
0,344 1,0003015
0,336: 3023
0,329 3031
0,318 3043
0,3101,0003053
0,302' 3064
0,295 3075
Nach Koch ist für Ä = 6,709 « «o = 1,000 288 i ; für X = 8,678 /< Wq = 1,000 288 7.
Scheel
1018
219
Brechungsexponenten von
Gasen und Dämpf
en bei 0'^
gegen den luftleeren Raum.
Lit. S
1020.
Die älteren Beobachtungen teilweise nach der Zusammenstellung von J.W. Brübl, ZS.
phys. Chem. 7, 25 — 27; 1891. 1
Wellen-
Wellen-
Substanz
Formel
länge
in /*
"0
Beobachter
Substanz
Formel
länge
in fi
"0
Beobachter [
Acetaldehyd . .
C2H4O
0,589
i,oo
0811
Mascart
Benzol. . . .
QHe
0,589
1,00
1700
Prytz
Aceton . . .
CsHeO
II
1079
Prytz
II
II
0,671
1686
II [
„
»
0,671
1073
II
II
II
O1589
1823
Mascart
ff
»
O1589
IIOO
Mascart
Brom ....
Br2
II
1132
j,
Acetylen . . .
C2H2
II
0510
II
Bromwasserstoff
HBr
0573
jj
»
»
Oi546
0570
Loria
Chlor ....
CI2
II
0773
jj
»
0,589
0565
II
Chlorkohlenstoff
ccu
II
1779
II
»
0,671
0560
II
Chloroform . .
CHCI3
II
1436
Lorenz
„
0,436
0619
Stuckert
II
II
0,671
1429
II
»
0,546
0605
II
II
II
0,589
1464
Mascart
»
0,671
0598
II
Chlorwasserstoff
HCl
II
0447
II
Äthan ....
C2H6
0,523
0757
Loria
Cyan ....
C2N2
Oi535
0789
Ketteier
„
»
0,589
0753
II
„
II
O1589
0784
II
>>
»
0,668
0748
„
II
II
0,671
0780
II
»
»
0,436
0782
Stuckert
»I
II
0,589
0825
Chapp.u.Riv.
»
»
0,546
0769
II
,,
II
II
0822
Mascart
. »
>»
0,671
0763
II
,,
,1
0,436
0871
Stuckert
Äthylacetat . .
C« H8O2
0,589
1582
Lorenz
„
I,
0,546
0854
11
t>
»>
0,671
1574
II
II
0,671
0843
II
»
»
0,589
1408
Mascart
Cyanwasserstoff
HCN
0,589
0438
Mascart
Äthyläther . .
QHioO
II
I52I
Lorenz
Fluor ....
F
II
0195
Cuthbertson
>»
»
0,671
I5I4
II
u. Prideaux
»
>»
0,589
1544
Mascart
Helium . . .
He
0,436b.
00340
Scheel und
Äthylalkohol .
CzHgO
»1
0871
Lorenz
0,668
Schmidt
»
»
0,671
0866
II
II
0,436
00353
Herrmann
"
»
0,589
0885
Mascart
„
0|577
00344
II
Äthylbromid
CaHsBr
II
1223
II
„
0,644
00341
„
Äthylchlorid . .
C2H5CI
II
II79
II
„
0,589
00350
Burton
Äthylen . . .
C2H4
„
0723
II
„
0,480
oo35o
C. u.M. Cuth-
»>
)>
0,436
0739
Kessler
„
0,579
00349
bertson (5)
»
0,578
0717
„
II
0,644
00349
II
»
0,644
0731
II
Jod" ....
J
violett
1920
Hurion
j>
0|523
0662
Loria
»1
II
rot
2050
II
»
O1589
0657
II
Jodwasserstoff .
HJ
0,589
091 1
Mascart
>»
0,668
0652
II
Kohlenoxy Chlorid
COCI2
weiß
1159
Dulong
>»
0,436
0743
Stuckert
Kohlenoxyd . .
CO
0,589
0335
Mascart
»
0,546
0731
II
II
0,538
0335
Perreau
»
0,671
0717
II
„
0,589
0334
II
Äthylenchlorid .
C2 H4CI2
0,589
1344
Prytz
II
0,334
0344
Rentschier
»
j>
0,671
1336
II
II
0,546
0330
II
»
>»
O1589
I4I7
Mascart
„
0|577
0330
II
Athylformiat .
C3H(;02
,1
II99
Prytz
II
0,436
0342
Koch
»
)>
0,671
"93
II
„
0,589
0335
II
»
>»
O1589
1191
Mascart
„
6,709
0332
II
Äthylidenchlorid
C2H4C12
II
1410
Prytz
II
8,678
0332
II
>»
»>
0,671
1403
II
II
0|447
0341
Gruschke
Athyljodid . .
C2H5J
0,589
1640
Lorenz
II
0,668
0333
II
»
>l
0,671
1626
II
Kohlensäure . .
CO2
0,535
0451
Ketteier
»
>»
0,589
1608
Mascart
II
0,589
0449
II
Allylchlorid . .
CsHsCl
II
1444
II
II
0,671
0448
II
Ällylen . . .
C3H4
II
1188
II
II
0,589
0448
Chapp.u.Riv.
Ammoniak . .
NH3
II
0373
Lorenz
II
II
0454
Mascart
»
»
0,671
0371
II
II
11
0451
Walker
»
>»
O1589
0379
Mascart
II
0,334
0466
Rentschier
»
»
II
0379
Walker
II
0,589
0448
II
Amylen . . .
CöHio
II
1693
Mascart
II
0,436
0456
Koch
Argon ....
A
II
02837
Burton
II
II
0,589
0449
II
»
»
0|436
02851
Ahrberg
II
6,709
0480
II
>»
»
0|578
02803
II
II
8,678
0458
II
>»
II
0,644
0279«
II
II
0,436
0459
Stuckert
>i
II
0,480
02838
C. u. M, Cuth-
II
0,671
0447
II
tt
II
0|579
0281 7
bertson (5)
II
0,447
0,668
0457
Gruschke
ft
II
0,644
0200I,
II
II
0447
II
Scheel.
219 b
1019
Brechungsexponenten von Gasen und Dämpf
en bei 0*"
gegen den luftleeren Raum.
Lit. S. 1020.
Die älteren Beobachtungen
teilweise nach der Zusammenstellung von J. W. Brohl, ZS
. phys. Chem. 7, 25 — 27; 1891.
Wellen-
Wellen-;
Substanz
Formel
lange "0
in ft
Beobachter
Substanz
Formel
länge "o
in /w
Beobachter
Krypton . .
Kr
1,00
0,480 043 Ig
C. u. M. Cuth-
Schwefelwasser-
1
,1,00
»
>»
0,579 0427«
bertson (5)
stoff . . .
HjS
0,486
0651
C. u.M. Cuth-
• j»
>»
0,671 04253
»
„
f>
0,546
0644
bertson (4)
Methan
CH4
0,589 ; 0444
Mascart
>,
„
0,656
0636
»
,,
„
0,436 0451
Kessler
Schweflige Säure
SO2
0,535
0690
Ketteier
,,
»
0,578 0442
„
„
»,
0,589
0686
„
„
»
0,644 j 0439
„
»»
,»
0,671
0682
„
,,
»»
0,436 i 0448
Koch
„
»»
0,589
0676
Walker
,,
„
0,589 : 0439
„
„
„
0,500
0669
C. u.M. Cuth-
,,
„
6,709 1 0419
»
bertson (4)
„
8,678 1 0451
»
„
„
0,589
0661
Cuthbertson
»
„
0,529 ! 0448
Loria
u.Metcalfe(i)
„
„
0,658 0440
„
>,
,»
0,670
0656
C. u.M. Cuth-
Methylacetat
CsHbOj
0,589^; II 89
Prytz
bertson (4)
j»
„
0,671 1 II 83
„
„
„
0,436
0696
Stuckert
»
„
0,589 ; II 38
Mascart
„
„
0,546
0682
»
.Methyläther .
QH^O
0,589 0891
„
»
„
0,671
0661
„
A\ethylalkohol
CH4O
0,589 0549
Lorenz
Stickoxyd . .
NO
0,589 ; 0297
Mascart
»
>>
»
0,671 1 0546
0,589 0623
Mascart
„
,,
0,589
0294
Cuthbertson
u.Metcalfe(i)
Methylbromid
CHsBr
0,589 0964
»
Stickoxydul
N2O
0,589
0516
Mascart
Methylchlorid
CH3CI
0,589 0870
»
Stickstoff
N.
0,589
0296
Lorenz
1 Methylcyanid
C2H3N
0,589 . 0776
,»
„
0,671
0295
»
Methyljodid .
CH3J
0,589 1265
Prytz
„
0,589
0298
Mascart
j>
»
0,671 ! 1253
,»
»,
0,436
03020
Scheel
»
»>
0,589 , 1273
Mascart
„
0,578
0297«
„
Methylpropional
: C4H8O2
0,589 ; 1473
Prytz
»
0,706
0294»
„
„
u
0,671 ; 1465
»»
»
0,486
0301,
C. u. M. Cuth-
Neon . . .
Ne
0,480 1 00673
CürM.Cuth-
„
0,546
02998
bertson (3)
„ ...
»
0,579 ' 0067,
bertson (2, 5)
„
0,656
02982
»
,, ...
»
0,644 ! 00670
„
„
0,334
03070
Rentschier
Pentan . .
C5H,,
0,589 1711
Mascart
,»
0,436
0299ä
„
Phosphorchlorüi
PCI3
0,589 1740
>»
„
0,546
02967
,»
Phosphorwasser
„
0,589
02962
»
Stoff . .
PH3
weiß 0789
Dulong
Wasser .
H2O
0,589
0249
Lorenz
Propylen .
CaH«
0,589 II 20
Mascart
„
„
0,589
0259
Mascart
Propyljodid
CaHjJ
0,671 1768
Prytz
Wasserstoff
H2
0,535
0144
Ketteier
»
„
0,589 1782
„
„
„
0,589
0143
,,
Sauerstoff
O2
0,589 0272
Lorenz
„
„
ü,67i
0142
»
»
»
0,671 , 0270
„
»
»,
0,508
01392
Mascart
„
„
0,589 0271
Mascart
»
»
0,589
01386
„
„
»
0,334 02832
Rentschier
„
„
0,644
01383
„
)>
»
0,436 02752
„
„
„
0,589
01387
Lorenz
»
>»
0,546 02725
„
,>
»
0,671
01380
„
»
>»
0,589 02718
„
,»
»
0,589
01383
Perreau
„
»>
0,436 0274,
Ahrberg
„
»
0,589
01407
Walker
„
»
0,578 02701
„
„
„
0,436
014O6
Scheel
„
>»
0,644 02692
»
„
„
0,578
01389
»
„
„
0,486 02735
C.u.M.Cuth-
„
»»
0,668
OI376
„
„
"
0,579 02710
bertson (3)
»,
»
0,436
0140«
Herrmann
j>
„
0,656 02697
tt
j,
„
0,577
01390
>»
»>
>»
0,436 02743
Koch
„
»»
0,644
01380
»»
»
>»
0,589 02697
„
»,
»»
0,436
014I8
Koch
»
„
6,709 0264
„
»
„
0,589
01392
„
»
»
8,678 0265
»
»
n
6,709
0136
„
Schwefelkohlen-
i
»
,»
8,678
0136
stoff . .
CSa
0,589 j 1478
Lorenz
„
»
0,486
0140.
C. u. M. Cuth-
»>
»
0,671 ! 1457
»
»
0,579
01393
bertson (3)
„
»»
0,589 j 1485
Mascart
»
»
0,656
01387
ff
Schwefeltrioxyd
SOa
0,589 i 0737
Cuthbertson
Xenon . .
»
0,480
0713
„ (5)
u.Metcalfe(i)
„
X
0,579
0703
99
Schwefelwasser-
stoff . .
HjS
0,589 • 0623
Mascart
„ . .
M
0,671
0697
99
i
I
Scheel.
1020
319
Brechungsexponenten von Gasen und Dämpfen bei 0*^
gegen den luftleeren Raum.
Brechungsexponenten von Dämpfen, Metallen und Metalloiden
nach Cuthbertson u. Metcalfe (2, 3).
Der mitgeteilte Brechungsexponent »»o ist aus dem beobachteten n berechnet nach der Gleichung:
«0— I _ Normale Dichte
M-i Beobachtete Dampfdichte
Als normale Dichte wird hierbei diejenige verstanden, bei welcher die Zahl der Atome des Elementes
in der Volumeneinheit gleich der Zahl der Atome von Wasserstoff in der Volumeneinheit bei o° C und
760 mm Druck ist.
Wellenlänge
in /t
Arsen
Cadmium Phosphor
Quecksilber
Schwefel
Selen
Tellur
Zink
1,00
0,490
0,510
0,518
0,546
0,589
0,656
0,680
0,690
1580
1550
2780
2725
2675
2675
1,00
1230
1212
1200
1,00
1920
1885
1882
1866
1799
1840
.1128
IUI
1096
1570
1565
1530
2620
2495
2370
2070
2150
2060
i960
Literatur für Brechungsexponenten in Gasen und Dämpfen.
F. Ahrberg, Diss. Halle 1909.
R. Benoit, Journ. de Phys. (2) 8, 451; 1889.
Biot und Arago, Mem. de l'Acad. 7, 301; 1806. —
Gilb. Ann. 25, 345; 1807 und 26, 79; 1807 (auch
Abhängigkeit des B.-E. vom Druck).
J. W. Brühl, ZS. ph. Ch. 7, 25; 1891 (Umrechnungen
und Zusammenstellung).
W. Burton, Proc. Roy. Soc. (A) 80, 390; 1908 (auch
Dispersionsformeln für A u. He).
J. Chappuis u. Ch. Rivi^re, C. r. 103, 37; 1886. —
Ann. chim. phys. (6) 14, 5; 1888.
C. u. M. Cuthbertson (i), Proc. Roy. Soc. (A) 81,
440; 1908.
„ (2), Proc. Roy. Soc. (A) 83, 149; 1909 (auch
Dispersionsformeln von He, Ne, A, Kr, X).
„ (3), Proc. Roy. Soc. (A) 83, 151; 1909 (auch
Dispersionsformeln für Luft, 02,N2,H2,P,S, Hg).
„ (4), Proc. Roy. Soc. (A) 83, 171; 1909 (auch
Dispersionsformeln für SO2 u. H2O).
„ (5), Proc. Roy. Soc. (A) 84, 13; 1910 (auch
Dispersionsformeln für A, He, Ne, Kr, X).
C Cuthbertson u. E.Parr Metcalfe (i), Proc. Roy. Soc.(A)
80, 406; 1908.
„ „ (2), Proc. Roy. Soc. (A) 80, 411 ; 1908.
„ (3), Phil. Trans. (A) 207, 135; 1906.
C. Cuthbertson u. E. B. R. Prideaux, Phil. Trans. (A)
205, 319; 1906.
Delambre, s. Laptace, Mec. cel. 4, 237, 246, 272. Paris
1 805. (n für Luft aus den Konstanten der astronomischen
Refraktion; weißes Licht v^ = 1,000294).
Dulong, Ann. chim. phys. (2) 31, 154; 1826.
Q. Gruschke, S. A. Jahresber. Schles. Ges. f. vaterl.
Kultur. Naturw. Sekt. 1910, 25 S.
K. Herrmann, Verh. d. D. Phys. Ges. 10, 476; 1908.
Hurion, Ann. de l'Ec. norm. sup. 6, 380; 1877.
Jamin, C. r. 45, 892; 1857. — Ann. chim. phys. (3)
49, 232; 1857 u. (3) 62, 171; 1858.
Wilhelm Kaiser, Ann. Phys. (4) 13, 210; 1904 (Ab-
hängigkeit vom Druck für Luft, CO2, SO2).
H. Kayser u. C. Runge, Abh. Akad. Berlin 1893.
W. Kessler, Diss. Halle 1909.
Ketteier, Diss. Bonn 1865. — Pogg. Ann. 124, 390; 1865.
J. Koch, Nova Acta Soc. Upsal. (4) 2, Nr. 5, 61 S.
1909 (auch Dispersionsformeln für Luft, H2, O2).
V. V. Lang, Ber. Akad. Wien 69 [2], 451; 1874. —
Pogg. Ann. 153, 448; 1874 (Abhängigkeit von der
Temperatur).
Le Roux, C. r. 51, 800; 1860. — Ann. chim. phys.
(3) 61, 385; 1861.
L. Lorenz, Skr. Vid. Selsk. (5) 8, 205; 1869 u. 10,
485; 1875. — Wied. Ann. 11, 70; 1880 (auch Ab-
hängigkeit von Druck und Feuchtigkeit).
S. Loria, Krak. Anz. 1908, 1059 u. 1909, 195. —
Ann. Phys. (4) 29, 605; 1909 (auch Dispersions-
formeln für Äthylen und Äthan).
L. Magri, Phys. ZS. 6, 629; 1905 (Abhängigkeit vom
Druck).
Mascart, C. r. 78, 617, u. 679; 1874. 86, 321 u. 1182;
1878. — Ann. de l'Ec. norm. (2) 6, 9; 1877 (auch
Abhängigkeit vom Druck).
F. Perreau, Ann. chim. phys. (7) 7, 289; 1896.
K. Prytz, Wied. Ann. 11, 104; 1880.
W. Ramsay u. M. W. Travers, Proc. Roy. Soc. 62,
225; 1898. — ZS. ph. Ch. 25, 100; 1898.
Lord Rayieigh, Rep. Brit. Ass. Ipswich 609; 1895.
H. C. Rentscnler, Astroph. Journ. 28, 345; 1908 (auch
Dispersionsformeln für Luft, N2, 0>, CO, CO2).
K. Scheel, Verh. d. D. Phys. Ges. 9, 24; 1907 (auch
Dispersionsformeln für Luft, H2, N2).
K. Scheel u. R. Schmidt, Verh. d. D. Phys. Ges. 10,
207; 1908. — Phys. ZS. 9, 921; 1908.
L. Stuckert, ZS. Elch. 16, 37; 1910.
G. W. Walker, Proc. Roy. Soc. 71, 441; 1903. —
Phil. Trans. (A) 201, 435; 1903 (Abhängigkeit von
Temperatur für Luft, H2, CO2, NH3, SO.).
Scheel.
320
1021
i
Brechungsexponenten anorganischer Flüssigkeiten und kondensierter Gase
für verschiedene Wellenlängen X 11
(teilweise interpoliert), die Originalangaben vielfach gekürzt. ||
Lit. S. 1022.
Substanz
Formel
Tempe-
<
G'{Hy) F Tl 1 /) C Li A
Beobachter
1
ratur
4
/l=o,434,a 0,486 ft j 0,535 fi 0,589 jM 1 0,656 ft j 0,671 ,u 1 0,759 fi
Ammoniak. . . .
NHa
16,5
0,616
— — — 1,325
B-eekrode
Antimonpenta-
Mart; *Glad-
chlorid ....
SbCl5
H
—
1,635 1,617 1,609 \ 1,601
1,588*
— i —
stone (i)
Arsentrichlorid . .
AsCla
14
—
1,625 1,621 1,613 —
— 1 —
„
„ ....
„
20
2,167
1,625 i 1,612 —
—
1,592
— 1 —
Haagen
Bortribromid . . .
BBrs
6,3
2,638
1,563 ; 1,553 1 —
—
1,536
— 1 —
Ghira
Bortrichlorid . . .
BCI3
5,7
1,424
— ^ 1,428 1 -
—
1,420 — ! —
„
Brom
Bra
12
—
— — ; — ! — — - 1 1,626
Gladstone (i)
„
„
20
—
— : — 1 1,654 — 1,^42 1,640 ! 1,630
Riviere
„
„
15
—
— i — 1 1,671 : 1,659 i 1,646
1,644 1,636
Martens
,,
,,
—
—
1,68 1 1,686 ! 1,673 1,661 ! 1,643
! —
Fricke
Bromwasserstoff . .
HBr
10
1,630
— ' — — 1,325 ' — — ' —
Bleekrode
Chlor
CI2
14
1,33
— — _ 1,367 — — —
„
,,
,,
20
—
• — 1,385 , :
Dechant
Chlorsulfonsäure . .
CISO3H
14
1,763
— 1 1,442 — 1,437 1 1,435 — —
Nasini (2)
Chlorwasserstoff . .
HCl
10,5
0,85
— : — 1 — 1,254 — — i —
Bleekrode
Chromylchlorid . .
CrOaCl,
23
1,908
— i — ' — 1,524 ' —
— t^5i8
Gladstone (i)
Eisenpentacarbonyl .
Fe(C0)5
14,45
1,472
— l 1,544 — 1,523
1,515
— ! ^507
(2)
Hydrazin ....
N2H4
22,3
1,006
1,483 ; 1,477 : 1,473 1,470
1,467
1,466 ! —
Brühl (3)
Hydroxylamin . .
NHsO
23,5
1,204
— ' 1,447 1,443 1,440
1,438
1,438 j —
„ (I)
Jodwasserstoff . .
HJ
12
2,27
— — — 1,466
—
1
Bleekrode
Kohlensäure . . .
COi
15,5
-
— — — 1,192
— ■
— —
„
Kohlenstoffsuboxyd
C3O2
0
1,114
1,476 ; — : — 1,453
1,452
— —
Diels u. Blumb.
Kohlenstoffsulfoper-
chlorid ....
CSCI4
II
1,718
— 1,560 : — 1,548
1,544
— —
Carrara
Kohlenstofftetrachlorid
CCI4
15
—
1,483 1 1,478 1 1,475 1 1,471*
— 1,465*
Mart.;*Gladst.(i)
Nickeltetracarbonyl
Ni(C0)4
IG
1,335
1,498 ! 1,479 i 1,467 1 1,458
1,451
1,450 —
Mond u. Nasini
Phosphor ....
P
44
—
2,152 2,113 — —
2,050
— 1 —
Damien
Phosphoroxychlorid
POCI3
17
25,1
II, I
1,68
T 6ftfi
1,506 1,497 — 1,488
, . j t T Af\rk
— 1 1,481
Gladst. u. Dale
Zecchini
Nasini U.Costa
„ ...
Phosphorsulfochlorid .
PSCI3
1 ,Ul^l,'
1,654
1,586 1,575 i — —
1,563
— i —
Phosphortribromid .
PBra
25
2,88
1,733 1,708 1 — 1,687
—
— 1,670
Gladst. u. Dale
„ ...
„
26,6
2,859
- i — 1 — 1,697
—
— —
Zecchini
Phosphortrichlorid .
PCI3
15,4
1,598
1,543 ; 1,533 ' — —
1,520
—
Nasini u. Costa
„ ...
j>
14
—
1,535 : 1,525 I 1,520 1 1,516*
—
1,506*
Mart.; »Glad-
stone u. Dale
Phosphorwasserstoff
PH3
17,5
0,622
— — — 1,317
—
—
Bleekrode
Salpetersäure(99,94''/o)
HNO3
16,4
1,515
1,409 1,404 1,400 1,397 j 1,394
1,394
—
Brühl (4)
Sauerstoff ....
C2
- 181
1,124
— ■ 1,224 1,222 1,221 1 —
1,221
—
Liveingu.Dew.(3)
„ ....
,j
—
—
— — : — i 1,223 —
1,221
—
Olsz. u. Witk.
Schwefel ....
S
110
—
— — ! — 1 1,929 —
—
—
Becquerel
j»
„
130
—
— — ' — ! 1,890 —
—
—
„
Schwefelchlorid . .
SCI,
14
—
— 1,566 1,560 1,557* 1,551* — ' —
Mart.; *Costa
Schwefelchlorür . .
S-.C1..
14
—
1,707 1,688 1,677 1,666* i,657*i — ; —
„ „
Schw.-Säure(+.L%H20)
H2S04
23
1,827
1,437 1,434 — 1,429 1,427
—
—
Nasini (i)
Schwefelwasserstoff
H,S
18,5
0,91
— - - 1,384 -
—
—
Bleekrode
20
—
—
—
Dechant
Schweflige Säure .
SO-
20
—
— 1,415 — 1,410 1,408
—
—
Nasini (i)
„ ...
,,
15
1,359
— - — 1,351 1 —
—
—
Bleekrode
Siliciumtetrabromid
SiBri
15,5
2,791
1,591 1,579 — — 1 —
— 1,559
Gladst. (i)
Siliciumtetrachlorid
SiCU
20
1,488
1,424 1,420 ; — 1 —
1,412
!
Haagen
Stickoxydul . . .
N2O
16
0,870
— — j - 1,193
—
— j —
Bleekrode
Stickstoff ....
N2
— 190
—
— — i — 1,205
—
Liv. u. Dewar(2)
Stickstoffdioxyd . .
NO
—90
—
— 1 1,334 — 1,330
1,329
1,326 ! —
„ (I)
Sulfurylchlorid . .
SO2CI2
12,4
1,685
1,45s
1,452 — ; 1,444*1 1,443
— . —
Nasini U.Costa;!
j 1
*Pawlewski
Thionylchlorid . .
SOCl,
10,4
1,655
. —
1,544 ! — ir527 1,522
—
—
Nasini (2)
Titantetrachlorid .
TiCU
10,5
1,744
—
— — 1,61 —
—
1,59
Gladstone (i)
Wasserstoffsuperoxyd
H2O,
20
1,438
1,415
1,411 1,409 1,406 1,405
1,404
Brühl (2)
Zinntetrachlorid . .
SnCli
20
2,231
1,537 ! — — 1,512 : —
1,503
Gladstone (i)
»
f>
—
—
1,544 1,530 1,523 — i — 1 —
Martens
Scheel.
1022
220 a
Literatur für Brechungsexponenten in anorganischen Flüssigkeiten
und kondensierten Gasen.
H. Becquerel, Ann. chim. phys. (5) 12, i; 1877.
L. Bleekrode, Proc. Roy. Soc. London 37, 339;
1884.
J. W. Brühl (i), Ber. ehem. Ges. 26, 2513; 1893.
„ (2), Ber. ehem. Ges. 28, 2859; 1895.
„ (3), Ber. ehem. Ges. 30, 159; 1897.
„ (4), ZS. phys. Chem. 22, 388; 1897-
Q. Carrara, Rend. Line. (5) 2, 424; 1893.
T. Costa, Rend. Line., (4) « [i], 408; 1890.
B. C. Damien, Ann. Eeol. norm. sup. (2) 10,
269; 1881.
J. Dechant, Wien. Ber. 90, [2] 539; 1884.
Monatsh. Chem. 5, 615; 1884.
0 Diels u. P. Blumberg, Ber. ehem. Ges. 41,
82; 1908.
W. Fricke, Ann. Phys. (4) 16, 865; 1905.
A. Ghira, Rend. Line. (5) 2, 312; 1893.
J. H. Qladstone (i), Journ. chem. Soe. 59, 290;
1891. — Phil. Trans. 160, 28; 1870.
J. H. Oladstone (2), Phil. Mag. (5) 35, 205; 1893.
u. Dale, Phil. Trans. 163, 317;
1863.
A. Haagen, Pogg. Ann. 131, 117; 1867.
Liveingu. Dewar(i), Phil. Mag. (5) 34, 205; 1892.
(2), Phil.Mag.(5)36,33o;i893.
(3), Phil. Mag. (5) 40, 268; 1895.
F. F. Marlens, Verh. D. Phys. Ges. 4, 138; 1902.
L. Mond u. R. Nasini, ZS. phys. Chem. 8, 150,
1891.
R. Nasini (i), Ber. ehem. Ges. 35, 2885; 1882.
„ (2), Rend. Line. (4) 1, 76; 1885.
u. T. Costa, Pubbl. dell'Ist. chim.
Roma III ; 1891,
K. Olszewski u. A. Witkowski, Krak. Anz.
1891, 340.
B. Pawlewski, Ber. ehem. Ges. 30, 765; 1897.
eil. Rivifere, C. r. 131, 671; 1900.
F. Zecchini, Rend. Line. (5) 1 [2], 437; 1892.
Scheel.
221
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen
Luft für verschiedenes Licht und verschiedene Temperaturen.
Wellenlängen in jw.tt : H = 397; G'(Hy) = 434; F(Hi9) = 486; Tl = 535; E -=527; D:==589;
C(H«) = 656; Li = 671; Ka = 768; A = 762.
A. Aliphatische Körper.
1. Methylalkohol CH3.OH
Temperatur
ä{
H
G'
F
D
C
Li
0,8004 ')
—
—
—
1,3321
—
1,3303
0,7945 ^)
—
1,3365
1,3335 .
1,3297
1,3281
—
0,7961 3)
1,3399
—
—
1,3301
—
—
0,7964*)
—
1,33621
1,33320
—
1,32789
—
0,7921 6)
—
—
1,3330
1,3290
1,3275
—
0,802«)
Sn 452
1,3399
Sn 645
1,3320
d bei 11,6"!
n bei 12,6°/
17,4
18
20,0
20
10,0
+ i8bis+230 I — *)
1,3270
Änderung mit der Temperatur
— }— 0,00040] — 0,00040! —
dn
dl
-0,00038! —
Ultraviolett bei 15,5"')
Infrarot bei 15,5"')
Ä
n
275
1,358
282
1,356
288
1,355
298
1,353
308
1,351
340
1,346
358
1,344
361
1,343
394
1,341
204
208
211
214
219
224
231
257
263
1,405
1,400
1,396
1,391
1,386
1,382
1,377
1,364
1,362
871
943
1028
1130
1256
1617
1969
2327
1,3266
1,3255
1,3248
1,3240
1,3231
1,3221
1,3187
1,3153
1,3112
') Prytz, Wied. Ann. 11, 104; 1880. •') Landolt u. Jahn, ZS. ph. Ch. 10, 288; 1892.
^) Qladstone. Journ. chem. Soc. 45, 245; 1883. *) Landolt, Pogg. Ann. 117, 351; 1864. ^) Jahn,
Wied. Ann. 43, 301; 1891. «) Barbier u. Roux, Bull. Soc. chim. (i) 4, 9; 1890. ') Seegert,
Diss. Berlin 1908.
Eisenlohr.
221a
1023
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen
Luft für verschiedenes Licht und verschiedene Temperaturen.
2. Äthylalkohol G-Hö-OH.
Temperatur
G'
Tl
D
Li
6,8
12,9
I7»5
20 1
n bei I9»8 j
20
14
—8" bis +31"
+9 bis +38
+ 1,8 bis +8,1
0,8080')
0,8003*)
0.7963')
0,8020*)
0,7899')
0,801 1«)
0,805')
1,37734
1,3697
1,36997
Sn 452
1,3697
1,37394
1,36890
1,3663
1,36665
Sn 645
1,308
1,36365
1,36946
1,36658
1,3619
1,36175
1,36766
1,36287
1,3601
1,35968
1,36054 • —
(wasserfrei?)
Änderung mit d er Temperatur
dn
— ') —0,000415 !— 0,000410 j
_«) . _ _
dt'
— 0,000402 ' —
— 0,000404 — 0,000403
— 0,000389 —
Ultraviolett bei 18»
I Martens*); 11 Seegert»).
Infrarot bei iS»
Seegert »).
n
n
185,:
204
208
211
214
219
224
231
237
257
1,496
1,419
1,407
1,450
Irt44
M39
M36
M3I
1,426
1,420
1,404
263
282
308
340
358
361
394
1,406
1,398
1,391
1,379
1,402
1,395
1,388
1,382
1,380
1,378
1,376
808
871
943
1028
1130
1256
1617
1969
2327
1,3574
1,3563
1,3556
1,3547
1,3540
1,3531
1,3506
1,3483
1,3458
3. n-Propylalkohol C3H7 . OH^.
Temperatur
d:
G'
D
17,8«
20
0,8074 »»)
0,8044!')
1,3945
1,39378
1,3908
1,39008
1,3861
1,38543
1,3842
1,38345
Ultraviolett bei 18"'^)
Infrarot bei 19,5"**).
204
208
211
214
219
224
231
257
263
1,481
1,475
1,470
1,463
1,475
1,452
1,446
1,429
1,427
275
282
288
298
308
340
358
361
394
1,421
1,419
1,417
1,415
1,411
1,406
1,403
1,402
1,399
808
871
943
1028
1130
1256
1617
1969
2327
1,3810
1,3800
1,3791
1,3782
1,3776
1,3767
1,3744
1,3720
1,3694
') Körten, Diss. Bonn 1890. -) Zecchmi, Gazz. chim. 27, 358; 1897. ^) Eykman, Rec. P.-B.
12, 157: 1893. *) Landolt u. Jahn, ZS. ph. Gh. 10, 288; 1892. *) Ketteier, Wied. Ann. 83, 508;
1888. «) Landolt, Pogg. Ann. 117, 351; 1864. ') Barbier u. Roox, Bull. See. ehm. (3) 4, 9; 1890.
*) Martens, Ann. Phys. (4) 0, 636; 1901. ^) Seegert, Dlss. Berlin, 1908. ' ) Landolt u. Jahn,
ZS. ph. Ch. 10, 288; 1892. ") Brnhl, Lieb. Ann. 200, 317; 1892.
Eisenlohr.
1024
231b
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen
Luft für verschiedenes Licht und verschiedene Temperaturen.
4. Athyläther C2H5.O.C2H5
Temperatur
(!'.
G'
F
Tl
D
C
Li
o" bis + 35"
+ 8 bis 21
0,7183')
0,7138')
0,7157^)
0,7166*)
0,71415)
0,718«)
-')
1,36189
1,3638
1,36071
Sn 452
1,3590
1,35854
1,35720
1,3580
Sn 645
1,3501
1,35616
1,3575
1,35424
1,3555
1,35210
1,3538
1.35246
1,3541
1,35032
1,35112
1,3519
1,35216
1.3534
1.35001
1,3516
Änderung mit der Temperatur
dn
~dt'
1 —0,000606 1 —0,000594 1
j — —0,000592
-0,000591—0,000591
-0,0005861—0,000582 1
3,000580!
3,000589
5. Aceton CH3.CO.CH3.
Temperatur
G'
D
19,4'
20
20
0,7912 ')
0,79108)
1,36750
1,36780
1,36771
1,36366
1,36392
1.36394
1,35886
1,35931
1,35672
1.35715
1,35736
Ultraviolett bei 12,9"'«).
Infrarot bei 12,9''"').
204
208
211
214
219
224
231
1,479
1,469
1,462
1.454
1,447
1.439
1.432
257
275
288
298
340
361
394
1,412
1,402
1,399
1,396
1.384
1.379
1.377
871
943
1028
1130
1,3612
1,3601
1,3595
1,3588
1.3581
1256
1617
1969
2327
1.3575
1.3561
1,3549
1,3530
6. Athy Initrat C2H5.O. NO2.
Temperatur
dl
G'
F
Tl
D
Li
20"
21,5
1,1086")
1,105012)
1,3916
1,39511
1,38733
1.3859
1,38484
1,3836
1.38254
1,38215
Ultraviolett bei 21,5°"')
Infrarot bei ■21,5°^'^)
Ä
243
257
263
268
275
282
1,481
1.457
1.451
1,448
1,441
1.435
1,431
298
308
340
358
361
394
1.427
1,421
1,411
1,408
1,407
1,401
871
943
1028
1130
1.3795
1,3782
1,3773
1,3765
1,3758
1256
1617
1969
2327
1,3750
1,3732
1.3716
1,3696
') Brühl, Ber. ehem. Ges. 30, 159; 1897. '') Oudemans, Rec. P.-B. 4, 269; 1885. 3) Lorenz,
Wied. Ann. 11, 70; 1880. *) Landolt, Pogg. Ann. 117, 353; 1864. ^) Jahn, Wied. Ann. 43, 301; 1891.
*) Barbier u. Roux, Bull. Soc. chim. (3) 4, 9; 1890. 7) Eisenlohr, ZS. ph. Gh. 75, 585; 1910.
8) Landolt. Pogg. Ann. 122, 545; 1864. ») Körten, Diss. Bonn 1890. »«) Seegert, Diss. Berlin
1908. ") Löwenherz, ZS. ph. Gh. 0, 556; 1890. 1-) Brühl, ZS. ph. Gh. 10, 193, -1895^
Eisenlohr.
331
1025
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen |
Luft für verschiedenes Licht und verschiedene Temperaturen.
7. Methylenjodid CH2J2.
Temperatur
dt H \ F Tl D
C \ Li \ A
8,4°
3,3480')
1 i i 1 !
— i 1,77614 - 1 1,74881 1,73850 1 — 1 —
10,5
3,344')
i,8229(?) 1,7750 1 — 1,7559 i _ _ 1 1,7275
15
3,328») 1 — 1,7705 ; — : 1,7435 1 —
— ! 1,7232
15,5
3,3263)
— —
— 1 1,7419
—
— 1 1,7218
19
3,3188 3)
1,8034 —
— 1 1,7421
— 1 — 1 1,7215 II
21
~'K.
— 1,76849
—
1,74129
1,73136
25
3,3050 5) — 1 — 1,74599
1,73453
—
1,72321 —
25
3,3045«) 1 - : - -
1,7373
—
87
3,1390') — i 1,71994 1 —
1,69462 ! 1,68533
ÄnderuDg mit der Temperatur -j-
+ 80^5 + 31" — ') — i — -0,00073 i —
—
—0,00067
__
+8,4bis+87 -')
— —0,000715' — —0,000689
—0,000676
—
+2ibis+98,7 — *)
— |— 0,000680 — —0,0006631—0,000647
-1-1
8. Chloroform CHCI3.
Temperatur
.. H
G'
F
D
C
Li
A
12,5 «
1,50252) 1,4677
1,4570
1,4506
_
1,4453
20
1,4898 7) —
1,45821
1,45294
—
1,44403
—
—
20
1,48968) —
—
1,45246
1,44621
1,44366
1,43318
— •
20
1,48238) —
—
1,4541
1,4472
1,4452
—
—
22,4
1,484410) -
— 1,45136 1 1,44500
1,44233
—
—
Änderung mit der Temperatur -^t^
+ io»bis+2oO| — 8) ; _ 1 _ 1 _ j-o,ooo588j — j — i —
B. Aromatische Körper.
9. Benzol CeHg.
Temperatur
d{ \ Ö'
F
Tl \ D
i
c
Li
Ka
8,5°
0,89137'') 1,53154 : 1,52086 — 1,50871
1,50381 i 1,50309 1,49878
16,0
0,88341'^) 1,5261 ' 1,5156 — 1,5038
1,4988 ! — -
17,7
0,8819 '3) : — ! 1,51480 — 1 —
1,50043 i — —
20,0
0,8801 '*)i 1,52380: 1,513231 — j 1,50111
1,49646 ; — —
20,0
0,8791 '5)1 1,52361 : 1,51327 : — 1,50144
1,49663 i — 1,49154
20,2
— '6) 1,52287 1,51245 1,50596 1,50054
1,49592 i — 1,49066
10,5
— ") , Sn 452 Sn 645 — —
1 1,5221 1 1,4974
_ _ _
Änderung mit der Temperatur -^ j
+2bis+28,60
- ^)
—0,000662 —0,000613 —
—0,000602
—
—
+ iobis+3o
_14)
—0,000687 —0,000621 —
—0,000645
—0,000638
—
—
+20 bis +30
- ")
—0,000671 —0,000650 —
—0,000650
—0,000632
—
—0,000631
') Perkin, Joum.
ehem. Soc. 61, 293; 1892. *) Gladstone, ebenda 59, 290: 1891. ^) Glad- 1
stone, ebenda 45, 245; 1884. *) Leiss, ZS. Instr.- Kunde 1899, 73. ^) Brauns, N. Jahrb. Min.
1886 (2), 72. 6) Zecchini, Gazz. chim. 27, 367; 1897. ') Haagen, Pogg. Ann. 131, 119; 1864.
^) Lorenz, Wied. Ann. 11, 70; 1880. ») Jahn, Wied. Ann. 43, 301; 1891. '<>) Kanonnikoff, Joum.
prakt. Gh. (2)31, 321; 1885. ") Perkin, Joum. ehem. Soc. 77, 267; 1900. '^) Landolt u. Jahn,
ZS. ph. Gh. 10, 288; 1892. '3) Eykman, Rec. P.-B. 12, 157; 1893. '*) Knops, Lieb. Ann. 248,
175: 1888. '5) Weegmann, ZS. ph. Gh. 2, 237; 1888. •«) Simon, Wied. Ann. 63, 556; 1894.
") Barbier u. Roux, Bull. Soc. chim. (3) 3, 255; 1890.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Eisenlohr. 65
1026
221 d
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen
Luft für verschiedenes Licht und verschiedene Temperaturen.
9. Benzol CgHe (Forts.).
Ultraviolett bei 20,2"')
Infrarot bei 12" 2)
276,3
283,7
288,0
298,0
308,1
313,3
326,1
1,62503
1,61900
1,61201
1,59829
1,58683
1,58161
1,57054
340,3
346,6
361,0
467,8
480,0
508,6
589,3 (D)
1,56029
1,55639
1,54845
1,51584
1,51373
1,50941
1,50054
10. Anilin
589,3 (D)
810
864
926
997
1080
CeHs.NH»
1,5054
1,4938
1,4922
1,4907
1,4896
1,4882
1178
1297
1439
1621
1850
1,4870
1,4861
1,4849
1,4840
1,4832
Temperatur
A
7,5"
1,03223)
11,2
1,02792 4)
13,0
1,016 3)
16,3
1,02478 5)
.20,0
1,0217«)
20,0
1,0220')
20,0
1,0216®)
90,1
0,95783*)
15,2
- »)
H
O'
D
G
Ka
1,6449
1,6336
Sn 452
1,6168
1,62045
1,62271
1,62023
1,62036
1,62074
1,57594
Sn 645
1,5798
1,60882
1,60632
1,60380
1,60411
1,60434
1,56515
1,5921
1,59073
1,5828
1,58818
1,58632
1,58629
1,54833
Änderung mit der Temperatur
4-12 bis+30
+16 bis+26
+ ii,2bis9o,i
- ")
- *)
3,000563
3,000579
5,000564
—0,000546
—0,000561
-0,000554
11. a-Bromnaphthalin
1,58378
1,58135
1,57904
1,57926
1,57948
1,54202
,000522
,000534
1,000521
HrBr
1,5780
1,5695
1,57214
3,000498
Temperatur
H
G'
Tl
D
Li
Ka
17"
19,4
20*)
20,1
20,6
23
*) ferner:
+ 7 bis +20®
+ 15 bis+26"
+23 bis+99
1,5403^)
1,4868 ^'^)
1,4916")
1,480812)
— 1)
1,7369
1,72893
H;
13)
1,71855;
1,70433
1,70410
1,70371
1,70215
1,68245
1,68195
1,68142
1,68030
1,66902
1,66796
1,6647
1,65876
1,65820
1,65773
1,65762
1,65667
1,67049; B 1,64638; A 1,64051.
dn
~di
1,64995
1,64948
1,64866
1,64798
1,64838
1,62961
Änderung mit der Temperatur
- '')
—
—
—
—
—0,00045
—
—
- '*)
—
—
—
—0,00045
—
—
— ")
—
-0,00046
—0,00048
—
—0,00046
—0,00043
—
12. Zimtsäureäthylester CaHs
,002 Hb
H
E
D
12,9
20
20,6
91,1
1,05560")
1,0490 1«)
0,98815")
1,6254
1,6031
1,60053
1,58466
1,58043
1,5810
1,54422
1,5703
Änderung mit der Temperatur
1,56351
1,55982
1,5602
1,52500
dn
1,55588
1,55216
1,5525
1,51797
1,5501
1,54791
1,51081
+ i3»bis+92" ") I —
dt
-0,000517! — 1-0,0004921^0,000482! — |-o,ooo474
1) Simon, Wied. Ann. 53, 556; 1894. ') Rubens, Wied. Ann. 45, 253; 1892. ^) Gladstone,
Journ. ehem. See. 45, 246, 1884. *) Perkin, ebenda 61, 287; 1892. ^) Johst, Wied. Ann. 20,
56; 1883. *) Knops, Lieb. Ann. 248, 175; 1888. ') Weegmann, ZS. ph. Gh. 2, 218; 1888. ^) Brühl,
ebenda 16, 193; 1895. *) Barbier u. Roux, Bull. See. chim. (3) 3, 255; 1890. '") Brühl, ZS.
ph. Gh. 22, 373; 1897. ") Walter, Wied. Ann. 42, 511; 1891. ^) Zecchini, Gazz. chim. 27, 358;
1897. ") Leiss, ZS. Instr.- Kunde 1899, 7^. '*) Fock, Groths ZS. Kryst. 4, 592; 1880. '») Perkin,
Journ. ehem. See. 61, 287; 1892. '«) Brühl, Lieb. Ann. 235, i; 1886. '') Wernicke, vgl.
Warburg, Experimentalphysik, 10. Aufl. S. 222.
Eisenlobr.
222
1027
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten gegen Luft
für verschiedene Lichtarten, deren Dichte sowie Molekularrefraktionen.
1 " ~^«-T-), berechnet mit den genauen Molekulargewichten.
Die Literatur findet sich am Schluß der Tabelle.
Aufgenommen sind sämtliche, zur Ableitung der Atomenfraktionen etc. (Tab. 224) benützten Daten,
ferner Konstanten für andere wichtige, normale und typische anormale Verbindungen.
Die Substanzen sind nach steigender Anzahl C- Atome angeordnet (M. M. Richter), weiter nach steigen-
der Anzahl der übrigen Atome; also Kohlenstoff mit einem anderen Element, Kohlenstoff mit zwei anderen
Elementen usf. Die Reihenfolge dieser Elemente ist: H, 0, N, Gl, Br, J, S.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.- ^
Gew.
di
G'
F
D
C
My
Mß
Md
Ma
Tetrachlorkohlen-
j
stoff
CCI4
153,8 |20
1,5912
1,47290
1,46755
1,46072*
1,45789
27,11
26,85
26,51
26,37
H.
Schwefelkohlenstoff
GS2
76,14 20
1,2634
1,67515
1,65268
1,62037
1,61847
22,65
22,06
21,18121,13
N. I
Chloroform . . .
GHGI3
"7,4
20
1,4898
1,45821
1,45294
1,44671*
1,44403
21,88
21,66
21,40121,29
H.
Bromoform . . .
GHBrs
252,8
20
2,8190
—
1,6014
1,5890 {1,5838
—
30,74
30,22
30,00
J.
Ameisensäure . .
GH2O2
46,01 20
1,2188
1,38041
1,37643
1,37137*
1,36927
8,75
8,67
8,57
8,53
L.
Methyljodid . .
GH3J
141,9 120
2,258211,55387
1,54243
1,52973*
1,52434
20,14
19,79
19,40
19,24
H.
Formamid^) . .
GH3ON
45,03
14,1
1,1337
—
1,44505
—
1,45631
—
10,80
—
10,57
Ey.
22,7
1,1313
1,46085
1,45426
1,44530
i,44292|io,93
10,79
10,61
10,56
Br.
Nitromethan ^) . .
GH3O2N
61,03
21,6
1,1354
1,39305
1,38771
1,38133
1,37884 12,84
12,67
12,49
12,42
Br. I
Trichlomitro-
methan*) . . .
GO2NGI3
164,4
22,8
1,6511
1,47377
M6785
1,46075
1,45793
27,97
27,67
27,31
27,16
Br. I
Ca
Perchloräthylen .
C2GI4
165,8
20
1,6226
1,52368
1,51522
1,50547
1,50153
31,25
30,82
30,33
30,13
Br. 2
Pentachloräthan ,
G2HCI5
202,3
24
1,66971,51576
1,50984
1,50250
1,49946 36,58
36,23
35,79
35,60
K.
Tribromäthylen*).
GaHBra
264,8
20
2,6876
1,62548
1,61358
1,59920
1,59431
34,85
34,32
33,67
33,45
W.
Dichloräthylen-
chloridi) . . .
C2H2GI4
167,8
21,8
1,5959
1,50538
1,50147
—
M9I55
31,21
31,00
—
30,48
K.
Dichloräthyliden-
chloridi') . . .
C2H2CI4
167,8
23,2
1,5466
1,49405 1,48847
1,48162
1,47880
31,59
31,23
30,86
30,76
K.
Acetylendibromid")
G2H2Brj
185,8
20
2,2289 1,56555
1,55548
1,54367
1,53899
27,17
27,78
26,30
26,11
W.
Acetylentetra-
bromid^) . . .
G2H2Br4
345,7
20
2,8748 1,65290
1,64130
1,62772
1,62244
44,02
43,39
42,66
42,37
W.
Acetonitril"',') .
G2H3N
41,03
16,5
0,7828 1,35333
1,35004
1,34596
1,34427
",32
",23
ii,ii
11,06
Br. I
Monochloräthylen-
chlorid iv) . . .
G2H3CI3
133,4
22
1,445811,48802
1,47862
1,47192
1,46927
26,40
26,15
25,83
25,71
K.
Monochloräthy-
lidenchlorid V) .
G2H3GI3
133,4
21
1,3345
1,44961
1,44176
1^^3765
1,43287
26,84
26,44
26,22
25,97
K.
VinyltribromidVi,8)
G2H3Br3
266,8
20
2,5790
1,61050
1,60064
1,58902
1,58444
35,89
35,42
34,86
34,64
W.
Acetaldehyd . .
G2H4O
32,03
20
0,7799
1,33937
1,33588
1,33157*
1,32975
11,81
11,70
",57
11,51
L. 2
Essigsäure . . .
QHÄ
60,03
20
1,0495,1,38017
1,37648
1,37182*
1,36985
13,25
13,14
12,991 12,93
L, I
22,9
1,044611,38003
1,37610
1,37152
1,36944
13,21
13,19
13,05
I2,98i E. I II
Äthylenchlorid vii)
G2 H4GI2
98,95
17
1,260411,4577
1,428
1,4466
1,4444
21,41
21,21
20,96
20,87
L.-M.
")
20
1,2521 1,45528
1,45024
1,44432
1,44189
21,45
21,25
21,01
20,91
Br.3
20
1,2501:1,45532
1,45034
1,44439
1,44204
21,49
21,29
21,04
20,95
W.
Äthylidenchlorid^'II)
G2 H4GI2
98,95
20
1,174311,42671
1,4222611,41655
1,41423
21,62
21,43
21,17
21,07
Br.3
")
20
1,17501,42706
M2245
1,41678
1,41457
21,62
21,42
21,16
21,07
W.
Athylenbromid .
GaHiBrj
187,9
13,5
2,1940 1,5611
1,5526
1,5421
1,5383
27,74
27,39
26,96
26,80
L.-M.
18,1
2,18301,5585511,55008
1,53998
1,53595
27,77
27,42 |27,oi
26,85
Seh.
j>
20
2,17751,556581,548"
1,53806*
1,53389
27,76
27,41 26,99
26,82
H.
I) GHGlo-GI
iCV II) GHjGl-GCls. III) GH3-G=N. IV) GHaCI-GHClj. V)GH3.GGl3. 1
VI) BrCHa-GHBr^. VII) GHsCl-CHaCl. VIII) GH3.GHCI2.
^) nji = 1,46393, iiLi = 1,45740- ^) n-n = 1,38414, Hl; = 1,37838. ^) n^i = 1,46393, n^ = i,45740.
*^ "Ka = 1,58788. 5) ng.„ = 1,53394. ") Hk« = 1,61677. ') n^i = 1,34779, n^j = i,34394. *) Hr« = 1,57933-
") "Ka= 1,43929. '") nKa = i,4"96. ") njj = 1,54449, Hlj = 1,53525.
Eiseaiohr. 65*
1028
222 SL
1
Brechungs
exponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit. am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.- ! ,0
Gew.
< G'
F
D
C
My
Mß
Mb Ma
Äthylenbromid ') .
CiH^Br,
187,9
j 1
20 2,1768
1,55624
1,54793
1,53789
1,53396
27,76
27,41
26,99
26,83
W.
Äthylidenbromid .
C2H4Br2
187,9
0 2,0996
1,542131,53405
1,52455
1,52057
28,17
27,82
27,41
27,23 w. II
2\
20 i 2,0555
1,5300411,52215
1,51277
1,50900
28,24
27,89
27,44
27,30
W.
Äthylbromid ') . ,
CaHsBr
109,0 20
i,4555|i,43595
1,43046
1,42386 11,42113
19,58
19,37
19,11
19,00
w.
20
1,4569
1,43629
1,43074
1,42406*
1,42132
19,57
19,36
19,09
18,99
H.
Äthyljodid . . .
C2H5J
156,0
20
1,9305
1,53437
1,5244
1,51307*
1,50812
25,13
24,74
24,29
24,08
H.
20
1,9264
—
1,52356
1,51203
1,50738
—
24,76
24,30
24,11
Lo.
Äthylalkohol . .
C.,H«0
46,05! 20
0,8000
1,36997
1,36665
1,36232*
1,36054
13,02
12,91
12,78
12,72
L. 2
Äthylenglycol i) .
QHA
62,05
19,3
1,1134
—
1,43789
—
1,43059
14,63
14,42 Ey. 2
20
1,1072
1,43662
1,43251
1,42743*
1,42530
14,67
14,55
14,40
14,34 L. 2
Äthylmercaptan .
C2HeS
62,12
20
0,8931
1,4445
1,43788
1,43055
1,42769
18,49
18,25
17,99
I7,88{ N. I
Äthylendiamin*) .
C2H8N2
46,08
26,1
0,8919
1,46624
1,46065
1,45400
1,45113
18,67
18,47
18,24
18,14 Br. I
Chloral ....
C2HOCI3
14,74; 20
1,5121
1,46786
1,46235
1,45572
1,45298
27,09
26,82
26,49
26,351 Br. 3
Acetylchlorid . .
C2H3OCI
78,58
20
1,1051
1,40002
1,39543
1,38976
1,38736
17,24
17,06
16,85
16,76! Br. 3
Nitroäthan^) . .
CiHäO^N
75,05
24,3
1,0472
1,40102
—
1,39007
1,38768
17,41
—
16,99
16,90 Br. I
Äthylnitrat ") . .
Malonitril", ^) . .
CgHsOsN
91,05
21,5
1,1050
1,395"
—
1,38484
1,38254
19,76
—
19,30
19,20
Br. I
C3H2N2
67,04
34,2
1,0488
1,42371
1,41463
1,41259
16,06
__
15,76
15,72
Br. I
Acrolem ....
C3H4O
56,03
20
0,8410
1,41691
1,40890
1,39975
1,39620
16,75
I6,47|i6,i4
16,02
Br. 2
PropargylalkohoUi ' )
C3H4O
56,03
20
0,9715
1,44277
1,43734
1,43064
1,42796
15,28
15,12
14,92
14,84
Br. 2
Propionitril'*) . .
CaH.N
55,05
14,6
0,7822
1,37679
—
1,36888
1,36711
16,08
—
15,78
15,71! Br. I
Äthylcarbylamin^V')
C3H5N
55,05
24,4
0,7442
1,37309
1,36925
—
1,36314
16,86
16,70
—
16,45 c
Allylchlorid . . .
C3H5CI
76,49
20
0,9379
1,42837
1,42248
1,41538
1,41245
21,00
20,75
20,44
20,31 Br. 4
Allylbromid . .
C3H5Br
121,0
20
1,3980
1,48297
1,47486
1,46545
1,46166
24,72
24,36
23,95
23,781 Br. 2
Aceton ....
QHeO
58,05
19,4
0,7912
1,36750
1,36366
1,35886
1,35672
16,50
16,34
16,15
16,06 E. I
Propylaldehyd
CsHeO
58,05
20
0,8066
1,37203
1,36825
1,36356
1,36157
16,36
16,21
16,02
15,95 Br. 2
Propionsäure . .
C3H6O2
74,05
0
1,0158
1.40397
1,40005
1,39529
1,39315
17,83
17,67
17,47
17,40 Ko.
19,9
0,9871
1,39596
1,39220
1,38736
1,38535
18,03
17,87
17,68
17,60 E. I
20
0,9946
1,39513
1,39129
1,38659*
1,38460
17,86
17,70
17,51
17,43: L. 1
Ameisensäureäthyl-
CaHßOa
74,05
20
0,9164
1,36782
1,36420
1,35985*
1,35800
18,38
18,22
18,01
17,94! L. I
ester
20
0,9168
1,36762
1,36416
1,35975
1,35789
18,17
18,01
17,82
17,73 1 E. I
Essigsäuremethyl-
C3H6O2
74,05
20
0,9039
1,36893
1,36539
1,36099*
1,35915
18,48
18,32
18,11
18,04! L. 2
ester
20
0,9244
1,36707
1,36357
1,35935
1,35745
17,99
17,84
17,65
17,57 E. I
Milchsäure . . .
CsHgOa
90,05
20
1,2403 1,45135
1,44686
1,44145*
1,43915
19,56
19,39
19,19
19,10 L. 2
Allylamin ") . .
C3H7N
57,07
21,8
0,7613
1,43307
1,42686
1,41943
1,41645
19,49
19,24
18,95
18,83
Br. I
n-Propylchlorid .
C3H7CI
78,51
20
0,8898
1,39747
1,39344
1,38856
1,38659
21,27
21,08
20,84
20,75
Br. 2
n-Propylbromid .
CsH^Br
123,0
20
1,3529
1,44625
1,44064
1,43414
1,43142
24,26
23,99
23,68
23,55
Br. 2
i-Propylbromid .
CsHjBr
123,0
20
1,3097
1,43616
1,43165
1,42508
1,42230
24,67
24,40
24,07
23,93
Br. 2
n-Propyljodid . .
C3H7J
170,0
20
1,7427
1,52467
1,51566
1,50508
1,5082
29,88
29,45
28,94
28,73
Br. 3
i-Propyljodid . .
CsHjJ
170,0
20
1,7033
1,52026
1,51080
1,49969
1,49519
30,36
29,89
29,34
29,12
Br. 3
n-Propylalkohol .
QHsO
60,06
20
0,8044
1,39378
1,39008
1,38543
1,38345
17,85
17,70
17,52
17,43
Br. 2
i-Propylalkohol .
CsHsO
60,06
20
0,7887
1,38572
1,38210
1,37757 1,37569
17,88 17,73
17,54
17,46
Br. 3
QHsO
60,06
20
0,8030
1,38932
1,38581
1,38126* 1,37938
17,70 17,56
17.38
17,30
L. 2
MethylalV). . .
C3H8O2
76,06
20
0,8604
1,36085
1,35763
1,35344 1,35183
19,55119,39
19,19
19,11
Br. 3
n-Propylamin ^") .
C3H9N
59,08
16,6
0,7209
1,39956
1,39532
1,39006 1,38793
19,85
19,66
19.43
19,34
Br. I
i-Propylamin") .
C3H9N
59,08
15,4
0,6935
1,38620
—
1,37698
1,37488
20,03
—
19,59
19,50
Br. I
Milchsäurenitril '^)
CsHsON
71,05
18,4
0,9919
1,41454
—
1,40582
1,40374
17,92
—
17,59
17,51
Br. I
Propionylchlorid .
C3H5OCI
92,50
20
1,0646
1,41541
1,41066
1,40507
1,40264
21,78
21,56
21,30
21,19
Br. 3
Äthylthiocyanat^^)
C3H5NS
91,12
22,9
1,0072
—
1,47303
1,46533
1,46234
—
24,27
23.93
23,79
N.-Sc.
Nitropropan . .
C3H7O2N
CH2(0H).
89,07
24,3 1,0081
1,41104
—
1,40027
1,39787
21,94
21,43
21,32
Br. I
I) CH2(0H)-
II) X^N III) CH=C-CH2(0H). IV)C2H5.N=C. V) /OGH3 ^
CH2< CHaC
\g^n \0CH3
')"Ka = I.52
955. ') Mkc
X = 1,50490. ^) n^a = 1,41820. *) nxi = 1,45703, HLi = 1,45070. **) nji = 1,39267,
"Li = 1.38727. ") n-i
■1 = 1,3873.
3, "Li = 1,38215. ') nj, = 1,41691, n^i = 1,41224. «) nj, = 1,37090, nLi = 1,36681.
*) nxi= 1,42278, n
Li =1,4159
4. 1") njj = 1,39244, "Li = 1,38755. ") Hx) = 1,37928, nLi = 1,37453. '") "xi =
1,40796, nLj=i,40
339. ") n
n = 1,40279, Hl; = 1,39746.
Eisenlohr.
1029
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit. am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.-
Gew.
D
C \ Äly] Mß : Md ! Ma
C4
Furan') . . . .
Äthylcyanid . .
Thiophen ", ^) . .
Pyrrol"l,3)
Crotonaldehyd . .
Essigsäureanhydrid
Monobrompseudo-
butyleniv,«) . ,
Dimethylacetylen-
bromidV,») .
n-Butylaldehyd
i-Butylaldehyd.
Methyläthylketon
n- Buttersäure .
i- Buttersäure .
Essigsäureäthyl-
ester
Propionsäure-
methylester .
n-Butylalkohol.
Trimethylcarbinol
i-Butylalkohol .
Isobutylmercaptan
Äthylsulfid . .
Äthyldisulfid .
Diäthylamin ') .
Sek. Butylamin*)
Tertiär. Butyl-
amin") . . .
i-Butylamin"")
Butylchloraivi)
Trichloressigester
Allylsenföl . .
Dichloressigester
n-ButyrylchloridVli
i-Butyrylchlorid
Chloressigester .
Isobutylnitrit")
QH4O
CHiNj
C4H4S
C4H5N
C4H6O
CiHgOs
CiHTßr
C.H7Br
C4H8O
C4H8O
C4H8O
C4H8O2
C4H8O2
C4H8O,
C4H8O.2
C4HX0O
C4H,oO
C4H,oO
C4H10S
C4H10S
C4njoS2
C4H„N
C4HX1N
C4H„N
C4H„N
C4H5CI3
C4H5O2CI3
C4H5NS
C4H6O2CU
CiHtOCI
C4H7OCI
C4H70,C1
CiH^OsN
68,031 21,6 0,9086 1,42470
80,05' 63,11 0,9848 1,42543
84,10 18
; 20
67,05! 19,7
70,05 17,3
102,1
135,0
25,5
1,066411,55321
1,064311,551
0,85571,45852
1,08161,39927
1,41809
1,54237
1,54098
1,41645
1,52989
1,52853
o,9484!i,5239i 11,51450 1,50347
1,43838
1,39038*1
1,318011,47115
135,0 ! 25,4i 1,3216 1,47337
72,06 20 i o,8i7o'i,3932i
72,06 20 j 0,7938 1,38170
72,06 15,9: 0,8087:1,38938
88,06: o 1 0,983411,41584
; 20 10,95871,40691
23 ; 0,9548 1,40685
88,06 20 0,94901,40166
88,o6j i8,9| 0,89461 1,38022
20 0,900711,38067
1,44908;
1,39525
1^0703 19,13118,87 — i8,43J N.-C
i,4i432!20,8o| — 20,4220,33! Br. i
1,5249925,18124,77:24,30124,11 Br. 5
1,52370 25,24 24,83124,35 24,16, Kn.
1,49914 21,63 21,30:20,92 20,70: N.-C
88,06 i8,5| 0,9166
74,08 1 15,5! 0,8130
20 j 0,8099
j 20 I 0,8098
74,08 20 _ 0,7864
74,08 17,5' 0,8046
90,15 20 ,0,8357
90,15 20
i20,5
122,2 I 20
73,10! 17^6
73,10 16,7
0,8368
0,8362
0,9927
0,7108
0,7271
1,38596
1,40773
1,40812
1,39618
1,4055
1,4511
1,45522
1,45543
1,52407
1,39703
1,40453
1,46430
1,46637
11,38932
1,37769
1,38554
1,41171
1,40280
1,40271
1,39792
1,37662
1,37709
1,38218
1,40642
1,40395
1,40405
1,39243
1,4016
1,44547
1,44929
1,44960
1,51604
1,39264
1^5616
1,45828
1,38433
1,37302
1,38071
1,40664
1,39789
1,39777
1,39300
1,37216
1,37257*
1,37767
1 1,39909
1 1,39931
11,38779
[1,3968
1,43859
1,44233
1,44253
1,50633
1,38730
1,39501
1,4341522,36121,96
1,38832122,83122,63
1,4528028,6728,31
1,45490
1,38222
1,37094
1,37844
1,40449
1,39578
1,39582
1,39093
1,37023
1,37068
28,63
21,06
21,11
21,09
22,46
22,61
,22,70
22,58
22,81
22,68
1,37570122,56
'1,39974! —
1,3971222,55
[1,3973222,57
1,3857222,64
1,3948 ^22,59
1,4357529,05
1,4396 29,24
1,4397029,27
1,5030637,67
1,3851024,77
1,39280124,62
28,28
|2o,88
20,91
20,91
22,27
122,41
22,49
22,39
22,62
22,49
22,37
22,40
22,37
21,5021,32
22,38 22,28
27,89
27,85
20,64
20,68
20,67
22,03
22,16
22,25
22,15
22,38
22,25
22,13
22,13
A.-E.
L, I
Br. 6
27,71
27,67! Br. 6
120,54! Br. 3
20,58^ Br. 3
120,56: E. I
121,93' Ke.
[22,06 Br. 3
22,15 F.
22,04 ßr- 2
22,27! E. I
22,15 L. I
73,10
73,10
175,4
191,4 ,
99,12
157,0
106,5
106,5
122,5
103,1 I
18
17
20
20
20
24,2
20
20
20
20
22,1
0,6978'
0,7359
1,3956;
1,3826;
1,0126
1,0057
1,2821
1,0277
1,0174
1,1585
0,8699
1,388681,38440
1,40829
1,48736
1,46176
1,55035
1,44894
1,42249
1,41829
1,43228
1,38196
1,48198
1,45673
1,538511
1,53470
1,44435
1,41781
1,41349
1,42812
1,37708;
1,37940
1,39878
1,47554
1,45068
1,52660
1,52212
1,43860
1,41209
1,40789
1,42271
1,37151
1,37740
11,39664
; 1,47259
11,44802
1,52119
1,51572
1,43615
1,40971
! 1,40551
11,42056
[1,36932;
22,37122,14
22,45 22,22
22,40 22,16
28,74:28,35
28,91 28,52
28,95 [29,55
37,18136,59
24,53124,23
|24,IO
22,03!
22,08;
22,03;
22,04
22,11
22,07
28,191
28,37!
28,48^
36,39'
24,11
23,98!
E. I
Ey.i
Br. 3
Ar.
Br. 3
L.-J.
N.
N.
Br. 5
N.
Br. I
Br. I
24,76
24,52
36,17135,83
38,04,37,68
31,20130,64
— 130,67
32,8432,55
26,39 26,13
24,52124,2324,121
26,42
27,44
27,58
26,15
27,21
27,27
24,0223,90;
35,42:35,15
37,25 '37,06!
130,07129,82
30,07129,76
32,i8[32,03
25,8125,681
25,84125,71
26,91 26,79'
26,91 26,76!
Br. 5
Br. I
Br. 3
Br. 3
Be.
N.-Sc
Br. 3
Br. 3
Br. 3
Br. 3
Br. I
I) HC
II
HG
-GH
II) HG GH
GH
HG
GH
O
III) HG GH
II II
HCx ^H
.NH
IV) GHh— G-H
II
Br-G-CHs
V) GH3-G— H
II
H3G— G— Br
IV) GH3.GHG1.GCI,.GH0. VII) G3H7.G = 0.
Gl
') nji = 1,53542, Hlj = 1,52417- *) hko = 1,51846. ') nxi = 1,50836, n^ = 1,49840. *) n-n = 1,46199,
"Li = 1,45435. *) nxi = 1,45982, nLi = 1,45214. «) n-r, = 1,44565, Hlj = 1,43914- ') nxi = 1,38968, Hl; = 1,38475.
**) n-n = 1,39735, Hl; =1,39242. *) n^, = 1,38179, n^ = 1,37678. '") nxi= 1,40117, nLj= 1,39628. »') n-r, =
1,37398, nLi =1,36896.
Eisenlohr.
1030
222 c
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen
Lit. am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.-
Gew.
(0
ä{
G'
F
D
C
My
Mß
1/b
Ma
Isobuty Initrat ^) .
C4H9O3N
119,1
23,3
1,0112
1,41171
1,40699
1,40130
1,39904
29,29
28,99
28,64
28,49
Br. 1
Äthylsulfit . . .
C4H10O3S
138,2
II
1,0982
1,4292
1,4249
1,4198
1,4172
32,46
32,17
31,83
31,66
N. 2
Äthylsulfat . . .
C5
Valerylen') . . .
C4H10O4S
154,2
18,1
1,1799
1,40874
1,40524
1,40100
1,39924
32,29
32,05
31,75
31,63
E. 3
C5H8
68,06
20
0,6786
1,41304
1,40726
1,40044
1,39763
25,01
24,70
24,34
24,19
Br. 2
Isopren 11) . . .
C5H,
68,06
18,3
0,6858
1,44217
1,43272
1,42207
1,41792
26,27
25,78
25,22
25,01
E. 3
21,4
0,6793
1,44340
—
1,42267
1,41807
26,58
—
25,50
25,25
Ha. 1
Pentln "i) . . .
CsHs
68,06
18
0,6766
—
—
1,4079
—
—
—
24,81
G.
Amylen ....
C5H10
70,08 16,4
0,6664
1,3997
1,3945
1,3883
1,3857
25,48
25,18
24,83
24,68
L.-J.
20
0,6476
1,38588
1,38127
1,37576
1,37330 25,41
25,14
24,82
24,67
Br. 2
Pentan ....
C5H12
72,10 15,7
0,6251
1,3645
1,3610
1,3581
1,3570 25,74
25,52
25,33
25,27
L.-J.
Furfurol IV) . . ,
C8H4O2
96,03
20
0,1594
1,56484
1,54566
1,52608
1,51862 26,96
26,21
25,43
25,12
Br. 4
Pyridin*) . . .
C5H5N
79,04
21
0,9808
1,53153
1,52118
1,50919
1,50546
24,96
24,55
24,07
23,89
Br. I
Essigsäurepropar-
_
gylesterV) . . .
CsHaOa
98,05
20
1,0052
1,43163
1,42659
1,42047
1,41796
25,28
25,02
24,71
24,58
Br. 2
Propargyläthyl-
äther ....
CsHsO
84,06
20
0,9715
1,44277
1,43734
1,43064
1,42796 15,28
15,12
14,92
14,84
Br. 2
Äthylidenaceton .
CöHsO
84,06
19,6
0,8577
1,45680
1,44846
1,43903
1,43536126,68
26,26
25,78
25,59
A.-E.1
Essigsäureallylester
C5H8O2
100,1
20
0,9276
1,41561
1,41059
1,40448
1,40205,27,06
26,77
26,42
26,28
Br. 2
Valeraldehyd . .
C5H10O
86,08
20
0,7984
1,39729
1,39336
1,38824*
1,38614
25,98
25,75
25,46
25,33
L. I
Diäthylketon . .
CsH.oO
86,08
16,6
0,8175
1,40298
1,39877
1,39385
1,39168
25,69
25,46
25,18
25,06
E. I
Methylpropylketon
C5H10O
86,08
20,2
0,8089
1,39881
1,39461
1,39946
1,38754
25,73
25,49
25,20
25,09
E. I
Methylisopropyl-
keton ....
C5H10O
86,08
16
0,8046
1,39687
1,39268
1,38788
1,38569
25,76
25,52
25,24
25,"
E. I
i-Valeriansäure
C5H10O2
102,1
20
0,9298
1,41349
1,40931
1,40433*
1,40220
27,40
27,16
26,86
26,74
L. I
22,4
0,9559
1,41107
1,40677
1,40178
1,39964
27,38
27,13
26,83
26,76
E. 1
i-Butylformiat . .
C5HX0O2
102,1
19,9
0,8818
1,39469
1,39063
1,38584
1,38386
27,73
27,48
27,18
27,06
E. 1
Essigsäurepropyl-
ester
C5H10O2
102,1
20
0,8856
1,39274
1,38903
1,38438
1,38235
27,50
27,27
26,98
26,85
Br. 2
Propionsäureäthyl-
ester
CsHioO-i
102,1
20,2
0,8889
1,39225
1,38849
1,38385
1,38193
27,36
27,13
26,84
26,72
E. 1
Äthylcarbonat . .
C5H10O3
118,1
20
0,9762
1,39321
1,38969
1,38523
1,38335
28,9428,66
28,37
28,24
Br. 3
Amylenbromid . .
C5HioBr2
229,9
15
1,6700
1,5240
1,5178
1,5094
1,5060
42,1241,70
41,13
40,90
L.-M.
Piperidin*) . . .
CsHnN
88,10
18,7
0,8628
1,46512
1,45989
1,45350
1,45097
27,27,27,01
26,68
26,56
Br. I
Amylchlorid . .
CsHnCl
106,5
18,2
0,8720
1,4192
1,4150
1,4097
1,4076
30,8930,61
30,27
30,13
L.-M.
Amylchlorid, tertiär
CsHuCl
106,5
13,5
0,8699
1,4181
1,4138
1,4082
1,4054
30,8930,61
30,25
30,6
L.-M.
Amylbromid . .
CsHuBr
151,0
12,8
1,2214
1,4570
1,4517
1,4450
1,4427
33,6733,33
32,90
32,76
L.-M.
i-Amylbromid . .
CöHijBr
150,0
20
1,2045
1,45294
1,44683
1,44118*
1,43856
33,88;33,49
33,12
32,95
H.
Amyljodid . . .
CsHnJ
108,0
20
1,4703
—
1,49923
—
1,48714
— 39,56
—
38,74
H.
i-Amylalkohol . .
C5H12O
88,10
17,8
0,8134
1,4176
1,4135
1,4084
1,4064
27,27127,04
26,74
26,63
L.-J.
Gär. Amylalkohol .
CsHiaO
88,10
20
0,8104
1,41617
1,41222
1,40723
1,40513
27,29:27,06
26,77
26,65
Br. 3
Äthylpropyläther .
C5H12O
88,10
20
0,7386
1,37765
1,37397
1,36948
1,36758
27,48
27,24
27,95
26,82
Br. 2
i-Amylamin *) . .
C5H13N
87,12
17,9
0,7514
1,41920
—
1,40959
1,40739
29,29
—
28,70
28,57
Br. I
Dichlorpropion-
säureäthylester .
C5H8O2CI2
171,0
20
1,2461
1,45854
1,45379
1,44815
1,44553
37,48'37,i5
36,75
36,56
Br. 3
Valerylchlorid . .
C5H9OCI
120,5
20
0,9887
1,42599
1,42131
1,41555
1,41318
31,23
30,93
30,56
30,40
Br. 3
a-Chlorpropion-
säureäthylester .
C5H9O2CI
136,5
20
1,0869
1,42805
1,42370
1,41850
1,41623
32,31
32,02
31,66
31,53
Br. 3
CH3V
I) >c
CH3/
HC— GH
= C = CH,. II) CH2 = C — CH = CH3. III)CH = C
.GH2.GH2.CH3. IV) II II
1
HG G-GHO
GH,
\/
V) CH3.CO.OCH5
.G = GH.
0
1) nxi=i,4
0386, nLi = 1,39863. 2) n^ = 1,4331, n^ = 1,4007.
') 11x1=1,51446, nLi= 1,50376.
*) "Tl = i»45634,
"Li =i»4505o. ^) nxi= 1,41198, tiLj =1,40702.
Eisenlohr.
222 d
1031
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit. am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.-
Gew.
D
My Mß Mo I Ma
C.
Benzol*). . . .
Ji.sDihydrobenzoI
Tetrahydrobenzol .
Diallyl . . . .
Hexadien-2, 4 . ,
Diisopropenyll) .
Hexylen*) , . .
Cyclohexan . . .
Hexan . . . .
Chlorbenzol . .
Brombenzol') . .
Jodbenzol *) . .
Phenol ....
Thiophenol . . .
Anilin ....
a-Methylpy ridin ^ )
j9-Methylpyridin*)
Phenylhydrazin ') .
Allyllaceton . .
Mesityloxyd ") . .
a-Methyl-^-Äthyl-
acrolein ni) . ,
a-Crotonsäure-
äthylester . . .
/?- ,i- D imethy lacry 1-
säureäthylester .
Acetessigester . .
Diäthyloxalat . .
Capronitril^) . .
Äthylpropylketon .
Methylisobutyl-
keton ....
Capronsäure . .
n- Buttersäure-
äthylester
i- Buttersäure-
äthylester . . .
Paraldehyd . . .
v-Methylpiperidin^)
a-Methylpiperidin ")
/S-Methylpiperidin ")
AcetallV) . .
Dipropylamin^)
QHs
QHio
QHio
CgHio
QHio
QH,2
CeHij
CeHii
QHäQ
QHsBr
QHsJ
QH«0
Q,H«S
Q,HvN
QH^N
QH7N
QHsNj
QH.oO
Q,HioO
QHioO
QHioOa
QHioOi
CbHioOs
QH10O4
QHuN
QHj,0
QHijG
QHisOä
QHiäOj
C«HisOj
CsHiiGs
CeHxsN
QHisN
QHisN
C,H,A
QH.sN
78.05!
80,06'
82,08
82,08
82,08
82,08
84,10
84,10'
86,12 i
"2,5 :
157.0 i
204,0
94.05
110,1
93.07
93.07!
93,07
108,1
98,08
98,081
20
20
20 !
22,1!
20 I
I2,5i
15 I
-* I
23.3
i6,6i
14,8;
20 j
15 i
20 I
4.2!
13,2
20 I
8 !
40,6
82,7!
23,2 j
20 !
16,7:
24 ;
20,3
15.4
16^
98,08 14
114,1 1 20
0,8791
0,8404
0,8406
0,8081
0,6880
0,7273
0,7307
0,6792:
0,7810
0,6645
0,6603
1,0119!
1,1066
1,5100
1,5084
1,4914
1,8482
1,0596
1,0213:
1.0739'
1,0216'
0,9484
0,9539
1,0978
0,8470
0,8581!
0,8605!
0,91991
114,1 ! 19,8' 0,9337
130,1 20 1,0256
146,1 20 1,0793
97,ioi 14,3 0,8069
100,1 i 22 i 0,8149
100,1
116,1
116,1
116,1
17,4! 0,8032
19,6 0,9220
20 10,9237
18 j 0,8807
20 i 0,8892
Ii6,i 17,8:0,8731
132,1 1 20 1,0256
99,12 21,6! 0,81841
99,12' 23,6! 0,84361
99,12! 24,3! 0,84461
118,1 i 20 j 0,8314!
101,1 119,510,73841
,52361
.49503
,49491
.45743
,41385
.47855
,4622
,40590
,43773
,3862
.38365
.5499
,54750
,59439
.5904
,58557
,66126
,56840
,61685
,62074
,52441
.52571
,64368
,43326
,46402!
.46542
^438o7
,44663'
,43000
,41987
,41739
,40813
,40638
Hf2397
,42323
,40179
,40460
,39994
,43000
,44951
.45769
.45760
,39007
1,51327
1,50144
I
—
1.47555 I
1,48516
1.47439 I
1,45184
1,44507 I
M0793
1,40102 I
1,46800
M559I I
M527
1,4421 I
1,40071
1.39446 ii
M3345
1,42806 ji
1.3825
1,3780 ji
1,37988
1.37536 i
1.5391
1,5268 I
1.53693
1.52479 !i
1,58201
1,56796 _i
1,5781
1,5635 !i
1,57362
1,55977 ii
1,64254
1,62707 I
1,55581
1,54247 I
1.53565
— I
1,60285
1,58613 I
1,60434
1,58629 I
1,51444
1,50293 I
—
1,50432 I
1,62673
1,60813 I
1,42777
1,42125 I
1,45538
1,44582
h
M5761
1,44808
i<
M3175
1,42421
I
1,43985
1,43207
I
1,42532
1,41976 I
1,41564
1,41043 ;i
—
M0851 ji
1,40402
1,39889 I,
1^10235
1,39694 I
1,41964
1,41449 I
1,41900
1,41382* I
1,39787
1,39313 ii
M0073
1,39599* I
1,39597
1,39114
I
M2532
1,41976
I
—
1,43779
I
—
1,44639
I
—
1,44627 ii
1,38636
1,38193 ji
1^10455
I
,49663
,47"3
,47025
,44235
,39812
,45133
,4379
,39196
,42589
,3761
,37337
,5219
,51986
,56252
,5585
.55439
,62003
.53691
,51739
,57971
,57948
.49844
.49963
,60118
.41855
yMl82
[,44427
[,42120
27,15
27,78
27,77
27,69
29,80
31.95
30,91
30,41
28,26
30,45
30,47
32,52
32,26
35,30
35,14
35,31
40,79
29,05
35,87
32,03
30,03
29,94
35.64
30,11
31,53
31.53
32,57
26,70
27.30
27,39
31,37
30,34
30,07
28,02
30,19
30,20
31,99
31,74
34,71
34.55
34,72
40,01
28,52
28,70
35.21
31.34
29,57
34,89
29,78
31,03
26,18125,96
26,8526,63
26,79 26,59
27,04 26,89
28,99 28,80
30.64 30,38
29,75 29,49
29.65 29,48
27,72 27,59
29,88 29,74
29,88 29,74
31,3831,13
31,14 30,90
34,0233,75
33,83:33,58
34,0333,76
39,14 38,16
27,95 27,72
- ,27,88
34^4134,"
30,5830,29
29,00 28,78
28,91 ;28,68
34,0633,74
29,38,29,22
30,46130,23
31,08130,52
32,l6|3i,66
30,29
3ir47
W. 2
Ha. 2
Wi.
Br. 7
Br. 2
Br. 8
Cou.
Br. 7
E. 3
L.-J.
Br. 2
J.-M.
Br. 2
P. I
L.-M.
Br. 2
P. I
E. 2
Ey. I
E. 2
Br. I
Br. I
Br. I
Br. I
M.
A.-E.I
A.-E.1
A.-E.I
,42901 32,60 32,17 31,67 31,47 A.-E.I
,41720 32,77 32,46 32,08 31,91! Br. 3
,40824 34,25 33,94 33,57,33,42
,4067730,29 — 29,7229,59
,39683130,31130,04 29,71 29,57
Br. 3
Br. I
E. I
.3950o|30,64!30,37J30,oi 29,88 E. i
,41235 32,13131,8431,50 31,36 E. I
,41164 32,02131,74 31,38 31,25. L. I
,39123 32,08 31,81 31,47 31,34' F.
.39404 31,97 31.70,31,37 31.24 L. 2
[.38905 32,23|3I,95!3i,6i|3M6 E.
tr4i72o|33,i3 32,88>32,55i32,42 Br.
c,435i6!32,52| — 31,7831,61 Br
[,44384132,041 — 31,36 31,20, Br.
[,44380 32,001 — 3i,3i'3i,i6! Br.
[,38ooo|33,76!33,47 33,i3|32,98! Br.
[,40242134,25! — i33,53l33,37i Br.
I) CH, = C — C = CH, II) CHs\
CH,
CH— C = O
III) CjHs— CH = C— CHO IV)
CH,=
/
OCH5
CHs CHs CHs^ CHs \x:,Hs
*) °Ka = 1,49154- *) n-n = 1,39274, Hl; = 1,39154- ') n^ = 1.55665. *) n^ = 1,61263. ») nTi= 1,50801,
"0=1,49763. •) nTi== 1,50919. nLi= 1,49884, ') n-n =1,61630, nLi= 1,59993. *) nji = 1,41074, n^ =
1,40612. ») n-n = 1,44063, HLi = 1,43471. ") nxi = 1,449", Hlj = 1,44340. ") nxi = 1,44906, nLi = 1,44338.
") nji = 1,40706, nLi = 1,40205.
Eisenlohr.
1032
332
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit. am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.-
Gew.
<» d\
G'
F
D
C My
Mß
Mb
Ma
Triäthylamin . .
CeH.sN
101,1
20
0,7277
1,41092
1,40613
1,40032
1,39804
34,49
34,14
33,70
33,54
Br. I
Nitrobenzol . . .
CoHsO^N
125,1
20
1,2039
—
1,57124
1,55291
1,54593
—
33,61
32,72
32,37
Br. I
20
1,2033
1,58951
1,57165
1,55319
1,54641
34,50
33,64
32,74
32,41
Ar.
38,9
1,1859
—
1,56137
1,54332
1,53670
—
33,63
32,74
32,40
F.
o-Chloranilin . .
CeHßNGl
127,5
20
1,2125
1,62270
1,60691
1,58951
1,58289
37,07
36,31
35,46
35,14
Ar.
m-Chloranilin . .
CeH«NCl
127,5
20
1,2156 1,62852
1,61232
1,59305
1,58805
37,25
36,22
35,55 35,30
Ar.
')
20,7
1,2142 1,62794
—
1,59424
1,58753
37,26
—
35,64 35,32
Br. I
m- Bromanilin 2) .
CcHeNBr
172,0
20,4
1,5793
1,66286
1,64550
1,62604
1,61900
40,34
39,51
38,55
38,21
Br. I
Chlorbuttersäure-
äthylester . . .
Toluol ....
QHnOaCl
150,5
20
1,0517
1,43434
1,42990
1,42458
1,42231
37,32
36,98
36,58
36,41
Br. 3
C7H8
92,06
14,7
0,8707
1,5203
1,5104
1,4992
1,4944
32,16
31,64
31,06
30,80
L.-J.
2,4-Dimetliyl-
pentadien-2,4 . .
C7H12
96,10
17,3
0,7412
1,45842
1,45006
1,44055
1,43663
35,40
34,85
34,20
33,94
A.-Ei
önanthyliden . .
C7H12
96,10
12,6
0,7384
1,42387
1,41936
1,41356
1,4111
33,20
32,89
32,49
32,23
M.
20
0,7458,1,43212
1,42690
1,42073
1,41822
33,43
33,08
32,66
32,49
Br. 4
Benzonitril^) . .
C7H5N
103,1
25,5
1, 0003 i 1,55 144
1,53942
1,52570
1,52035
32,84
32,25
3i,56j3i,29
Br. I
Benzaldehyd . .
C7H6O
96,05
17,6
1,0492
1,57731
1,56283
1,54629
1,53948
33,51
32,81
32,02|3i,68
A.-Ei
96,05
20
1,0455
1,57749
1,56235
1,54638*
1,53914
33,64
32,91
32,15131,78
L. 2
Benzylchlorid . .
C7H7CI
126,5
15,4
1,1138
1,5652
1,5542
1,5415
1,5367
37,01
36,41
35,72
35,45
J.-M.
o-Bromtoluol . .
C7H7Br
171,0
20
1,4211
—
1,5678
1,5546
—
—
39,36
38,60
—
S.
Benzylalkohol . .
C7H8O
106,1
19,8
1,0427
—
1,55251
—
1,53541
—
33,15
—
32,30
Ey.i
22,1
1,0456
1,56253
1,55175
1,53938
1,53452
33,56
33,02
32,41
32,17
F.
AnisoH) ....
C7H8O
106,1
21,8
0,9878
1,53822
1,52746
1,51503
1,51020
34,25
33,67
33,00
32,74
N.-B.
o-Toluidin . . .
C7H9N
107,1
9,7
1,0074
1,60943
1,59415
—
1,57110
36,83
36,08
—
34,94
P. 2
» ...
20
0,9986 1,60425
1,58945
1,57276
1,5665036,90
36,17
35,33
35,01
Br. I
m-Toluidin*) . ,
C7H9N
107,1
22,4
0,9962
1,60267
—
1,57106
1,5647336,92
—
35,33
35,00
Br. I
p-Toluidin ^) . .
C7H9N
107,1
59,1
0,9538
1,58351
—
1,55324
1,5471037,55
—
35,95
35,62
Br. I
Benzylamin^) . .
C7H„N
107,1
19,5
0,9827
1,56753
1,55670
1,54406
1,53918:35,63
35,07
34,41
34,15
Br. I
Methylanilin . .
CHsN
107,1
20
0,9891
1,60611
1,58942
1,57144
1,5645 37,31
36,51
35,60
35,24
Ar.
')
21,2
0,9851
1,60322
1,58823
1,57021
1,56348137,35
36,60
35,68
35,34
Br. I
Önanthol H) . .
CjHiiO
114,1
19,9
0,8171
1,42236
1,41789
1,41251
1,4104635,51
35,19
34,7934,63
l- '
20
0,8495
1,43514
1,43094
1,42571
1,42339 35,06
34,76
34,40 34,23
Br. 3
Butenyldimethyl-
carbinol . . .
C,H,40
114,1
16,2
0,8382
1,44622
1,44082
1,43446
1,43192 33,32
35,93
35,48135,30
M.
önanthsäure . .
C7H14O2
130,1
19,8
0,9185
1,43132
1,42682
1,42162
1,41932 [36,69
36,36
35,97i35,8o
E. I
20
0,9160
1,43106
1,42663
1,42146*
1,41923 36,77
36,44
36,05 36,89
L. I
Essigsäure-i-Amyl-
ester ....
C7H14O2
130,1
17,9
0,8745
1,41072
1,40658
1,40170
1,39958 36,92
36,59
36,20 36,03
E. I
i-Valeriansäure-
äthylester . . .
C7H14O2
130,1
18,8
0,8684
1,40605
1,40203
1,39671
1,39520 36,80
36,48
36,06,35,93
E. I
v-Äthylpiperidin ^)
C7H15N
113,1
18,9
0,8260
1,45647
1,45103
1,44452
1,4419237,25
36,87
36,4136,22
Br. I
/3-Äthylpiperidin *)
C7H,5N
"3,1
23,2
0,8565
1,46449
—
1,45310
1,45058 36,46
—
35,70 35,53
Br. I
v-Dimethylpiperyl-
amin") . . .
CjH.sN
113,1
19,2
0,7582
1,43446
1,42890
1,42203
1,41940 38,88
38,43
37,89 37,69
Br. I
n-Heptylalkohol .
C7H1BO
116,1
22,4
0,8206
1,43281
1,42843
1,42326
1,42116
36,78
36,43
36,05:35,89
F.
Benzoylchlorid
C7H5OCI
140,5
20
1,2122
1,58411
1,56964
1,55369
1,54751
38,80
38,01
37,1336,79
Br. 4
Phenylsenföl . .
C7H5NS
135,1
20
1,1331
1,70128
1,67684
1,65088
1,64190
46,14
44,89
43,54 43,06
Be.
o-Nitrotoluol") .
C7H7O2N
137,1 |20,4
1,16251,57933
1,54739
1,5410439,20
37,4137,05
1
Br. I
I) CgHs-OC
H3. II) n-CeHiB-CHO.
^) nxi=i,6
0194, nLi = 1,58639. ') nji = 1,63450, nLi = 1,61754. ^) nxi= i,53i75, n^i = i,5i943-
*) "Tl = i»57842, r
0=1,56366.. ^) nxi = 1,56023, nLi = 1,54606. ®) nxi = 1,54967, riLi = 1,53828. ') nxi =
1,57806, nLi = 1,56
227. 8) n^i = 1,44746, nLi = 1,44145- *) "TJ = M559I, HLi = 1,45015. ") nxi= 1,42513,
nLi= 1,41885. ")
nji = 1,55477, "Li = ^,53997.
.'U'i
•
E
isenlohr.
322 f
1033
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
MoL-
Gew.
G'
G \My \Mß llfD I JT«
Styrol ....
o-Xylol^) . . .
m-XyloP) . . .
p-XyloP) . . .
Äthylbenzol . . .
1,4-Dimethylcyclo-
hexadien-1,3') .
Caprylideni') . .
Octylen ....
Getan
Benzylcyanid*) .
o-Tolunitril *) . .
Acetophenon . .
B enzoesäuremethy 1-
ester
Äthylanilin . . .
•)
Dimethylanilin
m-Xylidin') . .
p-Xylidin«) . .
Diallylessigsäure .
Trimethylacryl-
säureester . . .
Allylmethylpropyl-
carbinol . . .
Methylhexylketon .
Caprylsäure . .
Coniiniii,») . .
iVlethjlhexylcarbi-
nol
Diisobutylamin^")
a-Methylstyrol
,J-Methylstyrol
MesityleniV) ,
CsHg
QHio
CgHic
CgHio
CgHu
CsHij
C8H14
CsHis
CsHig
CbHtN
CsHtN
CgHgO
C8H8O2
CgHnN
CeHuN
CsHnN
CsHnN
CgHijOj
CsHiiOi
CsHieO
CsHieO
C8H1602
C8H17N
CbHisO
QH.sN
C9H10
CsHxo
C9H1S
04,1
06,1
06,1
06,1
06, 1
16,6
20
8,5
14,1
8,4
15,7
14,4
14,7
i4»4
14,5
0,9103!
0,9074'
0,8899
0,8852
0,8740
0,8688:
0,8662'
0,8659
0,8662
0,8746:
1,58163!
1,57888
1,53301
1,5300
1,52462'
1,5211
1,520551
1,5200
1,52055
1,5196 j
1,56593
1,56312
1,52291
1,5200
1,51469
i,5"2
1,51050
1,5097
1,51050
1,5102
08,1 19 0,8306! 1,50191 1,49129
10,1 ' 12,5 o,753o|i,4309 !i,4272
12,1 16 0,7256:1,4274 11,4222
14,1 j 15,1 0,707411,4097 11,4046
17,1 20,2 1,0176,1,545521 —
17,1 23,1 0,9896 i,55228| —
20,1 19,1 i,0293!i,56i03' 1,55003
19,6 1,027711,560271 —
I 1
36,1 16,5, 1,0905 1,54141 1,52580
21,1 20 10,96321,587611,57239
20,3 1 0,9620 1 ,5 863 1 —
21,1 8 i 0,9669 — 1,58369
20 ! 0,9675 1,59332 1,57658
21,1 ' 19,6; 0,9783 1,59018 1,57616
21,1 21,3 0,9790 1,58803 —
40,1 21,6 0,9474 1,46442 1,45832
42,1
28,1
28,1
44,1
27,1
19,3
0,9072
1,44360
M3718
1,54849
1,51136
1,5082
1,50324
1,4996
1,49911
1,4985
1,49911
1,4994
1^^7966
1,42075
1,4157
1,4007
1,52422
1,52720
1,53427
1,53418
1,51800
1,55593
1,55558
1,56489
1,58873
1,56066
1,55914
1,45083
1,42987
1,43816
1,54191138,151
1,5403038,12
1,5068737,01
11,5040 37,03
11,4987837,18
1,4954 37,19:
11,49462 37,27
! 1,4943 37,25
1,4946237,27
11,4948 36,68
37,30136,35
37,26, -
36,42! 35,74
36,4435,74
36,59 35,90
36,6035,90
36,67:35,97
36,6335,95
36,67 35,97
36,29,35,64
35,99
36,01
35,48
35,49
35,63
35,64
35,70
35,69
35,70! P. 2
35,37! L-J-
A.-E.1
Br. 4
P. 2
L.-J.
P. 2
L.-J.
P. 2
L.-J.
1,47535
1,4183
1,4137
1,3987
1,51977
1,52200
1,52837
1,52876
38,37137,68
37,84'37,56
39,70 39,28
39,9439,60
36,41 —
37,83 -
37,7937,17
i37,8oi —
! j
36,9236,641 A.-H.
37,06 36,87; M-
38,75 38,581 L.-J.
39,16 38,99 L.-J.
35,22 34,97; Br. i
;36,39 36,09 Br. I
'i36,28 35,95, Br. 9
36,34J36,03J A.-E.i
i,5i263!39,24!38,30 37,82;37,49! A.-E.i
1,5499442,2941,3940,4140,051 Ar.
1,5493942,27 — 40,4440,07 Br. I
1,55828 — 41,90 40,79 40,40; P, I
1,5520342,8841,8940,8240,41; Br. I
1,5547241,7840,97,40,0739,71; P- I
1,55329 41,63 — |39,95i39,6o Br. i
1,44774140,8440,3839,81,39,57 Mo.
i,4268o;4i,55
41,02:40,4340,17
40,78 40,30 40,08
A.-E.I
Ka.
20,4:0,83471,449261,44417 1,43816 1,4353641,18
20 i 0,81851,42569 1,42133 1,41613 ;i,4i39o 40,0839,72 39,28 39,10 Br. 3
21 i 0,9087:1,43654 1,43194 1,42677 1,42439 4i,52'4i,i4:40,7i 40,51 E- i
21,90,84301,46239 — 1,45119 11,4486741,041 — [40,6440,45 Br. I
40.1 20 0,8193 1,43397 1,42972: 1,42444 1,42231 41,35 4i,oo;40,56 40,38 Br. 3
39.2 19,6 0,7450 1,41919 — 1,40934 1,40712 43,81 — 42,91 42,70 Br. I
117,1 I 19,8
0,9078
1,56284 1,54959: 1,53492 i,52893i42,24}4i,42
40,50
40,12
A.-E.I
A.-E.I
117,1 I 18,7 0,9145 1,58103 1,56600 1,54967 1,5425743,0442,1041,1040,67
120,1114,60,8649,1,5165 1,5073 11,4966 ,1,4926 141,98141,35 40,61,40,401 L.-J
GH
XH — GH. II)G,H,3-C^CH. III)
,-G< >G-GH3.
^GHa-GH/
GH,
/ \
H,C GH,
I I
H,C GH— GH = GH. GH,
\ /
NH
•—GH,
Eisenlohr.
1034
222 g
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit, am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.-
Gew.
to
ä\
G'
F
D
c
My
Mß
.¥d
Ma
Pseudocumoli)
C9H12
120,1
14,7
0,8829
1,5282
1,5184
1,5072
1,5030
41,90
41,25
40,49
40,21
L.-J.
n-Propylbenzol
CaHi2
120,1
15,7
0,8659
1,5134
1,5045
1,4942
1,4891
41,72
41,11
40,39
40,09
L.-J.
i-Propylbenzol
CyHi2
120,1
15,1
0,8663
1,5134
1,5044
1,4947
1,4900
41,69
41,08
40,41
40,08
L.-J.
i-Methyl-4-äthyl-
hexadien-1,3 . .
C9HX4
122,1
19,9
0,8367
1,50371
1,49294
1,48181
1,47750
43,14
42,37
41,56
41,24
A.-Hey
Chinolin",!) . .
C9H7N
129,1
24,9
1,0895
1,66790
1,64702
1,62450
1,61610
44,16
43,06
41,87
41,41
Br. I
Isochinolini^i, ^) .
C9H7N
129,1
25,1
1,0974
1,66476
1,64430
1,62233
1,64141
43,67
42,61
41,45
41,01
Br. I
Zimtaldehyd . .
CflHsO
132,1
16,7
1,0520
1,68789
1,65531
1,62346
1,61196
47,87
46,10
44,31
43,65
A.-E.i
20
1,0497
1,68295
1,65090
1,61949
1,60852
47,74
45,95
44,18
43,55 Br. 4
Zimtalkohol . .
C9H10O
134,1
33
1,0338
1,60984
1,59354
1,57580
1,56907
44,97
43,99
42,91
42,50
Br. 4
Benzoesäureäthyl-
C9H10O2
150,1
17,3
1,0496
1,52854
1,51839
1,50682
1,50179
44,06
43,35
42,54
42,18
A.-E.]
ester
20
1,0473
1,52749
1,51715
1,50602*
1,50104
44,10
43,37
42,58
42,23
L. 2
Tetrahydro-
chinolin^) . . .
CaHuN
133,1
23,1
1,0546
1,62721
1,61093
1,59331
1,58075
44,75
43,81
42,79
42,40
Br. I
Tetrahydroiso-
chinolin*) . . .
Q,H„N
133,1
23,4
1,0642
1,60681
—
1,57982
1,57418
43,18
—
41,61
41,28
Br. I
Dimethyl-o-
QjHuN
133,1
20
0,9286
1,55201
—
1,52643
1,52123
46,49
—
44,6944,32
Br. I
Toluidin ^)
23,3
0,9250
1,54841
—
1,52437
1,51932
46,42
—
44,7244,35
Ar.
Dimethyl-p-
C9H11N
133,1
20
0,9287
1,58002
—
1,54706
1,54106
48,41
—
46,14145,72
Ar.
Toluidin *)
20,2
0,9366
1,57784
—
1,54686
1,54061
47,86
—
45,74
45,30
Br. I
Diallylaceton . .
C9H,40
138,1
20,9
0,8590
1,45989
1,45363
1,44622
1,44322
44,02
43,50
42,89
42,64
Mo.
a-Isobutyl-
piperidin ') . . .
CgHisN
141,2
21,7
0,8510
1,46681
1,46158
1,45534
1,45274
46,02
45,58
45,05
44,82
Br. I
Tripropylamin ^) .
Naphthalin . . .
CgH2iN
143,2
19,4
0,7573
1,42814
—
1,41756
1,41515
48,66
—
47,61
47,37
Br. I
CioHs
128,1
98,4
0,9621
1,60310
1,58232
1,57456
45,74
44,46
43,97
N.-B.
a-;8-Dimethylstyrol
C10H12
132,1
19,7
0,9095
1,56172
1,5489511,53496
1,52930
47,09
46,19
45,22
44,82
A.-E.11
/?-/?- Dimethylstyrol
CioHia
132,1
19,6
0,8986
1,55357
1,54105! 1,52733
1,52185
47,07
46,20
45,23
44,82
A.-E.I
p-CymoliV) . . .
C10H14
134,1
13,7
0,8619
1,5111
1,5026
1,4926
1,4886
46,62
45,96
45,18
44,87
L.-J.
DurolV) ....
C10H14
134,1
81,3
0,8380
—
1,49369
—
1,47896
—
46,64
—
45,38
Ey. I
Isobutylbenzol . .
C10H14
134,1
14,5
0,8716
1,5141
1,5056
1,4957
1,4916
46,33
45,68
44,92
44,60
L.-J.
p-Diäthylbenzol .
C10H14
134,1
18,2
0,8645
. —
1,50665
—
1,49224
—
46,14
—
45,02
Ey. 2
d-LimonenVi) . .
C10H16
136,1
19,6
0,8425
1,48705
1,48043
1,47271
1,46906
46,47
45,93
45,30
45,00
E. I
CH3
1
GH, CH3
I) [ P_CH ") II "J) II N ^V) 1 V) „ p_i 1 ^^'
1 M 1 1
CH3
GH CH3
GHa GH3
CHs
1
C
J
CH
1
c
1
/V
''
HgC CHj
^) nji = 1,6
J430, nLi =
= 1,61470. 2) nTi= 1,63190, nLi = 1,61274. ') n-Tj = 1,60098, nLi = 1,58563.
*) "Tl = 1.58624, r
Li = ^'572
32. 5) n^j= 1^33013, „Li = 1,51847. *) nxi= 1,55418, nLi = 1,53955. ^ ^Ti =
1,45813, HLi = 1,45230. «) nTi= 1,42010, nLi = 1,41474-
E
isenlc
»hr.
222 h
1035
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit. am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
MoL-
Gew.
d\
O'
D
My
Mß
Md
Ma
Sylvestreni) .
a-Phellandrenii)
a-Terpinen'i') .
Sabinen''^) . .
d-a-Pinen^) .
1-a-Pinen . .
Terecamphen ^'^ ^)
BornecamphenVl,2)
2-MenthenVn,3)
Decylen . . .
Tetrahydroterpen
Dekan . . .
Düsoamyl . .
a-Chlomaphthalin
a- Bromnaphthalin
a-Naphthol . . .
a-Methylchinolin *)
Isopropylphenyl-
keton ....
Zimtsäuremethyl-
ester ....
Phenylvinylacetat^m)
Eucarvon IX) . .
Carvon^) . . .
Thymol ....
Nicotin^,*) . .
GH
I
G
/\
CioHig
C10H16
CioHiB
CioHjg
C10H16
C10H18
CioHi«
CioHis
C10H18
Cion2o
Cio H20
C10H22
C10H22
C10H7CI
CioH7Br
Cio HgO
Q0H9N
GioHioO
Cionio02
G10H12O2
CioHuO
C10H14O
G10H14O
C10H14N2
136,1
136,1
136,1
136,1
136,1
136,1
136,1
136,1
138,1
140,2
140,2
142,2
142,2
162,5
207,0
144,1
119,1
146,1
162,1
164,1
150,1
150,1
150,1
162,1
17,1
22
19,4
22
18,1
16,3
54,0
58,6
20,4
17
17,4
14.9
21,2
20
19,4
98,7
25,4
15,8
0,8498
0,8426
0,8363
0,8426
0,8594
0,8621
0,8422
0,8381
0,8060
0,7721
0,7943
0,7278
0,7229
1,1938
1,4868
1,49285
1,49447
1,49795
1,49447
1,47925
1,48098
1,46026
1,4500
1,4200
1,41742
1,67650
1,70433
1,48578
1,48624
1,48837;
1,486241
1,47322'
1,47509
i,0954i —
1,0536
0,9871
1,45484
1,4447
1,44300
1,4160
1,41303
1,66541
1,68245
1,64435
1,65024 1,63025
1,543131,53199
21,4 1,0881 1,62155 1,59940
22,9 1,065811,58344! 1,56930
14,8 0,9517,1,5393711,52501
1,47745
1,47697
1,47810
1,47697
1,46634
1,46803
1,45514
1,45314
1,44813
1,4385
1,43750
1,4108
1,40793
1,63321
1,65876
1,62064
1,60909
1,47417
1,47328
1,47359
1,47328
1,46354
1,46517
1,44562
1,4357
1,43527
1,40589
1,62486
,1,64995
1,61196
ji,6oii6
46,53 45,96
47,08146,40
47,7746,99
47,0846,40
44,95 j44,46
44,9544,48
— 48,89
— 143,91
46,9446,47
48,80,48,30
— 47,89
49,44 49,03
49,5249,05
51,3350,67
54,07 52,76
47,65
45,29 45,02
45,65 46,35
46,1045,79
45,65145,31
43,99,43,68
43,91 43,68
-E.i
■E
49,55
1,51959 1,5145647,30
18,2
18,4
9,6
0,9626 i 1,5 1 824 j 1,50978
0,960911,5178511,50936
0,98161 — 1,53865
HG
H,0
^"'Lr/^"*
22,4! 1^12111,54387! —
CHs
I
C
1,57661
1,54944
1,51041
1,49994
1,49945
1,52392
48,34
45,87
47,72
46,29
48,49
48,50
49,85
51,32
46,25
47,03
46,4945,58
45,64
47,45
46,08
48,28
48,31
48,20
50,78
45,73
46,54
45,21
A
A
A
A.-R.-EJ
A.-R.-E.
A.-R.-E
Br. 10
Br. lol
Br. 10
L.-J
K.
L.-J
F.
Ar.
Br. II
N.-B.
Br. I
A.-E.I
1,56831152,44150,92 49,34:48,76: Br. 6
1,54255 50,85:49,84 48,40 47,90 A.-E.I
1,50492 49,55 48,45 47,31:46,88 A.-E.2
47,27
47,32
1,49614
1,49570
1,52277
1,51980150,55
GH3
46,62 45,87145,64^ Br. 12
46,67,45,90145,61
47,88 1 — 146,70
— i49,oo|48,68
A.-E.I
Ey. I
Br. I
GH-G
GH,
\
GHa
HGf ^,GH
^^' HÖl^GH,
III)
GH
I
GH
/\
GH3 GHa
HjG^^Ngh
Hjd^yCH
G
GH
GH;
K
H2Cr ^
V) IgHs-G-GHs
HC
/
GHa
GH
H
C
A\
/
VI)
H,G
H,G^
G
GH3
O
GHj
G
H
^GHg
G = GHg
GH,
GH
GH
GHs GH,
GH,
G
I
GH
/\
GH, GH,
VIO H,0
fj VIII)G5H5'GH=GH-O.GO-GH3
GH
GH
GH3 GH,
yGH-CH,s^^
/^"»
IX) CH3-C
/
G — GH,— C'
\:
/CHs X) GH,-C<f >GH— G<f
;< \g — GH,/ x;h,
^CH, II
XI)
\
N
H— CH=CH
GH,-GH,
I I
— GH GH,
\/
N
I
GH,
^) n-ri = 1,45826, hlj = 1,45200. 2) nji = 1,45641, Hlj = 1,44983- ') Hh^ = 1,48122, nji = 1,46836.
*) nxi= 1,61821, nLi= 1,59982. *) nxi= 1,52867, nLi= 1,51910.
Eisenlohr.
1036
223 i
Brechungsexponenten ausgewählter organischer Flüssigkeiten, Dichte
und Molekularrefraktionen.
Lit. am Schluß der Tabelle.
Substanz
Brutto-
Formel
Mol.-
Gew.
F
D
Mv
Mß
Md
Ma
Diäthylanilin . . C10H15N 149,1 20 0,9351
^) • 22,30,9325
CioHigO 152,1 i6,3| 0,9295
CioHieO 152,1 18,310,9371
CioHigO 152,1 20 0,9351
CioHigO 154,1 20,2! 0,9183
CioHigO 154.1 I7»4J 0,8542
C10H19N 153,1 17,810,8736
Carvenoni) .
Pulegon II) . . .
Carvotanacetoniii)
Terpenhydrat ^) .
Diisovaleraldehyd
Camphylamin ^) .
i-Valeriansäure-i-
amylester . . .
Diisoamylamin*) .
Cxi
a, a, /?-Trimethyl-
styrol ....
Zimtsäureäthyl-
ester (trans) . .
Allozimtsäureäthyl-
ester (eis) . . .
Atrop asäur eäthy 1-
esteriv) . . .
Methylnonylketon
ß, /?-Diäthylstyrol
a-Methylzimtsäure
äthylester'^) .
^-Methylzimtsäure
äthylesterVi) .
Triäthylcitrat .
Amylpropiol-
acetaivii) . .
Diacetaiviii) ,
Äthylendipiperi-
din^) . . .
Triisobutylamin^)
C.3
Benzophenon (stabil)
(labil)
Hexylpropiolacetal
Pseudojonon . .
Cu
Önanthsäureönan-
thylester . . .
C10H20O2 172,2
C10H23N 157,1
C11H14 146,1
C11H12O2 176,1
CuHiaOa 176,1
CUH12O2 176,1
C11H22O 170,2
C|2Hie 160,1
C12H14O2 190,1
CJ2H14O2 190,1
C12H20O7 276,2
C12H22O2 190,2
C12H22O4 230,2
C12H24N2 196,2
C12H27N2 185,2
Q3H10O 182,1
CsHioO 182,1
Ci3H,402 202,1
CijHaoO 192,2
19,4
20
22,1
16,1
17,3
18,7
20,6
16,6
20,1
9,5
26
17,8
17,3
53,5
23,4
12,1
22,9
18,8
GH
C— GH
III)
GH,
G14H28O2 228,2
I) o
II
GH3-GH<
\gh_
O
II
/G GH2\ /GH3
-G< >GH— CH<
0,8584
0,7672
0,8935
1,0490
1,0465
1,0508
0,8295
0,8924
1,0321
1,0392
1,1369
0,8858
0,9529
0,9212
0,7711
1,0828
1,1076
0,8808
0,8925
0,8649
1,57294
1,57077
1,50175
1,50437
1,49606
1,48862
1,46162
1,48555
1,42335
1,43317
1,54185
1,60053
1,57743
1,54996
1,44099
1,53866
1,58162
1,57654
1,45609
1,45307
1,4432
1,50219
1,43571
1,64190
1,4530
1,57084
1,44155
1,55815
1,49361
1,49623
1,48887
1,48321
1,45463
1,41814
1,53097
1,58043
1,56140
1,53871
1,43539
1,52837
1,56500
1,56165
1,45133
1,4483
1,4386
1,49603
1,61615
1,62519
1,4483
1,55026
1,43718
II)
1,54206
1,54105
1,48457
1,48705
1,48056
1,47622
1,47284
1,41311
1,42289
1,51897
1,55982
1,54416
1,52605
1,43002
1,51677
1,54753
1,54558
1,44554
1,44210
1,43276
1,42519
1,59750
1,60596
1,4424
1,52996
1,43177
1,53612
1,53509
1,48099
1,48328
1,47730
1,47388
1,44327
1,46992
1,41095
1,42059
1,51389
1,55216
1,53769
1,52151
1,42765
1,51199
1,54074
1,53930
1,44302
1,43980
1,4289
1,48570
1,42280
1,58932
1,59836
1,4398
1,52274
1,42692
52,54
52,52
48,27
48,09
47,52
48,40
49,59
50,31
51,12
53,27
51,44
57,47
55,80
53,39
54,02
56,17
61,44
60,58
66,05
60,49
64,07
62,88
62,76
59,37
65,12
70,73
51,42
47,61
47,44
46,93
47,94
48,94
50,57
50,59
55,90
54,52
52,48
53,58
55,28
59,99
59,29
65,45
59,34
63,49
62,22
58,42
58,14
64,53
68,62
50,19
50,25
46,86
46,68
46,25
47,35
49,1 8
50,03
52,17
49,62
54,27
53,14
51,44
53,00
54,26
58,46
57,89
64,73
59,21
62,76
61,44
61,44
57,02
56,70
63,80
66,51
68,37
49,73
49,79
46,57
46,38
45,98
47,15
47,89
48,92
49,80
49,25
49,22
53,65
52,61
51,07
52,75
53,83
57,86
57,33
64,41
58,95
62,27
61,18
61,14
56,38
56,12
63,47
65,75
Ar.
Br. I
A.-E.1
A.-E.i
Br. 12
Fl.
A.-E.I
Br. I
A.-E.I
Br. I
A.-E.I
Br. 4
Br. 6
A.-E.2
E. 2
A.-E.I
A.-E.2
A.-E.2
Br. 3
M.
M.
Br. I
Br. i\
A.-E.2
A.-E.2
M.
A.-E.2I
E. I
-GH
/GHa
GHa
GH3— CH<
IV) GoHs— C = GH2
GO.OG2H5
69,72 69,12 68,37 68,07
O
II
/GH2 — G\ /GH3
^GH2-GH2^ ^GHa
V) Go Hs . GH = G . GO . OC, H5 ]
GHa
^GH— GHj^
VI)GeHB— C=CH— CO.OG2H5 VII) GH3 . (CH2)4 .G ; G.GH (OC2Hä)2 VIII) (OCaHg)» . GH-C^G. GH (OC2H5)2|
GHa
1) nxi = 1,54796, Hl; = 1,53408. 2) nLi = 1,47310. ») nj,= 1,47590, nLi = 1,46942. «) n^j^ 1,42541,
nLi= 1,42020. ») nxi= 1,49199, nLi= 1,48525. «) nji= 1,42772, nLi= 1,42239.
Eisealohr.
222k
1037
Literatur.
Be.
Br.
Ar. =K Arndt, Diss. Basel 1897.
A.-E. =Aawersu. Eisenlohr, i) Joum. prakt. Ch.
(2) S'I, 65; 1910. 2) ebenda 84, 37; 1910.
A.-H. = Anwers u. Hesseoland, Ber. ehem. Ges. 41,
1816; 1908.
A.-Hey. = Anwers u. v. d. Heyden, Ber. ehem. Ges.
42, 2420 ; 1909.
A.-R.-E. = Aawers, Roth u. Eisenlohr, Lieb. Ann.
373, 267; 1910.
= Berliner, Diss. Breslau 1886.
= Brühl, I) ZS. ph. Ch. 16, 193; 1895. 2) Lieb.
Ann. 200, 139; 1880. 3) ebenda 203, i; 1880.
4) ebenda 235, i;i886. 5)ZS.ph.Ch. 22,373;
1897. 6) ebenda 21, 387; 1896. 7) Joum.
prakt. Ch. (2) 49, 239; 1894. 8) Ber. ehem.
Ges. 41, 3713; 1908. 9) Joum. prakt. Ch. (2)
60, 131; 1894. 10) Ber. ehem. Ges. 25, 151;
1892. II) ebenda 22, 388 ; 1897. 12) Lieb.
Ann. 305, 272; 1899. 13) Ber. ehem. Ges.
32, 1225; 1899.
= Costa, Gazz. ehim. 22, 104; 1892.
= Courtot, Bull. Soc. ehim. (3) 35, 969; 1906.
= Eisenlohr, i) ZS. ph. Ch. 75, 585; 1910.
2) Ber. ehem. Ges. 44, 3207; 1911. 3)unveröff.
= Eykman, i) Ree. P.-B. 12, 172; 1893. 2) 1. e.
14, 187; 1895.
= Falk, Joum.Am.chem.Soc31, 89 u. 808 ; 1909.
=^Flawitzki, Ber. ehem. Ges. 20, 1956; 1887.
= Qladstone, Joum. ehem. Soc. 49, 623; 1886.
C.
Cou.
E.
E.V.
F.
Fl.
G.
H.
Ha.
J.
K.
Ke.
Kn.
Ko.
L.
L.-J.
L.-M.
Lo.
M.
Mo.
N.
N.-B.
N.-C.
N.-Se.
P.
S.
Seh.
W.
Wi.
= Haagen, Pogg. Ann. 131, 117; 1867.
^Harries, i) Lieb. Ann. 383, 175,- 191 1. 2) Ber.
ehem. Ges. 45, 809; 1912.
= Jahn, Wied. Ann. 43, 301; 1891.
= Kaaonnikoff, Joum. prakt. Ch. (2) 32, 520;
1885.
= Ketteier, Wied. Ann. 33, 508; 1888.
= Knops, Lieb. Ann. 248, 175; 1888.
= Körten, Diss. Bonn, 1890.
= Landolt i) Pogg. Ann. 117, 353; 1864. 2) eben-
da 122, 545; 1864.
^Landolt u. Jahn, ZS. ph. Ch. 10, 289; 1892.
= Landolt u. Möller, ZS. ph. Ch. 13, 385; 1894.
= Lorenz, Wied. Ann. 11, 70; 1880.
= Monrea, Ann. ehim. phys. (8) 7, 536; 1906.
= Moosbmgger. Diss. Greifswald 191 1.
= Nasini i) Ber. ehem. Ges. 15, 2878; 1882.
2) Rend. Line. {4) 1, 76; 1885.
= Nasini u. Bernheimer, Gazz. ehim. 16, 85;
1885.
= Nasini u. Carrara, Gazz. ehim. 24 I, 256;
1894.
= Nasini u. Scala, Rend. Line 2, 623, 633 ; 1886.
= Perkin, i) Joum. ehem. Soc. 61, 287; 1892.
2) ebenda 69, 1026; 1896.
= Seubert, Ber. ehem. Ges. 22, 2159; 1889.
= Schutt, ZS. ph. Ch. 9, 349; 1892.
= Weegniann, ZS. ph. Ch. 2, 218; 1888.
= Willstätter, Ber. ehem. Ges. 45, 1468; 1912.
223
Mittlere Abnahme der Brechungsexponenten einiger organischer Verbindungen
für 1" Temperaturzuwachs.
Es sind nur die Werte für die Linien Hy (G') und Na (D) gegeben. Sind keine Zahlen eingetragen,
so bedeutet dies, daß Bestimmungen für andere Liehtarten ausgeführt sind.
Lit. s. S. 1038.
Substanz
Temperatur-
Intervall
Ändemng
für ,
H-/ : Na
Beobachter
Substanz
Temperatur-
Intervall
Ändemng
für
hy Na
Beobachter
Acetaldehyd .
Aceton . .
Acetylaceton
Acetylendi-
bromid . .
Acetylentetra-
bromid . .
Athylbromid
Äthylcarbonat
Äthylenbromid
Äthylenchlorid
Äthylenglycol
Äthyliden-
bromid . .
Äthyliden-
chlorid . .
Äthyljodid .
Ameisensäure
Ameisensäure-
äthylester .
6 — 12
0—45
25,5—73.6
10-35
10—35
6-30
22—40
0—35
0—35
0—35
0-35
10 — 20
18—26
18-24
0,000 0,000
618; —
549 i 530
585 j 540
619 j 598
537 ^ 497
651 I 630
500 1 420
i
597 1 571
556 , 554
605
605
433
570
589
öoi
691
Landolt (2)
Körten
Falk (i)
Weegmann
Gladstone u.
Dale
Weegmann
,,
Eykman (3)
Weegmann
Lorenz
Landolt (i)
» (2)
Amylalkohol
Amyljodid, i-
Amylnitrat .
Anethol . .
Anisol . . .
Benzaldehyd
Benzoesäure-
äthylester .
Benzoesäure-
methylester
Benzylalkohol
Benzyleyanid
Brombenzol .
Buttersäure, n-
Buttersäure-
äthylester, n- .
Butylalkohol, n-
i6 — 26
17,5—37
10-36,5
15—77
22-85,7
16—26
17,3-71,6
18—22
18—22
21,5—73,2
16,9—70,4
4,2—89,2
19, t — 80,9
20,3-72,1
19,8—80,1
18,0-73,7
15,5—80,2
0,000 0,000
420 i —
- I 487
; 461
513 493
538
442
423
500 1 —
450 425
442 , 423
— 537
4041 395
491
482
Landolt (2)
Gladstu.Dalel
„
Nasini u.
Bemheimer
Eykman (3)
Landolt (2)
Falk (2)
Landolt (2)
Falk
„
Perkin (2)
Eykman
Falk
Eykman (2)
Falk
Eykman (1)
Eisenlohr.
1038
223a
Mittlere Abnahme der Brechungsexponenten einiger organischer Verbindungen
für
1" Temperaturzuwachs. (Forts.)
Lit. hierunter.
Substanz
Temperatur-
Intervall
Änderung
für
Beobachter
Substanz
Temperatur-
Intervall
Änderung
für
Beobachter
Hy
Na
Hy
Na
0
0,000
0,000
0
0,000
0,000
Capronsäure, i- .
18—26
413
—
Landolt (i)
Maleinsäure-
Hy 16,5—26,6
436
420
Knops
Carvon . . .
12,4-130,5
—
Eykman (3)
äthylester . .
D 17,1-27,4
Cassiaöl . . .
10—22,5
—
620
Baden-Powell
Maleinsäure-
Hy 17,6-27,8
434
400
„
Chlorbenzol . .
9,6—89,2
—
548
Perkin (2)
methylester
D 17,3-28,6
Citraconsäure-
Hy 18,4—29,2
452
429
Maleinsäure-
Hy 18,3—29,1
430
422
,>
äthylester . .
D 18,6 — 29,0
Knops
propylester . .
D 18,2—29,1
Citraconsäure-
Hy 18,4—28,0
443
434
Menthon . . .
30—43
385
370
Gladst.u.Dale
anhydrid . .
D 18,6—29,0
„
Mesaconsäure-
Hy 16,3—28,3
443
427
Knops
Citraconsäure-
Hy 16,3 — 26,6
442
435
äthylester . .
D 15,8—26,8
methylester .
D 16,9 — 27,0
„
Mesaconsäure-
Hy 16,9-27,9
464
453
„
Cymol, p- . .
8—29
—
557
Gladstu.Dale
methylester ,
D 17,1 — 27,6
Diisoamyl . .
22,5—70,3
454
447
Falk
Methylhexyl-
Dimethylanilin .
18,4—73,4
539
499
»
keton. . . .
15,8 73,3
441
431
Falk
» •
8—89,7
—
511
Perkin (i)
Milchsäure . .
17 — 22
380
Landolt (^)
Essigsäure . .
10—30
570
Damien
Monomethyl-
Essigsäure-
anilin . . .
16,6—71,9
—
489
Falk
anhydrid . .
18—22
490
—
Landolt (2)
Nikotin . . .
18—32
350
290
Gladst.u.Dale
Essigsäureamyl-
Nitrobenzol . .
25-38
508
508
„
ester, i- . . .
19,0—75,8
464
455
Falk
21,2—73,1
467
—
Falk
Essigsäurebutyl-
.
Paraffin(Icosan)
38,3-136
—
Eykman (i)
ester, i- . . .
18,0-73,7
491
481
„
Phenol . . .
20—26
470
—
Landolt (2)
Essigsäure-
Propionsäure .
0-45
433
419
Körten
methylester .
16—25
530
—
Landolt (2)
Propylalkohol,
Eugenol . . .
18—27,5
—
495
Gladst.u.Dale
n-
0—45
400
386
„
Fumarsäure-
Hy 16,8—28,2
459
437
Knops
Terebenten,
äthylester . .
D 17,8-27,1
(1-a-Pinen) . .
21 — 61
453
453
Brühl
Fumarsäure-
Hy 17,6—28,2
430
418
>,
Terecamphen .
54—63,7
—
442
„
propylester . .
D 18,1—28,9
Terpen, n- . .
25—35,5
—
438
Gladst.u.Dale
Heptylalkohol,n-
22,4—71,5
387
370
Falk
Thiophen . . .
Hy 16,3 — 27,2
643
641
Knops
Itaconsäure-
D 16,4—26,3
äthylester . . .
17,3-28,4
460
448
Knops
Thymol . . .
9,6—80,1
—
—
Eykman (i)
Itaconsäure-
Hy 18,0—28,6
434
426
»
Toluol. . . .
10,7—90,4
—
577
Perkin (i)
methylester .
D 15,8—26,8
Zimtalkohol . .
25—77
—
462
Nasini u.
Jodbenzol . .
8—88
—
555
Perkin (i)
Bernheimer
<
Brechungsexponenten
für I
Ma-Lic
ht von Estern CnHa^Og und deren Abnahme
für I«: Vgl J.H.Lon?,
Sill. Journ. 21, i88i.
Literatur. • i
Baden Powell, Pogg. Ann. 69, iio
; 1846.
Knops, Lieb. Ann. 248, 175;
1888.
Brühl, Ber. ehem. Ger. 25, 154; li
392.
Körten, Diss. Bonn 1890.
Damien, Journ. de Phys. 10, 198,
394, 431; 1881.
Landolt, i) Pogg. Ann. 117, 35
3; 1864. 2) ebenda 122,
Eykman, Rec. P.-B. i) 12, 157;
1893. 2) 12, 268;
545; 1864.
1893. 3) 14, 187; 1895.
Lorenz, Wied. Ann. 11, 70; ]
880.
Falk, Journ. Amer. ehem. Soc. 31,
86 u. 808; 1909.
Nasini u. Bernheimer, Gazz.
chim. 15, 84; 1885.
Qladstone u. Dale, Phil. Trans. 15
3,31'
7; 1863.
Weegmann, ZS
ph. Ch. 2, 2
[8; i888.
Eisenlohr.
224
1039
Atomrefraktionen und Dispersionen für die wichtigsten Elemente
organischer Körper,
d
(n = Brechungsindex, d = Dichte, M =
aufgestellt auf Grund der Loreotz-Lorenz sehen Formel — ,— —
Molekulargewicht).
Systematische N e u b e r e c h n u n g der Äquivalente igio— 1912 nebst Literatur: Eisenlofar, ZS. ph. Gh.
76, 585; 1910 u. 79, 129; 1912. (Über deren Verwendung und Multipla dieser Werte vgl. Roth'Eisenlohr,
Refraktometr. Hilfsbuch, Leipzig 1911.)
Atomrefraktionen für die drei Wasserstofflinien C(Ha), F(H^) u. G' {^y), sowie für Natriumlicht (D),
Atomdispersionen für H ^ — H a und H j/ — H a. (Wasserstoff = 1,008.)
Symbol I Ha j D I H;? I H;- jH^-Ha
Hj» — Ha
Gruppe CH2
Kohlenstoff
Wasserstoff
Hydroxylsauerstoff
! Äthersauerstoff
Carbonylsauerstoff
Chlor*)
Brom
Jod
Äthylenbindung
Acetylenbindung
Stickstoff in primären Aminen .
„ „ sekundären „
„ „ tertiären „
„ „ Imiden (tertiär)')
„ „ Nitrilen*) . . .
CH,
C
H
O'
0<
O"
Gl
Br
J
4.598
2,413
1,092
1,522
1,639
2,189
5,933
8,803
13,757
1,686
2,328
2,309
2,478
2,808
3,740
3,102
4,618
2,418
1,100
1,525
1,643
2,211
5,967
8,865
13,900
1,733
2,398
2,322
2,502
2,840
3,776
3,118
4,668
2,438
1,115
1,531
1,649
2,247
6,043
8,999
14,224
1,824
2,506
2,368
2,561
2,940
3,877
3,155
4,7101
2,466
1,122
1,541
1,662
2,267
6,101
9,152
14,521
1,893
2,538
2,397
2,605
3,000
3,962
3,173
0,071
0,025
0,023
0,006
0,012
0,057
0,107
0,211
0,482
0,138
0,139
0,059
0,086
0,133
0,139
0,052
0,113
0,056
0,029
0,015
0,019
0,078
0,168
0,340
0,775
0,200
0,171
0,086
0,119
0,186
0,220
0,060
') Es sind keinerlei Äquivalente aufgeführt, deren zahlenmäßige Größe auf der erhöhenden Wirkung
einer Konjugation (z. B. — C = C — C = G — ) beruht
*) Über die Konstanten des Chlors in Säurechloriden vgL ZS. ph. Gh. 75, 603; 1910.
') Der stickstoffwert für Imide und Nitrile enthält gleichzeitig das Inkrement für die doppelte bezw.
dreifache Stickstoff- Kohlenstoffbindung.
*) Über die Äquivalente des Stickstoffs in den Oximen, Nitroverbindungen, Nitriten imd
Nitraten vgL ZS. ph. Ch. 79, 142, 1912; über die Äquivalente des Schwefels Eisenlohr, ZS. ph. Gh. 1912.
Literatur und Bemerkungen zu der folgenden Tabelle 224 a.
Zur Kontrolle älterer Refraktions- und Dispersionsangaben, insbesondere für stickstoffhaltige Verbindungen,
folgen in Tab. 224 » die älteren Äquivalente von Brühl, welche sonst nirgends derartig zusammengefaßt sind.
Die Werte für den Strahl D hier sind nicht in der gleichen Weise wie die Werte für die Wasserstofflinien
. n«— I M
abgeleitet, woraus gegenseitige Unstimmigkeiten entstehen. Zugrunde gelegt ist die Formel ^g ♦ -^.
Benutzte Beobachtungen: Laodolt, Pogg. Ann. 117, 353; 1862. 122, 545; 1864. 123, 595; 164. —
Brühl. Lieb. Ann. 800, 139; 1880. 203, i; 1880. 235, i; 1886. Ber. ehem. Ges. 26, 2638; 1892. 28, 2847;
1895. ZS. ph. Ch. 7, 140; 1891. 16, 193, 226, 497, 512; 1895. 22, 373; 1897. 25, 577; 1898. 60, i; 1904.
— Liveing u. Oewar, Phil. Mag. 37, 268; 1895.
Eisenlohr.
1040
224
Atomrefraktionen und Dispersionen für die wichtigsten Elemente
organischer Körper. (Ältere Beobachtungen.)
Rechnungen: Atomrefraktion des C, H, 0 und der Halogene in organischen Verbindungen für
Natriumlicht aus den Beobachtungen von Landolt und von Brühl (1862 — 1880) nach Conrady, ZS. ph.
Ch. 3, 210; 1889; alle übrigen Konstanten nach Brühl, loc. cit. 1880 — 1904.
Symbol
Hr.
D
Hy-H(,
Kohlenstoff
Wasserstoff
Hydroxylsauerstoff
Äthersauerstoff
Carbonylsauerstoff
Sauerstoff im Wasserstoffhyperoxyd
Sauerstoff, molekular < ,. '.
l gasförmig
Chlor
Brom
Jod
Äthylenbindung
Acetylenbindung (1892)
Stickstoff, molekular
„ in NHs, Gruppe NH2 der Hydrazine, Hydroxylamin . . .
,. in primär, aliph. Aminen
„ in sekundär aliph. Aminen
„ in tertiär, aliph. Aminen
,, in sekundär, aliph. Amiden
„ in tertiär, aliph. Amiden
„ in primär. Arylaminen
., in sekundär. Arylaminen
„ in tertiär. Arylaminen
., in tertiär, Diarylalkylaminen
„ in der Gruppe H2N . C = C . C = O (Aminocrotonsäure) usw. .
„ in Dichloraminen (aliph.) .
„ in aliph. Nitrilen
„ in Cyanaminen
„ in arom. Nitrilen
„ in aliph. Aid- und Ket-Oximen
Nitrat-Gruppe NO3 in Salpetersäure
„ in Alkylnitraten
Nitro-Gruppe NO2 in Salpetersäure
„ in Alkylnitraten
„ in Nitroparaffinen
„ in Nitroarylen
„ in prim. u, sekund. aliph. Nitraminen u, Nitramiden
Nitrit-Gruppe NO2 in Alkylnitriten
Nitramin-Gruppe N2O2 in prim. u. sekund. aliph. Nitraminen u. Nitramiden
Nitriso-Gruppe NO in Dialkylnitrosaminen
„ in Alkylnitriten
„ in Aryl-alkyl-nitrosaminen
Gruppe NjO in Dialkylnitrosaminen
„ in Aryl alkyl-nitrosaminen
Increment der Diazobindung (.Diazoessigester, Diazobenzolimid) . . .
Natrium, nicht ionisiert
„ ionisiert
C
H
O'
o<
O"
0=0
Cl
Br
J
N(N)
N"2
H2N-C-
HN(-c-),
N(-c-)3
HN-^TO
(-<'-)tN -°<>
HgNB«
HN<ir
B'N(-c-),
-C-N(B.),
II M.C:C.C:0
-c-NC,
N = c.c
_o-N = c
NO3
NO3
NO2
NO2
NO2
NO2
NO2
NO2
N2O2
NO
NO
NO
N2O
NgO
AS
Na
Na
a.365
1,103
1,506
1.655
2,338
1,796
1,979
6,014
8,863
13,808
1,836
2,27
3,33
3,3"
3,604
3,934
3,336
3,636
3,016
3,408
4,105
4,5a
4,67
3,53
3,176
3,995
3,835
3,921
8,84
9,03
7,36
7,55
6,65
7,16
7,465
7,37
9,809
5,33
5,86
5,50
7,93
8,81
3,38
3,83
3,53
2,501
1,051
1,531
1,683
3,287
1,859
1,98a
3,05
5.998
8,937
14,13
1,707
2,10
2,2 1
2,48
3,446
2,649
2,996
3,271
3.714
3,313
3,590
4,363
4,89
4,88
3,68
3,056
3,850
3.790
3,935
8,95
9,10
7,35
7,59
6,7a
7,30
7,5"
7-44
9,935
5,37
5,91
5,55
8,06
9,11
3,13
2,80
2,46
0,039
0,036
0,019
0,012
0,086
0,028
0,035
0,176
0,348
0,774
0,23 (ca.)
0,22 (ca.)
0,08
0,074
0,135
0,191
0,088
0,198
0,624
0,815
1,105
1,26
0,24
o,o84
0,450
0,351
0,30
0,31
0,39
0,31
0,35
0,94
0,533
0,33
0,625
0,47
0,34
0,70 (ca.)
0.59
1,43 ica.)
0,70
0,17 (ca.)
0,19 (ca.)
Über die Äquivalente des Schwefels vgl. Nasini, Ber. ehem. Ges. 15, 28—78; 1882 und Gazz. chim. 13,
296; 1883.
Eisenlohr.
225
1041
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit Tab. 227, S. 1051.
nj) = Brechungsindex gegen Luft für die Temperatur <" und die Linie D; nc für die Linie C usw.
V = (n — «0) Differenz der Brechungsindices von Lösung (oder Mischung) und Wasser, bzw. LösungsmitteL
%S^=g Substanz in 100 ccm Lösimg.
}' =g Substanz in 100 g Lösung.
u = Grammäquivalent in i 1 Lösung.
t = Volum der Lösung in Litern, welche ein Grammäquivalent der gelösten Substanz enthält; A^=
Äquivalentgewicht.
j
d = Dichte der Lösung (bezw. Mischung) bei fi bezogen auf Wasser von 4", d J bezogen auf Wasser
von t".
1
Brechungsindex ii^^^' von wässerigen Lösungen nach Wagner (2)^)
Salz-
Salpeter-
Schwefel-
Pbosphor-
Kalium-
Natrium-
Bar>'um-
chlorid
BaCla-
2H2O
Caicium-
Stron-
tium-
Chlorid
SrCla
% s
säure
HCl
säure
HNO3
säure
HjS04
säure
H3PO4
chlorid
KCl
chlorid
NaCl
cblorid
CaCla
o
1,33320
■ I
3551
1,33447
1,33449
1,33418
1,33455
1,33495
1,33448
1,33556
1,33502
! 2
3779
3572
3572
3509
3589
3667
3571
3788
3681
! 3
4004
3695
3686
3599
3720
3836
3697
4021
3855
4
4227
3816
3801
3688
3848
4002
3826
4251
4029
5
4449
3936
3912
3775
3980
4168
3948
4488
4201
6
4669
4058
4023
3860
4106
4332
4068
4703
4361
7
4886
4177
4134
3946
4230
4491
4190
4930
4542
8
5102
4298
4245
4031
4355
4651
4313
5151
4712
9
5318
4418
4355
4116
4478
4808
4434
5371
4873
lo
5528
4538
4465
-4203
4598
4963
4553
5589
5051
12
5948
4781
4679
4367
4841
5268
4792
6020
5380
15
6565
5144
4999
4616
5199
5721
5159
6652
5858
20
5732
5513
5032
5778
6446
5731
6661
25
6294
6007
5442
6348
6304
30
6475
5846
33
6241
40
6633
Ammonium-
Majrnesiam-
Goldchlorid,
krjst
HAuCU-
4H,0
Platin-
Chlorid, kryst.
HaPtCl«^
6H2O
Kalium-
Natrium-
Ammonium-
Kalium-
Natrium-
0/ c
/O 0
Chlorid
chlorid
bromid
bromid
bromid
jodid
jodid
NH.Cl
AlgClj
KBr
NaBr
.\H4Br
Kj
NaJ
I
1,33515
1,33582
1,33427
1,33455
1,33439
1,33455
1,3^470
1,33449
1,33462
2
3709
3832
3534
3591
3558
3596
3620
3579
3609
3
3902
4076
3641
3726
3677
3734
3766
3709
3753
4
4088
4316
3747
3821
3793
3870
3913
3839
3897
5
4275
4551
3854
3995
3910
4005
4058
3969
4043
6
4459
4786
3960
4131
4025
4140
4202
4098
4187
7
4642
5021
4067
4266
4140
4274
4348
4227
4329
8
4823
5251
4172
4400
4252
4407
4491
4353
4473
9
5003
5479
4277
4534
4368
4540
4632
4484
4615
10
51S1
5703
4383
4668
4480
4672
4774
4612
4758
12
5535
6147
4593
4935
4705
4934
5058
4866
5044
15
6060
6789*)
491 1
5337
5039
5324
5477
5248
5469
20
5440
6oii
5586
5958
6162
5877
6174
25
5962
6690»)
6124
6583
6495
30
6484
6658
t) Umgerec
hnet aus den Angaben des Originals (Skalenwerte des Eintauchrefraktometers von Zeiß-Jena). 1
•) Extrapoliert 1
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Mablke. 66
1042
225 a
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. 1051.
Brechungsindex n^jf" von wässerigen Lösungen nach Wagner (2)t) (Forts.)
Kalium-
Natrium-
Silber-
Ammonium-
Magnesium
- Kupfer-
Eisen-
Nickel-
Mangan-
%s
nitrat
nitrat
nitrat
sulfat
Sulfat
sulfat
sulfat
sulfat
sulfat
KNO3
NaNOs
AgNOa
(NH4)2S04
MgS04
CUSO4
FeS04
NiS04
MnS04
I
i»334i4
1,33431
1,33426
1,33488
1,33523
1,33504
1,335"
1,33517
1,33502
2
3508
3541
3534
3650
3720
3683
3696
3709
3680
3
3602
3652
3639
3810
3912
3862
3874
3898
3850
4
3693
3760
3743
3967
4099
4039
4048
4086
4018
5
3783
3868
3847
4I2I
4283
4214
4223
4273
4184
6
3872
3974
3950
4274
4463
4384
4395
4460
4348
7
3958
4081
4054
4425
4643
4553
4565
4637
4510 :
8
4042
4186
4157
4574
4818
4721
4732
4814
4671
9
4128
4290
4260
4717
4992
4887
4899
4991
4830 j
10
4212
4393
4362
4860
5164
5052
5064
5162
4989
12
4377
4593
4566
5142
5502
5377
5391
5497
5299
15
4624
4882
4871
5548
5989
5856
5871
5989
5755
20
5029
5353
5374
6204
6738*
6633
6649*
6494
25
5413
5801
5869
30
6243
6361
35
6669
Zink-
Kalium-
Natrium-
Kalium-
Natrium-
Ammonium-
Blei-
Kalium-
Rhodan-
%s
sulfat
karbonat
karbonat
acetat
acetat
acetat
acetat
oxalat
ammonium
ZnS04
K2CO3
NaaCOg
KCH3COO
NaCHsCOO
NH4CH3COO P
b(CH3COO)2
(KCOO),
NH4CNS
2
i»3367i
1,33664
1,33762
1,33555
1,33595
1,33574
1,33540
1,33594
1,33793
4
4009
3991
4172
3787
3865
3825
3760
3892
4244
6
4344
4308
4563
4017
4129
4075
3976
4123
4743'
8
4668
4612
4945
4241
4314
4319
4191
4373
5217
10
4984
4907
5312
4464
4644
4543
4402
4618
5685
15
5755
5605
6159
5007
5265
5161
4934
5209
6868*
20
6480
6262
5532
5864
5742
5452
5767
25
6045
6448
6311
5968
6301
30
6544
6476
% s
Kalium-
hydroxyd
Natrium-
hydroxy(
, Ammoniak
' NH3
%s
Ameisen-
säure
Essig-
säure
% s
Chrom-
säure
Kalium-
bichroma
Kalium-
l sulfat
KOH
NaOH
HCOOH C
H3COOH
CrOa
K2Cr207
K2SO4
2
1,33719
1,33866
1,33416
10
1,33877 1
,34049
2
1,33840
1,33678
1,33571
4
4101
4388
3519
20
4367
4724
4
4343
4034
3807 ;
6
4465
4877
3631
30
4806
5358
6
4846
4388
4033 1
8
4803
5334
3746
40
5211
5933
8
5355
4736
4254 :
10
5151
5755
3865
50
5581
6434
10
5861
5085
4266
15
5921
6773*
4182
60
5928
12
6364
20 i 6658
4531
80
6526
Borsäure
H3BO3
Oxal-
Methyl-
1 Methyl-
Äthyl-
alkohol
C2H5OH
Äthyl-
alkohol
C.2H5OH
Äthyl-
%s
säure
(C00H)2
%s
alkohol
CH3OH
%S i alkohol
; CH3OH
%s
%s
,%s
alkohol '
C2H5OH
I
1,33396
1,33442
I
1,33339
40
1,34292
I
1,33379
30
1,35465
66,6
1,36584
2
3464
3558
2
3359
42,25
4313
2
3444
35
5737
69,0
6584
3
3532
3668
4
3404
49,8
4313
4
3571
40
5968
70
6572
4
3600
3775
6
3455
50
43"
6
3705
45
6161
75
645S
5
3880
10
3565
60
4154
10
3997
50
6318
79,34
6231
6
3983
15
3713
65
3990
15
4375
55
6438
7
4085
20
3858
70
3748
20
4754
60
6525
30
4144
75
3397
25
5132
65
6577
t) Umgerec
hnet aus den Angaben des Originals (Skalenwerte des Eintauchrefraktometers von Zeiß-Jena).
*) Extrapoliert.
Mahlke.
225 b
1043
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. 1051.
Brechungsindices n^^, n^g, n^^, n^j; von wässerigen Lösungen nach Bender (1).
(a Grammäquivalent in i 1 Lösung bei 15°.)
Konzentration
Kaliumchlorid KCl.
Kaliumbromid KBr.
. 18» i „i8»
„iS" j _i8»
_i8» „i8» . „i8' „i8»
"G' ^f \ ^d "c
« = i,o
2,0
3,0
1,35049 ; 1,34719
5994 5645
6890 6512
1,34278 1,34087
5179 4982
6029 5831
1,35049 , 1,34719 ; 1,34674 1,34465
5994 i 5645 1 5953 ; 5728
6890 j 6512 \ 7202 6963
Konzentration
Natriumchlorid NaCl.
Natriumbromid NaBr.
„18«
„18» 1 „18» „18^
n^ "i> "c
_i8» „18" i „18» 1 „18"
"g- ^f \ ""d \ "^c
/< = i,o
2,0
3,0
4,0
1,35083
6031
6951
7822
1,34745
5688
6590
7426
1,34307 1,34111
5213 5018
6102 5874
6913 ' 6697
1,35519 1,35156
6914 6493
8264 7819
9580 i 9120
1
1,34688 1,34493
5986 1 5782
7261 j 7029
8493 i 8232
Konzentration
Kaliumjodid KJ.
Natriumjodid NaJ.
i8» 18» 18» 18O
" G' " F ^ D ^ C
„18' 18^ 18" 18»
11 = 1,0
2,0
3,0
1 4,0
1,36354 1,35944 1,35423 i 1,35202
38628 381 17 37480 i 37209
40787 40216 ' 39465 1 39150
1 1 1
1,36358 1,35949 ; 1,35425
38625 38 114 37470
40862 40261 39516
43094 ! 42390 4155 1
1,35208
37234
39222
41213
iKonzentration
Cadmiumchlorid (',/CdCU).
.,i8' „iS> „18^ , „18»
"g' "f ""d "c
"=3,5
4,0
1,38727 1,38308
9352 i 8932 1 1,38379
• 1,37553
1,38151
Abhängigkeit der Brechungsexponenten der
Kaliumchloridlösungen von der Konzentration
für die Temperaturen von 15 bis 70" und
Konzentration
Cadmiumbromid (^'2 CdBr^).
die Konzentrationen von .m=o bis [*=z
„18« 1 „18» i „18' ! „l8<>
nach Bender.
M^4,0
1,41028 1,40514 1 1,39870 1,39601
'"c~^c (Wasser) + 0,0096895 f* — 0,0325820 [t^
V^"2f( Wasser) +0,0101226 /« — 0,0331855 a*
Konzentration
Cadmiumjodid (Vs CdJg).
i^G=^^Q' (Wasser)+o,oio2895 /* — 0,0331761 /**
„18" „180
"g- ^f
„i8» 1 „i8»
."=3,5
Dicht
1,43393 1,42663 — 1,41432
te und Brechungsindex n'^ wässerig
er Lösungen nach Le Blanc.
Gelöste
Substanz
Gewichts- ' ^ao«
Prozente j ^o"
Gelöste
Substanz
Gewichts-
prozente
<^
Schwefelsäure
p = 94,11 1,83938
79,68 73829
60,98 51810
35,77 i 27190
21,68 i 14299
10,10 06846
4,78 ! 03171
1,42879
43459
40998
37731
35756
34527
33890
Salpetersäure
Salzsäure
i) = 69,18
40,52
28,66
14,09
p = 24,36
7,45
1,41446
25289
17425
08001
1,13037
03649
1,40378
38683
37222
35160
1,39054
35040
Mahlke. 66*
1044
335 c
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösun
gen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. 105 1.
Dichte und Brechungsindex »»^^" wässeriger Lösungen nach Le Blanc (Forts.)
Gelöste Substanz
Gewichts-
prozente
,20"
71 X,
Gelöste Substanz
Gewichts-
prozente
J20»
"20"
Essigsäure . . .
p =100,00
1,05140
1,37255
Dichloressigsaures
40,38
05055
36039
Natrium. . . .
P = 14,83
1,09050
1,35396
18,70
02634
34658
Oxalsäure . . .
p = 7,08
1,03404
1,34123
Essigsaures Natrium
p = 45,89
1,10418
1,36048
Oxalsaures Natrium
p — 4,22
1,03481
1,34055
21,81
I1636
36371
Salpetersaures „
p= 7,79
1,05347
1,34191
9,70
05064
34671
Schwefelsaures ,.,
P = 25,51
1,25270
1,37014
5,41
02816
34085
6,46
05581
34243
Ameisensäure . .
p = 29,06
1,07143
1,34820
4,76
05123
34161
18,69
04655
343"
Natriumchlorid . .
p = 24,13
1,18410
i,37'''33
Ameisensaures
5,31
03821
3421. ü
Natrium. . . .
p = 8,72
1,05559
1,34419
4,79
03417
34153
5,58
3521
34025
Trichloressigsäure .
p = 30,11
1,16374
1,37346
Monochloressigsäure
P = 31,90
1,11950
1,36650
14,13
07560
35218
Monochloressig-
Trichloressigsaures
saures Natrium .
P= 13,18
1,07833
1,35209
Natrium. . . .
p =: 15,88
1,09810
1,35445
Dichloressigsäure .
p = 20,79
1,09530
1,35756
Wasser-Äthylalkoholgemisi
:he nach Hess (i). («p, bei 15°, 20°, 25° und 30°).
Äthylalkohol
d^5»
n^5
d^«"
n j.
cp5"
nf
J30»
71 3°'
Gew.-Proz.
Vol.-Proz.
p = o
0
0,99913
1,33775
0,99823
1,33739
0,99707
1,33684
0,99567
1,33624
20,750
24,439
97133
35169
96957
35075
96781
34969
96605
34888
40,890
46,076
94118
36337
93858
36164
93605
36019
93351
35880 1
59,984
64,940
90273
36877
89944
36703
89617
36526
89293
36355
79,989
83,049
85785
37125
85393
36934
85006
36740
84622
36557
100
100
80889
36906
80447
36757
80009
36557
79576
36351
Wasser-Schwefelsäure nach Hess (i).
"c "Z)' ''f """^ '"G' ^^' ^5°)-
Wasser-Essigsäure [
nach Buchkremer («'^^°).
Schwefelsäure
d^5»
"f
„15°
-h'-
Essigsäure
rf^°'
»,20»
n jy
Vol.-Proz.
Gew.-Proz.
Vol.-Proz.
0
0
0,99913
1,33184
1,33364
1,33775
1,34100
0
0,99827
1,33313 ,
19,981
11,931
1,13814
35588
35782
36223
36563
14,339
1,01960
34380 .
39,757
26,363
1,29359
37959
38169
38632
39002
44,431
1,05450
36302 !
59,980
44,847
1,48032
40429
40653
41139
41520
71,194
1,06930
37496
80,096
68,585
1,69550
42854
43083
43586
43958
83,828
1,06940
37722 ;
100
100
1,84167
42564
42772
43226
43577
100
1,0502
372<'5 ;
Wasser-Aceton nach Drude
Rohrzuckerlösungen
{<)■
nach Schönrock (»^°).
nach
Maia.
Aceton
Gewichts-
1
Wasser-
Wasser-
Wasser-
Wasser-
d'"'"
"" c
gehalt
iewichts-
n
20"
gehalt
Gewichts-
71=°°
gehalt
Ge*vichts-
^20"
gehalt
Gewichts-
Proz.
Proz.
Proz.
Proz.
p = 0
0,999
1,3335 ?
) = 100
I,
3330
p--=90
1,3479
p = 60
1,3997
p = 30
1,4651
25
967
3513
99
3344
85
3557
55
4096
25
4774
50
924
3637
98
3359
80
3639
50
4200
20
4901
66,9
888
3671
97
3374
75
3723
45
4307
18
4954
89,9
827
3648
96
3388
70
3811
40
4418
15
5033
100
796
3606
95
3403
65
3902
35
4532
Mahlke.
225d
1045
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. 1051.
Dichte und Brecbungsindex wässeriger Lösungen von Cadmiumsalzen
nach de Muynck (n^j bei 15 u. 20»).
Cadmiumnitrat
CcKNOs).
Gewichtsprozente
i8»
15"
D
D
Cadmiumsulfat
CdSO*
Gewichtsprozente
15°
D
D
■■ 54,027
43,716
30,879
21,353
14,899
8,683
,7"
515
321
204
134
074
1,42920
40453
37904
36323
35386
34518
1,42857
40393
37835
36256
35303
34451
25,121
18,172
9,942
5,639
1,297
200
lOI
055
1,37345
36149
348 II
34223
1,37277
36081
34743
34155
Cadmiumchlorid
CdClj
Gewichtsprozente
rlS»
Cadmiumbromid
CdBr*
Gewichtsprozente
^180
"!?•
1,384
1,39215
252
37180
209
36555
112
35125
106
34309
030
33916
017
33665
Cadmiiunjodid
CdJj
^18'
Gewichtsprozente
p = 31,123
1,338
24,221
—
18,728
—
13,677
1,125
12,723
—
9,559
1,086
3,095
—
P
57,254
41,547
29,977
21,431
14,761
1,852
515
330
210
142
I.47314
41950
38938
37127
35835
P = 33,289
23,973
20,552
",983
6,543
3,734
1,927
1,38999
37449
36370
35474
35329
34801
33822
Brechungskonstanten wässeriger Lösungen
nach Dinkbanser ("^').
Kaliumchlorid
KCl
Gewichtsprozente
18^
i8«
Molekulare
Brechungs-
differenz r • 1
Natriumchlorid
NaCl
Gewichtsprozente
rlS'
18'
Molekulare
Brechimgs-
diff erenz v • vn
p= o
2,290
5,843
8.717
12,481
18,521
0,9900
1,0135
0370
0560
0813
I25S
1,33345
33660
34162
34554
35078
35SS5
0,01013
01006
00980
00958
00910
Kaliumsulfat K2SO4
= 2,870
4,262
5,629
10,856
15,729
20,313
24,644
1,0192
0293
0392
0778
"57
1520
1871
1,33851
34088
34320
35224
36105
36926
37710
0,01012
00990
00975
00940
00920
00895
00873
1,373
3,213
6,570
9,259
1,0097
0247
0524
1,33516
33740
34M9
34467
0,01080
01046
01012
00983
Cadmiumjodid Cd Ja
Natriumsulfat Na2S04
= 1.873
4,525
7,330
12,544
1,0161
0405
0662
1160
1,33634
34020
34437
35192
0,01090
01020
00994
00937
p^ 2,162
5,514
8,760
17,200
20,342
25,388
27,204
1,0171
0467
0767
1627
1983
2592
2828
1,33652
34128
34624
35998
36560
37539
37922
0,02550
02483
02478
02426
02412
02400
02399
Brechungskonstanten wässeriger Lösungen
nach Hallwachs (3) (Natriumlicht).
Essigsäure 15,8"
D
Weinsäure 17,0'
'D
Rohrzucker 14,0*
•''£>
Schwefelsäure 13,1'
"D
1,09
4.36
52,4
104,7
0,00443
447
452
452
1,999
3,998
48,02
96,04
0,00868
877
922
934
16,0
32,0
384
769
0,0493
499
497
503
2,028
4,056
64,9
97,4
0,006156
638
8275
852
Mahlke.
1046
335
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. losi.
Brechungskonstanten wässeriger Lösungen nach Hallwachs (3) (Forts.) (Natriumlicht.) ;
Salzsäure 13,2°
Chlornatrium 14,1°
Magnesiumsulfat 14,1°
Zinksulfat 13,6"
V
V.Vjj
V
v.v^
V V.Vj^
V
V'Vj)
3,027
6,054
72,71
145,4
0,00844
850
861
864
0,3993
7,98
95,9
191,7
0,009464
01038
01055
01050
4,00
8,00
96,1
0,01231
1253
1313
5,05
10,10
121,3
242,6
0,01417
1436
1510
1524 '
Natriumcar
2,32
4,64
9,28
55,7
bonat 16,1 "
0,01178
1205
1217
1249
Cadmiumbr
1,0591
4,2438
17,008
34,059
omid 18,5°
0,017030
17520
17806
17973
Trichloressigsäure 12,5"
0,19676 0,016738
1,9681 20622
15,725 21214
62,96 2153
Dichloressigsäure 12,5"
0,20110 0,012983
4,017 1573«
16,068 16785
64,40 1774
Brechungskonstanten wässeriger Lösungen bei 16° nach Dijken.
Ammonium-
nitrat
NH4NO3
Konzentration
Brechungs-
differenz Vjj
p
A.vj,
P' d
Dispersion
Ammonium-
■ Sulfat
(NH4)2S04
Konzentration
Brechungs-
differenz Vj)
A'Vjy
P
A.vjy
Dispersion
P' d
P = 1,99345
0,99485
0,24903
0,06201
0,002512
1266
03216
00824
0,100 5
1015
1034
1064
0,1000
lOII
1033
1064
0,0426
426
438
P = 6,5933
1,0988
0,41181
0,20950
0,010810
01873
007243
003644
0,1076
II27
II4I
II5O
0,1035
1120
1138
1149
0,0162
160
150
175
Ammonium-
chlorid NH4CI
P = 5,3357
2,1231
1,3343
0,16756
0,010389
04159
02622
003383
0,1041
1047
105 1
1079
0,1023
1040
1046
1078
0,0350
361
351
330
Magnesium-
nitratMg(N03)2
P = 3,8356
0,95956
0,24036
0,06066
0,006039
1561
03982
01020
0,1167
1205
1228
1244
0,1131
1195
1225
1243
0,0394
384.
376
Magnesium-
sulfat MgS04
p^ 2,9851
0,7480
0,1864
0,04171
0,006068
1570
03977
00900
0,1227
1260
1281
1296
0,1192
1250
1278
1295
0,0132
146
145
Magnesium-
chlorid MgCl2
P = 4,7512
2,2698
0,59986
0,14922
0,011957
05723
01525
003851
0,1199
1198
1208
1227
0,1154
1176
1202
1225
0,0323
328
332
Zinknitrat
Zn(N03)2
P = 5,3800
1,3455
0,33542
0,08326
0,008119
1993
04995
01276
0,1424
1401
1409
1447
0,1368
1387
1406
1446
0,0342
361
368
Zinksulfat
ZnSOi
P = 4,0039
1,0039
0,24914
0,06284
0,007300
1852
04712
01203
0,1468
i486
1523
1538
0,0153
162
142
Zinkchlorid
ZnCla
P = 6,5760
3,2822
0,8249
0,20687
0,013827
06979
01770
00449
0,1386
1402
1414
1432
0,1303
1359
1403
1429
0,0305
311
307
Kalium-
chlorid KCl
P = 3,7144
0,93218
0,11662
0,05841
0,005073
1290
0165
00839
0,1016
1029
1054
1070
0,0992
0,1023
1053
1070
0,0318
1
Brechungsdifferenz v'9'
für Natriumchlorid NaCI
(Borgesius)
Brechungsindex
wässeriger Glyze-
riinlösungen ^^7,5»
nach Henkel u. Roth
Brechungsindex gewässerter Kuhmilch
nach Ackermann t)
Wassergehalt
n^]^5«
Wassergehalt
^17,5°
V
p
IQ«
JL
2
2
8
16
128
(
10,850
0 Öp^"
0,018915
Glyzerin
^ D
p = 0
5
10
15
20
25
t) Umg
(Skalenwerte
Jena).
1,34237
34188
34151
34113
34078
34048
erechnet aus
des Eintau
P = 30
1,34021
2,05
0,72
0,36
0,0^
0,02l7f
0,03! 8f
Siertse
635
433
340
>44P-
2p —
ma)
050--
02
oo<
00
-0,0519
o,0533f
53
H
d8
6:
1
3
8
3
)P'
2
P = 19,843
14,178
12,746
9,308
6,320
1,226
1,35765
5046
4868
4440
4075
3463
den Ang
:hrefraktc
40
45
50
iben
meter
des
S V
33972
33949
33930
Original«
on Zeiß-
Mahlke.
235 f
1047
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S- 1051,
Brechungsindex ^z> krystallisierender Lösungen nach Miers u. Isaac.
Natriumnitrat NaNOa
Natriumchlorat NaClOa
Ammonium- Alaun ( N 114)2 Al2( $04)4,
24 H2O
_ ' Maxtmal-
Temperatur j ^^^^ ^^^
Temperatur | ^^ert des
Temperatur | ^^^t des
Konzentration [der abkühlen- Brechungs-
den Lösung i^dex nß
Konzentration
derabkohlen-l Brechungs-
den Lösung i^dex „^
Konzentration der abkühlen- Brechun<>-s-
den Lösung ; i^dex «£)
P = 53,io
39,5° 1,394332
;> = 54,835 ! 34,5"
1,394846
p = 21,065 i 24,450 1,355178
49,53
24,5 92234
54,054 ; 33,5
5003
23,0015 26,45 731 1
49,48
49,414
24,5 93004
25.7 92444
51,736 , 24,5
51,035 1 22,45
2742
2020
Ammoniumoxalat (NH4)2Ci04
49,25
24,5 92602
56,004 : 35
6381
!> = 8,576 30" 1,346282
48,68
21,4 92328
1
8,2126 28 5866
48,67
23,45 92020
Natriumthiosulfat NaaSgOg • 5 H2O
48,594
23,0 91916
Kalium- Alaun K2A42(S04)4«24 H2O
i) = 71,965 i 21,9° 1,436135
47,85
19,4 92073
70 1 24,45 9296
47,45
17,6 91351
p = 24,48 39,5° 1 1,355400
46,62
16,8
91253
20,462 39,5
1021
Natriumchlorid NaCl
45,76 15,8
898 II
15,375 30,5
2422
jj = 26,932 ! 14,35° 1 1,381516
Brechungsindex nD von Gemischen nach y. Zawidzki.
Äthylacetat und Tetrachlor-
Benzol und Tetrachlor-
Benzol und Äthylen-
Tetrachlorkohlenstoff und
kohlenstoff
kohlenstoff
chlorid
Äthyljodid
CH3CCOC2H5 j n^l,'^'''
CCI4 1 n^B"'
C2H4CI2 u^'l;^'
C2H5J i n»5.=^'
p== 0 ! 1,45707
p== 0
1,49779
p^ 0 1 1,49779
p= 0
1,45707
9,74
44305
10,11
9542
10,16
9294
12,78
46385
20,10
43026
26,97
9132
23,25
8641
21,16
46782
29,81
41936
34,82
8911
30,30
8273
29,35
47201
39,99
40948
46,50
8544
41,35 1 7696
40,29
47755
59,68
39362
58,76
_ 8088
49,40 7270
49,35
48239
69,44
38698
67,49
7711
71,04 6041
70,15
48858
79,45
38082
80,94
7028
78,81 5572
80,03
49901
89,98
37524
86,90
6668
90,80 4842
90,23
50469
100,00
37012
100,00
5767
100,00 4225
100,00
51009 '
Äthylacetat und Äthyljodid
Essigsäure und Benzol
Essigsäure und Toluol
Essigsäure und Pyridin
C2H5J
-T'
C2H4O2 : n^^'=°
CH4O2 i n^B^°
C2H4O2
p= 0
1,37003
p= 0
1,49794
p^ 0
1,49366
p= 0
1,50695
11,8.8
37683
9,93
48437
9,20
48224
10,21
49523
20,93
38285
19,73
47607
19,75
46910
20,30
48399
30,65
39024
30,21
45727
29,75
45667
30,40
47284
40,82
39925
40,05
44436
40,27
44360
40,40
46235
50,59
40948
50,02
43151
49,90
43166
50,05
45277
69,95
43628
70,05
40622
69,94
40691
70,24
43312
80,03
45507
80,04
39382
79,88
39469
79,80
42051
95,87
49598
90,03
38176
89,84
38242
90,35
39891
100,00
51005
100,00 1 36994
100,00
37003
100,00
37015
Schwefelkohlenstoff und
Methylal
Schwefelkohlenstoff und
Aceton
Chloroform und Aceton
Äthylen- und Propylen-
bromid
CS,
n»_5,4'
CS»
n-5.4'
CHCls
n-5,4-
QHaBr, n^^'*'
P= 0 1 1,35064
^ = 0
1,35625
/>= 0
1,35625
P= 0
1,53601
10,14 1 36739
10,58
37145
10,75
36136
19,74
3190
20,24 38556
20,22
38698
20,98
36675
32,10
2953
30,45 40622
30,38
40528
31,22
37288
40,27
2797
40,45 42831
40,25
42536
43,63
38148
51,64
2588
50,28
45247
50,29
44842
63,00
39784
60,11
2430
69,75
50863
70,23
50339
73,10
40819
69,72
2263
80,00
54264
79,78
53643
81,34
41772
80,27
2081
89,73
57937 '
89,94
57713
92,12
43146
90,64
1898
94,25
59829
95,30
60077
100,00
44295
100,00
1745
Mahlke.
1048
225 g
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. 1051.
Brechungsindex und Dichte von Mischungen nach Hess (I).
Ätfayläther u. Terpentinöl
Terpentinöl u. Benzol
Terpen-
tinöl
Volum-
prozente
0
d^5
-r
Nr. der
Mischung
Gewichts-
prozente
Benzol
Volum-
prozente
cfi"
^8»
8»
^8«
„»•
p=0
19,807
40,119
59,602
79,432
100
0
17,084
35,853
55,173
76,313
100
0,71890
74607
77387
80134
83111
86176 ■
1,35993
38064
40274
42522
44975
47633
I
II
III
IV
V
VI
p=o
20,077
39,999
60,027
79,573
100
0
19,672
39,139
59,418
79,170
100
0,86707
6959
7256
7760
8376
9I3I
1,48516
49260
50039
50969
51940
53125
1,47915
48576
49269
50105
50989
52069
1,47194
47768
48373
49105
49891
50853
1,46907
47450
48017
48712
49460
50383
Terpentinöl u. Benzol.
Nr. der
Mischung
d^5°
"0^°
»■/
'■'S'
d"°
„22°
^F
„ 22»
I
II
III
IV
V
VI
0,86176
6344
6609
7071
7646
8355
1,48220
48915
49663
50546
51519
52656
1,47628
48234
48898
49697
50576
51610
1,46913
47427
48000
48697
49478
50402
1,46635
47115
47651
48308
49054
49938
0,85573
5750
5970
6395
6928
7597
1,47898
48543
49235
50131
51078
521x9
1,47300
47868
48482
49288
50241
51090
1,46592
7070
7596
8304
9061
9898
1,46316
6765
7246
7920
8644
9441
Terpentinöl u. Schwefelkohlenstoff.
Äthylalkohol u. Schwefelkohlenstoff nach Wüllner.
CS2
Volum-
prozente
d^5°
" F
"'S'
CS2
d^°'
^20»
„20»
^ F
-?
p—o
20,325
40,474
60,105
78,743
100
0
14,751
31,565
50,545
71,693
0,86176
0,91800
0,98595
1,05755
1,14829
1,47628
49994
52917
56120
60080
1,46913
49039
51675
54563
58137
63149
1,46635
48668
5II90
53937
57387
62202
Volum-
prozente
0
39,386
57,289
71,135
100
0,79628
0,97177
1,05425
1,12167
1,26354
1,37026
1,48041
1,53409
1,57902
1,67515
1,36676
47039
52081
56279
65268
1,36065
45450
49996
53771 :
61847 !
100
1,27038
65653
Äthylenbromid u. Propylalkohol (Schutt).*
Aceton u. Benzol (Drude).
C2H4Br,
^18,070
n g,.
»18,07«
n p
,,18,07»
„18,07»
Aceton
d^^'
.16»
10,0084
20,9516
40,7320
60,0940
80,0893
90,1912
100
0,80659
0,86081
0,92908
1,08453
1,29695
1,62640
1,86652
2,18300
1,394543
400633
408338
426050
450766
490018
519293
558986
1,390775
396690
404199
421414
445434
483591
511956
550501
1,386161
391892
399136
415815
439013
475796
503227
540399
1,384249
389897
397065
413486
436372
472691
499709
536370
^=0
9,8
20,0
31,0
40,0
49,5
69,4
84,7
100
0,885
876
866
856
847
839
822
810
797
1,5036
4885
4723
4558
4426
4284
4011
3803 1
3609 fi
* Absolute Brech
ungsexponenten.
Ikohol (Johst).
■1 '■"
Benzol u. Essigsäure j
(Buchkremer). |
Anilin u. Atnyia
Gewichtsteile
di6,3»
"^r
„16,3»
n ^
n ^
Essigsäure
Volumprozente
a=°°
, 20°
Anilin
2Anil.+i Alk.
I „ +1 „
t „ +2 „
Alkohol
1,02478
0,95888
0,92284
0,88467
0,80810
1,62271
54104
49943
45713
37187
1,60632
52921
48979
44960
36836
1,58818
51596
47886
44095
36403
1,58135
51088
47465
43757
36225
0
28,614
45,591
66,276
100
0,87953
0,92040
0,94750
0,98470
1,05050
1,50001
45704
43409
40872
37265
Mahlke.
225h
1049
Einfluß der Konzentration auf die Brechungskonstanten von wässerigen
Lösungen und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. 1051.
Schwefelkohlenstofflösungen
von Schwefel und Phosphor
(Berghoff).
Brechungsindex von Lösangeo nach Brühl.
In
100 CSj
gelöst
'D
In
100 CS2
gelöst
Gelöste Substanz
Konzen-
tration p
Lösungs-
mittel
■•'c
o S
:>
10
D >»
1,63172
64264
65294
66333
67232
68169
o P
5 »
10 „
15 „
20 „
25 „
1,62697
64012
65216
66517
67628
68646
Schwefel in Methylenjodid (Madan)
(gesättigte Lösung: »»^^''=1,778),
Phosphor inMethylenjodid(Madao)
(p = 5o): n^j;' = 2,021;
«jp = 1,984;
«D == 1.944;
n^^ = 1,929.
Isocyantetra-
bromid C2Br4N8
Nitromethan
CHcOiNa . .
Pyrazin C4H4N2
Chlorimido-
kohlensäureäther
CsHioClOjN.
Bromimido-
kohlensäureäther
CsHioBrOiN
Nitrobenzol
UHsON . .
31,870
49,587
43,459
35,463
34,195
53,104
21,831
12,079
Äthyl-
alkohol
(96%)
Äthyl-
äther
Äthyl-
alkohol
Benzol
1,04555
1,0040
0,9099
0,8341
0,8763
0,8320
0,9169
0,8969
19,6
23,4
18.2
17,2
17,4
20,4
20,5
22,1
1,41048
41197
43444
39142
39241
39114
52542
52997
1,33953
40107
42024
38261
38312
38000
51742
50489
1,39701
39871
41730
38056,
38105
1,38593
1,51817
Brechungskonstanten von Schwefelkohlenstofflösungen (Forch).
Chloroform in CS2
— 0,00988
— 0,01848
2784
3658
5403
7466
89S1
5,44
10,19
15,33
20,16
29,68
41,02
49,68
Naphthalin in CSj
9,18
— 0,00048
19,8
96
26,8
— 0,00130
bei i6,o0
0,001817
1814
1816
1814
1820
1820
1822
bei 16,2"
0,000053
483
484
Ricinusöl in CS2 bei
4,84"-
10,37
28,30
37,39
Paraffinöl
9,96
19,89
30,84
39,86
48,24
■0,01074
2240
3837
5635
714I
in CS2 bei
0,02316
4376
6355
7843
9113
14,3°
—0,002220
2160
2076
1991
1910
16,0°
-0,002325
2200
2061
1968
1S89
15,43
20,56a
1,227
5,105
9,118
18,74
26,44
Äthyläther in CSj bei 16,00
2,264 — 0,01220 - 0,00539
4,995 2467 4939
10,24 4S93 4778
7013 4545
9056 4404
Schwefel in CS« bei 17,5"
0,00287 0,00232
0,01196 2343
2182 2393
4638 2475
6750 2534
ßrechungskonstanten nach Ch^neveau.
K == — , wo c der Gehalt an gelöster Substanz im 1 Lösung ist und J die Brechungsdifferenz (n — n« ),
unter Reduktion des Brechungsindex «c des Lösungsmittels (Wasser) in Bezug auf dessen Verdünnung, so daß
(*>. — i) (100 — p) d
•^6= I ~ ist, (»0 = gewöhnlicher Brechungsindex des Wassers).
Schwefelsäure H2SO4.
Gewichts-
prozente
H2S04=i:
95,38
83,88
70,15
52,36
30,14
16,18
10,15
6,93
3,41
-=9 H2SO4
im 1
1751,56
1479,72
1122,59
741,67
367,71
180,00
108,41
72,47
34,85
D
1,4317
1,4377
1,4216
1,3981
1,3706
1,3532
1,3456
1,3418
1,3375
d^5»
1,8364
7641
6037
4165
2200
1125
0681
0458
0221
0,4034
3428
2612
1731
0864
0422
0255
0172
0083
K =
0,032303
2317
2329
2338
2350
2344
2352
2373
2381
Mittelwerte der Größe K = — für wässerige Lösungen.
HCl
LiCl
NaCl
KCl
NH4CI
KBr
MgClj
SrCIa
BaCla
HgClj
CuCl,
0,033942
3497
26S8
2536
4220
2135
3050
220I
1859
I42I
2466
HNO3
LiNOa
NaNGj
KNO,
NH4NO,
Mg(N0,)2
AgNO,
Cu(N03)2
Pb(N03)2
KNO2
KOH
0,032790
2609
2233
2207
3209
2447
1625
2114
1604
2251
2295
LijSO«
Na.SO«
K,S04
(NH4)2S04
MgS04
CuSO«
NajSOs
NaiSjOj
NaOH
NH4OH
KCIO,
Mahlke.
0,032223
1845
1899
3014
1941
1785
2259
2679
2374
4331
2112
1050
226
Einfluß der Temperatur auf die Brechungskonstanten wässeriger Lösungen
und Mischungen.
Lit. Tab. 227, S. 1051.
Temperaturkoeffizienten ( — 77)''^^ '^^^ Brechungsexponenten wässeriger Lösungen für
mittlere Wellenlänge bei 18° (Dinkhauser).
Gewichtsprozente
der gelösten Substanz
=
2,5
5
10
15
20
25
30^
35
40
45
50
60
9,0
10,0
11,7
13,2
14,6
15,9
«,7
9,4
10,7
11,8
12,8
13,«
9,6
10,2
16
11,4
12,6
13,«
18
15,0
10
12
11,5
17
20
22
II
13
15
17
18
19
20
10,5
12
12
15
13
17
19
21
23
24,5
26
27
28
29
16
17
19
17
22
18
13
16
19
20
9,9
10,8
11,6
12,4
13,2
14,0
14,7
15,4
16,0
16,6
17,6
70
Natriumchlorid NaCl .
Kaliumchlorid KCl . .
Ammoniumchlorid NH4CI
Naliumjodid KJ . . .
Natriumnitrat NaNOs .
Calciumchlorid CaCl2 .
Zinkchlorid ZnCla . .
Natriumsulfat NazSO« .
Kupfersulfat CUSO4
Calciumnitrat CaNaO« .
Natriumcarbonat Na2C03
Natriumhydroxyd NaOH
Rohrzucker C12H22O11 .
30
1S.4
Temperaturkoeffizient
(--!)•
10^ der
Brechungsexponenten verschieden kon-
zentrierter Lösungen von Kalium- und
Natriumchlorid für Strahlen mittlerer
Wellenlänge (Dinkhauser nach Versuchen
von Bender).
Tem-
peratur
k—f2
10 — 15
15—20
20—25
25—30
30—35
35—40
40—45
45—50
50-55
55—60
60 — 65
65-70
für KCl
Konzentration |tt=i 2
9,0
10,2
11,4
12,4
13,3
14,2
15,1
16,0
16,8
17,5
18,2
18.8
10,8
11,6
12,4
13,1
13,8
14.4
15,0
15,5
16,0
16,5
17,0
17,5
12,4
12,9
13,4
13,8
14,2
14,6
14,9
15,2
15,5
15.8
16,0
16,2
für NaCl
9,8
10,8
11,8
12,8
13,7
14,6
15,5
16,4
17,3
18,2
19,0
19,8
12 I
12,8
13,5
14,2
14,8
15,4
16,0
16,6
17,2
17,8
18,4
19,0
13,4
13,9
14,4
14,9
15,4
15,9
16,3
16,7
17,1
17,5
17,9
18,2
14:
14,4
14,8
15,2
15,6
16,0
16,4
16,8
17,1
17,4
17,7
18,0
dv
Temperaturkoeffizient -rr-
für die Brechungsdifferenz
Vr» von wässerigen Lösungen
(Dyken).
Gelöste
Sub-
stanz
KCl
NH4NO3
ZnCl,
Ver-
dünnung
Tem-
peratur
t,—to
7,4—15,9
8,1—15,4
8,1—16,1
dv
dt
—0,0536
-0,0547
—0,0516
Temperaturkoeffizient
7- derßrechungsexpo-
neoten von Schwefel-
lösungen in Schwefel-
kohlenstoff (Berghoff )
zwischen 3,5« u. 22,7".
IniooCS2
gelöst
oS
5
10
15
20
25
du
7ä
-0,038443
7735
7662
7281
7647
7860
Temperaturkoeffizient
dv
'dt
für die
Brechungsdifferenz vd wässeriger Lösungen
(Hallwachs).
Gelöste
Substanz
Bromcadmium .
Rohrzucker . .
Dichloressigsäure
,,
Trichloressigsäure
Ver-
dünnung
V
0,52
2,56
0,2
1,0
Temperatur
18,6"
17,8
12,5
12,5
12,6"— 17,6«
12,4 — 17,6
k = —
dv
'dt
0,00130
0,00095
0,00269
0,00303
0,00208
0,00218
Molekularrefraktion in wässeriger Normallösung \AR-.
(Auszug).
.A;Am = ''^^^'^\ (Dinkhauser)
Cl
Br
J
NO3
SO.
H
AR =
m =
AR =
m =
14,46
8,45
20,88
AR =
A9{ =
32,27
AR =
AM =
17,63
AR =
A9i =
11,41
6,71
Li
Na
14,93
8,71
21,25
12,36
32,31
18,71
17,87
10,62
11,85
6,80
14,70
8,53
18,70
11,01
K
18,36
10,83
24,26
14,01
35,82
19,99
21,56
12,89
16,21
9,55
NH.
Rb
22,80
12,83
40,53
22,35
21,09
12,43
27,64
15,99
19,00
11,13
Ag i'AMg
27,42
13,43
36,33
16,70
49,40
23,25
29,17
15,87
11,87
6,66
VzCa
Sr
19,50
11,28
i3;ii
7,45
20,37
",73
14,57
8,24
VaBa
19,75
10,78
23,03
13,25
16,72
9,41
VaZn V2Cd
13,80
7,66
I7,<
10,29
13,93
35,29
20,30
21,33
12,34
15,82 '
8,94'
Mahlke.
227
1051
Literatur betr. Brechungskonstanten wässeriger Lösungen und Mischungen.
[R] bedeutet, daß an der betreffenden Literaturstelle Angaben über Molekularrefraktion zu finden sind.
E. Ackermann, ZS. f. Unters, v. Nähr.- u. Genuß-
mitteln 13, lS6; 1907.
E. Ackermann u. Steinmann, ZS. f. d. ges. Brauwesen
28, 259; 1905.
Andrews, Journ. Amer. ehem. Soc. 30, 353; 1908.
E. V. Anbei, C. r. 134, 985; 1902; Arch. Sc. phys.
(4) 15, 78; 1903; C. r. 139, 126; 1904.
Barbier u. Roux, C. r. 110, 457 u. 527, 1890.
Beer u. Kremers, Pogg. Ann. 101, 133; 1851.
C. Bender, d) Wied. Ann. 39, 89; 1890; (2) Wied.
Ann. 69, 676; 1899; (3) Ann. Phys. (4) 2, 186; 1900;
(4) Ann. Phys. (4) 8, 109; 1902.
V. Berghoff, ZS. ph. Ch. 15, 42; 1894. [R]
A. Beythien u. R. Hennicke, Pharm. Zbl. 48, 1005;
1907.
Le Blanc, ZS. ph. Ch. 4, 553; 1889. [R]
Le Blanc u. Rohland, ZS. ph. Ch. 19, 261, 1896. [R]
Bogusky, Journ. russ. (5) 31, 543; 1899 (ZS. ph. Ch.
*^'' 373; 1900 KNO3).
A. H. Borgesius, Wied. Ann. 54, 221; 1895. [R]
Börner, Diss. Marburg 1869.
G. J. W. Bremer, Arch. neerl. (2) 5, 202; 1900.
J. W. Brühl, ZS. ph. Ch. 22, 373; 1897.
L. Buchkremer, Diss. Bonn 1890.
Ch^neveau, (i) C. r. 138, 1483; 1904; (2) C. r. 138,
1548; 1904; (3) C. r. 139, 361; 1904; (4) C. r. 142,
1520; 1906; (5) C. r. 145, 176 u. 1332; 1907;
Ann. chim. phys. (8) 12, 145 u. 289; igey; Journ.
phys. (4) 7, 362; 1908; (6) C. r. 150, 866; 1910.
Ann. chim. phys. (8) 21, 36; 1910.
A. Chilesotti, Gazz. chim. ital. 30 [i], 1900.
C. Christiansen, Wied. Ann. 19, 257; 1883.
C. A. Mac Clung, Chem. News 82, 88; 1900.
D. Dijken, ZS. ph. Ch. 24, 81; 1897. [R]
J. Dlnkhauser, Wien. Anz. 1905, 143; Wien. Bar. 114,
[2 a] looi; 1905. [R]
D. A. Doroschewski u. S. Dworschantschik, Journ.
russ. 40, 10 1 u. 908, 1908.
Doumer, C. r. 110, 40; 1890.
Drucker u. Moles. ZS. ph. Ch. 75, 429; 191 1. Lit.
über n von Wasser- Glycerin- Gemischen.
P. Drude, ZS. ph. Ch. 23, 267; 1897.
Ende, ZS. ph. Ch. 17, 141; 1895.
C. Forch, Ann. Phys. {4) 8, 675; 1902.
Fouqu^, C. r. 64, 121; 1867.
Gifford, Proc. Roy. Soc. (A) 78, 406; 1906 (Seewasser).
J. H. Gladstone u. W. Hibbert, Journ. chem. Soc. 67,
831; 1896; 71, 822; 1897. [R]
W. Hallwachs, (i) Wied. Ann. 47, 380; 1892; (2) Wied.
Ann. 50, 577; 1893; (3) Wied. Ann. 53, i; 1894 [R];
(4) Wied. Ann. 68, i, 1899 [R]; „Isis" Dresden 1898.
A. Haucke, Wien. Ber. 105 [2a], 579; 1896. [R]
H. Henkel u. W. A. Roth, ZS. angew. Chem. 18, 1936;
1905.
Hess, (i) Wien. Anz. 1905; 312; Wien. Ber. 114, 1231;
1905; (2) Wien. Ber. 115, 459; 1906; (3) Wien. Anz.
1908; 306; Wien. Ber. 117, 947; 1908; Ann. Phys.
(4) 27, 589; 1908. [RJ
Hofmann, Pogg. Ann. 133, 575; 1868.
J. F. Homfrey, Journ. chem. Soc 87, 1430; 1905;
Proc chem. Soc. 21, 225; 1906.
C. F. Hnbbard, ZS. phys. Ch. 74, 207; 1910.
W. Johst, Wien. Ann. 20, 47; 1883.
H. C. Jones u. Mitarbeiter, Hydrates in aqueous
Solutions. Washington 1907.
J. de Kowalski u. J. de Modzelewski, C. r. 133, 33;
1901.
Landolt, Pogg. Ann. 117,353; 1862; 122,545; 1864;
123, 595; 1864.
Leduc, C. r. 134, 645; 1902.
F. Löwe, ZS. Elch. 11, 829; 1905; ZS. ges. Brauw.
29, 449; 1906 (Würze).
C. Mai u. S. Rothenfusser, ZS. Unters, v. Nähr.- u.
Genußmitteln 16, 7; 1908.
H. G. Madan, Journ. Roy. Mikroskop. Soc. 1897, 273;
ZS. Kryst. 31, 284; 1899.
H. Main, ZS. Ver. d. D. Zuckerind. 57, 1008; 1907,
H. Matthes, ZS. Unters, v. Nähr.- u. Genußmitteln
5, 1037; 1902; ZS. anal. Chem. 43, 73; 1904.
E. Matthiessen, Diss. Rostock 1898 (Zuckerlösungen).
Miers u. Isaac, Journ. chem. Soc. 89, 413; 1906;
Proc. chem. Soc. 22, 9; 1906.
0. Mohr, Wochenschr. Brauerei 23, 609; 1906.
C Mouren, C. r. 141, 892; 1905; Ann. chim. phys. (8)
7, 536: 1906; Bull. Soc. chim. (3) 35, 35; 1906.
R. de Muynck, Wied. Ann. 53, 559; 1894.
Obermayer, Wien. Ber. [2] 61, 797; 1870.
W. H. Perkin, Proc. chem. Soc. 15, 237; 1899.
Pulfrich, ZS. ph. Chem. 4, 561; 1889.
E. Rimbach u. R. Wintgen, ZS. ph. Gh. 74, 233; 1910.
M. Rudolfi, Habilitationsschr. Darmstadt, Ravensburg
1900.
0. Schönrock. ZS. Ver. d. d. Zucker-Ind. 61, 421; 1911.
F. Schutt, ZS. ph. Chem. 9, 349; 1892.
F. Schwers, Bull. Soc. chim. (4) 7, 876; 1910.
Siertsema, Diss. Groningen 1890; Beibl. 14, 801; 1890.
J. S. Stevens, Amer. Journ. Pharm. 74, 577; 1902.
K. Stöckl, Diss. München 1900.
A. E. Tntton, Journ. chem. Soc. 71, 846; 1897.
Verschaffelt, Bull. Acad. Bru.x. 27, 77; 1894.
B. Wagner, (i) ZS. öffentl. Chem. 11, 404; 1905;
(2) Tabellen zum Eintauchrefraktometer, Sonders-
hausen 1907.
B. Wagner u. F. Schnitze, ZS. anal. Chem. 46, 501;
1907.
J. Wallot, Diss. München 1902; Ann. Phys. (4) 11,
593; 1903.
B. Walter, Wied. Ann. 38, 107; 1889; Ann. Phys. (4)
12, 671; 1903.
R. Wegner, Diss. Berlin 1889.
van der Willigen, Arch. Mus. Teyler 1, 74; 1868;
2, 209; 1869; 3, 15; 1874.
WüUner, Pogg. Ann. 138, i; 1868.
J. V. Zawidzki, ZS. ph. Chem. 35, 129; 1900.
P. Zecchini, Gazz. chim. ital. 35 [2], 65; 1906; BeibL
30, 164; 1906.
Mahlke.
1052
228
\.a]t =
[a]t =
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Bezeichnet für eine bestimmte Temperatur t:
at den Drehungswinkel der Flüssigkeit in Kreisgraden,
k die Länge der angewandten Polarisationsröhre in Dezimetern,
dt die auf Wasser von 4° bezogene Dichte der Flüssigkeit,
p den Prozentgehalt, d. h. die Anzahl Gramm aktiver Substanz in 100 Gramm Lösung,
q = loo—p die Anzahl Gramm inaktiven Lösungsmittels in 100 Gramm Lösung,
ct=pdtd.\s. Konzentration, d. h. die Anzahl Gramm aktiver Substanz in 100 Kubikzentimeter Lösung
(100 Kubikzentimeter gleich dem Volumen von 100 Gramm Wasser von 4" im luftleeren Raum ab-
gewogen),
{a]t die spezifische Drehung, so ist:
für reine flüssige aktive Körper,
(tdt
Too at
xoo at
hpdt
itn
für aufgelöste aktive Substanzen.
[a] ist eine Funktion von v bez. r, t, dem Lösungsmittel, sowie der benutzten Wellenlänge Ä des
Lichtes in Luft. Wird der Drehungswinkel für gelbes Natriumlicht beobachtet, so ergibt sich die spezifische
Drehung [a]-D. Für die Mitte der beiden D-Linien ist in Luft von 20° C und 760 mm Druck /l ^0,58930^.
Die folgende Tabelle enthält nur eine Auswahl unter den aktiven organischen Substanzen. Eine voll-
ständige Zusammenstellung der bis zur Mitte des Jahres 1896 ermittelten Rotationskonstanten findet sich in:
H. Landolt, Das optische Drehungsvermögen organischer Substanzen und dessen praktische Anwendungen.
Braunschweig 1898, S. 460 bis 655.
Aktive Substanz, Beob-
achter, Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beob-
achter, Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
1-ÄpfeIsäure CiHbOs
Schneider, Lieb. Ann.
207, 263; 1881.
Wasser. 7=29bis92.
Thomsen, Ben ehem.
Ges. 15, 443; 1882.
Wasser.
Woringer,ZS. ph. Gh.
36, 340; 1901.
Wasser.
7 = 49 bis 93-
Winther, ZS. ph. Ch.
41, 193; 1902.
Wasser.
P = 59,72,
t = 15 bis 60".
[«]£=5,89i — 0,08959 q
p [«]!> W]D ia-\D
21,65 —0,44 —0,90 — 1,43
28,67 +0,33 —0,35 —0,83
40,44 +1,31 +0,54 —0,12
53,75 +2,52 +1,73 +0,94
64,00 +4,10 +2,72 +1,99
Äpfelsaures Äthyl
(C,H5)2C4H405
Purdie u. WilHamson,
Journ. ehem. Soc. 69,
823; 1896. Ohne
Lösungsmittel.
Darstellungsweise [a]-D
Säuremethode — 10,34
Silbersalzmethode — 12,42
ÄpfelsauresNatrium
NaaCiHiOs
Schneider, Lieb. Ann.
207, 271; 1881.
Wasser. 9= 34 bis 95-
[«]fo= ^5,202— 0,3322 <7
+ 0,0008184 q-
0,4482
0,4885
0,5330
0,5919
0,6659
14,971—0,173 <1
10,121 —0,130 q
8,349-0,113?
6,544—0,096 q
4,605—0,071 q
1-Arabinose CsHioOs
Parcus u. Tollens,
Lieb. Ann. 257, 174;
1890.
Wasser, c = 9,730,
Z in f^'
0,4453
0,4655
0,5340
0,5890
0,6570
3,568-0,1293
+0,000226 (c-
2,664—0,1134
+0,000448 {L-
1,141 — 0,0804
+ 0,000181 {l-
0,557—0,0655
+ 0,000141 ((-
0,296 — 0,0511
+0,000055 (t -
('—40)
-40P
(i-40)
-40)2
(<-4o)
-4o)-'=
{t -40)
-40)2
(<-4o)
-40)2
1-Asparaginsäure
C.HvNOi
Cook, Ben ehem. Ges.
30, 296; 1897.
W a s s e n
Brucin C23H2BN2O4
Tykociner, Rec. P.-B.
1,145; 1882. Äthyl-
alkohol, c = 2,129.
Nasint u. Qennari,
ZS. ph. Ch. 19, 117;
1896.
PropylalkohoL
P== 21,14.
Ä in iJ,
0,4482
0,4885
0,5330
0,5893
0,6659
-3.07
- 3,88
—3,92
—3,62
—3,30
d-Campher CioH,bO
Gern^z, Ann. scient.
de l'Ecole norm. sup.
1, 37; 1864.
Ohne Lösungs-
mittel.
Zeit [«].-ö
Anfangsdrehung nach 6,5
Min. als a-Modifikation 156,6
Enddrehung nach i,5Stun-
den als /^-Modifikation 104,6
P
0,528
1,872
20
32
50
75
90
+ 4,36
+ 3,78
+ 1,55
o
— 1,86
[a]J5=— 80,1
Aggregatzustand
geschmolzen
dampfförmig (Druck
759,5 mm)
i [a-]\
204 70,33
220 70,31
Schönrock.
228 a
1053
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
: 55,78— 0,1491 q
55*49—0,1372 q
■■ 55,70-0,06685 q
■■ 54,38—0,1614 q
+ 0,0003690 5-
56,15—0,17499
-f 0,0006617 9*
1-Campher (Forts.) 1
Landolt , Lieb. Ann. |
18-9, 334; 1877.
Dimethylanilin. [a}D
7 = 42 bis 85.
Essigsäure. liaW
7 = 34 bis 85. I
.Wonochloressig- [o}E>
ä t h e r. 9 = 45 bis 86. i
Äthvlalkohol. [ap
7 = 45 bis 91. I
MethylalkohoL j [o]l>^
7 = 50 bis 8g. I ^
Rimbach, ZS. ph. Ch. i
5>, 701 ; 1892. j
Benzol. 1 [op
7 = 47 bis 90-
Essigäther. [ajD
7 = 48 bis 90.
Vogel, Landolts Op-
tisches Drehungsver-
mögen, 176; 1898.
Cap ronsäure. [a]D =58,90 — 0,16859
9 = 50 bis 98. ** + 0,001279 9'
Isovaleriansäure. \ [a]D == 57,15 — 0,1257 ?
7 = 47 bis 97- I + 0,001000 9-
P. G. Nnttiog. Phys. '
■■ 55,99—0,1847 9
+ 0,0002690 9-
56,54—0,09065 9
-f 0,0004005 9*
Rev. 17, 7; 1903.
Äthylalkohol.
P = 34,70-
^ in ^ [a]i8
°'334}uitravioletT ^IH
0,350 J 378,3
0,400 158,6
0,450 109,8
0.500 81,7
! 0,550 62,0
I 0,589 52,4
l-Chinasäure G7H12O6
Thorasen.Joum.pr^t.
Ch. (2)35, 156; 1887.
Wasser. p=9bis3o.
[«]f,=— 43,92
Chinin (Anhydrid)
C2oH24N,0-2
Ondemans. Lieb. Ann.
182, 46; 1876.
Äthylalkohol
c [a]D [a}D [„p
■"o -"lo -"so
I — 171,4 —169,6 — 168,2
4 — i66,i — 164,4 — 163,2
6 — 162,4 —160,9 —159,8
Chininsulfat
C,oH,4N.,02.HjS04
Ondemans, Lieb. Ann.
182, 49; 1876.
Wasser, c etwa 1,6,
auf Alkaloid berechnet
Salz [a]D^ = —213,7
Alkaloid [a]l>=— 278,1
Cholesterin C26H44O
Lindenmeyer, Joum.
prakt. Ch. (1)90,323;
1863.
Äther oder SteinöL
c =7,941 in Äther oder
c^io in SteinöL
Cinchonidin
QsHmNsO
Hesse, Lieb. Ann. 176,
220; 1875.
Äthylalkohol97%.
Vol. c = I bis 5.
Linie
G
F
b
E
D
C
B
-62,37
-48,65
—41,92
—39,91
—31,59
— 25,54
—20,63
t«>P. == —107,5 -i- 0,297 «
Cinchonidinsulfat
(C,oHi4NiO)2H2S04
Ondemans, Lieb. Ann.
182,49; 1876. Äthyl-
alkohol « etwa 1,6,
auf Alkaloid berechnet.
Salz [a]D_ =
Alkaloid [a]D =
-118,7
•157,5
Cinchonin C19H22N2O [ in Gemengen von Alkohol imd
Ondemans, Lieb. Ann.
16«, 71: 1873.
Äthylalkohol und
Chloroform.
P etwa 0,6.
Alkohol
o
0,34
1,26
5,52
13,05
17,74
35,00
100
Chloroform
Chloroform
100
99,66
98,74
94,48
86,95
82,26
65,00
212,0
2i6,3
226,4
236,6
237,0
234,7
229,5
228,0
1-CocaTn C17H21NO4
Antrick, Ben ehem.
Ges. 20, 321; 1887.
Chloroform.
9 = 74 bis 91.
[a]p = - 15,83—0,005848 9
CocaTnhydrochlorid | [op = — 67,98 — 0,1583 c
Ci,H2,N04. HCl
Antrick, Ber. ehem. |
Ges. 20, 318; 1887. j
Äthylalkohol</2D= |
o,9353- c = 6 bis 25. ;
Cholalsäure C24H40O5 '
Linie
[a]2o
Hoppe-Seyler, Joum.
H
78,0
prakt. Ch. (1)89,267;'
G
67,7
1863.
F
52,7
Äthylalkohol
b
47,0
c = 2,659. 1
E
44,7
D
33,9
C
30,1
B
28,2
Conchinin C2oH24N«02
Hesse, Lieb. Ann. 176,
224; 1875 u. 182, 139;
1876. Äthylalkohol
97%. Vol. c = ibiS3.
[«]■?. = 269,6—3,903 c
Conchininchlor-
hydrat CjoHjiNjOj«
HCl-HjO
Hesse, Lieb. Ann. 176,
225; 1875.
Äthylalkohol97%.
Vol. e = 2 bis 5.
[o]^ =212 — 2,562c
Schöorock.
1054
328 b
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Aktive Substanz, Beob-
achter, Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
d-Coniin CgHivN
Wolffenstein, Ber.
ehem. Ges. 27, 2612;
1894. Ohne Lö-
sungsmittel.
[«]f«=-i5,7
d-Copellidin CgH^N
Levy u. Wolffenstein,
Ber. ehem. Ges. 29,
i960; 1896. Ohne
Lösungsmittel.
t«Jfo ^ 36,93
l-Copellidin CsHiyN
Levy u. Wolffenstein,
Ber. ehem. Ges. 29,
i960; 1896. Ohne
Lösungsmittel.
MP.
16,26
1-Fenchylamin
C10H17NH2
Wallach u. Binz, Lieb.
Ann. 276, 318; 1893.
Ohne Lösungs-
mittel.
^ 9.5
= — 24,89
Fenchylamin-p-
Oxybenzyliden
CoHwNrCH-CeHsO
Binz, ZS. ph. Ch. 12,
727; 1893. Chloro-
form, p = 1,28.
Zeit [a]D
"■ 10
Anfangsdrehung n.2oMin. 77
Enddrehung n. i8Stunden 72,00
1-Fructose, Frucht-
zucker, Lävulose
CoHioOg
Parcus u. Tollens,
Lieb. Ann. 257, 166;
1890.
Wasser, c = 10,0.
Jungfleisch u. Grim-
bert, C. r. 107, 393;
1888.
Wasser. o = 4bis4o,
f = o bis 40 ".
Ost, Ber. ehem. Ges.
24, 1638; 1891.
Wasser, p = 2 bis 31.
H. Grossmann u. F.
L. Bloch, ZS. Ver. ,
Deutsch. Zuck.- Ind. ,
(Techn. Teil) 62, 49;
1912.
Wasser,
c = 4,5.
Pyridin.
c = 0,9997.
Pyridin,
c = 4,5.
Zeit [a]D
Anfangsdrehung n. 6Min.-i 04,0
Enddrehung naeh33 „ -92,25
[d]^ = — 100,3 — 0,108 c +
0,56 (
■- ■'20
91,90 — 0,111 p
yl in ^
0,447
0,479
0,508
0,535
0,589
0,656
—166,6
—151,1
—136,8
—107,2
— 90,46
— 76,39
d-Galactose, Lac-
tOSe CgHizOe
Parcus u. Tollens,
Lieb. Ann. 257, 169;
1890.
Wasser. c = 10,20.
Meißl, Journ. prakt.
Ch. (2)22, 100; 1880.
Wasser. p = 4bis 36,
t=z 10 bis 30".
H. Grossmann u. F.
L. Bloch, ZS. Ver.
Deutseh. Zuck. - Ind.
(Techn. Teil) 62, 31;
1912.
Wasser.
c = 5,603.
d-Glucose,Dextrose,
Glycose, Trauben-
zucker CgHiaOr,
Parcus u. Tollens,
Lieb. Ann. 257, 164;
1890.
Wasser. c = 9,097.
Tollens, Ber. ehem.
Ges. 17, 2238; 1884,
Wasser. p = i bis 18.
H. Grossmann u. F.
L. Bloch, ZS. Ver.
Deutsch. Zuck.- Ind.
(Techn. Teil) 62, 41;
1912.
Wasser.
c = 4,5-
Zeit [a]D
Anfangsdrehung n. 7 Min.
als a-Modifikation 117,5
Enddrehung n. 7 Stunden
als /?-Modifikation 80,27
[a]f= 83,88 +o,o785p — o,209<
Ä in f*
Wao
0,447
152,9
0,479
131,8
0,508
116,8
0,535
99,63
0,589
80,72
0,656
60,80
Zeit [a\'>^
Anfangsdrehung n. 5,5 Min.
als a-Modifikation 105,2
Enddrehung nachöStunden
als /^-Modifikation 52,49
[a]fo = 52,50
+
+
0,01880 p
0,0005168 p^
Ä in fi
0,447
0,479
0,508
[«]2 0
96,62
83,88
73,61
0,535
0,589
0,656
65,35
52,76
41,89
1-GluCOSe CßHiaOf,
Fischer , Ber. ehem.
Ges. 23, 2619; 1890.
Wasser. p = 4,ii4.
Zeit [a]o,656 fi
"-20
Anfangsdrehung n. i5Min.--ii5,o
Enddrehung n. 22 Stunden -25,00
Ä in [A.
0,447
0,479
0,508
0,535
0,589
0,656
[a]2o
—63,93
— 56,00
—49,10
—42,59
—35,48
—26,44
Invertzucker =lMol.
Fructose + 1 Mol.
Glucose
Gubbe, Ber. ehem.
Ges. 18, 2214; 1885.
Wasser.
q = 2,1 bis 91.
Wasser, c =9 bis 35.
W a s s e r. p = 9 bis 30,
< = 3 bis 30 ".
Wasser. p^9bis3o,
t = 20 bis 90 °.
Limonen doHie
F. A. Molby, Phys.
Rev, 30, 84; 1910.
Ohne Lösungs-
mittel.
Wfo,
Zeit
Anfangsdrehung n. 7Min. —94,4
Enddrehung n. 7Stunden — 5 1 ,4
[a]fo= — 23,30+0,01612 5
+0,0002239 q*
[a]-D = — 19,66 — 0,03611c
[a]? = [a]f^ +0,3041(^-20)
+0,001654 (' — 20)'
[«]f = [«]f, +0,3246 (<-20)
0,0002105 (t 20)*
Ä
= 0,4359 >** i
t
L«J<
+
22,2
232,5
—
22,5
249,3
—
80,6
274,3
—
[23,0
292,9
Ä =: 0,4916^
t [a]t
+ 22,0 174,6
— 30,4 188,4
— 74,5 201,1
— 120,8 214,6
Schönrock.
238 c
1055
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beob-
achter, Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Limonen (Forts.)
>i =0,5461 ^
t Mt
+ 20,5 135,7
— 20,5 144,5
— 79,7 159,0
— 124,5 176,0
; >i= 0,5892«
I t [a]t
+ 22,2 115,9
— 18,0 124,0
— 76,4 135,0
— 128,0 146,3
>l = 0,6708 u
t [a]t
+ 21,0 85,1
— 24,2 91,2
— 82,0 100,4
—123,5 109,5
Maltose, Malzzucker
C12 H22O11
Parcus u. Tollens,
Lieb. Ann. 2ö7, 173;
1890.
Wasser, c = 9,804.
Meißl, Joum. prakt
Ch. (2) 25, 120; 1882.
Wasser, p = 4 bis 35,
t = 15 bis 35".
Brown , Morris u.
Miliar, Joum. ehem.
Soc. 71, 112; 1897.
Wasser. p = 2bis2o.
Zeit [a]D
■'2 0
Anfangsdrehung n. 6 Min. 1 18,8
Enddrehung n. 6 Stunden 136,8
[«] < = 140,4 — 0,01837 iJ
0,095 t
[o] -ö
137,9
1 l-MandelsäureCs HgOa
Lewkowitsch , Ber.
ehem. Ges. 16, 1567;
1883. Eisessig.
9 — 82 bis 98.
Wasser. 17=91 biS98.
*■ -"20
— 210,0+0,2714 q
—212,5+0,57779
Maticocampher
CiäH2oO
Traube, ZS.Kr> St. 22,
49; 1894. Ohne
Lösungsmittel.
Chloroform.
p = 10,06.
Aggregatzustand t [a] ^
geschmolzen 108 — 28,45
„ 135 —28,24
[a].^^ = - 28,73
d-Methoxylbern- c [o],8
steinsaures Bary- j 1,149 + 3,16
um CsHcOsBa 1 5,746 — 2,21
Purdie u. Marsball, ! 12,42 — 7,36
Joum. ehem. Soc. 63, 1 26,12 — 14,27
227; 1893. Wasser.
Milchzucker C2H22O11
Scbmoeger,Ber. ehem.
Ges. 13, 1931 ; 1880.
Wasser. 7) = 7,5 auf
das Hydrat Ci2H220n
+ H2O berechnet.
Schmoeger,Ber. ehem.
Ges. 13, 1918; 1880.
Wasser, p = 6,898
auf das Hydrat be-
rechnet.
Zeit für wasserfreie Subst[a] '
Anfangsdrehung nach 4Min.
als a-Modifikation 88,4
Enddrehung nach 6Stunden
als /?-Modifikation 55,3
Zeit fürwasserfreieSubst-to]^"^
Anfangsdrehung nach 4Min.
als y-Modifikation 36,2
Enddrehung n. 24 Stunden
als /J-Modifikation 55,2
Milchzucker (Forts.)
Scbmoeger,Ber. ehem.
Ges. 13, 1927; 1880.
Wasser. p = 2bis37!
auf das Hydrat be- ;
rechnet. j
H. Grossmann u. F. '
L. Bloch, ZS. Ver.
Deutsch. Zuck. -Ind. i
(Techn. Teil) 62, 61 ; |
1912. Wasser. j
c = 2 auf das Hydrat |
berechnet. i
[o] " = 55,30 für wasserfreie
Substanz
[a] '^^ = 52,53 für das Hydrat
A. in fi
[«]2
für das Hydrat
0,447
98,17
0,479
83,25
0,508
72,25
0,535
62,09
0,589
52,42
0,656
39,82
Morphinchlor-
hydrat CitHibNOs-
HCI-3H2O
Hesse, Lieb. Ann. 176,
190; 1875.
Wasser, c = i bis 4.
[«],^^ = — 100,67 + 1,14 c
Morphinsulfat
(C,7H,9N03)2H2S04
-5H,0
Hesse, Lieb. Ann. 176,
190; 1875. Wasser,
c = I bis 4.
I ajö = — 100,47 + 0,96 c
Nicotin CioHuNz
Landolt, Lieb. Ann.
189, 319; 1877.
Ohne Lösungs-
mittel.
Pribram, Ber. ehem.
Ges. 20, 1847;. 1887.
Wasser.
p — 20,17.
Landolt, Lieb. Ann.
189, 323; 1877.
Wasser. g=iobiS92.
Hein, Landolts Op-
tisches Drehungsver-
mögen, 174; 1898.
Wasser.
Landolt, Lieb. Ann.
189, 321; 1877.
Äthylalkohol
dio = 0,7957.
9 = 9 bis 86.
t
10,2
20,0
30,0
— 161,0
— 161,6
— 162,0
Zeit [a]-D
■"»0
unmittelbar nach Her-
stellung der Lösung — 87,81
nach 12 Stunden —93,13
„ 18 „ —96,55
» 48 „ — 96,56
t"^^^ ""^'5,02 + 1,7061 9 —
1/2140,8—108,8679+2,55729*
P
100
15,59
10,26
8,307
5,700
1,061
— 164,0
— 77,59
— 76,89
— 76,84
— 76,96
— 77,66
[o]^ = — 160,8 + 0,2224 9
Schönrock.
1056
238 d
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Nicotin (Forts.)
J.Dewar u. H.OJones,
Proc. Roy. Soc.80[A],
236; 1908.
Äthylalkohol.
C„„=21.2.
C. Winther, ZS. ph.
Ch. 60, 570; 1907.
Äthy lenbromid.
Heio, Landolts Op-
tisches Drehungsver-
mögen, 146; 1898.
Benzol. p=8bisioo.
Gennari, ZS. ph. Ch.
19, 131; 1896.
Ohne Lösungs-
mittel.
Methylalkohol
p = 18,96.
[a]-D
-f
20
50
70
90
120
141,5
a^ Drehungs-
winkel in Graden
— 30,0
-28,7
— 27,3
— 25,3
— 22,0
P
58,12
36,29
17,42
10,14
*■ -"20
— 172,6
— 176,6
— 179,3
— 179,9
[«]£ = — 164,0
0,4482
0,4885
0,5330
0,5893
0,6659
W20
— 317,8
— 250,7
— 209,8
— 162,8
— 123,4
0,4482
0,4885
0,5330
0,5893
0,6659
[«Izo
266,1
■ 206,6
• 170,7
•131,6
99,46
Nicotinacetat
Clo H14N2 • C2 H4O2
Schwebet, Ber. ehem.
Ges. 15, 2852; 1882.
Nasiai u. Pezzolato,
ZS. ph. Ch. 12, 503;
1893.
W a s s e r. g = 36 bis 96.
Gennari, ZS. ph. Ch.
19, 132; 1896.
Wasser.
P = 44,30.
Parasantonid
C15H18O3
Nasini, Mem. Line. (3)
13, 146; 1882.
Chloroform.
P = 1 bis 37.
[a]^ = 49,68 — 0,6189 q
-f 0,002542 q^
Z in ,M
0,4482
0,4885
0,5330
0,5893
0,6659
[«]20
31,37
26,57
22,83
18,85
14,30
Linie
0,4226 fi
0,4383 „
F
bi
E
D
C
B
[«]2 0
2963
2510
1666
1334
1264
891,7
655,6
580,5
Patchoulicamplier
C30H26O2
Montgoifier, C. r. 84,
89; 1877. Ohne
Lösungsmittel.
Äthylalkoholgso/o.
Gültigkeitsbereich von
q nicht angegeben.
Raffinose
C,8H320,6 + 5H20
Landolt, Ber. ehem.
Ges. 21, 198; 1888.
Wasser. p = 2bisi6.
H.Grossmann u. F.L.
BIocli,ZS.Ver.Deutsch.
Zuck.-Ind.(Techn.Teil)
62, 70; 19 12.
Wasser.
c = 3,712.
Ameisensäure,
c = 8.1.
Rhamnose CgHiaOö
Tanret, Bull. Soc.
chim.(3)15, 202; 1896.
Wasser,
c = 5 und 10.
Wasser.
c nicht angegeben.
Schnelle u. Tollens,
Lieb. Ann. 271, 65;
1892.
Wasser. c = 5bis45,
Rayman, Ber. ehem.
Ges. 21, 2050; 1888.
Äthylalkohol.
P = 6,4-
Methylalkohol
97,42 "/o. p = 19,06.
Rohrzucker, Saccha-
rose Ci2H220n
Nasini u. Villavecchia,
Österr. - Ungar. ZS.
Zuckerind. Landw. 21,
85; 1892.
Wasser. p=o,3bis2.
Wasser. p=2 bis 66.
geschmolzen [a] -D = — i iS
t«]£ = — 124,5 + 0,21 q
[a]R = 104,5
Ä in fi
0,447
0,479
0,508
0,535
0,589
0,656
[a]2o
188,6
163,8
150,8
131,7
105,2
79,63
Zeit [a]ofi56/*
20 '
Anfangsdreh. n. 3 Min. 62,23 ':
Minimum nach 10 Min. 51,45
Enddrehung n. 2 Tagen 92,86
Zeit [a]D
"- -'14
Anfangsdr. n. 2,5 Min.
als «-Modifikation — 7,14
Enddrehung n. i Stunde
als /3-Modifikation +9,1
Zeit [a]l>
Anfangsdrehung n. 2 Min. '
als y-Modifikation 22,8
Enddreh. n. 1,5 Stunden
als /^-Modifikation
10,1
[«]f„ = 9,43
ra]-D = — 10,65
•- -'20 ' -^
[«1„^ = — i°,59
[a]i) = 69,96 — 4,870 p
+ 1,861 p2
[a]i? = 66,44 + 0,01031p
— 0,0003545 p«
Schönrock.
aa
228^
1057
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Aktive Substanz, Beob-
achter, Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Rohrzucker (Forts.)
Landolt, Ben ehem.
Ges. 21, 197; 1888.
Wasser,
c = 4 bis 28.
Tollens, Ber. ehem.
Ges. 13, 2303; 1880.
Wilcox. Jourru phys.
ehem. o, 591; 1901.
P V r i d i n.
[a] -D = 66,67 — 0,0095 c
Zusammensetzung [o]-D
io%Zucker-l-9o% Wasser 66,67
10% Zucker (Aceton 67,40
+23%Wasser Äthylalk. 66,83
-i- 67% [Methylalk. 68,63
Pellat, ZS. Ver. Dtsch.
Zuck.-Ind.(Techn.Teil)
51, 832; 1901.
Wasser, p = 15,4,
f = 14 bis 30°.
0. Schönrock, ZS.Ver.
Dtsch. Zuck.; Ind.
(Techn. Teil) 53, 652;
1903. Wasser.
P = 23»7o,
' = 9 bis 31 ".
>? = 0,4359 M.
Ä = 0,5461 .«.
/? = 0,5893 f*.
Seyffart, Wied. Ann.
41, 128; 1890.
Wasser.
j» = o,i bis 51.
Pellat, ZS.Ver. Dtsch. I
Zuck.-Ind.(Techn.Teil) \
Sl. 835; 1901.
Wasser, p = 15,4,
>l= 0,467 M bis 0,644 M.
P. G. Nutting, Phys.
Rev. 17, 5; 1903.
Wasser.
>' = 3,45.
P
I
2
4
6,25
■- ■'-10
^ -^5
86,7
85,9
84,7
83,6
77,0
In einem Glasrohr ist für den
Drehungswinkel o
"fo == af^of 0,00037 {t—20)
In einem Glasrohr mit dem
Ausdehnungskoeffizienten
0,000008 ist für deft-Drehungs-
winkel a
0,0=0^ -rttf 0,000419 (< — 20)
"jo^^** t "'"'*/ 0,000457 {t — 20)
ofo^o f —a f 0,000461 {t — 20)
Dagegen ändert sich der Tem-
peraturkoeffizient der spezi-
fischen Drehung [a] stark mit^
X in f*
0,4204
0,4341
0,4607
0,4862
0,5350
0,5893
0,6567
Ä in /*, [a]^^ =
,325483 , 0,00757003 \
' ^* )
D = 0,58930 ft
i'^.{^
Ä in f* [a],8
0,250 1 543,0
0,300 > Ultraviolett 297,7
0,350 j 192,9
0,400 149,9
0,450 122,2
0,500 99,8
0,589 66,8
Rohrzucker (Forts.)
H. Grossmann u. F. L.
Bloch, ZS. Ver. Dtsch.
Zuck.- 1 nd.( Techn.Teil)
62, 56; 1912.
Pyridin.
c = 4,275-
Ameisensäure,
c ^ 12,86.
Ameisensäure.
c = 5,713.
Ä in u
0,447
0,479
0,508
0,535
0,589
0,656
152,2
133,7
114,4
99,22
84,37
64,86
Zeit [010,656 ju
Anfangsdrehung
nach 12 Min. 3,18
Maximum nach i Tag 28,75
Enddrehung nach 6 Tag. 24,48
Siertsema , Zittings-
versl. Kon. Akad. Wet.
Amsterdam 5, 309;
1897 u. 6, 26; 1898.
Wasser. ^ = 0,492/«
bis 0,601 ft, t = 10°.
c = 9,48.
e = 18,70.
c = 27,84.
^ in /»
0,447
0,479
0,508
0,535
0,589
0,656
[a]so
72,61
67,58
55,41
47,59
39,95
30,98
Bei einer Druckänderung um
100 Atm. beträgt die Änderung
. a • r 1
m Y m La]
-f 0,268% —0,181%
-f 0,252% — 0,166%
-f 0,270% —0,128%
Saccharin CsHioOö
Schnelle u. Tollens,
Lieb. Ann. 271, 66;
1892. Wasser,
c = 10,41.
Zeit
nach 8 Min.
„ 11 Tagen
"■ ■'go
94,2
88,7
Santonid QsHisOs
Nasini , Mem. Line.
(3) 13, 148; 1882.
ÄthylalkohoL
c = 4,046.
Chloroform,
p ^ 2 bis 22,
Linie
0,4226 /»
0,4383 „
F
bi
E
D
C
B
2381
2011
1323
1053
991
693
504
442
Linie
0,4226 ,u
0,4383 »
F
bi
E
D
C
B
2610
2201
1444
II48
1088
754
549
484
Physikalisch-chemiscbe Tabellen. 4. Aufl.
Schönrock. 67
1058
238 f
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Aktive Substanz, Beob-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beol?-
achter , Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Santonin CisHigOs
Nasini, Mem. Line.
(3) 13, 144; 1882.
Äthylalkohol.
0=1,782.
Linie
0,4383 /*
F
bi
E
D
C
B
Wart
— 380,0
— 261,7
— 237,1
— 222,6
— 161,0
— 118,8
— 110,4
d-Terpentinöl CioH,6
Landolt, Lieb. Ann.
189, 317; 1877.
Äthylalkohol.
7 = o bis 78.
Rimbach, ZS. ph. Ch.
9, 703; 1892,
Eisessig.
9 = 0 bis 91.
[«]£ = 14,17+0,01178 q
1-Terpentinöl C10H18
GeiUfz, Ann. scient.
de l'Ecole norm. sup.
1, 37; 1864.
Ohne Lösungs-
mittel.
Landolt, Lieb. Ann.
189, 314; 1877.
Äthylalkohol,
<^2o = o,7957-
g = o bis 90.
Benzol.
5 = o bis 91.
Essigsäure 99,8%.
5 = o bis 91.
Wenden, Wied. Ann.
66, 1159; 1898.
Ohne Lösungs-
mittel.
d- Weinsäure CaHgOa
Pfibram u. Glücks-
maan, Mon. Chem. 19,
136; 1898. Wasser.
p = 0,2 bis 1,1.
P = 1,2 bis 4,7.
P = 4,7 bis 18.
P = 18 bis 36.
P = 36 bis 50.
Pi^ibram, Ber. chem.
Ges. 22, 7; 1889.
'^"^fo ^ 34,89 — 0,001746 q
+0,0003353 g2
Aggregatzustand t
flüssig 1 1
98
» 154
dampfförmig
(Druck 76i,7mm)i68
— 36,53
— 36,04
— 35,81
— 35,49
•^"^fo "^ —36,97 —0,004816 q
—0,0001331 q''
•^"^"o^ —36,97 —0,02153 q
— 0,000066737'
f"^fo ==—36,89 -0,02455 q
— 0,0001369 q'
Linie
F
b
E
D
C
[«]2 0
— 54,96
— 48,47
— 46,72
— 37,24
— 29,63
•^"^fo ""^ 7,20—1,735 P
t«]fo "" 15,61—0,315 P
[«]f„ = 14,83^,149 p
^"^fi> ^ 14,849—0,144 p
t«]-?,. = 15,615—0,165 p
Lösungsmittel [a]f
Äthylalkohol +3,79
gleiche Vol. Alkohol und
Mononitrobenzol +3,^7
gleiche Vol. Alkohol und
Mononitrotoluol — 0,69
gleiche Vol. Alkohol und
Benzol — 4,11
gleiche Vol. Alkohol und
Monochlorbenzol — 8,09
d-Weinsäure (Forts.)
Wendeil, Wied. Ann.
66, 1153; 1898.
Wasser.
jj = 41,18.
Winther, ZS. ph. Ch.
41, 186; 1902.
Wasser.
9 = 51 bis 91,
t = 16 bis 63".
Äthylalkohol
99,15 %.
P = 19,73,
t = i8 bis 43".
P. G. Nutting, Phys.
Rev. 17, 11; 1903.
Wasser.
p = 28,62,
Linie
[«]o
F
4,14
b
5,75
H
5,98
D
6,05
C
5,75
[a]2o
9,37
9,689
9,687
8,86
7,75
[«].-,o
14,85
14,41
14,10
12,14
10,41
Äinfi [a]t
0,4435 —5,711+0,32953 — 0,000525»
+ [0,3647 — 0,002850 q +
0,0000079 9*J (' — 40) —
0,00125 {t — 40)'
0,4655 - 4,701 + 0,3435 q -0,00087 (f
+ 10,3311 — 0.002769 q +
0,0000070 <?*](< — 40) —
0,00084 (t — 40)*
0,5335 — 0,387 + 0,2496 q —0,00062 3*
+ [0,2230 — 0.001751 q +
0,0000031 g*] {t — 40) —
0,00067 (t — 40)'
0,5890 -H 1,591 H- 0,1779 g -0,000349»
+ [0,2074 — 0,00241 1 q +
0,0000099 Q*J (t — 40) —
0,00065 (' — 40)'
0,6561 -1-1,226 + 0,16253—0,000443'
-j- [0,1327 — 0,0011303 +
0,0000033 Q*]it — 40) —
0,00050 (<— 40)*
Ä in ,u
o
',4445 —0,50+0,341 (( — 30)
— 0,0013 (< — 30)2
0,4700 + 2,10+0,307 (< — 30)
— 0,0032 (t — 30)2
0,5330 + 5,52+0,199 (t — 30)
— 0,0005 (' — 30)^
0,5890 + 6,22+0,161 (t — 30)
— 0,0010 (t — 30)^
0,6570 + 5,51+0,126 (< — 30)
+ 0,0009 (' — 30)^
Ä in f* [a]i9
°'^75l iTit-a. — 296,8
0,350^ — 16,8
0,400 + 6,0
0,450
0,500
0,550
0,589
+ 6,6
+ 7,5
+ 8,4
+ 9,82
d-Weinsaures Diace-
tyl-n-Propyl(C3H7)a
(QH30)2.C,H20o
Freundler, Ann, chim.
phys. (7)4, 245; 1895,
Ohne Lösungs-
mittel.
Äthylalkohol.
p etwa 6.
Bromoform.
p etwa 6.
Schwefelkohlen-
stoff, p etwa 6.
ia]D = + 13,4
[«]f„=-+ 9,6
[«]!>,=- 2,6
[a]D ^ + 36,7
I
Schönrock.
228
s
1059
Spezifische Drehung aktiver organischer Substanzen.
Aktive Substanz, Beob-
achter, Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
Aktive Substanz, Beob- j
achter, Lösungsmittel,
Gültigkeitsbereich
Spezifische Drehung
d-Weinsaures Dime-
thyl (CH3)2C4H40«
Freandler, Ann. chim.
phys. (7) 4, 249; 1895.
BenzoL p etwa 6.
Winther, ZS. ph. Ch.
41, 179; 1902.
Ohne Lösungs-
mitte L
t = 50 bis 93°-
[a}D = — 8,8
Ä'mf* [o]<
0,4445 3.344 — 0,000634
(t — 149)2
0,4703 4,923 — 0,000512
(t-i49f
0.5330 6,848 — 0,000367
(t— 149)2
0,5890 6,838 — 0,000280
(<-i49)'
0,6570 6,162 — 0,000205
{' - 149)'
d -Weinsaures
Kalium K2C4H4O,
Thomsen , Joum.
prakt Ch. (2) 34,89;
1886. Landolts Opti-
sches Drehungsver-
mögen, 493; 1898.
Wasser. p = 9hiS55.
PHbram u. Glücks-
maao, Mon. Chem. 19,
167; 1898. Wasser.
p = 0,6 bis 9.
/> = 9 bis 17.
p = 17 bis 30.
/) = 30 bis 54.
■"is
27,56 -r 0,0925 p
— 0,00065 P*
27,62 -f 0,1064 P
— 0,00108 />*
27,86 + 0,0951 p
— 0,00099 p*
-■so
27,03 + 0,1453 p
27,69 -r 0,07123 p
27,91 + 0,05853 p
28,95 + 0,02483 p
d -Weinsaures
Kaliumantimonyl,
Brechweinstein I
K(SbO)C4H406
Loof, Sill. Joum. (3)
38, 264; 1889.
Wasser. c=^6. i
»0
141,4
d-Weinsaures
Kaliumboryl
K.BO.C4H4O6
Schutt, Landolts Op-
tisches Drehungsver-
mögen, 495; 1898.
Wasser. c=5bis2o.
d-Weinsaures
Natrium Na2C4H40«
PHbram u. Glöcks-
mann, Mon. Chem. 19,
175; 1898. Wasser.
P = 0,6 bis 6,8.
p = 6,8 bis 19.
P = 19 bis 29.
[«]£
50,67 -f 1,688 c
— 0,04036 c*
[a]D^ = 31,02 — 0,00919 p
[a]D^ = 31,42 — 0,06766 p
[«]f„ = 32,30—0,1138 p
d-Weinsaures Rubi-
dium RbtC4H406
Rimbach, ZS. ph. Ch.
16, 673; 1895.
Wasser. 5=35 bis 99.
PHbram u. Glncks-
mana, Mon. Chem. 18,
521; 1897. Wasser,
g = 94 bis 99,5-
[a]f„ = 25,63 — 0,06123 q
[«]?„ = 39,75 — 0,2106 q
Xylose CsHioOs i Zeit [o]o^
Wheeler u. ToUens, 1 Anfangsdrehung n. 5 Min.
Lieb. Ann. 3»4, 3ii;i als a-Modifikation 85,86
1889. Wasser. Enddrehung n.i6Stunden
c = 10,24.
Schulze u. Tolleos,
Lieb. Ann. 271, 44;
1892.
Wasser.
P = 3 bis 34.
P = 34 bis 62.
H. Grossmann u. F.
L. Bloch, ZS. Ver.
Dtsch. Zuck. - Ind.
(Techn. Teil) 62, 19;
1912. Wasser,
c = 0,866.
Pyridin,
c := 1,28.
als ^-Modifikation 18,59
[o]o = 18,10 + 0,06986 p
Wi'o "" ^3,09 — 0,1827 P
~ 0,00312 p*
Pyridin,
c = 1,28.
^ in /♦
0,447
0,479
0,508
0,535
0,589
0,656
31,94
27,70
24,50
21,08
18,19
13,28
Zeit [a]o,656 f*
••»0
Anfangsdrehung n. 8 Min. 92,8
Maximum n. 15 Min. 96,50
Enddrehimg n. 4 Tagen 32,04
Ameisensäure,
c = 5,48.
Ameisensäure.
c = 5,48.
Zeit [a]o,6s6 f*
Anfangsdrehung n. 4 Min. 33,76
Enddrehung n. 2 Tagen 55,74
^ in /*
o»447
0,479
0,508
0,535
0,589
0,656
Mio
126,0
116,1
95,80
82,66
66,60
55,74
Scböorock. 67*
1060
229
Optische Saccharimetrie.
A. Polarisationsapparate mit Kreisteilung
und drehbarem Nicol.
Beleuchtung durch eine Natriumflamme. Bei
genauem Arbeiten ist der optische Schwerpunkt des
benutzten Natriumlichtes zu berücksichtigen (Landolts
Optisches Drehungsvermögen, 364; 1898).
I. Bestimmung des Rohrzuckers, C12H22O11.
1. Ermittelung der Konzentratioa c, d. h. der
Anzahl Gramm Zucker in 100 ccm wässeriger Lösung.
Man polarisiere die Lösung im 2 t/m- Rohr bei
20° C; der beobachtete Drehungswinkel in Kreis-
graden sei «20- Dann ist
100 Ct2o
100 OoT
7:; = 0,7520 «20. l)
2 X 66,49 '/^ 20 )
Soll der höchste Grad der Genauigkeit erreicht
werden, so ist die Abhängigkeit der spezifischen
Drehung [a] von der Konzentration zu berücksichtigen
gemäß Gleichung (Landolts Optisches Drehungs-
vermögen, 421; 1898):
W20 = 66,44 + 0,00870 c — 0,000235 c'^
(gültig für c < 65).
2)
Mit dem nach Gleichung i) gefundenen, genäherten
Wert für c berechnet man nach Gleichung 2) den
genauen Wert von [a], setzt diesen in Gleichung i)
ein und findet nunmehr den genauen Wert von ß.
2. Ermittelung des Prozentgehalts P, d. h. der
Anzahl Gramm Zucker in 100 g einer zuckerhaltigen
Substanz.
Man löse, wie jetzt in der Saccharimetrie üblich,
26,000 g der Substanz (in Luft mit Messinggewichten
gewogen) in Wasser auf, verdünne bei 20° G auf
100 ccm und polarisiere diese Lösung im 2 dm- Rohr
bei 20** C; der beobachtete Drehungswinkel in Kreis-
graden sei ajo. Dann ist, da man für die 26,000 g
auf den luftleeren Raum reduziert 26,016 g nehmen kann,
[«]2
/20 0,26016 P
P =
2 X 0,26016 X 66,49
= 2,890 a-iQ.
3)
Hier genügt es fast immer, [a] als konstant anzu-
nehmen. .Die Berücksichtigung der Veränderlichkeit
der spezifischen Drehung [a] mit der Wassermenge
würde sonst ähnlich wie vorher mit Hilfe der
Gleichung 2) erfolgen, indem für die polarisierte
Lösung C20 = 0,26016 P ist.
Benutzt man statt des ^rf»7i- Rohrs ein solches,
dessen Länge bei 20" C 1,927 dm beträgt, so wird
einfach P= 3030.
II. Bestimmung des Traubenzuckers,
C6H12O6, im diabetischen Harn.
Ermittelung der Konzentration c, d. h. der Anzahl
Gramm Traubenzucker in 100 ccm Harn.
Man polarisiere den Harn im 2 dm -Rohr bei
200 C; der beobachtete Drehungswinkel in Kreis-
graden sei «20- Dann ist
100 020 100 a2o
Benutzt man statt des 2 dm- Rohrs ein solches
von 1,894 ^'"■j so ist: C.20 = 020,
oder
von 0,947 dm, so ist : <'2o = 2 a^o.
B. Saccharimeter mit Quarzkeil-
kompensation.
Beleuchtung mit weißem Licht, das durch eine
1,5 cm dicke Schicht einer 6 % - Kaliumdichromat-
lösung in Wasser gegangen ist (0. Schönrock, ZS.
Ver. Deutsch. Zuck.-Ind. (Techn. Teil) 54, 557; 1904).
I. Deutsche Instrumente mit Ventzkescher
Skale.
1. Definition des Hundertpunktes der Ventzke-
schen Skale gemäß den Beschlüssen der dritten Ver-
sammlung der internationalen Kommission für einheit-
liche Methoden der Zuckeruntersuchungen in Paris am
24. Juli 1900 (ZS. Instrk. 21, 150; 1901).
Der Hundertpunkt der Saccharimeter wird er-
halten, indem man die Normalzuckerlösung, welche
bei 20" C in 100 ccm (100 ccm gleich dem Volumen
von 100 g Wasser von 4" C im luftleeren Raum ab-
gewogen) 26,000 g reinen Zucker in Luft mit Messing-
gewichten gewogen enthält, bei 20" C im 2 dm -Rohr
im Saccharimeter polarisiert, dessen Quarzkeilkompen-
sation gleichfalls die Temperatur 20» c haben muß.
Hierbei sind Halbschatten- Saccharimeter zu verwenden;
die Benutzung von Farbenapparaten ist bei sacchari-
metrischen Bestimmungen verboten.
Schönrock.
329 a
1061
Optische Saccharimetrie.
2. Ermittelung des Prozentgehalts P, d. h. der
Anzahl Gramm Zucker in loo g einer zuckerhaltigen
Substanz.
Man löse 26,000 g der Substanz (in Luft mit
Messinggewichten gewogen) in Wasser auf, verdünne
bei 20" C auf 100 ccm und polarisiere diese Lösung
im 2 dm- Rohr bei 20" C im Saccharimeter , dessen
Quarzkeilkompensation die Temperatur 20° C hat.
Dann gibt die Skale direkt die Gewichtsprozente P
an Zucker an.
3. Reduzierung der Messungen mit dem Sacchari-
meter auf die Normaltemperatur 20^ C (0. Schön-
rock, ZS. Ver. Deutsch. Zuck.-Ind. (Techn. Teil)
54, 529; 1904).
Der einem Punkte der Skale entsprechende
Drehungswert w nimmt mit wachsender Temperatur
zu gemäß der Gleichung:
ui = «20 + ^20 0,00015 ('
20).
5)
Dreht eine angenähert normale Zuckerlösung im
Glasrohr bei 20" C in einem Saccharimeter von 20" C
um «20 Grad Ventzke und bei 1° in demselben Sacchari-
meter von fi um H, so ist:
•20),
6)
«20 = H -\- H 0,0006 1 (<
wobei also » nahezu gleich 100 ist.
Die Drehungswerte von Quarzplatten im Sacchari-
meter sind von der Temperatur unabhängig, falls
Quarzplatte und Keilkompensation gleiche Temperatur
besitzen.
4. Umrechnung der Ventzke - Grade in Kreis-
grade (ZS. Ver. Deutsch. Zuck.-Ind. (Techn. Teil)
54, 522; 1904).
Eine Quarzplatte von 100° Ventzke dreht spektral
gereinigtes Natriumlicht um 34,66 Kreisgrade bei 20° C.
Demnach ist
1° Ventzke = 0,3466 Kreisgraden (Strahl D) bei 20" C. 7)
5. Zusammenstellung der gebräuchlichen „Ku-
bikzentimeter" (ZS- Ver. Deutsch. Zuck,-Ind. (Techn.
Teil) öl, 826; 1901).
100 ccm oder auch wahre , metrische oder prak-
tische ccm sind gleich dem Volumen von 100 g Wasser
bei 4" C im luftleeren Raum abgewogen, d. h. gleich
dem Volumen von 99,717 g Wasser von 20°, in Luft
mit Messinggewichten gewogen. Diese ccm sind die
wissenschaftlich allein zulässigen.
100 Mohrsche ccm sind gleich dem Volumen von
100 g Wasser bei 17,5", in Luft mit Messinggewichten
gewogen = 100,235 wahren ccm. Die Benutzung der
Mohrschen ccm soll gemäß den Beschlüssen der inter-
nationalen Chemikerkongresse zu Wien und Paris in
Zukunft nicht mehr gestattet sein.
100 französische ccm sind gleich dem Volumen von
100 g Wasser bei 4°, in Luft mit Messinggewichten
gewogen = dem Volumen von 99,823 g Wasser von
20°, in Luft mit Messinggewichten gewogen = ioo,io6
wahren ccm. Diese ccm sind leider in die Zucker-
praxis Frankreichs bei der Definition der jetzt gültigen
französischen Saccharimeter-Skale eingeführt worden.
II. Französische Instrumente mit Soleiischer
Skale (Ann. chim. phys. (7) 17, 125; 1899. ZS.
Instrk. 19, 287; 1899. ZS. Ver. Deutsch. Zuck.-Ind.
(Techn. Teil) 51, 826; 1901).
Den Normalgehalt besitzt diejenige Zuckerlösung,
deren Drehung für Natriumlicht bei 20" C im 2 rfm-Rohr
21,67 Kreisgrade beträgt. Nach den Untersuchungen
von Mascart und B6nard enthält diese Normal-
zuckerlösung bei 20" C in 100 französischen ccm 16,29 g
Zucker, in Luft mit Messinggewichten gewogen. Dieser
Wert 16,29 für das französische Normalgewicht ist
von der im französischen Finanzministerium gebildeten
Kommission für einheitliche Methoden der Alkohol-
und Zuckeruntersuchungen endgültig angenommen
worden. Demnach folgt:
Der Hundertpunkt der Saccharimeter wird er-
halten, indem man die Normalzuckerlösung, welche
bei 20° C in 100 französischen ccm (gleich dem
Volumen von 100 g Wasser von 4° C, in Luft mit
Messinggewichten gewogen) 16,29 g Zucker, in Luft
mit Messinggewichten gewogen, enthält, bei 20» C im
2 c/m-Rohr im Saccharimeter polarisiert, dessen Quarz-
keilkompensation gleichfalls die Temperatur 20° C
haben muß.
Untersucht man bei 20" C im ^ rfm-Rohr eine Lösung
von 16,29 g zuckerhaltiger Substanz (in Luft mit
Messinggewichten gewogen und bei 20° zu 100 franzö-
sischen ccm gelöst), so gibt die Skale direkt die
Gewichtsprozente P an Zucker an.
1° Soleil = 0,2167 Kreisgraden (Strahl D) bei 20"» C. 8)
Schönrock.
1062
330
Drehung der Polarisationsebene des Lichtes in Krystallen.
Bezeichnet für eine bestimmte Temperatur <:
at den Drehungswinkel des Krystalls in Kreisgraden,
tt die vom Licht durchsetzte Krystalldicke in mm,
{a)t die Drehung in Kreisgraden für i mm Krystalldicke, so ist:
{a)t ist eine Funktion von t, sowie der benutzten Wellenlänge Ä des Lichtes in Luft.
Die folgende Tabelle enthält nur eine Auswahl unter den bisher ermittelten Konstanten («)<.
Substanz,
Beobachter
Drehung («)< in Kreisgraden
für I mm Krystalldicke
Substanz,
Beobachter
Drehung (a)t in Kreisgraden
für I mm Krystalldicke
Bleidithionat
PbS,Ofi.4H20
H. Rose, N. Jahrb.
Min. 29 [Beil.], 89;
1910.
Ä'mfi (0)20
0,4047 ±14,25
0,4916 + 8,57
0,5270 + 7,05
Calciumdithionat
CaS206.4H20
H. Rose, N. Jahrb.
Min. 29 [Beil.], 84;
1910.
^in^ (0)22
0,4047 ±4,65
0,4916 ±3,07
0,5461 ±2,44
Kaliumdithionat
K2S2O6
H. Rose, N. Jahrb.
Min. 29 [Beil.], 81;
1910.
Ä'mfi (0)21
0,4047 + 18,60
0,4586 +14,18
0,5270 ±10,50
Natriumbromat
NaBrOs
H. Rose, N. Jahrb.
Min. 29 [Beil.], 80;
1910.
y^in^M (0)22
0,4047 7,20
0,4586 4,59
0,5270 2,92
Natriumchlorat
NaClOa
C. E. Guye, C. r.
108, 349; 1889.
W.Voigt, Phys.ZS.
9, 588; 1908.
L. Sohncke, Wled.
Ann. 3, 529; 1878.
Ä'mf
0,2504
0,2777
0,2827
0,2992
0,3234
0,3337
0,3564
o,3735J
(«)is
±14,96
± 13,90
S± 13,43
3 ±12,42
<
o] ± 10,79
S.± 10,08
■^±8,861
±8,100
Ä in fi
0,430
0,451
0,486
0,511
(0)20
± 6,002
±5,460
±4,688
±4,250
ylin^ (a)2o
0,5893 ±5,45
0,6563 ± 4,26
0,7188 ±3,51
Ä in fi (a) 2 2
0,5893 ± 2,08
0,6563 ±1,71
0,7188 ± 1,49
Äinf* («)2i
0,5893 ±8,19
0,6563 ±6,57
0,7188 ±5,55
Äinf4' (a)22
0,5893 2,12"
0,6563 1,57
0,7188 1,39
^in/*
0,4071
0,4283
0,4553
0,5310
0,6507
0,7177
±6,754
±6,055
±5,331
±3,881
±2,559
± 2,068
Äinfi^
0,540
0,577
0,590
0,626
(0)20
± 3,802
±3,322
±3,170
±2,823
Für 0,486 f*^Ä <Co,590
16 < t < 148 ist
at = «0 (i + 0,00061 l).
(4, und
Quarz Si02
0. Schönrock, ZS.
Instrk. 30, 185;
1910.
Für spektral gereinigtes Natrium-
licht ist (a)2 0 = 21,728", einWert,
der für optisch homogene Quarze
verschiedener Sorte um ±0,009"
schwanken kann.
In der Nähe von t = 20 ist
«< =«20 + «20 0,000143 (<— 20)
und somit, da der Ausdehnungs-
koeffizient des Quarzes parallel
zur Achse gleich 0,000007 ist,
(«) ^=(«)fo+(a)^o o,oooi36(<-2o)
Quarz (Forts.)
E. Gumlich, Wied.
Ann. 64, 346; 1898,
L. Sohncke, Wied.
Ann. 3, 516; 1878.
J. L. Soret u. E.
Sarasin, C. r. 95,
638; 1882.
H. Le Chatelier, C.
r. 109, 265; 1889.
E. Gumlich, Wied.
Ann. 64, 353; 1898.
F. A. Molby, Phys.
Rev. 28, 60; 1909
u. 30, 273; 1910.
Für 0,404 (t*</?<^ 0,671 fi ist
{cc)i'o =
7,10014
+
0,157392
lO« yl'^ 10^
0,0013039
•Ä*
worin Ä in mm auszudrücken ist.
Für 0,219 ^ < /i < 2,14 fA, ist
0,173321
(»)A=^^^^ +
I08>12
0,0056761
+
0,00042255
0,0000075338
I03Ö /llO '
worin Ä in mm auszudrücken ist.
Nach dieser letzten Formel er-
gibt sich:
Äinfi (0)20 j >?ln/*
0,2194
0,2571
0,2747
0,3286
0,3441
0,3726
0,4047
0,4359
0,4916
±220,710,5086
G±i43,3|o,5893
ft ±121,1 0,6563
■< ± 78,54 0,6708
§.±70,591,040
±58,86| 1,450
±48,93 1,770
±41,542,140'
±3i,98|
(0)20
±29,72
±21,72
±17,32
±16,54
± 6,69
3±
'^±
3,41
2,28
1,55
Für 0,430 /A, <C'? <Co,657 fi und
15 <<<I74 ist
a< ^ «0 (i +0,0000999 t
+ 0,000000318 t^).
Für >2 = 0,2264 ^ ui^d o<^t<^20
ist
at = ao (1+0,0001790.
Für 0,279 f*<C^ < 0,656 fi und
o <<<57o ist
at =«0 (1+0,000096 t
+ 0,000000217 <*).
Für 0,436 jt* <^ <o,656 /* und
o << <ioo ist
at = aa (1+0,000131 t
+ 0,000000195 t%
. '£r
Für 0,435 fi <i < 0,671 fi gflt
t at
+ 20,8 62,04
—90 61,18
— 190 60,62
Schönrock.
230 a
1063
Drehung der Polarisationsebene des Lichtes in Krystallen.
Substanz,
Beobachter
Drehung (a)t in Kreisgraden
für I mm Krystalldicke
Substanz,
Beobachter
Drehung {a)t in Kreisgraden
für I mm Krystalldicke
Rechtsweinsäure
CiHcOft
W.Voigt, Phys.ZS.
9, 588; 1908.
yl in u (a)to j ^ in ^ (0)20
0,451 —18,69 1 0,590 —10,54
0,486 — 16,00 , 0,626 — 9,668
0,540 — 12,92
Rohrzucker
CuH-ioOii
W.Voigt, Phys.ZS.
9, 589; 1908.
Ainf*
(a).2o längs
Achse 1 1 A
(a),o längs
Achse IIA
0,430
3,122
—11,32
0,451
0,486
2,667
2,288
— 9,755
— 7,993
0,511
2,152
— 7,120
Strontiumdithio-
nat SrS206.4H20
H. Rose, N. Jahrb.
Min. 29 [Beil.186,-
1910.
A. in ft
0,4047
0,4916
0,5461
(0)20
—6,23
—4,12
—3,27
^ in/»
0,5893
0,6563
0,6868
{aho
— 2,80
—2,25
—1,95
Zinnober HgS
H. Rose, N, Jahrb.
Min. 29 [Beil.], 94;
1910.
0,540
0,577
0,590
0,626
1,907
1.737
1,672
1,503
— 6,392
— 5,603
— 5,343
— 4,783
Ä'mfi (a)i9 \ Ainf* (0)19
0,5983 ±555,0 ; 0,7188 ±132,6
0,6278 +322,5 I 0,7621 ± 86,2
0,6563 ±241,4 i
Flüssige Krystalle.
D. Vorländer u. M. E. Huth, ZS. ph. Ch. 75, 644; 191 1, Da der Drehungswinkel von der Temperatur
und der Trübung der krystallinisch-flüssigen Schicht sehr abhängt, geben die Zahlen nur ein ungefähres Bild.
Substanz
Drehung (a)D
in Kreisgraden für
I mm Krystallschicht
AUylessigsäurecholesterylester
CHj : CH . CHa . CH2 . CO2 . CS7H43
Anisalamino-a-methylzimtsäure-akt.-amylester
CH3O . QH« . CH : N . QHi . CH : C (CH3) . CO2 . CH, . CH (CH3) . CH2 . CH3
Cholesterylacetat
CH3.CO2.C27H43
Cholesterylbenzoat —
CsH^. CO2 . C27H43
Cholesterylchlorid
C37H43CI
Cholesteryl-norm.-butyrat
CH3.CH2.CH2 CO2.C27H43
Cholesterylpropionat
CH3 . CHj . CO2 . C27H43
Cyanbenzalaminozimtsäure-akt.-amylester
C6H4(CN).CH:N.C6H4.CH:CH.C02.CH3.CH(CH8).CH2.CH3 . .
Hydrozimtsäurecholesterylester
CgHs . CH2 . CH2 . CO2 . C27H43
p-Nitrobenzalaminozimtsäure-akt.-amylester
C«H4(N02).CH:N.C6H4.CH:CH.C02.CHa.CH{CH3).CH2.CH3 . .
m- Nitrobenzoesäurecholesterylester
QH4(N02).C02.C27H43
p- Nitrobenzoesäurecholesterylester
Q,H4(N02).C02.C27H43
Sorbinsäurecholesterylester
CH3.CH:CH. CHrCH.COj.CivH«
Zimtsäurecholesterylester
CeH5.CH:CH.C02.C27H43
Anisalaminozimtsäure-akt-amylester
CH3O . QHi . CH : N . Q,H4 . CH :CH . CO2 . CHj . CHCCHj) . CH, . CH» .
Cinnamylidenaminozimtsäure-akt.-amylester
CßHs . CH : CH . CH : N . QHi . CH : CH . CO2 . CHa . CHCCHs) . CH, . CH3
o- N itrobenzoylcholesterin
CfiH4(N02).CO.C27H420H
p-Nitrozimtsäurecholesterylester
C6H4(N02).CH:CH.COj.C27H43
— 190
-f- 4500
— 200
^ 80
— 120
+ 50
+ 5
+ 11000
— 900
+ 6000
+ 100
— 1700
+ 480
— 1400
Pleochroitische Phase
+ 7000
+ 9500
+ 70
— 6200
Schöorock.
1064
231
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
A. Absolute Bestimmungen der Verdetschen Konstante.
Durchsetzt bei der Temperatur t ein geradlinig polarisierter Lichtstrahl von der Wellenlänge Ä in Luft
einen Körper von der Länge U in der Richtung der Kraftlinien eines magnetischen Feldes h, so ist der
Drehungs Winkel a^ des Lichtstrahles
af = <ofhlt, I)
wo (ojz=[cm " '^ g ~ ^ sec] die Verdetsche Konstante des Körpers ist, d. h. die Drehung für einen cm in
einem Magnetfelde von der Intensität Eins (von i Gauß).
Die Drehung ist positiv, wenn sie, wie beim Wasser, in der Richtung des Stromes geschieht, welcher
das magnetische Feld durch Umkreisen hervorruft. '
Bei einem Vergleich der mit Natriumlicht ausgeführten Messungen sind die verschiedenen optischen
Schwerpunkte der benutzten Natriumlichtquellen zu berücksichtigen (Landolt, Optisches Drehungsvermögen, i
364; 1898).
Substanz
Lichtquelle
Verdetsche Kon-
stante in Winkel-
minuten
Beobachter
Schwefelkohlen-
stoff CS.
Aus dem Spektrum einer weißen Lampe wird Licht
vom optischen Schwerpunkt der Thallium- Linie,
^ = 0)535o /*, herausgeschnitten.
öjfg^" 0,05238
Gordon, Phil. Trans.
167, 33; 1877.
Natriumlicht.
D
10 = 0,04200
Lord Rayleigh, Proc.
Roy. Soc. 37, 147;
1884. 1
Licht einer mit kleiner Kochsalzperle an dünnem
Platindraht intensiv gelb gefärbten Bunsenschen
Gasflamme.
<«^i,0 6 =" °'04409
Quincke, Wied. Ann.
24, 609; 1885.
Das Licht einer Landoltschen Natriumlampe wird
durch eine Platte von doppeltchromsaurem Kali
gereinigt.
tü^g = 0,04199
Koepsel, Wied. Ann.
26, 474; 1885.
Licht einer mit einem Kügelchen von geschmolzenem
Chlornatrium gelb gefärbten Gasflamme.
^0 "" °'°434i
Becquerel, Ann. chim.
phys. (6) 6, 162;
1885.
Kochsalzlösung im Sauerstoff - Wasserstoff gebläse ;
das Licht geht durch 10 cm einer 3%-Kalium-
bichromatlösung und 1,5 cm einer 4%- Uransulfat-
lösung.
«'/ = 0,04347 (i-
0,001696 t)
0 < < < 42
Rodger u. Watson,
ZS.ph.Ch.19,350;
1896.
Wasser H2Q
Metallisches Natrium verdampft in einer Bunsen-
schen Flamme.
W^3 = 0,01295
Arons , Wied. Ann.
24, 180; 1885.
Licht einer mit kleiner Kochsalzperle an dünnem
Platindraht intensiv gelb gefärbten B u n s e n sehen
Gasflamme.
(0 = 0,01414
21.81 ' ^ ^
Quincke, Wied. Ann.
24, 609; 1885.
Kochsalzlösung im Sauerstoff - Wasserstoffgebläse ;
das Licht geht durch 10 cm einer 3 %- Kalium-
bichromatlösung und 1,5 cm einer 4%- Uransulfat-
lösung.
cü'/ = 0,01311 (l-
0,0000305 t
0,00000305 1-)
3 < < < 98
Rodger u. Watson,
ZS.ph.Ch.l9,357;l
1896. 1
Im Spektrum wird auf die Natrium- Linie eingestellt.
(0 ^0,01302
13.4 ' -^
Siertsema, Zittings-ä ^
versl. Kon. Akad.
Wet. Amsterdam 5,
131; 1897.
Landolt sehe Natriumlampe mit Natriumchlorid;
das Licht geht durch i cm einer gesättigten
Kaliumbichromatlösung.
ü) = 0,01309
18 > 0 ^
F. Agerer, Wien. Ber.
114 [2a], 830 51905.
Schönrock.
231a
1065
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
B. Verdetsche Konstanten.
Die folgende Tabelle enthält nur eine Auswahl unter den bisher ermittelten Verdetschen Konstanten.
Substanz,
Beobachter,
Gültigkeitsbereich
Verdetsche Konstante
in Winkelminuten
Substanz,
Beobachter,
Gültigkeitsbereich
Verdetsche Konstante
in Winkelminuten
I. Feste Körper.
Bernstein
Quincke, Wied.
Ann. 24, 613;
1885.
,X) = —
0,00997
Flußspat CaFa y?inM
U. Meyer, Ann. 0,2534)
Phys. (4) 30, 0,3132 Ultraviolett
626; 1909. 0,3655)
0,4047
0,4358
0,4916
0,5461
0,589
0,6708
0,90
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00 j
Ultrarot
0,05989
0,03583
0,02526
0,01998
0,01717
0,01329
0,01050
0,00897
0,00672
0,00367
0,00300
0,00136
0,00070
0,00049
0,00030
Glas Jenenser Gläser ^^^,7i;!L'ir^' '^i^
n D • \ir- , nummer lo
Uu Bois, Wied. Mittleres Phosphat-
Ann. Ol, 548; crown S. 179 0,0161
^°94- Schweres Barytsilicat-
crown O.1143 0,0220
Gewöhnliches leichtes
Flint O. 451 0,0317
; Schweres Silicatflint O. 469 0,0442
Schweres Silicatflint 0. 500 0,0608
SchwerstesSilicatflint S. 163 0,0888
S. Landau, Phys. ;
ZS.9,424; 1908. j
Uviol-Glas der Firma C. Zeiss
^ in ^ ö) , ß
"'12] Ultraviolett °'°^74
0,365 J 0,0464
0,405 0,0369
0,436 0,0311
Natrium-
chlorat NaClOa
W. Voigt, Phys.
ZS.9,589;i9o8.
ii in/»
0,451
0,486
0,511
0,540
0,577
0,626
0,0162
0,0132
0,0118
0,0106
0,0088
0,0078
Quarz SiOa,
senkrecht zur
Achse geschliffen
Disch , Ann.
Phys. (4) 12,
"55; 1903.
^ in ^
0,405
0,436
0,492
0,546
0,578
0,589
0,656
20
2,672
2,316
1,821
1,464
1,301
1,251
I
Borel, Arch. sc.
phys. (4) 16,
169; 1903-
0,467 fi <^Ä <^
0,644 /*
Ä in fi 6>2o
0,2194] 0,1587
0,2573 [ultraviolett 0,1079
0,3609] 0,04617
0,4678 0,02750
0,4800 0,02574
0,5086 0,02257
0,5892 0,01664
0,6439 0,01368
^ ^ cü^'q -f 0)^0 0,00011 (t — 20)
Rohrzucker
CjoHaaOn
W. Voigt, Phys.
ZS.9,59o;i9o8.
Ä in u
0,451
0,486
0,540
0,626
ft>2 0 längs
Achse 1 1 A
0,0122
0,0103
0,0076
0,0066
ö)jo längs
Achse 1 1 A'
0,0129
o,ono
0,0084
0,0075
Steinsalz NaCl
ü. Meyer, Ann.
Phys. (4) 30,
622; 190g.
Ä in
0,2599
0,3100
0,3552
0,4046
0,4358
0,4916
0,546
0,589
0,6708
0,90
1,00
1,50
2,00
Ultraviolett
2,50
3,00
3,50
4,00
■ Ultrarot
0,2708
0,1561
0,1072
0,0775
0,0655
0,0483
0,0390
0,0328
0,0245
0,0128
0,01050
0,00472
0,00262
0,00170
0,00115
0,00086
0,00069
Schönrock.
1066
231b
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
Substanz,
Beobachter,
Gültigkeitsbereich
Verdetsche Konstante
in Winkelminuten
Substanz,
Beobachter,
Gültigkeitsbereich
Verdetsche Konstante
in Winkelminuten
Sylvin KCl
0. Meyer, Ann.
Phys. (4) 30,
625; 1909.
Ä in f*
0,4358
0,4607
0,5461
0,589
0,6708
0,90
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
4,00
• Ultrarot
^20
0,0534
0,0460
0,0316
0,0267
0,02012
0,01051
0,00864
0,00377
0,00207
0,00131
0,00090
0,00054
II.
Äthylalkohol
C2H5.OH
S.Landaa.Phys.
ZS. 9, 427;
1908.
99,8 %
Flüssige Körper.
Anisalamino-
a-methylzimt-
säure-akt.-
amylester
C23H27O3N, flüs-
siger Krystall
0. Vieth, Phys.
ZS. 11, 526;
I9I0.
Methylalkohol
CH3.OH
Quincke, Wied.
Ann. 24, 614;
1885.
Methylalkohol
CH3.OH und
Eisenchlorid
FezCle
Quincke, Wied.
Ann. 24, 614;
1885.
54,07 g FeaClg in
100 g Lösung.
Ä in fi
0,2563 ■
0,3100
o 3609
0,3886
0,4046
0,4529
> Ultraviolett
}
<»16
0,0777
0,0469
0,0330
0,0277
0,0250
0,0195
0)" =0,148 für Linksdrehung
(ü^ = 0,938 für Rechtsdrehung
>?a = 0,00989
wo =—0,1592
Schwefel-
kohlenstoff
CS2
Verdet , Ann.
chim. phys. (3)
69, 471; 1863.
Stickoxydul
N2O, verflüssigt
(Druck I Atm.)
Siertsema, Fest-
schr. Boltz-
mann, Leipzig,
Barth. 785;
1904.
Linie
G
F
E
D
C
25
2 5
1,704
1,234
I
0,768
0,592
= 0,00554
t m ^
0,458.
0,487
0,516
0,527
0,589
0,642
Valerian-..
saures Äthyl
C2H5 • C5H9O2
Disch, Ann. Phys.
(4) 12, 1155;
1903.
0,436
0,492
0,546 -
0,589
0,656
20
2,267
1,746
1,380
1,167
I
Wasser H2O
Siertsenia,Arch.
n6erl. {2) 6,
830; 1901.
/? in ^
0,405
0,409
0,430
0,437
0,458
0,470
0,481
0,488
0,509
0,518
__2_0
0)1'
20
2,218
2,178
1,975
1,906
1,723
1,630
1,547
1,498
1,369
1,320
0,526 1,278
Xin i*
0,535
0,546
0,576
0,579
0,589
0,647
0,658
0,672
0,688
0,701
b)D
20
1,232
1,182
1,051
1,039
I
0,808
0,778
0,748
0,720
0,700
ü. Meyer, Ann.
Phys. (4) 30,
629; 1909.
>i in ^
0,2496 \
0,275 > Ultraviolett
0,3609 j
0.800
0,900
1,000
1,100
1,200
1,300
> Ultrarot
0,1042
0,0776
0,0384
0,00675
0,00511
0,00410
0,00335
0,00290
0,00264
Kohlensäure
CO2
Luft
Sauerstoff O2
Stickoxydul
N2O
Stickstoff N2
WasserstoffHa
Siertsema, Zit-
tingsversl. Kon.
Akad.Wet. Am-
sterdam 7, 294 ;
III. Gase.
Für 0,423 fi <. Ä <. 0,684 fi ist
lad b
worin ^ in f* auszudrücken ist.
Druck pro qcm t ~ *•
a
1 Atm
100 kg
100 „
30,5 Atm
100 kg
85,0 „
6,5 2,682 0,8305
13,0 191,5 46,19
7,0 272,2 19,15
10,9 75,85 22,95
14,0 171,2 52,86
9,5 138,8 45,19
Sauerstoff O2
Siertsema, Zit-
tingsversl. Kon.
Akad.Wet. Am-
sterdam 8, 5;
1900.
Ä = 0,608 fi
< nicht angegeben
Bei Drucken von 38 bis 100 Atm.
ist 0) direkt proportional der Dichte
des Gases.
Schönrock.
t
231c 1067
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
C. Molekulare Drehungen.
I. Molekulare Drehung chemischer Verbindungen.
Bezeichnet für eine bestimmte Temperatur t:
Of den Drehungswinkel des Lichtstrahles von der Wellenlänge A,, wenn dieser bei der Temperatur i
eine chemische Verbindung von der Länge h in der Richtung der Kraftlinien eines magnetischen
Feldes A durchsetzt,
al^ den unter sonst gleichen Versuchsbedingungen durch Wasser von 4" erzeugten Drehungswinkel
(wieder Länge U und magnetisches Feld A),
dt die auf Wasser von 4° bezogene Dichte der chemischen Verbindung,
w das Molekulargewicht der chemischen Verbindimg,
w" = 18,016 das Molekulargewicht des Wassers,
mf die molekulare Drehung der chemischen Verbindung,
so ist:
z
' a\^ dt w"
2)
Die molekulare Drehung m ist ihrer Dimension nach eine Verhältniszahl.
Ist für Wasser a^^ gemessen worden, so ergibt sich nach den Beobachtungen von Rodger und
Watson (vgL unter A) a%^ aus der Gleichung
a\D = a»o ^ „oo 0,0000549 (< — 4) + a^^ 0,00000305 (t — 4)* (gültig für 3 < < < 98). 3)
Aus m^ berechnet sich die Verdetsche Konstante w^ der betreffenden chemischen Verbindimg nach
der Gleichung
, m^ dt w»
^i--^ '»S^ 4)
worin o}\^ die Verdetsche Konstante des Wassers bedeutet. Z, B. ist toj^ =0,01311 Winkelminuten nach
Rodger u. Watson (vgL unter A).
Nach dem Vorgange von Perkin ist bisher bei der Definition der molekularen Drehung m an die
Stelle von a^-^ der Quotient a^^ : d^ gesetzt worden, wo d^ die Dichte des Wassers bezeichnet Diese
Definition ist aber jetzt wissenschaftlich nicht mehr zulässig, weil sich herausgestellt hat, daß das Verhältnis
a^^ : d^ mit der Temperatur veränderlich ist. Auch würde diese Definition für Temperaturen über 100° und
unter 0° im Stich lassen.
II. Molekniare Drehung gelöster Substanzen.
Bezeichnet für eine bestimmte Temperatur t-.
af den durch die Lösung hervorgerufenen Drehungswinkel, wie unter I,
a'l^ den entsprechenden, durch Wasser von 4° erzeugten Drehungswinkel,
dt die auf Wasser von 4" bezogene Dichte der Lösung,
p den Prozentgehalt, d. h. die Anzahl Gramm aufgelöster Substanz in 100 Gramm Lösung,
p dt
et = die Anzahl Gramm aufgelöster Substanz in einem Kubikzentimeter Lösung (ein Kubik-
100
Zentimeter gleich dem Volumen von einem Gramm Wasser von 4° im luftleeren Raum abgewogen),
e't =dt — et die Anzahl Gramm Lösungsmittel in einem Kubikzentimeter Lösung,
w das Molekulargewicht der gelösten Substanz,
18,016 das Molekulargewicht des Wassers,
das Molekulargewicht des Lösungsmittels,
die molekulare Drehung der gelösten Substanz,
so ist:
m'^ die molekulare Drehung des Lösungsmittels,
* et Voj-iico vi' )' ^'
Die folgende Tabelle enthält nur eine Auswahl unter den molekularen Drehungen. Eine vollständige
Zusammenstellung der molekularen Drehungen der anorganischen Verbindungen und Fettkörper findet sich in:
O. Schönrock, Beziehungen zwischen der elektromagnetischen Drehung fester und flüssiger Körper und deren
chemischer Zusammensetzung. Graham-Ottos Lehrbuch der Chemie. Braunschweig, F. Vieweg & Sohn,
1898. Bd. I, Abt. 3, S. 791 bis 865. Eine übersichtliche Zusammenstellung der molekularen Drehungen der
aromatischen Körper findet sich bei Perkin, Joum. ehem. Soc. 69, 1237 bis 1247; 1896.
Schönrock.
1068
231 d
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
Lösungsmittel | P
Temperatur
t
Molekulare
Drehung w^''
Substanz,
Beobachter,
Lösungsmittel
Prozentgehalt Temperatur
Molekulare
Drehung «(^^
Acetessig-
saures Äthyl
C2H5. C4H5O3
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1236; 1896.
0 h n e L ö s.-M.
16,3
91,0
6,501
6,448
Brenzweinsäu-
reanhydrid
qHb03
Perkin , Journ.
cherp. Soc. 69,
1237; 1896.
Ohne Lös.-M.
11,6
50,0
4,762
4,727
16,5
18
21,0
22
17,4
8,519
8,547
8,415
8,061
7,669
1
Acetophenon
C6H5-CO'CH3
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 69,
1243; 1896.
Ohne Lös.-M.
14,2
47,4
12,60
12,49
Bromwasser-
stoffsäureHBr
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 55,
706; 1889.
Wasser.
15,47
24,6
39,71
56
65,59
Buttersäure 1
16
16
16
16
16
16
16
16
4,546
4,540
4,510
4,609
4,502
4,502
4,522
4,551
Äthyläther
(C2H5)20
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 45,
474; 1884.
OhneLös.-M.
20,0
4,777
C3H7.COOH
Humburg, ZS.
ph.Ch.12,406;
1893.
Ohne Lös.-M.
BenzoL
Toluol.
Wasser.
„
6,030
34,19
9,770
35,91
12,63
24,50
35,09
Äthylalkohol
C2H5.OH
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 45,
466; 1884.
Ohne Lös.-M.
16,8
2,780
Chlor CI2
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 65,
28; 1894.
Kohlenstoff-
tetrachlorid.
10,1
7,6
4,344
Ammonium-
sulfat
(NHJaSO*
Forchheimer,
ZS. ph. Ch. 34,
22 ; 1900.
Wasser.
P = 6 bis 41
20
4,95
Chlorbenzol
C6H5CI
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1243; 1896.
Ohne LÖS.-M.
17,5
87,3
12,50
12,24
Amylnitrat
(CsH.ONO,
Jahn,Wied. Ann.
43, 295; 1891.
Ohne Lös.-M.
20
6,185
Chlorwasser-
stoffsäure HCl
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 55,
703; 1889.
Wasser.
15,63
25,6
30,86
36,5
41,70
16
20,4
21,5
11,0
17,3
4,419
4,405
4,303
4,215
4,045
Anilin CßHs-NHa
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 69,
1244; 1896.
OhneLös.-M.
12,4 16,10
62,0 15,71
91,0 15,54
Citracon-..
saures Äthyl
(QH.O2.C5H4O4
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1237; 1896,
Ohne Lös.-M.
16,0
76,0
10,50
10,36
Benzaldehyd
CeHs-CHO
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1242; 1896.
Ohne Lös.-M.
11,9
94,2
11,87
11,57
Dichloressig-
säure
CHCI2.COOH
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1236; 1896.
Ohne Lös.-M.
13,5
90,7
5,299
5,247
Benzol CeH«
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1241; 1896.
0 h n e L ö s.-M.
12,8
56,0
71,4
11,29
11,10
10,99
Schönrock.
231
1069
1 —
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
Substanz, ; p^ozentgehalt Temperatur Molekulare
Beobachter, ; „ t Drehun^m^
Lösungsmittel P ^ '
B^eoSSr i Prozentgehalt Temperatur ! Molekulare^
Lösunssmitt'el P ' Drehun?m,
Dichloressig-
säure (Forts.) j
Humburg, ZS. i
ph.Ch. 12, 407; 1
1893. ;
Ohne Lös.-M. —
1
16 5.177
Jodwasser- ; 20,77 ; 20,4 18,43
Stoff säure HJ ! 42,7 i 15,2 18,40
Perkin, Journ. j 56,78 21,5 18,31
ehem. Soc. 55, : 61,97 17,6 18,12
709; 1889. ] 67,02 21,1 17,77
Wasser. j i t
ToluoL 7,587 16 5,156
„ 24,70 16 5,163
Wasser. ■ 7.475 16 5,195
Kadmium- jp=8bis45
Chlorid CdCls
Oppenheimer,
ZS. ph. Ch. 27, i
455; 1898. i
Wasser. '
20,5 11,24
i
Dimethyl-
chinon
55.8
! 93.0
16,44
16,18
i
C.H4(OCH3)2(i:4)
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1240; 1896.
Ohne LÖS.-M.
1
'
Kaliumjodid
KJ
Homborf, ZS.
ph.Ch. 12, 409;
1893.
Methylalko-
hol. 8,228
9,141
Wasser. 15,47
39,07
•
1 j
Dipropylketon —
(C3H;),C0
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 6»,
1236; 1896.
Ohne Lös.-M. 1
14,8 7.471
90,0 j 7,337
i
1
i
16
16
16
16
18,91
19,01
18,95
18,94
Kaliumqueck-
silberjodid
2KJ. H£:J,
0. Schönrock,
ZS. ph. Ch. 11,
782; 1893.
Wasser.
II
16 135.6 il
Essigsäure ; —
! CH3.COOH 1
j Perkin , Journ. •
ehem. Soc. 69, 1
1236; 1896. i
Ohne Lös.-M.
1
21,0 2.525
86,0 2,493
II
Hambarg.ZS.ph.
Ch.l2,403;i893.
Ohne Lös.-M.
Benzol.
Toluol.
— 16 i 2,475
10,80 . 16 ^ 2,469
19,82 16 2,517
31,32 , 16 2,518
9,606 16 ., 2,452
Kohlenstoff- -
tetrachlorid
CCI4 . j
Perkin , Journ. !
ehem. Soc. i5, \
533; 1884.
Ohne Lös.-A^
!
25,1 6,582
»
Wasser.
27,45 16 2,346
38,49 i 16 ; 2,433
7.766 1 16 2,487
12,78 1 16 2,405
18,20 16 2,451
39,08 16 2,460
Lithiumnitrat ; 18,17
LiNO., 26,16
Perkin, Journ. 56,56
ehem. Soc. 63, i
67; 1893.
Wasser.
16,8 1 0,934
19,2 0,978
19,2 1,124 .
•
Heptan QHi« ' — ] 15.0 7.666
Perkin, Journ. 86,2 7,461
ehem. Soc. 69, |
1236; 1896. j ■
Ohne Lös.-M. 1 ■
Lithiumsulfat • 7,71
LiiSOi 13,01
Forchheimer, 16,41
ZS. ph. Ch. 84, ! 23,48
24; 1900.
Wasser.
20 i 3,11
20 1 2,67
20 2,64
20 2,38
Hydrozimt-
saures Äthyl
QHs . CgHsOj
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 69,
1238; 1896.
Ohne LÖS.-M.
i ^ ^
80,9
. 15.90
i
!
Methylalkohol —
CH3.OH
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 45, j
465; 1884. 1
Ohne LÖS.-M- i
18,7
1,640
Schönrock.
1070
231 f
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
Substanz,
Beobachter,
Lösungsmittel
Prozentgehalt
P
Temperatur
t
Molekulare
Drehung m^
Substanz,
Beobachter,
Lösungsmittel
Prozentgehalt Temperatur
Molekulare
Drehung »i^
Natrium-
bromid NaBr
Oppenheimer,
ZS. ph. Ch. 27,
453; 1898.
Wasser.
P = 9bis34
20,5
9,32
Phenylsulfid
Perkin, Journ.
ehem. Soe. 69,
1243; 1896.
Ohne Lös.-M.
16,4
85,8
29,65
28,96
Natrium-
chlorid NaCl
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 65,
26; 1894.
Ohne LÖS.-M.
als Steinsalz.
Wasser.
Oppenheimer,
ZS. ph. Ch. 27,
451; 1898.
Wasser.
26,17
15,5
15,5
4,080
5,068
Pyridin CsHsN
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1245; 1896.
Ohne Lös.-M.
11,9
8,762
Quecksilber-
chlorid HgCl2
0. Schönrock ,
ZS. ph. Ch. 11,
768; 1893.
Wasser.
4,4
16
13,51
p = 5 bis 21
20,5
5,38
Natrium-
quecksilber-
chlorid
NaCl, HgCla
0. Schönrock,
ZS. ph. Ch. 11,
782; 1893.
Wasser.
13
16
23,76
Quecksilber-
jodid HgJ2
0. Schönrock ,
ZS. ph. Ch. 11,
770; 1893.
Pyridin.
9
16
46,64
Salpetersäure
HNO.,
Perkin, Journ.
ehem. Soe. 63,
66; 1893.
Wasser.
22,54
26,81
32,36
56,44
99,45
15,5
16,4
13
0,753
0,805
0,852
0,977
1,207
Nickeltetra-
carbonyl
Ni(C0)4
Wachsmuth,
Wied. Ann. 44,
380; 1891.
Ohne Lös.-M.
20
30,70
Schwefelkoh-
lenstoff CS2
Rodger u. Wat-
8on,ZS.ph.Ch.
19, 361; 1896.
Berechnet von
0. Schönrock
nach Gleich. 2).
Ohne Lös.-M.
0
IG
20
30
40
10,837
10,779
10,718
10,660
10,599
Nitrobenzol
CeHs-NO^
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 69,
1239; 1896.
Ohne Lös.-M.
19,0
56,0
9,356
9,310
Octylchlorid
CgHtyCl
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 69,
1237; 1896.
Ohne Lös.-M.
8,4
90,6
10,16
9,952
Schwefel-
säure H2SO4
Perkin , Joum.
ehem. Soc. 63,
59; 1893.
Wasser.
9,179
47,41
47,41
73,00
93,66
99,92
14,7
15,6
90,1
16,9
15,3
17,1
1,921 ;
1,983
2,01 1
2,114
2,258
2,304 j
Önanthyl-
saures Äthyl
C2H5 . C7H1SO2
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 69,
1236; 1896.
Ohne Lös.-M.
15,0
92,1
9,542
9,413
ToluolCeHs.CHs
Perkin, Journ.
ehem. Soe. 69,
1241; 1896.
Ohne LÖS.-M.
13,1
53,7
80,1
12,16 "
11,94
11,81
Valeriansau-
res Äthyl (i-)
C2H5 • C5HBO2
Perkin, Journ.
ehem. Soc. 46,
501; 1884.
Ohne Lös.-M.
18,0
7,615 •
Phenol C6H5.OH
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 69,
1239; 1896.
Ohne Lös.-M.
»
Wasser.
83,93
39,0
88,8
15,5
12,07
11,96
12,10
Schönrock.
231g
1071
Elektromagnetische Drehung der Polarisationsebene des Lichtes.
BeÄer. :Pro""tgehalt Temperat.
Lösungsmittel P '
r Molekulare
Drehung»»^''
BeobSer, |P-""tg^halt Temperatur
Lösungsmittel i P '
Molekulare
n
Drehung m^
Wasser HjO
4 1 I
Zimtalkohol
— 37,1
17,81
Rodger u. Wat-
10
0,9998
QH5.C3H5O
89,3
17,49
son,ZS.ph.Ch.
20
1,0001
Perkin, Joum.
19, 357; 1896. ;
30
1,0008
ehem. Soc. 69,
Berechnet von
40
1,0018
1247; 1896.
0. Schönrock
Ohne Lös.-M.
nach Gleichung
1 2).
50
60
1,0029
1,0041
OhneLös.-M.
70
80
90
1,0053
1,0065
1,0074
Aktive und raceraische Verbindungen.
1 Traubensau-
—
15,5
8,759
d-Weinsaures
—
14,8
8,766
res Äthyl
Äthyl
CoHä.CeHsOg
C2H.S.C6H9O6
Perkio , Joum.
Perkin , Journ.
ehem. Soc. 51,
ehem. Soc. 51,
363; 1887.
363; 1887.
Ohne LÖS.-M.
Ohne LÖS.-M.
1
Scbönrock.
233
Elektrische Leitfähigkeit der Metalle.
(Reziproker Wert des in Ohm ausgedrückten Widerstandes von einem Zentimeterwürfel der Substanz, für ||
Que^Jfsilber bei 0° = 1,063 x 10*,)
Lit Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe- Leitfthig- ,
ratur \ keit ^
Beobachter
Aluminiatn
-183^)
178,6 XIO* \
Arsen
0 1
0 2)2^33 xioMm
100 1 2)1,99 i
-183 1) ; 16,6 )
atthiessen u.
aus Neuhausen, -
-78^)
0
58,7
39,0
Dewar u.
Fleming (2)
Blei kalt gepreßt
V. Böse
99% rein
92,2
28,3
»»
-78^) : 7,ir
ewar u.
191,5
21,6
>»
0
4,91 ?
Fkming (a)
chemisch rein
-189
156
>»
90,4
3,57
-100
65,2
»I
196,1
2,71 f
0
38,2
Niccolai
rein
-189
15,1
100
25,9
-100
7,93
400
12,5
0 5,05 JN
ccolai
Draht 0,5% Fe j
18
31,2 1
Jaeger u.
Diesselhorst
100 1 3,59
+0,4% Cu
100
24,2 J
200 2,63
käuflich, '
-202,5^)
307,9 1
Dewar u.
0 5,18 B
ergmann
97,5% rein
0
193,3
37,5 1
20,4 J
Fleming (a)
Draht
0 — ^30
18
5,07 B
4,80
erget
Antimon
-190
9,56 1
3,568
2,565 J
Eucken n.
Stab
Draht
18
100
4,84 Ija
3,61 f
eger n.
Diesselhorst
-79
0
Gehlhcff
Stab
100 3,64 j
100 3,60 L
Drenz
0
2,61
Oberbeck u
Bergmann
Schmelz- 1,057 M
punkt
aller
0 — 30
2,48
Berget
318 1,06 V
icentini u.
fest
Schmelz
0,62
de la Riva
"^ 50,5 \^
Omodei
punkt
Cadmium
iicken u.
flüssig
„
0,89
"
-79 ! 18,35 )
0 1 12,89 ]
GehlhofT
,»
860
len auf I
0,83
»
. Dickson,
^) Aus c
'latinwiderstandsthermometer bezogenen Angaben umgerechnet nach H
Phil. Mag. (5) 45,
525; 189
8.
2) Umge
rechnet u
nter der Annahme, daß die Leitfähigkeit des harten Silbers 60X10* b
strägt.
Leithiaser.
1072
232 a
Elektrische Leitfähigkeit der Metalle.
Lit. Tab. 239, S. i(
Substanz
Cadmium (Forts.)
Stab
Draht
Stab
Draht
Caesium
fest
flüssig
fest
fest
geschmolzen
Calcium
V. Bitterfeld, 99,5%
Chrom
stickstoffhaltig
Eisen
^ä>eich, geglüht
0,1% C+ 0,2% Si
+0,1% Mn
Stabeisen
Gußeisen, hart
„ weich
„ schmiedbar
unbearb.
„ hart
„ weich
Stahl, sehr weich,
wenig Si
mehr Si
halb hart
hart, mit Si
-183')
100
182,5
18
100
100
20,5
318
318
318
-187
-78,3
o
19,3
-190
-75
o
27
30
37
16,8
20
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
-205,3^
-78 1)
o
98,5
196,1
-189
-100
o
100
400
lö
100
33,9 Xio*
9,98
5,50
14,7
14,41
10,1
13,13
13,25
9,89 ,
io,i8
13,02
5,69
2,88
2,99
19,1
7,8
5,18
4,74
23,3
8,55
5,52
4,51
2,73
2,70
^)i3,3
9,5
38,5
15,4 bis 12,8
153,4
18,80
11,30
5,62
4,65
37,7
16,9
9,36
6,02
2,31
8,36
5,95
7,17
5,31
10,37
8,20
1,02
1,34
4,10
3,06
4,35
8,50
7,40
8,39
6,48
Beobachter
^Dewar u
Fleming (a)
Mayrhofer
Lorenz
Jaeger u.
Diesselhorst
Ihle
• Vassura
Vicentini u
Omodei
Guntz u. Bro-
niewski
»Hackspill
Matthiessen (I)
Moissan u.
Chavanne
Shukow
[Dewar u.
Fleming (a)
Niccolai
Jaeger u.
Diesselhorst
Lorenz
•Strouhal u.
Barus (2)
^Pecheux (i)
Substanz
Stahl glashart
Stahl, hellgelb an-
gelassen
Stahl, blau an-
gelassen
Gußstahldraht
Puddelstahl
Bessemerstahl
Klavierdraht
Stahl mit i% C
Stahl, mit 25% Ni,
magnetisch
Stahl mit 25% Ni,
nicht magnetisch
Stahl mit 13% Mn,
magnetisch
unmagnetisch
Gallium
fest
flüssig
99,9 fein
Gold
99,i
weich
rem, gezogen
,, „
> Au + 0,1 Fe
+ 0,1 Cu
Indium
Iridium
Kalium
flüssig
Kobalt
99,8 % Co
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
15
15
18
100
15
o
26,4
30,3
46,1
-183')
-100,5 )
o
90,4
194,5
-189
-100
o
100
400
o
18
100
o
-186
-78,3
o
100
-187
-78,3
o
50
-75
o
18
55
100
100
100
200
20
2,i9X 10^
3,46
4,88
5,15
7,11
4,31
8,47
5,02
3,91
1,92
1,39
0,78
0,61
1,87
1,79
3,68
3,52
146,8
73,2
45,5
34,0
26,5
145,4
71,4
44,5
32,2
17,2
46,8
49,2
41,28
32,13
24,68
21,24
11,95
52,1
23,4
16,4
12,0
51,0
23.3
14,3
11,6
25,0
16,4
I4<9
11,9
6,06
6,53
8,32
6,26
10,3
Beobachter
Strouhal u
Barus ( i )
Deutsche Tel -
Verw
iKirchhoff u
Hansemann
Strouhal u
Barus (1)
I Jaeger u.
Diesselhorst
>Hopkinson (2)
'LeChatelier 13)
Guntz u.
* Broniewski
Dewar u. Fle-
ming (2)
Niccolai
Benoit
Strouhal und
Barus (2)
Jäger U.Di essel-
hörst
Erhardt
I Broniewski u.
Hackspill
Guntz u. Bro-;
niewski
> Hackspill
Bernini
Müller
\ Knott (3)
Reichardt
^) Aus den auf Platinwiderstandsthermometer bezogenen Angaben umgerechnet nach H. Oickson, Phil
Mag. (5) 45, 525; 1898. •
2) Umgerechnet unter der Annahme, daß die Leitfähigkeit des harten Silbers 6oxio* beträgt.
Leithäuser.
232 b
1073
Elektrische Leitfähigkeit der Metalle.
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Kupfer r
0
-206 1)
696,3 Xio*
/
0
-182,5
69,3 XIO*
elektrolytisch,
gezogen und ge- |
-78")
0
97,62
64,06
Dewar u. Fle-
ming (3)
Nickel rein-
-78,2
0
23,2
14,42
■ Fleming (3)
glüht in Wasser-
98
45,08
94,9
9,01
,
stoff y
205
34,24
-189
45,8
rein
-189
331,1
-IOC
16,5
■ Niccolai
-100
110,6
0
8,33
0
63,4
Niccolai
400
1,66
IOC
44,5
0
9,73
Harrison
400
24,4
97 Ni -f 1,4 Co
weich
0
64,0
jSwan u. Rhodin
+ o,4Fe + i,oMn
18
8,50
1 Jäger u.Diessel-
j hörst
hart
0
62,4
+ 0,1 Cu + 0,1 Si
100
6,37
0—30
65,3
Berget
Osmium
20
10,53
Blau
Stab
18
57,2
Palladium
„
100
43,2
Jäger u.Diessel-
sehr rein
-183 1)
35,93
Draht
»
18
100
18
56,1
42,4
57,4
j hörst
Grün eisen
„
-78 1)
0
98,5
13,95
9,79
7,25
Dewar u. Fle-
ming (a)
hart
18
58,6
Fitzpatrick
194,2
5,87
geglüht
18
60,1
0
9,39
Knott (i)
Normalkupfer
60
Verband Dtsch.
18
9,33
1 Jäger u.Diessel-
j hörst
Elektrot.
100
7,27
phosphorhaltig
15
25,5
Kirchhoflf und
Platin Draht
-203,1!)
40,9
Hansemann
„
-97,5^)
14,56
Lithium fest
-187
-78,3
74,6
18,5
, Guntz u Bro-
„
„
0
100
9,12
6,73
Dewar u. Fle-
ming (a)
0
",7
1 niewski
»
195,8
5,40
99,3
7,88
j
-189
27,9
fest
flüssig
0
230
11,2
2,21
> Berujii (3)
-lOO
0
13,9
8,94
Niccolai
Mangan
IOC
6,62
stickstoffhaltig
18,2 bis 22,7
Shukow
400
3,85
Magnesium
18
9,24
\ Jäger uJDiessel
frei von Zink
-183")
99,9
100
7,13
j hörst
,'
-78 1)
0
98,5
33,7
23,0
16,7
Dewar u. Fle-
ming (a)
Quecksilber, fest
-183,5')
-147,5')
-102,9!)
14,35
9,46
6,65
„
142,2
13,5
-50,3')
4,70
rein
-189
78,4
-40,7')
3,46
Dewar u. Fle-
-100
37,8
-39,2')
2,74
ming (5)
0
23,2
Niccolai
-38,1')
2,205
IOC
16,9
-37,0')
1,44
400
8,41
-36,1')
1,24
kalt gehämmert
0
24,0
Benoit
flüssig
0
1,063
19
20,8
Ihle
0
1,06285
Dom
Natrium fest
-178
125
1
10
20
1,0535
1,0444
Strecker
-78,3
0
35,0
22,3
i Guntz u. Bro-
j niewski
25
50
1,0386
1,0148
Grimaldi
50
18,8
)
IOC
0,9685
-180
100
150
0,9218
-75
35,7
200
0,8751
Vicentini u.
0
23,3
Hackspill
250
0,8290
Omodei
18
21,3
300
0,7831
116
9,8
350
0,7378
100
9,46
Müller
Rhodium
-186
143
flüssig
120
11,42
Bernini (a)
-78,3
32,4
Broniewski u.
99,1 Na + o,5 AI
0
21,3
Hackspill
+ o,3 Ca
18,7
21,5
tiwiderstandsl
Lohr
100
15,15
:t nach H. D
ickson, Phil.
") Aus den i
luf Plati
thermometer bezogenen Angaben umgerechn«
;Mag. (5) 45, 525; 1898.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Leitbäoser.
68
1074
232 c
Elektrische Leitfähigkeit der Metalle.
Lit. Tab. 239, S. ic
Substanz
Tempe-
ratur
Rubidium
fest
geschmolzen
fest
Silber
elektrolytisch
999,8 fein
Silicium
Strontium
Tantal
Tellur
Thallium
flüssig
Titan
stickstoffhaltig
Wismut rein
-190
-78
o
18
40
43
-187
-78,3
o
19,3
-183^)
-78")
o
98,15
192,1
-189
-100
o
100
400
o
o
Leitfähig-
keit
19,6
-183')
-78I)
o
98,5
o
o
294
-187,5')
-58,61)
19
60
-186
-79
18
o
40 X 10*
15,9
8,62
8,34
5,10
4,78
29
12,1
7,82
7,10
256,6
97,92
68,12
48,49
38,34
238,8
109,2
66,4
47,7
26,5
66,0
67,2
61,4
46,9
0,2 bis 1,56
1.725
') 4,03
6,85
') 4,66
24,5
8,46
5,68
4»05
5,56
') 5,54
1,35
31,3
2,457
1,197
0,884
0,750
2,452
1,196
0,861
0,929
Beobachter
Hackspill
Guntz u. Bro-
niewski
Dewar u. Fle-
ming la)
Niccolai
Benoit
Strouhal u.
Barus
I Jägeru.Diessel-
( hörst
le Roy
Wick
Matthi essen (i)
V. Pirani
Matthiessen (2)
(Dewar u. Fle-
ming (2)
Benoit
Matthiessen u.
Vogt
Vincentini u.
Omodei
Shukow
,Dewar u. Fle-
ming (4)
Giebe
Lorenz (i)
Substanz
Wismut (Forts.)
hart
weich
fest
flüssig
Draht bei iss** ge-
preßt
„ im Magnetfeld
von II 200 cgs
,, bei 230** ge-
preßt
„ im Magnetfeld
von 11200 cgs
„ im Magnetfeld
von 2750 cgs
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Zink
mit Spur Fe
chemisch rein
rem
B,6 Zn-fi,i Pb+
0,25 Cu
>}
fest
flüssig
Zinn
fest
flüssig
o
o
Zimmer-
temp.
18
100
100
271
271
358
860
22
22,6
22
21
19
-187,5')
-183 1)
-78 1)
O
92,45
191,5
o
lö
100
18
100
Schmelz-
punkt
440
-183')
-78 1)
o
91,45
176
Zimmer-
temperat.
18
100
226,5
226,5
358
860
0,920 X 10^
0,926
0,830
0,840
0,624
0,630
0,364
0,781
0,737
0,622
0,922
0,719
0,866
0,707
0,830
0,525
61,7
29,9
17,4
12,5
9,64
17,60
18,60
16,93
16,51
12,59
15,83
12,13
5,43
2,71
2,69
29,4
11,4
7,66
5,48
4,23
8,74
9,35
8,57
8,82
6,53
4,49
2,11
1,98
1,54
jvan Aubel (2)
F. A. Schulze
I Jägeru.Diessel-
I hörst
Lorenz 1 1 )
JVassura
Ide la Riv«;
Lenard
! Dewar u Fle-
ming (4)
( Dewar u. Fle-
( ming (2)
Haas
Sturm
Oberbeck u.
Bergmann
Jaeger u.
' Diesselhorst
de la Rive (2)
(Dawar u. Fle-
ming (21
Benoit
Lorenz
F. A. Schulze
I Jaeger u.
1 Diesselhorst
JVassura
} Müller
') Aus den auf Platinwiderstandsthermometer bezogenen Angaben umgerechnet nach H. Dickson, Phil.
Mag. (5) 45, 525; 1898.
^\ Umgerechnet unter der Annahme, daß die Leitfähigkeit des harten Silbers 6oXio^ beträgt.
Leitbäuser.
233
1075
Elektrische
11
Leitfähigkeit von Legierungen und Amalgamen. |
Reziproker Wert des ir
i Ohm ausgedrückten Widerstandes von einem Zentimeterwürfel der
Substanz,
für
Quecksilber bei o" = 1,063 x 10*.
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Leitlähig-
keit
Beobachter
Alumiaiumbroaze
0
Amalgame (Forts.)
0
weich
0
8,41X10*
Benoit
96,3 Hg- 3,7 Sn
100
1,25X10*
^Vicentini
90 Cu — 10 AI un-
96,3 „ - 3,7 ..
226,5
1,138
bearbeitet
20
7,58
1
29,8 „ +70,2 „
200
1,90
geglüht
20
7,45
Vm. Weber
29,8 „ +70,2 „
280
1,82
gezogen
20
6,88
j
51,4 „ +48,6 „
246
1,685
je. L. Weber (4)
0
9,41
van Aubel (3)
89,3 „ +10,7 „
246
1,353
7 Cu-3 AI
-182 1)
-100,6^)
13,65
IOC „ -f o,25Pb
18
1,062
je. L. Weber (^^
,,
12,43
100 „4-1 „
18
1,102
i
,'
0
11,30
87,9 „ -f 12,1 „
264
1,136
C. L. Weber (4)
»
93
10,44
24,4 „ +75,6 „
300
1,052
(Vicentini u.
6 Cu — 94 AI
-182 1)
139,9
(Schmelzp. 235")
325
1,042
^ Cattaneo (a)
„
-100,6^)
0
58,31
34,44
Dewar u.
Fleming va)
PbiHgi
PbsHgi
0
0
1,648
2,757
JEattelU (i)
..
93
25,14
100 Hg-r I Bi
18
1,075
C. L. Weber (I)
87Cu+6,5 Ni
90 „ -l-io „
264
0,938
je. L. Weber (4)
: -6,5 AI
-182 1)
7.66
53,8 ,. -f-46,2 „
266
0,801
'"
-ioo,6i)
7,15
19,2 „ 4-8o,8 „
265
0,754
0
6,70
95,1 „ + 4,9 „
250
0,934
IVicentini u.
93
6,34
90 „ -fio „
250
0,945
1 Cattaneo (i)
Alaminiain-Kupfer
49 „ +51 „
250
0,806
)
Vol.-% Cu
1,18
0
23,5
BiiHg,
BisHgi
0
0
1,665
0,984
JBattelli (I)
16,3
0
16,7
-
IOC Hg+ I Cd
18
1,119
C.L. Weber (i)
47,3
0
6,82
97,4 „ + 2,6 „
264
0,983
C. L. Weber .'4)
52,6
0
3,50
28,4 „ -f-71,6 „
267
2,667
64,7
0
8,35
Broniewski (i)
100 „ + 1 Ag
18
1.052
. CL. Weber u)
68,3
0
13,4
IOC „ -i- 0,16 Zn
0
1,090
Gerosa
73,3
0
6,85
100 „ 4- 0,975,,
0
1,218
86,0
0
9,62
50,6 „ +49.4 „
325
2,467
IVicentini u.
1 Cattaneo 13)
94,0
0
17,5
50,6 „ 4-49,4 .,
350
2,476
100,0
0
64,0
97,9 Hg-i- 2,1 Na fest
0
1,055
1 Aluminiam-Zink
„ „
63,1
0,994
3i,a AI + 68,8 Zn,
„ flüssig
125,2
0,934
>Grimaldi
nicht erhitzt
0
17,0
98,4 Hg 4- 1,6 K fest
0
1,397
erhitzt auf 370O u.
langsam abgekühlt
65,6 AI 4- 34,4 Zn,
0
19,5
Sturm
flüssig
.100
200
0,761
0,683
nicht erhitzt
mehrmals auf loo"
erhitzt
erhitzt auf 370» u.
0
0
16,7
18,0
3 Hg4-i Pb4-i Bi
Argeotaa'
0
214
-189
1,080
0,988
3.74
EngUsch
langsam abgekühlt
0
21,3
-100
3,63
Amalgame
0
3,51
Niccolai
mit 2,8% Cd
„ „ 0,6% Zn
„ „ I %Sn
I % Pb
0
0
0
0
1,27
1,14
1,105
1,09
1,19
}v. Schweidler
)
Blei-Wismut
0,4 Pb-99,6 Bi^)
IOC
400
Zimmer
temp.
3,40
3.16
0,766
1
98,6 Hg+ 1,4 Sn
Zimmer-
temp.
42.3 „ +57.7 ..^)
94.4 „ + 5,6 „ ^)
,»
1,58
4,29
p. A. Schulze
90,5 „ + 9,5 „
,,
1,48
Broiize{88Cu4-i2Sn
75,1 „ +24,9
28 „ -72
'
2,96
4,35
R. H. Weber
+0,94 Pb)
18,8
92,2
5,61
5,41
Ihle
90,7 ., - 9,3
,
275
1,31
Cadminm-Aatlmoa
56,2 „ -43,8
,
275
1,69
66,7 Cd 4- 33,3 Sb
-190
6,38 X 10»
Eucken u.
Gehlholf
i 15,3 „ +84,7
,
275
2,05
-79
3,42 X lo^
100 „ + I
'
18
if Platin\
1,135
viderstandsth
C.L. Weber (I)
0
2,69X10'
ach H. Dicks
00, Phil. Mag.
^) Aus der
1 ai
ermometer bezc^enen Angaben umgerechnet n
(5) 45, 525; 1898.
^) Voluinenp
rozente.
Leithiaser. 68«
1076
233 a
Elektrische
Leitfähigkeit von Legierungen und Amalgamen. \
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Cadmium-Antimon
Messing rot
0
0
15,75X10«
(Forts.)
0
100
13,31
50 Cd +50 Sb
-190
1,37 Xlo3
gelb
0
12,625
>Lorenz
-79
0,79 X lO^
100
11,00
0
0,588 Xlo3
29,8 Zn+ 70,2 Cu,
48,3 Cd+51,7 Sb
-190
-79
6,26 XiqI
3,15 X lo^
Eucken u.
Gehlhoff
hart
„ weich
0
0
12,16
14,35
1 Siemens (ii
0
1,99 Xio^
4oZn+6oCu
20,5
13,58
Jlhle
33,3 Cd +66,7 Sb
-190
0,202 X 10^
91,8
12,38
-79
0,272 X 10^
99,3 Cu+ 0,7 Zn
0
54,56
0
0,247 Xio^
90,9 „ -f 9,1 „
0
27,49
Ferronickel
0
1,28X10*
van Aubel (3)
65,8 „ +34,2 „
0
15,87
"-Haas
50 Fe + 50 Ni
0
2,78
53,1 „ -f 46,9 „
0
23,18
200
600
1,60
1,00
LeChatelier(i)
0,15,, +99,85,,
9,7 „ +92,3 „
0
Zimmer-
17,00
^)i4,3
]
Kobalt-Kupfer
98,5 Cu+ 1,5 Co
1000
20
0,95
14,8
26 „ +74 „
42 „ +58 „
temp.
„
')I2,4
')i5,6
}R. H. Weber
76,4 » +23,6 „
20
8,75
Neusilber
-182^)
3,54
53,4 „ +46,6 „
20
8,82
■Reichardt
-ioo,63)
3,41
Dewar u. Fle-
40,6 „ +59,4 ,.
20
7,75
0
3,33
( ming (a)
9,6 „ +90,4 „
20
4,11
93
3,26
j
Konstantan
-189
2,35
■
0
3,83
Benoit
-IOC
2,30
0
4,83
van Aubel 13t
0
2,27
'Niccolai
Nickelin
IOC
2,24
-189
2,88
400
2,23
-
-100
2,82
60 Cu+40 Ni
18
2,040
1 Jäger u.
j Diesselhorst
0
2,76
>Niccolai
,,
100
2,037
100
2,70
54 Cu+46 Ni
18
1,99
Grüneisen
400
2,59
)
Kruppin
1,20
Dettmar
61,6 Cu +19,7 Zn
1,17
van Aubel (3^
-1-18,5 Ni+ 0,2 Fe
3,01
Feußner u.
Lindeck
Manganin
-189
2,64
54,6 Cu+20,4 Zn
-100
2,60
-1-24,5 Ni+0,6 Fe
2,239
0
2,58
■Niccolai
Nickelkupfer
IOC
2,57
89,8Cu4-ioNi-f-o,i5Fe
6,85
)
400
2,61
69,7 Cu -t- 30 Ni-I- 0,4 Fe
2,60
/Feußner
-200,5*)
2,21
54 Cu -f- 46,2 Ni-t- 0,3 Fe
1,92
J
84Cu+i2Mn {
+4Ni
-100,6^)
0
93
2,11
2,10
0 TO
Dewar u. Fle-
ming (a)
Nickelstahl
(4,35% Ni)
-182 1)
5,14
i
" (
^,iU
:'
-ioo,6i)
4,21
lüewar u. Fle-
18
100
2,378
2,375
1 Jaeger u. Dies-
J selhorst
0
3,40
2,84
3,05
r ming (2)
1
Mangankupfer
7oCu+3oMn
73Cu+3Ni+24Mn
Magnesium-Blei
0,997
2,10
iFeußner u.
j Lindeck
Patentnickel
74,7 Cu -f 0,5 Zn
+24,1 Ni-{-o,7 Fe
93
Feußner u.
Lindeck
( Gewichtsproz.Mp^. )
Phospborbronze
18
8,48
Deutsche Tele- ;
graphen-Ver-
1,6 %
25
3,25
'
12,99
waltung
10,7 %
25
1,36
12,9
Feiten und
21,0 %
25
0,673
Guilleaume
30,3 %
25
1,69
Stepanow
21,51
Laz. Weiller
52,6%
25
3,57
Platin-Eisen
79,0%
25
6,02
Dichte 20,89
0
3,71
JBarus (i)
)ickson, Phil.
94,0%
25
II, II
19,56
0
1,78
et nach H. 1
!) Aus den
auf Plat
nwiderstandsthermometer bezogenen Angaben umgerechn
Mag. (5) 45, 525; 1898.
^) Umgerechnet unt
VC der Voraussetzung, daß die Leitfähigkeit des Zin
k bei Zimr
nertemperatur
= 16,8 X 10* ist.
^) Volumenprozente.
*) Gewichtsprozente.
Leithä
user.
2331)
1077
Elektrische
Leitfähigkeit von Legierungen und Amalgamen. ||
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe- Leitfähig-
ratur keit
Beobachter
Platin-Gold
0
Roses Legiemng
0
Dichte 21,29
21,17
0
0
5,74X10*
4,30
.48,9 Bi4-23,5 Sn
+ 27,6 Fb, Schmelzp.
94,3 •)
0
20
1,55X10*
1,49
ic. L. Weber (3)
Platio-Iridiam
Barus (i)
93,5
1,28
)
Dichte 21,27
0
5,48
flüssig
250
1,243
jCattaneo u)
21,32
80 Pt + 20 Ir
0
-182 1)
4,49
3,31
)
Rotgaß 65,7Cu+7,2Zn
350
18
1,200
7.89
Ijägeru.Diessel-
-100,6^)
3,25
iDewar u Fle-
-(- 64 Sn -h 0,6 Ni
100 7,40
1 hörst
"
0
3,17
1 ming (a)
Woods Legierung
7 2,313
H. F. Weber
,,
1
(55,7 Bi -1- 13,7 Sn
0 , 1.9^
»
93
3,10
/
-f 13,7 Pb -1- 16,2 Cd,
,^j
Platin-fCapfer
Dichte 20,92
19,56
Platiii-Mang;an
0
0
4,21
1,98
Sm = 69,8»»
flüssig
„
50,3
75
98,5
250
350
^,/3
1,18
0,94
0,941
0,914
C. L. Weber (3)
jCattaneo (i)
Dichte 20,81
0
4,15
Barus (i)
Zian-Wismot
Zimmer-
» 19,43
0
2,17
99,5 Bi+ 0,5 Sn«)
temp.
0,595
Platin-Palladiam
76,1 „ +33,9 „ «)
)•
■ 1,394
F. A. Schulze
Dichte 21,01
0
5,62
25 „ +75 „ *)
„
5,331
19,91
0
4,45
4.3 ,. +95,7 „ ')
„
7,58
Platinsilber |
-182.I)
3,31
Zino-Zlnk
Zimmer-
fkJ 1 f ZT A .«. /
-ioo,6i)
3,25
Dewar vl Fle-
91,1 Sn-f 8,9 Zn*)
temp. 9,2«
33 Pt+66 Ag -j
0
3,17
ming (2)
63 „ +37 .. •)
„ 11,10
F. A. Schulze
l
93
3,iö
39,8 „ +7o,a „ •)
13,28
32 Pt+67 Ag
0
3,57
Chevalier
91,3 „ + 8,7 „ »)
21,3" ') 7,60
2%Pt+98%Ag-)
0
21,74
\Strouhal u. Ba-
1 rus (a)
63,6 ., +36,4 „ •)
19,9 h 10,41
15 „ Pt+85%Ag*)
0
4,42
30,4 „ +69,6 „ •)
20,I 1») 13,37
»
! Verschiedene
Andere
i
Legierungen
'
Legiemogea
5%Au+95%Ag^)
50„Au+5o%Ag')
0
0
30,05
9,43
Istrouhal u. Ba-
1 rus (a)
98,7 Sn-f 1,3 Au«)
1,3 „ -f 98,8 „ «)
23,6 ') 6,67
18,8 3) 11^76
Matthiessen {3)
90„Au-fio%Ag-)
0
14,37
99,3 ., + 0,7 Ag«)
21,9 3) 6,82
2 Au -f- I Ag
0
^) 9,01
f Matthiessen (4)
0,9 „ +99,1 „ «)
20,7 3) 21,4
90 Au -r 10 Ag
-182 ')
20,7
97,7 Au-f- 3,3 Cu«)
19,1 =*) 28,0
-ioo,6i)
18,14
1,6 „ 4-98,4 „ *)
18,1 ^)39,2
0
15,92
89,9 Sn-f 10,1 Pb fest
15,2 7,33
„
93
14,29
,, flüssig
252,8 1,91
[c. L. Weber (5)
94 AI — 6 Ag
-182»)
40,2
40 Sn 4- 60 Pb fest
14,9 5,59
-ioo,6i)
28,8
„ flüssig
261 1,60
)
"
0
Zl.'i'i
Dewar u. Fle-
>, »
325 1,434
1 Vicentini u.
1 Catuneo (3)
„
93
17,59
ming ta)
90 Sn + 10 Pb „
325 1,836
90 Pt ^10 Rh
-182')
6,61
9,5 Bi -f- 90,5 Sn fest
12,1 6^8
C.L.Weber(5)
99
-ioo,6i)
5,54
„ flüssig
251,4 1,90
9»
0
4,73
„ r,
271- ! 1,865
Vicentini u-
77
93
4,17
80,3 Bi -f- 19,7 Sn „
226,5 0,953
Cattaneo (3)
98%Ag-f 2%Cu')
50 „ Ag+5o%Cu')
0
0
57,34
44,33
IStrouhal u. Ba-
i rus ^a)
90 Bi -f- 10 Sn
271 , 0,938
0 0,578
Righi
|25„Ag+75%Cu^)
0
46,79
98 „ + 3 „
0
0,291
75 Cd-I- 35 Zn „
300
2,749
Rheotan
-189
2,37
(Schmelzp. 375") „
350
2,783
-100
2,31
75 Sn-f- 25 Zn „
325
2,034
Vicentini u.
0
1 2,24
Niccolai
(Schmelzp. 303» 1 „
350
2,005
Cattaneo \,9)
100
; 2,18
75 Pb-fas Sb „
350
0,966
400
i 2,08
inwiderstands
iSchmelzp. 343») „
365
0,958
licksop, Phii.
^) Aus den
auf Plat
thermometer bezogenen Angaben ur
ngerechnet nach H. I
Mag. (5) 45, 525; 1898.
^) Voliunenprozente.
') Umgerechnet unte
r der Annahx
ne, daß die Leitfähigkeit des harten
Silbers 60 x 10* be
trägt.
Leithüaser.
1078
234
Elektrische Leitfähigkeit fester und geschmolzener Salze und Oxyde.
Reziproker Wert des in Ohm ausgedrückten .Widerstandes von einem Zentimeterwürfel der Substanz,
lur i^uecjibiiuer ue
0- :^ 1,003 ^ 10-.
Lit. Tab, 239, S. 1088.
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Kaliumnitrat
0
Aluminium-Stick-
stoff AIN
Ammoniumnitrat
N H4NO3, fest
0
44
<o,5Xio-«
0,108X10-8
Shukow
(Forts.) Schmelzp.
flüssig
333,7
350
400
450
0,6225
0,6728
0,8255
0,973
Goodwin u.
Mailey
100
0,212X10-*
500
1,109
flüssig
130
154
0,352X10-3
0,324
Foussereau (3)
Kobaltoxyd C02O3
18
940
0,013
115,5
/Reynolds
188
0,479
Kupferjodür CU2J2
Zimmert.
0,22-1,0X10-
\
Antimonchlorid
200
0,401
Poincare (1)
Kupferoxyd CuO
Kupferoxj duiCuaO
■ „
0,0025
0,025
JBädeker
SbCla, flüssig
100
0,00078
t Graetz
Kupfersulfid CuS
,,
0,8 Xio*
J
Bleichlorid PbCla,
200
0,00114
Kupfersulfür GujS
Pulver
0
0,91X10*
Streintz !
fest
200
0,00008
1
Litbiumnitrat
i
500
1,2116
} Graetz
LiNOa Schmelzp.
250
0,7886
]r . ■
flüssig
520
580
2,3918
2,6894
J
Braun (i)
flüssig
280
300
0,9570
1,069
IGoodwin u.
1 Mailey
Bleisulfid PbS
-187,2
1,52 Xio*
j
Mangansuperoxyd
-74»9
20,7
0,589 Xio*
0,347 Xio*
[v. Aubel (5)
MnOa, Pulver
Magnesia MgO
0
800
0,16
0,01 X 10-8
Streintz
81,9
-25
0
0,278 X 10*
0,379 Xio"
0,335 Xio*
1000
IIOO
II50
0,20X10—8
1,00X10-8
2,60X10-8
Goodwin u.
Mailey
118
0,197 Xio*
Guinchant
I 'SOO
85,0 X 10-8
670
0,0187X10*
Magnesiumstick-
.. ^^v^
920
0,0077X10*
stoff MgnNa
<o,5Xio-8
Shukow
Bleisuperoxyd-
Natriumchlorid
erstarr.
0,4379
K >
hydrat PbOa
0,163
Shields
NaCl, flüssig
960
0,9206
/ Braun (i)
4,68
Weyde
,,
750
3,339
Poincare
mit 1,5% Wasser
0,0335 X 10*
Ferchland
Natriumnitrat
gepreßtes Pulver
0
0,435
Streintz
NaNOs, fest
52
0,662X10-''^
Cadmiumoxyd
CdO, fest
Zimmert.
0,83X103
Bädeker
100
200
250
0,170X10-'*'
0,176X10-^
0,654X10-8
Foussereau (3)
Cadmiumchlorid
289
0,155X10-*
CdCl.,, fest
370
0,0007
Schmelzp.
305
0,951
[Goodwin u.
500
0,0106
flüssig
350
1,173
530
0,1042
Graetz
„
400
1,384
1 Mailey
538
0,1212
„
500
1,716
580
0,1562
Natriumsulfat
1
Eisenmonosulfid
0
8,98
.Guinchant
NaaSOj, flüssig
1280
0,3912
Braun
FeS
350
98,1
SilberbromidAgBr
20
0,35X10-5
. 1
Kaliumcarbonat
K2CO3, flüssig
II50
0,2285
Braun (i)
flüssig
295
400
500
0,011
0,35
2,95
W. Kohlrausch;
Kaliumchlorat
600
3,31
KCIO3, fest
145
0,268X10-^^
Silberchlorat
200
0,318X10-'''
AgClOa, flüssig
200
0,3219
Goodwin 11.
300
0,179X10-8
Foussereau (3)
»
220
0,3829
Mailey
352
0,125X10-*
f!
250
0,4743
flüssig
359
0,238
Siiberchlorid AgCl
20
<o,35Xio-5
Kaliumchlorid
KCl, flüssig
750
1,908
Poincare (2)
flüssig
380
500
650
0,021
1,83
4,68
Kaliumnitrat
Silberjodid AgJ
86
0,11X10-*
W. Kohlrausch
KNO3 fest
30
o,3i2Xio-''''
JFoussereau (3)
200
1,31
100
0,568X10-'"
400
1,97
250
300
0,266
0,499
1 Graetz
500
700
2,13
2,53
il
r*
Leithäuser.
234
1079
1 Elektrische Leitfähigkeit fester und geschmolzener Salze und Oxyde.
Lit Tab. 239, S. loSS.
1
Substanz
Tempe- Leitfähig-
ratur keit
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfilhig-
keit
Beobachter
Silberoitrat
Zinkchlorid( Forts.)
0
230
0,0002
1 Graetz
AgNOa
0
262
0,0106
Schmelzpunkt
218
0,6815
300
0,186 X 10—-
H. S. Schulze
flüssig
230
250
0,7400
0,834
Goodwin u.
Mailey
400
500
0,026
0,104
U "
300
1,049
600
0,279
ü
350
1.245
700
0,460
1 Strontiutnchlorid
Zirkoo
'T SrCl, flüssig
910
0,2402
Braun (i)
ZrO,
1200
; 0,81 X 10 3
1 Nernst n.
i Reynolds
Zinkchlorid fest
59
0,418 X 10—'
)
Zr02+i5% SCiOs
1040
0,12
ZnCU
100
0,833X10-'
) Foussereaa(3'
200 0,725X10-^1
)
235 .
Elektrische Leitfähigkeit von Kohle, Mineralien,
Glas u. a.
Reziproker Wert des in Ohm ausgedrückten Widerstandes von einem Zentimeterwürfel der Substanz, ||
für Quecksilber bei 0"= 1,063 x 10*.
j Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Tempe- Leitfähig-
ratur keit
Beobachter
Substanz '^^^
Leitfähig-
keit
Beobachter
. Platinmohr, gepreßt
0
0 1,09X10*
Quarz (Forts.)
0
Kohlenstoff,
!
Streintz
Achsenrichtung
20
0,844X10 "
amorph „
12
0,25
100
0,I22XI0-"
Graphit
0
0,0705 X 10*
^_!_^
200
0,147 X 10 -»0
Curie
aus Sibirien
0
0,0871X10*
MuTiiuka
300
0,179X10-'
)
0
0,079 Xio*
bis
Piesch
Quarzglas
727 :
0,25 XIO-*
V. Pirani u.
V. Siemens
Ceylon <
0,385 XIO*
Glimmer
20
o,ii4X 10—'^
Curie
21
0,3 Xio'
105
181
15 ;
0,40 Xio'
0,444X10'
0,247 X 10*
Köni^berger
0,751 X 10- »•>
Rood
., Grönland
u.Reichenheini
Hartgummi
20
100
0,486X10-*'
0,306X10-"
v^ 13
i Curie
V
,. Curaberland
15 i
0,054 Xio*
121
0,037 X 10-"
i .. Sibirien
15 j
0,082 X 10*
152,5
0,352 X 10-^
Dietrich
Diamant
15
0,211X10-"
bis
0,309x10-"
Artom
177,5 ;
207
0,345X10-'*
0,455X10-"
Guttapercha
0,182X10-'
JRood
Qasretortenkohle
j
0,541X10-*
von Duboscq
0
0,0145 X 10*
Siemens (3)
Steinsalz
20
0,111 XIO-'«
jCurie
1 Braun {»)
.. Goudoin
0
0,0204 X 10*
U, u
100
0,756X10-'*
ßogenlicbtkohle
Kohlenstab
0
0,0248 X 10*
IMuraoka
senkr. z. Würfelnorm.
150
0,249X10-'*
0,8 X 10-''
von Duboscq
0,0306 X 10*
Beetz (3)
„ Gktaedemorm.
0,4 X IO-"
,. Carr6
15 i
0,0142 X 10*
Lucas
Flufispat
20
0,00
^
Glühfaden |
-lus einer Edison-^
-182
-100
0,0235 X 10*
0,0241X10*
1 Dewar u. Fle-
j ming ID
100
150
0,238X10-"
0,150X10—"
Swan- Lampe {
18,9
0,0252 X 10*
Kalkspat,
1
Magnetit, schwed.
17 '
1,68
Achsenrichtung
20
0,181X10-'*
\Curie
Eisenglanz i
>norw.) Hauptachsel
0 i
1,24
100
0,202X10-"
100
3,02
Backström
160 1
0,328X10-"»
senkr. z. Hauptachse
0
2,41
senkr. z. Achse
15 i
0,106x10-'^
100 i
5,47
100 1
0,422 x 10 - **
Bergkrystall
273 •
0,28 Xio«
Tegetmeier
150 j
0,769x10-"
Quarz, Achsen- j
109 i
0,21 X 10— •
Nickelerz
20 1
0,0313X10*
richtungl
148 :
0,46 X 10 *
Exner
Siderit
20 j
1,40X10-*
Abt
amorph
lor
0,26 X10-"
Pyrrhotit
Chalkopyrit
20
0,0119X10*
M7
0,11 Xio-*»
20
0,983
Leithäuser.
1080
235 a
Elektrische Leitfähigkeit von Kohle, Mineralien, Glas u. a.
Lit. Tab. 239, S. i{
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Leitfähig-
keit
Beobachter
Pyrit (rein)
Molybdänglanz
Markasit
(Achsenrichtung)
Bleiglanz
Glas
gewöhnlich
(Dichte 2,539)
Krystallglas
(Dichte 3,141)
Böhmisches Glas
(Dichte 2,430)
Franz. Glas
(Dichte 2,533)
Bleiglas ')
Flintglas
(Dichte 2,829)
>, ( » 3»i4i)
Spiegelglas
Flaschenglas
Leydener Flaschen-
glas
Baryumglas ^)
Bleiglas ^)
Natronglas *)
Bleiglas*)
Porzellan
-185
-70
20
85
121
-65
19,5
73
92,5
I02Q
16
260
520
—180
20
20
224
-15
O
IG
50
60
50
60
IOC
60
174
60
IOC
100
100
223
222,5
IOC
100
220
200
50
97.5
160,5
189
400
600
800
1000
IIOO
1000
1,82
39,8
41.7
35,1
32,5
0,120
1,27
2,13
2,45
48,8
0,098
0,862
4,90
170
377
165
0,202 X 10—'^
0,625X10—''
0,158
0,101
0,352
0,418
0,128
0,293
0,113
0,602
0,165
0,115
Xio-'^
X10-"
Xio-'*
X 10-12
X 10-11
Xio— '^
Xio-'*
Xio-*^
Xio-'^
X10-»
0,10 X10-"
0,49 Xio-i*
0,119X10-
0,118 X 10-
0,28 X 10-
0,71 Xio-
0,37
0,25
0,24
0,61
0,29
Xio-
Xio-
Xio-
Xio-
Xio-
0,465X10-
0,25 Xio-
0,582X10-
0,26 X 10
Xio-
Xio-
Xio-
Xio-
Xio-
Xio-
0,05
0,32
0,55
1,00
1,3
0,3
.Königsberger
u. Reichenheim
Curie
Warburg u.
Tegetmeier
'Foussereau(i)
Gray
fGrayu.Dobbie
Beetz Ca)
Exner
Bolle
JDenizot
Foussereau (2)
Dietrich
Goodwin u.
Mailey
Nernst u.
Reynolds
Marquardmasse
Schwefel kryst.
flüssig
Phosphor
rot
fest
flüssig
Bor, Pulver,
gepreßt
Zement
Beton
(i Teil Zement-f
3 Teile Sand)
(i Teil Zement -f
5 Teile Kies)
(i Teil Zement -}-
7 Teile Kies)
Paraffin
Nußbaumholz,
trocken
paraffiniert
Buchenholz
Bienenwachs
(weiß)
Vulkanfiber
Fichtenholz,
senkrecht z. Faser
parallel
Serpentin
•) 55,2 SiOü -f 31 PbO + 13,3 KA
*) 42,1 BaO 4- 9,2 PbO + 38,6 SiOa + 6 B2O3 + 2,5 AUO3.
3) 46,2 PbO -f 8 K,0 -f 45 SiOg.
*) 17 NagO + 12 ZnO + 70,5 SiOa.
*) 36 PbO + 4,5 Na20 -f 8 K2O + 3 BaO + 48,2 SiOj.
727 0,67 bis 1,1
X10-*
69
"5
130
430
300
350
440
20
II
25
100
16
20
49
84
106,5
49
62,5
79
0,254X10—'^
0,105X10-"
0,5 Xio-io
0,1 Xio-'
0,357X10-»
0,175X10-^
0,13 X10-®
0,0074
0,956 X IO-"
0,435X10-«
0,29 Xio-5
0,125 X IO-«
0,22 Xio-3
16,5 i 0,69 X 10-*
18,5 I 0,24 X10-*
18,5 0,20 Xio-*
0,352X10-"
0,175X10-8
bis
0,189 X 10-'
0,91 Xio-i"
bis
0,121 X 10-8
-11
0,02 X 10
0,068X10-1'
0,374 X 10-11
0,152X10-'°
0,097 X 10 -1^
0,492 X lo-i^
0,435x10-12
0,278X10-'
bis
0,556X10-'
0,1 Xio-i«
0,28 Xio-i«
0,53 XlO-3
bis
0,35 X10-«
V. Pirani u.
V. Siemens
Foussereau (2;;
|Wigand
iMonckman
Matthiessen(2)
[Foussereau (3)
Moissan (i)
'Lindeck
Lindeck
Braun (2)
>E. Müller
■Dietrich
Je. Möller
Mazzotto
Wiechert
Leithäuser.
236
1081
Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Metallen.
Ist Wj der Widerstand bei o", so beträgt er bei <": u; = tro {i + at + bt^ -- ct^). Die Ziffern in Kursivschrift
gelten für die Leitfähigkeit; beträgt diese ko bei o", so ist sie bei t": Ä;=i'(,(i +at + bt* + cfi).
Lit Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Temperatur
Beobachter
Alaminium
aus Neuhausen 99%
Stab
Draht
käuflich, spez. Gew. 2,73 . .
Antimon
Arsen
Blei
Stab
Draht
fest
flüssig
Cadmiom
Stab
Draht
Eisen
sehr rein, weich, geglüht
0,25% Mn, 0,01% S
Eisen mit 0,1% C
„ „ o,i%C + o,2%Si +
0,1% Mn . . .
rein
Stahl, sehr weich, wenig Si
mehr Si
halb hart
hart, mit Si
Stahl mit 1% C . . .
Stahl, glashart ....
hellgelb angelassen
blau
weich
Klavierdraht
Stahl bei 230"* angelassen
ausgeglüht
Manganstahl v. Hadfield
Nickelstahl mit 24% Ni, ma- (
gnetisch \
Gold hart
—91 bis 28
—100 „ o
o „ 100
18 „ 100
18 „ 100
25
50
100
500
600
15 bis 100
12 „ IOC
12 „ 100
o
18
18
o
325
o
18
18
o
318
„ IOC
„ 100
„ 100
„ 325
„ 350
„ 100
„ 100
„ 100
» 318
» 350
-92 „ o
—100 „ o
o „ 100
o „ 100
o „ 100
18 „ 100
18 „ IOC
25 .
50
200
600
700
800
900
1000
18 bis 100
10 „ 35
10 » 35
10 » 35
10 „ 35
10 „
13 „
13 »
35
100
100
20
600
12 bis 100
18 „ 100
0,00388
390
423
390
380
34
37
40
50
60
373
-0,0039826
- 38996
0,00411
428
43
0,004039
0,00052
0,00419
425
40
4021
0,00013
0,00490
531
625
544
5131
539
461
52
57
90
170
0,0224
0,0120
0,0046
0,0050
0,0065
87
49
40
369
0,00161
244
330
423
42
267
316
12
0,00132
0,004
-0,003674
368
0,0J0364
0,0^8879
0,078117
o,069475
0,058152
0,0543
74
89
54
0,033214
0,033650
0,0^8443
Cailletet u. Bouty
Dewar u, Fleming (r)
(2)
Jäger u. Diesselhorst
Somerville (i)
M. Weber
Matthiessen u. v. Böse
»
Dewar u. Fleming (2)
Jäger u. Diesselhorst
>>
Vicentini u. Omodei
>>
Dewar u. Fleming (2)
Jäger u. Diesselhorst
Vicentini u. Omodei
Cailletet u'.' Bouty
Dewar u. Fleming (i)
(2)
(2)
Tomlinson (2)
Jäger u. Diesselhorst
Somerville (i)
Pdcheux (i)
Jäger u. Diesselhorst
Strouhal u. Barus (i)
Brit Ass. Rep.
»,
Fleming (i)
„ (2)
>>
Matthiessen u. v. Böse
Jäger u. Diesselhorst
Leithänser.
1082
236»
Formeln für die Abhängig
keit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Metallen.
1
i
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Temperatur
a
h
c
Beobachter
Gold mit 0,1 Fe +0,1 Ci
0
18 bis 100
203
i
Jäger u. Diesselhorst
i . . .
kalt gezogen 1
25
35
50
37
100
38
500
44
800
61
•Somerville (i)
at
isgeglüht
25
100
300
800
23
25
31
40
Indium
—5,4 bis 96,4
4744
Erhard
Kalium
. fest
flüssig
0 „ 61
62,5 „ 130
64 „ 200
5810
4184
498
Bernini
Müller
Kobalt
99,8%
0 „ 160
0,00326
Reichardt
Kupfer
— 201
77
42
V. Wroblewski
-103
—123 „ 0
423
Cailletet u. Bouty
elektrolytisch, gezo
gen und /
-100 „ 0
410
Dewar u. Fleming (i)
geglüht in Wasse
rstoff l
0 „ 100
428
(2)
hart
0 „ 100
408
Swan u. Rhodin
weich
0 „ 100
416
,,
rein
. Stab
18 „ 100
428
Jäger u. Diesselhorst
mit 0,05% Pb .
>>
18 „ 100
25
100
400
800
1000
412
36
38
42
53
62
Somerville (i)
0 bis 860
3637 0,06587
Benoit £
Lithium
. fest
0 „ 177,8
4568
„ (3) 1
flüssig
177,8 „ 230
2729
" 0
Magnesium ....
—88 „ 0
390
3870
Cailletet u. Bouty -,
Benoit
0 „ 440
0,0^863
frei von Zink
0 „ 100
381
Dewar u. Fleming (2)
25
50
100
45
400
40
500
36
550
33
600
0,0100
625
0,0250
Molybdän
25
100
200
300
400
500
600
800
1000
0,0033
34
36
48
50
50
50
51
48
Somerville (i)
Natrium
. . . .
0 bis 97,3
98,5 „ 120
0,004386
3328
Bernini
99,1 Na+0,5 Al+o,
3Ca . .
20 „ 70
4336
Lohr
Nickel
—100 ,. 0
"iOO
Dewar u. Fleming (i)
0 „ 100
622
(2)
elektrolytisch
0 „ IOC
618
Fleming (3)
1,4 Cu+0,4 Fe + iMn+o,i. Si
18 „ 100
438
Jäger u. Diesselhorst
Stab
50
395
Knott (2)
-i
Leithäuser.
236 b
1083
Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Metallen.
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Temperatur
Beobachter
Nickel (Forts.)
Osmium .
Palladium
Platin. .
Draht, 0,08 mm dick
Platinmohr, gepr. Pulver . .
Quecksilber fest
flüssig
Silber
elektrolytisch
999,8 fein
rein
Tantal .
Thallium
Wismut
bei 230'
weich
hart
25
100
200
300
400
600
800
900
1000
1075
100 bis 300
o „ 100
18 „ 100
50
o bis 860
—197 " o
—189 ,, o
—100 „ o
o „ 100
18 „ IOC
o „ 500
o „ 500
-77 » 10
—259 » o
(o^-Wert auEge
nommen)
—92 bis— 40
.-O
5
10
15
22
26
61
100
360
30
O
100
100
100
-35
— 102
—100
o
o
gepreßt
im Magnetfeld
o
25
100
400
600
800
o bis 100
25
o bis 100
o „ 100
, 294
. 350
, 100
, 100
,, 100
,, 100
., 271
o
o
294
o
18
0,0043
43
70
80
36
28
25
28
37
62
42
354
368
302
2787
3916
3934
354
3669
3840
3945
3922
145
3581
407
0,000884
0,000834
861
879
0,0388782
0,0008827
0,0008812
0,0008649
0,0008989
882
385
384
400
398
0,00400
415
30
36
42
46
52
33
0,0040264
0,00398
0,004108
0,00035
0,04429
0,00422
458
454
0,001176
0,029
!— 0,05611
— o»063432 0,032069
—0,05988
0,06584
-0,05585
0,051047 I
0,03126 I
0,0510102
0,05112
0,056695
0,05114
0,OgIOIC
0,054
0,0^8844 '
0,053016 I 0,088183
0,055532
0,071289
Somerville
Lombardi
Dewar u. Fleming (2)
Jäger u. Diesselhorst
Knott (2)
Benoit
Meilink
Holbom
Dewar u. Fleming (i)
(2)
Jäger u. Diesselhorst
Holborn
Chappuis u. Harker
Streintz
Kamerl. Onnes u. Clay
Cailletet u. Bouty
Dewar u. Fleming (5)
Glazebrook
Smith
Kreichgauer u. Jäger
Guillaume
Mascart, de Nerville u.
Benoit
Vicentini u. Omodei
Benoit
Cailletet u. Bouty
Dewar u. Fleming (i)
(2)
Strouhal u. Barus (2)
Jäger u. Diesselhorst
Broniewski
Somerville (i)
V. Pirani
Pecheux (2)
Matthiessen u. Voigt
Dewar u. Fleming (2)
Vicentini u. Omodei
V. Aubel (1)
Lenard
Jäger u. Diesselhorst
Vicentini u. Omodei
V. Aubel
Leithäuser.
1084
336.
Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Metallen.
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Temperatur
Beobachter
Wolfram
Zink
Stab, rein
Draht
mit 1,1% Pb+o,25%Cu .
Zinn
18
18
18
o
-100
-85
18
25
100
200
600
800
900
1000
o bis 100
o .. 100
100
100
, 100
, 360
o
, o
, 100
, 226,5
0,0046
50
54
57
61
75
89
406
4029
402
37
394
4192
509
424
465
4951
0,051481
0,058544
o,0835
Somerville (i)
Dewar u. Fleming (2)
Haas
Jäger u. Diesselhorst
Benoit
Dewar u. Fleming (i)
Cailletet u. Bouty
Jäger u. Diesselhorst
Vicentini u. Omodei
Ist w
237
Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Legierungen und Amalgamen.
0 der Widerstand bei 0°, so beträgt er bei t«: w=:wq (i+at+bt"^). Die Ziffern in Kursivschrift gelten
für die Leitfähigkeit; beträgt diese ^0 bei 0°, so ist sie bei t°: k = ko (i+at+bt^).
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Temperatur
Beobachter
Aluminiumbronze,
(90 Cu + 10 AI)
97 Cu + 3 AI .
6 Cu + 94 AI .
Aluminiumkapfer,
gezogen
geglüht
VoL %Cu
6,41 .
47.3 .
64,7 .
68,3 .
86,0 .
94.0
100,0
Aluminiumsilber, 94 AI + 6 Ag
Aluminium-Zink
31,2 AI + 68,8 Zn, nicht erhitzt
erhitzt auf 370" u. langsam abgekühlt
65,6 AI + 34,4 Zn, nicht erhitzt
mehrmals auf 100" erhitzt . .
erhitzt auf 370° und langsam abgekühlt
Amalgam mit 2,8 % Cd . .
„ 0,6% Zn . .
„ I % Sn . .
,. I % Pb . .
Argentan, 61,6 Cu + 15,8 Ni + 22,6 Zn
Bronze, 88 Cu + 12 Sn + 0,94 p
Gold-Silber, 90 Au + 10 Ag .
2 Au + I Ag
15 bis 100
15 „ 100
o „ 860
15
15
Zimmertemp.
15
8 bis 45
8 „ 45
8 „ 45
8 „ 45
o „160
19 » 92
15
o bis 100
0,000533
612
0,001020
0,000897
0,00381
0,00210
0,00091
0,00020
0,00166
0,00055
0,00086 .
0,00425
238
0,002793
3217
1789
228
256
873
950
901
854
0,0003873
-0,0005
0,00124
-0,0006733
M. Weber
Benoit
Dewar u, Fleming (2)
Broniewski
-0,0655776
0,0^246
Dewar u. Fleming (2)
Sturm
V. Schweidler
Arndtsen
Ihle
Dewar u. Fleming (2)
Matthiessen (4)
Leithäuser.
:'fi
237 a
1085
Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Legierungen und Amalgamen.
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Temperatur
Beobachter
Kobalt-Kupfer, 98,5 Cu -f 1,5 Co
76,4 Cu -r 23,6 Co ... .
53,4 Cu -r 46,6 Co ... .
40,6 Cu + 59,4 Co ... .
9,6 Cu -f- 90,4 Co ... .
Konstantan
Kruppia
77 Cu -r 17 Ni + 2 Fe + 2 Zn + 2 Co
87 Cu + 6,5 AI -r 6,5 Ni
Lipowitz' Metall
{50 Bi + 12,8 Sn + 26,9 Pb + 10,4 Cd)
100 Hg + V* Pb
100 Hg + V» Pb
100 Hg -}- V* Cd
100 Hg + I Cd
100 Hg + ^* Ag
100 Hg + 1 Ag
100 Hg + *4Bi
Hg4oBi
HgBu
100 Hg + V*Zn
100 Hg + I Zn
100 Hg + V» Sn
100 Hg + I Sn
HgiöSn
HgSn,o
HgäoSn
3 Hg + I Pb -^ I Bi
Magaesium-Blei
(Gewichtsprozente JV^;)
1,6%
10,7%
30.3%
52,6%
79,0%
94.0%
Mangania
Mangankupfer, 7oCu+3oMn
73 Cu+24 Mn-f3 Ni . .
91,9 Cu+6,4 Mn + 1.7 Fe .
91,9 Cu+6.4 Mn
91,9 Cu+6,4 Mn + i,7 Fe .
91,9 Cu+6,4 Mn + i,7 Fe .
70,6 Cu+23,2 Mn 4-6,2 Fe
70,6 Cu+23,2 Mn-f6,2 Fe
. hart
weich
. hart
weich
o bis 160
o „ 160
o „ 160
o „ 160
o „ 160
12.5
25
100
200
300
500
550
15,1 bis 74,5
15
15
67,5 bis 350
18
18
18
18
18
18
18
271
271
18
18
226,5
226,5
bis 100
o „ 97,5
181,5 » I9i»5
196,5 „ 214
18
Zimmertemp.
12,5
50
100
200
300
400
500
550
20 bis 100
20 „ 100
20 „ IOC
20 „ 100
0,001084
0,000817
0,00132
0,00143
0,00167
0,058
0,052
-«,0433
-0,042
-0,0415
0,0427
0,0310
0,0007
0,0013
0,00285
0,000645
0,000383
0,00086^)
0,00075 1)
0,00125 1)
0,00086^)
0,00118^)
0,00081 ^)
0,00089^)
0,000986
515
0,00080 ^)
97')
90I)
979^)
774
68
0,0011114
0,00295
720
457
0,00335
0,00253
0,0011
0,00065
0,00080
0,0017
0,056
-0,042
-0,0442
-0,0450
-0,0457
+0,0440
—0,0311
+0,0315
0,00004
—0,00003
0,000138
184
—0,000024
0,000021
^) Bezogen auf 18", so daß w = »ig [i + a{l— 18)] ist.
Reich ardt
Somerville
van Aubel {3)
Dettmar
Dewar u. Fleming (2)
Cattaneo (i)
a L. Weber (i)
Vicentini u. Cattaneo (i)
C. L. Weber (i)
Vicentini (2)
Battelli (i)
Englisch
Stepanow
> Somerville
Feußner u. Lindeck
Blood
Leitbäaser.
1086
237 b
Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Legierungen und Amalgamen.
Lit. Tab. 239, S. 1088.
Substanz
Temperatur
Beobachter
Mangankupfer (Forts.)
52.5 Cu + 16,2 Ni + 24,5 Mn 1 hart
+ 6,8 Fe j weich
69.7 Cu + 29,9 Ni+0,3 Fe+0,3 Mn .
58.6 Cu +41,2 Ni +0,4 Fe
54 Cu+46,2 Ni+0,3 Fe
49.8 Cu+49,4 Ni+0,5 Fe+0,2 Mn
Messing gelb
60 Cu+40 Zn
99,3 Cu+0,7 Zn
90.9 Cu+9,i Zn
65,8 Cu+34,2 Zn
53,1 Cu+46,9 Zn
0,15 Cu+99,85 Zn
Neusilber
andere Sorte
B. A.-Etalon . ... . .
Draht von Elliott ....
Nickelkupfer, 80 Cu+20 Ni .
54 Cu+46 Ni .
Palladium-Silber, 20 Pd+80 Ag
Patentnickel, 75 Cu+24 Ni+0,6 Fe
Platin-Eisen Dichte 19,59
...... „ 19,59
. . „ 20,89
• . „ 20,89
. . „ 21,27
• • „ 21,27
• . „ 21,32
• • „ 21,32
Platin-Iridium
90 Pt+io Zn .
80 Pt+20 Zn .■
Platin-Palladium
. Dichte 19,91
• • • „ 19,91
„ . . . „ 21,01
. . . „ 21,01
Platin-Rhodium, . . .goPt+ioRh
„ . . .90 Pt+io Rh
Platin-Silber hart
lange geglüht
32 Pt+67 Ag
35Pt + 65Ag. .
Platinoid (Neusilber mit Wo). . . .
Rheotan
Rotgufi, 85,7 Cu + 7,2 Zn+6,4 Sn+o,6 Ni
20,5
20 bis 100
100
100
100
100
100
860
90
100
100
100
100
100
15
bis 20
10
bis
27
18
16 bis 156
o „ 100
o „ 100
o „ 357
o „ 100
o „ 357
o „ 100
o „ 357
o „ 100
357
156
16
16
o
100
o '„ 357
o „ 100
o „ 357
15
13 bis 100
13 „ 100
10
16 bis 151
15
o
18 bis 100
—0,000039
-0,000032
0,000012
-0,000032
—0,000008
0,000004
0,001599
-0,00141
0,003725
2044
1579
3105
3847
0,000273
0,000666
0,000247
272
275
262
-0,00043361
0,0002 1
0,00037
36
0,00112
0,00098
0,00172
161
128
121
-0,0011766
-0,0010475
0,00129
118
175 ,
162
0,001045
0,00143
0,000255
344
-0,00034812
0,00031
41
0.0008
D,Oe8
0,0^947
0,0^14929
0ßA4156
0.0A0178
Blood
Feußner
Benoit
Ihle
Haas
Dewar u. Fleming (2)
Strecker
,,
Mascart, de N erville u. B enoit
„
Le Chatelier (i)
Grüneisen
Mac Gregor u. Knott
Feußner
Barus (i)
Mac Gregor u. Knott
Barus (i)
Le Chatelier (i)
Dewar u. Fleming (2)
Brit. Ass. Rep.
,,
Chevalier
Mac Gregor u. Knott
Dewar u. Fleming (2)
van Aubel (3)
Jäger u. Diesselhorst
Leithäuser.
238
1087
Formeln für die Abhängigkeit
des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Kohle,
Salzen u
. a.
Ist i'o der Widerstand bei o", so beträgt er bei i°: u- =
= "0 (i-fa'+
ht% Die Ziffern in Kursivschrift gelten 11
für die Leitfähigkeit; beträgt diese Atq bei c
", so ist sie bei t": k = /„
(i~at-bt^).
Lit. Tab. 23c
», S. 1088.
Substanz
Temperatur
a
b
Beobachter
Graphit spez. Gew. 2,272
25 bis 193 '
25 » 250
—0,00088
-0,00082
Borgmann
wSl
25 ,, 279
—0,000816
>'
H^. aus Sibirien
26 ,. 302
-0,000739
0,06273
Muraoka
^^K Ceylon
20 „ 280
—0,00128
Königsberger u.Reichenh? im
^^m Bleistift von Faber
120 „ 387
-0,000588
o,Os434
„
^H| Dichte 2,25
26 „ 229
—0,000663
o,o„i88
Piesch
HP ^'^5
-80 „ 0
-0,0007268
-0,05505
„
» 2,22
-83 „ 215
—0,0005612
o,Os594
j»
gepreßtes Pulver
-77 ». 10
—0,0012
Streintz
Gasretortenkohie aus Berlin ....
75 „ 200
-0,000345
Siemens (3)
,, „ Paris ....
17,5» 100
25
100
200
—0,000300
-0,00030
31
25
Muraoka
400
18
Somerville
600
19
800
22
1000
20
Lampenruß
0,0002
Stewart
Coaks (z. elektr. Beleuchtung) . . .
26 bis 187,5
26 „ 275,5
—0,000319
-0,000260
Borgmann
„ ...
26 „ 346
-0,000248
„
geglüht
21 „ 140
-0,00033
j»
» »
21 ,, 239
—0,00031
„
!! »» "
20 „ 292
—0,00024
„
Kanstkohle (f. elektr. Licht) ....
25 ,, 230
-0,000314
Siemens {3)
andere Probe . .
75 ,. 200
—0,000301
„
„ . .
26 „ 335
- 0,000425
o.OßQiS
Muraoka
„
14 „ 100
—0,00024
>»
„
31 » 332
—0,000415
0,06l29
„
Fichtenholzkotale ....
23 » 143
- 0,00548
Borgmann
23 „ 260
—0,00384
„
Anttarazit v. Donez, spez. Gew. 1,654 •
25 ,. 152
25 „ 168
-0,00390
-0,00340
>»
25 „ 260
-0,00265
»
Ei8englanz(93,6 Fe.>03 - 3,3 FeO - 3,6Ti02)
Achsenricütung
0 ,, 100
- 0,00624
. Bäckström
i senkrecht dazu ....
0 „ 100
-0,00551
>»
\ Bleisulfid PbS
-25 „ 100
0,00501
Guinchant
Bleiglaaz
18 „ 150
0,00524
Königsberger u. Reichenhei ni
Zinnmooosulfid SnS . . .
0 „ 100
—0,00662
»
Eisenmonosulfid FeS . .
0 „ 100
-0,00798
>»
Kaliumcblorid, geschmolzen
700 „ 800^)
0,0066
Poincar^ (2)
Natriumchlorid „
715 „ 800I)
64
„
Zinkchlorid „
258 „ 310
-0,005277
0,0376
Foussereau (3)
Ammoniamnitrat
154 » 188
160 „ 220^)
-0,001247
0,0073
o,Oäii37
>»
Poincard (i)
Kaliumnitrat
350
0,0OU6
400
361
450
275
Goodwin u. Mailey
500
232
-750O)] ist.
*) Bezc^en auf 750",
so daß k = k,io ti+a ('■
^) Ebenso bezogen auf 200".
-^rrr^-r.^ rr-..—
Leithäuser.
1088
238
Formeln für die Abhängigkeit des elektrischen Widerstandes
von der Temperatur bei Kohle, Salzen u. a.
Substanz
Temperatur
a
310
0,00507
400
271
450
210
500
160
250
688
270
613
300
519
218
696
230
615
250
537
300
374
340
324
200
0,00913
220
766
240
652
10— 77
0,00065
15—245
0,0005
575
— 16,0
600
-9,8
700
— 2,8
800
— 0,7
1000
— 0,12
750
— 10,0
800
— 6,4
900
- 2,6
1000
— 1,0
1050
— 0,65
450
—32,0
500
— 6,0
600
-0,8
700
— 0,17
800
— 0,06
Beobachter
Natriumnitrat, geschmolzen
Lithiumnitrat „
Silbernitrat „
Silberclilorat
Bleisuperoxyd, gepr. Pulver
Kupfersulfid
Porzellan
Quarz
Glas
Goodwin u. Mailey
Goodwin u. Mailey
Streintz
• Somerville
339
Literatur, betr. elektrische Leitfähigkeit fester Körper.
Änt. Abt, Wied. Ann. 62, 474; 1897.
Ad. Arndtsen, Pogg. Ann. 104, i; 1858. Ann. chim.
phys. (3) 54, 440; 1858.
AI. Artom, Atti Tor. 37, 475; 1902.
Aten, ZS. ph, Gh. 78, i; 1911.
E. van Anbei (i), C. r. 108, 1102; 1889. Ann. chim.
phys. (6) 18, 433; 1889. Phil. Mag.
(5) 28, 332; 1889.
(2), Journ. phys. (3) 2, 407; 1893.
„ (3), Journ. phys. (3) 4, 72; 1895.
„ (4), Phys. ZS. 1, 474; 1900 [Co u. Ni],
„ (5), C. r. 136, 456, 734; 1902.
E. van Anbei u. R. Paillot, Journ. phys. (3) 4, 522;
1895 [Legierungen].
Bädeker, Ann. Phys. (4) 22, 749; 1907.
H. Bäckström, Oefs. Stockholm 46, 533; 1888,
K. Bamberger, Diss. Rost. 1901 [Metalle im Magnetfeld].
Guy Barlow, Proc. Roy. Soc 71, 30; 1902. Brit. Ass.
Rep. Glasgow 581; 1901 [Fe u. Ni im Magnetfeld].
W. F. Barrett, Nat. 66, 601; 1902. Proc. Roy. Soc.
69, 480; 1902.
Ad. Bartoli, Atti Catania (4) 2, 45; 1889/90 [Harz,
Wachs, Fett].
C. Barus d), Sill. Journ. (3) 36, 427; 1888.
(2), Sill. Journ. (3) 37, 339; 1889 [Glas
unter Druck].
„ (3), Sill. Journ. (3) 40, 219; 1891 [Hg unter
Druck].
„ s. Strouhal.
C. Barus u. J. P. Iddings, Sill. Journ. (3) 44, 242;
1892 [Gesteine beim Schmelzpunkt].
Aug. Battelli (i), Rend. Line. (4) 4, 206; 1887.
„ (2), Atti Torino 23, 231; 1887/88.
(3), Cim. (3) 34, 125; 1893.
J. C. Beattie (i), Wien. Ber. [2 a] 104, 653; 1895.
Edinb. Trans. 38 [i], 241; 1894/95
[Bi im Magnetfeld].
(2), Proc. Edinb. 20, 493; 1894/95 [Ni,
St u. Te im Magnetfeld].
W. Beetz (i), Pogg. Ann. 117, i; 1862.
(2), Pogg. Ann. Jubelb. 23; 1874.
,, (3), Münch. Ber. 1876, 26. Pogg. Ann. 158,
653; 1876.
(4), Wied. Ann. 12, 65; 1881.
F. Beijerinck, Diss. Freiburg 1897. Jahrb. Min. Beilage
Bd. 11, 403; 1898 [Mineralien].
Leithänser.
239 a
1089
Literatur, betr. elektrische Leitfähigkeit fester Körper.
C. Benedicks, Oefs. Stockh. 59, 67; 1902. ZS. ph. Gh.
4«, 545; 1902.
J. R. Benoit, C r. 76, 342; 1873. Carl Rep. 9, 55;
1873. Phil. Mag. (4) 45, 314; 1873.
„ s. Mascart.
A. Berget, C. r. 100, 36; 1890.
J. Bergmann (i), 68. Jahresber. der schles. Ges. f.
vaterl. Kultur, natw. Abt. 24; 1890.
Wied. Ann. 42, 90; 1891.
„ (2), 69. Jahresber. der schles. Ges. f.
vaterL Kultur, natw. Abt. 20; 1891.
Wicd. Beibl. 16, 441 ; 1892 [Münzen].
„ s. Oberbeck.
A. Beraioi (i), Cim. {5) 6, 21, 289; 1903. Phys. ZS.
5, 241; 1904.
„ (2), Cim. (5) 8, 262; 1904.
(3), Phys. ZS. 6, 74; 1905.
Fritz Blau, E.T.Z. 25, 198; 1905.
B. H. Blood s. Nichols.
E. Bolle, Diss. Berlin 1900.
J. Borgmaao, J. russ. phys.-chem. Ges. 9, 163; 1877.
Wied. Ann. 11, 1041; 1880.
V. Böse s. Mattbiessea.
Bottomley, E.T.Z. 6, 442; 1885,
E. Bouty u. L. Poincar^, C r. 107, 88; 1888. Ann.
chim. phj'S. (6) 17, 52; 1889.
Bouty s. Cailletet.
J. E. Boyd, Phys. Rev, 7, 115; 1898 [Mensdilicher
Körper].
F. Braun (i), Pogg. Ann. 154, 161; 1875. Ber. ehem.
Ges. 7, 958; 1874.
(2), Wied. Ann. 31, 855; 1887.
Brearley s. Threifall.
British Association, Report Southampton 70; 1882.
W. Broniewski d), C. r. 149, 853; 1909.
,, (2), Ann. chim. phys. (8) 25, 5; 1911.
„ u. Hackspül, C. r. 153, 814; 1911.
,, s. Qantz.
Cailletet u. Bouty, C r, 100, 1188; 1885.
C. Carpini, Cim. (5) 8, 171; 1904.
C. Cattaneo, Atti Tor. 27, 691; 1891/92.
„ s. Vicentini.
P. Chappuis u. J. A. Harker, Trav. et Mdm. du Bur.
int. 12, 1 : 1900.
H. le Chatelier (i), Gr. 111, 454; 1890. Joum. phys.
(2) 10, 369; 1891.
(2), a r. 112, 40; 1891.
(3), C r. 119, 272; 1892.
(4), G r. 126, 1709; 1898.
(5), C. r. 126, 1782; 1898 [Einfluß
des Härtens auf den Widerstand
des Stahls].
Cbavanne s. Moissan.
H. Chevalier, Joum. phys. (4) 1, 157; 1902. C r.
130, 120, 1612; 1900.
0. Cbwolson, Möm. Acad. Pet 87, Nr. 12, 1890.
Exner Rep. 27, i; 1891.
J. Curie, Ann. chim. phys. (6) 18, 203; 1889.
Denizot, Diss. Berlin 1897.
G. Dettmar, E.T.Z. 14, 710; 1893.
Deutsche Reicbstelegraphenverwaltnoc, E.T.Z. 3,
117, 164; 1882. Dingl. J, 244, 408; 1882.
J. Dawar u. J. A. Fleming (i), Phil. Mag. (5) M, 326;
1892.
J. Dewar u. J. A. Fleming (2), Phil. Mag. {5) 36, 271;
1893. Roy. Inst Gr.
Brit, June 5, 1896.
(3), Phil. Mag. (5) 40,303;
1895 [Bi in tiefen
Temperaturen].
„ (4), Proc Roy. Soc London,
60, 72; 1897. Electri-
cian 37, 267; 1896.
„ (5), Proc Roy. Soc London
66, 76; 1900.
H. Dickson, PhiL Mag. (5) 45, 525; 1898 [Platin-
widerstandsthermometer].
Diesselborst s. Jäger.
Dietrich, Phys. ZS. 11, 187; 1910.
Dongier, Bull Soc Phys. 1902, 61 [Ni im Magnetfeld].
E. Dom, Wiss. Abh. P.T.R. 2, 257; 1895.
M. Eckard u. E. Graefe, ZS. anorg. Ch. ^, 378; 1900.
W. Eichborn, Phys. ZS. 1, 81 ; 1899. Ann. Phys. (4) 3,
20;. 1900 [Bi im Magnetfeld].
Elmore, E.T.Z. 11, 65; 1890.
E. Englisch, Wied, Ann. 45, 591; 1892.
Th. Erhard, Wied. Ann. 14, 504; i88i.
A. V. Ettinghanseo u. W. Nernst, Wien. Ber. (2) 94,
560; 18S6. Wied. Ann. 88,474; 1S88 [Bi u. Bi-Sn].
A. Eucken u. Georg Gehlhoff, Verh. D. Phys. Ges.
14, 169; 1912.
F. M. Exner, Verh. D. Phys. Ges. 3, 26; 1901.
Feiten u. Guilleaume, E.T.Z. 3, 73, 164; 1882.
P. Ferchland, ZS. Elch. 9, 670; 1903.
Fessenden s. Kennelly.
K. Feußner, Verh. D. Phvs. Ges. Berlin 10, 109; 1901.
K. Feufiner u. St Lindeck, ZS. Instrk. 9, 233; 1889.
Wiss. Abh. P.T.R. 2, 501; 1895.
T. C. Fitzpatrick, Brit. Ass. Rep. Oxford 1894; 131-
J. A. Fleming (i), Lum. electr. 27, 589; 1888.
„ (2), Electrician 43, 492; 1899 [Graphit-
Tongemische].
„ (3), Proc. Roy. Soc 66, 50; 1900.
„ s. Dewar.
A. de Forest-Palmer, SilL Joum. (4) 4, i; 1897 [Hg
unter Druck].
S. G. Forsström, Diss. Upsala 1900 [Schwefelsilber].
G. Fonssereau (i), C r. 95, 216; 1882. Joum. phys.
(2) 2, 254; 1883.
„ (2), C. r. 97, 996; 1883. Ann. chim.
phys. (6) 5, 317; 1885.
•« (3). G r. 98, 1325; 1884. Ann. chim.
phys. (6) 5, 317; 1885.
„ (4), C. r. 99, 80; 1884. Ann. chim.
phys. (6) 5, 317; 1885.
Geblhoff s. Bücken.
G. G. Gerosa, Rend. Line (4) 2 [2], 344; 1886.
E. Giebe, Diss. Berlin 1903.
R. T. Glazebrook, Phil. Mag. (5) 20, 343; 1885.
K. M. Goodwin u. R. D. Mailey, Phys. Rev. 23, 22 ;
1906; 25, 6; 1907; 26, i; 1908; 27, 322; 1908.
Gräfe s. Eckard.
L. Graetz, Wied. Ann. 40, 18; 1890.
A. Gray u. E. T. Jones, Proc Roy. Soc. 67, 208;
1900 [Fe im Magnetfeld].
Th. Gray, Proc Roy. Soc 34, 119; 1882 83.
Th. Gray, A. Gray u. J. J. Dobbie, Proc Roy. Soc
36, 488; 188384. Proc Roy. Soc 63, 38; 1898.
Proc Roy. Soc 67, 197; 1900.
G.W.QreBmann, Phys. Rev. 9, 20; 1899 [Pb- Amalgame].
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Leithäuser. 69
1090
239 b
Literatur, betr. elektrische Leitfähigkeit fester Körper.
Q. P. Grimaldi, Atti Line, Mem. cl. fis. mat. e nat.
(4) 4, 46; 1887. Cim. (3) 23, 11 ; 1888.
E. Grüneisen, Ann. Phys. (4) 3, 43; 1900.
L. Grunmach (i), Wied. Ann. 35, 764; 1888.
(2), Wied. Ann. 37, 508; 1889.
A. Guntz u. W. Brooiewski, C. r. 147, 1474; 1908.
„ „ C. r. 148, 204; 1909.
Ch. Ed. Guillaume, C. r. 115, 414; 1892.
J. Guinchant, C. r. 134, 1224; 1902.
R. Haas, Wied. Ann, 52, 673; 1894,
L. Hackspill, C. r. 161, 305; 1910.
„ s. Brooiewski.
E. Has:ea u. H. Rubens, Ann. d. Phys. (4) 11, 873; 1903.
Verh. D. Phys. Ges. 5, 113, 145; 1903. Sitzungsber.
d. Akad. d. Wiss. Berlin, 1903, 269 [Leitungsfähig-
keit und Reflexionsvermögen].
Hansemano s. Kirchhoff.
Harker s. Chappuis.
E. Ph. Harrison. Proc. Phys. Soc. 18, 57: 1902.
Phil. Mag. (6) 3, 177; 1902.
J. B. Henderson, Wied. Ann. 53, 912; 1894 [Bi im
Magnetfeld].
L. Holbom, Wied. Ann. 6, 242; 1902.
J. Hopkinson (i), Proc. Roy. Soc. 45, 457; 1888/89.
„ (2), Proc. Roy. Soc. 47, 138; 1889/90.
Jäger s. Kreichgauer.
W. Jäger u. H. Diesselhorst, Wiss. Abh. P.T.R. 3, 269;
1900.
Iddings s. Barus.
H. Ihle, Jahresber. d. kgl. Gymn. Dresden-Neustadt
22, 3; 1896.
Jones s. Gray.
H. Kamerliagh Onnes u. J. Clay, Communications
Leyden, Nr. 107 c; 1908.
A. E. KenneHy u. R. A. Fessenden, Phys. Rev. 1,260;
1893. Electr. 31, 624; 1893.
G. Kirchhoff u. G. Haasemann. Wied. Ann. 13, 406;
1881.
Ign. Klemencic, Wien. Ber. 97 [2 a] 838; 1888 [Le-
gierungen].
C. G. Knott (i), Trans. Roy. Soc. Edinb. 33, 171, 187;
1888.
„ (2), Proc. Roy. Soc. Edinb. 18, 303; 1891.
„ (3), Boltzmann-Festschr. 333; 1904 [Ni im
Magnetfeld bei hohen Temperaturen].
C. G. Knott s. Mac Gregor.
J. Königsberger u. 0. Reichenheim, N. Jahrb. Min.
2, 20; 1906.
F. Kohlrausch, Sitzungsber. d. phys. med. Ges. Würz-
burg 1887, 120. Wied. Ann. JJ3, 678; 1888. Phil.
Mag. (5) 25, 448; 1888 [Stahl und Schmiedeeisen].
W. Kohlrausch (i), Wied. Ann. 17, 69, 642; 1882.
„ (2), Wied. Ann. 33, 42; 1888.
D. Kreichgauer u. W. Jäger, Wied. Ann. 47, 513; 1892.
Lagarde, Bull. soc. beige de l'electr. Nr. 10, 182;
1893. E.T.Z. 14, 531: 1893.
A. Leduc (i), Journ. phys. {2) 3, 133; 1884 [Bi im
Magnetfeld].
„ (2), Journ. phys. (2) 10, 112; 1891.
Ph. Lenard, TagebL d. 62. Naturforschervers. Heidel-
berg, 211; 1889. Wied. Ann. 89, 619; 1890.
C. Liebenow, E.T.Z. 19, 28; 1898 [Legierungen].
St. Lindeck, E.T.Z. 17, 180; 1896.
M s. Feufiner.
0. J. Lodge, Phil. Mag. (5) 8, 554; 1879 [Cu-Sn-
Legierungen].
E. Lohr, Wien. Ber. 113 [2 a], 911; 1904.
L. Lombardi, E.T.Z. 25, 42; 1904.
L. Lorenz (i), Vidensk. Selsk. Skr., nat. og math.
Afd. Kopenhagen (6) II, 37; 188 1/6.
Wied. Ann. 13, 422, 582; 188 1.
„ (2), Wied. Ann. 25, i; 1885.
F. Lucas, C. r. 98, 800; 1884 [Bogenlichtkohle].
S. Lussana, Cim. (5) 6, 305; 1903 [Metalle unter
Druck].
J. Q. Mac Gregor u, C. G. Knott, Trans. Roy. Soc.
Edinb. 29, II, 599; 1880.
P. Mahier, Bull. soc. phil. 7, 156; 1905.
Mascart, de Nerville u. Benoit, Journ. phys. (2) 3,
230; 1884.
A. Matthiessen (i), Pogg. Ann. 100, 177; 1857. Phil.
Mag. (4) 12, 199; 1856; 13, 81;
1857. Ann. chim. phys. (3) 50,
192; 1857.
„ (2), Pogg. Ann. 103,428; 1858. Ann.
chim. phys. (3) 54, 255; 1858.
» (3), Pogg. Ann. 110, 190; 1860.
(4), Pogg. Ann. 112, 353; 1861. Phil.
Mag. (4) 21, 107; 1861.
A. Matthiessen u. M. Holzmann, Pogg. Ann. 110,
222; 1860 [Einfluß V. Verunreinigungen auf d.
Leitf. d. Cu].
A. Matthiessen u. M. v. Böse, Pogg. Ann. 115, 353;
1862. Proc. Roy. Soc. 11, 516; 1862. Phil. Trans.
London 152, i; 1862. Ann. chim. phys. (3) C6,
504; 1862.
A. Matthiessen u. C. Vogt, Phil. Trans. London 153,
II, 369; 1863. Phil. Mag. (4)26, 242; 1863. Pogg.
Ann. 118, 431; 1863. Lieb. Ann. 128, 128; 1863.
G. Mayrhofer, Diss. Erlangen. Wissensch. Progr. d.
kgl. Kreisrealsch. München 1889/90. Zeitschr. Instrk.
11, 50; 1891,
B. Meilink, Versl. K. Akad. von Wet. 212; 1904/05.
Comm. Phys. Lab. Leiden Nr. 93, 1904.
J. Meyer, These Nancy 1900 [S].
H. Moissan (i), C. r. 114, 617; 1892,
„ {2), Cr, 136, 591; 1903, Bull. soc. chim.
(3) 29, 448; 1903 [Metallhydrüre].
„ u. Chavanne, C. r. 140, 124; 1905.
J. Monckman, Proc. Roy. Soc. 46, 136; 1889.
A. Monmerqu^, Eclair, electr, 7, 365; 1896 [Mensch-
licher Körper],
Eng. MüHer, E.T.Z. 13, 72; 1892.
H. Muraoka, Diss. Straßburg 1881, Wied. Ann. 13,
307; 1881.
W. Nernst, Wied. Ann. 42, 573; 1891 [Bi im Magnet-
feld],
„ s V. Ettioghausen.
„ u, H. Reynolds, Gott. Nachr. 328, 1900,
de Nerville s. Mascart.
G. Niccolai, Lincei Rend. (5) 16 fi], 757, 906, [2],
185; 1907.
Edw. L. Nichols, ,Sill. Journ. (3) 39, 471; 1890.
E. F. Northrup, Eclair, dlectr. 17, 576; 1898 [AI u.
AI- Legierungen].
A. Oberbeck u. J. Bergmann, Wied. Ann. 31, 792;
1887.
Omodei s. Vicentini.
Paillot s. van Anbei.
Passavant, Wied. Ann. 40, 505; 1890.
J. Patterson, Phil. Mag. (6) 3, 643; 1902 [Metalle im
Magnetfeld].
Leithäuser.
239
1091
H. Pöcheux (i), C. r. 149, 1062; 1909.
„ (2), C. r. 153, 1140; 1911.
0. Peirce, Proc. Amer. Acad. 22, 390; 1894/95 [Holz-
sorten u. Isolatoren].
B. Piesch, Wien. Anz. 201 ; 1893, Wien. Ber. [2 a]
102, 768; 1893.
M. V. Pirani s. W. v. Boltoa, ZS. Elch. 11,45; 1905-
„ u. W. V. Siemens, ZS. Elch. 15, 969;
1909.
L. Poincare (i), C. r. 108, 138; 1889.
(2), C. r. 109, 174; 1889.
,, s. Bouty.
0. Reichardt, Ann. d. Phys. (4) 6, 832; 1901.
H. Reynolds. Diss. Göttingen 1902.
„ s. Nemst.
Rhodia s. Swan.
J. W. Richards u. J. A. Thomson, Cham. News 75,
217; 1897 [AI- Legierungen].
A. Rietzsch, Diss. Leipzig 1900. Ann.d. Phys. (4)8, 403;
1900 [Cu mit P u. As].
A. Righi, Joum. phys. (2) 3, 355: 1884.
L. de la Rive (i), C. r. 56, 588; 1863. Arch. sc.
phys. (n. per.) 17, 67; 1863.
(2), C r. 57, 698; 1863.
0. N. Rood, Sill. Joum. (4) 14, 161; 1902.
F. le Roy, C. r. 126, 244; 1898.
Rubens s. Hagen.
A. Schleiermacher, Wied. Ann. 34, 623; 1888.
H. W. Schröder van der Kolk, Pogg. Ann. 110, 452 ;
1860.
F. A. Schulze, Diss. Marburg 1902. Ann. Phys. (4)
*^ 555: 1902.
H. S. Schulze, ZS. anorg, Chem. 22, 333; 1894.
E. V. Seh weidler. Wien. Ber. (IIa) 104, 273; 1895.
C. Scott u. J.W. Richards, Eclair, electr. 8, 413; 1896
[AI u. AI- Legierungen].
J. Shields, Chem. News 65, 87; 1892. E.T. Z. 13,
199; 1892.
W. V. Siemens s. M. v. Pirani.
W. Siemens (i), Pogg. Ann. 110, i; 1860. Ann. chim.
phys. (3) 60, 250; 1860. Phil. Mag.
(4) 21, 24; 1861.
„ (2), Pogg. Ann. 113, 91; 1861. Ann. chim.
phys. (3) 64, 239; 1862.
„ (3), Sitzungsber. d. Berl. Akad. 1880, i.
Wied. Ann. 10, 560; 1880.
Siemens u. Halske, E.T.Z. 3, 408; 1882.
F. E. Smith, Nature 69, 526; 1904. Proc. Roy. Soc.
TS, 239; 1904. Phil. Trans. (A.) 204, 57; 1904.
J. Sohlman, E.T.Z. 21, 675; 1900 [Metalloxyde].
A. Somerville (i), Phys. Rev. 31, 261; 1910.
„ (2), Phys. Rev. 33, 77; 191 1.
Stepanow, ZS. anorg. Ch. 60, 209; 1908.
G. W. Stewart, Phys. Rev. 26, 333; 1908.
JC. Strecker, Abh. d. kgL bayr. Akad. d. W. 2 Cl. 15,
li. Abt. 369; 1885. Wied. Ann. 25, 252, 456; 1885.
F. Streintz (i), ZS. Elch. 11, 273; 1905.
„ (2), Leitvermögen gepreßter Pulver, Stutt-
gart 1903. Wien. Ber. 109 (2 a), 221;
1900. Ann. d. Phys (4) 3, i ; 1900. Wien.
Ber. 111 (2 a), 345; 1902. Drudes Ann.
9, 854; 1902. Phys. ZS. 4, 106; 1902.
V.Strouhal u. C. Barus (i), Wied. Ann. 20, 525; 1883.
„ „ (2), Abh. d. k. böhm. Ges. d.
W. (6) 12, math.-natw. Cl.
Nr. 14 u. 15; 1883/84.
Albert Sturm, Diss. Rostock 1904.
J. W. Swan u. J. RJiodin, Proc. Roy. Soc. London 56,
64; 1894. Nat. 50, 165; 1894.
F. Tegetmeier, Wied. Ann. 41, 18; 1890.
„ s. Warburg.
J. A. Thomson s. Richards.
S. P. Thompson, Lum. electr. 22, 621; 1886 [Magnetit].
R. Threlfall u. J. Brearley, Phil. Trans. (A.) 187, 57;
1896 [S].
H. Tomlinson (i), Phil. Trans. London 174, I, i; 1883
[Metalle u. Kohle unter Druck u.
Zug].
„ (2), Phil. Mag. (5) 29, 77; 1890.
Q. Vassura, Cim. (3) 31, 25; 1892.
Verband Deutscher Elektrotechniker, E.T.Z. 17, 402 ;
1896.
G. Vicentinj (i), Atti Tor. 20, 869; 188485. Auszug
Atti del R. Ist. Veneto (6) 2, disp.
IG, 1699; 1883/84.
„ (2), Rend. Lincei (4) 7, I, 258; 1891.
„ u. C. Cattaneo (i), Rend. Lincei (4) 7, II,
95; 1891.
„ „ (2), Rend. Lincei (5) 1, I,
343. 383» 419; 1892.
Ostwald ZS. 12, 396;
1893.
„ u. D. Omodei, Att. Tor. 25, 30; 1889 90.
Cim. (3) 27, 204; 1890.
Vogt s. Matthiessen.
E. Warburg u. F. Tegetmeier, Gott Nachr. 1888, 210.
Wied. Ann. 35, 455; 1888.
C. L Weber (1), Wied. Ann. 23, 447; 1884.
„ (2), Wied. Ann. 25, 245; 1885,
„ (3), Wied. Ann. 27, 145; 1886.
„ (4), Wied. Ann. 31, 243; 1887.
(5), Wied. Ann. 34, 576; 1888.
H. F. Weber, Berl. Sitzber. 1880, 457, Wolf, Zürcher
Viertel] ahrsschr. 25, 161; 1880.
Max Weber, Diss. Berlin 1891.
R. H. Weber, Wied. Ann. 68, 705; 1899.
H. Wedding, E.T.Z. 9, 172; 1888 [Eisendraht].
Laz. Weiller, E.T.Z. 3, 83, 157; 1882.
J. F. Weyde, E.T.Z. 13, 315; 1892.
S. A. F. White, Proc. Phys. Soc. London 17, 800;
1901 [Se u. Te].
G. Wick, Phys. Rev. 27, 11; 1908.
E. Wiechert, Wied. Ann. 26, 336; 1885.
A. Wigand, Verh. D. Phys. Ges. 10, 495; 1908.
W- Williams, Phil. Mag. (6) 4, 430; 1902 [Ni im
Magnetfeld].
R. S, Willows, Phil. Mag. (5) 48, 433; 1899 [Amal-
game].
E. Wilson, Brit. Ass. Southport 1903. Electr. 51,
898; 1903 [AI- Legierungen].
S. v. Wroblewski, C. r. 101, 160; 1885. Wien. Ber.
92 [2], 311; 1885. Wied. Ann. 26, 27; 1885. Lum.
Electr. 17, Nr. 3, 178; 1885.
H. Zielinski, Diss. Rostock 1895. E.T.Z. 17, 25, 36,
64, 90; 1896 [Guttapercha].
Leithäuser. 69*
1092
340
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen, meist bei 18^,
bezogen auf die Einheit cm~^ Ohm~^
Salze: Chloride.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
P
%
1000 ri
(m; i/v)
g-Äqu./L.
HU
A=-
P
%
1000 rj
(m; i/v)
g-Äqu./L.
Hh
10* X18
A=-
n
5
10
15
20
21
5
10
15
20
25
5
10
15
20
25
26
26,4
2,5
5
10
20*
30*
40*
5
10
15
(20)
24
5
10
15
{20)
22
KCl (Kohlrausch u. Grotrian)*).
< = i8»
0,691
1,0308
690
99,9
1,427
1,0638
1359
95,2
2,208
1,0978
2020
91,5
3,039
1,1335
2677
88,9
3,213
1,1408
2810
87,5
Grotrian).
1,0142
918
96,8
1,0289
1776
92,4
1,0430
2586
88,4
1,0571
3365
85,0
1,0710
4025
80,5
1,0345
672
76,0
1,0707
1211
66,2
1,1087
1642
57,8
1,1477
1957
49,9
1,1898
2135
42,0
1,1982
2151
40,4
1,2014
2156
39,8
NH4CI (Kohlrausch u.
0,948
1,923
2,924
3,952
5,003
NaCI (Kohlrausch u. Grotrian)*).
0,884
1,830
2,843
3,924
5,085
5,325
5,421
LiCI (Kohlrausch u. Grotrian).
0,597
1,209
2,487
5,249
8,340
11,820
BaCl2 (Kohlrausch u. Grotrian).
0,501
1,050
1,652
2,314
2,894
SrClj (Kohlrausch u. Grotrian).
0,659
1,379
2,168
3,034
3,403
1,0132
410
68,7
1,0274
733
60,6
1,0563
1218
49,0
1,115
1676
31,9
1,181
1399
16,78
1,255
844
7,14
1,0445
389
77,7
1,0939
733
69,8
1,1473
1051
63,6
1,2047
1331
57,5
1,2559
1534
53,0
1,0443
483
73,3
1,0932
886
64,3
1,1456
1231
56,8
1,2023
1495
49,3
1,2259
1583
46,5
0,0201
188
179
168
166
0,0198
186
171
161
154
0,0217
214
212
216
227
230
233
0,0227
223
218
220
228
284
0,0214
206
200
195
192
0,0214
208
5
10
(15)
20
25
30
35
5
10
20
30
34
5
10
15
20
25
28
2,5
5
10
20
30
40
(50)
60
I
5
10
15
20
(25)
30
(35)
40
(45)
50
t = I80
1,0409
643
68,6
1,0852
II4I
58,3
1,1311
1505
49,2
1,1794
1728
40,6
1,2305
I78I
32,12
1,2841
1658
23,87
1,3420
1366
16,13
(Kohlrausch u.
Grotrian)
1,0416
683
62,4
1,0859
1128
49,5
1,1764
1402
28,37
1,2779
1061
13,18
1,3210
768
8,14
CaCl2 (Kohlrausch u. Grotrian).
0,938
1,957
3,059
4,253
5,545
6,945
8,468
MgCls
1,094
2,281
4,942
8,052
9,434
0,831
1,731
2,712
3,784
4,954
5,707
0,375
0,769
1,606
3,493
5,720
8,353
11,52
15,37
0,110
0,571
1,194
1,877
2,626
3,450
4,365
5,384
6,508
7,763
9,185
MnCla
(Long).
1,0456
1,0895
1,1378
526
844
1055
63,3
48,8
38,9
1,1900
"34
30,0
1,2472
1,2828
1090
1016
22,00
17,80
ZnCh
(Long).
1,024
276
73,6
1,048
483
62,8
1,094
727
45,3
1,190
912
26,1
1,299
926
16,19
1,423
845
10,12
1,570
630
5,47
1,746
369
2,40
CdCI, (
Grotrian).
t=i&>
1,0063
55,1
50,1
1,0436
167
29,2
1,0919
241
20,2
1,1443
282
15,0
1,2007
299
11,39
1,2620
298
8,64
1,3305
282
6,47
1,4075
255
4,74
1,4878
221
3,40
1,5775
181
2,33
1,6799
137
1,49
LiCl (Washburn u. Mac Innes). t = o«. (Atomgew. von 191 1), dort auch ylo**(KGl u. LiCl) für abgerundete Konz
g-Äqu.
1000 g Wasser
g-Äqu.
1000 g Wasser
00/4"
lO» Xo"
g-Äqu.
1000 g Wasser
o"'/4"
0,001039
0,002027
0,008322
0,01646
61,33
118,8
474,2
917,2
0,03337
0,04120
0,07702
0,2144
0,3561
1,0007
1,0009
1,0021
1,0054
1,0088
1801
2210
10270
16260
0,3659
0,6187
0,8218
0,9990
1,0093
1,0151
1,0193
1,0233
•) VergL auch S. 1095.
Holborn.
240
a
1093
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen, meist bei IS*^,
bezogen auf die Einheit cm-^ Ohm-^
Salze: Chloride, Bromide, Jodide.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
1000 rj
(m; I t) i
'th
10* %a
^=^
K-Äqu./L.
V
1000 ij
(m; i/r)
g-AquTL.
8t/^ j 10* »a\A=-
XifiV
rfie\
18 ^<^* 'ti
0,0055
0,0109
0,0219
0,0439
0,0660
0,0846
0,1098
0,229 I 0,0170
1,013 0,0754
5,08 I 0,392
0,20
1,45
3,25
5,76
7,62
0,43
2,32
3,71
6,61
5
10
20
30
36
I
5
10
(15)
20
(25)
30
(35)
(40)
43
0,435
0,902
1,945
3,162
3,990
0,0124
0,0236
0,074
0,384
0,802
1,261
1,764
2,318
2,934
3,617
4,388
4,892
CdCIa (Wershoven).
i «= i8»
1,0004
1,0022
1,0039
1,0057
1,0075
HfCI, (Grotrian).
1,0008 I 0,44 2,59
1,0073 I 1,14 1,51
1,0445 ! 4,21 j 1,07
4,95
90,0
8,97
82,3
15,6
71,2
26,6
60,6
36,4
55,2
44,8
52,9
52,9
48,1
CbCI, (Trötsch).
CoCl, (Trötsch).
HgBr, (Grotrian).
t=iS'
1,0007 0,16
1,0025 0,26
1,29
i.io
1,0123
187
936
1,0828
716
493
1,1985
924
316
1,3443
897
155
1,4518
699
92
1,020
233
543
1,100
890
387
1,1665
1179
318
1,290
1258
190
KBr (Kohlrausch).
t=is*
1,0357
465
106,9
1,0741
928
102,9
; 1,1583
1907
98,1
i 1,2553
2923
92,4
1 1,3198
3507
87,9
CdBr,
(Grotrian).
1,0072
35,7
48,2
1,0431
109
28,4
1,0907
164
20,4
1,1432
205
16,3
1,1991
236
13,4
1,2605
258
ii,i
1,3296
273
9,30
1,4052
277
7,66
1,4915
271
6,18
1,5467
261
5,34
0,0231
226
231
227
224
224
222
0,044
372
249
0,0206
194
177
164
154
0,038
32
0,0232
226
232
236
239
247
258
270
281
288
0,0324 1
0,0748 \
0,154 I
0,253
0,506 j
1,013 1
5
10
20*
30*
40*
(50)*
55*
10»
20*
(30)*
(40)*
50»
0,00239
0,00552
0,0113
0,0187
0,0374
0,0751
0,312
0,648
1,407
2,301
3,366
4,654
5,401
0,735
1,573
2,538
3,660
4,973
CdBr, (Wershoven).
<= i8»
1,0010
1,0031
1,0075
KJ (Kohh-ausch).
2,31
96,7
4,70
85,1
8,44
74,7
12,5
66,8
21,3
57,0
35.«
47,7
• 1,0363
338
108,3
! 1,0762
680
104,9
i 1,1679
1455
103,4
' 1,273
2303
100,1
1,3966
3168
94,1
1 1.545
3924
84,3
i 1,630
4226
78,2
NII4J (Kohlrausch).
1,0652
772
105,1
1,1397
1599
101,7
1,2260
2482
97,8
1,3260
3393
92,7
1,4415
4200
84,5
5*
lO*
20*
(30)*
40*
{ 0,346
i 0,721
1,566
2,569
3,778
NaJ (Kohlrausch).
1,0374 298
1,0803 581
86,1
81,6
1,1735
1,2836
"44
1653
73,1
64,3
1,4127
2111
55,9
m (Kohlrausch).
5*
0,387
1,0361
296
76,5
0,0218
lO*
0,803
1,0756
573
71,4
215
(15)*
1,252
1,1180
838
66,9
211
20*
1,739
1,1643
1094
62,9
206
25*
2,266
1,2138
1346
59,4
202
CdJ, (Grotrian).
5
10
15
20
(25)
30
(35)
40
45
0,055
0,285
0,595
0,934
1,306
1,716
2,170
2,680
3,241
3,874
1,0071
21,2
38,5
1,0425
60,9
21,4
1,0883
103,9
17,5
1,1392
146
15,6
1,1943
186
14,2
1,2550
222
12,9
1,3228
254
",7
1,4000
282
10,5
1,4816
303
9,35
1,5741
314
8,11
CdJji (Wershoven).
0,0429
0,00235
—
2,10
89,4
0,0257
0,100
0,00550
—
4,12
74,9
261
0,204
0,01120
1,0005
7,10
63,4
262
0,399
0,02195
1,0021
",5
52,4
264
0,600
0,03302
1,0038
15,2
46,0
266
0,800
0,04411
1,0056
18,3
41,5
270
1,00
0,05522
1,0072
21,2
38,4
271
0,0235
237
239
237
238
233
0,0205
200
184
166
151
143
140
0,0201
192
179
166
153
0,0221
215
203
197
197
0,0286
260
248
241
240
241
244
248
253
259
Holboro.
1094
240 b
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen, meist bei 18°,
bezogen auf die Einheit cm~^ Ohm~^
Salze: Jodide, KF, KCN, Nitrate.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
P
%
1000 ri
(m; i/r)
g-Äqu./L.
HU
A=-
«18 W*/ 2
P
%
1000 71
(m; i/r)
g-Äqu./L.
«</4
10* X18
A =
V
_^/(/k^
I
5
10
15
(20)
25
(30)
35
(40)
45
0,0328
0,0596
0,0804
0,100
0,250
0,500
1,003
5
10
20
30
K^CdJ,
(Grotrian).
t = 18»
1,0065
41,1
1,0384
157
1,0808
296
1,1269
432
1,1770
578
1,2313
730
1,2890
896
1,3557
1062
1,4282
1235
1,5065
1412
KsCdJ« (Wershoven).
—
2,04
—
3,57
—
4,65
—
5,66
1,0007
12,7
1,0027
23,2
1,0067
41,4
KF (Kohlrausch).
0,607
1,255
2,688
4,329
NaNOa (Kohlrausch).
1,0327 436 I 71,8
1,0681 782 62,3
1,1435 1303 I 48,5
1,2278 1606 I 37,1
0,0235
227
224
218
215
214
211
207
203
0,0226
231
228
229
233
231
234
5*
0,894
1,041
652
72,9
0,0213
10*
1,862
1,084
1209
64,9
216
(20)*
4,040
1,176
2080
51,5
218
(30)*
6,554
1,272
2561
39,1
227
40*
9,468
1,378
2522
26,6
25
KCN (K
<=i5°
1,0154
ohlrausch).
i
3,25
0,506
527
104,2
0,0207
6,5
1,029
1,0316
1026
99,7
193
KNO3 (Kohlrausch).
t = 18»
5
0,509
1,0305
454
89,2
0,0208
10
1,051
1,0632
839
79,8
205
15
1,626
1,097
1186
72,9
202
20
2,240
1,133
1505
67,2
197
22
2,496
1,148
1625
65,1
194
0,0221
217
215
220
5*
10*
(15)*
20*
(25)*
(30)*
(35)*
40*
(45)*
(50)*
(55)*
60*
5
10
(20)
30
(40)
50
4,2
8,4
6,25
12,5
25
37,5
50
5
10
(15)
17
5
10
15
20
25
35
0,307
0,641
1,006
1,407
1,847
2,332
2,872
3,477
4,158
4,926
5,791
6,764
0,637
1,301
2,711
4,233
5,882
7,664
AgNOs (
< = 18»
1,0422
1,0893
1,1404
1,1958
1,2555
1,3213
1,3945
1,4773
1,5705
1,6745
1,7895
1,9158
NH4NO3
Kohlrausch).
256
476
683
872
1058
1239
1406
1565
1716
1856
1984
i 2101
83,4
74,3
67,9
62,0
57,3
53,1
49,0
45,0
41,3
37,7
34,3
31,1
( Kohlrausch).
<=i5°
1,0201
590
92,6
1,0419
III7
85,9
1,0860
2060
76,0
1,1304
2841
67,1
1,1780
3373
57,3
1,2279
3633
47,4
0,332
0,688
0,799
1,678
3,716
6,190
9,202
0,699
1,451
2,260
2,605
I 63,0
! 51,2
(Kohlrausch).
209
352
Ba(N03)2 (Kohlrausch)
< = 18» I I
1,0340
1,0712
Ca(N03)2
1,048
1,1011
1,219
1,354'
4,510
Mg(N03)2 (Kohlrausch)
1,0378
1,0763
i,ii8i
1,1372
Cu(N03)2 (Long)
1,0487
491
61,5
1,1016
804
47,9
1,2198
1048
28,2
1,3546
876
14,15
4,5102
469
5,10
438
770
I02I
II02
62,7
53,1
45,2
42,3
0,556
1,161
1,820
2,543
3,325
5,136
0,0218
217
215
212
210
209
207
205
204
205
206
209
0,0203
194
179
<=i5'
1,043
365
65,6
0,0
1,089
635
54,7
1,139
858
47,1
1,193
1018
40,0
1,248
1089
32,8
1,377
1062
20,7
160
156
0,0235 •
245
0,0218
217
218
253
335
0,0216
212
208
208
215
206
205
216
237
CsNOa (Washburn u. Mac Innes). t = o*'. (Atomgew. von 191 1), dort auch Aqo für abgerundete Konz.
g-Äqu.
looog Wasser
g-Äqu.
1000 g H2O
074"
g-Äqu.
1000 g Wasser
s 074»
g-Äqu.
1000 g Wasser
s 0V4O
0,0002115
0,0004414
0,001737
0,003940
17,61
36,44
141,3
318,0
0,008877
0,01736
0,04666
0,05962
0,09314
1,0015
1,00206
1,0056
1,0074
1,0145
702,2
1336
3397
4315
6461
0,1059
0,1529
0,1612
0,2383
0,2498
1,0215
1,0222
7262
10170
10700
15060
15740
0,3078
0,3346
0,4427
0,5389
1,0425
1,0475
1,0623
1,07705
Holborn.
240 c
1095
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen, meist bei 18^
bezogen auf die Einheit cm"^. Ohm-^
Salze: Nitrate, Chlorate, Acetate, Sulfate.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. mg-
ICXX) 7]
(m; i/v)
g-Äqu./L.
«</4
A =
\dt /22
1000 1]
{m; i/v)
g-Äqu. L.
^ih IO*Xi8iA:
-(
«18 \
dt /.,,
5
10
15
20
25
30
I
5
10
(15)
20
(25)
30
(35)
40
(45)
48
0,0492
0,100
0,249
0,464
0,952
Sr(N03)2 (Long).
5
0,492
10
1,026
15
1,604
20
2,233
25
2,920
35
4,478
<=i5'
1,0418
309
62,8
1,0857
527
51,4
1,1318
690
43,0
1,1815
802
35,9
1,2363
866
29,66
1,3542
861
19,23
4,67
9,33
(18,67)
28
(37,33)
46,67
(56)
65,33
Pb(N03)j (Long).
0,316
0,661
1,039
1,455
1,916
2,422
0,085
0,441
0,921
1,444
2,017
2,647
3,336
4,092
4,922
5,882
6,497
1,0449
191
60,4
1,0937
322
48,7
1,1467
429
41,4
1,2043
521
35,8
1,2678
600
31,3
1,3358
668
27,6
Cd(N03)2 (Grotrian).
t= i8«
1,0069
69,4
81,6
1,0415
289
65,5
1,0869
513
55,7
1,1360
688
47,6
1,1903
827
41,0
; 1,2500
919
34,7
1 1,3125
956
28,7
: 1,3802
948
23,17
1,4590
903
18,35
! 1,5430
822
13,98
; 1,5978
755
11,62
Cd(N08)2 (Wershoven).
0,00418
—
4,25
101,7
0,00849
—
8,17
96,2
0,02123
1,0007
19,5
91,8
0,03951
1,0025
35,0
88,6
0,08146
1,0065
67,5
82,9
KCIO3 (Kohh-ausch).
0,421 I 1,0316 I 367 I 87,2
K-CHsCOO (Kohh-ausch).
0,486
1,0228
347
71,4
0,995
1,0466
625
62,8
2,064
1,0960
1046
50,7
3,276
1,1484
1256
38,3
4,575
1,2028
1262
27,6
5,985
1,2590
1122
18,75
7,503
1,3152
843
11,24
9,128
1,3714
479
5,25
0,0225
225
227
228
226
241
0,0238
251
251
250
252
257
0,0226
221
215
213
212
213
214
220
228
242
252
0,0234
233
227
230
222
0,02 1 1
0,0223
219
222
231
250
275
323
409
5
(10)
20
(30)
32
5
10
5
10
Na . CH3COO ( Kohlrausch).
< = 18°
1,025
295
47,3
1,051
481
37,5
1,104
651
24,20
1,159
600
14,16
1,170
569
12,47
0,624
1,281
2,690
4,237
4,562
KjSOi (Kohlrausch).
0,596 I 1,0395 [ 458 ; 76,8
1,240 I 1,0813 1 860 I 69,4
KjSO* (Klein).
0,5 I 1,0330 1 391 j 78,2
I I 1,0662 I 718 I 71,8
NasSO« (Kohlrausch).
(NHJ^SO* (Klein).
0,5
I
1,5
2
2,5
3
0,947
1,975
LUSOi (Kohlrausch).
1,0430
1,0877
400
610,
42,2
30,9
(Sherrill).
t= i8«
1,0184
378
75,6
1,0360
681
68,1
1,0523
941
62,7
1,0702
I20I
60,0
1,0856
1414
56,6
1,1031
1630
54,3
1000 »;
-Äqu. Ltr.
0,05
0,1
0.2
10* X18
0,0251
259
293
350
371
0,0216
203
0,0219
207
5
10
15
0,735
1,536
2,411
1,0450
1,0915
1,1426
409
687
886
55,6
44,7
36,7
0,0236
249
256
NagSO« (Klein).
0,5
I
2
(N
1,0302
1,0602
1,1179
HJaSOi
298 1 59,6
508 j 50,8
800 1 40,0
(Kohlrausch).
0,0241
242
250
5
10
20
30
31
0,778
1,601
3,377
5,322
5,528
1,0292
1,0581
1,1160
1,1730
1,1787
552
lOIO
1779
2292
2321
71,0
63,1
52,7
43,1
42,0
0,0215
203
193
191
191
0,0218
209
206
202
198
195
0,0236
239
KCl
NaQ 1 KjSO,
NajSO,
57,87
112,03
215,92
47,85
92,02
175,46
50,98
94,91
175,7
41,82
77,07
,139,9
Holbom.
1096
240 d
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen, meist bei \&^,
bezogen auf die Einheit cm-^ Ohm-^
Salze: Sulfate, Karbonate, Oxalate.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
P
%
1000 1j
(m; i/v)
g-Äqu./L.
«th
10* K18
n
»«18 ^<i't '2
P
%
1000 1]
(wi; i/v)
g-Äqn./L.
Hh
10* X18
»C^g \ dt/ 2
5
10
15
(20)
25
5
10
15
(20)
25
(30)
MgSOi (Kohlrausch).
<=i5»
0,873
1,0510
263
30,1
1,836
1,1052
414
22,55
2,891
1,1602
480
16,60
4,054
1,2200
476
11,74
5,342
1,2861
415
7,77
0,5
I
1,5
2
2,5
3,423
4,108
0,651
1,371
2,169
3,053
4,040
5,124
MgSO
1 (Klein)
.
t—iB'
1,0285
176
35,2
1,0574
289
28,9
1,0851
372
24,8
1,1125
431
21,5
1,1395
467
18,68
1,187
493
14,40
1,222
483
11,76
ZnSOi (Kohlrausch).
1,0509
191
29,3
1,1069
321
23,42
1,1675
415
19,13
1,2323
468
15,33
1,3045
480
11,88
1,3788
444
8,66
CuSOi (Kohlrausch).
2,5
0,321
1,0246
109
34,0
0,0213
5
0,658
1,0531
189
28,7
216
10
1,387
1,1073
320
23,1
218
15
2,194
1,1675
421
19,19
231
17,5
2,631
1,2003
458
17,41
236
MnSO« (Klein).
0,689
1,476
2,034
3,231
4,257
5,321
6,639
0,5
I
2
3
3,56
1,0456
190
27,6
1,0982
315
21,34
1,1343
372
18,29
1,2108
433
13,40
1,2756
425
9,98
1,3400
383
7,20
1,4187
300
4,52
FeSOi (Klein).
1,0344
154
30,8
1,0692
258
25,8
1,1375
390
19,5
1,2018
461
15,37
1,2359
470
13,21
0,0226
241
252
269
288
0,0229
232
234
237
247
0,0225
223
228
241
258
273
0,0221
216
216
223
242
265
294
0,0218
218
223
231
243
1
5
10
(15)
(20)
25
(30)
(35)
36
0,0289
0,0498
0,0999
0,495
0,981
5
10
20
30
40
50
5
10
15
0,20
0,63
5
10
0,097
0,504
1,060
1,674
2,354
3,112
3,958
4,902
5,102
0,00278
0,00482
0,00961
0,0479
0,0954
0,5
I
2
3
0,756
1,579
3,448
5,641
8,198
11,157
0,991
2,082
3,277
0,0540
0,1705
CdS04
(Grotrian).
< = i8»
1,0084
41,6
42,9
1,0486
146
29,0
1,1026
247
23,3
1,1607
325
19,42
1,2245
388
16,48
1,2950
430
13,82
1,3725
436
11,02
1,4575
424
8,65
1,4743
421
8,25 1
CdSOi (Wershoven).
—
2,47
88,8
—
3,90
80,9
—
6,92
72,0
1,0034
23,93
49,9
1,0084
40,70
42,6
NiSOi (Klein).
1,0379 I 153
1,0759 I 254
1,1503 I 385
1,2219 I 452
30,6
25,4
19,25
15,07
K2CO3 (Kohlrausch).
<=i5'
1,0449
561
74,2
1,0919
1038
65,7
1,1920
1806
52,4
1,3002
2222
39,4
1,4170
2168
26,45
1,5428
1469
13,16
NaaCOa (Kohlrausch).
t= i8»
1,0511
1,1044
1,1590
451
705
836
45,5
33,9
25,51
LiaCOg (Kohlrausch).
1,0006
1,0050
34,3
88,5
63,5
51,9
K2C2O4 (Kohlrausch).
0,623 I 1,0367 I 488 I 78,3
1,293 I 1,0751 I 915 I 70,8
KAI (804)2 (Kohlrausch).
I 1,0477 I 251
0,0210
206
206
208
214
223
236
251
255
0,0230
230
222
211
207
0,0231
227
241
250
0,0221
212
210
219
246
318
0,0252
271
294
0,0249
259
0,0215
205
— I 0,0202
Holborn.
240
1097
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösung
en, meist bei 18^
bezogen
auf die Einheit cm-^ Ohm"^.
Sulfide
, Saure Salze und Säuren.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S.
II 19.
p
%
1000 ij
(m; i/v)
g-Äqu./L.
t/.
10* x„
n
x/dx\
P
%
1000 1;
("»_; lA)
g-Äqu./L.
«V. lo* x„
4= " • c»)
KjS (Bock).
HCl (Kohlrausch).
< = i8»
<=i5'
3,i8
4,98
9,93
15,06
0,605
0,941
1,948
3,081
1,0265
1,0405
1,0829
1,1285
845
1284
2343
3334
139,7
136,5
120,3
108,2
0,0193
191
189
189
5
10
(15)
20
1,405
2,877
4,420
6,034
1,0242
1,0490
1,0744
1,1001
3948
6302
7453
7615
281,0
219,1
168,6
126,2
0,0158
156
155
154
19,96
24,64
4,247
5,444
1,1738
1,2186
4020
4401
94,7
80,8
192
201
(25)
30
7,722
9,482
1,1262
1,1524
7225
6620
93,6
69,8
153
152
29,97
38,08
6,889
9,319
1,2672
1,3501
4563
4106
66,2
44,1
204
236
(35)
40
11,303
13,182
1,1775
1,2007
5910
5152
52,3
39,1
151
47,26
12,504
1,4596
2579
20,63
324
HCl (Loomis).
f = i8» i
1,0165 2980 298,0 j —
Na2S (Bock).
— I
2,02
0,529
1,0212 i 612
"5,7
0,0206
HBr (Kohlrausch).
5,03
1,359
1,0557
1321
97,2
213
* = 15
9,64
2,736
1,1102
2017
73,7
226
5
0,637
1,0322
1908
299,5
0,0152
14,02
4,163
1,1583
2359
56,7
247
10
1,318
1,0669
3549
269,3
152
16,12
4,873
1,1810
2243
46,0
268
15
2,046
1,1042
4940
241,5
150
18,15
5,647
1,2158
2184
38,7
295
HJ (KoWrausch).
5 1 0,405
1,0370 ! 1332 i 328,9 1 0,0157
KSH (Bock).
HNO3
(Kohlrausch u. Grotrian)
.
g-MoL/L.
1 = ^2,"
4,09
0,579
1,0232 535
—
0,0219
6,2
1,017
1,0346
3123
307,1
0,0147
7,86
1,138
1,0456 1039
—
207
12,4
2,108
1,0717
5418
257,0
142
15,08
2,274
1,0889 1928
—
191
(18,6)
3,276
1,1105
6901
210,7
137
33,43
5,780
1,2124 3749
—
178
24,8
4,533
1,1525
7676
169,3
137
39,22
6,748
1,2428 3982
—
178
31,0
5,873
1,1946
7819
133,1
139
51,22
9,381
1,3226 ! 4003
—
189
37,2
7,300
1,2372
7545
103,4
145
(43,4)
8,801
1,2786
6998
79,5
151
49,6
10,376
1,3190
6341
61,1
157
1
iCHSO* (Kohlrausch).
(55,8)
12,000
1,3560
5652
47,1
157
62,0
13,640
1,3871
4964
36,4
157
5
0,380
1,0354
821
—
0,0085
10
0,787
1,0726
1528
—
086
IINO3 (Loomis).
(15)
1,224
i,iii6
2178
—
086
- i I
1,0324 i 2972 1 297,2 j —
20
1,691
1,1516
2769
—
088
(25)
27
2,188
2,400
1,192
1,2110
3256
3419
— '
091
093
HN
O3 (Veley u. Manley).
1
P
lO* X18
^ i IO*Xi8
^ 10* X«
I
(HCOs (Kohlrausch).
% !
% :
%
<-i5*
1,30 1 703
1
45,01 t 6929
86,18 ! 1021
5
0,516
1,0328
371 —
0,0205
3,12 i 1606
51,78
6190
87,72
772
IG
1,066
1,0674
688 —
197
5,99 2914
53,03
6057
89,92
524
10,13 i 4531
58,20
5458
91,97
331
15,32 • 6062
65,77
4495
94,32
226
I
CHjPO« (Kohh-ausch).
20,1 1 : 7055
69,53
4"5
96,12
153
4 ,0» 1
25,96 : 7630
73,82
3167
98,50
176
1 — lö»
30,42 1 7773
76,59 1 2769
98,85
202
5
0,380
1,0341
238
—
0,0220
33,81 j 7728
78,96
2124
99,27
398
10
0,785
1,0691
400
—
222
35,90 i 7618
84,08
1264
99,97 415
15
1,222
1,1092
584
—
227
39,48 i 7396
Holboni.
1098
240 f
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen, meist bei 18°,
bezogen auf die Einheit cm"^. Ohm~^
Säuren.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
P
%
1000 rj
(m; i/v)
g-Äqu./L.
«tu
A=-
I fdK\
P
%
1000 1]
(m; i/v)
g-Äqu./L.
ft/.
10* Xi
I ida\
Xig Vrft /22
0,3
. I
5
10
(15)
20
(25)
30
(Otten).
4,94
1,094
9,55
2,131
20,34
4,650
29,83
6,961
39,95
9,528
50,02
12,189
59,96
14,90
70,06
17,75
89,02
23,28
98,53
26,14
100
26,59
Ameisensäure H'COOH
<= i&>
1,0125
1,0240
1,0501
1,0720
1,0956
1,1194
1,1413
1,1643
1,2015
1,2189
1,2217
Essigsäure CH3COOH (Kohlrausch).
0,050
0,167
0,838
1,688
2,547
3,417
4,300
5,194
55,0
5,03
75,6
3,55
98,4
2,12
103,8
1,491
98,4
1,033
86,4
0,709
70,0
0,470
52,3
0,294
18,7
0,0803
4,9
0,0187
2,8
0,0105
—
3,18
6,36
—
5,84
3,50
1,0058
12,25
1,464
1,0133
15,26
0,904
1,0195
16,19
0,636
1,0257
16,05
0,470
1,0325
15,20
0,3535
1,0393
14,01
0,2698
0,0163
169
174
179
182
186
(35)
40
(45)
50
(55)
60
(65)
(70)
75
(80)
99,7
4,33
9,79
20,79
30,46
37,80
49,37
58,32
67,50
90,87
95,92
Essigsäure (Forts.).
t= i8«
1,0445
1,0496
1,0550
1,0600
1,0630
1,0655
1,0678
1,0685
1,0693
1,0690
1,0485
6,089
6,994
7,908
8,829
9,739
10,66
11,56
12,46
13,36
14,25
17,41
Essigsäure CH,
0,725
1,652
3,560
5,277
6,599
8,706
10,34
12,04
16,15
16,96
:2,5i
:o,8i
9,06
7,40
5,89
4,56
3,38
2,35
1,46
o,8i
0,0004
XOOH
0,2055
0,1546
0,1146
0,0838
0,0619
0,0428
0,0292
0,0189
0,0109
0,0057
0,0323
(Otten).
0,0191
196
194
194
200
206
209
210
210
210
1,0050
11,99
1,654
1,0129
15,13
0,916
1,0281
16,19
0,495
1,0400
13,87
0,2628
1,0480
11,29
0,1711
1,0586
7,65
0,0879
1,0649
4,93
0,0477
1,0695
2,87
0,0238
1,0672
0,24
0,00149
1,0613
0,004
—
Monocfaloressigsäure CHaCl'COOH (Mameli).
P
%
1000 rj
nu
10* X25
P
%
t =25»
1,0031
8,47
16,26
1,0033
12,53
(19,7)
1,0042
24,48
21,09
1,0044
28,30
26,56
1,0054
38,52
29,85
1,0067
46,51
35,03
1,0216
106,6
39,63
1,0373
141,0
44,87
1000 ri
nu
p
1000 1;
n, 3
0" H.25
%
« = 25"
52,68
6,761
1,2127
79,5
56,03
7,277
1,2272
68,0
59,97
7,91
1,2462
54,4
64,48
8,64
1,2662
40,2
69,26
9,44
1,2881
28,3
73,«4
10,23
1,3092
18,1
81,79
11,67
1,3481
6,77
85,94
12,45
1,3685
4,06
0,051
0,102
0,336
0,403
0,727
1,017
5,148
10,23
0,0054
0,0108
0,0357
0,0428
0,0774
0,1084
0,5566
1,127
1,830
(2,223)
2,415
3,102
3,527
4,215
4,849
5,596
< = 25°
1,0633
(1,0665)
1,0822
1,1037
1,1165
1,1369
1,1561
1,1785
164,7
(168,4)
167,9
161,7
155,0
142,0
127,2
109,1
Dichloressigsäure CHCla-COOH (Mameli).
P
%
1000 T]
HU
1000 1]
«tu
1000 rj
nu
10' J«25
0,5891
1,2991
5,381;
10,38 !
16,01 !
18,86 !
(21,6) 1
0,0459
0,1016
0,4287
0,8454
1,3345
1,593
1,098
( = 25»
1,0050
1,0086
1,0272
1,0498
1,0752
1,0893
(1,1016)
116,2
210,9
537,3
751,2
875,1
892,3
(896)
23,33
29,34
38,22
43,87
49,08
55,77
61,85
2,007
2,593
3,512
4,135
4,734
5,545
6,327
«=25»
1,1096
1,1393
1,1849
1,2155
1,2436
1,2819
1,3190
894,3
858,1
739,0
634,2
531,3
391,0
269,6
70,22
77,60
81,85
86,42
89,69
95,15
97,07
7,465
8,541
9,192
9,918
10,44
",35
11,68
t=r25«
1,3709
1,4192
1,4481
1,4797
1,5013
1,5382
1,5519
Holbora.
133,1
54,2
27,5
10,94
4,55
0,47
0,096
240
s
1099
Elektrische
Leitfähigkeit wässeriger
Lösung
en, meist bei 18^
,
bezogen auf die Einheit cm~^ Ohm~^
Säuren.
Bemerkungen und Literatur Tab
. 247, s.
1H9.
Trichloressigsäure CCis-COOH (Mameli).
p
%
1000 r] HU
10* X.25
^ 1000 11
%
'«.
lO* X^5
p
%
1000 rj
s -^tu
10* X25
«=25»
< = a5»
!
II
0,646
0,0398 : 1,0063
108,5
31,99 2,303
1,1764
2490
66,45
5,690
1,39?
I : 734 1
1,922
0,1190 1,0130
375,1
35,96 1 2,640 1
1,1995
2445
70,32
6,151
• 1,4292 520
5,64
0,3561 1,0317
1035
40,00 1 2,996 i
1,2236
2310
78,03
7,108
i 1,4884 ; 206,3
10,05
0,648 1,0540
1 1650
46,32 1 3,581 :
1,2632
1 2000
81,91
7,617
I 1,5196 j 104,0
15,70
1,043 1,0849
2238
52,22 : 4,154
1,2998
1609
85,18
8,057
■■ 1,5454 48,5
20,32
1,380 1,1102
; 2450
56,14 ; 4,559
1,3268
1 1380
90,18
8,754
1,5859 ; 8,22
26,87
1,887 1,1473
2497
60,67 5,043 ;
1,3580
i 1121
94,34
9,357
1,6207 1 0,60
(27,80)
{1,962) (1,1528
; (2500)
1 '
1 1
'
p
looo ri !
(m; i/r)
!
10* «la
"18 ^^^ U2
P
1000 ij
[m; IV)
w«
10* X18
A = ^
V
X/dx\
XisVc/t/«
%
g-Aqu./L.
1
%
g-Aq\i./L.
Propionsäure C2H5COOH (Otten).
Oxalsäure (COOH), (Loorais).
t= i8»
<= i8»
1,00
5,oi
0,135
0,678
0,9999
1,0037
4,79
9,25
3,549
1,364
—
I
1,0199
590 ;
59,0
—
10,08
1,375
1 ,0080
11,13
0,809
15,05
2,062
1,0126
10,99
0,533
—
H2SO4 (Kohlrausch).
20,02
2,752
1,0162
10,42
0,379
30,03
4,152
1,0221
8,18
0,1970
5
1,053
1,0331
2085
198,0
0,0121
50,09
6,962
1,0275
3,77
0,0541
10
2,176
1,0673
3915
179,9
128
69,99
9,71
1,0258
0,85
0,0088
15
3,376
1,1036
5432
160,9
136
90,48
12,39
1,0123
0,02
0,0016
20
4,655
1,1414
6527
140,2
145
100
13,48
0,9962
0,0007
0,0, 52
25
6,019
1,1807
7171
119,2
154
30
7,468
1,2207
7388
98,9
162
Battersäure C
sH^COOH (Otten)
,
35
9,011
1,2625
7243
80,4
170
1,00
5,02
10,07
15,03
20,01
0,114
0,572
1,150
1,720
2,290
0,9994
1,0018
1,0043
1,0057
1,0059
4,55
8,63
9,86
9,55
8,88
3,99
1,51
0,857
0,555
0,388
—
40
(45)
50
(55)
60
10,649
12,396
14,258
16,248
18,375
1,3056
1,3508
1,3984
1,4487
1,5019
6800
6164
5405
4576
3726
63,8
49,7
37,9
28,16
20,27
178
186
193
201
213
,
30,04
50,04
70,01
89,97
100
3,436
5,70
7,92
10,02
10,96
1,0054
1,0017
0,9944
0,9790
0,9631
6,94
2,96
0,56
0,015
0,0006
0,202
0,0519
0,0071
0,0315
—
65
70
75
78
80
81
20,177
23,047
25,592
27,18
28,25
28,78
1,5577
1,6146
1,6734
1,7320
2905
2157
1522
1238
H05
1055
14,40
9,36
5,95
4,55
3,91
3,67
230
256
291
323
349
359
w
einsäure (CH-OH)
2(C00H)2 (Kohlrausch).
82
83
29,31
29,84
1015
989
3,46
3,32
365
369
*— ^a
84
30,37
— ■
979
3,225
369
5
0,681
1,0216
59,9
8,80
0,0185
85
30,90
1,7827
980
3,172
365
10
1,393
1,0454
81,3
5,84
189
86
31,41
992
3,161
357
(15)
2,138
1,0695
93,6
4,38
189
87
31,90
lOIO
3,169
349
20
2,919
1,0950
99,5
3,41
186
88
32,39
—
1033
3,193
339
(25)
3,736
I,I2II
100,0
2,677
191
89
32,87
—
1055
3,212
330
30
4,592
1,1484
96,4
2,099
199
90
33,34
1,8167
1075
3,224
320
(35)
5,488
1,1763
88,6
1,615
209
91
33,80
1093
3,236
308
40
6,432
1,2064
78,5
1,221
222
92
34,26
II02
3,220
295
(45)
7,414
1,2360
66,3
0,894
241
93
34,71
1096
3,160
285
50
8,445
1,2672
53,2
0,630
264
94
35,15
—
IO7I
3,049
280
Oxalsäure (COC
HI)a (Kohlrausch).
95
96
35,58
35,99
1,8368
1025
944
2,881
2,624
279
280
3,5
0,790 1 1,0156
508 64,3 0,0141
97
36,38
1,8390
800
2,199
286
7,0
1,606 1,0326
783 48,8 143
99,4
37,20
1,8354
85
0,228
400
Holbom.
1100
240 h
Elektrische
Leitfähigkeit wässeriger Lösungen, meist bei 18°,
bezogen auf die Einheit cm-^ Ohm -^
Säuren und Basen.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 1119.
p
%
1000 rj
{m; l/v)
g-Äqu./L.
nu
10* X18
n
I ldyi\
X18 \d.l /ga
^ stu
%
V
g.-Mol./L.
10« X18
A=if^
Ko\dt /g
HaS
0, (W.
Kohlrausch).
HF (Hill u. Sirkar).
<= i8»
0,004
—
527
2,5
131,8
0,362
96,00
1,8372
938
0,025
0,007
—
264
3,8
100,2
0,275
96,87
1,8385
845
28
0,015
—
132
5,0
65,9
0,181
97,13
814
28
0,030
—
65,9
8,0
52,7
0,145
98,42
1,8375
592
27
0,060
—
33,0
12,3
40,5
0,111
99,08
1,8359
361
28
0,121
—
16,5
21,0
34,6
0,095
99,44
1,8349
213
28
0,242
—
8,24
36,3
29,9
0,082
99,58
158
29
0,484
1,003
4,12
67,3
27,7
0,076
99,66
107
32
1,50
1,005
1,32
198
26,2
0,072
99,74
—
85
37
•2,48
1,009
0,799
315
25,1
0,069
99,75
80
40
4,80
1,017
0,410
593
24,3
0,0666
99,78
88
36
7,75
1,028
0,251
963
24,2
0,0664
99,79
1,8381
117
31
15,85
1.058
0,119
1853
22,1
0,0606
99,98
1,8422
157
31
24,5
1,087
0,075
2832
21,3
0,0583
100,14!)
100,21^)
100,51
1,8469
187
30
29,8
1,103
0,061
34"
20,7
0,0569
199
227
30
32
P
1000 1]
»c
I (dx]
101,12
1,8610
269
31
(m; r/v)
nu
10* Xis
A=—
„t \ril 1
101,30
102,08
103,53
—
275
289
271
31
%
g-Äqu./L.
V
«18 \"''22
31
32
H3BO3 (Bock). 1
105,61
—
138
t = 18'
107,61
93
39
0,776
0,377
1,0029
0,022
0,0231 \
108,19
65
40
1,92
0,936
1,0073
0,11
143 l^
108,78
—
43
48
2,88
1,409
1,0109
0,21
119 ä
109,20
35
50
3,612
1,771
1,0131
0,31
075 J*"
109,74
—
25
54
KOH (Kohlrausc
h). II
110,04
19
54
= 15°
110,38
14
56
4,2
0,777
1,0382
1464
188,4
0,0187
111,2
8
61
8,4
1,612
1,0776
2723
168,9
186
(12,6)
2,508
1,1177
3763
150,1
188
H2S04 (
Loomis).
16,8
3,467
1,1588
4558
131,5
193
I
1,0306
1950 1 195,0 1 —
(21,0)
4,491
1,2008
5106
113,7
199
25,2
5,583
1,2439
5403
96,8
209
H
3PO4 (K
ohlrausch).
(29,4)
6,744
1,2880
5434
80,6
221
<=i5'
33,6
7,978
1,3332
5221
65,4
236
10
3,228
1,0548
566
17,54
0,0104
(37,8)
9,292
1,3803
4790
51,5
257
(15)
4,976
1,0841
850
17,08
109
42,0
10,695
1,4298
4212
39,4
283
20
6,824
1,1151
1129
16,56
114
KOH (
Loomis).
(25)
8,776
1,1472
1402
15,98
121
t= 18»
1
30
10,840
1,1808
1654
15,26
130
— I 1,0481
1810 1 181,0 —
35
13,023
1,2160
1858
14,27
140
NaOH (K
ohlrausch).
(40)
15,337
1,2530
2010
13,11
150
<= 15"
(45)
17,792
1,2921
2087
11,73
161
2,5
0,641
(1,0280)
1087
169,6
0,0194
50
20,39
1,3328
2073
10,17
174
5
1,319
1,0568
1969
149,3
201
(55)
23,15
1,3757
1978
8,54
189
10
2,779 1 1,1131 1
3124
112,4
217
(60)
26,09
1,4208
1833
7,03
207
(15)
4,381
1,1700
3463
79,0
249
(65)
29,19
1,4674
1650
5,65
229
20
6,122
1,2262
3270
53,4
299
70
32,46
1,5155
1436
4,42
252
(25)
8,002
1,2823
2717
34,0
368
(75)
35,94
1,5660
1209
3,36
279
30
10,015
1,3374
2022
20,18
450
80
39,64
1,6192
979
2,47
309
(35)-
12,150
1,3907
1507
12,40
551
85
43,60
1,6763
780
1,749
350
40
14,400
1,4421
1164
8,08
648
87
45,26
1,7001
berschuß
709
1,566
372
42
15,323
1,4615
1065
6,95
691
') Der Ü
über 100 muß an Wasser z
ugefügt werden, um H2SO4 zu geben. 1
2) Wassei
• abgezoj
jen.
1
Holborn.
240 i
1101
Elektrische Leitfähigkeit wässeriger Lösungen bei 18°,
bezogen auf die Einheit cm-^ Ohm~^
Basen.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
1000 1]
(m; i'v)
g-Aqu./L.
^th
lO'Xu
A=^
«18
\dtl
1000 1y
(m; I/v
g-ÄquVL.
*V*
10* Xm
V
Xia\d</2
10
15
20
25
27,5
30
32,5
35
37,5
NaOH (Loomis).
1,0418
NaOH (Forts.)
t=iS*
1550 I 155,0
NaOH (Bousfield u. Lowry).
40
14,29
42,5
15,44
45
16,62
47,5
17,83
50
19,06
0,252
0,510
1,042
1,316
1,596
2,172
2,770
4,363
6,092
7,957
8,939
9,954
10,996
12,07
13,17
! 1,0100
465
184,5
, 1,0213
887
173,7
; 1,0435
1628
156,3
1 1,0545
1954
148,4
1,0656
2242
140,5
1,0877
2729
125,6
; 1,1098
3093
111,7
' 1,1650
3490
80,0
: 1,2202
3284
53,95
i 1,2751
2717
34,22
-
2386
26,69
1 1,3290
2074
20,83
; —
1798
16,35
1,3811
1560
12,93
~
1361
10,34
1,4314
1,4794
1,5268
1206
1077
977
895
820
8,44
6,97
5,88
5,02
4,30
1,25 0,527
2,5 j 1,069
5 2,194
7,5 I 3,371
1,25
2,5
0,10
0,40
0,80
1,60
4,01
8,03
16,15
30,5
0,148
0,299
0,059
0,234
0,467
0,933
2,307
4,55
8,87
16,01
LiOH* (Kohlrausch).
|(l,OI32) 781 148,2
I 1,0276 1416 132,5
1,0547 2396 109,2
1,0804 2999 89,0
Ba(0H)2 (Kohlrausch).
Xl,0I20)j 250 j 169,4
I 1,0253 I 479 I 160,2
NH3 (Kohh-ausch).
t = 15«
(0,9987)
2,51
4,25
(0,9974)
4,92
2,103
(0,9957)
6,57
1,408
(0,9924)
8,67
0,929
0,9818
10,95
0,475
0,9656
10,38
0,228
0,9365
6,32
0,0713
(0,8955)
1,93
0,0121
0,0191
196
203
221
0,0187
185
0,0246
231
238
250
262
301
Gesättigte wässerige Lösungen schwer löslicher Salze bei 18°
nach Kohlrausch (7).
Die zwischen lo und 26° bestimmte Abhängigkeit des Leitvermögens von der Temperatur
Xf = >«X8 (i+c {t — i8)+c' (t — 18)2) bezieht sich auf eine nicht ganz gesättigte Lösung.
■-18
10"
c. 10*
BaFj
Sr F2
Ca F2
: Flußspat . . .
Künstliches Salz
MgFa
Pb F2
AgCl
TlCl
HgCl
AgBr
TlBr
AgJ
TU
Cu J
HgJz
CuSCN
AgJOs
Pb(J03)2
BaSOi: Schwerspat
Gefällt . . .
Sr SO4 : Cölestin . . .
Gefällt . . .
CaS04 + 2 H2O, Gips .
PbSO*
1530
172
37
40
224
431
1,12
1514
1,2
0,075^)
192
0,0020^)
22,3
Etwa 3
0,2
Etwa 0,2
11,9
6,0
2,7
2,4
127
127
1880
32,4
232
244
243
240
208
222
214
216
216
231
238
232
232
230
235
13
14
10
3
9
10
10
10
Ba CrOi
Ag, CrOi
PbCrOi
BaCOa
SrCOs
CaCO,:
Kalkspat . .
Aragonit . .
Gefällt . . .
Mg CO3 + 3 H2 O . .
(heiß oder kalt gefällt
Mg(0H)2
Mg(OH)2 + 4MgC03 .
PbCOa
Ba C2O4 -r- 2 Hj O . .
BaC204 + 3y2 HjO .
Ba C2O4 + .^ H2 O . .
SrQO«
Ca C2O4 + Hg O . . .
Mg C2O4 + 2 Hj O . .
Zn CjOi + 2 H, O . .
Cd C2O4 + 3 Hs O . .
PbCaO*
Ag.CjOi
3,2
18,6
0,1
25,5
16,0
28,0
32,6
29,0
794
80
220^)
2,0
78,4
95
70,2
54,0
9,6
200
8,0
27,0
1,3
25,5
232
228
10
9
214
234
234
234
238
238
205
235
220
235
231
8
8
8
10
10
8
5
^) Bei 21°. ^) Von da an langsam wachsend. * s. S. 11 19.
Vergl. hierzu die Beobachtungen (bei 20°) von W. Böttger, ZS. ph. Gh. 46, 602; 1903; für AgCl, CaSOj
u. BaS04 (18 bis 100*=), Melcher, Joum. Amer. ehem. See. 32, 54; 1910.
Holiwrn.
1102
241
Äquivalent-Leitvermögen A = — anorganischer Verbindungen
in wässeriger Lösung bei 18".
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
Für m = o sind die Werte berechnet.
m = 1000 1;
Gramm-Äqu.
Liter
KCl
KBr
KJ
KF
KSCN
KCIO3
KJO3
KNO3
NaCl
NaF
0,0001
0,0002
0,0005
0,001
0,002
0,005
0,01
0,02
0,05
0,1
0,2
0,5
I
2
3
5
130,10
129,07
128,77
128,11
127,34
126,31
124,41
122,43
119,96
"5,75
112,03
107,96
102,41
98,27
92,6
88,3
132,30
131,15
130,86
130,15
129,38
128,32
126,40
124,43
121,87
117,78
114,22
110,40
105,37
131,1
129,76
129,49
128,95
128,23
127,18
125,33
123,44
121,10
117,26
113,98
106,2
103,60
"1,35
110,47
110,22
109,57
108,89
107,91
106,16
104,27
101,87
97,73
94,02
82,6
76,00
121,30
120,22
120,03 I
119,38
118,65
117,66
115,81
"3,95
111,58
107,74
104,28
95,69
91,61
119,70
"8,63
"8,35
117,68
116,92
"5,84
"3,84
111,64
108,81
103,74
99,19
93,73
85,28
98,49
97,64
97,34
96,72
96,04
95,04
93,19
91,23
88,65
84,06
79,67
74,34
126,50
125,50
125,18
124,44
123,65
122,60
120,47
118,19
"5,21
109,86
104,79
98,74
89,24
80,46
69,4
(61,3)
108,99
io8,io
107,82
107,18
106,49
105,55
103,78
ioT,95
99,62
95,71
92,02
87,73
80,94
74,35
64,8
56,5
42,7
90,15
89,35
89,06
88,47
87,84
86,97
85,25
83,48
81,1
77,04
73,14
68,0
60,0
51,9
Beobachter
Kohl-
rausch u.
Maltby
Kohlrausch u. v. Steinwehr
Kohl-
rausch
Kohlrausch u. Maltby
Kohlrausch
u. V. Stein-
wehr
m = loqp r]
Gramm-Äqu.
Liter
NaJOa
NaNOa
LiCl
LiJOa
LiNOa
TlCl
TIF
TINO3
AgNOs
CsCl
0,0001
0,0002
0,0005
0,001
0,002
0,005
0,01
0,02
0,05
0,1
0,2
0,5
3
5
10
77,42
76,69
76,44
75,83
75,19
74,30
72,62
70,87
68,56
64,43
60,45
55,45
105,33
104,55
104,19
103,53
102,85
101,89
100,06
98,16
95,66
91,43
87,24
82,28
74,05
65,86
54,5
46,0
98,88
98,14
97,85
97,19
96,52
95,62
93,92
92,14
89,91
86,12
82,42
77,93
70,71
63,36
53,1
45,3
33,3
",3
67,36
66,66
66,43
65,87
65,27
64,43
62,89
61,23
59,05
55,28
51,50
46,88
38,98
31,21
95,18
94,46
94,15
93,52
92,87
91,97
90,33
88,6i
86,41
82,72
79,19
75,01
67,98
60,77
131,47
130,33
130,00
129,18
128,23
126,81
123,73
"2,5
"4,39
114,67
114,50
113,31
"1,37
108,22
105,44
102,22
97,38
92,61
78,80
71,54
127,75
126,62
126,29
125,60
124,68
123,46
121,10
"8,39
107,93
101,19
115,80
115,01
"4,56
113,89
"3,15
112,08
1 10,04
107,81
99,51
94,33
77,5
67,6
133,6
132,3
132,0
131,38
130,68
129,52
127,47
125,20
"3,55
Beobachter
Kohl-
rausch
Kohlrausch
u. Maltby
Kohl-
rausch
Kohl-
rausch
u. Maltby
Kohlrausch u. v Steinwehr
Holbora.
241a
1103
Äquivalent-Leitvermögen A = — anorganischer Verbindungen
in wässeriger Lösung bei 18°.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
1000 17
RbCl ' NH4CI iK.CHjOOONa.CHsCOO^sKsSOi ^2^a2SO VtLiaSOjVsKjCOj 'V'Na^C»;
1000 '
0,0001
0,0002
0,0005
0,001
0,002
0,005
0,01
(0,02)
0,03
0,05
0,1
10.2)
132,3 129,2 100,0
(131,9) ; 128,8 . 99,6
(131,2) j 128,1 j 98,9
130,3 I 127,3 i
(129,4) ' 126,2 i
(127,4) I 124,2 I
125,3 122,1 j
(122,8) 119,6 ■
(120.7) 117,8 i
(117.8) 115,2
"3,9
101,9
110,7
106,5
104,2
101,4
97,0
92,1
88,2
85,0
80,7
!
98,3
97,5
95,7
94,0
91,5
89,9
87,7
83,8
79,2
76,2
71,6
63,4
51,4
40,9
32,0
29,6
13,5
(3,0)
{76,8) ^ 130,71 j 110,5 ; —
76,4 130,03 109,6 —
(75,8) 128,53 108,3 97,86
(75,2)
74,3
(72,4)
70,2
67,9
(66,3)
64,2
61,1
57,1
54,0
49,4
41,2
30,0
21,8
15,4
{10,5)
126,88
120,26
115,80
110,38
101,93
94,93
87,76
78,48
71,59
106,7
104,8
100,8
96,8
91,9
88,5
83,9
78,4
71,4
66,6
59,7
50,8
40,0
96,42
86,85
82,18
74,69
68,16
61,05
50,52
41,35
30,7
(133,0)
128,3
121,6
"5,5
109,2
105,7
100,7
94,1
87,4
83,2
77,8
70,7
62,3
55,6
49,2
42,9
32,0
18.1
(112,0)
108,5
102,5
96,2
89,5
85,4
80,3
72,9
65,6
60,8
54,5
45,5
34,5
27,1
10 000
5 000
2000
1000
500
200
100
(SO)
33,3
20
10
5
3,33
2
1
0,5
0,33
0,25
0,2
0,14
0,1
Beobachter
Kohlrausch und Kohlrausch u. Grüneisen
1000 rj
(m)
V*CaCr04 ^sBaCl2 V^MgCl. ^ 2Ba(N03), V^MgSO« '/»ZnSOiV^CuSOi V»Pb(N03)2,V*CdS04
1000 '
(c)
0,0001
0,0002
0,0005
0,001
0,002
0,005
0,01
0,02
^-,05
O.I
(106,2)
(109,4)
(109,5)
106,9
102,1
93,12
117,01
115,60
85,03 I 106,67
76,56 I 102,53
65,93 ! 96,04
58,77
52,53
45,02
38,98
90,78
85,18
77,29
70,14
60,3
52,3
109,43
108,85
107,68
106,35
104,52
101,30
98,14
94,35
88,48
83,42
77,96
69,57
61,45
115,32
114,65
113,30
111,72
109,50
105,29
100,96
95,66
86,81
78,94
70,18
56,60
109,85
108,02
104,16
99,84 I
94,09
84,49
76,21 I
67,63
56,92 ;
49,68
43,20
(110,1)
(108,1)
103,15
98,40
(92,8)
(82,5)
72,75
(64,5)
45,34
(39,7)
109,95
107,90
103,54
98,54
91,91
80,95
71,72
62^40
51,16
43,85
37,66
120,72
"9,93
"8,05
116,10
113,50
108,64
103,49
96,95
86,33
77,27
67,36
53,21
28,91 (26,6) j 25,77 i 42,02
21,4
16,1
12,0
8,8
20,1
15,6
11,9
9,0
20,1
(16,0)
109,84
107,60
102,93
97,72
90,92
79,70
70,32
60,95
49,60
42,21
35,89
28,74
23,58
10 000
5 000
2000
1000
500
200
100
50
20
10
5
2
1
0,5
0,33
0,25
0,2
0,14
0,1
Beobachter
Bis m = I Kohlrausch u. Grüneisen
tlolborn.
1104
241b
Äquivalent-Leitvermögen A
= — anorganischer Verbindungen
in wässeriger Lösung bei 18^
Bemerkungen und
Literatur Tab. 247, S. 11 19.
looo ri
(m)
V2 ZnCla
72 NazSiOs
KOH
HCl
HNO3
7« H2SO4
73 H3PO4
CH3COOH NH3
I
1000 ^
(«)
o,oooi
110
\
_
107
(66)
10 000
0,0002
109
—
—
—
—
—
—
80
53
5 000
0,0005
108
—
—
—
—
(368)
—
57
38,0
2 000
0,001
107
144
(234)
(377)
(375)
361
(106)
41
28,0
1000
0,002
105
142
(233)
376
374
351
102
30,2
20,6
500
0,005
lOI
139
230
373
371
330
93
20,0
13,2
200
0,01
98
136
228
370
368
308
85
14,3
9,6
100
(0,02)
94
132
225
367
364
286
(74)
10,4
7,1
50
0,03
—
I29_
222
364
361
272
(67)
8,35
5,8
33,3
0,05
87
124
219
360
357
253
—
6,48
4,6
20
0,1
82
116
213
351
350
225
—
4,60
3,3
10
(0,2)
76
105
206
342
340
214
—
3,24
2,30
5
(0,3)
—
98
203
336
334
210
—
2,65
1,83
3,33
0,5
65
88
197
327
324
205
—
2,01
1,35
2
I
55
72
184
301
310
198
(22)
1,32
0,89
I
2
40
51
160,8
254
258
183,0
19
0,80
0,532
0,5
3
30
38
140,6
215,0
220
166,8
17,7
0,54
0,364
0,33
4
23
27
122,2
181,5
186
151,4
17,4
0,390
0,269
0,25
5
19
19
105,8
152,2
156,0
135,0
17,1
0,285
0,202
0,2
7
12,5
9
77,2
106,2
109,0
105,5
16,5
0,154
o,ii6
0,14
10
7,3
—
44,8
64,4
65,4
70,0
15,5 0,049 !
0,054
0,1
Beobachter
Kohlrau
sch (Die Zahlen für die verdi
innten Lösungen von HCl, HNO3 und H2SOX sind
um etwa
1% vergrößert nach den spez. Gewichten der Normallösungen von Loomis).
1000 1]
(m)
V^KaCaO*
V^CaCU
^h Sr
(N03)2
VaCa
(N03)2
7" SrCl2
72 Ba
(CH3COO)2
ViSr
(CH3COO)2
(CH3COO)2'^*^^^^«
1000 »^
(V)
0,0001
125,07
115,17
111,74
111,91
("8,7)
(88)
(82,5)
82,3
"4,9
10 000
0,0002
124,79
"4,55
111,07
111,18
("7,6)
87,1
(82,1)
81,7
"3,8
5 000
0,0005
123,82
"3,34
109,75
109,92
11 6,0
86,1
8i,i
80,7
109,3
2 000
0,001
122,44
"1,95
108,30
108,47
"4,5
85,0
80,1
79,6
104,3
1000
0,002
120,36
110,06
106,33
106,51
"2,5
83,3
78,5
78,2
97,0
500
0,005
116,67
106,69
102,72
103,03
108,9
80,4
75,8
75,0
85,9
200
0,01
112,84
103,37
99,03
99,53
105,4
77,1
72,8
71,9
77,0
100
0,02
108,13
99,38
94,52
95,18
101,0
72,6
69,1
67,9
—
50
0,03
—
—
—
—
98,0
69,5
66,5
64,8
—
33,3
0,05
100,79
93,29
87,30
88,41
94,4
65,7
62,3
60,3
—
20
0,1
94,87
88,19
80,93
82,48
90,2
60,2
56,7
54,0
—
10
0,2
88,62
82,79
73,80
75,94
85,1
53,9
50,0
46,9
—
5
0,3
—
—
—
—
81,1
49,5
46,0
42,4
—
3,33
0,5
—
74,92
62,72
65,70
75,7
43,8
40,2
36,3
—
2
I
73,66
67,54
52,07
55,86
68,5
34,3
30,9
26,3
—
1
2
—
58,0
38,4
45,3
58,2
—
—
—
—
0,5
3
—
49,7
28,9
35,8
49,7
—
—
—
—
0,33 i
4
—
42,4
21,1
27,7
(42,2)
—
—
—
—
0,25 ;
5
—
40,8
16,4
21,5
—
—
—
—
—
0,2 1
7
—
23,5
—
—
—
—
—
—
—
0,14 j
10
—
(")
—
—
—
—
—
—
—
0,1
Beobachter
Ko
hlrausch u. Qrüaeisea.
■
(Bis 100 7; ^i nach Mac Gregory; großenteils in
Die Konzentrationen sind nach den spezifischen (
der Lösungen bei Sr(CH3COO).2 um 0,9% gr
Ba(CH3COO)2 um 4,9% und bei Ca(CH3C00),
kleiner angenommen als bei Mac Gregory.)
terpoliert.
Gewichten
ößer, bei
um 8,7 %
Holbora.
241
1105
Äquivalent-Leitvermögen A = — anorganischer Verbindungen
in wässeriger Lösung bei 18^
'
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. mg.
Nach Grotriao und Wershoven. Neu interpoliert. CdS04 bis m = i nach Kohlrausch u. Grüneisen. |
lOOO 1J
' (m)
i/zCdCla ! i/aCdBrj 1 i/zCdJj y2Cd(N03)8 ^2 CdSO, j yaKjCdJ*
; 1
r
1000 '
(t)
o,ooi
i - -1-1
97,7
215
1000
0,002
—
99 i 92 — 1
90,9
204
500
0,005
91
86,5
76,7 ! 100
79,7
186
200
0,01
83
76,3
65,6 96
70,3
169
100
0,02
73
65,5
53,9 i 92,5
60,9
152
50
0,05
59
53,2
40,1 j 86,4
49,6
128
20
0,1
50,0
44,6
31,0 80,8
42,2
"3
10
0,2
41,2
36,2
24,2 74,2
35,9
lOI
5
0,5
30,8
25,3
18,3 63,9
28,7
89
2
I
22,4
18,3
15,4 54,3
23,6
82
1
2
14,4
13,3
12,1
41,2
17,9
73
0,5
3
9,9
9,1
9,9
31,5
14,2
—
9,33
4
7,2
7,0
7,9
23,8
11,0
—
9,25
5
5,3
5,3
—
17,9
8,5
—
9,2
7
3,0
—
—
10,0
—
—
9,14
9
1,4 —
—
— —
—
9,11
Beobachter: W. Foster.
i \
i
Citronen- ;
1000 ij
(m)
N H4 NO, ' % MgClj : V2 MgS04 1 j^ jJ'^H%^
Vz Vi
NajHPO, KH2PO4
^ „ pp, i Oxalsäure
^'"»^« y(C00H)2
säure |
i'sCgHiOH.'
MaOH
, (COOH)3
0,0001
1 ;
1
126,1 . 115,1 111,4 ' — j — —
1
— 1 235,2
136,8
0,0002
126,0 1 113,5 109,1
— — —
— 224,5
122,1
—
0,0006
125,3 i "0,7
102,8
~~ ~ ! ~
— 194,5
98,7
—
0,001
124,5
109,7
100,0
—
58,4
31,7
105,0
180,7
88,4
—
0,002
123,0
107,9
93,8
62,2
57,7
31,2
102,8
172,1
74,0
204,5
0,006
119,6
103,6
82,2
60,0
55,5
30,.
92,9
162,5
51,5
204,2
0,01
118,0
101,3
76,1
58,4
54,0
29,5
85,0 158,2
42,5
203,4
0,03
113,0
93,6
63,3
54,2
50,2
28,2
67,0
143,1
27,8
201,2
0,05
110,0
89,8
56,6
51,4
48,0
27,8
58,5
132,9
22,0
199,0
o»i
106,6
84,7
49,5
47,5
44,0
26,7
46,8 116,9
16,1
195,4
0,5
94,5
71,5
35,2 ! 36,3
33,5 23,2
27,3 75,9
7,3
174,1
1,0
88,8 i 63,4
28,9 j 30,3 1 28,0 i 21,4
i 22,2 59,4
5,4
157,0
Normallösungen (m=i).
II 1 i 1 I 1 1 1
0,0201
221
224
236
257
220
103
141
1095
(
208
«18/4
1,0310 i 1,03815 j 1,0572
1,0345
1,0429
1,0301
1 1,0165
1,0203
1,0254 1
1,0420
Beobachter: Vicentifli ^). |
1000 r^ = m A
1000 1J =m : A
1000 tj = m
A \
H LijC
»3
0,0040
!3
Vz CuClj
0,0132 80
Vz FeCl,
0,0038
73
0,0030
! 84
0,0059
92
0,0025
75
0,00175
89
0,0030
93
0,00101
76
y2Ag,
SO4
0,00344
0,00169
104
i 108
0,0016
0,00094
96
100
Vz FeSO«
0,00318
0,00157
72
78
0,00080
112
•/6 AljClg
0,0037
86
0,00128
81
')
0,00046
117
0,0020
0,00157
86
89
0,00086
83
uns
che
.rer
Redukti
onsfaktor
_
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Hoiborn. 70
1106
241 d
Äquivalent-Leitvermögen A
= — wässeriger Lösungen
bei 18^
Heydweiller. Literatur Tab. 247, S
. 1119.
m =
lOOO TJ
8 i8Vi8»
A
8 i8Vi8»
A
8 i8Vi8«
A
8 i87i8«
A
8 18V18«
A
KBr
KJ
KF
KCNS
KCIO3
0,05
1,0043
118,9
1,0061
"6,5
—
—
—
—
1,0039
103,7*)
o,i
1,0085
112,8
1,0122
114,9
1,0051
94,0*)
1,0048
104,3*)
1,0077
99,2*)
0,2
1,0170
109,7
1,0243
111,2
1,0101
90,3
1,0097
102,0
1,0153
93,7*)
0,5
1,0419
104,5
1,0602
106,2
1,0246
82,6*)
1,0237
95,7*)
1,0380
85,3*)
1,0
1,0832
100,6
1,1201
103,6
1,0486
76,0*)
1,0471
91,6*)
2,0
1,1644
95,5
1,2387
99,5
1,0948
66,5
1,0930
86,8
4,0
1,3235
85,1
1,4719
88,2
1,1832
52,9*)
i,i8i2
74,6
KJO3
K.CH3COO
NaBr
NaJ
NaF 1
0,05
1,0090
84,1*)
1,0025
87,7*)
1,0040
99,1
1,0057
97,7
—
—
0,1
1,0180
79,7*)
1,0050
83,8*)
1 ,0080
96,0
1,0114
94,0
1,0045
73,1
0,2
1,0360
74,3*)
1,0099
79,2*)
1,0159
91,2
1,0226
90,2
1,0088
68,0
0,5
1,0245
71,6*)
1,0395
84,6
1,0564
84,1
1,0219
60,0
1,0
1,0482
63,4*)
1,0784
78,1
1,1123
78,6
1,0426
51,9
2,0
1,0928
51,4*)
1,1554
69,1
1,2226
70,2
4,0
1,1788
32,0*)
1,3059
53,0
1,4392
53,9
Na'CHsCOO
NaCIOs
LiBr
LiJ
Li.CHaCOO
0,05
—
—
—
—
1,0031
87,9
1,0049
89,4
—
—
0,1
1,0041
61,2
1,0072
81,6
1,0063
84,4
1 ,0099
85,0
1,0025
51,3
0,2
1,0083
(57,1)
1,0142
76,7
1,0125
80,9
1,0198
81,5
1,0051
46,2
0,5
1,0207
49,3
1,0352
69,5
1,0312
73,9
1,0495
75,4
1,0126
37,7
1,0
1,0405
41,3
1,0693
62,0
1,0620
67,2
1,0986
69,2
1,0249
28,9
2,0
1,0789
30,0
1,1366
51,9
1,1230
57,7
1,1962
60,6
1,0493
18,2
3,0
1,1159
(21,9)
1,2024
(43,7)
—
—
—
—
1,0732
(",9)
4,0
1,1517
15,7
1,2666
36,3
1,2428
44,2
1,3903
46,2
1,0966
7,2
LiNOs
LiClOa
LiJOa
AgF
CsCl
0,05
1,0020
83,4
—
—
—
—
—
—
—
—
0,1
1,0041
79,6
1,0056
74,0
1,0158
51,7
1,0128
80,7
1,0129
115,0
0,2
1,0080
75,2
1,0112
70,0
1,0314
47,2
1,0255
74,5
1,0259
110,0
0,5
1,0201
67,9
1,0277
63,3
1,0777
39,3
1,0626
65,0
1 ,064 4
104,1
1,0
1,0388
60,5
1,0549
56,5
4,1547
31,4
1,1244
56,6
1,1280
100,2
2,0
1,0788
50,3
1,1084
47,2
1,3052
21,4
1,2466
46,1
1,2536
95,8
3,0
—
—
1,4536
14,6
1,3642
38,8
4,0
1,1553
34,9
RbCl
RbBr
RbJ
RbNOs
NH4
Br
0,05
—
—
—
—
—
—
—
1,0028
117,9
0,1
1,0089
114,0
1,0127
"7,4
1,0163
"7,4
1,0105
112,7
1,0056
114,4
0,2
1,0178
110,9
1,0254
"3,1
1,0325
"3,3
1,0210
105,8
1,0110
110,1
0,5
1,0443
105,5
1,0631
108,1
1,0811
108,8
1,0519
95,2
1,0275
104,9
1,0
1,0878
101,6
1,1256
104,5
1,1615
105,9
1,1028
85,4
1,0543
101,8
2,0
1,1732
97,1
1,2492
100,1
1,3216
101,9
1,2016
73,8
1,1078
97,7
3,0
1,2574
92,7
1,3709
(95,8)
1,4809
(97,2)
1,3015
64,4
—
—
4,0
1,3404
87,2
1,4931
89,9
1,6374
90,2
1,2132
90,1
NH4J
NH4F
NH4.CH3COO
NH4SCN
HBr
0,05
1,0045
118,0
—
—
—
—
—
—
—
—
0,1
1,0091
115,0
1,0020
90,1
— ■
—
1,0018
104,3
1,0057
355,7
0,2
1,0182
111,0
1,0039
84,1
—
—
1,0035
99,8
1,0113
348,2
0,5
1,0456
106,0
1,0093
74,5
1,0084
60,5
1,0088
94,0
1,0282
329,1
1,0
1,0904
103,5
1,0177
65,7
1,0164
54,7
1,0173
89,9
1,0561
301,3
2,0
1,1802
100,0
1,0323
55,3
1,0311
42,9
1,0340
84,7
1,1119
253,6
3,0
—
—
1,0454
(47,9)
1,0447
(34,0)
1,0505
(79,2)
1,1678
(214,0)
4,0
1,3587
91,4
1,0562
42,2
1,0570
26,5
1,0665
74,0
1,2238
178,8
*)
Kohlrauscl
^s Bestir
nmungen e
titnomme
n.
Holbora.
241
1107
1 Äquivalent-Leitvermögen A
= " wässeriger Lösungen
bei 18«.
',
Heydweiller. Literatur Tab. 247, S. 1119.
ICK)Oi;
S iV/X» : A
K i8»/i8» s A
i
» i8»/i8« A
« i8»/i8« A
S i8«/i8« j A
HJ
HQOs
¥2 K^CrO*
V2 Na.CrO,
Va Na2Si03
o,i
1,0092
346,9
1,0049
343,2
1,0078
100,5
1,0073
82,5
1,0068
"5,3
0,2
1,0184
339,8
1,0098
334,8
1,0156
94,4
1,0144
76,0
1,0133
105,1
o,5
1,0459
322,4
1,0245
317,0
1,0381
86,5
1,0352
66,4
1,0328
87,6
; I,0
1,0918
297,2
1,0487
292,0
1,0751
79,5
1,0693
57,7
1,0642
71,8
, 2,0
1,1843
254,9
1,0969
247,3
1,1468
72,0
1,1357
46,6
1,1245
51,8
1 3.0
1,2767
(215,1)
1,1447
206,6
—
—
1,1994
(38,3)
1,1819
(38,5)
4,o
1,3692
178,8
1,2832
59,9
1,2604
31,0
1,2376
27,24
; 6,o
1
1
1,3420
13,44
i
Vi LiaCrO«
Vi RbjSOi
¥2 ZnCla
¥2 Zn(N03)2
Vi Zn(C103)2 1
o,i
1,0056
(74,5)
1,0113
103,6
1,0063 ' 84,8
1,0079
80,8
1,0092
74,2
0,2
I,OIII
{67,6)
1,0222
96,1
1,0126
77,7
1,0156
75,3
1,0183
69,2
o,5
1,0273
(57,5)
1,0549
85,1
1,0307
67,3
1,0386
67,2
1,0453
62,0
i,o
1,0537
(48,4)
1,1080
78,0
1,0592
55,1
1,0766
59,3
1,0898
54,5
2,0
1,1046
37,5
1,2114
70,0
1,1134
38,9
1,1512
47,9
1,1774 ' 44,2
3,o
1,1539
(29,8)
1,3120
63,2
1,1735
(29,2)
1,2245 (38,9)
1,2637 j (35,6)
4,o
1,2013
23,4
1,2148
22,5
1,2965 31,0
1,3486 1 28,4
^2 Cd(C103)2
Vi cua»
¥2 CU(N03)2
¥2 CU(C105)2
\aMgBr2
0,05
— ' —
—
—
1
1,0039
94,5
0,1
1,0110 75,0
1,0063 83,3
1,0124 J 77,2
1,0079
82,4
1,0093
75,9
1,0078
88,8
0,2
1,0221 70,0
1,0157
76,4
1,0186
70,6
1,0154
83,1
0,5
1,0553 62,2
1,0309 67,1
1,0388
67,3
1,0463
62,8
1,0383
73,2
1,0
1,1098 54,4
1,0609 56,9
• 1,0771
58,0
1,0915
54,9
1,0754
65,2
2,0
1,2176 43,5
1,1190 ! 43,5
1,1523
45,7
1,1808
43,6
1,1496
54,6
3,0
1,3238 (35,5)
1,1823 rt33,7)
1,2257
(36,2)
1,2679
34,5
—
—
4,0
1,4290 27,8
1,2308 ! 26,2
1,2976 ! 28,2
1,3550
27,0
1,2940 • 38,1
¥2 MgJa
¥2 Mg{N03)2
¥2 Mg(CH3COO)2
y« Mg (0103)2
ViMgCrO,
0,05
1,0058
94,6
1,0028
86,8
—
—
—
—
—
- —
0,1
1,0115
89,9
1,0056
82,0
1,0041
51,5
1,0071
76,2
1,0071
(56,5)
0,2
1,0229
83,7
1,0112
76,3
1,0082
44,6
1,0141
70,9
1,0138
(50,7)
0,5
1,0570
75,7
1,0276
68,1
1,0200
34,6
1,0349
63,0
1,0339
(43,0)
i.o
i,"37
68,6
1,0543
59,8
1,0395
24,9
1,0688
55,0
1,0668
(36,4)
! 2,0
1,2261
58,6
1,1071
48,8
1,0772
(14,6)
1,1356
44,5
1,1305
(27,9)
1 3,0
—
—
—
—
i,i"3
(8,4)
1,2008
(35,9)
1,1922
(21,7)
4.0
1,4491
41,0
1,2086
32,0
1,1149
(5,1)
1,2644
22,6
1,2516
(16,6)
5,0
1,3095
12,0
i
Vz CaBfä
¥2 CaJ2
¥2 CaCCHjCOOh
¥2 Ca(a03)2
»,'2 BaBrj |
0,05
1,0043
98,0
1,0061
99,5
—
—
—
1,0065
98,2
0,1
1,0085
92,7
1,0122
94,8
—
—
1,0077
79,9
1,0128
93,6
0,2
1,0168
87,1
1,0243
89,6
1,0091
46,5
1,0153
75,0
' 1,0254
87,5
0,5
1,0415
79,0
1,0605
82,2
1,0223
36,0
1,0380
68,0
1,0634
80,5
1,0
1,0824
71,8
1,1208
75,5
1,0434
26,3
1,0753
60,3
1,1263.
73,9
2,0
1,1633
62,0
1,2399
66,1
1,0836
15,5
1,1488
50,0
1,2503
64,7
3,0
—
—
—
—
1,1217
9,4
1,2196
41,3
—
—
4,0
1,3198
45,7
1,4753
49,1
1,2906
33,7
1,4933
48,3
Yt BaJ,
¥2 Ba(N03),
¥2 Ba(CH
5C00)j
¥2 Ba(C103)2
»ASrBr,
0,05
1,0083
102,4
1,0053 1 88,0
—
—
—
—
1,0054 j 100,4
o,i
1,0165
96,8
1,0106 j 78,8
1,0094
60,6
1,0122
79,6
1,0107 j 93,8
0,2
1,0330
91,3
1,0212 1 70,2
1,0184
53,7
1,0243
73,3
1,0213
86,6
0,5
1,0823
82,8
1,0528 i 56,6
1,0456
43,6
1,0603
64,7
1,0531
78,5
1,0
1,1640
77,4
1,0902
34,3
1,1202
56,2
1,1048
71,1
2,0
1-3255
68,4
1,1773
22,3
1,2373
44,8
1,2079
62,0
3,0
1,2607
(14,8)
—
—
4,0
1,3420
9,2
1,4132
45,6
Holborn. 70*
1108
341 f
Äquivalent-Leitvermögen A= " wässeriger Lösungen bei 18°
Heydweiller. Literatur Tab. 247, S. mg.
1000 ri
s iSViS"
•s 18718»
A
Ä i8Vi8°
A
s i8"/i8»
8 i8Vi8«
0,05
0,1
0,2
o»5
1,0
2,0
3,0
4,0
V2 SrJa
1,0073
1,0145
1,0289
1,0720
1,1436
1,2853
V2Sr(CH3-COO)2
V2 Sr{C103)2
V-2 Cu(CH3 -000)2
VaPbCCHs -000)2
99,0
93,9
88,5
81,6
75,2
66,1
1,5639 47,9
1,0140
1,0343
1,0677
1,1327
1,1940
50,6
40,0
30,7
18,8
12,0
1,0101
1,0200
1,0498
1,0988
1,1957
1,2900
1,3827
79,3
74,0
65,6
57,8
47,1
38,0
30,0
1,0035
1,0107
1,0262
1,0414!)
23,0
17,3
10,8
8,0
1,0120
1,0239
1,0592
1,1177
1,2333
1,3500
(20,1)
{16,0)
(10,2)
(6,5)
(3,8)
(2,5)
1) m=o,8.
HNO3 nach Goodwin
und Haskell.
HCl nach Goodwin und Haskell.
TO = 1000 ri
A
m = 1000 tj
A
m = 1000 7]
m = 1000 7]
A
m = 1000 rj
A
0,00025
0,00050
0,00075
0,00100
374
374
373
373
0,00025
0,00050
0,00075
378
377
376
0,00100
0,00150
0,00200
376
376
375
0,005
0,010
0,020
373
369
365
0,030
0,050
0,100
362
358
351
Nach Haot. (Ebenda Werte für 25".)
1000 rj
0,001
0,002
0,005
0,010
0,020
0,040
0,050
0,100
0,200
V2 TI2SO4
127,35
124,2
118,4
112,3
104,55
92,7
83,1
73,8
V2Mg(N03)2
102,6
100,8
97,7
94,65
90,9
85,3
80,5
75,3
KBrOs
109,9
108,7
106,9
104,7
102,0
97,3
93,0
87,8
V2 AgäSOi
116,3
113,6
108,4
102,9
96,1
88,0
V2 Ba(Br03)2
97,5
95,5
91,9
88,2
83,6
78,3
V2 PbOl2
119,15
"5,8
109,2
102,1
93,2
79,2
Nach Melcher.
(EbendaWertfür50u.ioo*',)
V2CaS04
97,7
77,7
68,5
1000 rj
0,001
0,002
0,005
0,010
0,020
0,040
0,050
Holbora.
242
1109
Äquivalent-Leitvermögen A = ^ anorganischer Verbindungen
in wässeriger Lösung bei 25°.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S, 11 19.
^lm = ^l{io^ rj) = v = 10 ^ tp
32
64
128
256
512
1024
Beobachter
Kalium-Chlorid
-Chlorat
-Perchlorat
-Bromid
-Bromat
-Jodid
-Jodat
Saures Kal.-Jodat
Kalium- Fluorid
Saures Kai.- Fluorid
Kal.-Permanganat
-Nitrat
-Nitrit ')
-Sulfat
-Chromat
-Bichromat
- Bisulf it
- Bisulf at
-Sulfit *)
-Merkurisulfonat
Monokal.-Arseniat
Tetrakai.- Ferrocyanid
Trikal.- Ferricyanid
Kal.-Chromicyanid
-Platinchlorid
-Persulfat
Ammoniam-Chlorid
-Platinchlorid
Natrium-Chlorid
-Chlorat
-Perchlorat
Natrium- Bromid
-Jodid
-Jodat
Mononatriumperjodat
Dinatriumperjodat
Trinatriumperjodat
Pentanatriumperjodat
Natriumchlorid
Kaliumjodid ')
*) t) = 2048
A= 172,7
KCl
KCIO3
KCIO4
KBr
KBrOg
KJ
KJO3
KH(J03)2
KF
KHF2
KMnO«
KNO3
KNOj
y2K2S04
i/zKaCrOi
i/aKaCrA
KHSO3
KHSO4
y2K2S03
y2K2Hg(S03)j
KH2ASO4
i4K4Fe(CN)e
i/3K3Fe(CN)e
V3K3Cr(CN)6
i/zKgPtCle
NH4CI
l/2(NH4)2PtCl6
NaCl
NaC103
NaC104
NaBr
NaJ
NaJOs
NaH4J06
i/aNaaHgJOe
y3Na3H2J06
VfiNasJOfi
NaCl
KJ
135,7
136,4
135,5
136,3
122,9
123,9
131,9
137,2
114,4
137,0
100,8
385,8
"4,7
130,3
121,7
128,0
147,7
124,1
129,6
122,3
108,6
339,5
119.4
110,9
93,9
"5,6
129,7
139,5
116,0
126,7
135,1
"3,6
114,6
101,3
111,4
112,9
"5,o
112,7
79,3
93,4
77,9
114,6
151,1
139,4
142,4
140,2
142,5
139,4
142,4
127,0
130,3
127,9
130,7
135,9
140,3
140,9
145,1
118,2
121,0
140,8
144,3
104,4
107,4
420,3
444,8
118,0
120,8
142,1
158,5
125,3
128,3
132,4
136,4
151,5
155,1
131,5
137,3
136,3
141,3
124,7
125,7
"3,5
118,0
385,4
428,3
125,9
131,1
"7,5
123,1
97,6
100,3
127,4
138,9
138,4
146,6
148,7
155,7
122,3
127,3
135,1
142,0
138,9
142,1
123,1
128,3
116,9
119,8
"7,9
120,4
104,6
107,1
"4,9
"7,7
116,4
"9,2
118,2
121,3
"6,5
"9,7
82,4
85,0
96,7
99,3
88,0
96,8
128,1
135,0
163,6
170,0
145,7
144,4
144,4
133,1
133,3
143,5
148,2
123,2
147,1
109,7
460,5
123,1
174,1
130,3
139,5
158,6
141,9
145,5
126,3
122,3
469,9
135,7
127,4
102,6
149,1
153,5
162,0
131,2
146,7
144,4
132,7
121,4
122,6
109,8
120,0
121,7
124,2
122,8
87,1
101,6
106,9
138,1
171,6
148,0
149,1
146,1
147,3
146,4
147,8
147,3
148,5
135,2
135,6
134,7
136,0
145,8
146,4
150,1
150,5
124,9
126,3
148,8
150,0
"1,5
112,7
468,7
473,0
124,8
126,1
219,3
272,1
131,2
132,4
141,7
141,8
161,9
166,9
145,8
148,9
148,3
150,4
127,0
129,9
(126,4)
(129,8)
507,4
530,8
139,5
143,6
131,2
134,3
104,7
106,3
156,9
162,7
158,6
163,6
167,3
171,9
134,4
137,3
150,5
153,5
146,0
147,6
135,9
138,2
124,9
126,3
124,7
125,9
111,6
112,3
121,6
123,7
123,7
125,2
126,4
127,8
125,7
127,0
88,8
90,2
103,2
104,6
109,8
"1,5
137,3
134,9
170,3
165,7
Ostwald 6
Waiden 2
Bredig 2
Boltwood
Ostwald 6
Waiden 2
Ostwald 6
Waiden 2
Ostwald 6
Waiden 2
Bredig i
Ostwald 6
Niementowski
u. Roszkowski
Waiden 2
Barth
Waiden 2
Bredig i
Waiden 2
Ostwald 6
Waiden 2
Ostwald 6
Waiden 2
Ostwald 6
Waiden 2
r=5
101,7
10
20
50
!
100 200
500
1000
106,8
111,2
"5,9
"8,73
120,95
123,0
124,1
130,8
134,7
139,4
142,3
144,5
146,7
147.9
Bray, Hunt
Bray, Mackay
*) «= 0,5
A = 6g,2
I
77,9
2
86,5
4
95,0
8
103,2
16
111,2.
') Ebenda KJ3.
Holbora.
nio
242 a
Äquivalent-Leitvermögen
A = ^
n
anorganischer Verbin dun
gen
in wässeriger Lösung
bei 25°
•
,
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
V»l=l/(l03l?)
^v= 10-^ q)= 32
64
128
256
512
1024
Beobachter
Natrium- Fluorid
NaF
93,0
96,1
98,8
101,1
102,8
104,0
Waiden 2
-Nitrat
NaNOg
108,2
111,8
"4,7
"7,5
"9,4
120,1
Ostwald 6
-Nitrit ')
NaNOa
110,0
112,6
"5,7
118,7
121,6
125,3
Niementowski
u. Roszkowski
Mononatriumphosphai
t NaH2P04
74,6
77,7
80,3
82,2
84,1
86,1
Waiden i
Dinatriumphosphat
i/zNaaHPOi
85,1
90,7
95,6
98,5
99,8
100,7
Trinatriumphosphat
y3Na3P04
104,2
114,4
120,6
123,2
123,3
122,1
Natrium- Pyrophosphat V^NaiP^O^
79,9
90,3
100,3
109,5
"5,4
118,1
-Wolframat
i/aNaaWOi
95,9
101,8
110,4
"o,3
112,9
116,4
-Molybdat
i/aNagMoOi
100,5
106,1
111,0
114,6
117,8
120,8
-Selenat
i/aNaaSeOi
100,0
105,7
111,0
114,6
"7,5
120,3
Waiden 2
-Metaarsenit
NaAsOa
78,4
82,3
86,6
90,1
93,4
96,5
Monon atriumarseniat
NaHaAsOi
72,3
75,5
78,3
80,6
82,7
84,0
Dinatriumarseniat
i/zNagHAsOi
84,5
90,6
94,9
98,4
100,9
102,5
N atriumorthoarsenit
HNagAsOs
168,9
171,6
171,9
171,3
167,6
165,0
Trinatriumarseniat
i/aNagAsO^
101,2
112,8
121,6
126,7
127,6
126,6
N atrium- Py rosulf it
i/aNaaS^Os
72,6
77,3
80,2
81,2
80,0
74,0
Waiden i
-Tetraborat
i/aNaaBA
72,5
76,9
79,8
82,2
84,6
86,9
-Metaborat
y2Na2B204
73,3
77,8
81,4
84,3
86,9
89,1
-Bisulfit
NaHSOg
86,2
90,3
94,6
98,6
(102,1)
(105,3)
Barth
- Bisulf at
NaHSOi
311,9
366,2
408,3
449,9
488
513
-Sulfit ^)
i/zNaaSOg
94,5
101,3
106,5
110,7
"3,2
114,6
-Merkurisulfonat
1/2 Na2Hg( $03)2
91,5
97,0
101,7
105,2
109,6
"3,5
-Platincyanür
y2Na2Pt(CN)4
110,6
116,5
120,9
124,7
127,7
130,4
Waiden 2
-Permanganat
NaMn04
—
103,8
107,0
108,5
"1,5
112,8
E. Franke
Natriumkaliümsulfit ^
) i/gNaKSOa
105,2
111,0
116,4
121,1
124,0
125,5
Barth
Rabidium-Chlorid
RbCI
138,0
141,8
145,5
148,1
149,4
151,0
Bredig 2
138,7
143,4
146,5
148,3
149,8
152,0
Boltwood
Cäsium-Chlorid
CsCl
137,6
142,0
145,6
148,5
150,0
151,7
Bredig 2
139,0
143,3
146,4
148,3
150,7
153,0
Boltwood 1
Lithium-Chlorid
LiCl
103,8
106,5
109,8
112,4
114,6
116,1
Ostwald 6
-Chlorat
LiClOa
91,5
94,2
96,8
99,4
100,4
101,5
-Perchlorat
LiClOi
101,5
104,8
107,6
109,9
111,9
"3,1
-Permanganat
LiMnOi
87,2
90,2
94,0
96,5
98,9
101,5
E. Franke
-Jodid
LiJ
103,8
106,4
110,6
112,0
114,0
"4,5
Ostwald 6
-Nitrat
LiNOg
97,9
100,7
104,1
106,6
108,2
108,7
Silber-Nitrit«)
AgNOa
—
87,9
101,6
112,8
122,0
129,6
Niementowski '
u. Roszkowski!
-Permanganat
AgMn04
—
"3,3
116,6
118,2
"9,4
120,1
E. Franke
Tliallo-Chlorid
TlCl
139,6
143,1
145,1
—
-Fluorid
TIF
"5,9
120,6
123,7
126,2
128,1
130,1
-Nitrat
TINO3
128,7
133,8
137,6
140,1
142,0
142,6
-Chlorat
TICIO3
123,6
127,8
129,8
132,1
134,2
135,4
-Bromat
TlBrOg
—
—
122,9
125,5
126,3
128,1
-Jodat
TIJO3
—
—
—
—
"1,5
112,0
-Perchlorat
TICIO4
129,3
134,0
2
137,5
4 8
139,6
16
141,9
4) t) =
143,7
2048
') « = 2048
v= 0,25 0,5 I
A = 130,0
'•*) A = 27,4 42,2 53,
9 64,1
72,9 79,<
? 87,9.
A =
136,9.
3) 71 = 40,1 54,4 65,
9 74,7
83,0 90,(
) 98,3-
Holbora.
243 b
1111
Äquivalent-Leitvermögen A=^— anorganischer Verbindungen
in wässeriger Lösung bei 25°.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
7« = V(io* «?) = f = io~' 9> = 32
64
128
256
512
1024
Beobachter
jMonothallophosphat
Thalloarseniat *)
Neutr. Thallophosphat
Thallo- Sulfat *)
-Dithionat
-Selenat
-Selenit
- Karbonat
TlHjPOi
yjTliHAsOi
yaTljPO«
yzTljSO*
y2Tl2SA
yjTUSeO,
yjTUSeOs
Magnesinm-Chlorid
- Bromid
-Nitrat
-Jodat
-Sulfat
-Selenat
-Chromat
-Thiosulfat
-Platincyanür
- Ferrocyanid
Baryam-Permanganat
-Hyposulfat
- H ypophosphit
Strootinm-Permanganat y^%x{}favO^
Calciam-Permanganat y^Zdi^lfavO^^
yzMgCl,
yaMgBrg
y2Mg(N03),
y2Mg(j03),
y2MgS04
yjMgSeO«
HMgCrO«
ysMgSjOs
yjMgPtccN)^
UMg2Fe(CN),
y2Ba(Mn04),
y2Ba(S03)g
yzBaHJPOj),
Blei-Chlorid
-Nitrat»)
Nickel-Chlorid
-Nitrat
-Sulfat
Kobalt-Chlorid
-Nitrat
-Sulfat
Kupfer-Nitrat*)
Alamioiam- Sulfat
Chrom-Sulfat
yzPbCl,
yjPbCNOa),
yjNici,
y^NiCNOs),
yaNiSO*
yzCocij
yaCoCNOg),
yzCoso*
ViCu(N03)j
V6Alj(S04)3
VeCrjC 504)3
74»3
"3,1
131,7
111,2
83,0
93,5
108,2
109,3
104,6
71,6
73,0
72,8
80,6
94,1
120,0
96,4
93,4
91,2
84,1
99,8
107,9
107,2
100,7
66,7
107,1
99,8
66,4
105,2
51,1
67,4
96,9
78,3
122,9
141,9
120,7
94,9
107,3
"3,5
"4,7
111,0
77,0
83,0
82,0
90,6
105,1
129,3
106,9
100,0
103,5
89,9
107,7
103,6
110,8
116,7
"3,9
106,5
77,4
"2,3
105,1
77,1
111,2
60,6
78,3
101,1
81,2
106,5
131,2
151,7
129,0
106,1
119,2
118,0
119,2
"5,7
81,7
92,6
91,1
98,9
"3,9
138,0
"6,3
105,1
114,2
94,3
111,6
108,1
120,3
123,8
"8,3
110,8
88,2
117,6
108,9
87,3
116,1
71,2
90,7
104,0
82,8
117,8
138,3
160,2
134,7
"5,2
129,9
121,6
122,7
119,0
85,6
101,8
98,9
107,2
122,2
145,7
"7,3
108,0
124,0
98,1
"4,7
111,8
129,1
130,3
122,6
"5,8
98,9
121,5
112,8
97,7
119,2
83,1
105,0
106,5
84,2
122,9
143,1
166,7
138,6
123,7
137,1
124,6
125,7
122,9
89,4
110,1
105,8
"4,3
128,8
152^»
139,9
"2,5
132,4
ioi,i
116,8
Ii6,ö
135,5
134,2
125,6
118,1
109,3
124,5
"5,9
107,2
120,4
95,3
"9,3
108,7
85,4
122,9
146,4
170,6
142,2
130,8
143,4
127,4
128,5
125,6
92,5
116,9
112,7
119,0
135,2
158,5
154,2
114,4
139,5
104,0
117,6
119,1
141,9
135,5
127,1
120,8
"7,4
126,5
118,6
115,1
122,5
107,2
128,1
E. Franke
Waiden 1
E. Franke
Waiden 1
E. Franke
Waiden 1
i = 16 r = 4 8 16
>)A= 70,4. ^)A= 98,0.
*) .1 = 101,3. *) ^l = 84,9 92,0 99,1.
Äquivalent-Leitvermögen ^ = - anorganischer Körper in wässeriger Lösung bei 25'
Lob und N ernst.
looo ;j = m = 0,025
0,015
0,007
0,003
0,0015
0,0008
Silber-Nitrat ') AgNOg
-Chlorat AgC103
-Perchlorat AgC104
-Äthylsulfonat Ag04SCjH5 . .
-Naphthalinsulfonat AgOaSQöH:
-t^-Kumolsulfonat AgOsSCgHn
- Benzolsulf onat AgOgSQHä
-Acetat AgOjCjHa
-Dithionat ViAgjSjOg ....
-Silicofluorid y^AgjSiF, . . .
120,4
111,7
118,6
78,5
') Für 1000 tj = 0,1 0,05
134,0
106,4
ist A = 109,3
123,3
"7,9
121,8
94,3
81,5
90,4
143,6
109,1
116,1.
127,0
120,1
124,0
96,8
95,5
84,6
93,4
95,9
147,9
112,7
128,9
123,1
126,4
99,4
99,0
86,9
95,9
99,0
154,2
"5,6
130,5
124,0
127,7
100,8
100,6
88,3
96,2
ioo,9
157,6
117,2
131,7
124,3
128,3
101,5
101,7
89,4
96,9
ior,5
160,9
117,6
Holborn.
1112
242 c
Molekulare J^eitfähigkeit A= — anorganischer Verbindungen
in wässeriger Lösung bei 25^
(Jones u. West.) Lit. Tab. 247, s. 1119.
Ywi = 1) = 10—^ gp
16
32
128
512
1024
2048
NH4CI . .
NHiBr . .
NaBr . . .
NaJ . . .
NaaCOg . .
NaCHgCOO
KCl . . .
KBr . . .
KJ . . . .
KNO3 . .
K2SO4 . .
KHSO4 . .
K2CO3 . .
CaCIg . . .
CaBra . . .
SrBrg . . .
BaClg . . .
MgCla . . .
ZnS04 . .
MnCla . . .
Mn(N03)2 .
C0CI2 . . .
C0(N03)2 .
NiCla . . .
Ni(N03)2 .
CuCla . . .
Cu(N03)2 .
HCl . . .
HNO3 • •
H2SO4 . .
CHXOOH
109,2
"5,1
91,9
92,7
100,4
54,9
109,5
114,4
112,8
95,2
152,6
207,6
150,1
159,2
151,0
153,8
150,0
122,8
56,6
121,3
"6,3
129,5
125,9
131,7
125,3
119,8
123,3
348,2
344,4
419,3
123,1
118,6
123,6
100,3
100,4
137,8
66,2
118,6
121,3
120,7
111,0
183,6
254,2
180,9
193,4
177,5
180,6
179,0
150,3
80,0
156,7
144,3
161,5
157,9
164,8
157,9
158,3
156,7
357,0
354,4
431,5
123,2
127,4
105,1
104,2
155,4
70,2
122,9
125,2
124,5
"6,3
199,2
286,6
195,3
207,4
188,4
190,0
191,6
161,2
93,6
169,0
154,5
174,2
169,2
177,4
169,7
173,5
169,4
365,2
362,0
456,6
227,1
127,6
131,7
107,7
107,4
170,8
73,8
126,8
128,8
128,0
121,3
214,4
323,7
210,5
219,9
199,0
202,2
215,2
171,7
108,8
181,6
165,0
186,7
180,8
190,5
180,9
187,5
181,8
370,7
368,7
491,4
262,3
133,4
137,9
"3,3
"2,5
197,9
78,3
132,4
134,5
133,7
129,5
242,1
401,0
233,6
243,6
217,9
219,1
232,9
189,2
144,8
202,5
182,0
207,1
200,4
211,6
200,1
2IO,X
201,9
379,3
376,6
589,4
318,9
136,8
141,3
116,8
"4,7
209,6
80,1
135,5
137,6
137,3
137,0
263,5
467,1
250,1
260,8
229,7
239,1
235,5
200,6
185,1
216,6
194,6
221,2
215,5
227,2
215,4
224,0
218,4
374,7
373,9
675
350
137,8
140,9
121,1
116,4
218,1
79,1
137,0
143,5
141,8
139,6
268,0
478,2
261,2
236,5
239,6
243,4
203,2
197,8
216,8
195,8
221,1
215,3
229,0
214,3
232,2
222,9
353,4
366,5
710
376
119,1
80,1
147,2
496,0
239,5
247,1
213,0
709
412
243
Molekulares Leitvermögen anorganischer Säuren und Basen
in wässeriger Lösung bei 25°.
Lit. Tab. 247, S. 1119.
7m — 7(io^i^) = t)^io-^9P =
16
32
64
128 256 512 1024 Beobachter
Salzsäure HCl . . .
Chlorsäure HCIO3 . .
Überchlorsäure HCIO4
Bromwasserstoff HBr
Bromsäure HBrOg . .
Jodwasserstoff HJ. .
Jodsäure HSO3 . .
Über jodsäure HJO4
Fluorwasserstoff HF
Unterschwefelsäure H2S2O6
Tetrathionsäure H2S4O8 .
Selenige Säure HaSeOg .
353
353
358
364
364
193
34,6
366
364
372
377
376
229
108
29,6
30,1
720
44,1
378
373
383
385
384
268
139
35,8
33,1
726
729
57,0
386
381
390
391
391
301
179
44,3
37,1
754
748
74,9
393
387
399
398
359
397
327
223
59,5
42,5
773
773
98,4
399
391
404
402
370
402
349
270
78,6
55,7
790
788
128
401
399
406
405
381
405
364
312
104,7
69,1
806
808
164
403
402
407
405
390
406
371
348
138
105
815
822
204
Ostwald 6
402
407
406
396
406
376
374
177
138
822
830
246
402
407
405
401
404
377
387
224
829
843
285
Hill u. Sirkar
Ostwald 6
Holborn.
243;
1113
Molekulares Leitvermögen anorganischer Säuren und Basen
in wässeriger Lösung bei 25^
Lit. Tab. 247, S. II 19. (Forts.)
V»« = V ( 10' ij) = v = 10—^ (p
8
16
32
64
128
256
626
674
720
195
240
279
312
335
352
292
318
337
386
391
391
[OOO
1064
1134
342
358
377
392
398
403
160,6
201,4
243,7
384
387
387
229,1
264,9
297,4
9,29
13,4
19,0
406
469
447
429
448
461
419
432
446
238
244
248
512 ; 1024
Beobachter
Selensäure HzSeOi
Phosphorsäure *) H3PO4 . . .
Unterphosphorige Säure H3PO2
Phosphorige Säure H3PO3 . .
Rhodanwasserstoffsäure HSCN
Ferrocyanwasserstoffsäure *)
HiFeCCN),
Kieselfluorv\'asserstoffsäure')H2SiFl6
Übermangansaure HMn04
Arsensäure H3ASO4 . . .
Chromsäure HaCrO^ . . .
Schweflige Säure H2SO3 .
Ammoniak NH4OH . . . .
Calciumhydroxyd CaOgHa .
Baryumhydroxyd BaOaHa .
Strontiumhydroxyd SrOaHj
Thalliumhydroxyd TlOH . .
440
64
140
129
I468
i 77
J172
156
348 '359
216
336
260
354
1,56' 2,24
498
I 96
j207
187
368
750
281
371
73,1
3,21
— il82
533
124
245
222
375
875
304
377
95,6
371
4,55
372
200
392
217
575
156
281
257
382
934
324
385
125,5
379
189,2
6,53
744
317
361
351
393
1214
415
403
769
341
367
358
Ostwald 6
410
405
230
1301
495
401
282,6 310,4
383 378
323,3| 346
27,5i 39,4
455 —
465 I 469
451 i 452
248 I —
Lov^n 2
Waiden 2
Barth
Ostwald 6
20
380,2,390,4398,4! 406,7 j
234,7 251,2,273,1 (4o)(299,3)|
411,6
336,8
■25i,2i273,oj — j(8o)(3a7,5)
|26i,7|297,oj(4o)( 337,7) (8o)(38i,4)
415,3
Salzsäure HCl
^ 2 Schwefelsäure*)
= V2 H,S04*)
Natriumtiisulfat NaHSO* . .
Für V = 2048 ist ^1 = ') 378. ^) 1378. ') 652. Für v =: 4096 ist A = -) 1445. ') 847. *) Äquivalentleitvermögen,
418,6
390,8
420,4 (?)
(2000X413,7)
(640X494,5)1(1280) (516,8)
Beobachter
Bray u, Hunt
Hunt
Noyesu. Eastman
„ „ Stewart
244
Temperaturkoeffizienten des elektrischen Leitvermögens wässeriger Lösungen.
Stellt man das Leitvermögen durch die Formel
%i = Xo(i + C< -f C't-)
dar, so ergeben sich für die Koeffizienten c und c' die folgenden Zahlen. Diese gelten bei den Beobachtungen
von Kohlrausch und Grotrian, Grotrian, Kohlrausch, Otten für den Bereich von o bis + 40" (die Beobachtungen
von Grotrian an H2SO4 von o bis 60% reichen von o bis 70"), bei den Beobachtungen von Veley u. Manley
( H XO3) von o bis + 30" und bei den Beobachtungen von Kunz von o bis — 34".
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 1119.
10* c • 10*
% xqto* c«io*! c'*io*
Kohlrausch u. Grotrian
KCl
NHiQ
5 455
10 I 923
15 '■ 1402
20 I 1898
NaCl
LiCl
5
10
15
20
5
10 -
15
20
24
25,9
610
1216
1826
2403
430
779
1066
1255
1230
1339
5 460 3"
10 ^ 781 291
30 i 914 ! 257
40 I 487 j 349
274
253
236
222
269
245
223
220
295
293
282
293
314
310
+ 71
58
51
33
67
61
47
13
103
95
103
101
104
135
103
III
208
327
BaCl,
SrCl,
CaCl,
Kunz
CaCl2
Kohlrausch u. Grotrian
MgCl,
10
15
24
5
10
5
10
20
25
30
35
25,52
29,00
5
10
30
250
294
479
282
698
267
1038
252
309
296
580
276
412
295
748
277
"51
263
1168
278
1077
276
847
312
1103
249
1160
363
433
300
715
303
602
371
+90
77
80
75
91
97
86
87
87
75
131
156
124,5
518
116
99
295
Holborn.
1114
244 a
Temperaturkoeffizienten des elektrischen Leitvermögens wässeriger Lösungen.
Bemerkungen und Literatur Tab. 247, S. 11 19.
%
Xq'IO'
Kohlrausch u. Grotrian
NH4NO3
Ba(N08)2
Kohlrausch
NaaSOi
KHSO4
NaOH
Kunz
NaOH
Kohlrausch u. Grotrian
HNO3
Veley u. Manley
HNO3
Grotrian
H2SO4
49,3
4,18
5,11
15,37
5,0
2,61
42,7
27,11
32,70
6,2
12,4
24,8
31,0
37,2
49,6
62,0
1,30
3,12
5,99
10,13
15,32
20,11
25,96
30,42
33,81
35,90
39,48
45,01
51,78
53,03
58,20
65,77
69,53
73,82
78,96
84,08
86,18
87,72
89,92
91,97
94,32
96,12
98,50
98,85
99,27
99,97
5
10
15
20
25
30
35
2561
129,0
246,5
481,7
642
256
639
1031
682
2259
3980
5760
5823
5554
4562
35I9
523
1144
2098
3309
4472
5236
5726
5809
5746
5647
5442
5078
4447
4317
3889
3253
3099
2408
1603
981
798
591
416
266
186
136
183
199
377
389
235
320
365
465
182
298
416
544
220
206
186
192
200
214
234
180
233
226
216
205
202,5
182
191
194,5
194
197
200
221,5
248
245
247
205
204
257
191
183
232
lOI
165
149
100
I
13
74
49
177
190
203
216
227
239
250
+ 19
+ 113
+ 75
69
—152
+ 9
4467
+ 398
640
— 42
— 29
— 7
— 12
— 5
+ 15
— 32
+ 62
— 47
— 55
— 58
— 39
— 52
+ 14
— 15
— 16
o
+ 12
+ 12
— 21
—133
—115
—195
— 127
— 162
— 426
— 170
—152
—347
+235
—168
—154
-156
—114
— 34
— 229
— 71
— 62,1
— 60,0
— 55,9
— 49,8
— 41,6
— 31,5
— 19,3
Kunz
H2SO4
Kohlrausch
Oxalsäure
Kohlrausch
H3PO4
Otten
Ameisensäure
Essigsäure
Propionsäure
Buttersäure
40
45
50
55
60
66,16
84,5
96,4
99,4
lOI.I
19,1
28,0
32,7
37,3
42,05
45,5
50,9
56,3
60,9
63,8
70,4
3,57
7,14
87,1
4,94
9,55
20,34
29,83
39,95
50,02
59,96
70,06
89,02
1664
465
521
42
86
5190
5140
5000
4810
4470
4170
3570
2840
2320
1930
1260
364
554
295
37,3
52,4
69,9
74,8
71,8
63,0
51,6
39,2
14,0
261
271
280
289
298
336
504
349
383
379
108
219
203
225
2035
245
246
261
269
2755
296
258
262
287
265
243
229
218
215
209
192
200
4,33
8,05
289
9,79
10,08
294
20,79
10,65
301
30,46
9,04
306
37,80
7,31
324
49,37
4,93
306
58,32
3,16
310
67,50
1,79
333
90,87
0,14
436
10,08
7,46
285
30,03
5,19
326
50,09
2,32
350
69,99
0,51
352
5,02
6,00
259
10,07
6,77
270
20,01
5,83
309
30,04
4,52
310
50,04
1,89
329
70,01
0,34
365
Holborn.
244b
1115
Temperaturkoeffizienten des elektrischen Leitvermögens wässeriger Lösungen.
Lit. Tab. 247, S. 11 19.
(Kohlrausch)
beob.:
m = o.oi: V = 100.
KCl .
N H^Cl
NaCl .
LiCl .
i.BaCIj
'.,ZnCl2
') m = 0,01
(Arrhenius)
0,0221
226
238
232
234
239
241
. ') m
KJ 0,0219
KNO3
NaNOa . .
AgNOs . -
y2Ba(N03)2 .
KCIO3 . .
KCH3COO
: 0,001. ^) n» =
•^35 ^^- ~
0,006.
\dt J,
216
226
221
224
219
229
UKaaSO*
i,Li.,S04
i,ZnS04
i,CuS04
i,K,CO,
0,0223
240
242
236
234
229
249
i2Na2C03 .
KOH .
HCl . .
HNO3 .
0,0265
194
159
162
125
159
137
beob. :
34
1000 ij = m = 0,001
0,01 i 0,1
~f5
0,001
0,01
0,1 ,
281
279
266
—
—
284
281
284
276
—
276
294
—
213
202
163
158
153
159
154
151
154
152
147
154
140
88
148
HO
58
252
253
1
KCl
KJ
KBr
KNO3
NaCl
LiCl
HBaClj
^^MgCU
1 0CUSO4
NaCHgCOa
NaCaHäCOa
NaCsH^COj
^) Die Werte gelten
233
231
231
222
253
255
250
254
256
268
268
270
für C29
23z
225
228
223
254
258
248
253
226
274
277
282
228
221
225
220
246
250
244
248
198
261
275
280
218
207
210
218
241
243
225
243
198
271
284
293
NaCHClaCOj .
NaHCaHiCCOä)^
NaHjPOj . .
NaHjPOi . .
NaOH ....
HCl
HBr ....
HNO,
H3PO2
NaF 1)
271
274
266
282
202
152
150
143
78
41
256
(zwischen 18 und 40°)
C35 • 10*
1000 t; = »n = 0,002 , 0,01 1 0,05 : 0,2
1000 r = m = 0,002
C35 • 10*
0,01 0,05
0.2
CH3COOH
CH5COOH
C3H7COOH
146
145
130
137
115
119
141
131
120
141
134
120
C2H4(COOH)2
C2HCI2COOH
HF') ... .
187
148
68
181 1 178
129 98
45 I 37
173
79
45
*) Die Werte gelten für C33 (zwischen 26 und 40").
(Arrhenius) Coi 5 = — (-^v) I beob.: —
"18
C2155'
1000 r^ = m = 0,05
0,25
^21»^
1000 ij = m = 0,05
0,25
C2H5COOH .
CgHjCOOH .
C2H4(COOH),
CHCI2COOH .
( Krannhals)
158
150
182
127
161
149
193
108
: beob.
H3PO2
H3PO4
CH3COOH
09
85
19
108
70
170')
' qp = ü = 64
Cä8.7 • 10*
16 4
C58,7 • 10*
=64
16
4
267
269
261
249
263
234
245
251
250
204
193
187
207
214
209
135
133
133
KCl .
KBr
KNO3
KCIO3
NaCl
NaNO,
240
233
244
242
262
236
223
226
231
261
248
223
217
217
221 I
255 I
244 I
199
197
214
245
227
ygNajSO« .
yaBaa, . .
y2Ba(N03)2
yaJWgSO« .
i4K4Fe(CN)8
HCl . . .
246
187
206
135
Hoiborn.
1116
244 c
Temperaturkoeffizienten des elektrischen Leitvermögens wässeriger Lösungen.
Lit. Tab. 247, S. 11 19.
(D^guisne)
>«< = »«i8 [i + c (< — 18) + c' (< — 18)"''] zwischen 2 und 34°.
1000 1^
(m)
c • 10«
C'io'
c 10*
C« lo"*
0,0001
0,001
0,01
0,05
0,0001
0,001
0,01
0,05
0,0001
0,001
0,01
0,05
0,0001
0,001
0,01
0,05
0,0001
0,001
0,01
0,05
0,0001
0,001
0,01
0,05
0,1
HCl
166,0
164,2
164,1
219,4
217,2
214,9
212,7
+ 9,2
— 15,5
— 17,3
KCl
+ 82,4
66,7
65,3
61,3
NaCl
228,4
226,9
225,5
223,8
+ 74,0
85,0
79,5
i/zBaCla
227,1
224,8
224,1
220,7
+ 87,7
83,1
78,3
70,2
ysHsPO^
174,2
158,8
146,3
136,3
+ 6,8
— 28,1
— 61,6
— 78,2
i/gNaHaPOi
243,^
240,6
236,6
237,0
+ 116,3
104,5
101,4
105,2
RbCl
210,7 I + 58,5
HNO,
164,7
163,0
161,7
— 14,7
— 14,4
— 19,4
KNO,
212,6
210,3
209,8
208,7
+ 70,4
62,2
57,1
56,2
NaNO,
222,8
220,4
218,9
218,1
+ 73,4
80,0
72,8
76,0
y2Ba(N03)2
222,2
220,2
220,2
222,0
+ 76,2
78,1
72,4
72,5
CHXOOH
179,0
167,8
165,8
31,2
58,9
62,5
NaCiHgCOO
229,4
+ 81,2
243,0
110,9
245,6
"5,3
245,9
113,7
"~
""
yzH^SO,
166,9
158,1
130,8
— 12,8
— 36,2
—101,5
y2K2S04
223,5
222,1
219,9
217,7
+ 83,2
77,2
69,0
65,6
yaNaaSO^
234,8
233,9
232,7
231,5
+ 99,0
98,0
93,1
89,0
y2Mgso4
239,2
236,4
228,5
223,0
+ 92,5
95,5
70,6
49,0
y2(CH2)2(C02H)2
187,3
185,0
187,0
— 24,1
— 28,2
— 25,9
i/aNaC^HßO,
( Natriumbisuccinat)
234,8
241,2
240,7
238,8
+ 119,0
109,2
101,1
104,4
NH4CI
221,3
219,1
217,5
215,0
215,8
211,8
209,4
+ 69,4
68,8
68,7
62,5
KJ
+ 44,3
59,6
57,3
AgNOa
217,5
216,3
215,2
214,2
+ 75,9
67,7
64,3
61,7
yzNaaCOg
237,0
262,4
253,6
246,0
+ 112,4
151,2
143,1
120,7
y2(COOH)2
155,1
155,4
156,8
193,6
190,1
— 54,5
— 41,6
— 36,7
KOH
+ 39,3
32,3
— ^ nach Brav und Hunt.
>«18
KCl 1000 iy = 0,01 1,1538
HCl 0,05 1,1136
NaCl 1000 fj = 0,001 1,1639
0,002 1,1639
0,005 1,1638
0,01 1,1636
NaCl 1000-;; = 0,02 1,1632
0,05 1,1624
0,1 I,x6i6
Holborn.
245
1117
Leitvermögen (cm"\ Ohm~^) von Normalflüssigkeiten (wässerigen Lösungen)
zur Bestimmung der Widerstands- Kapazität von Gefäßen.
(Nach Koblrausch, Holborn und Diesselhorst.)
Literatur Tab. 247, S. 11 19.
HjSOi MgSOi ; NaCl (bei KCl normal KCl KCl KCl
(beiiS^max.)! (beii8»max.)| <" gesättigt) j 74,59g 1 (18") Vio-normal j Vw-normal ■, Vioo-normal
y. . X ', X \ X ' X \ X \ X
8
9
10
II
12
13
M
15
16
17
18
19
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
0,5184
0,5304
0,5425
0,5547
0,5669
0,5792
0,5915
0,6038
0,6161
0,6285
0,6408
0,6532
0,6656
0,6780
0,6904
0,7028
0,7151
0,7275
0,7398
0,7522
0,7645
0,7768
0,7890
0,8013
0,8135
0,8257
0,8378
0,8499
0,8620
0,8740
0,8860
0,8980
0,9099
0,9217
0,9335
0,9453
0,9570
120
121
122
122
123
123
123
123
124
123
124
124
124
124
124
123
124
123
124
123
123
122
123
122
122
121
121
121
120
120
120
119
118
118
118 i
I 0,02877
I 0,02979
; 0,03083
: 0,03188
0,03294
: 0,03402
j -0,03512
j 0,03623
! 0,03735
0,03849
102
104
105
106
108
HO
III
112
114
114
116
118
0,03963
0,04079
0,04197 „8
0,04315
0,04434
119
121
0,04555
0,04676
0,04799
0,04922
0,05046
0,05171
0,05297
0,05424
0,05551
0,05679
0,05808
0,05937
0,06067
0,06197
0,06328
0,06459
0,06591
0,06723
0,06855
0,06988
0,07121
0,07254
121
123
123
124
125
126
127
127
128
129
129
130
130
131
131
132
132
132
133
133
133
0,1345
0,1386
0,1427
0,1469
0,1512
0,1555
0,1599
0,1643
0,1688
0,1734
0,1779
0,1826
0,1872
0,1919
0,19667
0,20148
0,2062a
0,21115
! 0,21605
I 0,22099
! 0,22596
1 0,2309«
i 0,23600
0,2411
0,2462
0,2513
0,2565
0,2616
0,2669
0,2721
0,2774
0,2827
0,2880
0,2933
0,2987
0,3041
0,3095
41
42
43
43
44
44
45
46
45
47
46
47
477
479
483
48«
490
49*
497
500
50*
51
51
51
52
51
53
52
53
53
53
53
54
54
54
I 0,06541
I 0,06713
! 0,06886
; 0,07061
i 0,07237
I
0,07414
0,07593
0,07773
0,07954
0,08136
0,08319
0,08504
0,08689
0,08876
0,09063
0,09252
0,09441
0,09631
0,09822
0,10014
0,10207
0,10400
! 0,10594
0,10789
0,10984
0,11180
0,11377
0,11574
172
173
175
176
177
179
180
181
182
183
185
185
187
187
189
189
190
191
192
193
193
194
195
195
196
197
197
0,00715
0,00736
0,00757
0,00779
0,00800
0,00822
0,00844
0,00866
0,00888
0,00911
0,00933
0,00956
0,00979
0,01002
0,01025
0,01048
0,01072
0,01095
0,01119
0,01143
0,01167
0,01191
0,01215
0,01239
0,01264
0,01288
0,01313
0,01337
0,01362
0,01387
0,01412
0,01437
0,01462
0,01488
0,01513
0,01539
0,01564
21
21
22
21
22
22
22
23
22
23
23
23
23
23
24
23
24
24
24
24
24
24
25
24
25
24
25
25
25
25
25
26
25
26
25
0,001521
0,001566
0,001612
0,001659
I 0,001705
0,001752
0,001800
0,001848
0,001896
0,001945
0,001994
0,002043
0,002093
0,002142
0,002193
0,002243
0,002294
0,002345
0,002397
0,002449
0,002501
0,002553
0,002606
0,002659
0,002712
0,002765
0,002819
0,002873
0,002927
0,002981
0,003036
0,003091
45
46
47
46
47
48
49
49
49
50
49
51
50
51
51
52
52
52
52
53
53
55
53
54
54
54
54
55
55
0,000776
0,000800
0,000824
0,000848
0,000872
0,000896
0,000921
0,000945
0,000970
0,000995
0,001020
0,001045
0,001070
0,001095
0,001121
0,001147
0,001173
0,001199
0,001225
0,001251
0,001278
0,001305
0,001332
0,001359
0,001386
0,001413
0,001441
0,001468
0,001496
0,001524
0,001552
0,001581
24
24
24
24
24
25
24
25
25
0,003146 ^^ I 0,001609
0,003201
0,003256
0,003312
0,003368
55
55
56
56
0,001638
0,001667
25
25
26
26
26
26
26
26
27
27
27
27
27
27
28
27
28
28
28
29
28
29
29
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Bei den verdünnten Lösungen ist die Leitfähigkeit des Wassers abgezogen. Diese Größe kann bei
Ausschluß der Berührung des Wassers mit Luft noch unter 10-6 gebracht werden; als Temperaturkoeffizienten
des Wassers kann man 0,025 annehmen. Für das reinste bisher hergestellte Wasser (Koblrausch u. Heyd-
weiller), das an der Atmosphäre nicht existiert, ist x,« = 0,04 • 10-6 gefunden worden.
Holbora.
1118
246
Elektrischer Leitungswiderstand iv fester und flüssiger Körper,
hergeleitet aus Tab. 232 bis 240,
in Ohm für l Kubikzentimeter.
Der auf Quecksilber bezogene spezifische Leitungswiderstand der Substanzen ist gleich 10630 w, der
Widerstand eines Drahtes von i km Länge und i qmm Querschnitt beträgt 10' w Ohm.
Widerstand fester Körper bei 18°.
Substanz
Aluminium
Antimon
Arsen
Blei
Cadmium
Caesium
Calcium
Eisen
Stahl
Gallium
Gold
Indium (o**)
Iridium
Kalium
Kobalt
Kupfer
Lithium
Magnesium
Natrium
Nickel
Osmium
Palladium
Platin
Quecksilber
Rhodium
Rubidium . . . . . . .
Silber
Silicium
Strontium
Tantal
Tellur
Thallium
Wismuth
Zink
Zinn
Aluminiumbronze (90 Cu
+ 10 AI) geglüht . .
Bronze (88 Cu + 12 Sn) .
Konstantan
Manganin
10'' w
32
450
370
210
76
210
77
90—150
150—500
550
23
84
53
67
100
17
91
43
48
80 HO
100
107
108
958
60
120
16
12000000
250
150
2200000
180
1200
61
HO
130
170
450—500
390—420
Substanz
10' w
Neusilber
Nickelin
Patentnickel
Phosphorbronze ....
Platinsilber (20 Pt + 80
Ag)
Platinrhodium (90 Pt +
10 Rh)
Rheotan
Siliciumbronze
Graphit aus Grönland
„ „ Sibirien . .
Gaskohle
Bogenlichtkohle ....
Glühlampenfaden ....
160 — 400
360 — 420
330
50—90
200
450
25
4000
II 500
etwa 50000
40 000
40 000
Widerstand wässeriger Lösungen
bei 18".
Lösung
Schwefelsäure H2SO4,
5 proz.
10
20
30
40
50
60
70
80
85 ,
90
99,4
Salpetersäure HNO3,
6,2
18,6
31,0
49,6
62,0
4796
2554
1532
1353
1471
1850
2684
4636
9050
10 210
9300
118 000
3 202
1449
I 279
1577
2015
Substanz
Salpetersäure (Forts.)
84,08 proz.
99,97
Salzsäure HCl 5
10
20
30
40
Natriumchlorid NaCl,
5 proz.
10 „
15 „
20 ,,
Ammoniak NH3, 1,6 „
8,0 „
16,2 „
Kaliumhydroxyd KOH,
4,2 proz.
Natriumhydroxyd NaOH,
5 proz.
15 „
30 „
Kupfersulfat CUSO4,
5 proz.
10 „
15 „
17,5 „
Magnesiumsulfat MgS04,
5 proz.
10 „
15 „
17,4 „
20 „
25 „
Zinksulfat ZnSOi, 5 „
10 „
15 „
20 „
25 „
30 „
Leitbäuser u. Holbom.
247
1119
Bemerkungen, betr. elektrisches Leitvermögen wässeriger Lösungen.
Alle Leitvermögen sind in der Einheit cm-^.
Ohm—' angegeben; soweit sie in den Veröffentlichungen
der verschiedenen Beobachter noch in Quecksilber-
Einheiten mitgeteilt werden, sind sie umgerechnet.
Das Zahlenmaterial, ergänzt durch neuere Beobach-
tungen, stammt aus dem Buche von F. Kohlraasch
und L. Holborn, „Das Leitvermögen der Elekfrolyte",
Leipzig 1898, und beschränkt sich auf die anorgani-
schen Verbindungen; in bezug auf die organischen
Körper wird auf diese Quelle verwiesen.
P bedeutet Gewichtsprozente des wasserfreien
Elektrol>;ts in 100 Teilen der Lösung, ij die Anzahl
Gramm-Äquivalente in i ccm der Lösung; bei der
Rechnung nach Gramm-Äquivalenten und Litern ist
also m = 10001; die Konzentration oder r^i/m die
Verdünnung. Nur bei den sauren Salzen gelten Gramm-
Moleküle.
Das spezifische Gewicht » der Lösung bezieht sich
meistens auf Wasser von 4". Die spezifischen Gewichte
bei Otten sind korrigiert.
X18 ist das Leitvermögen in cm— ^ Ohm-' bei 18°.
Der Ternperaturkoeffizient gibt, in Bruchteilen
von xjg, die Änderung von x auf ^-^^ und zwar die
mittlere Änderung zwischen 18 und 26°, bei Bock
zwischen 10 und 26".
Interpolierte Werte sind geklammert Die mit *
versehenen Leitvermögen bei Kohlrausch sind mit dem
Dynamometer zwischen kleineren Elektroden beobachtet
und beanspruchen geringere Genauigkeit
A^Y, 11 ist das Äquivalent-Leitvermögen.
Literatur, betr. elektrisches Leitvermögen wässeriger Lösungen.
Abott u. Bray, Journ. Amer. ehem. Soc. 31, 729;
1909. Phosphorsäuren u. Na- Phosphate.
Sv. Arrhenins, ZS. ph. Chem. 9, 339; 1892. Tempe-
raturkoeffizienten.
Barth, ib. 0, 176; 1892. Sulfite und Bisulf ate.
Baur (i), ib. 18, 183; 1895. Rubidium- und Cäsium-Salze.
., (2), ib. 23, 409; 1897. Temperaturkoeffizient
der Stickstoff säuren.
Beetz, Pogg. Ann. 117, i; 1862. ZnSO*.
D. Berthelot, Ann. chim. phys. (6) 28, 5; 1893.
Phosphorsäure.
W. Biltz, ZS. ph. Ch. 40, 185; 1902. RbNOg u.
CsNOs.
Bock, Wied. Ann. 30, 631; 1887. Schwefelalkalien;
Borsäure.
Bogojawlensky u. Tammann, ZS. ph. Chem. 27, 457;
1898. Leitvermögen u. Druck.
Boltwood, ZS. ph. Chem. 22, 132; 1897. Rubidium-
und Cäsiumchlorid.
Bousfield u. Lowry, Phil. Trans. 204, 253; 1904. NaOH.
Bonty (i), C. r. 98, 140, 362; 767, 908; 99, 30; J. de
Phys. (2) 3, 325; 1884. Verdünnte Lösungen.
(2), C. r. 102, 1097; 1886. KCl- Lösungen.
(3), ib. 102, 1372; 1886 u. J. de Phys. (2) 6,
5; 1887. Lösungen mittlerer Konzentration.
(4), ib. 103, 39; 1886. Salzgemische.
(5), ib. 104, 161 1 u. 1699; 1887. Verdünnte
Lösungen und Gemische.
(6), ib. 106, 595 u. 654; 1888. Lösungen in
HNO3.
(7), Arm. chim. phys. (6) 14, 36 u. 74; 1888.
Zusammenstellung.
Bray u. Hunt, Journ. Amer. chem. See 33, 781; 1911.
NaCl, HCl, KCl.
Bray u, Mackay, ib. 32, 920; 1910. KJ.
Bredig (i), ZS. ph. Chem. 12, 230; 1893. KaSzOg.
„ (2), ibid. 13, 191; 1894. Natriumsalze.
D^guisne, Diss. Straßburg, 1895. Temperaturkoeffizient
verdünnter Lösungen.
Dorn u. Vollmer, Wied. Ann. 60, 468; 1897. HCl
bei — 80O.
Felipe, Phys. ZS. 6, 422; 1905. Temperaturkoeff.
von Schwefelsäure.
Foster, Phys. Rev. 8, 257; 1899. Verdünnte Lösungen.
E. Franke, ZS. ph. Chem. 16, 463; 1895. Thallium-
Salze usw.
Goldschmidt, Phys. ZS. i; 287; 1900. NH3.
Goodwin u. Hsskel, Phys. Rev. 19, 369; 1904. Salz-
säure und Salpetersäure.
Grotrian (i), Pogg. Ann. 151, 378; 1874. Temperatur-
koeffizienten.
„ (2), Wied. Ann. 18, 177; 1883. Cadmium-
und Quecksilbersaize.
Hantzscb u. Miolati, ZS. ph. Chem. 10, i; 1892,
Ammoniak-Verbindungen.
Hartwig, Wied. Ann. 33, 58; 1888 und 43, 839; 1891.
Fettsäuren.
Heydweiller, Ann. Physik (4) 30, 873; 1909 u. 37,
739; 191 2. Konzentr. Lösungen.
Hin u. Sirkar, Proc. R. Soc A 83, 130; 1910. Fluß-
säure.
Holland, Wied. Ann. 50, 349; 1893. CuClj.
Hosking, PhiL Mag. (6) 7, 469; 1904. LiCl bis loo«.
Hulett, ZS. ph. Chem. 42, 577; 1903. Gips.
Hunt, Journ. Amer. chem. Soc 33, 795; 191 1. (Ver-
schiedene Salze u. H2SO4.)
Jahn, ZS. ph.Ch. 16, 72; 1895. Temperaturkoeffizienten.
Jones u. Allen, Amer. chem. Journ. 18, 321; 1896.
Yttriumsulfat.
Jones u. Reese, ib. 20, 606; 1898. Sulfate von
Praseodym u. Neodym.
Jones u. West, Amer. chem. Journ. 34; 357; 1905.
Salze und Temperaturkoeffizienten.
Kistiakowsky, ZS. ph. Chem. 6, 97; 1890. Doppel-
salze.
Klein, Wied. Ann. 27, 151; 1886. Sulfate und Doppel-
salze.
Knox, ib. 54, 44; 1895. CO2- Lösungen.
F. Kohlrausch (i), Pogg. Ann. 159, 233; 1876. Säuren.
„ (2), Wied. Ann. 6, i u. 145; 1879. Salze.
(3), ib. 26, 161; 1885. Verdünnte
Lösungen.
„ (4), ib. 47, 756; 1892 u. ZS. ph. Chem.
12, 773; 1893. Natriumsilikat
Holborn.
1120
247 a
Literatur, betr. elektrisches Leitvermögen wässeriger Lösungen.
F. Kohlrausch (5), Sitzber, Berliner Ak. 1900; 1002.
Alkali- Jodate,
„ (6), ib. 1901, 1026 und 1902, 572.
Temperaturkoeffizienten.
(7), ZS. ph. Ch. 44, 197; 1903 und 64,
129; 1908. Schwerlösliche Salze.
„ (8), Gesammelte Abhandl. Bd. II; 1909.
Hier findet man alle Arbeiten
Kohlrauschs und seiner Mitarbeiter
(Messungen an Elektrolyten) zu-
sammengestellt.
Kohlrausch u. Grotrian, Gott. N. 1874, 405. Pogg.
Ann. 154, i u. 215; 1875. Chloride u. HNO3.
Kohlrausch u. Heydweiller, Wied. Ann, 53, 209;
1894. Wasser.
Kohlrausch, Holborn u. Diesselhorst, ib. 64, 417;
1898. Normalflüssigkeiten.
Kohlrausch u. Maltby, Sitzber. Berliner Ak. 1899,
665 und Wiss. Abhandl. der Reichsanstalt 3, 154;
1900. Alkali-Chloride und Nitrate.
Kohlrausch u. v. Steinwehr, Sitzber. Berl. Akd. 1902,
581. Elektrolyte einwertiger Ionen.
Kohlrausch u. Grüneisen, ibid. 1904, 1215. Elektro-
lyte mit zweiwertigen Ionen.
Kohlrausch u. Mylius, ibid. 1904, 1223. Magnesium-
oxalat.
Kohlrausch u. Henning, Verh. Deutsch. Phys. Ges.
6, 144; 1904 und Ann. Phys. (4) 20, 96; 1906.
Radiumbromid.
W. Kohlrausch, Wied. Ann. 17, 69; 1882. H2SO4.
Kramers, Arch. neerl. (2) 1, 455; 1898. Kaliumnitrat.
Krannhals, ZS. ph. Ch. 5, 250; 1890. Temperatur-
koeffizienten.
Kunz, ZS. ph. Ch. 42, 591; 1903. Temperatur-
koeffizienten unter o".
Lindsay, Am. ehem. Journ. 25, 62; 1901. Doppelsalze.
Lob u. Nernst, ZS. ph. Ch. 2, 948; 1888. Silbersalze.
Long, Wied. Ann. 11, 37; 1880. Chloride u. Nitrate.
Loomis, ib. 60, 547; 1897. Normallösungen.
Lov6n, ZS. ph. Ch. 17, 374; 1895. Übermangansaure.
Mac Gregory, Wied. Ann. 51, 126; 1894. Verdünnte
Lösungen.
Mameli, Gazz. chim. 41 1, 294; 1911. Chloressigsäuren.
Melcher, Journ. Amer. ehem. Soc. 32, 57; 1910.
CaSO«.
van Name, ZS. anorg. Chem. 39, 108; 1904. Schwarzes
und rotes Quecksilbersulfid.
Niementowski u. Roszkowskt, ZS. ph. Ch. 22, 147;
1897. Nitrite.
Noyes, ib. 6, 247; 1890. ThaUiumnitrat.
Noyes u. Abott, ib. 16, 125; 1895. Thalliumsalze.
Noyes u. Coolidge, ibid. 46, 323; 1903. KCl und
NaCl bis 3060.
Noyes u. Eastman, bei Noyes u. Stewart, Journ.
Amer. chem. Soc. 32, 1133; 1910. H2SO4 u. NaHS04.
Noyes u. Johnston, ib. 31, 987; 1909. KNO3 u.
mehrionige Salze bis 156^
Noyes, Kato u. Sosman, ib. 32, 159; 1910. Salze,
Basen und Säuren bis 306".
Noyes, Melcher, Cooper, Eastman u. Kato, ib. 30,
335; 1908. Ebenso. (Zusammenfassung.)
Ostwald (i), Journ. prakt. Chem. 32, 300; 1885.
Säuren.
„ (2), ib. 33, 352; 1886. Basen.
(3), ib. 35, 112; 1887. Desgl.
(4), ZS. ph. Ch. 1, 74; 1887. Alkalisalze.
„ (5), ib. 2, 901; 1888. Natriumsalze mehr-
basischer Säuren.
„ (6), AUg. Chemie, Leipzig 1893.
Otten, Diss. München, 1887. Fettsäuren.
Pfeiffer, Wied. Ann. 23, 625; 1884. CO2- Lösungen.
Phillips, Journ. chem. Soc. 95, 595 1909. Phosphorsäure.
Rivais, C. r. 125, 574; 1897. Trichloressigsäure.
Roux, C. r. 146, 174; 1908. Seltene Erden.
Rudolph!, ZS. ph. Ch. 17, 277; 1895. Temperatur-
koeffizienten.
Ruppin, Wissensch. Meeresuntersuchungen. Neue Folge,
9, 180; 1906. Meereswasser.
Sack, Wied. Ann. 43, 212; 1891. Temperaturkoeffi-
zienten.
Sherrill, Journ. Amer. chem. Soc. 32, 744; 1910.
Alkalisalze.
Tammann (i), ZS. ph. Ch. 6, 121; 1890. Metaphos-
phate.
„ (2), Wied. Ann. 69, 767; 1899. Leitver-
mögen und Druck.
Trötsch, Wied. Ann. 41, 259; 1890. CuCla u. C0CI2.
Veley u. Manley, Phil. Trans. A 191, 365; 1898.
Salpetersäure.
Vicentini d), Atti Ist. Veneto (6) 2, 28; 1699; 1884.
Salze.
(2), Atti Torino 20, 869; 1885. Desgl.
Waiden (i), ZS. ph. Ch. 1, 529; 1887- Salze.
(2), ib. 2, 49; 1888. Desgl.
V. Waltenhofen, Wien. Ber.92 II, 1258; 1885. Mineral-
wasser.
Washburn u. Mc Innes, Journ. Amer. chem. Soc.
33, 1686; 1911. CSNO3, LiJ.
Wershoven, ZS. ph. Ch. 5, 481; 1890. Cadmiumsalze.
Whetham (i), Phil. Trans. 194, 321; 1900. Verdünnte
Lösungen bei o".
(2), Proc. R. S. 71, 332; 1903. Desgl.
(3), ibid. A 76, 577; 1905 u. ZS. ph. Ch.
55, 200; 1906. Proc. Roy. Soc. A. 81,
58; 1908. Verdünnte Schwefelsäure.
G. Wiedemann, Pogg. Ann. 87, 321; 1852. Kupfersulfat.
Wörmann, Ann. Phys. (4) 29, 194 u. 623; 1909.
Temperaturkoeffizienten.
Holborn.
248
1121
Überführungszahlen n des Anions in wässeriger Lösung.
Für die Überführungszahl n des Anions, das Äquivalent-Leitvermögen A und die Beweglichkeiten des
Anions und Kations Ia, Ik gelten die Beziehungen:
Lj^ = nA = n{lA+ Ik); Ik = {i — n)A.
Beobachtungen ohne Temperaturangabe beziehen sich annähernd auf Zimmertemperatur.
Lit. Tab. 250, S. 1125.
g-Äqu.' Liter
Beobachter
g-Äqu./Liter
Beobachter
0,2 bis 0,01
0,3 bis 0,008
3 » I
0,1
0,03
0,003
0,2 bis 0,03
0,017 »> 0,007
0,2 „ 0,04
0,1 „ 0,007
4
4
0,35 bis 0,005
0,03 bis 0,00 9
5 »> 3
0,7
0,16
0,055
0,9
0,5
0,1
0,03 bis 0,007
0,12 „ 0,07
0,12 „ 0,007
0,2 bis 0,05
>>
0,01
0,01
0,25
0,125
0,063
0,03 bis 0,008
6,9
3,2
1,8 bis 0,8
0,24
0,11
0,04
0,05
3>5
1.5
0,7
0,1
0,03 bis 0,008
KCl
II"
0,503
76
0,513
18
0,503
(8)
0,515
—
0,508
—
0,503
—
0,505
0
0,509
—
0,506
18
0,506
"30
0,502
NaCl
20,5«
0,677
97
0,567
10
0,615
51
0,583
97
0,547
18
0,604
10
0,648
16
0,634
—
0,628
10
0,621
(17)
0,635
(17)
0,623
(17)
0,617
0
0,612
18
0,605
30
0,596
LiCl
Bein
,»
Bogdan
Hittorf
Steele u. Denison
Hertz
Bein
20"
0,672
96
0,610
20
0,624
97,5
0,621
18
0,700
18
0,688
18
0,684
18
0,670
—
0,773
—
0,753
—
0,738
—
0,718
—
0,699
—
0,674
Bogdan
Hittorf
Hopfgartner
»
Schulz
Bein
,>
»
Goldhaber
»
»»
',
Kusch el
NH
4CI
20 0
0,507
12
0,517
10
0,514
10
0,514
7
0,508
0
0,511
18
0,508
30
0,505
Bein
Hittorf
Schulz u. Hertz
RbCl
22° I 0,515 I Bein
CsCi
20° I 0,508 I Bein
TICI
22° I 0,516 I Bein
KJ
25 0
(8)
3
LiJ
0,05
0,05
0,01
0,05
2 bis 0,7
0,035
3,1
1,4
0,66
0,33
0,07
0,04
O.Ol
KBr
0,034 bis 0,011 I 18° I 0,504
NaBr
0,05 22" 0,625
0,015 bis 0,008 18 0,604
0,03 „ 0,006 18 0,606
1,6
2,1
I
0,3
0,1
NaNOa
0,05
19»
0,629
Bein
5,7
—
0,588
Hittorf
4
9
0,600
„
0,3 bis 0,1
12
0,614
,»
AgNOa
0,18
0,05
0,05
0,03 bis 0,005
0,03 „ 0,07
2,3
1,1
0,6
0,4 bis 0,02
0,1 „ 0,01
0,1 „ 0,01
0,505
Bein
0,5"
Hittorf
0,492
„
0,719
Kusche
0,712
„
0,718
'»
0,706
„
0,692
„
0,702
»»
0,682
„
KNO3
9«
0,450
12
0,479
II
0,487
7
0,494
8
0,497
I Bogdan
Bein
Bogdan
Oppenheimer
Hittorf
14°
0,525
76
0,517
95
0,502
18
0,529
30
0,518
(15)
0,473
18
0,495
19
0,510
(17)
0,526
25
0,523
0
0,529
Bein
Berliner
Hittorf
Lob u. Nemst
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. AuiL
Holborn.
1122
348 a
Überführungszahlen n des Anions in wässeriger Lösung.
Lit. Tab. 250, S. 1125.
g-Äqu./Liter
Beobachter
m
g-Äqu./Liter
Beobachter
0,1
0,1
0,1
0,025
0,025
0,3
0,07
0,04
1,08
0,28
o.ii
1,50
0,40
0.20
0,02 I
0,02 I
0,7 bis 0,02 I
0,3 bis 0,13 I
0,04
0,04
0,04
0,05
0,01
0,025
0,025
0,025
0,05
0,80
0,19
0,05
0,2 bis 0,005
0,03 bis 0,01
0,5 „ 0,1
0,85
AgNOs
29
o
45
(Forts.)
0,541
0,532
0,529
0,538
0,525
KCIO3
— I 0,445
— I 0,462
AgCIOa
25° I 0,505
AgCIOi
25" I 0,514
KCH3COO
14 0 I 0,332
NaCH.COO
(8)" I 0,433
AgCHaCOO
KMnO*
23" I 0,559
KOH
0,739
0,730
0,742
NaOH
LiOH
0,890
0,863
0,848
NH3
0,562
HCl
Mather
24»
0,413
50
0,412
96
0,438
15
0,374
25
0,376
0
0,374
28
0,382
47
0,389
Hittorf
,,
I Lob u. Nernst
I Lob u. Nernst
I Hittorf
I Hittorf
Bein
Hittorf
Lob u. Nernst
Mather
25 0
0,799
0,827
0,800
—
0,843
90
0,165 •
50
0,202
96
0,244
18
0,174
—
0,166
—
0,158
Bein
Kuschel
Bein
Kuschel
Kuschel
,,
Bein
Bein
HCl (Forts.)
0,05 bis 0,02
0,03 „ 0,007
0,016 „ 0,006
0,03 „ 0,006
0,03
0,98
0,45
0,10
1,0
2,5
20"
0,167
10
0,159
30
0,177
18
0,165
0
0,154
30
0,182
18
0,170
18
0,155
18
0,155
18
0,161
-')
0,158
—
0,176
Noyesu. Sammet
Joachim u. Wolff
Drucker u.
Krinjavi
Riesenfeld u.
Reinhold
Buchböck
HNO3
0,05
25°
0,172
Bein
0,25 bis 0,007
18
0,170
Bukschnewski
0,06
20
0,156
Noyes u. Kato
0,02 bis 0,007
—
0,160
»'
0,05
0,05
4
4
0,25
0,1
0,05
0,01
0,01
0,01
0,005
V2 MgCl2
21" I 0,615
'h MnCl,
18» I 0,613
Vi CaCU
0,718
0,79
0,608
0,595
25,5
97
21
24
24
22
49
96,5
I Bein
I Bein
Bein
Bogdan
Hopfgartner
V2
0,3
II"
0,2
12
0,2
76
0,2
97
0,08
10
0,08
76
0,08
97
0,01
10
0,01
50
0,01
97
0,033
18
0,017
18
0,011 bis 0,006
18
0,4
25
0,2
25
0,8
(17)
0,5
(17)
0,2
(17)
0,1
(17)
0,016 bis 0,006
0
,»
30
0,583
0,553
0,555
0,530
0,562
BaCU
0,584
0,583
0,560
0,554
0,571
0,553
0,545
0,559
0,525
0,515
0,543
0,548
0,553
0,558
0,585
0,617
0,611
0,592
0,580
0,437
0,445
Steele u. Denison
Bein
Bukschnewski
Noyes
»
Hopfgartner
Wolff"
*) Temp. nicht angegeben (wohl Zimmertemp.).
Holbora.
24:8 b
1123
Überführungszahlen n des Anions in wässeriger Lösung.
Lit Tab. 250, S. 11 25.
g-Äqu./Liter
Beobachter
g-Äqu. Liter
Beobachter
SrCI,
0,05
0,01
0,05
0,05
2,8
2,8
0,01 bis 0,0026 I
0,13 bis 0,0017
0,011 „ 0,006
0,01 „ 0,003
4
4
0,25
0,25
0,14 bis 0,06
0,14 „ 0,06
0,01 bis 0,003 I
20*
21
0,575
0,560
'A CaCIj
23" I 0,595
'/2 Codi
0,585
0,737
0,79
InCU
I 0,603
CdCI.
18«
26
97
72 ZoBr,
— I 0,600
' s CdBr*
0,5
0,25
0,125 bis 0,007
0,01 ,, 0,003
V« Z11J2
0,01 bis 0,0025 I — I 0,589
'. CdJ.
0,01 bis 0,0025
0,5
0,25
0,16
0,125
0,082
0,062
0,04
0,03
0,02
0,033
0,017 bis 0,007
0,005
0,48
0,13
0,06
0,2
0,4
I -
Ca(NO,)i
I 0,550
Ba(N03)2
18»
0,570
18
0,569
—
0,576
24
0,657
97
0,963
8
0,567
97
0,574
22
0,568
96
0,473
Bein
I Bein
Bein
Kümmel
Goldhaber u.
Bukschnewski
Bukschnewski
Kümmel
Bein
18«
0,782
18
18
0,650
0,601
18
0,570
0,584
Kümmel
Goldhaber u.
Bukschnewski
Kümmel
I Kümmel
—
0,552
Küm
18«
1,003
Redl
18
0,925
18
c,777
iS
0,719
iS
0,657
iS
0,619
18
0,593
18
0,573
„
18
0,556
„
18
0,578
Buks
18
0,558
8«
14
II
0,641
0,620
0,602
25
25
0,545
0,554
I Steele u. Denison
Hittorf
„
„
Noyes
1 1
0,10 und 0,030 I 2
I
0,03
0,4
0,2
0,018 bis 0,008
1,2
0,3
0,016 bis 0,008
0,05
PbONOs).
5- I 0,513
\i K.SO*
8°
0,500
7
0,498
25
0,504
15
0,507
18
0,506
V« Na,SO*
0,641
0,634
0,609
V* LisSO*
I 0,62
V« Af,SO,
(17)° I 0,554
Vs T1,S0,
I Falk
Hittorf
„
Noyes
Goidlust
Hittorf
Goldlust
I Kuschel
I Hittorf
0,05
23 0
0,528
Bein
0,03,
25
0,521
Falk
0,10
25
0,524
„
^aZnSO,
5
—
0,778
Hittorf
3
—
0,760
»
0,05
—
0,636
»,
0,01
bis 0,003
—
0,664
Kümmel
0,01 bis 0,0036
2
I
0,5
0,25
0,17
0,125
0,08
0,06
0,04
0,066
0,034
0,016
0,012
0,008
0,0045
0,05
3
0,08
1,33
I
0,067
0,034
0,016
0,012 bis 0,006
—
0,619
18»
0,746
18
0,706
18
0,677
18
0,659
18
0,646
18
0,638
18
0,632
18
0,628
18
0,621
18
0,631
18
0,619
18
0,614
18
0,6l2
18
0,613
Kümmel
Redlich
Goldlust
1 2 CaSO*
- I 0,559
240
0,541
4
0,762
5
0,656
—
0,747
—
0,749
18
0,631
18
0,624
18
0,619
18
0,614
Steele u. Denison
Bein
Hittorf
,,
Hopfgartner
„
Huybrechts
Holborn. 71*
1124
348 c
Überführungszahlen n des Anions in wässeriger Lösung.
Lit. Tab. 250, S. 1125.
g-Äqu./Liter
Beobachter
g-Äqu./Liter
Beobachter
0,2 bis 0,01
2
1,3
0,7
0,3 bis 0,1
2
1,5
I
0,7
0,5
0,3 bis 0,2
0,5
0,25
0,16
0,125
0,08 bis 0,02
0,05
0,05
0,05
CUSO4
qO
0,613
15
0,633
50
0,607
76
0,622
6
0,724
6
0,712
6
0,675
4
0,644
—
0,73
—
0,71
—
0,69
—
0,68
—
0,68
—
0,65
18
0,672
18
0,672
18
0,634
18
0,627
18
0,625
V2 H2S04
Bein
Hittorf
Kirmiß
Metelka
IlO
0,175
23
0,200
96
0,304
Bein
7,6
3,3
1,1
0,5
0,12
0,06
0,1 bis 0,02
I „ 0,5
0,2 „ 0,02
0,1 „ 0,02
0,25
0,12 bis 0,01
0,06
0,036 bis 0,012
0,07 „ 0,004
0,015 „ 0,009
0,04
0,05
V2 H2SO4 (Forts.)
19°
0,215
19
0,195
19
0,175
19
0,163
19
0,145
19
0,135
8
0,165
20
0,188
20
0,179
32
0,192
18
0,168
18
0,176
30
0,195
30
0,186
18
0,179
30
0,192
Stark
Tower
Huybrechts
Knothe
Va K2CO3
22" I 0,435 I Bein
V2 NaaCOa
23*^ I 0,590 I Bein
249
Ionen-Beweglichkeiten /ig und ihre Temperaturkoeffizienten cLi^ = \jdl)
in Wasser bei 18°.
(Kohlrausch.)
18
/l8
«18
33,4
0,0265
43,5
244
46,6
238
54,3
229
64,6
217
65,5
216
66,0
215
66,5
213
67,0
215
67,5
214
68
212
315
154
56,6
221
/,8
«18
64
0,0222
25,7
244
47
35
238
3i
33,9
234
55,0
215
4«
48
64
61,7
205
174
180
45
256
«18
Li
Na
F
Ag
K
Cl
Tl
J
Br
Rb
Cs
H
SCN
NHi
C5H9O2
CHO.2
C2 H3O2
C3H5O2
JO3
CIO3 ,
BrOs
JO4
CIO4
NO3
OH
V2Mg
Vi Zn
V'2 Cu
^2 Cd
VaSr
VaCa
V2Ba
\'2 Pb
Va Ra
V2 S04
V2 CrOi
V2 CO3
46
46
46
51
51
55
61
58
63
68
72
0,0254
245
247
247
239
240
239
231
227
270
Holbora.
250
1125
Bein, Wied. Ann. 46, 29; 1892. — ZS. ph. Ch. 27,
i; 1898. — ib. 28, 439; 1898.
Berliner s. Jahn.
Bogdan s. Jahn.
Bredig, ib. 13, 191; 1894 (Beweglichkeiten).
Buchböck, ib. 55, 563; 1906. HCl mit Nichtelektro-
lyten.
Bukschnewski s. Jahn.
Campetti, Att. Torino 29, 228; 1894 und 32, 1897.
Nuovo Cim. (3) 35, 225; 1894.
Cattaneo, Rend. Line. (5) 5, 207; 1896 u. 6, 279; 1897.
Denham, ZS. ph. Ch. 65, 641 ; 1908. CuBr2 u. CUCI2
in konz. Lösung.
Drucker, ZS. Elch. 13, 596; 1907. Zusammenstellung
von Beweglichkeiten.
Drucker u. Kr^njavi, ZS. ph. Ch. 62, 731; 1908.
Salzsäure.
Falk, Journ. Amer. ehem. Soc. 32, 1555; 1910.
Tl.SOi u. Pb(N03)2.
Goldhaber, Goldlust s. Jahn.
Gordon, ZS. ph. Ch. 23, 469; 1887.
Hertz s. Jahn.
Hittorf, Pogg. Ann. 89, 177; 1853. — ib. 98, i; 1856.
— ib, 103, i; 1858. — ib. 106, 338 u. 513; 1859.
— s. auch Ostwalds Klassiker Nr. 21 u. 23. — ZS.
ph. Ch. 39, 612; 1901. — ib. 43, 49; 1903.
Hopfgartner, ZS. ph. Ch. 25, 115; 1898.
Huybrechts s. Jahn.
Jahn, ib. 37, 673; 1901 (Beobachter: Berliner, Bogdan,
Bukschnewski, Goldhaber, Metelka, Oppenheimer,
Redlich); ib. 58, 641; 1907 (Beobachter: Berliner,
Goldlust, Hertz, Huybrechts, Joachim, Schulz, Wolff)-
Joachim s. Jahn.
Kirmis, Wied. Ann. 4, 503; 1878.
Kistiakowski, ZS. ph. Ch. 6, 105; 1890.
Knothe, Diss. Greifswald, 1910 (Überführungszahl von
H2SO4).
F. Kohlraasch, Götting. Nachr. 1876, 213 (Unab-
hängige Wanderung). — Wied. Ann. 50, 385; 1893
u. 66, 785; 1898 (Zusammenstellung von Über-
führungs-Zahlen und Beweglichkeiten).
F. Kohlraasch u. Maltby, Sitz.-Ber. d. Berl. Akad.
1899, 655 u. Wissensch. Abh. d. P. T. Reichsanstalt
(Beweglichkeit einwert. Ionen).
F. Kohlraasch, Sitz.-Ber. d. Berl. Akad. 1900, 1002
(desgk) — ib. 1901, 1026 u. 1902, 572 (Beweglich-
keiten und Temperatur).
F. Kohlraasch u. v. Steinwehr, ib. 1902, 581 (Be-
weglichkeiten einwert. Ionen).
F. Kohlraasch u. Graneisen, ib. 1904, 1215 (Beweg-
lichkeiten zweiwert. Ionen.)
F. Kohlraasch, ZS. Elch. 13, 333; 1907 und 14, 129;
1908. (lonenbeweglichkeiten und ihr Temperatur-
koeffizient.)
Kümmel, Wied. Ann. 64, 655; 1898.
Kuschel, ib. 13, 289; 1881.
Lenz, Mem. Petersburger Akad. 30, 9; 1882.
Lob u. Nemst, ZS. ph. Ch. 2, 948; 1888.
Lassana, Att. Ist. Yen. (7) 3, im; 1892 u. 4, 1568;
1893. — Riv. Scientif. Ist. Firenze 29, 10; 1897.
Mather, John Hopkins Univ. 16, 45; 1897.
Metelka s. Jahn.
Noyes, ZS. ph. Ch. 36, 63, 1901.
Noyes u. Falk, Journ. Amer. ehem. Soc. 33, 1436;
191 1. Zusammenstellung von Überführungszahlen;
ib. 34, 479, 1912. Ionen- Beweglichkeiten bei 18 u. 25"^
Noyes u. Kato, ib. 30, 318; 1908. Salpetersäure.
Noyes u. Sammet, ZS. ph. Ch. 43, 49; 1903.
Noyes u. Stewart, Journ. Amer. ehem. Soc. 32, 1151;
1910. NaHSOj.
Oppenheimer s. Jahn.
Redlich s. Jahn.
Riesenfeld u. Reinhold. ZS. ph. Ch. 68, 440; 1910.
Salzsäure.
Rosenheim, ZS. anorg.Chem.il, 175 und 225; 1896.
Schrader, ZS. Elch. 3, 498; 1897.
Schulz s. Jahn.
Stark, ZS. ph. Ch. 29, 385; 1899.
Steeie u. Denison, Trans, ehem. Soc. 81, 456 u. ZS.
ph. Ch". 40, 751; 1902.
Tower, Journ. Amer. ehem. Soe. 26, 1039; 1904.
Schwefelsäure.
Washbom, Journ. Amer. ehem. Soe. 31, 322; 1909.
Chloride mit Nichtelektrolyten.
Weiske, Pogg. Ann. 103, 466; 1858.
Wetham u. Paine, Proe. Roy. Soc. A. 81, 58; 1908.
Verd. Schwefelsäure.
G. Wiedemann, Pogg. Ann. 99, 177; 1856.
Wolff s. Jahn.
Holbom.
1126
251
Elektrische Leitfähigkeit nicht wässeriger Lösungen.
Lit. s. S. 1131.
Die folgenden Zahlen stellen nur Auszüge dar. — Der Gehalt der Lösungen ist meist durch die Ver-
dünnung {v) gegeben, d. h. die Anzahl Liter, in denen i Mol. gelöst ist. Die molekularen Leitvermögen {Ä),
bezw. die spezifischen (x) sind in ß-^cm-^ gemessen. Gemische verschiedener Lösungsmittel sind nur im
Literaturverzeichnis berücksichtigt worden.
I. Anorganische Lösungsmittel.
I. Ammoniak NH3. < = — 33,5°.
(Franklin, 1909).
KJ
0,78
3,12
12,53
50,43
202,9
407,0
124,1
143,6
154,1
183,8
231,0
258,0
NaNOa
0,14
0,51
1,16
2,33
9,39
18,80
11,9
68,2
84,4
91,1
102,8
113,1
NH4NO3
0,12
0,48
0,95
3,71
14,47
56,45
220,8
13110,0
15,1
79,5
95,9
109,2
123,2
152,2
197,1
298,8
LiNO«
0,26
0,53
1,06
4,26
17,15
34,40
29,2
58,7
77,5
96,8
115,8
130,2
AgNOa
1,37
4,33
17,42
70,08
251,4
980,9
3826,0
11710
45680
74820
89,7
106,3
126,9
159,7
195,2
237,7
269,0
289,2
310,1
306,0
AgJ
0,33
1,30
5,38
22,40
80,97
6,1
9,6
15,4
27,5
47»9
Kaliumamid
0,16
0,50
hiy
4,69
16,66
65,00
253,6
989,0
3859,0
15050,0
16,6
18,8
16,3
15,1
18,9
29,7
51,6
89,5
148,2
209,2
Natriumamid
5,69
12,91
25,51
50,39
99,5
196,5.
2. Arsentrichlorid AsCU.
(Waiden,
1,02
1,99
3,00
4,37
6,23
8,65
K = 1,2
1903)-
AgCN
0,55
2,20
8,90
35,6
143,2
576,0
15,1
18,6
16,6
14,6
13,8
13,7
t = 25O.
Chlorjod JCl
1,55
31,0
62
2,2
2,3
2,3
Jodtrichlorid JCI3
129
400
0,09
0,34
Phosphorpenta-
bromid PBrj
113
385
0,40
0,73
Zinntetrajodid SnJ4
300
600
900
0,39
0,79
0,64
Tetraäthylammoniumjodid
N(C.H.)J
320
640
1280
52,4
55,2
58,4
Brom. X = o. i = ii
(Plotnikow, 1904).
SbBrs
% x.io«
7.1
17,2
22.0
0,14
1,4
31,01 31
47,71 98
PBrK
% x.io«
3,3
5,5
13,9
21,1
34,3
0,87
1,19
25300
50 100
55800
AlBr^CSa
% Ix. 10«
4,5
12,6
21,5
31,9
45,7
0,34
5 100
5700
5800
6 100
AlBrg'CjHsBraCS^
0/
/o
0,56
21,5
31,0
1,3
5300
6 400
4. Bromwasserstoff HBr.
X = 0,05« 10-
(Steele. Mc Intosh u. Archibald, 1906).
12
20
A (aus den Kurven abgelesen)
N(C2Hfi)3HCl I Acetamid Aceton
6,5
4,2
2,1
1,2
0,7
2,4
1,5
0,8
0,5
0,3
1,4
0,5
0,1
Acetonitril
3,0
1.2
Chlorwasserstoff, x = 0,2 • 10-"; t = — loo**.
(Steele, Mc Intosh und Archibald, 1906).
A (aus den Kurven abgelesen)
HCN N(C2H.:;)3HC1 Athyläther Acetamid Acetonitril
5,4
2,6
1,4
1,0
0,9
7,0
4,0
3,1
2,3
0,9
0,3
0,1
7,0
4,5
3,3
7,0
4,5
2,5
2,1
1,6
6, Jod. (x < 3 • IO-5).
(Lewis u. Wheeler, 1906).
Konzentration C = Gramm KJ auf 100 Gramm Jod.
KJ
0,0237
0,0729
0,123
140"
0,172
0,399
0,706
160O
0,162
0,366
0,656
0,236
0,461
1,12
140"
160«
1,78
5,41
27,5
1,63
5,15
26,9
7. Jodwasserstoff, x = 0,2 • 10-*; t = — 50".
(Steele, 1906).
A (aus den Kurven abgelesen)
N(C2H5)3HC1
3,8
1,8
0.6
Äthyläther
0,8
0,2
Äthylbenzoat
2,1
0,6
o.i
8. Phosphoroxvchlorid POCI3.
(Waiden, 1900).
25"
N(C2H5)4J
)ll
250
28,9
500
33,5
1000 '■
41,6 fi^
Arndt.
251
1127
Elektrische Leitfähigkeit nicht wässeriger Lösungen. |
Lit. s. S. 1131. 1
I. Aflorganiscbe Lösongsmittel (Fortsetzung). |
o. Schwefelwasserstoff HzS. x = o,i • lo-«; t ^
-810.
Weitere Messungen von Waiden (1903) in SOj.
(Steele. 1906).
N(C2H5)3HC1 \ V 4 1 8 '
aus der Kurve abgelesen j a 0,84 | 0,36
10. Scfawefelchlorfir SQj. « = 25».
(Waiden, 1900).
< = o».
0,23
Br
J
JBr
f A
i' A
1-' A
N(CiH.),J { ; 1% 3_'4
12,2 . 0,20
39 0,0058
35,4 3,9
771
0,21
49,9
270,4
0,43
1,55
77 0,0069
148 0,0108
86,0 i 12,2
271,1 \ 24,6
II. Cbiorthionyl SOCl,. « = 25».
626,2 1 2,72 1
i
688,0 i 36,9
(Waldea, 1900).
\vr H 1 I f ^ ^57 i 514
12. Salfarylcfalorid SOjCU. « = 25°.
(Waldea, 1900).
il
771
29,1
PBrs
SbCl5
SnCU
" A
f A
» A
24,0 0,15
63,5 0,35
11,3 0,21
46,0 i 0,74
5,0 1 0,008
14,0 \ 0,040
NfaHc).J ( " 250 ! 500 750
13. Schwefeldioxyd, x = i ♦ lo-«; t = 0".
Molekulare Leitfähigkeiten ^l von 19 Elektrolyten.
259,0 0,80
224.0 i 27,29
139,0 0,262
POBrj
SnBr4
(QH5)3CC1
V A
y A
" ^ \
(Waiden und Ceninerszwer, 1902).
16,2 j 0,36
226,0 0,44
964,7 1 0,89
7,9 1 0,16
86,2 I 0,71
1125 ' 6,85
34,3 8,5
94,3 14,1
248,0 23,0
V =
8 16 ■ 32 64
KJ
KBr
KONS
NaJ
NH4J
35,6
37,0 . 41,3 i 48,3
!l
30,8
17,5
29,9
35.8
30,8
18,8
31.6
38,7
34.4
35,7
44,3
(C6H5)3CC1+Sna4
(C6H5)3CBr
Chinolin \
V A
V A
V A
i
, iNHiCNS
9:2
8,5
8,8
10,0
219 \ 72,4
95,6 115,0
10,0 ■ 0,64
RbJ
—
45,4
53,0
404
83.1
196,5 126,6
108,7 j 1,43
In(CH3)H3C1
7,4
8,1
9,5
12,1
1130
60,8
295.0 1 134,0
375,8 i 2.80
N(CH3)2H,a
9,0
9,7 ",i
13,3
N(CH3)3Ha
10,2
10,6 11,8
14,4
N(CH3)4C1
78,6 .
81,2 84,3
92,0
14. Wasserfreie Schwefelsäure H2SO4. x = i • io-%
N{CH3)4Br
79,9
80,4
83,4
94,5
N(CH3)4J
83,1
85,7
90,6
97,9
t — 25".
N{CjH5)H3Cl
3,3
4,0
4,9
6,1
(Hantzsch, 1908; Berfios, 19 10).
N(C8H5)2H2C1
N(QH5)3HC1
10,9
16,0
11,2
16,6
12,4
18,5
15,0
22,1
N(CsH5)iJ
N(C7H7)H3a
S(CH3)3J
90,2
5,6
73,6
93.0
6,3
74,8
98,0
7,9
78,3
105,8
10,2
86,0
KHSO4 (Bergius)
NaHSOi (Bergius)
1000»; x«io' A
I0001J x-io' ^1
V =
128 ^ 256 ; 512 1 1024
2048
0,005 i 0,34 73,7
0,014 1,01 74.9
0,005 ; 0,46
0,027 ; 2,38
0,050 j 4,62
96,8
89,0
i i
0,035 2,57 74,1
92,7
KJ
57,7
70,4 1 86,7
105,5
126,0
0,085 6,37 75,2
0,090 ; 9,17
101,3
RbJ
N(CH3)H3C1
63,0
15,9
21,2
28,5
38,1
52,1
II
RbHSO* (Bergius)
so, (Hantzsch)
N(CHa)äH,Cl
16,4
21,5
27,7
37,0
48,5
N(CH3)3HC1
N(CH3)4C1
18,3
103,5
24.3
120,0
31,8
135,7
42,1
151,2
52.7
167,1
100017 1 x«io' ! A
100017 x«io' 1 A
N(CH3)4Br
105,9
"5,1
133,9
148,6
163,1
0,002 0,13 j 67,7
0,005 10,1 53,4
N{CH3)4J
"1,5
125,5
147,4
157,3
—
0,011 0,47 1 42,1
0,012 i 10,5 52,1
N(C2H5)H3CI
7,8
10,3
10,5
11,4
12,2
0,034 j 1,65 1 48,4
0,227 24,1 59,2
N(C2H5)2H2C1
18,9
24,7
31,4
43,4
56,9
0,072 j 4,39 1 60,7
0,507 30,5 40.3
N(G2H5)3HC1
27,8
36,3
46,4
58,5
71,5
N(C2H5)4J
116,5 127,9
141,5
154,7
—
f 1000 fl 0,023 0,034 0,054
Tellur (Hantzsch) \ x«io' 2,74 3,79 4,49
N(C,H-)H3CI
13,3 17,5
23,5
•31,7
40,4
! S(CH3)3J
100,6 115,2
132,2 1 146,1
"
l A 119 112 84
Arndt.
1128
251b
Elektrische Leitfähigkeit nicht wässeriger Lösungen.
Lit. s. S. 1131.
II. Organische Lösungsmittel.
I. Molekulare Leitfähigkeiten von N(C2H5)4J bei 25° in verschiedenen organischen Lösungsmitteln.
(P. Waiden, ZS. ph. Ch. 54, 128—230; 1906.)
Lösungsmittel
Leitf. d.
Lösmitt.
Verdünnungsgrad v
200
400
800
1600
3200
6400
98,1
103,2
107,5
110,4
123,0
—
89,0
94,1
104,6
—
—
—
41,5
43,4
45,2
46,0
46,7
—
49,8
54,6
58,7
62,0
64,4
—
19,7
20,6
21,0
21,1
21,4
—
62,1
72,3
81,0
87,8
92,5
—
21,7
23,3
24,6
25,5
26,2
26,9
—
24,4
24,9
25,1
25,4
—
35,5
37,7
38,7
39,6
40,4
—
30,2
33,5
35,5
36,5
36,9
—
10,2
13,0
16,5
21,2
27,4
—
37,7
41,9
45,0
47,6
49,2
50,2
20,8
23,6
26,1
27,9
29,4
—
69,2
69,6
70,0
70,2
—
—
32,2
34,4.
35,5
36,4
37,2
—
78,9
82,2
85,0
87,3
87,7
—
60,3
65,3
69,0
72,2
74,8
—
100,5
105.9
109,5
111,7
112,8
—
31,4
33,5
35,0
35,9
36,3
—
56,7
62,0
65,6
68,6
70,4
71,6
45,0
49,6
53,7
56,8
58,8
60,4
Methylalkohol
Propionaldehyd
Furfurol
Essigsäureanhydrid ....
Citraconsäureanhydrid . .
Acetylbromid
Cyanessigsäuremethylester .
Asymmetrisches Diäthylsulfit
Schwefelsäuredimethylester .
Schwefelsäurediäthylester .
Borsäuretrimethylester . .
Benzonitril
Benzylcyanid
Glykolsäurenitril . . . .
Milchsäurenitril
Methylrhodanid
Äthylrhodanid
Nitromethan
Nitrobenzol
Acetylaceton
Epichlorhydrin
Acetaldehyd (o") . . . .
Isovaleraldehyd
Salicylaldehyd
Anisaldehyd
Isobuttersäureanhydrid . .
Formamid
Acetonitril
Äthylsenföl
Nitrosodimethylin ....
iVlethylalkohol
Äthylalkohol
Äthylenglykol
Benzaldehyd
Propionitril
Aceton
0,85
1,45
0,48
0,20
2,38
0,45
0,50
0,31
0,26
0,62
0,26
0,16
8,34
0,31
4,10
1,96
0,23
0,11
0,28
0,05
1,55
0,10
0,16
0,42
0,16
38,7
36,8
0,14
16,2
0,103
0,178
0,321
90,5
79,8
44,3
18,5
53,8
20,3
16,6
66,8
74,0
53,2
94,1
28,5
40,0
— ca.
124
145 (?)
50
74,5
22,5
114
29,5
26,4
43
43
188
56,5
36
71,5
40
96
84,5
120
40
81
66,8
100
122
8,4
23,3
141,8
500
148
16,5
11,7
11,5
24,5
173,3
58,8
81,2
151
23,3
13,7
12,5
28,0
24,4
180,4
69,2
84,2
154
30,7
15,2
13,3
30,8
24,4
183,8
77,2
86,4
4000
158
38,7
17,1
13,9
32,8
186,5
83,3
00
ca. 180
25
16
42
25
200
106
95
64
83,8
28,9
5,9
20,0
102,0
128
92,2
34,1
6,2
22,9
113,7
256
99,3
38,9
6,5
25,9
123,4
136,1
512
104,0
43,2
6,8
27,8
131,5
152,1
1024
108,5
46,6
[7,2]
30,9
139,4
167,5
2048
49,1
145,0
178,9
00
124
60
8
43
165
225
2. .iWethylalkohol. (t = 25'').
(ü. Carrara, Gazz. chim. 26 I, 119; 1896.)
Molekulares Leitvermögen.
16
32
64
—
69,6
65,0
71,0
68,8
73,1
47,7
52,9
52,7
58,6
54,3
59,6
64,5
71,1
68,2
74,6
73,8
79,5
. 66,9
74,7
71,0
77,3
62,9
71,6
128
256
512
1024
2048
NaCl
NaBr
NaJ
Natriumacetat
N atriumtrichloracetat
LiCl
KCl
KBr
KJ
NH4CI
NHiBr
NH4F
64,0
41,1
46,5
48,0
60,7
67,4
60,1
64,2
57,8
74,3
75,5
77,3
58,2
63,6
63,9
76,1
79,6
84,5
80,3
82,4
79,9
78,1
80,1
79,9
62,8
67,3
67,0
80,2
83,6
88,5
84,7
86,6
86,1
81,8
82,8
82,i
65,8
70,2
69,7
83,7
86,9
91,0
90,0
91,0
90,9
84,5
84,6
84,1
68,6
71,7
73,0
87,0
88,0
92,2
91,7
93,4
94,0
85,6
88,3
69,4
74,9
89,5
92,0
93,4
96,5
87,6
89,8
70,3
73,3
77,3
95,6
96,5
97,6
96,2
99,9
97,6
NH4J
Srjj
CdJz
LiNO,
72,2
78,7
85,0
91,1
—
100,6
115,3
128,6
141,4
153,9
14,2
14,8
15,4
—
69,3
74,5
80,6
83,3
104,7
166,3
86,5
(Zelinsky, 1896).
(Jones u. Lindsay,
1902).
Leitf. des Lösungs-
mittels: !C= 0,2. 10
Arndt.
251c
1129
Elektrische Leitfähigkeit nicht wässeriger Lösungen.
Lit. s. S. 1131.
2. Methylalkohol.
II. Organische Lösungsmittel (Fortsetzung).
(Fortsetzung). b) (Turner, 1909).
z = 0,1 • 10-
CdClz
(Coffetti, 1903).
.1
22,8
91,2
364,8
11,3
i7»3
24,8
CdJz
Coffetti, 1903).
23,1
92,6
370,2
1481,0
13,9
15,3
18,2
26,5
FeCls
(Kahlenberg, u.
Lincoln, 1S99).
A
3,2
51,2
205,0
819,8
20,8
49,0
72,6
111,1
(Carrara, 1896).
HCl
.1
18,9
37,7
150,9
1207,5
106,4
117,0
127,9
131,0
HBr
Ä
6,7
26,8
107,4
1717,8
88,1
101,9
113.1
121,0
HJ
A
17,9
71,4
245,7
00
104,6
120,0
130,5
134Ö
CCI3COOH
,1
10,5
2,7
41.9
5,2
167,5
9,9
oc.
25,5
KOH
8.7
34.6
138,5
58,7
69,4
74,6
75,8
NaOH
.1
10,6
42,6
170,2
52,8
64,0
70,0
71,8
NH,
.1
16,1
32,3
128,9
257,8
0,89
1,98
5,47
11,35
Natriummethylat
2,3
36,4
145,5
35,5
52,0
69,7
74.5
^' C2H5)4J bei tiefen Temperaturen.
(Waiden, 1910).
25"
—76°
100
61
98
43
92
8
3. Äthylalkohol.
a) (Jones und Lindsay, 1902).
X = 0,2 • lo-'; t — 25°
V
64
128
256
512
KJ
29.4
33,0
1
36,0
38,6 i
NH4Br
16,7
18,8
19,7
22,7 ;
SrJj
28,9
33,5
38,9
46,1
LiNOa
24,9
27.7
30,8
33.3 '
1024
41,4
22,9
51,3
35,5
KJ
LiCl
500
1000 5000 20000
22,2 , 38,2
15 ! 29
41.4 , 44,0 j 47,8
31.5 I 33,5 37
48,5
38
c) (Meyer Wildermann, 1894). t = 18"
HCl
A*
33,1! 31,6
66,2; 37,2
264,8; 47,0
1059,2; 52,4
CC1,H-C00H
/*
1.9
30,7
491,2
1965
0,040
0,138
i,iil
4,102
CCI3COOH
17,2
38,8
441,9
993,6
0,608
0,814
2,385
3,894
FeCl,
d) (Kahlenberg u. Lincoln, 1899).
y. = 7,7 • 10-9.
,9 I 11,6 j 195,1 j 390,2
•,9 I 13,7 ! 19,3 i 21,2
e) N(C2H5)4J bei tiefen Temperaturen
(Waiden, 1910).
( f I 2,S
\ A \ 9,^
25
0
—30
—43
-70
195
190
184
i8i
176
37
23
II
6
2
SrJ
4. Propylalkohol. x = 0,08 • 10-6; t = 25"
(Jones u. Lindsay, 1902).
V j 64 I 128 ! 256
A \ 8,8 I 10,2 ! 11,3
5. Allylalkohol t = 25°
(Coffetti. 1903).
{|
NaQ
16,7
66,7
266,6
1066,6
HCl
CQaCOOH
17,2
24,0
29,8
33,1
NaBr
88,6 I 19,2
354,6 \ 25,5
1418,2 30,1
NaJ
12,7
50,8
203,4
813.4
6, Ameiseasänre. t = 25".
(Zanninovich-Tessarin, 1895).
V i 2,9 i 11,7
A I 29,6 ; 30,7
20,2
25.9
31.7
33,1
46,9
31.1
.1
0,6
0,01
2,3
0,07
4.7
0,16
KCl
NaCl
32
64
128
256
512
40.7
37,4
43,5
39,4
48,7
41,2
54,4
44.0
57,3 I
45,6
6o,S
47.5
Arndt.
1130
251 d
Elektrische Leitfähigkeit nicht wässeriger Lösungen.
Lit. s. S. 1131.
IL Organische Lösungsmittel (Fortsetzung).
7. Aceton, x = 7,10--*; t = 25°.
a) (Carrara, 1897).
32
64
128
256
512
1024
2048
KJ
NaJ
NH4J
LiCl
6,1
115,5
67,3
12,1
b) (Kahlenberg und Lincoln,
130,5
126,3
85,5
17,1
5,410— \ i = 25».
141,1
133,5
104,1
23,2
149,6
139,9
120,8
33»4
153,6
138,5
136,0
153,6
139,9
132,5
77,3
c) (v. Lasczynski, 1895). t = li
HCl
A
CCIXOOH
FeCls
HgCl,
A
AgNOs
7,9
31,8
63,6
1,29
1,69
2,21
3.3
23.3
46,5
0,06
0,26
0,42
14,7
234,4
1875,1
51,7
70,7
91,2
2,3
9,0
36,2
0,08
0,28
0,73
144
288
576
13,3
14,7
l6,T
8. Flüssiger Cyanwasserstoff.
a) (Centnerszwer, 1901). t = o".
16
32
64
128
256
512
1024
KJ
S(CH3)3J
256
262
276
271
292
279
303
285
313
b) (Kahlenberg und Schlundt, 1902). x = 1,10-
294
320
5; < = oO.
306
327
308
331
KJ
FeCU
SbClo
BiCU
KMnOi
CCI3COOK
A
12,0
27,1
81,6
453,5
254
278
300
325
4,2
22,9
431,1
1042,0
111,7
152,4
213,7
259,9
0,71
3,12
6,19
28,08
0,77
0,40
0,45
1,19
4,53
7,27
20,24
81,31
6,7
4,9
3,1
4,3
5,5
23,4
104,5
1329
142
264
3"
511
0,4
2,4
6,1
36,6
0,07
0,21
0,36
1.81
9. Acetonitril. x = 0,002. < = 25 '
a) (Dutoit und Friderich, 1898).
10. Propionitril. < = 20 0.
a) (Dutoit und Aston, 1897).
NaJ
5,3
11,7
61,8
456,8
LiCI
67,8 38,5 li
83,6 77,0 23,6 32
125,2 153,3 30 128
150,9 256
b) (Waiden, 1903). < = 25°.
AgNOa
54,5
87,9
"8,3
131,5
HgCl2
CdJ2
AgNOs
1,05
14,2
16
32
1,86
18,8
3,40
23,8
64
128
256
6,67 I _ I -
15,9 I 17,0 I 19,1
29,0 I 34,4 I 38,9
b) (Coffetti, 1903). « = 250.
KJ
NaJ
KCNS
NaCNS
143,0
139,9
148,9
123,2
157,2
150,7
154,5
146,3
500
169,3
165,9
172,6
166,3
NaJ
178,9
170,9
182,9
182,1
4000
KJ
NaJ
KCNS
NaCNS
184,0
176,7
191,2
188,5
188,0
181,0
202,2
192,3
8000
191,0
183,4
205,0
196,9
16000
12,5
74,7
448,2
896,5
CdJ,
29,4
59,3
92,7
106,6
39,5
79,1
251,8
755,5
/*
194,3
207
198
223
215
f) (Waiden, 1910),
N(C2H5)4J bei tiefen Temperaturen.
W25'
17,8
17,6
17,3
23,7
370.
t
X • 10*
810
52
25"
34
-5"
23
59'
9
Arndt.
251
1131
Elektrische Leitfähigkeit nicht wässeriger Lösungen.
Lit. am Schluß der Seite.
11. Organische Lösongsmittel (Fortsetzung).
II. Amylamia. x = o,o8 • io-6; t =
(Kahlenberg und Ruhoff, 1903)-
AgNOs
0,4
1,7
6,3
31,1
0,53
1,38
0,17
0,01
12.
CdJi
0,8
1,7
5,5
0,47
0,19
0,002
FeCls
.1
5,0
13.4
27,1
0,22
0,16
0,0g
Nitromethan. < = 25 <
(Coffetti, 1903).
LiJ
CdJ,
14. Benzaldehyd.
a) FeCls- (Kahlenberg
und Lincoln, 1899).
= 0,45 • 10-6; < = 25".
b) HCl. (Beckmann und
Lehmann, 1907). t = iS^.
25,6
117,9
237,1
14,3
13,1
10,5
1000 rj
Ä
0,168
365
602
828
885
0,0810
1170
1416
1495
1315
0,481
321
235
181
149
15. Pyridin. x = o,66«io-6; 1 — 25'^.
(v. Hevesy, 1910).
167
667
2667
64,5
100,5
128,3
1000
2000
4000
19,8
22,8
24,8
BaJi V
A
9.6
8,9
18,0
10,7
81,1
16,0
13. Nifrobenzol. x = 0,35 . 10-6; t = 25*
(Kahlenberg und Lincoln, 1899).
16. Chinolin. x. = 0,38 • 10-6; t
(Waiden, 1903).
FeCls V =
A =
2,8
3,8
11,3
6,6
45,4
16,3
726,0 2903,9
20,5 I 20,5
V
A
50
1,72
100
1,81
200
2,06
400
2,36
800
2,69
Literaturverzeichnis.
E. Beckmann u. G.Lehmann, ZS. ph. Ch. 60, 391;
1907.
H. Cady, Joum. ph. Gh. 1, 707; 1897.
G. Carrara, Gazz. chim. 24 II, 504; 1894; 261, 119;
1896; 27 I, 207 u. 422; 1897.
C. Cattaneo, Rand. Line (5) * H, 63; 1895.
Centaerszwer, ZS. ph. Ch. 39, 217; 1901.
Coffetti, Gazz. chim. 33 I, 63 ; 1903.
Dutoit u. Aston, C r. 125, 240; 1897.
Dutoit u. Dupertuis, Joum. Chim. phys. 6, 726; 1908;
7, 189; 1909.
Dutoit u. Friderich, Bull. Soc chim. (3) 19, 321; 1898.
Dutoit u. Gyr, Joum. Chim. phys. 7, 189; 1909.
Euler, ZS. ph. Ch. 28, 619; 1899.
Fitzpatrick, Phil. Mag. (5) 24, 377; 1887.
E. C. Franklin, ZS. ph. Ch. 69, 272; 1909.
Franklin u. Gibbs, Journ. Amer. ehem. Soc 29, 1389;
1907.
Franklin u. Kraus. Amer. ehem. Joum. 23, 277; 1900;
24, 83; 1900; 29, 11; 1903; 30, i; 1903.
Frenzel, ZS. Elch. 6, 479; 1900.
Goodwin u. Thompson jun., Phys. Rev. 8, 38; 1899.
Hartwig, Wied. Ann. 33, 58; 1888.
V. Hevesy. ZS. Elch. 16, 672; 1910.
Holland, Wied. Ann. 50, 263: 1893.
Jones, ZS. ph. Ch. 56, 129; 1906; 57, 193, 257; 1907.
Jones u. Lindsay, Amer. ehem. Joum. 28, 341; 1902.
Jones u. Mahin, ZS. ph. Ch. 69, 389; 1909.
Jones u. Schmidt, Amer. ehem. Joum. 42, 37; 1909.
Jones u. Veazey, ZS. ph. Ch. 61, 641; 1907; 62, 44;
1908.
Kahlenberg, ZS. ph. Ch. 46, 64; 1903.
Kahlenberg u. Lincoln, Joum. phys. Chem. 3, 12; 1899.
Kahlenberg u. Ruhoff, Joum. phys. Chem. 7, 254; 1903.
Kahlenberg u. Schlundt, Joum. phys. Chem. 6, 447;
1902.
A. Kerler, Diss. Erlangen 1894.
Köhler, ZS. Elch. 16, 419; 1910.
V. Laszcynski, ZS. Elch. 2, 55; 1895.
Lewis u. Wheeler, ZS. ph. Ch. 56, 178; 1906.
Plotnikow, ZS. ph. Ch. 48, 223; 1904.
Schall, ZS. ph. Ch. 14, 701; 1894.
Sserkow, Joum. russ. 40, 399; 1909; ZS. ph. Gh. 73,
557; 1910.
Steele, Mc Intosh u. Arcbibald, ZS. ph. Gh. 55,
159; 1906.
Tnmer, Amer. chem. Journ. 40, 558; 1908.
Vollmer, Wied. Ann. 52, 328; 1894.
Waiden, ZS. anorg. Ch. 25, 215; 1900; 29, 371; 1902;
30, 145; 1902; ZS. ph. Ch. 43, 398; 1903; 46,
131: 1903.
M, Wildermann. ZS. ph. Ch. 14, 231 u. 247; 1894.
Zanninovicb-Tessarin, ZS. ph. Ch. 19, 251; 1895.
Zelinsky u. Krapivin, ZS. ph. Ch. 21, 42; 1896.
Arndt.
1132
352
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
Berechnet nach dem Massenwirkungsgesetz; im einfachsten Fall (Konzentration des Kations) X (Konzentration
des Anions): (Konzentration des nichtdissoziierten Anteils).
Verdünnung: t> = Anzahl Liter, in denen ein Mol der Verbindung gelöst ist.
Methoden:
a) Leitfähigkeit. Der Dissoziationsgrad ist aus der elektrischen Leitfähigkeit berechnet.
b) Gefrierpunktserniedrigung. — Hydrolyse des Na-Salzes etc., aus der Gefrierps.-Ern. abgeleitet, ist bei
c) Löslichkeitserniedrigung. [Hydrolyse aufgeführt.
d) Verteilung zwischen zwei Lösungsmitteln.
e) Hydrolyse. Ermittelung von lonenkonzentrationen
a) durch Leitfähigkeitsmessung,
ß) durch Katalyse,
y) auf elektrometrischem Wege,
S) auf kolorimetrischem Wege (Indikatorenmethode),
e) aus der Gefrierpunktserniedrigung der Na-Salze etc.
1. A. Dissoziationskonstanten anorganischer Säuren^).
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung Methode
Autor
Zitat
Aluminiumhydroxyd
A1(0H)3
0
25
6,3X10-'^
10
Hydr.
Wood
(Journ, ehem. Soc. 93,
Arsenige Säure . .
As(0H)3
»
6 xio-'"
20
Lösl.
„
( 411; 1908.
Arsensäure . . .
ASO4H3
»
5 Xio-3
8-256
Leitf.
Luther
ZS. Elch. 13, 297; 1907.
Borsäure ....
BO3H3
15
5,5Xio-'o
46—185
Hydr.
Lunden
Journ. Chim. phys. 5,
574; 1907.
„ ....
>»
25
6,6Xio-*o
,,
,,
„
,,
„ ....
>»
»
6,4X10-1«
0,14 — 28
>,
Lundberg
ZS. ph,Ch,69, 442 ; 1909,
„ ....
»
40
8,5X10-1«
47—185
,,
Lunden
a. a. 0,
Hydroschweflige
Säure (2. Stufe) .
H2S2O4
25
3,5X10-3
64-256
Leitf.
Jellinek
ZS.ph,Ch.76,257;i9ii,
Jodsäure ....
JO3H
»
1,9X10-'
16—256
„
Rothmund u.
Drucker
ZS,ph.Ch.46, 827, -1903.
Kakodylsäure . .
As02(CH3)2H
»
6,4X10-'
8-256
,,
Johnston
Ber.chem.Ges. 37, 3625 •
1904.
ZS,ph,Ch.57, 557;i9o6.
» • •
f>
f>
7,5X10-'
8—14
Hydrol.
Holmberg
ZS.ph.Ch.70,i57;i9io.
Kohlensäure( i . Stufe)
CO3H2
18
3,0 X10-'
28 — 110
Leitf.
Walker u.
Cormack
Journ. ehem. Soc. 77,
5; 1900.
(2. Stufe)
>j
25
1,3X10-"
—
Lösl.
Bodländer
ZS.ph.Ch.35, 23; 1900.
Phosphorsäure ^)
PO4H3
»
9 Xio-3
32-1024
Leitf.
Rothmund u.
Drucker
a. a. 0.
Salpetrige Säure .
NO2H
>»
4 X10-*
2
Hydr.
Blanchard
ZS.ph.Ch.41,68i;i902;
51, 122; 1905.
»>
ff
»>
4,5 X 10-4
512-1536
Leitf.
Schumann
Ber. ehem. Ges. 33, 532;
»
99
>»
6,4 X IO-*
8—10
Hydr.
E. Bauer
IQOO,
ZS.ph.Ch.56, 2 15; 1906.
Schwefelsäure^)
E
(I. Stufe)
SO4H2
»»
4,5X10-1
2,5—747
Versch.
Jellinek
a, a. 0.
1
„ (2. Stufe)
}f
»>
1,7X10-2
2,5-747
Meth.
„
Drucker (i)
ZS. Elch,17, 398;i9ii,
!
»
)y
n
1,3X10-2
—
Leitf.
Luther
ib. 13, 296; 1907.
»
»
tt
3 XlO-2
10 — 40
Versch. -M.
Noyes u.
Stewart
Journ. Amer. ehem. Soc.
32, 1160; 1910,
Schwefelwasserstoff
H2S
18
5,7x10-8
25—125
Leitf.
Walker u.
Cormack
a. a. 0.
(i. Stufe)
»
»
9,1x10-8
22 — 230
„
Auerbach
ZS.ph,Ch.49,563;i904.
Schweflige Säure
SO3H2
0—25
1,7X10-»
2,5—20
Gefrierp.
Drucker (2)
ib, 49, 220; 1904.
(i. Stufe)
25
1,7x10-2
—
Versch.
Jellinek
a. a. 0.
„ (2. Stufe)
»>
)t
5 Xio-8 _
Meth.
,,
"
^) Vergl. die
Zusammenstellung von Noyes, Journ. Amer. ehem. Soc. 32, 860; 1910.
'^) Konstanten bei i8<* für Phosphor- und Pyrophosphorsäure (versch. Dissoz.- Stufen) bei Abbott u. Bray, |
Journ. Amer. ehem. Soc. 31, 760; 1909; vergl. ferner für Phosphorsäure bei versch, Temp. Noyes, ebenda |
30, 349; 1908.
^) Vergl. ferner Noyes u. Eastman, Garn. Inst. Publ. 63, 274; 1907.
Hinrichsen.
aSL
1133
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
I. A. Dissoziationskonstanten anorganischer Säuren. (Forts.)
Name
Formel
/ Konstante Verdünnung Methode
Autor
Zitat
Stickstoffwasser-
N3H
0 \ 1,0X10-5
64—256 1 Leitf.
Hantzsdi
) Ber. ehem. Ges. 32,
j 3073; 1899-
stoffsäure
f>
25 1,9X10-5
64 !
»
i
,
s. f. West
Journ. ehem. Soc 77,
Thioschwefelsäure
i
705; 1900.
(2. Stufe)
S2O3HJ
„ i^Xio-'
— 1 Leitf.
Jellinek
a. a. 0.
Über jodsäure . .
JO4H
„ 2,3X10-*
8—128 1
Rothm. u. Dr.
» _
Unterchlorige Säure
ClOH
17 3,7X10-«! 6—10 1 Hydr.
Sand
ZS.ph.Ch.48,6io; 1904.
Wasserstoffsuper-
H2O2
0 i 6,7X10-"
— i Versch.
Joyner
ZS. anorg. Ch. 77, 103;
oxyd ....
j»
25 2,4X10-12
— i Meth.
»»
1912,
Zinnsäure . . .
SnOaHj
25 4 X10-"
100 — 1000 i Hydr.
1
Goldschmidt
u. Eckardt
ib. 56, 389; 1906.
I. B. Dissoziationskonstanten anorganischer Basen.
Ammoniak '^) . . .
NH4OH
0
1,4X10-5 9 — 22
Leitf.
Lunden
Journ. Chim. phys. 5,
574; 1907-
9t
»>
1,39X10—5, 10—22
»
Kanon
Journ. Amer. ehem. Soc.
»»
18
i,7i X 10— *j 10 — 22
1,
29, 1408; 1907.
Tt ...
99
10
1,63X10-5
,»
»f
Lunden
a. a. 0.
f» ...
»
18
1,75X10-5
»>
,»
i>
" _<>
f» ...
>»
>f
1,75X10-5
2 — 100
99
Noyes, Kato
u. Sosman
ZS.ph.Ch. 73, i; 1910.
»> ...
»»
25
1,87 X 10-5
9 — 22
»
Lunden
a. a. 0.
» ...
»»
n
1,80X10-*
2 ICO
,»
Noyes, Kato
u. Sosman
»
f> ...
»f
40
1,98 X 10-5
9 — 22
»
Lunden
a. a. 0.
» ...
»»
50
1,96 X 10-5
»>
tf
w
,,
n ...
„
60
1,9 Xio-5
»»
J»
,f
n ...
„
100
i,3ä X 10-5
10 — 100
»
Noyes, Kato
»»
1» ...
»
156
6,3X10-«
u. Sosman
»» ...
l>
218
1,8X10-«
,»
»
»
,»
» . . •
»
306
9,3 X 10-8
3,3— lo
'1
»»
t»
Arsentrioxyd . .
As(0H)3
25
I Xio-»*
1,6 — 20
LösL
Wood
Journ. ehem. Soc 98,
411; 1908.
Hydrazin ....
NäHäOH
»
3 XIO-«
8—256
Leitf.
Bredig
ZS.ph.Ch. 13, 191; 322,
1894.
Kakodylsäiure . . .
AsO(CH3)20H
0
4 X10-"
2 — 1024
Uitf. u.
Hydr.
Zawidzki
[ Ber. eheni-Ges.36,3325 ;
j 1903; 37, 153, 2289;
>»
»
25
3 X10-"
,»
.,
,»
l 1904. ^
99 ' *
99
99
5,6Xio-»
300 — 1000
Hydr.
Holmberg
ZS.ph.Ch.70,157; 1910.
Silberhydroxyd . .
AgOH
»»
1,1 X 10-*
1783— 14264
Leitf.
Levi
Gazz.chim.31,1 r,i ,-1901. s
II. A. Organische Säuren^).
1. Aliphatische Säuren.
Literatur S. 11 76.
Name
Formel
t 1 Konstante Ver
dünnung Methode
Autor
Acetaldehyd ....
CH3.CHO
0
0,7 X
10-»
I — 2
Versch. Meth.
Euler (i)
/»-Acetbuttersäure . .
CHs.CO.lCHJa— COOK
25
2,2 X
10-5
I
6 — 2048
Leitf.
Schilling u.
Vorländer
Acetessigsäureäthylester
CH3.CO.CH2COO.QH5
>»
2XIO-"
4-8
Verseifungs-
geschwind.
Goldschmidt
u. Oslan
desgL -methylester
CH3.CO.CH2COO.CH3
»
2XIO-"
5—10
>,
Goldschmidt
u. Scholz
') S. femer D
enham, Journ. ehem. Soc. 98, 41, 424, 833; 1908.
*) Einige zusammenfassende Arbeiten sind am Schluß der Lit au
fgeführt. Die zweiten Dissoziations-
' konstanten zahlreicher Säuren, wie sie nach versch. Methoden und von
versch. Autoren gefunden sind, hat
Chandier, Journ. Amer. ehem. Soc 30, 713; 1908 zusammengestellt.
Die Dissoziation von saiu-en Salzen
1 aller Art hat Smith (ZS. phys. Ch. 25, 219; 1898) gemessen.
Hinrichsea.
1184
3521)
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren. (Fortsetzung). -
- Lit. S. II 76
Name
Formel
i Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Acetondikarbonsäure .
X Ha— COOH
CO
0
25
7,9X10-*
22 - 687
Verseifungs-
Angeli
geschwind.
'
"^C Ha— COOH
Acetoxim
(CH3)2C = NOH
18
4,6X10-13
30
Hydrol.
Lunden (i)
»
f>
25
6,0X10 -'3
,»
„
„ (i)
>»
»
40
1,0X10-12
»
»
„ (I)
Acetursäure .
CH3-CO-NH-CH2(COOH)
25
2,30X10-*
16 — 1024
Leitf.
Ostwald (I)
Acetylaceton .
CH3-CO CH2-CO-CH3
»
1,5X10-»
32—1024
,,
Guinchant
Acetylcyanamid
CH3— CO— NH— CN
»
1,5X10-*
25—794
„
Bader
Aconitsäure .
CH-COOH
»
1,36X10-2
32—1024
,)
Waiden (2)
»
II
»
1,58X10-3
28—899
,,
Walker (i)
COOH-C
CH2 . COOH
Acrylsäure
CH2 = CH.C00H
„
5,6X10-5
8 — 1024
„
Ostwald (2)
Adipinsäure ....
COOH-[CH2]4-COOH
)>
3,65X10«
32 — 1024
»
Brown u.Walk.
M ....
»
„
3,7X10-5
32 — 1024
»
Ostwald(2) [(i)
» ....
»
»>
3,76X10-5
39—1258
>,
W. A. Smith
Adipinsäureäthylester .
CGOH^CHzli-CGO.CaHs
„
3X10-5
93 — 1488
„
Walker (i)
i-Äpfelsäure ....
COOH— C HÖH—
CH2— COOH
"
3,99X10-*
32—2048
Ostwald (3)
1-Äpfelsäure ....
>>
»
4,0X10 -*
nicht ang.
,,
Waiden (3)
Äthenyl-tricarbonsäure
CH2— COOH
CH-COOH
COOH
»
3,2X10-3
32 — 1024
,,
(2)
Äthylacetessigsäure-
CH3— CO— CH(C2H5)
>»
9XIO-"
20 — 100
Hydrol.
Goldschmidt
äthylester
COO.CaHs
u. Scholz
a-Äthyl-adipinsäure .
COOH— CHiCaHs)-
[CHala-COOH
»
4,15X10-5
47—755
Leitf.
Mellor
cis-a-ai-Äthylallylbern-
C2H5— CH.COOH
»
3,59X10-*
16 — 512
„
Waiden (i)
steinsäure
1
C3H5-CH . COOH
trans-desgl
C2H5— CH-COOH
1
COOH— CH-C3H,
»
2,69X10-*
32—1024
"
(I)
Äthylbemsteinsäure .
COOH-CH-CH2-COOH
C2H5
»1
8,5X10-5
32—1024
„
(I)
"
>»
j>
8,6X10-5
44—1414
,»
Bethmann
Äthyl-a- J-dithiocarbon-
COOH— CH2O— CS-
)9
2,1X10 -3
40—315
„
Holmberg (i)
glycolsäure
S.C2H5
Äthyl- ß-A- desgl. . .
COOH-CH2S— CS-
O.C2H5
»
6,5X10-*
16 — 1071
,»
„ (i)
a-Äthylglutarsäure . .
COOH-CH.C2H5—
[CH2J2— COOH
»
5,6X10-5
45—714
„
Mellor
»
„
>>
5,8X10-5
256 — 2048
„
Auwers
Athylglycolsäure. . .
CH2(OC.,H5)(COOH)
JI
2,3X10-*
16 — 1024
„
Ostwald (i)
Äthylisonitrosoaceton .
CH3— CO— C = NOH
C2H5
CH3-CH2-CH=C-COOH
»
3X10-10
32
Hydrol.
Hantzsch u.
Farmer
Äthylitakonsäure . .
tf
3,6X10-5
16—128
Leitf.
Fichter u.
1
H2C-COOH
C2H5-C— COOH
■ II
CH-COOH
Probst
Äthylmaleinsäure . .
»
2,4X10-3
32—1024
»,
Waiden (i)
„ malonsäure . .
C2H5— CH(C00H)2
„
1,27X10-3
16—1024
»
Ostwald (2)
»
»
»
1,27X10-3
32—1024
„
Waiden (i) |
Hinricbsen.
252
1135
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Orj;aniscbe Säareo. i. Aliphatische Säuren. (Fortsetzung). —
- Lit S. 1176
Name
Formel
i
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Äthylmalonsäureäthyl-
XOOH
C2H5.GH<
\COO.C2H5
0
25
4,01X10-*
34 — loSo
Leitf.
Walker (i)
ester
Athylmesaconsäure . .
COOH— C-CH2— C2H5
II
HC— COOH
>»
9,3X10 *
64 — 1024
»
Waiden (i)
! a-Äthyl-o-/S-penten-
CH3~CH2 — CH =C-C»H5
»
2,05X10-^
64 — 1024
»
Fichter u.
säure
1
COOH
Obladen
«-Äthyl- ^-y-penten-
CH3-CH=CH-CH-C,H5
n
3,39X10-»
32 — 1024
„
»»
säure
1
COOH
:hyl-sulfoncyanamid .
C»H5(S02)NH(CN)
n
7X10-«
104—835
,,
Bader
\ thyl-thio-glycolsäure
C4H8SO2
»
1,83X10-*
15 503
»>
Ramberg
A thy I-tricaiballylsäure
C2H5— CH-COOH
»
3,2x10-*
32—1024
,»
Waiden (2)
(Smp. 147Ö)
1
CH-COOH
1
CH2— COOH
Äthyl-trithiocarbon-
COOH-CH2S—
8,2X10*
91-477
»
Holmberg (i)
glycolsäure
CS.S.C2H5
a-Alanin
CH3— CH— NH3
1 /
coo
»
9x10-'°
32 - 1024
9t
Winkelblech
1
Alanylglycin ....
CöHioOaNj
j>
1,8x10*
nicht ang.
»,
Euler (2)
Allylbemsteinsäure . .
i
C3H5 — CH — CHg
1
COOH COOH
j»
1,09X10-*
32—1024
,»
Waiden (i)
' Allyhnalonsäure . . .
C3H5— CH(C00H)2
>i
1,54X10-'
32 — 1024
»,
„ (I)
Ameisensäure. . . .
H.COOH
2,14X10-*
8 — 1024
„
Ostwald (i)a!
Franke (siehej
auchWegsch.)
; Angelicasäure. . . .
CH3-C-H
II
CH3-C— COOH
»
5,0x10-»
32—2048
„
Ostwald (2)
Anti-(Meso)-weinsäure .
COOH— CHOH-CHOH
1
COOH
»
6,0x10-*
16 — 1024
„
Waiden (i)
i /3-i-Asparagin ....
CHj— CONH2
NH2-CH —COOH
18
0,88X10 9
30
Hydr.
Lundäi (i)
>j ....
»
25
1,35X10-9
»
„
. (i)
' »> ....
»
40
3,2X10-»
„
„
„ (I)
■ d-Asparaginsäure . .
i
CH2— COOH
1
NH2— CH -COOH
25
13,5X10-5
250—500
»
Holmberg (2)
97
„
j»
i5Xio-ä
Leitf.
Lunden (i)
Azelainsäure ....
COOH— [CH2]7-COOH
»
2,5X10-*
68 — 1091
„
Smith
j j» ....
yy
>j
3,0X10-''
84—1347
,»
Bethmann
! desgl. 2. Stufe . .
ff
99
2,4X10-«
32—4096
>,
Chandler
Bemsteinsäure . . .
COOH(CH,)2COOH
»
6,6X10-5
16 — 2048
,f
Cstwald (2)
„ ...
M
»>
6,8X10-5
32—1024
,f
Brown u.
Walker (i) !
99 ...
jj
0
5,6X10-5
8 — 2048
„
White U.Jones
» ...
l>
25
6,6X10-5
n
,»
„
99 ...
»
35
6,6X10-5
»
„
91
j 99 ...
»
0
5,1X10-5
14—512
„
Kortright
2. Stufe
91
25
2,7X10-«
32—4096
„
Chandler
„ -anhydrid
C4H4O3
>f
6,8X10-5
16 — 1024
»
Waiden (i)
(gelöst ^ Bem-
steinsäure)
Hiorklisen.
1136
253 d
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren, (Fortsetzung). —
- Lit. S. 1176
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Bernsteinsäureäthylest
;r CH2— COO.C2H5
C Hg— COOK
0
25
3,02 Xio-5
18—582
Leitf.
Walker (i)
„ methylestei
CH2— COO.CH3
1
CH2— COOH
>»
3,26X10-5
19—621
«
» (I)
»» »f
»>
»
3,21X10-5
18—143
»
Bone, Sud-
borough, i
Sprankling i
Brenzweinsäure . .
CH3— CH— COOH
1
C Ha— COOH
»
8,6x10-^
32—2048
»
Ostwald (2)
»
f>
0
7,9X10-5
8—2048
i>
White U.Jones
»
»
12
7,9X10-5
»
»
>»
»
»
25
8,7X10-5
"
»
»
»>
»>
35
8,8X10-5
»
»
»
a-ßi -Brom-äthylbem-
C2H5— CH— COOH
25
4,23X10-3
32—1024
»>
Waiden (i)
steinsäure, a- Säure
1
(Smp. 114")
Br-CH— COOH
N-Säure desgl. (Smp
»
»»
5,4X10-3
32 — 1024
»
„ (I)
192°)
B rombemsteinsäure
CHBr-COOH
1
CH2 —COOH
»
2,8x10-3
32—1024
>»
f, (I)
„ 2. Stufe
>»
»
3,9X10-5
32—4096
»>
Chandler
Brombrenzweinsäure
CH3— CH— COOH
1
Br— CH-COOH
»
4,8X10-3
64 — 1024
ff
Waiden (i)
a- Brombuttersäure .
CH3-CH2— CHBr
I
COOH
»
1,06x10-3
128 — 1024
»
» (2)'
y-
CH2Br.(CH2)2-COOH
»
2,6X10-5
32—64
f>
Lichty b.
Lunden
Bromcitrakonsäure .
CH3— C-COx
II >o
Br— C-CO^
»>
1,4X10-2
107—856
»»
Angeli
Bromessigsäure . .
CHoBr.COOH
>»
1,38x10-'*
32 — 1024
>»
Ostwald (i)
»
>f
0
1,56X10-3
32
»
Kortright
a- Brompropionsäure
CHa-CHBr— COOH
25
1,08x10-3
128—1024
»
Waiden (2)
ß-
CHaBr-CHa— COOH
• »
9,8x10-5
32 — 1024
»
(2)
(5-Bromvaleriansäure ,
CH2Br-(CH2)3— COOH
99
1,91X10-5
64
ff
Lichty, vgl.
»
»
»>
i,giXio-5
64
»
Wegscheid. (4)
Butantetrakarbonsäure
CH2— CH— CH-CH2
>»
4,0X10-*
64 — 1024
»>
Waiden (2)
(Äthyl- äthenyltrikar
- 1 1 1 1
bonsäure)
COO H COO H COO H COO H
Butenyltrikarbonsäure
C2H5— CH— COOH
CH(C00H)2
»
3,07X10-3
32 — 1024
»
„ (2)
Buttersäure . . .
CH3(CH2)COOH
»
1,5X10-5
16 — 1024
Leitf.
Franke
>»
f9
»
1,49X10-5
8 — 1024
»I
Ostwald (i)
»>
tf
»
1,45X10-5
5-8
Hydrol.
Bauer
>»
99
»
1,54X10-5
32—1024
Leitf.
Billitzer
n
»»
0
1,6X10-5
2 — 2048
»
White U.Jones
>t
9f
25
1,5X10-5
>»
>>
„
ff
f$
35
1,4X10-5
>»
»
„
>j
0
1,66X10-5
16
»
Kortright
Butylmalonsäure
C4H9.CH(COOH)2
25
1,03X10-3
32—1024
>»
Waiden (i)
Butyrylcyanamid
CsHt-CO-NH'CN
9f
i,iXio-*
36-1149
»
Bader
n-Capronsäure ,
Cs Hu- COOH
9>
1,45 X 10-5
32-1024
»
Ostwald (i)
»>
y}
J>
1,46X10-5
»
»
Billitzer
j>
ff
»
1,38X10-5
32—1024
>i
Franke
Caprylsäure . .
C7H15.COOH
»
1,44X10-5
256 — 1024
)>
"
Hinrichsen.
ÄC
1137
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
1 II. A. Organische Säaren. i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Carbaminthioglykol-
! säure
Chloralhydrat . . .
,» ...
[ i-Chlorbemsteinsäure .
ru ^S— CO. NH,
•^"^^COOH
CCl3.CH(0H),
,1
CHCl-COOH
1
0
25
0
18
25
2,46X10-*
4X10-"
ixio-u
2,8X10-'
8-1024
4
II
32—1024
Leitf.
HydroL
Leitf. des
NH4-Salzes
Leitf.
Ostwald (i)
Euler (1)
H. u. A. Euler
(i)
Waiden (i)
: d-
a-Chlorbuttersäure . .
CH,— COOK
II
CH,.CH,-CHa-COOH
II
n
2,8x10-'
2,8x10-'
1,39X10-'
nicht ang.
1,
16—1024
tt
II
I,
11 (3)
„ (3)
Lichty
'" „ • •
CHg-CHCl-CH,-COOH
II
8,94X10-5
„
fi
II
/'" »'
CH,a— {CH,),-COOH
II
3X10-5
32-64
tt
II
i a-Chlorcrotonsäure . .
CH3-C— H
11
1,
7,2X10-*
16 — 1024
tt
Ostwald (2)
ß-
COOH— C— Cl
CHs— C— Cl
i!
COOH— C— H
"
1,44X10-*
M
tt
„ (2)
j Chloressigsäure . . .
j „ ...
a-Chlorisocrotonsäure .
CH^a-COOH
CHs— C- H
II
0
25
1,55X10-'
1,56X10-'
1,58x10-'
1,
32
16 1024
»1
»
1,
1, (I)
Kortright
Ostwald (2)
^-
Cl— C-COOH
CH,— c— a
11
H-C— COOH
CHCKCOOH),
II
9,5X10-5
tt "
»1
tt (2)
Chlormalonsäure . .
II
4X10-*
32 1024
tt-
Waiden (i)
a-Chlorpropionsäure .
CH3— CHQ— COOH
II
1,47X10-'
16 1024
M
Lichty
ß-
CH2CI-CH,— COOH
II
8,5, X 10-5
»
II
1»
<5-Chlorvaleriansäure .
CH2C1-(CH2),— COOH
w
2,04x10-5
32—1024
f»
Lichty
Citrakonsäure . . , .
CH3— C-COOH
n
3,4X10-'
68—2184
II
Ostwald (3)
„ ....
f, ....
„ ....
„ ....
„ ....
Citronensäure . . .
H-C-COOH
„
1»
II
II
CH2-<XX)H
1
aOH)— COOH
0
12
25
35
0
25
4,4X10-'
4,1X10-'
3,8X10-'
3,6X10-'
3,69X10-'
8,2X10-*
32 — 2048
,1
„
64
64 1024
II
II
II
»
II
II
White U.Jones
11
»1
Kortright
Waiden (2)
n ...
II ...
,1 ...
1» ...
Crotonsäure ....
CHj-COOH
»
n
1»
CHs — C— H
II
COOH— C-H
n
n
II
II
n
0
25
35
25
8.0 X IO-*
6,9X10-*
8,7X10-*
9.1 X IO-*
2,OXlO_5
15-1944
8—2048
II
16 1024
II
II
»1
II
1,
Walker (i)
White U.Jones
»»
Ostwaäd (2)
»1 ....
») ....
>» ....
„ ....
0
12
25
35
2,0X10-5
2,1X10-5
2,2 X 10-5
2,1 X 10-6
8 — 2048
II
1,
tt
,1
I»
II
II
White u. Jones
tt
tt
tt
1 a-Cyanacetessigsäure-
1 äthylester
CN-CH,-CO— CH,—
— COO.CiHs
25
6,5X10-*
64 — 1024
II
Guinchant
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Hinrichsen. 72
1138
252 f
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
t Konstante Verdünnung Methode
Autor
a - Cyanacetessigsäure-
amylester
desgl. -isobutylester
desgl. -methylester .
desgl. -propylester . .
Cyanamidokohlensäure-
äthylester
a-Cyan-n-buturylessig-
säuremethylester
a-Cyanisobuturylessig-
säuremethylester
Cyanessigsäure . . .
Cyanmalonsäurediäthyl-
ester
Cyanoximidoessigsäure
a-Cyanpropionylessig-
säuremethylester
Cyanursäure .
Cyanwasserstoff
s- D läthy Ibernsteinsäure
(eis)
desgl. (trans) ....
„ „(para)(Smp.i92'')
„ „(anti)(Smp.i280)
» i> »
Diäthylbernsteinsäure
{ Bischoff )(Smp. 138O)
Diäthyläthylenmilch-
säure
Diäthylessigsäure . .
s-Diäthy Iglutarsäure
a- Säure (Smp. 119")
desgl. /3-Säure (Smp.77")
»
Diäthylmalonsäure . .
desgl. -monoäthylester .
Diäthylpentantetra-
karbonsäure
2, 6 - Diäthylpimelin-
säure
CN-CH2-CO-CH2
COO.C5H11
CN-CH2-CO-CH2
COO.C4H9
CN-CHa-CO-CHa
COO.CH3
CN-CH2-CO-CH2
COO.C3H7
CN-NH.COO.C2H5
n— C4H9— CO-CH(CN)
COO.CH3
i-CiHg— CO-CH(CN)
COO.CH3
CH2(CN)(C00H)
CH(CN)(COO.CjH5)2
CN— C— COOK
II
N.OH
C3H7— CO-CH(CN)
I
COO.CH3
(CN0H)3
HCN
C2H5— CH-COOH
I
C2H5— CH— COOK
C2H5— CH— COOH
I
COOH— CH— C2H5
(C2H5).C2H2(COOH)2
(C2H5)2C(OH)CH2.
.COOH
(C2H5)2CH— COOH
CH2[CH(C2H5)COOH]2
(C2H5)2C(COOH)2
COOH-C(C2H5)2.
.COO.C2H5
(COOH)2 = C(C2H5)-
-[CH2]3-C(C2H5) =
(C00H)2
COOH— CH(C2H5)—
— CH2 — CH2 — CH2 —
— CH(C2H6)— COOH
25
18
25
40
25
25
5,8X10-''
7,0X10-*
8,5X10-*
6,0X10-*
4,7X10-*
6,3X10-*
5,0X10-*
3,7X10-3
3,6x10-2
1,4X10-2
7,5X10-*
1,8x10-'
3,8X10-7
4,7X10
7,2 X 10
15,7X10-"
2,01X10-*
— 10
-10
2,45X10-
2,1X10-
3,45X10-
1024 — 2048
512 — 1024
64 — 1024
128 — 1024
50—794
128 — 1024
512 — 1024
16 — 1024
64 — 2048
16—512
256 — 1024
128 — 1024
131 — 1046
20
2,45x10-*
32-
-1024
2,35x10-*
66 — 1054
3,47x10-*
,»
3,4X10-*
32-
-2048
3,86X10-*
»
3,0X10-^
35-
-1123
1,89x10-5
64-
-1024
2,0x10-5
76-
-1216
2,0x10-5
32-
-1024
5,3x10-5
128-
-1024
5,3x10-5
102-
-1626
5,95x10-5
128-
-1024
5,5x10-5
93-
-1472
7,4x10-3
32-
-1024
2,3iXio-*
37-
-1168
II — 1446
155—1240
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Guinchant
Bader
Guinchant
Ostwald (i)
Guinchant
Hantzsch u.
Miolati
Guinchant
Hantzsch (3)
Bader
Madsen
Bone u.
Sprankling(i)
(I)
Waiden (i)
Brown u.
Walker (2)
Ostwald (2)
Waiden (i)
Szyszkowski
Franke
Waiden (2)
Billitzer
Auwers
Bethmann
Auwers
Bethmanir
Waiden (i)
Walker (i)
(I)
(I)
Hinrichsen.
252 s
1139
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. 1176.
Name
Formel
i
Konstante
Verdünnung
; Methode
Autor
Diallylmalonsäure . .
(C3H5)2C(CCX)H)2
0
25
7,6x10-3
32 — 1024
Leitf.
Waiden (i)
Dibromacetylacrylsäure
CH3.C0.CBr = CBr
COOH
>»
6,1 X 10-5
90—1445
»
Angeli
Dibrombemsteinsäure .
C2H2Br2(COOH)2
»»
3,4X10-*
32—4096
jf
Oiandler
desgl. 2. Stufe . .
>»
n
1,6x10-3
»>
»>
>»
a-a-Dibrompropionsäure
CHa-CBrj— COOH
>»
3,3x10-2
32—1024
»j
Waiden (2)
a-/?-Dibrompropionsäure
CHjBr— CHBr
COOH
>T
6,7x10-'
,»
»»
„ (I)
Dichloressigsäure . .
CHCI2.COOH
»>
5x10-2
^-833
„
Drucker (i)
»
»»
>»
5,1X10-2
32—1024
»
Ostwald (i)
Diglykolsäure . . .
0(CH2.COOH)2
>f
1,1 XlO-3
62 — 2048
„
„ (1)
cis-s-Diisopropylbern-
(i— C3H7)-CH— COOH
»>
2,3X10-3
128 — 1024
»
Bone und
steinsäure (Smp. 171°)
(i— C3H7)— CH— COOH
Sprankling(i)
trans-s-Diisopropylbem-
(i— C3H7)— CH-COOH
„
i,iXio-*
256 — 2048
»
„ (I)
steinsäure (Smp. 226")
COOH— CH-d-QHv)
cis-s-Diisopropylbern-
CuHzoO« s. 0.
„
1,15X10-*
238 — 1904
,»
„ (I)
steinsäuremethylester
trans-s- desgl.
„ s. 0.
>»
6,3x10-5
380—3040
»>
,. (I)
cis-s-Düsobutylbem-
(i-C4H,)8C2H2(COOH)3
„
5,6X10-*
669 — 2674
1»
„ (I)
steinsäure
eis- s.
trans-s- desgl.
desgl. trans- s.
>»
2,3x10-*
1060 — 4240
n
„ (I)
Diisopropylglykolsäure
C(OH)(i-C3Hj)».COOH
>J
1,27X10-*
33—1040
n
Szvszkowski
2— 6-Diisopropyl-
COO H— C H(i— C3 H7)—
„
3,2x10-5
237—1896
>»
Walker (i)
pimelinsäure
.(CH2)3-CH(i-C3H,)-
-COOH
a-y-Diisopropyltrikarb-
i-CaHrCH-COOH
»1
1,6x10-3
96-767
»>
Bone und
allylsäure (Smp.156'')
CH— COOH
CH(i-C3H7).COOH
Sprankling(2)
desgl. (Smp. 173") .
»
»»
1,93x10-3
172 — 1372
»
„ (2)
a-ai-Dimethyladipin-
C4H6(CH3),(COOH)g
>»
4,2 X 10—5
nicht ang.
»
Perkin und
säure
Crossley
a-ß-D imethy lätheny 1-
CH3-CH— COOH
»»
5,0X10-3
32 — 1024
»»
Waiden (2)
trikarbonsäure
CH3— C— COOH
COOH
Dimethyl-äthyl-äthylen-
(C2H5)CH(OH)C(CH3)2.
»
1,5X10-5
30—966
»
Szyszkowski
milchsäure
—COOH
a-a-Dimethyl-Oi-äthyl-
(CHsJjC— COOH
»>
5Ö6 X 10-*
32—1024
»»
Waiden (i)
bernsteinsäure (Smp.
1
n
5,06 X 10-*
59—474
»>
Bone und
139 bis 140°)
C2H5— CH— COOH
Sprankling(i)
Dimethyläthylessigsäure
C(CHa)2(C2H5).COOH
»>
9,6Xio-«
32 — 1024
>»
Billitzer
Dimethylaminoessig-
säure
^„^N(CH3)2
^"»^COOH
»»
1,3X10-"
6
Hydrol.
Johnston
cis-s- Dimethylbemstein-
CH3— CH— COOH
>»
1,23X10-*
32—1024
Leitf.
n
säure (symm. anti)
1
»>
1,24X10-*
64—512
»>
Bone u.
(Smp. 128 0)*)
CH3— CH— COOH
Sprankling(i)
( „ 120O)
»
»»
1,38X10-*
57—905
»
Brown u.
Walker (2)
trans - s - D imethy Ibem-
CH3— CH— COOH
»»
1,96X10-*
32 — 256
n
Bone u.
steinsäure (symm.
1
Sprank!ing(i)
para) (Smp. 208")
(COOH)— CH— CH3
i>
1,9, X10-*
32—1024
»»
Waiden (i)
» ( » 193")
i>
»»
2,08 X 10 - *
100 — 1610
n
Brown u.
Walker (2)
*)
»
ft
2,04X10-*
139— 1112
>f ■
Bethmann
*) S. f. ßischoff u. Waiden, Ber. ehem.
Ges. 2«
i, 1821; 1889,
Hinrichsen. 72*
1140
353 h
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). — Lit S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
as-Dimethylbemstein-
(CHa).— C— COOH
0
25
8,0X10-5
32-512
Leitf.
Waiden (i)
säure (Smp. 140°)
CH2— COOK
»>
»
»
8,2x10-5
34—2166 „
Bethmann
»
n
j>
8,1x10-5
32—256
»
Boneu.Spr.(i)
cis-s-Dimethylbemstein-
CH(CH3)— COOK
»
4,55X10-5
22—178
»
Bone, Sud-
säuremethylester
CH(CH3)-COO.CH3
borough u.
Sprankling
trans-s- desgl. . . .
»
»>
6,05X10-5
35—276
„
»
as- Dimethylbernstein-
C(CH3)2— COOH
»
2,28x10-5
20—173
„
»
säuremethylester
CH2-COO.CH3
>»
C(CH3)2— COO.CH3
CH2— COOH
»
2,56 X 10-5
28 — 221
„
"
Dimethylglutakonsäure
COOH.CH:CH.
.C(CH3)2.COOH
»
1,29X10-*
33—1040
„
Szyszkowski
trans-a-ai-Dimethyl-
CH3— CH— COOH
»)
5,8X10-5
208 — 1661
»
„
glutarsäure (Smp. 141°)
CH2
COOH— CH— CH3
»
5,9X10-5
32—1024^
,»
Auwers
cls-a-ai-Dimethyl-
(CH3)CH-C00H
»
5,2X10-5
293 — 1172
. „
Szyszkowski
glutarsäure(Smp. 128°)
CH2
(CH3)CH-C00H
/3-i9-Dimethylglutar-
COOH— CH2-C(CH3)2
>»
2,2i XIO-*
64—256
»,
Auwers
säure (Smp. 100°)
1
COOH— CH2
>f
2,00 X 10 -*
nicht angeg.
„
Walker bei
Auwers
Dimethylhexyläthylen-
C6Hi3.CH(OH)C(CH3)2.
»
1,9x10-5
124 — 1990
„
Szyszkowski
milchsäure
.COOH
a-a- Dimethyl - aj - iso-
COOH.C(CH3)2CH(i-C3H7)
»
6,16X10-*
121—970
»,
Bone und
amylbernsteinsäure
1
Sprankling(i)
(Smp. 143—144")
COOH
D imethy lisobuty läthy-
(i-C4H9)CH(OH)C(CH3)2
j»
i,5Xio-5
36—570
. »»
Szyszkowski
lenmilchsäure
1
COOH
a-a- Dimethyl - a, - iso
COOH . C(CH3)2CH-
»
4,32 X 10-*
273 — 2184
»
Bone und
butylbernsteinsäure
— (i-C4H9).COOH
Sprankling (i)
(Smp. 143-144»)
Dimethylisopropyläthy-
(i-C3H7)CH(OH)C(CH3)2.
»
2,2X10-5
35—567
,,
Szyszkowski
lenmilchsäure
.COOH
a-a- Dimethyl - ai - iso-
(COOH)C(CH3)2CH.
»
1,58X10-*
66—529
,,
Bone und
propylbernsteinsäure
.(i-C3H7)COOH
Sprankling(i)
(Smp. 141 — 142")
Dimethylmaleinsäure-
CH3-C— C0\
II >o
CH3-C-C0^
>»
1,08X10-*
64 — 1024
„
Waiden (i)
anhydrid (Pyrocin-
chonsäureanhydrid)
Dimethylmalonsäure .
(CH3)2C(C00H)j
»
7,6X10-*
32—1024
„
„ (I)
» •
tt
»
7,7X10-*
16—1024
„
Ostwald (2)
Dimethylmalonsäure-
COOH-C(CH3)2—
»
3,04X10-*
44—1408
»
Walker (i)
äthylester
— COO.C2H5
a-ai-Dimethyl-^-oxy-
(COOH.CH(CH8))2CH.
»
2,0X10-*
33—1069
„
Szyszkowski
acetylglutarsäure
.(OCO.CH3)
a-ai-Dimethyl-/S-oxy-
(COOH.CH(CH3))2:
»>
1,08X10-*
75—1194
»
»
glutarsäure
:CH(OH)
D imethy Ip entantetra-
(COOH)2-C(CH3)-[CH2]3.
»
3,7X10-3
17—275
f,
Walker (i)
karbonsäure
— C(CH3)-(COOH)2
2-6-Dimethylpimelin-
COOH-CH.CH3-(CH2)3-
»
3,4X10-5
128—1024
„
„ (I)
säure (para)
-CH.CH3-COOH
desgl. (anti) ....
»
»
3,43 X 10-*
»>
„ (i)
a-a-Dimethyl-Ci-propyl-
(CH3>2C-COOH
>»
5,5X10-*
64—1024
,.
Waiden (i)
bemsteinsäure
1
(Smp. 145«)
C8H7.CH-COOH
»
6,0X10-*
109-868
»,
Bone und
Sprankling(i)
Hinrichsen.
252 i
1141
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säoren. i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). — Lit S. 1176.
Name
Formel
Konstante i Verdünnung I Methode
Autor
a-a-Dimethyltrikarb-
allylsäure ( Smp. 1 43°)
trans-a-7- desgl.
(Smp. 206—207°)
ciSi-a-/-desgl.(Smp.i74")
ciS2-a-7-desgl.(Smp.i43'')
a-a- desgl. -methylester
desgl.
Dinitroäthan . . .
D i nitrokap ronsäure
Dioxyfumarsäure .
Dioxymaleinsäure .
Dioxy Weinsäure . . .
cis-s-Dipropylbemstein-
säure
trans- desgl-. . . .
D ipropylmalonsäure
2-6-Dipropylpimelin-
säure
Dithiocarbondiglykol-
säure
Dithiodiglykolsäure
a-Dithiodilaktylsäure
(Smp. 141—142°)
ß- desgl. (Smp.154— 155°)
Essigsäure ....
Formaldehyd
C(CH3)2-COOH
I
CH-COOH
I
CH2-COOH
CH(CH3)-C00H
1
CH-COOH
I
CH(CH3)-COOH
(CH3),C(C00H)— CH.
.(COOH)-CH2COO.CH3
(CH3),C(C00H)CH .
.(COO.CHs)-CHsCOOH
CH3-CH(N08)2
C6H,.(N02)2.COOH
C4H4O6
OH-C-COOH
II
OH-C-COOH
(OH)4C2(COOH),
C3H7-CH-COOH
C3H,
C3H,
•CH-COOH
■CH-COOH
COOH-CH-C3H7
(COOH)2C(C3H7)a
COOH-CH(C3H7)-(CH2)3-
.CH(C3H7)-COOH
(COOH-CH2S)2CO
S2(CH2 . C00H)2
CH3-CH-COOH
CH3-CH-COOH
COOH-CH2-CH2-S
I
COOH-CH2-CH2-S
CH3-COOH
CHjO . H2O
25 3,2X10-* 24 — 1^
4,45X10-* i 38—270
10
18
25
40
50
100
156
218
306
o
5,5X10-*
5,7X10-*
1,8X10-*
8,65 X 10-3
5,8x10-«
6,9X10-*
8XI0--
7x10-2
1,2X10-*
4,9X10-*
2,5X10-*
1,12X10-*
3,2X10-=
1,56X10-*
6,5X10-*
9,0X10-*
21 166
22 — 174
31-250
9-72
30—130
128 — 2056
64
64 — 128
16 1024
128 1024
256 — 2048
64 1024
II 14— 4456 1
I
16 — 1085
32 — 2048 ;
16 — 1024 !
9,0X10—^
1,75X10-*
1,7X10-5
1,83 X 10-3
1,82 X 10-*
1,89 X 10-5
1,8x10-5
1,80 X IO-*
1,74X10-5
1,11X10-*
5,36X10-«
1,72X10-«
1,39X10-'
1,4X10-"
256 — 1024
2 — 2048
32—1024
10 — 18
10 — 100
10 — 18
8 — 1024
10 — 18
»»
lO-IOO
13 -100
10 — 100
10
I 2
Leitf.
Hydrol.
Bone und
Sprankling(2)
(2)
„ (2)
„ (2)
„ (2)
« (2)
Ley und
Hantzsch
Ostwald (i)
Skinner
Bone imd
Sprankling(i)j
„ (I)
Smith
Walker (i)
Holmberg (i)
Ostwald (i)
Lovön
White u.JwiesI
Baur
Lunden (2)
Noyes, Kato
u. Sosman
Lunden (2)
Ostwald (i)
Franke
Lunden (2)
(2)
Noyes
Euler (i)
Hiorichseo.
1142
252k
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. Ao Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
d- Fruktose ....
C6H12O6
0
0
3,6Xio-'8
Hydrol.
H. Euler (i)
»
18
6,6X10-^3
17
99
)
>>
25
8,8x10-"
>»
99
) Madsen
>)
40
14,9X10-13
>»
99
]
Fumarsäure i. Stufe .
COOK— CH
0
9,4 X 10-*
32 — 2048
Leitf.
White u.Jonej
»
11
12
9,7x10-*
w
»>
»
>
HC-COOH
25
1,0X10-8
»
»
j,
f
»
35
1,0x10-3
»
„
»
>
»
25
10,4X10-*
25 — 200
,j
Roth, Wall.
>
»
0
8,0X10-*
64—256
»,
Kortright
j >» •
»
25
9X10-*
32—2048
'»
Ostwald (3)
„ 2. Stufe .
»
»
3,2X10-^
32—4096
»>
Chandler
, -äthylester .
COOH— CH
II
HC— COO.C2H5
»
4,73 X IO-*
22 — 704
»
Walker (i)
d-Qlukose
CßHiaOg
0
i,8Xio-is
I
Hydrol.
H. Euler (i)
>f
n
18
3,6Xio->3
10
j»
Madsen
»
»
25
5,iXio-i8
>,
99
" 1
»
»
40
9,8X10 --'8
,,
,j
Waiden (i) \
Glutakonsäure . . .
CH2— COOH
25
1,83X10-*
32 — 1024
Leitf.
1
CH
M
CH— COOH
d- Glutaminsäure . .
(COOH)(CH2)2CH(NH2).
.COOH
»
4,1X10-5
250—500
Hydr.
Holmberg (2)
Glutarsäure ....
COOH [CH2]3 COOH
»
4,7X10-5
64 — 1024
Leitf.
Ostwald (2)
» ....
»
»
4,73 X 10-5
15—954
»»
Smith
„ 2. Stufe . .
»
»
2,9 X 10-"
32—4096
„
Chandler :.
Glycerinsäure . . .
CH2.OH
CH.OH
1
COOH
»
2,3X10-*
16 — 1024
Ostwald (i) i
Glycokoll
CHa— NH3
1 1
CO — 0
w
3,4Xio-*o
32 — 1024
Hydrol.
Winkelblech
Glycolsäure ....
CH2(0H)(C00H)
»>
1,5X10-4
»
Leitf.
Ostwald (i)
Glycylglycin ....
CiHsOgNg
»
1,8x10-8
5—20
j>
Euler (2)
Glyoxalsäure ....
CHO.COOH
»
5X10-*
16 — 1024
»>
Ostwald (i)
Glyoximkarbohsäure
HC C COOH
97
4,2X10-3
32—512
»
Hantzsch u.
(amphi)
II II
OH-NOH-N
Miolati
„ (anti)
H.C-C— COOH
II II
OH— N N— OH
»
2,8X10-3-
32-1024
>»
»
Glyoximdikarbonsäure
COOH— C— C-COOH
99
1,05X10-2
16 — 1024
»,
»
(anti)
11 II
OH— N N— OH
Heptylsäure ....
CTHuOa
J>
1,3X10-5
128 — 1024
,,
Franke
» ....
»
»
1,46X10-5
91—725
„
Drucker (2)
Heptylmalonsäure
C7Hi5.CH(COOH)2
>J
1,02 X 10-3
199—1592
»
Smith
(sekundär)
a-/?- Hexensäure • . .
CH3(CH2)2CH=CHCOOH
»>
1,89X10-5
16 — 1024
„
Fichter und
Pfic+pr
ß-y- „ ...
CH3 . CH2 . CH : CH .
»
2,64X10-5
16 1024
( Hydrosorbinsäure)
. CH2COOH
»
»j
»
2,4X10-5
32—1024
,,
Ostwald (2)
y-8-
CH3 . CH :CH • CH2 .
.CH2.COOH
»
1,74X10-5
16 — 1024
»
Fichter und
Pfister
d-e.
CHj: CH — (CH2)3 .
.COOH
»
1,91X10-5
16 1024
»>
99
Hinrichsen.
2531
1143
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
4 -^-y-Hy dromukonsäure
(COOH)CH2.CH =
0
25
1,02 X10-*
64 — 1024
Leitf.
Smith
"
= CH.CH2.COOH
>»
1,00x10-*
67 — 1072
,»
Ostwald u.
Rupe
Hydrosorbinsäure . .
CH3 — CH'2 — CH =
=CH-CH2-C00H
M
2,4x10-5
32 — 1024
,«
Ostwald (2)
Isobernsteinsäureäthyl-
C00H'CH(CH3)-
»>
3,87x10-*
17—544
1»
Walker (i)
ester
— COO.C2H5
Isobutenyltrikarbon-
(CH3)2C-COOH
„
3,34x10-3
32—1024
»
Waiden (2)
säure
1
HC— COOH
1
Isobuttersäure . . .
PH COOH
L.H3\
>CH-COOH
»»
i,4Xio-s
16 — 1024
»»
Franke
,, ...
*>
»
1,4X10-5
16 — 1024
„
Ostwald (i)
»f
1,59X10-5
1,62X10-5
6,5—213
32—1024
»,
Drucker (2)
Billitzer
»>
»>
1,45X10-5
Dalle
»»
0
1,55X10-5
2—2048
„
White U.Jone:
>»
25
1,49X10-5
»>
„
„
. »>
„
35
1,42 XlO-5
„
»,
„
Isobutylbernsteinsäure
(CH3)2CH-CH2-CH-COOH
CHa-COOH
25
8,8x10-5
32 — 1024
„
Waiden (i)
„ essigsaure . .
(CH3)2CH.(CH2)2—
»»
1,45x10-5
32—1024
»
Franke
,
—COOH
jj
1,53 X 10-5
,»
„
Billitzer
„ -malonsäure .
i— C4H9.CH(COOH)2
»
9,0X10-*
»
„
Waiden (i)
Isocapronsäure . . .
CH3-C— H
1»
1,57x10-5
28—487
„
Drucker (2)
Isocinchomeronsäure s.
Pyridin-dikarbonsäure
II
H— C— COOH
-2-5
Isocrotonsäure . . .
C4H6O2
»
3,6x10-5
8 — 1024
»
Ostwald (2)
Isonitrosoaceton. . .
CHs'CO— CH = NOH
if
3x10-9
Lunden (2)
I soni trosoacety lessig-
CH3.CO.C.COO.C2H5
0
2,8x10-8
480 — 960
Hydrol.
Muller und
säureäthylester
II
10
3,7 X 10-8
n
,»
Bauer
if
NOH
18
7,1X10-8
n
,1
,,
»
»
25
8,6X10-8
,»
„
„
»
j>
40
12,0X10-8
„
»
„
Isonitrosocyanessig-
CN.C.COO.CH3
25
2,6X10-5
j,
»
„
säuremethylester
NOH
Isonitrosomethylaceton
CH3.CO.C(NOH)CH3
18
1,3X10-1"
»,
Isopropylbernsteinsäure
i-CgHv— CH -COOH
C Ha— COOH
25
7,5X10-5
64 — 1024
Uitf.
Waiden (i)
a- Isopropylglutarsäure
COOHx
\:h-(ch2)2-cooh
i-CgH/
>>
5,55X10-5
37—1168
»>
Mellor
Isopropylmalonsäure .
i-C3H7.CH(COOH)2
»
1,27X10-5
32 — 1024
»
Waiden (i)
>j
j^
n
1,27X10-'
14 — 918
„
Bethmann
Isopropylmesakonsäure
COOH-C-CH2-CH(CH3)2
II
H— C— COOH
>j
9,3X10-*
128 — 1024
>t
Waiden (i)
Isopropyltrikarb ally 1-
i-CaHr- CH -COOH
1»
4,3X10-*
32—1024
„
„ (2)
säure
|-
CH —COOH
1
CH2— COOH
Isovaleriansäure . . .
CsHioOa
jj
1,7X10-5
16 — 1024
»
Franke
>»
»
>»
1,79X10-5
4,3-275
„
Drucker (2)
j>
>»
i>
1,73X10-5
32—1024
,»
Billitzer
Isovalerylcyanamid . .
(C5H90)NH.CN
»>
1,39X10-*
43—1382
„
Bader
Hinrichsen.
1144
353
m
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Itakonsäure
desgl. (2. Stufe)
jz-Jodbuttersäure
Jodessigsäure . .
/S-Jodprop ionsäure
d- Jodvaleriansäure
t) Korksäure . .
Korksäureäthylester
Lävulinsäure . . .
Leucin
Leucylglycin . . • .
Maleinsäure, i. Stufe
„ 2. Stufe
Maleinsäureäthylester
Malonsäure, i. Stufe
„ 2. Stufe,
Malonsäureäthylester ,
Mesakonsäure
Meso(Anti-)weinsäure .
/?-Methyl-7-Acetbutter-
säure
t) K s. auch C.
CH2 = C— COOH
I
H2C— COOK
CH2J— (CH2)2-COOH
CH2J— COOH
CH2J— CH2— COOK
CH2J— {CH2)3— COOH
COOH-CC Haie— COOH
(COOH)(CH2)6COO.C2H5
CH3-CO-[CH2]2-COOH
CH3-{CH2)3-CH-NH,
I
COOH
C8H16O3N2
HC— COOH
HC— COOH
CH-COOH
CH— COO.C2H5
COOH— CHo-COOH
/COOH
CH2<
\COO.C2H5
COOH-C— CH3
H-C— COOH
CäHgOe
CH3— CO COOH
/ I
CHo-CH(CH3)-CH2
25
12
25
35
25
o
25
35
25
o
25
o
25
35
o
25
12
25
35
o
25
1,5X10-
1,24 X10-*
1,45X10-*
1,53X10-*
1,55X10-*
2,8X10-8
2,3X10-^
2,3X10-5
7,5X10-*
9X10-8
1,71X10-5
2,99X10-*
2,96X10-5
3,1 X 10-5
1,46X10—5
2,55X10-5
3,1X10-^0
1,5X10-8
1,4X10—^
1,5X10-*
1,5X10-"
1,34X10-2
1,14X10-'''
1,2X10—*
2,6X10-'
1,10X10-*
1,48 Xio-3
1,63 X 10 -3
1,63 Xio-^
1,36 X 10-3
1,58X10-3
1,63X10-3
1,60X10-3
1,71X10-3
2,1X10-8
4,51X10-*
7,9X10-*
7,9X10-*
8,4X10-*
8,4X10-*
8,1X10-*
7,7X10-*
7,29X10-*
6,0X10-*
2,7X10-5
30—963
32 — 2048
32—4096
32—64
32 — 1024
16 — 1024
64
44—1405
128 — 2048
86—1380
16—1024
32—1024
nicht ang.
32 — 1024
,»
>,
25 — 800
32
32—2048
32—4096
51—816
2 — 2048
16
16—2048
16 — 1024
80 —320
23—1491
32—4096
8,6-274
32 — 1024
48—3072
32 — 2048
64
16—1024
16—991
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Smith
White U.Jones
Chandler
Lichty, vergl
Wegsch. (4)
Waiden (2)
Ostwald (I)
Lichty, vergl
Wegsch. (4)
Smith
Brown und
Walker (i)
Bethmann
Walker (i)
Ostwald (I)
Winkelblech
Eu'er (2)
White U.Jones
Roth u.
Wallasch
Kortright
Ostwald (3)
Chandler
Walker (i)
White U.Jones
Kortright
Ostwald (2)
Waiden (i)
Roth u. Wall.
Bethmann
Chandler
Walker (i)
Waiden (i)
Ostwald (3)
White U.Jones
Kortright
Waiden (i)
Schilling u.
Vorländer
Hinrichsen.
253 n
1145
1
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. AUphatische Säuren (Fortsetzung), — Lit S. 1176.
1 — ■
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
a-Methyladipinsäure .
COOH-CHfCHsHCHgi-
.COOH
0
25
4,1X10-'
j 54-869
Leitf.
Meiler
Methyläthylakrylsäure .
QHg.CH^C— (CH3)
COOK
»
1,1 X 10-^
38 — 1222
»
Ostwald (2)
cis-a- Ci-Methy läthy 1-
CjHs
?»
2,12X10-*
nicht ang.
„
Auwers
1 bemsteinsäure *)
1
»
H-C.COOH
1
CH3-C.CCX)H
H
desgl. trans -
»
2,01x10-*
32—512
„
Waiden (i)
' trans-Methyläthylbem-
»
2,13x10-*
nicht ang.
„
Auwers
steinsäure
, »»
(C00H)C(CH3) .
.(CsHsK^Hj.COOH
>»
2,07X10-*
32—1024
>,
Waiden (i)
a-a- Methyläthylbem-
n
»»
9,5X10-5
32 — 1024
„
Auwers
steinsäure
a -Methyl- aj-Äthyl - aj-
CHs-CH-COOH
»
9,7X10-»
32—1024 i
„
Waiden (2)
K arboxy Iglutarsäure
i
CHj
1
CsHs-aCOOH)^
Alethyl-äthylessigsäure
CHss
>CH— COOK
C,H/
»
1,69 X 10-5
32 — 1024
„
Billitzer
»»
»»
n
1,7X10-5
16—1024 ;
jj
Waiden (2)
a-Methyl-oi- -äthyl-
COOH-CH(CH3)-CH2 .
»f
5,6X10-5
32—1024
,,
„ (I)
glutarsäure (Meso-,
— CH(C2H5) ~
Smp. 63«)
1
COOH
Methy läthylitakonsäure
QHiaO*
>»
1,50X10-^*
139—2230
„
Smith
Methyläthylmalein-
CjHs—C-COv
II >
CH3-C— cxy^
»
9,7X10-5
128—1024
„
Waiden (i)
säureanhydrid
Methyläthylmalonsäure
CH3\
>C{C00H)2
c,h/
"
1,61X10-3
32 — 1024 1
»>
„ (I)
1
»
»>
1,67x10-*
n— 1445 i
„
Bethmann
cis-a-ci -Methylallyl-
(X)OH.CH(CH3)(C3H4).
»»
2,33X10-*
nicht angeg. ;
»
Bone u.
bernsteinsäure
. COOH -eis
Sprankling(i)
trans- desgl.
desgl. trans -
»>
2,43X10-*
i
»»
„ (I)
Methylbernsteinsäure .
COOH-CHCH3-CH2-COOH
»
8,6X10-5
16—512 i
„
Waiden (i)
»
»
»
8,5X10-5
50—400
n
Bone u.
Sprankling(i)
desgl. methylester . .
CH . CH,— COOH
1
CHJ-COO.CH3
»>
3,9X10-5
21—170
i
»
Bone, Sud-
borough u.
Sp rankling
anti-Methyldiäthy Ibem-
CH(CH3)— COOH
»
3,4x10-*
32—1024
»
Waiden (i)
steinsäure
1
C(C2H5)s-COOH
cis-/S-Methylglutakon-
CH3— C-CH2-COOH
»
1,3x10-*
16 — 1024
„
Fichter u.
säure (Smp. 152")
II
CH— COOH
Schwab
trans- desgl. (Smp. 116=)
(C00H)-CH2-C-CH,
CH.COOH
>»
1,4X10-*
16 — 1024
„
1,
a-Methylglutarsäure .
COOH— (CHJ),-
>i
5,4X10-5
32 — lOIO
,»
Bethmann
ij
.CH(CH3)C00H
»»
5,2X10-5
32—512 !
>»
Waiden (i)
»
»
»
5,4X10-5
85-680 !
n
Meiler
ß-
COOH-CHj— CH(CH3).
-CH2— COOH
thyläth:
5,9X10-5
y^lbemsteinsäur
32—512 i
i
e.
tt
Waiden (i)
*) S. auch Bethm
mn: a- u. ß- s>Tnm. Me
Hinrichsen.
1146
252 0
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung ; Methode
i
Autor
Methylglykolsäure . .
CH2(OCH3)(COOH)
u
25
3,3X10-"
16—1024
Leitf.
Ostwald (I)
a-Methyl (syn) glyoxim-
CH3-C OCOOH
„
1,4X10--^
32—1024
»
Hantzsch u.
karbonsäure
II II
N-OH OH-N
Miolati
cis-a-Ci-Methylisoamyl-
(C00H).CH.(CH3).
»
3,85X10-*
52—418
,,
Bone u.
bernsteinsäure
.CH(i-C5Hn).C00H-cis
Sprankling(i)
trans- desgl
desgl. trans -
J»
2,36X10-*
183—1467
,,
(I)
cis-a-ai-Methylisobutyl-
(C00H).CH(CH3)CH .
»
4,27 X IO-*
35—276
,,
„ (I)
bernsteinsäure
.(i-C4H9).COOH-cis
trans- desgl
desgl. trans -
>>
2,36 XIO-«
89—711
„
„ (I)
cis-a-Ui -Methylisopro-
C00H.CH(CH3)CH.
»>
6,6X10-*
91—726
,,
(I)
pylbernsteinsäure
.(i-C3H7).COOH-cis
trans- desgl
desgl. trans -
>f
i,6Xio-*
162—1294
»,
„ (I)
Methylitakonsäure . .
CH2
li
C— COOK
CHCCHa)— COOH
»>
9,5X10-5
32—1024
Waiden (i)
Methylmalonsäure . .
CH3— CH(C00H)2
„
8,6X10-*
16—512
»
„ (I)
„
>»
>»
8,7X10-*
16 — 1024
„
Ostwald (2)
desgl. -äthylester . .
CH3CH(COOH)(COO.C2H5)
t>
3,87X10-*
Wegscheid. (4)
Methylmesakonsäure
COOK— C— C2H5
»
9,4X10-*
32—1024
»>
Waiden (i)
= Äthylfumarsäure
II
H-C-COOH
Methylnitramin . . .
CH3N2O2H
0
3,0X10-^
64—512
„
Hantzsch (2)
» ...
„
25
7,2X10-'
32—512
„
„ (2)
„ ...
»>
40
8,6X10-7
64—512
j,
(2)
a - Methyl - a - /?-penten-
CH3-CH2-CH=C(CH3)
25
9,7X10-«
32—1024
,»
Fichter u. .
säure (Methyläthyl-
1
Pfister
akrylsäure)
COOH
»
„
J>
1,1 X 10-5
»
M
Ostwald (2)
a-Methyl- /3- j'-penten-
CH3— CH=C— CCCHa)
»
2,99X10-"
16—1024
„
Fichter u.
säure
1
COOH
Pfister
a- Methyl- 7- (5- penten-
CH2=CH— CH— C(CH3)
»
2,16X10-»
»
„
„
säure
1
COOH
/?- Methyl - a - ^ -penten-
CH3-CH2-C(CH3)=CH
„
7,3X10-«
32—1024
9>
Fichter u.
säure
1
COOH
Gisiger
/?-Methyl-/3- y-penten-
CH3-CH=C(CH3)-CH2
»
2,83 Xio-5
16 — 1042
„
»,
säure
1
COOH
a-Methylpimelinsäure .
COOH— CH(CH3)—
— [CH2]3— COOH
»
3,15X10-5
nicht angeg.
»
Zelinsky u.
Geiierosow
cis-a-Ci-Methylpropyl-
(C00H)CH(CH3)CH.
J>
2,7X10-*
26—212
»
Bone u.
bemsteinsäure
.(C3H7). COOH -eis
Spranklint^i 1 1
trans- desgl
desgl. trans -
»
3,35X10-*
55—440
»
„ '"•1)1
a-Methyl-ai-propyl-tti-
CH3— CH-COOH
»
1,0X10-2
32—1024
»
Waiden (2)
karboxyglutarsäure
1
CHa
1
C3H7-C(COOH)2
eis- a-Methy Itrikarb-
CH3— CH— COOH
>»
4,8X10-*
21—165
,»
Bone u.
allylsäure
1
CH— COOH
1
CH2— COOH
Sprankling(2)
trans- desgl
desgl. trans -
»>
3,2X10-*
20 — 160
»
„ (2)
» ....
y^
»
3,1X10-*
32 — 1024
»
Waiden (2) '
a-Methyltrikarballyl-
CH3CH(C00H)CH(C00H).
» •
8,8X10-5
nicht angeg.
»»
Bone u.
säure-cis-methylester
.CH2.COO.CH3-cis
Sprankling(2)|
|J
Hinricl
^sen.
253
1147
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Orfanische Säareo. i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung . J
Methode
Autor
Wilchsäure
CH,— CH . OH-COOH
0
25
1,38X10-*
8 — 1024
Leitf.
Ostwald (I)
Nitroaldoxim ....
/NO,
^NOH
6,4X10-»
3.
n
Hantzsch
- itrocapronsäure . .
C5Hio(NO,).COOH
„
1,23x10-*
64—2048
„
Ostwald (I)
' - itroessigsäureäthyl-
NO,.CH,.COO.CjH5
„
1,4X10-«
29—466
,»
Ley u.
ester
Hantzsch
Mtrohamstoff . . .
CGNjHj.NO,
0
3,9Xio-ä
32—512
„
Baur
10
5,6X10-»
»
I,
»
/CO.NHj
20
7,0X10-5
»
n
,»
Mtromalonamid . . .
(NO,)H-C<
25
5,8x10-*
128 — 512
»
Hantzsch (4)
Nitromalonsäure-
NX). NH2
diäthylester . . .
NO,.CH(COO.C,H5)j
„
7,3X10-*
82—163
»
„ (4)
Nitromethan ....
NO, . CH3
»
IX 10-11
4,3—50
»
Ley u.Hantzscb
- N itropropionsäure .
NO,-C H j-C H j-COO H
„
1,62 X IO-*
32—512
»»
Waiden (2)
a- Nitropropionsäure-
CH3-CH(Na)-COO.C,H5
„
4X10-'
40—159
n
Ley u.
äthylester
Hantzsch
:trosopropionsäure .
(C00H)(CH5):C:N0H
»
5,0X10-*
32—1024
»,
Waiden (2)
itrourethan ....
NOj-NH
0
3,0X10-*
16 — 256
„
Baur
1
10
3,9X10-*
„
„
„
COO.CiHs
20
4,8X10-*
„
»
„
30
5,7X10-*
„
n
n
40
6,4X10-*
n
,»
*f
Oktylmalonsäure . .
(C8Hi7)CH(COOH),
25
9,5X10-*
450—3600
»
Smith
Oxalsäure
HOOC— COOH
>j
3,8X10-«
32—4096
1,
Chandler
desgl. 2. Stufe . .
»»
»
4,9X10-5
32—4096
»,
,»
L'xalursäure ....
NH,-CO-NH-CO-(XX)H
»»
4,5X10-*
64 — 1024
,»
Ostwald (2)
Oxaminsäure ....
NH,— CO— COOH
»»
8,0X10-»
32 — 1024
»»
„ (2)
a-Oximidobemsteinsäure
COOH-C-CHj-COOH
>f
I.lXlO-ä
32 — 1024
>»
Hantzsch u.
(anti)
1!
OH— N
Miolati
- desgl. (syn)
COOH-C-CH2-COOH
11
N— OH
»1
3,7X10-'
32 1024
»
»
1 a- desgl. äthvlester
COO.QHs-C-CHj-COOH
»
1,92 X 10—*
32—1024
n
n
1 (anti)
II
OH— N
a-Oximidobuttersäure
CH3— CH2— C— COOH
»>
8,3X10-*
32—1024
,»
f,
(syn)
11
N-OH
ximidoessigsäure (syn)
H-C— COOH
II
N— OH
»
9,9äXio-*
8 — 1024
,f
n
'
i-Oximidopropionsäure
CH3— C— COOH
»
5,14X10-*
32—1024
»
tt
(syn)
II
N-OH
ff
»>
»
5,0x10-*
32-1024
,»
Waiden (2)
- desgl. (anti) . . .
H— C-CH,— COOH
II
OH— N
M
9,9X10-5
64 1024
»»
Hantzsch u.
Miolati
i CE-Oximidovaleriansäure
CHa-CHj-CHj-C-COOH
»»
6,85X10-*
16—1024
n
»t
(syn)
II
N-OH
; - desgl. (syn) . . .
CHs-C-CHj-CHj-COOH
II
N-OH
»>
2,3X10-5
32—1024
»>
n
y-Oxybuttersäure . .
CH,.OH-(CHj)3-COOH
n
1,93X10-5
80—319
»
Henry
Oxyisobuttersäure . .
(CH3)jCH.OH.COOH
n
1,06X10-*
32 — 1024
n
Ostwald (I)
/J-Oxypropionsäure . .
CHj.OH— CHj— COOH
>»
3,1X10-5
16—1024
»»
„ (I)
j'-Oxyvaleriansäure . .
CH3-CH.OH-(CH,)j-COOH
"
2,0X10-5
36—1163
»»
Henry
Hiarichsea.
1148
252
q
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Pelargonsäure , . .
CHs— (CH2)7— COOK
0
25
1,1 X 10-5
1226 — 2452
Leitf.
Franke
a-/?-Pentensäure . . .
CH3-CH2-CH=CH-COOH
»
1,48x10-5
16 — 1024
Fichter u.
Pfister
ß-y desgl. . . .
CH3-CH=CH-CH2-COOH
»>
3,35 X 10-5
16 — 1024
»
y-6- desgl. . . .
CH2=CH-CH2-CHo-COOH
„
2,09 X 10— 5
16—1024
„
„
n-Pimelinsäure . . .
COOH . (CH2)5— COOH
)>
3,23X10-5
32—1037
„
Smith
Pimelins. (Schorlemmer)
>,
»
3,2X10-^
32 — 1024
,»
Waiden (i)
(Perkin) . .
>j
»j
3,4X10-5
32—1024
»
(I)
(Hell) . . .
»
»
3,5X10-5
32 — 1024
>,
(I)
(aus Rizinusöl)
„(Arth) (ausMenthol)
XOOH
COOH-(CH2)3-CH(CH3)
»
4,2X10-5
32—1024
),
(I)
„ (Bauer)(ausAmylen-
C(C2H5)(CH3)
>»
9,7X10-5
32—1024
»
(i)
bromid)
/^COOH
„ (Hell) „ „
CH2-COOH
»
9,1X10-5
32—1024
j>
(I)
Pimelinsäure ....
99
jj
4,4X10-«
100-558
Verteil.
Chandler
2. Stufe
Propenylbemsteinsäure
CH3-CH=CH-CH-C00H
1
CH2-COOH
»
5,9ßXio-5
16—64
Leitf.
Fichter und
Probst
Propenyltrikarbonsäure
CH3— CH=COOH
1
CH-COOH
1
COOH
3,05X10-3
32—1024
»>
Waiden (2)
Propionsäure ....
CH3-CH2— COOH
jj
1,3X10-5
16 — 1024
,j
Franke
» ....
>,
1,45X10-5
13 — 200
,>
Drucker (2)
» ....
91
?j
1,34X10-6
8 — 1024
„
Ostwald (i)
»> ....
J>
0
1,3X10-5
2 — 2048
„
White U.Jones
» ....
»
25
1,4X10-5
»
„
»
» ....
»
35
1,3X10-5
»
,'
M
a-Propyladipinsäure .
COOH.
>CH-(CHa)3-CÖ0H
C3H/
25
4,2 X 10-5
39—601
j,
Mellor
Propylbemsteinsäure .
C3H7— CH-COOH
1
CH2-COOH
j>
8,9X10-5
32—512
„
Waiden (i)
a-Propy Iglutarsäure .
COOH-CH(C3H7)-
— [CH2]2-COOH
»
5,86X10-5
63 — lOOI
>,
Mellor
cis-a-ai-Propylisopro-
COOH . CH(C3H7) .
»
2,95 X IO-*
128 — 1024
'»
Bone und
pylbernsteinsäure
i-CsHv) COOH-cis
Sprankling(i)
trans- desgl
desgl. -trans-
»,
1,5X10-"
256 — 2048
»
„ (I)
Propylmalonsäure . .
C3H7.CH(COOH)2
j>
1,12X10—3
32 — 1024
'>
Waiden (i)
»
?j
j,
1,13X10-3
16 — 1020
»
Bethmann
Propy Itrikarbally Isäure
C3H7-CH CH CH2
COOH COOH COOH
>>
3,1X10-*
32—1024
>>
Waiden (2)
Pyrocinchonsäure-
CH3-C-C0\
II >
CH3-C-CO/
>,
1,1X10-*
64 — 1024
'»
„ (I)
anhydrid
Rhodanessigsäure . .
/SCN
CH2<
^COOH
»
2,6X10-3
32—1024
>»
Ostwald (I)
Saccharose ....
C12H22OH
18
1,14X10-"
10
Hydrol.
Madsen
>i ....
»
25
1,85X10-13
»
>'
»
» ....
Sarkosin
(COOH)-CH2-NH(CH3)
40
25
4,3X10-13
1,2X10-10
32 — 1024
Winkelblech
Sebacinsäure, synthet.
COOH— [CHaJs— COOH
,,
2,7X10-5
256—1024
Leitf.
Brown und
„ aus Rizinusöl
2,71X10-5
Walker (i)
» ....
«>
»
2,4X10-5
731-1462
!,
Smith
Hinric
hsen.
1
252
1149
1
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
H. A. Organische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnimg
Methode
Autor
Sebadnsäure 2. Stufe .
(COOH).(CHi)8.COOH
0
25
2,5X10-*
128 — ^4096
Leitf.
Chandler
desgl. -äthylester . .
COOH-CCHakCOO.QHs
»
1,43X10-5
483—1932
,»
Walker (i)
Senfölessigsäure . . .
QHaOjSN
„
2ytXio-'
8—32
n
Ostwald (I)
Sorbinsäure ....
CH3— CH=CH— CH =
=CH— COOK
»
1,7X10-*
128 — 1024
„
„ (2)
Suberonsäure ....
COOH-(CHj)6— COOK
»»
3,0X10-*
32—4096
„
Chandler
desgl. 2. Stufe . . .
>»
„
i,9Xio-ä
n
n
«
Suberonsäureäth\ iester
C00H-[CHi]«-CXX).CjH5
»
1,46X10-*
75—1192
,»
Walker (i)
Sucdncyanamid . . .
C,H4(CONHCN)j
„
6,7X10-*
158 — 1260
,f
Bader
Succincyanaminsäure .
/CONH.CN
\XX)H
n
3,0X10-*
62 990
f,
»
Sucdnthionursäure . .
CH,— CONHCSNOi
CHj-COOH
n
3,3X10-*
32—512
»>
Ostwald (3)
' Succinursäure • . .
CH,— CONHCO.NH,
1
CH,— COOH
n
3,1 X 10-5
64 — 1024
»
„ (3)
Sulfodiessigsäure . .
SO,(CH,COOH),
»>
1,30X10-'
2—1024
„
Loven
«-Sulfodipropionsäure .
CH3-CH-COOH
SO,
CHs— CH— COOH
»
1,03X10-*
4—1024
„
n
- desgl
CH,— CH,— COOH
SO,
1
CH,-CH,— COOH
2,4X10-*
128—1024
w
„
c- Sulfopropionessig-
CH,-CH— COOH
»
1,24X10-*
8 — 1024
,j
»
säure
1
so.
CH,-COOH
ß- desgL
CH,— CH,— COOH
SO,
CH,— COOH
»
5,1X10-*
4—1024
M
t)
Tartronsäure ....
COO H-C H . 0 H-COO H
»
5X10-9
11—89
n
Skinner
w ....
»f
1,1 X IO-*
32 — 2048
M
Ostwald (3)
Taurin
(S03H)-CH,-CH,.NH,
n
1,6X10-»
64 — 1024
Hydrol.
Winkelblech
Terakonsäure ....
(CHa)2C:C(COOH)CH2.
.(COOH)
n
1,40X10-*
50—794
Leitf.
Smith
Terebinsäure . . . •
(CH,),C-CH,-CH-COOH
i 1
»f
2,65X10-*
32—1024
n
Ostwald (3)
Tetramethyl-äthylen-
r» cf\
KJ KAJ
milchsäure ....
(CH3),aOH)QCH,),COOH
n
4,3X10-*
33-^61
„
Szyszkowski
Tetramethylbemstein-
(CH3),C— COOH
*>
3,14X10-*
133—2120
w
Bethmarm
säure
1
(CH,),C— COOH
n
3,11 X10-*
86—688
>»
Walker u.
Cr. Brown (2)
desgl. -methylester . .
aCH,),— COOH
aCHs),— COO . CH3
n
1,22X10-*
48—383
„
Bone, Sud-
borough u.
Sprankling
a- Tetramethyltrikarb-
(CHs),— C— COOH
j»
1,11X10-*
64 — 1024
*t
Waiden (2)
allylsäure
1
(Smp. 133")
CH— COOH
1
(CH3)-C— COOH oder
CH,— CH— CH,-CH—
1 i
COOH COOH
y desgl. (Smp. 156 *>)
CH,— CH— CH,
COOH
ti
9,8X10-*
32—1024
n
„ (2)
Hinrichsen.
1150
253
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Tetrolsäure ....
CH3— C=C-COOH
0
25
2,46X10-3
32—2048
Leitf.
Ostwald (2)
Thiacetsäure ....
CH3— COSH
»
4,7X10-*
16 — 1024
»
„ (I)
Thienyl(syn)ketoxim-
C4H3S-C— COOH
»
5,0X10-3
64 — 1024
,,
Hantzsch u.
karbonsäure
II
N-OH
Miolati
Thiodiglykolsäure . .
S(CH2.COOH)2
>»
4,8X10-*
32 — 2048
„
Ostwald (I)
»
>'
„
4,9X10-*
2—1024
>j
Loven
a-Thiodilaktylsäure
CH3— CH— COOH
»
4,9X10-*
2 — 1024
»
»
(monosymm. Smp.
1 ,
125«)
S
CH3— CH— COOH
a- desgl. (asymm.?
Smp. 109°) . . .
>»
>»
4,4X10-*
2 — 1024
»
»
ß- desgl. (Thiodihydra-
CH2-CH2— COOH
'>
7,8X10-5
16 — 1024
»
»,
krylsäure Smp. 128°)
1
S
1
CH2— CH2— COOH
Thioglykolsäure . . .
/SH
CH2<
^COOH
»
2,91X10-*
Klason u.
Carlson
»»
„
»>
2,25X10-*
16 — 1024
»
Ostwald (i)
a- Thiolakty Igly kolsäu re
CH3— CH— COOH
j>
4,8X10-*
2—512
)>
Loven
(Smp. 87— 880)
S
1
C Hg— COOH
■
ß- desgl. (Thioglykol-
CH2-CH2-COOH
»
2,5X10-*
8 — 1024
»
,,
hydrakrylsäure, Smp.
1
94")
S— CH2-COOH
Thio-a-/3-laktylhydra-
CH3-CH— COOH
»
2,1X10-*
2 — 1024
,>
„
krylsäure (Smp. 72
1
bis 73")
S-CH2-CH2-COOH
Thiony Ib renztrauben-
C4H3S-CO-CH2-CO
»
4,6X10-3
281 — 1122
»
Angeli
säure
COOH
Tiglinsäure ....
H-C— CHa
il
CH3— C— COOH
»
1,0x10-5
32 — 1024
»
Ostwald (2)
Traubensäure . . .
COOH-CH.OH-CHOH
1
COOH
j>
9,7X10-*
32 — 2048
»
„ (3)
„ ...
>i
»
9,7X10-*
8 — 1024
„
Waiden (3)
>j ...
0
9,1X10-*
8—2048
„
White U.Jones i
» ...
12
9,9X10-*
j>
>»
" 1
» ...
25
i,iXio-ä
»
>»
>' i
}» ...
35
1,1X10-3
»
>,
»
Trikarballylsäure . .
CH2— COOH
CH-COOH
C Ha— COOH
25
2,2X10-*
32—1024
»
Waiden (2)
" . ■ ■
»
»
2,2 X 10—*
nicht ang.
„
Bone u.
Sprankling(2)|
>» •
tt
yy
2,24X10-*
17 — 1068
„
Walker (D j
desgl. a-methylester .
CH,— COOH
1
CH-COOH
1
CH2-COO.CH3
»
7,5x10-5
7,6-61
»
Bone u.
Sprankling(2) '
1,
1'
^ '*>'
Hinric
[isen
i
252 t
1151
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
,
11. A. Orzanische Säuren, i. Aliphatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Trikarballylsäure- ß-
CH2— COOH
0
25
9,3x10-5
12 — 92
Leitf.
Bone u.
methylester
1
CH-COO.CH3
1
CH,— COOH
Sprankling(2)
a-a-;?-Trichlorbutter-
c H,-c Ha-ca,-coo H
18
1,8x10-*
9-578
»,
Drucker (1)
säure
Trichloressigsäure . .
CCI3— COOH
»
3Xio->
8— loii
,f
„ (I)
Trichlormilchsäure . .
COs— C H(0 H )— COO H
25
4,6X10-»
32—1024
„
Ostwald (I)
Trimethyläthylenmilch-
CH(CH,)(OH)-C(CHs),
»1
2,2X10-6
34—1075
>i
Szyszkowski
säure (0,0,^)
i
COOH
desgl. {a,ß,ß) . . .
C(CHs)j(OH)— CH(CHs)
-COOH
>»
3,6Xio-s
20 — 630
»
"
Trimethylakiylsäure .
C(CH8)2=aCH3).COOH
»1
3,9X10-5
117—1864
»
„
Trimethylbemsteinsäure
C(CH3),-COOH
CH(CH3)-C00H
»
3,07X10-*
32—1024
"
Waiden (i)
"
>»
»»
3,21 X 10-*
32-256
»»
Bone u.
Sprankling(i)
»»
}t
»
3,22 X 10—*
nicht angeg.
n
Zelinsky
»»
n
»»
3,04X10-*
32—1024
,»
Auwers
desgl. methylester . .
C(CHj),-COOH
CHCH3— COO.CH3
»
3X10-5
18—170
„
Bone, Sud-
borough u.
Sp rankling
' - methylessigsäure .
aCH3)sC00H
»>
9,8Xio-«
32—1024
n
BilUtzer
rnethylglutarsäure .
(COOH)2(CH(CH3))8
»
3,5X10-5
85-1365
n
Bethmann *)
thiokarbondiglykol-
(COOH.CH,S),CS
>f
2,6X10-'
84-664
»
Hobnberg (1)
-Trithiodilaktylsäure .
CH3— CH— COOH
[SL
1
CH,— CH-COOH
n
8,0X10-*
■ 8—1024
>»
Loven
! Valeriansäure . . .
CH3— (CHj)3-COOH
n
1,6X10-5
16 — 1024
n
Franke
j
1» ...
»
i>
1,56 X 10-5
2,8—444
n
Drucker (2)
1
j »> ...
>»
»>
1,61 X 10— 5
32 — 1024
n
Billitzer
1 Vinylessigsäure . . .
CH,=CH— CH,-COOH
»>
3,8X10-5
16—1024
n
Fichter u.
Pfister
i-Weinsäure (spaltbar)
COOH-CH.OH-CH.OH
»>
9,7X10-*
8 — 1024
»
Waiden (1)
„ (nicht spaltbar)
1
>»
6,0X10-*
16 — 1024
„
(I)
1-Weinsäure ....
COOH
»1
9,7X10-*
32—2048
„
Ostwald (3)
w ....
»1
n
9,7X10-*
16—1024
»
Waiden (i)
r- Weinsäure ....
»>
»>
9,7X10-*
8—1024
n
(I)
„ ....
n
if
9,7X10-«
16—2048
>,
Ostwald (3)
Weinsäuremethylester .
COOH-CH.OH-CH.OH
/
COO.CHs
»»
4,6X10-*
32 — 1024
>,
Waiden (i)
^. 23,
}02; 1890.
*) Vergl. auch B
ethmann, Ber. ehem. G«
2. A
Lfomati
sehe Siaren.
4 - Acetamino-m- Phthal-
Q,H3(COOH),—
25"
7,9X10-*
223-4468
»
Wegscheider
säure
— (NHCO.CH3)(i:3:4)
(I)
Acetaminoterephthals.
» (1:4:3)
„
9,8x10-*
600 — 1400
V
Süss
3-Acetaminoterephthal-
C6H3(COO.CHs).(NH.CO.
1»
7X10-*
700 — 1400
n
säure-i -methylester
.CH,)(COOH)(i:3:4)
"
Acetanilido-a-butter-
CHa-CHj-CH-COOH
>i
1,09x10-*
320 — 1280
>»
Waiden (2)
säure
/
N.C,H5(CO.CH3)
do. -/J-isobuttersäure .
fCH5.NCO.CH,)C8H6.
.COOH
•
»»
2,9x10—5
295 — 1180
»,
(2)
Hinrichsen.
1152
252 u
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
i Konstante Verdünnung , Methode
Autor
Acetanilidoessigsäure .
do. -a-propionsäure . .
Acetbromanilidoessig-
säure
m-Acetoxybenzoesäure
o- do.
P-
Acet-o-toluidoessigsäure
do. -0- do. -a-butter-
säure
do. -p- do. -buttersäure
do. do. do.
a-isobuttersäure . . .
do. -ß- do
do. -ö- -ß- ....
do. -o- do. -a-propion-
säure
do. -p- do
Acet.-p-tolylglycin . .
Acetyl-m-aminobenzoe-
säure
do. -o- do
do. -p- do
Acetylcumarinsäure
(eis)
Acetylcumarsäure
(trans)
Äthylcumarinsäure (eis)
Äthylcumarsäure (trans)
eis-Äthyl-benzyl-bem-
steinsäure (Smp. 122")
trans. do. (Smp. 154")
Äthyl-benzyl-malon-
säure
Äthylphenylmilehsäure
(|8-oxy)
o-Alanin-tolursäure . .
p- do
Allo-p-methoxyzimt-
säure (eis)
Allozimtsäure (eis) . .
Smp, 42°
. „ 58
(C8H5.NCOCH3).CH2
I
COOH
(CoH.,-NCOCH3)-CH-COOH
CH3
(CßHi.BrNCOCHa)
I
CH2-COOH
C6H4(OCOCH3)(COOH)
(1:3)
do. (1:2)
„ (1:4)
0-C7H7-NCOCH3
I
CH2-COOH
0-C7H7-N-COCH3
I
C2H5.CH-COOH
p-desgl.
P-C7H7. NCOCH3
1
QHß-COOH
o-desgl.
0-C7H7.NCOCH3
I
CH3-CH-COOH
p-desgl.
P-C7H7.N-COCH3
CH2COOH
C6H4(COOH).
.(NHCOCH3) (1:3)
(1:2)
(1:4)
CH3CO(i).C6H4.
.CH:CH.COOH(a)
CaHsOW.CßHj.
.CH:CH.C00H(2)
C3H5— CH— COOH
C7H7— CH— COOH
CaHg.CH— COOH
I
COOH . CH— C7H7
C2H5\
25
C7H
./
C(C00H)2
CH(C6H5)(C2H5)CH.
.(OH)COOH
C11H13O3
CH30(i).C6H4.CH:
:CH.C00H(3)
CßHg.CHiCH.COOH
2,60 X 10-*
1,25X10-4
2,85 X IO-*
9,9X10-5
3,33X10-*
4,2X10-5
2,19X10-*
9,2 X 10-5
1,07 XIO-*
9,5X10-*
2,3x10-5
2,1x10-5
1,04 Xio— *
1,04 X 10-^
2,19X10—^
8,5X10-
2,36X10''-
5,2 X 10-'
10,5 X 10—'
5,0X10-'
4,5Xio-i
2,1 X 10
s
_4
4,14X10
2,62X10-*
1,48 X 10-2
3,1X10-5
1,65X10-*
1,69X10-*
9,4X10-5
14,10X10-
14,09X10-
200 — 1600
128 — 1024
300 — 1200
256—2048
64 — 1024
64 — 1024
194—1552
290 — 1160
300 — 1200
280 — 1120
386-1544
480—960
300 — 1200
300 — 1200
200 — 800
256 — 1024
128 — 1024
256—1024
180—900
ea. 1500
330 — 1200
ca. 2100
32—512
64 — 1024
32 — 1024
30—950
411 — 1646
409—1634
90—900
13-850
16 — 500
Leitf.
Waiden
(2)
„
(2)
„
(2)
Ostwald
(2)
»
(2)
(2)
Waiden
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
Ostwald (2)
(2)
(2)
Roth.Stoerme^
u. Wallaseh
Waiden (i)
(I)
(I)
Szyszkowski
Franke
Roth,Stoermer
Wallaseh
J. Meyer
Hinrichsen.
ÄV
1153
Konstanten der elektrolytischer!
i Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2.
Aromatische Säuren
Fortsetzung).
— Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
1 Konstante
1
1 Verdünnung
j Methode
Autor
Allozimtsäure (eis)
0
Smp. 68"
CßHs.CHiCH.COOH
25
14,10X10-^
1 17—560
Leitf.
J. Meyer
„ 42
»»
»
13,8x10-5
50—500
n
Bjemim bei
» 58
>»
»
i 14,1x10-*
50 — 500
n
Biilmann
„ 68
„
}>
j 14.2x10-*
1 50—500
j>
>t
„ 68
„
»>
1 13,8x10-*
nicht angeg.
»»
Ostwald bei
>» »
»
i
Liebermann
» 58
»
j>
; 15,6x10-*
50—800
>»
Bader
„ 68
»
»
14,5x10-*
: 64 — 1000
l "
Roth,Wallasch
m-Amino-benzoesäure .
C6H4(COOH){NH,){i:3)
j»
; 1,63X10-*
: 32—1024
>»
Cumming
>»
f»
»
1,67X10-*
i 64—192
Hydrol.
Holmberg (2)
0- desgl
(1:2)
»»
1,07 X IO-*
1 64—512
! "
„ (2)
j ))
>»
„
1,06X10-*
100 — 1000
Uitf.
Lunden (i)
p- desgl
„ (1:4)
„
1,21 XIO-*
32—1024
»
White U.Jones
„
»>
„
i 1,15X10—*
64—512
Hydrol.
Holmberg (2)
m-Amino-benzolsulfon-
QH4.(S03H){NH2)
>»
1,85X10-«
64 — 1024
1 Leitf.
Johnston
säure
(1:3)
j
(Winkelblech)
White u.J(mes
Ostwald (3
0- desgl
desgl. (1:2)
»
3,3X10-3
64 — 1024
n
» (3)
P- „
desgl. (1:4)
»
5,81X10-*
32—1024
„
(3)
4-Amino-i-benzylsulfon-
NH2.C6H4.CH2.SO3H
„
2,3 X IO-*
128 — 1024
»»
Ebersbach
säure
m- Amino-m-nitrobenzoe-
QHs.CNHjXCOOH)
1»
2,1 X IO-*
83-2667
tf
Bethmann
säure
(NO2) (1:3:5)
2-Amino-i-phenolsulfon-
(0H):(NHj):(S03H)
»
9,4X10-*
64 — 2048
>»
Ebersbach
säure-4
= 1:2:4
4-Amino-i-phenolsulfon-
= 1:4:2
»
8,3X10-«
256—1024
„
»
säure-2
Aminoterephthalsäure .
CgH3-(NH2)(CXX)H)2
»>
2,65x10-*
512 — 1024
11
Süß
3-Amino-terephthal-
C6H3.(NH2)(COOH)(COO.
»
5,52 X 10-*
512—1024
»»
»
säure-i-methylester
.CH3)
Anilidobuttersäure . .
CgHä-NH-CH-COOH
C2H5
»
3,1X10*
130 — 1040
»»
Waiden (2)
1 desgl. -essigsaure . .
QHä-NH-CHa.COOH
»>
3,8X10-*
128 — 1024
f>
(2)
i Anilido-o-isobuttersäure
CeH5.NH-C3H6.COOH
»
3,6X10-*
200—800
>»
(2)
1 desgl. -ß-
„
»>
1X10-«
200 — 800
»
(2)
i „ -a-propionsäure
QHä.NH-CH-COOH
CH3
C6H5.NH-CH2-CH2-COOH
»>
2,2X10-*
136—1088
M
(2)
., -^-
>»
4X10-«
200 — 800
,»
(2)
Anissäure
C;6H4.(OCH3);(COOH)
»»
3,2X10-*
512 — 1024
»
Ostwald (2)
j>
(1:4)
40
3,3X10-*
456
J»
Schaller
»
70
2,9X10-*
233-456
n
>i
»
»>
99
2,3X10-*
>,
»»
»>
Anisursäure ....
CH3.0QH4.CO(NH)CH2.
.COOH
25
1,62X10-*
717-2868
n
Franke
Apiolsäure
C6H.(0CH3)2(02CH2).
.COOH
»»
8,0X10-*
1320
>»
Angeli
Apionyl-glyoxylsäure .
C6H.(OCH3){02CH2)
"^CO-COOH
M
3,35X10-»
91-730
f»
>,
Atropasäure ....
CH2=C(C6H5)(COOH)
»
1,43X10-«
128—2048
»»
Ostwald (2)
1 Benzalmalonsäure . .
C6H5.HC:C(COOH),
»>
4,1 X 10-»
32—2048
»
Ostwald (3)
Benzilsäure ....
(C6H5)2C(OH).{COOH)
>»
9,2X10 «
53-853
»»
Bethmann
Benzoesäure ....
CH5.COOH
6h» X10-'
64 — 1024
M
Ostwald (2)
yt
jj
>» 1
6,8 X 10-*
64 — 1024
>»
Schaller
)9
>»
" j
7,3 X 10- *
6—10
Hydrol.
Bauer
»>
t>
»1
i
t
6,52X10-*
100—800
Leitf.
Roth,
Wallasch
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Hinrichsen. 73
1154
253
W
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Benzoesäure (Fortsetz.)
CßHs.COOH
0
0
6,05 Xio-5
100 — 1000
Leitf.
20
25
30
40
50
6.64 X 10-5
6,69 X IG - *
6,72x10-5
6,72 X 10-*
6.65 X 10-5
50 — 1000
„
„
„
„
„
Euler (3),
vgl. White
u. Jones
„
»
6,3X10-5
64—1024
„
)
>» '
80
5,4X10-5
„
,,
} Schaller
»
99
4,5 X
[o-^
„
,.
J
»
0
6,52 X 10—"
„
,,
Kortright
Benzol- 1 -carbonsäure-
/(CO.NH2)
QhZ
NCH2.COOH)
25
5,0X10-5
512 — 1024
„
Süß
amid-2-methylcarbon-
säure
Benzolsulfoncyanamid .
QH5(S0J(NH)(CN)
»»
1,3X10-5
115—920
„
Bader
Benzolsulfosäure . . .
CeHs. SO3H
»
2X10-1
32—1024
„
Wegscheider
u. Lux
Benzoylalanin . . .
CH3.CH.(NHC7H50)COOH
»
1,96X10-*
128 — 1024
„
Franke
o-Benzoyl-benzoesäure .
CgHs.CO.CeHi.COOH
(i : 2)
»>
3,7X10-*
1024 — 2048
„
H. Meyer
Benzoyl-brenztrauben-
CßHs-CO-CHa-CO
>>
6,5X10-^
400—3200
„
Angeli
säure
1
COOH
Benzoylcyanamid . .
QHs.CO. NH.CN
»
1,8 X
[0-3
88-1408
»
Bader
/?-Benzoyl-isobernstein-
CeH5.CO.CH2CH(COOH)2
»
2,5 X
[o-«
64—1024
„
Smith
säure
Benzoylprop ionsäure .
CgHs— CO . CH2"-CH2
COOH
»
2,2 X
CO 5
64—1024
»
Hantzsch u.
Miolati
Benzoylsarkosin . . .
CioHnOgN
j>
5,0 X
[0-*
64 — 1024
„
Franke
Benzyl-äthenyl-
CH2— COOH
»>
3,2 X
CO-«
32—1024
„
Waiden (2)
tricarbonsäure
C(C7H7)-COOH
COOH
y- Benzyliden-y-phenyl-
(C6H5).CH-C-CH-CH2
»
1,20 X
10-*
640 — 2560
„
Stobbe
brenzweinsäure
/ / 1
CßHsCOOHCOOH
Benzylbernsteinsäure .
CgHs.CH.CH -COOH
CH2-COOH
»
9,1 X
10-5
64—512
„
Waiden (i)
Benzylglutaconsäure .
C7H7-CH-COOH
CR
II
CH-COOH
1,53 X
ro-*
69 — 1104
„
„ (I)
1
Benzylmalonsäure . .
C7H7.CH(COOH)2
>»
1,51 X
10-=»
32—1024
„
„ (I)
Benzyltartronsäure . .
C7H7.C(OH)(COOH)2
»
5,5 X
10-^
73-1160
„
„ (I)
a- Bibenzy 1-dicarbon-
= a- Anti-dipheny Ibern-
»
2,6 X
10-*
„
„
„ (I)
säure (Smp. 183»)
steinsäure
Brenzkatechin . . .
(C6H4)(OH)2 (1:2)
18
3,3 X
io_io
100 — 200
Hydrol.
Euler u.v.Bolin
Brom-acet-phenyl-
CHaBr-CO
25
3,40 X
10-*
200—1600
Leitf.
Waiden (2)
glyzin
1
QHb-N-CHz-COOH
Brom-amino-benzol-
(S03H:NH2:Br) =
»
1,67 X
10-2
219 — 1752
„
Ostwald (3)
sulfonsäure
(1:2:5)
>»
desgl. (1:3:6)
»
7,2 X
10-*
64 — 1024
„
„ (3)
m-Brom-benzoesäure ,
C6H4.Br. COOH (1:3)
»
1,37 X
10-*
512 — 1024
„
(2)
0-
■ (1:2)
>»
1,45 X
10-3
128—1024
„
„ (2)
Bromgallussäure . .
(0H)3.C«H.Br.C00H
>»
5,9 X
10-*
64 — 1024
,"
(2)
3- Brom-6-nitrobenzoe-
C6H3.(COOH)Br(N02)
»>
1,4 X
10-2
128 — 1024
„
„ (2)
säure
(1:3:6)
ai
Hiarichsen.
252
1155
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation,
II. A. Organische Säaren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
2- Bromterephthalsäure-
C,H3.(C(X)H)2(M).Br(2)
0
25
6,2x10-»
170—255
Leitf.
Wegscheider (3)
1-4 (Smp. 301— 303O)
2-desgl.-i(a)-methylester
CeHa.CCOO.CHa)^)
Br(a)(COOH)(4J
»
3,7iXio-*
471—1888
M
« (3)
„ -4(iJ)-methylester .
C6H3.(COOH)U)Br<a)
(COO.CH3)(4)
M
5,0x10-3
260—520
>»
„ (3)
B rom-o-toluidinsulf on-
CH3.C6H2.Br.(NH2).
»
MXior-'
256 — 2048
,»
Ebersbach
säure (1:3:4)
(SO3H)
„ p-(i:3:6)
»
4,5X10-'
64—2048
»
»
Brom- 1 -toluylen-2-6-
C6Hi.(S03H)(4)(Br)(3)
»
1,72X10-*
,»
Ostwald (3)
diaminsulfonsäure-4
{NHj)j(a,6)(CH,)U.>
a- Bromzimtsäure . .
C6H5-CH=CBr-COOH
»
1,44X10—*
111 — 891
,»
» (2)
,, . .
»»
>»
1,0X10-^
128—1024
»,
Schaller
n
50
6,9x10-*
»»
,»
»
,, . .
n
80
4,0X10-»
»>
„
»»
„ . .
»
99
2,7X10-'
j>
»,
»
ß- „
QHä-CBrrCH-aDOH
25
9,3X10-*
440 — 1761
„
Ostwald (2)
t)Ch!oracetanilidoessig-
CeHg— N— CH2— COOH
»>
3,4X10-*
200 — 1600
»
Waiden
säure
1
CO . CH2CI
—'
2-Chlor-4-amino i -phe-
C6H..a(NH2){OH)(S03H)
»
8,2X10-*
128 — 1024
»>
Ebersbach
nol-sulfonsäure-6
m-Chlorbenzoesäure .
m-C6H4.Cl.COOH
»
1,55X10-*
256 — 1024
»
Ostwald (2)
0- „
0-
j>
1,32X10-»
64 — 1024
„
„ (2)
P-
P-
>i
9,3X10-^
2048
n
„ (2)
j»
>»
»
1,3x10-»
128 — 1024
»»
Schaller
>»
"
50
9,2x10-*
»>
»>
»>
j>
»»
99
4,2X10-*
»
»
»
m-Ch lor-o-nitrobenzoe-
C6H3.Cl(N02)(COOH)
25
1,5x10-*
70—2253
Bethmann
säure
(5:2:1)
o-Chlor-m-nitrobenzoe-
» (2:5:1)
»
6X10-»
98—786
»
»»
säure
o-Chlor-p-nitrobenzoe-
„ (2:4:1)
„
1,03X10-*
32—514
»>
„
säure
"
p-Chlor-m-nitrobenzoe-
„ (4:3:1)
>»
4,6X10—*
391—1562
>»
n
säure
p-Chlor-o-nitrobenzoe-
„ (4:2:1)
>»
1,0X10-*
246 — 1966
»,
„
säure
o-Chlor-p-nitrophenol .
C6H3.(0H)(N02).C1
{2' A.' 1)
»
i,8Xlo-*
345—1381
>,
Bader
o-Chloroxanilsäure . .
CO(NH.C6'h4.C1)(COOH)
»>
2,0X10-*
32 — 1024
>»
Ostwald (2)
P-
VI.2J
„ (1:4)
»
1,4X10-*
256 — 1024
»»
„ (2)
1 o-Chlorphenol . . .
p-C6H4.(0H).a
7,7X10-"
32
HydroL
Hantzsch
p- „ ...
>»
4,1X10-«'
1,
n
»
4-Chlorphthalsäure . .
C8H3(C00H)2.C1
(1:2:4)
»
2,5X10-*
64—2048
Leitf.
Ostwald (3)
m-Chlorsuccinanilsäure
C1.C6H4.NH.C0.CH2
COOH.CHj'
(1:3)
»>
2,1X10-5
128—1024
j»
„ (3)
0-
desgl. (1:2)
n
2,1X10-»
,»
»»
„ (3)
P-
desgl. (1:4)
'>
2,1X10-»
>»
>»
„ (3)
; m-Cyanbenzoesäure . .
C6H4.(CN)(COOH)
1,99X10-*
133—1065
»»
„ (2)
i p-Cyanphenol. . . .
p-C6H4.(OH)(CN)
n
1,3X10-"
32
HydroL
Hantzsch
1 t) C s. auch bei K.
iJ
Hiorichsen. 73*
1156
252
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Diäthylprotokatechu-
C6H3.(OC2H5)2(COOH)
0
25
3,4X10-^
1024
Leitf.
Ostwald (2)
säure
(COOH):(OC2H5)2==
1:3:4
C<H3.(COOH)(NH2)2
m-m- Diaminobenzoe-
»
5X10-«
19 — 621
„
Bethmann
säure
(1:3:5)
2-3-Diaminobenzolsulfo-
C6H3.(S03H)(NH2)2
X
5X10-5
44—1392,6
„
Ostwald (3)
säure-i
(1:2:3)
D i aminotöluolsulf osäure
SO3H
CH3
»
4,7X10-5
60—965,6
„
(3)
Diazobenzolsäure . .
CeHs.NH— NO2
I
1,2X10-5
50 — 1000
,,
Euler
(Phenylnitramin)
»»
18
1,7X10-5
50 — 1000
,j
»
»
»>
25
2,3X10-5
128 — 1024
,>
Hantzsch u.
M. Buchner
Dibenzylmalonsäure .
(C7H,)2C(COOH)2
»
4X10-2
128 — 1024
j,
Waiden (i)
2-6-Dibenzylpimelin-
COOH-CH(C;7H7)-[CH,]3
»
4,8x10-5
2200 — 4400
,,
Walker (i)
säure
-CH(C7H7)-COOH
Dibromgallussäure . .
C8(OH)3(COOH)(Br)2
»
1,21x10-"
32—1024
„
Ostwald (2)
Dichlor-3-aminobenzol-
C6H2.(C1)2(NH2)(S03H)
„
1,6X10-3
128 — 2048
)>
Ebersbach
sulfonsäure
Dichlor-p-Nitrophenol .
C6H2.(OH)(N02)Cl2
»
2,1X10-*
374—1496
»
Bader
2-4-Dichlorphenol . .
QH3. (OH). 012(1:2:4)
»
1,3X10-8
32
Hydrol.
Hantzsch
3-6- D ichlorphthalsäure
COOH
Cl/NcOOH
»>
3,45X10-2
32—51
Leitf.
Wegscheider
(3)
3-6-Dichlorphthalsäure-
COO.C2H5
»
1,5X10-'^
282 — 1131
»
^3)
a-äthylester
Cl/\|COOH
IJci
/ff-/3-Dichlor-a-p-Tolyl-
CHa
»>
4,0X10-*
4000 — 9000
»
W.A.Roth (2)
propionsäure
1
9
CH— CHCI2
COOH
j
Dimethyl-m-amino-
C6H4.[N(CH3)2](COOH)
»
8X10-«
128 — 1024
>,
Cumming
benzoesäure
(1:3)
Dimethyl-o-amino-
C6H4.[N(CH3)2](COOH)
>»
2,1X10-9
8 — 1024
Hydrol.
„
benzoesäure
(1:2)
Dimethyl-p-amino-
desgl. (1:4)
»
9,4X10-6
2260
Leitf.
Johnston
benzoesäure
Dimethylanilinsulfon-
C6H4.[N(CH3)2](S03H)
>9
3,75X10-*
16—512
„
Ebersbach
säure (p-Säure)
(1:4)
a-a-Dimethyl-ai-benzyl-
(CH3)2— C-COOH
„
4,55x10-*
64—512
»
Waiden (i)
bernsteinsäure
1
(C7H7)-CH— COOH
Dimethylphenyläthylen-
C6H5.CH(OH).C(CH3)2.
„
4,5X10-5
33—265
„
Szyszkowski
milchsäure
.COOH
■
m-m- Dinitrobenzoe-
C6H3.(N02)2(COOH)
>>
1,6X10-3
85-1365
,>
Bethmann
säure
(1:3:5)
2-5-Dinitrohydrochinon
C6H2.(OH)2(N02)2
(1:4:2:5)
'
7,1X10-'^
200 — 1600
»
Bader
o-Dinitrophenol . , .
1:2:4
»>
8,0x10-5
173— 1381
»»
»
ß- „ ...
1:2:6
>»
1,74 X 10-*
157—1258
»
>»
y-
1:3:6
»
7XI0-»
499 1994
»
Hinrichsen.
352
1157
j Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
1
Name
Formel
(
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
^Dinitrophenol . . .
1:3:4
0
25
3,7Xio-«
187—1496
Leitf.
Bader
2- „ ...
1:2:3
ly
1,2X10 5
110-876
„
^
2-3-Dioxybenzoes. (i) .
C6H3.(COOH)(OH;,
1,14 X IO-»
64—2048
„
Ostwald (2)
(1:2:3)
2-4-
(1:2:4)
»»
5,15X10-*
64 — 1024
1,
(2)
(a-Resorzylsäure)
» • •
n
j>
4,96 X 10-*
128—1024
„
Süß
2-5- » • .
(1:2:5)
»
1,08X10-*
64—2048
?,
Ostwald (2)
2-6- „
(1:2:6)
»
5,0X10-*
64—1024
„
„ (2)
(i?-T?esorzylsäure)
3-4- » . -
(1:3:4)
n
3,3X10-5
32 — 1024
n
„ (2)
( Protokatechusäure;
3-5-
(1:3:5)
»
9,1X10-*
n
,»
„ (2)
2-4- Dioxy zimtsäure . .
C8H3.(OH)2CH-CH.
»
1,9X10-*
128 — 1024
„
„ (2)
(Umbellsäure)
.COOH
a-Diphenylbemstein-
H
>»
2,6X10-*
74—588,8
„
Waiden (i)
säure, iSs*"
C,H5.C-CXX)H
1
QHs.C— COOH
H
»
i?-desgl. (Para) 229» .
>»
2,0X10—*
2250—4500
n
„ (i)
m-Fluorbenzoesäure .
C6H4.F.(COOH)
(1:3)
»>
MXIO-*
64 — 1024
»,
Ostwald (2)
Gallussäure ....
C8Hj.(OH)5(COOH)
(1:2:3:5)
j»
4X10-5
32 — 1024
n
„ (2)
»j ....
>»
>»
3,7X10-«
64 — 2048
»,
White u. Jones
>» ....
» . ^
0
3,4X10 5
„
„
rt
25
3,8Xio~5
„
„
„
1
35
3,9X10-*
„
»
,»
1 Hemipinsäure ....
C6H2.(COOH;2:{OCH3)2
25
i.iXio-^
32 - 1024
>»
Kirpal (i)
1
(1:2:3 :4)
»
i,oXio-ä
16—515
„
Wegscheid.(3)
1 » ....
(1:2:4:5)
»
1,4 X 10-»
64—2048
,»
Ostwald (2)
1 „ a-äthylester .
QHa . (OCH3)2(COO .
C2H5)(COOH) (1:2:3:4)
»
1,48x10-*
182 — 1456
Kirpal und
Wegscheider
„ ß- „
C6H2.(OCH3)2(COOH).
(COO.C2H5)(i:2:3:4)
»
1,01 X 10-'
139— III4
„
„ (5)
(Meyerhoffer)
„ o-methylester
C6H2.(OCH3)2(COO.CH3).
(COOH) (1:2:3:4)
"
1,6X10-*
128 — 1024
»,
Ostwald (2)
»» ß- n
C6H2.(OCH3)2(COOH).
(COO.CHs) (1:2:3:4)
»»
i,3Xlo-»
n
"
„ (2)
„ o-propylester.
C6H2.(OCH3)2(COO.
C3H7)(COOH)(i:2:3:4)
>f
1,44X10 *
511— 1023
„
Wegscheid. (3)
„ ^-
C5H2.(OCH,)2(COOH).
(COO.CH7) (1:2:3:4)
»
9,3X10-*
256 — 1025
„
(3)
Hippursäure ....
QHs.CONH.CHj.COOH
n
2,22 X 10—*
32^1024
„
Ostwald (I)
n ....
0
2,1 X IO-*
128 — 2048
„
White U.Jones
25
2,3X10-*
n
>,
„
35
2,3X10-*
„
>»
,1
Homophthalsäure . .
C6H4.(COOH)(CH,COOH)
25
1,9X10-*
256 — 1024
»»
Süß
1 „ (a)-äthylester . .
^(COO.CjHs)
N:h,.cooh
»
4,6X10-»
512 — 1024
„
),
' „ (b) „ . .'
/COOH
^CHjCOO.CjHs
>»
7,08X10-»
256 — 1024
"
,»
„ (a)-methylester .
/COO.CH5
c,hZ
^CHi.COOH
»
4,34X10-»
512 — 1024
„
„
i
Hiarichsen.
1158
352
aa
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
11. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 11 76.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Homophthalsäure (b)-
methylester
Hydratropasäure . .
(a-Phenylpropionsäure)
Hydrochinon ....
»» ....
p- Hydrokumarsäure .
Hydroxyazobenzol .
Hydrozimtsäure . .
Isopropylphenyläthyl-
milchsäure
Isovanillinsäure . .
(4-Methylätherproto
katechusäure)
Isozimtsäure*) .
m- Jodbenzoesäure
t) o-Kumarsäure
Kuminsäure (p-Isopro-
pylbenzoesäure)
>>
Malonanilsäure . . .
Mandelsäure . . . .
i-Mandelsäure . . .
1-Mandelsäure . . .
Mesitylensäure . . .
p-Methoxyzimtsäure** )
Methyl-m-aminobenzoe-
n-Methylaminotere-
phthalsäure
Methylanilinsulfonsäure
meso-Methylbenzylbern-
steinsäure {a-uj) (Smp.
138")
p- desgl. (Smp. xöo")
Methylbenzylkarboxy-
glutarsäure
(C6H4){COOH)(CH2COO.
.CH3)
CH3— CH(C6H5).COOH
CeH4.(OH)2 (1:4)
(OH).C6H4-CH2-CH2-
COOH (1:4)
(OH).C6H4.N:N.C6H5
C6H5.CH2CH2.COOH
C8H5.CH(OH)CH(i-C3H7)
.COOH
C H
(C00H)(0H)(0CH3)
{1:3:4)
CeHs.CHrCH.COOHicis)
C6H4.J. (COOH) (1:3)
desgl. (1:2)
C6H4.(OH)(CH=CH-
.COOH) (1:2)
„ (1:4)
(i— C3H7)C6H4.COOH
(1:4)
COOH-CHa-CONH.CfiHB
C6H5.CH(OH).COOH
C6H3.(CH3)2(COOH)
(1:3:5)
CHgO.CeHi.CHiCH.
.COOH (1:4)
C6H4(NH.CH3)(COOH)
(1:3)
desgl. (1:2)
desgl. (1:4)
C H
.(COOH)a(CH3)(NH2)
C6H4.(NH.CH3)(S03H)
C7H7
COOH
H^
H— C— COOH
I
CH3
CHa-CH— COOH
CH2
C7H,-C(COOH2)
25
o •
18
25
60
80
99
25
50
99
25
o
25
35
25
7,64X10-^
4,2X10-^
0,57X10-"
i,iXio-"
1,7X10-^
4,9 X 10-»
2,3X10-^
5,7X10-«
3,2X10-«
1,56X10-*
1,6X10-*
1,3X10-*
i,iXio-*
9,4X10-«
1,4X10--
9,3X10-*
4,2X10-*
2,1X10-«
2,lXlO-«
5,0X10-«
3,4X10-«
i,96Xio-
4,33X10-
4,29 X 10-
4,22X10-
4,3X10-
4,3X10-*
4,8X10-«
2,1X10-«
8X10-0
4,6X10-«
9,2X10-«
3,0X10—*
6,65X10-*
2,47X10-*
2,19X10-
1,5X10-
256 — 1024
64 — 1024
nicht ang.
200 — 400
128 — 1024
32 — 100
64 — 1024
37-1175
256 — 1024
50—802
1357 -2714
756
515-756
»
512—1024
256 — 1024
128—1024
512 — 1024
1000 — 2000
64 — 1024
8—2048
nicht ang.
nicht ang.
836 — 1671
2500 — 5000
82 — 1312
775-1510
128 — 1024
610—1200
128—2048
32-512
32—512
64—512
Leitf.
j»
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
kolor.
Leitf.
Süß
Ostwald (2)
Euler u.V. Bolin
Ostwald (2)
Farmer
Ostwald (2)
Szyszkowski
Ostwald (2)
Bader
Bethmann
Schaller
Ostwald (2)
„ (2)
„ . (2)
Salm
Ostwald (3)
White U.Jones
Waiden (3)
„ (3)
Bethmann
Roth, Stoer-
mer,WalIasch
Cumming
Johnston
Süß
Ebersbach
Waiden d)
„ (I)
„ (2)
*) Vergl. auch bei AUozimtsäure.
t) K s. auch bei C — Kresole s.
**) Vergl. auch bei Allozimt- u. bei Methylcumarsäure.
Bader: ebenda andere Phenolderivate.
Hinrichsen.
252 bb
1159
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
n. A. Organische Säareo. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
Konstante Verdünnung Methode
Autor
Methylbenzylmalonsäure
Methylcumarinsäure, eis
Methylcumarsäure, trans,
v-Methylen-y-phenvl-
brenzweinsäure
j-Methylolbenzoesäure-2
(o-Oxymethylbenzoe-
säure)
Methylphenyläthylen-
milchsäure
y-Methyl-y-phenyliso-
itakonsäure
Methylphenylitakon-
säure
Methylsalizylsäure . .
3-Nitro-2-aldehydoben-
zoesäure
5- Nitro-2-aldehydoben-
zoesäure
5- Nitro-3-amidosalizyl-
säure
m- Nitroanilinsulfosäure
m- Nitrobenzoesäure
Nitrocuminsäure
Nitrohemipinsäure
Nitroopiansäure .
;n-Nitrophenol
C8H5.CHj.aCH3)(COO H)j
CH30<i).C6H4.CH»=
:CH.COOH
CH2=aC6H5).CH-CH,-
-COOH COOH
CgHi.CCHjOHKCOOH)
(1:2)
C6H5.CH(OH)CH(CH3).
.(COOH)
(CHaXQHs)
C=C— CH2— COOH
COOH
CH(CH3)(C,H5)C.C00H
H.C.COOH
C6H4.(OCH3)COOH(i:2)
CsH3.(COOH)(N02)(CHO)
(1:3:2)
desgL (1:5:2)
QHj.COHMCOOHKNOa)
.(NH2) (1:2:5:3)
C6H3.(N02)(NH2)(S03H)
QH4.(N02)(COOH)(i:3)
desgl. (1:2)
desgL (1:4)
(QH7).C,H3.
.(NO,) (COOH)
C«Hi.(COOH)3(OCH3).
.(NO,)
(1:2:3:4:6)
C8Hi.(CHO)(COOH).
.(OCH.) (OCH,) (NO,)
(1:2:3:4:6)
C,H4.(OH)(NO,)(i:3)
25
2,6 X 10-
i 5,45X10-
!
I 2,1 X 10-
; i,9sXio-
40
70
99
o
20
25
30
40
50
25
»,
50
80
99
64—2048
250 — 2000
ca. 2200
64 — 2024
Leitf.
i 1,5X10—* \ nicht ang.
i \ !
! 1,5X10—* ! 50 — 3200 1
i 3,5X10-* I 40-1277
!
2,27 X 10—* 640 - 2560
10
15
25
40
50
2,36X10-
57—1821
64-512
64 — 1024
128 — 1024
8,2X10—* 1 32-1024
1,3X10— • i 128 — 1024
1,0X10—* 1 128—1024
1,33X10-«
8,5X10-» 1
3,45X10-* I
3,6X10-* !
3,7x10-* \
3,3X10-* „
2,6x10-* ' „
2,9g X 10-* j 100—600
3,35X10-* ;
3,40X10-* \
3,43X10-* I
3,47X10-*
3,48 X10-* „ ;
6,2x10—* 1 128 — 1024 I
6,5x10—' 128 — 1024 I
4,0x10-» , „ 1
2,3X10-» ; „ 1
1,6X10-» i „ I
4,0X10-* 1 256 — 1024
2,1X10-* 2008 — 4016
Neutr. Leitf.
Leitf.
2,1X10-
2,9X10-
3,3X10-« '
3,9 Xio-» !
5,3x10-» I
7,7x10-»
9,5x10-»
32 — 1024
256—1024.
30—60
Smith
Roth,
Stoermer,
WaUasch
Stobbe
Stohmann u.
Langbein
Collan
Szyszkowski
Stobbe
Smith
Ostwald (2)
Süß
Thiel und
Römer
Ebersbach
Ostwald (2)
Schaller
Euler (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
« (3)
Ostwald (2)
Schaller
Ostwald (2)
Bethmann
Süß
Ley, Hantzsch
u. SfiO
Lund^n (4)
„ (4)
„ (4)
„ (4)
„ (4)
Hinricbseti.
1160
353
CC
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 11 76.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
D-Nitrophenol
p-Nitrophenylglyko!
säure
0- „
o- Nitrophenylpropiol-
säure
3-Nitrophthalsäure .
4-Nitrophthalsäure-i-
äthylester
4- desgl. 2-äthylester
3- desgl. i-methylester .
3- desgl. 2-methylester .
4- desgl. methylester .
2-Nitroresorzin . . .
4- » . . .
o-Nitrosalizylsäure . .
P-
Nitroterephthalsäure .
2- desgl. i-methylester .
2- desgl. 4-methylester .
C3H4.(OH)(N02) (1:2)
»>
desgl. (1:4)
CHaCO.CgHi.NOz)
.(COOH) (1:4)
desgl. (1:2)
C6H4.(N02)(CiC-COOH)
(1:2)
COOH
COOH
NOo
COOH
COOH
NO2
C6H3.(COO.C2H5)(COOH)
.(NO2) (1:2:4)
C6H3.(COOH) (COO.
.C2H5) (NO2) (1:2:4)
C6H3.(COO.CH3)(COOH)
.(NO2) (1:2:3)
CfiHg. (COOH) (COO.
.CH3)(N02) (1:2:3)
CHs. (COOH) (COO.
.CH3)(N03) (1:2:4)
C6H3.(OH)(N02)(OH)
(1:2:3)
C6H3.(OH)2(NO,)
(1:3:4)
C6H3.(COOH)(OH).
.(NO2) (1:2:3)
C6H3.(COOH)(OH).
.(NO2) (1:2:5)
COOH
NO2
COOH
COO. C Ha
"^NnOo
COOH
COOH
COO . CH3
0
25
10
18
15
25
>»
40
50
25
6,8X10-8
5,6X10-8
4,5X10-8
5,6X10-8
5,2 X 10—8
7,0x10-8
6,5x10-8
10,2 X 10-8
12,7x10-8
1.53 Xio"^
1,58 Xio-'«
1,06 Xlo~*
1,31X10-*
7,7X10—3
3,05 X 10-3
5,2X10—8
1,6X10-2
2,1X10-^
4,6X10-8
1,3X10-5
1,2X10-«
1,57X10-2
8,9X10-8
1,87X10-2
7,7X10-*
1,90 X 10— 2
30 — 60
nicht angeg.
28 — 121
nicht angeg.
30-61
28 — 121
128 — 1024
64 — 1024
256 — 1024
16 — 1039
32 — 102):
64-513
128 — 1026
64 — 1029
299 — 1196
120 — 960
128 — 1024
256 — 1024
21—32
257—1028
64 — 1027
Leitf.
Hydro!.
Leitf.
Hydro!.
Leitf.
Holleman
Euler u.
V. Bolin
Lunddn (3)
Euler u.
V. Bolin
Lunddn (3)
„ (3)
Holleman
Lunddn (3)
„ (3)
Ostwald (I)
(I)
„ (2)
Wegscheider
(3)
s. auch Ost-
wald (3)
Wegscheider
(3)
s. auch Ost-
wald (3)
Wegscheider
(3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
Bader
Ostwald (2)
(2)
Wegscheider
(3)
„ (3)
„ (3)
Hinrichsen.
252 dd
1161
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit S. 1176.
Name
Formel
t
1
Konstante
1
Verdünnung
Methode
Autor
Nitrotolylhydrazinsul-
(CH3).QH,.
0
25
1,3X10-*
i
! 512-4096
Leitf.
Ebersbach
fonsäure
.(N3H3)(N02)(S03H)
i
Nitrovanillinsäure . .
{CH30).C6H,.{NO,).
.(OH) (COOH)
»
1,2X10-*
' 600—2400
j
»
Bethmann
6-Nitroveratrumsäure .
(CH30)2 . QH, . (NO,) .
(COOH)
»»
3,6X10-»
126—504
f»
i>
Opiansäure ....
CHO
i^^COOH -
•s^^^OCHa
OCH3
>j
8,8X10-*
128 — 1024
>»
Ostwald (2)
p-Oxaltoluidsäure . .
(CH3).C6H4.NH.CO.
.COOH
»
8,8X10-'
128 — 1024
>i
» (3)
Oxanilsäure ....
CeHs-NH-CO-COOH
»>
1,21X10-*
32—1024
»
„ (2)
m-Oxybenzoesäure . .
G,H4.(OH)(COOH)
0
7,63X10-5
100—600
j>
Euler (3)
(1:3)
20
8,29 X IO-*
f»
»
„ (3)
25
8,33 X 10-»
f»
j»
„ (3)
30
8,33 X 10-5
"
»
„ (3)
40
8,28 XIO-«
»»
»
„ (3)
50
8,iiXio-5
»
j»
„ (3)
>»
>»
25
8,7X10-5
32—1024
»
Ostwald (2)
o-Oxybenzoesäure
siehe Salicylsäure
p-Oxybenzoesäure . .
desgl. (i : 4)
>»
2,9X10-5
»
>j
„ (2)
0
2,5X10-5
64 — 2048
>»
White u. Jones
25
2,85X10-5
»
j>
»
35
2,8- X 10-5
n
»
»>
4-Oxyphthalsäure . .
C6H3.(COOH),(OH)
(1:2:4)
25
1,20X10-»
16 — 1033
»»
Wegscheider
(3)
4-desgl,-i-methyIester .
C6H3.(COO.CH3).
.(COOH) (OH) (1:2:4)
"
1,54X10-*
>»
„ (3)
4-desgL-2-methylester .
CbH3.(COOH)(COO.
.CH3) (OH) (1:2:4)
»»
2,05X10-*
64 — 1024
»»
„ (3)
Oxysalizylsäure siehe
Dioxybenzoesäure
Oxyterephthalsäure . .
C6H3.(C00H)(0H).
.(COOH) (1:2:4)
>»
2,5X10-'
256 — 2048
i>
Ostwald (3)
M • •
yt
»
2,69X10—'
195 206
»>
Wegscheider
2-desgl.-i-methyIester .
CeH3.(COO.CH3)(OH).
.(COOH) (1:2: 4)
»
2,50X10-*
910 — 1820
» (3)
2-desgl.-4-methylester .
C6H3.(COOH)(OH).
.(COO.CH3) (1:2:4)
»
2,77X10-'
256 — 1026
»»
„ (3)
Oxytoluylsäure . . .
COOH
,/\0H
"\^CH3
1,02X10-'
nicht ang.
>»
Stohmann iL
Langbein
» ...
COOH
0"
»
6,8X10-*
»
>»
»
CH3
» ...
COOH
/\0H
CHsx ^
»
8,4X10-*
!
f>
»»
>> ...
COOH
CHs^^OH
>'
1,06X10-'
"
»»
»»
\/
Hinrichsen.
1162
252
ee
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
m-Oxyzimtsäure (trans)
Paraorsellinsäure . .
Phenacetursäure . . .
Phenol
OH
CH
C6H4 . CH
.COOH
C6H2 .(CH3) .
. (OH)(COOH)(OH)
(1:3:4:5)
CfiHs . (CH2 ,
C0NH(CH2.C00H))
CsHs.OH
Phenoxylessigsäure . .
Phenylacetanid-o- Kar-
bonsäure
/J-Phenyl-y-acetbutter-
säure
Phenylaminoessigsäure
Phenylbernsteinsäure .
desgl. b-methylester .
Phenylessigsäure . . .
(s. aucii a-Toluylsäure)
/3- Pheny Iglutarsäure
Phenylglykolsäure . .
Phenylglyoxylsäure-
ketoxim
Phenylimidodiessigsäure
Phenylitakonsäure . .
Phenylketoximpropion-
säure (syn)
1- Phenylmethoxyessig-
säure
Phenylmethylketoxim .
Phenyloximidoessigsäure
(syn)
desgl. (anti) . . .
Phenylpropiolsäure . .
Phenylsulfaminsäure .
Phenylsulfonessigsäure
a- Phenylsulfonpropion-
säure
ß- Phenyl- j'-trimethyl-
acetbuttersäure
Phloretinsäure . . .
Phthalaldehydsäure
CeHs . OCH2
COOH
C6H4.(CH2CONH2).
.(COOH) (1:2)
CH8-CO-CH2-CH-CH2
HüCe COOH
CH2(NH.C6H5)(COOH)
COOH.CH.(C6H5).
.CH2.COOH
COO.CHg— CH(C6H5).
.CH2.COOH
CeHs . CH2
I
COOH
COOh". CH2.
.CH(C6H5)CH2.COOH
CH2(OC6H5)(COOH)
C6H5.C(NOH)(COOH)
C6H5.N(CH2COOH)2
Cr,H5-CH=C — CH2
I \
COOH COOH
C6H5-C-CH2-CH2-COOH
II
N-OH
CeHs. CH(0CH3). COOH
(C«H5).(CH3)C:NOH
CsHs-C— COOH
CeHs-
OH
N— OH
-C— COOH
II
.N
CeHg.C^C-COOH
CeHs.NH.SOgH
CgHs-SOz-CHa-COOn
CeH5-S02-(CH2)2-COOH
(CH3)3C-CO-CH2
(COOH).CH2-CH(C6Hs)
CH3.CH(C6H4.0H).
.COOH
CeH4.(CH0)(C00H)
(1:2)
25
25
25
10
15
25
40
50
25
o
25
35
25
4,75X10-5
4,1X10-''
2,02X10-*
1,3X10-10
0,85X10-10
1,3X10-10
0,60X10-10
0,73X10-10
1,09X10-10
1,73X10-10
2,37X10-10
7,6X10-*
8,9Xio-s
3,2X10-^
3,9X10-"
1,64X10-*
1,1X10-*
5,4X10-5
5,3X10-5
5,1X10-«
5,02X10-5
7,7X10-5
7,6X10-*
1,8X10-3
2,7 X 10-*
1,37X10-*
2,0X10-*
7,3X10-*
3,7X10-*
i,8Xio-^
1,55X10
_2
5,9X10-*
i,oX 10— 1
4,22X10-3
3,14X10-3
2,5X10-5
2,0X10-5
3,6X10-5
400 — 1600
128 — 1024
133—1064
25 — 100
nicht ang.
32 — 1024
50—100
nicht ang.
256 — 1024
32—2048
32 — 1024
32-20^
nicht ang.
36—291
32—1024
59—944
210 — 840
128 — 1024
64 — 1024
11—53
128—1024
16 — 256
16 — 1024
60—963
nicht ang.
533 - 3440
62 — 1024
nicht ang.
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Leitf.
nicht ang.
Leitf.
Roth u.
Wallasch
Ostwald (2)
Franke
Walker (4)
Lund^n (5)
Hantzsch
Lunddn (4)
„ (4)
„ (4)
» (4)
„ (4)
Stohmann u,
Langbein
Süß
Schilling u.
Vorländer
Ostwald (I)
Süß
White U.Jones
Dittrich
Vorländer
Ostwald (i)
Bader
Waiden (2)
Süß
Hantzsch u.
Miolati
Roth bei Mac
Kenzie *)
Trübsbach
Hantzsch u,
Miolati
Ostwald (2)
Derick
Ramberg
Schilling u.
Vorländer
Ostwald (2)
Wegscheider
(3)
*) Joum. ehem. Soc. 75, 767; 1899.
Hinrichsen.
252 ff
1163
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation
U. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). — Lit
S. 1176-
Name
Formel
1
t
!
Konstante
!
Verdünnung Methode
Autor
Phthalamidoessigsäure
/O=0
(C00H)CH2.N< >C6H.,
0 i
25
1,00x10-'
64 — 1024
Leitf.
Ostwald (i)
Phthalamidsäure . .
C6H4.(CONH,)(COOH)
»
1,6X10-*
32 —1024
"
„ (3).
Phthalimid ....
/C=0
CeH/ >NH
\: = o
j>
5X10-"
„
Lunden (2)
Phthalonsäuremethy 1-
ester
/CO.COO.CH3
CsH/
\COOH
»
1,5X10-*
256 — 1024
■ ,»
Süß
m- Phthalsäure . . .
C«H4.(COOH)2 {1:3)
0
2,02 X10-*
626
»»
Kortright
Erste Stufe
25
2,9x10-*
512—2048
»»
Ostwald (3)
Zweite „
>»
2,4X10-*
256—4096
»,
Chandler
0- Phthalsäure
CH4.(COOH)2 (1:2)
0
1,34X10-3
64 — 2048
»,
White U.Jones
n
>f
25
1,2, X IO-'
„
„
»
ff
»
35
1,22X10-3
»
„
»
99
>»
0
I,l8XlO-»
64
»»
Kortright
ff
»
25
1,21X10-3
64 — 2048
„
Ostwald (3)
desgl. 2. Stufe
7>
»
3,1X10-«
32 — 4096
„
Chandler
Phthalsäureäthylester .
QH4.(COO.C,H5).
.(COOH) (1:2)
>»
5,51X10-*
120—1920
„
Walker (i)
Phthalsäuremethylester
CfiHiCCOO.CHs).
.(CCX)H) 1:2)
>»
6,56X10-*
102 — 816
„
(I)
Phthalursäure . . .
CsHi-iCONHCO.NHj)
»
2,90X10-*
64—1024
»»
Ostwald (3)
Pikolinsäure siehe Pyri-
NXHDH (1:2)
dinkarbonsäure
Pikrinsäure ....
C6H2.(OH)(N02),
(1:2:4:6)
18
1,6X10-1
33—500
Verteil.
Rothmund u-
Drucker,
Wegscheid,
u. Lux
Pyrogallolcarbonsäure .
C6H2.(OH)3(COOH)
(1:2:3:4)
25
5,5X10-*
64 — 1024
Uitf.
Ostwald (2)
Resorcin
QH4.(OHh(i:3)
18
3,6Xio->'>
200 — 400
Hydrol.
Euler u.V. Bolin
a- Resorcylsäure . . .
C8H3.(OH)2(COOH)
(1:2:4)
25
5,15 X 10-*
64 — 1024
Leitf.
Ostwald (2)
ß-
desgl. (1:2:6)
»>
5,0X10-*
>,
„
„ (2)
Salicylsäure ....
QH*. (OH) (COOH)
0
8,53X10-*
IOC — 600
,»
Euler (3)
{= o-Oxybenzoesäure)
(1:2)
20
1,04 X 10-'
»»
»
„ (3)
»>
>»
25
I,08 X IO-»
„
n
„ (3)
»»
>f
30
I,08 X IO-3
„
»
„ (3)
>»
>»
40
ijiiXio-'
»,
»
„ (3)
»»
50
1,13 X 10-3
„
,»
„ (3)
^^
j»
25
1,06x10-3
»»
„
„ (3)
[,
>»
M
1,02x10-3
64 — 1024
„
Ostwald (2)
,j
»»
1,0x10-3
128 — 1024
„
Schaller
jj
M
50
1,1x10-3
M
„
»»
,,
»>
80
9,8x10-*
»
„
,»
>j
»>
99
8,4 X
IO-*
„
„
»»
desgl. methylester .
C6H4.(OH){COO.CH3)
25
IX
10-»
5—40
Hydrol.
Goldschmidt
(1:2)
u. Scholz
Sucdnanilsäure . . .
CHa— CONH.QHs
CH2-COOH
25
2,0X10—*
64 — 1024
Uitf.
Ostwald (3)
o-Succintoluidsäure. .
CH2-CO-NH.C6H4.CH3
i>
2,1X10-*
»»
„
„ (3)
CHj— COOH (1:2)
P-
desgL (1:4)
»>
1,9 X
10-*
256—1024
„
„ (3)
0- Sulf aminbenzoesäure
CH4.(SO,.NH2)(COOH)
(1:2)
»
2,06 X
10-3
160—1280
»
Hantzsch u.
Vögelen
P-
desgL (1:4)
if
2,5X10-*
»
„
Hinricbsen.
1164
252
gg
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Sulfanilsäure ....
r H <-NH2
. 0
25
6,2X10-*
32—1024
Leitf.
Winkelblech
m-Sulfobenzoesäure .
C6H4.(S03H)(COOH)
(1:3)
»
4X10-1
Wegscheider
(3) u. Lux
m -Sulfobenzoesäure - a-
C6H4.{S03.CH3)(COOH)
»>
6,8x10-*
651
„
Wegscheider
methylester
(1:3)
(3), Whiteu.
Jones
m -Sulfobenzoesäure - b-
C6H4.(S03H)(COO.
jj
1,8X10-1
173—1397
,,
Wegscheider
methylester
.CH3)(i:3)
(3) u. Lux
Terephthalsäure . . .
C6H4.{COOH),(i:4)
»
1,5x10-*
Wegscheider
(3)
m-ToluidinsuIfosäure .
C6H3.(CH3)(NH2)(S03H)
»
3,57X10-*
128 — 1024
„
Walker (3)
(1:3:6)
3,57 X 10-*
128 — 1024
,,
Ebersbach
o-desgl
1:2:4
»
2,50X10-*
32—512
,,
,,
»
» j>
>j
2,36X10-*
64 — 1024
„
Ostwald (3)
»
1:2:5
»
7,5X10-*
16—1024
,,
„ (3)
>»
» »
»
7,5X10-*
32—512
,,
Ebersbach
p-desgl
1:4:3
>>
8,5X10-*
32 — 1024
,,
,,
>i
1:4:2
»
4,1 X 10-5
32—512
„
,»
o-Toluido-a-buttersäure
0-C7H7-NH-CH-COOH
C2H5
"
5,3x10-5
200 — 800
"
Waiden (2)
p-desgl
p- desgl.
»
1,0X10 5
287—1148
„
„ (2)
o-Toluidoessigsäure . .
0-C7H7.NH-CH2-COOH
>»
5,9x10-5
200 — 1600
„
„ (2)
p-Toluido-a-isobutter-
(CH3)2C-NH.C7H7 (p)
»
7XI0-«
200 — 800
„
„ (2)
säure
1
COOH
. . . .
o-Toluido-/3-isobutter- •
0-C7H7.NH-CH2-CH-CH3
jj
4XI0-«
200—800
»
„ (2)
säure
j
COOH
o-Toluido-a-propion-
0-C7H7.NH-CH-CH3
»
3,9x10-5
207—828
„
„ (2)
säure
1
COOH
p-desgl
p- desgl.
»
7x10-8
467-934
,>
„ (2)
p-Toluido-/?-propion-
P-C7H7-NH2-CH2-CH2
„
2XI0-*
200 — 800
„
„ (2)
säure
/
COOH
p-Toluol-Sulfosäure. .
CeH4(CH3)(S03H)
»
2,1X10-'^
25 — 1600
„
Wegscheider
u. Lux
o-Tolursäure ....
(CH3).C6H4.C0.NH.
.CH2.(C00H) (1:2)
»
1,93 X 10-*
256—1024
„
Franke
m- desgl
desgl. (1:3)
»
2,ioXio-*
253—2024
„
„
p- desgl
» (1:4)
»
2,00X10-*
275—2203
„
„
Toluylen-2-4-Diamin-
C6H».(CH8)(NH2).2.
jj
2,15X10-*
256—4096
„
Ebersbach
sulfonsäure -5
.(S03H)(i:2:4:5)
desgl. -2-6-Diaminsulfon-
C6H2.(CH3)(NH2).
»
4,7X10-5
60 — 966
„
Ostwald (3)
säure -4
(S03H)(NHi,)(i:2:4:6)
a-Toluy!säure . . . ,
C6H6.CH2— COOH
)y
5,6X10-5
32 — 1024
„
„ (2)
(Phenylessigsäure)
m-Toluylsäure . . .
C6H4(CH8)(COOH)(i:3)
jj
5,1X10-5
128—1024
„
„ (2) i
,.
»>
0
5,2X10-5
512—2048
„
White U.Jones |
)»
»
12
5,5X10-5
„
„
" 1
»
»
25
5,6X10-5
„
„
" '
»
»
35
5,5X10-5
„
„
„ '
>>
■ >i
25
5,7X10-5
256—1024
. »
Schaller \
»
»>
60
5,2X10-5
„
„
„
"
n
99
4,0X10-5
»
„
„
Hinrichsen.
252hh
1165
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
11. A. Organische Säoren. 2. Aromatische Säuren (Fortsetzung). — Lit S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
i Verdünnung Methode
Autor
o-Toluylsäure ....
CeHt.CCHsKCOOH)
0
0
1,45X10-*
! 300 — 1000
Leitf.
Euler (3)
„
(1:2)
20
i,2,Xio-*
„
,'
„ (3)
„
»
25
1,25 X 10-*
150 — 1000
„
„ (3)
„
„
30
I,2oXlO-*
»,
„
„ (3)
„
„
40
i,iiXlo-*
»
„
„ (3)
„
>»
50
i,Oi XIO-*
„
„
„ (3)
„
»>
25
I,2oXlO-*
128 — 1024
„
Ostwald (2)
„
>f
n
1,3x10-*
„
»,
Schaller
„
»
60
9,4x10-5
»
„
„
„
>j
99
5,8x10-5
„
„
„
P- »
desgl. (1:4)
0
3,8x10-5
1024 — 2048
„
White U.Jones
,,
»
12
4,1 X 10-*
„
„
»
„
„
25
4,3X10-5
512 — 2048
„
»,
„
n
35
4,4X10-5
„
„
„
j,
„
25
5,1 X 10-5
256 — 1024
„
Ostwald (2)
„
»
»>
4,5X10-5
512 — 1024
„
Schaller
»
„
70
4,1X10-5
„
„
»,
,j
„
99
3,3X10-5
„
,1
„
p-Tolylglycin .
P-C7H7. NH— CH2
25
1,5X10-5
200 — 800
Waiden (2)
COOH
0 - Toly limidodiessigsäure
o-C7H7.N(CH2COOH)2
>j
2,1X10-3
206—1648
„
„ (2)
P-
P-
j»
1,5X10-3
300 — 600
„
„ (2)
s-Tribrombenzoesäure .
C«H2.(COOH).Br3
(1:2:4:6)
»»
3,9X10-«
129—515
„
Wegscheider
(3)
Trichlorphenol . . .
C6H2.(OH).a3
(1:2:4:6)
»
IX 10 «
256—1024
,»
Hantzsch
2:4: 6-Trioxybenzoe-
CfiHa . (C00H)(0H)3
»
2,lXlO-*
32—1024
,,
Ostwald (2)
säure-i (Phlorogluzin-
(1:2:4:6)
karbonsäure)
Tropasäure ....
CeHä.CHOH-CHg-COOH
»
7,5x10-5
64 — 1024
»
„ (2)
a-Truxillsäure (y-Isa-
C18H10O4
>»
5,0x10-5
4332 — 8664
',
Bader
tropasäure)
j'-Truxillsäure (e-Isa-
»>
„
i,iXio-*
570 — 2280
„
„
tropasäure)
Umbellsäure (2-4- Di-
C6H3.(OH)2(CH:CH.
>»
1,9X10-5
128—1024
,'
Ostwald (2)
oxyzimtsäure)
.COOH) (2:4:1)
Uvitinsäure ....
(CHi,).C6H3.(COOH)2
,,
3X10-*
241 — 1930
„
Bethmann
Vanillinsäure ....
C6H3.(COOH)(OH)(OCH3)
(1:3:5)
"
3,0X10-5
64 — 1024
„
Ostwald (2)
Veratrumsäure (Dime-
UH8:(COOH)(OCH3)2
»
3,6X10-5
256 — 1024
„
„ (2)
thylätherprotokate-
(1:3:4)
chusäure)
Xylidinsulfonsäure . .
C«H2.(NH2)(CH3)(CH3).
.(SO3H) (2:1:4:5)
>»
4,4X10-*
64—1024
»»
„ (2)
Zimtsäure *) (trans) . .
C«H5.CH:CH.C00H
»
3,5X10-5
256 — 1024
»
„ (2)
j>
,j
0
3,2X10-5
512 — 2048
„
White U.Jones
fS
»
25
3,68x10-5
»,
„
„
"
>»
35
3,67X10-5
,»
„
„
>
25
3,88x10-5
350 — 1200
»
Roth,
Wallasch
)t
>»
»
3,9X10-5
512—1024
„
Schaller
>»
40
4,1X10-5
»
„
„
^,
»>
70
3,8 X
10-»
,>
„
„
"
>}
99
3,2 X
10-5
>, 1
„
»
*) Vergl.
au(
:h A
llo . . . und Iso . . .
Himichsea.
1166
352 li
1 Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II.
k. Organische Säuren.
3. Alizyklische Säuren. — Lit. S. 1176.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Acet-/8-naphthalino-/3-
jS-CioHv. NCO.CH3
0
25
2,2 X 10—^
800 — 1600
Leitf.
Waiden (2)
isobuttersäure
i
Ca Hb— COOH
Acet-a-naphthyl-glycin
a-C10H7.NCO.CH3
CH2COOH
)>
2,07 X 10-*
283—1132
>>
» (2)
„ -ß-
ß-
>>
2,4X10-*
500 — 1000
'»
„ (2)
Apokampfersäure . .
CHa— CH— COOH
1
18
3,5x10-^
200 — 400
kolorim.
Salm
1
CH3-C-CH3
CH2-CH-COOH
Brenzschleimsäure . .
C4H3O.COOH
25
7,1 X 10-*
16 — 1024
Leitf.
Ostwald (3)
akt. Chinasäure . . .
(OH)4.C6H7.(COOH)
14,1
2,77X10—*
8 - 1931
>>
Eykman
inakt. „ ....
»
9
2,2X10—'
7 — 216
»
jj
/-Cykloheptatrienkar-
y- Isophenylessigsäure
»
3,8x10-5
64 — 1024
»»
Willstätter
bonsäure
CyH^.COOH
^-
«J-
»
4,0x10-5
64 — 1024
!>
»
«-
«-
)>
3,8x10-5
76 — 908
»
Roth (i)
ß-
ß-
j>
4,iXio-»
104 — 418
)»
„ (I)
A i-Cykloheptenkarbon-
C7 Hu. COOH
25
8,3x10-«
256—1024
„
Willstätter
säure-i
»
j>
9,6X10-«
282—928
»
Roth (i)
„ 2-karbonsäure-i
>»
2,7X10-5
64—472
J>
„ (I)
Cyclohexen - 1 - essig-
l J-CH2-COOH
)>
2,2iXlO-5
100 — 800
))
Ellinger
saure- 1
„ i-a-propionsäure .
/\ COOH
l I-CH2-CH2
»
2,32X10-5
TOO — 80
»
>»
Cy klohexy lidenessigsäur.
1 l=CH-COOH
»
8,6X10-8
400 — 1000
J>
>>
Dihydrokampfersäure .
C10H18O4
»
4,15X10-5
nicht ang.
»
Perkin (jr.) u.
A.W.Crossley'
i*-Dihydro-a-naphthoe-
C11H10O2
»
1,14X10-*
80 — 1283
»
Bethmann j
säure, labil
A *-Dihydro-a-naphthoe-
»
»
8,1X10-5
335-2681
„
"
säure, stabil
zl^-Dihydro-/3-naphthoe-
»
„
2,9X10-5
1795—3590
»
Bader j
säure
*
i
4^-Dihydro-|9-naphthoe-
»
„
5,1X10-5
227 — 907
»
)»
säure
A -■*- Dihy drophthalsäure
CsHgOi
j>
1,55X10-*
nicht ang.
,,
Baeyer
A ^ ■*- Dihy drophthalsäure
»
»
1,65X10-*
64 — 1024
„
Smith
,,
)>
.,
1,72X10-*
nicht ang.
„
Baeyer
-4 '■»- Dihy drophthalsäure,
»
)>
2,46X10- *
»
„
»»
trans.
Dimethylhydroresorzin
CH2-CO
/ \
C(CH3)2 CH
CH2-C(0H)
»
7,iXio-«
64 — 1024
Schilling und .
Vorländer
Dimethylhydroresorzyl-
CgHnOz.COO.CHg
»
4,8X10-5
14—1563
»>
»
säuremethylester
(Konstit. vergl. 0.)
I - 2 - Dimethyl - trime-
/COOC2H5
(CH3)C<
^CH2
»
9,9X10-5
26—211
>>
Henstock u.
thylen-i-2-dikarbon-
Wooley
säure
:
(CH3)C— COOC2H5
^
Dioxyhydroshikimisäure
C7 H 12O7
>»
7,2X10-*
20 — 320
»
Eykman
Hinric
hsen.
252 kk
1167
1
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
, II. A. Organische Säuren. 3. Alizyklische Säuren (Fortsetzung). —
Lit. S. II 76,
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Hexahydrobenzoesäure
Q,Hu.(CCX)H)
0
25
1,26x10-*
64 — 1024
Leitf.
Lumsden
! Hexahydrophthalsäure,
C6H,o.(COOH)2
»>
4,4x10-*
nicht ang.
»»
Baeyer
eis-
„ trans-
»j
6,2x10-'
»»
;>
>»
„ -terephthalsäure, eis
n
»f
3,0x10-*
68-2189
>»
Smith
trans
„
„
4,56x10-*
205 — 1634
n
n
H examethy lentetrakar-
C(COOH)2
„
1,2x10-'
21—680
»
Walker (i)
bonsäure (i, i, 3, 3)
CHi CHj
1 1
CH, aCOOH)j
CH2
•
Hydroresorcin . . .
CH,— CO
/ \
CH, CH
\ /-
CH,— C(OH)
5,5x10-«
13—1024
n
Schilling u.
Vorländer
Hydroshikimisäure . .
CjHuOs
19
3,iXio-*
37—59
Ji
Eykman
l-kokampfersäure . .
C10H16O4
25
1,60X10-*
71—564
1}
Walker und
Wood
f»
f»
>»
1,74X10-*
nicfat ang.
»>
Waiden (3)
d- „
»
>'
1,74X10-*
>»
»
„ (3)
i- „
»
>»
1,74X10-*
f>
»»
„ (3)
1 - Isokampfersäure
C10H15O4 . CjHs
f>
6,5X10-«
244—488
>}
Walker und
(ortho)-äthylester
'
Wood
Isolauronolsäure . . .
C.H,.0,
„
8,6X10-«
nicht ai^.
nicht ang.
Walker (3)
Isonitrosodiketo-
QH« ^C=N.OH
„
1X10-'
160 — 640
Leitf.
Magnanini
hydrinden
»
1,8X10-«
256 — 1024
>i
Hantzsch (i)
a- 1 sopheny lessigsäure
s. Cykloheptatrien-
karbonsäure
W. A. Roth u-
I - Isopropyl - 2 - aceto-
i-CsH^
»>
i,iXio-*
100 — 400
»»
J. Östling
cyklopropan - essig-
/C—CH,— COOH
/ !
saure- 1
•
CH,
x;—oo.CH3
Kampferkohlensäure .
CioHuO.COOH
»>
1,74X10-*
64 — 1024
j»
Ostwald (3)
d- Kampfersäure . .
C10H16O4
„
2,29 X 10-*
nicht ang.
»>
Waiden (3)
i-
»»
»
2,29X10—*
>»
»»
„ (3)
1-
»
»
2,28X10-*
»»
»»
„ (3)
K ampfersäure (2. Stufe)
»f
>i
1,4X10-*
436—676
Verteil.
Chandler
K ampf ersäure( alle- )
C:oHu04.(CH3)
»
1,08X10-*
210-838
Uitf.
Walker (3)
methylester
desgl. (ortho-)methyl-
»
„
7,95X10-«
118-944
f»
„ (3)
ester
Kampholsäure . . .
CioHigOs
>»
4X10-«
1024—2048
n
Ost\»ald (3)
cis-trans- Kampholyt-
acHs),
»
9,3X10«
nicht ang.
nicht ang.
Walker (3)
säure
H,C aCH,)
1 ii
H,C C-COOH
Kamphononsäure . .
CH, CO
1
18
3,9X10-*
200—500
kolor.
Salm
CH,— C-CH,
CH, C-COOH
1
CH3
Hiorichseo.
1168
25211
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 3. Alizyklische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung Methode
Autor
Kamphoransäure (a-
Oxykamphoronsäure)
Kamphoronsäure . .
i-Methyl-i-dichlorme-
thyl-zyklohexadien-
2-5-methenkarbon-
säure-4
Methylhydroresorzin
C9H14O7
C7Hi202{COOH)2
CH3 CHCI2
CH— COOH
(CH3)CH
I
CH2
/CHjs
CO
CH
Methylhydroresorzyl-
säureäthylester
Methylphenylhydro-
resorzylsäurenitril
a-Naphthalinsulfocyan-
amid
/?-desgl
jö-Naphthalinsulfosäure
a-Naphthoesäure . .
/?-desgl
desgl
a- N aphthylaminsulf on-
säure (i: 2)
desgl. (1:4) . . .
„ (1:5) .
„ (1:6) .
„ (1:7) •
„ (1:8) .
C7H9O2.COO.C2H5
(Konstit. vergl. 0.)
CHg CN
X CO
(C6H5)CH ^CH.
^CH2— COH
a-C10H7.SO2.NH.CN
ß-
C10H7 . SO3H
C10H7.COOH
25
3,2X10-'
1,75X10-"
6,5X10-«
64 — 20^
32—20^
3800
5,7X10-
16— 1031
3,7X10-° 16 — 1288
t
2,OX IO-* 266,5 4578
3XIO-»
6,9X10-«
2,7X10-'
2,0X10—*
6,8X10-«
5,2X10-«
2,2X IO-*
2,0X10-
2,4X10-
1,95X10-
2,27X10-
1,0X10-
1950—3900
2368-4736
39,8-1585
2133
3124
3400
64 2048
1024 8192
256 — 20/|
256 — 8192
128 2048
1024 8192
Leitf.
Ostwald (3)
„ (3)
W.A.Roth (2)
Schilling u.
Vorländer
Bader
Wegscheider
u. Lux
Bethmann
>»
Bader
Ebersbach
Hinrichsen.
252
mm
1169
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Ori^anische Säuren. 3. Alizyklische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 1176.
Name
Formel
t [ Konstante j Verdünnung
Methode
Autor
-Naphthylaminsulfon-
säure (2:5)
(2:6) . .
(2:7) . .
(2:8) . .
«Naphthylimidodi-
essigsäure
,'-desgl
a-Naphthylglycin .,
— NH2
SO3H
SOaH-i^Y^i-NHj
SO3H
/J-desgl
a-Oxykamphoronsäure .
/i-Oxykamphoronsäure .
Oxymenthylsäure . .
eis- Pentamethylendi-
karbonsäure-i-2
(Smp. 140")
trans- desgl. (Smp. 161")
cis-desgl.-i-3(Smp.i2o*')
trans-desgl.-i-3- (Smp.
87-88,5")
Phenylhydroresorcin
Phenylhydroresorzyl-
säurenitril
Phenylhydroresorzyl-
säureäthylester
Pinonsäure . . .
Shikimisäure . . .
^ i-Tetrahy drobenzoe-
säure
^2-desgl.
-NH,
a-CioH7N(CH2COOH)2
j3-desgl.
a-CioHjNH— CHo
I
COOH
i9-desgl.
C9H14O7
CioHigOs
/CH2-CH-COOH
CHa
\
CH2-CH-COOH
CH,
I
CHo
CH.COOH
\
CH2 (eis)
/
^CH . COOH
„ (trans)
CHa— CO
CH
/
CeHs.CH
\cH2-C-OH
C:2Hu02.CN s. o.
Ci2H,i02.COO.CaH5S.o.
CH.,-CHCH,COOH
HC C(CH3)2
OC CH3
C7H10O5
COOH
COOH
/
^1
25
14,1
25
9,4X10-* 256 — 4096
1,66 X IO-*
1,02X10-*
1,2X10-*
5,1X10-*
2,4 X 10—^
4x10-5
6XI0-*
3,2X10-'
6,5x10-3
2,1 X lO-*"
1,58x10-*
1,13X10-*
1,20X10-*
5,4x10-5
5,0x10-5
1,2x10-5
1,9X10-*
6,1 X 10-5
2,15X10-5
7,1X10-5
2,17X10-5
3,05X10-
1024 — 8192
512—4096
512—4096
200 — 800
1040 — 2080
560 — II20
64 2048
64 — 2048
43 — 1362
nicht ang.
64 — 1024
70,8 — 1132
16—1024
16 — 1024
512 — 2048
340—3429
270—2773
200 — 800
-4850
32—1024
16—1024
Leitf.
Ebersbach
Waiden {2)
» (2)
„ (2)
„ (2)
} Ostwald (3)
(3)
Perkin
Smith
Walker (i)
Pospischill
Schilling und
Vorländer
Roth und
Östling
Eykman
Aschan.Collan
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Hinrichsen. 74
1170
253
nn
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. A. Organische Säuren. 3. Alizyklische Säuren (Fortsetzung). — Lit S. 1176.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Tetrahydro-a-naph-
thoesäure
desgl.-/J-naphthoesäure .
A 1- Tetrahy drophthal-
säure
/l2-desgl
CioHn.COOH
C6H8.(COOH)2
25
iil4-desgl. (trans). .
A 1- Tetrahy drotereph-
thalsäure
Tetramethylenkarbon-
saure
cis-Tetramethylendi-
karbonsäure-i-2
trans-desgl
Tetramethylendikarbon-
Trimethylenkarbonsäure
Trimethylen- ( i : i )-di-
karbonsäure
desgl
eis- Trimethylen- (1:2)
dikarbonsäure
CH2 — CH«
I I
CHj— CH-COOH
C6H8O4
CH2— C(C00H)2
CH2 — CH2
CHjs
I
CH2"
CH,<
CH2<(
>CH , COOH
CH2 ,
1
C(C00H)2
CH.COOH
CH-COOH
trans- desgl
Trimethylentrikarbon-
säure (i, i, 2)
2 (a)-Acetylpyrryl-5-
(ai)-karbonsäure
5-Äthyl-barbitursäure
Äthylisatoxim . .
Allantoin ....
Alloxan
Amidotetrazol . .
CH2— CH— COOH
^~'^^C(C00H)2
4,4X10-5
2,5x10-^
5,9X10-*
7,6X10-6
7,4X10-5
1,18X10-*
5,0X10-5
1,82X10-5
1,73X10-5
6,6X10-5
2.8x10-5
7,7X10-*
8,3X10-*
8,0X10-*
1,44X10-5
1,36X10-5
1,7X10-5
2,0X10—^
2,1X10-
4,0X10-
2,06X10-
9,1X10-
CH-
-CH
25
CH3COC C-COOH
"^NH^
/NH-CO\
C0< >CHC2H5
\nh-cck
/C=(NOH)\
CeH/ >C0
\N(C2H5r
/NH-CH-NHCONH2
C0< I
\NH-CO
/NH— C0\
C0< >C0
\NH— CO^
NHaCNiH
4. Heterozyklische Säuren.
3,05x10-*
3,83 X 10-5
2,8x10-*
1,2x10-^
2,3x10-'
o
10
20
30
40
3,iXio-'
4,2X10-'
5,7X10-'
7,4X10-'
9,1X10—'
113—3603
206 — 1646
nicht ang.
64 — 1024
nicht ang.
„
321—2568
15-928
140 — 560
nicht ange-
geben
»
32-256
17—1056
64 — 1024
15—400
113—460
18—71,6
34—136,6
64 — 204S
51—203
95—380
32—1014
40 — 1280
64
32
nicht angeg.
64
20 — 320
Leitf.
Leitf.
Bethmann
Bader
Baeyer
Smith
Baeyer
,»
Smith
Walker (i)
Roth und
Östling
Walker (5)
„ (5)
Stohmann u.
Kleber
Walker (i)
Smith
Dalle
Roth und
Östling
Bone u.
Sprankling(3)
„ (3)
Smith
Bone u.
Sprankling(3)
Waiden (2)
Angeli
Wood
Hantzsch
Wood
»
Baur
(3)
Hinrichsen.
ÄOO
1171
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
1
11. A. Organische Säuren. 4. Heterozyklische Säuren (Fortsetzung). -
- Lit. S. II 76. 1
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Barbitursäure . . . .
/NH-COx
CO< >CH,
\nH— CCK
0
25
1,05X10-*
nicht angeg.
Leitf.
Wood
=Malonylhamstoff
»
0,98x10-*
32—1024
»>
Trübsbach
Brenzschleimsäure . .
HC CH
»
7,1 X 10-*
16 — 1024
f»
Ostwald (3)
II 11
0
8,7x10-*
8—2048
9»
White U.Jones
ff
HC— 0— C— COOH
12
8,1 X 10-*
»
»
n
»
»
25
7,6X10-*
>»
»>
>f
j>
»
35
7,0 X 10—*
»
1»
»
Caffein
QHX0N4O,
25
<iXio-i*
nicht angeg.
»
Wood
Chininsäure ....
COOH
>»
9XIO-«
256 — 1024
»
Ostwald (3)
(Methoxy-chinolin-
karbonsäure)
N
CjHfiN.COOH
«-Chinolinkarbonsäure
>»
1,2 X lo-s
128 — 1024
»
„ (3)
(Chinaldinsäure)
Chinolinsäure ....
i^-COOH
k /—COOH
>»
3X10-3
64—2048
>i
(3)
(a-.i-Pyridindikar bon-
säure)
N
QHjN.CCOO.CHs).
Chinolinsäure-a-methyl-
»
2,65X10-3
64 — 2048
»>
Kirpal (i)
ester
.(COOH) (1:2:3)
do. ß-
C5H3N.(COOH)(COO.
.CH3) (1:2:3)
ji
i,3sXio-'
»»
w
„ (I)
Cinchomeronsäure . .
COOH
»»
2,1 X 10-'
128 — 2048
>}
Ostwald (3)
^— COOH
N
Cinchomeronsäureäthyl-
C5H3N.(COO.CiH5).
»
4,9X10-*
150 — 1200
»
Bethmann
ester
.(COOH)
do. -methylester . .
C5H3N.(COO.CHa).
.(COOH)
»»
3,3X10-*
283—1130
»1
f»
do. -j?-niethylester . .
C7H4NO4.CH3
>»
6,66X10-*
64 — 2048
J»
Kirpal (i)
do. -y-methylester . .
»
6,65X10-*
»
»
„ (I)
Cinchoninsäure . . .
^/.y^^COOH
»
1,3X10-5
64—1024
f»
Ostwald (3)
Dehydracetsäure . . .
N
QHgO,
»
iXio-®
nicht angeg.
nicht angeg.
Collieu.Wan:o
5-5-Dimethyluracil . .
/NH-COx
C0< >C(CH3)2
^NH-CCK
>j
7,3X10-8
64
Leitf.
Wood (3)
D esoxy-3-methylxanthin
CeHsONi
25
7,9X10-12
»
Hydrol.
Tafel u. Dodt
Desoxytheophyllin . .
C7H10ON4
»
5,6X10-12
n
»»
»>
Desoxyxanthin . . .
CsHfiON«
»
3,0X10-"
400
»>
»
5-5- Diäthy Ibarbitur-
säure
/NH-CO\
C0< >aQH5)8
^NH-CO^
»
3,7X10-8
64
Leitf.
Wood
ß-y- Dikarboxy-y-valero-
^0-^
>»
6,6X10-3
32 — 1024
»
Waiden (2)
lakton
CH3-C CH-CHj-CO
1 \
COOH COOH
Diketotetrahydrothiazol
CO— CH,\
1 >s
NH— CO^
0
7,1X10-8
4-16
»»
Kanolt
18
25
1,5X10—'
1,8X10-'
»»
n
n
1»
2-6-Dimethyl-4-phenyI-
QHs
»>
1,2X10-«
512—2048
"
Ostwald (3)
pyridindikarbonsäure
mn H ^ \ noo h
j
ebendaÄthyl-
(30) [/-Phenyllutidin-
CHs^v y CH3
N
ester
dikarbonsäure]
"
Hinrichsen. 74*
1172
353 pp
Konstanten der elektrolytischen
II. A. Organische Säuren. 4, Heterozyklische Säuren (
Dissoziation.
Fortsetzung). — Lit. S. 11 76.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
2-6-Dimethylpyridin-
dikarbonsäure (3,5)
2-4- Dimethy Ipy ridin-
dikarbonsäure (3,5)
Dimethylpyron . . .
2-5-Dimethylpyrrol-3-5-
dikarbonsäure
2-4-Dimethylpyrrol-
3-karbonsäure
desgl. -5-karbonsäure
2-5-Dimethylpyrrol-
3-karbonsäure
o-Dlmethyluracil .
ß- desgl
Dimethy Iviolursäure
Dioxythiazol . . .
COOH,/ NCOOH
CHsv /CH3
0
25
N
CH,
COOY\( >COOH
N'
C7 H8O2
COOHC C.CH3
II II
CH3C C-COOH
CH3— C C-COOH
li II
HC C-CH3
"^NH^^
HC C— CH3
II II
CHsC C— COOH
"^NH^
CH C— COOH
II II
CH3C C — CH3
^NH^
/N(CH3)-C(CH3)k
C0{ >CH
^NH CO^
/NH-C(CH3)^
C0< >CH
N(C03)— CO/
Dioxytriazolidinessig-
säureäthylester
Dipyridyldikarbonsäure
D ipy r idy Ikarbonsäure
Furfurol . . .
Furylhydroresorzin
Harnsäure . . .
Heteroxanthin .
Histidin . . .
/N(CH3)-C0s
|C0<' >C=NOH
\N(CH3)-C0^
CO— NH
I I
CH2 CO
\s^
CßHuNgOi
COOH COOH
N I I
/"\ /^\
\_/ \_/
N
N COOH
\
CH
I»
25
\/
N
C6H4O2
yCHa CO
HC(C4H30)
"^CHa-CCOH)
C5H4N4O3
CgHeNiOa
CßHsNaOa
o
25
40
25
3,4X10-
5,5X10-
0,9 X IG-"
2,1 X 10—^
7,5X10-'
2XIO-*
i,iXio-*
8,1 X 10-"
6,8X10-11
1,57X10-5
2,4X10-'
6,17X10-^
3,2X10-*
2X IO-5
<iXio-"
1,5x10-5
1,5X10-
4,2X10-
2,2X10-
128 — 2048
128 — 204
4—32
1320 — 2640
229-915
790—1580
307—1230
nicht angeg.
>»
32—512
8-32
128 — 2048
64 — 1024
nicht angeg.
295—2614
6640
32 — 1024
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Ostwald (3)
(3)
Waiden (4)
Angeli
Wood
>»
Magnanini
Ostwald (i)
H.u.A.Euler(i|
Ostwald (3)
» (3)
H.u.A.Euler(i)
Schilling u.
Vorländer
His u. Paul
Wood
Kanitz
I
Hinrichsen.
252
qq
1173
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
11. A. Organiscbe Säuren. 4. Heterozyklische Säuren (Fortsetzung). -
- Lit. S. 117
5.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Hydantoin ....
/NH-CH2
co<( 1
^NH— CO
0
25
7,6x10-1»
nicht angeg.
Hydrol.
Wood
(Pr-2-) Indolkarbon-
A CH
n
1,77x10-*
173—1386
Leitf.
Angeli
säure
'vi JC-COOH
NH
(Pr-3-) desgl
/^l C— COOH
NH
»
5,6X10-«
700—2800
. »
"
Isatoxim
/ärNOHk
j>
2,7x10-»
16 — 64
Hydrol.
Hantzsch (i)
u. Farmer
^--NH^
Isodehydracetsäure . .
COOH CHs
\ 1
CH3-C=C C
1 !i
0— CO— C
»
5,2x10-3
65—1044
Leitf.
Ostwald (3)
Isonitrosomethylpyra-
yC^H,
15
0,9x10-«
195—390
Hydrol.
Lunden (3)
zolon
Homologe bei
N C=NOH
Hantzsch (i)
>»
1 1
25
1,2x10-«
»
»
Lunden (3)
NH— CO
40
1,7x10-«
»
„ (3)
Isonitrosothiohydantoin
/S C:NOH
HN:C< 1
^NH— CO
25
5,5X10-8
512—1204
Leitf.
Hantzsch (i)
Lutidinsäure ....
C5H3N(COOH) (a, y)
j>
6,0x10-"
128—2048
»
Ostwald (3)
Lysin
CeHuN.O,
»
2XIO-"
1024
»
Kanitz
Mesomethylphenmiazol-
CgHvNj.COOH
M
i.oXio-*
761—1522
M
Bader
karbonsäure
Mesomethylthiazol-a-
C5H6.NS.COOH
»
1,2X10-*
263 — 2106
„
Bethmann
methyl-.5-karbonsäure
Methyldioxytriazolin-
CH3— C— CHCOOQH5
18
6,2 X 10-3
nicht ang.
»
H.u.A.Eulerd)
karbonsäureäthylester
II 1
N NOH
\y
NOH
(Pr-2)-Methylindolkar-
/\, r — COOH
25
1,3X10-«
II 24— 4496
»,
Angeli
bonsäure-3
NH
(Pr-3)-desgl.-2 . . .
.-^N — C-CH3
'vi .C— COOH
»
4,7X10-*
454—1814
1,
»
NH
(Pr-2)-Methylindol-3-
essigsäure
,-^^\ ^^C-CHj-COOH
l,J^C-CH,
NH
»»
2,1x10-*
270 — 2160
>»
n
Methyloxytriazol-
CHa— C-C— COOH
21
6,1x10-'
nicht ang.
»
H.u.A.Euler(i)
karbonsäure
II II
N N
N-OH
o-Methylpyridindikar-
bonsäure (3,5)
COOH.^COOH
25
2,0X10-'
128—2048
l>
Ostwald (3)
n-Methy Ipyrry 1( a )gly-
oxylsäure
N
l JcO— COOH
»
2,7X10-*
30—960
>f
Angeli
-
NCH3
Hiaricbseo.
1174
252
rr
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
1
II. A. Organische Säuren. 4, Heterozyklische Säuren (Fortsetzung). — Lit. S. 11 76.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung Methode
Autor
meso-Methylthiazoldi-
C4H3NS(COOH)2
0
25
7X10-2
99—3163
Leitf.
Bethmann
karbonsäure
Methylthiazol-a-methyl-
C5H6NS(COOH)
»
1,2x10-*
263—2106
>j
>,
/?-karbonsäure
Methyluracil ....
/NH— C(CH3K
C0< >CH
^NH CO/
40
3,1 X 10-10
20
Hydrol.
Wood
»> ....
25
4,6X10-»
64—1024
Leitf.
Trübsbach
ebendaDerivate
Nitrouracil ....
C4H3O4N3
»>
3,2x10-6
128—1024
»
Trübsbach
jff-Oxycamphoronsäure
C9 H14O7
>>
6,5 X IO-»
64 — 1024
»
Ostwald (3)
a-Oxy-i-cinchomeron-
säure
l^COOH
coohI ^lOH
N
>>
1,7X10-2
128 — 2048
»
» (3)
a-Oxypikolinsäure . .
»
5X10-«
128 — 1024
>»
» (3)
COOhI JOH
N
1
Oxyuracil
/NH-CHav
C0< >C0
\NH— CCK
»
2,5Xio-»
nicht ang.
Hydrol.
Wood
Papaverinsäure . . .
Ci3Hn03N(COOH)2
j>
9X10-3
256—2048
Leitf.
Ostwald (3)
»» ...
»
>>
I X lo-"'*
256—512
j,
Kirpal (i)
Papaverinsäure-/S-
OCH3
»
3,9X10-3
593-1190
„
Wegscheider
methylester
l^\0CH3
CO
•
/NcOOH
nL JcOO.CHs
(3)
desgl.-y-methylester .
analog
>»
6X10-"
910
,»
„ (3)
Papaverinsäurephenyl-
C22H19N3O6
»
4,7X10-3
2124
>,
Bethmann
hydrazid
Parabansäure . . .
.NH-CO
CO
^NH-CO
>»
7,5X10-7
32
Wood
Paraxanthin ....
C7H8O2N4
»»
2,3X10-»
—
>,
„
Phenylisoxalolkar bon-
HC- ^^C-COOH
CeHs-ck^y'N
0
»
5,5X10-3
187—1493
y>
Angeli
säure
i
Phenyllutidindikarbon-
:, (
säure s. Dimethyl-phenyl-
pyridin-dikarbonsäure
Phenyl (syn) oxazolon .
C6H5-C-CH2— CO
II 1
N 0
»
5,4Xio-s
512—1024
,»
Hantzsch u.
Miolati
3 - (/?) - Phenylpyridin-
COOH
»
5X10-«
128—1024
>>
Ostwald (3)
karbonsäure (Bz-2)
1 N
(o-Pyridinbenzoesäure)
0-0
2 - (a) Phenylpyridindi-
COOH COOH
>•
1,2 X 10—*
128—2048
»
„ (3)
karbonsäure (Bz-2,
1 1
1
Py-3)
o-<:>
N
COOH COOH
3 - iß) Phenylpyridindi-
9f
1,1 X 10-*
64 — 2047
»
„ (3)
karbonsäure (Bz-2,
1 1 N
Py-2)
0-0
Hinricl
Ilsen.
^ss
1175
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
IL A. Organische Sänren. 4. Heterozyklische Säuren (Fortsetzimg). — LiL S. 11 76.
Name
Formel
Konstante j Verdünnimg 1 Methode
Autor
a- Pyridinkarbonsäure-2
( Pikolinsäure)
i- desgl. -3 (Nicotin-
säure)
/-desgl. -4 (Isonikotin-
säure)
P yridindikarbonsäure -2
-3 (Chinolinsäure)
desgl. -2 -4 (Lutidin-
säure)
desgl. -2 -5 (Isocincho-
meronsäure)
desgl. -3 -4 (Cinchome-
ronsäure)
desgl. -3-5 (Dinikotin-
säure)
Pyropapaverinsäure-
phenylhydrazid
2-(a)-Pyrrolkarbonsäure
2-Pyrroylbrenztrauben-
säureanhydrid
2-(a)-Pyrrylglyoxylsäure
Saccharin ....
Succinimid . . .
I
N
!000H
CCX)H
N
COOK
I
/\
I I
\y
N
,/^|— COOH
'v J-COOH
N
COOH
25
/\
N
COOH—
N
COOH
N
-COOH
-COOH
COOHr >COOH
N
CMHuNOj.NjCeHe.
.COOH
COOH
NH
CO
/\
CH, C=CH
I I I
CO N CH
\/\/'
CO CH
-CO— COOH
NH
OS(OH)
QH.N
CO
CH
I
CH
[,-C0\
>NH
[,-00^
3X10-«
1,4X10-*
i,iXio-*
3X10-«
6,0X10-'
4.3X10-'
„ ' 2,1X10-*
1,5X10-
4X10-
64—1024
128 — 1024
128 — 1024
64—2048
128—2048
128 — 2048
128—2048
256 — 2048
II 30 — 2260
4,0X10-* I 40—1280 ':
8,9X10-
200 — 3200
iXio-
Uitf.
60 — 240
3,9X10-' i 160 — 640
3X10-
nicht ang. | HydroL
Ostwald (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
„ (3)
,, (3)
„ (3)
„ (3)
Bethmann
Angeli
Hantzsch u.
Vögelen
Wood
Hinricbsea.
1176
252 tt
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
n. A. Organische Säuren. 4. Heterozyklische Säuren (Fortsetzung). — Lit. am Schluß der Seite.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Tetrahydro-a-thiophen-
säure
Theobromin . . . .
>> . . . .
Theophyllin . . . .
Thiazol - a - methyl - ß-
karbonsäure
Thiomethyluracil . .
a-Thiophensäure . .
Violursäure
Xanthin
C4H:S(C00H)
C7H8N4O,
»
C4H4. N. S.(COOH)
C5H6ON2S
25
25
COOH
S
NH— CO
CO
C=NOH
NH— CO
C5H4N4O,
o
25
35)5
40
1,15X10-*
1,3X10—^
1,1X10-^"
1,69X10—"
4X10-*
4,5X10-8
3,02 X io~*
3,3,Xio-*
1,4X10-^
2,7X10-^
3,3X10-»
1,24X10-*"
18—566
591—2366
25
nicht ang.
131 — 2096
512 — 1024
64 — 1024
82—1317
32
32
32
10
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Bader
Paul
Wood
>>
Bethmann
Trübsbach
Ostwald (3)
Bader
Guinchard
Wood
Literaturverzeichnis zu ILA. Dissoziationskonstanten organischer Säuren.
Angeli, Gazz. chim. 22, II, 7; 1892.
Aschan, Lieb. Ann. 271, 237, 271; 1892.
Auwers, Lieb. Ann. 285, 250, 324; 1895; 292, 146;
1896; 298, 154; 1897. (Verschiedene Beobachter.)
Bader, ZS. ph. Ch. 6, 289; 1890.
V. Baeyer, Lieb. Ann. 256, 15; 1890; 269, 163; 1892.
Bauer, ZS. ph. Ch. 56, 215; 1906.
Baur, ZS. ph. Ch. 23, 409; 1897; Lieb. Ann. 296,
95; 1897-
Bethmann, ZS. ph. Ch. 5, 385; 1890. Ben ehem. Ges.
23, 302; 1890.
Bülitzer, ZS. ph. Ch. 40, 542; 1902. Wien. Ber. 108,
416; 1899.
Bischoff u. Waiden, Ber. ehem. Ges. 22, 18 19; 1889.
Bjerrum bei Biilmann, Ber. ehem. Ges. 43, 571; 1910.
Bone u. Sprankling (i), Journ. ehem. Soe. 75, 839;
1899; 77, 654, 1298; 1900.
„ (2), Journ. ehem. Soe. 81, 29; 1902.
„ (3), Journ. chem.Soe.83,1378 51903.
Bone, Sudborough u. Sprankling, Journ. ehem. Soe.
85, 534; 1904.
A. C. Brown u. Walker d). Lieb. Ann. 261, 107; 1891.
„ „ (2), ebenda, 274, 41; 1892.
Chandler, Journ. Amer. ehem. Soe. 30, 694; 1908.
Collan, ZS. ph. Ch. 10, 133; 1892.
Collie u. Walker, Journ. ehem. Soe. 77, 971; 1900.
Cumming, ZS. ph. Ch. 57, 574; 1907.
Dalle, Bull. Acad. Belg. 1902, 36. [Chem. Zbl. 1902,
I,. 914]-
Derick, Journ. Amer. chem. Soe. 32, 1338; 1910.
Dittrich. Journ. prakt. Ch. 53, 368; 1896.
Drucker (i), ZS. ph. Ch. 49, 563; 1904.
„ (2), ZS. ph. Ch. 52, 641; 1905.
Ebersbach, ZS. ph. Ch. 11, 608; 1893.
Euler (i), Ber. chem. Ges. 39, 344; 1906.
„ (2), ZS. physioL Ch. 51, 219; 1907.
„ (3), ZS. ph. Ch. 21, 257; 1896-
„ (4), Ber. ehem. Ges. 39, 1607, 2265; 1906.
H. u. A. Euler (i), Ber. chem. Ges. 36, 4255; 1903.
M (2), Ber. chem. Ges. 38, 2551 ; 1905.
„ (3), Ber. chem. Ges. 39, 36; 1906.
Euler u. Bolin, ZS. ph. Ch. 66, 71; 1909.
Eilinger, Diss. Greifswald 1911.
Eykman, Ber. ehem. Ges. 24, 1278; 1891,
Farmer, Journ. chem. Soe. 79, 863; 1901.
Fichter u. Gisiger, Ber. ehem. Ges. 42, 4709; 1909.
Fichter u. Müller, Lieb. Ann. 348, 257; 1906.
Fichter u. Obladen, Ber. ehem. Ges. 42, 4703; 1909.
Fichter u. Pfister, Lieb. Ann. 334, 201; 1904.
Fichter u. Probst, Lieb. Ann. 372, 69; 1910.
Fichter u. Schwab, Lieb. Ann. 348, 253; 1906.
Franke, ZS. ph. Ch. 16, 463; 1895.
Goldschmidt u. Oslan, Ber. chem. Ges. 33, 1140; 1900.
S. auch ebenda 32, 3390; 1899.
Goldschmidt u. Scholz, Ber. chem. Ges. 40, 624; 1907.
Guinchant. C. r. 120, 1220; 1895; 121, 71; 1895.
Guinchard, Ber. ehem. Ges. 32, 1723; 1899.
Hantzsch (i), Ber. ehem. Ges. 35, 210; 1902.
„ (2), Ber. ehem. Ges. 32, 575, 3066; 1899.
„ (3), Ber. chem. Ges. 39, 139; 1906.
„ (4), Ber. chem. Ges. 40, 1523; 1907.
Hantzsch u. Buchner, Ber. ehem. Ges. 35, 266; 1902.
Hantzsch u. Farmer, Ber. ehem. Ges. 32, 3101; 1899.
Hantzsch u. Miolati, ZS. ph. Ch. 10, i; 1892.
Hantzsch u. Vögelen, Ber. ehem. Ges. 34, 3142; 1901.
Henry, ZS. ph. Ch. 10, 120; 1892.
Henstock u. Woolley, Journ. ehem. Soe. 91, 1954;
1907.
His u. Paul, ZS. ph. Ch. 31, i; 1900.
Holleman, Ree. P.-B. 21, 444; 1902.
Holmberg (i), Journ. prakt. Ch. 71, 264; 1905; 75,
169; 1907.
„ (2), ZS. ph. Ch. 62, 726; 1908.
Holmberg u. Mattisson, Lieb. Ann. 353, 123; 1907.
Johnston, Ber. chem. Ges. 37, 3625; 1904; ZS. ph. Ch.
57. 557; 1906.
Kanitz,' ZS. physiol. Ch. 47, 476; 1906; Pflügers Arch.
118, 539; 1907.
Kanolt, Journ. Amer. chem. Soe. 29, 1414; 1907.
Kirpal (i), Mon. Chem. 18, 461; 1897; 28, 439; 1907.
„ (2), Mon. Chem. 23, 287, 599; 1902.
Klason u. Carlson, Ark. 2, Nr. 19.
Hinrichsen.
252
nn
1177
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
Literaturverzeicbnis za II. A. (Fortsetzung.)
Kortright, Amer. ehem. Journ. IS, 365; 1896.
Ley u. Hantzsch, Ber. ehem. Ges. ^, 3152; 1906.
Licbty, Lieb. Ann. 319, 369; 1901.
Lov6n. ZS. ph. Ch. 13, 550; 1894.
Loeweaberz, ZS. ph. Ch. 25, 385; 1898.
Lumsden, Journ. ehem. Soc. 87, 90; 1905.
Luaden (i), ZS. ph. Ch. 54, 532^ 1906.
„ (2), Journ. Chim. phys. 5, 145; 1907.
„ (3), Journ. Chim. phys. 5, 574; 1907.
„ (4), ZS. ph. Ch. 70, 253; 1910.
„ (5), ZS. ph. Ch. 70, 85; 1910.
„ (6), Affinitätsmessungen an schwachen Säuren
und Basen. Samml. ehem. u. ehem.-techn.
Vorträge. Stuttgart, Enke. Bd. 14, 1908.
Madsen, ZS. ph. Ch. 36, 290; 1901.
Magnanini, Gazz. chim. 26, II, 92; 1896.
Mellor, Journ. ehem. Soc. 79, 126; 1906.
H. Meyer, Wien. Ber, 116, 1143: 1907.
J. Meyer, ZS. Elch. 17, 976; 1911.
Müller u. Bauer, Journ. Chim. phys. 2, 495; 1904.
Noyes, Journ. Amer. ehem. Soc. 30, 318: 1908.
Noyes. Kato u. Sosman, ZS. ph. Ch. 73, i; 1910.
Ostwald, ZS. ph. Ch. 3, 170, 241, 369; 1889.
„ bei Liebermann, Ber. ehem. Ges.24, 1 106; 1891.
Paul, Arch. Phami. 239, 48; 1901.
Perkin, Journ. ehem. Soc. 65, 576; 1894.
Perkin u. Crossley, Journ, ehem. Soc. 73, 25; 1898,
Pospischill, Ber. ehem. Ges. 31, 1955; 1898.
Ramberg, ZS. ph. Ch. 34, 562; 1900; Ber. ehem. Ges.
40, 2588; 1907.
Rotb (i), Ber. ehem. Ges. 33, 2032; 1900.
„ (2), Briefl. Mitteil.
Rotb u. Östling, Briefl. Mitteil.
Roth, Stoermer u. Wallascb, Briefl. Mitteil.
Rothmund u. Drucker, ZS. ph. Ch. 46, 827; 1903.
Rupe, Lieb. Ann. 256, 15; 1889.
Salm, ZS. ph. Ch. 57, 488; 1906; 63, 83; 1908.
Schaller, ZS. ph. Ch. 25, 497: 1898.
Schilling u. Vorländer, Lieb. Ann. 308, 184; 1899.
Skinner, Journ. ehem. Soc. 73, 483: 1898.
Smith, ZS. ph. Ch. 25, 144, 193; 1898; Lieb. Ann.
308, 135; 1899.
Stobbe, Lieb. Ann. 308, 146; 1899.
Stohmann u. Kleber, Journ. prakt. Ch. 45, 480; 1892.
Stobmann u. Langbein, Journ. prakt. Ch, 50, 389; 1894.
Saß, Mon. Chem. 26, 1331; 1905.
Swarts, Bull. Aead. Beige (3) 31, 681; 1896. (Ref.
Ch. ZbL 1S981I, 703).
Szyszkowski, ZS. ph. Ch. 22, 173; 1897.
Tafel u. Dodt, Ber. ehem. Ges. 40, 3757; 1907.
Thiel u. Römer, ZS. ph. Ch. 63, 760; 1908,
Trevor, ZS. ph. Ch, 10, 321; 1892,
Trübsbacb, ZS. ph. Ch. 16, 708; 1895.
Vorländer, Lieb. Ann. 320, 66; 1902.
Waiden (i), ZS. ph. Ch. 8, 433; 1891; (2) 10, 563,
638; 1892; (3) Ber. chem. Ges. 29, 1699; 1896;
(4) 34, 4185, 4197; 1901,
Walker (i), ZS. ph. Ch. 4, 319; 1889; Journ. chem.
Soc. 61, 705; 1892; 67, 147; 1895.
„ (2), ZS. ph. Ch. 49, 82J 1904; 51, 708; 1905;
57, 600; 1906.
„ (3), Journ. chem. Soc. 77, 390, 971; 1900.
„ (4), ZS, ph. Ch. 32, 137; 1900.
„ (5), Journ. chem. Soc. 60, 576; 1894.
Walker u. Wood, Journ. ehem. Soc. 77, 383; 1900.
Wegscheider (i), Mon. Chem, 26, 1235, 1265; 1905-
„ {2), ZS, ph, Ch. 69, 611; 1909-
„ (3), Mon, Chem. 23, 316, 357, 405;
1902 ; 26, 1039, 1231 ; 1905,
„ (4), Mon. Chem. 23, 287 (Konstitutions-
einfluß), 317 (eigene Messungen), 599
(Stufendissoziation); 1902.
» (5), Mon. Chem. 16, 75, 153; 1895,
Wegscheider u. Lux, Mon. Chem. ^, 411; 1909.
White u. Jones, Journ. Amer. chem. Soc. 44, 197; 1910.
Willstätter, Ber. ehem. Ges. 32, 1640; 1899.
Winkelblech, ZS. ph. Ch. 36, 546; 1901.
Wood, Journ. chem. Soc. 83^ 568; 1903; 89, 1831,
1839; 1906.
Zellnsky, Lieb. Ann. 285, 250; 1895.
„ u. Generosow, Ber. chem. Ges. 29, 729; 1896.
Frühere Zusammenstellungen und theoretische
Folgerungen findet man z. B. bei
Derick, Journ, Amer, chem. Soc. 33, 1152, 1167, 1181;
1911.
Falk, ebenda 33, 1140; 191 1.
Flnrscheim, Journ. ehem. Soc. 95, 718; 1909.
IL B. Organische Basen.
1. Aliphatische Basen.
Literatur S. 11 86.
Name
Formel
t Konstante I Verdünnung | Methode
Autor
Acetamid . . . .
,, ....
„ ....
Aeetonsemikarbazon
Acetoxim . . . .
,, ....
Äthylamin ....
Äthylenäthylamin .
Äthylendiamin , ,
Äthylglyein , , ,
CH3CONH2
(CH,),G=N-NH-CONH,
CHs— CH = NOH
C^HsNH,
CiH4:CH-CHj.NH,
NH2— CH,— CHj-NHj
CsH5.NH,CH2.COOH
25
3,1 X 10-"
IOC
40
3,3X10-"
10
60
4,1 X 10-"
30
40
3,3X10-"
10
18
3,7 X IO-"
9,8
25
6,5 Xro-"
>»
40
1,9X10—'*
>»
25
5,6Xio-*
8-256
n
4,4X10-*
»>
8,5X10-*
16 — 256
15
9,7X10-»
2000
Hydrol,
Walker
Wood
Walker u,
Aston
Wood
Landen
Leitf.
kolor.
Bredig
Dalle
Bredig
Veley (2)
(I)
(I)
(I)
Hinricbsen.
1178
253
VV
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
II. B. Organische Basen, i. Aliphatische
Basen (Fortsetzung). Literatur S. 1186.
Name
Formel
t
Konstante
Verdünnung /
Vlethode
Autor
a-Alanin
CH3-CH(NH2)-COOH
0
25
5,1 X 10-"
32 — 1024
Leitf.
Winkelblech
Alanylglycin ....
(C2H6N)CO{NH).CH2.
.COOH
»»
2 X lo-^'-
nicht ang.
„
Euler
Allylamin
C3H5NH2
„
5,7X10-5
8—256
„
Bredig
Aminoessigsäuremethyl-
CHalNHa)— COOGH3
»>
2,2 X IO-"
4,1—4,7
Hydrol.
Johnston
ester
/3-i-Asparagin ....
NH3— CH-COOH
18
8,8X10-"
9,8
„
Lunddn (i)
» ....
1
25
1,5X10-"
»,
„
(I)
» ....
CHa— CONH2
40
4,2 X lo-''^
»»
„
(I)
» ....
)f
60
1,9X10-11
30
„
Walker u.
Aston
Asparaginsäure . . .
CHiNHa)— COOH
CH2-COOH
25
1,3X10-12
32—1024
Leitf.
Winkelblech
Betain
CH2— NOH(CH3)3
1
COOH
»
7,8 X IO-13
64 — 1024
»,
i
Betainäthylester . . .
»
I X 10—1°
8,6—9,2
Hydrol.
Johnston
sec. Butylamin . . .
^cK;>c»-N"^
»
4,4X10-*
8-256
Leitf.
Bredig
Diäthylamin ....
NH(C2H5)2
>»
1,26X10-8
„
»
„
Diäthylselenitin . . .
/C2H5
OH-Se^CaHs
\CH2COOH
»
3X10-1»
16—2084
„
Carrara u.
Rossi
Diäthylthetin ....
/C2H5
OH— S^CaHs
\CH2COOH
»
5X10-13
16 — 2048
„
„
Diisoamylamin . . .
(i-C5Hn)2NH
>»
9,6X10-*
216 — 432
„
Bredig
Diisobutylamin . . .
NH(i-C4H9)2
ji
4,8x10-*
64—256
,»
„
Dimethylamin . . .
NH(CH3)2
»
7,4X10-*
8-256
„
»
Dimethylaminoessig-
CH2-N(CH3)2COOH
»
9,8Xio--'8
10 — II
Hydrol.
Johnston
säure
Dimethyl-a-propionyl-
/CHs
OH— S— CH3
}f
2,1X10-^3
16—1024
Leitf.
Carrara und
thetin
Rossi
^CH-COOH
1
CHa
» -ß- t>
/CH3
»
1,2X10-"
16 — 1024
»
" *
OH-S-CH3
^CHa-CHa-COOH
■
Dimethylthetin . . .
^CH3
OH— S— CHa
^CHaCOOH
»
1,9X10-"
16—1024
„
1
Dipropylamin . . .
NH(C3H7)2
»
1,02 X
10-«
8—256
,»
Bredig
Glycylglycin ....
C4H8N2O
»
2X
10-11
nicht ang.
»
Euler
Glykocyamin . , .
/NH2
NH=C<
\NH-CH2-COOH
40
2,4 X
lo-ii
10
Hydrol.
Wood -
Glykokoll
CHjNHaCOOH
25
2,7 X
10-"
32—1024
Leitf.
Winkelblech
»
»
60
2,8 X
10-"
30
Hydrol.
Walker und
Aston
Guanidin
/NH2
NHj-Cr
^NH
15
1,1 X
io~8
4000 — 20000
kolor.
Veley (2)
Harnstoff
CO(NH2)2
0
6,7 X
10-«
16—31
Hydrol,
Zawidzki
j>
»>
25
1,5 X
10-"
4-5
1,
Walker und
Wood
»
»
40
3,8 X
10-»*
10
»
Wood
»
»
60
3,1 X
10-"
30
»
Walker u.Asl
Hinrichsen.
252
WW
1179
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
IL B. Organische Basen, i. Aliphatische Basen (Fortsetzung). — Literatur S. 1186.
Name
Formel
Konstante Verdünnung { Methode
Autor
Isoamylamin .
Isobutylamin .
Isopropylamin
Kreatin . . .
Leucin
Leucylglycin . . .
Methylamin . . .
Methyldiäthylamin .
^-Methyltetramethylen
diamin
Nitroguanidin . .
Pentamethylendiamin
Propionitril . . .
n-Propylamin
Sarkosin . .
Semikarbazid . . .
T etramethylendiamin
Thiohamstoff . . .
Triäthylamin . . .
Triisobut3lamin . .
Trimethylamin . .
Trimethylendiamin .
Trimethylkarbinamin
Trimethylpyridin siehe
s- Kollidin
Tripropylamin . . .
Acetanilid ....
Äthylanilin . . .
Aminoazobenzol . .
m-Aminobenzoesäure
P-
o-Aminobenzoesäure-
äthylester
p- desgl. -äthylester .
m-Aminobenzoesäure-
methylester
o- desgl. -methylester .
p- desgl. -methylester.
NHali-CsHn)
(i-C4H9)NH2
(i-C3H7)NH2
NH^CC
\N'CH3)CH2C0,H
CH3— (CH2)s— CHNH
I
COOK
{C6Hi2NO).NH.CH2.COOH
CH3NH2
N{CH3)(C2H5)2
NH2— CH2— CH(CH3)-
[CH,]j— NHj
(NH2)2CN(N02)
NHj— [CHjls-NHa
C3H7CN
C3H7NH,
CH.-NHCCHa)
COOK
NHj-CO— NH-NH2
NHi— [CHj]«— NH2
CS(NH2)2
N(C2H5)3
N(i-C4H9)3
N(CH3)3
NH2— [CH2L— NHj
(CH3>3C-NH2
10
40
25
N(CH7),
40
25
»
40
60
25
40
15
25
»»
60
25
5.0 X
3.1 X
3,iX--
5,3X10
1,9X10
,-*
_4
,-*
.11
2,3X10—"
3XIO-"
5,0X10-*
2,7X10-*
5,4X10-*
2,2X10—"
7,3X10-*
1,8X10-"
2,8 X 10-"
9,5X10-"
4,7X10-*
i,8Xio-W
2,7X10-"
9,iXio-»
5,1 X 10
1,1 X 10
9,5X10
_15
6,4X10-*
2,6X10-*
7,4X10
3,5 X 10
3,4X10
_5
_4
_4
„ I 5,5X10-'
2. Aromatische Basen.
CH3CONHC6H5 40
C6H5NHC2H5 19
C6H5-N=N-C«H4-NH, 25
(1:4)
C6H4(NH2)(COOH)
(1:3)
{1:2)
(1:4)
C8H4(NH,)(COOQH6)
(1:2)
C,H4(NH,)(COOC,H5)
(1:4)
CeH4(NH,)(C00CH,)
(1:3)
C8H4(NH2)(COOCH,)
(I :2)
C8H4(NH,)(CCX)CHj)
(1:4)
18
25
40
25
14 [
8—256
8—256
8—256
10
32 1024
nicht ang.
8—256
8-256
64—256
10
16 — 256
100
10
30
8—256
32 — 1024
10
20000
32 — 256
50 — 100
30
8—256
489-978
8—256
16 — 256
8—256
209 — 418
10
4,1X10
4,« X io-^° I20000 — 40000
_12
9,5X10
1,2X10-"
9,3X10
_U
1,4X10
3,2X10-"
2,3x10-"
1,7X10-"
2,4X10-"
4,4X10-"
1,5x10-"
2,9X10-"
66 — 117
32—1024
9,7
32 — 1024
100
15
Leitf.
Hydrol.
Uitf.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
kolor.
Leitf.
Hydrol.
Uitf.
Hydrol.
kolor.
HydroL
Leitf.
Hydrol.
Uitf.
Hydrol.
Bredig
Daile
Bredig
Wood
Winkelblech
Euler
Bredig
Wood
Bredig
Walker
Wood
Walker u.
Aston
Bredig
Winkelblech
Wood
Veley {2)
Bredig
Walker
Walker u.
Aston
Bredig
Wood
Veley (2)
Farmer u.
Warth
Winkelblech
Lund^n (i)
„ (I)
„ (I)
Winkelblech
Cumming
Johnston
Cumming
Johnston
Hinrichsen.
1180
352
XX
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
11. B. Organische Basen. 2. Aromatische Basen (Fortsetzung), — Literatur S. 1186.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung \ Methode
Autor
Anilin
o-Anisidin
m-Benzbetain
P-
Benzylamin .
m-Bromanilin
p- desgl.
p-Bromdiazonium-
hydrat
m-Chloranilin . .
0- desgl.
P- „
Diäthylbenzylamin . .
Diazoniumhydrat . .
2-4-Dibromdiazonium-
hydrat
Dimethyl-m-amino-
benzoesäure
Dimethyl-o-amino-
benzoesäure
Dimethyl-p-amino-
benzoesäure
Dimethyl-m-aminoben-
zoesäuremethylester
Dimethyl-o-aminoben-
zoesäuremethy lester
C«H.NH,
C6H4(OCH3)(NH2)
(i :2)
(1:4)
COO
COO
N(CH3)3
— N(CH3)3
COO
ll
yx
N(CH3)3
C6H5CH2NH2
C6H4(NH2)Br (1:3)
»
(1:4)
Br-CßHi— N2— OH
(1:4)
C6H4C1(NH2) (1:3)
(1:2)
(1:4)
N(C2H5)2(C7H7)
CßHsNjOH
Br2— CßHa— N2-OH
C6H4[N(CH3)2]COOH-
(1:3)
(1:2)
(1:4)
C6H4[N(CH3)2]COOCH3
(1:3)
(1:2)
18
25
40
60
12
15
25
15
17
25
19
25
25
10
13
25
19
10
25
25
3,5 X 10-^0
4,6x10-1»
7,6x10-^0
1,7x10-9
2,6X10-"
3,2 Xio-i«
5,7X10-1"
1,9X10-"
5,7X10-9
1,5X10-9
3,4X10-"
2,8X10-'*
3,2X10-
30
20000
20000 — 40000
loooo — 20000
17—26
2,4X10-
9,5X10-
3,8x10-
2.1 X 10-
1,0X10-
8,8x10-
1,5X10-
6,6x10-
7,7x10-
3.45 X 10-
9.2 X 10-
1,2X10-
9,9X10-
1,5X10-
3,6X10-
1,23X10-
1,4 X 10-
1,8X10-
2,6X10-
3,25X10-
6,7X10-
5,6X10-
15
8—256
40000 — 80000
575-614
40000 — 80000
32—64
606
128—1024
40000
80000
160 — 163
40000 — 80000
>>
201
30 — 60
138—551
32—517
256—512
15
10
90
6,3
5
Hydrol.
kolor.
LÖ5l.
kolor.
Hydrol.
Leitf.
kolor.
Verteil.
kolor.
Verteil.
Leitf.
kolor.
Verteil,
kolor.
Verteil.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
»
Lösl.
Hydrol.
Lunden (2^
Walker u.
Aston
Veley (2)
Löwenherz
Veley (2)
„ (2)
Farmer u.
Warth
Cumming
Johnston
Bredig
Veley (2)
Flürscheim(2
Veley (2)
Farmer und
Warth
Flürscheim
Hantzsch u.
Engler
Veley (2)
,. (2)
Flürscheim (2)
Veley (2)
„ (2)
Flürscheim (2)
Farmer und
Warth
Goldschmidt
u. Salcher
Davidson u.
Hantzsch
Hantzsch u.
Engler
Cumming
Johnston
Cumming
Hinrichsen.
252yy
1181
j
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. B. Organische Basea. 2. Aromatische
Basen (Fortsetzung). — Literatur S. ii8€
.
Name
Formel
t
Konstante Verdünnung
Methode
Autor
Dimethyl-p-aminoben-
CeH4[N(CH3)j]COOCH3
0
25
3,34X10-" 1124
Lösl.
Johnston
zoesäuremethylester
{1:4)
)
Dimeth> lanilin . . .
QHsNCCHs),
18
2,4 X IC—** 20000 — ^40000
kolor.
Veley (2)
Dimethylbenzylamin .
N(CH,MC7H7)
25
1,05X10-'
18—578
Leitf.
Goldschmidt
u. Salcher
Dimethyl-o-toluidin. .
QHJMCH.HINH,
15
3,iXlo-»
loooo — 20000
kolor.
Veley (2)
(1:2)
n
„ (2)
Dimethyl-p-toluidin
(1:4)
»
6,4X10-» „
Methyl-m-aminobenzoe-
C«H4[NH(CH3)](COOH)
25
1,1X10-"
10
Hydrol.
Cumming
säure
(1:3)
Methyl-o-aminobenzoe-
(1:2)
»
8,6X10-»
50 HO
"
»
säure
Methyl-p-aminobenzoe-
(1:4)
»
1,7X10-«
32—33,5
,f
Johnston
säure
Methyl-p-aminobenzoe-
CeHitNHCHjKCOOCHj)
>i
2,lXlO-" 1818
Verteil.
»
säuremethylester
(1:4)
Methylanilin ....
QHsNHCCHa)
60
7HJXIO-» i 30
HydroL
Walker und
Aston
99
18
2,6X10-"»
40000—80000
kolor.
Veley (2)
4-Nitro-2-amino-di-
N(CH,)(CH5)—
25
5,0X10-"
351
Verteil.
Flürscheim(i)
pheny 1-methy lamin
C«H3(NO,KNH,)
Nitro-m-anilin . . .
C6H.(N0,KNH,) (1:3)
17
3,17X10-»»
92,9
»
(I)
99 • " '
n
25
4 X 10—"
—
lüsl.
Loewenherz
Nitro-0-anilin . . .
{1:2)
»
iXio-"
—
*t
n
Nitro-p-anilin . . .
(1:4)
>»
I X 10—"
—
»
„
p- Nitrosodimethy lanilin
C«H4(NO)[N(CH3)J
(1:4)
>»
i,9Xio-«> 83-151
Hydrol.
Farmer u.
Warth
p-Nitrosomethylanilin .
QHilNOKNHCH»)^
(1:4)
C6H4(OC2H5)NH, (1:2)
n
1,5X10-1« 26—38
»
»
o-Phenetidin ....
20
4,6X10-1»
20000—40000
kolor.
Veley (2)
p- desgl
(1:4)
15
2,2XlO-«
loooo — 20000
»
„ (2)
o-Phenylendiamin . .
C«H4(NH,),
25
3,3X10-«
7,5
Hydrol.
Farmer u.
Warth
Phenylhydrazin . . .
CH5NH-NH,
40
1,6X10-»
10
„
Allen
15
1,6X10-» 10000—20000
kolor.
Veley (2)
Pseudocumidin . . .
C«H,(CH3)3(NH2)
(1:2:4:5)
25
1,7x10-»
—
LösL
Loewenherz
18
4,8x10-»
loooo — 20000
kolor.
Veley (2)
m-Toluidin ....
NH,.-CH4-CH3 (1:3)
25
6XIO-«
32—1024
Hydrol.
Bredig
ft
yr
5,5X10-10
66-154
Verteil.
Flürscheim(2)
0- „ ....
desgl. (1:2)
15
2,9Xio-«
8—200
Leitf.
Denison u.
Steele
Bredig
99
25
3,3X10-"
32—1024
Hydrol.
60
i,lXio-»
30
,1
Walker u.
J> ... -
Aston
p- „ ....
(1:4)
18
1,6X10-»
16—200
Uitf.
Denison iL
Steele
25
2XIO-»
32—1024
„
Bredig
" .'.'.'.
yf
i,5Xio-»
55
Verteil.
Flürscheim(2)
„
2XIO-*
LösL
Löwenherz
„ ....
"
60
3,6X10-»
30
Hydrol.
Walker u.
Aston
2-4-6-Tribromdiazo-
Br,-CH2-N,-0H
0
1,4X10-»
1024 — 2048
Leitf.
Hantzsch u.
niumhydrat
Engler
m-4-Xylidin ....
C,H3.(CH3),(NH,)
(1:3:4)
15
6,3Xio-i»
lOOOO — <K>000
kolor.
Veley (2)
p- desgl
C,H,.(CH3)(NH,)(CH,)
20
9,6X10-«
10000—20000
„
., (2)
(1:2:4)
Hinric
bseo.
1182
253
ZZ
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. B. Organische Basen. 3. Alizyklische Basen. Literatur S. ii86.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
Äthylenäthylamin
a-Naphthylamin .
ß- desgl.
Acetoguanamln
Aconitin . . .
N-Äthylglyoxalin
^- desgl.
6-Aminokaffein .
Brucin ....
„ 2. Stufe .
Chinaldin • . .
Chinolin
CHax
I >C"-CH2-NH2
CH2^
NHa
25
4,4X10-* 14,7—471
9,9X10-
2,0x10-
32-64
32—64
4. Heterozyklische Basen.
Chinidin . . .
desgl. 2. Stufe
Chinin ....
desgl. 2. Stufe
Cinchonidin . .
desgl. 2. Stufe
Cinchonin . . .
desgl. 2. Stufe
Chlor- N-Methylgly oxalin
Cocain
Cotarnin
.N-C(NH2k
C(CH3)< >N
\N=C(NH2r
CaiH^NOn
-n/
CoHfi
CH
CH-N
II
CH-N
CH-NH\
il >C(C2H5)
CH W
CgHiANg
C2lH2o(OCH3)2N202
\/\
-CHa
N
k
N
C20H24N2O2
»
st
CisHaaNaO
.CH3
CH— O
CCl-
CHa-CH—
:hco2CH3
N(CH3)CHO.GOC6H5
I I
CHa^CH — CH2
CH2-O
I I CHOH
O-/ Y ^N(CH3)
CHs-Ol
XH^
CHa
40"
15
25
40
15
»
25
15
25
60
15
25
3,1X10-
3X10-
2,0X10-
1,0X10-
4,9X10-"
7,2 X 10—*
2,5 X IO-"
4X10-»
1,6X10-
iXio-
7,4X10-8
2,4X10-'
3,2Xio-i"
2,2X10-'
3,3X10-1»
3,7X10-'
3,3X10-10
1,6X10-'
3,3X10-"
1,7X^0-^
4X10-
>lXlO-3
geschätzt
nicht angeg.
16 — 1024
16 — 1024
10
nicht angeg.
»
64—256
loooo — 20000
64-256
30
20—40
16—128
nicht angeg.
Leitf.
Hydrol.
kolorim,
Leitf.
Fäll.
»
Leitf.
kolorim.
»
Hydrol.
FäU.
Leitf.
Dalle
Farmer und
Warth
Wood
Veley (i)
Dedichen
Wood
Veley (i)
„ (I)
Bredig
Veley (2)
Bredig
Walker u.
Aston
Veley (i)
„ (I)
„ (I)
„ (I)
„ (I)
„ (I)
Dedichen
Veley d)
(I)
Hinrichsen.
353 a
1183
Konstanten der elektrolytischen
Dissoziation.
11. B. Organische Basen. 4. Heterozyklische Basen (Fortsetzung). — Literatur S. 1186.
Name
Formel
t
Konstante
1
Verdünnung i
Methode
Autor
Diäthylisodihydro-
.N-NHs
C^5.C< >C(C2H5)
0
25
1,7X10-'»
50 — 200
Hydrol.
D edichen
tetrazin
Diäthyltriazol . . .
,NH.
(CUs).c{^ >C(C2H5)
»,
5,6X10-"
15—100
,f
»»
Dimethylisodihydro-
tetrazin
CHs.cf >C.CH3
\NH-N^
"
1,4X10-"
20 — 100
Lösl.
„
N-3-Dimethylpyrazol .
CH = CH\
1 >N(CH3)
C(CH3)=N/
>,
1,3X10-11
50 — 100
»»
»
3-5- desgl
CH=C(CH3K
1 >NH
C(CH3) = N/
»
2,5X10-1»
100—200
»,
"
Dimethylpyron . . .
C7H8O2
0
3X10-"
5—12,5
Hydrol.
Waiden
•
25
2 X 10- 1*
„
•
ff
40
6,6x10-1*
10
»
Wood
Dimethyltriazol . . .
NH
(CH3)C<^ >C(CH3)
25
6,2 X 10—"
30—50
„
Dedichen
Emetin
C30H44N2O4*)
15
2,0 X 10—^
20
Fäll.
Veley (i)
Gelsemin
C22H38N204(?)
>,
1,8x10-'
40
»
„ (I)
Glyoxalin
CH— NHv
11 >CH
CH N^
25
1,2x10-'
16—256
Leitf.
Dedichen
Guanin
NH— CO
1 1
HN=C C-NH\
1 li >CH
HN C N^
40
8,4x10-12
Lösl.
Wood
Heteroxanthin . . .
C6H6N4O2
!>
1,2x10-"
10
Hydrol.
»
1 Histidin
C6H9N3O2
25
5,7x10-»
32 — 1024
Leitf.
Kanitz
Hydrastin
QiHjiNOß
20
IX 10-'
20000
kolor.
Veley (i)
Isochinolin ....
CO-''
15
3,6x10-1»
20000 — 40000
„
„ (2)
Isodihydrotetrazin . .
CH< >CH
^N— NH^
»
i,8Xio-'2
15—100
Hydrol.
Dedichen
Kaffein
C8H10N4O2
40
4,1X10-"
10
H
Wood
s-Kollidin
CH3
18
1,6X10-'
10 — 150
„
> Lunden ( 3)
1
»
A
25
40
2,05X10-'
3,05X10-'
„
"
>j
>,
CHs-'N^y-CHs
N
50
25
3,75X10-'
2,4X10-'
„
9—71
Leitf.
Goldschmidt
u. Salcher
Koniin
CsHjNHCQHt)
»,
1,3X10-*
16 — 256
„
Bredig
( a- Propy Ipiperidin)
Kreatinin
/NH CO
NH=C< 1
\n(CH3)-CH2
40
3,7X10-"
10
Hydrol.
Wood
2-Methylchinolin . .
14
3,6X10-»
,10000 — 20000
kolor.
Veley (2)
Methylchlorglyoxalin .
CH-N(CH3)
1 \CH
CCIN^
25
1,75X10-«
16—128
Leitf.
Dedichen
a-Methylglyoxalin . .
CH — NH\
1 >CH
C(CH3)-N^
25
4,1X10-'
32—512
Leitf.
> Dedichen
A*" » • •
CH— NH\
II >C(CH,)
CH — N^
316nard.
»
1,3X10-«
16 — 1024
„
'
)
*) Formel nach <
Hioricbsen.
1184
252 b
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. B. Organische Basen. 4. Heterozyklische Basen (Fortsetzung). — Literatur S. 1186.
Name
Formel
Konstante
Verdünnung
Methode
Autor
N-Methylglyoxalin
N-Methylpyrazol
Narcotin . .
2-Oxychinolin
Pap aver in . .
Paraxanthin .
a-Picolin . .
ß- desgl.
y- desgl.
Piperazin
Piperidin . .
Pilocarpin . .
desgl. 2. Stufe
Pyrazol . .
Pyridin ,
Spartein
Strychnin
„ (2. Stufe)
Theobromin . . .
Theophyllin . . ,
Thiazol
Thiohydantoin
Triazol . . .
Xanthin
CH— N(CH3)
CH
CH=CHv
CH =
CH
=N^
= CHv
>CH
N^
>N(CH3)
>NH
C(CH3)=-N/
Q2H28NO7
C9H7NO
C20H21NO4
C7H8N4O2
'\^y— CH3
N
desgl. -ß-
desgl. -y-
NH
/\
CH2 CH2
CH2 CH2
\/
NH
CsHnN
C„HieN204
CH=CH\
I >NH
CH = N /
C.H,N
C15H26N2
C21H22N2O4
C7H8N4O2
+ H2O
CH— S
I
CH CH
N
/NH— CO
NH=C< I
\S CH2
N^CH
I >
NH— CH
25
17
18
20
40
25
15
>>
25
18
25
40
60
25
15
40
25
40
25
40
2,2 X 10-
1,1 X 10 -
3,6X10-
7,9X10-*
1,9X10—®
9XI0-®
3,4 X lo-i*
3X10-^
iXio~*
IX 10-^
6,4X10—^
16—128
9 — 100
100 — 200
20000
loooo — 20000
20000
10
128 — 512
32—256
r,6Xio-3
I X 10-'
4X10-"
3,0X10-^2
1,6X10-"
2,3X10-*
4,3X10-»
8,6X10-»
3,0X10-»
2,4X10-»
2,1 X 10—»
> iXio-*
geschätzt
1,43 X 10-'
6X10-"
4,8x10-"
1,9X10-"
5,7 X 10-"
3,3x10-1^
9,5 X 10-"
2x10-1^
4,8x10-"
8-256
nicht ang.
50,3—599
»
128—512
32 — 512
nicht ang.
50 'lOO
23—50
Leitf.
Hydrol.
kolor.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Leitf.
Hydrol.
Fällung
( Borax)
Hydrol.
• Dedichen
Veley (i)
» (I)
„ (iJ
Wood
Constam u.
White
Bredig
Veley (i)
„ (I)
Dedichen
Lunden (3)
» (3)
„ (3)
„ (3)
Constam u.
White
Goldschmidt
u. Salcher
Bredig s. Gold- i
Schmidt u.
Salcher
Veley (i)
„ (I)
Wood
Walker, s. a,
Beveridge
Walker
Dedichen
Wood
Hinrichsen.
253 c
1185
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. C. Dissoziationskonstanten amphoterer Elektrolyte.
Name
Formel
Meth.
bas.
Meth.
Autor
Acetoxim . . .
CH3— CH = NOH
25
6,0X10-"
30
Hydr.i
6,5X10-» i
9,8
Hydr.
Lunden(i)
40 1,0x10-" 1
n >»
1,9X10-«,
„ (I)
a-Alanin . . .
CH3-CH(NH,)-G00H
25
1,9X10-»»!
32—1024 Leitf.
5,1 X 10-" j 32 — 1024 Leitf.
1
Winkel-
blech
Alanylglycin . .
(C2H6N)CO.(NH)CHj.
.COOH
18
1,8X10-«
nicht ang. „
2 X 10— " jnicht ang. „
\ •
Euler
m-Aminobenzoe-
QHiCNHiKCOOH)
»»
1,63X10-*
32—1024 „
1,22x10—"
32—1024] „
Winkel-
säure
(1:3)
i
blech u.
\
Cumming
0- desgl. . . .
(1:2)
«
I,Og X IO-'
100 — lOOO- „
1,37X10-«
9,7
Hydr.
Lunden *)
„ ...
»»
40
1,35X10-5
r,- \ n
3,1b X10-"
n
,r
»
p- desgl. . . .
{1:4)
25
I,2iXlO-»
32-1024 „
!
2,33X10-«
32—1024! Leitf.
i ■
Winkel-
blech IL
Walker
>»
jj
»»
1,15X10-*
64 192 jDiMtMf.
—
— —
Holmberg
/J-i-Asparagin .
C4H8NJO3
»>
1,35 XIO-»
30 : Hydr.
1,5X10-»'
9,8 Hydr.
Lunden(i)
>j
»
40
3,22 X IO-*
» »»
4,23 X 10-«
» ,,
„ <i)
Asparaginsäure .
CH(NH,) COOH
1
25 1,5x10-*
: Leitf.
1,20X10—"
32-1024 Leitf.
Winkel-
blech u.
CH,-COOH
■*■
Lunden
Dimethyl-m-
C6H4[N(CH3)i]COOH
>t
8XIO-«
128 — 1024
»
1,8X10-"
15
Hydr.
Cumming
amino-benzoe-
(1:3)
säure
desgl. -o- desgl.
(1:2)
n
2,1 X IO-»
8—1024
2260
»
2,6X10-"
10
n
„
desgl. -p- desgl.
Dimethylglycin .
Dimethylpyron .
(1:4)
»
9,4X10-*
M
3,25X10-«
90
LösL
Johnston
CH,-[N(CH5)^-COOH
»
1,3 X lo-^
6
Hydr.
9,8X10-"
10,1 — 11,1
Hydr.
,»
CsHsOt . {CH,)j
»
8X10-«
4—32
Uitf.
2 X IO-"
—
Waiden
>j
jj
40
^^
—
6,6X10-1*
—
—
Wood
d- Glutaminsäure
C3H5.(NH2)(COOH)i
25
4,ijXlo-*
250 — 500
Diazo- 15XIO-"
essig-
ester-
versei£
— 2,7X10-«
500
32—1024
Hydr.
Uitf.
Holmberg
Winkel-
blech
Euler
Glycin. . . .
CH,(NH,)COOH
>»
1,8X10-«»
—
Glycylglycin . .
C4H8N2O3
18
1,8X10-«
5-20
Leitf. 1 2x10-»»
nicht ang.
n
Heteroxanthin .
NH-GO-C-NCCHs)
1 >»
40
4,2X10-"
.
Lösl.
1,2X10-"
Lösl.
Wood
CO-NH-C-N
1
tidin . . .
QH.NaOj
25
2,2X10-'
32 — 1024
Leitf. 5,7X10-»
32—1024
Leitf.
Kanitz**)
Koffein . . .
N(GH3)-CaC-N(CH3)
»
<iXio-"
nicht ang.
Hydr. ; —
—
—
Wood
i - !! X^"
.
CO-N(GH3)-C-N
»»
jj
40
—
—
4,0X10-"
10
Hydr.
,,
Kakodylsäure .
As(CH3)»0,H
25
6,4X10-'
8-256
Leitf.
3,6X10-*»
2 — 1024
Leitf.
Johnst(Hi
u. Za-
widzki
Leucin. . . .
/NH.
1,8X10-»
—
f*
2,3X10-"
32 — 1024
„
Winkel-
blech
H3-[CH,]3-CH
\XK)H
Leucylglycin .
(QHiiNO).NH.
.CHgCOOH
18
1,5X10-«
nicht ang.
»>
3XIO-"
nicht ang.
»
Euler
Methyl-m-amino-
C8H4[NH(CH3)]C00H
25
8XIO-«
82 — 1312
„ 1 j,iXio-"
10
Hydr.
Cumming
benzoesäure .
(1:3)
1
1
' desgl. o- desgl. .
{1:2)
n
, 4,6X10-«
775—1510
,»
8,6X10-»
50—110
"
n
desgl. p- desgl. .
(1:4)
»
9,2Xio-*
128 — 1024
n
1,7X10-«
32,2—33,5
ft
Johnston
Methylglydn .
CsHtNOs
>»
' 1,2X10-»
32—1024
1,7X10-"
i
32 — 1024
Leitf.
Winkelbl.
*) S. auch
1 Beveridge [Chem. Zbl. 1910, I, 735.] 1
1 **) 2. Dissoz.-Stufe. 25» ^^60«. = 5,oXio-'» r = 64— 1024 (Leitf.) Kanitz. ^
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Hiarichsen. 75
1186
252 D
Konstanten der elektrolytischen Dissoziation.
II. C. Dissoziationskoostanten amphoterer Elektrolyte. (Fortsetzung.)
Name
Formel
hos.
V
Meth.
3,4X10-"
—
Lösl.
1,3X10-12
—
—
1,3x10-"
Hydr.
4,8x10-"
—
Lösl.
1,9x10-"
20
Hydr.
5,7x10-"
»
Hydr.
2,6x10-12
—
4,8x10-"
Lösl.
Autor
Paraxanthin
Phenylalanin
Theobromin .
Theophyllin
Tyrosin .
Xanthin .
N(CH3)-CO-C-N(CH3)
;CH
CO-NH— C-N
C9H11NO2
NH— CO— C-N(CH3)
CH
CH
C0-N(CH3)-C-N
N(CH3)-c6-C-NH
C0-N(CH8)-C-N
NH— CO C-NH
II >"
CO— NH-C-N
Lyln*" } ''^""'*^» ^^- Physiol. Ch. 47,
2,3X10-®
nicht ang.
Hydr.
2,5X10-»
1,3x10-8
591—2366
Leitf.
i,iXlo-"
25
Hydr.
1,69X10-»
nicht ang.
Hydr.
4X10-»
1,2X10-"
—
Lösl.
Wood
Kanitz
Paul
— — Wood
Kanitz
Wood
494 (1906).
Literaturverzeichnis betr. HB u. HC: Dissoziationskonstanten organischer Basen
und amphoterer Elektrolyte.
Allen, Journ. Amer. ehem. Soc. 25, 421; 1903.
Beveridge, Edlnb. Proc. 29, 648; 1909. Chem. Zbl.
1910, 1, 735.
Bredig, ZS. ph. Ch. 13, 191; 1894.
Carrara u. Rossi, Rend. Accad. Lincei (5) 6, 208;
1897.
Constam u. White, Amer. chem. Journ. 29, 36; 1903.
Cumming, ZS. ph. Ch. 57, 574; 1907.
Dalle, Bull. Acad. Belg. 1902, 36; Chem. Zbl. 1902,
I, 914-
Davidson u. Hantzsch, Ber. chem. Ges. 31, 1612; 1898.
Dedichen, Ber. chem. Ges. 39, 1831; 1906.
Denison u. Steele, Journ. chem. Soc. 89, 999, 1386;
1906.
Euler, ZS. physiol. Ch. 51, 219; 1907.
Farmer u. Warth, Journ. chem. Soc. 85, 1713; 1904-
Fliirscheim d), Journ. chem. Soc. 95, 733; 1909.
„ (2), Journ. chem. Soc. 97, 96; 1910.
Goldscliniidt u. Saldier, ZS. ph. Ch. 29, 89; 1899.
Hantzsch, Ber. chem. Ges. 37, 1076, 2705; 1904.
Hantzsch u. Engler, Ber. chem. Ges. SS, 2147; 1900.
Holmberg, ZS. ph. Ch. 62, 728; 1908.
Johnston, Ber. chem. Ges. 37, 3625; 1904; ZS. ph
Ch. 57, 557; 1906.
Kanitz, ZS. physiol. Ch. 47, 476; 1906; Pflüg. Arch
118, 539; 1907.
Löwenherz, ZS. ph. Ch. 25, 385; 1898.
Landen (i), ZS. ph. Ch. 54, 532; 1906.
„ (2), Journ. chim. phys. 5, 145; 1907.
„ (3), Journ. chim. phys. 5, 574; 1907.
Paul, Arch. Pharm. 239, 48; 1901.
Veley (i), Journ. chem. Soc. 95, 766; 1909. S. auch
ebenda 91, 153, 1246; 1907.
„ (2), Journ. chem. Soc. 93, 652, 2122; 1908.
Waiden, Ber. chem. Ges. 34, 4186, 4197; 1901.
Walker, ZS. ph. Ch. 4, 319; 1889.
Walker u. Aston, Journ. chem. Soc. 67, 576; 1895.
Walker u. Wood, Journ. chem. Soc. 83, 484; 1903.
Winkelblech, ZS. ph. Ch. 36, 546; 1901.
Wood, Journ. chem. Soc. 83, 568; 1903; 89, 1831,
1839; 1906.
Zawidzki, Ber. chem. Ges. 36, 3325; 1903; 37, 153,
2289; 1904.
I
Hinrichsen.
253
1187
Elektrolytische Dissoziation des Wassers.
Die Zahlen sind die Werte der Produkte [H] x [OH'] in Molen per Liter; sie sind entnommen den
Abhandlungen von:
Name des Verfassers
Abkürzung
Zitat
Methode
S. Arrhenius
A.
W. Nernst
N.
J. J. Wijs
W.
F. Kohlrausch u.
Ko. u.
A. Heydweiller
R. Löwenherz
L.
F. Dolezalek
D.
C. W. Kanolt
Ka.
H. Luad^n
Lu.
A. Heydweiller
H.
ZS. ph. Ol. 11, 823; 1893.
ZS. ph. Ch. 14, 155; 1894.
ZS. ph. Ch. 14, 189; 1894.
H. Wied. Ann. 53, 234; 1894.
ZS. ph. Ch. 14, 330; 1894.
ZS. ph. Ch. 20, 293; 1896.
ZS. Elch. 5, 536; 1899.
Joum. Amer. ehem. Soc 29, 1414;
1907.
Joum. Chim. phys. 5, 589; 1907.
Ann. Phys. (4) 28, 511; 1909.
Lo. u. B. ZS. ph. Ch. 66, 748; 1909.
No. u. K. ZS. ph. Ch. 73, 20; 1910.
No. u. S. I ZS. ph. Gh. 78, 20; 1910.
Hydrolyse von Na-Acetat.
Säure- Alkalikette.
Katalyse von Estern durch Wasser.
Leitvermögen.
Säure- Alkalikette.
Kette: PhOt \ NaOH -f PbO | Pb.
Hydrolyse des NH4-Salzes von Di-
ketotetrahydrothiazol.
Hydrolyse des Trimethylpiridin-
( a-a-yyp- N itrophenolats.
Aus den älteren Daten von K. u. H.
unter Berücksichtigung neuer Be-
stimmungen einiger Konstanten
berechnet-
Säure- Alkalikette.
Hydrolyse von NH^-Acetat
R. Lorenz u. A. Böhi
A. A. Noyes u. Y. Kato
A. A. Noyes u.
R. B. Sosman
Durch ein Fragezeichen wird angedeutet, daß weniger Gewicht auf die genaue Bestimmung des
Zahlenwertes von [H"] X [OHT gelegt worden ist Diese Werte bilden indessen eine wertvolle Bestätigung
der Theorie der elektrolytischen Dissoziation und der Brauchbarkeit der Methode, die zur Bestinmiung der
H"- resp. OH '-Konzentration benutzt worden ist.
Temp.
[H-] X [om
X 10"
Autor
Bern.
Temp.
[H-] X [om
X 10"
Autor
Bern.
2
10
15
18
0,13
0,11
0,089
0,12
0,14 (0,14)
0,16
0,32
0,28
0,31
0,46
0,64
0,64
0,46
0,59
0,72 {0,72)
1,2
M
1,42
1,16
0,82
1,04
1,05
Ko. u. H.
D.
Ka.
H.
Lo. u. B
Ko. u. H.
Ko. u. H.
H.
Lu.
Lu.
N.
Ko. u. H.
Ka.
H.
Lo. u.
A.
W.
L.
Ka.
H.
Lu.
B.
I
?
?
0,1 HCl
0,1 NaOH
0,01 HCl
0,01 NaOH
25^
26
30
34
40
»
42
50
60
70
80
90
99
[100]
100
[156]
156
[218]
218
306
1,21 {1,25)
I>2
1,74 (1,85)
2,1
2,94
3,92 (3,73)
3»6s
5,95
5,6«
5,17
8,76 (7,08)
12,60 (i2,6o)
21,25 (21,25)
35,04 (34,10)
53,28 (52,26)
72,07 (73,96)
[58,2]
48
[269]
223
[630,1]
461
168
Lo. u- B.
Ko. u. H.
Lo. u. B.
Ko. u. H.
Lu.
Lo. u. B.
Ko. u. H.
Ko. u. H.
H.
Lu.
Lo. u. B.
Lo. u. B.
Lo. u. B.
Lo. u. B.
Lo. u. B.
Lo. u. B.
H.
No. u. K.
H.
No. u. K.
H.
No. u. S.
No. u. S.
I
I
I
I
I
I
II u. III
II
II
u
Bemerkungen :
I. Die eingeklammerten Werte sind ausgeglichene Zahlen, die durch Rückwärtsberechnung der Disso-
ziationskonstanten mittels der Gleichung der Reaktionsisochore aus korrigierten Werten der Reaktionswärme
gewonnen worden sind. Bei der Korrektur der Dissoziationswärme ist die Annahme gemacht, daß die
Dissoziationswärme linear mit der Temperatur abnimmt; als Ausgangswert ist der zwischen o und 18 <>
beobachtete Wert gewählt worden. (S. Lorenz u. Böhi, ZS. ph. Ch. 66, 749; 1909.)
II. Die [] eingeklammerten Werte sind extrapoliert.
II. S. auch C. Kall?rea, ZS. ph. Ch. 41, 425; 1902.
W. Böttfer. 75*
1188
254
Hydrolyse von Salzen.
Das Material ist zur Erleichterung der Übersicht in 4 Gruppen geordnet worden, nämlich:
I. Anorganische Salze, j 111. Salze mit organischem Kation,
II. Salze mit organischem Anion, | IV. „ mit organischem Anion und organischem Kation.
In den Gruppen I, II und IV sind die Salze alphabetisch nach den Kationen und zwar (abgesehen
von Gruppe IV) nach den chemischen Symbolen geordnet, in Gruppe III nach den Anionen. Innerhalb eines
Elements ist die weitere Anordnung alphabetisch nach der Benennung (nicht nach dem Symbol) des Anions,
bei Gruppe III nach der des Kations, getroffen. Bei verschiedenwertigen Kationen sind die Salze nach den
verschiedenen Wertigkeitsstufen, die durch römische Ziffern bezeichnet sind, getrennt.
Das unter V in Litern angegebene Volumen bezieht sich, dem von der überwiegenden Mehrzahl der
Forscher geübten Brauche entsprechend, auf ein Mol. Wenn Unsicherheit besteht, ob sich V auf ein Mol.
oder Äquivalent bezieht, ist ein ? beigefügt. In anderen, aber nur vereinzelten Fällen, ist von der Umrechnung
in 1 abgesehen worden, nämlich wenn die Konzentration der Lösung zu m-normal angegeben ist, ohne daß
ausdrücklich gesagt ist, daß Äquivalente gemeint sind.
Unter h ist der hydrolysierte Anteil in Prozenten angegeben, bezogen auf die vorher angegebene
oder dem h als Index beigefügte Verdünnung in Litern.
K ist die Hydrolysenkonstante, und zwar ist für den einfachsten Fall der Hydrolyse durchgängig der
rSäurel X T Basel
Ausdruck: nri^^z^ nicht der reziproke Wert, wie bei manchen Forschern — verstanden. Dieser
[Salz]
Ausdruck wird für das Salz einer schwachen Base =
und für das Salz einer schwachen Säure =
5
K^
wenn die Dissoziation der Säure resp. der Base gleich der des Salzes gesetzt werden kann. Für ein Salz mit
dem Anion einer schwachen Säure und dem Kation emer schwachen Base gilt der Ausdruck:
[Säure] X [Base] ^w
([Salz] y)'
A' . A'
Wenn es sich um einen Fall der stufenweisen Hydrolyse handelt, ist durch h^ resp. h^i und Ki resp.
Kii angedeutet, ob die Zahlenwerte für h resp. K sich auf den Zerfall in erster resp. zweiter Stufe beziehen. —
Die beigefügte Reaktionsgleichung soll die Aufstellung des dann bisweilen komplizierten Ausdrucks für K er-
leichtern helfen.
Nicht aufgenommen sind amphotere Elektrolyte (s. die Tabelle der Dissoziationskonstanten HC) und
solche Stoffe, bei denen Isomerisation im Spiele ist (wie bei Acetessigester, Aminophenylkohlensäuremethylester,
Nitrophenol u. a.).
Die Literatur ist bis Ende 1910 systematisch durchgesehen worden; in einzelnen Fällen haben auch
spätere Angaben Berücksichtigung gefunden. Vollständigkeit kann jedoch wegen der mangelnden Angaben unter
Hydrolyse in den Registern nicht verbürgt werden. Mit Bezug auf die älteren Angaben, die sich auf die
Hydrolyse von Acetaten (Na, Ba, Pb, Ag) Ammoniumsalze (von Gl, NO3, SO4, C2O4, C2H3O2), Eisensalzen (Cl,
SO4) Chrom- und Aluminiumsalzen, Hydrokarbonaten (von Ca, Ba, Na, NH4), Hydrosulfiten, Sulfhydraten (der
Alkalien) und Sulfiden beziehen, sei auf die Zusammenstellung von A. Naumann in Gmelin- Krauts Handbuch
der Chemie I, i. S. 546—551 verwiesen.
Die unter Methode benutzten Abkürzungen haben die folgende Bedeutung:
an (analytisch); her (berechnet); Bew (lonenbeweglichkeit): Bir (Birotation v. Glucose): Dest (NH3-
gehalt im Destillat); dil (dilatometrisch nach Koelichen); e (durch Potentialbestimmung); ind (indirekt);
I (Inversion v. Rohrzucker); K (Katalyse v. Methylacetat resp. Äthylformiat) ; Koch (Verlust an NH3 beim
Kochen); kal (kalorimetrisch); kr (kryoskopisch) ; L (Löslichkeit nach Löwenherz); A (Leitvermögen);
M (Methylorange); P.-D. (Partialdruck): S (Verseifung); V (Verteilung).
I. Hydrolyse anorganischer Salze.
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
AI-Salze
„ Chlorid
AlCla
55,5°, h = 0,73%, 0,5 n
25°, V = 1024 1, h = ca. 4,5% (nach
Ar+ 3H20^1(OH)3 -f 3H-)
76,80 V = 32, 64, 128, 256 1
h = 4,72%, 6,09%, 8,49%, 14,40%
99,7° V = 32, 64, 128, 256, 512 1
h = 8,04, 13,2, 19,7 28,2 41,4%
h = 8,8% — - — —
I u. kr
A
I
Kahlenberg,
Davis u. Fowler
Ley
Journ. Amer. ehem. Soc.
21, i; 1899.
ZS.ph.Ch.30,249;i899.
„ 255; „
„ „ 222 ; „
„ 232; „
^) A'^ ist das lonenprodukt des Wassers, K^ die Dissoziationskonstante der schwachen Säure, ICj, die
der schwachen Base.
W. Böttger.
254a
1189
1
Hydrolyse von
Salzen
I. Hydrolyse anorganischer Salze (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode ^
Autor
Zitat
AI-Chloride Forts.)
40»; V = 4, 8, 32 1 1
I
Bruner iZS.ph.Ch.32, 134; 1900.
h= 3,3, 2,9, 2,9%
1
1
„
250, V - 96 bis 3068 1, KI - 1,4 X 10-5
für: Al--^H,07tAl(0H")-l-H-
A
Bjerrum \
50,350; 1907.
„
25», V = 16 bis 128: KI = 5,iXio-S;
[H-] e
Denham
Joum. ehem. Soc. 93, 55 ;
hhi = 4,06% 1
;
1908.
., Nitrat ...
80», V = 2 1, h = 0,7%
I
Walker u. Aston ,
Joimi. ehem. Soc. 67,
A1(N0,)3
586; 1895.
,»
40», V = 8, 16, 32 1
I
Bruner ZS. ph.Ch. 32, 134 ; 1900. ||
h -= 2,4, 2,4, 2,4%
,, Sulfat . . .
55,5°, 0,5 n, h = 0,52%
I u. kr
Kahlenberg, '
Joum. Amer. ehem. Soc.
Al2(S04)3
Davis u. Fowler :
21, 19; 1899.
»
40», V = 12, 20, 40 1
h = i,3, 1,4 1,7%
I
Bruner
ZS. ph.Ch. 32, 134; 1900.
>,
25», V = 5 1 (?), h = 2,6%
K
j
Carrara u. Ves- j
pignani
Gazz. chim. 30 II, 50;
1900.
», !
25», V = ii, 22, 44 1(?)
h = 3,5, 3,9, 5,5%
.1
n
Ga77. chim. 30 II, 61;
1900.
!
1
25° V = 4, 32, 256 1
[H-]e
Denham
Joum. ehem. Soc 33,
i
hl = 0,52 2,02 9,6%
57; 1908.
j
Kl (V4 bis V^)=o,79X 10 -* für Vorgang:
1
Al2(S04)2" + 2H20ilAl2(S04)2(OH)2 + 2H'
„ Kaliumsalfat |
85°, V = 4l, ? h=i,44%
I
Long
Joum. Amer. ehem. Soc
KA1(S04)2 i
18, 693; 1896.
I
55ö" 0,5 n. wie AI- Sulfat
I u. kr
Kahlenberg,
„ „ 21, 19; 1899.
Au-Chlorid '
DaArisu. Fowler
' AuCls
s. F. Kohlrausch ZS. ph.Ch. 33, 270; 1900. 11
Ba-Salze
1
1
Carbonat . .
16», V = 10600, h = 78,4 bis 84,2%
ber
Bodländer !
ZS.ph.Ch.35, 28; 1900.
,, Chlorid . .
40», V = ?; h = circa-«,o2% ( ?)
I
Bruner
ZS. ph.Ch. 32,1 35 ;i9oo.
Be-Salze
„ Chlorid . .
99,7", V -= 64, 128, 256, 512 1
I
Ley
ZS.ph.Ch.30,222;i899.
BeCl2
h = 5,18, 6,30, 7,90, 12,12%
»
40", V = 12, 20, 40 1
h = 2,1, 2,2, 2,2%
I
Bruner
ZS. ph.Ch. 32, 134; 1900.
„ Nitrat . . .
40°, V = IG, 20, 40 1
l.
»
32, 135; 1900.
Be(N03)2
h = 1,8, 1,8, 1,9%
„ Sulfat . . .
25«, V = 10241, h = ca. 5%
A
Ley
ZS. ph.Ch. 30, 249; 1 899-
BeS04
40«, V = 4, 12, 20 1
h = o,52, 0,58, 0,68%
I
Bruner
ZS.ph.Ch. 32, 135 51900.
Bi-Sahe
„ Bromid . .
25" K: = f^:|^ der Reaktion:
an
Herz u. Bulla
ZS. anorg. Ch. 61, 394;
BiBrs
[BiBra]
1909.
BiBrs + 2 HjO ^ BiOBr + 2 H Br
= 1,72; V = 16,7 bis 0,291
50« praktisch wie bei 25"
250. V-4biso,i9l; K = [^;^J^^ der
.»
"
„ 63, 62; 1909.
„ Chlorid . .
BiCls
an
"
„ 61, 391 ; 1909-
Reaktion: BiCU -!- 2 H2O :;f BiOCl +
2 HCl = 4,0 (Gangl) femer Einfluß von
Salzen mit gleichem und verschiedenem
Anion
50O, V = 3,7 bis 0,18 1; K = 3,i
„
„
,, 63, 62; 1909.
„ Chromat . .
25°, BijOs . 4 CrOs -^ BizOa . 2 CrOs, wenn
iLCrO,] <i5,6;
BijOj. 2 CrO, -^ BijOs, wenn i [CrOs]
an
Cox
i
ZS. anorg. Ch. 50, 243;
1906.
Brom ....
< 0,00002 norm.
25° K für die Reaktion:
Br2 + H20:^ H- + Br' + HBrO =
5,2 X 10 »
.1 u. L
i
1 Bray
Joum. Amer. ehem. Soc
32, 938; 1910 u. 33,
1487; 191 I.
Ca-Salze
„ Carbonat . .
; 16«,. V = 7630 1, h = 80—83,4 %
ber
Bodländer
ZS. ph.Ch. 35,28/9; 1900-
„ Chlorid . .
; 40», V = ?, h = ca. 0,04 % ?
1 I
1 Bruner
ZS. ph.Ch. 32, 135; 1900.
W. Böttger.
1190
254 b
Hydrolyse von
Salzen
.
I. Hydrolyse anorganischer Salze (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
Cd-Salze
„ Chlorid . .
85°, V = i,o6l(?), h = 2,o8%
I
Long
Joum. Amer. ehem. Soc
CdCla
18, 693; 1896.
»>
55,5°, 0,5 n; invertiert kaum merklich
I
Kahlenberg
„ 21, l; 1899.
>f
100°, 0,5 n; invertiert sehr energisch
„
Davis, Fowler
„ „
„ Nitrat . . .
80«, V = 2l; h = 0,014%
I
Walker, Aston
Joum. Chem. Soc. 67,
Cd(N03)2
586; 1895.
„ Sulfat . . .
55,5°, 0,5 n; invertiert kaum merklich
I
Kahlenberg,
Journ. Amer. chem. Soc.
CdSOi
Davis u. Fowler
21, i; 1899.
}>
25°, V = 5 (?), h = 0,017%
K
Carrara u. Ves-
pignani
Gazz. chim. 30, II 50 ;
1900.
CeChlorid . .
99,7", V = 32, h ^ 0,50 %
I
Ley
ZS.ph.Ch.30,223;
CICI3
>,
25°. V = 32, hl = 0,14 %
[H-]; e
Denham
ZS.an.Ch.57,389;i9o8.
Chlor ....
Reaktion: CI2 + HaO:;^ H-+ Cl'+ HCIO
K X 10*: 1,556, 3,16, 4,48, 6,86
t: 0» 15» 250 39,1"
K X lo": 9,01, 10,36, 10,93
t: 53,6 67,6 83,4«
V
zwischen
H2O u.
CCI4 und
Abs.
Jakowkin
ZS.ph.Ch.29,654;i899.
Co-Salze
„ Chlorid . .
25O V = i6, hl = 0,11%
[H-]; e
Denham
ZS. anorg. Ch. 57, 390;
C0CI2
„ = 32, hl - 0,17 %
Abhängigkeit von Temperatur und Zeit
1908.
Co-Sulfat. . .
25°, V = 32 1, h = 0,015% nach Reaktion:
[H-J; e
Denham
Joum. chem. Soc. 93, 61 ;
C0SO4
Co"+2H20^Co(OH)2+2H'; K = o,44X
10—'* für V = 2 bis 32 1
1908.
Cr"i-Salze
Chlorid .
blaues Salz nach Cr'" + HaO^Cr(OH")
Bjerrum
ZS. ph. Ch. 59,
CrCla
t™p-v='^ *"' V
0" 4,6% 0,22 X 10—* 6,94— 105 1
[H-]e
343 u. 352; 1907
19,8" 7,2% 0,54X10-* 50— 1600 1
A
349 „
25° 9,4% 0,98X10-* 9,66— 127 1
[H-] e
342 U. „
( 50» 16,8% 3,4 Xio-*)
] (berechnet
351 u- 352 „
( 75° 28,3%, 10,3 X 10-*)
>Gleichung
„ u. „ „
(100» 39,8% 26,4X10-*)
jvan'tHoff)
„ u. „
»»
250 V - 4 bis 64 ; hl für V = 32 ist 6,3% ;
KI =1,2X10-*
[H-] e
Denham
Journ. chem. Soc. 93, 53 ;
1908.
»>
grünes Salz 25", Kl = 4,3Xio-«,
V =33,5-4,85
[H-] e
Bjerrum
ZS. ph. Ch. 59, 356 ; 1907
„ KI = 3.2x10-»,
A
358; „
V = 99—282 1
„ Nitrat . .
19,8° KI = 0,54X10-* für V=5o— 1600 1
A
Bjerrum
ZS.ph.Ch.59,349;i907.
„ Sulfat . .
blaues Salz 25", Ki= 0,25x10-*, für
[H].e
Denham
ZS. anorg. Ch. 57, 368;
Cr2( 504)3
V = 6—64; haa = 3,05% nach Reaktion:
Cr(S04)- + HjO^f CrSOiCOH) + H';
bei größerer Verdünnung auch nach:
Cr2(S04)--+4H20^Cr2(S04){OH)4+2H-
mit KU = 0,13x10-**
1908.
grünes Salz 25» hl: 80,4 86,8 89,1%
[H].e
„
ZS. anorg. Ch. 57, 371;
V 16 24 32 1
1908.
KI = 0,21 bis V = 32 1, dann in zweiter
Stufe. hll: 53,4 72,9 88,8%
V: 64 128 256 1
(s. auch Richards u. Bonnet; ZS. ph. Ch.
47, 33 u. ff.)
Cu-Salze
Chlorid . .
55,5°, 0,5 n, invertiert sehr wenig; Neben-
I
Kahlenberg,
Joum. Amer. chem. Soc.
CuCIj
reaktion
Davis u. Fowler
21, i; 1899.
„ Sulfat . .
55,5°, 0,5 n, invertiert sehr wenig.
I
»
"««. , .
CUSO4
25°, V = 5l (?), h = o,o57%
K
Carrara u. Ves-
pignani
Gazz. chim. 80, 11, 50;
1900.
W. Böttger.
254
1191
Hydrolyse von
Salzen
I. Hydrolyse anorganischer Salze (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
Fe»'-Salze
Chlorid .
Fe ■+ H,0 ^ Fe(OHr'+ H'
25°. V: 6,67, 33,34. 333,4, 666,7!
A
Goodwin
ZS.ph.Ch.21, I5;i896.
hl: 2% 37% 840/0 91%
Die Zahlen bedeuten Endwerte.
(s. auch Goodwin u. Grover, Phys. Rev.
^
11, 193, 1900)
»»
40" V: 8, 12, 16 20 1
h: 7,9 11,2 12,8 14,7%
I
Bruner
ZS. ph.Ch. 32, 134 ; 1900.
>»
25", V = 5l(?), h = 29,5%
K
Carrara u. Ves-
pignani
Gazz. chim. 30 II, 50:
1900.
»»
— V = 83ol, 3334 1
— h = 80—87% 100% (Endwert)
spekt-
phot
Moore
ZS. ph.Ch. 40, III, -1902.
»
250,v = 39,6 — 3300 1 KI ==24,8x10-*
hl»,,, = 22,6%, hijaoo = 81,5%
A
Bjerrum
ZS.ph.Ch.59,35o;i907.
Feiu-Sulfat. .
25", V = 5l (?), h = 22,3%
K
Carrara u. Ves-
Gazz. chim. 30 II, 50
V:io, 20, 40 1
A •
pignani
u. 54; 1900.
V,. fl« TT.» o->^o/l Endwert noch
h: 8,8, 11,7, 22,7 /o| nicht erreicht
Hgi-Sahe
„ Nitrat . . .
25», HgNOs- H20-»5HgsO-3 N205-2HjO,
wenn [HNO3] < 2,95 Mol. i. 1.
an
Cox
ZS. anorg. Ch. 40, 181;
1904.
j> ...
25", 5 HgsO • 3 N2O5 • 2 H2O ^ 2 Hg,0 •
an
,»
„
N2O5 (.'), wenn [HNO3] < 0,293
„ ...
25», 2 Hg,0 . NjOs ( ?) -» 3 KgaO • N2O5 •
2H20(?), wenn [HNO3] < 0,110
an
>,
„
„ ...
25». 3 HgjO • N2O5 • 2 H,0 ( ?) -> Hg,0,
wenn [HNO3] < 0,0017
an
"
„
„ Sulfat . . .
250, HgjSOi -» 2Hg20 . SO, • H2O, wenn
[HjS04]< 0,0042 n
an
,1
»,
25», 2 Hg20 • SO3 • H2O -^ HgjO, wenn
[HjSOJ < 0,00056 n
an
„
»»
Hgii-Salze
„ Chlorid . .
25O, V: 16, 32, 64, 128, 256 1
h: 0,26, 0,39, 0,58, 0,90, 1,43%
A
Ley
ZS.ph. Gh. 30,249; 1899.
(Näherungswerte, obere Grenze)
u- Kahlenberg,
Joum. Amer. ehem. See
s. auch Luther, ZS.ph. Ch. 47, 112; 1904.
Davis, Fowler
21, 19; 1899.
„ Chromat . .
25«, HgCrO*-* HgO, wenn i [CrOsl
an
Cox
ZS. anorg. Ch. 50, 242 ;
< 0,92 n
1906.
I »> • •
50», HgCrO«->3HgO«Cr03, wenn
i [CrOs] < 1,41 n
,»
»>
ZS. anorg. Ch. 40, 181;
1904.
» » • •
50», 3 HgO- CrOi-^ HgO, wenn i [CrOj]
< 0,00026 n
n
n
»,
, Dichromat .
25», HgCrjOv -» HgCrOi, wenn i [CrOJ
< 20,92 n
"
n
ZS. anorg. Ch. 50, 242;
1906.
, Fluorid . .
25", HgFj-^HgO, wenn [HF]<i,i4n
„
,»
„ 40, 181; 1904.
, Nitrat . . .
250, Hg(N03)2-H20-^3HgO-Nj05, wenn
[HN03]< 18,72 n
,»
n
n
> j» ...
25°, 3Hg0. NiOä^ HgO, wenn [HNGj]
< 0,159 n
n
»>
,»
, Perchlorat .
25", V - 512 1, h = ca. 37 %
A
Ley
ZS.ph.Ch.30,249;i899.
Hg(C104)2
, Sulfat . . .
250, HgSO, ^ 3HgO- SO3, wenn } [HjSOJ
<6,87
an
Cox
ZS. anorg. Ch. 40, 181;
1904.
> » ...
25", 3HgO.S03^HgO, wenniEHjSOJ
*>
„
< 0,0013
Jod .
25° nach: J, + HjO:;± J' + H' + HJO
K = o,3 X 10"
A u. L
Bray
Joum. Amer. ehem. Soe.
82, 937; 1910; 33,
K-Salze
1487; 1911.
„ Chlorid . .
[H-] >[0H']
K, I u.
Bir
Arndt
ZS. anorg. Ch. 28, 370;
1901.
„ Cyaaid. . .
24,2°, V: 1,055, 4,26, 10,5, 42 1
S
Shields
ZS.ph.Ch.12, 177; 1893.
KCN
h: 0,31, 0,72, 1,12, 2,34%
• • •
25«, V = iol, h = o,96%
ind
Walker
ZS.ph.Ch.32,i4o;i9oo.
19,63 1; t: 10,3, 25,05, 41,8, 42,5° ,
h: 1,48, 1,73, 1,98, 2,11%
S
Madsen
ZS.ph.Ch.86,294;i90i.
„ Nitrat . . .
[H-] > [OH']
K, I u. Bir
Arndt
ZS. anorg. Ch. 28, 370;
1901.
„ Silikat . . .
K2SIO3, KHSiOa u. andere Silikate
kr U.A
Kahlenberg u.
Joum. phys. ehem. 2,
Lincoln
81 u. 87; 1898.
W. Böttjfer.
1192
254 d
Hydrolyse von Salzen.
I. Hydrolyse anorganischer Salze (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
K-Salze (Forts.)
„ Sulfat .
Mg-Salze
„ Carbonat
MgCOa.sHsO
„ Chlorid
MgCl2
„ Sulfat .
MgSOi
Mn-Salze
„ Chlorid . .
MnCl.2
„ Sulfat . . .
MnSOi
Na-Salze
„ Borat . . .
NaBO-2
Carbonat
NaaCOa
„ Chlorid
s. K-Chlorid.
„ Cyanid . .
„ Hydroborat .
NaoBiO,
(Borax)
NaBOa
+ HBO2
„ Hydrocarbo-
nat NaHCOa
„ Hydrophos-
phat NaaHPOi
„ Hydrosulfid .
NaHS
„ Nitrat
s. KNO3.
„ Phosphat
Na3P04
Na-Polysulfide
„ Na2S2 .
„ NagSa • • •
„ NaaS* . .. .
»» Na2S5 22 • •
„ Silikat. . V
LH-] < [OH']
5575°, 0,5 n qualitative Angaben
12», V = 87l; h = 19,3-38,1%
40«, V- ?; h = ca. 0,07%
25°, V = 5l; h = 0,0047%
25°, V = 32l; h = 0,0023% (?)
[H*] zeitlich schwankend
55,5 ^ 0,5 n ; invertiert sehr wenig
55,5 °> 0,5 n; invertiert sehr wenig
25 0, V = iol; h = o,84%
250, V-iol; h = i,25%
s. auch Na- Hydroborat
24,2°, V : 5,26, 10,64, 20,96, 42,02 1
h : (2,12, 3,17, 4,87, 7,10 %)
h : 1,73, 2,74, 4,30, 6,55 %
25°, V: 1,06, 5,31,10,61,20,231
h : (0,53, 1,56, 2,22, 3,57 %)
h : 0,64, 1,90, 2,71, 4,35 %
18", K=-i,iXio-S- 25", K=i,9Xio-*
V = 5, 10, 20, 100, 200, 1000 1
18»: h = 1,3, 2,2, 3,5, 8,7, 12,4, 27 %
25°:h = i,7, 2,9, 4,5, ii,3, 16 34%
25O, V=-iol; h = o,96%
24,2 «, V : 10, 34,1 1
h :.etwa 0,5, 0,92 %
25": V = iol; h = 0,019%
25«, V=iol; h = o,o6%
[OHI bei 18 o=konst.= 1,5x10-« Mol./l
bis V = 1000 1
„ 25°=konst.=2,5Xio-« Mol./l
bis V = 1000 1
24,2 ", V = 20 1; h = 0,07 % (ungenau)
25 0, V = ioI; h = o,i4%
250, V = iol; h = o,i5%
24,2 ", V = 52,5 1 ; hl = 98 % (extrapoliert)
NaaHPOi s. unter Hydrophosphat
25O; V = iol; h==64,6%
25O; V = ioI; h = 37,6%
25O; V=:iol; h=ii,8%
25O; V=iol; h = 5,7%
über nähere Angaben s.
K, I u.
Bir
I
ber
I
K
[H-]; e
I
ind
S
S
neu ber
Dil
neu ber
ber
ind
S
ind
ind
ber
S
ind
Dil
Dil
A
kr
kr u. A
Arndt
Kahlenberg,
Davis u. Fowler
Bodländer
Bruner :
Carrara u. Ves-
pignani
Denham
Kahlenberg,
Davis u. Fowler
Walker
Lundberg
Shields
Auerbach u. Pick
Koelichen
Auerbach u. Pick
Auerbach u. Pick
Walker
Shields
Lundberg
Walker
Auerbach u. Pick
Shields
Walker
Küster u. Heber-
lein
Shields
ZS. anorg. Ch. 28, 370;
1901.
Joum. Amer. ehem. See.
22, i; 1899.
ZS. ph. Ch. 35, 31 ; 1900.
ZS.ph.Ch.32, 135; 1 901.
Gazz. chim. 30 II, 50;
1900.
ZS. anorg. Ch. 57, 38S;
1908.
Journ. Amer. ehem. Soc.
21, i; 1899.
ZS.ph.Ch.32, 139; 1900.
ZS. ph. Ch. (i9, 447 ; 1909.
ZS.ph.Ch.l2, 177; 1893.
Arb. Gesundh. 38, 269;
1911.
ZS.ph.Ch.33,i73;i9oo.
Arb. Gesundh. 38, 272;
1911.
„ 38, 273; 191 1.
ZS.ph.Ch.32, 139; 1900.
„ 12, 187; 1893.
„ „ 69, 447; 1909.
„ „ 32, 139; 1900.
Arb. Gesundh. 38, 274;
1911.
ZS.ph.Ch.l2,i83;i893-
„ 32, 139; 1900.1
ZS. anorg. Ch. 43, 71;
1905.
ZS.ph.Ch.l2,i82;i893.
Küster und ZS. anorg. Ch. 43, 71;
Heberlein 1905.
Kohlrausch t Z S. ph. Ch. 12, 7 73 ; 1 893.
Loomis ;Wied.Ann.60,532;i897.
Kahlenberg u. Joum. phys. Chem. 2,
Lincoln i 82 u. 87; 1898.
W. Böttger.
254
1193
Hydrolyse von
Salzen
.
1. Hydrolyse anorganischer Salze.
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
Na-Sahe (Forts.).
i
„ Sulfat
s. K2S04
1
1
„ Solfid . .
25O; v = iol; h = 86,4%
Dil {
Küster und
ZS. anorg. Ch. 43, 71;
Na-jS
NaHS s- unter Hydrosulfid.
Heberlein
1905-
Hydrazin-
1
„ Chlorid
15»; V = 4 X 10* 1; h= 35,7% resp.
M
Veley
Joum. ehem. See. 93,
NHaCl.NHaCl
51,5% (nach Erhitzen auf 60») 1
s. auch Bredig, ZS. ph. Ch. 13, 314; 1897. 1
660; 1908.
Hydroxylamin
„ Chlorid
25"; V = 32 — 1024 1; K = 1,5 X 10-«;
Ä
Winkelblech
ZS.ph.Ch.36,574;i90i.
NH3O. HCl
hsj = 0,74 %• hio24 = 2,58 %
jj
25O; V = io,5 1; K = 1X10-*
K
j>
„ 36, 580; 1901.
150. v = iooool; h = 8,i%
M
Veley
Joum. ehem. See. 93,
659; 1908.
NHrSalze
v = 46,5—185^1;
„ Borat . .
K: 0,521 0,899 (1,669) 1,938
A
Lundte
Joum. chim. phys. 5,
NH4H2BO3
t: 15° 25» 37" 40°
580; 1907.
„ Bromi'd . .
100"; V == 10 1; h =0
Koch
Veley
Joum. ehem. See 89,
N H4Br
'
12S4; 1906.
j»
100»; V = 0,5l; h-0,03%
Dest
Naumann u.
Rücker
Joum.pr.Ch. (NF.)74,
266; 1906.
„ Chlorat . .
100»; V=-5l; h-0,08%
P.-D.
Hill
Joum. ehem. Soc. 87,
-N H4CIO3
31; 1905-
„ Chlorid . .
100°; V = 10 1; h = etwa 0,14%
Koch
Veley
Joum. ehem. Soc. 87,
NHiCl
31; 1905.
>5 ff
100»; V = 5l; h = 0,079%
D
Hill
„ 89, 1285 u.
8, 1906.
t> >»
100«; V- 0,5 1; h^ 0,03%
Dest
Naumann u.
Joum. pr. Ch. (NF)74,
Rücker
266; 1906.
»» 9t
25O; V = 2 — 32I; K — 3,1X10-»";
h32 = 0,011%
[H-]
Denham
Joum. ehem. Soc. 93,
50; 1908.
99 9»
V = 100 1; t: 18« 218« 306»
ind
Noyes, Kato u.
ZS. ph. Ch. 73, 21;
h: 0,02% 1,6% 4.1%
Sosman
1910.
„ Chromat
lOO«; V-2I; h<3l%
Dest
Naumann u.
Joum. pr. Ch. (NF) 74,
(.\H4)2Cr04
V = 2ol; h<36,8%
Rücker
266; 1906.
„ Dichromat
IOC»; V = 2l; h<o,oi%
Dest
i>
»
(NHiJoCraO,
„ Dihydro-
100«; V = 2l; h<o,05%
Dest
»
j>
phosphat
(NH4)H,P04
„ Fe"-sulfat
IOC»; V = 2l; h< 0,032%
Dest
»
>»
(.\H4)2Fe(S04)2
„ Fei'i-sulfat
ioqO; V = 16 1; Destillat frei von NHs
Dest
„
j»
NH4Fe(S04)2
„ Hydro-
25°; K> 2,4X10-*
P.-D.
Buch
ZS. ph. Ch. 70, 82;
carbonat
1910.
NH4HCOS
„ Hydrophos-
100»; hi<8%; häo<20,3%
Dest
Naumann u.
Joum. pr. Ch. (NF)74,
phat
Rücker
266; 1906.
(NH4)2HP04
n
100»; V = 10 1; h = Jdrka 4%
Koch
Veley
Joum. ehem. Soc 87,
31; 1905.
„ Molybdat
100«; V = 3l; h^o,2%
Dest
Naumann u.
Joum. pr. Ch. (NF) 74,
(NH4)6MO;0,4
Rücker
266; 1906.
NH4-Na-Hydro-
100», h2 < 31% ; h« ^ 50,2%
Dest
Naumann u.
Joum.pr.Ch.(N. F.)74,
pfaosphat
Rücker
266; 1906.
(NH4)NaHP04
i
„ -Na-Sulfat .
! 100», V = 2l; h = o,24%
>»
>t
1
»
{NH4)XaS04
1
„ -Nitrat . .
100«, V = 5l; h = 0,075%
P.-D.
Hill
Joum. ehem. Soc. 89,
NH4NO3
'
1284 u. 1288; 1906.
.
1
1
i
W. Bötteer.
1194
254 f
1
Hydrolyse von Salzen.
1. Hydrolyse anorganischer Salze (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
NH4-Salzei Forts.)
„ Phosphat .
looo, V = 6,61; h^i7,5%
Dest
Naumann u.
Joum. pr. Ch. (N. F.)
(NH4)3P04
(NH4)2HP04 s. unter NHi-Hydrophosphat
Rücker
74, 266; 1906.
„ Rhodanid
loo«, V = o,5l; h:^o,o2%
>,
JJ
,»
„ Sulfat . . .
100», V = iol; h = ca. i,4°/o
Koch
Veley
Joum, ehem. Soc. 87,
(NH4)2S04
31; 1905-
>J
100", V = 2l, h = o,23%; V = 8ol,
Dest
Naumann u.
Journ. ph. Ch. (N. F.)
h = o,59%
Rücker
74, 266; 1906.
»»
loo», V = 5l; h = o,3o%
P.-D.
Hill
Joum. ehem. Soc. 89,
1284 u. 88; 1906.
Ni-Salze
„ Chlorid . .
25«, V = 4,4—35,2 1; K = 0,3 X 10 -»;
[H-] e
Denham
Journ. ehem. Soc. 93,
NiCU
h35,2 = 0,30%
62; 1908.
„ Sulfat . . .
55,5", 0,5 n; h = 0,048%
I
Kahlenberg,
Journ. Amer. ehem. Soc.
NiSOi
Davis u. Fowler
21, i; 1899.
i>
250, V = 4-64 1; K = 1,1 Xio-'^;
h32 =0,044% nach Ni"+2H20^Ni(0H)2
+2H*; [H*] zeitlich schwankend
[H-],- e
Denham
Joum. ehem. Soc. 93,
60; 1908.
Pb"-Salze
„ Chlorid . .
250, V = 1024; h = 4,4%
A
Ley
ZS.ph.Ch.30,249;i899.
PbCla
99,7°. V = 100; h = ca. 0,6%
I
„
30, 227; 1899.
>»
250, V = 46,71; h = i,3%
V- 59,3 1,- h = 4,4%
ind
V. Ende
ZS. anorg. Ch. 26, 155;
1901.
,. Chromat . .
25", PbCrOi-^PbO, wenn 1/2 [CrOa]
an
Cox
ZS. anorg. Ch. ÖO, 243;
PbCrOi
< 0,00004 norm.
1906.
„ Dichromat .
25", PbCraOv-^PbCrOi, wenn Yz [CrOa]
,»
Cox
» »
PbCraOy
< 13,74 norm-
„ Nitrat . . .
80O, V = 2l; h = o,l5%
I
Walker u. Aston
Journ. ehem. Soc. 67,
Pb(N03)2
576; 1895-
85°, V = 2l(?); h=o,l%
I
Long
Journ. Amer. ehem. Soc.
18, 693; 1896.
„ Sulfat . . .
0», V = 9X10' 1, h = 18% (mit neuem
e, Acc
Dolezalek
ZS. Elch. 6, 535; 1899.
PbS04
Wert für Löslichkeit des PbS04)
Pbiv-Sulfat . .
Pb(S04)a -^ Pb02, wenn 14 [H2SO4]
s
Dolezalek u.
ZS. anorg. Ch. 50, 96;
Pb(S04)2
< 16,2, 19,3, 20,6, 22,3, 23,2-norm.
bei o« 17,2» 250 40« 50O
Finkh
1906.
Pb(S04)2-^PbO. SO4. H2O bei 11,50,
E. d. Kette
$9
„ 50, 90; 1906.
wenn ^ [H2SO4] < 26,0-norm.
Hg 1 Hg,.
S04-H,S04.
(sS.'). 1 Pb
PbO . SO4 . H2O-» PbOi, bei 11,5",
wenn % H2S04< 17-norm.
Pt-Chlorid PtCU-
besonders Einfluß des Lichts
A
F. Kohlrausch
ZS.ph.Ch. 33,25851900.
(OH)2U.H2PtCl6
Siiv-Chlorid . .
18", 0,51 n; Hydrolyse vollständig
A
V. Kowalevsky
ZS. anorg. Ch. 25, 194;
SiCU
1900.
Sniv-Salze
„ Bromid . .
Qualitative Angaben
T>
V. Kowalevsky
ZS. anorg. Ch. 25, 189;
SnBr4
1900.
„ Chlorid . .
ca. 0,1 — 1,6-norm. Qualität. Ergebnisse
„
„
„ 23, 1-24; 1904.
SnCU
kr
s. a. E.H. Loomis
Wied. Ann. 60, 527, -1897.
s. a. W. Fester, Phys. Rev. 9, 41; 1899.
A
s. f. F. Kohlrausch
ZS.ph.Ch.33,273;i9oo.
(Ref. ZS. ph. Ch. 36, 512; 1901.)
u. Diesselhorst
„
40", V = 8 1, Hydrolyse vollständig
I
Bruner
ZS.ph.Ch.82,i34;i9oo.
„ Jodid . . .
Hydrolyse nahezu vollständig
A
V. Kowalevsky
ZS. anorg. Ch. 25, 189;
SnJ4
1900.
Sr-Chlorid . .
40°, V = ? h = ca. 0,02%
I
Bruner
ZS. ph. Ch. 82, 135;
SrCIa
1900.
Th-Sulfat. . .
25», V - 64 1; h = 46% zu Th(0H)-2
[H-] e
Denham
ZS. anorg. Ch. 67, 388;
Th(S04)2
1908.
Tiiv-Chlorid .
Qualitative Angaben
A
V. Kowalevsky
„ 25, 190; 1900.
Tli -Sulfat . .
25O, V = 16-64 1; K = i,6Xio-2;
[H-]; e
Denham
Joum. ehem. Soc. 93, 59 ;
TI2SO4
h32 = 0,311%
1908.
Tini-Nitrat . .
0 V , t. [HNOsf
250, V = 2,5—1000 1; K = -r_T,-T;™i =
an
Spencer
ZS. anorg. Ch. 44, 397;
T1(N03)3
[T1(N03)3]
13,6. Dissoziation nicht berücksichtigt.
1905.
W. Böttger.
254 g
1195
Hydrolyse von Salzen.
i. Hydrolyse anorganiscber Salze (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
UOa-Salze
„ Chlorid .
ÜOXI,
„ Nitrat . .
U0,(N03)j
„ Sulfat . .
UO.SOi
Zn-Salze
„ Carbonat.
„ Chlorid
ZnClj
„ Nitrat . .
Zn(N03)j
„ Sulfat . .
ZnSO,
Zr-Chlorid
IrCh
Ba-Salz von j
Isonitroso- j
acetoo I
K-Pbenolat .
Na-Salze I
„ acetat s. unter I
Essigsäure
von Brenzkate-
chin
CsH4(0Na)j
„Cyanphenol-p
40', V: 20, 40 60 1
h: 5,0 6,4 8,0%
25O; V = 1024; h = circa 5,9%
40»,
40»,
V: 12,
h: 3,3
V: 20,
h: 2,9
20, 40 1
4,5 6,0%
40, 60 1
3,3 4»2%
2 ZnCOs» H,0 -»• 5 ZnO, 2 COs ^HsO bei
25", 5o_u. 100"
99,7°, V: 16,8 1, h = <o,09%; V = 33,6 1,
h < 0,12%
I 25", V = 32 1; [H'] stark veränderlich mit
d. Zeit zwischen 2,18—30,2x10-*
80», 0,5-norm. h = 0,019%
0,5-norm. bei 55,5® invertiert sehr wenig
sehr enei^.
0,0075%
I
A
I
100"
25», V = 5 1; h
25«, V=4-32 1, [H-] stark veränderlich m.
d. Zeit, zwisch. 2,4— 1 1,2 x lo-^ für V = 8 1
40», V = 64 — 100 1; h = circa 35%
I
[H-]; e
I
I
K
[H-]; e
I
Bruner |ZS.ph.Ch.32, 134; 1900.
Ley >ZS.ph.Ch.30,249;i899.
{
Bruner ZS.ph.Ch.32, 134; 1900.
Mikusch
Ley
Denham
jZS. anorg. Ch. 56, 365;
i 1908,
^ZS. ph.Ch. 30, 226; 1899.
|ZS. anorg. Ch. 57, 380—
.386; 1908.
Walker u. Aston 'joum. ehem. See. 67,
i 576; 1895.
Kahlenberg, Joum. Amer. ehem. Soc
Davis u. Fowler 21, i; 1899.
Carrara u. Ves- Gazz. chim. 3011, 50;
pignani | 1900.
Denham >ZS. anorg. Ch. 57, 380—
386; 1908.
Bruner Z S. ph.Ch. 32, 134 ; 1900.
IL Hydrolyse von Salzen mit organischem Anion.
25O K = 0,29X10-*
24—25» V = 10,4, h = 3,05%
V = 51,3, h = 6,69%
67», V = iol, K = 0,135
Lunden
„ Dextrose . .
„ Dicblorphenoi
(2« 4)
„ Essigsäure
Salz :
Formaldehyd
Glucose . .
Hydroxyazo-
benzol
Isonitroso-
methylpyr-
azolon
Lävulose . .
Monochlor-
phenol -0-
25°, V = 32 1; h = ca. 0,52%
V = 10 1; t =: 10,5», 27,91», 40,86»
K = : 0,01328 0,02326 0,03345
25", V = 32 1; h = ca. 0,52%
24-25», V = 10,5 1, h = 0,008%
25», V = lol; h = 0,008%
V = 100 1; t = 18» 218» 306»
h = o,02% 1,56 3,4%
qO, V = 1 1, h ungefähr 50 %
o«, V = 2l, K etwa 5.65x10-»
25», K = 0,022
25O, V = 32— lool, K = 24,3X10-'
25», V = 500, h = 0,2 %
V = 16,5 1, t»: 10,35» 28,25» 38,5°
K: 0,006915, 0,01434, 0,02092
25», V = 32 1, h = ca. 2,1 %
kr
S
S
S
S
ind.
ind.
kr
kr
S
V
ind
S
S
iJoum. chim. phys. 5,
170; 1907.
Shields ;ZS.ph.Ch.l2, 177; 1893.
Goldschmidt u.
Girard
Hantzsdi
Madsen
Hantzsch
Shields
Walker
Noyes, Kato u.
Sosman
Euler
Auerbach
Osaka
Farmer
Lunddn
Madsen
Hantzsch
Ber. ehem. Ges. 29, 1239 ;
1896.
Ber. ehem. Ges. 32, 3084 ;
1899.
ZS. ph. Ch.36, 302 ; 1901.
Ber. ehem. Ges. 32, 3084 ;
1899.
ZS.ph.Ch.l2,i84;i893.
32, 139; 1900.
ZS.ph.Ch. 73,21 ;i9io.
Ber. ehem. Ges. 38, 2555 ;
1905.
„ 88,2835; 1905-
ZS. ph. Ch. 35, 677 ; 1900.
Joum. ehem. Soc. 79,
870; 1901.
Joum. Chim. phys. 6,
158; 1907.
ZS. ph. Gh. 86, 302 ; 1901.
Ber. ehem. Ges. 82, 3084 ;
1899.
W. BSttfcr.
1196
354 h
1
Hydrolyse vor
i Salzen.
11. Hydrolyse von Salzen mit organischem Anion (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor
Zitat
Na-Salz
von Oleat. . .
u. über Na-palmitat u. Na-stearat
kr u. A
Kahlenberg u.
ZS. ph. Ch. 27, 559 u. ff.
(Seifen)
Schreiner
1898.
„• Phenol . .
25°, V = 32 1, h = ca. 6 %
S
Hantzsch
Ber. ehem. Ges. 32, 3084 ;
1899.
»>
250, v = iol, h = 3%
ind
Walker
ZS. ph.Gh. 32, 139 ; 1900.
„ Phenolphta-
22—24°, V == loooo — 1 00000 1,
kol
Wegscheider
ZS. Elch. 14, 510; 1908.
lein
Kl = 0,6X10 5. k:II = 6,5 X lo-s
„ Rohrzucker .
V = 9,86, t: 10,52 26,6 39,81"
K : 0,0449, 0,0607, 0,0775
S
Madsen
ZS.ph.Ch.36,3oi;i9oi.
„
20,7° K == 0,075
S
KuUgren
41, 413; 1902.
„ Trlchlor-
(2, 4, 6) 25^ V = 32 1, h = ca. 0,37 %
S
Hantzsch
Ber. ehem. Ges. 32, 3084 ;
phenol
1899. !
NHi-Salz
von Ameisen-
looo, V = 5 1, h = 1,51 %
P.-D.
Hill
Journ. ehem. Soc 8J>,
säure
1284 U. 88; 1906.
» Athyl-
loo«, V=^iol, h = i,i%
Koch
Veley
,» 87, 30/31; 1905-
schwefelsäure
„ Benzoesäure
100°, V: I 1, 10 1, 20 1
h: 0,31 1,06 1,1 1 %
»
„
„
„
100«, V - 5 1. h - 2,54 %
P.-D.
Hill
„ 89, 1284/88; 1906.
„ Benzolsulfo-
loo«, V = 10 1, h = 0,40 %
Koch
Veley
„ 87, 30/31; 1905.
säure
„ Bernstein-
loo", V = 10 1, h = 24,4 %
Koch
Veley
„ 87, 30/31; 1905.
säure
„
loo«, V = 5l, h = i,34%
P.-D.
Hill
„ 89, 1284/88; 1906.
„ Carbamin-
s. K. Buch, ZS. ph. Gh. 70, 66-87, 1910
säure
„ Citronen-
looo, V = 10 1, h - 27,5 %
Koch
Veley
„ 87, 30''3i; 1905-
säure
„
looo, V =: 5 1, h = 3,86 %
P.-D.
Hill
„ 89, 1284 U. 88; 1906.
„ Diketotetra-
o" ■ 18» 250
Ä
Kanolt
Journ. Amer. ehem. Soc.
hydrothiazol
V = 5ol: 2,77 3,89 4,40%
V = 2ol: 2,37 3,39 3,80%
/ h \^
1 1 — Iir-n3n9niVTn-3
29, 141 3; 1907.
\(l_h)j,/ -•^•^ 0.894X10 ,
18° 1,82X10-3, 25Ö 2,50X10-3
Journ. ehem. Soc. 87,
„ Essigsäure
100", V: I 1, 10 1, 20 1
Koch
Veley
h: 5,34%. 9,00%, 9,03 %
30/31; 1905.
„
loo», V = 5 1, h = 5,63 %
P.-D.
Hill
„ 89, 1284/88; 1906.
ff
loo", V = 40,13 1, h = 4,61 %
A
\
ZS. ph.Ch. 73, i2;i9io.
5»
V = 100,3 1, h = 4,76 %
156", V = 42,23 1, h == 17,97 %
V = 105,5 1, h - 18,60 %
218«, V = 83,3 1, h - 52,6 %
>Noyes u. Kato
»1 „ 14!
V = 156,61, h-53,2%
1 Noyes und
„ 73, 20; 191 0.
„
306«, V = 33,3 1, h - 91,5 %
„
1 Sosman
V = 100 1, h = 91.5 %
;
„ /3-Naphtalin-
loo", V = 10 1, h = 1,5 %
Koch
Veley
Journ. ehem. Soc. 87,
sulfosäure
30/31; 1905.
„ Oxalsäure
loo", V = 10 1, h = 2,23 %
„
„
„
»
ioo'',V = 4l, h = 2,2%,V=2ol,h=3,4%
Dest
Naumann und
Rücker
Journ. pr.Ch. (N.J.) 74,
266; 1906.
»
100", V = 5 1, h = 1,22 %
P.-D.
Hill
Journ. ehem. Soc. 89,
1284/88; 1906. j
von Phenol . .
25«, V = 1-4 1; K = 5,3
18», V = I 1; K = 4,5
P.-D.
Buch
ZS.ph.Ch.70,84/5;i9io.
„ Phenol-
Zimmer.-Temp. V = loooo u. 20000 1
kol.
Mc Coy
Amer. ehem. Journ. 31,
phtalein .
K == 1,6X10-*
503; 1904.
„ Salicylsäure
looO, V = 10 1; h = 1,6%
Koch
Veley
Journ. ehem. Soc. 87,
30/31; 1905.
" »
100«, V= 5I; h = o,76%
P.-D.
Hill
Journ. ehem. Soc. 8;',
1284/88; 1906.
W. Böttger.
254 i
1197
Hydrolyse von
Salzen
III. Hydrolyse von Salzen mit organischem Kation. |
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode '
Autor i Zitat
Chlorid i
'
1
i
von Acetamid .
40,2», V = 10 1; h = 91,3% 1
K
Wood SJoum. ehem. Soc. 83,
[
574; 1903.
„ Acetanilid .
40,2«, V = 10 1, h = (88,9) ; V = 20 1, 1
h = 93,8%
1
„
»,
„
„
25«, V = 32l; h = 99,8%; K = 19
V
Farmer u. Warth
Joum. ehem. Soc. 85,
1726; 1904.
„ Acetoguao-
40,2», V = iol; h = 9,8% 1
K
Wood
Joum. ehem. Soc 83,
amio
j
570; 1903,
„ Acetoosemi-
40,2", V = lol; h = 26,9% '
„
»
„
carbazon
„ Aceto-o-
25°, V = 32l; h = 99,7%; K = ii
V
Farmer u. Warth
Joum. ehem. Soc. 85,
toluidid
1726; 1904. II
., Äthylendi-
i6^ V = 4Xio'l; h = o,6%
M
Veley
Joum. ehem. Soc. 93,
amin
661 ; 1908.
„ Aminoazo-
25°, V = 32 1; h- 18,1%;
V
Farmer u. Warth
Joum. ehem. Soc. 85,
benzoi
K = 1,25x10-*
1726; 1904.
„ Atninocaffein
40,2», V = iol; h-52.4%
L
Wood
Joum. ehem. Soc. 83,
572; 1903.
„ Anilio . .
25°, V = 32— 1024 1; K = 2,44 X 10-*
A
B redig
ZS.ph.Ch. 13, 322; 1894.1
>) >» • •
25», hio = 1,56%; h32 - 2,51%;
V
Farmer u. Warth Joum. ehem. Soc. 85, ||
K = 2,25X10-5
1726; 1904.
?) » • •
18", V = 17,6—175 1; K -= 1,62X10-5
Denison ü. Steele
Joum. ehem. Soe. 89,
1008; 1906.
„ .- • •
25°, V = 17,9—167 1; K = 2,29X10-5
Bew
»
" nek
,, ,, • •
250, V = 16-32 I; h„ = 2,58%;
[H-]; e
Denham
Joum. ehem. Soc. 93,
K = 2,16X10-5
48; 1908.
„ p-Anisidin .
250, V = 32 1; h = 1,6% ; K = 8,08 X 10 -«
V
Farmer u. Wood
Joum. ehem. Soe. 85,
1726; 1904.
„ Benzamid .
40,2", V = 10 1; h=ioo%
K
Wood Joum. ehem. Soc. 83, 1
574; 1903. 1
„ Betain . .
25", V = 64—1024 1; K = 1,59- 10-*
A
B redig
ZS.ph.Ch. 13, 322; 1894.
„ p-Bromanilin
25", V =321; h = 5,9%; K- 1,14X10-*
V
Farmer u. Wood
Joum. ehem. Soc. 85,
1726; 1904.
„ Biuret . .
40,2°, V = 4 1; h = 98,8%; V = 40 1;
K
Wood
Joum. ehem. Soc. 83,
h = 100%
571; 1903. 11
„ Caffein . .
40,2», V = iol; h=89,7%
K
„
" na
"
15», V = 4X10*1; h=97,2%
M
Veley
Joum. ehem. Soc. 93,
664; 1908.
„ p-ChloraniUn
25", V = 321; h = 5,1% ;k: = 8,56x10-5
V
Farmer u. Wood
Joum. ehem. Soe. 85,
1726; 1904.
„ Cineol . .
40,2", V = 10 1; h = 98%,
L
Wood
Joum. ehem. Soe. 83,
575; 1903.
„ Glycocyamia
40,2«, V=iol; h = ii%
K
»,
Joum. ehem. Soc 83,
570; 1903.
„ Guanidin
15», V = 4XioM; h = 3,7%
M
Veley
Joum. ehem. Soc. 93,
660; 1908.
„ Guanio . .
40,20, V = 10 1; h = 17,9%
L
Wood
Joum. ehem. Soe. 83,
573; 1903.
„ Harnstoff .
V = 2 1, V = 4 1, V = 10 1
25», h = 68,4% 79,2% 90,5%
40«, h = 68,o% 80,1% 90,6%
K u. I
Walker u. Wood
Joum. ehem. Soc. 83,
489; 1903.
„ Isodibydro-
25O, K = 0,0073
K
Dedichen
Ber. ehem. Ges. 39, 1 854 ;
tetrazin
1906.
„ Kreatin . .
40,20, v=iol; h= 12,35%
»»
Wood
Joum. ehem. Soc 83,
571; 1903.
„ Kreatinia .
40,2", V = iol; h = 8,96%
K
n
Joum. ehem. Soc 88,
571; 1903.
„ ,5-Methylhy-
i 160, V = 4XioM; h = 3%
M
Veley
Joum. ehem. Soc 93,
droxylamin
662; 1908.
„ N-Methyl-
25 0, K = 0,012
K
Dedichen
Ber. ehem. Ges. 39,
pyrazol
1847; 1906.
„ a-Naphthyl-
25 0, V=32l; h=6,o%; K=i,2oXio *
V
Farmer u. Warth
Joum. ehem. Soc 85,
amin
1726; 1904.
" ^■.,. "
25», V=32l; h=4,2%; K=5,83Xio-5
V
„
>f
„ ni'Nitroani-
lin
25", V=32 1; h=26,6 %; K=3,oiXio-»
V
„
»»
250, V = 32l; h = 98,6%; K = 2,1
V
„
„
.. P-
25", V=32l; h=79,6%; K=9,58Xio-»
V
,»
"
W. Böttger.
1198
354k
1
Hydrolyse von Salzen.
III. Hydrolyse von Salzen mit organischem Kation (Forts.)
Salz
Angaben über Hydrolyse
Methode
Autor Zitat
Chlorid
von Nitroguani-
40,2«, V = 10 1, h = (94 %); V = 25 1,
K
Wood
Journ. ehem. Soc. S3,
din
h = 97.5 %
570; 1903.
„ p-Nitrosodi-
25°, V-32I; h=4,3°/o; K =6,09X10-^
V
Farmer u. Warth
Journ. ehem. Soc. N5,
methylanilin
1726; 1904.
„ p-Nitro80-
25", V=32l; h=4,7%; K=7,29Xio-->
V
»
„
methylanilin
„ Phienylendi-
25°, V=32l,- h=3,3%; K=3,6oXio-«
V
„
„
amin
„ Propionitril
40,2°, V = iol; h = 97,3%
K
Wood
Journ. ehem. Soc. 83,
574; 1903.
„ Pyrazol . .
25 ", K = 0,0043
K
Dedichen
Ber. ehem. Ges. 3J>,
1850; 1906.
„ Semicarbazid
40,2", V = iol; h=io,4%
K
Wood
Journ. cherrt. Soc. 83,
571; 1903.
»
15 0, V = 2 X loM; h = li %
M
Veley
Journ. ehem. Soc. 93,
660; 1908.
„ Thiazol . .
25°, Ki6 = 0,00572; K32 = 0,00504
25 0, K,6 -= 0,00576 ; K32 = 0,00526
Ä
Beveridge
Edinb. Proc. (7) 29,
648; 190g.
„ Thioharn-
40,20, V = lol; h=-loo%
K
Wood
Journ. ehem. Soc. 83,
stoff
569; 1903.
„ m-Toluidin .
25", V = 32—1024!; K = 1,82X10-^
Ä
Bredig
ZS.ph.Ch.l3,322;i894.
»> »
25«, V=32l;h=3,69%; K=4,ioXio- =
V
Farmer u. Warth
Journ. ehem. Soc. 85,
1726; 1904.
„ 0- „
25°» V = 32— 1024 1; K-= 3,45X10-»
A
Bredig
ZS.ph.Ch. 13,322; 1894.
» j>
25°, V=32l; h=7,o%; K=i,62Xio-*
V
Farmer u. Warth
Journ. ehem. Soc. 85,
1726; 1904.
»> »
18°, V = 19,1— 175 1; K = 2,17X10-^
25O, V = 18,3— 172 1; K = 3,38X10-»
Bew
Denison u. Steele
Journ. ehem. Soc. 89,
1008; 1906.
„ P- „
25°, V = 32—1024!; K = 7,58X10-*
A
Bredig
ZS.ph.Ch. 13, 322; 1894.
» w •
25», V=32l; h=i,8%; K = i,o5Xio-«
V
Farmer u. Warth
Journ. ehem. Soc. 85,
1718; 1904.
» »
18 ", V = 17,6—161 1 ; K = 3,91 X 10-«
25°, V= 17,4— 166 1; K= 5,38X10-8
Bew
Denison u. Steele
Journ. ehem. Soc. 89,
1008; 1906.
„ Triazol . .
25 ", K = 0,0065
K
Dedichen
Ber, ehem. Ges. 39,
1850; 1906.
„ Xanthin . .
40,20, V=lo!; 11 = 88,5%
L
Wood
Journ. ehem. Soc. 83,
573; 1903.
Nitrat
von Pyridin . .
25 0, K = 5,46X10-5
A
Goldschmidt u.
Salcher
ZS.ph.Ch. 29, 115; 1899.
Sulfat
Journ. ehem. Soc. 85,1
von m-Toluidin .
25 0, V = iol, li = 3,i2%; V = 32l,
V
Farmer u. Warth
h = 4,32 %
1726; 1904. 1
„ 0" »
25«, V = iol, 11 = 4,96%; V = 32l,
h = 7,68 %
V
„
„
» P" „
25 0, V = io!, 11 = 1,430/^; V = 32!,
h = 2,22 %
V
„
„
IV. Hydrolyse von Salzen mit organische
m Anioi
1 und organischem Kation. [
Anilinacetat . .
15°; V = 39,32, h = 45,7%; V = 195,9,
h = 46,8%
25°; V = 39,32, h = 51,3 %,- V = 195,9,
h = 52,3%
40O; V = 39,32, h = 59,0 %; V = 195,9,
h = 59,5 %
A
Lunddn
Journ. Chim. phys. 5,
155; 1906.
■
Anilin-Iso-
V = 213,6 1; 15»; h = 8o,i%
A.
Lundön
Journ. Chim. phys. 5,
nitrosomethyl-
25Mi = 8i,4%
160; 1906.
pyrazolonat
40O; h = 82,8%
Anilinsalicylat
o»; h = 27% V= lool
18"; h = 43% 80% Alkohol
30"; h = 49% j
A
Euler u. af Ugglas
ZS.ph.Ch. 68, 500 ;i9io.
Pyridinacetat
V = 50,30 — 200,9 I
t°: 15 25 40 50 60"
k: 0,187 0,263 0,426 0,572 (0,769)
extrapol.
A
Lundän
Journ. Chim. phys. 5,
584; 1907.
Trimethyl-
V = 158,2 — 437 1-
A
Lund^n
Journ. Chim. phys. 5,
pyridin a-'a-y
t": 10 15 25 40 50"
589; 1907.
p-Nitrophenolat
k: 0,578 0,617 0,735 0,943 1,09
W. Böttger.
255
1199
Löslichkeitsprodukte.
Das Löslichkeitsprodukt (L^) für ein Salz von der Zusammensetzung -^m^n '^* gegeben durch den
Ausdruck : Lp = [Af X [ß]" = k [A^ ßj.
Die Löslichkeitsprodukte sind vorwiegend aus Leitfähigkeitsdaten abgeleitet worden. Wenn keine direkten
Bestimmungen der lonenkonzentration vorliegen, ist diese aus der Gesamtkonzentration abgeleitet worden. Falls
es an direkten Angaben über den Dissoziationsgrad bei der Sättigungskonzentration fehlt, ist dieser aus Kurven
interpoliert worden, die für bestimmte Salztypen aus Durchschnittswerten für den nichtdissoziierten Anteil ver-
schiedener Salze eines Typus und der Gesamtkonzentration gezeichnet wurden. Die Unsicherheit des so er-
mittelten Dissoziationsgrades wächst mit der Konzentration; sie ist größer für Salze mit zwei zweiwertigen
Ionen als für Salze mit einem zweiwertigen Anion und zwei einwertigen Kationen (oder umgekehrt), und für
diese größer als für Salze mit einwertigem Anion und einwertigem Kation. — Größere Unsicherheiten in den
Dissoziationsgraden, die immer unter „Bemerkung" angegeben sind resp. in den direkten Angaben (des Leit-
vermögens oder der Gesamtkonzentration), sind durch ein Fragezeichen kenntlich gemacht.
Aufgenommen sind Salze, deren Löslichkeit bei der angegebenen Temperatur < o,oi molar ist. Die
Salze sind alphabetisch nach den Symbolen der Kationen und unter einem Kation nach den Benennungen der
Anionen geordnet. Bei verschiedenwertigen Kationen sind die Salze nach den verschiedenen Wertigkeitsstufen,
die durch römische Ziffern bezeichnet sind, getrennt.
Die Literatur ist bis Ende 1910 berücksichtigt.
Die lonenkonzentrationen bedeuten durchgängig Grammatome (nicht Grammäquivalente 1) im
Liter. Die Abkürzungen unter Bemerkung bedeuten: A resp. Pot, daß die lonenkonzentration durch
Messung des Leitvermögens resp. aus Potentialmessungen abgeleitet ist; an., daß die Gesamtkonzentration auf
analytischem Wege ermittelt worden ist; Gl., daß ein Gleichgewichtsstudium zugrunde gelegt ist
I. Löslichkeitsprodukte von Salzen anorganischer Säuren.
Name u. ev.
Bodenkörper
Temp. I lonenprodukt 1 Num. Wert
Autor
Zitat
Bemerkung
Ag-Salze
„ Bromid
,, Bromat
„ Carbooat
„ Cyanid .
,, Chlorid.
Chromat
19,96»
21,1
25
100
19,96
25
25
25
20
4,68
9,66
18
25
»
25,86
34,26
50
100
0,26
14,82
18
25
27
30,76
37,3
50
75
[Ar]X[Br']
[Ag-]X[BrOs']
[AgtxCCOa"]
[Ar]x['Ag(CN')2
[Ag-]X[Cr]
[Ag-fxLCrOn
2X10-"
3,4X10 "
4,4X10
6,5X10
5,1 X 10
4X10-
3,97X10-
5,77X10-
4X10-
6,15X10"
2,2X10-
0,21X10-
0,37X10-
0,87X10-
IjIlXlQ-
1,5« X 10-
1,93X10-
1,81X10
3,72X10-
13,2X10-
215X10
o,3oXio
1,2X10
1,5X10-
1,7X10-
2,6X10-
9X10-
4X10-
4,9X10-
8,5X10-
I5X10-
mXio-
Böttger ZS
Kohlrausch
Goodwin
i Thiel jZS
' Bodländer u. Fittig: ZS,
Böttger j
Böttger I
Noyes I
Abegg u. Cox ZS.
Spencer u. Le Pia ZS,
Böttger ZS,
Kohlrausch
, ph.Ch. 46, 602 ; 1903.
„ 64, 149; 1908.
13, 645; 1894.
anorg.Ch.24,57 ; 1900.
, ph.Ch. 39, 605 ; 1902.
„ 56, 93; 1906.
„ 46, 602; 1903,
„ 6, 246; 1890.
ph. Ch. 46, II; 1903.
anorg.Ch.60,14 ;i9io.
ph.Ch. 46, 602 ; 1903.
„ 64, 148; 1908.
A
A
Pot
Pot.
Gl.
A
A
an. ;y- 93.8%
Pot.
Melcher
Goodwin
Thiel
Kohlrausch
„
j Melcher
i
i "
I Kohlrausch
,,
WhTtby
Schäfer u. Ab^g
Sherrill
i Whitby
Kohlrausch
Whitby
i Kohlrausch
Journ. Amer. ehem. Soc
32, 54; 1910.
ZS. ph.Ch. 13, 645 ; 1894.
ZS.anorg.Ch.24,57 ; 1900.
ZS.ph.Ch.64, 148; 1908.
„ »
Journ. Amer. ehem. Soc.
32, 54; 1910.
ZS. ph.Ch. 64, 159 ; 1908.
ZS. anorg. Ch. 67, 107;
1910.
ZS. anorg. Oi. 46, 309;
1905.
Journ. Amer. ehem. Soc.
29, 1673; 1907.
ZS. anorg. Ch. 67, 108;
1910.
ZS.ph.Ch.64, 159; 1908.
ZS. anorg. Ch. 87, 108;
1910.
ZS. ph.Ch. 64, 159; 1908.
Pot.
Pot
.1
an. ,-7-97.7%?
GL :
Gl. '
an. ;y 97,5%?=
f i
an.;y=97%?(
A
W. Böttger.
1200
255 a
Löslichkeitsprodukte.
I. Löslichkeitsprodukte von Salzen anorganischer Säuren. (Forts.)
Die lonenkonzentrationen bedeuten durchgängig Grammat
ome (nicht Grammäquivalente!) im
Liter. Die Abkürzungen
unter Bemerkung bedeuten: A
resp. Pot., daß d
e lonenkonzentration durch Messung
des Leitvermögens resp. aus Potentialmessungen abgeleitet ist; an., daß die Gesamtkonzentration auf analytischem
Wege ermittelt worden ist; Gl., daß ein Gleichgewichtsstudium zugrunde gelegt ist. !
Name u. ev. ^
Bodenkörper '''"'^•
lonenprodukt
Num. Wert
Autor i
Zitat ; Bemerkung
Ag-Salze
„ Dichromat .
25
[Ag-J^xCCraO/']
2X10-'
Sherrill
Joum. Amer. ehem. See.
29, 1674; 1907.
Gl.
„ Jodat . . .
9,43°
[Ag-] [JO3']
0,92 X 10-®
Kohlrausch
ZS.ph.Ch.Hi5i;i9o8.
A
>j
18
»
1,82 X 10-8
„
„
\
>>
20
»
2,3i X 10-8
Böttger
ZS.ph.Ch.46,6o2;i903.
" J
»
20
»
1,86 X 10-8
Whitby
ZS. anorg. Gh. 67, 108;
an.;7-99,o%i
»
25
„
3,49 X 10-8
Noyes u. Kohr
I9IO. 1
ZS.ph.Ch.42,338; 1903. an.; 7=98,9%
„ kryst.
25 .
,>
3,io X 10-8
Hill u. Simons
„ 67, 602; 1909. „ „
,,
26,6
»
3,55 X 10-8
Kohlrausch
64, 151; 1908. ji
„ Jodid .
13
[Ag-]X[J"]
0,32 X 10-16
Daneel
„ 33, 439; 1900. Pot.
»
20,8
ji
2,6 X10-"
Kohlrausch
64, 149; 1908.^
25
>,
0,94 X lo-i«
Goodwin
„ 13, 646; 1894.! Pot.
»
»
25
„
1,1 X10-"
Thiel
ZS.anorg.Ch.24,57;i9oo. „
„ Oxyd . . .
19,96
[Ag-]X[OH']
1,52X10-8
Böttger
ZS.ph.Ch.46, 602; 1903. A
/> j f\
»
i,9a X 10-8
ilit f^r\o • xr\n'3
»
24,9
»
jj ii»j u^jz j lyj^.
„
»
25
j,
2,29 X 10^8
Noyes u. Kohr
42, 342 ; 1 903. ! an. ; 7 - 70%
„ Rhodanid
20
[Ag-]X[SCN']
0,63 X 10-^^
Böttger
46, 602; 1903. A i
»
25
,,
1,17X10-1^
Küster u. Thiel
ZS. anorg. Ch. 33, 139;
1903.
Pot.
)t
25
>,
1,57X10-^^
Abegg u. Cox
ZS. ph. Ch. 46, 11; 1903.
Gl.
»
IOC
1,5 XIO 9
Böttger
56,93; 1906. A 1
„ Sulfid . . .
18
[Ag.pX[S"]
1,6 Xio-*'-*
Bruner u.
Zawadzky
ZS. anorg. Ch. 67; 455;
1910.
Gl. ind.
Ba-Salze
„ Carbonat . .
16
[Ba"]X[C03"]
1,9 Xio-'
Bodländer
ZS. ph. Ch.35, 28; 1900.
Gl. !
„ Chromat . .
18
[Ba"[X[Cr04"]
1,6 Xio-»°
Kohlrausch
64,15851908.
^ i
>)
28,08
j,
2,4 Xio-»o
„
„
„ Fluorid . .
9,5
[Ba-]X[FT
1,6 X10-«
„
ZS.ph.Ch.64, 145; 1908.
„ s
»
18
j,
1,7 Xio~^
„
„
„ ^
j>
25,75
»
1,73X10-"
»
»
„
„ Jodat . . .
0
[Ba-jXJOsT
1,6 X10-"
Trautzu.Anschütz
ZS. ph.Ch.56, 241; 1906. an.; 7=97,7%:
Ba(J03)2.H20
>>
10
»
8,4 X10-"
,,
„
„ 96,2%?
))
25
6,5 Xio-w
„
„
„ 95 %J
»»
30
„
8,7 Xio-'"
„
„
„ 94,6%:
»
40
»
1,9 Xio-»
„
„
„ 93,9% i
>j
50
»
4,6 Xio-9
) »
„
„ 92,5%;
„
60
j,
I X 10-8
,,
„
„ 91,1%;
»
70
1,8 Xio-8
,,
„
„ 89,3% i
80
,,
3,2 Xio»
„
»>
„ 89,5%
„
90
,»
5,7 Xio-8
„
„
„ 87,4<y„
,,
100
jj
13 X lo-"
>>
,j
„ 84 %;
„ Sulfat, gefällt
0.77"
[Ba"]X[S04"]
0,53X10-10
Kohlrausch
ZS.ph.Ch. 64, 152,1908.
A
>>
18
„
0,94X10-'"
„
„
„
»
>,
0,87X10-«
Melcher
Joum. Amer. ehem. Soe.
32, 54; 19 10.
_i
>»
18,3
„
0,99X10-'«
Küster
ZS. anorg. Ch. 12, 267; : an.; 7 -98,7^!
1896.
>»
25
„
0,94X10-"»
Hulett
ZS.ph.Ch. 37, 398 ;i9oi.
A '::
»
»
»
I,08XI0-'»
Melcher
Joum. Amer. ehem. Soe.
32, 54; 1910.
1
»
27,75
„
I,25XIO-'0
Kohlrausch
ZS.ph.Ch. 64, 152; 1908.
»»
>»
50
»
1,98 XIO-'«
Melcher
Journ. Amer. ehem. Soe.
32, 54; 1910.
»,
„
100
,f
2,60X10-"
,,
',
„
„ Schwerspat .
18
,)
1,23X10-'«
Kohlrausch
ZS.ph.Ch. 64, 152; 1908,
„ (?)
W. Böttger.
255 b
1201
Löslichkeitsprodukte.
I. Loslichkeitsprodakte von Salzen anorganischer Sänren. (Forts.)
Die lonenkonzentrationen bedeuten durchgängig Grammatome (nicht Grammäquivalente) im
Liter. Die Abkürzungen unter Bemerkung bedeuten: A resp. Pot, daß die lonenkonzentration durch Messung
des Leitvermögens resp. aus Potentialmessungen abgeleitet ist; an., daß die Gesamtkonzentration auf analj-tischem
Wege ermittelt worden ist; Gl., daß ein Gleichgewichtsstudium zugrunde gelegt ist.
Name u. ev.
Bodenkörper
Temp. ; lonenprodukt : Num. Wert
Autor
Zitat
Bemeiiamg
0,05
18
40
o
10
18
18
18
25
18
Ca-Salze
„ Carbonat . . | 16»
„ Flnorid, gefällt I 18
26,11
„ Flußspat . .
»» »» • •
»» »» • •
„ Jodat . . .
Ca(J03),-6H80
„ Sulfat . . .
Cd-Sulfid. . .
Ce-Jodat . . .
Ce{J03)3.2HsO
Co-Sulfid. . .
Cu-Salze
Cu'-Bromid
„ Chlorid
„ Jodid .
„ Rhodanid
Cuii-Sulfid
Fe" -Salze
., oxyd
„ Sulfid
Fe'i'-Oxyd
Hg-Salze
Hgi-Bromid
„ Chlorid
{ ,,
„ Jodid . . . ; „
Hgi'-Oxyd . .: „
„ Sulfid ... „
' 18
La- Jodat ... 25
2La(J03)3.3H,0'
Mg-Salze
,, Carbonat . i 12
,. Fluorid . . | 18
,, ! 27
,, Hydroxyd
[Ca-]x[C03"]
[Ca"]x[FT
[Ca"]x[JOsT
n
[Ca"]x[S04"]
[Gd"]x[S"]
[Ce"]X[JO,T
[Co"]x[S'T
2,8x10-»
I 3,4X10-'^
13,95X10-»
Si,7,Xio-"
2,7X10-"
3,6X10-"
! 4,9X10-8
22,2X10-8
; 64,4X10-»
; 6,1 X 10-5
; 3,6X10-*»
I sXio-»
1 3,5X10-'»
1 3X10-»»
Bodländer ZS. ph. Ch. 35, 28 ; 1900, i GL
Kohlrausch ZS.ph.Ch.64, 145; 1908. j^
iMylius u. Funk \ Wiss.Abh.P.-T.R.3,448; |an.;/=9o%?|
1 „ ' 1900. j „; 7=87,5?
\ „ ■ „ |„;j'=84,8?
Kohlrausch ZS.ph.Ch.64,i54;i9o8. j^
I Bruner und ZS. anorg. Ch. 67, 455; ; indirekt
Zawadzki 191 o. GL direkt
Rlmbach und ZS. ph.Ch. 67, 198; 1909. ^ j^; 7=77%
Schubert
Bruner und ZS. anorg. Gh. 67, 455; j indirekt
Zawadzki 1910. |
S18— 2oi [Cu-]x[Br']
Zimm.- '
temp.
18 — 20.
.s|
18 I
\ 18
' Zimm.-
temp.?
IS
25'
25
[Cu']x[aT
[Cu-]X[J1
[Cu-]X[SCNT
[Cu"]x[s'T
[Fe"]x[OHT
[Fe-]X[S]
[Fe-lxCOHT
[Hgj"]X[BrT
[Hg,"]x[aT
[Hg2"]X[JT
[Hg"]X[OHT
4,15X10-* ! Bodländer und
i Storbeck
I,02XI0-* „
5,06X10-" '
i„Xio-"
8,5X10-«
1,64X10-1*
8,7X10-"
1,5X10
3,7X10
1,1X10
19
_19
Kohlrausch und \
Rose j
Bruner und \
Zawadzki
E. MüUer
Krassa
Bruner u.
Zawadzki
E. Müller
Sherrin
ZS. anorg. Ch. 31, 465;
1902,
ebenda S. 26,
ebenda S. 474.
ZS. ph.Ch. 12, 241 ; 1893.
Gl.; Pot.
1,3 Xio-^'
3,5X10-"
2,0 X IO-18 Ley u.Heimbucher
1,2 X io-*8; Sherrill
4,3X10-"? Schick
[Hg"]x[S"] [ca. 4X10
[La-]X[J03T I 5,9X10
Knox
4Xio-*8 Bruner iL Za-
bis 2 X 10-*» wadzki
Rimbach u.
Schubert
[Mg"]X[C03'T
[Mg-IXLFI*
18 : [Mr']X[OHT
„ Ammonium- j 25
phospbat
, Mn-Salze
1 „ Hydroxyd
2,6x10-* Bodländer
7,1 X IO-» I Kohlrausch
6,4 x 10-» „
3,4X10-" Kohlrausch u.
Rose
1,2x10-" Dupre jun. u.
Bialas
[Mr-]X[NH4-]
XLPO/'T
18 I [Mn"]X[OHT
2,5X10-
4X10-
Bube
Sackur u.
Fritzmann,
s. auch Herz
ZS. anorg. Ch. 67, 455; i indirekt
1910. j
ZS. Elch. 14, 77; 1908.1 Pot; Gl.
„ 15, 491 ; 1909. Pot.
ZS. anorg. Ch. 67, 455; indirekt
1910. Gl. direkt
ZS. Elch. 14, 77; 1908. Pot; GL
ZS.ph.Ch.48,728;i903. Gl.; Pot
„ 43, 732; 1903.
ZS. Elch. 10, 303; 1904. Pot
ZS.ph.Ch.43, 723; 1903. GL; Pot
42, 166, 171; an.; 70,02%?!
1903. 1 "
ZS. Elch. 12, 480; 1906. GL; Pot
ZS. anorg. Ch. 67, 455; indirekt
1910. ;
ZS. ph. Ch.67, 198; 1909.lL: V.; 7=76%^
ZS. ph. Ch. 35, 31 ; 1900. Gl.
ZS.ph.Ch.64, 146; 1908. A
!
ZS. ph.Ch. 12,241; 1893. ' ," •
ZS. angew. Ch. 16, 55; ; „
^903- _ I
ZS. anaL Ch. 4», 557; an-; Gl. ge-
1910. I schätzt
ZS. Elch. 15, 845; 1909.; A.
ZS. anorg. Ch. 22, 2S3; 1900.
r.ysikalisch-chemische Tabellen. 4. AafL
W. Böttfer. 76
1202
255
Löslichkeitsprodukte.
I. Löslichkeitsprodukte von Salzen anorganischer Säuren (Forts.)
Die lonenkonzentrationen bedeuten durchgängig Grammatome (nicht Grammäquivalente) im
Liter. Die Abkürzungen unter Bemerkung bedeuten: A resp. Pot., daß die lonenkonzentration durch Messung
des Leitvermögens resp. aus Potentialmessungen abgeleitet ist; an., daß die Gesamtkonzentration auf analytischem
Wege ermittelt worden ist; Gl., daß ein Gleichgewichtsstudium zugrunde gelegt ist.
Name u. ev.
Bodenkörper
Temp.
lonenprodukt
Num. Wert
Autor
Zitat
Bemerkung
Mn-Salze
„ Sulfid
Ni-Sulfid .
Pb-Salze
„ Carbonat
„ Chromat
„ Fluorid
Jodat
Jodid
Pb-Salze
„ Sulfat
Sulfid
Sr-Salze
„ Fluorid
„ Sulfat gefällt
Cölestin praktisch
k^ine Abweichung
Tl-Salze
Tl'-Bromid
Bromat
8,99
i8
26,61
9,17
18
19,95
25,77
15
20,1
25
45
65
18
0,26
18
27,39
2,85
10,18
17,38
32,26
9,37
18
20,06
25,68
68,5
19,94
39,75
[Mn-]X[S"]
[Ni"]X[S"]
[Fb-JXCCOa"]
[Pb"]x[Cr04"]
[Pb"]x[FT
[Pb-]x[J03']'
[Pb-]X[JT
[Pb"]x[S04"]
[Pb-]X[S"]
[Sr-]X[FT
[Sr-]X[S04"]
[Tr]X[Br']
[Tl-]x[Br03']
1,4X10-
1,4X10
3,3X10-
1,77X10-
2,7X10-
3,2X10-
3,7X10-
5,3 X lo-i*
1,2 X 10
1,37x10-13
2,6Xio-i3
2,89 X 10-«
7,47 X 10-9
8,1 X 10-9
1,33 X 10-8
1,39 X 108
8,58 X 10-8
2,64 X 10-'
0,61 Xio-
resp.
ijOßXio-
4,2X10-^8
bis
3,6Xio-23
3,4X10-28
2,5X10-9
2,8X10-9
2,9X10-9
2,77X10-''
2,78 XI 0-7
2,81X10-7
9,59X10-7
2,07X10-*
2,53X10-«
3,85X10-«
6,33X10-»
8,5oXio-5
3,89X10 *
Bruner u. Za- ZS. anorg. Ch. 67, 455;
wadzki 1910.
Bruner u. Za-
wadzki
Pleißner
Beck
Kohlrausch
Böttger
Kohlrausch
Lichty
Böttger
V. Ende
Lichty
Pleißner
Bruner u.
Zawadzki
Kohlrausch
Böttger
Kohlrausch
A. A. Noyes
Böttger
Noyes u. Abbot
ZS. anorg. Ch. 67, 455;
1910.
Arb. Gesundh. 26, 30;
1907.
ZS. Elch. 17, 846;i9ii.
ZS.ph.Ch. 64, 14651908.
indirekt
indirekt
Gl.; an.
GL; an.
Ä
64, 151; 1908.
„
46, 602; 1903.
64, 151; 1908.
Joum. Amer. ehem. Soc. an.; 7-93,5?
25, 469; 1903
an.; 7^92,6?
A
an.; 7-92%?
ZS.ph.Ch. 46, 602; 1903.
ZS. anorg. Ch. 26, 159;
1901.
Joum. Amer, ehem. Soc.
25, 469; 1903.
Arb. Gesundh. 26, 43
u. II; 1907,
ZS. anorg. Ch. 67, 455;
1910.
ZS.ph.Ch. 64, 145; 1908,
ZS.ph.Ch. 64, 152; 1908,
ZS.ph.Ch, 64, 149; 1908.
ZS.ph,Ch.4(), 602; 1903.
„ 64, 149; 1908.
ZS,ph,Ch.6,248;i89o,
ZS,ph,Ch,46,6o2;i903.
an.; 7 91,9%!'
an.; 7- 89,1%?
an.; 7=87,1%;
mit 30% i
Hydrolyse u. ;
7 = 2o%resp.!
mit 15%
Hydrolyse u.
7=10%
indirekt
an, ; Gl. direkf
A
an.; 7 =91,69
A
16,130; 1895.1 an.; 7 =89?^
W. Böttger.
255 d
1203
Löslichkeitsprodukte.
I. Löslichkeitsprodakte von Salzen anorganischer Säuren (Forts.) ||
Die lonenkonzentrationen bedeuten durchgängig Grammatome (nicht Grammäquivalente) im ||
Liter. Die Abkürzungen
unter Bemerkung bedeuten: A
resp. Pot., daß die lonenkonzentration durch Messung
des Leitvermögens resp. aus Potentialmessungen abgeleitet ist; an., daß die Gesamtkonzentration auf analytischem
Wege ermittelt worden ist; Gl., daß ein Gleichgewichtsstudium zugrunde gelegt ist.
Name u. ev.
Bodenkörper
Temp.
lonenprodukt
Num. Wert
Autor
Zitat Bemerkung
!
Tli -Salze
„ Chlorid . .
9,54»
[Tnx[cn
7,55X10-*
Kohlrausch
ZS.ph.Ch.64,i49;i9o8.
A
»
19,96
i>
i,5oXio-*
Böttger
„ 40, 602; 1903.
,»
»
25
»
2,2iXlO-*
Hill'u. Simmons
„ 67,614; 1909.
an.
„
25,76
yf
2,15X10-*
Kohlrausch
64,149; 1908.
A
>>
39,75
tt
4,77X10-*
Noyes u. Abbot
16,130; 1895.I an. ;y=86,6%i|
„ Jodat . . .
19,95
[TrjxCJO,']
2,19X10-*
Böttger
„ 46, 602 ; 1903.
d
„ Jodid . . .
9,9
[Tr]x[j']
I,l8XlO-8
Kohlrausch
„ 64, 149; 1908.
»
,, ...
18
n
2,83X10-«
»,.
„ „
»
„ ...
20,15
,»
3,60X10-8
Böttger
„ 46, 602; 1903.
,»
» ...
26,02
»
6,3oXio-8
Kohlrausch
64,149; 1908.
>»
„ Sulfid . . .
18
[Tri^xES"]
4,5X10-«
Bruner u.
Zawadzki
ZS. anorg. Ch. 67, 455; GL
1910. 1
Tl"i-Hydroxyd .
25
[Tr-]X[OH']»
1,4X10-»'
Spencer u.Abegg
ZS. anorg. Ch. 44, 398; Gl.
1905.
Zn-Salze
j
„ Hydroxyd
Zimm.-
temp.
[Zn"]X[OHT
1,8X10-"
Herz
ZS. anorg. Ch. 2B, 227;: GL
„ Sulfid . . .
18
[Zn"]x[S"]
1,2X10-"
Bruner und
ZS. anorg. Ch. 67, 455;
Gl. stabiles
Zawadzki
1910. i (ß) ZnS. 1
IL Lö
slichkeitsprodi
iikte von
Salzen organischer Säuren.
Ag-Salze
„ Beazoat . .
25°
[Ag-lxCCsHsCO^']
Q.33X10-5
Noyes u.Schwartz
ZS.ph.Ch.27,283;i898.
an.; y- 84,4%
„ Oxalat . .
9,72
[Ag-]»X[C20/']
2,49X10-^^
Kohlrausch
ZS.ph.Ch.64,i66;i9o8.
A
ji
18
»
5,17X10-1-
„
„
»
>»
20
»
6,29X10-**
Böttger
ZS.ph.Ch.46, 602; 1903.
"
>j
21
»,
7,0, Xio-'^
Whitby
ZS. anoi^. Ch. 67, 108;
1910.
„ 4S, 307; 1905.
an. ;y = 97,3%
25
>t
1,03X10-"
Schäfer u. Abegg
GL; Pot.
JT • •
26,90
99
i,OgXio-"
Kohlrausch
ZS.ph.Ch.64, 166; 1908.
A
„ Salicylat . .
15
[Ag-JX
[CsH^OHCOsT
1,39X10^
Holleman
ZS.ph.Ch.l2, 130; 1893.
»
n-Valerat . .
18,6
[Ag-] X [CsHAl
7,94X10-»
Arrhenius
ZS.ph.Ch.U, 396; 1893.
an.; y -93,8%
Ba-Salze
., Oxalat
+ 3^■2H,0 .
0
[Ba"]X[C20/']
0,54X10-'
Groschuff
Ber. ehem. Ges. 34, 3318;
1901.
an.;y=9o%?
18
99
1,80X10-'
jj
»
„ y=85,7%?
99
1,62X10-'
Kohlrausch
ZS.ph.Ch.64,i62;i9o8.
.1
i "
30
»>
3,86X10-'
Groschuff
Ber. ehem. Ges. 34, 3318;
1901.
an. ;y- 82,8%?
K- + 2 H.,0 . .
0
yf
0,45X10-'
99
»
„ y = 90,4%?
■ » • -
3
99
0,44X10-'
Kohlrausch
ZS.ph.Ch.64,i62;i9o8.
^
w :, . .
18
"
I,2oXlO-'
Groschuff
Ber. ehem. Ges. 34, 3318;
an.;y-88%?
9f
J>
IjIqXio-'
Kohl rausch
1901.
ZS.ph.Ch.64, 162; 1908.
A
28,4
1,83X10-'
19
»f
" ^,
. .
30
99
2,03X10-'
Groschuff
Ber. ehem. Ges. 84, 3318 ;
1901.
„
an.; y- 85,4%?
73
ff
7,5X10-'?
„
an.; y = 70%?
11 + ^'iü.O . .
0
ff
1,13X10-'
»
»»
an. ;y- 88,4%?
,, . .
18
ff
2,13X10-'
„
n
an.;y-85,2%?
...
100
ff
3,9X10-'?
»>
an.; 7=7°%
Ca-Oxalat
-r H^O . .
0,46
[Ca"]x[Q04"]
0,95X10-*
Kohlrausch
ZS.ph.Ch.64,i63;i9o8.
A
>»
18
1,
1,73X10-»
»»
i „ II
W. Böttger. 76*
1204
355
Löslichkeitsprodukte.
IL Löslichkeitsprodukte von Salzen organischer Säuren. (Forts.)
Die lonenkonzentrationen bedeuten durchgängig Grammatome (nicht Grammäquivalente) im
Liter. Die Abkürzungen unter Bemerkung bedeuten: A resp. Pot., daß die lonenkonzentration durch Messung
des Leitvermögens
resp. aus Potentialmessungen abgeleitet ist; an., daß die Gesamtkonzentration auf analytischem
Wege ermittelt worden ist; GL, daß ein Gleichgewichtsstudium zugrunde gelegt ist.
Name u. ev.
Bodenkörper
Temp.
lonenprodukt
Num. Wert Autor Zitat
Bemerkung
Ca-Oxalat
+ H,0 . .
25°
[Ca"]x[02O4"]
2,57X10-»
Richards, Caffrey
u. Bisbee
ZS. anorg. Oh. 28, 85;
1901.
an.; 7=95,5%
»
35,8
„
2,94X10-»
Kohlrausch
ZS. ph. Oh. 64, 163;
1908.
Ä
»
50
„
4,93X10-9
Richards, Caffrey
u. Bisbee
ZS. anorg. Oh. 28, 85;
1901.
an. ;7 94,2%
»
95
,,
10,3X10-»
„
„
an.; 7= 93%?
Cd-Oxalat . .
11,13
[0d"]x[02O4"]
1,15X10-8
Kohlrausch
ZS. ph.Oh. 64,i65;i9o8.
A
+ 3 H2O
97
18
„
1,53 X 10-8
„
„
„
JJ
26,75
»
2,io X 10-8
,,
,,
,,
Ce-Salze
„ Oxalat . .
25
[06-]2X[02O4"]3
2,56X10-2«
Rimbach und
ZS.ph.Oh.67, 198; 1909.
,,
062(0204)3 •
Schubert
10 H,0
„ Tartrat . .
25
[Ce-rx
9,7 X 10-20
,,
»
„ ; 7=89%
062(04 H406)3-
ICiüiOe'r
9 H2O
Cu-Oxalat . .
25
[OU"]X[0204"]
2,87 X 10-8
Schäfer u. Abegg
ZS. anorg. Oh. 45, 310;
1905.
?, -7=92,1%
Fe"-OxaIat . .
25
[Fe"]X[02O4"]
2,1 X 10-''
» „
,(
?; 7-85,2%
La-Salze
„ Oxalat. . .
25
[La-J^xCCaOi'T
2,02 X IO-28
Rimbach und
ZS. ph.Oh. 67, 198; 1909.
A
+ 10 H2O
Schubert
„ Tartrat . .
25
[La-]2x
2,l6XlO-l»
,,
,, „
„ ; 7=89%
+3 H2O
[04H4O6'T
.
„
Mg-Oxalat . .
18
[Mg"]X[02O4"]
8,57 X 10-5
Kohlrausch und
„ 64, 164; 1908.
Mylius
Nd-Oxalat . .
25
[Nd-?X[02O4"?
5,87 X IO-29
Rimbach und
„ 67, 198; 1908.
,,
+ 10 H2O
Schubert
Pb-Oxalat . .
18
[Pb"]X[02O4"]
2,74 X IO-"
Kohlrausch
64, 166; 1908.
" ^
»»
19,96
»
3,38 X IO-"
Böttger
46, 604; 1903.
,,
f»
22
,,
3,23 X 10-11
Kohlrausch
„ 64, 166; 1908.
'":
»»
25
„
3,5o X 10-"
Pollatz
Diss. Leipzig 1907, S. 20.
" ■'.
Pr-Oxalat . .
25
[Pr-]2x[02O4"]
4,84 X IO-28
Rimbach und
ZS. ph.Oh. 67, 198; 1909,
„
+ 10 H2O
Schubert
Sm-Oxalat . .
25
[Sm-]2x[02O4'T
8,36 X IO-29
„
,» „
„
+ 10 HoO
Sr-Oxalat . .
1,35
[Sr"]X[02O4"]
2,95 X 10-8
Kohlrausch
64, 163; 1908.
„
>»
18
»
5,6i X io~8
•,
,, »
„
,, „ "
37,27
„
9,7o X 10-8
„
,, »
„
Y-Oxalat . . .
25
[Y-]2x[0aO4"f
5,46 X 10-27
Rimbach und
67, 198; 1909.
„ ; 7=97^
+9 H2O
Schubert
Yb Oxalat . .
25 ! [Yb-]2X[C204"]^
4,45 X IO~25
„
,, »»
„ ; 7=96°/
+ 10 H2O
Zn Oxalat . .
6,76
[Zn-] X [O2O4"]
1,03 X 10-»
Kohlrausch
64, 165; 1908.
„
+2 H2O
„
18
»
1,35X10-»
„
,, „
„
» ? H2O
26,15
,»
1,65X10-»
„
„ „
„
W. Böttger.
256
1205
Elektromotorische Kräfte galvanischer Ketten.
1. Noimalelemente.
Cadmiam-Element: Hg | HgjSO« fest, CdS04 ges., CdSO, «/a H,0 fest | Cd-Amalgam (12,5% Cd)
Et = 1,0183 — 3,8 . 10-5 (t — 20») — 0,65 . 10-« (t — 20°)» Internationale Volt
Clark-Element : Hg | HgjSO, fest, ZnSO« ges., ZnSO« 7 H,0 fest I Zn-Amalg. (10% Zn)
Et = 1,4325 — 1,19 . lo ' (t — 15") — 0,7 . 10-5 (t — 15»)- Internationale Volt
2. Elektromotorische Kräfte umkehrbarer galvanischer Ketten
ziisammengestellt nach den im Auftrage der Deutschen Bunsengesellschaft von R. Abegg, Fr. Auerbach und
R. Luther gesammelten und bearbeiteten „Messungen elektromotorischer Kräfte galvanischer Ketten mit
serigen Elektrolyten" (Abh. d. Deutsch. Bunsengesellschaft Nr. 5, 191 1). Unter Literatur sind hier nur
enigen Abhandlungen aufgenommen, aus denen Messungen für die vorliegende Zusammenstellungen ent-
.:nen sind. Für die übrige Literatur muß auf die oben erwähnte vollständige Sammlung verwiesen werden.
Ketten sind in der Tabelle immer dem Elemente zugeordnet, welches als das wichtigste der Kombination
usehen ist. Die Reihenfolge der in der ersten Kolumne enthaltenen Elemente ist die alphabetische. Die
te Kolumne enthält das Schema der Kette. Einklammerung des Elektrodenmetalls bedeutet elektromotorische
irksamkeit desselben. Ein senkrechter Trennungsstrich gibt den Ort auftretender Spannungen an. Die
;\alentnormalen Konzentrationen sind unmittelbar hinter den chemischen Formeln angefügt Der Prozent-
i'it der Amalgame bedeutet stets Gewichtsprozente an dem dem Quecksilber beigemischten Metalle. Die dritte
Kolumne enthält die Temperatur, bei welcher die Messung stattgefunden hat Die vierte Kolumne gibt die
EMK der Kette. Ein positives Vorzeichen bedeutet, daß das am Zeilenanfange stehende Metall den positiven
Pol bildet
H aupt-
; ement
Kette
Tem- EMK
peratur i Voit
Autor
Blei
Brom
Cadmium
Chlor
Pb I Pb(N03)2 0,72 I KNO3 0,5 1 KCl 1,0, UgiOi fest i Hg
Pb I Pb(NO,), 1,0 KNOs 1,0 I KCl 1,0 | H&Q, fest i Hg
Pb I Pb(N0,)-.o,2 I KQi.o, Hg^Oifest | Hg
i4<>o Bleiamalgam | PbQs fest, Pba* ges., HgsQj fest | Hg
Pb I PbQj ges. I KQ 1,0, HgiQ, fest | Hg
Bleiamalgam 0,72% ; PbQ» ges., AgQfest 1 Ag
Pb I PbSO* fest, H2SO4 2,02 I Hi i atm. (Pt)
Pb i PbO fest, NaOH 1,0 KCl 1,0, HgjQs fest | Hg
PbO, PbSO« fest, H^SO« 2,02 Hj i atm. (Pt)
PbO, I PbS04fest,HiS042,32,PbS0Jest I Pb
»» I » >» »> 3j32> )t >, I n
n \ tt >» » 5>20, „ „ I „
(Pt, Ir 25%) I Br. 3.380 ges., HBr 1,0 | H,SO* 0.5,
Hg^SO* fest I Hg
(Pt, Ir 25%) I Er, 3,995 ges., HBr 1,0 j H^SO* 0,5,
HgiSOt fest 1 Hg
(Pt, Ir 25%) I Br, 3,040 ges., KBr 1,0 1 KQ 0,1 | KCl 0,1,
Hg,a, fest i Hg
(Pt, Ir 25%) I Br, 2,708 ges., KBr 1,0 | KQ 0,1 | KCl 0,1,
Hg,Cl3 fest I Hg
(Pt) I Br, 0,2030, KBr 1,0, (25") I KCl 1,0, Hg,a, fest
(i8«) I Hg
(Pt) I Br, ges., HBrO, 1,0 (25») ] KQ 1,0, | KCl 1,0, HgjQ,
fest (i8») I Hg
Cd- Amalgam (10%) | CdSO« • % HjO fest, CdSO« ges.,
HgjSO*!) fest I Hg
Cd-Amalgam (10%) 1 CdSO^'^/a H2O fest, CdSO* ges.,
HgjSO*») fest I Hg
Cd- Amalgam (12,5%) | CdSOi-Va HjOfest, CdSO* ges.,
HgsSOi') fest I Hg
Cd- Amalgam (12,5%) | CdSO,-^ HjOfest, CdSO* ges.,
Hg,S04*) fest I Hg
Cd I CdCl, 4,458, AgQ fest [ Ag
25
Zimmer-
temp.
25
15
Zimmer-
temp.
16,7
O
25
o
25
„
o
25
o
25
25/18
17
20
—0,438
—0,452
- 0,455
—0,535
—«,456
—0,480
— 0,282
— 0,822
I -f 1,617
i +1,929
+1,958
1 +2,004
I +OA53
i +0,437
+0,797
+0,779
+0,757
+1,164
— 1,01828
—1,01830
— 1,01844
-1,01834
—0,6995
Sackur
Labendzinski
Clumming
Mc Intosh
Labendzinski
Brönsted
Dolezalek
Cumming
Dolezalek
Kendridc
Boericke
Zimmer-
temp.
30
(Pt) blank | Q* 0,0750, HQ 0,1 | HCl 0,1, AgCl fest Ag
(Pt) Platin. I a. I atm., HQ 4,98 I HCl 4,98, H, 1 atm. |
(Pt) Platin.
(Pt) I Cl, I atnL, HQ 1,0 | HO 1,0, H, i atm | (Pt) platin. 25 +1,366
') Elektrolytisch dargestellt ') Chemisch gefällt ») Käuflich. *) Chemisch gefällt
+ 1,114
+1,190
Luther u.
Sammet
Smith
Jaeger u. v.
Steinwehr
Biron und
Afanasjew
Luther
Dolezalek (i)
MüUer
y. Steinwehr.
1206
256 a
Elektromotorische Kräfte galvanischer Ketten.
Haupt-
Element
Kette
Tem-
peratur
EMK
Volt
Autor
Chlor{ Forts.)
(Pt) blank | HOCl 0,0103, NaHCOa 0,910, NaCl 0,091 |
NaCl 0,1 1 NaHCOa 0,5, H2 i atm. l (Pt) platin.
17»
+ 1,605
Nernst u.
Sand
(Pt) blank | HOCl 0,0856, NaHCOg 0,268, NaCl 0,1 |
17
+ 1,714
»,
NaCl 0,1 1 NaHCQa 0,134, Ha i atm. i (Pt) platin.
Chrom . .
(Sn) 1 CrCU 0,0894, CrCU 0,1404, HCl 1,0 | H2SO4, 0,5,
Hg^SOi fest 1 Hg
17—18
— 1,06
Mazzucchelli
(Sn) 1 CrCls 0,2427, CrCU 0,0382, HCl 1,0 | H2SO4, 0,5,
„
— 1,02
,>
HgaSOi fest 1 Hg
Eisen . . .
Fe I FeSO* 1,0 | KCl 0,1, Hg,Cl2 fest | Hg
20
-0,761
Richards u. '■
Behr
Fe 1 FeSOi 0,934 (neutral) 1 KClges. | KCl 1,0, HgaClafest | Hg
ca. 20
-0,761
Förster
(Pt) platin. 1 FeClg 0,0015, FeClg 0,1990, HCl 0,1 | KCl 1,0,
{17)
+0,296
Peters \
HgaClg fest | Hg
(Pt) platin. 1 FeCls 0,294, FeCla 0,004, HCl 0,1 | KCl 1,0,
»
+0,522
„
Hg2Cl2 fest 1 Hg
(Pt) platin. 1 Fe,(S04)3, 0,270, FeSO* 0,02, H2SO4 0,2 |
„
+ 0,429
„
KCl 1,0, HgaCla fest | Hg
(Pt) platin. 1 Fe2(S04)3, 0,030, FeS04 0,18, H2SO4 0,2 |
„
+ 0,331
„
KCl 1,0, HgaClg fest | Hg
(Pt) platin. 1 Fe(CN)6K3 0,03, Fe(CN)6K4 0,36 | KCl 1,0,
Zimmer-
+ 0,133
Fredenhagen
Hg2Cl2 fest 1 Hg
temp.
(Pt) platin. I Fe(CN)6K3 0,36, Fe(CN)6K4 0,03 [ KCl 1,0,
„
+0,241
„
Hg2Cl2 fest 1 Hg
(Pt) platin. 1 Fe(CN)6K3 0,0735, Fe(CN)6Na4 0,00216 1
25
+ 0,170
Schaum u.
KCl 0,1, HggCla fest 1 Hg
V. d. Linde
(Pt) platin. 1 Fe(CN)6K3 0,0735, Fe(CN)8Na4 0,00216 |
50
+0,143
„
KCl 0,1, HgaClg fest 1 Hg
(Pt) platin. 1 Fe(CN)6K3 0,00075, Fe(CN)6Na4 0,108 |
25
-0,039
„
KCl 0,1, HgaCla fest | Hg
(Pt) platin. ! Fe(CN)6K3, 0,00075, Fe(CN)6Na4 0,108 |
50
—0,078
„
KCl 0,1, HgaCU fest | Hg
Gold . . .
Au 1 AUCI3 0,03 1 KCl 1,0, HgaCU | Hg
+ 0,894
Fawsitt
(Pt)Au 1 AU2O fest, HNO3 3,32 1 NH4NO3 ges. | KCl 1,0,
25
+ 0,835
Campbell
HgaCls fest 1 Hg
Jod ...
(Pt) platin. 1 J2 0,58, HJ5,8 | HJ 5,8, Hg i atm. | (Pt) platin.
31,6
+0,237
Stegmüller ,
(Pt) 1 Ja fest, KJ 1,0 1 KCl 1,0, Hg2Cl2 fest | Hg
25
+0,279
Küster u. 1
Crotogino '
(Pt)J2 fest, KJ 1,0, (25«) 1 KCl 1,0, HgaCla fest, (18") | Hg
25/18
+0,283
Luther u.
Sammet
(Pt) 1 J2 fest, HJO3 1,0, (25O) 1 KCl 0,5 1 KCl 1,0, Hg2Cl2
»
+ 0,841
„
fest, (18») 1 Hg
Kobalt . .
:r Co 1 C0CI2 1,0 1 KCl 1,0, HgaCla fest | Hg
Zimmer-
temp.
25
—0,590
Labendzinskij
Kupfer . .
I bis 16% Cu- Amalgam I CuSO* • 5 H2O fest, CuSO« ges.,
—0,347
] Cohen, Chat-
Hg2S04 fest 1 Hg
} taway u.
12% Cu- Amalgam | CuSOi'S HgO fest, CUSO4 ges..
0,1
-0,362
j Tombrock
Hg2S04 fest 1 Hg
Cu 1 CU2O fest, KOH 1,0 1 KCl 1,0, Hg,Cl2 fest [ Hg
17
—0,613
Allmand
Pt blank | Cu(0H)2 fest, kryst, CU.2O fest, KOH 1,0 |
»
—0,343
>'
KCl 1,0, Hg.Cla fest | Hg
Mangan . .
Mn-Amalgam | MnS04 1,0 ] indiff. Elektrolyt. 1,0 | KCl 1,0,
HgaCla fest | Hg
Zimmer-
temp.
-1.375
Neumann
MnOa 1 Mn(N03)2 0,2, HNO3 0,05 | KCl 1,0, HgaCla fest | Hg
20
+0,944
Tower
MnOa 1 MnSO« 0,2, H2SO4 o,io | KCl 1,0, Hg2Cl2 fest | Hg
>»
+0,952
»
Nickel . .
Ni (Pulver) | NiSOi 1,0 ! KCl 1,0, HggCla fest | Hg
Zimmer-
temp.
— 0,612
Schweitzer
Ni „ I NiCla 1,0 | KCl 1,0, HgaCla fest | Hg
>»
-0,596
»,
(Pt), Ni203'(H20)x 1 KOH 5,5, H2 i atm. | (Pt) platin.
10
+ 1,305
Zedner
» » » 1 » »» >» » \ » » ,
65
-f- 1,266
>'
NiaOa • (H20)x | KOH 2,8 | KCl ges. | KCl 1,0 | HgaCU fest i Hg
Zimmer-
temp.
+0,187
bis 0,204
Förster
Quecksilber.
Hg 1 Hg2(N03)a 0,2, HNO3 0,1 HNO3 0,1 1 HNO3 0,1,
AgN03 0,2 Ag
18
— 0,0057
Ogg
1 Hg 1 HgBra 0,01412, KBr 1,0 | KCl 1,0, HgjCla fest | Hg
25
—0,132
Sherrill
V. Sfeinwehr.
256 b
1207
Elektromotorische Kräfte galvanischer Ketten.
1 Haupt-
Kette
Tem-
EMK
Autor
Element
peratur
Volt
Quecksilber
Hg I HgJ, o,oi8i6, KJ i,o 1 KCl i,o, Hg,Cl, fest | Hg
23Ö
-0,383
Sherrill
(Fort§.)
Hg 1 HgS fest, KSH 0,02, KNO3 1,0 | KNO3 1,0 | KNO3 1,0,
KCl 0,01, HggCla fest 1 Hg
18,5
—0,894
Bugarszky
Silber. . .
Ag ' AgNOs 0,5 1 NH4NO3 ges. 1 KCl 0,1, HgjCU fest | Hg
(17)
+0,438
Brislee
Ag AgCl fest 1 KCl 0,1 oder 0,01, Hg,Cls fest | Hg
15
- 0,0439
Brönsted (i)
»1 1 „ ,» i ,» „ »J », n » 1 »»
32
—0,0498
„
Ag 1 AgBr fest, KBr 0,1 | KCl 1,0, HgjClj fest | Hg
,.^5
—0,133
Abegg u. Cox
Ag 1 AgJ 0,005, KJ 1,0 1 KCl 0,1, HgjCl, fest | Hg
Zunmer-
temp.
— 0,494
Bodiänder u.
Eberlein
Ag 1 Ag,0 fest, Ba(0H)2 0,443 | KCl 1,0, Hg^CU fest 1 Hg
25
+0,075
Abegg u. Cox
Ag 1 AgjO fest, NaOH 1,0 bezw. 0,1 | NaOH 1,0 bezw. 0,1,
„
+ 1,172
Luther u.
Hj I atm. 1 (Pt)
Pokom^
Ag 1 Ag,S fest, NajS 2,0 | KCl 1,0 l KCl 1,0, HgsQ, | Hg
n
— 0,880
Knox
(Pt) Platin. 1 Ag,0, fest, AgjO fest, NaOH 1,0 [ NaOH 1,0,
„
+0,47
Luther u.
HgO fest 1 Hg
Pokomy
Thalliara .
Tl-Amalgam | TINO, 0,433 ges. ! KCl 0,1, HgjCl, fest | Hg
,»
— 0,711
Abegg u.
Spencer
„
! TI2SO4 o,2202 ges. I KCl 0,1, HgiClt fest | Hg
„
—0,733
1 TlCl 0,0161 ges. 1 KCl 0,1, HgjClz fest | Hg
»
-0,775
„
1 TlOH 0,757 1 KCl 0,1, HgiClj fest 1 Hg
»»
—0,679
„
(Pt) Platin. 1 T1(N03)3 0,2655, TINO3 0,00108, HNO3 1,0 |
„
+0,884
n
1
KCl 0,1, HgaClj fest 1 Hg
(Pt) Platin. 1 T1(N03)3 0,00165, TINO3 0,0435, HNO3 1,0 |
„
+0,780
f
KCl 0,1, Hg^Qj fest 1 Hg
(Pt) platin. ( TICI3 0,04593, TlCl, 0,000161, HCl 0,1901 [
„
+0,546
„
'
KCl 0,1, Hg.Clg fest 1 Hg
_
(Pt) platin. 1 TICI3 0,00456, TlCl, 0,00322, HCl 0,1901 |
„
+0,482
n
I
KCl 0,1, Hr?Clj fest 1 Hg
Wasserstoff
(Pt) platin. H, i atm., HCl 0,02, KCl 0,5 [ KCl 0,5,
HgiCU fest 1 Hg
»
—0,407
Wilsmore
Lorenz u. M.
(Pt) I Hj I atm, HCl 1,0 j KQ 4,33 ges. I KCl o,i,Hg.Cl,
30
—0,355
,»
festi Hg
(Pt) platin. I Hj i atm, H.SO4 1,0 | KQ 0,5, Hg^Q, fest I Hg
25
—0,352
Wilsmore
(Pt) platin. 1 Hjiatm, H.SO^i.o | HjSO« 1,0, HgaSO, fest Hg
n
—0,695
»
(Pt) platin. 1 Hj i atm, H2SO4 0,50 | H2SO4 0,50, HgjSO*
«,
-0,714
Luther u.
fest I Hg
Pokomy
(Pt) 1 Hj I atm, KOH 1,0 | KCl 4,33 ges. | KQ 0,1,
30
— 1,151
Lorenz u.
Hg.CU fest 1 Hg
Mohn
(Pt) platin. I Hj i atm, NaOH 1,0 1 NaOH i/>, HgO fest | Hg
25
—0,927
Luther u.
Pokorn<'
(Pt) platin. 1 H, I atm, KOH 0,1 [ KCl 0,1 I HCl 0,1, H,
0
—0,647
Lorenz u.Böhi
I atm 1 (Pt) platin.
tf
18
-0,653
M
!
„
25
—0,656
,f
Zink . . .
Zn- Amalgam (10%) 1 ZnS04.7HjO fest, ZnSO, ges. |
0,1
—1.0933
Cohen,
.
CUSO4 ges., CUSO4. 5 H,0 fest | Cu-Amalg. (12%)
„
11,8
-1,087,
Chattawayu
Tombrock
25
—1,080,
Zn 1 ZnCUKj fast ges., AgCl fest | Ag
0
—1,013«
Jahn
Zn-Amalg. (ca. 1%) 1 ZnCl, 19,94, HgjCl, fest 1 Hg
20,2
-0,854
Lehfeldt
„ „ „ „ 9,08, „ „In
»,
—0,974
„
„ „ „ 2,20, „ „ 1 „
„. n
—1,041
,»
Zn-Amalg. (10%) [ Zn(OH). ca. 0,4, KOH ca. 4,2 1 KOH
Zimmer-
temp.
—0,424
Faust
■ ca. 4,2, Hj I atm. | (Pt) platin.
Zn-Amalg. (10%) 1 Zn(OH)sCa. 0,4, KOH ca. 5,5 I KCl ges. |
»
—1,599
Förster
1
]
^ KCl 1,0, HgjCU fest I Hg
! Zioo . . .
L
Sn 1 Sn(N0,)4 0,10 schwach basisch I KNOs 0,5 | KQ 1,0,
25
—0,440
Sackur
HgiCl, fest 1 Hg
V. SteMwehr
1208
356
Elektromotorische Kräfte galvanischer Ketten.
Literatur.
R. Abegg u. A. J. Cox, ZS. ph. Gh. 46, i;
1903.
R. Abegg u. J. F. Spencer, ZS. anorg. Gh.
44, 379; 1905.
A. J. Allmand, Journ. ehem. Soc. 95, 2151;
1909.
E. Biron u. B. Afaaasjew, Journ. russ. 41,
1175; 1909.
Q. Bodländer u. W. Eberlein, Ber. ehem. Ges.
B6, 3945; 1903-
F. Boericke, ZS. Elch. 11, 57; 1905.
F. J. Brislee, Trans. Faraday Soc. 4, 159; 1909.
J. N. Brönsted d), ZS. ph. Gh. 50, 481; 1904.
(2), „ „ „ 56, 665; 1906.
St, Bugarsky, ZS. anorg. Gh. 14, 145; 1897.
F. H. Campbell, Trans. Faraday Soc. 3, Mai
1907; Chem. News. 96, 25; 1907.
E. Cohen, F. D. Chattaway u. W. Tombrock,
ZS. ph. Gh. 60, 706; 1907.
A. C. Cumming, Trans. Faraday Soc. Nov. 1906;
A. C. Cumming u. R. Abegg, ZS. Elch. 13,
19; 1907.
F. Dolezalek d), ZS. ph. Gh. 26, 321; 1898.
(2), ZS. Elch. 5, 533; 1899.
0. Faust, ZS. Elch. 13, 161; 1907.
Ch. E. Fawsitt, Journ. chem. Ind. 25, 1133;
1906. .
F. Foerster, ZS. Elch. 13, 421; 1907.
C. Fredenhagen, ZS. anorg. Gh. 29, 396; 1902.
W. Jaeger u. H. v. Steinwehr, ZS. Instrk. 28,
327, 353; 1908.
H. Jahn, Wied. Ann. 63, 52; 1897.
D. Mc Intosh, Journ. phys. chem. 2, 185; 1898.
A. Kendrick, ZS. Elch. 7, 52; 1900.
J. Knox, Trans. Faraday Soc. 25. Febr. 1908.
F. W. Küster u. F. Crotogino, ZS. anorg. Gh.
28, 87; 1900. F. Crotogino, ebenda 24, 225;
1900.
St. Labendzinski, Diss. Breslau 1904; R. Abegg
u. derselbe, ZS. Elch. 10, 77; 1904.
R. A. Lehfeldt, ZS. ph. Gh. 35, 257; 1900.
R. Lorenz u. A. Mohn, ZS. ph. Gh. 60, 422;
1907.
„ A. Böhi, ZS. ph. Gh. 66, 733;
1909.
R. Luther, ZS. ph. Gh. 30, 647; 1899.
„ u. V. Sammet, ZS. Elch. 11, 293;
1905.
„ „ F. Pokorny, ZS. anorg. Gh. 57,
290; 1908.
A. Mazzucchelli, Gazz. chim. 35, I, 417, 1905.
E. Müller, ZS. Elch. 8, 425; 1902.
W. Nernst u. J. Sand, ZS. ph. Gh. 48, 601;
1904.
A. Ogg, Diss. Göttingen; ZS. ph. Gh. 27, 285;
1898.
R. Peters, ZS. Elch. 4, 534; 1898; ZS. ph. Gh.
26, 193; 1898.
Th. W. Richards u. G. E. Behr jr., ZS. ph.
Ch. 58, 301; 1907.
0. Sackur, Arb. Kais. Ges.- Amt, 20, 539; 1903.
K. Schaum u. R. v. d. Linde, ZS. Elch. 9,
407; 1903.
A. Schweitzer, Diss. Dresden, 1909; ZS. Elch.
15, 607; 1909,
M. S. Sherrill, Diss. Breslau, 1903; R. Abegg
u. derselbe, ZS. Elch. 9, 549; 1903; ZS.
ph. Ch. 43, 705; 1903.
F. E. Smith, Proc. Roy. Soc. (A) 80, 75; 1907;
Phil. Trans. (A) 207, 393; 1908.
Ph. Stegmüller, Diss. Karlsruhe 1907; ZS. Elch.
16, 90; 1910.
0. F. Tower, ZS. ph. Gh. 32, 566; 1900.
N. T. M. Wilsmore, ZS. ph. Gh. 35, 290; 1900.
J. Zedner, ZS. Elch. 11, 809; 1905; 12, 463;
1906.
3. Normalpotentiale (nach steigenden Werten geordnet).
Auszug aus Nr. 5 der Abh. d. Deutsch. Bunsenges. 191 1. Der stromliefernde Vorgang ist
durch die chemischen Formeln def ersten und dritten Kolumne charakterisiert. Die zweite
Kolumne gibt die Anzahl Valenzladungen (i F = 96 5oo Coulomb), welche bei dem Vorgange
umgesetzt werden. Die Konzentrationen sind molekular-normale. Die in der letzten Kolumne
enthaltenen Potentiale sind bezogen auf die in äquivalentnormaler H'- Ionen- Lösung befindliche
Normalwasserstoffelektrode als willkürlichen Nullpunkt. Der gegen diese Elektrode positive Pol
hat das positive Vorzeichen. Die Kursivzahlen sind unsicher. ' bedeutet positive, ' negative
I F- Ladung.
Niedere
Oxydationsstufe
-l-nF-»
n =
Höhere
Oxydationsstufe
Normal-
Poten-
tiale
Niedere
Oxydationsstufe
-HnF-
n =
Höhere
Oxydationsstufe
Normal-
Poten-
tiale I
K
Na
Mg
Cu-I-SH'+OH'
H2 gasf.+2 0H'
Zn
S"
Fe
Cd
Pb-l-SO/'
Tl
K-
Na-
Mg"
GuSfest+HaO
2H2O
Zn"
S fest
Fe"
Cd"
PbSO« fest
Tl-
-3,2
-2,8
-1,55
-0,89
K),82
-0,76
-0,55
-0,43
-0,40
-0,34
-0,32
Co
Ni
CU+2OH'
Pb
Sn
Fe
H2 gasf.
Hg-f20H'
Ag+4SCN'
2Hg-+-20H'
Cu
Co"
Ni"
Gu{0H)2 kryst.
Pb"
Sn"
■ Fe-
2H-
HgO+HaO
Ag(SCN)"'
HgaO fest+ H2O
Cu"
V. Steinwehr.
—^,291
—0,22 ,
— 0,21
— 0,12
— 0,10
—0,04
J;:0,oo
+ 0,11 I
+ 0,12
+ 0,13
+ 0,17
256 d
1209
Elektromotorische Kräfte galvanischer Ketten.
Niedere
Oxydationsstufe
+nF
Höhere
Xormal-
n = Oxydationsstufe tiaie
Niedere
Oxydationsstufe
+nF-
yormal-
Oxydationsstufe tiaie'
Höhere
Jj fest+i20H'
Ag+cr
PbOfest+20H'
HgaCla fest+2Cr
J'-60H'
2 Hg+2C1'
Cu
2Ag+20H'
Ag+2NH3
Co
4OH'
Braflüss. + iaOH'
Cu
iMn02fest+40H'
2J'
2J3'
3J'
Br'+60H'
2Hg-S04"
Tl
Fe"
Ag
2 Hg
H2O2
2OH'
Cl,gasf.+20H'
10
I
2
2
6
2
2
2
I
3
4
IG
I
3
2
2
2
6
2
3
I
I
2
2
2j03'+6HtO I
AgCl fest ;
PbOa fest+HaOi
2HgCl8
JOs'+sHjO \
HgzCla fest
Cu"
ÄgjOfest+HzO,
Ag(NH3)a- j
Co"- I
O« gasf.-f2H20
2Br03'^6H20
Cu-
Mn04'-i-2H20
J2 fest
3J2 fest
J3'
BrOa'+sH.O i
Hg2S04 fest I
Tl-
Fe- I
Ag- i
Hg2"
gasf.
H2O2
2CIOH
O2
2H-
+0,21
+0,23
+0,24
+0,24
+0,26
+0,27=
+0,34
+0,35
+0,38
+0,4
+0,41
+0,51
-0,51
-0,52
-fo,54
-0,54
-0,54
+0,60
+0,62
+0,72
+0,75
-!-o,8o
+0,80
+0,80
+0,84
+0,85
Hg
Hg2"
3Br'
2Br'
Q'^OH'
02gasf.+2 0H'
2Br3'
J2 fest+öHjO
2H2O
Tl-
Cr-+4H20
Mn"-2H20
2CI'
Pb"T2H20
Braflüss.-f-öHzO
Au
CV+ H2O
Mn"+4H20
IV\nO,fest-^2H20
PbS04fest+2H20
2H2O
CI2 gasf.+2H20
Co"
.O2 gasf.+ HjO
2F'
2
2
2
2
2
10
4
2
3
2
2
2
IG
I
2
5
3
2
Hg"
2Hg"
Br,'
Br2 flüss.
ClOH
O3 gasf.^HaO
3Br2 flüss.
2J03'-I2H-
O2 gasf.+4H-
Tl-
HCr04'-f7H-
Mn02fest-4H-
CI2 gasf.
PbOg fest-f4H-
2BrOs'-fi2H-
Au-
ClOH + H-
Mn04'+8H-
Mn04'-r4H-
Pb02fest+4H-+
SO4"
H202-f2H-
2aOH+2H-
Co"
O, gasf.+2H-
F, gasf
+G,86
+0,92
-M,o6
+ 1,08
+ 1,10
+11
+1,11
+ 1,19
+ 1,23
+1,24
+1,3
-fi,35
+ 1,35
+ M4
+ 1:49
+1,5
+1,51
+ 1,52
+ 1,63
+ 1,66
+1,66
+1,67
+ 1,8
+1,9
+1,9
V. Steiowehr.
257
Thermoelektrische Kräfte von Metallen in Millivolt.
Die eine Lötstelle befindet sich auf o", die andere auf 1°.
Die abgekürzte Bezeichnung der Autoren ist weiter unten erklärt.
a) Thermokräfte für t = 100« gegen- Platin.
+ bedeutet, der Strom geht in der auf g" befindlichen Lötstelle zum Platin.
Antimon
Eisen .
Cadmium
Gold
Silber
Kupfer
t
+4,70
St.
+ i»45
J. D.
+ 1,91
D. F.
+ 1,77
W.
+0,85
J. D.
+0,92
D. F.
+0,88
N.
+0,90
St.
+0,92
w.
+0,74
H. D.
+0,72
J.D.
+0,56
D. F.
+0,71
N.
+0,74
St.
+0,78
W.
+0,72
H. D.
+0,71
J.D.
+0,78
D. F.
+0,67
N.
+0,73
St.
! +0,76
W.
+0,72
J.D.
+0,76
D, F.
+ 0,73
N.
. -0,76
St.
Kupfer (Forts.)
Zink . . . .
Mansuiia . .
84Cu,4Ni, i2Mn
Zinn . . . .
Alamininm . .
Blei
Mai:nesiani
t
\ +0,75
1 +0,75
+0,77
+0,74
+0,60
+0,79
+0,82
+0,57
+0,42
+0^5
+0,40
+0,41
+0,44
+0,38
+0,40
+0,37
+0,38
+0,41
+0,41
+0,44
+0,41
+0,46
+0,42
+0,40
+0,43
w.
J.D.
D. F.
N.
St
W.
w.
J.D.
J.D.
D. F.
N.
St
W.
J.D.
D. F.
N.
St.
W.
J.D.
D. F.
N.
W.
D. F.
N.
W.
Quecksilber.
Natriam .
Pailadinm
Kaliom
Kobalt
Nickel
Koostantan.
60 Cu, 40 Ni
59 Cu, 41 Ni
Wismnt . .
t
0,00
+0,04
—0,07
—0,21
—0,56
-^,56
-0,48
—0,30
—0,94
—1,52
—1,99
— 1,62
—1,43
—1,65
—1,52
—1,94
1,20
—3,30
—3,44
—3,47
—3,04
—6,52
—7,25
—7,39
N.
W.
B.
B.
H. D.
J.D.
D. F.
W.
B.
N.
R.
J.D.
D. F.
N.
W.
R.
F. L.
R.
J.D.
W.
F. L.
J.D.
!D. F.
' W.
HeBoinf.
1210
257 a
Thermoelektrische Kräfte von Metallen in Millivolt.
b) Thermokräfte zwischen -190 und +300° C.
+ bedeutet : der Strom geht in der auf o° befindlichen Lötstelle zu dem an 2. Stelle genannten Metall.
Ele-
ment
Autor
Au-Pt
Ag-Pt
Pd-Pt
Ir-Pt
Rh-Pt
Ta-Cu
Wo-Cu
Konst-
Cu
Konst-
Cu
Co-Cu
Ni-Cu
Si-Pb
H. D.
H. D.
H. D.
H. D.
H. D.
C.
C.
Wick.
R.
R.
R.
Wick.
0
— 190
+0,40
+0,58
+5,20
+ 63
-185
—0,15
—0,16
+0,77
—0,28
—0,24
IOC
+0,28
+0,24
+3,10
+ 36
— 80
-0,31
-0,30
+0,39
-0,32
—0,31
+ 100
+0,74
+0,72
-^,56
+0,65
+0,65
—0,41
+0,04
—4,00
-4,05
—2,74
—2,69
— 42
+200
+ 1,8
+ 1,7
— 1,20
+ 1,5
+ 1,5
+0,34
-8,80
-8,79
—6,30
—5,55
— 77
-f300
+3,0
+3,0
—2,0
+ 2,5
+2,6
-14,90
—112
Ni-Ag
H.W.
+ 1,68
—2,18
—4,96
—7,52
c) Thermokräfte bei hohen Temperaturen.
Ele-
ment
Autor
9oPt,ioRh
— Pt
H.V.
9oPt,ioRh
— Pt
D.S.
Pd-Pt
H. D.
|9oPt, loPd
— Pt
H. D.
9oPd,ioPt
— Pt
Ir-Pt
Rh-Pt
Au-Pt
Ag-Pt
Ni-Ag
H. D.
H. D.
H. D.
H. D.
H. D.
H.W.
—0,19
+ 0,65
+ 0,65
+ 0.74
+ 0,72
-2,18
—0,31
+ 1,5
+ 1,5
+ 1,8
+ 1,7
— 4,96
-^,37
+ 2,5
+ 2,6
+ 3,0
+ 3.0
— 7.52
—0,35
+ 3,6
+ 3,7
+ 4,5
+ 4,5
-9,83
— 0,18
+ 4,8
+ 5,1
+ 6,1
+ 6,2
— 12,04
+0,12
+ 6,1
+ 6,5
+ 7.9
+ 8,2
-14,50
+0,61
+ 7,6
+ 8,1
+ 9,9
+ 10,6
-17,30
+ 1,2
+ 9,1
+ 9,9
+ 12,0
+ 13,2
-20,73
+2,1
+ 10,8
+ 11,7
+ 14,3
+ 16,0
-24,19
+3,1
+ 12,6
+ 13,7
+ 16,8
+4,2
+ 14,5
+ 15,8
Co-Cu
P
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
IIOO
1200
1300
1400
1500
1600
1700
+ 2,29
+ 3,22
+ 4,19
+ 5,19
+ 6,23
+ 7,30
+ 8,40
+ 9,54
+ 10,72
+ 11,88
+ 13,04
+ 14,18
+ 15,3
+ 16,4
+ 17,5
+ 0,64
+ 1,43
+ 2,32
+ 3,25
+ 4,23
5,23
6,27
7,33
8,43
9,57
+ 10,74
+ ",93
+ 13,13
+ 14,34
+ 15,6
+ 16,8
+ 18,0
-0,56
-1,20
-2,0
■2,8
-3,8
•4,9
-6,3
-7.9
-9,6
-11,5
-13,5
+0,26
+0,62
+ 1,0
+ 1,5
+ 1,9
+2,4
+2,9
+3,4
+3,8
+4,3
+4.8
— 2,32
•5,2
-8,6
-12,1
-17,8
-19,4
-22,9
-25,9
-28,4
Zitate.
B. =H. C. Bakker, Sill. Journ. (4) 24, 159;
1907.
C. = W. W. Coblentz , Bull. Bur. of Stan-
dards 6, 107; 1909.
D. F. = Dewar u. Fleming, Phil. Mag. (5) 40,
95; 1895.
D. S. = L. Day u. R. Sosmao, Sill. Journ. (4)
20, 93; 1910.
F. L. = Peussner u. St. Lindeck, Abh. d. Phys.
T. Reichsanst. 2, 515; 1895 (Beob.
gegen Cu; Umgerechnet für t = 100"
mit Cu-Pt = +0,75).
H. D.= L. Holbora u. A. Day, Berl. Ber. 1899,
691. Ann, d. Phys. (4) 2, 505; 1900.
H. V. = L. Holborn u. S. Vaientiner, Ann. d.
Phys. (4) 22, i; 1907.
H.W.= Q. V. Hevesy u. E. Wolff, Phys. ZS.
11, 473; 1910.
J. D. = W. Jaeger u. H. Diesselhorst, Abh. d.
Phys. T. Reichsanst. 3, 269; 1900 (Die
Thermokraft für t = 100" ist aus den
beobachteten Daten errechnet unter
Annahme einer quadratischen Be-
ziehung zwischen Thermokraft und
Temp.)
N. =K. NoH, Wied. Ann. 53, 874; 1894.
P. =P6cheux, C. r, 147, 532; 1908.
R. = Q. Reichard, Ann. d. Phys. (4) 6, 832;
1901 (beob. gegen Cu).
St. =W. H. Steele, Phil. Mag. (5) 37, 218;
1894 (beob. gegen Pb; umgerechnet
für t = 100» mit Pb-Pt = -f 0,42.
W. = E. Wagner, Ann. d. Phys. (4) 27; 955;
1908.
Wick = F. G. Wick, Phys. Rev. 25, 382; 1907.
Henning.
257b
1211
Thermoelektrische Kräfte von Metallen in Millivolt.
Fernere Literatur.
a) reine Metalle, Legierungen, Amal-
game.
H. Agricola, Diss. Erlangen 1901 (Amalgame).
E. van Anbei u. R. Paillot, Arch. sc. phys.
(3) 33, 148; 1895 (AI, Fe, Konst, Manganin).
A. Battelli, Mem. A Torino (2) 36, 487; 1884
{ Legierungen).
E. Becqnerel, Ann. chim. phys. (4) 8, 415;
1866 (viele Metalle).
G. Belloc, C. r. 131, 336; 1900 (Stahl).
A. L. Bernonlli, Ann. d. Phys. (4) 33, 690;
1910 (feste Metallösungen).
W. Broniewski, C r. 149, 853; 1909; 150,
1754; 1910 (Al-Ag-, Al-Cu- Legierungen).
H. Le Chatelier, C. r. 102, 819; 1886 (Pt-, Pd-,
Ir- Legierungen bis 1700°).
Feussner u. St Lindeck, Abh. d. Phys. T.
Reichsanst 2, 509; 1895 (Cu-Ni-, Cu-Mn-
Legierungen).
W. Haken, Ann. d. Phys. (4) 32, 291; 1910
(Legierungen).
E. Ph. Harrison, Phil. Mag. (6) 3, 177; 1902
(NM, Fe, Cu zwischen — 200 u. +1050«).
Kamerlin£h Onnes u. Clay, Proc Amst 11, 344;
1908 (Au-Ag, Konst-Fe von —216 bis — 259).
F. Kobiranscb u. Ammann, Pc^g. Ann. 141,
456; 1870 (Neusilber, Cu, Fe).
Lownds, Ann. d. Phys. (4) 6, 148; 1901 (Bi-
Krystall).
Mathiessen, Pogg. Ann. IQS, 412; 1858.
H. P^cheax, C. r. 139, 1202 ; 1904 ( Al-Legierungen).
F. L. Perrot, Arch. sc. phys. (4) 6, 105, 229;
1898; 7, 149; 1899 (Bi-Krystall).
E. Piozower, Mitt. phys. Ges. Zürich 1901, 24
(Cu-Zn- Legierungen).
G. Reicbard. Aiui. d. Phys. (4) 6, 832; 1901 (Cu-
Co- Legierungen).
R. Sosman, SilL Joom. (4; 30, i; 1910 (Pt-
Legierungen bis 1600").
G. Spadaveccbia, Cim. (4) 9, 432; 1899; (4) 10,
161; 1899 (Bi u. seine Legierungen).
E. Steinmann, C r. 130, 1300; 1900 (Legier.).
Tait, Trans. Roy. Soc. Edinb. 27, 125; 1872,73
(viele Metalle).
Tidblom, Lunds Univers. Ars-Skrift (2) 10, 1873
(Metalle u. Legierungen bis 550°).
b) chemische Verbindungen von
Metallen.
A. Abt, Ann. d. Phys. (4) 2, 266; 1900.
Bädeker, Ann. d. Phys. (4) 22, 749; 1907
(Beispiel: die Thermokraft von CujO gegen Pt
bei t = IOC« beträgt 48 Millivolt).
J. Weiss u. J. Koenigsberger, Phys. ZS. 10,
956; 1909.
Henninf.
1212
258
Dielektrizitätskonstanten (e).
Die Dielektrizitätskonstante ist definiert
1. als das Verhältnis der Kraftwirkung zweier geladener Körper im Vakuum zu der im Dielektrikum,
2. als das Verhältnis der Kapazität eines mit dem Dielektrikum erfüllten Kondensators zu der des
gleichen Kondensators im Vakuum,
3. als das Quadrat des Verhältnisses der Fortpflanzungsgeschwindigkeit elektrischer Wellen im Vakuum
zu der im Dielektrikum. Diese Zahl hängt von der Wellenlänge der benutzten Schwingung ab. Da nahezu
sämtliche Beobachtungen hierüber bisher mit stark gedämpften Schwingungen, also nicht mit reinen Sinus-
wellen angestellt sind, haben die Daten über die elektrische Dispersion nur eine beschränkte Zuverlässigkeit.
Im folgenden sind t die Temperaturen, Ä die Wellenlängen der benutzten Schwingung in cm; yl = oo
heißt, daß Ä > ca. 10* cm.
a^f ß^ und Ys- entsprechen den Größen a, ß und y in der Formel
et= e^li — a{t—&) + ^ (f _^)^_ y (< - ^)3]
[Autorname] bedeutet, daß die betr. Zahl aus den Angaben des Autors interpoliert oder umgerechnet ist. —
Ist eine Angabe bloß des historischen Interesses wegen aufgenommen, so findet sich hinter dem Autornamen
das Beobachtungsjahr. — Scheint eine Dezimale auf i Einheit ihres Stellenwertes unsicher, so sind die folgen-
den klein gedruckt. Die von variabler Beschaffenheit des Materials herrührende Unbestimmtheit ist dabei
nicht berücksichtigt.
Lit. S. 1222.
Material
Autor
Material
Autor
Feste IsolationsmittelO*
Jenaer Gläser
Boratcrown S 196
Borosilicatcrown02238
Leichtes Phosphatcrown
S 212
Schwerstes Barjtcrown
O 1993
Crown m. hoher Dis-
persion O 2074 . .
Gew. Silicatcrown
O 1542
Schw. Baryumsilicat-
crown O 1580 . .
Silicatflint O 1353 . .
Boratflint S 99 . . .
Barytflint 22,8 % PbO
Verschied. Borosilicat-
gläser
Kali- Baryts . . .
Natron- Baryt . . .
Kalk- Baryt . . .
Kalk-Blei . . . .
Baryt- Blei . . . .
Eisenoxyd . . . .
J*orzellaa
Hartporzellan, Königl.
Man. Berlin . . .
Segerporzellan, Königl.
Man. Berlin . . .
Figurenporzellan, Kgl.
Man. Berlin . . .
Glimmer
020 . . . .
00
5»52
75
5.05
00
6,20
75
6,15
00
6,40
75
6,20
c»
7.96
75
7>42
00
9,14
75
7.70
CO
7,00
75
7,10
00
733
75
7»65
00
8,29
75
7»3o
00
8,06
75
7.63
00
8,18
6,44 — 6,84
»>
7»7o
»>
6,67 — 7,04
>»
6,73
»
7.66
»
7.49
}>
4.38
9>
5,73
»
6,61
jj
6,84
„
5,8-6,6
>»
7,1-7.7
»>
<io-^
Löwe
v. Pirani
Quarz, geschmolzen
Marmor ....
Schiefer in der Spalt-
richtung . . . ,
senkrecht dazu . .
Elfenbein ....
Siegellack. ...
Ebonit
Kautschuk, roh . . .
vulkanisiert
Guttapercha .
Schellack . .
Bernstein . ■
Colophonium .
Canadabalsam
Asphalt . .
Erdwachs, rohes
Paraffin, rohes, braunes
dopp. raff. . .
Schmp. 44 — 46"
„ 54-56«
„ 74-76°
Bienenwachs. .
Cellulose, trocken, 20°
Hölzer, Rotbuche
II d. Faser . . . .
00
75
75
1000
QO
Curie
Starke
Mattenklodt
Rotbuche, scharf ge-
trocknet II
J_
Eiche II
±
getrocknet ||
_L .
Papier für Telephon-
kabel
3,78
3,20
8,3
7,37
6,60
6,90
ca. 5
2,72
2,55
2,32
2,12
2,220
2,69
2,497
4,43
3,10
2,80
2,5
2,72
2,68
2,21
2,07
1,94
2,105
2,145
2,165
4,75
6,7
4,83
7,73
2,51
3,63
4,22
6,84
2,46
3,64
2,0—2,^
Thornton
Schulze (i
H.W.SchmidU
Schulze (2)
,»
Thornton
»,
Winkelmann
Ferry
,,
Schiller
Gordon
Schiller
Gordon
Thornton
Winkelmann
Thornton
V. Pirani
Thornton
V. Pirani
Zietkowski
Thornton
Campbell
Starke
V. Pirani
^) Krystalle S. 1221.
Bädeker.
258 a
1213
Dielektrizitätskonstanten (f).
Lit S. 1222.
JWaterial
<o
Autor
Material
io
Autor
Flüssige Isolationsmittel (öle).
Petroleum
Petroläther .
Paraffinöl .
Dichte 0,905
Rnböl . . .
Leinöl . .
Baumwoll-
samenöl
Olivenöl
«iO
Sesamöl .
Mandelöl
DC'
2,07
n
2,14
600
if96
00
1,778
20
»
2,1179
20
*t
0,03738
bisse
»»
0,0572
82
2,38
16,2
00
2,85
13
»»
3>35
137
ff
3.10
j»
3f09
1000
3f«>
00
3.02
12,4
f»
2,99
20
ff
3,I08
»f
0,00364
f»
3,08
600
2,92
13,4
CX3
3f02
ff
3.01
20
„
2,8330
1 20
ff
0,001628
JbiSöo
ff
0,04259
11,4
ff
3,03
ff
2,55
10,9
f»
4,62
n
0,01067
Aracbisöl
Kamiöl
Ricinusöl
Ätherische Öle, Terpentin s. S. 121 7.
Hopkinson
Winkelmann
Arons und
Rubens (i)
Werner
Hasenöhrl (2)
Hormell
Salvioni
Ferry
ff
Hopkinson
Salvioni
Heinke
>f
} Arons u.
Rubens (i)
Salvioni
ff
Hasenöhrl (2)
Salvioni
V. Pirani
Salvioni
Heinke
Anorganische Substanzen.
Gase, auch verflüssigte, s. S. 1220.
Krystalle s. S. 1221.
Schwefel . . .
gegossen, frisch
gegossen, alt .
flüssig, nahe d.
Siedep. . .
Diamant . . .
Selen, glasig .
Phosphor.gelber
fest .
flüssig
unterkühlt
Jod . .
Brom . .
CO
2,24
. »f
4,05
75
3.95
CO
3,60
75
3,90
CO
3.4«
f*
16,47
75
5,50
CO
6,13
75
6,60
ff
3,60
20
80
4.1
45
*y
3.85
20
f»
3.85
75
4,00
I
00
4.6
23
84
3.18
Wasser
76
80,0
Faraday 1837
Fellinger
W. Schmidt
Fellinger
W. Schmidt
V. Pirani
W. Schmidt
Vonwiller
W. Schmidt
Schlundt (2)
W. Schmidt
Waiden (3)
Schlundt (i)
Cohnu. Arons
1888
Smale
Wasser (Forts.)
Eis
ßo.
«19
Wasserdampf s.
S. 1220.
Wasserstoff-
soperoxyd
45,9 °o in HjO
Schwefel-
chiorflr. . .
«iO • • • '•
Saiforylchlorid
Tbionylchlorid
Schwefel-
trioxyd
fest . . .
Schwefelsäure
konz. . .
Stickstoff-
peroxyd
f est . . .
Phospfaorlri-
cblorid . .
Phosphortri-
bromid . .
Phosphortri-
jodid, flüssig
f est . . .
Phosphoroxy-
chlorid . .
Phosphorsulfo-
Chlorid . .
Arsentrichlorid,
fest . . .
flüssig . .
Arsentribromid.
fest . . .
flüssig • .
Arsentrijodid,
fest . . .
flüssig . .
Antimontri-
Chlorid, fest
flüssig . .
Antimontri-
bromid, fest
flüssig . .
18 I
17
17 !
17 :
o
4 bis 25
10 bis
76
-18
-190
-2 bis
-180
18
20
22
21.5
22
25
22
21
19
15
ca. -40
50
40
30
75
75
81,1
81,00
80,7»
80,46
88,23
0,004583
0,041173
150 0,00436
1.5- 10' 3,16
75 zw. 1,76
u. 1,88
„ niclit
merklicli
22
18
ca. 65
20
22
22
21.5
ca. -50
17
20
35
18 ;
ca. 150I
18 !
75
20
ca. IOC
75
84
00
84
73
84
73
80
80
00
84
00
80
84
».
80
84.7
5.0
0,008
4.8
10,0
9.2
8,5
9.05
3,56
3.64
>84
2,56
2,6
4.7
3.72
4,12
3.66
12,7
13.9
5.8
3.6
12,6
3.33
8,83
5.38
7.0
5,4
33,2
5.05
20,9
Turner
[Rukop]
Drude (2)
Coolidge
Abegg (2)
Behn u.
Kiebitz
Calvert
[Waiden (3)]
Schlundt (i)
Waiden (3)
Schlundt (1)
Waiden (i)
Schlundt (i)
Waiden (i)
Schlundt (2)
Waiden (3)
Schlundt (2)
Waiden (3)
Schlundt (I)
Waiden (3)
Schlundt (2)
(2)
„ (2)
(2)
(2)
,. (2)
(I)
(I)
„ (2)
(2)
Bideker.
1214
358 b
Dielektrizitätskonstanten (c).
Lit. S. 1222.
Material
Autor
Material
<o
Autor
Antimontri-
jodid, fest. .
flüssig . . .
Antimoapenta-
chlorid. . .
Schwefel-
kohlenstoff .
ßo . . . •
Tetrachlor-
kohlenstoff .
Siliciumtetra-
chlorid . . .
Zinntetra-
chlorid . . .
Chromylchlorid
Nickelkohlen-
oxyd . . .
Kaiiam-
carbonat
„ chlorat .
„ sulfat .
„ nitrat .
„ alaun
( Krystall)
„ Chlorid
(Sylvin)
Natriumnitrat .
„ Chlorid
(Steinsalz)
Baryumsulfat .
„ nitrat .
Strontium-
sulfat . .
Flußspat . .
Thallium-
carbonat
„ sulfat
„ Chlorid
„ nitrat
Bleinitrat .
„ Chlorid .
„ bromid .
„ Jodid. .
„ fluorid .
„ sulfat .
„ molybdat
Mennige . .
Kupfersulfat
Zinkblende .
20
ca. 175
21,5
17
}20bisf
181 \
18
17
16
22
22
20
80
84
73
00
00
73
80
73
75
9,1
13,9
3,78
2,61
2,63
2,64
0,03922
o,Og6o5
2,246
2,18
2,40
3,2
3,2
2,6
2,2
ca. 1200
5,62
,»
6,16
,»
6,45
00
2,58
»
6,67
75
6,25
00
4,94
75
4,75
00
5,18
„
6,12
»
6,29
75
5,60
ca. 1200
11,4
75
10,2
ca. 1200
9,15
75
11,3
00
6,92
>,
6,80
75
6,70
,»
17
»
ca. 28
it
ca. 30
»»
16,5
»,
16
00
4,20
»»
4,89
»
2,35
„
3,62
75
28
>,
23,8
»>
17,8
ca. 1200
5,4«
75
7,85
Schlundt (2)
(2)
„ (I)
Hopkinson
Francke
Drude (3)
Tangl
Turner
Drude (3)
Schlundt (2)
Waiden (3)
Schlundt (i)
Waiden (i)
Apt
Thwing
Arons
Starke
W. Schmidt
Starke
W. Schmidt
Arons
V. Pirani
Starke
W. Schmidt
Thwing
W. Schmidt
Thwing
W. Schmidt
Starke
Curie
W. Schmidt
Lenert
W. Schmidt
Thwing
W. Schmidt
Hexan . .
Octan . .
Decan . .
Amylen .
Hexylen .
Octylen .
Decylen .
Diamyl .
Diamylen
Organische
14,2
17
13,8
17
13,8
15,8
15.0
18,7
12,6
16,7
17
17
Methyljodid
Äthylchlorid
bei Sättigungsdr.
.. krit. Temp.
Athyibromid
Äthyljodid .
Butylchlorid
Methylenjodid
Äthylenchlorid
„ «20 ...
Athyliden-
.. Chlorid . .
Äthylenbromid
Chloroform .
Uq . . . ,
ßo . . . ,
7, . . . ,
Broffloform . ,
Tetrachlor-
äthylen .
Allylchlorid
«20 . . . .
Allylbromid
«20 ... .
Acetylentetra-
bromid . . .
«20 • . • .
Methylalkohol
wasserhaltig;
gefroren
Äthylalkohol
Substanzen.
1,859
1,880
1,93*
1,949
1,966
2,201
2,046
1,960
2,175
2,236
1,979
2,424
20,4
00
7,1
170
»
6,29
179
,»
6,06
185,5
»>
4,68
20
»,
9,5
„
0,0058
18
73
8,90
18
»,
7,42
00
9,65
19
»»
5,5
20
„
10,4
»,
0,0056
15.8
„
10,86
18
»
4,865
22
n
5,14
18
»
5,2
17
73
4,95
lo.-l
00
0,00410
t8t
»»
0,04151
f \
t>
0,07333
20,7
„
4,51
17
73
4,43
21
84
2,46
20
00
8,2
»
0,0032
20
»
7,0
,»
0,0030
20
»
7,1
„
0,012
13,4
00
35,36
-100
,»
58,0
-50
„
45,3
0
„
35,0
20
„
31,2
18
91
31,5
75
0,0057
17
„
33,2
00
3,07
14,7
„
26,8
-120
»,
54,6
-80
„
44,3
-40
„
35,3
Land. u. Jahn
Nernst
Land. u. Jahn
Nernst
Land. u. Jahn
Nernst
,,
Turner
Eversheim (i)
,,
[Waiden (3)]
,,
Drude (3)
»
Löwe
Turner
[Waiden (3)]
Land. u. Jahn
Turner
Nernst
Turner
Drude (3)
Tangl
Turner
Drude (3)
Schlundt
[Waiden (3)]
[Waiden (3)]
[Waiden (3)]
Land. u. Jahn
! [Abegg u.
I Seitz (i)]
Rudolph
>,
Drude (3)
Abegg und
Seitz (i)
Turner
{[Abegg u.
Seitz (i)j
Bädeker.
358
1215
Dielektrizitätskonstanten (e).
Üt S. 1222.
Material
<o i
Autor
Material
t»
Autor
Äthylalkohol
(Forts.) . .
gefroren . .
Wasserhaltiger
Alkohol . . .
Propylalkohol .
Isopropyl-
alkohol . .
Butylalkohol,
normal
„ sekundär
„ tertiär
Isobutylalkohol
gefroren
Amylalkohol
gefroren
Isoamylalkohol
Heptylalkohol .
Oktylalkohol .
Allylalkohol .
i8
15
Glykol . .
21
20
Mannit . . .
Pinakon . . .
20
22,0
o
20
50
18
17
100%
90
80
70
60
50
14,3
— 120
-60
o
20
18
ca. 20
18
ca. 19
18
ca. 19
19
ca. 19
18
14,2
18
-80
-40
o
20
18
13,8
18,9
— 100
-50
o
20
18
18
ca. 21
21
91
53
4
0,8
0,6
00
19
bis
20
91
00
91
00
91
00
75
00
91
c»
91
00
200
73 i
CO i
91 I
>»
73
91
ca. 1200
73
00
»
73
72
75
28,4
25,8
20,5
20,8
20,64
8,80
6,80
5,3
2,7
26,0
29,3
33,5
38,0
43,1
48,5
22,47
46,2
33,7
24,8
22,2
13,8
ca. 26
13,8
19,2
8,8
15,5
",4
11,4
7,6
18,7*
18,9
33,7
27,0
21,8
20,0
8,0
2,7
16,67
15,95
30,1
23,0
17,4
16,0
10,8
4,7
2.4
5,7
6,56
4,1
3.4
21,6
20,6
41,2
0,0058
34.5
ca. 3,0
2,6
1 [Abegg u.
J Seitz (i)]
[Waiden (3)]
Rudolph
Marx (i)
„
Lampa
,»
Abegg und
Seitz (i)
[Nemst]
Land. u. Jahn
I [Abegg u.
Seitz (I)]
Rudolph
Löwe
Rudolph
Löwe
Rudolph
Löwe
Drude (3)
Löwe
Rudolph
Land. u. Jahn
Turner
1 [Abegg u.
Seitz (i)]
Rudolph
Abegg und
Seitz (i)
Land. u. Jahn
Nemst
i [Abegg u.
Seitz (i)]
Drude (i)
,»
Abegg und
Seitz (i)
Rudolph
Löwe
Drude {3)
Rudolph
Thwing
Drude
[Waiden (3)]
Waiden (2)
Speyers
Augustin
Pinakolin
Glyzerin .
fest
Chlorhydrin
Epichloriiydrin
020 ... .
Äthyläther . .
(untDampfdr.)
krit. Temp.
käuflicher .
«15 • • •
Amyläther .
Methylnitrat
Äthylnitrat
Propylnitrat
Isobutylnitrat
Oimethylsulfat
Diäthylsalfit,
symm.
«20 • •
„ asymm.
020 ... •
Trimethylborat
Äthylmerkaptan
Amylmerkaptan
Dimethylsulfid
Äthylsulfid .
Ätbyldisulfid
Allylsulfid .
Nitromethan
«20 • • •
Tetranitro-
methan . .
17,5
15
15
15
-81
-48
10
20
20
75
ca. 1200
200
75
8^
0,8
0,6
0,4
1,5.10«
22
20
19,0
20
20
23,4
20
12,6
56,2
39,1
25^
4»4
3,4
3,1
2,6a
3,8
3,97
6,67
31
ca. 0,01
23,0
0,0061
1 18
c»
4,368
-80
»
7,05
-40
„
5,67
0
M
4,68
20
ff
4,30
60
ff
3,65
) 100
3,12
! 140
ff
2,66
180
,f
2,12
194
n
1,533
18
83
4^35
18
00
4,52
»
0,00459
16
73
3,08
18
84
23,5
20
00
19,7
ff
0,0043
20
73
19,4
18
84
13,9
19
84
",7
20
c»
55,0
ff
0,0036
20
73
46,5
20
00
15,6
ff
0,0057
20
73
16,o
20
00
41,9
ff
0,0044
20
73
38,6
20
ff
8,0
75
84
73
75
7,95
4,35
6,2
7,2
15,6
4,9
73
00
73
39,4
0,0072
38,2
2,13
!<2,2
Eggers
Thwing
Drude (i)
ff
V. Lang
Lampa
E. Wilson
[Waiden (3)]
Turner
[Abegg (i)]
[Tangl]
Coolidge
Turner
Ratz
Drude (3)
Schlundt (i)
[Waiden (3)1
Waiden (i)
Schlundt (i)
[Waiden (3)]
Waiden (i)
[Waiden (3)]
Waiden (2)
[Waiden (3)]
Waiden (2)
Augu:tin
Schlundt
Waiden (i)
Augustin
Eggers
Augustin
[Waiden (3)]
ff
ff (i)
Waiden
(3)
(I)
Bädeker.
1216
258 d
Dielektrizitätskonstanten (c).
Lit. S. I222.-
Material
«0
>i
£
i8
84
29,5
21
84
<io,5
21
6,17
20
5,45
21
5,30
21
4.43
22
4,50
21
3,58
22
2,90
22
„
2,65
4
2,95
21
00
3,15
20
73
53,3
Autor
Material
to
Autor
Nitroäthan .
Methylamin
Athylamia .
Isopropylatnin
n-Butylamin
Isobutylamin
Amylamin .
Diäthylamin
Dipropylamin
Diisobutylamin
Trimethylamiö
Triäthylamin .
Nitrosodi-
methylia . .
Quecksilber-
diätbyl . . .
Acetaldehyd
«20 • .
Paraldehyd .
Propylaldehyd
Valeraldebyd
Äthyleooxyd
Methylal .
Acetal . .
Chloral . .
Aceton . . .
«20 . . . .
Methyläthyl-
keton . . .
Methylpropyl-
ketoa . . .
Metbylbutyl-
keton, tertiär
Methylbexyl-
keton . .
Diäthylketon .
Dipropylketon
Acetylaceton
"20 • • •
Mesityloxyd
Acetol . .
Acetaldoxin
Sulfonal, fest
Ameisensäure
fest .
Essigsäure
Propionsäure
Buttersäure,
normal .
Schlundt (i)
73
15
ca. 1200
18,55
10
73
21,8
20
00
14,8
»>
0,0068
20
73
ca. 11,8
15
ca. 1200
14,41
17
73
18,5
15
ca. 1200
11,76
17
73
10,1
— I
00
13,9
20
73
2,7
24
00
3,45
20
73
6,67
20
00
21,5
,»
0,0046
17
73
20,7
17
»
17,8
17
»
15,1
17
>?
12,2
17
»
10,5
15
„
17,0
17
„
12,6
20
00
23,0
»
0,0065
20
73
25,1
20
»
15,1
21
»
3,59
22,6
00
2,98
75
2,6
Waiden (3)
„ (i)
Waiden (i)
Thwing
Drude (3)
[Waiden (3)]
Waiden (i)
Thwing
Drude (3)
Thwing
Drude (3)
Waiden (3)
„ (I)
„ (3)
Drude (3)
[Waiden (3)]
,,
Drude (3)
(3)
(3)
.
16
73
58,5
.
2
„
19,0
18
CO
9,7
17
200
7,07
19
75
6,29
•
17
73
3,15
.
00
3,0
17
73
2,70
[Waiden (3)]
l (i)
Waiden (i)
Drude (3)
[Waiden (3)]
Augustin
Drude (3)
,,
Francke
Drude (i)
Drude (3)
Francke
Drude (3)
Isobuttersäure
Valeriansäure
Isovalerian-
säure . .
Monochlor-
essigsäure
Dichloressig-
säure . .
Trichloressig-
säure . .
Cyanessigsäure
Milchsäure .
Weinsäure .
Methylformiat
Äthylformiat
Propylformiat
Isobutylformiat
Amylformiat .
Methylacetat .
Athylacetat .
a.2o . . .
Propylacetat
«20 • • •
Butylacetat.
«20 •
Isobutylacetat
«20 . . .
Amylacetat .
«20 • • •
Phenylacetat
«20 • . .
Phenylätbyl-
.. acetat . .
Athylpropionat
«20 . . .
Äthyibutyrat
«20 . . .
Ätbylvalerat
Kohiensäure-
diäthylester
Oxalsäure-
diätbylester
20
20
62
20
60
61
4
19
19
15
20
19
14,5
19
23,1
19
22,9
19
19
20
19,5
20
20
20
19
19
19
19
19,5
19,5
19
19
19
19
15
18,5
18,5
18
18
18
18
73
73
ca. 1200
73
00
73
c»
73
00
73
73
(X)
,,
73
00
73
00
„
73
c»
„
73
c»
>,
73
00
,,
73
73
00
,,
73
73
2,60
2,67
2,74
20
8,22
7,8
4,55
33,4
ca.23
19,2
35,9
8,37
0,0052
8,87
9,102
8,27
9,Ol6
7,72
7,280
6,41
5,61
7,08
8,OI6
7,03
6,11
0,0025
5,85
5,73
0,0013
5,65
5,01
0,0028
5,00
5,26
0,0030
5,27
4,81
0,0024
4,79
5,23
0,0014
5,29
4,28
5,64
0,0031
5,68
5,08
0,0020
5,12
4,71
0,0020
4,70
3,15
8,08
Drude (3)
Waiden (3)
Löwe (3)
Drude (3)
Thwing
[Waiden (3)]!
Drude (3) '
Land. u. Jahn
Drude (3)
Land. u. Jahn
Drude (3)
Land. u. Jahn
Drude (3)
>,
Stießberger s.
Löwe
Land. u. Jahn
Drude (3)
Löwe
,»
Drude (3)
Löwe
„
Drude (3)
Löwe
,,
Drude (3)
Löwe
,,
Drude (3)
Löwe
,,
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Silberstein
Löwe (3)
Drude (3)
Löwe
,,
Drude (3)
Löwe
Drude (3) li
Bädeker.
258
1217
Dielektrizitätskonstanten (e).
Lit. S. 1222.
Material
«0
Autor
Material
<o
Autor
Malonsäure-
dimethylester
Malonsäure-
diäthylester .
Oxalessigester
Öxalpropion-
.. Säureester .
Äthenyltricar-
bonsäureester
Isoallylentetra-
carbonsäure-
ester . . .
Aconitsäure-
ester . . .
Chlorameisen-
säuremethyl-
ester . . .
Dichloressig-
säureätbyl-
ester . . .
«20 ....
Trichloressig-
säureäthyl-
ester . . .
«20 ....
Brompropion-
säureäthyl-
ester . . .
«20 ....
Cyanessigsäure-
methylester .
Cyanessigsäure-
äthylester .
Riciaoieinsäure-
isobutylester
1-Apfelsäure-
„ dimethyiester
Apfelsäureäthyl-
^ ester. inaktiv
Athyltartrat .
Athylracemat .
Acetessigester.
Lävulinsäure-
äthylester .
Oxymethylen-
acetessigester
Oxymethylen-
malonester .
Acetonoxal-
äthylester
21
19
19
19
19
21
21
20
21
20
20
22
21
21
19
19
73
73
73
oo
73
CO
73
»>
75
>,
73
oc
73
oo
73
j io,3
i 7,7°
I 8,9
6,45
! 5,1
i 6,29
I 5,65
I
I 11,0
; 10,4
: 0,008
Waiden (1)
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Waiden (i)
[Waiden (3)]
7,8
0,0035
9,4
0,0037
28,8
27,7
26,2
4,7
j 9,3
i 10,0
j 4,50
'■ 4.50
1 15,7
11,9
7,92
7,61
6,50
ca. 16
164
Acetyl Chlorid .
20
00
15,9
«20 • . • •
„
0,0031
20
73
15,5
Acetylbromid .
20
16,2
Bromacetyi-
bromid . . .
20
',
12,4
Waiden (i)
„ (3)
„ (i)
„ (3)
„ (i)
Drude {3)
Stewart
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
[Waiden (3)]
Waiden (i)
Essigsäare-
anhydrid .
Isobottersänre-
anhydrid . .
Maleinsäare-
anhydrid . .
Citrakonsäare-
anhydrid . .
Formamid . .
Acetamid,
geschmolzen
fest . . .
Harnstoff, fest
Äthylurethaa .
fest
Cyanwasser-
stoff . . .
Acetonitril . .
Propionitril
«20 . • •
Isopropylcyaoid
Butyronitril
n-Valeronitril .
Isobutylcyaaid
Capronitril . .
Malonitril . ■
Bernsteiosänre-
nitril . . .
fest
Glykolsänre-
nitril . . .
Milchsäare-
nitril . . .
Acetylmilcb-
säoreaitril
Cyanessigester
20
20
20
60
20
00 j 20,5
„ j 0,0049
73 I 17,9
„ 13,6
„ ; 50,0
39,5
Thioessigsänre | 20
73
Citronenöl,
Dichte 0,853
Terpentinöl . .
Waiden (3)
Waiden (i)
20
73
>84
77
„
59,2
20
»,
4,0
22,1
72
ca. 3,5
60
84
i3>6
23
»
3,18
21
„
ca. 95
20
c»
38.8
20
»,
0,0042
73
35,8
20
oc
27,7
„
0,0070
20
73
27,2
24
84
20,4
21
„
20,3
21
»
17,4
22
„
17,95
22
>,
15,5
32,6
75
46,3
ca. 58
73
57,3
23
84
65,3
20
73
67.9
20
»
37,7
20
»
18,9
18
c»
ca. 23
18
73
26,7
Methyirhodanid
20
73
35,9
Atbylrhodanid.
20
oc
29,7
«20 • • • .
„
0,0093
20
73
26.5
Amylrhodanid .
19,5
75
17,1
Metbylsenföi .
ca. 37
73
19,7
Atbylsenföl
20
00
19,6
«20 • • • •
,»
0,010
20
73
19,4
Allylsenföl . .
17,6
75
17,3
21
00
2,247
• »
2,23
„
2,258 bis
2,27
Speyers
Schlundt (i)
Waiden (3)
[ „ ]
Waiden (i)
[Waiden (3)]
Waiden (i)
Schlundt (i)
Eggers
Waiden (i)
Schlundt (i)
Waiden (i)
Löwe
Drude (3)
12,8 I Waiden (i)
Waiden (i)
[Waiden (3)]
Waiden (i)
Eggers
Waiden (i)
[Waiden (3)]
Waiden [i]
Eggers
Tomaszewski
Hopkinson
Tomaszewski
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Bideker. 77
1218
258 f
Dielektrizitätskonstanten (e).
Lit. S. 1222.
Material
<o
Autor
Material
to
Ä
e
20
oo
8,8i
88
75
oo
75
4,4
4,57
2,7
19
19
oo
73
5,17
4,72
Autor
Terpentinöl
(Forts.) . . .
Terpineol . .
Dihydrokarvon
Pulegon . . .
Karvenon . .
a-Limonen . .
Dipenten . . .
d-Pinen . , .
I-Pinen . . .
i-Pln6n . . .
d-, 1-, i-Camphen,
fest
Oxymethylen-
campher . .
fest
Campher-
pinakon . .
Benzol
«0
^0
«10
/5io
Toluol
«15 • •
«0 • •
^0 . .
Orthoxylol
Metaxylol
«15 ....
..ßl5 . • ...
Athylbenzol
Propylbenzol .
Isopropylbenzol
Mesitylen . .
Pseudocumol .
Cymol . . .
Naphthalin . .
Diphenylmethan
fest
Phenanthren .
Acenaphten
Chlorbenzol
Brombenzol
«20 . . .
20
19
19
20
20
20
20
20
20
20
97
30
0,8
0,4
73
00
73
75
73
75
3,17
2,65
2,75
8,53
9,50
18,8
i8,o
2,36
2,30
2,60
2,70
2,75
2,75
12,4
5,1
3,65
Lampa
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Stewart
18
00
2,288
19
73
2,26
Uo-r
00
0,03794
I182I
0,06259
\io-f
/40I
c»
0,00106
0,0587
14,4
„
2,37
—83
,»
2,515
16,5
„
2,33
19
73
2,31
0-30
00
0,0392 1
I20-'
„
0,03977
J181,
»
0,06463
17
„
2,567
17
73
2,57
18
00
2,376
.^7,
73
2,37
f20-l
Ii8r|
00
0,03817
Ii5-f
0,00139
J45l
0,04133
14,6
„
2,4l6
17
„
2,424
13,8
„
2,355
17
,»
2,369
18
73
2,42
14,2
00
2,298
15,4
„
2,401
17
„
2,415
17
»
2,243
22,1
72
ca. 2,7
27
73
2,6
17
„
2,7
21,7
72
ca. 2,9
21,4
„
„ 3,0
10,8
00
10,95
20
„
„
5,2
0,0028
20
75
5,3
Drude (3)
Augustin
Turner
Drude (3)
Tangl
,,
Hasenöhrl (2)
„
Landolt u. Jahn
Abegg
,,
Drude (3)
Ratz
Tangl
,,
N ernst
Drude (3)
Turner
Drude (3)
Tangl
Negreano
„
Landolt U.Jahn
N ernst
Landolt u. Jahn
N ernst
Drude (3)
Landolt u. Jahn
,,
Nernst
,,
Sßeyers
Schlundt (i)
,,
Speyers
Veley
[Waiden (3)]
Augustin
m-DibrombenzoI
p-Dibrombenzol
fest . . .
a-Bromnaphtha-
lin . . . .
Phenol . .
Kreosol . .
Safrol . .
Isosafrol . .
Resorcin . ,
Anisol . .
«20 • . ■
Nitrobenzol
fest .
Metadinitro
benzol .
fest .
s-TrinitrobenzoI
fest . .
Orthonitroto-
luol . . .
Nitranisol .
Anilin . . .
«15 • . .
Methylanüin
«20 • . •
Dimethylanilin
.. «20 • • .
Athylanilin .
«20 • • •
Methylanilin
Dimethylanilin
o-Toluidin .
m-Toluidin .
p-Toluidin .
Xylidin 1:3:4
Acetanilid .
Formanilid .
Phenylhydrazin
p-Azoxyanisol,
fest
„ trüb flüssig
bis homogen fl
Sulfobenzid
Benzylalkohol
«20 • • •
Benzylamin
48
73
9,68
17
00
10,3
17
73
ca. 6
21
„
3,06
21
„
3,33
21,8
72
3,2
20
00
4,35
»
0,0052
18
00
36,45
-5
»
42,0
0
»»
41,0
15
»
37,8
30
»
35,1
17
73
34.0
—10
00
9,9
90
„
20,65
75
2,85
127
00
7,21
75
2,2
18
00
27,7
19,8
75
23,8
18
00
7,316
',
0,00351
14
73
7,14
20
00
6,0
„
0,017
20
,,
4,48
„
0,0041
20
„
5,9
0,0037
20
84
5,8
20
„
5,07
20
„
5,93
20
„
5,95
21,7
72
ca. 3,0
20
84
4,90
22,2
72
ca. 3,0
75
2,75
„
3,05
23
00
7,15
50
,»
ca. 2,3
95 bis
150
„
4,3-4,0
75
2,9
Augustin
Turner
Drude (3)
Drude
Löwe
Drude (3)
Speyers
[Waiden (3)]
Turner
1 [Abegg u.
Seitz (i)]
Drude (3)
Abegg und
Seitz (i)
Augustin
20
00
13,0
»
0,012
21
„
16,3
21
73
10,6
20
00
4,6
»
0,0057
Turner
Eggers
Turner
Ratz
Drude (3)
[Waiden (3)]
Schlundt
Speyers
Schlundt (i)
Speyers
Augustin
,,
Turner
Abegg und
Seitz (2)
[„]
Augustin
[Waiden (3)]
,,
Löwe
Drude (3)
[Waiden {3)]
Bädeker.
258
1219
Dielektrizitätskonstanten • {e).
Lit S. 1222.
Material
Autor
Material
i"
Autor
Dibenzylamin
Benzaldehyd
Salicylaldehyd
Anisaldehyd .
Phenylacet-
aldehyd . .
Kamtnaldehyd
Benzaldoxim .
Norm. m-Nitro-
beozaldoxim
fest . . . .
Iso-m-Nitro-
benzaldoxim .
fest . . . .
a-Aaisaldoxim
fest ... .
^-Anisaldoxim
fest . . . .
Acetophenon .
020 ... .
Äthylphenyl-
keton . . .
Benzophenon,
stabil u. meta-
stabil . . .
fest ... .
Phenylessif-
säure . .
Methylbenzoat
a,u ....
Äthylbenzoat .
«20 ... .
Amylbenzoat .
CjV ....
Isobutylbenzoat
Phenylessif-
ester . . .
Salicylsäare-
methylester
Ȋtfaylester .
Methyläther-
salicyls.-äthyl-
ester . . .
20
20
15
20
20
84
00
>»
73
20
y*
15
ca. 1200
20
00
20
73
120
00
75
"7.5
00
75
63
00
75
130
CX3
75
20
CO
»»
21
73
17
25
85
20
18
18
19
19
19
19
18
18
21
21
21
21
73
3.55
18,0
0,0028
17.7
I3>9
15.5
4.78
10,68
3.75
3,34
48,1
2,5
59,»
2,7
9,28
2,7
10,9
2,7
18,1
0,0041
15,6
I5Ö
13,3
0,004
3,1
ca. 4,0
„ 3,2
Schlundt (i)
[Waiden (3)]
Drud'e (3)
Waiden (i)
Drude (3)
Thwii^
Löwe
Drude (3)
Augustin
[Waiden (3)]
Drade (3)
[Waiden (3)]
00
6,58
>,
0,0017
73
6,62
00
6,03
»»
0,0015
73
6,04
00
5,03
»
0,0014
73
4,99
00
5,39
„
0,0021
73
5,43
»
5,29
»
8,8
00
8,39
73
1
8,2
„
7,7
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Athyläther-
salicyls.-äthyl-
ester . . .
Beazoylessif-
ester . . .
Benzoylacet-
essigester . .
Oxymethylen-
phenylessigest.
Formylphenyl-
essigester . .
Acetophenon-
oxalmethvlest.
fest
„ äthylester
fest
Zimtsäure-
äthylester .
Benzalmalons.-
ätfaylester .
Phthaiid .
fest . .
Benzonitril
Orthotolnnitril
a-Naphthonitril
i-Naphthcnltril
Benzylcyanid .
Mandelsäare-
nitril . .
Phenylsenföl
Thiophen .
Furfnrol .
«20 • •
Pyridin .
«•Picolin .
Piperidin
Chinoiin .
d-Kokain .
1-Kokain .
20
20
21
21
20
20
70
18
46
18
19
19
21
21
73
cc
73
00
73
00
73
73
75
73
20
„
20
00
M
21
73
23
84
70
„
22
»,
70
»
20
00
n
20
73
23
84
20
73
7,0
12,4
14,3
11,45
8,4
4,9
3,0
12,8
2,8
7,9
3,3
6,45
5,26
7,35
0,0022
! ca. 4,3
ca. 36
„ 4
26,5
0,0043
26,0
18,4
16,0
19,2
16,9
18,4
0,0046
16,7
17,8t
11,0
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
Löwe
Drude (3)
16
00
2,76
13
75
2,85
20
oc
41,7
„
0,0063
23
73
39,4
21
84
I2h»
20
w
9,8
20
„
5,8
21
»,
8,8
20
75
3,05
20
„
3,10
Löwe
Drude (3)
Löwe
[„]
Drude (3)
Drude (3)
[Waiden (3)]
Drude (3)
Schlundt (i)
»
,»
[Waiden (3)]
„
„ (0
Schlundt (i)
Waiden (i)
Turner
Eggers
[Waiden (3)]
Drude (3)
Schlundt (i)
Stewart
BIdeker. 77*
1220
258 h
Dielektrizitätskonstanten {e).
Lit. S. 1222.
Dielektrizitätskonstante von Gasen und
Dämpfen, bezogen auf Vakuum.
Für die Abhängigkeit der Dielektrizitätskonstante
eines Gases vom Druck p gilt bis zum Bereich von
einer Atmosphäre, wohl auch höher, daß
P
= const., also e= i+ np
worin x der aus der folgenden Tabelle zu entnehmende
Wert e — I für die bei Normaldruck gemessenen (nicht
ausdrücklich anders bezeichneten) Zahlen ist. Bei
einigen Gasen (Ha, N2, Luft nach Tangl) ist in noch
viel ausgedehnterem Bereich (bis 100 Atmosphären)
e — I proportional der Dichte des Gases.
Für die Abhängigkeit von der Temperatur bei
konstantem Druck gelten die im folgenden angeführten
Koeffizienten a und ß, welche in die Gleichung
£^=^ei—a(t — &)+ß{t — '&)^
einzuführen sind. Hier ist die Temperaturabhängig-
keit in der Regel nicht allein durch die Dichteänderung
bestimmt.
Die Frequenz der benutzten Schwingungen war
bei allen Beobachtern größer als lo", also Ä praktisch
gleich oc.
Material
Luft .
Sauerstoff
Stickstoff
Wasserstoff
Helium . .
Koliiensäure
Kohlenoxyd
Stickoxydul
(0
p
Atm.
e
0
I
1,000590
19
I
1,000576
>t
20
1,01080
»»
60
1,03281
»
100
1,05494
0
I
1,000547
0
I
1,000606
20
I
1,000581
>»
20
1,01086
>,
60
1,03299
»>
100
1,05498
0
I
1,000264
20
I
1,000273
»»
20
1,00500
>t
60
1,01460
»
100
1,02378
1,000074
0
I
»
I
1,000946
»
I
1,000985
I
I
1,000989
15
IG
1,060
»>
20
I,G20
»
40
i,og8
0
I
1,000690
>,
I
1,000695
,»
I
1,001158
»
I
1,000991
„
I
1,001129
15
IG
1,070
»>
20
1,025
»
40
1,010
Autor
Boltzmann (3)
Tangl (2) ber.
„ beob.
Rohmann
»»
Tangl (2) ber.
„ beob.
Boltzmann (3)
Tangl (2) ber.
„ beob.
Hochheim
Boltzmann (3)
Klemenßic
Rohmann
[Linde]
Boltzmann (3)
Klemenöic
Boltzmann (3)
Klemenciö
Rohmann
[Linde]
Material
Methan . . .
Äthylen . . .
Schwefelkohlen-
stoff . . .
Schwefeldioxyd
Co« 10^ .
/?o-io^ .
Wasserdampf
«145 'lO-*
Ammoniakgas
«20* 10* .
/?20-IO' .
Chlorwasser-
stoffgas .
Stickstoffper-
.. oxyd . .
Atbylchlorld
Oo-IO* .
/io-io« .
Methylenchlorid
«100 • 10^
Chloroform
«120 • lO^
/?120 • 10^
Tetrachlor-
kohlenstoff
«110 • 10^
Äthylbromid
Methylalkohol
«110 • 10*
.. ^110 • 10'
Äthylalkohol
«110* lo^
/?iio'io'
Methyläther
.. /5o.io' .
Athyläther .
«100 • lo^
/?ioo • 10^
Methylformiat
Äthyiformiat
Methylacetat
Äthylpropionat
Benzol . . .
«110 • 10' •
t"
P
Atm.
100
14,7
145
2G
IGG
6g
15,5
100
18-130
120
)".To-!
IIG
j 140 I
15,5
100
IIG
100
IIG
G
jlO-{
16,5
100
100
100
100
100
i 122 \
100
HO
iiio-r
/ 140 i
1,000944
1,000953
1,001456
1,001312
1,00290
1,00239
1,00905
1,00993
6,19
1,86
1,00705
1,4
1,00718
5,45
2,59
1,00258
ca. 1,0018
1,01469
0,875
0,206
1,00651
2,95
1,00420
2,1
0,8
1,00304
1,3
1,01462
1,0061
i,Go6oo
4,65
3,5
1,0069
1,00647
5,48
4.78
1,00743
4,46
1,27
1,00700
1,0049
1,00516
2,14
0,70
1,0073
1,0087
1,0077
1,0144
1,0031
1,00292
1,1
Autor
Boltzmann (3 i
Klemencic
»,
Boltzmann (3)
Klemenöiö
Bädeker
Klemenciö
Bädeker
Bädeker
[Klemenciö]
Bädeker
[Klemenöic]
[Lebedew]
Bädeker
[Lebedew]
Bädeker
[Klemenöiö]
[Lebedew]
Bädeker
[Lebedew]
Bädeker
Bädeker.
258 i
1221
Dielektrizitätskonstanten {e).
Lit S. 1222.
Verflüssigte Gase, beim Sättigungsdruck
gemessen.
Dielektrizitätskonstanten von Krystallen.
Refoläres System.
Material
Autor
Material
Ä
£
oc
6,29
75
5,6o
oc
5,i8
n
4,94
75
4,75
oc
4,55
»»
6,92
75
6,70
oo
6,09
„
6,67
75
6,25
Autor
Luft beim Sdp.
unter i Atm.
Sauerstoff „
Stfckoxydnl .
beim Sdp. unt.
I Atm.
Chlor. . . .
Kohlensäure
Amraoniakgas .
Phosphor-
wasserstoff .
Arsenwasser-
stoff . . .
Antimon-
Wasserstoff .
Chlorwasser-
stoff. . . .
Bromwasser-
s*oif . . .
Jodwasserstoff
fest
Cyanwasser-
stoff. . . .
fest
Cyan^as . . .
Schwefeidioxvd
krit. Temp.
Schwefel-
wasserstoff .
— 182
-5 I
5
15 i
i
— 6o|
— 20 1
rit. T.
ki4,i
—5
o
10
15
14,0
— 50|
15 I
-50j
15 j
— 501
'5 i
i
-50!
X5 ':
—90
24,7 '
-80
21,7 !
—50 i
-90 i
21
—25
23 '
14,5 ;
20
60 !
100
140 !
154,2 I
!
10
50 I
90 I
kritT.i
00
M3»
75
1,47-1,50
00
1,465
„
1,49«
„
1,630
n
1,57»
„
1,520
»
1,933
„
2,150
„
2,030
00
1,970
„
1,940
„
2,08
»
0,0044
100
1,88
OC
I,608
n
1,583
»
1,54«
n
1,52«
Ca.130
16,2
72
22,7
,»
15,9
„
2,6
„
[2,88]
,»
2.58
,f
2,05
»
2,58
n
1,81
84
4,60
„
8,85
,»
3,82
»»
6,29
n
2,90
„
2,88
n
3,95
n
ca. 95
„
2,4
n
2,52
Ca.120
13,76
00
14,0
„
10,8
„
7,8
n
4,5
n
2,1
n
5,93
n
4,92
tt
3*76
»,
2,7?
Pirani
Bahn u. Kiebitz
Hasenöhrl
Fleming und
Dewar
[Linde]
Hasenöhrl
[Linde]
[Eversheim (2)]
Coolidge
[Linde]
Coolidge
Schaefer und
Schlundt (2)
Schlundt (3)
Schlundt (i)
„ (3)
„ (I)
Coolidge
Eversheim (i)
[Eversheim (2)]
Steinsalz^) . . .
aus optischen Daten
Sylvin ....
aus optischenDaten
Flußspat. . . .
aus optischenDaten
Kaliumalaun . .
Starke
W. Schmidt
Rubens u. Nichols
Starke
W. Schmidt
Rubens u. Nichols
starke
W. Schmidt
Paschen
starke
W. Schmidt
Einachsize Systeme.
Material
Apatit. . . .
Bervll V. Nert-
schinsk. . .
Dolomit von
Traversella .
Eisenspat, von
Siegen, Rheinpr,
Kalkspat . .
„
„ Island
Pennin . .
P>romorphit,
Zschopau .
Quarz . . .
Rutil . . .
„ pulverig
Tuimalin . .
Vesuvian . .
Wulfenit . .
Zirkon . . .
Kraftlinien
j_ ! ;:
der Achse
75
75
9,50
7,85
7,10
6^05
7,80
75 7,90
00 1 8,49
8,78
75 8,50
26,0
4,69
4,38
1000 4,27
75 4,32
89
00
75
7,40
7,44
6,05
5,52
6,80
6,90
7,56
8,29
8,00
4,80
90,5
5,06
4,46
4,34
4,60
173
7,13
6,54
6,75
5,65
8,.30
9,05
26,8
2,8
12,6
Autor
W. Schmidt
starke
Curie
W. Schmidt
Fellinger
V. Pirani
W. Schmidt
Fellinger
Ferry
W." Schmidt
Fellinger
W. Schmidt
Rhombisches System.
Material
Aragonit 1
II
Baryt')
JL ea*) \ «6«) ec*)
I ! 6,55
75 9,80 j 7,68 j 6,55
9,80 7,70 j 7,13
9,14 I 7,00
6,97 10,0, 7,70
75 1 7,65 ' I2,„ I
Autor
W. Schmidt
»,
Fellinger
W.'schmidt
') Nähere Charakterisierung der Objekte ist bei
den Autoren nachzusehen.
-) fall der Brachyachse ä; eft || der Makroachse 6;
ee II Vertikalachse c
') Hauptspaltungsfläche = o P, [001].
" BSdeker.
1222
258 k
Dielektrizitätskonstanten (e).
Lit. S. 1222.
Rhombisches System (Forts.).
Material
Brookit,Tavetsch
Citronensäure
Cerussit . .
Cölestin von
Strontian .
Kaliumsulfat
Magnesiumsulfat
+ 7aq. .
Schwefel . .
Seignettesalz
Topas . . .
Witherit . .
X
«a
eb
cc
75
78
oo
4,71
L4,25J
3,28
75 25,4
23j2
19,2
>»
7,70
18,5
8,30
oo
6,09
5,68
4,4«
»
5,26
6,05
8,28
»
3,«i
3,97
4,77
»>
3,65
3,85
4,66
75
3,62
3,85
4,66
oo 6,70
6,92
8,89
75 6,65
6,70
6,30
»>
7,80
7,50
6,35
Autor
W. Schmidt
Borel
W. Schmidt
Borel
Boltzmann
1873
Borel
W. Schmidt
Borel
W. Schmidt
Literatur, betreffend Dielektrizitäts-
konstanten.
R. Abegg (i), Wied. Ann. 60, 54; 1897.
„ (2), „ 60, 229; 1898.
R. Abegg u. W. Seitr (i), ZS. phys. Chem. 29, 242;
1899.
„ (2), ZS. phys. Chem. 29, 491;
1899.
L. Arons, Wied. Ann. 53, 95; 1894.
Arons, s. a. Cohn.
L. Arons u. H. Rubens (i), Wied. Ann. 42, 581; 1891.
„ (2), „ 44, 206; 1891.
„ (3), „ 45, 381; 1892.
A. Augustin, Diss. Leipzig 1898.
K. Bädeker, ZS. phys. Chem. 36, 305; 1901. In der
Tabelle befinden sich außerdem einige sonst nicht
veröffentlichte Zahlen.
U. Behn u. F. Kiebitz, Boltzmann- Festschrift, Leipzig
1904. 610.
L. Boltzmann (i), Wien. Ber. 67, [2] 17; 1873. Pogg.
Ann. 151, 482, 531; 1874.
„ (2), Wien. Ber. 68, 81; 1873.
Ann. 153, 525; 1874.
„ (3), Wien. Ber. 69, 795; 1874.
Ann. 155, 403; 1875.
Ch. Borel, C. r. 116, 1509; 1893.
H. T. Calvert, Ann. d. Phys. (4) 1, 483; 1900.
A. Campbell, Proc. Roy. Soc. 78, 196; 1906.
E. Cohn u. L. Arons, Wied. Ann. 28, 454; 1886.
„ Wied. Ann. 33, 13 und 31; 1888.
A. D. Cole, Wied. Ann. 57, 290; 1896 (el. Brechungs-
exponenten durch Reflexion gemessen).
A. Coliey, Joum. russ. 39, 210; 1907; 40, 121, 245,
269; 1908; Phys. ZS. 10, 471; 1909; 11, 324; 1910.
(Dispersion bei Wasser, Äthylalkohol, Benzol, Toluoi,
Azeton).
W. D. Coolidge, Wied. Ann. 69, 125; 1899.
J. Curie, Ann. chim. phys. (6) 17, 385; 1889.
Dewar, s. Fleming.
Monoklines System.
Im Folgenden bedeutet (nach W.
Voigts Bezeichnungsweise) «jjj die
Dielektrizitätskonstante 1 1 1 der Sym-
metrieaxe b, also _L zur Zeichnungs-
ebene der nebenstehenden Figur.
£jund fjj sind die beiden andern
H auptdielektrizitätskonstanten in der
Reihenfolge ihrer Größe. Ihre Lage t
in der Symmetrieebene ist durch
die gestrichelten Linien der Figur
(für Adular) gegeben; % ist der
Winkel zwischen £j und der Vertikalachse c
Material
Gyps .
Adular .
Augit
Rohrzucker
Doppelsulfate
( 504)2 RR'2
-föHaO
Mg-NH4
Mn-NH4
Zn-NH4
Ni-K .
Co-K .
Ni-NHi
C0-NH4
Natrium-
arsenat
75
bis
I m
=^^11
%
n\\
9,92 5,04 102,55,15!)
5,33 4,54
8,57
3,49
7,06
5,91
6,62
6,37
9,35
6,76
6,13
7,26
7,07
3,16
7,06
5,91
6,62
6,37
9,35
676
6,13
7,26
42,5
—55,6 6,90
-58,7 3,32
44
99
—9
84
"5
90
5,50
8,54
6,83
7,56
7,06
10,71
5,08
5,58
5,91
Autor
H.W.Schmidt
[ Dubbert.vgl.
W. Voigt
Borel
^) _!_ zur Spaltebene.
Triklines System.
Beobachtungen fehlen.
D. Dobroserdow, Journ. russ. 41, chem. T. 1164; 1909
und 41, „ 1385; 1909.
P.Drude, Wied. Ann. 55, 633; 1895 (Wellenmethode).
„ (i), Wied. Ann. 58, i; 1896.
„ (2), „ 59, 17; 1896.
„ „ 60, 500; 1897 (anomale
Dispersion).
„ „ 61, 466; 1897 (sogenannte
2. Methode).
„ (3), ZS. phys. Chem. 23, 267; 1897.
„ Wied. Ann. 64, 131; 1898 (anomale
Dispersion).
„ Ann. d. Phys. (4) 8, 336; 1902 (Ver-
besserung der Meßmethode).
H. E. Eggers, Journ. phys. chem. 8, 14; 1904 (Lösungen).
A. Elsas, Wied. Ann. 44, 654; 1891.
P. Eversheim (i), Ann. d. Phys. (4) 8, 539; 1902.
M (2), ■ „ (4) 13, 492; 1904.
Faraday, Experimental Researches, 11. Reihe; 1838.
Pogg. Ann. 46, i, 537; 1839.
R. Felliager, Ann. d. Phys. (4) 7, 333; 1902.
E. S. Ferry, Phil. Mag. (5) 44, 404; 1897.
Bädeker.
2581
1223
Literatur, betreffend Dielektrizitätskonstanten.
J. A. Flemins u. J. Dewar, Proc Roy. Soc. 60, 358;
1896. Proc. Roy. Soc Öl, 299, 316, 358; 1897
(gefrorene Elektrolyte u. a. bei tiefen Temp.).
Fomtn, s. Grätz.
A. Francke, Wied. Ann. 50, 163; 1893.
H. M. Goodwin u. M. de Kay Tbompson, Phys. Rev.
S, 38; 1S99.
J. E. H. Gordon, Phil. Trans. 1701, 417; 1879.
L. Grätz u. L. Fomm, Wied. Ann. (3) 64, 626; 1895.
C. Gutton, C. r. 130, 11 19; 1900.
F. Hasenöhrl (i), Versl. Ak. Amsterdam 8, 137; 1900.
(2), Wien. Ber. 105 [2 a], 460; 1896.
J. Hattwich. Wien. Ber. 117, [2 a] 903; 1908 (Ände-
rung beim Schmelzpunkt).
Haynes s. Philip.
F. Heerwagen, Wied. Ann. 48, 35; 1893.
„ „ -49, 272; 1893.
C. Heinke, Elektrot. ZS. 17, 483 u- 499; 1896.
E. Hochheim, Verh. phvs. Ges. 10, 446; 1908.
J. Hopkinsnn, Phil. Trans. 172 II, 355; 1881.
W. G. Horraell, Phil. Mag. (6) 3, 52; 1902.
Jahn, s. Landolt.
Kiebitz, s. Behn.
J. Klemencic, Wien. Ber. 91 [2], 712; 1885.
Exners Rep. 21, 571; 1885.
J. Kossonogoff, Phys. ZS. 3, 207; 1902.
A. Lampa, Wien. Ber. 105 [2 a], 587 u. 1049; 1896.
H. Landolt u. H. Jahn, ZS. phys. Chem. 10, 289; 1892.
V. V, Lang, Wien. Ber. 105 [2 a], 253; 1896.
P. Lebedew, Wied. Ann. 44, 288; 1891.
A. Lenert, Verh. phys. Ges. 12, 1051; 1910.
V. Lerch, s. Nerost
F. Linde, Wied. Ann. 56, 546; 1895. ~~
K. F. Löwe, Wied. Ann. 66, 390; 1898.
J. H. Mathews, Joum. phvs. chem. 9, 641; 1905.
E. Mattenklodt, Ann. Phys. (4) 27, 359; 1908.
E. Marx (i), Wied. Ann. 66, 411 u. 597; 1898.
„ (2;, Ann. d. Phys. (4) 12, 491, 1903 (Dis-
persion zwischen l = 1000 u. 3400).
H. Merczyng, Ann. d. Phys. (4)88, i; 1910 (Dispersion).
D. Negreano, C r. 114, 345; 1892.
W. Nemst, ZS. phys. Chem. 14, 622; 1894.
Wied. Ann. 60, 600; 1897.
W. Nemst u. F. v. Lerch, Gott Nachr. 1904, Heft 2,
S. 167.
Nicbols s. Rubens.
Nowak, s. Romich.
N. Obolensky, Phys. ZS. U, 433; i9io (Dispersion
b. Petroleum).
A. Occhialini, Phvs. ZS. 6, 669; 1905 (komprimierte
Luft).
A. de Forest Palmer jr, Phys. Rev. 14, 38; 1902
(verd. Elektrolyte). Phys. Rev. 16, 267; 1903
(Temp.-Koeff. f. Wasser).
F. Paschen, Wied. Ann. 54, 668; 1896.
J. Ch. Philip u. D. Haynes, Joum. chem. Soc. 87,
99S; 1905 (Mischungen org. Substanzen).
J. Ch. Philip, ZS. phys. Chem. 24, 18; 1897.
M. V. Pirani, Diss. Berlin 1903.
G. Quincke, Wied. Ann. 32, 529; 1887 (Methoden-
versrleich).
Fl. Ratz, ZS. phys. Chem. 19, 94; 1896.
H. Rohmann, Diss. Straßburg 1910.
Romich u. Nowak, Wien. Ber. 70 [2], 380; 1874
( Kr>'stalle).
Rubens u. Nichols, Wied. Ann. 60, 418; 1897.
Rubens s. Arons.
W. Rudolph, Diss. Leipzig, 191 1.
H. Rnkop, Diss. Greifswald, 1911-
F. Salvioni, Rend. Lincei 4 (3), 136; 1888.
0. C. Scbaefer u. H. Schinndt (i), Joum. phys. chem.
13, 669; 1909.
„ (2), Joum. phys. Chem.
16, 253; 1912.
N. Schiller, Pogg. Ann. 152, 535; 1874.
H. Schlund! (i), Joum. phys. chem. 5, 157 u. 503;
1901.
„ (2), Joum. phys. chem. 8, 122; 1904.
„ s. 0. C. Schaefer.
W. Schmidt, Ann. d. Phys. (4) 9, 919; 1902.
(4) 11. 114; 1903.
F. A. Schulze d), Ann. d. Phys. (4) 14, 384; 1904.
„ (2), Ber. Marb. Ges. 1907, S. 126.
E. V. Schweidler, Ann. d. Phys. (4) 24, 711; 1907
(Biblic^raphie).
Seitz, s. Abegg.
L. Silberstein, Wied. Ann: 56, 661 ; 1895 (Mischungs-
gesetz für Dielektrizitätskonstanten).
P. Silow, ¥ogg. Ann. 156, 380; 1885 (Elektrometer-
methode).
J. F. Smale, Wied. Ann. 57, 215; 1897.
„ ., 60, 625; 1897 (Salzlösungen).
B. Specht, Diss. Halle 1908 (flüss. Kr>stalle).
C. L. Speyers, Sill. Amer. Joum. (4) 16, 61; 1903 (ge-
sättigte Lösungen).
B. W. Stankewitsch, Wied. Ann. 62, 700; 1894.
H. Starke, Wied. Ann. 60, 629; 1897.
A. W- Stewart, Joum. chem. Soc 93, 1059; 1908.
C. Sultze, Diss. Halle 1908 (flüss. Krystalle).
K. Tangl d), Ann. d. Phys. (4) 10, 748; 1903.
(2), Ann. d. Phys. (4) 23, 559; 1907 u. 26,
59; 1908.
S. Tereschln, Wied. Ann. 36, 792; 1889 (Ester).
Tbompson, s. Goodwin.
J. J. Thomson, Proc. Roy. Soc. 46, 292; 1889 (Ver-
wenduns; Hertzscher Schwingungen).
W. M. Thomson, Proc. Rov. Soc 82, 422; 1909.
Ch. B. Thwing, ZS. phys. Chem. 14, 286; 1894.
F. Tomaszewski, Wied. Ann. 33, 33; 1888.
B. B. Turner, ZS. phys. Chem. 35, 385; 1900.
F. Ulmer, Diss. Berlin 1907 (Hölzer).
W. Vaupel, Diss. Halle 191 1 (flüss. Krystalle).
V. H. Veley, Phil. Mag. (6) 11, 73; 1906.
0. U. Vonwiller d), PhiL Mag. (6) 7, 655; 1904 (kein
Maximimi der Dielektrizitätskon-
stanten für Wasser bei +4°).
(2), Proc. Roy. Soc. 79, 669; 1909.
W. Voi^. Lehrbuch der Kr>'Stallphysik, Leipzig 1910,
S. 410 f.
P. Waiden d), ZS. phys. Chem. 46, 103; 1903.
(2), „ 54, 129; 1906.
„ (3), » <<>. 569; 1909.
0. Werner, Wied. Ann. 47, 613; 1892.
E. Wilson, Proc. Roy. Soc. 71, 241; 1903.
A. Winkelmann. Wied. Ann. 38, 161; 1889.
A. Wüllner, Wied. Ann. 32. 19; 1887.
T. Zietkowsky, Diss. Freiburg i. Schweiz 1900.
Bädeker.
1224
259
Entladungs- (Funken-) Spannungen in Gasen.
V in Kilovolt [lO^^ cm ^/s g V« sec~^] bei i8" und 745 mm Hg-Druck von o'*.
Die Entladungs- (Funken-) Spannungen in Gasen, d. h. die kleinsten Spannungen, bei denen
sichtbare Entladung eintritt, werden durch viele verschiedene Umstände beeinflußt: den Druck,
die Temperatur, die Natur und Reinheit (Feuchtigkeitsgehalt) des Gases, die geometrischen Ver-
hältnisse der Elektroden und ihrer Zuleitungen, die Geschwindigkeit der Aufladung und die
Bestrahlung der Entladungsstrecke, magnetische und elektrostatische Kräfte, insbesondere Influenz
benachbarter Leiter und Nichtleiter auch der Zuführungen und Isolationsstützen der Elektroden
namentlich bei größeren Funkenstrecken. Bei den meisten Einzelmessungen sind die Versuchs-
bedingungen nicht ausreichend genau beschrieben. Sie haben daher nur bedingten Wert und
zeigen große Abweichungen voneinander. — Die Form der Entladung (Funken-, Büschel-,
Glimm-, Streifen-) hängt von der Kapazität der Elektroden und der Geschwindigkeit der Elek-
trizitätszufuhr ab.
Die nachstehenden Werte beziehen sich auf langsame Aufladung, belichtete Funkenstrecke 1
zwischen gleichen Kugelelektroden vom Radius r (eine isoliert, die andere geerdet) mit
dünnen Zuleitungen (Dicke <Var, wenn die Schlagweite l>2r) und Vermeidung störender In-
fluenzwirkungen nach Beobachtungen von Algermissen, Heydweiller, G. Müller, Orgler,
Paschen, E. Voigt, M. Toepler (Literaturverzeichnis umstehend). Die kleingedruckten
Ziffern sind unsicher, geklammerte Werte interpoliert.
Kleine Druck- und Temperaturänderungen sind in Rechnung zu setzen durch Vermehrung
der Zahlen für F um 1% auf je — 3° oder -f 8 mm Hg.
Für größere Änderungen des Druckes p gilt bei nicht zu kleinen Spannungswerten Fund
Schlagweiten 1 mit ziemlicher Annäherung das Gesetz von Paschen, daß gleichen Werten von
p . 1 gleiche Werte von F entsprechen.
Schlagweite 1 ist der kleinste Abstand zwischen den Elektroden.
Atmosphärische Luft von mittlerer
Feuchtigkeit
r = o,25 0,5
F Kilovolt F Kilovolt
1,0 2,5
F Kilovolt F Kilovolt
CO2
1,0
F Kilovolt
1,0
V Kilovolt
1,0
F Kilovolt
O2
1,0 cm
F Kilovolt
0,01
0,02
0,03
0,04
0,05
0,06
0,08
0,10
0,20
0,30
0,40
0,50
0,60
0,70
0,80
0,90
1,00
1,50
2,00
3,00
4,00
5,00
I,08
1,58
1,94
2,47
2,93
3,28
4,03
4,8
8,4
11,3
13,8
15,7
17,2
18,3
19,0
19,6
20,2
22,3
23,2
24
25
25
I,Ol
i,5i
2,03
2,43
2,85
3,2l
3,98
4,8
8,4
11,4
14,4
17,3
19,9
22,0
24,1
25.6
26,7
31,8
36
42
46
47
o,98
i,5o
1,95
2,3o
2.80
3,17
3,92
4,7
8,1
11,4
14,5
17,5
20,4
23,2
26,0
28,6
30,8
39,3
47
57
6,
18,4
21,6
24,6
27,4
30,1
32,7
46
58
7?
92
10=
3,0
3,7
4,6
7,9
10,8
13,3
15,8
18,3
(1,9)
2,4
2,9
4,8
6,5
8,0
9,7
ii,i
3,2
(4,0)
4,9
8,6
11,9
^5,0
18,0
2,7
(3,4)
4,1
7,2
10,2
(13,0)
15,6
Für sehr kleine Entladungsstrecken von 1 = i bis 50 /« erhält man untere Grenz-
werte der Entladungsspannungen Vm, die in dem genannten Bereiche unabhängig sind
von 1, ferner unabhängig von Form, Größe und Material der Elektroden und innerhalb weiter
Grenzen (i — 76 cm Hg v. o^) auch unabhängig vom Druck.
Diese Werte sind im Mittel (nach Almy, Earhart, Hobbs, Williams):
für Luft CO2 Ha
Vm 350 420 285 Volt.
Heydweiller.
259 a
1225
Literatur betreffend Entladungs- (Funken-) Spannungen iti Gasen.
1. J. Algermisseo, Ann. d. Phys. (4) 19, 1007;
1906.
2. J. E. Almy, Phil. Mag. (6) 16, 456; 1908.
3. J. B. Baille, Ann. chim. phys. (5) 25, 486;
1882.
4. „ * Ann. chim. phys. (5) 29, 181;
1883.
5. E. Bichat u. R. Blondlot, Journ. de phys.
(2) 5, 457; 1886.
6. P. Cardani, Rend. Line. (4) 4, 44; 1888.
7. W. R. Carr, PhiL Trans. 201, 403; 1903.
8. L. Cassuto u. A. Occhialini, N. Cim. (3)
14, 330; 1907.
9. Q. Cernti, Rend. Lomb. (2) 42, 476; 1909.
10. P, Czermak, Wien. Ber. 97 II, 307; 1888.
11. R. F. Earhart. Phil. Mag. (6) 1, 147; 1901.
12. „ „ (6) 16, 48; 1908.
13. T. W. Edmondson, Phys. Rev. 6, 65; 1898.
14. G. C. Foster u. Pryson, Chem. News 49,
114; 1884.
f 15. J. Freyberg, Wied. Ann. 38, 231; 1889.
16. C. E. u. H. Gnye, C. r. 140, 1320; 1905.
17. „ Arch. de GenSve 20, 5,
iii; 1905.
18. A. Heydweiller, Wied. Ann. 48, 213; 1893.
19. G. M. Hobbs, Phil. Mag. (6) 10, 617; 1905.
20. G. Hoffmann, Phys. ZS. 11, 961; toio.
21. G. Jaumann, Wien. Ber. 97 II, 765; 1888.
22. „ Wied. Ann. 55, 656; 1895.
23. C. Kiflsley, PhiL Mag. (6) 9, 692; 1905.
24. J. V. Kowalski u. U. Rappel, PhiL Mag.
(6) IS, 699; 1909.
25a. H. Lohmann, Ann. d. Phys. (4) 22, 1008;
1907.
25. G. A. Liebig:, PhiL Mag. {5) 24, 106; 1887.
26. A. Macfarlane, PhiL Mag. (5) 10, 389; 1880.
27. E. Madelung, Phys. ZS. 8, 68; 1907.
28. E. Mascart, Trait6 d'EL stat 2, 87, 93;
1876.
29. A. B. Meservey, PhiL Mag. (6) 21, 479;
1911.
30. C. Möller, Ann. d. Phys. (4) 28, 585; 1909.
31. P. Nordmeyer, Phys. ZS. 9, 835; 1908,
32. A. Oberbeck, Wied. Ann. 64, 193; 1898.
33. A. V. Obermayer, Wien. Ber. 100 II, 134;
1889.
34. A. Orgler, Ann. d. Phys. (4) 1, 159; 1900.
35. F. Paschen, Wied. Ann. 37, 69; 1889.
36. J. B. Peace, Proc. Roy. Soc 52, 99; 1892.
37. G. Quincke, Wied. Ann. 19, 568; 1883.
38. F. Ritter, Ann. d. Phys. {4) 14, n8; 1904.
39. Warren de la Rne u. H.W.MuHer, PhiL Trans.
1691, i; 1878.
40. „ „ Proc R. Soc.
36, 151; 1884.
41. H. J. Ryan, Trans. Am. Soc of EL Eng.
23, 127; 1904.
42. W. Thomson (Kelvin), Phü. Mag. (4) 20, !
316; 1860. I
43. L. Tits, Ann. Soc Sdent. Brüssel 31 II, i ; '
1907.
44. M. Toepler, Ann. d. Phys. {4) 7, 477; 1902. ;
45. >. » (4)10, 730; 1903. j
46. „ „ (4)19, 191; 1906. i
47- « .. (4)22, 119; 1907- '
48. „ ETZ. 28, 998, 1025; 1907. :
49. W. Voege, Ann. d. Phys. (4) 14, 556; 1904. j
50. „ ETZ. 28, 578; 1907-
51. E. Voigt. Ann. d. Phys. 12, 385; 1903.
52. H. Wagner, Journ. de phys. (4) 6, 615; 1907.
53. B. Walter, ETZ. 25, 874; 1904.
54. E. Warburg, Wied. Ann. 62, 385; 1897.
55. E. A. Watson, Electr. 62, 851; 1909.
56. W. Weicker, Diss. Dresden 1910.
57. E. H. Williams, Phys. Rev. 31, 216; 1910.
58. M. Wolf, Wied. Ann. 37, 306; 1889.
Sehr große Entladungsstrecken: i, 25a, 30, 44
* bis 51, 56.
Sehr kleine „ 2, 11, 19,20, 23,
25, 42, 57-
Verschiedene Gase und Dämpfe: 3, i6, 17, 25, 34,
35, 38, 43, 50.
Verschiedene Drucke, große: 8,9, 16, 17,55, 58-
„ „ kleine: 7, 27, 29, 34, 35,
38, 52.
Wechselspannungen: 24, 32, 47, 49, 56.
Verzögerungserscheinungen: 21, 22, 54.
Heydweiller.
1226
360
Die radioaktiven Elemente.
Die Radioaktivitäts(Umwandlungs-)k;onstante Ä ergibt sicli aus dem Gesetz des radioalctiven Zerfalls:
n = nf^e—^*- {n^, n-. Anzahl der radioaktiven Atome zu Beginn und nach Verlauf von t Sekunden). Die Zeit, nach
welcher die Hälfte der Atome zerfallen ist (Halbierungskonstante, Halbwertszeit T), folgt aus — = — = e-''"^ oder
„ _ log, nat. 2 ^ 0,6931 "
X Ä '
Der Absorptionskoeffizient beziehungsweise die reziproke Durchdringungsfähigkeit folgt aus J=^J^^c~^o
(J, Jq Strahlungsintensität vor und nach Passieren einer Schichtdicke d cm). Die Halbierungsdicke D berechnet sich aus
«^ ^ _L = e-'fc-C». -^ u 7. __ 0.6931
d. h. D^
Die Reichweite der a-Teilchen bezieht sich meist auf Laft von 760 mm und 18" C,
Jo 2 ' ■ k
Die Geschwindigkeit v ist für RaC von Rutherford (Phil. Mag. 12, 348; 1906) bestimmt und für die übrigen Ele-
cm
berechnet (r = Reichweite) (H. Geiger, Rad. 7, 136; 1910). Die
Zahl der von i a-Teilchen erzeugten Ionen stammt ebenfalls aus einer Arbeit von H. Geiger (Rad. 6, 196; 1909) bzw,
ist danach berechnet.
mente nach der Formel v = 1,075 |/r • lo^
Name
<u II 1;
t bu ^
W « C C
•« II
jn
> n Cm
73.rtlJ5 S
II Z ö
CÜ
a- Strahlen
3 .ü„
>B
ß " o
o c -"^ u
es es" rf
(3- Strahlen
13 «j
o ")ß
1- 0 u
Q.3'— '
•3 <
■bi^
■ c
■5
e«J
y- Strahlen
5E
Bemerkungen
Uran . .
Uran X. .
lonium . .
Radium .
Ra- Emanation
RaA
RaB
RaCi
RaCa ^^
RaD . .
RaE . .
RaF (Polo-
nium)
( Radio-
tellur) •
bftj
"2 tu
MCQ
>-2
ca. 4,4
• 10^ j
24,6 t
ca.3'io*j
1760 j
3,85 t
3,0 mn
26,7 mn
19,5 mn
1,38 mn
16,5 j
5,0 t
140 t
4,5.10-18
3,26 'lO-'
ca. 10-12
1,25 • 10—"
2,085« 10 ~*
3,85-10-'
4,33 • 10-*
5,93.10-*
8,4.10-='
1,36.10-
1,6 • 10-
5,73- 10
2,7
1,50
ß,Y
1,33.10"
cc,ß
2,8
3,50
4,33
4,83
7,06
1,52
1,63
1,75
1,82
2,06
ß,Y
ß,Y
3,86
1,69
1,36.10^
1,55 "lo"
1,75 "lo"
1,87.10^
2,37.10"
1,64.10^
14,4
0,048
312
0,002
0,92
0,72
0,96
Atom^ew. 238,5. Zwische
U u. UX vielleicht noch ei
„Radiouran". 1 g V send,
pro sk 2,37 . IG* a-Partik.
aus.
Aus Uranlösungen leicl
durch Adsorption zu e>
winnen. (Tierkohle, Ferrin"
droxyd, BaSO,). Löslich i
HjO u. Äther. Unlöslich ii
Überschuß von Atnmoniui
karbonat.
Entdeckt von B. B. BoltwO(
(1907). Folgt d. Reaktion«
des Thorium. Mitgeriss«
durch HjOj in Gegenwa
von U. Lösl. im Überschi
von Ammoniumoxalat.
Atomgew. 226,4. RaCl|
namentl. RaBrj unlöslich
als BaCl, bzw. BaBr,. Entwickeltim radioakt. Gleichgew. 118 c;
* pro g u. Stunde, i g produziert pro Tag 0,37 mm* He, send
pro I sk 3,4.10^" ot-Teilchen aus. Spektrum s. S 1229.
— I — I — I — I — I Atomgew^. 222,4 (gemess
I I I I I 220 •). Edelgas, kondensit
sich bei -62 018-65° zu einer rötlichen Flüssigkeit. Mit sehr v:
Luft vermischt kondens. sich bei -150°. In i g Ra sind maxirr
0,60 mm* Emanat. enthalten.
Schlägt sich aus der En
nation auf negativ geladen
Körpern nieder. Flüchtig l
800—900». Lösl. in stark
Säuren.
Durch Rückstoß aus Ri
zu gewinnen. Flüchtig l
600—700"'. Fällt mit BaS
aus ,, Induktionslösung" a'
Zerfällt in RaD ^ 3 i c « 5
75,0
13,4
130?
43,3
0,0092
0,052
0,0053 ?
0,0160
0,31
U.
0,37*
0,77*
0,500
bis
0,517
1,39
bis
1,34
AusRaCi durch
Rückstoß zu ge-
winnen. Zerfällt
nicht in RaD ',
möglicherweise
Ausgan gselera.
einer Zweig-
familie.
Folgt den Reaktionen «
Pb. Flüchtig unterhalb loc
Durch Fällung von BaS
von RaE u. F zu trenn
Durch Elektrolyse zu |
winnen.
Atomgewicht wahrsche'
210. Setzt sich aus W
Am besten durch Elekt
'S . t^uT
saurer Lösg. auf Bi, Cu, Ag, Pt ab.
lyse. Niederzuschlagen mit SnCl,. Flüchtig gegen loc
Zerfällt wahrscheinl. in Pb. In sichtbarer Menge dargestell)
Greinacher.
^bUa
Die radioaktiven Elemente.
Anmerkung. Ein radioaktives Element sendet wahrscheinlich nur a- oder nur /^-Teilchen von charakte-
ristischer Geschwindigkeit aus. Die Absorptionskoeffizienten variieren etwas je nach den Versuchsbedingungen.
Namentlich für die 7- Strahlen nehmen sie mit wachsenden Bleidicken ab.
Die Wärmeerzeugung einer radioaktiven Substanz ist nahezu gleich der kinetischen Energie der von ihr pro
771 V*
Sekunde abgeschleuderten a-Teilchen. D. h. es ist Q= Xn- , wo m die iVlasse eines a -Teilchens bzw.
eines Heliumatoms bedeutet. Drücken wir Q in cal. pro Sekunde aus, bezeichnen wir femer mit g das Ge-
wicht der betreffenden Substanz und mit a ihr Atomgewicht, so läßt sich auch schreiben H = ~" -— 7I
[cal. sec.-^].
Die maximale in g Gramm Muttersubstanz (a, X) enthaltene Menge eines Zerfallsproduktes (a' X")
■t.j. ■ ^ ' ^' ^
ergibt sich aus g = g- — • -jr.
a X
Wärmeentwicklung des Radiums.
Beobachter
Zitat
Methode
|g-cal.' Stunde
' pro I g Ra.
P. Curie u. A. Laborde
Runge u. J. Precht
E. Rutherford u. H. T. Barnes
K. Ängström
J. Precht
E. V. Schweidler u. V. F. Hess
W. Duane
C. r. 136, 673; 1903.
Berl. Sitzber. 1903, 34, 783.
Phil. Mag. (6) 7, 202; 1904.
Phys. ZS. 6, 685; 1905.
Ann. Phys. (4) 21, 595 ; 1906.
Ion. 1, 161; 1909.
Rad. 7, 260; 1910.
Eiskalorimeter nach Bunsen
Dewargefäß mit elektr. Eichung
D iff erential- Luftkalorimeter
Differentialkalor. mit elektr. Kompensat.
Eiskalorimeter nach Bunsen
Differentialkalor. mit elektr. Kompensat.
Differential- Dampf druckkalorimeter
ca. 100
III
110
117
134.4
118,0
108 bis 117
Name
Beobachter
Literatur
Radioaktivitäts-
konstante
Reichweite
a- Strahlen
/ff- Strahlen
/-Strahlen
Zitat zu
* ■
Uran
Uran X
lonium
Radium
Ra- Emanation
— >
RaA.
RaB .
RaCi
RaC2
RaD .
RaE .
RaF( Polonium)
{Radiotellur)
H. Geiger u. E.
Rutterford, Phil.
Mag. (b) 20, 691;
1910.
B. B. Boltwood,
SilL Joum. {4) 25,
365; 1908.
W. H. Bragg u.
R. D. Kleeman,
Phil. Mag. (6) 10,
318; 1905.
Berechnet nach
B. B. Boltwood,
Sill. Joum. (4) 25,
365; 1908.
F. Soddy u. A. S.
Russell, PhiL Mag.
(6) 19,847; 1910.
F. Soddy, PhiL
Mag. (6) 20, 340;
1910.
E. Rutherford u.
H. Geiger, Proc
Roy. See 81 (A)
162; 1908.
Frau P. Curie,
Rad. 7, 33; 1910.
E. Rutherford,
Phil. Mag. (6) 8,
636; 1904.
F. V. Lerch, Wien.
Ber. 115, 197;
1906.
K. Fajans, Phys.
ZS.12,369;i9ii.
G. N. Antonoff,
PhiL Mag. (6) 19,
825; 1910.
G. N. Antonoff, —
PhiL Mag. (6) 19,
825; 1910. I
Frau P. Curie, ' M. Levin, Phys.
C. r. 142, 273;;ZS. 7, 519; 1906.
1906.
i
I H. Geiger, Rad. 7,
136; 1910.
H. W. Schmidt, F. Soddy u. A. S.
Phys. ZS. 10, 6; Russell, PhiLMag.
1909. (6) 18, 620; 1909-
O. Hahn u. L.
Meitner, Phys. ZS.
10, 741; 1909.
A. F. Kovarik,
Phil. Mag. (6) 20,
849; 1910.
A. F. Kovarik, A. S. Russell u. F.
PhiL Mag. (6) 20, ' Soddy, Phil. Mag.
849; 1910. (6)21, 130; 191 1.
A. F. Kovarik, 1 —
Phil. Mag. (6) 20,
849; 1910.
A. F. Kovarik,
PhiL Mag. (6) 20, \
849; 1910. I
H. W. Schmidt,
Phys. ZS. 10, 6;
1909.
E. v. Schweidler
u. V. F. Heß, Ion.
1, 161; 1909.
A. Debieme, C. r.
150, 1740; 1910.
K. Fajans, Phys.
ZS. 12, 369 ; 1911.
O. V. Baeyer, O.
Hahn u. L. Meit-
ner, Phys. ZS.12,
378; 191 I.
H. W. Schmidt,
Phys. ZS. 10, 6;
1909.
Qreinacher.
1228
360 b
Die radioaktiven Elemente.
Name
42
M <u
O C
a- Strahlen
a> O
^ - V
C H Jr
o.S -
> Bö
.— e li
/?-Strahlen
sä!"
u C u
T3<
CO O
HS
y- Strahlen
Bemerkungen
Thorium . .
Th ij
l Meso-
I thorium
Thai
Th 3 . . . .
( Radiothorium)
Th X . . . .
Th- Emanation
Th A
Th B
. aktiver
Beschlag
Th C
Th D
Actinium . .
Radioactinium
Act X . . .
Act- Emanation
Act A]
Act B
ActCJ
aktiver
Beschlag
Kalium .
Rubidium
ca.3'io"'j
5.5 j
6,2 st
737 t
3,64 t
54 sk
10,6 st
55 mn
einige sk
3»! mn
?
19,5 t
10,2 t
3,9 sk
36,1 mn
2,15 mn
5,10 mn
?
7 . 10-^"
4,0 • 10—^
3,1.10-5
1,09« 10-8
2,21 • 10-®
1,28 • 10— 2
1,81.10-«
2,IO.IO— *
3,5
1,63
ß,y
a,ß
3,7 . 10-»
?
4,1 •10-''
7,6.10-^
1,78.10 ^
3,21.10-*
5,38 . 10-3
2,27 . 10—'
3,9
5,7
5,5
a 5,0
8,6
ß,Y
a,ß
ß,Y
ß
4,8
6,55
5,8
5,50
1,69
1,92
1,90
1,84
1,55- 10°
1,65 • lO«
2,07 • 10*
2,02 . 10^
20,2 bis
38,5
ca. 330
1,91 • lO'
2,20 2,71 • 10'
2,01
1,93
1,90
10"
1,86 ■
2,26'
2,09.
2,02 • 10
0,034 bis
0,018
ca. 0,002
0,0062
16,3
170
sehr
weich
28,5
38
102,2+
380
0,0425
0,63*
0,93
bis
0,95*
0,620
bis
0,642
0,408
bis
0,462
0,004
0,0243
0,018
0,0068+
0,002
I020 + |0,0007+
1.85
bis
4,24
1,12
bis
1,08
1,70
bis
1,50
0,375
bis
0,163
Atom^ew. 332. Wird duri
NH, niedergeschlageiv
I
Lösl.inZirM
konchlorid
Unlöslich
in Zirkon-
chlorid
wird zugleich
mit ThX abge-
schieden. Von
letzterem durch
Mitreißen
mit BaöOj zu
trennen.
Unlösl. in überschüssigem
NH,. Bleibt beim Abtrennen
des ThX vom Th bei
letzterem. i
Löslich in NH,. Durch Elek*3
trolyse in alkal. LösunyM
Edelgas. Kondensiert sich I
etwas höher als Actinium-
emanation.
Setzt sich auf negativ ge-
ladenen Körpern aus der
Emanation ab. Flüchtig über ■
630". In Saure löslich. |
I
Schlägt sich aus Induktions- \
lösung auf Ni ab. Durch
Elektrolyse von ThA trenn-
bar. Die aufeinanderfolgen-
den Produkte w^erden elek-
trochemisch edler. Flüchtig
über 730°.
Existenz erwiesen durch das
Vorhandensein von zwei
Arten «-Partikel im aktivenil
Beschlag. ll
Durch HjS, Tierkohle alH^j
geschieden. Durch Rück-
stoß zu gewinnen. Zerfalls-
produkt vielleicht Bi. Elek-
trochemisch unedler als vor-
hergehende Produkte.
Begleitet Th und seltfne
Erden. Niedergeschlagen
durch (COOH)j in saurer
Lösung.
Durch Adsorption aus Act.
zu gewinnen, ebenso durch
Elektrolyse. Unlöslich in
NH,.
Aus alkal. Lösung durch
Elektrolyse. Durch NH, nicht
gefällt.
Edelgas. Kondensiert sich mit
sehr viel Luft vermischt bei
ca. —120".
Wie ThA zu gewinnen. Lös!,
in Säuren und NH,. Flüchtig
über 400".
A US salzsaurer Lösung durch
Elektrolyse an der Kathode.
Über 700° flüchtig.
Durch Rückstoß zu gewinnen.
Atomgew. 39,1. Aktivität
ca. Viooo von der des Urans.
+ für Sn.
Atomgew. 85,5. Aktivität
ca. Vsoo von der des Urans.
+ für Sn.
Greinacher.
260 c
1229
Die radioaktiven Elemente.
Radium-Funkenspektrum
Poloniuffl-Fanken-
Spektrum der Radium-Emanation
nach E. Demar^ay, C. r.,
spektrum
nach E. Rutherford u. T. Royds, Phil. Mag. (6) 16,
131, 258; 1900.
nach Frau P. Curie u.
313; 1908.
(Die hellsten Linien sind
A. Debieroe, Rad. 7,
Die mit * bezeichneten Linien sind auch von
fett gedruckt.)
38; 1910.
H. E. Watson, Proc. Roy. Soc. 83, 50; 1909 beobachtet.
Es sind nur die wichtigsten Linien angegeben.
3ft49,6 4641,9
3652,1
3664,6 4308,3*
3814,7 4683,0
3913,6
3753,6 4350,3*
4310,6 4692,1
4170,5
3982,0* 4460,0
4436,1 4699,6
4642,0
4018,0 4644,7*
4533,5 4726,9
4166,6* 4681,1*
4600,3 4826,3
4203,7*
Beobachter
Name
Literatur
Radioaktivitäts- Reichweite | * k Zitat zu ;
konstante a-Strahlen /^-Strahlen y?-Strahlen *
Thorium ....
(Berechnet) W. H. Bragg *,
— — 1 und 0. Hahn,
Phil. Mag. (6) 11,
Ber. ehem. Ges.
754; 1906. ! 1
40, 3304; 1907.
Thi|
Mc Cßy, Amer. —
i
[Mesothorium
ehem. Joum. 29,
1709; 1908.
Th2l
0. Hahn, Phys.
ZS. 9, 246; 1908.
0. Hahn u. L. A. S. Russell u. F.
Meitner, Phys. ZS. i Soddy, Phil. Mag.
9, 321; 1908. (6) 21, 130; 1911.
Th3
G.A.Blanc, Phys. |0. Hahn, Phys. | — 1 —
(Radiothorium)
ZS. 8, 321; 1907. ZS. 7, 456; 1906.
1
Th X
F. V. Lerch, Wien. „
0. Hahn u. L. —
Ber. 114, 553;
Meitner, Phys. ZS.
1905-
11, 493; 1910.
Th- Emanation .
H. L. Bronson, __ „
— ; —
Sill. Joum. (4) 19,
185; 1905.
Th A 1
F. V. Lerch, Wien.
—
A. F. Kovarik,
—
0. V. Baeyer, 0.
Ber. 114, 553;
Phil. Mag. (6)
Hahn u. L. Meit-
1905.
20, 849; 1910.
ner, Phys. ZS.
12, 273; 191 1.
Th B
aktiver
E. Rutherford,
n
—
—
Beschlag
Phil. Trans. 204,
169; 1904.
Th C
0. Hahn, Phys. 0. Hahn, Phys.
—
—
ZS. 7, 913; 1906.
ZS. i, 913; 1906.
ThD )
0. Hahn u. L.
—
»,
A. S. Russell u. F.
>'
Meitner, Verb.
Soddy, Phil. Mag.
phys. Ges. 11,
(6) 21, 130; 1911.
55; 1909-
Actinium . . .
—
—
—
—
Radioactinium
0. Hahn, PhiL ! O. Hahn, Phil. Mag. j 0. Hahn u. L.
—
Mag.(6)13,i65; ^^fzl^^V. ^^1
Meitner, Phys. ZS.
1907.
1906.
1 2, 697; 1908.
Act X ....
T. Godlewski,
Phil. Mag. (6)
10, 35; 1905-
',
Act- Emanation .
A. Debieme, C. r.
138, 411; 1904.
,»
Act A
aktiver
V. F. Hess, Wien.
Ber. 116, i; 1907.
0. Hahn u. L.
Meitner, Phys. ZS.
9, 697; 1908.
ActB
Beschlag
0. Hahn u. L.
Meitner, Phys. ZS.
9, 649; 1908.
>,
Acte
0. Hahn u. L.
—
A. F. Kovarik,
A. S. Russell u. F.
Meitner, Phys. ZS.
Phil. Mag. (6) ! Soddy, Phil. Mag.
9. 649; 1908-
20, 849; 1910. j (6) 21, 130; 191 1.
Kalium ....
—
—
E. Henriot, Rad. 1 .—
j
7, 40; 1910. j
Rubidium . . .
— ' ' —
,, j ^^
Gr
einacher.
1230
361
Konstanten der Gasionen.
I. Elektrisches Elementarquantum.
Elementarquantum
in elektrostatischen
Bestimmungsart
Beobachter
Einheiten
1,5—6,7 . IO-"
Wolken von geladenen Nebel-
J. Townsend, Phil. Mag. (5) 45, 125; 1898 u. J.
tröpfchen
J. Thomson, Phil. Mag. (5) 46, 528; 1898
u. 48, 557, 1898.
3,4.io-;°
»
J. J. Thomson, Phil. Mag. (6) 5, 346; 1903.
3,1 . IO-"
j.
H. A. Wilson, Phil. Mag. (6) 5, 429; 1903.
4,67.10^^0
Verbesserte Wilsonsche Methode
L. Begemann, Phys. Rev. 30, 131, 1910.
1) 4,69 . 10-"
Aus den Strahlungskonstanten
berechnet.
M. Planck, Ann. Phys. (4), 4, 564, 190 1.
4,24.10-10
Brownsche Bewegung von
J. Perrin, C. r. 149, 99, 1910 und 152, 1165,
Suspensionen in Flüssigkeiten
1911.
The Svedberg, Ark. 4, i, 191 1,
4,64 . 10-10
»
4,65 . 10-^0
Auszählung der a-Teilchen
E. Rutherford und H. Geiger, Phys. ZS. 10,
I u. 42, 1909.
4,79 . 10-10
„
E. Regener, Abh. Akad. Berlin 88, 948; 1909.
4,84.10-10
Geladene Einzeltröpfchen
E. Regener, Phys. ZS. 12, 135, 191 1.
5,00 — 5,22 . 10- '0
}>
K. Przibram, Wien. Ben 120, 639, 191 1.
') 4,78 . 10-"
t wird von F. Paschen neuerdin
R. A. Millikan, Verh. D.phys. Ges. 14,712; 1912.
gs auf 5,12 . lo-'o korrigiert. Ann. Phys. (4),
) Dieser Wer
38, 41; 1912.
'^j Zuverlässigs
ter Wert von allen.
Weitere Liten
itur im Referat von R. Pohl, Jahrb. Rad. 8, 406; 191 1. 1
2. Bewi
iglichkeit der Gasionen (Gescl
[iwindigkeit im Felde 1 Volt cm.)
lonenbeweglichkeit in —
Gas
sec
im Felde i Volt/cm
Beobachter
positive Ionen | neg-ative Ionen
Luft
1,35
1,82
1) Mittelwert.
Wasserstoff . . .
6,70
7,95
J. Zeleny, Phil. Trans. A. 195, 193; 1900.
6,02
7,68
J. Franck u. R. Pohl, Verh. D. phys. Ges. 9,
69; 1907.
5,4
7,43
Chattock, Phil. Mag. (5) 48, 401; 1899 und
Phil. Mag. (6) 1, 79, 1901.
Sauerstoff . . .
1,36
1,80
J. Zeleny, 1. c.
1,30
1,85
Chattock, 1. c.
1,29
1,79
J. Franck, Verh. D. phys. Ges. 12, 613; 1910.
Stickstoff ....
1,27
120,4 fei"
(Elektronen)
„
1,27
1,84 schwach
verunreinigt
„
Kohlensäure . . .
0,76
0,81
Zeleny, 1. c.
0,83
0,92
Chattock, 1. c.
0,86
0,90
M. Langevin, Ann. chim.phys.(7)28,495; 1903.
0,81
0,85
E. M. Wellisch, Phil. Trans. A 209, 249; 1909.
Kohlenoxyd . . .
1,10
1,14
„
Argon
1,37
ca. 206 rein
(Elektronen)
J. Franck, 1. c.
1,37
1,70 schwach
verunreinigt
„
Helium ....
5,09
6,31 schwach
J. Franck u. R. Pohl, Verh. D. phys. Ges. 9,
verunreinigt
194; 1907.
5,09
ca. 500 rein
J. Frank und G. Gehlhoff, Jahrb. Rad. 9, 235;
(Elektronen)
1912.
ny, Phil. Trans. A. 195, 193; igoo, Chattock,
^) Mittelwert
aus den Messungen von J. Zele
Phil. Mag. (5) 48,
401; 1899 und Phil. Mag. 1, 7
9; 1901, J. Franck und R. Pohl, Verh. phys.
Ges. 9, 69; 1907, j
\. F. Kovarik, Phys. Rev. 30,
415; 1910, W. Todd, Rad. 8, 113; 1911, De
Broglie, Rad. 4, 18
4; 1907 und 8, 106; 1911.
Regener.
261
a
1231
Konstanten der Gasionen.
2. Beweglichkeit der Gasionea (Geschwindigkeit im Felde 1 Volt cm) ( Forts.).
Gas
lonenbeweglichkeit in -
im Felde i Volt/cm
positive Ionen i negative Ionen
Beobachter
Stickoxydul .
Ammoniak
Acetaldehyd .
Äthylalkohol
Radioaktive Rest-
atome inWasserstoff
0,82
0,74
0,31
0,34
0,31
6,21
0,90
0,80
0,30
0,27
0,32
E. M. Wellisch 1. c
K. Przibram, Wien. Ber. 117, 665; 1908 u.
Wien. Ber. 118, 331; 1909.
J. Franck, Verh. D. phys. Ges. 11, 397; 1909.
Weitere Dämpfe siehe bei K. Przibram, Wien. Ber. 118, 665; 1908 und Wien. Ber. 118,
331 ; 1909 und bei E. M Wellisch, PhiL Trans. A. 209, 249; 1909. Über den Einfluß der Feuchtig-
keit siehe Zeleny, Phil. Trans. A 195, 193; 1900.
Beweglichkeit der negativen Flammenionen ca. loooo — pro , H. A. Wilson, PhiL
Trans. 1909 und E. Gold, Phil. Trans. A. 79, 60; 1907.
Beweglichkeit der positiven Flammenionen nach Lusby, PhiL Mag. (6) 22, 775; 191 1.
Absolute Temperatur
Beweglichkeit der positiven Ionen
einwertige Metalle
zweiwertige Metalle
1950
1700
1450
1370
1300
1220
1150
350
320
290
"5
42,5
25,5
12.2
350
320
290
"5
42,5
20,5
6,2
Zu 2. vergL auch das Referat von J. Franck, Jahrb. Rad. 9, 235; 1912, sowie das von
K. Przibram, Jahrb. Rad. 8, 285; 191 1.
3. Diffnsionskoeffizienten der Ionen in trockenen Gasen.
Gas
DififiisionskoefBzient
sec
der positiven Ionen
Diflfiisionskoeffizient — -
sec
der negativen Ionen
Beobachter
Luft . . .
Sauerstoff .
Kohlensäure
Stickstoff .
Wasserstoff .
0,028
0,029
0,025
0,030
0,023
0,025
0,0295
0,123
0,043
0,045
0,0396
0,041
0,026
0,026
0,0414
0,190
Siehe auch E. Salles, Rad. 8, 59; 191 1.
J. Townsend, PhiL Trans. A. 196, 259; 1900.
J. Franck u. W. Westphal, Verh. D. phys. Ges.
11, 146; 1909.
Townsend, 1. c.
E. Salles, Rad. 7, 362; 1910 und
J. Townsend, 1. c.
E. Salles, 1. c.
„
J. TowTisend, 1. c.
Regener.
1232
361b
Konstanten der Gasionen.
4. Koeffizient der gegenseitigen Wiedervereinigung der Ionen in verschiedenen Gasen (« in
der Qleicliung jt^ """"*' ^°*'®' n = Konzentration der Ionen).
Wiedervereinigungskoeffizient
Gas
multipliziert mit dem Elementar-
quantum in el. stat. Einheiten
Beobachter
Luft, trocken .
3420
J. Townsend, Phil. Trans. 193, 129; 1900.
»
3380
McClung, Phil. Mag. (6) 3, 283; 1902.
»
3200
M. Langevin, Th^es, Paris 1902.
Sauerstoff . .
3380
J. Townsend, 1. c.
Kohlensäure . .
3500
»
»
3490
McClung, 1. c.
j>
3400
M. Langevin, 1. c.
Wasserstoff . .
.
3020
J. Townsend, 1. c.
j>
2940
McClung, 1. c.
Siehe auch
1 das Referat von F. Harms, Jahrb. Rad. 3, 321; 1906. Über den Einhuss der
Temperatur auf
die Wiedervereinigung siehe A. Erickson, Phil. Mag. (6) 18, 328; 1909 u. P.
Phillips, Proc. Roy. Soc. A. 83, 246; 1910.
5. Verhältnis von Ladung zu Masse für langsame Kathodenstrahlen —
nin
(~ reduziert auf die Geschwindigkeit Null).
(Neuere^ Werte. Ältere Literatur bei Seeliger, Jahrb. Rad. 9, 28; 1912.)
— elektromagn.
Strahlenart
Methode
Beobachter
Einheiten
1,878 . 10'
i9- Strahlen
Magnetische und elektri-
W. Kaufmann, Ann. Phys. (4) 19,
sche Ablenkung
487; und 20, 639; 1906.
1.733. 10'
Kathodenstrahlen
>i
A. Bestelmeyer, Ann. Phys. (4)22,429;
1907.
1,763 . 10''
/?- Strahlen
»
A.H. Bucherer, Ann. Phys. (4), 28, 5 13;
1907.
1,776 . 10''
Oxydkathodenstrahl.
Magnetische Ablenkung
J. Classen, Verh. D. phys. Ges. 10,
und Elektrodenspannung
700; 1908.
1,767 . 10'
/?- Strahlen
Magnetische und elektri-
K.Wolz,Ann.Phys.(4),30,166 und974;
sche Ablenkung
1909.
1,72 . ig'
Kathodenstrahlen
Magnetische Ablenkung
undElektrodenspannung
K. Th. Lerp, Diss. Göttingen 19".
1,769 . 10'
n
»»
J. Malassez, Ann. chim. phys. (8) 23,
231, 397, 491; 1911.
1,776 . 10'
Oxydkathodenstrahl.
t>
A. Bestelmeyer, Ann. Phys. (4) 35,
909; 191 I.
1,76 . 10'
Photokathodenstr.
»
E. Alberti, Diss. Berlin 1912.
über die /
'e
Abhängigkeit von — von der Geschwindigkeit der Kathodenstrahlen siehe ins-
besonders die A
rbeiten von W. Kaufmann, Ann. Phys. (4) 19, 487; 1906, A. H. Bucherer, Ann.
Phys. (4) 28, 58
5; 1909 und E. Hupka, Ann. Phys. (4) 31, 169; 1910.
6. Verhältnis von Ladung zu Masse fürVStrahlen:
e/m^S.lO" el(
iktr.-magn. Einh. E. Rutherford, Phil. Mag. (6), 12, 348; 1906 u. E. Rutherford
und 0. Hahn, PhiL Mag. (6) 12, 371; 1906.
Regener.
2G2
1233
Ignetisierbarkeit einiger Eisensorten (Nullkurven, Hystereseschleifen
, Sättigungswerte)
■ nach Jochmessungen in der Physikal.-Techn. Reichsanstalt von E. Gumlich (E.T.Z. 30,
1065; 1909).
Ö= Feldstärke; 33 =
= Induktion; fi
99 1
= -^ = Permeabilität; Joe = Sättigungswert; rj = der Faktor der Steinmetzschen |
Beziehung E=7]
331,6 (JJ= Energieverlust beim Ummagnetisieren pro ccm in
Erg).
[V.
123]
[V. 120]
[V. 117]
[V.
119]
Elektrolyteisen (Streifen)
Dynamostahl
Dynamostahl
Schwedisches Holzkohlen-
eisen
C =0,024%
Si ^=0,004%
P=o,oo8%
S = 0,001 %
C =0,044% P= 0,044%
61 =0,004% g_ 'lU/
3in= 0,400%! '^-°'°27/o
C =0,085% p__.__o/
V,- r^ ,^oS 0/ -* — 0,029 /O
Cii _ 0,020/0 S — nn-?^°/
3/71 = 0,380%; -^-0,024/0
C =0,027%
Si =0,006%
P= 0,099%
<S' = 0,002 %
\
3/n=o,oo8%
3/11=0,030%;
ungeglüht |
geglüht
ungeglüht
zweimal geglüht
ungeglüht ( ? ) ! geglüht
ungeglüht
geglüht
« ^
58 1 ^
33 fi
33 1 f*
33 1 /* 33
f*
33 /* 1
33 1 f*
0,25
2200
3800
240
960
3100
12400
350 1400
450
1800
300
1200
i
310 1240
0,5
180
360
7500'
15000
600
1200
7100
14200
1300 2600
1550
3100
900
1800
1000 2000
0,75
350
470
9300
12400
1150
1530
8950
11920
3100 4140
37oo|
4940
2250
3000
34004530
1,0
600
600
10240
10240
2300
2300
10200
10200
4600 4600
5650^
5650
5000
5000
63506350
1.5
1520
lOIO
II 400
7600
6050
4030
II 730
7820
6300 4200
8200
5460
8000
5330
84005600
2,5
4370
1750
12800
5130
9300
3720
13400
5370
8400 3360
10800
4320
10500
4200
10550 4220
5
8920
1780
14470
2890
12150
2430
15000
3000
110302210
13570
2710
12900
2580
12940 2590
10
12750
1280
15500
1550
14100
1410
15680
1570
133001330
14970
1500
14600,
1460
14630 1460
20
15300
765
16200
810
15450
775
16130
805
14760; 740
15680
785
15700;
785
16100J 810
.50
17150
340
17100
340
16830
335
17100
340
163001 330
16700
335
16900
340
17120I 340
00
18380
185
18050
180
17980
180
18280
183
17520' 175
17770
178
17930
179
18130 181
50
19160
130
18870
126
18750
125
19100
127
18400 123
18620
124
18700
125
18850I 126
00
20650
69,0
20700
69,0
20400
68,0
20420
68,1
20000! 66,7
20200
67,3
20200
67,3
20180; 67,3
,00
21630
43,3
21670
43,3
21450
42,8
21460
42,9
21120: 42,2
21410
42,8
21200
42,4
211501 42,3
KDO
22520
22,5
22570
22,6
22350
22,4
22320
22,3
22100 22,1
22340
22,3
22120
22,1
22040 22,0
)C0
23620
11,8
23620
11,8
23410
11,7
23380
11,7
23220 11,6
23380
11,7
23200
11,6
23140 11,6
>oo
24630
8,2
24630
8,2
24430
S,l5
24420
8,15
24250 8,io
24420
8,15
24210
8,1
24180 8,1
,00
26110
5,8
26150
5,8
25920
5,7s
25930
5,75
25740 5,7o
25910
5,75
25690
5,7
25680 5,7
00
19710
19450
i
50
19160
18870
18750
19100
18400
18620
18700
18850!
•fOO
18510
18150
18000
18300
17600
17800
17970
181301
')5o
17470
17230
17000
17120
16500,
16800
17030
17220I
25
16480
16580
16070
16430
15600;
16070
16240
16530!
10
15240
15920
14930
15850
14600
15350
15300
15700
5
14170
15320
14040
15500
13300
14740
14500
14220
2,5
13200
14400
13000
15100
11900I
13740
13700
12920
I
12270
13020
11900
13700
ioi60i
12300
12700
11600
0
11440
10850
10600
11050
7850
10250
11400
9850
' 0,25
11200
9400
10 150
9400
6800
9500
10850
8950
^ 0,5
10930
- 6500
9630
- 6300
4700;
8250
10200
7100
1 o,76
10620
- 8900
9000
- 9000
1200
4400
9200
1000
1,0
10300J
-lOOOO
8100
-10200
- 2300
- 1900
3500
- 5400
1,5
9420|
-II400
- 1500
-11730
- 5000
- 6450
- 7050
- 8200
2,5
5
310O;
-12800
- 8560
-13400
- 7600
-10130
-10400
-10500
- 7770
-14460
-11940
-15000
-10630
-13360
-12900
-12940
10
-12760
-15500!
-14020
-15680I
-13180
-14880
-14600
-14630
1 20
-15300
-l6200[
-15450
-16130J
-14760
-15680
-15700
-16100
■) 50
-17150
-I7I00
-16830
1
1
-17100;
-16300
-16700
-16900
-17120
'^lOO
-18380
-18040
-17980' }-i828o!
-17520
-17770
-17930
-18130
-150
-19160
-18870
-18750' -19100
-18400
-18620
-18700
-18850
■200
19710
-19450
■lanenz
11440
1 10850
10600
11050
7850
10250
11400
9850
<rz.-Kr.
2.82
0,375 1)
1,46
0,37
0,83
0,885
I,06
0,76
1«.. .
1850
14600
4200
14800
4600
5700
5400
6400
0,00308
0,00078
0,00157 0,00054
0,00162
0,00110
0,00131
0,00105
17
20,5
eeignet
j 1721,5
1704,5 17045
1691 ■ 1703
1687
1685,5
i ^) Durch g
ti
e therm
ische B
jhandlu
ng hat 5
,ich spä
ter diesei
- Wert
noch au
f 0,23
^rerringei
Ti lassei
1.
ilbysikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Gumlich. 78
1234
262
Magnetisierbarkeit einiger Eisensorten
(Nullkurven, Hystereseschleifen, Sättigungswert
nach Jochmessungen in dei
- Physikal.-Techn. Reichsanstalt von E. Qumlich (E.T.Z. 30, 1065; 1909)
i^ =
Feldstärke; 33 =
= Induktion; fi
Ol
= ^ = Permeabilität; Jqo
= Sättigungswert; rj = der Faktor der Steinmetzschen
Beziehung E = ij f&ifi {E = Energieverlust beim Ummagnetisieren pro ccm in Erg).
[V.
122]
[V. 121]
[V.
118]
[1043]
[10
45]
ob!
legi
Schlechter
Stahlguß
Stahl
Gußeisen
Dynamoblech
schwach legiert
Dynam
stark
C =0,56%
Si = 0,18%
Mn = 0,29%
P = 0,076%
'S' = 0,035%
G =0,99%
Si = 0,10%
Mn = 0,40 %
P=o,04%
5 = 0,07%
C =3,109%
Si =3,270%
Mr, =0,560%
^=1,050%
S = 0,061 %
C =0,036%
Si =0,330%
Mn= 0,260%
C = 0,03
Si = 3,89
Mn = ü,09<
ungehärtet
gehärtet
ungehärtet
gehärtet
ungeglüht
geglüht
geglüht
geglüht
^
93 1 fi
»
^
«
f4,
S8
f*
33
fi
»
A*
«
/*
« \ ,
+ 0,25
\
+ 0,5
400
800
7801 156
+ 0,75
860
1150
3650486
+ 1,0
200
200
57
57
89
89
42
42
1660
1660
6180618
+ 1,5
4950
3300
8130542
+ 2,5
650
260
145
58
230
92
112
45
235
94
900
360
7570
3030
ioooo|4oc
+ 5
2400
480
290
58
500
100
240
48
570
114
2950
590
10620
2120
Il820 23(
+ 10
7250
730
620
62
1650
165
500
50
i960
196
5150
515
13230
1320
13280 133
+ 20
II 120
555
1500
75
7000
350
1120
56
4700
235
6820
340
14850
740
14200 71
+ 50
14630
290
8160
163
13970
280
4280
86
7520
150
8620
172
16300
325
15580 31
+ 100
16420
164
13780
138
15800
158
9820
98
9320
93,2
9950
99,5
17430
175
16740
I«
+ 150
17420
116
15370
102
15700
112
11670
78
10500
70,0
11020
73,6
18220
121,5
17550
u
+ 300
19030
63,4
17600
58,7
18200
60,3
14320
47,7
12550
41,8
12800
42,7
19600
65,3
18900! e
+ 500
19880
39,8
19000
38,0
18900
37,8
15400
30,8
13900
27,8
14130
28,3
20500 41,0
19530 «
+1000
21000
21,0
20530
20,5
20040
20,0
17410
17,4
15900
15,9
16200
16,2
21350
21,4
20200 a
+2000
22350
11,2
21920
11,0
21480
10,7
19250
9,6
17840
8,92
18120
9,0«
22520
11,3
21270 j
+3000
23450
7,8
23050
7,7
22700
7,6
20570
6,89
19180
6,39
19490
6,5o
23450
7,82
22280
+4500
25030
5,55
24650
5,48
24260
5,4o
22260
4,95
20870 4,65
21200
4,72
25020
5,57
23720:
+ 200
18150
16520
17370
13170
II 430
11920
+ 150
17570
15730
16900
12300
10570
11080
18220
I755OJ -:
+ 100
16770
14700
16250
11180
9520
10020
17470
16780 1
+ 50
15530
13200
15330
9720
8220
8750
16500
15700
+ 25
14340
12100
14600
8720
7180
7820
15650
14820
+ 10
12800
11260
13880
8000
6170
6800
14670
13980
+ 5
11900
10960
13500
5700
6200
13620
13200
+ 2,5
11350
12400
12440
+ I
11050
II4OO
0
10630
10630
13000
7460
5100
5300
9400
9850
— 0,25
8780
9120
1
- 0,5
7970
7850
1
— 0,75
6450
2000
1
— 1,0
3650
- 4450
— 1,5
- 2350
- 7450
— 2,5
9600
4670
4450
- 7000
- 9620
— 5
7400
12280
4180
- 1800
—10400
-II62O
— 10
- 4900
9860
IIOOO
6880
1750
- 5150
-13100
-I3IOO
— 20
-10920
8900
- 5200
6160
- 4160
- 6820
-14750
-I4I3O
— 50
-14630
- 6550
-13820
1300
- 7380
- 8620
-16300
-15580
— 100
-16420
-13780
-15800
- 9820
- 9200
- 9950
-17430
-16740
— 150
-17420
-^5370
-16700
-11670
-10500
-11020
-18220
-17550
— 200
-18100
-163701
-17300
-12900
-11430
-11920
Remanenz
10650
10630
13000
7460
5100
5300
9400
98
50
Koerz.-Kr.
7,1
44,3
16,7
52,4
11,4
4,6
1,30
0,77
/*max. .
710
170
375
110
240
620
3300
6200
V . . .
0,00695
0,0271
0,0150
0,0337
0,0114
0,00437
0,00192
0,0013
Joo . .
1639,5
1606
1577,5
1416,5
1306,5
1333
1630,5
153
2,:
Gumlicb.
263
1235
Magnetisierbarkeit einiger Eisensorten.
Nach Beobachtungen (ballistisch, Schlußjoch) in der Physika!
L-Tedm. Reichsanstalt
von E. Gnmlich ||
und Erich Schmidt (E.T.Z. 23, 690-698; 1901).
Material
^hnax.
$inax.
95 für
^ = 100
Remanenz
Coerdtiv-
Kraft
/«max.
Energie-
verg.
(Erg.)
Elektr.
Widerst
m/qmm
(Ohm.)
Walzeisen ....
129
18 190
17 700
10300
0,60
8350
4900
0,113
Schmiedeeisen . .
145
18370
17650
9000
1,65
2850
12300
0,148
129
17 700
17200
7500
o,9s
4070
9400
0,154
128
18090
17600
7500
o,98
3680
9600
0,141
129
17950
17470
8000
0,80
5240
10 100
0,143
128
18 210
17750
9150
i,4o
3410
10700
0,142
,1
128
18040
17570
7 200
1,04
3200
10700
0,142
'
129
17590
17 100
9600
i,3o
4020
10800
0,152
128
17970
17500
7900
i,3o
3160
II 300
0,161
128
18080
17600
7500
1,35
2610
II 400
0,167
128
18030
17600
8900
1,47
3070
II 800
0,158
129
18470
18000
7800
1,85
2320
II 900
0,142
128
17920
17450
8200
1,3s
3490
12 100
0,161
1
1
129
18380
18 000
12250
1,45
3780
12 300
0,426«)
1
128
18 220
17 660
8200
1,3«
3120
12 400
0,153
129
18 000
17 480
7 000
1,35
2600
12 800
0,176
132
15930
15400
9600
1,8,
2580
13400
0,196
gegossenes Material
128
18 130
17700
9960
1,63
3170
14 100
0,152
(Stahlguß,
130
17880
17400
10 100
1,35
3680
14 100
0,143
Flußeisen, Dynamo-
128
18 000
17530
9 100
1,7«
2520
14600
0,172
stahl)
127
18 190
17700
9200
1,85
2460
14700
0,154
129
18 190
17670
7500
2,Oo
1900
15700
0,129
128
18 120
17650
8200
2,2«
1900
16400
0,162
129
17 890^
17400
9600
l,9o
2400
16900
0,174
i
131
17930
17450
10400
2,0
2380
17600
0,166
127
18 HO
17660
II 800
2,22
2480
18200
0,146
127
17880
17400
10500
1,95
2380
18500
0,209
1
129
17430
16900
8950
2,75
1600
19 100
0,137
132
18 040
17500
8300
2,2o
1880
20200
0,186
129
17940
17400
II 700
2,48
2250
20300
0,158
1
129
18 100
17600
12 060
3,ii
1910
21 900
0,173
!
128
17790
17300
II 080
3,27
1620
24200
0,217
128
17440
17000
10300
3,1«
1670
24600
0,205
129
17430
16950
10450
3,47
1360
25 100
0,176
129
17470
16950
11 100
3,45
1400
25900
0,186
129
17270
16750
9550
4,33
IIOO
30200
0,196
Gußeisen ....
137
9890
9000
4440
9,85
230,
28300
0,897
151
10 000
8900
4300
11,7
195
33 100
0,982
150
10680
9700
5 000
lo,9
242
33700
0,885
151
10250
9150
4640
12,9
216
35300
0,975
234
16220
13900
II 700
52,6
195
—
0,325
Stahl, gehärtet . .
233
16240
13900
II 700
52,8
165
—
0,318
235
15 120
12200
10500
61,7
125
—
0,360
l
238
13370
9500
8880
69,7
—
—
0,422
129
17430
16900
9800
1,15
4950
9400
—
128
18 410
17950
8050
1,48
2980
10600
—
128
19540
19 100
7550
1,37
2940
10700
—
146
18490
17700
8 300
1,6,
2660
II 200
0,144
Dynamoblech ...
128
17830
17350
8500
2,17
2050
14400
—
146
18 500
17730
8800
2,3»
1840
16200
0,144
129
17440
17000
10 000
2,9o
1740
17600
—
127
18320
17800
10 150
3,38
1410
22 000
—
124
18880
18450
11550
4,l8
1220
28800
1 ') Silicium == Lej
fierung.
Gumlicb. 78*
1236
263 a
Magnetisierbarkeit verschiedener Stahlsorten (gehärtet).
Nach Beobachtungen von Mad. Sklodowska Curie, Bull, de la Soc. d'encouragement pour Industrie nat. (2)
3, 36; 1897 und C. r. 125, 1165; 1897.
t= (günstigste) Härtungstemperatur; C = Coercitivkraft; i2= Remanenz; 33 = Induktion für die Feld-
stärke 500; E = Energievergeudung in Erg pro ccm. Die Indices s bzw. r bedeuten, daß die betreffenden
Werte mit Stäben von 20 cm Länge und i qcm Querschnitt, die bis zur Sättigung magnetisiert waren, bzw.
mit geschlossenen Ringen gewonnen wurden.
Material
Kohlen-
stoff
<o
Cr,s
Rs
in %
0,06
lOOO
3,4
400
0,20
850
11,0
1500
0,49
770
23
2800
0,84
770
53
5300
1,21
770
60
5800
0,70
800
49
5300
0,96
800
56
5300
0,99
800
55
5200
I.I7
800
63
5800
0,75
770
51
5200
0,83
770
56
5500
0,96
770
58
5400
1,40
750
61
—
1,61
750
46
—
0,87
730
66
6200
0,50
900
45
5800
0,82
900
56
6400
1,07
850
57
6700
0,76
850
66
6400
1,10
830
68
6300
1,02
800
69
6800
1,10
850
74
6700
1,96
—
45
4400
1,96
800
85
4700
0,59
770
72
7000
0,51
850
60
6700
1,24
800
85
6700
1,72
800
78
7000
Br
58r
Kohlenstoffstahl von Firminy
Kohlenstoffstahl von Böhler (Steiermark)
weich
halbhart
extra zäh, hart
extra halbhart
Kohlenstoffstahl von Unieux
Kupferstahl von Chätillon u. Commentry ; 3,9 % Cu. .
Chromstahl von Assailly
2,5 % Cr
2,8% „
3.4% ,,
Wolframstahl von Assailly
2,7 % W.
2,7% „
Wolframstahl von Chätillon u. Commentry; 2,7% W.
Wolframstahl von Böhler (Steiermark)
SpezialStahl, sehr hart; 2,9 % W. . . . . .
Boreastahl, ungehärtet; 7,7 % W
Boreastahl, gehärtet; 7,7 % W
Stahl von Allevard; 5,5 % W
Molybdänstahl von Chätillon und Commentry
3,5% Mo
4,0%
3,9 % „
7850
9680
10490
7600
8 110
8 040
IG 050
10680
20 100
20480
19660
15960
15580
15270
16080
16080
Gumlich.
264
1237
Magnetisierbarkeit von Eisen und Stahl durch kleine Kräfte (Anfangs-
permeabilität)
(vgl. auch die Messxingen von Gafgenheim, S. 1238).
1. Messungen an zj'lindrischen Stäben in freier Spule, ausgeführt von E. Gamlicb, Phys.-Techn. Reichsanstalt
(E.T.Z. 32, 180; 1911.)
Der Verlauf der Magnetisierungskurve sowie die chemische Znsammensetzung ist zum Teil der Tab. 262 zu
entnehmen.
2. Messungen an zylindrischen Stäben mit dem Magnetwneter von L. Holborn, Physikal. Techn. Reichsanstalt,
Wied. Ann. 61, 281; 1897.
3. Werte von H. E. J. G. Dobois zur Verfügung gestellt.
I. 4>
V 126
V120
V 117
V119
V 122
V121
Elektrolyt-
eisen,
Stab ge-
schmiedet
Dynamostahl
DjTiamostahl
Schwedisches
Holzkohleneisen
Schlechter
Stahlguß
Stahl
un-
geglüht
un- ; einmal zweimal
geglüht geglüht geglüht
g'sr«'*«'^*
gemüht g^'^t
un- , __^ ^
gehärtet Schartet
geh^et'^^'^^'^*
0
0,01
",-
0,3
0,4
u
250
300
420
560
975
1500
2110
400
413
437
463
532
590
638
M
490
522
586
650
786
912
1040
•
320
351
433
540
872
1390
3030
250
290
372
453
650
828
980
M
X58
166
180
198
252
330
430
214
222
242
266
322
374
430
470
513
600
680
890
1070
1225
131,5
131,8
132,1
132,5
134,6
137,0
139,0
144,2
150,4
58,0
58,1
58,2
58,4
58.5
58,6
58,8
59,0
59,4
A*
72,8
72,8
72,8
72,9
73,0
73,1
73,3
73,5
73,8
/*
43,2
43,2
43,3
43,4
43,6
43,8
44,0
44,2
44,5
/«max.
•rzitifkraft
emanenz
V
J
7800
0,475
7800
0,00068
1721
4200
1,46
10600
0,00157
1704,5
6600 . 14 800
0,89 0,37
12000 II 050
o,ooio8 0,00054
17040
4600
0,83
7850
0,00162
1691
5700
0,885
10250
OOOIIO
1703
5400 6400
i.Ofi j 0,76
1 1 400 9850
0,00131 0,00105
1687 1685,5
710
7.1
10 650
0,00695
1639,5
170
44,3
10630
0,0271
1606
375 HO
16,7 52,4
13 000 7 460
0,0150 0,0337
1577,5 1416,5
^
V118
SJ4C
SJ20C
SJ50C
Nr. 1410
Vi36
Gußeisen
Silidum- Legierungen
Dynamoblech
niedrig (Si=o,43%) mittel(Si=i,93%) hoch (Si=4,45%)
l^ert
normal
gegLl «=«'»*'
g^SSht 1 g^'***
1
ge^ht 2^'^*
g^mht >^'"ht
g^lüht
g^lüht
0
0,01
0,03
0,05
0,1
0,15
0,2
0,3
0,4
69,4 i 176
69.4 176
69.5 177
69.7 1 178
69,9 1 180
70,0 183
70,3 186
70.8 195
71,8 206
/*
182
190
208
230
280
336
394
158
161
173
191
237
293
358
238
251
282
314
400
474
547
223
232
252
272
334
390
442
450
475
522
572
712
844
954
510
560
673
790
1035
1228
1408
528
554
611
668
804
930
1035
>*
328
342
374
402
476
552
622
."max.
Koerzitivkraft
Remanenz
V
J
240 620
11,4 4,6
5100 ! 5300
0,0114 j 0,00437
1306,5 ; 1333
2830 2800
1,38 1,23
8200 7050
0,00205 ^ 0,00169
1680,5 1697,5
2880
1,27
7750
0,00210
1626,5
2880
i,3a
8450
0,00161
164 1
3220 : 4440
1,25 j 0,66
8200 j 6000
0,00278 0,00086
1520 1548
4250
0,75
6580
0,00110
3900
1,0
9800
0,00207
~~~
HMM
Gl
imlich
1238
264 a
Magnetisierbarkeit von Eisen und Stahl durch kleine Kräfte (Anfangs-
permeabilität). (Fortsetzung.)
Material
/* für § =
o,oi 0,05
0,1
0.2
0,5
Formel: ^
gültig von
^ = bis ^ =
Walzeisen
Stahlguß
Kohlenstoffreiches Eisen
Harter Eisendraht . .
Gußeisen
Wolframstahl, geglüht .
Wolframstahl, gehärtet .
455
225
200
77
41
112
29
605
240
200
77
41
112
29
680
250
225
77
41
113
29
795
270
255
79
41
114
29
1120
320
325
86
42
115
29
570 + 1106 ^
236+ 168 „
210 +
75 +
41 +
113 +
29 +
234 ,,
22 „
3,0 „
3,1»
0,4»
0,07
0,07
0,01
0,1
0,1
0,1
o.i
0,75
0,9
0,7
1,1
4,0
3,1
3,5
Material
jtt für ^ =
0,01 0,03 0,05 1 0,1 0,2 0,5 1,0
Koerz.-
Kraft
Rema-
nenz
33 für
§=100
Skoda- Stahlguß
Kohlswa- Stahlguß (52)
Thermit-Eisen (geglüht)
Molybdänstahl von Commentry (glashart)
Wolframstahl „Boreas" von Gebr. Böhler,
Steiermark (naturhart)
345
322
262
32
28
383
337
289
428
351
300
372
398
477
32
28
614
32
29
2,35
8000
76
58
8750
5500
17 200
6500
5200
365
Magnetisierbarkeit von geglühten Fe-Si- und Fe-Si-Ni-Legierungen
nach Ringmessungen von Sigmund Guggenheim; Diss. Zürich 1910.
Mn bis 0,13%; S bis 0,012%; P bis 0,048%; E = Energieverg. pro ccm in Erg bei 33 = 10,000; w^elektr.
Widerst, pro m/qmm in Ohm.
Si = o,68%o
C := 0,30%
^
f^
Si = 1,75%
C = 0,30%,
€>
Si
G
2,82%
0,23%
!0
Si = 3,60%
C = 0,1 7<%
$
^
Si = 4,80%
C == o,3o%>
Si
C
Ni
2,0%
0,17%
1,9%
!Q
f*
Si = 3,9%
C = 0,17%
Ni = 2,8%
^
0,018
0,111
o»259
0,52
1,48
2,95
5,2
10,2
20,3
52,4
103,4
171
210
264
328
473
655
1340
1400
1050
655
296
163
0,037
0,111
0,260
0,52
i,ii
1,48
2,97
5,2
10,4
20,4
51,9
104,8
159
181
216
261
350
442
990
1140
925
620
291
195
0,018
0,109
0,255
0,51
1,09
1,46
3,10
5,1
10,2
20,2
51,0
103,5
342
456
535
660
1270
1830
2180
1830
1190
690
304
162
0,019
0,114
0,266
0,49
1,14
1,52
3,05
5,3
10,6
20,9
53,1
107,0
401
575
745
995
2690
2910
2480
1860
1150
665
293
156
0,018
0,106
0,246
0,49
1,06
1,58
3,17
4,9
10,6
21,1
49,2
104,4
600
910
1200
1750
4000
4030
3140
2370
1240
660
305
155
0,0 ig
0,116
0,271
0,50
1,16
1,55
2,91
5,0
10,1
19,4
54,3
107,2
235
322
432
540
lOIO
1420
1920
1750
1220
740
300
165
0,038
0,H2
0,262
0,53
1,12
1,50
3,0
5,3
10,5
20,6
52,5
104,9
308
. 351
414
525
1020
1350
1630
1450
1040
645
291
158
E:
7110
0,227
9700
0,376
4260
0,481
3020
0,539
1600
0,651
4160
0,396
5530
0,596
266
Magnetisierbarkeit von Heuslerschen Legierungen (Kupfer-Mangan-
Aluminiumbronzen) .
a) Cu=6i,5%;Mn=23,5%; Al=i5%. Messungen von E. Gumlich, Phys.-Techn. Reichsanstalt E.T.Z.26,203;i905.
b) Cu = 74,i%; Mn = 16,9, AI = 9,0%; über den Umwandlungspunkt ] P. Asteroth,
(220°) erhitzt, abgeschreckt und bei 140" gealtert (keine Hysterese I) > Diss. Marburg,
c) Probe b, aber langsam, abgekühlt, gealtert (Hysterese). j 1907
33
33
SO
^
33
33
33
5
10
20
800
2350
3250
1400
1600
1620
1250
1550
40
100
150
3680
4110
4250
1800
2230
2500
1700
2200
2500
Remanenz
Koerz.- Kraft
2560
7,3
600
3,5
Gumlich.
267
1239
Sättigungswerte
verschiedener Eisenlegierungen,
.emessen von Hadfield und Hopkinson nach der Isthmusmethode (Joum. of the Inst. (5f
Engineers 46, 235—305; 191 1.
the electrical
Grundlage: Sättigungswert von reinem Eisen der Dichte D = 7,80: J3j, = 1680 + i%.) Die Werte für Dichte
iid Sättigung in der Tabelle sind in Prozenten der entsprechenden Werte für reines Eisen angegeben, bezogen
auf gleiche Masse.
Fabrik-
A\arke
Behandlung
Chemische Zusammensetzimg in %.
Relative |
Koer-
zitiv-
Kraft
Dichte
Sättig.
C
Si Mn : AI Cr
Ni
W
i,Rem-Eisen= loo.)
S. C. J.
Reines Eisen
0,04
0,07
—
—
100
100
48
1392 A
1392 G
1392 G
Kohlenstoff-Legierungen
längs, abgekühlt von 850°
>» » » »
abgeschreckt bei 1050"
Weißes schwed. Gußeisen,
langsam gekühlt
Weißes schwed. Gußeisen,
geschmolzen abgeschreckt
0,20
0,85
1,23
1,23
3,4o
3,4o
0,02
0,17
0,12
0,12
0,09
0,09
0,50
0,32
0,14
0,14
0,06
0,06
0,02
0,02
0,02
98,8
99,9
100,0
100,0
97.5
97,5
99,5
95,0
91,9
82,2
79.7
58,2
3,2
898 E
898 K
898 H
Silicium-Legierungen
0,20
0,11
0,26
2,67
3,89
6,53
0,25
0,02
0,29
97,9
96,3
96,5
96,1
93,8
92,6
0,9
0,85
1323 c
1379 D
1379 D^
Mangan-Legierungen
0,16
0,15
0,37
0,63
5,40
10,06
15,27
99,6
99,5
100,2
93,6
44,5
4,5
1167 D
1167 H3
Aluminium-Legierungen
0,17
0,19
0,10
0,07
0,18
0,85
2,45
97,9
95,8
97,6
97,2
1,80
1,00
1177 J
1177 N
Chrom-Legierungen
0,43
1,09
0,32
0,45
0,25
0,10
3,28
9,55
98,2
99,3
93,0
82,5
1287 E
1447 B
1287 K
1287 L
1798 Ha
Nickel-Legierungen
in Luft gekühlt von 550° ab
0,19
0,97
0,19
0,16
0,48
0,20
0,56
0,27
0,30
0,65
0,61
0,93
1,00
i»34
3,82
12,08
19,64
24,51
19,98
98,7
97,7
98,9
99,9
103,6
98,5
84,3
87,8
61,0
0
2,76
22,4
20,0
22,5
1294 Fl
1294 H
1294 Ja
Wolfram-Legierungen
0,16
0,28
0,38
0,05
0,06
0,11
0,11
0,28
0,20
1,10
3,40
7,47
100,6
100,9
102,7
98,5
95,5
92,5
3,25
5,73
9,02
1313 c
Nickel-Mangan-Legierung
1,40
0,70
13,40
9,2ö
99,7
0,5
Sättigungswert für reines Eisen, gei
tt t> »» "
Hessen von P. Weiß am EUipsoid Joo= i7<
9, 373—393; 1910.
„ „ B. 0. Peirce Joo=i733 (Sill.
„ „ E. Gumlich Joe =1721 (E.T.
)6 (Jour
Joum.
Z. 30, I
n. de Phys. (4)
28, i; 1909).
065; 1909).
Qnmlicb.
1240
2(58
Magnetisierbarkeit von Nickel und Kobalt.
Nickeldraht (geglüht).
Nach Beobachtungen von Ewing:,
Phil. Trans. 179 A, 327; 1888.
Ring aus massivem Nickel
(geglüht).
Nach Beobachtungen von
C. A. Perkins,
Sillim. Amer. Journ.
(3) 30, 218; 1885.
Ring aus gegossenem Kobalt
(Co -96 % ; Ni - 0,8% ; Fe =0,9% ;
Mn =0,25% ; Si =0,4% ; C = 1,4%).
Nach Beobachtungen von J. A. Fle-
ming, A. W. Ashton u. H. J. Tomlin-
son, Phil. Mag. (5) 48, 271; 1899.
E bedeutet die Energievergeudung
in Erg pro com bei einem Zyklus
mit der Maximalinduktion ü
^
53
>0
So
^
4->
33
fi,
911
137
2341
177
3106
173
4110
- 160
4569
150
5216
135
5869
121
6519
107
7052
93
7622
82
8237
72
E
o
4,0
6,5
8,0
9,5
10,9
12,3
24,6
52,6
79,7
100,4
o
— 7»5
280
460
1050
2230
2810
3160
3440
4110
4710
5010
5140
3570
o
162
279
296
290
280
167
90
63
51
0,35
0,45
2,6
4,0
7»3
10,9
12,9
23,9
51,5
29,2
33,4
278
593
1460
2180
2510
3700
5260
74
109
149
199
200
194
155
102
6,67
13,23
17,91
25,76
30,53
38,56
48,54
61,08
75,46
93,18
114,03
452
2454
3956
6 292
7 374
8953
10937
13235
14 642
16 518
18950
d. Phys.
Sättigungswert von Nickel: J«, = 479 \ nach Messungen von P.Weiß mit dem Ellipsoid (Journ.
„ „ Kobalt; J^= 1412 / (4) ^, 373-393; 1910).
Magnetische Umwandlungspunkte :
Eisen: 765" (nach unveröffentlichten Beobachtungen der Physikal.-Techn. Reichsanstalt).
Nick 61:340" bis 355° (Hill, Verh. D. Phys. Ges. 4, 190; 1902).
ir^uoi* t^Z 0) (H. Nagaoka u. S. Kusakaba, Math, and phys. Soc. Tokyo i, 97: 1901/3).
fk. o D a 1 1: 1100 >
Sonstige Literatur, betr. die Magnetisierbarkeit von Eisen, Nickel, Kobalt und
Heuslerschen Legierungen (letztere unter dem Strich).
(Übersicht über die wesentlichsten Arbeiten der letzten 20 Jahre.)
A. Abt, Ann. de Phys. (4) 6, 774; 1901.
R. Ashworth, Proc. Roy. Soc. 02, 210; 1898. — Phil.
Trans. 201 A, i; 1903.
F. G. Baily, Phil. Trans. 187 A, 715; 1896.
W. F. Barrett, W. Brown and R. A. Hadfield, Trans,
of the Roy. Dublin Soc. (2) 7, 67; 1900. — Journ.
Inst. Electr. Engin. ISO, 674; 1902.
R. Beattie, Phil. Mag. (6) 1, 642; 1901.
H. du Bois, Magnetische Kreise, Berlin 1894.
H. du Bois and E. Taylor Jones, E.T. Z. 17, 543; 1896.
P. Culman, Wied. Ann. 56, 602; 1895.
A. Durward, Sill. Journ. (4) 5, 245; 1898.
J. A. Ewing, Magnetische Induktion in Eisen usw.
Deutsche Ausgabe, Berlin 1892. — Proc.
Roy. Soc. 33, 21; 1881. 34, 39; 1882.
38, 58; 1885. 48, 342; 1890. — Phil.
Trans. 176, 523; 1885. — Proc. of the
Inst, of the civil engineers 126, 185;
1896.
„ and Miß H. G. Klaßen, Phil. Trans.
184 A, 985; 1893.
„ and W. Low, Proc. Roy. Soc. 45, 40; 1888.
C. Fromme, Wied. Ann. 45, 798; 1892.
J. L. W. Qill, Phil. Mag. (5) 46, 478; 1898.
E. Gumlich u. E. Schmidt, E. T. Z. 21, 233; 1900.
„ u. P. Rose, Wiss. Abh. d. Phys.-Techn.
R. A. 4, 207; 1905.
L. Holborn, Berl. Ber. 1898, 159.
J. Hopkinson, Phil. Trans. 176, 455; 1885. 180,443;
1890. — Proc. Roy. Soc. 44, 317; 1888.
„ E. Wilson and Lydall, Proc. Roy. Soc.
^^, 352; 1893. E.T. Z. 14, 449; 1893.
H. Kamps, Stahl und Eisen 19, 1121; 1899.
W. Kaufmann, Verh. D. Phys. Ges. 1, 42; 1899.
J. Klemenclc, Wien. Ber. [2 a] 105, 635; 1896. 108,
491; 1899. 110, 415; 1901. — Wien. Anz. 1900,31.
W. Kummer, Diss. Zürich 1898.
G. C. Lamb, Phil. Mag. (5) 48, 262; 1899.
F. A. Laws and H. E. Warren, Proc. Amer. Acad. 30,
490; 1894.
H. B. Loomis, Sill. Journ. (4) 15, 179; 1903.
F. F. Martens, Wied. Ann. 60, 61; 1896.
Niethammer, Wied. Ann. 66, 29; 1898.
H. F. Parshalf, Proc. of the Inst, of civil engineers
126, 233; 1896.
M. Prodinger, Wien. Ber. [2 a] 109, 383; 1900.
Lord Rayleigh, Phil. Mag. (5) 23, 225; 1887.
G. F. C. Searle and T. G. Bedford, Phil. Trans. 198A,
33; 1902.
Erich Schmidt, Magnet. Unters, d. Eisens usw.
Halle a. S. 1900.
C. Steinmetz, E.T.Z. 13, 43, 55, 136, 519, 531, 545,
563, 575, 587, 599; 1892.
M. E. Thompson, P. H. Knight and G. W. Bacon,
Elektrotechn. ZS. 13, 550; 1892.
H. Tomlinson, Phil. Trans. 182 A, 352: 1891.
Waßmuth, Phil. Mag. (5) 34, 531; 1892.
E. Warburg, Wied. Ann. 13, 141; 1881. — Rapp. du
Congr. Int. de phys. 2, 509; 1900.
G. Wiedemann, Lehre von der Elektrizität, Bd. III,
Braunschweig 1895.
M. Wien, Wied. Ann. 56, 859: 1898.
E. Wilson, Proc. Roy. Soc. 62, 369: 1898.
Fr. Heusler, P. Richarz, W. Starck, E. Haupt, Verh.
D. Phys. Ges. 5, 219; 1903. — Schriften Naturforsch.-
Ges. Marburg [5] 13, 237; 1904.
E. Take, Schriften Naturforsch.- Ges. Marburg [6] 13,
299: 1906.
P. Asteroth, Diss. Marburg 1907.
W. Preußer, Diss. Marburg 1908.
E. Wedekind, ZS. phys. Chem. 66, 614; 1909.
Gumlich.
369
1241
Magnetische Suszeptibilität para- und diamagnetischer Körper.
Bemerkungen.
Befindet sich ein homc^ener Körper in einem
.i?netischen Felde der Stärke ^ und ist J^ die Inten-
:at der Magnetisierung des Materials, so heißt x = J/^
ssine magnetische Suszeptibilität, die ebenso wie J der
.Wasse bez. dem Volumen proportional ist
x^ und Xjjj bedeutet die Suszeptibilität bezc^en
auf die Volumen- und Masseneinheit. Die Suszepti-
bilität des Vakuums ist o gesetzt. Relativ zu Luft
1^ ausgeführte Beobachtungen sind umgerechnet, indem
für Luft Xy =0,024 • IO-6 angenommen wurde. —
P bedeutet, die Substanz ist als Pulver, W als wäs-
serige Lösung untersucht. Die Massensuszeptibüität
einer Lösung, welche p Gewichtsprozente der wasser-
freien Substanz enthält, ist
™i IOC ™ \ 100/ '"•'
wobei Xjj, die Massensuszeptibüität des Wassers be-
deutet. — Wenn unter Temp. nichts bemerkt ist, be-
zieht sich die Beobachtung auf Zimmertemperatur. —
Die abgekürzte Bezeichnung der Autoren ist weiter
unten erklärt.
Zwischen der Suszeptibilität x und der Perma-
bilität u, sowie der Stärke ^ des Magnetfeldes, der
Intensität J der Magnetisierung und der magnetischen
Induktion 33 bestehen die Beziehungen:
x = ^; 53 = ^-f4-T/; ^ = ^ = l-f-4-TX.
•£>
Ö
Substanz
Temp.
Autor
Anorganische Stoffe.
Aluminium.
. . flüssig
:<ä(S04)4-
-4 H.O . .
Antimon.
Sb
Sb
Sb
Argon.
. .^ I Atm.
Arsen.
As
Baryum
BaO . .
BaiOHii .
BaCU . .
Baa. . .
Baa,-
BaBr»
BaBr>
BaJ,
BaJ,-^
BaF*
2HjO
2H,0
+1,8
+1,7
+1.9
18
+0,65
1000
+0.5
—1,0
Kryst.
—4,5 bis
-5,6
-3.8
—0,57
P
18
—«,94
0
— 0,10
18 — 200
—0,3
20
— 0,10
P
18
-0.25
P
17
-0,32
P
22
-0,41
W
17
-0,32
P
20
-0.31
P
22
-0,41
W
22
-0,41
w
19
-0,30
p
19
—0,13
p
K.
L.
W.
Hd.
V. K.
V. E.
L.
Mr.
Hd.
Tr.
Hd.
Mr.
»>
,,
K.
Mr.
»»
K.
.»
Mr.
Substanz
flüssig
Bervllinni.
Be . ...
BeSOi. . .
BeS04-f4H,0
Blei.
Pb .
Pb .
Pb .
Pb .
PbCli
PbBr.
PbJs
PbFs
Pb(N03)2 Kr>'St
Bor.
B . . . .
B . . . .
B(0H)3 . .
Brom.
Br . . . .
Br . . . .
Br . . . .
Br . . . .
Cadminm.
Cd ... .
Cd ... .
CdQ* . . .
CdCU . . .
CdBri . . .
CdJs . . .
Caesium.
CsCl . . .
Calcium.
CaO . . .
Ca(0H)2 . .
CaCIz . . .
CaCl, . . .
CaCla . . .
CaCl,-f6H,0
CaF« . . .
CaFs . Krystall
CaSO« . . .
CaS04-HjO
CaCOs (Krystall)
CaCOs Marmor
Temp.
10° x„ 10° ■/.,
CeCI,
Cer
CeBra .
Ce(S04)3
Chrom
Cr . .
Cr . .
CrjOa .
CrjClj .
CrCl2 .
CrClj .
CrClj .
Crj(S04)s
15
18
17
18-330
330-600
15
20
19
16
18
iioo
20
19
18
18
700
18
22
18
18
17
16
16
17
22
19
17
19
17
17
19
18
18
18
IIOO
17
18
19
19
18
18
+0.79 p
—0.36: p
! 0^0 P
0,84
—1.4
3^
—2,0
-1,0 I
-0,6 bis j
—0,9
-0,38
—0,36
+4,8
+9,9
+6,3
+6^5
+3,7
+4,2
+24
+34
+47
+40
+35
-f3i
j— 0,12
.-0,08
S— 0,25!
—0,22:
— 0,26
—0,19
—0,71
-0.8
-0,60
— o,4ij
-0,38
|— 0,17
—«,15
I— CV25
I — °'5o,
!-o,3ol P
0,25 P
—0,27 K
-0,39 P
-0,39 P
-0,43 w
-0,41' W
-0.43! P
—0,30 P
P
w
w
p
p
p
p
w
w
w
Autor
Mr.
K.
L.
Hd.
Mr.
V. K.
Hd.
Ml.
C
Qu.
Hd.
Pc
Hd.
Mr.
K.
Mr.
»
Mr.
Mr.
K.
Qu.
Mr.
»,
V. K.
Mr.
n
V. K.
W.
Mr.
d.B.L.
Mr.
Hd.
Mr.
Qu.
J.M.
Henning.
1242
269 a
■
Magnetische Suszeptibilität para- und diamagnetischer Körper.
Substanz
Temp.
108>{y
10« >c^
Autor
Substanz
Temp.
io8x^
10^ K^
m
Autor
Chrom (Forts.)
Kalium.
Cr2( 804)3 . ■ . .
18
+ 15
W
L.W.
K . . . .
. 18—180
+ 0,40
Hd.
Cr(N03)3 . .
18
+27
W
>f
K . . .
+0,63
Bi.
Cr K( 504)2 .
18
+22
W
„
KCl . .
17
—0.47
P
Mr.
Cr2K2(S04)4
22
+13
W
K.
KCl . .
. 18—465
-0,55
C.
Cr207K2 . .
19
+0,13
P
Ml.
KCl . .
22
—0,45
W
K.
CroO^Ka . .
19
+0,76
w
Qu.
KBr . .
18
—0,35
P
Mr.
KBr . .
22
— Oj45
w
K.
Chlor.
KJ. . .
17
—0,31
P
Mr.
CI2 . . I Atm.
15
—0,007
Bn.
KJ. . .
22
— 0,45
W
K.
I Atm.
16
—0,59
Pc.
KF. . .
21
—0,36
p
.Wr.
c
KF. . .
22
—0,45
w
K.
Eisen
FeCl2 . .
FeCl2 .
FeCU .
FeCU .
FeCl3 .
FeCl3 .
FeCla .
FeCl3 .
FeCls .
.
10
19
18
18
lÖ
19
18
21
18
+ 91
+ 99
+ 61
+ 73
+ 92
+ 91
+ 83
+ 92
+ 88
w
w
w
w
w
w
w
w
w
Td.
Qu.
J.M.
Td.
Qu.
L. W.
K.
KOH . .
K2SO4.
K2SO4. .
KNO3 . .
KNO3 . .
K2CO3. .
K2CO3. .
KCIO3 . .
KMn04 .
22
. 17 — 460
. 18—420
22
—0,35
-0,43
—0,42
-0,33
-o»32
—0,55
—0,49
—0,33
+2,0
w
w
»
C.
Ml.
C.
Ml.
K.
Ml.
»
FeCl3 .
+ 103
p
Ml.
Kobalt.
FeBra .
18
+ 50
w
L.W.
C0CI2 . .
18
+ 81
w-
L.W.
FeJ2 .
18
+ 42
w
■ —
CoClo . .
19
+ 101
w
Qu.
FeSOi .
18
+ 93
w
J.M.
C0CI2 . .
18
+ 82
w
J.M.
FeSOi .
10
+ 75
w
Td.
CoBr2 . .
18
+ 47
w
L.W.
FeSOi .
19
+ 82
w
Qu.
C0J2 . .
18
+ 33
w
FeSOi .
18
+ 84
w
L.W.
C0F2 . .
18
+ 107
w
FeSOi .
22
+ 75
w
K.
C0SO4. .
18
+ 66
w
jf
FeSOi.
22
+ 37
p
„
C0SO4. .
18
+ 58
w
J.M.-
FeS04.
+ 51
p
Ml.
C0SO4 . .
19
+ 73
w
Qu.
FeSOi + '
rn
20:
+ 80
Kryst.
F.
C05O4 . .
+ 40
Ml.
Fe2S04)3
18
+ 38
w
L.W.
C0SO4 + 7H
lO'.
+68
Kryst
F.
Fe2(S04)3
10
+ 75
w
Td.
Co(NH4)2{SO
4)2. 19
+37
w
Qu.
Fe2(N03)6
18
+ 46
w
J.M.
Co(NH4)2(S(
^4)2
Fe2(N03)6
10
+ 62
w
Td.
+6H2O
+48
Kryst.
F.
Fe2(N03;6
18
+ 56
w
L.W.
CoHo(S04)2 4
_
Fe (NH4)2 (504)2
18
+ 44
w
Qu.
6H2O .
+64
Fe (NH4)2( 504)2
18
+ 45
w
L.W.
CoCu (804)2 -
f '
„ +6H2O
+79
Kryst.
F.
6H2O .
+26
jf
J9
FeCygKa . . .
19
+8,1
w
Qu.
Co(N03)2 .
18
+57
w
L. W. i
FeCyeKa . . .
+9,1
p
Ml.
Co(N03)2 .
18
+ 57
w
J. M.
FeCyeKi . . .
—0,44
p
„
FeCyeKi . . .
19
— 0,12
w
Qu.
Kohlenstoi
f.
Gold.
Au
C Graphit
18
—8
Mr.
— 3,1
K.
Bogenkc
)hle 18
—2,0
Hd.
Helium.
18-1060
—0,15
Hd.
Diaman
1150
t • 13
—1,1
—1,5
—0,33
Mr.
Hd.
Pc.
He. . I Atm.
0
— 0,002
Tr.
18—500
—0,49
-0,52
Indium.
CO2 I Atm
. . 16
+0,017
Qu.
In
18
ca. 0,1
Hd.
CO2 40 Atm
. . 16
+0,12
1
Jod.
J
J . . kryst.
J . . flüssig
CO2 I Atm
• • 15
+0,0002
Bn.
18—164
18
115
180
—0,39
—0,35
—0,4
-0,3
—0,37
C.
Hd.
»
Pc.
C2CI4 . .
CCI4 . .
CS2 . .
CS2 . .
C82 . .
CS2 . .
. . 20
. . 20
. . 20
• • 15
. . 19
—0,82
—0,72
—0.74
—0,82
—0,76
—0,59
Hn.
Ml.
Hn.
d. B.
Qu.
Iridium.
C2H4 I Atri
n. . 16
+0,003
»
Ir
18
+0,15
Hd.
CH4 I Atr
n. . 16
+0,001
,.
Ir
IIOO
+0,3
j,
C2N2 I Atri
ti. . 16
—0,43
Pc.
Ir . .
•
• •
+4.9
F.
CH3CI I Atr
n. . 16
— 0,67
>»
Hennins;.
269 b
1243
Magnetische Suszeptibilität para- und diamagnetischer Körper.
Substanz
Temp.
IO«X^ IIO«X„
Autor
Substanz
Temp. 10® x^ 10® x^j
Autor
Kopfer.
1
i
Mangan (Forts.)
Cu . . . .
—0,80
1
i
K.
MnSO* . . .
i8
+Ö8
W
J. M.
Cu . . .
15 -0,66
i
Mr.
MnS04 . . .
19
+ 114
W
Qu.
Cu . . .
— 1,2
GL
MnSO* . . .
18
+ 100
W
L. W.
Cu . . .
. 18-1000
--0,09
Hd.
MnSO* . . .
+ 85
Gh.
Cu . . .
—0,90
Gh.
Mn(N03)2 - .
18
+ 82
W
J. JVL
CujO . .
17
+0,73
P
Mr.
Mn(NOs)j . .
18
+86
W
L. W-
CuO . .
17
+3,1 !
P
j.
Mn(NH4)2(S04)2
18
+53
W
n
CuO . .
CuClj . .
18
+3,6
+12
W
Gh.
L. W.
Molybdän.
CuCla . .
22
+13
W
K.
Mb
18
+0,04
Hd.
CuCU .
CuCU .
22
17
+9,1
+M
P
P
Mr.
Natrinm.
CuClä .
+10
Gh.
Na
18
+0^51
Hd.
CuBrj .
22
+7,5
w
K.
Na
+0,54
Bi.
CuBrj .
18
+7,0
w
L. W.
NaQ ....
19
—0,41
P
Mr.
CuBra .
17
+2,5
Mr.
NaQ Steinsalz
16—455
-0,58
C
CuSO«
18
+10
w
L.W.
NaGl ....
22
—0,45
W
K
CuSOi
22
+ 10
w
K.
NaGl ....
22
—1,0
n
CUSO4
22
+8,1
p
99
NaGl Steinsalz
-^.82
V. K.
BCuSOi
19
+11
w
Qu.
NaBr ....
i8
—0,37
P
iVlr.
HCUSO4
17
+ 10
Mr.
NaJ ....
21
—0,31
P
„
"CuSO*
+7,3
Ml.
NaJ ....
22
—0,45
W
K.
CUSO4
NaF . . . .
21
—0^0
P
Mr.
mit Kryst
all-
NajSO, . . .
-0,64
JVIL
wasser .
+6,5
Gh.
NaNOs . . .
—0,31
n
; CUSO4
+ 11
Gh.
NaaGOa . . .
17
—0,19
P
Mr.
1 CUSO4
+10
Stu.
Na^GOs+ioHzO
17
—0,46
P
n
HCu(N03)2
18
+8,7
w
L. W.
NaHGOs . . .
-0,23
ML
|Cu(N03)2
+9,1
Gh.
Nickel.
B CUaS
17
— 0,14
p
Mr.
BcuS
. . 17
— 0,16
p
NiQg ....
18
+35
w
L. W.
CUePä .
CUäSe .
. . 17
17
—0,13
—0,15
p
p
„
NiGla ....
NiGlj ....
NiBrj ....
19
18
18
+44
+40
+20
w
w
w
Qu.
J. M.
L. W.
Lithium.
NiJz . . . .
18
+14
w
,j
Li . . .
+0,38
— 0,45
w
Bi.
K.
NiFa . . . .
NiSO«. . . .
18
18
+46
+28
w
w
„
„
■ ' 'Cl . .
22
. . 17
—<^A7
p
Mr.
NiSOi. . . .
18
+25
w
J. M.
_ S04
. . 15
— 0,35
p
NiSOi- . . .
22
+33
w
K.
iLi^SOi+HaC
) . 17
—0,34
p
n
NiSO«. . . .
NiS04+7HjO .
19
+ 18
+34
w
Kryst.
Qu.
F.
Mafnesian
1.
NiSO*. . . .
+19
ML
Mg ( Kryst£
ille) 20
18
+0,57
+0,55
Mr.
Hd.
Ni(NOj)a . . .
NUNOs), . . .
18
18
+24
+25
w
w
L. W.
J. M.
ih '. '.
21
-0,50
w
K.
Niob.
:i, . .
18
—0^6
p
Mr.
Nb
18
+1,3
Hd.
:i2-6H,c
) ; 18
. . 19
-0,45
—0,36
p
w
1»
Qu.
Osmiom.
SO4 .
i8
-0,36
p
Mr.
Os
18-IIOO
+0,04
Hd.
. ..SO4-7HJ
b '. 20
—0,36
p
„
Palladinm.
MeSOi .
.
—0,46
Stu.
Pd
+50 bis
K.
MgS04 .
-^,62
ML
Pd
14
+60
+5,2
C.
Mangan.
. . 18
+11
Hd-
18
IIOO
+5,8
+2
Hd.
Hd.
. . 1000
+20
„
+66
F,
..uiOa .
• • 17
+27
p
Mr.
MnCU .
. . 18
+117
w
J. iVL
Phosphor.
Schmelz-
, £_
MnCIj .
. . 19
+127
w
Qu.
P . . . weiß
punkt
1,0
Qu.
MnCl, .
. . 18
+122
w
U W.
P . . . weiß
19—71
—0,92
C
MnBra
. . 18
+71
w
»,
P . . . weiß
18
-0,88
Hd.
MnJ, .
. . 18
+49
w
»»
P . . . rot
18
—0,23
Mr.
MnFa .
. . 18
+162
w
»
P . . . rot
20 — 275
—0,73
C
Henninf.
1244
269
Magnetische Suszeptibilität para- und diamagnetischer Körper.
Substanz
Temp.
lo^je^
10' "m
Autor
Substanz
Temp.
10« >t^
10« «^
i
Autor
Platin.
Silicium.
Pt
+29
K.
Si . Krystalle
16
+0,01
Mr.
18
+ 1,1
Hd.
Kry stalle
18
— 0,12
Hd.
1000
+0,7
Hd.
17
+0,2
Mr.
+ 23
F.
SiOg . Quarz
20
— 1,2
K.
PtCli ....
22
0,0
W
K.
18—430
—0,44
C.
Praeseodym.
Krystalle
— 0,07
— 0,17
Mr.
PrCla ....
18
+ 13
W
d. B. L.
Krystalle
—1,2
V. K.
PrClg ....
19
+ 14
P
Mr.
Glas: Krön u.Flint
— 0,9 bis
Quecksilber.
Glas . . . .
—1,3
-0,58
w!
Hg
19
-2,6
Qu.
Glas . . . .
-0,1 bis
Hg
15
—2,1
Mr.
— 1,0
K.
Hg
18—250
—0,19
Hd.
Stickstoff.
Hg
—0,19
Ml.
N2 . . I Atm.
16
+0,001
Qu.
HgCla ....
17
—0,15
P
Mr.
40 Atm.
16
+0,04
HgBra . . .
15
-K),24
P
Mr.
NO . . I Atm.
16
+ 0,053
HgJs ....
17
— 0,26
P
Mr.
N2O4 . I Atm.
N2O . 40 Atm.
16
16
+0,12
—0,28
Pc.
Qu.
Rhodium,
N2O3 . I Atm.
16
^^0,030
Pc.
Rh
18
+ 1,1
Hd.
NH3 .1 Atm.
16
—1,1
„
1150
+ 1,9
Hd.
Luft 1 Atm. .
16
+0,032
Qu.
+ 13
F.
„ 40 Atm. .
16
+ 1,3
„
Sauerstoff.
„ I Atm. .
15
+0,024
+0,024
d. B.
F. D.
O2 . . I Atm.
25
+0,120
Hg.
', ,,
182
+0,28
O2 . . I Atm.
15
+0,117
d. B.
2760
C.
O2 . . I Atm.
16
+ 0,129
Qu.
» »
«+273)'
O2 . .40 Atm.
16
+ 6,2
Qu.
», ,,
+0,030
Hg.
bis 20 Atm.
20 — 450
33700
C.
„ » •
+ 0,026
1
R.
<+273
Strontium.
1
I Atm.
flüssig <
—182
-183
— 202
—208
+324
241
269
280
F. D.
K.O.P.
„
SrCla . . . .
SrClz ....
SrBr2 ....
20
22
19
—0,44
— 0,40
-0,31
P
W
P
Mr.
K.
Mr.
fest!
-253
-259
375
436
j,
„
SrJa ....
SrF2 ....
19
19
—0,35
—0,26
P
P
»
„
Schwefel.
Tantal.
s
— 0,77
W.
Ta
18
+0,93
Hd.
s
—0,9
K.
Ta
800
+0,8
»
s
s .....
18
-0,85
—0,34
Mr.
L.
Tellur.
s
15—225
—0,51
C.
Te
—2,1
K.
18 — 300
—0,48
Hd.
Te
18
—0,6
Mr.
— 0,49
Pc.
Te
20—305
—0,31
G.
SO2 . I Atm.
16
—0,30
„
Te
Te
18—440
-1,6
— 0,32
V. E.
Hd.
Selen.
Te flüssig . .
>44o
— 0,04
,,
Se . . . rot
—0,50
K.
TeOa ....
18
—0,11
Mr.
geschmolzen
20 — 415
18
—1,3
—0,31
—0,32
»
C.
Hd.
TeHaOs . . .
Thor.
15
—0,19
„
Silber.
Th
18
+0,18
P
Hd.
Ag
—1,3
Mr.
Th
400
+0,3
P
,,
Ag .
-1,5
K.
Titan.
Ag .
Ag .
Ag .
Ag .
15
18
IIOO
—1,7
—0,19
— 0,22
—0,20
F. D.
Hd.
,»
Gh.
Ti
Ti
Ti
18
IIOO
+3,1
+3,5
+ 1,9
Hd.
Mr.
AgCl
17
— 0,28
Mr.
Vanadium.
AgBr
19
-^,26
,?
V
18
+ 1,5
Hd.
AgJ ....
19
-0,29
,»
V
IIOO
+ 1,8
" 1
Hennins:.
369d
1245
Magnetische Suszeptibilität para- und diamagnetischer Körper.
Substanz
Temp. lo^ x^ lo' x
Autor
Substanz
Temp. lo® Y.^ lo® Xj
Autor
Wasserstoff.
H2
H2
H2
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O
HCl
HCl
H2SO4
.H2SO4
HNO3
HNO3
I Atm
40 Atm
I Atm
Wismut.
16
16
15
20
19
21
15
' 15
22
20
15
15—189
22
18
19
22
22
19
22
19
182
20 I
273 !
273 405'
+0,008
0,000
—0,005
—0,75
^,81
-0,84
-0,64
—0,71
—0,78
—0,74
—0,77
—0,72
-^,80
-^,81
—0,76
— 0,80
—0,72
—0,68
—14
—16
—14
-13
flüssig
Wolfram.
Wo
Zn
Zink
Zn . .
Zn . .
Zn . .
Zn . .
ZnO .
ZnO .
Zn(0H)2
ZnCl, .
ZnSÖi .
ZnSO, .
Zinn
Sn .
Sn .
Sn .
Sn .
Sn .
SnCl2
: SnCla
i SnCU
18
260
>270
I8-II00
5,70 bis
-0,94
-1,0
. flüssig .
Grauzinn
650
16
18
22
19
18 — 240
>240
18
18
19
19
+0.35
3,78
>,79
1,4
— 1,0
—0,04
—T-A
— 1,0
— 0,01
— 1»4
+0,33
—0,15
—0,10
— 0,10
— 0,26
-0,33
—0,42
—0,50
— 0,27
-^,53
+0,03
— 0,04
— 0,4
+0,31
—0,29
.07
Qu.
»
Bn.
Hn.
Qu.
K.
d. B.
J. M.
St.
Pi.
F. D.
C.
Sc.
W.
Qu.
K.
Qu.
K.
Qu.
F. D.
j,
V. E.
L.
C.
C.
r^
W.
Hd.
P
W
W
p
W
D,i8: W
Ml.
Hd.
L.
Hd.
>'
Ol.
Mr.
Ch.
Mr.
K.
Qu.
Ml.
W.
Hd.
Cl.
Mr.
Qu.
Zirkon.
18
1150
-0,45
-0,3
Organische Stoffe.
Substanz
Methylalkohol
Äthylalkohol .
Propylalkohol
Amylalkohol .
Isobutylalkohol
Äthyläther
Methylacetat
Äthylacetat .
Essigsäure
Ameisensäure
Chloroform .
Bromoform .
Benzol . . .
Toluol . . .
Xylol . . .
Benzin . .
Glvzerin . .
Anilin . .
Ebonit . .
Paraffin .
Petroleum
Wachs, weiß
Schellack .
Holz . .
Rohrzucker
Temp.
19
20
19
22
15
20
19
22
20
15
22
20
20
22
20
22
20
19
22
22
22
22
—0,66
—0,57
3,66
5,65
3,69
3.6 1
-0,68
-0,65
-0,61
-0,60
-0,60
-0,64
-0,67
-0,57
-0,58
-0,60
-0,57
■X3,62
5,55
-0,98
-0,67
-0,68
—0,67
— 0,61
—0,80
-0,78
+1,1 1
—0,58 I
—0,56 j
-0,39
—0,2 bis'
-0,5 !
',71
,74
-0,78
-0,81
-0,80
-0,84
-0,83
3,55
3,58
3,45
3,49
-0,74
-0,76
-0,80
-0,81
-0,78
-0,64
-0,70
3,91
,57
Hd.
Autor
Qu.
Hn.
Pc
Ml.
Qu.
K.
d. B.
Hn.
Pc
Ml.
Pc
Ml.
Ml.
K.
Hn.
Qu.
K.
Hn.
d. B.
K.
Hn.
Hn.
K.
Hn.
K.
Pc
Ml.
Hn.
Pc
Ml.
Hn.
Ml.
Hn.
Qu.
K.
Pc
»,
ML
K.
Ml.
K.
Ml.
K.
Qu.
ML
Pc
W.
»
ML
W.
F.
Henning.
1246
369
Magnetische Suszeptibilität para- und diamagnetischer Körper.
Bi. =A, Bernini, Phys. ZS. 6, log; 1905.
Bn, = Bernstein, Diss. Halle 1909,
d. B. = H. du Bois, Wied. Ann. 35, 137; 1888.
d. B. L. = H. du Bois u. Liebknecht, Ann. Phys.
(4) 1, 189; 1900.
C. = P. Curie, C. r. 115, 1292; 1892; 116,
136; 1893. Journ, d. Phys. 4, 197;
1895.
Gh. =Ch6neveau, Journ. d, Phys. 9, 163;
1910.
Gl. =0. C. Clifford, Phys. Rev. 26, 424;
1908.
V. E. = A. V. Ettinghausen, Wied. Ann. 17,
272; 1882. Wien. Ber. 9«, 777; 1887,
F. = W. Finke, Ann, d. Phys. (4) 31, 149;
1910.
F. D. = J. A. Fleming u. J. Dewar, Proc. Roy.
Soc. 60, 283; 1896; 63, 311; 1898.
Hg. = R. Hennig, Wied. Ann. 50, 485 ; 1893,
Hn. = S. Henrichsen, Wied. Ann. 34, 180,
1888; 45, 38; 1892,
Hd. =K. Honda, Ann. d. Phys. (4) 32,
1027; 1910.
J. M. = G. Jaeger u. St. Meyer, Wien. Ber.
106, 594 u. 623; 1897; 1*>7, 5; 1898.
Wied. Ann. 67, 427 u. 707; 1899.
K. =J. Koenigsberger, Wied. Ann. 66,
698; 1898. Ann. d. Phys. (4) 6,
506; 1901.
Zitate.
K. O. P.
L.W.
Ml.
Mr. =
Pc.
Pi.
Qu.
R.
Sc.
St.
Stu.
Td.
Tr.
V. K.
W.
Kamerlingh Onnes u. A. Perrier,
Gomm. Leiden Nr. 116, 1900.
Luigi Lombardi, Mem. R. Acc. Torino
(2) 47, l; 1897.
Liebknectit u. Wills, Ann. d. Phys.
{4) 1, 178; 1900.
0. Meslin, Ann. chim. phys. (8) 7,
145; 1906.
St. Meyer, Wied. Ann. 68, 325; 1899;
69, 236; 1899. Ann. d. Phys. (4)
1, 664 u. 668; 1900.
■■ P. Pascal, C. r. 148, 413; 1909. Ann.
chim. phys. 1910. S. A.
■■ Piaggesi, Phys. ZS. 4, 347"; 1903.
G. Quincke, Wied. Ann. 24, 347;
1885; 34, 401; 1888.
■ W. P. Roop, Phys. ZS. 12, 48; 191 1.
: 0. Scarpa, Gim. (5) 10, 155; 1905.
■- H. D. Stearns, Phys. Rev. 16, i ; 1903.
C. K. Studley, Phys. Rev. 24, 22 ; 1907.
Townsend, Proc. Roy. Soc. 60, 186;
1896.
■■ P. Tänzler, Ann. d. Phys. (4) 24, 931 ;
1907.
W. Voigt u. S. Kinoshita, Ann. d.
Phys. (4) 24, 492; 1907.
A. P. Wills, Phil. Mag. (5) 4», 432;
1898; Phys. Rev. 20, 188; 1905.
Weitere
K. Angström, Ber. ehem. Ges. 13, 1465; 1880.
E. Becquerel, Ann. chim. phys. (3) 28; 1850;
(3) 44, 223; 1855.
H. Becquerel, Ann. chim. phys. (5) 12, 5; 1877;
G. r. 92, 348; 1881.
P. Dapier, Journ. chim. phys. 7, 385; 1909
(Lösungen).
Dewar, Electr. 29, 169; 1892.
A. W. Eaton, Wied. Ann. 15, 225; 1882.
Efimoff, Journ. d. Phys. (2) 7, 494; 1888.
M. Faraday, Pogg. Ann. 88, 557; 1853.
W. Gebhard, Diss. Marburg 1909 (Mangan).
A. Heydweiller, Ann. d. Phys. (4) 12, 608; 1903.
W. Koenig, Wied. Ann. 31, 273; 1887.
S. C. Laws, Phil. Mag. (6) 8, 49; 1904 (Bi-
Sn- Legier.).
Literatur.
H. Mosler, Ann. d. Phys. (4) 6, 84; 1901.
P. Plesser, Wied. Ann. 39, 336; 1890.
Plücker, Pogg. Ann. 74, 321; 1848.
W. P. Roop, Phys. ZS. 12, 48; 191 1 (GO2)
E. Seckelson, Wied. Ann. 67, 37; 1899.
F. Stenger, Wied. Ann. 35, 331; 1888.
A. Töpler u. R. Hennig, Wied. Ann. 34, 790;
1888.
B. Urbain u. G. Jantsch, G. r. 147, 1286; 1908
(seltene Erden).
R. H. Weber, Ann. d. Phys. (4) 19, 1056; 1906
(Manganisalze).
G. Wiedemann, Pogg. Ann. 126, i; 1865; 135,
177; 1868.
Wylach, Diss. Münster 1905 (Eisen- u. Mangan-
salze).
Henning.
270 1247
Die erdmagnetischen Verhältnisse in West- und Mitteleuropa
zur Epoche 1912.0,
nebst einigen allgemeinen Angaben über den magnetischen Zustand der Erde.
Magnetisches Potential F der Erde für 1885.0 nach Neumayer und Petersen unter Einfügung der
Darstellung der Säkular- Variation durch Garlheim-Gyllensköld (abgekürzt):
mm ^ ' m'
= -0,3157 -P*+o,0376 PI cos U+248f+o,ii^ t) -KJ.ooyg P* +0,0298 Pf cos (>l-f i5»+o,26» <)
+9,0160 P| cos (2 >i+294"*+o,8o'> t)+o,0244 Pg+0,0132 Pf cos (>i+i69''+o,27*' t)+o,oi44 ^ ^^^
(2 yl+SSQ^+o,©!» 0+0,0081 PI cos (3 >l+3oi»+o,44» t)+ . . . .
Feldkomponenten: nach Norden: nach Osten:
1 cV dP" T dv T
X= — — ^= — ^ —^ cos{mÄ+a^); T= ^ ^, = —^— ^ m P » « t n (m /? + a ") ;
Rdq> dtp ^ m'' E cos q> C Ä cos q> »» • m"
vertikal nach unten: Z = — 2! (n+i) P^ cos (m -l+a^)-
1 j. 1
[Einheit: P= cm *g*s ; <p: geogr. Breite; /?: geogr. Länge östl. von Greenwich; ^ = 6,37X10* cm:
Erdradius,- <: Zeit in Jahren von 1885.0 an gezählt.
e = eos<p, s = sinq>; PJ = », PI = c, PJ =* (3«'— i), Pf = VT^c», Pf = i Vs^C",
^0 = i (5*^ - 3 «), PI - i V^(5 c«' — «), P? = i V15 c% Pf = i V^ c».]
Magnetisciies Moment der Erde: 0,3224 P^, d. i. 8,33 x 10^ rcm\ (Nach L. A. Bauer nicht
konstant, sondern jährlich um 0,00013 E^, d. i. 0,0033 X 10* rcm^ abnehmend.)
Richtung der magnetischen Achse : parallel dem Durchmesser vom Punkte (gp = 78,3°, Ä = 292,7")
zum Punkte (gp = — 78,3", Ä = 112,7°).
Magnetische Pole: Nördl. Pol qp = 7o°, >? = 264"; SüdL Pol =90—73°, /i = i56'.
Änderung des Feldes bei Erhebung jüber die Erdoberfläche: in erster Annäherung nimmt die
Intensität um das (3 A: P)-fache, d. h. nmd auf je 2 km Erhebung um o,ooi ihres Betrages ab, während die
Richtung nahezu imgeändert bleibt.
Potential der täglichen Variation nach A, Schuster (umgerechnet und schematisch vereinfacht; nur
zur Ableitung der horizontalen Komponenten X und Y zu verwenden, da der Sitz der Kraft teils außerhalb,
teils innerhalb der Erdoberfläche ist):
V:R = {±5Pl + i5Pl) cos (<+25»)+(±8P| + i4 PI) cos (2 £+2270)+ ....
[Einheit: y = 0,00001 P. Das obere Vorzeichen gilt für die Zeit des nördlichen, das untere für die des
südlichen Solstitiums. <: mittlere Ortszeit von Mittemacht an gezählt, < = r+yl; r: Greenwicher Zeit]
Die nachstehenden auf Zentraleuropa bezüglichen Tafeln, deren Zahlen bis zu einem gewissen Grade aus-
geglichen sind und daher stellenweise etwas von den weiterhin für die Observatorien angegebenen Werten
abweichen, stützen sich einerseits auf die Ergebnisse der neueren magnetischen Landesaufnahmen in Groß-
britannien, Frankreich, Südschweden, Österreich- Ungarn, Italien, Dänemark, den Niederlanden, der Schweiz,
Norddeutschland, Württemberg, Bayern, Südwestdeutschland, andrerseits auf die besonders zur Bestimmung
der Säkularvariation dienenden Jahresmittel der magnetischen Elemente an den Observatorien. Die Ergebnisse
der Vermessungen wurden zunächst auf 1901.0 und dann einheitlich auf 1912.0 reduziert. Die erste Reduktion
stimmt bis auf einige durch neuere Beobachtungen bedingte Verbesserungen mit derjenigen überein, die bereits
den Tafeln der vorigen Auflage zugrunde lag. (Es sei bei dieser Gelegenheit nachträglich bemerkt, daß sich
von diesen diejenige der Deklination nicht auf 1905.0, sondern auf 1901.0 bezog. Zur Reduktion auf 1905.0
bedürfen ihre Zahlen einer Korrektion, die für das ganze Gebiet der Tafel +0,3» beträgt.) Die zweite Reduktion
beruht zu einem wesentlichen Teile auf einer bis jetzt ziemlich weitgehenden Extrapolation, da von den meisten
Observatorien nicht einmal Jahresmittel für 1910 vorliegen. Die dadurch bedingte Unsicherheit kommt aber
bei der starken Abrundung der Tafelwerte kaum in Betracht
Schmidt
1248
370 a
Die erdmagnetischen Verhältnisse in West- und Mitteleuropa
zur Epoche 1912.0.
Erdmagnetische Deklination 1912.0.
Westliche Deklination, wie sie fast auf dem ganzen Gebiet herrscht, ist als negativ, östliche als positiv
bezeichnet. Jene nimmt allmählich ab, diese zu. Die zeitliche Veränderlichkeit der hiernach positiven Säkular-
variation wird (annähernd für das ganze Gebiet zutreffend) durch den Gang der Jahresmittel des Potsdamer
Observatoriums dargestellt :
1900
Ol
>" 56,3'
52,1'
1902
03
I» 48,0'
43,8'
1904
05
39»4
34»5'
1906
07
9" 29,6'
24,0'
1908 — 9" 18,0'
09 10,7'
1910 — 9" 3,0
II 8054,8'
Im Durchschnitt der lo Jahre von 1897,5 bis 1907,5 [1900,5 bis 1910,5] betrug die jährliche Änderung
in Coimbra +4,1' [4,6'], in Kew +4,3' [5,0'], in Potsdam +4,6' [5,3'], in Pola +5>4' [5,9'], in O'Gyalla +4,8',
in Pawlowsk +4,4', in Katharinenburg +4,4'.
E.Lg.
V. Grw.
— 12°
— loo
-8"
-6«
-4"
-2»
o»
2«
4"
6«
8"
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
60O n. Br.
-24,8
— 23,6
—22,3
—21,0
—19,7
-18,7
— I7i5
16,2
—14,9
—13,7
-12,4
55
—22,8
— 21,7
— 20,6
—19,5
—18,4
— 17.3
— 16,2
—15,2
—14,1
—12,9
—11,9
50
—20,4
—19,6
-18,7
—17,8
—17,0
16,1
—15,2
— 14,4
—13,2
—12,3
—",3
45
—18,9
-18,1
—17.2
—16,4
—15.6
—14.9
-14,2
-13,4
—12,5
— 11,6
— 10,7
40
-17.8
—17,0
—16,3
— 15»5
—14,9
—14,2
-13,6
—12,9
— 12,0
—11,2
— 10,4
35
-17,1
-16,3
-15,6
—14,8
—14,2
—13,7
—13,1
—12,4
—11,7
—10,9
—10,1
E.Lg.
V. Grw.
6o0n. Br.
55
50
45
40
35
E.Lg.
V. Grw.
lo"
12»
140
16O
18»
20"
22°
24«
26"
28»
30O
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
60O n. Br.
— 11,0
—9,0
-8,4
—7,9
—5,9
-4,7
— 3,5
-2,3
—1,1
+0,1
+ 1,3
55
— 10,4
—9,3
—8,2
-7,3
-6,7
—5,2
—4,1
—3,2
—2,1
—0,9
+0,4
50
—10,3
—9,2
-8,2
—7,3
-6,3
—5,4
—4,5
—3,5
—2,4
—1,4
—0,3
45
— 9,9
—9,2
-8,2
-7,5
-6,5
-5,8
—4,9
—4,2
-3,3
-2,3
—1,2
40
— 9,7
—9,0
-8,2
-7,5
-6,7
—5,9
-5,0
—4,5
—3,7
—2,9
-1,8
35
— 9,4
-8,7
—8,0
—7,3
-6,7
—6,0
—5,3
—4,6
—3,9
—3,1
—2,3
E. Lg. -
V. Grw.
6o0n.Br.
55
50
45
40
35
Tägliche Schwankung in Potsdam in Abweichungen vom Tagesmittel.
Mittlere Ortszeit
Mn.
6h
8h
Mtg.
6h
r^ (Januar
§ Apnl .
w ^Oktober
M (Januar
-I April .
o Juli .
^ lOktober
+ 1,7'
+ 1,6
+0,7
+2,2
+ 1,0'
+0,8
+0,6
+ 11
+ 1,1'
+ 1,7
+2,3
+0,9
-0,1'
+0,9
+ 1,2
+0,6
+0,4'
+2,6
+4,8
+0,7
-0,1'
+ 1,8
+3,7
+0,8
+0,9'
+5,2
+5,0
+ 2,5
+0,4'
+3.6
+3,9
+2,0
+ 1,0'
+4,7
+3,6
+2,7
+0,4'
+3,5
+2,9
+2,4
+2,1
+ 1,1
+ 1,0
-0,1'
+ 1,7
+0,9
+ 1,0
-1,1
-1,7
-1,6
-1,8
-0,9'
-1,0
-1,5
-1,5
-2,4
-5,7
-5,0
-4,7
-1,6'
-3,8
-3,9
-3,5
—3,4
-7,9
—7,2
-6,1
-2,5'
—5,5
—5,1
—3,9
-3,2
-8,0
-7,1
-5,6
-1,8'
-5,2
-5,0
-3,4
-1,7
-3,8
-4,2
-2,4
-0,6'
-2,0
-2,5
-0,9
—0,3
—0,3
— 0,9
+0,1
0,0'
+0,1
—0,3
—0,2
+ 1,9'
+ 1,4
0,0
+ 2,1
+ 1,5'
+ 0,6
+0,1
+0,9
Die hier für eine Zeit stärkster und eine Zeit schwächster magnetischer Tätigkeit (deren Intensität
ungefähr parallel der Sonnenfleckenhäufigkeit schwankt) angegebene tägliche Variation gilt annähernd für ganz
Deutschland.
Einer Ablenkung um i' entspricht in Potsdam bei der Deklination eine ablenkende Kraft (Feldstärke)
von 5,5 y.
Schmidt.
270 b
1249
Die erdmagnetischen Verhältnisse in West- und Mitteleuropa
zur Epoche 1912.0.
Erdmagnetische Inklination 1912.0.
Als Jahresmittel der Inklination für den Ort des Potsdamer Observatoriums sind anzusetzen:
igoo 66° 24,9'
Ol 22,7
1902 66" 20,8' 1904 66° 19,6' 1906 66° 18,4' 1908 66° 19,3' j 1910 66° 19,7'
03 20,0 i 05 19,3 : 07 19,0 09 19,7 , II 20,0
Im Durchschnitt der 10 Jahre von 1897.5 bis 1907.5 [1900.5 bis 1910.5] betrug die jährliche Änderung
in Coimbra — 3,6' [3,4'], in Kew —1,8' [1,3'], in Potsdam —1,0' [0,5'], in Pola —1,4' [1,6'], in Pawlow'sk
t — 0,4', in Katharinenburg -{-1,2'.
E. Lg.
V. Grw.
15'
E. Lg.
V. Grw.
60° n. Br.
59
58
57
56
55
54
53
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
72,5"
72,1
71,6
71,1
70,6
70,0
69,4
68,8
68,2
67,6
67,0
66,4
65,7
65,1
64,3
63,5
62,7
61,9
61,0
60,1
59,1
58,0
56,9
55,8
54,7
53,5
72,3"
71,8
71,2
70,7
70,1
69,5
68,9
68,3
67,7
67,0
66,3
65,6
64,9
64,2
63,5
62,8
62,0
61,1
60,2
59,3
58,3
57,2
56,1
55,1
54,0
52,8
72,1°
71,6
71,0
70,4
69,7
69,1
68,4
67,8
67,2
66,4
65,7
65,0
64,4
63,6
62,8
62,0
61,2
60,3
59,4
58,4
57,4
56,4
55,3
54,2
53,1
52,0
71,9°
71,6»
71,4°
71,2»
71.0°
70,9°
7i»3
70,9
70,6
70^4
70,3
70,2
70,7
70,5
70,3
69,9
69,6
69,4
70,1
69,8
69,6
69,2
68,9
68,7
69,4
69,0
68,6
68,4
68,2
67,9
\ 68,8
68,4
68,1
67,7
67,5
67,2
! 68,1
67,7
67,2
67.3
66,9
66,4
67,4
67,0
66,5
66,4
66,1
65,7
i 66,7
66,3
65,8
65.7
65,3
64,9
i 66,1
65,6
65,1
64,8
64,5
64,1
; 65,2
643
64,3
63»9
63,7
63,3
64^
64,0
63,4
63,2
62,9
62,4
63,7
63,2
62,7
62,3
62,0
61,6
t-63,0
62,4
61,8
61,4
6i,i
60,8
1 Ö2,I
61,3
61,0
60,5
60,2
59,9
61,3
60,8
60,1
59,6
59,3
59,0
60,4
59,9
59,2
58,7
58,4
58,0
59,6
59,0
58,2
57,7
57,4
57,0
58,6
58,1
57,3
56,8
56,4
56,0
57,6
57,0
56,3
55.7
55,3
549
, 56,6
55,9
55,1
54,6
54,2
53,7
55,6
, 54,8
54,1
53,5
53,1
52,5
54»5
53,8
53,1
52,5
52,1
51,3
53,5
1 52,7
52,0
51,4
51,0
50,1
52,4
1 51,6
51,0
50.3
49,8
49,0
51,3
1 50,6
49,9
49,2
48,7
47,8
60° n. Br.
59
58
57
56
55
54
53
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
Tägliche Schwankung in Potsdam in Abweichungen vom Tagesmittel.
Mittlere Ortszeit
Mn.
6h
8h
loh iih
0,6
-0,6
■«,7
0,0'
-0,3
-0,4
0.2
-0,4
-0,6
-0,7
0,0
-0,2
—0,2
—0.2
—0,6'!
—0,3
+0,1
-0,9
—0,4'
—0,3
-0,1
—0,4
—0,4
+0,7
+ 1,4
+0,1
—0,4'
+0,2
+0,7
+0,1
J,l' : +0,3'
+ 1,3
+1,7
+1,0
-0,2'
+0,6
+1,0
+0,6
+ 1,7
+ 1.9
+1,6
+0,6'
+ 1.8
+ 1,8
+1,7
--/ Januar
-Sil April .
oljuli .
» [ Oktob-^r
M [ Januar
f April .
" l Oktober
Einer Ablenkung um i' entspricht in Potsdam bei der Inklination eine ablenkende Kraft (Feldstärke)
von 13,6 y.
o,o' +0,2'
+ 1,0 1 +1,0
+ M
+ 1,0
+ 1,0
+0,9
Mtg.
6l> 9l>
+0,7'
+ 1,2
+ 1,5
+1,4
+0,4'
+0,6
+0,7
+0,7
+0,4'
+0,7
+0,7
+ 1,1
+0,2'
+0,2
+0,3
+0,3
+0,3'
+0,4
+ 1,0
+0,7
+0,1'
+0,1
+o,i
+0,1
+0,4'
—0,1
—0,4
+0,4
+0,2'
—0,2
—0,1
+0,2
+0,1'
-0,3
—«,9
+0,2'
-0,1
—0,2
—0,2
—0,2
-0,8
-0,8
-0,6
+0,1'
—0,3
— 0,6
—0,3
Physikaliscb-chetnische Tabellen. 4. Aufl.
Schmidt 79
1260
270 c
Die erdmagnetischen Verhältnisse in West- und Mitteleuropa
zur Epoche 1912.0.
Erdmagnetische Horizontalintensität 1912.0.
Die Jahresmittel der Horizontal Intensität am Observatorium zu Potsdam waren (in der Einheit JT):
1900 0,18844
1902 0,18873 1904 0,18880
1906 0,18879 1908 0,18853
1910 0,18829
Ol 61
03 76 05 79
07 66 09 38
II 16
Im Durchschnitt der lo Jahre von 1897.5 bis 1907.5 [1900.5 bis 1910.5] betrug die jährliche Änderung
in Coimbra +287 [22 y], in Kew + 18 y [8y], in Potsdam + 9y [~2y], in Pola +97 [47], in
O'Gyalla +3 7, in Pawlowsk — 17, in Katharinenburg — 19 7.
E. Lg.
V. Grw.
— lo« — 50
o»
5»
10»
15«
20«
25»
30»
E. Lg.
V. Grw.
60« n. Br.
0,148
0,150
0,152
0,155
0,157
0,159
0,162
0,164
0,165
60O n. Br.
59
152
154
156
159
161
162
166
168
170
59
58
155
158
160
162
165
168
171
173
175
58
57
159
161
164
166
168
171
175
178
180
57
56
163
165
167
170
172
175
178
182
185
56
55
167
168
171
173
176
179
181
185
190
55
54
171
172
175
177
180
183
185
189
194
54
53
174
176
179
181
184
187
189
194
199
53
52
178
180
183
185
187
191
193
199
204
52
51
182
185
187
189
192
195
199
203
209
51
50
187
189
191
193
196
199
203
208
214
50 1
49
191
193
195
198
200
204
208
212
218
49
48
195
197
199
202
'205
208
212
217
223
48
47
200
202
204
207
209
213
217
222
228
47
46
204
207
209
211
214
217
221
225
232
46
45
208
211
213
216
219
222
226
230
236
45
44
213
215
217
220
223
227
230
235
241
44
43
217
219
221
225
228
231
234
239
245
43
42
222
224
226
229
232
236
239
244
250
42
41
226
229
231
234
236
240
244
249
254
41
40
230
233
235
238
241
245
249
254
258
40
39
234
237
239
242
245
250
254
258
263
39
38
239
242
244
247
250
255
259
262
267
38
37
243
246
248
251
254
259
263
267
272
37
36
248
251
253
256
259
263
267
271
275
36
35
250
255
257
260
264
268
272
276
279
35
Tägliche Schwankung in Potsdam in Abweichungen vom Tagesmittel (Einheit: 7).
Mittlere Ortszeit
JVln
3h
6h
8h
9h
loh
iih Mtg
jh 2h
■4h
6h
9h
3; [ Januar . . .
+ 3
+ 2
+ 8
+ .6
+ I
— 6
— II
— 12
— 7
— 5
— 4
+ I
+ 4
li ) April ....
+ 10
+ 6
+ 6
— 8
— 19
— 29
— 34
— 27
— 18
— 8
+ 3
+ 9
+ 14
+ 15
^ 1 Juli
+ 8
+ 7
— 3
— 21
— 28
— 32
— 32
— 28
— 16
— 4
+ 9
+ 20
" l Oktober . . .
+ IO
+ 10
+ 12
0
— 15
— 26
— 29
— 24
— 18
— II
— 3
+ 5
+ 10
5 1 Januar . . .
0
0
+ 6
+ 5
+ 2
— 2
— 3
— 7
— 4
— I
— 2
— 2
— I
"5- ) April ....
81 1 Juli
+ 6
+ 4
+ 5
— 2
— 9
— 17
— 20
— 16
— 9
— 5
+ 3
+ 4
+ 6
+ 7
+ 4
+ 3
— 9
— 15
— 19
— 19
— 15
— 9
— 4
+ 3
+ 6
+ 9
" l Oktober . . .
+ 4
+ 4
+ 6
0—9
— 16
— 17
1
— 13
— 6
— 2
— 2
+ 3
+ 5
Schmidt.
271
1251
Werte der magnetischen Elemente und ihrer Säkularvariationen
an den dauernd tätigen erdmagnetischen Observatorien.
Erläuterungen auf flgd. S.
<P
D
AD
/
i"io'
+4^'
70» 38'
30 II
(+3,3)
74 36
10 40
+4^
70 55
■ 9 44
—
6845
-18 33
—
69 37
17 36
+4,7
6844
II 54
+4,3
67 31
- 9 18
+4.7
66 20
■ 9 19
—
66 16
I 58
—0,9
70 25
13 13
+4,8
6647
•20 56
(+4,6)
68 16
-16 17
+4,5
67 I
-15 54
+4,3
66 56
13 37
+4,6
66 2
17 55
+4,3
66 31
14 40
(+4.8)
64 45
■ 9 47
(+5.2)
63 8
- 6 50
+5.0
—
- 3 54
+4,9
62 22
- 8 41
+5,4
60 13
- 5 54
(—2,9)
74 37
2 42
+5,3
56 3
-13 37
—
58 3
-16 46
+4,2
58 57
8 33
(+1,6)
68 48
■ 5 31
(-3,7)
70 30
- 4 53
(+6,2)
52 12
-15 26
+3,9
54 48
- 4 53
-2,1
48 57
- 2 35
— 1,5
45 35
2 37
(—1.0)
43 42
- 2 56
(+5,1)
40 39
I 6
—
30 35
0 4
-1,8
31 2
9 26
(+1,1)
39 55
0 34
—
23 2
0 14
-2,3
21 57
I 2
—
23 22
-22
(•-7,9)
49 36
- 0 45
(-4,4)
3 33
0 52
-2,7
—30 55
-16 20
(+6,6)
-35 22
9 42
—
— 29 22
-9 30
(+9,1)
-^4 6
- 9 14
+2,7
—53 45
-8 55
(-9,9)
—13 57
14 5
(-6,0)
-29 55
8 27
(+2,3)
-67 25
16 23
—
—67 44
AI
H
AH
.iwlowsk 1907 ....
:ka (6 J.)
atharinenburg ....
ude Skov
.skdalemuir
Stonyhurst
Wilhelmshaven ....
Potsdam
Seddin
Irkutsk
De Bilt
Valencia (7 J.) . . . ..
Kew
Greenwich
Uccle
Falmouth
Val Joyeux (6 J.) . . .
München (9 J.) . . . .
O'Gyalla
Odessa*
Pola
Agincourt (9 J.) • • • .
Tiflis 1905
Tortosa
Coimbra
Bald>\in (7 J.) . . . .
Cheltenham (7 J.) . . .
Athen (8 J.)
San Fernando ....
Tokio
Zi-ka-wei
ahra Dun (5 J.) . . .
Heluan (5 J.)
Barrackpore
Hongkong*
Honolulu (6 J.) . . . .
■ jungoo 1905 . . . .
olaba 1905
-nbäg
■ ieques (5 J.) ....
Kodaikanal (5 J.) . . .
Batavia 1907
St. Paul de Loanda* . .
Apia
Tananarivo 1907 (5 J.) .
Mauritius
Rio de Janeiro* 1906 (7 J.)
Santiago (6 J.)* . . . .
lelboume* 1901 (5 J.) .
hristchurch 1904 . . .
59" 41
57 3
56 50
55 51
55 19
53 51
53 32
52 23
52 17
52 16
52 6
51 56
51 28
51 28
50 48
50 9
48 49
48 09
47 53
46 26
44 52
43 47
41 43
40 49
40 12
38 47
38 44
37 59
36 28
35 41
31 12
30 19
29 52
22 46
22 18
21 19
18 56
18 54
18 38
18 9
10 14
— 6 II
— 8 48
—13 48
-18 55
— 20 6
—22 55
—33 27
—37 50
—43 32
30" 29'
224 40
60 38
12 27
356 48
357 32
. 8 9
13 4
13 I
104 19
5 II
349 45
359 41
o o
4 21
354 55
2 I
II 37
18 12
30 46
13 51
280 44
44-48
o 31
351 35
264 50
283 IG
23 42
353 48
139 45
121 26
78 3
31 20
88 22
114 10
201 56
96 27
72 49
72 52
294 34
77 28
106 49
346 47
188 14
47 32
57 33
316 49
289 18
144 58
172 37
—0,4
(-1,9)
+1,3
—0,9
-1,6
-0,9
+1,3
—1,4
(—1,4)
—1,7
-0,9
—1,6
(-1,9)
(-2,0)
(—1,5)
-0,8
—1,3
(+0,4)
+ 1,4
-3,6
(+1,9)
(+1,3)
(+0,5)
+ 1,9
—0,5
-1,6
(+3.2)
(+1,6)
—3,1
(-3,2)
+7,0
(+5,3)
(+5,6)
—7,8
(—2,6)
(+0,2)
+3,9
(-5,9)
(+10,1)
(-1,3)
0,1650 r
1556
1758
1741
1683
1743
1817
1885
1889
2001
1855
1787
1852
1853
1906
1880
1974
2064
2113
2176
2217
1634
2545
2328
2295
21 71
1994
2620
2483
2999
3308
3329
3003
3730
3706
2919
3876
3738
3686
2905
3743
3671
2018
3561
2533
2342
2477
2330
2263
+ ly
+18
— 21
+18
+13
+ 7
IG
+ 8)
+ IG)
+ 16
+ 13
+ 13
+ 18
+ 6)
+ 6)
+ I
—26)
+ 8
-18)
—21)
+26
;-34)
—39)
+ 17)
+31
+16
+25
-13)
—35)
+46
-16)
-63)
+ 13)
— 5
19)
;-8i)
—44
-40)
-14)
Schmidt. 79*
1252 271
Werte der magnetischen Elemente und ihrer Säkularvariationen an den
dauernd tätigen erdmagnetischen Observatorien.
(Erläuterungen zur vorstehenden Tabelle.)
Die Tabelle gibt, soweit nichts anderes bei den Stationsnamen bemerkt ist, die Elemente {D, I, H)
für die Epoche 1908.5 (d. h. die Jahresmittel für 1908, das letzte Jahr, aus dem bis jetzt solche von fast
allen Observatorien vorliegen) und die mittleren jährlichen Änderungen (^ A ^ 1, ^^) für den mit der
Epoche endigenden Zeitabschnitt von 11 Jahren. Werte dieser Änderungen, die aus einer kürzeren (bei dem
Namen vermerkten) Zeitspanne abgeleitet oder die aus irgend einem Grunde unsicher oder zweifelhaft sind,
stehen in Klammern. Ein Sternchen bei dem Namen bedeutet, daß die Werte nur auf absoluten Messungen
oder auf einigen Stundenwerten beruhen. Bei Batavia liegt die Registrierung von Buitenzorg (90 = — 6*^ 35',
^ = 1060 47') zugrunde.
Einige Observatorien fehlen in der Liste, teils weil von ihnen bis 1908 (oder überhaupt) noch keine
Ergebnisse vorliegen, teils aus anderen Gründen, so Petit- Port- Nantes (95^47° 15', yl = 358*' 27'), Bukarest
(qp = 44" 25', Ä = 26° 6'), Pic du Midi de Bigorre (gp = 42" 56', >i = o" 8'), Perpignan (qp = 42" 42', X = 2" 53'),
Tsingtau (gp = 36'' 4', i = i2o<* 19'), Tucson (q>^=32^ 15', 1 = 249° 10'), Lu-kia-pang (9P = 3i''i9', >^=i2i"2',
Ersatz für Zi-ka-wei), Havana {(p = 22^8', ^ = 277^ ^g'), Cuajimalpa (<jp= 19" 21', >? = 260'' 41'), Antipolo
(qp = i4°36', >^== 121" 10', Ersatz für Manila), Pilar(9P = — 31 "41', >i = 296''9'), Ano Nuevo (bei Feuer-
land), Laurie (gp = — 60" 44', Ä == 314° 59').
Fortlaufende Registrierungen der Deklination führen durch: Bochum (gp = 5i'' 29', Ä = y^ 14'), Herms-
dorf iq> = 50O 46', Ä = 160 14'), Beuthen (9 = 50° 21', Ä = 180 55'), Mount Weather {(p = 39° 4', ^ = 382*' 7').
Es sind schließlich noch einige, z. T. sehr alte Stationen zu nennen, die entweder nur gelegentlich oder nur
in beschränktem Umfange beobachten, so Kristiania {(p = 59° 54', Ä = 10° 43'), Kiel (cp = 54" 20', Ä == lo" 9'),
Göttingen (9p = 51° 32', i = 9" 57'), Aachen (qp = 50° 47', ^ == 6" 5'), Prag (gp = 50" 5', Ä = 14° 25'), Krakau
(qp = 5o<'3', yi=:= 19O 5y')^ Kremsmünster (9p = 48" 3', ^ = 1408'), Capodimonte (9p = 40" 52', .1 = 14*' 15').
Ihre Tätigkeit eingestellt oder eingeschränkt haben (vorwiegend wegen Störungen durch elektrische
Bahnen): 1900 Kopenhagen und Parc St.-Maur (bei Paris), 1903 Tacubaya, 1904 Manila, 1905 Tiflis, 1906
Colaba (bei Bombay), 1908 Athen und Zi-ka-wei, 1909 Baldwin. Neubegründet und in Betrieb gesetzt wurden
1900 Kodaikanal, 1901 Val Joyeux, Cheltenham und Baldwin, 1902 Sitka und Honolulu, 1903 Vieques (bei
Portorico), Cuajimalpa, Laurie, Ano Nuevo, Heluan und Dehra Dün, 1904 Pilar, Alibäg und Barrackpore,
1905 Apia, Tortosa und Toungoo, 1907 Seddin und Rüde Skov, 1908 Eskdalemuir und Lu-kia-pang,
1909 Tucson, 1910 Antipolo.
272
Einige Angaben über die Größenordnung der vorkommenden Abweichungen
und Störungen.
Die räumliche Verteilung des magnetischen Zustandes ist im allgemeinen auf weiten Gebieten ziemlich
gleichmäßig und kann auf Hunderte von Kilometern als lineare Funktion des Ortes mit einem unter dem
Betrage der täglichen Variation bleibenden Fehler gelten.
Die im Sinne des mittleren Fehlers gebildete mittlere Differenz zwischen dem in dieser Weise aus- ^
geglichenen (normalen, terrestrischen) und dem beobachteten (lokalen) Werte beträgt bei den 265 Stationen i
der neuen preußischen Vermessung rund ± 12' bei B, 20' bei / und 90 y bei H, wenn die Störungsgebiete
eingeschlossen werden. In diesen selbst kommen viel größere Abweichungen vor, so in Ost- und West-
preußen bis zu etwa 2° in -D, i" in /, 10007 in H. Von derselben Größenordnung sind die in Groß-
britannien und Irland, im südlichen Schweden, bei Moskau und anderwärts gefundenen Störungen. Noch et\\ a
durchschnittlich zehnmal so groß sind diejenigen in dem bis jetzt einzig dastehenden großen Störungsgebiet
südlich von Kursk, wo Leyst sogar einen lokalen magnetischen Pol (/=9o", H = o) und an einer Stelle den
Wert 1^ = 0,856 P gefunden hat. (Maximum der normalen Magnetisierung auf der ganzen Erde: ^7=0,38 F).
Die Störungen im zeitlichen Verlauf (die magnetischen Gewitter) erreichen in mittleren Breiten durcli-
schnittlich etwa 1° in D, 200 bis 300 y in H; die beiden weitaus stärksten bisher in Potsdam beobachteten
Störungen (vom 31. Oktober bis i. November 1903 und am 25. September 1909) hatten eine Gesamt-
amplitude (Maximum — Minimum) von mehr als 3° in -D, 10007 in H und ebensoviel in Z, der vertikalen
Komponente des Feldes. Die schnellste sicher festgestellte Änderung (wie sie gelegentlich auch sonst bei ge-
ringerem Gesamtbetrage der Schwankung beobachtet wird) betrug bei der erstgenannten Störung über 2 y in
der Sekunde (rund 10007 in 7 Minuten); bei der zweiten wurde sogar mehrfach eine solche von 4 7:sec,
allerdings nur während kürzerer Zeitabschnitte, beobachtet. Als stärkster Erdstrom wurde am 31. Oktober 1903
der Betrag von 0,14 Amp. in der oberirdischen Telegraphenleitung Berlin — Frankfurt a. M. (von 1800 Ohm
Widerstand) gemessen, was einer maximalen Potentialdifferenz von rund 0,5 Volt auf i Kilometer entspricht.
Die Intensität der in den polaren Gebieten auftretenden Störungen erreicht Werte von mehr als 2000 ,'.
Schmidt.
273
1253
Literatur, betreffend Erdmagnetismus.
Karten und Tabellen.
G. Neumayer, Atlas des Erdmagnetismus. —
Gotha 1891. (IV. Abteilung von Berghaus'
Physikalischem Atlas, 3. Ausgabe). Dies Haupt-
karten, denen ein ausführlicher erläuternder und
kritischer Text vorangeht, gelten für 1885.0.
Deutsche Seewarte, Linien gleicher magnetischer
Deklination für 1910.0; — Inklination für
1905.0; — Horizontal- Intensität für igos-o-
Herausgegeben vom Reichs -Marine -Amt. —
Berlin 191 1, 1905, 1905-
P. Chetwyad and F. Creagb Osborne, Curves
of equal magnetic Variation (d. i. Deklination),
1907 ; Lines — dip, 1907 ; — horizontal force,
1907; — vertical force, 1907. Royal Navy.
London 1905, 1906.
ü. W. Littlehales, The Variation of the compass
for the year 1910. U. S. Department of the
Navy. Washington, D. C. 1907-
K. Haussmann, Magnetische Karten von Deutsch-
land. Petermanns Mitteilungen, 1912.
A. V. Tillo, Tables fondamentales du magnetisme
terrestre. — Petersburg 1896. (Tabellarische
Zusammenstellungen für die ganze Erde zu
verschiedenen Epochen.) —
H. Pritsche, Atlas des Erdmagnetismus für die
Epochen 1600, 1700, 1780, 1842 imd 1915- —
Riga 1903.
\d. Schmidt, Archiv des Erdmagnetismus. Eine
Sammlung der wichtigsten Ergebnisse erd-
magnetischer Beobachtungen in einheitlicher
Darstellung. Heft i und 2. — Potsdam
1903, 1909.
Handbücher und andere zusammen-
fassende Darstellungen.
J. Lamont, Handbuch des Erdmagnetismus. —
Berlin 1849.
S. Günther, Handbuch der Geophysik, i. Band,
4. Abteilung. — Stuttgart 1897.
E. Mascart, Traite du magnetisme terrestre. —
Paris 1900.
A. Nippoldt jun., Erdmagnetismus, Erdstrom
und Polarlicht. — Leipzig, 2. Aufl. 1912.
(Sammlung Göschen.)
F. Auerbach, Erdmagnetismus. In: Handbuch
der Physik, 2. Aufl. Band V. — Leipzig
1905.
W. Trabert, Lehrbuch der kosmischen Physik;
25. Kapitel. — Leipzig und Berlin 191 1.
Literaturübersichten, Referate u. dgl.
G. Hellmann, Repertorium der deutschen
Meteorologie. — Leipzig 1883.
G. Hellmann, Magnetische Kartographie in
historisch-kritischer Darstellung. (Veröffent-
lichungen des KgL Pr. Met. Inst. — Nr. 215. —
AbhandL Bd. III. Nr. 3). — Berlin 1909-
Enthält die vollständige Bibliographie der
magnetischen Originalkarten für die Epochen
1700 bis 1910.
0. Baschin, Bibliotheca geographica, Band
I— XVI (Jahrgang 1891 92— 1907), Berlin
1895— 191 1.
K. Schering, Bericht über die Fortschritte unserer
Kenntnisse vom Magnetismus der Erde. (Geo-
graphisches Jahrbuch, Gotha, Band XIII,
XV, XVII, XX, XXIII, XXVIII.)
Hierzu kommen die regelmäßig erscheinenden
Referate im 3. Bande der „Fortschritte der
Physik", sowie vielfach solche in der ,JV\eteoro-
logischen Zeitschrift" und in „Petermanns
Mitteilungen".
E. Merlin et 0. Somville, Liste des Obser-
vatoires Magnetiques et des Observatoires
Seismologiques. — - Brüssel 1910.
G. Hellmann und H. H. Hildebrandsson, Inter-
nationaler Meteorologischer Kodex. — Berlin,
1907 (2.verm. Aufl. 1911). Enthält auf S. 53 — 56
(60— 65)dieauf erdmagnetische Beobachtungen
und Veröffentlichungen bezüglichen Beschlüsse
internationaler Kongresse und Konferenzen.
Fachzeitschrift:
L. A. Bauer: Terrestrial Magnetism, Band
I_III^ 1S96— 98. \Terrestrial Magnetism
and Atmospheric Electricity, Band IV— XVII,
1899 — 1912.
Schmidt.
1254
274
Schallgeschwindigkeit in festen Körpern,
in Metern pro Sekunde.
Lit. Tab. 278, S. 1258.
Substanz
Tem-
peratur
Schall-
geschwin
digkeit
Beobachter
Substanz
Tem-
j Schall-
. igeschwin
peratur r digkeit
Beobachter
Aluminium
Blei, rein .
weich
Cadmium .
Eisen . .
Eisendraht . . .
Stahl, weich . .
dsgl.blau angelassen
Gold, rein . . .
geglüht . .
nicht geglüht
Kobalt . . . .
Kupfer
(Magnesium . . .
Nickel
Palladium . . .
Platin
geglüht . .
nicht geglüht
Silber
weich . . .
hart . . .
Zink
Zinn
Messing . . . .
nicht geglüht . .
Stab, 5 mm dick
Anderer Stab dsgl.
Legierung ZnSny^
ZnSn .
ZnSno .
15 bis 20
15 „ 20
10 „ 20
16 „ 20
10
15 bis 20
10
15 bis 20
10
10
15 bis 20
10
15 bis 20
10
13
13
13
13
13
5104.5^)
1320,0')
1227,4^)
2306,6')
5015,9')
5123,8')
4912,9')
4982,0')
4880,4!)
4940,2')
5092,9*)
2081,6^)
1741,3')
2112,2^)
4724,4')
3984 ')
3824,6')
3553,4')
3665,9')
3970,7')
4602
4973,4')
3074 M
3256,9')
2792,1')
2684,9')
2733,4*)
^641,7!)
2605,2^)
2674,4')
3698,5')
3680,9!)
2490 ')
2640,4!)
2490,3')
3479,4')
3235,0*)
3608,8')
3625,4')
3332,3*)
2979,0*)
2707,8')
Masson (2)
„
Wertheim (i)
Masson (2)
Wertheim (i)
Masson (2)
Kundt
Masson (i)
Wertheim (i)
»
Masson (2)
Chladni
Masson (2)
Wertheim (i)
Kundt
Melde
Masson (2)
Wertheim (i)
Masson (2)
„
Wertheim (i)
„
Masson (2)
Wertheim (i)
„
Masson (2)
Gerosa
Chladni
Masson (2)
Gerosa
Masson (2)
Wertheim (i)
Kundt
„
Gerosa
Glas
Gebrannter Ton . .
Elfenbein
Tannenholz . . . .
Buchenholz . . . .
Eichenholz . . . .
Kork
Siegellack . . . .
Stearin
Paraffin
Wachs
Talg
Unschlitt
Kautschuk, Schnur .
dsgl., vulkan. schwarz
dsgl.,-vulkan. rot
Schlauch ....
Stab, vulkan. grau .
dsgl., sehr hart . .
Ebonit
Seidenpapier, weiß, ge-
spannt mit 100 g
Feines Schreibpapier,
gespannt mit 900 g
Leinenschnur, gespannt
mit 1000 g . . . .
Baumwollenschnur,ge-
spannt mit 1000 g .
Schwarzes Wachstuch,
gespannt mit 1000 g
Schafleder, rotgefärbt,
gespannt mit 100 g
15 bis 17
15 „ 17
15 „ 17
15 „ 17
17
25
28
15 bis 17
18
0
50
0
57
70
0
45
etwa 14
5991
5059,7')
5195,8')
3652 ')
3012,7')
5256
4179
3412
3381
43ob.53o
1320
1378 *)
1304 *)
862,5')
880
630
451
389,7')
460
46
54,0
30,7
69,3
36,6
33,9
25 bis 30
43,2
32,3
150
1572,5*)
1989
2107
1815
1260
559
471
Stefan (i)
Kundt
Warburg
Chladni
Ciccone u.
Campanile
Stefan (i)
Melde
Stefan (i)
„
Warburg
„
Stefan (i)
Warburg
Stefan (i)
„ (2)
Exner
Stefan (i)
Exner
„
Stefan (i)
Campanile
Melde
*) Umgerechnet aus den auf Luft bezogenen Angaben unter der Voraussetzung, daß die Schallgeschwindig-
keit in Luft 332 m beträgt. Dies enthält eine Ungenauigkeit, da die ursprünglichen Angaben der Beobachtet
sich teilweise auf Luft „gleicher Temperatur" beziehen.
Börnstein.
275
1255
Schallgeschwindigkeit in Flüssigkeiten und Gasen, ||
in Metern pro Sekunde.
Lit. Tab. 278, S. 1258.
Substanz
Tem- Scbaii-
peratur geschwj-'d.g-
Beobachter
Substanz
Tem- SchaU-
peratur geschwindi^-
Beobachter
Flüssigkeiten.
Gase und Dämpfe. j
Wasser ....
8,1«
1435
Colladon u.
Sturm
Sauerstoff . . .
0«
21,0
317,17 ')
328,55 *)
Dulong
Cook
3,9
1399
Martini (i)
-28,4
282,40 *)
tt
13,7
1437
,f
—66,5
264,26 *)
tt
25,2
1457
»,
-137,5
210,12 *)
tt
Seinewasser . .
15
1437,1
Wertheim (2)
—183,0
173,92 -)
tt
Wasser dest, luft-
13
1441
Dörsing
Stickstoff . . .
0
337,30 *)
Buckendahl
frei
19
1461
»
600
544,98 *)
„
31
1505
*t
960
714,83
»f
Chlomatriamlösung
Wasserstoff . . .
0
1269,5 •)
Dulong
lo-proz, . . .
15
1470
n
0
1286,362-)
Zoch
15-proz. . . .
15
1530
tt
Chlor
0
206,4 «)
Martini (2)
20-proz. . . .
15
1650
tt
0
205,3 *)
Strecker
konz. ....
14,7
i66i
Martini (i)
Jod
0
107,7 *)
„
„ ....
184
1561
Wertheim (2)
179
143,3
Lechner
Chlorcalciamlösung
290
157,0
„
43,42-proz. . .
22,5
1979,6
„
185,5
140,0 -)
Stevens
Natriamsulfat
Brom
0
135,0 *)
Strecker
„
11,78-proz. . .
20,0
1525.1
„
konz.
18,8-
1583,5
tt
Qoecksilber . .
360
208,1
Lechner
Kaliumnitratjkonz.
14,7
14,4
1528
1515
Martini (i)
»
Kalium ....
850
652 »)
Wenz
Natriumnitrat, „
15,3
1650
tt
Wasserdampf . .
0
401 «)
Masson (i)
99
20,9
1669,9
Wertheim (2)
93
402,4 ')*)
Jaeger
Natriumcarbonat,
96
410,0 »)*)
»
konz.
22,2
1594,4
„
gesättigt
110
413 *)
Treitz
Rauchende Salz-
120
417,5 ')
„
säure, konz.
15,5
1518
Dörsing
130
424,4 *)
tt
Ammoniak, konz. .
16
1663
„
Kohleooxyd . . .
0
337,129 •)
WüUner
Schwefelkohlen-
1 •»
Kohlensäure . .
0
261,6 «)
Dulong
Stoff ....
lo
1161
,»
0
256,83 »)
Masson (i)
1 Äthylalkohol,
4.4
1496
Martini (i)
0
281,91 *)
Zoch
1 ii-proz. absolut
8,4
1264
»»
0
262,9 *)
Martini (2)
tt
23,0
1159,8
Wertheim (2)
0
259,283 ')
WüUner
1
95-proz. .
12,5
1241
Dörsing
10 bis 24
257,26
Low
20,5
1213
„
0
258,04 -)
Buckendahl
ÄthylMther . . .
0
0
"45
1159,0
Martini (i)
Wertheim (2)
100
800
301,54 *)
373,74 *)
tt
„
15
1032
Dörsing
500
434,06 *)
n
Benzin
17
1166
„
770
503,28 »)
„
Chloroform,
Pharm. Germ. IV.
15
983
„
945
543,29 ')
Terpentinöl . . .
15
1326
„
1080
572,45 *)
„
Petroleum . . .
7,4
1395
Martini (i)
') Umgerechr
let aus den auf Luft bezogenen Angaben unter der Voraussetzung, daß die Schal Igeschwindig-
keit in Luft 332 m
beträgt Dies enthält eine Ungenauigkeit, da die ursprünglichen Angaben der Beobachter
sich teilweise auf L
uft „gleicher Temperatur" beziehen. Die Zahlen von Lechner konnten nach dessen Angaben
ohne solche Ungena
uigkeit umgerechnet werden. , , . „ li.
1 ') Schallgescl
iwindigkeit in Röhren, während die übrigen Zahlen für freien Raum gelten.
Borns
tein.
1256
375
Schallgeschwindigkeit in Flüssigkeiten und Gasen,
in Metern pro Sekunde.
Lit. Tab. 278, S. 1258.
Substanz
Tempe-
ratur
Schall-
geschwindig-
keit
Beobachter
Substanz
Tempe-
ratur
Schall-
geschwindig-
keit
Beobachter
Gase und
Stickoxydul . . .
Stickoxyd . . .
Schwefelwasser-
stoff ....
Schweflige Säure
Chlorwasserstoff-
gas
Ammoniakgas . .
Cyangas ....
Schwefelkohlen-
stoff ....
Fluorsilicium .
Kohlenstofftetra-
chlorid . . .
Methan . . .
Äthylen . . .
Dämpfe (Fortsetzung).
Benzol
0"
259,636 2)
0
264,1 ')
0
325 ')
0
289,27 ^)
0
209,00 ^)
0
297,00 »)
0
415,00 «)
0
415.990^)
0
229,48 "0
0
189,00 ^)
48
204,7
99,7
223,2
0
167,40 ^)
77
150,2
0
431,82 -)
0
314 ')
0
318,73 ')
0
315,902*)
80
208,1
99,7
205,0
Wüllner
Martini (2)
Massen (i)
Wüllner
Massen (i)
Lechner
Stevens
Massen (i)
Lechner
Massen (i)
Duleng
Massen (i)
Wüllner
Lechner
Stevens
Propionsäure
Valeriansäure
Buttersäure .
Isobuttersäure
Äthylacetat .
Isobutylbutyrat
Isoamylvalerat
Äthylalkohol
Methylalkohol . .
Amylalkohol . .
Butylalkohol, norm.
„ , tertiär
Äthyläther . . .
Chloroform
Leuchtgas
146°
169
158
150
76
167
166
0
48
79
80 bis 85"
J)9,8o
67
99,7
136
116
82
0
20 bis 230
35 „ 40
360
99,7
99,8
13,6
232,0
218,4
222,2
208,4
208,1
184,3
157,2
230,59 ^)
235,7')')
273,0
271,0!) 2)
272,8
341,2
350,3
218,8
235,4
225,6
179,20 2)
183,1 !)•'')
194,4')')
192,8
212,6
171,4
453
Lechner
Massen (i)
Jaeger
Lechner
Neyreneuf
Stevens
Lechner
Stevens
Lechner
Massen (i)
Jaeger
Neyreneuf
Lechner
Stevens
,,
Dieckmann
276
Schallgeschwindigkeit in atmosphärischer Luft,
in Metern pro Sekunde.
Lit. Tab. 278, S. 1258.
Temperatur
Schall-
geschwindig-
keit
Beobachter
Temperatur
Schall-
geschwindij
keit
Beobachter
- 45,60
- 10,9
-150,0
-106,2
22,6
0
0
0
0
0
0
0
0
0
305,6
326,1
216,73
253,75
344,70
332,77
331,57
333
330,66 1)
330,71
332,06
332,5
331,898')
330,7
Greely
Cook
Meli u. van Beek
Szathmäri
Massen (i)
Le Reux
Regnault
Schneebeli
Kayser
Wüllner
Fret
00
0
0
0
0
0
10 bis 240
0 „ 100
00
100
300
500
750
1000
331,29
331,676
331,36
332,1
331,5
331,92
330,88
331,4 ^
331,32
386,5
478,1
552,8
632,0
700,3
Hebb
Blaikley
Vielle
Hesehus
Mledsejewski
Thiesen
Lew
Gerosa u. Mai
Stevens
') Schallgeschwindigkeit in Röhren, während die übrigen Zahlen für freien Raum gelten.
^) Umgerechnet durch Schröder van der Kolk.
Börnstein.
277
1257
Schallgeschwindigkeit in trockener atmosphärischer Luft,
zwischen — 40,0° und +60,0° in m pro sec.
Nach Ciccone u. Campanile, Rend. d. Acc. delle scienze fisiche e mat di Napoli (2) 5,
187; 1891,
«»
Vm
«0
t*m
«»
Vm
l'm
— 40,0
305,37
— 39,0
306,03
— 38,0
306,68
-37,0
307.34
-3«,0
307,99
-3o,0
308,64
— »4,0
309,29
-33,0
309,93
-32,0
310,58
-31,0
311,22
-30,0
311,86
— 29,0
312,51
-28,0
313,15
-27,0
313,79
-26,0
314,43
— 25,0
315,07
-24,0
315,70
-23,0
316,34
-22,0
316,97
— 21,0
317,60
-20,0
318,24
-19,0
318,87
— 18,0
319,49
-17,0
320,12
-16,0
320,75
15,0
14,0
13,0
12,0
11,0
10,0
9,0
8,0
7,0
6,0
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
321,37
321,99
322,62
323,24
323,86
324,48
325,09
325,71
326,33
326,94
327,55
328,16
328,77
329,38
329,99
330,60
331,21
331,81
332,41
333,02
333,62
334,22
334,82
335,42
336,02
10,0
11,0
12,0
13,0
14,0
15,0
16,0
17,0
18,0
19,0
20,0
21,0
22,0
23,0
24,0
25,0
26,0
27,0
28,0
29,0
30,0
31,0
32,0
33,0
M,0
336,61
337,21
337,80
338,39
338,99
339,58
340,17
340,76
341,35
341,93
342.52
343,10
343,69
344,27
344,85
345,43
346,01
346,59
347,17
347,75
348,32
348,90
349,47
350,05
350,62
35,0
36,0
37,0
38,0
39,0
40,0
41,0
42,0
43,0
44,0
45,0
46,0
47,0
48,0
49,0
50,0
51,0
52,0
53,0
54,0
55,0
56,0
57,0
58,0
59,0
60,0
351,19
351,76
352,33
352,90
353,47
354,04
354,60
355,17
355,73
356,29
356,86
357,42
357,98
358,54
359,10
359,66
360,21
360,77
361,32
361,88
362,43
362,99
363,54
364,09
364,64
365,19
Temperatur
Druck in Atm.
1
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Abhängigkeit von Temperatur und Druck.
Nach WItkowski.
1,000
1,000
0,999
1,101
1,005
1,009
1,018
1,025
1,035
1,044
1,057
-35'
0,932
0,929
0,929
0,927
0,928
0,930
0,934
0,938
0,947
78,50 I —103,5'
- 130»
135'
0,844
0,834
0,830
0,824
0,819
0,820
0,823
0,784
0,773
0,760
0,749
0,741
0,740
0,721 0,702
0,688 0,658
0,652 1 0,608
0,598 ' 0,543
— 140«
0,683
0,620
0,568
0,444
Börnstein.
1258
378
Literatur, betreffend Schallgeschwindigkeit.
Van Beek, s. Moll.
Friedrich Beyme, Diss. Zürich 1884. (Ge-
sättigte Dämpfe.)
D. J. Blaikley, Phil. Mag. (5) 18, 328; 1884.
Bravais u. Martins, Ann. chim. phys. (3) 13,
5; 1845. Pogg. Ann. 66, 351; 1845. (Luft.)
Otto Buckendahl, Diss. Heidelberg 1906.
Filippo Campanile, Rend. di Napoli (2 a) 8,
63; 1894.
Chladni, Akustik. Leipzig 1802, 266.
L. Ciccone u. F. Campanile, Rend. di Napoli
(2) 5, 187; 1891.
Colladon u. Sturm, Ann. chim. phys. (2) 36, 113,
225; 1827. Pogg. Ann. 12, 39, 161; 1828.
S. R. Cook, The Phys. Rev. 23, 212; 1906.
Ernst Dieckmann, Diss. Berlin 1908. Ann,
Phys. (4) 27, 1066; 1908.
Karl Dörsiog, Diss. Bonn. Ann. Phys. (4) 25,
227; 1908.
Dulong, Ann. chim. phys. (2) 41, 113; 1829.
Pogg. Ann. 16, 438; 1829.' (Luft.)
F. Exner, Wien. Ber. 69 [2], 102; 1874.
Prot, C. r. 127, 609; 1898.
ü. Qius. Gerosa, Rend. Lincei (4) 4, [i], 127;
1888.
Q. G. Gerosa u. E. Mai, Rend. Lincei (4) 4 [i],
728; 1888.
Ad. W. Greely, Report on the proceedings of
the U. S. Expedition to Lady Franklin Bay,
Grinnell-Land. Washington 1888. Met. ZS.
7, 6; 1890, Phil. Mag. (5) 30, 507; 1890.
Thos. C. Hebb, The Phys. Rev. 20, 89; 1905.
N. Hesehus, J. d. .russ. phys. ehem. Ges. 40,
phys. T. 112; 1908 u. 42, phys. T., 338;
1910.
Wilh. Jaeger, Wied. Ann. 36, 165; 1889.
H. Kayser, Wied. Ann. 2, 218; 1877.
A. Kundt, Pogg. Ann. 127, 497; 1866. .
Alfred Lechner, Wien. Ber. 118 [2a], 1035;
1909.
LeRoux, Cr. 64, 392; 1867. Ann. chim. phys.
(4) 12, 345; 1867. Phil. Mag. (4) 33, 398;
1867,
James Webster Low, Wied. Ann. 52, 641 ; 1894.
Mai, s. Gerosa.
T. Martini (i), Atti dell' Ist. Veneto. Wied.
Beibl. 12, 566; 1888.
(2), Atti deir Ist. Veneto (7) 4,
1113; 1892-93.
Martins, s. Bravais.
A. Masson (i), C. r. 44, 464; 1857, Phil.
Mag. (4) 13, 533; 1857.
„ (2), Cosmos 10, 425, Pogg. Ann.
103, 272; 1858.
F. Melde, Wied. Ann. 45, 568, 729; 1892.
A. Mlodsejewski, J. d. russ. phys.-chem. Ges.
42, phys. T., iio; 1910.
Moll u. van Beek, Phil. Trans. London 114,
124; 1824. Pogg. Ann. 5, 351; 1825.
Neyreneuf, Ann. chim. phys. (6) 9, 535; 1886.
V. Regnault, M^m. de l'acad. 37 [i], 3; 1868.
G. r. 66, 209; 1868. Phil. Mag. (4) 35, 161,
1868. Carl Repert. 4, 133; 1868.
H. Schneebeli, Pogg. Ann. 136, 296; 1869.
H. W. Schröder van der Kolk, Pogg. Ann.
124, 453; 1865. Phil. Mag. (4) 30, 34; 1865.
J. Stefan (i), Wien. Ber. 57 [2], 697; 1868.
„ (2), Wien. Ber. 65 [2], 419; 1872.
E. H. Stevens, Diss. Heidelberg 1900. Ann.
Phys. (4) 7, 285; 1902.
K. Strecker, Wied. Ann. 13, 20; 1881.
Sturm, s. Colladon.
Akos Szathmäri, Wied. Ann. 2, 418; 1877.
M. Thiesen, Ann. Phys. (4) 25, 506; 1908.
Wilh. Treitz, Diss. Bonn 1903.
J. Violle, Rapports pres. au Congr. Internat.
de Physique 1900, 1, 228.
J. Violle u. Th. Vautier, C. r. 110, 230; 1890.
Ausführlicher: Ann. chim. phys. (6) 19, 306;
1890.
E. Warburg, Pogg. Ann. 136, 285; 1869.
Wilh. Wenz, Diss. Marburg 1909. Ann. Phys.
(4) 33, 951; 1910.
G. Wertheim (i), Ann. chim. phys. (3) 12, 385;
1844.
„ (2), Ann. chim. phys. (3) 23, 434;
1848. Pogg. Ann. 77, 427,
544; 1849.
A. W. Witkowski, Bull. Acad. Cracou 1899, 138.
A. Wüllner, Wied. Ann. 4, 321; 1878.
Ivan Branislav Zoch, Pogg. Ann. 128, 497;
x866.
Börnstein.
279
1259
Mechanisches Äquivalent der Wärme. Lichtgeschwindigkeit.
Nach U. Behn wird beim Einbringen einer 15°- Kalorie in das Eiskalorimeter eine Quecksilbermenge Qis =
0,015460 g eingesogen. Die entsprechende Menge für eine mittlere (Bunsensche) Kalorie beträgt nach Schuller
und Wartha q('o-ioo) = 0,015442 g, nach Veiten 0,015471g. Daraus berechnet Behn das Verhältnis beider
Kalorien qo - 100), C15 = 0,9997.
Wert des Äquivalents
einer Kalorie
in 10' Erg.
bezogen auf
I g-kal. bei
Temperaturskale
Methode
Beobachter
Vergleichbare Werte der
15"- Kai. mittleren
(Wasser- i (o— loo"-
stofTskale) Ral.)
teils verbessert und neu-
berechnet von Scheel u.
Luther
in 10' Erg. | in lo' Erp .
772 Fußpfund
in Manchester
429;
427'4
'4l
mkg
in
'^^^'«l Baltimore
426 mkg in Paris
776,94 Fußpfund
in Manchester
4,18
(umgerechnet)
4,212
4,189
4,173
4,173
4,186
4,1982
4,1874
4,1804
4,1905
4,1917
4,1832
4,184
4,1849
4,192
4,1851
4,1791
55 bis 60" F.
5»C
15
25
35
10 bis 13°
15
25
19,1
Quecksilber-
thermometer
! Luftthermo-
I meter
Stickstofftherm.
I Stickstoff-
/ thermometer
[ Quecksilber-
I thermometer aus
I franz. Hartglas
Stickstofftherm.
Wasserstofftherm.
Mechanisch. 1 Joule
Mechanisch Rowland
19,1
19,1
mittlere zwischen 0° und 100"
15° Wasserstofftherm.
mittlere zwischen 0° und 100"
mittlere zwischen 0° und loo*'
mittlere zwischen o" und 15°
15O Wasserstofftherm.
Mechanisch
Elektrisch
Elektrisch
Mechanisch
Miculescu
Griffiths
I Schuster u.
I Gannon
1/ Reynolds u.
i t Moorby
Elektrisch Barnes
Elektrisch
Mechanisch
Elektrisch
Dieterici
Rispail
Bousfield
4,187
4,183
4,192
4,191
4,184
4,173
4,179'
4,183
4,185
4,192
Literatur.
Barnes, Phil. Trans. (A) 19J), 149; 1902. Proc. Roy.
Soc. (A) 82, 390; 1909.
Behn, Sitzungsber. Akad. d. Wiss. Berüa 1905, 72.
Ann. d. Phys. (4) 16, 653; 1905.
W. R. Bousfield u. W. Eric Bousfield, Phil. Trans.
(A) 211, 199; 1911.
Callendar, Phil. Trans. (A) 199, 55; 1902.
Diesseihorst, E.-T. Z. 30, 337; 1909.
Dieterici, Ann. d. Phys. (4) 16, 593; 1905.
Griffiths, Phil. Trans. (A) 184, 361; 1893. Phil.
Mag. (5) 40, 431; 1895.
Joule, Phil. Trans. 140, 61; 1850. Pogg. Ann. Ergb.
4, 601; 1854.
Miculescu, Joum. de phys. (3) 1, 104; 1892. Ann.
chim. phys. (6) 27, 202; 1892.
Reynolds u. Moorby, Phil. Trans. (A) 190, 381 ; 1897.
Pro.'. Roy. Soc. 61, 293; 1897.
Rispail, Ann. chim. phys. (8) 20, 417; 1910.
Rowland, Proc. Amer. Acad. (N.S.) 7, 75; 1880.
Scheel u. Luther, Verh. d. D. Phys. Ges. 10, 584;
1908. ZS. f. Elektrochem. 14, 743; 1908.
Schuster u. Gannon, Phil. Trans. (A) 186, 415; 1896.
Proc. Roy. Soc. 57, 25; 1895.
Warburg, Referat über die Wärmeeinheit. Leipzig
1900.
Festsetzungen des Ausschusses für Ein-
heiten und Formelgrößen.
(Vgl. u. a. Verh. d. D. Phys. Ges. 12, 476; 1910. —
ZS. f. Elektrochem. 16, 455; 1910.)
1. Der Arbeitswert der i5''-g-kal. ist 4,189 • 10' Erg.
2. Der Arbeitswert der mittleren (o bis 100°)- Kalorie
ist dem Arbeitswert der 15°- Kalorie als gleich zu
erachten.
3. Der Zahlenwert der Gaskonstante ist R =8,316 . 10',
wenn als Einheit der Arbeit das Erg gewählt wird;
R == 1,985, wenn als Einheit der Arbeit die Gramm-
kalorie gewählt wird.
4. Das Wärmeäquivalent des internationalen Joule ist
0,23865 15"- Grammkalorie.
5. Der Arbeitswert der 15°- Grammkalorie ist 0,4272 mkg,
wenn die Schwerkraft bei 45° Breite und an der
Meeresoberfläche zugrunde gelegt wird.
Fortpflanzungsgeschwindigkeit des Lichtes.
Methode von Römer (Umlaufszeit
der Jupitermonde).
Aus Beobachtungen von Glase-
napp inVerbindung mit einem
von Bouquet de la Grye
C r. 129, 986; 1899) beobach-
teten Werte der Sonnenparall-
axe berechnet C h w 0 1 s 0 n
(Lehrbuch 2, 248; Braun-
schweig 1904)-
Methode von Bradley (Aberration
des Lichtes).
Chwolson (1. c. 250) berechnet
aus den neuesten astronomi-
schen Konstanten ....
Methode von Fizeau ( Rotierendes
Rad).
Cornu, Cr. 79, 1381; 1874 .
Umgerechnet durch Listing .
Perrotin, C. r. 135, 881; 1902
Methode von Foucault (Rotieren-
der Spiegel).
Foucault, Cr. 55, 501; 1862.
Pogg. Ann. 118, 485, 589; 1863
Mich eisen, Astron. Papers,
prepared for the use of the
Amer. Ephemeris and Nautical
Almanac. 1882
In Luft I Im Vakuum
km/sek. ; km/sek.
300330
298000
299860
298800
298 200
300 400
299990
299880
299940
Neuere kritische Zusammenstellungen:
Weinberg, Joum. d. russ. phys.-chem. Ges. 30, 150;
1898. Beibl. 23, 25; 1899.
Cornu, Rapp.Congr. Intern, de Phys., Paris, 2, 225; 1900.
Michelson, Phil. Mag. (6) 3, 330; 1902.
Scheel.
1260 280
Maßeinheiten.
Das metrische Maßsystem.
A. Internationale Definitionen des Comite International des Poids et Mesures.
a) Länge: Das internationale Prototyp repräsentiert bei der Temperatur des schmelzenden Eises die metrische
Läflgeneinheit. (l^re conf. G^n. d. P. et. M., 1890, S. 35, nochmals abgedruckt Trav. etM^m. Bur. intern. 12, 1902.)
NB. Die bisherigen Versuche, die Länge des Meter auf Lichtwellenlängen zu beziehen, haben ergeben:
a) I m = I 553 163,5 Ä, wo A. die Wellenlänge der roten Cadmiumlinie bei 760 mm Quecksilberdruck und
15° des Quecksilberthermometers aus verre dur ist (Michelson, Trav. et. Mto. du Bur. Int. 11, 85; 1895).
b) I m == I 553 164,13 Ä + 0,15 Ä, wo Ä die Wellenlänge derselben Linie in trockener Luft bei 760 mm
Quecksilberdruck und 15° der Wasserstoffskala ist (Benoit, Fabry u. Perrot, C. r. 144, 1082; 1907).
ß) Masse: Das Kilogramm ist die Einheit der Masse,- es ist gleich der Masse des internationalen Prototyps
des Kilogramms. — Der Ausdruck Gewicht bezeichnet eine Größe von derselben Natur wie eine Kraft;
das Gewicht eines Körpers ist das Produkt aus der Masse dieses Körpers und der Beschleunigung durch
die Schwere; im besonderen ist das normale Gewicht eines Körpers das Produkt aus der Masse dieses
Körpers und der normalen Beschleunigung durch die Schwere. — Die Zahl, welche im internationalen
Maß- und Gewichtsdienst für den Wert der normalen Beschleunigung durch die Schwere angenommen wurde,
ist 980,6-^. (Illroe Conf, Gen. d. P. et M., 1902, S. 66, abgedruckt Trav et Mem. Bur. intern. 12, 1902.)
y) Volumen: Die Einheit des Volumens ist für Bestimmungen von hoher Genauigkeit dasjenige Volumen,
das eingenommen wird von der Masse eines Kilogramm reinen Wassers größter Dichte unter normalem
Atmosphärendruck; dieses Volumen heißt Liter. — Bei Volumenbestimmungen ohne hohen Genauigkeitsgrad
kann das' Kubikdezimeter als dem Liter äquivalent angesehen werden, und bei solchen Bestimmungen können
die Ausdrücke für Volumina, welche auf dem Kubus der Länge basieren, eingesetzt werden für diejenigen,
welche sich auf das oben definierte Liter bezielien. (a. a. O. S. 37-)
1. Früher war in der Chemie das sog. Mohrsche Liter in Gebrauch, d. i. das Volumen von i kg
destillierten Wassers von 15" C, gewogen in Luft mit Messinggewichten.
2. Die Beziehung zwischen Liter und Kubikdezimeter ist noch nicht endgültig bestimmt; der z. Z. wahr-
scheinlichste Wert (aus allen bisherigen Bestimmungen) ist:
I Kilogramm Wasser von 4" bei einem Druck von 760 mm Hg = 1,000 027 ± 0,000 002 Kubikdezi-
meter, (j^ (Trav. et. M6m. 14, Benoit S. 7; 1910.)
B. Deutsche Definitionen nach der Maß- und Gewichtsordnung vom 30. Mai 1908.
(Reichsgesetzblatt S. 349-)
Die Grundlagen des Maßes und des Gewichtes sind das Meter und das Kilogramm.
Das Meter ist der Abstand zwischen den Endstrichen des internationalen Meterprototyps bei der Tempe-
ratur des schmelzenden Eises.
Das Kilogramm ist die Masse des internationalen Kilogrammprototyps.
Als deutsches Urmaß gilt derjenige mit dem Prototyp für das Meter verglichene Maßstab aus
Platiniridium, welcher durch die Internationale Generalkonferenz für Maß und Gewicht dem Deutschen
Reich als nationales Prototyp überwiesen worden ist. Er wird von der Kais. Normal- Eichungskommission
aufbewahrt.
[Die Gleichung dieses Prototyps (Nr, 18) ist (Wiss. Abh. d. Kais. Norm.- Eich.- Komm, I, S. 7):
Nr. 18 = I m — 1,0 fi + 8,642 fi t + 0,001 00 fi f^ ± 0,2 fi.]
Als deutsches Urgewicht gilt dasjenige mit dem Prototyp für das Kilogramm verglichene Gewichts-
stück aus Platiniridium, welches durch die Internationale Generalkonferenz für Maß und Gewicht dem
Deutschen Reich als nationales Prototyp überwiesen worden ist. Es wird von der Kais. Normal- Eichungs-
kommission aufbewahrt.
[Die Gleichung dieses Prototyps (Nr. 22) ist (Proc. verb. (2) 6, 196; 1911):
Nr. 22 = I kg + 0,002 mg ± 0,002 mg.]
Anmerkung: Die Gleichungen der anderen nationalen Prototype und ihre Verteilung finden sich im
Protokoll der I«re conf. Gen. d. P. et M., 1890, S. 29, 30, 39, abgedruckt Trav. et Mdm. Bur. intern. 12, 1902,
resp. Proc. verb. a. a. O.
Blaschke.
280;
1261
Maßeinheiten.
Abkürzungen der metrischen Mafie.
a) Nach dem G)mite International des Poids et Mesures (Proces-verbaux 1879, S. 41) oder
b) Nach den Vorschriften des Deutschen Bundesrates {Zentralblatt für das Deutsche Reich vom 26. Jan. 1912).
In Deutschland sind jetzt auch die unter a aufgeführten Abkürzungen zugelassen, soweit die betr. Maß-
größen erlaubt sind.
Längenmaße
oder
Flächenmaße
a I
'oder
Körpermaße
oder
MassenC Gewichte) a
'oderi
Kilometer .
Meter . .
Dezimeter .
Zentimeter
Millimeter .
A\ikron =
0,001 mm
(0,001 Mikron
[Millimikron]
km km
m m
dm dm
cm cm
mm mm
.".")
Quadratkilometer km^iqkm
Hektar. . . . i ha | ha
Ar=iom'iom a a
Quadratmeter . m^ qm
Quadratdezi- j
meter . . . ! dm'
Quadratzenti-
meter . .
Quadratmilli-
meter . .
cm'
Stere = i m^ . . s
Kubikmeter . . m* cbm
Kubikdezimeter . dm^
Kubikzentimeter cm^ ccm
Kubikmillimeter. ,mm'cmm
qcm
mm' qmm
Hektoliter. . . | hl
Liter j 1
Deziliter . . . i dl
Zentiliter . . . i d
Milliliter . . . i ml
(Mikroliter = \
0,001 ml ' >?)
ml
Tonne = 1000 kg , t
Quintal = lookg j q
Doppelzentner j
= 100 kg I
Kilogramm. . . j kg
Hektogramm . . |
Gramm . . . ' g
Dezigramm . . dg
Zentigramm . . cg
Milligramm . . mg
(o,ooiMilligramm
[Mikrogramm] ' y)
dz
kg
hg
g
n^
Vergleichung des metrischen Maßes
mit anderen Maßen.
Ausführliche Angaben finden sich in:
Karsten, Hanns und Weyer, Einleitung in die Physik.
Artikel: Maß und Messen von Karsten. Leipzig 1869.
Friedrieb Nobak, Münz-, Maß- und Gewichtsbuch. Leipzig 1877.
Dr. Ernst Jerusalem. Taschenbuch für Kaufleute, Bd. I. Berlin 1890.
Cb. Ed. Guillaume, Unites et Etalons. Paris (ohne Jahreszahl),
(m) bedeutet, daß jetzt das metrische System eingeführt ist und die angegebenen Zahlen sich auf früher
übliche Maße beziehen.
* bedeutet, daß die angegebenen Maße noch in Gebrauch sind.
*• bedeutet, daß das metrische^ystem zwar nicht eingeführt ist, aber dem üblichen Maße zu Grunde liegt
A. Längenmaße.
Baden (m) : i Fuß = 0,3 m, also i m = 3,333 Fuß.
Einteilung: i Fuß zu 10 Zoll zu 10 Linien.
Bayern (m): i Fuß = 0,291 859 m, also i m = 3.42631 Fuß. (Normaltemp. -f 13" R).
Einteilung: i Fuß zu 12 Zoll zu 12 Linien. (Seltener dezimale Teilung).
Cbina**: i tschi = o,32 m, oder i m = 3,125 tschi (Dezimale Unterteilung in tschen, fun, li, hao;
I pou = 5 tschi, I tschan = 10 tschi).
England*: a) i yard = 0,9143992 m, i inch (Zoll) = 25,3998 mm, also i m = 1:09361426 yard (nach
Vergleichungen im Bur. Int. des P. et M. zwischen dem Protot>'pmeter und 2
Kopieen des englischen Yard-Urmaßes),
oder b) gesetzliches englisches Maß: i yard =0,914399 m, i foot = 0,30480 m; i inch
= 25,40 mm; also i m = 1,0936143 yard = 3,280843 feet = 39,370 "3 inches.
NB. Die Normaltemperatur, bei der ein englischer Maßstab seinem Nennwert ent-
sprechen soll, beträgt 4-32"» F (= le^.^" C).
Einteilung: i yard zu 3 feet zu 12 inches zu 10 lines. Seltener: i inch zu 3 barley
coms, oder zu 12 lines zu 12 seconds zu 12 terzes.
Wegemaß: i mile = 1609 m. Einteilung: i mile zu 8 furlongs zu 40 poles, rods
oder perches zu 5,5 yards.
Tiefenmaß für nautische Zwecke: i fathom zu 2 yards.
Frankreich (m): a) Altes Maß (etwa bis 1812; der Zoll in der Barometrie und Optik bis in die neueste Zeit,
letzteres zimi Teil noch jetzt):
I toise = 1,949037 m, i Zoll (sog. pariser) =27,07 mm, also i m = 0,513074 toise.
Einteilung: i toise zu 6 pieds (du roi) zu 12 pouces zu 12 lignes zu 12 points;
oder bei Georaetem: i pied zu 10 pouces zu 10 lignes zu 10 points.
Wegemaß: i lieue = 2280,3 toises (25 auf i"); i lieue marine = 2850,4 toises (20
auf i") ; I lieue moyenne = 2534 toises.
Feldmaß: i perche = 18 oder 22 pieds (perche de Paris oder p. des eaux et forfits).
Tiefenraaß für nautische Zwecke: i brasse = 5 pieds.
Handelsmaß: i aune de Paris = 1,18845 m.
b) Übei^angsmaß, sog. mesures usuelles (vom Februar.März 1812 bis i. Januar 1840):
I toise = 2 m; I pied = Vs m; i aune = 1,2 m.
Japan**: i shaku = 0,3030 m, also i m = 3,3003 shaku.
Einteilung: i jo = 10 shaku; i shaku zu 10 sun zu 10 bu zu 10 rin zu 10 mo;
femer i ken = 6 shaku; i chö = 60 ken; i ri = 36 chö.
Blaschke.
1262
3801)
Maßeinheiten.
Niederlande (m):
Nord-Amerika * :
A. Längenmaße. (Fortsetzung.)
Rute (nlederländisch-rheinländisch) = 3,76736 m, also 1111 = 0,265438 Rute (seit 1808).
I Fuß = 0,313947 m, also i 111 = 3,18525 Fuß.
I Fuß (amsterdamisch Voet) = 0,283 13 m, also i m = 3,53195 Voet.
Einteilung: i Rute zu 12 Fuß. Ferner i El (amsterdamisch) = 0,688 m oder i El
(brabantisch) = 0,694 rn-
3600
yard= — m = 0,91440 m, also fast gleich dem englischen Maß.
Einteilung: wie dieses.
Österreich (m): i Fuß ^0,31610 m, also i ni = 3,163 55 Fuß.
Einteilung: wie Bayern.
Preußen (m): Nach der Maß- und Gewichtsordnung vom 16. Mai 1816;
I Fuß (sog. rheinländischer) ^0,3138535 m, also i m = 3,186200 Fuß.
Einteilung: i Fuß (') zu 12 Zoll (") zu 12 Linien ('")•
Wegemaß: i Meile zu 2000 Ruten zu 12 Fuß, also i Meile 7532,5 m. (Von i. Januar
1872 bis I. Januar 1874: i deutsche Meile = 7500 m).
Handelsmaß: i Elle ^2'/» Fuß = 0,666939 m.
Rußland"*: i Arschin = 0,711 200 m (rd. 28 Zoll engl.), i Werst zu 500 Saschen zu 3 Arschin zu
16 Werschok, also i Werst =1066,8 m.
(Früher auch englischer Fuß gebräuchlich.)
Sachsen (m) : i Fuß = 0,283 19 m, also i m = 3,531 20 Fuß.
Einteilung: wie Bayern.
Schweden (m): i Fuß (fot) = 0,296901 m, also i m = 3,368 13 Fuß.
Einteilung: i fot zu 10 tum (oder 12 verktum) zu 10 linier.
Schweiz (m): wie Baden.
Württemberg (m): i Fuß = 0,28649 m, also i m = 3,4905 Fuß.
Einteilung: wie Baden.
Internationale Maße*: i geogr. Meile = 7420,4 m (15 Meilen = 1" des Äquators).
I Seemeile = 1852 m (60 Meilen = i " des Meridians).
England * :
Frankreich (m):
Nord-Amerika * ;
Preußen (m):
England '
B. Flächenmaße (Feldmaße).
I acre = 40,467 a, also i a = 0,024 7 acre.
Einteilung: i acre zu 4 roods (fardingdeals) zu 40 square-rods zu 30,25 square-yards.
I arpent = 34,19 a oder 51,07 a, also i a = 0,0292 oder 0,0196 arpent.
Einteilung: i arpent = 100 perches carr^es; über die beiden perches siehe oben unter
Längenmaße, Frankreich,
wie England.
I Morgen = 25,53225 a, also i a = 0,039166 Morgen.
Einteilung: i Morgen = 180 Quadratruten.
C. Hohlmaße (Flüssigkeitsmaße).
I imperial gallon (10 U Avdp. oder 70000 Troy-Grains Wasser bei 62° F und 30 Zoll
Quecksilber Barometerstand, in Luft mit Messinggewichten gewogen) = 4,543 5 1, also
1 1 = 0,220095 imp. gallon. (Nach Weigths and Ms. Act 1878.)
Einteilung: i tun zu 2 pipes oder butts zu 1,5 puncheons zu i V» hogsheads zu
1,5 tierces zu 2 '/^ run(d)lets zu 18 gallons; oder: i quarter zu 2 combs zu 4 busheis
zu 4 pecks zu 2 gallons. i gallon zu 4 quarts zu 2 pints zu 4 gills.
Apothekermaß: i ounce = 0,05 pint.
Frankreich (m): a) Altes Maß (vergl. unter A): i pinte = 0,93132 1, also i 1 = 1,0737 pinte.
Einteilung: i muid zu 2 feuillettes zu 2 quarteaux zu 9 setiers oder veltes zu 4 pots
zu 2 pintes; i pint zu 2 chopines zu 2 demi-setiers zu 2 possons zu 2 demi-possons
zu 2 roquilles.
b) Mesure usuelle (vgl. unter A) : i pinte = i 1.
Nord-Amerika*: i U.-S. gallon = 3,785 4 1, also i 1 = 0,26417 gallon.
Einteilung: wie in England, außerdem i cask oder quarter zu 32 gallons.
Preußen (m): i Quart = 1,14503 l, also i 1 = 0,8733 Quart.
Einteilung: i Fuder zu 4 Oxhoft zu 1,5 Ohm zu 2 Eimer zu 2 Anker zu 30 Quart
(zu 64 Kubikzoll).
Blaschke.
280 c
1263
Maßeinheiten.
Baden (m):
Bayern (m):
Cbina*:
Ensland*:
a)
b)
Frankreich (m): a)
Japan** :
Nordamerika* :
Österreich (m):
Preußen (m): a)
b)
Rußland*:
Sachsen (m):
Schweden (m):
Schweiz (m);
Württemberg (m):
International*:
D. Gewichte (Massen).
I Pfund = 0,5 kg, also i kg = 2 Pfund.
Einteilung: i Pfund zu 2 Mark zu 2 Vierlingen zu 4 Unzen;
oder „ zu 10 Zehnlingen zu 10 Centas zu 10 Dekas zu 10 As;
oder „ zu 32 Lot zu 4 Quentchen.
I Pfund = 0,5600 kg, also i kg = 1,785 7 Pfund.
Einteilung: i Pfund zu 32 Lot zu 4 Quentchen.
I lian = 37,301 g, also i kg = 26,809 lian. (Dezimale Unterteilung in tsien, fun, li, hao;
I king = 16 lian).
das Troygewicht: i pound (22,8157 KubikzoU dest. Wasser bei 62° F und 30 Zoll Queck-
silber Barometerstand, in Luft mit Messinggewichten gewogen) = 0,373 242 kg, also
I kg = 2,723 84 pounds.
Einteilung: i pound zu 12 ounces zu 20 pennyweights zu 24 grains.
das Avoirdupoisgewicht (das Handelsgewicht):
I pound avdp. = 7000 grains troy = 0,453 5926 kg, also i kg = 2,204 62 pounds.
Einteilung: i ton (t) zu 20 hundredweights (cwt.) zu 4 quarters zu 2 stones zu
14 pounds (Ib.); i pound (Ib.) zu 16 ounces (oz.) zu 16 drams (zu 3 scruples zu 10 grains).
Altes Gewicht (poid de marc), (vgL unter A.): i livre = 0,489506 kg, also i kg
= 2,042 88 livres.
Einteilung: i millier zu 10 quintaux zu 100 livres ; i livre zu 2 marcs zu 8 onces zu
8 gros (dragmes) zu 3 deniers (scrupules) zu 24 grains.
Mesure usuelle (vgl. unter A) : i livre = 0,5 kg, also i kg — 2 livres.
Medizinalgewicht: i livre romain = 0,75 livre de marc = 0,367129 kg, also i kg
= 2,723 84 livres.
Einteilung: i livre zu 12 onces zu 8 dragmes zu 3 scrupules zu 20 grains.
I kwan = 3,75 kg, also i kg = 0,267 kwan.
Einteilung: i momme oder me = 0,001 kwan. i me zu 10 fun zu 10 rin zu 10 mö;
femer i kin = 160 me.
wie England Avoirdupois.
I Pfund = 0,56001 kg, also i kg = 1,7857 Pfund.
Einteilung: i Pfund zu 32 Lot zu 4 Quentchen zu 4 Pfennig.
Bis 1839 einschl.: i Pfund = 0,467711 kg, also i kg = 2,13807 Pfund.
Einteilung: i Zentner zu iio Pfund zu 32 Lot zu 4 Quentchen.
Zollgewicht, von 1840 an, von 1858 an auch Handelsgewicht: i Pfund = 0,5 kg, also
I kg — 2 Pfund.
Einteilung i Zentner (Z.-C) zu 100 Pfund (S) zu 30 Lot zu 10 Quentchen zu 10 Cent
zu 10 Kern.
Medizinalgewicht: i Pfund = 0,350783 kg, also i kg = 2,85077 Pfund.
Einteilung: i Pfund (S) zu 12 Unzen (3) zu 8 Drachmen (3) zu 3 Skrupel (•)) zu
20 Gran (gr.); also i Gran = 60,9 mg.
I Pfund = 0,409 511 kg, also i kg = 2,441 93 Pfund; femer i Medizinalpfund = V« Pfund.
Einteilung: i Berkowetz zu 10 Pud zu 40 Pfund zu 32 Lot oder zu 96 Solotnik zu
96 Doli.
I Pfund = 0,4676 kg, also i kg = 2,1386 Pfund.
Einteilung: i Pfund zu 4 Pfenniggewicht zu 2 Hellergewicht.
I Pfund = 0,425 I kg, also i kg = 2,352 5 Pfund.
Einteilung: i Pfund (schalpfund, sc&lpund, mark) zu 32 lod zu 4kvintin, oder i Pfund
zu 8848 ass.
wie Baden.
Einteilung: i Pfund zu 32 Lot zu 16 Unzen,
wie Baden. Vor 1850: i Pfund = 0,4677 kg, also i kg = 2,1380 Pfund.
Einteilung: i Pfund zu 32 Lot zu 4 Quentchen zu 4 Richtpfennig.
I Karat = etwa 205 mg; in der Einfühmng begriffen: Metrisches Karat = 200 mg.
Blaschke.
1264
280 d
Maßeinheiten.
Die elektrischen Maßeinheiten.
A. Nach dem Reichsgesetz vom i. Juni 1898.
(Reichsgesetzblatt S. 905.)
Diese Definitionen stimmen mit denjenigen überein,
welche die internationale Eiektrikerkonferenz zu London
1908 angenommen hat (E.T.Z. 30, 344; 1909).
§ 1.
Die gesetzlichen Einheiten für elektrische Messungen
sind das Ohm, das Ampere und das Volt.
§ 2.
Das (sog. internationale) Ohm ist die Einheit des
elektrischen Widerstandes. Es wird dargestellt durch
den Widerstand einer Quecksilbersäule von der Tem-
peratur des schmelzenden Eises, deren Länge bei
durchweg gleichem, einem Quadratmillimeter gleich
zu achtenden Querschnitt 106,3 ') Zentimeter und
deren Masse 14,4521 Gramm beträgt.
§ 3.
Das Ampere ist die Einheit der elektrischen
Stromstärke. Es wird dargestellt durch den unver-
änderlichen elektrischen Strom, welcher bei dem Durch-
gange durch eine wässerige Lösung von Silbernitrat in
einer Sekunde 0,001 118 2) Gramm Silber niederschlägt.
§ 4.
Das Volt ist die Einheit der elektromotorischen
Kraft. Es wird dargestellt durch die elektromotorische
Kraft, welche in einem Leiter, dessen Widerstand ein
Ohm beträgt, einen elektrischen Strom von einem
Ampere erzeugt.
B, Andere Definitionen.
Elektrischer Widerstand :
a) Sog. „Legales Ohm" nach dem Vorschlag des
IntemationalenElektriker- Kongresses zuParis 1884 :
Der Widerstand einer Quecksilbersäule von
I mm'^ Querschnitt und 106 cm Länge bei o".
b) Siemens- Einheit (S.-E.) ist der Widerstand einer
Quecksilbersäule von i mm^ Querschnitt und i m
Länge bei 0°.
c) British- Association- Unit (B. A. U.) ist der Wider-
stand einiger aus Draht verschiedenen Materials
konstruierter Normale; i B. A. U. ist etwa gleich
0,987 Legales Ohm.
Das Watt ( Volt- Ampere) ist die in i Sekunde
durch einen Strom von i Ampere Stärke in einem
Leiter geleistete Arbeit, an dessen Enden eine Span-
nungsdifferenz von I Volt besteht.
I Pferdekraft = 736 Watt (= 75 m kg in i Sekunde).
I H P (horse-power) = 746 Watt.
Das Coulomb ist diejenige Elektrizitätsmenge,
welche in i Sekunde bei einer Stromstärke von i Ampere
durch den Querschnitt eines Leiters fließt.
^) Der wahrscheinlichste Wert ist 106,28 cm (Dorn,
Wiss. Abh. d. Phys.-Techn. Reichsanst, 2, 355; 1895).
Im Beschluß der LondonerKonferenz heißt es: 106,300.
*) Im Beschluß der Londoner Konferenz heißt
es: 0,001 118 00.
Das Farad ist die Kapazität eines Kondensators,
welcher durch die Elektrizitätsmenge von i Coulomb auf
die Spannungsdifferenz von i Volt geladen wird.
[Meg(a) ist das 10^-, Kilo das 10''-, Milli das
io^3-, Mikr(o) das lo-Mache der Einheit]
Ergänzungen
betreffend das sog. absolute Maßsystem,
Centimeter- Gramm- Sekunde- System ( C- G- S- System)
vgL auch Tab. 281 u. 282.
i) Die Einheit der Kraft heißt Dyne.
Die Dyne ist diejenige Kraft, die der Masse i
in der Zeit i die Geschwindigkeit i erteilt.
Nimmt man für die Schwerkraftsbeschleunigung
in 45'' geogr. Breite und im Meeresniveau den
Wert 980,616 cm an (vgl. S. 5), so ist daselbst:
I Grammgewicht = 980,616 Dyne, also
I Dyne = 1,020 x lo-^ Grammgewicht.
2) Die Einheit der Arbeit heißt Erg.
Das Erg ist diejenige Arbeit, die von der
Kraft I verrichtet wird, wenn sich ihr Angriffspunkt
in ihrer Richtung um die Länge i verschiebt.
Unter obiger Annahme ist in 45" geogr. Breite
im Meeresniveau:
I Meter-Kilogr.-Gewicht = 980,617 X lo^ Erg,
also I Erg— 1,020 X 10-* Meter -Kilogr.- Gewicht.
3) Einheit der Zeit ist der mittlere Sonnentag, im
C-G-S-System dessen 864oooter Teil, die mittlere
Zcit-Sehmde.
Der mittlere Sonnentag ist die Zeit zwischen
zwei aufeinander folgenden Kulminationen einer
(fingierten) mittleren Sonne, d. i. einer Sonne, die
sich auf dem Äquator mit gleichförmiger Ge-
schwindigkeit bewegt und ihren Umlauf in gleicher
Zeit beendet, wie die Sonne selbst auf der Ekliptik.
Wahrer Sonnentag ist die Zeit zwischen zwei
aufeinander folgenden Kulminationen der (wirk-
lichen) Sonne.
Sterntag ist die Zeit zwischen zwei aufeinander
folgenden Kulminationen desselben Fixsterns.
Es beginnt der:
a) Sterntag mit der oberen Kulmination des
Frühlingsnachtgleichen- Punktes,
b) Sonnentag a) astronomisch mit der oberen,
ß) bürgerlich mit der unteren
Kulmination der Sonne.
Das Jahr ist siderisch (d. h. die Zeit zwischen
zwei aufeinander folgenden identischen Stellungen
der Sonne unter den Fixsternen) == 365,2564 (mittl.
Sonnen-) Tage oder 365 Tage-f 6h 9 min losec.
Das JaAr ist tropisch (allgemein benutztes
Jahr, d. i. die Zeit zwischen zwei aufeinander
folgenden Frühlingsäquinoktien) = 365,2422 (mittl.
Sonnen-) Tage = 365 Tage -F 5 h 48 min 46sec, oder
= 366,2422 Sterntage.
Das astronomische Datum ist am Nachmittag dem
bürgerlichen gleich, am Vormittage um i kleiner als
dieses.
In den meisten Ländern wird der bürgerliche Tag
nicht begonnen mit der unteren Kulmination der Sonne
im Meridian des Ortes (Ortszeit) sondern in einem
Hauptmeridian, der dem ganzen Lande gemeinsam ist.
Nullmeridian ist dabei derjenige von Greenwich; die
nach ihm berechnete Zeit heißt West- Europäische
Blaschke.
280
1265
Maßeinheiten.
Zeit (WEZ); die anderen Hauptmeridiane stehen von
ihm um ein ganzes Vielfaches von 15" ab, die WEZ
bleibt also gegen die Mittel- (M E Z) resp. die Ost-
europäische Zeit eine resp. zwei ganze Stunden zurück.
Beziehangeo zwischen den einzefnen Zeitmaßen.
a) I Sterntag = 0,997 269 57 mittl. Tag == i mittl. Tag
— 3.9319 """* mittl. Zeit
I mittl. Tag = 1,00273791 Stemtag = i Stemtag
-j- 3,942 6 n>'n Stemzeit.
b) Zeitgleichung (in Min.) für den mittleren Berliner
Mittag = Mittlere Zeit — Wahre Zeit (Tagesdatum
eines gewöhnlichen Jahres).
Jan.
»
»>
Febr.
»>
März
»I
>»
April
I
+ 3Ö
Mai
I
—2,9
II
+ 8,0
n
II
—3,7
21
+ 11,4
»
21
-3,6
31
+ 13,6
»
31
-2,6
10
+ 14.4
Juni
10
—0,9
20
+ 14,0
»
20
+ 1,2
2
+ 12,4
n
30
+3.3
12
+ 10,0
JuU
10
+ 5,1
22
+ 7,1
n
20
+6,1
I
+ 4,1
»,
30
+6.3
II
+ 1,2
Aug.
9
+5,4
21
— 1,2
»
19
+ 3,6
n
29
+ 1,0
Sept. 8
„ 18
„ 28
Okt. 8
„ 18
.. 28
7
17
27
7
17
27
Nov.
Dez.
1— 2,2
|— 5,7
'— 9,2
;— 12,3
|— 14,7
1-16,1
j— 16,2
;— 15,0
i— 12,4
;— 8,6
I— 4,0
i+ 1,0
c) Für 191 3 Jan. i. ist der Mittl. Berl. AWttag —
i8h 41,97 min StcmzeiL
NB. Genauere Daten zu b) und c) siehe Berliner
Astronomisches Jahrbuch oder Nautical Almanac
Lichteinheiten.
Genaueres nebst Quellenangaben s. Liebenthal,
Photometrie. Braunschweig 1907.
A. Deutsche Einheiten.
Verband Deutscher Elektrotechniker.
E.T.Z. 18, 474; 1897.
Deutscher Verein von Gas- und Wasserfachmännem.
Joum. f. Gas- u. Wasserf. 40, 548; 1897.
i) Die Einheit der Lichtstärke ist die Kerze; sie
wird durch die horizontale Lichtstärke der Hefner-
lampe dargestellt.
2) Für die photometrischen Größen und Einheiten
gibt die nachstehende Tabelle Namen und Zeichen.
Grö&e
Name
Zeichen
Lichtstärke
Lichtstrom
0.
Beleuchtung E
Flächenhelle e
Lichtabgabe Q-^^1
Dabei bedeutet:
Jü)=^S
S ~ r»
J
Einheit
Name
Zeichen
Kerze (Hefnerkerze)
Lumen
Lux (Meterkerze)
Kerze auf i qan
Lumenstunde
HK
Lm
Lx
0} einen räumlichen Winkel;
S eine Fläche in qm, s eine Fläche in qcm, beide
senkrecht zur Strahlenrichtung; r eine Entfernung in m;
T eine Zeit in Stunden.
Über die Hefnerlampe s. Joum. f. Gas- u. Wasserf.
36, 341; 1893.
B. England, Nordamerika, Frankreich.
Die Staatslaboratorien (Nat. Phys. Laboratory in
London, Bur. of Standards in Washington, Laboratoire
Central in Paris) dieser Länder haben sich 1909 auf
ein gemeinsames Maß der Lichtstärke geeinigt, welches
gleich 1,1 1 Hefnerkerze ist und Pentan-candle, resp.
American-candle, resp. Bougie decimale heißt; auch
der Name „Internationale Kerze" wurde vorgeschlagen,
von Deutschland und von der Internationalen Lichtmeß-
Kommission aber zurückgewiesen (vgl. auch C und D).
C. Frühere Vorschläge der Internationalen
Elektriker-Kongresse.
Paris 1884 u. 1889.
Als Einheit des weißen Lichtes gilt die Licht-
stärke, welche i qcm der Oberfläche geschmolzenen
Platins bei der Erstarrungstemperalur in senkrechter
Richtung besitzt (Viollesche Einheit). Als Einheit des
farbigen Lichtes gilt die Lichtstärke des gleichfarbigen
Lichtes, welches in dem weißen Platinlicht enthalten ist.
Der 20. Teil der Violleschen Einheit wird Bougie
decimale genannt.
Genf 1896.
I. Die internationalen photometrischen Größen
basieren auf der Lichtstärke eines leuchtenden Punktes
und sind in der folgenden Tabelle zusammengestellt
Größe
Namen
Symbol
Kerze
Lumen
Lux
Kerze per cm'
Lumenstunde
Lichtstärke
Lichtstrom
Belichtung
Erhellung
Lichtleistung
J A)
s
'-=i
0T
Dabei bedeutet w einen körperlichen Winkel, S eine
Fläche, die in der Formel für Belichtung in m*, in
jener für Erhellung in cm* einzusetzen ist. T ist die
Zeit in Stunden.
2. Die Einheit der Lichtstärke ist die Bougie d^i-
male, wie sie von früheren Kongressen definiert
worden ist.
3. Vorläufig kann die B. d. mit einer für die Be-
dürfnisse der Industrie ausreichenden Annäherung durch
die horizontale Lichtstärke der Hefnerlampe dargestellt
werden, wobei den nötigen Korrektionen Rechnung
zu tragen ist.
D. Umrechnungswerte.
Von der Internationalen Lichtmeßkommission
aufgestellt am 27. Juli 1911.
Hefnerkerze Pentan-candle Carcel- Lampe
Hefnerkerze
Pentan-candle
Carcel- Lampe
1,11
10,75
0,9
9,65
0,093
0,1035
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Blaschke. 80
1266
281
Gegenseitiges Verhältnis der verschiedenen Maßeinheiten für Energie.
Definitionen.
(Siehe F. Kohlrausch, Lehrbuch der prakt. Physik.)
I Erg ist die Arbeit, welche die Kraft Eins (I Dyne) bei Verschiebung ihres Angriffspunktes in ihrer Richtung
um die Längeneinheit (i cm) leistet.
1 Volt-Ampere X sec. == 1 Wattsekunde = 1 Joule wird geleistet, wenn der Strom von i Ampere im Wider-
stände von I Ohm während i Sekunde fließt.
1 kleine IS "-Kalorie ist die Wärmemenge, die erforderlich ist, um i g Wasser bei 15° C. um i " zu erwärmen.
1 Literatmosphäre ist die Arbeit, die der Vermehrung des Volumens um i Liter unter dem konstanten Drucke
von I Atmosphäre (= 1 013 200 Dynen/cm"'') entspricht.
1 Meterkilogramm ist die Arbeit, die durch Hebung von i kg um im entgegen der Anziehungskratt acr
Erde unter 45" Breite im Meeresniveau geleistet wird.
Die letzte Horizontalreihe enthält die auf ein Molekül bezogene Gaskonstante R, ausgedrückt in den ver-
schiedenen Einheiten, samt den zugehörigen Logarithmen.
Für die Beziehungen zwischen Erg, Internationaler Wattsekunde (Joule) und kleiner 15 "-Kalorie sind die
durch die Beschlüsse des A. E. F. (Verh. D. phys. Ges. 10, 584; 1908) festgesetzten Werte der Tabelle
zugrunde gelegt. Da jedoch nach neueren Untersuchungen diese Zahlen geringfügige Abänderungen er-
fahren müßten, so sind an den davon betroffenen Stellen die wahrscheinlicheren Werte in Klammern
darunter gesetzt.
Die den Umrechnungen zugrunde gelegten Ausgangswerte sind fett gedruckt.
Erg.
Internationale
Watt X sec.
kleine 15"-
Kalorie
Liter X
Atmosphäre
kg- Gew. X
Meter
Pferdestärke X
sec.
I Erg. =
log. brigg.
I Watt X sec.
log. brigg. .
I kleine 15 "-Kalorie =
log. brigg. . . .
I Literatmosphäre =
log. brigg. . . .
I kg- Gew. X Meter =
log. brigg. . . .
I Pferdestärke X sec. =
log. brigg. . . .
_R__
Mol
log. brigg, . . .
0,9997 X 10^
• 99987
[lo^]
4,189 X 10'
•62211
[4,186 X 10']
[•62180]
1,0132 X 10'
• 00570
9,806 X 10'
• 99149
7.354 X 10»
• 86652
8,316 X 10'
• 91991
1,0003X10-'?
• 00013
[IO-7]
4,190
• 62221
[4,186]
[• 62180]
1,0135 X 10*
• 00583
[1,0132 Xio']
[• 00570]
9,809
• 99162
[9,806]
(• 99149)
7,35« X 10«
• 86664
[7,35* X io2]
[.86652]
8,318
• 92002
[8,316]
(•91991)
2,3872 X 10-8
• 37789
[2,3890X10-8]
[• 37822]
2,3865 X 10-1
• 37776
[2,3890x10-!]
[• 37822]
2,4187 X 10
• 38359
[2,4205 X lo-l]
[• 38390]
2,3409
• 36938
[2,3425]
[• 36970]
1,756 X I02
• 24452
[1,757 X 10'^]
[• 24477]
1,9852
• 29780
[1,986«]
[•298II]
9,869 X 10 - 10
• 99427
9,866x10-3
• 99414
[9,869x10-3]
(• 99427)
4,134 X 10-2
• 61637
[4,131x10-2]
[• 61606]
i,oic
X 10-*
• 00851
9,678 X lo~2
• 98579
7,258
. 86082
8,207 X 10-2
•91418
1,0195 X 10-1
•00839
[1,0198X10-1]
[•00851]
4,272 X 10— 1
• 63063
[4,269 X lo-l]
[• 63033]
1,0333 X 10
•01423
7,500 X 10
• 87506
8,481 X 10-1
• 92845
1,3597 X 10-10.
• 13344
1,3593 X 10-3
• 13332
[1,3597X10-3]
[• 13344]
5,69s X 10-3
• 75557
[5,693 X 10 3]
(•75534)
1,378 X lo-l
•13915
1,333 X IO-2'
• 12493
1,131 X 10-2
• 05346
V. Steinwehr.
282 1267
Dimensionen.
Masse (m), Länge (l) und Zeit (t) bilden die Grandlage des absoluten Maßsystems. Die Dimensionen
der anderen physikalischen Größen haben die Form: mf*-l^'tt, im besonderen liegen dem Zentimeter- Gramm-
Sekunde- System (CG.S.-System) folgende Einheiten zugrunde: Masse = i g, Länge = i cm und Zeit = i sec,
deren 86400 auf i mittleren Sonnentag gehen. Beim Übergange zu anderen Einheiten muß mit den ent-
sprechenden Verhältniszahlen multipliziert werden.
Definitionen.
(Siehe F. Kofalranscb, Lehrbuch der prakt. Physik.)
Die Einheit der Geschwindigkeit entspricht der in der Zeiteinheit zurückgelegten Weglänge.
Einheit der Beschleunigung ist die Änderung der Geschwindigkeit um ihren Einheitsbetrag in einer
Sekunde.
Die Einheit der Dichte kommt dem Körper zu, von dem i cm* die Masse von i g besitzt.
Die Einheit der Kraft erteilt der Masse von i g in i sec. die Geschwindigkeit Eins.
Die Einheit des Druckes ist die Wirkung der Krafteinheit auf i cm*.
Die Einheit des Drehmoments ist die Einheit der Kraft, die senkrecht am Hebelarm von i cm Länge
angreift.
Die Einheit des Trägheitsmoments entspricht der Masse von |i g im Abstände i cm von der
Drehungsachse.
Die Einheit der elektrostatischen Elektrizitätsmenge ist die Menge, welche auf eine gleich große
Menge in der Entfernung i cm die Kraft Eins ausübt.
Die Einheit des elektrostatischen Potentials besitzt die Einheit der Elektrizitätsmenge, wenn sie sich
auf einer leitenden Kugel vom Radius Eins befindet.
Die Einheit der elektrostatischen Kapazität kommt dem leitenden Körper zu, der durch die Einheit
der Elektrizitätsmenge zum Potential Eins geladen wird.
Die Einheit der magnetischen Polstärke übt auf einen gleich starken Pol in der Entfernung von i cm
die Kraft Eins aus.
Die Einheit des magnetischen Moments besitzt ein Magnet, dessen beide Pole von der Stärke Eins
den Abstand von i cm haben.
Die Einheit der magnetischen Feldstärke oder Intensität (Gauss) erteilt einem zur Richtung der Kraft
senkrechten Magnet vom Momente Eins das Drehungsmoment Eins.
Die Einheit der elektromagnetischen Stromstärke besitzt der Strom, der einen Kreisbogen von i cm
Länge und i cm Radius durchfließend, auf den Magnetpol Eins in der Entfernung Eins die Kraft Eins ausübt.
Gesetzliche Einheit (Ampere) ist die Stromstärke, die in einer Sekunde 1,118 mg Silber ausscheidet.
Die Einheit der elektromotorischen Kraft oder Spannung im elektromagnetischen Maße entsteht in
einem geraden, zur Feldrichtung senkrechten Leiter von i cm Länge, der sich mit der Geschwindigkeit Eins
im magnetischen Felde Eins senkrecht zu diesem und zu sich selbst bewegt Gesetzliche Einheit (Volt) ist
das Produkt der gesetzlichen Einheiten von Stromstärke und Widerstand.
Die Einheit des elektromagnetischen Widerstandes besitzt ein Leiter, in dem die Potentialdifferenz
Eins die Stromstärke Eins hervorruft. Gesetzliche Einheit (Ohm) ist der Widerstand einer Quecksilbersäule
von 1,063 m Länge und i mm* gleichzuachtendem Querschnitt bei 0°, deren Masse i4>45«i g beträgt
V. Steinwehr. 8o*
1268
282 a
Dimensionen.
Praktische
Einheit
Praktische
Einheit
Mechanische
Winkel .
Länge .
Fläche .
Volumen
Maße .
Dichte .
Zeit I
Schwingungsdauer J
Schwingungszahl ]
Tonhöhe . . . J
Winkelgeschwindig-
keit
Geschwindigkeit . .
Winkel-
beschleunigung .
Beschleunigung . .
Kraft
Drehmoment
Direktionskraft
Druck .
.;}
o
o
o
o
I
o
o
2
o
o
3
o
I
o
o
I
— 3
o
o
o
I
o
o
— I
o
o
— I
o
I
— I
o
o
— 2
o
I
2
I
I
2
I
2
— 2
I
— I
— 2
Maße.
57,296°
I Zentimeter
I cm^
I cm^
I Gramm
Wasser von
+4° Celsius
I Sekunde
I Dyne ==
iC.G.S.-Einheit
Elastizitätsmodul
Kapillar konstante
Koeffizient d. inneren
Reibung. . .
Trägheitsmoment
Arbeit, lebendige
Kraft , Wärme-
menge
Leistung . . .
Magnetpol . .
Induktionsfluß
Magnet. Potential 1
Magnetomotorische \
Kraft ....
Magnet. Moment
„ Feldstärke ^
„ Induktion >
Spec. Magnetismus
Magnetisier. Koeff.
Magnet. Permea
bilität . . .
— 2
— 2
— 3
netis
V2
)Cne
%
Ma«e
— I
V2
^'2
— I
V2
V2
— I
V2
-V2
— I
0
0
0
riErg.=iC.G.S.
< Einheit, i Joule
1= ig'' Erg
I Watt = 10'
C.G.S.-Einheiten
I Maxwell =
I C.G.S.-E.
I Gauß. =
I C.G.S.-E.
Elektrische Maße.
Elektrostatisch
Elektromagnetisch
Elektrizitätsmenge . . .
Stromstärke
Elektromotorische Kraft 1
Potential J
Widerstand
Kapazität
Selbstinduktionskoeffizientl
Koeffizient d.gegenseitlnd. j
Impedanz
Elektrische Arbeit . . .
Elektrische Leistung . . .
Stromdichte
Elektrochemisch.Äquivalent
Dielektrizitätskonstante
-Vs
I Coulomb = 3 . 10' C.G.S.-E,
I Ampere = 3 . lo* „
I Volt = V. • 10—"
I Ohm = V. . 10—" „
I Farad = 9 . 10'' „
I Volt-Coulomb = 10'
I Volt-Ampere = 10'
V2
V2
I
— I
2
2
o
I Coulomb = Ji CG S.-E.
I Ampere =■ ^g „
I Volt = IG» „
I Ohm =r IC» „
I Farad = 10 — • „
I Henry (Quadrant)=io'„
i Volt-Coulomb
I Wattsekunde
I Joule J
Volt Ampere
Watt
t = 10'
{I Volt Amperel
1 Watt j = '°'
I F = 9650 C.G.S.-E.
V. Steinwehr.
283
1269
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
Nach den Ländern des Erscheinens geordnet.
Die angeführten Jahreszahlen sind im allgemeinen diejenigen des Erscheinens. In Klanmiem
hinzugefügte Zahlen geben das Jahr an, auf welches der betreffende Band sich bezieht.
Reihenfolge der in die Tabelle aufgenommenen Zeitschriften.
4.
5-
6.
7-
8.
9.
10.
II.
12,
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19
20.
23-
24.
25.
26.
27-
28.
29.
30-
31.
32.
33-
34-
35.
36.
37-
38.
39.
40.
41-
42.
43-
44-
45.
46.
47-
48.
49.
50.
Deatschlaad.
Ben u. Abh. der Akad. d. W. zu Berlin.
Sitz.-Ber. d. math.-phys. Kl. d. Akad. d. W.
zu München.
Abh. d. math.-phys. Kl. d. Akad. d. W. zu
München.
Ber. über d. Verh. d. Kgl. Sachs. Ges. d. W.
Abh. d. math.-phys. Kl. d. KgL Sachs. Ges.
d. W.
Abh. d. Kgl. Ges. d. W. zu Göttingen.
Denkschr. d. math.-naturw. KI. d. Akad.
d. W. zu Wien.
Sitz.-Ber. d. math.-naturw. Kl. d. Akad. d.
W. zu Wien.
Anz. d. Akad. d. W. math.-natw. Kl. Wien.
Monatsh. f. Chem.
Metron. Beitr.
Wissensch. Abh. d. N. E.K.
Wissensch. Abh. d. P.T. R.
Versamml. Deutscher Naturf. u. Ärzte.
Jahrb. f. Radioakt u. Elektron.
Ann. d. Phys. u. Chem.
Verh. d. D. Phys. Ges.
Grelles Joum.
Zeitschr. f. Math. u. Phys.
Repert. d. Experimentalphys.'^
Phys. Zeitschr.
Zeitschr. f. Kryst u. Min.
Min. u. petrogr. Mitt.
Jahrb. f. Min., Geol. u. Paläontol.
Zeitschr. f. Instrumentenk.
Elektrotechn. Zeitschr,
Elektrochem. Zeitschr.
Zeitschr. f. Elektrochem.
Zeitschr. f. phys. Chem.
Dinglers PoljrL J.
Ann. d. Hydr.
Beitr. z. Phys. d. fr. Atm.
Repert. f. Meteor.
Zeitschr. d. österr. Ges. f. Met.
Met. Zeitschr.
ZS. f. d. phys. u. chem, Unterr.
Liebigs Ann. d. Chem.
Chem. Zentralbl.
J. f. prakt Chem.
Ber. d. D. chem. Ges.
Zeitschr. f. analyt. Chemie.
Zeitschr. f. anorgan. Chemie.
Eflglaod ufld Amerika.
The National Phys. Lab. Coli. Res.
BuU. Bureau of Standards.
Proc Roy. Soc. London.
Phil. Trans. Roy. Soc London.
Mem. and Proc. Manchester Lit. and Phil,
Soc,
Trans, Roy. Soc. Edinbui^h,
Proc. Roy. Soc. Edinburgh.
Proc. Cambridge Phil, Soc,
51. Trans. Cambridge Phil. Soc.
52. Rep. Brit. Assoc, Adv. of. Sc.
53. Proc. Amer. Acad. of. Arts and Sc.
54. Ann. Rep. Smithson. Inst
55. Proc. Amer. PhiL Soc.
56. Proc, Phys. Soc. London.
57. Sillimans Amer. Joum. of Science.
58. The Joum, Phys. Chem,
59. Phil, Mag,
60. Nature,
61. Joum. Chem. Soc.
62. The Phys. Rev.
63. Chem. News.
64. Joum. Amer. chem. Soc.
65. Amer. Chem. J.
Frankreich mid Schweiz.
66. Mem, Acad. de l'Inst de France.
67. Comptes rendus.
68. Trav, et Mem. du Bur. Internat des P. et Mes.
69. J. de phys.
70. J, de chim, phys,
71. Ann. scient Ecole Norm, Sup.
72. Ann. des Mines.
73. BulL soc. min. de France.
74. Arm. chim. phys.
75. Bull. soc. chim. Paris.
76. Arch, sc. phj's.
Holland and Belgien.
77. BulL de Belgique.
78. Arch. N6erL
79. Verh. Akad. Amsterdam,
80. Versl, en Meded. Amsterdam.
81. Rec Trav, Chim, Pays-Bas,
Rußland.
82. Man. Acad. Petersbourg.
83. Bull. Acad. Petersbourg,
84. J. russ, phys.-chem. Ges.
Italien.
Mem, Pont, Acc. dei Nuovi Lincei.
Atti R. Accad. dei Lincei.
Mem. e Rend. Ist. Lomb,
Atti Ist Veneto,
Mem, Acc, Bologna,
Atti Acc. Torino.
Mem. Soc. Spettrocop. Ital.
Cimento.
Gazz. chim. Ital.
85.
86.
87.
88.
I 89.
i 90.
j,..
I 92.
I 93.
i Dänemark.
I 94. Danske Vidensk.-Skrifter Kopenhagen,
Schweden.
95. Svenska Vet Akad. Handlingar.
96. Bihang dazu.
97. Oefvers. Vet Akad. Förhandl. Stockholm.
Börnstein.
1270
283 a
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
1. Berichte und Abhandlungen der Königlich Preußischen Akademie der
Wissenschaften zu Berlin.
Miscellanea Berolinensia ad incrementuni scieatiarum, ex scriptis societati regiae scientiarum
exhibitis edita,
(Tomus I)
Continuatio I
II
1710
1723
1727
Continuatio III sive Tomus IV 1734
IV „ „ V 1737
Continuatio V sive Tomus VI
VI „ „ VII
1740
1743
Verlag wechselnd: Papen, Haude, Rüdiger etc.
[745-69. Jährlich
Histoire de Tacad^mie royale des sciences et des heiles lettres de Berlin.
ein Band. Verlag Haude, seit 1747 Haude & Spener.
Nouveaux m^moires de l'acad^mie royale des sciences et des heiles lettres de Berlin. 1770
bis 1786. Jährlich ein Band. Verlag Voss, seit 1776 Decker.
Für je ein bis
-1004.
M^moires de l'acad^mie royale des sciences et helles lettres. 1786
zwei Jahre ein Band. Berlin, Decker.
Sammlung der Deutschen Ahhandlungen, welche in der Königlichen Akademie der Wissen-
schaften vorgelesen wurden. 2 Bände. 1788— 1803. Berlin, Decker.
Ahhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften in Berlin. Seit 1804 erscheinend.
Register: 1848: 1822 — 46, 1871: 1710— 1870. In Kommission bei Georg Reimer; 1822
bis 1879 in Kommission bei Ferd. Dümmler, seit 1887 Georg Reimer. Seit 1908 erscheint
jährlich je ein Band der physikalisch-mathematischen und der philosophisch-historischen Klasse.
Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königlich Preußischen
Akademie der Wissenschaften zu Berlin. 1836: Erster Jahrgang. 1837: Zweiter Jahrgang.
Hiernach jährlich ein Band in Monatsheften, ohne Zählung, bis 1855.
Monatsberichte der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Jährlich
ein Band in Monatsheften, ohne Zählung. 1856 — 81. Register: 1860: 1836 — 58; 1875:
1859 — 73* 1884: 1874 — ^^- Seit 1855 in Kommission bei Ferd. Dümmler.
Sitzungsberichte der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Jährlich
zwei Bände, ohne Zählung. Seit 1882 erscheinend. In Kommission bei Ferd. Dümmler,
seit 1886 bei Georg Reimer.
Mathematische und naturwissenschaftliche Mitteilungen aus den Sitzungsberichten der König-
lich Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Jährlich ein Band. 1882—97.
Verlag der Akademie. In Kommission bei Ferd. Dümmler, seit 1886 bei Georg Reimer
in Berlin.
1900: Gesamtregister über die in den Schriften der Akademie von 1700— 1899 erschienenen
wissenschaftlichen Abhandlungen und Festreden, bearbeitet von 0. Köhnke. (Dritter Band
der von Ad. Harnack im Auftrage der Akademie bearbeiteten „Geschichte der Königlich
Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin").
2. Sitzungsberichte der mathematisch-physikalischen Klasse
der Königlich Bayrischen Akademie der Wissenschaften zu München.
In Kommission bei G. Franz.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
1882
12
1882)
1894
1883
13
1883)
1895
1884
14
1884)
1896
1886
15
1885)
1897
1887
16
1886)
1898
1888
17
1887)
1899 .
1889
18
1888)
1900
1890
19
1889)
1901
1891
20
1890)
1902
1892
21
1891)
1903
1893
22
1892)
1904
Band
Jahr
Band
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1 (1871)
2 (1872)
3 (1873)
4 (1874)
5 (1875)
6 (1876)
7 {1877)
8 (1878)
9 . (1879)
10 (1880)
11 (1881)
23 (1893)
24 (1894)
25 (1895)
26 (1896)
27 (1897)
28 (1898)
29 (1899)
30 (1900)
31 (1901)
32 (1902)
33 (1903)
1905 34 (1904)
1906 35 (1905)
1907 36 (1906)
1908 37 (1907)
190g 38 {1908)
Danach je ein Jahres-
band ohne Nummer.
Register
1886 j 1871—85
1900 I 1886 — 99
Nachtrag 1900-04
Bömstein.
283b
1271
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
3. Abhandlungen der mathematisch-physikalischen Klasse der Königlich
Bayrischen Akademie der Wissenschaften.
München, seit Bd. 6 (1852) in Kommission bei G. Franz.
Die eingeklammerten Bandnummem bezeichnen die Stelle der Bände „in der Reihe der Denkschriften".
Jahr
Band
Jahr!
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1832 I (1829 — 30)
1837 , 2 (1831—36)
1843 I 3 (1837—43)
1846! 4 (1844—46)
1850 ■ 5 (22) (1847—49)
1852 6 (25) (1850-52)
1855; 7(28)
1860 8(31)
1863 9 (34) (1861—62)
1870 '10 (37) (1866—70)
1874 II (40)
1876 12(44)
1880 13(48)
1883 14(50)
1886 15(53)
1888 16(56)
1892 17(63)
1895 18 (66) (1893— 95)
1899 19 (69) (1895— 99)
1900 20 (71) (1899 — 00)
1902 21 (73) (1899— 02)
1906 22 (75) (1903— 06)
1909 23 (78) (1906 — 09)
1910 24 (81) (1906 — 10)
Seit 1911 erscheinen (bisher 4) Supplementbände, enthaltend Beiträge zur Naturgeschichte Ost-
asiens, herausgegeben von F. Doflein, I (1906 — 10), II (1908 — 11).
4. Berichte über die Verhandlungen der Königlich Sächsischen Gesellschaft
der Wissenschaften zu Leipzig.
Berlin, Weidmannsche Buchhandlung; seit 1852 S. Hirzel, seit Bd. 49 (1895) B. G. Teubner.
Vom Jahrgang 1849 ab erscheinen die Berichte beider Klassen gesondert mit gleicher Bandnummer.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1887
39
1888
40
1889
41
1890
42
1891
43
1892
44
1893
45
1894
46
1895
47
1896
48
1897
49
1898
50
Jahr Band
I (1846-47
1849 2 (1848)
Für die Jahre 1849 bis
1854 je ein Band
1855 7
1856 8
1857 9
1858 IG
1859 II
1860 12
1861 I 13
1862 ! 14
1S63
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
t6
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
T910
51
52
53
54
'55
56
57
58
59
60
61
62
5. Abhandlungen der Königlich Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften
zu Leipzig. Mathematisch-physische Klasse.
Berlin, Weidmannsche Buchhandlung; seit Bd. 2. S. Hirzel, seit Bd. 24 B. G. Teubner.
Die eingeklammerten Bandnummem sind diejenigen der beide Klassen umfassenden Gesamtzählung.
Jahr
Band
Jahr j
1852)
1883
i8,55)
1887
1857)
1888
1859)
1890
1861)
1891
-1864)
1891
1865)
1893
-1867)
1893
1871)
1893
1874)
1895
■1878)
1895
Band
Jahr
Band
1852
1855
1857
1859
1861
1864
1865
1868
1871
1874
1878
(I)
(4)
(5)
(6)
(7)
(9)
(II)
8(13)
9 (14)
10 (15)
11 (18)
(1849
(1852-
(1855-
(1857-
(1859-
(1861-
(1864-
(1865-
(1868-
(1871-
(1874-
12 (20)
13 (22)
14 (24)
15 (26)
16 (27)
17 (29)
18 (31)
19 (32)
20 (33)
21 (35)
22 (37)
(1878— 1883)
(1884— 1887)
(1887— 1888)
(1889)
(1890 — 189I)
(1891)
(1891— 1892)
(1893)
(1893)
(1894 -1895)
(1895)
1897 23 (40) (1896 -1897)
1898 24 (42) (1897 — 1899)
1899 25 (43) (1899-1900)
1901 26 (45) (1900 1901)
1902 27 (46) (19OI — 1902)
1904 28 (49) (1902 — 1904)
1906 29 (51) (1904 -- 1905)
1909 30 (56) (1907-1909)
31 (58)
Register d- math.-phys. Kl.
1897 I 1846 — 1895
Börastein.
1272
383
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
6. Abhandlungen der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu
Göttingen.
Commentarii Societatis Regiae Scientiarum Qottingensis. 1751— 1754.
Novi Commentarii usw. 1769— 1777.
Commentationes Societatis Regiae Scientiarum Qottingensis. 1778 — 1808.
Commentationes usw. Recentlores. 1808 — 1841.
Abhandlungen der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, 1838— 1895.
Neue Folge, Mathematisch-physikalische Klasse. Seit 1897.
Göttingen, Vandenhoeck (1751 — 1752); Luzac (1753— 1754);
Dieterich (1769 — 1895) Berlin, Weidmann (seit 1897).
Außerdem erscheinen: Nachrichten von der Georg-Augusts-Universität und der König-
lichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Qöttingen. Erstes Bändchen Juli-Dezember 1845,
danach jährlich ein Bändchen in kl. 8*^ ohne Bandnummer. Seit 1864 lautet der Titel: Nach-
richten von der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften und der Georg - Augusts-
Universität. Seit 1884 in gr. 8".
Seit 1902 erscheinen getrennt jährlich : Geschäftliche Mitteilungen; Mathematisch-physikalische
Klasse; Philologisch-historische Klasse. Göttingen, Di et er ich.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1752
1753
1754
Commentarii.
1 (1751)
2 (1752) 3
4
Novi Commentarii.
1771
1772
1773
1774
1775
1776
1777
1778
1 (1769-
2 (1771)
3 (1772)
4 (1773)
5 (1774)
6 (1775)
7 (1776)
8 (1777)
70)
1787 8 (1786)
1788 9 (1787)
1791 10 (1790)
1793 II (1792)
1796 12 (1793—94)
1799 13 (1798)
1800 14 (1799)
1804 15 (1803)
1808 16 (1808)
Commentat. Recent.
Commentationes.
1 (1778)
2 (1779)
3 (1780)
4 (1781)
5 (1782)
6 (1784)
7 (1785)
1779
1780
1781
1782
1783
1785
1786
1811
1813
1816
1820
1823
1828
1832
1841
1 (1808-11)
2 (1811 — 13)
3 (1814— 15)
4 (1816— 18)
5 (1819—22)
6 (1823—27)
7 (1828-31)
8 (1832-37)
Abhandlungen.
1843 I I (1838-41)
1845 I 2 (1842—44)
1847
3 (
1850
4 (
1853
5 (
1856
6 (
1857
7(
1860
8 (
I86I
9 (
1862
10 (
1864
II (
1866
12 (
1868
IS (
1869
14 (
I87I
15 (
1872
16 (
1872
17 (
1873
18 (
1874
19 (]
1875
20 (]
1876
21 (]
1877
22 (]
1878
23 u
1879
24. 2
1880
26 (]
(1845-47)
(1848—50)
(1851—52)
(1853—55)
(1856-57)
(1858-59)
(1860)
(1861—62)
(1862—63)
(1864-66)
(1866-67)
(1868—69)
(1870)
(I87I)
(1872)
(1873)
(1874)
(1875)
(1876)
(1877)
(1878)
I88I
27 (
1882
28 (
1882
29 (
1883
30 (
1884
31 (
1885
32 (
1886
33 (
1887
34 (
1889
35 (
1890
36 (
I89I
37 (
1892
38 (
1894
39 (
1895
40 (
1900
1903
1905
1906
1907
I9I0
I9I0
(I88I)
5I)
[1882)
(1883)
(1884)
■ ^5)
(1886)
(1887)
(1888)
[1889—90)
(1891)
(1892)
(1893)
(1894—95)
Neue Folge.
1 (1897 — 1900)
2 (1902 — 1903)
3 (1904)
4 (1905—06)
5 (1907)
6 (1908 — 10)
n (Ergebnisse des
Samoa Observ.)
7. Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften zu Wien,
mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
36
1888
37
1889
35. 38
1890
39. 41
189I
40^). 42
1892
43-45
1893
46. 47
1894
48
1895
49- 50
1896
51
1897
52. 53
1898
Band
Jahr
54
1899
55. 56
1900
57
1901
58
1902
59
1904
60
1905
61=»)
1906
62
1907
63
1908
64
1909
65. 661. II
1910
1
1
Band
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
2
3- 4
5
6. 7. 8
9. 10
II. 12
13
14. 15
16, 17
18
19
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1872
1874
1875
20
21
22. 23
24
25
26^). 27
28
29
30
31. 32
33
34
1876
1877
1878
1879
1880
1882
1883
1884
1885
1886
1887
*) 1867. Register zu Bd. 1—26.
zu Bd. 41 — 60. *) Jubelband zur Feier
Meteorologie und Erdmagnetismus.
^) 1880. Register zu Bd. 27 — 40.
des 50 jährigen Bestandes der K. K.
67
66 III. 68
69.70.73*)
72
74
77
78
80
81
84
85
^) 1894. Register
Zentral- Anstalt für
Börnstein.
283 d
1273
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
8. Sitzungsberichte der kaiserlichen Alcademie der Wissenschaften zu Wien,
mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse.
Wien, in Kommission bei Wilh. Braumüller; seit Bd. 21 (1856) bei Karl Gerolds Sohn,
seit Bd. 96 (1887) bei F. Tempsky, seit Bd. 114 (1905) bei Alfred Holder.
Jahr Band
Jahr i Band
Jahr Band
Jahr i Band
Jahr
Band
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
I
2. 3
4- 5
6. 7
8. 9
IG. II
12 — 14
15—18
19 21
22 — 27
28—33
34-38
39—42
43
44- 45
46—48
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872 I
1873 i
1874 !
1875 1
1876 !
1877
1878
1879 .
49
50—52
53- 54
55. 56
57. 58
59- 60
61. 62
63. 64
65. 66
67. 68
69. 70
71. 72
73- 74
75. 76
77. 78
79. 80
1880 i
1881 i
1882 I
1883 I
1884 I
1885
1886 ;
1887 !
1888 !
1889 I
1890 i
i'89i
1892 I
1893 !
1894 i
1895 i
81. 82
83. 84
85. 86
87. 88
89. 90
91. 92
93- 94
95- 96
97
98
99
100
lOI
102
103
104
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
105
106
107
108
109
110
III
112
"3
114
"5
116
117
ii8
119
1854
1856
1859
1862
1865
1870
1872
1878
1880
1882
1885
18S8
1892
1897
1902
1907
Register
I (I— 10)
II (II— 20)
III (21— 30)
IV (31— 42)
V (43- 50)
VI (51— 60)
VII (61— 64)
VIII (65- 75)
IX (76— 80)
X (81— 85)
XI (86— 90)
XII (91— 96)
XIII (97-100)
XIV (loi— 105)
XV (106— 1 10)
XVI (111-115)
9. Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften zu Wien,
mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse.
Jahr
Band
Jahr
Band
I
1872
9
2
1873
10
3
1874
II
4
1875
12
5
1876
13
6
1877
14
7
1878
15
8
1879
16
Jahr Band
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
33
1904
34
1905
35
1906
36
1907
37
1908 ;
38
1909 ;
39
40
Band
1S64
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
17
18
19
20
21
22
23
24
1889
1890
1891
1893
1893
1894
1895
25
26
27
28
29
30
31
32
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
41
42
43
44
45
46
10. Monatshefte für Chemie
und verwandte Teile anderer Wissenschaften. Gesammelte Abhandlungen aus den Sitzungsberichten
der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Wien, aus der K. K. Hof- und Staatsdruckerei.
In Kommission bei Karl Gerolds Sohn, seit Bd. 8 bei F. Tempsky, seit Bd. 16 bei
Gerold, seit Bd. 26 bei Alfred Holder.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
(1880)
(1881)
(1882)
(1883)
(1884)
(1885)
(1886)
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1894
8 (1887)
9 (1888)
IG (1889)
II (I89G)
12(1891)
13(1892)
14(1893)
1895
1896
1897
1898
1899
1900
I90I
15(1894)
16(1895)
17(1896)
18(1897)
19 (1898)
20(1899)
21 (1900)
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
22(1901) 1909 129(1908)
23(1902) 130(1909)
24(1903) I9IO 31
25(1904) General- Register
26(1905) 18941—10(1880-89)!
27(1906) 1905 11 — 22
28(1907) 1(1890 — 1901)
Börosteia.
1274
283
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften,
11. Metronomische Beiträge
herausgegeben von W. Förster, Direktor der Normal-Eichungskommission des Norddeutschen
Bundes, seit No. 2 (1875) der Kaiserlich Deutschen Normal-Eichungskommission.
Berlin, Nr. i, 4, 5 bei Ferd. Dümmler, No. 2, 3 herausgegeben von der Kaiserlichen Normal-
Eichungskommission, seit No. 6 {1889) bei Jul. Springer.
12. Wissenschaftliche Abhandlungen der Kaiserlichen Normal-Eichungs-
Kommission.
Fortsetzung der Metronomischen Beiträge. Berlin, Julius Springer.
Jahr
Metron. Beitr.
Nummer Jahr
Nummer
Jahr
Wissensch. Abh. d. N.-E.-K.
Heft Jahr i Heft
Ohne
Jahreszahl
1875
1881
4- 5
6
1890
1900
1902
1903
1906
1908
13. Wissenschaftliche Abhandlungen der Physikalisch-Technischen
Reichsanstalt.
Berlin, Julius Springer.
Jahr
Band
Jahr
Band | Jahr
Band
Jahr
Band
1894 I
1900
1904
14. Versammlungen Deutscher Naturforscher und Ärzte.
Die Berichte über die Versammlungen i — 7, 9, 13, 17 sind nur in der O keuschen Zeit-
schrift „Iris" erschienen, von den übrigen Versammlungen sind teils „Berichte", teils „Tage-
blätter" veröffentlicht. Seit 1890 erscheirien außer dem „Tageblatt" noch „Verhandlungen der
Gesellschaft deutscher Naturforscher und Ärzte". Leipzig, F. C. W. Vogel.
Jahr
Ort
Jahr
Ort
Jahr
Ort
Jahr
Ort
1822
1823
1824
1825
1826
1827
1828
1829
1830
1832
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
1842
1843
1. Leipzig
2. Halle
3. Würzburg
4. Frankfurt a.M.
5. Dresden
6. München
7. Berlin
8. Heidelberg
9. Hamburg
10. Wien
11. Breslau
12. Stuttgart
13. Bonn
14. Jena
15. Prag
16. Freiburg
17. Pyrmont
18. Erlangen
19. Braunschweig
20. Mainz
21. Graz
1844
1845
1846
1847
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1856
1857
1858
1860
1861
1862
1863
1864
1865 40.
1867 I 41.
1868 ! 42.
Bremen
Nürnberg
Kiel
Aachen
Regensburg
Greifswald
Gotha
Wiesbaden
Tübingen
Göttingen
Wien
Bonn
Karlsruhe
Königsberg
Speyer
Karlsbad
Stettin
Gießen
Hannover
Frankfurt a.M.
Dresden
1869
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
49.
50.
51.
52.
53-
54.
55-
56.
57-
58.
59.
60.
1888 ! 61.
1889 ! 62.
1890 ; 63.
1879
1880
1881
1882
1883
1884
i88s
43-
44.
45.
46.
47.
Innsbruck
Rostock
Leipzig
Wiesbaden
Breslau
Graz
Hamburg
München
Kassel
Baden-Baden
Danzig
Salzburg
Eisenach
Freiburg
Magdeburg
Straßburg
Berlin
Wiesbaden
Cöln
Heidelberg
Bremen
1891 ! 64.
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909 81,
1910 ' 82.
1911 83.
1912 84.
Halle
Nürnberg
Wien
Lübeck
Frankfurt a.M.
Braunschweig
Düsseldorf
München
Aachen
Hamburg
Karlsbad
Cassel
Breslau
Meran
Stuttgart
Dresden
Cöln
Salzburg
Königsberg
K arlsruhe
Münster i. W.
15. Jahrbuch der Radioaktivität und Elektronik.
Herausgegeben von Johannes Stark. Leipzig, S. Hirzel.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band.
1905
1906
(1904)
(1905)
1907
1908
3 (1906)
4 (1907)
1909
1910
5 (1908)
6, 7 (1909 10)
1911
Börnstein.
283 f
1275
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
16. Annalen der Physik und Chemie.
Journal der Physik und Neues Journal der Physik, herausgeg. von Gren.
Annalen der Physik, seit Bd. 63 (1819) Annalen der Physik und der physikalischen Chemie,
herausgeg. von Gilbert.
Annalen der Physik und Chemie, herausgeg. von Poggendorff, seit 1877 von Wiederaann.
Annalen der Physik, herausgeg. von Drude, seit Bd. 21 (1906) von W. Wien und JVL Planck.
Verlag: Bd. i u. 2 (1790) Halle, auf Kosten des Herausgebers, und Leipzig, in Kommission
bei Joh. Ambr. Barth; von Bd. 3 (1791) Leipzig, Joh. Ambr. Barth; von Bd. 6 (1792) Joh. Ambr. Barth,
Gilb. Ann. Bd. i — 30 (1799—1808) Halle, Rengersche Buchhandlung, seit Bd. 31 (1809) Leipzig,
Joh. Ambr. Barth.
Neben den hierunter genannten Bandnummem beginnt eine besondere Zählung mit Gilb.
Ann. Bd. 31 als Neue Folge Bd. i, und Gilb. Ann. Bd. 61 als Neueste Folge Bd i. Und eine
Gesamtzählung setzt die Bandnummem von Gilb. Ann. fort, so daß die ersten Bände von Pogg.,
Wied,, Drude Ann. als der ganzen Folge 77., 237., 306. Band bezeichnet werden.
Jahr j Band
Jahr Band
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Journal der
Physik.
1790
I. 2
I79I
3- 4
1792
5- 0
1793
7
1794
8
Neues Journal
der Physik.
1795 I- 2
1796
3- 4
Register.
1800 Sach-R.
I 1—4
Gilberts
Annalen.
1817 55—57
181858— 60
1819 61 — 63
1820 64 — 66
1821 67 — 69
1822 70—72
1823 : 73—75
1824 76
Register.
1826 iSach-u.
iNam.-R.
1 1-76
Poggendorffs
Annalen.
1799
1800
1801
1802
1803
1804
1805
1806
1807
1808
1809
1810
1811
1812
1813
1814
1815
1816
1-3
4-6
7—9
10 — 12
13--15
16-18
19 — 21
22 — 24
25—27
28-30
31—33
34—36
37-39
40—42
43—45
46—48
49-51
52—54
824
825
826
827
828 12-
829 15-
I. 2
3-5
6—8
9— II
14
17
830 18 — 20
831 ; 21—23
832 24 — 26
833 27—30
834 31-33
835 34—36
836 37-39
837 40—42
838 43—45
839 46—48
840 . 49—51
841 \ 52-54
842 1 55—57
843! 58-60
844 1 61—63
845 I 64 — 66
S46 67 — 69
847; 70—72
■/ ' 73—75
8494-76-78
850 i 79—81
82—84
85—87
88 — 90
91—93
855; 94—96
856 j 97—99
857 ! 100 — 102
103—105
106 — 108
860 j 109 — III
861 1 112 — 114
862 i 115— 116
863 ■ 118 — 120
864 , 121— 123
865 i 124 — 126
866 j 127 — 129
8671 130-132
868 I 133—135
869 I 136 — 138
870 j 139 — 141
871 j 142—144
872 I 145—147
873 I 148— 151
851
852
853
854
5
859
1854
1871
1874
1876
1878
IV
V
VI
u. Jubelband
VII
VIII
Register zu Pogg. Arm.
1845 I — 60
1854 61—90
1865 ; 91 — 120
1875 Sach-R. 121— 150
1875 Nam.-R. i — 150
1888 j Sach-R. I — 160,
! Erg., Jub.
Wiedemanns Annalen.
874
875
876
877
152—154
155—157
158—159
160
Ergänzungs-
bände.
1842 I
18481 II
1853 "I
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
890
891
892
893
894
895
896
I. 2
3-5
6—8
9-11
12 — 14
15—17
18—20
21 — 23
24 — 26
27—29
30—32
33—35
36-38
39-41
42—44
45—47
48—50
51—53
54—56
57—59
1S97 .; 60 63
1898 j 64—66
1899 j 67 69
Register.
1889 1 Nam.-R. 1—35
1894 I Nam.-R. Pogg.
j Ann. 151 — 160
E. VII, VIII,
Wied. Ann. i — 50
1897 ! Sach-R. Wied.
j Ann. I — 50
i
1910 1 Nam.- u. Sach-R.
Wied. Ann. 5 1—69
(1894-99)
u. (4) 1-30
(1899— 1909)
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
191 1
Vierte Folge.
1—3
4-6
7—9
10 — 12
13-15
Festschrift,
L. Boltzmann
gewidmet
16—18
19 — 21
22 — 24
25—27
28—30
31—33
34—36
Bömstein.
1276
283 g
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
17. Verhandlungen der Physikalischen Gesellschaft.
Verhandlungen der Physikalischen Gesellschaft zu Berlin. 1882— 1898.
Redaktion: F. Neesen; seit Bd. 5 (1886) E. Rosochatius; Bd. 7 (1888) Rosochatius und •
A. König; seit Bd. 8 (1889) König.
Die ersten vier Jahrgänge wurden mit den „Fortschritten der Physik" herausgegeben,
Bd. II und der Anfang von Bd. 12 den „Annalen der Physik, und Chemie" beigegeben. Daneben
erschienen die „Verhandlungen" selbständig.
Berlin, Georg Reimer; seit Bd. 11 (1892) Leipzig, Joh. Ambr. Barth.
Verhandlungen der Deutschen Physikalischen Gesellschaft. Seit 1899.
Redaktion: A. König; seit Bd. 4 (1902) K. Scheel.
Seit Bd. 5 (1903) erscheinen die „Verhandlungen" zusammen mit dem „Halbmonatlichen
Literaturverzeichnis der Fortschritte der Physik", dargestellt von der Deutschen Physikalischen
Gesellschaft (Redaktion: K. Scheel, R. Assmann) unter dem gemeinsamen Titel:
Berichte der Deutschen Physikalischen Gesellschaft.
Leipzig, Joh. Ambr. Barth; seit Bd. 5 (1903) Braunschweig, Friedr. Vieweg & Sohn.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr
Band
1887
5 (1886)
1894
12 (1893)
Verh. d. Deutsch.
1904
6
Verh. Phys. Ges.
1888
6 (1887)
1895
13 (1894)
Phys. Ges.
1905
7
Berlin
1889
7 (1888)
1896
14
1899
I
1906 8 II
1883
I (1882)
1890
8 (1889)
1897
15
1900
2
1907
9
1884
2 (1883)
1891
9 (1890)
1898
16
1901
3
1908
IG
1885
3 (1884)
1892
IG (1891)
1902
4
1909
II
1886
4 {1885)
1893
II (1892)
1904
i7Reg.i-i7
1903
5
1910
1911
12
13
18. Journal für die reine und angewandte Mathematik (Grelles Journal).
Redaktion: A. L. Grelle; seit Bd. 53 (1857) C. W. Borchardt; seit Bd. 91 (1881)
L. Kronecker u. K. Weierstraß; seit Bd. iio (1892) L. Fuchs; seit Bd. 125 (1903) K. Hensel.
Berlin, Duncker & Humblöt; seit Bd. 2 (1827) Georg Reimer.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1826
I
1844
27. 28
1862
60
1879
86. 87
1896
116
1827
2
1845
29
1863
61. 62
1880
88. 89
1897
117. 118
1828
3
1846
30—33
1864
63
1881
90. 91
1898
119
1829
4
1847
34- 35
1865
64
1882
92. 93
1899
I2G
1830
5- 6
1848
36. 37
1866
65. 66
1883
94- 95
1900
121. 122
1831
7
1849
38
1867
67
1884
96. 97
1901
123
1832
8. 9
1850
39- 4°
1868
68. 69
1885
98
1902
124
1833
10
1851
41. 42
1869
70
1886
99
1903
125. 126
1834
II. 12
1852
43. 44
1870
71. 72
1887
100. lOI
1904
127
1835
13. 14
1853
45. 46
1871
73
1888
102. 103
1905
128 I3G
1836
15
1854
47. 48
1872
74
1889
104. 105
1906
131
1837
16. 17
1855
49. 50
1873
75- 76
1890
106
1907
132
1838
18
1856
51- 52
1874
77. 78
1891
107. 108
1908
133- 134
1839
19
1857
53. 54
1875
79. 80
1892
109. HO
1909
135- 136
1840
20. 21
1858
55
1876
8i
1893
III. 112
1910
137- 138
1841
22
1859
56
1877
82. 83
1894
"3
1842
23. 24
1860
57
1878
84. 85
1895
114. 115
Register
1843
25. 26
1861
58. 59
1887 1 I — 100
Börnstein.
283 h
1277
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
19. Zeitschrift für Mathematik und Physik.
Redaktion: O. Schlömilch und B. Witzschel; seit 1S59 Schlömilch, Witzschel und M. Cantor;
seit 1860 Schlömilch, E. Kahl und Cantor; seit 1893 Schlömilch und Cantor; seit 1897 Mehmke
und Cantor; seit 1901 Mehmke und Runge.
Leipzig, B, G. Teubner.
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr i Band
Jahr
Band
Jahr
1896
41
1906
1897
42
1907
1898
43
1908
1899
44
1909
1900
45
1910
1901
46
1911
1902
47
1903
48. 49
Reg
1904
50. 51
1881
1905
52
1905
Band
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1895
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Supplemente zu den Bänden 12, 13, 22, 24, 25, 27,
dasjenige von Bd. 44 (1899) ist eine Festschrift zu Cantors 70.
irrtümlich) die Nummer 14.
53
54- 55
56
57
58
59
1-25
1—50
29, 34, 35, 37, 40, 42, 44, 45, 46;
Geburtstag und trägt (anscheinend
20. Repertorium der Experimentalphysik,
herausgegeben von Ph. Carl, seit 1883 von F. Exner.
München, seit 1880 München und Leipzig, R. Oldenbourg.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
I
1871
7
1877
13
1883
19
1889
2
1872
8-
1878
14
1884
20
1890
3
1873
9
1879
15
1885
21
1891
4
1874
10
1880
16
1886
22
Eingeg
5
1875
II
1881
17
1887
23
6
1876
12
1882
18
1888
24
Band
1865
1866
1867
1868
1869
1870
25
26
27
21. Physikalische Zeitschrift,
herausgegeben von E. Riecke und H. Th. Simon.
Redaktion: Simon, in Vertretung Böse; seit Bd. 5 (1904) Böse; seit Bd. 10 (1909) F. Krüger.
Leipzig, S. Hirzel.
Jahr j Band
Jahr Band
Jahr ! Band
Jahr > Band
Jahr 1 Band
Jahr I Band
1099 — 1900
1900 — 1901
1901 — 02 3
1902 — 03 1 4
1904
1905
1906
1907
1908
1909
9
10
1910
1911
II
12
22. Zeitschrift für Kristallographie und Mineralogie,
herausgegeben von P, Groth. Leipzig, Wilhelm Engelmann.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1 i»84 I ». 9 1891 18. 19 1898 29 1905 40
2 1885 IG 1892 20 1899 30. 31 1906 41
3 1886 II 1893 21 1900 32. 33 1907 42, 43
4 1887 12 1894 22. 23 I90I 34 1908 44. 45
5 1888 13. 14 1895 24 1902 35. 36 1909 46
6 1889 15 1896 25. 26 1903 37 1910 47
7 1890 16. 17 1897 27. 28 1904 38. 39
Register: 1866: i— 10; 1893: 11—20; 1899: 21 — 30. Diese Bände enthalten mit dem
Register der Zeitschrift zugleich ein Repertorium der mineralogisch-krystallographischen Literatur
für die entsprechenden 10 Jahre.
Börnstein.
1278
283 i
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
23. Mineralogische und petrographische Mitteilungen,
gesammelt von G. Tschermak. Beilage zum Jahrbuch der K. K. Geologischen Reichsanstalt
(bis 1877). Redakteur für Bd. i (i878)-io (1889) Tschermak. Danach lautet der Titel:
Tschermaks mineralogische und petrographische Mitteilungen.
Redakteur: F. Becke.
Wien, Wilh. Braumüller, seit 1875: Alfred Holder.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
1871 bis 1877
jährlicii ein Band
ohne Nummer.
Neue Folge.
1881
1882
1883
i88a
1889
1890
1891
1892
1895
9
10
II
12
13
14
1896
1897
1898
1899
1900
1901
15
16
17
18
19
20
1902
1903
1904
1905
1906
1907
21
22
23
24
25
26
1908
1909
27
28
Register
1907 |ii— 25
24. Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie.
Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Petrefaktenitunde (1830—32).
Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Petrefaktenkunde (1833—62).
Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie (seit 1863).
Daneben erscheint seit 1900 jährlich ein Band: Centralblatt für Mineralogie, Geologie
und Paläontologie in Verbindung mit dem Neuen Jahrbuch etc.
Redaktion: K. C. v. Leonhard (1830—61), H. G. Bronn (1830—62), G. Leonhard (1862
bis 79), H. B. Geinitz (1863—79), E. W. Benecke (1879—84), C. Klein (1879—84), H, Rosenbusch
(1879—84), M. Bauer (seit 1885), W. Dames (1885—98), Th. Liebisch (seit 1885), E. Koken (seit 1899).
Verlag: Heidelberg, Georg Reichard; seit 1833: Stuttgart, E. Schweizerbart.
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr
Band Jahr
Band
Jahr
Band
1830 I
1831 2
1832 3
1833 — 1879
jährlich ein Band
ohne Nummer.
Seit 1880
jährlich zwei Bände
ohne Nummer.
Beilagebände.
1893
1894-95
1895—96
1897-98
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
1899— 1901
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
13
14
15
16. 17
18. 19
20
2I-. 22
23.24
25. 26
27. 28
29.30
31
I84I
185I
1861
1870
1880
1885
Indices
1830—39
1840 — 49
1850—59
1860—69
1870 — 79
1880—84
u. Beilgbd. 1.2
1901
1906
1911
u. Beilgbd. 3-6
1896 1890-94
ju.Beilgbd. 7. 8.
1095— 99
u. Beilgbd. 9-12
1900—04,
C.-Bl. 1900-04,
Beil.-Bd. 13-20
1905—09,
C.-B1. 1905 09,
Bell.-Bd. 21-28
25. Zeitschrift für Instrumentenkunde,
Organ für Mitteilungen aus dem gesamten Gebiete der wissenschaftlichen Technik,
herausgegeben unter Mitwirkung der Physikalisch- Technischen Reichsanstalt.
Redaktion: Schwirkus (1880—82), Leman u. Westphal (1883-88), Westphal (1889-95),
Lindeck (1896 — 1911), F. Göpel (seit 1911).
Seit 1896 ist mit der Zeitschrift als deren Beiblatt vereinigt das Vereinsblatt der
Deutschen Gesellschaft für Mechanik und Optik, seit 1898 betitelt: Deutsche Mechaniker-Zeitung.
Redakteur: A. Blaschke.
Berlin, Julius Springer.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
I
1886
6
1891
II
1896
16
1901
21
1906
26
2
1887
7
1892
12
1897
17
1902
22
1907
27
3
1888
8
1893
13
1898
18
1903
23
1908
28
4
1889
9
1894
14
1899
19
1904
24
1909
29
5
1890
10
1895
15
1900
20
1905
25
1910
30
Register: iJ
92: I —
to.
1911
31
i«8l
1882
1883
1884
1885
Börnstein.
283k
1279
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
26. Elektrotechnische Zeitschrift,
herausgegeben vom Elektrotechnischen Verein; seit Bd. ii (1890); Zentralblatt für Elektrotechnik;
Organ des Elektrotechnischen Vereins; seit Bd. 15 (1894): Zentralblatt für Elektrotechnik; Organ
des Elektrotechnischen Vereins und des Verbandes Deutscher Elektrotechniker.
Redaktion: K. Ed. Zetzsche (1880—86), Slaby (1883—84), Rühlmann (1885—89), Wabner
(1887—88), Petsch (1889), F. Uppenbom (1890—93), Gisb. Kapp (1894— 1906), Jul. H. West
(1894 — 1900), E. C. Zehme (seit 1906), F. Meissner (seit 1909).
Verlag: Berlin, Julius Springer; seit Bd. 11 (1890): Berlin, Julius Springer und München,
R. Oldenbourg; seit Bd. 22 (1901): Berlin, Julius Springer.
Jahr
Band
Jahr
Band
I
1886
7
2
1887
8
3
1888
9
4
1889
10
5
1890
II
6
1891
12
Jahr Band
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
23
1907
24
1908
25
1909
26
1910
27
1911
Band
1882 i
1883 j
1884 i
1885
1892 I 13
1893 ! 14
1894 i 15
1895 I 16
1896 17
1897
1898
1899
1900
1901
18
19
20
21
22
1902
1903
1904
1905
1906
28
29
30
31
32
27. Elektrochemische Zeitschrift,
Organ für das Gesamtgebiet der Elektrochemie, Elektrometallurgie, für Batterien- und Akkumu-
latorenbau, Galvanoplastik und Galvanostegie ; seit Bd. 12 (1905—06): Organ für Elektrochemie,
Elektrometallurgie (unter besonderer Berücksichtigung des Eisens), Luftstickstoff- Verwertung, für
Batterien- und Akkumulatorenbau, Galvanoplastik und Galvanostegie.
Red. A. Neuburger. Berlin, S. Fischer, seit Bd. 2 S. Fischer (M. Krayn), seit Bd. 7
M. Krayn.
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1894—95 I
1895 96 ! 2
1896-97 ; 3
1897—98 ; 4
1898-99
1899 — 00 I
1900 — 01 f
1901—02 !
1902—03 j 9
1903 — 04 I 10
1904—05 I II
T905 — 06 I 12
1906 — 07 ' 13
1907 - 08 14
1908 — 09 I 15
1909 10 ; 16
1910 — II ;
1911 — 12 j
17
18
28. Zeitschrift für Elektrochemie.
Bd. I führt den Titel: Zeitschrift für Elektrotechnik und Elektrochemie.
Redaktion: W. Borchers; seit Bd. 3 (1896—97) W. Nemst und W. Borchers; seit Bd. 7 II
(1901) herausgegeben von der Deutschen Elektrochemischen Gesellschaft, seit 1902 von der
Deutschen Bunsen- Gesellschaft für angewandte physikalische Chemie, redigiert von R. Abegg, seit
I. Juli 1904 von Abegg und H. Danneel, seit Bd. 14 (1908) von Abegg, Danneel und P. Askenasy,
seit Bd. 15 (1909) Abegg und Askenasy, seit 1910 Askenasy.
Halle, Wilhelm Knapp.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
1894—95 I
1895—96 2
1896-97 3
1897—98 4
1898—99 , 5
1899 — 1900 ; 6
1900 — 1901 I 7 I. II
1902 ' 8
1903
1904
1905
1906
9
10
II
12
1907
1908
1909
1910
13
14
15
16
1911
Reg.
I — 10
29. Zeitschrift für physikalische Chemie, Stöchiometrie und Verwandt-
schaftslehre,
herausgegeben von Wilh. Ostwald und (bis 1911) J. H, van't Hoff.
Leipzig, Wilhelm Engelmann.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr ; Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1 1893 II, 12 1899 j 28—31 1905 I 50 — 53 1911 75—78
2 1894 13-15 1900 [ 32—35 1906 I 54—56 1903/4 Register
1889 3.4 1895 16—18 1901 j 36—38 1907 I 57 — 60 zu Bd. 124
1890 5. 6 1896 19 — 21 1902 39—41 1908 61—64 1910/11 „ 25-50
1891 7. 8 1897 ' 22-24 1903 42—46 1909 65—69
1892 9. IG 1898 I 25—27 1904 j 47 — 49 1910 70 — 74
Seit 1894 enthält jeder Jahrgang ein Register. Bd. 69 u. 70 Jubelband (I. u. II) für
Sv. Arrhenius zur Feier des 25jährigen Bestehens seiner Theorie der elektrolytischen Dissoziation.
Börnsteia.
1280
2831
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
30. Dinglers polytechnisches Journal.
Stuttgart, J. G. Cotta; seit Bd. 304 (1897) Arnold Bergsträßer, seit Bd. 317 (1902) Rieh. Dietze
in Berlin.
Außer der hier berücksichtigten Gesamtzählung ist die Zeitschrift noch in Reihen zu je 50 Bänden
mit gesonderter Bandzählung und nach Jahrgängen eingeteilt.
Jahr
Band
Jahr
1820
1-3
1840
1821
4-6
1841
1822
7—9
1842
1823
10 — 12
1843
1824
13—15
1844
1825
16—18
1845
1826
19 — 22
1846
1827
23—26
1847
1828
27—30
1848
1829
31—34
1849
1830
35-38
1850
1831
39-42
1851
1832
43—47
1852
i«33
48—50
1853
i«34
51-54
1854
1835
55-58
1855
1836
59—62
1856
1837
63—66
1857
1838
67—70
1858
1839
71—74
1859
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
75—78
79—82
83—86
87—90
91—94
95—98
99 — 102
103 — 106
107 — 110
III — 114
115— 118
119— 122
123 — 126
127—130
131— 134
135-138
139—142
143—146
147—150
151 — 154
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
155-158
159—162
163 — 166
167 — 170
171-174
175—178
179 — 182
183—186
187 — 190
191— 194
195-198
199 — 202
203 — 206
207 — 210
211 — 214
215—218
219 — 222
223 — 226
227—230
231—234
882
883
884
885
890
891
892
893
894
895
896
897
235—238
239 — 242
243-246
247—250
251—254
255—258
259 — 262
263 — 266
267—270
271 — 274
275—278
279 — 282
283—286
287 — 290
291 — 294
295—298
299—302
303—306
307—310
311— 314
1900
315
I90I
310
1902
317
1903
318
1904
319
1905
320
1906
321
1907
322
1908
323
1909
324
I9I0
325
I9II
326
1843
Reg.
I-
-78
1850
>»
79-
-118
1860
»>
119-
-158
I87I
'>
159-
-198
Außerdem in jedem
Jahrgange ein
Register.
31. Annalen der Hydrographie und maritimen Meteorologie.
(Bd. I und 2 haben den Titel: Hydrographische Mitteilungen.)
Organ des Hydrographischen Bureaus und der Deutschen Seewarte.
Herausgegeben seit 1873 (Bd. i) von der Kaiserlichen Admiralität; seit 1889 (Bd. 17) von dem
Hydrographischen Amte des Reichsmarineamtes; seit 1892 (Bd. 20) von der Deutschen See-
warte in Hamburg. Von 1902- (Bd. 30) ab mit dem Untertitel: Zeitschrift für Seefahrts- und
Meereskunde.
Gedruckt und in Vertrieb bei E. S. Mittler & Sohn, Berlin.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
I
1880
8
1887
15
1894
22
igoi
29
1908
2
1881
9
1888
16
1895
23
1902
30
1909
3
1882
10
1889
17
1896
24
1903
31
1910
4
1883
II
1890
18
1897
25
1904
32
1911
5
1884
12
1891
19
1898
26
1905
33
Re
6
1885
13
1892
20
1899
27
1906
34
1889
7
1886
14
1893
21
1900
28
1907
35
1903
Band
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
36
37
38
39
ister
1873-88
1889-02
32. Beiträge zur Physik der freien Atmosphäre.
Zeitschrift für die wissenschaftliche Erforschung der höheren Luftschichten; in Zusammenhang
mit den Veröffentlichungen der Internationalen Kommission für wissenschaftliche Luftschiffahrt
herausgegeben von R. Assmann und H. Hergesell. Straßburg, Karl Trübner.
Jahr
1904—05
Band
Jahr
1906 — 08
Band
Jahr
1910
Band
Jahr
1910-
Band
Börastein.
283
m
1281
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
SS. Repertorium für Meteorologie.
Herausgegeben von der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in St. Petersburg,
redigiert von Heinrich Wild.
Jahr
Band
Jahr Band
I
2
3
4
1877 1 5
1879 6
1881 7
iSuppl. I
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
1870
1872
1874
1875
1887 Suppl.a,
1885 I 9
1886 iSuppl. 3
1887 < 10
4, 5
II
12
1890 13
i8gi 14
1892 j 15
1893 I 16
1894
1895
17,
Suppl. 6
Reg. I— 17
34. Zeitschrift der österreictiischen Gesellschaft für Meteorologie.
Redaktion: C. Jelinek und J. Hann; von Bd. 12 {1877) J. Hann.
Wien, Selbstverlag der Gesellschaft, in Kommission bei Carl Gerolds Sohn, seit Bd. 2 bei
Wilh. BraiunüUer.
35. Meteorologische Zeitschrift,
herausgegeben von der Deutschen Meteorologischen Gesellschaft, seit 1886 von der österreichischen
Gesellschaft für Meteorologie und der Deutschen Meteorologischen Gesellschaft
Redaktion: W. Koppen; seit Bd. 3 (1886) Hann und Koppen; seit Bd. 9 (1892) Hann und
G. Hellmann, seit Bd. 25 (1908) Hann und R. Süring.
Berlin, A. Asher & Co., seit Bd. 6 (1889) Wien, Ed. Hölzel, seit Bd. 23 (1906) Braun-
schweig, Friedr. Vieweg & Sohn.
Die Bände 3 und folgende der Meteorologischen Zeitschrift sind zugleich Bd. 21 und folgende
der Zeitschrift der österreichischen Gesellschaft für Meteorologie.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
15
1906
16
17
1907
18
1908
19
1909
20
1910
21
1911
22
1912
1910
Band
Zeitschr. d. österr.
Ges. f. Met.
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
1884 ig
1885 j 20
1896 [Reg.i— 20
Meteorolog.
Zeitschrift
i
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1895
1896
1897
6
7
8
9
10
II
12
13
14
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
23
Hann-Bd.
24
25
26
27
28
29
Reg. 1—25
36. Zeitschrift für den physikalischen und chemischen Unterricht.
Herausgegeben von F. Poske. Berlin, Julius Springer.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1896
9
1900
13
1904
17
1897
10
1901
M
1905
18
1898
II
1902
15
1906
19
1899
12
1903
16
1907
20
Jahr Band
1887 I I (1887—88)
1889 j 2(1888—89)
1890 3 (1889 — 90)
1891 I 4 (1890—91)
1892 5(1891-92)
1893 6(1892-93)
1894 j 7(1893-94)
1895 I 8(1894—95)
1908
1909
1910
191 1
21
22
23
24
Physikalisch-chemische Tabellea. 4. Aufl.
Börostein.
>
1282
383 n
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
37. Justus Liebigs Annalen der Chemie.
Annalen der Pharmacie. Eine Vereinigung des „Archivs des Apotheker- Vereins im nördlichen
Teutschland" (Bd. 40 u. f.) und des „Magazins für Pharmacie und Experimentalkritik"
(Bd. 37 u. f.), von Bd. 11 auch noch des „Neuen Journals der Pharmacie für Ärzte, Apotheker
und Chemiker" (Bd. 28 u. f.). 1832—39.
Redaktion: Rud. Brandes (1832—34), Ph. Lorenz Geiger (1832 — 36), Justus Liebig (seit
1832), Trommsdorff (1834—36), Merck (1836—37), Mohr (1837), Wöhler (seit 1838).
Verlag: Lemgo, Meyer und Heidelberg, Winter; seit 1833 Heidelberg, Winter.
Annalen der Chemie und Pharmacie. Vereinigte Zeitschrift des Neuen Journals der Pharmacie
(Bd. 50 u. f.) und des Mag. f. Pharm, u. Experimentalkritik (Bd. 68 u. f.).
Die Zählung der bisherigen Bände wird fortgesetzt. Daneben tritt von Bd. 77 der
Gesamtzählung ab eine „neue Reihe" der Bandnummern. Von Bd. 169 ab lautet der Titel:
Justus Liebigs Annalen der Chemie und Pharmacie, von Bd. 173 ab: Justus Liebigs Annalen
der Chemie.
Redaktion: Wöhler (1838 — 82), Liebig (1832 — 73), Kopp (1851 — 92), Erlenmeyer (1871 — 1908),
Volhard (1871 — 1909), Hofmann (1874 — 92), Kekuld (1874 — 96), Fittig (1895 — 1910), v. Baeyer
(seit 1897), Wallach (seit 1897), E- Fischer (seit 1907), J. Thiele (seit 1910), C. Graebe (seit
1911), Th. Zincke (seit 1911).
Verlag: Heidelberg; seit 1855 Leipzig und Heidelberg; seit 1892 Leipzig, C. F. Winter.
Jahr
Band
Annalen der
Pharmacie.
1832
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1—4
5-8
9— 12
13—16
17 — 20
21 — 24
25—28
29—32
Annalen der
Chemie und
Pharmacie.
1840
1841
1842
1843
1844
1845
1846
1847
1848
1849
1850
33—36
37-40
41-44
45—48
49—52
53-56
57—60
61 — 64
65—68
69—72
73—76
Jahr
Band
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
i86i
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
Gesamtzählung
77 — 80
81—84
85-88
89—92
93—96
97 — IOC
loi — 104
105 — 108
109 — 112
113 116
117 — 120
121 124
125 — 128
129—132
133—136
137—140
141-144
145-148
149—152
153—156
157—160
161—164
165—168
Neue Reihe
1—4
5-8
9 — '12
13—16
17 — 20
21 — 24
25—28
29—32
33-36
37-40
41—44
45—48
49—52
53—56
57—60
61 64
65-68
69—72
73—76
77 — 80
81—84
85—88
89 — 92
Justus Liebigs Annalen der
Chemie und Pharmacie.
1873 I 169. 170
1874 171. 172
93. 94
95- 96
Jahr
Band
Justus Liebigs
Annalen der Chemie.
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
173- 174
175—179
180—183
184—189
190 — 194
195—199
200 — 205
206 — 210
211 — 215
216 — 221
222 — 226
227—231
232—236
237—242
243—249
250-255
256—260
261 — 266
267—271
272 — 277
278-283
284—288
289—293
294 — 298
299—303
304—309
310—313
314-319
320—325
Jahr
Band
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
326-329
330-337
338-343
344—350
351—357
358—363
364-371
372—377
378—386
Supplement- Bände.
I 861/2
I
1862/3
2
1864/5
3
1865/6
4
1867
5
1868
6
1870
7
1872
8
1843
1855
I86I
I86I
1874
1885
1895
1905
Register.
I — 40
41—76
I — 100
loi — 116
117 — 164
Suppl. I— £
165 — 220
221 — 276
• 277—328
Börnstein.
283 o
1283
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
38. Chemisches Zentralblatt.
Pharmaceutisches Zentralblatt. 1S30 — 49.
Chemisch-Pharmaceutisches Zentralblatt. 1850 — 55.
Chemisches Zentralblatt. Seit 1S36.
Untertitel seit 1870: Repertorium für reine, pharmaceutische, physiologische und technische
Chemie; seit 1887: Vollständiges Repertorium für alle Zweige der reinen und angewandten Chemie.
Die Jahrgänge 1831—52, 1856 — 69 und seit 1889 sind in je zwei Bänden erschienen. Seit 1889
auch Gesamtzählung.
Redaktion: In den älteren Reihen nicht angegeben; seit 1887 Rud. Arendt; 1902 — 07
Albert Hesse, 1907 mit Ignaz Bloch, danach nicht mehr angegeben.
Verlag: Leopold Voß in Leipzig (seit 1882 in Hamburg und Leipzig); seit 1897 heraus-
gegeben von der Deutschen Chemischen Gesellschaft.
Jahr Jahrgang Jahr Jahrgang
Jahr Jahrgang
Jahr Jahrgang
Jahr Jahrgang 5^-
Pharmaceutisches
Zentralblatt.
1830
1831
1832
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
1842
1843
1844
1845
1846
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
1847 ; 18
1848 19
1849 j 20
Chemisch-
Pharmaceutisches
Zentralblatt
1850
21
22
23
24
25
26
1851
1852
1853
1854
1855
Chem. Zentralbl.
Neue Folge.
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
9
IG
II
12
13
14
Dritte Folge.
1870
1871
1872
1873
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
IG
II
12
13
14
15
16
17
18
19
Fünfte Folge.
1S74
1875
1876
1877
Vierte Folge.
1889 I
189G I
1891 j
1892
1893
1894 1
1895 i
1896 '
ill
i6G
61
62
'63
64
65
166
67
1897
I
1898
2
1899
3
I90G
4
I90I
5
1902
6
1903
7
1904
8
1905
9
1906
IG
1907
II
1908
12
1909
13
I9I0
14
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
Register.
1883 1(3) I— I2i
j 1870—81 [
1902 1 1897-19011
1907 1902 — 06 '
39. Journal für praktische Chemie,
herausgegeben von O. L. Erdmann u. A., seit 1S70 von H. Kolbe, zuletzt mit E. v. Meyer,
seit 1885 von E. v. Meyer. Leipzig, Joh. Ambr. Barth.
Die Neue Folge (seit 1870) trägt außer den hier angeführten Bandnummem noch diejenigen
der Gesamtzählung, welche lun 108 größer sind.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Erdmanns Journal.
1834 1—3
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
1842
1843
1844
1845
1846
1847
1848
1849
4-^
7—9
IG 12
13—15
16—18
19 21
22 — 24
25—27
28-30
31—33
34—36
37—39
40-42
43—45
46—48
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
49—51
52—54
55—57
58—60
61— 63I)
64—66
67 — 69
70 — 72
73—75
76-78
79—81
82—84
85—87
88— 9G
91—93
94—96*)
97—99
1867 i 100 IG2
1868 IG3 105
1869 I 106 108
Neue Folge.
Kolbes Journal.
187G
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
i88g
I. 2»)
3. 4
5. 6
7. 8
9. 10
XI. 12
13- 14
15. 16
17. 18
19. 20
21. 22
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1895
1896
1897
23. 24
25. 26
27. 28
29. 30
31. 32
33- 34
35. 36
37- 38
39. 40
41. 42
43- 44
45. 46
47. 48
49. 50*)
51. 52
53. 54
55. 56
1898
1899
190G
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
1) 1854. Reg. zu Bd. 31— 6g. *) 1865. Reg. zu Bd. 61—90. ') 1870.
Bd. 91—108. *) 1895, Reg. zu Bd. 1—50.
57- 58
59. 60
61. 62
63. 64
65. 66
67. 68
69. 70
71. 72
73- 74
75- 76
77. 78
79. 80
81. 82
83. 84
Reg. zu
Bömstein. Si*
1284
383
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
40. Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft.
Redaktion: Bd. 1-5 nicht angegeben; R. Wichelhaus (1873-82), F. Tiemann (1884—98),
von Dechend (stellvertretend 1886-96), P. Jacobson (1896— 1911), R. Stelzner (stellvertretend
1902— 1909), F. Sachs (stellvertretend 1910 — 11), R. Pschorr (seit 1911).
Berlin, Ferd. Dümmler; seit Bd. 12 (1879) Eigentum der Gesellschaft, in Kommission bei
R. Friedländer & Sohn.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1868
I
1876
9
1884
17
1891
24
1898
31
1905
38
1869
2
1877
10
1885
18
1892
25
1899
32
1906
39
1870 •
3
1878
II
1886
19
1893
26
1900
33
1907
40
1871
4
1879
12
1887
20
1894
27
1901
34
1908
41
1872
5
1880
13
1888
21
1895
28
1902
35
1909
42
1873
6
1881
14
1889
22
1896
29
1903
36
1910
43
1874
7
1882
15
1890
23
1897
30
1904
37
1911
44
1875
8
1883
16
Register: 1880 Bd. i — 10; 1888 Bd. 11-20; 1898 Bd. 21—29; 1908 Bd. 30—40.
41. Zeitschrift für analytische Chemie,
herausgegeben von C, Remigius Fresenius 1862 — 97,
danach von Heinrich und Wilhelm Fresenius und Ernst Hintz.
Wiesbaden, C. W. Kreidel.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1862
1
1871
10
1880
19
1888
27
1896
35
1904
43
1863
2
1872
II
1881
20
1889
28
1897
36
1905
44
1864
3
1873
12
1882
21
1890
29
1898
37
1906
45
1865
4
1874
13
1883
22
1891
30
1899
38
1907
46
1866
5
1875
14
1884
23
1892
31
1900
39
1908
47
1867
6
1876
15
1885
24
1893
32
1901
40
1909
48
1868
7
1877
16
1886
25
1894
33
1902
41
1910
49
1869
8
1878
17
1887
26
1895
34
1903
42
1911
50
1870
9
1879
18
Register: 1872 Bd. i— 10; 1881 Bd. 11—20; 1894 Bd. 21—30; 1903 Bd. 31—40.
42. Zeitschrift für anorganische Chemie.
Redaktion: Gerhard Krüß (1892—95), Rieh. Lorenz (seit 1895), F. W. Küster (1899— 1903),
G. Tammann (seit 1903).
Verlag: Hamburg und Leipzig, Leopold Voß,
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1892
I. 2
1896
II. 12
1900
22—25
1904
37—42
1908
56-60
1893
3. 4
1897
13—15
1901
26-28
1905
43—47
1909
61 — 64
1894
5-7
1898
16—18
1902
29—32
1906
48-51
1910
65—68
1895
8—10
1899
19 — 21
1903
33—36
1907
52—55
1911
69—72
43. The National Physical Laboratory.
Collected Researches.
(London).
Bd. I und 2 sind ohne Jahreszahl erschienen.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
1908
3. 4
1909
5
1910
6
Börnstein.
283q
1285
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
44. Bulletin of the Bureau of Standards. Washington.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1905
1906
I (1904-05)
2
1907
4 (1907—08)
1909
1910
5 (1908-09)
6 (1909 — 10)
45. Proceedings of the Royal Society of London.
London, gedruckt bei Taylor & Francis; seit Bd. 27 (1878) erschienen bei Harrison & Sons.
Von Bd. 76 (1905) ab in zwei Reihen erscheinend: A, containing papers of a mathematical
and physical character, B of a biological character. (B hier fortgelassen).
Jahr
Band
Jahr
Band
Abstracts of the Papers printed in the Philo-
sophical Transactions of the Royal Society.
1832
1833
1837
1 (1800 — 1814)
2 (181 5 — 1830)
3 (1830-1837)
Abstracts of the Papers communicated to the
Royal Society.
1843
1851
1854
4 (1837— 1843)
5 (1843— 1850)
6 (1850-1854)
Proceedings of the Royal Society of Tondon.
1856
1857
1859
1860
1862
1863
1864
1865
1867
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
7 (23. Febr. 1854 — 20. Dez. 1855)
8 (10. Jan. 1856 — 18. Juni 1857)
9 (19. Nov. 1857 — 14- April 1859)
10 (5. Mai 1859 — 22. Nov. 1860)
11 (30. Nov. 1860 — 27. Febr. 1862)
12 (6. März 1862 — 18. Juni 1863)
13 (19. Nov. 1863 — 22. Dez. 1864)
14 (12. Jan. — 21. Dez. 1865)
15 (11. Jan. 1866 — 23. Mai 1867)
16 (6. Juni 1867 — 18. Juni 1868)
17 (18. Juni 1868 — 17. Juni 1869)
18 (17. Juni 1869 — 16. Juni 1870)
19 (16. Juni 1870 — 15. Juni 1871)
20 (16. Nov. 1871 — 20. Juni 1872)
21 (21. Nov. 1872 — 27. Nov. 1873)
22 (i. Dez. 1873 — 18. Juni 1874)
23 (19. Nov. 1874 — 17. Juni 1875)
24 (18. Nov. 1875 — 27. April 1876)
25 (4. Mai 1876 — 22. Febr. 1877)
26 (i. März — 20. Dez. 1877)
27 (10. Jan. — 20. Juni 1878)
28 (21. Nov. 1878 — 24. April 1879)
29 (i. Mai — II. Dez. 1879)
30 (18, Dez. 1879 — 17. Juni 1880)
31 (18. Nov. 1880 — 17. März 1881)
32 (24. März — 16. Juni 1881)
33 (17. Nov. 1881 — 30. März 1882)
34 (20. April 1882 — 25. Jan. 1883)
35 (i. Febr. — 21. Juni 1883)
36 (15. Nov. 1883 — 24. April 1884)
37 (i. Mai — I. Dez. 1884)
38 (11. Dez. 1884 — 18. Juni 1885)
39 (19. Nov.— 17. Dez. 1885)
1886
1887
1890
1891
1892
1893
1896
1897
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
7. Jan. — 10. Juni 1886)
18. Nov. — 16. Dez. 1886)
6. Jan. — 16. Juni 1887)
17. Nov. 1887—12. April
12. April — 21. Juni 1888)
15. Nov. 1888 — II. April 1889)
2. Mai — 30. Nov. 1889)
5. Dez. 1889 — 24. April 1890)
1. Mai — I. Dez. 1890)
II. Dez. 1890 — 28. Mai 1891)
4. Juni 1891 — 25. Febr. 1892)
3. März — 19. Mai 1892)
2. Juni 1892 — 9. Febr. 1893)
16. Febr. — 18. Mai 1893)
I. Juni — 14. Dez. 1893)
18. Jan. — 26. April 1894)
10. Mai — 21. Juni 1894)
15. Nov. 1894 — 21. März 1895)
April — 20. Juni 1895)
Nov. 1895 — 16. März 1896)
April 1896 — 18. Febr. 1897)
Febr. — 17. Juni 1897)
Nov. 1897 — 24. Febr. 1898)
3. März — 16. Juni 1898)
17. Nov.
20. April-
Nov. 1899 — 14. Juni 1900)
Febr. — 13. Dez. 1900)
Jan. — 20. Juni 1901)
Nov. 1901 — 27. Febr. 1902)
Nov. 1901 — 17. Juni 1902)
25-
21.
23-
25.
30.
21.
17.
I98 — 16. März 1899)
23. Nov. 1899)
6. Juni 1901 — 8. Mai 1903)
8. Juli 1903 — 29. Jan. 1904)
II. Febr. — 7. Juli 1904)
19. Juli 1904 — lo- April 1905)
Nachrufe 1898 — 1904)
76 AB (22. April — 6. Dez. 1905)
77 A (3. Jan. — 21. Juni 1906)
78 A (21. Juli — 2. Febr. 1907)
79 A (12. März — 27. Sept. 1907)
80 A (9. Dez. 1907 — 20. Juni 1908)
81 A (30. Juni — lo. Dez. 1908)
82 A (16. Febr. — 18. Sept. 1909)
83 A (3. Nov. 1909 — II. Mai 1910)
84 A (9. Juni 1910 — 15. Febr. 1911)
85 A (14. März — 30. Nov. 19")
Börastein.
1286
283
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
46. Philosophical Transactions of the Royal Society of London.
Philosophical Transactions : giving sotne account of the present undertakings, studies and
labours of the ingenious in many considerable parts of the world.
Bd. I In the Savoy; seit Bd. 4 (1669) London, seit Bd. 13 (1682—83) Oxford, seit Bd. 17
(1691-
-93) London; von Bd. 66 I (1776) ab lautet der Titel: Philosophical Transactions of the
Royal Society of London. 1
Die seit Bd. 178 (1887) getrennten Reihen tragen seit Bd. 187 (1896) die Bezeichnung:
Series A, containing papers of a mathematical or physical character.
Series B, containing papers of biological character (hier fortgelassen).
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr
Band
')
I (1665—66)
1735
38 (1733—34)
1782
72
1820
HO
2 (1667)
1738
39 (1735-36)
1783
73
1821
III
1669
3 (1668)
1741
40 (1737—38. Suppl)
1784
74
1822
112
1670
4 (1669)
1744
41 I. II (1739—41)
1785
75
1823
113
5 (1670)
42 (1742—43)
1786
76
1824
114
6 (1671)
1746
43 (1744-45)
1787
77
1825
115
7 (1672)
1748
44 I. 11 (1746—47)
1788
78
1826
116
8 (1673)
1750
45 (1748)
1789
79
1827
117
^)
9 (1674)
1752
46 (1749—50)
1790
80
1828
118
IG (1675)
1753
47 (1751—52)
1791
81
1829
119
II (1676)
1754
48 I
1792
82
1830
120
12 (1677)
1755
48 II
1793
83
1831
121
13 (1682-83)
1756
49 I
1794
84
1832
122
1684
14 (1684)
1757
49 II
1795
85
1833
123
1686
15 (1685)
1758
50 I
1796
86
1834
124
1688
16 (1686—87)
1759
50 II
1797
87
1835
125
17 (1691—93)
1760
51 I
1798
88
1836
126
i\
18 (1694)
1761
51 II
1799
89
1837
127
)
19 (1695—97)
1762
52 I
1800
90
1838
128
20 (1698)
1763
52 II
1801
91
1839
129
1700
21 (1699)
1764
53
1802
92
1840
130
1702
22 (1700 — Ol)
1765
54
1803
93
1841
131
1704
23 (1702—03)
1766
55
1804
94
1842
132
1706
24 (1704—05)
1767
56
1805
95
1843
133
1708
25 (1706—07)
1768
57
1806
96
1844
134
1710
26 (1708—09)
1769
58
1807
97
1845
135
1712
27 (17IO— 12)
1770
59
1808
98
1846
136
1714
28 (17I3— 14)
1771
60
1809
99
1847
137
1717
29 (1714— 16)
1772
61. 62
1810
100
1848
138
1720
30 (1717-I9)
1773
63
1811
lOI
1849
139
1723
31 (1720 21)
1774
64
1812
102
1850
140
1724
32 (1722—23)
1775
65 I. II
1813
103
1851
141
1726
33 (1724—25)
1776
66 I
1814
104
1852
142
1728
34 (1726
1777
66 11. 67 I
1815
105
1853
143
bis Juni 1727)
1778
67 II
1816
106
1854
144
1729
35 (Dez. 1727—28)
1779
68 I. II. 69 I
1817
107
1855
145
1731
36 (1729—30)
1780
69 II
1818
108
1856
146
1733
37 (1731—32)
1781
70 I. II
71
1819
109
1857
147
^) Jahreszahl des Erscheine
ns nie?
t besonders angegeben.
Börnstein.
283
1287
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
46. Philosophical Transactions of the Royal Society of London.
(Fortsetzung.)
Jahr :
Band
Jahr
1858
148
1
1873
1859 '
149
1874
1860 .
150
1875
i86i
151
1876
1862
152
1877-8
1863
153
1878 9
1864
154
1879
1865
155
1880
1866
156
1881 '
1867
157
1882
1868
158
1883
1869
159
1884
1870
160
1886
1871
161
1886-7 1
1872
162
1888
Band
1
Jahr
163
1889 j
164
1890 1
165
1891 !
166
1892 !
167
1893
169
1894
170. 168
!
171
1895
172
I
173
1896
174
175
1897 i
176 (1885)
1
177 (1886)
1898 1
78 A (1887)
1899
Band
Jahr
Band
179 A.
180 A.
181 A.
182 A.
183 A.
184 A.
185 A.
185 A.
186 A.
186 A.
188 A.
187 A.
189 A.
190 A.
192 A.
(1888)
(1889)
(1890)
(1891)
(1892)
(1893)
I (1894)
II (1894)
I
II (1895)
(1896)
(1897) 191 A.
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1908
1909
19H
1787
1821
1833
193 A.
195 A.
196 A. 197 A.
198 A. 199 A.
200 A. 201 A.
202 A. 203 A.
204 A.
205 A. 206 A.
207 A. 208 A.
209 A.
210 A. 211 A.
Index.
I — 70
71 — 110
III — 120
47. Memoirs and Proceedings of the Manchester Literary
and Philosophical Society.
Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Manchester 1789— 1887.
Proceedings of the Literary and Philosophical Society of Manchester 1857 — 1887.
Memoirs and Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. Seit 1888.
Jahr Band
Gesamt-
Zählung
Jahr Band
Gesamt-
zählung
Jahr
Band
Jahr Band
Gesamt-
Zählung
Memoirs of the Lit.
and Phil. See.
1789
1790
1793
1796
1798
1802
1805
1813
1819
1824
1831
1842
1846
1848
1851
1852
1854
1855
1856
1857
1860
I. 2 :
3
4I ,
4 II
5I
511
2. Series.
I
2
3
4
5 ;
6 i
7 1
8
9
10
II
12
13
14
15
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
3
. Series.
1862
I
186s
2
1868
3
1871
1876
1879
1882
4
5
6 1
7 t
1883
1884
1887
9') I
8 1
10 ;
21
22
23
24
25
26
27
29')
28
30
Proceedings of the Lit
and PhiL Soc
(1860)*)! 1(1857—60)
1862 2 (1860—62)
1864 I 3(1862—64)
1865 ' 4 (1864—65)
1866 I 5 (1865—66)
1867 i 6(1866—67)
1868 7(1867-68)
186^ 8(1868—69)
1870 : 9 (1869 70)
1871 : 10 (1870 — 71)
1872
18731
1874 !
1875!
1876 1
1877.
1878 1
1879 1
1880 i
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
11 (1871—72)
12 (1872 — 73)
13 (1873-74)
14 (1874—75)
15 (1875—76)
16 (1876 — 77)
17 (1877 — 78)
18 (1878—79)
19 (1879 — 80)
20 (1880 — 81)
21 (1881—82)
22 (1882—83)
23(1883-84)
24 (1884—85)
25 (1885—86)
26 (1886—87)
Memoirs and
Proceedings of the
Lit. and Phil. Soc.
Gesamt-
4. Senes.
1888
1889
1890
yflhhing
31
32
33
0 Zur Hundertjahrfeier der Gesellschaft (1881).
*) Jahr des Erscheinens nicht angegeben.
1891
1892
1893
1894
1895
1896 I
1897 I
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
4
5.6
7
8
9
10
34
35- 36
37
38
39
40
41 (1896-97)
42 (1897—98)
43 (1898—99)
44 (1899-00)
45 (1900 Ol)
46 (1901 — 02)
47 (1902—03)
48 (1903—04)
49 (1904—05)
50 (1905—06)
51 (1906—07)
52 (1907—08)
53 (1908—09)
54 (1909 — 10)
55 (1910— 11)
Bömstein.
1288
283 t
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
48. Transactions of the Royal Society of Edinburgh.
Jahr
Band
Jahr
I
1840
2
1844
3
1845
4
1846
5
1847
6
1848
7
1849
8
1850
9
1853
lO
1857
II
1861
12
1864
13
Band
Jahr
Band
Jahr
24 (1864-
-67)
1892
25 (1868-
-69)
1895
26 (1869-
-72)
1897
27 (1872-
-76)
1900
28 (1876-
-78)
1901
29 (1878-
-80)
1902
30 (1880-
-83)
31
1905
32 (1882-
-83)
1908
33 (1885-
-88)
1909
34^)
1910
35 (1887-
-90)
1911
Band
1788
1790
1794
1798
1805
1812
1815
1818
1821 — 1823
1824 — 1826
1831
1834
1836
17 I.
14
15
16 I.
16 II.
16 III. 17 II.
16 IV. 18
19 1(1845-46)
19 II
20 (1849-53)
21 (1853—57)
22 (1857—61)
23 (1861-64)
867
869
872
876
879
890
36 (1889—91)
37 (1891—95)
38 (1894—96)
39 (1896—99)
40 I (1900 — Ol)
40 II (1901—02)
42^)
43^)
45 (1905—07)
46 (1907—09)
44^)
47 (1908— II)
^) Meteorology of the Ben Nevis Observatories.
49. Proceedings of the Royal Society of Edinburgh.
Jahr
Band
Jahr
)
1891
17 (
))
1892
18 (
1893
19 (
1895
20 (
)
1897
21 (
)
1900
22 (
1902
23 (
1904
24 (
1906
25 (
1907
26 (
27 (
1908
28 (
1909
29 (
1910
30 (
)
1911
31
Band
1845
1851
1857
1862
1866
1869
1872
1875
1878
1880
1882
1884
1886
(Dez.
(Dez.
(Dez.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
1832-
1844-
1850-
1857-
1862-
1866-
1869-
1872-
1875-
1878-
1880-
1882-
1884-
1886-
-Mai 1844
-April 1850
-April 1857
-April 1862
-April 1866
-Mai 1869
-Juni 1872
-Juli 1875
-Juli 1878
-Juli 1880
-Juli 1882
-Juli 1884
-Juli 1886
-Juli 1887
-Juli 1888
-Juli 1889
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
(Nov.
1889
1890
1891-
1892
1895
1897
1899
1901
1903-
1905-
1906
1907
1908
1909-
Juli 1890)
Juli 1891)
Juli 1892)
Juli 1895)
Juli 1897)
Juli 1899)
Juli 1901)
— Juli 1903)
Juli 1905)
Juli 1906)
Juli 1907)
Juli 1908)
Juli 1909)
Juli 1910)
50. Proceedings of the Cambridge Philosophical Society.
Jahr
Band
Jahr
Band
1866
1876
1880
1883
1886
1889
1892
1895
(1843— 1863)
(1864— 1876)
(23. Okt. 1876
(25. Okt.
(29. Okt.
(25. Okt.
(28. Okt.
8 (31. Okt.
17. Mai 1880)
—28. Mai 1883)
3—24. Mai 1886)
6 — 3. Juni 1889)
9 — 30. Mai 1892)
2—27. Mai 1895)
1898
1900
1902
1904
1906
1908
1910
(28. Okt. 1895—16. Mai xi
(31. Okt. 1898 — 21. Mai 1900)
1900 — 19. Mai 1902)
1902 — 16. Mai 1904)
1904 — 14. Mai 1906)
1906 — 18. Mai 1908)
(29. Okt.
(27. Okt.
(31. Okt.
14 (29. Okt.
15 (26. Okt.
1908 — 6. Juni 1910)
51. Transactions of the Cambridge Philosophical Society.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
1822
I
1835
5
1856
9
1883
13
1900
1827
2
1838
6
1864
IG
1889
14
1904
1830
3
1842
7
1871
II
1894
15
1908
1833
4
1849
8
1879
12
1898
1899
16
17
Re
1879
Band
19
20
Register
I — I
Börnsteio.
283n
1289
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
52. Report of the British Association for the Advancement of Science.
London, John Murray.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1833
I (
2 (
1834
3 (
1835
4(
1836
5 (
1837
6 (
1838
7(
1839
8 (
1840
9(
I84I
10 (
1842
II {
1843
12 (
1844
13 (
1845
14 (
1846
15 (
1847
16 (
1848
17 (
1849
18 (
1850
19 (
I85I
20 (
1852
21 {
1853
22 (
1854
23 (
1855
24 (
1856
25 (
1857
26 (
1858
27 (
1859
28 {
(1831. York)
(1832. Oxford)
(1833. Cambridge)
(1834. Edinburgh)
(1835. Dublin)
(1836. Bristol)
(1837. Liverpool)
(1838, New Castle)
(1839. Birmingham)
{1840. Glasgow)
{1841. Plymouth)
{1842. Manchester)
(1843. Cork)
(1844. York)
(1845. Cambridge)
(1846. Southampton)
(1847. Oxford)
(1848. Swansea)
(1849. Birmingham)
(1850, Edinburgh)
{1851. Ipswich)
(1852. Belfast)
(1853. Hüll)
(1854. Liverpool)
(1855. Glasgow)
(1856. Hettenham)
(1857. Dublin)
(1858. Leeds)
1860
29 (
I86I
30 (
1862
31 (
1863
32 (
1864
33 (
1865
34 (
1866
35 (
1867
36 {
1868
37 (
1869
38 (
1870
39 (
I87I
40 (
1872
41 (
1873
42 (
1874
43 (
1875
44 (
1876
45 (
1877
46 (
1878
47 (
1879
48 (
49 (
1880
50 (
1882
51 (
1883
52 (
1884
53 (
1885
54 (
[1859.
(1860.
(I86I.
(1862.
(1863.
(1864,
(1865.
(1866.
(1867.
(1868.
(1869.
(1870.
(I87I.
(1872,
(1873.
(1874.
(1875.
(1876.
(1877.
(1878.
(1879.
(1880.
881.
(1882.
Aberdeen)
Oxford)
Manchester)
Cambridge)
New Castle
upon Tyne)
Bath)
Birmingham)
Nottingham)
Dundee)
Norwich)
Exeter)
Liverpool)
Edinburgh)
Brighton)
Bradford)
Belfast)
Bristol)
Glasgow)
Plymouth)
Dublin)
Sheffield)
Swansea)
York)
Southampton)
Southport)
Montreal)
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1894
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
56
57
58
59
60
61
62
63
64
165
! 66
67
I 68
' 69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
005,
886.
890.
891.
892.
893.
894-
895.
896.
897.
898.
899.
900.
901.
902.
903.
904.
905.
906.
907.
908.
909.
910.
Aberdeen)
Birmingham)
Manchester)
Bath)
New Castle
upon Tyne)
Leeds)
Cardiff)
Edinburgh)
Nottingham)
Oxford)
Ipswich)
Liverpool)
Toronto)
Bristol)
Dover)
Bradford)
Glasgow)
Belfast)
Southport)
Cambridge)
South Africa)
York)
Leicester)
Dublin)
Winnipeg)
Sheffield)
53. Proceedings of the American Academy of arts and sciences.
Boston und Cambridge, Mass., später Boston.
Jahr
Band
Jahr
1881
8 (i6)(
1882
9 (17)
1883
10 {18)
1884
II (19)
1885
12 (20)
1886
13 (21)
1887
14 (22)
1888
15 (23)
1889
16 (24)
1890
17 (25)
1891
18 (26)
1893
19 (27)
20 (28)
1894
21 (29)
1895
22 (30)
1896
23 (31)
Band
Jahr
Band
1852
1857
1860
1862
1866
1868
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1S80
1 (Mai 1846—48)
2 (Mai 1848—52)
3 (Mai 1852—57)
4 (Mai 1857 ~ 60)
5 (Mai 1860 — 62)
6 (Mai 1862—65)
7 (Mai 1865—68)
8 (Mai 1868—73)
NewSeries (Entire Series).
1 (9) (Mai
2 (10) (Mai
3 (ii)(Mai
4 (12) (Mai
5 (13) (Mai
6 (14) (Mai
7 ^15) (Mai
1873—74)
1874 — 75)
1875—76)
1876-77)
1877—78)
1878—79)
1879 - 80)
)(Maii88o-Juni8i)
) (Juni 1881—82)
) (Mai 1882-83)
) (Mai 1883—84)
) (Mai 1884—85)
) (Mai 1885—86)
) (Mai 1886 bis
Dez. 86)
) (Mai 1887-88)
) (Mai 1888-89)
) (Mai 1889-90)
) (Mai 1890—91)
) (Mai 1891 — 92)
) (Mai 1892 — 93)
) (Mai 1893—94)
) (Mai 1894—95)
) (Mai 1895—96)
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
Von hier nur noch
Gesamtzählung
32 (Mai
33 (Mai
34 (Mai
35 (Mai
36 (Mai
37 (Mai
38 (Okt.
39 (Juni
40 (Juni
41 (Mai
42 (Mai
43 (Mai
44 (Mai
45 (Mai
46
1896—97)
1897—98)
1898-99)
1899 — 1900)
1900—01)
1901 — 02)
1902 — Mai 03)
1903-04)
1904 -Mai 05)
1905—06)
1906 — 07)
1907 -08)
1908 — 09)
1909 — 10)
Börnstein.
w
1290
283 V
Jahres
- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
54. Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution.
Showing the Operation«
, expenditures , and condition of the Institution (b
s 1857: and the 1
proceedings of the board). Washington.
Seit 1885 (1884) jährlich 2 Bände, deren zweiter ||
Report of the U.
S. National-Museum enthält.
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Die regelmäßige Zählung
1864
(1863)
1
1880 (1879)
1895
(Juli 1894)
beginnt mit Band 3
1865
(1864)
1881
(1880)
1896
(Juli 1895)
1849
3 (1848)
1866
(1865)
1883
(1881)
1898
(Juli 1896)
1850
4 (1849)
1867
(1866)
1884
(1882)
(Juli 1897)
1851
5 (1850)
1868
(1867)
1885
(1883)
1899
(bis 30, Juni 1898)
1852
6 (1851)
1869
(1868)
(1884)
1901
(bis 30. Juni 1899)
1853
7 (1852)
1870
(1869)
1886
(bis Juli 1885)
(bis 30. Juni 1900)
1854
8
1871
(1870)
1889
(bis 30. Juni 1886)
1902
(bis 30. Junii90i)
1855
9
1871
(1871)
(bis 30. Juni 1887)
1903
(bis 30. Juni 1902)
1856
IG
1873
(1872)
189G
(bis Juli 1888)
1904
(bis 30. Juni 1903)
1857
(1856)
1874
(1873)
(bis Juli 1889)
1905
(bis 30. Juni 1904)
1858
(1857)
1875
(1874)
1891
(bis Juli 1890)
1906
(bis 30. Juni 1905)
1859
(1858)
1876
(1875)
1892
(bis 30. Junii89i)
1907
(bis 30. Juni 1906)
1860
(1859J
1877
(1876)
1893
(bis 30. Juni 1892)
1908
(bis 30. Juni 1907)
1861
(1860)
1878
(1877)
(Juli 1892)
1909
(bis 30. Juni 1908)
1862
(1861)
1879
(1878)
1894
(Juli 1893)
1910
(bis 30. Juni 1909)
1863
(1862)
i 1
55. Proceedings of the American Pliilosophical Society, held at Philadelphia
lor promotii
iig useful knowledge.
über die älteste
Periode der Gesellschaft berichtet der Band: Early Proceedings of the
American Philosophical
Society for the promotion of useful knowledge compiled by one of the
secretaries from the manuscript minutes of its meetings from 1744 to 1838.
Philadelphia 1884.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1840
I (1838, 1839,
184G)
1884
21 (Mai 1883 — Dez. 1884)
1901
40
1843
3 (25. — 30. Ma
1843)
1885
22 (Jan. — Okt. 1885)
1902
41
1844
2 (Jan. 1841 —
-Mai 1843)
1886
23 (Jan. - Dez. 1886)
1903
42
1847
4 (Juni 1843 —
Dez. 1847)
1887
24 (Jan. — Dez. 1887)
1904
43
1854
5 (Jan. 1848 —
Dez. 1853)
1888
25 (Jan. - Dez. 1888)
1905
44
1859
6 (Jan. 1854 —
Dez. 1858)
1889
26 (Jan. — Dez. 1889)
1906
45
1861
7 (Jan. 1859 —
Jan. 1861)
189G
27 (Jubelfeier 21. Nov. 1889)
1907
46
1862
8 (Jan. 1861 —
Dez. 1861)
28 (Jan. — Dez. 1890)
1908
47
1865
9 (Jan. 1862 —
Dez. 1864)
1891
29 (Jan. — Dez. 1891)
1909
48
1869
IG (Jan. 1865 —
Dez. 1868)
1892
30 (Jan. — Dez. 1892)
1910
49
1871
II (Jan. 1869 —
Dez. 1870)
1893
31 (Jan. — Dez. 1893)
1911
50
1873
12 (Jan. 1871 —
Dez. 1872)
1894
32 (Jubelfeier 22.-26. Mai
1873
13 (Jan. 1873 —
Dez. 1873)
1894)
Register.
1876
14 (Jan. 1874 —
Dez. 1875)
1894
33
1884: '
Frans. 16 Old Ser.
1876
15 (Dez, 1876)
1895
34
1-15 ^
lew Ser. & Proceed.
1877
16 (Jan. 1876 —
Mai 1877)
1896
35
1-20.
1878
17 (Juni 1877 —
Juni 1878)
1897
36
1889:
Suppl. Trans. 16.
1880
18 (Juli 1878 —
März i88g)
1898
37
New
Ser. & Proceed.
1882
19 (März 1880 —
Dez.i88i)
1899
38
21 24,
1881-1889. Sub-
1883 1
20 (Jan. 1882 —
April 1883)
1900
39
ect- Register.
Börnstein.
283
W
1291
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
56. Proceedings of the Physical Society of London.
Printed by Taylor & Francis.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1874
1879
1880
1881
1884
1885
1886
1S87
1 (März 1874 ■
2 (Nov. 1875-
3 (Jan. 1879
4 (Aug. 1880 ■
5 (Juni 1882 -
6 (April 1884 ■
7 (Febr. 1885
8 (Febr. 1886-
- Jan. 1875)
- Dez. 1878)
- Juli 1880)
-Dez. 1881)
März 1884)
- Febr.1885)
- Jan. 1886)
■April 1887)
1888
1890
1892
1894
1895
1896
1897
9 (April 1887 — Juni 1888)
10 (Juni 1888 — 90)
11 (Juni 1890 — 92)
12 (Okt. 1892 — Jan. 1894)
13 (Jan. 1894 — Okt. 1895)
14 (Okt. 1895 — 96)
15 (Okt. 1896 — 97)
16 (Okt. 1897 — 99)
1901 17 (Okt. 1899
1903 18 (Okt. 1903-
1905 19 (Dez, 1903
1907 20 (Dez. 1905
1910 21 (Dez. 1907
j 22 (Jan. 1909-
1911 i 23 (Dez.1910-
— 1901)
-Dez.1903)
— 1905)
— 1907)
— 1909)
— Juliigio)
-Aug.1911)
57. The American Journal of Science,
more especially of Mineralogy Geology and the other branches of Natural History; including
also Agriculture and the ornamental as well as useful arts.
Von Bd. 2: The American Journal of Science and Arts.
Redaktion: Benjamin Silliman (1819—64), B. Silliman jr. (1838—84), James D. Dana
(1846 — 94), Edward S. Dana (seit 1875).
New York und New Haven, seit Bd. 2 New Haven, Conn.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1819
1820
1821
1822
1823
1824
1825
1826
1827
1828
1829
1830
1831
1832
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
1842
2
3
4- 5
6
7. 8
9
10. II
12
13. 14
15. 16
17. 18
19. 20
21. 22
23. 24
25. 26
27. 28
29, 30
31. 32
33- 34
35—37
38. 39
40. 41
42. 43
1843
1844
1845
44- 45
46. 47
48. 49')
2. Series.
1846
1847
1848
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
1864
I.
3-
5.
7-
9.
II.
13-
15.
17.
19.
21,
23-
25.
27.
29.
31.
33-
35.
37.
2
4^)
IQ-^)
12
14
16
18
208)
22
24
26
28
30*)
32
34
36
38
1865
1866
1867
1868
1869
1870
39. 40^)
41. 42
43- 44
45. 46
47. 48^
49. 50')
3. Series
I87I
I.
2
1872
3.
4
1873
5.
6
1874
7.
8
1875
9-
10 0
1876
II.
12
1877
13-
14
1878
15-
16
1879
17-
18
1880
19.
20«)
I88I
21.
22
1882
23-
24
1883
25.
26
1884
27.
28
1885
29.
30")
1886
31-
32
1887
33-
34
1888
35.
36
Gesamt-
zählung
90
91. 92
93- 94
95- 96
97. 98
99. 100
loi. 102
103. 104
105. 106
107. 108
109. 110
III. 112
113. "4
115. 116
117. 118
119. 120
121. 122
123. 124
125. 126
127. 128
129. 130
131. 132
133. 134
135- 136
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1895
3. Series.
37- 38
39. 40'«)
41. 42
43- 44
45. 46
47. 48
49. 50")
Gesamt-
zählung
137- 138
139
141
143
145
147,
149
140
142
144
146
148
150
4-
Series
1896
I.
2
1897
3-
4
1898
5.
6
1899
7.
8
1900
9-
10'*)
I90I
II.
12
1902
13.
14
1903
15-
16
1904
17-
18
1905
19.
20")
1906
21.
22
1907
23.
24
1908
25-
26
1909
27.
28
I9I0
29.
30
I9II
31.
32
151. 152
153. 154
155- 156
157- 158
159. 160
161. 162
163. 164
165. 166
167. 168
169. 170
171. 172
173- 174
175. 176
177. 178
179. 180
181. 182
*) 1847: Index für Bd. 1—49, zugleich als Bd. 50 der ersten Reihe. *) 1850: Index für
Bd. I— IG. ä) 1855: Index für Bd. 11—20. *) 1860: Index für Bd. 21—30. ») 1865: Index
für Bd. 31-40. «) 1870: Index für Bd. 41—50. ') 1875: Index für Bd. i— 10. ^) 1880:
Index für Bd. 11—20. ») 1885: Index für Bd. 21—30. »") 1890: Index für Bd. 31—40- ") 1895:
Index für Bd. 41—50. '*) 1900: Index für Bd. i— 10. »s) 1905: Index für Bd. 11—20.
Bömstein.
1292
383
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
58. The Journal of Physical Chemistry.
Published at Cornell University. Red.: Wilder D. Bancroft u. Joseph E. Trevor, seit 1910 Bancroft.
Ithaca, New York.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1896 — 97
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
9
10
II
12
1909
1910
1911
13
14
15
59. The Philosophical Magazine and Journal of Science.
Philosophical Magazine, comprehending the various Brauches of Sciences, the liberal and fine
Arts, Agriculture, Manufactures and Commerce. 1798 -1826.
Annais of Philosophy or Magazine of Chemistry, Medicine etc. 1813— 1826.
The Philosophical Magazine or Annais of Chemistry, Mathematics etc. New and united series
of the Philosophical Magazine and Annais of Philosophy. 1827 — 1832.
The London and Edinburgh (von Bd. 17 ab: and Dublin) Philosophical Magazine and Journal
of Science. Seit 1832. Die ersten 37 Bände werden meist als 3. Series zitiert.
Redaktion des Phil. Mag.: Alex. Tilloch (1798— 1825), Rieh. (Taylor 1825— 1858), Rieh.
Phillips (1827— 1851), Sir David Brewster (1832— 1868), Rob. Kane (1840— 1889), Edw. Will. Brayley
(1841), Will. Francis (seit 1851), John Tyndall (1854—63), Aug. Matthiessen (1869— 1870), Sir Will.
Thomson (1871 — 1907), George Francis Fitzgerald (1890 — 1901), John Joly (seit 1901), O. J.
Lodge (seit 191 1), J. J. Thomson (seit 1911), G. C. Foster (seit 191 1).
Verlag des Phil. Mag.: Alex. Tilloch (bis 1804), Rieh. Taylor & Co. (bis 1813), Rieh. &
Arth. Taylor (bis 1822), Rieh. Taylor (bis 1836), R. & J. E. Taylor (bis 1850), Rieh. Taylor (bis 1851),
Taylor & Francis (seit 1852).
London.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Philosophical
Magazine.
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
809
810
8n
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
I. 2
3- 4
5—7
8 — IG
II— 13
'14 — 16
17—19
20 — 22
23—25
26—28
29—32
33- 34
35- 36
37- 38
39- 40
41. 42
43- 44
45- 46
47. 48
49. 50
51. 52
53- 54
55- 56
57- 58
59. 60
61. 62
63. 64
1825
65. 66
The
London
1857
1826
67. 68
and Edinburgh
1858
Phil. Mag.
1859
Annais
1832
I
1860
of Philosophy.
1833
2. 3
1861
1813'
I. 2
1834
4- 5
1862
1814
3- 4
1835
6. 7
1863
1815
5. 6
1836
8. 9
1864
1816
7. 8
1837
10. II
1865
1817
9. 10
1838
12. 13
1866
1818
II. 12
1839
14- 15
1867
1819
13. 14
1840
16. 17
1868
1820
15. 16
1841
18. 19
1869
New Series.
1842
20. 21
1870
1843
22. 23
1871
1821
I. 2
1844
24. 25
1872
1822
3- 4
1845
26. 27
1873
1823
5. 6
1846
28. 29
1874
1824
7. 8
1847
30- 31
1875
1825
9. 10
1848
32. 33
5
1826
ThePh
II. 12
losophieal
1849
1850
34- 35
36. 37
1876
1877
Magazine.
4. Series. |
1878
1827
I. 2
1851
I. 2
1879
1828
3- 4
■1852
3- 4
1880
1829
5. 6
1853
5. 6
1881
1830
7. 8
1854
7. 8
1882
1831
9. 10
1855
9. 10
1883
1832
II
1856
II, 12
1884
13- 14
15. 16
17. 18
19. 20
21. 22
23- 24
25. 26
27. 28
29. 30
31- 32
33- 34
35. 36
37- 38
39- 40
41. 42
43- 44
45. 46
47. 48
49. 50
Series.
I. 2
3- 4
5- 6
7. 8
9. 10
II. 12
13- 14
15. 16
17. 18
1885
1886
1887
1888
1889
i8go
1891
1892
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
6.
19. 20
21. 22
23. 24
25. 26
27. 28
29. 30
31. 32
33- 34
35- 36
37- 38
39. 40
41. 42
43- 44
45. 46
47. 48
49. 50
Series.
I90I
I.
2
1902
3-
4
1903
5-
6
1904
7-
8
1905
9.
10
1906
II.
12
1907
13-
14
1908
15.
16
1909
17-
18
I9I0
19.
20
I9II
21.
22
Börnstein.
283:
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
1293
1
60. Nature.
A weekiy illustrated Journal of Scieoce.
London u. New York, A^cmillan & Ck),
Jahr
Band
1869 — 70
1870
1870 — 71
1871
i 1871 — 72
1872
1872—73
1873
! 1873—74
1874
1874-75
1875
1875 -76
1876
1876—77
1877
1877-78
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
Jahr
Band
1878
1878 — 79
1879
1879— So
1880
1880—81
1881
1881—82
1882
1882—83
1883
1883—84
1884
1884—85
1885
1885 — 86
1S86
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
Jahr . Band
1886-87
1887
1887—88
1888
1888—89
1889
1889 — 90
1890
1890—91
1891
1891 — 92
1892
1892—93
1893
1893—94
1894
1894—95
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
Jahr
Band
1895
52
1895—96
53
1896
54
1896—97
55
1897
56
1897-98
57
1898
58
1898—99
59
1899
60
1899— 1900
61
1900
62
1900 Ol
63
1901
64
1901—02
65
1902
66
1902—03
67
1903
68
Jahr
Band
1903—04
1904
1904 — 05
1905
1905—06
1906
1906—07
1907
1907 — 08
1908
1908 — 09
1909
1909 — 10
1910
1910 — II
1911
1911 — 12
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80.81
82
83.84
85
86,87
61. Journal of the Chemical Society.
Proceedings of the Chemical Society of London. 1841— 1843.
Memoirs of the Chemical Society of London. 1841 — 1848.
The Quarterly Journal of the Chemie?! Society of London, ed. by Edmund Ronalds. 1849-1862.
The Journal of the Chemical Society of London. 1862— 1870.
Journal of the Chemical Society of London. Seit 1871.
Verlag: London, R. & E. Taylor (1841 -1848); Hippolyte Bailliere (1849— 1867); Van Voorst
(1868— 1886): Gumey & Jackson (seit 1887).
Von Bd. 33 (1878) ab enthalten die ungeraden Bände Abhandlungen (Transactions), die
geraden Bände Auszüge (Abstracts). Letztere zerfallen seit Bd. 64 (1893) in je rftei Hälften mit
gesonderter Paginierung, erstere seit Bd. 95 (1909)-
Jahr
Band
Proceedings.
1843 I 1841—43
iWemoirs.
1843
1845
1848
(1841—43)
2 (1844—45)
3 (1845—48)
The Quarterly Journal.
1849 ! I
1850 2
1851 3
1852 4
1853 5
1854 6
1855 7
1856 8
1857 9
1858 10
1859 II
1860 12
1861 13
1862 i 14
Jahr
Band
The Journal
of the Chemical Society
of London
1862
15
New Series (Entire
Series).
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1(16)
2(17)
3(18)
4(19)
5(20)
6(21)
7(22)
8(23)
Journal of the Chemical
Society.
1871 i 9 (24)
1872 I 10 (25)
Jahr
Band
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
12
13
1.2 (
31.
33-
35.
37.
39.
41.
43.
45-
47-
49.
51.
53-
55.
57.
59.
61.
63.
(26)
(27)
(28)
29. 30)
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
52
54
56
58
60
62
64
Jahr
Band
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
65. 66
67. 68
69. 70
71. 72
73. 74
75. 76
77. 78
79. 80
81. 82
83. 84
85. 86
87. 88
89. 90
91. 92
93- 94
95- 96
97- 98
99. 100
Börnsteio.
1294
383
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
62. The Physical Review.
A Journal of experimental and theoretical physics.
Redaktion: L. Nichols und Ernest Merritt, seit Bd. 3 (1896) außerdem Frederick Bedell,
Published for Comell University bis Bd. 16 (1903); seitdem: Conducted with the Cooperation of
the American Physical Society. New York, London, Macmillan bis Bd. 30 (1910), seitdem eigener
Verlag. Lancaster, Pa, und Ithaca, N.-Y.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
1 (1893—94)
2 (1894—95)
3 (1895—96)
4 (1896—97)
5
1898
1899
1900
1901
6. 7
8. 9
10. II
12. 13
1902
1903
1904
1905
Band
Jahr
Band
Jahr
1906
1907
1908
1909
22. 23
24. 25
26. 27
28. 29
1910
1911
Band
1894
1895
1896
1897
14- 15
16. 17
18. 19
20. 21
3°- 31
32- 33
63. The Chemical News
(seit Bd. 3 : and Journal of physical Science) with which is incorporated the „Chemical Gazette".
A Journal of practical chemistry in all its applications to pharmacy arts and manufactures.
Edited by William Crookes. London.
Jahr
Band
Jahr
Band
J
I. 2
1871
23, 24
3. 4
1872
25, 26
5. 6
1873
27. 28
7. 8
1874
29. 30
9. 10
1875
31. 32
II. 12
1876
33- 34
13. 14
1877
35. 36
15. 16
1878
37- 38
17. 18
1879
39. 40
19. 20
1880
41. 42
21, 22
Jahr : Band
Jahr
Band
Jahr
1891
63. 64
1901
1892
65. 66
1902
1893
67. 68
1903
1894
69. 70
1904
1895
71. 72
1905
1896
73. 74
1906
1897
75. 76
1907
1898
77. 78
1908
1899
79. 80
1909
1900
81. 82
1910
Band
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
881
882
886
890
43- 44
45. 46
47. 48
49. 50
51. 52
53. 54
55- 56
57. 58
59. 60
61. 62
83.
85.
87.
89.
91.
93.
95- 96
97. 98
99. 100
64. Journal of the American Chemical Society.
Seit Bd. 6 (1894) The Journal of the Amer. Chem. See. New- York; seit Bd. 15 (1893) Easton, Pa.
1905 und 1906 erschienen in je einem besonderen Bande Proceedings of the American
Chemical Society ohne Bandnummer, enthaltend Referate. Seit 1907: Chemical Abstracts published
by the American Chemical Society in jährlich 3 Bänden, nach Jahrgängen nummeriert.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
I
1886
8
1893
15
2
1887
9
1894
16
3
1888
10
1895
17
4
1889
II
1896
18
5
1890
12
1897
19
6
1891
13
1898
20
7
1892
14
1899
21
Jahr j Band
Jahr
Band
Jahr i Jahrgang
1879
1880
1881
1882
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
22
23
24
25
26
27
28
1907
1908
1909
1910
1911
29
30
31
32
33
1907
1908
1909
1910
Abstracts
I
2
3
4
65. American Chemical Journal
edited with the aid of chemists at home and abroad by Ira Remsen. Baltimore.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
1879—80
I
1886
8
1893
15
1900
23. 24
1907
1880-81
2
1887
9
1894
16
1901
25. 26
1908
1881—82
3
1888
• 10
1895
17
1902
27. 28
1909
1882—83
4
1889
II
1896
18
1903
29. 30
1910
1883—84
5
189Ö
12
1897
19
1904
31. 32
1911
1884 85
6
1891
13
1898
20
1905
33- 34
Re^
1885—86
7
1892
14
1899
21. 22
1906
35. 36
1890
1899
Band
37. 38
39. 40
41. 42
43- 44
45. 46
;ter
I IG
II 20
Börnstein.
283
aa
1295
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
66. Memoires de rAcademie (bis Bd. 19: Royale) des Sciences de
rinstitut de France.
Paris, Finnin Didot
Jahr
i
Band
1
Jahr '
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
1818
' I (1816)
1835 !
13
1856
27 I
1870
36. 37 n
1899 45
1819
i 2 (1817)
1838
[4. 15. 16.
1860
25.27 11.28
1873
38
1903 46
1820
; 3 (1818)
1840
17
30. 31 I. 11
1874
41 1
1904 47
1824
4 (1819-20)
1842 i
18
1861
33
1876
40
1905 ; 48 II
1826
5 (1821-22)
1847 i
21
1862
26
1877
39
1906 j 49 II
1827
6 (1823). 7
1849
20
1864
32. 34
1879
41 II
1908 ; 50 II
1829
8
1850
22
1866
35
1883
42
1910 \ 51 II
1830
9. 10
1853
23
1867
29
1888
44
Register
1832
II
1854
24
1868
37 I
1889
43
1881 I — 40
1833
12
67. Comptes rendus hebdomadaires des Seances de l'Academie des Sciences,
publies conformement ä une decision de l'academie en date du 13. juillet 1835 par MM. les secre-
taires perpetuels.
Paris, Bachelier; seit Bd. 36 (1853) Mallet-Bachelier; seit Bd. 59 (1864) Gauthier- Villars.
Jahr
Band
Jahr
Band Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1835
]
[
1836
2.
3
1837
4-
5
1838
6.
7
1839
8.
9
1840
10.
II
I84I
12.
13
1842
14.
1.5
1843
16.
17
1844
18.
19
1845
20.
21
1846
22.
23
1847
24.
25
1848
26.
27
1849
28.
29
1850
I85I
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
I86I
1862
1863
1864
■ 30. 31
32. 33
34- 35
I 36. 37
I 38. 39
40. 41
42. 43
I 44- 45
1 46. 47
j 48. 49
1 50. 51
j 52. 53
54- 55
56. 57
58. 59
1865
1866 :
1867 i
1868 i
1869 •
1870 i
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
60. 61
62. 63
64. 65
66. 67
68. 69
70. 71
72. 73
74- 75
76. 77
78- 79
80. 81
82. 83
84. 85
86. 87
88. 89
1880
1881 '
1882 ;
1883 j
1884 '•
1885 :
1886 !
1887 i
1888
1889 ;
1890
1891
1892 *
1893
1894 ■
90. 91
92. 93
94- 95
96. 97
98. 99
100. lOI
102. 103
104. 105
106. 107
108. 109
HO. III
112. 113
114- "5
116. 117
118. 119
1895
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
22. 123
24. 125
26. 127
28. 129
30. 131
32. 133
34- 135
36. 137
38. 139
40. 141
42. 143
44- 145
46. 147
48. 149
50. 151
68. Travaux et Memoires du Bureau international des Poids et Mesures,
i publies sous l'autorite (seit Bd. 8 (1893): sous les auspices) du Comite international par le
Directeur du Bureau. Paris, Gauthier- Villars.
Jahr Band
Jahr Band
1881
1883
1885
1886
1888
Jahr i Band
1890
1893
Jahr Band
Jahr I Band
Jahr : Band
1894
1895
10
II
1898
1902
9
12
1907
1910
13
14
Börnsteio.
1296
283 bb
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
69. Journal de Physique th^orique et appliqu^e, fond^ par d'AImeida.
Redaktion: D'AImeida (1872—81), Bouty (1878 — 1910)^ Cornu (1878 — 1903), Mascart
(1878— 1908), Potier (1878 — 1910), Lippmann (1897— 1910), Brunhes (1898— 1910), Sagnac
(1902 — 1910), L. Poincard (1904 — 10), M. Lamotte (1904 — 10), P. Curie (1906). Seit 191 1
(5. S^rie) public par la soci^te frangaise de physique, Red. Amedee Guillet.
Paris, Eigener Verlag.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1886
5
1887
6
1888
7
1889
8
1890
9
1891
10
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr I Band
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
I88I
9
10
2. S^rie.
1882
1883
1884
I
2
1885
4
3. S^rie.
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1099
1900
1901
9
10
4. Sdrie.
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
5. Serie.
1911 I I
Register 1893: 1864 — 83. — c. 1903: i. bis 3. S^rie, 1872— 1901.
70. Journal de Chimie physique.
Electrochimie, thermochimie, radiochimie, m^canique chimique, stoechiom^trie; publik par
Philippe-A. Quye.
Genf, Henry Kündig, seit Bd. 4 (1906) Georg et Co. Paris, Gauthier- Villars.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
I
2
1905
1906
3
4
1907
1908
5
6
1909
1910
7
8
1911
Band
1903
1904
71. Annales scientifiques de l'^cole normale superieure,
publikes sous les auspices du ministre de l'instruction publique par (1. SIrie: M. Pasteur
avec) un comit^ de r^daction compos^ par messieurs les maitres de Conferences.
Paris, Gauthier-Villars.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
1887
4
1896
13
1905
1888
5
1897
14
1906
1889
6
1898
15
1907
1890
7
1899
1900
16
17
1908
1909
1891
8
1892
9
1901
18
1910
1893
10
1902
19
1911
1894
II
1903
20
1895
12
1904
21
Band
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
Serie.
1881
1882
1883
9
10
II
12
3, S^rie.
1884
1885
22
23
24
25
26
27
28
Von (2) 6, 1877 bis (3) 13, 1896 ist jedem Band ein Supplement beigegeben. 1893:
Register 1864 — 83.
Börnstein.
283
CC
1297
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
72. Annales des Mines.
Journal des Mines, publid par l'Agence des Mines de la R^publiqoe. (1795-1801.) Ohne
Bandnummer gedruckt; die unten genannten Nummern ergeben sich durch Rückwärtszählen
von der folgenden Reihe.
Journal des Mines ou Recueil de M^moires sur TExploitation des Mines, et sur les Sciences
et les Arts qui s'y rapportent. (1802 — 15). Public par le Conseil des Mines de la
Republique Fran^aise. Mit Bd. 11 beginnend.
Annales des Mines ou Recueil de M^moires sur l'Exploitation des Mines et sur les Sciences
qui s'y rapportent (seit 1816).
Redigees par le Conseil gdn6ral des Mines; publiees sous l'autorisation du Pair de France,
Conseiller d'Etat, Directeur-genöral des Ponts-et-Chaussees et des Mines.
Seit 1852 erscheint außerdem jährlich ein Band: Partie administrative, ou recueil de bis etc.,
innerhalb einer jeden Reihe bis 10 gezählt.
Verlag: Paris, Bossange et Masson (181 1— 15); Treuttel et Wurtz (1816 — 30); Carilian-
Goeury (1832—38); Carilian-Goeury et Vr. Dalmont (1839—54); Victor Dalmont (1854—57);
Dalmont et Dunod (1858—59); Dunod (1859— 1906), Dunod et Pinat (seit 1906).
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Journal des Mines
1795
I. 2
1796
3. 4
1797
5. 6
1798
7. 8
1799
9
1801
10
1802
II. 12
1803
13- 14
1804
15. 16
1805
17. 18
1806
19. 20
1807
21. 22
1808
23. 24
1809
25. 26
1810
27. 28
1811
29. 30
1812
31- 32
1813
33- 34
1814
35- 36
1815
37- 38
Annales
1817 j
1818
1819 I
1820 I
1821 I
des Mines.
I (1816)
2
3
4
5
6
1822
1823
1824
1825
1826
2.
1827
1828
1829
1830
3-
1832
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
4'
1842
1843
1844
1845
1846
9
10. II
12. 13
Serie.
I I- 2
j 3. 4
i 5. 6
; 7- 8
Serie.
I. 2
: 3- 4
I 5.6
I 7- 8
1 9- 10
I II. 12
13. 14
j 15. 16
17. 18
: 19. 20
Serie.
I. 2
3. 4
5. 6
7. 8
9. 10
1847
1848
1849
1850
1851
5-
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
II. 12
13- 14
. 15- 16
17. 18
19. 20
S^rie.
I. 2
3. 4
5. 6
7.8
9. 10
II. 12
13- 14
15. 16
17. 18
19. 20
6. Serie.
1862 I
1863 j
1864 I
1865 I
1866 I
1867 I
1868 I
1869 I
1870
1871
I. 2
3- 4
5. 6
7. 8
9. 10
II. 12
13- 14
15. 16
17. 18
19. 20
7.
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
i8gi
Serie.
I. 2
3- 4
5. 6
7. 8
9. 10
II. 12
13- 14
15. 16
17. 18
19. 20
Sdrie.
I. 2
3- 4
5. 6
7.8
9. 10
II. 12
13- 14
15. 16
17. 18
19. 20
1896
1897
1898
1899
1900
1901
9. 10
II. 12
13- 14
15. 16
17. 18
19. 20
10. Sdrie.
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
I. 2
3- 4
5- 6
7. 8
9. 10
II. 12
13- 14
15. 16
17-
Register.
9. S^rie.
1892 ! I. 2
1893 i 3- 4
1894 I 5. 6
1895 1 7- 8
I82I
I8II — 15
I83I
I. u. 2. Sörie
1847
3. S^rie
1852
4- »
1868
5- .,
1873
6. „
1882
7. „
1893
8. „
1904
9- „
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
Bömstein. 82
1298
283 dd
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
73. Bulletin de la Soci^te Min^raiogique de France,
von Bd. 9 (i886): Bulletin de la Sociale Francaise de Mineralogie.
Paris, Selbstverlag; seit Bd. 17 (1894) Baudry et Cie.; seit Bd. 23 (1900) Ch. Beranger.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
I
1884
7
1890
13
1896
19
1902
25
2
1885
8
1891
14
1897
20
1903
26
3
1886
9
1892
15
1898
21
1904
27
4
1887
10
1893
16
1899
22
1905
28
5
1888
II
1894
17
1900
23
1906
29
6
1889
12
1895
18
1901
24
1907
30
Jahr
Band
1879
1880
1881
1882
1883
31
1909 32
1910 I 33
Register.
1888 j I — 10
1900 I II — 20
74. Annales de Chimie et de Physique.
Annales de Chimie ou Recueil de M^moires concernant la Chimie et les arts qui en d^pendent.
1789 -181 5. (Meist zitiert als i. Serie.)
Aonales de Chimie et de Physique. Seit 1816. Die ersten 75 Bände meist zitiert als 2. Serie.
Redaktion: De Morveau (Guyton), Lavoisier, Monge, Berthollet, de Fourcroy, le baron
de Dietrich, Hassenfratz, Adet, Seguin, Vauquelin, Pelletier, Prieur, Chaptal, van Mons, Parmentier,
Deveux, Bouillon- Lagrange, CoUet-Descostils, Laugier, Gay-Lussac, Thenard u. a.
Nach 1816: Gay-Lussac (bis 1850), Arago (bis 1853), Chevreul (bis 1889), Savary (bis 1841),
Dumas (bis 1884), Pelouze (bis 1867), Boussingault (bis 1887), Regnault (bis 1878), de S^narmont
(1839 63), Wurtz (1868—84), Berthelot (1878— 1907), Pasteur (1879—95), Friedel (1885—99),
Becquerel (1885—91), Mascart (1883 — 1909), Moissan (1896 — 1907), Haller (seit 1907), Lippmann
(seit 1909), Bouty (seit 1909).
Verlag: Paris, Fugs (1789), Rue et Hotel Serpente (1789 — 93), Guillaume et Fuchs (1797
bis 99), Fuchs (1800 — ?), Klostermann, Crochard (1816—39), Fortin, Massin et Cie. (1840—46),
Victor Masson (1846-60), Victor Masson et fils (1861— 71), G. Masson (1872 — 1896), Masson et Cie.
seit 1896.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Annales de Chimie.
1789
1790
1791
1792
1793
1797
1798
1799
1800
1801
1802
1803
1804
1805
1806
1807
1808
1809
1810
1811
1812
1813
1814
1815
1—3
4—7
8— II
12 — 15
16—18
19—24
25-27
28—31
32—34
35—39
40—43
44—47
48—51
52-55
56—60
61 — 64
65—68
69—72
73—76
77—80
81-84
85-88
89—92
93-96
Annales de Chimie
et de Physique.
1816 I 1—3
1817 I 4 — 6
1818
1819
1820
1821
1822
1823
1824
1825
1826
1827
1828
1829
1830
1831
1832
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
3.
1841
1842
1843
1844
1845
7—9
10 — 12
13—15
16 — 19
20. 21
22 — 24
25—27
28-30
31—33
34—36
37—39
40—42
43—45
46—48
49—51
52-55
56. 57
58—60
61—63
64—66
67 — 69
70—72
73—75
Serie.
1-3
4-6
7-9
10 — 12
13—15
1846
1847
1848
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
4-
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
16—18
19 — 21
22 — 24
25—27
28—30
31—33
34—36
37-39
40—42
43—45
46—48
49-51
52—54
55—57
58-Qp
61—63
64—66
67—69
S6rie.
1-3
4-6
7—9
10 — 12
13—15
16—18
19—21
22 — 24
25—27
28—30
5. Serie.
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1-3
4-6
7—9
10 — 12
13—15
16—18
19 — 21
22 — 24
25—27
28—30
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
13—15
16—18
19 — 21
22 — 24
25—27
28—30
8. Serie.
6. Serie.
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1 — 3
4-6
7—9
10 — 12
13—15
16—18
19—21
22 — 24
25—27
28—30
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
1—3
4-6
7—9
10 — 12
13—15
16—18
19 — 21
22 — 24
Register.
7. Serie.
1894
1895
1896
1—3
4-6
7—9
1807
1821
1831
1840
1841
1851
1866
1874
1 — 60
61 - 96
(2) 1 — 30
(2) 31 — 60
(2) 61—75
(3) 1—30
(3) 31—69
(4) 1—30
1885 i(5) 1-30
Börnstein.
383
ee
1299
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
75. Bulletin de la Sociale Chimique de Paris.
Paris, Hachette et Cie.; seit 1S73 Massen.
1
Jahr ' Band
1
Jahr Band
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr : Band
1859 1 I
1869 II. 12
1881 I 35. 36
1891 j 5. 6
1903 i 29. 30 1
1860
2
1870 13. 14
1882
37- 38
1892
7. 8
1904
31- 32 1
1861
3
1871 1 15. 16
1883
39. 40
1893
9. 10
1905
33- 34 1
1862
4
1872
17. 18
1884
41. 42
1894
II. 12
1906 i 35. 36
1863
5
1873
19. 20
1885
43- 44
1895
13. 14
1874
21. 22
1886
45- 46
1896
15. 16
4. Serie.
Nouvelle Serie.
1875
23. 24
1887
47. 48
1897
17. 18
1907
I. 2
1864
I. 2
1876
25. 26
1888
49. 50
1898
19. 20
1908
3- 4
1865
3. 4
1877 j 27. 28
1899
21. 22
1909
5. 6
1866
4. 6
1878 I 29. 30
3. Serie.
1900
23. 24
1910
7. 8
1867
7. 8
1879 1 31. 32
1889 ; I. 2
1901
25. 26
191 1
9. 10
1868
9. 10
1880 1 33. 34
1890 1 3. 4
1902 ; 27. 28
Register 1876: 1858—74. 1894: 1875—88.
76. Archives des Sciences Physiques et Naturelles.
Supplement ä la Bibliothöque universelle de Gen^ve. Archives des Sciences Physiques et
Naturelles (1846— 1847).
1 Biblioth^que universelle de Qenöve (1858— 1861: Revue Suisse et felrang^re; 1862— 1877:
Revue Suisse). Archives des Sciences Physiques et Naturelles. (Seit 1848.)
Von 1896 an tritt die Bezeichnung „loi. usw. Jahrgang" auf.
Redaktion: Von 1846 an de la Rive, Marignac und J. Pictet; außerdem von 1847 an
A. de CandoUe, von 1848 an Gautier, E. Plantamour, Favre. Von 1853 an wird kein Redakteur
mehr genannt
Verlag: Geneve, Abraham Cherbuliez et Cie. (1846); Joel Cherbuliez (1847— 1857). Von
1858 an eigener Verlag.
Jahr ' Band
Jahr 1 Band
i
Jahr i Band
Jahr Band
Jahr Band
1846 I — 3
1859
4-6
1874
49-51
1886 15. 16
1899
7.8
1847 4—6
1860
7—9
1875
52—54
1887
17. 18
1900
9. 10
1848 7—9
1861
IG — 12
1876
55—57
1888
19. 20
1901
II. 12
1849 10 — 12
1862 13—15
1877
58—60
1889
21. 22
1902
13- 14
1850 13—15
1863
16—18
1878
61 — 64
1890
23, 24
1903
15- 16
1851 16 — 18
1864
19-21
1891
25. 26
1904
17. 18
1852 19 21
1865
22 — 24
3. Periode.
1892
27. 28
1905
19. 20
1853 22—24
1866 25—27
187S
I
1893
29. 30
1906
21. 22
1854
25—27
1867
28—30
1879
2
1894
31- 32
1907
23- 24
1855
28—30
1868
31—33
1880
3. 4
1895
33. 34
1908
25. 26
1856
31—33
1869
34—36
1881
5. 6
1909
27. 28
1857
34—36
1870
37—39
1882
7.8
4. Periode.
1910
29. 30
1871 j 40 — 42
1883
9. 10
1896 1 I. 2
1911
31. 32
Nouvelle Periode.
1872 1 43-45
1884
II. 12
1897 3- 4
1858 . 1—3
1873. ! 46—48
1885
13. 14
1898 1 5. 6
Börnsteii
1. 82»
w
1300
283 ff
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
77. Bulletin de Belgique.
Bulletin de Tacad^tnie royale des sciences et heiles lettres de Bruxelles (1835 — 1845).
Bulletin de Tacad^mie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique (seit 1846).
Der erste Band enthält Abhandlungen aus den Jahren 1832 — 1834, die übrigen aus dem
Jahre des Erscheinens. Seit 1899 erscheint ohne Zählung jährlich je ein Band beider Klassen, nämlich:
a) Bulletin de la classe des sciences,
b) Bulletin de la classe des lettres et des sciences morales et politiques et de la classe
des beaux-arts.
Bruxelles, Hayez.
Jahr
Band
1835
1836
1838
1839
1840
1841
1842
1843
1844
1845
1846
1847
1850
1851
I. 2
3
4- 5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
Jahr
1852
1853
1854
1855
1856
Band
19
20
21
22
23
2. S6rie.
1857
I-
-3
1858
4-
5
1859
6-
-8
1860
9.
10
I86I
II.
12
1862
13-
14
1863
15-
16
1864
17-
18
Jahr
Band
1865
19. 20
1866
21. 22
1867
23. 24
1868
25. 26
1869
27. 28
1870
29. 30
1871
31- 32
1872
33- 34
1873
35- 36
1874
37- 38
1875
39. 40
1876
41. 42
1877
43. 44
1878
45. 46
1879
47. 48
1880
49- 50
Jahr
Band
3. Serie.
8Ö1
882
890
Sgl
892
893
894
3-
5-
7-
9-
II.
^3-
15-
17-
19.
21.
23-
25-
27.
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
Jahr
1895
1896
1897
Band
29. 30
31- 32
33- 34
35- 36
Fortsetzung ohne
Bandzahl.
Register.
1858
1867
1883
1898
1910
1—23
(2) I — 20
(2)21—50
(3) 1—30
(3)31—36
78. Archives n^erlandaises
des sciences exactes et naturelles, publiees par la soci^te hollandaise des sciences ä Hartem et
redigees par le secrdtaire de la societe (Bd. i — 19: E. H. v. Baumhauer, Bd. 21 — (2) 13
J. Bosscha, seit Bd. (2) 14 J. P. Lotsy. Bd. 11 (1876) — 30 (1897) Harlem, Les Heritiers
Loosjes, vor- und nachher La Haye, Martinus Nijhoff.
In der 3. S^rie besonders paginiert: A. Sciences exactes, B. Sciences naturelles.
Jahr
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
Band
2
3
4
5
6
7
8
9
IG
II
12
Jahr
Band
879
880
881
882
886
13
14
15
16
17
18
19
20 (1885)
21 (1886)
22 (1887)
23 (1888—89)
24 (1890)
Jahr
Band
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
25 (1891)
26 (1892)
27 (1893)
28 (1894)
29 (1895)
30 (1896)
Serie.
1 (1897)
2 (1898)
3 (1899)
5*) 6")
Jahr
Band
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1911
1910
4(1900 — 01)
7
10
II
12
13
14
15
Serie.
I B.
') Bd. 5: H. A. Lorentz zum 25 jährigen Doktorjubiläum gewidmet.
*) Bd. 6: J. Bosscha zum 70. Geburtstage gewidmet.
Börnstein.
283,
?g
1301
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
79. Verhandlungen der Königl. Akademie der Wissenschaften zu Amsterdam.
Verhandelingea der eerste Klasse van het Hollandscb lastituut vaa Weteaschappen, Letterkuade
en schoone Künsten te Amsterdam. 1812 — 1825.
Nieuwe Verhandelingen der eerste Klasse etc. 1827— 1S52.
Verhandeliagen der Koninglijke Akademie van Weteaschappen, Amsterdam. Seit 1854.
Die mit 1893 beginnende neue Reihe erscheint in zwei Abteihingen mit getrennter Band-
zählung.
Eerste Sectie: Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Kristallenleer, Sterrenkunde, Weeriamde en
Ingenieurwetenschappen.
Tweede Sectie: Plantkunde, Dierkunde, Aardkunde, Delstofkunde, Ontleedkunde, Physiolt^e,
Gezondheidsleer en Ziektekunde.
Amsterdam, Gouvernements- Drukkerij (1812 — 25); Müller & Co. (1827 — 1829); C. G. Sulpke
(1831-50): J. C. A. Sulpke (1850 52); C. G. van der Post (1854 - 79); Johannes A\ül!er (seit 1879).
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band Jahr Band
Jahr
Band
Verhandelingen
der eerste Klasse.
1812
1816
1817
1819
1820
1823
1825
Nieuwe Verhandel.
I 1827 '■ I
1829 2
1831 3
1833
1836
1837
1838
1840
1844
1845
1846
1848
3.
1849
1850
1851
1S52
6
8. 9
10
II
12
13
Reihe
I
i 3
4
Verhandelingen
d. Akad.
1854 ! I
1855
1856
1857
1858
1859
1861
1862
1864
1868
1871
1^73
2
3
5
4.6
7
9
i 10
i "
13
1874 14
1875 15
1876 16
1877 17
1879 18. 19
18S0 20
1881 21
1883 22. 23
1886 24
1887 25
1888 26
1890 27. 28
1892 29.
•1, Sectie. 2.Sectie.
1893
1894
1896.
1897
189g
1901
1902
1903
1904 I
c. 1908
C. I9II ;
c. 1912 '
8
9
10
II
7
8
9
10
80. Verslagen en mededeelingen der Koninklijk Akademie vanWetenschappen.
Afdeeling Natuurkunde.
Seit 1893: Verslagen der Zittingen van de Wis- en Natuurkundige Afdeding der Koninklijk
Akademie van Weteaschappen.
Seit 1897: Koninklijke Akademie van Weteaschappen, te Amsterdam. Verslag vaa de Gewooe
Vergaderiogen de Wis- en aatoorknadire Afdeeliog.
Amsterdam, C. G. van der Post; seit 1879 Johannes Müller.
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Versl.
en med.
1853I
18541
1855
1856
1857^
1858
1859
1860
1861
I
2
3
4
5. 6
7. 8
9
IG
12
II
1862 13. 14
1863 15
1864 16
i865i 17
2. Reihe
1866,
1868
1869
1870
18711
18721
1873!
7
i874i
8
18761
9
1877'
10. II
1878;
12. 13
1879I
14
1880
15
i88ii
16
1882
17
1883'
18
1884
19.20
3. Reihe
1885 I
1886 2
1887, 3
1888 4
1889! 5. 6
1890! 7
1891! 8
1892! 9
Versl, der
Zittingen.
1893' i(Juni92-April93)
18941 2 (Mai 93-AprU 94)
1895! 3(Mai 94-April 95)
18961 4(Mai 95-April 96)
1897! 5(Mai 96-April 97)
1898; 6(Mai 97-April 98)
1899I 7(Mai 98-Aprü 99)
1900 8(Mai 99-April 00)
1901 i 9(Mai 00-April Ol)
i902iio(Mai oi-April 02)
i903lii(Mai 02-April 03)
1904! i2(Mai 03-AprU 04)
1 905 1 3(Mai 04-April 05)
1906: i4(Mai 05-April 06)
1 907 : 1 5(Mai 06-Aprü 07)
1908 i6(Maio7-ApriloS)
1909; 1 7(Mai o8-April 09)
i9iOii8(Mai 09-April 10)
i9ii,i9(Mai lo-Aprüii)
R^^ister
1880 I. Reihe
1884 2. Reihe
1893 3- Reihe
Börnstein.
1302
383 hh
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
81. Recueil des Travaux Chimiques des Pays-Bas.
Seit Bd. i6 (1897) lautet der Titel: Recueil des Travaux Chimiques des Pays-Bas et de
la Belgique.
Redaktion: W. A. van Dorp (seit 1882); A. P. W. Franchimont (seit 1882); L. Hoogewerff
(seit 1882); E. Mulder (seit 1882); A. C. Oudemans jr. (1882—94); G. J. W. Bremer (1894— 1909).
J. F. Eykman (seit 1894); A. F. Holleman (seit 1894); C. A. Lobry de Bruyn (1894—1903);
L. Henry (seit 1897); W. Spring (seit 1897), P. van Romburgh (seit 1904), J. Böseken (seit 1909).
Leiden, A. W. Sijthoff.
Eine zweite Zählung der Bände (2. Reihe, eingeklammerte Zahlen) beginnt von 1897.
Jahr Band Jahr Band Jahr Band Jahr Band Jahr Band Jahr Band
1882
1883
1884
1885
1886
iö»7
1888
1889
1890
1891
9
IG
1892
1893
1894
1895
II
12
13
14
15
1897 16(1)
1898 17 (2)
1899 18 (3)
1900 19 (4)
1901 I 20 (5)
1902
1903
1904
1905
1906
21 (6)
22 (7)
23(8)
24(9)
25 (10)
1907
1908
1909
I9IO
26 (11)
27 (12)
28(13)
29 (14)
82. Memoires de TAcademie de St. Petersbourg.
Commentarii Academiae scientiarum imperialis Petropolitanae. 1726—46.
Novi Commentarii etc. 1747 — 75.
Acta Academiae scientiarum imperialis Petropolitanae. 1777—82.
Auf dem Titelblatt wird diese Reihe nur mit den Jahreszahlen bezeichnet; die unten ange-
gebenen Bandnummern finden sich lediglich in der Signatur der Druckbogen.
Nova Acta etc. 1783— 1802.
Memoires de l'Acad^mie imperiale des sciences de St. Petersbourg, seit 1803.
Reihennummern finden sich erst seit 1831 bei der gleich als 6. bezeichneten Reihe. Von
Bd. 3 dieser Reihe an sind die Bände in je 2 Teilen erschienen, von denen der erste Sciences
mathematiques et physiques, der zweite Sciences naturelles enthält. Diese ersten und zweiten
Teile tragen je für sich noch besondere Nummern (1—8), die um zwei kleiner als die entsprechen-
den Bandnummern sind. Mit Schluß der 6. Reihe hört diese besondere Zählung wieder auf.
Die 8. Reihe trägt die Bezeichnung: Classe des sciences physiques et mathematiques.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr Band
Commentarii.
1726)
1727)
1728)
1729)
1730—31)
1732—33)
1734—35)
1736)
1737)
1738)
1739)
1740)
1741—43)
1744—46)
Novi Commentarii.
1747—48)
1749)
1750—51)
1728
l(
1729
2(
1732
3(
1735
4(
1738
5(
6(
1740
7(
I74I
8(
1744
9(
1747
10 (
1750
II (
12 (
1751
13 (
14 (
1750
I75I
1753
1758
1760
I76I
1763
1764
1766
1767
1768
1769
1770
I77I
1772
1773
1774
1775
1776
13 (1768)
141.11(1769)
15 (1770)
16 (I77I)
17 (1772)
18 (1773)
19 (1774)
20 (1775)
1797
1798
I80I
1802
1805
1806
10(1792)
"(1793)
12(1794)
13(1795—96)
14(1797—98)
15(1799-1802]
7 II.8II
6 I
7I
9 II
185718 I
1859 I 9 1. IG II
1849
1850
1853
1855
Acta Academiae.
Memoires
i(
1752—53)
1754—55)
1756—57)
1758—59)
1760 — 61)
1762—63)
1764)
1765)
1766 — 67)
1778
178G
1781
1782
1783
1784
1785
1786
1787
1788
1789
1790
1793
1794
1795
I I (1777)
1 II (1777)
2 I (1778)
2 II (1778)
3 I (1779)
3 n (1779)
4 I {1780)
4 II (1780)
5 1(1781)
5 11(1781)
6 I. 11(1782)
Nova Acta.
I (1783)
2.3(1784—85)
4.5(1786—87)
6 (1788)
7 (1789)
8 (1790)
9(1791)
1009
181G
181 1
1813
1815
1818
182G
1822
1824
1826
1830
1831
1833
1835
1838
184G
1841
1844
1845
2(
3(
4(
5(
6(
7(
8(
9(
io(
II
de l'acad.
1803 — g6)
1807—08)
1809 — ig)
I8II)
I8I2)
I8I3— 14)
I8I5— 16)
I8I7— 18)
1819 2G)
182I 22)
6. Serie.
I
2
3 II
3I. 411
5 II
4I
5I
6 II
7-
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1876
1877
1878
1879
1880
Serie.
I
2
3
4
5. 6
7
8
9
IG
II
12. 13
14- 15
16
17. I«
19. 20
21
22
23- 24
25
26
27
I88I
1882
1883
1885
1886
1887
1889
1890
1892
1893
1897
1895
1896
1897
1898
1899
I9GG
I90I
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
I9IG
28. 29
30
31
32
33- 34
35
36
37
38
39.40.41
42
Serie.
I. 2
3- 4
5
6. 7
8
9. IG
II
12
13
14- 15
16
17
19. 20
22
23- 24
Börnstein.
283ü
1303
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
83. Bulletin de racademie imperiale des sciences de St. Petersbourg.
Balletin scieatifique public par Tacad^mie imperiale des scieaces de St. P^tersbourf et
ridigi par son «ecretaire perpetuel. iS;6— 1S42.
Balletin de la classe pbysico-mathematiqoe de l'acad^mie etc 1843 — 1859,
Balletin de Tacad^mie imperiale etc. 1860 — 1894.
Die drei letzten Bände dieser Reihe tragen neben den Nummern 33 — 35 nodi die Be-
zeichmmg: Noorefle s^rie i — 3. Unabhängig davon ist die Zähhmg der 5. Serie, bei welcher
zuerst eine Reihennununer auftritt.
Dasselbe. > Serie. Seit 1894.
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr 1
Band
Jahr '
Band
Jahr > Band
BolIetiQ
: ^j.-
4
D^tf <Ia
«<- I
1872 (
17
1888
32
1903 , 18. 19
scientifiqoe.
^ -4 .
5
DMl. Oe 1 auub
1873 i
18
1890
33(1)
1904 1 20. 21
1836 ! I
1S4S
6
1860
I. 2
1874 :
19
1892
34(2)
1905 22. 23
1837 2
1S49
7
1861
3
1875 \
20
1894 \
35(3)
1906 i 24- 25
1838 1 3. 4
i^-i 5-6
1850
1S51
8
9
1862
1863
4
5-6
1876 1
1877 :
21
22. 23
5. Serie.
6. Serie
1S52
10
1864
7
1878 >
24
1894
I
seit Bd. 2 in
■ I ^ 8
1853
II
186^
8
1879
25
1895
2. 3
Halbbänden mit
' " • " Q. 10
1S54
12
1866
9- 10
1880
26
1896
4- 5
durchgehender
1S55
13
1867
II
1882
27
1897
6. 7
Paginierung
Bull, class.
1856
14
1868
12
1883
28
1898
8.9
1907
I
pbys.-math.
1S57
15
1869
13
1884
29
1899
10. II
1908
2
1S43 I
185S
i6
1870
14
1886
30
1900
12. 13
1909
3
lS4^4 2
1859
17
1871
15. 16
1887
31
1901
14- 15
1910
4
1845 ii 3
'
1902
16. 17
19x1
5
84. Journal der russischen physikalisch -chemisdiea Gesellschaft,
Petersburg.
Red.: Mensdnitkin (bis 1901), Faworski (seit 1902), Lebedinski (seit 1908).
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
Jahr Band
1-74
i>:5
1S77
1878
1879
1880
1881
1882
8
1883
15
9
1884
16
10
1885
'7
II
1886
18
12
1887
19
«3
1888
20
14
1889
21
1890
I89I
1892
1893
1894
1895
1896
23
24
25
26
27
28
1897
1898
1899
1900
I90I
1902
1903
29
30
31
32
33
34
35
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
36
37
38
39
40
41
42
BörBstein.
1304
283kk
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
85. Memorie della Pontificia Accademia dei Nuovi Lincei.
Serie iniziata per ordine della S. D. N. Papa Leone XIII; seit Bd. 22 (1904): e continuato sotto
gli ausplci della Santitä di N. S. Papa Pio X.
Roma.
Enthält Arbeiten beider Klassen der Akademie.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
I. 2
1892
8
1896
12
1900
17
1904
22
1908
3-4
1893
9
1897
13
1901
18
1905
23
1909
5
1894
10
1898
14-15
1902
19^)
1906
24
1910
ö
1895
II
1899
16
1903
20 1)
1907
25
7
21')
Band
262)
27
IÖ89 I =5 l»94 10 IÖ9» 14. 1.5 1902 19"^) 190t) 24 1910 28
1890
1891
^) Dedicato al giubileo pontificale di S. S. ^) Dedicato a sua santitä in occasione del
suo giubileo sacerdotale.
86. Atti della Reale Accademia dei Lincei.
Classe di scienze fisiche, matematiche e natural!.
Rom.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Atti deir Accademia
Pontificia dei nuovi Lincei
1851
1852
1855
1856
1857
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1871
1872
1873
1874
4. 5
6
7
IG
II
12
13
14
15
16
17
18
19
2
20
21
22. 23
24')
25')
3
26')
8. 9
(1847—48)
(1850—52)
(1852—53)
(1853-54)
(1856—57)
(1857-58)
(1858—59)
(1859—60)
(1860-61)
(1861-62)
(1862—63)
(1863-64)
(1864-65)
(1865-66)
(1849)
(1866—67)
(1867—68)
(1868-70)
(1871)
(1871-72)
(1849—50)
(1872-73)
(1854-56)
^) Die Bände 24—26
1—3 unter dem Titel: Atti
Atti della Reale Accademia
dei Lincei.
2. Serie.
1 (1873-74)
2 (1874-75)
3 (1875—76)
5—7 (1875-76)
8 (1876-77)
4 (1875—76)
3. Serie.
Transunti. Memorie.
1 (1876-77) I
2 (1877 — 78) 2
3 (1878—79) 3. 4
4 (1879—80) 5-8
5 (1880—81) 9— II
6 (1881—82) 12. 13
7 (1882—83) 14-16. 18
8 (1883—84) 17. 19
4. Serie.
Rendiconti. Memorie.
1 (1884—85) I. 2
2 (1885-86) 3
3 4
(i 871— 1873) der Atti dell' Acc.
della Reale Accademia dei Lincei.
1875
1876
1880
1883
1887
1877
1878
1879
1880
1881
.1882
1883
1884
1885
1886
1887
188»
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
Rendiconti.
4
5
6
7
5. Serie.
I
' 2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
Memorie.
5
6
7
Pontif. führen auch die Nummern
Börnstein.
28311
1305
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
87. Reale Istituto Lombardo di scienze e lettere.
Mailand.
Memorie und Rendicoati.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr Band
Memorie dell' im-
periale regio istituto
del regne lombardo-
veneto.
(i8i2— 13)
(1814-15)
(1816— 17)
4
1819
1821
1S24
1833
1838
Memorie dell' imperiale
regio istituto di scienze
lettere ed arte.
1843 j I
1845 2
1852 3
1854 4
1856 5. 6
1859
1862
1863
1867
1870
1873
1877
1881
1885
1891
1896
1896- 1900
1900 — 04
1903—07
1909
(2. Serie.)
7 (I)
8 (2)
9 (3)
(3. Serie.)
10 (i)
11 (2)
12 (3)
13 (4)
14 (5)
15 (6)
16 (7)
17 (8)
18 (9)
19 (10)
20 (11)
21 (12)
Rendiconti del reale
istituto lombardo di
scienze e lettere.
1864
1865
1866
1867
2. Serie.
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
9
IG
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
I9OI
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
I9IO
191 1
I 28
; 29
; 30
31
32
33
' 34
; 35
1 36
' 37
; 38
i 39
i 40
i ^'
I 44
Register für Mem. und Rend. 1891: 1803 — 88; 1902: 1889 — 1900.
88. Atti delle adunanze dell' I. R. (imperiale reale) Istituto Veneto
di scienze, lettere ed arti.
Seit Ser. 3 Bd. i (1855-56) lautet der Titel: Atti dell' 1. R. (seit Ser. 3 Bd. 12 (1866—67):
del Regio, seit Ser. 3 Bd. 15 (1869—70) del Reale) Istitato Veneto di scienze, lettere
ed arti.
Venezia.
Seit Ser. 7 ist bei jedem Bande eine (eingeklammerte) Gesamtzählung angegeben. Seit Ser. 8
Bd. 2 (1899- 1900) zerfällt jeder Band in zwei Teile, enthaltend Sitzungsberichte und
Abhandlungen.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr ' Band
Jahr Band
Jahr Band
1840
1843 i
1844 j
1845 !
1846
1847 1
1848 j
2.
1850 I
1851 \
1852
1853 i
1854 :
1855 i
3-
1855-56
1856-57
I (1840 — 41)
I 2 (1841—43)
! 3 (1843—44)
! 4 (1844—45)
I 5 (1845—46)
i 6 (1846—47)
i 7 (1847-48)
Serie.
' I (1850)
12(1850-51)
3(1851-52)
4 (1852—53)
5 (1853-54)
: 6 (1854—55)
Serie.
1 (1855-56)
2 (1856—57)
1858—59
1859—60
1860 — 61
1861—62
1863—64
1864—65
1865—66
1866—67
1867—68
1868—69
1869 — 70
1870 — 71
3 (1857—58)
4 (1858—59)
5 (1859—60)
6(1860—61)
7 (1861—62)
8 (1862—63)
9 (1863—64)
10
II
12
13
14
15
16
1873—74! 3
1874—751 4
4. Serie.
1871—72 1 I
1872—73 ' 2
5. Serie.
1874—75!
1875 — 76!
1876— 77j
1877— 78j
1878—79'
1879— 8o|
1880 — 8i|
1881— 82J
6. Serie.
1882—83! i
1883— 84J 2
1884—85! 3
1885—86; 4
1886—87; 5
1887—88 6
1888— 89I 7
8. Serie.
7. Serie.
1889 — 90
1890 — 91
1891 — 92
1892—93
1893 -94
1894—95
1895 — 96
1896—97
1897—98
1898
1(38
2(38
3(50
4(51
5(52
6(53
7(54
8(55
9(56
10 (57
1898—99; I (58)
1899—00! 2(59)
1900 — Ol
1901—02
1902—03
1903 — 04
1904—05
1905—06
1906 — 07
1907—08^10(67)
1908— 09 II (68)
1909 — 1012 (69)
3(60)
4(61)
5(62)
6(63)
7(64)
8(65)
9(66)
Bömstein.
1306
283
mm
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
89. Memorie della Accademia delle scienze dell' Istituto di Bologna.
Classe di scienze fisiche. Seit 1907 erscheinen außerdem Memorie della classe di scienze morali.
Jahr
Band
1850
I. 2
1851
3
1853
4
1854
5
1855
6
1856
7
1857
8
1858
9
1859
10
1861
II. 12
2.
Serie.
1862
I. 2
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
3
4
5
6
7
8
9
10
3. Serie.
1871
1872
1873
3- 4
1874
1875
1876
1877
1878
1879
4-
1880
1881
1882
1883
1884
7
8
9
10
1899 — 00
1901 — 02
1902 — 04
9
10
6. Serie.
5. Serie.
Serie.
I. 2
3
4
5
6
1890
I
I89I
2
1892
3
1894
4
1895—96
5
1896—97
6
1897
7
1904
1905
1906
1907
1908
Register für die fünf ersten Serien: 1864^ 1871, 1880, 1890, 1904.
90. Atti della Reale Accademia delle scienze di Torino
pubblicati dagli academici segretarii delle duö classi.
Torino. Stamperia reale, seit Bd. 11 Stamperia reale di G. B. Paravia e Co., seit Bd. 16
Ermanno Loescher, seit Bd. 25 Carlo Clausen.
Jahr
Band
Jahr
I (1865—66)
1878
2 (1866—67)
1879
3 (1867—68)
1880
4 (1868—69)
1881
5
1882
6
1883
7
1885
8
9
1886-87
10
1887—88
II
1889
12 (1876 — 77)
1890
13 (1877—78)
1891
Band
Jahr
14 (1878—79)
1892
15 (1879—80)
1893
16 (1880—81)
1894
17(1881—82)
1895
18 (1882—83)
19 (1883—84)
1896
20 (1884—85)
1897
21 (1885—86)
1898
22 (1886—87)
1900
23(1887—88)
1901
24 (1888—89)
1902
25 (1889 — 90)
1903
26 (1890-91)
1904
Band
Jahr
Band
1866
1867
1868
1869
1869 — 70
1870 — 71
1871—72
1872—73
1873 -74
1874-75
1875—76
1876
1877
27 (1891 — 92)
28 (1892 — 93)
29(1893—94)
30 (1894—95)
31 (1895-96)
32 (1896 — 97)
33 (1897—98)
34(1898-99)
35 (1899— 1900)
36 (1900 Ol)
37 (1901 — 02)
38 (1902 — 03)
39(1903-04)
1905
1906
1907
1908
1909
40 (1904 — 05)
41 (1905—06)
42 (1906 — 07)
43 (1907 —08)
44 (1908—09)
Register
1875
1885
1895
1905
I — 10
II — 20
21 — 30
31—40
Börnstein.
283
nn
1307
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
91. Memoria della Societä degli Spettroscopisti Italiani.
Redaktion: P. Tacchini; seit Bd. 28 (1899) Tacchini und A. Riccö, seit Bd. 34 (1905) Riccö.
Palermo; seit 1881 Rom; seit 1899 Catania.
Jahr
Band
Jahr i Band
Jahr
Band
Jahr ! Band
Jahr
Band
1900
29
1901
30
1902
31
1903
32
1904
33
1905
34
Jahr Band
1872 '
1873 i
1874 I
1875 !
1876
1877 ■
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
9
10
II
12
13
14
890
891
892
15
16
17
18
19
20
21
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1899
23
24
25
26
27
28
1906
1907
1908
1909
1910
35
36
37
38
39
92. Cimento.
Miscelianee di Chimica, Fisica e Storia Naturale raccolte in Pisa nel 1843.
U Cimeato. Gioraale di Fisica, Ciiimica e Storia naturale. 1844—47.
11 Nuovo Cimento. Qiornale di Fisica, di Chimica e delle loro Applicazioni alla Medicina,
alla Farmacia ed alle Arti industriali. Seit 1855.
Nach mehrmaligen kleinen Änderungen des Untertitels lautet seit 1897 der Titel:
II Nuovo Cimento periodico fondato da C. MatteuccI e R. Piria Orgaoo della Societä
Italiaoa di Fisica.
Außer den Bänden werden seit 1855 (Nuovo Cimento) auch die Jahrgänge gezählt.
Redaktion: Matteucci (1846 — 64), Mossotti (1846 — 47, Pacinotti (1846 — 47), Pilla (1846—47),
Piria (1846—64), Savi Paolo (1846-47), Savi Pietro (1846—47), G. Meneghini (1860-64), |
J. Professor! di scienze fisiche e naturall di Pisa e del R. Museo di Firenze (1865 — 76), E. Betti \
{1877-93), R. Felici (1877— 1902), A. BattelH (seit 1894), V. Volterra (seit 1894), A. Righi
(1902 — 06), P. Cardani 1902 — 06), A. Röiti (seit 1903), G. P. Grimaldi (seit 1907), A. Sella (1907),
A. Garbasso (seit 1909), O. M. Corbino (Seit 1909).
Verlag: Pisa, Niccolö Capurro (1844), Tipografia della Minerva (1844—45), Rocco
Vannucchi (1846—47), Pieraccini (1855—56), Torino, Paravia e Co. u. Pisa, Pieraccini (1857— 64),
Pisa, Pieraccini (seit 1865).
Jahr Band
Jahr-
gang
Jahr
Band
j Jahr-
i gang
Jahr
Band
Jahr-
gang
Jahr Band
Jahr-
gang
Miscelianee di
Chim. Eis. etc.
1843 I. Jahrg.
Cimento.
1844 I 2 I
1845 3 I
1846 1 4
1847 i 5 ',
Nuovo Cim.
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
I.
2
3-
4
5-
6
7-
8
9.
10
II.
12
^3-
14
15-
16;
1863 j 17. 18 j 9
1864 19. 20 I 10
1865-66 21 — 24 in. 12
1867 1 25 — 28 ! 13. 14
2. Serie.
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876
3. Serie.
1877 j I. 2
3-4
5. 6
I.
2
3.
4
.■).
6
7.
8
9.
10
II.
12
13-
14
15-
16 1
1878
1879
15
16
17. 18
17. 18
19
20
21
22
23
24
25
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
189I
1892
1893
1894
7. 8
9. 10
II. 12
26
27
28
13. 14 I 29
15. 16
17. 18
19. 20
21. 22
23. 24
25. 26
27. 28
29- 30
31- 32
33- 34
35. 36
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Register: 1903. 1843-47 (Cimento) u.
4. Serie.
1895 ' I. 2 ! 41
1896 ' 3- 4 I 42
1855 — 1900 (N. Cim.
1897 i 5. 6
1898 j 7. 8
1899 I 9. IG
1900 I II. 12
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
6. Serie.
1911 I. 2
I.— 4. Ser.).
Bömstein.
5. Serie.
I.
2 1
3.
4
5.
6
7-
8 1
9.
10 1
II.
12 j
13.
14!
15.
16 1
17.
18;
1 19.
20 1
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
1308
283
00
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
93. Qazzetta chimica italiana.
Palermo; seit Bd. 24 (1894) Rom.
Ausnahmsweise sind hier die Jahre genannt, für welche die einzelnen Bände erscheinen.
Seit Bd. 21 (1891) hat jeder Band zwei Teile.
Seit 1903 erschienen in Verbindung mit dieser Zeitschrift: Rendiconti della Societä
chimica di Roma.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
I
1878
8
1885
15
1892
22
1899
29
1906
2
1879
9
1886
16
1893
23
1900
30
1907
3
1880
10
1887
17
1894
24
1901
31
1908
4
1881
II
1888
18
1895
25
1902
32
1909
5
1882
12
1889
19
1896
26
1903
33
1910
6
1883
13
1890
20''*)
1897
27
1904
34
1911
7
1884
14')
1891
21
1898
28
1905
35
Band
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
36
37
38
39
40
41
^) 1885 erschienen. '•*) 1891 erschienen.
94. Schriften der Königlich Dänischen Gesellschaft der Wissenschaften.
Skrifter som udi det Kjöbenhavnske Selskab af Laerdoms og Videnskabers Elskere ere
fremlagte og oplaeste (1745-79)-
Nye Sämling af det Kongelige Danske Videnskabers Skrifter (1781—99),
Det Kongelige Danske Videnskabers Selskabs Skrivter (1801 — 18).
Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskabs naturvidenskabelige og mathematiske
Afhandlinger (1824 — 46).
Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskabs Skrifter. Naturvidenskabelige og mathematiske
Afdeeling (seit 1849).
Oversigt over det Kongelige Danske Videnskabernes Selskabs Forhandlinger; erscheint ohne
Bandnummer seit 1824.
Kjöbenhavn.
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Jahr
Band
Skrifter
1745
l(
1746
2(
1747
3(
1750
4(
1751
5(
1754
6(
1758
7(
1760
8(
1765
9(
1770
10 (
1777
II
1779
12
(1743-44)
(1745)
(1747)
(1747-48)
(1748-50)
(1751-54)
(1755-58)
(1759-60)
(1761-64)
(1765 69)
Nye Sämling
1781
1783
1788
1793
1799
I
2
3
4
5
Skrivter
1801
1803
i8o'5
1807
1810
1 (1800)
2 (1801-02)
3 (1803-04)
4 (1805-06)
5 (1807-08)
6 (1809-12)
Afhandlinger
1824
1826
1828
1829
1832
1837
1838
1841
1842
1843
1845
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
Skrifter
5. Raekke
1849
1851
1853
1856. 59. 98
1861
1867
1868
1870
1873
1875
1880
9
10
II. 12
6. Raekke
1880—85
1881-86
1885-86
1886-88
1889-91
1890-92
1890—94
1895—98
58—01
1899—02
1903
1904
7. Raekke
I
1906
I. 2
2
1907
3
3
1908
4
4
1910
5
5
1911
8
6
7
}
Register
I892II742 I89I
Börnstein.
283
pp
1309
Jahres- und Bandzahlen einiger Zeitschriften.
95. Kongliga Svenska Vetenskaps-Akademiens Handlingar.
Im Titel des ersten Bandes fehlt das Wort Kongliga. Im Titel der ersten 8 Bände steht Wetens-
kaps, nachher Vetenskaps etc.
96. Bihang tili Kongliga Svenska Vetenskaps-Akademiens Handlingar.
Von Bd. 24 (1899) an erschien eine zweite Reihe des Bihang neben der ersten mit den gleichen
Bandnummem und nahezu den gleichen Jahreszahlen.
Anstelle des Bihang und der Oefversigt (s. f. S.) traten seit 1904:
1. Arkiv för Matematik, Astronomi och Fysik. 2. Arkiv för Kemi, Miaeralogi och Geologi.
Außerdem: 3. Arkiv för Botanik. 4. Arkiv för Zoologi.
Stockholm, Joh. Pehr Lindhj seit 1823 P. A. Norstedt u. Söner; seit 1905 Upsala und Stockholm,
Almqvist u. Wickseil.
Jahr
Band
Jahr Band
Jahr
Band
Jahr
Band
1739
1742
1743
1744
1745
1746
1747
1748
1749
1750
1751
1752
1753
1754
1755
1756
1757
1758
1759
1760
1761
1762
1763
1764
1765
1766
1767
1768
1769
1770
1771
1772
1773
1774
1775
1776
1777
1778
1779
3
2(1741)
4
5
6
7
8
9
10
13
M
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Nya Handlingar
1780
I
1781
2
1782
3
1783
4
1784
5
1885
6
1786
7
1887
8
1788
9
1789
10
1790
II
1791
12
1792
13
1793
14
1794
15
1795
16
1796
17
1797
18
1798
19
1799
20
1800
21
1801
22
1802
23
1803
24
1804
25
1805
26
1806
27
1807
28
1808
29
1809
30
1810
31
1811
32
1812
33
Danach
jähr-
lieh ein
Band
ohne N
ummer
bis I
854
Handlingar. Ny Följd.
1858
1860
1862
1864
1866
1867
1869
1870
1871
I«72
1871 -72
1873—75
1875—76
1878
1877—79
1878—79
1880—81
1881—82
1881—84
1884—87
1886—90
1888-91
1890 — 92
1893—94
1894—95
1895 — 96
1896—97
1897 — 98
1898—99
1899— 1900
1900
1901
1901 — 02
1902—03
1903 - 04
1906
1906—07
1906—08
1908 - 09
1755
1770
3
4
5
6
7
8
9I
(1855-56)
(1857—58)
(1859-60)
(1861—62)
(1863-64)
(1865—66)
(1867—68)
(1869)
(1870)
911 (1871)
10 (1871)
(1872—73)
(1874)
(1875-76)
(1877)
(1878)
(1879)
(1880)
(1881—83)
(1884—85)
(1886—87)
(1888—89)
(1890-91)
(1892)
II. 12
13
14
15
16
17
18
19. 20
21
22
23
24
25
26
27, 28
29
30
31
32
33
34
35
36
37. 38
39. 40
41
42
43
Register
1-15 (1739-54)
16—30 (1755-69)
1780
1798
1821
1826
1884
1872—73
1873—75
1875—76
1876-78
1878—80
1880—82
1882—83
1883—84
1884—85
1885
1887
1886-87
1887—88
1888—89
1889—90
1890 — 91
1891—92
1892—93
1893—94
1894—95
1895—96
1896—97
1897-98
1898—99
1900
1900 — Ol
1901 — 02
1902 — 03
31—40 (1770—79)
N.H. 1-15(1780-94)
16—33 (1795-1812)
1813—25
1826 83
Bihang.
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Arkiv för
Mat. etc.
1903—04
1905 — 06
1906 — 07
1908
1909
1911
Kemi etc.
1903—04
1905—07
1908 — 10
Börasteio.
1310
283
qq
Jahres- und • Bandzahlen einiger Zeitschriften.
97. Oefversigt af Kongl. Vetenskaps-Akademiens Förhandlingar.
Stockholm,
Jahr
Band
I
[1844)
2
1845)
3
[1846)
4
1847)
5
1848)
6
1849)
7
1850)
8
1851)
9
1852)
lO
1853)
II
1854)
12
1855)
13 <
1856)
14
1857)
15
1858)
Jahr
Band
1860
16 (1859)
1861
17 (1860)
1862
I8{i86i)
1863
19 (1862)
1864
20 (1863)
1865
21 (1864)
1866
22 (1865)
1867
23 (1866)
1868
24 (1867)
1868—69
25 (1868)
1870
26 (1869)
1871
27 (1870)
1872
28 (1871)
1873
29 (1872)
1874
30 (1873)
Jahr
Band
1875
31 (1874)
1876
32 (1875)
1877
33 {1876)
1878
34 {1877)
1879
35 (1878)
1880
36 (1879)
1881
37 (1880)
1882
38(1881)
1883
39 (1882)
883-84
40 (1883)
884—85
41 (1884)
885—86
42 (1885)
886—87
43 (1886)
887—88
44 (i«87)
888—89
45 (1888)
Jahr
B
1889—90
46 (
1890 — 91
47 (
1891 — 92
48 (
1892 — 93
49 (
1893—94
50 (
1894—95
51 (
1895 — 96
52 (
1896 — 97
53 (
1897—98
54 (
1898—99
55 (
I 899 — 00
56 (
1900 Ol
57 (
1901 — 02
58 (
1902 — 03
59 (
Band
1845
1846
1847
1848
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
(1890)
(1891)
(1892)
(1893)
(1894)
(1895)
(1896)
(1897)
(1898)
(1899)
(1900)
(1901)
(1902)
Oefversigt und Bihang (s. v. S.) sind mit den hier genannten Bänden abgeschlossen. An
ihre Stelle tritt das in vier Abteilungen zerfallende Arkiv för Botanik; för Kemi, Mineralogi och
Geologi; för Matematik, Astronomi och Fysik; för Zoologi.
Börnstein.
Alphabetisches Sachregister.
Absorption (Löslichkeit) von Gasen 596.
Absorptionslinien und -Banden 952.
Achsenwinkel von Krj'stallen 989.
Äquivalent, mechanisches, der Wärme 1259, 1266.
Äquivalent- Leitvermögen 1102.
Alkoholometrie, Grundlagen 301, 304.
Alkohol- Wasser- Gemische, Dichte 300, 306.
Anfangspermeabilität 1237.
Anisotrope Flüssigkeiten 246.
Aräometrische Vergleichstabelle 316.
Atomdispersionen 1039.
Atomgewichte i, XVI.
Atomrefraktion 1039.
Ausdehnung, wahre, von Salz- und Säure-
lösungen 290.
— von Äthylalkohollösungen 302.
— von reinen Alkoholen 306.
— von wässerigen Rohrzuckerlösungen 311.
— der Elemente 333.
— sonstiger fester Körper 335.
— von Flüssigkeiten 338.
— von Gasen 350.
— Formeln 341.
Barometerstand, Reduktion auf Normalschwere 39.
— Reduktion auf Meeresniveau 39.
— Reduktion auf o? 40, 41.
Bildungswärme, Nichtmetall- Verbindungen 850.
— Metallverbindungen 858.
Binäre Legierungen 640.
— Salzgemische 611.
Brechungsindex von Mineralien 718.
— von Metallen 962.
— nichtleitender Körper 967.
— von Krystallen 969, 976, 984.
— von Wasser 1013.
— von Schwefelkohlenstoff 1015.
— von Gasen 1017.
— von anorganischen Flüssigkeiten und konden-
sierten Gasen 1021.
— von organischen Flüssigkeiten 1022, 1027.
— von Lösungen und Gemischen 1050.
— Änderung mit der Temperatur 1022, 1037, 1050.
Breite, geographische 5.
C s. K.
Dampfdruck 358, s. auch Sättigungsdruck.
Dampfdruckemiedrigung 413.
— von H 2804- Lösungen 426.
Dehnungsgrenzen 54.
Dichte von Luft 16.
— von Wasser 42, 44.
— von Quecksilber 45, 46.
— von Gasen 2, 148.
— kondensierter Gase 151.
— der Elemente 162.
— von wässerigen anorganischen Lösungen 253, 283.
Dichte von Meerwasser 261.
— von anorganischen Stoffen 238, 296, 1022, 1027.
— von Alkohol-Wasser-Gemischen 300, 306.
— von wässerigen organischen Lösungen 296, 300,,
308.
— von wässerigen Rohrzuckerlösiuigen 311.
— von schw-eren Flüssigkeiten 317.
— von gesättigtem Wasserdampf 369.
— von Legierungen 698.
— s. auch spezifisches Gewicht.
Dichtemaximum 340.
Dielektrizitätskonstante 121 1.
Diffusion 133.
Dimensionen 1267.
Dispersion 1017, 1022, 1027, 1039.
Dissoziation, elektrolytische des Wassers 1187.
Dissoziationskonstanten, elektrolytische 1132.
Dissoziationswärme, elektrolytische 900.
— thermodynamisch berechnet 906.
Doppelbrechung von Mineralien 718.
Drehung, spezifische 1052.
— elektromagnetische 1064.
Ebullioskopische Konstanten 797.
Eichflüssigkeiten für Widerstandskapazität von
Gefäßen 11 17.
Elastizitätskonstanten von Metallen 48.
— von Glas u. a. 49-
— von Krystallen 50.
Elektrische Leitfähigkeit 1071, 1126.
Elektrischer Widerstand 1118.
Elektroljrtische Dissoziationswärme 900.
Elektromotorische Kraft von Ketten 1205.
Emissionslinien 958.
— radioaktiver Elemente 1229.
Energiemaße 1266.
Entladungsspannungen 1224.
Erdachse, Schwankungen 14.
Erdkonstante 13.
Erdmagnetismus 1247.
Erstarrungskurven von Salzgemischen 611.
— von binären Legierungen 640.
Erstarrungstemperaturen der Elemente 190.
— anorganischer Verbindungen 207.
— verschiedener Materalien 252.
— von Legierungen 640.
— von Mineralien 702.
Explosivstoffe, Verbrennungswärme 948.
Faden, herausragender 331.
Festigkeit 54.
Feuchtigkeit der Luft 368.
Fixpunkte für Thermometrie 324, 325,
Flüssige Luft 156,
Funkenpotentiale 1224.
Gasdichte 2, 148.
Gase, kondensierte (Dichte) 151.
iai2
Alphabetisches Sachregister.
Gasgleichgewichte, homogene 406.
Gasionen 1230.
Gasmoleküle 140.
Gasthermometer 328, 330.
Gasvolumen, Reduktion auf o** 29.
— auf 760 mm 22.
— auf o", 760 mm und Trockenheit 35.
Gefrierpunktsemiedrigungen von Metallen 639.
— verschiedener Lösungsmitteln (molekular) 791.
— wässeriger Lösungen 801.
Geographische Lage 5.
Gesamtdruck s. Sättigungsdruck.
Geschwindigkeit der Gasmoleküle 140.
— der a-, ß-, /-Strahlen 1226.
— des Schalles 1254.
— des Lichtes 1259.
Glasgefäß, Volumen 47.
Gleichgewicht zwischen anorganischen Stoffen und
Wasser 454.
— zwischen zwei anorganischen Stoffen 500.
— zwischen zwei organischen Stoffen 504.
Grenzflächenspannung 130.
Härte 55-
— von Mineralien 718.
Halbierungsdicke (Radioaktivität) 1226.
Halbwertszeit (Radioaktivität) 1226.
Heizflüssigkeiten 325, 327.
Heizmaterialien, Verbrennungswärme 947.
Herausragender Faden (Quecksilberthermometer)
331-
Heuslersche Legierungen 1238.
Homogene Gasgleichgewichte 406,
Hydratationswärme 895.
Hydrolyse von Salzen 11 88.
Hysteresisschleifen 1233.
lonenbeweglichkeit in Wasser 1124.
Joule-Thomson- Effekt 786.
Kältemischungen 318.
Kapillarität 112.
Ketten, galvanische 1205.
Klärpunkte krystallinischer Flüssigkeiten 246.
Koerzitivkraft 1233.
Kohäsion, spezifische 112.
Kompressibilität von Metallen 48.
— von Krystallen 50.
— von Flüssigkeiten 58.
— von Gasen 63.
Kondensierte Gase, Dichte 151.
Sättigungsdruck 373.
Konstanten, charakteristische, organischer Verbin*
düngen 238.
— — von Mineralien 718.
krystallinischer Flüssigkeiten 246.
— optische 961.
Konstante Temperaturen, Herstellung 325, 327.
Kontraktion beim Lösen und Verdünnen 287, 314.
Kritische Daten 439.
Kryohydrate 318.
Kryosicopische Konstanten 791.
Krystalle, optische Konstanten 969.
— Achsenwinkel 989.
— Brechungsindex 976, 984, 989.
Krystallinische Flüssigkeiten 246.
Krystallsysteme von Mineralien 718.
Länge, geographische 5.
Legierungen, Erstarrungskurven 640.
— temäre 697.
— leichtflüssige 697.
— spezifische Gewichte 698.
— Magnetismus 1238.
Leitfähigkeit, elektrische 1071, 1126.
— für Wärme 737.
Leitungswiderstand, elektrischer 11 18.
Leitvermögen, elektrisches, fester Körper 1071.
— nichtwässeriger Lösungen 1126.
— von Normal (Eich-) Flüssigkeiten 1117.
— wässeriger Lösungen, spezifisches 1092,
— Äquivalent- und Molekular- 1102.
— Temperaturkoeffizienten 1081, 11 13.
Lichtgeschwindigkeit 1259.
Löslichkeit anorganischer Stoffe in Wasser 454.
in Äthylalkohol 566.
— in Methylalkohol 571.
in Aceton 573.
in Äthylacetat, Glyzerin u. Pyridin 57.-J
in wasserfreien Lösungsmitteln 576.
— von Gasen in Wasser 596.
in wässerigen Lösungen 602.
— von organischen Stoffen in Wasser 557.
— gegenseitige, von Flüssigkeiten 588.
— s. auch Gleichgewicht.
Löslichkeitsprodukte anorganischer Salze 1199.
Lösungswärme von Metallverbindungen 875,
— von Verbindungen der Nichtmetalle 850, 885.
Luftdichte 16.
Luftfeuchtigkeit 368.
Lufthermometer 329,
Magnetisierbarkeit von Eisen und Stahl 1233.
— von Legierungen 1238.
— von Nickel und Kobalt 1240.
— para- und diamagnetischer Körper 1241.
Maßeinheiten 1260.
Mechanisches Wärmeäquivalent 1259, 1266.
Meniskuskorrektion 34.
Mineralien, Schmelz- und Umwandlungstempera-
turen 207, 702.
— Zusammenstellung verschiedenerKonstanten 718.
— Synonyma 733.
Mischungswärme s. auch Verdünnungswärme.
— neutraler Flüssigkeiten 892.
Molekulargewichte organischer Verbindungen 238.
Molekularrefraktion organischer Flüssigkeiten 1027.
Molekularvolumina gelöster Stoffe 287.
Nahrungsmittel, Verbrennungswärme 947.
Neutralisationswärme 873.
Nordpol, Bahn 14.
Nullkurven, magnetische 1233.
Oberflächenspannung 112.
Observatorien, magnetische 1251.
Optische Drehung aktiver, organischer Körper
1052.
— Konstanten 961.
— Saccharimetrie 1060.
Osmotischer Druck wässeriger Lösungen 787.
Partialdruck s. Sättigungsdruck.
Pentanthermometer 330.
Permeabilität, magnetische 1233, 1237.
Petrolätherthermometer 330.
Platinwiderstandsthermometer 330.
Poissonsche Zahl 48.
Polarisationsebene, Drehung 1052.
Polymorphie 190, 207.
Psychrometertafel 379.
Quecksilber, Dichte und Volumen 45, 46.
Quecksilberthermometer 328, 329, 330, 331.
Radioaktivität 1226.
Rand Winkel 130.
Reaktionsdruck 395.
Reduktion von Gasvolumen auf 760 mm 22.
Alphabetisches Sachregister.
1313
Reduktion von Gasvolumen auf o" 29,
auf 0°, 760 mm und Trockenheit 35.
Reflexionsvermögen 961.
Reibung 57.
— innere 69.
Reichweite (Radioaktivität) 1226.
Remanenz 1233.
Saccharimetrie, optische 1060.
Säkularvariationen, erdmagnetische 1251.
Sättigung, magnetische 1233.
Sättigungsdruck von Wasserdampf über Eis 358.
über Wasser 359.
— der Elemente 373.
— anorganischer Verbindungen 378.
— organischer Verbindungen 383.
— von Gemischen 394.
— wässeriger Lösungen 410, 426.
Salzgemische, Erstarrungs- und Umwandlungs-
diagramme 611.
Schallgeschwindigkeit 1254.
Schmelzpunkte der Elemente 190.
— von anorganischen Verbindungen 207.
— von Mineralien 207, 702.
— von organischen Verbindungen 238.
— krystallinischer Flüssigkeiten 246.
— s. auch Erstarrungspunkt.
Schmelzwärme von Kryohydraten 321.
— von Elementen, Verbindungen, Mineralien und
Legierungen 829.
Schwerkraft 5, 10, 13.
Seehöhe 5.
Sekundenpendel 14.
Siedepunkte der Elemente 190.
— von anorganischen Verbindimgen 207.
— von organischen Verbindungen 238.
— verschiedener Materialien 250.
— des Wassers 365.
— wässeriger Salzlösungen 436.
— bei verschiedenem Druck 434.
Siedepunktserhöhungen (molekiilare) von Lösungs-
mitteln 797.
— von wässerigen Lösungen 823,
Sonnenspektrum 952,
Spannungskoeffizient 350.
Spektrallinien radioaktiver Körper 1229.
Spektrum 949.
Spezifische Drehung 1052.
— Feuchtigkeit 368.
Spezifisches Gewicht der Elemente 162.
— — von anorganischen Verbindimgen 169.
verschiedener Materialien 250.
von Wasserdampf 369.
von Legierungen 698.
von Mineralien 718.
von organischen Verbindungen 238, 296,
I022, 1027.
s. auch Gasdichte und Dichte,
Spezifische Wärme der Elemente 750.
fester anorganischer Körper 754.
von Wasser 760,
von Quecksilber 761.
anorganischer Verbindungen 762.
Spezifische Wärme organischer Verbindungen
766.
der Gase 773.
Strahlunsgquellen 949.
Suszeptibilität, magnetische 1241,
Teildrucke von Gemischen 395.
— s. auch Sättigungsdrucke.
Temperaturkoeffizienten des Brechunpverm^ens
1022, 1037, 1050.
— des elektrischen Leitvermögens 1081, 11 13.
— der lonenbewegUchkeiten in Wasser 1124.
Temperaturleitfähigkeit 746,
Tensionen s. Sättig^ungsdrucke 358.
Thermokräfte 1209.
Thermometrie 328.
Toluolthermometer 330.
Torsionsmodul 48.
Überführungszahlen 1121.
Ultrarot 956.
Ultraviolett 952.
Umwandlimgskurven 611.
Umwandlimgstemperaturen der Elemente 190.
— von anoiiganischen Verbindungen 207,
— von Mineralien 207, 702.
— von Salzgemischen 611.
Umwandlimgswärme 846.
Van der Waals, Zustandsgieichung 439.
Verbrennungswärme einiger Elemente 908.
— organischer Verbindungen 909.
— verschiedener Substanzen 947.
Verdampfungswärme 834, 906.
Verdünnungs\värme wässeriger Lösungen 885,
— neutraler Flüssigkeiten 892.
Verteilungskoeffizienten 581.
Viskosität 69, 97.
Volumen, relatives, vcm Lösungen 289, 292.
Volumenalkoholometrie 304.
Wägung, Reduktion auf leeren Raimi 15.
Wärmeentwicklimg des Radium 1227,
Wärmeleitungsfähigkeit, absolute 737.
— in Krystallen 742.
— relative 744.
— Temperaturkoeffizient 743, 747.
Wärmetönungen, thermodynamisch berechnet 906.
Wasser, Siedetemperaturen 365.
Wasserdichte 42, 44.
Wasserdruck, Reduktion auf QuecksUberdnidc 38,
Wasservolimien 43, 44.
Weglänge der Gasmoleküle 140.
Wellenlänge 949, 958.
Widerstand, elektrischer 11 18.
Widerstandskapazität von Gefäßen (Eichflüssig-
keiten) II 17.
Zähigkeit von Flüssigkeiten 69.
— von Gasen 97-
Zeitschriften 1269.
Zersetzungsdrucke 395-
Zustandsgieichung, van der Waals, 439.
Physikalisch-chemische Tabellen. 4. Aufl.
83
Druck der Königl. Universitätsdruckerei H. Stürtz A. G , Würzburg.
Verlag von Julius Springer in Berlin.
Lehrbuch der theoretischen Chemie. Von Privatdozent Dr. Wilhelm Vaabel, Darmstadt
Zwei Bände. Mit 222 Textfiguren und 2 lithographierten Tafeln. 1903.
Preis M. 32. — ; in Leinwand gebunden M. 35. —
Anleitung zur quantitativen Bestimmung der organischen Atomgruppen.
Zweite, vermehrte und umgearbeitete Auflage. Von Dr. Hans Meyer, Prag. Mit Text
tiguren. 1904. In Leinwand gebunden Preis M. 5. — .
Die physikalischen und chemischen Methoden der quantitativen Bestimmung
organischer Verbindungen. Von Dr. Wilhelm Vanbel. Mit 95 Textfiguren. Zwei
Bände. 1902. Preis M. 24. — ; in Leinwand gebunden M. 2640.
Analyse und Konstitutionsermittlung organischer Verbindungen. Von Professor
Dr. Hans Meyer, Prag. Zweite, vermehrte und umgearbeitete Auflage. Mit
235 Textfiguren. 1909. Preis M. 28. — ; in Halbleder gebunden M. 31. — .
Grundriß der anorganischen Chemie. Von Prof. f. Swarts, Gent. Autorisierte deutsche
Ausgabe von Privaidozent Dr. Walter Cronheim, Berlin. Mit 82 Textfiguren. 1911.
Preis M. 14. — ; in Leinwand gebunden M. 15. — .
Lehrbuch der analytischen Chemie. Von Dr. H. Wolbllng, Berlin. Mit 83 Textfiguren
und einer Löslichkeitstabelle. 1911. Preis M. 8.—; in Leinwand gebunden M. 9. — .
Einführung in die Chemie. Ein Lehr- und Experimentierbuch von Rudolf Ochs. Mit
218 Textnguren und einer Spektraltafel. 191 1. In Leinwand gebunden Preis M. 6. — .
Einführung in die Mathematik für Biologen und Chemiker. Von Professor Dr.
L. Michaelis, Berlin. Mit zahlreichen Textfiguren. 1912.
Preis M. 7. — ; in Leinwand gebunden M. 7.80.
Höhere Mathematik für Studierende der Chemie und Physik und verwandter
Wissensgebiete. Von J. W. Mellor. In freier Bearbeitung der zweiten englischen Aus-
gabe herausgegeben von Dr. Alfred Wopinz und Dr. Arthur Szarvassi. Mit 109 Text-
figuren. 1906. Preis M. 8.—.
Naturkonstanten in alphabetischer Anordnung. Hilfsbuch für chemische und
physikalische Rechnungen. Mit Unterstützung des Internationalen Atomgewichtsausschusses
herausgegeben von Prof. Dr. H, Erdmann, und Privatdozent Dr. P. Köthner, Berlin. 1905.
In Leinwand gebunden Preis M. 6. — .
Praktikum der quantitativen anorganischen Analyse. Von Prof. Dr. Alfred stock,
Berlin, und Dr. Arthur Stähler, Berlin. Mit 37 Textfiguren. 1909.
In Leinwand gebunden Preis M. 4. — .
Grundzüge der Elektrochemie auf experimenteller Basis. Von Dr. Robert Lipke.
Fünfte, verbesserte Auflage, bearbeitet von Prof. Dr. Emil Bose, Danzig. Mit 80 Text-
figuren und 24 Tabellen. 1907. In Leinwand gebunden Preis M. 6.—.
Quantitative Analyse durch Elektrolyse. Von Geh. Reg.-Rat Prof Dr. Alexander
Classen. Fünfte Auflage in durchaus neuer Bearbeitung. Unter Mitwirkung von
H. Cloeren. Mit 54 Textabbildungen und 2 Tafeln. 1908.
In Leinwand gebunden Preis M. la — .
Stereochemie. Von A. W. Stewart, Glasgow. Deutsche Bearbeitung von Privatdozent
Dr. Karl Löffler, Breslau. Mit 87 Textfiguren. 1908.
Preis M. 12.— ; in Halbleder gebunden M. 14.50.
Lehrbuch der Thermochemie und Thermodynamik. Von Prof. Dr. Otto Sackur,
Breslau. Mit 46 Textfiguren. 1912. Preis M. 12. — ; in Lemwand gebunden M. 13.—.
Chemiker-Kalender. Ein Hilfsbuch für Chemiker, Physiker, Mineralogen usw. Von
Dr. Rud. Biedermann. In zwei Teilen. L und II. Teil in Leinwand gebunden, Preis zu-
sammen M. 4.40. I. und II. Teil in Le d e r geb., Preis zusammen M. 540. Erscheint alljährlich.
Chemisch-technische Untersuchungsmethoden. Unter Mitwirkung zahlreicher her-
vorragender Fachmänner herausgegeben von Prof. Dr. Georg Lunge und Privatdozent
Dr. Ernst Berl. Sechste, vollständig umgearbeitete und vermehrte Auflage. In vier
Bänden. I. Band. Mit 163 Textfiguren. 1909. M. 18.— ; in Halbleder gebunden M. 20.50.
U. Band. Mit 138 Textfiguren. 1910. M. 20.— ; in Halbleder gebunden M. 22.50. III. Band.
Mit ISO Textfiguren. 191 1. M. 22. — ; in Halbleder gebunden M. 24.50. IV. Band. Mit 56
Textfiguren. 1911. M. 24.—; in Halbleder gebunden M. 26.50.
Zu beziehen durch jede Buchhandlung.
Verlag von Julius Springer in Berlin.
Untersuchungen über Kohlenhydrate und Fermente. 1884-1908. Von Em»
Fischer. 1909. Preis M. 22.—; in Leinwand gebunden M. 24.—.
Untersuchungen in der Puringruppe. 1882-1906. Von Emii Fischer. 1907.
Preis M. 15. — ; in Leinwand gebunden M. 16.50.
Untersuchungen über Aminosäuren, Polypeptide und Proteine. 189^-1906.
Von Emil Fischer. 1906. Preis M. 16.— ; in Leinwand gebunden M. 17.50.
Neuere Erfolge und Probleme der Chemie. Experimentalvortrag gehalten in An-
wesenheit S. M. des Kaisers aus Anlaß der Konstituierung der Kaiser- Wilhelm-Gesell-
schaft zur Förderung der Wissenschaften am 11. Januar 1911 im Kultusministerium zu
Berlin von Emil Fischer, Professor an der Universität Berlin. 1911. Preis 80 Pf.
Schutzfermente des tierischen Organismus. Ein Beitrag zur Kenntnis der Abwehr-
maßregeln des tierischen Organismus gegen körper-, blut- und zellfremde Stoffe. Von
Prof. Dr. Emil Abderhalden, Halle a. S. Mit 8 Textfiguren. 1912.
Preis M. 3.20; in Leinwand gebunden M. 3.80.
Neuere Anschauungen über den Bau und den Stoffwechsel der Zelle von Emil
Abderhalden. Vorträge gehalten an der 94. Jahresversammlung der Schweizerischen
Naturforschenden Gesellschaft in Solothurn am 2. August 1911. 1911. Preis M. i. — .
Synthese der Zellbausteine in Pflanze und Tier. Lösung des Problems der künst-
lichen Darstellung der Nahrungsstoffe. Von Prof. Dr. Emil Abderhalden, Halle a. S. 1912.
Preis M. 3.60; in Leinwand gebunden M. 4.40.
Physiologisches Praktikum. Chemische und physikalische Methoden. Von Prof. Dr.
Emil Abderhalden, Halle a. S. Mit 271 Figuren im Text. 1912.
Preis M. 10. — ; in Leinwand gebunden M. 10.80.
Biochemisches Handlexikon, unter Mitwirkung hervorragender Fachgelehrter heraus-
gegeben von Prof. Dr. Emil Abderhalden, Halle a. S. In sieben Bänden.
Ausführliche Probelieferung steht zur Verfügung.
Lehrbuch der Physik. Von J. Violle, Professor an der Ecole Normale zu Paris. Deutsche
Ausgabe von Dr. E. Gumlich, Dr. L. Holborn, Dr. W. Jaeger, Dr. D. Kreichgauer,
Dr. St. Lindeck, Assistenten an der Physikalisch-Technischen Reichsanstalt.
Erster Teil: Mechanik. Erster Band: Allgemeine Mechanik und Mechanik der festen
Körper. Mit 257 Textfiguren. 1892. Preis M. 10. — ; in Leinwand gebunden M. 11.20.
Zweiter Band: Mechanik der flüssigen und gasförmigen Körper. Mit 309 Textfiguren.
1893. Preis M. 10. — ; in Leinwand gebunden M. 11.20.
Zweiter Teil: Akustik und Optik. Erster Band: Akustik. Mit 163 Textfiguren. 1893.
Preis M. 8. — ; in Leinwand gebunden M. 9.20. Zweiter Band: Geometrische Optik. Mit
270 Textfiguren. 1897. Preis M. 8. — ; in Leinwand gebunden M. 9.20.
Technische Thermodynamik. Von Prof. W. Schule. Zweite, erweiterte Aullage der
„Technischen Wärmemechanik". Erster Band: Die für den Maschinenbau wichtigsten
Lehren nebst technischen Anwendungen. Mit 223 Textfiguren und 7 Tafeln. 1912.
In Leinwand gebunden Preis M. 12.80.
Spektroskopie. Von E. C. C. Baly, F. J. C, Lecturer on Spectroscopy and Assistant-
Professor of Chemistry, University College, London. Autorisierte deutsche Übersetzung
von Prof. Dr. Richard Wachsmut h. Mit 158 Abbildungen. 1908.
Preis M. 12. — ; in Halbfranz gebunden M. 14.50.
Die Theorie der optischen Instrumente. Bearbeitet von wissenschaftlichen Mitarbeitern
an der Optischen Werkstätte von Carl Zeiß. I. Die Bilderzeugung in optischen Instrumenten
vom Standpunkte der geometrischen Optik. Herausgegeben von Dr. M. von Rohr, Jena.
Mit 133 Abbildungen im Text. 1904. Preis M. 18.— ; in Leinwand gebunden M. 19.50.
Theorie und Geschichte des photographischen Objektivs. Nach Quellen be-
arbeitet von Dr. M. von Rohr, wissenschaftlichem Mitarbeiter der Optischen Werkstätte von
Carl Zeiß in Jena. Mit 148 Textfiguren und 4 Hthographierten Tafeln. 1899. Preis M. 12.—.
Zeitschrift für den physikalischen und chemischen Unterricht. Begründet unter
Mitwirkung von Dr. E. Mach und Dr. B. Schwalbe. In Verbindung mit A. Höfler,
Wien, O. Ohmann und H. Hahn, Berlin herausgegeben von Prof. Dr. F. Poske.
Erscheint jährlich sechsmal. Preis für den Jahrgang M. 12.— ; für das Ausland zuzügl. Porto.
Zeitschrift für Instrumentenkunde. Organ für Mitteilungen aus dem gesamten Ge-
biete der wissenschaftlichen Technik. Herausgegeben unter Mitwirkung der Physikalisch-
Technischen Reichsanstalt. Redaktion: Prof, Dr. F. Göpel, Charlottenburg. Erscheint
monatlich. Preis für den Jahrgang M. 24.— ; für das^usland zuzügl. Porto.
Zu beziehen durch jede Buchhandlung.T»* t^ 4 tS
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY