Skip to main content

Full text of "Praelectiones juris canonica"

See other formats 


PR^LEGTIONES 


JURIS   CANONICl 


BERCHE  &  TRALIN,  Edileiirs,  69,  rue  de  Rennes,  Faris. 


LA    SAINTE    BIBLE 

CONTENANT :  i°  Le  texte  sacre  de  la  Vulgate.  —  2°  La  traduction  fran- 
gaise  duR.  P.  de  Carrieres.  —  3°  La  concordance  generale  et  indicative  de 
tous  les  livres  saints.  —  4*  Une  synopse  evangelique  ou  concordance 
textuelle  et  complete  des  quatre  evangiles.  —  5"  Les  commentaires  de  Me- 
nocfvius.  —  6"  Des  prefaces  nouvelles  sur  chacun  des  livres  de  VAncien  et 
du  Nouveau  Testament,  et  des  notes  historiques  et  theologiques,  niettant 
continuellement  le  texte  sacre  en  rapport  avec  les  travaux  et  les  decouvertes 
de  la  science  actuelle. 

Par  Mgr  DRIOUX 

Protonotaire  apostolique, 
Ancien  professeur  au  Grand  Seminaire  de  Langres. 

Approuvde  et  recommandSe  par  Mgr  rArchevSque  de  Bourges,  Mgr  TEvdque  de  Saint-Claude  et 

plusieurs  autres  pr61ats, 

10*  edition.  —  8  forts  volumes  iii-8.  Prix  :  franco,  30  fr. 

Cette  bible  est  aujourd'hui  adoptee  pour  Tenseignement  de  TEcriture  sainte 
dans  un  si  grand  nombre  de  seminaires,  que  nous  pouvons  dire  qu'elle  a  pris 
place  parmi  les  livres  essentiellemeni  classiques. 

Le  commentaire  de  Menochius  donne  le  sens  litteral  avec  exactitude  et  in- 
diqueles  sens  tropologiques  utiles  au  catechiste  et  au  predicateur.  Les  resumes 
que  Mgr  Drioux  a  mis  en  tete  de  chaque  livre  et  de  chnque  chapitre  permet- 
tent  de  suivre  Tenseignement  logique  des  idees.  Ses  notes  historiques  et  geo- 
graphiques  completent  le  tout  en  eclairant  le  texte  sacr6  des  decouvertes  sa- 
vantes  des  egyptologues  et  des  assyriologues  les  plus  distingues,  et  desresultats 
obtenus  par  Texegese  catholique  en  Allemagne  et  en  France  dans  ces  derniers 
temps.  Cest  la  reunion  de  tous  ces  avantages  qui  explique  le  succes  si  rapide 
de  ce  livre  et  les  hommages  qu'il  a  regus  des  professeurs  les  plus  competents. 

MANUALE  GLERICORUM 

Editio  altera  perpollta  multisque  episcopalibus 
approbationibus  commendata. 

Gonlinens  :  1°  Novum  Testamentum,  juxta  Vulgatae  exemplaria  et  cor- 
recloria  Romana  denuo  edidit,  divisionibus  iogicis  analysique  conlinua 
sensum  illuslranlibus  ornavit  Al.  Cl.  Fillion,  presbyter  Sancti  Sulpitii 
in  majori  seminario  Lugdunensi  Scriplurse  Sacree  professor  ;  2°  De  imi- 
tatione  Christi  libri  quatuor,  ad  optimarum  editionum  fidem  el  cum 
Scripturae  Sacrae  concordanlia  accurale  edidit  ;  3"  Officium  parvum, 
BealfB  iVlaria)  Virginis.  a  Breviario  Romano  excerptum. 

Reuni  en  un  volume  iri-32  avec  encadrement  rouge  et  notes  marginales. 

Broche,  couverture  imprimee,  net 3  fr.     » 

Toile  pleine,  tr.  rouge,  net  .....  3  fr.  T^ 

Reiiuro  chagriu,  2*  ch.,  tr.  doree,  nel  ...  K  fr.     » 

Reliure  chagrin,  l""  ch.,  tr.  doree,  net  ...  O  fr.     » 

NOTA.  —  Ghaque  titre  sj  vend  separemenl  :  1"  Novum  Testamentum, 
net,  »  fr.  KO  ;  2'  De  Imitatione  Chrisli^  net,  1  fr.  ;  3°  Officium  par- 
vum.,  O  fr.  30.  La  reliure  en  plus. 


PRtELEGTIONES 

JURIS  CANONICI 

QUAS  HABEBAT 

M.    BARGILLIAT 

IN  SEMINARIO  CQRISOPITENSI 


ALTERA  EDITIQ 

AB       AUCTORE      RECOGNITA 


«  Nulli  sacerdotum  liceat  canones  ignorare.  » 
{Can.  4,  dist.  38.) 


TOMUS     PRIMUS 


PARISIIS 

APUD    BERGHE    ET    TRALIN,    BIBLIOPOLAS 

VIA  VULGO    DICTA    DE    RENNES,    69 

1893 

OMNIA  JURA  VINDICABUNTUR 


Prselectiones  juris  canonici,  quas  habet  dUeclissimus  Nobis 
Michael  BargiUiat  in  Seminario  Nostrse  dicecesis,  jam  ante  appro- 
batas  ab  III.  ac  Rev,  DD.  Theodoro  Lamarche^  et  itervm  typis 
mandatas,  plurimum  commendamus,  utpote  qude  ad  clericos  in 
sacrorum  canonum  scientia  rite  instituendos  maxime  accommodatx 
sunt. 

Corisopiti,  dieS  sept.  4892. 

A.  Serr]6, 

Vicarius  Capitularis^  sede  vacante. 


Imprimatur. 
Vcsontione,  die  31  octobris  1892. 


t  Arthur-Xaverius, 

Archiep.  Bisuntinus. 


THE  LIBRARY 


fivfiCHfi  Nancy,  le  2iaout  189i 


DE 


NANCY  ET  DE  TOUL 


Monsieur  Vahhd^ 

Volre  ouvrage  me  parait  aussi  complet  que  peut  Vetre  un  Trait^ 
ddmentaire  qui  doit  servir  de  hase  d  Venseignement  de  nos  grands 
S^minaireSj  et  qui  laisse  aux  cours  de  Theologie  les  parties  qui 
lui  appartiennent.  II  emhrasse  en  effet  ioutes  les  questions  les 
plus  importantes. 

Votre  doctrine  est  puisee  aux  sources  les  plus  pures.  Vous  citez 
a  chaque  page  les  Canonistes  les  plus  autoris^Sy  les  decrets  des 
Congrigations  Romaines,  et  souvent  des  passages  considerahles 
des  encycliques  de  L^on  XIIL  On  constate  hien  vite  que  vous  etes 
au  courant  de  toutes  les  questions  de  droit  canonique  discutees  de 
nolre  temps. 

Vous  interpritez  selon  Vesprit  de  VEglise,  c'est-d-dire  avec  une 
fiddit^  parfaite,  mais  avec  prudence  et  sagesse,  cette  Legistation 
qui  est  un  monument  admirahle  de  sagesse  et  de  prudence. 

La  m^thode  que  vous  suivez  a,  comme  votre  style,  deux  qualitis 
maitresses :  la  clartd  et  la  pr(^cision.  Les  divisions  et  suhdivisions 
sont  etahlies  selon  les  rigles  de  la  logique;  les  caracferes  typogra- 
phiques  eux-memes  signalent  d  Vattention  le  sujet  qui  va  etre 
trait^,  et  tes  propositions  qui  formulent  la  doctrine.  On  reconnait 
d  cette  mUhode  le  professenr  hahitu^  d  exposer  la  science  dans  un 
ordre  qui  aide  la  m^moire,  qui  classe  les  id^es,  et  en  montre  la 
sirie  et  Venchainement. 

Je  ne  doute  pas  que  Bieu  ne  h^nisse  votre  travait,  et  qu'il  ne  le 
fasse  servir  aux  progris  de  la  science  du  droit  canonique  dans 
notre  pays. 

Recevez^  Monsieur  VahhCj  Vassurance  de  mes  sentiments  hien 
divouis  en  N.-S. 

t  CnARLES-FRANgois,  (^viquc  dc  Nancy. 


Paris,  le  4  juin  1891. 


Monsieur  le  professeur, 

Je  suis  heureux  de  n'avoir  d  vous  adresser  que  des  eloges  : 
vous  avez  puis(^  aux  sources  les  plus  pures;  vous  etes  tres  au  cou- 
rant  de  la  discipline  actuelle,  par  les  d6crets  les  plus  r^cents  des 
Congr6gations  Romaines;  vous  n'evitez,  comme  le  font  quelques 
Auteurs,  aucune  des  questions  pratiques  qui  interessent  la  juris- 
prudence  ccclesiastique  en  France  et  dans  notre  siecle,  et  vous  les 
rdsolvez  avec  unegrande  sagesse;  vous  tenez  compte  des  coutumes 
legitimes  et  canoniquement  prescrites  de  1'Eglise  deFrance;  votre 
exposition  est  nette,  claire,  limpide,  solide;  au  point  de  vue  typo- 
graphique,  Vedition  ne  laisse  rien  d  d^sirer;  enfin  il  y  a  tant  de 
methode  et  d'ordre  dans  vos.  exposes,  que  tout  se  comprend  faci- 
lement  et  se  retient  sanspeine;  en  sorteque  votre  ouvrage  me  pa- 
rait  etre  un  excellent  Manuel,  Ires  utile  aux  deves  et  auxprofes- 
seurs. 

Je  t'ai  d^jd  recommand^^  et  le  recommanderai  encore ;  car  ces 
deux  volumes  pr^sentent  d'une  maniere  claire,  sure  et  suffisam- 
ment  approfondie,  toute  la  science  canonique,  avoc  les  applica- 
tions  particulieres  aux  besoins  de  notre  temps  et  de  notre  pays. 

Veuillez  agreer,  Monsieur  le  professeur,  Vexpression  de  mes 
sentiments  respectueusement  devou^s. 

S.  M.,  professeur  de  droit  canonique 

au  S^mitiaire  de  Saint-Sulpice,' 
Secretaire  de  1'Academie  de  S.  Raymond  de  Pennafort. 


LEGTORI  BENEVOLO, 

CEconornia  hujus  operis,  in  alumnorum  utilitatem 
exarati,  paucis  indicanda  est. 


I.  Omnes  Juris  canonici  partes  ad  triplicem  titulum 
ordinate  revocari  possunt  :  De  personis,  De  rebus,  et 
De  judiciis.  Unde  non  immerito  apud  recentiores,  in 
tradendis  Institutionibus,  hsec  tripartita  divisio  obti- 
nuit. 

Jam  vero,  «  ubi  unica  est  schola  juris  canonici,  pro- 
fecto  necesse  est  servare  ordinem  Institutionum  » ,  non 
autem  methodum  in  Decretalibus  indicatam.  Nam  in 
Institutionibus  ordo  scientificus  et  logicus  servatur  in 
dispositione  et  connexione  materiarum  ;  in  textu  autem 
Decretalium,  aliquando  materia  eadem  incommode  in 
titulos  inter  se  remotos,  imo  et  libros  diversos  distri- 
buta  est.  —  CavagniSy  Instit.jur.  pub.,  in  procemio. 

Et,  quoniam  illa  pars  quse  De  personis  inscribitur 
uberiorem  explanationem  postulat,  nec  unico  tractatu 
commode  proponi  potest,  ideo  visum  est  ea  quee,  pro 
diversis  hierarchise  gradibus,  ad  personas  ecclesiasti- 
cas  spectant,  in  diversas  etiam  sectiones  dispertire. 


VIII  PRiEFATlO. 

II.  Itaque,  prsemissis  notionibus  1*^  de  Principiis  ju- 
ris  canonici,  —  et  2*^  de  Jurisdictione  ecclesiastica  in 
genere,  —  agendum  est  3°  de  Clericis,  —  4°  de  Summo 
Pontifice  et  Guria  Romana,  —  ^"  de  Episcopo  et  syno- 
dis  Episcoporum,  —  6°  de  Episcoporum  Gonsiliariis  et 
Ministris,  nec  non  de  administratione  dioecesis,  sede 
vacante,  —  7^  de  Parocho  et  Vicariis  parochialibus,  — 
8''  de  Regularibus,  —  9"  de  Rebus  ecclesiasticis,  sive  spi- 
ritualibus,  sive  temporalibus,  —  lO^  de  Judiciis,  —  et 
tandem  ll^  de  Poenis,  totidem  Tractatibus. 

III.  Quse  de  his  scitu  utiliora  videntur,  pro  viribus 
studui  apto  ordine  et  perspicue  declarare;  et,  ne  vete- 
res  potius  quam  vigentes  canones  exponerentur,  haud 
prsetermisi  leges  noviter  inductas,  recentioresque  SS. 
Gongregationum  decisiones. 

Item,  jus  ecclesiasticum  nostris  regionibus  proprium, 
et  in  Gallia,  consentiente  Principe  ecclesiastico,  induc- 
tum,  non  poteram  in  meis  Institutionibus  silentio  pra3- 
terire;  nec  non  aliquas  saltem  ex  iis  legibus  quse  a 
potestate  civili,  haud  approbante  quidem  Ecclesia,  sta- 
tutse  sunt,  prsesertim  de  administralione  bonorum  ec- 
clesiasticorum,  quas  tamen  Glerici  absque  gravi  in- 
commodo  nequeunt  ignorare. 

Nemo  autem  miretur  quod  in  quibusdam,  ut  in  re 
sacramentaria,  sim  jejunus  :  siquidem,  haud  immemor 
propositi,  ad  Lectores  Theologise  et  Sacrse  Liturgise 
plura  remisi  quorum  tractatio  apud  ipsos  abundat. 

IV.  Reliquum  est  ut  lectorem  moneam,  quidquid  in 
hoc  opere  habetur,  ex  peritorum  doctrina  fuisse  de- 


PR/EFATIO.  IX 

promplum,    ita   ul   omnia    propemodum   ex    aliorum 
scriplis  sinL  relala. 

Verum  non  inepLa  forlasse  haec  via  esl,  quam  ipse 
Pius  IX  indigilavit,  «  ut  adolescentes  clerici....  sacro- 
rum  canonum  scientiam  ex  Auctoribus  ah  Apostolica 
Sede  probatis  depromptam  consequi  valeant  »  (encycl. 
Inter  multiplices,  ad  Episcopos  Galiide,  2i  mart.  4858). 
Et,  60  quod  ex  purissimis  fontibus  hauserim,  aliquam 
spero  Juris  Canonici  studiosis  utilitatem  ex  editis  his 
Pra3lectionibus  obventuram. 


TRACTATUS    I. 
DE    PRINCIPIIS   JURIS    CANONICI 


Exposita  notione  juris  canonici,  —  agemus  :  de  natura  Ecclesiae, 
ejusque  gradu  prae  societate  civili;  —  de  vera  ipsius  constitu- 
tione;  —  de  legibus  ecclesiasticis  in  genere;  —  de  lege  non 
scripta,  seu  de  consuetudine;  —  de  collectionibus  canonum ;  — 
dejure  canonico  particulari ;  —  et  speciatim  de  jure  concorda- 
tario  apud  nos  vigente. 


GAPUT    I. 

D£  NOTidNE  JURIS  CANONICI. 

VidGlicet  :  tle  nolione  juris  in  genere,  ejusque  variis  speciebus;  —  de 
natura  juris  ecclesiaslici ;  —  de  ejus  divisione ;  —  de  ulilitate  et  ne- 
cessilate  scientiae  juris  caQonici. 

ARTIGULUS  I. 

DE   NOTIONE   JURIS    IN    GENERE,    EJUSQUE   VARIIS    Si>ECIEBUS. 

1.  I.  Nomen  juris  multiplici  sensu  usurpari  so- 
let. 

a)  Significat  id  quod  justum  est,  sequum,  seu  rationis 
naturalis  dictamini,  divinseque  et  humanse  legi  consenta- 
neum. 

b)  Accipitur  pro  ipsa  sententia  judicis  ;  imo  et  pro  loco 
in  quo  judicia  aguntur,  ut  quando  dicitur  aliquis  in  jus 
vocari. 

c)  Usurpatur  et  pro  legitima  facultate  aliquid  agendi 
vel  omittendi,  aut  obligandi  alterum  ad  aliquid  faciendum 
vel  omittendum. 

T.  I.  1 


2  TrACT.    I.    De  PRINCIPIIS   JURIS    CANONlCt. 

d)  Ssepe  idem  sonat  ac  Jurisprudentia,  sive  scientia 
juris.  —  Hoc  sensu  dicitur  quis  studere  juri  civili,  vel  ca- 
nonico,  id  est  scientise  civilis  aut  canonici  juris. 

e)  Sumitur  tandem,  et  prsecipue,  Juris  vocabulum  eo- 
dem  sensu  ac  lex,  seu  legum  complexio.  —  Sic  dicitur 
Corpus  juris  canonici,  id  est  coUectio  legum  ecclesiastica- 
rum  ;  item  ignorantia  juris  dicitur  laborare  qui  legem  igno- 
rat.  —  Bouix,  Tract.  Be  principiis,part.  i,  sect.  i,  cap.  i. 

Loquendo  tum  de  jure  in  genere,  tum  de  diversis  spe- 
ciebus  juris,  non  alium  sensum  quam  ultimo  loco  memo- 
ratum  intendimus. 

2.  II.  Jus  dividitur  in  essentiale  seu  naturale,  et 
accidentale  seu  positivum. 

a)  Jus  naturale  consistit  in  iis  legibus  seu  obligationi- 
bus  quae  ita  necessario  fluunt  ex  Dei  et  creaturarum  natura, 
ut  non  possint  non  existere  ;  et  naturse  hominum  ita  con- 
genitum  est,  ut  cuilibet  rationis  capaci  principia  ejusdem 
innotescant. 

Unde  jus  naturale  formaliter  et  proprie  loquendo  est 
immutabile. 

Attamen  materialiter  jus  naturale  mutaripotest  si  objec- 
tum  circa  quod  versatur,  per  certas  circumstantias,  recipiat 
mutationem.  —  Porro : 

lo  Prsecepta  legis  naturalis  alia  penitics  immutabilia 
sunt,  quia  nempe  ita  in  rerum  naturis  fundantur  ut  neque 
a  Deo  possint  mutari.  —  Hujusmodi  sunt  prsecepta  quse 
prohibent  idololatriam,  blasphemiam,  perjurium,  etc;  nam 
materia  horum  actuum  nunquam  potest  ullis  circumstantiis 
et  conditionibus  ita  vestiri  ut  fiat  objective  bona,  vel  saltem 
non  mala. 

2o  Alia  vero  mutationein  aliquam,  improprie  dictam, 
recipere  possunt,  quia  eorum  materia  pendet  a  dominio  et 
potestate  Dei  vel  hominis. 

Ex.  gr.,  q;uia  Leus  potest  de  vita,  juribus  rebusque  ho- 
minum  disponere,  ideo  licite  Abraham,  Deo  jubente,  immo- 
lasset  filium  suum,  licite  Patriarchse  duxerunt  plures 
uxores,  Israelitse  licite  spoliaverunt  ^gyptum,  etc. 


Cap.  I.  De  notione  juris  canonici.  3 

Item  possunt  homines,  ob  suum  dominium,  mutare 
materiam  legis  naturalis  in  conventionibus,  pactis  et  con- 
tractibus.  —  Exemplo  sint :  contractus  a  minore  celebratus 
sine  auctoritate  tutoris,  cui  obligationem  jus  positivum  hu- 
marium  sustulit ;  matrimonium  clandestinum  quod  a  Tri- 
dentino  declaratum  est  invalidum  ;  dominium  rei  aliense 
prcescriptione  acquisitum,  etc.  , —  Cf.  Schmalzgrueber, 
Proem.^  num.  73  et  seq. 

b)  Jus  positivum  complectitur  leges  libera  sive  Dei 
sive  hominum  voluntate  constitutas  pro  variis  temporum, 
locorum  et  personarum  adjunctis;  ideoque  subdividitur  in 
divinum  et  humanum. 

Quse  sunt  juris  naturse  ideo  sunt  prcecepta  quia  bona, 
ideo  prohibita  quia  ex  se  mala ;  quse  vero  sunt  juris  posi- 
tivi  ideo  sunt  bona  qmai  prcecepta,  ideo  mala  qms,  prohi- 
bita. 

3.  III.  Jus  divinum  positivum  dividitur  in  vetus 
et  novum. 

a)  Jus  divinum  vetus  est  illud  quod  Deus  in  veteri 
Testamento  ipse  condidit,  et  tum  per  Angelos,  tum  per 
Moysen  et  Prophetas,  electo  Hebrseorum  populo  tradidit,  ut 
ad  finem  seternse  beatitudinis,  per  fidem  in  Ghristum  ven- 
turum  obtinendse,  disponeretur. 

Gontinet  triplicis  generis  prsecepta,  moralia  nempe,  ritua- 
lia  et  judicialia.  —  Cf.  Deuter.,  yi,  i. 

b)  Jus  divinum  novum  est  illud  quod  Ghristus  Domi- 
nus,  Deus  simul  et  homo,  in  noyo  Testamento  condidit, 
et  vel  per  seipsum,  vel  per  Apostolos  promulgavit. 

4.  IV.  Juris  humani  triplex  distinguitur  species, 
nempe  jus  ecclesiasticum  seu  canonicum,  jus  ci- 
vile,  et  jus  gentium. 

a)  Jus  ecclesiasticum  proprie  dictum  non  constaret 
nisi  legibus  positivis  auctoritate  Ecclesise  constitutis.  Atta- 
men  Ecclesia,  non  tantum  leges  positivas  ex  seipsa  fert, 
sed  et  leges  tum  naturales,  tum  etiam  divinas  positivas  de- 
clarat,  promulgat  et  urget ;  et  sic  quatenus  a  se  declaratas 


4  TrACT.    1.    De   PRINCIPIIS   JURIS    CANONICI. 

facit  simul  aliquo  sensu  ecclesiasticas.  —  Hinc  codices  seu 
coUectiones  juris  ecclesiastici  multa  continent  decreta  juris 
divini,  tum  naturalis  tum  positivi,  ad  quse  jurisprudentia 
canonica  extendi  merito  reputatur.  —  Bouix,  loc.  cit. 

b)  Jus  civi7eet  jusecclesiasticum,  tum  ratione  originiSf 
tum  ratione  ohjecti,  tum  ratione  flnis  inter  se  differunt. 

lo  Differunt  origine  :  nam  origo  imperii  civilis  est  a  Deo 
ut  auctore  naturce,  neque  naturse  ordinem  ac  limites  trans- 
cendit ;  origo  autem  imperii  ecclesiastici  est  a  Deo  ut  colla- 
tore  gratice  supernaturalis,  proindeque  longe  altioris  or- 
dinis  quam  ut  cum  ulla  re  temporali  in  comparationem 
venire,  aut  pretio  comparari  possit. 

2o  Differunt  objecto  :  propterea  quod  jus  ecclesiasticum 
spiritualia  et  sacra  moderatur ;  civile  vero  politica  et  tem- 
poralia. 

3»  Differunt  denique  flne  :  quia  jus  ecclesiasticum  ceter- 
nam  hominum  beatitudinem  praecipue  spectat ;  civile  vero, 
^empom^em  tantummodo  felicitatem.  —  Soglia,  Instit.jur. 
pubL,  part.  i,  |  4. 

c)  Jus  gentium  passim  duplex  assignatur,  primarium 
videlicet  et  secundarium. 

lo  Jus  gentium  primarium,  ait  Reiffenstuel,  coincidit 
cum  jure  naturali  proprie  dicto  ;  estque  illud  quod  naturalis 
ratio  inter  omnes  gentes  constituit,  quodque  mentibus  ho- 
minum  a  Deo  naturaliter  inditum  est,  et  ab  omnibus  populis 
custoditur. 

2o  Jusgentium  secundarium,  quod  et  jus  gentium  proprie 
dictum  appellant.  dicitur  illud  quod  ex  naturali  quidem 
ratione  proficiscitur,  non  tamen  simpliciter  ex  solo  rationis 
instinctu  nobis  est  inditum  ;  sed,  necessitate  humani  con- 
victus  sic  exigente,  inter  omnes  vel  ferme  omnes  gentes, 
ipso  usu  atque  moribus  constitutum  est.  —  Reiff.,  Proem., 
%  2,  num.  30.  —  Cf.  can.  Jus  gentium,  dist.  i. 


Cap.  I.  De  notione  juris  canonici.  5 

ARTIGULUS    II. 

DE    NATITRA   JURIS   ECCLESIASTICl. 

5.  I.  Jus  canonicum  denominatur  a  voce  grseca 
xavwv,  quse  respondet  voci  latinae  regula. 

Porro,  in  sensu  litterali^  regula  est  architectorum,  alio- 
rumque  opificum  instrumentum  ad  lineas  dirigendas  ;  vel 
norma  ad  quam  omne  opus,  in  mechanicis  et  in  liberalibus 
artibus,  exigendum  est. 

TropiceYeTO,  regula  denotat  normam  seu  legem  cui  actio- 
nes  liberse  conformari  debent;  et  ideo  hoc  nomen  omnes 
leges  etiam  civiles  comprehendit.  Sed,  ex  recepto  usu,  Jus 
ecclesiasticum  antonomastice,  scilicet  ob  suam  prseeminen- 
tiam  respectu  juris  civilis,  titulo  juris  canonici  tanquam 
proprio  insignitur. 

a)  Jus  canonicum  vocatur  quoque  Jus  sacrum ;  quam 
denominationem  trahit :  tum  ab  auctore  suo,  qui  est  persona 
sacra,  nempe  Ghristus  et  ecclesiastica  potestas  ab  ipsa  ins- 
tituta ;  tum  a  materia  circa  quam  versatur ;  tum  a  fine  ad 
quem  dirigit,  bonum  nempe  fidelium  spirituale  eorumque 
beatitudinem  seternam. 

b)  Item  Jus  Pontificium  nuncupatur,  utpote  per  sum- 
mos  Pontifices,  Ghristi  in  terris  vicarios,  institutum,  col- 
lectum  vel  approbatum,  a  quorum  proinde  voluntate  et 
auctoritate  vim  legis  et  juris  habet, 

c)  Tandem  vocatur  Jus  ecclesiasticum  :  idque,  tum 
ratione  materice,  quia  agit  de  rebus  et  personis  ecclesiasti- 
cis;  tum  ratione  originis,  quia  nimirum  auctoritate  eccle- 
siastica  constitutum  ac  confirmatum  est. 

6.  II.  Jus  canonicum  est  :  Gomplexio  legum  quas 
Summus  Pontifex  proposuit,  constituity  aut  approbavit, 
ut  fideles  ad  flnem  Ecclesice  proprium  dirigantur. 

a)  Diximus  :  quas  Smnmus  Pontifex ;  quibus  verbis 
indicatur  fons  seu  auctor  juris  canonici  stricte  sumpti. 
Jus  enim  canonicum  accipi  potest  :  tum  latiori  sensu 


6  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

quatenus  complectitur  omnes  leges  ecclesiasticas,  etiam 
illas  quas  prselati  inferiores  statuunt;  tum  strictiori  et 
apud  canonistas  frequentiori  sensu,  quatenus  complectitur 
tantum  leges  ab  Auctoritate  suprema  in  bonum  totius  socie- 
tatis  christianse  firmatas. 

b)  Diximus  :  proposuit,  eonstituit,  aut  approbavit ; 
qu8e  tria  simul ,  ponuntur,  ut  accuratius  determinetur  oh- 
jectum  Juris  canonici,  et  modus  quo  inducttur. 

lo  Sunt  nempe  multa  in  corpore  juris  quse  divina  revela- 
tione  tradita  sunt,  vel  jure  naturali  innotescunt,  ideoque  ad 
jus  divinum  sive  positivum  sive  naturale  referuntur;  atta- 
men  merito  etiam  in  jure  ecclesiastico  continentur,  ob  pro- 
positionem  ab  Ecclesia  factam,  et  poenas  quibus  ea  san- 
civit. 

2o  Et  sunt  alia  quse  Ecclesia  ab  initio  quidem  non  consti- 
tuit,  neque  proposuit;  sed,  vel  ex  legislatione  civili,  vel 
ex  conciliis  particularibus,  vel  ex  populi  diuturnis  moribus 
inducta,  Summi  Pontificis  auctoritate  approbata  et  firmata 
sunt,  ideoque  ex  hujusmodi  suhsequenti  approhatione, 
vim  juris  communis  habent. 

c)  Diximus  :  ut  fldeles  ad  finem  Ecclesice  propriitm 
dirigantur ;  quia  leges  non  sunt  ecclesiasticse,  nec  proinde 
juris  canonici  rationem  habent,  nisi  fmem  Ecclesise  pro- 
prium,  bonum  scilicet  spirituale  fidelium,  aeternamque  eo- 
rum  beatitudinem  spectent. 

Ideo,  V.  gr.,  leges  quas  S.  Pontifex  tanquam  Princeps 
temporalis  statueret,  non  ad  jus  canonicum,  sed  ad  civile 
pertinerent. 

7.  III.  Jus  canonicum  differt  a  Theologia,  sive 
morali,  sive  dogmatica. 

Fidei  morumque  tractatio,  ait  card.  Soglia,  tum  ad  dog- 
maticam  et  moralem  Theologiam,  tum  ad  Jus  canonicum 
pertinet.  Verumtamen  res  aliter  a  Theologia,  aliter  ab 
ecclesiastico  Jure  spectatur. 

a)  Namque  Theologia  dogmatica  :  de  fide  rebusque  di- 
vinis  universim  disserit,  ut  statuat  regulam  credendi;  atque 
hinc  studium  omne  et  operam  collocat  in  demonstraudp 


Cap.  I.  De  notione  juris  canonici.  7 

quid  contra  fidem  pugnet,  quantum  et  quatenus  opinio 
qusevis  sanse  et  catholicse  doctrinae  congruat,  vel  adversetur. 
At  Jus  canonicum  res  fidei  respicit,  ut  ex  eis  agendi  re- 
gulam  hauriat,  cum  multse  sint  disciplinae  leges,  quse  a 
fidei  regulis  ita  pendent,  ut  credendi  regula  regulam  agendi 
constituat. 

b)  Ad  mores  autem  qu/;^d  attinet  :  Theologia  moralis, 
motivo  generali  bonitatis  al;que  malitise,  versatur  circa 
virtutes  omnes  ac  vitia;  spectat  primario  ac  prsecipue  fo- 
ritm  internum,  et  tractat  actiones  quaslibet,  sive  respec- 
tum  habeant  ad  civitatem,  sive  non. 

Sed  Jus  canonicum  rationem  habet  officiorum,  quae  in 
ecclesiastica  societate  prsestanda  sunt,  ut  fideles  pie  hones- 
teque  conversentur;  etidcirco  respicit  fideles,  ratione  habita 
ad  communitatem  ecclesiasticam,  forumque  externum 
maxime  intuetur. 

c)  Denique  Jus  canonicum  :  divinis  legibus,  sive  fidem 
sive  morem  spectantibus,  addit  ecclesiasticas  leges,  sive 
posnas  quibus  improbi  homines  in  officio  contineantur  :  qua 
de  causa  exstant  tituli  de  haeresi,  de  apostasia,  de  simonia, 
de  adulterio,  de  perjurio,  de  furtis  et  similibus. 

Uno  verbo,  Theologia  tota  est  in  rebus  fidei  et  morum 
universim  investigandis,  illustrandis  et  propugnandis ;  Jus 
canonicum,  in  iis  custodiendis,  propagandis,  et  in  usum 
actumque  perducendis  :  quamobrem  jure  merito  a  Boetio 
Theologia  rectrix  et  practica  nuncupatur. —  Soglia,  l.  c, 
%  3 ;  —  Cf.  Phillipps,  Bio  droit  ecclesiastique  dans  ses 
principes  generaux,  traduction  Crouzet,  Intr.,  §  5. 

ARTIGULUS  III. 

DE  divisione  juris  canonici. 

8.  I.  Ratione  modi  quo  inductum  est  :  Jus  cano- 
nicum  dividitur  in  jus  scriptum  et  jus  non  scriptum. 

a)  Jus  scriptum  est  illud  quod  fuit  in  tabulis  a  legisla- 
tore  consignatum,  et  debito  modo  promulgatum. 


8  TrACT.    I.    De   PRINCIPIIS   JURIS    CANONICl. 

b)  Jiis  non  scriptum  dicuntur  traditiones  et  consuetu- 
dines  vim  legis  habentes. 

9.  II.  Ratione  objecti  :  mpublicu7n  ei privatum. 

a)  Jus  puhlicum  ea  omnia  exhibet  quse  ad  constitutio- 
nem  societatis  ecclesiasticse  pertinent,  potestatemque  ipsi 
divinitus  collatam;  ideoque  deflniri  potest :  systema  legum 
determinantium  jura  et  officia  Ecclesise,  tanquam  perfectse 
societatis. 

b)  Jus  privatum  est  complexio  legum  quibus  determi- 
nantur  jura  et  obligationes  fidelium. —  Jus  itaque  publicum 
ad  regimen  seu  statum  Ecclesice  universce  proxime  refertur ; 
privatum  autem,  singulos  fideles  tanquam  Ecclesiae  mem- 
bra  respicit.  —  Cf.  Cavagnis,  Institutiones  juris  puhlici, 
Prolegom.,  num.  23  et  seq. 

10.  III.  Ratione  subjecti  :  in  commune  et  particu- 

lare.  —  Cf.  num.  149  et  seq. 

a)  Jics  commune  dicitur  quod  viget  pro  Ecclesia  univer- 
sali ;  et  per  se  obligat,  sive  omnes  omnino  Christi  fideles, 
sive  omnes  ejusdem  ordinis  et  gradus,  v.  gr.  Regulares; 
per  accidens  tamen,  accedente  scilicet  legitimo  titulo  dispen- 
sationis,  privilegii,  aut  consuetudinis  legitime  praescriptse, 
possunt  aliqui  ab  obligatione  juris  communis  eximi. 

b)  Jus  particulare  est  quod  pro  certo  loco,  aut  certis 
tantum  personis  latum  est ;  ideoque  distinguitur  in  patriar- 
chale,  primatiale,  provinciale,  dioscesanum,  etc,  prout 
particulare  est  omnibus  ecclesiis  unius  patriarchatus,  aut 
alicui  provincise  ecclesiasticse,  aut  alicui  dioecesi,  etc. 

Jus  particulare,  in  his  quse  juri  communi  adversantur, 
stare  non  potest  absque  aliquo  Summi  legislatoris  assensu. 
—  Cf.  cap.  YII,  n.  150. 

11.  IV.  Ratione  temporis  :  in  antiquum,  novum  et 
novissimum. 

Sed  non  idem  est  omnium  canonistarum  modus  compu- 
tandi  vicissitudines  et  successiones  juris  canonici. 

a)  Alii  vocant  Jus  antiquum  illud  quod  Goncilium  Tri- 


Cap.  I.  De  notione  juris  canonici.  9 

dentinum  prsecessit ;  novum.  quod  edidit  Tridentinum ;  et 
novissimum  quod  a  Tridentini  tempore  editum  est. 

b)  Aliis  placet  Jus  antiquum  appellare  quod  usque 
ad  Decretum  Gratiani  invaluit;  novum  quod  a  praefato 
Decreto  ad  ultimam  collectionem  in  Gorpore  juris  conten- 
tam  se  extendit;  novissimum  quod  a  Gorpore  juris  clauso 
ad  nos  usque  decurrit. 

ARTICULUS  IV. 

DE   UTILITATE   ET   NECESSITATE    SCIENTL^   JURIS   CANONICI. 

12.  I.  Scientia  juris  canonici  latissime  sumpta, 

scilicet  pro  scientia  aliquali,  etiam  tenuissima,  Juris  cano- 
nici,  est  cuilibet  fidelium  simpliciter  necessaria. 

Jus  canonicum  est  complexio  legum  quibus  Ecclesia,  seu 
congregatio  Ghristi  fidelium  in  corpus  quoddam  redigitur, 
et  ad  finem  proprium  dirigitur. 

Nullum  igitur  est  membrum  hujus  corporis,  si  vere  mem- 
brum  est,  quod  possit  efficaciter  per  legem  religari  ad  cor- 
pus,  aut  cum  corpore  ad  finem  dirigi,  nisi  mediante  cogni- 
tione  legis,  ad  quam  obtinendam  promulgatio  legis  instituta 
est.  Ergo  simpliciter  aliqualis  et  respective  competens  cui- 
que  fidelium,  pro  suo  statu,  necessaria  est  cognitio  cano- 
num,  seu  scientia  latissime  sumpta  juris  canonici.  —  Instit. 
juris  canoniciy  auctore  R.  de  M.,  Not.  gen.,  cap.  5. 

13.  II.  Scientia  juris  canonici  proprie  dicta,  scili- 
cet  accepta  pro  totali,  moraliter  saltem,  ac  aliquatenus  eru- 
dita  cognitione  juris  canonici,  necessaria  non  est  cuilibet 
fldelium;  bene  tamen  singulis  in  Ecclesia  animarum  cii- 
ram  obtinentibus. 

a)  Prob.  prima  pars  propositionis.  —  Longe  major 
pars  canonum  versatur  circa  Clerum,  nec  obstringit  sim- 
plices  fideles.  Ergo  ipsis  necessaria  non  est  horum  cognitio. 
Aliunde,  nec  etiam  erudita  requiritur  in  ipsis  cognitio 
ejus  partis  modicse  quse  ad  ipsos  spectat.  —  Etenim  ipsi 
non  sunt  positi  ad  docendum  in  Ecclesia,  sed  ad  audien- 

1* 


10  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

dum ;  neque  ad  caeteros  ad  fmem  dirigendos,  sed  ad  obse- 
quendum  dirigentibus.  Sufficit  ergo  ipsis  illa  scientia  sim- 
plex  et  imperf ecta  quse  est  ex  auditu ;  non  autem  illa  erudita 
requiritur  quse  ex  proprio  marte  et  diuturno  labore  compa- 
ratur. 

b)  Prob.  secundapars  propositionis.  —  Gum  enim  ca- 
nones  Ecclesise,  aut  ad  populum  spectent,  aut  ad  hujus 
curam  habentes,  tenentur  isti  :  vel  ad  eorum  exigentiam 
mores  et  ministerium  suum  componere,  vel  populum  sibi 
concreditum  erudire,  et  legum  ecclesiasticarum  observan- 
tiam  procurare.  —  Ergo  singuli  animarum  curam  habentes, 
competenti  tamen  servata  proportione,  pro  gradus  et  or- 
dinis  cujusque  diversitate,  indigent  cognitione  tum  integra, 
moraliter  saltem,  juris  canonici,  tum  aliquo  modo  erudita. 

Ideo  Pius  IX,  in  encyclica  Inter  multipliees,  21  mart. 
1853,  Episcopos  Gallise  hortabatur  ut  nihil  intentatum  relin- 
querent  ad  rectam  clericorum  institutionem  :  in  specie  ut 
«  solidam  sacrorum  canonum  scientiam  ex  auctoribus  ab 
Apostolica  Sede  probatis  depromptam  consequi  valeant  ». 

Et  nuper  Leo  XIII  monebat :  in  instituendis  clericis,  ad 
eas  humanitatis  artes  quibus  adolescens  setas  informari 
solet,  adjungendas  esse  disciplinds  sacras  et  canonicas.  — 
Encycl.  ad  Episcopos  Hungarice,  22  aug.  1886,  §  Yerum 
ad  salutem;  — Cf.  encycl.  ad  Episcopos  Lusitanice,  §  Om- 
nino. 

14.  III.  Ut  summa  undequaque  ac  suprema  juris 
canonici  scientia  apud  aliquos  in  Ecclesia  semper 
exsistat,  sin  minus  absolute  necessariu7n,  utilissimum 
tamen  2iQ  valde  optandum  est. 

Quia  enim  in  singulis  animarum  pastoribus  scientia  juris 
canonici  requiritur  aliquatenus  erudita,  imo  in  superioribus 
prselatis  amplissima,  utilissimum  est  non  deesse  Doctores 
qui  huic  studio  dediti  in  eo  excellant,  aptique  sint  cceteros, 
eos  etiam  qui  ad  majora  Ecclesice  o/jicia promovendi sunt, 
erudire. 

Hanc  scientiam  juris  canonici  summam  ut  procuret, 
quoad  fieri  potest,  Ecclesia,  curavit  excitari  passim  Studia 


Cap.  I.   De  notione  juris  canonici.  11 

generalia,  seu  XJniversitates  in  quibus  studio  sacrse  Theo- 
logise  nec  non  Juris  canonici  incumberent  viri  selecti,  apices 
utriusque,  vel  saltem  alterutrius  scientise  adepti. 

15.  IV.  Non  solum  apud  pastores  et  rectores  ec- 
clesiasticos,  sed  et  apud  ipsos  etiam  politicos  et 
civiles  magistratus  desideranda  est,  imo  quodammodo 
necessaria,  scientia  juris  canonici,  maxime  pithlicL 

Novimus  enim  Ecclesiam  multis  pollere  juribus  et  immu- 
nitatibus,  quae,  maligne  aut  inscienter,  a  civili  potestate 
possunt  violari,  et  nimium  frequenter,  ut  ex  historia  com- 
pertum  est,  conculcantur.  Jam  vero,  ad  observantiam  isto- 
rum  jurium,  libertatum,  privilegiorum,  prcevia  requiritur 
eorum  cognitio  quam  ipsa  tradit  scientia  canonica. 

Oportet  ergo  ut  magistratus  politici  recte  et  solide  jus 
canonicum,  maxime  publicum,  addiscant,  illudque  ab  ipsa 
Ecclesia,  cui  haec  disciplina  utpote  sacra  concredita  est,  non 
autem  aliunde  recipiant.  —  E,  cle  M,,  loc.  cit. 


12  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 


CAPUT    II. 

DE  NATURA  ECGLESIJG  EJUSQUE  GRADU 
PR-ffi  SOGIETATB  GIVILI. 

Agendum  est  :  de  natura  socielatis  in  genere;  —  de  natura  Ecclesiae, 
an  sit  societas  perfecla  et  independens;  —  de  ipsius  socielatis  civiiis 
independentia;  —  de  subordinalione  societatis  civilis  societati  ecclesias- 
licae;  — de  concordia  ulriusque  potestatis;  —  de  Liberalismo  quem 
falso  calholicum  appellant;  —  de  loleranda  libertate  cultuum,  et  per- 
millendis  aliis  quibusdam  liberlatibus ;  —  de  optimo  mundi  regi- 
roine. 

ARTICULUS  I. 

DE  NATURA  SOCIETATIS  IN  GENERE. 

Societas,  ait  Tarquini,  est  multitudo  hominum  ea  ra- 
tione  coeuntium,  ut,  collatis  viribus,  media  sibi  comparent 
ad  certum  communemque  finem  assequendum.  —  Instit. 
jitr.  publici,  lib.  i,  num.  6  et  seq. 

16.  I.  Natura  seu  essentia  alicujus  societatis,  ex 
ejus  fine  adsequato  determinatur. —  Siquidem  nota  in- 
trinseca  et  immutabilis  quce  singulis  societatibus  sit  unice 
propria,  non  potest  esse  nisi  finis. 

a)  Ex  quatuor  elementis  quibus  societatem  constare 
diximus,  duo  priora,  id  estmultitudo  hominum,  eorumque 
moralis  conjunctio,  quatenus  in  se  spectantur  abstractione 
facta  a  fme,  sunt  communia  generi;  tertium  autem  non  est 
per  se  determinatum,  quia  media  determinantur,  pro  varia 
finis  necessitate,  ex  eorum  proportione  ac  sufficientia  ad 
illius  exsecutionem,  ita  ut  eatenus  tantum  expetantur  qua- 
tenus  ad  finem  conducunt. 

b)  E  contra,  flnis  in  societatum  genere  est  plane  inde- 
terminatus  ;  determinatur  autem  tantum  in  singulis  socie- 
tatibus,  ita  ut  uniuscujusque  sit  proprius.  Ergo  ex  fme 
tantum  essentia  societatum  determinari  potest. 

Quae  vero  societates  inter  se  distinctse  sunt,  et  niliilomi- 


Cap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastic^.        13 

nus  eumdem  adsequate  finem  habent,  ese  sunt  totidem  repe- 
titiones  ejusdem  societatis,  quse,  non  natura,  sed  mcmero 
distinguuntur.  —  Tarquini,  loc.  cit. 

17.  II.  Societas  perfecta  ea  dicitur  quse  non  est  al- 
terius  pars,  et  finem  non  habet  ad  alterius  finem  in  eodem 
genere  ordinatum,  ita  ut  sit  in  gemre  suo  independens  et 
in  se  completa ;  unde  consequitur  quod  media  ad  sui  con- 
servationem  propriique  fmis  assecutionem  necessaria,  in 
semetipsa  habere  debeat.  —  Tarquini,  loc.  cit.  —  Cf. 
S.  Th.  i.  2j  q.  90,  art.  3;  et  Cavagnis,  Instit.  jur.  pub., 
lib.  1,  num.  50  et  seq. 

Est  autem  perfecta  societas,  non  modo  cui  realiter,  ve- 
rum  etiam  cui  virtualiter  eadem  insunt;  ita  scilicet  ut  ab 
alia  societate  ea  repetere  proprio  jure  possit,  neque  illa  fa- 
cultatem  habeat  hsec  media  negandi,  aut  suo  judicio  rem 
dirimendi. 

18.  III.  Societas  perfecta  :  potest  a  suis  exigere 
quidquid  necessarium  est  ad  finem  plene  conse- 
quendum. 

a)  Nam,  pro  natura  societatis,  singulis  ejus  membris 
inest  officium,  sponte  susceptum,  si  societas  sit  voluntaria, 
legitime  impositum,  si  necessaria,  conferendi  in  societa- 
tem  vires  suas,  ad  ea  comparanda  quse  sunt  necessaria  ad 
ejus  fmem  plene  et  integre  assequendum.  Ergo  societati, 
pro  natura  sua,  inest  jus  eadem  ab  illis  exigendi.  —  Cf. 
Cavagnis,  loc.  cit.,  num.  75  et  seq. 

h)  Porro,  ad  finem  assequendum,  tria  hcec  tantum  re- 
quiruntur  :  lo  ut  media  quse  ad  finem  conducunt,  obliga- 
torio  modo  proponantur ;  -—  2«  ut  quse  proposita  sunt,  rite, 
id  est  juxta  eum  modum  ac  sensum  quo  fuerunt  proposita, 
applicentur;  —  3«  ut  renuentes  eadem  applicare,  vi  adhi- 
bita  cogantur,  impedientes  coerceantur. 

Atqui,  primum  constituit  potestatem  legiferam,  alterum 
judiciariam,  tertium  coactivam.  Ergo  adsequata  potestatis 
divisio  quam  vi  suse  naturae  societas  perfecta  habet  in  suos, 
in  hac  triplici  potestate  continetur.  —  Cf.  cap.  lY,  n.  54  ; 
—  Tract.  Dejudiciis,  n.  1417;  et  Tract.  De  poenis,  n.  1548. 


14  TrACT.    I.    De   PRINCIPIIS   JURIS    CANONICI. 

c)  Equidem  alii  potestatem  societatis  perfectae  in  suos 
dividunt  in  potestatem  legislativa^n,  judicialem  et  eocsecu- 
tivam,  ita  ut  potestas  exsecutiva  complectatur  potestatem 
gubernativam,  administrativam  et  coactivam. 

Verum  potestas  exsecutiva,  prsescindendo  a  coactiva, 
considerari  potest  ut  sequela  necessaria  potestatis  legisla- 
tivce,  ideoque  in  eadem  comprehensa.  —  Item  de  adminis- 
trdtiva  dicatur ;  prout  enim  refertur  ad  vigilantiam  in  in- 
feriores  magistratus,  an  adimpleant  officia  eis  commissa, 
comprehenditur  sub  ])oiestRie  jicdiciali. —  Jus  Ruiem  poenas 
constituendi  comprehenditur  sub  legislativa,  ei  poenarum 
applicatio  sub  coactiva.  —  Cf.  Cavagnis^  loc.  cit.,  num.  95 
et  seq. 

ARTIGULUS   II. 

DE    NATURA   ECCLEST.^  ,    AN    SIT    SOCIETAS   PERFECTA 
ET   INDEPENDENS. 

19.  I.  Ecclesia  est  societas  perfecta  et  indepen- 
dens.  —  Quod  probatur  : 

a)  Eo)  ejus  /ine.  —  «  Est  enim  Ecclesia  civitas  sancta 
Dei  viventis,  Deo  ipso  nata,  eodemque  auctore  constituta  : 
quse  peregrinatur  quidem  in  terris,  sed  vocans  homines  et 
erudiens  atque  deducens  ad  sempiternam  in  ccelis  felici- 
tatein.  »  —  Encyc.  Sapientice  christiance,  §  Nunc  vero. 

Unde,  cum  flnis  Ecclesice  proprius  sit  omnium  supremus, 
nempe  aeterna  hominum  beatitudo,  quse  ad  nullum  alium 
finem  ordinatur,  Ecclesia  ipsa  est  societas  natura  sua  su- 
prema.  —  Atqui,  repugnat  societatem  omnium  supremam 
alteri  subesse,  et  ab  ea  in  mediorum  oeconomia  pendere. 
—  Ergo  Ecclesia  est  societas  perfecta,  et  media  sufficientia 
ad  obtinendum  finem  in  semetipsa  habere  debet.  —  Tar- 
quini,  loc.  cit.,  n.  40. 

«  Hsec  societas,  ait  Leo  XIII,  quamvis  ex  hominibus 
constet  non  secus  ac  civilis  communitas,  tamen,  propter 
finem  sibi  constitutum,  atque  instrumenta  quibus  ad 
finem  contendit,  supernaturalis  est  et  spiritualis;  atque 
idcirco  distinguitur  ac  differt  a  societate  civili :  et,  quod 


Cap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastic.e.        15 

plurimum  interest,  societas  est  genere  et  jure  perfecta, 
cum  adjumenta  ad  incolumitatem  actionemque  suam  ne- 
cessaria,  voluntate  beneficioque  Gonditoris  sui,  omnia  in  se 
et  per  se  ipsa  possideat.  Sicut  finis  quo  tendit  Ecclesia 
longe  nobilissimus  est,  ita  ejus  potestas  est  omnium  prse- 
stantissima,neque  imperio  civili  potest  haberi  inferior,  aut 
eidem  esse  ullo  modo  obnoxia.  »  —  Enc.  hmnortale  Bei, 
i  nov.  1885 y  §  Tam  ingenti. 

((,Ecclesiam  vero  in  suorum  officiorum  munere  potestati 
civili  velle  esse  subjectam,  magna  quide^n  injuria,  magna 
temeritas  est.  Hoc  facto  perturbatur  ordo,  quia  quce  natic- 
ralia  sunt  prceponuntur  iis  quce  sunt  supra  naturam  : 
tollitur,  aut  certe  magnopere  minuitur  frequentia  bonorum, 
quibus,  si  nulla  re  impediretur,  communem  vitam  Ecclesia 
cornpleret :  prsetereaque  via  ad  inimicitias  munitur  et  cer- 
tamina,  quse,  quantam  utrique  reipublicse  perniciem  affe- 
rant,  nimis  saepe  eventus  demonstravit.  »  —  Encycl.  cit.j 
%  Bene  morata. 

b)  Ex  voluntate  divini  sui  Institutoris.  —  Nam  : 

lo  Absurdum  est  asserere  Ghristum  Dominum  Ecclesiae 
suse  sufficienter  non  providisse.  —  Non  providisset  autem, 
nisi  talem  potestatem  ei  dedisset  quse  media  omnia  ad 
finem  consequendum  sufficientia  complecteretur,  id  est 
societatem  perfectam  constituisset. 

Revera,  si  media  ad  finem  Ecclesise  consequendum  pen- 
derent  ab  alia  societate,  nempe  a  societate  civili,  Ecclesiae 
recta  administratio  et  unitas  in  perpetuo  discrimine  ver- 
saretur ;  imo  per  tria  priora  ssecula,  hodieque  in  regionibus 
infidelium,  nec  non  in  multis  Europse  ditionibus,  hostibus 
infensissimis  fuisset  et  esset  dedita. 

2o  Gonstat  ex  positivis  testimoniis  Ghristum  Ecclesiam 
constituisse  societatem  perfectam. 

Ghristus  enim  constituit  in  Ecclesia  magistratus  proprios, 
eisque  dedit  potestatem  plenam  et  perfectam^  verbisque 
expressam  amplissimis  : 

Fetro  vicario  suo,  supremoque  Ecclesise  capiti,  ait :  ((  Tu 
es  Petrus,  et  super  hanc  petram  sedificabo  Ecclesiam  meam, 
et  portse  inferi  non  prsevalebunt  adversus  eam;  et  tibi  dabo 


16  Tract.  I.  De  PRiNcrpiis  juris  canonici. 

claves  regni  coelorum ;  et  quodcumque  ligaveris  super  ter- 
ram  erit  ligatum  et  in  coelis,  et  quodcumque  solveris  super 
terram  erit  solutum  et  in  coelis.  »  —  Matth.,  xvi,  i8,  19. 

Hsec  verba  «  quodciunque  ligaveris, »  etc.,formulam  con- 
tinent  potestatis  amplissimse  omniaque  media  ad  fmem  con- 
sequendum  necessaria  certissime  complectentis.  —  Et  com- 
mata  illa  :  «  erit  ligatum  et  in  ccelis ;  erit  solutum  et  in 
ccelis,  ))  indicant  inter  potestatem  Petri  et  potestatem  coeles- 
tem  nullam  aliam  esse  media^n. 

Huc  pertinent  similia  verba  ad  omnes  Apostolos  dicta. 
—  «  Revera  Jesus  Ghristus  Apostolis  suis  libera  mandata 
dedit  in  sacra,  adjuncta  tum  ferenddrum  legmn  veri  no- 
minis  facultate,  tum  gemina  quse  hinc  consequitur  judi- 
candi,  puniendique potestate.  —  Matth.  xviii,  18 ;  xvii,  17 ; 
II  Cor.  X,  6;  xiii,  10.  —  Itaque  dux  hominibus  esse  ad  coe- 
lestia,  non  Civitas,  sed  Ecclesia  debet,  eidemque  hoc  est 
munus  assignatum  ut  de  iis  quse  religionem  attingunt 
videat  ipsa  et  statuat,  ut  doceat  omnes  gentes,  ut  christiani 
nominis  fines,  quoad  potest,  late  proferat;  brevi,  ut  rem 
christianam  libere  expediteque  judicio  suo  administret. 

3o  ))  Hanc  vero  auctoritatem  in  se  ipsa  absolutam,  plane- 
que  sui  juris,  quse  ab  assentatrice  principum  philosophia 
jamdiu  oppugnatur,  Ecclesiasibi  asserere,  itemque  publice 
exercere  nunquam  desiit,  primis  omnium  pro  ea  propu- 
gnantibus  Apostolis,  qui,  cum  disseminare  Evangelium  a 
principibus  Synagogse  prohiberentur,  constanter  responde- 
bant  :  Obedire  oportet  Beo  magis  quam  hominibus. 

))  Eamdem  sancti  Ecclesice  Patres  rationum  momentis 
tueri  pro  opportunitate  studuerunt  :  Romanique  Pontifices 
invicta  animi  constantia  adversus  oppugnatores  indicare 
nunquam  prsetermiserunt. 

»  Quin  etiam,  et  opinione  et  re  eamdem  probarunt  ipsi 
viri  principes,  rerumque  publicarum  gubernatores,  ut 
qui  paciscendo  transigendis  negotiis,  mittendis  vicissimque 
accipiendis  legatis,  atque  aliorum  mutatione  oflficiorum, 
agere  cum  Ecclesia  tamquam  cum  suprema  potestate  legi- 
tima  consueverunt,  »  —  Encycl.  Immortale  Dei,  §  Hanc 
vero. 


Cap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastic^.        17 

20.  II.  Ideo  rejiciendus  est  Liberalismus  ille  abso- 
lutus,  cujus  nempe  fautores  societati  civili  tribuunt  supre- 
mum  principatum,  a  quo  derivet  quoclvis  aliudjus,  et  pen- 
deat  qucevis  alia  societas,  tum  generalis  tum  particularis, 
tum  spiritualis  tum  temporalis,  ita  ut  omnium  actuum  hu- 
manorum  regula  sit  lex  a  Gubernio  civili  condita. 

a)  Isti  «  Ecclesise  naturam  juraque  propria  societatis 
perfectse  eripiunt;  nec  ejus  esse  contendunt  facere  leges,  ju- 
dicare,  ulcisci,  sed  cohortari  dumtaxat,  suadere,  regere  sua 
sponte  et  voluntate  subjectos.  Itaque  divince  hujusce  socie- 
tatis  naturam  opinione  adulterant,  auctoritatem,  magiste- 
rium,  omnem  ejus  efficientiam  extenuant  et  coangustant, 
vim  simul  potestutemque  civilis  principatus  usque  eo 
exaggerantes,  ut  sicut  unam  quamvis  e  consociationibus 
civium  voluntariis,  ita  Ecclesiam  Dei  sub  imperium  ditio- 
nemque  reipublicse  subjungant.  »  —  Encycl.  Libertas, 
Leonis  XIII,  20  jun.  1888,  %  Alii  qitomimcs. 

b)  Non  igitur  immerito  Pius  IX  sequentes  propositiones 
damnavit : 

«  Ecclesia  non  est  vera  perfectaque  societas  plane  libera, 
nec  pollet  suis  propriis  et  constantibus  juribus,  sibi  a  divino 
suo  fundatore  collatis ;  sed  civilis  potestatis  est  definire  quse 
sint  Ecclesise  jura  ac  limites,  intra  quos  eadem  jura  exer- 
cere  queat.  »  —  Syll.  prop.  19. 

«  Ecclesiastica  potestas  saam  auctoritatem  exercere  non 
debet  absque  civilis  Gubernii  venia  et  assensu.  »  —  Syll. 
prop.  20. 

«  Reipublicse  status,  utpote  omnium  jurium  origo  et  fons, 
jure  quodam  pollet  nullis  limitibus  circumscripto.  »  — 
Ibid.,  prop.  39;  —  Cf.  et  alias  quas,  data  occasione,  cita- 
bimus. 

ARTICULUS  III. 

DE    IPSIUS    SOCIETATIS    CIVILIS    INDEPENDENTIA. 

21. 1.  Societas  civilis  est  in  genere  suo  suprema 
et  independens,  ita  ut,  in  rebus  temporalibus  et  sub  res- 
pectu  finis  te^nporalis, EccleBm  nihilpossitin  societate  civili. 


18  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

Ratio  est  :  quia  Ecclesise  finis  proprius  non  reponitur  in 
felicitate  temporali  subditorum  procuranda,  sed  in  ordine 
omnino  diverso;  regula  autem  generalis  est  :  societates 
nihil  posse  in  iis  quce  sicnt  extra  flnem  propriiom. 

«  Gustos  juris  sui,  observantissima  alieni,  non  ad  seputat 
Ecclesia  pertinere  quse  maxime  forma  Civitatis  placeat, 
quibus  institutis  res  christianarum  gentium  civilis  geratur  : 
ex  variisque  reipublicse  generibus  nullum  non  probat,  dum 
religio  morumque  disciplina  salva  sit.  »  —  Encyc.  Sapien- 
tice  christiancey  Leonis  XIII,.  iO  jan.  1890,  §  Ah  omni. 

22.  II. «  Deus  humanigenerisprocurationeminter 
duas  potestates  partitus  est,  scilicet  ecclesiaticam 
et  civilem,  alteram  quidem  divinis,  alteram  humanis  re- 
bus  prsepositam.  Utraque  est  in  suo  genere  maxima ;  ha- 
bet  utraque  certos,  quibus  contineatur,  terminos,  eosque 
sua  cujusque  natura  caussaque  proxima  definitos  ;  unde 
aliquis  velut  orbis  circumscribitur,  in  quo  sua  cujusque  ac- 
tio  jure  proprio  versetur.  »  —  Encyc.  Immortale  Bei, 
§  Itaque  Beus. 

a)  «  Quidquid  igitur  est  in  rebus  humanis  quoquo 
modo  sacrum,  quidquid  ad  salutem  animorum  cultumve 
Dei  pertinet,  sive  tale  illud  sit  natura  sua,  sive  rursus  tale 
intelligatur  propter  caussam  ad  quam  refertur,  id  est  omne 
in  potestate  arbitrioque  Ecclesise  :  ccetera  vero,  quce  civile 
et  politicum  genus  complectitur,  rectum  est  civili  auctori- 
tati  esse  subjecta,  cum  Jesus  Ghristus  jusserit  quce  Ccesaris 
sint  reddi  Ccesari,  quce  Bei,  Deo.  »  —Ibid.,  §  Itaque  inter. 

b)  «  Qua  posita  jurium  et  officiorum  terminatione,  om- 
nino  liquet  esse  liberos  ad  res  suas  gerendas  rectores  Civi- 
tatum  :  idquenonmodo  non  invita,  sed plane adjuvante  Ec- 
clesia,  quse,  quoniam  maxime  praecipit  ut  colatur  pietas, 
quse  est  justitia  adversus  Deum,  hoc  ipso  ad  justitiam  vo- 
cat  erga  Principes.  »  —  Encyc.  Sapientice  christ.,  |  Altius. 


Cap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastice.        19 
ARTICULUS  IV. 

DE     SUBORDINATIONE    SOCIETATIS     CIVILIS 
SOCIETATI   ECCLESIASTIC.E. 

23.  I.  Societas  civilis,  licet  independens  et  su- 
prema  in  suo  genere,  subordinatur  tamen  societati 
ecclesiasticse. 

a)  Subordinationis  fundmnentum  est  non  cequalis  ex- 
cellentia  finium;  ex  fine  enim,  sicut  essentia,  ita  et  gradus 
perfectionis  relativae  societatum  determinatur.  Atqui  finis 
Ecclesise,  felicitas  scilicet  spiritualis  et  ceterna,  fini-  so- 
cietatis  civilis,  felicitati  scilicet  temporali  et  transitorice 
prsestat ;  tum  quia  spirituale  temporali,  seternum  transito- 
rio,  anima  corpori,  ccelestia  terrenis  prsestant ;  tum  et  prse- 
cipue  quia  finis  ille  a  Deo  omnibus  omnino  injungitur,  nec 
sine  maximo  damno,  damnatione  scilicet  aeterna,  volunta- 
rie  potest  omitti ;  iste  autem  facile  sperni  potest,  imo  noci- 
vus  aut  saltem  inutilis  fit,  si  ad  illum  non  ordinetur.  —  Cf. 
Matth.,  vr,  31  et  seq. ;  v,  29  et  seq.;  XYi,  26 ;  —  Luc,  xiv, 
26;  —  Act.,  V,  28,  29;  etc. 

b)  «  Quia  utriusque  (potestatis)  imperium  est  in  eos- 
dem,  cum  usu  venire  possit  ut  res  una  atque  eadem,  quam- 
quam  aliter  atque  aliter,  sed  tamen  eadem  res  ad  utriusque 
jus  judiciumque  pertineat,  dehet  providentissimus  Beus,  a 
quo  sunt  ambae  constitufse,  utriusque  itinera  recte  atque  or- 
dine  composuisse.  Quce  aute?n  sunt,  aDeo  ordinatce  sunt. 

))  Quod  ni  ita  esset,  funestarum  scepe  contentionum  con- 
certationumque  caussce  nascerentur ;  nec  raro  sollicitus 
animi,  velut  in  via  ancipiti,  hserere  homo  deberet,  anxius 
quid  facto  opus  esset,  contraria  jubentibus  binis  potestati- 
bus  quarum  recusare  imperium,  salvo  ofiicio,  non  potest. 
Atqui  maxime  istud  repugnat  de  sapientia  cogitare  et  bo- 
nitate  Dei,  qui  vel  in  rebus  physicis,  quamquam  sint  longe 
inferioris  ordinis,  tamen  naturales  vires  caussasque  invicem 
conciliavit  moderata  ratione  et  quodam  velut  concentu  mi- 
rabili,  ita  ut  uulla  earum  impecUat  cceteras,  cunctseque  si- 


20  Tract.  I.  De  principiis  juris  <:anonici. 

mul  illse,  quo  mundus  spectat,  convenienter  aptissimeque 
conspirent. 

»  Itaque  inter  utramque  potestatem  qucedam  intercedat 
necesse  est  ordinata  colligatio.  Qualis  autem  et  quanta  ea 
sit,  aliter  judicari  non  potest,  nisi  respiciendo,  uti  diximus, 
ad  utriusque  naturam,  habendaque  ratione  excellentice  et 
nohilitatis  caussarum  ;  cum  alteri  proxime  maximeque  pro- 
positum  sit  rerum  mortalium  curare  commoda,  alteri  coe- 
lestia  ac  sempiterna  bona  comparare.  »  Encycl.  Immortale 
Beiy  %  Itaque  Deus,  et  seq. 

24.  II.  Haec  subordinatio  non  ita  intelligenda  est 
ut  Ecclesia  possit  sese  in  administrandis  negotiis 
societatis  civilis  ingerere,  quia  sic  Isederet  ejus  de- 
monstratam  independentiam  ;  sed  duo  importat  : 

a)  Non  oppositionem ;  nempe  ut  media  a  societate  ci- 
vili  proposita  non  opponantur  assecutioni  fmis  societatis 
ecclesiasticse. 

lo  «  In  institutis  igitur  legihusque  sanciendis,  spectanda 
hominis  indoles  est,  moralis  eadem  ac  religiosa  ejusdemque 
curanda  perfectio,  sed  recte  atque  ordine  :  nec  imperandum 
vetandumve  quidquam,  nisi  ratione  habita  quid  civili  ho- 
minum  societati  sit,  quid  religiosce  propositum. 

2o  »  Hac  ipsa  de  caussa,  non  potest  Ecclesise  non  interesse 
quales  in  Givitatibus  valeant  leges,  non  quatenus  ad  rem- 
puhlicam  pertinent,  sed  quia  fines  debitos  aliquando  prse- 
tergressse,  in  jus  Ecclesice  invadunt. 

»  Quin  imo,  resistere,  si  quando  officiat  religioni  disci- 
plina  reipuhlicce,  studioseque  conari  utinleges  et  instituta 
populorum  virtus  pervadat  Evangelii,  munus  est  Ecclesise 
assignatum  a  Deo. 

30  »  Et,  quoniam  fortuna  reipublicse  potissimum  ex  eorum 
pendet  ingenio  qui  populo  praesunt,  idcirco  Ecclesia  patro- 
cinium  iis  hominibus  gratiamve  prsebere  non  potest,  aqui- 
hus  oppugnari  sese  intelligat,  qui  jura  ipsius  vereri  aperte 
recusent,  qui  rem  sacram  remque  civilem  natura  consocia- 
tas  divellere  contendant. 

»  Gontra  fautrix,  uti  debet,  eorum  est  qui,  cum  de  civili 


Gap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastic^.        21 

deque  christiana  republica,  quod  sentire  rectum  est,  ipsi 
sentiant,  ambas  in  communi  bono  concordes  elaborare  vo- 
lunt.  »  —  Encycl.  Sapientice  christiance,  §  In  institutis. 
40  Huc  si^ecis,iii  propositiones  damnatce  a  Pio  IX  : 
«  In  conflictu  legum  utriusque  potestatis,  jus  civile  prae- 
valet.  »  —  Syll.  err.  42.  —  «  Ecclesia  non  habet....  potes- 
tatem  ullam  temporalem  directam  vel  indirectam.  » — Syll.^ 
prop.  24. 

Unde,  quibus  in  rebus,  si  per  se  sive  per  accidens,  ratio 
seu  necessitas  concurrit  flnis  spiritualis,  in  iis,  licet  tem- 
porales  sint,  potestatem  suam  Ecclesia  jure  exserit,  civilis 
autem  societas  ei  cedere  debet. 

b)  Favorem,  nempe  ut  media  a  societate  civili  adhibita 
faciliorem  reddant  exsecutionem  finis  societatis  ecclesias- 
ticse;  sseculares  enim  Principes  «  Deus  sanctse  fiflei  Eccle- 
siseque  protectores  esse  voluit  ».  —  Trid.  sess.  25.  cap.  20, 
JDe  ref. 

Istius  autem  favoris  sunt  diversi  gradus,  prout,  attenta 
ratione  temporum,  locorijm,  et  personarum,  hic  favor  plus 
minusve  potest  explicari.  —  De  Angelis,  in  tit.  De  consti- 
tut.,  num.  4 ;  —  Cf.  Cavagnis,  Instit.  jur.  puh.,  lib.  i,  n. 
377  et  seq.;  —  et  Art.  VII,  ubi  De  toleranda  libertate  cul- 
tuum,  n.  35  et  seq. 

ARTIGULUS  V. 

DE   CONCORDIA  UTRIUSQUE  POTESTATIS. 

Ex  dictis  sequitur  :  «  1n  negotiis  mixti  juris,  maxime 
esse  secundum  naturam,  itemque  secundum  Dei  consilia, 
non  secessionem  alterius  potestatis  ab  altera,  multoque  mi- 
nus  contentionem,  sed  plane  concordiam,  eamque  cum 
caussis  proximis  congruentem,  quse  caussse  utramque  so- 
cietatem  genuerunt. »  —  Encycl.  Immortale  Dei,  %  Ex  iis 
autem. 

25.  I.  Unde  Status,  ut  Status,  atheus  esse  ne- 
quit ;  sed  tenetur  inquirere  veram  religionem,  eique  co- 
gnitse  adhcerere» 


22  Tract,  1.  De  pRiNdiPiis  juRis  canonici. 

a)  «  Natura  et  ratio,  quae  jubet  singulos  sancte  reli- 
gioseque  Deum  colere,  quod  in  ejus  potestate  sumus,  et 
quod,  ab  eo  profecti,  ad  eumdem  reverti  debemus,  eadem 
lege  adstringit  civilem  cominunitatem. 

))  Homines  enim  communi  societate  conjuncti,  nihilo 
sunt  minus  in  Dei  potestate  quam  singuli;  neque  minorem 
quam  singuli  gratiam  Deo  societas  debet,  quo  auctore  coa- 
luit,  cujus  nutu  conservatur,  cujus  beneficio  innumerabi- 
lem  bonorum,  quibus  affluit,  copiam  accepit. 

))  Quapropter,  sicut  nemini  licet  sua  adversus  Deum  offi- 
cia  negligere,  officiumque  est  maximum  amplecti  et  animo 
et  moribus  religionem,  nec  quam  quisque  maluerit,  sed 
quam  Deus  jusserit,  quamque  certis  minimeque  dubitandis 
indiciis  unam  ex  omnibus  veram  esse  constiterit  :  eodem 
modo  Civitates  non  possunt,  citra  scelus,  gerere  se  tan- 
quam  si  Deus  omnino  non  esset,  aut  curam  religionis  ve- 
lut  alienam  nihilque  profuturam  abjicere,  aut  adsciscere  de 
pluribus  generibus  indilEferenter  quod  libeat  :  omninoque 
debent  eum  in  colendo  Numine  morem  usurpare  modumque, 
quo  coli  se  Deus  ipse  demonstravit  velle. 

))  Sanctum  igitur  oportet  apud  Principes  esse  Dei  no- 
men,  ponendumque  in  prsecipuis  illorun;  officiis  religionem 
gratia  complecti,  benevolentia  tueri,  auctoritate  nutuque 
legum  tegere,  nec  quippiam  instituere  aut  decernere  quod 
sit  ejus  incolumitati  contrarium.  ))  —  Encycl.  cit.,  %  Hac 
ratione  et  seq. ;  —  C/*.  encycl.  Sapientice  christ.,  %  Quod 
autem. 

b)  «  Id  et  civibus  debent,  quibus  prsesunt. 

))  Nati  enim  susceptique  omnes  homines  sumus  ad  sum- 
mum  quoddam  et  ultimum  bonorum,  quo  sunt  omnia  con- 
silia  referenda,  extra  hanc  fragilitatem  brevitatemque  vitse 
incoelis  collocatum.  Quoniamautemhincpendethominum 
undique  expleta  ac perfecta  felicitas,idcirco  assequi  eum, 
qui  commemoratus  est,  finem,  tanti  interest  singulorum  ut 
pluris  interesse  non  possit. 

))  Givilem  igitur  societatem,  communi  utilitati  natam,  in 
tuenda  prosperitate  reipublicae  necesse  est  sic  consulere  ci- 
vibus,  ut  obtinendo  adipiscendoque  summo  illi  atque  in- 


CaP.    II.    De   NATURA   SOOETATIS   ECCLESIASTIC^.  ^3 

commutabili  bono  quod  sponte  appetunt,  non  modo  nihil 
importet  unquam  incominodi,  sed  omnes  quascumque 
possit,  opportunitates  a/fem^.  Quarumprsecipua  est,  ut  de- 
tur  opera  religioni  sancte  inviolateque  servandae,  cujus  of- 
licia  hominem  Deo  conjungunt.  »  —  Encycl.  Immortale 
Beiy  §  Sanctum  igitur;  —  Cf.  encycl.  Libertas,  §  Mitiores. 
«  Des  que  TEtat  refuse  de  donner  a  Dieu  ce  qui  est  a 
Dieu,  il  refuse,  par  une  cons^quence  n^cessaire,  de  donner 
aux  citoyens  ce  a  quoi  ils  ont  droit  comme  hommes ;  car, 
qu'on  le  veuille  ou  non,  les  vrais  droits  de  Thomme  nais- 
sent  pr6cis6ment  de  ses  devoirs  envers  Dieu.  D'ou  il  suit 
que  TEtat,  en  manquant,  sous  ce  rapport,  le  but  principal 
de  son  institution,  aboutit,  en  r^alit^,  a  se  renier  lui-m^me 
et  a  d6mentir  ce  qui  est  la  raison  de  sa  propre  existence.  »  — 
Encyc.  Leonis  Xllladomnes  Gallice  catholicos,16feh.i892. 

c)  Accedit  quod  finis  a  vera  religione  intentus  non 
tantum  est  aliquod  et  quidem  prsecipuum  bonum  com- 
mune,  sed  quod  Religio  sit  medium  optimum,  imo  necessa- 
rium  ad  reliqua  bona  communia,  scilicet  temporalia,  quae 
curare  Statui  proxime  propositum  est,  efficaciter  promo- 
venda;  hsec  enim  pendent  a  reipublicae  tranquillitate  et 
pace,  qu8e  ipsa  diu  consistere  non  potest  cum  indifferentia 
erga  religionem. 

lo  Nam  «  bene  morata  Givitas  esse,  suhlata  religione, 
non  potest ;  jamque,  plus  fortasse  quam  oporteret,  est  co- 
gnitum  qualis  in  se  sit,  et  quorsum  pertineat  illa  de  vita  et 
moribus  philosophia,  quam  civilem  nominant.  Vera  est 
magistra  virtutis  et  morum  custos  Ecclesia  Ghristi :  ea  est, 
quse  incolumia  tuetur  principia  unde  officia  ducuntur,  pro- 
positisque  causis  ad  honeste  vivendum  efficacissimis,  jubet 
non  solum  fugere  prave  facta,  sed  regere  motus  animi  ra- 
tioni  contrarios  etiam  sine  effectu.  y)—Encycl.  Immort.  Dei, 
§  Sic  illa. 

2o  «  Prodest  autem.  mirifice  Religio,  quippe  quse  primum 
ortum  potestatisaDeo  ipso  repetit,  gravissimeque  Principes 
jubet  officiorum  suorum  esse  memores,  nihil  injuste  acer- 
beve  imperare,  benigne  ac  fere  cum  caritate  paterna  populo 
prseesse. 


24  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

»  Esidem  potestati  legitimce  cives  vult  esse  subjectos,  ut 
Bei  ministris;  eosque  cum  rectoribus  reipublicae,  non  obe- 
dientia  solum,  sed  verecimdia  et  amore  conjungit,  inter- 
dictis  seditionibus,  cunctisque  incoeptis  quae  ordinem  tran- 
quillitatemque  publicam  perturbare  queant,  qusequetandem 
causam  afferunt  cur  majoribus  frenis  libertas  civium  cons- 
tringatur.  »  —  Encyc.  Libertas,  |  Sed  hcec  alias. 

26.  II.  Nec  Ecclesia  a  Statu,  Statusque  ab  Eccle- 
sia  est  sejungendus.  —  Cf.  Syll.  prop.  55. 

Sunt  qui  aiunt  :  «  nutu  legum  divinarum  dirigendam 
utique  vitam  ac  mores  esse  privatorum,  non  tamen  Civita- 
tis  :  in  rebus  publicis  fas  esse  a  jussis  Dei  discedere,  nec 
ad  ea  ullo  modo  in  condendis  legibus  intueri.  Ex  quo  per- 
niciosum  illud  gignitur  consectarium  Civitatis  Ecclesiceque 
rationes  dissociari  oportere.  —  Sed  hsec  quam  absurde  di- 
cantur,  haud  difficulter  intelligitur. 

a)  »  Gum  enim  clamet  ipsa  natura  :  oportere  civibus  in 
societate  suppetere  copias  opportunitatesque  ad  vitam  ho- 
neste,  scilicet  secundum  Bei  leges,  degendam,  quia  Deus 
est  omnis  honestatis  justitiseque  principium,  profecto  illud 
vehementer  repugnat  :  posse  iisclem  de  legibus  nihil  cu- 
rare,  vel  etiam  quidquam  infense  statuere  Givitatem. 

b)  »  Deinde,  qui  populo  prsesunt,  hoc  omnino  rei  pu- 
blicse  debent  :  ut,  non  solum  commodis  et  rebus  externis, 
sed  maxime  animi  bonis,  legum  sapientiaconsulant.  Atqui, 
ad  istorum  incrementa  bonorum,  ne  cogitari  quidem  potest 
quidquam  iis  legibus  aptius  qicce  Leum  habeant  aucto- 
rem  :  ob  eamque  rem,  qui  in  regendis  Givitatibus  nolunt 
divinarum  legum  haberi  rationem,  aberrantem  faciunt  ab 
instituto  suo  et  a  prcescriptione  naturce,  politicam  potes- 
tatem. 

c)  »  Sed,  quod  magis  interest,  quodque  alias  Nosmet- 
ipsi  nec  semel  monuimus  :  quamvis  principatus  civilis  non 
eodem,  quo  sacer,  proxime  spectet,  nec  iisdem  eat  itineribus, 
in  potestate  tamen  gerenda  obviam  esse  interdum  alteri 
alter  necessario  debet.  Est  enim  utriusque  in  eosdem  impe- 
rium,  nec  raro  fit  ut  iisdem  de  rebus  uterque,  etsi  non 


GaP.    II.    De   NATURA   SOCIETATIS   ECCLESiASTlC/E.  25 

eadem  ratione,  decernat.  Id  quotiescumque  usuveniat,  cum 
confligere  absurdum  sit,  sapientissimseque  voluntati  Dei 
aperte  repugnet,  quemdam  esse  modum  atque  ordinem 
necesse  est,  ex  quo,  causis  contentionum  certationumque 
sublatis,  ratio  concors  in  agendis  rebus  existat.  Et  hujus- 
modi  concordiam  non  inepte  similem  conjunctioni  dixere 
quce  animum  inter  M  corpus  intercedit,  idque  commodo 
utriusque  partis  :  quarum  distractio  nominatim  est  perni- 
ciosa  corpori,  quippe  cujus  vitam  exstinguit.  )>  —  Encycl. 
Libertas,  %  Mitiores  ;  —  Cf.  encycL  Immortale  Bei,  %  Itaque 
Deics. 

27.  III.  Neque  fas  est  Civitatem,  erga  varias  ut 
loquuntur  religiones  pari  modo  affectam,  eadem 
singulis  jura  promiscue  largjri,  quod  in  atheismum 
recideret. 

a)  «  Etenim  dubitari  non  potest  quin  sit  Dei  voluntate 
inter  homines  conjuncta  societas,  sive  partes,  sive  forma 
ejus  spectetur  quse  est  auctoritas,  sive  causa,  sive  earum 
quas  homini  parit  magnarum  utilitatum  copia.  Deus  est, 
qui  hominem  ad  congregationem  genuit,  atque  in  coetu  sui 
similium  coUocavit,  ut,  quod  natura  ejus  desideraret,  nec 
ipse  assequi  solitarius  potuisset,  in  consociatione  reperiret. 
Quamobrem  Deum  civilis  societas,  qua  societas  est,  pa- 
rentem  et  auctorem  suum  agnoscat  necesse  est,  atque  ejus 
potestatem  dominatumque  vereatur  et  colat.  »  —  Encycl. 
Libertas,  %  Eadem. 

b)  «  De  religione  autem  putare,  nihil  inter  formas  dis- 
pares  et  contrarias  interesse,  hunc  plane  habet  exitum  : 
nolle  ullam  probare  judicio,  nolle  usu.  Atqui  istud  ab 
atheismo,  si  nomine  aliquid  differt,  re  nihil  differt. 

))  Qiiibus  enim  Deum  esse  persuasum  est,  ii,  modo  constare 
sibi  nec  esse  perabsurdi  velint,  necessario  intelligunt  usi- 
tatas  in  cultu  divino  rationes,  quarum  tanta  est  differentia, 
maximisque  etiamde  rebus  dissimilitudo  et  pugna,  8eque 
probabiles,  seque  bonas,  8eque  Deo  acceptas  esse  omnes 
non  posse.  »  —  Encycl.  hnmortale  Dei,  §  De  religione. 

c)  «  Yera  religio  quoe  sit,  non  difflculter  videt  qui 

T.   I.  2 


26  Tract.  1.  De  principiis  juris  canonici. 

juciicium  prudens  sincerumque  adhibuerit  :  argumentis 
enim  permiiltis  atqite  illu s tr i-b ic s,  Yeritnte  nimirum  vati- 
ciniorum,  prodigiorum  frequentia,  celerrima  fidei  vel  per 
medios  hostes  ac  maxima  impedimenta  propagatione,  mar- 
tyrum  testimonio,  aliisque  similibus,  liquet  eam  esse  unice 
veram  quam  Jesus  Ghristus  et  instituit  ipsemet,  et  Ecclesise 
suai  tuendam  propagandamque  demandavit.  »  —  Encycl. 
Immortale  Bei,  |  Vera  autem;  —  Cf.  encycl.  Libertas, 
§  Eaclem. 

28.  IV.  Ideo  respuendus  est  Liberalismus  etiam 
moderatus,  ut  aiunt,  propugnans,  non  quidem  suprema- 
tiam  Status  in  Ecclesiam,  sed  illius  perfectam  autono- 
miam,  plenamque  ab  Ecclesia  indepenclentiam,  «  ita  ut  in 
omni  jure  societatishumanse,  in  institutis,  moribus,  legibus, 
reipublicae  muneribus,  institutione  juventutis,  non  magis 
ad  Ecclesiam  respiciendum  censeant  quam  si  esset  om- 
nino  nulla;  permissa  ad  summum  singulis  civibus  facul- 
tditeut privatim,  silibeat,  dent  religioni  operam.  »  —Encyc. 
Libertas,  %  Huic  tanquam. 

Cseterum,  inquiunt,  Status  non  intendit  sibi  subjicere  Ec- 
clesiam,  nec  ei  peculiares  servitutes  imponere,  sed  ei  relin- 
quit  libertate^n  quoe  jure  connnuni  individuis  et  associa- 
tionibus  in  illa  regione  conceditur ;  debet  alias  suis  sub- 
ditis  amplissimam  relinquere  libertatem  in  iis  qu8e  spectant 
ad  cultum,  conscientiam,  doctrinam,  puerorum  et  adoles- 
centium  institutionem,  associationes,  etc,  ea  tantummodo 
oonditione  ut  observentur  leges  communes,  nec  turbetur 
pax  publica,  adeo  ut  Ecclesia  possit  esse,  servato  tantum 
jure  communi,  libera  in  Statu  libero. 

«  Gontra  quos,  plane  vis  argumentorum  omnium  valet 
quibusipsam  de  distrahendis  Ecclesice  reique  civilis  ratio- 
nibus  sententiam  convicimus  ;  hoc  prseterea  adjuncto,  quod 
est  perabsurdum  ut  Ecclesiam  civis  vereatur,  civitas  con- 
temnat.  »  —  Encycl.  Libertas,  loc.  cit. 


CaP.    II.    De   NATURA    SOClETATtS    ECCLESIASTIC/E.  27 

ARTIGULUS  VI. 

DE   LIBERALISMO    QUEM   FALSO    CATHOLICUM   APPELLANT. 

29.  I.  «  Multi  rei  sacrae  a  re  civili  distractionem 
non  probant,  sed  tamen  faciendam  censent,  ut  Ec- 

clesia  obsequatur  tempori,  et  flectat  se  atque  accommoclet 
ad  ea  quse  in  administrandis  imperiis  hodierna  prudentia 
desiderat.  »  •—  Encycl.  Libertas. 

Illi,  omissa  discussione  principiorum,  ut  dicunt,  abstrac- 
torum,  judicant  in  concreto,  ratione  habita  recentis  prO' 
gresstcs  ac  civilitatis,  nostris  temporibus  prudentia^n  exs- 
postulare,  sicut  et  majorem  Ecclesice  utilitatetn,  ut  ipsa  ex. 
integro  separetur  a  Statu.  —  Libenter  ultra  modum  exag- 
gerant  damna  quae  aliquando  mali  Principes  christiani,  prse- 
textu  eam  tuendi  ac  protegendi,  Ecclesiae  intulerunt ;  autu- 
mantque  melius  ei  esse  ut  sponte  missis  juribus  quse  habere 
potest  in  externum  Status  regimen,  suis  propriis  viribus 
moralibus  contenta  sit,  nihilque  exspectet  auxilii  a  Statu 
politico.  —  Exoptant  igitur  et  suadent  ut  Summus  Pon- 
tlfex  sponte  renuntiet  concordice  sacerdotii  et  imperii ; 
ut  sese  componat  et  reconciliet  ciim  progressu,  libera- 
lismo,  et  recenti  civilitate ;  ut  adhsereat  civili  cujusque 
cultus  libertati,  itemque  omnimodae  facultati  omnibus  attri- 
butse  quaslibet  opiniones  cogitationesque  palam  ac  publice 
manifestandi. 

30.  II.  «  Horum  est  honesta  sententia,  si  de  qua- 
dam  intelligatur  sequa  ratione  quae  consistere  cum 
veritate  justitiaque  possit ;  nimirum  ut,  explorata  spe 
magni  alicujus  boni,  indulgentem  Ecclesia  sese  impertiat, 
idque  temporibus  largiatur  quod  salva  officii  sa7ictitate 
potest. 

))  Verum  secus  est  de  rebus  ac  doctrinis  quas  demutatio 
morum  ac  fallax  judicium  contra  fas  invexerint.  Nullum 
tempus  vacare  religione,  veritate,  justitia  potest ;  quas  res 
maximas  et  sanctissimas  cum  Deus  in  tutela  Ecclesice  essc 
jusserit,  nihil  est  tam  alienum  quam  velle  ut  ipsa  quod  vel 


28  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

falsum  est  vel  injustum  dissimulanter  ferat,  aut  in  iis  quse 
sunt  religioni  noxia  conniveat.  »  —  Enc.  Libertas,  §  Multi 
denique, 

31.  III.  Nequaquam  licet  «  petere,  defender6,  lar- 
giri,  cogitandi,  scribendi,  docendi,  itemque  promis- 
cuam  religionum  libertatem,  veluti  jt^m  totidem,  quse 
homini  natura  dederit. 

))  Nam,  si  vere  natura  dedisset,  imperium  Dei  detrectari 
jus  esset,  nec  ulla  temperari  lege  libertas  humana  posset.  )) 
—  Encycl.  Libertas,  |  Itaque  ex  dictis. 

a)  «  Libertas,  ut  quse  virtus  est  hominem  perficiens, 
debet  in  eo  quod  verum  sit,  quodque  bonum,  versari :  boni 
autem  verique  ratio  mutari  ad  hominis  arbitrium  non  potest, 
sed  manet  semper  eadem,  neque  minus  est  quam  ipsa 
rerum  natura,  incommutabilis.  Si  mens  adsentiatur  opinio- 
nibus  falsis,  si  malum  voluntas  adsumat  et  ad  id  se  applicet, 
perfectionem  sui  neutra  consequitur,  sed  excidunt  digni- 
tate  naturali  et  in  corruptum  ambse  delabuntur. 

))  Quaecumque  sunt  igitur  virtuti  veritatique  contraria,  ea 
in  luce  atque  in  oculis  hominum  ponere  non  est  sequum ; 
gratia  tutelave  legum  defendere,  multo  minus.  Sola  bene 
acta  vita  via  est  in  coelum,  quo  tendimus  universi  :  ob 
eamque  rem  aberrat  Civitas  a  regula  et  prcescriptione 
naturce,  si  licentiam  opinionum  praveque  factorum  in 
tantum  lascivire  sinat,  ut  impune  liceat  mentes  a  veritate, 
animos  a  virtute  deducere.  Ecclesiam  vero,  quam  Deus  ipse 
constituit,  ab  actione  vitse  excludere,  a  legibus,  ab  institu- 
tione  adolescentium,  a  societate  domestica,  magnus  et  per- 
niciosus  est  error.  ))  —  Encycl.  Immortale  Bei,  %  Sic  illa. 

b)  Huc  "gQxiinQXiX  propositiones  damnatce  a  Pio  IX  : 

a  ^tate  hac  nostra  non  amplius  expedit  religionem  catho- 
licam  haberi  tanquam  unicam  Status  religionem,  cseteris 
quibuscumque  cultibus  exclusis.  »  —  Syll.  prop.  77. 

«  Falsum  est  civilem  cujusque  cultus  libertatem,  itemque 
plenam  potestatem  omnibus  attributam  quaslibet  opinio- 
nes  cogitationesque  palam  publiceque  manifestandi,  con- 
ducere  ad  populorum   mores  animosque  facilius   corrum- 


CaP.    II.    De   NATURA    SOCIETATIS   ECCLESIASTICrE.  29 

pendos,  ac  indifferentismi  pestem  propagandam.  »  —  Syll. 
prop.  79. 

t.  Romanus  Pontifex  potest  ac  debet  cum  progressu,  cum 
liberalismo,  et  cum  recenti  civilitate  sese  reconciliare  ex 
componere.  »  —  Ibid.,  prop.  80, 

32.  IV.  Cseterum  inanis  est  et  jejuna  calumnia  : 

«  quod  inquiunt  Ecclesiam  recentiori  civitatum  invidere 
disciplince,  et  qua^cumque  horimi  temporum  ingenium 
'reperit,  omnia  promiscue  repudiare. 

a)  »  Insaniam  quidem  repudiat  opinionum ;  improbat 
nefaria  seditionum  studia,  illumque  nominatim  habitum 
animorum  in  quo  initia  perspiciuntur  voluntarii  discessus  a 
Deo  :  sed  quia  omne  quod  verum  est,  a  Deo  proficisci  ne- 
cesse  est,  quidquid,  indagando,  veri  attingatur,  agnoscit 
Ecclesia  velut  quodda?n  divince  mentis  vestigium. 

b)  ))  Gumque  nihilsit  in  rerum  natura  veri,  quod  doctri- 
nis  divinitus  traditis  fidem  abroget,  multa  quae  adrogent, 
omnisque  possit  inventio  veri  ad  Deum  ipsum  vel  cognos- 
cendumvellaudandum  impellere,idcirco,  quidquid  accedat 
ad  scientiarum  flnes  proferendos,  gaudente  et  libente 
Ecclesia  semper  accedet  :  eademque  studiose,  ut  solet,  sicut 
alias  disciplinas,  ita  illas  etiam  fovebit  ac  provehet  qua^ 
positse  sunt  in  explicatione  naturse. 

c)  ))  Quibus  in  studiis,  non  adversatur  Ecclesia  si  quid 
mens  repererit  novi  :  non  repugnat  quin  plura  quserantur  ad 
decus  commoditatemque  vitse  :  immo,  inertise  desidiseque 
inimica,  magnopere  vult  ut  hominum  ingenia  uberes  fe- 
rant  exercitatione  et  cultura  fructus  :  incitamenta  praebet 
ad  omne  genus  artium  atque  operam  :  omniaque  harum 
rerum  studia  ad  honestatem  salutemque  virtute  sua  dirigens, 
impedire  nititur  quominus  a  Deo  bonisque  coelestibus  sua 
hominem  intelligentia  atque  industria  deflectat.  )>  — Encycl. 
Immortale  Dei,  §  Ergo  quod. 

33.  V.  Dicta  separatio  Ecclesise  et  Status  conside- 
rari  potest  ut  minus  malum  si  comparetur  cum 
statu  persecutionis,  modo  taliter  instituatur  ut  Ecclesise 

r 


30  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

veram  det  et  sinceram  libertatem  suam  missionem  exer- 
cendi. 

a)  Ubi  enim  qusestio  movebitur  de  decernenda  separa- 
tione  Status  ab  Ecclesia,  sciendum  est  quod  in  hac  nova  Ec- 
clesise  coriditione,  quse  nequ.e  oppositionis  est  neque  con- 
cordise,  sed  simplicis  coexistentice  Ecclesice  et  Gubernii  ci- 
vilis,  Status,  nisi  velit  mentiri  justitise  et  adsertse  omni- 
modse  libertati  religiosse,  recognoscere  dehet  omniajitra 
Ecclesice,  quatenus  est  saltem  associatio  religiosa  licita, 
nec  impedire  liberam  ejusdem  evolutionem. 

Unde  curandum  erit  ut  Ecclesice  plena  sit  libertas  com- 
municandi  cum  Romano  Pontifice,  capite  suo ;  —  condendi 
leges  pro  suis  subditis,  eas  promulgandi,  promovendique 
earum  observationem  per  judicia  et  poenas ;  —  sibi  eligendi 
pastores  juxta  modum  a  se  determinatum  ;  —  sibi  assu- 
mendi  ministros,  eosque  educandi  et  instruendi ;  —  suis 
subditis  impertiendi  educationem  religiosam,  quin  isti  cogi 
possint  ad  scholas  mixtse  religionis,  vel  scholas  neutras 
quas  vocant,  frequentandas ;  —  solemnitates  religiosas  exer- 
cendi ;  —  possidendi  et  administrandi  res  temporales ;  — 
fidelium  catholicorum  associationes  efformandi,  ut  ex.  gr. 
instituta  religiosa  quse  possidere  valeant,  etc.  ;  —  suis  fide- 
libus  constituendi  sepulturam  ecclesiasticam,  iis  quos  non 
indignos  judicaverit  concedendam ;  —  demum  omnia  alia 
jura  eocercencli  quse  religiosa  societas,  pro  natura  sua,  sibi 
vindicare  potest. 

«  Gette  situation,  ait  Leo  Xllly  se  produit  dans  certains 
pays.  Cest  une  mani^re  d'6tre  qui,  si  elle  a  de  nombreux  et  1 
graves  inconv6nients,  offre  aussi  quelques  avantages,  sur-  I 
tout  quand  le  l^gislateur,  par  une  heureuse  incons6quence, 
ne  laisse  pas  que  de  s'inspirer  des  principes  chr6tiens ;  et 
ces  avantages,  bien  qu'ils  ne  puissent  justifier  le  faux  prin- 
cipe  de  la  s6paration,  ni  autoriser  a  le  d6fendre,  rendent 
cependant  digne  de  tolerance  un  6tat  de  choses  qui,  prati- 
quement,  n'est  pas  le  pire  de  tous.  »  —  Encyc.  Leonis  XIII, 
ad  omnes  Gallice  catholicos,  16  feb.  1892. 

b)  Ea  consideratione  movebantur  nonnulli  qui  hanc 


Cap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastic^.        31 

separationem  apud  nos  exoptahant  eo  quod  judicarent  rela- 
tiones,  quales  jam  servantur  inter  Ecclesiam  et  Gubernium 
civile,  parum  utilitatis  conferre  Ecclesise,  at  e  contra  Statui 
multam  copiam  facere  ut  Ecclesiam  opprimat. 

«  Mais,  en  France,  ^ation  catholique  par  ses  traditions 
et  par  la  foi  pr^sente  de  la  grande  majorit^  de  ses  fils, 
TEglise  ne  doit  pas  6tre  mise  dans  la  situation  pr^caire 
qu'elle  subit  chez  d'autres  peuples.  Les  catholiques  peuvent 
d'autant  moins  pr6coniser  la  s^paration,  qu'ils  connaissent 
mieux  les  intentions  des  ennemis  qui  la  d^sirent.  Pour  ces 
derniers,  et  ils  le  disent  assez  clairement,  cette  s^paration, 
c'est  Tind^pendance  entiere  de  la  16gislation  politique  en- 
vers  la  l(^gislation  religieuse ;  il  y  a  plus,  c'est  rindiff^rence 
absolue  du  pouvoir  a  T^gard  des  int^r^ts  de  la  soci(3t6  chr6- 
tienne,  c'est-a-dire  de  TEglise,  et  la  negation  meme  de  son 
existence.  —  Ils  font  cependant  une  reserve  qui  se  formule 
ainsi  :  Des  que  TEglise,  utilisant  les  ressources  que  le  droit 
commun  laisse  au  moindre  des  Francais,  saura,  par  un 
redoublement  de  son  activit6  native,  faire  prosp6rer  son 
oeuvre,  aussitot  TEtat  intervenant  pourra  et  devra  mettre 
les  catholiques  franeais  hors  du  droit  commun  lui-meme. 
—  Pour  tout  dire  en  un  mot,  Tid^al  de  ces  hommes  serait 
.  le  retour  au  paganisme  :  TEtat  ne  reconnait  TEglise  qu'au 
jour  oii  il  lui  plait  de  la  pers^cuter.  »  —  Leonis  XIII  encyc. 
cit.  ad  omnes  Gallioe  catholicos. 

34.  VI.  «  Itaque  in  tam  difficili  rerum  cursu,  ait 
Leo  XIII,  catholici  homines,  si  Nos,  ut  oportet,  au- 
dierint,  facile  videbunt  quae  sua  cujusque  sint,  tam 
in  opinionibus  quam  in  factis,  officia. 

a)  »  Et  in  opinando  quidem  : 

lo  »  Quaecumque  Pontifices  romani  tradiderint  vel  tradi- 
turi  sunt,  singula  necesse  est  et  tenere  judicio  stabili  com- 
prehensa,  et  palam,  quoties  res  postulaverit,  profiteri ;  ac 
nominatim  de  iis,  quas  libertates  vocant  novissimo  tem- 
pore  qusesitas,  oportet  Apostolicse  Sedis  stare  judicio,  et 
quod  ipsa  senserit,  idem  sentire  singulos. 

^o ))  Cavendum  ne  quem  fallat  honesta  illarum  species ; 


32  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

cogitandumque  quibus  ortse  initiis,  et  quibus  passim  sus- 
tententur  atque  alantur  studiis.  Satis  jam  est  experiendo 
cognitum  quarum  illse  rerum  effectrices  sint  in  Givitate ;  eos 
quippe  passim  genuere  fructus,  quorum  probos  viros  et  sa- 
pientes  jure  poeniteat. 

30  »  Si  talis  alicubi  aut  reapse  sit,  aut  fingatur  cogitatione 
Givitas  quse  christianum  nomen  insectetur  prof erre  et  tyran- 
nice,  cum  eaque  conferatur  geniis  id  reipublicse  recens,  de 
quo  loquimur,  poterit  hoc  videri  tolerabilius.  Principia 
tamen,  quibus  nititur,  sunt  profecto  ejusmodi,  sicut  ante 
diximus,  ut  per  se  ipsa  probari  nemini  debeant.  »  —  En- 
cycl.  Immortale  Dei,  §  Itaque  in  tamdifflcili.  —  Cf.  n.  25 
et  seq. 

b)  «  Potest  autem  aut  in  privatis  domesticisque  rebus, 
aut  in  publicis  actio  versari. 

±0  »  Privatim  quidem,  primum  officium  est :  prceceptis 
evangelicis  diligentissime  conformare  vitam  et  mores, 
nec  recusare  si  quid  christiana  virtus  exigat  ad  patiendum 
tolerandumque  paulo  difiicilius.  Debent  prseterea  singuli 
Ecclesiam  sic  diligere,  ut  communem  matrem  :  ejusque  et 
jura  salva  velle  :  conarique  ut  ab  iis  in  quos  quisque  ali- 
quid  auctoritate  potest,  pari  pietate  colatur  atque  ametur. 

2«  »  Illud  eimm  publicce  salutis  interest,  ad  rermn  urba- 
narum  administrationem  conferre  sapienter  operam  :  in 
eaque  studere  maxime  et  efficere,  ut  adolescentibus  ad  reli- 
gionem,  ad  probos  mores  informandis,  ea  ratione  qua 
sequum  est  christianis,  publice  consultum  sit  :  quibus  ex 
rebus  magnopere  pendet  singularum  salus  Givitatum.... 

»  Potest  alicubi  accidere  ut,  maximis  justissimisque  de 
causis,  rempublicam  capessere,  in  muneribusque  politicis 
versari,  nequaquam  expediat.  Sed  generatim,  nullam  velle 
rerum  publicarum  partem  attingere,  tam  esset  in  vitio 
quam  nihil  ad  comm^nem  utilitatem  afferre  studii,  nihil 
operse  :  eo  vel  magis  quod  catholici  homines,  ipsius  quam 
profitentur  admonitione  doctrinse,  ad  rem  integre  et  ex  fide 
gerendam  impelluntur.  Gontra,  ipsis  otiosis,  facile  habenas 
accepturi  sunt  ii  quorum  opiniones  spem  salutis  haud  sane 
magnam  afferant.  Idque  esset  etiam  cum  pernicie  conjunc- 


Cap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastic^.        33 

tum  christiani  nominis  :  propterea  quod  plurimum  possent 
qui  male  essent  in  Ecclesiam  animati ,  minimum '  qui 
bene. 

»  Quamobrem  perspicuum  est  ad  rempublicam  adeundi 
causam  esse  justam  catholicis  :  non  enim  adeunt,  neque 
adire  debent  ob  eam  causam  ut  probent  quod  est  hoc  tem- 
pore  in  rerum  publicarum  rationibus  non  honestum ;  sed  ut 
has  ipsas  rationes,  quoad  fieri  potest,  in  bonum  publicum 
transferant  sincerum  atque  verum,  destinatum  animo  ha- 
bentes  sapientiam  virtutemque  catholicae  religionis ,  tan- 
quam  saluberrimum  succum  ac  sanguinem,in  omnesreipu- 
blicse  venas  inducere.  »  —  Encycl.  hmnortale  Bei,  Leo- 
nisXIII,  I  Potest  tamen,  et  §  Item  catholicorum. 

ARTIGULUS  VII. 

de  toleranda  li.bertate  cultuum  et  permittendis  aliis 
quibusdam  libertatibus. 

«  Si  divini  cultus  varia  genera  eodem  jure  esse  quo  veram 
religionem  Ecclesia  judicat  non  licere,  non  ideo  tamen  eos 
damnat  rerum  publicarum  moderatores  qui,  magni  alicu- 
jus  aut  adipiscendi  boni,  aut  prohibendi  causa  mali, 
moribus  atque  usu  patienter  ferunt  ut  ea  habeant  singula 
in  Givitate  locum.  »  —  Encycl.  Immortale  Dei,  |  Hcec  qui- 
dem. 

35.  I.  Ratio  hujus  tolerantiae.  —  «  Materno  judicio 
Ecclesia  sestimat  grave  pondus  infirmitatis  humanse  :  et 
qualis  hic  sit,  quo  nostra  vehitur  setas,  animorum  rerum- 
que  cursus  non  ignorat.  His  de  causis,  nihil  quide^n  i7n- 
pertiens  juris  nisi  iis  quae  vera  quaeque  honesta  sint,  non 
recusat  quominus  quidpiam  a  veritate  justitiaque  alie- 
num  ferat  tamen  publica  potestas,  scilicet  majus  aliquod 
vel  vitandi  causa  malum,  vel  adipiscendi  aut  conservandi 
bonu7n. 

»  Ipse  providentissimus  Beus,  cum  infinitse  sit  bonitatis 
itemque  omnia  possit,  sinit  tamen  esse  in  mundo  mala,  par- 
tim  ne  ampliora  impediantur   bona,  partim  ne  majora 


34  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

malaconsequantur.  In  regendis  GivitatibusRectoremmundi 
par  est  imitari  :  quin  etiam,  cum  singula  mala  prohibere 
auctoritas  hominum  non  possit,  debet  multa  concedere 
atque  impunitate  relinquere,  quce  per  divinam  tamen 
providentiam  vindicantur,  et  recte  »  (S.Aug.,  Be  lib.  arb., 
lib.  i,  cap.  6,  n.  i4).  —  Encycl.  Libertas,  Leonis  XIII,  % 
Yehementer. 

36.  II.  Ejusdem  limites.  —  «  Verumtamen,  in  ejus- 
modi  rerum  adjunctis,  si  communis  boni  causa,  et  hac  tan- 
tum  causa,  potest  vel  etiam  debet  lex  hominum  ferre  tole- 
ranter  malum,  tamen  nec  potest  nec  debet  id  probare  aut 
velle  per  se  :  quia  malum  per  se,  cum  sit  boni  privatio, 
repugnat  bono  communi,  quod  legislator,  quoad  optime  po- 
test,  velle  ac  tueri  debet.  Et,  hac  quoque  in  re,  ad  imitan- 
dum  sibi  lex  humana  proponat  Deum  necesse  est,  qui,  in  eo 
quod  mala  esse  in  mundo  sinit,  neque  vult  mala  fleri, 
neque  vult  mala  non  fleri,  sed  vult  permittere  mala  fieri, 
et  hoc  est  bonmn.  Quse  Doctoris  Angelici  sententia,  brevis- 
sime  totam  continet  de  malorum  tolerantia  doctrinam.  — 
S.  Thom.,  p.  i,  q.  i9,  a.  9,  ad  3. 

»  Sed  confitendum  est,  si  vere  judicari  velit,  quanto  plus 
in  Givitate  mali  tolerari  pernecesse  est,  tanto  magis  distare 
id  genus  Civitatis  ab  optimo  :  itemque  tolerantiam  rerum 
malarum,  cum  pertineat  ad  politicse  praecepta  prudentise, 
omnino  circumscribi  iis  flnibus  oportere,  quos  causa,  id 
est  salus  publica  postulat. 

a)  »  Quare,  si  saluti  publicce  detrimentum  afferat,  et 
mala  Civitati  majori  pariat,  consequens  est  eam  adhiberi 
non  licere,  quia  in  his  rerum  adjunctis  abest  ratio  boni. 

b)  »  Si  vero,  ob  singularia  reipublicse  tempora,  usuve- 
niat  ut  modernis  quibusdam  libertatibus  Ecclesia  acquies- 
cat,  non  quoii  ipsas  per  se  malit,  sed  quia  permissas  esse 
judicat  expedire,  versis  in  meliora  temporibus ,  adhibi- 
tura  sane  esset  libertatem  suam;  et,  suadendo,  hortando, 
obsecrando,  studeret,  uti  debet,  munus  efficere  sibi  assi- 
gnatum  a  Deo,  videlicet  sempiternae  hominum  saluti  con- 
sulere. 


Cap.  11.  De  natura  societatis  ecclesiastic^.        35 

c)  ))  Illud  tamen  perpetuo  verum  est :  istam  omnium  et 
acl  omnia  libertatem  non  esse,  quemadmodum  pluries  dixi- 
mus,  expetenclam  per  se,  quia  falsum  eodem  jure  esse  ac 
verum,  rationi  repugnat.  »  Encycl.  Libertas,  ibid.  —  Cf. 
Cavagnls,  op.  cit.,  lib.  i,  n.  577  et  seq. 


ARTIGULUS  VIII. 
de  optimo  mundi  regimine. 

37. 1.  «  IUud  perpetuae  legis  instar  habendum  est, 

quod  IvoGarnutensisadPaschalem  II  Pontificem  maximum 
praescripsit  :  «  Cum  regnu7n  et  sacerdotium  inter  se  con- 
veniunt,  bene  regitur  mundus,  floret  et  fructificat  Ecclesia. 
Cum  vero  inter  se  discordant,  non  tantum  parvse  res  non 
crescunt,  sed  etiam  magnse  res  miserabiliter  dilabuntur.  » 
—  Encycl.  Immortale  Dei,  %  Fuit  aliquando. 

Equidem,  sublata  hac  concordia  «  quse  semper  rei  sacrce 
et  civili  fausta  exstitit  et  salutaris  ))  (Enc.  Mirari  vos^ 
Greg.  XVI),  «  omnino  consecutura  est  anceps  quaidam,  mu- 
tabilisque  conditio,  quacum  nec  Ecclesise,  nec  Givitatis  po- 
test  tranquillitas  consistere  ».  — Encyc.  Nobilissima  Gallo- 
rum,  Leonis  XIII,  8  febr.  1884,  %  Beinde  illa. 

((  Talis  autem  conformatio  reipublicae  —  qualis  nempe 
describitur  in  toties  laudata  epistola  Leonis  XIII  —  nihil 
habet,  quod  possit  aut  minus  videri  dignum  amplitudine 
Principum,  aut  parum  decorum  :  tantumque  abest  ut  jura 
majestatis  imminuat,  ut  potius  stabiliora  atque  augustiora 
faciat.  —  Immo,  si  altius  consideretur,  habet  illa  conforma- 
tio  perfectionem  quamdam  magnam,  qua  carent  cseteri 
rerum  publicarum  modi  :  ex  eaque  fructus  essent  sane  ex- 
cellentes  et  varii  consecuturi,  si  modo  suum partes  singulce 
gradum  tenerent,  atque  illud  integre  efiicerent  cui  una- 
quseque  prseposita  est,  officium  et  munus. 

a)  »  Revera,  in  ea,  quam  ante  diximus,  constitutione 
reipublicse,  sunt  qmdiQm.  divina  atquehumana  convenienti 
ordine  partita  :  incolumia  civium  jura,  eademque  divi- 
narum,  naturalium,  humanarumque  legum  patrocinio  de- 


36  TrACT.    1.    De   PRiNCIPliS   JURIS    CANONlCi.       ■ 

f ensa :  officiomm  singulorum,  cum  sapienter  constituta  des- 
criptio,  tum  opportune  sancita  custodia. 

b)  »  Singuli  ho?nines,  in  hoc  ad  sempiternam  illam  ci- 
vitatem  dubiolaboriosoque  curriculo,  sibisciuntprsesto  esse, 
quos  tuto  sequantur  ad  ingrediendum  duces,  ad  pervenien- 
dum  adjutores  :  pariterque  intelligunt,  sibi  alios  esse  ad 
securitatem,  ad  fortunas,  ad  commoda  csetera,  quibus  com- 
munis  hsec  vita  constat,  vel  parienda  vel  conservanda  da- 
tos. 

c)  ))  Societas  domestica  eam,  quam  par  est,  firmitudi- 
nem  adipiscitur  ex  unius  atque  individui  sanctitate  conju- 
gii :  jura  officiaque  inter  conjuges  sapienti  justitia  et  sequi- 
tate  reguntur  :  debitum  conservatur  mulieri  decus  :  aucto- 
ritas  viri  ad  exemplum  est  auctoritatis  Dei  conformata  : 
temperata  patria  potestas  convenienter  dignitati  uxoris 
prolisque  :  denique  liberorum  tuitioni,  commodis,  institu- 
tioni  optime  consulitur. 

d)  ))  In  genere  rerum  politico  et  civili,  leges  spectant 
commune  bonum,  neque  voluntate  judicioque  fallaci  multi- 
tudinis,  sed  veritate  justitiaquediriguntur  :  auctoritas  Prin- 
cipum  sanctitudinem  quamdam  induit  humana  majorem, 
contineturque  ne  declinet  a  justitia,  neu  modum  in  impe- 
rando  transiliat :  obedientia  civium  habet  honestatem  digni- 
tatemque  comitem,  quia  non  est  hominis  ad  hominem 
servitus,  sed  obtejnperatio  voluntati  Bei,  regnum  per 
homines  exercentis.  Quo  cognito  ac  persuaso,  omnino  ad 
justitiam  pertinere  illa  intelliguntur  :  vereri  majestatem 
Principum,  subesse  constanter  et  fideliter  potestati  pu- 
blicse,  nihil  seditiose  facere,  sanctam  servare  disciplinam 
Givitatis. 

e)  )>  Similiter  ponitur  in  officiis  caritas  mutucLf  heni- 
gnitas,  liberalitas  :  non  distrahitur  in  contrarias  partes, 
pugnantibus  inter  se  prseceptis,  civis  idem  et  christianus  : 
denique  amplissima  bona,  quibus  mortalem  quoque  homi- 
num  vitam  christiana  religio  sua  sponte  explet,  communi- 
tati  societatique  civili  omnia  quseruntur  :  ita  ut  illud 
appareat  verissime  dictum  :  «  Pendet  a  religione,  qua  Deus 


Cap.  II.  De  natura  societatis  ecclesiastic^.        37 

colitur,  rei  publicse  status  :  multaque  inter  hunc  et  illam 
cognatio  et  familiaritas  intercedit  (Sacr.  Imp.  acl  Cyrillum 
Alexanclr.  et  Episcopos  metpop.).  »  —  Encycl.  Immortale 
Bei,  %  Talis  autem.  —  Cf.  encycl.  Liicturnum,  ejusd.  Pon- 
tif.,  20  jan.  1881. 

38.  II.  «  Fuit  aliquando  tempus,  cum  evangfelica 
philosophia  gubernaret  Civitates  :  quo  tempore  chris- 
tianse  sapientise  vis  illa  et  divina  virtus  in  leges,  instituta, 
mores  populorum,  in  omnes  reipublicse  ordines  rationesque 
penetraverat  :  cum  religio  per  Jesum  Ghristum  instituta 
in  eo,  quo  sequum  erat,  dignitatis  gradu  firmiter  collocata, 
gratia  Principum  legitimaque  magistratuum  tutela  ubique 
floreret  :  cum  sacerdotium  atque  imperium  concordia  et 
amica  officiorum  vicissitudo  auspicato  conjungeret.  Eoque 
modo  composita  Civitas  fructus  tulit  omni  opinione  ma- 
joresj  quorum  viget  memoria  et  vigebit  innumerabilibus 
rerum  gestarum  consignata  monumentis,  quse  nulla  adver- 
sariorum  arte  corrumpi  aut  obscurari  possunt. 

))  Quod  Europa  christiana  barbaras  gentes  edomuit,  eas- 
que  a  feritate  ad  mansuetudinem,  a  superstitione  ad  verita- 
tem  traduxit  :  quod  Mahumetanorum  incursiones  victrix 
propulsavit :  quod  civilis  cultus  principatum  retinuit,  et  ad 
omne  decus  humanitatis  ducem  se  magistramque  prsebere 
cseteris  consuevit  :  quod  germanamlibertatem  eamquemul- 
tiplicem  gratificata  populis  est  :  quod  complura  ad  miseria- 
rum  solatium  sapientissime  instituit,  sine  controversia  ma- 
gnam  debet  gratia^n  religioni,  quam  ad  tantas  res  susci- 
piendas  habuit  auspicem,  ad  perficiendas  acljutricem. 

39.  III.  ))  Mansissent  profecto  eadem  bona,  si 
utriusque  potestatis  concordia  mansisset  :  majora- 
que  expectari  jure  poterant,  si  auctoritati,  si  magisterio,  si 
consiliis  Ecclesiae  majore  esset  cum  fide  perseverantiaque 
obtemperatum. . . . 

»  Sed  perniciosa  illa  ac  deploranda  rerum  novarum 
studia,  qucB  sceculo  XVI  excitata  sunt,  cum  primum  reli- 
gionem  christianam  miscuissent,  mox  naturali  quodam  iti- 
nere  ad  philosophiam,  a  philosophia  ad  omnes  civilis  com- 

T.  I.  3 


B8  Tract.  I.  t)E  PRiNCirits  juHis  caNoNici. 

munitatis  ordines  pervenemnt.  —  Ex  hoc  vfelut  fonte 
repetenda  illa  recentiora  effrenatm  Ubertatis  capita,  nimi- 
rum  in  maximis  perturbationibus  superiore  sseculo  excogi- 
tata,  in  medioque  proposita  perinde  ac  principia  et  funda- 
menta  novijuris,  quod  et  fuit  antea  ignotum,  et  a  jure  non 
aolnm 'CJiristiano,  sed  etiam  naturali  plus  una  ex  parte 
discrepat.  »  —  Encycl.  Immortale  Bei,  Leonis  XIII,  §  Fuit 
aliquando. 


CaP.    m.    De   VERA   ECCLESI^   CONSTITUTIONE.  39 

GAPUT   III. 

DE  VERA  ECCLESIiE  CHRISTI  CONSTITUTIONE. 


Ageadum  esl  :  de  ILcdesiaB  coastilutione,  qualis  a  Cbristo  inslilula  est; 
—  nec  noQ  dc  falsis  syslematijjus  circa  Ecclesiaj  constitutionem. 


ARTIGULUS    I. 

DE  ECCLESLf:    CONSTITUTIONE,   QUALIS   A   CHRISTO 
INSTITUTA   EST. 

Brevem  conspectum,  et  summa  veluti  capita  ecclesias- 
ticse  constitutionis  exponimus,  ne  alterutrum  ex  his  duobus 
vitiis  incurramus  :  ut  vel  manca  sit,  ea  omissa,  ecclesias- 
tici  juris  doctrina,  suoque  fundamento  destituta;  vel  eadem 
crambes,  ut  ait  cardinalis  Tarquini,  si  plenius  exponi  velit, 
hi€  recoquatur,  quae  in  Theologia  jam  apposita  est. 

Itaque  singulorum  capitum  dilig^entem  demonstrationem 
si  quis  cupiat_,  is  adeat  Theologos;  hic  totum  simul  sys- 
tema,  quo  Christus  Ecclesiam  suam  ordinavit,  singularium- 
qu€  partium  cohsesionem  uno  veluti  obtutu  comprehen- 
dendam,  ex  prsesupposita  theologica  veritate  habere  con- 
tentus  sit.  —  Tarquini,  Instit.  jur.pub.,  lib.  2,  n.  2. 

40,  L  Distinctio  laicorum  et  clericorum.  —  Ghris- 
tus  totum  Ecclesiae  corpus  duas  in  classes  distingui  voluit  : 
quarum  altera  populum  contineat,  eos  nempe  qui  Laici 
audiunt ;  altera  coalescat  ex  illis  quibus  cura  fmis  proximi 
Ecclesise,  id  est  sanctificationis  animarum,  adeoque  potes- 
tas  ecclesiastica  sit  demandata,  iique  Clerici  appellantur. 

Hoc  discrimen  vel  ipso  nomine  innuitur-.  —  Laici  enim 
dicti  sunt  a  voce  grseca  X«off,  populus ,  quse  vox  commune 
aliquid  indicat.  Glerici  autem  a  voce  x).«/)oc,  sors  seu  hsere- 
ditas,  quae  ad  significandum  aliquid  peculiare  ac  non  com- 
muni  conditione  distributum  usurpatur,  sic  dicti  sunt :  (c  vel 
quia  de  soi-te  Domini  sunt,  vel  quia  Dominus  sors,  id  est 


40  TrACT.    I.    De   PRINCIPIIS  JURIS   CANONICI. 

pars  clericorum  est  ».  —  Cf.  can.  Clericus,  et  can.  Diio 
sunt,  causce  12,  qu.  1. 

41.  II.  Potestas  ordinis  et  potestas  jurisdictionis. 

—  Gum  Ecclesise  firiis  proximus,  id  est  sanctificatio  anima- 
rum,  habeatur  per  gratiam  sanctificantem,  quam  Ghristus 
per  sacramenta  haberi  voluit,  accedente  cooperatione  ho- 
mifiis  sive  per  idoneas  dispositiones  ad  illam  acquirendam, 
sive  per  bona  opera  ad  eam  conservandam  et  augendam,  ad 
duo  capita  curam  finis  Ecclesise  clericis  commissam  direxit : 
±0  ^ad  efficienda  sacramenta;  2«  ad  fideles  recte  et,  quan- 
tum  fieri  potest,  efficaciter  dirigendos,  tum  quoad  intellec- 
tum,  tum  quoad  voluntatem,  ut  divinse  gratise,  qu8e  per  sa- 
cramenta  confertur,  quemadmodum  par  est,  cooperentur ; 
unde  duas  constituit  in  Ecclesia  potestates  quse  Hierarchice 
appellantur,  alteram  Ordinis,  alteram  Jurisdictionis.  — 
Cf.  n.  175  etseq. 

a)  Hanc  ordinis  hierarchiam  distinxit  in  Episcopos, 
Preshyteros,  et  Ministros  :  non  eodem  tamen  potestatis 
gradu,  sed  longe  diverso,  ita  ut  summus  ac  plenus  sit  in 
Episcopis,  infimus  in  Ministris. 

b)  Hierarchiam  autem  jurisdictionis  constituit  plene 
quidem  ac  perfecte  in  Romano  Pontifice ;  et  deinde  in  Epis- 
cop  15,  qui  proinde  proprio  nomine jpastores  appellantur;  qua- 
dantenus  autem  etiam  in  Preshyteris  et  in  Diaconis. 

Siquidem  : 

42.  III.  Romanum  Pontificem  vicarium  suum 
esse  voluit,  totiusque  Ecclesiae  funtiamentum,  adeo- 
que  et  centrum  unitatis,  cui  nisi  adhsereant  homines,  in 
Ecclesia  esse  non  possunt,  et  Principem  totius  Ecclesice, 
qui  plenam  et  universalem  in  eadem  habet  potestatem, 
quam  Primatum  dicunt.  >  . 

Infallibilitatis  dono,  ad  fidelium  intellectus  in  doctrina 
fidei  atque  morum  certissime  dirigendos,  eumdem  ins- 
truxit. 

43.  IV.  Episcopos  constituit  proprie  dictos  ac 
perfectos  pastores,  hac  quidem  lege  ac  ratione  : 


CaP.    III.    De   VERA   ECCLESIiE   CONSTITUTIONE.  41 

a)  Ut  eomm  munus  atque  institutio  eo  tendat,  ut  prse- 
ter  Romanum  Pontificem,  qui  solus  totam  Ecclesiam  admi- 
nistrare  non  posset,  alii  quoque  prsesto  sint  in  partem  ejics 
sollicitudlnis  vocati,  atque  habiles  ad  fideles  sibi  creditos 
perfecte  regendos,  eamdemque  ob  rationem  ad  supremtun 
hierarchice  Ordinis  gradum  sint  evecti,  eaque  potestate 
instructi  qua  in  genere  habiles  facti  fuerint  ad  omnia,  quse 
ad  fmem  necessaria  sint,  administranda ;  in  specie  autem  : 

lo  Quoad  sacrainenta  :  ut  omnia  conferre  valeant,  potis- 
simum  autem,  et  jure  sui  ordinis  proprio,  Ordinem  et  Con- 
firmationem. 

2o  Quoad  directionem  intellectus  :  ut  sini  judices  fidei  et 
doctrince  morum;  ita  tamen  ut  infallibilitatis  donum 
conjunctim,  id  est  simul  congregati,  eatenus  habeant  qua- 
tenus  cum  Romano  Pontifice  consentiunt,  singuli  autem 
nullo  modo,  adeoque  in  rebus  dubiis  ad  eumdem  Roma- 
num  Pontificem,  qui  et  infallibilis,  et  centrum  unitatis  est, 
causam  remittere  debeant. 

30  Quoad  directionem  voluntatis  :  ut  veri  perfectique  im- 
perii  jura  habeant. 

b)  Ut  totam  hanc  potestatem  normisi  dependenter  a 
Romano  Pontifice  exercere  debeant ;  ita  ut  ejusdem  sit,  non 
modo  loca  determinare  in  quibus  illam  exerceant,  Verum 
etiam  eamdem  et  suspendere,  et  restringere,  et,  si  necessa- 
rium  visurii  fuerit,  alio  submisso  pastore,  etiam  inhibere. 

c)  Quod  consequens  est  :  ut  jurisdictio  episcopalis  de- 
rivetur  in  singulos  auctoritate,  sive  immediata  sive  me- 
diata,  Romani  Pontificis,  quse  dicitur  legitima  missio ; 
non  autem  ipsa  consecratione,  seu  episcopalis  ordinis  sus- 
ceptione,  qua  tantum  potentia  confertur  sacramenta  con- 
ficiendi,  et  habilitas  ad  gregem  Ghristi  regendum,  sed  non 
datur  f acultas  ejusdempotentise  et  habilitatis  exercendse. 

44.  V.  Presbyteros  tanquam  Episcoporum  adju- 
tores  instituit,  non  omni  tamen  in  munere,  sed  in  admi- 
nistratione  tantum  sacramentorum,  exceptis  Gonfirma- 
tione  et  Ordine,  et  in  verbi  Dei  prsedicatione ;  idque  hisce 
legibus  : 


42  TrACT.   L  De  PRINCIPIIS  juris  canonici. 

a)  Ut  totam  hanc  potestatem  nonnisi  dependenter  ab 
Episcopo  exercere possintj  ita  ut  regulariter  ipsius  Episcopi 
sit  eamdem  et  suspendere  et  restringere,  et,  si  ratio  id  pos- 
tulet,  etiam  inhibere. 

b)  Ut  proinde  facultas  exercendi  presbyteralia  munera 
derivetur  in  singulos  auctoritate  Episcopi,  non  autem  ipsa 
Ordinatione,  qua  tantum  potentia  confertur  conficiendi  sa- 
cramenta  presbyteralis  ordinis  propria,  sed  non  conceditur 
facultas  eamdem  potentiam  exercendi. 

45.  VI.  Denique  Diaconos  ea  in  re  hierarchicos 
effecit,  ut  vi  sui  ordinis  habiles  sint  ad  sacramenta 
Baptismi  atque  Eucharisfice  administranda,  et  ad  pi^cedi- 
catipnem  verhi  Dei  exercendam,  ita  tamen  ut  nonnisi  auc- 
torilate  Episcopi  hsec  faciant. 

46.  VII.  Facultatem  fecit  Ecclesiae,  alios  gradus, 
prout  ipsa  expedire  censuerit,  instituendi  tum  in 

hierarchia  jurisdictionis,  tum  etiam  in  hierarchia  ordinis, 
hoc  tamen  sensu  atque  modo  : 

a)  Quoad  hierarchiam  ordinis  :  ut  non  intelligatur 
facta  esse  facultas  inducendi  novam  quamdam  potestatem 
ordinis;  sed  ex  officio  ultimi  ordinis  hierarchici  minores 
quasdam  partes  secernendi,  unde  alii  ordines  eodem  mi- 
nores  constituantur. 

Unde,  inferiores  gradus  ministerii  non  pertinent  ad  hie- 
rarchiam  divina  ordinatione  institutam,  nisi  in  quantum 
quaedam  officia  ministerii  diaconalis  per  ecclesiasticam 
disciplinam  illis  tribuuntur.  Ideo,  si  hujusmodi  ordines 
diaconatui  inferiores  sumantur  prout  in  suo  respectivo 
gradu  determinantur,  non  divinae  sed  humance  sunt  insti- 
tutionis;  sed,  si  in  ordine  sumantur  ad  ministerium  de  quo 
participant,  eos  divinitus  institutos  fatendum  est. 

h)  Quoad  hierarchiam  jurisdictionis  : 
lo  Ut  Momano  Pontiflci  data  fuerit  facultas  vocandi  alios 
in  partem  suae  sollicitudinis,  non  modo  in  ea  re  qu8e  spec- 
tat  ad  agnos,  id  est  ad  populum,  instituendo  ex.  gr.  magis- 
tratus  alios  ecclesiasticos,  qui,  licet  episcopali  ordine  non 
instructi,  episcopalem  tamen  jurisdictionem  in  plebeni  sibj 


CaP.    III.    De    VERA  ECCLESIif:   CONSTITUTIONE.  43 

assignatam  exerceant,  iis  exceptis  qu8e  ordinem  omnino 
exigunt,  quod  Yidemus  factum  fuisse  in  Abbatibus  quos  di- 
cunt  Nullius ;.  verum  etiam  in  ea  re  quse  spectat  ad  oves, 
id  est  ad  Epis.oop.o^^  instituendo  ex,  gr.  certos.  jurisclictio- 
nis  gradicSy  quibus  adnejQa  sit  aliqua  in  ipsos  Episcopos 
JMvisdictio,,  ut,  cum  impar  sit  Sedes  Apostolica  opportuno 
tempore  ac  prompte  omnibus  negotiis  providere,  sive  ob 
eorum  numerum  latius.  ex.crescentem,  sive  ab  nimia,m  loco- 
rum  distantiam,  praesto  sint  alii  qui  Apostolicse  curse 
partes  expleant,  quod  factum  videmus  in  institutione  Pa- 
triarchariim,  Primatum,  Metropo.litarinn ;  vel  etiam  mit- 
tendo,  cum  necessarium  visum  fuerit,  extraordinarios  ali- 
quos  prsefectos,  qui  suam  potestatem  in  ipsos  Episcopos 
exeroeattt,.  quod  iteBa  vit^emus  factum  fuisse,  atque  identi- 
dem  fieri  m  Yicariis  Apos.toUcis  et  in  Legatis. 

2<^  Ut  pari  modo  etiam  Episoopis  lioeat  (nisi  altiore  po- 
testate  prohibeantur)  constituere  in  ea  Eeclesise  parte  qu8e 
sibi  commissa  est,  quamque  dicunt  Bioecesim,  alios  infe- 
riores  se  Rectoresr  quibus  partem  suse  potestatis  commit- 
tant,  iis  semper  exceptis  quse  exerceri  ab  iis  nequeant  ob 
sacri  ordinis  ad  ea  necessarii  defectum. 

47.  Vm»  ta  px^imordiis  Eccl^sige  extraordinarias 
quasdani  facultatQs  ApostQlis  tribuit,  quas  tamen 
in  ^orum  successores  EpiscQpos  nQluit  dimanare, 

Atque  hsec  summa  est  divinse  Ecclesise  constitutionis, 
unde  tota  doctrina  de  vero  legitimoque  ecclesiasticaB  potes- 
tatis  subjecto  hauriatur.  —  Hactenus  exposita  collegimus 
ex  cit.  op.  card.  Tarquini,  lib.  2,  cap.  1. 

ARTIGULUS   II. 

DE   FALSIS    SYSTEMATIBUS    CIRGA   ECCLESIrE    CONSTITUTIONEM. 

48. 1.  Marsilius Patavinus  quem  cseteri,  aitTarquini, 
plus  minusve  exscripserunt,  ut  Ludovico  Bavaro  faveret, 
qui  sseculo  XIV  contra  auctoritatem  Joannis  XXII  pseudo- 
papam  Nicolaum  V  suscitarat,  ecclesiasticam  constitutio- 
nem  pervertit,  libro  edito  quem  insoripsit  Defensoriumpacis, 


44  TrACT.    I.    De   PRINCIPIIS   JURIS   CANONICI. 

a)  Qiio  in  lihro  hcec  docuit  : 

lo  Summam  potestatem  esse  in  toto  ccetu  fidelium, 
idque  jure  ipso  naturse  societatibus  omnibus  communi. 

2o  Hanc  potestatem  translatam  deinceps  fuisse  in  Prin- 
cipes  si  essent  fideles;  sin  infideles,  in  Episcopos,  non 
tamen  sine  subjectione  tum  populo  ipsi,  tum  principibus. 

30  Propriam  Ecclesiae  potestatem  non  esse  in  cogendo, 
sed  in  monendo  tantum,  in  concionando,  aliisque  hujus 
generis. 

b)  Hic  damnatus  est  a  Joanne  XXII,  pluribus  editis 
constitutionibus ,  prsesertim  vero  constitutione  Licet, 
23  oct.  an.  1327. 

49.  II.  Ex  disciplina  Marsilii  primum  prodierunt 
Protestantes ;  qui,  negantes  distinctionem  juris  divini 
inter  clericos  et  laicos,  et  veri  nominis  hierarchiam  in  or- 
dine  clericali,  tenentesque  formam  regiminis  Ecclesise 
datam  esse  democraticam,  dicunt  ideo  : 

a)  Auctoritatis  ecclesiasticse  plenitudinem  a  Ghristo 
fuisse  immediate  populo  concessam. 

b)  Populum  vero,  vel  peculiaribus  viris  a  se  delegatis, 
quos  vocant,  pro  respectivo  eorum  gradu,  simplices  Minis- 
tros,  vel  Episcopos,  vel  Prsesidentes,  plus  minusve  auctori- 
tatis  exercendoe  tribuere ;  vel  illam  totam  committere  Prin- 
cipi  qui  hos  ministros  constituat. 

c)  Illos  proinde,  sicut  institui  nequeunt  valide  absque 
suffragio  populi,  aut  respective  Principis,  item  semper 
valide,  etsi  forsan  non  semper  licite,  a  suo  munere 
dejici  posse,  populo  vel  per  se,  vel  per  principem,  ad  se 
inamissibilem  auctoritatem  retrahente,  aut  ad  alium  trans- 
ferente. 

Cseterum  Protestantes  nova  identidem  cudunt  systemata, 
et  in  innumeras  sententias  scissi  sunt,  ex  quibus  apparet 
eos  in  perpetuo  errore  versari,  nihilque  assignare  posse  in 
quo  securi  conquiescant. 

50.  III.  Alter  Marsilii  Patavini  surculus  est  Ed- 
mundus  Richerius,  collegii  Sorbonnensis  aliquando  syn- 


Gap.  III.  De  vera  ecclesi^  constitutione.         45 

dicus,  quo  ex  loco,  ejusdem  collegii  decreto,  ob  errores 
suos  deturbatus  est.  —  Illius  systema  hisce  capitibus  con- 
tinetur  : 

a)  Gum  Marsilio  summam  potestatem  m  ipsoponit  flde- 
lium  coetu,  cui  proinde  immediatius  (ut  ipse  loquitur) 
claves  a  Ghristo  traditas  fuisse  affirmat ;  unde  ait  nullam 
esse  ecclesiasticam  legem,  nisi  quae  consensu  populi,  id 
est  coetus  fidelium,  fuerit  confirmata. 

b)  Potestatem  ministerialem  universo  ordini  hierar- 
chico,  id  est  Romano  Pontifici,  Episcopis  et  Presbyteris,  ab 
ipso  Christo  immediate  traditam  esse,  licet  diverso  gradu, 
asserit;  ita  ut  episcoporum  quos  Apostolorum  loco  esse,  et 
presbyterorum  quos  Discipulis  successisse  ait,  in  fepecie 
autem  parochorum  jurisdictionem,  non  a  Romano  Pontifice 
vel  ab  Ordinario,  sed  immediate  ab  ipso  Ghristo  derivet. 

c)  Romanum  Pontiflcem  ioims  Ecclesise  caput  ministe- 
riale  dicit,  ad  unitatem  in  toto  orbe  christiano  conser- 
vandam  per  custodiam  et  exsecutionem  canonum,  ejusque 
potestatem  regimine  tefnperatam  esse  aristocratico;  Eccle- 
siam  enim  inconsultam,  dissentientem,  invitam,  vel  inau- 
ditam  obligare  ipse  nequit.  —  Unde  plenitudinem  auctori- 
tatis  Pontificice  ita  definit  : 

lo  Ut  ad  ecclesias  particulares  per  mundum  dispersas, 
sed  nequaquam  ad  Ecclesiam  universalem  in  concilium 
congregatam  extendatur. 

2o  Ut  juridice  ac  auctoritative  legem  divinam,  naturalem, 
et  canonicam  interpretetur ;  nec  non  etiam  ut  de  canonibus 
conciliorum  generalium  eo  in  casu  dispenset,  quo  ipsum 
concilium,  si  esset  congregatum,  dispensaret,  nempe  pro 
communi  Ecclesise,  non  privatorum  bono. 

30  Ut  necessitate  postulante  (quia  non  semper  haberi  con- 
cilium  potest),  leges  aut  canones  condat  in  actu  primo  : 
nam  actus  secundus,  id  est  formalis  et  actualis  causa  obli- 
gandi,  ab  Ecclesise  consensu  dependent. 

d)  Eadem  fere  proportione  Episcoporum  potestatem  in 
propria  dioecesi  definit ;  quandoquidem,  ejus  sententia,  ne 
Episcopus  quidem  subditos  suse  dioeceseos  absque  eorum 

3* 


46  Tragt.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

consensuy  per  presbyteros  curatos  prsestito ,  obligare  po- 
test. 

e)  Prcerogativam  infallihilitatis  toti  Ecclesice  (quo 
nominepopulum  seu  coetum  fidelium  semper  intelligit)  fuisse 
collatam  asserit,  ipsi  autem  Petro  nullo  modo ;  ac  proinde 
Romanum  Pontificem,  ante  assensum  Ecclesise,  in  doctrina 
fidei  atque  morum  non  esse  infallibilem. 

f)  Ecclesise  neque  territorium,  neque  potestatem  coac- 
tivam  esse,  adeoque  de  mediis  necessariis  ad  beatitudinem 
suasive  tantum  ac  directive,  non  coactive  poenas  temporales 
irrogando,  judicare  posse  ait.  Princeps  vero  politicus,  ut 
dominus  reipublicae  ac  territorii,  vindex  est  atque  protector 
legis  divinge  naturalis  et  canonicae ;  unde  leges  figere,  et 
gladium  distringere  eum  in  fmem  potest ;  in  specie  autem 
eo  nomine  judex  est  legitimus  appellationum  quas  ab  abicsic 
vocant.  —  Tarquini,  loc.  cit.,  cap.  2. 

SystemaRicherii  damnatum  est  tum  a  synodis  provincia- 
libus  Parisiensi  et  Aquensi,  an.  1612,  tum  pluribus  decretis 
S.  G.  Ind.,  tum  denique  peculiari  brevi  Innocentii  XI,  an. 
1681 ;  cumque  renovatum  fuisset  a  synodo  Pistoriensi,  ite- 
rum  damnatum  est  ut  hsereticum  a  Pio  VI,  in  bulla  Auc- 
torem  Fidei,  an.  1794.  —  Ipse  autem  Richerius,  bis  ut 
videtur  simulato,  tertium  sincero  animo,  doctrinam  suam 
reprobavit :  et  moriens  reliquit  retractationem  qua  candide 
confitetur  errores  suos  ex  putridis  Lutheri  et  Galvini  fon- 
tibus  hausisse. 

51,  IV.  Febronius,  quo  sub  nomine  latet  Nicolaus  de 
Hontheim,  suffraganeus  Trevirensis,  in  libro  inscripto  De 
statu  Ecclesice,  quem  anno  1768  edidit,  Primatum  Romani 
Pontificis  maxime  impugnat,  et 

a)  Bocet : 

lo  Ecclesise  statum  non  esse  monarchicum ;  alic/uem  Pri- 
matum  in  Ecclesia  necessarium  quidem  esse  j  sed  quod  Ro- 
manoe  Sedi  fuerit  affixus,  id  ah  Ecclesice  placito,  non  a 
divino  jure  esse  repetendum,  adeoque  fieri  posse  ut  ab  ea 
revocetur. 

2»  Hunc  primatum  non  spectare  nisi  ad  unitatem  ser- 


CaPj    lll.    DS    V^RA   ECCLESL^?    GONSTITUTIONE.  47 

Vfindami  idepque  reote  appellar|  Primatum  consociationis  ; 
et  efi,  tantum  jura  essentialia  esse  quse  sint  in  unitate  legi- 
timo  modo  ourauda,  ceeter^  yero  dici  debere  adveutitia,  et 
posse  amoveri, 

8»  Legitimum  modum  hujusce  primatus  officium  exer- 
cendi  esse  tantum  in  advigilando  et  in  dirigendOi  consilii 
scilicet,  non  coaotionis  more, 

k^  Hunc  qualemcumque  primatum  a  Romano  Pontifice 
in  totam  Ecclesiam  haberi  distributive  tantum,  non  collee- 
^ii5e;adeoque  concilii  generalis  auctoritati  subesse  ipsum  Ro- 
manum  Pontificem ;  et  appellationem  a  Romani  Pojitificis 
sententia  ad  ConciJium  generale  esse  legitimam. 

50  JnfaUibilitate^n  nec  Romano  Pontifici,  nec  forsan  Gon- 
pilio  geueraji,  sed  tantum  Ecclesice  competere ; e.Xyivii  obli- 
gandi  nequidem  Goncilii  generalis  decreta  disciplinaria 
hs-bere,  sine  fidelium  acceptatione, 

6°  Episcopos  singulos  i^nmediate  a  Christo  accepisse  po- 
testatem  jtirisdictioniSj  non  sqcus  ac  potestatem  ordinis. 
Unde  eorum  potestatem,  tum  circa  fidem  tum  circa  disci- 
])lms,m,  plenajn  e&s,e  ei  absohcta^n ;  ideoque  nullam  esse 
necessitatem  recurrendi  ad  Sedem  Apostolicam  in  causis 
fidei  et  in  cseteris  causis  majoribus,  nec  petendi  dispensa- 
tionem  ab  iis  legibus  quee  pertinent  ad  jus  commune ;  nec 
eamdem  Episcoporum  potestatem,  quod  consequens  est, 
coarctari  posse  neque  quoad  res,  neque  quoad  personas  ; 
exemptiones  proinde  Regularium,  reservationes  casuum  et 
beneficiorum  totidem  esse  abusus ;  et  Romanum  Pontificem 
in  Episcoporum  dioecesibus  statuere  nihil  posse,  nisi  eo- 
rumdem  oonsensu. 

b)  Historice,  explicare  contendit  qua  ratione  Primatus 
Romani  Pontificis  auctoritas,  ut  ipse  ait,  excreverit ;  idque 
duplici  via  factum  esse  deciarat  :  alia  nempe  fortuita,  alia 
dolosa  et  culpabili. 

lo  Ad  fortuitas  causas  refert  :  splendorem  titulorum 
quibus  Romanus  Pontifex  ejusque  Sedes  condecorata  est  : 
dignitatem  hujus  Sedis,  tum  quod  Apostolica  sit,  tum  quod 
Patriarchatum  totius  Occidentis  adnexum  habeat,  cujus 
tantum   ratione,  proindeque  occidentalium  tantum  eccle- 


48  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

siamm  respectu,  eamdem  ait  vocari  matrem  et  magistram  : 
consuetudinem  Episcoporum  referendi  ad  eumdem  causas 
graviores,  sive  ob  receptum  morem,  ut  ipse  loquitur,  eas 
sedes  consulendi  quse  digniores  et  antiquiores  essent,  sive 
prsesertim  ob  personalem  Romanorum  Pontificum  doctrinam 
et  sanctitatem. 

2o  Ad  dolosas  et  iniquas  pertinere  ait  complures  proprie 
dictas  usurpationes,  a  Romanis  Pontificibus  ausu  temerario 
perpetratas ;  et  prsesertim  falsas  decretales  ab  Isidoro  con- 
fictas,  et  a  Romanis  Pontificibus  magno  cum  gaudio  ex- 
ceptas. 

c)  Practice,  totus  est  in  tradendis  remediis  quibus 
Romanorum  Pontificum  auctoritas  coerceatur,  ut  sunt  ex. 
gr.  placitum  sive  episcopale  sive  regium,  appellatio  ah 
abusu,  etc. 

Totum  Febronianum  opus  reprohatum  ac  damnatumest 
tum  pluribus  decretis  S.  Gongr.  Indicis,  tum  ab  ipso  Ro- 
mano  Pontifice  Glemente  XIII,  die  14  mart.  1764.  —  Ipse 
Febronius  errores  suos  retractavit,  epistola  ad  Pium  VI 
missa;  et  licet,  anno  1781,  commentarium  in  suam  retrac- 
tationem  ediderit  male  olentem,  videtur  tamen  catholice 
sentiens  obiisse,  die  2  sept.  1790. 

Refutatus  est  a  compluribus,  plenius  autem  ac  firmius  a 
Zaccaria,  tum  in  Antifebronio  italice  scripto,  tum  in  Anti- 
febronio  vindicato  quod  latine  edidit. 

52.  V.  Libertates  Gallicanse  originem  habent  a  mi- 
serrima  occidentalis  schismatis  cetate ;  quo  ex  tempore, 
politica  potestate  urgente,  sensim  illse  increvere,  donec  certis 
quibusdam  solemnibusque  formulis  expressse  sunt  quum, 
Ludovico  XIV  adversus  Innocentium  XI  Pontificem  hostiles 
animos  gerente,  aliquot  Galliarum  Episcopi,  anno  1682 
ejusdem  regis  jussu  congregati,  celebrem  Declarationem 
emiserunt. 

a)  Jam  igitur  ad  quatuor  propositiones  hujus  declara- 
tionis,  veluti  ad  totidem  germina  unde  practica  consecta- 
riorum  seges  plurima  exoriatur,  Gallicanse  libertates  revo- 
cantur. 


Cap.  III.  De  vera  ecclesl^  constitutione.         49 

la  est  :  Romanis  Pontiflcibus  nullam  esse  in  Reges, 
atque  in  civilia  negotia,  ne  indirectam  quidem  potesta- 
tem. 

2^  :  Concilii  generalis  auctoritatem  Romani  Pontiflcis 
auctoritate  esse  superiorem. 

3^  :  Potestatem  Sedis  Apostolicce  coarctari  per  canones 
jam  conditos,  totiusque  mundi  reverentia  consecratos ; 
nec  nonper  consuetudines  atque  instituta  a  Regno,  et  ah 
ecclesia  Gallicana  recepta. 

4a  :  Romani  Pontificis  judicium  infallihile  censendum 
non  esse,  nisi  Ecclesice  consensus  accedat. 

b)  Ex  quibus  propositionibus,  licet  plurima  ad  Eccle- 
sise  statum  practice  turbandum  deduci  possint,  tria  tamen 
infelici  celebritate  insignia  dimanant,  quse  veluti  Regni* 
instituta  ad  propositionem  tertiam  revocantur,  id  est : 

lo  Appellatio  ah  ahusu,  quae  est  misera  illa  consuetudo 
subjiciendi  Ecclesiam  magistratibus  civilibus,  ad  eos  appel- 
lando  a  sententiis  judicis  ecclesiastici,  eo  quod  ille  auctori- 
tate  sua  perperam  atque  injuriose  usus  fuerit. 

2o  Regium  placet,  id  est  pessima  altera  consuetudo  qua 
Gonstitutiones  Apostolicse,  ipsseque  etiam  Episcoporum  pas- 
torales  litterse,  quas  dicunt  mandata,  in  vulgus  edi,  serva- 
rique  vetantur,  nisi  id  civilis  magistratus  permittat. 

3o  Regius  patronatus  et  custodia  canonum,  quo  nomine 
libera  fit  regi  facultas  quibuslibet  Ecclesise  negotiis  se  im- 
miscendi.  —  Tarquini,  loc.  cit. 

c)  Prsetensas  omnes  ecclesise  Gallicanse  libertates  in 
specie  determinare  haud  facile  est.  Earum.  genericam  no- 
tionem  duplici  defmitione  proposuit  Charlas,  in  suo  trac- 
tatu  De  libertatihus  ecclesice  Gallicance,  Leodii  1864  : 

«  Vocantur  non  incongrue  libertates  ecclesise  Gallicanse  : 
arbitrium  ex  antiquis  Ecclesise  decretis  retinendi,  et  ex  no- 
vis  admittendi  quse  videntur  utilia.  » 

Et  alihi  :  «  Si  quis,  ait,  attentius  consideret  quae  hodie 
geruhtur  in  Ecclesia,  quaeque  de  illis  scribuntur,  eas  non 
inepte  definire  posse  arbitrabitur  :  oppressionem  jurisdictio- 
nis  ecclesiasticse  a  laica,  et  depressionem  authoritatis  Ro- 


50  TRACT.    I,    De   PRINCrPIIS  JUPIS    CANONICI. 

mani  Pontificig  a,  elero  gallicano.  »  —  Cf.  Analecta  jiiris 
Pont,,  an,  i883,  col.  606. 

Revera  1«  Potestas  scecularis,  in  Gallia,  spiritualem  JU^ 
risdictionena  usurpando,  verana  Ecclesise  libertatem  pessum- 
dederat.  «  La  grande  servitude  de  TEglise  gallicane,  aiebat 
Fleury,  c'e8t  Tetendue  excessive  de  la  juridiction  s6culi6re. 
—r-  Si  quelque  6tranger  z61t^  pour  les  droits  de  TEglise  et 
peu^ispos^  a  flatter  les  puissances  temporelles  voulait  faire 
un  traite  des  servitudes  de  VEglise  gallicane,  il  ne  \n\ 
manquerait  pas  de  matiere,  et  il  ne  lui  serait  pas  difficile  de 
faire  passer  pour  telles  :  les  appellationg  comme  d'abus,  la 
r^gale,  la  raret6  des  conciles,  le  jugement  des  clercs  en  cour 
laique.  »  —  Discours  sur  les  libertes  de  VEglise  gallicane, 
num.  24. 

3o  Episcopi  vero,  «  suce  jurisdictionis  tenacissimi  »  (Be- 
nedictus  XIV,  Le  syn.,  lih.  9,  cap.  2,  n.  5),  eegre  ferebant 
quidquid  in  reservationibus  Sanctse  Sedis,  in  exemptioni- 
bus  capitulorumet  ordinumreligiosorum,  quocumque  modo 
jura  Ordinariorum  restringebat,  et  eo  studiosius  auctoritati 
Principis  ecclesiastici  se  subtrahebant,  quo  arctiori  vin- 
culo  detinebantur  a  potestate  sceculari. 

Unde,  merito  libertates  hujusmodi  insignis  Gameracensis 
Episcopus,  Fenelo7i,  appellabat  ;  servitutes  erga  Regem,  et 
adversus  Romanum  Pontificem  licentiam. 

4)  Pficlarationem  Gleri  Gallicani  ann.  1682  reproba- 
runt  Romani  Pontifices  :  Innocentius  XI  per  litteras  in 
forma  Brevis,  die  2  apr.  an  1682  :  Alexander  VIII,  constit. 
Inter  multiplices,  die  1  aug.  an.  1690  :  Pius  VI,  constit. 
Auctorem  fidei,  28  aug.  1794.  —  Imo,  ipsi  rejecerunt  Galli- 
cani  Episcopi  qui  eam  edidere,  et  Ludovicus  ipse  XIV,  cujus 
auctoritate  gesta  ea  omnia  fuerant,  litteris  seorsim  datis  ad 
Innocentium  XII,  anno  1693. 


CaP.    III.  De  VEBA  ECCLESf.^   CONSTITUTIONE.  81 

ARTIGULUS    III. 

PR.^DICTORUM    SYSTEMATUM   FUNDAMENTA  CONVELLUNTUR. 

53.  Si  quis  prsedictorum  systematum  fundamenta  scru- 
tetur,  ait  Tarquini,  facile  reperiet  ea  omnia  illidere  in  pe- 
tram,  adeoque  ad  eam  confringi. 

Id  enim  in  iis  primum  est,  undeceetera  dependent,  abolere 
vel  saltem  imminuere  potestatem  Romani  Pontificis,  ut 
eam  derivent  vel  in  principes  sseculares,  vel  in  plebem,  vel 
saltem  in  Episcopos,  sive  singillatim,  sive  conjunctim  in 
conciliis  generalibus. 

Quapropter,  si  catholicam  veritatem  retineas  :  Petri  in 
Ecclesiam  potestatem,  quee  in  Romanos  Pontifices  ejusdem 
successores  dimanavit,  divinitus  fuisse  institutam,  atque 
ita  ut  omnino  perfecta,  nuUaque  humana  auctoritate  cir- 
cumscripta  sit,  protinus  agnosces  non  modo  eorumdem 
systematum  molem,  verum  etiam  singulas  eorumdem  par- 
tes,  singulosque  articulos  corruere. 

Porro,  in  Tractatu  De  Romano  Pontifice  probatur  Petri  in 
Ecclesiam  potestatem  ab  ipso  Ghristo  ita  institutam  esse  ut 
Qmnino  plena  ac  perfecta  sit,  nullaque  humana  auctoritate 
circumscripta,  ipsam  esse  ordinaria?n  et  immediatam, 
sive  in  omnes  et  singulas  ecclesias,  sive  in  omnes  et  singu- 
los  pastores  et  fideles,  —  Cf,  Tract.  De  Rom.  Pontif.,  uhi 
De  primatu,  n.  382  et  seq,;  —  et  Institut,  juris  pub,,  card, 
Tarquini,  quem  in  toto  hoc  capite  ducem  habuimus, 


52  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

GAPUT    IV. 
D£  LEGIBUS  EGCLESIASTICIS  IN  GENERE. 


Agonluiii  est  :  dc  potestalc  lcgislativa  Ecclosiae;  —  de  objcclo,  —  sub- 
jcclo,  —  promulgatione,  —  effeCLU,  —  iutorpretatione  legis  ecclesias- 
licu3;  —  el  (lo  ojusdcm  cessaliouo. 


ARTIGULUS   I. 

DE   POTESTATE    LEGISLATIVA   ECCLESLE. 

54. 1.  Ecclesiae  competit  jure  divino  potestas  le- 
gislativa  in  suos. 

a)  Probatui^ex  natura  Ecclesice. 

Ecclesia  est  divlnitits  instituta  in  societatem  perfectam; 
atqui  societati  perfecto3  competit  potestas  legislativa  in 
suos  ;  Qvgo  jiire  divino  competit  Ecclesiaj  Ghristi  potestas 
legislativa. 

Prob.  min.  — 'Societas  perfecta  ea  dicitur  quse  est  in  se 
completa,  7nedia  ad  fmem  suum  consequendum  necessaria 
et  sufficientia  in  se  habet,  et  cui  ideo  competit  jus  exigendi 
a  suis  quidquid  necessarium  est  ad  hunc  flnem  conse- 
quendum.  Atqui,  ad  finem  consequendum,  pro  humani  in- 
tellectus  diversitate,  et  voluntatis  inconstantia,  indomito- 
que  cupiditatum  a^stu,  in  qualibet  agentium  multitudine 
necessaria  est  aliqua  potestas  quse  habeat  jus  designandi 
media,  atque  omnes  ad  eadem  adhibenda  obligandi  :  qua 
in  re  potestas  legifera  consistit.  Ergo  potestas  legifera 
societati  perfectse  competit.  —  Tarquini,  op.  cit.,  lib.  i, 
num.  15. 

b)  Probatur  ex  verbis  ipsius  Christi. 

Ghristus  enim  Petro  et  Apostolis  suis,  quos  regendse  Ec- 
clesise  suse  prsefecit,  tradidit  claves  regni  coelorum,  potes- 
tatemque  amplissimam  ligandi  et  solvendi,  adeo  ut  qua^- 
cumque  ligaverint  super  terram   debeant  esse  ligata  in 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.      53 

coelis,  et  quoecumque  solverint  super  terram  soluta  sint  et 
in  coelis.  — Matth.  xvi,  19,  xviii,  18.  -^  Petro  specialiter 
commisii pascendos  oves  et  agnos  suos.  —  Joan.  xxi,  i5, 
16,  17.  —  Atqui  : 

lo  Claves,  usu  loquendi  etiam  profano,  et  certissime  usu 
loquendi  scripturistico  {Is.  xxii,  22;  Litc.  xi,  52,  etc),  de- 
notant  summam  potestatem  supra  rem  quse  clavibus  subji- 
citur,  adeo  ut,  pro  natura  rei  subjectse,  possit  ille  cui  tra- 
duntur  de  re  illa  libere  disponere. 

2o  Ligare  et  solvere  non  physice  accipiendum  est,  sed  mo- 
raliter ;  et  significat  morale  vinculum  seu  obligationem  quse 
alicui  imponitur  agendi  quidpiam  vel  non  agendi  :  quod 
vere  et  proprie  est  legem  constituere.  Igitur  in  jure  ligandi 
et  solvendi,  potestas  legum  ferendarum  continetur. 

3o  Cura  pascencli  oves  et  agnos  Christi  supponit  in  eo 
cui  committitur  modo  absoluto,  potestatem  oves  et  agnos 
auctoritative  ducendi  ad  pascua  salubria,  et  a  noxiis  amo- 
vendi;  seu,  quando  agitur  de  ovibus  rationalibus,  potesta- 
tem  ohligatorio  modo  proponencli  cihos  et  alia  media  qui- 
bus  comparari  possit,  et  quidem  abundantius,  hsec  vita 
ipsis  a  Ghristo  allata.  —  Goeterum,  notissimum  est  meta- 
phoram  Pastoris  omni  sevo  indigitasse  potestatem  benefi- 
cam  simul  et  supremam  eorum  qui  populis  prsesunt. 

c)  Accedit  factum  Apostolorum.  —  Hi  sanctissimi  viri 
divinitus  instituti,  et  ab  omni  cupiditate  dominandi  prorsus 
remoti,  dum  etiam  Imperatores  et  Magistratus  civiles  in- 
fensi  erant  christiano  nomini,  hanc  sibi  potestatem  vindi- 
carunt,  quotiescumque  id  Ecclesise  necessitas  vel  utilitas 
postulabant. 

Ad  vitandam  offensionem  Judseorum,  tulerunt  legem  de 
abstinentia  a  «  sanguine  et  suffocato  »,  eamque  Onus  appel- 
larunt  (Act.  xv).  —  Eadem  potestas  elucet  in  diversis 
S.  Pauli  Epistolis  :  «  Laudo  vos,  quod  prgecepta  mea  tene- 
tis  »  (I  Corinth.  xi,  2).  —  «  Scitis  quoe  prcecepta  dederim 
vobis  »  (I  Thess.  iv,  2).  —  Et  passim  in  Apostolorum  epis- 
tolis  legimus  sancitas  leges  de  dotibus  Episcoporum,  de 
bigamis  non  ordinandis,  de  neophytis  non  evehendis,  de 
modo  judicandi  presbyteros,  de  connubiis,  deque  aliis  id 


54  Tragt.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

genus  mnltis  quse  ad  externam  Ecelesise  disciplinam  spec- 
tant.  —  Soglia.y  Inst,  jur.  pnbl,,  part.  2,  |  5. 

Successores  etiam  Apostolorum  ubique  et  semper  ea  po- 
testate  usi  sunt,  ut  constat  ex  legibus  ac  decretis,  sive  a 
Goneiliis  generalibus  et  partieularibus,  sive  a  Summis  Pon- 
tificibus,  conditis  et  promulgatis,  ex  quibus  Gorpus  juris 
canonici  conilatum  est. 

d)  Merito  igitur  Tridentina  synodus  obligationem  pa- 
rendi  Ecclesioe  legibus,  velut  dogma  fidei  deflnivit  :  «  Si 
quis  dixerit  baptizatos  liberos  esse  ab  omnibus  sanotse  Ec- 
clesise  prseceptis  quse  vel  scripta  vel  tradita  sunt,  ita  ut  ea 
observare  non  teneantur  nisi  se  sua  sponte  illis  submittere 
voluerint,  anathema  sit.  »  —  8ess.  7,  can.  8. 

Et  concilium  Yaticanum  declaravit  :  Romanum  Pontifl- 
eem  habere  «  plenam  et  supremam  potestatem  jurisdictionis 
in  universam  Ecclesiam,  non  solum  in  rebus  qu«B  ad  fidem 
et  mores,  sed  etiam  in  iis  quse  ad  disciplinam  et  regimen 
Ecclesise  per  totum  orbem  difl^usse  pertinent.  »  —  Constit. 
Pastor  eetomus,  cap.  3. 

55.  II.  CoroUarium  de  Placito  Regio.  —  Ex  iis  qute 
dicta  sunt  de  natura  utriusque  societatis  civilis  et  eccle- 
siasticse,  sequitur  errorem  esse  minime  tolerandum  :  recen- 
sere  inter  regia  jura  facultatem  subjiciendi  regio,  ut  aiunt, 
Placet  seu  Exequatu)\  Bullas  et  Brevia  Pontificum,  et  acta 
qusecumque  ad  Ecclesise  regimen  spectantia. 

a)  Societates  enim  civilis  et  ecclesiastica  sunt  ah  invi^ 
cem  distinctce  et  independentes ;  imo  societas  civilis  est 
subordinata  societati  ecclesiasticse  (Cf.  n.  19  et  seq,).  — 
Ergo  sicut  leges  civiles  vim  obligandi  habent  prseter  appro- 
bationem  auctoritatis  ecclesiasticoe,  ita  a  fortiori  leges  ec- 
clesiasticoe  debent  habere  vim  obligandi  prseter  approbatio- 
nem  auctoritatis  civilis, 

Leges  civiles  reprobatse  ab  Ecclesia  carent  vi  obligandi  : 
non  quidem  eo  quod  earum  vis  dependeat  ab  approbatione 
Ecclesise,  sed  quia  ea  reprobatio  ostendit  eas  leges  esse  ir^ 
rationales,  —  Verum  leges  ecclesiasticce,  etiam  reprobatoe 
ab  auctoritate  civili,  non  ideo  vim  obligandi  amittere  di- 


CaP.    IV.    De   LBGIBUS  EGCLESIASTICIS    IN   GENERE.  55 

cendse  sunt,  quum  Ecclesia,  et  non  civilis  societas,  sit  ma- 
gistra  moralitatis. 

b)  Hanc  Principum  usurpationem  reprohavit  Ecclesia. 
—  Bullse  Pontificise  quibus  damnata  est,  ordine  chronolo- 
gico  exhibentur  apud  Cavagnis,  Instit.  jur.  pub.,  lib.  5, 
num.  25. 

Pius  IX  sequentes  propositiones  damnavit  : 

«  Ecclesiastica  potestas  suam  auctoritatem  exercere  non 
debet  absque  civilis  Gubernii  venia  et  assensu. »  — Syllab.y 
num.  20. 

«  Episcopis,  sine  Gubernii  venia,  fas  non  est  vel  ipsas 
litteras  Apostolicas  promulgare.  »  —  Ihid.,  num.  28. 

«  Givili  potestati....  competit  potestas  indirecta  negativa 
in  sacra;  eidem  proinde  competit....  jus  quod  vocant  Exe- 
quatur.  »  —  Ibid.,  nicm.  4i, 

Et  concilium  Yaticanum  damnavit  et  reprobavit  «  iila- 
mm  sententias  qui  supremi  Gapitis  cum  pastoribus  et  gre- 
gibus  communicationera  licite  impediri  posse  dicunt,  aut 
eamdem  reddunt  sceculaH  potestati  obnoxiam;  ita  ut  eon- 
tendant  quse  ab  Apostolica  Sede  vel  ejus  auctoritate  ad  re- 
gimen  EcclesioB  constituuntur,  vim  ac  valorem  non  habere, 
nisi  potestatis  soecularis  placito  confirmentur.  »  —  Constit. 
cit.,  cap.  3. 

c)  Si  jus  Placiti  natura  insitufn  esset  potestati  civili, 
ejus  exercitium  antiquissimum  foret.  «  Quis  enim  sibi 
unquam  persuadeat,  ait  Zaccaria,  sseculo  primum  quinto 
decimo  inclinante,  iterumque  labente  sseculo  decimo  sexto, 
alibi  etiam  serius,  reges  principesque  sua  jura  agnovisse, 
cseteros  prseteritorum  sseculorum  imperatores,  reges,  auli* 
cos,  tam  bardos  fuisse;  ut  quod  prseeipuum  quoddam  Ma- 
jestatis  decus  atque  ideo  prsesidium  esset,  aut  ignoraverint, 
aut  etiam  neglexerint. 

»  Philippus  quidem  Pulcher,  in  maxima  illa  cum  Boni- 
facio  VIII  controversia,  cavit  ne  ullse  ejus  Pontificis  litterse 
in  regnum  deveherentur,  custodibus  ubique  appositis,  ut  in 
Spondani  annalibus  legimus;  non  autem  promulgari  illas 
\x\  Galliis  absque  suo  assensu  posse  edjxjt,  —  fdeni  Vi,mQ 


56  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

1164  cum  Alexandro  III  gesserat  Henricus,  Anglice  rex ; 
non  enim  illius  litteras  nuUius  futuras  roboris  nisi  sibi  aut 
proceribus  suis  probarentur  arbitratus  est ;  sed  ssevissima, 
ut  idem  Spondanus  ait,  edicta  per  omnes  sibi  subjectas  pro- 
vincias  promulgavit,  nempe  ut  omnes  portus  diligentissime 
custodirentur,  ne  litterai  interdictionis  Summi  Pontificis.... 
in  Angliam  deferrentur.  Quanto  facilius,  regio  negato  as- 
sensu,  Pontificias  constitutiones  eludere  reges  ii  potuis- 
sent.  » 

56.  III.  Iste  abusus  originem  habuit  occasione 
quarumdam  concessionum,  quae  f actae  sunt  tempore 
sohismatis  Occidentalis. 

a)  Suborto  nempe  Glementis  VII  adversus  Urbanum  YI 
schismate,  ne  ab  Antipapis  eorumque  asseclis  fraudes  im- 
pune  admitterentur,  ipsi  Urbano  pervisum  fuit  necessa- 
rium  ut  de  constitutionibus  Apostolicis,a?z  legitimce  forent, 
atque  a  vero  Pontiflce  profciscerentur,  Episcopi  ante  ju- 
dicarent  quam  exsecutioni  mandarentur.  Principes  quoque, 
ne  populi  a  pseudo-Pontifice  deciperentur,  cavendum  sibi 
duxerunt  bullarum  examine. 

b)  Porro,  licet  Martinus  V,  constit.  Quod  antidota,  hanc 
concessionem  satis  providam  tempore  schismatis,  schis- 
mate  exstincto  reyocasset,  politici  tamen  non  destiterunt 
ab  incoepto;  et,  primis  temporibus,  tantummodo  videbant 
an  tales  litterae  essent  apocryphoe  necne,  deinde  vero  ipsa- 
rum  tenorem  expenderunt,  et  sibi  usurpaverunt  jus  Placiti 
circa  easdem  litteras;  quod  primis  temporibus  respexit 
bullas  beneficiales  et  circa  res  litigiosas,  deinde  autem 
quascumque  litteras,  et  de  disciplina,  et  de  rebus  moralibus 
ac  dogmaticis. —  Cf.Etude  histor.  sur  le  Placet  (Sc.  eccles., 
.juillet  1881,  p.  43  et  seq.)  ;  —  Cavagnis,  op.  cit.,  lib.  3, 
num.  2  et  seq. 

57.  IV.  Aliquando  in  Goncordatis  toleratum  est 
ut  simplex  visio  fieret  a  Gubernio  bullarum  et  bre- 
vium,  absque  decreto  permittendse  exsecutionis ;  exceptis 
tamen  bullis  et  brevibus  dogmaticis,  vel  de  re  morali,  bre- 
vibus  S.  Po^nitentiariae,  et  litteris  Sacrarum  Gongregatio- 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       57 

num  ad  Ordinarios  aliasque  personas  pro  informatione.  — 
Ita  in  concordato  cum  Rege  Sardinice,  ann.  1742,  art.  3. 

In  Goncordato  Austriaco,  ann.  1855,  excludebatur  contra 
praecedentes  abusus  hoc  Placitum  regium. 

In  Concordato  cum  Napoleone  I,  an.  1801,  nihil  de  Pla- 
cito  regio  habetur.  —  Verum  in  Articulis  organicis,  Aucto- 
ritas  civilis  ita  statuit :  «  Aucune  bulle,  bref,  rescrit,  decret, 
mandat,  provision,  signature  servant  de  provision,  ni 
autres  exp^ditions  de  la  cour  de  Rome,  meme  ne  concer- 
nant  que  les  particuliers,  ne  pourront  ^tre  recus,  publi6s, 
imprim^s,  ni  autrement  mis  a  ex^cution,  sans  Tautorisa- 
tion  du  Gouvernement  ».  —  Art.  1.  —  Cf.  art.  3. 

Reclamante  Sede  Apostolica  {cf.  litter.  Card.  Caprara, 
10  aug.  1803),  prsefatus  articulus  non  quidem  penitus 
abrogatus  est;  sed  prodiit  decretum,  die  28  fehr.  1810, 
cujus  articulus  primus  est  :  «  Les  Brefs  de  la  Penitencerie, 
pour  le  for  interieur  seulement,  pourront  etre  executes  sans 
autorisation  ». ' —  Cf.  n.  173. 


ARTIGULUS   IL 

DE    OBJECTO   LEGIS   ECCLESIASTIC.E. 

58.  I.  Definiente  Sancto  Thoma,  Lex  est  :  Ordina- 
tio  rationis  ad  bonum  commune,  ab  eo  qui  curam  commu- 
nitatis  habet  promulgata.  —  1.  2,  q.  90,  art.  4. 

Unde,  lex  differt  a  simplici prcecepto  :  tum  ratione  sub- 
jecti,  quia  subjectum  cui  lex  imponitur  est  communitas, 
qua  talis ;  subjectum  autem  prsecepti  potest  esse  persona 
singularis  :  tum  ratione  auctoris,  quia  ad  legem  conden- 
dam  non  sufficit  potestas  oeconomica  vel  dominativa,  qua- 
lem  habent  pater  in  filios,  herus  in  familiam,  sed  potestas 
publica  quse  nomine  jurisdictionis  designatur  :  tum  etiam 
ratione  finis,  quandoquidem  fmis  legis  est  bonum  com- 
mune ;  in  prsecepto  autem  directe  et  primario  bonum  priva- 
torum  spectatur. 

Revera,  ex  iis  quse  hucusque  de  natura  societatis  dispu- 
tata  sunt,  patet  legem  esse  propositionem  alicujus  medii, 


B8  ITrACT.    i.    DE   PRtNClPIIS  ItJfelS   CANONlCi. 

sive  positivi,  sive  negativi,  nbligatorio  modo  ab  eo  factani 
in  quo  societatis  potestas  residet,  ad  ipsius  societatis 
finefn,  sive  imm-ediate  sive  mediaie  assequendum,  sine 
perturbatione  ordinis  superioris, 

a)  Profecto,  societas  jus  habet,  non  modo  exigendi  quae 
sunt  immediate  necessaria,  id  est  quse  cum  assecutione 
finis  sunt  immediate  connexa,  verum  etiam  quse  mediate. 
Etenim,  ait  card.  Tarquini,  mediata  hsec  necessitas  est  vera 
nece&sitas,  imo  et  ordinaria  et  communior.  Sive  enim  ex 
imperfectione  naturse  et  voluntatis  nostrse,  sive  ex  ipsa 
difficultate  finis,  sive  causa  impedimentorum  quse  interce- 
dunt,  vix  unquam  fieri  potest  ut  uno  actu  finis  apprehen- 
datur;  sed  sensim  et  per  quosdam  gradus  est  ad  illum  acce- 
dendum.  — Instit.  jur.  pub.,  lib.  1,  num.  11. 

b)  Verum  irralionabilis  et  nulla  est  kx  cujus  objec- 
tum  non  conducit  ad  finem  societatis. 

Fundamentum  enim  potestatis  quam,  pro  sua  natura^  so- 
cietas  habet  exigendi  aliquid  a  suis,  situm  est  in  necessario 
ejusdem  nexu  cum  ipsius  societatis  fine;  atqui,  in  iis  quse 
nuUo  sub  respectu  ad  finem  suntnecessaria,  ejusmodinexus 
non  habetur;  ergo  nuUum  est  jus  societatis  eadem  pro  na- 
tura  sua  exigendi.  —  Cf.  Cavagnis,  op.  cit.,  lib.  1,  n.  80 
et  seq. 

Attamen,  cum  plura  media  suppetunt,  quorum  nuUum  est 
necessarium  in  individuo,  aUquod  autem  necessarium  est 
in  genere,  jus  est  societati  eUgondi  quod  opportunius  judi- 
caverit.  Nam,  ad  assecutionem  finis  in  societate,  necessa- 
rium  €st  ut  inter  membra  sit  vera  conspir<Uio ;  quse  nuUa 
esset,  vel  saUem  diu  permanere  non  posset,  si  mediorum 
el-ectio  singuUs  reUnqueretur.  — Cf.  Turquini,  loc.  cit, 

c)  Item,  irr^iti^in-aibilis  est  kx  prsecipiens  aUquid  inho- 
nestum  -et  recto  ordini  contrarium.  —  Und«  irrationabiles 
sunt  ieges  humanse  quse  opponuntur  juri  divino,  sive  na- 
turali  sive  positivo ;  et  non  solum  nuUi»  sunt,  sed  nefas 
est  eas  observare  :  «  Una  iUa  hominibus  causa  est  non  pa- 
rendi,  ait  Leo  XIH,  si  quid  ab  eis  postuktur  quod  oum  na- 
turaU  ac  divino  jure  aperte  repugnet;  omnia  enim  in  quibus 


GaP.    iV.    De   LE<JIBUS   EC€Lt:SIAStiCiS    iN   GENERE.         §9 

naturoe  lex  vel  E)«i  voluntas  violatur,  seque  nefas  est  impe- 
rare  et  facere.  »  —  Encttcl.  Diuttcrnum,  29  jun.  iSSi.  — 
Cf.  n.  73, 

59.  11.  Divisio  legis  ex  parte  objecti.  —  Medium 
quod  ad  finem  societatis  assequendumproponitur,  est_230s^- 
tivum  vel  negativum ;  ideoque  leges  distinguuntur  in  prce- 
cipienteSf  vetantes,  permissivas  vel  poenales.  Et  leges  ve- 
tantes  subdistinguuntur  in  leges  simpliciter  vetantes  quse 
reddunt  actum  illicitum,  et  in  leges  irrituntes  quse 
faciunt  actum  quoque  invalidum. 

a)  Actus  de  se  indifferentes  possunt  prcecipi  vel  vetari, 
quando  ex  adjunctis  vel  aliquid  conferunt  ad  bonum  socie- 
tatis,  vel  eidem  bono  adversantur. 

b)  Objectum  legis  permissivw  est  actus  indifferens, 
imo  et  quandoque  inhonestus,  qui  potius  toleratur  aut  non 
punitur  ad  majoru  mala  vitandu.  Nam,  sicut  in  regimine 
divino,  «  ita  et  in  regimine  humano,  illi  qui  prsesunt  recte 
aliqua  mala  tolerant,  ne  aliqua  bona  impediantur,  vei 
etiam  ne  aliqua  mala  pejora  incurrantur.  »  —  «S.  Th.  2.  2., 
q.  iO,  art.  ii. 

Conceptus  autem  legis  permissivm  est  in  hoc  quod  legis- 
lator  tueatur  iibertatem  ejus  qui  aliquem  actum  einitUt, 
contra  omnes  qui  vellent  ejus  libertatem  impedire. 

c)  Ohjectum  legis  mere  poenalis  sunt  actiones  quse  pu- 
blico  ordini  adversantur,  quseque  prohibentur  sub  determi- 
nata  poena,  non  autem  sub  culpa. 

60.  III.  Actus  interni  possuntne  esse  materia 
legis  ecclesiasticse  ? 

a)  Omne«  concedunt  Ecclesiam  posse  indirecte  praeci- 
pere  uctus  internos  qui  comitantur  actum  exteriorem, 
illumque  informant.  ^  Ecclesia  enim  prsecipit  actus  quate- 
nus  idoneos  ad  finem  obtinendicm;  v.  gr.  recitationem  ho- 
rarum  canonicarum  quatenus  ab  animo  procedit,  adminis- 
trationem  et  susceptionem  sacramentorum  cum  debita 
intentione  et  debitis  animi  dispositionibus.  -—  Ideo  dum- 
nata  est  ab  Alexandro  VII  propositio  55^  :  «  Quis  prsecepto 
paschali  satisfacit  etiam  sacrilega  communione.  » 


60  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

b)  Sed  verior  sententia  docet  actus  internos  non  poss-e 
directe  prsecipi  a  lege  ecclesiastica,  quse  bonum  quidem 
animarum  respicit,  sed  mediante  honestate  actuum  exter- 
norum. 

lo  In  sacris  enim  Litteris  mentis  cogitationes  et  affectus 
cordis  Deo  reservantur,  qui  est  scrutator  cordium  et  co- 
gnitor  secretorum. 

Nec  Romani  Pontiflces  unquam  actum  mere  internum 
prseceperunt,  aut  prohibuerunt ;  et  nedum  asseruerint  talem 
competere  sibi  potestatem,  contrarium  potius  docuerunt,  ut 
V.  gr.  Innoc.  III,  in  cap.  34,  Be  simonia  :  «  Nobis  datum 
est  de  manifestis  tantummodo  cogitare  ». 

2o  Ratio  est  qu.m  potestas  legiferasese  extendit  quousque 
extenditur  potestas  judiciaria ;  «  de  his  enim  potest  homo 
legem  facere,  de  quibus  potest  judicare.  »  —  S.  Th.  i.  2, 
q.  91,  art.  4.  —  Atqui,  de  simplici  mentis  cogitatione  et 
aflectibus  cordis  homo  judicare  non  potest;  et  notum  est 
axioma  :  Ecclesia  de  internis  non  judicat.  Ergo,  neque 
leges  circa  eosdem  actus  internos  ferre  potest. 

Habet  utique  Ecclesia  forum  pcenitentiale,  in  quo  judi- 
cat  de  internis  animi  cogitationibus.  At  hsec  judicia  respi- 
ciunt  directe  et  proprie  individua,  non  vero  christiana^n 
societate77i;  et  hoc  tribunal  non  est  proprie  dictum  tribunal 
et  forum  Ecclesise,  sed  tribunal  et  forum  conscientise  coram 
Deo;  quare  nil  mirum  si  in  eodem  tribunali  judicium  fera- 
tur  etiam  de  internis.  Tribunal  autem  proprium  Ecclesise, 
cui  respondet  potestas  legislativa,  illud  est  quod  respicit 
regimen  totius  societatis,  ideoque  objectum  externum  et 
visibile  habet.  —  Santi,  in  tit.  JDe  constitut.,  num.  15. 

c)  Non  inde  tamen  concludas  Ecclesise  legiferam  potes- 
tatem  non  sese  extendere  posse  ad  actus  externos  omnino 
occultos.  —  Actus  enim  mere  interni  sunt  de  se  et  natura 
sua  occulti;  dum,  e  contra,  actus  externi  non  sunt  occulti 
m.^\per  accidens,  et  de  se  sunt  cognoscibiles,  ideoque  judi- 
cabiles  ab  humana  jurisdictione. 

Unde,  Ecclesia  quandoquepunit  actionem  externam  occul- 
tam,  constituens  poenas  latse  sententise. 


CaP.    IV.    De   LEGIBUS   EGCLESIASTiCIS    IN    GENERE.         61 

61.  IV.  Actus  prseteriti  : 

a)  Non  quidem  possunt  esse  objectum 
±0  Legis  prcecipientis,  \el  simpliciter  prohibentis;  nam 

lex  quse  est  prsecipiens  vel  prohibens,  datur  ad  modum  re- 
gulse  qua  actus  informentur ;  ideoque  dicitur  in  cap.  2, 1)e 
\  constitutionibus,  « legem  ita  solere  futuris  formam  imponere 

I         negotiis,  ut  dispendiis  prseteiita  non  commendet  ». 

2o  Neque  legis  punientis,  modo  saltem  actus  nulla  ante- 
riori  lege  prohibiti  sint;  etenim  «  rem  quse  culpa  vacat, 
in  damnum  vocare  non  convenit.  »  —  Cit.  cap.  2,  J)e 
constit. 

Diximus  :  modo  actus  nulla  anteriori  lege prohibiti  sint ; 
nam,  si  actus  antea  jam  prohibitus  fuerit  sine  indictione 
poence  determinatce,  poterit  lex  juste  punire  prsecedens 
delictum,  designando  poenam  a  judice  inferendam;  quia 
quando  delicta  jam  commissa  non  habent  certam  poenam 
taxatam,  futura  poena  est  arbitraria,  et  hoc  arbitrium  potest 
lex  definire. 

Sed  si  aetujs  fuerit  antea  sub  determinata  pcena  prohibi- 
tus,  vix  potest  illa  poena  per  posteriorem  legem  augeri,  nisi 
forte  a  supremo  Principe,  propter  aliquam  urgentem  causam. 
—  Huarez,  De  legibus,  lib.  3,  cap.  14,  n.  10. 

b)  Verum  actus  prseteriti  possunt  esse  objectum 
lo  Legis  declaratoriw.  —  Gum  enim  declarare  nihil  aliud 

sit  nisi,  in  casu  obscuritatis  et  ambiguitatis,  pandere  et 
aperire  quisnam  fuerit  sensus  a  legislatore  intentus,  sequi- 
tur  legem  declaratoriam  non  habere  novam  et  distinctam 
speciem  ab  antiqua  lege,  ac  omnia  negotia,  a  tempore 
editse  prioris  legis,  legi  declarativse  subjici;  ac  juxta  eam 
esse  dijudicanda. 

Legis  declarativse  naturam  induunt  omnes  interpretatio- 
nes  authenticce.  Hinc  ab  Auctoribus  exempla  ref eruntur  de- 
cisionum  S.  Gongr.  Goncilii,  quce  interpretantes  decreta 
concilii  Tridentini,  prseteritis  negotiis  formam  dederunt. 

2o  Vel  legis  inhabilitantis.  —  Ex  una  parte  enim,  inha- 
bilitas  non  est  proprie  dicta  poena  quse  datur  propter  cul- 
pam,  ut  patet  exemplo  irregularitatum  ex  defectu,  nec  pri- 
vat  jure  qusesito,  sed  exhibet  impedimentum  quo  quis  a 

T.  I.  4 


62  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

juribus  acquirendis  arceatur;  ex  altera  vero  parte,  inducitur 
propter  bonum  publicum,  etsi  privatos  respiciat. 

Attamen,  si  agatur  de  inhabilitate  inducenda  ob  prseteri- 
tas  actiones,  requiritur  ut  lex  id  expresse  dicat;  nam 
«  certum  est  legem  futuris  dare  formam  negotiis,  prseterita 
vero  non  respicere,  nisi  de  iis  expresse  caveat  ».  —  C.  ult. 
De  constitutlonibus. 

30  Vel  tandem  legis  irritantis. 

Irritatio  alicujus  actus  verificatur,  quando  huic  actui  7ie- 
gantur  effectus  juridici,  ita  ut  coram  lege  nuUus  exsistat. 

Jam  vero,  ut  argumentatur  Schmalzgrueber,  non  est  mi- 
nor  vis  legis  quam  sententice;  atqui,  per  sententiam  a 
judice  irritari  potest  actus;  ergo  et  per  legem,  quandoneces- 
sitas  boni  publici  id  postulat.  —  In  tit.  De  constit.  n.  22. 

Oportet  tamen  intentionem  legis  esse  manifestam;  secus 
irritatio  intelligenda  est  de  actibus  tantum  futuris ;  et  ra- 
tio  est  quia  Princeps  jure  qusesito  neminem  privare  cense- 
tur,  nisi  id  exprimat.  —  Cf.  cap.  ult.  De  constitut. 

62.  V.  Poteritne  lex  ecclesiastica  actus  heroi- 
cos  prsescribere  ? 

Actus  heroici  appellantur  ii  «  qui,  ratione  habita  cir- 
cumstantiarum,  admirationem  pariunt,  arduitatem  inclu- 
dunt,  promptitudinem  exigunt.  »  —  Bened.  XIYy  De  cano- 
niz.  sanctorum,  lib.  3,  cap.  12.  —  Actus  autem  communes 
sunt  illi  qui  ordinariam  hominum  virtutem  non  excedunt. 

a)  Porro,  illis  qui  statui  peculiaris  perfectionis  sese 
vohmtarie  addixerimt,  Ecclesia  potest  prsecipere  actus 
etiam  heroicos  qui  ad  perfectionem  illam  referuntur.  Ita 
monialibus  proecipit  perpetuam  clausuram,  et  clericis  ma- 
joribus  imposuit  legem  perpetui  coelibatus,  etc. 

b)  In  genere  vero,  auctoritas  quaelibet  actus  heroicos 
ac  nimis  diV(X\xo^  pro3Scribere  nequit.  Non  debet  enim  omni- 
bus  de  communitate  onus  imponi,  quod  ab  aliquibus  tantum 
sustineri  potest. 

Non  inde  tamen  inferas  legem  ecclesiasticam  nunquam 
posse  obligare  cum  gravi  periculo  vitae  aut  alterius  gravis 
jacturse.  —  Cf.  n.  76. 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       63 
ARTIGULUS   III. 

DE    SUBJECTO   LEGIS   ECCLESIASTICiE. 

63.  I.  Legibus  universalibus  obligantur  omnes  et 
soli  subditi  ratione  utentes. 

Legislator  enim  nonnisi  a  subclitis  obedientiam  exigere 
potest;  et  quidem  ratione  utentibus  :  nam  lex  est  regula  et 
mensura  quse  humanas  actiones  dirigit;  atqui,  illi  soli  qui 
usum  rationis  sunt  adepti,  humano  modo  per  leges  dirigi 
valent.  —  Unde  sequitur  : 

a)  Infideles  et  catechumenos  nulldi  lege  ecclesiastica  te- 
neri,  quia  sunt  extra  Ecclesiam.  Ideo  S.  Paulus  ad  Gorin- 
thios,  /  Cor.,  v,  i2,  ait  :  «  Quid  mihi  de  iis  qui  foris  sunt 
judicare.  »  —  Cf.  Trid.,  sess.  14,  cap.  2. 

b)  Hcereticos,  schismaticos  et  apostatas  ohW^^Yi perse 
legibus  Ecclesise. 

lo  Revera,  perdurat  in  eis  fundamentum  subjectionis 
quod  est  character  baptismalis ;  et,  licet  amiserint  jura  fi- 
delium,  non  tamen  Ecclesise  jurisdictioni  subtrahuntur. 
Secus  Ecclesia  non  posset  eos  punire,  quod  falsum  est  et 
disciplinse  ecclesiasticse  contrarium. 

2o  Quseritur  tamen  utrum  de  facto  Ecclesia  velit  eos  suis 
legibus  obligare  quos  contumaces  esse  ex  experientia  co- 
gnoscit,  et  quibus,  si  leges  imponerentur,  id  aliud  non  es- 
set  nisi  eorum  peccata  multiplicare,  unde  exercitium  potes- 
tatis  ecclesiasticse  esset  in  destructionem  et  non  in  cedifi- 
cationem. 

Porro,  sententia  communis  est  eos  legibus  illis  teneri 
quse  necessarice  sunt  pro  tota  communitate  christiana  ad 
servandum  honestos  mores  ordinemque  publicum,  et  ad 
abusus  compescendos  communi  bono  Ecclesise  adversantes. 

Si  vero  sermo  sit  de  aliis  legibus  proprie  non  necessariis, 
qu9e  ad  sanctificationem  personarum  directe  tendunt,  ut 
sunt  leges  jejunii,  festorum,  etc,  censenda  est  Ecclesia 
quoad  hsec  mitius  cum  ha^reticis  agere,  nec  velle  illos  suis 
legibus  obligare,  quia,  ob  istorum  contumaciam,  prsevideri 


64  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

nihil  aliud  potest  nisi  violatio  legis  et  major  delinquentium 
iniquitas. 

c)  Legislatorem  non  ligdiVi directe  suis  legibus,  cum  non 
sit  sui  ipsius  subditus. 

lo  Attamen  illi  omnes  qui  sunt  solummodo  conlegisla- 
tores,  tenentur  absque  dubio  legibus  communi  cbnsilio  et 
voluntate  latis.  —  Ratio  est  quia  in  eo  casu  legislator  pro- 
prie  est  ipsum  corpus  morale,  non  persona  singularis  : 
senatores,  v.  gr.  et  deputati  simul  sumpti,  non  quivis  de- 
putatus  aut  senator;  Episcopi  comprovinciales  in  unum, 
non  autem  talis  aut  talis  episcopus. 

2o  Et  legislator  absolutus,  qui  plenitudinem  legislativoe 
potestatis  in  propria  persona  habet,  non  tenetur  quidem 
suis  legibus  quoad  vim  coactivam;  sed  indirecte,  ex  sequi- 
tate  naturali,  et  ratione  ordinis,  ad  scandalum  vitandum, 
et  ipse  tenetur,  quoad  vim  directivam,  suis  legibus  se  con- 
formare  qn^decent  legislatorem  ceque  ac  subditos,  ut  sunt, 
V.  gr.,  leges  jejunii,  annuse  confessionis,  etc.  —  Ita  omnes, 
ex  cap.  Qua3  contra,  2,  dist.  8 ;  et  cap.  Justum  est,  2,  dist.  9 ; 
«  totius  enim  familise  Domini  status  et  ordo  nutabit,  si 
quod  requiritur  in  corpore  non  inveniatur  in  capite.  »  — 
Trid.,  sess.  24,  cap.  1  De  ref. 

64.  II.  Legibus  Ecclesiae  universalibus  ratione 
territorii,  sed  particularibus  ratione  subjecti,  ut  sunt 
leges  latse  pro  certa  classe  personarum,  ex.  gr.  pro  clericis, 
pro  canonicis,  etc,  tenentur  omnes  et  soli  qui,  ratione 
utentes,  pertinent  ad  illam  personarum  classem.  —  Ra- 
tio  manifesta  est. 

Idem  dicatur  de  legibus  universalibus  quse  ad  obligatio- 
nem  supponunt  in  subjecto  aliquas  conditiones.  Ex.  gr. 
lege  jejunii  non  tenentur  nisi  habentes  debitam  setatem. 

65.  III.  Legibus  Ecclesiae  particularibus  qusepro 
subditis  alicujus  determinati  territorii  latae  sunt, 

sive  a  Summo  Pontifice,  sive  a  Pra^lato  istius  loci,  non  obli- 
gantur  nisi  subditi  ratione  utentes,  degentes  in  territoriOf 
cum  «  extra  territorium  jus  dicenti  non  pareatur  impune  ». 
—  Cap.  Ut  animarum,  2, 1)e  const.,  in  6" , 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       65 

Ratio  est  quia,  in  casu,  jurisdictio  ad  territorium  limita- 
tur,  et  mediante  illo  censetur  afficere  subditos  in  eo  de- 
gentes.  —  Unde  : 

a)  Nisi  forte  eximantur  auctoritate  Summi  Pontificis  a 
jurisdictione  Prselati  inferioris,  legibus  Episcopi  tenentur 
omnes  et  soli  subditi  in  dioecesi  comfnorantes  ;  legibtisque 
Synodi  provincialis,  omnes  et  soli  subditi  commorantes  in 
provincia,  etc. 

b)  Peregrini,  illi  nempe  qui  accidentaliter  versantur  in 
loco,  in  quo  nec  domicilium,  nec  quasi-domicilium  habent, 
tenentur  quidem  legibus  universalibus  vigentibus  in  loco 
ubi  morantur,  etiamsi  ea^dem  leges  non  vigeant  in  proprio 
territorio.  Et  ratio  est :  quia  peregrini  subsunt  legislatori 
communi,  et  privilegio  sui  loci  non  possunt  gaudere  absen- 
tes.  —  Sed, 

lo  Probabilius,  saltem  directe,  non  tenentur  legibus  loco- 
rum  per  qitce  transeunt,  exceptis  illis  quge  contractus  res- 
piciunt.  —  Cap.  20,  De  foro  competenti. 

Indirecte  tamen  tenentur,  si  leges  necessarise  sint  ad  ser- 
vandum  ordinem  publicam,  aut  si  ratio  scandali  subveniat; 
quia  tunc  ipsum  jus  naturale  obligat. 

2o  Neque  tenentur  legibus particularibus  sui  territorii. — 
Quod  dicendum  videtur  etiam  pro  casu  quo  exierint  animo 
se  subducendi  ab  earum  obligatione  ;  legislator  enim  non 
obligat  subjectos  ad  commorandum  in  loco,  sed  ad  servan- 
dam  legem  quamdiu  ipsi  in  loco  versantur. 

Unde,  etiamsi  lex  aliqua  particularis  vigeat  tum  in  pa- 
tria,  tum  in  loco  per  quem  transit,  peregrinus  tamen  hu- 
jusmodi  lege  probabilius  non  teneretur.  —  Non  tenetur 
enim  legibus  patrioe  quia  abest,  nec  obligatur  legibus  loci 
in  quo  versatur,  utpote  peregrinus. 

30  Attamen  remanent  obstricti  legibus  patrice  :  quoties- 
cumque,  licei physice  absentes,  per  fictionem  juris  reputan- 
tur  prcesentes  moraliter. 

Hoc  autem  prsecipue  contingit  :  sive  ratione  boni  quod  ibi 
possident,  sive  ratione  beneflcii  quod  habent,  sive  ratione 
officii  quod  gerunt,  sive  ratione  jurium  quibus  fruuntur, 

4* 


66  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

sive  ratione  ohligationuM  specialinm  quibus  adstringun- 
tur ;  in  his  namque  casibus,  actiones  vel  omissiones  cen- 
sentur  fieri  in  proprio  territorio,  aut  effectum  in  illo  habent. 
Unde,  ex.  gr.,  clerici  innodarentur  censuris  ab  Episcopo 
latis  in  nolentes  accedere  ad  Synodum  dioecesanam,  vel  in 
parochos  non  residentes,  etiamsi  degant  extra  dioecesim. 

c)  Vagi,  seclusis  exceptionibus  supra  positis,  non  te- 
nentur  peculiaribus  legibus  iiZZms  loci,  cum  nullibi  domi- 
cilium  habeant  vel  quasi-domicilium. 

d)  Non  tamen  concludas  :  idem  esse  dicendum  de  lege 
et  de  prcecepto.  —•  «  Ratio  discriminis  est,  ait  Bened.  XIV> 
quia  lex  seu  statutum  per  se  et  immediate  afficit  territo- 
rium  seu  dioecesim,  eique  quasi  cohaeret,  ac  proinde  non 
potest  obstringere  eum  qui  extra  dioecesim  moratur;  dum 
prceceptum  afficit  immediate  personam,  ejusque  ossibus 
haeret  quocumque  terrarum  discesserit.  » — De  syn,,  lih.  13, 
cap,  4,  num.  9. 

QQ>.  IV.  Quaeritur  obiter  :  utrum  Clerici  legibus 
civilibus  obligentur. 

a)  Glerici  non  obligantur  illis  legibus  quse  a  laicis  per- 
sonis  latse  sunt  speciflce  pro  clericis  et  rehus  ecclesiasticis, 
etiamsi  commodum  ecclesiarum  et  clericorum  importent.^ 
Nam  clerici  et  ecclesise,  qua  tales,  non  subsunt  jurisdic- 
tioni  Principum  laicorum.  —  Cap.  10,  De  constit. 

Excipe  :  nisi  leges  ah  Ecclesia  fuerint  approhatce;  quia, 
in  hoc  casu,  ex  ipsius  Ecclesise  auctoritate  vim  et  robur  ob- 
tinent. 

b)  Clerici  et  ecclesise  non  obligantur  illis  statutis  civili- 
bus,  etiam  generalibus,  quse  sacris  canonihus,  statui  ipso- 
rum,  nec  non  lihertati  et  immunitati  ecclesiasticce  adver- 
santur.  —  Ratio  est  quia  hujusmodi  leges  sunt  irrationabi- 
les,  ideoque  nullius  valoris.  —  Cf.  n.  19  et  58, 

Hoc  pariter  intelligendum  est  :  nisi  accedat  consensus 
Romani  Pontificis,  qui  ob  graves  causas  potest,  ex,  gr,  in 
Goncordatis,  quibusdam  clericorum  privilegiis  derogare, 

c)  Leges  civiles  generales,  quarum  materia  est  clericis 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.      67 

cum  scecularibus  communis,  et  quse  juribus  Ecclesiioe  non 
adversantur,  ut  sunt,  ex.  gr.,  leges  quse  formam  contrac- 
tibus  statuunt,  vel  pretium  determinant  pro  mercibus,  cle- 
rici  in  conscientia  observare  tenentur  :  quod  omnes  ad- 
mittunt. 

Alii  quidem  dicunt  :  clericos  his  legibus  obligari,  eo  quod 
fuerint  ab  Ecclesia  receptce,  approbatione  saltem  implicita. 

Alii  docent :  clericos  obligari,  non  vi  ipsarum  legum,  sed 
indirecte,  ad  eum  modum  quo  ipse  legislator  suis  legibus 
adstringitur,  id  est  vel  ex  materia  necessaria,  vel  ad  evitan- 
dum  scandalum,  vitandamque  confusionem  in  societate. 

Sed  potius  dicendum  est  eos  teneri  :  quia  cives  sunt,  et 
sub  hoc  respectu  subesse  debent  jurisdictioni  principis  sse- 
cularis.  —  Cf.  De  Ang.,  in  tit.  De  constit.,  num.  13. 

d)  Quamvis  autem  clerici  iis  legibus  teneantur  quoad 
earum  vim  directivamy  non  tamen  iis  obligantur  quoad 
vim  coactivam ;  quia  causse  omnes  clericorum,  sive  civiles, 
sive  criminales,  ad  forum  ecclesiasticum  exclusive  perti- 
nent.  —  Unde,  seclusa  Ecclesice  tolerantia  velpositiva  con- 
cessione,  si  clerici  deliquerint  contra  leges  civiles,  non  a 
magistratu  civili,  sed  a  Superiore  ecclesiastico,  et  quidem 
poena  ejus  arbitrio  statuenda,  puniendi  sunt.  —  Cf.  n.  1420. 

ARTICULUS  IV. 

DE  'PROMULGATIONE  LEGIS   ECCLESIASTIC^.       ' 

Promulgatio  est  :  Manifestatio  legis  authentica,  id  est  ab 
ipso  legislatore  vel  de  ejus  mandato  facta  communitati,  ad 
inducendam  obligationem;  ideoque  differt  a  mera  divulga" 
tione,  qua  notitia  legis  sensim  in  populum  diffunditur. 

67.  I.  Promulgatio  necessaria  est,  ut  lex  consti- 
tuatur  in  suo  esse  formali. 

Nam,  «  ad  hoc  quodlex  virtutem  obligandi  obtineat,  quod 
est  proprium  legis,  oportet  quod  applicetur  hominibus  qui 
secundum  eam  regulari  debent ;  talis  autem  applicatio  flt 
per  hoc  quod  in  notitiam  eorum  deducitur  ex  ipsa  promul- 
gatione.  »  -^  S.  Th.,  1,  2,  qu.  90,  art.  4. 


68  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

Unde  Gratianus  ait  :  «  Leges  instituuntur  cum  promul- 
gantur.  »  —  Bist.  4,  can.  3.  —  Et  ideo,  si  quis  habeat  noti- 
tiam  legis  antequam  toti  communitati  promulgetur,  ea  lege 
non  tenetur  quia  ante  hujus  manifestationem  authenticam 
vim  obligandi  non  habet. 

68.  II.  Lex,  natura  sua,  nuUum  requirit  determi- 
natum  promulgationis  modum,  sed  solum  quod  suffl- 
cienter  proponatur  communitati  hoc  vel  illo  modo,  quo, 
mediate  vel  immediate,  simul  vel  successive,  ad  omnium 
notitiam  facile  devenire  possit.  —  Cf.  cap.  i,  Be  postulat. 

Unde,  diversis  temporibus,  varius  fuit  modus  promul- 
gationis  legum  ecclesiasticarum.  Ex.  gr.  tempore  Decreta- 
lium,  constitutiones  RR.  PP.  mittebantur  ad  Universitates 
tunc  temporis  celebriores. 

A  pluribus  vero  sceculis,  praxis  inolevit  ut  leges  Ponti- 
ficise  Romse  affigantur  in  quibusdam  consuetis  locis :  nempe 
ad  valvas  Basilicae  S.  Petri,  Basilicse  Lateranensis,  Gancel- 
lariae  Apostolicae,  etc,  et  ita  pro  promulgatis  habeantur, 
quin  necessaria  sit  in  singulis  provinciis  alia  promulgatio ; 
quod  indicari  solet  in  clausulis  legi  appositis. 

69.  III.  Hodiernus  iste  promulgationis  modus  : 

a)  Estsufficiens.  —  Omnium  enim  dioeceseon  frequentes 
relationes  sunt  cum  Urbe,  quse  centrum  est  totius  catholi- 
citatis ;  ac  proinde  Episcopi  certam  legis  notitiam  habere 
possunt,  quam  deinde  fidelibus  communicant.  —  Insuper 
ipsaSedes  Apostolica,  vel  directe,  vel  per  Nuntios  et  Legatos 
suos,  legem  latam  et  consuetis  locis  affixam,  ad  Episcopos 
transmittere  curat.  —  Tandem,  nostris  diebus,  ephemerides 
quse  Romse  vulgantur,  notitiam  legis  latae  et  affixse,  ad  ulti- 
mas  usque  mundi  plagas  statim  transmittunt ;  ita  ut  nullum 
rationabile  dubium  super  ea  re  oriri  possit. 

b)  Nec  absque  ratione  inductus  est  a  Romanis  Ponti- 
ficibus.  —  Ita  enim  efficaciter  providetur  uniformitati  disci- 
plinse  ecclesiasticse.  Nam,  si  lex  foret  promulganda  in  sin- 
gulis  dioecesibus,  Episcopus  omittens  hanc  promulgationem, 
vel  Gubernium  civile  eam  impediens,  nullam pro  iis  locis, 


Gap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       69 

ex  defectu  promulgationis,  redderent  ipsam  Pontificis  cons- 
titutionem. 

Putant  cseterum  historise  ecclesiasticse  periti  hunc  modum 
promulgationis  tunc  temporis  inductum  esse  cum  frequen- 
tiora  fuerunt  dissidia  inter  Principes  sseculares  et  Ecclesiam 
Romanam,  versus  scilicet  saeculum  XIII.  —  Eo  usus  est 
Martinus  IV,  cum  in  Michaelem  Paleologum  anathemate 
animadvertit  :  Bonifacius  VIII,  contra  eos  qui  Isederent 
venientes  ad  Sedem  Apostolicam,  vel  ab  ea  recedentes,  et 
deinde  in  Philippum  Pulchrum  :  Joannes  XXII,  contra  Lu- 
dovicum  Bavarum,  etc. 

70.  IV.  Quamvis  generatim  suf f iciat  promulgatio 
Romae  facta,  potest  legislator  in  casu  speciali  aliter 
statuere,  et  determinare  promulgationem  esse  faciendam 
in  singulis  civitatibus  episcopalibus,  aut  etiam  in  parochiis ; 
ita  ut,  non  servata  hac  speciali  promulgationis  forma,  lex 
non  obliget,  vel  non  inducat  irritationis  effectum. 

Exemplum  hujus  exceptio7iis  habes  in  decreto  conc.  Trid,, 
sess.  24,  cap.  i,  De  ref.  matrim.,  quo  irritantur  matri- 
monia  clandestina.  Voluit  enim  S.  Synodus  ut  hujusmodi 
decretum  in  unaquaque  parochia  suum  robur  nonnisi  «  post 
triginta  dies  habere  incipiat,  a  die  primse  publicationis  in 
eadem  prochia  factse  numerandos  ». 

71.  V.  Leges  ab  Episcopo  latse  sufficienter  pro- 
mulgantur :  si  aut  publice  legantur  in  ecclesia  cathedrali, 
aut,  voce  prceconis,  in  platea  civitatis  adstantibus  signifi- 
centur,  aut  scriptse  affigantur  in  loco  publico  ad  hoc  desi- 
gnato. 

Imo,  si  statuta  synodalia  non  populum,  sed  solum  respi- 
ciant  dicecesis  clerum,  alia  non  indigent  publicatione  ab  ea 
distincta  quae  fit  in  ipsa  synodo,  cui  interest  prsecipua  pars 
cleri.  —  Bened.  XIY,  De  syn.,  lib.  13,  cap.  4,  mcm.  1. 

72.  VI.  Lex  de  se  obligat  statim  ac  fuerit  debito 
modo  promulgata,  nisi  legislator  aliter  statuerit,  ut  in 
citato  decreto  Trid.,  De  ref.  matr. ;  facta  enim  promulga- 
tione,  lex  in  suo  esse  coinpleto  constituitur. 

Singuli  verp  in  conscientia  non  obligdntur  nisi  postquan^ 


70  TrACT.    I.    De   PRINCIPIIS   JURIS   CANONICI. 

legis  notitia  ad  eos  devenerit.  —  Unde  Innoc.  IV  ait :  «  Lex 
seu  constitutio  et  mandatum  nuUos  adstringunt,  nisi  post- 
quam  ad  notitiam  pervenerint  eorumdem,  aut  (in  foro  ex- 
terno)  nisi  post  tempus  infra  quod  ignorare  minime  debuis- 
sent.  »  —  Cap.  Quia  cunctis,  i,  De  concess.  prcebendce,  in 
6".  —Cf.  num.  i556. 


ARTIGULUS  V. 

DE   EFFECTU   LEGIS   ECCLESIASTIC^. 

Effectus  legis  est  :  obligatio  seu  morale  vinculum  quo 
adstringimur  ad  ejus  observationem. 

73. 1.  Quselibet  lex  humana,  modo  sit  justa,  obli- 
gat  in  conscientia ;  ideoque,  secundum  S.  Thomam,  lex 
dicitur  a  ligando.  —  i.  2,  qu.  90,  art.  i. 

a)  Quoniam  enim  «  non  potest  societas  ulla  corisistere, 
nisi  si  aliquis  omnibus  prsesit,  efficaci  similique  movens 
singulos  ad  commune  propositum  impulsione,  efficitur 
civili  hominum  communitati  necessariam  esse  auctori- 
tatem,  qua  regatur  :  quse,  non  secus  ac  societas,  a  natura 
proptereaque  a  Deo  ipso  oriatur  auctore. 

))  Ex  quo  illud  consequitur  :  potestatem  puhlicam  per  se 
ipsam  non  esse  nisi  a  Beo.  Solus  enim  Deus  est  verissimus 
maximusque  rerum  dominus,  cui  subesse  et  servire  omnia 
qusecumque,  necesse  est  :  ita  ut  quicumque  jus  imperandi 
habent,  non  id  aliunde  accipiant,  nisi  ab  illo  summo  om- 
nium  principe  Deo  :  Non  est  potestas  nisi  a  Beo  (Epist.  ad 
Rom.  XIII,  i,  2.). ))  Enc.  Immortale  Dei,  %Non  est  magni. 

b)  Quapropter  «  spernere  potestatem  legitimam,  quavis 
eam  in  persona  esse  constiterit,  non  magis  licet,  quam 
divince  voluntati  resistere  :  cui  si  qui  resistant,  in  interi- 
tum  ruunt  voluntarium  :  «  Qui  resistit  potestati,  Dei  ordi- 
nationi  resistit ;  qui  autem  resistunt,  ipsi  sibi  damnationem 
acquirunt....  Ideo  necessitate  subditi  estote ,  non  solum 
propter  iram,  sed  etiam  propter  conscientiam  (Rom.  xiir, 
2y  5).  ))  —  Ibid.  —  Cf.  enc.  Sapientice  christ.,  §  Sanctum. 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       71 

c)  Diximus  :  modo  lex  sit  justa ;  nam  «  ubi  imperandi 
jus  abest,  vel  si  quidquam  prsecipiatur  rationi,  legi  seternae, 
imperio  Dei  contrarium,  rectuin  est  non  parere,  scilicet 
hominibus,  ut  Deo  pareatur  ».  —  Encycl.  Libertas,  §  Prce- 
terea.  —  Cf.  encycl.  Sapientice  christiance,  §  Cceterum 
et  seq. 

Unde,  ((  si  reipublicse  leges  aperte  discrepent  cum  jure 
divino,  si  quam  Ecclesiae  imponant  injuriam,  aut  iis,  quse 
sunt  de  religione,  officiis  contradicant,  vel  auctoritatem 
Jesu  Ghristi  in  Pontifice  Maximo  violent,  tum  yero  resistere 
officium  est,  parere  scelus  :  idque  cum  ipsius  reipublicse 
injuria  conjunctum,  quia  peccatur  in  rempublicam  quid- 
quidin  religione  delinquitur  ».  —  Encycl.  Sapientice  chris- 
tiance,  iOjan.  1890,  %Sanctum.  —  Cf.  n.  58. 

d)  Lex  obligat  suh  gravi  vel  suh  levi  :  secundum  quod 
determinatur,  sive  ab  ipso  legis  objecto,  sive  a  legislatoris 
voluntate.  —  Voluntas  vero  legislatoris  indicatur  :  sive  ex 
ipsius  legis  tenore,  sive  ex  gravitate  poenarum  quas  trans- 
gressoribus  minatur,  sive  tandem  ex  communi  Doctorum 
judicio. 

74.  II.  Vis  directiva  et  vis  coactiva  legis  ita  se- 
parari  possunt  :  ut  dentur  leges  mere  pcsnales,  quse 
obligent  iyi  conscientia,  non  quidem  ad  ponendum  actum, 
sed  ad  subeundam  poenam,  nisi  legi  fuerit  obtemperatum. 
—  Cf.  S.  Th.,  2.  2,  qu.  189,  art.  9,  ad  2. 

Obligatio  enim  legis  ex  voluntate  legislatoris  desumenda 
est.  Porro,  legislator  potest  intendere  et  declarare  se  solum 
quoad  poenam  velle  subditos  obligare. 

Mens  vero  legislatoris  dignosci  poterit  :  sive  ex  ipsius 
expressis  verbis,  prout  ssepe  fitin  religiosis  familiis,  sive  ex 
ipsius  legisforma,  sive  ex  consuetudine  et  communi  inter- 
pretatione. 

75.  III.  Obligat  etiam  lex  quae  nititur  prsesump- 
tione  periculi  communis,  licet  quandoque  haec  prse- 
sumptio  fallat. 

a)  Ratio  hujusmodi  legum  est  periculum  damni  vel 
fraudis,  quod,  etsi  cesset  in  aliquo  particulari  casu,  manere 


72  TrACT.    I.    t)E   PRINCiPilS  JURiS   CANONlCi. 

tamen  potest  in  aliis,  et  ita  fundamentum  exhibet  alicujus 
legis  universalis. 

h)  ExempladMi^m  habes  :  in  legibus  quibus  irritantur 
matrimonia  clandestina,  professio  religiosa  ante  legiti- 
mam  setatem,  contractus  pupilli  absque  auctoritate  tuto- 
ris,  etc. 

76.  rV.  Non  obligant  leges  humanae  quae  obser^ 
vari  nequeunt  nisi  cum  gravi  periculo  vitae,  aut 
alterius  gravis  jacturae;  non  enim  fas  est  supponere 
legislatorem  voluisse  in  his  casibus  obligare. 

Si  tamen  violatio  legis  vergat  in  damnum  societatis,  vel 
in  contemptum  Dei  seu  religionis,  aut  ia  grave  scandalum 
proximi,  urget  legis  obligatio,  sive  ratione  boni  communis 
quod  privato  bono  est  prseferendum,  sive  ratione  praecepti 
naturalis  aut  divini  quo(i  per  accidens  legi  humanse  ad- 
nexum  est.  —  Cf.  II.  Machab.,  vi,  18-31. 

11.  V.  Obligatio  legis  non  pendet  ab  accepta- 
tione  populi.  —  Nam  «  lex,  sufficienter  promulgata  et  pro- 
posita  ab  habente  auctoritatem,  ohligat  ad  sui  observa- 
tionem,  ergo  et  ad  sui  acceptationem ;  ergo  non  est  possi- 
bile  ut  acceptatio  sit  conditio  necessaria  in  ipsa  causa  vel 
ad  esse  vel  ad  operari,  quia  talis  conditio  supponitur  ad 
effectum  ».  —  Suarez,  De  legibus,  lib.  3,  cap.  19,  n.  5. 

Ideo  Alexander  VII  merito  damnavit  sequentem  proposi- 
tionem  :  «  Populus  non  peccat,  etiamsi  absque  ulla  causa 
non  recipiat  legem  a  Principe  promulgatam.  »  —  Prop.  28 
inter  damnatas. 

a)  Unde,  leges  ecclesiasticse  de  se  obligant,  absque  fide- 
lium  vel  pastorum  acceptatione.  —  Cf.  Trid.,  sess.  7,  De 
baptismo,  can.  8 ;  —  Cf.  n.  54  et  seq. 

b)  Quia  tamen  leges  Ecclesise  universales,per  accidens 
alicujus  regionis  utilitati  minus  accommodari  possunt,  ex 
legitima  interpretatione  supponi  potest  in  his  rerum  adjunc- 
tis  Summum  Pontificem  assentiri  ut  legis  obligatio  non  ur- 
geatur,  donec,  supplicatione  ad  Sanctam  Sedem  directa, 
motiva  non  acceptationis  exponantur.  —  Cf.  Bened.  XIV, 
De  syn.  dioec^  lib.  9,  cap.  S, 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       73 

GsBteroquin  notandum  est  :  per  Pontificias  constitutiones 
non  tolli  locorufn  speciales  consiietudines,  nisi  de  his 
expresse  caveatur.  —  Cap.  i,  Be  constit.  in  6^.  —  Cf.  n.  il8 
et  seq.,  ubi  De  abrogatione  consuetudinis . 

78.  VI.  Ad  obligationem  subjectivam,  duo  requi- 
runtur  :  nempe  scientia  ex  parte  intellectus,  et  libertas  ex 
parte  voluntatis. 

Porro,  scientise  opponuntur  ignorantia  et  dubium;  liber- 
tati  autem  impotentia,  vis  et  metus.  —  Cf.  Prcelectiones 
Theologice  moralis,  ubi  de  actibus  humanis ;  —  et  Tract. 
De  poenis,  n.  1554  et  seq. 


ARTIGULUS  VI. 

BE   INTERPRETATIONE  LEGIS   ECCLESIASTIC^. 

Agendum  esl  :  de  variis  inlerpretationum  generibus;  —  et  do  regulis 
praBcipue  servandis  in  inlerprelalione  doctrinali. 

§  I.  De  variis  interpretationum  generibus. 

Interpretatio  legis  communius  dividitur  in  authenticam, 
usualem  et  doctrinalem. 

79.  I.  Interpretatio  authentica,  seu  juridica,  vim 

legls  obtinet;  quippe  quae  fit  ab  ipso  legislatore,  aut  ejus 
successore,  vel  ab  alio  habente  commissam  a  Principe  po- 
testatem.  Hujusmodi  potestas,  ex.  gr.,  data  est  S.  Gongr. 
Gardinalium  Goncilii  Tridentini  interpretum,  quoad  decreta 
hujus  Goncilii  disciplinaria.  —  Cf.  n.  469. 

a)  Juxta  communiorem  sententiam,  necessaria  non  est 
nova promulgatio  ad  vim  legis  urgendam,  si  interpretatio 
legislatoris  sit  mere  comprehensiva ;  quia  hujusmodi  sen- 
s.us  quo  nihil  legi  additur,  neque  aliquid  a  lege  aufertur, 
jam  continebatur  in  lege,  et  cum  lege  fuit  promulgatus. 

b)  AUud  vero  tenendum  est  de  interpretatione  exten- 
siva  vel  restrictiva;  hsec  enim  interpretatio  legislatoris, 
cum  sit  quasi  novum  statutum,  nova  etiam  promulgatione 
indiget.  —  Cf.  Fagnan.,  in  cap.  Quoniam,  Be  constit, 

T.  i#  5 


*ii  TrACT.    i.    De   PRINCiPliS   JURtS    CANONtCl. 

80.  II.  Interpretatio  usualis  moribus  et  usu  populi 
introducitur,  habetque  et  ipsa  vim  legis.  —  Sicut  enim 
usus,  quando  debitae  adsunt  conditiones,  potest  o&/t^a?20- 
nem  novam  inducere,  ita  potest,  sub  iisdem  conditionibus, 
obligationis  jam  praeexistentis  extensionem  determinare. 

Hsec  interpretatio  dicitur  consuetudo  secundum  legem; 
et  de  ipsa  habetur  juridicum  effatum  :  quod  sit  optima  le- 
gum  interpres  consuetudo.  Nam  «  leges  instituuntur  cum 
promulgantur ;  firmantur  cum  moribus  utentium  compro- 
bantur.  »  —  Can.  3,  dist.  4.  —  Cf.  n.  108  et  seq. 

81.  III.  Interpretatio  doctrinalis  seu  scholastica 

fit  a  privatis  doctoribus  juris  peritis. 

a)  Hsec  interpretatio  vim  legis  non  obtinet.  Verum  non 
levem  habet  auctoritatem,  et  eo  majorem  quo  gravioribus 
rationum  momentis  innixa  est,  atque  a  numerosioribus  et 
eminentioribus  doctoribus  proposita. 

b)  Inio,  «  si  in  alicujus  legis  intelligentia  omnes  Jnter- 
pretes  conveniant,  faciunt  humanam  certitudinem,  et,  re- 
gulariter  loquendo,  inducunt  obligationem  servandi  legem, 
et  utendi  illa  in  praxi  juxta  talem  interpretationem  :  tum 
quia  tanta  consensio  Doctorum  indicat  communem  accep- 
tationem  et  observantiam  legis  in  illo  sensu,  tum  etiam 
quia  vix  accidere  potesf  ut  contra  communem  omnium  Doc- 
torum  interpretationem  tam  efficax  ratio  occurrat,  ut  in 
conscientia  reddat  securam  contrariam  intelligentiam.  »  — 
Suarez,  Beleg.,  lib.  6,  cap.  i,  num.  6. 

c)  Aliquando  tamen  interdicitur  hcec  doctrinalis  inter- 
pretatio.  —  Sic  Pius  IV  in  constitutione  Benedictus  Deus, 
super  coniirmatione  Goncilii  Tridentini,  «  ad  vitandam  per- 
versionem  et  confusionem  quoe  oriri  posset,  si  unicuique 
liceret  in  decreta  Goncilii  commentarios  et  interpretationes 
suas  edere  »,  inhibuit  omnibus,  ne  quis  sine  auctoritate 
Apostolica,  «  audeat  ullos  commentarios,  glossas,  adnota- 
tiones,  scholia,  ullumve  omnino  interpretationis  genus  su- 
per  ipsius  Concilii  decretis  quocumque  modo  edere  ». 


CaP.   IV.   De   LEGIBUS  ECCLESIASTICIS   in   genere.         75 

§  II.  De  regulis  pr^gipue  servandis  in  interpretatione 

DOGTRINALI. 

82. 1.  Verba  legis  sumenda  sunt  secundum  pro- 
priam  significationem  usu  communi  receptam,  nisi 
aliud  suadeat  suhjecta  materia.  —  Ratio  manifesta  est. 

IJnde,  nisi  obviet  contextus,  verba  generalia  intelligenda 
sunt  sensu  absoluto  ;  neque  adducenda  est  aliqua  exceptio 
cum  Superior  «  excipere  potuerit  et  nihil  exceperit  »,  ut  fert 
cap.  22,  De  privilegiis.  —  Huc  pertinet  vulgatum  axioma, 
«  TJhi  lex  non  distinguit,  nec  nos  distinguere  dehemus  ». 

83.  II.  Interpretatio  menti  potius  quam  verbis 
legis  convenire  debet.  —  Desumitur  ex  can.  Humance 
aures,  caus.  22,  q.  5  :  «  Non  debet  aliquis  verha  conside- 
rare,  sed  voluntatem  et  intentionem,  quia  non  debet  in- 
tentio  verbis  deservire,  sed  verba  intentioni.  »  —  ^mcregula 
88  juris,  in  6^  :  «  Gertum  est  quod  is  committat  in  legem, 
qui  legis  verba  complectens,  contra  legis  nititur  volun- 
tatem  ». 

a)  Mens  vero  legislatoris  colligitur  :  tum  ex  materia 
legis,  tum  ex  circumstantiis,  prsecipue  autem  ex  ratione  in 
lege  posita;  ratio  enim  legis  est  anima  legis,  prout  desu- 
mittir  ex  can.  Consuetudo,  dist.  i.  —  Cf.  Reiff.,  De  constit., 
num.  383. 

b)  Unde,  aliquando  licitum  est  utieTrtxsta,  id  est  interpre- 
tatione  henigna,  quaprudenter  prsesumitur  casum  non  com- 
prehendi  sub  lege,  quamvis  expressis  verbis  non  exceptum; 
quia,  ut  fert  alteraregula  interpretationis,  <( potior  dehet  esse 
ratio  cequitatis  quam  stricti  juris  ». 

Ideo,  ex.  gr.,  licitum  est  non  audire  sacrum,  ad  inser- 
viendum  segroto  graviter  decumbenti,  vel  ad  cavendam 
honoris  aut  rei  familiaris  jacturam. 

84.  III.  Ubi  eadem  est  ratio,  eadem  est  juris  dis- 
positio.  —  De  similibus  idem  est  judicium  —  Cap.  2, 
Be  translat.  Episcopi. 

Quoniam  enim  ratio  legis  est  anima  legisy  ubicumque 


76  I         Tragt.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

locum  habet  ratio  legis,  etiam  lex  ipsa  locum  habere  debet, 
et  ex  mente  legislatoris  comprehenditur  omnis  casus  in  quo 
concurrit  illa  ratio. 

a)  Debet  vero  esse  eadem  ratio  adcequatciy  vel  similitudo 
in  eo  puncto  de  quo  agitur.  —  Unde,  argumentum  a  simili 
est  infirmum  quoties  vel  una  dissimilitudo  potest  assignari. 

b)  Ob  prsefatam  rationis  identitatem,  extensio  legis  fa- 
cienda  est :  lo  in  correlativis,  ut  sunt  maritus  et  mulier  : 
2o  in  cequiparatis  jure,  ut  sunt  ova  et  lacticinia  in  jejunio  : 
3o  in  connexis ;  ideoque,  v.  gr.,  qui  potest  testari,  potest  et 
notas  testamentarias  seu  codicillos  f acere  :  4»  in  contentis ; 
ut  si  lex  decernat  de  casu  frequentiori,  v.  gr.  permittendo 
egressum  e  monasterio  ob  incendium  aut  epidemiam,  nihil 
vero  exprimat  de  casu  minus  frequenti,  v.  gr.  de  inunda- 
tione,  aut  invasione  hostium. 

85.  IV.  Odia  sunt  restringenda  (Regula  15  juris,  in 
6o).  —  Goncordat  regula  49»  :  «  In  pcenis  benignior  est 
interpretatio  f acienda ;  w  et  altera  30»  :  «  In  obscuris 
minimum  est  sequendum.  »  —  Unde, 

a)  In  dubio,  lex  poenalis,  et  generatim  omnis  lex  odiosa, 
qu8e,  licet  institutapro  bono  communi,  tamen  directe  tendit 
ad  aliquorum  gravamen,  est  stricte  interpretanda,  nec  regu- 
lariter  extendenda  ultra  casum  et  personas  expressas.  — 
Leges  igitur  quse  inducunt  irregularitates,  censuras ;  leges 
irritantes,  impedimenta  matrimonii,  etc,  sunt  strictse  inter- 
pretationis. 

b)  Verba  legis  poenalis  intelligi  debent  cum  effectu 
secuto,  nisi  sint  casus  excepti  a  lege,  et  poena  etiam  ipsi 
conatui  seu  voluntati,  in  opus  tamen  externum  prodeunti, 
sit  decreta.  —  Cf.  Tract.  Be  poenis,  n.  1553. 

c)  Quce  a  jure  communi  exorhitant,  ut  privilegia  contra 
jus  commune,  reputantur  odiosa,  et  nequaquam  ad  conse- 
quentiam  sunt  trahenda.  —  Reg.  28  juris,  in  6o. 

86.  V.  Favores  convenit  ampliari  (Reg.  15  juris, 
in  6^),  nisi  aliud  ex  verbis  legis  appareat. 

a)  Unde,  leges  favorabiles,  quae  bonum  publicum  pro- 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.      77 

curant,  nullo  gravi  onere  inducto,  vel  quse  concedunt  merum 
beneflcimn  absque  Isesione  sive  aliorum  sive  juris  com- 
munis,  ut  sunt  privilegia  prseter  legem,  facultas  concedendi 
dispensationes,  non  vero  ipsa  dispensatio  quse  est  odiosa, 
etc,  convenit  ampliari,  hoc  sensu  :  quod  si  intentio  legis- 
latoris  satis  non  appareat,  verba  accipi  debeant  secundmn 
amplam  suam  significationem. 

Ex.  gr.,  Yox  populus  :  in  dubio  non  comprehendit  clerum 
in  materia  poenali  et  odiosa,  ubi,  interdicto  populo,  non  cen- 
setur  interdictus  clerus,  nisi  aliud  sit  expressum ;  at  in  ma- 
teria  favorabili,  etiam  comprehendit  clerum.  —  Similiter, 
in  materia  odiosa,  nomine  clericorum  non  comprehen- 
duntur  Episcopi,  neque  Ganonici,  aut  alii  in  dignitate  cons- 
tituti. —  Cap.  15,  Be  rescriptis ;  cap.  4  et  16,  De  sent. 
excommunicationis,  in  6^. 

b)  Si  eadem  lex  est  simul  favorabilis  et  odiosa,  quod 
soepe  advenit,  quia  quod  uni  est  favorabile,  alteri  potest 
esse  odiosum  : 

lo  Quotiescumque  favor  et  odium  ab  invicem  separari 
possunt,  lex,  qua  parte  est  favorabilis,  debet  late  explicari, 
et,  qua  parte  est  odiosa,  censeri  strictce  interpretationis. 

2oQuando  favor  et  odium  separari  nequeunt,  attendendum 
est,  ait  Reiffenstuel,  ad  principalem  intentionem  dispo- 
nentis.  —  Loc.  cit.,  n.  439. 

3o  Si  vero  mens  legislatoris  non  appareat,  tunc  magis 
attenditur  favor  quam  odium,  ita  ut,  in  dubiis,  iterumbeni- 
gniora  prseferantur. 

87.  VI.  Non  censetur  plus  de  priori  lege  mutatum 
quam  est  expressum  in  posteriori. 

Gorrectio  enim  legum,  utpote  odiosa,  non  est  facile  prse- 
sumenda;  sed«  expedit  concordare  jura  juribus ,  et  eorum 
correctiones  evitari  ».  —  Cap.  29,  De  elect.,  in  6o. 

Unde  regula  34a  juris,  in  6»  :  «  Generi  per  speciem  dero- 
gatur  »,  id  est  :  quando  duse  dispositiones  habentur  sibi 
invicem  contrarise,  illa  quse  magis  specialis  est  derogat  gene- 
rali,  in  ea  parte  qua  conciliari  non  possunt. 


78  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

ARTIGULUS  VII. 

DE   CESSATIONE  LEGIS   ECCLESIASTIC^. 

Lex  potesl  revocari  a  legislatore ,  vel  cessare  ah  intrinseco,  eessante 
causa  fiaali.  —  Polesl  submoveri  quoad  omnes  suas  parles,  el  habelur 
legis  ahrogatio;  vel  quoad  certos  tantum  arliculos,  caeteris  in  suo 
robore  permanenlibus,  quod  dicilur  derogalio.  —  Tandem,  raanonte 
obligatione  legis  pro  lota  socielale,  cessare  potest  pro  aliquibus  per- 
souis,  per  dispensationem  e[  privilegium. 

§  I.  De  gessatione  legis  pro  tota  communitate. 

88.  I.  Legis  obligatio  cessat,  cessante  ejus  causa 
finali.  —  Equidem,  de  essentia  legis  est  perpetuitas  in  eo 
sensu  quem  fuse  explicat  Suarez,  De  legibus,  Ub.  i,  c.  10. 

Verum,  cessante  ejus  causa  fmali,  jam  cessat  ratio  quse, 
sicut  ad  indtccendam,  sic  Sid  continuandam  obligationem 
legis  necessaria  est.  —  Cf.n.  58. 

a)  Gessare  vero  debet  caicsa  finalis  adcequata;  quia,  si 
plures  fines  intenti  fuerint  a  legislatore,  et  remaneat  moti- 
vum  'partiale  legis,  remanet  etiam  ratio  sufficiens  ejus  obli- 
gationis. 

b)  Gessare  pariter  debet  finis  quoad  omnes  articulos 
legis ;  secus  illius  tantum  articuli  obligatio  cessabit  cujus 
causa  finalis  cessat,  juxta  regulam  37ara  juris  in  6«  :  «  Utile 
non  debet  per  inutile  vitiari  ». 

c)  Tandem,  finis  cessare  debet  pro  tota  communitate; 
quod  ita  requiritur  ut,  si  cesset  etiam  totaliter  pro  aliquo 
subdito  singulari,  ne  iste  quidem  a  legis  observatione  exi- 
matur.  —  Cf.n.  75. 

89.  II.  Extrinseca  legis  revocatio  est  :  vel  expressa 
quando  aperte  promulgatur ;  vel  tacita,  quando  nempe  nova 
editur  lex  priori  contraria,  aut  contraria  consuetudo  legi- 
time  introducta  est  (cf.  n.    107  et  seq.).  —  Porro, 

a)  Lex  generalis  posterior  revocat  legem  generalem 
anteriorem  directe  contrariam,  licet  nullam  mentioneiti 
de  ea  faciat,  quia  eorum  quoe  juri  communi  inserta  sunt, 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       79 

Princeps  censetur  conscius.  «  Romanus  Pontifex,  ait  Bo- 
nif.  YIII,  jura  omnia  in  scrinio  pectoris  sui  censetur 
habere  »  ;  unde,  legem  contrariam  ferendo,  recte  prsesumi- 
tur  priorem  voluisse  abrogare.  —  Cap.  i,  Be  constit.,  in  6^. 

b)  Verum  ipsa  lex  generalis  non  revocat  leges  particu- 
lares  locorum,  nisi  de  his  expresse  caveatur. 

Quia  enim,  ait  Bonif.  YIII,  «  locorum  specialium  et  per- 
sonarum  singularium  consuetudines  et  statuta,  cum  sint 
facti,  et  in  facto  consistant,  potest  probabiliter  ignorare  (Ro- 
manus  Pontifex) ;  ipsis,  dum  tamen  sint  rationabilia,  per 
constitutionem  a  se  noviter  editam,  nisi  expresse  caveatur 
in  ipsa,  non  intelligitur  in  aliquo  derogare  ».  —  Ihid. 

Sufficeret  autem  clausula  derogatoria  generalis,  v.  gr.  : 
«  non  ohstantihus  quibuscumque  in  contrarium  facienti- 
bus  )),  quia  in  hac  et  aliis  hujusmodi  clausulis,  habetur 
expressa  mentio  legis  particularis. 

c)  hex  particularis  lata  a  Suprema  auctoritate  pro  ali- 
qua  regione,  v.  gr.  Gallia,  revocat  pro  eodem  loco  legem 
generalem  antecedentem  ipsi  contrariam.  —  Arg.  ex  eod. 
cap.  Licet,  Be  constit.,  in  6^. 

90.  III.  Leges  revocare  possunt  : 

a)  Ipse  legislator ;«.Omms  (enim)  res,per  quascumque 
causas  nascitur,  per  easdem  dissolvitur,  ))  ut  fert  regula 
la  juris. 

Potestas  tamen  subalterna  non  potest  revocare  leges  a  se 
latas,  si  fuerint  a  summo  Principe  confirmatse  in  forma 
speciali ;  iisL  ut,  accedente,  v.  gr.,  auctoritate  Apostolica, 
Pontiflcice  leges  evadant.  *• 

b)  Ejus  Successor,  quia  parem  cum  antecessore  potes- 
tatem  habet.  —  Cap.  20,  Be  elect, 

Unde,  Romanus  Pontifex  et  concilium  oscumenicum 
abrogare  possunt  leges  Ecclesiae  universales,  licet  antiquis- 
simas,  modo  originem  non  habeant  in  jure  divino,  sive 
naturali,  sive  positivo. 

Imo,  S.  Pontifex  legem  ecclesiasticam  potest  abrogare, 
licet  munita  fuerit  clausula  omnium  posteriorum  legum 
derogatoHa^  ex.  gr.  :  «  hac  immutabili  et  in  perpetuum 


80  Tract.  1.  De  principiis  juris  canonici. 

valitura  constitutione.  »  —  Hsec  enim  emphatica  locutio, 
enixam  voluntatem  legislatoris  significat ;  sed  hsec  voluntas, 
sicut  potest  in  ipso  mutari,  successorem  ligare  non  potesty 
quia  «  prsedecessor  successoribus  suis  nullum  potuit,  hac  in 
parte,  prsejudicium  generare,  pari  post  eum,  imo  eadem 
auctoritate  functuris,  cum  non  habeat  imperium  par  in 
parem  ».  —  Cap.  Innotuit,  JDe  electione. 

c)  Ejus  Superior,  quia  habet  universaliorem  jurisdictio- 
nem,  et  «  in  toto  partem  non  est  dubium  contineri  ».  — 
Reg.  80  juris,  in  6^. 

Unde,  Romanus  Pontifex  et  concilium  oecumenicum  abro- 
gare  et  irritare  possunt  quascumque  leges  ecclesiasticas,  a 
quocumque  Prselato  statutas. 

91.  IV.  Abrogatio  nonnisi  justis  de  causis  fa- 
cienda  est.  —  Licet  enim  sit  valida  quselibet  abrogatio 
legis  ab  eo  qui  potestatem  habet  leges  revocandi,  quia 
obligatio  legis  a  legislatoris  voluntate  pendet;  non  tamen 
erit  licita,  nisi  adsit  causa  justa  pertinens  ad  bonum  com- 
mune ;  secus  enim  Princeps  ad  destructionem  abuteretur  ea 
jurisdictione  quse  ipsi  commissa  est  ad  regendos  subditos 
per  leges  justas  et  societati  convenientes.  —  Cf,  S.  Th.,  i. 
2,  q.  97,  art.  2. 

%  II.  De  dispensatione. 

Dispensatio  est :  Provida  relaxatio  legis  in  aliquo  speciali 
casu,  in  gratiam  unius  vel  alterius  personte,  facta  a  publica 
auctoritate,  manente  tamen  pro  aliis  obligatione  legis. 

92.  I.  Dispensare  nemo  potest, 

a)  «  Qui  saltem  parem  cum  latore  cationis  non  habet 
potestatem  ».  —  Cap.  20,  De  elect. 

Principium  enim  juris  inconcussum  est  :  legem  Superioris 
per  inferiorem  tolli  non  posse.  —  Clem.  Ne  romani,  Be  elect. 

Revera,  inferiorem  posse  contra  legem  Superioris  dis- 
pensare,  nihil  est  aliud  quam  caput  membris,  superiora 
inferioribus  subjicere,  ordinemque  naturalem  invertere,  et 
ecclesiasticam  liierarchiam  confundere,  Dei  ordinatione  ins- 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       81 

titutam.  —  Cf.  brev.  Pii  YI  ad.  Arch.  Colon.,20  jan.  1787 . 
Hinc,  licet  Romanus  Pontifex  dispensare  possit  in  om- 
nibus  legibus  ecclesiasticis,  quia  «  secundum  plenitudinem 
potestatis,  de  jure  potest  supra  jus  dispensare  »  {cap.  4, 
De  concessione  prcebendce),.  nequit  tamen  proprie  dispen- 
sare  injure  divino^  sed  potest  tantum  illud  interpretari,  et 
declarare  quod  jus  divinum,  ob  certas  circumstantias,  hic 
et  nunc  per  seipsum  obligare  cesset.  —  Ita  communiter. 

b)  Inferior  poterit  tamen  dispensare,  si  habeat  expresse 
vel  tacite  delegatam  a  Superiore  potestatem.  —  Cf.  Tract. 
DeEpiscopo,  n.58i  et  seq.;  — et  Tract.  De  Parocho,  n.840. 

93.  II.  Subjectum  dispensationis  sunt  generatim 
et  directe  subditi.  —  Gum  enim  dispensatio  sit  actus 
jurisdictionis  :  et  superioritatem  ex  parte  dispensantis,  et 
sitbjectionem  ex  parte  dispensati  postulat. 

a)  Diximus  :  directe ;  quia  aliquando  Superior,  dispen- 
sando  cum  suo  subdito,  indirecte  cum  alieno  dispensat,  si 
nimirum  agatur  de  re  quse  in  uno  non  consistit,  sed  respec- 
tum  ad  alterum  importat. 

Unde,  ex.  gr.,  Ordinarius  agendo  cum  facultate  delegata 
ad  dispensandum  cum  suis  dioecesanis  super  aliquo  matri- 
monii  impedimento,  potest  indirecte  cum  aliena  persona 
dispensare  ;  quia,  sublato  impedimento  ex  una  parte  cum 
qua  dispensare  valet,  etiam  pars  altera  libera  evadit,  cum 
ligamen  non  amplius  inter  utramque  partem  exsistat.  — 
S.  Poenit.  4  sept.  1839. 

b)  Diximus  :  generatim ;  nam  de  Peregrinis  contro- 
vertitur,  non  quidem  utrum  a  Superiore  loci  in  quo  ver- 
santur,  dispensari  possint  in  legibus  hujus  loci,  quatenus 
ipsis  adstringuntur ;  sed  utrum  ab  isto  Superiore  dispensari 
valeant  in  legibus  communibus.  —  Cf  n.  65,  581  et  seq. 

Nonpauci  negativam  sententiam  tenent.  —  Alii  affirmati- 
vam  propugnant  :  sive  quia  ad  Superiorem  hujus  loci  perti- 
net  ut  omnes  ibi  commorantes  leges  observent,  ergo  etiam 
pertinet  causas  perpendere  quae  petunt  dispensationem, 
ergo  et  dispensare ;  sive  quia  praesumi  potest  consensus  pro- 
prii  Ordinarii,  quem  tamena^u'  solum  admittuntpro  legibus 

5* 


82  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

quibusdain  levioris  momenti,  et  casibus  frequentius  occur- 
rentibus,  puta  jejunii,  abstinentise ,  observationis  festo- 
rum,  etc.  —  Bouquillon,  Instit.  Theol.  mor.  fand.,  n.  223. 
Gertum  videtur  posse  Vagos  dispensari  a  Superioribus  lo- 
corum  in  quibus  hic  et  nunc  versantur;  secus  isti  neminem, 
prsBter  S.  Pontificem,  haberent,  a  quo  dispensarentur  in 
communibus  quibus  ligantur  legibus. 

94.  III.  Gausa  justa  et  legi  proportionata  requi- 
ritur : 

a)  Non  quidem  ad  validitatem  dispensationis,  si  Supe- 
rior  dispenset  in  propria  lege ;  quia  lex  constituitur  volun- 
tate  legislatoris,  ex  qua  integre  pendet  ejus  obligatio ;  ergo, 
si  Princeps  velit  aliquem  eximere,  aliis  manentibus  obli- 
gatis,  iste  profecto  exemptus  erit : 

b)  Sed  ad  ejus  liceitatem ;  secus  enim  «  non  plane  fide- 
lis  dispensatio,  sed  crudelis  dissipatio  est  ». —  B.Bernard.y 
Be  consider.,  lih.  3;  —  Cf.  S.Th.,  1.  2,  q.  97,  a.  4. 

«  Sicut  publice  expedit  legis  vincula  quandoque  relaxare, 
ait  Conc.  Trident.,  sic  frequentius  legem  solvere....  nihil: 
aliud  est  quam  unicuique  ad  leges  transgrediendas  aditum 
aperire.  Quapropter,  sciant  universi  :  sacratissimos  canones 
exacte  ab  omnibus,  et  quoad  fieri  poterit,  indistincte  obser- 
vandos  ;  quod  si  urgens  justaque  ratio,  et  major  quando- 
que  utilitas,  postulaverit  cum  aliquibus  dispensandum 
esse  :  id,  cognita  causa,  ac  summa  maturitate,  atque  gra- 
tis,  a  quibuscumque  ad  quos  dispensatio  pertinebit,  erit 
prifistandum ;  aliterque  facta  dispensatio  surreptitia  censea- 
tur.  ))  —  Trid.,  sess.  25,  cap.  1.8,  De  ref. 

c)  Imo,  dispensatio  m  lege  Superioris  invalida  est,  si 
fiat  absque  justa  causa  ;  quia  inf erior  non  potest  dispensare 
in  lege  Superioris,  nisi  quatenus  ipsi  concessa  fuit  facultas 
dispensandi;  atqui  hanc  non  censetur  Superior  concedere, 
nisi  in  casu  justse  causoe. 

d)  Causa.  autem  dispensationis  distinguitur  in  intrinse- 
cam  et  extrinsecam. 

lo  Gausa  intrinseca  :  dicitur  ea  quoe  directe  opponitur 
observationi  legis ;  v.  gr.  angustia  loci  est  causa  qua  diflici- 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       83 

lis  redditur  observatio  legis  ecclesiasticBB  prohibentis  matri- 
monia  inter  consanguineos  et  affines. 

2o  Gausa  vero  extrinseca :  est  ea  quse  sumitur  ex  quibus- 
dam  circumstantiis,  legem  ipsam,  seu  ejus  observationem, 
directe  non  afficientibus. 

Hujusmodi  sunt :  dignitas  ipsius  concedentis,  cui  mul- 
toties  expedit  benignum  et  generosum  se  ostendere ;  dignitas 
et  merita  petentis :  pax  inter  familias,  litibus  vel  inimici- 
tiis  divisas,  obtinenda;  ipsa  etiam  compensatio  quse  exigi- 
tur,  nam,  ex.  gr.,  «  in  dispensationibus  impedimentorum  in 
matrimoniis  sufficit  pro  causa  solutio  pecunise  in  subsidium 
Ecclesise,  ut  est  praxis  »  (S.  Lig.,  lib.  1,  n.  195).  —  Cf. 
Suarez,  De  leg.,  lib.  6,  c.  18,  n.  26. 

95.  IV.  De  petitione  dispensationis,  et  de  vitanda 
suhreptione  vel  obreptione,  dicemus  in  Tractatu  De  Romano 
Pontifice,  ubi  de  Rescriptis,  n.  414. 

Fideles  qui  dispensationem  desiderant  a  Curia  Romana 
obhnendam,  plerumque  eam  redigere  non  valerent;  unde 
receptum  est  ut  illorum  ministerio  utantur  qui  eorum  ani- 
marum  curam  habent,  quales  sunt  Gonfessarius,  Parochus, 
Ordinarius. 

a)  Confessarius  instantiam  scribit  ad  impetrandam  dis- 
pensationem  pro  foro  interno  tantum,  eamque  mittit  ad 
Ordinarium  suum  qui  eam  transmittit  ad  S.  Pcenitentia- 
riam,  mediante  vel  prsetermisso  Agente;  vel  etiam  confes- 
sarius  eam  directe  mittit  ad  S.  Poenitentiariam,  si,  attentis 
circumstantiis,  prudenter  judicat  secretum  confessionis  ali- 
ter  offendi.  —  Cf.n.  493  et  seq. 

h)  Parochus  scribit  iristantiam  ad  dispensationem  impe- 
trandam  pro  foro  externo.  —  Et,  si  idem  sacerdos  sit  paro- 
chus  et  confessarius,  ac  duplex,  ex.  gr.,  impedimentum 
matrimonii  occultum  et  publicum  simul  occurrat,  ipse  debet 
duplicem  conscribere  instantiam,  aliam  pro  occulto  uti  con- 
fessarius,  pro  publico  aliam  \xii  parochus.  —  Cf.  n.  502. 
Parochus  scriptam  instantiam  mittit  ad  Ordinarium, 
qui  una  cum  litteris  testimonialibus  eam  Romam  mittit  ad 
Agentem  ecclesiastjcum,  —  Cf.  n.  447  et  448, 


84  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

c)  At  vero  non  raro,  vel  Parochus  vel  Gonfessarius  expo- 
nit  tantum  Orclinario  rerum  statum ;  vel  ipsi  oratores  Ordi- 
narium  adeunt  cum  testimonialibus  parochi  litteris. 

Tunc  Ordinarius,  vel  scribit  ipse  instantiam,  mittitque, 
litteris  suis  testimonialibus  munitam,  ad  Agentem  ecclesias- 
ticum  ;  vel  et  ipse,  sua  vice,  rerum  statum  cum  testimonia- 
libus  litteris  ad  Agentem  defert,  qui  instantiam  scribit.  — 
Gasparri,  De  matrim.,  n,  351, 

96.  V.  Goncessio  dispensationis  :  est  expressa 
vel  tacita. 

a)Ea  expressa  dicitur  quce  iit  propriis  et  apertis  verbis, 
aliisve  signis  sequivalentibus.  —  Neque  generatim  necessa- 
ria  est  scriptura,  nisi  ad  probationem  in  foro  externo.  — 
Cf.  n.  104,  ubi  de  dispensat.  in  curia  Rom.  impetrandis. 
h)  Tacita  dicitur  concessio  dispensationis  qu8e,nonver- 
bis  aliisve  signis  exprimitur,  sed  ex  factis  colligitur  quae 
non  possunt  aliter  explicari,  nisi  dispensatione  supposita  : 
ut  si  Pontifex,  ex  certa  scientia,  alicui  irregulari  beneficium 
conferat.  —  Cf.  Suarez,  De  legib.,  lib.  6,  c.  13,  n.  23. 

c)  Goncessio  dispensationis  expressa  :  fit  simpUciter, 
quando,  loco  vinculi  quod  relaxatur,  nullum  onus  personale 
vel  pecuniarium  imponitur,  ut  pium  opus,  eleemosyna,  etc. 

Quando  autem  hujusmodi  onus  imponitur,  dispensatio 
dicitur  concedi  cicm  aliqua  compensatione . 

Ex  praxi  Curice  Romance,  frequenter  dispensatur  in  legi- 
bus  canonicis,  imperata  aliqua  mulcta.  «  Mulctse  illse  ad 
resarciendum  aliquo  modo  vulnus  quod,  ex  dispensationum 
matrimonialium  concessione,  disciplinse  ecclesiasticse  infli- 
gitur,  et  ad  matrimonia  inter  personas  consanguinitatis  vel 
aflfinitatis  vinculo  invicem  conjunctas,  rariora  ac  difficiliora 
reddenda,  juste  salubriterque  ab  Ecclesia  constitutse  sunt.  » 
—  Breve  Pti  VII  ad  Episcopos  Gallice,  28  feb.  1809. 

Omissio  operis  in  compensationem  impositi,  licet  pecca- 
minosa,  non  nocet  validitati  dispensationis ,  nisi  opus  illud 
tanquam  absoluta  conditio  injunctum  fuerit.  —  Cf.  n.  498. 

97.  VI.  Quot  sunt  effectus  legis,  tot  sunt  in  con- 
trarium  effectus  dispensationis,  siquidem  dispensatio 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       85 

est  relaxatio  legis.  —  Quum  igitur  lex  praecipiat  aut  prohi- 
beat,  puniat,  atque  irritet,  poterit  dispensatione  relaxari  : 
tum  quoad  Yim  prcecipiendi  ac  prohibendi,  tum  quoad  vim 
puniendi,  tum  quoad  vim  irritandl. 

a)  Et  quidem  lex  moralis  potest  dispensatione  relaxari : 
vel  totaliter,  quoad  omnia  illa  quse  praecipit  velprohibet; 
vel  partialiter,  quoad  unum  scilicet,  non  quoad  aliud.  — 
Lex  vero  mixta  relaxari  pqtest  :  quoad  vim  coactivam,  re- 
manente  ejus  vi  directiva;  vel  vicissim  quoad  vim  directi- 
vam,  remanente  vi  coactiva,  ita  ut  e  mixta  evada,t  in  primo 
casu  pure  moralis,  in  altero  autem  pure  poenalis.  —  Simili- 
ter  lex  irritans  simul  et  prohibens  relaxari  potest  quoad 
vim  directivam,  remanente  ejus  vi  invalidante,  vel  vicissim 
quoad  vim  invalidantem,  remanente  vi  directiva. 

b)  Dispensatio  seu  privilegium  datur  quandoque  pro 
foro  interno  :  scilicet  habet  effectum  in  conscientia,  in  foro 
autem  exteriori  nihil  operatur. 

Si  pro  foro  externo  concedatur,  concessio  ita  accipienda 
est  ut  et  pro  foro  interno  valeat. 

98.  VII.  Dispensatio  est  vulnus  juri  illatum,  ideo- 
que  odiosa,  et  stricte  interpretanda. 

a)  Idcirco,  in  ea  non  valet  argumentum  a  majori  ad 
7ninus,  vel  ad  simile;  quamvis  bene  extendatur  ad  acces- 
soria,  connexa,  vel  necessario  consecutiva  ex  eo  super  quo 
est  dispensatum  —  Cf.  n.  414. 

b)  E  contra,  po^esto  dispensandi,  cum  sit  merum  be- 
neficium  Principis,  favorabilis  est,  ideoque  late  interpre- 
tanda,  dummodo  nuUi  prsejudicium  inferat. 

Attamen,  odiosa  plus  minusve  esse  potest  dispensandi 
facultas  a  legislatore  concessa,  quando  constat  mentem  ip- 
sius  esse,  ut  verbis,  quibus  facultas  expressa  est,  coercea- 
tur,  neque  praescriptos  limites  egrediatur. 

99.  VIII.  Dispensatio  semel  obtenta,  cessare  po- 
test : 

a)  Exparte  dispensantis ,  non  quidem  per  ejus  mortem, 
nisi  concessa  fuerit  ad  beneplacitum  concedentis,  sed  per 
revocationem  ab  ipso  factam.  —  Cf.  n,  1 06  et  428. 


86  Tract.  I.  De  principiis  juris  Canonici. 

Superior,  qui  dispensationem  concessit  in  propriis  legi- 
bus,  eam,  sine  justa  causa,  valide  quidem,  non  tamen  licite 
revocare  potest.  —  Inferior  autem,  qui  dispensationem  con- 
cessit  in  legibus  Superioris,  nec  valide  nec  licite,  sine  justa 
causa,  eam  revocare  potest.  —  Cf.  n.  94. 

b)  Ex  parte  dispensati  :  per  renuntiationem,  quse  uni- 
euique  licita  est,  nisi  aliud  obstet,  ut  si,  v.  gr.,  dispensatio 
eoncessa  fuisset  in  favorem  tertii  vel  communitatis.  —  Cf. 
n.  106. 

c)  Eoo  parte  causce  finalis  :  per  ejus  cessationem. 

lo  Si  causa  fmalis  dispensationis  cesset,  quando  remissa 
est  obligatio  divisibilis  et  tractum  successivum  habens, 
V.  gr.  recitandi  horas  canonicas,  jejunandi  per  quadragesi- 
mam,  consentiunt  fere  omnes  ipsam  dispensationem  ces- 
sare,  etiam  usu  inchoato  ;  hujusmodi  enim  dispensatio  con- 
ceditur  sub  conditione  causse  perseverantis.  —  Cf.  Suarez, 
De  legibus,  loc.  cit.,  cap.  20,  num.  18. 

2o  Si  per  dispensationem  remissa  est  aliqua  inhabilitas 
quce  indivisibilem  effectum  habet  :  cessante  causa  fmali 
ante  dispensationis  usum,  no?z  pauci  stant  pro  cessatione 
etiam  dispensationis,  quia,  etiam  in  hoc  casu,  Superior 
censetur  dispensationem  concedere,  non  absolute,  sed  con- 
ditionate,  si  nimirum  causa  exsistat  quando  actus  poni  de- 
bet.  —  Cf  Sanchez,  Be  matrim.,  lib.  8,  disp.  30,  n.  11. 

Alii  tamen  dicunt  talem  restrictionem  :  eoo  forma  dispen- 
sationis  colligi  non  posse,  nam  absolute  conceditur  ;  neque 
esse  necessariam  ad  justitiam  dispensationis ,  quia  non 
tenetur  dispensans  prsevenire  effectus  contingentes  et  acci- 
dentales,  sed  satis  est  quod,  eo  tempore  quo  fit  dispensatio, 
habeat  justam  causam.  —  Suarez,  JDe  leg.,  lib.  6,  c.  20, 
num.  15. 

§  III.  De  privilegio. 

100.  I.  Privilegium  est  :  Lex  privata,  aliquid  speciale 
concedens  contra  vel  prseter  jus.  —  Ita  communiter,  ex  cap. 
Abbate,  25,  Be  verb.  signif. 

a)  Dicitur  :  lex,  non  quod  obligationem  inducat  respectu 
ejus  cui  datum  est,  quia  invito  beneficium  non  dsitur;  sed 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.      87 

quoad  alios,  quibus  prsecipitur  ut  illud  observari  faciant, 
vel  prohibetur  ne  impediant. 

b)  Additur  :  privata,  quia  scilicet  alicui  particulari  per- 
sonse  aut  communitati,  seu  loco,  speciale  ac  singulare  jus 
concedunt. 

c)  Biffert  privilegium  a  dispensatione ,  ex  eo  quod  pri- 
vilegium  sit  gratia  permanens,  quse  conceditur  contra  vel 
proeter  jus ;  dum  dispensatio  juri  semper  adversatur,  et  da- 
tur  pro  casu  particulari,  quo  transacto,  manet  obligatio 
legis. 

101.  II.  Privilegium  dividitur : 

a)  In  personale,  vel  reale,  prout  immediate  confertur 
personse,  aut  proxime  rei,  loco,  muneri  veldignitati,  etnon- 
nisi  consequenter  personis  quse  rem,  locum  vel  offlcium 
habent. 

Privilegium  reale,  cum  rei  cohsereat,  transit  ad  quoscum- 
que  successores  vel  possessores.  Sed«  privilegium  personale 
personam  sequitur,  et  exstinguitur  cum  persona  »  (Reg.  7 
juris,  in  6^). 

Unde,  in  dubio  utrum  privilegium  sit  reale  vel  perso- 
nale  :  videre  oportet  utrum  sit  merum  heneficium  et  gratia, 
nec  juri  communi  aut  privato  contrarium;  quo  in  casu 
prsesumitur  reale,  et  transit  ad  successores,  quia  «  favores 
conyenit  ampliari  »  {Reg.  15  juris,  in  6>o),  et  «  debet  con- 
cessum  a  Principe  beneficium  esse  ihansurum  »  [Reg.  16, 
ibid.).  —  Si  vero  sit  odiosum,  utpote  a  jure  communi  exor- 
bitans,  vel  tertioe  personse  contrarium,  strictse  interpretatio- 
nis  est ;  unde  prsesumitur  personale,  et  cum  persona  exstin- 
guitur. 

b)  In  mere  gratiosum,  vel  remuneratorium,  secundum 
quod  mera  concedentis  gratia,  vel  intuitu  meritorum  con- 
cessum  est. 

c)  In  perpetuum,  vel  temporale.  —  Perpetuum  est,  vel 
quod  adhoeret  rei  de  se  perpetuoe,  vel  conceditur  absque  li- 
mitatione  temporis.  Temporale  autem,  quod  concessum  est 
pro  determinato  tempore,  v.  gr.,  ad  decennium,  vel  ad  dies 


88  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

personoe  privilegiatse,  ut  est  privilegium  singulariter  perso- 
nale. 

d)  In  purum,  vel  conventionale .  —  Illud  est  quod  sine 
aliqua  conventione  et  reciproca  obligatione  conceditur.  — 
Istud  vero  quod,  interveniente  hujusmodi  conventione  et 
obligatione  ad  aliquid  dandum  vel  faciendum,  sic  quodam 
modo  emi,  aut  per  contractum  onerosum  acquiri  cen- 
setur. 

e)  In  commune,  vel  privatum.  —  Privilegium  com- 
mune  primario  et  per  se  respicit  homym  communitatis  cui 
concessum  est,  licet  etiam  redundet  in  ejus  membra :  cujus- 
modi  sunt  privilegia  fori  et  canonis  toti  statui  clericali 
concessa.  —  Privatum  seu  singulare  primaTio  ac  per  se  res- 
picit  bonum  personarum  in  particulari,  etsi  mediate  etiam 
redundet  in  bonum  commune  :  v.  gr. ,  beneficium  restitutio- 
nis  in  integrum  minoribus  concessum. 

102.  III.  Privilegium,  praesertim  contra  jus,  con- 
cedere  potest  omnis  et  solus  ille  qui  potest  et  legem  con- 
clere. 

Ratio  est :  tum  quia  privilegium  est  lex  privata,  ergo  re- 
quirit  in  conf erente  potestatem  quamdam  legislativam ;  tum 
quia  per  privilegium  contra  jus  eximitur  quis  ab  obliga- 
tione  juris  et  legis  communis,  quod  nemo  facere  potest  qui 
legem  condere  non  valet.  —  Cf.  n.  92. 

103.  IV.  Privilegium  concedi  potest,  non  solum 
iis  qui  vere  et  absolute  subditi  sunt,  sed  etiam  ex- 
traneis,  dummodo  materia  privilegii  sit  sub  privilegiantis 
jurisdictione. 

In  hoc  enim  casu,  Superior  jus  et  favorem  tribuit  non  _ 
subditis ;  subditis  autem  prohibet  ne  illius  usum  impedire 
audeant. 

104.  V.  Ad  substantiam  privilegii,  regulariter 
loquendo,  non  requiritur  scriptura ;  sed  etiam  ore  te- 
nus,  sive  vivce  vocis  oraculo  factum,  subsistit. 

a)  Attamen,  in  foro  externo  requiritur  scriptura,  ad 
probationem  privilegii  ejusque  firmitatem,  —  Const.  Bo- 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.       89 

mani  Pontificis,  Julii  II ;  —  cf.  resp.  S.  C.  Episc.  et  Reg., 
19  dec.  1880. 

b)  Insuper,  de  stylo  Curice  Romance  et  juxta  Regulas 
Cancellarice  Apostolicce,  gratise  dicuntur  informes,  et  nulli 
suffragantur  dispensationes ,  antequam  super  iis  litteroe 
Apostolicse  sint  confectse.  —  Reg.  27  et  52  Cancell.  Apostol' 

c)  Rescripta  quibus  privilegia  conceduntur,  exhiberi 
debent  Ordinariis  locorum  :  quoties  adest  clausula  jubens 
Ordinarium  certiorari  :  vel  quoties  publicam  exsecutionem 
habent,  et  versantur  circa  res  aut  personas  Ordinario  sub- 
ditas. 

Ex.  gr.,  nisi  aliter  disponatur  in  concessionibus,  illi  qui 
obtinent  ab  Apostolica  Sede  indultum  altaris  privilegiati 
personalis,  potestatem  benedicendi  cricces,  numismata, 
vel  alias  hujusmodi  facultates,  non  tenentur  eas  Ordinariis 
exhibere.  Verum  aliter  dicendum  esset  de  facultate  erigendi 
stationem  vice  crucis,  etiamsi  nulla  mentio  facta  sit  in  con- 
cessionis  rescripto.  —  S.  C.  Indulg.,  5  feb.  1841. 

105.  VI.  Privilegia  acquiruntur  tribus  prsecipue 
modis  : 

a)  Ex  concessione  Principis ;  idque,  vel  sine  precibus 
seu  supplicatione,  motu  proprio,  ex  ultronea  ipsius  libera- 
litate:  vel  adpreces  et  instantiam  privilegiati.. 

Quid  servandum  sit  in  libello  supplici ,  ad  vitandam 
obreptionem  vel  subreptionem,  dicemus  in  Tractatu  de  Ro- 
mano  Pontifice,  ubi  de  Rescriptis,  n.  414. 

b)  Ex  consuetudine  legiti^ne  prcescripta.  —  Gonsue- 
tudo  enim  derogare  potest  juri  communi,  et  proinde  privile- 
gium  etiam  contra  legem  inducere.  —  Arg.  ex  cap.  Novit., 
13,  Be  judiciis ;  —  Cf.  n.  115. 

c)  Per  communicationem,  nempe  participationem  qua 
Superior  privilegium ,  quod  uni  simpliciter  concesserat , 
etiam  ad  alterum  extendit.  —  Porro,  triplici  modo  privile- 
gium  communicari  potest  : 

lo  Quando  unum  et  idem  privilegium,  quod  aliquibus  per- 
sonis  antea  concessum  erat,  ad  alias  seque  transit,  eo  quod 


90  Tract.  1.  De  principiis  juris  canonici. 

istae  quasi  aggregentur  coeteris  quae  tali  privilegio  gaude- 
bant. 

In  eo  casu,  si  augeatur  vel  minuatur  privilegium  in  his 
quibus  fuit  primo  datum,  augetur  et  minuitur  in  omnibus 
aliis,  quia  omnes  ceque  principaliter  privilegio  illo  gau- 
dent. 

2o  Quando  idem  privilegium  ad  alias  personas  extendi- 
tur,  non  quidem  seque  primario  et  principaliter,  sed  secun- 
dario  et  accidentaliter  ;  qua  ratione  privilegia  Religionum 
ssepe  familiaribus,  et  privilegia  dominorum  servis  commu- 
nicantur. 

In  eo  casu,  «  accessorium  naturam  sequi  congruit  prin- 
cipalis  »,  ut  fert  regula  42»  juris,  in  6« ;  ideoque,  si  minuatur 
vel  revocetur  privilegium  in  his  quibus  concessum  est  prin- 
cipaliter,  minuitur  vel  revocatur  in  omnibus  aliis. 

3o  Quando  privilegium  conceditur  alicui  personse  ad  ins- 
tar,  seu  ad  exemplum  et  similitudinem  privilegii  quod  Titio 
V.  gr.  concessum  est. 

Tunc,  si  seque  principaliter  fuerit  irrogatum,  ita  lit  pro- 
prium  quasi  tali  personce  fuisset  primo  loco  concessum; 
ideoque  nec  augetur,  nec  minuitur  aut  revocatur  secundum 
exemplaris  vicissitudines.  —  Cf.  Schmalzgr.,  Le  privile- 
giis,  n.  77  et  seq.;  —  et  Tract.  Be  statu  relig.,  n.  1234. 

106.  VII.  Exstinguuntur  privilegia  : 

a)  Morte  privilegiati,  si  privilegium  sit  personale, 
juxta  citatam  regulam  7  juris,  in  6«. 

Sed  privilegiuili  absolute  et  sine  limitatione  concessum, 
non  perit  per  mortem  vel  depositionem  ab  officio  ipsius  pri- 
vilegiantis,  seu  concedentis  privilegium;  siquidem  gratia 
simpliciter  facta  et  acceptata,  non  pendet  in  conservari  ab 
influxu  donantis  seu  concedentis. —  Cf.  cap.  Si  super  gra- 
tia,  Be  offlc.  deleg.,  in  6^;  —  et  Tract.  Le  R.  Pont.,  n.428. 

b)  Destructione  rei  cui  inhcerebat,  si  privilegiuni  sit 
reale ;  quia  «  accessorium  naturam  sequi  congruit  principa- 
lis  ».  —  Jieg.  42  juris,  in  6^. 

Si  tamen  res  privilegiata  destruatur  cum  spe  reslitutionis 
prout  contingit  si  res,  ecclesia,  vel  alius  locus  ab  hostibus 


Cap.  IV.  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere.      91 

destmatur  aut  occupetur,  seu  casu  fortuito  comburatur, 
cum  spe  reoedificationis  :  tunc  conservantur  privilegia,  li- 
cet  pro  tempore  suspendantur,  donec,  v.  gr.,  reaedificetur 
ecclesia,  vel  altare,  etc,  cui  privilegium  fuerat  concessum* 

c)  Cessante  causa  finali  quse  est  principalis  causa  et 
ratio  privilegii,  si  privilegium  sit  contra  jus  C07nmune,  vel 
derogans  jurihus  tertii;  non  vero  si  contineat  merum  he- 
neficium,  quia  «  decet  concessum  a  Principe  beneficium 
esse  mansurum  ».  —Reg.  16  juris,  in  60. 

d)  Revocatione,  quse  fit  a  concedente,  vel  ipsius  succes- 
sore  aut  Superiore.  —  Revocatio  privilegii  est  expressa,  vel 
tacita. 

lo  Ex  justa  causa,  revocari  potest  valide  et  lidte  privi- 
legium  mere  gratiosum,  prsesertim  si  adsit  abusus;  nam 
«  privilegium  meretur  amittere,  qui  permissa  sibi  abutitur 
potestate»  {cap.  24,  Deprivileg.).  —  Sine  justa  csiXLss.  valide 
revocatur,  quamvis  illicite.  — Cf.  cit.  reg.  16  juris,  in  60. 

Privilegia  autem  per  modum  pacti  seu  contractus  onerosi 
concessa,  nequeunt  amplius  revocari,  nisi  ex  utriusque  par- 
tis  consensu,  aut  ex  gravi  causa  spectante  ad  bonum  com- 
mune,  et  cum  compensatione  aliqua  juris  ablati ;  hoc  enim 
expostulat  ipsa  a^quitas  naturalis. 

2o  Per  legem  generalem,  quse  non  expresse  revocat  pri- 
vilegia,  censentur  tacite  revocata  ea  quse  injure  com^nuni 
continentur,  non  autem  privilegia  extra  corpus  juris  exis- 
tentia. 

Ratio  est  quia  Princeps  prsesumitur  cognoscere  leges  uni- 
versales,  non  vero  jus  privatum  aut  particularia  facta.  — 
Cap.  Licet,  1,  De  constit.,  in  6^. 

e)  Renuntiatione  sive  expressa  sive  tacita,  a  Superiore 
acceptata;  «  cum  liberum  sit  unicuique  juri  suo  renun- 
tiare  ».  —  Cap.  Si  de  terra,  6,  Be privileg .  —  Attamen, 

lo  Si  privilegium  fuerit  principaliter  concessum  in  favo- 
rem  alicujus  communitatis ,  non  valent  renuntiare  per- 
sonae  particulares,  nisi  accedente  omnium  consensu,  quia 
«  quod  omnes  tangit,  debet  ab  omnibus  approbari  »,  —  J^e- 
gula  29  ju ris ,  in,  ^o , 


92  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

2o  Imo,  si  privilegium  commune  directe  respiciat  hono- 
rem  et  dignitatem  communitatis,  singuli  uti  debent  privi- 
legio  ita  ut  neque  ipsa  communitas  renuntiare  valeat.  — 
Hujusmodi  sunt  privilegia  fori  et  canonis;  unde,  v.  gr., 
percutiens  clericum  etiam  consentientem,  incurreret  excom- 
municationem. 

f)  Lapsu  temporis  proefixi^  si  privilegium  sit  tempo- 
rale.  —  Huc  reducitur  amissio  privilegii  sub  conditione 
concessi;  nam,  cessante  conditione,  cessat  etiam  privile- 
gium,  quod  tamdiu  dumtaxat  valet,  quamdiu  durat  ipsa 
conditio  sub  qua  concessum  est. 


Cap.  V.  De  consuetudine.  93 


GAPUT  V. 

DE  LEGE  NON  SGRIPTA  SEU  DE 
CONSUETUDINEx 

Gum  leges  humanae  eo  efficacius  suum  finem  assequantur,  quo  magis 
accomraodantur  moribus  communitalis,  inde  faclum  est  ut  Flcclesia 
plurimum  deferat  consuetudinibus  sponte  inductis,  et  longo  tem- 
pore  firmatis. 

NuUum  quidem  jus  habet  plebs  christiana,  ait  D.  Icard,  suos  usus 
retmendi  absque  consensu  primorum  Pastorum,  et  praesertim  Summi 
Pastoris  vicarii  Christi;  sed,  cum  Ecclesia  regalur  magno  sequitatis 
moderamine^  (;um  Pastores  so  palres  esse,  non  dominos,  glorienlur, 
ipsis  aequum  visum  est  favere  moribus  populi,  quando  nihil  habent 
adversum  fidei  et  bouo  discipliaae. 

Jpsa  Ecclesise  catholicilas  suadebal  ut  res  ita  componerentur.  Ecclesia 
enim  debet  servare  unitatem  sub  regimine  Summi  Pontificis,  cujus 
est  omnes  et  singulas  ecclesias  suis  decretis  moderari ;  at  simul,  cura 
sit  diffusa  per  orbem,  necessarium  est  ut  singularum  regionum  inge- 
nio  se  aliquatenus  accommodet^  quantum  sinit  bonum  universitatis  — 
Huic  necossitali  providet  sapientia  Sanctae  Sedis,  non  solum  per  spe- 
cialia  decreta,  sed  etiam  aliquid  indulgendo  moribus,  permittendo  ni- 
mirum  ut  leges  communes  sensim  temperentur  locorum  consuetudi- 
nibus,  eo  modo  quo  magisconveniant  ingeniopopuli,  et  optatum  finem 
certius  assequantur.  —  Prxlect,  juris  canonici,  num.  i2. 

Agemus  ergo  :  de  natura  et  divisione  consuetudinis;  —  de  requisitis  ad 
eam  inducendam  ;  — de  ejus  effeclibus ;  —  el  de  ejus  abrogatione. 


ARTIGULUS  I. 

DE   NATURA   ET   DIVISIONE   CONSUETUDINIS. 

107.  I.  Gonsuetudo  sumi  potest  :  vel  pio  facto 
quod  in  frequentatione  actuum  vel  morum  alicujus  commu- 
nitatis  consistit ;  vel  pro  jure  quod  ex  tali  usu  inductum 
est. 

Gonsuetudo  hoc  posteriori  modo  accepta,  dicitur  jus  non 
scriptum,  seu  consuetudinarium,  et  defmiri  potest  :  Jus 
dhiturnis  populi  moribus  introductum,  et  aliquo  legisla- 
toris  consensic  firmatum. 


94  TrACT.    I.    De   PiliNClPllS  JUlltS   CANONtCt. 

108.  II.  Dividitur  consuetudo  : 

a)  Ratione  legis  scriptce  ad  quam  refertur  :  in  consue- 
tudinem  secitndum  legem,prceter  legem,  vel  contra  legem. 

lo  Gonsu«tudo  secicndum  legem  est  ea  qu8e  legem  jam 
institutam,  vel  usu  confirmat  et  adjuvat,  juxta  illud  Gra- 
tiani:  «  Leges  firmantur,  cum  moribus  utentium  approban- 
tur  »  (can.  3,  dist.  4) ;  —  vel,  si  dubia  est,  interpretatur, 
nam  «  optima  est  legum  interpres  »  consuetudo.  —  Cap.  8, 
De  consuetudine . 

2o  Consuetudo  prceter  legem,  quse  est  novi  juris  induc- 
tiva,  erigit  in  legem  aliquem  modum  agendi,  anteriori 
tamen  legi  non  oppositum.  —  Huic  prsecipue  applicatur  de- 
fmitio  Isidoriana  :  «  Jus  quoddam  moribus  institutum,  quod 
pro  lege  suscipitur,  quum  deficit  lex  ».  —  Can.  5,  dist.  i. 

3o  Gonsuetudo  contra  legem  est  illa  quse  vim  habet  legeni 
scriptam  abrogandi ;  sive  quod  nunquam  usu  recipiatur,  vel, 
jam  recepta,  contrariis  moribus  tollatur. 

b)  Ratione  extensionis  :  in  universalem,  generalem, 
et  specialem. 

Gonsuetudo  universalis  ea  est  quse  viget  in  tote  orbe 
christiano.  —  Gonsuetudo  generalis,  quse  in  tota  aliqua 
provincia;  —  et  consuetudo  specialis,  qua3,  ex.  gr.,  nonnisi 
in  aliqua  urbe,  pago,  obtinet. 

ARTIGULUS   IL 

DE  REQUISITIS  AD   INDUCENDAM   CONSUETUDINEM. 

Alia  requiruntur  ex  parle  subjecli  seu  coramunitalls;  —  alia  ex  parle 
objecti,  sive  ipsorura  actuura ;  —  alia  denique  ex  parte  ipsius  lcgis- 
latoris. 

§  L  De  REQUISITIS  EX  PARTE  subjegti. 

109.  I.  Gonsuetudo  induci  debet : 

a)  A  communitate  quce  sit  capax  recipiendi  legem 
proprie  dictam.'  —  Ratio  desumitur  ex  ipsa  natura  consue- 
tudinis,  quse  vim  legis  habet.  —  S.  Th.,  i.  2,  q.  97,  art.  3, 
ad  3;  —  Cf.  Suarez,  De  legib.,  lid.  7,  c.  9,  num.  3  et  seq. 


Cap.    V.    De   CONSUETUDlNE.  95 

Unde,  provincia  ecclesiastica,  dioecesis,  Ordo  religiosus, 
imo,  collegium  clericorum,  capitulum,  monasterium,  etc, 
consuetudinem  inducere  possunt ;  non  vero  privata  persona, 
aut  familia,  quse  non  est  capax  nisi  simplicis  prceceptiy 
quod  morte  prsecipientis  exspirat. 

b)  Et  quidem  a  majori  parte  commimitatis.  —  Hsec 
major  pars  requiritur,  secus  enim  consuetudo  non  induci- 
tur  a  communitate;  et  sufficit,  nam  regulageneralis  est,quod 
in  universitatibus  pra^valeat  id  quod  fit  a  majori  parte, 
atque  in  istud  tota  communitas  consentire  censeatur. 

Hsec  major  pars  computatur  ex  personis  habilibus  et  ca- 
pacibus  legis.  Unde,  illi  qui  legibus  non  tenentur,  ne- 
queunt  sua  consuetudine  legem  abrogare  aut  novam  consti- 
tuere. 

c)  Actibus  scepius  iteratis,  ut  patet  ex  ipsa  definitione 
consuetudinis. 

Gum  vero  nihil  sit  determinatum  in  jure  de  frequentia 
actuum,  qualis  esse  debeat,  id  arbitrio  viri  prudentis,  pro 
rerum  diversitate,  dijudicandum  relinquitur.  —  Cf.  Suarez, 
loc.  cit.,  num.  4. 

d)  Et  spontaneis;  quia,  si  per  vim  aut  timorem  populus 
obligetur,  non  ideo  praisumitur  consentire  ad  inducendam 
consuetudinem.  —  Metus  tamen  levis  hunc  animum  necfes- 
sario  non  excludit. 

e)  Cum  intentione  sese  obligandi  vel  deobligandiy 
prout  consuetudo  est  pra^ter  vel  contra  legem  :  quia  actus 
agentium  non  operantur  ultra  intentionem  illorum.  — 
Unde, 

lo  Devota  praxis  fidelium  missam  diebus  ferialibus  au- 
diendi;  statis  horis,  ad  sonum  campanse,  Beatam  Mariam 
Virginem  salutandi,  etc,  nullam  vim  legis  obtinent. 

2o  Etiamsi  populus  agat  cum  falsa  opinione  obligationis 
non  existentis;  v.  gr.,  si  fideles  alicujus  dioeceseos  aliquo 
die  jejunent,  ex  errore  putantes  jejunium  esse  prseceptum, 
jus  tamen  consuetudinarium  inde  nequit  oriri. 

30  Ad  judicandum  utrum  aliqua  consuetudo  sit  obliga- 
toria,  Doctores  quasdam  assignant  conjecturas  :  v.  gr,,  si 


96  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

consuetudo  sit  rei  gravis  et  difficilis,  et  communiter  servetur 
a  populo,  quia  non  solet  populus  uniformiter  convenire  in 
his  actibus,  nisi  quando  se  obligatum  sentit;  —  si  viri  pru- 
dentes  et  timorati  male  sentiant  de  transgressoribus,  vel 
populus  communiter  scandalizetur ;  —  si  Prffilati  et  Supe- 
riores  reprehendant  aut  puniant  violatores ;  —  si  materia 
consuetudinis  talis  sit  ut  multum  conferat  ad  bonum  socie- 
tatis,  etc.  —  Schmalzgr.,  Le  consuetud.,  n.  16. 

In  dubio  utrum  ex  mera  devotione  populus  egerit,  vel 
cum  intentione  legem  inducendi,  non  supponenda  est  ohU- 
gatio,  cum  de  onere  non  constet. 

110.  II.  Quaeritur  utrum,  ad  prsescribendum  ad- 
versus  legem,  bona  fides  requiratur. 

a)  Alii  negant :  quorum  sententia  haud  dubie  vera  est 
si  Princeps  sciat,  toleret,  ideoque  tacite  abrogationi  consen- 
tire  censeatur. 

b)  Sin  vero  loquuntur  de  prsescriptione  contra  legem, 
Principe  ignorante,  dicimus  cum  Laymann  :  sicuti  ad 
omnem  aliam  proescriptionem,  ita  etiam  adeamquoe  adver- 
sus  legem  tendit,  bonam  fldem  requiri;  sine  qua  impossi- 
bile  est  consuetudinem  prgescriptam  inchoare,  cum  ea  justa 
et  rationabilis  esse  debeat. 

Ex  quo  consequens  est  :  in  ejusmodi  prgescriptione  sem- 
per  intervenire  probabilem  ignorantiam  prsescribentium.  — 
Verumtamen,  tametsi  primi,  temere  et  non  sine  culpa 
legem  transgredientes,  prgescriptionem  reipsa  inchoare  non 
potuerint,  horum  tamen  successores,  videntes  legem  ab  an- 
tecessoribus  suis  non  observatam,  existimare  possunt,  et  in 
dubio  prsesumere,  illos  habuisse  justam  legis  non  servandse 
causam,  et  ita,  illorum  vestigiis  insistentes,  prsescriptionem 
inchoare,  vel,  quasi  bona  fide  ab  antecessoribus  inchoata 
fuisset,  tandem  perficere.  —  Laymann,  De  leg.,  c.  24, 
num.  ii. 


Cap.  V.  De  consuetudine.  97 

§  II.  De  requisitis  ex  parte  objegti,  sive 

IPSORUM  AGTUUM. 

111.   I,   Consuetudo   debet  esse  rationabilis.  — 

Objectum  enim  legis  non  scriptse,  sicut  et  juris  scripti, 
nequit  esse  nisi  quod  aliquo  modo  conducit  ad  fmem  socie- 
tatis.  —  Cap.  Cum  tanto,  ii,  Be  consuetudine. 

a)  Unde,  non  admittitur  consuetudo  :  quce  est  contra 
jus  divinum,  sive  naturale,  sive  positivum.  — Cf.  cap.  ult.y 
i)e  consuetudine. 

b)  Vel  quce  adversatur  Ecclesice  lihertati  et  necessa- 
riis  immunitatihus .  Non  valeret,  ex.  gr.,  consuetudo  Pla- 
citi  regii. 

c)  Aut  disrumpit  nervum  ecclesiasticce  disciplinoe,  id 
est,  directe  Isedit  auctoritatem  judicis  ecclesiastici.  Talis 
esset,  ex.  gr.,  consuetudo  non  sese  submittendi  visitationi 
Episcopi.  —  Cf.  cap.  5,  De  consuetud.,  ubi  consuetudo  hu- 
jusmodi  appellatur  corruptela. 

d)  Yel  tandem  reprobatur  ajure;  nam  «  judicare  inter 
sanguinem  et  sanguinem,  inter  lepram  et  lepram,  inter  cau- 
sam  et  causam,  atque  secernere....  salubria  pascuaa  noxiis, 
vel  maxime  ad  Sedem  Apostolicam....  et  conditorem  cano- 
num  spectare  dignoscitur  ». —  Reiff.,  De  consuettcd.,  n.  37. 

Elenchus  consuetudinum  quse  sunt  reprobatoe  a  jure  exhi- 
betur  a  Giraldi,  Exposit.  juris  Pontificii,  part.  i,  sect.  36. 
De  his  passim  in  decursu  hujus  operis  agemus. 

112.  II.  Gonsuetudo  debet  esse  prsescripta,  id  est 

lapsu  temporis  roborata,  ad  similitudinem  praescriptionis. 
—  Cap.  ii,  De  consuetud. ;  —  et  cap.  3  ejusd.  tit.,  in  6o. 

Ipsa  enim  ncCtura  consuetudinis  diuturnos  mores  exigit, 
quse  ab  ipso  jure  longceva  appellatur,  cap.  9  et  ii  ejusd. 
tituli. 

a)  Ad  inducendam  consuetudinem  via  conniventice,  id 
est,  Principe  sciente  et  tolerante,  cum  facile  eam  impedire 
posset,  communiter  docent  Auctores  non  requiri  determina- 
tum  aliquod  spatium  temporis,  sed  sufficere  ut  tales  sint  po- 

T.   I.  6 


98  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

puli  actus,  quibus  positis,  prudenter  prsesumi  possit  Prin- 
cipis  consensus. 

Ratio  est  quia,  dum  Princeps  novit  suamlegem  non  obser- 
vari,  et  silet,  jam  censetur  connivendo  consentire. 

b)  Ad  inducendam  consuetudinem  via  prcescriptionis, 
id  est  Principe  ignorante  : 

1«  Si  consuetudo  sit  secundum  legem,  vel  prceter  legem, 
sufficere  decennium  omnes  admittunt. 

2o  Ad  prsescribendum  contra  legem  vigentem,  alii  requi- 
runt  quadraginta  annos ;  verum  probabilis  opinio,  et  com- 
munior  inter  recentes,  tenet  sufficere  pariter  decennium, 
nisi  consuetudo  juncta  sit  cum  vera  proescriptione,  seu  nisi 
sit  prgejudicium  tertii. 

JRatio  est,  quia,  ex  jure  canonico,  «  non  est  vilis  auctorita- 
tis  »  illa  consuetudo  quse  dicitur  longceva  (cap,  9  et  H,  Be 
consuet.) ;  atqui  tempus  decem  annorum,  in  jure  romano 
habebatur  ut  longum;  ergo,  cum  jus  canonicum  longsevi- 
tatis  tempus  non  determinet,  in  materia  communi  valet  dis- 
positio  juris  civilis. 

c)  Ante  completum  legitimum  tempus,  requiritur  ut  con- 
suetudo  non  fuerit  interrupta.  Unde,  post  interruptionem, 
erit  de  novo  inchoanda;  alioquin  non  valebit.  —  Arg.  ex  cit. 
cap.  Cum  tanto,  I)e  consuet. 

.  ±0  Gensetur  consuetudo  interrumpi  :  quando  populus,  ex 
certa  scientia,  exercet  actum  contrarium,  etiam  unicum; 
quia  hoc  ipso  ostendit  se  nolle  amplius  consuetudinem  in- 
coeptam  continuare. 

2o  Quando  Superior  transgressores  suse  legis  punit,  aut, 
in  tribunali,  pro  lege  sua  contra  consitetudinem  judicat; 
hac  enim  ratione,  consuetudo  expresse  revocatur  per  Supe- 
riorem.  —  Rei/fenst.,  Be  consuetud.,  n.  134. 

%  III.   De  REQUlSms  EX  PARTE  LEGISLATORIS. 

113.  I.  Gonsensus  legislatoris  necessarius  est,  ut 

mores  communitatis  vim  legis  obtineant.  —  Nemo  enim 
jus  novmn  condere,  vel  statutam  legem  abrogare  potest,  nisi 
qui  habet  potestateni  leges  ferendi* 


Cap.  V.  De  consuetudine.  99 

114.  II.  Triplex  esse  potest  Principis  consensus  : 
expressus,  tacitus,  vel  legalis. 

a)  Expressus,  vel  tacitus  est  :  si  legislator,  cognoscendo 
consuetudinem,  eam  disertis  verbis  approbet;  vel  taceat, 
quando  facile  reclamare  posset ;  tunc  enim  valet  43»  regula 
juris,  in  6»  :  «  Qici  tacet  consentire  videtur.  » 

Inde  tamen  non  concludas  :  consuetudinem  prcevalere 
posse  cum  silentio  Pontificis  mere  oeconomico,  quando  silet 
ex  prudentia  ne  majora  mala  sequantur.  —  Cf.  alloc.  con- 
sist.  Pii  YI,  29  mart.  1790. 

b)  Gonsensus  legalis,  qui  et  juridicus  appellatur,  est 
ille  qui  datur  per  legem,  sive  per  jus  ipsum,  quatenus  legis- 
lator,  per  publicam  legis  auctoritatem,  consentit  in  omnes 
consuetudines  rationabiles  et  legitime  proescriptas. 

Porro,  declaratio  hujusmodi  legitur  in  cap.  Cum  tanio, 
De  consuetud.,  et  cap.  3  ejusd.  tit.  in  6^;  —  et  arg.  ex 
cap.  i,  De  constit.,  in  6^. 

Unde  receptissima  sententia  est :  consensum  legale^n  suf- 
ficere  ad  consuetudinem  confirmandam, 

ARTICULUS  ill. 

DE   EFFECTIBUS   CONSUETUDINIS. 

115. 1.  Gonsuetudo  rationabilis  et  praescripta,  cum 
vim  legis  habeat,  eosdem  effectus  habet  ac  ipsum 
jus  scriptum.  —  Cap.  9  et  H,  De  consuetud.  —  Unde, 

a)  Gonsuetudo  secundum  l^gQm  :  interpretationem 
authenticam  legis  exhibet,  juxta  citatum  cap.  8,  De  con- 
suetud. 

b)  Gonsuetudo  prceter  legein  :  inducit  obligationem,  ita 
ut  actus  prsecipiantur  vel  prohibeantur,  qui  antea  nec  proe- 
cepti  erant  nec  prohibiti. 

Potest  etiam  producere  sanctionem  pcenalem,  vel  legem 
mere  pcenalem;  imo  irritare  aliquos  actus,  ut  arg.  ex 
cap.  3,  De  cognatione  spirituali.  —  E^emplum  habes  in 
impedimento  disparitatis  cultus,  quod,  ex  jure  consuetudi- 
nario,  vim  habet  matrimonium  dirimendi. 


100  TjUCT.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

c)  Gonsuetudo  contra  legem  :  abrogat  legem  anteriorem, 
Yel  ei  derogat,  prout  plenarie  ei  opponitur,  vel  ex  parte.; 
quod  expresse  traditur  in  cit.  cap.  Cum  tanto. 

Unde,  a  fortiori,  manente  vi  directiva  legis,  vim  ejus  coac- 
tivam  toUere  potest,  id  est  poenalem  sanctionem  legi  ad- 
nexam. 

Legem  quoque  irritantem  abrogare  potest  consuetudo; 
quod  ex  iisdem  principiis  coUigitur  cum  Suarezio.  — Dele- 
gibus,  lib,  7,  cap,  19,  n.  i4. 

116.  II.  Lex  prohibens  consuetudinem  sibi  con- 
trariam  :  non  adversatur  eidem  consuetudini  in  pos- 
terum  inducendae,  modo  sistat  in  mera  prohibitione,  nec 
reprobationem  proferat. 

a)  Hanc  sententiam  probabiliorem  existimat  Suarez, 
quem  multi  alii  sequuntur.  —  Be  leg.,  loc.  cit.,  n.  21. 

Gonsuetudo  enim,  modo  sit  rationabilis  et  prsescripta,  vim 
legis  habet,  Atqui,  clausicla  quwcicmque,  anteriori  legi  appo- 
sita,  non  impedit  quominus  lex  abrogari  possit  per  aliam 
posteriorem  contrariam;  ergo,  neque  quominus  abrogetur 
per  consuetudinem,  quum  non  sit  minor  vis  consuetudinis 
quam  juris  scripti.  —  Cf.  n.  90. 

b)  Argumentum  adversariorum  prsecipuum  desumitur 
ex  eo  quod  omnino  superflua  esset  cautio  hujusmodi,  legi 
apposita,  nisi  efficaciter  prohibeat  futuras  consuetudines. 

Respondemus  cum  Suarezio  :  primum  effectum  illius 
prohibitionis  esse,  ut  talis  consuetudo,  in  dubio,  semper 
prsesumatur  irrationabilis.  —  Alter  effectus  esse  potest,  ut 
gubernatores  et  custodes  legum  magis  invigilent,  et  non 
permittant  talem  consuetudinem  iterum  introduci.  —  Tertio, 
verisimile  est  subditos'  majori  obligatione  teneri  ad  absti- 
nendum  a  tali  consuetudine,  propter  voluntatem  Superioris 
specialiter  declaratam.  —  Quarto,  et  maxime,  potest  deser- 
vire  ut  talis  consuetudo  vix  aut  nunquam  possit  derogare 
tali  legi,  nisi  post  longum  tempus  et  legitimam  proescrip- 
tionem ;  quia  antea  vix  potest  prsesumi  de  voluntate  Prin- 
cipis,  etiamsi  consuetudinem  sciat.  —  Suarez,  Be  legibus, 
loc.  cit.,  n.  22* 


Gap.  V.  De  consuetudine.  101 

117.  III.Gontra  leges  disciplinares  concilii  Triden- 
tini  utrum  inolescere  possit  consuetudo,  specialis 
qusestio  est,  in  cujus  solutione  Canonistce  non  convenhmt. 

a)  Alii,  post  Benedictum  XIY,  negant  ullam  prsescribi 
posse  consuetudinem  contra  dispositiones  hujus  concilii. 

lo  Ratio  est  :  quia  Pius  IV,  in  sua  constitutione  Benedic- 
tus  Leus,  decrevit  irritum  et  inane  quidquid  super  his 
decretis,  a  quoquam,  quavis  auctoritate,  scienter  vel  igno- 
ranter  contigerit  attentari. 

2o  Et  in  alia  constitutione  In  Principis,  idem  Pontifex  : 
privilegia,  exemptiones,  immunitates  quse  forent  adversa 
decretis  Tridentinis  ita  revocat,  ut  nulla  et  invalida  in  pos- 
terum  censeantur  quse  fient  vigore  horum  privilegiorum, 
exemptionum,  etc. 

30  Gonflrmant  ex  decisionibus  et  praxi  Sacrarum  Gon- 
gregationum.  —  Cf.  Bouix,  Be  principiis,  p.  374. 

b)  Alii  vero  in  contrariam  sententiam  abeunt. 

lo  Dato  enim  quod  constitutiones  Pii  IV.  futuras  respi- 
ciant  consuetudines,  de  quo  duhitari  posse  nonnulli  asse- 
runt,  nihilominus,  quum  clausula  non  sit  reprobans,  sed 
mer e  prohibens,  jus  Tridentinum,  seque  ac  jus  quodlibet 
ecclesiasticum  humanis  mutationibus  obnoxium  est,  ideo- 
que  consuetudine  potest  immutari.  —  Cf.  n.  116. 

2o  Hoc  idem  probant  auctoritate  Doctorum,  qui  trac- 
tantes  de  consuetudinibus  quse  prgescribi  non  possunt,  ne 
verbum  quidem  habent  de  decretis  Tridentini.  —  Cf.  Sua- 
rez,  Pirhing,  Reiffenstuel,  Schmalzgrueber,  et  alios. 

30  Arguunt  quoque  ex  facto  prcescriptionis.  —  «  Quod 
consuetudo  aliquid  valeat  etiam  contra  decreta  Tridentini 
concilii,  ait  de  Angelis,  ille  tantummodo  negare  valebit  qui, 
ex.  gr.,  retineat  omnes  provisiones  beneficiorum  parochia- 
lium  ubique  terrarum  factas  absque  concursu,  vel  eo  non 
peracto  ad  formam  a  concilio  Tridentino  proescriptam, 
sess.  24,  cap.  18,  Le  ref.,  esse  subreptitias,  et  taliter  pro- 
visos  aut  institutos  carere  jurisdictione,  quod  serio  affirmari 
non  potest.  »  —  In  tit.  De  consuet.,  num.  12. 

Unde,  et  ipsi  adversarii,  qui  speculative  contrariam  sen- 

6* 


402  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

tentiam  tenent,  data  occasione,  aliqttid  concedunt  consue- 
tudinibus  Tridentino  oppositis.  —  Ipse  Benedictus  XIV 
admittit  «  potuisse  Tridentini  decretum  (de  annali  convo- 
catione  synodi)  contraria  consuetudine  nonnihil  emoUiri  et 
temperari  ».  —  De  syn.,  lib.  i,  cap.  6,  n.  5. 

4o  Neque  infirmum  est  argumentum  quod  desumitur  ex 
hrevi  Pii  VII  ad  Archiepiscopum  Moguntinum,  8  oct.  1803, 
in  quo  declaratur  «  matrimonia  hsereticorum  coram  ministro 
acatholico  inita,  rata  et  firma  consistere  iis  in  locis  in  qui- 
bus  concilii  Tridentini  decretum  (de  clandestinitate)....,  si 
quando  observatum  fuit,  longo  dein  temporis  intervallo  in 
desuetudinem  abiit  ».  —  Ergo,  supponit  Pontifex  consuetu- 
dinem,  non  solum  valere  posse  contra  concilium  Tridenti- 
num,  sed  et  revera  contra  dictam  legem  prcevaluisse. 

50  Tandem,  quod  attinet  ad  decisiones  Sacrarum  Con- 
gregationum  :  reprobatse  quidem  sunt  plures  consuetudines 
decretis  Tridentinis  adversse,  sed  ut  minus  rationahiles; 
nulla  autem  decisio  allegari  potest,  qua  modo  generali 
reprobetur  quselibet  consuetudo  contra  disciplinam  concilii 
Tridentini. 

ARTICULUS  IV. 

DE   ABROGATIONE    CONSUETUDINIS. 

Abrogari  potest  consuetudo  :  per  legem  supervenientem, 
vel  per  consuetudinem  contrariam. 

118.  I.  Gonsuetudinem  universalem  abrogat  lex 
posterior  contraria,  licet  nullam  hujus  consuetu- 
dinis  mentionem  faciat. 

a)  Legislator  enim  legem,  sive  scriptam,  sive  non  scrip- 
tam,  revocare  potest.  Gum  vero  Summus  Pontifex  «  omnia 
jura  in  serinio  sui  pectoris  censeatur  habere  »,  consuetu- 
dinem  generalem  non  prsesumitur  ignorare;  unde,  legem 
contrariam  ferens,  dicendus  est  voluisse  ipsam  abrogare.  — 
Cap,  Licet,  Be  constit.,  in  6°. 

b)  Hoc  principium  valet  etiam  pro  legibus  Superiorum 
subalternorum  et  consuetudinibus  relativis.   —   Ex.   gr., 


Cap.  V.  De  consuetudine.  lOB 

Episcopus  ferens  legem  generalem  pro  sua  dioecesi,  revocat 
consuetudinem  generalem  suse  dioeceseos,  licet  de  ipsa 
mentionem  non  faciat. 

119.  II.  Speciales  locorum  consuetudines  a  lege 
generali  superveniente  non  tolluntur,  nisi  appona- 
tur  clausula  sufficienter  derogatoria. 

a)  Nam,  quia  «  locorum  specialium  et  personarum  sin- 
gularium  consuetudines  et  statuta,  cum  sint  facti  et  in  facto 
consistant,  po^e^^  (Eomanus  Pontifex)  probabiliter  igno- 
rare,  ipsis,  dum  tamen  sint  rationabilia,  per  constitutionem 
a  se  noviter  editam,  nisi  expresse  caveatur  in  ipsa,  non 
intelligitur  in  aliquo  derogare  ».  —  Cap.  Licetj  Be  constitu- 
tionibus,  in  6^. 

b)  Glausula  derogatoria  generalis  :  «  non  obstante  qua- 
cumque  consuetudine  »,  vel  alia  hujusmodi,  sufficit  ad 
tollendas  consuetudines  locorum  particulares ;  secus  enim 
nihil  operaretur  :  nam  consuetudo  generalis,  si  quse  ex- 
staret,  jam  sufQcienter  tolleretur  per  ipsam  novam  constitu- 
tionem  contrariam.  —  Reiff.,  De  consuet.,  n.  185. 

120.  III.  Favorem  juris  obtinet  consuetudo  im- 
memorialis,  vel  centenaria;  ita  ut,  si  legislator  velit 
subvertere  has  privilegiatas  consuetudines,  specialem  de 
ipsis  mentionem  habere  debeat,  dicendo,  v.  gr.  :  «  non 
obstante  quacumque  consuetudine  in  contrarium,  etiam 
immemoriali  vel  centenaria  ».  —  Ita  communiter. 

a)  Hsec  tamen  regula  fallit :  quando  per  novam  legem 
reprobatur  consuetudo  velut  irrationabilis.  NuUum  enim 
privilegium  stare  potest  cum  tali  reprobatione.  —  Cf,  ex. 
gr,,  cap.  3,  5,  10,  De  consuetud. 

b)  Fallit  quoque  regula,  quoties  ratio  illa  ob  quam  lex 
consuetudinem  abrogavit,   etiam  militat  in  immemoriali. 

c)  Insuper,  quoties  generaliter  toUuntur  qusecumque 
consuetudines,  excipiendo  dicmtaxat  unum  certum  casum, 
prout  fit  in  concilio  Trid.,  sess.  22,  cap.  9,  De  ref,  cense- 
tur  etiam  sublata  consuetudo  immemorialis,  nisi  ratio  ex- 
ceptionis  ipsi  conveniat.  —  Reiffenst.,  loc.  cit.,  n.  190. 


■ 

404  Tbact.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

121.  IV.  Gonsuetudo  cessar«  potest  consuetudine 
contraria,  quae  dicitur  desuetudo. 

Sicut  enim  consuetudo  potest  abrogare  legem  scriptam 
aut  ei  derogare,  ita  et  jus  consuetudinarium  tollere  pote- 
rit;  «  omnis  (enim)  res,  per  quascumque  causas  nascitur, 
per  easdem  dissolvitur  ».  — Reg.  i  juris. 


Cap.  VI.  De  collectionibds  canonum.  105 

GAPUT   VI. 

DE    COLLEGTIONIBUS    CANONUM. 

Leges  Eccleslae,  sicul  et  cujuslibet  societalis,  decursu  lemporum  op- 
portune  conslitulas,  perutile  saepe  visum  est  in  unum  colligere  et 
aple  coordinare. 

Uncle  varii  prodierunt  codices  legum  ecclesiasticarum,  quorum  tamea 
non  eadem  est  auctoritas.  In  quibusdam  enira  reperiuntur  documenta 
minus  genuina;  aliis  vero  deficit  approbatio  authenlica  legisla- 
toris,  qui  solus  potest  vim  legis  uuiversalis  tribuere  decretis  quae 
primitus  pro  ecclesia  aliqua  privata  condita  sunt,  vcl  constitutiones 
spurias  canonizare. 

Agendura  esl  :  de  coilectionibus  legum  ante  Gratianum;  —  a  lempore 
Gratiani  usque  ad  conciliura  Trideutinum ;  —  a  Tridentino  usque 
ad  nos.  —  Cf.  n.  ii. 

ARTICULUS  I. 

DE    COLLECTIONIBUS   JURIS    ANTIQUI. 

Ad  jus  antiquum  pcrtinent  Constitutiones  et  Canones  Aposlolorum; 
—  antiquiores  qusBdam  collecliones  Ecclesiue  Graeca},  —  et  Ecele- 
siae  Latinae. 

§  I.  De  gonstitutionibus  et  canonibus  apostolicis. 

122.  I.   Gonstitutiones  quae  dicuntur  Apostolicse 

octo  libris  continentur,   et  inscribuntur  :  <(  Constitutiones 
Apostolorum  per  Clernentem  Episcopum.  » 

a)  Verum,  neque  ab  ApostoUs  traditse  sunt,  neque  a 
Sancto  Cleinente  conscriptse. 

Equidem  dicunt  eruditi  eas  pervetustas  esse,  nempe,  me- 
diante  sseculo  quarto,  Antiochise  confectas  ;  et  ab  initio 
puras  exstitisse,  sed  postea  fraude  Novatorum  fuisse  cor- 
ruptas.  —  Cf.  S.  Epiphan.,  hceres.  70,  n.  10. 

b)  Unde,  licet  incerti  sint  auctoris,  et  iri  pluribus  inter- 
polatse  et  corruptae,  multa  tamen  complectuntur  maxime 
utilia  canonist^s  ad  illustrandam  disciplinam  pinmcevorum 
temporum.  —  Cf.  Soglia,  Instit.  jur.  puh.  p.  1,  %  46. 


106  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici, 

123.    II.     Ganones    pariter    dicti    Apostolorum 

sunt  84,  vel  85  prout  alii  distribuunt,  et  leguntur  in  Gorpore 
juris  canonici,  post  Decretum  Gratiani. 

a)  Sed  neque  hos  canones  Apostolorum  vel  alicujus 
viri  apostolici  opus  genuinum  esse,  ex  sequentibus  appa- 
rebit  : 

lo  Plura  enim  continent  Apostolorum^disciplince  et  ca- 
tholicce  doctrince  contraria.  —  Gf.,  ex.  gr.,  can.  17,  46,  47, 
QtOt,  et  ultimum  quo  libri  Sapientise,  Tobise  et  Judith  a 
canone  divinarum  scripturarum  expunguntur;  dum,  e  con- 
tra,  duse  epistolse  S.  Glementis,  et  octo  libri  Gonstitutionum 
Apostolicarum  in  catalogum  divinorum  librorum  Novi 
Testamenti  referuntur. 

2«  Multa  in  iis  habentur  quce  cum  cetate  Apostolorum 
componi  nulla  ratione  possunt.  —  In  his  enim  canonibus 
mentio  est  de  cantoribus,  lectoribus,  de  annuis  conciliis 
metropolitanis,  de  divisione  parochiarum,  de  bonorum 
Ecclesise  a  bonis  Episcopi  distinctione,deque  aliis  id  genus, 
qu8e  certe  Apostolorum  ac  S.  Glementis  setate  recentiora 
sunt.  —  Cf.  Soglia,  loc.  cit.,  %  47. 

3o  NuUa  horum  canonum  mentio  occurrit  apud  Patres  et 
Scriptores  ecclesiasticos,  ante  medium  saeculi  tertii. 

Unde  Gelasius  Papa,  in  synodo  Romana  habita  anno  494, 
aiebat  :  «  Liber  Canonum  Apostolorum  est  apocryphus  » 
(dist.  15 y  can.  3,  §  64).  —  Et  Dionysius  Exiguus,  hos  ca- 
nones  suse  collectioni  inserens,  addebat :  «  eis  plurimos 
non  facilem  prsebere  assensum  ». —  Cf.  Devoti,  Proleg.,  %  53 

b)  Quod  ad  eorum  originem  spectat  :  «  Omnibus  per- 
suasum  est  Ganones  Apostolicos  partim  apocryphos  esse, 
partim  ex  sanctissimis  regulis  quas  Apostolici  Ecclesiis  tra- 
diderunt,  partim  ex  consuetudine  Ecclesiarum,  partim  ex 
decretis  synodorum  quse  primis  sseculis  in  Oriente  celebratoe 
fuerunt,  quum  tertii  et  quarti  saeculi  disciplinam  passim 
redoleant,  conflatos  esse.  »  —  Soglia,  loc.  cit.,  %  48. 

Hinc  merito  reputantur,  sicut  et  Gonstitutiones  Aposto- 
licse,  insigne  monumentum  disciplince  ecclesiasticce  per 
priora  ssecula.  —  Cf.  Barras,  tome  VI,  ch.  8. 


Cap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  107 

§  II.  De  antiquis  gollegtionibus  gr^gorum. 

124.  I.  Ante  concilium  Ghalcedonense,  Ecclesia 
Orientalis  aliquem  habuit  canonum  codicem  numeris  dis- 
tinctum,  ut  constat  ex  illius  concilii  act.  4  et  ii. 

Hsec  coUectio  ab  initio  non  videtur  alios  comprehendisse 
canones  quam  Nicsenos,  Ancyranos,  Neocaesareenses,  Gan- 
grenses,  quibus  postea  additi  sunt  canones  Antiocheni,  Lao- 
diceni  et  Gonstantinopolitani.  —  Incertum  est  quo  auctore 
prodierit.  —  Cf.  Devoti,  Proleg.,  |  54. 

125.  II.  Altera  coUectio,  quse  dicitur  Joannis  An- 
tiocheni,  prodiit  circa  medium  sseculi  VI. 

a)  Iste  Joannes,  cognomento  Scholasticus,  eo  quod 
esset  ex  schola  sive  ordine  advocatorum,  presbyter  primum 
Antiochenus,  deinde  patriarcha  Gonstantinopolitanus,  no- 
vam  elaboravit  collectionem  canonum,  novo  ordine  diges- 
tam. 

Siquidem  anteriores  collectiones  omnes  sequebantur  or- 
dinem  chronologicum ;  hic  vero  prior  ordinem  rerum 
secutus  est,  et  in  50  titulos  juris  ecclesiastici  documenta  di- 
gessit. 

b)  Edidit  et  idem  Joannes  alteram  collectionem,  inqua 
apto  etiam  ordine  descripsit,  non  solum  canones  ecclesias- 
ticos,  sed  et  leges  civiles  eductas  proesertim  ex  Godice  et 
Novellis  Justiniani.  Unde  hsec  collectio,  item  divisa  in 
50  titulos,  appellata  est  Nomocanon  (vofAOf  xetvwv),  eo  quod 
leges  utriusque  potestatis  comprehenderet,  canonicas  nempe 
et  civiles. 

126.  III.  Gollectio  TruUana  confecta  estin  synodo  pa- 
riter  dicta  Trullana,  quia  in  Trullo  seu  secretario  palatii 
Constantinopolitani  habita  est. 

In  hac  collectione  referuntur  omnes  fere  canones  qui  tunc 
temporis  in  Ecclesia  universa  circumferebantur,  exclusis 
canonibus  concilii  Sardicensis  de  appellationibus  ad  R.  Pon- 
tificem,  in  quorum  loco  quidam  canones  Africani  suffecti 
sunt,  qui  favebant  errori  Rebaptizantium. 


108  Tract.  1.  De  PRiNCipiis  juris  Canonici. 

127.  IV.  Alia  celebris  coUectio  inter  Grsecos  fuit, 
saeculo  nono,  collectio  Photiana. 

Photius  enim,  qui  Groeci  schismatis  vel  auctor,  vel  pars 
magna  fuit,  suam  etiam  habuit  collectionem,  in  qua  Trul- 
lanis  canonibus  adjecit  canones  concilii  Nicseni  II,  et  ca- 
nones  in  duobus  Conciliabulis  ipso  duce  constitutos.  —  Et, 
ad  exemplum  Joannis  Scholastici,  Nomocanonem  concin- 
navit,  qui  apudGrsecos  semper  habitus  est  insummo  honore 
ac  pretio. 

128.  V.  Quod  spectat  ad  auctoritatem  hariim  col- 
lectionum  : 

a)  Grsecae  collectiones  cseteris  sunt  anteferendse  :  in 
quantum  majori  proestant  vetustate,  et  dispositiones  Ec- 
clesiae  referunt  juxta  linguam  originalem  in  qua  confectse 
sunt. 

b)  Sed  cum  penes  Grsecos  videamus  animum  ad 
schisma  procliveni,  si  quid  in  his  collectionibus  legimus 
quod  causse  schismatis  favere  possit,  cum  summa  cautela 
recipiendum  €st. 

c)  Gum  collectores  videantur  specialius  addicti  vel  hse- 
resibus  vel  schismati,  si  quid  est  quod  causam  ipsprimi 
possit conflrmare  et  ^i^en,  id  pariter  non  sine  studio  magno, 
prudentia  cautelaque  recipiendum  est.  —  Be  Camillis, 
Instit.  jur.  can.,  lib.  i,  sect.  2,  art.  2. 

%  III.   De  ANTIQUIS  COLLEGTIONIBUS  ECGLESI.E  LATlNiE. 

Celebriores  sunt   :  collectiones  Bionysiana,  et  pseudo- 
Isidoriana,  de  quibus  tantum  agemus. 

129.  I.  De  collectione  Dionysii  Exigui. 

a)  Dionysius,  monachus,  natione  Scytha,  doctrina  et 
vitse  integritate  pra^clarus,  cognomento  Exigitus  ratione 
fortasse  staturae,  sed  potius  humilitatis  et  modestia?  causa, 
Romam  venit,  Anastasio  II  Pontifice,  qui  pontificatum  te- 
nuit  usque  ad  annum  498;  et,  praimissis  50  canonibus 
Apostolorum,  novam  Grceco^mm  canonum  versionem  ab- 


CaP.   VI.   DE    COLLECTIONIBUS    CANONUM.  109 

solvit,  quibus  addidit  Ghalcedonenses,  Sardicences,  et  Afri- 
canos. 

Postea  vero  decretales  Romanorum  Pontificum  collegit, 
a  S.  Siricio  (381)  ad  Anastasium  II.  —  Unde,  hcec  collectio 
duplici  parte  constabat  :  altera  canones  conciliorum  com- 
plectente,  altera  vero  decretales  Romanorum  Pontificum. 

b)  Cceteris  antiquioribus  collectionibus  multum  prces- 
tabat  Bionysii  collectio,  tum  distinctione  canonum  a  decre- 
tis  RR.  PP.,  tum  perspicuitate  versionis,  tum  documento- 
rum  ordine,  tum  sinceritate  monumentorum  :  nihil  enim 
apocryphum  recepit,  prseter  Apostolorum  Ganones,  quos 
tamen  peculiari  adnotatione  a  certo  genuinis  distinguendos 
prsemonuit. 

c)  Unde,  licet  privata  auctoritate  confecta,  ab  Ecclesia 
Romana  probata  statim  ac  recepta  est,  cum  prsesertim 
Hadrianus  I,  Summus  Pontifex,  collectionem  hanc  quibus- 
dam  additionibus  locupletatam  Garolo  Magno  Romse  tradi- 
dit;  neque  enim  verisimile  est  Summum  Pontificem  cano- 
num  codicem  quem  non  ipse  omnino  probaret,  per  Gallias 
aliasque  regiones  divulgari  voluisse. 

Hsec  collectio,  quse  Y0CB.tm  Hadriana,  communi  suffragio 
in  Gallia  recepta  est,  ita  ut,  propter  summam  qua  gaudebat 
auctoritatem,  antonomastice  Codex  canonum  sit  appellata. 
—  Cf.  Soglia,  loc.  cit.,  §  50 ;  —  Devoti,  Proleg.,  §  59. 

130.  II.  De  coUectione  decretalium  pseudo-Isi- 
dori,  seu  Isidori  Mercatoris. 

a)  Tres  partes  in  hac  collectione  distinguuntur  : 

lo  Prima  pars,  prceter  ordinem  celebrandi  concilii  et  Ga- 
nones  Apostolorum  quinquaginta,  continet  decretales  epis- 
tolas  Romanorum  Pontificum  numero  60,  a  S.  Glemente  ad 
S.  Sylvestrum  (78-314). 

2o  Altera  pars  constat  canonibus  conciliorum,  a  Nicseno 
usque  ad  Hispalense  II  (619).  —  Paucis  exceptis,  isti  habe- 
bantur  etiam  in  prioribus  collectionibus. 

3o  Tertiapars  exhibet  aliam  seriem  decretalium,  a  S.  Syl- 
vestro  ad  Gregorium  II  (314-715). 

b)  Gollectio  hsec  valde  fuit  propagata,  et  vulgo  ad- 

T.   I.  7 


110  TrACT.    1.    De   PRINCiPIiS   JURiS   CANONlCi. 

scripta  S.  Isidoro  Hispalensi.  Paulatim  alias  collectiones 
celehritate  vicit ;  et  tantam  apud  omnes  nacta  est  auctori- 
tatem,  ut  per  plura  ssecula  theologi  omnes,  canonistae  et 
concilia  ipsa,  decretales  hujus  collectionis  citaverint,  quin 
ullus  eorum  eas  apocryphas  esse  supponeret. 

c)  Fraus  tandem  agnita  est. 

Sseculo  XV  et  sseculis  subsequentibus,  plures  Auctores, 
tum  inter  catholicos,  tum  inter  heterodoxos,  ostenderunt 
decretales  Isidori  non  esse  genuinas. 

Hodie  communis  et  explorata  inter  eruditos  sententia  est 
de  suppositione  illarum  decretaliitm;  ita  ut,  exceptis  iis 
monumentis  quse  reperiuntur  in  antecedentibus  collectioni- 
bus,  Dionysii  et  aliorum,  csetera  plus  minusve  omnia,  vel 
apocrypha,  vel  supposititia,  vel  interpolata  sint. 

d)  Suppositio  variis  argumentis  probatur  : 

lo  Altujn  silentium  tota  antiquitas  servavit  de  monu- 
mentis  maximi  momenti,  quse  apud  solum  Isidorum  repe- 
riuntur.  Bionysius  Exiguus,  maxima  cura  et  diligentia 
lustratis  excussisque  scriniis  Sedis  Apostolicse,  nullam  illa- 
rum  decretalium  invenit  ac  protulit ;  nec  apud  alios  Scripto- 
res,  vel  in  aliis  regionibus  in  quas  missse  perhibentur, 
esedem  commemorantur. 

2o  Plura  Scripturarum  loca  in  decretalibus  priorum  sse- 
culorum  leguntur  ex  versione  sancti  Hieronymi,  quae  non- 
dum  edita  erat. 

3°  Falsa  stcnt  no^nina  Gonsulum,  falsse  temporum  indi- 
cationes,  suppositae  dignitates  quse  nonnisi  post  hanc  aeta- 
tem  in  Ecclesia  reperiuntur;  dum,  e  contra,  de  rebus 
cosevis,  ut  V.  gr.  de  persecutionibus,  omnino  siletur. 

4<»  Sermo  rudis  et  harharus  a  priorum  soeculorum  nitore 
prorsus  est  alienus.  —  Idem  semper  stylus  est,  idemque 
orationis  numerus,  et  eadem  dispositio  verborum  in  tot 
epistolis,  qu8e  ab  Auctoribus  diversse  plane  indolis,  setatis 
ac  morum,  conscriptse  esse  dicuntur.  —  Cf.  Soglia,  Instit. 
jur.  puh.,  p.  i,%5i. 

e)  Fontes  pseudo-Becretalium  sunt,  juxta  eruditos,  80 
variorum  Auctorum  opera,  ex  quibus  Isidorus  invenitur 


Cap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  411 

hausisse  ea  qu8e  a  Pontificibus  Romanis  soripta  esse  com- 
mentus  est. 

At  non  omnia  ista  opera  Auctor  habuisse  ac  legisse  cen- 
sendus  est;  sed  excerptis  usus  est,  quse  jam  in  aliis  conti- 
nebantur.  -—  Ita,  videtur  maxime  prse  manibus  habuisse 
Acta  concilii  Aquisgrani  (816)  ;  nam  in  eo  concilio  multa 
continentur  excerpta  ex  Patrum  scriptis  et  conciliorum 
actis,  atque  apprime  iis  usus  est  pseudo-Isidorus  ad  varias 
decretales  consuendas.  —  Cf.  Jungmann,  dissert.  hist.  16; 
—  et  Hinschium,  Becret.  pseudo-Isidori. 

f)  Tempus  quo  confectce  et  vulgatce  sunt  satis  accurate 
determinatur ;  ita  ut,  neque  anno  847  anteriores,neque  pos- 
teriores  dicend^e  sint  anno  857. 

Gitatse  enim  inveniuntur  in  synodo  quse  CarisiaciiQmersj) 
habita  est  anno  857.  —  Aliunde,  eas  esse  posteriores  Gapi- 
tularibus  Benedicti  Levitce  ostendit  Hinschius,  op.  cit.;  Ga- 
pitularia  autem  Benedicti  Levitse  post  mortem  Otgarii  epis- 
copi  Moguntini  (847)  edita  sunt. 

g)  Quis  fuerit  istius  coUectionis  Auctor  non  constat 
apud  eruditos.  —  Seipsum  appellat  Isidorum  Peccatorem, 
servum  Ghristi,  aut  Mercatorem,  mercatum,  id  est,  juxta 
Hinschium,  redemptum  servum  Ghristi.  —  Nomen  autem 
Isidori  ideo  sumpsit,  ut  tribueretur,  opus  «S.  Isidoro  Hispa- 
lensi,  et  ita  fidem  suse  collectioni  facilius  conciliaret. 

h)  Qua  in  regione  opus  illud  prodierit  accuratius  defi- 
niri  potest.  —  Galliam  enim  fuisse  patriam  Falsarum  De- 
cretalium  his  rationibus  evincitur  : 

\P  Pseudo-Decretales  primum  et  frequenter  citantur  a 
conciliis  et  Episcopis  Gallice;  imo,  vix  unquam  ab  aliis 
usque  ad  medium  sseculi  undecimi. 

3o  Usus  est  Isidorus  multis  documentis  quse  vix  alihi 
quam  in  Gallia  inveniebantur  :  videHcet,  variis  conciliis 
Gallise  usque  ad  Meldense  an.  845  habitum,  effatis  eorum 
Patrum  quorum  scripta  in  Gallia  longe  lateque  diffusa  erant, 
epistolis  S.  Bonifacii,  aliisque  scriptis  quse  prsecipue  in  his 
regionibus  habebantur.  —  Item  usus  est  versione  Vulgata 
S.  Scripturoe  secundum  recensionem  Alcuini. 


112  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

3®  Ipsum  dicendi  genus  cum  eo  plane  convenit  quod  in 
synodis  Gallise  istius  setatis  adhibetur;  ea  etiam  nomina 
qu8e  tunc  ad  designanda  officia  et  munera  aliasque  res  in 
Gallia  serviebant,  pariter  apud  pseudo-Isidorum  inveniuntur 
frequentata.  —  Cf.  Jung^nann,  dissert.  cit.,  n.  55, 

i)  Unde  apparet  Romce  istud  opus  non  fuisse  confec- 
tum,  neque  conspirantibus  Romanis  Pontificibus,  ad  am- 
plificandam  ipsorum  potestatem,  collectionem  hanc  compi- 
latam  esse,  ut  voluerunt  adversarii  S.  Sedis. 

Exstat  cseterum  epistola  Leonis  IV  ad  Episcopos  Britan- 
nise  directa  eo  tempore  quo  jam  vulgata  erat  collectio  Isi- 
dori.  In  ea  autemnw^Za  7nentio  occwrn^  harum  decretalium, 
licet  Pontifex  ex  professo  sibi  proposuerit  Episcopis  indicare 
quos  canones  sequebatur  Ecclesia  Romana.  —  Cf.  can.  De 
lihellis  et  commentariis,  i,  dist.  20. 

j)  Scopus  Isidori  Mercatoris, 

lo  Secundum  alios  unicus  fuit  :  ut  causas  Episcoporum 
ad  Romanum  Pontificem  devolveret.  —  Cf.  de  Regnon,  La 
question  des  fausses  decretales,  Etudes  religieuses,  1866. 

2°  Alii  vero  censent  admittendam  esse  sententiam  quam 
evolvit  Hinschius,  opere  citato  : 

Gum  valde  turbatus  esset  hoc  tempore  status  rerum  eccle- 
siasticarum  in  Gallia,  multi  merito  existimabant,  idque  in 
variis  synodis  proclamatum  erat,  illud  in  remedium  maxime 
esse  adhibendum  ut  dignitati  status  ecclesiastici  provide- 
retur,  et  caveretur  ne  potestas  civilis  Episcopos  vexaret,  ne 
bona  ecclesiastica  a  laicis  usurparentur,  neve  arbitrario 
modo  Prsesules  injustis  accusationibus  appeterentur  et  e 
sedibus  suis  dejicerentur. 

Gensuit  igitur  Isidorus  Mercator  valde  opportunum  fore 
ad  aliquam  rerum  mutationem  procurandam,  ut  collectio 
qusedam  canonum  et  decretorum  amplior  vulgaretur;  utque 
In  eadem,  sub  auctoritate  veterum  Pontificum,  ea  propone- 
rentur  quae  a  synodis  recentibus  commendata,  proficua  vi- 
debantur  ad  res  in  melius  vertendas. 

Hinc,  hona  quidem  intentione,  et  arte  singulari,  compo- 
suit  spurias  illas  decretales  RR.  PP.  priorum  soeculorum,  in 


Cap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  113 

iisque  prsesertim  urget  quoe  ad  relevandum  statum  eccle- 
siasticum,  pro  temporum  adjunctis,  faciebant. 

Prsecipue  providere  studuit  ne  facile,  influxu  Principum  et 
factionum,  Episcopi  damnari  et  deponi  possent.  Et,  cum 
merito  ipsi  visum  esset  in  Metropolitanis  synodisque  pro- 
vincialibus  non  esse  sufficiens  prsesidium,  maxime  com- 
mendat  auctoritatem  Romani  Pontificis,  ejusque  in  uni- 
versam  Ecclesiam  jurisdictionem;  atque  ad  eum  causas 
Episcoporum,  ut  negotia  majora,  vult  deferri.  —  Cf.  Jung- 
mann,  dissertat.  cit.,  nuin.  57,  58. 

k)  Falsis  Decretalibus  non  fuit  substantialiter  immu- 
tata  disciplina  ecclesiastica,  ut  nonnulli  contenderunt. 

lo  Quod  enim  quasi  a  priori  infertur  ex  ipsarum  apud 
onmes  facili  admissione,  evincitur  etiam  spectatis  juribus 
Summo  Pontifici  ab  ipso  Ecclesise  Fundatore  collatis,  specta- 
toque  ipso  horum  jurium exercitiom saeculis  antecedentibus. 

2o  Gseterum,  magna  ex  parte,  monumenta  quse  a  collec- 
tione  Isidoriana  proferuntur,  licet  non  sint  propria  illorum 
Pontificum,  vel  conciliorum,  vel  setatis  quibus  adscribun- 
tur,  reperiebantur  tamen  vel  in  recentioribus  Romanorum 
Pontificum  constitutionibus,  velinquorumdam  conciliorum 
canonibus,  vel  in  scriptis  sanctorum  Patrum.  Alia  vero 
eam  disciplinam  exhibent  quse  jure  consuetudinario  Jam 
firmata  erat. 

1)  Qusedam  tamen  accidentalis  immutatio  et  quasi  evo- 
lutio  juris  canonici  inde  orta  est,  hisce  calamitosis  tempori- 
bus  maxime  accommodata,  prsesertim  in  eo  quod  spectat  ad 
judicia  criminalia  Episcoporum.  —  Videtur  enim  Falsis 
Decretalibus  ut  regulam  generalem  inductum  esse  :  hujus- 
modi  causas  reservari  judicio  Sedis  Apostolicse,  de  quibus 
antea  judicium  ferebatur  a  concilio  provincise  in  prima  in- 
stantia,  salvo  semper  jure  appellationis  ad  Romanum  Pon- 
tificem. 

Inde  factum  est  ut  disciplina  Falsarum  Decretalium  auc- 
toritatem  legis  ecclesiasticte  obtinuerit,  non  quidem  vi 
ejusdem  coUectionis,  sed  prcescribente  consuetudine,  et 
accedente  approbatione  legitima^  auctoritatis . 


114  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

Jam  anno  865,  Nicolaus  I,  in  celebri  sua  epistola  ad  Epi- 
scopos  Gallise,  propugnabat  hanc  disciplinam,  invocatis  de- 
cretalibus  priscorum  Pontificum,  id  est  pseudo-Isidorianis. 


ARTICULUS    II. 

DE   COLLECTIONIBUS  JURIS   NOVI,    SEU   DE   CORPORE 
JURIS   CANONICI. 

Jus  novum,  quod  continetur  in  Corpore  juris  canonici,  sex  parlibus 
constat,  nimirum  :  Decreto  Gratiani;  —  Decretalibus  Gregorii  IX  ;  — 
Soxto  decretalium  Bonifacii  VIII;  —  Glementinis  ClementisV;  — Ex- 
travagantibus  Joannis  XXII;  —  et  Extravaganlibus  communibus.  — 
Cf.  breve  Quum  pro  munere^  Gregorii  XIIT,  i  jul.  i580 ;  —  Laurin^ 
Inlrod.  in  Corpus  jur.  can.;  —  Friedberg^  Proleg.in  Corp.jur.  can. 

§  I.  De  degreto  Gratiani. 

Gratianus,  monachus  Benedictinus  in  monasterio  SS.  Fe- 
licis  et  Naboris  Bononiensi,  novam,  eamque  celeberrimam 
collectionem,  anno  1150  vel  1151,  edidit,  cui  titulus  est  : 
Concordia  discrepantium  canonu7n,  et  quse  vulgo  Becre- 
tum  Gratiani  dici  solet. 

131.  I.  Opus  in  tres  partes  divisit. 

a)  Prima  constat  lOi  distinetionibus,  et  quselibet  dis- 
tinctio  plures  canones  seu  capita  complectitur. 

Unde,  canones  hujus  partis  allegantur  expresso  numero 
canonis,  vel  primo  ejusdem  canonis  vocabulo.  Ex.  gr., 
can.  6,  vel  can.  Pervenit,  dist.  18.  —  Aliquando  etiam 
utrumque  exprimitur  :  can.  Pervenit,  6,  dist.  18. 

In  prioribus  20  distinctionibus  agitur  de  origine,  aucto- 
ritate  et  principiis  Juris  ecclesiastici ;  in  reliqicis  vero,  de 
Glericis,  eorumque  statibus  et  officiis. 

b)  Secunda  pars,  in  qua  tractatur  de  Judiciis  ecclesias- 
ticis,  distributa  est  in  36  causas ;  causoe  autem  in  qucestio- 
nes;  et  quaestiones  in  canones  seu  capita  iterum  subdivi- 
duntur. 

In  hac  parte  allegantur  priora  canonis  seu  capitis  verba, 


'    Gap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  115 

vel  ejus  numerus,  nec  non  causa  et  qucestio.  Ex.  gr.  :  can. 
Placuit,  vel  can.  4,  causce  6,  qu.  3. 

Qusestio  tertia  causse  33®  continet  Tractatum  de  Pceniten- 
tia,  in  septem  distinctiones  divisum ;  et  canones  hoc  modo 
citantur  :  c.  Peccatum,  vel  c.  7,  dist.  4,  Be  poenit. 

c)  Tertia?  partis  eadem  est  ac  primse  divisio  in  distinc- 
tiones  et  canones,  idemque  modus  citationis,  addito  tamen 
De  consecratione ;  ita  enim  inscribitur  hsec  posterior  pars 
Decreti,  in  qua  tractatur  de  Rebus  et  Ritibus  sacris. 

Occurrunt  in  collectione  Gratiani  non  pauci  canones  sub 
nomine  Palece,  qui  aliena  manu  accesserunt ;  et,  primum 
quidem  in  margine  descripti,  postea  vero  translati  sunt  in 
ipsum  operis  textum.  —  Unde  sit  desumptum  hoc  nomen 
Palea,  certo  statui  non  potest.  —  Cf.  Laurin,  op.  cit.,  %16. 

132.  II.  Magno  omnium  plausu  excepta  est  col- 
lectio  Gratiani,  adeo  ut  in  scholis  publice  legeretur,  et  in 
foro  causis  judicandis  inserviret. 

«  Magna  sane  et  illustri  laude  merito  celebratus  est  Gra- 
tianus,  ait  Devoti,  tum  quia,  non  ordinem  sequutus  tempo- 
rum,  ut  plerique  fecerant,  sed  sub  certis  titulis  distribuit 
materiam  universam  ;  tum  quia  multo  cseteris  uberiorem 
atque  ampliorem  dedit  collectionem,  qua  complexus  est 
quidquid  fere  pertinet  ad  rem  ecclesiasticam  ;  tum  quia 
magno  ingenii  acumine  et  diligentia,  aptaque,  non  scholis 
tantum,  sed  etiam  forensi  exercitationi  methodo,  omnia  ad 
concordiam  vocare  conatus  est,  inter  quse  pugna  esse  vide- 
batur.  » 

133.  III.  Opus  tamen  non  erat  undequaque  per- 
fectum.  —  Nam  «  illud  accidit  perincommode  quod  tanta 
vir  sedulitate,  tamen,  quse  illius  temporis  conditio  erat,  ne- 
que  satis  fuit  antiquitatum  gnarus,  et,  rivos  sectatus,  ple- 
raque  in  opus  suum  derivavit,  non  ipsis  ex  fontibtcs,  sed  ex 
mendosis  collectionibus  Burchardi,  Ivonis,  et  cseterorum. 

»  Factum  hinc  est  ut  ssepe  falsa  pro  veris  usurpet;  fidem 
adjungat  decretalibus  Pontificum  Siricio  antiquiorum ;  con- 
fundat  canones  Quini-Sextae  in  TruUo  Synodi  cum  canoni- 
bus  Sextoe  Synodi  oecumenicse  ;  sententias  Patrum  cum  de- 


116  Tract.    I.   De  PRINCIPIIS  JURIS  CANONICI.  ' 

cretis  RR.  PP.  aut  conciliomm ;  et  Patrem  unum,  aut  unum 
concilium  atque  Pontificem,  cum  alio  Pontifice,  concilio, 
Patre ;  corrumpat  Auctorum  nomina  et  loca,  atque  iis  sen- 
tentiam  adscribat  quam  nunquam  animo  conceperunt.  »  — 
Devoti,  Proleg.,  %  75  et  76. 

134.  IV.  Itaque  de  Gratiani  emendatione  sedulo 
cogitatum  est. 

a)  Ipsi  Pontifices  Pius  IV,  Pius  V  et  Gregorius  XIII, 
emendationem  jam  privata  quorumdam  Doctorum  cura  in- 
ceptam,  castigatiorem  aggressi  sunt,  quae  selectis  quibus- 
dam  viris,  quos  vocant  Correctores  Romanos,  commissa  est. 

b)  Decretum  emendatum  typis  mandari  prcecepit  Gre- 
gorius  XIII,  qui  in  ipsa  fronte  operis  jubet  :  «  ut  quge 
emendata  et  reposita  sunt,  omnia  quam  diligentissime  reti- 
neantur,  ita  ut  nihil  addatur,  mutetur  aut  imminuatur  ». 
—  Cf.  breve  ejusdem  Pontificis ,  Qiium  pro  munere , 
1  jul.  1580. 

135.  V.  Non  inde  tamen  vim  et  pondus  legis  ha- 
bet  Decretum  Gratiani,  quantumvis  pluries  Romanorum 
Pontificum  cura  emendatum  fuisse  non  ignoretur.  «  Quin- 
imo  ,  ait  Benedictus  XIV,  inter  omnes  receptum  est  : 
quidquid  in  ipso  continetur  tantum  auctoritatis  habere, 
quantum  ex  se  habuisset  si  nunquam  in  Gratiani  collectione 
insertum  foret.  »  —  De  Syn.,  lib.  7,  cap.  15,  n.  6. 

a)  Unde,  quod  ad  singula  quse  in  decreto  Gratiani  con- 
tinentur  pertinet, 

lo  Dicta  Gratiani  nonnisi  doctrinalein  valorem  habent, 
qui  nimirum  omnino  pendet  ab  argumentis  seu  rationibus 
quibus  ipsa  innituntur. 

2o  Singulse  auctoritates  a  Gratiano  in  Decretum  relatae, 
nonnisi  illum  valorem  habent  qui  eis  ex  ipsarum  fonte 
competit,  scilicet  valorem  ecclesiasticse  legis  universalis 
vel  particularis,  aut  omnino  nullum  legalem  valorem, 
prouti  nempe  a  Summo  Pontifice  vel  concilio  generali,  sive 
pro  Ecclesia  universa  sive  tantummodo  pro  aliqua  Ecclesise 
parte ;  vel  solummodo  ab  aliquo  concilio  particulari  vel  ali- 


Cap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  117 

qiio  Episcopo  singulari,  pro  territorio  ecclesiastico  ei  respec- 
tive  subdito  emissse  fuerunt ;  aut  vero  ab  aliquo  viro,  nulla 
potestate  legislativa  in  Ecclesia  munito,  provenerunt. 

30  Summaynis  canonum  item,  uti  dictis  Gratiani^  nonnisi 
doctrinalis  valor  tribuendus  est,  quum  illa  omnino  a  viris 
Qv\\.d.\i\^  privatiSy  nimirum  Gratiano  et  aliis,  proveniant. 

40  Etiam  emendationihus  et  notationibus  Gorrectorum 
Romanorum  nonnisi  doctrinalis  valor  inest.  Unde,  etiam 
nunc,  nemo  prohibetur  quominus  probet  locum  aliquera, 
licet  a  Gorrectoribus  Romanis  emendatus  fuerit,  tamen  esse 
spurium  aut  corruptum.  Solummodo  mutatio  aut  inversio 
textus  a  Gorrectoribus  Romanis  ordinati,  a  Sede  Apostolica 
prohibetur.  —  LauriUy  op.  cit.,  §  50. 

b)  NonnuUis  quidem  visum  est  collectionem  Gratiani, 
licet  privati  auctoris,  ficisse  in  vim  codicis  publici  erectam, 
et  quodammodo  canonizatam. 

lo  Sed  neque  constat  de  approbatione  Eugenii  III,  sub 
cujus  pontificatu  in  lucem  prodiit ;  neque  quidquam  in  ci- 
tata  bulla  Gregorii  XIII  legalem  auctoritatem  adstruit. 

2o  Usus  scholarum  et  fori  prsestantiam  operis  commen- 
dat ;  non  sufficit  vero  ad  probandam  codicis  authenticita- 
tem. 

30  Tandem,  usu  et  consuetudine  fieri  quidem  potest  ut 
aliquod  caput  Decreti,  etiam  mendosum,  legis  acquirat  fir- 
mitatem;  sed  quod  de  quibusdam  verificatur  non  debemus 
ad  omnia  et  singula  monumenta  extendere  quse  apud  Gra- 
tianum  referuntur.  —  Cf.  Phillips,  Du  droit  eccl.  dans  ses 
sources,  %8  et  seq. 

§  II.  De  gollegtione  degretalium  Gregorii  IX. 

Post  editum  Decretum  Gratiani,  iterum  novce  constitutio- 
nes  ecclesiasticse  prodierunt,  quse  primum  Decreto  tanquam 
appendix  apponebantur.  Quum  autem  paulatim  numerosoe 
exstitissent,  enata  necessitas  est  eas  seorsim  in  unum  colli- 
gendi. 

Jussu  Gregorii  IX,  S.  Raymundus  de  Pennafort,  ex  or- 
dine  S.  Dominici,  vir  pietate  et  eruditione  prsestantissimus, 

7* 


118  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

novum  codicem  elaboravit,  conflatum  prcesertim  ex  episto- 
lis  decretalibus  ipsius  Gregorii  IX  et  aliorum  Pontificum. — 
Unde,  collectio  haec  nomine  Decretalium  est  appellata. 

136. 1.  Dividitur  Gregoriana  coUectio  in  quinque 
libros ;  et  singulorum  materiam  exhibet  iste  versiculus  : 
Judex,  judicium,  clerus,  connubia,  crimen. 

a)  In  primo  enim  libro  agitur  de  legibus  Ecclesice  et  de 
magistratibus  ecclesiasticis ;  in  secundo,  de  judiciorum  or- 
dine;  in  tertio,  de  clericis  et  rebus  ecclesiasticis ;  in  quarto, 
de  matrimonio;  inquinto  demuili,  de  delictis,  accusationi- 
bus  etpcenis. 

Singuli  autem  libri  divisi  sunt  in  plures  titulos ;  et  tituli 
in  capita  distribuuntur ;  capita  disposita  sunt  secundum 
ordinem  chronologicum,  et  quse.  longiora  erant  dividuntur 
in  paragraphos. 

b)  Gitantur  Decretales  allegando  prima  verba  capitis, 
vel  illius  numerum,  vel  utrumque  simul,  cum  indicatione 
tituli.  —  Ex.  gr.,  cap.  Quia  propter,  Be  electione;  vel  cap. 
42,  Be  elect.;  vel  cap.  Quia  propter,  42,  Be  electione. 

In  hoc  modo  citandi,  non  quidem  indicatur  liber  Decreta- 
lium,  neque  numerus  tituli ;  sed  in  quolibet  exemplari  Gor- 
poris  juris  canonici,  apponitur  Index  alphabeticus  titulo- 
rum  et  capitum. 

137.  II.  Vim  et  auctoritatem  legis  universalis  ha- 

bet  in  iis  quse  per  sequentes  RR.  PP.  leges  abrogata  vel 
mutata  non  sunt. 

a)  Nam  Gregorius  IX,  constitutione  Rex  pacificus  ad 
Universitates  Bononiensem  et  Parisiensem  directa  (1234), 
hanc  B.  Raymundi  compilationem  approbavit,  fecitque 
suam ;  volens  <(  ut  hac  tantum  compilatione  universi  utan- 
tur  in  judiciis  et  in  scholis  »,  et  districtius  prohibens  «  ne 
quis  prsesumat  aliam  facere,  absque  auctoritate  Sedis  Apos- 
tolicse  speciali  ». 

Unde,  omnis  constitutio  ad  materiam  potestati  ecclesias- 
ticse  subjectam  pertinens  ibidem  relata,  a  quocumque  ori- 
gine  tenus  provenerit,  et  etiamsi  pro  aliqua  Ecclesice  parte, 


Cap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  119     , 

aut  etiam  pro  aliqua  singulari  persona  edita  sit ,  imo 
licet,  defectu  artis  criticse,  vel  voluntaria  accommodatione, 
interpolata  fuerit,  valorem  tamen  legis  habet  pro  Ecclesia 
universa,  perinde  ac  si  ab  ipso  Papa  Gregorio  IX  esset  con- 
dita. 

b)  Ex  citatis  Gregorii  IX  verbis  apparet  coUectionem 
hanc  fuisse  exclusivam,  id  est  alias  juris  communis  nor- 
mas  post  Decretum  Gratiani  editas  omnino  abrogasse, 
itemque  juris  ecclesiastici  generalis  normas  quse  ante  De- 
cretum  Gratiani  editse,  sed  neque  in  illo  neque  in  hac  de- 
cretalium  collectione  insertae  sunt.  —  Decretum  autem 
Gratiani  in  suo  pristino  valore  relictum  est.  —  Cf.  Laurin, 
op.  cit.,  I  79  et  seq.    ' 

138.  III.  Rubricde,  seu  titulorum  inscriptiones, 

utpote  ad  textum  codicis  pertinentes,  parem  etiam  habent 
auctoritatem. 

Unde,  si  perfectum  exhibeant  sensum,  v.  gr.  :  «  Ne  clerici 
vel  monachi  ssecularibus  negotiis  se  immisceant  »  {tit.  50, 
lib.  III) ;  vel :  «  Ne,  sede  vacante,  aliquid  innovetur  »  (tit.  9, 
lih.  III),  etc,  possunt  citari  instar  canonum,  vel  inservire 
ad  determinandum  in  dicbio  sensum  capitis.  —  Sic  titulus 
28,  lib.  Y  :  «  De  clerico  non  ordinato  ministrante  »,  indi- 
cat  irregularitatem  incurri  a  clerico  exercente  officium  ordi- 
nis  quem  non  suscepit,  non  vero  a  laico.  —  Hoc  genus  ra- 
tiocinationis  vocatur  argumentum  a  rubro  ad  nigrum. 

139.  IV.  Summaria  autem  quae  singulis  capitibus 
prseficiuntur,  cum  sint  a  privatis  Doctoribus  addita,  nul- 
lam  auctoritatem  legalem  obtinent,  licet  maximi  pretii 
sint  in  canonibus  interpretandis. 

a)  Idem  dicendum  est  de  Glossis,  id  est  interpretationi- 
bus  seu  commentariis  quae,  in  antiquis  editionibus,  in  mar- 
gine  Decreti,  Decretalium  Greg.  IX  et  subsequentium  De- 
cretalium  recensentur,  ad  illustrandum  sive  verba,  sive 
sententias  singulorum  capitum.  —  Cf  Phillips,  op.  cit., 
%  17  et  seq. 

b)  Neque  inscripiiones  capitum,  quamvis   una   cum 


120  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

reliquo  textu  Papse  Greg.  IX  propositse  fuerint,  ullum  valo- 
rem  legalem  habent.  —  Cf.  Laurin.,  op.  cit.,  %  92. 

140.  V.  Partes  decisae  dicuntur  partes  decretalium 
quas  B.  Raymundus  superfluas  existimabat,  ideoque  in 
sua  compilatione  omisit. 

a)  Sed,  quum  eo  ipso  multa  capita  obscura  et  intellectu 
difficilia  evasissent,  ideo  successu  temporis  viri  eruditi  illas 
partes  decisas  capitibus  a  B.  Raymundo  concinnatas  acZdere 
sategerunt. 

Et  quidem,  alii  partes  decisas  ipsi  capitum  textui,  utique 
aliis  typis  impressas,  inseruerunt;  dum,  in  aliis  editionibus, 
illse  partes  decisse  in  fine  capitum  adnexse  inveniuntur,  lit- 
teris  vel  numeris  distinctse,  quibus  etiam  in  textu  capitum 
congruo  loco  positis,  lector  ad  ipsas  partes  decisas  remitti- 
tur. 

b)  Partes  decisse  nullum  valorem  legalem  habent  : 
quia,  neque  a  Gregorio  IX  approbatse  sunt,  neque  in  editio- 
nem  authenticam  Corporis  juris  canonici,  jussu  Grego- 
rii  XIII  Romse  an.  1582  factam,  receptae  sunt.  —  Laurin, 
op.  cit.,  I  85  et  92. 

§  III.  De  aliis  degretalium  gollegtionibus. 

141.  I.  Sextus  Decretalium, 

a)  Tanquam  appendix  et  supplementum  collectioni 
Gregorianae  adjectus  est  a  Bonifacio  y///(1298).  —  Nov» 
enim  prodierant  Romanorum  Pontificum  constitutiones  , 
novique  a  duobus  conciliis  generalibus  (Lugdun.,  1245, 
1274)  editi  erant  canones,  digna  sane  authenticse  collectio- 
nis  materia. 

b)  lisde^n  divisionibus  constat  ac  Gregoriana  collectio, 
quinque  scilicet  libris  :  qui  titulis  et  capitibus  iterum  coa- 
lescunt,  eodem  servato  ordine  materiarum  et  titulorum. 

Idem  igitur  modus  est  citationis ;  in  fine  tamen  additur  : 
in  6^,  ut  citata  capita  distinguantur  a  capitibus  Gregorianae 
collectionis  :  v.  gr.,  cap.  Licet,  1,  De  constit.,  in  6°. 

c)  Auctoritatem  juridicam  et  legalem  obtinuit,  cum 


Gap.  VI.  De  collegtionibus  canonum.  121 

Bonifacius  VIII  librum  integrum  approbaverit  et  promul- 
gaverit  constitutione  Sacrosanctce  Romance  Ecclesice , 
3  mart.  1298,  ad  Universitates  directa  :  ut  omnes  eo  utan- 
tur  «  in  judiciis  et  in  scholis  )>,  et  «  perfectam  in  rebus 
agendis  formam  tribuat,  et  in  moribus  disciplinam  ». 

lo  Idem  igitur  dicendum  est  de  valore  harum  decre- 
talium,  quod  de  collectione  Gregorii  IX  supra  dictum 
est. 

2o  Pariter,  collectio  Bonifacii  VIII  exclusiva  est  quoad 
decretales  et  constitutiones  Pontificias  post  publicationem 
collectionis  Gregoriance  editas,  in  Libro  Sexto  nec  insertas 
nec  reservatas.  Non  autem  exclusiva  est  quoad  decretales 
ipsius  Bonifacii  VIII  ante  publicationem  ejusdem  libri 
promulgatas,  licet  in  hoc  nec  insertae  nec  reservatse  fuerint. 
—  Ex  cit.  hulla  Sacrosanctce. 

3o  In  relatione  ad  collectionem  decretalium  Gregorii  IX, 
Liber  Sextus,  tanquam  lex  posterior,  in  quantum  collectioni 
decretalium  Gregorianse  adversatur,  huic  prsevalere  debet. 
Hinc,  constitutiones  in  collectione  Gregoriana  relatse,  per 
constitutiones  Libri  Sexti  illis  contrarias  abrogatce  existi- 
mandse  sunt.  —  Laurin,  op.  cit.,  §  ii8  et  seq.  — Cf.  n.  89. 

d)  Eadem  auctoritas  legalis  extenditur  ad  Regulas 
juris,  quas  Greg.  IX  et  Bonifacius  VIII  inseruerunt,  alter 
ad  calcem  libri  V  Decretalium,  alter  pariter  in  fine  Sexti 
Decretalium,  et  quse  ideo  authenticce  appellantur,  et  diffe- 
runt  a  regulis  doctrinalibus  quse  a  Doctoribus  privatis  in- 
ventse  et  usurpatse  sunt. 

Regulse  juris,  ex  eo  quod  sententiis  quibusdam  genera- 
libus  plures  leges  de  diversis  rebus,  ob  rationum  paritatem 
connexis,  breviter  complectantur,  quasi  compendiosam 
totius  Juris  canonici  notitiam  praebent,  et  plurimum  in- 
serviunt  ad  quoestiones  enodandas. 

Sunt  tamen,  ob  ipsam  suam  indolem,  quibusdam  excep- 
tionibus  obnoxise,  quas  Doctores/<2 ZZen^ms  appellant.  Unde 
axioma  :  Non  est  regicla  sine  exceptione. 

142.  II.  Glementinae  sic  appellantur  a  Clemente  V, 
qui,  tum  suas,  tum  constitutiones  concilii  Viennensis  (1311) 


122  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

coUegerat  in  lihros  et  titulos,  ad  instar  praecedentium  Decre- 
talium. 

a)  Ipse  tamen  Glemens,  morte  prseventus,  codicem 
suum  promulgare  non  potuit,  qui  propterea  fuit  a 
Joanne  XXII,  ejus  successore,  more  consueto  promulgatus 
anno  1317,  ut  vim  legis  universalis  haberet.  —  Cf.  hullam 
Quoniam  nulla,  in  fronte  codicis  appositam. 

lo  Unde,  constitutiones  Pontificise  quse  ibi  referuntur,  eo 
ipso  valorem  legalem  pro  Ecclesia  universa  obtinent,  licet 
origine  tenus  valorem  hujusmodi  non  habuerint. 

2o  Sed,  quoad  constitutiones  Pontificias  extra  Librum  Sex- 
tum  vagantes,  et  in  ipso  non  insertas,  collectio  hoec  nequa- 
quam  est  eocclusiva.  —  Qua  ratione  collectio  hsec  a  collec- 
tione  Gregoriana  et  Libro  Sexto  notabiliter  differt.  —  Cf. 
hull.  cit.  Joannis  XXII,  25  oct.  1317.  —  Cf.  Laurin,  op. 
cit.,  %  129  et  seq. 

b)  Eodem  modo  citantur  ac  decretales  Greg.  IX;  sed 
additur  :  clement.  —  Ex.  gr.,  cleme^it.  Nolentes,  2,  De 
hcereticis. 

143.  III.  Extravagantes  Joannis  XXII,  sic  appel- 
latse,  quia  vagabantur  extra  collectiones  caeterarum  decre- 
talium,privatorum  studio  collectae  sunt  anno  1325,  et  postea 
in  14  titulos  distributse,  retento  ordine  analogo  materiarum 
qui  servatus  erat  in  anterioribus  collectionibus. 

a)  Hoec  collectio  viginti  decretalium,  licet  documentis 
constet  aiUhenticis,  nunquam  fuit  ab  ullo  Pontifice  ut  codex 
authenticus  probata  et  promulgata  ;  ideoque  nomen  Extra- 
vagantium  usque  ad  hunc  diem  retinuit. 

b)  Ut  modus  citationis  appareat,  sit,  ex.  gr. :  Extravag. 
Sancta  romana,  Joann.  XXII,  De  religiosis  domihus  ;  vel 
absque  nomine  :  Extrav.  Sancta  romana,  De  relig.  dom. 

144.  IV.  Extravagantes  communes  sunt  decretales 
RR.  PP.,  numero  70,  a  Bonifacio  VIII  ad  Sixtum  IV  (1294- 
1484)  collectoe  circa  fmem  sseculi  XV. 

a)  Ordo  hujus  collectionis  est  analogus  ordini  com- 
muni    proecedentium    collectionum ;     deficientibus    tamen 


Cap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  123 

decretalibus  de  re  matrimoniali,  liber  quartus  omissus  est. 
Gitantur,  ex.  gr.,  hoc  modo  :  Extravag.  Ambitiosce,  De 
rebus  Eccl.  non  alienandis,inter  commtcnes. 

b)  Nusquam  hsec  collectio,  uti  supra  de  Extravagan- 
tibus  Joannis  XXII  diximus,  valorem  collectionis  publicce 
seu  authenticce  sortita  est. 

lo  Nam,  per  hoc  quod  jussu  Summorum  Pontificum  Extra- 
vagantium  collectiones  Romse  a  Correctoribus  Becreti 
recensoe,  et  an.  1582  typis  editse  sunt,  solummodo  textus 
earum  authenticus  factus  est,  ita  ut  in  eo  quidquam  mutare 
nemini  permissum  sit;  verum  earum  character  origina- 
rius  mansit  intactus. 

2o  Neque  per  hoc  quod  Gregorius  XIII  in  brevi  Quumpro 
munere,  1  jul.  1580,  eas  collectionibus  decretalium  publicis 
adnexuit,  et  una  cum  illis  «  juris  canonici  Corpus  »  appel- 
layit,  eis  character  publicus  contigit.  —  Poterat  enim  eas 
dictus  Pontifex  cum  prsefatis  collectionibus  publicis  juri 
canonico  accensere,  quatenus  et  illse,  licet  non  ex  toto  uti 
hse,  sed  tamen  magna  ex  parte  constitutiones  ecclesias- 
ticas  universales,  et  sic  jus  canonicum  continent,  quin  ipsas 
his  penitus  aequaverit,  et  publicas  seu  authenticas  fecerit. 
—  Laurin,  op.  cit.,  |  i52, 

c)  Quod  attinet  ad  hodiernum  valorem  et  wswm  harum 
collectionum  : 

lo  Nonnullse  Extravagantium  origine  tenus  nonnisi  tem- 
poralem  et  localem  valorem  habuerunt,  et  ideo  nunc  nul- 
lum  amplius  momentum  et  usum  practicum  habent. 

2o  Singularum  Extravagantium  his  collectionibus  com- 
prehensarum  valor  ab  eo  dependet  utrum  earum  textus 
genuinus  sit  nec  ne.  Porro,  cum  Romani  Pontifices,  revi- 
sione  harum  collectionum  Correctoribus  Decreti  demandata, 
genuinum  et  integrum  earum  textum  restituere  intenderint, 
prcesumptio  est  locum  allegatum  genuinum  esse,  donec 
pars  adversa  plene  probaverit  ipsum  esse  spurium  vel  cor- 
ruptum.  —  Laicrin,  %  153. 

3o  Quum  collectiones  istse  sint  mere  privatce,  et  Extra- 
vagantes  quse  ibi  referuntur  per  se  nonnisi  tantum  valeant 


124  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

quantum  valebant  antequam  in  eas  relatse  erant,  hinc,  in  de- 
terminando  valore  singularum  Extravagantium,  etiam  tem- 
poris  quo  editse  fuerunt  ratio  habenda  est,  quia  decretalis 
posterius  edita  prius  editse  contraria,  huic  derogare  censenda 
est,  si  tamen  ambse  sint  ejusdem  ambitus.—  Cf,  n.  87  et  89. 


ARTIGULUS  III. 

DE    JURE    NOVISSIMO. 

Jus  novissimum  complectitur  omnes  ecclesiasticas  con- 
stitutiones  quae,  clauso  Gorpore  juris  canonici,  vulgatse  sunt 
a  Sixto  IV  (1483)  ad  nostra  usque  tempora. 

Ea  autem  quae  statuta  sunt  pro  bono  regimine  Ecclesia) 
universalis,  exhibent  constitutiones  ER.  PP.,  decreta  con" 
cilii  Tridentini,  decisiones  Sacrarutn  Congregationum,  et 
Regulce  Cancellarice. 

145.   I.   Gonstitutiones  Romanorum    Pontificum 

collectae  sunt  in  Bullariis,  privatorum  hominum  opera  con- 
fectis. 

a)  Novam  quidem  collectionem  decretalium  elabora- 
verat  Gregorius  XIII,  quse  post  Sixtum  IV  in  lucem  prodie- 
rant.  Sed  cum,  opere  nondum  absoluto,  Pontifex  obiisset, 
illud  perficiendum  curavit  Sixtus  V,  perfecit  et  demum 
edidit  Glemens  VIII,  sub  nomine  Septimi  JDecretalium ; 
verumtamen,  obortis  difficultatibus,  quas  late  commemorat 
Fagnanus,  editio  voluminis  suppressa  est.  —  Cf.  Fagnan., 
in  cap.  Cum  venissent,  Dejudiciis,  n.  61. 

Eodem  tempore  Petrus  Matthceus,  jurisconsultus  Lugdu- 
nensis,  exaraverat  et  ipse  librum  Septimum  Decretalium, 
quem  evulgavit  an.  1590,  et  qui,  tanquam  appendix,  reperi- 
tur  in  quibusdam  editionibus  Gorporis  juris  canonici,  post 
Extravagantes  communes.  —  Sed  opus  puhlica  auctoritate 
caret,  et  multis  vitiis  laborat. 

b)  Bullarium  magnum  continet  constitutiones  Pontifi- 
cias,  a  sancto  Leone  Magno  ad  recentiorem  ajtatem. 

Allegantur  communiter    :    proposito    vocabulo    initiali 


Cap.  VI.  De  collectionibus  canonum.  125 

cujusque  bullse,  et  adjecto  nomine  Pontificis,  v.  gr,,  Const. 
Auctorern  fidei,  Pii  YI. 

Gollectiones  hujusmodi,  si  excipias  Bullaritim  Bened.  XIV, 
nulla  fuerunt  auctoritate  Apostolica  donatce ;  unde,  quid- 
quid  in  his  comprehenditur  nullam  vim  legis  habet,  nisi 
cum  archetypis  convenire  probetur.  Praesumitur  tamen 
documentorum  genuinitas;  et  ab  omnibus  ut  authenticse 
leges  habentur. —  Cf.  Phillips,  op.  cit.,  §  33. 

146.  II.  Goncilium  Tridentinum ,  sub  Paulo  III 
an.  1545  inchoatum,  et  absolutum  sub  Pio  IV  an.  1563, 
maxima?n  Juris  novissimi  partem  constituit. 

a)  Gonstat  25  sessionihus ;  et  habet  unaquseque  fere 
sessio  duas  partes  :  quarum  prima  comprehendit  capita  et 
canones  quibus  damnantur  hsereses  et  dogma  catholicum 
constituitur ;  altera  vero,  quse  Be  reformatione  inscribitur, 
habet  decreta  quoe  disciplinam  respiciunt. 

Sessio  24a,  post  editos  canones  de  sacramento  Matrimonii, 
continet  decretum  Be  reformatione  matriinonii,  quod  in  10 
capita  distributum  est ;  et  deinceps  21  capita  de  reforma- 
tione  generatim. 

Item  sessio  25»  triplici  parte  constat ;  quia,  prseter  alia 
reformationis  capita,  complectitur  decretum  Be  Regulari- 
bus  et  Monialibus,  quod  in  22  capita  est  divisum. 

b)  Conciliu?n  Vaticanum  nondum  canones  discipli- 
nares  confecit.  Sed,  inter  schemata  duodecim  quse  erant  in 
Goncilio  tractanda,  decem  ultima  spectant  ad  disciplinam. 
Exstant  prseterea  Postulata  Patrum,  quorum  plura  ad  dis- 
ciplinam  quoque  spectant. 

147.  III.  Regulse  Gancellariae, 

a)  Originem  habent  a  Joanne  XXII;  leges  enim  qui- 
bus  regitur  Gancellaria  Apostolica,  consuetudine  et  viva 
voce  antea  traditas,  scripto  mandari  voluit,  suaque  Ponti- 
ficia  auctoritate  confirmavit. 

Sequentes  Pontifices,  ac  prsesertim  Nicolaus  V,  varie  auxe- 
runt  has  regulas,  quoe  hodie  numerantur  72,  in  quas  uberri- 
mos  commentarios  scripsit  Riganti.  —  Cf.  Ferraris,  v.  Be- 
neficium,  art.  9  et  10. 


126  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici, 

b)  Hujus  collectionis  ea  singularis  natura  est,  quod 
Regulse  non  vigeant  nisi  vivente  Pontifice,  et,  illo  mortuo, 
exspiret  earum  auctoritas.  —  Sed,  cum  soleat  novus  Pon- 
tifex,  ipso  suse  assumptionis  die,  eas  innovare  et  confir- 
mare,  haberi  debent  ut  pars  juris  communis. 

c)  Hisce  Regulis,  quae  potissimum  referuntur  ad  res  be- 
neficiales  et  ad  concessiones  dispensationum  et  aliarum 
gratiarumy  per  concordata  inter  RR.  PP.  et  Principes  ssecu- 
lares,  in  multis  derogatum  est. 

148.  IV.  Decisiones    Sacrarum  Gongregationum 

alium  fontem  exhibent  Juris  novissimi. 

Sunt  nempe  Gongregationes  Romana^  ccetus  Cardina- 
lium,  quibus  a  Summo  Pontifice  certa  negotia  committun- 
tur.  —  De  iis  vero,  et  de  collectionibus  earum  decisionum 
agendum  est  in  Tractatu  De  Curia  Romana,  n.  445  et  seq. 


i 


Gap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         127 
CAPUT    VII. 

DE  JURE  CANONICO  PARTIGULARI. 

Agendum  ost  :  de  existentia  juris  canonici  parlicularis;  —  de  natura 
Concordatorum  ;  —  et  speciatim  de  jure  concordatario  apud  nos  vi- 
genle. 

ARTIGULUS  I. 

DE   EXISTENTIA   JURIS    CANONICI   PARTICULARIS. 

Jus  canonicum  particulare  est  :  Complexio  legum  eccle- 
siasticarum  quce  alicui  ecclesice  proprice  sunt. 

Illsesa  enim  unitate  catholica,  ecclesise  particulares  suam 
relativam  unitatem  habent,  ex  aliquali  uniformitate  disci- 
plinse  et  morum,  in  his  etiam  quse  juri  communi  adversan- 
tur,  legitima  derogatione  inductam. 

149. 1.  Siquidem  jus  proprium  alicujus  ecclesiae 
particularis  efformare  possunt : 

a)  Decreta  conciliorum  nationaliuin  q\  provincialium, 
Episcoporumque  statuta,  tum  intra,  tum  extra  synodum 
dioecesanam  promulgata. 

b)  Speciales  constitutiones  quas  Supremus  etiam  legis- 
lator,  sive  ejus  delegatus,  tulerit  pro  determinato  territorio. 

c)  Exemptiones  a  jure  communi,  siyq  Principis  expresso 
privilegio,  siYe  prcescripta  consuetudine  firmatse. 

d)  Demum  Concordata,  seu  .pactiones  publicoe  quas 
inierit  Sancta  Sedes  cum  Gubernio  civili  hujus  regionis. 

Unde,  ecclesise  particulares  suas  utique  libertates,  con- 
suetudines  et  privilegia  merito  vindicare  possunt,  suasque 
immunitates  et  exemptiones  servare. 

150.  II.  Jus  canonicum  particulare,  in  iis  quae 
derogant  juri  communi,  stare  non  potest  absque 
consensu  Summi  Pontificis. 

a)  Leges  enim  Ecclesise  universales  tolli  non  possunt, 
nisi  ab  eo  qur  summum  iu  Ecclesia  principatum  tenet.  — 


128  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

Cf.  n.  88  et  seq.  —  Jus  vero  consuetudinarium  induci  nequit 
absque  aliquo  legislatoris  consensu.  —  Cf.  n.  113  et  seq. 

b)  Ideo  libertates  alicujus  ecclesise  particularis  repe- 
tendse  non  sunt  a  jure  naturali,  quod  singulis  nationibus 
inesset,  repellendi  quidquid  suis  moribus  adversatur,  et  suas 
qualescumque  consuetudines,  invita  Sede  Apostolica,  reti- 
nendi.  —  Cf.  n.  52,  ubi  de  Ubertatibus  ecclesice  GalUcance. 

151.  III.  Jus  canonicum  particulare  irritari 
potest  a  Summo  Pontifice,  cujus  auctoritate  inni- 
titur. 

a)  IUud  sequitur  ex  dictis  de  revocatione  privilegiorum 
et  de  consuetudinis  abrogatione.  —  Cf.  n.  106  et  118. 

b)  Attamen,  quod  attinet  ad  leges  Concordato  firma- 
tas,  disputant  Auctores  utrum  revocari  possint  a  Summo 
Pontifice,  absque  civilis  Principis  consensu.  —  Cf.  n.  155 
et  seq. 

ARTICULUS   11. 

DE    CONCORDATIS. 
Agendum  esl  :  do  fine,  —  objoclo,  -^  et  effeclibua  Concorclalorura. 

§  I.  De  fine  et  objegto  Goncordatorum. 

Concordata  sunt :  «  Pactiones  inter  Ecclesiam  et  Statum, 
quibus  Ecclesia  de  exercitio  suorum  jurium  aliquid  remittit 
favore  Status,  eique  nonnulla  concedit,  ut,  ab  eo  protecta, 
Deo  suo  secura  possit  servire  libertate  ».  —  De  Angells 
(Prcelect.  jur.  can.,  lib.  1,  Append.  Be  concordatis) ,  cujus 
vestlgiis  insistimus  in  hac  salebrosa  qucestione.  —  Unde  : 

152.  I.  Finis  Goncordatorum  est  pax  servanda,  vel 
restituenda,  per  concordiam  inter  Ecclesiam  et  Statum 
civilem. 

«  Incidunt  (enim)  quandoque  tempora  cum  alius  quoque 
concordia^  modus  ad  tranquillam  libertatem  valet,  nimirum 
si  qui  Principes  rerum  publicarum  et  Pontifex  Romanus  de 
re  aliqua  separata  in  idem  placitum  consenserint.  Quibus 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         129 

Ecclesia  temporibus  materna  pietatis  eximia  documenta  proe- 
bet,  cum  facilitatis  indulgentiseque  tantum  adhibere  soleat 
quantum  maxime  potest.  »  —  Encycl.  Immortale  Lei, 
Leonis  XIII,  1  nov.  1885,  %  Itaque  inter. 

153.  II.  Eorum  objectum  est :  ex parte  Ecclesioe,  con- 
cessio  aliqua  et  remissio  exercitii  suorum  jurium ;  ex  parte 
autem  Status,  solemnis  promissio  protectionis,  ad  quam 
proestandam  jure  naturali  et  diyino  tenebatur  quidem,  sed 
post  Goncordatum  vi  quoque  pacti  servare  debet. 

a)  Quamvis  enim  in  jure  cautum  sit  quousque  se  exten- 
dant  limites  utriusque  potestatis,  tamen,  vel  malitia  homi- 
num,  vel  rerum  circumstantise  et  locorum  necessitates,  non- 
nunquam  postulant  declarationes  ea  de  re  mutuo  consensu 
dari,  et  fieri  aliquas  concesszo^^es  quibus,  su7nma  potestate 
remanente  integra,  illius  tamen  usus  restringatur. 

b)  Hinc,  in  Goncordatis  Ecclesia  concedit  de  suo,  ex.  gr., 
Principem  prsesentare  Episcopos ;  vel  remittit  jus  suum  : 
ex.  gr.,  renuntiat  immunitati  locali. 

E  contra,  Princeps  nihil  concedit  quod  esset  indebitum, 
etiamsi  promittat  pecuniam  ex  publico  serario  ecclesiis  et 
ministris  aut  institutionibus  ecclesiasticis.  Etenim  id  solet 
fieri  tantum  post  direptiones  bonorum  ecclesiasticorum, 
ideoque  est  YeTs.restitutio.  Etsi  fieret  ante  direptionem,  esset 
tantum  modus  subveniendi  Ecclesice ;  nam  populus  chris- 
tianus  tenetur  occurrere  expensis  Ecclesice  eo  modo  quo 
Ecclesia  determinavit ;  igitur,  si  Princeps  subministrat  ex 
serario,  substantialiter  non  facit  favorem.  —  Cavagnis, 
Instit.  jur.  pub.,  lib.  1,  n.  634^ —  Cf.  n.  1345,  ubi  de  jure 
Ecclesice  quoad  bona  temporalia. 

c)  Unde,  ratione  materice,  stricte  loquendo,  Goncor- 
data  dici  fortasse  nequeunt  pacta  synallagmatica,  nec  cooe- 
quari  in  totum  pactis  internationalibus,  in  quibus  utraque 
pars  de  proprio  dat,  et  de  alieno  suscipit ;  nam  in  Goncor- 
datis  Ecclesia  aliena  non  appetit,  sed  propria  largitur 
(Epist.  Pii  IX  ad  B.  de  Bonald),  quia  ex  parte  siecularis 
potestatis  non  habetur  nisi  eadem  obligatio  naturalis  aucta 
vi  pacti. 


130  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

154.  III.  Personae  contrahentes.  —  Ineuntur  Goncor- 
data  inter  supremurn  Moderatorem  societatis  christiance, 
nempe  Romanum  Pontificem,  et  supre^nos  Eectores  socie- 
tatum  civilium. 

Nihil  ergo  refert  ad  valorem  Goncordatorum,  utrum  reti- 
nuerit  nec  ne  Summus  Pontifex  suum  civilem principatum ; 
licet  enim  per  summam  injuriam  desierit  esse  Princeps  tem- 
poralis,  non  tamen  desiit  esse  summus  Rector  totius  reipu- 
blicse  christianse. 

§  II.  De  epfegtibus  Goncordatorum. 

«  Laica  potestas  auctoritatem  non  habet  rescindendi ,  de- 
clarandi  ac  faciendi  irritas  solemnes  conventiones ,  vulgo 
Goncordata,  super  usu  jurium  ad  ecclesiasticam  immuni- 
tatem  pertinentium  cum  Sede  Apostolica  initas,  sine  ejus- 
consensu.  »  —  Syll.  err.  43. 

Utrum  vero  Goncordata  accenseri  debeant  inter  privilegia 
speciali  obligatione  Principis  laici  confirmata,  quse  proinde 
hunc  solummodo  obligent,  non  vero  concedentem ;  anpotius 
haberi  ut  vera  pacta  utramque  partem  contrahentem  ohli- 
gantia,  valde  controvertitur. 

155. 1.  Alii  enim  dicunt : 

a)  Gontractum  proprie  dictum  absque  simonice  crimine 
Iniri  non  posse  de  rebus  spiritualibus,  quise  sunt  materia 
ordinaria  Goncordatorum. 

b)  Societatem  civilem  esse  Ecclesioe  ^ubordinatam ; 
atqui,  inter  societates  quarum  una  est  alteri  subordinata, 
non  potest  esse  verum  pacticm  quod  utramque  potestatem 
obliget ;  ergo,  inter  Pontificem  et  Principem  christianum  qui 
Ecclesige  subditus  est,  quemadmodum  inter  superiorem 
et  inferiorem,  inter  patrem  et  filium,  concessiones ,  largi- 
tiones  ac  gratice  quidem  dari  possunt,  nulla  vero  pacta 
existere. 

c)  Pontifices  'Rom^inos potestatis  spiritualis  esse  tantu?n 
depositarios,  et  hoc  depositum  teneri  integrum  suis  succes- 
soribus  transmittere ;  atqui,  si  ex  Goncordatis  Sancta  Sedes 


Cap.  Vii.  De  jure  canonico  particulari.         131 

contraheret  obligationem,  ciim  dispendia  semper  sua  sint, 
potestas  spiritualis  in  clies  semper  im/minueretur. 

156.  II.  Alii  vero  existimant  haec  pacta  importare 
mutuam  utriusque  partis  contrahentis  obligatio- 
nem.  —  Quod  constare  yidetur  : 

a)  Eoo  ipso  tenore  Concordatorum.  —  Nam,  ex.  gr., 

lo  In  Goncordato  inter  Leonem  X  et  Franciscum  I  regem 
Gallise,  decernitur  fore  irritum  et  inane  quidquid  super  ejus 
articulis  a  quoquam,  quavis  auctoritate,  etiam  per  ipsu?n 
Pontificem  et  ejus  successores,  scienter  aut  ignoranter  con- 
tigerit  attentari.  —  Tit.  17. 

2o  In  Goncordato  quod  inivit  Pius  VII  cum  Maximiliano 
Bavarioe  rege,  anno  1817,  «  utraque  contrahentium  pars 
spondet  se  suosque  successores,  omnia  de  quibus  in  his  arti- 
culis  utrinque  conventum  est  sancte  servaturos.  » 

3o  Notanda  prsesertim  et  perpendenda  est  pagina  Goncor- 
dati  initi  inter  Benedictum  XIV  et  Ferdinandum  VI  Hispa- 
niarum  regem,  anno  1753 :  «  La  Santita  Sua  in  fede  diSommo 
Pontefece,  e  Sua  Maesta  in  parola  di  Re  cattolico,  promet- 
tono  mutuamente  per  se  medesimi,  ed  in  nome  dei  loro 
successori,  la  fermezza  inalterahile  e  perpetua  sussis- 
tenza  di  tutti  e  ciascheduno  degli  articoli  precedenti,  volendo 
e  dichiarando  che  ne  la  S.  Sede,  n6  i  Re  cattolici  abbiano 
rispettivamente  da  pretendere  piu  di  quello,  che  viene  com- 
preso  ed  espresso  nei  predetti  capitoli,  e  che  si  abbia  a  tenere 
per  irrito  e  di  nessun  valore  ed  e/fetto  quanto  si  facesse 
in  qualsivoglia  tempo  contro  tutti  od  alcuno  degli  stessi 
articoli.  » 

b)  Eoc  modo  loquendi  Summorum  Pontificum,  sive  in 
hullis  quibus  solemniter  ea  pacta  confirmantur,  sive  in  al- 
locutionihus  consistorialibus  et  epistolis  quibus  ssepe  de 
eorum  violatione  conqueruntur.  —  Exemplo  sint : 

lo  BuUa  Julii  III  «  Decet,  »  14  jan.  1554,  ubi  verba  faciens 
de  Goncordatis  Germanise,  hsec  habet  :  «  Nos  attendentes 
Goncordata  proedicta  vim  pacti  inter  partes  hahere^  et  quoe 
ex  pacto  constant,  ahsque  partium  consensu  abrogari  non 
consuevisse  nec  debere....  » 


132  Tragt.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

2o  Gonstitutio  Pii  VII  «  Ecclesia  Christi,  »  in  qua  confir- 
mavit  Goncordatum  initum  cum  Napoleone  I,  tunc  consule 
Galliarum,  an.  1801.  —  Postquam  enim  approbaverit  con- 
cessiones,  conventiones,  articulos  et  pacta  conventa,  addit 
Pontifex  :  «  Omnia  in  eis  contenta  ac  promissa,  sincere  et 
inviolabiliter,  eoc  Nostra  ejusque  Sedis  parte  adimpletufn 
et  servatum  iri,  tam  Nostro  quam  Nostrorum  successorum 
nomine,  promittimus  ac  spondemus.  » 

30  AUocutio  consistorialis  quam  habuit  Pius  IX,  die  1  nov. 
1850,  de  negotiis  ecclesiasticis  regni  Subalpini :  «  Prospicitis, 
inquit,  cujusmodi  futura  esset  sacrarum  rerum  conditio, 
si  neque  sua  sit  fides  pactis  inter  Sanctam  hanc  Sedem  et 
civilem  potestatem  rite  conventis.  Nec  porro  ignoratis,  non 
solum  religionis,  sed  etiam  civilis  ordinis,  ac  publicse  pri- 
vatseque  rei  omnino  interesse,  ut  ecclesiasticse  esedem  con- 
ventiones  sanctce  atque  intemeratce  habeantur:  quandoqui- 
dem,  earum  vi  ac  jure  contempto  etlabefactato,  aliorum  quo- 
quepuhlicorumprivatorumquepactorum  ratioconcideret. » 

40  Unde  Leo  XIII  :  «  Gum  pactis  conventis  inter  sacram 
civilemque  potestatem  publice  aliquid  constitutum  est,  tunc 
profecto  quod  justitia^  interest,  interest  idem  rei  publicse 
concordiam  manere  integram.  »  —  Encyc.  Nobilissima 
Galloricm,  8  febr.  1884. 

Et  idem  Pontifex,  in  sua  celebri  epistola  ad  Episcopos 
et  fideles  catholicos  Gallise,  16  febr.  1892,  Goncordatum 
appellat  «  un  pacte  solennel  et  bilateral,  toujours  fid^lement 
observ6  de  la  part  du  Saint-Siege.  » 

c)  Ex  variis  declarationibus  Curice  Romanoe  cum,  ins- 
tantes  pro  Goncordatorum  observantia,  Ministri  Summi 
Pontificis  exposuerunt  talium  pactorum  naturam. 

Gf.,  ex.  gr.,  litt.  cardinalis  Antonelli  ad  Delegatum  Sardi- 
nise,  26  jun.  1850,  ubi  affirmat  non  posse  alterutram  par- 
tem  contrahentem  absque  alterius  consensu  solemnem  con- 
ventionem  immutare. 

Et  in  alia  ejusdem  cardinalis  epistola  pro  iisdem  negotiis, 
19  jul.  1850,  iterum  7nutua  utriusque  partis  obligatio 
expressis  verbis  asseritur,  et  sub  hoc  respectu  Goncordata 
sequiparantur  pactis  internationalibtcs. 


CaP.    Vil.    De   JURE   CANONICO    PARTiCULARi.  ISel 

d)  Ex  ipso  Concordatoricm  fine. 
Goncordata  enim  instituta  sunt  ut  Ecclesia  libera  sit  ab 
semulatione  Status  civilis,  ut  dissidia  componantur,  et  pax 
amico  foedere  solidetur.  Atqui  Sancta  Sedes  fine^n  intentmn 
non  attingeret,  nec  Principes  sseculares  cum  illa  pacisci 
vellent,  nisi  agnosceretur  hsec  reciprocitas  obligationis  ad 
servandum  in  praxi  modum  agendi  de  quo  mutuo  consensu 
conventum  est. 

157.  III.  Nec  deest  argumentis  adversariorum 
responsio.  —  Etenim  : 

a)  Nulla  simoniaca  labes  apparet  in  eo  quod  Ecclesia 
aliquid  remittat  de  exercitio  suorum  jurium,  intuitu  protec- 
tionis  quam,  jure  naturali  et  divino  jam  debitam,  solemni 
tamen  promissione  firmat  civilis  potestas. 

b)  Inter  societates  quarum  una  est  alteri  subordinata 
non  potest  quidem  esse  verum  pactum  in  detrimentum  so^ 
cietatis  superioriSj  et  nisi  ipsap^ena  voluntate  cohsentiat. 
Sed  Ecclesia,  tuendse  pacis  causa,  utilem  judicat  hanc  so- 
lemnem  et  ultroneam  promissionem,  qua  posita  et  accep- 
tata,  nascitur  vera  obligatio,  nisi  ponamus  Summum  Ponti- 
ficem  omnibus  velle  illudere. 

Unde,  licet  dicamus  Goncordata  ratione  objecti  et  qitali' 
tatis  contrahentiicm  habere  rationem  privilegii,  ratione 
formce  et  intentionis  contrahentiicm  sunt  tamen  veri  con- 
tractus  bilaterales. 

q)  Potestas  Summi  Pontificis  non  ijnminuitur  ex  obli-^ 
gatione  suscepta  in  Goncordatis ;  nam  ibi  non  agitur  de  mi- 
noratione  jurium  potestatis  ecclesiasticoe,  sed  de  exercitio 
jurium  quod,  attentis  circumstantiis,  restringitur.  —  Vide- 
licet,  Summus  Pontifex,  justis  de  causis,  nempe  ut  servetur 
pax  et  tranquillitas  quse  maxime  est  necessaria,  sibi  inter- 
dicit  usu  aliquorum  ?nediorwn,  sine  quo  nihilominus  ad- 
ministratio,  seu  bonum  regimen  spirituale,  subsistere  valet ; 
dispendium  proinde  est  in  non  necessariis. 

Gseterum  si  hsec  pacta,  successu  temporis,  in  detrimen- 
tu7n  Ecclesice  cedant,  eo  ipso,  mutata  materia,  eoriwi 
obligatio  deficit.  —  Goncordata  enim  erecta  sunt  in  ordine 

T.  I.  8 


134  TrACT.   I.  De  PRINCIPIIS  juris  canonici. 

ad  bonum  societatis  ecclesiasticse ;  et  Summus  Pontifex  non 
potest  excludere  hanc  conditionem :  nisialiud  exigat  gravis 
Ecclesice  necessitas. 

Unde,  si  disciplina  per  Goncordatum  constituta,  mutatis 
rerum  circumstantiis,  damnum  Ecclesise  inferat,  Summus 
Pontifex  pactum  denuntiare  poterit  Gubernio  civili,  ut 
mutuo  consensu  res  componatur.  Quod  si  renuat  Guber- 
nium  civile,  Sancta  Sedes  pactionern  irritam  declarabit, 
providebitque  ex  plenitudine  potestatis  necessitatibus 
Ecclesise.  —  Cf.  Cavagnis,  Instit.jur.  pub.,  lib.  i,  num.  636 
et  seq. 

ARTIGULUS  III. 

DE  JURE   PARTICULARI   VIGENTE   IN   GALLIA. 

Ek  iis  quse  hucusque  disputata  sunt  recta  nolio  colligitur  liujus  juris 
particularis  quod  apud  nos  in  Galiia,  prxler  vel  conira  jus  comraune 
vigere  potest.  —  Cf.  n.  i^9  el  seq. 

Ut  prsecipua  istiusjuris  monumonta  recenseamus,  simulque  veras  secer- 
namus  a  rcspuendis  immunitalibus,  agendum  est  :  de  receplione  con- 
cilii  Tridontini  in  Gallia;  —  de  Goncordalo  LeonisX  cum  Francisco  I; 
—  de  Goncordalo  anni  1801  cum  Napoleone  I,  —  ejusque  efTectu  quoad 
veteres  Gallise  consuetudines ;  —  et  demum  de  Arliculis  organicis. 

§  I.  De  receptione  concilii  Tridentini  in  Gallia. 

158.  I.  Parvi  refert  utrum  Concilium  Tridenti- 
num  f uerit  nec  ne  receptum  et  publicatum  a  Regibus 
et  curiis  saecularibus. 

Nam,  post  concilii  Tridentini  confirmationem  a  Pio  IV, 
vim  legis  universalis  habebant  illius  decreta;  siquidem 
obligatio  legis  ecclesiastica^  non  pendet  ab  acceptatione  fide- 
lium  vel  pastorum,  aut  a  placito  Gubernii  civilis.  —  Cf. 
n.  54  et  seq. 

«  Re^us  ou  non,  enregistr^s  ou  non  par  les  Parlements, 
ait  cardinalis  Gousset,  les  d^crets  et  reglements  d'un  con- 
cile  oecum6nique  n'en  sont  pas  moins  obligatoires ;  ils  ne 
cessent  pas  d'etre  lois  de  VEglise  parce  que  la  puissance 
temporelle  refuse  d'en  faire  des  lois  de  VEtat.  —  Le  secoura 
que  FEgiise  sollicite  du  pouvoir  politique  pour  Tex^cution 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         135 

de  ses  lois  est  certainement  utile,  tr^s  utile  a  la  religion ; 
mais  ce  n'estpoint  de  cet  appici,  quelque  puissant  qu'il  soit, 
que  les  saints  canons  tirent  leur  autorit^.  »  —  Exposition 
des  principes  du  droit  canonique,  chap.  26,  q.  i. 

159.  II.  Solemnis  acceptatio  concilii  Tridentini 
facta  est  a  Glero  Gallicano  in  comitiis  generalibus 
anni  1615. 

Episcopi,  vim  Goncilii  probe  agnoscentes,  quippe  qui 
schismatici  esse  nolebant,  sa^pe  et  instanter,  prsesertim  in 
comitiis  generalibus  Gleri  Gallicani,  istius  synodi  receptio- 
nem  a  Rege  et  publicationem  expostulaverant. 

Illis  vero  frustra  reclamantihus,  prodiit  sequens  decla- 
ratio  in  comitiis  generalibus  anni  1615  :  «  Les  cardinaux, 
archev^ques,  ^v^ques,  pr^lats  et  autres  eccl^siastiques 
soussign^s,  repr6sentant  le  clerg^  g6n6ral  de  France,  as- 
sembl^s  au  couvent  des  Augustins  a  Paris,  apres  avoir  mu- 
rement  d61ib6r6  sur  la  publication  du  concile  de  Trente,  ont 
unanimement  reconnu  et  d6clar6  qu'ils  sont  ohliges  par 
leur  devoir  et  conscience  d  recevoir,  comme  de  fait  ils  re- 
goivent  ledit  concile,  et  promettent  de  Tobserver,  autant 
qu'ils  peuvent,  par  leur  fonction  et  autorit^  spirituelle  et 
pastorale....,  ce  que  tous  les  pr^lats  et  autres  eccl6sias- 
tiques  soussign^s  ont  promis  et  jur6.  »  —  Proces-verbaux 
des  assemblees  du  clerge,  tom.  2,  pag.  242. 

160.  III.  Optabant  quidem  ut  sartse  tectse  rema- 
nerent  libertates  ecclesiae  Gallicanae;  verum  hsec  re- 
servatio  noxi  absoluta,  sed  subordinata  erat  approbationi 
Summi  Pontificis. 

In  iisdem  enim  comitiis,  alia  declaratio  subscripta  est  : 
«  Lesdits  eccl6siastiques  deVotre  royaume....  supplient  tres 
humblement  Votre  Majest6  qu'il  lui  plaise....  ordonner  que 
le  concile  universel  et  oecum6nique  de  Trente  sera  regu  et 
publi6  en  Votre  royaume,  et  les  constitutions  d'icelui  gar- 
d^es  et  observ(^es,  sans  prejudlce  toutefois  des  droits  de 
Votre  Majeste,  Ubertes  de  VEgllse  gallicane,  privil6ges  et 
exemptions  des  chapitres,  monast^res  et  communaut^s, 
pour  lesquels  privileges,  libert6s  et  exemptions,  Sa  Saintete 


136  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

sera  suppUee  d  ce  qxCelles  soient  resei^ees.  »  —  Proces- 
verh.,  ibid. 

«  Gomme  les  pr6tendues  libert6s  de  r^glise  Gallicane 
n'6taient  pas  mieux  d6fmies  en  1615  qu'elles  ne  Tont  6t6 
depuis,  les  conciles  provinciaux  ayant  cess^  de  se  tenir  r6- 
guli^rement,  la  plupart  des  6veques  de  France  conserverent 
certains  usages  ahroges  par  le  concile  de  Trente  et  en  in- 
troduisirent  plusieurs  autres,  en  se  conformant  plutot  aux 
ordonnances  de  nos  Rois  et  aux  arr^ts  des  parlements 
qu'aux  d6crets  du  Goncile  et  du  Siege  Apostolique.  Pour 
s'en  convaincre,  il  suffit  de  jeter  un  coup  d'oeil,  le  concilede 
Trente  en  main,  sur  les  canonistes  fran^ais  des  deux  der- 
niers  siecles.  »  —  Card.  Gousset,  loe.  eit.;  —  Cf.  Bouioo,  Du 
concile provincial,  part.  4,  chap.  20. 

%  II.  De  congordato  inter  Leonem  X  ET  Frangisgum  I. 

161.  I.  Pragmaticam  sanctionem  ediderat  Caro- 
lus  VII  in  conventu  Blturicensi,  anno  1438,  convocatis 
Episcopis,  Abbatibus  et  deputatis  Gapitulorum  et  Universi- 
tatum,  adstantibusque  multis  Regni  proceribus. 

a)  Prcecipui  articuU  spectabant  ad  jus  electionis  resti- 
tuendum  Ecclesise,  ad  tollendas  reservationes,  annatas, 
exspectativas,  etc.  —  Schismaticam  vero  lahem  conciUi 
Basileensis  redolebat,  cujus  plurima  decreta  admiserat,  ex. 
gr.  doctrinam  circa  auctoritatem  conciliorum  generalium, 
quorum  potestati  «  quilibet  cujuscumque  dignitatis  etiam 
papalis  obedire  tenetur  ». 

b)  Unde,  solemniter  damnata  est  a  Leone  X,  constitu- 
tione  Pastor  ceternus,  in  concilio  Lateranensi  (1516)  pro- 
mulgata.  —  Cf.  card.  Gousset,  op.  cit.,  chap.  30. 

162.  II.  Huic  suffectum  est  Goncordatum  quod  eo- 
dem  anno  Summus  Pontifex  inivit  Bononiae  cum 
Francisco  I. 

a)  In  hoc  Goncordato  plures  quidem  servabantur  dispo- 
sitiones  Pragmaticre  sanctionis ;  sed  id  pra*cipue  proprium 
hahehat  quod  tollerentur  fere  omnes  electiones,  Regi  vero 


Gap.  VII.  De  jure  canonico  partigulari.         137 

concederetur  potestas  yiominandl  seu  prcesentandl  ad  ec- 
clesias  cathedrales  et  abbatiales,  infra  sex  menses  a  die 
yacationis  computandos,  «  unum  gravem  magistrum  seu 
licentiatum  in  theologia,  aut  in  utroque  seu  altero  jurium 
doctorem  aut  licentiatum  in  Universitate  famosa,  et  cum 
rigore  examinis,  et  in  vigesimo  septimo  setatis  suse  anno  ad 
minus  constitutum,  et  alias  idoneum  ». 

b)  Ratio  hujus  dispositionis  erat  quod  «  ex  electionibus 
qu8e  in  ecclesiis  cathedralibus  ac  metropolitanis  ac  monas- 
teriis  dicti  regni  a  multis  annis  citra  fiebant,  grandia  ani- 
marum  pericula  provenirent ;  cum  plerseque  per  abusum 
ssecularis  potestatis,  nonnulla?  vero  praecedentibus  illicitis 
et  simoniacis  pactionibus,  aliae  particulari  amore  et  sangui- 
nis  affectione,  et  non  sine  perjurii  reatu  fierent  ».  —  Tit.  2 
hujus  concordati. 

§  III.  De  Goncordato  anni  1801. 

163.  I.  Celebris  inita  est  conventio  inter  Sum- 
mum  Pontificem  Pium  VII  et  Gubernium  Gallica- 
nuni,  quse,  cum  exhibeat  jus  hodie  vigens  in  Gallia,  hic 
integra  referenda  est,  cum  prsecipuis  documentis  quse  spec- 
tant  ad  confirmationem  et  exsecutionem  Goncordati  : 

«  Sanctitas  Sua,  Summus  Pontifex  Pius  VII,  atque  pri- 
mus  Gonsul  Gallicse  Reipublicse,  in  suos  respective  plenipo- 
tentiarios  no?ninarimt, 

»  Sanctitas  Sua  :  Eminentissimum  Dominum  Herculem 
Consalvi,  S.  R.  E.  Gardinalem-diaconum  S.  Agathse  ad  Su- 
burram,  suum  a  secretis  Status;  Josephum  Spina,  Archie- 
piscopum  Gorinthi,  S.  S.  praelatum  domesticum,  ac  Ponti- 
ficio  solio  assistentem;  et  patrem  CaselH,  theologum  con- 
sultorem  S.  S.,  pariter  munitos  facultatibus  in  bona  et 
debita  forma; 

»  Primus  Consul  :  cives  Josephum  Bonaparte,  consilia- 
rium  Status ;  ac  Bernier,  doctorem  in  S.  Theologia,  paro- 
chum  S.  Laudi  Andegavensis,  plenis  facultatibus  munitos; 

»  Qui,  post  sibi  mutuo  tradita  respective  plenipotentise 
instrumenta,  de  iis  quoe  sequuntur  convenerunt  : 

8* 


138  TrAGT.    I.    De   PRINCIPIIS   JURIS    CANONICI. 

»  Gubernium  Reipublicae  recognoscit  religionem  catholi- 
cam,  Apostolicam,  Romanam,  eam  esse  religionem  quam 
longe  maxima  pars  civium  Gallicanse  Reipublicse  profitetur. 

»  Summus  Pontifex  pari  modo  recognoscit  eamdem  reli- 
gionem  maximam  utilitatem,  maximumque  decus  perce- 
pisse,  et  hoc  quoque  tempore  praestolari  ex  catholico  cultu 
in  Gallia  constituto,  necnon  ex  peculiari  ejus  professione 
quam  faciunt  Reipublicse  Gonsules. 

»  Hsec  cumita  sint,  atque  utrinque  recognita,  adreligionis 
bonum  internseque  tranquillitatis  conservationem,  ea  quse 
sequuntur  inter  ipsos  conventa  sunt  : 

»  Art.  I.  —  Religio  catholica,  Apostolica,  Romana,  libere 
in  Gallia  exercehitur.  Cultus  publicus  erit,  habita  tamen 
ratione  ordinationum  quoad  politiam,  quas  Gubernium  pro 
publica  tranquillitate  necessarias  existimabit. 

»  Art.  II.  —  Ab  Apostolica  Sede,  collatis  cum  Gallico  Gu- 
bernio  consiliis,  novis  flnibus  Galliarum  diceceses  cir- 
cumscribentur. 

»  Art.  III.  —  Summus  Pontifex  titularibus  Gallicarum 
ecclesiarum  Episcopis  significabit,  se  ab  iis,  pro  bono  pacis 
et  unitatis,  omnia  sacrificia  firma  fiduciaexspectare,  eo  non 
eoDcepto  quod  ipsas  suas  episcopales  sedes  resignent. 

»  Hac  hortatione  praemissa,  si  huic  sacrificio,  quod  Eccle- 
sise  bonum  exigit,  renuere  ipsi  vellent  (fieri  id  autem  posse 
Summus  Pontifex  suo  non  reputat  animo),  gubernationibus 
Gallicarum  ecclesiarum  novce  circumscriptionis  de  novis 
titularihus  providehitur,  eo  qui  sequitur  modo  : 

»  Art.  lY.  —  Gonsul  primus  Gallicanse  Reipublicse,  intra 
tres  menses  qui  promulgationem  constitutionis  Apostolic® 
consequentur,  Archiepiscopos  et  Episcopos  novce  circum- 
scriptionis  dioecesihus  prseficiendos  nominabit.  Summus 
Pontifex  institutionem  canonicam  dahit  juxta  formas 
relate  ad  Gallias  ante  Regiminis  commutationem  statutas. 

»  Art.  Y.  —  Item  Gonsul  primus  ad  episcopales  sedes, 
quce  in  posterum  vacaverint,  novos  Antistites  nominabit ; 
iisque,  ut  in  articulo  prsecedenti  constitutum  est,  Apostolica 
Sedes  canonicam  dabit  institutionem. 

»  Art.  VI.  —  Episcopi,  antequam  munus  suum  gerendum 


I 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         139 

suscipiant,  coram  primo  Gonsule,  juramentum  fidelitatis 
emiitent,  qnod  eratin  more  ante  regiminis  commutationem, 
sequentibus  verbis  expressum  : 

»  Ego  juro  et  promitto,  ad  sancta  Bei  Evangelia,  obe- 
dientiam  et  fidelitatem  Gubernio  per  Constitutionem  Galli- 
cance  Reipuhlicce  statuto.  Item,  promitto  me  nullam  com- 
municationem  habiturum,  nulli  consilio  interfuturum, 
nullam  suspectam  unionem  neque  intra  neque  extra  con- 
servaturum,  quce  tranquilUtati  puhlicce  noceat;  et  si,  tam 
in  dicecesi  mea  quam  alibi,  noverim  aliquid  in  Status 
damnum  tractari,  Gubernio  manifestaho. 

»  Art.  VII.  —  Ecclesiastici  secundi  ordinis  idem  juramen- 
tum  emittent  coram  Auctoritatibus  civilibus  a  Gallicano 
Gubernio  designatis. 

»  Art.  VIII.  —  Post  divina  officia,  in  omnihus  catholicis 
Gallice  templis,  sic  orabitur  : 

Domine,  salvam  fac  Rempublicam; 
Domine,  salvos  fac  Consules. 

»  Art.  IX.  —  Episcopi,  in  sua  quisque  dioecesi,  novas  pa- 
roecias  circumscrihent ;  quse  circumscriptio  suum  non  sor- 
tietur  effectum,  nisi  postquam  Gubernii  consensus  acces- 
serit. 

»  Art.  X.  —  lidem  Episcopi  ad  parcecias  nominabunt ; 
necpersonas  seligent,  nisi  Gubernio  acceptas. 

»  Art.  XI.  —  Poterunt  iidem  Episcopi  habere  unum  Capi- 
tulum  in  cathedrali  ecclesia,  atque  unum  Seminarium  in 
sua  quisque  dicecesi,  sine  dotationis  obligatione  ex  parte 
Gubernii. 

»  Art.  XII.  —  Omnia  templa  metropolitana,  cathedralia, 
parochialia,  atque  aliaquse  nonalienata  sunt,  cultui  neces- 
saria,  Episcoporum  dispositioni  tradentur. 

»  Art.  XIII.  —  Sanctitas  Sua,  pro  pacis  bono  felicique 
religionis  restitutione,  declarat  eos  qici  hona  Ecclesice  alie- 
nata  acquisiverunt,  molestiam  nullam  habituros,  neque  a 
se,  neque  a  Romanis  Pontificibus  successoribus  suis;  ac 
consequenter  proprietas  eorumdem  bonorum,  redditus  et 
jura  iis  inhserentia,  immutabilia  penes  ipsos  erunt  atque  ab 
ipsis  causam  habentes, 


140  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

»  Art.  XIV.  —  Gubernium  Gallicanse  Reipublicoe  in  se 
recipit,  tum  Episcoporum,  tum  Parochorum,  quorum  dioe- 
ceses  atque  parochias  nova  circumscriptio  complectetur, 
sustentatlonem,  quse  cujusque  statum  deceat. 

))  Art.  XV.  —  Idem  Gubernium  curabit  ut  catholicis  in 
Gallia  liberum  sit,  si  libuerit,  ecclesiis  consulere  novis  fun- 
dationibus. 

»  Art.  XVI.  —  Sanctitas  Sua  recognoscit  in  primo  Gon- 
sule  Gallicanse  Reipublicae,  eadem  jura  ac  privilegia  qui- 
bus  apud  Sanctam  Sedem  fruebatur  antiquum  Regimen. 

»  Art.  XVII.  —  Utrinque  conventum  est  quod,  in  casu 
quo  aliquis  ex  successoribus  hodierni  pri?ni  Consulis  ca- 
tholicam  religionein  non  proflteretur,  super  juribus  et  pri- 
vilegiis  in  superiori  articulo  commemoratis,  nec  non  super 
nominatione  ad  archiepiscopatus  et  episcopatus,  respectu 
ipsius,  nova  conventio  fiet. 

»  Ratificationum  autem  traditio  Parisiis  fiet  quadraginta 
dierum  spatio. 

»  Datum  Parisiis,  die  15  mensis  julii  1801. 

Hercules,  cardinalis  ConsalvifL.S.).  J.  Bonaparte  (L.  S.). 

J.,  archiep.  Corinthi  (L.  S.).  Cretet  (L.  S.). 

F.  Carolus  Caselli  (L.  S.).         Bernier  {L.  S.).  » 

Bulla  «  Ecclesia  Christiy),  18  kalendas  septembris  1801, 
Pius  YII  confirmavit  Concordatum,  quod  a  Gubernio 
quoque  Gallicano  publicatum  est  die  8apr.  an.  1802(18germ. 
an  x). 

164.  II.  Summus  Pontifex  expostulavit  ab  omni- 
bus  Episcopis  Galliarum,  sedium  quas  tenebant 
spontaneam  resignationem,  iit  nova  fieret  circum- 
scriptio  diceceseon,  juxta  Goncordati  artic.  2  et  3.  —  Litter. 
«  Tam  multa  »,  15  aug.  1801. 

Sperabat  quidem  Pontifex  prsesules  prompto  libentique 
animo  monitis  suis  obsecuturos  esse,  quibus  ad  Ecclesiie 
bonum  constituendum  tanta  animi  contentione  urgere  coge- 
batur  eorum  virtutem. 

Monebat  vero;  «  illis  renuentibus,  ne  unitati  conservandre 
catholicse  religionis,   Ecclesiie    tranquillitati    restituendae. 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         141 

obstacula  ulla  opponerentur  ex  parte  Sedis  Apostolicse,  ad 
ea  necessario  veniendum  esse,  quibus  et  omnia  impedi- 
menta  tolli,  et  id  tantum  boni  consequi  omnino  religio  pos- 
set  ».  —  Cf.  Biill.  rom.  contin.,  tom.  ii,  num.  74,  %  6. 

165.  III.  Revera,  non  obstantibus  quorumdam 
Episcoporum  reclamationibus,  die  29  nov.  1801 
data  est  buUa  «  Qui  Ghristi  Domini  »,  qua  Pius  VII 
suppressit  omnes  ecclesias,  tam  archiepiscopales  quam 
episcopales,  in  dominio  Reipublicse  Gallicanae  existentes, 
atque  in  earum  locum  decem  ecclesias  metropolitanas  et 
quinquaginta  episcopales  erexit. 

a)  «  Quoniam  nunc,  aiehat  Pontifex,  magna  cum  animi 
nostri  segritudine  in  eo  sumus,  ut,  ex  una  parte,  etsi  liberse 
dimissiones  multorum  Episcoporum  ad  Nos  venerint,  mul- 
torum  tamen  aut  nondum  allatoe  sint,  aut  eae  litterse  allatse 
quae  rationes  quserunt  quibus  differri  hoc  sacrificium  possit ; 
ex  alia  vero,  cum  maximum  periculum  sit  ne,  si  tanta  res 
longius  differatur,  spoliata  diutius  suis  pastoribus  Gallia, 
non  solum  religionis  restitutio  differatur,  sed  omnia,  quod 
maxime  timendum  est,  in  deterius  convertantur,  atque  spes 
omnes  Nostrse  ad  nihilum  mcididinX ',  postulat  Apostolici  mi- 
nisterii  Nostri  ratio,  ut  Nos,  in  tanto  rei  christianse  discri- 
mine,  cseteris  rationibus  omnibus  quamvis  gravibus,  uni- 
tatis  ac  religionis  causa,  quse  omnium  potissima  est  judi- 
canda,  postpositis,  ad  ea  deveniamus  quce  ad  opus  tam 
laudabile  tamque  Ecclesice  salutare  conficiendum  omnino 
necessaria  sunt. 

b)  »  Nos  itaque,  audito  consilio  plurium  Venerabilium 
Nostrorum  Sanctse  Romanae  Ecclesise  Gardinalium,  deroga- 
mus  expresse  cuicumque  assensui  legitimorum  Archiepis- 
coporum,  Episcoporum,  et  Capitulorum  respectivarum  ec- 
clesiarufn,  ac  aliorum  quorumlibet  Ordinariorum  ;  et  per- 
petuo  interdicimus  iisdem  quodcumque  exercitium  cujusvis 
ecclesiasticse  jurisdictionis,  nullius  roboris  declarantee 
quidquid  quispiam  eorum  sit  attentaturus ;  ita  ut  ese  eccle- 
sige,  et  respective  earum  dioeceses,  sive  integrae  sive  ex 
parte,  juxta  novam  peragendam  circuniscriptionem,  et  ha^ 


142  TrACT.    I.    DE   PRINCIPIIS   JURIS    CANONICI. 

beri  debeant  et  sint  revera  prorsus  liberce,  ut  de  iis  Nos 
constituere,  ac  disponere  ea  forma  possimus  quoe  infra  a 
Nobis  judicabitur. 

c)  »  Habentes  igitur  prorsus  pro  expressis  et  integre  in- 
sertis  omnia  et  singula  quse  prsesentibus  litteris  necessario 
exprimenda  etinserenda  forent,  supprimimus,anniUlamxis, 
et  perpetuo  exstinguimus  titulum,  denominationem,  to- 
tumque  statum  prsesentem  infrascriptarum  ecclesiarum  ar- 
chiepiscopalium  et  episcopalium,  una  cum  respectivis  earum 
Capitulis,juribus,privilegiis  et  prcerogativis  cujuscumque 
generis  :  nimirum....;  ita  ut  (deleto  etiam  omni  jure  metro- 
politico  cujuscumque  metropolitanse  ubicumque  existentis) 
omnes  supradicti  Archiepiscopatus  et  Episcopatus  cum  Ab- 
batiis,  etiamsi  ese  vere  essent  nullius  cum  separato  ter- 
ritorio  et  jurisdictione,  haberi  debeant  in  posterum  tan- 
quam  non  amplius  in  primo  ipsorum  statu  existentes, 
quia,  aut  omnimode  exstincti,  aut  in  novam  formam  redi- 
gendi. 

d)  »  Volentes  nunc  necessariam  constitutionem  eccle- 
siastici  regiminis  catholicorum  subditorum  Reipitblicce 
Gallicance  exsequi,  prout  etiam  Nobis  primus  Gonsul  ejusdem 
Gallicanse  Reipublicae  se  desiderare  significavit,  Apostolicis 
hisce  Nostris  litteris  de  novo  constituimus  et  erigimus 
decem  ecclesias  metropolitanas,  itemque  quinquaginta  ec- 
clesias  episcopales  pro  totidem  Archiepiscopis  et  Episcopis  : 
nimirum....  »  — Bull.  rom.  continuat.t  tom.  H,  num.  92, 
§  4,  5,  6,  8. 

Post  Goncordatum  anni  1817,  quod  inivit  Pius  VII  cum 
Ludovico  XVIII,  triginta  novce  sedes  erectae  sunt.  —  Cf. 
bullam  Paternce  pietatis,  10  oct.  1822.  —  Haec  conventio 
nuUum  alium  effectum  sortita  est;  siquidem,  ob  graves  dif- 
ficultates  ex  parte  comitiorum  Regni,  in  cceteris  articulis 
non  fuit  exsecutioni  mandata,  i?no  nec  promulgata. 

166.  IV.  Ad  procurandam  Goncordati  exsecutio- 
nem,  Pius  VII  deputaverat  cardinalem  Gaprara  in 
Legatum  a  latere  ad  primum  Galliarum  Gonsulem,  cum 
potestate  alios  etiam  subdelegandi.  —  Litter.  «  Dextera  Al- 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         143 

tissimi  »,  24  aug.  1801,  et  «  Cum  pro  tua  religione  », 
4  sept.  1801. 

Hanc  cardinalis  Gaprara  missionem,  amplissimasque  fa- 
cuUates  ipsi  concessas  confirmat  Pontifex  eadem  sua  cons- 
titutione  Qui  Christi  Lomini  : 

«  Mandamus  dilecto  filio  Nostro  Joanni  Baptistse  S.  R.  E. 
presbytero  Gardinali  Gaprara,  ad  carissimum  in  Ghristo 
filium  Nostrum  Napoleonem  Bonaparte,  primum  Galliarum 
Reipublicse  Gonsulem,  Gallicanamque  nationem,  Nostro  et 
Apostolicae  Sedis  de  latere  legato  :  ut  is,  juxta  has  Nostras 
prsedictarum  ecclesiarum  tam  archiepiscopalium  quam  epis- 
copalium  erectiones  procedens,  ad  eas  constituendas  cum 
congrua  unicuique  Archiepiscopo  et  Episcopo  prsestanda 
assignatione,  decernat :  tum  sanctos  titulares  Patronos  sub 
quorum  invocatione  in  unaquaque  ecclesia  metropolitana 
ac  cathedrali  templum  majus  erit  appellandum :  tum  digni- 
tates  et  canonicos  cicjuscumqtce  Capituli,  juxta  prsescrip- 
tionem  sacrorum  conciliorum  efformandi :  tum  singularuni 
dioscesium  circuitum  novosque  fines,  clare  atque  distincte 
omnia  explicans,  atque  constituens  singulis  decretis  quse  ab 
eo  emitti  debebunt  in  actis  omnibus  conficiendis  quse  ad 
singulas  quas  diximus  ecclesias,  tam  decem  archiepisco- 
pales  quam  quinquaginta  episcopales,  peculiariter  pertine- 
bunt. 

»  Ad  quod  pra3standum,  amplissimas  ei  quasque  facul- 
tates  etiam  subdelegandas  impertimur  necessarias  atque 
opportunas  :  ad  probanda  statuta  respectivorum  Capitulo- 
rum  :  ad  concedendum  iisciem  choralia  insignia  quse  iis 
convenire  arbitrabitur  :  ad  veteres  paroecias  sive  suppri- 
mendas,  sive  arctioribus  limitibus  circumscribendas,  sive 
latioribus  amplificandas,  et  ad  novas  novis  finibus  erigen- 
das  :  itemque  ad  omnes  controversias  dijudicandas,  quse 
suboriri  unquam  possent  in  exequendis  iis  qu8e  per  has 
Nostras  litteras  Apostolicas  declarata  sunt,  ac  generatim  ad 
ea  omnia  efficienda  qua^  per  Nos  ipsos  effici  possent,  ut  per 
erectionem  prsedictarum  Ecclesiarum  archiepiscopalium  et 
episcopalium,  itemque  per  erectionem,  ut  primmn  com- 
mode  fieri  poterit,  Seminariorum,  ac  per  constitutionem 


i44  Tract.  i.  De  pRiNCiPiis  jURis  CANoi^iCi. 

necessariarum  Pdrceciarum  cum  assignatione  congruce 
cuilibet  parocho,  spiritualibus  necessitatibus  omnium  illo- 
rum  catholicorum  quam  citius  atque  opportunius  providea- 
tur.  »  —  Ibid.,  §  9. 

167.  V.  Gardinalis  Gaprara,  decreto  suo  «  Gum 
sanctissimus  »,  9  april.  1802,  ad  obtemperandum 
mandatis  Summi  Pontificis  : 

SL).Metropolitanarum  et  cathedralium  ecclesiaricm  ti- 
tulos,  novarumque  GaUicanarum  dicBcesium  limites  assi- 
gnavit.  —  Singularum  dioecesium  novse  circumscriptionis 
territorium  complectebatur  «  unam  aut  plures  ex  provin- 
ciis  sive  regionibus  Gallicanis  ». 

«  Optabat  quidem  Sanctitas  Sua  ut  archiepiscopalis  seu 
episcopalis  cathedrse  honor  conservareturp?i«"i&ws  aliis  ec- 
clesiis,  quse,  cum  propter  antiquitatem  originis,  quam  a 
primis  christianse  religionis  exordiis  repetunt,  venerabiles, 
tum  propter  earum  prserogativas  suarumque  Antistitum  glo- 
riam  celeberrimse,  optimeque  de  catholica  religione  ,sunt 
meritse. 

»  Quoniam  vero  temporum  difficultates  et  circumstantise 
locorum  id  minime  passse  sunt,  maxime  expediens  videtur, 
ait  idem  cardinalis  Gaprara,  ut  aliquaricm  saltem  ex  illus- 
trioribus,  quod  catholicorum  desideriis  respondet,  memoria 
retineatur,  quse  novis  Antistitibus  ipsa  per  se  ad  omnem 
virtutem  prsebeat  incitamenta. 

»  Propterea  Nos,  de  prsefata  Apostolica  auctoritate  Nobis 
tributa,  aliquibus  ecclesiis  noviter  erectis,  intra  quarum 
dioecesium  fines  antiquse  supradictarum  insignium  ecclesia- 
rum,  quai,  ut  prsefertur,  suppressse  et  extinctse  sunt,  dioece- 
ses  vel  earum  pars  aliqua  consistit,  denominationem,  et  ti- 
tulum  earicmdem  antiqicarum  ecclesiaricm  adjungimus, 
et  applicamus,  juxta  hanc  Nostram  quam  hic  addimus  enu- 
merationem.... 

»  Archiepiscopis  ergo  et  Episcopis  canonice  instituendis, 
quorum  ecclesiarum  nomina  in  superiori  elencho  descripta 
sunt,  Apostolica  Nobis  delegata  auctoritate  mandamus,  et 
respective  potestatem   facimus  :  ict  eoric^n  qicilibet  titiclo 


I 


Cap.  VI I.  De  jure  ganonico  particulari.  145 

ecclesice  ad  qiiam  promoti  fuerint,  alios  quoque  suppres- 
sarum  ecclesiarum  titulos  adjungant,  quod  Nos  in  supra- 
dicto  elencho  adnotavimus :  ita  tamen  ut  ex  hac  titulorum 
unione  et  applicatione,  propter  ecclesiarum  quarumdam 
insignium  7nemoriam  et  honorem  unice  facta,  nullo  un- 
quam  tempore  deduci  possit  :  aut  easdem  ecclesias  adhuc 
superesse  nec  realiter  fuisse  suppressas,  aut  Antistitibus, 
quibus  suarum  ecclesiarum  titulo  eorumdem  titulorum  ad- 
jungendorum  potestatem  fecimus,  ullam  aliam,  prseter  eam 
quam  singulis  hujus  decreti  nostri  tenore  expresse  tribui- 
mus,  jurisdictionem  adscriptam  fuisse.  »  —  Bullar.  cont., 
tom.  il,  num.  94,  %  18  et  seq. 

b)  Concessit  Archiepiscopis  et  Episcopis  Galliaru?n 
primo  futuris  :  ut,  postea  quam  canonice  instituti,  eccle- 
siarum  suarum  regimen  actu  consecuti  essent,  Capitulum 
in  metropolitanis  et  cathedralibus  respective  ecclesiis  suis 
erigere  ipsi  possent,  juxta  formam  a  sacris  canonibus  con- 
ciliisque  prcescriptafn  et  ab  Ecclesia  hucusque  servatam, 
cum  eo  dignitatum  et  canonicorum  numero  quem  ad  ea- 
rumdem  metropolitanarum  et  cathedralium  ecclesiarum 
utilitatem  et  honorem,  attentis  rerum  circumstantiis,  expe- 
dire  judicarent.  —  Sunt  verba  ejusdem  decreti,  §  2i. 

c)  Novoe  circumscriptioni  parceciarum  consuluit. 

«  Nos,  de  prsefata  auctoritate  Apostolica....,  omnes  et  sin- 
gulas.parochiales  ecclesias,  quse  in  territoriis  dioecesium 
novse  circumscriptionis  continentur,  et  in  quibus  anima- 
rum  cura  per  quemcumque  presbyterum  exercetur,  qui 
Parochi,  Rectoris,  Vicarii  perpetui,  aut  alio  quocumque 
titulo  et  appellatione  gaudet,  cum  suis  titulis,  anima- 
rum  cura,  et  jurisdictione  quacumque,  nunc  pro  tunc  sup- 
pressas  perpetuo  fore  declaramus ;  ita  ut,  cum  singulis 
ecclesiis  in  unaquaque  dioecesi  in  parochiales  erectis,  sin- 
guli  parochi  seu  rectores  novorum  Antistitum  auctoritate 
prsefecti  fuerint,  omnis  antiquorum  parochorum  jurisdic^ 
tio  in  territorio  novis  paroeciis  assignato  cessare  prorsus 
debeat,  neque  ullus,  praiter  novos  parochos  seu  rectores  a 
novis  Antistitibus  institutos,  illarum  ecclesiarum,  aut  in  eo 

T.   I.  9 


146  TrACT.   I.    De   PRINGIPilS   iURiS   CANONiCt. 

territorio,  parochus,  rector,  aut  alio  quolibet  titulo  et  appel- 
latione  gaudens  censeri  et  haberi,  deque  animarum  in  eo 
territorio  contentarum  curam  exercere  amplius  possit.  »  — 
Ibid.,  %  25,  27. 

d)  Erectionejn  Se^ninariorum  Episcopis  commendavit. 
«  Seminarium  quoque,  ut.in  supra  memorata  conventione 
similiter  firmatum  est,  ad  erudiendam  in  pietate,  litteris, 
omnique  ecclesiastica  disciplina,  juventutem  quse  clerica- 
lis  militise  est  viam  ingressura,  quibus  poterunt  modis  ac 
temporalibus  adjumentis  ad  sacrorum  canomnn  et  conci- 
liorum  sanctiones,  Archiepiscopi  et  Episcopi  omnes  eccle- 
siis  novae  circumscriptionis  prseficiendi,  quam  citissime 
fieri  poterit,  curent  instituendum ;  eique  sic  erecto  et  insti- 
tuto  eas  leges  prsescribant,  tum  quod  ad  scientiarum  studia, 
tum  quod  ad  omnem  pietatis  et  disciplinse  rationem,  qu8e 
magis  accommodatse  suarum  ecclesiarum  utilitatibus  tem- 
porumque  circumstantiis,  ipsis  in  Domino  videbuntur.  »  — 
Ibid.,  §  28. 

168.  VI.  Aliud  decretum  edidit  cardinalis  Gaprara, 
die  9  april.  1802,  quo  dies  festi,  praeter  Dominicos 
in  Galliis  observandi,  ad  quatuor  reducuntur,  sunt- 
que  Nativitas  Domini,  Ascensio,  Assumptio  B.  M.  Y.,  et 
Festum  Sanctorum  omnium. 

a)  «  Notum  siquidem  Sanctitati  Suse  in  primis  erat :  in 
tanta  regionum  latitudine  quse  Gallicanse  Reipublicse  terri- 
torium  constituunt,  non  unam  hac  in  re  eamdemque  con- 
suetudinem  viguisse,  sed  alios  in  aliis  dioecesibus  festos 
dies  custoditos  fuisse. 

»  Animadvertebat  prseterea  :  populis,  qui  ejusdem  Rei- 
publicse  Gubernio  subjacent,  magnam  esse,  posttantos  bel- 
lorum  eventus,  earumrerum  reparandarum  necessitatem 
quce  ad  commercium  pertinent  ac  vitceusus;  quibus  qui- 
dem  reparandis,  propter  interdictum  diebus  festis  manuum 
laborem,  eorumdemque  dierum  numerum,  non  ita  facilis 
via  pateret. 

»  Denique  et  illud  non  sine  magfno  animi  doloje  expende- 
bat  :  non  eddem  ubique  pietdtet  hiscein  regionibus,  festos 


CaP.    VII.    De   JURE   CANONlCO   PARTlCULARl.  147 

hucusque  dies  observatos  fuisse;  ut  propterea,  ob  neglectam 
pluribus  in  locis  festorum  dierum  religionem,  non  parvum 
in  bonos  piosque  fideles  scandalum  dimanaret. 

b)  ))  His  ergo  omnibus  perpensis  et  mature  libratis, 
factum  est  ut  e  re  tum  christiana  tum  publica  futurum  ju- 
dicaverit,  si  status  quidam  festorum  dierum  numerus 
(isque  quo  co7itractior  fieri  posset)  in  toto  Reipuhlicce  terri- 
torio  retinendus  constitueretur,  ut  et  omnes  qui  iisdem 
legibus  continentur,  a^qualitate  firmata,  eamdem  discipli- 
nam  tenerent;  et  eorum  dierum  imminutione,  cum  levari 
multorum  necessitas,  tum  facilior  eorum  qui  reliqui  fierent 
observatio  redderetur. 

))  Quare,  cum  ad  hsec  primi  etiam  Reipublicse  Gonsulis 
desideria  et  postulata  accesserint,  Nobis  uti  ejusdem  Sanc- 
titatis  Su8e  a  latere  legato  injunxit,  ut  de  Apostolicse  potes- 
tatis  plenitudine,  festorum  dierum  qui  iidem  dominici  non 
sint  numerum,  ad  eos  tantum  in  universo  Galliarum  Rei- 
puMicce  territorio  contractmn  esse  declararemus,  quos  ad 
calcem  Indulti  hujus  enumerabimus ;  ita  ut  posthac  in  re- 
liquis  festis  diebus,  omnes  ejusdem  incolse,  non  solum  a 
prsecepto  audiendi  missam  vacandique  ab  operibus  servili- 
bus,  sed  a  jejunii  etiam  obligatione,  in  diebus  qui  festa 
hujusmodi  proxime  prsecedunt,  prorsus  absoluti  censeantur 
et  sint. 

»  Eam  tamen  legem  adjectam  esse  voluit  :  ut  in  festis 
diebus,  vigiliisque  eos  prsecedentibus,  quce  suppressse  de- 
cernuntur,  in  omnibus  ecclesiis  nihil  de  consueto  divino- 
rum  officiormn  sacrarumque  ca^remoniariun  ordine  ac 
ritu  innovetur;  sed  omnia  ea  prorsus  ratione  peragantur 
qua  hactenus  consueverunt,  exceptis  tamen  festis  Epipha- 
nioe  Domini,  Sanctissimi  Gorporis  Ghristi,  SS.  Apostolorum 
Petri  et  Pauli,  et  sanctorum  Patronorum  cujuslibet  dioece- 
sis  et  paroeciae,  quse  in  Bo7ninica  proocime  occurrente  in 
omnibus  ecclesiis  celebrabuntur. 

c)  ))  AdhonoremautemSS.  Apostolorum  et  Martyru7n, 
Sanctitas  Sua  prsecipit  :  ut,  tum  in  publica,  tum  in  privata 
horarum  canonicarum  recitatione,  omnes  qui  adillas  tenen- 


148  Tract.  1.  t)E  PRiNCipiis  juRis  canoniCi. 

tur,  in  solemnitate  SS.  Apostolorum  Petri  et  Pauli,  sancto- 
rum  omnmm  Apostolorum ;  in  festivitate  vero  S.  Stephani 
protomartyris,  omnium  sanctorum  Martyrum  commemo- 
rationem  faciant;  quod  idem  in  missis  omnibus  iisdem 
diebus  celebrandis  agendum  erit. 

»  Eadem  pariter  Sanctitas  Sua  mandat  :  ut  anniversa- 
rium  dedicationis  temploru^n  quse  in  ejusdem  Gallicana3 
Reipublicai  territorio  erecta  sunt,  in  Dominica  quse  octa- 
Vam  festivitatis  Omnium  Sanctorum  proxime  sequetur,  in 
cunctis  Gallicanis  ecclesiis  celebretur. »  —  Bullar.  contin.y 
tom.  ii,  nicm.  i23,  %  2  et  seq. 

§   IV.   De    veteribus    Galli^    gonsuetudinibus,    utrum 

ABROGAT^   FUERINT   NEG   NE  PER    BULLAM    «    Qui    GhRISTI 
DOMINI.  » 

Omnes  fatentur  Pium  VII  abrogasse  omnia  jura  et  privi- 
legia,  sive  ab  indultis,  sive  a  consuetudinibus  orta,  quoe 
cum  nova  dioeceseon  et  provinciarum  circumscriptione  con- 
ciliari  non  poterant;  quod  manifeste  sequitur  ex  citata 
bulla.  —  Cf.  n.  i65. 

Controvertitur  vero  utrum  sublataj  sint  omnes  cujusvis 
generis  consuetudines,  ita  ut,  prisco  jure  Gallicano  penitus 
everso,  propria  nunc  ecclesiis  Gallia?  jura  nonnisi  prsefata 
Apostolica  constitutione  et  posterioribus  actis  et  consuetu- 
dinibus  fundari  censeantur. 

169.  I.  Alii  affirmant,  ipsius  Pii  VII  verbis  innitentes, 
qui  «  suppressit  et  exstinxit  titulum,  denominationem,  to- 
tumque  statum  praisentem  ecclesiarum  Gallia^,  una  cum 
respectivis  earum  juribus,  privilegiis  et  prcerogativis  cujus- 
cumque  generis....,  non  obstantibus  earumdem....  statutis 
et  consuetudinibus  etiam  immemorabilibus,  privilegiis  quo- 
que,  indultis,  concessionibus,  etc...  » 

Unde  sic  arguunt  :  Exstinctis  omnibus  Galliarum  eccle- 
siis,  debuit  hoc  ipso  simul  desinere  etexstinguipriscum  jus 
Gallicanum,  quod  non  erat  nisi  jus  istis  ecclesiis  proprium. 
Jura  enim  particularia  seu  privilegia  alicujus  ecclesice 
illi  inhcerent  quatenus  per  talem    titulum    canonicum 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.  149 

exsistenti;  unde,  semel  destmcta  ecclesia  aliqua  quoad  ti- 
tulum  suum  canonicum,  nulla  remanet  in  ipsius  territorio 
jus  huic  ecclesise  proprium ;  et,  quando  nova  constituitur, 
eodem  modo  erigitur  ac  si  erigeretur  in  regione  in  qua  nun- 
quam  ullus  episcopatus  exstitisset.  —  Bouix,  Be  princi' 
piis,  pag.  90 ;  —  Gousset,  Exp:  des  princ.  du  dr.  ean., 
ch.  26,  q.  3. 

170.11.  Aliivero  negant,  eoquod  dari  non  debeat  cons- 
titutioni  Qui  Christi  Domini  sensus  qui  non  includitur 
necessario  in  textu  ejusdem  constitutionis  ;  correctio  enim 
jurium  est  odiosa. 

Atqui  sensus  obvius  bulla?  verificatur,  si  ea  omnia  suppressa 
dicantur  quoi  ad  veterem  statum  hierarchice,  et  ad  dicece- 
seon  nec  non  et  parochiarum  circumscriptionem  refere- 
bantur ;  siquidem  constitutio  illa  data  est  ad  removendum 
obstacula  quibus  hac  in  parte  retardari  poterat  exsecutio 
Concordati. 

Nullatenus  vero  necesse  est  ut  abrogatse  simul  censeantur 
leges  et  consuetudi?ies  locales  quw  conciliari possunt  cum 
nova  circmnscriptione,  et  de  quibus  nulla  habetur  mentio 
in  bulla  Pii  VII.  —  Quinimo,  illud  nullaratione  prsesumen- 
dum  est ;  cum  enim  essent  plebs  christiana,  Glerus  ssecula- 
ris,  Regulares,  cur  omnes  destituti  fuissent  disciplina  quam 
mores  diuturni  firmaverant?  —  Icard,  Prcelect.,  n.  21. 

«  Quis  unquam,  ait  laudatus  Auctor,  hactenus  cOgita- 
verit  nostras  ecclesias  ita  destitui  traditionibus  temporum 
prseteritorum  ac  si  nunquam  fuissent,  veluti  insulse  e  medio 
alveo  subito  enatse  ?  —  Quis  dixerit  nullas  fuisse  leges  lo- 
cales  nec  consuetudines,  edicta  statim  nova  formatione  se- 
dium  episcopalium  ?  —  Ergone  valida  fuissent,  v.  gr.,  ma- 
trimonia  clandestina  inita  in  nostris  dioecesibus  paulo  post 
Goncordatum,  antequam  decretum  Tridentinum  de  Clandes- 
tlnitate  de  novo  promulgatum  fuerit,  aut  usu  per  certum 
tempus  receptum  in  parochiis  ?  —  Numquid  peccabant 
ctiam  materialiter  contra  legem  abstinentise  omnes  incolse 
plurium  dioeceseon,  qui  carnibus  vescebantur  singulis  sab- 
batis  a  die  Nativitatis  Domini  adfestum  Purificationis,  juxta 


150  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

veterem  usum  su?b  ecclesise  ?  —  Numquid  suppressa  sunt 
omnia  monasteria  cum  privilegiis  quibus  Regalares  frue- 
bantur  in  Gallia  ?  —  Idem  de  ctBteris  quam  pluribus  seu  sta- 
tutis  localibus,  seu  consuetudinibus,  quae  tum  ad  plebem 
fidelium,  tum  ad  clerum  stecularem,  tum  ad  religiosos  spec- 
tabant.  »  —  Icard,  loc.  cit.;  —  Cf.  Craisson,  Element. 
juris  can.,  n.  ii8. 

%  V.  De  artigulis  organigis. 

171. 1.Simul  cum  Concordato,  et  inconsulto  Sum- 
mo  Pontifice,  Napoleo  edidit  77  articulos  sub  titulo  : 

«  Articles  organiques  de  la  Convention  du  26  messidor 
an  IX,  et  loi  du  iS  germinal  an  X.  » 

Multa  occurrunt  in  istis  Articulis  quce  disciplinfe  cano- 
nicse  prorsus  contraria  sunt,  qua3  juribus  Ecclesia^  adver- 
santur,  ejusque  libertatem  offendunt  solemniter  tamen 
assertam  in  primo  Goncordati  articulo. 

Licet  ad  jus  canonicum  minime  pertineant,  juvat  eos  hic 
referre  quoniam  de  his  multuni  hodie  disputatur. 

TITRE  P'.  —  Du  regime  de  l'£glise  catholique  dans  ses 
rapports  g^neraux  avec  les  droits  et  la  police  de 
l'Etat. 

Art.  1.  Aucune  bulle,  bref,  rescril,  decret,  mandat,  provision, 
signature  servant  de  provision,  ni  autres  expeditions  de  la  cour 
de  Rome,  meme  ne  concernant  que  les  particuliers,  ne  pourront 
etre  reQus,  publies,  imprimes,  ni  autrement  mis  a  execution,  sans 
Tautorisation  du  gouvernement. 

2.  Aucun  individu  se  disant  nonce,  legat,  vicaire  ou  commissaire 
apostolique,  ou  se  prevalant  de  toute  autre  denomination,  ne 
pourra,  sans  la  meme  autorisation,  exercer  sur  le  sol  fran^ais,  ni 
ailleurs,  aucune  fonction  relative  aux  afTaires  de  l'Kglise  galli- 
cane. 

3.  Les  decrets  des  synodes  etrangers,  meme  ceux  des  conciles 
generaux,  ne  pourront  etre  publies  en  France,  avant  que  le  gou- 
vernement  en  ait  examine  la  forme,  leur  conformite  avec  les  lois, 
droits  et  franchises  de  la  Republique  frangaise,  et  tout  ce  qui, 
dans  leur  publication,  pourrait  alterer  ou  interesser  la  tranquillite 
publique. 

4.  Aucun  concile  national  ou  metropolitain,  aucun  synode  djoce- 


CaP.    VII.    De    JURE    CANONICO    PARTICULARI.  151 

sain,  aucune  assemblee  deliberante  n'aura  lieu  sans  la  permission 
expresse  du  gouvernement. 

5.  Toutes  les  fonctions  ecclesiastiques  seront  gratuites,  sauf  les 
oblations  qui  seraient  autorisees  et  fixees  par  les  reglements. 

6.  11  y  aura  recours  au  conseil  d'Etat,  dans  tous  les  cas  d'abus 
de  la  part  des  superieurs  et  autres  personnes  ecclesiastiques. 

Les  cas  d'abus  sont :  l'usurpation  ou  Texces  de  pouvoir,  la  con- 
travention  aux  lois  et  rfeglements  de  la  Republique,  Tinfraction 
des  regles  consacrees  par  les  canons  rcQus  en  France,  Tattentat 
aux  libertes,  franchises  et  coutumes  de  rEglise  gallicane,  et  toute 
entreprise  ou  tout  procede  qui,  dans  rexercice  du  culte,  peut  com- 
promettre  Thonneur  des  citoyens,  troubler  arbitrairement  leur 
conscience,  degenerer  contre  eux  en  oppression,  ou  en  injure,  ou 
en  scandale  public. 

7.  II  y  aura  pareillement  recours  au  conseil  d'Etat,  s'il  est  porte 
atteinte  a  Texercice  public  du  culte,  et  a  la  liberte  que  les  lois  et 
les  reglements  garantissent  a  ses  ministres. 

8.  Le  recours  competera  a  toute  personne  interessee.  A  defaut 
de  plainte  particuliere,  il  sera  exerce  d'office  par  les  prefets. 

Le  fonctionnaire  public,  recclesiastique  ou  la  personne  qui  vou- 
dra  exercer  recours,  adressera  un  memoire  detaill6  et  signe  au 
conseiller  d'Etat  charge  de  toutes  les  affaires  concernant  les 
cultes,  lequel  sera  tenu  de  prendre,  dans  le  plus  court  delai,  tous 
les  renseignements  convenables ;  et,  surson  rapport,  rafTaire  sera 
suivie  et  definitivement  terminee  dans  la  forme  administrative, 
ou  retivoyee,  selon  rexigence  des  cas,  aux  autorites  competentes. 

TITRE  II.  —  Des  Ministres. 

Section  I.  —  Des  dispositions  generales. 

9.  Le  culte  catholique  sera  exerce  sous  la  direction  des  arche- 
v^ques  et  eveques  dans  leurs  diocfeses,  et  sous  celle  des  cures  dans 
leurs  paroisses. 

10.  Tout  privilege,  portant  exemption  ou  attribution  de  la  juri- 
diction  episcopale,  est  aboli, 

11.  Les  archeveques  et  eveques  pourront,  avec  rautorisation  du 
gouvernement,  etablir  dans  leurs  dioc^ses  des  chapitres  cathe- 
draux  et  des  seminaires.  Tous  autres  ctablissements  ecclesiasti- 
ques  sont  supprimes. 

12.  II  sera  libre  aux  archeveques  et  eveques  d'ajouter  a  leur 
nom  le  titre  de  Citoyen  ou  celui  de  Monsieur.  Toutes  autres  qua- 
lifications  sont  interdites. 

Section  II.  —  Des  Archeveques  ou  Metropolitains. 

13.  Les  archeveques  consacreront  et  installeront  leurs  sufi^ra- 
gants.  En  cas  d'empechement  ou  de  refus  de  leur  part,  ils  seront 


152  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

supplees  par  le  plus  ancieu  6veque  de  rarrondissement  metropo- 
litain. 

14.  Ils  veilleront  au  maintien  de  la  foi  et  de  la  discipline  dans 
les  dioc^ses  dependant  de  leur  metropole. 

15.  Ils  connaitront  des  reclamations  et  des  plaintes  portees 
contre  la  conduite  et  les  decisions  des  eveques  suffragants. 

Section  III — Des  Eveques,  des  vicaires  generaux  el  des  seminaires. 

16.  On  ne  pourra  etre  nomme  eveque  avant  Tage  de  trente  ans, 
et  si  l'on  n'est  originaire  fran^ais. 

17.  Avant  Texpedition  de  l'arrete  de  nomination,  celui  ou  ceux 
qui  seront  proposes  seront  tenus  de  rapporter  une  attestation  de 
bonnes  vie  etmceurs,  expediee  par  Feveque  dans  le  dioc^se  duquel 
ils  auront  exerce  les  fonctions  du  minist^re  ecclesiastique  ;  et  ils 
seront  examines  sur  leur  doctrine  par  un  eveque  et  deux  pretres, 
qui  seront  commis  par  le  premier  consul,  lesquels  adresseront  le 
resultat  de  leur  examen  au  conseiller  d'Etat  charge  de  toutes  les 
affaires  concernant  les  cultes. 

18.  Le  pretre  nomme  par  le  premier  consul  fera  les  diligences 
pour  rapporter  Finstitution  du  pape. 

II  ne  pourra  exercer  aucune  fonction  avant  que  la  bulle  portant 
son  institution  ait  regu  rattache  du  gouvernement,  et  qu'il  ait 
prete  en  personne  le  serment  prescrit  par  la  convention  passee 
entre  le  gouvernement  francais  et  le  Saint-Si^ge. 

Ge  serment  sera  prete  au  premier  consul ;  il  en  sera  dresse  pro- 
ces-verbal  par  le  secretaire  d'Etat. 

19.  Les  eveques  nommeront  et  institueront  les  cures  :  nean- 
moins,  ils  ne  manifesteront  leur  nomination,  et  ils  ne  donneront 
rinstitution  canonique  qu'apres  que  cette  nomination  aura  ete 
agreee  par  le  premier  consul. 

20.  Ils  seront  tenus  de  resider  dans  leurs  diocfeses  ;  ils  ne  pour- 
ront  en  sortir  qu'avec  la  permission  du  premier  consul. 

21.  Chaque  eveque  pourra  nommer  deux  vicaires  generaux,  et 
chaque  archeveque  pourra  en  nommer  trois  :  ils  les  choisiront 
parmi  les  pretres  ayant  les  qualites  requises  pour  etre  eveques. 

22.  Ils  visiteront  annuellement  et  en  personne  une  partie  de 
leur  diocfese,  et,  dans  Tespace  de  cinq  ans,  le  diocfese  entier.  En 
cas  d'empechement  legitime,  la  visite  sera  faite  par  un  vicaire  ge- 
neral. 

23.  Les  eveques  seront  charges  de  Torganisation  de  leurs  semi- 
naires,  et  les  r^glements  de  cette  organisation  seront  soumis  a 
Tapprobation  du  premier  consul. 

24.  Geux  qui  seront  choisis  pour  renseignement  dans  les  semi- 
naires  souscriront  la  declaration  faite  par  le  clerge  de  France  en 
1682,  et  publiee  par  Tedit  dc  la  meme  annee  :  ils  se  soumettront  a 
y  enseigner  la  doctrine  qui  y  est  contcnue,  et  les  eveques  adresse- 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         153 

ront  une  expedition  en  forme  de  cette  soumission  au  conseiller 
d'Etat  charge  de  toutes  les  affaires  concernant  les  cultes. 

25.  Les  eveques  enverront,  toutes  les  annees,  a  ce  conseiller 
d'Etat,  le  nom  des  personnes  qui  etudieront  dans  les  seminaires, 
et  qui  se  destineront  a  Tetat  ecclesiastique. 

26.  Ils  ne  pourront  ordonner  aucun  ecclesiastique,  s'il  ne  justifie 
d'une  propriete  produisant  au  moins  un  revenu  annuel  de  300  fr., 
s'il  n'a  atteint  Tage  de  vingt-cinq  ans,  et  s'il  ne  reunit  les  qualites 
requises  par  les  canons  rcQus  en  France. 

Les  ev^ques  ne  feront  aucune  ordination  avant  que  le  nombre 
des  personnes  a  ordonner  ait  ete  soumis  au  gouvernement,  et  par 
lui  agr^e. 

Section  IV.  —  De^  Cures. 

27.  Les  cures  ne  pourront  entrer  en  fonctions  qu'apr^s  avoir 
prete,  entre  les  mains  du  prefet,  le  serment  prescrit  par  la  con- 
vention  passee  entre  le  gouvernement  et  le  Saint-Siege.  II  sera 

.dresse  proces-verbal  de  cette  prestation,  par  le  secretaire  general 
de  la  prefecture,  etcopie  collationnee  leur  en  sera  delivree. 

28.  Ils  seront  mis  en  possession  par  le  cure  ou  le  pretre  que 
TevSque  designera. 

29.  Ils  seront  tenus  de  resider  dans  leur  paroisse. 

30.  Les  cures  seront  immediatement  soumis  aux  eveques  dans 
Texercice  de  leurs  fonctions. 

31.  Les  vicaires  et  desservants  exerceront  leur  ministere  sous  la 
surveillance  et  la  direction  des  cures. 

IIs  seront  approuves  par  Teveque  et  revocables  par  lui. 

32.  Aucun  etranger  ne  pourra  etre  employe  dans  les  fonctions 
du  ministere  ecclesiastique ,  sans  la  permission  du  gouverne- 
ment. 

33.  Toute  fonction  est  interdite  a  tout  ecclesiastique,  meme 
frauQais,  qui  n'appartient  a  aucun  diocfese. 

34.  Un  pretre  ne  pourra  quitter  son  diocese  pour  aller  desservir 
dans  un  autre,  sans  la  permission  de  son  eveque. 

Section  V.  —  Des  chapilres  calhedraux  et  du  gouvernement  des 
dioceses  pendant  la  vacance  du  siege. 

35.  Les  archeveques  et  eveques  qui  voudront  user  de  la  faculte 
qui  leur  est  donnee  d'etablir  des  chapitres,  ne  pourront  le  faire 
sans  avoir  rapporte  Tautorisation  du  gouvernement,  tant  pour 
Tetablissement  lui-meme  que  pour  le  nombre  et  le  choix  des  ec- 
clesiastiques  destines  a  les  former. 

36.  Pendant  la  vacance  des  sieges,  il  sera  pourvu  par  le  metropo- 
litain,  et,  a  son  defaut,  par  le  plus  ancien  des  eveques  suffra- 
gants,  au  gouvernement  des  dioc^ses.  Les  vicaires  generaux  de 
c«5S  dioceses  continueront  leurs  fonctions,  meme  apr^s  la  mort  de 
Teveque,  jusqu'a  son  remplacement. 

9* 


154  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

37.  Les  metropolitains,  les  chapitres  cathedraux,  seront  tenus, 
sans  delai,  de  donner  avis  au  gouvernement  de  la  vacance  des 
sifeges  et  des  mesures  qui  auront  ete  prises  pourlegouvernement 
des  dioceses  vacants. 

38.  Les  vicaires  generaux  qui  gouverneront  pendant  la  vacance, 
ainsi  que  les  metropolitains  ou  capitulaires,  ne  se  permettront 
aucune  innovation  dans  les  usages  et  coutumes  des  dioc^ses. 

TITRE.  IIL  —  Du  Gulte. 

39.  II  n'y  aura  qu'une  liturgie  et  un  catechisme  pour  toutes  les 
eglises  de  France. 

40.  Aucun  cure  ne  pourra  ordonner  des  prieres  publiques  ex- 
traordinaires  dans  sa  paroisse,  sans  la  permission  speciale  de 
Teveque. 

41.  Aucune  fete,  a  Texception  du  dimanche,  ne  pourra  etre  eta- 
blie  sans  la  permission  du  gouvernement. 

42.  Les  ecclesiastiques  useront,  dans  les  ceremonies  religieuses, 
des  habits  et  ornements  convenables  a  leur  titre  :  ils  ne  pourront 
dans  aucun  cas  ni  sous  aucun  pretexte  prendre  la  couleur  et  les 
marques  distinctives  reservees  aux  eveques. 

43.  Tous  les  ecclesiastiques  seront  habiII6s  a  la  frangaise  et  en 
noir.  Les  eveques  pourront  joindre  a  ce  costume  la  croix  pectorale 
et  les  bas  violets. 

44.  Les  chapelles  domestiques,  les  oratoires  particuliers,  ne 
pourront  etre  etablis  sans  une  permission  expresse  du  gouvernc- 
ment,  aCcordee  sur  la  demande  de  Teveque. 

45.  Aucune  ceremonie  religieuse  n'aura  lieu  hors  des  edifices 
consacres  au  culte  catholique,  dans  les  villes  oii  il  y  a  des  temples 
destines  a  difTerents  cultes. 

46.  Le  meme  temple  ne  pourra  etre  consacre  qu'a  un  meme 
culte. 

47.  II  y  aura  dans  les  cathedrales  et  paroisses  une  place  distin- 
guee  pour  les  individus  catholiques  qui  remplissent  les  autorites 
civiles  et  militaires. 

48.  L'eveque  se  concertera  avec  le  prefet  pour  regler  la  maniere 
d'appeler  Ics  fideles  au  service  divin  par  le  son  des  cloches.  On  ne 
pourra  les  sonner  pour  toute  autre  cause,  sans  la  permission  de  la 
police  locale. 

49.  Lorsque  le  gouvernement  ordonnera  des  prieres  publiques, 
les  eveques  se  concerteront  avec  le  commandement  militaire  du 
lieu,  pour  le  jour,  Theure  et  le  mode  d'execution  de  ces  ordon- 
nances. 

50.  Les  predications  solennelles  appelees  sermons,  et  celles  con- 
nues  sous  le  nom  de  stations  de  Tavent  et  du  carfime,  ne  seront 
faites  que  par  des  pretres  qui  en  auront  obtenu  une  autorisation 
speciale  de  reveque. 


Cap.  VIL  De  jure  canonico  particttlari.  1S5 

5i.  Les  cures,  aux  prones  des  messes  paroissiales,  prieront  et 
feront  prier  pour  la  prosperite  de  la  Republique  fran^aise  et  pour 
les  consuls. 

52.  Ils  ne  se  permettront,  dans  leurs  instructions,  aucune  incul- 
pation  directe  ou  indirecte,  soit  contre  les  personnes,  soit  contre 
les  autres  cultes  autorises  dans  TEtat. 

53.  Ils  ne  feront  au  prone  aucune  publication  etrang^re  a  Texer- 
cice  du  culte,  si  ce  n'est  celles  qui  seront  ordonnees  par  le  gou- 
vernement. 

54.  Ils  ne  donneront  la  benediction  nuptiale  qu'a  ceux  qui  justi- 
fieront,  en  bonne  et  due  forme,  avoir  contracte  mariage  devant 
rofficier  civil. 

55.  Les  registres  tenus  par  les  ministres  du  culte,  n'etant  et  ne 
pouvant  etre  relatifs  qu'a  radministration  des  sacrements,  ne 
pourront,  dans  aucun  cas,  suppleer  les  registres  ordonnes  par  la 
loi  pour  constater  Tetat  civil  des  FrauQais. 

56.  Dans  tous  les  actes  ecclesiastiques  et  religieux,  on  sera  oblige 
de  se  servir  du  calendrier  d'equinoxe  etabli  par  les  lois  de  la  Re- 
publique;  on  designera  les  jours  par  les  noms  qu'ils  avaient  dans 
le  calendrier  des  solstices. 

57.  Le  repos  des  fonctionnaires  publics  sera  fixe  au  dimanche. 

TITRE  IV.  —  De  la  circonscription  des  Archeveches,  des 
£vech6s  et  des  paroisses ;  des  edifices  destines  au 
culte,  et  du  traitement  des  ministres. 

Section  I.  —  De  la  circonscripHon  des  Archeveches  et  des  Eviches. 

58.  II  y  aura  en  France  dix  archeveches  ou  m^tropoles,  et  cin- 
quante  eveches. 

59.  La  circonscription  des  metropoles  et  des  dioc^ses  sera  faite 
conformement  au  tableau  ci-joint. 

Section  II.  —  De  la  circonscription  des  paroisses. 

60.  II  y  aura  au  moins  une  paroisse  par  justice  de  paix. 

II  sera  en  outre  etabli  autant  de  succursales  que  le  besoin  pourra 
rexiger. 

61.  Ghaque  eveque,  de  concerf  avec  le  prefet,  reglera  le  nombre 
et  retendue  de  ces  succursales.  Les  plans  arretes  serontsoumis  au 
gouvernement  et  ne  pourront  etre  mis  a  execution  sans  son  auto- 
risation. 

62.  Aucune  partie  du  territoire  frangais  ne  pourra  etre  erigee 
en  cures,  ou  en  succursales,  sans  Tautorisation  expresse  du  gou- 
vernement. 

63.  Les  pretres  desservant  les  succursales  sont  nommes  par  les 
eveques. 


156  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

Section    III.    —    Du    traitement  des    Ministres. 

64.  Le  traitement  des  archeveques  sera  de  15,000  fr. 

65.  Le  traitement  des  ev^ques  sera  de  10,000  fr. 

66.  Les  cures  seront  distribues  en  deux  classes. 

Le  traitement  des  cures  de  la  premi^re  classe  sera  porte  a 
1,500  fr.;  celui  des  cures  de  seconde  classe  a  1,000  fr. 

67.  Les  pensions  dont  ils  jouissent  en  executiou  des  lois  de  TAs- 
semblee  constituante  seront  precomptees  sur  leur  traitement. 

Les  conseils  generaux  des  grandes  communes  pourront,  sur 
leurs  biens  ruraux  ou  sur  leurs  octrois,  leur  accorder  une  aug- 
mentation  de  traitement,  si  les  circonstances  Texigent. 

68.  Les  vicaires  et  desservants  seront  choisis  parmi  les  eccle- 
siastiques  pensionnes  en  execution  des  lois  de  rAssemblee  consti- 
tuante.  Le  montant  de  ces  pensions  et  le  produit  des  oblations 
formeront  leur  traitement. 

69.  Les  eveques  redigeront  les  projets  de  reglements  relatifs  aux 
oblations  que  les  ministres  du  culte  sont  autorises  a  recevoir  pour 
Tadministration  des  sacrements.  Les  projets  de  reglements,  redi- 
ges  par  les  eveques,  ne  pourront  etre  publies,  ni  autrement  mis 
a  execution,  qu'apres  avoir  ete  approuves  par  le  gouverne- 
ment. 

70.  Tout  ecclesiastique,  pensionnaire  de  TEtat,  sera  prive  de  sa 
pension,  s'il  refuse,  sans  cause  legitime,  les  fonctions  qui  pourront 
lui  etre  confiees. 

71.  Les  conseils  generaux  de  departement  sont  autorises  a  pro- 
curer  aux  archeveques  et  aux  eveques  un  logement  convenable. 

72.  Les  presbyt^res  et  les  jardins  attenants,  non  alienes,  seront 
rendus  aux  cures  et  aux  desservants  des  succursales.  A  defaut  de 
ces  presbyteres,  les  conseils  generaux  des  communes  sont  autori- 
ses  a  leur  procurer  un  logement  et  un  jardin. 

73.  Les  fondations,  qui  ont  pour  objet  rentretien  des  ministres 
et  Texercice  du  culte,  ne  pourront  consister  qu'en  rentes  consti- 
tuees  surTEtat;  elles^seront  acceptees  par  Teveque  diocesain,  et 
ne  pourront  6tre  executees  qu'avec  rautorisation  du  gouverne- 
ment. 

74.  Les  immeubles,  autres  que  les  edifices  destines  au  logement 
et  jardins  attenants,  ne  pourront  etre  affectes  a  des  titres  eccle- 
siastiques,  ni  possedes  par  les  ministres  du  culte  a  raison  de 
leurs  fonctions. 

Section  IV.  —  Des  Mifices  destines  au  culte. 

75.  Les  edifices  anciennement  destines  au  culte  catholique,  ac- 
tuelleraent  dans  les  mains  de  la  nation  a  raison  d'un  edifice  par 
cure  et  par  succursale,  seront  mis  a  la  disposition  des  cveques  par 
arr^te  du  prefet  du  departement.  Une  expedition  de  ces  arrCtcs 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.         157 

sera   adressee  au  conseiller  d'Etat  charge  de  toutes   les  afTaires 
concernant  les  cultes. 

76.  II  sera  etabli  des  fabriques  pour  veiller  a  Tentretien  et  a  la 
conservation  des  temples,  a  i'administration  des  aum6nes. 

77.  Dans  les  paroisses  oii  il  n'y  aura  point  d'edifice  disponible 
pour  le  culte,  Teveque  se  concertera  avec  le  prefet  pour  la  d6si- 
gnation  d'un  edifice  convenable. 

172.  II.  Contra  praedictos  articulos  saepe  recla- 
mavit  Sancta  Sedes  ;  et  ex  istis  repetitis  declara- 
tionibus,  Legis  organicae  naturam  et  valorem  coUi- 
gimus. 

a)  Pius  VII,  in  allocutione  consistoriali,  die  24  maii 
1802,  aiebat  :  «  Animadvertimus  una  cumpraefata  conven- 
tione  Nostra  nonnullos  articulos,  ignotos  nohis,  promulga- 
tos  esse ;  quos,  vestigiis  Prsedecessorum  Nostrorum  inhse- 
rentes,  haud  possumusnon  expetere  ut  opportunas  et  neces- 
sarias  modificationes  ac  mutationes  accipiant....  »  —  BulL 
rom.  contin.,  tom.  11,  num.  131. 

b)  Hsec  protestatio  transmissa  est  per  notam  diploma- 
ticam  cardinalis  Consalvi,  directam  ad  D.  Gacault,  Napo- 
leonis  legatum. 

«  Par  ordre  du  Saint-Pere,  le  soussign^  ne  doit  pas.  vous 
laisser  ignorer  que  plusieurs  concomitances  qui  ont  suivi 
la  publication  faite  en  France  du  Goncordat  du  15  juillet 
1801,  et  de  la  bulle  qui  le  contient,  ont  affecte  la  sensibilit6 
de  Sa  Saintet6  et  Tont  mise  dans  un  embarras  difficile,  rela- 
tivement  m^me  a  la  publication  qu'on  doit  faire  ici  du  Gon- 
cordat. 

»  Le  soussign^  entend  parler,  et  toujours  par  ordre  de  Sa 
Saintet^,  des  Articles  organiques  qui,  inconnus  d  Sa  Sain- 
tete,  ont  ete  puhlies  avec  les  17  articles  du  Concordat, 
com?ne  sHls  en  faisaient  partie.  Ges  articles  organiques 
sont  pr^sent^s  comme  la  forme  et  la  condition  du  r^tablis- 
sement  de  la  religion  catholique  en  France ;  cependant  plu- 
sieurs  de  ces  articles  s'etant  trouves  aux  yeux  du  Saint-P6re 
en  opposition  avec  les  regles  de  rEgiise,  Sa  Saintet6  ne  peut 
pas,  a  cause  de  son  ministere,  ne  pas  d^sirer  qu'ils  re^oi- 
vent  les  modifications    convenahles  et   les  changements 


158  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

necessaires.  »   —   Cf.  Memoires    du  Cardinal  Consalvi, 
passim. 

c)  Cardinalis  Caprara  eamdem  reclamationem  trans- 
misit  per  epistolam  ad  D,  de  Talleyrand,  18  aug.   1803. 

«  Monseigneur,  je  suis  charg6  de  r^clamer  contre  cette 
partie  de  la  loi  du  18  germinal  que  Fon  a  d6sign6e  sous  le 
nom  d'Articles  organiques.... 

»  La  qualification  qu'on  donne  a  ces  articles  paraitrait 
d'abord  supposer  qu'ils  ne  sont  que  la  suite  naturelle  et 
rexplication  du  Goncordat  religieux;  cependant  il  est  de 
fait  qu'ils  n'ont  point  6t6  concert^s  avec  le  Saint-Si^ge, 
qu'ils  ont  une  extension  plus  grande  que  le  Goncordat,  et 
etablissent  en  France  un  Code  ecclesiastique  sans  le  se- 
cours  du  Saint-Siege.  Gomment  Sa  Saintet6  pourrait-elle 
Tadmettre,  n'ayant  pas  m^me  6t6  invit6e  a  Texaminer? 

»  Ge  code  a  pour  objet  la  doctrine,  les  moeurs,  la  disci- 
pline  du  clerg^,  les  droits  et  les  devoirs  des  Ev^ques,  ceux 
des  ministres  inf^rieurs,  leurs  relations  avec  le  Saint-Si^ge, 
et  le  mode  d'exercice  de  leur  juridiction.  Or,  tout  cela  tient 
aux  droits  imprescriptibles  de  VEglise....  Sa  Saintet6  n'a 
donc  pu  voir  qu'avec  une  extr^me  douleur  qu'en  n^gligeant 
de  suivre  ces  principes,  la  puissance  civile  ait  voulu  r^gler, 
d^cider,  transformer  en  loi,  des  articles  qui  int(^ressent  es- 
sentiellement  les  mceitrs,  la  discipline,  les  droits,  Vinstruc- 
tion  et  la  juridiction  ecclesiastique.... 

»  Que  sera-ce  si  nous  envisageons  chacun  de  ces  articles 
en  particulier ?  —  Le  premier  veut,  etc.  »;  et  in  specie  de- 
nuntiabat  Gardinalis  Gaprara  quosdam  articulos  quse  cum 
juribus  Ecclesise  stare  non  possunt. 

d)  In  bulla  «  Qicum  memoranda,  »  10  jun.  1809,  iterum 
significabat  Pius  VII  Articulos  sibi  ignotos  statim  impro- 
basse;  «  iis  siquidem  articulis,  aiebat,  non  solum  exerci- 
tium  catholicce  religionis,  et  penitus  libertas  in  maximis 
potissimisque  rebus  readimitur,  quae  in  ipso  Conventionis 
eocordio  ut  ipsius  basis  et  fundamentum  verbis  asserta, 
pacta,  promissa  solemniter  fuerat;  verum  eorum  quibus- 
dam  ipsa  etiam  haud procul  impetitiir  Evangelii  doctrina, » 


Cap.  VII.  De  jure  canonico  particulari.  159 

173.  III.  Quaedam  dispositiones  istius  legis  Orga- 
nicse  immutatae  sunt  decreto  diei  28  febr.  1810. 

Napoleon....,  vu  le  rapport  qui  nous  a  ete  fait  sur  les  plaintes 
relatives  aux  lois  organiques  du  Concordat,  par  le  conseil  des 
eveques  reunis  d'apres  nos  ordres  dans  notre  bonne  ville  de  Paris; 
desirant  donner  une  preuve  de  notre  satisfaction  aux  eveques  et 
aux  eglises  de  notre  empire,  et  ne  rien  laisser  dans  les  lois  dites 
organiques  qui  puisse  etre  contraire  au  bicn  du  clerge,  nous 
avons  decrete  et  dccretons  ce  qui  suit  : 

Art.  1.  Les  brefs  de  la  Penitencerie,  pour  le  for  interieur  seule- 
ment,  pourront  etre  executes  sans  autorisation. 

Art.  2.  La  disposition  de  Tarticle  26  des  lois  organiques,  por- 
tant  que  les  eveques  ne  pourront  ordonner  aucun-  ecclesiastique 
s'il  ne  justifie  d'une  propriete  produisant  au  moins  un  revenu 
annuel  de  300  francs,  est  rapportee. 

Art.  3.  La  disposition  du  meme  article  26  des  lois  organiques, 
portant  que  les  eveques  ne  pourront  ordonner  aucun  ecclesiastique, 
s'il  n'a  atteint  Tage  de  vingt-cinq  ans,  est  egalement  rapportee. 

Art.  4.  En  consequence,  les  eveques  pourront  ordonner  tout 
ecclesiastique  age  de  vingt-deux  ans  accomplis;  mais  aucun  eccle- 
siastique  ayant  plus  de  vingt-deux  ans  et  moins  de  vingt-cinq 
ne  pourra  etre  admis  dans  les  ordres  sacres  qu'apres  avoir  justifie 
du  consentement  de  ses  parents,  ainsi  que  cela  est  prescrit  par  les 
lois  civiles  pour  le  mariage  des  fils  ages  de  moins  de  vingt-cinq 
ans  accomplis. 

Art.  5.  La  disposition  de  Tarticle  36  des  I6is  organiques,  portant 
que  les  vicaires  generaux  des  dioceses  vacants  continueront  leurs 
fonctions,  meme  apres  la  mort  de  Teveque,  jusqu'a  remplacement, 
est  rapportee. 

Art.  6.  En  consequence,  pendant  les  vacances  des  sieges,  il  sera 
pourvu,  conformement  aux  lois  canoniques,  au  gouvernement  des 
diocfeses.  Les  chapitres  presenteront  a  notre  ministre  des  cultes 
les  vicaires  generaux  qu'ils  auront  elus,  pour  leurs  nominations 
etre  reconnues  par  nous. 

Sed  hujusmodi  immutatio  prorsus  erat  insufficiens ; 
ideoque  in  Coneordato  anni  1817 ^  quod  non  fuit  exsecu- 
tioni  mandatum,  hsec  sub  numero  3«  statuebantur  :  «  Arti- 
culi  Organici  nuncupati,  qui  inscia  Sanctitate  Sua  conditi, 
ac  sine  ullo  Ejus  assensu,  die  8  aprilis  anni  1802,  una  cum 
supradicto  Goncordato  diei  15  julii  anni  1801  promulgati 
fuerunt,  abrogantur  in  iis  quse  adversantur  doctrinse  et 
le^ibus  Ecclesise.  » 


^c 


174.  IV.  Goncludendum  est  igitur  :  Articulos  or- 


160  Tract.  I.  De  principiis  juris  canonici. 

ganicos  non  pertinere  ad  Goncordatum,  neque  esse 
ejus  appendicem,  vel  interpretationem  authenti- 
cam,  cum  deficiat  consensus  Romani  Pontificis. 

Possunt  tamen  vim  legis  civilis  habere  in  his  quse  nullo 
modo  adversantur  juribus  Ecclesiae.  —  Gseterum,  nonnulli 
in  desuetudinem  abierunt. 


TRACTATUS    II. 
DE  JURISDICTIONE  ECCLESIASTICA  IN  GENERE. 


Agendum  est  :  do  natiira  et  divisione  jurisdictionis  ecclesiastica? ; 
—  de  jurisdictione  ordinaria;  —  et  de  jurisdictione  delegata. 


GAPUT    I. 

DE  NATURA  ET  DIVISIONE  JURISDICTIONIS 
EGGLESIASTICiE. 

ARTIGULUS  I. 

DE   NATURA   JURISDICTIONIS   EGCLESIASTIG^. 

175.  I.  Jurisdictio  ecclesiastica  est  :  Potestas  gre- 
gem  Ghristi  pascendi  seu  regendi,  tum  quoad  intellectum 
per  doctrinam  rectse  fidei,  quse  prsecepti  ritu  credenda  pro- 
ponitur,  tum  quoad  voluntatem  per  verum  proprieque  dic- 
tum  imperium,  quo  in  tota  mediorum  oeconomia  fideles  di- 
rigantur,  ita  ut  ipsa  quoque  sacramentorum  dispensatio 
ad  ejusmodi  potestatis  officium  pertineat.  —  Cf.  Eph.,Tv,  1 1 . 
Unde  hsec  jurisdictio  complectitur  :  potestatem  docendi, 
cum  fides  sit  fundamentum  societatis  christianse ;  potestatem 
dispensandi  fidelibus  bona  spbntualia,  sacramenta,  aliaque 
auxilia  salutis;  potestatem  ferendi  leges,  et  in  eis  dispen- 
sandi,  instituendi  ministros,  eosve  removendi ;  adminis- 
trandi  res  temporales  quae  ad  Ecclesiam  pertinent;  judi- 
candi  causas,  tum  reales  tum  personales ;  atque  contumaces 
coercendi.  —  Cf.  n,  4i. 


162     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

176.  II.  Potestas  jurisdictionis  distinguitur  a  po- 
testate  ordinis  : 

a)  Ratione  objecti.  —  Potestas  enim  ordinis  est  illa  quse 
tribuit  facultatem  sacrificium  offerendi,  sacramenta  minis- 
trandi  et  sacras  functiones  peragendi,  vel  in  illis  peragen- 
dis  ministrandi ;  dum  potestas  jurisdictionis  tota  est  in  re- 
gendis  et  gubernandis  subditis. 

b)  Ratione  sicbjecti.  —  Nam,  licet  jurisdictio  regulariter 
resideat  in  personis  quibus  collata  est  potestas  ordinis  huic 
jurisdictioni  respondens,  ambce  tamen  ita  separari  pos- 
sunt,  ut  potestas  ordinis  episcopalis,  v.  gr.,  stare  possit 
absque  jurisdictione,  ut  in  Episcopo  deposito  vel  renun- 
tiante  ;  et,  vicissim,  jurisdictio  episcopalis,  absque  episco- 
pali  charactere,  ut  in  Episcopo  canonice  instituto  qui,  non- 
dum  consecratus,  plenam  tamen  su*  dioecesis  administra- 
tionem  habet. 

Unde  concilium  Tridentinum,  sess.  23,  can.  7,  utrumque 
requirit  in  Episcopis,  ordinationem  scilicet  et  legitimam 
missionem. 

c)  Ratione  modi  quo  confertur.  —  Una  enim  tribuitur 
per  sacram  ordinationejn,  seu  ritus  sacros  jure  divino  aut 
ecclesiastico  inductos.  Altera  vero  confertur  per  missio- 
nem,  qua  subditi  assignantur.  —  Cf.  S.  Th.,  2.  2.,  q.  39, 
art.  3. 

d)  Ratione  modi  quo  exsistit.  —  Potestas  enim  ordinis 
est  cequalis  in  iis  qui  eumdem  ordinem  habent,  et  inamis- 
sibilis.  «  Talis  potestas,  secundum  suam  essentiam,  rema- 
net  in  homine  qui  per  consecrationem  eam  est  adeptus, 
quamdiu  vivit,  sive  in  schisma,  sive  in  hffiresim  labatur.  » 
—  S.  Th.,  loc.  cit.  —  Cf.  Trid.,  sess.  23,  cap.  4,  Be 
ordine. 

Potestas  autem  jurisdictionis  diversos  gradus  habet, 
cum  pendeat  ab  imperio  in  subditos,  atque  hoc  imperium, 
in  omnibus  ejusdem  etiam  ordinis,  non  sit  aequale  ;  —  res- 
tringi  potest,  sive  quoad  materiam,  sivi  quoad  loca,  sive 
quoad  personas  ;  —  imo  amitti  exsola  Superioris  voluntate, 
qui  commissam  jurisdictionem  retrahere  potest,  ita  ut,  defi- 


Gap.  I.  De  natura  et  divisione  jurisd.  eccles.     163 

cientibus   subditis   in   quos   exerceatur,    actus   non  modo 
illiciti  sint,  sed  et  omnino  invalidi. 

177.  III.  Adest  nihilominus  inter  ordinem  et  ju- 
risdictionem  mutua  et  intima  relatio. 

JurlscUctio  refertur  ad  ordinem,  et  vicissim  ordo  ad  jtc- 
risdictionem ;  quia  ea  est  oeconomia  divinse  Providentise  ut, 
per  quos  in  fide  erudiuntur  fideles,  ac  disciplina  christiana 
informantur,  per  eosdem  dona  supernaturalia  pro  sui  sanc- 
tificatione  suscipere  possint. 

a)  Jurisdictio  igitur  refertur  ad  ordinem,  eo  sensu  quod 
resideat  regulariter  in  personis  sacra  ordinatione  initiatis, 
veluti  in  suo  proprio  suhjecto. 

Re  quidem  vera,  omnes  habent  ordinem  gradui  sure  juris- 
dictionis  seu  ministerii  respondentem,  aut  illum  quantocius 
recipere  debent.  Si  quandoque  res  aliter  disponitur,  fit  per 
accidens,  et  est  exceptio  regulse  communi. 

b)  Vicissim,  ordo  refertur  ad  jurisdictionem,  qtcatenus 
dat  aptitudinem  ad  illam,  et  simul  confert  gratiam  divi- 
nam  ad  obeundum  sancte  ac  •  f ructuose  ministerium  in  Ec- 
clesia  commissum.  —  Icard.,  Prwlect.,  n.  281. 

ARTIGULUS   II. 

DE  divisione  jurisdictionis  ecclesiastic^. 

Jurisdictio  ecclesiastica  dividitur, 

178.  I.  Ratione  fori  :  in  jurisdictionemybW  interni,et 
jurisdictionem  fori  externi. 

a)  Jurisdictio  interna,  seu  fori  interni,  est  illa  quve, 
primario  et  directe  refertur  ad  privatam  uniuscujusque 
fidelis  utilitatem. 

Subdividi  potest  :  in  jurisdictionem  fori  interni  pceyiiten- 
tialis,  qu8e"  exerceri  nequit  nisi  intra  ipsum  Tribunal  sacra- 
menti  Poenitentia'. ;  et  in  jurisdictionem  fori  interni  extra- 
poenitentialis,  qu?e  extra  priedictum  Tribunal  exercetur. 

b)  Jurisdictio  externa,  seu  fori  externi,  primario  et 
directe  respicit  publicam  corporis  fidelium  utilitatem. 


164     Tract.  II.  De  jurfsdictione  eccles.  in  genere. 

Exempli  gratia  :  facultas  prcedicandi  Evangelium,  absol- 
vendi  a  peccatis,  vel  a  censuris,  quod  spectat  ad  vinculum 
quo  fideles  spiritu  cum  Ghristo  conjunguntur,  est  fori  in- 
terni,  —  Sed  facultas  concedendi  potestatem  prcedicandi, 
absolvendi  sive  a  peccatis  sive  a  censuris,  ad  forum  exter- 
nu7n  pertinet,  quia  hsec  in  bonum  communitatis  directe  re- 
fertur. 

Jurisdictio  fori  externi,  si  respiciat  personas,  earumque 
super  juribus  aliquid  decernat,  sive  earum  actiones  dirigat, 
YOCdiinY  proprie  dicta  jurisdictio ;  at,  si  rerum  distributio- 
nem,  aut  munera  explenda  respiciat,  potius  administratio 
dicitur. 

c)  Ex  prsefata  distinctione  : 

lo  Manifestum  est  aliquos  existere  posse  qui  habeant  ju- 
risdictionem  in  foro  interno,  quin  habeant  in  foro  externo, 
quales  sunt  Parochi;  et  alios  e  converso  qui  eadem  polleant 
in  foro  externo,  non  autem  in  foro  interno,  quales  sunt  Vi- 
carii  generales  Episcoporum,  vix  clericali  tonsura  initiati. 

2o  Intelligitur  quid  sit  aliquem  absolvere,  dispensare  in 
foro  interno,  vel  in  utroqueforo.^ —  Nimirum,  absolutio 
vel  dispensatio  data  in  foro  interno  tantum,  non  valet  nisi 
in  ordine  ad  conscientiam  ejus  cui  data  est;  nec  in  foro 
externo  Superior  ecclesiasticus  tenetur  eam  acceptare.  — 
Secus  vero  quando  pro  utroque  foro  gratia  conceditur. 

30  Sequitur  recte  intelligendum  esse  vulgare  adagium  : 
Ecclesia  de  internis  non  judicat.  —  Videlicet,  Ecclesia  non 
judicat  de  internis  m  \\xdiic\o publicOf  seu  in  foro  suo  externo, 
bene  vero  in  foro  suo  interno.  —  Cf.  n.  60. 

179.  II.  Ratione  objecti  :  in  voluntariam  et  conten- 
tiosam. 

a)  Jurisdictio  voluntaria,  seu  extrajudicialis,  versatur 
circa  ea  de  quibus  Superior  pro  prudenti  arbitrio  disponit, 
qujn  fieri  possit  appellatio  canonica  proprie  dicta;  et  in 
istius  juris  exercitio,  non  alias  regulas  sequi  tenetur  quam 
ffiquitatis  et  sapientis  regiminis. 

Hujusmodi  est  jurisdictio  gratiosa,  qua  Superior  largitur 
favores,  indulgentias,    privilegia,  facultates  quarum  con- 


Cap.  1.  Oe  natura  et  divisione  jurisd.  eccles.      165 

cessio  pendet  ab  illius  placito ;  item  jurisdictio  legislativa 
et  administrativa,  qua  leges  condit,  ministros  instituit; 
jurisdictio  etiam  correctiva,  qua  subditos  emendat  per 
modum  paternse  correctionis  ad  illorum  utilitatem,  potius 
quam  per  modum  poense  in  vindictam  delicti. 

b)  Jurisdictio  contentiosa,  seujudicialis,  versatur  circa 
ea  qu8e  in  disceptationem  veniunt  et  judicari  debent,  ser- 
vatis  regulis  jure  prsescriptis,  etiam  quando  summarie  trac- 
tantur,  ut  sunt,  v,  gr.,  causse  matrimoniales  et  beneficiales, 
poense  graviores,  quse  nimirum  excedunt  limites  correc- 
tionis  paternse  et  providse  administrationis. 

180.  III.  Ratione  extensionis :  in  universalem  et 
particutarem. 

a)  Jurisdictio  universalis  illa  est  quse  nullo  arctatur 
limite,  nec  quoad  personas,  nec  quoad  loca,  nec  quoad  ma- 
terias  potestati  Ecclesise  subjectas. 

Illam  habuerunt  Apostoli;  sed,  ipsis  vita  functis,  a  ne- 
mine  unquam  exerceri  potuit,  nisi  vel  a  Pontifice  Maximo, 
vel  a  Gonciliis  oecumenicis. 

Universalis  jurisdictio  quoad  loca  et  personas,  sed  non 
quoad  materias,  competit  pluribus  Gongregationibus  Ro- 
manis  :  v.  gr.,  S.  Gongr.  Goncilii,  S.  G.  Rituura,  etc. 

b)  Jurisdictio  particularis  est  ea  quae  restringitur :  vel 
ad  certas  personas,  qualis  est  jurisdictio  Praelatorum  Regu- 
larium  in  suos  monachos  ;  vel  ad  certum  locum,  qualis  est 
jurisdictio  cujusque  parochi  in  sua  parochia,  Episcopi  in 
sua  dioecesi,  Metropolitani  in  sua  metropoli,  Patriarchse  in 
suo  patriarchatu ;  vel  ad  certas  materias,  qualis  est  omnis 
jurisdictio  concessa  cum  reservatione  quorumdam  ca- 
suum. 

lo  Quando  jurisdictio  particularis  determinata  est  ad 
certas  personas,  non  ad  certa  loca,  exerceri  potest  ubique 
locorum.  —  Hinc,  Prselatus  Regularium  jurisdictionem 
suam  in  monachos  sibi  subditos  potest  ubique  exercere, 
modo  non  turbet  jurisdictionem  Episcopi  in  cujus  dioecesi 
versatur. 

2o  Quando  jurisdictio  ad  certum  locum  restringitur,  Or- 


466     Tract.  II.  De  juRisbiCTioNE  eccles.  in  genere. 

dinarius  potest  quidem  jurisdictionem  voluntariam  extra 
territorium  in  proprios  subditos  exercere.  —  Jurisdictio 
autem  contentlosa,  cum  requirat  processum  judicialem, 
in  alieno  territorio  explicari  nequit  absque  expresso  vel 
tacito  consensu  Ordinarii  loci,  nec  non  ipsarum  partium, 
«  quum  extra  territorium  jus  dicenti  non  pareatur  impune  ». 
—  Cap.  Ut  animarum,  2,  Be  constitut.,  in  6°.  —  Cf. 
num.  1551,  ubi  de  auctore  poenarum. 

181.  IV.  Ratione  tituli  :  in  ordinariam  et  delega- 
tam. 

a)  Jurisdictio  ordinaria  dicitur  ea  quse  alicui  jure  pro- 
prio,  seu  ratione  officii  aut  dignitatis  su8e,  ex  lege  vel  con- 
suetudine  competit. 

Hujusmodi  est  jurisdictio  fori  intefni  quse  Parochis,  fori 
etiam  externi  quse  Episcopis  et  quse  Capitulis,  sede  vacante, 
jure  communi  tribuitur  ;  item  quse,  pro  modo  privilegio- 
rum,  Abbatibus,  cseterisque  Prselatis  Episcopo  inferioribus, 
singulari  jure  conceditur. 

b)  Vox  Ordinarius,  simpliciter  prolata,  designat  per- 
sonam  ecclesiasticam  cui  competit  jurisdictio  in  utroque 
foro.  —  Ideo  Ordinarii  sunt :  Romanus  Pontifex,  Episcopi, 
Vicarii  generales  Episcoporum,  Vicarii  capitulares,  Abbates 
et  alii  Superiores  qui  tali  jurisdictione  potiuntur  in  suas 
communitates. 

Qui  externa  jurisdictione  pollent  quam  principaliter,Jion 
autem  titulo  vicariali  exerceant,  dicuntur  Prcelati,  ut  sunt 
Episcopi,  Abbates,  etc,  non  autem  Vicarii  generales  Epis- 
coporum. 

Parochi  habent  quidem  auctoritatem  ordinariam  in  suos 
fideles,  sed  in  foro  dumtaxat  interno ;  ideoque,  nec  Ordina- 
rii,  nec  Prselati  dicuntur. 

c)  Jurisdictio  delegata  est  illa  quam  quis  non  habet 
jure  proprio,  sed  solum  ex  commissione  alterius,  cujus  vice 
fungitur.  —  Cf.  n.  235  et  seq. 

182.  V.  Ratione  originis  :  jurisdictio  ecclesiastica, 
non  solum  ex  titulo  expressOt  sed  ex  titulo  quoque  prce^ 


CaP.  1.  t)E  NATURA  ET  DlVlSIONfi  JURtSD.  ECCLES.        167 

sumpto  vindicari   potest,   nempe   ex  possessione  centum 
annorum,  vel  immemorabili. 

Gentenaria  quippe  possessio  tribuit  titulum  quem  foren- 
ses  dicunt  meliorem  de  mundo ;  et  habet  prcesumptionem 
juris  et  de  jure  (cf.  n,  1474),  quia  nulla  in  contrarium 
admittitur  probatio.  —  Cf.  Act.  S.  Sedis,  vol.  15,  pag.  163 
et  seq. 


168     Tract.  II.  De  juRisbictiONt:  eccles.  iN  gIenere. 

CAPUT    II. 

DE    JURISDIGTIONE   ORDINARIA. 

Videlicet  :   de    adepliono,  —  restriclione,    —    amissione   jnrisdiclionis 
ordiuariae;  —  el  de  qualilatibus  requisilis  in  cjusdcm  subjeclo. 

ARTICULUS   I. 

DE   ADEPTIONE   JURISDICTIONIS    ORDINARI^. 

«  Si  quis,  ait  concilium  Tridenlinum,  dixerit  eos  qui  nec  ab  ecclesias- 
lica  et  cauonica  potestate  rito  ordinati,  nec  missi  sunt,  sed  aliundo 
veniunt,  iegilimos  esso  verbi  et  sacramenlorum  ministros,  anathcma 
sit.  »  —  Sess.  23,  can.  7. 

Et  idem  concilium  decrevit  :  «  eos  qui  tantummodo  a  populo,  aut  a 
sa3cu!ari  poteslato  ac  magistralu  vocati  et  instituti,  ad  hsec  minisleria 
exercenda  ascendunt,  et  qui  ea  propria  lemeritato  sibi  sumunt,  omnes, 
non  Kcclesiae  ministros,  sed  fures  et  lalrones  por  ostium  iugresios 
(Joan.,  X,  i,  2)  haI)endos  esse  ».  —  Sess.  cil.,  cap.  4. 

Unde  omnino  necessaria  est  Inslilulio  canonica,  sou  Tiltdus,  ad  obeun- 
dum  oflicia  ecclesiastica. 

Verum  institutio  :  vel  libera  esse  potost,  nempe  cum  Superior,  pro  suo 
arbitrio,  eligere  valet  quem  ipse  idoneum  repcril  :  vel  necessaria, 
quando  tenetur,  cx  dispositione  juris  communis,  aut  vi  Concorda- 
torum,  officium  conforre  iis  qui  fuerint  a  Gapitulis  olccti,  aut  prsesen- 
tuli  a  Patronis,  modo  idonei  reporianlur. 

Ideo  agendum  nobis  ost :  do  electione  ;  —  do  poslulatione; —  de  praisen- 
tationo  ct  jure  patronatus ;  —  de  ipsa  inslitutione,  scu  colialione 
officii  ;  —  et  demum  de  litulis  falsis. 

§   I.  De  ELEGTIONE. 

Electio  est :  Personaj  idoneai  ad  prailaturam  ecclesise  va- 
cantem,  vel  ad  aliquod  officium  ecclesiasticum,  per  vota 
legitimorum  electorum  canonica  vocatio,  a  Superiore  con- 
firmanda.  —  Colligitur  ex  variis  cap.  Be  elect. 

183.  I.  Ad  electionem  vocandi  sunt :  omnes  qui  jus 
habent  eligendi,  sive  prsesentes  sive  absentes  sint,  dura- 
modo  in  longinquis  regionibus  non  versentur.  —  Cap.  Quum 
inter  universas,  18,  Be  elect. 


(Jap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  16^ 

Si  unus  tantum  contemneretur,  iste  posset  obtinere  irri- 
tationem  electionis,  etiam  post  confirmationem :  cum  «  ex- 
plorati  sit  juris,  quod  electioni  plus  contemptus  unius 
quam  contradictio  multorum  obsistat  ».  —  Cap.  34  et  36, 
De  elect. 

Si  vero  vocalis  conteniptus  non  contradicat,  electio  valide 
subsistit.  —  Cap.  28  ejusd.  tit. 

a)  Absens  potest  constituere  procuratorem,  modo  «  sit 
in  eo  loco  de  quo  debeat  advocari,  justoque  impedimento 
detentus,  venire  non  possit  ».  —  Cap.  42,  De  elect. 

Iste  procurator  debet  esse  unus  de  collegio;  sed  colle- 
gium  electoTum,  licet  non  teneatur,  potest  tamen  extraneuni 
admittere,  iisdem  qualitatibus  proeditum  quse  a  jure  in 
electoribus  requiruntur.  —  Cap.  42  et  46  ejusd.  tit.,  in  6o, 

b)  Absens,  «  licet  nuUus  de  collegio  velit  esse  procura- 
tor  ejusdem,  nec  ipse,  nolente  Gapitulo,  extraneum  valeat 
deputare,  non  poterit  aliquatenus  per  litteras  exprimere 
votum  suum  »,  quia  electio  est  actus  collegii,  et  ideo  elec- 
tores  debent  esse  collegialiter  congregati.  —  Cap.  46,  De 
elect.,  in  6^. 

c)  Vocatis  vocandis,  electio  perficiiur  a  prcesentibus, 
licet  unus  tantum  elector  sit  prsesens :  non  quod  unus  sit 
Gapitulum,  sed  quia,  cum  alii  censeantur  suo  juri  renun- 
tiare,  jura  totius  Gapituli  in  illo  uno  devolutive  resident. 

184.  II.  Eligere  non  possunt  : 

a)  Laici,  secluso  privilegio  Apostolico.  —  Laici  enim, 
cum  jurisdictionis  ecclesiasticse  sint  incapaces,  nemini  con- 
ferre  possunt  jus  obtinendi  sacrum  aliquod  ofiicium.  — 
Cap.  51  et  56,  De  elect.,  ubi  consuetudo  contraria  vocatur 
corruptela, 

b)  Nec  illi  qui  ad  collegium  electorum  non  pertinent^ 
nisi  ipsis  faveat  prtescriptio  quadraginta  annorum  cum 
titulo  (cf.  cap.  i,  De  prcescript.,  in  6^),  vel  concessio  Ro- 
mani  Pontificis,  aut  demum  lex  specialis  in  fundatione 
Gapituli. 

c)  Etiamsi  sint  de  numero  electorum,  eligere  non  pos^ 

T.    I  10 


ilO       TrACT.   il.  De  JURISDICTIONE  ECCLES.   IN  GENERti. 

sunt  impuheres,  eo  quod  «  discretione  careant  »  ;  ob  eam- 
demque  rationem  amentes  et  furiosi,  quamdiu  durat 
amentia.  —  Cap.  32,  Be  elect.,  in  60, 

d)  In  pcenam  vero  delicti,  voce  activa  privantur  ex- 
communicati  vitandi  (cap.  39,  Be  elect.),  suspensi  ab  officio 
(cap.8,De  consuet.),  personaliter  interdicti,  vel  interdictum 
locale  violantes  (cap.  16  ejusd.  tit.). 

185.  III.  Tempus  ad   perficiendam   electionem, 

quod  pro  variis  electionibus  adsignatum  est,  decurrit  a  die 
quo  habita  est  notitia  vacationis,  «  justo  tamen  impedi- 
mento  cessante  ».  —  Cap.  41,  Be  elect. 

Quod  si  electio,  ob  quamlibet  causam,  fuerit  nuUa,  elec- 
tores  rursus  idem  integrum  tempus  habent  ad  celebrandam 
novam  electionem. 

a)  Ante  ecclesise  vacationem,  non  possunt  electores 
incipere  tractatum  de  electione  successoris,  omniaque  acta 
sunt  ipso  jure  nuUa.  —  Cap.  1,  Beconces.  eccl.  etprcebend. 
non  vac. ;  —  et  cap.  36,  Be  elect. 

b)  Si  vero  ex  negligentia  differatur  electio  ultra  tem- 
pus  a  jure  statutum,  electores  privantur  pro  ea  vice  facul- 
tate  eligendi,  quse  devolvitur  ad  Superiorem  cujus  erat 
electionem  confirmare.  —  Cap.  41,  Be  elect. 

186.  IV.   Forma   electionis  triplex  esse  potest  : 

nempe  per  scrutiniiun,  per  compromissum,  vel  per  quasi- 
inspirationem.  —  Cf.  Cap.  Quia  propter,  42,  Be  elect., 
ubi  tamen  sermo  non  est  nisi  de  «  viduatis  ecclesiis  », 
ideoque  de  electionibus  Praelatorum. 

a)  Quasi-inspiratio  locum  habet,  quando  omnes  electo- 
res,  absque  prsevio  tractatu,  et  absque  ulla  hsesitatione,  in 
personam  eligendam  conveniunt :  quse  concordia,  cum  in 
humanis  sit  extraordinaria,  ideo  quasi  inspirata  dicitur. 

b)  Form^  Compromissi  servatur,  cum  omnes  et  sin- 
guli  electores  eligendi  potestatem  aliquibus  viris  ido- 
neis  committunt,  qui  vice  omnium  eligant.  —  Cap.  Quia 
propter. 

Gompromissarii  non  debent  limites  sui  mandati  excedere 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  171 

(cap.  32.  De  elect.).  —  Gompromittentes  vero  tenentur  elec- 
tum  recipere,  dummodo  sit  idoneus  [cdp.  8  ejusd.  tit.). 

c)  In  forma  Scrutinii,  quse  frequentius  adhiberi  solet ; 
«  prsesentibus  omnibus  qui  dehent,  et  volunt,  et  possunt 
commode  interesse,  assumuntur  tres  de  collegio  fide  digni, 
qui  secreto  et  singillatim  vota  cunctorum  diligenter  exqui- 
rant,  et  in  scriptis  redacta  mox  picblicent  in  communi, 
nullo  prorsus  appellationis  obstaculo  interjecto,  ut  is,  colla- 
tione  habita,  eligatur,  in  quem  omnes,  vel  major  et  sanior 
pars  Gapituli  consentit  ».  —  Cap.  Quia  propter. 

187.  V.  Electio  debet  esse  libera  ;  «  cessat  enim 
electio,  dum  libertas  adimitur  eligendi »  (cap.  3,  Be  elect,, 
in  6^).  —  Cf.  cap.  14,  ejusdem  tituli ;  —  et  constit.  Apos- 
tolicce  Sedis,  tit.  1,  num.  6  et  7 . 

a)  Unde,  electio  facta  «  per  ssecularis  potestatis  abu- 
sum  »  nulla  est  ipso  jure.  —  Cap.  43,  Be  elect. 

b)  Pariter  nulla  est  electio,  si  Superior  ecclesiasticus 
personam  eligendam  electoribus  indicaverit.  —  Cap.  3,  Be 
elect.,  in  6o. 

c)  Si  Prselatus  proposuerit  duas  vel  tres  personas,  ex 
quibus  una  necessario  eligatur ;  disputant  Auctores  utrum 
talis  electio  sit  nulla  ipso  jure,  vel  solum  rescindibilis  ad 
petitionem  electorum. 

188.  VI.  De  electionis  intimatione,  acceptatione, 
et  confirmatione. 

a)  Electione  celebrata,  «  electores  electionem  ipsam, 
quam  citius  commode  poterunt,  electo  prsesentare,  ac  petere 
ipsius  consensum  procurent. 

b)  ))  Electus  vero  illum  adhibere  infra  mensem  a  tem- 
pore  praesentationis  hujusmodi  teneatur.  —  Quem  si  electus 
ipse  ultra  prsesentare  distulerit,  jure,  si  quod  ei  ex  sua 
electione  fuerit  acquisitum,  ex  tunc  se  noverit  eo  ipso  pri- 
vatum,  nisi  forsan  ea  sit  electoe  personse  conditio,  ut  elec- 
tioni  de  se  celebratoe,  absque  Superioris  sui  licentia,  ex 
prohibitione,  seu  quavis  provisione  Sedis  Apostolicae,  coij- 
seutire  non  possit, 


172     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

»  Quo  in  casu,  idem  electus,  seu  electores  ipsius,  cdnsen- 
tieiidi  licentiam  ab  ejus  Superiore,  cum  ea  celeritate  quam 
Superioris  ipsius  praesentia  vel  absentia  permiserit,  petere 
Btudeant  et  habere  ;  alioquin  si,  lapso  tempore  pro  ejusdem 
Superioris  praesentia  vel  absentia,  ut  praemittitur,  mode- 
i'ando,  hujusmodi  licentiam  eos  nequaquam  obtinere  con- 
tingat,  electores  ex  tunc  ad  electionem  aliam  procedendi 
liberam  habeant  facultatem.  »  —  Cap.  Quam  sit  ecclesiis^ 
De  elect.y  in  6^. 

c)  «  Gseterum,  quivis  electus,  infra  tres  menses  post 
consensum  electioni  de  se  celebratse  prsestitum,  confinna- 
tionem  electionis  ipsius  petere  non  omittat.  Quod  si,  justo 
impedimentoi  cessante,  infra  hujusmodi  trimestre  tempus 
omiserit,  electio  eadem  eo  ipso  viribus  vacuetur.  »  —  Cap. 
cit.,  Be  elect.,  in  6^, 

189.  VII.  Effectus  electionis.  —  Electus,  si  nullo 
canonico  impedimento  detineatur,  obtinet  jus  ad  rem,  id 
est  ad  prselaturam,  vel  officium  ecclesiasticum,  ita  ut  elec- 
tio  debeat  a  Superiore  confirmari. 

Sane  illusoria  esset  potestas  eligendi  quse  conceditur  a 
jure,  si  Superior  posset,  pro  suo  arbitrio,  electionem  non 
confirmare. 

§  11.  De  postulatione. 

Si  forte  contigerit  ut  qui  Ecclesise  utilissimus  fore  vide- 
tur,  propter  defectum  aliquem  aut  canonicum  impedi^ 
mentum  eligi  nequeat,  tunc  electoribus  extraordinarium 
proesidium  datur,  nimirum  Postulatio,  per  quam  ejusdem 
impedimenti  remissio  apud  Superiorem  impetratur. 

190.  I.  Est  ergo  Postulatio  :  Goncors  capituli  vel 
collegii  petitio  ad  Superiorem  directa,  ut  ad  prselaturam 
ecclesiasticam,  beneficium,  vel  officium,  admittere  velit 
personam  quoe,  propter  impedimentum  canonicum,  eligi 
nequit.  —  Desumitur  ex  cap.  20  et  23,  De  elect. 

a)  Postuhitio  :  alia  est  sole^nnis  et  proprie  dicta,  cujus 
est  tradita  definitio  :  alia  simplex  et  improprie  dicta,  quse 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  173 

non  supponit  defectum  in  postulato,  sed  tantum  necessita- 
tem  obtinendi  Superioris  licentiam,  ut  electioni  de  se  factae 
consentire  possit,  quod,  ex.  gr.,  accidit  in  Regularibus.  — 
Cap.  27  et  36,  De  elect.,  in  6o. 

b)  Postulatio  fit  ad  eum  Superiorem  ad  quem  alias 
spectat  confirmatio  electionis,  dummodo  habeat  potestatem 
super  impedimento  dispensandi ;  nam  admissio  postula- 
tionis  vim  canfirmationis  habet. 

191.  II.  Effectus  Postulationis.  —  Nullum  jus 
acquiritur  postulato.  —  Unde  : 

a)  Superior  ecclesiasticus  non  tenetur  admittere  postu- 
lationem,  seu  petitam  dispensationem  concedere,  ut  patet, 
et  expresse  traditur  in  cap.  3,  De  postulatione. 

b)  Postulantes  possunt,  dum  postulatio  Superiori  prse- 
sentata  non  est,  sententiam  mutare,  et  ad  alterius  postula- 
tionem  aut  electionem  transire.  —  Cap.  4y  ejusd.  tit. 

Semel  vero  facta  Superiori  prsesentatione,  postulationem 
variare  non  possunt,  sive  ab  illa  recedere.  —  Cap.  cit. 

§  III.  De  pr^sentatione  et  jure  patronatus. 

192.  .1.  Prsesentatio  est  :  Designatio  alicujus  idonese 
personse,  facta  per  patronum  Superiori  cui  competit  jus 
instituendi,  ut  ei  de  ofFicio  vacante  provideat. 

Eoo  gratitudine  enim  Ecclesice  erga  eos  qui  se  liberales 
exhibuissent  in  exstruendis  vel  dotandis  ecclesiis,  conces- 
sum  ipsis  est  jus  nominandi,  vel  proesentandi  ad  ecclesiam 
vel  beneficium  vacans,  clericum  a  Superiore  instituendum. 

193.  II.  Jus  patronatus  acquiritur  triplici  modo, 

nempe  :  ex  fundatione,  seu  ex  concessione  fundi  pro  eccle- 
sia  sedificanda  ;  ex  illius  constructione  ;  vel  ex  illius  dota- 
tione.  —  Ut  fert  celebris  versus  Glossoe,  in  can.  23,  causce 
16,  quwst.  7  : 

«  Patronum  faciunl  dos,  cedificatio,  fundus.  » 

Alius  quidem  modus  lucrandi  jus  patronatus  invectus 
erat,  nemi^e privilegium,  quod  ante  concilium  Tridentinum 

10* 


174     Tract.  II.  De  jurisdigtione  eccles.  in  genere. 

passim  concedebatur  ab  Ordinariis  locorum.  —  Hoec  autem 
facultas  sublata  est  sess.  25,  cap.  9,  De  ref. 

194.  III.  Praeter  titulos  originarios,  tituli  quoque 
derivati  vel  translatitii  distinguuntur  a  canonistis, 
nempe  :  hcereditas,  donatio,  permutatio  et  venditio. 

Nam  jus  patronatus  ut  perpetuum  habebatur,  scilicet 
respiciens  non  solum  fundatorem  aut  institutorem  bene- 
licii,  sed  et  reliquos  ab  ipso  successive  habentes  causam. 

Quod  attinet  ad  titulum  emptionis,  «  cum  inconveniens 
sit  vendi  jus  patronatus  quod  est  spirituali  adnexum  »  (cap. 
16,  Bejure  patr.),  probe  tenendum  est  illud  directe  acquiri 
non  posse  venditione  et  emptione,  sed  tantum  indirecte, 
nempe  per  acquisitionemreicui  inseparabiliter  adnexum  est, 
dummodo,  ratione  illius,  pretium  non  augeatur.  —  Cf. 
Trid.,  loc.  cit. 

195.  IV.  Jus  patronatus  acquirere  possunt :  omnes 
quotquot  sunt  fideles  in  Ecclesia,  clerici  et  laici,  viri  et 
feminae,  imo  et  personte  morales,  ut  Monasteria  et  Gapi- 
tula,  etc. 

a)  Non  omnes  tamen  qui  capaces  sunt  acquirendi  jus 
patronatus,  illud  per  seipsos  exercere  valent.  —  Nam, 
V.  gr.,  impuheres,  ante  septennium,  non  possunt  prsesen- 
tare,  sed  eorum  nomine  praesentant  tutores  ;  ita  pariter 
femince  per  maritum  exercent  jus  patronatus  quod  bonis 
dotalibus  est  inhserens.  —  Be  Angelis,  in  tit.  Be  jure 
patron.,  n.  6. 

b)  In  Gallia,  jura  veterum  patronorum  suppressa  sunt 
vi  constitutionis  Apostolicoe  qua  status  prsesens  ecclesiarum 
instauratus  est,  anno  1801.  —  Verum  nihil  obstat  quominus 
novajura  acquirantur,  positis  ponendis. 

Quid  leges  nostrce  civiles  concedant  fundatoribus  et  be- 
nefactoribus  ecclesiarum  aut  capellarum  parochialium,  di- 
cemus  ubi  de  administratione  temporali  parochice,  ad 
prcescriptum  juris  civilis,  n.  997. 

c)  Juri  patronatus  affmis  est  facultas  Principi  civili 
concessa,  nominandi,  seu  prcesentandi  ad  sedes  episcopa- 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  175 

leSj  quae  jure  concordatorio  inducta  est  in  quibusdam  ditio- 
nibus  catholicis,  ut  in  Gallia,  ex  Goncordato  anni  1801, 
art.  4  et  5. 

196.  V.  Effectus  prsesentationis. 

aj  Prsesentatus  a  Patrono,  si  habeat  qualitates  requisi- 
tas  tum  ex  jure  communi,  tum  ex  lege  fundationis,  jus  ha- 
bet  ut  in  officio  instituatur.  —  Cf.  n.  189. 

b)  Verum,  si  prsesentati  idonei  non  fuerint,  possunt  re- 
pelli  ab  Episcopo.  —  Trid.,  sess.  25,  cap.  9,  De  ref. 

Et,  si  ad  inferiores  institutio  pertineat,  ah  Episcopo  tamen 
examinandi  sunt,  alioquin  institutio  ab  inferioribus  facta 
irrita  est  et  inanis.  —  Trid.,  loc.  cit. 

§  IV.  De  institutione  ganoniga. 

197.  I.  Electione  vel  prsesentatione  jus  in  re  non 
confertur,  id  est  ipsum  officium  cum  jurisdictione  eccle- 
siastica  (cap.  9,  Deelect.),  quia  a  beneficium  ecclesiasticum 
non  potest  sine  canonica  institutione  possideri  »  (reg.  1 
jur.,  in  6o);  et  consuetudo  non  petendi  electionis  confirm'a- 
tionem  reprobatur  ut  corruptela  (cap.  7,  De  consuet.). 

Ideo  damnata  est  in  allocut.  Nunquam  fore,  15  dec.  1856, 
propositio  :  «  Laica  potestas  habet  per  se  jus  prsesentandi 
Episcopos,  et  potest  ab  illis  exigere  ut  ineant  dioecesium 
procurationem,  antequam  ipsi  canonicam  a  Sancta  Sede 
institutionem,  et  Apostolicas  litteras  accipiant.  »  —  Syll., 
num.  50. 

a)  Hinc,  generali  constitutione,  Gregorius  X,  in  conci- 
lio  Lugdunensi  II,  sancivit  :  «  ut  nullus  de  csetero,  admi- 
nistrationem  dignitatis  ad  quam  electus  est,  priusquam 
celehrata  de  ipso  electio  confirmetur,  sub  o^conomatus  vel 
procurationis  nomine,  aut  alio  de  novo  quoesito  colore,  in 
spiritualibus  vel  temporalibus,  per  se  vel  per  alium,  pro 
parte  vel  in  totum,  gerere  vel  recipere,  aut  illis  se  immiscere 
prsesumat  »  (cap.  Avaritice,  5,  De  elect.,  in  6^).  —  Cf.  ex- 
travag.  Injunctce,  De  elect.,  inter  communes. 

b)  Et  Pius  IX  declaravit  :  «  ea  quse  a  Gregorio  X  de 


176     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

electis  a  Gapitulis  constituta  sunt,  comprchendore  etiam 
no7ninatos  et  prcesentatos  a  supremis  puhliczrum  reriim 
ModeratoribuSy  sive  Imperatores  sint,  sive  Reges,  sive  Du- 
ces,  vel  Prsesides,  quomodocumque  nominentur,  qui,  ex  S. 
Sedis  concessione  seu  privilegio,  jure  gaudent  nominandi 
et  prsesentandi  ad  sedes  episcopales  in  suis  respectivis  di- 
tionibus  vacantes.  »  —  Constitutio  Romanus  Pontifex, 
28  aug.  1873.  —  Cf.  hullam  In  supremo,  Clementis  XI, 
24  aug.  1709;  —  et  breve  Pii  VII  ad  card.  Maury. 

c)  Ubi  vero  Dignitates  et  Canonici  cathedralium  eccle- 
siarum  vacantium,  ac  illi  qui,  deficientibus  Capitulis,  Yi- 
carios  deputant,  aut  vacantes  ecclesias  legitime  adminis- 
trant,  concedere  et  transferre  in  nominatum  et  prfesentatum 
ad  eamdem  ecclesiam,  ejus  curam,,  regimen  et  administra- 
tionem,  sub  quovis  titailo,  nomine,  qusesito  colore  ausi  fue- 
rint,  prseter  nullitatem  prsedictse  concessionis  et  translatio- 
nis,  praefati  Ganonici  etDignitates  excommunicationis  ma- 
joris ,  nec  non  privationis  fructuum  ecclesiasticorum 
quorumcumque ,  aliorumque  reddituum  ecclesiasticorum 
per  eos  respective  obtentorum,  eo  ipso  incurrendis  pcenis 
innodantur,  ipsarumque  poenarum  absolutio  seu  relaxatio 
Summo  Pontifici  specialiter  reservatur.  —  Cit.  constlt.  Ro- 
manus  Pontifex,  Pii  IX,  28  aug.  1873. 

d)  «  In  easdemque  pcenas  pariter  reservatas  ipso  f acto 
incurrunt  :  nominati  et  prcesentati  ad  vacantes  ecclesias, 
qui  earum  curam,  regimen  et  administrationem  suscipere 
audent,  ex  concessione  et  translatione  a  Dignitatibus  etGa- 
nonicis,  aliisque  de  quibus  supra,  in  eos  peractam ;  nec  non 
ii  qui  prsemissis  paruerint,  vel  auxilium,  consilium  aut 
favorem  prsestiterint,  cujusque  status,  conditionis,  praeemi- 
nentiae  et  dignitatis  fuerint.  »  —  Constit.  cit. 

Prseterea,  nominati  et  prcesentati,  jure  quod  eis  per  no- 
minationem  et  praesentationem  forte  qusesitum  fuerit,  eo 
ipso  privati  existunt. 

Quod  si  aliqui  ex  praedictis  episcopali  charactere  sint 
insigniti,  in  poenam  suspensionis  ab  exercitio  pontifica- 
lium,   et  interdicti  ab  ingressu  ecclesise,  ipso  facto,  abs- 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  177 

que  ulla  declaratione,  incidunt,  S.  Sedi  pariter  reservatam. 
—  Ibid. 

198.  II.  Attamen,  si  electus  vel  nominatus  jam 
habeat  actualem  administrationem,  ut,  v.  gr.,  Vica- 
rius  Gapitularis  nominatus  ad  sedem  episcopalem  ejusdem 
ecclesise,  controvertitur  utrum  titulo  antea  qusesito  valeat 
administrare. 

a)  Gum  vero  jura  omnia  non  loquantur  nisi  de  titulo 
noviter  qucesito,  et  de  arcenda  fraude  contra  legem,  illi  vero 
de  quibus  agitur  non  sese  ingerant,  cum  antea  jam  obti- 
nuerint  viis  canonicis  jus  regendi  ecclesiam,  «  magis  fun- 
data  in  jure  sententia  est  »,  ait  de  Angelis,  eos  posse  adep- 
tam  administrationem  continuare.  —  In  iit.  De  elect.,  13. 

b)  Insuper  communiter  admittitur  neminem  privandum 
fore,  sine  certa  legis  sanctione,  jure  canonice  a^Zepto ;  atqui, 
ex  hypothesi,  Vicarii  Gapitulares  jus  adepti  sunt  regendi 
dicecesinii  et  nullibi  leges  canonicae  statuunt  illos  eo  jure, 
sua  scilicet  jurisdictione,  privatos  esse  statim  ac  nominati 
fuerint  ad  episcopalem  sedem.  —  Icard,  Prcelect.,  n.  151. 

199.  III.  Canonica  institutio,  seu  ipsa  collatio  ol- 
ficii,  aut  confirmatio,  fieri  potest  ab  homine  vel  a 
jure. 

a)  Institutio  fit  db  homine  :  quando  Superior,  actu  spe- 
ciali  et  de  prcesenti,  clericum  promovet  ad  officium  eccle- 
siasticum. 

b)  Institutio  fit  a  jure  :  quando  lege  scripta  vel  con- 
suetudine  sancitum  est  electum  posse  immediate  exercere 
officium  ad  quod  vocatur,  quin  debeat  ad  Superiorem  recur- 
rere.  —  Gum  enim  lex  hujusmodi  nihil  aliud  sit  quam  con- 
sensus  Superioris,  per  actum  prceteritum  ac  stahilem  da- 
tus,  rite  celebrata  electione,  jura  necessaria  ad  officium  eo 
ipso  conferuntur. 

Hoc  modo  instituitur,  v.  gr.,  Yicarius  Capitularis ;  unde 
ejus  electio  non  est  electio  proprie  dicta,  quia  non  confir- 
matur  a  Superiore,  sed  potius  deputatio,  —  Conc,  Trid., 
sess.  24,  cap.  16,  Be  ref, 


178     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

Item  Summus  Pontifex,  cum  a  nemine  confirmetur,  nec 
confirmari  possit,  ipso  jure  divino  obtinet  primatum  hono- 
ris  et  jurisdictionis  in  universam  Ecclesiam. 

200.  IV.  Adprobationem  institutionis,  dantur  pro- 
visiones,  seu  litterae  patentes.  — Hisce  litteris  omnlno 
indigent  omnes  qui  instituuntur  a  Summo  Pontifice. 

a)  Sancitum  est  enim  ut  «  Episcopi  et  alii  Prselati  supe- 
riores,  nec  non  Abbates,  Priores....,  qui  apud  Sedem  Apos- 
tolicam  promoventur,  aut  confirmationis,  consecrationis, 
vel  benedictionis  munus  recipiunt,  ad  commissas  eis  eccle- 
sias  et  monasteria,  absque  dictse  Sedis  litteris  hujusmodi 
eorum  promotionem,  confirmationem,  consecrationem  seu 
benedictionem  continentibus,  accedere,  vel  bonorum  ecclo- 
siasticorum  administrationem  accipere  non  prsesumant,  nul- 
lique  eos  absque  dictarum  litterarum  ostensione  recipiant, 
aut  eis  pareant  vel  intendant.  —  Quod  si  forsan  contra 
prsesumptum  fuerit,  quod....  medio  tempore  actum  fuerit, 
irritum  habeatur  ».  —  Extravag.  Injunctce,  i,  Be  elect., 
inter  comm.  —  Cf.  constit.  Romanus  Pontifex,  Pii  IX, 
28aug.  1873. 

b)  Et  «  suspensionem  reservatam  S.  Pontiflci  ipso 
facto  incurrunt  a  suorum  beneficiorum  perceptione,  ad  be- 
neplacitum  S.  Sedis  :  Capitula  et  Conventus  ecclesiarum 
et  monasteriorum,  aliique  omnes  qui  ad  illarum  seu  illo- 
rum  regimen  et  administrationem  recipiunt  Episcopos 
aliosve  Prselatos  ,  de  prsedictis  ecclesiis  seu  monasteriis 
apud  eamdem  Sedem  quovis  modo  provisos,  antequam  ipsi 
exhibuerint  litteras  Apostolicas  de  sua  promotione  ».  — 
Constit.  Apostolicce  Sedis,  Pii  IX,  tit.  5,  num.  i. 

201.  V.  Investiturae  nomine  intelligebatur  :  Usus 
media  setate  invectus,  quo  Principes  sseculares  electis  ad 
beneficia  majora,  nempe  episcopatus  et  abbatias,  tradcbant 
haculum  pastorale  et  annulum. 

a)  Poterant  equidem  Pra^latos  investire  feudis  et  bonis 
temporalihus,  qu8e,  ex  sua  vel  suorum  prsedccessorum  lar- 
gitate,  dignitatibus  ecclesiasticis  erant  adncxa. 
Cum  vero  haculus  et  annulus  sint  insignia  jurisdictionis 


CaP.    il.    t)E   JURISDlCTtONE    OBDINAfilA.  179 

spirUualls  Pastoricm,  timendum  erat  ne,  conferendo  jura 
mere  temporalia,  ipsi  viderentur  officia  etiam  ecclesiastica 
conferre;  unde,  a  Summis  Pontificibus,  non  quidem  ipsa 
investitura  damnata  est,  sed  modus  quo  fiebat,  traditione 
scilicet  baculi  et  annuli  pastoralis. 

b)  Damnatus  quoque  est  abusus  cui  locum  dederat 
hcec  traditio  :  quia,  sub  praetextu  Investiturse,  opprimeba- 
tur  libertas  electionum,  et  simoniacis  pactionibus  ssepe 
foBdata  erat  adeptio  dignitatum  ecclesiasticarum. 

«  Germani  Imperatores,  ait  Bossuet,  abutebantur  Investi- 
turis,  ut  ecclesias  venderent,  seternseque  servituti  Ghristi 
Sponsam  addicerent.  »  —  Def.  declar.  Gallic.f  l.  3,  c.  12. 

c)  Querela  ergo  agitata  erat  de  re  omnium  gravissima, 
nempe  de  ipsa  Ecclesise  libertate. 

«  Gertes,  ait  /.  de  Maistre,  ce  n'6tait  pas  une  vaine  que- 
relle  que  celle  des  Investitures ;  le  pouvoir  temporel  mena- 
cait  ouvertement  d'6teindre  la  supr^matie  eccl^siastique; 
Tesprit  f6odal  qui  dominait  alors  allait  faire  de  TEglise,  en 
Allemagne  et  en  Italie,  un  grand  fief  relevant  de  TEmpereur. 
—  Le  Saint-Siege  seul  put  s'opposer  au  torrent....  Les  Papes 
ne  disputaient  point  aux  empereurs  Tinvestiture  par  le 
sceptre,  mais  seulement  Tinvestiture  par  la  crosse  et  Tan- 
neau.  Ge  n'etait  rien,  dira-t-on?  Au  contraire,  c'etait  tout. 
Et  comment  se  serait-on  si  fort  6chauff6  de  part  et  d'autre, 
si  la  question  n'avait  pas  6t6  importante  ?  —  Bu  Pape,  liv.  2, 
chap.  7. 

d)  Conventio  demum  ohsignata  est  inter  Henricum  V, 
Germaniae  Imperatorem,  et  Gallixtum  II,  in  concilio  Late- 
ranensi  I,  an.  1123.  . 

Iniperator  «  dimittebat  Deo  et  Sanctis  ejus  Apostolis 
Petro  et  Paulo,  et  Sanctse  catholicse  Ecclesise,  omnem  in- 
vestituram  per  annulum  et  baculum,  et  concedebat  in  om- 
nibus  ecclesiis  fieri  electionem  et  liberam  consecrationem.  » 

Summus  Pontifex  vicissim  concessit  ut  «  electiones  fie- 
rent  in  praesentia  Imperatoris,  et  ut  electus  regalia  per 
sceptrum  acciperet  ». 

202.  VI.  Jus  Hegaliae  in  eo  erat  quod  Rex,  in  Gallia, 


180       TrACT.  li.   De  JURISDICTIONE  ECGLES.  IN  GENERi. 

vacante  sede  episcopali,  administraret  bona  temporalia  ejus- 
dem  sedis,  et  omnia  beneficia  ecclesiastica,  ad  Episcopi  col- 
lationem  pertinentia,  conferret,  exceptis  solis  paroeciis. 

a)  Accedente  consensu  EcclesicBj  legitimum  evadere 
poterat  exercitium  istius  juris.  —  Unde,  concilium  Lug- 
dun.  II  universis  quidem  interdixit,  quantacumque  digni- 
tate  prgefulgerent,  ne  de  novo  regalia  usurpare  conarentur; 
verum  regalia  non  abstulit  iis  qui  «  ab  ipsarum  ecclesiarum 
cseterorumque  locorum  fundatione,  vel  ex  antiqua  consue- 
ticdine,  jura  sibi  hujusmodi  vindicabant»,  modo  ab  illorum 
abusu  prudenter  abstinerent.  —  Conc.  Lugdun.  II,  can.  12. 

b)  Sed  abusus  eo  devenerat  ut  beneficia,  etiam  quibus 
adnectebatur  jurisdictio,  conferrentur  a  Principe  absque 
ullo  examine  prsevio  de  idoneitate  promovendorum.  — 
Prseterea  hoc  jus  Regaliae,  ut  coronse  proprium,  et  inaliena- 
bile,  ad  omnes  Regni  ecclesias  extensum  est  per  edictum 
anni  1673. 

c)  Equidem,  Proelati  omnia  componere  voluerunt  in 
Comitiis  anni  1682,  eo  modo  :  ut  beneficia  jurisdictionem 
adnexam  habentia  jam  non  possent  a  Rege  conferri,  caetera 
vero  pleno  jure  conferret  in  cunctis  Regni  ecclesiis;  et  pos- 
tulaverunt  ab  Innocentio  XI  ut  eam  concessionem  confir- 
maret. 

d)  Verum  Pontifex  cegre  tulit  hanc  Comitiorum  con- 
niventiam,  Prselatos  objurgavit  et  eorum  acta  rescidit, «  cum 
prsesertim  per  abusum  Regaliae,  non  solum  everti  discipli- 
nam  Ecclesise  res  ipsa  doceat,  sed  etiam  fidei  ipsius  inte- 
gritatem  in  discrimen  vocari  facile  intelligatur  ex  ipsis 
regiorum  decretorum  verbis,  quse  jus  conferendi  beneficia 
Regi  vindicant,  non  tanquam  profluens  ex  aliqua  Ecclesise 
concessione,  sed  tanquam  ingenitum  et  cocevum  regise  co- 
ronae  ».  —  Respons.  Innoc.  XI  ad  cler.  Gallic. 

%  V.  De  titulis  palsis. 

203.  I.  Falsus  titulus  est  ille  in  quo,  vel  deest  ipsa 
collatio ;  vel  adest  quidem  actus  collationis,  sed  ex  parte 


Gap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  181 

Superioris  ex  se  incompetentis ;  vel  adest  quidem  actus 
collationis,  et  ex  parte  Superioris  con^ipetentis,  sed  simul 
cum  aliquo  vitio,  quo  impeditur  tituli  reipsa  existentis  effi- 
cacia. 

Unde  triplex  est  falsus  titulus,  scilicet :  putativus,  inva- 
lidus,  coloratus. 

a)  Putativus,  seu  fictus  titulus  est  ille  qui  reipsa  a 
nullo  Superiore  fuit  concessus,  sed  tamen  adesse  putatur  a 
communitate  cujus  interest. 

Id  contingere  potest  variis  modis  ;  v.  g.,  si  quis  se  frau- 
dulenter  dicat  missum  a  Superiore,  dum  reipsa  ipsi  nulla 
concessio  facta  fuerit;  vel  si  exhibeat  titulum,  non  ipsi,  sed 
alteri  personae  concessum;  vel  si  quis  utatur  titulo  ipsi 
quidem  concesso,  sed  pro  alio  loco,  vel  pro  certo  tempore 
jam  elapso. 

b)  Invalidus,  seu  nullus  simpliciter  titulus  est  ille 
qui  revera  concessus  fuit,  sed  a  Superiore  per  se,  seu  ex 
ipso  jure  incompetente,  quatenus  ad  hoc  omni  potestate 
destituto,  ita  ut  deficiat  ipsa  radix  seu  fundamentum  colla- 
tionis,  oh  vitium  fundamentale,  seu  ob  defectum  auctori- 
tatis  in  concedente,  ab  ipso  jure  ortum. 

Exenipli  gratia,  Gapitulum,  sede  vacante,  non  potest 
officium  inamovibile  alicui  valide  conferre ;  nec  Archiepis- 
copus  valide  deputare  Yicarium  Gapitularem,  sede  suffra- 
ganea  vacante,  aut  conferre  officia  in  dioecesibus  suffraga- 
neorum,  nisi  in  casibus  a  jure  canonico  determinatis  :  et 
ideo  in  his  et  aliis  similibus  casibus,  si  aliter  fiat,  titulus 
est  invalidus,  seu  simpliciter  nullus,  ratione  incompetentice 
ex  parte  concedentis,  ab  ipso  jure  statutse. 

c)  Coloratus  titulus  est  ille  qui  revera  concessus  est, 
et  quidem  a  Superiore  per  se,  seu  ipso  jure,  ad  hoc  compe- 
tente,  sed  qui,  oh  vitlum  aliquod  accidentale  seu  ex  facto 
proveniens,  et  tamen  occultum,  factus  est  inefficax,  ita  ut 
suum  effectum  sortiri  non  possit.  —  Hoc  autem  vitium  ac- 
cidentale  potest  esse  : 

lo  In  concedente,  si  nempe,  eo  tempore  quo  officium  con- 
fert,  sit  spoliatus  sua  auctoritate,  per  judicium  canonicum 

T.  I.  11 


182        TrACT.  ll.  De  JURISDICTiONE  ECCLES.  IN  GENERfi. 

quod  ignoratur,  vel  per  mortem  adhuc  ignoratam  illius 
quem  reprsesentat,  v,  g.  Episcopi  r.espectu  Vicarii  generalis 
aliquod  officium  conferentis. 

2o  In  recipiente,  sive  aliquod  vitium  prsecesserit,  ex.  gr. 
aliqua  censura  aut  irregularitas  occulta,  sive  ipsemet  titulo 
suo  sit  spoliatus,  et  id  simul  ignoretur  a  communitate. 

30  In  actu  collationis,  ut  si  intercesserit  vis  aut  simonia, 
ratione  cujus  actus  sit  irritus. 

204.  II.  Ecclesia  supplet  jurisdictionem,  posito 
titulo  colorato  cum  errore  vere  communi  ac  proba- 
bili,  modo  non  obstet  impedimentum  jure  divino. 

a)  Omnes  canonistse  testantur  admissam  fuisse  in  jure 
ecclesiastico  legem  romanam  Barbarius,  /f.  De  officio  Prce- 
toris  :  «  Si  quis  a  legitimo  Superiore  auctoritatem  acceperit, 
quam,  ob  occuUum  impedimentum,  v.  gr.  servi  conditio- 
nem,  exercere  non  poterat,  valent  nihilouilnus  omnia  ab  eo 
edicta,  quamdiu  latuit  illud  accidentale  vitium  :  tum  qtiia 
hoc  humanius  est,  tum  quia  potuit  Populus  Romanus  etiam 
servo  decernere  hanc  potestatem.  »  —  Cf.  cap.  Infa^nis, 
caus.  3,  q.  7. 

Ergo,  posito  titulo  colorato  cum  errore  comm.um,Ecclesia 
ipsa  supplet  jurisdictionem,  ne  fideles,  ex  inculpato  errore, 
grave  detrimentum  patiantur  quod  sequeretur  ex  nullitate 
absolutionum,  matrimoniorum,  coUationis  beneficiorum,  etc. 

Neque  uUatenus  timendum  est  ne  disciplica  canonica 
enervetur,  neve  auctoritas  contemnatur,  cum  titulus  fuerit 
collatus,  et  defectus  sit  occultus. 

b)  Hoec  autem  ad  forum  externum  seque  ac  ad  forurh 
internum  spectant,  et  de  jurisdictione  delegata  non  secus 
ac  de  ordinaria  intelliguntur ;  eadem  quippe  in  utroque 
casu  militat  ratio,  et  ita  communius  interpretantur  cano- 
nistse. 

Non  minora  eerte  iinminerent  pericula,  imo,  sub  qiio- 
dam  respectu,  majora,  si  in  iis  quse  ad  forum  conscientise 
attinent,  judex  putativus  careret  jurisdictione. 

c)  Diximus  :  posito  errore  vere  communi  circa  vitium 
tituli.  —  Etenim  jus  canonicum  utilitati  communi  vult  pro- 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.'  183 

videre;  porro,  errorvel  ignorantia  paucorum  parvi  refert 
ad  bonum  publicum,  nec  censetur  ratio  sufficiens  cur  rece- 
datur  a  regulis  generalibus,  et  suppleatur  defectus  tituli ; 
ergo  esse  debet  error  communis  in  loco  ubi  judex  putativus 
jurisdictionem  exercet. 

Non  obstat  si  alibi  impedimentum  forte  cognoscatur,  nec 
etiam  si  olim  notum  fuerit  in  loco  ubi  nunc  judex  ille  de- 
git,  modo  communitas  sit  penitus  immemor  hujus  impedi- 
menti.  —  Icard,  Proslect.,  num.  284. 

d)  Diximus  :  errore  vere  probabili,  ita  ut  non  sufficiat 
mediocris  attentio  ad  deprehendendum  tituli  vitium;  nam 
ignorantia  crassa  et  supina  hic  sequivalet  scientise.  —  Cap. 
Ut  animarum,  2,  De  constit.,  in  6^. 

e)  Diximus  :  modo  non  obstet  impedhnentum  jure  di- 
vino.  Secus  enim  vitium  tale  non  est  cui  Ecclesia  mederi 
possit ;  nani  manifestum  est  eam  non  posse  impedimentum 
juris  naturalis  vel  divini  tollere. 

Hinc,  si  judex  careat  usu  rationis,  vel  parochus  non  sa- 
cerdos  sacramentaliter  absolvat,  gesta  eorum  irrita  sunt  et 
nulla  absque  remedio. 

205.  III.  Quseritur  utrum,  si  adsit  titulus  invali- 
dus  cum  errore  communi  et  probabili  de  ejus  vali- 
ditate,  Ecclesia  suppleat  jurisdictionem. 

a)  Si  titulus  sit  procul  dubio  invalidus  : 
lo  Alii  negant,  eo  quod  «  ignorantia  facti,  non  juris,  ex- 
cuset  »  (reg.  13  jicris,  in  6^),  et  dicunt  Ecclesiam  non  posse 
fovere  contemptum  suarum  legum.  —  Gonfirmant  ex  cap. 
Dudum,  54,  Be  elect. 

2o  Alii  vero  tenent  prsefata  valere  quidem  si  agatur  de 
privato  errore,  quia  non  pertinet  ad  bonam  gubernationem 
ut  particularibus  factis  provideatur  :  quod  fieri  non  posset 
sine  aliis  majoribus  incommodis. 

At  providere  communi  et  publico  errori  seu  ignorantise 
valde  conveniens  est,  siquidem  ex  communi  errore  circa  ti- 
tulum  invalidum,  grave  malum  pro  communitate  conse- 
queretur;  ideoque  dicunt  Ecclesiam  huic  malo  providere 
supplendo  jurisdictionem. 


184     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

b)  Si  de  tituli  validitate  tantum  dubitetur,  stante  er- 
rore  communi  de  ejus  validitate,  communiter  sentiunt 
Auctores  Ecclesiam  supplere  jurisdictionem.  Ignorantia 
enimjuris  incerti  non  est  proprie  ignorantia  juris.  —  Cf. 
cap.  2,  dist.  4;  —  et  cap.  Quoniam,  13,  Be  rescriptis. 

206.  IV.  Quseritur  utrum,  quando  titulus  est  so- 
lummodo  putativus,  cum  errore  communi  et  proba- 
bili,  Ecclesia  suppleat  jurisdictionem. 

a)  Alii  affirmant  etiam  in  hoc  casu  Ecclesiam  supplere 
jurisdictionem,  ob  ruinam  fidelium  spiritualem,  quse  ex  ju- 
risdictionis  denegatione  sequeretur  non  minor  ac  quoties 
adest  titulus  coloratus. 

b)  Alii  vero  negant :  quia  obstat  publicus  ordo  quomi- 
nus,  in  societate  bene  ordinata,  quis  valide  ullum  ministe- 
rium  impleat,  absque  aliqua  saltem  colorata  deputatione. 

Prseterea  textus  juris  de  supplenda  jurisdictione,  suppo- 
nere  videntur  titulum  saltem  coloratum,  uti  lex  Barbarius, 
de  qua  supra. 

Tandem,  ex  decisione  S.  C.  Conc,  11  dec.  1683,  apud 
Benedictum  XIV,  «  invalida  est  absolutio  collata  cum  titulo 
putativo,  sed  non  sunt  inquietandi  illi  qui  bona  fide  con- 
fessi  sunt;  attamen,  si  ipsi  confessi  hoc  resciverint,  vel  de 
invaliditate  confessionis  dubitaverint,  iidem  tenentur  rei- 
terare  confessionem  ».  —    Instit.  84,  n.22. 

207.  V.  Non  obstante  speculativa  controversia 
de  tituli  invalidi  aut  putativi  eff icacia  :  in  praxi,  cum 
hujusmodi  titulis,  posito  errore  communi  vere  probabili 
de  eorum  vitio,  moraliter  certum  estvalide  tamenprocedi. 

Nam  cum  istis  titulis,  et  errore  communi  vere  probabili 
circa  eorum  vitium,  jurisdictio  est  vere  probabilis,  specu- 
lative  loquendo,  juxta  omnes.  —  Atqui,  ex  una  parte,  Su- 
periores  et  ministri,  in  foro  sive  interno  sive  externo,  non 
dubitant  suo  munere  fungi  quoties,  juxta  probabilem  opi- 
nionem,  jurisdictionem  se  habere  existimant ;  et,  ex  altera 
parte,  Ecclesia  nec  hujusmodi  universalem  et  constantem 
praxim  ignorat,  nec  contra  eam  reclamat,  cum  profecto  re- 
clamare  possit  ac  debeat  ad  multarum  animarum  praeca- 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  185 

vendum  dispendium,  nisi  eamdem  tacite  approbet,  jurisdic- 
tionem  certam  supplendo.  —  Ergo  indubitanter,  pro  illa 
adeo  universali  et  constanti  praxi,  Ecclesia  supplet  juris- 
dictionem.  —  Itacomfnuniter.  —  Cf.  Suarez,  Bepcenitent,, 
disp.  26,  sect.  6. 

208.  VI.  Quaeritur  utrum  licitum  sit  uti  titulo  co- 
lorato,  aut  invalido,  aut  mere  putativo,  cum  errore 
vere  communi  ac  probabili,  semoto  vitio  ex  jure  divino  aut 
naturali. 

Qusestio  expendi  potest  vel  respectu  Superioris  qui  non 
ignorat  defectum  tituli  quo  potitur,  vel  respectu  privati  qui 
noverit  ejusdem  tituli  defectum.  —  Porro  : 

a)  Superior  qui  privatim  noscit  se  titulo  tantum  colo- 
rato,  aut  invalido,  aut  putativo  gaudere, 

lo  Yalide  et  licite  eo  uti  potest  in  casu  necessitatis  aut 
specialis  utilitatis,  aut  ex  causa  rationabili,  qualis  est,  ex. 
gr.,  in  foro  poenitentiali,  si  poenitens  indigeat  auxilio  sive 
consilio  confessarii  qui  aliquo  ex  illis  titulis  pollet ;  vel  si 
complex  peccati  poenitentis  sit  notus  apud  confessarium 
vero  titulo  munitum ;  vel  si  periculum  adsit  ne  poenitens  in- 
tegre  non  confiteatur  apud  alium  confessarium ;  vel  si  ur- 
geat  prseceptum  confessionis  aut  singularis  indulgentia  lu- 
cranda;  vel  quia  diu  quis  non  poterit  confiteri,  etc.  —  Cf. 
S.  Ligorium,  lih.  6,  num.  571  et  573. 

2o  Extra  casum  rationahilis  causce,  idem  Superior  :  va- 
lide,  sed  illicite,  utitur  falso  titulo ; 

Yalide  quidem,  eo  quod  Ecclesia,  ob  bonum  animarum, 
suppleat  jurisdictionem,  ex  modo  dictis. 

Illicite  autem,  quia  Ecclesia,  etsi  suppleat  jurisdictionem 
ad  prsecavendum  subditorum  dispendium,  non  tamen  prse- 
sumitur,  justa  deficiente  causa,  velle  merw  lihertati  Supe- 
riorum  connivere.  —  iS.  Lig.,  loc.  cit. 

Ergo,  extra  casum  rationabilis  causse,  omnino  ahstinen- 
dum  est,  et  quamprimum  ad  Superiorem  recurrendum,  ut 
tituli  defectus  reparetur. 

b)  Privatus  autem,  qui  non  ignorat  defectum  veri  ti- 
tuli  in  Superiore, 


186     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

lo  Yalide  nihilominus  uti  potest  illius  ministerio,  quia, 
posito  errore  communi  vere  probabili,  et  non  obstante  pau- 
corum  scientia,  Ecclesia  jurisdictionem  supplet. 

2q  Sed  etiam  idem  privatus  licite  uti  potest  ejusdem  Su- 
perioris  ministerio  in  casu  necessitatis  aut  utilitatis  specia- 
lis,  seu  causce  rationabilis,  v.  g.  quando  commode  alium 
adire  nequit. 

30  At,  si  facilis  sit  recursus  ad  alium  Superiorem  qui 
vero  titulo  poUet,  aut  si  desit  aliqua  rationabilis  causa, 
abstinendum  est  ab  illius  Superioris  officio ;  alioquin  pceca- 
ret  ille  privatus,  atque,  in  foro  poenitentiali,  invalida  foret 
absolutio,  defectu  dispositionis  in  poenitente.  — Bonal,  Ins~ 
titut.  canonic,  tract.  2,  num.  32. 


ARTICULUS   II. 

DE   REQDISITIS    IN    SUBJECTO   JURISDICTIONIS   ECCLESIASTIC^. 

209. 1.  Requiruntur  in  promovendis  ad  off icia  ec- 
clesiastica  : 

a)  Status  clericalis,  «  quum  laicis,  quamvis  religiosis, 
disponendi  de  rebus  Ecclesise  nulla  sit  attributa  potestas, 
quos  obsequendi  manet  necessitas,  non  auctoritas  impe- 
randi  ».  —  Cap.  12,  Be  rebus  Ecclesice  non  alienandis. 

Ideo  statutum  est  in  cap.  2,  Be  judiciis  :  «  ut  laici  eccle- 
siastica  negotia  tractare  non  praBSumant  ».  —  Cf.  cap.  2, 
Be  institutionibus . 

Neque  femina  capax  est  jurisdictionis,  saltem  de  jure  ec- 
clesiastico.  —  Cf.  cap.  10,  Be  peenit.  et  remiss. 

b)  Et  quidem  ille  gradus  hierarchice  ordinis  qnem.  ex- 
postulat  dignitas  aut  officium  obtinendum,  ita  ut  promo- 
vendus  eo  ordine,  vel  actu  sit  initiatus,  vel  infra  annum 
initiari  valeat, —Cop.  14  et  34,  Be  elect.,  in  60;— Cf.  Trid., 
sess,  7,  cap.  10,  et  sess.  25,  cap.  12,  Be  ref. 

Promovendus  ad  Episcopatum  debet  esse  salteiu  subdia- 
conus.  —  Cf.  n.  543. 

c)  jEtas  quoque  sacris  canonibus  praescripta  pro  divev- 


Cap.  II.  De  jdrisdictione  ordinaria.  187 

sitate  officiorum,  «  cum  in  cunctis  sacris  ordinibus  et  mi- 
nisteriis  ecclesiasticis,  sint  setatis  maturitas,  gravitas  mo- 
rum,  et  litterarum  scientia  inquirenda  ».  —  Cap.  7,  Be 
electione.  —  Cf.  cap.  Budum,  22,  ejusd.  tit, 

Pro  omnibus  officiis  quibus  cura  animarum,  sive  ex- 
terni,  sive  interni  fori,  adnexa  est,  requiritur  vigesimus 
quintus  setatis  annus  incoeptus,  — Cap.  7,  De  elect,; — cap. 
14^  ejusd.  tit.,  in  6^ ;  —  et  Trid.,  sess.  24,  cap.  12,  De  ref> 

d)  Morum  honestas.  —  Cit.  cap.  Cum  in  cunctis,  7,  De 
elect.;  —  Cf.  cap.  4,  De  cetate  et  qualitate  prceficiendorum. 

Unde  prorsus  excluduntur  criminosi,  infames,  excommu- 
nicati,  suspensi,  interdicti  et  irregulares.  —  Cf.  Tract.  De 
clericis,  uhi  de  irregularitatihus  ;  et  Tract.  De  poenis,  ubi 
de  censuris. 

e)  Et  scientia  quam  munus  exigit  vel  ordo  adnexus, 
quia  «  carens  litteris,  sacris  non  potest  esse  aptus  officiis  » 
{can.  1,  dist.  36).  —  Cf.  Trid.,  sess.  22,  cap.  2,  De  ref.,  et 
sess.  24,  cap.  1  et  12,  De  ref. 

Imo,  pro  nonnullis  dignitatibus  requiritur  doctoratus  vel 
licentia  in  sacra  Theologia  aut  in  jure  canonico,  vel  publi- 
cum  alicujus  Academise  testimonium.  —  Cf.  Trid.,  l.  c. 

«  Quanquam  desideranda  sit  eminens  scientia  in  pas- 
tore,  in  eo  tamen  competens  toleranda  »  est  {cap.  Nisi,  10, 
De  renuntiat.).  —  Porro,  scientia  illa  dicitur  eminens,  qua 
quis  potest  statim  difficultates,  qu.se  pro  diverso  muneris 
gradu  occurrunt,  solvere.  Scientia  vero  competens,  vel  suf- 
fxciens,  ea  est  qua  in  facilibus  et  ordinariis  recte  respon- 
dere  potest,  et  in  difficilibus  dubitare  et  consulere. 

f)  Proeter  illas  quae  jure  communi  in  promovendis  re- 

quiruntur,  exigi  quandoque  possunt  et  alice  qualitates  ex 

privilegio,  statuto,   vel  lege  fundationis  beneficii;  v.   gr., 

'Ordo  major  inbeneficiosimplici,  velgradus  academicus,  etc. 

Quando  autem  «  ex  beneficiorum  quorumcumque  erec- 

tione  seu  fundatione,  aut  aliis  constitutionibus,  qualitates 

iliquse  requiruntur....,  in  beneficiorum    collatione,  seu  in 

[uacumque  aliadispositione,  eis  non  derogetur....,  ut  eorum 

[u?ilitatibus  vel  ordinibus  nihil  in  ulla  provisione  detraha- 


188     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

tur,  et  aliter  facta  provisio  surreptitia  censeatur  ».  —  Trid., 
sess.  25,  cap.  5,  De  ref. 

210.  II.  Neque  sufficit  assumere  simpliciter  di- 
gnum,  sed  dignior  est  eligendus. 

a)  Conciliuin  THclentinum  «  omnes  et  singulos  qui  ad 
promotionem  prseficiendorum  quodcumquejus,  quacumque 
ratione,  a  Sede  Apostolica  habent,  aut  alioquin  operam 
suam  prsestant....,  hortatur  et  monet  ut  in  primis  memine- 
rint  nihil  se  ad  Dei  gloriam  et  populorum  salutem  utilius 
posse  facere,  quam  si  bonos  pastores  Ecclesice  gubernanda?. 
idoneos  promoveri  studeant,  eosque,  alienis  peccatis  com- 
municantes,  mortaliter  peccare,  nisi  quos  dignioreset  Ec- 
clesise  magis  utiles  ipsi  judicaverint,  non  quidem  precibus 
vel  humano  affectu  aut  ambientium  suggestionibus,  sed  eo- 
rum  exigentibus  meritis,  pra^fici  diligenter  curaverint  m.  — 
Sess.  24,  cap.  i,  I)e  ref.;  —  Cf.  constit.  Immortalis  memo- 
rice,  Leonis  XIII,  ii  kalend.  oct.  i878. 

b)  Et  Innocentius  XI  sequentem  propositionem  dam- 
navit :  «  Gum  dicit  concilium  Tridentiniim  eos  peccare...., 
etc,  concilium  :  vel  primo,  per  hoc  digniores  videtur  non 
aliud  significare  nisi  dignitatem  eligendorum,  sumpto  com- 
parativo  propositivo;  vel  secundo,  locutione  minus  propria, 
ponit  digniores,  ut  excludat  indignos,  non  vero  dignos;  vel 
tandem  loquitur,  tertio,  quando  fit  concursus.  »  —  Prop. 
47  inter  damnatas. 

c)  Disputatur  tamen  utrum  sit  peccatum  mortale  hene- 
flcia  simplicia  dignis  conferre,  omissis  digniorihus :  quia 
neque  concilium  Tridentinum,  neque  dicta  propositio  dam- 
nata  agit  de  beneficiis  simplicibus,  sed  solum  de  curatis; 
simulque  periculum  tanti  mali  inde  non  imminet,  neque  ex 
iis  adeo  pendet  bonum  Ecclesise  sicut  in  curatis;  ac  proinde 
facilius  potest  excusari  elector  qui  semel  aut  iterum  dignio- 
rem  omittit,  dummodo  alter  sit  vere  dignus,  et  hoc  commu- 
niter  non  fiat,  ne  alioquin  successive  graviter  Isedatur  Ec- 
clesia,  si  semper  digniores  omittantur.  —  Cf.  Rei/fenstuel, 
De  elect.,  n.  247. 

d)  Majordignitas  non  prsecise  mensicranda  est  ex  ma- 


Gap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  189 

jori  doctrina,  vel  majori  vitse  probitate,  aut  generis  nobili- 
tate,  sed  conjunctim  ex  omnihus  animce  et  corporis  doti- 
bus,  ipsaque  aptitudine  ad  regendum,  adeo  ut,  omnibus  in- 
simiil  consideratis,  ecclesise  sive  prselaturse  cui  prseficitur, 
cseteris  utilior  fore  credatur.  —  Rei/f.,  loc.  cit.,  n.  236. 

Unde  5.  Thomas,  2.  2,  q.  185,  a.  3,  de  electione  Episcopi 
htec  habet  :  «  Ille  qui  debet  aliquem  eligere  in  Episcopum, 
vel  de  eo  providere,  non  tenetur  assumere  meliorem  sim- 
pliciter,  quod  est  secundum  charitatem,  sed  meliorem 
quoad  regimen  ecclesice,  qui  scilicet  possit  ecclesiam  et 
instruere  et  defendere,  et  pacifice  gubernare.  » 

e)  Electio  digni,  prcetermisso  digniore,  est  nihilomi- 
nus  valida,  neque  rescindi  potest.  —  Desumitur  ex  cap. 
Cum  nobis,  19,  et  cap.  Cum  dilectus,  32,  Be  elect.,  ubi  ta- 
lis  electio  minus  digni,  omissis  dignioribus,  refertur,  et 
stantibus  aliis  confirmanda  censetur. 

Accedit  ratio,  quia  si  electio  impugnari  posset  ex  eo  dum- 
taxat  quod  non  fuerit  electus  melior,  «  omnis  electio  posset 
habere  calumniam  »  (S.  Th.,  2.  2,  q.  63^  a.  2,  ad  3),  et  lata 
porta  aperiretur  innumeris  litibus. 

211.  III.  Clericus  non  obstante  impedimento  ca- 
nonico  promotus, 

a)  Neque  officium  exercere  potest,  neque  fructus  bene- 
ficii  suos  facere;  ei  i^romde  ieneinr,  non  solum  ad  dimit- 
tendum  beneficium,  vel  officium,  sed  etiam  ad  restituen- 
dum  qusecumque  accepit  ratione  officii  de  quo  fuit  male 
provisus. 

Id  solum  permittitur  :  ut  qui  bona  flde  officium  implevit, 
ad  nihil  teneatur  ratione  fructuum  quos  consumpsit.  —  Ita 
communiter. 

h)  Et  si,  ad  medendum  indignitati  proprise,  post  colla- 
tionem  et  possessionem  inchoatam,  obtinuerit  dispensa- 
tionem  ab  irregularitate,  vel  absolutionem  a  censuris..., 
etc,  nihilominus  indiget  nova  institutione  canonica,  no- 
vaque  provisione  ad  beneficium  retinendum,  juxta  reg.  18 
juris,  in  6^  :  «  Non  firmatur  tractu  temporis  quod  ab  initio 
non  subsistit  ». 

11* 


190     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

lo  Ipsi  tamen  favere  potest  triennalis  possessio,  juxta 
regulam  36am  Gancellarise  :  «  Si  quis  quseoumque  beneficia, 
absque  simoniaco  ingressu,  aut  Apostolica,  aut  Ordinaria 
collatione,  aut  electione,  per  triennium  pacifice  possederit, 
si  se  non  intruserit,  super  hujusmodi  beneficiis  molestari 
nequeat.  » 

2o  Hcec  regula  valet  etiam  pro  foro  conscientice,  modo 
possessionem  triennalem  praecesserit  titulus  coloratus,  et 
possessor  fuerit  bonee  fldei;  nam,  ut  fert  alia  regula  2^ju- 
ris,  in  60 :  «Possessor  malse  fidei  uUo  tempore  non  praescri^ 
bit.  » 

Non  habilitat  vero  incapacem,  auferendo  irregularita- 
tem,  vel  censuram,  ut  animadvertit  Miganti;  sed,  purgato 
defectu,  fmgitur  provisum  habilem  fuisse  a  tempore  provi- 
sionis,  et  regula  habet  vim  litterarum  Perinde  valere , 
quibus  provisio  confirmatur,  modo  provisus  capax  devene- 
rit  eo  tempox'e  quo  favorem  regulse  invocat. 

ARTIGULUS  III. 

DE   RESTRICTIONE   JURISDICTIONIS    0RDINARI4;. 

Jurisdictio  ordinaria  restringi  potest  iriplici  moc^o,  nempe 
exemptione,  reservatione  et  appellatione. 

212.  I.  Exemptio  est  :  Privilegium  quo  certa  persona, 
vel  communitas,  aut  locus,  jurisdictioni  inferioris  Ordinarii 
subtrahitur,  ut  immediate  pendeat  a  superiori  Prselato. 

Validitatem  exemptionum  nemo  negare  potest  quigradus 
diversos  jurisdictionis  agnoscit  in  I^cclesia,  quorum  iiife^ 
riores  a  superioribus  dependeant.  —  Earum  vero  utill' 
tatem  in  tractatu  Be  Megularibics  expendemus,  n,  1205 
et  seq, 

213.  II.  Reservatio  est :  Actus  quo  jurisdictioni  ordi- 
narise  permanenter  subducitur  aliqua  materia,  quam  Supe- 
rior  sibimetipsi,  vel  alteri  privative  attribuit. 

a)  Reservationes  admittendoe  sunt  tanquam  consec- 
taria  divin®  constitutionis  Ecclesise.  —  Cf.  n.  42  et  seq. 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  191 

«  Merito,  ait  conc.  Tridentinum,  Pontifices  Maximi,  pro 
suprema  potestate  sibi  in  Ecclesia  universa  tradita,  causas 
aliquas  criminum  graviores  suo  potuerunt  peculiari  judicio 
reservare.  Neque  dubitandum  est,  quando  omnia  quae  a 
Deo  sunt  ordinata  sunt,  quin  hoc  idem  Episcopis  omnibus 
in  sua  cuique  dioscesi,  in  8Bdificationem  tamen,  non  in  des- 
tructionem,liceat,  proillis  in  subditos  traditasupra  reliquos 
inferiores  sacerdotes  auctoritate.  »  —  Sess.  14,  cap.  7 . 

b)  Reservationes  cadunt  in  jurisdictionem  sive  fori 
internii  sive  fori  externi. 

Jurisdictio  fori  interni  restringitur  per  reservationem 
certorum  peccatorum,  a  quibus  absolvere  potest,  aut  solus 
Superior,  aut  is  quem  ipse  deputaverit. 

Jurisdictio  fori  exterm,  sive  voluntaria  sit,  sive  conten- 
tiosa,  limitatur  per  eas  leges  quibus  reservantur  negotia 
magni  momenti,  aut  qusedam  causse  majores,  v.  gr.  causoe 
criminales  Episcoporum,  etc. 

214.  III.  Appellatio  est  :  Provocatio  a  judice  infe- 
riore  ad  judicem  superiorem,  ratione  gravaminis  illati,  vel 
inferendi.  —  Cf.  n.  i520  et  seq. 

a)  Appellatio  duplex  est,  judicialis  una,  et  extrajudi- 
cialis  altera,  prout  appellatur  a  gra,vamine  in  judicio  vel 
extra  judicium  illato. 

Yerum  appellatio  extrajudicialis  non  est  proprie  dicta 
■appellatio,  sed  potius  provocatio  ad  causam.  —  Cf.  cap. 
Cunfi  sit  Uomana,  5,  Le  appellat. 

b)  Effectus  appellationis  vel  mere  devolutivus  est,  vel 
etiam  suspensivus. 

lo  Qucelihet  appellatio,  rite  facta,  producit  effectum  devo- 

lutivum;  scilicet  integra  causa  remittitur  ad  judicem  ad 

^quem  appellatur,  ut  is,  cognita  justitia  appellationis,  possit 

jausam  principalem  cum  suis  accessoriis  examinare,  et,  si 

opus  fuerit,  novam  sententiam  ferre. 

2°  Appellatio  judicialis  hohei  eiidim regulariter,  seu  quo- 
ftles  non  excipitur,  ejfectum  suspensivum ;  nempe  ligat 
jurisdictionem  judicis  a  quo,  ita  ut  ad  exsecutionem  sen- 
tentice  a  se  latse  procedere  non  possit  :   dum,  e  contra, 


192     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

appellatio   a  gravamine  extrajudiciali  non  est  regulariter 
suspensiva,  sed  devolutiva  tantum.  —  Cf.  n.  1530  et  seq. 

215.  IV.  De  appellatione  ab  abusu. 

a)  Appellatio  ab  ahusu  (appel  comme  d'ahus)  nuncu- 
patur  recursus  ad  magistratum  soecularem,  sub  prsetextu 
excessus,   sive  abusus  in  exercitio  potestatis  ecclesiasticse. 

<(  II  y  aura  recours  au  Gonseil  d'Etat,  ait  Lex  organica, 
dans  les  cas  d'abus  de  la  part  des  supMeurs  eccl6siasti- 
ques. 

»  Les  cas  d'ahus  sont  :  Tusurpation  ou  exces  de  pouvoir, 
la  contravention  aux  lois  et  reglements  de  la  R6publique, 
rinfraction  des  regles  consacr^es  par  les  canons  recus  en 
France,  Tattentat  aux  libert6s,  franchises  et  coutumes  de 
TEglise  gallicane,  et  toute  entreprise  ou  tout  proc6d6  qui, 
dans  Texercice  du  culte,  peut  compromettre  Thonneur  des 
citoyens,  troubler  arbitrairement  leur  conscience,  d6gti- 
n6rer  contre  eux  en  oppression,  ou  en  injure,  ou  en  sean- 
dale  public.  »  —  Art.  6,  inter  organicos. 

b)  Gum  vero  «  Ecclesia  imperio  civili  non  possit  haberi 
inferior,  aut  eidem  esse  ullo  modo  obnoxia  »  (encycl.  Im- 
mortale  Bei,  1  nov.  1885),  et  proinde  nulla  Principi  tem- 
porali  sit  concessa  jurisdictio  in  res  et  personas  ecclesias- 
ticas,  neque  ad  eum  pertineat  definire  limites  potestatis 
ecclesiasticse  (cf.  n.  19  et  seq.),  merito  contra  prcecitatum 
articulum  reclamavit  cardinalis  Caprara  : 

«  Un  des  cas  d'abus  est  Tusurpation  ou  Texces  de  pou- 
voir.  Mais,  en  mati^re  de  juridiction  spirituelle,  TEglise  en 
est  seule  le  juge ;  il  n'appartient  qu'a  elle  de  d6clarer  en 
quoi  on  a  exc6d6  ou  abus6  des  pouvoirs  qu'elle  seule  peut 
conferer. 

»  Un  second  cas  d'abus  est  la  contravention  aux  lois  et 
reglements  de  la  Republique ;  mais  si  ces  lois,  si  ces  r^gle- 
ments  sont  en  opposition  avec  la  doctrine  chr^tienne,  fau- 
dra-t-il  que  le  pr^tre  les  observe.  de  pr6f6rence  a  la  loi  de 
Jesus-Ghrist  ? 

»  On  range  encore  dans  la  classe  des  abus  Finfraction  aux 
r^gles  consacr(^es  en  France  par  les  saints  canons ;  mais  ces 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  193 

regles  ont  dtl  ^maner  de  TEglise  ;  c'est  donc  a  elle  seule  de 
prononcer  sur  leur  infraction;  car  elle  seule  en  connait  Tes- 
prit  et  les  dispositions. 

»  On  dit  enfin  qu'il  y  a  lieu  a  Tappel  comme  d'abus  con- 
tre  toute  entreprise  qui  tend  a  compromettre....  Mais  si  un 
divorc^,  si  un  h6r6tique  connu  en  public  se  pr^sente  pour 
recevoir  les  sacrements,  et  qu'on  les  lui  refuse,  il  pr^tendra 
qu'on  lui  a  fait  injure,  il  criera  au  scandale,  il  portera  sa 
plainte,  on  Fadmettra  d'apr6s  la  loi ;  et  pourtant  le  pretre 
n'aura  fait  que  son  devoir....  »  —  Epist.  card.  Caprara  ad 
D.  de  Talleyrand. 

c)  Ideo  quoque  damnata  est  in  Syllabo  propositio  : 
«  Givili  potestati....  competit....  jus  appellationis  quam 
nuncupant  ab  abusu  ».  —  Prop.  41. 

Et  poena  excommunicationis  speciali  modo  Romano 
Pontiflci  reservatce  plectuntur  :  «  Impedientes  directe  vel 
indirecte  exercitium  jurisdictionis  ecclesiasticae,  sive  interni, 
sive  externi  fori,  et  ad  hoc  recurrentes  ad  forum  sseculare, 
ejusque  mandata  procurantes,  edentes,  aut  auxilium,  con- 
silium  vel  favorem  prsestantes  ».  —  Constitut.  Apostolicce 
Sedis,  tit.  1,  num.  6. 

In  eamdem  poenam  incurrunt  «  Gogentes,  sive  directe 
sive  indirecte,  judices  laicos  ad  trahendum  ad  suum  tribu- 
bal  personas  ecclesiasticas  prseter  canonicas  dispositiones  ». 
—  Ibid.,  num.  7.  —  Cf.  n.  1647  et  1648. 

ARTICULUS  IV. 

DE   AMISSIONE   JURISDICTIONIS    ORDINARL^. 

Amillitur  jurisdictio   ordinaria    :   renuntiatione^   translalione,    vel 

privalione. 

§  I.  De  renuntiatione. 

216.  I.  Renuntiatio  est  :  Libera  cessio  officii  vel 
beneficii  ecclesiastici,  justis  de  causis  facta  coram  legitimo 
Superiore  eam  acceptante.  —  Quandoque  dimissio,  vel 
resignatio  appellatur. 


194     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

a)  Bividitur  renuntiatio  :  in  expressam  et  tacitam, 

lo  Expressa  est,  cum  quis  disertis  verbis  proprium  beue^ 
ficium  in  manibus  Superioris  remittit. 

2o  Tacita  consequitur  ex  aliquo  facto,  quod  eoo  prcesump- 
tione  juris  renuntiationem  importat :  v.  gr.,  si  quis  reci^ 
piat  beneficium  incompatibile  cum  priore  (cap.  De  multa^ 
28^  Be  prcehendis)  ;  si  religionem  solemniter  profiteatur 
(cap.  Beneficium,  4,  Be  Regularibus,  in  6^)  ;  si  clericus  in 
minoribus  constitutus  contrahat  matrimonium  (cap.  i  et  3^ 
Be  clericis  conjugatis),  etc.  ^  Cf.  cap.  7  et  14,  Be  renunt. 

b)  Expressa  renuntiatio  duplex  est  :  alia  pura,  seu 
simplex  et  absoluta  ;  alia  autem  conditionalis,  adjecta 
nempe  conditione  in  gratiam  ipsius  resignantis,  vel  in  favo^ 
rem  tertise  personse. 

217.  II.  Regulariter  loquendo,  renuntiare  potest, 

justa  de  causa,  quilihet  clericus  habens  officium  vel  bene- 
ficium  ecclesiasticum. 

a)  Hsec  enim  generalis  facultas  ipso  jure  conceditur 
(cap.  Nisi  cum  primum,  10,  Be  renunt.,  cum  similibus)  ; 
et  quidem  tum  ob  commodum  ecclesiarum,  quarum  bouo 
regimini  utile  aut  etiam  quandoque  necesse  est  fieri  resi- 
gnationena,  \\im  6b  propriam  salutem  resignantis,  qui  vel 
religionem  ingredi  cupit,  vel  resignando  periculum  animse 
aut  corporis  evitare  desiderat. 

b)  Unde,  non  solum  clerici  inferiores,  sed  et  Episcopi, 
et  Cardinales,  imo  et  Summus  Pontifex  valide  renuntiare 
possunt,  quod  confirmatur  exemplo  S.  Goelestini  Papae,  qui 
«  cum  in  Pontificatus  sublimitate  collocatus,  variis  disten- 
tus  curis,  assuetis  incumbere  meditationibus  vix  posse  co- 
gnosceret,  oneri  pariter  et  honori  voluntarie  cessit  ».  — Bre- 
viar.  Rom.,  lect.  pro  die  19  maii. 

218.  III.  Quandoque  resignatio  prohibetur,  ita  ut 
sit  invalida. 

a)  «  Nullus  sacro  ordini  mancipatus,  nisi  religionem 
ingressurus,  valeat  ullo  modo  beneficium  aut  officium  eccle- 
siasticum  resignare,  nisi  aliunde  ei  sit  quo  in  vita  possit 


CaP.    II.    De   JURISDICTIONE   ORDINARIA.  195 

commode  sustentari.  »  —  C.onstU.  Quanta  Ecclesice,  Pii  Y. 

Item,  clericus  nequit  resignare  beneflcium  illud  ad  cujus 
titulum  sacris  ordinibus  initiatus  est,  «  nisi  facta  men- 
tione  quod  ad  illius  beneficii  titulum  sit  promotus ;  neque 
ea  resignatio  admittatur,  nisi  constito  quod  aliunde  vivere 
commode  possit,  et  aliter  facta  resignatio  nulla  sit  ».  — 
Trid.,  sess.  21,  cap.  2,  JDe  ref. 

Ratio  ibidem  assignatur  :  ne  scilicet  ei «  qui  divino  minis^ 
terio  adscripti  sunt,  cum  ordinis  dedecore  mendicare,  aut 
sordidum  aliquem  queestum  exercere  »  cogantur. 

b)  Ad  consulendum  libertati  professionis  retigiosce, 
idem  concilium  sancivit  ut  nulla  renuntiatio  a  novitiis 
facta  valeat,  «  nisi,  cum  licentia  Episcopi  sive  ejus  Vicarii, 
fiat  intra  duos  menses  proooinios  ante  professionem,  ac 
non  alias  intelligatur  effectum  suum  sortiri  nisi  secutapro- 
fessione;  aliter  vero  facta,  etiamsi  cum  hujus  favoris  ex- 
pressa  renuntiatione,  etiam  jurata,  sit  irrita  et  nullius  effec- 
tus  ».  —  Trid.,  sess.  25,  cap.  16,  Be  Reg. 

Utrum  vero  renuntiatio  facta  ante  novitiatus  ingressum, 
sed  ejusdem  ingressus  intuitu,  valeat,  si  postea  novitius 
egrediatur,  non  consentiunt  Auctores.  —  Cf.  dissert.  hac  de 
re  editam  apud  Acta  S.  Sedis,  vol.  12,  append.  9. 

c)  Beneficium  litigiosum  nequit,  lite  pendente,  resi- 
gnari  in  favorem  tertise  personse,  ne  prsejudicium  fiat  colli- 
tiganti.  —  Arg.  cap.  1,  De  alienat.  jud.;  et  cap.  2,  XJt  litQ 
pendente  nihil  innovetur,  in  6<^. 

219.  IV.  Ad  renuntiationem  requiritur  justa  et 
legitima  causa;  alioquin  Superior  cam  admittere  non  te^ 
netur,  neque  debet, 

Nam,  si  quisque  pro  suo  arbitratu  posset  quodUbet  bene^ 
ficiumrelinquere,  talis  libertas  in  tnaximiim  detrimentum 
Ecclesice  cederet,  aufugientibus  per  renuntiationem  pasto- 
ribus,  si  viderent  lupum  venientem  seu  tribulationem  ins- 
tantem. 

a)  Episcopus  «  quando  potest  prseesse  pariter  et  pro- 
desse,  non  debet  cedendi  licentiam  postulare,  aut  etiam 
obtinere  ».  —  Cap.  18,  De  Regular, 


196     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

Imo,  non  admittitur  in  jure  renuntiatio  Episcopi  ingre- 
diendce  religionis  causa.  «  Perfectio  enim  episcopalis  status, 
ait  S.  Thomas,  in  hoc  consistit,  quod  aliquis  ex  divina  di- 
lectione  se  obligat  ad  hoc  quod  saluti  proximorum  insistat; 
et  ideo  tamdiu  obligatur  ad  hoc  quod  curam  pastoralem  re- 
tineat,  quamdiu  potest  subditis  sibi  commissis  proficere  ad 
salutem,  quam  quidem  negligere  non  debet,  neque  propter 
divinse  contemplationis  quietem.  »  —  S.  Th.  2.  2,  q.  185, 
art.  4.  —  Cf.  cap.  iO,  De  renunt.,  circa  finem. 

Porro,  causce  propter  quas  Episcopus  prceesse  pariter  et 
prodesse  non  potest,  expressse  habentur  in  cap.  10,  De  re- 
nunt.,  cujus  summarium  his  versiculis  exhibetur  : 

Debilis,  ignarus,  male  conscius,  irregularis, 

Quem  mala  plebs  odit,  dans  scandala,  cedere  possunt. 

lo  Debilitas  corporis,  «  quse  vel  ex  infirmitate,  vel  ex  se- 
nectute  procedit;  nec  tamen  omnis,  sed  illa  solummodo  per 
quam  impotens  redditu^'  ad  exsequendum  officium  pasto- 
rale  ».  —  Cap.  10,  De  renunt.,  §  3. 

2o  Defectus  scientice,  «  quia,  cum  ipsa  circa  spiritualium 
administrationem  sit  potissimum  necessaria,  et  circa  curam 
temporalium  opportuna,  Prsesul,  qui  commissam  sibi  debet 
ecclesiam  regere  in  utrisque,  salubriter  ei  renuntiat,  si 
scientiam  in  qua  ipsam  regat  ignorat  ».  —  Cap.  cit.,  %  4. 

3o  Conscientia  criminis,  «  non  cujuslibet,  sed  dumtaxat 
illius  propter  quod  ipsius  officii  exsecutio,  post  peractam 
etiam  poenitentiam,  impeditur....;  quum,  si  omnes  quos  \r- 
guit  conscientia  cujuslibet  culpse  cederent,  pauci,  vel  nulli 
forsitan,  in  illo  ministerio  remanerent  ».  —  Ihid.,  %  2. 

40  Irregularitas  personcB.  «  Non  tamen  propter  quamlibet 
irregularitatem,  debet  ei  qui  regulariter  ministravit  cedendi 
licentia  indulgeri....,  quia....,  si  culpa  latet  et  causa,  cum 
eo  qui  laudabiliter  suum  implevit  officium,  injuncta  sibi 
poenitentia  competenti,  potest  non  minus  utiliter  quam  mi- 
sericorditer  dispensari.  »  —  Ibid.,  §  6. 

50  Malitiaplehis,  «  quando  plebs  adeo  duroe  cervicis  exis- 
tit,  et  in  rebellione  sua  ita  pertinax  invenitur,  ut  proficere 
nequeat  apud  ipsam,  sed,  propter  ejus  duritiam,  quo  magis 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  197 

proficere  satagit,  ea  magis  justo  judicio  deficere  permitta- 
tur  )).  —  Ihid.,  %  5. 

60  Tandem  grave  soandalum  evitandum  quod  aliter  sedari 
non  potest,  ne  Episcopus  «  plus  temporalem  honorem  quam 
seternam  videatur  alTectare  salutem,  memor  illius  quod  dicit 
Apostolus  :  Si  esca  scandalizaverit  fratrem  meum,  non 
manducabo  carnem  in  ceternum  {I  Cor.,  viii,  13).  Sed  inter 
scandalum  et  scandalum  est  subtiliter  distinguendum  )).  — 
Innoc.  III,  in  cit.  cap.  10,  De  remmt.,  §  6. 

b)  Gausoe  illae  quse  sufficiunt  ad  resignandum  Episcopa- 
tum,  sufficiunt  pariter  ad  renuntiandum  inferiorihus  digni- 
tatibus  et  bene^ciis  curatis,  quia  longe  difficilius  admittitur 
renuntiatio  Episcopi  quam  inferioris  beneficiarii,  propter 
vinculum  spiritualis  conjugii  quo  suoe  ecclesise  adstrin- 
gitur. 

In  specie  autem,  prout  declaravit  Pius  V  in  constit. 
Quanta  Ecclesice  :  «  Episcopi  et  alii  facultatem  habentes, 
eorum  duntaxat  resignationes  recipere  et  admittere  possint, 
qui  aut  senio  confecti,  aut  valetudinarii,  aut  corpore  impe- 
diti  vel  vitiati,  aut  crimini  obnoxii,  censurisque  ecclesias- 
ticis  irretiti,  nequeant,  aut  non  debeant  ecclesia?  vel  bene- 
ficio  inservire;  seu  qui  unum  alias  atU  plura  beneficia 
obtinuerint,  vel  quos  ad  aliud  contigerit  promoveri;  Reli- 
gionem  quoque  ingressuri,  vel  matrimonium  contracturi, 
si  statim  postea  id  reipsa  exsequantur;  denique,  cum  quis 
ex  aliis  casibus  acciderit  qui  constit.  fel.  record.  Innoc.  III 
de  dimittendis  cathedralibus  ecclesiis  edita  continentur;  qui 
etiam  ob  capitales  inimicitias  nequeunt  vel  non  audent  in 
loco  beneficii  residere  securi  )). 

220.  V.  Resignatio  acceptanda  est  a  Superiore. 

a)  Necessitas  hujus  acceptationis  derivat  ex  eo  quod 
in  beneficiis  reperiatur  etiam  notio  oneris  et  officii,  ad  quod 
quis  assumitur  auctoritate  Superioris ;  et  expresse  traditur 
in  capite  4,  De  renuntiat. 

Nec  induci  potest  per  consuetudinem  ut  quis  propria  auc- 
toritate  beneficium  relinquat;  consuetudo  enim  hoec  essct 
potius  corruptela  juris.  ~  Cap.  2,  De  consuetudine. 


198     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

b)  Hsec  tamen  regula  in  quibusdam  fallit.  Nam  : 

lo  Summus  Pontifex,  qui  in  terris  Superiorem  non  habet, 
libere  resignare  potest.  —  Cap.  1,  Be  renunt.,  in  60. 

2o  Electi,  nominati  et  prcesentati,  ante  suam  confirma- 
tjonem  non  indigent  consensu  Superioris  adrenuntiandum* 
ipsis  enim  nondum  qusesitum  est  jus  in  re,  id  est,  benefi- 
cium  adhuc  non  possident.  — r  Cf.  glossam  in  cap.  Si  electio, 
26,  De  elect.,  in  60. 

30  Ad  ingrediendam  Religionem,  Episcopi  quidem,  nisi 
indulgeat  Sutnmus  Pontifex,  nequeunt  ecclesiam  sponsam 
suam  deserere  (cf.  n.  H 12).  Inferiores  vero  beneficiariijios- 
sunt  libere  ad  Religionem  ab  Ecclesia  approbatam  transire, 
licet  non  obtenta  Ordinarii  sui  licentia.  —  Cf.  n.  iiH. 

Et  non  indigent  nisi  litteris  testimonialibus,  quas  Ordi- 
narii  locorum  non  possunt  denegare.  —  Ex  decret.  Romam 
Pontifices,  Pii  IX,  25  jan.  i848.  —  Cf  n.  iiiO. 

221.  VI.  Superior  ecclesiasticus  cujus  auctoritate 
fit  renuntiatio,  est  regulariter  ille  qui  potest  beneficium 
conferre  et  ab  eo  clericum  deponere. 

a)  Unde,  facienda  est  manibus  Summi  Pontificis  pro 
dignitatibus  episcopalibus  et  beneficiis  reservatis ;  pro  bene- 
ficiis  vero  minoribus  et  non  reservatis,  in  manibus  Episcopi, 
vel  Yicarii  generalis  de  Episcopi  licentia  speciali;  non 
tamen  in  manibus  Yicarii  Capitularis  sede  vacante,  saltem 
si  agitur  de  beneficiis  perpetuis  quse  ad  liberam  Episcopi 
collationem  pertineant.  —  Cf.  n.  827. 

b)  Reservantur  tamen  acceptationi  Summi  Pontificis 
resignationes  conditionales,  ut  sunt : 

lo  Resignatio  cum  reservatione  pensionis  ;  exstat  enim 
titulus  12  libri  III  Decretalium  :  «  Ut  beneflcia  ecclesiastica 
sine  diminutione  conferantur  ».  —  Cf.  n.  i4i0. 

2o  Resignatio  cum  reservatione regressus,  ingressuStYel 
accessus,  prohibita  a  Trid.,  sess.  25,  cap.  7 ,  De  ref. 

30  Resignatio  in  favorem  tertice  personce,  quoe,  ex  stylo 
Gurise  Romanoe,  nonnisi  coram  S.  Pontifice  fieri  potest, 
ad  arcendum  periculum  hfereditari^e  successioms  in  bene- 
ficiis, 


Cap.  II.  De  jurisdictione  ordinaria.  199 

Sola permutatio,  qiise  est  mutua  resignatio  in  favorem, 
admitti  potest  ab  Episcopo,  si  fiat  absque  ulla  reservatione, 
posito  tamen.electorum  aut  patronorum  consensu,  si  bene- 
ficia  sint  eleotiya  aut  patronata.  —  Cap.  unic,  De  rerum 
permut.j  in  6^.  —  In  Gallia  consensus  Gubernii  obti- 
nendus  esset,  si  parochi  sint  inamovibiles.  —  Concord.f 
atHic.  iO. 


\.  VII.  Quid  vero  si  renuntiationem  Superior 
acceptare  noluerit  ?  —  Poteritne  beneficium  aut  officium 
dimitti,  invito  Superiore  ? 

a)  Si  sermo  sit  de  episcopatibus ,  ad  validitatem  renun- 
tiationis  omnino  requiritur  consensus  S.  Pontificis,  propter 
vinculum  spiritualis  conjugii  quo  Episcopi  suis  ecclesiis 
uniuntur.  —  Cf.  n.  228. 

b)  Si  beneficia  sint  parochialia,  aut  servitium  personale 
requirant,  necessarius  omnino  est  consensus  legitimi  Supe- 
rioris.  Attamen,  si  Episcopus  irrationabiliter  consensum 
deneget,  clericus  potest  recurrere  ad  S.  Gongr.  Episc.  et 
Regul.,  qu8e  vel  illum  cogit  ad  consensum  proestandum,  vel 
potius  supplet  illius  consensum. 

Nec  licet  parochis  etiam  amovibilibus,  muneri  suo  renun- 
tiare  et  ad  propria  redire,  antequam  Ordinarius  renuntia- 
tionem  acceptaverit.  —  Cf.  n.  609. 

c)  Tandem,  si  sermo  sit  de  aliis  beneflciis  simplicibus, 
qu8e  residentiam  et  servitfum  personale  non  requirunt, 
beneficiatus  debet  quidem  renuntiationem  sui  beneficii  le- 
gitimo  Superiori  exhibere ,  sed,  si  Superior  eain  non  accep- 
tet,  beneficiatus  potest,  ipso  etiam  invito,  dimittere  benefi- 
cium. 

Horum  enim  beneficiorum  collatio  fit  principaliter  ad  uti- 
Utatem  eorum  quibus  conferuntur ;  porro,  unusquisque 
potest  juri  propter  se  introducto  renuntiare.  —  Cf  Fagnan., 
in  cap.  4,  Be  renunt.,  num.  24. 

223.  VIII.  Resignatio  debet  esse  ultronea  et 
libera,  ut  ponitur  in  ipsa  ejus  definitione. 

a)  Ipso  jure  nulla  est  resignatio  quoe  fuit  fraude  et  dolo 


200     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

obtenta,  aut  vi  extorta,  cum  deficiat  consensus  resignantis. 

—  Cf.  clem.  2,  Be  pcenis. 

b)  Valet  quidem,  ut  tenent  communiter  Doctores,  resi- 
gnatio  facta  ex  metu  quantiunvis  gravi  injuste  incusso,  eo 
quod  sit  simpliciter  voluntaria :  sed  rescindibilis  est,  et  ad 
querelam  partis  a  judice  irritanda.  —  Cf.  tit.  De  his  quce  vi 
metusve  causa  fiunt. 

Attamen,  si  renuntiatio  fnerii  juramento  flr^nata,  propter 
venerationem  juramenti  impeditur  querela,  ut  statutum  est 
cap.  8,  De  jurejuranclo,  ubi  notatur  Ecclesiam  Romanam 
consuevisse  a  tali  jicramento  absolvere,  «  ad  coercendam 
iniquitatem  eorum  qui  ecclesiasticos  viros  ad  prsestandum 
illud  compulerant  ». 

c)  Quod  si  metus  fuerit  juste  incussus,  et  resignatio 
facta,  ex.  gr.,  ad  vitandas  poenas  canonicas,  nullitate  in- 
fecta  haberi  nequit,  eo  quod  admissa  sit  ad  majora  mala 
vitanda.  —  Cf.  decis.  S.  C.  C,  24  apr.  1880  (Acta  S.  Sedis, 
vol.  13,  pag.  507). 

224.  IX.  Renuntiationis  forma.  —  Renuntiatio  ex- 
pressa  fieri  potest  vel  vlva  voce ,  vel  per  epistolam,  velper 
se,  vel  ]yev  procuratorem  qui  mandatum  speciale  habeat. 

—  Clement.  unic,  Be  renuntiatione. 

Si  procurator,  limites  hujus  mandati  non  excedens,  renun- 
tiationem  beneficii  emittat,  ha^c  valct,  nec  a  beneficiato 
potest  impugnari. 

Attamen  beneficiatus  potest  mandatum  semel  concessum 
re  integra  revocare,  id  est,  antequam  procurator  renuntia- 
tionem  emittat  eamque  Superior  acceptet. 

225.  X.  Effectus  admissse  resignationis. 

a)  Primarius  effectus  est  ut,  acceptata  per  Superiorem 
renuntiatione,  censeatur  beneficium  vacare.  —  Ideo  renun- 
tians  amittit  titulum  beneficii  et  omne  jus  quod  habebat. 

b)  Hinc  solvitur  ab  omnibus  obligationibus  beneficio 
adnexis  ;  et  non  se  immiscere  potest  in  beneficii  adminis- 
tratione,  nec  fructus  percipere,  nec  officium  exercere. 

c)  Et,  si  nolit  recedere  a  beneficio  resignato,  potest  ad 
id  compelli.  —  Cap.  12,  Berenunt. 


CaP,    II.    De   JURISDICTIONE    ORDINARIA.  201 

Imo,  nec  renuntianti  datur  poenitentite  locus,  qua  possit 
ad  beneficium  regredi.  —  Cap.  3  ejusd.  tit. 

d)  Si  quis  licentiam  resignandi  petierit  et  obtinuerit, 
cogi  potest  ad  resignandum,  ne  visus  sit  illusisse  Superiori. 
—  Cap.  12,  Ve  renuntiatione . 

%  II.  De  translatione. 

226.  I.  Translatio  est :  Personae  ecclesiasticse  de  uno 
officio  ad  aliud  officium,  seu  de  una  ecclesia  ad  aliam  eccle- 
siam  canonica  mutatio,  justis  ex  causis. 

Unde  duo  importat :  nempe  cessationem  simul  et  adeptio- 
nem  jurisdictionis,  quia  involvit  duplicem  terminum,  a  quo 
et  ad  quem. 

227.  II.  Translatio  fieri  nequit  absque  auctori- 
tate  Superioris,  quippe  qui  debet  resignationem  admit- 
tere  prioris  officii  et  novam  institutionem  conferre. 

Gseterum,  nemo  non  videt  cujusmodi  confusio  oriretur 
quse  stare  non  potest  cum  societate  bene  ordinata,  si  cuique 
liberum  esset  officium  suum  derelinquere  ad  aliud  assumen- 
dum  propria  auctoritate. 

228.  III.  Episcopi,  propter  vinculum  spiritualis  con- 
jugii  quo  suis  ecclesiis  uniuntur  {cf.  cap.  Inter  corporalia, 
2,  Be  translat.  Episc),  transferri  nequeunt  absque  dispen- 
satione  Romani  Pontificis,  cui  translationes  Episcoporum 
reservatai  sunt.  —  Cf.  tit.  Be  translat.,  passim  ;  —  Cf. 
n.  546. 

In  Gallia,  consensus  quoque  Gubernii  civilis  est  obtinen- 
dus.  —  Concordati  art.  5. 

229.  IV.  Gausse  legitimae  translationis  Episcopo- 

rum  expressse  habentur  in  can.  34  causce  7,  qu.  i  :  «  Mu- 
tationes  Episcoporum  scitote  communi  utilitate  atque  neces- 
sitate  fieri  licere....  ;  alia  etenim  est  causa  utilitatis  et 
necessitatis,  alia  avaritise  et  prsesumptionis  aut  proprise 
voluntatis.  »  —  Cf.  can.  Scias  frater,  ibid. 

a)  Utilitatis  causa  fit  translatio  si,  v.  gr.,  ex  ea  major 
fructus  universali  vel  particulari  ecclesise  sit  obventurus, 


20^       TrACT.  II.  De  JURISDICTIONE  ECCLES.  iN  GENEHE. 

vel  si  hujusmodi  translationem  suadeat  bonum  pacis  et 
concordiae,  aut  meritorum  praerogativa,  etc. 

b)  Necessitatis  causa  fieri  potest  si,  ob  persecutionem 
hostilem^  odium  civium,  aeris  inclementiam,  vel  alia  simili 
de  causa,  Episcopus  in  propria  ecclesia  tuto  commorari  non 
potest.  —  Reiffenst.,  De  translat.y  n.  ii. 

230.  V.  Posita  legitima  causa  translationis , 
potestne  S.  Pontifex  invitum  Episcopum  trans- 
f erre  ? 

a)  Si  bonum  publicum  Ecclesise  id  postulet,  Romanus 
Pontifex  potest  obligare  Episcopum  ut  suam  sedem  relin- 
quat  et  aliam  gubernandam  assumat  ecclesiam. 

b)  Quod  si  obstiterit  pertinaciter  Episcopus,  obstinatio 
reputabitur  causa  sufficiens  ut  ei  subtrahatur  episcopatus 
in  sua  ecclesiaj  et  solvatur  vinculum  spirituale  cum  ipsa, 
—  Cf.  Tract.  De  Episc,  n.  693  et  seq, 

c)  Sed  omnino  invitus  non  potest  ad  aliam  ecclesiam 
assumi,  ita  ut  novum  conjugium  spirituale  cum  eadem  con- 
trahat.  —  Qlossa  in  can.  Episcopus,  c.  7,  q.  i ;  —  Santi, 
in  tit.  Be  translat.,  n.  8. 

231.  VI.  Ordo  servandus  in  translatione. 

a)  Regulariter  translatio  fieri  debet  a  minori  ecclesia 
ad  majorem,  non  autem  ad  parem,  et  multo  minus  ad  mi- 
norem.  —  Cap.  i  et  4,  De  translat. 

Et  ratio  est,  ne  videatur  quis  inferiorem  sedem  concupis- 
cere  vel  avaritige  intuitu,  quia  fructus  majores  sperantur  in 
minori,  vel  ob  desidiam  ad  fugiendum  laborem  majoris 
ecclesige. 

b)  Extraordinarie  autem  fit,  cum,  legitima  concur- 
rente  ratione,  et  prsesertim  necessitate,  quis  ad  cequalem,  vel 
mi7iorem  sedem  transfertur.  —  Cf.  cap.  9,  Be  renuntia- 
tione. 

VII.  De  translatione  Parochorum  agemus  ubi  de 
eorum  amovibilitate,  n.  i009  et  seq» 


CaP.    ii.    De  JURISDICTiONE    ORDlNARtA.  203 


§  III.  De    PRIVATIONE. 

Privatio  est :  Actus  Superioris  ecclesiastici  quo  clericus 
suo  officio  destituitur. 

Potest  extrajudicialiter  fieri,  vel  servata  judicii  jorma^ 
vel  i^pso  jure  induci. 

232.  I.  Extrajudicialiter  fit  revocatio  illius  qui 
officium  habet  ad  nutum  concedentis  amovibile.  — 

Cf.  Tract.  Be  rebus  eccles.,  n.  1390. 

Attamen  ille  qui  se  gravatum  prseter  sequitatem  arbitra- 
tur,  ut,  V.  gr.,  si  ex  odio  vel  malitia  quisque  amotus  fuerit, 
aut  remotio  cedat  in  infamiam  revocati,  vel  ipsi  damnum 
inferat  ab  amissione  beneficii  diversum,  Superiorem  adire 
potest,  non  quidem  appellatione  proprie  dicta,  sed  simplici 
recursu.  —  Cf.  Tract.  De  parocho,  n.  1018. 

233.  II.  Servandus  est  ordo  judicii  canonici  ad 
privandum  officiis  inamovibilibus,  id  est  in  perpetuum 
collatis. 

a)  Poena  hujusmodi  infligi  nequit,  nisi  propter  culpam 
gravem,  praevisam  in  jure  et  rite  probatam.  —  Can.  38, 
causce  16,  q.  7  ;  —  Cf.  cap.  7,  Be  restitut.  spoliatorum  ;  — 
et  Tract.  Dejudiciis,  n.  1710  et  seq. 

Equidem  concilium  Tridentinum,  sess.  14,  cap.  1,  Be  ref., 
facultatem  concessit  Episcopis  procedendi  contra  titulares, 
etiam  inamovibiles,  ex  informata  conscientia,  seu  extra- 
judicialiter  :  sed  pro  suspensione  tantum  quse  privat  ofiicii 
exercitio,  nullatenus  vero  pro  destitutione  qua  tollitur 
ipsum  officium  seu  titulus.  —  Cf.  n.  1519. 

b)  Attamen  Summus  Pontifex,  ob  plenitudinem  suse 
potestatis,  titulares  quoslibet,  etiam  Episcopos,  ob  solam 
rationem  boni  publici,  suis  officiis  privare  potest  absque 
ulla  judicii  forma.  —  Cf.  n.  693  et  seq. 

234.  III.  Ipso  jure  inducitur  privatio  propter 
qusedam  graviora  crimina,  quibus  admissis,  clericus 


204     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

officio  suo  destituitur  absque  ulla  sententia  judicis  condem- 
natoria.  —  Cf.  n.  1709  et  seq. 

Nisi  tamen  delictum  sit  adeo  notorium  ut  nulla  ratione 
denegari  possit,  remanet  juridice  probandum,  et  requiritur 
proinde  sententia  judicis  declaratoria,  qua  nempe  defmiat 
tale  deiictum  fuisse  patratum  quod  ipso  jure  privationem 
importat.  —  Cf.  n.  1546  et  1711. 


Gap.  III.  De  jurisdictione  delegata.  205 

GAPUT   III. 

DE  JURISDIGTIONE  DELEGATA. 

Delegare  in  genere  :  idem  est  ac  alium  in  locum  suum  substituere,  seu 
vices  suas  eidem  commiltere.  —  Unde,  delegatus  existit  ille  qui,  non 
munere  proprio,  sed  ex  commisslone  vel  ipsius  juris,  vel  alterius  ho- 
minis,  immediate  vel  mediate  facta,  jurisdictionem  exercet.  —  Cf. 
Schmahgr.,  De  off.  jud.  deleg.,  num.  i. 

Suhdelegatio  dicitur  :  actus  ipsius  delegati  quo  polestalem  sibi  mandatam 
alteri  committit,  et  est  proinde  mediaia  delegatio. 

Delegatio  datirr  :  vel  ad  universalitalem  causarum^  sallem  in  aliquo 
geuere,  vel  ad  certas  particulares  causas. 

Et  fieri  potest :  vel  ratione  dignitalis  quam  aliquis  obtinet,  vel  ratione 
specialis  industrice  ob  quam  eligilur  persona. 

Agendum  esl  :  de  adeptione,  —  usu,  —  et  amissione  jurisdictionis  dele- 
galae. 

ARTIGULUS  I. 

DE   ADEPTIONE   JURISDICTIONIS   DELEGAT^. 

235.  I.  Delegatio  fit  vel  a  jure,  vel  ab  homine. 

a)  Delegati  a  jure  sunt  illi  qui  jurisdictionem  habent 
ex  commissione  juris  communis. 

Exempla  hujus  delegationis  passim  habentur  in  concilio 
Tridentino,  ubi  plura  committuntur  Episcopis  tanquam  Se- 
dis  Apostolicre  delegatis. 

lo  Hujus  clausulse  «  tanquam  Sedis  Apostolicce  delega- 
tus  »  effectus  est  quod,  in  casu,  appellatio  non  fiat  ab  Epi- 
scopo  ad  Metropolitanum,  prout  alias  fieri  posset,  sed  so- 
lummodo  ad  Summum  Pontificem,  tanquam  a  delegato  ad 
delegantem.  —  Glossa  in  cap.  Licet,d2,  De  off.  jud.  ordin. 

2oInterdumpr8edictse  clausulse  additurparticula  «  etiam  »  ; 
V.  gr.,  Episcopis  conceditur  ut  procedere  valeant  etiam  tan- 
quam  delegati  Sedis  Apostolicce.  —  Et  tunc  Episcopus 
duplicem  habet  potestatem,  unam  scilicet  ordinariam,  et 
alteram  delegatam  qua  uti  potest  ad  magis  removendum 
obstaculum  appellationis. 

In  dubio  censetur  voluisse  uti  potestate  delegata,  qute 

T.  I.  12 


206     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

tutior  est  et  magis  honorifica.  —  Cap.  Sane  quia  nos,  il, 
De  offic.jud.  deleg. 

b)  Delegati  ab  homine  ideo  sic  dicuntur,  quia  delega- 
tionem  suam  immediate  habent  ab  homine,  seu  judice,  vel 
magistratu  jurisdictionem  ordinariam  habente. 

236.  II.  Possunt  delegare  :  Omnes  qui  potestatem 
ordinariam  habent,  nisi  agatur  de  negotio  quod,  vel  ex  ju- 
ris  dispositione,  vel  ex  voluntate  Principis,  a  judice  ordina- 
rio  debeat  expleri. 

Nam,  ut  fert  regula  68^  juris,  in  6»  :  «  Potest  quis  per 
alium  quod potest  facere  per  se  ipsum  ».  —  Gonsonat  alia 
regula  72^  juris,  in  6«  :  «  Qui  facit  per  alium,  est  perinde 
ac  si  faciat  per  se  ipsum.  » 

Verum  judex  ordinarius  non  potest  totam  suam  jurisdic- 
tionem,  inconsulto  Principe,  delegare.  Nam  non  amplius 
videretur  delegare  potestatem  suam,  sed  potius  se  exuere 
officio  suo,  et  novum  magistratum  constituere,  quod  ju- 
dices  inferiores  facere  nequeunt  absque  Superioris  aucto- 
ritate. 

237.  III.  Subdelegare  possunt  : 

a)  Delegati  Summi  Pontificis,  propter  eminentiam  per- 
sonse  delegantis.  —  Cap.  43,  ult.,  De  offic.  jud.  deleg. 

Excipitur  si  a  Principe  electa  sit  industria  personse  dele- 
gatse,  quod  prsesumitur  fieri  : 

lo  Quando  causa  ipsi  commissa  est  ardua  et  ita  gravis, 
ut  a  delegato  melius  quam  ab  aliis  expediri  possit.  — 
Cap.  3.  De  offic.jud.  deleg. 

2o  Si  in  rescripto  habeantur  verba  :  per  teipsum,  vel  per- 
sonaliter  exsequaris,  etc. 

3o  Si  nudum  ministerium,  seu  7nera  exsecutio  a  Prin- 
cipe  sit  commissa  ;  nam  in  hac  plus  operatur  industria,  seu 
experientia,  peritia  et  auctoritas  personse.  —  Cap.  43,  ibid. 

Ideo,  dum  committitur  Ordinario  loci  mandatum  ad  dis- 
pensandum  ab  aliquo  impedimento  matrimonii  inter  certas 
personas,  cognita  veritate  precum,  delegatus  Pontificis  po- 
terit  alterum  subdelegare,  ut  de  veritate  rerum  exposita- 
rum  cognoscat;  quibus  tamen  cognitis,  ipse  delegatus,  et 


CaP.    III.    De   JURISDICTIOiNE   DELEGATA.  207 

non  alius,  exsequitur  litteras  Apostolicas  dispensationis.  — 
Cf.  n.  420,  uhi  de  exsecutione  Rescriptorum. 

b)  Belegatus  etiam  inferioris  Ordinarii,  modo  : 
lo  Delegatus  sit  ad  universalitatem  causarum,  quia  tunc 

unam  aut  alteram  potest  subdelegare,  cum"  censeatur  quasi- 

Ordinarius,  ut  tenent  communiter. 
2o   Vel  expressam  habuerit   a  delegante   facultatem ; 

tunc  enim  causa  censetur  subcommissa  jure  et  nomine  dele- 

gantis." 

238.  IV.  Possunt  delegari  :  omnes  qui  capaces  sunt 
jurisdictionis  ecclesiasticse ,  quique  ad  eam  exercendam 
idonei  sunt.  —  Cap.  2,  De  judic;  —  cap.  41,  De  off.  deleg. 

a)  Ordinarius  causam  ad  se  spectantem  delegare  potest 
non  subdito,  qui  tamen  invitus  cogi  nequit  ad  acceptan- 
dam  delegationem,  cum  «  extra  territorium  jus  dicenti  non 
pareatur  impune  ».  —  Cap.  2,  De  constit.,  in  ^o. 

Subditus  vero  delegantis  compelU  potest  ad  acceptandam 
delegationem,  ne  alioquin  inutilis  videatur  esse  jurisdictio 
ac  potestas  delegandi  competens  judici  ordinario  sive  dele- 
gato  Principis. 

Attamen,  Summi  Pontificis  delegatus  «  debet  sollicite 
providere  ut,  si  personis  superioribus,  exigente  necessitate, 
negotium  duxerit  delegandum,  in  coactionibus  inferendis 
dignitati  deferat  et  personse  ».  —  Cap.  Pastoralis,  28,  De 
offlcio  judicis  delegati. 

b)  Delegandus  a  Summo  Pontifice  debet  esse  constitu- 
tus  in  aliqua  dignitate  ecclesiastica,  vel  obtinere  persona- 
tum  aut  canonicatum  in  ecclesia  cathedrali.  —  Quod  ideo 
sancitum  est,  ut  Sedes  Apostolica  proesumptam  saltem  ha- 
beat  scientiam  de  idoneitate  subjecti.  —  Cap.  Statutum,  ii, 
De  rescriptis,  in  6^.  —  Cf.  n.  602,  ubi  de  judicibus  in  sy- 
nodo  dicecesana  designandis. 

Hsec  qualitas  dignitatis  quse  in  judice  delegato  necessaria 
est,  ab  aliquibus  uti  necessaria  habita  est  etiam  in  subdele- 
gato.  —  At  invaluit  sententia  contraria  ;  nam  qualitas  di- 
gnitatis  in  delegato  S.  Sedis  requiritur  prsesertim  quia,  cum 
S.  Pontifex  regulariter  non  cognoscat  omnes  clericos  singu- 


208     Tract.  II.  De  jurisdigtione  eccles.  in  genere. 

lamm  dioecesium,  hinc  ad  officium  delegati  designat  eas 
personas  quas  ex  scientia  et  aliis  qualitatibus  prsesumptis 
idoneas  reputat ;  delegatus  vero,  qui  subdelegatum  agnoscit, 
procedit  ex  scientia  certa,  hinc  potest  etiam  personam  non 
qualificatam,  dummodo  idonea  sit,  subdelegare.  —  Santi, 
De  officio  judic.  deleg.,  num.  14,- 

lo  Hfec  lex  Bonifacii  VIII  et  concilii  Tridentini  ita  intelli- 
genda  est,  ut  semper  salva  sit  auctoritas  Sanctse  Sedis  ex 
certa  scientia  delegandi  etiam  alias  personas,  prseter  illas 
quse  in  eadem  lege  designantur. 

30  Gseterum,  animadvertendum  est  hodiernis  temporibus 
causas  S.  Sedi  delatas  regulariter  omnes  a  Sacris  Gongrega- 
tionibus  definiri,  ideoque  jurisdictionem  proprie  dictam 
rarissime  committi,  et  solummodo  meri  ministerii  fieri  de- 
putationem,  litteras  vero  Apostolicas  et  rescripta  pro  exse- 
cutione  committi  Grdinariis  locorum.  —  Cf.  n.  420, 

239,  V.  Plures  delegari  possunt,  vel  in  solidum, 
vel  ita  ut  coUegialiter  agant. 

a)  Si  fuerint  in  solidum  deputati,  «  uno  eorum  nego- 
tium  inchoante  commissum,  alii  nequibunt  se  ulterius  in- 
tromittere  de  eodem,  nisi  vel  infirmitate,  vel  alia  justa 
causa  illum  contingeret  impediri,  aut  si  nollet,  vel  malitiose 
in  eo  procedere  recusaret  ».  —  Cap.  Quum  plures,  8,  De 
offlcio.jud.  deleg.y  in  6^, 

b)  Quando  vero  statutum  est  a  delegante  ut  delegati 
collegialiter  procedant,  tunc  omnes  simul  idem  negotium 
debent  pertractare ;  et  «  uno  delegatorum  v-el .  arbitrorum 
rebus  humanis  exempto,  eorum  officium  exspiravit,  nisi 
aliud  in  delegatione  aut  compromisso  fuisset  expressum  ». 

—  Cap.  42,  Be  off.jud.  deleg. 

c)  Si  species  delegationis  non  certo  innotescat,  an  in 
solidum  aut  collegialiter  facta  sit,  tunc, 

lo  Si  delegatio  fit  meri  ministerii,  retinendum  est  eam 
factam  esse  in  solidum ;  nam  haec  negotia  melius  per  unum 
expediuntur,  et  delegatio  plurium  facta  censetur  ut  facilius 
copia  haberi  possit  exsecutoris  gratice  a  delegante  concessse. 

—  Cf.[de  Angelis,  De  off.  jud.  deleg.,  n.  7 , 


Cap.  m,  De  jurisdictione  delegata.  209 

2»  Si  rescriptum  sit  justitice  ad  lites  terminandas,  in  du- 
bio  tenendum  est  delegationem  plurium  factam  esse  ut  col- 
legialiter  agant ;  «  illa  quippe  fuit  antiqua  Sedis  Apostolicse 
provisio ,  ut  hujusmodi  causarum  recognitiones  duobus 
quam  uni,  tribus  quam  duobus  libentius  delegaret ;  cum, 
sicut  canones  testantur,  integrum  sit  judicium  quod  pluri 
morum  sententiis  confirmatur  ».  —  Cap.  21,  De  o/jicio  judi- 
cis  delegati. 

ARTIGULUS    II. 

DE    OFFICIO   ET   POTESTATE   DELEGATI. 

240.  I.  Necessitas  habendi  mandatum  delegatio- 
nis. 

a)  Delegatus  judex  nullo  modo  sese  immiscere  debet  in 
negotio  vel  causa,  antequam  mandatmn  delegationis  rece- 
perit,  etiamsi  aliunde  sciat  se  constitutum  esse  judicem  de- 
legatum. 

b)  Et,  si  sermo  sit  de  delegatione  Summi  Pontificis, 
requiritur  ut  littera?  delegationis  eidem  delegato  fuerint 
oblatae.  —  Cap.  12,  De  appellat. 

Unde  liquet  dispensationes  datas  vi  rescripti  Apostolici 
nondum  delegato  praesentati,  esse  omnino  nullius  valoris, 
quantumvis  de  expedito  rescripto  et  de  f acta  sibi  delegatione 
notitiam  quoque  certam  habuerit.  —  Be  Angelis,  in  tit.  Be 
officio  jud.  deleg.,  num.  5.  —  Cf.  n.  417 . 

241.  II.  Delegatus  commissionem  suam  probare. 
debet.  —  Nam  delegatio  est  quid  facti;  factum  autem  re- 
gulariter  non  prsesumitur,  sed  probandum  est. 

a)  Imo,  delegatio  Summi  Pontificis  aliter  probari  ne- 
quit,  nisi  per  litterarum  prcesentationem  ;  «  asserenti  nam- 
que  cum  mandatis  Principis  se  venisse  credendum  non  est, 
nisi  hoc  scriptis  probaverit  ».  —  Extravag.  Injunct.,  De 
electione. 

b)  Debet  quoque  delegatus  eo  modo  mandatum  suum 
exsequi,  quo  sufTicienter  indicetur  rem  peragi  auctoritate 

12* 


210     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

delegatay  ne  videatur  agere  nomine  jureque  proprio,  dum 
vices  supplet  Superioris,  potestate  ab  eo  accepta. 

242.  III.  Formam  mandati  ejusque  limites  dili- 
genter  observare  tenetur,  quia  nullam  habet  potesta- 
tem  nisi  quatenus  a  delegante  concessam ;  unde  nullius  ro- 
boris  est  quidquid  ultra  tenorem  rescripti  gestum  fuerit.  — 
Cap.  Cum  dilect.,  22,  Be  rescriptis,  et  cap.  37,  De  off.  jud. 
deleg.  —  Cf.  n.  419,  uhi  de  exsecutione  Rescriptorum. 

a)  Hinc,  si  forma  specialis  procedendi  fuerit  imposita, 
eam  sequatur  oportet ;  si  vero  solummodo  fuerit  demandata 
jurisdictio,  formam  Jitris  communis  judex  delegatus  serva- 
bit. 

b)  In  rescriptis  gratice,  delegatus  tenetur  ea  omnia  prge- 
ventive  adimplere  quse  praescripta  sunt,  antequam  ad  ac- 
tum  flnalem  concessionis  gratice  procedat,  prout  est  dis- 
pensare,  absolvere,  etc.  Quod  si  aliter  agat,  ejus  actus 
dispensationis  est  invalidus. 

Verba  formoe  solent  in  rescriptis  per  totidem  ahlativa  ab- 
soluta  proponi.  —  At  omniane  et  singula,  quae  in  tenore 
rescriptorum  proposita  sunt,  haberi  debent  ut  pars  formae 
substantialis,  adeo  ut,  si  negligantur,  etiam  singillatim,  in- 
ducant  invaliditatem  actus  dispensationis?  Huic  qusestioni 
respondet  Pyrrhus  Gorradus,  Praxis  dispens.,  l.  7,  c.  7 : 

Vel  dicta  clausula  aut  conditio  de  jure  communi  requi- 
rebatur,  aut  de  novo  a  Pontifice  in  rescripto  inserta  est, 
prceter  dispositiones  juris  communis. 

±0  Si  illa  clausula  nova  est,  et  de  jure  communi  non  ap- 
ponebatur,  tunc  constituit  novam  formam  rescripti,  non 
negligendam  sub  poena  irritationis  actus. 

2o  At,  si  clausula  prsedicta  jam  de  jure  communi  exige- 
batur,  verius  dicendum  est  non  importare  formam  substan- 
tialem  aut  conditionem,  quia  quoties  in  rescripto  exprimitur 
forma  juris  communis,  eo  modo  quo  jure  inest,  non  est  in- 
tentio  Papae  dispensantis  inducere  novam  formam  et  condi- 
tionem,  sed  est  admonitio  quoedam  ut  servetur  forma  juris 
communis ;  unde,  ea  prsetermissa,  non  irritatur  actus  qui 
alias  validus  esset. 


Cap.  III.  De  jurisdigtione  delegata.  211 

Id  exemplificant  Auctores  casu  quo  in  rescripto  dispensa^ 
tionis  posita  fuisset  clausula  :  ut  matrimonium  celebraretur 
factis  proclamationibus,  quse  tamen  a  concilio  Tridentino 
prsescriptoe  sunt,  sed  non  sub  formula  irritante ;  unde, 
etiam  si  omissse  essent  in  dicto  matrimonio,  nihilomjnus 
hoc  fuisset  validum,  quamvis  in  rescripto  prteceptse  fuissent. 

243.  IV.  Judex  delegatus  habet  eam  potestatem 
qua  efflcaciter  causam  sibi  commissam  cognoscat, 
et  ad  eff ectum  perducat. 

a)  Unde,  non  solum  habet  simplicem  jurisdictionem, 
sed  etiam  mixtum  imperium,  id  est,  jurisdictionem  cum 
congrua  poenarum  coercitione. 

b)  Debet  autem  necessarias  probationes,  et  rationabiles 
exceptiones  admittere,  atque  legitimse  appellationi  deferre. 
—  Cap.  Ex parte,  13.  Be  off.  jud.  deleg. 

244.  V.  Appellatio  fit  a  sententla  delegati  ad  ip- 
sum  delegantem,  vel  ejus  in  officio  successorem. 

a)  Si  delegatus  totam  suam  jurisdictionem  in  alium 
transtulerit,  non  a  subdelegato  ad  delegatum,  sed  ad  pri- 
mum  delegantem  datur  appellatio.  —  Cap.  Super,  27,  Be 
offic.  jud.  deleg. 

b)  Si  vero  non  in  totum  subdelegaverit,  aliquid  de  ju- 
risdictione  sibi  reservans,  a  subdelegato  appellabitur  ad 
delegatum.  —  Cap.  Si  delegatus,  7,  De  o/f.  jud.  deleg. 
in  6^, 

ARTIGULUS  III. 

DE   AMISSIONE   JURISDICTIONIS   DELEGATif). 

Gessat  potestas  delegata  : 

245.  I.  Morte  ipsius  delegati,  nisi  delegatio  fuerit 
facta  ratione  dignitatis. 

a)  Nam  si,  v.  gr.,  non  expresso  nomine  personoe,  dele- 
gatus  sit  Episcopus  Gorisopitensis  vel  ejus  Officialis,  juris- 
dictio  tyansit  ad  successores  in  eadem  dignitate,  etiamsi 


212     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

res  sit  adhuc  integra,  quia  dignitas  non  moritur  neque  va- 
riatur  per  mutationem  personae.  —  Cap.  Si  gmttose,  5,  De 
rescriptis,  in  6^  ;  —  et  cap.  14,  De  off.  jud.  deleg. 

b)  Si,  pensatis  omnibus,  dubium  remaneat  utrum  juris- 
dictio  sit  personalis  vel  realis,  censenda  est  intuitu  per- 
sonse  concessa,  et  proinde  non  transiens  ad  successorem ; 
nam  jurisdictio  delegata,  quia  derogat  ordinaria?,  veluti 
huic  prsejudiciabilis,  merito  censetur  odiosa,  ideoque  stricte 
interpretanda.  —  Reiff.,  De  off.  jud.  deleg.,  n.  52  et  128. 

246.  II.  Morte  delegantis,  vel  amissione  ejus  po- 
testatis, 

a)  Si  delegata  sit  jurisdictio  contentiosa,  et  res  sit 
adhuc  integra.  —  Cap.  Licet,  30,  De  off.  jud.  deleg. 

Facta  autem  citatione,  res  desinit  esse  integra,  ut  Doc- 
tores  tenent  communiter,  ex  cap.  Gratum,  20,  ejusd.  tit. 

b)  Si  vero  jurisdictio  delegata  sit  voluntaria,  distin- 
guendum  est  inter  gratiam  factam  et  gratiam  faciendam. 

lo  Delegationes  quse  alicui  conceduntur  in  ipsius  favo- 
rem,  etsi  ulterius  cedant  in  commodum  aliorum,  ut,  v.  gr. 
facultas  absolvendi,  dispensandi,  etc,  sunt  gratia^  factce, 
qu8e  proinde  non  exspirant  morte  concedentis,  etiam  re 
integra,  cum  «  deceat  concessum  a  principe  beneficium  esse 
mansurum  ».  —  Reg.  16  juris,  in  ^o.  —  cf.  cap.  36,  De 
pra^bendis,  in  6o. 

Unde,  ex.  gr.,  facultates  vicariorum  parochialium  non 
cessant  quando  cessat  jurisdictio  delegantis  ;  neque  mortuo 
Episcopo  exspirant  speciales  facultates  absolvendi,  dispen- 
sandi,  quas  ipse  parochis  vel  vicariis  absque  limitatione 
concesserit,  vel  ad  determinatum  tempus  quod  nondum 
elapsum  est. 

2«  Delegationes  seu  commissiones  factse  ad  conferendum 
favorem  alicui  determinatce  personce,  sunt  quoque  gratice 
factce  si  delegatus  sit  exsecutor  necessarius,  jussus  scilicet 
exsequi  gratiam,  cognita  precum  veritate,  cum  petenti  jus 
sit  qusesitum.  —  Cf.  cap.  9,  De  offic.  jud.  deleg.,  in  6o. 

3o  Sunt  autem  gratice  faciendce,  et  proinde  exspirant 
morte  concedentis,  re  adhuc  integra,  hujusmodi  commis- 


Cap.  III.  De  jurisdictione  delegata.  213 

siones  in  favorem  determinatse  personse,  si  delegatus  sit 
exsecutor  voluntarius,  cujus  scilicet  arbitrio  relictum  sit 
gratiam  elargiri  vel  non,  prout  expedire  judicaverit.  —  Cf, 
cit.  cap.  36,  Be  prcebendis,  in  60 ;  —  et  n.  428,  ubi  de 
effectu  et  duratione  Rescriptorum. 

247.  IH.  Revocatione  a  delegante  lacta  et  dele- 
gato  legitime  intimata. 

a)  Gum  enim  judex  ordinarius  in  concessione  jurisdic- 
tionis  utatur  jure  suo,  ac  quasi  re  propria,  poterit,  pro  ar- 
bitrio  suo,  jurisdictionem  suam,  tam  contentiosam  quam 
voluntariam,  tam  in  foro  interno  quam  externo  concessam, 
revocare. 

Idque,  etiamsi  res  amplius  integra  non  sit,  sed  judicium 
jam  coeptum  a  delegato ;  et  non  tantum  valide,  sed  etiam 
licite  si  justa  est  causa  revocationis. 

b)  Hoc  ipsum  quoque  locum  habet  in  delegato  Prin- 
cipis  subdelegante  non  in  totum. 

Verum  si  vices  suas  in  totum  alteri  commiserit,  nequit 
amplius  subdelegatam  jurisdictionem  revocare,  nisi  tamen 
res  sit  adhuc  integra  :  quo  casu  jurisdictio,  qua  subdele- 
gatus  non  est  usus,  «  non  censetur  in  eum  efficaciter  transi- 
visse  ».  —  Cap.  6,  Be  offlc.  jud.  deleg.,  in  6^. 

c)  Revocatio  non  censetur  vim  atque  effectum  sortiri 
donec  fuerit  legitime  intimata.  —  Cap.  24,  De  rescriptis. 

Ratio  est  :  quia  «  omnis  res,  per  quascumque  causas  nas- 
citur,  per  easdem  dissolvitur  »  (reg.  i  jiiris) ;  atqui,  juris- 
dictio  non  acquiritur  delegato  vel  subdelegato,  nisi  post 
debitam  ejus  intimationem,  seu  praesentationem  litterarum 
delegationis ;  ergo  nec  aufertur,  nisi  legitima  revocationis 
intimatione. 

248.  IV.  Lapsu  temporis  praefixij  «  nisi  dies  prse- 
fixus  de  communi  consensu  partium  prorogetur  ».  — 
Cap.  4,  Be  off.  jud.  deleg.  ^  Cf.  n.  1457, 

a)  Delegatio  facta  usque  ad  beneplacitum  delegantis 
exspirat  per  ipsius  mortem,  cum  eo  ipso  beneplacitum  ejus 
exstinguatur.  —  Cf.  n.  428, 


214     Tract.  II.  De  jurisdictione  eccles.  in  genere. 

b)  Secus  dicendum  est,  si  delegatio  facta  sit  usque  ad 
beneplacitum  dignitatis,  v.  gr.,  Sedis  Apostolicce,  quia  non 
deficit  sedes,  cessante  officio  sedentis.  —  Cap.  5,  Be  res- 
criptis,  in  60. 

249.  V.  Finito  negotio  quod  commissum  fuerat. 

«  Ex  quo  (enim)  judex  delegatus,  per  se  vel  per  alium,  sen- 
tentiam  exsecutioni  mandavit,  ejus  auctoritas  et  jurisdictio 
cessat,  quia  semel  est  suo  officio  functus.  »  —  Cap.  In  lit- 
teris,  9,  Be  offlcio  judicis  deleg. 

a)  Id  valet  etiamsi  suo  officio  bene  vel  male  fuerit  per- 
functus  ;  imo,  etiamsi  nulliter  et  invalide  judicaverit. 

Nec  obstat  sententiam  latam  fortasse  esse  injustam ;  nam 
judex  appellationis  emendabit  errorem. 

b)  Hoc  aptatur  quoque  simplici  exsecutori,  qui  nempe 
nudum  7ninisterium  habet.  Hinc,  si  invalida  fuit  exse- 
cutio,  alise  sunt  exposcendse  litterse  delegationis,  et  obti- 
nendse  facultates  a  mandante. 

c)  Idem  pariter  admittitur  si  delegatus,  inspectis  litte- 
ris,  decretum  tulerit  de  earum  nullitate  ob  vitium  quo 
laborant.  —  Hinc  non  potest  deinde,  mutato  consilio,  nego- 
tii  sibi  commissiexpeditionemaggredi,  sed  novum  requiritur 
mandatum.  Per  decretum  enim  delegatus  functus  est  munere 
suo.  —  Cf.  cap.  38,  De  offic.  jud.  deleg. 

Gontrarium  tantummodo  verificatur  in  rescriptis  S.  Pce- 
nitentiarice  pro  foro  conscientice  :  quse,  si  fuerint  directa 
confessario  oratoris,  et  hic  aut  distulerit  exsequi,  aut  judi- 
caverit  se  exsequi  non  posse,  orator  alium  adire  valebit  ad 
habendam  dispensationem,  aut  idem  confessarius,  mutata 
sententia,  poterit  cum  oratore  dispensare.  —  De  Angelis,  in 
tit.  De  officio  jud.  deleg.,  num.  8. 

250.  VI.  Recusatione  delegati  legitimeproposita, 

si  fuerit  pronuntiata  sententia  de  justitia  recusationis.  — 
Cap.  5,  De  off.  jud.  deleg.,  in  60. 

a)  Causa  recusationis  judicis  delegati,  regulariter  per 
arbitros,  apartibus  eligendos,  tractari  ac  defmiri  debet.  — 
Cap.  Suspicionis,  39,  De  off.  jud.  deleg. 


Cap.  III.  De  jurisdictione  delegata.  215 

b)  Quando  autem  recusatur  delegatus  vel  officialis  Epis- 
copi,  causa  recusationis  coram  Episcopo  est  probanda.  — 
Cap.  4,  De  offi.cio  jtid.  deleg.,  in  6^. 

251.  Quseritur  utrum,  mortmo  subdelegante,  ex- 
spiret  potestas  subdelegata. 

a)  Si  delegatasit  jurisdictio  contentiosa,  vel  delegatio 
sit  gratia  facienda, 

lo  Tunc,  si  delegatus  potestatem  subdelegandi  jure  pro- 
prio  et  ex  lege,  adeoque  veluti  ordinariam  habeat,  ut  est 
delegatus  Principis,  vel  delegatus  ad  universalitatem  causa- 
rum,  exspirat  jurisdictio  subdelegati  si  ea  nondum  uti 
coeperit ;  quia  in  casu,  non  primus  delegans,  sed  ipse  dele- 
gatus  censetur  subdelegare ;  cum  ergo  ab  ipso,  velut  radice 
ac  fundamento,  procedat  et  pendeat  jurisdictio  subdelegata, 
sequitur,  mortuo  delegato,  sive  eo  qui  subdelegavit,  re  ad- 
huc  integra,  exspirare  jurisdictionem  subdelegatam. 

2o  Secus  est,  si  delegatus  non  suo  nomine,  sed  auctori- 
tate  et  potestate  sibi  specialiter  concessa  aprimo  delegante 
subdeleget ;  tunc  enim, 

Hocprimo  delegante  mortuo,  exstinguitur  quidem  juris- 
dictio  subdelegati,  si  causa  integra  seu  nondum  coepta  sit. 

Eodem  autem  superstite,  non  exstinguitur  sive  delegatus 
vivat,  sive  mortuus  sit :  quia,  hoc  casu,  primus  delegans  or- 
dinarius  censetur  subdelegare,  adeoque  esse  prima  radix  ac 
fundamentum  potestatis  subdelegatse,  cujus  nomine  et  auc- 
toritate  fit  subdelegatio  seu  substitutio.  —  Pirhing,  in  tit. 
Le  offlc.  jud.  deleg.,  num.  184. 

b)  Verum  si  delegata  sit  jurisdictio  voluntaria,  et  sit 
gratia  facta,  non  exspirat  per  mortem  concedentis. 

Unde,  si  Episcopus  alicui  clerico  subdelegaverit  faculta- 
tes  absolvendi,  dispensandi,  etc,  quas  ipse  per  indultum 
generale  a  Sede  Apostolica  impetravit,  videntur  hujusmodi 
communicationes  seu  subdelegationes  facultatum,  etiam 
cognita  morte  Episcopi,  usque  ad  proefixum  terminum  per- 
durare. 


TRAGTATUS   III. 
DE  CLERICIS. 


Distinctionem  laicorum  et  clericorum  ex  jure  divino  repetendam 
esse,  nec  non  duplicem  Ordinis  et  Jurisdictionis  hierarchiam, 
diximus  ubi  de  vera  Ecclesiae  constitutione,  n.  40  et  seq. 

De  privilegiis  clericorum,  et  speciatim  de  privilegio  fori  et  canonis, 
alibi  dicemus. 

Hic  agendum  est  :  de  institutione  clericorum  in  seminariis  episco- 
palibus;  —  de  eorum  Ordinatione;  —  de  impedimentis  ad  ordi- 
nes  suscipiendos,  seu  de  irregularitatibus  ;  —  et  demum,  de  vita 
et  honestate  clericorum. 


OAPUT   I. 

D£  INSTITUTIONE  GLERIGORUM  IN  SEMINARIIS 
EPISGOPALIBUS. 

Vindicalis  juribus  EcclesiaB  quoad  proprias  clericoruin  scholas,  — 
agemus  de  seminariorura  erectione  et  administralione  temporali ;  — 
de  admissione  et  instilutione  alumnorura  ;  —  de  administratione  semi- 
narii  in  spirituaiibus;  —  et  de  ordinationibus  poleslatis  civilis  quae 
ad  ecclesiaslica  seminaria  spectant. 

ARTIGULUS  I. 

DE   JURIBUS   ECCLESI/E    QUOAD    INSTITUTIONEM   CLERICORUM. 

252. 1.  De  jure  seminaria  erigendi. 

a)  Ecclesm  jus,  et  quidem  divinum,  habet  ad  ea  quoe 
sibi  necessaria  sunt  ut  fmem  suum  assequatur,  et  in  adhi- 
bendis  hisce  mediis  nuUatenus  pendet  ab  alia  quacumque 
potestate  (cf.  n.  19  et  seq.).  — -  Atqui,  Ecclesise  nihil  magis 
necessarium  est  quam  ut  «  optimorum  sacerdotum  sobo- 


CaP.    I.    De    INSTITUENDIS   CLERlClS.  2l9 

Proprium  igitur  officium  Episcoporum  est  ?nagistros  de- 
putare,  libros  eligere,  rationemque  studiorum  et  vitoe  dis- 
ciplinam  in  prsefatis  scholis  determinare. 


ARTIGULUS    II. 

DE    SEMINARIORUM    ERECTIONE    ET    ADMINISTRATIONE    TEMPORALI. 

254.  I.  De  antiquitate  seminariorum. 

a)  TJhi  primum  turbulentis  priorum  sseculorum  tempo- 
ribus  successit  tranquillitas,  Ecclesia  scholas  institui  cura- 
vit,  in  quibus  sub  Episcopi  oculis  instituerentur  et  perpo- 
lirentur  juniores  clerici  qui  ad  majores  ordines  crescerent. 

b)  Posterioribus  sceculis  passim  erectge  sunt  inmonas- 
teriis,  prseter  scholas  interiores  seu  claustrales  pro  mona- 
chis,  alise  exteriores  et  canonicce  pro  clericis  ssecularibus; 
et  paulatim  neglecta  sunt  episcopalia  clericorum  seminaria, 
quia  satius  visum  est  Episcopis  ut  monachorum  aut  Uni- 
versitatum  scholas  frequentarent. 

c)  Sed  quum  postea,  in  Universitatibics,  litterarum  fer- 
vore  et  scholarum  pompa  pene  oppressa  languesceret  pie- 
tas,  regulares  vero  Gongregationes  subalienatse  essent  ab 
illa  strictissima  cum  Episcopis  conjunctione  qua  olim  ab 
ipsis  totse  pendebant,  idcirco  de  antiquis  seminariis  resti- 
tuendis  cogitatum  est.  —  Bened'.  XIY,  De  syn.,  lib.  5, 
cap.  11. 

255.  II.  Concilium  Tridentinum,  considerans  quod 
«  adolescentium  setas,  nisi  recte  instituatur,  prona  sit  ad 
mundi  voluptates  sequendas;  et,  nisi  a  teneris  annis  ad 
pietatem  et  religionem  infor?netur,  antequam  vitiorum 
habitus  totos  homines  possideat,  nunquam  perfecte,  ac  sine 
maximo  ac  singulari  propemodum  Dei  omnipotentis  auxi- 
lio,  in  disciplina  ecclesiastica  perseveret  »,  statuit  : 

a)  (c  Ut  singulce  cathedrales,  metropolitance  atque  his 
majores  ecclesice,  pro  modo  facultatum  et  dioecesis  ampli- 
tudine,  certum puerorum  ipsius  civitatis  et  dioecesis,  vel  ejus 
provincise,  si  ibi  non  reperiantur,  numerum,  in  collegio  ad 


220  Tragt.  III.  De  clericis. 

hoc  prope  ipsas  ecclesias,  vel  in  alio  loco  convenienti  ab 
Episcopo  eligendo,  alere  ac  religiose  educare  et  ecclesiasticis 
disciplinis  instituere  teneantur. 

b)  »  Si  vero  in  aliqua  provincia  ecclesice  tanta  pauper- 
tate  laborent,  ut  coUegium  in  aliquibus  erigi  non  possit  : 
synodus  provincialis,  vel  Metropolitanus  cum  duobus  anti- 
quioribus  suffraganeis,  in  ecclesia  metropolitana  vel  alia 
provincice  ecclesia  commodiori,  unum  aut  plura  collegia, 
prout  opportunum  judicabit,  ex  fructibus  duarum  vel  plu- 
rium  ecclesiarum,  in  quibus  singulis  collegium  commode 
institui  non  potest,  erigenda  curabit,  ubi  pueri  illarum  ec- 
clesiarum  educentur. 

c)  »  In  ecclesiis  autem  amplas  dioeceses  habentibus, 
possit  Episcopus  unum  vel  plura  in  dioecesi,  prout  sibi 
opportunum  videbitur,  habere  seminaria,  quse  tamen  ab 
illo  uno  quod  in  civitate  erectum  et  constitutum  fuerit, 
in  omnibus  dependeant.  »  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  18, 
Be  ref. 

Unde,  divisio  seminarii  in  duas  partes,  quarum  una 
majus,  altera  minus  seminarium  nuncupatur,  legi  Triden- 
tinse  contraria  non  est,  modo  in  seminario  admittantur  illi 
tantum  «  quorum  indoles  et  voluntas  spem  afferat  eos 
ecclesiasticis  ministeriis  perpetuo  inservituros  »  (Trid.,  loc. 
cit.).  Voluit  enim  Goncilium,  ut  qui  angelicis  ministerii 
sacri  functionibus  aliquando  addicendi  suni,jam  a  teneris 
annis  ab  iis  segregentur  qui  ea  qu8e  mundi  sunt  cogitant, 
ne  et  ipsi  ad  ssecularia  periculose  alliciantur. 

256.  III.  Maxima  utilitas  hujus  disciplinae. 

a)  Narrat  cardinalis  Pallavicinus  multos  ex  Patribus 
Tridentinis,  dimisso  concilio,  ita  pronuntiasse  mentem 
suam  ut,  quando  etiam  nullus  alius  utilitatis  fructus  ex 
concilii  celebratione  perceptus  fuisset  quam  unus  hic  est  de 
seminariis  clericorum  ubique  terrarum  instituendis,  tan- 
tum  profecto  inde  emolumentum  exstitisset  quantum  tot 
laboribus  ac  incommodis  ibidem  toleratis  satis  digne  res- 
pondere  plane  dicendum  foret.  —  Hist.  conc.  Trid.,  lib.  21, 
cap.  8,  n.  3, 


Cap.  I.  De  instituendis  clericis.  221 

b)  Unde,  seminariomm  erectionem  et  conservationem 
in  Ecclesia  Dei  summe  fructuosam,  Romani  Pontiflces 
strenue  semper promoverunt.  —  Gf.  litteras  Glementis  VIII, 
Ea  semper,  23  jun.  1592 ;  —  constitutionem  Benedicti  XIII, 
Creditce  nobis,  7  id.  maii  1725 ;  —  litteras  Apostolicas  Bene- 
dicti  XIV,  Ubi  primum,  an.  1740 ;  —  litteras  Pii  IX,  Cum 
Romani,  27  jun.  1853,  etc. 

«  Gum  compertum  exploratumque  vpbis  sit,  quantopere 
ad  rei  tum  sacrse  tum  publicse  prosperitatem  conducat  recta 
prsesertim  clericorum  institutio,  aiebat  Pius  IX  ad  Epis- 
copos  Gallice,  ne  intermittatis  concordibus  animis  in  tanti 
momenti  negotium  curas  cogitationesque  vestras  conferre.  » 
—  Encycl.  Inter  muUiplices,  21  mart.  1853. 

Et  Leo  XIII  ad  Episcopos  Italice  :  «  Prcecipue,  curce 
cogitationesque  vestrce,  Venerabiles  Fratres,  in  eo  invigi- 
lare  debent  ut  ministros  Bei  idoneos  rite  instituatis.  Quod 
si  Episcoporum  est  plurimum  operse  et  studii  in  fingenda 
probe  omni  juventute  ponere,  longe  plus  ipsos  elaborare  in 
clericis  verum  est,  qui  in  Ecclesiae  spem  adolescunt  et  par- 
ticipes  adjutoresque  munerum  sanctissimorum  sunt  ali- 
quando  futuri.  »  —  Encycl.  Etsi  nos,  15  feb.  1882.  —  Cf. 
alias  ejusdem  Pontiflcis  litteras  encycl.  ad  Episcopos 
Hungarice,  Lusitanice,  Borussice,  Bavarice,  etc. 

c)  Ipsa  S.  Congregatio  Concilii,  sicubi  seminarii  de- 
fectum  deprehendit,  pro  constanti  disciplina  Episcoporum 
sollicitudinem  excitavit  et  accendit,  ut  nullum  lapidem  non 
moveant,  nihil  inausum  relinquant,  quo  tantum  in  eccle- 
siam  suam  bonum  importandum  provideant.  —  Cf.  Lucidi, 
De  visitat.  sacr.  liminum,  cap.  1,  ninn.  122. 

d)  Potest  et  debet  Archiepiscopus  suffraganeum  qui 
statuta  Tridentini  circa  seminarium  non  servat,  corripere 
et  ad  ea  servanda  cogere. 

Nam,  «  si  cathedralium  et  aliarum  majorum  ecclesiarum 
Praelati  in  hac  seminarii  erectione  ejusque  conservatione 
negligentes  fuerint,  ac  suam  portionem  solvere  detrectave- 
rint,  Episcopum  Archiepiscopus,  Archiepiscopum  et  Supe- 
riores   synodus   provincialis  acriter    corripere    eosque  ad 


222  Tract.  III.  De  clericis. 

omnia  supradicta  cogere  debeat,  et,  ut  quamprimum  hoc 
sanctum  et  pium  opus,  ubicumque  fieri  poterit,  promo- 
veatur,  studiose  curabit  ».  —  Sess,  23,  cap.  18. 

e)  Episcopus  constitutionem  edere  potest,  qua  prsescri- 
bitur  nemini  sacros  ordines  esse  conferendos  qui  plures 
annos,  vel  saltem  definitum  aliquod  temporis  spatium  in 
seminario  non  transegerit,  ex  quo  fit  ut  idonei  tantum- 
modo  in  clerum-  adsciscantur,  qui  vocationis  suse  indicia 
minime  dubia  prsebuerint.  «  Melius  est  enim  Domini  sacer- 
dotium  paucos  habere  ministros  qui  possint  digne  opus  Dei 
exercere,  quam  multos  inutiles  qui  onus  grave  ordinatori 
adducant.  »  —  Can.  4,  dist.  23.  —  Cf.  Ben.  XIY,  Be  syn., 
lib.  Hy  cap.  2. 

257.  IV.  Taxa  seminarii.  —  Goncilium  Tridentinum, 
cum  seminaria  ubique  excitari  jussit,  modum  expeditum 
et  efflcacem  suppeditavit,  quo  tantum  opus  ab  omnibus 
inchoari  ac  perfici  posset. 

a)  Quia  enim  ad  collegii  fabricam  instituendam,  ad 
mercedem  prseceptoribus  et  ministris  solvendam,  ad  alendam 
juventutem,  et  ad  alios  sumptus  certi  redditus  necessarii 
sunt,  voluit  sancta  synodus  ut  Episcopi,  cum  consilio  duo- 
rum  de  Capitulo,  quorum  alter  ab  Episcopo,  alter  ab  ipso 
Capitulo  eligatur,  itemque  duorum  de  clero  civitatis,  quo- 
rum  quidem  alterius  electio  similiter  ad  Episcopum,  alte- 
rius  vero  ad  clerum  pertineat,  ex  fructihus  integris  mensce 
episcopalis  et  Capituli,  et  quorumcumque  heneficiorum, 
etiam  regulariuin,  portionem  aliquam  detrahant,  huic  col- 
legio  applicandam ;  et  ad  hanc  portionem  "solvendam  pos- 
sessores  per  censuras  ecclesiasticas  ac  alia  juris  remedia 
compellantur,  etiam  vocato  ad  hoc,  si  videbitur,  auxilio 
brachii  ssecularis.  —  Trid.,  ibid. ;  —  Cf.  const.  Ben.  XIII, 
Creditce  nobis,  7  id.  maii  1725. 

b)  Voluit  etiam  Goncilium  seminario  erecto  benefcia 
aliquot  simplicia  uniri  posse,  cujuscumque  qualitatis  et  di- 
gnitatis  fuerint,  quando  redditus  annui  ad  hujus  expensas 
non  sufficiunt.  —  Trid.,  ibid.;  —  Cf.  Bened.  XIV,  Be 
synodo  diceces.,  lib.  9,  cap.  7. 


I 


Cap.  I.  De  instituendis  clericis.  223 

Verum  in  Gallia  beneficia  simplicia,  sive  affecfa,  sive  non 
affecta,  vix  amplius  exsistunt. 

c)  Quandoque  S.  G.  indulget  ut  seminariorum  pauper- 
tati  consulatur  per  missarum  reductionem. 

lo  Item  Episcopis  quandoque  indulsit,  ut  cum  omnibus 
suarum  dioecesium  parochis  super  obligatione  applicandi 
missam  pro  populo  diebtcs  festis  suppressis  dispensare  va- 
lerent,  ad  effectum  (accedente  eorumdem  parochorum  con- 
sensu)  deponendi  et  erogandi  in  favorem  seminarii  dioe- 
cesani  eleemosynas  ex  missis,  enuntiatis  diebus  celebrandis, 
obventuras. 

2o  Quibusdam  etiam  Episcopis  potestatem  fecit  dispen- 
sandi  parochos  qui  duas  parcecias  administrant,  super 
obligatione  applicandi  utramque  7nissam  pro  populo,  ea 
tamen  lege,  ut  priorem  missam  pro  populo  utriusque  paroe- 
ciae  applicent.  —  Cf.  Tract.  Be  parocho,  n.  883  et  887. 

3o  Permisit  quoque  ut  sacerdotes  qui  ex  necessitate  hinas 
missas  diebus  dominicis  festisque  de  proecepto  celebrant, 
secundam  missam  celebrare  valeant,  eleemosyna  secundfc 
missse  favore  seminarii  accepta.  —  Cf.  n.  879. 

d)  «  Rationes  autem  reddituum  hujus  seminarii  Epis- 
copus  annis  singulis  accipiat,  praesentibus  duobus  a  Ga- 
pitulo  et  totidem  a  clero  civitatis  deputatis.  »  —  Trid.,  loc. 
cit. 

Per  hujusmodi  verba  a  quibusdam  intelligitur  alia  spe- 
cies  deputatorum  a  priori  distincta.  Verum  praxis  S.  G.  G. 
[unicam  pro  administratione  temporali  commissionem  ad- 
mittit. 

258.  V.  Nulla  datur  appellatio  ad  effectum  sus- 
[pensivum  ab  erectione  seminarii,  a  taxatione  quarum- 
icumque  dignitatum  et  officiorum,  et  generatim  a  mandatis 
et  provisionibus  quse  quoquo  modo  respiciunt  curam,  direc- 
[tionem  et  administrationem  seminarii.  —  Trid.,  loc.  cit. ; 
[—  Const,  Bened.  XIV,  Ad  militantis  Ecclesice,  %  34, 


i2"24  TrACT.    III.    De    CLERICIS. 

ARTIGULUS  III. 

DE    ADMISSIONE   ET    INSTITUTIONE    ALUMNORUM. 

259.  I.  De  admissione  alumnorum  in  seminario. 

a)  In  seminario  recipiantur  <(  qui  ad  minimum  duode- 
cim  annos  et  ex  legitimo  matrimonio  nati  sint,  ac  legere 
et  scribere  competenter  noverint,  et  quorum  indoles  et 
voluntas  spem  afferat  eos  ecclesiasticis  ministeriis  perpetuo 
inservituros  ».  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  18,  Le  ref. 

b)  «  Pauperum  autem  filios  prsecipue  eligi  vult  (sancta 
Synodus);  nec  tamen  ditiorum  excludit,  modo  suo  sumptu 
alantur,  et  studium  prse  se  ferant  Deo  et  Ecclesise  inser- 
viendi  ».  —  Trid.,  loc.  cit. 

c)  Nunquam  tamen  certam  exegit  scientiam,  quse  ha- 
beri  non  posset,  illos  in  vocatione  mansuros,  multoque 
minus  pro  expensarum  restitutione,  si  adolescentes  e  statu 
ecclesiastico  se  deinde  subtraxerint,  cautionem  postulavit.  — 
S.  C.  C,  in  Ferrarien.,  16  dec.  1820. 

Huic  sententioe  adstipulatur pe^ie  universalis  consuetudo 
omnium  dioeceseon,  quse  ut  plurimum  nullam  ab  hisce 
ecclesiastici  tyrocinii  desertoribus  exigunt  restitutionem.  — 
Aliter  vero  sentiendum  esset,  si  adsit  dispositio  synodalis 
aut  legitima  consuetudo,  vel  denique  ex  lege  fundationis 
cautum  sit  ut  expensse  restituantur.  —  Cf.  Lucidi,  op.  cit., 
cap.  6,  nu7n.  22  et  seq. 

260.  II.  Derationestudiorum  etpietatis  operibus. 

a)  «  Hos  pueros  Episcopus  in  tot  classes,  quot  ei  vide- 
bitur,  divisos  juxta  eorum  numerum,  setatem,  ac  in  disci- 
plina  ecclesiastica  progressum,  partim,  cum  ei  opportunum 
videbitur,  ecclesiarum  ministerio  addicet,  partim  in  colle- 
gio  erudiendos  retinehit ;  aliosque  in  locum  eductorum 
sufficiet,  ita  ut  hoc  collegium  Dei  ministrorum  perpetuum 
seminarium  sit.  »  ~  Trid.,  loc.  cit. 

b)  «  Ut  vero  in  eadem  disciplina  ecclesiastica  commo- 
dius  instituantur,  tonsura  statim  atque  hahitu  clericali 


Cap.  I.  De  instituendis  clericis.  225 

semper  utentur ;  grammatices,  cantus,  computi  ecclesias- 
tici,  aliarumque  bonarum  artium  disciplinam  discent ;  Sa- 
cram  Scripturam,  libros  ecclesiasticos,  homilias  sanctorum, 
atque  sacramentorum  tradendorum,  maxime  quoe  ad  confes- 
siones  audiendas  videbuntur  opportuna,  et  rituum  ac  csere- 
moniarum  formas  ediscent. 

c)  «  Guret  Episcopus  ut  singulis  diebus  Missse  sacri- 
ficio  intersint,  ac  saltem  singulis  mensibus  confiteantur 
peccata  ;  et  juxta  confessoris  judicium  sumant  corpus  Do- 
mini  nostri  Jesu  Ghristi;  cathedrali  et  aliis  loci  ecclesiis 
diebus  festis  inserviant.  »  —  Trid.,  ibid. 

261.  III.  a  Omnino  in  instituendis  clericis  sunt 
duse  res  necessariae,  doctrina  ad  cultum  mentis, 
virtus  ad  perfectionem  animi  »  (Leonis  XIII  encycl. 
ad  Episcopos  HungaricBy  22  aug.  1886).  —  «  Etenim  tan- 
tum  lucere  vanum  ;  tantum  ardere  parum  ;  ardere  et  lucere 
perfectum  »  (S.  Bernard.,  serm.  in  nativ.  S.  Joannis).  — 
Cf.  Instit.  semin.  S.  Carol.  Borromcei. 

«  Gaussse  profecto  graves,  et  omnium  setatum  communes, 
decora  virtutum  multa  et  magna  in  sacerdotibus  postulant ; 
verumtamen  nostra  hcec  cetas  plura  quoque  et  majora 
admodum  flagitat. 

a)  »  Revera  fldei  catholicce  defensio^  in  qua  laborare 
maxime  sacerdotum  debet  industria,  et  quse  est  tantopere 
his  temporibus  necessaria,  docl^inam  desiderat,  non  vulga- 
rem  neque  mediocrem,  sed  exqtcisitam  et  variam,  quse 
non  modo  sacras  sed  etiam  philosophicas  disciplinas  com- 
plectatur,  et  physicorum  sit  atque  historicorum  tractatione 
locuples.  —  Eripiendus  est  enim  error  hominum  multiplex, 
singula  christianse  sapientioe  fundamenta  convellentium ; 
luctandumque  persaepe  cum  adversariis  apparatissimis,  in 
disputando  pertinacibus ,  qui  subsidia  sibi  ex  omnium 
scientiarum  genere  astute  conquirunt.  »  —  Encyclica  Etsi 
nos,  Leonis  XIII,  15  febr.  1882. 

b)  «  Similiter,  cum  hodie  magna  sit  et  ad  plures  diffusa 
corruptela  morum,  singularem  prorsus  oportet  in  sacerdo- 
tibus   esse  virtutis   constanticeque  prcestantiam.   Fugere 

13* 


226  Tract.  III.  De  clericis. 

quippe  consuetudinem  hominum  minime  possunt ;  imo,  ap- 
plicare  se  propius  ad  multitudinem  ipsis  officii  sui  mune- 
ribus  jubentur  ;  idque  in  mediis  civitatibus,  ubi  nulla  jam 
ferelibido  est  quin  permissam  habeant  et  solutam  licentiam. 
»  Ex  quo  intelligitur  virtutem  in  clero  tantum  habere 
Yirium  hoc  tempore  debere,  ut  possit  se  ipsa  tueri  firmiter, 
et  omnia  cum  blandimenta  cupiditatum  vincere,  tum  exem- 
plorum  pericula  sospes  superare. 

c)  »  Prseterea,  conditas  in  Ecclesise  perniciem  leges 
consecuta  passim  clericorum  paucitas  est  :  ita  plane  ut 
eos  qui  in  sacros  ordines  Dei  munere  leguntur,  duplicare 
operam  suam  necesse  sit,  et  excellenti  sedulitate,  studio, 
devotione,  exiguam  copiam  compensare. 

»  Quod  quidem  utiliter  facere  non  possunt,  nisi  animum 
gerant  tenacem,  abstinentem,  incorruptum,  caritate  flagran- 
tem,  in  laboribus  pro  salute  hominum  sempiterna  susci- 
piendis  promptum  semper  atque  alacrem.  Atqui,  ad  hujus- 
modi  munera  est  adhibenda  prceparatio  diuturna  et  dili- 
gens  :  non  enim  tantis  rebus  facile  et  celeriter  assuescitur. 
Atqui  illi  sane  in  sacerdotio  integre  sancteque  versabuntur, 
qui  sese  in  hoc  genere  ab  adolescentia  excoluerint,  et  tan- 
tum  disciplina  profecerint,  ut  ad  eas  virtutes  quse  comme- 
moratse  sunt  non  tam  instituti  quam  nati  videantur.  »  — 
Encycl.  cit.  —  Cf.  enc.  Pii  IX,  Inter  multiplices. 


\.  IV.  Germanam  dlcendi  scribendique  elegan- 
tiam  et  eloquentiam  adolescentes  clerici  addiscere  pos- 
sunt,  sive  ex  sapientissimis  Sanctorum  Patrum  operibus, 
sive  ex  clarissimis  ethnicis  scriptoribus  ab  omni  labe  pur- 
gatis.  —  Encyel.  Inter  multiplices,  Pii  IX,  ad  Episcopos 
Gallice,  21  mart.  1853 ;  —  Cf.  epist.  S.  Offlcii,  15  feb.  1867. 
<i  Nequaquam  posset  clerus  in  muneribus  officiisque  suis 
cum  ea,  qua  par  est,  dignitate  atque  utilitate  versari,  si 
qu8e  ingenii  laudes  tantopere  expetuntur  a  cseteris,  eas  ipse 
neglexerit. 

a)  »  Quod  primo  loco  illuc  pertinet  ut  suum  clerus  te- 
neat  decus  :  est  enim  litterarum  laus  multo  nobilissima  : 
quam  qui  adepti  sint,  magnum  aliquod  existimsi.ntur  adepti; 


k 


Gap.  I.  De  instituendis  clericis.  227 

qui  careant,  prsecipua  quadam  apud  homines  commenda- 
tione  carent.  »  —  Epist.  Leonis  XIII,  Plane  quidem,  de  stu- 
diis  litter.  in  Sem.  Eom.,  20  maii  1885. 

b)  «  Deinde  vero,  quoniam  ita  sumus  natura  facti,  ut 
ex  iis  rebus  quse  sensibus  percipiuntur  ad  eas  assurgamus 
qu8e  sunt  supra  sensus,  nihil  est  fere  ad  juvandam  intelli- 
gentiam  majus,  quam  scribendi  virtus  et  urbanitas.  Na- 
tivo  quippe  et  eleganti  genere  dicendi  mire  invitantur  ho- 
mines  ad  audiendum,  ad  legendum  :  itaque  fit  ut  animos 
et  facilius  pervadat  et  vehementius  teneat  verborum  sen- 
tentiarumque  luminibus  illustrata  veritas.  Quod  habet 
quamdam  cum  cultu  Dei  externo  similitudinem  :  in  quo 
scilicet  magna  illa  inest  utilitas,  quod  ex  rerum  corpo- 
rearum  splendore  ad  numen  ipsum  mens  et  cogitatio  per- 
ducitur. 

»  Quarum  rerum  utilitate  perspecta,  Ecclesia  catholica, 
quemadmodum  cetera  quse  honesta  sunt,  quse  pulcra,  quse 
laudabilia,  ita  etiam  humanarum  litterarum  studia  tanti 
semper  facere  consuevit,  quanti  debuit,  in  Qi^qyiQ  provehen- 
dis  curarum  suarum  partem  non  mediocrem  perpetuo  collo- 
cavit.  »  —  Leonis  XIII  epist.  cit. 

263.  V.  Alumni  Ecclesise,  «  ut  erunt  humanitatis  arti- 
bus  informati  et  politi,  proestantissima  sacrse  theologiae  stu- 
dia  ne  attingant,  priusquam  diligentem  adhibuerint 
praeparationem  in  studio  philosophiae. 

a)  »  Philosophiam  eam  intelligimus,  intimam  solidam- 
que,  altissimarum  indagatricem  caussarum,  patronam  opti- 
mam  verltatis ;  cujus  virtute  neque  ipsi  fluctuent  neve 
abripiantur  omni  vento  doctrince  in  nequitia  hominum, 
in  astutia  ad  circumventionem  erroris  (Ephes.,  iv,  14), 
et  queant  etiam  doctrinis  ceteris  adjumenta  veritatis  submi- 
nistrare,  captionibus  prsestigiisque  opinionum  discussis  et 
refutatis.  »  —  Epist.  encycl.  Officio  sanctissimo,  LeonisXIII, 
ad  Episcopos  Bavaria^,  22  dec.  1887. 

b)  «  Hujus  rei  gratia,  pergit  idem  Pontifex,  ut  opera 
Magni  Aquinatis  essent  in  manibus  et  assidue  apteque 
exponerentur  jampridem  monuimus,  idemque  s?epius  incul- 


228  Tract.  III.  De  clericis. 

cavimus  verbisque  gravissimis;  et  gestit  animus  optimos 
inde  fructus  esse  a  clero  perceptos,  perquam  optimos  uber- 
rimosque  spe  certa  expectamus. 

»  Scilicet  disciplina  Doctoris  Angelici  mire  facta  est  ad 
conformandas  mentes,  mire  usum  parit  commentandi, 
philosophandi,  disserendi  presse  invicteque :  nam  res  sin- 
gulas  dilucide  monstrat  aliam  ex  alia  continua  serie  pen- 
dentes,  omnes  inter  se  connexas  et  cohserentes,  omnes  ad 
capita  pertinentes  suprema ;  tum  in  contemplationem  erigit 
Dei,  qui  rerum  omnium  et  caussa  effectrix  est,  et  vis,  et 
summum  exemplar,  ad  quem  demum  omnis  philosophia  et 
homo  quantus  est,  debent  referri. 

»  Sic  vere  per  Thomam  scientia  rerum  divinarum  et 
humanarum,  caicssarumque  quibus  hce  res  continentur, 
quum  praeclarissime  illustrata,  tum  firmissime  munita  est  : 
cujus  conflictione  disciplinae,  veteres  sectce  errorum  penitus 
corruerunt,  itemque  novce,  nomine  potius  et  specie  quam 
re  illis  dispares,  simul  emisere  caput,  et  ejusdem  ictibus 
dejectse  interciderunt ;  quod  jam  non  unus  ostendit  de  scrip- 
toribus  nostris. 

»  Ejus  igitur  in  schola  adolescat  et  exerceatur  clerus  ad 
philosophiam,  ad  theologiam  :  existet  enimvero  ductus  et 
ad  sacra  prselia  valens  quam  qui  maxime.  »  — Leonis  XIII 
epist.  cit.  —  Cf.  enc.  ^terni  Patris,  4  aug.  1879. 

264.  VI  «  Ad  eas  humanitatis  artes  quibus  adolescens 
setas  informari  solet,  adjungendae  sunt  disciplinae  sa- 
crae  et  canonicae,  cauto  ut  earum  doctrina  sana  sit,  us- 
quequaque  incorrupta,  cum  Ecclesiae  documentis  penitus 
consentiens,  hisque  maxime  temporibus  vi  et  ubertate  prae- 
^Xdin^,  \xi  potens  sit  exhortari....  et  eos  qui  contradicunt 
arguere. »  —  Encyc.  Leonis  XIII  ad  Episcopos  Hungarice . 
—  Cf.  encyc.  Pii  IX,  Inter  multiplices. 


GaP.    I.   De   INSTITUENDIS   CLERICIS.  229 

ARTIGULUS  IV. 

DE   ADMINISTRATIONE    SEMINARIORUM  IN    SPIRITUALIBUS. 

265.  I.  Deputatio  duorum  Ganonicorum. 

a)  Omnia  ad  spirituale  seminarii  regimen  necessaria 
et  opportuna  «  Episcopi  singuli  cum  consilio  duorum  Ca- 
nonicorum  seniorum  et  graviorum,  quos  ipsi  elegerint, 
prout  Spiritus  Sanctus  suggesserit,  constituent;  eaque  ut 
semper  observentur,  ssepius  visitando  operam  dabunt;.... 
omniaque  impedimenta  auferentes,  quaecumque  ad  conser- 
vandum  et  augendum  tam  pium  et  sanctum  institutum 
pertinere  videbuntur,  diligenter  curabunt.  »  —  Trident., 
sess.  23 y  cap.  18. 

b)  Unde  Episcopus,  in  conficiendis  seminarii  constitu- 
tionibus,  in  electione  magistrorum  eorumque  remotione,  in 
delectu  librorum,  et  generatim  in  omnibus  quse  ad  rationem 
studiorum  et  ad  disciplinam  spectant,  horum  Canonicorum 
consilium  adhibere  debet,  licet  illud  sequi  non  teneatur; 
nec  hi  duo  Ganonici  quidquam  juris  habent  in  directione 
seminarii  absque  Episcopo  vel  ejus  Yicario;  quod  etiam  di- 
cendum  est  de  aliis  deputatis  pro  administratione  tempo- 
rali.  —  Ita  pluries  decisum  est  a  S.  C.  Concilii. 

266.  II.  Seminarii  Moderatores. 

a)  «  Efficite,  ait  Leo  XIII  ad  Episcopos  Hungarice,  ut 
litteris  disciplinisque  tradendis  lecti  viri  prceficiantur,  in 
quibus  doctrince  sanitas  cum  innocentia  morum  conjuncta 
sit,  ut  in  re  tanti  momenti  eis  confidere  jure  optimo  possi- 
tis.  Rectores  disciplince,  magistros  pietatis  Qligii^ prudentia, 
consilio,  rerum  usu  prse  ceteris  commendatos  :  communis- 
que  vitse  ratio,  auctoritate  vestra,  sic  temperetur,  ut  non 
modo  nihil  unquam  alumni  offendant  pietati  contrarium, 
sed  abundent  adjumentis  omnibus,  quibus  alitur  pietas; 
aptisque  exercitationibus  incitentur  ad  sacerdotalium  virtu- 
tum  quotidianos  progressus.  »  —  Cf.  encycl.  ad  Episcopos 
Lusitanice,  Pergrata  nobis,  14  sept.  1886. 


230  Tract.  III.  De  clericis. 

b)  Magistromm  munus  in  seminariis  non  est  perpe- 
tuum,  sed  amovibile  ad  mttum.  —  Amotio  autem  non  est 
decernenda  sine  rationabili  causa.  — 5.  C.  C,  in  Oppiden., 
15  mart.  1828;  —  in  Spoletana,  22  jun.  1844. 

c)  Admonet  Lucidi  munus  rectoris  cum  confessarii 
munere  non  esse  cumulandum.  Nam, 

lo  Ex  parte  alumnorum,  valde  timendum  esset  ne,  cum 
animoe  suse  periculo,  ei  sui  cordis  maculas  sordesque  dete- 
gere  reformident,  cui  imperium  ac  potestas  est  sese  exte- 
rius  improperandi  ac  poenis  coercendi. 

2o  Ex  parte  vero  rectoris,  periculum  adest  ne  notitiis  in    x 
confessione  acquisitis  uti  velit,  aut  videatur  uti,  in  exercen- 
dis  extrinsecus  sui  ministerii  partibus,  quse  res  odium  con- 
tra  sanctissimum  Poenitentise  sacramentum  in  animis  ado- 
lescentium  creare  potest.  —  Lucidi,  op.  cit.,  c.  6,  n.  30. 

267.  III.  Non  licet  Episcopis  seminariorum  regi- 
men,  inconsulta  Sede  Apostolica,  regularibus  Ordi- 
nibus  aliisque  Institutis  gerendum  tradere. 

a)  Nam  religiosse  familise  plerumque  non  solent  alicujus 
seminarii  regimen  accipere,  nisi  sub  ea  conditione  quod  ad 
generalem  Ordinis  Superiorem  pertinebit  rectorem  magis- 
trosque  seminarii  eligere  et  deputare,  qui  et  ipsi  valebunt 
absque  prcefatis  Canonicorum  deputationibus  seminarium 
administrare ;  quodque  nonnisi  ex  causa  poterita&^E^j? iscopo, 
aut  successoribus,  regimen  seminarii  ab  ipsorum  Gongre- 
gatione  auferri  ut  denuo  ssecularibus  vel  aliis  Regularibus 
regendum  committatur.  —  Hujusmodi  autem  concessio  de- 
rogat  decreto  concilii  Tridentini ;  tollit  nimirum  jura  suc- 
cessorum  Episcopi,  et  amovet  commissiones  deputatorum. 
Ergo  fieri  nequit  absque  beneplacito  Apostolico. 

Unde,  semper  inspiciendum  est  quid  a  S.  Sede  prcescrip- 
tum  decretumque  sit.  Gseterum,  S.  Sedes  ita  facultatem 
hujusmodi  impertitur,  ut  seminaria  sub  patrocinio,  protec- 
tione  et  subjectione  Episcopi  maneant. 

b)  Presbyteris  S.  Sulpitiiy  S.  C.  Episc.  et  Reg.  faculta- 
tem  indulsit  acceptandi  ab  Ordinariis  directionem  semina- 
rjorum,  quin   in  singulis  casibus  recursus  ad  S.  Sedem 


Cap.  I.  De  instituendis  clericis.  231 

habeatur;  nec  non  seminaria  eorum  directioni  concredita 
administrandi,  tam  in  spiritualibus  qu?Cm  in  temporalibus, 
sine  deputatorum  interventu  qui,  juxta  concilium  Triden- 
tinum,  disciplinoe  et  administrationi  bonorum  invigilare 
deberent  :  ita  tamen  ut  in  omnibus,  tam  Superior  generalis 
quam  socii,  dependeant  a  respectivo  Ordinario,  et  ratio- 
nem  reddituum  in  fme  cujuslibet  anni  reddere  teneantur, 
preesentibus  duobus  de  Gapitulo,  totidemque  de  clero  civitar 
tis.  —  Quod  indultum  ad  decennium  conceditur;  eoque 
elapso,  iterum  ad  S.  Sedem  recurrendum  est. 

Decreta  fere  similia  S.  G.  edidit  pro  Maristis,  Eudistis, 
Oratorianis,  et  aliis  Gongregationibus.  —  Cf.  Analect.  jur. 
Pontif.,  an.  1867,  col.  509  et  634. 

ARTIGULUS  V. 

DE    ORDINATIONIBUS    POTESTATIS   CIVILIS    Q\}M    SPECTANT 
AD    ECCLESIASTICA   SEMINARIA. 

Lege  civili  in  Gallia  plura  de  erectione  et  regimine  Semi- 
nariorum  decreta  sunt,  quorum  nonnulla  juribus  Eccle- 
sice  adversantur.  —  Prsecipua  tantum  adnotabimus;  csete- 
rum  aliqua  in  desuetudinem  abierunt. 

268.  I.  Etablissement  et  direction  des  semi- 
naires. 

a)  «  Les  6v^ques  pourront  avoir  un  s^minaire  pour  leur 
diocese,  sans  que  le  gouvernement  s'oblige  a  le  doter.  »  — 
Concordat  de  1801  ^  art.  11. 

Aliqua  tamen  dotatio  ad  mentem  ipsius  Goncordati 
concessa  erat  (Decret  du  30  septembre  1807  portant  eta- 
blissement  de  bourses  et  demi-bourses  dans  les  semi- 
naires  diocesains ;    Cf.   Ordonnances  des  5  juin  1816; 

8  mai  1826;  6  juillet  1831),  quoe  nuper  ab  infensissimis 
Ecclesioe  legislatoribus   ablata  est.  —  Loi  de  finances  du 

9  aout  1885. 

b)  «  Les  6v^ques  seront  charg6s  de  Torganisation  de 
leurs  a^minaires,  et  les  r^glements  de  cette  organisation  se- 


232  Tract.  III.  De  clericis. 

ront  soumis  a  rapprobation  du  premier  Gonsul.  »  —  Arti- 
cles  organiques  du  8  avril  i802,  art.  23. 

c)  «  Les  6vdques  enverront,  toutes  les  ann6es,  au  con- 
seiller  d'Etat  charg6  des  affaires  concernant  le  culte,  les 
noms  des  personnes  qui  6tudieront  dans  les  s6minaires  et 
qui  se  destineront  a  T^tat  ecclesiastique.  »  —  Ibid.,  art.  25, 

d)  «  Les  6v^ques  ne  f eront  aucune  ordination  avant  que 
le  nombre  des  personnes  a  ordonner  ait,  6t6  soumis  au  gou- 
vernement  et  par  lui  agr66.  »  —  Art.  org.  26. 

e)  «  L'instruction  dans  les  s6minaires  depend  des  ar- 
chev^ques  et  6v6ques,  chacun  dans  son  dioc6se.  Ils  en  nom- 
ment  et  r^voquent  les  directeurs  et  professeurs.  Ils  sont 
seulement  tenus  de  se  conformer  aux  reglements  par  nous- 
approuv^s.  »  —  Decret  du  17  mars  1808,  art.  3. 

269.  II.  Des  ecoles  secondaires  ecclesiastiques  ou 
Petits  seminaires. 

a)  «  Les  ecoles  secondaires  eccl^siastiques  actuellement 
existantes  sont  maintenues,  sous  la  seule  condition  de  res- 
ter  soumises  a  la  surveillance  de  TEtat.  II  ne  pourra  en  ^tre 
etabli  de  nouvelles  sans  Tautorisation  du  gouvernement.  » 

-  Loi  du  15  mars  1850,  art.  70. 

b)  «  Les  trait^s  qui  devront  avoir  pour  effet  de  conc6- 
der  aux  6v^ques  dioc6sains  des  b^timents  et  des  subven- 
tions  pour  r^tablissement  d'6coIes  libres  seront  pass6s  entre 
les  communes,  les  d^partements  ou  TEtat  et  les  6v6ques, 
non  en  leur  dite  qualit^,  mais  en  leur  nom  personnel,  agis- 
sant  comme  fondateurs  et  bienfaiteurs  de  r^tablissement 
projete,  int6ress6s  comme  tels  a  sa  prosp6rit6  et  a  sa  conser- 
vation,  proc6dant  a  ce  titre  a  la  d^signation  du  personnel, 
et  notamment  du  directeur  de  T^tablissement,  lequel  toute- 
fois  demeurera  seul  responsable  vis-a-vis  des  autorit^s  pr6- 
pos6es  a  la  surveillance  de  Fenseignement  libre,  et  devra 
remplir  les  conditions  prescrites  par  la  loi.  »  —  Decret  du 
23  mars  1851,  art.  1. 

c)  «  Les  ministres  des  diff^rents  cultes  reconnus  peuvent 
donner  Tinstruction  secondaire  a  quatre  jeunes  gens  au  plus, 


f 


Cap.  I.  De  instituendis  clericis.  233 

destin^s  aux  6coles  eccl^siastiques,  sans  ^tre  soumis  aux 
prescriptions  de  la  loi  de  1850,  a  la  condition  d'en  faire  la 
d^claration  a  Tinspecteur  d'Acad6mie.  Le  conseil  d6parte- 
mental  veille  a  ce  que  ce  nombre  ne  soit  pas  d6pass6.  »  — 
Loi  du  15  mars  1850,  art.  66. 

270.  III.  Des  biens  des  seminaires. 

a)  « II  sera  form6,  pour  Fadministration  des  biens  du 
s6minaire  de  chaque  dioc^se,  un  bureau  compos6  de  Vun 
des  vicaires  generaux,  qui  pr^sidera  en  Tabsence  de  T^v^- 
que,  du  directeur  et  de  Veconome  du  s(^minaire,  et  d'un 
quatrieme  membre,  remplissant  les  fonctions  de  tresorier, 
qui  sera  nomm^  par  le  ministre  des  cultes,  sur  Tavis  de 
r^v^que  et  du  pr6fet.  II  n'y  aura  aucune  r^^tribution  atta- 
ch6e  aux  fonctions  de  tr^sorier.  »  —  Decret  du  6  novem- 
bre  1813,  art.  62. 

«  Le  secr6taire  de  Tarchev^ch^  ou  6v^ch6  sera  en  mSme 
temps  secr6taire  de  ce  bureau.  »  —  Ibid.,  art.  63. 

«  Le  bureau  d'administration  du  s^minaire  principal  aura 
en  m^me  temps  radministration  des  autres  ^coles  eccl^sias- 
tiques  du  diocese.  »  —  Ibid.,  art.  64. 

b)  «  II  y  aura  aussi,  pour  le  d^pot  des  titres,  papiers  et 
renseignements,  des  comptes,  des  registres,  des  sommiers, 
des  inventaires,  conform6ment  a  Farticle  54  du  reglement 
des  fabriques,  une  caisse  ou  armoire  d  trois  clefs,  qui  se- 
ront  entre  les  mains  des  trois  membres  du  bureau.  »  — 
Ibid.,  art.  65. 

c)  «  Ueconome  sera  charg6  de  toutes  les  d^penses; 
celles  qui  seront  extraordinaires  ou  imprevues  devront 
^tre  autoris6es  par  Farchev^que  ou  6v^que,  apres  avoir  pris 
Tavis  du  bureau.  Gette  autorisation  sera  annex6e  au  compte.  m 
—  Ibid.,  art.  71. 

«  II  sera  toujours  pourvu  aux  besoins  du  seminaire prin- 
cipal,  de  pref^rence  aux  autres  ecoles  ecclesiastiques,  a 
moins  qu'il  n'y  ait,  soit  par  Tinstitution  de  ces  6coles  secon- 
daires,  soit  par  des  dons  ou  legs  postMeurs,  des  revenus 
qui  leur  auraient  6t6  specialement  affect6s.  »  —  IHd., 
art.  72. 


234  TrACT.    III.    De    CLERICIS. 

d)  <(  La  commission  administrative  du  seminaire  trans- 
mettra  au  prefet,  au  commencement  de  chaque  semestre, 
les  bordereaux  de  versement  par  les  ^conomes,  et  les  man- 
dats  des  sommes  pay6es.  Le  pr6fet  en  donnera  d^charge  et 
en  adressera  les  duplicata  au  ministre  des  cultes  avec  ses 
observations.  »  —  Ibid.,  art.  78. 

e)  «  Le  tresorier  et  Veconome  de  chaque  semindire  ren- 
dront,  au  mois  de  janvier,  leur  compte  en  recette  et  en  de- 
pense,  sans  ^tre  tenus  de  nommer  les  6Ieves  qui  auraient 
eu  part  aux  deniers  affect^s  aux  aumones;  Tapprobation 
donn6e  par  T^veque  a  ces  sortes  de  d^penses  leur  tiendra 
lieu  de  pieces  justificatives.  »  —  Ibid.,  art.  79. 

«  Les  comptes  seront  vises  par  1'eveque,  qui  les  trans- 
mettra  au  ininistre  des  cultes;  et,  si  aucun  motif  ne  s'op- 
pose  a  Tapprobation,  le  ministre  les  renverra  a  T^veque,  qui 
les  arr^tera  d^finitivement  et  en  donnera  d6charge.  »  — 
Ibid.,  art.  80. 

f)  «  Tout  notaire  devant  lequel  il  aura  et6pass6  un  acte 
contenant  donation  entre-vifs  ou  disposition  testamentaire 
au  profit  d'un  s^minaire  ou  d'une  6cole  secondaire  eccl6- 
siastique,  sera  tenu  d'en  instruire  F^v^que,  qui  devra  en- 
voyer  les  pieces,  avec  son  avis,  au  ministre  des  cultes,  afm 
que,  s'il  y  a  lieu,  Tautorisation  pour  Tacceptation  soit  don- 
n6e  en  la  forme  accoutum6e.  »  —  Ibid.,  art.  67.  —  Cf. 
Tract.  De  parocho,  ubide  administr.  temp.,  n.  990  etseq. 


\ 


Cap.  IL  De  ordinandis  clericis.  235 

GAPUT    II. 

DE    ORDINANDIS    GLERIGIS. 

Agemiis  do  requisilis  ad  validam^  nec  non  ad  licitam  Ordinationem, 
nempe  :  de  legitimo  sacrse  Ordinationis  minislro;  —  dc  littcris  d!- 
missoriis,  et  litleris  testimonialibus;  —  de  qualitalibns  ordinando- 
rum;  —  de  litulo  Ordinationis;  —  de  examino  ordinandorum ;  —  de 
lcmporc  et  loco  Ordinationis,  —  ac  de  iulerstiliis  intcr  ordines  scr- 
vandis. 

ARTIGULUS  I. 

DE   LEGITIMO   SACR^E    ORDINATIONIS    MINISTRO. 

271.  I.  Minister  ordinarius  sacrse  Ordinationis, 
ut  valide  conferatur,  est  omnis  et  solus  Episcopus. 

—  Proprium  enim  est  officii  episcopalis  ut  ministros  ordi- 
nent,  quam  potestatem  non  habent  cum  presbyteris  com- 
munem.  —Cf.  Trid.,sess.  23,  cap. 4,  et  can.  7,  De  Ordine. 

a)  Episcopi  etiam  hseretici  aut  schismatici,  degradati, 
aut  quocumque  scelere  inquinati,  vel  censurairretiti,  valide 
ordines  administrant,  modo  debita  materia  et  forma  utan- 
tur  cum  dehita  intentione.;  quia  character  episcopalis,  seu 
potestas  in  Ordinatione  semel  accepta,  nec  deleri  potest, 
nec  amitti.  —  Cf.  n.  176. 

b)  Eorum  vero  Ordinationes  sunt  sacrilegce;  et  «  sus- 
pensionem  ab  ordine  suscepto  ipso  jure  incurrunt  qui 
eumdem  ordinem  recipere  proesumpserunt  ab  excommuni- 
cato,  vel  suspenso,  vel  interdicto  nominatim  denuntiatis  ». 

—  Constit.  Apostolicce  Sedis,  tit.  5,  num.  6. 

Ibidem  declaratur  «  eum  qui  bona  flde  a  quopiam  eorum 
est  ordinatus,  exercitium  non  habere  ordinis  sic  suscepti, 
donec  dispensetur  ». 

272.  II.  Ex  delegatione  Summi  Pontificis,  simpli- 
ces  quoque  presbyteri  possunt  primam  tonsuram 
et  ordines  minores  conferre.  —  Cf.  Trid.,  sess.  23,  cap. 
iO^  De  ref. ;  —  Cf.  n.  443  et  534. 


236  Tract.  III.  De  clericis. 

a)  De  ordine  subdiaconatus  certum  est  antiquitus  il- 
lum  fuisse  inter  ordines  minores  computatum,  etiam  in 
Ecclesia  Latina. 

Gum  vero  subdiaconis  indicta  fuerit  lex  continentise, 
cumque  deinde,  in  concilio  Lateranensi  IV,  fuerit  decretum 
ut  subdiaconi  eligi  possent  in  Episcopos,  dum  antea  sub- 
diaconi  postulari  debuissent,  tum  subdiaconatus  ccepit  m- 
ter  majores  ordines  recenseri. 

Ex  hoc  inferunt  Doctores,  ante  setatem  Innocentii  III,  vel 
etiam  Urbani  II,  potuisse  Abbates  conferre  ordinem  subdia- 
conatus.  —  Santi,  Be  temporib.  ordin.,  num.  22. 

b)  Quoad  presbyteratu7n,  receptum  semper  est  ut  non- 
nisi  ab  Episcopo  conferretur. 

Quoad  diaconatum  etiam,  cum  sit  ordo  qui  ad  sacram 
hierarchiam  divina  ordinatione  institutam  pertinet,  com- 
munis  sententia  docet  ejus  collationem  delegari  non  posse 
presbytero ;  ac  proinde  nec  Abbati  qui  presbyter  sit  et  bene- 
dictionem  ab  Episcopo  receperit. 

c)  Ante  concilium  Tridentinum,  privilegia  concessa 
Abbatibus  aliisque  Prselatis  inferioribus  erant  satis  extensa; 
sed  ab  eodem  concilio  cohibita  sunt,  sess.  23,  cap.  10,  De 
ref.,  ita  ut  «  Abbatibus,  ac  aliis  quibuscumque  quantum- 
vis  exemptis,  non  liceat  in  posterum  cuiquam  qui  regularis 
subditus  sibi  non  sit,  tonsuram  vel  minores  ordines  con- 
ferre  ». 

Sub  nomine  autem  subditorum  regularium  venire  tantum 
professos  trium  votorum  solemnium,  non  autem  oblatos 
et  novitios,  arguitur  ex  decisione  S.  C.  C,  14  maii  1689. 
—  Et  revera,  subjectio  importat  obligationem  obediendi  ex 
una  parte,  et  ex  altera  jus  imperandi;  quse  nonnisi  ex  pro- 
fessione  oriuntur. 

d)  Utrum  Abbates  qui  suis  subditis  regularibus  possunt 
ex  Tridentino  ordines  minores  et  tonsuram  conferre,  si  or- 
dinent  personas  in  suis  privilegiis  minime  comprehensas, 
hsec  collatio  sit  tantum  illicita,  vel  etiam  invalida,  dispu- 
tant  Auctores.  —  Cf.  de  Angelis,  in  tit.  De  tempor.  ordin., 
num.  2;  —  Santi,  ibid.,  num.  26. 


GaP.    II.   De   ORDINANDIS   clericis.  237 

273.  III.  Ut  Ordinatio  non  modo  valida,  sed  et  li- 
cita  quoque  habeatur,  «  unusquisque  a  proprio 
Episcopo  ordinetur  ».  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  8,  Deref. 

Quod  merito  statutum  est,  tum  ut  dissensiones  eviten- 
tur,  quae  suboriri  possent  inter  Episcopos  si  unus  alterius 
subditos,  eodem  ignorante  ac  ssepius  invito,  ordinare  prse- 
sumeret  (can.  i,  dist.  71);  tum  ut  obvietur  malitiis  homi- 
num,  atque  indigni  et  ignorantes  ad  sacros  ordines  non 
promoveantur,  qui  alioquin  clericales  ordines,  quos  a  pro- 
priis  Episcopis  forsan  sibi  jam  denegatos  dolent,  aut  ex 
certis  impedimentis  canonicis  sibi  denegandos  fore  merito 
verentur,  ab  extraneis  Episcopis,  nullam  de  ipsorum  defec- 
tibus  notitiam  habentibus,  in  animarum  suarum  perniciem 
et  ecclesiastici  ordinis  dedecus  recipere  prsesumerent.  — 
Reiffenstuelf  De  temp.  ord.,  num  77. 

Proprius  Episcopus  quoad  ordines  recipiendos,  ille  est 
cui  ordinandus  subditus  est  ratione  originis,  domicilii, 
heneficii,  vel  triennalis  familiaritatis. 

a)  Subditus  ratione  originis  ille  est  qui  naturaliter  or- 
tus  est  in  ea  dioecesi  in  qua  ad  ordines  promoveri  deside- 
rat,  dummodo  tamen  ibi  natus  non  fuerit  ex  accidenti^ 
occasione  nimirum  itineris,  officii,  legationis,  mercaturse  vel 
cujusvis  alterius  temporalis  morse  ejus  parentum  in  illo 
loco,  quo  casu  nuUatenus  hujusmodi  fortuita  nativitas,  sed 
vera  tantum  et  naturalis  patris  origo  erit  attendenda. 

At  si  pater  in  alieno  loco  ubi  ejus  filius  natus  est,  tam- 
diu  et  eo  animo  permanserit,  ut  inibi  vere  domicilium  de 
jure  contraxerit,  tunc,  non  origo  patris,  sed  domicilium  per 
patrem  legitime  contractum,  pro  ordinatione  ejusdem  filii 
attendi  debet.  —  Constit.  Speculatores,  Innoc.  XII,  ^  iO. 

lo  Si  de  filiis  illegitimis  sermo  sit,  et  super  defectu  nata- 
lium  dispensationem  obtinuerint,  nonamplius  paternse,  sed 
maternce  originis  locus  attendendus  est,  etiamsi  de  certo 
patre  constet,  quia  illegitimi  conditionem  matris  sequuntur. 

2o  Expositi,  quorum  scilicet  parentes  et  locus  originis 
ignorantur,  obtenta  dispensatione,  ordinaripossunt  abEpis- 
copo  loci  in  quo  expositi  sunt.  —  S.  C.  C,   15  febr.  1704. 

3o  Neophyti  demum,  si  pariter  ordinari  valeant,  origina- 


238  TrACT.    III.    De    GLERICIS. 

rii  sunt  loci  in  quo  sacro  Baptismate  regenerati  sunt.  — 
Const.  Cupientes,  Pauli  III,  21  mart.  1542. 

b)  Subditus  ratione  domicilii  ad  effectum  suscipiendi 
ordines,  secundum  constitutionem  Innoc.  XII  is  dumtaxat 
censetur,  qui  licet  alibi  natus  fuerit,  domicilium  tamen  adeo 
stabiliter  constituerit  in  alio  loco,  ut,  vel  per  decennium 
saltem  in  eo  habitando,  vel  majorem  rerum  ac  bonorum 
suorum  partem  cum  instructis  sedibus  in  locum  hujusmodi 
transferendo,  ibique  insuper  per  aliquod  considerabile  tem- 
pus  commorando,  satis  superque  suum  perpetuo  ibidem 
permanendi  animum  demonstraverit^  et  nihilominus  ul- 
terius  utroque  casu  se  vere  et  realiter  animum  hujusmodi 
habere  jurejurando  affirmet.  —  Const.  Speculatores,  §  12. 

Unde,  cum  animus  permanendi  esse  nequeat  in  iis  qui 
dumtaxat  studiorum  aut  negotiorum  causa  alicubi  mo- 
rantur,  nullum  ibi  domicilium  acquirunt  ad  recipiendos  or- 
dines  ab  Episcopo  illius  loci. 

c)  Episcopus  proprius  ratione  beneficii  est  Episcopus 
illius  dioecesis  in  qua  clericus  jam  habet  et  pacifice  possidet 
beneficium,  quod,  detractis  oneribus,  per  se  et  sine  adjec- 
tione  patrimonii  sufficiatadcongruam  vitse  sustentationem. 
—  Const.  Speculatores,  §  8. 

Idem  est  si  beneficium  sit  simplex  vel  duplex,  residen- 
tiale  vel  non ;  et,  si  unum  beneficium  sit  insufficiens,  potest 
suppleri  per  aliud  beneficium  compatibile,  in  eadem  tamen 
dioecesi,  quod  deducitur  ex  citata  constitutione. 

d)  Denique,  Episcopus  fit  proprius  ratione  familiarita- 
tis,  respectu  illius  quem  per  integrum  et  completum  trien- 
nium  in  suo  actuali  servitio  secum  retinuerit,  ac  suis  sump- 
tibus  aluerit. 

Huic  vero  heneficium  quod  sufficiat  ad  honestam  vitce 
sustentationem  statim,  id  est,  saltem  infra  terminum  unius 
mensis  a  die  factse  ordinationis,  ab  ordinante  conferendum 
est,  quacumque  fraude  cessante.  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  9, 
Be  ref. 

Hoc  privilegio  gaudent  tantum  Episcopi  clerum  habentes 
et  populum  christianum,  non  vero  Episcopi  Titulares,  qui- 


CaP.    II.    De   OtlDINANDIS    CLERICIS.  239 

bus  hujusmodi  facultas  expresse  sublata  est  a  concilio  Tri- 
dentino,  sess.  i4,  cap.  2,  De  7^ef. 

e)  In  GalUa,  de  facto  attenditur  solum  Episcopus  ori- 
ginis;  at  reprehendendus  non  foretEpiscopus  domicilii,  aut 
beneficii,  aut  familiaritatis,  clerico  manus  imponens  qui  ex 
aliena  dirjecesi  originem  ducit. 

274.  IV.  Si  quis  habeat  plures  Episcopos  pro- 
prios,  alium  nempe  ratione  originis,  alium  ratione  domi- 
cilii,  etc,  a  quolibet  horum  Episcoporum  ordinari  potest. 
Imo,  licet  variare  in  ordinibus  recipiendis,  ita  ut  unus  ab 
Episcopo  originis,  alius  ab  Episcopo  domicilii,  etc,  reci- 
piatur,  dummodo  in  fraudem  non  fiat.  —  Arg.  ex  const. 
Innoc.  XII,  et  ex  declarat.  S.  C.  C,  23  jan.  1666. 


ARTIGULUS    II. 

DE    LITTERIS  DIMISSORIIS   ET   LITTERIS   TESTIMONIALIBUS. 

275.  I.  De  litteris  dimissorialibus.  —  Quamvis 
Episcopus  per  seipsum  subditis  suis  ordines  conferre  de- 
beat,  tamen,  si  legiti^na  causa  verificetur,  potest  dimittere 
subditum  suum  ut  ab  alio  Episcopo  ordinetur  ;  Episcopus 
enim  qui  jus  habet  conferendi  ordines,  potest  epdem  jure 
dare  litteras  dimissoriales,  quibus  acceptis,  alienus  Episco- 
pus  proprium  reprsesentat.  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  3 ;  —  et 
sess.  7,  cap.  11,  Deref. 

a)  Litterse  dimissorise,  praeter  delegationem  conferendi 
ordines,  continere  debent  etiam  testimonium  de  legitimis 
natalibus,  setate,  doctrina,  moribus,  aliisque  ordinandi  do- 
tibus. 

Si  quis  enim  ab  Episcopo  non  proprio  promoveri  petat, 
«  nullatenus,  ait  conc.  Trid.,  id  ei,  etiam  cujusvis  genera- 
lis  aut  specialis  rescripti  vel  privilegii  prsetextu,  etiam  sta- 
tutis  temporibus,  permittatur,  nisi  ejus  probitas  ac  mores 
Ordinarii  sui  testimonio  commendentur.  Si  secus  fiat,  or- 
dinans  a  collatione  ordinum  per  annum,  et  ordinatus  a 
susceptorum  ordinum  exsecutione,  quamdiu  proprio  Epis- 


240  Tract.  III.  De  clericis. 

copo  videbitur  expedire,  sit  suspensus.  » —  Trid.,  sess,  23, 
cap.  8.  —  Cf.  sess.  14,  cap.  2,  De  ref. 

Formulam  hujusmodi  litterarum  ex  Monacello  transcrip- 
tam  reperies  apud  Lucidif  De  visit.  sacr.  liminum,  vol.  3, 
docum.  16. 

b)  Litterse  dimissoriales  non  eocspirant  morte  conce- 
dentis.  —  Licet  enim  videantur  imitari  formam  mandati, 
tamen  revera  relate  ad  clericum  continent  gratiam  jam  fac- 
tam,  quse  firma  manet  etiam  mortuo  concedente. 

Sed  sicut  ab  Episcopo  qui  eas  dedit,  ita  et  ab  ejus  suc- 
cessore,  re  adhuc  integra,  revocari  possunt. 

c)  Ordinantes  alienum  subditum  absque  ejus  Episcopi 
litteris  dimissorialibus,  ipso  facto  incurrunt  suspensionem 
per  annum  ab  ordinum  administratione.  —  Const.  Aposto- 
licce  Sedis,  tit.  5,  num.  3. 

276.  II.  Quis  possit  concedere  litteras  dimisso- 
riales  ?  —  Licet  Ordinatio  sit  actus  ordinis  episcopalis,  ta- 
men  jus  ordinandi  ac  concedendi  dimissoriales  litteras  in- 
duit  naturam  jurisdictionis ;  oritur  enim  ex  potestate 
accepta  in  fideles  promovendos  ad  sacros  ordines. 

a)  Hinc,  jus  concedendi  litteras  dimissoriales  transit  in 
Capitulum  et  in  ejus  Vicarium.  Hoc  jure  tamen  uti  non 
potest  infra  annum  a  die  vacationis,  nisi  quoad  clericos 
qui,  occasione  beneficii  ecclesiastici  recepti  sive  recipiendi, 
arctati  sunt  ad  suscipiendos  ordines.  —  Trid.,  sess.  7,  cap. 
10;  —  et  sess.  23,  cap.  10,  De  ref.  —  Cf.  n.  828. 

b)  Vicarius  vero  generalis  Episcopi  nonpotestlitteras 
dimissoriales  concedere,  nisi  in  mandato  expresse  facul- 
tatem  receperit,  vel  «  nisi  Epicsopus  in  remotis  agat  ».  — 
Cap.  3,  De  tempor.  ord.,  in  6o. 

c)  Neque  Abbates  quantumvis  exempti,  etiam  regu- 
lares,  nec  Collegia  qucecumque  ullo  modo  possunt  conce- 
dere  litteras  dimissoriales  clericis  scecularibus  eorum  ju- 
risdictioni  subjectis ;  sed  clerici  hujusmodi  ordinari  ab 
Episcopo  debent  intra  cujus  dioecesis  fines  abbatia,  vel 
prioratus,  vel  collegium  existunt.  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  10, 
De  ref. 


Cap.  ti.  De  ordinandis  clericis.  241 

Verum  Superiores  regulares  possunt  litteras  dimissoriales 
concedere  suis  subditis  regularihus  ad  sacros  etiam  ordi- 
nes  suscipiendos.  —  Cf.  n.  1219. 

^ll.  III.  Litterae  dimissoriales  dirigi  possunt  ad 
quemcumque  Episcopum  gratiam  et  communionem  cum 
Sede  Apostolica  habentem,  etiam  nulla  designata persona, 

a)  Exceptio  est  quoad  clericos  sceculares  exteros  uW^a 
quatuor  menses  in  Urbe  commorantes,  qui,  si  fuerint  or- 
dinati  ab  alio  quam  ab  ipso  suo  Ordinario  absque  licentia 
cardinalis  Urbis  Vicarii,  suspensionem  ab  ordinibus  sic 
susceptis  ad  beneplacitum  S.  Sedis  ipso  jure  incurrunt; 
Episcopi  vero  ordinantes  ab  usu  pontificalium  per  annum. 
—  Constit.  Apostolicce  Sedis,  tit.  5,  num.  7 . 

b)  Sic  pariter  clerici  pertinentes  ad  aliquem  e  sex 
Episcopatibus  suburbicariis,  si  ordinentur  extra  suam  dioe- 
cesim,  dimissorialibus  sui  Ordinarii,  ad  alium  directis 
quam  ad  cardinalem  Urbis  Vicarium,  tam  ipsi  quam  Epis- 
copi  ordinantes  prsedictas  poenas  incurrunt.  —  Constit. 
Apostolicce  Sedis,  ibid. 

c)  Ultramontani,  nempe  omnes  ex  quibusvis  locis 
extra  Italiam  oriundi,  nequeunt  ordinari  ab  Episcopis  Ita-f 
lise ,  nisi  dimissoriales  suorum  Ordinariorum  litteras  a 
Sanctce  Sedis  Nuntiis  in  illis  partibus  commorantibus  re- 
cognitas  et  subscriptas  habeant,  et  eorumdem  Nuntiorum 
subscriptiones  a  cardinali  Urbis  Vicario  similiter  exami- 
natse,  recognitae,  et  approbatse  fuerint.  —  Constit.  Ur- 
bani  VIII,  Secretis,  11  dec.  1624;  —  constit,  Specula- 
tores,  Innoc.  XII. 

Putat  de  Angelis  hunc  casum  comprehendi  in  constitu- 
tione  Apostolicce  Sedis,  inter  suspensiones  R.  Pontifici  re- 
servatas,  tit.  5,  num.  3. 

278.  IV.  Litterse  testimoniales  vel  commendati* 
tiae  nullam  licentiam  aut  facultatem  proprie  continent,  sed 
de  vita,  moribus,  qualitatibus  ordinandi,  et  de  ordinibus 
susceptis  authenticam  fidem  faciunt.  —  Formulam  hujus- 
modi  litterarum  habes  apud  Liccidi,  op.  cit.,  vol.  3,  n.  17i 

T.  I.  14 


242  Tract.  III.  De  clericis. 

a)  Si  quis  velit  ordinari  ab  Episcopo  proprio  ratione 
domicilii,  afferre  debet  litteras  testimoniales  Ordinarii 
suce  originis,  si  a  proprioe  originis  loco  in  ea  setate  disces- 
serit  qua  potuerit  alicui  canonico  impedimento  obnoxius 
effici.  —  Constit.  Speculatores,  %  6. 

b)  Glericus  qui  legitime  jam  a  proprio  Episcopo  ad  cle- 
ricalem  tonsuram,  seu  etiam  ad  minores  ordines,  promotus 
fuit,  non  potest  ab  alio  Episcopo,  ratione  ac  titulo  cujus- 
cumque  beneflcii  in  illius  dioecesi  obtenti,  ad  ulteriores  or- 
dines  promoveri,  nisi  ante  eorumdem  susceptionem,  testi- 
moniales  litteras  proprii  Episcopi  tam  originis  quam  do- 
micilii  super  suis  natalibus,  setate,  moribus  et  vita  sibi 
concedi  obtinuerit,  easque  Episcopo  ordinanti  in  actis  curise 
conservandas  exhibuerit.  —  Constit.  Speculatores,  §  3. 

c)  Si  quis  tanto  temporis  spatio  in  eo  loco  in  quo  ecc 
accidenti  natus  est  moram  traxerit,  ut  potuerit  ibidem 
canonico  impedimento  irretiri,  tunc  etiam  ab  Ordinario 
ejus  loci  litteras  testimoniales  ut  supra  obtinere,  illasque 
Episcopo  ordinanti,  per  eum  in  collatorum  ordinum  testi- 
monium  similiter  recensendas,  prsesentare  teneatur.  — 
Const.  Speculatores,  §  5. 

d)  Nullus  Episcopus  aliense  dioecesis  subditum  fami- 
liarem  suum  ad  aliquos  sacros  seu  minores  ordines,  vel 
etiam  primam  tonsuram,  promovere  seu  ordinare  prsesu- 
mat,  absque  ejus  proprii,  originis  scilicet,  seu  domicilii 
Prselati  testimonialibus  litteris,  ut  supra.  — Ibid.,  §  7. 

e)  Denique,  suspensionem  per  annum  ab  ordinum  ad- 
ministratione  ipso  jure  incurrunt :  ordinantes  etiam  subdi- 
tum  proprium,  qui  alibi  tanto  tempore  moratus  sit  ut 
canonicum  impedimentum  contrahere  ibi  potuerit,  absque 
Ordinarii  ejus  loci  litteris  testimonialibus.  —  Constit.  Apos- 
tolicce  Sedis,  tit.  3,  num.  5. 

Tempus  commorationis  necessarium  ut  testimoniales  lit- 
terse  requirantur,  ex  communi  sententia  assignatur  semes- 
tre,  eo  quod  aptari  possit  regula  quse  viget  de  litteris  testi- 
monialibus  pro  matrimonio  contrahendo  ab  illis  exhibendis 
qui  commorati  fuerint  tantum  temporis  in  variis  locis,  ut 


Cap.  II.  De  ordinandis  clericis.  243 

documentum  liberi  status  existimetur  necessarium.  —  Aimn- 
ziniy  in  constit.  Apostolicce  Sedis. 

ARTIGULUS  III. 

DE    QUALITATIBUS   ORDINANDORUM. 

279.  I.  Ad  validam  ordinum  receptionem,  prseter 
debitam  materiam  et  formam  ac  intentionem  ex  parte  mi- 
nistri,  requiritur  ex  parte  ordinandi : 

a)  Ut  sit  baptizatus,  cum  baptismus  sit  fundamentum 
et  janua  omnium  sacramentorum  Novse  Legis. 

Ideo  «  si  quis  presbyter  ordinatus  deprehenderit  se  non 
esse  baptizatum,  baptizetur,  et  iterum  ordinetur  ».  —  Cap.  1, 
De  presbytero  non  baptizato. 

b)  In  adultis  prseterea  requiritur  intentio  saltem  habi- 
tualis  recipiendi  ordines.  —  Cap.  3,  De  baptismo. 

lo  Unde,  invalida  esset  ordinatio  illius  qui  animo  pror- 
sus  reluctante  ordines  recipere  cogeretur. 

2o  Si  quis  vero  ex  metic,  licet  gravi  et  injuste  incusso  sed 
voluntarium  non  tollente,  ordines  recipiat,  valide  quidem 
ordinatus  est,  obligationes  autem  ordini  adnexas  non  con- 
traxit,  nisi  spontanea  ratificatio  sequatur  ordinis  susceptio- 
nem,  ut  tenent  communiter  Doctores.  —  Sunt  enim  istse 
obligationes  adnexse  ordinibus  majoribus  ex  prcecepto  Ec- 
clesice ;  Ecclesia  autem  non  censetur  illas  imponere  illi  qui 
sub  metu  ordines  suscepit.  —  Cf.  SancheZj  De  matrim., 
lib,  7,  disput.  29,  num.  5. 

Attamen  S.  G.  Goncilii,  quum  hujusmodi  causse  propo- 
nuntur,  declarare  non  solet  ordinatum  obligationibus  non 
adstringi,  sed  potius  locum  esse  adeundi  Pontificem  pro 
dispensatione.  —  Cf.  resp.  in  Lusitan.,  13  aug.  1870. 

3o  Quod  si  infantibus  ordines  collati  sunt,  rationis  usum 
non  habentibus,  dicendum  est  cum  Benedicto  XIV,  const. 
Eo  quamvis,  4  maii  1755,  hanc  infantium  ordinationem 
concordi  theologorum  et  canonistarum  suffragio  validam 
censeri,  licet  illicitam.  —  Et  ratio  deducitur  ex  natura  sa- 


244  Tract.  III.  De  clericis. 

cramenti  Ordinis,  quod  vi  ipsius  collationis  imprimit  cha- 
racterem,  d\imm.odo positivum  ohsisicnlum  ex  parte  subjecti 
non  apponatur. 

Subjungit  autem  Pontifex  per  hanc  ordinum  collationem 
non  subjici  promotos  ohligationi  servandce  castitatis,  nec 
aliis  onerihus  ab  Ecclesia  impositis,  cum  electio  status  a 
libera  cujusque  pendeat  voluntate,  et  Altissimo  nostra,  non 
autem  aliena  vota  reddere  teneamur  ;  eos  proinde  qui  in  in- 
fantili  setate  ordines  sacros  susceperunt,  cum  ad  sufficien- 
tem  discretionis  setatem  pervenerint,  esse  interrogandos 
juxta  prsescriptionem  concilii  Toletani  II,  relatam  in  ca7i. 
Le  iis,  dist.  28,  utrum  obligationes  ordinibus  adnexas  sus- 
cipere  velint,  nec  ne.  —  Si  negent,  remanent  soluti  a  quo- 
cumque  vinculo,  ita  ut  matrimonium  inire  valeant  et  ad 
preces  et  ofiicium  recitandum  non  teneantur ;  ecclesiasticis 
tamen  muneribus  vacare  non  debent. 

280.  II.  Ad  licitam  Ordinationem,  prseter  vocatio- 
nem  divinam,  statum  gratise,  morum  innocentiam,  immu- 
nitatem  a  censuris  et  irregularitatibus,  requiritur  ut  ordi- 
nandus  habeat  canonicam  cetatem,  ut  sit  conflrmatus,  et 
habeat  scientiam  requisitam  titulumque  legitimum.  —  Cf, 
n.  300  et  seq.,  uhi  de  irregularitatihus. 

a)  JEtas  requisita, 

lo  Ad  primam  tonsuram  et  minores  ordines  non  reperi- 
tur  in  jure  definita ;  sed  constitutum  est  a  concilio  Triden- 
tino,  sess.  23,  cap.  4,  Be  ref.,  ut  «  prima  tonsura  non  ini- 
tientur  qui  sacramentum  Confirmationis  non  susceperint, 
et  fidei  rudimenta  edocti  non  fuerint ;  quique  legere  et 
scrihey^e  nesciant;  et  de  quibus  probabilis  conjectura  non 
sit,  eos,  non  ssecularis  judicii  fugiendi  fraude,  sed  ut  Deo 
fidelem  cultum  prsestent,  hoc  vitai  genus  elegisse  ».  —  Ex 
quo  inferunt  Doctores  usum  rationis  satis  evolutae  ut  status 
clericalis  dignitas  et  obligationes  sufficienter  percipiantur, 
ac  proinde  saltem  septennium  requiri, 

Item,  ex  concilio  Tridentino,  sess.  23,  cap.  6,  De  ref., 
deducitur  minores  ordines  ante  decimum  quartum  setatis 
annum  conferri  posse. 


Gap.  II.  De  ordinandis  clericis.  245 

2o  Ad  subdiaconatus  ordinem  nullus  «  ante  vigesimum 
secundum;  ad  diaconatus  ante  vigesimum  tertium;  ad  pres- 
hyteratus  ante  vigesimum  quintum  setatis  suse  annum  pro- 
moveatur  ».  —  Trid.,  sess.  23,  cap,  12,  Be  ref. 

Gum  vero  Goncilium  non  dicat  hos  annos  debere  esse 
completos,  invocatur  principium  :  «  In  favorabilibus,  dum 
lex  non  obstat,  annus  incoeptus  habetur  pro  completo  ». 
Unde  sufficit  annus  hujusmodi  inchoatus,  etsi  tantum  per 
medium  diem  aut  unicam  horam. 

3«  Dispensat  in  cetate  sohcs  R.  Pontifex;  et  hanc  dispen- 
sationem  elargitur  vel  per  rescripta  singularia  in  forma 
Brevis,  vel  concedendo  Episcopis  facultates.  —  Sed  adver- 
tendum  est  hanc  dispensationem  nec  communiter  peti,  nec 
dari  nisi  pro  solo  presbyteratu. 

b)  Quod  attinet  ad  debitam  scientiam, 

lo  Requirit  concilium  Tridentinum  d^diprimam  tonsuram, 
ut  initiandus  sit  fidei  rudimenta  edoctus,  et  sciat  legere  et 
scribere.  —  Sess.  23,  cap.  4,  Le  ref. 

2o  «  Minores  ordines,  iis  qui  saltem  linguam  latinam  in- 
telligunt....  conferantur.  »  —  Trid.,  ibid.,  cap.  ii. 

3o  Ad  subdiaconatum  et  diaconatum,  postulat  idem  con- 
cilium,  ut  ordinandi  sint  «  litteris  et  iis  quse  ad  ordinem 
exercendum  pertinent,  instructi  ».  —  Ibid.,  cap.  i3. 

4o  Et  tandem,  ad  sacerdotium  promovendi :  idonei  esse 
debent  «  ad  populum  docendum  ea  quse  scire  omnibus  ne- 
cessarium  est  ad  salutem,  ac  ad  administranda  sacramenta  ». 
—  Ibid.,  cap.  i4. 

5o  In Religiosis,  qui  non  ordinantur  ad  curam  animarum, 
sed  ad  adsistendum  choro,  ad  ministrandum  altari  atque 
ad  celebrandas  missas,  non  requiritur  tanta  scientia  quanta 
in  clericis  ssecularibus. 

Si  tamen  aliquis  ssecularium  ordinari  cupiat  in  eum  dum- 
taxat  fmem,  ut  pro  sua  devotione  missam  celebret,  nec  tunc 
quoad  ipsum  requiritur  eadem  scienta  qu8e  in  aliis  neces- 
saria  est.  —  Rei/fenst.,  De  qualit.  ordin.,  n.  67. 


14* 


246  Tract.  III.  De  clericis. 

ARTIGULUS  IV. 

DE     TITULO    ORDINATIONIS. 

Titulus  ordinationis  est  cautio  qua  providetur  clerico  de 
sufficienti  ac  perpetua  sustentatione,  «  cum  non  deceat  eos 
qui  divino  ministerio  adscripti  sunt,  cum  ordinis  dedecore 
mendicare,  aut  sordidum  aliquem  qusestum  exercere  ».  — 
Trid.,  sess.  21,  cap.  2. 

281. 1.  Olim,  unicus  erat  clericis  ssecularibus  ordi- 
nationis  titulus,  illeque  perpetuus,  nempe  adscriptio  ad 
servitium  alicujus  ecclesice,  ex  cujus  bonis  necessaria  sup- 
peditarentur  ad  honestam  sustentationem.  —  Cf.  conc. 
Chalced.,  can.  6.  —  Unde,  titulus  olim  dicebatur  ipsa  eccle- 
sia  in  qua  clerici  intitulati  vel  incardinati  erant. 

Divisis  postea  bonis  ecclesiarum,  institutisque  beneficiis, 
unusquisque  ordinabatur  ad  officium  determinatum,  simul- 
que  jus  acquirebat  ad  bonum  temporale  huic  adnexum.  — 
Cf.  Phillips,  Bu  droit  eccles.,  §  57. 

282.  II.  Progressu  temporis,  despecta  lege  eccle&ias- 
tica  quoad  initiationem  ad  ordines,  plurimi  clerici  ordinati 
sunt  absque  titulo  beneficii,  qui  absoluti,  vagi,  vel  acephali 
dicebantur ;  quique  deinde,  ad  providendum  suae  sustenta- 
tioni,  artibus  alienis  a  conditione  clericali  operam  dabant, 
in  dedecus  status  ecclesiastici. 

a)  Unde,  in  concilio  Lateranensi  III,  statutum  est  ut 
«  Episcopus,  si  aliquem  sine  certo  titulo,  de  quo  necessaria 
vitse  percipiat,  in  diaconum  vel  presbyterum  ordinaverit, 
tamdiu  ei  necessaria  subministret,  donec  in  aliqua  ecclesia 
ei  convenientia  stipendia  militise  clericalis  adsignet,  nisi  talis 
forte  ordinatus  de  sua  vel  paterna  hcereditate  subsidium 
vitse  possit  habere  ».  —  Cap.  4,  Be prcebendis. 

Quam  prsescriptionem  Innocentius  III  ad  subdiaconos  ex- 
tendit.  —  Cap.  16  ejusd.  tituli. 

b)  Sed,  ex  eo  tempore,  titulus  ordinationis  non  fuit  re- 
quisitus  nisi  ad  majores  ordines.  —  Imo,  ex  falsa  interpre- 


Cap.  II.  De  ordinandis  clericis.  247 

tatione  citati  capitis  Episcopus,  paulatim  inductum  est  ut 
patrimonium,  dummodo  sufficiens  foret,  pro  titulo  sacrse 
ordinationis  haberetur.  —  Phillips,  loc.  cit. 

283.  III.  Hodie  viget  dispositio  concilii  Triden- 
tini,  cujus  statuta,  sess.  21,  cap.  2,  De  ref.,  hsec  sunt : 

a)  «  Ne  quis  deinceps  clericus  ssecularis,  quamvis  alias 
sit  idoneus  moribus,  scientia  et  setate,  ad  sacros  ordines 
promoveatur,  nisi  prius  legitime  constet  eum  beneficium  ec- 
clesiasticum,  quod  sibi  ad  victum  honeste  sufiiciat,  pacifice 
possidere.  —  Id  vero  beneficium  resignare  non  possit,  nisi 
facta  mentione  quod  ad  illius  beneficii  titulum  sit  promotus; 
neque  ea  resignatio  admittatur,  nisi  constito  quod  aliunde 
commode  vivere  possit  :  et  aliter  facta  resignatio  nulla  sit. 

b)  »  Patri^nonium  vero  Yel  pensionem  obtinentes  ordi- 
nari  non  possint,  nisi  illi  quos  Episcopus  judicaverit  assu- 
mendos  pro  necessitate  vel  commoditate  ecclesiarum; —  eo 
quoque  prius  perspecto,  patrimonium  illud  vel  pensionem 
vere  ab  eis  obtineri,  taliaque  esse  quse  eis  ad  vitam  susten- 
tandam  satis  sint ;  —  atque  illa  deinceps  sine  licentia  Epis- 
copi  alienari,  aut  exstingui,  vel  remitti  nullatenus  possint, 
donec  beneficium  ecclesiasticum  sufiiciens  sint  adepti,  vel 
aliunde  habeant  unde  vivere  possint.  » 

Ex  his  colligitur  cum  S.  G.  Goncilii  (in  Brugen.,  24  aug. 
1850,  etc),  beneflcium  ecclesiasticum  esse  pro  clericis  sse- 
cularibus  titulum  ordinationis  verum  et  prcecipuum;  patri- 
monium  vero,  vel  pensionem,  ex  causa  dispensationis 
dumtaxat  admitti,  quum  ex  titulo  patrimonii  vel  pensionis 
nemo  unquam  ordinari  debeat,  neque  ad  solatium  parenti- 
bus  offerendum,  aut  pietatem  excitandam,  nisi  vel  necessi- 
tas  vel  utilitas  ecclesise  insuper  accedat. 

284.  IV.  Pro  clericis  regularibus,  servatus  est 
antiquus  titulus  professionis  religiosae,  seu  pauper- 
tatis,  ut  dicitur,  vi  cujus  clerici  ordinati,  vel  ex  redditibus 
bonorum,  si  quse  ipsamet  Religio  possideat,  vel  ex  piis  fide- 
lium  largitionibus,  omnia  communia  habent  quibus  ad  vi- 
tam  alendam  indigent. 

a)  At  vero  hic  titulus  non  suffragatur  nisi  illis  qui  in 


248  Tract.  III.  De  clericis. 

Religione  approbata  a  S.  Sede professionem  solemnem  emi- 
serunt,  ut  statuit  Pius  V,  eonstit,  Romamcs  Pontifex, 
i4oct.  1568. 

Ideoque  professi  votorum  simplicium,  ante  emissionem 
votorum  solemnium  triennio  expleto,  promoveri  nequeunt 
titulo  paupertatis.  —  S.  C.  super  statuUegul.,  20  jan.  1860. 

b)  Hinc  «  suspensionem  per  annum  a  collatione  ordi- 
numipso  jure  incurrit  qui,  excepto  casu  legitimi  privilegii, 
ordinem  sacrum  contulerit  absque  titulo  heneficii  vel  patri- 
monii  clerico  in  aliqua  Gongregatione  viventi  in  qua  solem- 
nis  professio  non  emittitur,  vel  etiam  Religioso  nondum 
professo  ».  —  Constit.  Apostolicce  Sedis,  tit.  5,  n.  4. 

Privilegium  hujusmodi  habent,  v.  gr.,Religiosi  Societatis 
Jesu,  qui  ordinari  possunt  licet  tantum  vota  simplicia  emi- 
serint.  —  Constit.  Greg.  XIII,  Ascendente  Domino,  25  mart. 
an.  1584. 

285.  V.  Quem  vocant  titulum  mensse  communis 

eos  clericos  attingit  qui,  Religiosorum  more  in  communi 
vitse  disciplina  degentes,  aut  nulla  nuncupant  vota,  aut 
simplicia  tantum,  proindeque  e  domo  religiosa  exire  aut 
dimitti,  atque  ad  sseculum  redire  permittuntur.  —  Neque 
enim  ad  eos  pertinet  titulus  paupertatis,  ut  ex  constitutione 
Romanus  Pontifex  Pii  V  deducitur. 

a)  Verum  ex  hisce  clericis  ii  dumtaxat  communis  mensae 
titulo  promoveri  ad  sacros  ordines  possunt,  quorum  Gon- 
gregationes  aut  Instituta  peculiari  ad  id  privilegio  ab 
Apostolica  Sede  aucta  fuerint. 

b)  In  hujus  favoris  concessione,  conditio  adjici  solet  : 
quod,  si  pia  Gongregatione  relicta,  quacumque  ex  causa,  in 
sseculum  redierint,  ab  ordinum  exercitio  suspensi  maneant, 
donec  eis  de  patrimonio  aut  redditu  ecclesiastico  ad  con- 
gruam  sustentationem  sufficienter  provisum  sit.  —  Cf. 
n.  1238,  —  et  Giraldi,  p.  2,  sect.  54. 

286.  VI.  Titulus  quoque  Missionis  adhiberi  con- 
suevit,  ex  speciali  S.  Sedis  privilegio,  cum  alius  legitimus 
titulus  haud  suppetit,  pro  iis  qui  majoribus  ordinibus  ini- 


Gap.  II.  De  ordinandis  clericis.  249 

tiari  cupiunt  ut  apostolicarum  missionum   servitio  sese 
devoveant. 

Illi  qui  titulo  missionis  ordinantur,  tenentur  prius,  juxta 
formulam  quse  habetur  in  instructione  S.  G.  de  Propaganda 
Fide,  27  apr.  1871,  juramentum  emittere  quo  spondeant  : 
missioni  cui  destinati  sunt,  vel  destinabuntur,  se  fore  per- 
petuam  operam  daturos,  nec  ullam  Religionem,  societatem 
aut  congregationem  regularem,  sine  speciali  Sedis  Aposto- 
licse,  aut  S.  G.  de  Propaganda  Fide  licentia,  ingressuros.  — 
Cit.  instruct.  legitur  in  Enchir.  Bucceroni,  pag.  145. 

287.  VII.  Titulus  servitii  ecclesiae,  qui  olim  ordi- 
narius  erat,  prout  supra  notatum  est,  et  postea  evasit 
extraordinarius,  iis  quandoque  conceditur  qui,  cum  bene- 
ficio  ecclesiastico  vel  pensione  careant,  aut  patrimonialia 
aliaque  bona  non  possideant,  ea  lege  ordinantur  ut  alicui 
ecclesise  sint  mancipati,  ex  cujus  servitio  et  eleemosynis 
a  piis  Christi  fidelihus  elargiendis  sustentari  possint,  et 
ab  eadem  ecclesia  nullo  unquam  tempore  amoveri,  vel  ipsi 
recedere  queant,  nisi  aliter  eis  provisum  fuerit.  —  Cit. 
instr.  S.  C.  de  Prop. —  Cf.  S.  C.  C.  in  Chiapen.,  2ijun.  1872. 

In  Statibus  foederatis  Americce,  hoc  titulo  ordines  confe- 
runtur.  Verum  id  solummodo  per  privilegium  conceditur, 
et  clerici  ante  subdiaconatumjt^ramew^t^m  emittere  debent 
quo  promittant  se  su3e  dioecesi  vel  missioni  perpetuo  inser- 
vituros.  Hoc  tamen  juramentum,  secundum  votum  concilii 
plenarii  Baltimorensis  III,  ita  moderatum  est,  ut  liceat, 
intra  eamdem  provinciam  ecclesiasticam,  ex  una  dioecesi 
in  aliam  transire,  de  consensu  utriusque  Ordinarii. 

288.  VIII.  Amisso  titulo,  Ordinarii  tenentur  com- 
pellere  ordinatos  ad  alterius  tituli  suhrogationem,  prout 
sacris  canonibus  consultum  est.  —  S.  C.  de  Prop.,  1  sept. 
an.  1856. 

«  Pariter,  sacerdotes  regulares  qui  vota  solemnia  nuncu- 
parunt,  atque  ex  Apostolica  indulgentia  in  saeculo  vivere 
permittuntur,  vel  qui  ediderunt  vota  simplicia  et  e  suis 
Congregationibus  seu  Institutis  egressi  sunt,  ne  cum  pro- 
prii  gradus  dedecore  emendicare  co^antur,  ad  sihi  de  canO" 


250  Tract.  III.  De  clericis. 

nico  titulo  providendum  obligentur.  »  —  Cii.  instruct.  S. 
Cong.  de  Propag.y  27  apr.  1871. 

289.  IX.  Si  absque  Apostolica  dispensatione  ordi- 
natio  sine  titulo  conferatur,  Episcopus  vel  ejus  suc- 
cessor,  donec  ordinato  beneficium  contulerit,  tenetur  ipsi 
in  necessariis  providere,  nisi  de  sua  vel  paterna  hsereditate 
habeat  unde  vivere  possit.  —  Cap.  4  et  16,  Be  prceben- 
dis ;  —  Trident.,  sess.  21,  cap.  2,  De  ref. 

Et  «  suspensionem  per  triennium  a  collatione  ordinum 
ipso  jure  incurrunt  aliquem  ordinantes  absque  titulo  bene- 
ficii,  aut  patrimonii,  cum  pacto  ut  ordinatus  non  petat  ab 
ipsis  alimenta  ».  —  Const.  Apostoliece  Sedis,  num.  2  inter 
suspens.  R.  P.  reserv.  —  Cf.  cap.  45,  Be  simonia. 

290.  X.  Una  Sancta  Sedes  dispensare  potest  ut 
clericus  sine  titulo  ordinetur,  quippe  qui  jure  com- 
muni  prsescribitur. 

a)  Et  quidem  hodie,  propter  bonorum  ecclesiasticorum 
usurpationes  peractas  aGuberniis  cWilihu^s,,  gravis  et  urgens 
occurrit  necessitas  clericos  ordinandi  nullum  titulum  ordi- 
nationis  habentes ;  hinc  pluries  rogata  est  S.  G.  C  ut  Tri- 
dentinse  sanctionis  observantiam  remitteret. 

Multa  sunt,  ait  Lucidi,  hujusmodi  dispensationum  exem- 
pla.  Illud  tamen  Apostolica  Sedes  prsesertim  per  S.  G.  G. 
retinuit,  ut  hujusmodi  indulta  nunquam  ad  tempus  inde- 
terminatum  et  indefinitmn  elargiretur.  Modo  enim  certum 
casuum  numerum  determinavit,  modo  vero  ad  certum  per- 
sonarum  coetum  aut  genus  in  specialibus  circumstantiis 
constitutum  coercuit,  modo  vero  rescripsit  ut  in  casibus 
peculiaribus  ad  S.  G.  G.  confugium  haberetiir.  —  Lucidi, 
De  visit.  sac.  liminum,  cap.  3,  num.  426. 

b)  Hcec  una  ex  qusestionibus  fuisset  pertractandis  in 
concilio  Vaticano  ad  normam  generalem  habendam  nostris 
temporibus  accommodatam,  ait  de  Angelis,  nisi  luctuosa 
tempora  ejusdem  concilii  suspensionem  imperassent,  quod 
tamen,  reddita  Ecclesise  pace,  auctoritate  S.  Pontificis  ite- 
rum  reassumi  et  terminari  fideles  omnes  votis  suis  accele- 
rare  satagunt.  — De  Angelis,  in  tit.  De  tempor.  ordin.,  n.  8. 


Gap.  II.  De  ordinandis  clericis.  254 

ARTIGULUS  V. 

DE   EXAMINE    ORDINANDORUM. 

Examen  seu  scrutinium  triplex  Ordinationi  prsemittitur. 

291.  I.  Primum  est  de  quo  loquitur  concUium 
Tridentinum,  sess.  23,  cap.  5,  De  ref. 

a)  Statuit  enim  s.  synodus,  ut  qui  ad  minores  ordines 
promovendi  sunt,  «  bonum  a  parocho,  et  a  magistro  scholse 
in  qua  educantur,  testimonium  habeant  ». 

b)  Qui  vero  ad  ordines  majores  assumendi  sunt,  «  per 
mensem  ante  ordinationem  Episcopum  adire  debent,  qui 
parocho,  aut  alteri  cui  magis  expedire  videbitur,  committat 
ut,  nominibus  ac  desiderio  eorum  qui  volunt  promoveri 
publice  in  ccclesia  propositis,  de  ipsorum  ordinandorum 
natalibus,  setate,  moribus  et  vita,  a  fide  dignis  diligenter 
inquirat ;  et  litteras  testimoniales,  ipsam  inquisitionem 
factam  continentes,  ad  ipsum  Episcopum  quam  primum 
transmittat  ». 

Exinde  orta  est  regula  de  publicationibus  promoven- 
dorum  in  propria  parochiali  ecclesia  faciendis. 

292.  II.  Secundum  scrutinium  fit  ab  Episcopo, 

qui,  sacerdotibus  et  aliis  prudentibus  viris,  peritis  divinae 
legis,  ac  in  ecclesiasticis  sanctionibus  exercitatis,  sibi  adsci- 
tis,  ordinandorum  genus,  personam,  setatem,  institutionem, 
mores,  doctrinam  et  fidem  diligenter  investigare  debet  et 
examinare.  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  7,  De  ref. 

Prsedicto  concilii  Tridentini  decreto  plane  satisfaciunt, 
quoad  doctrince  probationem,  examina  quibus  in  medio  et 
in  fine  cujusque  anni  subjiciuntur  clerici  in  nostris  Gallia- 
rum  seminariis,  quin  alia  immediate  ante  ordinationem 
instituantur. 

a)  Si,  justas  ob  causas,  Episcopi  per  seipsos  ordines 
non  conferant,  «  subditos  suos  non  aliter  quam  jam  pro- 
batos  et  examinatos  ad  alium  Episcopum  ordinandos  dimit- 
tant  ».  —  Trid,,  sess.  23,  cap.  3,  De  ref. 


282  TrACT.    III.    De   CLERICiS. 

Attamen  Episcopus  ordinans  non  tenetur  attestationi  pro- 
prii  Episcopi  deferre ;  sed  eosdem,  si  velit,  novo  etiam  exa- 
mini  subjicere  potest.  —  5.  C.  C,  17  jan.  1693. 

Gseterum  potest  Episcopus  proprius,  tum  dare  litteras 
dimissorias  et  ordinandos  subjicere  suo  eooamini,  si  ita 
videbitur,  et  si  ordinandi  absentes  sint,  examinis  causa  ad 
se  vocare;  tum,  si  commodum  id  noverit,  examen  eorum 
committere  Ordinario  loci  in  quo  illi  degunt  et  ordinandi 
sunt,  ut  declaravit  S.  C.  C,  an.  1587. 

b)  Regulares  quoque  non  sine  diligenti  Episcopi  exa- 
mine  ordinandi  sunt  (Trid.,  sess.  23,  cap.  12,  De  ref.),  nisi 
ex  speciali  privilegio,  post  concilium  Tridentinum  concesso, 
eximantur  ;  quod  privilegium  habent  clerici  Societatis 
Jesu  cum  aliis  Religionibus  incommunicabile,  ex  const. 
Greg.  XIII,  Pium  et  utile,  22  sept.  1582. 

Regularis  ab  Episcopo  dicecesano  in  examine  reprobatus, 
non  potest  a  suis  Superioribus  mitti  ad  alios  Episcopos  pro 
ordinibus  suscipiendis,  sed  debet  recurrere  per  viam  appel- 
lationis  ad  legitimum  Superiorem.  —  Quod  probat  Mona- 
cellif  pluribus  allegatis  decisionibus .  S.  C  Concilii. 

c)  «  Glerici  sseculares  exteri  ultra  quatuor  menses  in 
XJrbe  co7nmorantes,  ordinati  ab  alio  quam  ab  ipso  suo  Or- 
dinario,  absque  licentia  cardinalis  Urbis  Vicarii,  vel  absque 
prcevio  examine  eorum  eodem  peracto,  vel  etiam  a  proprio 
Ordinario  postea  quam  in  prsedicto  examine  rejecti  fue- 
rint....,  suspensionem  ab  ordinibus  sic  susceptls  ad  bene- 
placitum  S.  Sedis  ipso  jure  incurrunt;  Episcopi  vero  ordi- 
nantes,  ab  usu  pontificalium  perannum.  »  —  Constit.  Apos- 
tolicce  Sedis,  tit.  5,  nu7n.  7. 

293.  III.  Tertium  scrutinium  partem  constituit 
sacrse  Liturgiae  in  ordinatione  diaconorum  et  presbyte- 
rormn. 

a)  Archidiaconus  enim  Episcopum  alloquens,  ait  : 
«  Postulat  Sancta  Mater  Bcclesia,  etc.  »,  et  Episcopo  scisci- 
tanti  utrum  Archidiaconus  eos  dignos  agnoscat,  hic  testifi- 
catur  ipsos  dignos  esse,  quantum  humana  fragilitas  nosse 
sinit.  Postea  Episcopus  populum  rogat,  ut  si  quis  aliquid 


Cap.  II.  De  ordinandis  clericis.  253 

habeat  contra  ordinandos,  cum  fiducia  exeat  et  dicat.  —  Cf. 
cap.  unic,  T)e  scrutinio  in  ordine  faciendo. 

b)  Hic  ritus  hodie  mere  cceremonialis  est,  ad  servan- 
dam  antiquse  disciplinse  memoriam,  cum  aliunde  jam  or- 
dinandi  vitam  et  mores  Episcopus  exploraverit.  —  Unde 
Archidiaconus,  licet  fortasse  ordinandum  non  cognoscat, 
tuta  conscientia  respondere  potest  illum  esse  dignum,  quia 
Episcopus  post  scrutinium  ipsum  dignum  habuit.  —  Cf. 
Bened.  XIY,  Be  synod.  dicec,  lib.  5,  cap.  3. 

294.  IV.  Potest  Episcopus  arcere  ab  ascensu  ad 
sacros  ordines  ex  informata  conscientia. 

a)  Juxta  veterem  sacrorum  canonum  disciplinam, 
clerici  sseculares  non  poterant  repelli  a  susceptione  ordi- 
num,  nisi  ex  causa  manifesta  et  probata  in  foro  externo.  — 
Cap.  4y  Be  temporibus  ordinationum. 

b)  Sed  concilium  Tridentinum  ampliavit  dispositionem 
cap.  5  ejusdem  tituli,  quse  spectatad  Eegulares,  eam  cle^H- 
cis  scecularibus  applicando ;  et  «  cum  honestius  ac  tutius 
sit  subjecto,  debitam  prsepositis  obedientiam  impendendo, 
in  inferiori  ministerio  deservire,  quam  cum  prsepositorum 
scandalo  graduum  altiorum  appetere  dignitatem  »,  voluit 
haec  sancta  synodus  ut  «  ei  cui  ascensus  ad  sacros  ordines  a 
suo  Prselato,  ex  quacumque  causa,  etiam  ob  occultum  cri- 
men,  quomodolibet,  etiam  extrajudicialiter,  fuerit  inter- 
dictus....,  nuUa  contra  ipsius  Prselati  voluntatem  concessa 
licentia  de  se  promoveri  faciendo....  suffragetur  ». —  Trid., 
sess.  14,  cap.  1,  Be  ref. 

c)  Unde  Episcopus,  ex  informata  conscientia,  ut  dici- 
tur,  ordines  vel  litteras  dimissorias  recusans,  nullo  jure 
adstringitur  ad  manifestandam  causam  suse  denegationis ; 
et  ab  ejusmodi  judicio  nulla  datur  appellatio,  sed  recur- 
sus  extrajudicialis  dumtaxat  ad  Sedem  Apostolicam,  quse, 
quoties  Ordinarius  recusaverit  aliquem  ordinare,  commit- 
tere  solet  Metropolitano  aut  viciniori  Episcopo,  ut  ab  eodem 
Ordinario  prius  requirat  causamrecusationis,  quo  legitimam 
non  allegante,  licet  illi  eumdem  recusatum  ordinare.  —  Cf. 
declar,  S.  C.  C,  21  apr.  1668;  —  Cf.  n.  1514  etseq. 

T.  I.  -15 


254  Tract.  111.  De  clericis. 


ARTIGULUS  VI. 

DE    TEMPORE   ET   LOCO    ORDINATIONIS,   AC   DE    INTERSTITIIS 
INTER    ORDINES    SERVANDIS. 

295.  I.  Quoad  statutos  ordinationum  dies  : 

a)  Prima  tonsura  conferri  potest  quocumque  die,  hora 
et  loco.  —  Pontif.  Roman.,  i  part.,  tit.  3,  %  i. 

b)  Minores  ordines  dari  possunt  extra  missarum  solem- 
nia,  diebus  dominicis  et  festivis  duplicibus,  ubicumque, 
sed  in  mane  tantum.  —  Pontif.  Roman.,  ibid.,  tit.  4,  §  i, 
et  tit.  2,  %  i4 ;  —  Cf.  cap.  3,  De  tempor.  ordin. 

lo  Dicti  dies  sunt  dies  festivi  a  populo  colendi  et  ser- 
vandi.  Quod  expresse  declaravit  S.  C.  C,  apud.  Fagnan., 
in  cap.  Be  eo,  3,  Be  tempor.  ordin.,  n.  24. 

Et  S.  G.  Rituum,  i6  mart.  i833,  statuit  minores  ordines 
conferri  posse  in  festis  de  praecepto,  vel  in  festis  duplicibus 
qua^  erant  de  prcecepto  ante  reductionem. 

2o  Ad  mentem  cap.  3,  Be  tempor.  ordin.,  prsefatis  die- 
bus,  non  generalis  habenda  est,  sed  privata  et  specialis 
paucorum  Ordinatio.  —  Cf.  Fagnan.,  loc.  cit.,  n.  33. 

8o  Supposita  consuetudine  immemoriali,  toleratur  ut  mi- 
nores  ordines  conferantur  post  prandium  feria  sexta  ante 
diem  sabbati  Quatuor  Temporum. — S.  C.  C,  i3  apr.  i720. 

c)  Majores  ordines  nonnisi  in  sabbatis  Quatuor  Tem- 
porum,  aut  sabbato  sancto,  vel  sabbato  ante  diem  Domini- 
cam  Passionis,  ab  uUo  Episcopo,  prseter  Romanum  Pontifl- 
cem,  licite  conferuntur.  —  Cap.  3,  Be  tempor.  ord.,  —  et 
can.  ult.,  dist.  75 ;  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  8,  Be  ref. 

Et  merito  hisce  temporibus,  quae  specialius  orationi  et  je- 
junio  consecrata  esse  noscuntur,  generales  Ordinationes 
fieri  prsecipiuntur,  ut  communibus  votis  Sancta  Mater  Eccle- 
sia,  inter  alia  coelestia  dona,  dignos  quoque  ministros  alta- 
ris  a  Deo  obtinere  mereatur.  —  Reiffenstuel,  Be  tempor. 
ordin.,  n.  33. 

d)  Summus  Pontifex  facultatem  ordinandi  extra  tem- 


CaP.    li.    i)E   ORDINANDIS   CLERICIS.  ^8B 

pora  a  jure  statuta  concedit,  eam  veniam  singuUs  indul- 
gens,  datis  litteris  per  Secretariam  Brevium,' vel  facultates 
concedendo  Nuntiis  et  Legatis  S.  Sedis,  aut  Ordinariis  lo- 
corum;  vel  privilegia  pariter  concedendo  Religionibus,  ut 
sui  alumni  valeant  extra  tempora  ordinari.  —  Be  Angelis, 
in  tit.  De  tempor.  ord.,  num.  6. 

Habentes  indultum  Apostolicum  ad  recipiendos  sacros 
ordines  extra  tempora,  nequeunt  tamen  ordinarinisi  diebus 
festivis  de  praecepto  [S.  C.  C,  15  jan.  1689)^  ex  quibus  ex- 
cludendi  non  sunt  dies  festivi  qui  ex  Apostolica  dispensa- 
tione  non  observantur  in  Gallia. — S.  C.  C,  16  mart.  1833. 

296.  II.  Quod  attinet  ad  locum  Ordinationis, 

a)  Licet  Ordinatio  sit  actus  voluntarice  jurisdictionis, 
qu8e  regulariter  in  subditos  proprios  exerceri  potest  etiam 
extra  proprium  territorium,  tamen,  ex  speciali  dispensatione 
concilii  Tridentini  : 

lo  «  Nulli  Episcopo  liceat,  cujusvis  privilegii  prsetextu, 
pontificalia  in  alterius  dioecesi  exercere,  nisi  de  Ordinarii 
loci  expressa  licentia,  et  in  personas  eidem  Ordinario  sub- 
jectas  tantum.  Si  secus  factum  fuerit,  Episcopus  ab  exer- 
citio  pontificalium,  et  sic  ordinati  ab  exsecutione  ordinum 
sint  ipso  jure  suspensi.  »  —  Trid.,  sess.  6,  cap.  5,  De  ref. 

Inde  inferunt  Doctores  ordines  conferendos  esse  in  pro- 
pria  dioecesi  Episcopi  ordinantis,  ita  ut,  in  aliena  dioecesi, 
neque  propriis  subditis  Episcopus  possit  ordines  conferre 
absque  licentia  Ordinarii  loci,  qui  et  ipse  sit  proprius  ordi- 
nandi  Episcopus. 

2o  «  Facultates  de  promovendo  a  quocumque  (nempe  lit- 
terce  dimissoriales  generales)  non  suffragentur  nisi  haben- 
tibus  legitimam  causam,  ob  quam  a  propriis  Episcopis  or- 
dinari  non  possint,  in  litteris  exprimendam;  et  tunc  non 
ordinentur,  nisi  ah  Episcopo  in  sua  dioscesi  residente,  aut 
pro  eo  pontificalia  exercente.  »  —  Trid.,  sess.  7,  cap.  11, 
Be  ref. 

b)  «  Ordinationes  in  ecclesia  cathedrali,  vocatis  prse- 
sentibusque  ad  id  ecclesise  Ganonicis,  publice  celebrentur ; 
si  autem  in  alio  dioecesis  looo,  prsesente  clero  loci,  dignior, 


256  Tract.  III.  De  clericis. 

quantum  fieri  poterit,  ecclesia  semper  adeatur.  »  —  Trid.i 
sess.  23,  cap.  8,  Le  ref. 

Id  tamen  intelligendum  est  de  ordinationibus  generali- 
bus.  Ex  mitiori  enim  interpretatione  apud  omnes  recepta, 
non  prohibetur  Episcppus  quin,  justa  suadente  causa,  pos- 
sit  aliquos  privatim  in  episcopali  sacello  majoribus  ordini- 
bus  initiare.  —  Constit.  Ad  audientiam,  Ben.  XIV^  §  18, 

297.  III.  Nomine  interstitiorum  designatur  illud 
temporis  spatium  quod,  ex  canonicis  sanctionibus,  interce- 
dere  debet  inter  unius  et  alterius  ordinis  collationem. 

a)  Rationes  hujus  legis  a  concilio  Tridentino  indican- 
tur,  nempe  ut  ordinandi  «  eo  accuratius  quantum  sit  hujus 
disciplinae  pondus  possint  edoceri,  acinunoquoquemunere, 
juxta  prsescriptum  Episcopi,  se  exerceant....,  atque  ita  de 
gradu  ad  gradum  ascendant ;  ut  in  eis  cum  setate  vitse  me- 
ritum  et  doctrina  major  accrescat,  quod  et  bonorum  morum 
exemplum,  et  assiduum  in  ecclesia  ministerium,  et  crebrior 
quam  antea  corporis  Ghristi  communio  maxime  comproba- 
bunt.  »  —  Trident.,  sess.  23,  cap.  11,  I)e  ref. 

b)  Disciplinam  interstitiorum,  successu  temporum  ali- 
quatenus  temperatam,  idem  concilium  sic  determinavit  : 

lo  «  Minores  ordines  ])er  temporum  interstitia,  nisi  aliud 
Episcopo  expedire  magis  videbitur,  conferantur.  »  —  Ibid. 

Qua  in  re  qusecumque  rationabilis  causa  sufficit;  nec 
reprobari  potest  consuetudo,  ubi  vigeat,  duos  aut  quatuor 
etiam  ^ninores  ordines  eadem  die  conferendi.  Romse  autem 
praxis  est  ut  ordines  minores  non  plures  quam  duo  eadem 
die  conferantur.  —  Santi,  Be  tempor.  ord.,  num.  17. 

2o  Ordinandi  in  subdiaconos  «  nonnisi  post  annum  a  sus- 
ceptione  postremi  gradus  minorum  ordinum  ad  sacros  ordi- 
nes  promoveantur,  nisi  necessitas,  aut  Ecclesiae  utilitas,  ju- 
dicio  Episcopi,  aliud  exposcat.  »  —  Trid.,  loc.  cit. 

3o  «  Promoti  ad  sacrum  subdiaconatus  ordinem,  si  per 
annum  saltem  in  eo  non  sint  versati,  ad  altiorem  gradum, 
nisi  aliud  Episcopo  videatur,  ascendere  non  permittantur.  » 
—  Trid.y  sess.  23,  cap.  13,  Be  ref. 

4o  Ad  presbyteratus  ordinem  assumendi  non  sunt  nisi 


Cap.  II.  De  ordinandis  clericis.  257 

«  qui  in  diaconatu  ad  minus  annum  integrum,  nisi  ob  Ec- 
clesise  utilitatem  ac  necessitatem  aliud  Episcopo  videretur, 
ministraverint.  »  —  Trid.,  ejusd.  sess.  cap.  14,  Be  ref. 

Ut  annus  integer  dicatur,  sufficit  lapsa  esse  Quatuor  Tem- 
pora  qu8e  juxta  varietatem  festorum  mobilium  occurrunt. 

—  S,  C.  C,  3  feh.  1595. 

c)  Licet  Episcopis  detur  facultas  dispensandi  in  inters- 
titiorum  observantia,  tamen  absolute  vetitum  est  ut  duo 
sacri  ordines  eadem  die,  etiam  Regularibus,  conferantur. 

—  Trid.,  ejusd.  sess.  cap.  13,  JDe  ref. 

Quod  vero  attinet  ad  collationem  ordinum  minorum  et 
suhdiaconatus  una  eademque  die,  licet  S.  Gongreg.  Gonci- 
lii  consuetudinem  localem  respexerit,  in  aliis  tamen  locis 
ubi  talis  consuetudo  non  viguit,  illud  semper  reprehendit. 

—  Cf.  Fagnan.,  in  cap.  3,  De  temporib.  ordin.,  n.  41. 

298.  IV.  Ordines  gradatim  conferendi  sunt,  et  Or- 

dinationes  _per  saltum,  id  est,  uno  prsetermisso  ordine,  pro- 
hibentur  a  jure.  —  Cf.  tit.  Be  clerico  per  saltum  promoto ; 

—  Trid.,  sess.  23,  cap.  14,  Deref. 

a)  Attamen  ordinatio  hujusmodi  valida  est,  licet  illicita, 
quia,  ut  ait  ^S-.  Thomas,  «  potestates  sunt  distinctse,  et  una, 
quantum  est  de  sui  ratione,  non  requirit  aliam  in  eodem 
subjecto.  ))  —  Excipitur  tantum  episcopatus,  cujus  collatio, 
ex  communi  sententia,  omisso  presbyteratu,  non  consistit. 

—  Cf  constit.  Bened.  XIY,  In  postremo,  an.  1756. 

b)  Glericus  ordinatus  per  saltum  eo  ipso  suspensus  est 
ab  ordine  suscepto;  ideoque  fieret  irregularis  si  in  ordine 
per  saltum  suscepto  ministraret.  —  Cf.  can.  Sollicitudo, 
dist.  52. 

Verum  Episcopus  cum  promotis  per  saltum,  si  non  minis- 
traverint,  ex  legitima  causa  potest  dispensare,  ut  postposi- 
tos  ordines  recipiant,  susceptos  exinde  exerceant,  ac  tan- 
dem  ad  superiores  promoveri  possint.  —  Trident.,  sess.23, 
cap.  14,  Le  ref. 

299.  V.  Promovendus  exercitia  spiritualia  sacrae 
ordinationi  praemittere  non  omittat.  —  Cf.  Bene- 
dict.  XIY,  Instit.  eccl.  104. 


258  Tract.  III.  De  clericis. 

a)  Nam,  licet  Romanomm  Pontificum  Alexandri  VII, 
Innocentii  XI  et  aliomm  praescriptiones  non  respiciant  nisi 
diceceses  Italice  et  insularum  adjacentium,  tamen  S.  G. 
Goncilii,  in  suis  respofnsionibus  ad  cunctos  catholici  orhis 
Episcopos,  pro  suo  instituto,  nunquam  eosdem  omittit  hor- 
tari,  ut  neminem  ad  sacros  ordines  admittant  qui  spiritua- 
lia  exercitia  antea  non  peregerit. 

Hisce  S.  Gongregationis  hortamentis  factum  est  ut  ubique 
salubre  hoc  opus  invectum  fuerit,  ac  pro  lege  undequaque 
observetur.  —  Lucidi,  De  visit.  sacr.  lim.,  cap.  3,  num.  430. 

b)  Clerici  pertinentes  ad  aliquem  e  seoo  episcopatibus 
sicburbicariis,  si  ordinentur  non  prsemissis  exercitiis  spiri- 
tualibus  per  decem  dies  in  domo  Urbana  sacerdotum  a  Mis- 
sione  nuncupatomm,  suspensionem  ab  ordinibus  sic  suscep- 
tis  ad  beneplacitum  S.  Sedis  ipso  jure  incurrunt;  Episcopi 
vero  ordinantes  ab  usu  pontificalium  per  annum.  —  Cons- 
tit.  Apostolicce  Sedis,  tit.  5,  num.  7 , 


Cap.  III.  De  irregularitatibus.  259 

CAPUT    III. 

DE    IRREGULARITATIBUS. 

Agendum  est  :  do  irregularKalibus  in  gcnere ;  —  do  irregularitalibus  ex 
dofcclu;  —  de  irregularitatibus  ex  delieto;  —  ol  do  ccssatione  irrcgu- 
larilatum. 

ARTIGULUS   I. 

DE    IRREGULARITATIBUS   IN   GENERE. 

300.  I.  Irregularitas  est  :  Impedimentum  canonicum 
quod  prohibet  ne  quis  ordines  suscipiat,  vel  in  ordinibus 
jam  susceptis  ministret. 

a)  Ecclesia  enim,  cum  velit  clericorum  ministerium  esse 
lUile  SiC  honorahile,  nonnullas  personas  exclusit  quarum 
ministerium  in  alterutro  vel  in  utroque  deficeret,  easque 
constituit  esse  irregitlares. 

Irregularitas  igitur,  cum  sit  ratio  providendi  decori  status 
clericalis,  ut  nempe  ad  hunc  statum  nonnisi  idonei  promo- 
veantur,  primario  rationem  impedimenti  habet,  et  nonnisi 
secundario  ipsa  irregularitas  quse  dicitur  ex  delicto  poena 
est  qua  qusedam  graviora  delicta  puniuntur. 

b)  Irregularitates  non  constituuntur  nisiajure;  ideoque 
nemo  irregularitate  ligatur  nisi  in  casibus  a  jure  expressis, 
ut  eruitur  ex  cap.  18,  De  sent.  excomm.,  in  6^. 

Unde,  constitui  non  possunt  nisi  a  S.  Pontifice,  vel  a 
concilio  generali,  non  vero  a  Prselatis  Papa  inferioribus. 

c)  Irregularitas  indirecte  removet  a  beneficiis  recipien- 
dis  quibus  adnexum  est  officium  quo  irregulari  defungi 
non  licet. 

Gertum  est  autem  irregularem  non  privari  beneficio  antea 
ohtento.  Pro  diversa  tamen  irregularitate,  ex  delicto  prseser- 
tim,  beneficio  ^\x.o privandus  est,  atque  ipse  renuntiare  debet, 
ilisi  dispensationem  petat  et  obtineat, 


260  Tract.  III.  De  clericis. 

d)  Irregularis  accedens  ad  ordines  excommunicationem 
incurrit  vi  mandati  episcopalis  initio  Ordinationis  promul- 
gandi.  —  Cf.  Pontiflc.  Rom.,  De  ordinibics  conferendis. 

301.  II  Multiplex  distinguitur  irregularitas. 

a)  Ratione  causce  ex  qua  procedit,  irregularitas  alia  est 
eoo  delicto,  alia  ex  defectu,  prout  a  jure  imponitur  propter 
aliquem  defectum  quo  quis  inhabilis  est  ad  exercitium  sacri 
ministerii,  vel  propter  indecentiam  propria  culpa  contrac- 
tam.  —  Cf.  cap.  Accedens,  14,  De  purgatione  canonica. 

b)  Ratione  temporis,  alia  esiperpetua,  alia  temporaria. 
—  Irregularitas  ex  delicto  est  perpetua ,  et  aliter  cessare 
non  potest  quam  per  dispensationem;  —  irregularitas  ex 
defectit  est  ssepe  temporaria  et  veluti  transitoria,  quando 
nimirum  oritur  ex  impedimento  quod  lapsu  temporis  remo- 
veri  potest,  puta  ex  defectu  setatis,  scientise,  etc. 

c)  Ratione  effectuum,  alia  est  irregularitas  totalis  et  alia 
partialis,  prout  totaliter  ab  omni  ordine  et  officio  excludit, 
vel  ab  aliquo  tantum  ordine,  aut  aliqua  sacri  ministerii 
functione. 

302.  III.  Irregularitas  ex  defectu  contrahitur 
ipso  facto  ab  iis  qui  defectu  a  jure  prsefmito  laborant, 
sive  noverint  sive,  ignoraverint  legem  quse  illam  inducit. 

a)  Probabilius  tamen  est  ab  ea  excusare  tum  dubium 
juris,  si  graves  Auctores  non  conveniant  utrum  in  illis  cir- 
cumstantiis  irregularitas  incurratur,  quia  stante  hoc  dubio 
non  videtur  irregularitas  satis  in  jure  expressa;  tum  du- 
bium  facti,  si  non  constet  aliquem  in  eo  casu  reperiri  in 
quo  irregularitas  contrahitur,  quia  nemo  dicendus  est  inha- 
bilis  nisi  demonstretur. 

b)  At  in  praxi,  melius  erit  si  dispensatio  petatur  ad 
cautelam,  prsesertim  quia  in  his  casibus  Episcopus  dispen- 
sare  potest.  —  Cf.  n.  585. 

Imo,  in  casu  homicidii  patrati,  si  dubium  sit  utrum  cle- 
ricus  actione  sua  illius  causa  fuerit,  irregularitas  incurritur 
ex  speciali  juris  canonici  dispositione  in  odium  hujus  faci- 
noris.  —  Cap.  12  et  16,  JDe  homicidio. 


Cap.  III.  De  irregularitatibus.  261 

303.  IV.  Irregularitas  ex  delicto  supponit  pecca- 
tum  mortale,  externum  et  consummatum,  et,  ex  proba- 
bili  sententia,  scientiam  legis  ecclesiasticce  prohihentis, 
imo,  scientiam  irregularitatis  prohibitioni  adnexae. 

Et  ratio  est  quia  irregularitas  ex  delicto,  licet  principa- 
liter  statuta  sit  in  favorem  status  clericalis,  et  non  sit  pri- 
mario  poena,  participat  aliquatenus  tamen  naturam  poena- 
rum;  et  cum  poena  irregularitatis  sit  extraordinaria,  non 
censetur  Ecclesia  velle  eam  infligere  illi  qui  eam  ignorabat. 
— Cf.  S.  Lig.,  lib.  7 ,  num.  350  et  seq.;  —  Cf.  n.  1553  et  seq. 


ARTICULUS   II. 

DE    IRREGULARITATIBUS   EX   DEFECTU. 

Defeclus  qui  irrcgularilalem   inducunt  sunt   defectus  animi,   corporis, 

nalalium,  aelalis,  iibcrlalis,  sacramenti,  lenitatis  et  faratB. 
Exprimunlur  iiis  versiculis  : 

Natales,  animiis,  liberlas,  corpus  el  setas, 
Non  bigamus,  leais,  nec  mala  fama  notet. 

.   §  I.  De  irregularitate  ex  defegtu  animi. 

Defectu  animi  irregulares  sunt  qui  carent  ratione,  scien- 
tia,  aut  fide  confirmata. 

304.  I.  Ex  defectu  rationis,  irregulares  sunt  : 

a)  Amentes,  etiam  postquam  sanitatem  recuperaverint, 
ut  constat  ex  can.  2,  dist.  33,  qui,  licet  non  genuinus,  usu 
tamen  Ecclesise  receptus  est. 

Hsec  irregularitas  est  quoad  ordines  suscipiendos,  non 
autem  quoad  exercitium  ordinum  susceptorum,  licet  Epis- 
copus  prohibere  possit  exercitiiim  ordinum  donec  sanitas 
probata  fuerit.  —  Cf.  cit.  can.  2. 

b)  Energumeni,  de  quibus  ea  repetenda  sunt  quse  de 
amentibus  diximus.  —  Cf.  can.  2,3  et  4,  dist.  33. 

c)  Epileptici,  id  est  qui  morbo  caduco  laborant.  —  Can, 
i  et  2,  causoe  7 ,  q.  2. 

15* 


262  Tract.  III.  De  clericis. 

Si  quis  non  frequenter  cadat,  non  debet  prohiberi  ne  in 
susceptis  ordinibus  ministret.  —  Ibid.,  can.  i. 

Et  aliquando  a  Sede  Apostolica  dispensatio  concessa  est 
ut  epileptici  ad  sacros  ordines  promoveri  possent  (Cf. 
resol.  S.  C.  C,  26  jan.  1878,  29  jan.  1881).  -  Sed  forsi- 
tan  prsecipua  ratio  concedendi  in  citatis  casibus  erat  quia 
aggressiones   nocturno  tantum  tempore   manifestabantur. 

305.  ir.  Ex  defectu  scientiae  irregulares  sunt  illitte- 
rati.  —  Can.  1  et  seq.,  dist.  86. 

Qua  autem  scientia  pro  variis  ordinibus  quisque  praestare 
debeat,  jure  canonico  determinatur.  —  Cf.  Trid.,  sess.  23, 
cap.  4,  11,  13  et  14,  Be  ref.;  —  Cf.  n.  280. 

306.  III.  Ex  defectu  fidei  irregulares  sunt  : 

a)  Neophyti,  seu  recens  ad  fidem  conversi.  —  Can.  2 
conc.  Nicceni.  —  Cf.  Epist.  I  ad  Tim.,  iii,  6. 

Quantum  vero  temporis  ipsius  sit  probationi  remitten- 
dum,  arbitrio  Episcopi  relinquitur.  Sed  praxis  est  ut  neo- 
phyti,  licet  non  recens  ad  fidem  conversi,  ad  ordines  et  pri- 
mam  tonsuram  non  promoveantur  nisi  obtenta  dispensa- 
tione  a  Sede  Apostolica.  —  Cf.  de  Angelis,  in  tit.  Be  filiis 
presbyt.,  num.  2. 

b)  Qui  nondum  sacramentum  Confirmationis  suscepe- 
runt.  Habemus  enim  decretum  concilii  Tridentini,  sess. 
23,  cap  4,  Be  ref.  :  «  Prima  tonsura  non  initientur  qui 
sacramentum  Gonfirmationis  non  susceperint  » ;  et  hoc  de- 
creto  statui  irregularitatem  declaravit  S.  G.  Goncilii,  teste 
Fagnano  in  cap.  Cum  contingat,  Be  cetate  et  qualit.  prcefic. 

c)  Filii  hcereticorum,  et  quidem  per  paternam  lineam 
usque  ad  secundum,  et  per  maternam  usque  ad  primum 
gradum.  —  Cap.  2  et  15,  Be  hcereticis,  in  6''.  —  Cf.n.  334. 

Attamen,  si  pater  hseresim  abjuraverit,  cessat  filiorum 
irregularitas ;  neque,  ex  probabiliori  sententia,  filii  nati 
ante  lapsum  in  hseresim  sunt  irregulares. 

Filii  autem  Judceorum  aliorumque  infidelium  non  sunt 
irregulares.  —  Cf.  Ben.  XIV,  Be  syn.,  lib.  12,  cap.  1. 


Cap.  III.  De  irregularitatibus.  263 

§  II.  De  irregularitate  ex  defegtu  natalium. 

307.  I.  Ex  defectu  natalium,  irregulares  sunt  filii 
illegitimi,  videlicet  extra  validas  ac  legitimas  nuptias 
procreati. 

Et  quidem,-alii  dicuntur  filii  naturales,  nati  scilicet  ex 
parentibus  qui  tempore  conceptionis  aut  nativitatis  habiles 
erant  ad  matrimonium  contrahendum ;  alii  vero  spurii,  qui 
a  parentibus  ad  matrimonium  inter  se  contrahendum  inca- 
pacibus  ortum  habent,  ut  incestuosi,  adulterini,  ex  sacrile- 
gio  nati. 

a)  In  veteri  disciplina  nemo,  qui  dignus  esset,  ob  nata- 
lium  defectum  ab  ordinibus  et  beneficiis  ecclesiasticis  arce- 
batur. :  quod  multis  vetemm  Patrum  testimoniis  ostendit 
Gratianus,  dist.  56. 

b)  At,  sceculo  prcesertim  undecimo,  cum  clerici,  vitio 
incontinentise  contaminati,  meretrices  et  concubinas  ale- 
rent,  et  filii  ex  nefando  concubitu  nati  beneficia  paterna, 
mortuis  parentibus,  obtinerent  sive  occuparent,  et  Duces 
etiam  et  Gomites,  ut  ait  Christianus  Lupus  «  suos  passim 
ex  ancillis  bastardos  violenter  intruderent  in  sacras  digni- 
tates,  atque  ita  servili  simul  et  adulterino  sanguine  foeda- 
rent  ecclesias  »,  primo  quidem  fllii presbyterorum,  dein  qui- 
libet  ex  vetito  concubitu  nati,  irregulares  pronuntiati  sunt, 
«  ut  paternse  incontinentise  memoria  a  locis  Deo  consecratis 
longissime  arceatur  »  (Trid.,  sess.  25,  cap.  15,  Be  ref.). 
—  Soglia,  Instit.  juris  privati,  lib.  1,  %  57. 

c)  Nil  refert,  an  illegitimitas  occulta  sit,  aut  publica, 
siquidem  irregularitas  ex  defectu,  si  infamiam  excipias,  a 
facto  ipso,  non  ab  ejus  publica  notitia  dependet. 

308.  II.  Sed  illegitimi  habendi  non  sunt  : 

a)  lUi,  quorum  favore  militat  principium  :  «  Pater  is 
est  quem  nuptice  demonstrant.  » 

b)  Neque  filii  ex  justis  nuptiis  ante  sacerdotium  geniti, 
qui  proinde  ab  ordinibus  et  beneficiis  non  repelluntur ;  tan- 
tummodo,  ad  suspicionem  hsereditarice  successionis  aver- 


264  Tract.  III.  De  clericis. 

tendam,  nequeunt  beneficia  consequi  quce  pater  obtinuit, 
nisi  media  persona  intercesserit. 

c)  Neque  illegitimi  putantur  infidelium  filii,  licet  nup- 
ti?e  in  gradibus  ab  Ecclesia  prohibitis  initae  sint,  modo  in 
ratione  naturalis  et  civilis  contractus  valeant.  —  Cap.  uU 
timo,  Qui  filii  sint  legitimi. 

d)  Neque-  demum  illegitimis  accensiendi  stmt  qui  ex  ma- 
trimonio,  ob  dirimens  impedimentum  invalido,  geniti  suntj 
si  tamen  uterque,  aut  alteruter  conjugum,  impedimentum 
invincibiliter  ignoraverit ;  idque  locum  obtinet  etiamsi  im- 
pedimentum  postea  compertum  sit.  —  Cap.  2  et  14,  eod. 
titulo. 

At,  si  parentes,  aut  clandestinas  nuptias,  vel  matrimo- 
niiim  civile  tantum  inierint,  aut  denuntiationes  omiserint, 
non  censentur  bona  fide  contraxisse ;  unde  filiis  nocei^t,  qui 
illegitimi  et  irregulares  traducuntur.  —  Soglia,  loc.  cit. 

309.  III.  Dubitatur  an  infantes  expositi  habendi 
sint  tanquam  illegitimi,  dum  non  constat  de  eorum 
parentibus. 

a)  Alii  tenent  legitimitatem  esse  probandam,  eo  quod 
in  facto  consistat,  scilicet  pendeat  a  justis  nuptiis,  et  expo- 
sitos  illegitimos  dicendos  esse,  eo  quod  in  dubio  prsesumen- 
dum  sit  quod  frequentius  contingit.. 

b)  Alii  vero  dicunt  in  dubio  delictu?n  non  esse  prcesu- 
mendum,  et  onus  probandi  incumbere  neganti  defectum 
natalium.  —  Cap.  5  et  15,  Qui  filii  sint  legitimi. 

Gseterum,  non  raro  contingit  ut  expositio  etiam  ex  aliis 
causis,  V.  gr.  ob  paupertatem,  fiat. 

c)  Quum  solutio  hujus  qusestionis  de  legitimitate  in 
suspenso,  Doctoribus  hinc  inde  disputantibus,  maneat,  irre- 
gularitas  dubia  est;  ideoque  applicandum  est  principium 
in  prfficedenti  Articulo  traditum,  n.  302. 

Attamen,  ad  prsecavendum  varia  incommoda,  tutius  erit 
dispensationem  petere  ad  cautelam. 

310.  IV.  Irregularitas  ex  defectu  natalium  orta 
tribus  modis  abstergitur  : 

a)  Religiosa  professione  ad  suscipiendos  ordines,  non 


GaP.    III.    De    IRREGULARITATIBUS.  265 

vero  ad  obtinendum  dignitates  et  prselaturas.  — Cap.  i,  Be 
filiis  presbyterorum. 

Quod  profecto  intelligitur  de  professione  religiosa  solemniy 
et,  per  specialem  exceptionem,  de  votis  simplicihus  editis 
in  Societate  Jesu,  ex  bulla  Gregor.  XIII,  Ascendente  Domino, 
quia,  post  haec  vota  edita,  quoad  omnes  effectus  consideran- 
tur  ut  veri  Religiosi,  et  ideo  natalium  defectus  non  obstat 
quominus  ordinari  possint. 

b)  Legitimatione,  sive  per  Jlomani  Pontificis  rescrip- 
tum;  siveper  subsequens  matrimonium,  modo,  tempore  sal- 
tem  nativitatis,  parentefe  potuerunt  valide  contrahere.  —  Cf. 
n.307et420. 

Legitimatio  per  subsequens  matrimonium  sufficit  ad  om- 
nes  dignitates,  C ar dinalatu  exce^io. 

c)  Demum  dispensatione ,  quam  pro  minoribus  ordini- 
bus  et  simplicibus  beneficiis  Episcopus,  et  Prselatus  infe- 
rior  nullius  dioeceseos,  recte  tribuit;  ad  ordines  vero  majo- 
res,  et  ad  beneficia  quibus  animarum  cura  immineat,  dis- 
pensatione  S.  Pontificis  opus  est. 

lo  Haec  dispensatio  est  strictce  interpretationis ,  ut  monet 
caput  1,  De  filiispresbyt.,in  6^,  et  tanto  difficilior  est  quanto 
illegitimorum  origo  est  turpipr. 

2o  Unde,  caute  providendum  est  ut  quis  ab  initio  dispen- 
sationem  obtineat  ad  omnes  ordines  et  beneficia.  —  Nam 
dispensatus  a  Papa  ad  ordines  etiam  sacros,  non  ideo  dis- 
pensatur  ad  beneficia  curata;  neque  dispensatus  ad  benefi- 
cia  curata  ideo  potest  ad  dignitates  ecclesiasticas  promoveri. 

§  III.  De  irregularitate  ex  defectu  corporis. 

311 .  Non  omnes  def  ectus  corporis  irregularitatem  pariunt , 
sed  illi  tantum  qui,  aut  sacro  muneri  obeundo  impares  fa- 
ciunt,  aut  eam  corporis  deformitatem  afferunt  ut  horrorem 
aut  risum  moveant. 

Utramque  hujus  irregularitatis  causam  complexus  est 
Eugenius  III,  cap.  Presbyterum,  Be  cler.  wgrot.,  ubi  pres- 
bytero,  cui  media  palma  cum  duobus  digitis  abscissa  fuerat, 


266  Tract.  III.  De  clericis. 

celebrare  non  permittitur,  quia  «  nec  secure  propter  debili- 
tatem,  nec  sine  scandalo  propter  deformitatem  membri  » 
hoc  fieri  potest. 

312.  I.  Propter  corporis  debilitatem^  aut  membro- 
rum  jacturam,  irregulares  sunt  : 

a)  Ex  defectu  visus  :  csecus;  vel  multum  coecutiens, 
adeo  ut  in  Missali  legere  nequeat. 

Qui  dextero  oculo  caret  non  censetur  irregularis,  nisi  cum 
magna  deformitate  oculus  erutus  sit.  Qui  sinistro  oculo 
caret  a  multis  dicitur  irregularis  ;  sed ,  si  oculo  dextero 
sine  magna  deformitate  Missale  legere  potest,  prbbabi- 
liter  irregularis  censeri  non  debet.  —  S.  Lig,,  lib.  6,n.404. 
—  Cf.  resolut.  S-.  C.  C,  27  jan.  1872. 

b)  Ex  defectu  auditus  :  plene  surdus ;  at,  si  surditas  post 
sacerdotium  supervenerit,  celebratio  sine  dispensatione  per- 
mittitur.  —  Surdaster  autem  non  est  irregularis.  —  S.  Lig., 
lib.  7,  n.  405. 

c)  Ex  defectu  loquelce  :  mutus ;  vel  balbutiens  adeo  ut 
verba  integra  proferre  non  possit,  aut  risum  et  contemptum 
moveat. 

d)  Ex  def  ectu  pedum  :  qui  sine  baculo  ad  altare  sistere 
nequit ;  vel  qui  habet  pedem  ligneum.  Attamen,  si  defectus 
arte  ita  tegi  possit  ut  non  multum  animadvertatur,  celebratio 
permitti  potest. 

e)  Ex  defectu  manuum  :  non  tantum  ille  qui  manu 
caret,  sed  etiam  qui  caret  solo  pollice,  aut  indice,  vel  qui 
eorum  usum  impeditum  habet;  item  qui  tribus  posterioribus 
digitis  caret. 

f)  Propter  magnam  deformitatem  :  qui  ex  mutilatione 
aliave  causa  in  f acie  valde  f oedati  sunt ;  qui  lepra  vel  simili 
morbo  ita  laborant  ut  exterius  ille  def ectus  appareat ;  insi- 
gniter  claudicantes ;  perridicule  gibbosi  aut  pusilli,  etc.  — 
Cf.  S.  Lig.,  lib.  7,  n.  404  et  seq. 

313.  II.  Si  ambiguum  sit  num  corporis  defectus,  aut 
sacris  ministeriis  impedimento  sit,  aut  gravem  deformita- 
tem  et  oftensionem  pariat,  judicium  ab  Episcopo  ferendum 


1 


CaP.    III.    De    tRREGULARITATIBUS.    '  267 

est,  facto  experimento  coram  ss.  caeremoniarum  Magistro. 

Dispensatio  autem,  si  corporis  vitium  omnino  certum  est, 
ad  Piomanum  Pontificem  pertinet. 

Aliquando,  in  dubio,  petitur  dispensatio  ad  cautelam. 

314.  III.  Ea  est  praxis  S.  G.  C  in  hujusmodi  casi- 
bus  in  quibus  irregularitatis  dispensatio  petitur,  ut, 

prseter  accuratam  defectuum  descriptionem  quibus  irregula- 
ritas  gignitur,  exigere  soleat  etiam  experimentum  oratoris 
super  cseremoniis  faciendum  ex  commissione  Ordinarii  co- 
ram  ss.  CEeremoniarum  Magistro. 

a)  In  hujusmodi  experimento  faciendo,  attendi  debet  ad 
cceremonias  quas  orator  irregularis  peragere  rite  non  valeat, 
et  maxime  ad  populi  admirationem  et  scandalum  quod 
excitari  posset,  vel  ad  periculum  in  sacris  peragendis. 

b)  Facto  super  hisce  experimento,  Sacra  Gongregatio 
exigit  ut  certior  fiat  etiam  de  vera  necessitate  vel  utilitate 
ecclesice. 

c)  Qua  necessitate  vel  utilitate  exsistente,  si  nihil  habea- 
tur  nimis  grave  quod  obstet,  S.  C.  prO  dispensatione  res- 
pondere  solet  iis  qui  jam  ad  sacros  ordines  snnt promoti,  et 
plerumque  rem  dimittit  prudenti  judicio  et  conscientiae 
Episcopi. 

At  difficilior  est  dispensationis  elargitio  in  iisdem  adjunc- 
tis  pro  iis  qui  ad  sacros  ordines  sunt promovendi.  Ratio  est, 
quia  «  turpius  ejicitur  quam  non  admittitur  hospes  »  (cap. 
25,  Be  jurejur.) ;  et  afflicto  afflictio  non  est  addenda,  ut 
habet  cap.  5,  De  cler.  cegr.  —  Cf.  Act.  S.  Sedis,  v.  1,  p.  90. 

§  IV.  De  irregularitate  ex  defegtu  libertatis. 

Defectu  libertatis,  irregulares  sunt  generatim  qui,  sua 
conditione,  officiis  alienis  ita  occupantur,  ut  non  possint  se 
ministerio  clericali  devovere,  proesertim  servi  proprie  dicti, 
conjugati,  et  ratiociniis  reddendis  ohligati. 

315. 1.  Servum  seu  mancipium  non  posse  ad  ordi- 
nes  promoveri,  invito  domino,  sed  prius  manumitten- 
dum  esse,  regula  generalis  erat,  ne  vilesceret  ministerium 


268  Tract.  III.  De  clericis. 

ecclesiasticum,  neve  jura  acquisita  Isederentur.  —  Cf.  tit, 
De  servis  non  ordinandis. 

Sed  non  est  cur  in  exponenda  hac  veteri  disciplina  hodie 
immoremur. 

316.  II.  Gonjugati,  nisi  uxores  consentiant  et  cas- 
titatem  voveant,  ad  ordines  non  sunt  admittendi.  —  Cap. 
NulluSy  4,  De  temp.  ordinat.,  in  6^;  —  Cap.  Conjugatus,5, 
Be  conversione  conjugatorum. 

a)  Uxor  hanc  licentiam  concedens,  si  juvenis  sit,  debet 
ingredi  Religionem ;  si  vero  in  hac  aBtate  sit  in  qua  suspi- 
cionem  incontinentise  fugiat,  poterit,  nisi  vir  in  Episcopum 
assumatur,  in  sseculo  remanere  cum  votis  simplicihus.  — 
Cf.  Ben.  XIY,  Be  syn.,  lih.  13,  cap.  12,  n.  16. 

b)  H8BC  tamen  vota  simplicia  hanc  vim  habent  ut,  mor- 
tuo  viro,  non  sinant  ab  uxore  aliud  matrimonium,  nequi- 
dem  valide,  celebrari,  cum  sint  impedimentum  dirimens,  ex 
can.  Seriatim,  14,  dist.  32,  apud  Ben.  XIY,  loc.  cit. 

317.  III.  Irregulares  item  sunt,  ex  defectu  liber- 
tatis,  illi  qui  ratiociniis  reddendis  obligantur. 

a)  Obligati  ad  ratiocinia  vocantur  in  jure  :  reddendis 
rationibus  obstricti  ob  rei,  sive  publicce,  siYe privatce,  admi- 
nistrationem  gestam,  veluti  Syndici,  Thesaurarii,  Tutores 
et  Guratores,  et  id  genus  alii. 

Itaque  hujusmodi  administratores,  ante  rationes  redditas 
et  solidatas,  ordinari  vetantur,  tum  ne  conditio  creditorum 
ob  privilegia  clericalia  deterior  fiat,  tum  etiam  ne  clericus, 
cum  probro  et  dedecore  Ecclesiae,  de  fraude  aut  dolo  postu- 
letur.  —  Cap.  unic,  Be  oblig.  ad  ratioc. 

b)  Quod  si  administratores,  sponsore  dato,  rem  credito- 
ris  tutam  fecerint,  non  amplius  irregulares  videntur,  quia, 
cessante  fine  legis,  ipsam  legem  cessare  compertum  est. 

c)  At  vero  si,  nullo  sponsore  dato,  nec  redditis  solida- 
tisque  rationibus,  ad  ordines  promoveantur,  idque  dolose 
factum  sit,  ab  Episcopo  pun i^ni^oieruni,  non  tamen  deponi, 
nec  usu  ordinis  interdici. 

Interim  vero  creditoribus  faciendum  est  satis,  etiam  ces- 


Cap.  III.  De  irregularitatibus.  269 

sione  bonorum ;  et,  si  Episcopus  sciens  ordinaverit ,  nec 
bona  ordinati  solvendo  satis  sint,  tenetur  Episcopus  quod 
deest  supplere,  quatenus  creditoribus  nocuit,  ordinato  fa- 
cultatem  adimens  lucrandi  negotiandique,  aliaque  saecula- 
ria  negotia  exercendi. 

d)  Non  omnes  tamen  qui  obligantur  ad  ratiocinia  sunt 
irregulares,  siquidem  ab  hac  lege  excluduntur :  qui  ecclesice 
vel  causce  cujuslibetpiw  bona  administrant ;  — item  defen- 
sores  miserahiliu7n  personarum  ;  cum  enim  iis  opem  suam 
denegare  nequaquam  debeat  Ecclesia,  profecto  absonum 
quodammodo  videretur  si  illos  qui  hujusmodi  opem  impen- 
dunt  ab  ordinibus  removeret.  —  Idem  est  affirmandum  de 
iis  qui  legitl^nam  agnatorum  tutelam  susceperunt.  —  So- 
glia,  Inst.  juris  priv.,  %64. 

I   V.  De   IRREGULARITATE   EX   DEFEGTU   iETATIS. 

Cf.  Caput  II,  ubi  de  requisitis  ad  licitam  Ordinatio- 
nem,  n.  280. 

%  VI.  De  IRREGULARITATE  ex  defegtu  sagramenti, 

SEU   EX   BIGAMIA. 

Ratio  hujus  irregularitatis  est  :  sive  macula,  vel  saltem 
suspicio  incontinentice  quam  prseferunt  secundse  nuptise; 
sive  defectus  significationis  sacramenti,  eo  quod  bigami  non 
exhibent  sacramentum  conjunctionis  Ghristi,  qui  cum  unica 
et  virgine  Ecclesia  copulatus  est. 

318.  I.  Triplex  distinguitur  bigamia,  nempe  vera, 
interpretativa  et  similitudinaria. 

a)  Bigamia  vera  est,  quando  quis  cum  duabus  succes- 
sive  validum  contraxit  matrimonium,  et  cum  utraque  con- 
summavit. 

Haec  irregularitas  a  pluribus  canonibus  declarata,  v.  g. 
cap.  5,  De  bigam.  non  ordinandis,  innititur  Apostolica  tra- 
ditione,  juxtaillud  S.  Pauli,  /  Tim.,  iii,  2  :  «  Oportet  Epis- 
copum  irreprehensibilem  esse,  unius  uxoris  virum  » ;  et  in- 
fra  :  «  Diaconi  sint  unius  uxoris  viri  ». 


270  Tract.  III.  De  clericis. 

b)  Bigamia  interpretativa,  quse  ficiione  juris  innititur, 
tunc  obtinet  quando  quis  reapse  cum  duabus  non  contraxit, 
sed  interpretatione  juris  censetur  contraxisse. 

Bigamus  nempe  interpretativus  dicitur  si  quis  duxerit 
vidiiam,  aut  mulierera  ab  alio  corruptam ;  vel  cognoverit 
propriam  uxorem  adulterio  coinquinatam  ;  demum.si  duo 
matrimonia  contraxerit,  validum  unum,  alterum  invali- 
dum.  —  Can.  Maritum,  dist.  33;  —  can.  Si  cujus,  dist.  34  ; 

—  cap.  4y  Be  bigamis  non  ordinandis. 

c)  Bigainia  similitudina^na  indnctaie&i  insimilitudinem 
iterati  conjugii,  et  locum  habet  cum  aliquis,  vel  obligatus 
solemni  voto  castitatis,  vel  constitutus  in  aliquo  ordine 
majori,  attentat  et  consummat  matrimonium.  —  Cap.  32, 
causce  27,  q.  i  ;  —  cap.  i  et  2,  Qui  clerici  vel  voventes. 

319.  II.  Notandum  est  ad  rectam  interpretatio- 
nem  canonum  : 

a)  Bigamiam,  sive  realem  sive  interpretativam,  locum 
nonhabere  extra  matrimonium;  ideo,  qui  cum  duabus  vel 
cum  pluribus  peccavit  extra  matrimonium,  non  est  irregu- 
laris. 

b)Nihil  referre  ad  bigamiam  interpretativam  uirnm  ille 
qui  viduam  aut  corruptam  duxit,  cognoverit  aut  ignorave- 
rit  mulierem  fuisse  ab  alio  cognitam,  quia  ea  irregularitas 
non  est  ex  delicto,  sed  eoo  defectu. 

c)  Requiri  in  qualibet  bigamia  consummationem  ma- 
trimonii,  ut  quis  sit  irregularis.  Unde,  non  esset  bigamia 
interpretativa  si  quis  duxerit  viduam  a  priori  marito  intac- 
tam.  —  Ca.p.  5,  De  higamis  non  ordinandis. 

320.  III.  Dispensatio  ab  irregularitate  ex  defectu 
sacramenti,  si  agitur  de  bigamia  tantum  similitudina- 
ria,  concedi  potest  ab  Episcopo.  —  Cap.  4,  Be  clericis  con- 
jugatis. 

Sin  autem  agitur  de  bigamia  vera  aut  interpretativa,  so- 
lus  Romanus  Pontifex,  etiam  ad  ordines  minores,  dispensat. 

—  Cap.  2,  Be  bigamis  non  ordinandis ;  —  Trid.,  sess.  23, 
cap.  i7,  De  ref. 


Cap.  III.  De  irregularitatibus.  271 

§  VII.  De  irregularitate  ex  defegtu  lenitatis. 

Irregulares  sunt,  ex  defectu  lenitatis,  qui  morti  aut  mu- 
tilationi  causam,  licet  justam  et  legitimam,  prsebuerunt. 
Mite  est  enim  ingenium  Ecclesioe,  nec  permittit  immites  esse 
ministros  incruentse  et  coelestis  victimse,  quse  tantum  abest 
ut  sibi  injurias  illatas  ulta  sit,  ut  potius  pro  suis  persecuto- 
ribus  vitam  fuderit.  —  Soglia,  op.  cit.,  %  63. 

321.  I.  Quod  ad  milites  attinet, 

a)  Gommunis  Doctorum  sententia  est  :  eos  qui  militant 
in  hello  injusto  omnes  contrahere  irregularitatem  ex  de- 
licto,  si  aliqui  in  bello  occidantur,  vel  mutilentur,  quia  om- 
nes  in  bello  injusto  militantes  integrant  unam  causam 
moralem  cui  imputantur  homicidia.  —  Cf.  n.  335  et  seq. 

b)  In  bellojusto  o/fensivo  non  fiunt  irregulares  nisi  qui 
per  se  ipsos  occiderint  vel  mutilaverint. 

c)  In  bello  jus-to  defensivo,  irregulares  non  sunt  ii 
etiam  qui  propria  manu  occiderint,  propterea  quod  eorum 
qui  in  justo  bello  pugnant  deterior  esse  conditio  non  debeat 
quam  eorum  qui  extra  bellum,  necessitate  compulsi,  occi- 
dunt  ne  occidantur ;  eoque  magis  quod,  pro  patria  et  reli- 
gione  certantes,  pro  sua  quoque  incolumitate  pugnare  cen- 
sendi  sunt.  —  Cap.  Pervenit,  2,  De  immunit.  ecclesiarum; 
—  Cf.  Ben.  XIY,  Instit.  iOl,  n.  9. 

322.  II.  Ex  sua  cooperatione  in  judicio,  licet  non 
injusto,  irregulares  sunt  : 

a)  Judices  qui  sententiam  mortis  aut  mutilationis  pro- 
nuntiant,  eorumque  Assessores  qui  sulTragium  aut  consi- 
lium  conferunt,  si  tamen  sententia  ad  effectum  perducta  sit. 

lo  Dubitatur  an  Judex  instructionis,  qui  nullam  senten- 
tiam  profert  nullumque  consilium  confert,  sed  tantum  pro- 
nuntiat  de  causae  progressione,  et  rem  ad  quos  spectat  re- 
mittit,  irregularitatem  incurrat. 

2o  Item  quaeritur  utrum  cives,  ut  aiunt,  jurati  {memhres 
du  jury),  c^m  ex  legis  prsescripto  delegatum  munus  habeut 


272  Tract.  III.  De  clericis. 

de  delicto  pronuntiandi,  nullamque  sententiam  proferunt, 
habendi  sint  irregulares,  dum  factum  constare  aiunt  cui 
mortis  poena  adnexa  de  jure  est. 

Alii  negativam  senteniidim  defendunt,  eo  quodjurati,  nec 
sententiam  mortis  proferunt,  nec  in  eam  directe  influunt, 
quinimo  habendi  sunt  ut  testes  necessarii,  quia  ab  ipsa  lege 
ad  ferendum  testimonium  de  facto  obligantur ;  et  sane,  is 
non  videtur  esse  Ecclesioe  sensus  ut  qui  id  impleat  a  quo 
sine  detrimento  abstinere  non  possit,  ab  altaris  ministerio 
arceatur.  —  Cf.  Icard,  Prcelect.,  num.  816. 

Alii  affivmativam  tuentur  sententiam  :  quia,  de  facto  de- 
cernentes  a  quo  dependet  legis  poenalis  applicatio,  in  ipsam 
poenam  mortis  concurrere  proocime  videntur ;  nec  testes 
necessarii  dici  possunt,  sed  veri  judices  sunt. 

b)  Accusatores,  delatores,  scribce,  notarii  et  advocati^ 
qui  contra  reum  postulant  et  criminis  vindictam  petunt. 
—  Secus  autem  est  si  satisfactionem,  aut  emendationem 
damni  passi  dumtaxat  exposcunt,  protestando  expresse 
quod.  vindictam  sanguinis  non  intendunt.  —  Cap.  2,  Deho- 
micid.,  in  6o. 

De  testibus  autem  nihil  exploratum  habemus  in  jure  ca- 
nonico.  Verumtamen  Doctores  inter  voluntarios  et  necessa- 
rios  testes  distinguunt ;  et  necessarios  quidem,  seu  ad  tes- 
timonium  ferendum  a  publicis  judicibus  coactos,  nulla 
irregularitate  irretiri  docent,  dum  id  faciunt  a  quo  sine  pec- 
cato  vel  gravi  detrimento  abstinere  nequeant,  prsesertim 
vero  si  protestentur  expresse  se  vindictam,  seu  poenam  san- 
guinis  non  intendere,  ad  formam  cap.  Prcelatis,  De  homicid., 
in  6^.  —  At,  voluntarios  testes  nemo  ab  irregularitate 
exemptos  putat,  etiamsi  id  protestentur ;  nam  protestatio 
contra  factum  non  valet,  ut  vulgo  dicitur. 

c)  Carnifices,  lictores,  et  quotquot  ad  cruentam  exsecu- 
tionem  operam  conferunt.  —  Soglia,  loc.  cit. 

323.  III.  E  contra  vero,  irregulares  non  haben- 
tur  : 

a)  Glerici  qui  Principi  suadent  ut  quortimdam  crimi- 
num  reos  morte  aut  mutilatione  plectat ;  nec  Princeps  qui 


Cap.  III.  De  irregularitatibus.  273 

legem  tulerit,  eo  quod  hujusmodi  leges,  nonhominis  deter- 
minati  occisionem  aut  mutilationem  spectent,  sed  quietam 
etrectam  reipublicae  administrationem.  —  Gloss.  in  cap.  10, 
JDe  excess.  Prcelat. 

b)  Episcopi,  Prselati,  et  reliqui  clerici  qui,  jurisdiclio- 
nem  temporalem  obtinentes,  causas sanguinis  suis  ballivis, 
seu  aliis  judicibus  committunt,  etiamsi  ballivus  seu  judex 
ad  poenam  sanguinis  processerit.  —  Cap.  fin.,  Ne  clerici 
vel  monachi,  in  6'o. 

c)  Judex  ecclesiasticus  qui  clericum,  obstinato  animo 
criminibus  adhaerentem,  jamdepositum  et  degradatum  cu- 
rice  sceculari  tradit,  si  tamen  in  actu  traditionis  protesta- 
^io  intercesserit  ne  poena  capitisdamnetur;  qua  protestatione 
seu  intercessione  irregularitatem  evadit,  quamvis  certo  ani- 
madvertat  clericum  poena  mortis  afficiendum.  —  Cap.  27, 
De  verb.  signif.,  in  6^. 

d)  Glerici  qui,  gravi  damno  vel  injuria  affecti,  reos  apud 
magistratum  denuntiant,  actione  tamen  civili  qua  damni  et 
injuriarum  reparationem  postulent,  et  expressa  protesta- 
tione  quod  vindictam  et  poenam  sanguinis  non  intendant, 
((  n^  detur  plerisque  materia  trucidandi  eosdem,  et  ipsorum 
bonalibere  deproedandi  ».  —  Cap.  2,  Be  homicid.,  in  6^.  — 
Soglia,  ibid. 

%  VIII.  De  irregularitate  ex  defectu  bon^  fam^. 

Nota  est  regula  67^  juris,  in  6«  :  (( Infamibus  non  pateant 
portce  dignitatum.  » 

Infamia  duplex  distinguitur  :  infamia  juris,  et  infamia 
facti. 

324.  I.  Infamia  facti  est  sinistra  opinio,  inducta  apud 
viros  honestos  et  prudentes,  propter  pravas  alicujus  actio- 
nes,  de  quibus  tamen  non  est  lata  sententia  infamans. 

Occulta  crimina  nullam  auctoribus  suis  infamiam  inu- 
runt,  cum  nemo  ex  occulto  crimine  diffametur.  Si  quis  igi- 
tur  hominem  clanculum  interfecerit,  non  quidem  ex  defectu 
fama^,  sed  ex  delicto  irregularis  habendus  erit. 


^74  TrACT.    III.    1)e   CLERICtS. 

325.  II.  Infamia  juris  inducitur  vi  ipsius  legis  : 

a)  Quando  aliquis  notatur  reus  criminis  infamantis. 
Porro,  crimina  quibus  de  jure  adnexa  est  infamia  sunt : 

homicidium,  perjurium  factum  in  judicio,  hseresis,  simonia, 
sodomia,  crimen  Isesse  majestatis,  adulterium,  proditio,  ra- 
pina,  lenocinium,  invasio  Gardinalium  vel  Episcoporum, 
raptus  mulierum,  seu  ad  illum  cooperatio,  duellum,  etiamsi 
quis  patronus  tantum  fuerit  seu  iesiiQ  {Trid.,  sess.  14,  cap. 
19,  Le  ref.)^  paratio  .armorum  contra  parentes,  etc. 

Quod  ad  duellum  attinet,  S.  G.  G.  declaravit  irregulari- 
tatem  contrahi  a  duellantibus  eorumque  patrinis,  etiamsi 
duellum  ea  ratione  committatur  quse  his  temporibus  inter 
Germanice  Universitatum  alumnos  fieri  solet.  —  In  Wra- 
tislavien.,  9  aug.  1890. 

b)  Vel  quando  plectitur  poena  quam  leges  declarant  m- 
famantem. 

Dispositionis  legis  civilis  ratio  quoque  habenda  est ;  quan- 
doquidem  Ecclesia  sapienter  statuit  reputandos  fore  infa- 
mes,  in  suo  foro,  qui  infamia  notantur  in  societate  civili. 
Nec  decet  ad  statum  et  officia  ordinis  clericalis  admittere 
quos  auctoritas  civilis  reputat  indignos  ssecularibus  officiis. 
—  Cap.  2  et  17,  caus.  6,  q.  1.  —  Cf.  art.  6,  7,  42  Codicis 
poenalis,  in  Gallia. 

c)  Vel  artem  exercet  cui  a  jure  nota  turpitudinis  inusta 
est,  ut  erat  olim  conditio  mimorum  et  comoedorum.  —  Cf. 
Ferraris,  v.  Infamia. 


(!aP.    111.    De    IRREGULARITATIBUS.  ^78 

AHTICULUS   III. 

DE    IRREGULARITATIBUS   EX  DELICTO. 

Irresularilas  ex  dclicto  oritur  :  cx  mala  Baptismi  suscepliono  et  ex  cjus 
ilcralionG-,  —  ex  raala  susceptione  —  ct  pravo  ordinum  usu;  —  ex 
•  criminc  l).jeresis;  —  cx  lioraicidio  vcl  mutilatione.  —  Ha3C  versiculo 
sequcnti  exhibenlur  : 

Fonie  reus,  sacris,  censura,  ci'imine,  lelo 
§  I.  De  irregularitate  ex  mala  susceptione 

ET   ITEiRATIONE   BAPTISMI. 

326.  I.  Qui,  citra  casum  necessitatis,  baptismum 
in  adulta  setate  susceperunt  ab  hsereticis,  sunt  irre- 
gulares,  quia  fautores  hseresis,  ac  de  fide  suspectos  se  os- 
tendunt.  —  Cap.  Placuit,  3,  causce  i,  q.  4.  —  Cf.  cap-.  Yen- 
tum  est,  J8,  caus.  i,  qucest.  i. 

Nec  requiri  videtur  ut  hsereticus  ille  a  quo  baptismus 
susceptus  est,  juridice  fuerit  denuntiatus  :  quia  ejusmodi 
baptismi  susceptio  continet  hseresis  favorem ;  porro,  ipsi 
fautores  hsereticorum  irregulares  sunt.  —  Cf.  n.  333. 

327.  II.  Qui  sinunt  se  rebaptizari;  item  qui  ipsi 
rebaptizant,  aut  ministrant  presbytero  rebaptizanti,  lege 
vetustissima  removentur  a  sacris  ordinibus.  —  Can.  Confir- 
mandum,  65,  dist.  50. 

a)  Probabilius  tamen  irregularitatem  non  incurrit  qui 
occulte  rebaptizat.  —  Cf.  cap.  2,  De  apostatis. 

Nec  probabiliter  ille  qui  sub  conditione  rebaptizat,  licet 
culpabiliter,  id  est  sine  justa  causa.  —  Cf.  Bened.  XIV, 
Instit.  84,  num.  i3. 

Idem  dicendum  est  de  rebaptizante  vel  rebaptizato  ex 
metu,  sine  intentione.  —  Cf.  S.  Lig.,  lih.  7,  n.  356. 

b)  Hsec  irregularitas  prohibet  a  sola  ordinum  suscep- 
tione,  atque  ideo,  verius,  a  susceptorum  exercitio  non  pro- 
hibet.  —  D^Annibale,  Summula,  tom.  i,  n.  4i0. 


276  Tract.  III.  De  clericis. 

§  II.  De  irregularitate  ex  mala  susgeptione  ordinum. 

Irregulares  sunt  ob  malam  susceptionem  ordinum  : 

328.  I.  Furtive  ordinati,  qui  nempe  ab  Episcopo 
proprio  nonprobati,  nec  admissi,  per  dolufn,  inscio  Epis- 
copo,  ordinandis  sese  immiscent,  et  ordinantur.  —  Cap.  i 
et  2,  Be  eo  qui  furlive  ord.  suscepit. 

a)  Qui  vero  fraude  utuntur  ad  dissimulandum  defectus 
personales,  vel  etiam  qui,  compositis  ex  industria  litteris 
dimissorialibus,  Episcopum  decipiunt,  non  censentur  or- 
dines  furtive  accipere,  licet  graviter  peccent. 

b)  Ex  quorumdam  sententia,  furtive  ordinati,  non  irre- 
gularitatem,  sed  suspensionem  incurrebant,  quse  hodie  non 
viget,  utpote  in  constitutione  Apostolicce  Sedis  non  compre- 
hensa.  —  Cf.  d'Anmbale,  Summula,  tom.  i,  n.  4i2. 

329.  II.  Ordinati  ab  Episcopo  excommunicato, 
aut  ab  eo  qui  dignitati  suae  renuntiavit.  —  Cf.  n.  687. 

a)  Bispensatio  tamen  concedi  potest  ab  Episcopo  pro- 
prio,  si  clerici  ignoranter  ita  fuerint  ordinati.  —  Cap.  Ab 
excommunicatis,  4,  causce  9,  q.  i  ;  —  cap.  i  et  2,  De  ordi- 
natis  ab  Episcopo  qui  renuntiavit  episcopatui. 

b)  Imo,  plures  dicunt  ordinatum  ab  Episcopo  qui  digni- 
tati  su8e  renuntiavit,  non  incurrere  irregularitatem  proprie 
dictam,  eo  quod  in  citato  capite,  non  irregularitas,  sed  sus- 
pensio  demonstretur,  quoe  hodie  non  viget.  —  Cf.  d'Anni- 
bale,  loc.  cit, 

330.  III.  Promoti  ad  ordines  sacros,  durante  ma- 
trimonio  nondum  etiam  consummato,  extra  casus 
a  jure  probatos.  —  Cf.  cap.  Antiqicce,  Be  voto,  extravag. 
Joannis  XXII.  —  Cf.  n.  3i6. 

Isti,  ((  nec  matrimonio  soluto  in  sic  suscepto  ordine  mi- 
nistrare,  nec  ad  superiores  ordines  provehi,  nec  ad  aliquod 
beneficium  vel  officium  ecclesiasticum  valeant  promoveri  ». 
—  Extrav.  cit. 

Nonnulli  hanc  etiam  irregularitatem  extrudunt.  —  Cf. 
d'Annibale,  loc.  cit. 


Cap.  Ili.  De  irregularitatibus.  277 


§  III.  De  irregularitate  ex  pravq  ordinum  usu. 

Ob  iHicitum  ordinum  exercitium  : 

331.  I.  Irregulares  fiunt  clerici  qui  temere  et  so* 
lemniter  exercent  ordinem  sacrum  quem  non  ha- 
bent.  —  Cap.  Si  quis,  i,  Be  clerico  non  ordinato  minis- 
trante. 

a)  Lex  probabiliter  non  afficit  nisi  clericos,  et  quidem 
temere  ministrantes  in  ordine  non  suscepto.  —  Unde,  si 
quis  bona  fide  ministraverit,  non  contrahit  irregularita- 
tem. 

b)  Statutum  est  de  exercitio  ordinis  sacri.  —  Igitur, 
ut  quis  contrahat  irregularitatem,  necesse  est  ut  exerceat 
actum  proprium  ordinis  sacri,  et  eo  modo  quo,  vi  ordinis  et 
juxta  disciplinam  canonicam,  nonnisi  ab  ordinatis  licite 
exerceri  potest. 

Unde,  irregularitatem  incurrunt  : 

lo  Sacerdos  qui  pontificalia  exercere  proesumit,  sacras 
nimirum  functiones  et  benedictiones  exclusive  reservatas 
Episcopo,  et  quas  solus  R.  Pontif ex  delegare  potest  simplici 
presbytero,  v.  gr.  consecrationes  ecclesiarum,  consecra- 
tiones  calicum,  etc. 

Sed  sacerdos  qui  defectu  jurisdictionis  invalide  absolvit, 
non  incurrit  tamen  irregularitatem  excipiendo  confessiones, 
quia  exercet  actum  ordinis  quem  habet. 

2»  Diaconus  qui  confessiones  sacramentales  audire  prse- 
sumit,  qmpopulo  solemniter  benedicit ;  qui  Viaticum  sine 
commissione  sacerdotis,  extra  casumnecessitatis,  ministrat; 
imo,  juxta  communiorem  sententiam,  qui  Baptismum  so- 
lemnem  confert  sine  delegatione;  et  nihil  refert  quod  ur- 
geat  necessitas,  cum  liceat  urgente  necessitate  baptizare 
absque  solemnitate. 

Alii  tamen  negant  irregularitatem  incurri  a  diacono  so- 
lemniter  Baptismum  ministrante,  eo  quod  in  casu  habeatur 
usurpatio  non  ordinis,  sed  jurisdictionis.  —  Cf.  Le  Cano- 
niste  contemporain,  an.  1890,  pag.  532  et  seq. 

T.   I.  l^ 


278  Tract.  III.  De  clericis. 

30  Item  subdiaconus  qui  solemniter  defert  pyxidem  in 
qua  sacra  Eucharistia  continetur,  aut  qui  Evangelium 
cantat  intra  missarum  solemnia  more  diaconorum. 

40  Item  acolythus  qui  subdiaconi  officio  fungitur  in^ 
missa  solemni,  paratus  manipulo.  —  Toleratur  tamen  ut,  in 
casu  necessitatis,  defectus  subdiaconi  in  missis  solemnibus 
suppleatur,  eidem  substituendo  clericum,  absque  mani- 
pulo.  —  Cf.,  ex.  gr.,  S.  C.  R.,  22  jul.  1848. 

332.  II.  Irregularitatem  incurrit  qui,  ligatus  ali- 
qua  censura,  exercet  ordinem  sacrum,  citra  casum 
necessitatis  si  sit  vitandus,  et  absque  fidelium  petitione  si 
sit  toleratus.  —  Cf.  n.  1597  et  1600. 
Item  fit  irregularis  qui  celebrat  in  loco  interdicto. 

a)  Probatur,  quoad  excommunicationem,  ex  capite  Si 
quis,  7,  causce  11,  q.  3. 

b)  Probatur,  quoad  suspensionem,  ex  cap.  Cum  ceternij 
Be  sententia  et  re  judicata,  in  6^. 

Et  contrahitur  irregularitas  per  violationem  suspensionis 
latoe  ex  informata  conscientia.  —  S.  C.  Propag.,  20  oct. 
1884,  ad  11.  —  Cf.  n.  1519. 

Item,  ex  communiori  sententia,  per  violationem  suspen- 
sionis  poenalis.  —  Cf.n.  1622. 

c)  Probatur,  quoad  interdictum,  ex  cap.  Is  cui,  20,  De 
sent.  exc,  in  6°,  ubi  declaratur  eum  cui  interdicitur  in- 
gressus  ecclesise  irregularem  effici,  si  contra  censuram  se  in- 
gerat  in  divinis  sicut  prius. 

d)  Idem  de  celebrante  in  loco  interdicto  statuunt  jura 
alias  citata.  —  Cf.  n.  1636. 

Non  tamen  incurrit  irregularitatem  qui  in  ecclesia  pol- 
luta  aut  coram  excommunicato  rem  sacram  confecerit,  cum 
non  sit  expressum  in  jure. 

Nec  is  qui  violat  irregularitatem  ordinem  exercendo, 
novam  irregularitatem  aut  aliquam  censuram  incurrit. 

Neque  exercendo  actus  jurisdictionis  aliquis  fit  irregu- 
laris. 


Cap.  III.  De  irregularitatibus.  279 


§   IV.    De   IRREGULARITATE   PROPTER  H^RESIM. 

333.  I.  Haeretici  sunt  jure  communi  irregulares, 

etiam  post  suam  conversionem.  —  Cap.   18,  caus.  i,  q.  i. 

a)  Verumtamen  disputantAuctores  utrum  hsec  irregu- 
laritas  profluat  ex  clelicto  hceresis,  an  ex  infamia,  id  est  ex 
defectu  famce,  ideoque  utrum  ob  hseresim  occicUam  irre- 
gularitas  incurratur. 

b)  Non  modo  hseretici  irregulares  sunt,  verum  etiam 
illi  qui  cum  hsereticis  aliquo  pacto  conjuncti  sunt,  ut  eorum 
fautores,  defensores,  imo  et  eorum  filii  ad  secundum  gra- 
dum  linese  paternse,  et  ad  primum  gradum  linese  maternse, 
ni.si  parentes  hoeresim  abjuraverint.  —  Cf.  n.  306. 

334.  II.  Gontraria  consuetudo  in  quihusdam  regio- 
nibus  inducta  erat,  ex.  gr.  in  Gallia  et  in  Germania,  sive 
quoad  ipsos  hsereticos  ad  fidem  catholicam  conversos,  sive 
quoad  fllios  hsereticorum  qui  in  hseresi  persistebant  vel 
mortui  erant. 

Verum,  ex  decreto  Sacrse  Gongregationis  S.  Officii,  i4  dec. 
i890,  in  prsefatis  etiam  regionibus  irregularitas  obtinere 
dicenda  est;  ideoque  isti  dispensatione  indigent  ut  ad  ton- 
suram  et  ordines  promoveantur. 

§  V.  De  irregularitate  ex  homigidio  vel  mutilatione. 

335.  I.  Irregularitas  incurritur  ex  homicidio  vo- 
luntario  et  graviter  culpabili,  etiam  occulto,  sive 
directe,  sive  indirecte  volito,  ex  actione,  si\e  physica,  sive 
morali,  patrato.  —  Cap.  4,  dist.  50; —  cap.  Significasti, 
i8,  Be  homicidio;  —  Trid.,  sess.  14,  cap.  7,  De  ref. 

a)  Unde,  irregulares  sunt  quoque  mandantes,  et  con- 
silium  dantes,  effectu  secuto;  item  cooperatores  ut  homi- 
cidium  celerius,  audacius  aut  securius  fiat,  ideoque  omnes 
prgeliantes  in  bello  injusto,  si  ibi  aliquis  pereat;  omnes  ac- 
cusatores,  judices  et  testes  injusti;  item  qui  ministrant 
arma  aut  pecunias  ad  homicidium. 

h 


280  Tract.  Iir.  De  clericis. 

b)  Item,  irregularitatem  incurrunt  procurantes  ahor- 
tum,  et  qui  ad  tale  facinus  committendum  opem,  consi- 
lium  vel  favorem  prsestant.  —  Cf.  n.  1677 . 

336.  II.  Irregulares  non  sunt  qui  hominem  occi- 
dunt  dando  operam  rei  licitse,  adhibita  sufficienti  dili- 
gentia  ne  accidat  homicidium.  — Cap.  Joannes,  23,  De  ho- 
micidio. 

a)  Ideo  irregulares  non  sunt  illi  qui  committunt  homi- 
cidium  casuale,  nisi  interveniat  negligentia  graviter  cul- 
pabilis ;  —  nec  ii  qui  infirmo  bona  fide  aliquid  cibi  vel  po- 
tus  nocivi  prsebent,  vel  si  illum  moventes  aut  volventes 
causa  sint  cur  decedat;  —  nec  medici  et  chirurgi,  etiamsi 
ex  potione  aut  incisione  seger  aliquis  pereat,  nisi  eorum 
culpa  vel  imperitia  mori  infirmum  contigerit. 

b)  Verum,  ex  communi  sententia,  clericus  etiam  qui' 
de  csetero  peritus  est,  nec  gravem  commisit  incuriam,  irre- 
gularis  evadit  si  cum  incisione  vel  adustione  medeatur,  et 
reipsa  segroti  mors  vel  mutilatio  secuta  sit ;  licet  alii  dicant 
probabiliter  etiam  in  clerico  requiri  ut  contra  medendi 
artem  peccaverit.  —  Cf.  n.  365. 

337.  III.  Probabilius  non  incurrit  irregulari- 
tatem  qui,  dans  operam  rei  illicitae,  aliquem  casu 
occidit,  nisi  res  illicita  esset  ac  omittenda  ob  ipsum  peri- 
culum  homicidii. 

Ratio  est,  quia  tale  homicidium  non  est  voluntarium,  ne- 
que  directe,  cum  non  sit  intentum,  neque  indirecte  in  sua 
causa,  cum  talis  actio  non  sit  per  se  periculosa  modo  suffi- 
ciens  diligentia  adhibeatur.  —  S.  Lig.,  lib.  7,  n.  386. 

338.  IV.  Qui  mortem  aliter  vitare  non  valens, 
suum  invasorem  occidit,  non  fit  irregularis.  —  Cle- 
ment.  unic,  De  homicidio. 

a)  Imo,  ex  communiori  et  probabiliori  sententia,  occi- 
dens  alterum  ob  defensionem  libertatis,  honoris,  pudicitlce 
vel  bonorum  temporalium,  non  fit  irregularis.  —  Cf.  S, 
Lig.,  lib.  7,  num.  388  et  seq. 


CaP.    III.    De   IRREGULARITATIBUS.  281 

b)  At  vero,  si  fuga  aut  clamore,  aut  alia  ratione,  vi- 
tari  mors  potuit,  homicida  habendus  est  qui  invasorem 
occiderit.  «  Quamvis  enim,  ait  Innocentius  III,  vim  vi  repel- 
lere  omnia  jura  et  omnes  leges  permittant,  tamen  id  fieri 
debet  cum  moderamine  inculpatae  tutelse,  non  ad  sumen- 
dam  vindictam,  sed  ad  injuriam  propulsandam.  »  —  Cap. 
18,  De  homicidio;  —  cap.  35,  I)e  seht.  excomm. 

Dubitatum  fuit  a  nonnullis  utrum  citata  clementina  revo- 
cata  fuerit  Tridentini  verbis,  sess.  14,  cap.  7,  Be  ref. 

Sed  hsec  verba,  vel  de  eo  possunt  intelligi  qui,-  non  ser- 
vato  moderamine  inculpatce  tuteloe,  suum  occidit  aggres- 
sorem;  vel  possunt  intelligi  de  dispensatione  quse  in  foro 
exteriori  debeat  obtineri,  cum  scilicet  dubium  exsurgat  an 
invasus  intra  moderatse  defensionis  limites  se  continuerit, 
et  aliunde  acriter  incusetur.  Ad  majorem  enim  cautelam 
atque  omnem  scandali  propriique  scrupuli  occasionem  tol- 
lendam,  ab  ordinibus  et  beneficiis  erit  arcendus,  donec  res 
ab  Ordinario  loci  fuerit  discussa.  —  Vecch.,  l.  5,  §  40. 

339.  V.  Incurritur  quoque  irregularitas  ob  ali- 
cujus  membri  mutilationem  injustam,  et  quidem  ab 
ipsis  mandantibus,  consulentihus  et  cooperantihus . 

a)  Gommunior  et  probabilior  sententia  tenet  :  memhra 
dici  ad  sensum  canonum  partes  corporis  quse  proprium  of- 
ficium  habent  ab  aliis  distinctum,  ut  linguam,  oculos,  au- 
res,  nares,  pedes,  manus,  etc. 

Non  tamen  memhrum  dicitur  solus  digitus  vel  digiti  ar-- 
ticulus,  auricula,  et  similia. 

b)  Porro,  ad  inducendam  irregularitatem  requiritur  : 
vel  integra  ahscissio,  vel  gravis  diminutio  alicujus  mem- 
bri,  etsihsec  mutilatio,  nec  usum  ordinis  impediat,  nec  gra- 
vem  deformitatem  afferat.  —  Cap.  3  et  5,  De  corpore  vitia- 
tis  ordinandis  vel  non. 

Gontrovertitur  tamen  utrum  fiat  irregularis  ille  qui  ali^ 
quod  membrum  ita  dehilitat  ut  ineptum  sit  ad  proprium. 
officium,  illud  vero  non  ahscindit;  ex.  gr.,  qui  excoecavit 
hominem  solo  visu  privando,  non  autem  oculum  extra- 
hendo.  -  Cf.  S.  Lig.,  lib.  7,  n.  380  et  seq. 

16* 


282  Tract.  III.  De  clericis. 

c)  Nihil  refert  utrum  quis  in  proprium  vel  in  alie- 
num  corpus  mutilationem  patraverit.  Imo,  irregularis  est 
qui  sibi  solam  membri  partem,  v.  gr.,unum  digitum  abscin- 
dit,  —  Cf,  c,  6,  dist.  55;  et  c.  4,  De  corp.  vitiatis. 


ARTICULUS  IV. 

DE   CESSATIONE    IRREGULARITATUM. 

340.  I.  Irregularitates  triplici  modo,  pro  varia 
earum  natura,  cessare  possunt,  scilicet  cessatione 
causce,  professione  religiosa,  \e\  dispensatione. 

a)  Cessatione  causce  toUuntur  nonnullse  irregularitates 
ex  defectu,  v.  gr.  irregularitates  ex  defectu  cetatis  et  scien- 
tice ;  irregularitates  ex  defectu  bonce  famce,  si  adfuerit  so- 
lummodo  infamia  facti,  aut  si  infamia  juridica  retractetur 
rehabiiitatione  injuste  condemnati;  irregularitas  exdefectu 
natalium,  si  proles  legitimetur  per  subsequens  matrimo- 
nium.  —  Cf.  n.  304  et  seq.,  ubi  de  irregular.  in  specie. 

b)  Professione  religiosa  tollitur  irregularitas  ex  de- 
fectu  natalium.  —  Cf.  n.  310. 

c)  Dispensatione  tolli  possunt  omnes  irregularitates 
quse  impedimentum  juris  naturalis  non  important. 

lo  Et  quidem  S.  Pontifex  super  omnibus  dispensat;  — 
Episcopi  autem  nonnisi  in  casibus  jure  praefinitis. 

2o  Dispensatio  nulla  indiget  certa  forma  verborum ;  imo 
dari  potest  re  quoque  ei.factOy  ut  si  Episcopus  irregularem 
ex  delicto  occulto  ordinaverit  sciens  et  volens,  vel  ei  dimis- 
sorias  concesserit. 

341.  II.  Episcopi  possunt  dispensare  : 

a)  Super  irregularitatibus  ex  defectu  natalium  ad  effec- 
tum  suscipiendi  tonsuram,  ordines  minores,  et  beneficium 
simplex.  —  Cap.  Is  qui,  De  filiis  presbyter.,  in  6^. 

h)  Super  irregularitate  ex  bigamia  similitudinaria, 
cum  illo  qui,  post  peractam  poenitentiam,  laudabiliter  vixit. 
—  Cap.  4,  Be  clericis  conjugatis. 


Gap.  III.  De  irregularitatibus.  283 

c)  « In  irregularitatibus  omnibus  ex  delicto  occulto  prO' 
venientibus,  excepta  ea  quse  oritur  ex  homicidio  voluntario, 
et  exceptis  aliis  deductis  ad  forum  contentiosum  ».  —  Trid., 
sess.  24,  cap.  6,  De  ref. 

lo  Facultas  concessa  Episcopis,  eo  ipso  competit  Capitulo 
ecclesice  cathedralis,  sede  vacante,  non  vero  Vicario  gene- 
rali  Episcopi  absque  speciali  deputatione,  ut  ex  citato  Con- 
cilii  decreto  notavimus,  ubi  de  absolutione  a  censuris  ex  de- 
licto  occulto  provenientibus. 

2o  Excipitur  irregularitas  «  ex  homicidio  voluntario  »; 
qu8e  verba  concilii  Tridentini  Ganonistse  ita  ponderant  et 
interpretantur,  ut  exceptio  referatur  solum  ad  casum  homi- 
cidii  directe  voluntarii.  —  Cf.  S.  Lig.,  lib.  7,  n.  393-395. 

Idem  dicendum  putant  de  mutilatione  occulta ;  licet  enim 
mutilatio  quandoque  sequiparetur  homicidio,  non  est  tamen 
homicidium,  et  verba  concilii,  utpote  favorabilia,  lato  sensu 
interpretari  licet. 

342.  III.  Si  Sanctam  Sedem  quis  adeat  pro  obti- 
nenda  dispensatione,  libellum  supplicem  porriget,  sive 
ad  Pcenitentiariam,  sive  ad  Batariam,  prout  irregularitas 
est  occulta  Yel  publica.  — *S.  Congregatio  Concilii  in  quibus- 
dam  dispensat,  v.  gr.  in  irregularitatibus  ex  defectu  corporis. 
Secretaria  quoque  brevium  concedit  dispensationes  super 
defectu  setatis. 

a)  Si  quis  pluribus  irregularitatibus  diversse  speciei 
sit  adstrictus,  eas  omnes  exprimere  debet;  sed,  si  plures  irre- 
gularitates  contractse  sunt  ob  delictum  ejusdem  generis  sce- 
pius  iteratum,  sufficit  ad  obtinendam  dispensationem  si  dicat 
pluries  in  illas  incidisse.  —  S.  Lig.,  lib.  7,  n.  353. 

b)  Dataria  rescriptum  dispensationis  dirigit  ad  Episco- 
pum,  vel  ad  Episcopi  Officialem,  a  quo  exsecutioni  mande- 
tur.  —  Poenitentiaria  rem  demandat  communiter  confessa- 
rio  ab  oratore  exapprobatis  eligendo.  —  Cf.  Tract.  Be  Curia 
Rom.,  n.  493  et  seq.;  —  et  ubi  de  Rescriptis,n.  411  et  seq. 


284  Tract.  III.  De  clericis. 

CAPUT    IV. 

DE  VITA  ET  HONESTATE  CLERIGORUM. 

«  Niliil  est  quod  alios  magis  ad  pielatem  el  Dei  cultum  assidue  inslrual. 
quam  eorum  vila  et  exemplum  qui  se  divino  minislerio  declicarunl :  cum 
enim  a  rcbus  saeculi  in  allioiom  sublati  locum  conspiclanlur,  in  eos, 
lanquam  in  speculura,  reliqui  oculos  conjiciunt,  ex  iisquo  suraunt 
quod  imilentur. 

»  Quapropler,  sic  decetomnino  cloricos  in  sortem  Domini  vocatos,  vitam 
moresque  suos  omnes  componere,  ut,  hahitu,  geslu,  incessu,  sermone 
aliisque  omnibus  rebus^  nihil  nisi  grave,  moderalum  ac  religione  plo- 
num  pr£e  se  ferant,  levia  eiiam  dclicta,  qu£B  in  ipsis  maxima  essent, 
effugiaut,  ul  eorum  acliones  cunclis  afferant  veneralionem.  »  —  Trid., 
sess.  22,  cap.  i,  De  ref. 

Dccreta  Episcoporum  circa  clericorum  correctionom  non  admittunt  appel- 
lalionem  in  suspensivo;  nam  staluil  sancta  synodus  Tridentina,  «  ut 
quae  alias  a  Summis  Ponlificibus  et  a  sacris  conciliis  do  clericorum 
vita,  honestale,  cullu  doclrinaque  retinenda,  ac  simul  dc  luxu,  comos- 
sationibus,  clioreis,  aleis,  lusibus,  ac  quibuscumque  criminibus,  nec 
non  saecularibus  negoliis  fugiendis,  copiose  ac  saluhriler  sancita  fue- 
runt,  eadem  in  posterum  iisdem  poenis,  vel  majoribus,  arbifrio  Ordi- 
narii  imponendis,  observentur;  neo  appellalio  cxseculionem  Iianc,  qufB 
ad  morum  correCtionem  pertinet,  suspendat  ».  — Trid.,  sess  22,cap.  i, 
De  ref.  —  Cf.  sess.  i4,  De  ref.,  in  prooemio. 

Agendum  est :  de  obligationibus  clericorum,  tum  positivis,  tum  neya- 
tivis  :  nempe  de  his  quee  clericis  communilcr  prxcepla,  vel  prohibila 
sunt. 

ARTIGULUS  I. 

DE     YITJE     SANCTITATE. 

«  Vitae  sanctitas,  qua  dempta,  inflat  scientia,  non  sedificat, 
complectitur,  non  solum  probos  honestosque  mores,  sed 
eum  quoque  virtutum  sacerdotalium  chorum  unde  illa  ex- 
sistit,  qu8e  efficit  sacerdotes  bonos,  similitudo  Jesu  Ghristi 
summi  et  seterni  sacerdotis.  »  —  Encycl.  Qitod  ynultum,  ad 
Episc.  Hungarioe,  22  aug.  1886. 

343.  I.  Quanta   debeat  esse   clericorum  interna 
sanctitas,  arguit  ipsa  natura  status  clericalis. 

a)  Glerici  enim  semper  ad  res  sacras,  nempe  ad  sacra- 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.      285 

menta  fidelibus  conferenda,  ad  laudes  divinas  nomine  Eccle- 
sise  persolvendas,  ad  christianum  populum  ea  quoe  ad  salu- 
tem  seternam  pertinent  edocendum,  nec  non  ad  sacrosanc- 
tum  Missse  sacrificium  celebrandum  proximej  vel  saltem 
remote,  applicantur.  —  Cf.  Levit.,  xxi,  6;  — Isai.,  lii,  i2; 

—  Epist.  S.  Pauli  ad  Tit.,  ad  Timoth. 

b)  «  Licx  doctrince  a  clero  in  Ghristiani  populi  ordines 
diffundenda,  vix  dici  potest  quam  magnam  habeat  utilita- 
tem  si  quasi  e  candelabro  virtutis  efTulserit. 

»  In  prseceptis  enim  quse  sunt  ad  corrigendos  hominum 
mores,  plus  fere  possunt  quam  dicta,  facta  magistrorum; 
nec  quisquam  negotio  tam  facili  habiturus  est  ei  fidem,  cujus 
a  dictis  praeceptisque  discrepent  facta. 

»  In  Jesum  Christum  Dominum  oculos  intendamus  et 
mentes  :  qui,  ut  veritas  est,  perdocuit  nos  quse  credere  de- 
beremus;  ut  vita  est  et  via,  semetipsum  proposuit  nobis 
exemplar  absolutissimum,  quo  modo  ageremus  honeste  vi- 
tam,  et  bonum  ultimum  studiose  appeteremus. 

» Ipsemet  discipulos  suos  ita  de  se  voluit  institutos  et  per- 
fectos.  Sic  luceat  lux  vestra,  hoc  est  doctrina,  coram  homi- 
nibus,  ut  videant  opera  vestra  bona,  non  secus  atque  doc- 
triniB  argumenta,  et  glorificent  Patrem  vestrum  qui  in  coelis 
est  (Matth.,  v,  16),  doctrinam  in  unum  et  bonitatem  Evan- 
gelii  complexus  quod  ipsis  ad  propagandum  committebat.  » 

—  Encycl.  Officio  sanctissimo,  ad  Episcopos  Bavarice, 
22  dec.  1887 .  —  Cf.  Encycl.  ad  Episc.  Hungarice,  %  Deinde 
vero. 

344.  II.Media  ad  spiritualem  profectum  et  foven- 
dam  pietatem  a  clericis  adhibenda,  sunt :  singulis  die- 
huSy  proeter  horarum  canonicarum  recitationem  et  religio- 
sam  sacrosancti  sacrificii  celebrationem,  oratio  mentalis, 
diligens  conscientioe  discussio ,  librorumque  asceticorum 
lectio ;  singulis  hehdomadis,  vel  saltem  bis  in  mense,  sacra- 
mentalis  confessio;  et,  succedentibus  annis,  spiritualia 
exercitia. 

a)  Lex  qua  Episcopus  presbyteros  suce  dioecesis  jubet 
sacris  interesse  exercitiis,  neque  ordinarise  potestatis  fine^ 


286  Tract.  III.  De  clericis. 

excedit,  neque  juri  communi  adversatur,  sed  potius  eidem 
apprime  consonat.  —  Cf.  resol.  S.  C.  C.,20  sept.  1878, 

b)  Gompertum  est  enim  Romanos  Pontiflces  in  suis 
constitutionibus  praescribere  sacra  hsec  exercitia,  quse  ad 
ecclesiastici  ordinis  dignitatem  et  sanctimoniam  retinendam 
maxime  conducunt.  —  Cf.  Encycl.  Pii  IX,  9  nov.  1846. 

«  Eorum  redintegrandis  animi  viribus,  quas  continenter 
vigere  infirmitas  humana  non  patitur,  aiehat  Leo  XIII  ad 
Episcopos  Hungarice,  nihil  propemodum  videtur  aptius 
quam  ut  secedant  identidem  ad  statas  animi  meditationes, 
Deo  sibique  unice  per  id  tempus  vacaturi.  » — Encycl.  Quod 
multum,  22  aug.  1886,  %  Eorum  vero.  —  Cf.  litteras  ejus- 
dem  Pontif,  18  dec.  1889. 

345.  III.  Aliud  virtutis  subsidium  est  studium  lit- 
terarum. 

Studiis  ecclesiasticis  procul  dnhio  primce  debentur  par- 
tes.  Et  caveant  sacerdotes  a  pessima  horum  illusione  qui, 
hac  scientia  plus  minusve  competenti  quam  in  juvenilibus 
annis  hauserunt,  contenti,  studiis  ecclesiasticis  prseterea 
vacare  supervacaneum  ducunt. 

Labia  sacerdotis  custodiunt  scientiam;  quapropter,  assi- 
dua  auctorum  probatorum  qui  de  rebus  theologicis  tractant 
lectione,  sed  et  eorum  qui  de  rebus  spirittcalibus  et  de  mys- 
ticis  animarum  viis  mature  et  pie  scripserunt  attenta  medi- 
tatione,  nec  non  interdum  iterato  rubricarum  et  librorum 
cseremonialium  studio,  eorum  quse  scierint  summam  au- 
geant,  quse  ignoraverint  discant,  et  faciles  memorise  lapsus 
reparent.  —  Statut.  diceces.  Pictav.,  tit.  1,  sect.  1,  cap.  1. 

ARTIGULUS    II. 

DE   HABITU    CLERICORUM   ET    TONSURA. 

346.  I.  Quamvis  utraque  lex,  sive  vestis  clerica- 
lis,  sive  tonsurae,  antiquissima  sit, 

a)  Primis  tamen  Ecclesice  sceculis  minime  exstitit; 
neque  enim  par  fuit  ut  ea  tempestate  clerici  rasum  gestarent 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.      287 

summum  caput,  vel  uterentur  habitu  a  laicis  distincto,  ne 
persecutionibus  maxime  ssevientibus  in  christianos,  tyran- 
norum  odio  ipsi  se  proderent  et  objicerent. 

b)  At,  cessatis  jampridem  his  causis,  clerici,  sseculo 
sexto,  ut  multorum  opinio  est,  monachos  cemulati,  ab  iis 
acceperunt  capitis  tonsuram,  quse  humilitatis  et  modestiae 
tacita  esset  significatio ;  eodemque  sseculo,  uti  coeperunt 
habitu  a  laicis  distincto,  nempe  Romanorum  toga,  quae 
vestis  erat  usque  ad  talos  extensa;  laici  autem  brevioris 
habitus  formam  a  Barbaris  illatam  adoptarunt.  —  Soglia, 
Instit.  jur.  priv.,  §  70. 

347.  II.  «  Etsi  habitus  non  faciat  monachum,  oportet 
tamen  clericos  vestes  proprio  congruentes  ordini 
semper  deferre,  ut,  per  decentiam  habitus  extrinseci, 
morum  honestatem  intrinsecam  ostendant.  »  —  Trident., 
sess.  14,  cap.6,  Be  ref. 

Ideo,  a  tempore  concilii  Tridentini,  provincialia  concilia 
fere  omnia  clericos  adegerunt  ad  gestandam  vestem  tala- 
rem,  et  quidem  nigri  coloris,  ad  quem  non  erant  antea  certa 
lege  adstricti.  —  Bened.  XIY,  Be  syn.,  lib.  11,  cap.  8. 

348.  III.  Forma  habitus  clericalis  non  omnino  de- 
terminata  est  jure  communi. 

a)  Sed  ad  Episcopum  pertinet  ipsam  adsignare ;  Yolmi 
enim  concilium  Tridentinum  ut  clerici  deferant  honestum 
habitum  clericalem,  illorum  ordini  et  dignitati  congruentem, 
et  (.( juxta  ipsius  Episcopi  ordinationem  et  mandatum  ». 
—  Sess.  14,  cap.  6. 

b)  Nequit  tamen  Episcopus  formam  vestis  clericalis 
decentem  consuetudine  generaliter  receptam,  pro  libitu 
seu  absque  rationabili  causa,  immutare. 

349.  IV.  Peccant  graviter  clerici  in  sacris  consti- 
tuti,  vel  beneficiati,  non  deferentes  habitum  cleri- 
calem,  nisi  adsit  justa  ratio,  vel  excuset  materise  levitas 
vel  temporis  exiguitas. 

a)  Iter  vero  agentibus  habitus  permittitur  contractior, 
sed  nigri  coloris,  et  in  quo  decus  et  honestas  ordinis  cleri- 


TrACT.    Ili.    t)E    CLERICIS. 

calis  eluceant.  —  Cf.  instr.  S.  C.  de  Prop.  Fide,  7  sept.  1869, 
Yicariis  Apostol.  Indice. 

Imo,  potest  habitus  clericalis  totaliter  relinqui  ex  gravi 
causa,  V.  gr.  si  immineat  persecutio,  vel  siper  loca  hseretico- 
rum,  infidelium,  impiorum  hominum,  sit  transeundum,  etc. 

b)  Tenent  communiter  Doctores  facilius  mortaliter  pec- 
cari  non  deferendo  habitum  quam  tonsuram;  ideoque  cle- 
rici,  etiam  in  sacris  constituti,  saltem  graviter  non  peccant, 
nisi  omittant  deferre  tonsuram  per  tempus  notabile,  quale 
non  est  tempus  unius  vel  alterius  mensis ;  imo,  controver- 
titur  utrum  sit  grave  tonsuram  per  annum  integrum  non 
deferre.  —  Cf.  S.  Lig.,  lib.  6,  n.  825  et  seq. 

350.  V.  Poenae  in  contrafacientes. 

a)  Glerici  in  sacris  majoribus  ordinibus  constituti,  vel 
clerici  minores  qualecumque  beneficium  ecclesiasticum 
possidentes,  si  notabili  tempore,  et  legitimo  impedimento 
cessante,  publice  deserant  vestes  clericales,  et,  moniti  ab 
Episcopo,  contumaces  persistant,  coerceri  possunt  per  sus- 
pensionem  ab  ordine,  officio  et  beneficio.  —  Imo,  si  semel 
correpti,  denuo  in  hoc  deliquerint,  etiam  per  privationem 
oificiorum  et  beneficiorum.  —  Trid.,  sess.  14,  cap.  6,  De 
reformatione. 

Statuit  insuper  Benedictus  XIII,  constit.  Catholicce  Fccle- 
sice,  2  maii  1725,  clericos  hujusmodi,  etiam  ante  admo- 
nitionem,  citationem  et  sententiam,  fructus  non  facere  suos, 
sed,  sub  poena  peccati  lethalis,  teneri  ad  eos  restituendos, 
ac  fabricse  ecclesise  applicandos,  sublata  etiam  facultate 
Majori  Poenitentiario  eosdem  fructus  condonandi  clericis ; 
quam  tamen  facultatem  in  casibus  occultis  eidem  Majori 
Poenitentiario  concessit  Benedictus  XIV,  constit.  Pastor 
bonus,  13  apr.  1744. 

b)  Clerici  minores  beneflcio  carentes,  quamvis  non 
teneantur  habitum  clericalem  deferre,  tamen  si  dimittant 
habitum  clericalem,  et  legem  concilii  Tridentini  non  obser- 
vent,  ipso  jure  privilegium  f ori  et  omnia  privilegia  cleri- 
calia  amittunt.  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  6,  De  ref.  —  Cf. 
decret.  S.  C.  Immunit.  eccles.,  20  nov.  1860. 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.      289 

Quod  si  clericus,  qui  sponte  sua  reliquit  habitum  eccle- 
siasticum  et  tonsuram,  voluerit  utrumque  iterum  sumere, 
id  poterit  sine  expressa  venia  Episcopi,  et  privilegia  cleri- 
calia  iterum  assequitur,  nisi  ejus  consilium  ex  fraude  pro- 
cedat,  id  est,  prsesertim,  nisi  id  efficiat  ad  declinandum  judi- 
cium  in  foro  laico.  —  Cf.  Bened.  XIV,  De  synodo  diceces., 
lib.  12,  cap.  3. 

351.  VI.  Deoentia  habitus  importat  ut  «  clerious 
neque  oomam  neque  barbam  nutriat  ».  —  Cf.  cap.  4, 
5  et  7,  Le  vita  et  honestate  cleric. 

Isti  tamen  canones  sic  explicantur  ut  clerici  non  debeant 
barbam  et  comam  nutrire  moreprofano;  ideoque  non  inter- 
dicenda  est  qusecumque  barbse  et  comse  cura,  prout  juxta 
diversas  consuetudines  locorum  fieri  solet. 


ARTICULUS  III. 

de  recitatione  divini  officii. 

Obligantur  ad  horas  canonicas  quotidie  recitandas,  clerici 
omnes  in  sacris  constituti,  licet  suspensi  sint  et  excommu- 
nicati ;  nec  non  clerici  omnes  beneficiati,  qui  habent  jus  in 
re  et  plenum  beneficii  dominium. 

Qusestiones  autem  historicas,  doctrinales  et  practicas,  quse 
ad  officium  publicum  referuntur,  remittimus  ad  lectiones 
Sacrse  Liturgise  et  Theologise  moralis.  —  Cf.  n.  1407. 

ARTIGULUS  IV. 

DE  obligatione  ccelibatus. 

A  tempore  saltem  concilii  in  Trullo  seu  Quini-Sexti,  an. 
692,  concessum  est  Grcecis  presbyteris  et  diaconis  uti  suis 
uxoribus  ductis  ante  ordinationem,  et  constitutum  ut  non 
alii  ad  episcopatum  promoverentur,  nisi  qui  coelibes  vixis- 
sent,  aut  se  continentiam  perpetuo  servaturos  sponderent. 

Verum  in  Ecclesia  Latina,  omnes  clerici  majoribus  ordi- 
nibus  initiati  tenentur  perpetuam  continentiam  servare, 

T.  I.  17 


^90  TbACT.    ill.    t)E    CLERlCtS. 

adeo  ut,  nec  post  susceptum  ordinem  matrimonium  valide 
contrahere,  nec  matrimonio  ante  ordinationem  contracto 
uti  licite  possint.  —  Trid.,  sess.  24,  can.  9. 

Et  clerici  in  sacris  constituti  matrimonium  contrahere 
prsesumentes ,  ipso  facto  incurrunt  excommunicationem 
Episcopo  reservatam.  —  Cf.  n.  1676. 

De  dispensatione  quam  ad  matrimonium  contrahendum 
subdiaconis  et  diaconis  Episcopus,  ex  delegata  potestate,  in 
quibusdam  adjunctis  concedere  potest,  cf.  n.  584. 

352.  I.  Hanc  continentise  clericalis  dlsciplinam 
suadebant : 

a)  Exemplum  Christi  et  Apostolorum.  «  Christus  virgo, 
virgo  Maria,  utriusque  sexus  virginitatem  dedicaverunt. 
Apostoli,  vel  virgines,  vel  post  nuptias  continentes....  as- 
sumpti  in  Apostolatum,  reliquerunt  officium  conjugale.  » 
—  S.  Hieronym.,  contra  Jovinianu)n. 

b)  Bonum  Ecclesice.  —  Maximi  enim  refert  ad  oedifica- 
tionem  fidelium  et  ad  sacri  ministerii  exercitium,  ut  clerici 
prsebeant  cunctis  fidelibus  exemplum  abnegationis  volup- 
tatum  carnis,  quo  efficacius  praxim  consiliorum  evangelico- 
rum  commendent ;  utque  toti  sint  impensi  in  sollicitudinem 
.sui  ministerii,  ad  procurandam  salutem  animarum;  nam 
.«  qui  cum  uxore  est,  ait  S.  Paulus,  cogitat  quce  mundi 
sunt,  et  divisus  est  ».  —  /  Cor.,  vii,  33. 

353.  II.  Obligationem  fundari  simul  in  lege  eccle- 
siastica  et  in  voto,  communis  est  sententia  Ganonis- 
tarum. 

a)  Tolerantia  qua  usa  est  Ecclesia  respectu  clericorum 
EcclesiseOrientalis,  probat,  nequejwre  naturali,  nequejwre 
divino,  continentiam  sacris  ordinibus  esse  adnexam. 

b)  Le  lege  canonica  res  certissima  est.  —  Quod  ad 
votum  attin^t,  Bonifacius  VIII  innuit  illud  implicite  saltem 
intercedere  in  susceptione  sacrorum  ordinum,  dum  in  cap. 
Quod  votum,  I)e  voto,  in  6^,  declarandum  duxit  «  illud  solum 
votum  debere  dici  solemne,  quod  solemnizatum  fuerit  per 
susceptiomm  ordinis  sacri,  ixut  i>(ir  professionem,  expres- 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.      291 

sam  vel  tacitam,  factam  alicui  de  Religionibus  per  Sedem 
Apostolicam  approbatis  ». 

Utrum  vero  qui  in  infantili  cetate,  aut  ex  metu  gravi  et 
injuste  incusso,  ordines  receperunt,  ad  coelibatum  teneantur, 
diximus  n.  279. 


ARTICULUS    V. 
de  vitanda  cohabitatione  cum  mulieribus. 

354.  I.  Glerici,  non  solum  incontinentise  labem,  sed 
etiam  ipsam  speciem  et  suspicionem  hujus  vitii  a  se 

removere,  et  caute  vivere  debent. 

Ideo  Innocentius  III  mulierculas  non  permisit  cum  cleri- 
cis  habitare,  «  nisi  forte  de  illis  personis  exsistant,  inquibus 
naturale  foedus  nihil  permittit  ssevi  criminis  suspicari  ». 
—  Cap.  9,  De  cohabitat.  cleric.  et  mulierum. 

a)  Ex  citata  decretali  Innocentii  III,  Doctores  commu- 
niter  tenent  clerico  licitum  esse,  regulariter  loquendo,  ha- 
bitare  cum  feminis  sibi  in  primo  et  secundo  consanguini- 
tatis  gradu  conjunctis ,  nempe  cum  matre,  avia,  amita, 
matertera,  sorore,  fratris  aut  sororis  filia. 

A/fines  vero  generatim  non  excipiuntur  nisi  in  proximo 
gradu,  v.  gr.,  noverca,  vel  uxor  fratris  defuncti. 

Gaeterum  prudentice  Episcoporum  dimittitur  ut  regulas 
generales  statuat  in  dioecesi  sua  servandas. 

b)  Quando  clericus  licite  habitat  cum  prsedictis  sibi  con- 
junctis,  etiam  ipsi  licet  habitare  cum  earumdem  ancillis  et 
pedisequis ;  permittendo  enim  cohabitationem  cum  priori- 
bus,  canones  etiam  cum  posterioribus  eamdem  permittere 
debent,  cum  priores  posterioribus  indigeant. 

c)  Haec  omnia  intelligenda  sunt  cum  hac  limitatione  : 
quod  non  sit  periculum,  vel  scandalum.  —  «  Inhibendum 
enim  est  ut  nullus  sacerdos  feminas  de  quibus  suspicio  esse 
potest  retineat;  sed  neque  illas  quas  canones  concedunt, 
matrem,  amitam  et  sororem.  »  —  Cap.  Inhibendum,  i,  De 
cohahit.  cleric.  et  mulier. 


292  Tract.  III.  De  clericis. 

355.  II.  Non  prohibentur  tamen  clerici  etiam  ex- 
traneas  feminas  sibi  in  ancillas  assumere,  modo  sint 
provectioris  cetatis  et  honestce  famce. 

Est  enim  communis  interpretatio  decretalis  Innoc.  III, 
quod  renovaverit  disciplinam  a  concilio  Nicceno  statutam ; 
porro,  a  concilio  Nicseno  permissum  est  clericis  ut  possint 
secum  habere  «  idoneas  personas  quce  fugiant  suspi- 
ciones  ». 

Ad  evitandum  vero  suspicionem  eum  extraneis,  Auctores 
tradunt  mulierem  saltem  quadraginta  annorum  setate  esse 
debere  et  probatse  vitse.  —  Standum  est  statutis  dioecesanis 
et  consuetudini  receptce. 

356.  III.  Tenentur  clerici  vitare  frequens  collo- 
quium  cum  monialibus,  nisi  rationabilis  et  manifesta 
causa  accedat.  —  Cap.  8,  Be  vita  et  honest.  cleric, 

Unde,  clerici  prsesumentes  sine  manifesta  et  rationabili 
causa  frequentare  monasteria  monialium,  arcentur  ab  Epis- 
copo;  et,  si  non  destiterint,  officio  ecclesiastico  privandi 
esse  dicuntur.  —  Cit.  cap.  8. 

Excipiuntur  tamen  consanguinei  in  primo  et  secundo 
gradu.  —  Cf.  n.  1174. 

357.  IV.    Goncubinarii   clerici  sunt  vocati,  non 

modo  qui  turpiter  cum  aliqua  femina  viverent,  sed  et  qui 
suspectce  mulieris  cohabitationem  servarent,  aut  qui  cum 
suspecta  muliere  consuetudinem  et  familiaritatem  habe- 
rent.  —  Cap.  2  et  3,  De  cohabit.  clericorum ;  —  Trid., 
sess.  25,  cap.  14,  De  ref. 

Gognitio  eorum  omnium  quse  ad  concubinatum  clerico- 
rum  spectant,  Episcopis  reservatur,  qui  sine  strepitu  et 
figura  judicii  procedere  possunt.  Nec  ulla  appellatio  aut 
exemptio  sententise  exsecutionem  impedire  aut  suspendere 
potest.  —  Trid.,  sess.  21,  cap.  6,  De  ref. 

a)  Glerici  beneflcia  ecclesiastica  non  habentes,  « juxta 
delicti  et  contumacise  perseverantiam  et  qualitatem,  ab  ipso 
Episcopo,  carceris  poena,  suspensione  ab  ordine,  ac  inha- 
bilitate  ad  beneficia  obtinenda,  aliisque  modis,  juxta  sacros 
canones,  puniantur  ».  —  Trid.,  sess.  25,  cap.  14. 


Gap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.       293 

b)  Glerici  habentes  beneficium  non  curatum, 

lo  Si  post  primam  monitionem  a  suspecta  consuetudine 
non  se  abstineant,  «  tertia  parte  fructuum,  obventionum 
ac  proventuum  beneficiorum  suorum  quorumcumque,  ipso 
facto  sint  privati,  quse  fabricse  ecclesiae,  aut  alteri  pio  loco, 
arbitrio  Episcopi  applicetur  ». 

2o  Sin  vero  secunda  monitio  inanis  sit,  «  non  tantum 
fructus  omnes,  ac  proventus  suorum  beneficiorum,  et  pen- 
siones  eo  ipso  amittant,  qui  prsedictis  locis  applicentur;  sed 
etiam  a  beneficiorum  ipsorum  administratione ,  quoad 
Ordinarius,  etiam  ut  Sedis  Apostolicae  delegatus,  arbitrabi- 
tur,  suspendantur  ».  —  Trid.,  loc.  cit. 

30  Et,  si  ita  suspensi,  nihilominus  mulieres  suspectas  non 
expellant,  aut  cum  iis  etiam  versentur,  «  tunc  beneficiis, 
portionibus  ac  officiis  et  pensionibus  quibuscumque  eccle- 
siasticis  perpetuo  priventur ;  atque  inhabiles  ac  indigni 
quibuscumque  honoribus,  dignitatibus,  beneficiis  ac  officiis 
in  posterum  reddantur,  donec,  post  manifestam  vitse  emen- 
dationem,  ab  eorum  Superioribus  cum  iis,  ex  causa,  Visum 
fuerit  dispensandum  ». 

40  Tandem,  «  si  postquam  eas  semel  dimiserint,  inter- 
missum  consortium  repetere,  aut  alias  hujusmodi  scan- 
dalosas  mulieres  sibi  adjungere  ausi  fuerint,  prseter  prse- 
dictas  poenas,  excommunicationis  gladio  plectantur  ».  — 
Trid.,  sess.  25,  cap.  14,  Be  ref. 

c)  Gontra  clericos  beneficium  curatum  habentes  conci- 
lium  Tridentinum  ita  procedi  mandat,  ut  isti  parochi,  post- 
quam  prsemoniti  fuerint,  coerceantur  et  castigentur;  et,  si 
adhuc  incorrigibiles  in  sua  nequitia  perseverent,  Episcopi 
eos  beneficiis,  juxta  sacrorum  canonum  constitutiones, 
exemptione  et  appellatione  quacumque  remota,  privandi 
facultatem  habeant.  —  Trid.,  sess.  21,  cap,  6,  De  ref. 

d)  SiEpiscopty  «  quod  absit,  ab  hujusmodi  criminenon 
abstinuerint,  et,  a  synodo  provinciali  admoniti,  se  non 
emendaverint,  ipso.  facto  sint  suspensi ;  et,  si  perseverent, 
etiam  ad  sanctissimum  Romanum  Pontificem  ab  eadem 
synodo  deferantur,  qui,  pro  qualitate  culpse,  etiam  per  pri- 


294  Tract.  111.  De  clericis. 

vationem,  si  opus  erit,  in  eos  animadvertat  ».  —  Trid.^ 
sess.  25,  cap.  14,  De  ref. 


ARTIGULUS   VI. 

DE   OBLECTAMENTIS    CLERICO    INTERDICTIS. 

358.  I.  Glerici  a  venatione  abstinere  debent.  — 

Ca^p.  2,  Be  cleric.  venat.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  12,  De  ref. 

a)  Duplex  autem  distinguitur  venatio,  altera  clamo- 
rosa,  qu8e  fit  cum  magno  tumultu  et  strepitu  armorum  et 
canum,  ad  occidendas  majores  feras ;  altera  quieta,  quae 
nempe  fit  laqueis,  retibus,  aut  etiam  armis  sine  strepitu,  ad 
capiendas  volucres,  minoresve  feras,  ut  lepores,  vulpes,  etc. 

b)  Gommunis  sententia  est,  tum  ex  sensu  Tridentini, 
loc.  cit.,  ubi  illicitas  dumtaxat  prohibet  venationes,  tum  ex 
diuturna  consuetudine,  clamorosam  tantum  venationem, 
non  quietam,  clericis  prohiberi. 

Imo,  venatio  clamorosa  non  est  grave  peccatum  nisi  sit 
frequens,  aut  fiat  cum  scandalo  aut  magnis  expensis.  — 
S.  Lig.,  lib.  4,  n.  606. 

c)  Gseterum,  videtur  non  posse  nimice  severitatis  argui 
Episcopi  edictum  quo  venatio  qucelibet,  etiam  sub  poena, 
prohibeatur.  —  Cf.  S.  C.  C,  in  Casert.,  16  dec.  1854. 

359.  II.  Arma  gestare  pariter  clericis  esse  interdic- 
tum,  constat  ex  cap.  2,  De  vita  et  honest.  cleric,  nisi  id 
fiat  ad  propriam  securitatem,  in  periculoso  itinere,  vel  ex 
alia  gravi  ratione. 

360.  III.  Quoad  ludos,  clericis  prohibentur  aleoe  et 
taxilli,  et  in  genere  ludi  quorum  eventus  magis  a  fortuna 
quam  ab  industria  pendent.  —  Cap.  15,  De  vita  et  honest. 
clericorum. 

Delinquentes  poena  excommunicationis  ferendse  sententiffi 
plectuntur,  canone  Episcopus,  dist.  35. 

a)  Verum  citatus  canon  loquitur  de  clericis  qui  ebric- 
tati  et  aleis  deserviunt,  id  est,  ut  explicat  Glossa,  «  valde 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.       295 

serviunt  »,  scilicet  ex  professo  et  habitualiter  aleis  dant 
operam. 

Et,  spectata  hodierna  consuetudine,  ab  omni  peccato 
communiter  immunis  censetur  clericus  quiparce,  moderate, 
recreationis  causa,  privatim  et  sine  scandalo  ludit  aleis 
chartisque,  utcumque  exitus  a  fortuna  pendeat.  —  S.  Lig., 
lib.  3,  num.  899. 

b)  Gaveant  tamen  clerici  ne  in  ludendo,  ad  excessus, 
levitatem,  et  animi  dissipationem,  nec  non  ad  cupiditatis 
vel  passionis  affectum  abripiantur. 

Expedit  in  primis  ut  a  ludendo  cum  so3CUlarihus  genera- 
tim  abstineant,  nisi  hi  viri  sint  prudentiai  ct  gravitatis  non 
communis. 

A  tempoHs  qjioqne  jacticra,  et  quammaxime  a  fldelium 
scandalo  cavere  debent.  —  Gury,  tom.  2,  n.  102. 

361.  IV.  Quoad  adsistentiam  choreis  et  specta- 
culis,  habemus  decretum  concilii  Laodicensis  :  «  Non  opor- 
tet  ministros  altaris  spectaculis  aliquibus  quse,  aut  in  nup- 
tiis,  aut  in  scenis  exhibentur,  interesse.  »  —  Cap.  37,  dist.  5, 
Be  consecratione. 

Idem  vetat  cap.  Clerici,  15,  I)e  vita  et  honestate  cleric.  : 
«  Glerici....  mimis,  joculatoribus  et  histrionibus  non  inten- 
dant.  »  —  Cf.  Trid.,  sess.  22,  cap.  1,  I)e  ref. 

Porro  hsec  clericis  vetita  sunt,  tum  propter  scandalum, 
tum  ^YOi^ier  proprittmpeccandi pericichcm,  proesertim  con- 
tra  castitatem.  —  Cf.  Ben.  XIY,  De  syn.,  lib.  11,  cap.  10. 

362.  V.  Gravitas  morum  et  probitas  vitse  exigit  quoque 
ut  «  a  crapula  et  ebrietate  omnes  clerici  abstineant ». 

—  Cap.  14,  De  vita  et  honest.  cleric. 

a)  Lex  ecclesiastica  utrumque  vitium  vehementer  abhor- 
rens,  contra  clericos  transgressores,  si  moniti  non  absti- 
neant,  statuit  pcenam  suspensionis  ab  officio,  vcl  etiam 
beneficio,  per  Superiorem  infligendam.  —  Cap.  cit. 

b)  Prseterea  statutum  est  ut  clerici  tabernas  non  ingre- 
diantur  ad  edendum  aut  bibendum,  nisi  longioris  itineris 
et  necessitatis  causa.  —  Cap.  4,  dist.  44  ;  —  cap.  15,  De 
vita  et  honest.  cloric. 


296  Tract.  III.  De  clericis. 

c)  Gonvivia  nuptiarum  vel  natalitiorum  jure  com- 
muni  non  vetantur  clericis.  Verum  in  statutis  plurium 
dioecesium  ea  prohibentur. 


ARTIGULUS  VII. 

DE     ARTIBUS    PROHIBITIS. 

363.  I.  Glericis  prohibitum  est  viles  et  sordidas  artes 
exercere,  vel  minus  honestas  quae  eorum  statum  dede- 
cent,  veluti  in  scena  ludere,  cauponam  agere,  etc.  —  Cle- 
ment.  i,  De  vita  et  honest.  cleric. 

364.  II.  Gum  clerici  mites  esse  debeant,  et  a  sanguine 
abhorrere,  ipsis  vetitum  est  in  bello  arma  tractare  et 
militiam  agere.  —  Can.  Aliquantos  et  seq.,  dist.  51.  — 
Cf.  n.  321  et  seq.,  uhi  de  irreg.  ex  defectu  lenitatis. 

365.  III  Glericis  item  prohibitum  est  exercitium 
medicinae  et  chirurgiae,  cum  ineisione  aut  adustione  ; 
adeo  ut  clerici  in  sacris  constituti,  si  hanc  artem  tali  modo 
exerceant  ut  mors  aut  mutilatio  sequatur,  fiant  irregu- 
lares.  —  Cap.  19,  De  homicid.  —  Cf.  n.  335. 

a)  Si  tamen  peritus  desit,  et  casus  urgeat,  poterit  cleri- 
cus,  sine  peccato  et  sine  irregularitatis  periculo,  incisio- 
nem  vel  adustionem  peragere.  —  S.  Lig.,  lib.  7,  n.  384. 

b)  Neque,  ex  probabili  sententia,  clericis  prohibitum 
est,  saltem  jure  communi,  exercitium  artis  medicae  absque 
incisione  vel  adustione. 

Nihilominus,  Episcopis  jus  competit  interdicendi  clericis 
quodvis  medicce  artis  exercitium. 

ARTIGULUS  VIII. 

DE   NEGOTIORUM    S^CULARIUM   GESTIONE. 

Est  titulus  50  libri  TII  Decretalium  :  «  Ne  clerici  vel 
monachi  scecularibus  negotiis  se  immisceant  ».  —  Htec 
rubrica  tituli  refert  prseceptum  Apostoli :  «  Nemo  militans 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericordm.      297 

Deo  impUcat  se  negotiis  scecularihus  »  (II  Tim.,  ii,  4).  — 
Itaque, 

366.  I.  Munus  advocati  seu  procuratoris,  coram 
judice  laico,  in  negotiis  saecularibus,  obire  non  pos- 
sunt  clerici  in  sacris  ordinibus  constituti,  vel  beneficiati, 
ft  nisi  propriam  causam^  aut  suce  ecclesice  fuerint  prose- 
cuti,  aut  pro  miserahilibus  forte  personis,  quse  proprias 
causas  administrare  non  possunt  ».  —  Cap.  i,  De  postu- 
lando. 

367.  II.  Nec  licet  iisdem  clericis  officium  agere 
tutoris,  curatoris,  procuratoris,  administrationis  bono- 
rum,  nec  quodvis  ministerium  publicum  ex  quo  obligentur 
ad  reddendas  rationes  de  justitia  aut  de  bonis  adminis- 
tratis.  —  Cf.  cap.  4,  Ne  clerici. 

a)  Si  vero  res  sit  de  tutela  vel  cura  gerenda  pupillorum, 
vel  minorum  quibuscum  clerici  jwe  cognationis  conjuncti 
sunt,  eam  suscipere  permittuntur. 

b)  Porro,  administrationem  bonorum  alienorum  susci- 
pere  lucri  causa,  ad  decentius  statum  suum  vel  familise 
conservandum,  peccato  mortali  clerico  non  vertitur,  nisi 
propria  ministeria  negligat.  —  S.  Lig.,  lib.  4,  n.  838. 

368.  III.  Quod  ad  majora  officia  in  legationibus 
et  publico  regimine  spectat,  nihil  obstat  quominus 
praestantes  viri  in  superioribus  consiliis,  in  comitiis  poli- 
ticis  ac  administrativis  sedeant,  nisi  aliis  rationibus  spe- 
cialibus  impediantur,  suamque  proferant  sententiam  quam 
plurimum  in  bonum  Ecclesise  ac  Status  conferre  judica- 
verint.  —  Vecchiotti,  Instit.  can.,  lib.  2,  §  i09. 

ARTICULUS    IX. 

DE    NEGOTIATIONE. 

369.  I.  Omnibus  clericis  prohibita  est  negotiatio 
fucri  causa,  sive  per  se,  sive  per  interpositam  personam, 

lisi  urgeat  necessitas.  —  Cf.  constit.  Apostolicce  servitiUis, 
^ened.  XIV,  25  feh.  i74i. 

17* 


:298  Tract.  III.  De  clericis. 

Ratio  est,  quod  clerici  per  negotiationem,  cum  status  sui 
dedecore,  implicentur  soecularibus  curis,  avocentur  a  rebus 
divinis,  exponantur  periculo  adhibendi  fraudes,  avaritise 
suspicionem  incurrant,  etc. 

a)  Dicitur  :  nisi  urgeat  necessitas. 

lo  Porro,  non  admittitur  excusatio  indigentice  proprice 
clerici,  quia  «  unicuique  clerico  canonicus  ordinationis  ti^ 
tulus,  vel  saltem  congruum  sufficiens  patrimonium  esse 
debet,  quo  se  sustentet,  iisque  forsan  deficientibus,  debet 
ipse  honestioribus  artibus  suoeque  professioni  conformibus, 
propriis  necessitatibus  consulere  ».  —  Constit.  Cum  pri- 
mum,  Clementis  XIII,  17  sept.  1759. 

2o  Quod  spectat  ad  indigentiam  «  aut  parentum,  aut 
sororum,  aliarumque  personarum  quihus  ex  naturalis 
officii  debito  opem  ferre  teneatur  »,  idem  Pontifex  decla- 
rat :  «  ejusmodi  excusationem  eidem  clerico  minime  suffra- 
gari....,  nisi  doceat  se  antea  prsefatas necessitates  Apostolicae 
Sedi,  si  intra  Italiam  et  insulas  adjacentes  existat,  si  vero 
iri  remotioribus  regionibus  versetur,  saltem  Ordinario  loci 
exposuisse,  earumque  intuitu  opportunam  dispensationem 
et  facultatem  prsedictas  personas  industria  sua  juvandi,  vel 
ab  eadem  Apostolica  Sede,  vel  respective  ab  Ordinario 
impetrasse  ». 

b)  Dicitur  :  causa  lucri ;  —  nam,  si  clericus  ad  fidelium 
utilitatem  objecta  qusedam  minoris  momenti,  puta  cruces, 
coronas,  libros  emerit,  ut  eodem  pretio  revendat,  non  argui 
debet  commercii  vetiti.  —  Attamen  multo  magis  expedit  ut 
hsec  viro  laico  committantur. 

Toleranda  vero  nullatenus  est  agendi  ratio  clerici,  qui 
verum  negotium  exercet  sub  prsetextu  lucra  inde  reportata 
impendendi  inpauperum  sublevamen,  vel  aliaspias  cau- 
sas.  Ratio  est  quod  ille  clericus  vere  negotietur,  et  a  suo 
commercio  directe  percipiat  lucrum,  de  quo  pro  arbitrio 
disponere  valet.  —  Be  Brabandere,  Juris  canonici  com- 
pend.,  num.  552. 

c)  Dicitur  :  per  se,  vel  per  interpositam  personam.  — 
Et  recte  quidem,  monente  Benedicto  XIV,  «  quoniam,  juxta 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.      299 

regulam  72  juris,  in  6«  :  Qui  facit  per  aliwm,  est  perinde 
ac  si  faciat  per  seipsum.  —  Nec  verum  est  clericos,  per 
interpositam  personam  cambiis  alteriusve  generis  negotia- 
tioni  vacantes,  a  curis  liberari  quibus  negotiatores  impli- 
cantur;  scimus  quippe,  experientia  edocente,  eos  continuo 
anxios  et  sollicitos  esse  de  lucro,  quod  ex  data  alteri  pecu- 
nia  sint  reportaturi,  plenosque  timoris,  ne  a  socio  decipian- 
tur.  »  —  De  syn.,  lib.  iO,  cap.  6,  n.  4. 

d)  Qui  vero  aliquod  negotium  clericis  illicitum,  licet  ab 
eis  minime  institutum,  sed  a  laica  persona  inchoatum,  sive 
hcereditarlo  jure,  aut  quoctnnque  alio  titulo,  sive  singula- 
riter,  sive  communiter  obtinent,  illud  dimittere  tenentur,  et 
interea  laico  administrandum  committere,  impetrata  licentia 
S.  Gongregationis  Goncilii,  si  intra  Italiam  morentur,  Ordi- 
narii  vero  loci,  si  extra  illam.  —  Cf.  Bened.  XIV,  cit. 
constit.  Apostolicce  servitutis. 

370.  II.  Negotiatio  generatim  dicitur  :  omnis  com- 
mutatio  mercis,  operis,  pecunioe,  scu  alterius  cujuslibet  rei 
pretio  sestimabilis,  causa  lucri. 

Ex  variis  modis  quibus  fit  negotiatio,  tres  prcecipuos  in- 
dicare  sufficiat,  ad  quos  alii  facile  reducuntur.  —  Nimirum  : 
vel  merces  emuntur  ut  deinceps  vendantur  carius,  suh  ea- 
dem  forma,  quod  gallice  vocatur  traflc,  vente  en  gros  ou 
en  detail;  —  vel  emuntur  ut,  mutata  forma  in  aliam 
per  fabricationem,  vendantur  cumlucro;  —-  vel  demum 
fit  cambium,  aut  alia  operatio  cum  pecuniis  ad  lucran- 
dum. 

a)  Negotiatio  primce  speciei,  quge  est  negotiatio  pro- 
prie  dicta,  clericis  severe  prohibetur. 

Possunt  tamen  e  rebus  ad  propriam  et  familise  sustenta- 
tionem  emptis,  ea  quoe  supersunt  etiam  carius  quam  eme- 
rint  vendere,  modo  justi  pretii  non  prsetergrediantur  limites. 
—  Ben.  XIV,  loc.  cit.,  n.  2. 

b)  Negotiatio  secundce  speciei,  seu  negotiatio  minus 
proprie  talis,  est  aliquando  illicita,  aliquando  licita,  pro 
ratio^e  modi  quo  exercetur. 

|o  Jpterdicitur  iiegotiatio  qua  res  emptse,  aut  ex  alieno 


300  Tract.  III.  De  clericis. 

fundo  comparatse,  immutantur  lahore  mercenarii  conduc- 
titiiy  ut  in  alia  forma  vendantur,  lucri  causa. 

Prohibitum  igitur  est  clericis  ne,  lucri  studio,  alienaprce- 
dia  conducant,  et  quasi  villicos  se  constituant ;  vel  ne  uvas 
emant,  ut  vinum  ex  eis  per  famulos  ad  id  conductos  expri- 
mant  et  postea  vendant.  Talis  operatio  in  communi  homi- 
num  existimatione  veram  constituit  negotiationem. 

2o  Verum  qusedam  sunt  species  negotiationis,  improprie 
talis,  clericis  minime  interdictse. 

Istarum  prsecipua  est,  qua  quis,  manuum  suarum  labore, 
vel  honesto  artificio,  victum  sibi  suisque  comparare  studet. 
Hanc  approbavit  S.  Paulus,  de  seipso  dicens  :  «  Ipsi  scitis 
quoniam  ad  ea  quse  mihi  opus  erant,  et  his  qui  mecum 
sunt,  ministraverunt  manus  istse.  »  —  Act.j  xx,  34. 

Possunt  igitur  clerici,  ex  marmore,  vel  ligno,  statuam 
aut  tabulam  arte  sua  conficere,  commoditatis  causa  hortu- 
lum  locare,  et  fructus  inde  provenientes  vendere.  —  Hsec 
non  reputatur  negotiatio  in  sensu  canonum. 

Altera  improprise  negotiationis  species,  clericis  permissse, 
est  vendere  res  ex  propriis  prcediis  collectas,  suseque  sus- 
tentationi  superfluas.  —  Cf.  Ben.  Z/Y,  loc.  cit. 

c)  Negotiatio  quae  fit  per  camhium  activum  est  clericis 
prohibita.  —  Constit.  Clementis  XIII,  Cumprimum. 

lo  Gambium  est  permutatio  pecunise  pro  pecunia.  —  Tri- 
plex  distingui  potest  :  nempe  manuale,  quo  permutatur, 
causa  lucri,  pecunia  cum  alia  pecunia  praesente,  aurum, 
V.  g.,  cum  argento,  moneta  unius  regionis  cum  moneta  alte- 
rius ;  locale,  quo  pecunia  pra^sens  permutatur  cum  pecunia 
in  alio  loco  percipienda,  aut  vicissim;  temporaneum 
{d  terme),  quo  permutatur  pecunia  prsesens  cum  pecunia 
post  certum  tempus  solvenda,  licet  non  semper  in  alio  loco. 
—  Ben.  XlVy  loc.  cit.,  cap.  5,  n.  7. 

2o  Prohibitum  quoque  est  emere  in  foro  argentario  titu- 
los  (vulgo  actions,  ohligations),  cum  intentione  eos  ibi- 
dem  carius  divendendi ,  quod  gallice  dicitur  jouer  d  la 
hourse. 

3o  Nec  magis  licet  clericis  mutuam  recipere  pecuniam 
cum  obligatione  quotannis  fructum  fixum   (interet)   sol- 


Cap.  IV.  De  vita  et  honestate  clericorum.      301 

vendi,  eamdemque  collocare  apud  mercatorem,  vel  campso- 
rem,  vel  cum  ea  emere  actiones  aut  obligationes,  ut,  ex  illa 
pecunice  negotiatione,  majores  quotannis  fructus  percipere 
valeant. 

40  Ast  possunt  clerici,  non  secus  ac  laici,  acquirere  cen- 
sus,  credita,  obligationes  cum  fructu  fixo,  modo  in  hunc 
fmem  non  emant  ut  majori  pretio  divendant,  ut  fit  in  nego- 
tiatione  censuum.  —  Be  Brahandere,  op.  cit.,  n.  554. 

371.  III.  Quseritur  vero  an  clericis  interdictum  sit  pecu- 
niam  societatibus  cujusvis  generis  tradere,  ut,  receptis 
actionibus  vel  obligationibus,  quse  in  commercio  ver- 
santur,  fixum  aliquod  lucrum,  aut  etiam  indeterminatum 
ac  incertum  et  anceps,  pro  vario  commercii  progressu  et 
exitu  emolumentum  repetant. 

a)  Licet  clericis  in  societatibus,  tum  commercialibus, 
tum  industrialibus ,  obligationes  emere,  quoe  societatem 
jam  constitutam  supponunt;  siquidem,  in  hoc  casu,  pecunia 
incertce  alece  periculo  non  exponitur;  et  qui  hujusmodi 
obligationem  acquirit,  societati  illam  emittenti  simpliciter 
mutuo  prcestat  summam  pecuniariam,  ad  fructum  deter- 
minatum  quotannis  percipiendum  :  haec  autem  pecunise 
mutuatio  non  magis  clericis  quam  laicis  est  prohibita. 

b)  Quod  spectat  ad  actiones  proprie  dictas, 

lo  Alii  contendunt  clericos,  non  secus  ac  laicos,  actiones 
societatum  quascumque  e?nere  licite  posse,  easque  eodem 
jure  vendere  et  permutare,  cum  sibi  opportunum  duxerint : 
quia  nullum  commercium  reapse  peragunt,  nec  ^gere  inten- 
dunt,  sed  sibi  solum  proponunt  pecuniam  modo  licito  sibi- 
que  commodo  collocare.  —  Nec  timendum  est  eos  cura  tem- 
poralium  rerum  nimis  detineri,  quum  a  negotiorum  gestione, 
hac  de  re,  per  legem  prorsus  excludantur.  —  Ita  Bouix, 
Revue  des  sc.  eccles.,  nov.  1860. 

2»  Alii,  facta  distinctione  inter  societates  quas  dicunt 
commerciales  (banques,  societes  de  credit,  etc),  et  socie- 
tates  industriales  (chemins  de  fer,  mines,  etc),  affirmant 
illarum  actiones  a  clericis  emi  non  posse,  bene  vero  harum 
actiones  sibi  comparare  posse,  aientes  industrialem  negotia- 


302  Tract.  III.  De  clericis. 

tionem  clericis  absolute  non  interdici.  —  Craisson,  Rev. 
des  sc.  eccl.f  tom.  13,  p.  460;  —  Icard,  n.  356. 

3o  Alii  tandem  dicunt  :  prohihitum  esse  clericis  assu- 
mere  actiones  in  qualibet  societaie  quai  exercet  commer- 
cium  vel  industriam  clericis  prohihitam. 

Ratio  est,  quia  actionarius  est  vere  societatis  memhrum ; 
et  operationes  sive  commercialcs,  sive  industriales,  fiunt 
ipsius  nomine,  ita  ut  ipse  dicendus  sit  exercere  commer- 
cium  vel  industriam  per  interpositas  personas.  —  Atqui, 
ut  supra  vidimus,  non  magis  licet  clericis  negotiari  per  alios 
et  sub  alieno  nomine,  quam  per  semetipsos.  —  Cf.  de  Bra- 
handere,  op.  cit.,  n.  554. 

In  hujus  sententise  confirmationem  adducunt  decisionem 
S.  C.  Ep.  et  Reg.,  30  jan.  1846,  ubi  dicitur  non  licere  cleri- 
cis  in  sacris  ordinibus  constitutis,  vel  beneficium  ecclesias- 
ticum  obtinentibus,  actiones  cujusdam  commendatarise  so- 
cietatis  acquirere. 

Adducuntur  insuper  indulta  Sedis  Apostolicce,  quibus 
Episcopis  facultates  necessarise  et  opportunse  communicatae 
sunt  ad  dispensandum  in  hac  lege  ecclesiastica.  —  C/*.,  ex. 
gr.,  resp.  S.  Officii,  1  apr.  1857 ;  —  indultum  S.  C.  Con- 
cilii,  6jul.  1885. 

Attamen,  ex  declaratione  S.  G.  S.  O.  quae  legitur  apud 
Zitelli,  non  sunt  inquietandi  qui  nomina  seu  actiones  via- 
rum  ferrearum  similiumque  societatum  aut  arcarum  pu- 
blicse  utilitati  inservientium  de  sua  pecunia  adquirunt, 
dummodo  parati  sint  stare  mandatis  Apostolicis,  et  certo 
sciant  eas  societates  nullum  habere  propositum  finem  illi- 
citum  vel  quomodolibet  suspectum,  et  dummodo  nullam  in 
eis  societatibus  administrationis  partem  suscipiant,  ncque 
actionum  earumdem  societatum  negotiationem  exerceant. 
—  ZitelH,  Apparatus  juris  eccles.,  pag.  197. 


-A-J2SU-A. 


TRACTATUS    IV. 
S£  ROMANO  PONTIFICE  ET  CURIA  ROMANA. 


Agendum  est  :  de  ipso  Summo  PonLifice;  —  de  Litteris  Aposto- 
licis;  —  de  Gardinalibus,  —  et  Congregationibus  Romanis  ;  — 
de  ministris  et  adjutoribus  Romani  Pontilicis  extra  Curiam. 


GAPUT   I. 

DE  IPSO  SUMMO  PONTIFICE. 

Vidoliccl,:  do  oloctiono  Sumrai  Puulifiois;  —    doojasJem   jurisdicliotio, 
—  et  principatu  tomporali. 

ARTICULUS  I. 

DE   ELECTIONE   ROMANI    PONTIFICIS. 

372. 1.  Modus  eligendi  Romanum  Pontificem  jure 
divino  determinatus  non  exsistit. 

a)  Etenim,  neque  in  Scripturis,  neque  in  Traditione, 
uUam  de  hacre  Dominicam  institutionem  reperimus;  neque, 
si  a  Ghristo  Domino  constituta  fuisset  eligendi  Summi  Pon- 
tificis  forma,  varia  variis  temporibus,  sed  eadem  semper 
fuisset. 

b)  Ad  auctoritatem  igitur  Ecclesiasticam  pertinet 
modum  istius  electionis  prsescribere,  et  secundum  tempo- 
rum  vicissitudines  variare;  eaque  potestas  i2oma?^o  Ponti- 
fici  competit,  cui  divinitus  regimen  universalis  Ecclesiae 
commissum  est. 

373.  II.  Quaeritur  utrum  liceat  Romano  Pontifici 
successorem  sibi  eligere,  vel  coadjutorem  cuni  fu- 
t^ra  succession^. 


304     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

a)  Sunt   t7'es  Theologorum  ac  Ganonistarum   senten- 
tice. 

lo  Nonnulli  id  absolute  afflrmant ;  imo,  aiunt,  si  hic  foret 
modus  ordinarius  providendi  summo  Pontificatui,  multa  vi- 
tarentur  incommoda,  quia  Romana  Sedes  nunquam  vaca- 
ret,  et  schismata,  ambitiones,  contentiones,  etc,  hoc  ipso 
cessarent. 

2o  Alii  putant  R.  Pontificem  id  posse  m  casu  tantum  ne- 
cessitatis  aut  magnce  utilitatis  Ecclesiae ;  si  nempe,  vacante 
Sede  Apostolica,  schismata  aut  turbse  prsevideantur ;  sed 
non  posse  id  constituere  tanquam  modum  ordinarium  pro- 
visionis.  —  Cf.  Suarez,  De  fide,  disp.  iO,  sect.  4. 

30  Alii  tandem  dicunt :  R.  Pontificem  nullo  in  casu  posse 
successorem  sibi  eligere ;  et,  si  forte  illum  eligat,  electionem 
esse  nuUam.  —  Ita  communiter. 

b)  Hsec  sententia  absolute  negativa  : 

lo  Probatur  ex  eo  quod  Romani  Pontiflces,  in  tot  ssecu- 
lorum  spatio,  nunquam  sibi  successorem  constituerint, 
licet  gravissimae  et  extraordinarise  EcclesifP  vicissitudines  id 
maxime  suaderent,  et  licet  periculosissima  tempora  inter- 
cesserint,  quibus  opportunissimum  fuisset  futurum  Ponti- 
ficem  designari  ante  obitum  Pontificis  regnantis,  ad  viam 
schismati  prsecludendam. 

2o  Firmatur  quoque  declarationibus  Romanorum  Ponti- 
ficum. 

Ferunt,  v.  gr.,  Bonifacium  II,  in  concilio  Romse  habito, 
chirographum  combussisse  quo  Vigilium  diaconum  succes- 
sorem  sibi  designaverat. 

Et  Pius  lY  «  declaravit  et  decrevit  quod  Romanus  Ponti- 
fex  non  posset  sibi  eligere  successorem,  nec  assumere  coad- 
jutorem  cum  futura  successione,  etiam  de  consensu  omnium 
et  singulorum  Gardinalium  ».  —  Act.  consist.  ann.  1561, 
apud  Raynaldum. 

374.  III.  Historia  antiquarum  electionum. 

a)  A  primordiis  Ecclesice,  Summi  Pontificis  electio  erat 
apud  presbyteros  et  diaconos  XJrbis  Romoe,  quos  ipse 
S.  Petrus  tanquam  senatores  Romanse  Ecclesia?  instituit,  et 


Cap.  I.  De  ipso  summo  pontifice.  305 

Romani  Pontificis  consiliarios,  coadjutores,  et  electores  esse 
voluit.  Glero  adjungebatur  popw^ws  Eomanus,  qui  suo  con- 
sensu  electionem  corroboraret.  —  Cf.  cap.  Factus,  5, 
causce  7,  qucest.  i. 

b)  Progressu  temporis,  ad  sedandum  contentiones  et 
tumultus,  Imperatores  suas  manus  huic  electioni  inter- 
ponere  coeperunt,  non  quidem  auctoritate  electiva,  sed 
solum  opitulativa  et  exsecutiva,  quatenus  nempe  in  publicse 
pacis  officium  electionem  promovebant,  et  jam  factam  sua 
auctoritate  defendebant,  ut  ita  praecaverentur  factiones  et 
schismata.  —  Ferraris,  v.  Papa,  art.  1,  n.  15. 

c)  Verum,  quia  prona  est  ssecularis  potestas  ad  oppri- 
mendam  Ecclesise  libertatem,  paulatim  res  eo  devenerunt  ut 
non  alii  eligerentur  Pontifices  nisi  qui  Imperatoribus 
accepti  essent. 

Et  quidem,  clerus  Romanus,  ad  quem  pertinebat  electio, 
urgente  temporum  calamitate,  ad  vitanda  dissidia  et  schis- 
mata,  potuit  aliquando  electionem  ita  perficere  ut  non  eva- 
deret  absolicta,  nisi  accedente  talis  Regis  aut  Imperatoris 
assensu ;  qui  enim  potestatem  habent  aliquem  eligendi,  pOs- 
sunt  etiam  eum  non  eligere  nisi  sub  tali  conditione,  qua 
verificata,  electio  absoluta  evadat.  —  Bouix,  De  Curia  Rom.y 
pag.  127.  —  Cf.  cap.  1,  dist.  23,%4. 

375.  IV.  Electio  reservatur  Gardinalibus. 

a)  Nicolaus  II,  ut  prudenter  occurreret  variis  seditioni- 
bus  et  tumultuosis  impressionibus  cleri  et  populi,  statuit, 
in  concilio  Later.,  an.  1059,  et  postea  in  concilio  Romano, 
quod  solum  cardinales  Episcopi  «  prceduces  »  forent  in 
promovenda  Summi  Pontificis  electione,  reliquis  vero  Car- 
dinalibus,  clero  populoque  Romano,  remaneret  dumtaxat 
electioni.ab  ipsis  factse  consentire.  —  Cap.  In  nomine 
Domini,  1,  dist.  23 ;  —  et  cap.  9,  dist.  79. 

b)  Alexander  III,  in  concilio  Lateranensi  an.  1178,  sta- 
tuit  ut  ille  demum  canonice  electus  censeretur,  in  quem 
duce  ex  tribus  partibus  omnium  Cardinalium  consen- 
sissent;  et  sic,  excluso  cleri  et  populi  et  Imperatoris  con- 
sensu,  tota  Pontificis  electio  ad  solum  Gardinalium  coUegium 


306     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

redacta  est,  quod  ad  hodiernam  usque  diem  servatum  est. 
—  Cap.  Licet,  6,  De  electione. 

c)  Excommunicationem  latce  sententice  Romano  Pon- 
tifici  speciali  modo  reservatam  incurrunt  omnes  et  singuli 
nomen  dantes  «  societati  catholicse  Italicse  pro  recuperatione 
jurium  spectantium  ad  populum  christianum,  et  specialiter 
ad  populum  Romanum  in  electione  Summi  Pontificis  ».  — 
S.  Poenit.,4  aug.  1876. 

376.  V.  Disciplina  Conclavis.  —  Insuper,  ne  diu- 
turnse  vacationis  incommodis  Romana  Ecclesia  premeretur, 
neque  Gardinales  possent  ambientium  studiis  corrumpi, 
Gregorius  X,  in  concilio  Lugdunensi  an.  1274  (cap.  UOi 
periculum,  3,  De  elect.,  in  6^),  disciplinam  Conclavis  insti- 
tuit,  quse  pluribus  subsequentium  Pontificum  decretis  expli- 
cata  est  et  perfecta,  prsesertim  vero  constitutionibus  Gle- 
mentis  V  (clement.  2,  De  elect.J;  Pii  IV,  In  eligendis, 
1562;  Gregorii  XV,  jEterni  Patris,  1621;  et  alia  ejusdem 
Gregorii  XV,  Decet  Romanum  Pontificem,  1622,  ubi  accu- 
rate  describitur  Gseremoniale  observandum. 

Lectorem  remittimus  ad  memoratas  constitutiones ,  ex 
quibus  aliqua  tantum  magis  notabilia  hic  referre  juvat. 

a)  Mortuo  Pontifice,  Gardinales  absentes  monendi  sunt, 
ac  per  decem  dies  exspectandi.  Interim  celebrantur  exse- 
quise  defuncti  Pontificis. 

b)  Exsequiis  defuncti  Pontificis  completis,  Gardinales 
in  Basilica  S.  Petri,  vel  alibi,  pro  temporis  et  loci  opportu- 
nitate,  conveniunt;  et,  celebrata  prius  missa  de  Spiritu 
Sancto,  processionaliter  Conclave  ingrediuntur. 

Ibi  leguntur  et  jurantur  per  Gardinales  constitutiones  de 
Romani  Pontificis  electione;  et,  post  sennonem  habitum 
per  Decanum,  quo  eos  convenientibus  verbis  ad  electionis 
negotium  rite  peragendum  hortatur,  ad  cellas  sorte  inter  eos 
distributas  divertunt. 

Electione  nondum  consummata,  Gardinales  in  Gonclave 
admittuntur,  quocumque  tempore  Givitatem  advenerint. 

c)  Gonclave,  ad  formam  rigorosae  clausurae  undique  re- 
dactum,  clauditur  per  custodes;  in  eoque  remanent,  prgeter 


Cap.  1.  De  ipso  summo  pontifice.  307 

Gardinales,  duo  cujuslibet  Gardinalis  familiares  qui  vulgo 
Conclavlstce  nuncupantur,  et  alii  officiales  vel  ministri  pro 
servitio  Gardinalium  in  communi. 

Glauso  Gonclavi,  nullus  ad  eos  aditus  patet ;  nuUum  eis 
licet  nuntium  audire,  et  nullas  litteras  dare  aut  etiam  acci- 
pere. 

377.  VI.  Vocem  activam  habent  in  electione  Ro- 
mani  Pontificis :  Cardinales  omnes,  etiam  nuper  creati 
et  publicati,  licet  nondum  insignia  cardinalatus  acceperint. 
—  Constit.  Greg,  XYy  JDecet  Rom.  Pontif. 

Imo,  eligere  possunt  Gardinales  excommunicati,  suspensi 
aut  interdicti,  «  ut  eo  magis  vitentar  disscnsiones  et  schis- 
mata,  quo  minor  eligentibus  aderit  dissidendifacultas  ».  — 
Clement.  Ne  Romanij  2,  De  elect. 

a)  Cardinales  ad  diaconatum  nondum  ordinati,  non 
habent  quidem  vocem  activam,  ex  constitutionibus  Pii  IV, 
Greg.  XV  et  Urbani  VIII.  Solent  vero  Summi  Pontifices: 
huic  dispositioni  derogare,  quando  Gardinales  nondum  dia- 
conos  creant.  —  Ferrarisy  loc.  cit.,  n.  39. 

b)  Sede  vacante  tempore  concilii  generalisy  electio 
Summi  Pontificis  nihilominus  ad  Gardinales  exclusive,  non 
vero  ad  concilium  spectaret. 

Voluitque  Pius  IX  ut,  «  statim  ab  accepto  certo  nuntio  de 
morte  Pontificis,  suspcnsum  ipso  jure  intelligatur  (conci- 
liicm),  et  tamdiu  dilatum  donec  novus  Pontifex  canonice 
electus  illud  reassumi  et  continuari  jusserit  ».  —  Constit. 
Cum  Romanis  Pont.,  pridie  nonas  dec.  1869. 

378.  VII.  Congruum  est  ut  ex  Gardinalibus  Pon- 
tifex  assumatur,  «  cum  in  coetu  S.  R.  E.  Gardinalium  non 
desint  qui  Summi  Pontificis  dignitatem  et  officium  recte 
administrare  possint  ».  —  Bened.  XIY,  apud  Yecchiotti, 
Instit.  can.,  lib.  2,  %  96. 

a)  Eligi  tamen  potest  aliquis  non  Cardinalis  (arg.  ex 
cap.  Licet,  6,  De  elect.) ;  imo  etiam  laicus :  quod  colligitur 
ex  ipso  Gaeremoniali  Romanae  Ecclesise,  ubi  datur  forma 
ordinandi  eumqui  ex  laicis  fuerit  assumptus. 


308     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

Neque  electio  invalida  erit  si  uxomtus  in  Pontificem  eli- 
gatur.  —  Cf.  Sanchez,  De  mafrim.,  l.  7,  d.  38,  n.  12. 

b)  Femina  eligi  nequit,  «  quia,  licet  Beatissima  Virgo 
Maria  dignior  et  excellentior  fuerit  Apostolis  universis,  non 
tamen  illi,  sed  istis  Dominus  claves  regni  coelorum  commi- 
sit  ».  —  Cap.  Nova,  10,  Be  poenitent.  et  remiss. 

Unde,  merito  rejicitur  tota  Joannce  Papissce  fabula.  —  Cf. 
Ferraris,  loc.  cit.,  addition.  casinens. 

c)  Nulla  certa  cetas  reperitur  constituta  pro  Papatu.  — 
Auctores  vero  non  absque  ratione  animadvertunt  congruer^e 
omnino  ut  eligendus  in  Summum  Pontificem  sit  maturw 
cetatis,  nempe  ut  habeat  saltem  30  annos,  eo  quod  talis 
setas  sit  pro  Episcopis  requisita. 

379.  VIII.  Triplex  modus  electionis  esse  potest, 
secundum  dispositiones  capitis  Quia  propter,  42,  De  elect., 
nempe  per  scrutinium,  compromissum,  vel  quasi-inspira- 
tionem.  —  Cf.n.  186. 

a)  Solet  autem  fieri  per  scrutinium,  quod  bis  in  di$ 
peragendum  est,  donec  sequatur  electio. 

Quilibet  Gardinalis  propriam  schedulam  palam  defert  ad 
altare  et  in  calicem  mittit,  postquam  juraverit  in  hanc  for- 
mam :  «  Testor  Jesum  Ghristum,  qui  me  judicaturus  est, 
me  eligere  quem,  secundum  Deum,  judico  eligi  debere,  et 
quod  idem  in  Accessu  prsestabo.  »  —  Const.  jEterni  Patris, 
Greg.  XV,  an.  1621. 

b)  Accessus  locum  habet  quando,  publicato  scrutinio, 
duse  partes  suffragiorum  in  unum  non  convenerunt.  —  Tunc 
Gardinales  qui,  mutato  consilio,  alium  volunt  eligere,  pos- 
sunt  uni  ex  nominatis  accedere  per  schedulas  secretas,  ut 
perficiatur  numerus  votorum  necessarius.  —  Ibid. 

380.  IX.  Effectus  electionis.  —  Electione  peracta,  si 
Electus  consensum  dederit,  eo  ipso,  quin  indigeat  ulla 
confirmatione,  constituitur  Vicarius  Christi  et  jure  divino 
Primatum  obtinet,  nempe  plenam  et  supremam  potestatem 
jurisdictionis  in  universam  Ecclesiam. 

a)  Solent  electi  Pontifices  aliud  nomen  sibi  imponere. 


CaP.    1.   De   IPSO    SUMMO    PONTIFICE.  309 

—  Ratio  hujus  mutationis  varia  assignatur ;  sed  verior  est 
ad  ostendendam  novam  regenerationem.  —  Sicut  ingres- 
suris  religionem,  cujus  professio  quasi  alter  baptismus  no- 
vitium  regenerat,  ita  Summis  Pontificibus  nomen  novum 
imponitur  ut  novis  hominibus,  seu  potius  vicediis,  non 
sine  mysterio  veteris  hominis  exuendi,  Ghristumque  prorsus 
induendi,  juxta  illud  Samuelis  ad  Saiil,  /  Reg.,  x  :  «  Ecce 
unxitte  Dominus  super  haBreditatem  suam  in  Principem...., 
et  mutaberis  in  virum  alium.  »  —  Card.  Pallavicini,  Petra 
et  alii,  apud  Ferraris,  loc.  cit.,  n.  67. 

b)  l^lQcin^  sXdiiim  mdimiu.v  insignia  Summi  Pontifica- 
tus  ;  et,  sedens  in  cathedra,  recipit  salutationes  Gardina- 
lium. 

Tunc  Gardinalis  primus  ex  ordine  diaconorum,  e  consueto 
loco,  peractam  electionem  solemniter  populo  denuntiat  his 
verbis  :  «  Annuntio  vobis  gaudium  magnum :  habemus 
Papam  Eminentissimum  et  Reverendissimum  Domi- 
num....,  qui  sibi  elegit  nomen  ut  N....  in posterum  voce- 
tur  ». 

381.  X.  Gonsecratio  Papae  in  Episcopum,  si  episco- 
pali  charactere  aut  aliis  ordinibus  non  fuerit  insignitus,  fit 
a  Cardinali  Decano,  qui  est  Episcopus  Ostiensis,  et  ideo 
pallio  archiepiscopali  decoratus  est.  —  Verum  consecratio, 
non  ea  quse  sunt  jurisdictionis,  sed  Ordinis  tantum  potes- 
tat6m  confert. 

Coronatio  est  actus  cseremoniaUs,  ad  solemnitatem  usur- 
patus.  —  Fit  per  antiquiorem  diaconum  Gardinalem. 

In  die  coronationis  Papse,  ut  memor  sit  conditionis  hu- 
mange,  ante  illum,  in  summitate  arundinis,  stupa  comburi- 
tur;  et  ab  uno  Goeremoniarum  magistro  interim  sic  incla- 
matur  :  «  Pater  Sancte,  sic  transit  gloria  7nundi  ». 


310     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

ARTIGULUS    II. 

DE  jurisdictione  summi  pontificis. 

Agendum  esl  :  do  Primatii  Romani  Ponlificis  ;  — -  nec  non  do  juribus 
el  prairogalivis  quae  ab  eodem  primatu,  lanquam  a  radicc,  deri. 
vanlur. 

I  I.  De  primatu  romani  pontifigis. 

382.  I.  De  institutione  Primatus  in  Beato  Petro. 

«  Docemus  ac  declaramus,  aiunt  Patres  concilii  Vaticani, 
juxta  Evangelii  testimoma,  primatum  jurisdictionis  in  uni- 
v^rsam  Dei  Ecclesiam  immediate  et  directe  beato  Petro 
Apostolo  promissum  atque  collatum  a  Ghristo  Domino 
fuisse. 

a)  »  Unum  enim  Simonem,  cui  jam  pridem  dixerat : 
Tu  vocaberis  Cephas  (Joan.,  i,  42),  postquam  ille  suam 
edidit  confessionem,  inquiens :  Tu  es  Christus  Filius  Dei 
vivi,  solemnibus  his  verbis  allocutus  est  Dominus  :  Beatus 
es,  Simon  Bar  Jona,  quia  caro  et  sanguis  non  revelavit 
tibi,  sed  Pater  7neus  qui  in  coelis  est ;  et  ego  dico  tibi, 
quia  tu  es  Petrus,  et  super  hanc  petram  cedificabo  Eccle- 
siam  meam,  et  portce  inferi  non  prcevalebunt  adversus 
eam;  et  tibi  dabo  claves  regni  coelorum;  et  quodcumque 
ligaveris  super  terram,  erit  ligatum  et  in  coelis  ;  et  quod- 
cumque  solveris  super  terram,  erit  solutum  et  in  coelis.  — 
Matth.,  XVI,  16-19. 

»  Atque  uni  Simoni  Petro  contulit  Jesus,  post  suam  resur- 
rectionem,  summi  pastoris  et  rectoris  jurisdictionem  in 
totum  suum  ovile,  dicens :  Pasce  agnos  meos,  pasce  oves 
meas.  — Joan.,  xxi,  15-17. 

b)  »  Huic  tam  manifestse  Sacrarum  Scripturarum  doc- 
trinse,  ut  ab  Ecclesia  catholica  semper  intellecta  est,  aperte 
opponuntur  pravce  eorum  sententice  qui,  constitutam  a 
Ghristo  Domino  in  sua  Ecclesia  regiminis  formam  perver- 
tentes,  negant  solmn  Petrum  prce  cceteris  Apostolis,  sive 


CaP.    I.    t)E    IPSO    SUMMO  PONtlFICE.  3ll 

seorsum  singulis,  sive  omnibus  simul,  vero  proprioque  ju- 
risdictionis  primatu  fuisse  a  Ghristo  instructum ;  aut  qui 
affirmant  eumdem  primatum,  non  immediate  directeque 
ipsi  beato  Petro,  sed  Ecclesise,  et  per  hanc  illi,  ut  ipsius 
Ecclesise  ministro,  delatum  fuisse. 

c)  »  Si  quis  igitur  dixerit  beatum  Petrum  Apostolum 
non  esse  a  Ghristo  Domino  constitutum  Apostolorum  om- 
nium  principem,  et  totius  Ecclesice  militantis  visihile 
caput ;  vel  eumdem  honoris  tantum,  non  autem  verce  pro- 
priceque  jurisdictionis  primatum  ab  eodem  Domino  nostro 
Jesu  Ghristo  directe  et  immediate  accepisse  :  anathema 
sit.  »  —  Const.  Pastor  JEternus,  conc,  Vatic,  sess.  4, 
cap.  i. 

383.  II.  De  perpetuitate  Primatus  bcati  Petri  in 
Romanis  Pontificibus. 

«  Quod  autem  in  beato  Apostolo  Petro,  princeps  pasto- 
rum,  et  pastor  magnus  ovium,  Dominus  Ghristus  Jesus  in 
perpetuam  salutem  ac  perenne  bonum  Ecclesise  instituit, 
id,  eodem  auctore,  in  Ecclesia,  quse  fundata  super  petram, 
ad  finem  sa^culorum  usque  firma  stabit,  jugiter  durare 
necesse  est. 

a)  »  Nulli  sane  dubium,  imo  saeculis  omnibus  notum 
est,  quod  sanctus  beatissimusque  Petrus,  Apostolorum  prin- 
ceps  et  caput,  fideique  columna  et  Ecclesiae  catholicoe  fun- 
damentum,  a  Domino  nostro  Jesu  Ghristo,  Salvatore  humani 
generis  ac  Redemptore,  claves  regni  accepit  ;  qui  ad  hoc 
usque  tempus,  et  semper  in  suis  successoribus,  Episcopis 
Sanctce  Romance  Sedis,  ab  ipso  fundatae,  ejusque  conse- 
cratse  sanguine,  vivit,  et  prcesidet,  et  judicium  exercet. — 
Cf.  Ephesini  conc.  act.  3. 

»  Unde,  quicumque  in  hac  Cathedra  Petro  succedit,  is, 
secundum  Ghristi  ipsius  institutionem,  primatum  Petri  in 
universam  Ecclesiam  obtinet. 

b)  »  Manet  ergo  dispositio  veritatis,  et  beatus  Petrus,  in 
accepta  fortitudine  petrse  perseverans,  suscepta  Ecclesice 
gubernacula  non  reliquit.  —  S..  Leo  M.,  serm.  3,  cap.  3. 

»  Hac  de  causa,  ad  Romanam  Ecclesiam,  propter  poten- 


312     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

tiorem  principalitatem,  necesse  semper  fuit  omnem  con- 
venire  ecclesiam,  hoc  est,  eos  qui  sunt  undique  fideles,  ut 
in  ea  Sede,  e  qua  venerandse  communionis  jura  in  omnes 
dimanant,  tanquam  membra  in  capite  consociata,  in  unam 
corporis  compagem  coalescerent.  —  S.  Irenceus,  adv.  hcere- 
ses,  lib.  3,  c.  3,  —  et  ep.  conc.  Aquilei.,  an.  381. 

c)  »  Si  quis  ergo  dixerit :  non  esse  ex  ipsius  Christi 
Bomini  institutione,  seu  jure  divino,  ut  beatus  Petrus  in 
primatu  super  universam  Ecclesiam  habeat  perpetuos  suc- 
cessores ;  aut  Romanum  Pontiflcem  non  esse  beati  Petri 
in  eodem  primatu  successorem  :  anathema  sit  ».  —  Conc. 
Vatic,  sess.  4,  cap.  2. 

884.  III.  De  vi  ac  ratione  Primatus  Romani 
Pontificis. 

a)  «  Quapropter,  apertis  innixi  Sacrarum  Litterarum 
testimoniis,  et  inhserentes,  tum  Prsedecessorum  Nostrorum 
Romanorum  Pontificum,  tum  Gonciliorum  generalium  di- 
sertis  perspicuisque  decretis,  innovamus  oecumenici  Concilii 
Florentini  definitionem,  qua  credendumab  omnibus  Ghristi 
fidelibus  est  :  Sanctam  Apostolicam  Sedem  et  Romanum 
Pontificem  in  universum  orbem  tenere  primatum,  et 
ipsum  Pontificem  Romanum  successorem  esse  beati  Petri 
principis  Apostolorum,  et  verum  Christi  Vicarium,  totius- 
que  Ecclesice  caput,  et  omnium  christianorum  Patrem  ac 
Doctorem  existere ;  et  ipsi  in  beato  Petro  pascendi,  regendi 
ac  gubernandi  universalem  Ecclesiam,  a  Domino  nostro 
Jesu  Ghristo  plenam  potestatem  traditam  esse  ;  quemadmo- 
dum  etiam  in  gestis  cBCiimenicorum  conciliorum  et  in  sacris 
canonibus  continetur. 

b)  ))  Docemus  proinde  ac  declaramus,  Ecclesiam  Roma- 
nam,  disponente  Domino,  super  omnes  alias  ordinarice 
potestatis  obtinere  principatum,  et  hanc  Romani  Pontificis 
jurisdictionis  potestatem,  quse  vere  episcopalis  est,  imme- 
diatam  esse  :  erga  quam  cujuscumque  ritus  et  dignitatis 
pastores  atque  fideles,  tam  seorsum  singuli  quam  simul 
omnes,  officio  hierarchicse  subordinationis  verseque  obe- 
dientise  obstringuntur,  non  solum  in  rebus  quse  ad  fidem 


CaP.    I.   De   IPSO    SUM\tO    PONttFIClE.  313 

et  mores,  sed  etiam  in  iis  quse  ad  disciplinam  et  regimen 
Ecclesice  per  totum  orbem  diffusoe  pertinent;  ita  ut,  custo- 
dita  cum  Romano  Pontifice  tam  communioiiis  quam  ejus- 
dem  fidei  professlonis  unitate,  Ecclesia  Ghristi  situnus  grex 
sub  uno  summo  Pastore.  Ilsec  est  catholicse  veritatis  doc- 
trina,  a  qua  deviare,  salva  fide  atque  salute,  nemo  potest... 

c)  »  Porro,  ex  suprema  illa  Romani  Pontificis  potestate 
gubernandi  universam  Ecclesiam,  jus  eidem  esse  consequi- 
tur,  in  hujus  sui  muneris  exercitio,  libere  communicandi 
cum  pastoribus  et  gregibus  totius  Ecclesice,  ut  iidem  ab 
ipso  in  via  salutis  doceri  ac  regi  possint... 

d)  »  Et  quoniam,  divino  Apostolici  primatus  jure,  Ro- 
manus  Pontifex  universse  Ecclesise  prseest,  docemus  etiam 
et  declaramus,  eum  esse  judicem,  supremum  fidelium 
(Pii  YI  breve  Super  soliditate,  28  nov.  1786),  et  in  omni- 
bus  causis  ad  examen  ecclesiasticum  spectantibus ,  ad 
ipsius  posse  judicium  recurri  (conc.  cecumen.  Lugd.  II); 
Sedis  vero  Apostolicse,  cujus  auctoritate  major  non  est, 
judicium  a  nemine  fore  retractandum,  neque  cuipiam  de 
ejus  licere  judicare  judicio  (ep.  Nicolai  I  ad  Michaelem 
Imp.).  Quare  a  recto  veritatis  tramite  aberrant,  qui  affir- 
mant,  licere  ab  judiciis  Romanorum  Pontificum  ad  oecu- 
menicum  concilium,  tanquam  ad  auctoritatem  Romano 
Pontifice  superiorem,  appellare. 

e)  »  Si  quis  itaque  dixerit :  Romanum  Pontificem  habere 
tantummodo  officium  inspectionis  vel  directionis,  non  autem 
plenam  et  supremam  potestatem  jurisdictionis  in  univer- 
sam  Ecclesiam,  non  solum  in  rebus  quse  ad  fidem  et  mores, 
sed  etiam  quse .  ad  disciplinam  et  regimen  Ecclesioe  per 
totum  orbem  diffusse  pertinent ;  aut  eum  habere  tantum 
potiores  partes,  non  vero  totam  plenitudinem  hujus  sic- 
premce  potestatis  ;  aut  hanc  ejus  potestatem  non  esse  ordi- 
nariam  et  immediatam,  sive  in  omnes  et  singulas  eccle- 
sias,  sive  in  omnes  et  singulos  pastores  et  fideles  :  anathema 
sit.  ))  —  Conc.  Vatic,  constit.  Pastor  yEternus,  cap.  3. 


T.  1.  18 


314     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

§   II.    De   JURIBUS   ET   PRiEROGATIVIS   QU^   SEQUUNTUR 

EX   PRIMATU. 

385.  I.  Summus  Pontifex  est,  jure  divino,  totius 
catholicse  unitatis  centrum. 

Ad  hunc  quippe  finem  institutus  est  a  Ghristo  Domino 
Romani  Pontificis  primatus,  ut  in  Ecclesia  unitas  servare- 
tur  fldei  et  regiminis  :  «  Fuit  illa  omnium  Patrum  ratio  et 
sententia  consentiens,  hoc  visibile  caput  ad  unitatem  Eccle- 
sice  constituendam  et  conservandam  necessarium  fuisse  ». 
—  Catech.  Rom.,  p.  1,  art.  9,  §  15. 

386.  II.  Supremam  habet  potestatem  magisterii, 

ita  ut  dogma  divinitus  revelatum  sit  :  «  Romanum  Ponti- 
ficem,  cum  esc  Cathedra  loquitur,  id  est  cum,  omnium 
Ghristianorum  Pastoris  et  Doctoris  munere  fungens,  pro 
suprema  sua  Apostolica  auctoritate,  doctrinam  de  fide  vel 
moribus  ab  universa  Ecclesia  tenendam  definit,  per  assis- 
tentiam  divinam,  ipsi  in  beato  Petro  promissam,  ea  infalli- 
bilitate  pollere  qua  divinus  Redemptor  Ecclesiam  suam  in 
defmienda  doctrina  de  fide  vel  moribus  instructam  esse 
voluit ;  ideoque  ejusmodi  Romani  Pontificis  definitiones  ex 
sese,  non  autem  ex  consensu  Ecclesice,  irreformabiles 
esse.  »  —  Conc.  Vatic,  sess.  4,  cap.  4. 

387.  III.  Jus  habet  ferendi  leges  quae  universam 
Ecclesiam  obligent,  independenter  ab  acceptatione 
sive  fidelium,  sive  pastorum. 

a)  Primatus  enim  jurisdictionis  in  aliqua  societate,  est 
prima  seu  suprema  potestas  eam  societatem  regendi,  in 
ordine  ad  proprium  ipsius  finem,  et  proinde  omnes  ohli- 
gandi  ad  servanda  qua^cumque  necessaria  sunt  ad  hunc 
fmem  obtinendum.  —  Cf.n.  i8  et  54. 

b)  Unde,  cum  sit  universalis  Ecclesiai  Monarcha  et 
supremus  Legislator,  ahrogare  etiam  potest  leges  quaslibet 
ecclesiasticas  et  consuetudines  locales,  vel  eisdem  dero- 
gare.  — Regula  enim  generalis  est :  legis  vinculum  relaxari 
posse  auctoritate  eorum  qui  aut  legem  condiderunt,  aut 
parem  cum  iis  potestatem  habent.  —  Cf.  n.  92  et  seq. 


Gap.  I.  De  ipso  summo  pontifice.  315 

388.  IV.  Ergo  Summus  Pontifex  est  supra  cano- 
nes  a  suis  praedecessoribus  conditos,  imo  supra  cano- 
nes  editos  in  concilio  generali,  cum  intensive,  seu  quoad 
vim  obligandi,  auctoritas  Romani  Pontificis  non  sit  minor 
auctoritate  concilii  generalis. 

«  Goncedimus,  aiebat  ipse  Bossuet,  in  jure  ecclesiastico 
Papam  nihil  non  posse  cum  necessitas  id  postulaverit.  »  — 
Defens.  cleri  Gallic,  lib.  9,  cap.  20. 

Igitur  perperam  affirmatum  est  a  Gallicanis,  ac  deinceps 
a  Jansenianis  :  Romani  Pontificis  potestatem  auctoritate 
veterum  canonum,  quos  antiquitas  consecravit,  imo  et 
particularium  ecclesiarum  consuetudinibus ,  restringi  et 
coarctari.  —  Cf.  n.  52. 

a)  Attamen  notandum  est  hic  non  agi  de  canonibus  qui 
atcctoritati  divince  innituntur  ita  ut,  licet  non  sint  directe 
a  Deo  constituti,  sint  tamen  cum  iis  quse  a  Deo.  sunt  cons- 
tituta  essentialiter  conjuncti.  —  Hi  enim  canones,  quatenus 
tales  sunt,  scilicet  in  sua  saltem  substantia,  certo  immu- 
tari  non  possunt  per  Romanum  Pontificem,  derogatione 
proprie  dicta.  —  Cf.  n.  92. 

b)  Quoad  canones  quiinnituntur  auctoritati  humance, 
pariter  manifestum  est  :  eosdem  a  Romano  Pontifice,  quir 
cumque  ii  sint,  valicle  immutari  et  ahrogari  posse. 

Verum,  ut  id  honeste  fiat,  qusedam  regulse  servandse 
sunt,  praesertim  :  ut  mutatio  fiat  rationabili  de  causa,  et 
gravioris  damni  nullus  sit  metus  prudens.  —  Cf.  Tarquini, 
■Instit.  juris  pub.,  lib.  2,  n.  15. 

c)  Duplex  igitur  distinguitur  potestas  in  Romano  Pon- 
[  tifice,  prout  juri  existenti  sese  accommodat,  vel  recedens  a 
;  decretis   suorum  pra^decessorum,  de  jure  extraordinario 

procedit  et  plenitudine  suse  potestatis  utitur. 

389.  V.  Ipsi  competit  potestas  judiciaria,  quse  in 
omnes  causas  extenditur ,  tum  personales  ^  tum 
reales. 

«  Guncta  per  mundum  novit  Ecclesia  :  quoniam  quorum- 
libet  sententiis  ligata  Pontificum  Sedes  beati  Petri  Apostoli 
fas  habeat  resolvendi,  utpote  quod  de  omni  Ecclesia  jus 


316     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

habeat  judicandi,  neque  cuiquam  de  ejus  liceat  judicare 
judicio;  siquidem  ad  illam  de  qualibet  mundi  parte  canones 
appellari  voluerunt,  ab  illa  autem  nemo  sit  appellare  per- 
missus.  »  —  Epist.  Nicolai  I,  cit.  in  conc.  Vatic,  sess.  4, 
cap.  3.  —  Cf.  conc.  Sardicens.,  can.  4  et  7 . 

a)  Est  revera  «  ejusmodi  appellationum  jus  adeo  ne- 
cessario  connexum  cum  Romani  Pontificis  in  universam 
Ecclesiam  jurisdictionis  primatu,  ut  nemo  possit  illud  in 
controversiam  adducere,  nisi  et  hunc  velit  perfracte  infi- 
Ciari;  etenim  cum,  primatus  prserogativa,  Romanus  Ponti- 
iex  sit  supremus  in  Ecclesia  judex,  cuique  datur  per 
appellationem  ipsius  implorare  tuitionem;  ab  inferioris 
quippe  sententia  Superioris  tribunal  adire  omnibus  conces- 
sum  esse,  ipsa  naturalis  sequitas  dictat  et  persuadet.  »  — 
Benedict.  XIV,  De  syn.,  lib.  4,  cap.  5.  —  Cf.  litteras 
Pii  IX  ad.  R.  P,  B.  Darhoy,  Archiep.  Parisien.,  26  oct. 
i865  (Act.  Sanctce  Sedis,  vol.  H,  p.  2iO). 

b)  Hinc  possumus  concludere  :  novum  aliquod  jus  non 
fuisse  institutum  per  canones  Sardicenses,  ut  voluerunt 
Petrus  de  Marca,  Febronius,  Pistorienses,  et  alii.  —  Gaetc- 
rum,  multa  sunt  appellationum  exempla  Sardicensi  concilio 
antiquiora,  in  causis,  non  tantum  presbyterorum,  sed  etiam 
Episcoporum.  —  Cf.  Devoti,  lib.  3,  tit.  i5,  %  28. 

390.  VI.  Et  potestas  coercitiva.  —  Sunt  quippe  Ro- 
mani  Pontifices,  non  modo  sacrorum  canonum  custodes, 
sed  etiam  vindices ;  nam  legislativa  potestas,  ne  inanis  sit, 
necessario  adnexam  habet  potestatem  poenas  decernendi. 
—  Cy.  n.  i8  et  i548. 

391.  VII.  Romanus  Pontifex  potestatem  habet 
indirectam  in  temporalia  Principum. 

Ab  omnibus  olim  admissa  est  auctoritas  Romani  Ponti- 
ficis  in  moderando  et  resolvendo  pacto  sociali  inter  Princi- 
pem  et  populum  Ghristianum,  quae  vulgo  audit  potestas  de- 
ponendi  Principes  et  liberandi  sicbditos  a  pra^standa 
fidelitate.  —  Et  revera,  Romani  Pontifices  hoc  jure,  licet 
rarissime,  usi  sunt, 


CaP.    I.    De    IPSO    SUMMO   PONTIFICE.  317 

a)  Factum  hoc  evenisse  per  usurpationem  clamitant 
Hoeretici. 

Sed  omnes  doctiores,  ex  ipsorum  quoque  agmine,  contra 
hanc  sententiam  insurgunt,  cum  universus  orbis  christia- 
nus  tunc  temporis  hanc  legislationem  agnoverit.  —  Ad  mi- 
nimicm  ergo,  hoc  erat  exjure  publico  illius  temporis. 

b)  Alii  volunt  supremam  esse  et  a  I)eo  solo  dependen- 
tem  Regum  auctoritatem,  ita  ut  nuUam  penitus,  etiam  indi- 
rectam,  in  eorum  temporalia  potestatem  habeant  Romanus 
Pontifex  et  Ecclesia. 

c)  Alii  admittunt  hoc  jus  Romanorum  Pontificum,  sed 
unice  ex  concessione,  seu  conventione  populorum  medio 
sevo  recepta,  qua  transivit  in  jus  puhlicum  :  quo  hodie 
mutato,  potestas  illa  amplius  non  subsistit. 

d)  Opinio  alia  pariter  habet  suos  asseclas,  quse  tenet 
Romanum  Pontificem  posse  jure  divino  auferre  potestatem 
civilem  a  Regibus  societatum  christianarum,  nulla  limita- 
tione  facta,  et  auctoritatem  civilem  in  societatibus  christia- 
nis  a  Deo  in  Principesper  Pontificem  defluere.  • 

e)  Inter  hffic  extrema,  quorum  primum  plus  sequo  de- 
primit,  et  alterum  plus  sequo  extollit  hoc  jus  Ecclesise,  me- 
diam  sententiam  veram  esse  defendimus  :  Romanum  Pon- 
tificem  et  Ecclesiam  habere  jus  seu  potestatem  indirectam 
in  temporalibus  Principum  quoad  societates  christianas,  sed 
exercendam  tantum  in  aliquibus  circumstantiis,  qu8e  ho- 
die  non  verificantur.  —  De  Angelis,  in  tit.  Be  constitu- 
tionibus,  num.  7. 

lo  Dicimus  porro  hanc  esse  potestatem  indirectam,  quia 
Ghristus,  relicta  Gsesaribus  auctoritate  imperandi  in  civili- 
bus,  Ecclesise  et  Petro  non  dedit  directe  gerenda  nisi  nego- 
tia  religionis. 

Unde  non  est  verum,  in  societatibus  etiam  christianis, 
potestatem  defluere  in  Principes  a  Deo  per  Romanum  Pon- 
tificem  :  hoc  esset  facere  Romanum  Pontificem  etiam  Mo- 
narcham  supremum  civilis  societatis  christianse,  quod  ne 
ipsi  quidem  Romani  Pontifices  unquam  prsesumpserunt.  — 
Cf\n.2i  et22.         ' 

18* 


318     Tract^IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

2o  Utimur  autem  ad  thesim  defendendam  primo  argu- 
mento  Bellarmini  : 

Subordinatio  finium  importat  subordinationem  faculta- 
tum,  ut  habet  Aristoteles  (lib.  1  Ethic,  cap.  i) ;  subordina- 
tio  autem  facultatum,  seu  auctoritatum ,  importat  po- 
testatem  judicii,  seu  decreti.  —  In  casu  ergo,  in  quo 
incorrigibilis  sit  Rector  civilis,  ne  finis  ultimus  societatis 
ecclesiasticse  frustretur,  potest  ille  ab  auctoritate  ecclesias- 
tica  removeri.  —  Bellarm.^De  Rom.  Pontif.,  lih.  5,  cap.  7 , 

30  Gui  accedit  et  aliud  argumentum  fundatum  super 
principio  hodie  admisso  ab  omnibus  juris  publici  pruden- 
tibus  : 

Potestas  civilis,  etiam  suprema,  circa  hoc  :  an  populitm 
sibi  commissum  dirigat  nunc  ad  ultimum  finem  socie- 
tatis,  est  judicabilis  ab  auctoritate  in  hoc  mundo  existente; 
est  enim  defectibilis,  et  in  persona  non  est  electio  divina. 

—  Judicabitur  autem  in  societate  non  christiana  a  populo, 
in  republica  vero  christiana  a  Pontiflce,  propter  recognitam 
subordinationem  finis  societatis  fini  Ecclesise.  —  De  Ange- 
lis,  ibid.  -—  Cf.  bullam  JJnam  Sanctam,  Bonifacii  VIII; 

—  et  Tract.  Deprincipiis,  n.  23. 

40  Hodie  tamen  hsec  Ecclesise  auctoritas  exerceri  non  po- 
test,  cum  populi  ab  incredulis  excitati,  nec  recognoscant, 
nec  acquiescant  huic  Ecclesice  decisioni;  et  proinde  hsec 
judicia  non  haberent  effectum. 

Quinimo,  cum  societates  hodie  sint  mixtse  religionis, 
occasione  talium  judiciorum  bella,  non  modo  civilia,  sed  et 
religiosa,  enasci  facile  possent.  —  De  Angelis,  loc.  cit.  — 
Cf.  Cavagnis,  Instit.  jur.  pub.y  lib.  2,  n.  140  et  seq. 

392.  VIII.  Romano  Pontifici  reservandse  sunt  ac 
referendae  omnes  causae  majores. 

TJnde  Innocentius  I,  in  epistola  ad  Yictricium  Rothoma- 
gensem  :  «  Si  majores  causae  in  medium  fuerint  devolutae, 
ad  Apostolicam  Sedem,  sicut  synodus  statuit  et  vetus  con- 
suetudo  exigit,  referantur.  » 

Et  ipsi  Episcopi  Gallice  in  sua  epistola  ad  Innocen- 
tium  X,  an.  1653  :  «  Majores  causas,  aiebant,  ad  Seden^ 


Cap.  I.  De  ipso  summo  pontifice.  319 

Apostolicam  referri,  solemnis  Ecclesioe  mos  est,  quem  fides 
Petri  nunquam  deficiens  perpetuo  retineri  pro  jure  suo  pos- 
tulat.  » 

a)  Hujusmodi  sunt :  quaestiones  quse  ad  fidem,  ad  mo- 
rum  sanctitatem,  ad  disciplinse  integritatem,  ad  libertatem 
ecclesiarum  multum  conferunt,  vel  spectant  ad  rectam  ad- 
ministrationem  et  statum  Ecclesise  universalis,  ad  sedes 
episcopales,  ad  promotionem,  translationem,  renuntiatio- 
nem  Episcoporum,  eorumque  judicium  in  causis  majori- 
bus,  etc. 

b)  Hinc  declaratum  est  a  Pio  IX  :  nullam  immutatio- 
nem  fieri  posse  pro  Gallia  in  iis  quse  cum  generali  Ecclesice 
disciplina  conjuncta  sunt,  prseterquam  a  Romano  Ponti- 
fice,  «  cum  nemo  alius  generalem  super  omnes  Gallicae  di- 
tionis  episcopales  ac  metropolitanas  ecclesias  auctoritatem 
habeat  ».  —  Breve  ad  Nunt.  Paris.,  i2  wart.  4848. 

Unde,  videtur  Episcopos  S.  Sedem  consulere  et  ejus  expos- 
tulare  sententiam  debere,  quando,  ex  legibus  aut  decretis 
latis  vel  ferendis  a  potestate  civili,  graviores  oriuntur  diffi- 
cultates,  quarum  solutio  majora  prsejudicia  causare  potest. 

393.  IX.  Potestatem  habet  sibi  reservandi,  in 
foro  etiam  conscientiae,  graviorum  criminum  abso- 
lutionem. 

a)  Potestas  enim  jurisdictionis,  sine  qua  sacerdos  nec 
licite  nec  valide  absolvit,  est  potestas  in  subditos,  et  ad  eos 
tantum  pertinet  qui  subditos  hahent;  ideoque  a  Summo 
Pontifice  et  ab  Episcopis  jurisdictio  ad  absolvendum  neces- 
saria  in  sacerdotes  inferiores  descendit,  ita  tamen  ut  aucto- 
ritati  superiori  semper  obnoxia  maneat,  sive  subordinata, 
et  proinde  coarctari,  atque  etiam  auferri  possit. 

b)  Porro,  magnopere  ad  Christiani  populi  disciplinam 
pertinere  visum  est,  «  ut  atrociora  qusedam  et  graviora 
crimina,  non  a  quibusvis,  sed  a  summis  dumtaxat  sacerdo- 
tibus  absolverentur.  Unde  merito  Pontifices  Maximi,  pro 
suprema  potestate  sibi  in  Ecclesia  universa  tradita,  causas 
aliquas  criminum  graviores  suo  potuerunt  peculiari  judicio 
j-eservare  ».  —  T^nd,.,  sess,  14,  Bepoenit.^  cap.  7,  et  can.  2, 


320      Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

394.  X.  Ad  Romanum  Pontificem  pertinet  Episco- 
pos  conf irmare,  vel  deponere ;  novas  dioeceses  cons- 
tituere,  et  antiquas  restringere,  aut  etiam  supprimere ;  et 
coj;isequenter  ipsi  competit  potestas  certos  homines,  ac  etiam 
communitates  et  territoria  eximendi  ab  Ordinariorum  juris- 
dictione ;  itemque  potestas  sibi  reservandi  quorumdam  offi- 
ciorum  et  beneficiorum  collationem.  —  Cf.  n.  164  et  seq. ; 
536  et  seq.;  1205  et  seq. 

a)  Unde,  in  bulla  Auctorem  fidei,  Pii  VI,  sub  num.  7 
damnatur  ut  «  inducens  in  schisma  et  subversionem  hierar- 
chici  regiminis,  et  erronea  »,  doctrina  synodi  Pistoriensis 
«  in  eo  quod  hortatur  Episcopum  ad  prosequendum  gnavi- 
ter  perfectiorem  Ecclesiasticse  disciplinae  constitutionem, 
idque  contra  omnes  contrarias  consuetudines,  exemptiones, 
reservationes ,  quae  adversantur  bono  ordini  dioecesis, 
majori  Dei  glorise,  et  majori  aedificationi  fidelium.  »  —  C/. 
art.  8  ejusdem  bullce;  —  et  hreve  Pii  VI,  Super  soliditate. 

b)  Hinc  valet  in  aliqua  dioecesi  Administratorem  cons- 
tituere  seu  Vicarium  Apostolicum,  qui  ibi  episcopalem 
jurisdictionem  exerceat ;  item,  in  provinciis  et  regnis  Lega- 
tos  vel  Nuntios  habere,  quibus  speciales  Ipse  demandavcrit 
facultates.  —  Cf.  n.  504  et  seq. 

395.  XI.  Ipsius  est  convocare  Concilium  gene- 
rale;  huic  concilio  prcesidere,  sive  per  se,  sive  per  suos 
Legatos;  ejusque  decreta  confirmare.  —  Cf.  n.  666  et  seq. 

396.  XII.  Divini  officii  formam  et  cseteras  sacrae 
Liturgiae  partes  ordinandi  plenam  et  summam  potesta- 
tem  habet;  et  proinde  dies  festos  de  prsecepto  constituere 
potest,  eorumve  numerum  reducere.  —  Cf.  n.  468  et  642. 

397.  XIII.  Jus  habet  damnandi  libros  qui  pravam 
doctrinam  continent,  aut  bonos  mores  offendunt,  eorumque 
lectionem  prohibendi. 

Ratione  enim  muneris  sui,  omnino  debet  ea  omnia  remo- 
vere  quse  societati  fidelium  detrimentum  afferunt,  et,  pas- 
tor  bonus,  gregem  suum  a  venenosis  pascuis  arcere. 

Porro,  nemo  non  videt  quantum  Ecclesiae  noceant  libri 


Cap.  I.  De  ipso  summo  pontifice.  321 

qui  a  rectis  credendi  vivendique  regulis  abducunt,  mores 
corrumpunt,  dissidia  et  seditiones  adversus  legitimas  potes- 
tates  concitant,  omnia  denique  divina  et  humana  jura 
miscere,  perturbare  et  convellere  student.  —  Cf.  n.  456  et 
seq.,  uhi  de  S.  Congregatione  Indicis. 

398.  XIV.   Ordinum   regularium   approbatio   ad 

ipsum  quoque  spectat.  —  Cf.  Tract.  Be  Regularibus,  ubi 
Be  approb.  Ordinum  relig.,  n.  4097  et  seq. 

399.  XV.  Suprema  illi  competit  bonorum  eccle- 
siasticorum  administratio,  ita  ut  solus  eorum  restitu- 
tionem  condonare  possit;  ipsique  reservatse  sint  aliena- 
tiones  alicujus  momenti.  —  Cf.  Concord.  art.  i3.  —  Cf. 
n.  970  et  4354. 

400.  XVI.  Tandem,  quod  attinet  ad  jura  honori- 
fica  Summi  Pontificis  : 

a)  Pluribus  condecoratur  titulis  ad  maximam  Ejus  di- 
gnitatem  et  jurisdictionem  significandam. 

Vocatur  enim  Papa,  id  est  Pater  patrum,  Pontifex  Maxi- 
mus,  Vicarius  Christi,  Episcopus  Episcoporum^  Ordina- 
rius  Ordinariorum. 

Appellatur  etiam  Sanctissimus  :  «  Quis  enim  sanctum  du- 
bitet  esse,  quem  apex  tantj»  dignitatis  attoUit?  Inquo,  si  de- 
sint  bona  acquisita  per  meritum,  sufficiunt  quae  a  loci  pra3- 
decessore  prsestantur  :  aut  enim  claros  ad  haec  fastigia 
erigit,  aut  qui  eriguntur  illustrat.  »  —  Cap.  Non  nos,  2, 
dist.  40. 

Quanto  vero  major  et  excelsior  est  omnibus,  tanto  humi- 
liorem  se  reputat,  et  seipsum  appellat  Servum  servorum 
Dei,  memor.  illius  Domini  praecepti  :  «  Qui  major  est  ves- 
trum,  fiat  sicut  minor,  et  qui  prsecessor  est,  sicut  ministra- 
tor  )).  —  Luc,  XXII,  26.  —  Cf.  Philipp.,  ii,  7. 

b)  Insignia  ejus  prsecipua  sunt  : 

lo  Tiara  tribus  circumdata  coronis,  quibus  triplex  magis- 
tri,  legislatoris  et  judicis  monarchica  ipsius  potestas  expri- 
mitur. 

^o  Pallium,  quo  «  solus  Romanus  Pontifex  in  Missarum 


Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

solemniis  semper  utitur  et  ubique,  quoniam  assumptus  est 
in  plenitudinem  Ecclesiasticse  potestatis,  quae  per  pallium 
significatur. 

»  Alii  autem  eo  nec  semper,  nec  ubique,  sed  in  Ecclesia 
sua  in  qua  jurisdictionem  ecclesiasticam  acceperunt,  certis 
debent  uti  diebus,  quoniam  vocati  sunt  in  partem  sollici- 
tudinis,  non  in  plenitudinem  potestatis.  »  —  Cqp.  4,  De 
auctorit.  et  usu  pallii.  —  Cf.  n.  529. 

30  Crux,  quam  ante  se  deferri  jubet,  quocumque  terrarum 
se  conferat. 

Baculo  vero  pastorali  non  utitur  (cap.  unic,  Be  sacra 
unctione,  %  9),  quia  baculum  curvum  limitatam  et  ab  alio 
participatam  potestatem  significat.  —  Cf.  S.  Th.,  Supplem., 
q.  40,  art.  7,  ad  8. 

ARTICULUS  III. 

DE  principatu  temporali  romani  pontificis. 

401.  I.  Nihil  obstat  quominus  persona  ecclesias- 
tica  officium  Principis  saecularis    exerceat,   ita  ut 

potestas  civilis  et  potestas  spiritualis  in  eodem  subjecto  con- 
sistant. 

a)  Neque  enim  jure  divino  positivo  id  prohibitum  est ; 
neque  utriusque  jurisdictionis  natuy^a  quidquam  continet 
quod  huic  compositioni  adversetur. 

Summus  igitur  Pontifex,  et  spiritualem  jurisdictionem  in 
universalem  Ecclesiam,  et  temporalem  potestaterii  iw  ali- 
quas  provincias  habere  potest. 

b)  Unde,  merito  damnata  est  in  Syllabo  propositio  27 : 
«  Sacri  Ecclesise  ministri,  Romanusque  Pontifex,  ab  omni 
rerum  temporalium  cura  ac  dominio  sunt  omnino  exclu- 
dendi  » ;  —  et  altera  sub  num.  75  :  «  De  temporalis  regni 
cum  spirituali  compatibilitate,  disputant  inter  se  christianjB 
et  catholicse  Ecclesise  filii.  » 

402.  II.  Civilis  principatus  Sanctse  Sedis  conve- 
nientia  et  maxima  utilitas,  imo  et  relativa  necessi- 


Cap.  I.  De  ipso  summo  pontifice.  323 

tas,  attento  prsesenti  rerum  ordine,  luculenter  appa- 
ret :  tum  ex  ipsa  rerum  natura,  tum  ex  repetitis  Ecclesise 
declarationibus. 

a)  «  Gum  Gatholica  Ecclesia,  a  Ghristo  Domino  fundata 
ct  instituta  ad  sempiternam  hominum  salutem  curandam, 
perfectse  societatis  formam,  vi  divinse  suse  institutionis, 
obtinuerit,  ea  proinde  libertate  pollere  debet  ut,  in  sacro 
suo  ministerio  obeundo,  nulli  civili  potestati  subjaceat. 

»  Et  qudniam,  ad  libere,  ut  par  erat,  agendum,  iis  indige- 
bat  prtesidiis  quse  temporum  conditioni  ac  necessitati  con- 
gruerent,  idcirco  singulari  prorsus  divince  Providentice 
consilio  factum  est  ut,  cum  Romanum  corruerit  Imperium 
et  in  plura  fuerit  regna  divisum,  Romanus  Pontifex,  quem 
Ghristus  totius  Ecclesise  caput  centrumque  constituit,  civi- 
lem  assequeretur  principatum. 

»  Quo  sane  a  Deo  ipso  sapientissime  consultum  est,  ut, 
in  tanta  temporalium  Principum  multitudine  ac  varie- 
tate,  Summus  Pontifex  illa  frueretur  politica  libertate  quoe 
tantopere  necessaria  est  ad  spiritualem  suam  potestatem, 
auctoritatem  et  jurisdictionem,  toto  orbe  absque  ullo  impe- 
dimento  exercendam. 

))  Atque  ita  plane  decebat,  ne  catholico  orbi  uUa  oriretur 
occasio  dubitandi  :  impulsu  fortasse  civilium  potestatum, 
vel  partium  studio,  duci  quandoque  posse,  ih  universali 
procuratione  gerenda,  Sedem  illam  ad  quam,  propter  poten- 
tiorem  principalitatem,  necesse  est  omnem  Ecclesiam  con- 
venire.  »  —  Litt.  Pii  IX,  Cum  catholica,  26  mart.  1860.  — 
Cf.  allocut.  consist.  diei  20  jun.  1859;  —  epist.  enc.  Qui 
nuper,  18  jun.  1859;  Nullis  certe,  19  jan.  1860;  Respi- 
cientes,  1  nov.  1870;  —  enc.  Immortale  Dei,  Leonis  XIII, 
§  Hanc  vero ;  —  litteras  ejusd.  Pontific.  ad  Em.  card. 
Rampolla,  16  kal.  jul.  1887 . 

Gonferantur  et  alise  allocutiones  consistoriales  :  Quibus 
quantisque,  20  apr.  1829 ;  Si  se^nper  antea,  20  maii  1850 ; 
Novos,  28  sept.  1860 ;  Jamdudum,  18  mart.  1861 ;  Maxima 
quidem,d  jun.  1862,  etc....,  in  quibus  «proposita  et  as^erta 
est  doctrina  quam  Gatholici  omnes  firmissime  retinere 
debent  de  civili  Romani  Pontificis  principatu  ».  — Syllab.  %  9. 


'k       TrACT.  IV.  De  ROM.  rONTlPlCE  £T  CURIA  ROMANA. 

b)  Hinc  Episeopiy  in  declaratione  Summo  Pontifici 
oblata,  die  9  jun.  1862,  civilem  Sanctse  Sedis  principatum 
ceu  «  quiddam  necessarium,  ac providente  Deo  manifeste 
institutum  »,  agnoscebant ;  nec  declarare  dubitabant  «  in 
prsesenti  rerum  humanarum  statu,  ipsum  hunc  principatum 
civilem  pro  bono  ac  libero  Ecclesise  animarumque  regimine 
omnino  requiri ». 

«  Oportebat  sane  totius  Ecclesise  caput,  Romanum  Ponti- 
ficem,  nulli  Principi  esse  suhjectum^  imo  nullius  hospi- 
tem, ,  sed  in  proprio  dominio  ac  regno  sedentem,  suimet 
juris  esse,  et  in  nobili,  tranquilla  et  alma  libertate,  catholi- 
cam  fidem  tueri  et  propagare,  totamque  regere  ac  guber- 
nare  christianam  rempublicam.  »  —  Beclarat.  cit. 

c)  «  Dieu,  ait  Bossuet,  qui  voulait  que  cette  Eglise,  la 
m^re  commune  de  tous  les  royaumes,  dans  la  suite  ne  fut 
d6pendante  d'aucun  royaume  dans  le  temporel,  et  que  le 
Si^ge  outous  les  fid^les  devaient  garder  Tunit^,  a  la  fin  fut 
mis  au-dessus  des  partialit^s  que  les  jalousies  d'Etat  pour- 
raient  causer,  jeta  les  fondements  de  ce  grand  dessein 

»  L'Eglise,  ind^pendante  dans  son  chef  de  toutes  les  puis- 
sances  temporelles,  se  voit  en  6tat  d'exercer  plus  librement 
pour  le  bien  commun,  et  sous  la  commune  protection  des 
rois  chr^tiens,  cette  puissance  c^leste  de  r^gir  les  Times,  et, 
tenant  en  main  la  balance  droite,....  au  milieu  de  tant 
d'empires,  souvent  ennemis,  elle  entretient  l'unit6  dans  tout 
le  corps,  tantot  par  d'inflexibles  d^crets,  et  tantot  par  de 
sages  temp^raments.  »  —  Serm.  sur  VUnite  de  VEglise. 

d)  Neque  prsetermittere  vol^mus  prceclarum  ipsius 
Napoleonis  I  testimonium : 

«  L'autorit6  du  Pape  serait-elle  aussi  forte  s'il  restait  dans 
un  pays  qui  ne  lui  appartint  pas,  et  en  pr6sence  du  pou- 
voir  de  FEtat?  Le  Pape  n'est  pas  a  Paris,  et  c'est  un  bien. 
Nous  v6n6rons  son  autorit^  spirituelle  pr6cis6ment  parce 
qu'il  n'est  ni  a  Madrid,  ni  a  Vienne.  A  Vienne  et  k  Madrid 
on  dit  la  m^me  chose;  c'est  un  bien  pour  tous  qu'il  ne 
r^side.  ni  aupres  de  nous,  ni  aupr^s  de  nos  rivaux,  mais 
dans  Tantique  Rome,  loin  des  mains  des  Empereurs  AUe- 


Cap.  I.  De  ipso  summo  pontifice.  325 

mands,  loin  de  celles  des  rois  de  France  et  des  rois  d'Espa- 
gne,  tenant  la  balance  ^gale  parmi  les  souverains  catho- 
liques,  s'inclinant  un  peu  vers  le  plus  fort,  mais  se  relevant 
au-dessus  de  lui  quand  celui-ci  devient  oppresseur.  Cest  la 
Toeuvre  des  siecles,  et  ils  Tont  bien  faite.  Cest  Vinstitution 
la  plus  sage  et  la  plus  avantageuse  qu'on  puisse  imaginer 
dans  le  gouvernement  des  ames.  » 

e)  Nedum  igitur  asseramus  «  abrogationem  civilis  im- 
perii  quo  Apostolica  Sedes  potitur,  ad  Ecclesise  libertatem 
felicitatemque  vel  maxime  conducere  »  (SylL,  n.  76 ;  cf. 
alloc.  consist.  20  april.  1849),  «  necessarium  e  contra  pa- 
lam  edicimus,  cum  Pio  IX,  Sanctse  huic  Sedi  civilem  prin- 
cipatum,  ut,  in  bonum  religionis,  sacram  potestatem  sine 
ullo  impedimento  exercere  possit.  »  —  Enc.  Qiii  nuper, 
48jun.  4859. 

«  In  quo  quidem  principatu,  prseter  legitimas  causas  titu- 
losque  egregios  et  varios,  inest  similitudo  et  forma  quoedam 
sacra  sibi  propria,  nec  cum  ulla  republica  communis,  prop- 
terea  quod  securam  et  stabilem  continet  Apostolicce  Sedis 
in  exercendo  augusto  maximoque  munere  libertatem.  — 
Nemo  est  enim  quin  sciat  id  semper  Pontificibus  usuve- 
nisse,  ut,  amisso  imperio  civili,  in  diminutlone^n  incur- 
rerent  libertatis  :  quod  rursus  vel  in  Nobismetipsis  nunc 
idem  perspici  potest,  sub  casus  alieni  arbitrii  varios  incer- 
tosque  subjectis.  »  —  Allocutio  consistor.  Leonis  XIII ^ 
24  mart.  4884. 

403.  III.  Non  vacat  hic  referre  originem  histori- 
cam,  progressus  et  vicissitudines  istius  principatus 
civilis  quem  «  coelesti  quadam  rerum  dispensatione,  ac 
vetusta  per  tot  continentia  sa^cula  possessione,  ac  justis- 
simo  quovis  alio  optimoque  jure  comparatum,  et  communi 
omnium  populorum  et  Principum,  vel  acatholicorum,  con- 
sensione,  uti  sacrum  inviolatumque  Beati  Petri  patrimo- 
nium  semper  habitum  ac  defensum  »  (alloc.  consist.,  20jun. 
4859),  hisce  luctuosis  temporibus  infestissimi  Ecclesise 
hostes  invaserunt.  —  Cf.  Gosselin,  Pouvoir  du  Pape  au 
Moyen  Age ;  —  Dissert.  critique  sur  la  domin.  de  Charle- 

T.  T.  '  19 


S26       TrACT.   IV.  DE  ROM.  PONTIFIGE  ET  CURIA  ROMANA. 

magne  (Rev.  des  sc,  eccL,  i861,  t.  II,  p.  424) ;  —  Origine 
du  pouv.  temp.y  par  le  card.  Orsi  (Analect.,  4882,  p.  94); 
—  Cavagnis,  op.  cit.,  lib.  4,  n.  414  et  seq. 

404.  IV.  Officium  Apostolici  muneris  est,  solemni 
etiam  juramento  firmatum  (cf.  const.  Admonet  nos, 
Pii  V),  «  jura  et  possessiones  Romanae  Ecclesise  omnino 
integras  inviolatasque  tueri;  et  Sanctse  Sedis  libertatem, 
quse  cum  universae  Ecclesise  utilitate  est  plane  conjuncta, 
asserere  et  vindicare ;  ac  proinde  Ipsius  principatum  de- 
fendere,  quo,  ad  liberam  rei  sacrse  in  totb  terrarum  orbe 
procurationem  exercendam,  divina  Providentia  Romanos 
Pontifices  donavit,  illumque  integrum  et  inviolatum  suis 
successoribus  transmittere.  »  —  Alloc.  consist.  Pii  IX, 
20jun.  4859. 

a)  Hinc  idem  Pius  IX :  «  Parati  sumus,  ait,  illustria 
Prsedecessorum  Nostrorum  vestigiapersequi,  exempla  semu'- 
lari,  et  aspera  quseque  et  acerba  perpeti,  ac  vel  ipsam  ani- 
Oiam  ponere,  antequam  Dei  Ecclesise  ac  justitise  causam 
ullo  modo  deseramus.  »  —  Epist.  encycl.  diei  49  jan.  4860. 

b)  Pariter  Leo  XIII  Apostolicse  Sedis  jura  tueri  omni- 
que  contentione  vindicare  studuit,  prout  Ejus  muneris  offi- 
ciique  ratio  postulabat,  et  ssepe  improbavit  damnavitque 
.quodcumque  est  cum  Sedis  Apostolicse  injuria  actum  ; 
atque  testatus  est  omnia  Ejus  jura  ex  integro  et  in  per- 
petuum  salva  velle.  —  Cf.  plures  ejusd.  Pontif.  Allocu- 
tiones ;  —  et  prcesertim  litteras  ad  Em.  Card.  Rampolla, 
16  hal.  jul.  4887. 

c)  Ipsi  Episcopi  «  coUatis  videant  sententiis  atque 
opera  efficiant  ut  fldelium  studia  in  eam  justissimam  cau- 
sam  erecta  constent,  caleantque  ad  exitum  feliciter  matu- 
randum  »,  —  Encycl.  In  ipso,  Leonis  XIII  ad  Episc,  Im- 
perii  Austriaci,  3  mart.  4894 . 

405.  V.  Per  occupationem  Pontificiae  ditionis, 
«  grave  admittitur  sacrilegium,  quo  una  simul  aliena 
jura  contra  naturalem  divinamquelegem  usurpantur,  omnis 
justitise  ratio  subvertitur,  et  cujusque  civilis  principatus  ac 


Cap.  I.  De  ipso  smuo  pontifice.  327 

totius  humanoe  societatis  fun.damenta  penitus  evertuntur  ». 
-^  Litter.  Cum  catholicay  Pii  IX,  26  mart.  4860. 

«  Facile  (enim)  intelligitur  quemadmodum  ejusdem  Ro- 
manse  Ecclesiae  principatus,  licet  suapte  natura  temporalem 
rem  sapiat,  spiritualem  tamen  induat  indolem^  vi  sacrae 
quara  habet  destinationis^  et  arctissimi  illius  vinculi  quo 
cum  maximis  rei  christianee  rationibus  conjungitur,  »  — - 
Litter.  cit.  Pii  IX. 

(i  Nos  satis  scimus,  ait  Bossuet,  Romanis  Pontificibus  et 
sacerdotali  ordini,  Regum  concessione  ac  legitima  posses- 
sione,  bona  qusesita,  jura,  imperia,  ita  haberi  et  possideri 
uti  quse  inter  homines  optimo  jure  habentur  ac  possi- 
dentur ;  imo  ea  omnia,  ut  dicata  Deo,  sacrosancta  esse 
debere,  nec  sine  sacrilegio  invadi,  rapi,  et  ad  seecularia 
revocari  posse.  »  —  Bef.  Deolarat.  lib.  4,  sect.  4,  cap.  46. 

406.  VI.  ExGommunicationi  latae  sententiae  spe- 
ciali  modo  Homano  Pontifici  reservatae  subjacent : 

« Invadentes,  destruentes,  detinentes,  per  se  vel  per  alios, 
civitates,  terras,  loca  aut  jura  ad  Ecclesiam  Romanam  per- 
tinentia ;  vel  usurpantes,  perturbantes,  retinentes  supremam 
jurisdictionem  in  eis ;  nec  non  ad  singula  praedicta  auxi- 
lium,  consilium,  favorem  praebentes  »t  -^  Constit,  Aposto- 
licce  Sedis,  tit.  i,  n,  i2. 

a)  Qusesitum  est  a  S.  Poenitentiaria  utrum  retineri  et 
suscipi  possint  o/Jicia  sub  intruso  Gubernio,  et  S.  Gongre- 
gatio  respondit  posse  tolerari,  «  dummodo  non  agatur  de 
officiis  quse  directe  et  proxime  influunt  in  spolium,  vel  in 
ejusdem  spolii  manutentionem,  et  exerceri  possint  absque 
periculo  Isesionis  legum  divinarum  et  ecclesiasticarum  ».  — 
Instruct.  S.  Pcenitent.,  iO  dec.  i860,  ad  n.  i3. 

b)  Sed  qui  munus  aliquod  publicum  gerunt,  juramen- 
tum  prcestare  non  possunt  quo  usurpatori  obedientia,  ut 
aiunt,  activa  spondeatur;  et,  si  juramentum  emittere  omnino 
necesse  sit,  tolerari  tantum  potest  «  juramentum  obedientise 
mere  passivce  in  iis  omnibus  quae  legibus  divinis  et  eccle- 
siasticis  non  adversantur,  juxta  formam  a  Pio  VII  approba- 
tam  ».  —  Ibidem,  num.  i4. 


328     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

c)  Porro,  in  spolii  manutentionem  ex  officio  directe  et 
proxime  influimt,  qui  primum  seu  supremum  magistratum 
gerunt  in  quavis  provincia,  aut  civitate,  aut  terra,  aut 
oppido.  —  Instructio  Pii  VII,  22  maii  et  iO  jun,  1809. 

d)  Gonferantur  alia  plura  de  cooperatione  licita  vel  illi- 
cita  in  responsionibus  Sacrae  Poenitentiarise,  10  dec,  1860,  et 
1  dec.  1866.  —  Acta  Sanctce  Sedis,  tom.  i,  pag.  557  et  seq. ; 
tom.  2,  pag.  675  et  ^eq. ;  et  tom.  3,  pag.  565. 

Speciatim  de  concursu  ad  electiones  politicas,  habetur 
Epistola  S.  Officii  ad  Episcopos  Italiae,  30  jul.  1886,  quse 
legitur  apud  Bucceroni,  Comment.  in  constit.  Apostolicce 
Sedis,  num.  70. 

407.  VII.  Ipso  facto  excommunicationem  incur- 
runt  Romano  Pontifici  reservatam  :  u  Omnes  qui 
excommunicatione  mulctantur  in  constitutionibus  S.  Pii, 
Admonet  nos,  quarto  kalendas  aprilis  1567 ;  Innocentii  IX, 
Quce  ab  hac  Sede,  pridie  nonas  nov.  1591 ;  Glementis  YIII, 
Ad  Romani  Pontificis  curam,  26  jun.  1592,  et  Alexandri  VII, 
Inter  cceterds,  nono  kalendas  nov.  1660,  alienationem  et 
infeudationem  civitatum  et  locorum  S.  R.  E.  respicientibus. » 
—  Const.  Apostolicce  Sedis,  tit.  2,  n.  i3. 

Mulctantur  autem  in  citatis  constitutionibus  :  quaecum- 
que  personai,  tam  ecclesiasticse  quam  sseculares,  cujusvis 
dignitatis  et  ordinis,  tractantes,  consulentes,  aut  alias 
verba  facientes,  licet  sub  prsetextu  necessitatis  aut  evidentis 
utilitatis,  de  infeudationihus  aut  alienationihus  civitatum, 
locorum,  etc,  quse  Apostolicse  Sedi,  in  temporalibus,  sive 
immediate  sive  mediate  subjiciuntur. 


Cap.  II.  De  litteris  apostolicis.  329 

GAPUT    II. 

DE   LITTERIS  APOSTOLIGIS. 

Agcndura  est  :  de  Liltcris   Apostolicis,   pFo   earum  varietato   sccuiidnm 
matjriam  ct  formam,  —  speciatim   vero  de  Rescriptis. 

ARTIGULUS  I. 

DE   VARIIS   APOSTOLICARUM   LITTERARUM    SPECIEBUS. 

408.  I.  Attenta  litterarum  Apostolicarum  ma- 
teria : 

a)  Aliae  sunt  ordinationes  communes,  quse  totam  socie- 
tatem  attingunt,  vel  partem  ipsius,  et  permanenter  aliquid 
statuunt ;  ideoque  proprie  Constitutiones  appellantur,  nam 
constitutio  idem  sonat  ac  commune  statutum. 

b)  Alise  vero  sunt  ordinationes  particulares,  quse  pri- 
vatas  tantum  personas  respiciunt,  et  dicuntur  Rescripta, 
quibus  scilicet  Romani  Pontifices  respondent  aut  supplican- 
tibus  pro  aliqua  gratia,  aut  referentibus  de  particulari  ali- 
quo  negotio,  aut  dispositionem  aliquam  pro  re  transitoria 
postulantibus. 

c)  Becreta  vocantur  constitutiones  illse  quse  nullius  ad 
instantiam,  seu  motu  proprio,  editse  sunt  a  Ramano  Ponti- 
fice  ;  unde  et  motus  proprii  quandoque  dicuntur. 

d)  Becretales  vero  epistoloe  ita  nuncupantur,  quia  sunt 
Pontificise  constitutiones  quoe  prodierunt  ex  aliorum  rela- 
tione,  consultatione  aut  postulatione. 

Ssepe  tamen  unica  denominatio  Decretorum  vel  Decreta- 
lium  usurpatur  pro  quibuslibet  legibus  Pontiflciis;  imo,  et 
pro  tota  aliqua  legum  ecclesiasticarum  collectione  ;  dicunt 
enim :  Becretum  Gratiani,  Becretales  Gregorii  IX,  etc. 

t  e)  Encyclicm  dicuntur  quoque  Pontificise  constitutio- 
nes,  sive  doctrinales  sint  sive  disciplinares,  quatenus  diri- 
guntur  ad  Episcopos  totius  orbis,  vel  alicujus  regionis. 


330     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

409.  II.  Ratione  formse,  distinguuntur  in  BuUas 
et  Brevia. 

a)  Bulloe  sunt  litterse  papales  quse  eoopediuntur  per 
Cancellariam  mhplumbo,  seu  sigillo  plumbeo  pendente  ex 
chordulis  sericis  vel  cannabeis;  unde  litterse  bullatae,  vel 
simpliciter  Bullse  nuncupantur,  ex  nomine  sigilli  quod  ad 
ipsas  litteras  transivit. 

Sigillum  istud  exhibet,  ex  una  parte,  imagines  SS.  Apos- 
tolorum  Petri  et  Pauli,  et,  ex  alia  parte,  nomen  Pontificis 
regnantis. 

lo  Scribebantur  in  membrana  rudi  et  subobscura,  cum 
antiquo  charactere  theutonico,  cujus  invaluerat  usus  a 
tempore  quo  Guria  Romana  commorabatur  Avenione  in 
Galliis. 

Verum  Leo  XIII,  motu  proprio,  diei  29  dec.  1878,  hujus- 
modi  characteris  usum  penitus  sustulit  et  abolitum  decla- 
ravit,  «  cum  experientia  compertum  fuerit  charactere  theu- 
tonico,  vulgo  hollaticOy  utpote  ab  usu  communi  remoto, 
litterarum  Apostolicarum  lectioni  difficultatem  ingerere,  et 
earumdem  remorari  expeditionem  quousque  authenticum 
exemplar,  transumptum  nun6upatum,  signatum  fuerit  ». 

2o  Imo,  quia  pariter  constabat  plumbeum  numisma,  faci- 
liori  hujusmodi  litterarum  transmissioni  haud  leviter 
obesse,  super  quibus  elatoe  quandoque  fuerant  querelse, 
idem  Pontifex  plumbea  numismata,  una  cum  adjectis  chor- 
dulis,  prsecepit  aservandaessetantuminA^ostolicis  litteris 
collationum,  erectionum  et  dismembrationum  beneficiorum 
majorum,  nec  non  et  in  aliis  Sanctae  Sedis  solemnibus  actis  ». 

In  reliquis  vero  litteris,  et  prsesertim  in  illis  quce  bene- 
ficia  minora  ac  dispensationes  super  impedimentis  matri- 
monialibus  respiciunt,  eadem  abolita  fore  statuit,  ac  man- 
davit  iis  substitui  impressionem  rubri  coloris  sigilli 
noviter  confecti,  imagines  ipsorum  Apostolorum  Petri  et 
Pauli  referentis,  inscriptione  nominis  regnantis  Summi 
Pontificis  circumducta.  —  Leo  XIII,  constit.  cit. 

b)  Brevia,  quorum  forma  minus  solemnis  est,  pro 
levioribus  negotiis  dari  solent. 


Cap.  II.  De  utteris  apostolicis.  331 

lo  Describuntur  in  membranis  subtilibus  et  candidis, 
communi  charactere  latino,  et  obsignantur  cum  sigillo  quod 
dicitur  annulus  Piscatoris  et  exhibet  imaginem  Sancti 
Petri  piscationem  agentis.  —  Iste  annulus,  post  obitum 
Pontificis,  statim  frangitur  a  Gardinali  Gamerario. 

2o  Subscribuntur,  non  per  Pontiflcem,  sed  manu  Secre- 
tarii  Brevium,  et  eoopediuntur  per  Secretariam  Aposto- 
licam. 

3«  In  Brevibus  inscribitur,  sub  forma  tituli,  nomen  Pon- 
tificis  regnantis,  ex.  gr.  :  «  Leo  Papa  XIII ».  Bullse  vero 
incipiunt  his  verbis  :  «  Leo  Episcopus,  servus  servorum 
Dei  »,  non  in  medio  et  sub  forma  tituli,  sed  a  capite  versi- 
culi  positis. 

410.  III.  Litterae  Apostolicse,  quavis  forma  den- 
tur,  eamdem  auctoritatem  habent,  modo  de  illarum 
authentieitate  constet. 

a)  Unde  poenis  falsariorum  tenentur,  non  modo  illi  qui 
Bullas  R.  Pontificis,  sed  etiam  qui  Brevia  Apostolica  cor- 
rumpunt,  ut  patet  ex  constit.  Apostolicce  Sedis. 

Ibi  enim  excommunicationi  latce  sententice  speciali 
modo  Romano  Pontifici  reservatce  Pius  IX  subjacere  vo- 
luit :  «  Omnes  falsarios  litterarum  Apostolicarum,  etiam  in 
forma  Brevis,  ac  supplicationum  gratiam  vel  justitiam 
concernentium,  per  Romanum  Pontificem,  vel  S.  R.  E.  vice- 
Gancellarios,  seu  Gerentes  vices  eorum,  aut  de  mandato 
ejusdem  Romani  Pontificis  signatarum ;  —  nec  non  falso 
publicantes  litteras  Apostolicas,  etiam  in  forma  Brevis ;  — 
et  etiam  falso  signantes  supplicationes  hujusmodi  sub 
nomine  Romani  pontificis,  seu  vice-Gancellarii,  aut  Gerentis 
vices  prsedictorum.  »  —  Constit.  cit.,  tit.  4 ,  n.  9. 

b)  Eamdem  excommunicationem  incurrunt :  «  Recur- 
rentes  ad  laicam  potestatem  ad  impediendas  litteras  vel 
acta  quselibet  a  Sede  Apostolica,  vel  ab  ejusdem  Legatis 
aut  delegatis  quibuscumque  profecta;  —  eorumque  promul- 
gationem  vel  executionem  directe  vel  indirecte  prohi- 
bentes;  —  aut  eorum  causa,  sive  ipsas  partes,  sive  alios 
lcedentes  vel  perterrefacientes.  »  —  Ibid.y  num.  8. 

i 


332     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

Porro,  per  acta  a  S.  Sede  profecta  designantur,  non  tan- 
tum  acta  quse  immediate  a  S.  Pontifice  proficiscuntur,  sed 
ea  etiam  quae  a  SS.  RR.  Gongregationibus  proveniunt.  — 
S.  C.  S.  0.,  46  jan.  4892. 

c)  Et  «  litteris  Apostolicis  falsis  scienter  utentes,  vel 
crimini  ea  in  re  cooperantes  »,  excommunicationem  Ordi- 
nario  reservatam  incurrunt.  —  Constit.  ApostoUcce  Sedis, 
tit.  3,  num.  3. 


ARTIGULUS    II. 

DE     RESCRIPTIS. 

Agen^Ium  est  :  tle  nalura  et  divisione  Rescriptorum  ;  —  do  requisitis  ad 
eorum  vaiorem  ;  —  de  eorum  praesentutione  ol  exsecutione,  —  intcr- 
prctatione,  —  effectu  et  duratione. 

§  I.  De  natura  et  divisione  resgriptorum. 

411.  I.  Rescriptum,  ut  ipsum  nomen  innuit,  idem  est 
ac  responsum  Sicmmi  Pontiflcis  in  scriptis  datum,  ad  ali- 
cujus  relationem,  supplicationem,  vel  consultationem.  — 
Ideoque  dilTert  ab  oraculo  vivce  vocis,  quod  est  declaratio 
vel  concessio  facta  a  S.  Pontifice,  sed  viva  voce  tantum. 

Rescripta  induere  possunt  formam  eootrinsecam  Bulloe 
aut  Brevis. 

Quandoque  vocantur  Biplomata,  eo  quod  membranse  qui- 
bus  inscribuntur  in  duas  plicas  contrahi  soleant. 

a)  Fideles,  non  solum  jws  hdbent  communicandi  cum 
Romano  Pontiflce  et  rescripta  ab  eo  obtinendi,  sed  insuper 
hoc  jus  ipsis  competit  independenter  a  civili  potestate.  — 
Cf.  n.  49  et  seq. ;  —  et  conc.  Vatic,  constit.  Pastor  JEter- 
nus,  cap.  3. 

b)  Hinc  merito  Pius  IX,  in  allocutione  consistoriali 
Nunquam  fore,  15  decemb.  1856,  damnavit  hanc  proposi- 
tionem  :  «  Gratise  a  Romano  Pontifice  concessoe,  existimari 
debent  tanquam  irritse,  nisi  per  Gubernium  fuerint  implo- 
ratoe,  »  —  Cf.  Syllab.,  num.  29. 


Cap.,  II.  De  litteris  apostolicis.  333 

Et  in  allocut.  Maxima  quidem,  9  junii  1862,  damnavit 
aliam  propositionem  :  «  Givilis  auctoritas  potest  impedire 
quominus  sacrorum  Antistites,  et  fideles  populi,  cum  Ro- 
mano  Pontifice  libere  ac  mutuo  communicent.  »  —  Cf.  SylL 
err.  49;  —  constit.  Apostolicce  Sedis,  tit.  -/,  num.  8 ;  —  et 
art.  1  inter  organicos. 

412.  II.  Rescripta  dividuntur  : 

a)  In  rescripta  gratice  et  YQ^cvi^idi  justitice . 

lo  Rescripta  gratice  sunt  quibus,  ex  liberalitate  Principis, 
aliquid  conceditur  contra  vel  prseter  jus  commune,  ut 
sunt  dispensationes ,  privilegia,  concessiones  beneficio- 
rum,  etc. 

2o  Rescripta  vero  justitice  referuntur  ad  lites ;  et  pertinent 
ad  justitise  administrationem  in  decisione  causarum  inter 
partes.  —  Et  talia  rescripta  passim  in  toto  Gorpore  juris  ca- 
nonici  occurrunt. 

b)  Rescriptum  gratise  dari  potest  in  forma  gratiosa,  in 
forma  commissarla,  vel  in  forma  mixta. 

lo  Rescriptum  est  in  forma  gratiosa  :  quando  gratia  con- 
ceditur,  vel  absque  alterius  ministerio,  vel  assignato  exse- 
cutore  necessario,  qui  nullam  habet  potestatem  rescriptum 
non  exsequendi. 

2o  In  forma  commissaria  :  quando  Romanus  Pontifex 
per  se  gratiam  non  concedit;  sed  exsecutori  facultates  ne- 
cessarias  et  opportunas  prsebet,  ut  ille,  pro  suo  arbitrio, 
gratiam  conferat,  prout  in  Domino  expedire  judicaverit. 

3o  In  forma  mixta  :  quando  Romanus  Pontifex  annuit 
quidem  precibus  oratoris,  sed  sub  adjectis  conditionibus  ab 
aliquo,  v.  gr.  ab  Ordinario,  cognoscendis  et  probandis. 

413.  III.  Rescriptorum  forma  intrinseca.  —  Res- 
criptum,  cum  ad  instantiam  concedatur,  petitioni  res- 
pondet. 

a)  Petitio  autem  triplici  parte  constat :  prima,  quoe  di- 
citur  narrativa,  facti  cum  suis  adjunctis  expositionem 
exhibet;  secunda,  quoe  postiUativa  est,  substantiam  instan- 
tiae  exprimit;  tertia  rationum  momenta  evolvit  quae  Princi- 

19* 


334     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

pis  animum  moveije  possunt,  et  dicitur  pars  persuasiva  seu 
impulsiva. 

b)  Rescriptum  igitur*pariter  constat  prima  parte  narra- 
tiva,  qua  breviter  species  facti  resumitur;  secunda  parte 
dispositiva,  qu8e  decisionem  continet  et  voluntatem  rescri- 
bentis  declarat;  tertia  parte  doctrinali,  seu  exornativa,  qua 
Pontifex  exponit  rationes  juridicas  suffi  decisionis,  com- 
moda  vel  incommoda  postulationis,  etc, 

Horum  exempla  in  Decretalibus  RR,  PP,  passim  m  Gor- 
pore  juris  c^noniQi  non  desunt. 

I  II.  De  requisitis  ad  valorem  rescripti. 

Ut  rescriptum  validum  3it,  alia  requiruntur  ex  parte  pv$' 
cuni}  alia  ex  parte  responsionis,  alia  tandem  ex  parte  ipsiua 
impetrantis. 

414, 1.  Pe  requisitis  ex  parte  preeum.  —  Rescripta 
Pontificia  semper  exprimunt  vel  subaudiunt  clausulam  : 
<<  Si  preces  veritate  nitantur  »  (cap.  Eco  parte,  2,  De  res- 
criptis),  Unde,  expositio  facti  obreptione  vel  subreptione 
vitiari  non  debet,  nempe  allegatione  falsi,  aut  reticentia 
veri  quod  de  jure,  aut  ex  praxi  et  stylo  Guriae  e:!{^primi  de- 
bet.  '«»■  Cf.  cap.  Super  litteris,  20,  Be  rescriptis. 

a)  Subreptio  vel  obreptio  dolosa  quodlibet  rescriptum 
invalidat.  —  «.  Qui  fraude  vel  malitia  falsitatem  exprl- 
munt,  aut  supprimunt  veritatem,  in  suae  perversitatis  poe- 
nam  nullum  ex  iis  litteris  commodum  consequantur.  »  — 
Sunt  verba  cap.  Super  litteris,  20,  De  rescriptis,  quse,  licet 
ab  Innocent.  III  non  proferantur  nisi  de  rescriptis  justitise, 
ab  omnibus  tamen  Poctoribus  extenduutur  ad  reecripta 
etiam  gratise;  nemo  enim  ex  propria  malitia  commodum 
reportare  debet;  et,  <(  quia  fraus  et  dolus  alicui  patrocinari 
non  debent  (cap.  45  et  16  ejusd.  tit.),  ideo  sequum  est  ut 
«  mendax  precator  penitus  careat  impetratis  »  (cap.  20 
ejusd.  tit.).  —  Ita  communiter. 

Non  desunt  tamen  qui  teneant  obreptionem  vel  subreptio- 
riem  etiam  dolosam  non  vitiare  rescriptum,  si  afliciat  cau- 


GaP.    II.    De   LITTERIS   APOSTOLICIS.  335 

sam  mere  impulswani,  et  non  contingat  in  causa  finali.  — 
6'/*.  Sanehez,  De  matrim,,  lib.  8,  d.  21,  n.  74  et  79. 

b)  Subreptio  vel  obreptio  ex  ignorantia  aut  simplici- 
tate,  eatenus  vitiat  rescriptum  quatenus  fuit  causa  princi- 
palis  seu  motiva  concessionis.  —  Cap.  20,  Be  rescriptis. 

1«  Unde,  non  vitiatur  gratia  quam  quis,  expressa  per 
ignorantiam  vel  simplicitatem  falsitate,  aut  suppressa  veri- 
tate,  impetravit,  si  eam  Pontifex,  cognita  rei  veritate,  nihi- 
lominus  concessurus  fuisset,  quia  falsitas  est  in  causa 
mere  impulsiva. 

2o  Deficiente  vero  causa  finali,  ipsius  Principis  voluntas 
deflcit,  ex  qua  rescriptorum  vis  omnino  pendet. 

Ea  quae  constituunt  causam  motivam,  vel  solum  modo 
causam  impulsivam  exhibent,  prsecipue  determinantur  ex 
stylo  Guriae.  —  Attamen,  nisi  clare  constet  causam  fuisse 
motivam,  prcesumitur  causa  solum  impulsiva  ;  nam  stan- 
dum  est  semper  pro  valore  actus  Legislatoris ,  quoties 
contrarium  non  probatur.  —  Santi,  in  tit.  De  rescriptis, 
num.  44. 

3^  Si  plures  sint  causce  finales,  quarum  aliquafalsa  sit, 
distinguendum  est:  si  causse  allatoe  non  sufEiciebant  sin- 
gulae,  irritumest  rescriptum  ;  si  aliqua  per  se  adsequata  est 
ac  remanet,  validum  erit.  —  Cf.  cap.  Dudum,  44,  et  cap.  8, 
De  rescriptis,  in  6o. 

c)  In  iis  quse  jure,  stylo  Curice,  vel  consuetudine,  ad 
validitatem  exprimenda  sunt,  error,  sive  bona  sive  mala 
fide  commissus,  gratiam  reddit  invalidam,  etiamsi  constet 
Superiorem  alias  similiter  eam  fuisse  concessurum. 

Agitur  enim  quasi  de  forma  requisita  ad  valorem  actus, 
qua  non  observata,  iste  corruit. 

Quoenam  in  instantia  exprimi  debeant,  ne  dispensatio  in 
impedimentis  matrimonii  desuper  concessa  viribus  careat, 
rite  exponit  InstructioS.  C.  de  Prop.  Fide  9  maii  4877.  — 
Hsec  autem  sunt : 

lo  Nomen  et  cognomen  oratorum,  utrumque  distincte 
ac  nitide,  ac  sine  ulla  litterarum  abbreviatione  scriben- 
dum. 


336     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

At  in  instantia  ad  aS.  Pcenitentiariam^  pro  dispensatione 
in  foro  interno,  horum  loco  ponitur  iV.,  vel  Titius,  etc. 

2o  Dicecesis  originis  vel  domicilii,  cujus  Ordinarius 
testimoniales  litteras  dedit,  vel  preces  transmisit  ad  S.  Sedera. 
—  Cf.  n.  420. 

30  Species  etiam  infima  impedimenti :  an  sit  consangici- 
nitas  vel  a/finitas,  orta  ex  copula  licita  vel  illicita ;  pithlica 
honestas  originem  ducens  ex  sponsalibus  vel  matrimonio 
rato ;  in  impedimento  criminis,  utrum  provenerit  ex  con- 
jugicidio  cum  promissione  matrimonii,  aut  ex  conjugicidio 
cum  adulterio,  vel  ex  solo  adulterio  cum  promissione  matri- 
monii ;  in  cognatione  spirituali,  utrum  sit  inter  levantem 
et  levatum,  vel  inter  levantem  et  levati  parentem. 

40  Gradus  consanguinitatis  vel  affinitatis  aut  honestatis 
ex  matrimonio  rato,  et  an  sit  simplex  vel  mixtus,  non 
tantum  remotior  sed  etiam  propinquior  ;  uti  et  linea  an  sit 
recta  aut  transversa ;  item,  an  oratores  sint  conjuncti  ex 
duplici  vinculo  consanguinitatis,  tam  ex  parte  patris  quam 
ex  parte  matris. 

Si,  loco  propinquioris,  scriptus  fuit  gradus  remotior,  ex. 
gr.  gradus  tertius  loco  secundi,  dispensatio  certe  nulla  est. 

Neque  etiam  valeret,  cum  simus  in  odiosis,  dispensatio 
concessa  in  secundo  gradu,  si  oratores  in  tertio  vel  quarto 
gradu  constituti  sint.  Hsec  regula  recognita  est  in  tribunali 
S.  Poenitentiariae.  —  Cf.  Santi,  lib.  4,  append.,  num.  2. 

50  Numerus  impedimentorum,  ex.  gr.  si  adsit  duplex 
aut  multiplex  consanguinitas  vel  affinitas,  vel  si  prseter 
cognationem  adsit  etiam  affinitas,  aut  aliud  quodcumque 
impedimentum,  sive  dirimens  sive  impediens. 

60  Yarice  circumstantice,  scilicet  an  matrimonium  sit 
contrahendum  vel  contractum  ;  si  jam  contractum,  aperiri 
debet  an  bona  fide,  saltem  ex  parte  unius,  vel  cum  scientia 
impedimenti;  item  an  prsemissis  denunliationibus  et  juxta 
formam  Tridentini;  vel  an  spe  facilius  dispensationem  obti- 
nendi ;  demuni  an  sit  consummatum,  si  mala  fide  saltem 
unius  partis,  seu  cum  scientia  impedimenti. 

Non  amplius  necesse  est  declarare  copulam  incestuosam 
habitam  inter  sponsos  ante  dispensationis  exsecutionem, 


Cap.  II.  De  litteris  apostolicis.  337 

sive  ante  sive  post  ipsius  impetrationem,  sive  intentione 
facilius  dispensationem  obtinendi,  sive  etiam  seclusa  tali 
intentione.  —  S.  O/^c,  25  jun,  4885. 

d)  Nullitas  ex  obreptione  vel  subreptione  incurritur 
ipso  jicre  pro  rescriptis  gratise. 

Rescripta  vero  justitise  nonnisi  ope  exceptionis  irritantur. 
—  Cf.  tit.  De  rescriptis,  passim. 

e)  Si  rescriptapZwres  partes  habeant  quae  diversa  nego- 
tia  respiciunt,  et  vitium  subreptionis  vel  obreptionis  unum 
tanturn  negotium  infecerit, 

lo  Tunc,  seclusa  fraude,  valent  ea  quse  non  connectun- 
tur  cum  parte  vitiata,  juxta  regulam  37  juris,  in  6o:  «  TJtile 
non  debet  per  inutile  vitiari  ». 

2o  Verum,  si  obreptio  vel  subreptio  sit  eco  dolo,  etiam  alise 
partes  nullse  sunt  in  perversitatis  poenam ;  probabilius 
tamen  post  judicis  sententiam  tantum.  —  Cf.  Sanchez,  loc. 
cit.,  num.  74  et  78. 

f)  Glausula  «  motu  proprio  »  tollit  vitium  subreptioni^ 
vel  obreptionis. 

lo  Hsec  enim  importat  Pontificem  in  rescribendo  non  pro- 
cessisse  ex  iis  quse  in  supplicatione  exposita  sunt,  sed  quasi 
nuUius  ad  instantiam,  ex  aliis  causis  sibi  notis. 

2°  Attamen  motus  proprius  non  sanat  vitium  obreptionis 
aut  subreptionis  quando  fit  cum  expresstone  causce  falsce, 
quia,  cum  R.  Pontifex  exprimit  causam  suse  concessionis, 
eo  ipso  intentio  ejus  cognoscitur  quod  nolit  concedere  gra- 
tiam,  si  causa  a  se  expressa  non  sit  vera. 

3o  Nec  sanat  inhabilitatem  personce ;  nec  operatur  in 
prcejudicium  tertii. 

g)  Quando  rescriptum  datur  in  forma  commissaria, 
sufficit  ut  causse  adductse  in  petitione  verae  sint  tempore 
exsecutionis,  licet  falsse  fuerint  tempore  petitionis,  quia 
gratia,  non  a  S.  Pontifice,  sed  ab  exsecutore,  quamvis  Pon- 
tificis  nomine,  datur.  —  Ita  communiter. 

h)Si,postquam  expeditum  f uit  concessionis  mandatum, 
subreptionis  seu  obreptionis  vitio  infectum  mansisse  de- 
prehendatur,  necesse  est  ut  oratores  iterum  a  S.  Sede  gra- 


338     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

tiam  impetrent,  quee  impertitur  sanando  nuUitates  prioris 
concessionis,  ut  ista  adhuc  valeafet  tuto  exsecutioni  deman- 
dari  possit,  seque  ac  si  valida  fuisset  tempore  quo  impetrata 
fuit. 

lo  Quare,  super  nova  explicatione  expediuntur  litterse  in 
forma  Perinde  valeref  per  quas  committitur  delegato,  ut, 
negotium  reassumens,  litterasque  prius  impetratas  adhuc 
valere  decernens,  servata  alias  earum  forma,  dispenset,  et 
alia  efficiat,  perinde  ac  si  in  illis  dictum  fuisset,  ex.  gr,, 
ipsos  oratores  non  simplici  tertio  sed  duplici  tertio  consan- 
guinitatis  gradu  esse  conjunctos. 

2^  Porro,  nova  supplicatio  ita  exarari  dehet,  ut  primum 
exponatur  tenor  prioris  concessionis,  vel  summatim  refera- 
tur;  deinde  detegantur  nuUitatis  vitia;  et  in  fine,  humiliter 
exoretur  ut  Pontifex  priorem  gratiam,  nuUitatis  vitio,  quod 
exprimi  debet,  laborantem,  revalidare  dignetur,  —  Giovine, 
apud  Gasparri,  Tract.  De  matrim.,  n,  362. 

415.  II.  Ex  parte  responsionis,  omnes  illae  solemni- 
tates  requiruntur  quae  necessarise  sunt  ad  probandam  au- 
thenticitatem  rescripti. 

a)  Requiritur  ut  servata  sit  forma  extrinseca  rescripti. 
Gancellaria  enim  Apostolica  invariabilem  formam  adhibet 
In  expediendis  rescriptis,  licet  haec  pro  diversis  negotiis 
diversa  sit.  —  Ideo,  defectus  unus  aut  alter  in  forma  extrin- 
seoa,  facit  rescriptum  dubice  auctoritatis,  vel  suspecticm. 

b)  Solemnitates  intrinsecce  respiciunt  sic  dictum  sty- 
lum  Curice,  cujus  tenor  idem  semper  est;  et  proinde,  si  ali- 
quod  rescriptum  ab  eo  recedat,  dubise  auctoritatis  est. 

c)  Abrasio  et  correctio  in  loco  substantiali  rescriptum 
reddit  suspectum  (cap.  7,  De  relig.  domibus),  nisi  constet 
rasuram  vel  cancellationem  factam  esse  in  Guria.  —  Cf. 
Fagnanum,  in  cap.  Ex  consc.,  9,  Be  crim.  falsi. 

d)  Suspectum  etiam  est  rescriptum  in  quo  irrepserit 
error  manifestus  et  gravis  in  latinitate.  Quum  enim 
hujusmodi  rescripta  per  manus  multorum  officialium  trans- 
eant,  non  est  verisimile  illos  errorem  non  emendasse.  — 
Cap.  H ,  De  rescriptis . 


Cap.  II.  De  litteris  apostolicis.  339 

Error  vero  levis,  v.  gr.  defectus  unius  litteraB  v@l  syl» 
labse,non  vitiat  rescripta,  cum  de  f acili  possit  etiam  plurium 
oculos  subterfugere.  -—  Cap,  H ,  I)$  fide  instrument, 

e)  Genuinitas  coneessionis  pariter  dubia  est,  si  quid 
mandetur  omnino  insolitum,  nimis  durum,  alienum  a  recta 
ratione,  aut  contra  publicam  utilitatem.  —  Cf.  cajp.  AcJJ  hc^Cj, 
10,  Be  rescriptis. 

f)  Rescripta  contra  jus  commune  munirj  solent  Glctu- 
sulcL  4erogatoria. 

lo  Inio,  rescripta  Pontificia  non  derogant  decretis  conci- 
liorum  generalium  sine  expressa  eorum  mentione  (eap. 
Ex  parte,  3,  De  capellis  monachorum),  ne  scilicet  quod 
alias  summa  cum  deliberatione  et  maturitate  sancitum  est, 
subvertatur  litteris  quse  forte  per  occupationem  Pontificis, 
vel  opportunitatem  petentium  extortse  sunt.  —  Cf.  Fagn., 
in  cap.  Nonnulli,  28,  De  rescriptis,  n.  32. 

2o  Verum  decreta  concilii  Tridentini  specialem  deroga- 
tioijem  non  postulant,  cum  ipsum  concilium  perspicue  der 
claraverit  qusecumque  «  in  hoc  sacro  concilio  statuta  sunt 
ita  decreta  fuisse,  ut  in  his  salva  semper  auctoritas  Sedis 
Apostolicse  et  sit,  et  esse  intelligatur  ».  ^  Sess.  25,  cap.2i , 
De  ref. 

416.  III.  Ex  parte  ipsius  impetrantis,  requiritur 
immunitas  ah  excommunicatione  :  nam  «  ipso  jure  res- 
criptum....  non  valet  si  ab  excommunicato,  super  alio  quam 
excommunicationis  vel  appellationis  articulo,  fuerit  impe- 
tratum  ».  —  Cap.  i,  De  rescriptis,  in  6o. 

a)  Unde,  ad  cautelam,  in  rescriptis  et  bullis  Papalibus, 
absolutio  a  censuris  in  forma  gratiosa  concedi  solet,  ad 
effectum  tantum  illius  reseripti  vel  bullse  consequen- 
dum. 

Hsec  tamen  absolutio,  ex  regula  65  Gancellariee,  non  suf- 
fragatur  s«  non  parentibus  rei  judicatoe  »,  aliis  etiani  qui 
propter  qusedam  crimina  ibidem  recensita  «  excommunicati 
a  jure  vel  ab  homine,  per  quatuor  menses  scienter  excom- 
municationis  sententiam  hujusmodi  sustinuerint ;  et  gene- 
raliter,  quibuscumque  aliis  qui  censuris  aliquibus,  etiam 


340     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

alias  quam  ut  praefertur,  quomodolibet  ligati,  in  illis  per 
annum  continuum  insorduerint  ».  —  Cit.  reg. 

b)  Glausula  «  ex  certa  scientia  »  sanat  defectus  occul- 
tos  impetrantis,  quasi  cogniti  fuissent. 


§   III.    De   PR.ESENTATIONE   ET   EXSEGUTIONE    RESGRIPTORUM. 

417.  I.  De  praesentatione  rescriptorum. 

a)  Persona  jure  habilis  quoe,  omnibus  servatis  solemni- 
tatibus,  obtinuit  rescriptum,  illud  prcesentare  &QhQi  judici 
delegato  vel  exsecutori,  nisi  forte  nulla  indigeat  exsecu- 
tione,  ut  rescriptum  justitioe  quo  jus  obscurum  declaratur, 
vel  rescriptum  in  forma  gratiosa  quando  nullus  est  adsi- 
gnatus  exsecutor.  —  Cap.  42,  De  appellat. 

Unde,  nullum  esset  matrimonium  quod  oratores  contra- 
herent,  licet  dispensationis  litteras  jam  haberent  in  suis 
manibus,  et  exsecutor,  deputatus  ad  dispensandum,  ad  id 
dedisset  licentiam  ;  sed  requiritur  ut  ese  litterse  prius  dicto 
exsecutori  prsesententur.  —  C/".  n.  240. 

b)  Si  tempus  proesentationis  in  rescripto  prcefigatur, 
sub  poena  nullitatis  infra  illud  tempus  praesentari  debet. 

c)  Si  nihil  dicatur  de  tempore  prsesentationis  : 

lo  Rescripta  gratice  possunt  quocumque  tempore  prsesen- 
tari  ab  impetrante.  —  Cap.  12,  De  rescriptis,  in  6o. 

2o  Rescripta  Yero  justitice  debent  praesentari  infra  annum 
ab  habita  copia  judicis  delegati;  alioquin  valeret  secundum 
rescriptum  ab  adversario  impetratum,  licet  de  primo  men- 
tionem  non  faciat.  —  Cap.  23,  De  rescriptis. 

d)  Utrum  exhiberi  debeant  Ordinariis  locorum  res- 
cripta  in  forma  gratiosa,  dignoscitur  ex  tenore  rescripti. 
—  Cf.  n.  404. 

418.  II.  De  tempore  in  rescriptis  considerando. 

Attenditur  tempus  datce,  quo  scilicet  litterae  Apostolicse 
sunt  expeditoe  in  Guria  Romana ;  vel  tempus  prcesent^ 
tionis,  seu,  ut  dicitur,  proesentatce. 


CaP.    II.    De   LITTERIS  APOSTOLICIS.  341 

a)  Quod  attinet  ad  rescripta  gratice, 

lo  Rescripta  in  forma  commissarla  ac  mixta,  a  tempore 
exsecutionis  vigorem  obtinent,  et  solum  jus  ad  rem  even- 
tuale  et  resolubile  habent. 

2°  Rescripta  vero  gratlosa  a  die  datce  vim  habent,  et^'us 
in  re  quodammodo  acquisitum  important. 

Unde,  ex.  gr.,  si  Episcopus  indultum  obtinuerit  quod 
datum  est  die  15,  et  ab  eodem  receptum  est  die  17  januarii, 
duabus  illis  diebus  intermediis  eodem  valide  utitur,  etsi 
illicite,  ignorans  concessionem.  —  Cf.  n.  4  04. 

bj  Quoad  rescriptajus^iiiop, 

lo  Tempus  data^  attenditur,  ut  sciatur  an  legitime  sint 
impetrata,  et  an  debeant  alteri  prceferri,  juxta  regu- 
lam  5  juris ,  in  6^  :  «  Qui  prior  est  tempore,  potior  est 
jure  ». 

2<*  Tempus  autem  prcesentationis  attenditur  quoad  juris- 
dictionem  judici  advenientem.  —  Cap.  42,  Be  appell.  —  Cf. 
n.  240. 

419.  III.  Forma  in  rescriptis  praescripta  est  ne- 
cessario  obseivanda,  adeo  quidem  ut,  ea  quoad  aliquid 
substantiale  non  observata,  actus  ipso  jure  s.it  irritus.  — 
Cap.  22,  De  rescriptis. 

Ratio  est,  quia  commissarius  vel  judex  delegatus  nullam 
habet  potestatem,  nisi  quatenus  commissa  est  a  delegante. 
Ergo,  si  ipse  agat  contra  formam  mandati  sive  rescripti, 
hujusque  limites  a  delegante  positos  excedat,  nihil  agit, 
cum  limitatam  dumtaxat  acceperit  potestatem,  videlicet 
juxta  formam  sibi  prcescriptam,  et  sub  tacita  conditione  : 
si  eam  observaverit. 

a)  Quando  aliquid  dicatur  in  rescriptis  positum  esse 
seu  prsescriptum  pro  forma  substantiali,  diximus,  ubi  De 
offlcio  et  potestate  delegati,  n.  242. 

Clausulas  autem  in  rescriptis  Datarice  et  S.  Poeniten- 
tiarice  apponi  solitas,  inferius  descriptas  invenies,  n.  497. 

b)  In  rescriptis  quse  a  Dataria  et  Gancellaria  Apostolica 
super  dispensationibus  matrimonialibus  expediuntur,  clau- 
sula  hujusmodi  apponi  solet  :  «  Discretioni  tuce  per  prce- 


342     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

sentes  committimus  et  mandamus,  quatenus  de prcemis- 
sis  te  diligenter  informes,  et,  si  vera  sunt  exposita,  super 
quo  conscientiam  tuam  oneramus,  cum  eisdem  exponen- 
tihus  dispenses.  » 

lo  Ad  hanc  inquisitionem  peragendam,  Ordinarius  ple- 
rumque  delegat  parochum  qui  instantiam  redegit,  quique, 
si  opus  est,  interrogat  ipsos  oratores,  eorumque  parentes, 
aliasque  personas  fide  dignas,  et  documenta  quse  ad  rem 
faciunt  examinat. 

2o  Hsec  nova  verificatio  causarum  dispensationis,  vi  litte- 
rarum  Apostolicarum  instituenda,  non  requiritur  ad  vali- 
ditatem  exsecutionis,  ut  patet :  tum  ex  tenore  prsefatae  clau- 
sulse,  quse  jussu  Leonis  XIII,  28  aug.  1885,  in  hujusmodi 
rescriptis  inseritur,  tum  ex  responsione  S.  Poenitent.,  27  apr. 
1886.  —  Cf.  N.  Rev.  theoL,  tom.  20,pag.  34  etseq. 

3o  Attamen  «  cognitio  causse,  quse,  prout  in  litteris  Apos- 
tolicis  exprimitur,  prsemittenda  necessario  est  ante  illarum 
exsecutionem,  ejusmodi  esse  debet,  ut  judex  delegatus 
quoad  veritatem  expositorum  conscientice  suce  satisfactum 
esse  sentiat  ».  —  S.  Poenit.,  1  jul.  4859. 

420.  IV.  De  exsecutoribus  rescriptorum. 

a)  Quis  possit  exsequi  rescripta  justitice  quibus  datur 
judex  delegatos,  seu  quis  possit  delegari  a  Romano  Ponti- 
fice,  diximus  u^i  de  adept.  jiirisd.  deleg.,  n.  238, 

b)  Quod  attinet  ad  rescripta  gratice,  Sacrse  Gongrega- 
tiones  Romanse  deputare  solent  certos  ac  determinatos 
exsecutoresj  habita  prsesertim  ratione  officii. 

Sacra  Poenitentiaria  suas  dispensationes  pro  foro  cons- 
cientiae  committere  solet  confessario  impetrantis. 

c)  Si  rescripti  exsecutio  pro  foro  externo,  commissa  sit 
Ordinario  loci,  illud  exsequi  poterit  tum  Episcopus,  tum 
Vicarius  Capitularis,  cumii  omnesnomine  Ordinariorum 
veniant. 

Si  autem  rescripti  exsecutio  commissa  fuerit  Episcopo, 
neque  Vicarius  generalis,  neque  Vicarius  capitularis,  sede 
vacante,  potestatem  habet  illud  exsequendi. 

Item,  nequit  Episcopus  exsequi  dispensationes  in  peculia- 


CaP.    II.    De  LITTERIS  APOSTOLICIS.  343 

ribus  casibus  suo  Offlciali  commissas.  —  C/*.,  eco.  gr.y  resp. 
S.  Poenitentiaricey  6  mart.  4835 ;  —  Cf.  n.  237. 

Verum,  de  mandato  Leonis  XIII,  -S.  Congr,  S.  O^cii,  die 
20  feb.  4888,  sancivit  : 

lo  «  Dispensationes  matrimoniales  omnes  in  posterum 
committendas  esse  :  vel  oratorum  Ordinario,  vel  Ordina- 
rio  loci. 

2o  »  Appellatione  Ordinarii  venire  :  Episcopos,  Adminis- 
tratores  seu  Vicarios  Apostolicos,  Proelatos  seu  Prsefectos 
habentes  jurisdictionem  cum  territorio  separato,  eorumque 
Officiales  seu  Vicarios  in  spiritualibus  generales,  et,  sede 
vacante,  Vicarium  Gapitularem  vel  legitimum  Administra- 
torem. 

3o  »  Vicarium  Capitularem,  seu  Administratorem,  eas 
quoque  dispensationes  Apostolicas  exequi  posse  quae  re- 
missse  fuerint  Episcopo  aut  Vicario  ejus  generali  vel  Offi- 
ciali  nondum  executioni  mandatas,  sive  hi  illas  exequi 
coeperint,  sive  non. 

»  Et  vicissim,  sede  deinde  provisa,  posse  Episcopum,  vel 
ejus  Vicarium  in  spiritualibus  generalem,  seu  Officialem, 
exequi  dispensationes  quoe  Vicario  Gapitulari  exequendae 
remissse  fuerant,  seu  hic  illas  exequi  coeperit,  seu  minus. 

40  »  Dispensationes  matrimoniales  Ordinario  oratorum 
commissas,  exequendas  esse  ah  illo  Ordinario  qui  litteras 
testimoniales  dedit,  vel  preces  transmisit  ad  S.  Sedem 
Apostolicam,  sive  sit  Ordinarius  originis  sivedomicilii,  sive 
utriusque  sponsi  sive  alterutrius  eorum ;  etiamsi  sponsi, 
quo  tempore  executioni  danda  erit  dispensatio,  relicto  illius 
dioecesis  domicilio,  in  aliam  dioecesim  discesserint  non 
amplius  reversuri,  monitotamen,  si  id  expedire  judicaverit, 
Ordinario  loci  in  quo  matrimonium  contrahitur. 

50  »  Ordinario  prsedicto  fas  esse,  si  ita  quoque  expedire 
judicaverit,  ad  dispensationis  eocecutionem  delegare  alium 
Ordinarium,  eum  proesertim  in  cujus  dioecesi  sponsi  actu 
degunt. » 

d)  Postquam  litterse  Apostolicse  exsecutori  exhibitae 
fuerint,  ipse  in  primis  eas  recognoscit ;  si  enim  falsse  aut 
dubise  appareant,  a  fulminatione  abstinere  debet ;  deinde 


344     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

inquirit  an  vera  sint  exposita  ;  ac  tandem  ad  fulhiinationem 
devenire  poterit,  omnes  clausulas  sedulo  servans. 

e)  Decretum  finale  quo  dispensatio  conceditur  debet 
esse  in  scriptis  confectum ;  secus,  non  solum  illicita,  sed 
fortasse  invalida  quoque  esset  dispensatio. 

In  hoc  scripto  Ordinarius  commemorat  mandatum  sibi 
ab  Apostolica  Sede  factum,  verificationem  et  implementum 
clausularum,  injungit  ea  quse  injungenda  sunt,  et  tandem 
dispensat  expressis  verbis  auctoritate  Apostolica,  et  prolem 
susceptam,  si  qua  sit,  legitimam  declarat ;  proles  enimnon 
legitimatur  per  subsequens  matrimonium,  cum  inter  ora- 
tores  matrimonium  ob  impedimentum  Consistere  nequiverit, 
ideoque  legitimari  debet  per  rescriptum  Superioris.  — 
Cf.  Gasparri,  De  matrim.,  n.  397. 

i)  Dispensatio  suas  vires  exerit,  et  removet  impedimen- 
tum,  quando  Ordinarius  subscribit  decretum,  accedente  ora- 
torum  aQceptatione. 

Sed  petitio  dispensationis  ab  ipsis  partibus  facta,  vel  a 
tertia  persona  de  eorum  mandato  aut  tacito  consensu, 
implicitam  continet  acceptationem  :  ideoque,  in  hoc  casu, 
dispensatio  statim  valet  a  momento  quo  Ordinarius  decre- 
tum  subscribit,  etsi  partes  praesentes  non  sint,  ita  ut  matri- 
monium  postea  initum  valeat,  licet  partes  fulminationem 
ignoraverint,  quse  tamen  in  hoc  a  gravi  peccato  non  excu- 
santur ;  antea  vero  initum  sit  nullum,  etsi  partes  putaverint 
dispensationem  fulminatam  fuisse.  —  Gasparri,  op.  cit, 
num.  398. 

g)  Exsecutores  dispensationum  Apostolicarum  aliquid 
muneris  aut  prcemii  exigere,  vel  oblatum  recipere  non 
possunt.  —  Cf.  n.  66i . 

Si  agatur  de  litteris  matrimonialibus  pro  foro  cons- 
cientice  tantum,  neque  Gancellarius,  seu  Notarius  episco- 
palis,  pro  suo  labore  aliquid  potest  accipere.  Proinde  con- 
fessarius  Ordinario,  et  orator  confessario  expensas  tantum 
reficere  debet.  At,  post  fulminatam  dispensationem,  aliquid 
sponte  oblatum  acceptare,  de  rigore  juris  non  prohibetur. 
—  Giovine  apud  Gasparriy  n.  403. 


Gap.  II.  De  litteris  apostolicis.  345 

h)  Quomodo  exstinguatur  mandatum  exsecutoris  dixi- 
mus  uhi  de  amissione  jurisdictionis  delegatce,  n.  245 
et  seq. 

§  IV.  De  interpretatione  resgriptorum. 

421.  I.  Sola  pars  dispositiva  jus  facit,  et  in  dubio 
interpretanda  est  juxta  allegata  in  contextu  et  exposita  in 
supplicatione,  et  ita  ut  aliquid  operetur.  —  Cf.  cap.  25, 
De  verborum  significatione. 

Verba  autem  rescripti  intelligenda  sunt  secundum  pro- 
priam  significationem  usu  cOmmuni  receptam  et  stylo  Cu- 
rice ;  et,  quando  non  constat  de  contraria  voluntate  rescri- 
bentis,  explicari  debent  secundum  jus  commune,  quum 
omnis  recessus  a  jure  communi  censeatur  odiosus.  —  Cf. 
n.  449,  ubi  de  modo  respond.  SS.  Congreg. 

422.  II.  Rescripta  gratiae  in  genere  sunt  latae 
interpretationis,  cum  «  beneficia  Principum  sint  inter- 
pretanda  largissime  ».  —  Cap.  46,  De  verborum  signi- 
ficatione.  —  Cf.  reg.  i5  juris,  in  6^. 

a)  Sunt  tamen  strictse  interpretationis,  si  vergant  in 
prwjicdicium  tertii;  vel  sint  rescripta  beneflcialia,  nam 
«  littera?  super  obtinendis  beneficiis  debent,  cum  sint  ambi- 
tiosse,  restringi  ».  —  Cap.  3,  Be  prcebendis,  in  6^. 

b)  Strictam  etiam  habent  interpretationem  rescripta 
contrajus  commune,  ut  sunt  dispensationes  et  privilegia 
contra  jus ;  nam  quse  a  jure  communi  exorbitant  repu- 
tantur  odiosa,  et  «  nequaquam  sunt  ad  consequentiam  tra- 
henda  ».  ~  Reg.  28  juris,  in  6^. 

In  his  ergo  non  datur  argumentum  a  simili,  nec  a  majori 
ad  minus,  juxta  regulam  78  juris,  in  6^  :  «  In  argumen- 
tum  trahi  nequeunt  quse  propter  necessitatem  aliquando 
sunt  concessa  »,  et  regulam  74,  ibid.  :  «  Quod  alicui  gra- 
tiose  conceditur,  trahi  non  debet  ab  aliis  in  exemplum  ». 

c)  Imo,  «  per  quamcumque  signaturam,  in  quavis  gra- 
tia,  nullatenus  dispensatio  veniat,  nisi  specialiter  expri- 
matur,  vel  dicta  gratia  totaliter  effectum  hujusmodi  dispen- 


S46      TraCT.  IV.  De  ROM.  PONTiFtCE  Et  CURIA  ROMANA, 

sationis  concernat,  vel  alias  nihil  conferat  aut  operetur.  »  — 
Eeg.  5i  Cancellarice. 

423.  III.  Rescripta  justitise  sunt  strictae  inter- 
pretationis. 

Nam  per  rescriptum  justitise,  vel  adsignatur  judex  dele- 
gatus,  et  tunc  detrahitur  jurisdictioni  judicis  ordinarii, 
simulque-  prsebetur  ansa  ac  materia  litigandi ;  vel  deflnitur 
aliqua  controversia,  et  tunc  rescriptum  est  in  prsejudicium 
tertii.  Unde  merito  reputantur  odiosa. 

424.  IV.  Clausula  «  salyo  jure  alterius  »,  si  non  ex- 

primitur,  semper  est  subintelligenda,  ita  ut  rescriptum  non 
valeat  contra  jus  alteri  qusesitum,  nisi  expressa  mentio 
hujus  derogationis  habeatur  in  rescripto.  —  Cap.  8,  De 
rescriptis ;  —  cap.  19,  Be  privilegiis. 

Huc  spectat  regula  18  Cancellarice  de  non  tollendo  jus 
qucesitum :  «  Ne,  per  varias  quse  pro  commissionibus  seu 
mandatis  et  declarationibus  habendis  plerumque  fiunt  sug- 
gestiones,  justitia  postponatur,  idem  Dominus  Noster  de* 
crevit  et  declaravit  suse  intentionis  fore,  quod  deinceps  per 
quamcumque  signaturam,  seu  concessionem,  aut  gratiam, 
vel  litteras  Apestolicas  pro  commissionibus,  seu  mandatis, 
aut  declarationibus  hujusmodi,  etiam  proprio  motu,  et  ex 
certa  scientia,  ac  etiam  ante  motam  litem,  a  Sanctitate  Sua 
emanaverint,  vel  de  ejus  mandato  faciendas,  nulU  jus' sibi 
quoesitum  quomodolihet  tollatur.  » 

425.  V.  Cum  plura  rescripta  impetrata  sint  super 
eodem  negotio,  quae  simul  exitum  habere  nequeunt  : 

a)  Speciale  rescriptum  prsevalet  generali,  etiamsi  illiid 
posterius  sit,  et  nullam  prioris  mentionem  faciat.  —  Cap.  i, 
6  et  14,  Be  rescriptis. 

Et  in  hoc  habemus  consentientem  regulam  34  juris,  in  6»  : 
«  Generi  per  speciem  derogatur.  » 

b)  Si  utrumque  sit  aeque  generale  vel  speciale,  prius 
impetratum  prsevalet  posteriori,  nisi  derog-atio  exprimatur 
in  secundo ;  alterum  enim  censetur  subreptitium.  —  Cap.  3, 
De  resoriptis;  —  et  cap,  42,  De  ofjflcio  etpot.  jud,  deleg.  — 


CaP.    II.    De   LltTERtS   APOSTOLICIS.  S47 

tJnde  regula  54  juris,  in  6»  :  «  Quiprior  est  tempore,  potior 
estjure.  » 

Rescriptum  tamen  justitice  nullum  non  esset  nisi  ope 
exceptionis  :  imo,  anno  elapso,  convalesceret  ex  negligentia 
prioris  impetrantis.  —  Cap.  9  et  23,  JDe  rescriptis. 

§  V.  De  effectu  et  duratione  resgriptorum. 

426.  1.  Hescripta  per  se  jus  particulare  dicunt, 

pro  eo  scilicet  negotio,  et  erga  eas  personas  pro  quibus  data 
sunt. 

Per  accidens  tamen  jus  generale  facere  possunt,  nempe 
si  promulgentur  a  Principe  ad  modum  legis ;  vel  inserantur 
in  collectione  authentica  legicm,  ut  evenit,  v.  gr.,  in  com- 
pilatione  Decretalium  Gregorii  IX;  vel  tandem  jits  commune 
ita  interpretentur  ut  amplius  dubitandi  locus  non  supersit. 

427.  II.  Exspirant  rescripta  :  lapsu  temporis 
prsefixi,  ut  si  gratia  concessa  sit  ad  triennium  vel  quin- 
quennium,  quo  transacto,  evidens  est  rescriptum  totam  vim 
amittere.  —  Cf.  n.  248. 

a)  In  rescriptis  justitise,  terminus  ad  finiendam  causam, 
si  in  rescripto  prcefinitus  non  sit,  judicis  delegati  arbitrio 
definiri  poterit.  —  Cap.  24,  De  offic.  jud.  deleg. 

b)  Si  vero  dies  prcefinita  sit,  delegatus  intra  eam  diem 
munere  suo  fungi  debet,  ne  jurisdictio  sibi  commissa  eva- 
nescat. 

Sed,  quia  terminus  in  commodum  partium  constituitur, 
ideo  potest  ipsarum  consensu  prorogari.  —  Cap.  4,  Beofflcio 
judicis  delegati.  —  Cf.  n.  4457, 

428.  III.  Morte  concedentis,  si  sint  rescripta  jus- 
titice  et  res  sit  adhuc  integra. 

a)  Re  integra,  exspirant  quoque  rescripta  gratice,  si 
gratia  sit  tantum  facienda,  nempe  quando  rescriptum  est 
in  forma  commissaria,  seu  exsecutor  est  voluntarius. 

Secus  vero  dicendum  est  de  rescriptis  in  forma  gratiosa 
vel  miS)ta,  quia  gratia  jam  facta  est  et  jus  tertio  quoesitum. 
—  C/.  n.  246, 


348     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

b)  Rescriptum  cum  clausula  «  Usque  ad  heneplacitum 
nostrum  »  cessat  morte  concedentis,  cum  eo  ipso  benepla- 
citum  ejus  exstinguatur.  —  Cap.  5,  De  rescriptis,  in  6^. 

Non  vero  si  adjecta  sit  clausula  «  Usque  ad  beneplacitum 
Sanctce  Sedis  »,  quia  «  sedes  ipsa  non  moritur  »  [cit.  cap.), 
neque  si  dicatur  :  «  Donec  revocavero  »,  quia  mors  non  est 
actus  revocationis. 

c)  Ne  plura  rescripta  oh  mortem  concedentis  pereant, 
et  impetrantes,  cum  magno  eorum  incommodo,  cogantur 
rursus  petere  et  obtinere  rescriptum,  cautum  est  per  regulas 
Gancellarise,  quas  novus  Pontifex  statim  post  suam  electio- 
nem  confirmat.  —  Cf.  n.  147. 

Regula  enim  i2  sic  hahet :  «  Idem  prsedictus  D.  N.  omnes 
et  singulas  a  prsedecessore  suo  Romano  Pontifice,  infra 
annum  ante  diem  ejus  obitus  concessas  gratise  vel  justitise 
litteras,  temporibus  debitis  earum  exsecutoribus  vel  judici- 
bus  non  prsesentatas,  omnino  revalidavit,  et  in  statum  pris- 
tinum,  in  quo  videlicet  antea  fuerant,  vel  pro  quibus  erant 
obtentse,  quoad  hoc  plenarie  restituit....  » 

429.  IV.  Morte  exsecutoris, 

a)  Si  exsequendi  potestas,  vel  jurisdictio  commissa  sit 
ratione  personce,  nempe  si  industria  et  fides  personsB  electa 
sit,  quod  ex  tenore  ipsius  rescripti  dignoscendum  est.  — 
Cf.  n.  %37. 

b)  Si  vero  commissio  facta  sit  ratione  dignitatis,  tunc 
morte  exsecutoris  rescriptum  non  cessat,  sed  potestas  illud 
exsequendi  transit  ad  successorem,  cum  dignitas  non  inte- 
reat.  ->-  Cf.  n.  245  et  420. 

430.  V.  Revocatione  concedentis,  quse  expressa  esse 
potest  vel  tacita  : 

a)  Expressa,  quando  disertis  verbis  Romanus  Pontifex 
gratiam  concessam  annullat,  si,  v.  gr.,  evaserit  bono  publico 
damnosa,  ut  exemplum  habetur  in  cap.  ult.  De  rescriptis, 
in  6o. 

b)  Tacita,  quando  concessum  est  aliud  rescriptum  con- 
trarium  quod,  juxta  superius  dicta,  priori  sit  praefei^ndum. 
—  Cf.n.  425. 


CaP.    II.    De   LITTERIS  APOSTOLICIS.  340 

431.  VI.  Renuntiatione,  si  rescriptum  contineat  favo- 
rem  solius  impetrantis,  cum  unusquisque  possit  favori 
propter  se  introducto  renuntiare. 

a)  Quando  rescriptum,  vel  privilegium,  continet  favo- 
rem  duorum  vel  plurium,  tunc  quilibet  potest  eidem  re- 
Quntiare ,  quatenus  continet  favorem  suum  et  non  lcedit 
favorem  alterius. 

b)  Si  autem  renuntiando  simul  lcederetur  favor  tertio 
wncessus,  non  potest  impetrans  renuntiare,  ne  jus  tertio 
quaesitum  Isedatur. 


T.  I.  20 


350     Tract.  IV.  De  rom'.  pontifice  et  curia  romana. 


GAPUT    III.  ^ 

DE    GARDINALIBUS.  ] 

( 

Vidclice*    :    de  eorum    nomiiie  el   origine,   —  numero  et   crcalione,  —    j 

officio  et  dignitate,  —  privilegiis  el  insignibus. 


ARTIGULUS  I. 

DE  nomine  et  origine  cardinalium. 

432.  I.  Nomen  Gardinalium  antiquissimum  est. 

a)  Quivis  enim  Episcopus,  aut  presbyter,  aut  diaconus, 
qui  certse  alicujus  ecclesise  proprius  et  ordinarius  minister 
esset,  Cardinalis  dicebatur  ;  quia  eidem  ecclesise  suse  tan- 
quam  cardo  affixus  foret,  atque  ideo  ecclesia  circa  eum, 
veluti  valva  circa  cardinem,  volveretur.  —  Quare,  apud 
ecclesiasticos  Scriptores,  ssepissime  verbum  occurrit  cardi- 
na?idi  seu  incardinandi,  hoc  est,  certae  ecclesise  perpetuo 
addicendi. 

b)  Quod  sane  vocabulum  opportune  usurpabatur,  ut 
proprii  et  quasi  flxi  et  immobiles  ecclesiarum  ministri  seu 
pastores,  ab  iis  probe  distinguerentur  qui,  veluti  suhsidiarii 
et  adventitii,  vel  ad  determinatum  tempus,  vel  ob  peculia- 
rem  causam,  alicui  ecclesioe  addicebantur. 

Hoc  itaque  sensu,  in  omnibus  passim  ecclesiis,  prseter 
Episcopum  Gardinalem,  id  est  proprium  et  ordinarium, 
erant  presbyteri  et  diaconi  Gardinales,  qui  ecclesiis  et  titulis 
presbyterorum  aut  diaconorum  prseficiebantur.  —  Soglia, 
Instit.  jur.  pub.,  part.  2,%4L 

433.  II.  Gardinales  Episcopi,  presbyteri,  diaconi. 
a)  Ad  Romanam  Ecclesiam  quod  attinet,  in  ea  erant  ti-: 

tuli,  sive  ecclesi^,  in  quibus  sacri  conventus  fiebant,  et  sa- 
cramenta  administrabantur  :  unde  Cardinales  presbyteri. 
—  Erant  et  diaconiae  in  Urbis  regionibus,  hospitales  nempe 
domus  cum  adhserentibus  sacellis  et  oratoriis,  diaconis  id- 


Cap.  III.  De  cardinalibus.  351 

circo  commissse  :  unde  Cardinales  diaconif  qui  etiam  regio- 
narii  vocabantur. 

b)  Nullus  autem  exstabat  Cardinalis  Episcopus,  cum 
unus  Romanus  Pontifex,  tanquam  proprii;s  Episcopus,  Ro- 
manam  Ecclesiam  administraret. 

Verum  in  hanc  ecclesiam  cooptati  postea  sunt  septem  vi- 
cinaruni  civitatiim  Episcopi,  ex  quo  coepit  Gardinalium 
dignitas  illustrior  fieri.  —  Id  factum  est  undecimo  fortasse 
sseculo,  quamvis  non  desint  Scriptores,  inter  quos  TJiomas- 
sinus,  qui  antiquius  tempus  assignant. 

Hi  fuerunt :  Episcopus  Ostiensis,  Portuensis,  Albanen- 
sis,  Praenestinus,  Sabinensis,  Tusculanus  et  S.  Rufinse,  seu 
Sylvse  Gandidse,  qui  et  Episcopi  suhurhicarii  vocantur.  - 
Hodie  sex  tantum  reliqui  sunt,  postquam  ecclesia  S.  Rufinse, 
seu  Sylvse  Gandidse,  episcopatui  Portuensi  a  Gallixto  II  unita 
fuit.  —  Soglia,  loc.  cit. 

434.  III.  Nomen  Gardinalium  successivis  tem- 
poribus  exclusive  reservatum  fuit  Cardinalibus 
ecclesiae  Romaiise,  qui  senatum  Pontificis  efformabant. 

Quanquam  enim  Romanse  et  aliarum  ecclesiarum  Gardi- 
nales  fuerint  nomine  et  origine  pares,  attamen  llomani  Car- 
dinales  om^iium  nohilissimi  semper  hahiti  sunt  :  ideo 
quod  prsecipua  pars  essent  presbyterii  Pontificis  seu  cleri 
Romani,  ad  quem  electiones  Summorum  Pontificum  praeci- 
pue  pertinebant;  eosdemque  Pontifices  in  maximis  Ecclesise 
negotiis  opera  et  consilio  juvabant;  quinimo,  Romanse  et 
universalis  Ecclesise  bona  atque  jura,  vacante  Sede,  tue- 
bantur.  —  Soglia,  ihid.  —  Cf.  Bouioo,  JDe  Cur.  Rom.,p.  i. 

ARTICULUS    II. 

DE   NUMERO    ET    CREATIONE    CARDINALIUM. 

435.  I.  Gardinalium  numerus  in  ecclesia  Romana 

incertus  olim  fuit  et  vagus. 

a)  Ineunte  sceculo  XII,  septem  Gardinales  Episcopi,  vi- 
ginti  octo  presbyteri,  et  octodecim  diaconi  fuisse  videntur. 


352    Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

Sed  is  numerus  adeo  imminui  coepit,  ut  electioni  Nicolai  III 
octo  tantum  Gardinales  interfuerint. 

Rursus  autem  in  dies  adauctus  est  eorum  numerus,  prae- 
cipue  occasione  schismatis  Avenionensis,  cum  duo,  et  inter- 
dum  tres  de  Pontificatu  contendentes,  suos  quisque  Gardi- 
nales  creabat,  qui  ejus  partibus  adhsererent. 

b)  Sixtus  V  decrevit  ne  Gardinales  in  posterum  plures 
essent  quam  septuaginta,  «  sequi  cupiens  mandatum  Do- 
mini  factum  ad  Moysen  de  congregandis  septuaginta  viris 
de  senibus  Israel,  quos  nosset  senes  populi  esse  atque  ma- 
gistros,  ut  secum  onus  populi  sustentarent,  et  non  ipse 
solus  gravaretur  ».  —  Constit.  Postquam,  3  dec.  4586. 

Et,  alia  constitutione  Religiosa  sanctorumy  13  april.  1587, 
eisdem  Gardinalibus  sex  episcopatus  suburbicarios  supra 
memoratos,  quinquaginta  titulos  presbyterales,  et  qua- 
tuordecim  diaconias  assignavit.  —  Soglia,  loc.  cit. 

o)  Ante  Sixti  IV  tempora,  qui  Gardinalis  diaconus  crea- 
tus  fuerat,  presbyteralem  titulum  obtinere  nequibat,  nisi 
cum  presbyter  ordinaretur;  sed  Pontifex,  an.  1480,  coepit 
indiscriminatim  presbyterorum  titulos  diaconis  commit- 
tere,  et  diaconorum  preshyteris ;  etpostea  res  eo  pervenit  ut 
etiam  simplicibus  clericis  diaconorum  tituli  commendaren- 
tur.  —  FerrariSy  v.  Cardin.^  art.  ^,  num.  77, 
.  Hodie  etiam  tituli  presbyterales  dantur  ipsis  Episcopis 
Gardinalibus  qui  ideo  dicuntur  Cardinales-Presbyteri, 
V.  gr.,  S.  Marcelli,  aut  S.  Agnetis. 

d)  Gardinales  unum  corpus  efformant,  quod  dicitur 
Sacrum  Collegium;  et  habet  suum  caput  seu  Decanumj 
Gardinalem  item  Camerarium  (Gamerlingue)  pro  bonorum 
ad  S.  Gollegium  pertinentium  administratione,  nec  non  Se- 
cretarium  et  alios  Officiales  pro  gerendis  et  expediendis 
S.  GoUegii  negotiis. 

Decanus,  quando  hsec  dignitas  vacat,  fit  antiquior  Gardi- 
nalis  ex  ordine  Episcoporum,  atque  simul  obtinet  titulum 
ecclesise  Ostiensis. 

436.  II.  Gardinales  a  solo  Pontifice  Romano  orean- 
twr,  et  assumuntur  «  exomnibus  christianitatis  nationibus^ 


Cap.  III.  De  cardinalibus.  353 

quantum  commode  fieri  potest  »  (Trid.,  sess.  24,  cap.  i ,  De 
ref.),  «  ut  in  regimine universalis Ecclesiae....  Romano  Ponti- 
fici  assistere  valeant,  ac  de  omnibus  christianorum  regnorum 
provinciarumque  moribus,  rebus  et  negotiis,  prompte  et 
fideliter,  certa  ab  eis  notitia,  pro  rerum  emergentium  oppor- 
tunitate,  habeatur  ».  —  Const.  Postquam,  Sixti  Y.  —  Cf, 
allocut.  Pii  IX,  i7  dec.  4855. 

Quibusdam  Principibus  privilegium  concessuTii  est  unum 
vel  plures  nominandi,  seu  prsesentandi,  ad  hanc  amplissi- 
mam  dignitatem. 

a)  Summus  Pontifex  interrogare  solet  Cardinales  in 
Gonsistorio,  quid  ipsis  videatur  de  promovendis;  et  Gardi- 
nalibus  approbantibus,  statim  decretum  promotionis  edici- 
tur;  sed  hsec  interrogatio,  et  assensus  relativus,  meram 
cceremoniam  constituunt. 

b)  Si  promotus  in  Urbe  commoretur,  stata  die  ad  Au- 
lam  Apostolicam  accedit,  et  a  Summo  Pontifice  rubro  bir- 
reto  decoratur. 

Tum  publicum  indicitur  pro  certa  die  Consistorium,  in 
quo,  expletis  quibusdam  cseremoniis  solemnibus,  Romanus 
Pontifex  Gardinali  promoto  imponit  galerum  rubrum;  ipsi 
quoque  os  claudit,  id  est,  prohibet  ne  interim  loquatur  et 
suffragiuin  in  negotiis  collegialiter  tractandis  cum  aliis  Gar- 
dinalibus  emittat. 

Deinde  vero,  in  alio  Consistorio  secreto,  Summus  Ponti- 
fex  novis  Gardinalibus  os  aperit,  annulum  cardinalitium 
tradit,  eisque  singillatim  proprium  titulum,  nec  non  aliquas 
ex  Romanis  Congregationibus  adsignat,  in  quibus  ceu  ju- 
dices  sedeant. 

c)  Si  promotus  absit,  ad  eum  mittitur  per  Legatum  spe- 
cialem,  qui  dici  solet  Ablegatus,  birretumrubrum,  in  cujus 
receptione  jurare  debet  se  infra  annum  ad  Apostolica  limina 
accessurum.  —  Constit.  Postquam,  Sixti  Y. 

Gardinales  prcesentati  a  Principe  civili,  seu  Gardinales 
coronce,  ut  aiunt,  per  manum  Principis  recipiunt  birretum, 
pileolum  autem  per  ipsum  Ablegatum. 

437.  III.   Dotes  requisitas  in  Gardinalibus,  quas 

20* 


354     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

eoncilium  Tridentinum  commemorat,  sess.  24,  cap.  /,  De 
r&f.,  diligenter  recensuit  Sixtus  V,  clt.  constit.  Postquam. 

a)  Ex  hac  constitutione  promoveri  non  debent  illegi- 
timi,  etiam  per  subsequens  matrimonium  vel  alias  legiti- 
mati  et  quomodolibet  habilitati;  nec  qui  in  minorihus 
ordinibus  constitutus,  per  annum  saltem  habitum  et  ton- 
suram  clericalem  non  gestavit ;  nec  qui  primo  aut  secundo 
tantum  consanguinitatis  gradu  alicui  Gardinali  conjuncti 
sunt,  quamdiu  ille  vixerit. 

b)  «  Gseterum,  ut  non  solum  honore,  sed  etiam  re  ipsa 
cardines  sint  super  quibus  ostia  universalis  Ecclesise  tuto 
nitantur,  divinaque  et  humana  ministeria  sibi  commissa  uti- 
lius  exsequi  possint  »,  statuit  idem  Pontifex^  «  ut  lectis- 
simi  et  prsecellentes  viri  in  ipsum  Gollegium  adscribantur, 
et  quorum  vitse  probitas,  morum  candor,  prsestans  doctrina 
et  eruditio,  eximia  pietas,  et  erga  salutem  animarum  ardens 
studium  et  zelus,  in  dandis  consiliis  sincera  fides  et  integri- 
tas,  in  rebus  gerendis  singularis  prudentia,  constantia  et 
aUctoritas,  et  alise  qualitates  a  jure  requisitse,  tam  ipsi  Pon- 
tifici  quam  universo  Gollegio  cognitae  et  probatse  sint.  »  — 
Cit.  constit.,  %  14. 

438.  IV*  Gardinales  reservati  in  peotore. 

a)  Aliquando  Summus  Pontifex  aliquem  Gardinalem 
creat  in  Gonsistorio,  sed  nomen  ejus  non  exprimit,  et,  ut 
aiunt,  nomen  illud  in  pectore  reservat,  publicaturus  in  alio 
Gonsistorio. 

Hunc  morem  sequi  solent  Romani  Pontifices,  quoties  ali- 
quis  dignus  quidem  est  dignitate  cardinalatus,  sed  ration^s 
prudentiae,  et  prsesertim  oificii  quod  persona  promovenda 
actu  retinet,  suadent  publicationem  differendam  esse. 

b)  Porro,  hujus  creationis  effectus  est  :  ut  pnblicatio 
quse  in  posteriori  Gonsistorio  perficitur,  retrotrahatur  ad 
diem  in  qua  creatio  contigit,  et  persona  sedem  et  locum  oc- 
cupet  ante  alios  Gardinales  qui  deinde  creati  et  publicati 
fuerunt. 

c)  Verum  publicatio  nominis  novi  Cardinalis  in  Con- 


Cap.  III.  De  cardinalibus.  355 

sistorio  ahsolute  necessaria  est  ut  persona  jura  et  privile- 
gia  dignitatis  adipiscatur. 

Hinc,  licet  innotescat  personse  promotio,  tamen,  si 
S.  Pontifex  demoriatur  quin  nomen  ejus  in  Gonsistorio  pu- 
blicaverit,  persona  illa  non  admittitur  in  Conclavi,  et  no- 
vus  Pontifex  non  tenetur  creationem  factam  ratam  habere 
et  nomen  in  Gonsistorio  publicare,  nisi  Summus  Pontifex 
expresse  statuerit  eos  post  mortem  suam  fore  declarandos, 
ut  voluit  Pius  IX,  in  consistorio  diei  15  mart,  1875. 


ARTIGULUS  III. 

DE   OFFICIO   ET  DIGNITATE   GARDINALIUM. 

439.  I.  Sede  plena,  senatum  Summi  Pontificis  cons- 
tituunt,  Eumque  adjuvant  in  regimine  Ecclesise  universalis, 
maxime  in  Consistorio,  in  Congregationihus  Romanis,  in 
Legationibus,  etc.  «  Horum  enim  consilio,  apud  sanctissi- 
mum  Romanum  Pontificem,  universalis  Ecclesiae  adminis- 
tratio  nititur  ».  —  Trid.,  sess.  25,  cap.  i,  De  ref. 

Unde  merito  Sixtus  Y,  cit.  const.,  eos  appellat  «  quasi 
oculos  et  aures,  et  nohilissimas  sacri  Capitis  partes  ». 

440.  II.  Consistorium  vocatur:  consessus  CardinU' 
lium  qui  habetur  praeside  Romano  Pontifice. 

Tribus  modis  celebrari  solet:  unde  et  distinctio  Gonsis» 
torii  ordinarii  seu  secreti,  solemnis  seu  puhlici,  et  semi- 
publici ;  quod  ultimum  ita  nuncupatur,  quod  formam  tum 
publico,  tum  secreto  Gonsistorio  propriam,  ex  parte  referat. 

2l)  In  Consistofio  puhlico  non  tractari  solent  negotia, 
sed  potius  caeremonialia  qusedam  peragi :  veluti  Regum  et 
Principum  atque  ab  eisdem  missorum  oratorum  receptio : 
galeri  traditio  Gardinalibus  noviter  creatis,  et  alia  hujus- 
modi. 

In  eo  tamen,  iis  intervallis  quibus  Papa  ipsa  cseremo- 
niali  functione  non  detinetur,  interveniunt  aliqui  Advocati 
consistoriales,  qui  virtutes  et  merita  alicujus  servi  Dei 
enarrant,  canonizationem  postulantes,   beatificationemve, 


356     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

aut  cultus  publici  concessionem.  —  Card.  de  Luca,  apud 
Bouix,  Be  Cur.  Rom.,  part.  2,  cap.  ^,  %  2. 

h)  Semi-publicum  Gonsistorium  celebratur  pro  causis 
canonizationum,  atque  in  eo  ejusmodi  canonizationes  prse- 
parantur. 

Ei  autem  interesse  et  votuni  dare  permittuntur  Episcopi 
et  Archiepiscopi,  quotquot  in  Guria  reperiuntur,  ita  ut  ima- 
ginem  quamdam  referat  et  figuram  generalis  concilii,  ac 
veluti  universalis  Ecclesise  reprsesentationem.  —  Ibid. 

c)  Frequentior  cseteris  est  ordinarii  seu  secreti  Consis- 
torii  forma.  —  In  ejusmodi  quidem  Gonsistorio,  solebat  an- 
tiquitus  Pontifex  per  seipsufn  dirimere  causas  omnes  de 
quibus  nunc  cognoscunt  et  pronuntiant  varise  Gardinalium 
Gongregationes  aliaque  tribunalia.  Hinc,  fere  quotidie  pri- 
mitus  habebatur  hoc  Gonsistorium.  —  Crescente  autem 
negotiorum  numero,  coeperunt  quibusdam  tribunalibus  et 
Officialibus  multa  committi,  retentis  certis  causarum  spe- 
ciebus  in  Gonsistorio  dirimendis. 

Juxta  hodiernam  consuetudinem,  rarius  illud  habetur, 
ad  Papse  placitum ;  pro  frequentiori  autem  praxi,  bis  in 
mense. 

lo  In  consueta  Palatii  aula  magna  singuli  Gardinalcs 
cum  solemni  comitatu  ad  illud  accedunt,  adeo  ut  in  hac 
functione,  magis  quam  in  aliis,  Romanae  Gurise  majestas 
elucere  videatur. 

Postquam  vero  Gardinales  in  convenienti  numero,  statuta 
hora,  in  aula  congregati  sunt,  Papa  ad  suam  consuetam 
sedem  accedit,  ibique,  januis  adhuc  apertis,  adeo  ut  omni- 
bus  nobilibus  et  qualificatis  viris  ac  Pra^latis  aditus  pateat, 
singulis  Gardinalibus  petentibus  privatam  auricularem 
audientiam  praestat  super  propriis,  vel  Principum,  aut  anii- 
corum  vel  familiarium  precibus  ac  instantiis,  aliisque  no- 
gotiis. 

Dicta  audientia  pro  Papae  beneplacito  expleta,  omncs  ab 
aula  ejiciuntur,  solis  Gardinalibus  cum  Papa  remanentibus. 
—  Card.  de  Luca,  ibid. 

2o  Negotia  consistorialia  sunt  :  promotiones  Gardina- 


Gap.  III.  De  cardinalibus.  357 

lium ;  promotiones  ad  cathedrales,  metropolitanas,  et  alias 
superiores  ecclesias  ;  Episcoporum  translationes ;  dioeceseon 
creationes,  uniones,  dismembrationes ;  concessiones  pallii, 
et  generatim  negotia  ecclesiastica  magni  moMenti  quae 
cum  Regibus  aut  Principibus  componenda  veniunt,  nisi 
tamen  absque  Gonsistorio  ea  expedire  magis  opportunum 
duxerit  Summus  Pontifex. 

Solent  etiam  Summi  Pontifices  in  secreto  Gonsistorio  Sa- 
crum  Collegium  alloqui,  sive  de  generali  totius  Ecclesise 
statu,  sive  de  exorta  in  alicujus  regionis  ecclesias  procella, 
sive  de  irrepentibus  erroneis  ac  periculosis  doctrinis,  mo- 
rumve  corruptelis;  simul  exprimendo  quid  ipsi  probent, 
quidque  rejiciant,  doleant  et  condemnent. 

Quce  allocutiones  eo  consilio  fiunt,  ut  postea  juris  publici 
factse,  et  perlata  per  totum  mundum  eorum  notitia,  cer- 
tiores  fiant  Episcopi,  clerus  ac  populi,  de  perversorum  moli- 
minibus,  de  latente  sub  novis  doctrinis  errore  ac  periculo, 
ac  de  via  tandem  quam,  inter  contemporaneas  commotiones 
ac  rerum  circumstantias,  sequi  tuto  possint  aut  etiam  de- 
beant.  —  Bouix,  loc.  cit.,  §  3. 

30  Ut  vero  causse  cum  ea  quam  rerum  gravitas  exposcit 
maturitate  discutiantur,  sicque  pr^eparata  deferantur  ad 
Gonsistorium  in  quo  defmitio  seu  decretum  detur,  Congre- 
gatio  quse  dicitur  consistorialis  inetituta  est  a  Sixto  V,  cons- 
titutione  Immensa,  22  jan.  1588. 

441.  III.  Sede  vacante,  ad  ipsos  pertinet,  ut  jam  dixi- 
mus,  Summi  Pontiflcis  eleetio,  et  huic  accelerandse  provi- 
sioni  sic  vacare  debent,  «  quod  se  nequaquam  de  alio  nego- 
tio  intromittant,  nisi  forsan  necessitas  adeo  urgens  inci- 
deret. . . . ,  vel  nisi  aliquod  tam  grande  et  tam  eviiens  periculum 
immineret,  quod  omnibus  et  singulis  Gardinalibus  prsesen- 
tibus  concorditer  videretur  illi  celeriter  occurrendum  ».  — 
Cap.  TJbi  peric,  3,  De  elect.j  in  6°. 

a)  Ad  Gardinales  vero  non  transit  jurisdictio  Summi 
Pontificis,  prout  transiret  jurisdictio  ordinaria,  sede  episco- 
pali  vacante,  in  inferiora  collegia. 
Unde,  nec  regiminis  ecclesiastici  formam  iminutare,  nec 


358     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

constitutiones  seu  leges  universales  condere,  neque  canones 
relaxare  ullo  pacto  valent;  sed  ea  omnia  futuro  Pontifici 
reservantur.  —  Cf.  clement.  Romani,  De  electione;  —  et 
constitut.  Pii  IV,  In  eligendis. 

b)  Jurisdictio  Sacrarum  Gongregationum,  cum  sit  ordi- 
naria,  utpote  a  lege  collata  {cf.  constit.  Immensa,  Sixti  V), 
non  exspirat  per  obitum  Romani  Pontificis;  attamen  Sede 
vacante,  Cardinalibus  in  Conclavi  manentibus,  debet  con- 
quiescere  et  dormitare  quoad  illa  negotia  et  causas  quse  in 
Gongregatione  expediuntur  per  subscriptionem  Gardinalis 
Prsefecti  seu  habentis  sigillum,  nisi  justa  causa  aliter  postu- 
let.  —  Cf  Ferraris,  v.  Cardinales,  art.  5,  n.  45. 

442.  IV.  Gardinalium  dignitas  amplissima  est,  ob 

primatum  Romani  Pontificis  cujus  consiliarii  sunt  et  adju- 
tores. 

Unde,  Cardinales  cujuscumque  ordinis,  Episcopis,  Ar- 
chiepiscopis  et  Patriarchis  ipsis  dignitate  prcestant.  «  Quis 
non  videat,  ait Eugenius  IV,  cardinalatus  dignitatem  archic- 
piscopali  esse  majorem  dignitate,  cum  illa  privatce  unius 
patriae  prsesit  utilitati,  ista  publicce  totius  populi  chris- 
tiani....  In  hujusmodi  prselationibus,  officium  ac  dignitas 
sive  jurisdictio  prseponderat  ordini ;  atque  jure  cautum  est, 
ut  clericus  alios  quoscumque  ordine  superiores,  etiam  Epis- 
copos  antecedat,  propter  illius  jurisdictionem  qijam  exercet, 
et  personam  quam  reprsesentat.  »  —  Constit.  Non  mediocri, 
an.  144:0. 

ARTICULUS  IV. 
DE  privilegiis  et  insignibus  cardinalium. 

443.  I.  Ratione  tantae  dignitatis,  nonnulla  privi- 
legia  Gardinalibus  concessa  fuere,  quorum  prsecipua 
recensentur  apud  Ferraris,  v.  Cardinales,  art.  4. 

a)  Illud  praesertim  nptandum  est  :  quod  Gardinales, 
etiam  non  Episcopi,  in  conciliis  generalibus  habeant  jus 
prsesentioe  et  suiTragii  decisivi,  etiam  ante  Episcopos,  Archie- 
piscopos,  Primates  et  Patriarchas,  ut  factum  est  in  ultimo 
concilio  Vaticano  absque  ullius  reclamatione. 


Cap.  III.  De  cardinalibus.  359 

b)  Cardinali  asserenti  aliquid  actum  in  prsesentia  Papse, 
vel  dicenti  sibi  vivae  vocis  oraculo  a  Papa  mandatum  fuisse, 
credi  debet ;  item  asserenti  se  esse  Legatum  creditur  circa 
ordinariam  potestatem,  etiamsi  litteras  suse  legationis  non 
exhibeat. 

c)  Presbyteris  Gardinalibus,  in  suis  titulis,  licet  epis- 
copali  charactere  careant,  insignia  pontificalia  tribuuntur; 
et,  sive  Gardinalibus  presbyteris,  sive  diaconis  Gardinalibus, 
concessum  est  ut  more  Episcoporum  populum  solemniter 
benedlcant. 

d)  Jura  pontificalia  in  ecclesiis  tituli  cardinalitii  adeo 
ad  Gardinalem  titularem  pertinent,  ut  nemo  alius  hsec  jura 
exercere  possit  in  iisdem  ecclesiis,  absque  Gardinalis  titu- 
laris  licentia. 

Illud  confirmatur  ex  decisione  quinque  Gardinalium  qui- 
bus  de  mandato  Leonis  XIII,  25  jan,  1879,  propositum 
est  dubium  :  «  Utrum,  in  ecclesiis  tituli  cardinalitii,  jus  con- 
secrandi  altaria  spectet  Eminentissimis  Gardinalibus  earum- 
dem  titularibus,  vel  potius  Eminentissimo  Gardinali  Urbis 
Yicario  » ;  cunctis  enim  sufTragiis  responsum  est :  «  Affirma- 
tive  ad  primam  partem,  Negative  ad  secunda^n  »,  et  S.  Pon- 
tifex,  audita  relatione,  resolutionem  confirmavit,  et  super 
ea  solemne  decretum  confici  et  publicari  mandavit. 

e)  Minores  ordines;  licet  sint  mere  presbyteri,  conferre 
possunt  suis  subditis  et  familiaribus,  in  propriis  titulis. 

f)  Gaudent  privilegio  Episcopis  concesso  (cap.  4,  De 
sent.  exc,  in  6^),  ut  generali  statuto  vel  sententia  inter- 
dicti  aut  suspensionis  non  includantur,  nisi  eorum  specia- 
lis  et  expressa  mentio  fiat.  —  Cf.  n.  1574. 

g)  Gardinales  Episcopi  suburbicarii ,  in  suis  ecclesiis 
cathedralibus  et  propriis  dioecesibus,  quas  in  titulum  obti- 
nent,  plena  jurisdiciione  episcopali  gaudent. 

lo  Olim  Cardinales  omnes  habebant  in  suis  titulis  juris- 
dictionem  quasi-episcopalem,  ita  ut  unaquseque  ecclesia 
cum  suo  populo,  territorium  quasi  separatum  constitueret. 
—  Cap.  11,  De  majorit.  et  obed. ; —  Constit.  Sixti  Y,  Reli- 
giosa,  idib.  apr.  1587. 


S60     Tract.  iV.  De  rom.  pontifice  et  cuRia  RoMana. 

2o  Yemm  ex  constitutione  Innocentii  XII,  Romanus 
PontifeXy  17  sept.  1692,  antiqua  jurisdictio  Gardinalium  in 
clerum  et  populum,  in  propriis  titulis  disparuit,  et  in  Gardi- 
nalem  Urbis  Vicarium  translata  est,  ita  ut  ipsis  reservata 
sit  tantummodo  potestas  in  iis  quse  servitium  chori  eoncer- 
nunt,  et  quidem  circa  disciplinam  et  morum  eorrectionem. 
h)  Privilegium  habent  altaris  portatilis ;  etc.  —  Cf, 
Tvact.  de  Episeopo,  n.  659. 

444.  II.  Ad  commendandam  Gardinalium  amplis- 
simam  dignitatem,  accessere  quoque  tituli  et  signa 
externa. 

a)  Urbanus  VIII,  decreto  consistor.,  10  jun.  1630,  edixit 
ut  Gardinales  ^mme^iissmi  vocarentur. 

h)  Innocentius  IV,  annO  1244,  Legatis  suis  Gardinalibus 
galerum  rubrum  et  purpureas  vestes  concessit,  quod  pri- 
vilegium  omnibus  Gardinalibus,  tum  a  Benedicto  VIII,  tum 
a  concilio  Lugdunensi  I,  commune  factum  est. 

Paulus  II,  an.  1464,  galero  addidit  pileum  seu  birretum 
coccineum,  quo  in  sacris  functionibus  caput  tegerent;  eisque 
insuper  rubrum  pannum  quo  equitantes  sternerent  equos, 
deferendi  potestatem  fecit. 

Gumque  hsec  ssecularibus  Gardinalibus  tantum  eoncessa 
fuissent,  Greg.  XIV,  anno  1591,  Cardinalibus  etiam  Regu- 
laribus,  proprii  ordinis  vestem  gestantibus,  rubrum  pileum 
permisit.  —  Vecchiotti,  lib.  2,  §  39. 

Et  «  merito,  ait  S.  Antoninus,  purpura  his  quasi  regibus 
data  est,  cujus  color  in  gaiero  eximise  caritatis  est  symbo- 
lum  cujus  igne  ita  ardere  debent,  ut  semper  pro  defensione 
et  bono  Ecclesise  sanguinem  fundere  sint  parati.  » 

c)  Innocentius  X,  anno  1645,  decrevit  ut  in  Gardinalium 
eigillis  imprimantur  familiaria  insignia,  scutumque  rubro 
galero  circumornetur  cum  suis  lemniscis. 

Idem  Pontifex  confirmavit  decretum  quo  unusquisque 
Gardinalium,  quacumque  sive  generis  sive  dignitatis  prt^ero- 
gativa  praefulgeat,  solo  Cardinalis  nomine  jubetur  esse  con- 
tentus,  nec  aliis  nuncupari  titulis  permittitur  quam  Emi' 
nentissimi  ac  Reverendissimi, 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  361 


GAPUT   IV. 

D£  CONGREGATIONIBUS  ET  TRIBUNALIBUS 

ROMANIS. 

Videlicel :  de  muneroet  poleslale  Cardinalium  in  Sacris  Congregalionlbus ; 
— r  speciatim  vero  de  singularum  inslitulione  et  oCQcio. 

ARTIGULUS  I. 

DE     MUNERE     ET     POTESTATE    CARDINALIUM 
IN   SACRIS  CONGREGATIONIBUS. 

445.  I.  Per  institutionem  Sacrarum  Gongregatio- 
num,  factum  est  ut  forma  concreta  et  juridica  determina- 
retur,  qua  Gardinales  operam  suam  ordinate  et  ex  officio 
exhiberent,  in  subsidium  Romani  Pontifiicis,  in  regimine 
Ecclesise  universalis ;  atque  faciliori  simul  et  magis  celeri 
negotiorum  ecclesiasticorum  expeditioni  consultum  est. 

Hinc  Sixtus  Y,  qui  fuit  prsecipuus  Sacrarum  Gongregatio- 
num  institutor :  «  Romanus  Pontifex,  ait,  quem  Ghristus 
Dominus....  Ecclesise  caput  constituit,  omniumque  ecclesia- 
rum  curam  gerere  voluit,  multos  tam  immensj  oneris  adju- 
tores  advocat  atque  adsciscit,  et  prsesertim  S.  R.  E.  Gardi- 
nales....,  qui  primi  laborum  et  consiliorum  socii  sunt  et 
participes,  ut,  partita  inter  eos....  ingenti  curarum  nego- 
tiorumque  mole,  Ipse  tantse  potestatis  clavum  tenens, 
divina  gratia  adjutrice,  non  succumbat.  »  —  Constit. 
Immensa  ceterni  Dei,  11  hal.  feb.,  an.  1588. 

a)  Singulis  igitur  Gongregationibus  peculiare  genus 
negotiorum  adsignatum  est,  ut  patet  ex  bulla  institutionis 
et  ex  ipso  titulo  cujusque  Gongregationis. 

Sed,  exceptis  negotiis  primariis  et  charactericis  unius  vel 
alterius  Gongregationis,  processu  temporis  factum  est  ut 
minora  prcesertim  negotia  ab  unavel  ab  alia  Gongrega- 
tione  indiscriminatim  tractarentur. 

Hinc,  non  raro  locus  datur  prceventioni :  illa  scilicet  Gon- 

T.  I.  21 


362     TrACT.  IV.  De  ROM.  pontifice  et  curia  romana. 

gregatio  negotium  pertractat  et  ad  exitum  ducit,  cui  prius 
preces  admotae  sunt.  —  Santi,  Prcelect.  juris  can.,  in  tit. 
Be  off.  jud.  ord.,  n.  55. 

b)  Imo,  Innocentius  XII,  constit.  TJt  occurratur,  4  jun, 
1692,  decrevit  memorialia  rejecta  ab  una  Gongregatione 
non  esse  ab  alia  excipienda ;  quod  si  ab  hac  secunda  Gongre- 
gatione  ad  quam  confugitur  gratia  impetretur,  Innocentius 
eamdem  gratiam  nullam  fore  edixit. 

Quare,  in  more  positum  est  ut,  statim  ac  aliqua  Gongre- 
gatio  dignoscit  preces  fuisse  jam  in  eodem  negotio  alteri 
Gongregationioblatas,  rescriptum  proferat :  «  Recurrendum 
ad  priorem  Congregationem  jam  prseventam  ».  —  Santi, 
loc.  cit.,  n.  56, 

c)  Sacrse  Gongregationes  :  alise  erectse  sunt  pro  causis 
fidei,  alise  pro  rebus  discipUnce,  alise  demun  prorebus  litur- 
gicis,  et  quoe  pertinent  ad  venerationem  Sanctorum  et  Indul- 
gentiarum  congruam  dispensationem.  —  Insuper,  instituta 
sunt  varia  Trihunalia,  seu  Officia,  pro  concessione  gratia- 
rum,  et  expeditione  rescriptorum  papalium. 

De  prsecipuis  tantum  agemus,  quse  referuntur  ad  regimen 
Ecclesise  universalis. 

446.  II.  Sacrse  Congregationes  procedunt  aucto- 
ritate  et  nomine  Summi  Pontificis. 

a)  Unde  unaquseque,  in  propria  negotiorum  provincia, 
tribunal  supremum  constituit,  cui  omnes  Ghristi  fideles 
parere  debent,  cujuscumque  sint  dignitatis. 

b)  Hinc  etiam,  quascumque  appellationes  recipere  pos- 
sunt;  ab  earum  vero  judicio  ad  aliud  tribunal  appellari  ne- 
quit. 

c)  Gonceditur  tamen  beneficium  novae  audientioe,  nisi 
fuerit  in  decisione  apposita  clausula  «  Et  amplius  »,  quse 
signiiicat :  Et  amplius  causa  non  proponatur. 

Hsec  autem  clausula  non  impedit  quominus,  prcesertim 
ex  novis  emergentibus  rationibus,  ipse  Romanus  Pontifex, 
per  remedium  ad  instar  restitutionis  in  integrum,  causam 
iterum  examinari  jubeat ;  quod  tamen  non  facile  contingere 
Bolet. 


CaP.    IV.    De   CONGREGAflONIBUS  ROMANIS.  363 

447.  III.  In  Sacris  Gongregationibus  non  solent 
expediri  negotia,  inaudito  Ordinario  proprio  ora- 
toris,  vel  Superiore  generali  aut  saltem  provinciali  illius 
Ordinis  regularis,  cujus  vel  personam  religiosam  vel  jura, 
negotium  expediendum  respicit. 

a)  Quare,  stylus  Curice  Romance  est  :  ut  super  recursu 
vel  precibus  acceptis,  informatio  etvotum  Ordinarii  vel  Su- 
perioris  regularis  respective  exquirantur. 

Et  quidem,  si  negotium  tertias  personas  attingat,  in  man- 
dato  informationis  adjungitur  clausula  :  «  Auditis  interesse 
habentibus  ». 

b)  Gapta  autem  decisione,  rescriptum  remittitur  Or- 
dinario,  vel  respective  Superiori  regulari,  ut  illud  exsecu- 
tioni  mandent. 

Porro,  forma  horum  rescriptorum  talis  esse  solet  ut  exse- 
cutori  nudum  ministerium  committatur,  adeoque  exse- 
cutor,  cognita  veritate  precum,  juxta  clausulam  «  Sipreces 
veritate  nitantur  »,  vel  aliam  similem  quse  solet  adjici, 
exsecutionis  decretum  edere  teneatur,  observatis  conditio- 
nibus  in  rescripto  designatis.  Unde,  exsecutor  delegatus  in 
casu  non  potest  exsecutionis  officium  alteri  committere, 
nisi  in  ipso  rescripto  facultas  subdelegandi  concessa  fuerit. 
—  Santi,  loc.  cit.,  num.57.  —  Cf.  n.  237, 

448.  IV.  Modus  recurrendi  ad  SS.  Gongrega- 
tiones. 

a)  Non  solent  Gongregationes  Romanse,  si  excipias  tri- 
bunal  S.  Poenitentiarice,  admittere  recursus  qui  fiunt  per 
missionem  epistolarum;  neque,  ex  regula  ordinaria,  admit- 
tunt  petitiones  per  telegraphum  (cf.  declarat.  Secretar. 
Status,  10  dec.  1891).  —  Sed  supplex  libellus  in  unaqua- 
■que  earum  Secretaria  prsesentari  debet  de  manu  ad  ma- 
num,  per  Agentem,  vel  alium  quemdam,  qui  deinde  res- 
•criptum  vel  responsionem  requisiturus  sit. 

b)  Supplicatio  ad  Papam  dirigi  debet  sub  his  verbis  : 
«  Beatissime  Pater  ».  —  Mox,  sed  in  linea  infra  posita,ins- 
cribuntur  nomen,  qualitates,  dioecesis  et  patria  supplican- 
tis ;  ~  deinde,  nulla  determinata  forma  necessario  adhi- 


364     Xract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

benda,  sed  stylo  nitido  et  convenienti,  simpliciter  exponitur 
petitionis  objectum. 

Gura  autem  hujusmodi  supplicationes  conficiendi  com- 
mitti  potest  solitis  Agentihus,  qui  stylum  et  formas  in  eis 
observandas  dignoscunt.  —  Cf.  n.  95  et  414. 

449.  V.  Modus  respondendi  Sacrarum  Congrega- 
tionum. 

a)  Proprium  est  Gongregationum  Romanarum,  ut  sen- 
tentiam  pure  et  simpliciter  dicant,  respondendo  ad  dubia 
proposita  :  Affirmative,  vel  Negative. 

b)  Aliquando  additur  «  Ad  mentem  »  :  quse  verba  si- 
gnificant  explicandam  esse  in  casu,  vel  forsan  ex  sequitate 
moderandam  sententiam  quse  ex  stricto  jure  debebat  sic 
dari;  idque  secundum  mentem  S.  Congregationis,  quse,  si 
debeat  remanere  secreta,  innotescet  soli  Secretario  et  aliis 
quorum  interest;  secus  hoc  modo  manifestatur  :  «  Mens 
est,etc....  y> 

c)  Nunquam  vero  rationes  decisionis  exprimunt;  re- 
proesentant  enim  Supremum  Legislatorem,  Romanum  Ponti- 
ficem,  qui,  dum  legem  jubet,  non  tenetur  suie  voluntatis 
rationem  manifestare. 

Qua  in  re  anim.advertunt  Auctores  :  certum  non  esse  Gar- 
dmQles  in  sententia  ferenda  moveri  ab  illis  argumentis 
quse,  sive  in  fbliis  a  Secretario  exhibitis,  sive  in  allegatio- 
nibus  Advocatorum  adducuntur,  adeo  ut  argumenta  illa 
rationera  decidendi  constituant.  Nam  Gardinales,  accuratum 
studium  et  examen  decisioni  qusestionis  pra^mittentes,  uti- 
que  possunt  ab  aliis  rationibus,  prseterquam  ab  argumentis 
a  Secretario  vel  ab  Advocatis  propositis,  ad  sententiam 
proferendam  induci.  —  Santi,  loc.  cit.,  n.  63. 

d)  Nonnulla  verba  occurrunt  in  responsionibus  SS.  GG. 
rite  intelligenda ;  v.  gr.  :  «  Dilata  »,  id  est,  difi"ertur  res- 
ponsio ;  —  «  Reponatur  »,  id  est,  nulla  data  responsionc, 
petitio  reponitur  in  archivio  S.  Gongregationis  ;  —  «  Facfo 
verbo  cum  Sanctissimo  »,  nempe  quando  res  ad  S.  Pontifi- 
cem  delata  est;  —  «  In  decretis,  Indecisis  »,  il  est,  standum 
est  priori  sententise  ;  —  «  Providebiticr  in  casibus  particu- 


Cap.  IV.  De  gongregationibus  romanis.  365 

larihus  »,  il  est,  negatur  responsio  generalis,  proponantur 
ideo  casus  determinati. 

Verba  «  Et  amplius  »  indicant  rem  satis  superque  discus- 
sam  non  posse  amplius  proponi.  —  Et,  cum  preces  non  ad- 
mittuntur,  vel  petitio  minus  congrua  est,  supplex  libellus 
dimitti  solet  clausula  «  Lectum  »,  quse  indicat  postulatum 
lectum  quidem  seu  relatum  fuisse,  sed  nulla  esse  respon- 
sione  dignum.  —  Cf.  n.  497. 

ARTIGULUS  II. 

DE  congregatione  sancti  officii. 

450.  I.  Institutio  hujus  Sacrae  Gongregationis. 

.  a)  Tribunal  inqulsitionis  primum  erectum  est  ab  Inno- 
centio  III,  occasione  hseresis  Albigensium,  ex  consilio  S. 
Dominici. 

Gregorius  IX  offlcium  inquisitionis  Fratribus  Ordinis 
Prsedicatorum  commisit ;  hoc  autem  officium  deinde  etiam 
Fratribus  Minoribus  Gonventualibus  S.  Francisci  ab  Inno- 
centio  IV  commissum  fuit. 

Quare  factum  est.  ut,  ex  mandato  Sedis  Apostolicae,  in 
pluribus  dioecesibus,  sensim  sine  sensu,  pect^Ziaria  inquisi- 
tionis  tribunalia  constituerentur. 

Per  hoc  vero  S.  Sedis  mandatum,  haud  imminutum  fuit 
jus  inquirendi  in  hsereticos  quod  Episcopis  competit;  imo, 
positive  confirmatum  illud  fuisse  deprehendimus  ex  cap. 
PerhoCj  De  hceretic,  in  6^,  et  ex  clement.  i,  eod.  tit.  — 
Unde,  Episcopi  habiti  sunt,  et  hodie,  etiam  post  institutam 
Gongregationem  S.  Officii,  reputantur  Inquisitores  nati 
contra  lioereticam  pravitatem  in  propriis  dioecesibus.  — 
Card.  de  Luca,  De  relat.  Rom.  Cur.,  disc.  14. 

b)  Saeculo  XVI,  exorta  hseresi  Lutherana,  Paulus  III, 
Sacram  Universalis  Inquisitionis  Gongregationem  instituit, 
constitutione  sua  Licet,  an.  1542. 

Hanc  confirmavit  et  perfecit  Sixtus  V,  constit.  Immensa, 
11  kal.  feb.  1588,  eamque  voluit  inter  alias  Gongregatio- 
nes  principem  locum  tenere. 


368     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

a)  Congressus  seu  congregatio  ConsuUorum  habetur 
regulariter  singulis  hebdomadis,  feria  secunda,  in  Palatio 
Sancti  Officii  quod  a  Sancto  Pio  V  prope  Vaticanas  sedes 
exstructum  est. 

In  ea  conveniunt  Gonsultores,  cum  Assessore  et  aliis  Offi- 
cialibus.  —  Ibi  leguntur  processus,  ac  etiam  Episcoporum 
et  localium  Inquisitorum  litterse  vel  relationes,  aliaque 
examinantur  negotia  pro  majori  instructione  Assessoris  qui 
ea  relaturus  est  inproxima  congregatione  Gardinalium. 

.  b)  Congregatio  Cardinalium  absque  Summo  Ponti/ice, 
feria  quarta  haberi  solet,  et  quidem  olim  in  conventu  Do- 
minicanorum  supra  Minervam  nuncupato,  nunc  autem  in 
Palatio  Vaticano. 

Gongregatis  Gardinalibus,  accedit  solus  Assessor  ;  et, 
stando,  negotia  occurrentia  refert,  ac  processus  missasque 
litteras  et  relationes  prselegit.  —  Quibus  auditis  et  a  Gardi- 
nalibus  ponderatis,  admittuntur  Consultores ,  qui  interea 
in  aula  vicina  exspectabant ,  eorumque  sententia  expeti- 
tur. 

Tunc,  re  mature  discussa,  Cardinales  definitive  pronun- 
tiant.  —  Card.  de  Licca,  loc.  cit. 

Hoc  ssepe  modo  concluditur  negotium :  et  eorum  quse  de- 
creta  sunt  fit  eodem  die  per  Assessorem  relatio  ad  Sum- 
mum  Pontificemf  proditque  decretum. 

c)  Tandem,  pro  negotiorum  gravitate,  tertius  aliquando 
habetur  conventus,  feria  qicinta,  prcesidente  Romano  Pon- 
tifice. 

Ipsi  compendiose  referuntur  quoe  in  proeparatoriis  congre- 
gationibus  discussa  sunt,  quandoque  introducuntur  Gon- 
sultores  ad  novam  causse  explanationem,  et  ipse  Summus 
Pontifex,  ponderatis  Gardinalium  sulTragiis,  suum  judicium 
profert. 

454.  V.  Responsa  doctrinalia  hujus  Sacrse  Con-  f 
gregationis,  >J 

a)  Magnam  quidem  habent  auctoritatem,  et  proinde  | 
sine  magna  temeritate  nequit  eis  contradici;  procedunt  * 
enim  a  personis  omnino  competentibus,  sive  spectemus 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  369 

earum  doctrinam,  sive  magnam  in  iis  agendis  qusestionibus 
dexteritatem  et  experientiam. 

Addi  quoque  debet  quod  tales  qusestiones  aguntur  cum 
omni  maturitate  consilii,  et  responsiones  eduntur  post  libe- 
ram  et  longam  plurium  personarum  discussionem.  —  De 
Angelis,  in  tit.  De  offlcio  jud,  ordin.,  n.  10. 

b)  An  vero  sint  infallihilia,  ita  ut  qui  secus  sentiat,  et 
falsum  proferre,  et  haeretice  sapere  convinci  debeat:  id 
pendet  a  parte  quam  S.  Pontifex  in  his  judiciis  habuit. 

lo  Infallibilitas  est  donum  a  Ghristo  concessum  Romano 
Pontifici,  B.  Petri  successori,  quod  hic  aliis  commitnicare 
non  valet.  Partem  quidem  suse  auctoritatis  alteri  delegare 
potest;  sed,  aut  primatum  cedere,  aut  magisterium  infalli- 
bile  participare  cuiquam  nequit. 

Ex  quo  sequitur  quod,  ut  talia  responsa  S.  Gongrega- 
tionis  haberentur  irreformabilia,  necesse  esset  demonstrare 
ea  esse  actus  papales.  —  Atqui,  id  difficile  omnino  est,  imo 
pluries  impossibile ;  nam  Pontifex,  cui  hsec  acta  et  resolu- 
tiones  referuntur,  nihil  aliud  facit  nisi  permittere  ut  evul- 
gentur,  aut  simpliciter  ea  probare.  Porro,  simplex  permissio 
ut  ea  acta  vulgentur,  vel  etiam  simplex  approbatio,  ea  re- 
linquit  inter  acta  Gongregationis  nec  ea  efficit  actus  pa- 
pales ;  proindeque  infallibilitas  eis  non  competit. 

2o  Ista  plerumque  fiunt.  —  Sed  aliquando  Pontifex  occa- 
sionem  sumit,  pro  gravitate  qusestionis,  negotium  ad  se 
advocandi  et  Bullam  vel  Breve  conficiendi,  ut  majoris  auc- 
toritatis  pondus  accipiat  statuta  definitio  vel  responsio ;  et 
tunc  non  est  mirum  si  haec  responsa,  data  per  organum 
S.  Gongregationis  Inquisitionis,  evadant  responsa papalia, 
edita  a  Romano  Pontifice  nomine  suo,  et  sint  decisiones 
vere  irreformabiles. 

Gonfitendum  tamen  est  id  raro  fieri,  et  tantum  pro  gravi- 
tate  qusestionis.  —  De  Angelis,  loc.  cit. 

455.  VI.  De  exprobrata  tribunalibus  Inquisi- 
tionis  injustitia  et  crudelitate. 

a)  Nulla  merito  objici  potest  injustitia  aut  crudelitas, 
eo  quod  adhibita  olim  fuerit  tortura. 

21* 


370     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

lo  Solent  Scriptores  acatholici,  dum  Inquisitionis -institu- 
tionem  describunt,  incautis  lectoribus  persuasionem  inge- 
rere :  proprium  quid  fuisse  ejusmodi  tribunalibus  torturje 
usum.  —  Id  porro  mendacium  est. 

Omnibus  siquidem,  tum  ssecularibus,  tum  ecclesiasticis 
judicibus  communis  procedendi  lex  eraty  ut,  criminales 
causas  expediendo,  certis  in  casibus  a  jure  determinatis, 
torturam  adhiberent.  Id  tunc  in  omnium  populorum  mo- 
ribus  et  legibus  positum ;  nec  aliter  recte  administrari  posse 
justitiam  existimabatur.  Gui  universali  persuasioni  sese 
accommodare,  Ecclesise  etiam  prudens  et  licitum  visum  est. 

Unde,  si  torturse  usus  injustus  fuerit,  non  deberet  injus- 
titia  hsec  Inquisitionis  dumtaxat  tribunalibus  exprobrari, 
nec  probi  Scriptoris  est  proprium  alicui  institutioni  fingere 
defectum  qui  communis  exstitit.  —  Bouix,  Le  judiciis, 
tom.  2,  pag,  389  et  seq. 

2o  Item  fingunt  dicti  Scriptores  potuisse  Inquisitores  pro 
libitUy  et  nulla  prsestatuta  norma,  torturam  adhibere  ; 
quod  pariter  falsum  est. 

Generalis  siquidem  regula  quoad  utrumque  forum  erat, 
ut  adhiberi  tortura  non  posset  ad  obtinendam  rei  confessio- 
nem,  nisi  jam  obtenta  contra  ipsum  semi-plena  proba- 
tione,  per  testem,  V.  gr.,  omni  exceptione  majorem. 

3o  Jamdudum  sublatum  esse  ex  generali  consuetu-dine 
torturse  usum,  non  minus  quoad  omnia  ecclesiastica  tribu- 
nalia  quam  quoad  ssecularia,  omnino  certum  est. 

Imo,  vitiosum  in  se  fuisse  et  merito  rejectum  hune  ad- 
ministrandce  justitice  modum,  inficias  non  imus.  At  vero, 
posita  generali,  prout  erat,  populorum  persuasione  de  neces- 
sitate  adhibendse  in  causis  criminalibus  torturee,  vituperari 
nequit  Ecclesia  quod  sese  huic  persuasioni  accommodaverit. 
—  Bouix,  loc.  cit. 

b)  Nec  injustitise  insimulari  debet  Inqtiisitio,  ob  mortis, 
atque  etiam  ignis  poenam  hoereticis  inflictam. 

lo  Poena  mortis  in  hsereticos,  non  ab  Ecclesia  primum  et 
cum  Inquisitionis  delegatse  institutione,  sed  longe  antea  et 
a  sceculari  potestate  inducta  fuit.  —  Cf.  Bouix,  ibid. 
,    2o  Imperatoris   Frederici  sanctionea  contra  hsereticos, 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  371 

Sedis  ApostoUcce  aiictoritate  firmatce  fuerunt,  et  in  gene- 
raiem  praxim  transierunt.  —  Gonstat  ex  variis  bullis  Inno- 
centii  IV,  Glementis  IV,  Nicolai  IV.  —  Cf.  Bouicc,  loc.  cit. 

30  Justam  esse  pcenam  ignis  in  hcereticos,  communis 
fuit  Doctorum  catholicorum  sententia,  inspectis  tum  gravi- 
tate  delicti  in  se,  tum  ingentibus  malis  quoe  ipsorum  occa- 
sione  oriri  possunt. 

4°  Fuit  etiam  sententia  apud  Doctores  catholicos  commu- 
niter  recepta,  adesse  in  Ecclesia  potestatem  ignis  poenam 
in  hsereticos  decernendi.  —  Cf.  n.  1550. 

50  Inquisitionis  tribunalia  poenam  mortis  in  hcereticos 
non  pronuntiabant ;  sed,  emissa  contra  eos  sententia  de- 
claratoria  haereseos,  sseculari  potestati  plectendos  eos  relin- 
quebant. —  Cf.  Cavagnis,  Instit.jur.puh.,  lib.  i,  num.  313 
et  seq. 

ARTIGULUS  III. 

DE  sacra  congregatione  indicis. 

Sacra  Gongregatio  Indicis  sic  nuncupatur  ab  Indice,  seu 
catalogo  librorum  prohibitorum,  quia  ejus  munus  est  indi- 
cem  hunc  per  novorum,  qui  in  dies  eduntur,  pravorum 
librorum  prohibitiones,  continuare  semper  et  perficere. 

456. 1.  Institutio  hujus  Sacrse  Congregationis. 

a)  Indicem  seu  catalogum  conscribere  damnatorum  li- 
brorum  non  cogitarunt  Romani  Pontifices,  nisi  saeculo  XVI ; 
et  primus  fuit  Paulus  IV,  qui,  an.  1557  et  1558,  opus 
commisit  Gongregationi  S.  Universalis  Inquisitionis. 

b)  Illud  deinde  a  Pio  IV  delatum  fuit  concilio  Triden- 
tino  adhuc  convocato  ;  quod  et  Indicem  et  decem  Regulas 
perfecit. 

Gum  autem  Sancta  Synodus  proecepisset,  ut  quidquid  de 
hac  re  prsestitum  erat,  Sanctissimo  Romano  Pontifici  exhi- 
beretur,  ut  ejus  judicio  atque  auctoritate  terminaretur  et 
evulgaretur  (sess.  25,  decret.  de  Indice  librorum),  Pius  IV, 
constit.  Dominici  gregis,  24  mart.  1564,  Indicem  et  Regulas 
propositas  prsevi^  approbatione  vulgavit. 


372     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

c)  Veriim  Pius  V  specialem  Congregationem  Indicis 
erexit,  in  subsidium  S.  Gongregationis  Sancti  Officii,  ad 
examinandum  et  prohibendum  libros  quorum  lectione,  vel 
sana  fides,  vel  christiani  mores  labefactari  possunt. 

Hanc  «  subsequentes  Pontifices  Gregorius  XIII,  Sixtus  V 
et  Glemens  VIII  confirmarunt ;  variisque  privilegiis  et  f a- 
cultatibus  auxerunt  ».  —  Bened.  XIV,  constitut.  Sollicitay 
9jul.  1753. 

457.  II.  Regulis  Indicis,  jussu  concilii  Tridentini  edi- 
tis,  accesserunt  varice  observationes  et  instructiones,  auc- 
toritate  Glementis  VIII,  Alexandri  VII  et  Benedicti  XIV 
adjectse.  —  Cf.  lib.  Indicis. 

a)  Prohibentur  libri  hceresiarcharum,  cujuscumque 
argumenti  exsistant ;  et  aliorum  ha^reticorum  libri  qui  de 
religione  ex  professo  tractant ;  qui  vero  de  religione  non 
tractant,  permittuntur,  quando  a  Theologis  catholicis, 
jussu  Episcoporum  et  Inquisitorum,  examinati  et  probati 
sunt.  —  Ex  regula  secunda. 

h)  Versiones  scriptorum  ecclesiasticorum  editce  a 
damnatis  Auctoribus  permittuntur,  modo  nihil  contra  sa- 
nam  doctrinam  contineant.  —  Reg.  3. 

lo  Librorum  Veteris  Testamenti  versiones,  viris  tan- 
tum  doctis  et  piis,  judicio  Episcopi,  concedi  possunt ;  modo 
hujusmodi  versionibus  tanquam  elucidationibus  Vulgatae 
editionis,  ad  intelligendam  Sacram  Scripturam,  non  autem 
tanquam  sacro  textu  utantur;  modo  insuper,  si  quae  ad- 
notationes  versionibus  adnexse  sint,  expurgentur  prius  a 
Facultate  theologica  alicujus  Universitatis  catholicse,  aut 
Inquisitione  generali,  loca  suspecta. 

2o  Versiones  vero  Novi  Testamenti  ab  hsereticis  factae, 
vel  Auctoribus  de  hseresi  suspectis,  nemini  conceduntur, 
quia  utilitatis  parum,  periculi  vero  plurimum,  lectoribus 
ex  earum  lectione  manare  solet.  —  Reg.  3. 

c)  Sacrce  Scripturce  versiones  in  lingua  vulgari  non 
sunt  permittendse,  nisi  fuerint  ab  Apostolica  Sede  appro- 
batae,  autjeditoe  cum  adnotationibus  desumptis  ex  sanctis 
Ecclesiae  Patribus   vel  ex    doctis   catholicisque  viris.    — 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  373 

Reg.  4f  cum  decreto  S.  Congreg.  Ind.,  13  junii  1757  ;  et 
monito  ejusdem  S.  Congr.,  7  jan.  1836. 

d)  Libri  qui  res  lascivas  seu  obscenas  ex  professo 
tractant,  narrant  aut  docent,  omnino  prohibentur. 

Antiqui  vero  ab  ethnicis  conscripti,  propter  sermonis  ele- 
gantiametproprietatem,  permittuntur  ;nulla  tamen  ratione 
pueris  prselegendi  erunt.  —  Reg.  7. 

e)  Libri  in  quibus  continentur  sor h^ep^tajVeneficia,  au- 
guria,  auspicia,  incantationes  magicse,  prorsus  rejiciuntur. 

Permittuntur  autem  judicia,  et  naturales  observationes, 
quae  navigationis,  agriculturse,  sive  medicse  artis  juvandse 
gratia,  conscripta  sunt.  —  Reg.  9.. 

i)  Libri  certa  lingua  initio  editi  et  prohibiti,  eodem  modo 
prohibiti  censendi  sunt,  in  quamcumque  linguam  postea 
vertantur.  —  Instructio  Clem.  YIII,  De  prohibitione  libro^ 
omm,  %  6 ;  —  et  monitum  S.  C.  Ind.,  4  mart.  1828. 

g)  Innovatur,  per  Regulam  10,  decretum  concilii  Late- 
ranensis  V,  sess.  10,  de  impressione  librorum :  Vrohibe- 
tur  nempe  ne  quis  imprimat  librum,  etpublice  edat,  absque 
approbatione  Episcopi  aut  Inquisitoris  ejus  civitatis  vel 
dioecesis  in  qua  impressio  fiet,  in  scriptis  data  et  in  fronte 
libri  apposita. 

1«  Equidem,  Ecclesia  jus  habet  removendi  quaecumque 
rectce  doctrinse  obstant,  aut  propagationi  falsce  doctrinse 
favent;  unde  potest  a  fidelibus  exigere  \xi  prceventivce  cen- 
surae  libros  subjiciant,  quia  facilius  malo  occurritur  prse- 
veniendo  quam  compescendo. 

2o  Et  curare  debent  Episcopi  et  Inquisitores,  «  quorum 
muneris  est  facultatem  libros  imprimendi  concedere,  ut  eis 
examinandis  spectatce  pietatis  et  doctrince  viros  adhibeant, 
de  quorum  fide  et  integritate  sibi  polliceri  queant  nihil  eos 
gratise  daturos,  nihil  odio,  sed,  omni  humano  affectu  post- 
habito,  Dei  dumtaxat  gloriam  spectaturos  et  fidelis  populi 
utilitatem. 

»  Talium  autem  virorum  approbatio,  una  cum  licentia 
Episcopi  et  Inquisitoris,  ante  initium  operis  imprimatur.  » 
—  Instructio  Clementis  YIII,  De  impress.  librorum,  %i5. 


374     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

h)  «  Ad  extremum  vero  omnibus  fidelibus  prcecipitur 
ne  quis  audeat,  contra  harum  regularum  praescriptum,  aut 
hujus  Indicis  prohibitionem,  libros  aliquos  legere  aut  ha- 
bere. 

»  Quod  si  quis  libros  hsereticorum,  vel  cujusvis  Auctoris 
scripta  ob  hseresim  vel  ob  falsi  dogmatis  suspicionem  dam- 
nata  atque  prohibita  legerit,  sive  habuerit,  statim  in  ex- 
communicationis  sententiam  incurrat. 

»  Qui  vero  libros  alio  nomineinterdictos  legerit  aut  ha- 
buerit,  prseter  peccati  mortalis  reatum  quo  afficitur,  judi- 
cio  Episcoporum  severe  puniatur.  »  —  Reg.  10. 

i)  «  Gum  non  omnes  libri,  qui  vi  constitutionum 
Apostolicarum  aut  decretorum  Gongregationum  S.  Officii  et 
Indicis  prohibiti  sunt,  singillatim  describi  in  Indice,  prop- 
ter  eorum  ingentem  numerum,  possint,  necessarium  visum 
est  hujusmodi  libros  ad  certa  qucedam  capita  revocare,  ac 
per  materias  de  quibus  agunt,  eorum  veluti  indicem  confi- 
cere,  ut,  si  quod  circa  librum  aliquem  in  Indice  non  des- 
criptum,  aut  in  regulis  ejusdem  Indicis  non  comprehensum, 
exoritur  dubium,  intelligi  possit  utrum  inter  prohibitos  sit 
computandus.  » —  Decreta  de  libris  prohibitis,  nec  in  In- 
dice  nominatim  expressis. 

In  his  decretis  recensentur  :  1°  libri  ab  Hsereticis  scripti 
vel  editi,  aut  ad  eos  sive  ad  Infideles  pertinentes,  prohibiti ; 
—  2o  libri  certorum  argumentorum  prohibiti ;  —  3«  imagi- 
nes  et  indulgentise  prohibitse ;  —  4o  qusedam  ad  ritus  sacros 
pertinentia,  quse  prohibita  sunt. 

458.  III.  S.  Gongregatio  Indicis  complectitur  : 

a)  Plures  Cardinales  ipsi  a  S.  Pontifice  adscriptos.  — 
Ex  iis  unus  ejusdem  Gongregationis  Prcefectus  exsistit. 

b)  Assistens  perpetuus  est  Magister  Sacri  Palatii.  — 
Secretarius  autem,  a  prima  Gongregationis  institutione 
usque  in  prsesentem  diem,  ex  ordine  Fratrum  Preedicato- 
rum  a  S.  Pontifice  pro  tempore  eligi  consuevit. 

c)  Sunt  prseterea  ex  utroque  clero  soeculari  et  regulari 
ejusdem  Gongregationis  Consultores  et  Relatores  selecti, 
homines  nempe  maturo  judicio,  incorrupto  affectu,  ab  omni 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  375 

partium  studio  et  personarum  acceptione  alieni,  quorum 
alii  sacrse  theologise,  alii  utriusque  juris  periti,  alii  sacra 
et  profana  eruditione  prsestantes,  idonei  sunt,  pro  varietate 
librorum  qui  ad  Gongregationem  deferuntur,  ad  ferendum 
de  unoquoque  judicium.  —  Bened.  XIV,  constit.  Sollicita, 
9jul.  1753,  %6  et  13. 

459.  IV,  Methodum  in  examine  et  proscriptione 
librorum  a  Sacra  Gongregatione  Indicis  servandam  defi- 
nivit  Benedictus  XIV,  eadem  constit.  Sollicita. 

B.)  Secretarii  munus  et  officium  es^  recipiendi  librorum 
denuntiationes.  Si  liber  censura  et  nota  dignus  videatur, 
unus  aliquis  relator  scripto  refert  animadversiones  suas, 
adnotatis  paginis  quibus  singula  ab  ipso  reprehensa  conti- 
nentur. 

b)  Antequam  ejus  censura  ad  Gardinalium  Gongrega- 
tionem  feratur,  habetur  privata  Consultorum  congregatio, 

In  generali  demum  cangregatione,  Gardinales  definitive 
pronuntiant;  et,  facta  diligenti  omnium  actorum  relatione, 
Secretarius  assensum  Pontificis  exquirit. 

c)  Quoties  agitur  de  libro  Auctoris  catholici  qui  sit  in- 
tegrse  famse  et  clari  nominis,  prse  oculis  habetur  recepta 
eonsuetudo  prohibendi  librum  adjecta  clausula:  «  Donec 
corrigatur  »,  si  locum  habere  possit,  nec  grave  quidpiam 
obstet  quominus  in  casu  de  quo  agitur  adhiberi  valeat. 

Hac  autem  conditione  proscriptioni  adjecta,  non  statim 
editur  decretum,  sed,  sicspensa  illius  publicatione,  res  an- 
tea  cum  Auctore,  vel  quovis  altero  pro  eo  agente  et  rogante 
communicatur,  atque  ei  quid  delendum,  mutandum,  corri- 
gendumve  fuerit  indicatur. 

Si  Auctor  ejusve  procurator  Gongregationis  jussa  fecerit, 
hoc  est,  novam  instituerit  libri  editionem  ciini  opportunis 
castigationibus,  tunc  supprimitur  proscriptionis  decretum, 
nisi  forte  prioris  editionis  exemplaria  magno  numero  dis- 
tracta  fuerint ;  tunc  enim  decretum  publicandum  erit,  ut 
omnes  inteliigant  primse  editionis  exemplaria  dumtaxat  in- 
terdicta  fore,  secundse  vet^o  jam  emendatse  permissa» 

d)  Hoec  in  f avorem  Auctorum  catholieorum  statuta  sutit ; 


376     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

sed  quandoque,  e  contra,  in  odium  illorum  Auctorum  qui 
totis  viribus  fidem  et  mores  corrumpere  nituntur,  Ecclesia 
insimul  damnat  omnes  illorum  libros  ;  idque  in  hunc  prse- 
cipue  finem :  ne  fideles,  unius  vel  alterius  innoxii  operis 
eleganti  sermone  illecti,  ad  alia  eorumdem  Auctorum  prava 
opera  perlegenda  deveniant. 

e)  Utravis  forma  judicium  pronuntietur,  Sacra  Congre- 
gatio  non  indicat  motiva  censurce,  an  sint  errores  contra 
fidem,  opiniones  falsae  contra  disciplinam,  commendationes 
ritus  superstitiosi,  qusestiones  intempestivse,  dicteria  in 
praejudicium  famae  et  existimationis  aliorum,  aliave  istius- 
modi ;  hsec  enim  singula  sufficiunt  ut  liber  condemnetur. 

Attamen,  licet  ex  solo  tenore  judicii  concludi  non  possit 
ob  quam  causam  sit  damnatus,  hoc  plerumque  ex  circum- 
stantiis  innotescit ;  et  aliunde  sufficienter  per  illud  fideles 
admonentur  librum  esse,  sub  aliquo  respectu,  reprehensione 
dignum. 

f)  Libri  ad  Sacram  Gongregationem  delati  et  ab  eadem 
dimissi,  seu  non  prohibiti,  non  ideo  censeri  debent  im- 
munes  ab  omni  errore  contra  fidem  et  mores ;  et  possunt 
tum  philosophice,  tum  theologice  citra  temeritatis  notam 
impugnari.  —  Indicis,  28  dec.  1881. 

Et  formula  «  Dimittatur  »  hoc  tantum  significat  :  opus 
quod  dimittitur,  non  prohiberi.  —  S.  C.  Ind.,28  jun.  1880, 

460.  V.  Auctoritas  regularum  et  decretorum 
hujus  S.  Gongregationis. 

a)  Prohibitiones  librorum  a  Sacris  Gongregationibus 
Universalis  Inquisitionis  et  Indicis,  factae  absque  confirma- 
tione  speciali  Summi  Pontificis,  non  sunt  infaliibiles,  cum 
ipsis  non  accedat  auctoritas  Supremi  Pastoris,  cui  exclusive 
propria  est  infallibilitatis  prserogativa. 

b)  Verum  Regulse  Indicis  et  Decreta  S.  Gongregationis, 
vim  obligandi  habent  omnes  ubivis  locorum  exsistentes. 
—  Nam : 

lo  Pius  IV  Regulas  Indicis  approbavit,  et  ab  omnibus 
servari  voluit.  —  Qonstit.  Bominici  gregis,  an.  1564. 
2o  Renedictus  XIV  decrevit  easdem  rej^ulas  ab  omnibus 


I 


Cap.  IV.  De  congregationibus  bomanis.  377 

inviolabiliter  servandas  esse,  «  non  obstantibus  usibus, 
stylis  et  consuetudinibus,  etiam  immemorabilibus,  coete- 
risque  in  contrarium  facientibus  quibuscumque  ».  —  Const. 
Quce  ad  catholicce,  an.  1757. 

30  Leo  XII  mandavit  in  memoriam  revocanda  esse  uni- 
versis  Episcopis  «  ea  quse  in  regulis  Indicis  atque  in  obser- 
vationibus  et....  decretis,  Summorum  Pontificum  Glemen- 
tis  VIII,  Alexandri  VII,  et  Benedicti  XIV  auctoritate,  Indici 
librorum  prohibitorum....  prseposita  sunt  ».  —  Mand.  Leo- 
nis  XII,  26  mart.  1825. 

40  Gregorius  XVI  declaravit :  «  standum  esse  generalibus 
regulis  et  decretis  qua?  Indici  librorum  prohibitorum  proepo- 
sita  habentur  ;  atque  adeo,  non  ab  iis  tantum  libris  caven- 
dum  esse  qui  nominatim  in  eumdem  Indicem  relati  sunt, 
sed  ab  aliis  etiam  de  quibus  in  memoratis  generalihus 
prcescriptionibus  agitur  ».  —  Litt.  encycl.,  8  mart.  1844. 

50  Tandem,  in  editione  libri  Indicis  quye  data  est  Romse 
an.  1877,  jussu  Pii  IX  et  cura  Secretarii  S.  Congregationis, 
hsec  valde  notanda  inseruntur  ad  mentem  S.  Sedis  :  «  Tum 
regulse  Indicis  S.  Synodi  Tridentinse  jussu  editse,  tum 
reliqua  subsequentia  additamenta,  firma  et  in  suo  robore 
permanent,  iis  tantum  exceptis  quoe  articulis  constitutionis 
Apostolicce  Sedis  minime  congruunt.  »  —  Cf.  Icard,  Prce- 
lect.,  n.  102. 

461.  VI.  Attamen,  sunt  quaedam  leges  Indicis 
quse  hodie,  saltem  in  quibusdam  ragionib-is,  obli- 
gare  non  videntur. 

a)  Temperata  est  disciplina  concilii  Lateranensis,  per 
regulam  10  Indicis  innovata,  circa  impressionem  librorum 
cujuscumque  argumenti. 

Attenta  enim  impossibilitate  morali  hanc  regulam  ser- 
vandi,  indulgetur,  ex  tolerantia  Ecclesise,  ut  scripta  de 
rebus  mere  profanis  edantur  absque  examine  episcopali,  et 
necessitas  prsevise  approbationis  reducatur  ad  libros  in 
quibus  religionis  aut  morum  honestatis  interest.  —  Cf. 
decreta  conciliorum  prov.,  ab  anno  1849. 

b)  Idem  dicendum  est  de  diariis  quse,  ob  temporum 


378     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

necessitates,  absoluta  eorum  scriptura,  statim  typis  man- 
dari  debent.  —  Cf.  Bouix,  De  curia  Rom.y  pag.  57 i  et  seq. 
c)  Gonsuetudo  videtur  etiam  invaluisse  legendi  libros 
ab  hceretieis  conscriptos,  sed  in  quibus  non  sunt  errores 
manifesti ;  itemque  consuetudo  legendi  quosdam  libros  in 
Decretis  generalihus  de  libris  prohibitis  comprehensos,  nec 
in  Indice  nominatim  expressos. 

462.  VII.  Limitatse  quoque  sunt  censurae  latse 
sententise,  ita  ut  hodie  poense  ipso  facto  incurrendce  non 
subsistant  nisi : 

a)  Excommunicatio  speciali  modo  reservata  S.  Pon- 
tifici,  cui  subduntur  «  omnes  et  singuli  scienter  legentes, 
sine  auctoritate  Sedis  Apostolicse,  libros  Apostatarum  et 
Hsereticorum  hsQresim  proptcgnantes,  nec  non  libros  cujus- 
vis  Auctoris  per  Apostolicas  litteras  nominatim  prohibitos ; 
eosdemque  libros  imprimentes,  detinentes  et  quomodolibet 
defendentes  ».  —  Cf.n.  1643. 

Quoniam  vero  Sacrse  Gongregationis  decreta  optime  a 
litteris  Apostolicis  distinguuntur,  hinc  hodie  sola  prohi- 
bitio  per  decretum  S.  Gongregationis  Indicis  non  secum  fert 
censuram  excommunicationis. 

b)  Excommunicatio  nemini  reservata,  cui  subjacent 
illi  «  qui  libros  de  rebus  sacris  tractantes  sine  Ordinarii 
approbatione  imprimunt,  aut  imprimi  faciunt  ».  —  Conc. 
Trid.,  sess.  4,Deeditione  et  usu  sacr.  lib. ;  —  constitut. 
Apostolicce  Sedis,  tit.  4,  n.  5. 

Ex  decisione  S.  Officii,  22  dec.  1880,  haec  censura  «  res- 
tringenda  est  ad  libros  Sacraruin  Scripturarum,  nec  non 
ad  earum  adnotationes  et  commentarios,  minime  vero  exten- 
denda  ad  libros  quoscumque  de  rebus  sacris  in  genere,  id 
est  ad  religionem  pertinentibus,  tractantes  ». 

463.  VIII.  Licentia  legendi  libros  prohibitos  non 

potest,  auctoritate  saltem  ordinaria,  ab  Episcopis  concedi, 
sed  solummodo  ab  Apostolica  Sede ;  ab  ea  enim  auctoritate 
dispensatio  a  lege  vel  prsecepto  petenda  est,  a  qua  lex  ipsa 
vel  prseceptum  dimanat. 
I^icentia  autem  hujusmodi  a  S.  Sede  per  organum  Gon- 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  379 

gregationis  S.  Officii,  vel  S.  Gongregationis  IndiciS,  gratis 
concedi  solet. 


ARTICULUS  IV. 

DE    SACRA   CONGREGATIONE   PROPAGAND.E   FIDEI. 

464.  I.  Sacra  Congregatio  de  Propaganda  Fide 
auctorem  habet  Gregorium  XV,  qui,  cdnstitutione  sua 
Inscrutahili,  22  junii  1622,  nonnullorum  S.  R.  E.  Gardina- 
lium  peculiari  sollicitudini  commisit,  ut  omnia  et  singula 
negotia  ad  fldem  in  universo  mundo  propagandam  perti- 
nentia  cognoscerent,  tractarent,  et  per  se  ipsos  deciderent, 
pro  eorum  prudentia,  gravioribus  tamen  ad  S.  Pontificem 
relatis;  ut  missionihus  omnihics  ad  prsedicandum  et  do- 
cendum  Evangelium  et  catholicam  doctrinam  superin- 
tenderent,  ministros  necessarios  constituerent  et  muta- 
rent. 

465.  II.  Unde,  amplissima  est  dictas  S.  Congre- 
gationis  potestas  quoad  materiarum  et  causarum  spe- 
cies ;  siquidem  Gregorii  XV  constitutio  hanc  solam  limita- 
tionem  apponit :  quod  nequeant  graviora  statui  aut  expediri, 
nisi  facta  relatione  ad  Summum  Pontificem,  ac  proinde  nisi 
de  ipsius  assensu. 

a)  Igitur,  causse  omnes  ecclesiasticse  ad  missionum  re- 
giones  spectantes,  cujuscumque  speciei  sint,  hujus  Sacrse 
Gongregationis  jurisdictioni  obnoxise  sunt. 

b)  Quod  si  agatur  de  negotio  quod  materiam  fldei 
directe  respicit,  S.  Gongregatio  illud  ad  S.  Officium  remittere 
solet.  —  Si  vero  negotium  conscientice  formn  directe  attin- 
gat,  a  S.  Poenitentiaria  opportunum  remedium  vel  solutio- 
nem  qusestionis  exposcit.  —  Cf.  Bouix,  De  Curia  Romana, 
part.  2,  cap.  8;  —  Santi,  De  off.jud.  ord.,  n.  99. 

466.  III.  Haec  jurisdictio  extenditur  ad  regiones 
omnes  in  quibus  more  missionum,  ut  aiunt,  res  ca- 
tholica  geritur.  —  Cf.n.  508  et  seq. 

a)  Universus  quippe  orbis,  quoad  ecclesiastici  regimi- 


380     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

nis  formam,  bifariam  dividitur :  nimirum  in  regiones  hie- 
rarchice  ordinarice  et  in  regiones  missionum. 

lo  Priores  illse  sunt  quae  canonice  erectas  episcopales 
sedes  et  dioeceses  habent,  nec  non  Episcopos  ordinaHa  jit- 
risdiciione  instructos  ;  ita  ut  unusquisque  Episcopus  suam 
administret  dioecesim,  non  tanquam  Summi  Pontilicis  vica- 
rius  aut  delegatus,  sed  tanquam  Ordlnarius. 

2o  Posteriores  illae  sunt  quse,  cum  careant  dictis  episco- 
palibus  sedibus  et  dioecesibus,  per  Summi  Pontificis  dele- 
gatos  et  vicarios  quoad  rem  catholicam  administrantur.  — 
Solent  quidem  ejusmodi  Vicarii  Apostolici  episcopali  cha- 
ractere  insigniri,  et  donari  titulo  alicujus  ex  iis  antiquis 
ecclesiis  seu  episcopalibus  sedibus  quse,  prsevalente  infide- 
litate  aut  hseresi,  jamdudum  non  exstant  nisi  nomine ;  ex 
quo  Episcopi  Titulares  nuncupantur,  et  vulgo  dicebantur 
Episcopi  in  partibus  infidelium,  quam  ultimam  appellatio- 
nem  abrogavit  S.  G.  de  Propag.  Fide,  27  feb.  1882.  —  Cf. 
num.  698. 

Gum  ex  sua  ad  hos  titulos  promotione  nuUibi  jurisdictio- 
nem  consequantur,  inde  ipsorum  in  vicariatibus  suis  juris- 
dictio  ex  speciali  S.  Pontificis  delegatione  dimanat,  — 
Gseterum,  etsi  per  delegationis  modum,  amplissima  tamen 
iis  jurisdictio  concedi  solet  pro  toto  regionum  tractu  qui 
ipsis  in  vicariatum  adsignatur. 

b)  Hoc  posteriori  modo  provideri  solet  omnibus  gene- 
ratim  regionibus  in  quibus  infideles  aut  hseretici  numero 
ac  praepotentia  catholicos  longe  superant. 

Ejusmodi  autem  regionum  fideles,  cum  omnibus  suis 
missionariis,  Prsefectis  ac  Vicariis  Apostolicis,  Sacrce  Con- 
gregationi  Propagandce,  tanquam  Superiori  suo  subji- 
ciuntur,  ut  evincunt  citata  Gregorii  XV  verba.  —  Unde 
liquet  quam  late  pateat  dictse  Gongregationis  territorialis 
jurisdictio. 

c)  Eidem  Gongregationi  commissa  etiam  est  cura  non- 
nullarum  regionum  in  quibus  hierarchia  ecclesiastica  res- 
tituta  est. 

Unde,  ex.  gr.,  ecclesise  Anglise,  Hibernise,  Statuum  foede- 


Cap.  IV.  De  cdngregationibus  romanis.  381 

ratorum  Americse,  etc,  licet  fundatse  ibidem  sint  sedes 
episcopales  fixoe  cum  suis  titulis  et  propriis  Episcopis, 
adhuc  sub  jurisdictione  Sacrce  hujus  Gongregationis  perse- 
verant. 

Regula  autem  est,  ut  quoties  hierarchia  ecclesiastica  in 
aliqua  regione  constituitur,  ipsse  litterce  Apostolicce  quse 
sedes  episcopales  erigunt,  decernant  simul  utrum,  nec  ne, 
novse  sedes  a  jurisdictione  S.  G.  de  Propaganda  Fide  exi- 
mantur.  —  Santi,  loc.  cit.y  num.  97. 

467.  IV.  Specialis  Gongregatio  pro  negotiis  Eccle- 
siarum  rituum  Orientalium.  —  Ex  litteris  Apostolicis 
Romani  Ponti/lces,  Pii  IX,  6  jan.  1862,  omnia  negotia  quse 
ad  Gongregationem  de  Propaganda  Fide  pertinent,  sunt  in 
duas  plane  distinctas  classes  divisa,  nempe  in  negotia 
ritics  latini  et  negotia  Orientalis  ritus ;  fuitque 

a)  Nova  Congregatio  instituta  ad  tractandum  omnia 
Orientalium  negotia,  etiam  mixta,  quse  scilicet,  sive  rei 
sive  personarum  ratione,  Latinos  attingant,  nisi  eadem 
Gongregatio  negotia  ipsa  ad  generalem  Propagandse  Fidei 
Gongregationem  deferenda  esse  interdum  existimaverit. 

b)  Hsec  Gongregatio,  cui  prceest  Gardinalis  Prsefectus 
Gongregationis  Propagandae  Fidei,  constat  ex  sufficienti 
numero  Cardinalium  ejusdem  Congregationis,  et  proprios 
habet  Consultores,  ac  distinctum  Secretarium,  et  Secre- 
tariam  cum  suis  propriis  Officialihus. 

c)  Hsec  Gongregatio  retinet  titulum  de  Propaganda 
Fide ,  cum  hac  tantum  accessione  :  pro  negotiis  ritus 
Orientalis,  et  eodem  sigillo  quo  Gongregatio  Fidei  Propa- 
gandse  utitur. 

d)  In  hac  Gongregatione  exsistit  Cardinalis  Ponens,  a 
Summo  Pontifice  stabili  modo  electus,  qui  munere  fungitur 
sedulo  dirigendi  studia  quse  necessaria  sunt  ad  colligendos 
Ecclesiae  Orientalis  canones,  et  ad  examinandos,  ubi  opus 
fuerit,  omnes  orientales  libros,  cujusque  generis  sint,  sive 
hujusmodi  libri  respiciant  sacrorum  Bibliorum  versiones, 
sive  catechesim,  sive  disciplinam. 

e)  Negotia  ita  sunt  inter  Cardinales  divisa,  ut  unusquis- 


TrACT.  IV.  De  ROM.  PONTIFICE  ET  CtRIA  ROMANA. 

que  stabili  modo  penes  se  habeat  negotia  unius  vel  plurium 
Orientalium  nationum,  prout  ei  in  divisione  contigerit, 
quo  omnes  Orientales  nationes  suura  semper  habeant  Gar- 
dinalem  relatorem,  qui  Gongregationem  accuratissime  cer- 
tiorem  faciat  de  iis  negotiis  in  quse  ipse  incumbit.  —  Cf. 
citat.  Constitutionem  Pii  IX. 

468.  V.  Gollegium  Urbanum.  —  Urbanus  VIII, 
constitutione  sua  Ro7nanus  Pontifex,  Romse  Collegium 
erexit,  in  quo  adolescentes  in  locis  missionum  electi,  catho- 
licis  doctrinis  imbuerentur,  et  idonei  fierent  ad  conversio- 
nem  infidelium  et  haereticorum  facilius  procurandam.  — 
Gollegium  hujusmodi,  a  Pontifice  auctore  suo,  nuncupatum 
fuit  Collegium  Urbanum. 

Habet  quoque  eadem  Sacra  Gongregatio  de  Propaganda 
Fide  celebrem  offlcinam  typographicam,  in  qua  prselo 
mandantur  libri  cujuscumque  idiomatis  pro  missionum  usu. 

ARTIGULUS  V. 

DE  SACRA   CONGREGATIONE  concilii. 

Inler  Congregaliones  pro    disciplina  ereclas,    prinnipem    locum    habcl 

Sacra  Congregalio  Concilii. 
Agemus  :  de  inslilutione,  objecto,  subjecto,  norma  procedendi,  —  et  de 

auctorilale  decisionum  hujus  Sacree  Congregationis. 

§   I.    De   institutione,    OBJEGTO,   subjegto   et   modo 

PROGEDENDI   SAGRiE   GONGREGATIONIS   GONGILII. 

469.  I.  Ejus  institutio.  —  Pius  IV,  constit.  Bene- 
dictus  Deus,  6  kal.  feb.  1564,  confirmavit  concilii  Triden- 
tini  acta;  simulque  prohibuit  uUos  commentarios,  glossas, 
adnotationes,  scholia,  uUumve  interpretationis  genus  super 
ipsius  Goncilii  decretis  quocumque  modo  edere,  Sedi  Ajpos- 
tolicce  reservans  difiicultates  et  controversias,  si  quse  ex 
eis  decretis  ortae  fuerint,  declarandas  et  decidendas. 

a)  Idem  Pontifex,  constit.  Alias  nonnullas,  2  aug, 
1564,  Gardinalium  Gongregationem  instituit,  cuji^s  officium 
erat  procurandi  dumtaxat  decretorum  Tridentinorum  obser^ 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  383 

vationem,  et,  si  quid  dubii  circa  eorum  sensum  oriretur, 
ad  Pontificem  referendi. 

b)  Sixtus  V  vero,  in  scepe  cit.  constit.  Immensa,  hanc 
Gongregationem  confirmavit,  ipsique  officium  commisit  m- 
terpretandi  decreta  concilii  Tridentini  quse  disciplinam  res- 
piciunt,  Pontifice  tamen  consulto.  Et  inde  factum  est  ut 
Cong7'egatio  Cardinalium  Concilii  Tridentini  Interpretum 
appellaretur. 

470.  II.  Ejus  competentia  exclusiva  ac  cumula- 
tiva. 

a)  Prseter  dictam  facultatem  concilium  Tridentinu7n 
interpretandif  «  si  quando  in  his  quse  de  morum  reforma- 
tione,  disciplina  ac  moderatione,  et  ecclesiasticis  judiciis 
aliisque  hujusmodi  statuta  sunt,  dubietas  aut  difficultas 
emerserint  »,  habet  quoque  eadem  Gongregatio,  ex  Sixtina 
constitutione,  officium  expendendi  et  recognoscendi  de- 
creta  conciliorum  provincialium,  ubivis  terrarum  cele- 
brentur,  audiendi  postulata  Episcoporum  quo  tempore 
limina  Apostolorum  visitant,  eorumque  relationes  reci- 
piendi  de  statu  suarum  ecclesiarum. 

Habet  et  auctoritatem  promovendi  reformationem  cleri  et 
populi,  in  iis  quae  pertinent  ad  divinum  cultum  propagan- 
dum,  devotionem  excitandam,  et  mores  christiani  populi  ad 
prsescriptum  ejusdem  Goncilii  componendos.  —  Cf.  cit, 
const.  Immensa. 

b)  Insuper,  ob  dependentiam  quam  plura  negotia  ha- 
bent  a  concilio  Tridentino,  ea  penes  hujusmodi  Gongrega- 
tionem  geruntur. 

Ideo  agit  de  residentia  Episcoporum  et  aliorum  beneficia-. 
torum ;  —  concedit  facultatem  reducendi  onera  antiqua 
missarmn  ob  reddituum  imminutionem ;  —  in  ea  tractan- 
tur  causce  matrimoniales,  praesertim  quoad  vinculi  valo- 
rem  et  quoad  dispensationem  a  vinculo  matrimonii  rati  et 
non  consummati. 

Item  videt  et  definit  qusestiones  respicientes  irregularita- 
tem  clericorum,  et  Summo  Pontifici  proponit  dispensationes, 
quoties  rationes  pro  eia  concedendis  militant.  —  Sic  pariter 


384     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

cognoscit  qusestiones  excardinationis  clericomm  a  propria, 
et  incardinationis  ad  aliam  dioecesim. 

c)  Proeterea,  licet  quiBstiones  respicientes  valorem  pro- 
fessionis  religiosse  ad  S.  Gongregationem  Episcoporum  et 
Regularium  ordinarie  pertineant,  tamen  S.  Gong.  Gonc.  co- 
gnoscere  potest  de  causa  restitutionis  in  integrum  contra 
lapsum  quinquennii  a  Tridentino  statuti  ad  reclamandum 
contra  professionem  religiosam  invalide  emissam.  —  Santi, 
Le  o/ficio  judicis  ordinarii,  n.  91. 

471.  III.  Membra  hujus  Sacrse  Congregationis  : 

a)  Sunt  Cardinales  quos  Pontifex  elegit.  —  Ex  his 
unus  a  Summo  Pontifice  Prcefectus  renuntiatur. 

b)  Adest  Gardinali  Prsefecto  Episcopus  vel  Archiepis- 
copus,  cui  officium  Secretarii  a  Pontifice  concreditur. 

Ejus  est  negotia  pro  unaquaque  congregatione  proponere, 
et  Papoe  referre,  decretaque  S.  Gongregationis  conscribere, 
quce  sine  ejus  et  Praefecti  subscriptione  omni  validitate  des- 
tituuntur. 

c)  Secretarium  adjuvant  Suhsecretarius  et  Auditor. 
Ab  Auditore  plerumque  concinnantur  causarum  exposi- 

tiones  quse  ponuntur  in  folio  et  nomine  Secretarii  Eminen- 
tissimis  Patribus  distribuuntur. 

Has  ipse  vel  ex  defensionibus  advocatorum  haurit,  vel 
super  documentis  quae  partes  exhibuerint  conscribit,  auget- 
que  regulis  juris,  et  ejusdem  S.  Gongregationis,  et  quan- 
doque  etiam  S.  Rotse  Romanse  decisionibus  ad  rem  facien- 
tibus.  —  Cf.  Acta  S.  Sedis,  vol.  9,  append.  2. 

d)  Auditor  est  caput  «  Studii  »,  scholse  scilicet  in  qua 
admittuntur  presbyteri  vel  clerici  qui,  exactis  juris  utrius- 
que  studiis,  ibi  conveniunt  ut  in  rerum  canonicarum  praxi 
exerceantur.  —  Cf.  Acta  S.  Sedis,  loc.  cit. 

Junioribus  Galliae  presbyteris  qui  sacrorum  canonum  dis- 
ciplinam,  non  tantum  e  limine  salutare,  sed  et  vere  ingredi 
et  practice  simul  ac  theorice  callere  cupiunt,  plurimum  sua- 
det  Bouix  ut  procurent  se  in  dicto  Sacrse  Gongregationis 
studio  admitti,  atque  in  eo  duobus  aut  tribus  annis  sese 
exerceant.  —  De  Curia  Rom.,  part.  2,  cap.  4,%  3. 


CaP.    IV.    De   CONGREGATlONmuS  ROMANIS.  388 

e)  S.  Pontifex  Leo  XIII,  ut  Prcesules  Urbani  Sanctse 
Sedi  in  Ecclesise  universalis  regimine  operam  suam  impen- 
dere  possent,  simulqne  proprium-  ingenium  in  re  canonica 
excolere,  et  peritiam,  sive  in  ecclesiasticis  negotiis  pertrac- 
tandis ,  sive  in  qusestionibus  dirimendis ,  sibi  comparare 
valerent,  mandatum  edidit,  quo  Sacris  Gongregationibus 
Episcoporum  et  Regularium,  Goncilii,  et  Propagandoe  Fidei 
singillatim  adjuncti  fuerunt  plures  Prselati,  quibus  commis- 
sum  fuit  munus  causas  examinandi  et  discutiendi  coram 
Gardinali  Prsefecto  et  Secretario  respectivse  Gongregationis, 
et  suffragium  consultativum  emittendi,  antequam  causse  in 
generali  Gardinalium  conventu  discutiendse  et  defmiendse 
proponantur.  — Santi,  Be  officio  jud.  ord.,  n.  145, 

472.  IV.  Modus  agendi  Sacrse  Congregationis 
Goncilii. 

a)  Si  negotium  vel  dubium  quod  defertur,  de  plano 
resolvi  possit  absque  uUa  disquisitione  vel  contentione, 
Subsecretarius  illud  Prsefecto"  et  Secretario  proponit,  aut  in 
plena  congregatione  exponit  breviter,  et  statim  responsio 
datur. 

Pro  hisce  rebus  multas  habet  facultates  Secretarius.  Quse 
Pontifici  referri  solent,  ei  referuntur  a  Secretario,  et  exhi- 
bent  in  rescripto  formulam  «  Ex  audientia  Sanetissimi  », 
vel  «  Facto  verbo  cum  Sanctissimo  ». 

b)  Si  gravius  sit  negotium,  qaodpaulo  altiorem  eccqui- 
rat  indaginem,  ita  tamen  ut  breviori  expositione  et  dis- 
cussione  satis  enucleari  posse  videatur,  ad  plenam  congre- 
gationem  remittitur  per  summaria  precum,  nempe  per 
brevem  precum  relationem  quse  a  Secretario  in  plenis  comi- 
tiis  Heri  solet,  omnibus  juris  et  facti  momentis  sedulo  expo- 
sitis. 

Re  mature  perpensa,  decisionem  Eminentissimi  Patres 
pronuntiant  per  Yevhnm  Afjirmative  vel  Negative  ad  singula 
dubia  proposita. 

Quandoque  vero  contingit  ut  causa  quse  a  Secretario  per 
summaria  precum  expedire  posse  visa  est,  incoepta  ejus 
discussione,  gravior  ab  Eminentissimis  Patribus  existimetur. 
T.  I.  22 


386     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

Et  tunc  jubent  eam  poni  in  folio,  et  ad  alia  comitia  discu- 
tiendam  remittunt.  —  Acta  S.  Sedis,  ibid. 

c)  Causce  contentiosoe,  nec  non  graviora  et  difflcilia 
dithia,  non  expediuntur  per  summaria  precum,  sed  ponun- 
tur  in  folio  :  id  est,  typis  mandatur  eorum  expositio,  et 
Eminentissimis  Patribus  distribuuntur  folia  quae  prsecipua 
rationum  momenta  continent,  exhibentque  Gongregationis 
relationes  in  similibus  casibus  nec  non  theologorum  et  cano- 
nistarum  vota. 

d)  Gausse  contentiosse  quse  ponuntur  in  folio,  pertrac- 
tantur  :  vel  oeconomice,  vel  servato  juris  ordine. 

lo  Quando  utraque,  vel  alterutra  pars,  juris  ordinem 
servari  voluerit,  legitimo  procuratore  constituto,  decla- 
ratio  fieri  solet  per  verba  «  Nihil  transeat  » ;  et  tunc  ob- 
servatur  regula  prsescripta  die  27  septembris  1847,  quam  ex 
italico  sermone  in  latinum  versam  tradunt  Acta  S.  Sedis, 
loc.  cit. 

2o  Si  vero,  ad  vitandas  litis  expensas,  partes  non  postu- 
lant  ut  servato  juris  ordine  procedatur,  earum  jura  diligen- 
tius  supplenda  et  explananda  ex  officio  suscipit  Secretarius, 
sive  ejus  Auditor,  et  ab  ipso  concinnatur  expositio  totius 
causae,  quse  typis  impressa  Eminentissimis  Gardinalibus 
distribuitur. 

Et  Eminentissimi,  habita  deliberatione,  ad  dubia  propo- 
sita  Affirmative  vel  Negative  respondent ;  quse  decisio  per 
Secretarium  notificatur  partibus.  —  Cf.  Bouix,  loc.  cit. 

e)  Si,  vel  elementa  deficiant  quibus  aut  in  folio  aut 
per  summaria  precum  res  proponi  mereatur;  vel  talis  sit 
quam  silentio  prseterire  prudentius  videatur  ut  partes 
acquiescant,  rescribi  solet  vel  «  Lectum  »,  vel  «  Reponatury), 
vel  «  Non  expedire  ». 

Quae  formulse  subjectam  habent  conditionem  :  «  In  prce- 
senti  rerum  slatu  ».  —  Etenim  non  raro  accidit  ut  rerum 
status  mutetur,  aut  preces  iterum  instaurentur,  et  precibus 
documenta  atque  Ordinarii  informatio  accedant,  omniaque 
talia  sint,  ut  rei  propositionem  resolutionemque  necessariam 
evincant.  —  Acta  S.  Sedis,  loc.  cit. 


Cap.  IV.  De  gongregationibus  romanis.  387 

473.  V,  Sacrse  Congregationi  Concilii,  tanquam 
appendices,  adjectse  sunt  duse  sectionesf  seu  parti- 
culares  Congregationes. 

a)  Una  est  pro  excipiendis  examinandisque  relationibus 
Episcoporum  suiper  ecclesiarum  suarum  siatu;  quam  insti- 
tuit  Bened.  XIV,  constit.  Becet,  23nov.  1740. 

Gum  enim  soleant  Episcopi  in  hujusmodi  relationibus 
dubia  ac  difficultates  proponere ,  pro  quibus  opportunum 
responsum  expostulant;  aliunde  vero  Sacra  Gongregatio 
Goncilii,  cui  comnaissa  fuerat  dictas  relationes  expendendi 
cura,  ob  multiplicem  negotiorum  quse  in  ea  agitantur  co- 
piam,  serius  plerumque  responderet,  aliam  Gongregationem 
in  prioris  illius  subsidium  deputavit  laudatus  Pontifex,  ac 
veluti  ejusdem  Congregationis  Concilii  appendicem  consti- 
tuit,  qu8e  in  hujusmodi  relationibus  examinandis,  redden- 
disque  opportunis  responsis  unice  occuparetur.  —  Cf.  Bene- 
dict.  XIV,  De  syn.  dioec,  lih.  13,  cap.  6,  n.  11. 

Hanc  voluit  Benedictus  XIV  ex  competenti  numero  Prse- 
sulum  Romanse  Gurise  compositam,  eodem  Gardinali  in 
ipsius  Prcefectum  deputato  qui  Gongregationis  Goncilii 
Prsefectus  est,  eodemque  Secretario  qui  alteri  est  a  secretis. 
--  Benedict.  XIV,  De  syn,,  loc.  cit. 

b)  Instituit  et  PiusIX  sectionem  seu. particularem  Con- 
gregationem  pro  recognoscendis  conciliorum  provincia- 
lium  statutis,  quse  ex  lege  Sixtina  subjici  debent  examini 
Sacrse  Gongregationis  Goncilii.  —  Cf.  n.  683. 

Utriusque  Gongregationi&  Gardinalis  Prcefectus  idem 
est,  nec  non  idem  Secretarius.  Habet  autem  suos  pecu- 
liares  Consultores,  ex  utroque  clero  saeculari  et.  regulari 
electos. 

474.  VI   Thesaurus  resolutionum  S.  C.  Concilii. 

a)  Resolutiones  seu  decreta  Sacrse  Gongregationis  Gon- 
cilii  quse  annum  1718  prsecedunt,  nunquam  fuerunt  typis 
mandata.  Exstant  manuscripta  in  longa  serie  voluminum, 
quse  Libri  decretorum  vocantur. 

b)  Ab  anno  1718,  coeperunt  Sacrse  Gongregationis  Gon- 
cilii  decisiones  typis  mandari,  et  huic  collectioni,  quoe  The- 


388     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

saurus  resolutionum  inscribitur,  novum  quotannis  volu- 
men  accedit. 

Thesauro  resolutionum  non  inseruntur  causse  quse  per 
summaria  precum  expediuntur,  sed  dumtaxat  illse  quae 
ponuntur  in  folio.  Gaeterum,  ipsa  summaria  precum  ab 
anno  1847  typis  mandantur. 

Nulla  tamen  collectio  decisionum,  qua  talis,  declarata 
fuit  authentica. 

§  IL   De  AUGTOIIITATE  DECISIONUM  S.    G.    GONGILII. 

Decreta  S.  Gongregationis  Goncilii ,  vel  exhibent  decla- 
rationemjuris,  Yeljuris  applicationem  alicui  particulari 
facto. 

475.  I.  Quod  attinet  ad  juris  declarationem,  Sacra 
Gongregatio  Goncilii,  ex  sua  institutione,  leges  quidem  ferre 
aut  mutare  non  potest ;  sed  ipsi  tributa  est  f acultas  legitime 
interpretandi  decreta  super  reformatione  morum  in  con- 
oilio  Tridentino  edita.  —  Unde, 

a)  Declarationem  edere  non  potest  quse  sit  juris  exten- 
siva,  nempe  aliquid  decernere  ultra  legem  Tridentinam. 
Hujusmodi  enim  decretum  non  obligaret  absque  approba- 
tione  speciali  Romani  Pontificis,  facta  promulgatione  de- 
bita. 

b)  Ejus  vero  declarationes  qu»  comprehensivam  dum- 
taxat  exhibent  decretorum  concilii  Tridentini  interpretatio- 
nem,  pro  authenticis  habendae  sunt,  et  omnes  ohligant, 
modo  fiant  per  actum  publicum,  cum  S.  Gongregationis 
sigillo,  atque  Gardinalis  Prsefecti  et  Secretarii  subscriptione, 
ut  voluit  Urbanus  VIII,  decret.  2  aug.  1631. 

Neque  necessaria  est  nova  promulgatio  ut  vim  legis  ha- 
beant  hujusmodi  decisiones;  nam,  juxta  communiorem  sen- 
tentiam,  interpretatio  quse  Jws  novum  non  condit,  sedlegem 
jam  conditam  et  promulgatam  explicat,  novam  solemnera 
promulgationem  non  requirit  (cf.  n.  79).  —  Quod  confirma- 
tur  ex  praxi  ipsius  Congregationis,  quse  solet  suas  deci- 
siones  mere  interpretativas  et  non  solemniter  promulgatas 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  389 

urgere,  tanquam  eodem  robore  pollentes  ac  decreta  ipsius 
Summi  Pontificis. 

Frequentes  vero  non  sunt  resolutiones  S.  Gong.  Goncilii 
in  forma  generali  et  abstracta;  imo,  hodie,  ordinaria  ejus 
praxis  est  ut  qucestiones  particiUares  resolvat,  et  particula- 
ribus  casibus  jus  constitutum  applicet.  —  Santi,  loc.  cit.y 
num.  49.  — Cf.  Bouix,  op.  cit.,part.  3,  sect.  i. 

476.  II  Si  resolutio  S.  Congregationis  Goncilii 
sit  applicatio  juris  exsistentis  ad  casum  particula- 
rem,  inspectis  omnibus  facti  circumstantiis,  obligat, 
procul  dubio,  personas  contra  quas  fertur,  et  verum  jus 
tribuit  personis  quibus  favet.  Haberi  enim  merito  debet 
ut  sententia  a  «  suo  judice  lata  ».  —  Cap.  3,  De  consuet. 

Respectu  autem  personarum  quce  casum  non  proposue- 
runt,  licet  in  eadem  conditione  versentur  : 

a)  Resolutiones  hujusmodi  vim  non  habent,  neque  jus 
vere  faciunt.  —  Decisio  enim  in  casu  particulari,  conside- 
rari  potest  ut  sententia  judicis,  quse  ad  personas  extraneas 
haudquaquam  extenditur,  quia  «  regulariter  aliis  non  nocet 
res  inter  alios  judicata  »  (cap.  25,  Be  sententia  et  re  judi- 
cata).  "Ita  inter  recentiores  De  Angelis,De  officjud.  ord., 
num.  12;  — Santi,  ibid.,  n.  51;  —  Icard,  n.  107,  — et  alii. 

b)  At,  si  circumstantice  omnino  similes  verificentur, 
judex  ordinarius  resolutione  S.  Gongregationis  uti  merito 
potest  ad  similem  qusestionem  decidendam.  —  Resolutiones 
enim  Sacrarum  Gongregationum  plurimi  sestimandse  sunt, 
ob  auctoritatem  ex  qua  dimanant,  et  ob  maturitatem  exa- 
minis  quod  eisdem  praemitti  solet. 

c)  Quinimo,  si  in  casibus  particularibus  similibus  ali- 
qua  Gongregatio  constanter  uniformem  sententiam  tulerit, 
ex  hujusmodi  uniformi  judicio  merito  certa  conficitur 
regula,  quae  jus  traditionaie  constituit,  cui  contraire  judices 
inferiores  nefas  est.  —  Hoc  enim  proprium  est  tribunalium 
supremorum  :  ut,  dum  casus  particulares  resolventes,  leges 
in  aliquo  determinato  sens  u  constanter  interpretantur,  fo- 
renses  traditiones  progignaot  quse  certas  pro  judiciis  regu- 
las  defigere  solent.  —  Sanii,  loc.  cit:,  num  53. 

22» 


390     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

d)  Ad  prudenter  utendum  hisce  Sacrarum  Congrega- 
tionum  resolutionibus,  sedulo  attendendum  est  ad  omnes 
et  singulas  facti  circumstantias,  quia  difficile  est,  ideoque 
non  semper  tutum,  sententiam  S.  Gongregationis  ad  casus 
similes  transferre. 

Non  enim  semper  clare  constat  qusenam  ratio  ad  hanc 
potius  quam  ad  illam  sententiam  S.  Gongregationem  per- 
moverit;  et  plures  interdum  eadem  de  re  decisiones  oppo- 
sitse,  nimirum  pro  adjunctorum  diversitate,  prodierunt. 


ARTIGULUS  VI. 

DE  s.  congregatione  episcoporum  et  regularium. 

477. 1.  Institutio  hujus  Sacrae  Gongregationis. 

a)  Buplex  Congregatio,  una  pro  consultationibus  Regu- 
larium,  altera  pro  consultationibus  Episcoporum,  instituta 
erat  a  Sixto  V,  constitutione  Immensa. 

b)  Gum  vero  eisdem  Gongregationibus  commissum  esset 
quoddam  universale  ac  politicum  regimen  cleri  ssecularis  et 
regularis;  cumque  in  hoc  duplici  regimine  unifor?mtas  et 
qusedam  utriusque  cleri  conspiratio  concors  et  efficax  ad 
bonum  Ecclesise  Ghristi  procurandum  necessaria  videretur, 
hinc,  anno  1601,  ex  duabus  una  Sacra  Congregatio  conflata 
est  negotiis  Episcoporum  et  Regularium  prseposita.  —  Card. 
Bizarri,  in  prologo  ad  suam  Collectaneam  in  usum  Se- 
cretarice  S.  C.  Ep.  et  Reg.,  1863,  in  qua  recensentur  de- 
creta  et  selectce  resolutiones  hujus  S.  Congregationis. 

478.  II.  Ad  ipsam  spectant : 

a)  Gausse  generatim  ac  negotia  quse  Episcopos  et  rectam 
dioecesium  administrationem  respiciunt.  —  Hujusmodi 
sunt,  exempli  gratia, 

lo  Recursus  qui  habentur  ad  Sedem  Apostolicam  contra 
Episcopos,  sive  ab  ipsorum  subditis,  sive  a  Regularibus; 
item  recursus  contra  Episcoporum  Vicarios  generales, 
aliosve  Officiales. 

2»  Modus  providendi  dioecesibus  quibus  recte  adminis- 


I 


Cap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  391 

trandis  impares  facti  sunt  Episcopi,  sive  ob  adversam  vale- 
tudinem,  sive  aliis  de  causis;  item,  modus  providendi 
quando,  sede  episcopali  vacante,  oriuntur  in  eligendo  Vica- 
rio  Gapitulari  contentiones  et  discordise. 

30  Remotio  Vicarii  Capitularis  et  ipsorum  Episcoporum 
ab  officio,  audito  prius  Romano  Pontifice.  —  Hujus  rei 
exemplum,  nostris  temporibus,  habuimus  in  remotione  Epis- 
copi  Tornacensis  in  Belgio,  quae  facta  est  per  decretum 
S.  Gong.  Episcoporum  et  Regularium. 

40  Negotia  alienationis  bonorum  ecclesiasticorum,  in 
quibus,  juxta  extravagantem  «  Ambitiosce  »,  De  rebus 
Ecclesice  non  alienandis,  beneplacitum  Apostolicum  requi- 
ritur. 

b)  Gausae  etiam  generatim  ac  negotia  quse  religiosas 
quascumque  Familias  respiciunt. 

Unde,  V.  gr.,  Regularium  querelis  respondet  et  controver- 
sias  dirimit;  promovet  exsecutionem  constitutionum  Apos- 
tolicarum;  decernit  erectiones  et  suppressiones  monasterio- 
rum;  permittit  transitum  de  una  Religione  ad  aliam; 
cognoscit  causas  apostatarum  ab  Ordine  regulari,  etc. 

Ideo  «  habet  ista  Gongregatio  latas  habenas  agendi  etiam 
de  illis  negotiis  quse  aliarum  Gongregationum  peculiaria 
sunt,  et  propterea  ista  videtur  Gongregatio  quodammodo 
universalis,  exceptis  causis  quse  directe  fidei  qusestiones 
concernunt,  sive  formalem  interpretationem  concilii  Triden- 
tini  ».  —  Card.  de  Luca,  op.  cit. 

Et  idem  cardinalis  eam  «  occupatissimam  »  dicit,  atque 
«  in  negotiorum  multitudine  omnium  majorem  ». 

479.  III.  Gonstat  haec  Sacra  Gongregatio  : 

a)  Ex  pluribus  Cardinalibus  a  S.  Pontifice  electis,  quo- 
rum  unus  Gongregationi  prseficitur. 

b)  Habet  etiam  Secretarium,  inter  Prselatos  Urbanos 
assumptum,  nec  non  Substitutum  et  Auditorem,  qui  in  pri- 
vatis  conventibus,  singulis  hebdomadis,  cum  Gardinali  Prse- 
fecto  adunati,  directionem  negotiorum  disponunt,  et  minora 
ac  ordinaria  negotia  virtute  f acultatum  Apostolicarum  expe- 
diunt;  negotia  vero  majora,  et  prsesertim  qusestiones  juris, 


392     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

ad  generalem   congregationem  Gardinalium  remittunt.  — 
Santi,  loc.  cit.,  num.  85. 

c)  Ex  decreto  Greg.  XVI,  an.  1834,  Consultores  quoque 
ipsi  adsignati  sunt,  quorum  est  super  dubiis  seu  qusestioni- 
bus  de  quibus  rogantur  sententiam  suam  exponere. 

480.  IV.  Quod  attinet  ad  modum  procedendi  : 

a)  Ex  mente  sui  institutoris  Sixti  V,  Sacra  Gongregatio 
Episcoporum  et  Regularium,  exceptis  qusestionibus  conten- 
tiosis  et  causis  criminalibus,  reliqua  negotia  tractat  forma 
summaria  et  extrajudiciali. 

Habita  videlicet  informatione  ab  Ordinario  loci,  vel  a  Su- 
periore  regulari,  quoties  negotium  ad  personam  religiosam 
aut  monasterium  pertinet,  si  factorum  circumstantia^  suffi- 
cienter  innotescant,  resolutio  datur,  et  vel  Episcopo  vel  Su- 
periori  regulari  per  epistolam  aut  "^qv  rescriptum  commu- 
nicatur. 

b)  Pro  singulis  causis  quae  in  congregatione  generali 
tractantur,  destinatur  unus  ex  Gardinalibus,  qui  videat  et 
referat,  et  ideo  dicitur  Ponens,  quia  in  conventu  communi 
reliquis  Gardinalibus  quaestionem  resolvendam  proponit. 

c)  Quod  si  agatur  de  causis  contentiosis  quse  juris  or- 
dine  servato  agitantur,  penes  ipsum  Gardinalem  Ponentem 
peragitur  contestatio  litis  ;  id  est,  ab  ipsis  partibus  ligitan- 
tibus,  vel  ab  eorum  procuratoribus,  dubia  concordantur 
circa  quse  disputatio  et  decisio  versari  debet.  —  Cf.  decre- 
tum  editum  nonis  sept.  an.  1834. 

d)  In  causis  criminalibus  quse  a  curiis  episcopalibus  ad 
eamdem  Sacram  Gongregationem  in  gradu  appellationis 
deferuntur,  Judex  relator  de  toto  statu  causse  ad  Eminen- 
tissimos  Patres  re^ert,  et  Procurator  generalis  fisci  stat 
pro  curia  episcopali,  suasque  conclusiones  explanat. 

Eminentissimi  judicium  proferunt,  sententiam  curise 
episcopalis  aut  confirmando,  aut  infirmando ;  et  prolata  sen- 
tentia,  una  cum  omnibus  actis  causse,  ad  curiam  episcopa- 
lem  remittitur,  ut  eam  exsequatur.  —  Cf.  n.  1534,  ubi  de 
appellat,  ad  S.  C.  Episc.  et  Reg. 


Cap.  IV.  De  oongregationibus  romanis.  393 

481.  V.  In  subsidmm  Sacrae  Gongregationis  Epis- 
coporum  et  Regularium  : 

a)  Innocentius  XII,  constit.  Debitum  pastoralis,  4  aug. 
1698,  specialem  Gongregationem  instituit  super  disciplina 
Regularium,  cujus  proprium  munus  est  «  Romano  Ponti- 
fici  ea  jugiter  suggerere  ac  proponere  quse,  pro  eorumdem 
Regularium  ubicumque  existentium  fovenda  seu  reparanda 
disciplina,  necessaria  et  opportuna  fore  in  Domino  judi- 
caverit ». 

Ejus  facultates,  prsesertim  quoad  monasteria  et  domos 
Regularium  intra  fmes  Italiae  et  insularum  adjacentium, 
accurate  determinatse  sunt  a  Pio  VI,  constitutione  Singu- 
lari  Providentia. 

b)  Pius  IX,  ut  efficacius,  pro  temporum  adjunctis,  ins- 
taurandse  disciplinse  regulari  provideret,  per  encyclicas  lit- 
teras  TJhi  primum,  17  junii  1847,  novam  Gongregationem 
instituit,  quam  «  De  statu  Regularium  »  nuncupavit. 

Dicta  Gongregatio  jam  plura  maximi  momenti  decreta 
auctoritate  S.Pontificis  edidit:  de  receptione  novitiorum  ad 
habitum  et  professionem  :  de  testimonialibus  Ordinario- 
rum  litteris  requirendis  in  receptione  illorum  qui  ad  habi- 
tum  religiosum  admitti  postulant :  item,  decretum  quo  sta- 
tuitur  ut  novitii  ad  simplicia  tantum  vota  primum  admit- 
tantur,  ad  solemnia  autem  nonnisi  post  tres  annos  ab  emis- 
sione  simplicium  computandos,  etc.  —  Cf.  Tract.  De  Regu- 
laribus,  passim. 

482.  VI.  De  auctoritate  decisionum  S.  G.  Epis- 
coporum  et  Regularium  idem  dicendum  est  ac  de  auc- 
toritate  decisionum  S.  G.  Goncilii  in  juris  exsistentis  appli- 
catione  ad  casus  particulares.  —  Cf.n.  476. 

ARTICULUS  VII. 

DE   SACRA  CONGREGATIONE   RITUUM. 

483.  I.  Instituta  est  a  Sixto  V,  «  ut  veteres  ritus  sa- 
cri  ubivis  locorum  in  omnibus  TJrbis  et  Orbis  ecclesiis...., 
in  missis,  divinis  officiis,  sacramentorum  adn^inistratione^ 


394     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

cseterisque  ad  divinum  cultum  pertinentibus,  a  quibusvis 
personis  diligenter  observentur ;  caeremoniae  si  exoleverint 
restituantur,  si  depravatse  fuerint  reformentur. 

»  Libros  de  sacris  ritibus  et  cceremoniis,  imprimis  Pon- 
tiflcale,  Rituale,  Cceremoniale,  prout  opus  fuerit,  reforment 
(Patres  Eminentissimi)  et  emendent ;  ofiicia  divina  de  sanc- 
tis  Patronis  examinent  et,  Romano  Pontifice  prius  con- 
sulto,  concedant. 

»  Diligentem  quoque  curam  adhibeant  circa  Sanctorufn 
csinomzdiiioiiem  festorumque  dier um  celehYiia.iem.,  ui  omnia 
rite  et  recte,  et  ex  Patrum  traditione,  fiant. 

»  Controversias  de  prcecedentia,  in  processionibus  aut 
alibi,  cseterasque  in  hujusmodi  ritibus  et  cceremoniis  inci- 
dentes  difficultates  cognoscant,  summarie  terminent  et 
cgmponant.  »  —  Cit.  const.  Immensa. 

484.  Il.Unde  duplex  munus  huic  S.  Gongregationi 
commissum  est : 

a)  Unum  videlicet  in  ordine  ad  ritus  sacros  et  ad  jura 
adnexa.  —  Igitur  quaestiones  et  dubia  circa  prsefatam  ma- 
teriam,  vel  ex  officio,  vel  ad  petitionem  propositam  resol- 
vit;  V.  gr.,  determinat  limites  jurium  inter  parochos  et  con- 
fraternitateslaicorum,  nec  non  videt  ac  decernit  qusestiones 
super  novas  erectiones  Gongregationum  piarum  et  confra- 
ternitatum,  etc. 

b)  Alterum  circa  causas  beatificationum  et  canoniza- 
tionum  Servorum  Dei.  —  Non  tamen  ad  eam  pertinet  beati- 
ficationem  aut  canonizationem  decernere;  decretum  illud 
fertur  a  Summo  Pontifice  in  Consistorio,  audita  prius  Gar- 
dinalium  omnium  et  prsesentium  Romae  Episcoporum  sen- 
tentia. 

485.  III.  Haec  Congregatio  componitur  : 

a)  Ex  Cardinali  Prcefecto,  pluribusque  aliis  Cardina- 
libus  quos  Romanus  Pontifex  designat. 

b)  Habet  et  Praelatum  ad  officium  Secretarii  e^evcen- 
dum,  nec  non  et  alium  Praelatum  qui  Promotor  fidei  nun- 
cupatur  et  Assessoris  opera  juvatur. 


Gap»  IV.  De  congregationibus  romanis.  395 

c)  Prseterea,  plures  constituti  sunt  Consultores,  inter 
quos  ex  officio  adnumerantur,  unde  et  Officiales  dicuntur: 
Sacrista  Papae,  ex  ordine  Eremitarum  Sancti  Augustini ;  et 
Apostolici  Palatii  Magister,  ex  ordine  Prsedicatorum ;  nec 
non  tres  antiquiores  S.  Rotse  Auditores,  et  unus  ex  Proto- 
notariis  participantibus. 

486.  IV.  Duplicem  habetprocedendi  modum,  prout 
ordinario  munere  fungitur  circa  ritus  sacros,  vel  extraor- 
dinario  super  beatificatione  aut  canonizatione  Sanctorum. 

a)  Ad  congregationem  ordinariam :  causae  ponuntur 
infolio,ei,  aliquot  diebus  ante  congregationem,  distribuun- 
tur  impressa  hujusmodi  folii  exemplaria  Eminentissimis 
Patribus. 

Goacta  Gongregatione  in  Palatio  Apostolico,  Cardinalis 
Ponens,  seu  Relator  qui  designatus  est,  causam  exponit. 
Soli  Gardinales  suffragium  ferunt;  cseteri  vero  ad  interro- 
gata  respondent. 

Pronuntiata  resolutione,  Secretarius  de  ea  ad  Sanctissi- 
mum  refert,  quo  annuente,  fit  decretum  in  forma  authentica, 
et  subscribitur  a  Gardinali  Prsefecto  et  Secretario,  ac  sigillo 
munitur.  —  Bouix,  op.  cit.,  part.  2,  cap.  5,  §  2. 

b)  In  altero  munere,  quod  spectat  ad  beatificationem  et 
canonizationem  servorum  Dei,  S.  Gongregatio  maxima  cum 
cautela  et  prsevio  rigido  examine  procedit. 

1°  Processum  conficit  qui  dicitur  Apostolicus,  et  testes 
examinat  coram  judicibus  delegatis  et  Nqtario,  qui  in  actis 
suis  omnia  refert.  Adsistit  pra^terea  Promotor  fidei,  qui 
fiscali  munere  fungitur,  et  interrogatoria  prseparat,  nec 
non  advigilat  ut  processus  rite  fiat  et  compleatur. 

2o  Insuper,  adhibetur  opera  et  consilium  virorum  peri- 
torum,  qui,  Sub  juramenti  fide,  referre  debent  utrum  opera- 
tiones  quoe  miraculis  accensendBe  a  Postulatore  proponun- 
tur,  supernaturales  revera  sint,  nec  a  potentia  naturse, 
licet  difficili  et  rara,  repeti  possint. 

3o  Postulator  causse,  qui  actoris  personam  gerit,  emittere 
debet  juramentum  calumnice,  juxta  regulas  a  jure  cano- 
nico  traditas.  —  Cf.  n.  1440. 


396     Tract.  IV.  De  rom.  poNTificE  et  curia  romana. 

40  Tandem,  aliis  omissis,  Promotor  fidei  difficultates  et 
argumenta  contraria,  si  quse  sint  sive  in  jure  sive  in  facto, 
ex  officio  proponere  debet ;  quse  difficultates  et  argumenta 
nisi  plene  diluantur,  cursus  actorum  suspenditur. 

50  Gompleto  processu,  discutitur  causa  super  dubiis  pro- 
positis  :  prius  a  Consultoribus  coram  Cardinale  Ponente ; 
deinde  ab  iisdem  Gonsultoribus  in  congregatione  Cardi- 
nalium;  tertiotandemqusestio  agitatur  ab  eadem  congrega- 
tione  Gardinalium  coram  ipso  Summo  Pontiflce,  qui  ulti- 
mum  judicium  postea  edendum  sibi  reservat. 

Modusautemprocedendi  etnormse  servandseinhujusmodi 
tractandis  et  defmiendis  causis,  traduntur  a  Bened.  XIV 
in  celebri  opere  «  De  beatificatione  Servorum  Bei  et  de 
Beatorum  canonizatione  ».  —  Santi,  loc.  cit.,  num.  103 
et  seq. 

Et  nuper,  die  20  jun.  1891,  prodiit  decretum  S.  G.  Ri- 
tuum,  a  S.  P.  Leone  XIII  approbatum,  quo  Advocatorum 
et  Procuratorum  officia  accurate  definiuntur. 

487.  V.  De  auctoritate  decretorum  et  declaratio- 
num  hujus  S.  Gongregationis  quae  objectum  ejus 
ordinarium  spectant,  idem  dicendum  est  ac  de  resolutio- 
nibus  5.  Congregationis  Concilii. 

Nam,  sicut  hsec  auctoritate  Apostolica  interpretatur  de- 
creta  disciplinaria  concilii  Tridentini,  ita  prior  leges  quas- 
libet  ad  sacros  ritus  pertinentes  declarat ;  imo,  praedicta  po- 
testas  ipsi  collata  est  sine  restrictione  «  Papa  prius  con- 
sulto  »,  ut  patet  ex  citata  constitutione  Immensa,  et  ex  res- 
ponsione  S.  Gongr.  Rituum,  23  maii  1846,  expresse  confir- 
mata  a  Pio  IX. 

a)  Ideoque  tenemus  declarationes  ejus  generales,  modo 
sint  mere  comprehensivce,  omnes  obligare,  etiamsi  non 
promulgeritur,  et  occasione  particularium  casuum  edantur. 
—  Cf.  n.  475. 

b)  Verum  decreta,  indulta  et  decisiones  datse  in  casi- 
hus  particularibus,  non  ideo  adoptandse  sunt  in  similibus 
casibus,  quasi  essent  pro  ubique  decisae.  —  Sac.  Cong.  Rit., 
8  apr.  1854. 


GaP.    IV.   DE   CONGREGATIONIBUS  ROMANIS.  397 

488.  VI.  Nulla  praevalere  potest  consuetudo  con- 
tra  leges  et  decreta  quae  sacros    ritus  respiciunt, 

nisi  : 

a)  Hsec  consuetudo  sit  immemorabilis.  —  Quod  pro- 
batur  ex  Gon^iiiuiionQ  Apostolici  ministerii,  Innocent.  XIII, 
23  maii  1723,  et  ex  pluribus  decisionibus  S.  G.  Rituum. 

b)  Et  non  directe  repugnet  Ruhricis  Missalis,  Breviarii, 
Cseremonialis  Episcoporum,  aut  Ritualis  Romani,  v«l 
etiam  decretis  generalibus  S.  G.  Rituum.  —  Quod  probatur 
ex  constitutionibus  RR.  PP.  quse  his  libris  prsemittuntur, 
quseque  consuetudines  contrarias  tanquam  abusus  repro- 
bant ;  et  ex  pluribus  decisionibus  S.  G.  Rituum.  —  Cf.  de 
Herd,  Sacrce  Liturgioe praxis,  tom.  i,  n.  ii. 

489.  VII.  GoUectio  decretorum  S.  G.  Rituum  pri- 
mum  a  Gardellini  edita,  an.  180^,  et  recentibus  decisio- 
nibus  locupletata,  habenda  est  ut  atUhentica  ex  decreto 
Pii  VII,  qui  voluit  ut,  «  in  judiciis  et  in  quacumque  diri- 
menda  controversia ,  illorum  tantummodo  decretorum 
auctoritas  valeat  quse  in  hac  editione  a  se  permissa  et 
approbata,  atque  SecretariiS.  Rituum  Gongregationjs  manu 
subscripta,  continentur  ». 

a)  Ergo,  S.  Rituum  Gongregationis  decisiones,  hoc  ipso 
quod  in  Gardelliance  collectionis  decisionibus  7'eperiuntur, 
authenticitatis  vim  habent,  et  perinde  valent  ac  si  una- 
quaeque  Gardinalis  Prsefecti  subscriptione  et  S.  Gongrega- 
tionis  sigillo  munita  produceretur. 

b)  Attamen,  «  decreta  S.  R.  G.  quse,  etsi  non  prostent 
in  Gardelliana  editione,  constet  tamen  esse  authentica, 
eamdem  auctoritatem  habent  quam  retinent  illa  qu8e  legun- 
tur  in  dicta  editione,  dummodo  ha3C  decreta  extra  Gardellia- 
nam  posita,  non  sint  opposita  decretis  posterioribus  in 
eadem  coUectione  contentis.  »  —  S.  C.  R.,  10  dec.  1870. 


t.  1.  23 


398       TrACT.  iV.  Oe  RO^i.  PONTiFICfi  l^f  CURIA  ftOMANA. 


ARTIGULUS  VIII. 

DE    SACRA   CONGREGATIONE    INDULGENTIARUM 
ET   RELIQUIARUM. 

490.  I.  Ejus  institutio  et  competentia. 

Instituta  est  dicta  Gongregatio  a  Glemente  IX,  constitu- 
tione  In  ipsis,  6  jul.  1669,  ctcm  facultate  : 

a)  «  Omnem  difficultatem  ac  dubietatem  in  Sanctorum 
reliquiis  aut  inclulgentiis  emergentem,  quse  ad  fidei  dogma 
non  pertineat  (Romano  Pontifice  circa  graviora  difficilioraque 
consulto)  expediendi;  ac,  si  qui  abusus  in  eis  irrepserint, 
illos,  judicii  forma  plane  postposita,  corrigendi  et  emen- 
dandi ;  causas  vero  judicialem  formam  requirentes  ad  pro- 
prios  judices  remittendi. 

b)  »  Falsas,  apocryphas  indiscrefasque  indulgentias 
typis  imprimi  vetandi,  impressas  recognoscendi  et  exami- 
nandi  ;  ac,  ubi  Romano  Pontifici  retulerit,  illius  auctoritate 
rejiciendi. 

c)  »  Reliquias  de  novo  inventas....  recognoscendi  quo- 
que  et  examinandi. 

d)  ))  Ac  in  concedendis  indulgentiis,  Sanctc^umque  re- 
liquiis  donandis,  moderationem  adhiberi,  omniaque  pie, 
sancte  et  incorrupte  fieri  curandi.  »  —  Cit.  const.In  ipsis. 

491.  II.  Praxis  hodierna  in  concessione  indulgen- 
tiarum. 

a)  Traotu  temporis  inductum  est  ut  S.  Pontifex  indul-' 
gentias  elargiretur,  tam  per  organum  »5.  Congregationis  In- 
dulgentiarum,  quamper  Secretariam  Brevium. 

b)  Sed  indulgentiarum  generales  concessiones  quae  a 
Summo  Pontifice  obtinentur,  nullse  sunt  et  irritsej  nisi  im- 
petrantes  exemplar  conccssionis  ad  Secretariam  hujus  Gon- 
gregationis  detulerint.  —  Ex  decreto  S.  C.  Indulg.  et  Re- 
liq.,  28  jan.  1756,  quod,  auctoritate  Pii  XII  munitum, 
innovavit  die'i4  apr,  1856. 


Cap.  IV.  De  coNGtiEaArioNmus  noMANts.  399 

492.  III.  Collectiones  decretorum. 

a)  Indulgentiarum  libros  omnes,  diaria,  summaria, 
libellos,  folia,  etc,  in  quibus  earum  concessiones  continen- 
tur,  vetitiun  est  edere  absque  licentia  S.  G.  Indulg.  —  Be- 
cret.  de  Ubr.prohib.,  §  3,  n.  12. 

Quomodo  sit  intelligendus  hic  articulus  Decretorum 
dicemus,  ubi  de  potestate  Episcopi  quoad  indulgentias, 
num.  653. 

b)  Exstat  authentica  collectio  decretorum  S.  G.  Indulg. 
et  Reliq.,  cui  titulus  :  «  Decreta  authentica  S.  Congrega- 
tionis  Indulgentiis  sacrisque  Reliquiis  prcepositce,  edita 
jussu  et  auctoritate  SS.  B.  N.  Leonis  XIII  ».  —  Summus 
enim  Pontifex  hanc  Ratisbonensem  editionem  auctoritate 
sua  Apostolica  approbavit,  die  19  aug.  1882. 

ARTIGULUS  IX. 

DE     SACRA    PCENITENTIARIA. 

493. 1.  Ejus  institutio  et  competentia  nativo  jure. 

a)  «  Prseter  alia  plura  pro  variis  causarum  generibus 
constituta  Romanse  Gurise  tribunalia,  ait  Bened.  XIY,  vo- 
luerunt  imprimis  Romani  Pontifices,  jam  inde  a  vetustissi- 
mis  usque  temporibus,  exstare  in  ea,  et  nunquam  defectu- 
rum  perpetuo  conservari,instar  fontis  patentis  Domui  David 
in  ablutionem  peccatoris,  Apostolicce  Poenitentiarice  offi- 
cium,  ad  quod  universi  fideles  ex  omni  christiani  orbis 
regione,  pro  suis  quisque  spiritualibus  morbis  quantum- 
libet  occultis,  sive  per  se,  sive  per  arcanas  litteras,  pro- 
priis  etiam  suppressis  nominibus,  tuto  confugere  possent,  et 
convenientem  medicinam  secreta  et  gratuita  curatione  pro- 
tinus  consequerentur.  »  —  Benedictus  XIV,  constit.  Pastor 
bonus,  13  april.  1744. 

b)  Unde  S.  Pcenitentiaria  est  tribunal  ad  hoc  institu- 
tum  :  ut  absolutiones  a  peccatis  et  censuris  Sedi  Aposto- 
licae  reservatis,  nec  non  varias  dispensationes,  ex.  gr.  in 
occultis  impedimentis  matrimonii,  votorum  commutationes, 


402      Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

quae  fuerat  nuUa  vitio  subreptionis.  —  Santi,  loc.  cit., 
n.  40  ;  —  Gasparrl,  op.  cit.,  n.  327. 

495.    III.    Officium  Poenitentiariae   constituunt : 

Major  Poenitentiarius,  Regens,  Theologus,  Datarius,  Gano- 
nista,  Gorrector,  Sigillator,  Procuratores  seu  Secretarii  tres, 
et  Scriptores  ordinarii  tres.  —  Ben.  XIY,  const.  In  Aposto- 
licce,  %  2. 

a)  Major  Poenitentiarius  unus  est  ex  S.  R.  E.  Gardina- 
libus  presbyteris,  a  Summo  Pontifice  per  litteras  electus. 

Ejus  facuUates  summa  cura  determinavit  Benedictus  XIV, 
cit.  const.  Pastor  bonus.  —  Verum,  eos  qui  Sacram  Poeni- 
tentiariam  pro  gratiarum  concessione  adire  volunt,  necesse 
non  est  prsenoscere  utrum  Poenitentiarise  potestas  ad  hos 
casus  sese  extendat,  necne ;  nam,  quoad  materias  ad  quas 
sese  non  extendit  sua  jurisdictio,  potest  semper  Major  Poe- 
nitentiarius  aclire  Summum  Pontificem;  et,  dum  asserit 
aliquid  a  S.  Pontifice  vivce  vocis  oraculo  fuisse  pronuntia- 
tum,  ipsi  credi  debet.  —  Bened.  XIY,  cit.  constit.,  %  5. 

b)  Regentis  munus  est  :  petitiones  causasque  omnes  ad 
Poenitentiarise  officium  deductas  imprimis  diligenter  exami- 
nare  :  quseque  perspicua  sunt,  et  secundum  communem  in 
eodem  officio  cursum  absque  difiicultate  expediri  consue- 
verunt,  earumdem  expeditionem  jubere  :  quse  vero  dubia, 
vel  obscura,  vel  aliqua  difficultate  involuta  conspexerit,  ad 
Majorem  Poenitentiarium  referre,  ut  diligentius  examinen- 
tur.  —  Bened.  XIY,  const.  cit.,  §  i2. 

c)  Corrector  :  ut  expeditiones,  apto  et  conveniente 
stylo  conscriptse,  sanse  et  integrse  emittantur,  earum  sche- 
dulas,  sive  minutas,  seu  supplicationes  a  Procuratoribus 
confectas,  diligenter  recognoscit,  examinat  et  corrigit  etiam, 
quoad  fieri  poterit,  antequam  littera^  partibus  tradendse  scri- 
bantur.  —  Ibid.,  %  13. 

d)  Latarius:  in  calcesupplicationum,  datam  loci,  diei, 
mensis  et  anni  tam  aerse  christianse  quam  Pontificatus  ad- 
scribit.  —  .hid.,  %  14. 

e)  Theologus  et  Canonista  consultores  :  super  petitio- 
nibus  et  casibus  magis  arduis  et  implexis  judicium  suum, 


Cap.  ly.  De  congregationibus  romanis.  403 

etiam  in  scriptis  si  hoc  ab  ipsis  requiratur,  post  accuratum 
examen  proferunt^  —  Ibid.,  §  16. 

i)  Sigillator  :  recognoscit  an  'littera?  servatis  servandis 
sint  confectge,  ac  eis  sigillum  apponit;  ipsique  concredita 
est  Archivii  et  regestorum  custodia.  —  Ibicl.,  %  17. 

496.  IV.  Pro  recursu  ad  Sacram  Poenitentiariam, 

sufficit  epistola  ad  Gardinalem  Majorem  Poenitentiarium 
directa,  quam  ipse  etiam  confessarius  scribere  potest.  — 
Cf.  n.  95  et  1580. 

a)  Huic  epistolse..  quae  qiiocumque  idiomate  exarari 
potest,  apponitur  hsec  superscriptio  :  Eminentissimo  Cardi- 
nali  Majori  Poenitentiario,  Romam,  vel  seqaivalens  in  lin- 
gua  vernacula. 

Intus  vero  sinthaec  prima  verba  :  Eminentissime  et  Reve- 
rendissime  Bomine. 

b)  Ubi  agitur  de  casibus  occultis,  non  exprimitur  no- 
men  personse  pro  qua  recurritur,  sed  designatur  persona 
per  litteram  N.  hoc  modo,  v.  gr. :  «  N....  mulier  emisit  vo- 
tum  simplex  castitatis  ;  manet  in  periculo  castitatis  nisi 
nubat;  supplicat  secum  dispensari  in  voto,  ad  effectum 
contrahendi  matrimoniitm.  » 

«  Quamvis  praxis  et  prudentia  doceant  casus  occultos  ad 
forum  conscientise  pertinentes,  Sacrae  Poenitentiarise,  litteris 
obsignatis  ad  Emum.  Dnum.  Gardinalem  Poenitentiarium 
Maiorem  missis,  ac  nominibus  reticitis,  esse  proponendos, 
tamen  aliquis,  sive  ex  confessariis,  sire  ex  animarum  pas- 
toribus  ab  huiusmodi  praxi  declinans,  casus  ipsos,  litteris 
apertis,  ac  per  Procuratores  etiam  laicos,  non  solum  expo- 
nere,  sed  et  iisdem  Procuratoribus  illos  narrare,  adhocut 
super  ipsis  supplices  conficiant  libellos  Sacra^  Poenitentiarise 
exhibendos,  interdumnonabhorret.  Quod  quidem  quantum 
dedeceat,  et  quantum  prseseferat  scandali,  nemo  est  qui 
non  videt.  —  Quare  Sacra  Poenitentiaria,  hanc  omnino  re- 
probandam  agendi  rationem  e  medio  tollere  cupiens,  omnes 
et  singulos  confessarios  et  animarum  pastores  graviter  mo- 
net,  ut  a  prsedicto  recurrendi  modo  prorsus  abstineant. 
Ceterum,  si  opera  alicuius  Procuratoris  in  alma  Urbe  uti 


404     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

velint,  litteras  obsignatas  prselaudato  Gardinali  Poenitentia- 
rio  Maiori  tradendas,  suppressisnominibus,  ad  ipsum  Procu- 
ratorem  transmittere  quidem  poterunt,  ast  memoratos  casus 
Sacrae  Poenitentiarise  proponendos  nunquam  et  nullimode 
narrare  seu  manifestare  audeant.  »  —  Monitiim  S.  Poeni- 
tentiarice.  —  Cf.  Acta  S.  Sedis,  vol.  7,  pag.  208. 

c)  Accurate  autem,  sub  fmem  epistolai,  exprimatur 
nomen  illiiis  ad  quem  dirigendum  est  responsum,  item- 
que  accurate  ponatur  nomen  loci,  ut  tuto  responsum  perve- 
niat.  Hinc  solet  epistola  sic  terminari  :  Dignetur  Eininen- 
tia  Yestra  rescribere  ad.... 

d)  Debet  clare  exprimi  casus  cum  circumstantiis"ne- 
cessariis,  et  gratia  quae  postulatur ;  sed  praesertim  procuret 
confessarius  ut  exprimatur  vem  causa  recursus,  ne  obrep- 
tione  aiit  subreptione  vitietur  rescriptum. 

e)  Gonfessarii  possunt  ad  Sacram  Poenitentiariam  re- 
currere  etiam  pro  absolutionibus  et  dispensationibus  qicas 
posset  Episcopus  concedere. 

Et  quandoque,  ob  certas  circumstantias  et  indicia  extra 
forum  conscientise  habita,  posset  Episcopus  suspicari  quse- 
nam  sit  persona  pro  qua  ab  ipsum  recurritur ;  quo  casu 
poenitens,  qui  forsan  a  recursu  ad  Episcopum  refugeret,  re- 
cursumad  Sacram  Poenitentiariam  ultro  admittet.  — Bouix, 
De  Curia  Eom.,  p.  2,  cap.  13,  §  4. 

497.  V.  Sacra  Poenitentiaria  absolutiones,  dis- 
pensationes,  aliasve  gratias  concedere  solet  per 
formam  commissionis.  —  Cf.  n.  412  et  420, 

a)  Plerumque  committit  ipsi  confessario  ab  impetrante 
eligendo  inter  approbatos  ab  Ordinario,  ut  pro  sua  discre- 
tione  concessionem  exsequatur. 

Quandoque  exsecutio  gratise,  pro  subjecta  materia,  com- 
mittitur  Episcopo,  vel  ejus  Yicario  generali. 

b)  Glausula  «  Si  ita  est  »  intelligitur  de  veritate  causoe 
fmalis  ob  quam  conceditur  gratia.  Sufficit  vero  assertio  poe- 
nitentis,  cui  fides  adhibenda  est. 

c)  Glausula  «  In  foro  conscientice  tanttim  »  indicat  con- 


Gap.  IV.   De  congregationibus  romanis.  405 

cessionem  non  valere  quoad  forum  externum.  —  Ideoque, 
si  forte  impedimentum  matrimonii  occuUum,  a  quo  poijni- 
tens  dispensatur,  evaderet  puhlicum,  adhuc  ab  Apostolica 
Bataria  impetranda  esset  dispensatio  pro  foro  externo  ; 
secus  ipsa  proles  reputaretur  illegitima,  licet  in  foro  cons- 
cientiae  matrimonium  valeret.  —  Gasparri,  op.  cit.,  n.  390. 
Sed  verba  «  In  utroque  foro  absolvas  »  ita  intelligenda 
sunt  ((  ut  requiratur  una  tantum  absolutio  in  foro  externo 
impertienda,  quse  valeat  etiam  pro  interno  ».  —  aS.  Posni- 
tent.,  27  apr.  1886. 

d)  Glausula  «  Auditaprius  sacramentali  confessione  », 
vel  «  in  actu  sacramentalis  confessionis  tantum  »,  neces- 
sariam  reddit  prseviam  sacramentalem  confessionem  ipsi 
confessario  exsecutori  factam.  Gonfessarius  er^  primum 
absolvat  de  more  poenitentem,  et  postea  commissionem 
exsequatur.  —  Nulla  specialis  formula  determinatur  qua 
necessario  confessarius  uti  debeat. 

lo  Absolutio  sacrilege  suscepta  non  officit  validitati  dis- 
pensationis.—  Quod pluries  a  S.Poenitentiariadecisumest. 

2o  Si  confessarius  advertat  poenitentem,  ex  sua  indispo- 
sitione,  a  peccatis  absolvi  rite  non  posse,  curare  debet  ut 
idem  poenitens  rite  disponatur ;  vel,  si  disponi  nequeat  in 
prsesenti,  differre  debet,  una  cum  absolutione  a  peccatis, 
dispensationis  concessionem,  nisi  forte  urgens  aliqua  ne- 
cessitas  suadeat  dispensationes  accelerare. 

Unde,  quandoque  confessarius  dispensationem  conce- 
dere  potest  etiamsi  ahsolutionem  a  peccatis  suspendendam 
esse  censeat.  —  S.  Poenit.,  19  maii  1834.  —  Cf.n.  1590. 

e)  Glausula  « Injuncta  ei  gravi posnitentia  » intelligenda 
est  juxta  vires  poenitentis. 

Et  ipsa  S.  Poenitentiaria,  die  8  apr.  1890,  declaravit  «in 
prsefmienda  poenitentise  qualitate,  gravitate,  duratione,  etc, 
qu8e  dispensantis  aut  delegati  arbitrio  juri  conformi  remit- 
titur,  neque  severitatis,  neqne  humanitatis  fines  esse  exce- 
dendos,  rationemque  habendam  conditionis,  setatis,  infir- 
mitatis,  officii,  sexus,  etc,  eorum  quibus  poena  irrogari 
injungitur  », 

23* 


406     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

f)  Glausula  «  Prcesentibus  laceratis  sub  poena  excom- 
municationis  latce  sententice  »  intelligenda  est  moraliter, 
nempe  saltem  infra  triduum  post  exsecutionem  rescripti. 

498.  VI.  S.  Poenitentiaria  gratuito  concedit  matri- 
moniales  dispensationes,  sicuti  quamlibet  aliam  gratiam, 
tum  pro  interno,  tum  pro  externo  foro  :  quod  indicat  ver- 
bum  gratis  rescripto  appositum. 

a)  Attamen,  concedens  pauperibus  dispensationes  pro 
foro  externo,  imponit  pro  juribus  Datarice  Apostolicce 
taxas,  quas  deinde  in  capsam  Datarise,  detractis  expensis, 
deponit.  —  Gasparri,  op.  cit.,  n.  324. 

lo  Oratoribus  ex  Galliis,  si  pauperes  sunt,  nec  aliquam 
summam  sponte  offerunt,  dispensatio  semper  conceditur  a 
S.  Poenitenflaria  sine  ulla  imposita  taxa,  sed  cum  clausula 
«  Erogata  ab  eis  aliqua  elee^nosyna,  judicio  Ordinarii, 
juxta  eorum  vires,  taxanda  et  applicanda  ».  —  Gasp.,  ibid. 

2o  Porro,  satis  est  ut  eleemosyna  defmiatur  ab  Ordinario, 
et  oratores  promittant  se  illam  erogaturos.  Neque  necessa- 
rium  est  ut  eleemosyna  fiat  ante  dispensationis  fulmina- 
tionem  sub  poena  nullitatis.  —  S.  Poenitent.,  ii  nov.  i890. 

3o  Imo,  prudenti  judicio  et  conscientise  Ordinarii  remitti- 
tur  ut,  ob  extremam  paupertatem  oratorum,  eorumve 
malam  voluntatem,  de  eroganda  eleemosyna  omnino  si- 
leat.  — S.  Pcenit,,  eadem  die. 

b)  Prseterea,  si  per  Agentem  ecclesiasticum  dispensatio 
sit  petita,  ipsi  solvendae  sunt  ab  oratoribus  expensce  pos- 
tales  et  eongrua  remuneratio. 

499.  VII.  Abbrevationes  in  rescriptis  S.  Poeni- 
tentiariae  adhiberi  solitas,  quse  nonnullis  confessariis 
difficultatem  ingerere  possunt,  hic  referimus  cum  integris 
respondentibus  verbis  : 

AZr-aliter;  aZs-alias  ;  ap^ica-apostolica  ;  appbatis-Sipi>TO- 
batis  ;  ai/c^e-auctoritate  ;  cg^-censuris ;  circumpeoni-ciY- 
cumspectioni ;  con/feone-conf essione  ;  co^^scioe-conscientise ; 
discreoni-dii^cvQiiom. ;  Circoe-excommunicatione ;  gnali-ge- 
nerali ;  humoi-huiusmodi ;  m/^rap^wm-infrascriptum;  irre- 
^tt^^e-irregularitate;  igr-igiiuv;  Uima-legiiimsi;  ^rc^-litterae ; 


Gap.  IV.  De  congregationibus  romanis.  407 

Or(iio-Ordinario  ;  Pp-Papa  ;  p^^^r-prsefertur  ;  pntium-^rdd- 
sentium ;  p?)^er-presbyter  ;  pc^^^ia-poenitentia  ;  poe-posse ; 
g^?^i^s-quatenus  ;  s<z^wrt-salutari ;  sj)ea^r-specialiter  ;  etc.  — 
BouiXy  De  Curia  Eom.,  loc.  cit.,  §  6. 


ARTICULUS  X. 

DE   cancellaria   apostolica,    secretaria   brevium, 

DATARIA   ET   ROTA. 

500.  I.  Cancellaria  Apostolica  expediuntur  Ponti- 
ficice  Bullce,  ideoque  imprimis  litterse  quse  actus  consisto- 
riales  referunt,  ut  sunt  collationes  beneficiorum  majo- 
rum,  etc. 

a)  Huic  prceest  Gardinalis  qui,  non  Cancellarii,  sed 
Yice-Cancellarii  nomen  assumit.  —  Quod  videtur  induc- 
tum  esse  ob  Gardinalatus  prsestantiam ;  nempe,  qusedam 
officia  qu9e  a  non  Gardinalibus  impleri  solent,  ipsis  etiam 
Gardinalibus  quandoque  committuntur :  Nuntius  Aposto- 
licus,  V.  gr.,  etsi  ad  cardinalatum  promotus,  quandoque 
pergit  per  aliquod  tempus  hoc  Nuntii  munus  obire  ;  et  tunc 
appellatur  Pro-iVti?2^ms,  ad  significandum  nuntiaturam  cum 
dignitate  cardinalitia  non  quadrare. 

b)  Mortuo  Pontifice,  ipso  facto  suspenditur  Gardinalis 
Vice-Gancellarii  jurisdictio,  et  sigillum  pontificium  coram 
Gardinalibus,  quando  prima  vice  conveniunt,  Sedevacante, 
rumpitur.  —  Bouix,  De  Curia  Rom.,  part.  2,  cap.  14 

c)  De  Regulis  Cancellarice  egimus  in  Tractatu  De  prin- 
cipiis,  uhi  Dejure  novissimo,  n.  145. 

501.  II.  Sebretaria  Brevium  instituta  est  pro  rescrip- 
tis  et  litteris  Pontificiis  quse  in  forma  Brevis  sub  annulo 
piscatoris  expediuntur.  —  Cf.  n.  409. 

a)  A  Secretaria  Brevium  procedunt,  praeter  concessiones 
indulgentiarum,  omnes  provisiones,  gratise,  absolutiones, 
dispensationes  a  Papa  concessa),  quce  directe  a  certis  Con- 
gregationibus  nonexpediuntur,  quandoperBullamexpediri 
non  debent. 


408     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

b)  Dataria  expeditionem  rescriptorum  ad  Gancellariam 
vel  ad  Secretariam  Brevium,  pro  gratiai  natura,  remittit.  — 
Cf.  Stremler,  I)es  Cong.  Rom.,  sect.  3,  chap.  4. 

502.  III.  Datarise  nomen  derivatum  est,  ut  nonnulli 
existimant,  a  data,  id  est  diei,  mensis  et  anni  scriptione,  quti; 
dispensationibus  aliisque  gratiis  a  Papa  concessis  apponitur ; 
vel,  ut  aliis  placet,  a  dare,  quia  per  illam  dari  solent  gra- 
tise  Pontificiae. 

a)  Et  revera,  a  Bataria  procedunt  gratia^  quse  in  foro 
externo  concedi  solent,  ut  sunt  collationes  beneficiorum 
quse  consistorialia  non  sunt,  dispensationes  ab  impedimen- 
tis  et  irregularitatibus  puhlicis,  et  alia  quse  indicantur  in 
constitutione  Gravissimum,  Benedicti  XIV,  an.  1745. 

Dataria  Prmsidem  habet,  qui,  si  Gardinalis  sit,  non  Bata- 
rius,  sed  Pro-Batarius  vocatur;  pluresque  alios  Officiales. 
—  Cf.  Bouix,  loc.  cit.,  §  4. 

b)  Ut  omnis  inordinatio  et  confusio  tolleretur,  quoe  ex 
promiscuo  recursu  ad  Datariam  et  Secretariam  oriebatur, 
Benedictus  XIY,  citata  constitutione,  elenchum  determina- 
vit  concessionum  et  gratiarum  quarum  expeditio  primo  ex- 
clusive  ad  Secretariam  Brevium,  secundo  ta)n  ad  ipsam 
Secretariam  quam  ad  Batariam  Apostolicam,  tertio  de- 
mum  ad  ipsam  Batariam  privative  tribuitur. 

Hsec  sub  poena  nuUitatis  servari  voluit;  non  vero  perti- 
mescendum  est  ne  invalida  sint  rescripta,  si  forte  orator  ad 
Secretariam  potius  quam  ad  Datariam  litteras  suas  direxe- 
rit;  nam  Officiales  Guriae  Romanse  apprime  sciunt  ad  quos 
spectet  expetitas  gratias  concedere  et  expedire. 

c)  Instantia  ad  dispensationem  obtinendam  a  Dataria 
Apostolica  debet  esse  redacta  latino  idiomate,  quacumque 
tandem  formula,  et  inscribitur,  non  Gardinali  Pro-Datario, 
sed  ipsi  Pontiflci,  ideoque  incipit  his  verbis  «  Beatissinie 
Pater  ».  —  Cf.  n.  448. 

d)  Taxa  seu  componenda  pro  certarum  gratiarum  con- 
cessionibus  Dataria?  solvitur,  quam,  detracto  quod  debetur 
Officialibus  justo  salario,  in  causas  pias  expendunt. 

Hoec  taxa,   pro  natura  dispensationis  e^^ogatce,  et  pro 


GaP.  IV.  De  CONGREGATIONIBUS  ROMANIS.      409 

t 

redditibics  oratorum,  determinatur.  iEqum  est  enim  ut  ali- 
quatenus  resarciatur  vulnus  legi  inflictum.  —  Cf.  n.  96. 

e)  Dispensationes  S.  Datarise  alise  sunt  in  forma  com- 
muni,  alise  in  forma  pauperum. 

Dispensatio  in  forma  pauperum  dicitur  illa  quse  paupe- 
ribus,  remissa  componenda,  concedi  solet,  habens  clausulas 
speciales  quse  proprie  formam  pauperum  constituunt.  — 
Cf.  n.  494. 

i)  Apostolica  Sede  vacante,  S.  Dataria  penitus  con- 
quiescit,  cum  Gardinalis  Pro-Batarii  officium  per  obitum 
Pontificis  exspiret. 

503.  IV.  Rota  Romana  eas  causas  judicat  quse,  ad  Se- 
dem  Apostolicam  delatse,  per  specialem  S.  Pontiflcis  com- 
missionem  ipsi  cognoscendse  et  terminandse  committuntur. 
Non  solent  autem  ipsi  committi  causse  criminales,  sed  ci- 
viles  tantum,  vel  spirituales  quse  privative  ad  alia  tribu- 
nalia  non  spectant. 

a)  Gonstat  judicibus  numero  duodecim  qui  Auditores 
nuncupantur,  desumpto  nomine  ab  antiquo  eorum  officio 
audiendi  dumtaxat  causas,  et  referendi  ad  S.  Pontificem 
qui  sententiam  ferebat. 

Auditores  sunt  simul  capellani  et  subdiaconi  S.  Ponti- 
flcis  ;  et,  quatenus  tales,  habent  proprium  officium  in  sa- 
cris  functionibus  explendum. 

Habent  officium  inamovibile,  et  assumuntur  ex  variis  na- 
tionibus.  Gallia  suum  Auditorem  habet,  pro  veteri  more  no- 
minatum  a  Gubernio. 

b)  Decisiones  Rotce  habent  vim  sententiarum  supremi 
tribunalis,  et  sgepe  a  Ganonistis  allegantur.  —  Non  tamen 
faciunt  auctoritatem  necessaWam  apud  inferiores  magis- 
tratus,  quia  nunquam  huic  tribunali  concessum  est  dare 
interpretationem  jurisquse  vim  ubique,  more  legis,  obtineat.. 

c)  Eoc  speciali  dispensatione  Leonis  XIII,  coUegium 
Auditorum  sub  respectu  veri  tribunalis  conservatum  est, 
ita  ut  operam  suam  penes  S.  Rituum  Gongregationem  exhi- 
beat,  qusestionesque  collegialiter  cum  voto  deliberativo 


410     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

decidat  circa  valorem  juridicum  processuum  qui  in  causis 
beatiflcationis  et  canonizationis  servorum  Dei  conficiuntur. 
Prseterea  eidem  tribunali  S.  Rotse  concessum  est  ut,  juris 
ordine  servato,  quaestiones  in  via  contentiosa  resolvat  quae 
super  prceeminentia  vel  aliis  juribus  inter  ecclesiasticas 
personas  exortse,  et  eidem  S.  Rituum  Gongregationi  com- 
petentes,  ipsi  tribunali  expendendae  et  definiendse  a  Gardi- 
nali  Gongregationis  Prsefecto  remittuntur.  —  Santi,  Be  offlc, 
jud.  ord.,  num.  i46. 


I 


Cap.  V.  De  adjutoribus  R.  P.  extra  curiam.      411 


CAPUT  V. 

DE  ADJUTORIBUS  ROMANI  PONTIFIGIS 
EXTRA  CURIAM. 

Nompo  :  de  Legatis,  — Vicariis, —  Prajfectis,  —  el  Protonolariis  Aposlolicis ; 
—  de  Palriarchis,  —  Primatibus  —  et  Metropolitanis. 

ARTIGULUS  I. 

DE  LEGATIS   ROMANI   PONTIFICIS. 

504.  I.  «  Agitur  de  graviori  atque  insigniori  jure 
primatus  in  Petro  ejusque  successoribus  a  Ghristo  insti- 
tuti ;  quo  prseditus  Romanus  Pontifex,  dum  agnorum  et 
ovium  sibi  concreditorum  curam  gerit  universam,  suo  fun- 
gitur  Apostolico  munere  per  ecclesiasticos  viros,  sive  sta- 
biles,  sive  ad  tempus^  veluti  magis  expedire  censuerit, 
delegatos,  prsecipiens  eisdem  ut  ibi  suas  vices  obeant, 
eamque  jurisdictionem  exerceant  quam  Is  per  se,  si  adesset, 
exerceret.  »  —  Pius  VI  in  responsione  ad  Metropolitanos, 
super  Nuntiaturis  Apostolicis,  20  jan.  1789. 

a)  Hinc  merito  reclamavit  cardinalis  Caprara  contra 
sequentem  articulum  Legis  organicce:  «  Aucun  individu 
se  disantNonce.  Legat,  Vicaire  ou  commissaire  Apostolique, 
ou  se  pr6valant  de  toute  autre  denomination,  ne  pourra, 
sans  Tautorisation  du  Gouvernement,  exercer  sur  le  sol 
fran^ais  ni  ailleurs  aucune  fonction  relative  aux  affaires 
deFEglise  gallicane.  »  —  Art.  2  inter  organicos. 

b)  Et  excommunicationi  latoe  sententice  speciali  modo 
Romano  Pontifici  reservatce  Pius  IX  subjacere  declaravit : 
«  Omnes  interficientes,  mutilantes,  percutientes,  rapientes, 
carcerantes,  detinentes  vel  hostiliter  insequentes....  Sedis 
Apostolica3  Legatos  vel  Nuntios,  aut  eos  a  suis  territoriis, 
terris,  seu  dominiis  ejicientes,  nec  non  ea  mandantes,  vel 
rata  habentes,  seu  prsestantes  eis  auxilium,  consilium,  vel 
favorem.  »  —  Cf.  n.  i646. 


412     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

505.  II.  Legati  dividuntur  in  Legatos  natos  et 
Legatos  missos. 

a)  Legati  nati  illi  erant  quorum  dignitati  quam  in 
Eoclesia  obtinebant,  munus  legationis  erat  adnexum. 

Hodie  vero  hujus  officii  non  supersunt  nisi  jura  qusedam 
honorifica  et  tituli,  quibus  decorantur  in  Gallia  Archiepis- 
copi  Hhemensis,  Lugdunensis,  Bituricensis,  et  Burdiga- 
lensis. 

b)  Legati  missi :  alii  sunt  Legati  a  latere,  alii  Legati 
qui  dicuntur  simpUciter  missi. 

Legati  a  latere  ita  appellantur,  quia  assumuntur  e  numero 
Gardinalium  qui  Romano  Pontifici  adsistunt.  —  Mittuntur 
ad  gravioris  alicujus  negotii  tractationem,  qua  absoluta,  re- 
cedunt. 

c)Legati  missi,  yqI  deputantur  ad  expediendum  aliquod 
particulare  negotium,  ita  ut,  eo  completo,  Legatus  ad  Ur- 
bem  redeat,  cessetque'  legatio ;  vel  mittuntur  in  aliquam 
regionem  cum  jurisdictione  stabili,  et  tunc  Nuntiorum  no- 
mine  vocari  solent. 

506.  III.  Nuntii  successerunt  Apocrisariis  seu  Respon- 
salibus,  quos  olim  Pontifices  habebant  apud  Imperatores. 

a)  Solent  mitti  ad  supremos  Principes  civiles,  prseser- 
tim  ut  studeant  conservare  pacem  et  concordiam  cum  S. 
Sede,  et  generalia  negotia  principatus  civilis  cum  Summo 
Pontifice  pertractcnt. 

Legati  qui  resident  apud  Aulas  minores  appellantur  In- 
ternuntii,  aut  etiam  Belegati  Apostolici. 

Nuntii  charactere  episcopali  decorantur,  et  hodie  etiam 
Internuntii. 

b)  Si  contingat  aliquem  S.  R.  E.  Gardinalium  fungi 
munere  Nuntii  Apostolici,  Pro-Nuntius  appellatur ;  et  hoc 
vocabulum  non  inferioritatem  relative  ad  cseteros  Nuntios, 
sed  superioritatem  denotat,  ut  paulo  superius  explicatum 
est,  ubi  De  Yice-Cancellario  et  Pro-Datario. 

507.  IV.  Potestas  Legatorum. 

a)  Legati  habent  attributiones  et  facultates  determina- 


Cap.  V.  De  adjutoribus  R.  P.  extra  curiam.      413 

tas  a  Romano  Pontiflce,  cujus  instructionibus  inhserere  de- 
ben.t. 

Eorum  jurisdictio  est  ad  modum  potestatis  ordinarice,  et 
proinde  non  exspirat  morte  Pontificis  ;  sunt  enim  Legati  S. 
Sedis,  quse,  mortuo  Pontifice,  non  moritur.  —  Cf.  cap.  2, 
Be  off.  Legati,  in  6^. 

b)  Legatorum  a  latere  auctoritas  prsecipua  est  prse 
omnibus  Legatis ;  proinde,  eis  advenientibus  in  aliquam 
provinciam.  silet  aut  suspenditur  auctoritas  aliorum  Lega- 
torum.  —  Cap.  8,  Be  officio  Legati. 

Post  egressum  ah  JJrhe  et  usque  ad  reditum  in  eamdem, 
potest  Legatus  a  latere  exercere  jurisdictionem  volunta- 
riam  etiam  in  personas  extraneas  a  sua  provincia  et  lega- 
tioni  non  subditas  (cap.  4  et  9,  J)e  officio  Legati),  et  statim 
insignia  legationis  assumere,  crucem  erigere,  populumque 
benedicere. 

ARTICULUS    IL 

DE    VICARIIS   ET    PR^FECtlS    APOSTOLICIS. 

508.  I.  Horum  officiorum  natura. 

a)  Vicarius  Apostolicus  est  ille  qui  deputatus  est  a 
Sede  Apostolica  ut  pastorale  regimen  in  aliqua  regione,  non 
suo,  sed  Romani  Pontificis  nomine  exerceat. 

Vicario  Apostolico  ssepe  esedem,  imo  quandoque  majores 
quam  Episcopis  conceduntur  facultates;  sed  Episcopus  suo 
nomine  gregem  pascit,  et,  licet  Pontificise  auctoritati  subdi- 
tus,non  tamen  est  Papse  vicarius,  dum  Vicarius  Apostolicus 
nomine  alterius,  nempe  Summi  Pontiflcis,  administrat. 

b)  Vicarii  Apostolici  alii  consecrantur  in  Episcopos  ad 
titulum  alicujus  ecclesise  in  partibus  infidelium  sitse,  et  ap- 
pellantur  Episcopi  Titulares  (cf.  n.  698  et  seq.).  —  Alii 
vero  charactere  episcopali  carent,  et  proprie  dicuntur  Prce- 
fecti  Apostolici. 

Non  enim  est  necessarius  episcopalis  ordo,  ut  quis  Vicar 
rius  Apostolicus  esse  possit ;  sed  additur  consecratio  epis- 
copalis,  quando  utilis  reputatur  ad  recte  administrandam 
regionem  quse  Vicario  Apostolico  committitur. 


414     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

509.  II.  Duplex  Vicariorum  Apostolicorum  spe- 
cies  distinguenda  est. 

a)  Alii  nempe  deputantur  ad  regiones  quse  more  mis- 
sionum  reguntur  :  scilicet  in  quibus  non  exstant  canonice 
erectse  sedes  episcopales  seu  diceceses,  nec  Ordinarii  qui 
eas  regiones  tanquam  proprii  pastores  regant.  —  Cf. 
num.  466. 

b)  Alii  vero  mittuntur  ad  loca  in  quibus  exstat  ordina- 
ria  hierarchia ;  et  ipsis  committitur  regenda  dioecesis  :  vel 
sede  vacante,  si  gravis  aliqua  causa  id  suadeat :  vel  sede 
etia^n  non  vacante,  quando  Episcopus  aliqua  ratione  impe- 
ditur  quominus  proprium  gregem  per  seipsum  pascere  va- 
leat.  —  Cf.  Bened.  XIY,  De  syn.,  lih.  2,  cap.  10,  n.  10. 

Quoties,  vivo  Episcopo,  Vicarius  Apostolicus  datus  sit, 
is,  mortuo  Episcopo,  adhuc  in  eodem  munere  perseverat. 
Quippe,  ob  reverentiam  Supremge  Sedis,  non  dari  in  hoc 
casu  locum  electioni  Vicarii  Gapitularis,  Doctores  consen- 
tiunt,  fuitque  non  semel  resolutum  per  S.  G.  Goncilii. 

510.  III.  Item  duplex  distinguitur  Praefecterum 
Apostolicorum  species. 

a)  Sunt  enim  qui,  cum  territorium  proprium  habeant, 
veri  missionis  Superiores  sunt,  seu  loci  quasi  Ordinarii ; 
quorum  auctoritas  quibus  fmibus  contineatur,  litteris  Sa- 
crse  Gongreg.  Fidei  Propag.  est  defmitum. 

b)  Sunt  alii,  quorum  prsefectura  territorio  continetur 
alicui  Episcopo  subjecto  :  quo  in  casu,  Episcopi  ipsius  con- 
grua  ratio  haberi  necesse  fuit  in  facultatibus  quse  eisdem 
Prsefectis  concedi  solent,  aut  saltem  in  eorum  exercitio.  — 
Zitelli,  Apparat.  jur.  can.,  pag.  138. 

511.  IV.  Vicarii  Apostolici  stricto  jure  nequeunt 
in  omnibus  uti  honoribus  et  privilegiis  quibus  frui 
datum  est  Episcopis  in  suo  territorio,  cum  non  sint  Episcopi 
titulares  vicariatus  quem  regunt. 

a)  Unde,  nec  thronum  in  ecclesia  habere,  nec  cappam 
magnam  deferre  valent ;  nec  etiam  iis  jus  est  ut  eorum  no- 
mina  in  canone  Missce  memorentur. 


Gap.  V.  De  adjutoribus  R.  P.  extra  curiam.      415 

b)  Verumtamen,  sicubi,  vel  ex  rescripto  vel  ex  consue- 
tudine,  mos  inoleverit  ut  similibus  a  longo  tempore  fuerint 
usi,  et  timor  sit  admirationis  in  fidelibus  si  videant  morem 
illum  innovari,  tunc  S.  Sedes  hujusmodi  observantiam 
tolerare  consuevit.  —  *S.  C.  de  Prop.,  16  feh.  1867. 

512.  V.  Defuncto  Vicario  Apostolico  in  regionibus 
quae  more  missionum  reguntur : 

a)  Si  non  adsit  Goadjutor  cum  futura  successione,  Pro- 
Vicarius,  seu  Vicarius  generalis,  tenetur  assumere  et  obire 
regifnen  et  gubernium  Apostolici  vicariatus  usque  ad  cap- 
tam  ejusdem  vicariatus  Apostolici  possessionem  a  novo 
Vicario,  aut  usque  ad  quamcumque  aliam  a  Sancta  Sede 
ineundam  ordinationem.  —  Const.Bened.  XIV,  Ex  sublimi, 
26jan.  1753,  et  Quam  ex  sublimi,  8  aug.  1755. 

Ideo  hisce  Vicariis  Apostolicis  Benedictus  XIV  injunxit  ut 
Vicarium  generalem  deputarent  habilem  atque  idoneum. 
—  Cf.  cit.  constitutiones. 

b)  Vicario  generali  hujusmodi,  post  obitum  Vicarii 
Apostolici,  tribuuntur  omnes  facultates  quce  VicariisCapi- 
tularibus  cujusvis  cathedralis  ecclesise,  sede  vacante,  com- 
petunt.  --  Habet  prseterea  usum  et  exercitium  eorum  fa- 
cultatum  quibus  utebatur,  dum  viveret,  defu7ictus  Vica- 
rius  Apostolicus,  iis  dumtaxat  exceptis  quse  requirunt  ordi- 
nem  et  characterem  episcopalem,  vel  non  sine  sacrorum 
oleorum  usu  exercentur.  —  Ex  citatis  Ben.  XIV  constit. 


ARTIGULUS   III. 

DE  protonotariis  apostolicis. 

513. 1.  Protonotarii  Apostolici  originem  ducunt  a 

S.  Glemente  I,  qui,  ad  conscribendum  Acta  Martyrum, 
«  viros  adlegavit  pietate,  prudentia  studioque  religionis 
spectatos,  Notarios  "^vimum,  ac  deinde  honoris  ac  dignitatis 
causa  Protonotarios  nuncupatos  ».  —  Constit.  Pii  VII,  Cum 
innumeri,  idibus  dec.  1818. 
«  Pace  demum  Ecclesise  feliciter  data,  non  inde  tamen 


416     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

ProtonotarioriLm  munus  sublatum  est;  sed....  demanda- 
tum  iisdem  est  studiose  describere  quse  de  fide  ac  disciplina 
decernebantur,  eaque  et  caetera  omnia  rei  sacrse  monumenta 
apte  periteque  notare,  atque  una  cum  Actis  Martyrum  in 
scriniis  Ecclesise  recondita,  ad  posteritatis  memoriam  cus- 
todire.  »  —  Cit.  Pii  VII  constit. 

514.  II.  Triplex  hodie  distinguitur  Protonotario- 
rum  species. 

a)  AUi  nempe  suntde  numero  Participantium,  qui  in 
Guria  Romana  officium  obtinent  cum  dignitate,  unde  parti- 
cipant  ejusdem  officii  emolumenta. 

b)  Alii  sunt  ad  instar  Participantium,  qui  a  Summo 
Pontifice  donati  sunt  privilegiis  honorisque  insignibus  qui- 
bus  Protonotariorum  collegium  potitur. 

c)Alii  tandem  sunt  titulares  aut  honorarii,  peculiaribus 
quibusdam  privilegiis  instructi.  —  Cf.  cit.  constit. 

515.  III.  Privilegia  Protonotariorum  ad  instar 
Participantium. 

a)  Ut  est  humanae  naturoe  infirmitas,  sive  ex  prava 
eorum  privilegiorum  interpretatione  quibus  Ptomanorum 
Pontificum  benignitate  aucti  fuerant,  sive  etiam  ex  immo- 
derato  honorum  desiderio,  non  raro  extra  Urbem  contigisse 
compertum  erat  plures  ex  memoratis  Protonotariis,  non  sine 
gravi  episcopalis  dignitatis  injuria,  indebitas  sibi  prceroga- 
tivas,  prsesertim  in  pontiflcalibus  exercendis,  usurpasse  ;  et 
de  hujusmodi  abusibus  quam  frequentissimae  expostula- 
tiones  a  non  paucis  Episcopis  ad  Sedem  Apostolicam  fue- 
rant  delata^.  —  Constit.  Pii  IX,  mox  citanda. 

b)  Ideo  Pius  IX,  constit.  Apostolicce  Sedis  officium, 
4  kal.  sept.  1872,  certas  edidit  regulas,  quibus  privilegia 
declararentur  Protonotariis  Apostolicis  ad  instar  vere  pro- 
prieque  spectantia,  modumque  prsefinivit  in  usu  eorumdem 
privilegiorum  omnino  servandum.  —  Ut  prsecipua  recen- 
seamus  ■: 

1°  Protonotarii  ad  instar  Participantium  inter  Prcelatos 
domesticos  accensentur. 


GaP.    V.    DE   ADJUTOftlBUS    R.    P.    EXTRA    CURIAM.        417 

2«  Habitum  prcelatitimn  violacel  coloris  cum  rochetto 
subtus  palliolum  adhibere  possunt  in  publicis  supplicationi- 
bus  et  aliis  sacris  f unctionibus ;  nunquam  vero  ipsis  licet, 
prseterquam  in  celebratione  missse  pontificalis,  crucem  pec- 
toralem  et  annulum  deferre. 

S^  Habitu  privato  incedentibus  fas  ipsis  est,  retento  usu 
collaris  et  caligarum  violacei  coloris,  induere  vestem  tala- 
rem  nigram  fimbriis  globulisque  rosaceis  ornatam,  circum- 
cingere  illam  ad  lumbos  parva  fascia  violacea,  ac  pileo  nigro 
vittam  seu  chordulam  sericam  rubri  coloris,  auro  tamen 
non  intertextam,  adjungere. 

40  Induti  habitu  proelatitio,  quoscumque  clericos  presby- 
teros  et  canonicos  singillatim  sumptos  prcecedunt,  minime 
vero  Yicarios  generales  vel  capitulares,  Ganonicos  collegia- 
liter  unitos  et  Abbates. 

50  Oratorii  privati  indultum  habent,  ab  Ordinario  visi- 
tandi  atque  approbandi. 

60  Minime  vero  exempti  sunt  a  locorum  Ordinariis 
eorumque  jurisdictione;  et  proinde  nunquam  possunt,  sine 
expresso  illorum  consensu,  pontificalia  exercere. 

70  Impetrata  Ordinarii  venia,  non  idcirco  ipsis  fas  est 
solemne  sacrum  iisdem  prorsus  ritibus  et  pompa  peragere 
qui  episcopali  tantum  dignitati  conveniunt ;  plura  siqui- 
dem  ipsis  sunt  interdicta,  ut  septimum  candelabrum,  bacu- 
lum  pastorale,  etc,  prout  declaratur  in  citata  constitutione. 
—  C/.  Acta  S.  Sedis,  tom.  7,  p.  83  et  seq. 

ARTIGULUS    IV. 

DE   PATRIARCHIS. 

516.  1.  Summus  Pontifex  quosdam  Episcopos 
vocavit  in  partem  sollicitudinis  universalis  Eccle- 
siae. 

a)  Licet  jure  divino  Episcopi  omnes  pares  sint  ordine 
et  potestate,  unp  excepto  S.  Pontifice  qui,  non  ordine  qui- 
dem,  sed  jurisdictione  caeteris  prsestat,  jure  tamen  eccle- 
siastico  dantur  diversi  gradus  jurisdictionis,  ita  ut  alii  aliis 


418       TrACT.  IV.  De  ROM.  PONTIFICE  ET  CURIA  ROMaNA. 

subjiciantur,  et  sic  vari^,  exsurgat  inter  ipsos  prsecellentia 
et  dignitas. 

Quod  ideo  inductum  est  ut  melius  Ecclesise  servaretur 
unitas,  cum  «  essent  in  singulis  provinciis  Praelati  quorum 
inter  fratres  prima  haberetur  sententia,  et  rursus  quidam, 
in  majoribus  urbibus  constituti,  sollicitudinem  susciperent 
ampliorem,  per  quos  ad  unam  Sancti  Petri  Sedem  univer- 
salis  Ecclesia  conflueret,  et  nihil  unquam  a  suo  capite  dis- 
sideret  ».  —  Ep.  S.  Leonis  ad  Anast.  Thessal.  —  Cf.  cons- 
tit.  Pii  IX,  Reversurus,4  id.jul.  1867. 

b)  Hinc,  gradus  medium  locum  obtinentes  inter  Roma- 
num  Pontificem  et  Episcopos  considerari  possunt  ceu  par- 
tialis  communicatio potestatis  supremce  in  Ecclesia  facta  a 
Prima  Sede,  quse,  vel  expresse,  vel  tacite,  approbando 
nempe  privilegia  nobiliorum  sedium  proposita  a  conciliis, 
aliquos  Episcopos  in  partem  sollicitudinis  universalis  Eccle- 
sise  vocavit. 

Primum  gradum  obtinent  Patriarchce,  secundum  Prima- 
tes,  et  tertium  Metropolitce,  quibus  simplices  Episcopi  sub- 
sunt.  —  Cf.  Phillips,  I)u  droit  eccles.,  §  67  et  seq. 

517.  II.  Origo  Patriarchatus. 

a)  Patriarcha  quoad  nomen  idem  sonat  ac  princeps  pa- 
trum,  et  dicitur  de  Episcopo  qui  jurisdictionem  habet  supra 
Episcopos  ac  Archiepiscopos  alicujus  regiouis,  ac  ipsos  Pri- 
mates  prsecedit  honore. 

b)  Tres  tantum  sedes  patriarchales  antiquitas  recogno- 
vit  :  nempe  Romanam,  Alexandrinam,  et  Antiochena^n. 

Origo  dignitatis  harum  sedium  a  primatu  Beati  Petri  re^ 
petenda  est,  qui  «  sublimavit  sedem  (Romanam)  in  qua 
etiam  quiescere  et  proesentem  vitam  finire  dignatus  est.  Ipse 
decoravit  sedem  [Alexandrinam)  in  quam  discipulum 
Evangelistam  misit.  Ipse  firmavit  sedem  (Antiochenam)  in 
qua  septem  annis,  quamvis  alio  discessurus,  sedit  ».  — 
Gregorii  Magni  epist.  ad  Eulogium  Alexandrinum. 

518.  III.  Patriarchae  recentiores. 

a)  Dignitas  patdarchalis,  successu  temporis,   tributa 


CaP.    V".    t)E   ADJUTORIBUS    R.    P.    EXTRA    CURIAM.        419 

est  eiiQ.m  Episcopo  Hierosolymitano,  ob  memoriam  passio- 
nis  et  sepulturoe  Dominicse ;  et,  in  concilio  Ghalcedonensi, 
anno451,  ecclesia  Hierosolymitana,  exempta  a  cujuscumque 
alterius  ecclesise  jurisdictione,  habuit  sub  se  tres  provin- 
cias  Palestinge,  et  ultimum  locum  inter  patriarchales  eccle- 
sias  obtinuit. 

b)  Episcopi  Byzantini,  quando  sedes  Imperii  Romani 
fuit  Gonstantinopolim  translata^,  ambitiose  adlaboraverunt 
ut  haec  sedes  cunctis  aliis  anteferretur,  et,  post  Romanam 
Sedem,  prse  omnibus  dignitatis  locum  occuparet.  Imo,  plu- 
res  facto  et  nomine  se  Patriarchas  nominabant;  nec  defuit 
qui  se  Patriarcham  oecumenicum  diceret,  quod  speciatim 
Gregorius  Magnus  reprehendit. 

Ecclesia  Romana  nolebat  ah  antiqua  canonum  disciplina 
recedere.  Unde,  canones  concilii  Gonstantinopolitani  I,  an. 
381,  et  concilii  Ghalcedonensis,  an.  451,  non  approbavit, 
quibus  Episcopus  Gonstantinopolitanus  recognoscebatur 
primus  inter  Patriarchas,  post  Romanum  Pontificem. 

Demum  Innocentius  III,  in  concilio  Lateranensi,  an.  1215, 
prserogativam  Ecclesise  Gonstantinopolitanse  admisit.  —  Cf. 
cap.  23,  De  privilegiis. 

c)  Unde  «  Sancta  Romana  Ecclesia  quatuor  sedes  pa- 
triarchales  instituit,  inter  quas,  post  ipsam  Romanam  Ec- 
clesiam,  Constantinopolitanam  primum,  Alexandrinam 
secundum,  Antiochenam  ievimm,  Hierosolymitanam  quar- 
tum  locum  obtinere  voluit,  ipsasque  multis  prserogativis  et 
honoribus  ac  privilegiis  decoravit.  »  —  Cap.  3,  I)e  elect., 
extravag.  comm. 

519.  IV.  Patriarchse  Titulares.  —  Verum  prsedicta- 
rum  sedium  patriarchalium  civitates,  cum  sint  occupatse 
ab  infidelibus,  vel  a  schismaticis  detineantur,  ne  earicm 
memoria  ohliteretur,  Romanus  Pontifex  Patriarchas  lati- 
nos  creare  solet,  qui  titulitm  harum  sedium  ac  prserogati- 
vas  honoris  habent,  absque  ulla  jurisdictione  patriarchali. 
Imo  Pius  IX,  constit.  Nulla  celehrior ,  22  jul.  1847, 
exercitium  jurisdictionis  latini  Patriarchse  Hierosolymis 
restituit  cum  residendi  obligatione;  hsec  tamen  jurisdictio, 


420     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

ex  ipso  tenore  constitutionis,  limites  juris  metropolitici 
non  excedit. 

520.  V.  Patriarchae  minores.  —  Praeter  quatuor  prae- 
dictos  Patriarchas,  qui  majores  dicuntur,  progressu  tempo- 
ris  in  Occidente  alii  a  Romano  Pontifice  condecorati  sunt 
hoc  titulo,  sed  Patriarchce  minores  appellari  solent. 

a)  Antiquior  hujus  generis  patriarchatus  est  Aquileien- 
sis,  aquo,  divisione  facta,  post  sseculum  VI,  originem  duxit 
patriarchatus  Gradensis.  —  Sseculo  XV,  titulus  hujus  se- 
cundi  patriarchatus  translatus  fuit  in  Episcopum  Venetia- 
rum,  quique  usque  nunc  Patriarcha  nuncupatur.  —  Anno 
autem  1751,  suppressus  fuit  patriarchatus  Aquileiensis. 

Prseterea,  honoris  causa,  a  Paulo  III  institutus  est  pa- 
triarchatus  Indiarum  Occidentalium,  et  hoc  titulo  decora- 
tur  major  capellanus  Regis  Hispaniarum. 

Tandem,  a  Glemente  XI  Archiepiscopus  Ulyssiponensis, 
in  Lusitania,  titulum  Patriarcha^  assecutus  est. 

Isti  nomen  quidem  et  honores  patriarchatus  obtinuerunt ; 
sed  ipsorum  jurisdictio  non  excessit  jus  metropoliticum  aut 
primatiale.  —  Santi,  Be  offic.  jud.  ord.,  n.  8 ;  —  de  Ange- 
lis,  ibid.,  n.  15.  —  Cf.  Phillips,  Du  droit  eccles.  dans  ses 
princip.  gen.,  %  69  et  seq. 

b)  Insuper,  exstant  hodie  in  Oriente  Patriarchse  catho- 
lici  diversorum  rituum,  quibus  eadem  fere  jura  ac  privile- 
gia  quibus  Patriarchse  antiqui  fruebantur,  Apostolica  Sedes 
recognovit. 

Tales  sunt  Patriarcha  Antiochenus  Melchitarum,  Patriar- 
cha  Antiochenus  Maronitarum,  Patriarcha  Antiochenus 
Syrorum,  Patriarcha  Rabylonensis  nationis  Chaldceorum 
in  Mesopotamia,  et  Patriarcha  Gilicise  Armenorum.  —  Cf. 
n.  542,  ubi  de  elect.  Episc.  in  eccles.  orient. 

521.  VI.  Patriarcharum  jura  et  potestas. 

a)  Potestatem  quam  Metropolitce  habent  in  suffraga- 
neos,  eamdem  fere  a  sacris  canonibus  habent  Patriarchse 
in  Metropolitas. 
Prsecipua  eorum  jura  et  privilegia  sunt :  ut  postSummum 


CaP.    V.    De   AfiJUTORlBUS    R.    P.    EXTRA    CURIAM.        421 

Pontificem  et  Gardinales  sedeant  ordine  dignitatis ;  ut  Me- 
tropolitis  pallium  concedant,  posteaquam  ipsi  a  Romano 
Pontifice  illud  acceperint ;  ut  crucem  prse  se  ferant  per  uni- 
versum  tractum  sui  Patriarchatus,  nisi  occurrat  Summus 
Pontifex  aut  ejus  Legatus  a  latere ;  ut  a  suis  Metropolitis 
ad  eos  appelletur.  —  Concil.  Later.  lY  (cap.  23,  Beprivile- 
giis). 

b)  Patriarchae  ritus  orientalis  exercere  nequeunt  pro- 
priam  jurisdictionem  extra  eorumdem  patriarchatus ;  et 
consequenter,  sacerdotes  et  fideles  cujuslibet  ritus  orienta- 
lis,  domicilium  habentes  extra  respectivos  patriarchatus, 
sive  etiam  intra  limites  eorumdem,  sed  non  habentes  paro- 
chos  proprii  ritus,  subjiciuntur  Ordinario  loci  in  quo  mo- 
rantur,  prsecipue  in  dioecesibus  latinis.  —  S.  C.  de  Prop.  ad 
Archiep.  Parisien.,  12  maii  1890. 


ARTIGULUS    V. 

DE   PRIMATIBU3    SEU   EXARCHIS. 

I.  Primatialis  sedes  illa  est  cui  in  perpetuum 
adnexum  est  certum  quoddam  jus  supra  omnes  alicujus 
regionis  Metropolitanos,  ita  tamen  ut,  vel  ipsa  patriarchali 
sedi  subjaceat,  vel,  si  forte  sit  extra  omnem  patriarchatum, 
patriarchalis  denominationis  prserogativam  non  habeat. 

Episcopi  qui,  in  civitate  principali  alicujus  regni  vel  na- 
tionis,  ita  constituti  sunt  ut  cseteris  sive  Episcopis  sive  Me- 
tropolitis  hujus  regionis  prseessent,  in  Occidente  Primates, 
et  in  Oriente  Exarchce  dicti  sunt. 

a)  In  Occidente  :  plures  exstiterunt  Primates,  ut  Car- 
thaginiensis  in  Africa,  Toletanus  in  Hispania,  Cantuarien- 
sis  in  Anglia,  Moguntinus  in  Germania,  Lugdunensis, 
Bituricensis  in  Gallia,  etc;  nunquam  vero  exstitit  prima- 
tialis  sedes  quse  nulli  patriarchali  subjiceretur,  cum  Roma- 
nus  Pontifex  totius  Occidentis  Patriarcha  semper  fuerit; 

b)  In  Oriente  :  «  proeter  Alexandrinum  et  Antioche- 
num,  erant  alii  tres  Exarchi  dioeceseon,  ^cilicQi  Ephesinus 
Asianse  dioecesis,  Ccesareensis  Ponticoe,    et  Heracleensis 

T.  I.  2i 


422     Tract.  IV.  De  rom.  poNTiFict:  tr  curia  fiOMANA. 

Tracicoe  prsefecti ;  qui  Metropolitaiios  sibi  subditos  plerum- 
que  ordinabant,  et  synodos  indicebant ;  sed  ipsi  a  nuUo  Pa- 
triarcha  pendebant  in  administratione  dioeceseon,  et  pari 
jure  fruebanturin  suis  dioecesibus  quo  Alexandrinus  et  An- 
tiochenus,  (pii  potiores  erant  tantum  dignitate.  »  —  Petrus 
de  Marca,  apud  Bouix,  Be  Episc,  p.  4,  sect.  1,  cap.  2. 

523.  II.  Primatum  jura.  —  Primates,  sicut  et  Patriar- 
chse,  nihil  juris  habent  prse  cseteris  Episcopis,  nisi  «  qiian- 
tum  sacri  canones  concedunt,  vel  prisca  illis  consuetudo 
contulit  ».  —  Cap.  9,  Be  offic.  jud.  ordin. 

Primatis  prserogativa  est  ut  ad  ipsum  appellari  possit  a 
sententiis  Metropolitanorum.  —  Cf.  conc.  Chalcedonense, 
can.  9  et  17. 

Ad  Primatem  quoque  pertinet  nationali  concilio  prcesi- 
dere;  sed  ejusmodi  concilium  convocare  nequit  nisi  inter- 
veniente  Romani  Pontificis  auctoritate.  —  Cf.  n.  675. 

524.  ill  Exstincta  est  in  Gallia  quaelibet  juris- 
dictio  primatialis  pe7'  concordatum  anni  /<§()/;  nama 
Pio  VII  suppressoe  sunt  atque  exstinctse  omnes  Galliarum 
ecclesiae  cum  suis  jicribus  Qitqne  privilegiis  et  prwrogativis 
cujuscumque  generis. 

Unde,  cum  nulla  sedes  a  tempore  dicti  concordati  in  pri- 
matialem  erecta  fuerit,  omnes  in  nostris  partibus  provincise 
ecclesiasticse  sunt  jure  sequales,  ac  ab  invicem  independen- 
tes;  et,  si  quibusdam,  v.  gr.  Episcopo  Lugdunensi,  Epis- 
copo  Carthaginiensi,  benignitas  Apostolica  indulserit  prse- 
ferre  titulum  Primatis,  id  ad  honorem  solum  et  commemo- 
rationem  temporis  acti  concessum  est. 

ARTIGULUS   VL 

t)E   METROPOLITANIS   SEU   ARCHIEPISCOPIS» 

525.  1.  NatUra  et  origo  hujus  dignitatis. 

d)  Archiepiscopus  quoad  nomen  idem  sonat  ac  princepg 
Episcoporum,  et  quoad  rem  definiri  potest  :  Episcopus  sibi 
subditos  habens  Episcopos  alicujus  provincise  ecclesiasticse, 
q^uibus  alii  Episcopi  non  subjiciunturi 


Cap.  V.  De  adjutoribus  R.  P.  extra  curiam.      423 

b)  Appellatur  quoque  Metropolitanus,  eo  quod  sitprse- 
sul  MetropoUs,  id  est  urbis  matris  aliarum  vicinarum  ur- 
bium.  —  Nam,  quemadmcdum  in  regimine  civili  prsesides 
habehtur  qui  totius  provincise  prsefecturam  gerunt,  ita 
Ecclesia  in  quibusdam  civitatibus  Episcopos  prsefecit  qui- 
bus  aliarum  civitatum  Episcopi  subderentur. 

c)  Origo  Metropolitarum  nonimmerito  ad  ipsa  tempora 
Apostolica  communiter  refertur,  argumento  desumpto  ex 
Tito  et  Timotheo,  qui  in  Asia  et  in  insula  Gretensi  manda- 
tum  acceperunt  a  S.Paulo  cseteris  provincise  Episcopis  invi- 
gilandi  et  prsesidendi. 

Jam  in  concilioNicsenoIjubebatur  «  antiquos  morescirca 
Metropolitas  observari  ».  —  Can.  4. 

Subsequentibus  vero  temporibus,  iste  gradus  jurisdictio- 
nis  explicatus  est,  magisque  determinatus. 

526.  II.  Potestas  Metropolitanorum  in  genere. 

a)  Gum  jure  divino  Episcopi  omnes  infra  S.  Pontificem 
auctoritate  pares  sint,  et  proinde  Archiepiscopi  potestas  ex 
clelegatione  R.  Pontificis  sit  repetenda,  nihil  potest  Metro- 
politanus,  extra  suam  dioecesim,  nisi  quod  invenitur  injure 
expressum,  aut  a  longa  consuetudine  inductum,  aut  tan- 
dem  a  R.  Pontifice  specialiter  demandatum. 

b)  Unde,  non  mirum  est  jura  Metropolitanorum  pro- 
gressu  temporis  fuisse  imminuta ;  potestatem  enim  quam 
Romanus  Pontifex  concessit,  potuit  ipse  tollere,  vel  ex  parte 
revocare. 

Nec  defuerunt  rationes  hujus  faciendse  limitationis ;  si- 
quidem  Archiepiscopi  nonnullis  juribus  abusi  erant,  quoe 
prudenter  ipsis  subtracta  sunt.  —  Cf.  Phillips,  Bu  droit 
eccles.  dans  ses  principes  gen.,  |  73. 

c)  Jam  vero,  potestas  Archiepiscopi  considerari  potest : 
vel  in  ordine  ad  Episcopos  suffraganeos,  vel  in  ordine  ad 
subditos  suffraganeorum. 

527.  III.  Potestas  Archiepiscopi  in  ordine  ad 
ipsos  Episcopos  suffraganeos. 

a)  Archiepiscopus  invigilare  debet  ne  suffraganei  suo 


424     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

muneri  desint,  et,  secundum  dispositiones  juris,  aliquando 
instare  pro  adimplemento,  aliquando  eorum  negligentiam 
supplere,  vel  commonefacere  Romanum  Pontificem.  —  Cf. 
n.  256,  623,  818,  etc. 

b)  Ejus  officium  est  «  Synodum  in  provincia  sua  co- 
gere,  quo  Episcopi  omnes  et  alii  qui  de  jure  vel  consuetu- 
dine  interesse  debent,  convenire  omnino  teneantur  ».  — 
Trident.,  sess.  24,  cap.  2,  Be  ref.  —  Cf.  n.  677  et  seq. 

c)  Inspecto  jure  antiquo,  Archiepiscopus  erat  judex  or- 
dinarius  qui  videbat  causas  omnes  suorumsuffraganeorum. 

Hodie  vero,  causse  criminales  graviores  contra  Episcopos 
ab  ipso  tantum  Summo  Pontiflce  cognoscendse  sunt  et  ter- 
minandse.  —  Minores  vero  causse  criminales  Episcoporum 
in  concilio  tantum  provinciali  cognoscuntur  et  terminan- 
tur,  vel  a  deputandis  per  concilium  provinciale.  —  Trid., 
sess.  24,  cap.  5,  Be  ref.;  —  sess.  i3,,cap.  8,  De  ref. 

d)  Neque  ad  Archiepiscopum  pertinet  confirmare  et 
consecrare  suffraganeos.H.sBC  emm  jure  hodierno  reservata 
sunt  Summo  Pontifici.  —  Cf.  n.  54 1  et  548. 

e)  An  possit  Archiepiscopus  censuris  in  suffraganeos 
suos  animadvertere,  disputant  Auctores.  Sed  et  illi  qui 
sententiam  affirmantem  amplectuntur,  docent  id  non  debere 
ab  Archiepiscopis  fieri  nisi  cum  magna  consideratione,  et 
consulta  S.  Gongregatione  Concilii.  —  Cf  Bouix,  Be  Epis- 
copo,  tom.  i,  p.  460  et  seq. 

528.  IV.  In  subditos  suffraganeorum,  Archiepis- 
copus  nullam  habet  immediatam  jurisdictionem,  et  nihil 
potest  nisi  in  casibus  appellationis,  devolutionis  aut  visi- 
tationis. 

a)  In  casu  appellationis ,  nempe  in  secunda  instantia, 
Metropolitanus  est  judex  competens  quoad  omnes  suorum 
suffraganeorum  subditos.  —  Cap.  i,  De  offic.  Leg.  ;  —  cap.  9, 
De  offic.  jud.  ord.,  etc. 

Si  tamen  suffraganeus  cognoscat  de  causa  ex  speciali 
delegatione  Summi  Pontificis,  appellatio  fit  a  delegato  ad 
Delegantem. 


Cap.  V.  De  adjutoribus  R.  P.  extra  curiam.      425 

Non  datur  autem  appellatio  a  sententiis  ex  informata 
conscientia,  quibus  nempe  suffraganeus  extrajudicialiter 
suspensionis  poenam  pronuntiat,  aut  ascensum  ad  ordines 
recusat ;  tunc  enim  recursus  tantum  habetur  ad  Sedem 
Apostolicam.  —  Cf.  n.  1519,  ad  11. 

b)  Bevolutio  ad  Metropolitanum  locum  habet  : 

lo  Quando  Gapitulum  cathedrale,  infra  octo  dies  post 
mortem  Episcopi,  Yicarium  Capitularem  non  constituit, 
vel  non  idoneum  deputavit.  —  Cf.  n.  818  et  seq. 

2o  Quando  Episcopus  infra'  tempus  a  jure  statutum  distu- 
lit  conferre  beneflcium,  aut  illud  scienter  contulerit  indi- 
gno.  —  Cf.  n.  855. 

c)  Visitare  dioeceses  suorum  comprovincialium  Metro- 
politani  non  possunt,  nisi  ipsi  plene  visitaverint  propriam 
dioecesim,  et  causa  visitationis  cognita  fuerit  et  probata  in 
concilio  provinciali. 

In  hac  autem  visitatione  Archiepiscopus  omnia  explere 
potest  quse  ipse  suffraganeus  in  propria.  —  Trid.,  sess.  24, 
cap.  4,  De  ref. ;  —  et  cap.  1,  Be  censibus,  in  6^. 

529.  V.  Insignia  dignitatis  metropolitanae  sunt 

Crux  et  Pallium. 

a)  Crtcx  Archiepiscopis  prsefertur  per  totam  provin- 
ciam,  etiam  in  locis  exemptis :  et  significat  «  nusquam  eos 
procedere,  nusquam  progredi,  nisi  ad  Ghristi  crucem  et  im- 
perium  aut  constabiliendum  aut  propagandum»  {Thomass., 
De  veteri  et  nova  Eccles.  discipl.,  p.  1,  lib.  2,  cap.  8).  — 
Clement.  2,  Be  privilegiis. 

Metropolitanus  potest  quoque  in  tota  provincia  celebrare 
pontificaliter ,  populum  solemniter  benedicere  et  indulgen- 
tias  concedere,  modo  non  excedat  statutum  juris  commu- 
nis.  —  Cf.  n.  650. 

b)  Pallium,  quod  defertur  super  vestes  pontificales,  est 
fascia  qusedam  lata  circiter  tres  digitos,  ex  candida  lana 
contexta,  et  nigris  criicibics  decorata ;  formam  habet  circuli 
humeros  constringentis,  cum  duabus  lineis  ab  utraque 
parte  pendentibus. 

Die  S.  Agnetis  virginis,  in  ejusdem  templo  in  via  Nomen- 

24* 


426     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

tana,  singulis  annis  duo  candidi  agni  ofTerri  ac  benedici 
solent,  cum  in  Missa  imploratur  Agnus  Bei  ;  deinceps 
Apostolicis  subdiaconis  traduntur,  atque  in  aliquo  sancti- 
monialium  monasterio  nutriuntur,  donec  suo  tempore  ton- 
deantur.  —  Ex  ea  vero  lana  permixta  reliquse  lanse,  pallia 
conficiuntur.  — Devoti,  lib.  i,  tit.  3,  %42, 

Pallium  dicitur  desumi  de  corpore  S.  Petri.  —  Revera 
mos  est  ut.  in  vigilia  SS.  Apostolorum  pallia  deferantur  ad 
confessionem  S.  Petri,  atque,  expleta  benedictione  quae  fit 
post  Vesperas  a  S.  Pontifice,  vel  illius  vice  a  Gardinali  pon- 
tificaliter  celebrante,  deponantur  asservanda  prope  locum 
in  quo  custoditur  corpus  B.  Petri. 

c)  Be  origine  pallii  disputatur  apud  eruditos. 

lo  Alii  tenent  :  pallium  nihil  aliud  ab  initio  fuisse  quam 
Imperiale  indumentum,  quod  Gonstantinus  Magnus  alii- 
que  Imperatores  Romanis  Pontificibus  et  Patriarchis  con- 
cesserunt,  ut  Ghristi  sacerdotium  decorarent ;  et  addunt  : 
processu  temporis  factum  esse  ut  veluti  sacrum  ornamen- 
tum,  et  plenitudinis  officii  Pontificalis  symbolum  habe- 
retur. 

2o  Alii  vero  dicunt :  pallium  originem  ducere  ab  ipso  pal- 
lio  S.  Petri,  quod  in  ejus  successores  translatum  est,  ut 
significaret  conservationem  potestatis  primatialis  Petri  in 
successoribus  suis.  Eodem  modo  asservabatur  Alexandrise 
pallium  S.  Marci,  et  Hierosolymis  pallium  S.  Jacobi. 

Gum  vero,  tractu  temporis,  pallium  B.  Petri  consump- 
tum  fuerit,  ne  ipsa  significatio  simul  evanesceret,  induc- 
tum  est  ut,  loco  integri  pallii  seu  vestis  longioris,  fasciolce 
assumerentur  humeris  et  pectori  circumducendse. 

Pallium  ab  ipso  Summo  Pontifice  missum  est  quibus- 
dam  Episcopis,  qui  ideo  censebantur  speciali  potestate  prae 
aliis  Episcopis  gaudere. 

d)  Unde  pallium  significat  potestatem  supra-episcopa- 
lem,  seu  participationem.  aliquam  potestatis  primatialis 
Petri  residentis  in  Romano  Pontifice ;  et  mittitur  ad  Pa- 
triarchas,  Primates  et  Metropolitanos,  quibus  Romanus 
Pontifex  partem  suse  sollicitudinis  in  universam  Ecclesiam 


Gap.  V.  De  adjutobibus  R.  P.  extba  cubiam.      427 

committit,  in  ordine  ad  aliquam  provinciam,  vel  determina- 
tam  regionem.  —  Cf.  cap.  4,  Be  auct.  et  usu  pallii. 

Significat  etiam  curam  ovium  Christi  a  pastore  haben- 
dam.  «  Pallium  enim  quod  ex  lana  contextum,  ovis  illius, 
quam  Dominus  aberrantem  quoesivit,  inventamque  hume- 
ris  suis  sustulit,  pellem  significat,  ut  Episcopus,  qui  Ghris- 
tum  ipsum  gerit,  ipsius  munere  fungatur,  atque  etiam  ipso 
habitu  illud  omnibus  ostendat,  se  boni  ac  magni  illius  Pas- 
toris  imitatorem  esse  qui  gregis  infirmitates  sibi  ferendas 
proposuit.  »  —  Litt.  Pii  VI,  9  dec.  1783. 

e)  Gum  pallium  sit  signum  conferens  auctoritatem 
supra-episcopalem,  electus  in  Metropolitanum  ante  recep- 
tionem  pallii  non  debet  appellari  Archiepiscopus  (cap.  3, 
De  auct.  et  usupallii),  et  tenetur  abstinere  ab  omnibus  ac- 
iihws,  propriis  officii  archiepiscopalis ;  imo,  «  non  licet  Ar- 
chiepiscopo  sinepallio  conficere  chrisma,  dedicarebasilicas, 
ordinare  clericos  et  Episcopos  consecrare....,  cum  id  non 
tanquam  simplex  Episcopus,  sed  tanquam  Archiepiscopus 
facere  videatur  ».  —  Cap.  28,  De  elect. 

f)  Pallium  petendum  est  a  S.  Pontiflce,  infra  tres 
menses  a  die  consecrationis,  vel,  si  jam  consecratus  erat 
Archiepiscopus,  a  die  confirmationis  numerandos. 

Petitio  fit  enixis  precibus,  sive,  ut  in  more  est,  «  instan- 
ter,  instantius,  instantissime  »,  quia  «  prisca  consuetudo 
obtinuit  ut  honor  pallii....  nisi  fortiter  postulanti  dari  non 
debeat.  »  —  Cap.  1  et  2,  dist.  100. 

Pallium  petere  potest  Archiepiscopus,  sive  per  se,  sive 
per  procuratorem,  in  Gonsistorio.  —  Illud  recipit  a  primo 
Gardinali  diacono,postquam  fidelitatis  et  obedientise  Summo 
Pontifici  juramentum  emiserit.  —  Cf.  Pontiflcale  Roma- 
num,  tit.  Bepallio. 

g)  Solus  Romanus  Pontifex,  in  Missarum  solemniis, 
pallio  semper  utitur  et  ubique;  coeteri  vero,  nonnisi  intra 
fnes  suce  jurisdictionis,  et  statis  certisque  diebus,  «  quo- 
niam  vocati  sunt  in  partem  sollicitudinis,  non  in  plenitudi- 
nem  potestatis  »  (cap.  4,  Le  auctor.  et  icsu  pallii).  —  Cf. 
Pontificale  Rom.,  loc.  cit. 


428     Tract.  IV.  De  rom.  pontifice  et  curia  romana. 

h)  Pallium  conceditur  personce,  intuitu  jurisdictionis 
in  aliquam  provinciam.  Hinc  alteri  commodari  non  po- 
test;  nec  transit  ad  hseredes  dignitatis,  sed  cum  Archiepis- 
copo  sepeliri  debet.  —  Cap.  2,  Be  auctor.  et  usu pallii. 

Ideo  etiam  non  datur  Patriarchis  et  Archiepiscopis  Titula- 
rihus;  et  Archiepiscopus,  de  una  ad  aliam  sedem  transla- 
tus,  pallium  secum  non  defert,  sed  novum  palliu7n  petere 
debet  quo  jurisdictio  in  novam  provinciam  conferatur. 

i)  Ex  privilegio  S.  Pontiflcis,  nonnulli,  qui  et  re  et  no- 
mine  sunt  simplices  Episcopi,  consueverunt  pallio  decorari; 
sed  hujusmodi  concessio,  quae  aliquando  est  privilegium 
persona^,  non  sedis,  aliquando  privilegium  sedis,  non  per- 
sonse,  fit  in  meram  honoris  significationem,  neque  eximit 
Episcopum  a  jurisdictione  Metropolitani,  nec  turbat  ordi- 
nem  prsecedentise  inter  suffraganeos.  —  Cf.  Bened.  XIV,  De 
syn.  dioec,  lib.  13,  cap.  15,  n.  8  et  10. 


TRACTATUS    V. 
DE  EPISCOPO  ET  SYNODIS  EPISCOPORUM. 


«  Christianee  rei  administratio,  proxime  et  secundum  Pontificem 
Romanum,  ad  Episcopos  pertinet  :  qui  scilicet,  quamquam  Pon- 
tificalis  fastigium  potestatis  non  attingunt,  sunt  tamen  in  eccle- 
siastica  hierarchia  veri  principes  ;  cumque  singulas  ecclesias 
singuli  administrent,  sunt  quasi  jorincipales  ariifices....  in  cedi- 
ficio  spirituali  (S.  Thom.,  Quodlib.  i,  ari.  :/4),  atque  habent  mu- 
nerum  adjutores,  ac  ministros  consiliorum,  clericos.  »  — Encycl. 
Sapientice  christiance,  Leonis  XIII,  §  Contra  non  pauci. 

De  Episcoporum  consiliariis  et  ministris  agemus  in  sequenti  Trac- 
tatu ;  in  praesenti  autem  :  de  natura  Episcopatus;  —  de  institu- 
tione  canonica  Episcoporum  ;  —  de  eorum  juribus  et  officiis 
quae  sequuntur,  tum  ex  potestate  ordinis,  tum  ex  potestate  juris- 
dictionis ;  —  de  Synodis  Episcoporum  ;  —  de  amissione  et  sus- 
pensione  jurisdictionis  episcopalis;  —  et,  tandem,  de  Episcopis 
Titularibus,  de  Coadjutoribus  Episcoporum,  de  Episcopo  Regu- 
lari,  et  de  Preelatis  habentibus  jurisdictionem  quasi-episcopalem. 


GAPUT   I. 

DE   NATURA  EPISGOPATUS. 

Exposila  notione   officii  episcopalis,   —    dislinclis   arliculis    agcmus  : 
de  polestate  ordinis,  —  et  de  poleslato  jurisdictionis. 

ARTIGULUS  I. 

DE   NOTIONE    OFFICII   EPISCOPALIS. 

530. 1.  Definitio  nominis. — Episcopus  {iizi(jy.o7iog)  grseca 
vox  est,  qu8e  latine  inspectorem  significat,  et  quoe  munus 
designat  antistitis,  ut  populo  sibi  commiQso  prcesit,  ejusque 
mores  speculeiur. 


430    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Unde  S.  Augustinus  :  «  Altior  in  Ecclesia  locus  positus 
est  Episcopis,  ut  veluti  in  speculo  constituti  superintendant 
et  custodiant  populum.  »  —  Quoest.  126. 

Et  idem  S.  Augustinus  :  «  Episcopatus,  ait,  nomen  est 
operis,  non  honoris....  Episcopos  enim  latine  superinten 
dentes  possumus  dicere,  ut  intelligat  non  se  esse  Episco- 
pum  qui  proeesse  dilexerit,   non  prodesse.  »  —  Can.  Qui 
episcopatum,  11,  caus.  8,  qucest.  1.  ^ 

531.  II.  Hierarchiam  episcopalem  divinitus  ins- 
titutam  esse,  nemo  catholicus  negare  potest. 

«  Si  quis,  ait  conc.  Trid.,  dixerit  in  Ecclesia  catholica 
non  esse  hierarchiam  divina  ordinatione  institutam,  quoe 
considii  ex  Episcopis,  presbyteris  et  ministris ;  anathema 
sit. ))  —  Sess.  23,  can.  6. 

Episcopi  revera  «  in  locum  Apostolorum  successerunt )) 
(Trid.,  sess.  23,  cap.  4);  eosque  «  Spiritus  Sanctus  posuit 
regere  Ecclesiam  Dei  ))  [Act.,  xx,  28). 

Unde  «  Ecclesice  firmissimum  dogma  est  Episcopos  esse 
superiores  presbyteris,  non  solum  ordinis  potestate,  sed 
etiam  jurisdictionis  »  {Bened.  XIV,  Be  syn.  dicec,  lih.  13, 
cap.  4 ,  num.  2).  —  Cf.  Trid.,  sess,  23,  can.  7 . 

532.  III.  Ipsam  vero  naturam  officii  episcopalis 

defmire  non  potest,  qui  rite  non  intelligit  quo  pacto  Epis- 
copi  sint  Apostolorum  successores. 

Apostoli,  prceter  prceclara  qucedam  charismata  et  sin- 
gularia  dona  supernaturalia,  veluti  miraculorum,  lingua- 
rum,  prophetise,  infallibilitatis  et  similia,  quibus  missio- 
nem  suam  comprobarent,  amplissima  etiam  potestate  a 
Ghristo  donati  fuerunt,  quam  quidem  in  potestatem  Apos- 
tolatus,  Sacerdotii  et  Episcopatus  dividere  possumus. 

a)  Ad  Apostolatum  pertinet  amplissima  potestas,  sine 
loci  ullius  limitatio7ie  aut  gentis  exceptione,  fidem  ubique 
prsedicandi,  ecclesias  fundandi,  religionem  propagandi, 
Episcopos  constituendi,  tum  Episcopis  a  se  constitutis,  tum 
eorum  subditis,  regulas,  prsecepta  legesque  prsescribendi,  et 
coetera  ejus  generis  agendi,  salvo  tamen  Petriprimatu,  cui 
Apostoli  ipsi  in  suse  potestatis  usu  subjiciebantur. 


CaP.    I.    De   NAtUHA   EPlSCOPAtUS.  431 

Hoec  autem  potestas  Apostolatus  extraordinaria  fuit;  et 
idcirco,  fundatis  ordinatisque  ecclesiis,  tanquam  completo 
opere  propter  quod  concessa  fuerat,  cum  ApostoUs  interiit. 

b)  Sacerdotii  potestas,  quse  in  conflciendo  sacrificio  et 
remittendis  peccatis  versatur,  preshyteros  successores 
habuit;  nam  «  a  Domino  Salvatore  nostro....  Apostolis 
eorumque  successoribus  in  sacerdotio  potestatem  traditam 
consecrandi,  ofTerendi  et  ministrandi  corpus  et  sanguinem 
ejus,  nec  non  peccata  dimittendi  et  retinendi,  sacrae  Littera? 
ostendunt,  et  catholicse  Ecclesise  traditio  semper  docuit  ». 
—  Trid.,  sess.  23,  cap.  i. 

c)  Denique,  Episcopatus  totam  ordinis  potestatem  com- 
plectebatur,  et  simul  facultatem  peculiares  ecclesias  re- 
gendi  ac  gubernandi.  —  In  ha?ic  potestatem  Episcopi  suc- 
cedunt.  —  Soglia,  Instit.  jur.  pub.,  part.  2,  %  44,  in  prooe- 
mio. 

Ex  quibus  intelligitur  ordinem  episcopalem  in  Apostolis 
divinitus  esse  institutum ;  in  Episcopos  autem,  quatenus 
Apostolis  in  episcopatu  succedunt,  duplicem  potestatem 
descendere  :  tum  sacri  ministerii,  tum  spiritualis  regiminis, 
quarum  altera  potestas  ordinis,  aJiievQ,  jurisdictionis  appel- 
latur. 

AHTIGULUS  IL 

DE    POTESTATE    ORDINIS. 

Ex  potestate  ordinis,  Episcopi :  omnia  sacramenta  admi- 
nistrant;  et  sacramentalia,  id  est  omnes  illos  S.  Liturgise 
ritus  qui  instituti  sunt  ad.  modum  sacramentorum,  et  licet 
non  conferant  ex  opere  operato  gratiam  quam  significant, 
tamen  et  depi'ecationis  ecclesiasticse  formam  habent,  et  ad 
excitandas  in  fidelibus  pias  et  religiosas  dispositiones  plu- 
rimum  valent.  —  Santi,  De  offic.  jud.  ord.,  n.  i63. 

Hujus  autem  potestatis  sunt  tres  veluti  partes  : 

533.  J.  Prima  est  earum  rerum  quae  divina  insti- 
tutione  ad  Episcopos  pertinent,  nimirum  administra- 
iio  Confirmationis,  et  Ordinu^m  collatio.  —  Quod  defmivit 


43^    Tract.  V.  De  episcopo  et  synoIdis  episcopohum. 

synodus  Tridentina  :  «  Si  quis  dixerit  Episcopos  non  habere 
potestatem  confirmandi  et  ordinandi ;  vel  eam  quam  habent 
illis  esse  cum  presbyteris  communem;  anathema  sit.  »  — 
Sess.  23,  can,  7 .  —  Cf.  ejusd.  sess.  cap.  3.    ' 

In  his  unus  Episcopus  altero  superior  esse  non  potest, 
nec  Summus  Pontifex  ullo  vel  simplici  Episcopo  major  est. 
Omnes  proinde  absque  uUo  discrimine  possunt  valide  ea 
sacramenta  administrare  quorum  ordinarii  ministri  sunt, 
quamvis  licitum  potestatis  usum  non  semper  habeant,  quia 
ab  ecclesiastica  auctoritate  susperxdi  et  adimi  potest. 

534.  II.  Secunda  est  earum  rerum  quae,  S.  Ponti- 
ficis  voluntate  et  delegatione,  a  presbytero  tan- 
quam  extraordinario  ministro  fieri  possunt,  tametsi 
Episcoporum  propria  sint  institutione  divina,  uti  sunt 
administratio  Conflrmationis  et  minoricm  ordinum  col- 
latio. 

Hac  quidem  delegatione  jics  divinum  non  immutatur, 
sed  ipoims .extraordinarius'  Sacramenti  minister  ex  ratio- 
nabili  et  urgenti  admodum  causa  constituitur,  ejusque  rei 
potestatem  in  Pontifice  sitam  esse  ex  tcsu  et  traditione  Ec- 
clesice  comprobatur. 

Unde  consequens  est  earum  rerum  quse  divina  institu- 
tione  ad  Episcopos  pertinent  duplex  esse  genus  :  unum 
earum  quse  simplici  presbytero  delegari  possunt,  alterum 
earum  quae  non  possicnt. 

535.  III.  Tertia  denique  est  earum  rerum  quse, 
ecclesiastica  institutione,  solis  Episcopis  commissa 
sunt,  ut,  ex.  gr.,  regum  et  sacrarum  virginum  consecra- 
tio,  ecclesiarum  et  altarium  dedicatio,  benedictio  Abbatum, 
et  generatim  omnis  benedictio  in  qua  sacra  tcnctio  adhi- 
betur. 

Hsec  autem  omnia,  quanquam  non  divina  sed  ecclesias- 
tica  auctoritate  instituta  sint,  quia  tamen  ex  jure  communi 
ordini  episcopali  affixa  sicnt,  idcirco  Episcopi  nequeunt 
absqice  speciali  indulto  ea  presbyteris  demandare. 

TJsics  autem  horum  et  validitas  a  potestate  ecclesiastica 
dependet;  unde,  potest  S.  Pontifex  Episcopos  privare,  ex.  * 


Cap.  I.  De  natura  episcopatus.  433 

gr.,  facultate  valide  consecrandi  templa  et  altaria,  quod  fac- 
tum  legimus  can.  Ecclesias,  21  et  seq.,  Be  consecr.,  dist.  7, 
ubi  templa  aliasque  res  quse  ab  Arianis  aliisque  hseretieis 
fuerant  consecrata,  iterum  consecrari  praecipitur.  —  Vec- 
chiotti,  Inst.  can.,  lih.  2,  %  53, 


ARTIGULUS  III. 

DE     POTESTATE     JURISDICTIONIS. 

536.  I.  Jurisdictio  singulorum  Episcoporum  intra 
fines  ecclesise  ad  quam  legitime  missi  sunt  coerce- 
tur,  cum  Apostolis  nonnisi  in  peculiarium  ecclesiarum 
regimen  succedant.  —  Cf.  n.  532. 

a)  A&  ipsis  revera  Ecclesice  incunahulis,  receptum  est 
ut  singulis  ecclesiis  singuli  Episcopi  prseficerentur,  ita  ut 
certas  haberent  regendas  dioeceses,  neque  potestatem  ullam 
in  alienis  dioecesibus  exercere  possent. 

Ipse  Apostolus  ad  Titum  :  «  Hujus  rei  gratia,  inquit,  reli- 
qui  te  Gretse,  ut  ea  quse  desunt  corrigas,  et  constituas  per 
civitates  presbyteros  (nempe  Episcopos  ut  patet  ex  con- 
textu),  sicut  et  ego  disposui  tibi.  »  —  Tit.,  i,  5. 

Idem  Apostolus  Episcopis  Miletum  advocatis  nihil  aliud 
inculcat  nisi  ut  attendant  particulari  gregi  ipsis  commisso. 
—  Act.,  XX,  28. 

Sic  etiam  Petrus  ad  Episcopos  ait  :  «  Pascite  qui  in  vobis 
est  gregem  Dei  ».  --  /  Petr.,  v,  2. 

Unde,  S.  Cyprianus  factum  omnibus  traditionis  monu- 
mentis  conspicuum  his  verbis  testatur  :  «  Singulis  pastori- 
bus  portio  gregis  fuit  adscripta,  quam  regat  unusquisque  et 
gubernet  »  (ep.  55  ad  Cornelium  Papam).  —  Cf.  Bouix,  De 
Episcopo,  tom.  i,  pag.  49  et  seq. 

b)  Nec  ratio  deerat  istius  distributionis  ;  nam,  in  tanta 
Episcoporum  multitudine,  si  unusquisque  Episcopus  potes- 
tatem  haberet  personis  locisque  non  defmitam,  magna  sane, 
eademque  frequens  admodum,  inter  plures  Episcopos  ori- 
retur  confusio,  quse  conciliari  non  potest  cum  ulla  recti 

T.  I.  25 


434    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

regiminis  ratione,  multoque  minus  cum  eximia  catholicse 
Ecclesiae  unitate. 

537.  II.  Utrum  jurisdictio  quam  in  commissas 
sibi  dioeceses  habent  singuli  Episcopi,  ipsis  imme- 
diate  a  Deo  conferatur,  an  vero  ijnmediate  a  S.  Ponti- 
flce^  qusestio  est  inter  catholicos  disputata. 

Alii  enim  tenent  Episcoporum  jurisdictionem  conferri  im- 
mediate  a  Christo  in  ipsa  eorum  ordinatione;  sed  juris- 
dictionem  hanc  manere  ligatam,  neque  esse  ad  actum  re- 
ducibilem,  donec  Summus  Pontifex  Episcopo  territorium  et 
subjectos  adsignaverit,  qua  adsignatione  posita,  statim  po- 
test  jurisdictio  in  episcopali  consecratione  accepta  plene 
exerceri. 

Alii  vero  concedunt  quidem  ita  institutum  a  Ghristo 
fuisse  episcopatum,  ut  voluerit  varias  Ecclesise  partes  ab 
Episcopis  regi  et  gubernari.  At  simul  contendunt  jurisdictio- 
nem  singulis  Episcopis  immediate  conferri,  non  a  Christo  et 
in  ipsa  consecratione ,  sed  a  Romano  Pontifice  et  per  actum 
quo  Romanus  Pontifex  eis  regendas  dioeceses  committit. 

Ha?c  secunda  sententia  inter  Theologos  longe  commu- 
nior,  quam  tamen  concilium  Tridentinum  noluit  definire, 
sequentibus  argumentis  pro&a^wr*  ; 

a)  Eoo  ipsius  S.  Scripturce  verbis. 

Petrum  enim  exhibet  tanquam  fundamentum  Ecclesise. 
Porro,  si  Petrus  est  fundamentum,  cseteri  Episcopi  nonpos- 
sunt  esse  nisi  columnae,  quoe  vim  sustinendi  sedificii  totam 
habeant  immediate  a  fundamento. 

Romanus  Pontifex  in  persona  Petri  constitutus  est  supre- 
mus  et  universalis  pastor,  ita  ut  respectu  ipsius  oves  sint 
cseteri  etiam  Episcopi;  et  alias,  a  concilio  Florentino  et  Vati- 
cano  definitum  est  hanc  Romani  Pontificis  potestatem  esse 
plenam.  —  Igitur,  quidquid  habent  pastoralis  potestatis 
singuli  Episcopi,  est  illa  Supremi  Pastoris  plena  potestas, 
quatenus  eam  variis  gradibus  determinatam  inferioribus 
pastoribus  coinmunicat  et  exercendam  committit;  secus 
enim  dicendum  foret  hanc  potestatem  pascendi  totum  ovile, 
inter  plures  fuisse  distributam. 


Cap.  I.  De  natura  episcopatus.  435 

b)  Ex  traditione  Patrum. 

S.  Optatus  Milevitanus  :  «  Beatus  Petrus,  ait,  et  prseferri 
omnibus  Apostolis  meruit,  et  regni  coelorum  claves  com- 
municandas  cceteris  solus  accepit.  » 

»Si.  Gregorius  Nyssenus  :  «  Per  Petrum  Episcopis  dedit 
clavem  coelestium  bonorum.  » 

6'.  Leo  Magnus  :  «  Si  quid  commune  cum  eo  cseteris  vo- 
luit  esse  pastoribus,  nunquam  nisi  per  ipsum  dedit  quid- 
quid  aliis  non  negavit.  » 

Idem  S.  Leo  :  «  Hujus  muneris  sacramentum  ita  Domi- 
nus  ad  omnium  Apostolorum  officium  pertinere  voluit,  ut 
in  Beatissimo  Petro  Apostolorum  omnium  summo  principa- 
liter  collocaverit,  et  ab  ipso,  quasi  quodam  capite,  dona  sua 
velit  in  corpus  omne  manare.  »  —  Cf,  Bouix^  Be  Episc, 
part.  i,  sect.  i,  cap.  6. 

Hinc  S.  Thomas  :  «  Petro  soli  promisit  :  Tibi  dabo  claves 
regni  coelorum,  ut  ostenderetur  potestas  clavium  per  eum 
ad  alios  derivanda,  ad  conservandam  Ecclesise  unitatem.  » 

—  Contr.  gentes,  lib.  4,  cap.  7. 

c)  Ex  rationibus  theologicis  : 

lo  Falsum  est  jurisdictionem  immediate  a  Ghristo  Epis- 
copis  conferri  dum  episcopalem  consecrationem  recipiunt. 

—  Nam  de  essentia  jurisdictionis  est  ut  sit  in  subditos  de- 
terminatos,  quia  relatio  non  potest  esse  sine  termino;  atqui, 
Episcopus  vi  solius  consecrationis  non  acquirit  jurisdictio- 
nem  in  hanc  potius  quam  illam  dioecesim;  ergo  nullam 
accipit  jurisdictionem. 

2o  Gseterum,  ante  consecrationem  episcopalem  Episcopi 
plerumque  jurisdictionem  habent  a  S.  Pontifice  collatam, 
et  non  tantum  ligatam,  sed  etiam  exercibilem.  —  Gertum 
est  enim  subdiacono  vel  presbytero,  postquam  fuerit  con- 
firmatus  a  R.  Pontifice,  seu  in  Gonsistorio  promotus,  com~ 
petere  jurisdictionem  episcopalem  in  dioecesim  ipsi  assi- 
gnatam,  ita  ut  possit  ante  susceptos  superiores  ordines 
illius  dioecesis  possessionem  capere  atque  eam  adminis- 
trare. 

Et  revera  S.  Pontifex,  cum  habeat  principatum  ordinarise 
potestatis  in  universalem  Ecclesiam,  potest  hoc  ipso  Prcela- 


436    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

tos  constituere  qui  varias  Ecclesise  partes  tanquam  Ordi- 
narii  regant  et  administrent. 

30  Gertum  est  posse  Episcoporum  jurisdictionem  variam 
esse,  atque  a  Papami^to^,  restringiei  etiam  adimi;i^OTTO, 
((  mirum  omnino  esset,  ait  Bellarminus,  si  divina  Provi- 
dentia,  quse  suaviter  cuncta  disponit,  noluisset  per  Eum  ju- 
risdictionem  dari  per  quem  augeri,  minui,  atque  penitus 
tolli  posse  voluisset  ».  —  Be  Rom.  Pont.,  lib.  4,  cap.  24. 

40  Hinc  Suarezius  :  «  Non  conveniens  erat  ut  omnibus  et 
singulis  tota  spiritualis  jurisdictio  sine  uUa  limiiratione  da- 
retur ;  et  cum  varietate  et  limitatione  non  poterat  imme- 
diate  a  Christo  ipso  concedi,  et  idcirco  convenientius  fuit 
ut  Vicario  suo  illam  distributionem  committeret.  Prseter- 
quam  quod  ad  majorem  unionem  et  suhordinationem 
membrorum  cum  capite,  multo  convenientius  erat  ut  in  hoc 
omnes  inferiores  Episcopi  a  Vicario  Ghristi  penderent.  »  — 
Def.  fid.,  lib.  4,  cap.  9. 

538.  III.  Episcopi  non  habent  in  administratione 
suse  dioecesis  illimitatam  aut  nemini  subordinatam 
potestatem. 

a)  Gum  enim  S.  Pontifex  jure  divino  habeat  sollicitu- 
dinem  et  curam  omnium  ecclesiarum,  potestatemque  ordi- 
nariam  et  immediatam  in  omnes  et  singulas  dioeceses, 
Episcoporum  jurisdictionem  restringere  potest,  tum  sibi 
reservando  graviores  causas,  nec  non  dispensationes  et  col- 
lationes  beneficiorum,  tum  eorum  dioeceses  dismembrando, 
tum  personas  et  loca  eximendo  ab  ipsorum  jurisdictione. 
—  Cf.  n.  394. 

b)  Hinc,  falsum  est  id  posse  Episcopuni  in  sua  dioecesi 
quod  polest  S.  Pontifex  in  universa  Ecclesia;  namque  S. 
Pontifex  habet  plenam  simul  et  supremam  jurisdictionem, 
quae  soli  Petro  ejusque  successoribus  commissa  est;  dum 
jurisdictio  Episcopi,  in  propria  etiam  dioecesi,  multiplici  ex 
parte  restringitur,  sive  quoad  causas,  sive  quoad  personas. 

539.  IV.  Episcopi  sunt  tamen  ordinarii  pastores ; 

neque  ex  dictis  inferas  Episcopos,  in  regendis  sibi  commis- 
sis  dicecesibus,  non  esse  nisi  Romani  Pontificis  vicarios. 


Cap.  I.  De  natura  episcopatus.  437 

Gum  enim  hierarchia episcopalis  iueriidiviniticsinstituta, 
voluit  eo  ipso  Ghristus,  illudque  ad  divinam  Ecclesise  cons- 
titutionem  pertinet,  ut  varise  Ecclesise  partes  Episcopis 
tanquam  ordinariis  pastoribus  regendse  committantur,  non 
autem  tanquam  Papse  delegatis  aut  vicariis ;  quod  confir- 
matur  ex  tota  Ecclesia^  traditione  et  praxi.  —  Cf.  Bouix, 
loc.  cit.,  cap.  2. 

Unde,  non  posset  S.  Pontifex  omnes  simul  totius  orbis 
Ghristiani  Episcopos  deponere,  et  dioeceses  regere  per  vica- 
rios,  ita  ut  jam  non  sint  in  Ecclesia  Episcopi  qui,  tanquam 
Ordinarii  et  proprio  nomine,  ecclesias  regant. 

a)  Forma  igitur  ordinaria  regiminis  episcopalis  in  Ec- 
clesia  est  :  ut  divisio  seu  circumscriptio  fiat  dioecesium, 
unicuique  autem  dioecesi  constituatur  Episcopus,  qui  suo 
nomine  suoque  jure  ecclesiam  illam  regat  et  administret, 
non  titulo  precdrio,  mera  delegatione  S.  Pontificis.  —  Imo, 
hujus  ecclesise  ipse  habetur  ut  sponsus,  cujus  spirituale 
conjugium  est  fortius  vinculo  carnali.  —  Cap.  2,  T)e  trans- 
lat.  Episc. 

b)  Aliqtcando  tamen,  justis  de  causis,  R.  Pontifex 
regionem  vel  dioecesim  regendam  Episcopo  committere  po- 
test  ut  delegato  Sedis  Apostolicce. 

In  missionum  regionibus  solet  Apostolica  Sedes,  non  or- 
dinarios  Episcopos  constituere,  sed  Episcopos  qui  eos  regant 
tanquam  ejusdem  Sedis  vicarii ;  vel  etiam  simplices  pres- 
byteros  iisdem  regionibus  prseficit,  qui  ideo  vocantur  Prce- 
fecti  Apostolici.  —  Cf.  n.  466. 

Hac  posteriori  forma  regiminis  episcopalis  Ecclesia  non 
utitur  apud  gentes  «  in  quibus  nulla  sit  peculiaris  causa  ut 
extraordinario  illo  Vicariorum  Apostolicorum  ministerio  re- 
gantur  n.—Litter.  Universalis  Ecclesice,  Pii  IX,  an.  1850, 
quibus  hierarchiam  episc.  in  Anglia  restituit. 


438    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

CAPUT    II. 

DE  INSTITUTIONE  CANONIGA  EPISGOPORUM. 

Cum  nemo,  nisi  legitime  missus  seu  canonice  inslitutus,  obire  valeal 
munia  ecclesiastica,  Episcopi  nonnisi  a  R.  Pontifice  immediale  vel 
mediale  constiluendi  sunt,  qui  solus  jure  proprio  Episcopos  eligere 
potest  et  confirmare.  —  Cf.  Tract.  De  jurisd.  eccL,  ubi  De  adeplinne 
jurisd.  ordinarise ;  —  Tract.  de  Rom.  Pont.^  uhi  De  primalu  :  —  SylL, 
crr.  50. 

Aiiquando  autem  Romani  Pontifices  hac  poleslate  usi  non  sunt,  ita  ut 
per  alios  a  se  conslitutos  eleclionem,  imo  confirmalionem,  fieri  posse 
censuerint,  quod  eorum  moderationi  et  prudenliae  Iribuendum  esf. 

Unde,  ut  ad  varias  disciplinae  ecclcsiasticaB  formas,  nec  non  ad  hodier- 
nam  Episcopos  conslituendi  normam  lantisper  altendamus,  agendum 
nobis  est  :  de  eleclione,  nominatione  vel  praesentalione  Episcoporum  ; 
—  de  ipsa  offlcii  collalione,  —  et  de  consecratione  episcopali. 

ARTICULUS  I. 

DE  ELECTIONE,  NOMINATIONE   SEU  PRiESENTATIONE  EPISCOPORUM. 

540.  I.  Jure  antiquo,  plebs  clero  adunata  magnam 
partem  habuit  in  electione  Episcopomm. 

a)  Unde,  S.  Leo  ad  Rusticum  Narbonensem  scribebat  : 
«  Nulla  ratio  sinit  ut  inter  Episcopos  habeantur  qui  nec  a 
clericis  sunt  electi,  nec  Q,plebibus  expetiti,  nec  ab  Episco- 
pis  provincialibus  cum  Metropolitano  consecrati.  »  —  Cf. 
cap.  In  nomine  Domini,  i,  dist.  23. 

Et  idem  statuerat  S.  Goelestinus  in  epistola  ad  Episcopos 
Gallise  :  «  Nullus  invitis  detur  Episcopus;  cleri,  plebis  et 
ordinis  consensus  et  desiderium  requiratur.  »  —  Can.  13, 
distinctionis  61. 

b)  Populus  tamen  non  concurrebat  nisi  expetitione  et 
voto,  et  expetitum  a  se  Episcopum  non  obtinebat  nisi  de 
assensu  Episcoporum  comprovincialium  et  Metropolitani. 

Quapropter  S.  Leo  htec  Episcopos  admonebat :  «  Docen- 
dus  est  popuhcs,  non  sequendus;  nosque,  si  nesciunt,  eos 


Cap.  II.  de  institutione  canonica  episcoporum.    439 

quid  liceat  quidve  non  liceat  commonere,  non  his  consen- 
sum  prsebere  debemus.  » 

Et  concilium  Nicsenum  :  «  Si  quis  prceter  sententiam 
Metropolitani  fuerit  factus  Episcopus,  hunc  magna  Syno- 
dus  defmit  Episcopum  esse  non  oportere.  »  —  Can.  6. 

c)  Haec  electionis  forma  utilis  quidem  erat  ut  certius 
arcerentur  indigni,  et  facilius  dignoscerentur  idonei  et 
vulgoprohati.  «  Episcopus,  ait  S.  Cyprianus,  deligatur  plebe 
prsesente,  quse  singulorum  vitam  plenissime  novit,  et  unius- 
cujusque  actum  de  ejus  conversatione  prospexit.  »  —  Epis- 
tol.  68.  —  Cf.  Tarquini,  Instit.jur.  pub.,  lih.  2,  n.  17. 

541.  II.  Subsequens  disciplina.  —  Gum  vero,  suc- 
cessu  temporis,  plebs  inter  se  divisa  et  dissentiens  in  fac- 
tiones  plerumque  erumperet,  et  inordinata  confusio  ex 
abusu  potestatis  ssecularis  oriretur  {cf.  can.  i,  dist.  63), 

a)  Jure  Decretalium  electio  Episcoporum  ad  selectiores 
cleri,  nempe  ad  Canonicos  Ecclesice  vacantis,  delata  est; 
eorum  vero  confirmatio,  ad  Metropolitanum.  —  Cf.  tit.  De 
electione. 

Electio  celebranda  erat  secundum  dispositiones  capitis 
Quiapropter,  42,  Be  elect.;  et  ne,  defectu  pastoris,  domini- 
cum  gregem  lupus  rapax  invaderet,  statutum  erat  ut  ultra 
tres  menses  cathedralis  ecclesia  non  vacaret,  infra  quos, 
justo  impedimento  cessante,  si  electio  celebrata  non  esset, 
potestas  eligendi  devolvebatur  adimmediatum  Superiorem. 
—  Cap.  41,  De  elect.  —  Cf.  n.  183  et  seq. 

b)  Gapitula  autem  non  satis  prsecaverunt  factiones  et 
simoniacas  electiones ;  et  tot  abusus  obrepserant  ex  gemula- 
tione  et  turbis  eligentium  et  eligendorum,  ut,  jam  ab  initio 
sseculi  XIV,  reservationes  favoris  Sedis  Apostolicoe  factae 
sint,  dempto  Gapitulis  jure  eligendi. 

Glemens  V,  an.  1305,  sibi  reservavit  electionem  cathedra- 
lium  qutB  apud  Romanam  Sedem  vacavissent.  —  Extmvag. 
Etsi,  3,  De  pro^bendis,  inter  comm. 

Quod  et  prsestiterunt  Joannes  XXII  et  BenedictusXII.  — 
Cop.  5  et  13,  De  prcebend.,  extrav.  comm. 

Demum,   ab  aliis  successoribus  Pontificibus   reserveitcjf? 


440    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

sunt  omnes  episcopales  et  superiores  Sedes,  quocumque 
modo  vacaturse,  sive  in  Guria,  sive  extra  Guriam.  — Reg.  2 
et  3  Cancellarice  Apostolicce. 

c)  Hsec  regula  omnimodce  reservationis,  seu  concessio- 
nis  Episcopatuum  per  liberam  dispositionem  Sedis  Aposto- 
licse,  non  diu  mansit.  —  Exigentibus  enim  temporum  cir- 
cumstantiis,  Apostolica  Sedes,  quieti  reipublicae  Ghristiana? 
et  bono  fidelium  semper  intenta,  satius  duxit  Apostolicis 
indultis,  aut  Concordatis ,  privilegium  nominandi  seu 
prcesentandi  Episcopos  pluribus  catholicis  Regibus  ac  Gu- 
berniis  tribuere. 

Unde,  historice  etiam  constat  hoc  jus  praesentationis  ex 
concessione  Ecclesice  esse  repetendum,  non  vero  Principum 
esse  jus  nativum,  nec  «  laicam  auctoritatem  habere  per  se 
jus  prsesentandi  Episcopos  ».  — Syll.,  err.  50.  —  Cf.  Imbard 
de  la  Tour,  Les  elections  episcopales  dans  les  eglises  de 
France. 

542.  III.  Praxis  hodierna  provisionis  Episcopa- 
tuum  varia  est  pro  diversis  provinciis  orbis  christiani. 

a)  In  Ecclesia  Occidentali,  quatuor  modis  providetur 
Episcopatibus  vacantibus  : 

lo  Libera  nominatione  S.  Pontiflcis  deputantur  Episcopi 
in  tota  Italia  post  infractionem  concordatorum,  in  Mexico, 
et  in  regionibus  infidelium  imperio  subditis  quse.  per  Vica- 
rios  Apostolicos  reguntur. 

Leo  XIII  constitutionem  Benedicti  XIV,  Ad  Apostolicce 
servitutis,  17  octobr.  1740,  in  usum  revocans,  peculiarem 
Congregationem  erexit,  qu^e  S.  Pontifici  consilium  et  ope- 
ram  suam  ad  promotionem  prseficiendorum  Italise  dioecesi- 
bus  sedulo  praestare  debet.  —  Constit.  Immortalis  memo- 
rice,  ii  kal.  octobr.  i878. 

Hujus  Gongregationis,  cui  quinque  Gardinales  adscripti 
sunt,  prsecipuum  munus  est,  sub  secreti  fide,  per  Metropo- 
litas  Italicse  regionis,  aut  seniorem  uniuscujusque  provincise 
Antistitem,  ab  Episcopis  exquirere  nomina  et  merita  prces- 
tantiorum  utriusque  cleri  sacerdotum  qui,  dotibus  prsediti 
a  sacro  jure  prsefinitis,  ex  communi  eorum  suffragio,  in 


Cap.  II.  De  lnstitutione  canonica  episcoporum*    441 

quaque  dioecesi  et  provincia,  episcopali  muneri  gerendo  pa- 
res  existimentur. 

Documentis  rite  acceptis,  eadem  Congregatlo  expendit  et 
sedulo  explorat  quse  de  indole,  natura,  conditionibus  et 
dotibus  eorum  qui  proponuntur  relata  fuerint ;  atque  de  eo- 
rum  vita  et  moribus,  si  oporteat,  diligentius  inquirit. 

Hoc  autem  diligenti  examine  habito,  Congregationis  Con- 
sistorialis  est  in  peculiari  conventu  de  cujusque  idoneitate 
et  meTitis  judicium  ferre ;  et,  cum  de  Rectoribus  vacantium 
sedium  deligendis  a  S.  Pontifice  consulta  fuerit,  nomina 
illorum  edet  qui  sibi  maturo  judicio  probati  fuerint,  ut  S. 
Pontifex,  eorum  rationem  habens,  tutius  decernere  possit 
quorum  fidei  et  vigilantise  vacuas  sedes  committat.  —  Cit. 
Leonis  XIII  constit. 

2o  Commendatio  plurium  personarum  facta  ab  Episco- 
pis  provincia^,  vel  a  clero  ecclesiae  viduatoe,  habetur  in  Sta- 
tibus  Unitis  Americse,  in  Ganadiensi  regione,  in  Anglia,  in 
Hibernia,  etc;  atque  inter  commendatos  Pontifex  de  con- 
sueto  eligit  Episcopum. 

Dicitur  autem  hoc  simplex  co7nmendatio,  quia  Aposto- 
lica  Sedes,  pro  opportunitate,  designare  seu  eligere  valet 
etiam  alterum  inter  commendatos  non  relatum. 

30  Prcesentatio  ex  parte  Principum,  locum  habet  quando 
Guberniis  catholicis,  ut  Gallise,  Austrioe,  Hispanise,  etc, 
Apostolica  Sedes  per  Goncordata  facultatem  contulit  novos 
Antistites  no?ninandi,  quibus  Ipsa  dabit  institutionem  ca- 
nonicam,  modo  idonei  reperiantur.  —  Cf.  Concordat.  anni 
1801,  art.  5. 

Item,  aliquarido  S.  Sedes  indulget  alicui  Principi  civili, 
ut  in  suis  statibus  non  promoveantur  Episcopi,  nisi  com- 
municatis  consiliis  inter  utramque  potestatem ;  ut  in  Gon- 
cordato  cum  Imperatore  Russiarum,  anni  1847,  art.  12 ;  in 
Goncord.  cum  Republica  Golumbise,  an.  1887,  art.  15. 

40  Demum,  aliquando  S.  Sedes  indulget  Capitulis  eccle- 
siarum  ut  servent  modum  electionis  proprie  dictce;  idque, 
vel  ex  Concordatis,  ut  Pius  VII  concessit  Gapitulis  ecclesia- 
rum  Goloniensis,  Trevirensis,  Wratislaviensis,  Paderbor- 
nensis  et  Monasteriensis  in  Germania;  vel  ex  antiquis  pri- 

25* 


442    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

vilegiis,  utpro  Gapitulo  Olomucensi  aliisque,  confirmatione 
semper  S.  Sedi  reservata. 

b)  In  Ecclesia  Orientali,  paucis  abhinc  annis,  Patriar- 
cha  eligebatur  ab  Episcopis  Patriarchatus,  interveniente 
clero  et  populo;  et  ejus  confirmatio  a  Romano  Pontifice  pe- 
tebatur.  —  Episcopi  autem  eligebantur  a  Patriarcha,  inter- 
veniente  pariter  clero  et  populo ;  et,  institutione  facta,  hujus 
rei  notitia  mittebatur  ad  Romanum  Pontificem  cum  edita 
fidei  professione. 

Hanc  disciplinam  immutavit  Piiis  IX  pro  natione  Arme- 
norum,  per  constitutionem  Reversurus,  12  jul.  1867,  et 
statuit  : 

lo  In  electione  Patriarchce,  solos  Episcopos  habere  suf- 
fragium,  excluso  clero  et  populo. 

2o  Ad  electionem  Episcoporum,  Patriarcham  synodum 
indicere  debere  universorum  Episcoporum  Patriarchatus, 
qui,  collatis  consiliis,  tres  viros  ecclesiasticos  proponant  R. 
Pontifici,  ut  ex  illis  digniorem  et  magis  idoneum  eligere,  et 
vacanti  ecclesioe  providere  possit.  —  Cf.  Acta  Sanctce  Sedis, 
vol.  3,  p.  386. 

Hsec  eadem  disciplina,  per  constit.  Cum  Ecclesiasticce, 
31  aug.  1869,  extensa  est  ad  Patriarchatum  Chaldceorum. 

543.  IV.  De  qualitatibus  eligendorum.  —  «  Gum  in 

cunctis  sacris  ordinibus  et  in  ecclesiasticis  ministeriis  sint 
ffitatis  maturitas,  gravitas  morum  et  scientia  requirenda, 
multo  fortius  in  Episcopo  haec  oportet  inquiri,  qui  ad  curam 
aliorum  positus,  in  seipso  debet  ostendere  qualiter  alios  in 
domo  Dei  oporteat  conversari.  »  —  Cap.  7,  Be  electione.  — 
Unde  : 

a)  ((  Nullus  ad  Episcopatum  eligatur,  nisi  qui  jam  tri- 
gesimum  annum  cetatis  exegerit.  »  —  Cap.  7,  Be  elect.  — 
Cf.  Trid.,  sess.  22,  cap.  2,  De  ref.  —  Juri  communi  conso- 
nat  art.  16  Legis  organicse. 

b)  ((  Et  de  legitimo  matrimonio  sit  natus.  »  —  Cap.  7, 
De  electione.  —  Cf.  Trid.,  sess.  7,  cap.  i,  Be  ref.  —  Imo, 
ex  catholicis  parentibus  oriundus.  —  Constit.  Onus  Aj^ostQ^ 
licce^  Greg,  XIV^  15  maii  i59i, 


Cap.  II.  De  institutione  canonica  episcoporum.    443 

Si  quis  illegitimus  dispensationem  obtinuerit  ad  recipien- 
dos  sacros  ordines,  non  ideo  poterit  ad  Episcopatum  pro- 
moveri ;  sed  nova  indiget  Apostolicse  Sedis  dispensatione. 

c)  «  Qui  etiam  vita  commendabilis  demonstretur.  »  — 
Cit.  cap.  Ciim  in  cunctis,De  elect.  —  Cf.  Epist.  I  ad  Tim., 
cap.  III,  2-7 ;  —  ad  Tit.,  i,  7-9. 

Unde,  concilium  Tridentinum  confidit  «  omnino  futurum 
ut  ad  ecclesiarum  regimen,  onus  quippe  angelicis  humeris 
formidandum,  qui  maxime  digni  /t^erm^,  quorumque  prior 
vita  ac  omnis  setas,  a  puerilibus  exordiis  usque  ad  perfec- 
tiores  annos,  per  disciplinse  stipendia  ecclesiasticse  lauda- 
biliter  acta,  testimonium  prsebeat,  secundum  venerabiles 
Patrum  sanctiones  assumantur  ».  —  Sess.  6,  cap.  i,  Be  ref. 
—  Cf.  cap.  2,  dist.  61. 

d)  Sitque  «  in  sacro  ordine  antea  saltem  sex  mensium 
spatio  constitutus  ».  —  Trid.,  sess.  22,  cap.  2,  Be  ref. 

e)  «  Scientia  vero  ejusmodi  polleat  ut  muneris  sibi  in- 
jungendi  ne.cessitati  possit  satisfacere.  —  Ideo,  antea  in 
Universitate  studiorum  magister,  sive  doctor  aut  licentiatus 
m  saiGYR  theologiayeljicre  canonico,  merito  sit  promotus, 
aut  publico  alicujus  Academiae  testimonio  idoneus  ad  alios 
docendos  ostendatur.  Quod  si  Regularis  fuerit,  a  Superio- 
ribus  suse  Religionis  similem  fidem  habeat.  »  —  Trid.,  loc. 
cit.  —  Cf.  cit.  Greg.  XIV  constit. 


ARTIGULUS   II. 

DE    IPSA    COLLATIONE    OFFICII   EPISCOPALIS. 

«  Episcopalis  jurisdictionis  conferendse  potestas,  ex  nova 
disciplina  a  pluribus  sseculis  jam  recepta,  a  conciliis  gene- 
ralibus  et  ab  ipsis  concordatis  firmata,ne  ad  Metropolitanos 
quidem  ullo  modo  potest  attinere,  utpote  quse,  illuc  reversa 
unde  discesserat,  unice  residet  penes  Apostolicam  Sedem, 
ita  ut  hodie  Romanus  Pontifex,  ex  muneris  sui  officio, 
Pastores  singulis  ecclesiis  proeficiat.  »  —  Brev,  Charitas, 
PiiVI,i2apr,  i79i, 


444    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

544. 1.  Necessitas  Institutionis.  —  Episcopi  electi, 
nominati,  vel  proesentati  ad  Sedes  Episcopales  vacantes, 
sub  nullo  titulo,  nomine,  qusesitove  colore,  suscipere  pos- 
sunt  earum  curam,  regimen  et  administrationem,  antequam 
canonice  instituti  fuerint  a  R.  Pontifice;  imo,  antequam 
litteras  Pontificias  de  sua  confirmatione  jam  acceperint  et 
Gapitulo  exhibuerint.  —  Cap.  Avaritice,  5,  De  elect.,  in  6o; 
—  extravag .  Injunctce,  De  elect.y  inter  communes ;  —  const. 
ApostoHcce  Sedis,  tit.  5,  num.  1 ;  —  et  constitut.  Romanus 
Pontifex,  Pii  IX,  28  aug.  1873.  —  Cf.  n.  197  et  seq. 

545,  II.  Gonfirmatio  datur  in  Gonsistorio  Gardi- 
nalium,  post  proeviam  causce  cognitionem,  quse  versatur 
super  natalibus,  setate,  morum  honestate,  scientia  aliisque 
dotibus  quse  in  Episcopo  desiderantur. 

a)  Si  Electus  vel  Nominatus  extra  Italiam  commore- 
tur,  inquisitio  de  ipsius  qualitatibus,  statuque  ecclesise,  ad 
formam  constitutionis  Greg.  XIV,  Onics  Apostolicce,  et  ins- 
tructionis  Urbani  VIII  an.  1627,  instituitur  a  Nuntio  Apos- 
tolico,  aut  ejus  de  quo  inquisitio  fit  Ordinario,  eoque  defi- 
ciente,  ab  Ordinariis  viciniorihus,  nisi,  justis  de  causis, 
R.  Pontifex  per  speciale  mandatum  alicui  alteri  hoc  munus 
commiserit.  —  Cf.  Trid.,  sess.  22,  cap.  2,  Be  ref. 

b)  Processus  hoc  modo  confectus  Romam  mittitur  ad 
Sacram  Gongregationem  Gonsistorialem.  Totius  examinis 
acta  Cardinali  Relatori  seu  Proponenti  traduntur;  atque, 
tum  ab  ipso,  tum  ab  aliis  tribus  Gardinalibus  serio  expensa 
et  subscriptione  roborata,  ab  eodem  Relatore  in  Gonsistorio 
referuntur,  quod  dicitur  prceconizare. 

c)  In  altero  Gonsistorio,  judicium  de  promovendi  ido- 
neitate  profertur,  quod  propositionem  appellant;  et  tunc, 
habitis  suffragiis  Gardinalium,  Summus  Pontifex  expeti- 
tam  institutionem  confert  his  verbis  :  «  Auctoritate  Dei 
Omnipotentis,  SS.  Apostolorum  Petri  et  Pauli,  ac  Nostra, 
providemus  ecclesise  N....  de  persona  N....,  ipsumque  illiin 
Episcopum  prseficimus  et  pastorem,  curam  et  administra- 
tionem  ipsius  eidem,  in  spiritualibus  et  temporalibus,  ple- 
narie  committendo.  » 


Cap.  II.  De  institutione  canonica  episcoporum.     445 

d)  Bullce  super  hac  promotione  seu  collatione  expe- 
diuntur  per  Gancellariam  adproviswm,  ad  Metropolitanum, 
et  ad  clerum  populumque  cui  novus  Pastor  prgeficitur. 

546.  III.  Duplex  est  confirmationis  effectus  : 

a)  Primus  est  nexus  seu  vinculum  conjugii  spiritualis 
inter  Episcopum  et  ecclesiam.  —  Cap.  Licet,  I)e  translat. 
Episcopi. 

Unde,  post  obtentam  confirmationem,  non  potest  fieri 
renuntiatio  nisi  admittatur,  cum  prius  auctoritate  propria 
fieri  posset ;  et,  si  ecclesia  vacet,  dicitur  vacare  non  per 
mortem  antecessoris,  sed  per  renuntiationem  confirmati. 

b)  Alter  effectus  in  eo  positus  est,  quod  Episcopus  jus 
in  re,  seu  plenam  administrationem  et  sacram  jurisdictio- 
nem  accipiat,  iis  exceptis  quse  sunt  ordinis  seu  consecra- 
tionis  episcopalis,  quse  tamen  alteri  Episcopo  delegare  po- 
test,  quia  hujusmodi  delegatio  potestate  jurisdictionis  con- 
tinetur. 

Nequit  tamen  hanc  jurisdictionem  exercere  antequam 
exhibtterit  Gapitulo  litteras  Apostolicas  de  sua  promotione. 
—  Cf.  n.  200.  —  Possessionis  autem  assumptio  fieri  potest 
per  procuratorem. 

547.  IV.  Promoti  tenentur  professionem  fidei 
emittere  in  prima  synodo  provinciali  quae  post  eorum 
promotionem  celebratur. 

a)  «  Quod  si  quis  renuerit,  Episcopi  comprovinciales 
statim  S.  Pontificem  admonere  sub  poena  divinse  indigna- 
tionis  teneantur;  interimque  ab  ejusdem  communione  abs- 
tineant.  »  —  Trid.,  sess.  25,  cap.  2,  De  ref. 

b)  Professio  fidei  emittenda  est  juxta  formam  a  Pio  lY 
prcescriptam  constit.  Injunctum,  1564,  cui,  jussu  S.  G.  G., 
20  jan.  1877,  aliqua  verba  addita  sunt,  ut  respiceretur  ad 
decreta  dogmatica  in  concilio  Vaticano  edita,  praesertim  de 
primatu  et  inf allibili  magisterio  R.  Pontificis.  —  Cf.  n.  865. 


446    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

ARTICULUS  ill. 

de  episcopali  consecratione. 

Gonfirmationem  sequitur  Consecratio,  quam  Episcopus 
suscipere  debet  infra  tres  menses  ab  impetrata  confirma- 
tione  ;  quibus  elapsis,  si  consecratus  non  fuerit,  perceptos 
fructus  amittit,  ecclesiam  quoque  ipso  jure  amissurus  si  ad 
tres  alios  menses  consecrationem  protraxerit.  —  Conc.  Tri- 
dent,  sess.  23,  cap.  2,  De  ref. 

548. 1.  Jus  consecrandi  Episcopos  Summo  Ponti- 
fici  reservatum. 

a)  Jure  Becretalium,  quando  confirmatio  suffraganeo- 
rum  ad  Metropolitanum  pertinebat,  ad  hunc  quoque  spec- 
tabat  eorumdem  consecratio. 

Ex  quo  autem  Sedes  Apostolica  Episcopatuum  provisiones 
sibi  reservavit,  simul  eidem  Sedi  Apostolicce  reservata  fuit 
Gonsecrandi  facultas.  —  Cf.  constit.  Bened.  XIY,  In  pos- 
tremo,  20  oct.  1756. 

b)  Unde,  in  prcesenti  Ecclesice  disciplina,  nullus  Epis- 
copus  licite  potest  consecrari,  nisi  a  R.  Pontiflce,  aut  de 
ejus  mandato  speciali.  —  Ideo  consecrator  ante  omnia 
qucerit :  «  Hahetis  mandatum  Apostolicum  ?  » 

549.  II.  Mandatum  autem  Apostolicum, 

a)  Si  consecrandus  sit  extra  TJrbem,  dirigitur  conse- 
crando,  ut  suscipiat  consecrationem  a  quocumque,  quem 
malit,  catholico  Antistite  gratiam  et  communionem  Sedis 
Apostolicae  habente.  —  Cf.  cit.  constit.  Bened.  XIY,  %  16. 

b)  Si  vero  in  Urbe  sit,  facultas  ei  datur  eligendi  conse- 
cratorem  :  vel  unum  ex  Gardinalibus  episcopali  charactere 
insignitum,  aut  aliquem  ex  Patriarchis  majoribus  plerum- 
que  in  Urbe  residentibus ;  et,  si  nemo  ex  istis  acceptet,  fit 
Episcopo  consecrando  facultas  adeundi  quemcumque  Ar- 
chiepiscopum  vel  Episcopum. 

Ga^Vf  autem  cruo  Romre  simul  adessent  Metropolitanus  et 


Gap.  II.  De  institutione  canonica  episcoporum.    447 

Suffraganeus,  consecratio  nulli  proetferquam    Metropolitce 
delegatur.  —  Bened.  XIY,  ead.  constit. 

550.  III.  Juramentum  fidelitatis  et  obedientise 
Rofnano  Pontifici  praestandum. 

a)  Ante  suam  consecrationem,  tenetur  novus  Episcopus 
Romano  Pontifici  ftdelitatis  et  obedientice  juramentum 
prcestare,  quo  simul  se  obligat  ad  tractandum  honorifice  et 
in  suis  necessitatibus  adjuvandum  Legatum  Apostolicum, 
ad  servanda  decreta,  ordinationes,  reservationes  et  mandata 
Apostolica,  ad  visitandum  temporibus  jure  praescriptis  li- 
mina  Apostolorum,  etc. 

b)  Si  consecratio  fit  vigore  litterarum  Apostolicarum, 
per  quas  etiam  juramenti  per  Electum  prcestandireceptio 
consecratori  committitur,  legenda  est  formula  quae  habetur 
in  Pontificali  Romano  jussu  Glementis  VIII  edito. 

551.  IV.  Juramentum  fidelitatis  Gubernio  civili. 

a)  In  Gallia,  juxta  Goncordatum  anni  1801,  Episcopi 
etiam  coram  Principe  civili  juramentum  fidelitatis  emit- 
tere  debent,  antequam  munus  suum  gerendum  suscipiant. 
—  Cf.  art.  6  hujus  Concordati. 

Eadem  formula  juramenti  habetur  in  omnibus  fere  pactis 
inter  S.  Sedem  et  Principes  laicos  celebratis. 

b)  Gum  concors  Patrum  ac  Ecclesise  doctrina  sit  illi 
debitam  esse  fidelitatem  et  subjectionem  qui  pro  temporum 
vicissitudine  gubernium  moderatur,  profecto  sequitur,  ait 
Vecchiotti,  juramentum  fidelitatis  sub  Gubernio  invasore 
actu  imperante  licitum  prorsus  esse  ;  siquidem  non  praes- 
tatur  eo  fine  ut  legitimus  Princeps  exauctoretur,  et  iniquus 
invasor  recognoscatur,  sed  ut  societatis  ruina  impediatur  et 
ordo  publicus  conservetur.  — Inst.  ean.,  lib.  2,  %  106. 

552.  V.  Ritus  consecrationis.  —  Gonsecratio  peragi- 
tur  a  tribus  Episcopis,  quorum  unus  dicitur  Consecrator, 
alii  duo  adsistentes,  ex  antiquissima  praxi,  et  de  necessi- 
tate  prsecepti.  —  Cap.  7 ,  De  tempor.  ordin. 

a)  Yalida  tamen  foret,  et  etiam  aliquando  licita,  con- 
^ecratip  ab  ur\Q  tanftum  Episcopo  peracta,  ut  constat  ex  i|i- 


448    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

dultis  Gregorii  Magni,  Gregorii  III,  Innocentii  X  et  Alexan- 
dri  VII.  —  Cf.Ben.  XIY,  Be  syn.,  lib.  13,  c.  13,  n.  10. 

b)  Facienda  est  die  dominica  vel  natali  Apostoloricmy 
manuum  impositione,  annuli  et  baculi  traditione,  unctione 
chrismatis,  libri  Evangeliorum  supra  caput  consecrandi 
impositione,  aliisque  adhibitis  ritibus  quos  Pontificale  Ro- 
manum,  tit.  De  consecr.  Episc,  singillatim  describit. 

c)  Optat  concilium  Tridentinum  ut,  si  consecratio  extra 
Guriam  Romanam  fiat,  in  ecclesia  ad  qua?n  promoti  fue- 
rint  Episcopi,  aut  in  provincia,  si  commode  fieri  poterit, 
celebretur.  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  2,  De  ref. 

553.  VI.  Gonsecrationis  effectus  est  character  epis- 
eopalis,  vi  cujus,  prseter  divinam  gratiam  ad  Episcopatus 
munia  rite  obeunda,  consecratus  accipit  omnem  ordinis 
potestatem  ei  plenitudinem  sacerdotii ;  deinde  vero,  spiri- 
tuale  matrimonium  cum  ecclesia  cui  prseficitur  «  ratum  in 
confirmatione,  in  consecratione  mielligiiur  consummatum  » 
(cap.  Licet,  De  translat.  Episc);  ei  vocatur  absolute  Epis- 
copus,  qui  prius  vocabatur  Episcopus  electus. 

a)  Nomen  Episcoporum,  saltem  si  sint  locorum  Ordina- 
rii  (cf.  n.  511},in  canone  Missse  recitatur. 

b)  Et  dies  tum  electionis  tum  consecrationis  quotannis 
recolitur. 

Porro,  dies  electionis  est  ille  in  quo  provisio  ecclesia^ 
episcopalis  a  Summo  Pontifice  publicatur  in  Gonsistorio.  — 
-S".  C.  E.,  16apr.  1886.    . 


Cap.  III.  De  juribus  et  offic.  ex  potest.  ordinis.   449 


GAPUT    III. 

DE    JURIBUS   ET    OFFIGIIS   EPISGOPORUM 
EX  POTESTATE    ORDINIS. 

Ncmpe  :  de  juribus  el  olficiis  Episcoporum  quoad  sacramenla  Ordinis  et 
Gonflrmulionis;  —  nec  non  de  poleslale  consccrandi  el  bcnedicendi. 

ARTICULUS   I. 

de  potestate  ordinandi. 

«  Summa  hcec  esse  videtur  Episcoporum  gloria,  quod 
patres  in  populo  christiano  in  sacramento  Ordinationis  ge- 
nerent.  Singularis  eoium  hsec  proerogativa,  quod  non  tan- 
tum  filios  sicut  presbyteri,  verum  etiam  patres  generare 
possint !  ))  —  S.  Epiph.y  apud  Lucidi,  De  visit.  sacr.  lim., 
cap.  2,  num.  62. 

Porro,  de  legitimo  sacrse  Ordinationis  ministro,  nec  non 
de  requisitis  ad  validam  et  licitam  Ordinationem  egimus 
in  Tractatu  De  clericis,  n.  27 i  et  seq. 

ARTICULUS    II. 

DE   POTESTATE    CONFIRMANDI. 

554.  I.  Ordinarium  ministrum  sacramenti  Gon- 
firmationis  esse  solum  Episcopum,  definitum  est  a  con- 
cilio  Constantiensi,  in  damnatione  errorum  Wiclefi ;  ab 
Eugenio  lY  in  decreto  instructionis  ad  Armenos ;  atque  a 
concilio  Tridentino,  sess.  7 ,  can.  5;«  Si  quis  dixerit  sanctte 
Gonfirmationis  ordinarium  ministrum  non  esse  solum  Epis- 
copum,  sed  quemvis  simplicem  presbyterum,  anathema  sit.  )> 

2i)  Simplices  preshyteri^^o^^mr^i,  ex  delegatione  Summi 
Pontificis,  sacramentum  Gonfirmationis  ministrare  cum 
chrismate  quod  consecravit  Episcopus;  quod  probatur  ex 
delegatione  pluries  facta  a  Romano  Pontifice,  prsesertim 


450    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

pro  sacris  missionibus.  —  Cf.  Bened.  XIV,  De  syn.^  Ub.  7, 
cap.  7 .  —  Cf.  Instructionem  pro  simplici  sacerdote  sacra- 
mentum  Conflrmationis,  ex  Sedis  Apostolicce  delegationey 
administrante,  editam  anno  1774  (Acta  S.  Sedis,  vol.  7, 
pag.  306). 

Equidem,  concilium  Tridentinum  definivit  sanctse  Gonfir- 
mationis  ordinarium  ministrum  esse  solum  Episcopum. 
Sed  sensus  hujus  canonis  est:  solum  Episcopum  habere  po- 
testatem  completam  et  expedita^n  ad  collationem  hujus 
sacramenti;  in  charactere  autem  ordinis  presbyteralis, 
inesse  tantum  capacitatem  et  habilitatem  ad  obtinendam 
delegationem.  —  Cf.  n.  534. 

b)  Videtur  etiam  Sedes  Apostolica  simplici  sacerdoti 
concedere  posse,  non  tantum  ut  Gonfirmationem  ministret, 
sed  ut  etiam  chrisma  conficiat. 

Benedictus  XIV  animadvertit  non  aliter  consuevisse  a 
Summis  Pontificibus  simplices  sacerdotes  insigniri  potes- 
tate  administrandi  sacramentum  Gonfirmationis,  nisi  sub 
expressa  conditione  adhibendi  chrisma  ab  Episcopo  con~ 
secratum. 

Posse  tainen  et  hanc  alteram  potestatem  coucedi,  valde 
probabile  est;  etenim  si  Summus  Pontifex,  suprema  sua 
auctoritate,  potest  simplici  sacerdoti  munus  demandare  con- 
ficiendi  sacramentum  Gonfirmationis,  de  se  cseteroquin 
ordini  episcopali  adnexum,  eo  magis  poterit  facultatem 
eidem  elargiri  prseparandi  ejusdem  sacramenti  materiam. 
—  Bened.  XIY,  loc  cit.,  cap.  8,  n.  I 

c)  Utrum,  exclusa  Sedis  Apostolicse  reservatione,  Epis- 
copus  etiam  possit  deputare  simplicem  sacerdotem  ad  sa- 
cramentum  Gonfirmationis  administrandum,  Doctores  non 
conveniunt. 

Apud  omnes  autem  in  confesso  est  :  irritam  nunc  fore 
Gonfirmationem  a  simplici  presbytero  latino,  ex  sola  Epis- 
copi  delegatione,  collatam;  quia  Sedes  Apostolica  i(^  Ji«"js 
sibi  unice  reservavit,  tum  expresse,  tum  tacite  per  con- 
suetudinem,  ut  docet  Bened.  XIV,  ibid.,  num.  7. 

d)  In  Ecclesia  Grceca,  valet  Gonfirmatio  a  simplici  presby- 


Gap.  III.  De  juribus  et  offic.  ex  potest.  ordinis.    451 

tero  collata,  licet  is  nullam  a  Romano  Pontifice  expressam 
delegationem  obtinuerit. 

Antiqua  enim  consuetudine  receptum  est,  ut  Grsecorum 
presbyteri  baptizatos  infantes  statim  sacro  chrismate  inun- 
gerent.  Unde,  implicite  Sedes  Apostolica  presbyteros  ad  id 
muneris  delegare  censenda  est.  —  Cf,  Bened.  XI Y,  Be  syn, 
dioec,  lib.  7,  cap.  9. 

555.  II.  De  obligatione  administrandi  sacramen- 
tum  Confirmationis. 

a)  Episcopus  graviter  peccaret,  Gonfirmationem  omit- 
tendo  longo  tempore,  v.  gr.,  per  octo  vel  decem  annos, 
cfuia  subditos  ingenti  bono  privaret.  —  Hinc  tenetur  dioe- 
cesim  suam  circumire,  saltem  per  loca  prsecipua,  nisi  excu- 
set  moralis  impossibilitas.  —  Ita  communiter. 

b)  Licet  heroicum  habeatur  exemplum  Sancti  Caroli, 
tamen,  cum  Gonfirmatio  non  sit  sacramentum  omnino  et 
absolute  ad  seternam  salutem  necessarium,  difficile  erit 
tueri  Episcopum  obstringi  ad  illud  peste  laborantibus  admi- 
nistrandum,  etiam  cum  proximo  vitce  suce  periculo, 
eumque  ab  administratione  cessantem,  dum  segrotantes  hoc 
spiritualiprsesidiofoveriexposcunt,  peccare.  —  Bened.XIY, 
De  syn.,  lib.  13,  cap.  19,  n.  6. 

c)  Imo,  probabiliter  non  peccat  Episcopus  si  quemlibet 
moribundum  petentem  non  confirmet,  quia  excusat  incom- 
moditas  et  praxis  communis.  — S.  Lig.,  lib.  6,  num.  175; 
—  Salmanticenses,  et  alii. 

556.  III.  De  loco  et  tempore  administrationis. 

a)  Episcopus,  in  dicecesinon  sud,  licite  non  potest  con- 
firmare  sive  alienos  sive  suos  subditos,  absque  consensu 
Episcopi  dicecesani ;  secus  ipso  jure  incurrit  suspensio- 
nem  ab  exercitio  pontificalium.  —  Trid.,  sess.  6,  cap.  5, 
De  ref. 

b)  Neque  potest  in  sua  dioecesi  alienos  subditos  confir- 
mare,  quodper  se  illicitum  est.  —  Verum  consensus  alio- 
rum  Episcoporum  prsesumitur,  ut  ex  usu  communi  recep- 
tum  est 


~m 


452    Tract.  V,  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

c)  Gonfirmatio  potest  probabiliter  absque  gravi  peccato, 
extra  ecclesiam,  in  aliquo  decenti  loco,  ministrari. 

Et  consuetudo  obtinuit  ut  quocumque  die  festivo  aut  fe- 
riali,  quocumque  tempore  matutino  aut  vespertino,  etiam 
nonjejunis,  conferatur.  — S.  Lig.,  lib.  6,  num.  174. 

557.  IV.  De  subjecto  hujus  sacramenti. 

a)  Omnibus  quidem  post  Baptismum  sacramentum 
Gonfirmationis  potest  administrari ;  sed  minus  expedit  hoc 
fieri  antequam  pueri  rationis  usum  habuerint. 

«  Neque  enim  Gonfirmatio  ad  salutis  necessitatem  ins- 
tituta  est,  sed  ut  ejus  virtute  optime  instructi  et  parati  inve- 
niremur,  cum  nobis  pro  Ghristi  fide  pugnandum  esset :  ad 
quod  sane  pugnae  genus,  pueros  qui  adhuc  usu  rationis 
carent  nemo  aptos  esse  judicarit.  »  —  Catech.  Rom.,  Be 
sacr.  Conflrm.,  num.  15. 

Unde,  in  Ecclesia  Latina,  «  consultissimis  Pontificum 
decretis  cautum  est,  ut  renatis  fonte  Baptismatis  conferre- 
tur  sacramentum  Gonfirmationis  in  ea  solum  cetate  in  qua 
fideles  intelligerent  :  tantum  inter  se  differre  Baptismum  et 
Gonfirmationem,  quantum  in  naturali  vita  distat  generatio 
ab  incremento.  »  —  Benedict.  XIY,  constit.  Eo  quamvis, 
an.  1745. 

b)  Licite  tamen  confirmantur  pueri  ante  septennium, 
justa  accedente  causa,  v.  gr.  si  Episcopus  debeat  per  lon- 
gum  tempus  abesse  a  sua  dioecesi,  aut  si  puer  in  periculo 
mortis  versetur.  —  Cf.  S.  Th.,  3  p.,  q.  73,  a.  8,  ad  4  ;  — 
Benedict.  XIV,  Be  syn.,  lib.  7,  cap.  10,  n.  5  et  seq. 

c)  Etiam  perpetuo  amentes  licite  confirmari  possunt, 
etsi  per  accidens  nunquam  sint  spiritualiter  pugnaturi.  — 
Suarez  et  alii  communiter. 

d)  «  Simultanea  collatio  Baptismi  et  Confirmationis 
in  pueris  admittenda  non  est,  nisi  forte  in  mortis  articulo, 
juxta  praxim.  »  —  S.  C.  de  Prop.,  21  mart.  1851. 

558.  V.  De  adhibendis  patrino  et  matrina. 

a)  Quanquam  de  necessitate  hujus  sacramenti  non  sit 
ut  in  eo  recipiendo  Patrinus  vel  Matrina  adhibeatur,  id  ta- 


Cap.  III.  De  juribus  et  offic.  ex  potest.  ordinis.     453 

men  laudahilis  Ecclesice  consuetudo  suadet,  sacrique  ca- 
n6nes])YSdscYihniii.  —  Quas  prsescriptiones  in  memoriam  re- 
vocavit  S.  Congregatio  S.  Officii,  instructione  ad  Episcopos 
transmissa,  die  12  jul.  1879. 

«  Hoc  enim  sacramentum,  ait  Sanctus  Thomas,  exhibe- 
tur  homini  ad  robur  pugnse  spiritualis.  Sicut  autem  aliquis 
de  novo  natus  indiget  instructore,  in  his  quse  pertinent  ad 
conservationem  vitse  :  ita  illi  qui  assumuntur  ad  pugnam, 
indigent  eruditorihus  a  quibus  instruantur  de  his  quse 
pertinent  ad  modum  certaminis.  Et  propter  hoc  etiam  ille 
qui  accipit  hoc  sacramentum,  ah  alio  tenetur,  quasi  per 
alium  in  pugna  spirituali  erudiendus.  »  —  Loc.  cit.,  q.  72, 
art.  10. 

b)  «  A&  hoc  vero  munere  excluduntur  :  tum  minores 
annis  14,  tum  qui  sacramentum  Gonfirmationis  nondum 
receperunt.  —  Verum,  quia  contingere  potest  ut  in  locis 
missionum  nullus  adsit  qui  antea  confirmatus  fuerit,  per- 
mittitur  in  hoc  casu  ut  aliqui  sine  patrino  confirmentur, 
qui  postea  patrini  cseterorum  esse  possunt.  »  —  S.  C.  de 
Propag.,  4  maii  1774. 

c)  «  Ad  patrinos  hujusmodi  quod  attinet,  hse  insuper 
regulse  erunt  observandse : 

lo  »  Ut  non  plures,  sed  unus  tantum,  sive  vir,  sive  mu- 
lier,  adhibeatur. 

2o  »  Ut  nec  feminis  mares,  nec  maribus  feminae,  patrini 
officium  prsestent;  sed  suo  quisque  sexui  patrinus  adhi- 
beatur. 

3o  »  Ut,  nisi  necessitas  cogat,  idem  non  sit,  sed  diversus 
Confirmationis  patrinus  a  patrino  Baptismi. 

4o  »  Ut  a  patrini  munere  arceantur  excommunicati,  in- 
terdicti,  publici  peccatores,  aut  qui  prseceptum  paschale 
omiserunt.  »  —  Cit.  instr.  S.  C.  de  Prop.  —  Cf.  Pontifi- 
cale  Romanum. 

d)  Prseterea,  «  nullus  prcesentet  nisi  utium  aut  duos, 
non  plures,  nisi  aliter  necessitas  suadeat,  arbitrio  Episcopi. » 
—  Pontificale  Rom.  —  S.  C.  C,  in  Fesul.,  12  jul.  1823. 

e)  Si  Episcopus  velit,  non  tantum  ministri,  sed  etiam 


454    TraCt.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

patrini  officium  gerere,  gerat  officium  patrini  per  procura- 
torem.  —  S.  C.  R.,  14  jun.  1873. 

ARTIGULUS  III. 

DE  potestate  consecrandi  et  benedicendi. 

559.  Gum  iis  quoe  dicta  sunt  in  superiori  Gapite  I,  ubi 
De  potestate  ordinis,  n.  533et  seq.,  cf.  Tractatum  De  rebus 
ecclesiasticis,  passim. 


Cap.  IV.  De  episcopi  potestate  doctrinali.       455 


GAPUT   IV. 

DE    JURIBUS    £T    OFFICIIS    EPISGOPORUM 
QUOAD  DOCTRINAM. 

Agondum  est  :  de  Episcopi  poteslato  doctrinali ,  qualenus  referlur  ad 
praedicationem  verbi  Dei ;  —  ad  defensionem  catholicae  doctrinae;  — 
ad  christianam  juventutis  institutionem;  —  el  ad  veritatem  faclorum 
praeternaluralium  ,  reliquiarum  aulhenlicitatem,  usumque  sacrarura 
imaginum. 

ARTIGULUS  I. 

m  .  JURIBUS    ET    OFFICIIS    EPISCOPORUM    QUOAD    PRiEDlCATIONEM. 

560.  I.  Episcopus,  quatenus  Doctor,  officium 
habet  plebem  suam  docendi  ;  et  «  prcecepto  divino  » 
tenetur  oves  suas  verbi  divini  prsedicatione  pascere.  —  Trid., 
sess.  23,  cap.  1,  Be  ref.  —  Cf.  Matth.,  xxviii,  19. 

«  Quoniam  enim  fides  est  ad  salutem  necessaria,  omnino 
prsedicari  verbum  Ghristi  consequitur  oportere.  Profecto, 
prsedicandi,  hoc  est  docendi,  munus,  jure  divino  penes  ma- 
gistros  est  quos  Spiritus  Sanctus  posuit  Episcopos  regere 
Ecclesiam  Dei  {Act.,  xx,  28).  »  —  Encycl.  Sapientice  chris- 
tiana3,  Leonis  XIII,  iOjan.  1890,  %  Hujusce  partes. 

a)  Hoc  «  prsedicationis  munus,  quod  Episcoporum  prse- 
cipuum  est  »,  mandat  sancta  synodus  Tridentina  ut  «  in 
ecclesia  sua  ipsi  per  se,  aut,  si  legitime  impediti  fuerint, 
per  eos  quos  ad  prsedicationis  munus  assument ;  in  aliis  au- 
tem  ecclesiis  per  parochos....,  saltem  omnibus  dominicis 
et  solemnibus  diebus  festis,  tempore  autem  jejuniorum, 
Quadragesimse  et  Adventus  Domini,  quotidie,  vel  saltem 
tribus  in  hebdomada  diebus,  si  ita  oportere  duxerint,  Sa- 
cras  Scripturas  divinamque  legem  annuntient,  et  alias, 
quotiescumque  id  opportune  fieri  posse  judicaverint  ».  — 
Trid.,  sess.  24,  cap.  4,  De  ref.  —  Cf.  sess.  5,  cap.  2,  Be 
reformatione. 

b)  «  lidem  etiam,  saltem  dominicis  et  aliis  festivis  die- 


456    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

bus,  pueros  in  singulis  parochiis  fidei  rudimenta,  et  obe- 
dientiam  erga  Deum  et  parentes,  diligenter,  ab  iis  ad  quos 
spectahit,  doceri  curahunt;  et,  si  opus  sit,  etiam  per  censu- 
ras  ecclesiasticas  compellent,  non  obstantibus  privilegiis  et 
consuetudinibus.  —  «  Trid.,  sess.  24,  cap.  4,  De  ref.  — 
Cf.  litteras  encyc.PiilX,  Nostis,  8  dec.  1849. 

c)  Et  quoniam  jus  est  Ecclesise  ea  ratione  instruendi 
fideles  doctrinamque  inculcandi  ut  facile  eamdem  addiscant 
eaque  imbuantur,  hinc  Episcopi  jus  habent  exigendi  ut 
fideles  prsedicationem  ecclesiasticam  frequentent,  ut  effica- 
citer  in  christiana  doctrina  instituantur,  itemque  jus  ha- 
bent  eam  sub  forma  Missionum  proponendi.  —  Cf.  Cava- 
gnis,  Inst.jur.puh.,  lih.  4,  n.  16. 

561.  II.  Ad  Episcopos  pertinet  concionatores  de- 
signare  ac  mittere,  qui  in  sua  dioecesi  divinum  ver- 
bum  annuntient. 

a)  Idcirco,  si  excipiantur  _paroc/i{,  quibus  ad  animarum 
curam  semel  probatis  jus  et  officium  est  plebem  sibi  com- 
missam  erudire,  nemini  permissum  est  sine  venia  Episcopi 
prsedicare.  —  Cf.  n.  895  et  seq. 

b)  Regulares  qui  in  ecclesiis  etiam  sui  Ordinis  praedi- 
care  voluerint,  tenentur  ab  Episcopo  dioecesano  henedictio- 
nem  petere;  prsedicare  tamen  possunt  quamvis  illam  non 
obtinuerint.  —  Quod  si  Episcopus  benedictionem  nedum 
concesserit,  sed  etiam  contradixerit,  nec  in  prsedictis  qui- 
dem  ecclesiis  licet  Regularibus  prsedicare.  «  NuUus  (enim) 
ssecularis,  sive  Regularis,  etiam  in  ecclesiis  suorum  Ordi- 
num,  contradicente  Episcopo,  prsedicare  prsesumat.  »  — 
Trid.,  sess.  24,  cap.  4,  Be  ref.  —  Cf.  constit.  Insc7'utahili, 
Greg.  XV;  —  constit.  Superna,  Clementis  X. 

c)  In  ecclesiis  quse  suorum  Ordinum  non  sunt,  Regu- 
lares,  ultra  licentiam  suorum  Superiorum,  etiam  Episcopi 
licentiam  habere  tenentur.  —  Trid.,  sess.  5,  cap.  2,  De 
reformatione. 

Posset  Episcopus,  licentiam  concessurus  Regularibus  in 
ecclesiis  quae  suorum  Ordinum  non  sunt  prsedicare  volen- 
tibus,  illos,  etiamsi  Episcopi  antecessores  per  tempus  imme- 


Gap.  IV.  De  episcopi  potestate  docthinali.       457 

morabile  hanc  licentiam  absque  examine  concedere  consue- 
verint,  quoad  doctrinam  eocaminare,  si  ita  ipsius  arbitrio, 
quod  moderatum  et  discretum  esse  debet,  visum  fuerit.  — 
Cit.  constitut.  Clementis  X. 

562.  III.  «  Si  vero,  quod  absit,  prsedicator 
errores  aut  scandala  disseminaverit  in  populum, 

etiam  si  in  monasterio  sui  vel  alterius  Ordinis  prsedicet, 
Episcopus  ei  prsedicationem  interdicat. 

))  Quod  si  hcereses  prsedicaverit,  contra  eum  secundum 
juris  dispositiones  aut  loci  consuetudinem  procedat,  etiamsi 
prsedicator  ipse  generali  vel  speciali  privilegio  exemptum 
se  esse  prsetenderet.  Quo  casu  Episcopus  auctoritate  Apos- 
tolicaf  et  tanquam  Sedis  Apostolicse  delegatus,  procedat.  » 
—  Trid.f  sess.  5,  cap.  2,  De  ref» 

ARTIGULUS    II. 

DE  JURIBUS   ET    OFFICIIS   EPISCOPORUM    QUOAD   DEFENSIONEM 
CATHOLICiE   DOGTRINiE. 

Quoniam  Episcopus  constituitur  in  sua  ecclesia  custos 
sance  doctrince,  diligentissime  curare  debet  ut  depositum 
fidei  morumque  prsecepta  incorrupte  atque  integre  serven- 
tur. 

563.  I.  Episcoporum  igitur  munus  est  «  sanam 
orthodoxamque  doctrinam,  expulsis  hseresibus,  in- 
ducere  »  Trid.,  sess.  24,  cap.  3,  De  ref.),  et  consequenter 
in  hsereticos  debitis  poenis  animadvertere.  —  Ideo  Episcopus 
dicitur  et  est  Inquisitor  natus  in  sua  dioecesi.  —  Cf.  conc. 
Vatic,  constit.  Bei  Filius,  sub  fin. 

Hanc  potestatem  habent  Episcopi  in  Regulares  etiam 
exemptos,  quatenus  Sedis  Apostolicse  delegati.  —  Cap.  Ad 
abolendum,  9,  De  hcereticis. 

a)  Episcopus  tamen  nequit  definire  qusestiones  fidei, 
nec  partes  judicis  sibi  arrogare  inter  gravissimos  inter  se 
contendentes  theologos  :  cum  inf allibile  non  sit  ipsius  judi* 
cium.  —  Cf.  Ben.  XIV,  De  syn.,  lib.  7,  cap.  H,  n.  2» 
T.  I.  26 


458    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

b)  Et,  si  velit  de  controversis  qusestionibus  disserere, 
id  quidem  tanquam  doctor  privatus  facere  potest :  et  tunc 
tanti  valebit  ejus  sententia  quanti  rationes  ab  eo  adductoe  ; 
sed  nequit  sibi  potestatem  vindicare  eas  episcopali  auctori- 
tate  dirimendi.  —  Cf.  Bouix,  Be  Episc,  p.  5,  c.  6. 

564.  II.  Ne  doctrina  catholica,  in  tanta  errorum  col- 
luvie,  falsis  opinionibus  erroribusque  depravetur,  et  chris- 
tiani  mores  labefactentur,  «  per  Episcopum  fideles  edo- 
ceantur  quod  pabuli  genus  sibi  salutare,  quod 
noxium  ac  mortiferum  ducere  debeant,  ne  ulla  in  eo 
suscipiendo  capiantur  specie  ac  pervertantur  illecebra  ».  — 
Mandatum  Leonis  XII,  26  mart.  1825. 

a)  Ad  Episcopum  pertinet  procurare  in  sua  dioecesi 
observdntiam  Regularum  Indicis,  earum  violatores  debitis 
poenis  plectendo.  —  Imo,  potest  eos  etiam  libros  qui  his 
Regulis  permitti  videntur  prohibere,  prout  expedire  judica- 
verit.  —  Reg.  iO  Indicis.  —  Cf.  n.  457  et  seq. 

b)  «  In  singulis  civitatibus  ac  dioecesibus,  domus  vel 
loci  ubi  ars  impressoria  exercetur,  et  bibliothecse  librorum 
venalium  scepius  visitentur  a  personis  ad  id  deputandis  ab 
Episcopo  sive  ejus  Vicario....,  ut  nihil  eorum  quse  prohi- 
bentur  aut  imprimatur,  aut  vendatur,  aut  habeatur.  »  — 
Eeg.  10  Indicis. 

565.  III.  «  Opinionum  vel  cavendis  vel  evellen- 
dis  erroribus,  late  in  vulgus  disseminentur  salu- 
briter  scripta  quai  cum  rerum  veritate  congruant  et  ad 
virtutem  conducant.  »  —  Encycl.  Quod  multum,  Leo- 
nis  XIII,  ad  Episcopos  Hungarice,  22  aug.  1886. 

Dum  enim  mortiferam  pestilentium  librorum  et  ejDheme- 
ridum  perniciem  Episcopi  a  fidelibus  amovere  student, 
eodem  tempore  illos  viros  omni  benevolentia  et  favore  pro- 
sequi  dehent  «  qui,  catholico  spiritu  animati,  ac  litteris  et 
disciplinis  exculti,  librqs  et  ephemerides  conscribere  ty- 
pisque  mandare  curai  t,  ut  catholica  propugnetur  et  propa- 
getur  doctrina,  ut  errorum  depellatur  caligo,  et  hominum 
mentes  suavissima  veritatis  luce  collustrentur  ».  —  Encyc. 
Inter  multiplices,  Pii  IX,  ad  Episc.  Gallice, 


Gap.  IV.  De  episcopi  potestate  doctrinali.       459 

«  Plurimum  juverit,  aiehat  Leo  XIII  ad  Episcopos  Lusi- 
tanice,  si  cura  ductuque  vestro  diaria  puhlicentur,  quse 
malis  venenis  undecumque  oblatis  opportune  medeantur, 
suscepto  veritatis,  virtutis,  religionis  patrocinio.  »  —  Enc. 
Pergrata  Nohis.  —  Cf.  epist.  ad  Episcopos  imperii  Aus- 
triaci,  3  mart.  1891,  §  Quod  attinet. 

a)  «  Et,  quod  ad  eos  pertinet  qui  scribendi  artem  cum 
amore  studioque  rei  catholicse  honestissimo  sanctissimoque 
proposito  conjungunt,  si  labores  suos  vere  volunt  esse 
fructuosos  et  usquequaque  laudabiles,  constanter  memine- 
Ymiquid  ah  iis  requiratur  qui  pro  caussa  optima  dimi- 
cant. 

))  Scilicet,  in  scribendo  summa  cum  cura  adhibeant  ne- 
cesse  est  moderationem,  prudentiam,  maxime  eam  quse 
vel  mater  vel  comes  est  virtutum  reliquarum,  caritatem.  — 
Fraternse  vero  caritati  videtis  quam  sit  contraria  suspicandi 
levitas,  criminandi  temeritas.  Ex  quo  intelligitur  vitiose  et 
injuste  facturos  qui  favent  uni  parti  politicse,  si  crimen  sus- 
pectae  fidei  catholicse  aliis  inferre  non  dubitent,  hac  una  de 
caussa  quod  sunt  ex  altera  parte,  perinde  ac  catholicse  pro- 
fessionis  laus  cum  his  illisve  partibus  politicis  necessitate 
copuletur.  »  —  Enc.  Leonis  XIII  ad  Episc.  Lusitanice.  — 
Cf.  enc.  Cum  multa,  8  dec.  1882,  §  Benique  magni ;  — 
enc.  Etsi  nos,  15  feh.  1882,  %  Deinde  vero. 

b)  «  In  primis  vero,  sanctum  sit  apud  catholicos  scrip- 
tores  Episcoporum  nomen;  quibus,  in  excelso  auctoritatis 
gradu  collocatis,  dignus  ofticio  ipsorum  et  munere  habendus 
est  honos. 

»  Neque  licere  sibi  homines  privati  putent  in  ea  quce  sacri 
Pastores  pro  potestate  decreverint,  inquirere  :  ex  quo 
sane  magna  perturbatio  ordinis  consequeretur,  et  non  fe- 
renda  confusio.  Atque  istam  reverentiam  quam  prsetermit- 
tere  licet  nemini,  maxime  in  catholicis  auctoribus  epheme- 
ridum  luculentam  esse,  et  velut  expositam  ad  exemplum, 
necesse  est.  »  —  Enc.  Cognita  Nohis,  Leonis  XIII,  25  jan. 
1882.  —  Cf.  epist.  Leonis  XIII  ad  Em.  card.  Guihert,  Ar- 
chiep.   Parisiens.,   17  jun.  1885  (Acta  S.  Sedis,  vol.  18, 


460    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

pag.  3);  —  et  enc.  Sapientice  christiance,  iO  jan.  1890, 
§  Contra  non  pauci. 

566.  IV.  «  Nulla  (Episcopis)  prsetermittenda  earum  re- 
rum  est  quoe  ad  integritatem  doctrinse  catholicse  in  multi- 
tudine  conservandam,  disciplinamque  evangelicam  factis, 
vita,  moribus  retinendam,  valere  videantur.  »  —  Encyc. 
Quod  multum,  Leonis  XIII. 

Porro,  ut  efficacius  universos  confirment  apl  exercenda 
constanter  et  fortiter  officia  quibus  actio  vitce  christiance 
continetur,  «  curare  ac  proyidere  opus  est  ut,  numero,  con- 
sensu,  efficiendis  rebus,  floreant  lateque  amplificentur 
societates  quibus  maxime  propositum  sit  fidei 
christianae  virtutumque  caeterarum  retinere  et  in- 

citare  studia. 

, .  ■ .  ,,-■., i  ^  ...  ^,.  ■■.■■■  ■    ■        ♦  ■■ 

sl)  r)  Tales  sunt  Gonsocmiiones  juvenum,  opificum; 
quseque  constitutse  sunt  aut  coetibus  catholicorum  homi- 
num  in  tempora  certa  agendis,  aut  inopise  miserorum  le- 
vandae,  et  tuendae  dierum  festorum  religioni,  et  pueris  ex 
infima  plebe  erudiendis ;  aliseque  ex  eodem  genere  complu- 
res.  »  —  Enc.  Etsi  Nos,  Leonis  XIII,  15  feh.  1882.  —  Cf. 
enc.  ejusd.  Pontificis,  Quod  multum,  22  aug.  1886. 

b)  «  Verum,  cum  sibi  proposita  sit  rei  catholicoe  tutela 
et  amplificatio,  resque  catholica  in  dioecesibus  singulis  ab 
Episcopo  geratur,  sponte  consequitur  eas  Episcopis  subesse 
et  ipsorum  auctoritati  auspiciisque  tribuere  plurimum  opor- 
tere.  »  —  Enc.  Cum  multa,  %  Ad  ejus. 

567.  V.  «  Demum,  necessaria  contentio  est  assi- 
dua  et  vehemens  adversus  non  honestas  consocia- 
tiones,  quarum  est  antevertenda  contagio  rationibus  omni- 
bus,  iis  nominatim  quas  Litterae  Nostrse  encyclicoe  alias 
dndieavere.  De  qua  re  tanto  a  Vobis  majorem  curam  adhi- 
beri  volumus,  quanto  plus  istse  numero,  opibus,  potestato 
valent  ejus  generis  societates.  »  —  Encycl.  Quod  multum. 
—  Cf.j^ncycl.  Humanum  genus,  20  apr.  1884;  —  et  ins- 
truct.S.Officii,  10  maii  1884, 


Cap.  \Y.  De  episcopi  potestate  doctrinali.       461 


ARTIGULUS  III. 

DE   JURIBUS   ET    OFFICIIS    EPISCOPORUM    QUOAD   CHRISTIANAM 
JUVENTUTIS   INSTITUTIONEM. 

Episcopi,  ex  proprii  ministerii  officio,  in  christianam 
juventutis  educationem  procurandam  totis  viribus  incum- 
bere  debent,  ideoque  invigilare  ne  quid  fidei  morumve  dis- 
ciplinse  adversum  in  scholis  privatis  vel  publicis  tradatur. 
—  Cf.  alloc.  consist.  Pii  IX,  5  sept.  1851. 

568.  I.  Scholse  primario  jure  non  ad  Statum  per- 
tinent,  neque  ab  Ecclesiae  auctoritate  eximendae 
sunt. 

a)  Prohatur  prima  pars.  —  Parentes  sunt  jure  naturali 
liberorum  suorum  institutores ;  attributio  enim»  scholarum 
Statui  nititur  falso  et  impio  paganorum  principio,  infantes 
scilicet  ad  Statum  pertinere,  quod  omni  naturse  juri  con- 
tradicit. 

Porro,  scholce  parentum  insufficientiam  aut  incapacita- 
tem  supplent.  Ergo  magistri,  non  a  Statu,  sed  shipsisparen- 
tibus  mandatum  habere  debent.  Scilicet,  jus  docendi  non 
est  mmm^  puhlicu7n,  sed  est  jus  privatorum  quod  a  Statu 
violari  nequit,  sed  tantum  moderari. 

lo  Posset  quidem  Status  normas  quasdam  prceventivas 
constituere  quibus  idoneitas  docentium  verificetur,  cum  id 
bono  publico  valde  expediat;  verum  injusta  foret  exigentia 
frequentandi  scholas  publicas. 

2o  Imo,  si  scholse  publicse  habeantur  publico  cerario 
alitae,  et  tamen  non  satisfaciant  requisitis  pro  scholis  ca- 
tholicis,  tunc  verificari  potest  casus  in  quo  Status  civilis, 
ex  justitia  distributiva,  teneatur  ex  eodem  serario  publico 
scholis  catholicis  subvenire  :  nempe,  si  catholici  sint  in  aliT 
quo  Statu  agnoscendi  tanquam  pars  Status  prout  catholici 
sunt.  —  Cf.  Cavagnis,  Instit.  jur.  pub.,  lib.  4,  n.  17  et  seq. 

b)  Probatur  altera  pars.  —  Ex  dictis,  schola  insuffi- 
jientiam  patris  supplet ;  ideoque  illius   ofjicia  ex  pqtris 

26* 


462    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

offlciis  determinanda  sunt.  —  Atqui,  pater  generavit  ens 
non  simpliciter  vivum,  sed  anima  immortali  prseditum,  Deo 
ut  fini  ultimo  natum ;  ad  hunc  ergo  finem  eum  informare 
et  prceparare  debet,  quod  absque  religione  est  prorsus  im- 
possibile.  Ergo,  et  in  scholarum  institutione  nunquam  reli- 
gionis  doctrina  omittenda  est. 

Religionis  autem  doctrinam  sola  Ecclesia  a  Ghristo  ac- 
cepit.  Ipsa  proinde  jus  habet  designandi  quse  sint  pueris 
veritates  religiosae  tradendse ;  et  quidem  ab  iis  qui  specialem 
sjLiscipiunt  litterariam  et  scientificam  instructionem  in  scho- 
lis  superioribus ,  diligentiorem  quoque  religiosam  culturam 
requirendi.  Ergo,  Ecclesise  directio  et  auctoritas  a  schola 
nunquam  exulare  debebit.  —  Cf.  Cavagnis,  loc.  cit.,  n.  64 
et  seq. 

Praeterea,  in  docendis  etiam  litteris  et  scientiis,  non  unus 
potest  error  contra  fidem  et  mores  irrepere ;  nulla  enim  est 
disciplina  qu8e  non  habeat  intimam  aliquam  connexionem 
cum  veritatibus  revelatis.  Ergo,  ui;  efficaciter  Ecclesia  fidem 
et  mores  suorum  tueatur,  jus  habet  invigilandi  omnibus 
etiam  scientiarum  profanarum  scholis.  —  Cf.  n.  23  et  seq. 
cjjldeo  damnata  est  in  Syllabo  propositio  47  :  «  Postu- 
iat  o^tima  civilis  societatis  ratio,  ut  populares  scholse,  quoe 
patent  omnibus  cujusque  e  populo  classis  pueris,  ac  publica 
universim  Instituta,  quse  litteris  severioribusque  disciplinis 
tradendis  et  educationi  juventutis  curandse  sunt  destinata, 
eximantur  ab  omni  Ecclesim  auctoritate,  moderatrice  vi 
et  ingerentia,  plenoque  civilis  ac  politicse  auctoritatis  arbi- 
trio  subjiciantur  ad  imperantium  placita  et  ad  communium 
setatis  opinionum  amussim.  »  —  Cf.  resol.  S.  C.  C,  13  jul. 
1888  (Acta  S.  S.,  vol.  21,  pag.  674  et  seq.). 

liem  damnata  est  alia  propositio  sub  num.  45  :  «  Totum 
scholarum  publicarum  regimen,  in  quibus  juventus  chris- 
tianfe  alicujus  Reipublicse  instituitur,  episcopalibus  dum- 
tiixat  seminariis  aliqua  ratione  exceptis,  potest  ac  debet 
kttribui  auctoritati  civili,  et  ita  quidem  attribui,  ut  nullum 
alii  cwicwmgt^e  at^cioWtottrecognoscaturjusimmiscendi  se 
in  disciplina  scholarum,  in  regimine  studiorum,  in  graduum 
aqllat^qne,  in  delectu  aut  approbatione  magistrorum.  » 


Cap.  IV.  De  episcopi  potestate  doctrinali.       463 

d)  Hinc  patet  quid  sit  sentiendum  de  celeberrima  for- 
mula  :  InsHtutio  juventutis  gratuita,  obligatoria,  laica. 
—  Quot  verba  tot  errores  : 

lo  Hsec  institutio  non  debet  esse  laica,  hoc  sensu  quod 
omnino  eximenda  sit  ab  Ecclesise  auctoritate. 

2o  Non  debet  esse  obligatoria ;  saltem  jus  eam  imponendi 
nullo  modo  ad  Statum  pertinet.  Eam  pater  puero  debet 
institutionem  qua  possit  in  terra  honeste  vivere  et  ad  finem 
ultimum  pervenire ;  porro,  ad  hoc  non  est  absolute  necessa- 
rium  ut  sciat  legere  et  scribere. 

30  Imo,  nec  gratuita  universim  esse  debet,  cum  patris  sit 
infantem  suum  instituere,  ideoque  impensas  ad  hoc  neces- 
sarias  facere  si  possit  —  Gseterum  omnes  norunt  cujusmodi 
impensis  respondeat  hsec  asserta  gratuitas. 

569.  II.  Scholae  elementares  seu  primariae,  «  tam 
in  urbibus  frequentissimis  quam  in  pagis  exiguis, 
inter  opera  continentur  quae  ad  rem  dioecesanam 
maxime  pertinent  ».  Et  merito,  nam  «  ex  puerili  insti- 
tutione  pendet,  ut  plurimum,  qua  quis  ratione  sit  reliquse 
setatis  spatium  acturus  ».  —  Constit.  Romanos  Pontiflces, 
Leonis  XIII,  8  idus  maii  1881. 

«  In  hisce  potissimum  scholis,  omnes  cujusque  e  populo 
classis  pueri,  vel  a  teneris  annis,  sanctissimse  nostrse  reli- 
gionis  mysteriis  ac  prseceptionibus  sedulo  sunt  erudiendi, 
et  ad  pietatem  morumque  honestatem,  et  ad  religionem  ci- 
vilemque  vivendi  rationem  accurate  formandi ;  atque  in  iis- 
dem  scholis,  religiosa  prcesertim  doctrina  ita  primarium 
in  institutione  et  educatione  locum  habere  ac  dominari 
debet,  ut  aliorum  cognitiones  quibus  juventus  ibi  imbui- 
tur,  adventitise  appareant.  »  —  Epist.  Pii  IX  ad  Archiep. 
Friburg.,  14  jul.  1864,  quoe  refertur  a  Leone  XIII  in  cit. 
constitutione. 

570.  III.  Nostris  quidem  temporibus,  pernitiosis- 
sima  juventutis  instituendae  ratio  infeliciter  invecta 
est,  ex  se  periculi plena,  ac  perquam  adversa  rei  catho- 
licce. 

Alumni  ejiinfi,  cum  propria  harum  ^cholarum  r^tig  exclur 


464    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

dat  doctrinam  religionis,  neque  fidei  rudimenta  addiscunt, 
neque  Ecclesiae  instruunturprseceptis,  atque  adeo  carehunt 
cognitione  homini  quam  maxime  necessaria. 

Enimvero,  in  ejusmodi  sc'holis  juvenes  educantur  jam 
in^e  a,  prima  pueritia  acpropemodum  a  teneris  unguiculis, 
qua  cetate,  ut  constat,  virtutis  aut  vitii  semina  tenaciter 
hserent.  ^tas  igitur  tam  flexibilis,  si  absque  religione  ado- 
lescat,  sane  ingens  malum  est.  —  Instructio  S.  C.  S.  Officii 
de  scholis  puhlicis,  ad  Episc.  in  foeder.  Statihus  Americoe 
Septent.,  30  jun.  1875. 

'  571.  IV.  ((  Ecclesia  vero  integritatis  fidei  custos  et  vin- 
dex,  quse,  delata  sibi  a  Deo  conditore  suo  auctoritate,  de- 
bet  ad  sapientiam  christianam  universas  vocare  gentes, 
itemque  sedulo  videre  quibus  excolatur  prseceptis  institu- 
tisque  juventus  quae  in  ipsius  potestate  sit,  semper  scho- 
las  quas  appellant  mixtas  vel  neutras  aperte  dam- 
navit.  ))  —  Encycl.  Nohilissima,  Leonis  XIII,  8  fehr. 
1884,  ad  Episcopos  Gallice. 

a)  ((  Interest  enim  quam  maxime  eas  artes,  quibus  setas 
puerilis  ad  humanitatem  informari  solet,  cum  institutione 
religiosa  esse  conjunctas.  Alteras  sejungere  ab  altera,  idem 
est  ac  reipsa  velle  ut  animi  pueriles  in  officiis  erga  Deum 
in  neutram  partem  moveantur  :  quse  disciplina  fallax  est, 
et  prsesertim  in  primis  puerorum  oetatulis  pernitiosissima, 
quod  revera  viam  atheismi  munit,  religionis  ohsepit.  »  — 
Cit.  encyc.  Leonis  XIII. 

b)  Neque  ((  catholicis  viris  probari  potest  ea  juventutis 
instituendse  ratio,  quse  sit  a  catholica  flde  et  ah  Ecclesice 
potestate  sejuncta,  quoeque  rerum  dumtaxat  naturalium  ac 
terrenae  socialis  vitse  fmes  tantummodo,  vel  saltem  prima- 
rio,  spectet.  »  —  Syll.  err.  48. 

c)  ((  Gerte  quidem,  ubi  in  quibuscumque  locis  regioni- 
busque  pernitiosissimum  hujusmodivelsusciperetur,  velad 
exitum  perduceretur  consilium  expellendi  a  scholis  Ecclesiie 
auctoritatem,  juventus  misere  exponeretur  damno  circa 
fidem  :  tunc  Ecclesia,  non  solum  deberet  instantissimo  stu- 
dio  omnia  conari,  nullisque  curis  parcere  ut  eadem  juven- 


Cap.  IV.  De  episcopi  potestate  doctrinali.       465 

tus  necessariam  christianam  institutionem  et  educationem 
habeat,  verum  etiam  cogeretur  omnes  fideles  monere  eisque 
declarare  :  ejusmodi  scholas,  Ecclesise  catholicse  adversas, 
haicd  posse  in  conscientia  frequentari.  »  — Epistol.  Pii  IX 
ad  Archiep.  Friburg.,  14  jitl.  1864. 

572.  V.  «  Oportet  igitur  ut  Prsesules  Amplissimi, 
quacumque  possint  ope  atque  opera,  commissum  sibi 
gregem  arceant  ab  omni  contagione  scholarum  publica- 
rum. 

a)  »  Est  autem  ad  hoc,  omnium  consensu,  nil  tam  ne- 
cessarium,  quam  ut  catholici  ubique  locorum  proprias  sibi 
scholas  habeant,  easque  publicis  scholis  haud  inferiores. 
Scholis  ergo  catholicis,  sive  condendis  ubi  defuerint,  sive 
amplificandis  et  perfectius  instruendis  parandisque,  ut  in 
institutione  ac  disciplina  scholas  publicas  adsequent,  omni 
cura  prospiciendum  est. 

b)  »  Ac  tam  sancto  exsequendo  consilio  tamque  neces- 
sario,  haud  inutiliter  adhibebuntur,  si  Episcopis  ita  visum 
fuerit,  e  Congregationibus  religiosis  sodales,  sive  viri,  sive 
mulieres ;  sumptusque  tanto  operi  necessarii,  ut  eo  liben- 
tius  atque  abundantius  suppeditenturafidelibus,  opportuna 
oblata  occasione,  sive  pastoralibus  litteris,  sive  concioni- 
bus,  sive  privatis  colloquiis,  serio  necesse  est  ut  ipsi  com- 
monefiant  sese  officio  suo  graviter  defuturos,  nisi  omni  qua 
possunt  cura  impensaque  scholis  catholicis  providerint.  De 
quo  potissimum  monendi  erunt  quotquot  inter  catholicos 
cseteris  prsestant  divitiis  ac  auctoritate  apud  populum,  qui- 
que  comitiis  ferendis  legibus  sunt  adscripti.  »  —  Citat.  ins- 
tructio  S.  Officii,  30  jun.  1875. 

c)  »  Profecto,  aiebat  Leo  XIII  ad  Episcopos  Anglice, 
his  temporibus  ac  moribus,  cum  ingenuse  puerorum  a^ta- 
tulae  tot  pericula  undique  impendeant,  tamque  varia,  vix 
quidquam  cogitari  potest  opportunius  quam  ut  institutio 
litteraria  cum  germana  fidei,  morumque  doctrina  conjunga- 
tur. 

»   Idcirco  scholas  ejusmodi  quas   appellant   liberas,  in 
Gallia,  in  Belgio,  in  America,  in  coloniis  imperii  Britau- 


466    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

nici,  privatorum  opera  et  liberalitate  constitutas,  probari 
Nobis  vehementer  non  semel  diximus,  easque  quantum  fieri 
potest  augeri  atque  alumnorum  copia  florere  cupimus.... 
In  eis  enim  et  per  eas  conservatur  illa  quam  a  Majoribus 
nostris  accepimus  maxima  atque  optima  hsereditas,  nimi- 
rum  fidei  cathoUcce  incolumitas  ;  prsetereaque  parentum 
lihertati  consulitur ;  et,  quod  est  in  tanta  prsesertim  sen- 
tentiarum  actionumque  licentia  maxime  necessarium,  bona 
civiinn  soholes  reipublicse  educitur  :  nemo  enim  melior 
quam  qui  fidem  christianam  opinione  et  moribus  a  pueritia 
complexus  est.  »  —  Enc.  Spectata  fides,  27  nov.  1885.  — 
Cf.  encycl.  Quod  multum,  %  Nec  minor;  —  encycl.  Officio 
sanctissimo,  ad  Episcopos  Bavarice,  22  dec.  1887 ,  %  A.d 
hoc;  —  encycl.  Nohilissima,  ad  Episcopos  Gallice,  etc. 

d)  ))  Quod  non  solum  de  scholis  primordiorum ,  sed 
etiam  de  litterarum  majorumque  disciplinarum  i>  idem 
Pontifex  intelligi  voluit.  —  Cf.  encycl.  Quod  multum,  ad 
Episcopos  Hungarice,  22  aug.  1886. 

573.  VI.  «  Omnino  parentes  bonos  curare  oportet 

ut  sui  cujusque  liberi,  cum  primum  sapere  didicerunt,  prce- 
cepta  religionis  percipiant,  et  ne  quid  occurrat  in  scholis 
quod  fidei  morumve  integritatem  offendat.  Et,  ut  ista  in 
instituenda  sobole  diligentia  adhibeatur,  divina  est  natu- 
ralique  lege  constitutum,  neque  parentes  per  ullam  cau- 
sam  solvi  ea  lege  possunt.  ))  —  Encycl.  Nohilissima  Gallo- 
rum,  Leonis  XIII. 

a)  ))  Natura  enim  parentes  hahent  jus  suos  instituendi 
quos  procrearint,  hoc  adjuncto  officio  ut  cum  fine,  cujus 
gratia  sobolem  Dei  beneficio  susceperunt,  ipsa  educatio 
conveniat  et  doctrina  puerilis. 

))  IgiiuY  parentihus  est  necessarium  eniti  et  contendere, 
ut  omnem  in  hoc  genere  propulsent  injuriam,  omninoque 
pervincant  ut  sua  in  potestate  sit  educere  liberos,  uti  par 
est,  more  christiano,  maximeque  prohihere  scholis  iis  a 
quibus  periculum  est  ne  malum  venenum  imbibant  impie- 
tatis.  Gum  de  fmgenda  probe  adolescentia  agitur,  nuUa 
opera  potest  nec  labor  suscipi  tantus,  quin  etiam  sint  susci- 


Cap.  IV.  De  episcopi  potestate  doctrinali.       467 

pienda  majora.  »  —  Encycl.  Sapientice  christiance,  Leo~ 
nis  XIII,  10  jan.  1890,  %  Locus  admonet. 

b)  Equidem,  omnes  admittunt  talia  interdum  rerum 
esse  adjuncta  ut  parentes  catholici  prolem  suam  scholis 
publicis  committere  in  conscientia  possint. 

«  Id  autem  nonpoterunt  nisi  ad  sic  agendum  sufficientem 
causam  habeant ;  ac  talis  causa  sufficiens....  tunc  plerum- 
que  aderit,  quando  vel  nulla  prsesto  est  schola  catholica, 
vel  qu8e  suppetit  parum  est  idonea  erudiendis  convenienter 
conditioni  suse  congruenterque  adolescentibus. 

»  Qu9e  autem  ut  scholse  publicse  in  conscientia  adiripos- 
sint,  periculum  perversionis,  cum  propria  ipsarum  ratione 
plus  minusve  nunquam  non  conjunctum,  opportunis  reme- 
diis  cautionibusque  fieri  debet  ex  proocimo  remotum  ; 
enimvero  tale  periculum,  ut  per  se  patet,  omnino  vitandum 
est  cum  quocicmque  damno  temporali,  etiam  vitce. 

»  Debet  porro  juventus,  ut  committi  scholis  publicis  pos- 
sit,  necessariam  christianam  institutionem  et  educationem, 
saltem  extra  scholce  tempus,  rite  ac  diligenter  accipere.  » 
—  Cit.  instruct.  S.  C.  S.  Officii.  —  Cf.  epist.  Leonis  XIII 
ad  Em.  card.  Yicarium,  26  jun.  1878. 

c)  «  Hanc  autem  necessariam  christianam  institutio- 
nem  et  educationem  liberis  suis  impertire  quotque  parentes 
negligunt ;  aut  qui  frequentare  eos  sinunt  tales  scholas  in 
quibus  animarum  ruina  evitari  non  potest;  aut  tandem 
qui,  licet  schola  catholica  in  eodem  loco  idonea  adsit  apte- 
que  instructa  et  parata,  seu,  quamvis  facultatem  habeant 
in  alia  regione  prolem  catholice  educandi,  nihilominus  com- 
mittunt  eam  scholis  publicis  sine  sufficienti  causa  ac  sine 

,  necessariis  cautionibus  quibus  periculum  perversionis  e 
proximo  remotum  fiat  :  eos,  si  contumaces  fuerint,  absolvi 
non  posse  in  sacramento  Poenitentise,  ex  doctrina  morali 
catholica  manifestum  est.  »  —  Cit.  instruct.  S.  Officii. 

d)  «  Eo  magis  rei  fiunt  enormissimi  peccati  patres  et 
matres  qui,  vere  crudeles  in  animas  filiorum  suorum,  eos- 
dem  mittunt  ad  scholas  Protestantium ;  et  etiam  deterius, 
si  illos  ire  cogant. 


468    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

»  Res  evidens  est,  parentes  hujusmodi  esse  in  illorum 
crimine  reprobandos  et  detestandos,  et  omnibus  modis  pos- 
sibilibus  eorum  emendationem  curandam  esse,  et  interdum 
tenendos  esse  longe  a  SacramentiSj  utpote  incapaces  et  in- 
digni,  donec  filios  suos  revocaverint  ab  ejusmodi  scholis. 

»  Filii  quoque,  pro  re  in  se  considerata,  certe  tales  ad- 
eundo  scholas  gravis  ciclpce  rei  fiunt.  Ast,  in  casu  verce 
coactionis,  confessor,  ponderatis  personse  atque  facti  cir- 
cumstantiis,  erga  illos  agat  juxta  regulas  a  probatis  aucto- 
ribus  pro  casibus  hujusmodi  propositas.  »  —  Instr.  card. 
Vicar.  pro  Parochis  Romce,  12  jul.  1878. 


ARTIGULUS  IV. 

de  episcoporum  auctoritate  doctrinali  quoad  facta 
prieternaturalia,  reliquias  et  sacras  imagines. 

574.  I.  Nulla  sunt  admittenda  nova  miracula, 
nisi  «  recognoscente  et  approbante  Episcopo,  qui, 
simul  atque  de  iis  aliquid  compertum  habuerit,  adhibitis 
in  consilium  Theologis  et  aliis  piis  viris,  ea  faciat  quse  ve- 
ritati  et  pietati  consentanea  judicaverit.  »  —  Trid.,  sess.  25, 
De  invoc.  Sanct. 

a)  Si  Episcopus  examinet  miracula  nondmn  beatifica- 
torum,  debet,  antequam  ea  divulget  aut  divulgari  permit- 
tat,  totum  negotium  ad  S.  Sedem  transmittere,  indeque 
responsum  exspectare.  —  Constitut.  Sanctissimus,  Vr- 
bani  VIII. 

b)  Sententiam  ab  Episcopo  latam  de  veritate  facti  pra3- 
ternaturalis,  fideles  accipere  debent  cum  obsequio  reveren- 
tiali,  licet  omne  prorsus  dubium  non  excludatur.  In  rebus 
enim  hujusmodi  non  requiritur  infallibilitas,  sed  sufficit 
moralis  certitudo  ut  prudens  agendi  ratio  determinetur. 

575.  II.  Reliquiae  tam  beati  quam  canonizati  de 
novo  inventse,  ab  Episcopo  recognosci  et  approbari 
possunt,  adhibitis  quoque  in  consilium  Theologis  et  aliis 
piis  viris.  —  Trid.,  loc.  cit.  —  Cf.  n.  1304  et  seq. 


CaP.    IV.  DE  EPISCOPI   POTESTATE   DOCTRINALI.  469 

Quinimo,  reliquise  a  Papa  jam  approbatae,  etiam  ab  Epis- 
copo  loci  adhuc  recognosci  debent,  non  quidem  ut  eas  de- 
nuo  approbet,  sed  ut  videat  an  revera  Romse  approbatse 
sint,  an  vero  fraus  aliqua  subsit,  antequam  publicse  venera- 
tioni  exponantur.  —  Const.  Dominus,  Sixti  Y. 

a)  In  genuinitate  prsesumptse  reliquise  dijudieanda,  quse 
saltem  publicam  immemorabilemque  venerationem  non 
sibi  vindicet,  non  acquiescendum  est  illi  probationi  qua3 
prohahilitatem,  et  quidem  gravem,  de  ejusdem  prsesumptse 
reliquioe  genuinitate  gignat,  non  tamen  moralem  certitudi- 
nem.  —  Cf.  resp.  S.  C.  Ind.  et  Reliq.,  in  Atrebaten.,  31  jan. 
1848  (Acta  S.  Sedis,  tom.  2,  pag.  102). 

b)  Verum  magna  in  veneratione  habendoe  sunt  vetustce 
constantesque  ecclesiarum  traditiones  quoe  authenticita- 
tem  suarum  reliquiarum  testantur. 

Quare,  non  facile  deneganda  est,  vel  in  dubium  ponenda 
earumdem  reliquiarum  authenticitas,  ob  aliquas  difficulta- 
tes  aliunde  exortas,  quse  dictis  traditionibus  videantur  op- 
poni.  Longissima  enim  traditionis  possessio  et  inducta 
prsescriptio  nonnisi  per  exceptionem  peremptoriam  eliditur. 
—  Cf.  decis.  S.  C.  Indulg.  et  Reliq.,  inAlbien.,  14  dec.  1857 
{Acta  S.  Sedis,  tom.  2,  pag.  245  et  seq.). 

576.  III.  Reliquias  alicujus  defuncti  nondum  ca- 
nonizati  aut  beatificati,  nullus  praeter  S.  Pontificem 
approbare  potest,  in  ordine  ad  cultum  publicum.  — 

Cap.  2,  De  reliquiis  ac  ven.  Sanct. 

a)  Ratio  est,  quia  si  Episcopus  in  ordine  ad  cultum  pu- 
blicum  posset  approbare  reliquias  nondum  canonizati,  vel 
beatificati,  sequeretur  quod  posset  etiam  beatificare ;  sed 
beatificatio  servorum  Dei  est  causa  R.  Pontifici  reservata, 

b)  Diximus  :  in  ordine  ad  cultum  publicum ;  quia 
simpliciter  cognoscere  et  judicare  quodhse  aut  illse  reliquia? 
sint  hujus  aut  illius  cum  fama  sanctitatis  defuncti,  nuUa 
ratione  nulloque  jure  prohibitum  reperitur  Episcopis. 

577.  IV.  Nemini  licet  uUo  in  loco,  vel  ecclesia^ 
etiam  quomodolibet  exempta,  uUam  insolitam  po- 

T.  I.  27 


470    Tract.  V.  De  lipiscopo  et  synodis  episcoporum. 

nere  vel  ponendam  curare  imaginem,  nisi  ab  Epis- 
copo  approbata  fuerit.  —  T^Hd.,  sess.  25,  De  sac.  imag. 

a)  Et  in  eodem  decreto  mandatur  Episcopis  ut  de  Sanc- 
torum  intercessione,  invocatione,  reliquiarum  honore  et 
legitimo  imaginum  usu,  fideles  diligenter  instruant ;  —  ut 
si  qui  abusus  irrepserint,  eos  prorsus  tollant,  sicque  nullse 
falsi  dogmatis  imagines  et  rudibus  periculosi  erroris  occa- 
sionem  prsebentes,  statuantur;  ^  mX  om.nQm  superstitionem 
in  Sanctorum  invocatione,  reliquiarum  veneratione  et  ima- 
ginum  sacro  usu  removeant ;  —  omnem  turpem  qucestum 
eliminent,  omnemque  lasciviam  vitari  curent.  —  Trid., 
loc.  cit.  —  Cf.  n.  1301  et  seq. 

b)  «  Quod  si  aliquis  dubius  aut  difficilis  abusus  sit 
exstirpandus,  vel  omnino  aliqua  de  iis  rebus  gravior  quces- 
tio  incidat,  Episcopus,  antequam  controversiam  dirimat, 
Metropolitani  et  comprovincialium  Episcoporum  in  concilio 
provinciali  sententiam  exspectet ;  ita  tamen  ut  nihil,  incon- 
sulto  sanctissi^no  Uomano  Pontifice,  novum  aut  in  Eccle-  i 
sia  hactenus  inusitatum  decernatur.  »  —  Trid.,  loc.  cit.         ■ 


Cap.  V.  De  episcopi  potestate  legislativa.       471 
GAPUT    V. 

DE  EPISCOPORUM  POTESTATE  LEGISLATIVA. 

Ad  polcslalem   legislalivara  pertinet  facultas   dispcasandi ;  —  ipsamquc 
gemina  comilalur  judicandi  puniendiquo  poleslas. 

ARTIGULUS  I. 
DE  potestate  leges  ferendi. 

578.  I.  Episcopi  jure  divino  potestatem  habent 
leges  ferendi,  cum  positi  sint  a  Spiritu  Sancto  regere 
Ecclesiam  Dei,  ipsisque  divinitus  collata  sit  potestas  ligandi 
atque  solvendi.  —  Act.,  xx,  28 ;  Matth.,  xviii,  18. 

Unde,  nemo,  salva  fide,  ait  Benedictus  XIV,  potest  jtiri- 
dictionem  illis  abjudicare  suas  oves  legibus  obstringendi, 
quibus  obtemperare  cogantur.  —  Be  syn.,  lib.  13,  cap.  4, 
num.  3. 

Ideo  Apostolus  populum  fidelem  monebat  :  «  Obedite 
prsepositis  vestris  et  subjacete  eis;  ipsi  enim  pervigilant, 
quasi  rationem  pro  animabus  vestris  reddituri.  »  —  Heb., 
xiii,  17. 

a)  Exigit  utique  officium  pastorale  ut  Prselati,  pro  spi- 
rituali  bono  suarum  ovium,  possint  constitutiones  seu 
statuta  condere. 

Innumera  quippe  sunt  mala  quae  in  hanc  aut  illam  dioe- 
cesim  irrepere  queunt,  quibus  opportunis  constitutionibus 
sit  occurrendum ;  cumque  non  eadem  sit  omnium  locorum 
indoles,  non  iidem  ubique  hominum  mores,  non  eoedem  in 
omni  loco  simul  inolescant  morum  corruptelse,  nequeunl 
omjies  leges  cuicumque  loco  et  tempori  congruere ;  sed 
quod  unus  dioecesis  status  hic  et  nunc  decernendum  sua- 
det,  alteri  dioecesi,  si  ibidem  statueretur,  inopportunum, 
inutile  et  quandoque  etiamnoxium  accideret.  —  Ben.  XIV, 
De  syn.y  lib.  6,  cap.  1. 

b)  Hanc  potestatem  exercet  Episcopus  in  visitatione 


472    Tract.^V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

vel  extra  dioecesis  visitationem,  solus  aut  in  synodo  dice- 
cesana,  habito,  quando  jure  requiritur,  consilio  vel  con- 
sensu  CapituU. 

Eaque  poUet  Episcopus  confirmatus,  licet  nondum  con- 
secratus ;  siquidem  potestas  condendi  statuta  non  est  po- 
testas  ordmis,  sedjurisdictionis. 

579.  II.  Objectum  statuti  dicecesani  esse  potest 

quidquid  ad  vitia  coercenda,  virtutempromovendam,  depra- 
vatos  populi  mores  reformandos,  et  ecclesiasticam  discipli- 
nam  restituendam  aut  fovendam,  Episcopus  necessarium 
et  utile  Judicaverit.  —  Bened.  X/Y,  Be  syn.,  lib.  6,  cap  1, 
num.  7 .  —  Cf.  n.  58  et  seq. 

a)  Nequeunt  tamen  Episcopi  pro  suis  dioecesibus  quid- 
piam  statuere  contra  jus  commune ,  neque  etiam  contra 
decreta  synodi  provincialis ;  quia  lex  Superioris  per  in- 
feriorem  tolli  non  potest.  —  Clement.  Ne  Romani,  Be 
electione. 

Ideoque  damnata  est  a  Pio  VI  doctrina  synodi  Pistorien- 
sis,  qua3  supponebat  Episcopo  fas  esse  proprio  suo  judicio  et 
arbitratu  decernere  acstatuere  contraconsuetudines,exemp- 
tiones,  reservationes,  sive  quse  in  universa  Ecclesia,  sive 
etiam  in  unaquaque  provincia  locum  babent,  sine  venia 
et  interventu  superioris  hierarchicse  potestatis,  a  qua  in- 
ductse  sunt  aut  probatse  et  vim  legis  obtinent.  —  Const. 
Auctorem  fidei,  28  aicg.  1794,  num.  7 . 

Hoc  vero  non  obstante,  possunt  leges  Superioris,  ut  me- 
lius  serventur,  ab  inferiore  adjuvari  ^evpcBnoe  adjectionem. 
—  Reiffenst.,  Be  constit.,  num.  76. 

b)  Bonum  publicum  exigit  ut  existimatio  et  auctoritas 
Episcopi,  quantum  fieri  potest,  sarta  tectaque  servetur,  et 
sustineatur. 

Neque  silentio  prsetermittendum  est  monitum  Leonis  XIII: 
«  Ut  summum,  in  gravi  aliqua  conquerendi  materia  (con- 
tra  Episcopum)  concessum  est  rem  totam  ad  Pontificem 
Romanum  deferre;  id  tamen  caute  moderateque,  quemad- 
modum  studium  suadet  communis  boni,  non  clamitando 
aut  objurgando,  quibus  modis  dissidia  verius  ofTensiones- 


Cap.  V.  De  episcopi  potestate  legislativa.      473 

que  gignuntur,  aut  certe  augentur.  »  —  Epist.  ad  Archiep. 
Turonens.y  17  dec.  iSS8. 

580.  III.  Episcopi  constitutiones,  nisi  revocentur, 
in  suo  robore  permanent,  quamvis  Episcopus  a  quo 
editge  sunt  e  vita  decesserit,  aut  se  episcopatu  abdicaverity 
aut  ad  aliam  sit  translatus  ecclesiam;  perpetuitas  enim 
est  de  essentia  legis. 

a)  Et,  cum  leges  ab  Episcopis  latoe,  sive  in  synodo,  sive 
extra  synodum,  vim  omnem  ab  eodem  Episcopo  accipiant, 
cum  veriori  sententia  tenemus  statuta  extrasynodalia 
eamdem  habere  naturam  et  perpetuitatem  ac  si  promulgatoe 
essent  in  conventu  cleri  dioecesani. 

b)  Episcopales  constitutiones  nequaquam  tamen  perpe- 
tuae  dicuntur  quasi  sint  immutabiles,  cum  interdum  novae. 
emergentes  rerum  circumstantige  illas  abrogandas  suadeant ; 
atque  ideo  ab  ipsomet  legislatore,  vel  ejus  successore,  nec 
non  et  praescripta  consuetudine  revocari  possint.  —  Cf. 
n.  SS  et  seq. 

ARTIGULUS  II. 

DE  potestate  dispensandi  in  legibus. 

Episcopus  plenam  habet  potestatem  dispensandi  in  sicis 
suorumque  prcedecessorum  ordinationibus,  modo  non 
fuerint  approbatse  a  Romano  Pontifice  in  forma  specifica, 
vel  constitutio  non  abierit  in  contractum. 

Hsec  autem  facultas  non  extenditur  ad  dispositiones  ju- 
ris  communis,  nisi  Episcopus  expressam  vel  tacitam  ha- 
beat  Romani  Pontificis  delegationem.  —  Cf.  n.  92. 

Hinc,  Episcopi  ordinaria  potestate  dispensare  generatim 
non  possunt  super  irregularitatibus,  impedimentis  matri- 
monium  dirimentibus,  votis  solemnibus  ct  votis  reservatis, 
8etate  ad  Ordines  requisita,  aliisque  legibus  quae  a  concilio 
generali,  aut  a  Summo  Pontifice  pro  tota  Ecclesia  consti- 
tutae  sunt. 

Attamen  Episcopi  pro  privatis  personis,  justisque  de  cau- 
sis,  leges  Ecclesise  relaxare  possunt : 


474    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

581. 1.  Ex  speciali  juris  concessione. 

a)  Sic,  ex.  gr.,  Episcopidispensant  in  irregularitatibus 
ex  delicto  oceulto  provenientibus,  excepta  ea  quse  oritur  ex 
homicidio  voluntario,  et  exceptis  aliis  deductis  ad  forum 
contentiosum ;  dispensant  etiam  super  bigamia  similitudi- 
naria,  super  defectu  natalium  ad  minores  ordines  et  benc- 
ficium  simplex  ;  dispensant  in  lege  interstitiorum ;  item 
eximunt  a  lege  proclamationum  quse  ante  matrimonium 
fieri  debent,  etc. 

b)  Prseterea,  Episcopi  relaxant  vota  simplicia,  si  quin- 
que  excipias  reservata  :  votum  scilicet  castitatis  per{)etuffi 
et  perfectse,  votum  ingrediendi  Religionemin  qua  solemnia 
vota  emittuntur,  votum  peregrinationis  Hierosolymitanae, 
votum  peregrinationis  Romanse  ad  limina  Apostolorura, 
et  votum  peregrinationis  GompostellanjB  ad  S.  Jacobum. 

Item  solvunt  omnia  juramenta  in  quibus  ratio  justitia^ 
non  intervenit. 

c)  Et  quandocumque  in  lege  impersonaliter  seu  inde- 
finite  dicitur  dispensari  posse,  Episcopus  hanc  facultatem 
habet;  alias  enim  verba  illa  forent  saperflua,  cum  nemini 
dubium  sit  Summum  Pontificem  dispensare  posse  in  omni 
jure  ecclesiastico. 

582.  II.  Ex  legitima  consuetudine. 

a)  Idcirco  Episcopi  dispensant  in  jejuniis,  in  esu  cibo- 
rum,  in  festorum  observantia,  in  recitatione  divini  officii, 
et  in  aliis  casibus  frequenter  occurrentibus. 

Revera,  gubernatio  inferiorum  .  Praelatorum  redderetur 
odiosa,  si  potestate  sua  quasi-ordinaria  non  valerent  con- 
sulere  necessitatibus  quotidie  propemodum  occurrentibus. 

b)  Item  dispensat  Episcopus  in  legibus  concilii provin- 
cialis  ;  imo,  in  legibus  latis  a  S.  Pontifice  pro  illa  particu- 
lari  dioecesi,  ut  tenet  S.  Alphonsus,  lib.  i,  num.  190. 

583.  III.  Ex  prsesumpta  et  interpretativa  Ponti- 
ficis  delegatione. 

a)  Hinc,  Episcopi  dispensant  in  casu  urgentis  necessi- 
tatiSf  quando  periculum  est  jn  mora,  et  absque  animarun:i 


Cap.  V.  De  episcopi  potestate  legislativa.       475 

detrimento  non  potest  exspectari  Sedis  Apostolicse  dispen- 
satio.  —  Officium  enim  pastorale  Episcoporum  hoc  videtur 
exigere,  ne  alioquin  oves  ipsis  concreditse  auxiliis  neces- 
sariis  deslituantur. 

b)  Item  Episcopi  dispensare  possunt  in  impedimentis 
matrimonium  dirimentihus  in  quibus  potest  et  solet  R. 
Pontifex  dispensare,  quando  matrimonium  est  contractum, 
et  conjuges  bona  fide  matrimonium  contraxerunt  ob  facti 
vel  juris  ignorantiam,  etiam  crassam,  non  autem  affecta- 
tam,  modo  impedimentum  sit  occultum,  et  separatio  con- 
jugum  fieri  nequeat  sine  scandalo  et  infamia,  quando  peri- 
culum  incontinentise  est  si  non  separentur. 

Haec  autem  dispensatio  non  valet  nisi  pro  foro  conscien- 
tice,  non  autem  pro  foro  externo.  —  Et,  si  impedimentum 
nonsitipsispseudo-conjugibus  notum,  conjuges  relinquan- 
tur  in  bona  fide,  et  interim  dispensatio  a  S.  Sede  petatur. 
—  Cf.  Gasparri,  Tract.  de  ?natrim.,  n.  406  et  seq. 

c)  Gommunis  hodie  doctrina  est  Episcopum  posse  au- 
ferre  occultum  impedimentum  dirimens  quod  matrimonio 
contrahendo  obsit,  si  tales  urgeant  circumstantise  rerum 
ut,  neque  dispensatio  facilepeti  aS.  Sede,  neque  matrimo- 
nium  sine  scandalo  et  infamia  differri possit. 

In  eo  siquidem  rerum  eventu,  si  ad  tot  mala  prsecavenda 
non  alius  suppetat  modus,  prsesumitur  Summum  Pontifi- 
cem,  ex  suavi  et  provida  Ecclesise  gubernatione,  dispen- 
sandi  facultatem  Episcopo  delegare. 

Sed  petenda  est  dispensatio  a  S.  Sede  pro  foro  externo,  si 
impedimentum  deinde  innotescat.  —  Gasparri,  op.  cit., 
num.  409. 

584.  IV.  Ex  speciali  delegatione.  —  Interdum  enim 
Pontifices  quasdam  dispensandi  facultates  Episcopis  con- 
ferunt ;  quarum  limites  praetergredi  nunquam  licet.  —  Cf. 
n.  235  et  seq.,  uhi  de  jurisd.  delegata;  —  et  n.  411  et  seq., 
uhi  de  Rescriptis. 

a)  Ex.  gr.,  S.  Pontifex  Leo  XIII  nuper  indulsit  Ordina- 
riis  locorum,  ut  «  dispensare  valeant,  sive  per  se,  sive  per 
ecclesiasticam  personam  sihi  hene  visam,  oegrotos  in  gra- 


^ 


476    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

vissimo  mortis  periculo  constitutos  qui  in  concubinatu 
vixerunt,  quando  non  suppetit  tempus  recurrendi  ad  S.  Se- 
dem,  super  impedimentis  quantumvis  publicis  matrimo- 
nium  jure  ecclesiastico  dirimentibus,  excepto  sacro  presby- 
teratus  ordine,  et  aftinitate  linese  rectoe  ex  copula  licita  pro- 
veniente. 

lo  ((  Mens  autem  est  ejusdem  Sanctitatis  Suse,  ut  si 
quando,  quod  absit,  necessitas  ferat  ut  dispensandum  sit 
cum  iis  qui  sacro  subdiaconatus  aut  diaconatus  ordine 
sunt  insigniti,  vel  solemnem  professionem  religiosam 
emiserint,  atque  post  dispensationem  et  matrimonium  rite 
celebratum  convaluerint,  in  extraordinariis  hujusmodi  ca- 
sibus,  Ordinarii  de  impertita  dispensatione  Supremam 
Sancti  Ofjficii  Congregationem  certiorem  faciant,  et  inte- 
rim  omni  ope  curent  ut  scandalum,  si  quod  adsit,  eo  me- 
liori  modo  quo  fieri  possit,  removeatur. »  —  S,  C.  Inquisit,, 
20  febr.  i888. 

2o  Locus  est  dispensationi  etiamsi  impedimentum  indi- 
recte  tantum  afficiat  cegrotum,  ut  quando  puella  soluta 
aegrotat,  diacono  bene  valente  qui  cum  ea  civiliter  conjunc- 
tus  est  aut  alias  in  concubinatu  vixit.  —  S.  Cong.  Sancti 
Officii,  i  jun.  i89i. 

30  Hanc  facultatem  Ordinarii  possunt  subdelegare  habi- 
tualiter  parochis  tantum,  sed  pro  casibus  in  quibus  desit 
tempus  ad  ipsos  Ordinarios  recurrendi,  et  periculum  sit  iu 
mora.  —  S.  C.  Inquisit.,  9  jan.  i889. 

Sub  nomine  smiem  parochorum  in  subdelegatione  hujus 
facultatis  comprehenduntur  omnes  qui  actu  curam  anima- 
rum  exercent,  exclusis  vice-parochisetcapellanis. —  S.Con- 
greg.  S.  Officii,  23  apr.  1890. 

b)  Quando  Episcopus  delegatam  facultatem  accepit  ut 
possit  dispensare,  indultum  dari  solet  :  ad  tempus  deter- 
minatum,  vel  pro  determinato  numero  casuum ;  vel  ad  tem- 
pus  determinatum  et  simul  pro  determinato  numero  ca- 
suum  ;  vel  ad  tempus  determinatum  et  simul  pro  determi- 
nato  numero  casuum  in  quolibet  anno. 

Gaveat  igitur  indultarius  ne  suo  indulto  utatur  ultra 
prcefixum  tempus,  aut  determinatuin  numerum  casuum. 


CaP.    V.    De   EPISCOPl   POTESTATE   LEGISLATIVA.         477 

Dispensatio  enim  concessa  elapso  tempore,  irrita  foret,  sal- 
tem  si  res  esset  adhuc  integra.  Itemque  subdelegata  potes- 
tas  exspiraret  si  tempore  indulti  subdelegatus  nihil  agere 
coepit. 

Tempus  in  indulto  prsefixum  decurrere  incipit  a  die  re- 
ceptionis  litterarum  :  nisi  in  ipsis  dicatur  tempus  esse  a  die 
clatce,  quod  tamen  non  significat  indultarium  eodem  in- 
dillto  ante  prsesentationem  et  acceptationem  uti  posse.  — 
S.  C.  de  Prop.,  22jan.  i7o9.  —  Cf.  n.  417  et  seq. 

c)  Indultarius  dispensationem  concedfins,  ex.  gr.  in  im- 
pedimento  matrimonium  dirimente,  debet  illas  omnes  re- 
gulas  sequi  quas  Romana  Curia  servat  ubi  S.  P.  in  eodem 
impedimento  iisdemque  impedimenti  gradibus  dispensat. 

—  S.  Poenit.,  1  jun.  i858.  —  Hinc, 

lo  Delegatus  nequit  dispensare  nisi  propter  causam  cano- 
nicam  quoe.  in  praxi  S.  Sedis  motiva  est,  et  non  impulsiva 
tantum ;  secus  non  solum  illicite,  sed  et  invalide  dispenssit. 

—  Cf.  n.  94.  . 

2o  Ad  dispensationes  matrimoniales,  preces  verbales,  et 
melius  scriptse  vernacula  aut  latina  lingua,  exhibeantur  a 
confessario  partis  pro  foro  interno,  a  parocho  pro  foro 
externo;  et  omnia  exprimantur  quse  sunt  exposita,  n.  4i4. 

—  Cf  n.  95. 

3o  Dispensationes  matrimoniales  in  scriptis  concedendai 
sunt,  facta  expressa  mentione  indulti  Pontificii.  —  S.  C.  de 
Prop.,  12  jan.  1869. 

Attamen  oretenus  concessa  valet,  nisi  in  indulto  habea- 
tur  clausula  irritans.  —  Eacl.  Congr.,  24  apr.  1861. 

4o  In  hoc  scripto  dispensationis  decreto,  exprimi  debent 
clausulce  quas  indultum  exprimendas  praecipit,  etsi  earum 
omissio  validitati  dispensationis  non  noceat,  nisi  indultum 
clausulam  irritantem  contineat.  —  S.  Cong.  Sancti  Officii, 
i9jun.  1875. 

d)  Limites  indulti  generalis  determinandi  sunt  ex 
praxi  et  mente  S.  Gongregationis  quse  illud  concedit.  — 
Porro, 

1«  Indultum  dispensationis  in  quibusdam  impedimentis 

27* 


478    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

matrimonialibus  extendi  nequit  ab  uno  impedimento  ad 
aliud,  licet  minus  grave ;  nec  ab  una  ejusdem  impedimanti 
specie  ad  aliam;  nec  a  matrimonio  contracto  ad  contrahen- 
dum,  et  vice  versa. 

2o  Indultum  generale  dispensandi  in  uno  gradu  determi- 
nato  consanguinitatis,  ex.  gr.  tertio,  non  extenditur  ad  gra- 
dum  propinquiorem,  nempe  secundum. 

Pariter,  indultum  generale  pro  aliquo  gradu  mixto  cum 
alio,  non  comprehendit  eumdem  gradum  mixtum  cumpro- 
pinquiori. 

E  contrario,  indaltum  generale  absolute  concessum  dis- 
pensandi  in  aliquo  gradu,  comprehendit  etiam  eumdem 
gradum  multiplicem,  nisi  indultum  limites  ponat.  — 
S.  Pcenit.,  20  apr.  1883. 

3o  Indultum  dispensandi  in  pluribus  impedimentis,  non 
comprehendit  eadem  impedimenta  simul  unita,  nisi  indul- 
tum  hoc  etiam  expresse  caveat.  —  S.  C.  S.  0.,  18  maii 
1869 ;  2jul.  1884. 

4o  Indultum  generale  dispensandi  in  aliquo  impedi- 
mento,  implicat  potestatem  legitimandi prolem  jam  suscep- 
tam,  excepta  adulterina.  Sed  mandatum  ad  dispensandum 
in  casu  particulari  hanc  facultatem  non  comprehendit, 
nisi  expresse  apposita  fuerit  in  rescripto.  —  Sacra  Poeni- 
tentiaria,  1  jul.  1859. 

Pariter,  indultum  generale  dispensandi,  secum  fert  potes- 
tatem  absolvendi  a  censuris  ad  efTectum  dispensationis 
consequendum.  —  Gasparri,  op.  cit.,  n.  429. 

5o  Indultum  generale  pro  foro  interno  non  extenditur 
ad  forum  externum. 

Unde,  delegatus  pro  foro  interno,  dispensare  nequit  in 
eodem  impedimento  si  publicum  est.  —  Imo^  si  post  conces- 
sam  dispensationem  in  impedimento  occulto,  hocpublicum 
evadat,  matrimonium  quidem  valet,  sed  dispensatio  pro 
foro  externo  est  obtinenda. 

Indultum  autem  absolute  datum,  utrumque  forum  com- 
prehendit.  —  Gasparri,  op.  cit.,  n.  430. 

585.  V.  In  dubio  utrum  casus  indigeat  dispensa- 
tione.  Quod  probatur,  tum  ex  natura  reservs^tionis,  quce 


Cap.  V.  De  episcopi  potestate  legislativa.       479 

est  ocliosa  adeoque  restrlngenda ;  tum  ex  natura  jurisdic- 
tionis  episcopalis,  cui  in  rebits  dubiis  favendum  est ;  turn 
denique  ex  utilitate  fidelium,  quibus  onus  Apostolicam  Se- 
dem  adeundi  imponendum  non  Q^^i,nisi  certis  de  causis. 

Imo,  Probabilistse  docent  nequidem  Episcopi  dispensa- 
tione  opus  esse,  sive  dubium  sit  negativum,  sive  sit  positi- 
vum.  Addunt  consultius  tamen  esse  tunc  adire  Prselatum, 
qui  dispenset,  vel  declaret  non  esse  necessariam  dispensa- 
tionem;  et  excipiunt  dispensationes  ma^rimon^a^es  in  dubio 
facti.  —  Cy.  S.  Lig.,  lib.  1,  n.  192;  et  lib.  6,  n.  902. 


ARTIGULUS  III. 

DE  potestate  episcoporum  judiciaria  et  coercitiva. 

Potestas  legislativa  aut  nihil,  aut  parum  efficax  esset, 
absque  potestate  judiciaria  et  potestate  coercitiva.  — Cf. 
n.  1417  et  1548. 

586.  I.  Episcopus  judex  ordinarius  est  in  sua 
dioecesi   omnium  causarum  fori  ecclesiastici,    tum 

realium  tum  personalium,  quse  superioribus  judicibus  non 
sunt  reservatce,  salvo  tamen  jure  primatus  S.  Sedis,  salvis- 
que  prserogativis  Metropolitanorum  in  casu  appellationis . 
—  Cap.  7,  De  offic.  jicd.  ord.,  in  6°. 

Haec  potestas  judiciaria  exercetur,  pro  diversis  adjunctis 
causarum  et  personarum  :  vel  servatis  ordinariis  solemni- 
tatibus  juris  ;  vel  aliquibus  tantum  adliibitis,  ut  in  sum- 
maria  procedendi  forma  in  causis  disciplinaribus  et  cri- 
minalibus  clericorum;  vel  tandem  ex  informata  conscien- 
tia,  non  prsemisso  scilicet  ordinario  processu.  —  Cf.  n.  1477 
et  seq. 

587.  I.  In  poenis  autem  infligendis,  ea  norma 
servanda  est  quam  Episcopis  proposuit  concilium  Tri- 
dentinum,  sess.  13,  cap.  1,  De  ref. 

a)  Sancta  synodus  in  primis  eos  admonet,  «  ut  se  pas- 
tores,  non  percussores,  esse  meminerint ;  atque  ita  prseesse 
sibi  subditis  oportere,  ut  uou  in  eis  clomijientur,  sed  illos 


480    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

tanquam  filios  et  fratres  diligant;  elaborentque  ut,  hor- 
tando  et  monendo,  ab  illicitis  deterreant,  ne,  ubi  deliquerint, 
debitis  eos  poenis  coercere  cogantur. 

b)  »  Quos  tamen,  si  quid  per  humanam  fragilitatem 
peccare  contigerit,  illa  Apostoli  est  ab  eis  servanda  prsecep- 
tio,  ut  illos  arguant,  obsecrent,  increpent  in  omnibonitate 
et  patientia  (II  Tim.,  i\,  2)',  cum  ssepe  plus  erga  corrigen- 
dos  agat  benevolentia  quam  austeritas,  plus  exhortatio 
quam  comminatio,  plus  charitas  quam  potestas. 

c)  ))  Sin  autem  ob  delicti  gravitatem  virga  opus  fuerit, 
tunc  cum  mansuetudine  rigor,  cum  misericordia  judi- 
cium,  cum  lenitate  severitas  adhibenda  est,  ut  sine  aspe- 
ritate  disciplina  populis  salutaris  ac  necessaria  conservetur, 
et  qui  correpti  fuerint  emendentur,  aut,  si  resipiscere  no- 
luerint,  cseteri,  salubri  in  eos  animadversionis  exemplo,  a 
vitiis  deterreantur  :  cum  sit  diligentis  et  pii  simul  pastoris 
officium,  morbis  ovium  levia  primum  adhibere  fomenta ; 
post,  ubi  morbi  gravitas  ita  postulet,  ad  acriora  et  graviora 
remedia  descendere ;  sin  autem  nec  ea  quidem  proficiant, 
illis  submovendis  cseteras  saltem  oves  a  contagkmis  peri- 
culo  liberare.  ))  —  Cf.  sess.  25,  cap.  3,  De  ref.;  —  et  enc. 
Quod  multum,  Leonis  XIII,  §  Sed  ultra. 


Cap.  VI.  De  synodo  dicecesana.  481 

GAPUT   VI. 
DE   SYNODO   DICECESANA. 

Agendum  ost  :  do  ipslus  nalura,  ulilitatc,  convocalione,  —  celcbraliono 
—  et  do  conslilulionibus  sou  statulis  synodalibus. 

ARTICULUS  1. 

DE   NATURA  ,    UTILITATE   ET    CONVOCATIONE    SYNODI  DICECESAN^. 

588.  I.  Definitio.  —  Vox  synodus  sine  ulla  additione 
prolata,  synodum  dioecesanam  plerumque  designat. 

Est  autem  Synodus  dioecesana  :  Legitima  congregatio  ab 
Episcopo  coacta  ex  presbyteris  et  clericis  suae  dioecesis , 
aliisve  qui  ad  eam  accedere  tenentur,  in  qua  de  his  quse 
curoe  pastorali  incumbunt  agendum  et  deliberandum  est.  — 
Cf.  Bened.  XIY,  De  syn.  diose.,  lib.  1,  cap.  1,  num.  4. 

589.  II.  Hanc  potissimum  utilitatem  Episoopus  ex 
synodo  refert,  quod,  habita  per  parochos  totius  dioecesis 
notitia,  cum  pleniori  cognitione  et  maturiori  consilio  leges 
suas  condit,  et  simul  solemnius  promulgat. 

«  Gognoscitis  vos,  aiehat  Yalerius  Episcopus  Veronensis 
in  libello  ad  suum  clerum,  multiplices  animarum  morbos; 
justas  piorum  hominum  querelas  auditis;  vestra  opera,  ves- 
tris  vigiliis,  vestris  itineribus,  laboribus  atque  etiam  peri- 
culis,  mihi  partem  sollicitudinis  adimitis,  vel  certe  subleva- 
tis. ))  —  Apud  Bened.  XIY,  op.  cit.,  lib.  i,  cap.  2,  num,  2. 

590.  III.  Tempus  celebrandae  synodi. 

a)  Gum  olim  bis  in  anno  celebrarentur  synodi  provin- 
ciales  {quod  variis  documentis  probat  Bened.  XIY,  loc. 
cit.,  cap.  6),  toties  celebrari  solebant  synodi  dioecesange,  ut 
edita  in  illis  decreta  a  singulis  Episcopis  in  his  promulga- 
rentur. 

Postea  Innocentius  III,  in  generali  concilio  Lateranensi, 
dccrevit  synodos  provinciales  ab  Archiepiscopo,  et  dioecer 


482    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

sanas  ab  Episcopo,  quolihet  anno  esse  cogendais.  —  Cap. 
Slcut  olim,  25,  De  accusationibus. 

b)  Dein  concilium  Tridentinum,  instante  Rege  Ghris- 
tianissimo,  edixit  ut  concilia  provincialia  quolibet  saltem 
triennio,  et  synodi  dioecesanse  quotannis  celebrentur.  — 
Trid.,  sess.  24,  cap.  2,  De  ref.  —  Cf.  Ben.  XIV,  op,  cit., 
lib.  d ,  cap.  6,  niom.  4. 

591.  IV.  «  Quanquam  non  negemus  potuisse  Tri- 
dentinum  deoretum  contraria  consuetudine  nonni- 
hil  emolliri  et  temperari,  ait  Benedictus  XIV,  non  id- 
circo  tamen  approbamus  effrenam  istam  licentiam  quam 
privati  Doctores  sibi  usurpant  illud  pro  libitu,  etiam  contra 
ejusdem  verba,  interpretandi  et  limitandi;  neque  illos  ex- 
cusamus  Episcopos  qui,  cum  nihil  sit  quod  eos  impediat, 
ex  sola  socordia  et  negligentia  synodum  facere  proetermit- 
tunt;  eosque  magis  redarguimus  qui,  cum  plures  annos 
dioecesim  gubernaverint,  ne  de  cogenda  quidem  synodo  co- 
gitarunt. 

))  Neque  audiendi  sunt  qui,  ad  propriam  obtegendam  igna- 
viam,  se  consulto  ac prudenter  ahstinere  dictitant  a  synodi 
coactione,  ne,  novarum  constitutionum  in  dies  accessione, 
commissse  sibi  dioecesis  status  perturbetur.  Nam,  in  primis 
necesse  non  est  ut  novce  constitutiones  in  synodo  edantur, 
sed  quandoque  expedit  solam  urgere  exsecutionem  illarum 
qu3e  jam  sancitse  fuerunt....  Deinde,  difficile  videtur,  hoc 
tempore  quo  ecclesiastica  disciplina  quotidie  consenescit  et 
labefactatur,  aliquam  inveniri  dioecesim  cui  opus  non  sit 
ulla  nova  constitutione,  qua  saltem  antiquoe  leges  corrobo- 
rentur,  et  quse  mormn  corruptela  pene  obsoleverunt  revires- 
cant. ))  —  Ben.  XIV,  Be  syn.  dicee.,  lib.  i,  cap.  6,  n.  5. 

Haec  rationum  momenta,  ait  Lticidi,  mirum  quantum  au- 
gescunt  hoc  tempore,  quo  tanta  rei  sacrse  et  civilis  conver- 
sio  facta  est,  morumque  antiquorum  in  pejus  commutatio. 
—  De  visit.  sacr.  lim.,  cap.  2,  num.  170. 

a)  Patres  concilii  provincice  Turonensis,  habiti  anno 
1849  in  civitate  Rhedonensi,  animadvertunt  suos  venerabi- 
],es  ar^tecessores  notabilem  cjuotannis  parten^  clerj  dioecesani 


Gap.  VI.  De  synodo  dicecesana.  483 

adscivisse,  non  tantum  ut  per  seriem  piorum  exercitiorum 
spirituali  cujusque  bono  consulerent,  sed  etiam  ut  de  dioe- 
cesis  universo  statu  facilius  inquirerent,  de  corrigendis 
abusibus  conferrent,  monita  darent  et  disciplinse  decreta 
promulgarent,  atque  in  hisconventibus,  sj^nodorum  qui- 
dem  ordinariam  non  servari  solemnitatem,  earum  vero 
fructus  abunde  obtineri. 

b)  Ut  vero  servetur  disciplina  canonica,  Synodus  hsec 
duo  statuit  :  1«  singulis  annis,  si  pro  tempore  licuerit,  ha- 
bendos  esse  conventus  cleri  dicecesani;  2o  ab  Episcopo, 
quando  celebrandam  synodum  judicaverit,  faciendam  esse 
convocationem  canonicam.  —  Becret.  7 . 

Gseterum,  Episcopi  utrumque,  sivelint,  simul  conjungere 
possunt,  nempe  exercitia  spiritualia  cleri,  et  synodi  cele- 
brationem.  —  Cf.  Icard,  Prcelect.,  n.  179. 

592.  V.  Synodum  convocare  potest  Episcopus  non- 
dum  consecratus,  modo  exhibuerit  litteras  Apostolicas,  qui- 
bus  ostendat  se  legitima  auctoritate  talis  ecclesise  curse  et 
regimini  fuisse  prsepositum.  —  Cf.  n.  578. 

Archiepiscopus  tamen  non  potest  synodum  congregare 
ante  receptionem  pallii.  —  Cf.  n.  529. 

a)  Yicarius  generalis  Episcopi  nequit,  absque  speciali 
Episcopi  mandato,  synodum  indicere  et  celebrare.  —  Ita 
co7nmuniter.  —  Cf.  declarat.  S.  C.  C,  4  dec.  1655,  apud 
Bened.  XIY,  op.  cit.,  lib.  2,  cap.  8,  num.  3. 

b)  YicariusCapitularis,  sede  vacante,  potest  synodum 
congregare,  modo  elapsus  sit  annus  a  die  ultimse  synodi 
habto^ab  Episcopo.  —  Benedict.  XIY,  loc.  cit.,  cap.  9, 
num.  5  et  6. 

c)  Episcopus  justo  impedimento  detentus  potest  syno- 
dum  celebrare  per  alium.  —  Ita  decisum  fuisse  a  S.  G.  G. 
refert  Fagnanus,  in  cap.  Sicut  olim,  De  accusat.,  num.  10; 
et  arguitur  ex  Trident.,  quod  non  expresse  edixit  synodum 
per  Episcopum  celebrari,  sed  jubet  ut  «  synodi  dioecesana) 
quotannis  celebrentur.  » 

d)  Abbates  aliique Proelati  Episcopis  inferiores  nonpos- 
sunt  synodum  cogere,  nisi  habeant  territorium  vere  sepa- 


484    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

ratum,  cum  jurisdictione  quasi-episcopali  in  clerum  et  po- 
pulum,  atque  beneplacitum  Apostolictcm  ad  hoc  plane 
concessum,  cum  subsecuta  consuetudine.  —  S.  Cong.  Con- 
ciliif  17  aug.  1626. 

593.  VI.  Vocandi  sunt  ad  synodum  et  accedere 
tenentur  : 

a)  Abbates sceculares  intra  dioecesim  exsistentes.  —  Cap. 
Quod  super  his,  Be  majoritate  et  obedientia. 

Neque  ullius  exemptionis  prsetextu  possunt  se  ab  hac 
obligatione  unquam  solutos  existimare ;  nam  concilium  Tri- 
dentinum,  loco  cit.,  illos  tantum  exemptos  liberat  ab  onere 
accedendi  ad  synodum,  qui  subduntur  Gapitulis  generalibus, 
quod  profecto  de  Abbatibus  ssecularibus  dici  non  potest.  — 
Bened.  XIV,  op.  cit.,  lib.  3,  cap.  1,  mtm.  3. 

b)  Abbates  regulares  et  Superiores  conventuum,  licet 
exempti  sint  a  jurisdictione  Episcopi,  nisi  in  eorum  Reli- 
gione  exstet  Gapitulum  generale,  cui  totius  Gongregationis 
conventus  subjiciantur.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  2. 

Imo,  «  ratione  parochialium  aut  aliarum  ecclesiarum  sse- 
cularium,  etiam  adnexarum,  debeant  ii  qui  illarum  curam 
gerunt,  quicumque  illi  sint,  synodo  interesse  ».  —  Ibid. 

c)  Parochi  omnes  et  quicumque  curam  animarum  ge- 
runt  in  dioecesi,  sive  sceculares,  sive  regulares,  sive  bene- 
ficium  curatum  sit  perpetuum,  sive  sit  manuale,  quia 
verba  Tridentini  non  distinguunt.  —  Trid.,  loc.  cit. 

Imo,  rectores  qui  sunt  nullius  dioecesis,  tenentur  acce- 
dere  ad  synodum  dioecesanam  illius  Episcopi  qui  tanquam 
vicinior  potest  eos  visitare.  —  S.  C.  C,  12  febr.  1622, 
apud  Ben.  XIY,  loc.  cit.,  cap.  5.  —  Cf.n.  635. 

Sedes  Apostolica ,  pro  varietate  circumstantiarum  et 
adjunctorum,  facultatem  nonnunquam  con^essit  Episcopis 
celebrandi  synodum,  solis  vocatis  Becanis.  —  Hujusmodi 
facultas,  ex.  gr.,  facta  est  Episcopo  Leodiensi.  —  Cf.  eyi- 
cyc.  Pii  IX  ad  Episc.  Austriacce  ditionis,  5  nov.  1855. 

Et  nuper,  S.  G.  G.  Episcopo  Baionnensi  pro  gratia  ad 
decennium  concessit,  ut  intimatio  fleret  tantum  :  !<>  Gano- 
nicis  et  Gapitulo  cathedralis  ecclesis^ ;  2^  Ganonicis  honora- 


Cap.  VI.  De  synodo  dicecesana.  485 

riis;  3«  Archipresbyteris  et  Decanis;  4°  Superiori  et  Pro- 
fessoribus  seminarii  dioecesani ;  5«  Superioribus  collegiorum 
ecclesiasticorum ;  6«  in  singulis  decanatibus ,  Parocho  a 
rectoribus  decanatus  designando,  qui  suo  et  confratrum  no- 
mine  aderit.  —  S.  C.  C,  16  fehr.  1889. 

d)  Cceteri  preshyteri  et  clerici  inferiores,  quando  in 
synodo  agendum  est  de  reformatione  morum,  sive  de  aliqua 
re  concernente  totum  clerum ,  vel  de  intimandis  decretis 
factis  in  synodo  provinciali.  Et  tunc  in  ipsa  synodi  convo- 
catione  facienda  est  mentio  quod  de  pr*dictis  erit  tractan- 
dum.  —  Debita  tamen  ecclesiis  servitia  non^  subtrahantur. 

—  S.  C.  Conc,  15  dec.  1529;  19  nov.  1729. 

Extra  prsedictos  casus ,  isti  non  tenentur  ad  synodum 
accedere,  «  nisi  ex  consuetttdine  aliud  observatum  fuerit  ». 

—  S.  C.  C.,in  Tiillen.,  17  mart.  1593. 

e)  Capitiilum  quoque  ecclesice  cathedralis,  ex  communi 
sententia,  saltem  per  aliquot  e  gremio  Gapituli  deputatos. 

Gseterum,  si  ut  plerumque  accidit,  agendum  foret  in 
synodo  de  horis  canonicis  rite  persolvendis,  de  cleri  mori- 
bus  reformandis,  de  restauranda  ecclesise  disciplina,  csete- 
risque  ipsos  quoque  Ganonicos  respicientibus,  omnes  con- 
sentiunt  non  licere  Ganonicis  se  a  synodo  excusare.  —  Be- 
ned.  XIV,  op.  cit.,  lih.  3,  cap.  3  et  4. 

i)  Tandem  Yicarii  generales  et  Vicarii  foranei,  vo- 
cante  Episcopo.  —  Cf.  n.  798. 

594.  VII.  Episcopus  potest  censuris  ecclesiasticis 
animadvertere  in  nolentes  accedere  sine  legitima 
excusatione,  etiamsi  exempti  sint.  —  Cap.  Quod  super 
his,  9,  De  majoritate  et  ohedientia. 

a)  A  synodo  dicjecesana  excusandi  sunt  qui  illam  sine 
gravi  periculo  adire  nequeunt,  sive  ejusmodi  periculum  ip- 
sis  immineat  ab  extrinseca  causa,  sive  a  causa  intrinseca, 
puta  ex  adversa  valetudine. 

b)  Multoque  magis  excusandi  sunt  parochi  quos  non 
propria,  sed  suarum  ovium  necessitas  remoratur :  etenim, 
non  solum  non  reprehendendi,  sed  plurimum  commendandi 


486    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

sunt,  si  ideo  dumtaxat  ad  synodum  non  accedant  quia 
alium  non  habent  sacerdotem  quem  sibi  in  animarum  cu- 
ram  substituant;  idque  prsesertim  cum  in  parochia  repe- 
riuntur  infirmi  tam  gravi  morbo  laborantes,  ut  prudenter 
timeatur  ne  sint  cito  decessuri.  —  Bened.  XIV ^  loc.  cit.y 
cap.  12. 

c)  Non  idcirco  tamen  quod  quispiam  legitimo  detineatur 
impedimento,  potest  sua  auctoritate  se  ab  accedendi  obliga- 
tione  absolvere;  sed  causam  cur  non  accedit  dehet  Epis- 
copo  significare,  a  judicibus  ad  id  deputatis,  absoluta 
sj^nodo,  examinandam.  —  Bened.  XIV,  ibid.,  num.  4. 

ARTICULUS  II. 

de  celebratione  synodi  dicecesan.^. 

595.  I.  Locus  synodi  celebrandse. 

a)  Etsi,  solo  jure  spectato,  liberum  sit  Episcopo  syno- 
dum  congregare  in  quolibet  suoe  dioecesis  oppido,  expedit 
tamen,  cum  nullum  obstatimpedimentum,  ut  illam  cogat  in 
civitate  episcopali,  quemadmodum  declaravit  S.  C.  C.  in 
Acernen.,  i7  maii  4636,  apud Bened.  XIV,  Be  syn.,  lib.  i, 
cap.  5,  mim.  3. 

b)  Synodus  in  ecclesia  celebrari  debet,  ut  colligitur  ex 
Pontificali  Romano  et  Cceremoniali  Episcoporum.  Sed,  ut 
advertit  Gavantus  in  Praoci  synodi  dioecesance,  distinguen- 
dum  est  inter  congregationes  quse  synodo  proemitti  solent 
et  sessiones  ipsas  synodales.  De  his  enim  tantum  sermo  est 
in  Pontificali.  -^  Cf.  n.  599. 

c)  Inter  ecclesias  autem,  si  fieri  possit,  eligenda  est 
cathedralis,  quamvis,  urgente  aliqua  rationabili  causa,  non 
prohibeatur  Episcopus  synodum  facere  in-  alia  ecclesia.  — 
Bened.  XIV,  loc.  cit.,  num.  6. 

Hodie  in  Gallia,  ait  Bouix ,  ad  synodi  celebrationem 
ecclesia  Seminarii  plerumque  anteponitur,  et  merito ;  cum 
enim  clerici  qui  episcopalem  civitatem  non  incolunt  et  ad 
synoduni  vocantur,  in  Seminario  soleant  hospitio   recipi, 


Cap.  VI.  De  synodo  dicecesana.  487 

ne  eos  per  vias  et  plateas  circumcursare  necesse  sit,  in  ipsa 
Seminarii  ecclesia  synodus  celebratur.  —  De  Episc.  part.  6, 
sect.  1,  cap.  3. 

596.  II.  Officiales  et  ministri  ab  Episcopo  deputan- 
tur,  quos  recenset  Benedictus  XIV,  op.  cit.y  lih.  4.  —  Prse- 
cipui  sunt : 

a)  Proinotor,  cujus  munus  est  urgere  actiones  syno- 
dales,  seu  insistere  ut  omnia  quse  in  synodo  facienda  sunt, 
celeriter  et  fructuose  perficiantur. 

b)  Secretarius  synodi,  quem  decet  esse  aliquem  ex  Ga- 
nonicis  ecclesice  cathedralis ;  isque  alium  quem  maluerit 
sibi  socium  seu  coadjutorem  adsciscet. 

c)  Notarius  synodi,  qui  solet  esse  Episcopi  Gancellarius, 
et  synodi  conficit  acta  et  instrumenta  authentica. 

d)  Magistri  cceremoniarum,  quorum  est  procurare  ut 
omnia  quce  in  synodo  fiunt,  debito  ritu  peragantur. 

e)  Procurator  cleri,  quem  solet  Episcopus  constituere 
ad  evitandas  turbas  et  prsecavendos  tumultus,  qui  certe  fie- 
rent,  si  singulis  de  clero  venia  daretur  reclamandi  adversus 
decreta  quse  in  synodo  promulgantur. 

Is  ergo  omnium  nomine  in  synodo  dicit  quse  clero  dis- 
plicent,  quseque  ex  iis  quse  aut  statuta  aut  statuenda  sunt, 
difficiliora  et  aspera  videantur,  simulque  modum  suggerat 
quo  illa  emoll^ri  clerus  optaret.  —  Qusecumque  petierit  no- 
mine  cleri,  petat  in  scriptis  Secretario  dandis. 

f)  Inter  Ofjficiales  synodi  enumerantur  insuper  judices 
querelarum  et  excusationum,  confessarii,  concionatores,  os- 
tiarii,  etc.  —  Cf.  Bened.  XIV,  loc.  cit. ;  —  et  Gavant.,  Prax. 
synodi  dioecesance. 

Verum  necessario  constituendi  non  videntur  nisi  Nota- 
rius,  Secretarius,  Promotor  et  Magister  cseremoniarum. 

597.  III.  Ordinem  sedendi  in  synodo  fuse  describit 
Benedictus  XIV,  De  syn.,  lib.  3,  cap.  10. 

Sed  fatetur  in  hac  prsecedenti^e  materia  difficile  esse  cer- 
tam  regulam  defmire,  cum  potissimum  inhserendum  sit 
coi:tsuetudini  qure,  pro  locorum  diversitate,  diversa  est, 


488    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Unde,  ad  amputandas  lUes  et  cujusque  jura  sarta  tecta 
servanda ,  Episcopo  suadet  ut  in  synodi  initio  decretum 
promulget,  quo  declaretur  ex  ordine  inibi  sedendi  nihil  de- 
tractum  iri  juri  habendi  praestantiorem  locum  quod  quis- 
piam  sibi  competere  credat. 

De  indumentis  Episcopi  aliorumque  qui  synodo  inter- 
sunt;  de  apparatu  ecclesise  et  collocandis  sedibus,  etc,  cf. 
Benedictum  XlVy  loc.  cit.,  cap.  11;  et  Cceremoniale  Epis- 
coporum. 

598.  IV.  Sessiones.  —  In  Pontificali  Romano  descri- 
buntur  ritus  et  cseremoniae  synodi  tribus  diebus,  hoc  est 
tribus  sessionibus,  celebrandse. 

Non  prohibetur  tamen  minori  dierum  numero  dioecesa- 
nam  synodum  celebrari;  ideo  Gavantus,  in  suo  opere  cui 
titulus  Praxis  synodi  dicecesance,  ordinem  synodi  triplicem 
exhibet  pro  trina,  pro  duplici  et  pro  unica  sessione. 

De  processione,  Missa,  allocutionibus,  sermonibus  et  ac- 
clamationibus,  cf.  Pontiflcale  Rom.,  Ca?re?noniale  Episc, 
et  Gavant.,  op.  cit. 

599.  V.  Gongregationes.  —  Licet  in  celebranda  sy- 
nodo  necessarice  non  sint  ullae  congregationes  a  solemnibus 
sessionibus  distinctse,  utilissiinum  est  ut  habeantur  aliae 
adunationes,  tum  generales  seu  totius  synodi,  tum  parti- 
culares  quse  et  Commissiones  vocantur  et  aliquibus  dum- 
taxat  constant  synodi  membris. 

a)  Congregationibus  particularibus  committitur  ut 
unaquseque  deliberet  de  aliqua  quaestione,  v.  gr,  num  op- 
portuna  foret  hcec  vel  illa  episcopalis  dispositio,  sensumque 
suum  aperiat. 

b)  In  congregationibus  generalibus  exquirit  Episco- 
pus,  si  ita  ipsi  videbitur,  sensum  totius  synodi;  in  iisdem 
prseterea  salutaria  monita  et  hortationes  ad  clerum  suum 
universum  dirigit,  statutorumve  mox  promulgandorum  ne- 
cessitatem  aut  utilitatem  aperit.  Hsec  certe  in  dictis  congrc- 
gationibus  majori  cum  fructu  et  facilius  expediri  possunt 
quam  in  solemnibus  sessionibus.  —  Bouix^  De  Episcopo, 
loc.  cit.,  cap.  13. 


Cap.  VI.  De  synodo  dicecesana.  489 

600.  VI.  Fidei  professio  «mittenda.  —  Provisi  de 
beneficiis  ecclesiasticis,  professionem  fidei  emittere  debent 
«  in  ea  synodo  quse  primo  quoque  tempore  celebrabitur  », 
si  alias  in  synodo  dioecesana  convenire  tenentur.  Secus 
«  secundum   formam  sacrorum  canonum  puniantur  ».  — 

'  Trid.,  sess.  25,  cap.  2,  De  ref. 

a)  Formitla professionis  fidei  determinata  est  constitu- 
tione  Injunctum,  Pii  IV,  id.  nov.  1564,  et  decreto  S.  G.  C, 
20  jan.  1877.  —  Cf.  n.  865. 

b)  Legenda  quoque  sunt  decreta  concilii  Tridentini  de 
residentia.  —  Trid.,  sess.  23,  cap.  1. 

Et,  si  recens  habitum  fuerit  concilium  provinciale,  pro- 
mulgandse  sunt  leges  in  eo  editse.  —  Cf.  n.  685. 

601.  VII.  Examinatores  synodales  ab  Episcopo  pro- 
ponendi  sunt  et  a  synodo  approbandi,  ad  minimum  sexy  ut 
examinent  concurrentes  ad  obtinendas  paroecias.  —  Trid., 
sess.  24,  cap.  18. 

a)  «  Sint  hi  examinatores  magistri,  seu  doctores  aut  li- 
centiati  in  theologia  aut  jure  canonico,  vel  alii  clerici  regu- 
lares  aut  soeculares  qui  ad  id  videbuntur  magis  idonei ; 
jurentque  omnes  ad  sancta  Dei  Evangelia  se,  quacumque 
humana  aftectione  postposita,  fideliter  munus  exsecuturos.  » 
—  Trid.y  loc.  cit. 

h)  Synodalium  examinatorum  officiiim  durat  usque  ad 
novam  synodum,  quse  intra  unius  anni  spatium  ad  Triden- 
tini  normam  esset  celebranda,  et  in  qua  aut  iidem  aut  alii 
de  novo  deputandi  forent. 

Si  plures,  decurrente  anno,  moriantur,  aut  e  dioecesi  se 
subducant,  et  sex  saltem  non  remaneant,  tunc,  ex  decreto 
Clementis  VIII,  facultas  data  est  Episcopis  alios  subrogandi, 
modo  iis  qualitatibus  prsestent  quas  Tridentinum  requirit, 
a  Gapitulo  approbentur,  et  simul  cum  superstitibus  ex  elec- 
tis  in  synodo  senarium  numerum  non  excedant. 

c)  Anno  elapso,  si  nova  synodus  non  celebretur,  exspi- 
rat  officium  examinatoruiii  qui  forte  ab  Episcopo  in  locunl 
tiemortuorum  vel  absentium  suffecti  sunt.  —  Cit.  decret. 
€lem.  VIII,  apud  Ben.  XIV,  De  syn.,  lih.  4,  cap,  7. 


490    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Quoad  alios  non  subrogatos,  sed  in  ipsa  synodo  electos, 
quamdiu  sex  illorum  superstites  sunt,  omnes  perseverant 
inmunere;  horum  autem  senario  numero  deficiente,  om- 
nium  officium  exspirat,  nec  potest  Episcopus  in  locum 
demortui  quemquam  sufficere,  sed  necesse  est  ut,  vel  novam 
synodum  cogat,  vel  facultatem  petat  a  Saera  Congrega- 
iione  Concilii  novos  examinatores  extra  synodum  depu- 
tandi.  —  Bened,  XIV,  ibid. 

602.  VIII.  Judices  quoque  synodales  designandi 
sunt  quibus  committantur  caiisse  delegata?  a  Sede  Aposto- 
lica.  —  Qf.  n.  238. 

a)  Etenim,  ut  Sancta  Sedes  magis  secura  foret  de  ido- 
neitate  personarum  quibus  causas  extra  TJrbem  judican- 
das  colnmittit,  voluit  concilium  Tridentinum  «  in  singulis 
conciliis  provincialibus  aut  dicecesanis  aliquot  personas, 
quae  qualitates  habeant  juxta  constitutionem  Bonifacii  YIII 
quse  incipit  Statutum,  et  alioquin  ad  id  aptas,  designari, 
ut,  prseter  Ordinarios  locorum,  iis  etiam  posthac  causse  ec- 
clesiasticse  ac  spirituales  et  ad  forum  ecclesiasticum  perti- 
nentes  in  partibus  delegandse  committantur  ».  —  Trid., 
sess.  25,  cap.  iO,  Be  ref. 

b)  Episcopus  prsefatos  judices  deputare  potest,  quin 
synodus  in  ipsos  consentiat,  quia  non  dixit  Tridentinum 
eos  designandos  esse  a  synodo,  sed  in  synodo.  —  Unde, 
Tridentini  decreto  satisf aciet  Episcopus  si  synodi  consilium 
exposcat,  etsi  ex  causis  sibi  notis  illud  amplecti  postea  no- 
luerit. 

Quemadmodum,  cum  aliquem  ex  deputatis  in  synodo 
mori  contingit,  debet  quidem  Episcopus,  priusquam  alium 
in  ejus  locum  substituat,  exquirere  Gapituli  consilium,  sed 
non  tenetur  illud  sequi,  quia  non  consensum,  sed  consi- 
lium  dumtaxat  Gapituli,  Tridentinum  exigit.  —  Ben.  XIV, 
op.  cit.,  lib.  4,  cap.  5,  num.  5. 

c)  Animadvertendum  vero  est  hodiernis  temporibus 
causas  S.  Sedi  delatas  regulariter  a  Gongregationibus  Ro- 
manis  definiri,  adeoque  admodum  infrequentes  esse  casus 
delegationis  causarum  extra  Urbem;  litteras  vero  Aposto- 


Gap.  VI.  De  synodo  dicecesana.  491 

licas  et  rescripta  pro  exsecutione  committi  Ordinariis  loco- 
rum.  —  Santi,  De  o/fic.  et  pot,  jud.  deleg.,  n.  17. 


ARTIGULUS  III. 

DE   CONSTITUTIONIBUS    SEU    STATUTIS    SYNODALIBUS. 

Si  unice  vocis  etyniologice  insistendum  esset,  leges  epis- 
copales,  sive  in  synodo,  sive  extra  synodum  latse,  canones 
vocari  possent ;  sed,  si  communem  vocis  acceptionem  atten- 
dimus,  prsefatas  constitutiones  canones  appellare  prohibe- 
mur.  Usus  quippe  invaluit,  ut  canonum  nomine  solse  deno- 
minentur  constitutiones  quse  universalem  obstringunt 
Ecclesiam. — Bened.  XIY,  op.  cit.,  Uh.  1,  cap.  3,  nuni.  3. 

603.  I.  Episcopus  in  synodo  statuta  edere  non 
potest,  nisi  Gapituli  consilium  exquisierit  :  licet  illud 
sequi  non  teneatur,  prseterquam  in  casibus  a  jure  expres- 
sis.  —  Cap.  Cum  olim,  7,  De  arbitr.  —  Cf.  plures  decisio- 
nes  S.  C.  C.  apudBen.  XIY,  op.  cit.,  lib.  i3,  cap.  1. 

a)  Cceterorum  clericorum  qui  synodo  intersunt,  nec 
consensus,  nec  etiam  consilium  requiritur,  quia  solus 
Episcopus  legislator  est  in  sua  dioecesi. 

Ideo  damnata  est  a  Pio  VI,  ut  falsa  et  episcopalis  auctori- 
tatis  Isesiva,  doctrina  synodi  Pistoriensis,  qu8e  statuit 
((  reformationem  abusuum  circa  ecclesiasticam  disciplinam 
in  synodis  dicBcesanis  ab  Episcopo  et  parochis  oequaliter 
pendere  ac  stabiliri  debere,  ac  sine  libertate  decisionis  in- 
debitam  fore  subjectionem  suggestionibus  et  jussionibus 
Episcoporum  ».  —  Constit.  Auctorem  fldei,  n.  9. 

b)  Attamen  in  praxi  haud  omittunt  plerumque  Epis- 
copi  circa  edendas  constitutiones  totius  synodi  sensum  ex- 
quirere.  Id  enimpaterniregiminis  mansuetudinemquamdam 
magis  redolet,  multumque  insuper  utilitatis  afferre  solet, 
tum  quia  ex  totius  cleri  adunati  sensu,  quibusnam  potissi- 
mum  decretis  ac  remediis  dicDecesi  occurrendum  sit  melius 
ipse  perspiciet  Episcopus,  tum  quia  facilius  et  efficacius  ad 
exsecutionem  deducentur  statuta  quibus  cleri  universitas, 


492    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

antequam  edantur,  assenserit.  —  Bouix,  De  Episcopo,  loc. 
cit.,  cap.  16.  —  C/*.  Ben.  XIY,  loc.  cit.,  num.  4 

In  pluribus  dioecesibus,  usus  invaluit  ut  clerus  assensum 
suum  constitutionibus  synodalibus  exhibeat  per  verbum 
Placet,  Verum  hsec  formula  non  eumdem  sensum  habet  in 
synodo  dioecesana  quam  in  conciliis,  nec  intelligi  debet  de 
suffragio  decisivo,  ut  non  semel  S.  G.  Gbncilii  declaravit. 
—  Cf.  Bened.  XIV,  cap.  cit. 

604.  II.  A  constitutionibus  synodalibus  non  datur 
appellatio  ad  effectum  suspensivum,  cum  ejusmodi 
constitutiones,  non  unam  aut  alteram  personam,  sed  uni- 
versam  respiciant  dicecesim. 

Accedit  synodales  constitutiones  ad  unum  plerumque  col- 
lineare  scopum,  correctionis  scilicet  et  reformationis  mo- 
rum,  in  qua  materia  sacri  canones  non  admittunt  appella- 
tionem,  nisi  in  devolutivo.  —  Cf.  n.  1532. 

Quod  si  aliquoe  sanctiones  irrationabiles,  vel  onerosse, 
vel  utcumque  corrigendse  videantur,  licet  ad  S.  G.  G.  appel- 
lationem  interponere,  quse,  rationabili  intercedente  causa, 
admittitur  in  devolutivo  tantum.  —  Bened.  XIV,  op.  cit., 
lib.  13,  cap.  5,  num.  12  et  13.  —  Cf.  n.  579. 

605.  III.  Non  est  necessarium  ut  constitutiones 
synodales,  ante  promulgationem,  S.  Congregationi 
Goncilii  recognoscendae  transmittantur,  ut  transmit- 
tenda  sunt  decreta  synodi  pfovincialis. 

Si  vero  actorum  synodalium  exemplar  ait  Lucidi,  cum 
relatione  status  dioecesis  remittunt,  lu  issime  accipit 
Sacra  Gongregatio ;  casus  enim  intercider  ^  queunt  quibus 
eadem  acta  consulere  in  expediendis  illius  dioecesis  negotiis 
summopere  prosit ;  verumtamen  eos  dumtaxat  de  hac  dili- 
gentia  in  synodo  coacta  laudare  satis  habet.  —  Lucidi,  De 
visit.  sacr.  lim.,  cap.  2,  num.  162. 


Gap.  VII.  De  potestate  administrandi.  493 

GAPUT  VII. 

DE   POTESTATE    ADMINISTRANDI. 

Ad  jurisdiclionem  opiscopalem  pcrlinot  quoque  polcstas  administrativa, 
qu£e  versatur  circa  res  cl  personas,  et  in  totam  dioecesim  exerccnda 
est  juxla  canones  gcnerales,  concordata  particularia,  imo  leges  civiles 
quas  admitlit  Ecclesia;  et  «  ubi  jura  siient,  loco  legis  est  Prsesulis 
auctoritas,  prasertim  vero  quod,  ut  Doctorum  fert  adagium,  Episcopus 
ialenlionem  habel  in  jure  fundatam  in  rebus  omnibus  quae  ad  dice- 
cesim  suam  administrandam  attiuent  ».  Conslit.  Romanos  Ponlifices, 
Leonis  XIII,  8  idiis  maii  i881. 

Episcopus  ergo  coUalor  esl  omnium  officiorum  et  beneficiorum  quee  non 
sunl  Roraano  Poniifici  reservata,  vol  ad  alium  collatorom  ex  particu- 
lari  jure  aut  privilegk)  non  speclant.  —  Ad  ipsum  pertinent  uniones 
el  dismembratio nes  beneficiorum;  —  rectjje  administrationi  bonorum 
eliam  temporalium  ad  ecclesias  et  loca  pia  pertincntium  invigilal;  — 
piarum  voluntalum  exsecutionem  curat;  imo,  ex  Trid.,  sess.  22,  cap.  8, 
De  ref.,  Episcopi,  eliam  tanquam  delegali  Sedis  Apostolicee,  in  casibus 
a  jurc  concessis,  omnium  piarum  dispositionum  tam  in  ultima  volun- 
late  quam  inler  vivos  sunt  exsecutores. 

De  his  suo  loco;  in  prsesenli  autem  capile  agcmus  tantum  de  potestato 
Episcopi  in  suos  clericos,  —  et  in  sacerdotes  extraneos. 

ARTICULUS  I. 

DE  potestate  episcopi  in  proprios  clericos. 

606.  I.  Clerici,  quatenus  clerici,  fiunt  subditi 
Episcoporum  per  sacram  Ordinationem,  «  cum  nul- 
lus  debeat  ordinari  qui  judicio  sui  Episcopi  non  sit  utilis 
di\dnecessarius  suis  ecclesiis....,  et  illi  ecclesise  aut  pio  loco 
pro  cujus  necessitate  aut  utilitate  assumitur,  non  adscri- 
batur,  ubi  suis  fungatur  muneribus,  nec  incertis  vagetur 
sedibus.  Quod  si  locum  inconsulto  Episcopo  deseruerit,  ei 
sacrorum  exercitium  interdicatur.  »  —  Trident.,  sess.  23, 
cap.  16.  —  Cf.  sess.  21,  'cap.  2. 

Hsec  adscriptio  clericorum,  licet  non  semper  fieri  possit 
alicui  peculiari  ecclesise,  ad  strictam  Tridentini  proescrip- 
tionem,  fit  tamen  servitio  dioecesis  pro  cujusnecessitate  vel 
utilitate  ordinati  sunt,  ad  mentem  ejusdem  Tridentini. 
T.  I.  28 


494    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

607.  II.  Subditi  nequeunt,  absque  licentia  et  con- 
sensu'  Superioris,  ab  ejus  auctoritate  sese  sub- 
ducere. 

a)  Unde,  clerici  qui  servitio  alicujus  particularis 
ecclesice  sunt  adscripti,  nequeunt  e  dioecesi  discedere  et  in 
aliam  migrare  absque  proprii  Episcopi  consensu.  —  Gerta 
conclusio  eruitur  ex  citato  concilii  Tridentini  decreto.  — 
Verba  enim  inconsuUo  Episcopo  intelligi  debent  de  invito 
Episcopo,  ut  constat  ex  omnium  Doctorum  interpretatione 
et  pluribus  S.  G.  G.  decisionibus.  —  Cf.  Fagnan.,  in  cap. 
Admonetnos,  De  renunt. 

b)  Glericos  etiam  qui  alicui  determinato  ministerio 
nondum  addicti  sunt,  videtur  Episcopus  posse  invitos  reti- 
nere;  nam  illos  hac  lege  ordinavit  ut  suse  ecclesise,  didecesi 
nimirum,  deservirent. 

Firmatur  hsec  conclusio  recentioribus  S.  C.  Concilii  deci- 
sionibus,  licet  aliam  fortasse  sententiam  olim  tenuerit.  Ho- 
dierna  enim  S.  Gongregationis  mens  est  posse  Episcopum 
clericos  in  alienam  dioecesim  migrantes  censuris  cogere,  ut 
ad  propriam  dioecesim  quantocius  revertantur,  licet  nullius 
peculiaris  ecclesise  servitio  adscripti  sint,  nullumque  resi- 
dentiale  beneficium  habeant.  —  S.  C.  C,  5  sept.  1818 ;  in 
Amerina,  14  dec.  1822;  in  Reatina,  26  jan.  1833,  etc. 
—  Bouix,  De  Episc,  p.  5,  cap.  24,  |  4. 

608.  III.  Episcopus  vero  non  potest  clericos  invi- 
tos  retinere,  nisi  adsit  justa  causa,  et  eisdem  de  con- 
grua  su stentatione  ^roYide?it,  id  est  de  officio  quod  sufficiat 
ad  honestam  sustentationem.  —  Cf.,pra3ter  cit.  responsio- 
nes  S.  C.  C,  decis.  ejusd.  S.  C  14  aicg.  1880. 

Neque  assensum  denegare  potest  clericis  volentibus  reli- 
gionem  ingredi,  etiamsi  beneficium  curatum  habeant.  — 
Cf.  n.  1111. 

a)  Facultas  transeundi  ad  aliam  dioecesim  datur  per 
litteras  dimissorias  speciales,  quibus  clericus  absolvitur  a 
potestate  sui  Episcopi,  et  quae  ideo  dicuntur  liitersd  excar- 
dinationis  (vulgo  Exeat). 

b)  Ne  autem  clericus  «  ovis  quasi  perdita  aut  errans 


Cap.  VII.  De  potestate  administrandi.  495 

inveniatur  »  [can.  1,  dist.  72),  nec  «  incertis  vagetur  sedi- 
bus  »  (Trid.,  sess.  23,  cap.  16,  De  ref.),  litterse  hujusmodi 
ante  ipsius  incardinationem  in  altera  diciecesi  plenum  non 
sortiuntur  effectum. 

Et  clericis  religionem  ingredientibus,  durante  novitiatu, 
non  dantur  nisi  litterse  dimissorise  ad  recipiendos  oi'- 
dines,  non  vero  litterse  excardinationis  proprie  dictse.  — 
Imo,  clerici  non  omnino  et  in  perpetiium  subtrahuntur  a 
jurisdictione  Episcoporum,  nisi  per  votorum  solemnium 
professionem.  —  Cf.  n.  1238. 

609.  IV.  Clerici tenentur,  salvo  jure  sibi  asacris 
canonibus  quaesito,  obire  munus,  seu  officium  ac- 
ceptare,  quod  illis  commiserit  Episcopus. 

a)  Etenim  nonnisipro  dioecesis  utilitate  ad  sacros  ordi- 
nes  promoti  sunt;  nec  clerici  in  sortem  Domini  otiose  vo- 
cati  sunt,  aut  gratiam  sacramenti  receperunt  ut  solum  sibi 
prodessent,  sed  potius  ut  et  aliis  tribuerent;  debent  igitur 
Episcopo  speciale  obsequium  quoad  ea  quse  pertinent  ad 
ecclesise  regimen  et  dioecesis  administrationem. 

b)  Solemni  ritu  hanc  reverentiam  et  obedientiam  pres- 
byteri  promittunt  in  ipsa  sacerdotii  receptione,  juxta  ve- 
tustissimum  Ecclesise  morem. 

Hsec  -sponsio  tamen  multum  dilTert  a  promissione  obc- 
dientise  quse  in  votis  Religiosorum  includitur.  —  Non  enim 
communiler  intelligitur  ut  votmn,  sed  videtur  esse  tantum 
professio  illius  submissionis  quse,  secundum  jus  divinum 
et  canones  Ecclesise,  debeti^r  Episcopo,  qualiter  Episcopi 
ipsi  Romano  Pontifici  obedientiam  promittunt. 

c)  Diximus  :  salvo  jiore  sibi  a  sacris  canonibus  qucesilo. 
—  Nam  canonicse  leges  cequam  libertatem  clericis  vindi- 
cant,  et  statuunt  clericos  cogi  ab  Ordinariis  non  posse  ad 
prsestandum  aliquod  servitium  non  expressum  in  jure.  — 
Cf.  cap.  Quia  cognovimits,  6,  caus.  10,  q.  3;  —  et  Fagnan., 
in  cap.  Conquerente,  16,  De  offic.  jud.  ord.,  n.  8. 

Verumtamen,  quoties  necessitas  bonumque  publicum  id 
\  exigit,  ex.  gr.,  ob  penuriam  sacerdotum, 

lo  Potest   Episcopus   cogere  sub    proecepto   obedientioe, 


496    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

adhibitis  etiam  si  opus  fuerit  censuris,  sacerdotes  viribus 
pollentes  et  a  quocumque  offici^  liberos,  ad  suscipiendum 
curam  animarum  aliaque  munera  pro  regimine,animaruni 
necessaria. 

2o  Nec  licet  sacerdotibus  quibus  cura  etiam  amovibilis 
ecclesiarum  succursalium  commissa  est,  muneri  suo  renun- 
tiare,  et,  antequam  Ordinarius  renuntiationem  acceptet,  ad 
propria  redire,  eo  quod  beneficia  veri  nominis  non  teneant. 

Imo,  ex  prsecepto  obedientise,  adhibitis  etiam  censuris, 
Episcopus  jus  habet  eos  cogendi  ut  in  munere  suo  persis- 
tant,  usque  dum  ipsis  de  idoneo  successore  providere  valeat. 
—  »S'.  Congr.  Conc,  in  Tolos.,  9  jun.  1884;  in  Forojulien., 
31  jan.  1891. 

3o  Equidem,  in  determinandis  hujus  necessitatis  limiti- 
bus,  regula  taxativa  minime  tradi  posse  videtur,  quoniam 
ista  determinatio  a  variis  pendet  temporum,  circumstantia- 
rum  etlocorum  adjunctis.  —  Ideo  fortasse  Archiepiscopus 
Tolosanus  et  Episcopus  Forojuliensis  indulta  impetrarunt, 
quibus  prsedictse  facultates  adseptenniumconcesssefuerunt. 

610.  V.  De  amovibilitate  parochorum  specialis  dis- 
putatio  erit  in  Tractatu  VII,  cap.  9. 

ARTIGULUS  II. 

de  potestate  episcopi  in  sacerdotes  extraneos. 

Glerici  extranei  regulariter  immunes  sunt  a  statutis  pe- 
culiaribus  dioecesis  in  qua  versantur,  nisi  per  accidens,  ob 
necessitatem  locorum  vel  rationem  scandali,  hujusmodi 
legibus  teneantur.  —  Cf.  n.  65. 

611.  I.  Episcopus  non  tantum  potest,  sed  et  debet  pro- 
hibere  ne  in  sua  dioecesi  ad  celebrandam  Missam  ad- 
mittantur  presbyteri  peregrini  qui  commendatitias 
sui  Ordinarii  litteras  non  habent,  id  est  testimonium  scrip- 
tum  de  legitima  ordinatione,  de  bonis  moribus,  atque  im- 
munitate  a  censuris  et  aliis  impedimentis  canonicis. 

Goncilium  enim  Tridentinum  disciplinam  jam  ab  antiquis 


Cap.  VII.  De  potestate  administrandi.  497 

canonibus  statutam  confirmavit  sess.  23,  cap.  16,  Be  ref.  : 
«  Nullus  clericus  peregrinus,  sine  commendatitiis  sui  Ordi- 
narii  litteris,  ab  ullo  Episcopo  ad  divina  celebranda  et  sa- 
cramenta  administranda  admittatur  «;  et,  sess.  22,  decret. 
cle  observandls  et  evitandis  in  celehr.  Missce  :  «  Singuli 
(Episcopi)  in  suis  di^cesibus  interdicunt  ne  cui  vago  et 
ignoto  sacerdoti  Missas  celebrare  liceat  ». 

li  qui  noti  sunt  et  qui  ex  vicinis  dioecesibus  adveniunt, 
ad  sacrificium  Missse  celebrandum  passim  admitti  solent, 
quin  hujusmodi  probationes,  aut  commendatitise  vel  testi- 
moniales  litteroe  ab  ipsis  exigantur. 

612.  II.  Potest  Episcopus  statuere  ut  sibi  ipsi, 
vel  Vicario  generali,  praefatae  litterse  commenda- 
titise  exhibeantur,  et,  absque  licentia  a  se  vel  Vicario 
generali  in  scriptis  concessa,  nullus  peregrinus  ad  celebran- 
dum  admittatur. 

Episcopus  enim,  utpote  legislativam  potestatem  habens, 
imo  specialem  Sedis  Apostolicae  delegationem  ad  consulen- 
dum  dignitati  tanti  sacrificii  (Trid.,  loc.  cit.),  ea  statuere 
potest  quse  sibi  utilia  videntur,  dummodo  juri  communi 
non  adversantia.  —  Porro,  in  quibusdam  dioecesibus  utile 
esse  potest  ut  cura  illa  commendatitias  litteras  ab  extraneis 
presbyteris  exhibendas  inspiciendi,  ac  eos  ad"  celebrandum 
admittendi ,  non  quibuslibet  ecclesiarum  et  capellarum 
praepositis  relinquatur,  sed  ipsi  Episcopo  ac  Vicario  gene- 
rali  reservetur.  —  Bouix,  JDe  Episc,  part.  5,  cap.*  26,  §  1, 

613.  III.  Etiam  Regularibus  exemptis  prohibere 
potest  Episcopus,  interminatis  censuris ,  ne  ad  Missam 
celebrandam  admittant  peregrinos,  sive  sceculares,  sive 
regulares  diversi  Orclinis,  absque  sua  vel  Vicarii  generalis 
licentia. 

Episcopi  enim,  in  his  qu8e  pertinent  ad  Missa?  celebratio- 
nem,  procedere  possunt  ut  delegati  Sedis  Apostolicae  contra 
quomodolibet  exemptos.  —  Trident.,  sess.  22,  De  obser- 
vand.,  etc.  —  Cf.  Ben.  XIY,  De  syn.,  lib.  9,  c.  15,  n.  5. 

Attamen  Regulares  in  ecclesiis  suorum  Ordinum  cele- 
brare  possunt  absque  dicta  Episcopi  licentia,  «  cum  cjus 

28* 


498    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

rei  cura  reservata  sit  eorum  Superioribus  regularibus  ».  — 
Bened.  XIY,  constit.  Quam  grave,  2  aug.  1757. 

614.  IV.  Sacerdos  peregrinus  qui  litteras  com- 
mendatitias  amisit,  acl  celebrandum  admitti  potest,  si 
per  testes  idoneos,  aut  alio  modo,  probet  se  esse  sacerdo- 
tem  commendabilem.  —  Non  tamen  sufficeret  probatio  per 
juramentum.  —  Cap.  2,  De  clericis  peregrinis. 

Imo,  sacerdos  qui  a  Missarum  celebratione  repellitur  quia 
non  habet  litteras  commendatitias,  potest  nihilominus  se- 
creto  celebrare,  secluso  scandalo,  si  vere  idoneus  sit,  quia 
nullo  jure  interdicitur.  —  Ita  communiter  ex  cap.  3,  De 
clericis  peregrinis. 

615.  V.  Ob  solam  rationem  quod  sint  extranei, 

non  potest  Episcopus  extraneos  sacerdotes  litteris  commen- 
datitiis  munitos,  nec  ullatenus  suspectos,  arcere  a  cele- 
branda  Missa ;  s,2iceYdo8  enim,  vi  suse  ordinationis,  jus  habet 
ad  Missse  celebrationem;  et  jure  versari  potest  in  alia  dioe- 
cesi,  qui  residere  in  propria  ratione  officii  aut  beneficii  non 
tenetur.  —  Cf.  n.  925. 

Gseterum  legitima  est,  et  quandoque  valde  utilis,  praxis 
dictam  facultatem  concedendi  ad  tempus  limitatum,  etiam 
iis  qui  commendatitiis  litteris  sint  muniti,  dummodo  ita 
intelligatur  ut,  elapso  termino,  iterum  dari  debeat  facultas, 
si  nulla  causa  justa  denegandi  intervenerit. 

Hinc,  quando  presbyteri  extranei,  licet  commendatitiis 
muniti,  non  sunt  apprime  noti,  prudenter,  in  magnis  prse- 
sertim  civitatibus,  ipsis  imponiturut,  post  statuta  tempora, 
novam  facultatem  obtineant.  —  In  quo  tamen  prudentise 
'Kyi^co])\Q^\,^ic\x.inimiamfacilitatem,  iisi  rigorem  nimium 
devitare.  —  Bouix,  loc.  cit. 

616.  VI.  Episcopus  non  potest  sine  causa  expel- 
lere  alienum  clericum  commorantem  in  ejus  dioecesi, 
etiamsi  non  habeat  litteras  testimoniales  sui  Ordinarii, 
dummodo  iste  clericus  extraneus  ordines  exercere  non  velit, 
sed  solummodo  tanquam  advena  ibi  commorari.  —  iS.  C.Ep. 
et  Reg,y  17  dec.  1839^  de  mandato  Greg.  XYI,  —  Cf.  resol, 
ejusd.  S.  C„  e^nart.  1846, 


C.vp.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    499 


GAPUT  VIII. 

DE  ALIIS  JURIBUS  ET  OFFIGIIS  EPISGOPORUM 
EX   POTESTATE  JURISDIGTIONIS. 

Agendum  esl  :  de  obligaliono  rcsldendi ;  —  de  visilalione  sacrorum  li- 
mlnum  ;  —  de  visilallone  dioecesis  ;  —  do  obligalione  Missam  offe- 
rendi  pro  populo;  —  de  poleslale  Episcopi  circa  cullum  ;  —  de  cjus 
potestale  et  officio  quoad  indulgentias:  —  et  landem,  do  juribus  Epis- 
coporura  utilibus  et  iionoriflcis. 

ARTICULUS   I. 
de    obligatione  residendi. 

617.  I.  Ratio  hujus  obligationis.  —  Gum  munia  pas- 
toralia  «  nequaquam  ab  iis  prsestari  et  impleri  possint  qui 
gregi  suo  non  invigilant  neque  assistunt,  sed  mercenario- 
rum  more  deserunt  »,  sancta  synodus  Tridentina  decla- 
ravit  «  omnes  patriarchalibus,  primatialibus,  metropolitanis 
ac  cathedralibus  ecclesiis  quibuscumque,  quocumque  no- 
mine  et  titulo  prsefectos,  etiamsi  S.  R.  E.  Gardinales  sint, 
obligari  ad  personalem  in  sua  ecclesia  vel  dioecesi  residen- 
tiam,  ubi  injuncto  sibi  officio  defungi  teneantur  ».  — 
Sess.  23,  cap.  i,  Be  reform.  —  C/.  sess.  6,  cap.  1,  Dere/.; 
—  constit.  Sancta  synodus,  Urbani  VIII,  12  dec.  i63I; 
et  const,  Ad  universce,  Bened.  XIV,  3  sept.  1746. 

Utrum  vero  jure  divino,  vel  ecclesiastico  tantum,  ad 
residentiam  teneantur  illi  quibus  animarum  cura  commissa 
est,  qusestio  fuit  magno  animorum  sestu  agitata  in  congre- 
gationibus  Tridentinis,  quam  tamen  Goncilium  noluit  defi- 
nire.  --  Cf.  Ben.  XIV,  de  syn.,  lib.  7,  cap.  1. 

618.  II.  Lex  residendi  intelligenda  est,  non  de 
residentia  materiali  et  otiosa,  sed  de  formali  seu 
laboriosa.  —  Cf.  cit.  conc.  Trid.  decreta. 

Episcopus  tunc  materiali  modo  residet  in  ecclesia,  «  cum 
^ecjue  verbi^m  Dei  voce  et  exemplo  dis^eminat,  neque  a 


500     TrACT.  V.  De  EPISCOPO  et  synodis  episcoporum. 

semita  justitioe  deflectentes  revocat,  neque  periclitantibus 
opem  et  auxilium  defert,  neque  demum  adversus  lupos  ra- 
paces,  qui  vestimentis  ovium  ssepe  intrant  ovile  ut  rapiant 
et  mactent,  sedulo  invigilat,  fortiterque  se  opponit.  —  In 
qua  sane  vigilantla  ac  pastorali  sollicitudine  potissimum 
sita  est  vera  et  formalis  residendi  ratio  ».  —  Bened.  XIY, 
constit.  Grave,  15  aug.  i741. 

619.  III.  Huic  obligationi  Episcopus  satisfacit, 
licet  extra  civitatem  episcopalem  resideat.  —  Gonci- 
lium  enim  Tridentinum  declarat  Episcopos  teneri  ad  resi- 
dendum  «  insua  ecclesiavel  dioecesi  ». 

a)  Episcopos  tamen  sacrosancta  synodus  «  admonet,  et 
in  Domino  hortatur,  ne....  Dominici  Adventus,  Quadrage- 
siniije,  Nativitatis,  Resurrectionis  Domini,  Pentecostes 
item,  etCorporis  Ghristi  diebus,  quibus  refici  maxime  et  in 
Bomino  gaudere  pastoris  prcesentia  oves  debeant,  ipsi  ab 
ecclesia  sua  cathedrali  uUo  pacto  absint,  nisi  episcopalia 
munia  in  sua  dioecesi  eos  alio  vocent.  »  —  Trid.,  loc.  cit. 

b)  Excitsantur  a  lege  residentice,  juxta  antiquissimam 
consuetudinem,  Gardinales  Episcopi  suburbicarii,  Romte 
commorare  soliti  ut  operam  suam  R.  Pontifici  exhibeant.  — 
Cf.  constit.  Pastorale  officium,  Clementis  XII. 

620.  IV.  Pro  trimestri  absentia,  Episcopi  non  in- 
digent  licentia  S.  Sedis. 

Quoniam  enim  «  qui  aliquantisper  tantum  absunt,  ex  ve- 
terum  canonum  sententia  non  videntur  abesse,  quia  statim 
reversuri  sunt,  sacrosancta  synodus  vult  illud  absentise 
spatium  singulis  annis,  sive  continuum,  sive  interrup- 
tum....,  nullo  pacto  debere  duos  aut  ad  summum  tres 
menses  excedere;  et  haberi  rationem,  ut  id  cequa  ex  causa 
fiat  et  absque  ullo  gregis  detrimento  :  quod  an  ita  sit, 
absced^ntium  conscientise  relinquit,  quam  sperat  religiosam 
et  timoratam  fore,  cum  Deo  corda  pateant  cujus  opus  non 
fraudulenter  agere  suo  periculo  tenentur.  »  —  Trid.,  ses- 
sione  23,  cap.  i,  Be  ref. 

a)  Non  licet  vero  trimestrem  absentiam  pra^dictam  con- 
jungere,  sive  cum  eo  tempore  quo  permittitur  E^piscopis 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    501 

post  suam  promotionem  in  Urbe  commorari,  sive  cum  eo 
quod  ad  peragendam  sacrorum  liminum  visitationem  eisdem 
concessum  fuit. 

b)  Neque  fas  est  absentiae  tempora  ita  disponere,  ut 
tres  postremi  menses  unius  anni  continuentur  cum  tribus 
prioribus  mensibus  anni  subsequentis. 

,  c)  Pariter  declaratum  est  prsedictam  trium  mensium 
vacationem  intra  cujusque  anni  limites  coerceri,  ut  qui  uno 
anno  usus  ea  non  fuerit,  non  ideo  sequenti  anno  diutius  ab 
€cclesia  sua  abesse  valeat.  —  Ben.  XIY,  cit.  const. 

621.  V.  Legitimas  absentiae  causas  ultra  tri- 
mestre  concilium  Tridentinum  alias  non  agnovit  prseter 
christianam  charitatem,  urgentem  necessitatem,  debitam 
obedientiam,  ac  evidentem  Ecclesise  vel  Reipublicse  utilita- 
tem.  —  Loc.  cit. 

a)  Nomine  chi^istiance  charitatis  intelligitur  magna 
proximorum  utilitas,  in  his  quse  per  alium  seque  utiliter 
prsestari  non  possunt. 

Verum  «  meminerint  discessuri  ita  ovibus  suis  providen- 
dum  ut,  quantum  fieri  poterit,  ex  ipsorum  absentia  nullum 
damnum  accipiant  »  [Trid.,  loc.  cit.). —  Alioquin  enim  age- 
rent  contra  charitatis  ordinem,  quo  plus  sibi  suisque  quam 
alteri  tenentur. 

b)  Urgens  necessitas  ea  est  quse,  non  ex  publica  loci 
calamitate,  sed  ex  personali  ratione  Ipsius  Episcopi  derivat. 
Instante  enim  periculo  communi,  Episcopus  ad  instar  mer- 
cenarii  fugere  non  potest. 

c)  Debita  obedientia  excusat  Episcopum  a  residentia 
corporali  :  in  accessu  ad  synodum  provincialem,  vocante 
Metropolitano;  aut  syr;odum  generalem  jussu  S.  Pontificis 
congregatam;  in  visitatione  sacrorum  liminum ;  vel  in  sus- 
ceptione  specialis  mandati  quod  vellet  Romanus  Pontifex 
imponere. 

Episcopis  ad  sacra  limina  Apostolorum  statutis  tempo- 
ribus  visitanda  personaliter  accedentibus,  Urbanus  VIII  in- 
dulsit  ut,  qui  ecclesiis  citra  montes  et  citra  mare  positis 
prgesiderent,  per  quatuor;  qui  vero  ultramarims  et  ultra- 


502    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

montanis  ecclesiis  prceessent,  per  septem  menses  continuos 
a  residentia  in  suis  respective  sedibus,  faciendoe  hujusmodi 
visitationis  gratia,  excusarentur. 

d)  Evidens  Ecclesice  utilitas  locum  habet  prsesertim  in 
defensione  jurium  suse  ecclesise ;  sed  et  intelligi  potest  de 
utilitate  Ecclesise  universalis. 

Evidens  Reipuhlicce  utllitas  verificatur,  quando  Episco- 
pus  in  manifestam  totius  Regni  vel  Reipublicse  utilitatem 
abest,  sive  ad  fungendum  aliquo  munere  quod  sit  episco- 
patui  adnexum,  quale  erat  apud  nos,  quibusdam  abhinc 
annis,  munus  Senatoris  ex  lege  civili  concreditum  Epis- 
copis  qui  ad  dignitatem  cardinalatus  promoverentur;  sive 
ad  obeundum  oflficium  ipsi  pro  communi  bono  specialiter 
demandatum.  —  Cf.  Reiffenstuel,  lib.  3,  tit.  4,  n.42  etseq. 

G22.  VI.  Et  licentia  in  scriptis  habenda  est. 

a)  Has  quidem  legitimas  absentise  causas  .synodus  Tri- 
dentina  decreverat  «  a  Reatissimo  Romano  Pontifice,  aut  a 
Metropolitano,  vel,  eo  absente,  a  suffraganeo  Episcopo  anti- 
quiori  residente,  qui  idem  Metropolitani  absentiam  probare 
debebat,  in  scriptis  esse  approbandas,  nisi  cum  absentia 
incideret  propter  aliquod  munus  et  Reipublicse  officium  epis- 
copatibus  adjunctum.  »  —  Trid.,  loc.  cit. 

b)  Hodie  vero,  post  citatas  Urbani  VIII  et  Renedicti  XIV 
constitutiones,  licentia  hujusmodi  concedenda  est  a  5.  Con- 
gregatione  super  residentia  Episcoporum. 

Specialem  enim  Gongregationem  Urbanus  VIII  instituit, 
constitutione  Sancta  synodus,  quam  postea  confirmavit 
Renedictus  XIV,  constitutione  Ad  universce,  cujus  scopus 
est  invigilare  observantioe  decreti  Tridentini  super  residen- 
tia  Episcoporum,  delinquentes  punire  et,  prsevio  maturo 
examine,  licentias  abessendi  concedere. 

c)  Episcopus  qui  ex  voluntate  principis  laici,  vel  ex  vo- 
luntate  populi  electus  est,  ut  sedeat  vel  in  aula  Senatorum, 
vel  in  camera  Beputatorum,  quin  hoc  officium  sit  ipsi  ejus 
sedi  adnexum,  indiget,  ut  videtur,  licentia  Pontificia,  ut 
hisce  comitiis  interveniat. 

Gasum  enim  hujusmodi  neque  concilium  Tridentinum 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    503 

excepit,  neq.ue  Urbanus  VIII  in  citata  coristitutione.  Unde 
tutius  est  licentiam  petere  ab  Apostolica  Sede.  —  Cf.  Litcidi, 
Be  visit.  sacr.  lim.,  cap.  2,  num.  4. 

623.  VII.  Poenas  adversus  Episcopos  non  resi- 
dentes  in  praefatis  decretis  et  constitutionibus  latas,  aucto- 
ritate  sua  Benediclus  XIY  conflrmavit,  in  citata  constitu- 
tione  Ad  universce,  l  i3,  nempe  : 

a.)  Amissionis  quartce  partis  fructuum  unius  anni, 
ipso  facto  ab  iis  incurrendai  qui,  legitimo  impedimento  seu 
justis  et  rationabilibus  causis  cessantibus,  et  absque 
expressa  Apostolicaj  Sedis  licentia,  sex  mensihus  continuis 
extra  suam  ecclebiam  morando  abfuerint;  et  amissionis 
alterius  quartce  partis  fructuum  eodem  modo  incurrenda;, 
ubi  hujusmodi  absentia  ad  alios  sex  menses  protrahatur. 
—  Trid.,  sess.  6,  cap.  i,  Be  ref. 

b)  Incursus  quoque  m  peccati  mortalis  reatum,  et  obli- 
gationis  restituendi  fructus  in  absentia  perceptos,  nulla 
etiam  pra^via  declaratione,  eosque  erogandi  in  ecclesiarum 
fabricas,  seu  in  sustentationem  pauperum  ipsius  loci,  qua- 
cumque  conventione  seu  compositione  pro  hujusmodl  fruc- 
tibus  male  perceptis  prohibita.  —  Conc.  Trid.,  sess.  23, 
cap.  1,  Be  ref. 

c)  Amissionis  quoque  facultatem  testandi,  statutse  a 
Pio  IV;  nec  non  inhabilitatis  ad  majores  dignitates  et  ec- 
clesias  obtinendas,  quamCIemens  VIII  indixit, 

d)  Demum,  privationis  ipso  facto  jurium  et  privilegio- 
rum  quai  forsan  ipsis  tanquam  Pontificio  solio  adsistenti- 
bus  concessa  fuerint.  —  Bened.  XIY,  cit.  constit. 

e)  Quod  si  nihilominus  aliqui,  non  minus  canonica  sta- 
tuta  quam  propositas  hujusmodi  poenas  contemnentes,  in 
sua  contumacia  obfirmati  perseverare  prajsumpserint, 
«  Metropolitanus  sufTraganeos  Episcopos  absentes,  Metro- 
politanum  vero  absentem  sutTraganeus  Episcopus  antiquior 
residens,  sub  poena  interdicti  ingressus  ecclesise  eo  ipso  in- 
currenda,  infra  tres  menses,  per  litteras  seu  nuntium,  Ro- 
mano  Pontifici  denuntiare  teneatur  ».  —  Trid.,  sess.  6, 
cap.  i,  Be  ref. 


504     Tbact.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

f )  Voluitque  Benedictus  XIV  adversus  istos  ad  ulte- 
riora  cum  elTectu  procedi,  juxtamentemconciln  Tridentini, 
quod,  in  cit.  sess.  6,  cap.  i,  Romanum  Pontificem  pro  tem- 
pore  exsistentem  hortatur,  ut  suoe  Supremse  Sedis  auctori- 
tate  in  hujusmodi  transgressores  ad  severiorem  sacrorum 
canonum  normam  animadvertat,  atque  etiam  ecclesiis  ipsis 
de  lUilioribus  pastorihus  provideat,  sicut  in  Domino  nove- 
rit  salubriter  expedire.  —  Bened.  XIY,  ibid. 


ARTIGULUS  II. 

DE    VISITATIONE   SACRORUM   LIMINUM. 

Munus  visitationis  sacrorum  liminum,  ut  animadvertit 
Fagnanus,  triplicem  complectitur  actum,  nempe  materia- 
lem  Basilicarum  SS.  Petri  et  Pauli  visitationem ;  —  exhibi- 
tionem  obedientise  ac  reverentiae  Summo  Pontifici  prsestan- 
dam ;  —  ac  denique  relationem  de  statu  materiali  et  spirituali 
suse  dioeceseos  S.  G.  Goncilii  tradendam.  —  In  cap.  Ego  N., 
Be  jurejur.,  num.  61. 

624.  I.  Utilitas  hujus  visitationis.  —  Ut  Romanus 
Pontifex,  Episcoporum  opera  et  adjumento,  ubique  locorum 
gregis  sibi  commissi  vultum  agnosceret,  et  spiritualium 
ovium  morbos  intelligeret  curationesque  adhiberet;  atque, 
assiduis  pastorum  vocibus  admonitus,  de  toto  singularum 
ecclesiaricm  statu  certior  redderetur,  ne  quidquam  omnino 
illum  lateret  illarum  rerum  quas  ad  Dei  gloriam  augendam, 
ad  christianam  religionem  propagandam,  ad  animarum  sa- 
lutem  procurandam,  necessario  eumdem  scire  atque  intel- 
ligere  oportet,  jam  ab  antiquissimis  temporibus  institutum 
est  :  ut  singuli  Episcopi,  certis  prsescriptis  temporibus,  per 
seipsos,  vel  per  certum  eorum  nuntium,  Beatissimorum 
Apostolorum  Petri  et  Pauli  limina,  tanquam  fidei  petram  et 
totius  sacerdotalis  unitatis  fontem,  jurejurando  se  visitatu- 
ros  pollicerentur;  atque,  ita  S.  R.  E.  matris  suse  complexu 
recreati,  et  paterno  S.  Pontificis  colloquio  roborati,  ad  eccle- 
sias   suas  regendas  alacriores  et  instructiores  redirent.  — 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    505 

Constit.  Romanus  Pontifex,  Sixti  V^^O  dec.  1585,  %  1.  — 
Cf.  instruct.  S.  C.  de  Propag.,  i  jun.  1877. 

a)  Plura  sane  negotia  per  epistolam  possunt  expediri ; 
nihilominus  quampUirima  procul  dubio  supersunt  in  qui- 
bus,  nisi  os  ad  os  alloquaris,  omnino  nequeas  tuam  senten- 
tiam  explicare  ea,  qua  par  est,  perspicuitate  et  accuratione; 
nequeas  circumstantias  omnes  et  adjuncta  rerum  enucleare; 
nequeas  difficultates,  quse  pro  re  nata  oriuntur,  dissolvere. 

b)  Ad  hsec  accedit,  quod  permulta  accidant  nonnun- 
quam  quoe  secreti  fidem  ita  postulant,  ut  scripto  ea  consi- 
gnare  periculosum  sit.  —  Cit.  instr.  S.  C.  de  Propag.,  §  13. 
—  Cf.  Lucidi,  op.  cit.,  dissert.  prcev.,  n.  41. 

625.  II.  Obligatio  juramento  firmata.  —  Sixtus  V, 
vestigiis  suorum  prsedecessorum  inhserens,  sancivit  ut  om- 
nes  Patriarchse,  Primates,  Archiepiscopi,  Episcopi  per  uni- 
versam  terrarum  instituti,  a  S.Pontifice  deinceps  ordinandi, 
etiamsi  cardinalatus  honore  prsefulgeant,  antequam  munus 
consecrationis  suscipiant,  seu  eis  consecratis  pallium  de 
Beati  Petri  corpore  sumptum  tradatur,  aut,  si  ad  aliam  ec- 
clesiam  transferantur,  anteqicam  illius  regimini  et  admi- 
nistrationi  se  immisceant  :  si  quidem  prsesentes  in  Guria 
fuerint,  in  manibus  S.  R.  E.  diaconi  Gardinalis  ordine  prio- 
ris  :  si  vero  absentes,  in  manibus  Antistitis  qui  ad  implen- 
dum  munus  prsedictum,  aut  ad  tradendum  pallium  hujus- 
modi  a  S.  Sede  delegabitur,  jurent  se  Beatissimorum  Apos- 
tolorum  Petri  et  Pauli  limina,  statutis  te^nporibus,  perso- 
naliter  ac  per  seipsos  visitaturos,  ac  Romano  Pontifici  pro 
tempore  exsistenti  rationem  reddituros  de  toto  eorum  pas- 
torali  officio,  deque  rebus  omnibus  ad  ipsarum  quibus 
prsesunt  ecclesiarum  statum,  ad  cleri  et  populi  disciplinam,. 
animarum  denique  quse  illorum  fidei  creditse  sunt  salutem' 
quovis  modo  pertinentibus,  et  vicissim  mandata  Apostolica 
recepturos  et  quam  diligentissime  exsecuturos.  —  Cit.  const. 
Sixti  y,%4. 

626.  III.  Tempus  visitationis.  —  Ad  hoc  debitum^ 
visitationis  officium  commode  explendum,  omnes  Patriar- 
chse,  Primates,  Archiepiscopi  et  Episcopi  exltaliaet  insuliS' 

T.  I.  29 


506     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

adjacentibus  tertio  anno ;  —  Germani  vero,  Galli,  Hispani, 
Belgse,  Bohemi,  Hungari,  Angli,  Scoti,  Hiberni  et  cseteri 
omnes  qui  in  Europa  sunt  citra  mare  Germanicum  ac  Bal- 
ticum,  ac  omnium  insularum  maris  Mediterranei,  quarto 
anno ;  —  et  qui  intra  Europae  fines  sunt  his  provinciis  re- 
motiores,  ac  etiam  Africani  nostris  littoribus  adversi,  ac 
insularum  maris  Oceani  septentrionalis  et  occidentalis 
Europse  et  Africse  citra  continentem  Novi  orbis,  qicinto 
anno;  —  Asiatici  vero,  et  qui  extra  Asiam  et  in  quibuslibet 
aliis  mundi  partibus,  decimo  anno  iter  suscipiant,  et,  Deo 
concedente,  perficiant.  —  Cit.  const.,  §  7. 

a)  Has  Sixti  V  ordinationes  Benedictus  XIV  confir- 
mavit,  const.  Quod  sancta,  23  nov.  1740,  et  obligationem 
visitationis  extendit  ad  Abbates  monasterium  seu  ecclesiam 
habentes  cum  jurisdictione  quasi-episcopali  in  territorio  se- 
parato. 

b)  Hihernis,  ob  paupertatem,  S.  C  0.  ad  decennium 
id  officii  prorogavit,  anno  1631. 

Hodie  non  conceduntur  generalia  hujusmodi  indulta. — 
At  vero,  si  quis  Episcopus  veniam  petat  ut  spatium  tempo- 
ris  sibi  prsefinitum  prorogetur,  S.  Gongregatio,  accedente 
justa  et  probabili  causa,  non  solet  abnuere.  —  Lucidi,  loc. 
cit.y  num.  82  et  83. 

627.  IV.  Spatia  temporum  a  Sixto  V  praefixa  com- 
putari  non  debent  a  die  quo  Episcopi  in  Gonsistorio  ad 
suam  sedem  episcopalem  renuntiati  sunt,  vel  ejusdem  pos- 
sessionem  adepti  sunt ; 

a)  Sed  unus  idemque  terminus  constans  atque  perpe- 
tuus  institutus  est,  nempe,  pro  Patriarchis,  Archiepiscopis 
et  Episcopis,  dies  20  dec.  1585,  quo  die  edita  est  a  Sixto  V 
constitutio  Roma^ius  Pontifex.  —  Ideoque  triennia,  decen- 
nia,  etc,  ita  computanda  sunt,  ut,  initio  sumpto  a  tempore 
prsefatoe  constitutionis,  perpetuo  et  sine  ulla  interruptione 
pro  omnibus  successoribus  Episcopis  decurrant. 

Voluit  enim  Sixtus  V  ut  tempus  qualecumque  excursum 
alicui  ex  supradictis  Prsesulibus  qui,  sive  morte  prseventus, 
sive  alia  quacumque  de  causa,  Apostolorum  limina  non  vi- 


CaP.  VIII.  De  ALIIS  JUR..ET  OFFIC.  EX  POT.  JURISD.      507 

sitaverit,  ita  illhts  siiccessori  effluooisse  et  excurrisse  in- 
telligatur,  ut,  termino  ipso  juxta  prsedecessoris  sui  jusju- 
randum  completo,  debitam  tunc  visitationem  quamprimum 
conficere  teneatur.  . 

Quoe  verba  non  eum  habent  sensum,  ut  Episcopus  succes- 
sor  teneatur  visitare  pro  omnibus  trienniis,  etc,  pro  quibus 
ejus  prsedecessor  non  visitavit,  sed  ita  accipienda  sunt,  ut 
Episcopus  nuper  consecratus,  si^  eo  triennio,  etc,  quod  eo 
tempore  currit,  ejus  prsedecessor  non  visitaverit,  teneatur 
ipse  visitationem  perficere.  —  Constil.  Sixti  Y,  %  AcZ  hoc  au- 
tem ;  —  Instr.  S.  C.  de  Propag.,  1  jun.  1877. 

b)  Etiam  pro  sedihus  noviter  erectis,  tempus  sacrse 
visitationis  computandum  est  a  die  publicationis  constitu- 
tionis  Sixtinse.  —  S.  C.  C,  3  maii  1875. 

628.  V.  Episcopi  qui,  legitimo  impedimento  de- 
tenti,  ad  Apostolorum  sepulchra  personaliter  se  conferre 
non  possunt,  id  prsestare  debent  per  procwm^or5??i,ex  Six- 
tina  constitutione.  ~  Ibid.,  §  5. 

a)  Imo,  quoad  procuratoris  deputationem,  facilius  ac 
remissius  agi  ccepit,  ut  inde  a  sua  setate  animadvertebat 
Benedictus  XIV  ;  et  pristinus  rigor  progressu  temporis  valde 
temperatus  est. 

«  Unde,  si  Episcopus,  justo  quolibet  impedimento  deten- 
tus,  a  S.  G.G.  licentiam  petat  visitandi  limina  per  procu- 
ratorem,  vel  per  Ganonicum  aut  alium  sacerdotem  dioecesis 
suse  jam  in  Urbe  existentem,  et  privatis  suis  rebus  vacan- 
tem,  vel  per  ordinarium  suum  negotiorum  gestorem  seu 
Agentem,  de  rebus  dioecesis  probe  instructum,  dummodo 
charactere  sacerdotali  sit  insignitus,  facta  R.  Pontifici  per 
Secretarium  ipsius  Gongregationis  instantise  illius  relatione, 
non  ita  frequenter  rejici  solet,  ut  olim  evenisse  constat;  sed 
petita  licentia  et  facultas  passim  benigne  conceditur.  »  — 
Bened.  XIV,  De  synod.,  lih.  13,  cap.  6,  num.  3. 

b)  Pariter,  ad  procuratoris  munus  olim  non  admitteba- 
tur  sacerdos  regularis,  nisi  probata  deficientia  Gapituli  et 
cleri  scecularis,  exceptis  fortasse  ecclesiis  remotissimarum 
regionum;  sed  in  hoc  etiam,  sequioribus  temporibus,  S. 


508     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Sedes  sese  faciliorem  prsebere  consuevit.  —  Bened.  XIV, 
ibid.  —  Cf.  instr.  S.  C.  de  Propag.,  §  ii. 

c)  «  Sed  facile  quisque  intelliget  ordinarias  causas  qu8e 
personalem  visitationem  impediant,  nostra  hac  cetate  non- 
nisi  raro  locum  hahere;  ea  enim  invexit  humanum  inge- 
nium  adjumenta  ad  varias  locorum  distantias  percurrendas, 
ut  incredibili  ferme  celeritate  et  facilitate  longissima  quse- 
que  itinera  terra  marique  perfici  valeant. 

»  Sacra  igitur  Gongregatio  sibi  persuadet  SS.  Antistites 
huic  muneri,  cui  sese  interposito  sacramento  obstrinxerunt, 
nedum  statis  a  Slxto  Y  temporibus  nunquam  defuturos, 
sed  imo  spem  fovet  in  Domino  ut,  magistrorum  veritatis 
Petri  et  Pauli  sepulchra  fidelium  animas  illuminantia  co- 
ram  veneraturi,  suam  huc  prsesentiam  scepius  etiam  exhi- 
beant.  »  —  Cit.  instruct.  S.  C.  de  Propag.,  %  17. 

d)  Si  Episcopus  habeat  CoadjutQrem  datum  ab  Aposto- 
lica  Sede,  satis  est  ut  vel  Episcopus  ipse,  vel  Coadjutor 
illius  nomine,  visitationem  expleat  et  relationem  status 
ecclesise  suppeditet.  —  Cf.  Ben.  X/Y,  loc.  cit.,  n.  5. 

629.  VI.  Relatio  status  dioecesis  tradenda  est 
S.  Cong.  Concilii,  cui  officium  incumbit  relationem  ex- 
pendendi  et  postulatis  respondendi.  -   Cf.  n.  470  et  473. 

a)  Ne  hujusmodi  relationes  abundarent  in  superfluis  et 
in  necessariis  deficerent,  jussu  Bened.  XIII  instructio  edita 
est  a  S.  G.  G.,  quse  normam  exhibet  eas  perficiendi.  —  Hanc 
reperies  apud  Lucidi,  qui  praeclarum  opus  edidit  quod  Le 
visitatione  sacrorum  liminum  inscribitur. 

b)  Vicarii  Apostolici  relationem  vicariatus  exhibent 
Sacrse  Gongregationi  de  Propaganda  Fide. 

Et,  licet  restituta  sit  hierarchia  ecclesiastica  in  quibus- 
dam  regionibus,  attamen  auctoritate  Apostolica  ssepe  cau- 
tum  est  ut  Episcopi  illarum  regionum  dependerent  a  S.  G. 
de  Propaganda  Fide,  ipsique  suas  relationes  exhiberent^ 
—  C/.  num.  466. 

Qusestiones  pro  relatione  ad  S.  C.  C.  de  Propag.  Fide  fa- 
cienda,  quotiesOrdinariilocorumvisitant  sacra  limina,  refe- 
runtur  apud  ephemerides  Acta  S.  Sedis^  vol.  24^  pag,  382, 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.     509 

630.  VII.  Gontra  Episcopos  qui  dispositioni  suae 
non   obtemperaverint,   Sixtus  V  decrevit  «  eos  ab 

ingressu  Ecclesice,  ac  etiam  ab  administmtione  tam  spiri- 
tualium  quam  temporalium,  nec  non  a  perceptione  fruc- 
tuum  suarum  ecclesiarum,  a  Gapitulis  eorum,  omni  excep- 
tione  remota  et  mora  cessante,  interim  libere  exigendorum, 
et  in  opus  fabricse  seu  ornamentorum  ecclesiarum  emptio- 
nem,  prout  major  necessitas  exegerit,  insumendorum,  ipso 
facto  tamdiu  suspensos  esse,  donec,  a  contumacia  resipis- 
centes,  relaxationem  susp^nsionis  hujusmodiaSede  Aposto- 
lica  meruerint  obtinere.  »  —  Cit.  const.,  %  9. 

a)  Haec  pcena  latse  sententise  abrogata  est  a  constitu- 
tione  Apostolicce  Sedis  in  his  tantum  quoe  rationem  habent 
censurce.  —  Unde  remanet,  v.  gr.,  poena  amissionis  fruc- 
tuum  ipso  facto  incurrenda. 

b)  Animadvertendum  tamen  est,  ait  Lucidi,  si  in  hanc 
partem  inconsiderate  peccari  contingat,  pronum  Episcopis 
esse  indulgentiam  S.  Congregationis  implorare  :  quse 
eidem  impertiendse,  justa  causa  accedente,  sese  difficilem 
praebere  non  solet.  Quod  ideodictumvoluitlaudatus  Auctor, 
ne  Antistites  qui  bona  fide  in  poenas  incurrerint,  nimia 
anxietate  conscientiae  torqueantur.  —  Loc  cit.,  n.  68. 


AUTIGULUS  III. 

DE     VISITATIONE     DICECESIS. 

631.  I.  Scopus  visitationis.  —  Yisitare  nihil  aliud 
est  quam  excessus  ac  defectus  iuquirere,  inventosque  casti- 
gare  et  convenientibus  remediis  emendare,  atque  observan- 
tiam  obligationum,  juxta  cujusvis  personse  ac  rei  exigen- 
tiam,  ubi  adhuc  viget  conservare,  et,  ubi  deficit,  in  pristi- 
num  statum  restituere.  —  Ita  communiter- 

a)  Jubente  concilio  Tridentino,  visitationum  «  prceci- 
puus  slt  scopus  sanam  orthodoxamque  doctrinam,  expulsis 
hoeresibus,  inducere;  bonos  mores  tueri,  pravos  corrigere ; 
populum  cohortationibus  et  admonitionibus  ad  religionem, 


510     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

pacem,  innocentiam  accendere  ;  coetera,  prout  locus,  tempus 
et  occasio  feret,  ex  visitantium  prudentia  ad  fidelium  fruc- 
tum  constituere.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  3,  De  ref. 

b)  Itaque  visitatio  personalis  est  et  realis. 
Visitatio  personalis  est  inquisitio  de  vita  et  moribus  per- 

sonarum  deque  earum  officiis,  videndi  causa  an  eisdem  rite 
fungantur. 

MeaUs  est  inquisitio  de  administratione,  custodia  et  statu 
ecclesiarum  et  rerum  ecclesiasticarum,  de  legatorum  alio- 
rumque  piorum  onerum  satisfactione,  deque  aliis  rebus 
hujusmodi.  —  Soglia,  Instit.  jicris  privati,  %  7 . 

c)  «  Multa  quidem  ignorabit  Episcopus,  multa  eum 
latebunt,  vel  saltem  serius  quam  oportet  intelliget,  nisi  ad 
omnes  suse  dioeceseos  partes  se  conferat,  et  nisiper  seipsum 
ubique  videat,  iibique  audiat,  ubique  exploret  quibus  ma- 
lis  medicina  facienda  sit,  et  quoenam  fuerint  eorum  causae, 
quave  ratione  occurri  etiam  providenter  queat  ne  sublata  re- 
viviscant. 

»  Proeterea,  cum  ea  sit  humanse  imbecillitatis  conditio,  ut 
in  agro  dominico,  cujus  cultura  commissa  est  Episcopo, 
sensim  vepres  et  spince  et  noxice  inutilesque  herbce  suc- 
crescant,  certe,  nisi  ad  eas  amputandas  cultorcrebro  redeat, 
ille  ipse  nitor,  vigiliis  ejus  laboribusque  partus,  progressu 
temporis  deflorescet.  »  —  Bened.  XIY,  constit.  TJbi  primum, 
3  dec.  1740,  18. 

632.  II.  Quoties  sit  instituenda  visitatio. 

«  Patriarchoe,  Priraates,  Metropolitani  et  Episcopi  pro- 
priam  dioecesim  per  seipsos,  aut  si  legitime  impediti 
fuerint,  per  suum  generalem  Vicarium,  aut  visitatorem,  si 
quotannis  totam,  propter  ejus  latitudinem  visitare  non  po- 
terunt,  saltem  majorem  ejus  partem,  ita  tamen  ut  tota  bien- 
nio  per  se  vel  visitatores  suos  compleatur,  visitare  non 
proetermittant.  »  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  3. 

a)  Agitur  ergo  de  obligatione  personali,  cui  Episcopi 
non'possunt  tuta  conscientia  satisfacere  per  delegatum,  nisi 
legitime  fuerint  impediti. 
«  Ipsismet  enim,  non  ministris,  gregum  suorum  cura  con- 


CaP.  VIII.  De  ALIIS  JUR.  ET  OFFIC.  EX  POT.  JURISD.       511 

Gredita  est;  ipsis  peculiaris  Spiritus  Sancti  gratia,  ipsis 
et  charismatum  dona  fuerunt  prbmissa.  Ex  quo  fit  ut  oves 
proprii  pastoris  manu,  libentius  quam  a  manuvicarii, 
salubria  alimenta  fiducialius  petant  et  Isetiori  animo  sus- 
cipiant,  tanquam  manu  Domini,  cujus  in  Episcopis  suis 
venerantur  personam.  »  —  Encycl.  epistola  Leonis  XII, 
3  maii  1824. 

b)  «  Sunt  regiones,  uti  in  Galliis,  ubi  diificillimum  fo- 
ret  totam  dioecesim  modo  convenienti  biennio  visitare. 

»  Si  locorum  Episcopi  existiment  multo  magis  expedire, 
ob  temporum  circumstantias,  ut  jjgr  selpsos  potius  quam 
per  delegatos  id  munus,  expleant,  atque  in  hunc  finem 
opportunum  existiment  in  tres  aut  quatuor  partes  singulis 
annis  percurrendas  suam  dioecesim  dividere,  ita  ut  nonnisi 
per  quatuor  aut  quinque  annos  visitatio  compleatur,  id 
utique  possunt  exponere  in  suis  relationibus  de  statu  dioe- 
cesis,  ut  mentem  haheant  Sanctce  Seclis.  Ita  observatum 
fuisse  putamus  a  tempore  Goncordati  in  Gallia.  »  —  Icard, 
Prcelect.,  num.  177 . 

633.  III.  Sede  vacante,  Vicarius  Capitularis,  post 
elapsum  annum  a  die  ultimae  visitationis  factse  ab  Ordi- 
nario,  potestatemhabetvisitandidioecesim  ;  id  enim  pluries 
definivitS.G.  Goncilii.  —  Cf.  Benedict.  XIY,  De  syn.,  lib.  2, 
cap.  9,  num.  6. 

Utrum  verum,  post  elapsum  annum,  Yicarius  Gapitularis 
visitationis  explendoe  obligationem  habeat,  quoestio  est  quam 
nec  Doctores,  nec  S.  Gongregatio,  communiter  expendere 
solent;  nam  vacationem  cathedrse  episcopalis  ultra  con- 
gruum  tempus  nonnisi  extraordinariis  ex  causis  protrahi 
contingit,  quibus  leges  haud  prospicere  solent.  —  Lucidi, 
op.  cit.,  cap.  2,  num.  22. 

a)  Yicarii  generales  nequeunt,  smejE|pJscqp/  mandato, 
sacram  visitationem  explere;  ex  eo  enim  quod  Tridentini 
Patres,  accedente  legitimo  Episcopi  impedimento,  ei-dem 
inculcant  ut  hanc  sui  ministerii  partem  per  Vicarium  gene- 
ralem  suppleant,  manifeste  demonstrare  videntur  Vicariis 
iisdem  propriam  non  inesse  potestatem  visitandoe  dioece- 


512     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

seos,  quemadmodum  communis  sententia  et  disciplina  do- 
cet.  —  Lucidi,  ihid. 

b)  Metropolitani  non  possunt  visitare  dioeceses  suorum 
comprovincialium,  nisi  plene  visitaverint  propriam  dioece- 
sim,  et  causa  visitationis  cognita  fuerit  et  probata  in  con- 
cilio  provinciali.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  3,  De  ref^ 

634.  IV.  Episcopus  visitat,  jure  proprio,  personas 
omnes,  ecclesias,  capitulaetlocapia  quse  manifesta  exemp- 
tione  non  potiuntur.  Habet  enim  super  his  fundatam,  ut 
aiunt,  jurisdictionem. 

Unde,  in  dubio  an  vera  sit  exemptio,  standum  est  pro  ju- 
risdictione  Episcopi.  —  Cf.  resolut.  S.  C.  C.  in  Neapolitana, 
9  sept.  1882,  nec  non  alias  complures  ejusdem  Gongrega- 
tionis  decisiones. 

Episcopus  ergo  eodem  jure  visitat  fratres  et  sorores  pia- 
rum  Congregationum  votoruw.  simplicium  non  exempta- 
rum,  salvis  tamen  statutis  et  constitutionibus  ab  Apostolica 
Sede  approbatis.  —  S.  C.  Episc.  et  Reg.,  27  febr.  1863.  — 
Cf.  num.  1211. 

635.  V.  Ut  delegatus  Sedis  Apostolicae,  visitat: 

a)  «  Hospitalia,  collegia  qusecumque  ac  confraternitates 
laicorum,  etiam  quas  scholas  sive  quocumque  alio  nomine 
vocant,  non  tamen  quse  sub  Regum  immediata  protectione 
sunt,  sine  eorum  licentia ;  eleemosynas  Montis  Pietatis  sive 
charitatis,  et  pia  loca  omnia  quomodocumque  nuncupen- 
tur,  etiamsi  praedictorum  locorum  cura  ad  laicos  pertineat, 
atque  eadem  pia  loca  exemptionis  privilegio  sintmunita; 
ac  omnia  quse  ad  Dei  cultum,  aut  animaru7n  salutem,  seu 
_pawj9ergs  sustentandos  instituta  sunt.»  —  Trident.,  sess.  22, 
cap.  8,  Be  ref. 

b)  Gapitula  cathedralium,  aliorumque  majorum  eccle- 
siarum,  illarumque  personas,  non  obstante  ulla  exemptione 
aut  consuetudine.  —  Trid.,  sess.  6,  cap.  4,  De  ref;  — 
sess.  25,  cap.  6,  De  ref.  —  Cf.  Bened.  XIY,  De  syn.  dicec, 
lib.  1-3,  cap.  9. 

c)  Ecclesias  sseculares  exemptas  :  quae,  etiamsi  nullius 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    513 

in  dioecesi  sint,  visitandse  sunt  ab  Episcopo  cujus  cathe- 
dralis  ecclesia  est  proximior.  —  Trid.y  sess.  24,  cap.  9, 
De  reformatione. 

d)  Ecclesias  quoque  Regularium,  in  his  quse  spectant 
ad  curam  animarum  et  cultum  divinum.  —  Trid.,  sess.  7, 
cap.  8,  De  ref.;  —  sess.  22^  De  observand.  — Cf.  n.  1213, 
1215,  642  et  seq. 

e)  Monasteria  Regularium  qu8e  cum  aliis  in  provincia, 
vel  vicinis  provinciis,  non  fuerint  erecta  in  congregationem 
ut  capitula  celebrent  et  designent  Superiores  et  visitatores 
particularium  conventuum.  —  Trid.y  sess.  25 y  cap.  8,  De 
Regularihiis. 

Visitat  etiam  Episcopus  monasteria  quse  privilegio  exemp- 
tionis  carent  eo  quod  «  sodales  religiosos  sex  ad  minimum 
non  capiant  ».  —  Constitutio  Innocentii  XII,  Utinparvis,' 
10  febr.  1654;  —  constitutio  Leonis  XIII,  Romanos  Pon- 
tifices,  8  maii  4881.  —  Cf  n.  1103. 

f)  Monasteria  commendata  in  quibus  non  viget  regu- 
laris  observantia,  non  obstante  exemptione. 

«  Et,  si  in  eis  vigeret  observantia  regularis,  provideant 
Episcopi  paternis  admonitionibus,  ut  eorum  Regularium 
Superiores,  juxta  eorum  regularia  instituta,  debitam  vi- 
vendi  rationem  observent  et  observari  faciant,  et  sibi  sub- 
ditos  in  officio  contineant  ac  moderentur. 

»  Quod  si  admoniti,  intra  sex  menses  eos  non  visitaverint 
vel  correxerint,  tunc  iidem  Episcopi,  etiam  ut  delegati 
Sedis  Apostolicce,  eos  visitare  possint  et  corrigere,  prout  ipsi 
Superiores  possent  juxta  eorum  instituta.  »  —  Trid., 
sess.  21,  cap.  8,  De  ref. 

g)  Denique,  monasteria  Monialium  regularibus  Prse- 
latis  subjecta;  sed  quoad  clausuram  tantum.  —  Trid., 
sess.  25,  cap.  5,  De  Regularihus. 

Imo,  si  sint  exempta,  et  immediate  Sedi  Apostolicae  sub- 
jecta,  plenum  jus  visitandi  competit  Episcopo,  tanquam 
Sedis  Apostolicse  delegato.  —  Cf.  n.  1210. 

636.  VI.  Potestas  Episcopi  in  visitando.  —  Epis- 
copi,  in  omnibus  iis  quoe  ad  visitationem  ac  morum  correc- 

29* 


514     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

tionem  subditorum  suorum  spectant,  jus  et  potestatem  ha- 
bent,  etiam  tanquam  Sedis  Apostolicce  delegati,  ea  ordi- 
nandi,  moderandi,  puniendi,  exsequendi  juxta  canonum 
sanctiones,  quse  illis  ex  prudentia  sua  pro  subditorum 
emendatione  ac  dioecesis  suse  utilitate  necessaria  videbun- 
tur.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  iO,  Be  ref. 

a)  Eorum  quse  prsecipue  sunt  a  visitatore  advertenda 
longum  indicem  proposuit  MonacelU,  queni  transcriptum 
reperies  apud  Ferraris,  verbo  Ylsitare,  num.  12 i.  —  Si- 
milem  habes  apud  Gavantum  in  Praxi  visitationis. 

b)  Ritus  autem  in  visitatione  servandos  describit  Pon- 
tificale  Ro7nanum,  part.  3.  —  Cf.  Gavantum,  op.  cit. 

G37.  VII.  A  statutis  in  visitatione  non  datur  ap- 
pellatio  ad  effectum  suspensivum. 

Nam,  ut  aptius  Episcopi  quem  regunt  populum  possint 
in  officio  atque  obedientia  continere,  voluit  synodus  Tri- 
dentina  ut,  ubi  de  visitatione  et  morurn  correctione  agitur, 
nulla  «  exemptio  aut  inhibitio,  appellatio  seu  querela,  etiam 
ad  Sedem  Apostolicam  interposita,  exsecutionem  eorum 
qua3  ab  his  mandata,  decreta  aut  judicata  fuerint,  quoquo 
modo  impediat,  aut  suspendat  ». —  Trid.,  sess.  24,  cap.  iO, 
De  ref.  —  Cf.  const.  Bened.  XIV,  Ad  militantis  Ecclesia^, 
3  kal.  apr.  i742. 

a)  Igitur,  quando  Episcopus  procedit  absque  figura  et 
strepitu  judicii,  non  servata  regularis  processus  forma,  ut 
expedit  in  visitatione,  sed  po^nis  impositis  quse  non  exce- 
dunt  limites  paternse  correctionis,  non  datur  appellatio  ad 
Q^QCiMm.  susp)ensivum ;  XvcnXummodo  appellationi  in  devo- 
hitivo  locus  esse  potorit.  —  Cf.  n.  i.^SO  ef  seq. 

b)  Se<l,  si  h]pisro|»us,  oojifecto  pi-t.x-cssu  sercatisqac  jc- 
)-is  so/i'9n/n/(UiOt(s,  quidqaaiii  decrevcrit,  al»  ejus  sententia 
app<'l]atio  flatur  ad  clTfctnni  rliaiii  suspensivuiu.  — Cf.cap. 
lloinana,  1,  Ue  censibus,  ui  6^;  — Fagnan.,  in  cap.  Uilec- 
tus,  De  rescriptis,  num.  45. 

638.  VIII.  Episcopo  visitationem  obeunti  cum 
Notario  et  decenti   comitatu,  debetur   Procuratio, 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    515 

scilicet  prsestatio  eorum  qiiae  necessaria  sunt  ad  competen- 
tem  victum  et  habitationem,  ab  iis  quos  visitat.  —  Trid., 
sess.  24,  cap.  3,  De  ref.     / 

a)  Goncilium  Tridentinum  admonet  omnes  ad  quos  vi- 
sitatio  spectat,  ut,  modesto  contenti  equitatu  famulatuque, 
studeant  qicam  celerrime,  dehita  tamen  cum  diligentia, 
visitationem  ipsam  absolvere ;  interimque  caveant  ne  inu- 
tilibus  sumptibus  cuiquam  graves  onerosive  sint;  neve  ipsi, 
aut  quisquam  suorum,  quidquam  procurationis  causa  pro 
visitatione  accipiant  praeter  victualia  frugaliter  modera- 
teque  prsestanda.  —  Trid.,  loc.  cit. 

b)  A  tempore  Goncordati  usque  ad  recentem  setatem, 
Gubernium  civile  providehat  sumptihus  visitatlonis  epis- 
copalis,  mille  francos  quotannis  unicuique  Episcopo  sup- 
peditans.  Verum  hodie  hoc  viaticum  non  proestatur. 

ARTICULUS  IV. 

de  obllgatione  missam  offerendi  pro  populo. 

039.  I.  Praeceptum  juris  divini.  —  «  Omnis  pontifex 
ex  hominibus  assumptus,  pro  hominibus  constituitur  in  iis 
quse  sunt  ad  Deum,  ut  ofterat  dona  et  sacrificia  pro  pec- 
catis....  Et  propterea  debet,  quemadmodum  pro  populo, 
ita  etiam  et  pro  semetipso  offerre  pro  peccatis.  »  —  Epist. 
ad  Hehr.,  v,  i. 

Unde,  Patres  Tridentini,  qui  hanc  obligationem  sacrifi- 
cium  pro  ovibus  olTerendi  ex  pra^cepto  divino  repetunt 
(sess.  23,  cap.  i,  Be  ref.),  et  deinceps  {ejusdem  sess. 
oap.  14,  I)c  rcf.)  jubent  Episcopos  curare  ut  omnos  prcsby- 
tori.  u  saltoin  diobiis  doinirncis  el:  fVstis  solemnibns,  si 
mitoiii  ('iii-;iiii  linbiieriiil  iiiniiiarmn,  laiii  fr»;<|Uontoi'  ut  siio 
niuiieri  satisfaciaut,  Missas  celebnnit  »,  <'os  profecto  tacite 
iiionuerunl,  jic  oflicio  justo  ac  dcbito  (juoad  ab  iiiferioribus 
animarum  pastoribus  exigerent,  ipsi  deessent.  —  Leo  XIII, 
constit.  In  suprema,  4  id.jun.  i882. 

Et  Doctorum  una  fere  sententia  est  hoc  ofiicium  majori 
ratione  ad  Episcopos  quam  ad  Parochos  pertinere. 


516     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

640.  II.  Quibus  diebus  prseceptum  divinum  ur- 
geat,  jure  ecclesiastico  determinatum  est. 

Gum  enim  Sedes  Apostolica,  quibus  Episcopi  diebus  per- 
litare  pro  populo  debeant  nihil  constituisset,  ex  quo  factum 
erat  ut  inter  Doctores  catholicos,  atque  etiam  inter  Episco- 
pos,  de  officio  conveniret,  de  diebus  discreparet,  et  hanc 
opinionum  varietatem  Romanse  Gongregationes  non  sustu- 
lissent,  Leo  XIII,  postulationibus  plurium  Episcoporum  sa- 
tisfacere  volens,  statuit  ac  decrevit  «  omnes  et  singulos 
Episcopos,  quacumque  dignitate  etiam  cardinalitia  auctos, 
item  Abbates  jurisdictionem  quasi-episcopalem  in  clerum 
et  populum  cum  territorio  separato  habentes,  in  Dominicis 
aliisque  festis  diebus  qui  ex  prcecepto  adhuc  servantur, 
et  qui  ex  dierum  de  prcecepto  festorum  numero  sublati 
sunt,  omni  exiguitatis  reddituum  excusatione,  aut  alia  qua- 
vis  exceptione  remota,  ad  Missam  pro  populo  sibi  commisso 
celebrandam  et  applicandam  teneri». —  Constit.  In  suprema. 

Et,  ne  cui  dubitationi  aditus  pateat,  idem  Pontifex  decla- 
ravit  «  eosdem  Episcopos  et  Abbates  huic  officio  satis  esse 
facturos  per  celebrationem  et  applicationem  unius  Missse 
pro  universo  populo  sibi  commisso,  etiamsi  duas  vel  phcres 
dioeceses  et  abbatias  teque  principaliter  unitas  regant  ». 

641.  III.  Ea  quae  supra  constituta  sunt,  ad  Epis- 
copos  non  spectant  qui  Titulares  dicuntur. 

Gum  enim  nullam  jurisdictionem  habeant,  neque  officijs 
atque  oneribus  curse  episcopalis  obnoxii  sunt. 

Attamen,  si  cequitatis  caritatisque  episcopalis  ratio  ha- 
beatur,  non  potest  non  consentaneum  videri  eos  etiam  in- 
terdum  sacrificium  offerre,  ut  respiciat  Deus  miseram  eccle- 
siarum  illarum  conditionem  quarum  titulo  et  nomine  ipsi 
honestantur.  —  Cit.  Leonis  XIII  constit. 

Unde,  Pius  VI,  causas  enumerans  ob  quas  Apostolica 
Sedes  ecclesias  etiam  ab  infidelibus  occupatas  conferre  so- 
let,  «  oportere,  inquit,  aliquem  exsistere  cui  singulariter 
incumbat,  si  non  regere  captivam  illam  miseri  gregis  por- 
tionem,  preces  saltem  ac  lacrymas  pro  eadem  ad  miseri- 
cordiarum  Patrem  assidue  effundere  ».  —  Ibid. 


Gap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.     517 

ARTICULUS  V. 

DE  potestate  episcopi  circa  cultum. 

642.  I.  Ecclesise  competit  exclusive  jus  determi- 
nandi  quidquid  refertur  ad  modum  praestandi  cul- 
tum  divinum.  —  Cf.n.  19  et  seq. 

a)  Ecclesia  jus  habet  prsescribendi  sanctificationem 
diei  festi,  tum  per  adsistentiam  sacrificio  Missce,  tum  per 
abstinentiam  ab  operibus  servilibus. 

Imo,  societas,  ut  societas,  diem  festum  ab  Ecclesia  praes- 
criptum  sanctificare  debet,  cum  religio  non  sit  negotium 
mere  privatum,  sed  publicum,  et  societas  negative  athea 
esse  non  possit.  —  Cf.  Cavagnis.  Instit.  jur.  pub.,  lib.  4, 
n.  247  et  seq. 

h)  Non  modo  in  locis  specxaliter  cultui  destinatis,  sed 
etiam  extra  septa  ecclesiae,  in  locis  ipsis  publieis,  jushabet 
actus  quosdam  divini  cultus  exercendi. 

Et  quidem,  inter  ritus  cultus  catholici  sunt  et  processio- 
nes  quarum  quaedam  dici  possunt  necessitatis,  ut  quse  via- 
ticum  comitantur  et  mortuorum  cadavera,  aliae  autem  utili- 
tatis  tantum. 

lo  Porro,  societas  ecclesiastica  non  est  societas  ratione 
subjecti  extranea  societati  civili ;  sed  ejus  membra  sunt 
quoque  cives,  ideoque  jus  habent  ad  usum  publicum  viarum 
et  platearum  pro  omni  scopo  honesto,  cujusmodi  est  cultus 
divinus;  imo,  in  hypothesi  societatis  christianse,  subjectum 
est  identicum,  et  est  unica  societas  materialis  humana 
qu8e  dupUcem  formalem  societatem  constituit. 

2o  Etsi  dominium  viarum  publicarum  dici  vellet  societa- 
tis  civilis  quatenus  civilis  est,  et  non  quatenus  humana, 
adhuc  tamen  verum  est  societatem  civilem  teneri  ad  deser- 
viendum  ecclesiasticse ;  ideoque  illius  territorium  gravatur 
servitute  passiva  in  favorem"  cultus  divini.  —  Cf.  n.  23;  — 
et  Cavagnis,  loc.  cit.,  n.  221  et  seq. 

643.  II.  Librl  liturgici  ad  usum  universalis  Ec- 


518     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

clesiae,  videlicet  Breviarium,  Missale,  Pontificale,  Gaeremo- 
niale  Episcoporum,  Rituale,  Martyrologium, 

a)  Imprhnendi  non  sunt  absque  facultate  in  scriptis^ 
accepta  ab  Ordinariis  locorum;  nec  Ordinariis  hujusmodi 
facultatem  concedere  licet,  quin,  tam  ante  quam  post  im- 
pressionem,  cum  exemplaribus  auctoritate  Apostolica  vul- 
gatis  diligenter  nova  exemplaria  contulerint ;  atque  in 
fine  aut  initio  cujusque  libri  mentionem  manu  propria  Or- 
dinarius  facere  debet  de  illa  collatione,  et  de  reperta  con- 
formitate  cum  Romanis  exemplaribus.  —  Cf.  constitut. 
Clementis  YIII,  Urbani  VIII  et  aliorum  Pontificum,  initio 
horum  lihrorum  impressas. 

Lex  civilis  in  Gallia  agnoscit  jus  Episcoporum  quoad 
impressionem  librorum  liturgicorum  :  «  Les  livres  d'6glise, 
les  Heures  et  Prieres  ne  pourront  etre  imprim^s  ou  r^impri- 
m6s  que  d'apres  la  permission  donni^e  par  les  Eveques  dio- 
c6sains,  laquelle  permission  sera  textuellement  rapport^e 
et  imprim6e  en  tete  de  chaque  exemplaire.  »  —  Becret  du 
7  germinal  an  XIII. 

b)  Singulis  Episcopis  non  licet  eosdem  libros  mutare, 
aliquid  ipsis  addendo  vel  detrahendo. 

lo  Unde  sacerdotes,  etiam  permittente  aut  aliter  statuente 
Episcopo,  non  possunt,  illaesa  conscientia,  infringere  vel 
omittere  regulas  pra^ceptivas  Ritualis  Romani.  —  S.  Cong. 
Rit.,  lOjan.  1852. 

2o  Neque  possunt  Prselati,  tam  sa^culares  quam  regulares, 
addere  Calendariis  propriis  ulla  Sanctorum  officia,  nisi  ea 
quae  S.  G.  Rituum  vel  Sanctse  Sedis  licentia  conceduntur. 

3o  Nec  valent  locorum  Ordinarii  propria  auctoritate  mu- 
tare  rlttun  ([wi  liabetdr  iii  llubricis  lirrrla)-ii,  in  altiorein 
rituin. 

4t>  Jn  nuvis  \\\\\)nmimd.\^  Mnrtyrologils  inseri  tanttim  de- 
))0]it  Sancti  ab  ultiinji  editiuue  rano^iizati,  nuii  voro  qui 
Beati  dumtaxat  declarati  fuere. 

c)  Ad  Episcopum  spectat  quotannis  prnescribere  ordi-     ^ 
nem  divini  Officiiy  tum  pro  Missa  celebranda,  tum  pro  Bre- 
viario  recitando,  servatis  Riibricis  ex  -jure  communi. 


Gap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    519 

Regulares  utriusque  sexus,  proprium  Galendarium  non 
habentes,  uti  debent  Galendario  dioecesano,  additis  officiis 
peculiariter  sibi  Goncessis.  —  S.  C,  R.,  22  julii  1848. 

6U.  III.  Ut  sacrosancto  Missae  sacrificio  debitus 
honor  restituatur, 

a)  Jubente  concilio  Tridentino,  «  Ordinarii  locorum 
Episcopi  ea  omnia  prohibere  atque  e  medio  tollere  sedulo 
curent  ac  teneantur  quse  vel  avaritia....,\eil  irreverentia...., 
vel  superstilio....  induxit....,  et  qucecumque  alia  huc  per- 
tinere  visa  f  aerint,  ipsi,  pro  data  sibi  a  sacrosancta  synodo 
potestate,  ac  etiam  ut  delegati  Seclis  Apostolicce,  prohibeant, 
mandent,  corrigant,  statuant,  atque  ad  ea  inviolate  ser- 
vanda,  censuris  ecclesiasticis,  aliisque  poenis  quae  illorum 
arbitrio  constituentur,  fidelem  populum  compellant,  non 
obstantibus  privilegiis,  exemptionibus,  appellationibus  ac 
consuetudinibus  quibuscumque.  »  —  Sess.  22,  Be  observ. 
et  evit.  in  celebrat.  Missce.  —  Cf.  n.  1215. 

b)  De  potestate  Episcopi  circa  Orat07'ia,  dicemus  in 
Tractatu  I)e  rebus  eccles.,  n.  1262,  1266  et  seq. 

645.  IV.    Quoad  sacramenta    et  sacramentalia, 

Episcopus  potestatem  et  officium  habet  providendi  ut  illa 
omnia  juxta  ritum  in  Pontificali  et  Rituali  Romano,  aut 
Rituali  dioecesano  a  S.  Sede  approbato,  priescriptum,  pera- 
gantur. 

Unde,  ad  Episcopum  pertinet  licentiam  dare  etiam  Re- 
gularibus  ut  SS.  Sacramentum  publice  exponatur.  —  Cf. 
Bened.  XIY,  De  Synodo,  lib.  9,  cap.   15,  niun  5. 

646.  V.  Quoad  dies  festos,  disputatur  utrum  Episco- 
pLispossil,  non  qiiidnni  iiovuin  lestnm  addore  nnltnLdarii», 
^^i^A  novuiti  fcsluni  d.c  prrcecplo  instiluere,  in  qno  iniponu- 
tiif  obligalio  ah.stiiien<ri  ;i)>  operilms  scrviiilMis  cX  .Arissain 
andi.cndi. 

a)  Alii  affirmant,  ex  his  concilii  Tridentini  verbis, 
sess.  25,  cap.  12,  Lellegul. :  «  Dies  etiamfesti  quos  in  dioe- 
cesi  sua  servandos  Episcopus  prseceperit,  ab  exemptis  om- 
nibus,  etiam  Regularibus,  serventur.  » 


520     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Alii  vero  communiter  putant  id  non  posse  Episcopum, 
post  bullam  Universa,  Urbani  VIII,  22  dec.  1642,  in  qua 
dicitur :  «  Monemus  in  Domino  Ordinarium,  ut  ab  indictione 
novorum  festorum  studeant  abstinere.  »  —  Cf,  declar.  S. 
Cong.  Rit.,  23  jan.  1703. 

647.  VI.  Orationes  praescribere  possunt  Episcopi 
recitandas  intra  vel  extra  missam,  a  preshyteris  et  Christi 
fidelibus,  ut  confirmatur  ex  iteratis  decisionibus  S.  Congr. 
Rituum. 

At,  ex  ejusdem  S.  Gong.  monito,  i6  jun.  1880,  n  loco- 
rum  Ordinarii  sinere  non  debent  alias  Litanias  publice  re- 
citari  prseter  Litanias  SS.  nominis  Jesu,  B.  M.  V.  Laureta- 
nas  nuncupatas,  et  Sanctorum,  quse  in  libris  liturgicis 
habentur;  vel  alias,  si  quse  a  S.  G.  Inquisit.  recognitse  et 
approbatce  fuerint;  ac  simul  cavere  suam  approbationem 
pro  impressione  subnectere  iis  libris  in  quibus  Litanise  in- 
veniuntur  Apostolica  sanctione  carentes  ». 

Hoc  autem  monitum  «  respicit  tantum  Litanias  in  litur- 
gicis  et  publicis  functionibus  recitandas  ».  —  S.  C.  Rit., 
29  oct.  1882. 

648.  VII.  Ad  exorcizandum,  necessaria  est  Episcopi 
licentia,  qui  debet  et  solet  decernere  ne  ullus  sacerdos,  sive 
ssecularis,  sive  regularis,  exorcizare  audeat,  quin  prius  ab 
ipso  approbatus  sit,  ejusque  licentiam  antea  obtinuerit.  — 
Bened.  XIV,  const.  Magno  cum  animi,  2  jun.  1751. 


ARTJGULUS  VL 

DE   POTESTATE  ET    OFFICIO    EPISCOPI   QUOAD    INDULGENTIAS. 

649.  I.  Jus  indulgentias  elargiendi  plenarie  resi- 
det  in  solo  Romano  Pontifice,  qui  Ecclesise  thesauri  ex 
infiniti^  Ghristi  Domini  meritis  Sanctorumque  satisfactio- 
nibus  conflati  custos,  administrator  et  dispensator  est;  atque 
a  Summo  Pontifice  profluit  in  Episcopos. 

Potuit  enim  Summus  Pontifex  illius  juris  partem  con- 
ferre  Episcopis,  tanquam  ecclesiarum  suarum  sponsis,  ut 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    521 

ea  uterentur  in  commodum  gregis  cujus  veri  pastores  et 
tutores  sunt.  —  Ben.  XIV,  De  syn.,  lib.  2,  cap.  9,  n.  7. 

650.  II.  Episcopi,  de  jure  communi,  possunt  con- 
cedere  indulgentiam  unius  anni  in  dedicatione  eccle- 
sise,  sive  ab  uno  solo  Episcopo  sive  a  pluribus  dedicetur;  et 
in  aliis  casibus,  indulgentiam  quadraginta  dierum.  — Cap. 
Cum  ex  eo,  14,  De  poenit.  etremiss. 

a)  Tales  indulgentias  elargiri  valent  Episcopi  etiam  non 
consecrati,  dummodo  sint  confirinati,  quia  talis  potestas 
est  jurisdictionis,  et  non  ordinis.  —  Ita  communiter. 

b)  Eas  concedunt  per  modum  absolutionis ,  adeoque 
solis  vivis,  et  quidem  suis  tantum  subditis,  ita  ut  non 
possint  fidelibus  dioecesis  non  suse  indulgentias  concedere, 
etiamsi  Ordinarius  loci  consentiat.  —  Ferraris,  v.  Indul- 
gentia,  art.  2,  num.  10;  —  5.  C.  Indulg.,  12  jan.  1878. 

Religiosi  tamen  exempti  possunt  lucrari  indulgentias  ab 
Episcopis  concessas,  quia,  ut  fert  regula  61  juris,  in  6^, 
«  quod  ob  gratiam  alicujus  conceditur,  non  est  in  ejus  dis- 
pendium  retorqnendum  ». 

c)  Hanc  suam  potestatem  Episcopi  aliis  delegare  pos- 
sunt,  non  solum  sacerdotibus,  sed  etiam  clericis.  —  Ferra- 
ris,  loc.  cit.,  num  12. 

d)  Metropolitanus  potest  praedictas  indulgentias  conce- 
dere  per  totam  suam  provinciam,  etiam  si  non  sit  in  actu 
visitationis.  —  Cap.  15,  De  poenit.  et  remiss. 

e)  Verum  indulgentias  concedere  nequeunt  Coadjutores 
Episcoporum,  nec  Episcopi  Titulares,  nec  Vicarii  Aposto- 
lici,  neque  Vicarii  generales,  nisi  specialem  ad  id  delega- 
tionem  recipiant  ab  Episcopo  loci  Ordinario.  —  Cf.  cit. 
resoi.  S.  C.  Indulg.;  —  et  S.  Cde  Prop.,  24  aug.  1852. 

Nec  Prcelati  Episcopo  inferiores,  de  jure  ordinario,  nec 
Vicarius  Capitularis,  sede  vacante,  indulgentias  elargiri 
possunt;  nam  prsefata  potestas,  etsi  jurisdictionis  et  non 
ordinis  sit,  est  tamen  jurisdictionis  cujusdam  extraordina- 
rise  soli  dignitati  episcopali  adnexae,  ut  expresse  dicitur  in 
cap.  Accedentibus,  12,  De  excessibu^  Prcelatorum.  —  Cf. 
Benedict.  XIV,  De  syn.,  loc^  cit. 


522     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

651.  III.  Episcopi  indultum  recipere  solent  pro 

toto  tempore  quo  adeptum  semel  ecclesise  regimen  obtine- 
bunt,  ad  impertiendam  henedictionem  cum  indulgentia 
plenaria  fidelibus  in  articulo  mortis  constitutis,  adjecta 
facultate  hanc  potestatem  delegandi  tot  sacerdotibus  quot- 
quot  pro  numero  animarum  in  dioecesibus  existentium  ne- 
cessarios  judicaverint.  —  Constit.  Pia  mater,  JBened.  XIY, 
5  apr.  1747 . 

Pro  Monialibus,  eorum  confessarius  ordinarius  deputan- 
dus  est.  Hsec  clausula  enim  in  indultis  inseritur.  —  Cf.  res- 
ponsionemS.  C.  Indulg.,  23  sept.  1775. 

Et  prsefata  clausula  intelligenda  est  de  Monialibus  impro- 
prie  dictis,  quse  vota  simplicia  emittunt  etiam  sine  episco- 
pali  clausura,  si  pise  feminse  in  communitate  vivant  ad  for- 
mam  Monialium,  et  confessarium  ordinarium  habeant  in 
domo  in  qua  degunt.  —  S.  C.  Indulg.,  2  dec.  1868.  —  Cf. 
Beringer,  Les  indulg.,  p.  2,  sect.  3,  %  27. 

a)  Hujusmodi  indulta  nequaquam  morte  concedentis 
exspirant;  nec  subdelegationes  per  subdelegantis  resigna- 
tionem  aict  decessum.  Sed  potestas  subdelegatis  perseverat 
quamdiu  vel  Episcopus  ipse  vel  ejus  successor  eamdem  non 
ademerit.  ~  Bened.  XIY,  constit.  cit.  —  Cf.  n.  251. 

b)  Conditiones  in  indultis  appositae  sunt  :  ut  infirmus 
«  vere  poenitens  et  confessus,  ac  S.  Gommunione  refectus, 
vel,  quatenus  id  facere  nequiverit,  saltem  contritus,jnomen 
Jesu  ore  si  potuerit,  sin  minus  corde,  devote  invocaverit,  et 
mortem  tanquam  peccati  stipendium  de  manu  Domini  pa- 
tienti  anima  acceperit  ». 

Attamen  benedictio  in  articulo  mortis  cum  indulgentia 
plenaria,  iis  etiam  impertienda  est  qui,  postquam  dederint 
signa  contritionis,  linguce  cceterorumque  sensuum  usu 
sunt  destituti,  -aut  in  delirium  vel  amentiam  inciderunt.  — 
Bened.  XIY,  constit.  Pia  mater. 

Imo,  ((  benedictio  in  articulo  mortis  cum  applicatione  in- 
dulgentise  plenariai  potest,  si  periculum  sit  in  mora,  con- 
cedi,  tum  valide  tum  licite,  iis  qui  etiam  culpabiliter  non 
fuerint  ab  incoepto  morbo  sacramentis  refecti  vel  Poeniten- 


Gap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    523 

tise,  vel  Eucharistise,  vel  Extremae  Unctionis,  vel  nullo  ho- 
ram,  subitoque  vergunt  ad  interitum.  »  —  S.  C,  Indulg., 
23  sept.  1775, 

c)  Sub  poena  nullitatis  observanda  est  formula  a  Bene- 
dicto  XIV  in  fme  dictse  constitutionis  prsescripta.  —  S.  C. 
Indulg.,  18  mart.  1879.  —  Cf.  Rituale  et  Breviar.  Rom. 

Benedictio  in  articulo  mortis  dari  potest  etsi  mors  non 
sit  adhuc  imminens,  et  sufficit  si  infirmus  in  periculo  mor- 
tis  versetur.  — S.  C.  Indulg.,  19  dec.  1885. 

d)  Unica  benedictio  cum  indulgentia  plenaria  mori- 
bundis  dari  potest,  eodem  permanente  mortis  periculo;  nec 
plures  impertiri  possunt  etsi  a  diversis  sacerdotibus,  vcl  ex 
diverso  titiclo,  ex.  gr.  ratione  agg-i"egationis  variis  confra- 
ternitatibus.  — S.  C.  Indttlg.,  5  feh.  1841;  5  mart.  1855. 

Nec  obstat  si,  benedictione  concessa,  infirmitas  adhuc 
Ynlde  per^dicraverit,  aut  si  aigrotus  in  peccato  mortali  illam 
recepisset,  vel  postea  relapsus  fuisset;  indulgentia  enim 
lucratur  momento  mortis,  non  autem  quando  benedictio 
datur.  —  S.  C.  Indulg.,  20  jicn.  1836.  —  Cf.  Beringer, 
loc.  cit.,  n.  20  et  seq. 

652.  IV.  Romani  Pontifices  in  concedendis  indul- 
gentiis  moderamen  semperconsueveruntobservare, 

ne  «  per  indiscretas  et  superfluas  indulgentias,  et  claves  Ec- 
clesise  contemnantur,  et  poenitentise  satisfactio  enervetur  » 
(cap.  Cum  ex  eo,  14,  De  pcenit.  et  remiss.);  eoque  consilio 
ducti,  haud  unquam  omisere  indulgentias  quas  moderami- 
nis  fmes  excessisse  perspexerunt,  intra  eosdem  cohibere. 

Sacrosancta  item  Tridentina  synodus  (sess.  25,  decret.  de 
indiclgentiis),  veteri  et  probatse  Ecclesise  consuetudini 
inhserens,  moderationem  in  indulgentiarum  concessione 
enixe  inculcat,  ne  nimia  facilitate  ecclesiastica  disciplina 
enervetur. 

Ideo,  propositis  dicbiis  in  congregalione  generali  habita 
dic  14  dec.  1877,  S.  Gongregatio  Indulgentiarum  respon- 
dendum  censuit  : 

a)  Non  posse  Episcopum,  vel  alium  quemcumque  Prae- 
latura,  eidem  actui  pietatis,  sive  eidem  pio  sodalitio,  cui  a 


524     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Romano  Pontifice  jam  indulgentise,  sive  plenariae,  sive  par- 
tiales  concessoe  sunt,  alias  indulgentias  adjungere;  neque 
crucibus,  coronis,  sacris  imaginibus  a  Papa  vel  sacerdote 
legitima  f acultate  munito  benedictis,  novas  adnectere  indul- 
gentias,  nisi  novce  condltiones  adimplendse  prsescribantur. 

b)  Nec  posse  eidem  rei,  vel  eidem  actui  pietatis,  cuijam 
antecessor  indulgentias  adnexuit,  novas  indulgentias  ap- 
plicare. 

c)  Episcopum  non  posse,  quin  limites  sui  juris  exce- 
dat,  ad  augendas  indulgentias,  eumdem  actum  pietatis  in 
parles  dlvide'}'^,  ,et,  ex.  gr.,  pro  omni  verbo  salutationis 
angelicse  quadraginta  dies  indulgentiarum  concedere. 

d)  Non  expedire  ut  delegatus  Apostolicus,  virtute  fa- 
cultatum  quas  a  Summo  Pontifice  accepit,  in  concedendis 
indulgentiis  concurrat  cum  uno  vel  altero  Episcopo  terri- 
torii  delegationis  suse,  ut  idem  objectum,  vel  eumdem  ac- 
tiim  pietatis  indulgentiis  ditet. 

e)  Praelatos  quibus  privilegio  Apostolico  data  est  facultas 
concedendi  in  quibusdam  solemnibus  festivitatibus  per  an- 
num  indulgentias  plenarias,  debere  hac  facultate  uti  per 
modum  actus,  toties  quoties  talis  solemnitas  occurrit;  non 
vero  posse  unica  concessione  eamdem  indulgentiam  exten- 
dere  ad  omnes  solemnitates  periodo  annorum  recurrentium, 
autinperpetuum.  —  Quas  responsiones  approbavit  Pius  IX, 
et  publicari  mandavit,  die  12  jan.  1878. 

653.  V.  Episcopi  publicationi  indulgentiarum  in- 
vigilare  debent,  ne  falsse  vel  dubise  temere  evulgentur, 
sive  in  scriptis,  sive  in  concionibus. 

a)  Quam  vigilantiam  concilium  -Tridentinum,  sess.  21, 
cap.  9,  Be  ref.,  commendavit,  ac  simul  decrevit  «  indul- 
gentias,  aut  alias  spirituales  gratias,  quibus  non  ideo  Ghris- 
tifideles  decet  privari,  deinceps  per  Ordinarios  locorum» 
adhibitis  duobus  de  Gapitulo,  debitis  temporibus  populo  pu- 
blicandas  esse  ». 

Unde,  rescripta  quibus  conceduntur  indulgentiae  alicui 
parochiae,  collegio,  confraternitati,  etc,  non  sunt  populo 
notificanda  nisi  postquam  constiterit  de  illorum  authenti- 


CaP.  VIII.  De  ALIIS  JtTR.  ET  OFFIC.  EX  POT.  J0RISD.       525 

citate  per  Episcopum  aut  ipsius  VicaHum  generalem.  — 
Cf.  n.  i04. 

b)  In  decretis  de  libris  prohibitis,  quse  post  Regulas  In- 
dicis  addita  sunt,  cautum  est  quidem  ut  «  indulgentiarum 
libri  omnes,  diaria,  summaria,  libelli,  folia,  etc,  in  quibus 
earum  concessiones  continentur,  non  edantur  ahsque  licen- 
tia  S.  C.  Indulgentiarum  ».  —  Becret.,  %  3,  art.  12. 

Verum  eadem  S.  G.  Indulg.,  instante  Episcopo  Petroco- 
rensi  in  Gallia,  declaravit  hunc  articulum  Decretorum  ita 
esse  intelligendum  et  ad  praxim  deducendum  : 

lo  Ut,  si  agatur  de  edenda  concessione  alicujus  indulgen- 
tiae  vel  Summarii  indulgentiarum  quod  ex  Brevi  Apostolico 
vel  Rescripto  desumendum  est,  aut  de  Summario  ex  aucto- 
ritate  S.  Congregationis  jam  vulgato,  in  potestate  Ordi- 
narii  sit  licentiam  concedere  earumdem  indulgentiarum 
concessiones  typis  imprimendi,  dummodo  pro  aliquo  elen- 
cho  non  sit  specialis  aut  expressa  prohibitio. 

2o  E  contra  vero,  si  sermo  sit  de  Summario  vel  antea  col- 
lecto,  sed  nunquam  approbato,  vel  nunc  primum  ex  di- 
versis  concessionibus  colligendo,  requiritur  expressa  Sa- 
crse  Gongregationis  Indulgentiarum  licentia,  addita  tamen 
conditione  :  «  Facto  verbo  cum  Sanctissimo  ».  —  Ex  voto 
S.  Cong.  Indulg.,  14  dec.  1857,  quod  approbavit  Pius  IX, 
die  22  jan.  1858. 

654.  VI.  Abusus  vero  qui  ex  superstitione,  igno- 
rantia,    irreverentia ,   in   indulgentiis    irrepserint, 

emendatos  et  correctos  cupiens  sacrosancta  synodus  Tri- 
dentina,  omnibus  Episcopis  mandat  {loc.  cit.)  ut  diligenter 
quisque  hujusmodi  abusus  ecclesise  suae  colligat,  ut  ad 
Romanum  Pontificem  deferantur,  cujus  auctoritate  et  pru- 
dentia  quod  universali  Ecclesise  expediet  statuatur,  ut  ita 
sanctarum  indulgentiarum  munus  pie,  sancte  et  incorrupte, 
omnibus  fidelibus  dispensetur.  —  Quse  auctoritas  a  Romanis 
Pontificibus  per  Sacram  Indulgentiarum  Gongregationem, 
post  ipsitis  institutionem,  solet  exerceri.  —  Decret.  S.  C. 
Indulg.  super  accessione  et  accumulatione  indulgentia- 
rum,  12  jan.  1878, 


526     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

a)  Periculosicm-nonnullis  yidetur,  ait  Benedictus  XIV, 
hoc  rerum  genus  nimis  diligenter  scrutari  et  excutere, 
propterea  quod,  si  hinc  urget  necessitas  exposcendi  oppor- 
tuna  remedia  ne  Ghristifidelibus  imponatur,  inde  obstat  ti- 
mor  ne,  detecta  per  ipsos  indulgentiarum  insubsistentia  quse 
antea  eos  latuerat,  nec  eis  denuntiata  fuerat  ab  iis  qui  re- 
rum  veritatem  ipsis  sine  fuco  demonstrare  debebant,  turhen- 
tur,  offendantur,  indeque  occasionem  arripiant  obloquendi 
in  eos  qui  ecclesiastici  regiminis  veluti  habenas  moderantur. 

b)  Verum  haud  difficile  et  arduum  est  viam  adinvenire 
per  quam  ex  hoc  impedimento  evadatitr. 

Si  enim  in  indulgentiarum  discussione,  quam  in  sua 
dioecesi  instituit,  Episcopus  aliquas  repererit  quse  dubise 
fidei  sibi  videantur,  nonnegligat  qq,^  recensere  in  relatione 
status  suce  ecclesice ;  quod  cum  ipse  prsestiterit,  opus  erit 
Gongregationis  Goncilii  hujusce  rei  notionem  remittere  ad 
alteram  Gongregationem  Indulgentiarum. 

Quoties  autem,  examine  facto,  hujusmodi  indulgentias 
apocryphas  declarari  contigerit,  si  rogetur  Pontifex  ut  in- 
dulgentiis  apocryphis  veras  canonicasque  indulgentias 
subrogare  velit,  et  (uti  sperandum  est)  consonum  votis  res- 
criptum  obtineatur,  non  solum  hac  ratione  incommodis 
omnibus  cumulate  consultum  erit,  sed  insuper  fideli  populo 
spiritualis  verseque  Isetitise  occasio  exhibebitur.  —  Bene- 
dict.  XIV,  De  syn.,  lib.  13,  cap.  18,  num.  2. 

ARTIGULUS  VII. 

DE   JURIBUS   EPISCOPORUM   UTILIBUS    ET    IIONORIFICIS. 

655.  I.  Insignia  dignitatis  episcopalis,  ante  suam 
confirmationem  in  Gonsistorio,  Episcopi  et  Archiepifecopi 
simpliciter  nominati  gerere  non  possunt.  —  Cf.  Anal.  jur, 
Pontif.,  an.  1885,  col.  208. 

a)  Quum  certum  de  sua  promotione  nuntium  habue- 
rint,  utuntur  veste  talari  et  mantelletto  violacei  coloris, 
nec  non  galero  nigro  viridi  serico  ornato. 

Si  sint  in  propria  dioecesi,  ac  etiam  quoties  erunt  con- 


Gap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.     527 

gregationes  comm  Metropolitano,  dum  celebratur  concilium 
provinciale,  loco  mantelletti  utuntur  mozetta  ejusdem  colo- 
ris  violacei  supra  rochettum.  —  Cceremon.  Episcop.,  lib.  i, 
cap.  i  et  3. 

Quihusdam  vero  temporibus,  ut  in  Adventu,  per  totam 
Quadragesimam,  item  in  omnibus  Vigiliis  quibus  jejuna- 
tur,  etc,  decet  Episcopum  uti  vestibus  nigri  coloris.  —  Cf. 
Cceremoniale  Episc,  lib.  i,  cap.  3,  %  2. 

Pius  IX,  litteris  in  forma  Brevis,  i8  jun.  i867,  omnibus 
Episcopis  indulsit  ut,  honoris  ca,\is?i,  pileoloviolaceicoloris 
uti  libere  ac  licite  valeant.  —  Tenentur  tamen  detegere  ca- 
put  ad  cantum  Evangelii,  et  dum  thurificantur.  —  S.  C.  Cce- 
rem.,  20  maii  i890. 

Et  S.  P.  Leo  XIII  iisdem  concessit  ut  birreto  etiam  vio- 
lacei  coloris  utantur.  —  Brev.  Prceclaro,  3  febr.  i888. 

b)  Hisce  vestibusi^swaZi6i^s  Episcopus  consecratus  addit 
crucem  pectoralem  ei  annulum. 

Gum  reliquice  Sanctissimce  Crucis  in  dies  rariores  fiant, 
ac  merito  timendum  sit  ne  paulatim  non  facile  suppetant 
quse  ipsis  Episcopis,  veluti  proprium  suse  dignitatis  gesta- 
men,  rite  tradantur,  S.  P.  Leo  XIII  Episcopis  enixe  com- 
mendatum  voluit  ut  ss.  ligni  particulas,  quas  thecis  in- 
clusas  pectore  prse  se  suspensas  ferunt,  Successoribus  suis 
transmittendas  curent,  adeo  ut,  post  ipsorummortem,  stu- 
dio  et  opera  Gapituli  cathedralis,  vel  ejus  qui,  vacante  sede, 
Episcopi  vices  gesserit,  ad  hos  perveniant  legitimo  hsere- 
ditatis  jure. 

«  Quod  de  Grucis  dumtaxat  reliquiis  intelligendum  est. 
Nam  de  thecis  ex  pretioso  me^aZZo  incrucis  formam  affabre 
factis,  statuent  quod  opportunius  videbitur :  quse  cum 
demptae  fuerint  ss.  ligni  particulse,  donari,  legari  quibus 
placebit,  ac  per  privatos  hseredes  distrahi,  vendi,  remota 
quavis  indecorce  aut  profanse  negotiationis  specie,  libere  po- 
terunt.  »  —  Litt.  S.  C.  U.  Inquis.  25  mart.  i889. 

c)  In  sacris  functionibus ,  Episcopus  simpliciter  ad- 
sistens  utitur  cappa  pontificali  violacei  coloris  super  ro- 
chettum. 


528     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Si  vero  in  sacris  functionibus  pontlficaliter  adsistit  Epis- 
copus,  tunc  induitur  rochetto,  amictu,  alba,  cingulo,  stola 
et  pluviali  cum  mitra,  baculo,  cruce  pectorali  et  annulo.  — 
Cf.  Ccersm.  Episcop. 

d)  Si  Missam  pontificaliler  celebret,  detractis  prius 
per  scutiferum  ordinariis  calceis,  induit  sandalia  et  caligas 
coloris  tempori  et  officio  convenientis.  Deinde  exuitur  cappa, 
et  super  rochettum  induitur  amictu,  alba,  cingulo,  stola, 
pluviali  et  mitra;  tempore  autem  opportuno,  deposito  plu- 
viali,  super  csetera  induitur  tunicella,  dalmatica  et  planeta, 
cum  mitra,  baculo,  cruce  pectorali,  chirothecis  et  annulo. 
—  Cf.  Pontificale  Romanum,  Cceremoniale  Episcoporum, 
et  Auctores  qui  Oe  re  liturgica  scripserunt. 

e)  Episcopus  tantum  et  non  alius,  dum  private  celebrat, 
potest  accipere  pa^^amenta  in  ipso  altari,  et  duos  habere 
ministros  superpelliceis  indutos,  prseter  alium  ministrum, 
clericumsivelaicum,communi  veste  indutum.  —  S.  C.  Rit., 
in  Cremonen.,  17  julii  1608. 

656.  II.  Usus  pontificalium. 

a)  In  omnibus  ecclesiis  suce  dicecesis,  quantumvis 
exemptis  et  privilegiatis,  Episcopus  potest  Missas  et  divina 
Officia,  cum  adsistentia  suorum  Ganonicorum,  etiam  in  pon- 
tificalibus  celebrare,  sive  ab  aliis  celebrari  facere.  —  Cf. 
Ferraris,  v.  Episcopus,  art.  4. 

b)  Yerum  nulli  Episcopo  licet,  cujusvis  privilegii  prse- 
textu,  pontificalia  in  alterius  dioecesi  exercere,  nisi  de  Or- 
dinarii  loci  expressa  licentia ;  secus  ab  exercitio  pontifica- 
lium  Episcopus  ipso  jure  suspensus  est.  —  Trid.,  sess.  6, 
cap.  5,  De  reformatione. 

657.  III.  Praecedentia.  —  «  Episcopis  tcbique  is  honor 
tribuatur  qui  eorum  dignitati  par  est,  eisque  in  choro  et  in 
Gapitulo,  in  processionibus  et  aliis  actibus  publicis,  sit 
prima  sedes,  et  locus  quem  ipsi  elegerint,  et  prsecipua  om- 
nium  rerum  agendarum  auctoritas.  »  —  Trid.,  sess.  25, 
cap.  6,  De  ref.  —  Cf.  can.  Episcopus,  10,  dist.  95. 

a)  Episcopus  dioecesanus,  in  sua  ecclesia  et  dicecesi, 


CaP.  VIII.  Di;  ALIIS  JUR.  ET  OFFIC.  EX  POT.  JURISD.      529 

in  functionibus  episcopalibus  prseferendus  est  omnibus  Ar- 
chiepiscopis  et  Episcopis  etiam  ipso  antiquioribus  et  di- 
gnioribus,  MetropolUano  suo  tantum  excepto.  —  S.  C.  M., 
lOjan.  1609. 

Ad  tramitem  recentiorum  decretorum  S.  C.  Rit.,  Epis- 
copo  licitum  est  usum  throni  concedere  alii  Archiepiscopo 
vel  Episcopo  loco  sui  in  dioecesi  pontificalia  agenti.  — 
S.  C.  m.,  12  oct.  1889. 

b)  Extra  propriam  dioecesim,  Episcopus  prius  promo- 
tus  seu  electus  debet  prsecedere  alteri  Episcopo  post  ipsum 
promoto  vel  elej&to,  etiamsi  sit  ipso  dignior  et  illustrior.  — 
S.  C.  Rit.,  21  mart.  1609. 

Neque  circa  prsecedentiam  inter  suffraganeos,  alia  ratio 
habenda  est  quam  temporis  seu  promotionis  ad  episcopa- 
tum.  —  aS.  C.  de  Propag.,  16  feh.  1630. 

c)  Si  Episcopus  promoveatur  ad  archiepiscopatum, 
prsecedit  Episcopis  ante  ipsum  ad  episcopatum  evectis.  Imo, 
prsecedit  Archiepiscopis  post  ipsum  ad  hanc  dignitatem 
evectis,  etsi  antiquioribus  in  episcopatu.  —  Ferraris,  v. 
Episcopus,  art.  4,  addit.  6x  aliena  manu. 

658.  IV.  Episcopi  possunt  in  domo  sua  oratorium 
habere,  ibique  Missam  celebrare. 

Et,  cum  palatia  Episcoporum  sub  privatarum  domorum 
nomine  nunquam  censeri  possint,  ut  advertit  Benedic- 
tus  XIV,  possunt  ibi  pluy^es  quotidie  Missce  celebrari, 
etiam  a  sacerdotibus  qui  non  sunt  ex  familia,  licet  Episco- 
pus  sit  absens;  et  omnes  prcecepto  satisfaciunt  Missam 
inibi  audiendo  diebus  dominicis  et  festivis.  —  Cf.  Ben.XIV, 
De  sacriflc.  Mlssce,  lib.  3,  cap.  6;  —  etencyc.  ejusd.  Pon- 
tif.,  Magno  cicm  animi,  2  jun.  1751. 

659.  V.  Usum  habent  altaris  portatilis,  et  possunt 
«  in  eo  celebrare  ac  facere  celebrari,  ubicumque  absque 
interdicti  transgressione  illis  permittitur  celebrare  vel  au- 
dire  divina  ».  Cap.  12,  De  privileg.,  in  6^.  —  Cf.  cit.  encycl. 
Ben.  XIY,  %  7. 

Ratio  est  quia  «  Episcopi  eorumque  Superiores  se  habent 
diversis  ex  causis  a  suis  ecclesiis  et  dioecesibus  absentare 
T.  I.  30 


530     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

frequenter,  nec  semper  possunt  commode  ad  ecclesias  ac- 
cedere  pro  Missa  celebranda  vel  audienda  in  ipsis,  sine  qua 
eos  transire  non  decet  absque  causa  rationabili  ullam 
diem  ».  —  Cap.  cit.  De privileg.,  in  60. 

660.  VI.  Episcopus  jus  habet  ad  congruam  sus- 
tentationem ;  quod  constat  tum  ex  jure  divino,  tum  ex 
jure  canonico.  —  Cf.  n.  1345  et  seq. 

a)  Variis  modis,  decursu  temporum,provisum  estEpis- 
coporum  sustentationi. 

Hodie  in  Gallia,  post  iniquam  bonorum  ecclesiasticorum 
ereptionem,  Gubernium  in  se  recepit  Episcoporum  susten- 
tationem  quse  eorum  statum  deceat.  —  Concord.  art.  14. 

—  Cf.  artic.  org.  64  et  65. 

b)  Beneficia  non  sunt  erigenda  sine  dote.  —  Declaravit 
autem  cardinalis  Caprara  ecclesiarum  cathedralium  dota- 
tionem  in  Gallia  constituendam  esse  ex  redditibus  a  Guber- 
nio  juxta  prsefatse  conventionis*  tenorem  assignandis.  — 
Decret.  Cum  sanctissimus,  9  ap.  1802. 

661.  VII.  Taxa  Innocentiana  decernit  an  et  quale 
emolumentum  exigi  aut  acceptari  possit,  tum  pro  variis 
cancellarise  episcopalis  actibus  et  scripturis,  tum  pro  aliis 
prsestandis  officiis  ecclesiasticis. 

Nam  Innocentius  XI,  ut  normam  in  cancellariis  eccle- 
siasticis  sequendam  constabiliret,  specialem  Gongregatio- 
nem  ex  duabus  Gongregationibus  Goncilii  et  Episcoporum 
et  Regularium  desumptam  deputavit,  qu8e,  collectis  unde- 
quaque  declarationibus  ab  iisdem  Gongregationibus  super 
negotio  de  quo  agebatur  identidem  emissis,  et  in  ordinem 
digestis,  Taxam  conficeret  numeris  omnibus  absolutam. 

Hanc  Taxam  reapse  perfecit  S.  Gongregatio,  et  Romanus 
Pontifex  approbavit  ac  servari  mandavit,  die  1  oct.  1678. 

—  Legitur  apud  Ferraris,  v.  Taxa;  et  latine  reddita  habe- 
tur  apud  Lucidi,  Be  visitatione  sacrorum  liminum^  vol.  3, 
doc.  20. 

a)  Taxa  Innocentiana  italico  idiomate  fuit  exarata; 
unde  dubitatum  est  utrum  servanda  sit  in  omnibus  curiis, 
•etiam  extra  Italiam. 


Cap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd.    531 

Sed  tenendum  videtur  eam  uhique  ohligare  :  quippe  quse 
juris  jam  exsistentis  potius  explicativa  est,  quam  novi 
juris  constitutiva.  —  Nam  dispositiones  ibidem  coUectse 
apprime  respondent  concilio  Tridentino,  sess.  2l,cap.  1, 
De  ref.,  et  sess.  24,  cap.  5,  De  ref.  matrim.,  et  declaratio- 
nibus  SS.  Gongregationum. 

Prseterea,  in  ipso  decreto  quod  prodiit  auctoritate  Inno- 
centii  XI,  S.  Gongregatio  voluit  ut  declarationes  ibidem 
contentse,  sine  ulla  prorsus  exceptione,  ubique  serventur ; 
et,  si  dubium  aliquod  in  contrarium  oriatur,  non  dirimen- 
dum  sit  nisi  per  consultationem  S.  Gongregationis  Goncilii. 
—  Taxalnnoc.f  §  1. 

b)  Gum  vero  plures  catholici  orbis  Prsesules  sacrse  huic 
Congregationi  retulerint  Taxam  a  S.  M.  Innocentio  XI  pro 
ecclesiasticis  curiis  proescriptam  in  eorum  dioecesibus  jam 
veteri  consuetudine  desuevisse,  repetitasque  dederint  preces 
ut  eadem  auctis  oetatis  nostrae  exigentiis  conformaretur, 
S.  P.  Leo  XIII,  his  supplicationibus  permotus,  peculiarem 
EE.  S.  Romance  Ecclesice  Cardinalium  Congregationem 
instituere  dignatus  est,  quse  rem  maturo  examini  supponat, 
videatque  an  et  quasnam  ejusdem  Taxce  modificationes 
mutatae  temporum  circumstantise  suadeant. 

Ut  eadem  S.  Gongregatio  tutius  in  tam  gravi  negotio pro- 
cedat,  nullaque  careat  rerum  notitia  quse  ad  commissa  sibi 
studia  faciliori  ratione  expedienda  proficiat,  voluit  a  Nuntiis 
Apostolicis  certiorari  :  num  in  dioecesibus  Innocentiana 
Taxa  servetur;  num  et  quaenam  ejusdem  modificationes  in- 
valuerint;  demum,  num  et  quinam  episcopalis  curise  pro- 
ventus  ipsis  vel  augendi  vel  minuendi  videantur.  —  Litt. 
card.  Serafini  prcefecti,  3  fehr.  1886. 

c)  Ordinarii  omnino  prohibentur  aliquid  muneris  aut 
prsemii  exigere,  aut  oblatum  recipere  pro  exsecutione  dis- 
pensationum  Apostolicarum. 

Et  contrariam  consuetudinem  S.  G.  G.,  die  28  jan.  1882, 
censuit  non  posse  tolerari. 

lo  Imo,  paucis  abhinc  annis,  ex  tenore  litterarum  Aposto- 
licarum  quibus  a  Dataria  vel  Cancellaria  Apostolicq.  con- 


532     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

cedebantur  dispensationes  matrimoniales,  Ordinarius  prse- 
sumens  aliquid  muneris  aut  prsemii  exigere,  aut  oblatum 
accipere  occasione  ha^um  dispensationum,  ipso  facto  in- 
currebat  sive  excommunicationem  quandoque  reservatam 
S.  P.,  sive  suspensionem  pariter  reservatam;  et  prseterea, 
dispensatio  a  Dataria  concessa  nullius  declarabatur  robo- 
ris  vel  momenti. 

2o  Verum,  De  mandato  Leonis  XIII,  28  aug.  1885, 
hujusmodi  clausulse  nunc  omittuntur,  et  dicitur  tantum  : 
«  Vetito  omnino  ne  aliquid  muneris  aut  pra^mii  exigere,  aut 
oblatum  recipere  praesumpseris  ». 

3o  Attamen,  in  prohibitione  aliquid  exigendi  ab  exsecuto- 
ribus  dispensationum  Apostolicarum,  non  comprehendun- 
tur  «  informationes  captce  ad  preces  efformandas,  et  testi- 
monium  super  ipsarum  veritate  ad  dispensationem,  non 
exsequendam,  sed  obtinendam,  »  ut  constat  ex  decisione 
ejusdem  S.  Gongregationis  in  Pampilonen.,  18  apr.  1885. 

Pariter,  post  factam  exsecutionem,  exsecutor  potest  ali- 
quid  gratis  datum  accipere,  sed  non  exigere.  —  Gasparri, 
Tract.  de  matrim.,  n.  400. 

662.  VIII.  Subsidium  charitativum  est  exactio 
extraordinaria  et  moderata,  ob  manifestam  et  rationabi- 
lem  causam,  cum  charitate  a  subditis  expostulata.  —  Cf. 
cap.  Cum  Apostohcs,  6,  Be  censibus. 

a)  Licet  ex  charitate  postuletur,  tamen  obligat  revera 
subditos  :  qui,  si  inviti  fuerint,  possunt  cogi  ad  hoc  subsi- 
dium  solvendum. 

Solvitur  autem  in  taxa  moderata,  imponenda  pro  consue- 
tudine  locorum.  —  Cf.  n.  1345. 

b)  Subsidium  charitativum,  ex  pia  institutione  Eccle- 
sise,  prsestatur  quoque  Romano  Pontifici,  et  vocatur  Bena- 
rium  Sancti  Petri. 

Hic  mos  primum  introductus  est  in  Anglia,  ab  Ina  rege, 
qui  ad  protestationem  fidei  faciendam,  et  ad  honorem  S. 
Petri,  regnum  tributarium  fecit  Apostolicoe  Sedi,  statuens 
singulis  annis  a  singulis  familiis  solvendum  esse  Romano 
Pontifici  argenteum  denarium. 


Gap.  VIII.  De  aliis  jur.  et  offic.  ex  pot.  jurisd. 

Nostra  cetate,  ob  spoliationes  quas  S.  Sedes  passa  est,  ex 
instinctivo  quodam  motu  fidelium,  hoc  subsidium  charita- 
tivum  in  usum  revocatum  est ;  at  nulli  legi  subjicitur,  et 
totum  ex  pia  liberalitate  fidelium  pendet.  —  Santi,  De  cen- 
sibus,  num.  9, 

663.  IX.  Gathedraticum  est  certa  pensio  singulis  an- 
nis  solvenda  Episcopo  in  signum  subjectionis,  et  in  hono- 
rem  cathedrae  episcopalis. 

Dicitur  quoque  synodaticum,  quia  in  synodo  dioecesana 
quotannis  solvi  consueverat. —  Cap.  9  et  20,  Be  censibus. 

a)  Ad  cathedraticum  solvendum  tenentur  de  jure  omnes 
ecclesise  sseculares.  —  Cf.  cap.  16,  Be  off.jud.  ord. 

Non  autem  potest  exigi  a  clericis  seu  presbyteris  non 
beneficiatis,  neque  ab  ecclesiis  et  monasteriis  Regularium 
exemptis. 

b)  Taxatio  juris  cathedratici,  seu  quantitas  solvenda, 
determinatur  juxta  probatas  consuetudines  locorum.  —  Cf. 
Bened.  XIV,  I)e  syn.,  lib.  5,  cap.  6  et  7. 

c)  Aliquid  exigere  pro  sacris  oleis  ut  simoniacum 
reprobatur  jure  canonum.  —  Attamen  modica  taxa,  stante 
legitima  consuetudine,  exigi  valet  pro  ss.  oleorum  materia 
comparanda,  remunerandisque  ministris  eadem  distribuen- 
tibus.  —  S.  C.  C,  20  dec.  1879. 

Imo,  simoniaca  labes  Episcopo  non  inferenda  est,  ut 
videtur,  si  occasione  hujus  distinbutionis  aliquam  pecunise 
summam  in  debita  proportione  exigat,  modo  per  hujusmodi 
tax8e  impositionem  aliud  non  intendat  nisi  solutionem 
census  cathedratici,  quem  jure  communi  exigere  potest. 

664.  X.  Defuncti  Episcopi  in  propria  cathedrali 
ecclesia  reponendi  sunt,  et  ad  Capitulum  spectat  pro 
ipsis  Officium  facere,  Missam  solemniter  celebrare,  obse- 
quias  persolvere,  et  emolumenta  causa  funerispercipere.  — 
Ccerem.  Episc.  —  S.C.  C,  24  mart.  1873.  —  Cf.  n.  739. 

Si  Episcopus  extra  dicecesim  obierit,  maxime  decet  ut  ad 
suam  ecclesiam,  quoad  fieri  potest,  deferatur.  Sin  minus, 
in  majori  loci  ecclesia  ipsi  tumulus  erit. 

30* 


534     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

665.  XI.  De  aliis  Episcoporum  privilegiis,  v.  gr. 

de  potestate  Episcopi  circa  absolutionem  a  censuris,  dis- 
pensationem  ab  irregiclaritatihus,  dispensationem  in  votis 
et  in  legibus  Ecclesiae  communibus,  etc,  vel  jam  diximus, 
vel  suo  loco  agemus. 

Hic  notandum  est  posse  Episcopos  sacerdotem  sibi  sub- 
ditum,  etiam  extra  propriam  dioecesim,  sibi  pro  confessa- 
rio  assumere,  etsi  approbatus  non  sit  ab  Ordinario  loci  ubi 
exsistunt.  —  Cap.fln.  de  poenit.  et  remiss. —  C/.  S.  Lig.^  De 
privileg.,  n.  65. 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  535 

GAPUT   IX. 

DE   SYNODIS    EPISCOPORUM 

Quemadmodum  convenlus  Uominum,  deliberandi  vel  aliquid  deccrnendi 
causa  instituli,  Synodi  apud  Gra3C0S,  ConcUia  aplid  Lalinos  dicojjanlui-, 
ila  in  Ecclcsia  ulroquo  nomino  appellaulur  coetus  cl  conscssus  callio- 
licorum  Antislilum,  qui  ecclesiaslicis  de  causis  unum  in  locum  con- 
venerunt. 

Jam  inde  ab  Aposlolorum  asoo,  a^stimalum  est  bene  Ecclcsiaj  fulurum, 
si  graviora  ncgotia,  si  controvcrsiic  disceplationcsque  componorcnlur 
ac  definirculur  ab  Episcopis  in  unum  congregatis.  —  Quod  non  semel 
feceruut  Aposloli,  quos  inter  sc  convenisse  constal  :  ut  alius  sufiicerc- 
lur  Apostolus  JudiB  proditori,  ut  eligercnlur  diaconi,  curarenturque 
vidua),  atque  ut  christiani  mosaica  lege  et  circumcisione  soluti  decla- 
rarentur.  —  Devoti^  Instit.  can.\  Proleg.,  §  37. 

Concilia  Episcoporum  dividuntur  in  generalia  elparticularia,  quajilerum 
vcl  nalioaalia  sunt,  vel  provinciaUa. 

ARTIGULUS  I. 

DE    CONCILIO     GENERALI. 

6Q6.  I.  Concilium  generale,  seu  cecumenicum,  est 
illud  ad  quod  auctoritate  Romani  Pontificis  convocantur 
omnes  ex  toto  orbe  catholiciEpiscopi,ad  deliberandum,  suh 
Pontificis  vel  Legatorum  ejus  prsesidentia,  de  negotiis  uni- 
versalis  Ecclesiae. 

a)  Goncilia  generalia  non  sunt  Ecclesise  ahsolute  et 
simpliciter  necessarla,  ut  ipsa  praxis  testatur  ;  sunt  tamen 
maxime  utilia,  et  Romani  Pontifices  in  gravissimis  negotiis 
h?ec  ut  ordinarium.  medium  adhibuerunt. 

b)  Tlridc,  in  consecrationf  Eplscoporuni,  volutuunt 
Romani  Pontilictjs  ah  ip.sis  exigeiv.  jui-amentum  lehitum  in 
caj).  4,  l)e  jarcjiirando  :  «  Vocatus  ad  synodum  veniam, 
idsi  prtepeditus  fuero  canonica  praipeditione  )>. 

667.  II.  Convocare  concilium  generale, 

a)  Solius  Romani  Pontiflcis  est,  cum  ipse  unus  a 
Ghristo  sit  Princeps  et  caput  Ecclesiee  constitutus,  solus 


536    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum; 

habeat  supremam  in  omnes  totius  orbis  Episcopos  auctori- 
tatem,  et  curam  Ecclesiae  universalis. 

Unde,  quemadmodum  hos  conventus  indicere,  ita  et  con- 
cilium  generale  transferre,  suspendere  vel  claudere,  ad 
ipsum  exclusive  pertinet.  —  Cf.  constit.  Pastor  jElernus^ 
Leonis  X,  in  conc.  Lateranensi.  —  Cf.  n.  385  etseq. 

Et  hoc  adeo  verum  est  ut,  etiamsi  ab  initio  concilium  fue- 
rit  auctoritate  Apostolica  congregatum,  tamen,  si  postea 
per  Romanum  Pontificem  dissolutum  aut  alio  translatum 
fuerit,  ex  eo  tempore  remaneat  acephalum  et  schismati- 
cum,  nec  sit  amplius  concilium,  sed  conciliahulum.  —  Cf. 
cap.  Submittitur,  8,  dist.21. 

b)  Nec  juvat  objicere  quod  olim  Imperatores  convoca- 
bant  ipsi  concilia,  quse  tamen  ut  legitima  et  oecumenica 
habita  sunt ;  quia  isti  Principes  concilia  non  convocarunt 
coactive  et  auctoritative,  sed  solum  exhortative  et  opitula- 
tive. 

Imperator  enim  suadere  et  exhortari  potest,  imo  tanquam 
exsecutor  mandati  et  voluntatis  Pontificise,  opitulari,  ac 
brachimn  et  adjutrices  manus  porrigere,  ut  Patres  tuto 
congregentur,  defendantur,  et  defmita  juxta  Romani  Ponti- 
ficis  determinationem  exsecutioni  mandentur. 

Unde,  ubi  legitur  Imperatores  sive  Reges  concilia  in- 
dixisse,  debet  intelligi  quod  ipsihoc  fecerint,vel  mandante, 
vel  cons\ilente,  vel  exhortante  Romano  Pontifice.  —  Cf. 
dist.  17  per  totum;  —  Ferraris,  v.  Concilium,  art.  1, 
num.  15  et  seq. 

c)  In  casu  schismatis,  si  Papa  sit  dubius,  et  conten- 
dentes  generale  concilium  convocare  renuant,  potest  fieri 
convocatio  a  coll§gio  Gardinalium,  quoniam,  cum  sint  in 
possessione  eligendi  Romanum  Pontificem,  eo  ipso  ad  eos 
spectant  omnia  quse  sunt  consequentia  ad  electionem. —  Cf. 
cap.  Cupientes,  16,  De  elect. ;  —  Ferraris,  v.  Cardinalis, 
art.  5,  num.  40. 

In  hoc  tamen  concilio  non  potest  alia  causa  pertractari 
nisi  electio  Summi  Pontificis,  seu  determinatio  illius  qui 
verus  est  Pontifcx.  —  Quod  si  neuter  ex  contendentibus  sit 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  537 

legitimus  ;tunc,  post  sententiam  concilii,Gardinales  iterum 
procedent  ad  Pontificis  electionem,  ut  tenent  Doctores  cum 
Schmalzgrueber,  De  offic.  jiid.  ord.,  n.  16. 

668.  III   Gonvocandi  sunt  ad  concilium  generale  : 

a)  Omnes  Patriarchse,  Archiepiscopi  et  Episcopi  qui  in 
actuali  alicujus  ecclesice  regimine  jurisdictionem  obti- 
nent;  et  nullus  excludi  potest,  nisi  sit  excommunicatus. 

Ad  omnes  istos  siquidem  spectat  ex  officio  in  conciliis 
generalibus  Jws  suffragii  decisivi;  quia,  cum  sub  Romano 
Pontifice  sint  pastores  ecclesiarum,  ipsisque  commissum 
sit  munus  regendi  Ecclesiam  Dei,  ad  ipsos  jure  divino 
pertinet  sub  eodem  Romano  Pontifice  definire  quse  credenda 
sunt  et  agenda,  scilicet  causas  fidei  decernere,  et  negotia 
ecclesiastica  in  conciliis  oecumenicis  legitime  congregatis 
tractare. 

Vocatio  autem  non  fit  personaliter ;  sed  sufficit  promul- 
gatio  hullce  indictionis  Romae  facta,  ut  nemo  allegare  pos- 
sit  ignorantiam,  prout  in  ipso  bullae  tenore  advertitur.  — 
Cf.  bullafn  JEterni  Patris,  Skal.jul.  1868,  quaconcitium 
Yaticanum  convocatum  est. 

b)  Episcopos  Titulares  alii  dixerunt  non  esse  necessa- 
rio  convocandos,  eo  quod  jurisdictione  careant  episcopali. 

Mii  vero  affirmant,  eo  quod  isti  Episcopi  plenam  potes- 
tatem  ordinis  habeant,  et  jurisdictionem  in  actu  primo. 

Aliis  demum  placuit  sententia  quse  tenet  non  esse  de  jure 
vocandos  Episcopos  Titulares ;  vocatos  vero  a  Romano  Pon- 
tifice  habere  de  jure  divino  suffragium  decisivum,  quia  se- 
dent  ut  habentes  subditos  omnes  Ghristifideles,  quos  illis 
simul  cum  aliis  congregatis  tanquam  conjudicibus  Pontifex 
subjicit. 

Quid  vero  si  Episcopi  Titulares  sint  simul  Yicarii  Apos- 
tolici  ?  —  Si  loquamur  de  iis  Vicariis  Apostolicis  qui  mit- 
tuntur  ad  loca  inquibus  hierarchia  ecclesiastica  constituta 
aut  restituta  non  est,  cum  isti  ex  una  parte  habeant  cha- 
racterem  episcopalem,  ex  altera  vero  iisdem  officiis  fungan- 
tur  ac  Episcopi  residentes,  et  demum  ut  illse  ecclesioe  reproe- 
sententur,  putarem,  ait  de  Angelis,  eos  Vicarios  ad  conci- 


538    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcopo^lum. 

lium  esse  vocandos,  imo  esse  comprehensos  in  illa  Pontificia 
vocatione  bullse;  idque  valet,  etsi  non  sint  Episcopi.  — De 
Ang.,  De  officio  jud.  ordin.,  append.,  num.  3. 

Ad  concilium  Yaticanum  vocati  sunt  Episcopi  Titulares, 
et  sederunt  cum  suffragio  decisivo. 

c)  Ex  privilegio  et  consuetudine,  vocandi  sunt  cum 
suffragio  decisivo  Cardinales,  etiam  non  Episcopi,  Abbates 
tum  regulares,  tum  sseculares,  qui  potiuntur  jurisdictione 
quasi-episcopaliin  clerum  et  populum  alicujus  loci,  et  Prce- 
positi  generales  Ordinum  regularium. 

Equidem  de  jure  divino  nullus  est  qui  debeat  vocari  prse- 
ter  Episcopos,  ut  constat  ex  vera  Ecclesise  constitutione,  et 
speciatim,  quoad  parochos  et  clericos  inferiores,  ex  proposi- 
tione  IQa  synodi  Pistoriensis  damnata  a  Pio  VI.  —  Verum 
ratio  est  prcefatas  personas  delegandi,  quia  Gardinales  in 
Guria,  Generales  et  Abbates  in  suis  Ordinibus  religiosis, 
aliqua  jurisdictione  pollent ;  et,  pro  negotiis  in  concilio 
agendis,  eorum  proesentia  valde  opportuna  esse  potest. 

Attamen  hoc  privilegium  non  extenditur  ad  Praepositos 
Congregationum  religiosarum ;  ideo  nec  ad  concilium  Vati- 
canum  admissi  sunt.  ' 

d)  Ipsi  Principes  et  Imperatores  vocari  consueverant, 
non  quidem  tanquam  judices  :  «  Illicitum  est  enim,  aiebat 
Theodosius  junior  in  epistola  ad  Ephesinam  synodum,  eum 
qui  non  sit  in  ordine  sanctissimorum  Episcoporum  eccle- 
siasticis  immisceri  tractatibus  »;  sed  ut  Patrum  securitati 
prospicerent,  tumultusque  compescerent,  et  conciliorum  de- 
fmitiones  atque  decreta  sua  auctoritate  tuerentur. 

Unde,  si  quando  conciliaribus  canonibus  subscripserunt, 
eorum  subscriptio  longe  diversa  fuit  a  subscriptione  Epis- 
coporam.  Episcopi  enim  definiendo,  Imperatores  autem 
consentiendo  id  fecerunt. 

Verum  in  ultimo  concilio,  nempe  Vaticano,  mutatis  cir- 
cumstantiis  et  attenta  malitia  temporum,  vix  fuit,  ait  de 
Angelis,  ut  in  bulla  indictionis  Summus  Pontifex  Pius  IX 
ex  Dei  ineff abili  misericordia  et  gratia  sperare  maluerit  «  ut 
omnes  supremi  omnium  populorum  Principes  et  Modera- 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  539 

tores,  prsesertim  catholici....,  non  solum  minime  impediant 
quominus  Venerabiles  Fratres  sacrorum  Antistites  aliique 
omnes  supra  commemorati  ad  hoc  concilium  veniant,  ye- 
rum  etiam  ipsis  libenter  faveant,  opemque  ferant,  et  studio- 
sissime,  uti  decet  catholicos  Principes,  iis  cooperentur  quse 
in  majorem  Dei  gloriam  ejusdemque  concilii  bonum  cedere 
queant  ».  —  Cf.  Le  Angelis,  loc.  cit. 

e)  Solent  quoque  vocari  aliqui  insignes  Theologi  et  sa- 
crorum  canonum  Doctores,  non  quidemcum  jure  suffragii 
decisivi,  sed  ut  res  in  deliberationem  trahendas  prseparent 
et  discutiant,  difficultates  expendant,  defmienda  aut  discer- 
nenda  rationibus  illustrent,  etc. 

Item  vocantur  Officiales  et  ministri  concilii,  ut  Secretarii, 
Notarii,  Apparitores,  etc.  • 

i)  Summus  Pontifex  concilium  generale  indicens,  aliis 
litteris  monet  et  rogat  Episcopos  communionem  cum 
Apostolica  Sede  non  habentes,  ut  ad  synodum  convenire 
velint,  ut,  dilectionis  antiquse  legibus  renovatis,  et  Patrum 
pace  ad  vigorem  item  revocata,  post  longam  moeroris  nebu- 
lam  etdissidii  diuturni  atram  ingratamque  caliginem,  sere- 
num  omnibus  unionis  optatse  jubar  illucescat.  —  Cf.  litter. 
Pii  IX,  Arcano  Bivince  Providentice,  8  sept.  1868. 

Item  omnes  Protestantes,  aliosque  acatholicos  occasione 
concilii  cohortatur  ut  ad  ovile  Ghristi  redeant.  —  Cf.  litter. 
Jam  vos  omnes,  ejusd.  Pontif.,  13  sept.  1868  (Acta  S.  Se- 
dis,  vol.  4,pag.  129  et  seq.). 

669.  IV.  Facta  convocatione  a  Romano  Pontifice 
pro  generali  concilio,  necesse  non  est  ut  omnes 
Episcopi  conveniant,  sed  sufficit  ille  numerus  Episcopc- 
rum  qui  cum  Pontifice  dici  potest  reprsesentare  universam 
Ecclesiam  docentem. 

Episcopi  legitime  impediti  possunt  ad  concilium  mittere 
Procuratores,  quibus  votum  mere  consultativum  Pius  IV 
concessit.  —  Cf.  Bened.  XIV,  De  synodo  dioscesana,  lib.  3, 
cap.  12,  num.  5. 

670.  V.  Munus  est  proprium  Summi  Pontificis  ut 
per  se  vel  per  suos  Legatos  praesideat  concilio  gene- 


840    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

rali ;  et  quidem  prDesidentia  veri  nominis,  quse,  prseter  ho- 
norem  sessionis,  auctoritatem  in  regendis  discussionibus 
importat. 

a)  Hsec  doctrina  probatur  ex  natura  Primatus  Romani 
Pontiflcis.  —  Siquidem,  auctoritative  praesidere  concilio  ge- 
nerali  est  pars  nobilissima  regiminis  Ecclesia?  universalis, 
quoe  illius  omnino  esse  debet  cujus  est  auctoritative  prcesi- 
dere  toti  Ecclesice,  cogere  omnes  Episcopos  ad  concilium, 
et  in  eos  etiam  collective  sumptos  habere  superioritatem,  et 
ad  quem  pertinent  omnes  causse  in  concilio  pertractandoe. 
Atqui,  hsec  omnia  proprie  et  exclusive  Romano  Pontifici 
competunt.  —  Cf.  n.  382  et  seq. 

b)  Probatur  etiam  ex  constanti  Ecclesice  praxi.  —  Et, 
si  objiciant  Imperatorem  prsesedisse  plerisque  conciliis 
oecumenicis  in  Oriente  celebratis,  respondendum  est  Impe- 
ratores  pryesedisse  quidem  loco  et  honore,  nunquam  tamen 
praesente  Papa;  at  minime  auctoritative ;  vel,  si  aliquo 
modo  auctoritative,  id  egisse  ad  protegenclum  concilium  et 
servandum  ordinem,  non  SiViiem  Sid  definiendum  aut  sta- 
tuendum  quidpiam  in  concilio. 

671.  VI.  Ut  habeatur  decretum  vere  auctoritati- 
vum  concilii  generalis,  necesse  est  ut  duo  elementa  con- 
currant  :  consensus  nempe  Episcoporum  in  concilio  coadu- 
natorum,  et  assensus  Supremi  Pontificis. 

a)  Necessarius  est  consensus  Episcoporum,  quia  in 
concilio  generali  Episcopi  jure  divino  sedent  ut  veri  judices, 
non  vero  ut  simplices  consiliarii. 

Nam,  sicut  Apostolis  cum  Petro  adunatis,  ita  Episcopis 
cum  Papa  collectis  fuit  a  Ghristo  concessa  vera  potestas 
judiciaria  ac  legislativa,  qualis  fuerat  Petro  seorsum  tra- 
dita.  —  Matth.,  xviii,  18;  xvi,  19. 

Unde,  in  synodo  Apostolorum  Hierosolymis  celebrata, 
non  solum  Petrus  judicavit,  sed  post  ipsum  Jacobus;  et 
sententia  de  legalibus  lata  tribuitur  omnihus  Apostolis  et 
senioribus  :  «  Visum  est  Spiritui  Sancto  et  nobis  »,  etc.  — 
Act.,  XV,  28. 

Et,  ut  constat  ex  perpetua  conciliorum  praxi,  Episcopi 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  541 

hac  formula  subscribunt :  «  Ego  N.  definiens,  veljudicans, 
subscripsi.  » 

b)  Non  tamen  requiritur  ut  consensus  Patrum  sit  phy- 
sice  vel  moraliter  unanimiSj  etiam  ad  definiendum  dogma 
fidei. 

Hsec  enim  unanimitas,  si  esset  necessaria,  impossibilem 
redderet  cujuscumque  hseresis  damnationem  cujus  auctor 
vel  fautores  sint  in  episcopali  gradu;  et  insuper  supponit 
indefectibilitatem  in  fide,  non  Romano  Pontifici  et  Ecclesise, 
sed  sm^rwZis  ^Episcopis  fuisse  divinitus  promissam. 

Sufficit  ergo  simplex  majoritas  cum  assensu  Romani  Pon- 
tificis,  ad  legitimam  decisionem.  —  Cf.  de  Angelis,  loc.cit., 
num.  5. 

c)  Necessarius  est  quoque  assensus  Romani  Pontificis. 
Decretum  enim  concilii  oecumenici  prodire  debet  a  corpore 
Pastorum.  Sed  caput  hujus  corporis  moralis  est  Romanus 
Pontifex. 

Prseterea,  certum  quidem  est  Ecclesiam  Ghristi  in  fidei 
unitate  esse  indefectibilem;  sed  ejus  unitatis  character  es- 
sentialis  est  ut  sit  unita  cum  capite,  nempe  Romano  Ponti- 
fice. 

Verum,  remota  fraude  et  dolo,  «  consensio  inter  caput  et 
corpus  nunquam,  ex  promissionibus  Ghristi,  deesse  pote- 
ri^....  Numquid  in  aliquo  concilio  inspexisti  caput  divulsum 
a  corpore,  aut  monstruosum  illud  chimericum  certamen  ca- 
pitis  ex  una  parte,  et  membrorum  ex  altera?  Unus  semper 
corporis  et  capitis  nutus,  unus  assensus  fuit,  tum  extra  con- 
cilium,  tum  in  concilio.  »  —  Muzarelli,  De  auctorit.  Rom. 
Pontif.,  tom.  1,  cap.  4;  et  tom.  2,  cap.  12. 

672.  VII.  Gonfirmatio  R.  Pontificis  multiplici 
modo  potest  conciliis  generalibus  accedere. 

Vel  enim  Pontifex  personaliter  adest  concilio,  vel  tantum 
prseest  per  Legatos. 

a)  In  primo  casu,  confirmationem  impertitur  eo  -ipso 
quod  sententiam  suam  dicit,  vel  mere  accedendo  ad  Patrum 
judicium,  vel  illud  proponendo  aut  promulgando  ut  legi- 
time  prolatum. 

T.  I.  31 


542    Tract*  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

Gsetemm,  si  praesens  sit  Pontifex,  decreta  non  inscribun- 
tur  nomine  concilii,  sed  nomine  Pontificis,  ut  in  omnibus 
fere  conciliis  Occidentalibus  factum  est,  et  in  ultimo  Vati- 
cano,  cujus  decreta  inscripta  sunt  :  «  Pius  Episcopus,  ser- 
vus  servorum  Dei,  sacro  approhante  concilio  ». 

b)  In  altero  casu  : 

lo  Aliquando  mittuntur  Legati  cum  instructione  deter- 
minata  S.  Pontificis ;  et  tunc,  quemadmodum  omne  judicium 
prolatum  contra  mandatum  Pontificis,  sive  alias  dissentiant 
sive  consentiant  Legati,  nullam  habet  vim ;  ita,  e  contra, 
omnis  decisio  facta  a  concilio  juxta  talem  instructionem, 
jam  prsehabet  auctoritatem  Papse,  nec  requirit  ulteriorem 
confirmationem,  nisi  forte  ut  innotescat  Ecclesise  omnia  in 
concilio  fuisse  rite  facta  juxta  mentem  et  instructionem  S. 
Pontificis. 

2o  Aliquando  vero  mittuntur  Legati  sine  hujusmodi  ins- 
tructione ;  et  tunc,  ut  rata  sint  et  firma  decreta  in  concilio 
edita,  etiam  consentientibus  Legatis,  necesse  est  ut  accedat 
confirmatio  Papce,  quia  sententia  Legati  non  est  proprie 
sententia  capitis  concilii  et  Principis  totius  Ecclesioe;  et 
quia,  si  agatur  de  decretis  dogmaticis,  S.  Pontifex  non  po- 
test  Legatis  suis  privilegium  infallihilitatis  conferre. 

673.  VIII.  Auctoritas  concilii  oecumenici  summa 
est,  sive  in  definiendo  catholico  dogmate,  sive  in  stabilienda 
disciplinari  constitutione. 

a)  Illa  quse  in  cecumenicis  conciliis  de  fidei  dogmati- 
hus  et  doctrina  morum  sancita  sunt  atque  a  Summo  Ponti- 
fice  approbata,  divinam  obtinent  auctoritatem,  ita  ut  infal- 
lihiles  seu  irreformahiles  definitiones  exhibeant,  ut  constat 
ex  ipsis  Ghristi  promissionibus  et  ex  perpetuo  Ecclesise 
sensu.  —  Cf.  Matth.,  xviii,  18;  et  xxviii,  19,  20;  Act., 
XV,  28,  etc. 

b)  Constitutiones  disciplinares  universos  Ghristifideles 
obli-gant  tanquam  regulae  generales  Spiritu  Dei  conditoe.  — 
Verum  hujusmodi  canones  qui  de  disciplina  sunt,  uti  pos- 
tulat  ratio  temporum,  immiUari  possunt,  sive  a  Romano 
Pontifice,  sive  ab  alio  concilio  generali ;  quo  sensu  sanctus 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  543 

Augustiniis  ait  :  «  concilia  plenaria  priora  posterioribus 
immutari  ».  —  Confess.y  lib.  3,  cap.  7 . 


ARTIGULUS  II. 

DE     CONCILIIS     NATIONALIBUS. 

674.  I.  Concilium  nationale  est :  Legitima  congrega- 
tio  Prselatorum  alicujus  Regni,  seu  integrse  gentis,  sub  Pa- 
triarchse  aut  Primatis,  vel,  isto  deficiente,  sub  Legati  Pon- 
tificis  prsesidentia, 

a)  Hsec  quandoquepZenariadicta  sunt,  non  simpliciter 
quidem,  sed  relative  ad  nationem  ubi  habita  fuerunt. 

Gelebriora  sunt  in  antiquitate  concilia  plenaria  Ecclesise 
Africoe,  et  hac  setate  nostra,  concilia  plenaria  Episcoporum 
Americse  Septentrionalis,  quse  Baltimori  habita  sunt. 

b)  Sin  minus  necessaria  sunt  concilia  nationalia,  ea 
tamen,  saltem  certis  in  casibus  ad  judiciura  Romani  Ponti- 
ficis  pertinentibus,  utilia  esse  nemo  negabit,  cum  ab  ipsis 
negotia  quse  totius  gentis  intersunt,  maturiori  consilio  et 
majori  auctoritate  definiantur. 

c)  In  nonnullis  regionibus,  qusedam  inter-  Episcopos 
congressiones  quotannis  habentur,  quse,  licet  non  sint  con- 
cilia  proprie  dicta,  lcetabiles  fructus  afferunt.  Quem  morem 
ubique  induci  Summus  Pontifex  Leo  XIII  valde  exoptat. 

lo  «  Sane  ex  hujusmodi  conventuum  frequentia :  primum 
ea  sequitur  summa  consensio  et  consociatio  virium  quae 
una  magnis  incoeptis  faustos  dare  potest  exitus ;  tum  coeun- 
tium  Antistitum  magis  magisque  incenduntur  ad  agendum 
animi,  confirmatur  fiducia,  collustrantur  mentes,  collatis 
consiliis  et  invicem  sapientioe  luminibus  communicatis. 

2o  »  Ad  hsec,  per  hosce  coetus  s^er^i^i^r  viaquodammodo, 
tum  ad  dioscesanas  et  provinciales  habendas  synodos,  tum 
ad  cogendum  nationale  concilium. 

3°  »  Illud  etiam  optimum  sequitur  ut  laici  fideles,  novis 
veluti  stimulis  admotis,  alacrius  gradientes  ea  quam  iniere 
via  pergant,  et  ipsi  conventus  agere,  consilia  conferre,  junc- 


544     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

tisque  viribus  conniti  ad  communem  tuendam  religionis 
causam,  ac  dicto  audientes  Pastoribus  suis,  ea  studiose 
peragere  quse  ab  ipsis  docentibus  et  cohortantibus  excepe- 
rint.  »  —  Encyc.  Pastoralis  vigilantice,  ad  Episcopos  Lusi- 
tanice,  25  jun.  1891.  —  Cf.  epist.  ad  Episcopos  Imperii 
Austriaci,  3  mart.  1891. 

675.  II.  Nequit  Patriarcha  aut  Primas  nationale 
conoilium  convocare  aut  celebrare,  nisi  approbante 
Romano  Pontifice. 

a)  Nequeunt  enim  uUa  concilia  Episcoporum  celebrari 
absque  assensu  R.  Pontificis,  quod  fuit  pro  constanti  et 
certa  regula  in  tota  retro  antiquitate  admissum.  —  Cf.  can. 
1  et  seq.j  dist.  17. 

b)  Nec  concilia  provincialia,  utpote  ab  ipso  jure  prse- 
scripta,  celebrantur  absque  consensu  Romani  Pontiftcis,  sed 
consentiente  et  implicite  per  legem  ipsam  prsecipiente  Pon- 
tifice;  insuper  nequeunt  eorum  decreta  publicari,  quin  prius 
Sedi  ApOstolicse  subjecta  et  ab  ea  recognita  fuerint.  —  Cf. 
Bouix,  De  Episc,  tom.  i,  pag.  431  ;  —  Bu  conc.  provinc, 
part.  3,  chap.  13  et  14. 

676.  III.  Comitia  cleri  Gallicani,  quse  olim  singulis 
decenniis  habebantur,  non  erant  concilia  nationalia,  sed 
conventus  ecclesiastici  ad  negotiorum  temporalium  trac- 
tationem,  in  quibus  Episcopi/  data  opportuna  occasione, 
multa  etiam  ssepe  gesserunt  in  ordine  spirituali. 

a)  Gomitia  cleri  convocabantur  auctoritate  Regis ;  illi 
tantum  jus  habebant  conveniendi,  inter  Episcopos  et  cleri- 
cos  secundi  ordinis,  qui  a  sua  provincia  deputabantur ;  et 
omnibus,  sive  Episcopis  sive  clericis  deputatis,  par  erat  jus 
suffragium  ferendi  :  quoe  cuncta  non  concordant  cum  regu- 
lis  canonicis  de  convocatione  et  celebratione  conciliorum. 

b)  Hoec  causa  fuit  cur  clerus  Gallicanus,  in  suis  con- 
ventibus  generalibus  congregatus,  nunquam  sibi  vindica- 
verit  auctoritatem  legislativam  7nore  conciliorum. 

Multas  nihilominus  fecit  ordinationes  quse  non  parum 
inservierunt  ad  servandam  unitatem  disciplince  per  Gal- 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  545 

lias;  ordinationes  quippe,  seu  regulse  transmissse  a  con- 
ventu  ad  singulos  Episcopos,  plerumque  ab  iis  acceptaban- 
tur,  qui  pro  sua  quisque  dioecesi  eas  promulgabant.  — 
Icard,  Prcelect.f  nicm.  222. 


ARTIGULUS  III. 

DE    CONCILIIS    PROVINCIALIBUS. 

Concilium  provinciale  est  :  Gonsessus  Episcoporum  ali- 
cujus  provincise,  prseside  Metropolitano. 

677.  I.  Convocatio  concilii  provincialis  pertinet 
ad  Metropolitanum ;  et,  eo  legitime  impedito,  ad  anti- 
quiorem  Episcopum  suffraganeum.  —  Trid.,  sess.  24, 
cap.  2. 

Sede  archiepiscopali  vacante,  indictio  fit  ab  eodem  anti- 
quiore  Episcopo,  non  vero  a  Vicario  Gapitulari.  —  ^S.  C.  C, 
in  Tarraconen.,  10  fehr.  1624. 

678.  II.  Goncilia  provincialia  convocanda  sunt 
singulis  trienniis,  ex  decreto  concilii  Tridentini,  loc.  cit. 

a)  Antiquitus  bis  in  anno ;  jure  autem  Decretalium 
expresso  in  cap.  Sicut  olim,  25,  Be  accusat.,  singulis  annis 
celebrartda  erant  haec  concilia.  —  Cf.  Bened.  XIV,  De  syn. 
dicec,  lih.  1,  cap.  6. 

b)  Tridentinum  decretum  de  conciliis  provincialibus 
celebrandis  non  posse  abrogari  per  contrariam  consuetu- 
dinem,  quse  potius  corruptela  juris  esset  appellanda,  liben- 
ter  admittimus,  eo  quod  hujusmodi  celebratio  a  Patribus 
Tridentinis  ut  remedium  peropportunum  habita  sit,  «  pro 
moderandis  moribus,  corrigendis  excessibus  et  controversiis 
componendis  ».  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  2.  —  Cf.  Santi,  De 
offlc.  jud.  ord.,  num.  153. 

c)  Fatemur  quidem  legem  Tridentinam  per  diuturna 
tempora  non  fuisse  observatam. 

lo  Ad  Galliam  quod  attinet,  Episcopi,  impediti  liberta- 
tibus  ecclesiae  Gallicanse  et  necessitate  obtinendi  licentiara 
regiam,  liberam  cOnciliorum  provincialium  celebrationem 


546    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

ssepissime,  sed  frustra,  reclamaverunt  in  comitiis  genera- 
libus  cleri  Gallicani.  —  Nostro  sseculo,  eadem  difficultate 
prohibiti  sunt  per  injuriam  articuli  organici  4;  attamen 
post  annum  1849,  uti  coeperunt  in  Gallise  provinciis  f acultate 
sibi  de  facto  partim  restituta. 

2o  Verum,  ut  consuetudo  prsevalere  possit  contra  legem, 
necessarium  est  ut  eo  tempore  inducta  sit  quo  legis  obser- 
vatio  possibilis  erat. 

Unde,  etiamsi  dicamus  Tridentinum  decretum  de  cele- 
brandis  conciliis  provincialibus  contraria  consuetudine 
abrogari  posse,  non  ideo  concludere  fas  est  contrariam 
consuetudinem  de  f acto  obtinuisse ;  nam,  ut  verbis  utamur 
cardi7ialis  Goicsset :  «  La  longue  interruption  des  conciles 
en  France  ne  provenant  que  de  la  violence  des  Parlements 
et  du  mauvais  vouloir  ou  de  la  faiblessedesGouvernements, 
n'a  pu  faire  tomber  en  d6su6tude  le  d6cret  du  concile  de 
Trente.  Aussi,  pour  les  Eglises  oii  les  conciles  et  les  synodes 
n'ont  pas  eu  lieu  depuis  longtemps  a  raison  de  certains 
emp^chements,  si  ces  memes  empfichements  venaient  a 
cesser,  les  Archeveques  et  les  Eveques  doivent  les  cel^brer 
au  plus  tot.  »  —  Exposition  des  principes  du  droit  can., 
chap.  18,  quest.  2.  —  Cf.  Bouix,  Du  concile  provinc, 
part.  i,  chap.  8. 

d)  Schema  tertium  concilio  Yaticano  proponendum 
ordinabat  provincialia  concilia  ubicumque  celebranda  esse 
infra  biennium  a  fme  concilii  oecumenici,  ac  deinde  quoli- 
bet  saltem  quinquennio. 

679.  III.  Gonvocandi  sunt  ad  concilium  provin- 
ciale,  et  votum  decisivum  habent  : 

a)  Omnes  Episcopi  suffraganei  seu  comprovinciales, 
etiam  nondum  consecrati. 

Eis  assimilantur  Administratores  Apostolici  in  spiri- 
tualibus  et  temporalibus,  nec  non  Episcopi  Coadjutores, 
quando  coadjutus  dioecesi  regendoe  omnino  impar  factus  est, 
ita  ut  Goadjutor  jam  per  se  dioecesim  administret.  —  Cf. 
n.  707  et  seq. 

Verum  Episcopus  mere  Titularis  non  habet  votum  deci- 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  547 

sivum  in  Synodo  provinciali,  nisi  omnes  et  singuli  Epis- 
copi  consentiant;  neque  supra  caeteros  gB^ndet  p^^cecedentia, 
licet  ante  consecrationem  acceperit;  nec  considerari  potest 
ut  Episcopus  exemptus.  — "  S.  Cong.  Concilii,  in  Aquen., 
25  aug.  1850. 

b)  Episcopi  exempti  qui  Metropolitanum  elegerunt ;  ju- 
bente  enim  concilio  Tridentino,  «  Episcopi  qui  nulli  Archie- 
piscopo  subjiciuntur,  aliquem  vicinum  Metropolitanum  se- 
mel  eligant,  in  cujus  synodo  provinciali  cum  aliis  interesse 
debeant  ».  —  Trid.,  loc  cit. 

c)  Abbates  et  alii  Prcelati  habentes  jurisdictionem 
quasi-episcopalem  in  clerum  et  populum  alicujus  loci  intra 
ambitum  ipsius  provincise. 

Quod  si  sint  nuilius,  habentes  scilicet  territorium  sepa- 
ratum,  isti,  ad  mentem  Tridentini,  tenentur  sibi  eligere 
Metropolitanum  aliquem  vicinum,  in  cujus  concilium  pro- 
vinciale  conveniant,  quemadmodum  resolutum  esse  a 
S.  G.  G.  refert  Fagnanus,  in  cap.  10,  De  his  quce  flunt  a 
Prcelat.,  num.  34.  —  Cf.  n.  715, 

d)  Yicarii  Capitulares  ecclesiarumvacantium,  quia  ea- 
rum  legitimam  administrationem  habent. 

680.  IV.  Invitari  quoque  debent  Capitula  cathedra- 
lium  ut  per  suos  delegatos  adsint.  —  Cap.  10,  De  his  quce 
flunt  a  Prcelat.  sine  consensu  Capituli. 

Inviti  tamen  compelli  nequeunt  ut  interveniant ;  et,  si  in 
concilio  provinciali  intersint,  votum  mere  consultativum, 
non  decisivum  habent,  juxta  decretum  S.  Gong.  Goncilii, 
19  april.  1596.  —  Ben.  XIY,  De  syn.,  lib.  3,  c.  4. 

a)  Invitari  possunt  Abbates  qui  passivam  dumtaxat 
exemptionem  habent  a  jurisdictione  Episcopi,  licet  ex  com- 
muniori  sententia  non  sint  necessario  convocandi. 

Verum  vocati  non  tenentur  adire ;  et,  si  intersint,  non  ob-. 
tinent  nisi  votum  consultativum. 

b)  Tandem,  ad  concilium  non  coguntur  quidem,  nec 
proprie  invitantur,  sed  admittuntur  viri  ccclesiastici  plu- 
res,  qui  a  Patribus  Officiales  concilii  constituti,  varia  officia 
ac  ministeria  obeunt,  puta  Notarii,  Secretarii,  Promotoris ; 


S48    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

dum  prseterea  singuli  ex  Patribus  unum  aut  alterum,  vel 
etiam  plures,  arbitrio  concilii,  sibi  adciscunt,  veluti  Theo- 
logos  et  Canonistas,  quorum  doctrina  utantur  ad  pleniorem 
discussionem  rerum  agendarum. 

c)  Quin  et  laici  quorum  merita  sunt  spectabilia  et  inter- 
ventus  forte  opportunus,  admitti  possunt  ad  concilium,  ut 
constat  ex  ipso  Gaeremoniali  Episcoporum,  quod  ordinis 
sedendi  ab  ipsis  observandi  meminit. 

Verum  Benedictus  XIV,-  post  Pignatellum,  Episcopos 
monet  ut  «  caute  in  hoc  se  gerant,  neque  nimis  faciles  se 
praebeant  in  laicis  ad  synodum  invitandis,  ne  quod  ab  initio 
bonse  voiuntatis  et  urbanitatis  fuit,  tractu  temporis  fiat 
necessitas  ».  —  Be  syn.,  lih.  5,  c.  9,  n.  7 . 

681.  V.  Episcopi  omnes  et  alii  qui,  de  jure  vel 
consuetudine,  interesse  debent  concilio  provinciali, 
ad  ipsum  convenire  omnino  tenentur.  —  Trid.,  l.  c. 

Et,  si  justa  causa  impediantur,  procuratorem  mittere 
debent  cum  excusatione.  —  Can.  i,  causce  5,  qucest.  3  ;  — 
can.  9 et  iO,  dist.  i8. 

Procuratores  Episcoporum  et  aliorum  habentium  juris- 
dictionem  quasi-episcopalem,  non  habent  votumdecisivum, 
nisi  ita  concilio  placuerit ;  quod  rescripsissereferunt  S.G.G. 
ad  synodum  Rothomagensem,  an.  i58i. 

a)  Goncilio  pra^est  Metropolitanus,  et  Episcopi  sedent 
juxta  ordinem  temporis  proprise  consecrationis,  non  vero 
juxta  ecclesiarum  dignitatem  et  prseeminentiam,  quemad- 
modum  resolvit  S.  G.  G.  apud  Fagnan.,  in  cap.  Sicut  olim, 
De  accusat.,  n.  30.  —  Cf.  can.  Placuit,  dist.  i8;  —  et  Cce- 
rem.  Episcoporum. 

h)  Ea  censetur  sententia  concilii,  adeoque  prsevalet,  in 
quam  convenit  major  pars  illorum  qui  suffragium  decisi- 
vum  habent,  nihil  prseponderante  Archiepiscopi  voto. 

c)  Neque  concilium  provinciale  dissolvitur  ab  Archie- 
piscopo  sine  consilio  et  assensu  suffraganeorum,  quemad- 
modum  resolutum  esse  a  S.  G.  G.  refert  Fagnanus,  loc.  cit.y 
num.  98. 


CaP.   IX.    De   SYNODIS   EPISCOPORUM.  549 

682.  VI.  Gonciliumprovinciale  ea  statuere  potest, 

secundum  vel  praeter  canones,  quoe  ad  reformandos  abusus 
et  ad  fovendam  ecclesiasticam  disciplinam  utilia  esse  viden- 
tur;  causasque  Episcoporum  minores,  quse  scilicet  deposi- 
tione  aut  privatione  dignse  non  sunt,  cognoscere  et  termi- 
nare.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  5,  Be  ref.—  Cf.  n.  690. 

a)  Verum  concilium  provinciale  nihil  decernere  valet 
contra  jus  commune,  nec  qusestiones  libere  controversas 
defmire,  neqne quoad  Regulares  eocemptos  prseterire  limites 
adsignatos  a  jure.  —  Cf.  n.  1212  et  seq. 

h)  Benedictus  XIV,  De  synodo  diceces.,  lih.  7,  varia  in 
specie  recenset  a  quibus  Episcopi  in  suis  constitutionibus 
cavere  debent,  sive  in  concilio  provinciali,  sive  in  synodo 
dioecesana.  —  Cf.  breve  Pii  VI  ad  Archiepiscopum  Mogun- 
tinum,  de  Nuntiaturis ;  —  Fagnan.,  in  cap.  Sicut  olim, 
De  accusat.;  —  Bouix,  Du  conc.  provinc.,part.4,chap.23. 

683.  VII.  RecognitJo  decretorum  facienda  est  a 
Sacra  Gongregatione  Goncilii.  —  Cf.  n.  473. 

a)  Cum  in  provincialibus  conciliis  quae  antiquioribus 
Ecclesice  sceculis  cogebantur,  ait  Benedictus  XIV,  recens 
subortse  haereses  interdum  damnarentur,  et  gliscentes  per 
provinciam  errores  sollicita  cura  prsefocarentur,  inde  fac- 
tum  est  ut  eorumdem  acta  per  synodalem  epistolam  ad 
Romanum  transmitterentur  Pontificem ,  ut,  accedente 
Primse  Sedis  et  Jesu  Ghristi  in  terris  Vicarii  approbatione, 
quod  in  illis  particularibus  Episcoporum  ccetibus  fuerat 
deliberatum,  tanquam  fldei  dogma  ab  omnibus  reciperetur 
orthodoxis,  unaque  esset  ubique  omnium  fides. 

b)  Hodie  vero,  etsi  plerumque  in  ejusmodi  synodis  fidei 
causse  non  pertractentur,  sed  sola  condantur  decreta  disci- 
plinam  respicientia,  ut  tamen  antiquse  consuetudinis  aliquod 
remaneret  vestigium,  ea,  antequam  promulgentur,  trans- 
mitti  jussit  Sixtus  Vad  S.  G.  Concilii,  non  quidem  ut  postea 
confirmationem  reportent  a  Sede  Apostolica,  sed  ut  corri- 
gantur,  si  quid  fortasse  in  iisdem  aut  nimis  rigidum  aut 
minus  rationi  congruum  deprehendatur.  —  Bened.  XIV,  De 
syn.,  lib.  13,  cap.  3.  —  Cf.  n.  470  et  473. 

3r 


550      TrACT.  V.  De  EPISCOPO  et  synodis  episcoporum. 

684.  VIII.  Approbatio  datur  vel  in  forma  com- 
muni,  vel  in  forma  speciflca. 

a)  Approbatio  in  forma  communi  testatur  tantum 
nihil  in  actis  a  S.  Gongregatione  revisis  et  correctis  conti- 
neri  quod  sit  censura  dignum,  aut  saltem  tolerari  non  possit. 

Et  regulariter  non  fit  nisi  hsec  simplex  revisio  decreto- 
rum  a  S.  Gongregatione. 

b)  Possunt  tamen,  expostulante  Metropolitano,  decreta 
concilii  provincialis,  non  solum  a  S.  G.  G.  recognosci  et,  si 
opu«  fuerit,  emendari,  verum  etiam  a  S.  Pontifice  per  Apos- 
tohcas  litteras  confvrmari. 

lo  Quo  in  casu  acta  dicuntur  approbata  in  forma  speci- 
fica,  et  non  pos&unt  a  Metropolitano,  neque  ab  alio  concilio 
provinciali,  sine  Romani  Pontificis  licentia,  corri^i  aut  im- 
mutari ;  siquidem  obligant  perinde  ac  si  essent  constitutio- 
nes  Pontificise.  [ 

2«  Verum  hsec  specialis  confirmatio  nequaquam  extendit 
decreta  ad  universalem  Ecclesiam,  nisi  aliter  expresserit 
Pontifex,  vel  qusedam  huju&modi  decreta  in  Gorpore  juris 
communis  retulerit.  —  Cf.  Ben.  X/Y,  loc.  cit.,  n.  5. 

685.  IX.  Decreta  concilii  provincialis  rite  reco- 
gnita  et,  si  opus  fuerit,  emendata,  promulganda 
sunt  a  singulis  Episcopis,  infra  semestre,  in  synodis 
dioecesanis.  — Cap.  Becernimus,  dist.  18;  —  cap.  Sicut 
olim,  25,  Be  accusat. 

a)  Quod  si  ex  aliqua  ratione  celebrari  non  posset  syno- 
dus  dioecesana,  promulgatio  extra  eam  quamprimum  fieri 
deberet. 

b)  Facta  promulgatione,  decreta  hujusmodi  obligant 
universam  provinciam,  et  ipsum  Metropolitanum,  ita  ut 
abrogari  nequeant  nisi  ab  alio  concilio  provinciali  vel  a 
Romano  Pontifice. 

In  quo  differt  concilium  provinciale  a  concilio  generali  et 
a  synodo  dioecesana,  quorum  statuta  immutari  possunt  a 
R.  Pontifice  vel  ab  Episcopo. 

686.  X.  Episcopi  possunt  dispensare  super  legi- 


Cap.  IX.  De  synodis  episcoporum.  551 

bus  concilii  provincialis  in  suis  dioecesibus,  ex  senten- 
tia  communiori,  quse  Sancto  Ligorio,  sicut  suavior,  sic 
aequior  visa  est. 

Nam,  ea?  unaparte,  possunt  esse  casus  in  quibus  utilis, 
imo  et  necessaria  esse  potest  dispensatio  super  decretis  sy- 
nodi  provincialis ;  et,  eoo  alia  parte,  sequum  videtur  ut  Epis- 
copi  tunc  habeant  facultatem  in  hujusmodi  decretis  dispen- 
sandi,  ut  non  sit  exspectandum  aliud  provinciale  concilium, 
vel  sit  recurrendum  ad  Sedem  Apostolicam.  —  Cf.  S.  Lig., 
lib.  1,  n.  190.  —  Cf.  n.  582. 


552     Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 


CAPUT  X. 

DE    AMISSIONE    ET    SUSPENSIONE 
JURISDIGTIONIS   EPISCOPALIS. 

Episcopiis  jurisdlclionem  suam  amillere  potest :  cessalione  voluntaria, 
translalione,  vel  destitutione.  — Suspendi  quoque,  seu  impodiri  potesl 
exercitium  jurisdiclionis  episcopalis,  Episcopo  suam  sedem  retinenle. 


ARTIGULUS  I. 

DE   RENUNTIATIONE   ET   TRANSLATIONE   EPISCOPORUM. 

Gonferantur  ea  quae  de  renuntiatione  et  translatione  Epis- 
coporum  dicta  sunt  in  Tractatu  De  jurisd.  eccles.,  ubi  de 
amissione  jurisd.  ordin.,  n.  216  et  seq. 

687.  I.  Renuntiatio  Episcopatus  potest  fieri  du- 
pliciter,  scilicet  renuntiando  loco  tantum,  vel  renuntiando 
loco  et  dignitati  simul.  —  Cap.  Requisivit,  i,  De  ordinatis 
db  Episc.  qui  renuntiavit  episcopatui. 

a)  Renuntiatio  episcopatus  renuntiando  loco  tantum  fit 
quando  Episcopus  episcopatum  in  manus  Papse  renuntiat, 
dimittendo  dioecesim  dumtaxat. 

b)  Renuntiatio  loco  simul  et  digmtati  habetur,  quando 
Episcopus,  V.  gr.  ob  zelum  ingrediendae  Religionis,  vel  ut 
prseveniat  promeritam  depositionem ,  renuntiat  in  manus 
Papse  nomen  et  omne  jus  episcopalis  administrationis,  atque 
ordinis  exsecutionem  respectu  cujuscumque  loci,  retinendo 
solum  ea  quae  sunt  episcopalis  ordinis,  seu  characteris.  — 
Ferraris,  verbo  Episcopus,  art.  3. 

Unde,  Episcopus  qui  renuntiavit  loco  et  dignitati  nequit, 
etiam  rogatus  ab  alio  Episcopo,  licite  sacros  ordines  con- 
ferre.  —  Cit.  cap.  Requisivit.  —  Cf.  n.  329. 

688.  II.  Sedes  quam  dimittit,  seu  ecclesia  a  qua 
de  suo  consensu  transfertur  Episcopus,  ab  eo  tem- 
pore  vacat  quo  idem  Episcopus  ab  illius  vinculo  in  Gon- 


Cap.  X.  De  amissione  jurisdictionis  episcopalis.    SS3 

sistorio  Summi  Pontificis  absolvitur,  etiam  ante  expeditio- 
nem  litterarum  Apostolicarum,  vel  adeptam  secundae  eccle- 
siae  possessionem. 

a)  Postquam  vero  ex  testimonio  Secretarii  Sacri  Golle- 
gii,  vel  alio  modo,  hujusmodi  absolutionis  notitiam  Episco- 
pus  translatus  habuerit,  illico  ab  exercitio  jurisdictionis 
ordinarise  abstinere  debet ;  eaque  in  Capitulum  transit,  ita 
ut  Gapitulum  statim  eadem  jurisdictione  uti,  sedem  vacan- 
tem  publicare,  et  Vicarium,  ad  concilii  Tridentini  prsescrip- 
tum,  constituere  possit  ac  debeat.  —  Decret.  TJrhani  YIII, 
20  mart.  1625.  —  Cf.  n.  80i. 

b)  Medio  tempore  inter  solutionem  vinculi  in  Gonsis- 
torio  et  allatum  de  ea  nuntium  certum,  manet  jurisdictio 
ordinaria  penes  Episcopum  resignantem  vel  translatum, 
et  quidem  ex  commissione  S.  Sedis  potius  quam  jure  pro- 
prio  episcopatus. 

Verum  hujusmodi  prorogata  jurisdictio  restringitur  ad 
ea  quae  in  suspenso  manere  non  possunt,  ideoque  non  ex- 
tenditur  ad  beneficiorum  collationem.  —  Cf.  Bened.  XIV, 
Be  syn.y  lib.  13,  cap.  16,  num.  10. 

689.  III.  Si  translatio  fiat  inscio  Episcopo, 

a)  Non  vacat  prior  ecclesia  ante  prsestitum  a  translato 
consensum,  nisi  secus  exprimatur  a  Papa. 

Et  ratio  est,  quia  Episcopum  absentem  et  ignorantem  de 
una  ad  aliam  ecclesiam  non  aliter  transfert  quam  sub  con- 
ditione  quod  is  consentiat,  vel  expresse,  vel  saltem  tacite 
acquiescendo  videlicet  translationi  de  se  factse.  — Ferraris, 
verbo  Episcopus,  art.  3,  n.  62. 

b)  Verum,  juxta  vigentem  disciplinam,  translationes 
Episcoporum  minime  fmnt  nisi  praevia  scientia  et  prsevio 
consensu  Episcopi  qui  ab  una  ad  aliam  ecclesiam  est  trans- 
ferendus.  —  Cf.  Bened.  XIV,  Be  syn.,  loc.  cit.,  n.  13. 


554     Tract.  V.  De  episgopo  et  synodis  episcoporum. 

ARTIGULUS  II. 

DE    episcoporum   depositione. 

Ageridiim  est  :  de  remolione  Episeoporum  ia  animadversionem  aliciijus 
(lelicH,  seu  de  ipsorum  dcposilione  juridica ;  — et  de  remotione  Epis- 
coporum  nuUius  deiicli  reorum,  sou  de  simplici  depositione. 

§  I.  De  episgoporum  depositione  juridiga. 

690.  I.  Romanus  Pontifex  de  jure  divino  est  ordi- 
narius  judex  Episcoporum  quoad  criminales  ipsomm 
causas,  sive  majores,  sive  minares.  — Namin  potestate  qua 
donatus  est  universalem  Ecclesiam  regendi,  pascendi  et 
gubernandi,  includitur  et  jurisdictio  ordinaria  vi  cujus  po- 
test  Episcoporum  delicta  coercere,  atque  eosdem,  si  opus  sit, 
deponere  et  a  dioecesium  suarum  administratione  removere. 
^  Cf.  Syll.prop.  51. 

a)  Jure  canonico  veteri,  criminales  Episcoporum 
causae,  etiam  majores,  ventilari  consueverant  in  concilio 
provinciali,  reservata  sententia  defmitiva  S.  Pontifici  in 
casu  appellationis. —  Cf.,  ex.  gr.,  conc.  Sardicens.,  can.  7 . 

b)  Jure  recentioriy  decursu  temporum  praevaluit  in  ca- 
nonica  disciplina  ut,  ne  in  prima  quidem  instantia,  Episco- 
pus  ab  alio  judicetur  quam  a  Romano  Pontifice;  et  legem 
illam  jam  diu  vigentem  concilium  Tridentinum  sua  auc- 
toritate  sancivit,  ita  ut  ad  terminos  juris  Tridentini  : 

lo  «  Causce  criminales  graviores  contraEpiscopos,  etiam 
hseresis,  quod  absit,  quiB  depositione  aut  privatione  dignse 
sunt,  ab  ipso  tantum  Summo  Pontifice  cognoscantur  et  ter- 
minentur. 

2o  »  Quod  si  ejusmodi  sit  causa  quse  necessario  extra 
Romanam  Curiam  sit  committenda,  nemini  prorsus  ea 
committatur,  nisi  Metropolitanis  aut  Episcopis  a  Beatis- 
simo  Papa  eligendis.  —  Hsec  vero  commissio  et  specialis 
sit,  et  manu  ipsius  Sanctissimi  Pontificis  signata;  nec  un- 
quam  plus  his  tribuat  quam  ut  solum  facti  instructionem 


Gap.  X.  De  amissione  jurisdictionis  episcopalis.     535 

sumant,  processumque  conficiant,  quem  statim  ad  Roma- 
num  Pontificem  transmittant,  reservata  eidem  Sanctissimo 
sententia  defmitiva. 

3°  »  Minores  vero  causce  Episcoporum  in  concilio  tantum 
provinciali  cognoscantur  et  terminentur,  vel  a  deputandis 
per  concilium  provinciale.  »  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  5,  De 
reformatione. 

691.  II.  Potest  Papa  recedere  a  decretis  Tridenti- 
nis,  atque  alium  adhibere  procedendi  modum,  quin 
de  jure  extraordinario  procedat,  propter  expressam  reser- 
vationem  auctoritatis  Apostolicse  quse  habetur  in  capite  ul- 
timo  sessionis  25,  Be  ref. 

Unde,  non  obstante  contraria  dispositione  Tridentince 
synodi,  potest  Papa  causas  majores  Episcoporum  extra  Gu- 
riam  committere  aliis  judicibus  quam  Metropolitanis  aut 
Episcopis;  item  potest  iis  judicibus  committere  ut  senten- 
tiam  etiam  pronuntient ;  vel  in  Guria  Romana  delegatis  ju- 
dicibus  easdem  causas  cognoscendas  et  dirimendas  com- 
mittere;  item  potest  judices  seu  tribunalia  instituere  cum 
ordinaria  jurisdictione  dictas  causas  dirimendi  et  Episcopos 
deponendi,  privandi,  ac  aliis  poenis  afficiendi.  —  Cf.  Bouix, 
Be  Episcopo,  t07n.  1,  p.  329  et  seq. 

692.  III.  Et  revera,  ex  potestate  ipsis  a  Romano 
Pontifice  delata, 

a)  Auditor  Cameroe  Apostolicoe,  tanquam  judex  ordi- 
narius,  in  quibuslibet  causis  criminalibus  Episcoporum  pro- 
cedit. 

Nequit  tamen  Episcopos  cogere  ad  comparendum  perso- 
naliter,  neque  poenam  depositionis  aut  privationis  contra 
ipsos  decernere,  nisi  ex  commissione  manu  Pontificis  si- 
gnata.  —  Cf.  constit.  Greg.  XIV  et  Pauli  Y. 

b)  Sacra  Congregatio  Episcoporum  et  Regularium  est 
judex  ordinarius  in  criminalibus  Episcoporum  minoribus 
causis.  —  Quod  eruitur,  tum  ex  quotidiana  praxi,  tum  ex 
eo  quod  Sixtus  V,  constitutione  sua  Immensa,  huic  Gon- 
gregationi  facultatem  dederit  controversias  dirimendi  quse 
Episcopos  respiciunt,  etiam  eas  quse  contra  Episcopos  ab 


556     Tbact.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

ipsorum  subditis  moventur,  quodper  se  includit  jurisdictio- 
nem  in  minores  saltem  causas  criminales  Episcoporum. 

De  ipsorum  majoribus  criminalibus  causis,  nequit  dicta 
S.  Gongregatio  ex  sua  ordinaria  jurisdictione  cognoscere  et 
pronuntiare.  —  Eas  tamen  expedire  solet  ex  delegatione 
Summi  Pontifieis,  absque  ulla  commissione  manu  Papoe 
signata,  et  facto  dumtaxat  verbo  per  Secretarium  cum 
Sanctissimo. 

c)  Inquisitores  generales,  seu  Gardinales  S.  G.  Sancti 
Officii,  ob  crimen  hceresis  contra  Episcopos  procedere  pos- 
sunt,  ita  tamen  ut,  completo  processu,  sententia  definitiva 
S.  Pontifici  reservetur.  —  Cf.  bull.  Pii  lY,  Romanus  Pon- 
tifex,  an.  1563. 

%  II.  De  simplici  episgoporum  depositione. 

Potest  S.  Pontifex,  ex  causa  necessitatis  aut  utilitatis, 
aliquem  Episcopum,  et  etiam  omnes  alicujus  regionis  Epis- 
copos,  etsi  nullius  delicti  reos,  sedibus  privare. 

693.  I.  Probatur  ex  Primatu  jurisdictionis  Ro- 
mani  Pontificis. 

Romano  enim  Pontifici  plena  potestas  tradita  est  pas- 
cendi,  regendi  ac  gubernandi  universalem  Ecclesiam,  et 
ipsius  officium  est  invigilare  in  omnes  Ecclesise  partes,  et 
prsecavere  ne  ulla  detrimentum  patiatur.  —  Atqui,  con- 
tingere  potest  ut  Episcopus,  etsi  nullius  culpae  reus,  ex  va- 
riis  loci  ac  temporum  circumstantiis,  procurando  in  dioecesi 
sua  spirituali  animarum  bono  impar  omnino  evadat;  imo, 
nec  nisi  cum  ingenti  illius  ecclesise  detrimento  in  ea  per- 
manere  et  ipsius  gubernationem  retinere  valeat.  —  Ergo, 
S.  Pontifex  hujusmodi  Episcopos,  etiam  invitos,  suis  sedi- 
bus  privare  potest.  —  Cf.  Bouix,  De  Episc,  tom.  i, 
pag.  360  et  seq. 

694.  II.  Probatur  ex  eo  quod  possit  S.  Pontifex 
Episcopos  ob  delictum  deponere. 

Nam,  si  Episcopus,  etsi  nuUius  delicti  reus,  causa  est 
cur  in  ipsius  dioecesi  res  catholica  pessumdetur  et  animae 


Cap.  X.  De  amissione  jurisdictionis  EPiseoPALis.    55)7 

in  ruinam  agantur,  vel  impedimento  est  ne  ad  effectum  de- 
ducatur  magni  momenti  dispositio  ex  qua  sequeretur  ingens 
utilitas  quoad  dioecesim,  vel  etiam  quoad  universalem  Ec- 
clesiam,  de  jure  naturali  tenetur  episcopatum  resignare. 

—  Atqui,  potest  S.  Pontifex  id  ah  ipso  exigere  ad  quod  sub 
gravi  tenetur;  et,  si  Romano  Pontifici  legitime  imperanti 
obedire  pertinaciter  renuat,  delictum  admittit  quod  depo- 
sitionem  meretur.  —  Ergo,  si  jussus  resignare,  Pontificio 
praecepto  non  pareat,  potest  a  S.  Pontifice  deponi. 

695.  III.  Probatur  ex  facto  Pii  VII. 

a)  AnnolSOl,  expostulante  Napoleone  I  novam  omnium 
dioeceseon  Gallise  circumscriptionem,  utile  reputavit  Sum- 
mus  Pontifex,  attentis  circumstantiis,huicvoto  satisfacere. 

—  Quod  cum  recte  fieri  non  posset  nisi  amotis  tunc  eocsis- 
tentibus  Galliarum  EpiscopiSfPmsYllsh  omnibusGalliae, 
Belgii  et  Sabaudiae  Episcopis,  sedium  suarum  renuntiatio- 
nem  postulavit  :  quam,  nisi  infra  proefixum  terminum  mi- 
sissent,  edixit  se  perinde  acturum  ac  si  resignassent,  pro- 
cessurum  nempe  ad  novam  dioeceseon  circumscriptionem, 
et  noviter  erectarum  regimen  aliis  Episcopis  commissurum. 

Et  reipsa,  quamvis  nonnulli  Episcopi  hanc  renuntiationem 
recusassent,  ulterius  progressus  est  Pontifex ;  exstincta 
nempe  omnium  Episcoporum  in  priscas  dioeceses  jurisdic- 
tione  per  totum  Imperium  Gallicanum,  quod  tunc  prsefatis 
regionibus  constabat ,  novis  dioecesihus  novos  instituit 
Episcopos. 

b)  Porro,  factum  istud,  quo  Sedes  Apostolica  publice 
ac  solemniter  auctoritatem  qualem  nunquam  antea  exer- 
cuit,  et  quod  legitimum  existimaverunt,  praeter  paucos 
Gallicanos,  omnes  totius  orbis  Episcopi,  probat  hujusmodi 
potestatem  R.  Pontifici  competere. 

Secus  eriim  errassent  omnes  generatim  Episcopi,  agnos- 
cendo  in  S.  Pontifice  auctoritatem  quam  non  habuisset,  et 
communicando  cum  tot  Episcopis  illegitime  et  nulliter  a 
Pio  VII  institutis,  simulque  errasset  S.  Pontifex,  hanc  sibi 
potestatem  tribuendo  :  quod  nefas  est  asserere,  cum  Eccle- 
sia  Ghristi  deficere  non  possit. 


558    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

c)  Ergo,  Episcopi  Gallise  qui  Goiicordato  anni  1801  ac- 
quiescere,  et  novarum  dioeceseon  Episcopos  pro  legitimis 
habere  renuerunt,  nec  non  cseteri  ipsis  adhserentes,  fuere 
schismatlci,  et  anathemaconciliiTridentini,  sess.  23,can.8, 
incurrerunt.  —  Cf.  Bouix,  loc.  cit.,  pag.  364  et  seq. 

ARTICULUS  III. 

de  suspensione  jurisdictionis  episcopalis. 

Suspeiidi,  seu  impediri  potest  exercitium  jurisdictionis 
episcopalis,  Episcopo  suum  titulum  servante  : 

696.  I.  Per  sententiam  excommunicationis  aut 
suspensionis. 

a)  Quamdiu  censura  non  est  denuntiata,  Episcopus  ex- 
peditam  jurisdictionem  retinet;  denuntiatione  autem  facta, 
eo  ipso  suspenditur  ejus  jurisdictio,  nec  non  Vicariorum  ge- 
neralium  potestas. 

b)  Jurisdictio  episcopalis  in  casu  non  devolvitur  ad  Me- 
tropolitanum,  cum  id  non  inveniatur  a  jure  concessum,  ut 
notatur  in  cap.  i,  De  supplenda  neglig.  Prcel.,  in  €<>. 

Neque  ad  Capitulum  transit;  sed,  ex  diuturna  praxi,  ad 
regendam  dioecesim  Vicarius  Apostolicus  a  Romano  Ponti- 
fice  deputatur. 

697.  II.  Quando  administratio  dioecesis  Episcopo 
facta  estplane  impossibilis,  ex  captura  hostium,  amen- 
tia,  infirmitate  vel  alia  durabili  causa,  ita  ut  neque  per  de- 
legatos,  neque  per  litteras,  ullatenus  valeat  officium  suum 
exercere. 

Tunc,  suspensa  quoque  ipsius  Vicarii  generalis  jurisdic- 
tione,  administratio  dioecesis  a  Capitulo  suscipitur,  et  exer- 
cetur  per  Yiparium  Capitularem,  usque  dum  «  per  Sedem 
Apostolicam,  super  hoc  per  ipsum  Gapitulum  quam  cito  po- 
terit  consulendam,  aliud  contigerit  ordinari  ».  —  Cap.  3,  De 
supplenda  neglig.  Prcelat.,  in  6^. 

a)  Quod  verificari  etiam  in  casu  quo  Episcopus  in  partes 
longinquas  abiit  diu  abfuturus,  nullo  constituto  Vicario,  te- 


Cap.  X.  De  amissione  jurisdictionis  episcopalis.     559 

nent  Doctores,  apud   Schmalzgrueher,  Be  suppl.   neglig. 
Prcelat.,  n.  8.  —  De  Angelis,  in  eumdem  tit.,  n.  5. 

h)  Verum  id  minime  locum  habet  ubi  Episcopus  in  ea 
conditione  versatur,  ut  et  a  suis  dioecesanis  litteras  accipere 
et  suis  ipse  recurrentibus  epistolis  opportuna  ad  rectum 
dicecesis  regimen  mandata  indicere  valeat,  uti  decrevit 
S.  Gong.  Gonc,  7  aug.  1683.  —  Cf.  Bened.  XIY,  De  synod., 
lib.  13,  cap.  16,  n.  11. 

c)  Unde  concludendum  est  :  non  posse  Gapitulum  eli- 
gere  Vicarium  Gapitularem  qui  dioecesim  administret, 
quando  Episcopus  expulsus  est  a  dioecesi  ex  civilis  aucto- 
ritatis  decreto ;  nam  etiam  in  exsilio  potest,  saltem  per  epis- 
tolas,  necessitatibus  suse  ecclesise  subvenire. 

Ideo  Gregorius  XVI,  9  maii  1838,  Gapitulum  Golonise 
objurgavit,  eo  quod  injustis  laicre  potestatis  consiliis  conni- 
veret,  eligendo  Vicarium  Gapitularem,  dum  Archiepiscopus 
a  Gubernio  Borussico  detineretur  in  carcere. 

Et  Pius  IX,  per  organum  S.  C.  Episc.  et  Reg.,  3  muii 
1862,  irritas  pronuntiavit  electiones  nonnullorum  Vicario- 
rum  factas  ab  aliquibus  Gapitulis  ditionis  Neapolitanse  in 
Italia,  cum  Episcopi  exsulare  cogebantur,  et  Vicarios  seu 
delegatos  reliquerant. 


560    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 


GAPUT   XI. 

DE   EPISGOPIS    TITULARIBUS,    COADJUTORIBUS, 
REGULARIBUS,  ET  DE  PRiELATIS  EPISGOPO 
INFERIORIBUS. 

ARTICULUS    I. 

de  episcopis  titularibus. 

698.  I.  Episcopi  Titulares  sunt  Proelati  Episcopali 
charactere  insigniti,  quos  S.  Pontifex  assumpsit  ad  titulum 
ecclesiae  exsistentis  in  regionibus  infidelium,  carentes  clero 
et  populo  christiano. 

a)  Isti  vulgo  dicebantur  Episcopi  in  partihus  infide- 
lium  ;  sed,  ex  decisione  S.  G.  de  Propag.  Fide,  27  feh.  1882, 
quam  Summus  Pontifex  approbavit,  abrogata  est  hsec  for- 
mula,  cui  alia  substituitur  nomen  regionis  indicans,  v.  gr. 
N.,  Episcopus  CorinthiuSy  in  Achaia ;  vel  N.,  Episcopus 
Corinthius. 

b)  Prseterea,  ad  vitandam  confusionem  inter  Episcopos 
non  residentes  et  eos  qui  alicujus  dioecesis  regimini  praepo- 
siti  sunt,  priores  Episcopi,  nec  non  eorum  ecclesise,  Titu- 
lares  appellandi  sunt. 

699.  II.  Justissimis  de  causis  perseverat  vetus 
Ecclesiae  praxis  Episcopos  Titulares  creandi. 

a)  Una  est,  ne  antiquarum  ecclesiarum  cathedralium 
dignitas  et  memoria  penitus  oblitteretur,  quse  florentissimae 
olim,  nunc  sub  infidelium  jugo  ingemiscunt.  —  Cf.  Bene- 
dictum  XIV,  De  syn.  dioec,  lih.  2,  cap.  7 . 

b)  Prseterea,  «  oportet  aliquem  existere  cui  singulariter 
incumbat,  si  non  regere  captivam  illam  miseri  gregis  por- 
tionem,  preces  saltem  ac  lacrymas  pro  eadem  ad  misericor- 
diarum  Patrem  assidue  effundere.  »  —  Constit.  In  suprema, 
Leonis  XIII,  4  id.  jun.  1882. 


CaP.  XI.   De  EP.  TITUL.,  COADJ.,  Et'pR/ELAT.   INF.       561 

c)  Expedit  quoque  Romams  Pontificibus  prcesto  esse 
quosdam  Episcopos  :  qui  sibi  adsistant  in  Apostolico  ob- 
eundo  ministerio,  eiquorum  opera  utantur  in  iis  quse  non- 
nisi  Episcopis  decet  committere  :  yel  tanquam  coadjutores, 
sive  temporanei  sive  perpetui,  deputentur  ad  Episcopos  qui 
amplissimas  dioeceses  tenent,  aut  prse  infirmitate  impares 
sunt  oneri  regiminis  episcopalis.  —  Cf.Bened.  XIV^De  syn., 
lib.  2,  cap.  7,  num.  1. 

700.  III.  Episcoporum  Titularium  creatio,  trans- 
latio,  depositio,  ad  solum  Romanum  Pontificem 
spectat.  —  Cf.  n.  385  et  seq. 

Unde,  nullius  roboris  sunt  decreta  quse  absque  R.  Ponti- 
ficis  consensu  prodierunt  in  Gallia,  die  7  jan.  1808  : 

Art.  ier.  «  En  ex6cution  de  Tarticle  17  du  Gode  Napo- 
16on,  nul  eccl^siastique  fran^ais  ne  pourra  poursuivre  ni  ac- 
cepter  la  collation  d'un  Evech6  in  partihus  faite  par  le  Pape, 
s'il  n'y  a  pr6alablement  6t6  autoris6  par  Nous,  sur  le  rapport 
de  notre  ministre  des  cultes.  » 

Art.  2.  «  Nul  eccl6siastique  fran^ais  nomm6  a  un  Ev6- 
ch6  in  partibus  conform6ment  a  Tarticle  pr6c6dent,  ne 
pourra  recevoir  la  cons6cration  ^piscopale  avant  que  ses 
bulles  aient  6t6  examin6es  au  conseil  d'Etat,  et  que  nous 
en  ayons  permis  la  publication.  » 

701.  IV.  Quae  jure  divino  aut  ecclesiastico  ordini 
episcopali  adnectuntur, 

a)  Episcopi  Titulares  valide  exercent ;  verum  licite  ea 
perficere  nequeunt  nisi  de  licentia  Ordinarii,  secundum 
constantem  Ecclesise  disciplinam,  quam  sancivit  concilium 
Trid6ntinum,  sess.  6,cap.  5;  et  sess.  14,  cap.  2,  Le  ref. 

b)  Nec  possunt  Episcopi  Titulares  ordines  alicui  con- 
ferre  ratione  familiaritatis.  —  Cf.  n.  273. 

Et  generaliter,  Episcopus  Titularis  aliquem  in  quolibet 
loco  ordinans,  etiam  ad  primam  tonsuram,  absque  proprii 
Prselati  expresso  consensu  aut  litteris  di^nissoriis,  suspen- 
sionem  ab  exercitio  pontificalium  per  annum  incurrit ;  et  ta- 
liter  promotus,  suspensus  manet  quamdiu  proprio  ipsius 
Episcopo  videbitur.  —  Cf.n.  1698. 


562    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

702.  V.  Episcopi  Titulares,  licet  foedere  spirituali  cum 
suis  ecclesiis  conjuncti,  nullam  tamen  in  eas  jurisdic- 
tionem  episcopalem  exercere  valent,  quia  S.  Pontifex 
earum  curam  actualem  sibi  reservat,  quam  Vicariis  Aposto- 
licis  committit.  —  Cf.  n.  466  et  508. 

Unde,  quia  actuali  carent  administratione  ecclesiarum  ad 
quarum  titulum  sunt  promoti,  non  obstringuntur  lege  Six- 
tina  de  sacris  Apostolorum  liminihus  visitandiSy  exhiben- 
daque  relatione  status  suarum  ecclesiarum.  —  Bened.  XIV, 
De  syn.f  lib.  2,  cap.  7,  num.  2. 


ARTIGULUS   II. 

de  episcopo    coadjutore. 

Agendum  cst  :  do  noliono,   conslilulione,   —  juribus  ot  obligatlouibus 

Episcopi  Coadjutoris. 

§  I.  De  notione  et  gonstitutione  episgopi  goadjutoris. 

703.  I.  Episcopus  Goadjutor  est  ille  qui  a  potestate 
legitima  constituitur,  cum  officio  adjuvandi  Episcopum  in 
ipsius  dioecesis  administratione. 

Distinguuntur  Goadjutores  :  in  Goadjutores  cicm  futura 
successione,  et  Goadjutores  sine  futura  successione. 

a)  Priores,  qui  etiam  perpetui  a  Ganonistis  vocari  so- 
lent,  mortuo  coadjuto,  stutim  evadunt  proprii  diceceseon 
Episcopi,  quia  per  verba  «  ex  nunc  prout  ex  tunc  »,  quoe 
in  talis  coadjutorise  bulla  inseruntur,  ^tatim  ac  vacat  sedes, 
eis  confertur  episcopatus  a  Sede  Apostolica. 

b)  Posteriores,  qui  Auxiliares  quandoque  dicuntur, 
idem  jus  non  habent;  sed  eorum  potestas  tota  exspirat  per 
mortem,  depositionem  aut  resignationem  coadjuti. 

704.  II.  Ad  solum  Romanum  Pontificem  pertinet 
constituere  Goadjutorem  Episcopi. 

a)  Be  Coadjutoribus  cum  futura  successione  concilium 
Tridentinum  decrevit  «  quod,  si  quando  ecclesise  cathedralis 


CaP.  XI.  De  EP.  TITUL.,  COADJ.,  ET  PR^LAT.  INF.        563 

aut  monasterii  urgens  necessitas  aut  evidens  utilitas  postu- 
let  Prselato  dari  Goadjutorem,  is  non  alias  cum  futura  suc- 
cessione  detur,  quam  hsec  causa  prius  diligenter  a  sanctis- 
simo  R.  Pontifice  sit  cognita,  et  qualitates  omnes  in  illo 
concurrere  certum  sit  quse  a  jure  et  decretis  hujus  sanctse 
synodi  in  Episcopis  et  Prselatis  requiruntur;  alias  conces- 
siones  super  his  factse,  surreptitise  esse  censeantur  ».  — 
Trid,,  sess.  25,  cap.  7,  De  ref. 

b)  Idem  expresse  statuerat  Bonifacius  VIII  de  Coadju- 
toribus  etiam  sine  futura  successione,  eo  quod  deputatio 
Coadjutorum  intelligenda  sit  de  causis  majoribus  quse  Sedi 
Apostolicse  reservantur.  —  Cf.  cap.  unic,  De  clerico  cegro- 
tante,  in  60: 

c)  In  dioecesibus  in  quibus  Episcopi  electio  ad  Gapitu- 
lum  pertinet,  non  potest  S.  Pontifex  constituere  Goadjuto- 
rem  cum  futura  successione  absque  Capituli  consensu,  nisi 
derogando  juri  Ganonicorum  ad  quos  spectat,  mortuo  Epis- 
copo,  ipsius  successorem  eligere. 

Ob  eamdem  ratidnem  in  Gallia,  ex  Goncordato  anni  1801, 
requiritur  ad  hujusmodi  promotionem  consensus  Gubernii. 

705.  III.  Praelato  quamvis  non  consentienti,  imo 
invito  et  contradicenti,  dari  potest  Goadjutor  sine 
futura  successione  ;  quia,  si  S.  Pontifex  tollere  potest 
praelaturas,  ac  etiam  ex  justa  causa  cogere  Episcopum  ut 
dimittat  episcopatum,  multo  magis  dare  potest  Proelato 
Goadjutorem  etiam  sine  ejus  consensu.  —  Quod  aperle  sup- 
ponunt  cap.  Eoc parte,  5,  De  cleric.  cegrotanie ;  et  cap.  Pas- 
toralis,  eod.  tit.,  in  60. 

Sed  stylus  est,  seu  constans  praxis  Sedis  Apostolicse,  ut 
Goadjutorem  non  constituat  cum  futura  successione  sine 
prcevio  coadjuti  consensu. 

706.  IV.  Goadjutor  dotes  requisitas  ad  episcopa- 
tum  prae  se  f erre  debet,  examinandas  a  Sacra  Gong. 
Gonsistoriali ;  et  titulmn  obtinet  ecclesise  exsistentis  in 
regionibus  infldelium,  quem  titulum  amittit  statim  ac  sus- 
cipit  regimen  dioecesis  u.t  Pastor  ordinarius,  si  sit  cum  fu- 
tura  successione. 


564    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

§  II.  De  juribus  et  obligationibus  episgopi  goadjutoris. 

707.  I.  Ad  determinandum  jura  et  obligationes 
Goadjutoris,  in  primis  attendendus  est  tenor  littera- 
rimi  Apostolicarum  quibus  Goadjutor  deputatus  est. 

a)  Quoad  csetera  quae  in  litteris  Pontificiis  non  expri- 
muntur,  ac  etiam  ad  solvendaduhiaqm\iXiL.'s,6hTioyA\i^  foret 
earum  litterarum  textus,  recurrendum  est  ad  dispositiones 
juris  communis,  nec  non  ad  resolutiones  SS.  Gongregatio- 
num,  et  ad  communem  Doctorum  sententiam. 

b)  Si  Goadjutor  datus  sit  Episcopo  in  amentiam  lapso, 
seu  in  totum  inhabili,  habet  totam  episcopalem  potestatem, 
sive  in  spiritualibus,  sive  in  temporalibus,  sive  etiam  in 
beneficiorum  collationibus.  — *  Unde,  idem  potest  ac  si  ipse 
foret  proprius  dioecesis  Episcopus. 

708.  II.  Si  coadjutus  sit  sui  compos,  Goadjutor  mi- 
nime  potest  se  immiscere  in  exercitio  pontificalium  neque 
jurisdictionalium  quibus  fungi po^es^  et  vuU  ipse  Episcopus, 
nec  ea  solus  expedire  quibus  ex  rationabili  causa  Episcopus 
coadjutus  contradicit.  — Cf.  Fagnan:^  in  cap.  Exparte^  De 
cleric.  cegrot.,  n.  17  et  seq. 

Ea  vero  quae,  Episcopo  impedito,  Goadjutor  exercere  po- 
test  et  vult  per  seipsum,  non  potest  Episcopus  alteri  dele- 
gare.  —  Quod  confirmat  Fagnanus,  loc.  cit.,  ex  auctoritate 
S.  G.  Episc,  in  Fulginatensi,  28  maii  1628. 

a)  Goadjutor  non  potest  conferre  beneficia  quse  ad  11- 
beram  Episcopi  collationem  pertinent,  neque  bona  ecclesias- 
tica  alienare.  —  Cap.  unic,  De  clerico  cegrot.,  in  6o.^ 

b)  Goadjiitor  Episcopi,  etiam'  non  adhibitus  ad  ullam 
functionem,  tenetur  residere,  neque  discedere  potest  absque 
consensu  coadjuti  vel  licentia  S.  Gongregationis ;  ettenetur, 
quoties  fuerit  requisitus,  pontificalia  et  alias  functiones 
obire,  quamvis  coadjutus  propria  impedimenta  non  probet. 
—  5.  C.  Ep.,  in  Fulginat.,  28  maii  1628. 

c)  Goadjutor  non  tenetur  visitare  limlna  Apostolorum, 
sed  coadjutus.  Potest  tamen  illam  visitationem  coadjutus 


CaP.   XI.    De  EP.  TITUL.,   COADJ.,  ET  PR^LAT.  INF.       565 

facere  per  Goadjutorem,  et  sufficit  si  fiat  ab  alterutro,  quod 
decisum  fuisse  a  Glemente  VIII  refert  Benedictus  XIV,  Be 
synod.y  lih.  3,  cap.  6,  num.  5. 

d)  Goadjutor  nequit  dispensare  in  interstitiis  ordinum^ 
nisi  habeat  speciale  mandatum  a  coadjuto,  nec  indulgentias 
elargiri,  neque,  prsesentecoadjuto,  benedictionem  pontifica- 
lem  impertiri.  —  Cf.  Ferraris,  v.  Coadjutor,  passim. 

709.  III.  Coadjutus  revocare  non  potest  ea  quae 
Coadjutor,  in  casibus  sibi  a  jure  permissis,  gessit 
et  expedivit. 

a)  Nec  potest  Coadjutorem  punire,  quia  Goadjutor 
consecrationem  episcopalem  et  ecclesiam  titularem  habet,. 
et  synodus  Tridentina  causas  Episcoporum  reservavit,  ma- 
jores  quidem  S.  Pontifici,  minores  vero  concilio  provinciali. 

b)  Episcopus  coadjutus  debet  dare  suo  Goadjutori  com- 
moditatem  habitationis  in  palatio  episcopali ,  et  omnia 
necessaria  pro  exercitio*pontificalium.  —  <S'.  C.  Ep.,  in  Ni- 
coter.,  27  jun.  1619, 

ARTICULUS  III. 

DE    EPISCOPO    REGULARI. 

710.  I.  Regulares  possunt  assumi  in  Episcopos, 

ut  constat  ex  pluribus  textibus  juris,  v.  gr.  clement.  i,  Be 
elect.,  nisi  speciale  votum  emiserint  non  acceptandi  digni- 
tates  ecclesiasticas. 

Imo,  expedit  Episcopos  e  coetu  Regularium  assumi,  quia, 
ut  ait  Suarez,  «  cum  status  religionis  sit  via  ad  perfectio- 
nem,  et  status  episcopalis  sit  quasi  terminus  seu  exsisten- 
tia  in  statu  perfectionis,  videtur,  quantum  ex  hoc  capite, 
valde  proportionatus  ascensus  a  religione  ad  episcopatum». 
—  Suarez,  Be  relig.,  tract.  8,  lib.  3,  c.  16,  n.  1. 

a)  Requirit  nempe  episcopatus  viros   christianis   vir- 

tutibus  solide  fundatos,  humilitatepotissimum,  abnegatione 

sui,  divitiarum  et  rerum  mundanarum  contemptu,  nec  non 

virili  in  perferendis  adversis  patientia.  Porro,  ad  instruen- 

T.  I.  32 


566    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

dos  hisce  virtutibus  clericos,  multo  de  se  aptior  schola  est 
status  religiosus  quam  vita  in  sseculo  transacta,  ut  patet. 
b)  Item  Episcopis,  utpote  qui  lux  mundi  esse  debent, 
necessaria  est  non  aliqualis,  sedlongo  et  perseveranti  studio 
comparata  scientia  ecclesiastica.  —  Porro,  ad  eam  uberem 
et  solidam  acquirendam  doctrinam,  multo  magis  idoneam 
esse  Religiosorum  conditionemexperientiatestatur. — Bouix, 
Be  jure  Reg.,  tom.  2,  pag.  66. 

Attamen,  necessaria  est  Superioris  regularis  licentia  ut 
Religiosus  valeat  ad  episcopatum  evehi.  —  Hsec  licentia  da- 
tur  aSuperiore,  etiam  sine  consensu  sui  capituli.  —  Cap.Si 
Religiosus,  27^  Beelect.^  in  6o. 

711.  II.  «  Certum  est  Religiosum,  cum  fit  Episco- 
pus,  non  amittere  substantialem  statum  Religiosi.— 

Ita  docet  divus  Thomas  {2,  2.,  q.  i85,  a.  8),  et  est  commu- 
nis  omnium  sententia.  »  —  Suarez,  loc.  cit.,  n*  4, 

Igitur,  trium  votorum,  quse  sunt.status  religiosi  substan- 
tia,  obligatione  manet  adstrictus. 

Quoad  obedientiam,  equidem  non  subjicitur  Religionis 
suae  Prselato,  sed  constituitur  sub  obedientia  Romani  Ponti- 
ficis  tanquam  Prselati  regularis. 

Remanet  quoque  paupertatis  votum  :  siquidem  non  ma- 
gis  quam  antea  potest  ullius  rei  dominium  acquirere ;  sed 
illud  dumtaxat  intervenit  discrimen  quod,  cum  antea  mo- 
nasterio  acquireret,  nunc  acquirit  ecclesise  suae;  item,  cum 
antea  magis  restrictum  haberet  usum  bonorum  tempora- 
lium,  nunc,  ob  exigentiam  status  episcopalis,  multo  latio- 
rem  habeat.  —  S.  C.  C,  7  dec.  1639. 

712.  III.  Remanet  etiam  adstrictus  aliis  suae  Re- 
ligionis  votis  aut  observantiis  cum  episcopatu  com- 
patibilibus. 

Etenim,  ex  const.  Custodes,  Renedicti  XIII,  7martii  1725, 
«  iisdem  Regularibus,  tam  ad  Episcopatum  quam  ad  Gardi- 
nalatum  evectis,  praecipitur  in  virtute  sanctoe  obedientise...., 
ut  singulis  suse  regulse  officiis  et  obligationibus,  quse  ponti- 
ficale....  aut  cardinalatus  officium  minime  impediant,  per- 
petuo  subsint.  » 


CaP.  XI.  De  EP.  TITUL.,  COADJ.,  ET  PRiELAT.  INF.       567 

a)  Ideoque  tenetur  «  regulas  et  observantias  suse  Reli- 
gionis  dignitati  et  offlcio  episcopali  non  repugnantes,  eadem 
obligatione  gravi  vel  levi  observare,  qua  tenebatur  ante- 
quam  assequeretur  dignitatem  episcopalem ;  ita  tamen  ut  in 
peculiaribus  casibus  prudenter  judicium  ferrepossit  utrum 
cum  dignitate  et  officio  episcopali  illse  conveniant  ».  — S.  C. 
Ep.  et  Reg.,  6  maii  1864. 

h)  Habitum  regularem  ferre  debet,  prout  statuitur  in 
cap.  Clerici,  15,  Be  vita  et  honest.  cleric. 

Retento  tamen  colore  habitus  suse  Religionis,  potest  se 
conformare  cum  Episcopis  ssecularibus  in  forma  seu  figura. 
—  Ferraris,  v.  Episc,  art.  7,  n,  4  et  5. 

Canonici  regulares  in  Episcopos  promoti,  utuntur  habitu 
et  colore  quo  ex  veteri  consuetudine  alii  clerici  sseculares 
creati  Episcopi  utuntur.  —  Cf.  Cceremoniale  Episcoporum, 
lib,l,  cap.  1,  %4. 

713.  IV.  Episcopus  Regularis  qui  cum  licentia 
S.  Pontificis  renuntiavit  episcopatui, 

a)  Ad  monasterium  redire  tenetur.  —  Sancivit  enim 
Renedictus  XIII  ut  Regulares,  «  dimisso  episcopatu,  seu 
quacumque  alia  dignitate  ad  quam  evecti  fuerint^  vel  per- 
functo  munere  sibi  extra  claustra  commisso,  ad  eadem 
claustra  redire  teneantur,  sub  poena  privationis  usus  pon- 
tificalium ;  et,  si  manserint  in  contumacia  non  redeundi  ad 
claustra,  post  annum  sint  eo  ipso  suspensi  a  divinis  ».  — 
Const.  Custodes,  7  mart.  1725. 

b)  Et  cum  ad  Religionem  suam  redierit,  dignitates  et 
officia  illius  prohibetur  obtinere.  —  Ferraris,  loc.  cit., 
num.  19. 

ARTIGULUS  IV. 

DE   PRiELATIS  EPISCOPO   INFERIORIBUS. 

714.  I.  Praelati  sensu  stricto  sunt  clerici  qui,  licet 
charactere  episcopali  destituti,  nihilominus  pollent,  in  foro 
etiam  externo,  jurisdictione,  non  titulo  vicariali,  sed  pro- 
prio  nomine  exercenda;  et  ideo  dicuntur  habere  jurisdic- 
tionem  quasi-episcopalem.  —  Cf.  n.  181. 


568    Tract.  V.  De  episcopo  et  synodis  episcoporum. 

715.  II.  Triplex  est  Praelatorum  Episcopis  inferio- 
rum  species  : 

a)  Prima  est  eomm  qui  certo  prsesunt  generi  persona- 
rum  exsistentium  intra  septa  alicujus  ecclesise,  monasterii 
seu  conventuSj  cum  passiva  exemptlone  a  jurisdictione 
Episcopi. 

Hujusmodi  sunt  Superiores  regulares,  et  nonnulli  Praelati 
SJBCulares  qui,  una  cum  ecclesia  ejusque  ecclesise  clericis  et 
administris  quibus  praeficiuntur,  subsunt  immediate  Ro- 
mano  Pontiiici. 

b)  Secunda  species  est  Prselatorum  habentium  jurisdic- 
tionem  activam  in  clerum  et  populum  certi  loci,  qui  ta- 
men  locus  est  intra  Episcopi  dioecesim,  qua  undique  cir- 
cumscribitur. 

Et  ejusmodi  Prselati  improprie  tantum  et  lato  quodam 
loquendi  modo  dicuntur  esse  nullius. 

c)  Tertia  species  est  Praelatorum  qui  jurisdictionem 
activam  habent  in  clerum  et  populum  alicujus  loci,  qui  om- 
nino  avulsus  est  et  separatus  a  cujuslibetEpiscopi  dioecesi. 
Quapropter  dicuntur  constituere  quamdam  quasi  dioecesim 
ubi  Prselatus,  iis  exceptis  quae  sunt  ordinis  episcopalis,  om- 
nia  exercet  quae  cseteroquin  ad  episcopalem  jurisdictionem 
pertinerent. 

Hujus  generis  Prselati  inter  inferiores  nobilissimi  sunt, 
dicuntur  vere  et  proprie  nullius,  et  veris  annumerantur 
Ordinariis  locorum.  —  Bened.  XIV,  De  syn.,  lib.  2,  c.  ii. 

716.  III.  Praelatorum  inferiorum  jurisdictio  et 
exemptio  distinguitur  in  nativam,  dativam  et  prae- 
scriptivam,  prout  illam  obtinent  vel  titulo  originis,  vel  ti- 
i\x\o  privilegii,  vel  eyi  prcescriptione. 

a)  PoteratoZimEpiscopus,  accedente  consensu  Capituli, 
privilegium  passivae  exemptionis  alicui  Prselato  ipsiusque 
monasterio  aut  ecclesiae  concedere,  ita  ut  ille  Prselatus  a  ju- 
risdictione  Episcopi  et  successorum  ejus  in  perpetuum  exi- 
meretur. 

b)  Postmodum  autem  prsedicta  potestas  exemptionem 
passivam  tribuendi  sublata  est  Episcopis,  et  necessarium 


Cap.  XI.  De  ep.  titul.,  coadj.,  et  pr^lat.  inf.     569 

fuit  indultum  Sedis  Apostolicae.  —  Constat  ex  cap.  Cum 
personce ;  cap.  Si  Papa,  De  privilegiis,  in  60  ;  et  extravag. 
Ambitiosce,  De  rebus  Ecclesice  non  alienandis. 

Jus  illud  etiamnum  perseverat. — Unde,hodie  solics  Papa 
exemptionem  ab  Ordinario  tribuere  potest,  sive  Prselatis  re- 
gularibus,  sive  saecularibus.  —  Cf.  Bouix,  De  Episcopo, 
tom.  i,pag.  535  et  seq. 

717.  IV.  Licet  Praelati  inferlores  habeant  juris- 
dictionem  quasi-episcopalem,  jure  communi  plura 
prohibentur,  non  solum  Prselatis  secundse  speciei,  sed 
etiam  Prselatis  vere  nullius  :  v.  gr.,  synodum  convocare, 
concursum  ad  parochiales  ecclesias  indicere,  indulgentias 
concedere,  etc,  ut  suo  loco  notatumest. 

Porro,  regula  generalis  est  suppleri  ab  Episcopo  in  cujus 
dicecesi  sunt,  ^el  a  viciniore  si  sunt  proprie  nullius,  ea 
quse  ab  ipsis  Prselatis  prsestari  nequeunt. 

Yicinior  Episcopus  dicitur  ille  cujus  ecclesia  cathedralis 
est  proximior.  —  Cf.  Trid.,  sess.  24,  cap.  9,  De  ref. 

718.  V.  Praelati  Episcopo  inferiores  pontificaliter 
celebrant  ex  privilegio,  sed  ornatu  moderatiori,  statutis 
tantum  diebus,  in  propriis  ecclesiis  ab  episcopali  jurisdic- 
tione  exemptis;  et  tenentur  adamussim  servare  generalia 
decreta  Alexandri  VII,  17  sept.  1652,  a  Benedicto  XIV  con- 
firmata.  —  Cf.  litter.  Pii  YII,  Decet  Romanum  Pontificem, 
4jul.  1823. 


K.JP^. 


32* 


TRACTATUS   VI. 

DE   EPISCOPORUM   CONSILIARIIS  ET  MINISTRIS, 

ET  DE  ADMINISTRATIONE  DlttCESIS,  SEDE  VACANTE. 


Adjutores  et  ministri  Episcoporum  sunt:  Canonici  ecclesiae  cathe- 
dralis,  —  Vicarii  generales,  —  et  Vicarii  foranei.  —  Sede  autem 
vacante,  jurisdictio  episcopalis  ad  Gapitulum  transit,  et  per  Vi- 
carium  exercenda  est,  ab  eodem  Gapitulo  constituendum. 


GAPUT   I. 

DE  CAPITULO  EGGLESI^  GATHEDRALIS. 

Agendum  osl :  de  originG  et  natura  Capilulorum  ;  —  de  creatione  Gapi- 
tulorum  calhedralium,  el  canonicatuum  collalione;  —  de  slatutis 
capilularibus  ; —  de  digaitatibus  et  offieiis  Capituli ;  —  de  juribus  ct 
obiigationibus  Canonicorum;  —  de  ipsorum  prajrogativis  quoad  prjB- 
cedontiam,  insignia,  et  exemptionem  a  jure  parochiali. 

ARTIGULUS  I. 

DE    ORIGINE   ET   NATURA    CAPITULORUM. 

719. 1.  Omnibus  olim  clericis  commune  fuit  Ca- 
nonicorum  nomen,  quia  scilicet  per  sacram  Ordinatio- 
nem  adscripti  erant  canoni,  seu  matriculce  ecclesise  cujus 
sumptu  alebantur.  —  Cf.  conc.  Niccen.,can,  16;  —  etconc. 
Antioch.,  can.  2. 

a)  Mediis  autem  sceculis,  Ganonici  dicti  sunt  clerici 
qui  communem  quodammodo  vitam  sub  certa  regula  tra- 
ducebant. 

Hoc  sensu  Crodegandus,  Metensis  Episcopus  octavo  sse- 
culo,  primus,  ut  videtur,  Ganonicos  instituit,  clericos  vide- 


CaP.    I.    De    CAPITULO   ECCLESI.f:    CATHEDRALIS.  571 

licet  quos,  nullis  emissis  votis,  in  unam  societatem  coegit, 
quibusque  regulam  dedit  ab  Institutis  monasticis  ferme  de- 
promptam. 

Hsec  regula  in  plerisque  cathedralibus  ecclesiis,  quin 
etiam  in  multis  parochialibus,  recepta  est.  Et  Canonici 
cathedrales  dicti  sunt  qui  in  ecclesiis  cathedralibus,  et 
Canonicl  collegiales  qui  in  parochialibus  et  minoribus  eccle- 
siis  eam  regulam  tenebant. 

b)  Verum,  a  sceculo  decimo,  illud  communis  vitse  insti- 
tutum  nutare  coepit,  et  sensim  corruit. 

Non  omnes  tamen  clerici  ab  ea  vivendi  forma  recesse- 
runt;  nam  aliqui  clericalem  statum  cum  vita  monastica 
conjunxerunt,  et  propterea  Ganonici  repulares  appellati 
sunt.  —  Alii  autem  clerici  qui,  abjecta  vita  communi,  suis 
in  domibus  singularem  vitam  agebant,  Ganonici  sceculares 
dicti  fuerunt  :  sceculares  quidem,  quia  propria  bona  reti- 
nentes  perpetuisque  prsebendis  donati,  in_S8eculo  viverent ; 
canonici  autem  vocati,  tum  quod  in  ecclesiis  cathedralibus 
unum  veluti  corpus  cum  Episcopo  componerent,  quod  pro- 
prium  est  Ganomcbrum'  qur  eccTeslis"  cathedralibus  addicti 
sunt,  tum  quod  inter  se  unum  corpus  in  alia  inferiori  eccle- 
sia  constituerent,  quod  proprium  est  Ganonicorum  qui 
ecclesiis  collegiatis  addicuntur.  —  Devoti,  Institut.  can., 
lib.  i,  tit.  5,  sect.  7; —  Soglia,  Instit.jur.priv.,  lib.  i,  %  i9. 

720.  II.  Ganonici  ecclesiae  cathedralis  jus  antea 
comparatum  retinuerunt.  Nam,  excluso  reliquo  clero, 
antiquum  Presbyterium  et  senatum  Episcopi  constituunt, 
eorumque  consilio  ecclesiastica  negotia  tractantur. 

Unde,  Capitulum  Ecclesice  cathedralis  est  :  Gollegium 
clericorum  ab^Ecclesia  institutum,  ut  officium  chori  persol- 
vat,  auxilietur  Episcopo  in  dioecesis  regimine,  iliumque 
suppleat  sede  vacante.  —  Cf.  frident.,  sess.  24,  cap.  i2 , 
De  reform. 

a)  Quatenus  Gapitulum  constituit  senatum  ecclesice  et 
consilium  Episcopi,  habet  pro  capite  ipsum  Episcopum  : 
et  sub  hoc  respectu  Episcopus  est  vere  de  corpore  Gapituli, 
ipsius  nempc  pars  principalis  et  nobilissima.  —  Repugnat 


572         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

eniin  eum  non  esse  de  corpore  Gapituli  sub  eo  respectu  sub 
quo  est  illius  corporis  caput. 

b)  Quatenus  vero  Gapitulum  habet  jura  et  interesse  et 
officia  sihi  propria,  efformat  corpus  ab  Episcopo  sejunctum  : 
et  sub  hoc  respectu  Episcopus  non  est  de  corpore  Gapituli, 
sed  Gapitulum  habet  aliud  sibi  proprium  caput  cum  quo 
efficit  integrum  quoddam  corpus  sociale ;  unde  fit  ut  Epis- 
copus  non  habeat  vocem  in  negotiis  capitularibus,  ut  do- 
cent  Ganonistse  omnes.  —  Cf.  Bouix,  DeCapltulis,  part.  1, 
sect.  2,  cap.  2. 

721.  III.  Gapitulum,  utpote  collegium  rite  institu- 
tum,  potest  habere  bona  temporalia  quse  in  totius 
communitatis  utilitatem  impendantur.  —  Sunt  insuper  bona 
quae  ad  singulorum  canonicorum  commodum  destinantur, 
^QiliQeii prcebendcey  distrihutiones  quotidiance  et  distribu- 
tiones  manuales. 

a)  Prcebenda  est  jus  percipiendi  proventus  bonorum 
temporalium  qu9e_titulo  canonicatus  seu  canonise  sunt  ad- 
nexa. 

Quamvis  enim  prsebenda  non  sit  de  substantia  canonica- 
tus,  ut  post  Fagnanum  docent  omnes  Ganonistse,  attamen 
jure  communi  prsebenda  connecti  debet  canonicatui,  una- 
que  cuni  illo  conferri ;  «  non  est  congruum,  ait  Alexan- 
der  III,  ut  praebenda  careat  qui  in  Ganonicum  noscitur  esse 
receptus  ».  —  Cap.  9,  De  prcebendis.  —  Cf.  n.  1393. 

lo  Ex  Goncordato  anni  1801,  possunt  Episcopi  «  habere 
unum  Gapitulum  in  cathedrali  ecclesia....,  sine  dotationis 
obligatione  ex  parte  Gubernii  ».  — Art.  11. 

Aliqua  tamen  dotatio  ad  mentem  ipsius  Concordati  con- 
cessa  erat,  quse  paucis  abhinc  annis  suhlata  est,  ita  ut 
Ganonicis  in  posterum  creandis  nullse  pensiones  ex  serario 
publico  solvantur,  consuetum  vero  subsidium  jam  exsis- 
tentibus  Ganonicis  usque  ad  ipsorum  obitum  non  dene- 
getur. 

2o  Ganonici  sine  stipendio  a  Gubernio  civili  soluto,  et 
sine  prcehenda  quacumque  nominati  in  Gallia,  tamen  ut 
veri  Canonici  habendi  sunt,  et  jurihus  omnibus  et  privi- 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesle  cathedralis.        573 

legiis  ad  canonicatum  pertinentibus,  sede  episcopali  tujn 
plena  tum  vacante,  fruuntur. 

Sed  Episcopo  Elnensi,  et  aliis  fortasse  Episcopis  petenti- 
bus,  S.  G.  G.  facultates  necessarias  concessit  ut,  iisdem 
perdurantibus  circumstantiis,  pro  sua  conscientia  dispen- 
sare  valeant  ab  onere  applicandi  Missam  conventualem, 
et  reducere  onera  residentise  et  servitii  choralis  ad  dies 
solemniores  et  alios  sibi  benevisos.  —  Cf.S.  C.  C.  inElnen., 
?9  mart.  1890. 

b)  Distributiones  quotidiance  sunt  fructus  beneficii  qui 
Ganonicis  tribuuntur  ratione  singularum  partium  officii  di- 
vini  quibus  praesentes  fuere  realiter,  aut  prsesentes  fuisse 
reputantur  ex  fictione  juris. 

lo  Distributiones  hujusmodi  primus  excogitavit  Ivo  Car- 
notensis  Episcopus,  qui,  «  cum  in  quampluribus  Ganonico- 
rum  Garnotensium  desuevisset  disciplinse  regularis  obser- 
vantia,  ut  de  negligentibus  faceret  diligentes,  detardis  assi- 
duos  ad  frequentandas  horas  canonicas,  deliberavit  apud 
se  ut  daret  eis  dimidiam  prseposituram,  ut  inde  fieret  quo- 
tidianus  panis  quem  acciperent  assidui,  amitterent  tardi ; 
ut  quos  panis  interni  dulcedo  non  movebat,  panis  corporis 
refectio  provocaret  ».  —  Epist.  19,  apud  Benedictmn  XIV, 
Inst.   107,  %  7. 

2o  Idem  postea  a  jure  canonico  sancitum  est,  ut  constat 
ex  cap.  Licet,  32,  De  prcebendis ;  cap.  unic,  De  clericis 
non  residentibus,  in  6o,  etc. 

3o  Hanc  disciplinam  confirmavit  synodus  Tridentina, 
quoe,  adfovendamdiligentiamGanonicorum,jussit  in  Eccle- 
siis  tam  cathedralibus  quam  collegiatis,  in  quibus  nullse 
sunt  distributiones  quotidianse,  vel  ita  tenues  ut  verisimi- 
liter  negligantur  :  tertiam  partem  fructuum  prsebendarum 
separari  debere,  et  in  distributiones  quotidianas  converti, 
quoe  inter  Dignitates  obtinentes  et  cseteros  divinis  interes- 
sentes  proportionaliter ,  juxta  divisionem  ab  Episcopo, 
etiam  tanquam  Sedis  Apostolicse  delegato,  in  ipsa  prima 
fructuum  deductione  faciendam,  diYidRni\ir.—Trid.,sess.21, 
cap.  3,  De  ref. ;  —  sess.  22,  cap.  3 ;  —  sess.  24,  cap.  12. 
De  reformatione. 


'*^ 


574         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

c)  Bistrihutiones  manuales  dicuntur  oblationes  quse 
fiunt  interdum  Ganonicis  ob  suam  adsistentiam  quibusdam 
officiis  extraordinariis,  ad  quae  non  tenentur  vi  sui  tituli, 
ex.  gr.  obsequiis,  anniversariis,  etc. 

722.  IV.  Ganonici  supranumerarii  dicuntur  qui 
suntultranumerumpro  Gapitulo  adsignatum  admissi.  —  Et 
tres  sunt  Ganonicorum  supranumerariorum  species. 

a)  Prima  est  eorum  qui  creati  sunt  a  S.  Pontifice  cum 
exspectativa,  quibus  nimirum  Papa  contulit  canonicatum 
et  praebendam  primo  vacaturam  in  Ecclesia. 

Horum  Ganonicorum  creatio  cum  exspectativa,  quorum 
est  frequens  mentio  insacris  canonibus,  non  est  amplius  in 
usu,  propter  dispositionem  Tridentinse  synodi,  quse  hujus- 
modi  gratias  exspectativas  vetuit,  sess.  24,  cap.  19,Deref. 

b)  Secunda  est  eorum  quisunt  creati  ad  simplicem  ho- 
norem  sine  prsebenda,  ac  sine  exspectativa,  ac  proinde  Ga- 
nonici  honorarii  nuncupantur. 

lo  Vigethodie  in  universo  orbe  catholico  usus  honorarios 
Ganonicos  creandi  quosdam  clericos  doctrina  et  meritis  in- 
signes.  Id  Romse,  id  in  Germania,  Italia  aliisque  regionibus 
frequentatur. 

In  Gallia  item  solent  ii  sacerdotes  quorum  eximia  sesti- 
mantur  erga  religionem  gesta,  titulo  Ganonicorum  hono- 
rariorum  condecorari,  et  Gapitulo  cathedrali  adscribi. 

2«  Ganonicus  honorarius  vocem  non  habet  in  Capitulo, 
nec  jus  aliud  quodcumque  prseterquam  ad  nominis  et  insi- 
gnium  honorifica. 

lisdem  omnino  insignibus  utuntur  quae  Ganonicis  titula- 
ribus  attributa  sunt,  nisi  aliud  jure  aliquo  speciali  fuerit 
statutum. 

3o  Ne  vero  et  dignioribus  injuria  fiat,  et  honores  eccle- 
siastici  vilescant,  S.  G.  Goncilii,  16  sept.  1884,  Episcopis 
mandavit  ut  raro  admodum,  et  caute,  honoris  titulos  vel 
insignia  suis  impertiant,  sed  probatissihiis  tantum  et 
optime  de  Ecclesia  meritis;  clericis  vero  alienis  nullum 
unquam  conferant  honoris  signum  aut  titulum,  inscio  et 
invito  Ordinario  cujus  potestati  subduntur. 


Gap.  I.  De  capitulo  ecclesi^  cathedralis.        575 

c)  Tertia  est  eorum  qui,  in  Capitulis  numeratis,  ultra 
numericm  antiquum,  mediante  fundatione  et  erectione 
novce prcebendce,  recipiuntur  inCanonicos. 

lo  Sciendum  est  enim  Gapitulum  esse  numeratum,  vel 
non  numeratum. 

Quando  per  aliquod  statutum  determinatus  fuit  numerus 
Canonicorum  ea  lege  ut  nequeat  alterari,  Gapitulum  dici- 
tur  numeratum.  —  Quando  non  ita  determinatus  est  Gano- 
nicorum  numerus,  Gapitulum  nec  est  nec  dicitur  numera- 
tum. 

2«  Gapitulum  ecclesiae  cathedralis  potest  fieri  numeratum 
tripliciter  :  nempe,  vel  ab  ipso  S.Pontifice  numerum  Gano- 
nicorum  determinante  et  irritante  omne  hujus  numeri  aug- 
mentum;  vel  ah  Episcopo  de  consilio  Capituli;  vel  a  diu- 
turna  consuetudine  habendi  numerum  Ganonicorum  tan- 
quam  determinatum  et  non  augendum.  —  Cf.  Barbosam, 
2)e  Canonicis,  cap.  3. 

723.  V.  Ganonicus  suum  titulum  servat  in  perpe- 
tuum,  nisi  sponte  cedat,  aut  judicio  privetur  in  poenam 
delicti.  —  Cf.  n.  1412. 

a)  Idem  de  Canonicis  honorariis  dicendum  arbitrantur 
Auctores.  —  Nam  canonicatus  honorarius  collatus  fuit  in 
perpetuum,  et  habetur  in  communi  existimatione  pro  titulo 
permanenti;  quapropter  ejusdem  tituli  privatio,  si  arbi- 
trario  fiat,  laedit  jus  acquisitum,  et  insuper  quamdam  infa- 
mise  notam  inurit  sacerdoti. 

b)  An  requiratur  judicium  juxta  consuetas  formas 
juris  ad  privandum  canonicum  honorarium  suo  titulo, 
decernere  noluit  S.  Gong.  Rituum,  ea  de  re  interrogata  ab 
Episcopo  Valentinensl  in  Gallia;  id  solummodo  consilium 
dedit  Episcopo  ut  non  veniret  ad  privationem,  nisi  quando 
exigat  indigna  sacerdotis  conversatio  ut  contra  illum  de 
mai'e  procedere  necesse  sitadmajora  scandala  proevenienda. 
~S.  Cong.Rituum,  il  sept.  1847, 


576         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

ARTIGULUS    II. 

DE   ERECTIONE   CAPITULORUM    CATIIEDRALIUM. 

724.  I.  Solus  Romanus  Pontifex  ecclesiam  in  ca- 
thedralem  erigere  potest,  et  in  ipsa  Gapitulum 
constituere. 

a)  Ideo  regulariter,  dum  sedem  episcopalem  designat, 
eadem  bulla  Gapitulum  cathedrale  in  ipsa  erigit. 

Sed,  licet  ecclesiam  cathedralem  institueret  sine  Gapitulo, 
non  ideo  ad  Episcopum  postea  pertineret  Gapitulum  pro- 
pria  auctoritate  constituere.  —  Cf.  n.  385  et  seq. 

b)  Utrum  idem  dicendum  sit  de  collegiata,  dubitabant 
veteres  Ganonistse. —  Sed  omne  dnbium  removit  praxis  Gu- 
rise  Romanse  et  auctoritas  S.  G.  Goncilii,  quse  pluries  decla- 
ravit  necessariam  auctoritatem  R.  Pontificis  ad  erectionem 
alicujus  ecclesise  in  collegiatam. —  Cf.  caics.  Montisfalisc, 
25  dec.  i  856,  apud  Lucidi,  vol.  3,  doc.  8. 

725.  II.  In  Gallia,  post  Goncordatum  anni  1801, 

cardinalis  Gaprara,  vi  potestatis  sibi  commissaj  a  Pio  VII, 
Archiepiscopis  et  Episcopis  Galliarum  primo  futuris  con- 
cessit  ut,  posteaquam  canonice  instituti,  ecclesiarum  sua- 
rum  regimen  actu  consecuti  essent,  Gaptulum  in  metropo- 
litanis  et  cathedralibus  respective  ecclesiis  suis  erigere 
possent,  juxta  formam  a  sacris  ca^ionibus  conciliisque 
prsescriptam  et  ab  Ecclesia  hucusque  servatam,  cum  eo 
Dignitatum  et  Ganonicorum  numero  quem  ad  earumdem 
metropolitanarum  et  cathedralium  ecclesiarum  utilitatem 
et  honorem,  attentis  rerum  circumstantiis,  expedire  judica- 
rent.  —  Decret.  card.  Caprara,  9  april.  1802. 

726.  III.  In  cathedralibus  ecclesiis,  tot  numero 
Ganonici  debent  esse,  quot  pro  servitio  ecclesiae  sa- 
tisfacere  possint. 

a)  Requiritur  ut  sint  saltem  tres  ut  habeatur  collegium, 
juxta  receptum  effatum  :  Tres  faciunt  Capitulum,  quod  a 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesi/E  cathedralis.        577 

jure  Romano  desumptum  est,  scilicet  a  Lege  Neratius,  85, 
ff.  Be  verhorum  significatione. 

b)  Nihilominus  si,  Gapitulo  semel  constituto,  pleraque 
membra  deficiant,  ita  ut  unus  solummodo  supersit,  Gapi- 
tulum  adhuc  subsistit,  suumque  titulum  canonicum  suaque 
jura  conservat;  nam  «  quod  dictum  est  tres  saltem  requiri 
ad  capitulum,  ait  Fagnanus,  verum  est  ab  iniiio,  sed  postea 
jus  collegii  etiam  in  uno  retinetur.  »  —  Fagnan.^  in  cap. 
Nullus,  De  elect.,  num.  30.  —  Cf.  n.  752. 

121.  IV.  De  augendo  canonicatuum  numero. 

a)  Semel  erecto  Gapitulo,  Episcopus  potest,  modo  Gapi- 
tulum  non  sit  numeratum,  novos  canonicatus  erigere,  sed 
cum  consensu  Gapituli.  —  Quod  pluries  decisum  est  a 
Sacra  Cong.  Concilii. 

Gapitula  in  Galliis  non  habenda  erant  ut  numerata,  eo 
etiam  tempore  quo  Gubernium  civile  aliquem  numerum 
pensionum  determinabat. 

Constituta  igitur  nova pr^henda,  poterat  et  potest  Epis- 
copus  cum  assensu  Gapituli  novum  canonicatum  erigere, 
cujus  titularis  habeat  communia  Ganonicorum  jura  et 
onera. 

b)  Etlamsi  Capitulum  sit  nmneratum,  quando  nume- 
ratio  facta  non  est  decreto  absoluto,  sed  tantummodo  ob 
rationem  proventuum  qui  pluribus  Ganonicis  impares  cen- 
sentur,  Episcopus  valet  cum  consensu  Gapituli  numerum 
canonicatuum  adaugere,  modo  simul  adaugeantur  pro- 
ventus. 

c)  Episcopus  potest,  de  consensu  ejusdem  Gapituli,  no- 
vas  etiam  Bignitates  creare,  modo  sint  de  iis  quse  in  cathe- 
dralibus  eligi  consueverunt,  non  vero  dignitates  inusitata^ 
in  Ecclesia.  —  Cf.  Barbosam,  Be  Cano7iicis,  cap.  4,  num.  i. 

728.  V.  De  eodem  minuendo.  —  Vicissim,  «  m  eccle- 
siis  cathedralibus  et  collogiatis  insignibus,  ubi  frequentes 
adeoque  tenues  simt  prcebendce  simul  cum  distributionibus 
quotidianis,  ut  sustinendo  decenti  Ganonicorum  gradui  pro 
loci  et  personarum  qualitate  non  sufficiant,  liceat  Episcopis, 
T.  I.  33 


578         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

cum  consensu  Gapituli,  vel  aliquot  simplicia  beneficia,  non 
tamen  regularia,  iis  imire;  vel,  si  hac  ratione  provideri  non 
possit,  aliquibus  ex  eis  suppressis  (cum  patronorum  con- 
sensu,  si  de  jure  patronatuslaicorum  sint),  quarum  fructus 
et  proventus  reliquarum  prsebendarum  distributionibus 
quotidianis  applicentur,  eas  ad  pauciorem  numerum  redu- 
cere,  ita  tamen  ut  tot  supersint  quse  divino  cultui  cele- 
brando  ac  dignitati  ecclesise  commode  valeant  respondere.  » 
—  Trid.,  sess.  24,  cap.  15,  Be  ref. 


ARTIGULUS  III. 

DE   CANONICATUUM    COLLATIONE. 

729.  I.  Ad  Episcopum  simul  et  Capituium  pertinet 
regulariter,  ex  dispositione  juris  communis,  collatio  cano- 
nicatuum  et  Dignitatum,  quando,  ex  regulis  Gancellarise 
Romanse,  Romano  Pontifici  non  reservatur. 

Neque,  auctoritate  ordinaria,  Episcopus  Ganonicos  etiam 
supranumerarios  creare  potest  absque  Gapituli  consensu. 
—  Cf.  Bouix,  Be  Capit.,  p.  224  et  seq. 

a)  Jus  illud  simultaneae  collationis,  ex  sententia  com- 
muni  Ganonistarum,  ortum  est  ex  eo  quod  primitus  cojn- 
munes  forent  redditus  Episcopi  et  Gapituli;  et  ideo  aequum 
visum  est  ut  aliquis  clericus  ad  participationem  hujus 
massse  non  admitteretur,  nisi  utroque  consentiente ;  ei, 
licet  postea  bona  fuerint  divisa  in  prsebendas  distinctas, 
perseveravit  tamen  collatio  simultanea. 

Gseterum,  propter  illam  unionem  quoe  intercedit  inter 
Episcopum  tanquam  caput,  et  Ganonicos  suse  ecclesiae  ca- 
thedralis  tanquam  membra,  omnino  rationi  consentaneum 
est  ut  nonnisi  de  consensu  eorumdem  membrorum  electio 
fiat,  ne  personse  Episcopo  aut  Gapitulo  invisae  in  Ganonicos 
assumantur. 

b)  In  simultanea  collatione  a^quale  est  jus  Episcopi  et 
Capituli,  perinde  ac  si  essent  duse  personse,  quarum  una 
reprsesentatur  ab  Episcopo,  altera  vero  a  Gapitulo. 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesl^  catiiedralis.        579 

Quoniam  vero  ob  vocum  sequalitatem  iste  modus  confe- 
rendi  ssepe  ad  praxim  deducibilis  non  est,  prudenter  exer- 
citium  juris  dividi  potest,  ita  ut  _per  alternas  vices  collatio 
fiat  ab  Episcopo  vel  a  Gapitulo. 

730.  II.  Ex  longa  consuetudiiie,  jus  conferendi 
canonicatus  firmari  potest,  vel  in  solo  Episcopo, 
vel  in  solo  Gapitulo,  ut  fatentur  communiter  Doctores. 

a)  A  tempore  Concordati  anni  1801,  consuetudo  in 
Gallia  obtinuit  ut  Episcopi  sibi  unice  canonicatuum  colla- 
tionem  reservarent ;  et  S..  Sedes  quorumdam  Gapitulorum 
statuta  approbavit  quse  jura  hujusmodi  Episcopo  adscri- 
bunt. 

b)  Gonsensus  Gubernii  habendus  erat  eo  tempore  quo 
pensiones  ex  cerario  puhlico  solvehantur.  —  Cf.  art. 
org.  35.  —  Sed  hodie,  cum  Gubernium  civile  deneget  dota- 
tionem  adsignare  novis  Ganonicis,  merito  dubitatur  utrum 
promotio  sit  ipsius  placito  deferenda. 

Equidem,  fortasse  absque  hujusmodi  submissione  non 
sufficienter  removebuntur  clifficiUtates  quse  serius  ocius 
obvenient,  si  deliberationes  Gapituli  deferantur  ad  Guber- 
nium  juxta  ordinationes  civiles,  v.  gr.  quando  agitur  de 
deputatione  Vicarii  Gapitularis,  vel  etiam  de  regimine  bo- 
norum  temporalium. 

Nihilominus,  in  hisce  rerum  adjunctis,  aliqui  existimant 
non  exquirendum  esse  assensum  Gubernii,  quamvis  inde 
prsevideantur  difficultates ;  quia  prsecavendum  est  ne.  liher- 
tas  Ecclesice  detrimentum  patiatur. 

731.  III.  Quod  attinet  ad  dotes  promovendorum, 

a)  «  In  omnibus  ecclesiis  cathedralibus,  omnes  canoni- 
catus  et  portiones  habeant  annexum  ordinem  presbyterii, 
diaconatus,  vel  subdiaconatus.  Episcopus  autem,  cum  con- 
silio  Gapituli,  designet  ac  distribuat,  prout  viderit  expedire, 
quibus  quisque  ordo  ex  sacris  annexus  in  posterum  esse 
debeat  :  itatamen  ut  dimidia  saltem pars  preshyteri  sint, 
caiteri  vero  diaconi  aut  subdiaconi.  Ubi  vero  consuetudo 
laudabilior  habet  ut  plures  vel  omnes  sint  presbyteri, 
omnino  observetur.  »  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  12,  De  ref. 


580         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

Qui  nondum  subdiaconus  est,  sive  in  cathedrali,  sive  in 
collegiata  ecclesia,  vocem  non  obtinet  in  Gapitulo,  seu  illos 
prohibetur  actus  expedire  qui  capitulares  sunt,  etiamsi  sibi 
libere  a  Ganonicis  aut  Episcopo  concederetur. 

In  ecclesiis  noviter  erectis  post  Goncordatum  anni  1801, 
potuissent  Episcopi  canonicatus  distribuere  inter  presbyte- 
ros,  diaconos  et  subdiaconos;  laudabilius  vero,  ad  mentem 
concilii  Tridentini,  sacerdotes  tantum  in  Gapitulis  admissi 
sunt, 

b)  Goncilium  Tridentinum  hort*atur  «  ut  in  provinciis, 
ubi  id  commode  fieri  potest,  Dignitates  omnes,  et  saltem 
dimidia  pars  canonicatuum,  in  cathedralibus  ecclesiis  et 
collegiatis  insignibus,  conferantur  tantum  magistris  vel 
doctoribus  aut  etiam  licentiatis  in  theologia  vel  jure  cano- 
nico  ».  —  Trid.,  loc.  cit, 

Ganonici  enim  ecclesise  cathedralis  Episcopo  a  consiliis 
sunt  in  regimine  animarum,  qua  in  re  quantum  necesse  sit 
res  fidei  et  morum  et  ecclesiasticas  leges  callere,  nemo  est 
qui  non  apprime  agnoscat.  — Soglia,  Inst.  jur.  priv.,  §  20. 

c)  Idem  concilium  Ganonicos  monet  ut  «  ea  morum  in- 
tegritate  polleant,  ut  merito  ecclesice  senatus  diici  possint ». 
—  Trid.,  sess.  24,  cap.  12,  Be  ref. 

d)  Non  desunt  Gapitula  in  quibus  ex  speciali  lege,  aut 
fundatione  Gapituli,  aut  recepta  consuetudine,  generis  no- 
bilitas,  jns  civitatis,  aliaeque  qualitates  requiruntur. 

732.  IV.  Modus  quo  facienda  est  receptio  per  Ga- 
pitulum  et  installatio,  a  consuetudine  et  statutis  cujus- 
que  Capituli  determinari  solet,  cum  nullus  a  jure  communi 
prsescriptus  reperiatur.  —  Cf.  n.  1400. 

ARTICULUS    IV. 

DE     STATUTIS     CAPITULA R IB US  . 

733.  I.  Gapitulum  potest  sibi  statuta  condere. 

a)  Omne  enim  collegium,  seu  corpus  sociale  legitime 
constitutum,  eo  ipso  de  jure  communi  potestatem  habet 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesle  cathedralis.       581 

aliqua  sibi  condendi  statuta,  quorum  ope  et  seipsum  apte 
ordinet,  et  finem  sibi  proprium  efficaciter  attingat. 

Igitur  omnia  quse  sunt  regiminis  interni,  quse  ad  ordi- 
nationem  chori,  quse  ad  obventionum  quotidianarum  dis- 
tributionem,  quae  ad  ccetus  capitularis  convocationem 
modumque  deliberandi,  quse  ad  suse  mensse  bonorum  admi- 
nistrationem  pertinent,  Capitulum  ordinare  valet. 

"Potest  Gapitulum  etiam  poenalla  statuta  condere,  modo 
poense  hujusmodi  sint  quae  non  excedant  jurisdictionem 
mere  oeconomicam,  seu  improprie  dictam.  —  Ita  commu- 
niter. 

b)  Gapitulum  vero,  absque  consensu  Episcopi,  statuere 
non  potest  circa  ea  quse  statum  generalem  ecclesice,  ipsum 
Episcopum,  aut  ipsius  jura  concernunt.  —  Cf.  glossam  in 
cap.  Const.,  Beverhorum  signlficatione,  in  60 ;  —  et  plures 
Rotce  Romance  decisiones. 

c)  Rsgimen  et  administratio  ecclesioe  cathedralis,  ex 
juris  dispositione  et  receptissima  Doctorum  sententia,  per- 
tinet  ad  Capitulum  cumulative  cum  Episcopo.  Unde,  ad 
utrumque  pertinet  statuta  de  his  condere.  —  Cf.  decisiones 
Rota3,  apud  Bouioo,  De  Capitul.,  pag.  431. 

d)  Statuta  etiam  a  solo  Gapitulo  legitime  confecta,  obli- 
gant  singulos  Capitulares,  nec  non  et  successores  eorum 
qui  eadem  condiderunt.  —  Siquidem  constitutiones  et  sta- 
tuta  collegii,  peculiare  constituunt  jus  ab  omnibus  de  gre- 
mio  ejusdem  collegii  inviolabiliter  observandum. 

734.  II.  Potsstas  concassa  Episcopis  in  Gallia. 

a)  Legatus  cardinalis  Caprara,  in  suo  decreto  Cum 
sanctissimus,  9  apr.  1802,  Archiepiscopis  et  Episcopis 
primo  faturis  potestatem  concessit,  pro  ipsorum  arbitrio 
et  prudentia,  definieiidi  et  constituendi  quse  pertinebant 
«  ad  Gapitulorum  erigendorum  prosperum  et  felicem  sta- 
tum,  regimen,  directionem,  divinorum  officiorum  celebra- 
tionem,  cseremonias  ac  ritus  in  iisdem  ecclesiis  earumque 
choro  servandos,  ac  alia  quaelibet  per  eorumdem  Gapitulo- 
rum  Dignitates  etGanonicos  obeunda  munia ;  relicta  tamen 
eorum  successoribus  statutorum  illorum  respectivorum  im- 


582         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

mutandorum  facultate,  requisito  prius  Gapitulorum  con- 
silio,  si  attentis  circumstantiis  id  utile  et  opportunum  judi- 
caverint  ». 

b)  Mandavit  autem  idem  Gardinalis  Legatus  «  ut,  in 
ipsis  statutis  vel  condendis  vel  immutandis,  religiosa  sa- 
crorum  canonum  ohservantia  retineatur,  usuumque  ac 
consuetudinum  laudahilium  antea  vigentium  prcesenti- 
husque  circumstantiis  accommodatarum  ratio  habeatur  ». 

c)  Eadem  potestas  commissa  est  Episcopis  per  bullam 
Paternce  pietatis,  6  oct.  1822,  pro  novarum  sedium  episco- 
'palium  constitutione  ac  Gapitulorum  erectione.  —  Nulla 
autem  facta  mentio  est  de  ipsorum  successoribus. 

735.  III.  Statutorum  revisio.— In  statutis  quse  primi 
Antistites  illorumve  successores  a  tempore  Goncordati  anni 
1801  condiderunt,  qusedam  sunt  quae  ah  antiquis  constitu- 
tionihus  Capitulorum  recedunt. 

a)  «  Quamvis  hodierna  in  Galliis  Gapitulorum  consti- 
tutio  non  sit  juri  antiquo  omnino  conformis,  aiebant  Patres 
concilii  provincise  Turonensis,  eorum  nihilominus  statuta 
ipsis,  virtute  auctoritatis  Apostolicce  per  Cardinalem  Lega- 
tum  suhdelegatce,  ab  Episcopis  data,  nec  non  ab  eodem 
Gardinali  Legato  sufficienter  approbata,  et  aliunde  per  diu- 
turni  temporis  usum  confirmata,  observanda  esse  declara- 
mus,  quoadusque  S.  Sedes  aliter  statuerit,  vel  Episcopus, 
virtute  decreti  prsecitati,  ea,  aut  proprio  motu,  aut  praevio 
concilii  provincialis  judicio,  perspecta  opportunitate  et 
attentis  circumstantiis,  requisito  prius  Gapituli  consilio, 
immutaverit.  »  —  Conc.  provinc.  Turonensis,  an.  1849, 
decretiun  5. 

b)  Revera,  mutatis  circumstantiis,  cum  rationes  qua3 
primos  Episcopos  moverant  minus  in  prsesenti  urgeant, 
atque  optandum  sit  ut  cuncta  melius  componantur  ad  nor- 
mam  juris  communis,  quantum  possibilitas  datur,  dimis- 
sum  est  Gapitulis  a  pluribus  conciliis  provincialibus  ut 
statuta  sua  revisant,  novaque,  si  opportunum  judicaverint, 
conficiant  ab  Episcopis  approbanda,  quod  in  plerisque  dioe- 
cesibus  factum  est.  —  Icard.,  Prcelect.,  num.  398. 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesi^  cathedralis.        583 
ARTIGULUS    V. 

DE    DIGNITATIBUS   ET    OFFICIIS   IN    GENERE. 

736.  I.  In  ecclesia  cathedrali  seu  collegiata  repe- 
riri  possunt  Dignitates,  Personatus  et  Officia. 

a)  Bignitas  est  titulus  beneficialis  adnexam  habens 
prsecedentiam  cum  aliqua  jurisdictione.  Talis  erat  olim  Ar- 
chidiaconatus . 

b)  Personatus  est  praecedentia  sine  jurisdictione,  et  ta- 
lem  Personatum  habere  dicuntur  qui  in  ecclesia,  in  Gapi- 
tulo  et  aliis  honoribus  prsecedunt  Ganonicos. 

c)  Officium  est  administratio  rerum  ecclesiasticarum 
sine  aliqua  speciali  praecedentia  et  jurisdictione,  quale  est 
officium  Theologalis  et  Poenitentiarii. 

737.  II.  Dignitates  qusedam  in  ecclesiis  cathedralibus 
et  collegiatis  ad  conservandam  augendamque  ecclesiasti- 
cam  disciplinam  institutai  fuerunt,  ut  qui  eas  obtinerent, 
pietate  prsecellerent,  aliisque  exemplo  essent,  atque  Episco- 
pos  opera  et  officio  juvarent.  —  Unde,  merito  qui  ad  eas 
vocantur  tales  esse  debent  qui  suo  muneri  respondere  pos- 
sint,  ut  ait  concilium  Tridentinum,  sess.  24,  cap.  12,  Be 
reformatione. 

Jure  communi  S.  Sedi  reservatur  collatio  primse  Digni- 
tatis  post  episcopalem.  —  Peg.  4  Cancellarice. 

a)  Quamvis  hodie  multis  in  locis  Dignitates  jurisdic- 
tionem  non  habeant,  ideoque  de  facto  non  differant  a  Per- 
sonatu,  attamen,  ex  praxi  a  jure  communi  firmata,  tanquam 
verce  Dignitates  habentur  tum  ese  quse  olim  adnexam  ha- 
buere  jurisdictionem,  tum  alise  quse  ex  statuto  vel  consue- 
tudine  ut  tales  admittuntur. 

b)  Consuetudini  enim  cujusque  ecclesice  relinquitur 
determinandum  quinam  sint  tituli  qui  Dignitates  appellari 
debeant. 

Illa  consuetudo,  ait  Barbosa,  plurimum  operatur  ad  di- 
gnoscendum  quoenam  sit  prima  Dignitas  in  aliqua  eccle- 


584         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

sia ;  et  ideo  attenditur  potius  solitum  ipsius  ecclesise  quam 
jus  commune.  — Barbosa,  De  Can.  et  Dignit.,  cap.  4, 

738.  III.  De  jure  Dignitates  cathedralium  non  sunt 
de  gremio  et  corpore  Gapituli,  quod  per  solos  Ganonicos 
constituitur,  nisi  ex  consuetudine  vel  statuto  ecclesiaevocem 
habeant  in  Gapitulo. 

Hujus  rei  causam  existimavit  Thomassinus  investigan- 
dam  esse  in  ipsomet  Dignitatum  ortu  atque  primitiva  insti- 
tutione.  —  Siquidem  Dignitates  arbitrarioe  primo  et  revoca- 
biles  fuere  delegationes,  quse  cum  in  stabiles  aliquando  et 
irrevocabiles  evaserint,  fieri  potuit  ut  novum  hoc  stabilium 
Dignitatum  incrementum  inveteratae  non  derogaret  consue- 
tudini,  nec  de  corpore  Gapituli  censerentur.  —  Be  veter.  et 
nov.  Eccl.  discipl.,p.  i,  lib.  3,  c.  7-0,  n.  7. 

739.  IV.  Jura  et  privilegia  Dignitatum. 

a)  Dignitates,  etiam  ubi  non  sunt  de  Gapitulo,  antece- 
dunt  Canonicos,  tum  in  choro,  tum  in  processionibus,  tum 
in  aliis  actibus  extra  Gapitulum.  —  Si  sint  de  Gapitulo, 
prsecedunt  etiam  in  actibus  capitularibus. 

b)  Ad  primam  Dignitatem  pertinet,  impedito  Episcopo, 
exercitium  functionum  quse  dicuntur  pontificales,  sive  sint, 
sive  non  sint  de  Gapitulo,  adeo  ut  neque  Vicarius  generaliy 
Episcopi,  nequeVicarius  Gapitularis  possint  prsedictas  func- 
tiones  sibi  usurpare.  —  Ex  variis  decis.  S.  C.  Rit. 

Eadem  sacra  Gongregatio  declaravit  «  Functiones  episco- 
pales  esse  :  festum  Nativitatis  Domini,  Epiphanise,  Ascen- 
sionis,  Pentecostes,  Apostolorum  Petri  et  Pauli,  Assumptio- 
nis  B.  M.  V.,  Omnium  Sanctorum,  Dedicationis  ecclesia) 
cathedralis,  Titulum  ejusdem  ecclesise,  Patroni  civitatis, 
nec  non  Gommemorationem  omnium  defunctorum,  distri- 
butionem  Gandelarum,  cinerum,  palmarum,  celebrationem 
officii  ferise  V  in  Goena  Domini,  ferioe  VI  in  Parasceve,  fes- 
tum  Paschatis  Resurrectionis  D.  N.  J.  G.,  diem  solemnem 
Gorporis  Ghristi  cum  processione.  »  —  S.  C.  R.,  3  dec.  1672. 

Ob  recentem  ad  ritum  Duplicis  primae  classis  evectionem 
festi  Immaculatoe  Beatce  Marice  Virginis  Conceptionis,  ct 
festi  sancti  Josephi  ejusdem  Deiparae  sponsi,  Sacra  Rituum 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesi^  cathedralis. 

Congregatio  congmum  duxit  ut  in  Cseremoniali  Episcopo- 
rum,  ubi  dies  enumerantur  quibus  Episcopi  solemniter  ce- 
lebrare  solent,  utraque  ex  prsedictis  festivitatibus  amodo 
inseratur.  —  S.  C.  Eit.,  9  sept.  1883. 

In  prifidictis  functionibus  nequit  prima  Dignitas  aliquem 
sibi  siibstituere,  dum  ipsa  vel  nequit,  vel  non  vult  eas  obire; 
quia,  prima  Dignitate  absente  vel  impedita,  functiones  illse 
de  jure  pertinent  ad  eum  qui  procaime  succedit  ratione 
dignitatis.  —  Cceremoniale  Episc,  lib.  1,  cap.  26 ;  —  S.  C. 
m.y  23  mart.  1709. 

c)  Eadem  prima  Dignitas  fungitur  officio  presbyteri 
adsistentis,  quando  Episcopus  celebrat  solemniter.  —  Cce- 
rem.  Episc,  ibid. 

Episcopo  op^roton^i  defert  sacrum  Viaticum ;  mortui  au- 
tem  funera  celebrat  :  quod  servandum  est  etiamsi  in  eccle- 
sia  cathedrali  adesset  Canonicus  exercens  curam  animarum. 
—  Ccerem,  Episc,  lib.  P,  cap.  38. 

ARTIGULUS   VI. 
de  archidiacono. 

740.  I.  Amplissima  olim  fuit  potestas  Archidia- 
conorum;  ideoque  Archidiaconus  dicebatur  oculus  vel 
manus  Episcopi. 

Hujus  auctoritatis  latitudinem  exhibet  cap.  1,  De  offic 
Archidiac  :  «  U.t  Archidiaconus  post  Episcopum  sciat  se 
vicarium  ejus  esse  in  omnibus,  et  omnem  curam  in  clero, 
tam  in  urbe  positorum,  quam  eorum  qui  per  paroecias  ha- 
bitare  noscuntur.  ad  se  pertinere....  Et  ut  de  tertio  in  ter- 
tium  annum,  si  Episcopus  non  potest,  parochiam  universam 
circumeat,  et  cuncta  quae  emendatione  indigent,  ad  vicem 
sui  Episcopi  corrigat  et  emendet.  » 

a)  Latissima  hsec  Archidiaconorum  auctoritas  benefici  j 
erat  adnexa,  ac  proinde  Archidiaconus  erat  Vicarius  natus 
Episcopi;  et  hanc  Vicariam  universse  dioeceseos  non  amit- 
tebat,  quamdiu  servaret  proedictum  beneficium ;  unde  digni- 


586         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

tas  Archidiaconi  erat  inamovibilis,  ei,  cessante  auctoritate 
episcopaii,  non  cessahat  ejus  auctoritas, 

In  eo  etiam  differebat  Archidiaconus  ab  hodiernis  Vica- 
riis  generalibus,  quod  tribunal  ab  episcopali  distinctum 
haberet;  ac  proinde  a  sententia  Archidiaconi  appellabatur 
ad  tribunal  Episcopi.  —  C/".  cap.  Romana,  3,  I)e  appella- 
tionibus,  in  60. 

h)  Verum,  in  exercenda  ea  jurisdictione  tanta  fuit  Archi- 
diaconorum  avaritia,  ut  nonnullse  prodierint  conciliorum 
sanctiones  eam  coercentes.  Accessit  quoque  superbia  et 
elatio  contra  ipsosmet  Episcopos ;  retinentes  enim  hanc  ut 
propriam  et  ordinariam  potestatem,  Episcopis  detrectabant 
obedientiam  et  submissionem;  hinc  factum  est  ut  Episcopi 
paulatim  jurisdictionem  propriam  repeterent,  quam  Yicarils 
generalibus  pro  arbitrio  amovibilibus  demandarunt.  —  Cf. 
n.  768  et  seq. 

Hanc  Archidiaconorum  Jurisdictionis  amissionem,  ali- 
quando  expresse,  aliquando  implicite  concilium  Tridenti- 
num  approbavit.  —  Cf.  sess.  24,  cap,  3,  18,  20,  De  ref.;  — 
sess.  23,  c.  7 ;  —  Be  Angelis,  De  offic.  Archid.,  n.  3, 

741.  II.  Nostris  diebus,  hoc  titulo  decorabantur 
Vicarii  generales  Episcoporum  in  plerisque  Gallise 
dioecesibus. 

Verum,  cum  id  non  concordet  cum  dispositionibus  juris 
communis,  voluit  S.  G.  a  negotiis  extraordinariis  nuncu- 
pata,  ut  ea  omnia  aboleantur  qu®  spectant  ad  titulum  et 
ofiicia  archidiaconatus  Vicariis  generalibus  commissa.  — 
In  Tarbiensi,  19  jul.  1888.  , 


ARTIGULUS  VII. 

DE      ARCHIPRESBYTERO. 

742.  I.  Archipresbyter  dicitur  sacerdos  caeteris 
presbyteris  praepositus. 

a)  Eligebatur  ab  Episcopo  setate  et  scientia  conspicuus, 
ut  praeesset  rebus  sacris,  vitoe  sacerdotum  invigilaret,  po- 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesi.b  cathedralis.        587 

pulo  erudiendo  et  sacramentis  reficiendo  operam  daret,  loco 
Episcopi  et  sub  ipsius  auctoritate.  —  Cf.  cap.  3£inisterium2, 
et  cap.  Officium,  5,  Be  offic.  Archipresbyteri. 

b)  Prius  revocabatur  arbitrio  Prsesulis;  sed  paulatim 
ejus  munus  perpetuum  evasit,  fuitque  in  spiritualibus 
quasi  vicarius  natus  Episcopi,  inferior  tamen  Archidiacono, 
cui  jurisdictio  fori  externi  concredita  erat.  —  Cap.  UtArchi- 
presbyter,  Be  offic.  Archipresb.;  —  et  cap.  Ad  hcec,  De  offic. 
Archidiaconi. 

743.  II.  Archipresbyter  alius  urbanus  dicebatur, 
alius  ruralis  seu  plebanus. 

a)  Archipresbyteri  urbani,  seu  ecclesise  cathedralis, 
officium  erat  curare  ut  exteri  sacerdotes  divina  officia  et 
Missas  rite  celebrarent;  absentis  Episcopi  vices  supplere, 
vel  prfiesentis  munus  sublevare  in  omnibus  iis  quse  sunt 
officii  sacerdotalis,  ut  Missarum  solemnia  celebrare,  audire 
confessiones  et  alia  sacramenta  Ecclesioe  fidelibus  minis- 
trare,  fontes  benedicere,  aliaque  similia  peragere  vel  aliis 
peragenda  injungere.  —  Cap.  i,  2,  3,  De  officio  Archipres- 
byteri. 

b)  Archipresbyteri  rurales  constituebantur  in  diversis 
dioeceseon  regionibus,  simili  quadam  accepta  auctoritate  in 
cseteros  sacerdotes,  quse  origo  fuit  Decanorum,  Vicariorum 
foraneorum,  etc. 

Volumus,  aiebat  Leo  III,  «  ut  singulse  plebes  ArcMpres- 
byteros  habeant,  qui  non  solum  imperiti  vulgi  sollicitudi- 
nem  gerant,  verum  etiam  presbyterorum  qui  per  minores 
titulos  habitant  vitam  jugi  circumspectione  custodiant,  et 
qua  unusquisque  industria  divinum  opus  exerceat  Episcopo 
suo  renuntiet.—lSiec  contendat  Episcopus  non  egere  plebem 
Archipresbytero,  quasi  ipse  eam  gubernare  valeat  :  quia, 
etsi  valde  idoneus  sit,  decet  tamen  ut  sua  onera  partiatur, 
et,  sicut  ipse  matrici  ecclesise  prseest,  ita  Archipresbyteri 
prsesint  plebibus,ut  in  nullo  titubet  ecclesiastica  sollicitudo. 
Guncta  tamen  referant  ad  Episcopum,  nec  aliquid  contra 
ejus  decretum  ordinare  prsesumant.  »  —  Cap.  4,  De  offic. 
Archiprosbyteri. 


588         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

744.  III.  Spectato  jure  hodierno,  Archipresbytero- 
rum  auctoritas  et  prserogativa  non  aliter  determinandse  sunt 
quam  ex  locorum  consuetuclinibus  et  statutis peculiaribus . 

Hodierni  enim  Archipresbyteri,  non  secus  ac  Archidia- 
coni,  ait  cardinalis  de  Luca,  retinent  solum  quamdam  an- 
tiquse  dignitatis  imaginem,  seu  reliquias.  —  De  CanoniciSj 
disc.  30,  num.  7.  —  Cf.  n.  797. 

De  Yicario  curato  in  parochia  unita  ecclesiae  c.athedrali, 
cf.  Tract.  de  Parocho,  n.  i032  et  seq. 

ARTICULUS  VIII. 

DE    CANONICO    THEOLOGALI    ET    POENITENTIARIO. 

745.  I.  Canonicus  Theologus.  —  «  Ne  coelestis  illo 
Sacrorum  Librorum  thesaurus,  quem  Spiritus  Sanctus 
summa  liberalitate  hominibus  tradidit,  neglectus  jaceat  », 
concilium  Tridentinum,  perficiens  decretum  concilii  Late- 
ranensis  IV,,statuit  ut  in  singulis  metropolitanis  et  cathe- 
dralibus  ecclesiis  instituatur  lectio  Sacros  Scripturce,  et 
Lectori  adsignentur /"/^if^c^t^s  unius  prcehenclce  canonicalis; 
et,  quatenus  non  sufficiens  foret  prsebenda  theologalis,  Epis- 
copus,  per  adsignationem  fructuum  alicujus  simplicis  benc- 
ficii,  vel  per  contributionem  beneficiatorum  suse  civitatis  ct 
dioecesis,  vel  alias,  prout  commodius  fieri  poterit,  de  Gapi- 
tuli  consilio,  provideat.  —  Trid.,  sess.  5,  cap.  i,  De  ref. 

a)  Officium  Theologi  Canonici  est  Sacram  Scripturam 
in  ecclesia  exponere  et  interpretari ;  ita  ut  muneri  suo  non 
satisfaceret  omittendo  lectiones  publicas,  licet  earum  loco 
theologiam  vel  Sacram  Scripturam  in  seminario  doceat,  aut 
prsesit  clericorum  conventibus  in  quibus  casus  conscientise 
resolvuntur.  —  Trid.,  loc.  cit.  —  Cf.  plures  resolut.  S.  C.  C, 
V.  gr.,  2  sept.  i876;  i6  clec.  i882,  etc. 

Unde,  Ganonicus  Theologus,  magisterii  munus  in  Semi- 
nario  exercens,  porcipere  non  valet  distributiones  chorales 
pro  diebiis  quibus  docet,  etiaaisi  pensioncm  a  Seminario 
non  accipiat.  —5'.  C.  C,  ii  apr.  et  25  jul.  i89i. 

b)  Lcctionum  theologalium  quantitas,  materia,  modus, 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesl^  cathedralis.        .^89 

tempus  et  hora,  arbitrio  Episcopi  remittuntur,  ut  omnes  con- 
veniunt.  —  S.  C.  C,  in  Amerina,  15  mart.  1710. 

Ex  constanti  praxi  S.  G.  G.  receptum  est  ut  Ganonicus 
T-heologus,  pro  integra  die  qua  legit  Scripturam  Sacram, 
possit  a  choro  abesse  et  siios  facere  fructus ;  imo  percipcre 
distributiones  quoticlianas. 

746.  II.  Poenitentiarius  ad  audiendas  confessiones 
institutus  est,  et  ex  ipsa  sua  institutione  jurisdictionem  habet 
ad  absolvendum  a  peccatis  absque  alia  Ordinarii  licentia,  et 
est  veluti  parochus  totius  dioecesis. —  Non  potesttamen  ab- 
solvere  a  casibus  Papce  reservatis,  neque  etiam  a  casibus 
reservatis  Episcopo,  nisi  Episcopus  talem  specialem  facul- 
tatem  ipsi  exj^resse  concesserit.  —  Ferraris,  v.  Canonicus, 
art.  9,  num.  45  et  seq. 

a)  Jubente  concilio  Tridentino,  «  in  omnibus  cathedra- 
libus  ecclesiis,  ubi  id  commode  fieri  poterit,  Posnitentiarius 
aliquis  cicm  unione  prcebendce....  ab  Episcopo  instituatur, 
qui  magister  sit,  vel  doctor,  aut  licentiatus  in  theologia  vcl 
jure  canonico,  et  annorum  quadraginta,  seu  alias  qui  ap- 
tior  pro  loci  qualitate  reperiatur.  »  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  8, 
De  reformatione. 

Sufficit  ut  quadragesimus  annus  sit  incceptus,  ad  conse- 
quendam  Poenitentiarii  prsebendam.  —  S.  Cong.  Concilii, 
25  jan.  1890. 

Quando  stipendium  a  Gubernio  loco  prsebendae  solvitur, 
solet  S.  G.  G.  Episcopos  hortari  ut  duobus  Ganonicis,  dum 
canonicatum  eisdem  conferunt,  onus  injungant,  alteri  ge- 
rendi  officium  Theologi,  alteri  officium  Poenitentiarii.  ~  Lic- 
cidi,  I)e  visit.  sac.  lim.,  cap.  1,  n.  76. 

b)  Poenitentiarius,  dum  confessiones  in  ecclesia  audit, 
interim  prcesens  in  choro  censetur,  ideoque  lucratur  fruc- 
tus  prsebendie,  distributiones  manuales  et  alia  emolumenta. 

747.  III.  Ad  Episcopum  exclusive  pertinet  eli- 
gere  personam  cui  conferatur  praebenda  theologalis,  nec 
non  Poenitentiarium  eligere  et  instituere,  cum  hoc  a  conci- 
lio  Tridentino  solius  Episcopi  arbitrio  relinquatur.  —  Trid,, 
sess.  5,  cap.  1 ;  —  sess.  21,  cap.  8,  Leref. 


590         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

In  Italia  vero  et  insulis  adjacentibus,  electio  facienda  est 
per  concursum  coram  Episcopo  et  quatuor  saltem  exami- 
natoribus  ab  Episcopo  deputatis,  ut  statutum  est  a  Bene- 
dicto  XIII,  constit.  Pastoralis  o/Jicii,  14  hal.  jun.  1725. 

748.  IV.  De  officio  Primicerii,  Sacristae  et  Gusto- 
dis,  adeantur  Gommentatores  in  tit.  25,  26,  27,  lib.  1  Be- 
cretalium. 

Immutata  enim  quoad  hos  omnes  Ecclesise  disciplina,  ser- 
vandoe  sunt  laudabiles  locorum  consuetudines. 

ARTIGULUS  IX. 

D  E     C  (S;  T  U     C  A  P  I T  U  L  A  R 1 . 

Gapitula  habent  rationem  societatis ;  unde  eorum  actio 
explicatur  socialiter,  seu,  ut  dici  solet,  capitulariter. 

749.  I.  Habent  Gapitula  jus  sese  congregandi 
absque  alicujus  licentia,  ad  negotia  capitularia  expe- 
diendum. 

a)  Gapitulum  convocari  potest  quoties  illi  ad  quem 
spectat  videbitur  expedire. 

Episcopus  tamen,  ex  aliqua  gravi  et  rationabili  causa,  po- 
test  aliquando  suspendere  vel  prohibere  convocationem  Ga- 
pituli.  —  Barbosa,  De  Canonicis,  cap.  25,  num.  4;  — Pi- 
gnatelli,  consult.  156,  num.  6. 

b)  Non  tenetur  convocator  notum  facere  Capitularibus 
quid  in  Gapitulo  sit  agendum,  quia  nimirum  Gapitularibus 
liberum  est  dilationem  petere  ad  consultius  respondendum, 
et  ipsis  inducias  ad  deliberandum  denegare  non  licet.  — 
iS'.  C.  C,  12  mart.  1655. 

750.  II.  Jus  convocandi  Gapitulum  pertinet  ad 
Praesidem,  seu  ad  primam  Dignitatem  Gapituli,  quse  varia 
esse  potest  juxta  locorum  consuetudinem  et  decretum  erec- 
tionis  Gapituli. 

a)  Episcopus  Gapitulum  convocare  potest  ejusque  vota 
exquirerc,  «  si  aliquid  Ganonicis  ad  deliberandum  proponat. 


GaP.    I.    De    CAPITULO    ECCLESI.f;    CATIIEDRALIS.  S91 

nec  de  re  ad  suum  vei  suorum  commodum  spectante  aga- 
tur  )).  —  Tricl.,  sess,  25,  cap.  6,  De  ref. 

b)  Episcopus  jus  iiabet  interessendi  Gapitulis  ab  ipso 
convocatis;  in  aliis  autem  quse  Ganonici  convocant  pro  ne- 
gotiis  capitularibus,  non  tenentur  Episcopum  admittere. 

c)  Vicarius  generalis  Episcopi  regulariter  non  habet  jus 
convocandi  Gapitulum ;  nam,  jubente  concilio  Tridentino, 
«  absente  Episcopo,  hoc  ab  iis  de  Gapitulo  ad  quos  de  jure 
vel  consuetudine  spectat,  perficiatur,  nec  ad  id  Vicarius 
Episcopi  admittatur  )).  —  Trid.,  loc.  cit. 

751.  III.  Vocandi  sunt  omnes  Ganonici  praeben- 
dati,  qui  longe  non  absunt,  ideoque  commode  vocari 
possunt. 

a)  Si  vel  unus  ex  industria  omittatur,  actus  capitularis 
erit  rescissioni  ohnoxius  ;  nam  «  plus  in  talibus  consuevit 
contemptus  unius  obesse,  quam  plurium  contradictio  in 
prcesenti  )>.  —  Cap.  36  et  42 y  De  elect. 

b)  Imo*,  si  aliqui  ex  vocandis  non  sint  vocati,  nec  ad- 
fuerint  duae  tertioe  partes  Gapitularium,  actus  non  tantum 
erit  rescissioni  obnoxius,  sed  et  ipso  jure  irritus.  —  Cap. 
Cum  nobis,  19,  De  elect. 

c)  Ganonicus  absens,  legitime  vocatus,  potest,  si  justo 
detineatur  impedimento,  procuratorem  sibi  constituere,  de 
gremio  Gapituli  assumendum,  vel  aGapitulo  approbandum. 
—  Cap.  42  et  46,  De  elect. 

Verum  procuratorem  nequit  assumere,  si  transeat  ad  lo- 
cum  ex  quo  commode  vocari  nequit ;  eo  ipso  enim  facit  se 
extraneum,  et  amittit  jus  eligendi.  —  Cit.  cap.,  De  elect.  — 
Cf.  n.  183. 

d)  Quando  Gapitulum  est  ordinarium,  celebrandum  sci- 
licet  consueto  tempore,  necesse  non  est  specialem  et  actua- 
lem  convocationem  facere  :  quia,  sciens  capitulum  haben- 
dum  esse  tali  tempore  et  negligens  aut  nolens  interesse,  sibi 
imputare  debet  quod  sine  suo  consensu  aliquid  tractetur  aut 
decidatur.  —  Cf.  Boioix,  De  Capit.,p.  196. 

752.  IV.  Convocatis  Ganonicis,  si  aliqui  non  ac- 


592         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

cesserint  ad  locum  capitularem,  prsesentes  consti- 
tuunt  Capitulum ;  et  gesta  ab  his  valent  perinde  ac  si 
acta  fuissent  ab  omnibus. 

a)  Imo  imus,  aliis  vocatis  et  non  venientibus,  actum 
capitularem  explere  potest,  non  quia  unus  sit  Gapitulum, 
sed  quia  jura  et  privilegia  Gapituli  devolutive  in  illo  uno 
resident. 

Et,  redacto  Gapitulo  ad  unum  tantum  membrum,  iste 
Ganonicus,  sede  vacante,  posset  per  se  solum  eligere  Yica- 
rium  Capitularem,  dummodo  non  eligat  seipsum.  —  S.  C. 
Conc,  12  mart.  1662.  —  Cf.  n.  726. 

b)  Idipsum  procedit,  omnibus  Ganonicis  voce  privatis, 
vel  suspensis,  aut  interdictis,  prseter  unum  ;  siquidem  non 
dissolvitur  Gapitulum  'nisi  per  mortem  omnium  Gapitula- 
rium,  vel  auctoritate  Papse  ob  delictum  singulorum. 

753.  V.  Ut  valeat  actus  capitularis,  non  requiritur 
ut  omnes  prsesentes  consentiant ;  sed  sufficit  regulariter  vo- 
tum  majoris  et  sanioris  partis  intervenientium. 

a)  Ad  constituendam  majorem partem,  sufficit  quicum- 
que  excessus  supra  medietatem. 

Sed,  si  forte  suffragia  in  partes  numero  cequales  dividan- 
tur,  non  proeponderat  votum  Praesidis,  nisi  aliter  ordinatum 
sit  statutis  capitularibus. 

b)  Sanior  pars  dicitur,  quae  constat  viris  dignitate,  pru- 
dentia,  scientia,  pietate  et  zelo  boni  publici  magis  conspi- 
cuis. 

Girca  quod  notandum  est  quod  inajor  pars  numero  cen- 
seatur  etiam  sanior,  nisi  manifeste  appareat  aut  legitime 
probetur  partem  majorem  numero  corruptam  fuisse,  aut  alio 
sinistro  affectu  in  transversum  agi.  —  Leuren.,  Forum  Ec- 
cles.,  lib.  3,  tit.  11,  q.  130. 

c)  Aliquando  non  sufficit  majoritas  absoluta.  —  Sunt 
enim  certa  negotia  pro  quibus  jure  communi  requiritur 
unanimitas  suffragiorum  :  si  nempe  res  de  qua  agitur  sin- 
gulos  principaliter  concernat,  quia  «  quod  omnes  tangit,  ab 
omnibus  debct  approbari  ».  —  Reg.  29juris,  in  6^, 


CaP.    I.    De    CAPITULO    ECCLESIif:    CATIIEDRALIS.  593 

754.  VI.  Forma  emittendi  suffragii  in  Gapitulo 

non  est  a  jure  communi  determinata,  nisi  agatur  de  elec- 
tione  Episcopi,  quo  casu  servandse  erunt  dispositiones  cap. 
Quia  propter,  42,  De  electione;  ideoque  pendet  a  locorum 
consuetudinibus  et  peculiaribus  statutis. 


AHTIGULUS  X. 

DE  JURIBUS    ET    OBLIGATIONIBUS    CVNONICORUM. 

755.  I.  Professio  fidei  emittenda.  —  «  Provisi  de  ca- 
nonicatibus  et  dignitatibus  in  ecclesiis  cathedralibus,  non 
solum  coram  Episcopo,  seu  ejus  0/ficiali,  sed  etiam  in  Ca- 
pitulo  fidei  professionem  emittere  tenentur;  alioquin  fruc- 
tus  non  faciant  suos ;  nec  illis  possessio  suffragetur.  »  — 
Trid.,  sess.  24,  cap.  2,  De  ref. 

a)  Sufficit  autem  unica  fidei  professio  si  Episcopus  in 
Gapitulo  prsesens  adsit,  vel  ejus  Vicarius.  —  5.  Cong.  Con- 
cilil,  25  jan.  1726. 

b)  Professio  fidei  emittenda  est  ad  minus  intra  duos 
mensesa.  die  adeptse  possessionis,  j uxta /brmw^am  a  Sacra 
Gong.  Gonc.  editam,  die  20  jan.  1877.  —  Cf.n.  865. 

756.  II.  Residentia.  —  Ganonicis  «  non  licet,  vigore 
cujuslibet  statuti  aut  consuetudinis,  ultra  tres  mehses  a 
suis  ecclesiis  quolibet  anno  abesse,  salvis  nihilominus 
earum  ecclesiarum  constitutionibus,  quse  longius^  servitii 
tempus  requirunt. 

a)  »  Alioquin,  primo  anno,  privetur  unusquisque  di- 
midia  parte  fructuum  quos  ratione  etiam  prsebendse  ac 
residentise  fecit  suos.  —  Quod  si  iterum  eadem  usus  fuerit 
negligentia,  privetur  omnibus  fructibus  quos  eodem  anno 
lucratus  fuerit.  —  Crescente  vero  contumacia,  contra  eos 
juxta  sacrorum  canonum  constitutiones  procedatur  »,  scili- 
cet  canonicatu  suo  priventur.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  12, 
De  reformatione. 

b)  Lex  residentise  violatur,  non  solum  quando  Gano- 
nicus  est  absens  ultra  tres  menses  continuos,  sed  etiara 


594         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

quando  dies  absentise,  in  unum  numerum  redacti,  trimes- 
tre  spatium  superant.  —  Cf.  decis.  S.  C.  C,  apud  Ben.  XIV, 
Inslit.  107,  %  6. 

c)  Non  omnes  simul  abesse  possunt,  ne  ecclesia  suo 
debito  servitio  destituatur.  Quota  autem  pars  simul  possit 
abesse  relinquitur  arbitrio  Episcopi  et  Gapituli.  —  Cf.  Benc- 
dict.  XIV,  loc.  cit. 

757.  III.  Missa  conventualis.  —  Ganonici  tenentur 
ad  quotidianam  celebrationem  Missse  conventualis  cum 
cantu.  —  Imo,  prseter  Missam  conventualem  quotidie  cele- 
brandam,  rubricoe  secundam  ac  tertiam  pariter  Missam 
conventualem  prsecipiunt,  quoe  certis  anni  diehus  contin- 
gunt.  —  Cf.  Benedict.  XIV,  loc.  cit.,  §  2. 

a)  Fructus  harum  Missarum  benefactoribus  ecclesise 
applicandus  est.  —  Nam  Benedictus  XIV  Apostolica  aucto- 
ritate  confirmavit  varias  S.  G.  G.  resolutiones,  quibus  excu- 
sationes  ad  declinandam  applicationem  quotidianam  Missae 
conventualis  pro  benefactoribus  in  genere  provide  e  medio 
sublatse  fuerunt,  non  attenta  etiam  immemoriali  in  contra- 
rium  consuetudine.  —  Constit.  Cum  semper,  an.  1744. 

Parochus  canonicus  tenetur  per  se  ad  applicationem 
Missoe  pro  populo  his  etiam  diebus  in  quibus  Episcopus 
pontificaliter  celebrat  in  cathedrali ;  per  alium  vero  his  fes- 
tis  in  -quibus  uti  Ganonicus  Missam  conventualem  applicare 
debet  pro  benefactoribus.  —  S.  C.  C,  24  aug.  1867.  —  Cf. 
num.  888. 

b)  In  multis  dioecesibus  Missa  conventualis,  exceptis 
dominicis  et  festis  diebus,  legitur  sine  cantu;  nec  celebran- 
tur  plures  Missse  conventuales  pro  eadem  die  a  rubrica 
praescriptae.  —  Stante  enim  justa  ratione,  indultum  a  Sacra 
Gongregatione  Goncilii  non  denegatur. 

758.  IV.  Divinum  officium.  —  Omnes  qui  in  cathe- 
dralibus  vel  collegiatis  ecclesiis  canonicatum  obtinent , 
«  divina  per  se  et  non  per  substitutos  compelhintur  obire 
officia....,  atque  in  choro,  ad  psallendum  instituto,  hymnis 
et  canticis  Dei  nomen  reverenter,  distincte  devoteque  lau- 
dare  ».  -  Trid.,  sess.  24,  cap.  12,  Be  ref. 


Gap.  I.  De  capitulo  ecclesle  cathedralis.         595 

Sacra  G.  Gonc.  ssepius  declaravit  non  esse  sublatam  Ga- 
pitularibus  facultatem  se  invicem  suhstituendi,  dummodo 
eodem  tempore  substituens  et  substitutus  eidem  servitio  ad- 
stricti  non  sint,  et  hujusmodi  facultate  substituendi  non 
abutantur.  —  Cf.  Benecl.  XIY,  Instit.  107,  %  3. 

a)  Episcopus  nequit  permittere  ut  quarumdam  hora- 
rum  recitatio  omittatur ;  sed,  nisi  habeat  speciale  indultum 
Sedis  Apostolicse,  Gapitulum  tenetur  omnes  horas  canonicas 
quotidie  psallere;  ex  singulis  enim  horis  constat  officium 
divinum  quod  per  seipsos  Ganonici  obire  tenentur,  ad  prse- 
scriptum  concilii  Tridentini. 

b)  Huic  obligationi  Ganonici  non  satisfaciunt  per  sim- 
pUcem  in  choro  prcesentiam ;  sed  per  seipsos  psallere,  vel 
canere  tenentur,  quacumque  etiam  immemorabili  consuetu- 
dinenon  suffragante.  —  5.  C.  C,  17  sept.  1667.  —  Cf.  cit. 
constit.  Cum  semper. 

c)  Ganonici  et  alii  choro  inservientes  psallere  debent 
«  magno  pietatis  studio,  vocibus  apte  comparatis,  haud 
festinanter,  nullisque  prcecisis  vocabulis,  iid^  ut  pars  chori 
haud  canere  incipiat  cum  pars  altera  cantum  nondum  ab- 
solvit,  ut  hac  ratione  populus  intelligat  divinas  laudes,  et 
ad  pietatem  ac  religionem  ex  ipsorum  cantu  moveatur.  »  — 
<S.  C.  C.,jussu  Clementis  XI.  —  Cf.  Trid.,  loc.  cit. 

d)  Excusant  a  servitio  chori,  ita  ut  absens  lucretur  et 
fructus  prsebendse,  et  distributiones  quotidianas  : 

lo  «  Infirmitas,  seu  justa  et  rationabilis  corporalis  neces- 
sitas  ».  —  Cap.  Consuetudinem,  De  clericis  non  residenti- 
bus,  in  60.  —  Cf.  Tricl.,  loc.  cit. 

2o  «  Evidens  ecclesice  utilitas  ».  —  Cit.  cap.  Consuetud. 

—  Unde  excusantur  :  Ganonicus  Theologus  pro  integra  die 
qua  lectionem  habet;  —  Ganonicus  Poenitentiarius  dum 
audit  confessiones;  non  vero  alii  Ganonici  qui  tempore  divi- 
norum  officiorum  confessiones  audiunt;  —  Ganonicus  qui 
abesset  pro  tractandis  negotiis  Capituli;  —  item  ille  qui 
deputatur  ab  Episcopo  ad  visitanda  limina  Apostolorum ; 

—  Ganonicus,  aut  duo  Ganonici  quos  secum  ducit  Episco- 
pus  ad   eadcm  limina;  —  Yicarius  Capitularis,  sede  va- 


596         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

cante;  —  Ganonici  absentes  a  choro  ut  adsistant  solemniter 
Episcopo  celebranti;  —  Ganonici  quibus  incumbit  anima' 
rum  cura,  si  eo  tempore  officiura  sibi  commissum  exer- 
ceant. 

Ganonicis  qui  «  in  construendis  Apostolica  vel  Ordinaria 
auctoritate  tabulis  in  servorum  Bei  ac  Beatorum  causis  » 
incumbunt,  licet  a  choro  absentibus  ea  de  causa,  debentur 
non  solum  distributiones  quotidianse,  verum  etiam  alise 
omnes  quocumque  titulo  et  nomine  et  quibusvis  sub  clau- 
sulis  personale  servitium  exquirentes.  —  Decret.  Pii  VII, 
23  dec.  1817. 

e)  Excusantur  a  servitio  chori,  sed  non  lucrantur  dis- 
tributiones  quotidia^ias  : 

lo  Duo  Ganonici  apud  Episcopum  proipsius  dioecesis  uti- 
litate  detenti ;  —  Ganonicus  qui  simul  agit  Yicarium  gene- 
ralem  Episcopi;  —  Examinatores  synodales,  dum  officio 
suo  funguntur. 

2^  Docentes  Scripturam  Sacram  et  theologiam  in  scholis 
publicis.  —  Trid.,  sess.  5,  cap.  1,  De  ref.;  et  cap.  fln.,  De 
magistris.  —  Qiiam  dispositionem  Ganonistse  communiter 
extendunt  ad  munus  docendi  jus  canonicum,  philosophiam 
et  etiam  grammaticam. 

3o  Studentes  theologijie-,  Scripturse  Sacrse,  seu  juri  cano- 
nico  in  aliqua  Universitate,  cum  Ordinarii  licentia.  —  Ibid. 

Licentia  abessendi  studiorum  causa  olim  suffragabatur 
pro  quinquennio  iis  qui  in  Universitate  audiebant  sacros 
canones,  pro  septennio  iis  qui  Scripturam  Sacram,  vel  theo- 
logiam.  —  At  vero  Innocentius  XII  decrevit  ne  privilegium 
illud  triennii  spatium  superaret,  et  ne  concederetur  illis 
qui  annum  vigesimum  quintum  attigerunt.  —  Bened.  XIV, 
Inst.  107,%  9;  —  S.  C.  C,  20  dec.  1862,  et  24  jan.  1885. 

f)  Ex  Ecclesiae  benignitate,  usus  jamdiu  invaluit  ut, 
quemadmodum  in  civili,  ita  quoque  in  ecclesiastica  militia, 
emeritorum  stipendiis  illi  frui  possint,  qui  assidue  et  lauda- 
biliter  quadraginta  annorum  spatio  chorale  servitium  ex- 
pleverint ;  iique  dicuntur  Ganonici  jubilati. 
«  Etenim,  si  quotidianum  et  non  interruptum  chori  servi- 


GaP.    I.    De    CAPITULO    ECCLESLf:   CATIIEDRALIS.  597 

tium  omnium  hominum  judicio  laboriosum  et  grave  cense- 
tur,  muito  sane  gravius  atque  molestius  progressu  temporis 
visum  est  nullum,  donec  vixeris,  serviendi  fmem  videre, 
quantumvis  diuturno  annorum  curriculo  cum  assiduitatis 
et  diligentise  laude  inservieris.  »  —  Bened.  XIY,  JDe  syn. 
dloec.y  lib.  13,  cap.  P,  §  15. 

Gum  autem  hsec  indulta  non  ex  justitia,  sed  ex  gratia  et 
cequitate  tribuantur,  requiritur  ut  servitium  assidue  et  lau- 
dabiliter  praestitum  fuerit ;  et  Indultum  jubilationis  non 
conceditur,  si  tempus  psallendi  impensum  fuerit  in  alia  mi- 
nisterii  opera,  etsi  laudabilia.  —  Cf.  Acta  S.  Sedis,  vol.  3, 
pag.  468;  vol.  5,pag.  357. 

g)  Quot  decretis,  et  quanta  cum  sollicitudine,  Ecclesia. 
residentiam  et  sacrorum   officiorum  debitam   expletionem 
Ganonicis  et  beneficiatis  proescripserit,  testantur  juris  eccle- 
siastici  monumenta  innumera. 

Verum,  ait  Benedictus  XIY,  facile  eluderentur  tot  salu- 
tares  constitutiones,  nisi  in  singulis  cathedralibus  et  colle- 
giatis  ecclesiis  certi  designati  forent  Ganonici,  seu  alio  quo- 
cumque  nomine  nuncupentur  beneficiarii,  quibus  onus 
incumberet  accurate  adnotandi  qitotquot  in  choro  aliisque 
sacris  functionibus  desiderantur,  et  quibus  nominatim 
diebus,  aut  a  qua  speciatim  divini  afficii  parte  hic  aut  ille 
se  subducat. 

Qui  ad  ejusmodi  munus  destinantur,  vulgo  dicuntur 
Punctatores.  Atque  ad  id  muneris  in  singulis  ecclesiis  dico 
plerumque  deliguntur,  tum  ut,  uno  impedito,  alter  non 
desit;  tum  potissimum  ut  alicujus  a  choro  absentiam  ambo 
uniformiter  testantes,  omnem  a  se  removeant  suspicionem 
fraudis.  —  Bened.  XIY,  De  syn.,  lib.  4,  cap.  4. 

759.  V.  Ganonici  debent  Episcopo  celebranti,  aut 
alia  pontificalia  exercenti,  adsistere  et  inservire.  — 

Adsistentia  priBstari  debet  juxta  formam  a  Pontificali  Ro- 
mano  prsescriptam.  —  Cf.  Trid.,  sess.  24,  c.  12,  De  ref. 

a)  Debetur  etiam  adsistentia  Episcopo,  quando  ponti- 
ficalia  exercet  extra  ecclesiam  cathedralem,  et  ad  alias 
urbis  et  suburbiorum  ecclesias  accedit  ad  aliquod  pontifi- 


598         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episgoporum. 

cale  munus  exercendum,  modo  in  ecclesia  cathedrali  tot 
Ganonici  et  ministri  remaneant,  quot  necessarii  sint  ad 
divina  officia  celebranda.  —  Ex  variis  decis.  S.  C.  Rit. 

b)  Episcopum  cum  cappa  pontificali  accedentem  ad  ec- 
clesiam  ut  solemniter  celebret  vel  adsistat  divinis  officiis, 
tenetur  Gapitulum  ^e6i7o  cicmhonore  com^Yari  etdeducere. 
—  Cf.  Ccerem.  Episc,  lib.  iycap.  15. 

c)  Episcopo  volenti  exercere  pontificalia,  'tam  in  eccle- 
sia  cathedrali  quam  in  aliis,  subministranda  erunt  a  Gano- 
nicis,  e  sacristia  cathedralis,  paramenta  sacra. 

Quatenus  vero  sacristia  cathedralis  non  haberet  redditus 
sufficientes  pro  comparandis  prsedictis  paramentis,  tenetur 
Episcopus  pro  quarta  parte  fructuum  suse  mensae;  et,  quoad 
reliquum,  tenentur  contribuere  Ganonici.  —  Cf.  Bouix,  Be 
Capitulis,  pag.  283. 

d)  Vicissim  autem,  Gapitulo  ecclesise  cathedralis  de- 
bentur,  post  mortem  Episcopi,  plura  utensilia  ab  eodem 
Episcopo  decedente  relicta. 

1°  Porro,  sacra  utensilia  quse  vigore  constitutionis  Ro- 
mani  Pontiflcis,  Pii  V,  ecclesiis  cathedralibus  debentur, 
Pius  IX,  litteris  Apostolicis  Cwn  illud  plurimi,  1  jun. 
1847.  hcec  esse  edixit  :  4(  Mitras  scilicet,  planetas,  pluvialia, 
tunicellas,  dalmaticas,  sandalia,  chirothecas,  albas  cum 
cingulis,  lineos  amictus  et  his  similia ;  item  missalia,  gra- 
dualia,  libros  cantus  firmi  et  musicae  ;  item  calices,patenas, 
pixides,  ostensoria,  thuribula,  vas  aquse  benedictse  cum 
aspersorio,  pelvim  cum  urceo,  vasa  sacrorum  oleorum  et 
urceolos  una  cum  pelvibus  et  tintinnabulo ;  palmatorios, 
icones  pacis,  cruces  archiepiscopales,  candelabra  cum  cruce 
pro  altaris  usu;  baculum  pastoralem,  faldistorium  aliasque 
res  sacras,  sive  paramenta,  sive  ornamenta,  sive  vasa,  si 
qu8e  sint,  etiam  ex  eorum  natura  usui  profano  congrua, 
dummodo  non  per  accidens,  sed  permanenter  divino  cul- 
tui  sacrisque  functionibus  fuerint  destinata :  exceptis  annu- 
lis  et  crucibus  pectoralibus  etiam  cum  sacris  reliquiis,  et  iis 
omnibus  utensilibus  cujusvis  generis  quae  legitime  proben- 
tur  ab  Elpiscopis  defunctis  comparata  fuisse  bonis  ad  eccle- 


Cap.  I.  De  capitulo  ecclesi^  cathedralis.        599 

siam  non  pertinentibus,  neque  constet  eeclesise  fuisse  do- 
nata.  » 

2o  Quod  attinet  ad  ipsas  reliquias  sanctissimce  Crucis, 
quas  thecis  inclusas  Episcopi  pectore  prse  se  suspensas 
ferunt,  ex  decreto  S.  U.  Inquisitionis,  25  mart.  1889,  iidem 
curare  debent  ut  ss.  ligni  particuloe  successoribus  suis 
transmittantur.  —  Cf.  n.  655. 

3o  Gum  autem  lex  civilis,  si  Episcopus  ab  intestato  mo- 
riatur,  plures  hujusmodi  res  hseredibus  attribuat,  Episcopi 
per  testamentum,  aliudve  medium  idoneum,  prcecavere 
debent  ne  ecclesia  cathedralis  suo  jure  fraudetur,  et  prae- 
dicta  constitutio  violetur. 

760.  VI.  Episcopus  potest  pro  suo  servitio  uti 
opera  duorum  Ganonicorum,  etiam  sine  Capituli  con- 
sensu,  et  nonprobata  ecclesise  utilitate.  —  Ita  communiter. 

a)  Et  certum  est  prsedictos  Ganonicos,  in  servitio  Epis- 
copi  detentos,  percipere  fructus  prcebendarum  sicarum, 
licet  choro  non  intersint.  —  Non  lucrantur  tamen  distribu- 
tiones  quotidianas.  —  Cf.  Fagnan.,  in  cap.  Be  cceiero,  Be 
clericis  non  residentibus. 

b)  Potest  autem  Episcopus  sibi  eligere  duos  quoslibet 
ex  Dignitatibus  et  Ganonicis,  exceptis  iis  qui  curam  anima- 
rum  gerunt,  uti  decisum  esse  a  S.  G.  Goncilii  testatur  Be- 
ned.  XIY,  Instit.  107,  §  9. 

761.  VII.  Episcopus  habet  potestatem  legislatl- 
vam,  judiciariam  et  coactivam,  quam  exercere  potest, 
tumin  Canonicos,  qua  tales,  tum  in  ipsum  Capitulum. 

Episcopus  enim  jurisdictionem  habet  quse  in  omnes  per- 
sonas  atque  omnia  Instituta  suai  dioecesis  extenditur,  modo 
tamen  nihil  exigat  ultra  prsescriptum  a  sacris  canonibus. 

a)  Servanda  quidem  sunt  privilegia,  servandseque 
exemptiones.  —  Verum  «  Gapitula  cathedralium  et  aliarum 
majorum  ecclesiarum,  illorumque  personae,  nullis  exemp- 
tionibus,  consuetudinibus,  sententiis,  juramentis,  concor- 
diis,  quae  tantum  suos  obligant  auctores,  non  etiam  succes- 
sores,  tueri  se  possint  quominus   a  suis  Episcopis  et  aliis 


600         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

majoribus  Prselatis,  per  seipsos  solos,  vel  illis  quibus  sibi 
videbitur  adjunctis,  juxta  canonicas  sanctiones,  toties  quo- 
ties  opus  fuerit,  visitari,  corrigi  et  emendari^  etiam  auc- 
toritate  ApostoUca,  possint  et  valeant.  »  —  Trid.,  sess.  6, 
cap.  4,  De  ref. 

Unde,  etiamsi  Gapitulum  sit  exemptum,  potest  tamen 
visitari,  corrigi  et  emendari  ab  Episcopo  ut  delegato  Sedis 
Apostolicce. 

Attamen,  si  velit  Episcopus  contra  exemptum  Gapitulum 
ejusve  personas  extra  visitationem  procedere,  tenetur  duos 
de  Gapitulo  judices  sibi  adjungere,  et  alia  servare  quse  prse- 
scripta  sunt  a  concilio  Tridentino,  sess.  25,  cap.  6,  De  ref. 

b)  Non  potest  quidem  Gapitulum  ab  Episcopo  excom- 
municari,  quia  communitas  seu  universitas,  qua  talis, 
cxcommunicari  non  potest,  ut  expresse  decernitur  in  cap. 
Romana,  De  sent.  excomm.,  in  6^ ;  sed  potest  Gapitulum, 
qua  tale,  sicspendi  vel  interdici. 

Quando  autem  Gapitulum,  qua  tale,  suspenditur,  tunc, 
nisi  aliud  in  jure  aut  sententia  expresse  declaretur,  intelli- 
gitur  suspensio  lata  in  Gapitulum  prsecise  ut  communitas 
seu  collegium  est,  ita  et  taliter  ut  corpus  ipsum  Gapituli, 
non  autem  singuli  Gapitulares  a  suis  propriis  et  personali- 
bus  officiis  ac  beneficiis  suspendantur.  —  Andreucci,  De 
tuenda  pace  inter  Episcopum  et  Capit.,part.  1,  cap.  2,  %  2. 
—  Cf.  n.  1598  et  1623. 

762.  VIII.  Sacri  canones  jubent  ut  Episcopus,  in 
rebus  gravioris  momenti,  consensum  sui  Capituli, 
aut  saltem  ipsius  consilium,  requirat  :  quandoqui- 
dem  Ganonici  ecclesise  cathedralis  sunt  consiliarii.  nati 
Episcoporum,  uti  statutum  est  in  cap.  Novit,  4,  De  his  quce 
fiunt  a  Prcelat.  :  «  Novit  tuse  discretionis  prudentia  quali- 
ter  tu  et  fratres  tui  unum  corpus  sitis,  ita  quod  tu  caput, 
et  illi  membra  esse  probantur.  Unde,  non  decet  te,  omissis 
membris,  aliorum  consilio  in  ecclesiai  tua3  negotiisuti,  cum 
id  non  sit  dubium  et  honestati  tuoe  et  sanctorum  Patrum 
institutionibus  contraire.  »  —  Cf.  cap.  Quanto,\5,  ejusd. 
tit.  —  De  his  passim  in  decursu  harum  Prcelectionum. 


CaP.    I.    De    CAPITULO    ECCLESL4:    CATHEDRALIS.  601 

a)  Si  consensiis  Gapituli  requiritur,  tunc  convenire 
debet  cum  Episcopo  major  pars  Gapituli;  secus  Episcopus 
non  potest  procedere  nisi  recursu  facto  ad  S.  Pontificem,  et, 
constito  de  irrationabili  dissensu  Gapituli,  Pontifex  vel 
jubeat  Gapitulum  consentire,  vel  suppleat  ejusdem  consen- 
sum.  —  Cap.  i,  De  his  qicce  fiunt  a  Prcelato  sine  consensic 
Capituli. 

h)  Si  exigitur  consilium,  tunc  debet  quidem  Episcopus 
illud  a  Gapitulo  exquirere  ad  actus  validitatem,  licet  deinde 
sequi  non  teneatur.  —  Cap.  4  et  5  ejusd.  tit.;  —  cap.  7,  De 
arbitris. 

c)  Episcopus  ex  eonsuetudine  eximi  potest  ab  obliga- 
tione  exquirendi  consensum  vel  consilium  Gapituli,  in  iis 
quoque  rebus  in  quibus,  spectato  jure  communi,  ad  ipsum 
exquirendum  obstringeretur.  —  Cap.  Ea  noscitur,  6,  Dehis 
quce  flunt  a  Prcelato.  —  Cf.cap.  3,  De  consuetud.,  in  6^,  — 
et  Bened.  XIV,  De  syn.,  lib.  13,  cap,  1,  num.  9. 

PorrOj  «  fere  ubique  habetur  in  plurimis  consuetudo,  qua 
legitime  exstante,  non  amplius  requjritur  Gapituli  consi- 
lium.  ))  —  Ferraris,  v.  Capitulum,  art.  2,  n.  28. 

d)  In  Gallia  res  eo  devenerunt,  ait  D.  Icard,  ut  difficile 
designari  possit  pro  nostris  provinciis  qui  sint  in  specie  ca- 
sus  quos  Episcopus  non  valeat  expedire  inconsulto  Capi- 
tulo,  in  iis  quse  sunt  regiminis  dioecesis. 

Non  inde  concludas  naturam  et  destinationem  Gapitulo- 
rum  immutatas  fuisse,  et  incassum  postremis  temporibus 
SS.  Pontifices  ^a  instaurasse  ut  providerent  consilio  Epis- 
coporum  atque  Ecclesise  administrationi.  —  Gapitula  sunt 
hodierna  cetate,  non  secus  ac  sceculis  proeteritis,  instituta 
ut  Episcopum  juvent  in  regimine  dioecesis,  illumque  sup- 
pleant  sede  vacante;  Episcopus  semper  potest  consulere 
Gapitulum  suse  ecclesise  cathedralis,  quando  ita  exposcit 
gravitas  causarum;  et,  Episcopo  postulante,  Gapitulum  ex 
officio  tenetur  operas  impendere  ut  illum  suis  consiliis 
atque  concursu  adjuvet.. —  Prcelect.,  n.  416. 

763.  IX.  De  officio  Capituli  sede  vacante,  specialis 
tractatio  erit,  num.  799  et  seq. 

T.  I.  34 


602  Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

De  collatione  beneficiorum  ad  Gapitulum  jure  devolutio- 
nis  pertinente,  cf,  n.  855  et  1397. 


ARTIGULUS    XI. 

DE    PR.EROGATIVIS    CAPITULI    QUOAD    PR/ECEDENTIAM,    INSIGNIA, 
ET    EXEMPTIONEM    A   JURE    PAROCHIALI. 

764.  I.  Gapitulum  cathedrale  in  coetibus  eccle- 
siasticis  jus  habet  prcececlendi  alia  capitula  collegiata, 
clericos  sive  sseculares  sive  regulares,  et  parochos. 

a)  Ganonici  ecclesise  cathedralis,  uti  singuli,  non  prae- 
cedunt  parocho  in  ipsius  ecclesia. 

Si  tamen  aliquis  Ganonicus,  etiam  honorarius  tantum, 
Episcopum  suum  comitetur,  prseit  parocho  in  parochiali 
ecclesia,  etiam  extra  dioecesim  :  quia  tunc  non  procedit 
tanquam  privatus,  sed  tanquam  membrum  cum  capite  suo. 
—  S.  C.  Rit.,  19  maii  1838. 

b)  Inter  se,  quando  choro  aut  conventui  capitulg^ri 
adsistunt,  servant  ordinem  statutis  prsefixum.  Sedentprimo 
loco  Dignitates,  deinde  Personatus;  alii  postea,  servato  ins- 
tallationis  ordine. 

765.  II.  Vicarius  generalis,  si  sit  e  gremio  Gapituli 
et  choro  intersit  cum  hahitu  Canonicorum,  suum  locum 
habet  inter  cseteros,  -nec  ab  eis  ulla  prseeminentia  secer- 
nitur.  Si  vero  intersit  in  hahitu  vicariali,  prsecedit  Digni- 
tatibus  et  Ganonicis  veste  chorali  indutis,  tam  intra  quam 
extra  ecclesiam.  —  Quod  pluries  declaratujn  est  a  Sacra 
Congregatione  Ritumn. 

a)  Dignitates  autem  et  Ganonici  parati,  id  cst  vestibus 
sacris  induti,  prsecedunt  Yicario  generali;  et  contraria  con- 
suetudo  reprobatur  ut  abusus.  —  S.  C.  Rit.,  6  sept.  1603. 

b)  Ex  statutis  particularibus  vel  ex  consuetudine,  Vi- 
carius  generalis  etiam  absquc  habitu  vicariali  prsecedit  Ga- 
nonicis;  in  quaestionibus  enim  prsecedentice  attendenda  est 
prsesertim  consuetudo,  cujus  tanta  vis  est  ut  ad  jus  tri- 
buendum  sufficiat,  etiamsi  dispositio  juris  communis  esse^t 


CaP.    I.    De    CAPITULO   ECCLESIiE    CATHEDRALI3.  603 

contraria.  —  S.  C.  C.  in  Albinonen.,  3  apr.  1841 ;  in  Flr- 
min.y  13  maii  1876.  —  Cf.  constit.  Capituli  cathed.  eccles. 
Corisopit.,  art.  8. 

766.  III.  Canonici  jus  habent  utendi  insignibus 
suo  Gapitulo  attributis.  —  Plerumque  conceduntur 
rochettum,  mozetta ,  almutium,  quandoque  etiam  cappa 
magna. 

a)  Insignia  concedenda  sunt  ab  Apostolica  Sede ;  nec 
Episcopus  absque  speciali  indulto  quidquam  de  his  sta- 
tuere  potest,  quod  scepe  declaravit  S.  G.  Rituum. 

In  ipsa  Capitulorum  erectione  solet  Summus  Pontifex 
habitum  et  aliqua  insignia  Canonicorum  determinare. 

Pro  Capitulis  hodiernis  Gallice,  Pius  VII,  in  bulla  Gon- 
cordati,  potestatem  suam  cardinali  Caprara  ad  efTectum 
hujusmodi  insignia  concedendi  expresse  delegavit;  is  vero 
illam  subdelegavit  Episcopis  primo  futuris. 

b)  Insignia  conceduntur  Capitulo;  ideoque  Ganonicis 
uti  singulis  non  licet  extra  propriam  ecclesiam  insignia  in- 
duere ,  dum  concionantur  aliisve  functionibus  sacris 
vacant.  —  Quod  pluries  declaravif  5.  C.  Rituum,  prsesertira 
dccreto  31  maii  1817,  quod  Pius  VII  Apostolica  a^ictoritato 
confirmavit. 

Imo,  in  propriis  ecclesiis  ad  sacramenta  administranda, 
tum  ex  rubricarum  praescripto,  tum  ex  S.  Gongregationis 
decretis,  uti  debent  superpelliceo  et  stola. 

c)  Nihilominus  in  Gallia  praxis  contraria  fere  ubique 
invaluit,  ita  ut  Ganonici  etiam  honorarii  extra  ecclesiam 
cathedralem  et  ipsam  dioecesim  rochetto  et  mozetta  utan- 
tur. 

S.  G.  Rituum  sa^pe  declaravit  hunc  usum  licitum  non 
esse,  nequidem  vi  assertse  consuetudinis.  —  Attamen  inter- 
rogata  an  talis  usus  in  Gallia  esset  tolerandus,  die  2  aug. 
1875  respondit  «  nihil  esse  innovandum  ».  —  Gardellini, 
num.  5617. 

767.  IV.  Jus  administrandi  extrema  sacramenta 
Ganonicis  cathedralium ,  eorumque  funera  pera- 
gendi,  in  quacumque  paroecia  habitent,  non  ad  parochum 


604 


Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 


spectat,  sed  ad  ipsitm  Capitulum,  ex  generali  consuetu- 
dine  quae  in  Gallia  legitime  introducta  est.  —  Cf.plures  re- 
solutiones  S.  C.  C,  ex.  gr.  in  Auxitana,  9  jul.  1881;  in 
Nicien..  11  jul.  1885. 

Imo,  ex  quorumdam  sententia,  Ganonicus  ecclesise  cathe- 
dralis  habitans  in  aliena  paroecia,  non  ideo  fit  parochianus 
ecclesice  partlciUaris,  sed  remanet  ecclesise  cathedrali  obli- 
gatus. 


Cap.  II.  De  vicariis  generalibus  episcoporum.     605 
GAPUT    II. 

DE  VIGARIIS  GENERALIBU3  EPISCOPORUM. 

Agcndum  cst  :  de  noliono  Vicarii  goneraiis;  —  dc  cjus  conslilutiono, 
—  dolibus,  —  poleslalc  ;  —  dc  aniissiono  cjusdem  polOolalis  ;  —  cl  lan- 
dcm  do  Vicario  gonoi-ali  Summi  Ponliticis. 

ARTIGULUS  I. 

DE   NOTIONE   VICARII    GENERALIS. 

*  768.  I.  Vicarius  generalis  est  ille  qui  cum  generali 
potestate  constitaitur  ut  vices  gerat  Episcopi  in  exercenda 
jurisdictione,  sive  voluntaria,  sive  contentiosa. 

a)  Archidiaconis  successerunt  Vicarii  generales  ad 
nutum  Episcopi  revocabiles.  Quse  disciplinse  immutatio, 
paulatim  coepta,  et  duodecimo  tandem  scecitlo  fere  ubique 
completa,  in  quantum  Ecclesiae  bonum  cesserit,  palam  fa- 
ciunt  apud  historica  monumenta  exitiales  abusus  ad  quos 
priscorum  Archidiaconorum,  officii  sui  perpetuitate  freto- 
rum,  elatio  in  Episcopos  atque  acerbitas  devenerant.  —  Cf. 
num.  740 ;  —  et  c.ip.  io,  De  offic.  jud.  ordin. 

b)  Vicarii  generales  Episcoporum,  ex  quo  in  locum  Ar- 
chidiaconorum  sulTecti  sunt,  usque  nunc,  fuerunt  ad  nutum 
Episcopi  revocahiles. 

Hsec  tamen  conditio  non  ita  inhoeret  officio  Vicarii  gene- 
ralis  ut  nequeat  cum  perpetuitate  officium  ejusmodi  con- 
cipi  et  exsistere :  ideoque  revocabilitas  est  dispositip  juris 
ad  ipsius  accidentalia  pertinens. 

769.  II.  Vicarii  generalis  jurisdictio  est  essentia- 
liter  aliquo  sensu  universalis,  quoad  territorium  seu 
personas,  et  quoad  causas. 

Nam  repugnat  in  terminis  aliquem  esse  generalem  alte- 
rius  Vicarium,  nisi  possit  in  aliquo  saltem  sensu  generaliter 
ejus  vices  explere.  —  Ergo,  si  quis  Vicarius  Episcopi  ne- 

34* 


G06         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

queat  episcopalem  jurisdictionem  universaliter  exercere,  is 
nequaquam  censendus  est  generalis  Episcopi  Vicarius,  sed 
merus  dumtaxat  delegatus;  ac  proinde  ipsi  nullatenus  ap- 
plicandse  veniunt  juris  communis  dispositiones  quse  Vica- 
rios  generales  respiciunt,  sed  ese  quse  ad  delegatos  referun- 
tur.  —  Bouix,  I)e  judiciis,  tom.  l,p.  352. 

a)  Attamen  essentialis  non  est  universalitas  jurisdic- 
tionis  stricte  sumpta,  sed  dumtaxat  moraliter. 

Ipso  enim  jure  potestati  Vicarii  generalis  plurimse  res- 
trictiones  appositse  sunt,  et  Episcopus  aliqua  sibi  reservare 
potest,  modo  universalitatem  Vicarii  jurisdictionis  mora- 
liter  sumptam  non  tollat;  secus  enim,  valebunt  quidem 
reservationes,  sed  Vicarium  constituent  in  officium  meri 
delegati. 

b)  Nec  essentialiter  requiritur  ut  Vicarius  generalis 
Episcopi  sit  Vicarius  quoque  in  temporalibus. 

Vicarius  enim  in  spiritualibus  tantum  appellatur  Vicarius 
generalis  simpliciter,  vel  cum  addito  in  spiritualibus,  ut 
patet  ex  Trid.,  sess.  13,  cap.  i  et  seq.,  Be  ref.,  et  ex  Bre- 
vibus  Apostolicis.  —  Vicarius  vero  in  temporalibus  tantum 
appellatur  oeconomus,  et  non  solet  appellari  Vicarius  gene- 
ralis. 

770.  III.  Vicarii  generalis  jurisdictio  una  et  eadem 
est  cum  jurisdictione  Episcopi. 

Idem  tribunal  seu  idem  auditorium  habent;  sententia 
unius  est  sententia  alterius;  ideoque  non  datur  appellatio  a 
Vicario  ad  Episcopum,  quia  idem  esset  ac  ab  eodem  ad  eum- 
dem  appellare.  —  Cap.  Romana,  3,  Be  appell.,  in  ^*;  — 
cap.  2,  Be  consuetud.,.  in  6o.  —  Unde, 

a)  Gommunis  sententia  est  jurisdictionem  Vicarii  gene- 
ralis  Episcopi  esse  ordinariam,  non  vero  delegatam,  quia 
est  ipsamet  Episcopi  jurisdictio ;  et  revera  Vicarius  generalis 
reputatur  Ordinarius,  ex  ipsa  SS.  GG.   praxi  et  repetitis- 
decisionibus.  —  Cf.  Bouix,  op.  cit.,  p.  366. 

b)  De  essentia  vicariatus  generalis  est  ut  actus  a  Vica- 
rio  generali  gestos  Episcopus  faciat  suos  quoad  ofTcctus 
juris. 


CaP.    II.    De    VICARIIS    GENERALIBUS    EPISCOPORtJM.       607 

Ergo,  illi  tantum  Vicarii  generalis  actus  possunt  ab  Epis- 
copo  corrigi  et  immutari  quos  posset  Episcopus,  si  ab  ipso 
gesti  forent,  annullare  et  corrigere.  —  Quod  enim  asseritur 
non  dari  appellationem  aVicario  ad  Episcopum,  intelligitur 
de  sententiis  judiciarils  et  nonnullis  paucioribus  speciebus 
actuum,  non  vero  de  negotiis  ordinarii  regiminis,  in  quibus 
Superior  potest,  mif^tato  consilio,  revocare  quod  ipse  sta- 
tuerat. 

c)  Cessante  vel  sicspensa  potestate  Episcopi,  eo  ipso 
cessat  aut  suspenditur  auctoritas  Vicarii  generalis. 

771.  IV.  De  jure  communi,  Vicarii  generalis  et 
Officialis  nomina  synonyma  sunt,  et  idem  omnino  of- 
ficium  exprimunt.  —  Cf.  cap.  Quum  nullus,  3,  Be  tempor. 
orclin.,  in  60  ;  —  cap.  3,  De  offic.  Vic,  in  6^;  —  Trid., 
sess.  24,  cap.  16,  De  ref. 

a)  In  quibusdam  tamen  regionibus,  ut  in  Gallia  et 
Belgio,  usus  obtinuit  ut  Vicarius  generalis  ab  Officiali  dis- 
tinguatur,  et  Vicarius  nuncupetur  ille  qui  ea  exercet  quoe 
sunt  jurisdictionis  voluntarice,  Officialis  vero  qui  prseest 
jurisdictioni  conteniiosce.  —  Cf.  Bened.  XIV,  De  syn.,  lib.  3, 
cap.  3,  num.  2. 

Hsec  distinctio,  cui  se  aptat  Gurise  Romanse  praxis,  satis 
fundatur  in  accidentali  illo  Episcopi  prcecepto,  quo  unus 
voluntariam  dumtaxat,  alter  vero  conteniiosam  juris- 
dictionem  exercere  jubetur,  intacta  remanente  jurisdic- 
tionis  et  officii  identitate,  juxta  dispositionem  juris  com- 
munis. 

b)  Non  potest  equidem  Episcopus  facere  ut  Vicarius 
generalis  ille  sit  qui  voluntariam  dumtaxat  jurisdictionem, 
neque  Officialis  qui  contentiosam  tantum  valide  exercere 
potest. 

Sed  nihil  repugnat  Vicarium  prohiberi,  non  quidem  sub 
pcena  invaliditatis  actuum,  sed  sub  poena  destitutionis,  ne 
exerceat  suam  jurisdictionem  ultra  fines  particulares  assi- 
gnatos.  —  Aliud  est  enim  jurisdictio,  aliud  ejus  exercitium 
actuale  :  et  Vicarius  generalis  ad  nutum  Episcopi  revoca- 
bilis  est.  —  Cf  n.  768. 


608         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

772.  V.  Vicarius  generalis  consideratur  ut  con- 
stitutus  in  dignitate,  ut  tenet  communis  Doctorum  sen- 
tentia  cum  glossa  in  clement.  Etsi  pnncipalis,  Be  rescrip- 
tis. —  Potest  igitur  esse  delegatus  Papce  et  exsecutor  littera- 
rum  Apostolicarum. 

a)  Lignitas  quidem,  in  strictiori  sensu,  non  vocatur 
nisi  officium  perpetuitm,  seu  titulus  in  perpetuum  collatus, 
cui  adnexa  est  praecedentia  cum  jurisdictione;  sensu  tamen 
minus  stricto  Dignitatem  habere  dicitur  qui  ex  officio  suo 
prsecedentiam  obtinet  cum  jurisdictione,  etiamsi  officium 
ipsius  non  sit  perpetuum,  sed  ad  nutum  revocabile. 

b)  Verum,  licet  Vicarius  generalis  exerceat  jurisdictio- 
nem  episcopalem,  ipsi  tamen  non  congruit  Prcelati  nomen, 
quia  hanc  non  habet  propriam,  sed  vicarialiter,  non  nati- 
vam  scilicet,  sed  dativam  vel  accidentalem.  —  Cf.  n.  181 ; 
— etj  quod  attinet  ad  prceced.  Vic.  gen.,  cf.  n.  765. 

ARTIGULUS    II. 

DE    CONSTITUTIONE   VICARII    GENERALIS. 

773. 1.  Potest  Vicarium  generalem  constituere  : 

.  a)  Quilihet  Episcopus,  etiam  ante  suam  consecrationem, 
exhibitis  Gapitulo  institutionis  Pontificise  litteris,  et  quidem 
hodie,  ob  receptam  consuetudinem,  absque  Gapituli  con- 
scnsu  vel  consilio.  —  Cf.  n.  762. 

b)  Eadem  facultate  Vicarium  constituendi  gaudent  Ah- 
bates  nullius,  Vicarii  Apostolici,  Administratores  Aposto- 
lici  sede  vacua,  imo  verius  etiam  sede  plena.  —  Isti  enim 
Prselati  exercent  auctoritatem  episcopali  similem  in  com- 
missas  sibi  plebes. 

774.  II.  An  teneatur  Episcopus  Vicarium  genera- 
lem  sibi  assumere? 

a)  Praestat  sane  ad  faciliorem  suavioremque  negotio- 
rum  expeditionem  ut  Episcopus  Vicarium  sibi  constituat ; 
nulla  tamen  lege  positiva  juhetur. 

b)  Teneretur  vero  ipsa  sui  muneris  obligatione,  quoties 


Cap.  II.  De  vicariis  generalibus  episcoporum.     609 

non  posset  omnia  apte  gerere  per  se  vel  per  delegatos, 
maxime  si  diu  abesset  a  sua  dioecesi. 

"  Imo,  si  non  paruerit  admonitionibus  S.  Gongreg.  Episco- 
porum,  mittitur  ei  Vicarius,  quem  non  potest  removere, 
quique  in  negotiis  peragendis  procedit  auctoritate  sibi  a  S. 
Sede  commissa. 

llb.  III.  Potestne  Episcopus  plures  simul  Vica- 
rios  generales  constituere  ? 

a)  Omnes  affirmant  id  posse  Episcopum  quoties  habetur 
consuetudo  legitime  prcescripta,  ut  in  Gallia  et  Belgio. 

Romanae  Gongregationes  et  tribunalia  Datarise  et  Poeni- 
tentiarise  Apo&tolicse  optime  norunt  in  aliquibus  regionibus 
haberi  hanc  plurium  Vicariorum  generalium  deputationem ; 
et,  cum  delegationes  fiunt  pro  expediendis  seu  exsequendis 
Apostolicis  rescriptis,  directio  fit  aliquando  his  terminis 
expressa  :  «  Vicariis  talis  dioecesis  in  spiritualibus  gene- 
ralibus  »,  quse  dispensationum  Apostolicarum  superscriptio 
et  directio,  si  non  sequivalet  expresso  consensui,  saltem 
tacitum  involvit.  —  Le  Ang.,  Be  offic.  Vicarii,  num.  9. 

Neque  exinde  in  regimine  dioecesis  pertimescenda  confu- 
sio  est;  nam,  ubi  plures  constituti  sunt  Vicarii,  iique  in 
solidum,  antefertur  potestas  ejus  qui  primus  negotium  ali- 
quod  occupavit;  ubi  inter  singulos  divisa  sunt  officia,  intra 
eorum  fmes  continere  se  unusquisque  debet.  —  JDevoti,  Ins- 
tit.  can.,  lib.  1,  tit.  3,  %  78. 

b)  Abstrahendo  a  consuetudine ,  videtur  etiam  posse  ab 
Episcopo  plures  constitui  Vicarios  generales.  Nam, 

lo  Nullus  exstat  textus  juris  qui  unicum  constitui  Vica- 
rium  generalem  decernat.  —  Solummodo  id  ex  jure  habe- 
mus  :  semper  nominari  Vicarium  sive  Offlcialem,  nunquam 
vero  Vicarios  vel  Officiales. 

2o  Nec  habetur  hac  in  re  communis  Boctorum  sententia. 
—  Imo,  perplures  non  infmioe  notae  Doctores,  ut  Barbosa, 
Pirhing,  Reiffenstuel,  Schmalzgrueber,  Devoti,  Ferraris,  etc, 
tenent  Episcopo  fas  esse  duos  aut  plures  Vicarios  sua3  ju- 
risdictionis  habere,  et  ssepius  id  maxime  expedire  si  amplae 
dioecesi  proesit. 


610         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

30  Nec  valet  argumentatio  a  pari  ex  eo  quod  unicus 
constitui  valeat,  sede  vacante,  Yicariiis  Capitularis. 

Nam,  prseterquam  quod  thesis  de  unico  Vicario  Gapitulari 
habet  sibi  faventem  Tridentinse  Synodi  textum,  et  plures 
Sacrse  Gongregationis  Goncilii  declarationes  quse  rem  cer- 
tam  fecerunt,  ratio  quoad  utrumque  omnino  cliversa  mili- 
tat.  —  Si  plures  nempe  statuantur  Vicarii  Gapitulares,  peri- 
clitatur  regiminis  unitas;  secus  autem  sede  plena,  quia, 
etsi  tunc  plures  sint  Vicarii  generales,  unicus  e^t  Episco- 
pus.  —  Bouix,  I)e  judiciis,  tom.  i,  pag.  411. 

40  Reprobatse  quidem  sunt  a  Sacris  Gongregationibus 
plurium  Vicariorum  constitutiones,  sed  propter  peculiares 
abusus  et  modicm  quo  Vicarii  demandatam  potestatem  ha- 
bebant. 

Reprehensus  est,  v.  gr.,  a  S.  G.  Ep.  et  Reg.  modus  depu- 
tandi  Vicarios  generales  ita  ut  procedant  collegialiter;  nam 
negotia  dioecesis  expediri  per  collegia  jus  ecclesiasticum 
non  admisit,  atque  hsec  causa  fuit  propter  quam  concilium 
Tridentinum,  sess.  24,  cap.  16,  De  ref.,  statuit  ut  Gapitu- 
lum  ecclesise  cathedralis,  sede  vacante,  infra  octo  dies  post 
mortem  Episcopi,  constituere,  vel  existentem  Vicarium  con- 
firmare  omnino  teneretur. 

776.  IV.  In  scriptis  constitui  debet  et  deputari  Vica- 
rius  generalis,  non  quod  necessaria  sit  scriptura  ad  validi- 
tatem  deputationis,  sed  Sidprobationem  in  casu  quo  a  par- 
tibus  ejus  auctoritas  super  aliquo  speciali  de  jure  Episcopo 
reservato  negaretur,  vel  alias  in  dubium  revocaretur.  —  Mo- 
nacelli,  part.  1,  tit.  1,  formula  1,  n.  30. 

111.  V.  Vicarius  generalis  jus  habet  ad  congruam 
sustentationem . 

a)  Equidem  non  habet  redditus  beneficii,  cum  ipsius 
munus  non  sit-  beneficio  adnexum ;  sed  salarium  seu  liono- 
rarium  ab  Episcopo  pra^standum  est. 

Percipit  quoque  emolumenta  quse  secundum  praxim  lo- 
corum  ad  ipsum  spectare  dicuntur.  —  De  Angelis,  De  offi- 
cio  Vicarii,  num.  14. 

b)  Hodie  m  Gallia-  salarium  solvitur  a  Gubernio  duo- 


Cap.  II.  De  vicariis  generalibus  episcoporum.     611 

bus  Vicariis  Episcoporum  et  tribus  Archiepiscoporum,  qui 
apxiTOhati  dicuntur.  Unde,  Episcopi  liberi  sunt  ab  hac  solu- 
tione,  nisi  prsedictum  salarium  sit  insufficiens.  —  Cf.  decre- 
tum  diei  22  jan.  1853. 

«  Les  Vicaires  generaux....  dont  la  nomination  aura  6t6 
agr6(^e  par  Nous,  jouiront  du  traitement  attache  a  leur  titre, 
a  dater  du  jour  de  leur  prise  de  possession.  —  II  sera  dress^ 
proces-verbal  de  cette  possession....  par  le  Ghapitre.  »  — 
Ordonnance  du  13  mars  1832,  art.  1. 

»  Expedition  du  proc^s-verbal  sera  aussitot  adress6e  a 
TEveque  dioc^sain  et  au  Prefet  du  d^partement,  pour  servir 
a  la  formation  des  (^tats  de  paiement.  »  —  Ibid.,  art.  3. 

c)  «  Lorsqu'un  Vicaire  g^n^ral  aura  perdu  sa  place 
apres  trois  ans  consecutifs  d'eccercice,  soit  par  suite  d'un 
changement  d'6v6que,  soit  a  raison  de  son  age  ou  de  ses  in- 
firmit^s,  nous  nous  reservons  d'accorder  audit  Vicaire  g6- 
n6ral  hors  d'exercice,  s'il  n'est  pas  pourvu  d'un  canonicat, 
un  secours  de  1,500  fr.  par  an,  jusqu'a  sa  nomination  au 
premier  canonicat  vacant  dans  le  Ghapitre  dioc6sain,  soit  a 
un  autre  titre  ecclesiastique  susceptible  d'etre  pr6sent(5  a 
notre  agr6ment.  »  —  Decret  du  29  sept.  1824,  art.  1 . 


ARTIGULUS  III. 

DE  requisitis  in  vicario  generali  dotibus. 

778.  I.  Vicarius  generalis  debet  esse  saltem 
prima  tonsura  ordini  ecclesiastico  initiatus,  quia 
laici  jurisdictionis  ecclesiastica^  incapaces  sunt.  —  Cf. 
7ium.  209. 

Sed  non  requiritur  ut  in  sacris  ordinibus  sit  constitutus  : 
quia  alia  est  ratio  ordinis,  alia  jurisdictionis ;  et  non  mirum 
est  quod  aliquis  inferior  in  hierarchia  ordinis  sit  superior 
in  hierarchia  jurisdictionis  ;  —  nisi  jpro  aliquibus  dioecesi- 
bus  aut  Regnis,  ex  auctoritate  Romani  Pontificis,  aliter  sta- 
tutum  esse  comperiatur,  ut  accidit  in  Regnis  Hispaniarum, 
in  quibus,  ex  constitutione  Decet  Romanum,  Urbani  VIII, 
Vicarii  generales  debent  esse  presbyteri. 


612  Tragt.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

779.  II.  Assumi  nequit  nisi  qui  de  legitimo  ma- 
trimonio  natus  est;  nam,  absque  dispensatione  Pontifi- 
cia,  illegitimus  non  potest  promoveri,  neque  acl  ordines  sa- 
cros,  neque  ad  officia  curam  animarum  habentia.  —  Cap.  i, 
De  filUs  presbyte7\,  in  60, 

Imo,  cum  Vicariatus  generalis  sit  Blgnitas,  illegitimus  ex 
dispensatione  Papali  factus  sacerdos,  non  poterit  absque 
nova  dispensatlone  Pontlficis  constitui  Vicarius  generalis. 

—  Cf.n.310. 

780.  III.  Requiritur  in  Vicario  generali  aetas  vi- 
ginti  quinque  annorum  incoeptorum,  quia  hoec  setas 
exigitur  pro  officiis  quibus  cura  animarum  adnexa  est.  — 
Cap.  7,  De  elect.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  12,  De  ref. 

In  Gallia  fortasse  a  Gubernio  non  agnosceretur,  nisi  qui 
trigesimum  setatis  suse  annum  attigerit,  et  Gallicam  pa- 
triam  habeat.  —  Cf.  art.  org.  21  et  16. 

781.  IV.  Sit  quoque  scientia  competente  ornatus. 

—  Et,  licet  nullus  textus  juris  exhiberi  possit  quo  decerna- 
tur  laitrece  necessitas,  tamen  usu  et  praxi  S.  C.  Episc.  et 
Regul.  invaluit,  ut  Vicarius  generalis  debeat  esse  doctor, 
vel  licenciatus  in  jure  canonico  aut  in  sacra  theologia,  qua- 
tenus  fieri  potest. 

\  782.  V.  Non  est  regulariter  eligendus  Vicarius 
generalis  ex  parochis,  nec  deputandus  Canonicus  Posni- 
tentiarius,  vel  frater  aut  nepos  Episcopi;  nec  debet  esse 
dioscesanus  aut  beneficiatus  in  dioecesi. 

a)  Illud  constat  ex  pluribus  decretis  sacrarum  Gongre- 
gationum,  et  pra^sertim  S.  G.  Episc.  et  Reg.  —  Cf.  Ferra- 
ris,  V.  Yicarius  gen.,  art.  1. 

Sed  animadvertit  de  Angelis  eas  decisiones  sese  referre 
ad  particularia  inconvenientia,  et  locum  habere  tantum 
quando  verificantur  ista  incommoda ;  sed  regulam  invaria- 
bilem  non  includere.  —  De  Ang.,  De  offic.  Yicarii,  num.  10; 

—  Santi,  in  eumd.  tit.,  num.  29. 

b)  Clericics  regularis  nequit  esse  Vicarius  generalis, 
eoc  clement.  1,  De  Regular.,  cujus  dispositio  ad  omnes  Re- 


Cap.  II.  De  vicariis  generalibus  episcoporum.    613 

gulares  extenditur  ex  decretis  Glementis  VIII,  de  reforma' 
tione  Regularium,  %  32. 

Verum  aliquando  S.G.  Episcoporum  indulget  ut  Episcopi 
assumant  Regulares  in  suos  Vicarios. 

783.  VI.  Si  Episcopus,  ex  culpabili  negligentia, 

Vicarium  generalem  improhum  aut  imperitum  elegit,  aut 
ut  talem  cognitum  toleravit,  ipsi  imputanda  sunt  delicta 
Vicarii  generalis  anticanonice  et  injuste  administrantis. 

Secus  vero  si  inculpabiliter  elegit  et  retinuit  quem,  bona 
fide,  idoneum  reputabat.  — Ita  omnes. 

ARTICULUS  IV. 

de  potestate  vicarii  generalis. 

784.  I.  Ad  ea  tantummodo  supplenda  quae  sunt 
jurisdictionis  ponitur  Vicarius  generalis ;  non  vero  ad  ea 
quoe  sunt  Ordinis. 

Proinde,  etiamsi  sit  episcopali  charactere  ornatus,  ex  ge- 
nerali  commissione,  videlicet  sine  speciali  mandato,  nequit 
ea  quce  sicnt  ordinis  episcopalis  exercere,  ut  consecrare 
ecclesias  et  altaria,  chrisma  et  oleum  sanctum  conficere,  sa- 
cramentum  Gonfirmationis  et  Ordinis  conferre,  calices  con- 
secrare,  et  alia  hujusmodi ;  atque  in  hoc  conveniunt  omnes 
Doctores.  —  Be  Ang.,  Be  offic.  Vicarii,  num.  12. 

785.  II.  Potest  Vicarius  generalis  quidquid  perti- 
net  ad  ordinariam  jurisdictionem  episcopalem,  ex- 
ceptis  iis  quoe  Episcopus  specialiter  sibi  reservavit,  vel  a 
jure  expresse  excipiuntur,  vel  adeo  gravia  existimantur 
ut  prsesumatur  Episcopiis  noluisse  ea  Vicario  demandare, 
juxta  regulam  81  juris,  in  6o  :  «  In  generali  concessione 
non  veniunt  quoe  quis  non  esset  verisimiliter  in  specie  con- 
cessurus  ».  —  Quod  probatur  ex  ipsa  vicariatus  generalis 
natura,  qualem  supra  delineavimus. 

a)  Unde,  Vicarius  gener^ilis  prcesumptionem  pro  se  ha- 
bet  quod  omnes  causas  jurisdictionis  episcopalis  expedire 
possit,  nisi  constet  vel  ostendatur,  jure  scripto,  aut  recepta 
T.  I.  35 


614         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

curiamm  consuetudine,  eas  inter  speciales  numerari,  vel  ab 
Episcopo  fuisse  suse  potestati  specialiter  reservatas.  —  Cf, 
cap.  Licet,  Be  officio  Yicarii,  in  60 ;  —  cap.  5,  Be  procura- 
toribus,  in  60. 

h)  Quod  attinet  ad  nudam  exsecutionem  dispensatio- 
num  Apostolicarum,  Vicarius  generalis  non  potest  exsequi 
dispensationes  quse  Episcopo,  non  autem  Ordinario,  com- 
mittuntur.  —Cf.n.  237. 

Verum,  de  mandato  Leonis  XIII,  dispensationes  matri- 
moniales  omnes  in  posterum  committendse  sunt  oratorum 
Ordinario,  vel  Ordinario  loci ;  et  appellatione  Ordinarii  ve- 
niunt,  prseter  Episcopos  etVicarios  Apostolicos,  eorum  Offi- 
ciales  seu  Vicarii  in  spiritualibus  generales.  —  S.  C.  Inqui- 
sit.,  20  fehr.  1888.  —  Cf.  n.  420. 

786.  III.  Vicarius  generalis  nequit,  absque  spe- 
ciali  mandato  Episcopi : 

a)  De  causis  criminalihus  cognoscere,  nec  consequen- 
ter  aliquem  a  suo  beneficio,  officio  aut  administratione 
amovere.  —  Cap.  Licet,2jDe  officio  Vicarii,  in  6°;  —  Trid., 
sess.  24,  cap.  20,  De  ref. 

Ideo  nequit  Vicarius  generalis  censuras  ferre  tanquam 
poenam  alicujus  delicti;  potest  tamen  absque  speciali  man- 
dato  censuris  jurisdictionem  suam  inunire,  ne  alias  illu- 
soria  evadat  :  id  est,  ad  effectum  obtinendi  ut  subditi  sibi 
pareant. 

Item  Vicarius  potest  in  crimina  inquirere  ut  referat 
Episcopo,  vel  etiam  ut  remediis  disciplinaribus,  cohorta- 
tionis  nempe  vel  minarum,  vel  etiam  levium  poenarum,  a 
criminibus  deterreat  et  scandala  removeat. 

b)  Nec  beneficia  conferre,  unire  aut  dismembrare ;  nec 
recipere  renuntiationes  beneficiorum.  —  Cf.  cap.  3,  De 
offic.  Vic,  in  6^;  —  et  cap.  3,  De  institutionihus. 

Posset  tamen  Vicariusgeneralis,absque  speciali  mandato, 
prsesentatos  a  Patronis  instituere,  et  electos  confirmare, 
quia  institutio  hujusmodi  est  actusnon  liberalitatis  etgratise, 
sed  necessitatis  et  justitise.  —  Cf.  n.  196  et  1396. 

c)  Neque  clericis  litteras  dimissoriales  concedere  ad 


Cap.  II.  De  vicariis  generalibus  episcoporum.     615 

ordines  suscipiendos,  nisi  Episcopus  in  remotis  regionibus 
versetur.  —  Cap.  3,  Be  temp.  ordin.,  in  60.  —  Cf.  n.  276. 

d)  Neque  synodum  congregare,  Q,ui  dioecesim  visitare. 
—  Cf,  Tract.Be  Episcopo,  uhi  de  visit.  dicec,  n.  633 ;  et 
ubi  de  convocatione  synodi  dioec,  n.  592. 

e)  Neque  explorare  voluntatem  puellse  habitum  regu- 
larem  suscipientis,  vel  professionem  emittere  volentis,  ad 
formam  Tridentini,  sess.  25,  cap.  17,  BeReg.,  nisi  Episco- 
pus  sit  absens  aut  legitime  impeditus.  -^Cf.  n.  il34. 

£)  Neque  dispensare  in  irregularitatibus  et  suspensio- 
wi&ws  ex  crimine  occulto  provenientibus,  quarum  dispensatio 
tribuitur  Episcopis  ita  ut  eam  concedant  «  per  seipsos,  aut 
Vicarium  ad  id  specialiter  deputandum  ».  —  Trid.,  sess.  24, 
cap.  6,  De  ref.  —  Cf.  n.  341  et  1581. 

g)  Neque  dispensare  in  votis,  juramentis  aut  legibus 
in  quibus  Episcopus  dispensare  potest.  —  Hsec  enim  omnia 
induunt  speciem  remissionis  et  gratice  quse  in  generali  man- 
dato  non  continentur. 

At  si,  prsesertim  ex  casuum  frequentia,  in  hisce  et  aliis 
similibus  rebus,  sciente  et  tacente  Episcopo,  introducatur 
consuetudo  qua  Vicarius  dispenset  et  procedat,  poterit  hsec 
consuetudo  eam  vim  habere  ut  qusedam  negotia  sub  dispo- 
sitione  mandati  generalis  constituat.  —  Santi,  in  tit.  I)e  offi- 
cio  Yicarii,  num.  32. 

h)  Neque  absolvere  a  casibus  Episcopo  reservatis.  — 

Arg.  ex  cap.  Si  Episcopus,  2,  De  poenit.  et  remiss.,  in  60. 

Nec  absolvere  a  censuris  ab  Episcopo  per   sententiam 

particularem   latis  contra  determinatas    personas.   —  Cf. 

num.  1583  et  seq. 

i)  Neque  in  his  procedere  quse  a  concilio  Tridentino 
committuntur  Episcopis  tanquam  Sedis  ApostoUcce  dele- 
gatis,  nisi  ante  conciliumTridentinumEpiscopo  competeret 
facultas  eos  actus  exercendi  jure  ordinario.  —  Cf.Thesaur. 
resolut.S.  C.  C,  tom.  3,p.  318. 

j)  Neque  Confraternitates  erigere,  aut  canonice  aggre- 
gare;  neque  earum  statuta  approbare.  —  <S.  C.  Indulg.,  in 
Aurelianen.,  18  aug.  1868.  —  Cf.  n.  1062. 


616         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

k)  Neque  indulgentias  concedere ;  neque  concedere  li- 
centiam  sedificandi  nova  monasteria  et  conventus  in  dioe- 
cesi ;  neque  absolvere  percussores  clericorum  in  casibus  in 
quibus  id  potest  Episcopus ;  nec  alia  peragere  quse  suo  loco 
notata  sunt.  —  Cf.  Ferraris,  v.  Vicarius  generalis,  art.  2; 
—  Bened.  XIY,  De  syn.,  lib.  2,  cap.  8. 

787.  IV.  Ut  Vicarius  generalis  habeat  jurisdic- 
tionem  in  specialia,  id  est  in  ea  quse  de  jure  requirunt 
mandatum  speciale  Episcopi, 

a)  Non  sufficit  formula  qua  Episcopus  testaretur  se 
Vicario  suo  facultatem  concedere  etiam  ad  ea  omnia  quoe 
speciale  mandatum  requirunt,  nisi  aliquid  in  specie  ex- 
primatur;  sumus  enim  in  materia  odiosa,  in  qua  clausulse 
generales  nihil  operantur. 

b)  Sed,  si  Episcopus  aliqua  specialia  exprimat,  et  simul 
adjungat  clausulam  :  «  et  omnia  alia  qicce  speciale  manda- 
tum  requirunt)),  Vicarius  generalis  jurisdictionem  habebit 
in  omnia  specialia  quse  non  sunt  majora  seu  graviora  ex- 
pressis.  —  ^rg.,  cap.  4,  Be  procurat.,  in  6^ ;  et  clem.  2, 
ejusd.  tit.  —  Cf.  Ferraris,  loc.  cit.,  num.  84. 

c)  Unde,  prudentis  Episcopi  erit  in  conficiendo  vicaria- 
tus  generalis  instrumento,  lo  exprimere  aliqua  majoris  mo- 
menti  specialia  ;  2«  addere  clausulam  aet  alia  omnia  etiam 
speciale  mandatuin  requirentia » ;  3«  expresse  dein  ex- 
cipere  ea  specialia  quae  a  jurisdictione  Vicarii  generalis  ex- 
cepta  voluerit. 

Sic  nempe  omnis  proecavebitur  difficultas ;  certum  siqui- 
dem  erit  ipsi  competere  jurisdictionem  quoad  omnia  spe- 
cialia,  exceptis  iis  quse  in  ipso  instrumento  expresse  repe- 
rientur  excepta.  —  Bouix,  Be  judiciis,  tom.  1,  p.  420. 

788.  V.  Pot3st  Episcopus  Vicario  generali  com- 
mittere  hujusmodi  specialia,  vel  tanquam  Vicario, 
vel  tanquam  mero  delegato.  —  Attendendus  ergo  est 
modus  quo  Episcopus  mandatum  dedit. 

Si  vero  dicta  specialia  commiserit  in  ipso  instrumento 
quo  Vicarium  generalem  constituit,  censetur  eam  faculta- 


Cap.  II.  De  vigariis  generalibus  episcoporum.     617 

tem  ipsi  f ecisse  tanquam  Yicario  generali ;  unde  hsec  f acul- 
tas  ingreditur  ordinariamYiGRvu  generalis  jurisdictionem; 
ac  proinde  ab  ejus  sententia  non  datur  appellatio  ad  Epis- 
copum.  —  Bouix,  op.  cit.,  pag.  42 i. 


ARTIGULUS  V. 

DE   AMISSIONE   POTESTATIS   VICARII    GENERALIS. 

789.  I.  Exspirat  potestas  Vicarii  generalis  per 
ipsius  renuntiationem,  sive  expressam,siYe  tacitam,  ut 
si  Vicarius  dioecesim  relinquat  animo  non  amplius  rever- 
tendi.  —  Cf.  n.  216. 

790.  II.  Gessat  per  remotionem,  seu  revocationem 
ab  Episcopo  factam.  —  Cf.  n.  768. 

a)  Licet  Episcopus  possit,  quotiescumque  voluerit,  Vica- 
rium  generalem  amovere,  ut  tenet  glossa  in  clement.  2,  De 
rescriptis,  in  tali  remotione  est  semper  habenda  ratio  ho- 
noris  ipsius ;  unde  facienda  est  cum  magna  circumspec- 
tione  et  cum  gravi  et  justa  causa ;  alias  Vicarius  reinte- 
grari  potest  per  S.  Gong.  Episc,  ut  ssepe  eadem  Sacra  Gon- 
gregatio  declaravit. 

b)  Causce  justce  pro  quibus  removeri  potest  Vicarius 
generalis,  sunt  prsesertim  illae  quas  e  S.  G.  Episc.  declara- 
tionibus  excerptas  tradit  Ferraris,  v.  Yicar.  gener.,  art.  3, 
num.  30  et  seq.  ^ 

Et  hsec  revocatio  intimanda  est  Vicario,  nec  sufficit  sim- 
plex  voluntas  Episcopi  aliis  etiam  manifestata. 

791.  III.  Amittitur  quoque  omnibus  illis  modis 
quibus  cessat  potestas  Episcopi  illum  constituen- 
tis,  cum  habeat  eamdem  jurisdictionem  cum  Episcopo, 
idemque  tribunaL  —  Cf.  n.  687  et  seq. 

a)  Hinc,  morte  Episcopi,  ipsius  renuntiatione,  deposi- 
tione,  translatione,  aut  alia  de  causa  ob  quam  Episcopus 
jurisdictione  privatur,  deficit  quoque  potestas  Vicarii  gene- 
ralis ;  quamvis  sustineantur  quse  sunt  ab  eo  gesta  ignorante 


618         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

mortem  Episcopi  aut  ipsius  jurisdictionis  privationem,  sal- 
tem  quando  est  error  communis.  —  Cf.  n  203  et  seq. 

b)  Ob  eamdem  rationem,  si  suspenclatur  jurisdictio 
Episcopi  per  excommunicationem,  suspensionem  aut  inter- 
dictum,  eo  ipso  etiam  suspenditur  ac  impeditur  jurisdictio 
Vicarii  generalis. 

Verum,  quando  suspenditur  jurisdictio  episcopalis,  Vica- 
rius  retinet  habltualem  jurisdictionem,  et  proinde  poterit 
causam  sibi  Apostolica  auctoritate  delegatam  exsequi,  cum 
jurisdictio  illa  delegata  non  dimanet  a  dicto  Episcopo,  sed 
a  Romano  Pontifice.  —  C/.  Pyrrh.  Corradum,  Prax.  dis- 
pensat.  Apostolic.,  lib.  7,  cap.  4,  num.  47. 

ARTICULUS  VI. 

DE   VICARIO    SUMMI   PONTIFICIS. 

792.  I.  Habet  et  Papa  suum  Vicarium  generalem 
pro  dioecesi  Romana,  Cardinalem  nempe  Vicarium. 

a)  Hoc  munus  aliquando  S.  R.  E.  Gardinalibus,  ali- 
quando  Archiepiscopis  et  Episcopis  tributum  est;  verum 
Paulus  IV,  in  Gonsistorio  diei  18  nov.  1558,  decretum  edi- 
dit  quo  statuitur  Romanoe  Urbis  vicariatum  adnexum  per- 
petuo  esse  debere  S.  R.  E,  Cardinalium  Collegio. 

b)  Gardinalis  Urbis  Vicarius  gerit  auctoritatem  Summi 
Pontificis,  non  solum  circa  ea  quae  snti.t  jurisdictionis,  sed 
in  iis  quoque  quoe  ad  potestatem  Ordinis  referuntur. 

793.  II.  Olim  potestas  Gardinalis  Viparii  intra 
Urbis  moenia  constringebatur,  et  respiciebat  tantum 
ecclesias  non  subjectas  Titulis  cardinalitiis,  et  clerum  ac 
populum  in  illis  titulis  non  comprehensum. 

a)  Sed  Innocentius  XII,  constitutione  Romanus  Ponti- 
feXf  17  sept.  1692,  omnem  jurisdictionem  sustulit  Gardina- 
libus  in  suis  Titulis  super  populo  et  clero;  ideoque,  post 
tempora  Innocent.  XII,  Gardinalis  Vicarii  jurisdictio  se  ex- 
tendit  ad  universam  Urbem. 

b)  Egreditur  quoque  portas  Urbis  ad  quadraginta  mil- 


Cap.  II.  De  vicariis  generalibus  episcoporum.    619 

liaria  per  gyrum,  nisi  oppida  vel  territoria  ad  alias  dioeceses 
pertineant.  —  Ex  constit.  Romance  Curicef  Benedicti  XIV, 
22  dec.  1755. 

794.  III.  Gardinalis  Vicarii  potestas  amplissima 
est.  —  Ad  ipsum  pertinet  synodum  dioecesis  Romanse  con- 
vocare  et  celebrare,  ex  constit.  Pauli  III  an.  1542  ;jion 
vero  visitationem  pastoralem  explere,  quae  specialiCongre- 
gationi  commissa  est,  quam  Urbamcs  VIII  erexit,  et  cujus 
prsefecturam  sibi  solet  Summus  Pontifex  reservare. 

a)  Morte  Pontificis  non  exspirat  Cardinalis  Vicarii 
auctoritas,  sed  etiam  Sede  vacante  perseverat,  ut  ex  litteris 
ejus  deputationis  colligitur. 

b)  Habet  et  Gardinalis  Vicarius  vices  Gerentem,  charac- 
tere  episcopali  insignitum,  qui  ipsum  adjuvat  et  ab  eo  de- 
pendet. 


620         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

GAPUT    III. 

iDE  VIGARIIS  FORANEIS. 

795.  I.  Vicarius  foraneus  est  ille  qui  permanenter  ab 
Epis,Gopo  in  certa  dioecesis  parte,  aut  ad  certos  actus  depu- 
tatur;  et  dicitur  foraneus,  vel  quia  extra  fores  seu  civita- 
tem  in  qua  Episcopus  residet  constituitur,  vel  quia  forum 
et  judicium  non  generale,  sed  speciale  tenet.  —  Leuren.,  Be 
Vic.Episc,  cap.  i,  qucest.  ii.  —  Cf.  cap.  i,  Be  offic.  jtid. 
ord.,  in  6^;  —  et  gloss.  in  clement.  2,  Be  rescriptis. 

Hinc,  multum  differt  Vicarius  foraneus  a  Yicario  gene- 
vali )  siquidem  : 

a)  Vicarius  foraneus  delegatam  jurisdictionem  habet, 
Vicarius  vero  generalis  ordinariam;  et  a  sententia  prioris 
appellatur  ad  Episcopum,  non  vero  a  sententia  posterioris. 

b)  TJniversalis  est,  moraliter  saltem  loquendo,  Vicarii 
generalis  potestas  quoad  causas  et  loca;  foranei  Yero  parti- 
cularis  et  restricta,  tanta  scilicet  quantam  Episcopus  de- 
mandaverit. 

c)  Vicario  generali  competit,  ex  lege  ipsa  et  vi  officii 
sui,  certa  qusedam  et  determinata  jurisdictio,  ipsa  nempe 
ordinaria  jurisdictio  Episcopi,  exceptis  iis  quse  jus  excepta 
voluit,  vel  Episcopus  sibi  expresse  reservavit.  —  Vicarius 
autem  foraneus  nihil  exsequi  valet  quod  expresse  ipsi  non 
commiserit  Episcopus. 

796.  II.  Antiquissima  est  Vicariorumforaneorum 
origo,  qui  Ghorepiscopis  successerunt. 

a)  Chorepiscopi  [yjiipcK^emTy.ono;],  quos  communiter  me- 
ros  presbyteros  fuisse  docet  Benedictus  XIV,  Be  syfi.  dioec, 
lib.  3,  cap.  3,  constituti  erant  in  pagis  et  oppidis,  ut  Epis- 
coporum  vices  agerent,  eorumque  nomine  gubernarent. 

b)  Verum  Ghorepiscopi,  multis  prserogativis  decorati, 
cum  eo  usque  audacise  devenissent  ut  in  omnibus  se  Epis- 
copis  sequarent ;  cumque,  nec  canones  conciliorum,  neque 


Gap.  III.  De  vicariis  foraneis.  621 

epistolse  decretales  Summorum  Pontificum  quibus  Cliorepis- 
coporum  refraenabatur  insolentia,  satis  fuissent  ad  eos  in 
officio  continendos,  idcirco  Ghorepiscoporum  ordo  sup- 
primi  coepit,  ac  medio  circiter  sseculo  decimo  prorsus  ex- 
stinctics  est. 

c)  Exstinctis  Ghorepiscopis,  sollicitudo  lustrandi  rusti- 
canas  parochias,  prsesidendi  parvis  oppidis,  corrigendi  ac 
puniendi  in  his  degentes  clericos,  translata  est  in  Archi- 
preshyteros  et  Decanos  ricrales.  Erant  igitur  Archipresby- 
teri,  Decani  et  similes  in  Ghorepiscoporum  locum  suffecti, 
Vicarii  rurales  seu  foranei  Episcoporum.  —  Bened.  XIY, 
loc.  cit.,  num.  6. 

797.  III.  Hodie,  in  plerisque  Galliae  dioecesibus, 

Vicarii  foranei  sunt  parochi  prcecipuis  parochiis  prsepositi, 
qui  Archipreshyteri  quoque  et  Decani  vocantur. 

Nullo  tamen  j  ure  impeditur  Episcopus  quin  possit  et  alios 
clericos  ad  id  officii  deputare. 

Eorum  potestas  ei  prcecedentia  determinantur  ex  statutis 
dioecesanis,  ex  consuetudine,  vel  ex  peculiaribus  Episcopi 
mandatis.  —  Cf.  resol.S.  C.  C,  12  dec.  1891. 

798.  IV.  Oportet  ut  Episcopus  omnes  suos  Vica- 
rios  foraneos  ad  dioecesanam  Synodum  vocet ;  quo- 
niam  ab  istis,  tanquam  oculatis  testibus,  melius  quam  a 
Vicario  generali  certior  fieri  poterit  de  iis  quae  in  remotis 
partibus  occurrunt,  et  aliquam  fortasse  synodalem  sanctio- 
nem  exposcunt.  —  Bened.  XIY,  De  syn.,  loc.  cit.,  n.  10. 

a)  Testes  synodales  olim  constituebantur,  homines  sci- 
licet  probatse  fidei,  ab  Episcopo  designati  ut  custodes  quo- 
dammodo  essent  decretorum  Synodi;  eorumque  officium 
erat  dioecesim  perlustrare,  atque  animadvertere  an  quid- 
quam  alicubi  contra  Synodi  decreta  fieret,  et  omnia  in  fu- 
tura  Synodo  Episcopo  referre.  —  Bened.  XIY,  De  syn., 
lib.  4,  cap.  3,  n.  1. 

Porro,  ut  jam  ipse  Benedictus  XIV  animadvertebat,  «  sy- 
nodales  Testes  fere  ubique  desueverunt,  in  eorumque  locum 
suffecti  sunt  Fiscales  Episcoporum  et  Decani,  hoc  est  Vicarii 
foranei  ».  ^  De  synod.,  loc.  cit.,  n.  8. 

35* 


622         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

b)  Ex  his  nemo  est  qui  non  videat  quantum  Vicariorum 
foraneorum  opera  ad  rec^am^  conferat  dicecesis  administra- 
tionem.  Multis  siquidem  malis  obviam  iretur,  si  Episcopus, 
ex  relatione  hominum  integerrimse  fidei,  illa  proesciret. 

Praeterea,  in  amplis  prcesertim  dicecesibus,  negotia  quse- 
dam  minoris  momenti  promptius,  et  ssepe  etiam  rectius  per 
hujusmodi  Officiales  expediuntur. 


-/^ 


Gap.  IV.  De  administratione  dioec,  sede  vacante.  623 


CAPUT    IV. 

DE  ADMINISTRATIONE  DICEGESIS, 
SEDE  VACANTE. 

Agondum  est  :  de  ofiQcio  Gapiluli,  sodo  vacanto ;  —  do  modo  depulatio- 
nis  Vicarii  Capiiularis;  —  de  ipsius  qualitalibus;  —  do  Vicariorum 
Capilularium  pluralitate;  —  do  supplenda  negligentia  Gapituli  in  eloc- 
tiono  Vicarii  Capilularls;  —  de  auctoritate  Capituli  ot  Vicarii  Capitula- 
ris,  sede  vacante;  —  de  cossalione  potestatis  Vicarii  Capitularis. 


ARTICULUS  I. 

DE  OFFIGIO  CAPITULI,  sede  episcopali  vacante. 

Vacante  sede  episcopali,  vacare  nequit  in  tota  dioecesi  ju- 
risdictio  ordinaria. 

799.  I.  Juxta  veterem  disciplinam,  ecclesia  aliqua 
vacante,  ad  viciniorem  Episcopum  spectabat  illius  curam 
assumere,  ut  videre  est  in  can.  6  concilii  Regensis  anni  439, 
et  in  can.  6  conc.  Aurelianensis  anni  533.  —  Cf.  Bened.  XIV, 
Le  syn.y  lib.  2,  cap.  9,  mim.  1. 

800.  II.  Jure  Decretalium,  tota  decedentis  Episcopi 
jurisdictio  in  Capitulum  ecclesice  cathedralis  migravit.  — 
Cf.  cap.  11  et  14 f  De  majorit.  et  ohedientia. 

a)  Hujus  dispositionis  causam  explicat  cardinalis  de 
Luca  «  non  quidem  ex  aliquo  privilegio,  vel  speciali  dele- 
gatione,  sed  ex  ratione  juris  non  decrescendi,  eo  quod  ec- 
clesia,  cathedralis  efformatur  conjunctim  ab  Episcopo  et  Ga- 
pitulo,  ab  illo  scilicet  tanquam  capite,  ab  isto  autem  tan- 
quam  reliquo  corpore.  »  —  Adnot.  ad  Trid.,  disc.  31,  n.  1, 

b)  Capitulum  poterat  dioecesim,  toto  tempore  quo  sedes 
vacabat,  per  seipsum  administrare,  vel  uni  aut  pluribus 
dioecesim  administrandam  committere,  libera  eidem  relicta 
potestate  deputatos  eligendi,  eisque  delegatam  jurisdictio- 
nem,  sive  quoad  usum,  sive  quoad  tempus,  arctandi  et 
constringendi. 


624         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

801.  III.  At  vero,  Patres  concilii  Tridentini,  ani- 
madvertentes  gravissima  quse  passim  oriebantur  incom- 
moda  ex  administratione  viduatse  ecclesise  coetui  persona- 
rum  diversi  ssepe  ingenii  concredita, 

a)  Sapienter  decreverunt  ut  «  Gapitulum,  sede  vacante, 
Officialem  seu  Vicarium  infra  octo  dies  post  mortem  Epis- 
copi  constituere,  vel  existentem  confirmare  omnino  tenea- 
tur  ».  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  16,  De  ref.  —  Cf.  constit. 
Romanus  Pontifex,  Pii  IX,  5  kal.  sept.  1873. 

b)  Porro,  licet  Goncilium  de  sola  vacatione  sedis  per 
mortem  Episcopi  meminerit,  tamen  in  praxi  approbata  a 
S.  Sede  receptum  est,  ut  Tridentina  dispositio  servanda  sit 
etiam  quando  episcopalis  sedes  vacat  aliis  modis,  nempe 
per  renuntiationem,  translationem,  vel  depositionem  Epis- 
copi.  —  Cf.  n,  688. 

c)  Item  receptum  est  ut  tempus  utile  octo  dierum  inci- 
piat  decurrere  a  die  habitce  notitice  vacationis. 

802.  IV.  Unus  est  casus  in  quo  Gapitulum  deve- 
nire  nequit  ad  electionem  istius  Vicarii,  nempe 
quando,  vivente  adhuc  Episcopo,  5^.  Sedes  ipsa  deputaverit 
Yicarium  generalem,  vel  Administratorem  dioecesi  adsi- 
gnaverit ;  persona  enim  designata  ab  Apostolica  Sede,  mor- 
tuo  Episcopo,  conservat  officium  suum,  et  tanquam  Vica- 
rius  Capitularis,  perdurante  sedis  episcopalis  vacatione, 
dioecesim  gubernat. 

Ratio  est  quia  S.  Sedes  manus  apposuisse  censetur  in 
administratione  dioecesis;  et  inferiori  non  licet  personam  a 
S.  Pontifice  delegatam  ab  officio  removere  et  alteram  ei 
subrogare.^  Quod  pluries  declaravit  S.  C.  Episc.  et  Reg. 

803;  V.  Defuncto  Vicario  Apostolico  in  locis  Mis- 

sionum,  si  non  adsit  Goadjutor  cum  futura  successione, 
Provicariu3  quem  ille  debuit  sibi  assumere,  juxta  constitu- 
XionQxn.  Quam  ex  sublimi,  Benedicti  XIV,  an.  1755,  tenetur 
regimen  obire  et  gubernium  Apostolici  vicariatus,  usque  ad 
novi  Vicq,rii  constitutionem,  aut  aliam  quamcumque  ab  ipsa 
S,  Sede  ineundam  ordinationem.  —  Cf.  n.  512. 


Gap.  IV.  De  administratione  dicec,  sede  vacante.    625 

804.  VI.  Episcopi  locorum  Ordinarii  et  residen- 
tiales,  si  non  habeant  Gapitulum  Ganonicorum, 

a)  Voluit  Benedictus  XIV  ut,  eveniente  cujuslibet  An- 
tistitis  hujusmodi  obitu,  parochi,  sive  soli,  sive  cum  aliis 
ecclesiasticis  viris,  juxta  modum,  usum  et  consuetudinem 
de  praaterito  servatam,  ad  Vicarii  Gapitularis  electionem  ha- 
bendam  accedant,  servatis  constitutionibus  concilii  Triden- 
tini,  prsesertim  in  sess.  24,  cap.  16,  Be  ref.  —  Const.  cit. 

b)  In  iis  autem  locis  in  quibus  Antistites  locorum  Or- 
dinarii,  neque  parochos  in  suis  civitatibus  et  dioecesibus 
habent,  sed  dumtaxat  sacerdotes  aliquot  et  missionarii  re- 
periuntur  per  terras  et  oppida  dispersi,  qui  insimul  conve- 
nire  minime  valeant,  tunc  Vicarius  generalis  jam  a  de- 
functo  Antistite  constitutus  ipso  facto  intelligatur,  sit  et 
habeatur  Vicarius  Gapitularis,  cum  facultatibus  ad  Vicarios 
Gapitulares  de  jure  spectantibus,  exerceatque  munus  Vicarii 
Gapitularis  hujusmodi,  donec  et  quousque  novus  Antistes 
ab  Apostolica  Sede  designatus  illuc  advenerit  ac  regimen 
susceperit.  —  Benedictus  XIY,  cit.  const. 

805.  VII.  Praeter  Vicarium  ad  spiritualem  dioece- 
sis  administrationem, 

a)  «  Gapitulum,  sede  vacante,  ubi  fructuum  percipien- 
dorum  ei  munus  incumbit,  oeconomum  unum  vel  plures 
fideles  ac  diligentes  decernat,  qui  rerum  ecclesiasticarum  et 
proventuum  curam  gerant,  quorum  rationem  ei  ad  quem 
pertinebit  sint  reddituri.  »  —  Trid.,  sess.  24,  c.  16,  Be  ref, 

b)  Non  igitur  absque  Isesione  juris  ecclesiastici  prodiit 
decretum  Gubernii  civilis  in  Gallia,  die  6  nov.  1813,  cujus 
articulus  34  est :  «  Au  d6ces  de  chaque  archev^que  ou  6v6- 
que,  il  sera  nomm6  par  notre  ministre  des  cultes  un  com- 
missaire  pour  radministration  des  biens  de  la  mense  6pis- 
copale  pendant  la  vacance.  » 

806.  VIII.  «  Emolumenta  tempore  vacationis  se- 
dis  episcopalis  obvenientia  ex  jurisdictione  et  sigillo 
aut  alias  undecumque,  neque  ad  Gapitulum,  neque  ad  Vi- 
carium  spectant,  sed  futuro  successori  reservanticr,  si  ad 


626         Tr.vct.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

Episcopum,  ecclesia  non  vacante,  pertinuissent;  ex  his  ta- 
men  deducendum  est  rationabile  salarium  Vicario  consti- 
tuendum  et  persolvendum.  »  —  5'.  C.  C,  17  nov.  1594, 
14  oct.  1602,  6  mart.  1847,  14  feh.  1857. 

In  Gallia,  «  Les  Vicaires  g^neraux  capitulaires  recoivent 
un  traitement  de  2,500  fr.  a  partir  du  jour  oii  leur  nomina- 
tion  a  6t6  agr66e  par  le  Gouvernement,  jusqu'au  jour  de  la 
prise  de  possession  du  nouvel  Ev^que.  »  —  Circulaire  mi- 
nisterielle  du  31  dec.  1841.  —  Cf.  decret  du  28  fevrier 
1180,  art.  5  et  6. 


ARTIGULUS  II. 

DE   MODO    DEPUTATIONIS    VICARII    CAPITULARIS. 

807.  I.  Deputatio  Vicarii  Gapitularis  facienda  est 
per  actum  capitularem.  —  Cf.n.  749  et  seq. 

a)  Ideo  convocandum  est  Gapitulum  ut  procedatur  ad 
negotium  electionis;  et  non  valent  suffragia  extra-capitu- 
lariter  data,  quantumvis  authentica  et  per  litteras  patentes 
firmata.  —  Cf.  n.  183  et  seq. 

b)  Canonici  absentes  non  sunt  vocandi,  nisi  id  com- 
mode  fieri  possit ;  et,  si  commode  vocari  non  possunt, 
neque  mittere  valent  procuratorem  ad  ferendum  in  elec- 
tione  suffragium ;  quia,  eo  ipso  quod  Ganonicus  transit  ad 
locum  ex  quo  commode  vocari  non  possit,  facit  se  extra- 
neum  et  amittit  jus  eligendi.  —  S.  C.  Concilii,  in  Hydrun- 
tina,  2  apr.  1699 ;  et  ita  communiter.  —  Cf.  n.  75i. 

808.  II.  In  electione  Vicarii  Gapitularis,  non  est 
necessario  adhibenda  forma  cap.  Quia  propter,  42,  Le 
elect.,  quia  non  agitur  de  electione  Prselati  vel  Pastoris,  qui 
ecclesice  viduitati  finfem  imponat. 

Prseterea,  electio  Vicarii  Gapitularis  proprie  non  est  elec- 
tio,  sed  simplex  deputatio,  quse  non  eget  Superioris  confir- 
matione,  nec  concessione  litterarum  patentium,  sine  quibus 
deputatus  illico  administrare  potest.  —  Ideo  concilium  Tri- 
dentinum  non  utitur  verbo  «  eligant  »,  sed  verbis  «  consti- 


Gap.  IV.  De  administratione  dicec,  sede  vacante.   627 

tuant....,  deputent  ».  —  Card.  de  Luca  ref.  varias  deci- 
siones  S.  C.  C.  et  Holce. 

a)  Unde,  in  electione  Vicarii  Gapitularis  servandse  tan- 
tum  sunt  conditiones  quse  jure  ordinario  in  expeditione 
negotiorum  Capituli  requiruntur,  nempe  :  1«  ut  Gapitulum 
sitlegitime  congregatum;  2o  ut  vocentur  omnes  qui  vocem 
in  Gapitulo  habent,  vel  de  prsesenti  habere  possunt ;  3«  ut 
negotia  capitulariter  expediantur ;  4o  ut  major  pars  Gapi- 
tuli  consentiat  in  idoneam  personam. 

b)  Verumtamen,  ut  plura  incommoda  vitentur,  consul- 
tius  est  ut  servetur  forma  scrutinii  per  secreta  suffragia, 
ut  censuit  S.  C.  C,  in  Milevitana,  23  nov.  1698. 

809.  III.  Suffragium  sibi  dare,  alienum  prorsus  est 
ab  humilitate  christiana. 

Imo,  utrum  Ganonicus  id  facere  valide  possit,  merito  du- 
bitatur,  preesertim  post  resolutionem  S.  Cong.  Concilii, 
18  apr.  1885. 

Qusesitum  est  enim  a  S.  G.  G.  :  «  An  valida  sit  electio 
Vicarii  Gapitularis  aliorumque  Officialium  capitularium  pe- 
racta  per  secreta  suffragia,  in  qua,  ob  paritatem  votorum 
favore  duorum,  alter  ex  his,  ad  majoritatem  sibi  adscriben- 
dam,  proprium  suffragium,  quod  jam  favore  alterius  edi- 
derat,  convertere  in  seipsum  declaret  in  casu  ?  »  —  Et  S.  G. 
Gonc,  re  discussa,  censuit  respondere  :  «  Negative  ».  —  Cf. 
Acta  S.  Sedis,  vol.  18,  pag.  97  et  seq. 

810.  IV.  Capitulum  in  Vicarium  Capitularem 
debet  transferre  universam  jurisdictionem,  ita  ut  Vi- 

carius  Gapitularis  jurisdictionem    episcopalem  exclusive, 
non  vero  cumulative  cum  Gapitulo  exerceat. 

Neque  fieri  potest  delegatio  ad  certum  tempus,  aut  reser- 
vato  jure  remotionis  ;  sed  semel  constitutus  Vicarius  Gapi- 
tularis  non  potest  removeri  nisi  ex  causa  per  alterutram  ex 
SS.  CC  Goncilii  et  Episcoporum  agnoscenda  et  probanda. 

a)  «  Quidam  censuerunt,  ait  Pius  IX,  posse  Gapitulum 
in  constituendo  Vicario  aliquam  jurisdictionispar^em  sibi 
reservare ;  alii  putaverunt  fas  esse  Gapitulo  ad  certum  tem- 


628         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

pus  Vicarium  deputare;  nec  defuerunt  qui  arbitrati  sunt 
licere  Gapitulo  Vicarium  pro  arbitrio  removere  et  alium 
substituere. 

»  Recensitse  scriptorum  sententise  a  nonnullis  Capitulis 
Ubenter  exceptce  sunt,  quo  factum  est  ut,  in  hac  re  tam 
magni  momenti,  disciplinse  uniformitas  deficeret,  et  Tri- 
dentinum  decretum  optatum  finem  plene  non  attin- 
geret. 

))  Quamvis  autem  SS.  Urbis  Gongregationes  has  senten- 
tias  suis  responsis  in  casibus  occurrentibus  pluries  repro- 
baverint,  ita  ut  ex  earum  responsis  manifeste  appareat  qua^ 
fuerit  mens  Patrum  Tridentinorum  in  edendo  decreto  supe- 
rius  relato,  attamen,  cum  nondum  omnia  ubique  ad  eam 
mentem  exigi  videamus,  acl  submovendam  prorsus  quam- 
libet  dubitationis  causam  vel  obtentum,  iisdem  responsis 
et  declarationibus  Apostolicte  auctoritatis  robur  adjicien- 
dum  censemus. 

b^  »  Quocirca,  motu  proprio....  declaramus  et  decerni- 
mus  totam  ordinariamEpiscopijurisdictionem  quse,  vacua 
sede  episcopali,  ad  Gapitulum  venerat,  ad  Vicarium  ab  ipso 
rite  constitutum  omnino  transire;  nec  ullam  hujus  juris- 
dictionis  partem  posse  Gapitulum  sibi  reservare,  neque 
posse  ad  certum  et  definitum  tempiis  Vicarium  constituere, 
multoque  minus  removere ;  sed  eum  in  officio  permanere, 
quousque  novus  Episcopus  litteras  Apostolicas  de  collato 
sibi  episcopatu  Gapitulo,  juxta  Bonifacii  VIII  Prsedecessoris 
Nostri  constitutionem,  vel  Gapitulo  deficiente,  ei  exhibuerit 
qui  ad  normam  sacrorum  canonum,  vel  ex  speciali  S.  Sedis 
dispositione,  vacantem  dioecesim  administrat,  vel  ejusdem 
Administratorem  seu  Vicarium  deputat. 

c)  ))  Quamobrem jpro  nullis  habendce  sunt  limitationes, 
seu  quoad  jurisdictionem,  seu.quoad  tempus,  adjectse  aGa- 
pitulo  electioni  Vicarii  Gapitularis,  qui  idcirco,  iis  non 
obstantibus,  officium  semel  sibi  rite  collatum,  toto  tempore 
quo  sedes  episcopalis  vacua  fuerit,  totamque  ordinariam 
jurisdictionem  episcopalem  libere  et  valide  exercere  perget, 
donec  novus  Episcopus  Apostolicas  canonicse  suse  institu- 


Gap.  IV.  De  administratione  dicec,  sede  vacante.   629 

tionis  litteras,  ut  diximus,  exhibeat.  »  —  Const.  Pii  IX, 
Romanus  Pontifex,  28  aug.  1873. 

811.  V.  Ergo,  Vicarius  Gapitularis,  sede  vacante, 
stricto  sensu  non  est  Vicarius  Gapituli;  sed  Ordina- 
rius  est  habens  jurisdictionem  in  ipsum  Capitulum,  cujus 
speciali  mandato  minime  indiget,  cui  non  tenetur  rationem 
suse  administrationis  reddere,  a  quo  puniri  non  potest,  nec 
obligari  ut  determinatos  Officiales  assumat,  determinato 
modo  dioecesim  regat,  etc. 

a)  Verumtamen,  neque  intra,  neque  extra  cathedralem, 
competunt  Vicario  Gapitulari  supra  Gapitulum  honorifi- 
centice  ac  distinctiones  adhibitge  Vicario  generali  Epis- 
copi;  sed  hsec  spectant  ad  primam  Dignitatem  Gapituli 
ordine  successivo. 

b)  Neque  Vicarius  Gapitularis  jure  proprio  sacras 
functiones  peragere  potest,  tum  intra,  tum  extra  cathedra- 
lem,  interveniente  Gapitulo.  —  S.  C.  Rit.,  22  apr.  1871, 

ARTICULUS  III. 

DE    QUALITATIBUS    VICARII    CAPITULARIS. 

lis  dotibus  prsefulgere  debet  Vicarius  Gapituiaris  quse  in 
Yicario  generali  requiruntur.  —  Cf.  n.  778  et  seq. 

812.  I.  Vicarius  Gapitularis  «  saltcm  in  jure  ca- 
nonico  sit  doctor  vel  licentiatus,  vel  alias  quantum 
fieri  poterit  idoneus  ».  --  Trid.,  s.  24,  c.  16,  Be  ref. 

a)  Vox  saltem  ibi  adhibetur  relative  ad  eos  qui  gradum 
habebant  in  civili  simul  et  canonico  jure,  quales  erant,  Tri- 
dentini  concilii  tempore,  plerique  doctores.  Vult  nempe  sy- 
nodus  ut  Vicarius  Gapitularis,  si  doctor  non  sit  in  utroque 
jicr&,  in  canonico  saltem  gradum  Obtineat. 

Unde,  ad  doctoratum  in  theologia  non  attenditur,  cum  de 
illo  lex  Tridentina  prorsus  sileat.  —  Ita  communiter  Doc- 
tores  ex  pluribus  S.  G.  G.  decisionibus. 

Ratio  est  quia  scientia  juris  ad  regimen  Ecclesise  magis 
necessaria  reputatur, 


630         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

b)  Textum  concilii  Tridentini  plures  interpretati  sunt 
ita  ut  dictio  illa  «  vel  alias  »  alternativa  et  disjunctiva 
quoad  effectum  dicenda  sit,  et  prudenti  arbitrio  Gapituli  di- 
mittatur  eligere  vel  graduatum,  vel  non  graduatum,  modo 
tamen  certo  sibi  constet  de  electi  idoneitate. 

lo  Verum  aliter  S.  C.  C.  interpretata  est ;  improbavit  ni- 
mirum  et  ssepius  irritam  declaravit  deputationem  Vicarii 
Gapitularis  non  doctoris,  omissis  doctoribus  seu  licentiatis, 
etiamsi  unus  dumtaxat  adfuerit  de  gremio  Gapituli  laurea 
doctoratus  insignitus. 

2*^  Attamen  regulam  generalem  omnibus  casibus  accom- 
modatam  S.  G.  G.  constituere  noluit;  et,  die  25  jan.  1862, 
ad  dubium  :  «  An  et  quomodo  deputatio  Vicarii  Gapitularis 
non  doctoris  aut  licentiati  in  jure  canonico,  licet  electus 
fuerit  Vicarius  generalis  prsedefuncti  Episcopi,  nullitate 
laboret,  si  unus  saltem  de  gremio  Gapituli  sic  graduatus 
exsistat?  »  reposuit  :  «  Providebitur  in  casibus  particula- 
ribus  ». 

Revera,  qualitas  doctoris  mere  extrinseca  est,  quse  haud 
semper  scientiam  secum  fert,  eoque  minus  eam  probitatem, 
prudentiam  et  idoneitatem  muneris  exercitio  tantopere  ne- 
cessariam.  —  Unde,  nihil  magis  menti  Tridentinorum  Pa- 
trum  adversari  videtur  quam  si  eligatur  ad  dioBcesis  guber- 
nium,  qui  vel  doctor  sit  nomine  tenus,  vel  doctor  quidem 
quoad  scientiam,  at  non  idoneus  quoad  mores  sive  quoad 
prudentiam,  omisso  altero  qui,  licet  extrinseca  doctoris 
qualitate  destitutus,  certe  tamen  prsestaret  prudentia,  scien- 
tia,  morum  probitate,  ut  perpenditur  in  Recineten.,  17  sept. 
1768.  —  Cf.  Act.  S.  Sedis,  tom.  4,  append.  12. 

813.  II.  Utrum  Vicarius  Gapitularis  debeat  esse 
de  gremio  Capituli,  quffistio  ex  Tridentini  verbis  plene 
non  solvitur. 

a)  Eligi  potest  Vicarius  generalis  defuncti  Episcopi, 
cum  expressis  verbis  concilium  dicat  Vicarium  exsistentem 
confirmari  posse,  modo  qualitatibus  ibidem  enumeratis  ins- 
tructus  inveniatur. 

b)  Inspecta  mente  Patrum  Tridentinorum  et  S.  Gongre- 


CaP.  IV.  De  ADMINISTRATIONE  DICEC,  SEDE  VACANTE.    631 

galionis  expressa  intentione,  cceteris  paribus,  Capitularis 
prseferendus  est  extraneo.  —  Et  hsec  verba  «  cceteris  pari- 
hus  »  S.  G.  decrevit  ita  esse  intelligenda  ut  sufliciat  Capitu- 
larem  habere  qualitates  a  concilio  requisitas,  nempe  quod 
sit  doctor  vel  licentiatus  in  jure  canonico,  vel  alias  idoneus. 

—  S.  C.  C,  in  Neritonen.,  24  jul.  1643. 

ARTICULUS   IV. 

UTRUM   CAPITULUM  PLURES  SIMUL  VICARIOS  CONSTITUERE  POSSIT? 

814.  I.  De  jure  communi,  secluso  casu  legitimae 
consuetudinis,  unus  tantum  Vicarius  eligendus  est. 

—  Quod  probatur  : 

a)  Ex  ipso  concilii  Tridentini  textu.  —  Nam,  ut  ipsa 
verba  S.  Cong.  Concilii  usurpemus,  «  cum  Tridentini  Patres 
singulari  numero  usi  fuerint,  uno  videlicet,  non  plurihus 
eodem  loco  Vicariis  nominatis,  satis  superque  ostendunt 
unum,  non  plures  sede  vacante  Vicarios  esse  deputandos.  » 

—  S.  C.  C.  ad  Canonicos  dioec.  Euthenensis,  4  sept.  1871. 

b)  Ex  iteratis  decisionibus  SS.  Cong.  Romanarum. 

S.  C.  Concilii,  21  apr.  1592,  censuit  «  ex  decreto  concilii 
Tridentini,  a  Capitulo,  sede  vacante,  unum  tantum  Vica- 
rium  esse  eligendum ;  cseterum  non  esse  eo  decreto  subla- 
tam  consuetudinem  duos  aut  plures  eligendi,  prsesertim 
immemorialem  ».  —  Cf.  alias  decisiones  S.  C.  C,  19  mart. 
1639;  31  maii  1625;  —  rescriptum  ejusdem  Congr.  ad 
cardinalem  Gottsset,  an.  1849. 

c)  Ex  menie  Concilii,  quse  fuit  providere  unitati  regimi- 
nis  et  faciliori  expeditioni  negotiorum. 

«  Capitulum,  aiebat  Pius  IX,  sede  vacante,  potestatem 
exercere  debet  per  Vicarium  Capitularem  :  idque,  ne  pluri- 
bus  commissa  negotia  segnitius  et  difftcilius  expediantur.  » 

—  Epist.  ad  Yic.  Capit.  Cenomanen.,  22  mart.  1862. 

»  Etenim,  ut  unus  in  unaquaque  dioecesi  est  Episcopus, 
ita  etiam  omnino  congruit  ut  unicus  debeat  esse  Vicarius ; 
hac  enim  tantum  ratione  servari  potest  unitas  regiminis 
et  actuum  uniformitas,  quse  ad  omnem  confusionem  prse- 


632         Tract.  VI.  De  adjutobibus  episcoporum. 

cavendam  necessarise  sunt.  »  —  S.  C.  C,  in  cit.  rescript,  ad 
Canonicos  dioec.  Ruthenensis,  4  sept.  1871. 

d)  Quod  si  dicecesis  latitudo  ac  negotiorum  multiplici- 
tas  plurium  hominum  operam  exigat,  nihil  impedit  quomi- 
nus  idem  Vicarius  unum  vel  plures  tanquam  Pro-Yicarios 
sibi  adsciscat,  qui  sua  sub  potestate  ac  nutu  negotia  minis- 
terii  pastoralis  expediant.  »  —  S.  C.  C,  ibid. 

Vicarius  Gapitularis  nequit  tamen  his  Pro-Vicariis  con- 
cedere  ordinariam  jurisdictionem  in  dioecesim;  quia  nemo 
potest,  absque  Principis  consensu,  alicUi  ordinariam  potes- 
tatem  tribuere,  nisi  hoc  ex  ipso  jure  concedatur.  —  Cf.  Tract. 
De  jurisd.  eccL,  n.  236. 

815.  II.  Pluralitas  Vicariorum  Capitularium  tole- 
ratur  in  locis  ubi  viget  consuetudo  legitime  prae- 
scripta. 

a)  Gonstat  ex  citatis  S.  C  C  decisionibus,  in  quibus 
dicitur  decreto  Tridentino  non  esse  sublatam  hujusmodi 
consuetudinem  legitime  prsescriptam. 

b)  Attamen,  licet  positio  plurium  Vicariorum  Gapitula- 
rium  toleretur  quoad  loca  in  quibus  consuetudo  proescripta 
est,  S.  Sedes,  ait  de  Angelis,  non  permittit  eam  introduci  in 
iis  locis  in  quibus  non  viget,  imo  sicaviter  curat  ut,  si  fieri 
possit,  etiam  in  iis  locis  cesset  in  quibus  legitime  viget.  — 
De  offic.  Vic,  num.  18. 

816.  III.  Hanc  consuetudinem  legitimam  esse  in 
Gallia  communiter  admittunt  Auctores.  Nam  : 

a)  In  omnibus  fere  conciliis  provincialibus  Galliarum 
recognoscendis  ab  anno  1849,  S.  G.  G.  Vicariorum  Gapitu- 
larium  pluralitatem  non  improbavit. 

b)  S.  C  C  haud  semel  interrogata  his  ultimis  annis, 
respondit  consuetudinem  hujusmodi  tolerari  posse,  v.  gr. 
in  responsione  ad  Gapitulum  Gadurcense,  anno  1863. 

Et  cardinalis  Antonelli,  anno  1872,  rescripsit  Legato  Gu- 
bernii  Galliae,  S.  Sedem  relinquere  Gapitulis  libertatem 
unum  ^uiplures  Vicarios  assumendi,  ubi  viget  consuetudo 
allegata. 


GaP.  IV.  De  ADMINISTRATIONE  DICEC,  SEDE  VACANTE.    633 

c)  Eamdem  tolerantiam  supponunt  rescripta  SS.  Gon- 
gregationum  Rom.  cum  htijusmodi  inscriptione  :  «  Vicariis 
a  Capitulo  ecclesice  cathedralis  N.,  sede  Episcopali  va- 
cdnte,  canonice  electis  ». 

817.  IV.  Si  plures  eligantur  Vicarii  Gapitulares, 
isti  deputari  debent  in  solidum. 

Si  enim  collegialiter  agere  deberent,  sequerentur  eadem 
incommoda  quoe  arcere  voluit  concilium  Tridentinum  per 
deputationem  Vicarii. 

Attamen,  ut  sapienter  monuit  D.  Icard,  unitas  servanda 
in  regimine  dioecesis  exposcit  ut  cuncta  quse  ad  disciplinam 
generalem  dioecesis  attinent,  non  secus  ac  graviora  negotia, 
commicni  deliberatione  componantur.  —  PrceL,  n.  204. 


ARTIGULUS  V. 

DE    SUPPLENDA    NEGLIGENTIA   CAPITULI    IN    ELECTIONE 
VICARII     CAPITULARIS. 

818.  I.  Ad  praecavendam  negligentiam  Gapituli, 
voluit  concilium  Tridentinum  ut,  elapso  octiduo,  si  Ga- 
pitulum  Yicarium  non  constituerit,  ad  Metropolitanum  de- 
pictatio  hujusmodi  devolvatur. 

a)  Et  si  ecclesia  ipsa  metropolitana  fuerit,  aut  exempta, 
Gapitulumque,  ut  prsefertur,  negligens  fuerit,  tunc  antiquior 
Episcopus  ex  suffraganeis  in  metropolitana,  et  propinquior 
Episcopus  in  exempta,  Vicarium  possit  constituere.  —  Trid., 
sess.  24,  cap.  16,  Be  ref. 

b)  Quando  suffraganea  simul  et  metropolitana  eccle- 
sia  vacat,  negligente  Gapitulo  suffraganese,  deputatio  Vica- 
rii,  non  ad  Episcopum  antiquiorem  provincise,  sed  ad  Capi- 
tulum  metropolitanum  spectat,  quemadmodum  S.  G.  G. 
resolvit,  teste  Bened.  XIV,  De  syn.,  lih.  2,  cap.  9,  n.  2. 

c)  Gontrovertitur  apud  Ganonistas  utrum,  negligente 
Gapitulo,  jus  deputandi  Vicarium  Gapitularem  devolvatur 
ad  Metropolitanum  privative,  ita  ut  electio  facta  post  prse- 


634         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

fixos  dies  sit  nulla  etiamsi  Metropolitanus  nondum  provi- 
derit;  vel  cumulative  cum  Capitulo,  adeo  ut  alterutrius 
actus  teneat  qui  prius  Vicarium  deputaverit. 

Communior  Qi  magis  f undata  videtur  sententia  quae  tenet 
devolutione  ad  Superioremami^^ijwra  m/(3norwm,  ideoque 
nullam  esse  deputationem  a  Gapitula  factam,  nisi  Metropo- 
litanus  eam  tacite  saltem  approbet. 

819.  II.  Utrum  verba  concilii  Tridentini  casum 
comprehendant  electionis  nulliter  factae  ob  defec- 
tum  doctoratus  vel  idoneitatis,  pariter  controvertitur. 

a)  Alii  dicunt  cum  Pignate lli deYoluiionem  esse  poenam 
impositam  principaliter  ob  negligentiam  in  gerendo  actu, 
qu8e  non  debet  extendi  ad  casum  quo  actus  quidem  gestus 
fuit,  sed  nulliter,  cum  minus  sit  peccare  in  qualitate  quam 
in  substantia  :  ideoque  a  Metropolitano  constituendum  esse 
Gapitulo  octo  dierum  spatium,  ut  procedat  ad  novam  elec- 
tionem.  —  Quod  conflrmatur  pluribus  decisionibus  S.  C.  C, 
prcesertim  in  Mazariensi,  19  dec.  1569. 

b)  Alii  vero,  cum  cardinali  de  Luca,  tenent  verba  con- 
cilii  Tridentini  utrumque  casumpa\Hter  comprehendere  d^d 
effectum  devolutionis ;  et  citant  etiam  resolutionem  S.  C.  C. 
in  Nazarena,  11  sept.  1771. 

c)  Quod  si  Gapitulum  scienter  elegerit  indignum,  ad 
Metropolitanum,  aut  viciniorem,  vel  antiquiorem  provincise 
Episcopum  illico  devolvitur  jus  deputandi  Vicarium  Gapi- 
tularem,  absque  ulla  concessa  purgatione  morse. 

Aut  enim  incidimus  in  casum  ab  ipso  concilio  Tridentino 
juridice  et  taxative  contemplatum,  aut,  in  poenam  electionis 
indignse  personoe,  Gapitulum,  ex  intentione  juris  communis 
in  titulo  Be  electione  expressa,  privatur  pro  illa  vice  potes- 
testate  electionis  perficienda^.  —  Santi,  in  tit.  Be  Officio  Yi- 
carii,  num.  54. 

820.  III.  Quando  nullitas  deputationis  aliunde 
provenit  quam  ex  violatione  decreti  Tridentini,  non 

habet  locum  quod  dicitur  in  illo  de  devolutione  ad  Metro- 
politanum,  vel  ad  antiquiorem,  aut  viciniorem  Episcopum. 


GaP.  IV.  De  ADMINISTRATIONE  DIOEC,  SEDE  VACANTE.    635 

a)  Unde  ille  qui,  ecctra  hos  casus,  contendit  electionem 
fuisse  nullam,  debet  adire  tribunal  superius  respective  ad 
Gapitulum,  id  est  S.  G.  G.  quando  agitur  de  Gapitulo  eccle- 
sige  metropolitance  vel  exemptce. 

Si  illud  tribunal  pronuntiet  nullitatem,  debebunt  Gapitu- 
lares  procedere  ad  novam  electione^n,  infra  octo  dies  a 
cognita  sententia  nullitatis. 

b)  Sacra  autem  Gongregatio  Goncilii  solet  usque  ad  exi- 
tum  causse  manutenere  eum  cujus  electio  controvertitur, 
supplendo  ipsi  auctoritatem  in  quantumindigeret;  vel  etiam 
aliquem  ipsa  deputat  pro  toto  sedis  vacantis  tempore.  — 
Bouix,  Be  Capitulis,  p.  585. 

821.  IV.  Appellatio  vel  recursus  a  judicio  Metropo- 
litani,  vel  a  deputatione  vicinioris  aut  antiquioris  ex  suffra- 
ganeis,  pro  casuum  varietate,  minime  parit  effectum  sus- 
pensivum,  sed  admittitur  dumtaxat  in  devolutivo,  ut  ad- 
notat  cardinalis  de  Luca,  Le  Canonicis,  disc.  25,  ex  regula 
nimirum  quod  omnia  quoe  celeritatem  desiderant,  atque 
sine  irreparabili  prsejudicio  moram  seu  dilationem  non  pa- 
tiuntur,  suspensivam  appellationem  non  admittant.  —  Cf. 
Acta  S.  Sedis,  tom.  4,  append.  12,  p.  461;  —  et  Tract.  Be 
judiciis,  n.  1532. 


ARTIGULUS    VI. 

DE   POTESTATE   CAPITULI   ET   VICARII    CAPITULARIS, 
SEDE   VACANTE. 

Agondum  est  de  nalura  liujus  potestalis  in  gcnere,  —  el  de  ejusdcm 
exlensiono  in  spccie 

§   I.    De   POTESTATE   CAPITULI   ET  VICAmi   CAPITULARIS 

IN   GENERE. 

822.  I.  Regula  generalis  est  totam  jurisdictionem  or- 
dinariam  Episcopi,  sive  voluntariam  sive  contentiosam, 
transire  ad  Gapitulum,  et  postea  ad  Vicarium  Gapitularem, 
iis  tantum  exceptis  quse  a  jure  communi  reperiuntur  ex- 


636         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

cepta.  —  Cf.  cap.  Episcopali,  Be  majoHt.  et  obed.,  in  60 ; 
—  cap.  4,  Be  sicppl.  neglig.  Prcelat.,  in  6^;  —  et  constit. 
Romanus  Pontifex,  Pii  IX,  28  aug,  1873. 

a)  Unde,  Gapitulum  potest  statuta  condere  obligantia 
totam  dioecesim,  etiamsi  sint  contraria  statutis  dioecesanis, 
ita  ut  perpetua  sint,  et  durent  etiam  post  confirmationem 
novi  Episcopi,  qui  tamen  ea  revocare  poterit,  cum  pari  vide- 
licet  Episcopali  jurisdictione  sit  praeditus. 

b)  Item  potest  cognoscere  causas  judiciales,  etiam  cri- 
minales,  punire  crimina  et  excessus,  nec  non  censuras  in- 
fligere. 

Nec  obstat  quod  Tridentinum,  sess.  24,  cap.  20,  Be  ref., 
causas  matrimoniales  et  criminales,^  Episcoporum  tantum 
examini  et  jurisdictioni  relinquat;  nam  per  illa  verba  solum 
excluduntur  Prcelati  inferiores,  non  autem  Gapitulum  quod, 
sede  vacante,  non  est  inferius  Episcopo.  —  Leuren.,  Be 
Capit.  sede  vacante,  qucest.  479. 

c)  Ad  Gapitulum  devolvuntur  qvioqxiiQ  privilegia  ipsius 
sedis,  non  vero  jura  specialia  qwdd  personce  Episcopi  erant 
affixa.  —  Cf  n.  iOi. 

823.  II.  Capitulum  non  succedit  in  iis  quae  Epis- 
copo  committuntur  ut  delegato  Sedis  Apostolicae, 
ex  delegatione  speciali  facta  defuncto  Episcopo,  vel  ejus 
Vicario  generali. 

a)  Unde,  ad  supplicationem  Vicariorum  Gapitularium, 
S.  G.  Episcoporum  ipsis  concedere  solebat  facultatem  exse- 
quendi  litteras  Apostolicas,  dispensationes  et  rescripta  de- 
functo  Episcopo  vel  ejus  Vicario  generali  commissa. 

b)  Verum  hodie,  post  decretum  S.  Inquisit.,  20  feb. 
i888,  de  mandato  Leonis  XIII,  Yicarius  Capitularis  eas 
quoque  dispensationes  Apostolicas  exsequi  potest,  quse  re- 
missse  fuerint  Episcopo  aut  Vicario  ejus  generali  vel  Offi- 
ciali,  nondum  exsecutioni  mandatas,  sive  hi  illas  exsequi 
coeperint,  sive  non. 

Et  vicissim,  sede  deinde  provisa,  potest  Episcopus,  vel 
ejus  Vicarius  generalis,  exsequi  dispensationes  quse  Vicario 


CaP.  IV.  De  ADMINISTRATIONE  DIOEG.,  SEDE  VACANTE.     637 

CapUulari  exsequendse  remissae  fuerant,  sive  hic  illas  ex- 

sequi  coeperit,  sive  minus.  —  Cf.  n.  420. 
\ 

824.  III.  Utrum  succedant  Capitulum  et  Vicarius 

Gapitularis  in  his  quae  committuntur  Episcopo  ex 
delegatione  expressa  in  jure,  controvertitur  apud  Auc- 
tores.  —  Cf.n.  235. 

a)  Nobis  arridet  sententia  affirmans,  quam  tenent  Bar- 
bosa,  cardinalis  de  Luca  et  alii.  —  Jurisdictio  enim  ea 
conditione  delegata  ut  in  perpetuum  adnectatur  muneri  epis- 
copali,  censetur  extensio  qucedam  et  pars  jurisdictionis 
episcopalis,  quse  in  Capitulum  transit  :  cum  ecede^n  ratio- 
nes,  ex  quibus  delegans  determinatus  est  ad  committendum 
Episcopis  hujusmodi  facultates,  urgeant  etiam  ut  censeatur 
voluisse  illas  sede  vacante  in  Capitulum  transire. 

b)  Quod  si  potestas  aliqua  Episcopo  competat  utroque 
jure,  scilicet  ordinario  et  delegato,  velut  si  facultas  ipsi 
concessa  sit  procedendi  etiam  auctoritate  Apostolicay  ne- 
mini  dubium  esse  potest  quin  Capitulum  hanc  potestatem 
habeat,  saltem  quatenus  ordinariam. 

%  II.  De  potestate  gapituli  et  vicarii  gapitularis 

IN   SPEGIE. 

Quoniam  Capitulum  succedit  Episcopo  in  omnibus  quoe 
sunt  jurisdictionis  ordinarise,  iis  tantum  exclusis  quse  a  jure 
prohibita  reperiuntur,  agendum  nobis  non  est  in  specie  nisi 
de  nonnullis  exceptis  a  lege. 

825.  I.  Ad  Gapitulum  non  transeunt  ea  quae  com- 
petunt  Episcopo  ratione  dignitatis  episcopalis,  ex. 

gr.,  facultas  celebrandi  Missam  in  itinere  extra  ecclesiam 
in  loco  decenti  super  altari  portatili,  Episcopis  concessa  in 
cap.  ult.  De  privilegiis,  in  6o;  et  alia  hujusmodi  privilegia. 
—  Pirhing.,  Leuren.,  et  alii  communiter . 

Ideo  facultas  concedendi  indulgentias,  quse  ca^teroquin 
non  adeo  necessaria  est  ad  dioeceseos  regimen,  non  transit 
ad  Vicarium  Gapitularem  ex  veriori  sententia,  in  praxi  om- 
T.  I.  36 


638         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

nino  servanda  ex  decisione  S.  C.  C,  13  nov.  1688.  —  Cf. 
Ben.  XIY,  De  syn.,  lib.  2,  cap.  9,  n.  7. 

826.  II.  Est  titulus  in  libro  III  Decretalium  «  Ne 
sede  vacante  aliquid  innovetur  ». 

a)  Ecclesia  enim  cequiparatur  minori  (cap.  3,  De  in  in- 
tegr.  restitut.).  Cum  vero  iniquum  censeatur  pupillum  vel 
minorem  prsejudicium  tolerare  ob  tutoris  vel  curatoris  defi- 
cientiam,  hinc,  sede  vacante,  interdicitur  innovatio  ex  qua 
sequi  possit  prsejudicium  ecclesise,  aut  jura  ejusdem  Isedan- 
tur.  —  Santi,  in  tit.  sede  vacante,  n.  4. 

b)  Unde  sequitur :  alienationes  in  detrimentum  benefi- 
cii  vacantis  et  successoris  beneficiati  esse  invalidas  (can. 
62,  caus.  12,  qucest.  2;  —  S.  C.  Ep.  et  Reg.,  14  jun.  1788); 
—  tempus  incoeptum  prsescriptionis  contra  ecclesiam  non 
decurrere  (cap.  4  et  15,  De  prcescript.) ;  —  novum  judicium 
non  posse  inchoari ;  sed  nec  fieri  posse  prosecutionem  judi- 
cii  ja7n  inccepti,  nisi  sit  periculum  in  mora  (cap.  3,  Ne  sede 
vacante) ;  et  in  istis  casibus  deputandus  est  a  Romano  Pon- 
tifice  specialis  defensor,  qui  rationes  et  jura  ecclesise  susti- 
neat.  —  Cf,  Commentatores,  in  eumd.  tit. 

827.  III.  Provisio  beneficiorum  quae  ad  liberam 
Episcopi  collationem  pertinent,  Vicario  Gapitulari 
non  tribuitur.  —  Hinc  sequitur  eumdem  non  posse  resi- 
gnationem  accipere  hujusmodi  beneficiorum. 

a)  Jure  Decretalium,  collatio  hsec  futuro  Episcopo  re- 
servabatur,  ex  cap.  1,  De  institutionibus,  in  6^ ;  et  cap.  2, 
Ne  sede  vacante  aliquid  innovetur. 

Hodie  vero,  ubi  vigent  Regiolce  Cancellarice,  institutio  in 
hujusmodi  beneficiis  Sedi  Apostolicae  reservatur. 

b)  Si  paroBcia  non  conferatur  in  titulum,  sed  deputetur 
ad  gerendam  curam  animarum  Yicarius  ad  nutum  amovi- 
bilis,  deputatio  fieri  potest  a  Vicario  Gapitulari. 

c)  In  Gallia,  solent  Vicarii  Gapitulares  deputare  paro- 
chos  amovibiles,  quod  a  genuinis  juris  canonici  regulis  ab- 
sonum  non  videtur. 

Revera  vox  beneficium,  si    pliciter  prolata,  intelligitur 


Cap.  IV.  IDe  administratione  dicec,  sede  vacante.   639 

tantum  de  beneficiis  stricte  sumptis,  id  esi  perpetuis ;  paro- 
chi  autem  ad  nutum  amovibiles  non  habent  nisi  beneficium 
manuale.  Atqui,  jurisdictio  Vicarii  Gapitularis,  utpote  or- 
dinaria,  est  latce  interpretationis ;  ergo  ipsi  abjudicanda 
non  est  prsefata  potestas,  quam  a  jure  exceptam  fuisse  non 
'constat.  —  Cf.  n.  1390. 

Sed  merito  iidem  Vicarii  Gapitulares  reservant  futuro 
Episcopo  institutionem  parochorum  inamovibilium. 

828.  IV.  Quoad  litteras  dimissoriales, 

a)  Habemus  decretum  concilii  Tridentini  :  «  Non  liceat 
Gapitulis  ecclesiarum,  sede  vacante,  infra  annum  a  die  va- 
cationis,  ordinandi  licentiam,  aut  litteras  dimissorias  seu 
reverendas,  ut  aliqui  vocant....,  alicui  qui  beneficii  eccle- 
siastici  recepti  seu  recipiendi  occasione  arctatus  non  fue- 
rit,  concedere.  »  —  Sess.  7,  cap.  10,  De  ref.  —  Cf.  n.  276. 

b)  «^Si  secus  fiatf  Capitulum  coiiirsiYemens,  ecclesiastico 
subjaceat  interdicto ;  et  sic  ordinati,  si  in  minoribus  ordini- 
bus  constituti  fuerint,  nuUo  privilegio  clericali,  prcesertim 
in  criminalibus,  gaudeant ;  in  majoribus  vero,  ab  exsecu- 
tione  ordinum,  ad  beneplacitum  futuri  Prselati,  sint  ipso 
jure  suspensi.  »  —  Trid.,  ibid. 

Imo,  «  concedentes  dimissorias  contra  formam  decreti,  ab 
officio  et  beneficio  per  annum  sint  ipso  jure  suspensi.  »  — 
Trid.y  sess.  23,  cap  10,  De  ref. 

c)  In  hac  autem  inhibitione  non  comprehendi  primam 
tonsuram,  ad  quam  libere  valent  dimissorias  dare,  testis 
est  S.  C.  C,  10  feb.  1594.  —  Be  Ang.,  De  o/f.  Vic,  n.  21. 

d)  Et  a  S.  G.  Episc.  et  Reg.,  petentibus  Vicariis  Gapitu- 
laribus  solet  tribui  facultas  concedendi  litteras  dimisso- 
riales  etiam  clericis  non  arctatis,  infra  annum  luctus.  — 
Santi,  De  off.  Vic,  n.  61. 

829.  V.  Circa  incardinationem  vel  excardinatio- 
nem  clericorum,  adnotat  De  Angelis  Vicarios  Gapitulares 
habere  usque  adhuc  plenam  auctoritatem  in  clericis  et  sa- 
cerdotibus  sub  dioecesana  jurisdictione  recipiendis,  ei  gene- 
raliter  in  hoc  eos  esse  omnino  expeditos,  neque  egere  consi- 


640         Tract.  VI.  De  adjutoribus  episcoporum. 

lio,  et  multo  minus  consensu  Gapituli,  quamvis  non 
defuerint  apud  SS.  Romanas  Gongregationes  Episcoporum 
successorum  querelse  plus  minusve  fundatse  de  adscriptis 
clericis  vel  minus  idoneis,  vel  etiam  indignis. 

At  eorum  dimissio  per  excardinationem,  quse  speciem 
alienationis  redolet,  considerata  est  interdicta,  nisi  venia  S. 
Sedis  intercesserit. 

In  his,  ait  laudatus  Auctor,  Boctores  unanimes  habemus. 
At  si  quid  reformandum  hac  super  re  sit,  nos  attendimus 
supremse  Apostolicse  Sedis  oraculum  in  concilio  Vaticano 
post  instaurationem  edendum.  --  De  Ang.,  in  tit.  De  offlcio 
Vicarii,  num.  21. 

830.  VI.  Vicarius  Capitularis  nequit  dioecesim 
visitare,  aut  congregare  synodum,  nisi  effluxerit 
annus  a  die  ultimae  visitationis  ab  Episcopo  peractse,  vel 
habitsfe  synodi  dioecesanse.  —  Cf.n.  592  et  633. 

831.  VII.  Regulares,  simpliciter  approbati  ad  audien- 
das  confessiones  scecularium,  non  possunt  iterum  exami- 
nari  a  Vicario  Gapitulari;  nec  ab  ipso  revocari  potest 
eorum  facultas  et  approbatio  habita  ab  Episcopo  defuncto, 
propter  privilegium  quod  habent  a  Glemente  IV.  —  Cf.  Fer- 
raris,  v.  Approbatio,  art.  i,  n.  54.  —  Cf.  n.  1214. 

Si  ex  hoc  potestatis  defectu  gravia  inconvenienta  produ- 
cantur,  recurrendum  est  ad  S.  G.  Episc.  et  Regul.  — S.  C. 
E.  etR.,  19  jun.  1866. 

832.  VIII.  Potestas  ordinis,  ut  patet,  non  transit 
ad  Capitulum. 

Sed  quia,  ut  notat  glossa  in  cap.  Bilectus,  Be  officio 
ordin.y  collatio  ordinum  et  sacramentorum  q^X  de  lege  ju- 
risdictionis,  ideo  Doctores  tradunt  Gapitulum,  seu  ejus  Vi- 
carium,  posse  concedere  extero  Episcopo  facultatem  exer- 
cendi  pontificalia  in  dioicesi,  id  est  officium  solemniter 
celebrandi,  ecclesias  consecrandi,  conferendi  ordines,  etc. 
—  Cf.  cap.  Cum  nullus,  Be  iemp.  ordin.,  in  6^. 


GaP.  IV.  De  ADMINISTRATIONE  DICEC,  SEDE  VACANTE.    641 

ARTIGULUS  VII. 

DE   CESSATIONE   POTESTATIS   VICARII    CAPITULARIS. 

833.  I.  Exspirat  jurisdictio  Vicarii  Gapitularis  : 

a)  Quando  novus  Episcopus  lilteras  Apostolicas  de  col- 
lato  sibi  episcopatu,  juxta  Bonifacii  VIII  constitutionem, 
Gapitulo  exhibuerit.  —  Extravag.  Injunctce,  De  elect.,  inter 
commimes ;  —  constit.  Romanus  Pontifex,  Pii  IX,  5  hal. 
sept.  1873.  »  —  Cf.  n.  197  et  810. 

b)  Per  renuntiationem  factam  a  Vicario  Gapitulari,  qui 
suscepto  muneri  renuntiare  valet,  quin  necesse  sit  eam  re- 
nuntiationem  admitti  a  Gapitulo. 

c)  Per  remotionem  Vicarii,  postquam  causa  fuerit  co- 
gnita  eiprobata  apud  S.  Gong.  Goncilii,  vel  S.  Gong.  Epis- 
coporum. 

Et  in  hisce  duobus  ultimis  casibus,  Gapitulum  valet  pro- 
cedere  ad  novam  Vicarii  deputationem. 

d)  Sed  Vicarius  Gapitularis,  juxta  veriorem  sententiam, 
non  amittit  suam  jurisdictionem,  etiamsi  fuerit  electus  vel 
nominatus  ejusdem  ecclesise  Episcopus.  —  Cf.  n.  198. 

834.  II.  Officiorum  ratio  reddenda.  —  «  Episcopus 
ad  ecclesiam  vacantem  promotus,  ex  iis  quae  ad  eum  spec- 
tant,  ab  eisdem  osconomo,  vicario  et  aliis  quibuscumque 
Officialihus  qui,  sede  vacante,  fuerunt  a  Gapitulo  vel  ab 
aliis  in  ejus  locum  constituti,  etiamsi  fuerint  ex  eodem  Ga- 
pitulo,  rationem  exigat  officiorum,  jurisdictionis,  adminis- 
trationis,  aut  cujuscumque  eorum  muneris ;  possitque  eos 
punire  qui  in  eorum  officio  seu  administratione  delique- 
rint,  etiamsi  praedicti  Officiales,  redditis  rationibus,  a  Gapi- 
tulo,  vel  a  deputatis  ab  eodem,  absolutionem  aut  liberatio- 
nem  obtinuerint.  —  Trid.,  sess.  24,  cap.  16,  Deref. 

Non  igitur  Gapitulo,  sed  novo  Episcopo  Vicarius  Gapitu- 
laris  tenebitur  rationes  reddere  administrationis  gestse  tem- 
pore  sedis  vacantis. 

FINIS   TOMI   PRIMI. 

36* 


INDEX. 


TRAGTATUS    I. 
IIE   PRINCIFIIS   JURIS   CANONICI. 

Caput  1.  —  De  notione  juris  canonici     .......        1 

Art,  I.  De  notione  juris  in  genere,  ejusque  variis  spc- 

ciebus 1 

Art.  II.         D6  natura  juris  ecclesiastici     .......  5 

Art.  III.       De  divisione  juris  canonici 7 

Art.  IV.       De  utilitate  et  necessitate  scientia3  juris  cano- 

nici 9 

Capui  II.  —  De  natara  Ecclesise,  ejusque  gradu  prse 

societate  civili 12 

Art.  I.  De  natura  societatis  in  genere     ......  12 

Art.  II.         De  natura  Ecclesiae,  an  sit  societas  perfecta  et 

independens 14 

Art.  III.  De  ipsius  societatis  civilis  independentia.  '.  .  17 
Art.  IV.       De   subordinatione    societatis    civilis    societati 

ecclesiasticae 19 

Art.  V.  De  concordia  utriusque  potestatis  .....  21 
Art.  VI.       De  liberalismo  quem  falso  catholicum   appel- 

lant 27 

Art.  VII.      De  toleranda  libertate  cultuum  et  permittendis 

aliis  quibusdam  libertatibus 33 

Art.  VIII.    De  optimo  mundi  regimine 35 

Caput  III.  —  De  vera  Ecclesiae  Christi  constitutione  .      39 

Art.  I.  De  Ecclesiae  constitutione,  qualis  a  Ghristo  ins- 

tituta  est 39 

Art.  II.         De  falsis  systematibus  circa  Ecclesice  constitu- 

tionem 43 

36** 


644  INDEX. 

Art.  III.       PraedicLorum  systematiwp  fundamenta  convel- 

luntur ol 

Caput  IV.  —  De  legibus  ecclesiasticis  in  genere ...  52 

Art.  I.           De  potestale  legislativa  Ecclesiae J)2 

Art.  II.         De  objecto  legis  ecclesiasticae 57 

Art.  III.       De  subjecto  legis  ecclesiasticae 6ii 

Art.  IV.       De  promulgatione  legis  ecclesiasticae    ....  67 

Art.  V.         De  effectu  legis  ecclesiasticae 70 

Art.   VI.        De  interpretatione  legis  ecclesiasticae  ...  73 

%  I.              De  variis  interpretationum  generibus .     ...  73 
%  11.           De  regulis  prsecipue    servandis    in  interpreta- 

tione  doctrinali 75 

Art.  VII.      De  cessatione  legis  ecclesiasticae 78 

S  I.             De  cessatione  legis  pro  tota  communitate    .     .  78 

§  II.           De  dispensatione 80 

§  III.          De  privilegio 86 

CaputV.  —  De  lege  non  scripta  seu  de  consuetudine.  93 

Art.  I.           De  natura  et  divisione  consuetudinis  ....  93 

Art.  II.         De  requisitis  ad  inducendam  consuetudinem   .  94 

S  I.             De  requisitis  ex  parte  subjecti 94 

S  II.  De  requisitis  ex  parte  objecti,sive  ipsorum  ac- 

tuum 97 

g  III.          De  requisitis  ex  parte  le^islatoris 98 

Art.  III.       De  elTectibus  consuetudinis 99 

Art.  IV.        De  abrogatione  consuetudinis .     .^  .     .     .     .     .  102 

Caput  yi.  —  De  collectionibus  canonum ~105 

Art.  I.          De  collectionibus  juris  antiqui 105 

g  I.             De  constitutionibus  et  canonibus  Apostolicis     .  105 

g  II.           De  antiquis  collectionibus  graecorum  ....  107 

%  III.           De  antiquis  collectionibus  Ecclesiae  latinae    .     .  108 

Art.  II.         De   collectionibus  juris  novi,   seu  de   corpore 

juris  canonici 114 

g  I.             De  decreto  Gratiani 114 

g  II.           De  collectione  deeretalium  Gregorii  IX    .     .     .  117 

S  III.          De  aliis  decretalium  coUectionibus 120 

Art.  III.        De  jure  novissimo 124 

Caput  VII.  —  De  jure  canonico  particulari 127 

Art.  I.           De  existentia  juris  canonici  particularis  .     .     .  127 


INDEX .  645 

Arl.  II.         De  Concordatis  . 128 

g  I.  De  fine  et  objecto  Goncordatorum  .....  128 

S  II.  De  eirectibus  Concordatorum 130 

Art.  III.       De  jure  particulari  vigente  in  Gallia    ....  134 

g  I.  De  receptionc  concilii  Tridentini  in  Gallia    .     .  134 

S  II.  De  Concordato  inter  Leonem  X  et  Franciscum  I.  136 

S  III.  De  Concordato  anni  1801 137 

S  IV.  De  veteribus  Gallia»    consuetudinibus ,    utrum 

abrogatae  fuerint  nec  ne  per  bullam   «   Qui 

Christi  Domini  » 148 

%  V.  De  articulis  organicis 1.50 


TRACTA/njS    II. 
DE   JURISDICTIQNE   ECCLESIASTICA  IN    GENERE. 

Caput  I.  —  De  hatura  et  divisione  jurisdictionis  ec- 

clesiasticse .101 

Art.  I.          De  natura  jurisdictionis  ecclesiasticai  ....  101 

Art.  II.         De  divisione  jurisdictionis  ecclesiasticae  .     .     .  163 

CvpuT  II.  —  De  jurisdictione  ordinaria 168 

Art.  I.           De  adeptione  jurisdictionis  ordinariae .     .     .     .  168 

S  I.             De  electione 168 

g  II.            De  postulatione 172 

S  III.           De  praesentatione  et  jure  patronatus    ....  173 

§  IV.           De  institutione  canonica 175 

S  V.           De  titulis  falsis .  180 

Art.  II.         De   requisitis  in  subjecto  jurisdictionis  eccle- 

siasticae 186 

Art.  III.       De  restrictionc  jurisdictionis  ordinaria^    .     .     .  190 

Art.  IV.        De  amissione  jurisdictionis  ordinaria?  .     .     .     .  193 

S  I.             De  renuntiatione 193 

§  II.            De  translatione 20! 

S  III.          De  privatione 203 

C.\PUT  III.  —  De  jurisdictione  delegata 205 

Art.  I.           De  adeptione  jurisdictionis  delegalee    ....  205 

Art.  II.        De  officio  et  potestatc  delegati 209 

Art.  III.       De  amissione  jurisdictionis  delegatai    ....  211 


646  INDEX. 

TRAGTATUS    III. 
DE    CLERICIS. 

Caput  I.  —  De  institutione  clericorum  in  seminariis 

episoopalibus 216 

Art.  I.  De  juribus  Ecclesiae  quoad  institutionem  cleri- 

corum 210 

Ar(.  II.         De  seminariorum  erectione  et  administratione 

temporali 219 

Art.  III.  De  admissione  et  institutione  alumnorum  .  .  224 
A7^t.  IV.        De  administratione   seminariorum  in   spiritua- 

libus 229 

Art.  V.         De  ordinationibus  potestatis  civilis  quae  spec- 

tant  ad  ecclesiastica  seminaria 231 

Caput  II.  —  De  ordinandis  clericis 235 

Art.  I.  De  legitimo  sacrae  ordinationis  ministro  .     .     .  235 

Art.  II.         De  litteris  dimissoriisetlitteris  testimonialibus.  239 

Art.  III.       De  qualitatibus  ordinandorum 2i3 

Art.  IV.        De  titulo  ordinationis 246 

Ai^t.  V.         De  examine  ordinandorum 251 

Arf.  VI.       De  tempore  et  loco  ordinationis,  ac  de  intersti- 

tiis  inter  ordines  servandis 254 

Caput  III.  —  De  irregularitatibus 259 

Art.  I.  De  irregularitatibus  in  genere 259 

Art.  II.         De  irregularitatibus  ex  defectu 261 

$  \.  De  irregularitate  ex  defectu  animi 261 

§  II.  De  irregularitate  ex  defectu  natalium  ....  263 

§  III.  De  irregularitate  ex  defectu  corporis  ....  265 

,S  IV.  De  irregularitate  ex  defectu  libertatis  ....  267 

,S  V.  De  irregularitate  ex  defectu  aetatis 269 

S  VI.  De  irregularitate  ex  defectu  sacramenti,  seu  ex 

b.igamia .  269 

S  VII  De  irregularitate  ex  defectu  lenitatis    ....  271 

S  VIII.       De  irregularitate  ex  defectu  bonae  famae  .     .     .  273 

Art.  III.       De  irregularitatibus  ex  delicto 275 

S  I.  De  irregularitate  ex  mala  susceptione  et  itera- 

tione  baptismi 275 


INDEX.  647 

§  II.  De  irregularitate  ex  mala  susceptione  ordinum.  276 

$  III.  De  irregularitate  ex  pravo  ordinum  usu  .    .     .  277 

g  IV.          De  irregularitate  propter  haeresim 279 

g  V.  De  irregularitale  ex  homicidio  vel  mutilatione.  279 

Art.  IV.       De  cessatione  irregularitatum 282 

Caput  IV.  —  De  vita  et  honestate  clericorum  ....  284 

Art.  I.          De  vitse  sanctitate 284 

Art.  II.        De  habitu  clericorum  et  tonsura 286 

Art.  III.       De  recitatione  divini  officii 289 

Art.  IV.       De  obligatione  coeHbatus 289 

Art.  V.  De  vitanda  cohabitatione  cum  mulieribus    .     .  291 

Art.  VI.  De  oblectamentis  clerico  interdictis     ....  294 

Art.  VII .      De  artibus  prohibitis 296 

Art.  VIII.  De  negotiorum  saecularium  gestione     ....  296 

Art.  IX.       De  negotiatione 297 


TRAGTATUS    IV. 
DE  ROMANO  FONTIFICE  ET  CURIA  ROMANA. 

Caput  I.  —  De  ipso  Summo  Fontifice 303 

Art.  I.  De  electione  Romani  Pontificis 303 

Art.  II.        De  jurisdictione  Summi  Pontiflcis 310 

§1.  De  primatu  Romani  Pontificis 310 

%  II.  De  juribus  et  praerogativis  quae  sequuntur  ex 

primatu 314 

Arl.  III.       De  principatu  temporali  Romani  Pontificis  .     .  322 

Caput  II.  —  De  litteris  Apostolicis 329 

Art.  I.  De  variis  Apostolicarum  litterarum  speciebus  .  329 

Art.  II.        De  rescriptis 332 

%  I.  De  natura  et  divisione  rescriptorum     ....  332 

g  II.  De  requisitis  ad  valorem  rescripti 334 

S  III.  De  prsesentatione  et  exsecutione  rescriptorum  .  340 

3  IV.  De  interpretatione  rescriptorum 345 

S  V.  De  elTectu  et  duratione  rescriptorum  ....  347 

Caput  III.  —  De  Cardinalibus 350 

Art.  I.  De  nomine  et  origine  Cardinalium  ....  350 

Art.  II         De  numero  et  creatione  Cardinalium   ...     .  351 


648  INDEX. 

Art.  III.       De  officio  et  dignitate  Cardinalium 355 

Art.  IV.       De  privilegiis  et  insignibus  Cardinalium  .     .     .  358 

Gaput  IV.  —  De  Congregationibus  et  tribunalibus  Ro- 

manis 361 

Art.  I.  De  munere  et  potestate  cardinalium  in  sacris 

Congregationibus 361 

De  Gongregatione  Sancti  Officii  ......  365 

De  sacra  Congregatione  Indicis 371 

De  sacra  Congregatione  Propagandse  Fidei    .    .  379 

De  sacra  Gongregatione  Concilii 382 

De  institutione,  objecto,  subjecto  et  modo  pro- 

cedendi  sacrae  Congregationis  Goncilii  .     .     .  382 

De  auctoritate  decisionum  S.  C   Concilii .     .     .  388 

De  S.  Congregatione  Episcoporum  et  Regularium  390 

De  sacra  Gongregatione  Rituum 393 

De  sacra  Congregatione  Indulgentiarum  etReli- 

quiarum 398 

De  Sacra  Poenitentiaria 399 

De  Gancellaria  Apostolica,  Secretaria  Brevium, 

Dataria  et  Rola 407 

Caput  V.  —  De  adjutoribus  Romani  Pontificis  extra 

curiam 411 

Art.  I.  De  Legatis  Romani  Pontificis 411 

Art.  II.         De  Vicariis  et  Preefectis  apostolicis 413 

Ai^t.  III.       De  Protonotariis  Apostolicis 415 

Art.  IV.       De  Patriarchis 417 

Art.  V.         De  Primatibus  seu  Exarchis 421 

Art.  VI.       De  Metropolitanis  seu  Archiepiscopis  ....  422 


TRAGTATUS  V. 
DE  EFISCOFO   £T   STNOOIS   EFISCOFORUM. 

Caput  I.  —  De  natura  episcopatus 429 

Art.  I.  De  notione  officii  episcopalis  . 429 

Art.  II.         De  potestate  ordinis 431 

Art.  III.       De  potestate  jurisdictionis 433 


Art. 

II. 

Art. 

III. 

Art. 

IV. 

Art. 

V. 

Sl 

[. 

Si 

[I. 

Art. 

VI. 

Art. 

VII. 

Art. 

VIII. 

Art. 

IX. 

Art. 

X. 

INDEX.  649 

Caput  II.  —  De  institutione  canonica  Episcoporum    .  438 

Art.  I.  De   electione,  nominatione   seu   praesenlatione 

Episcoporum 438 

Art.  II.         De  ipsa  coUatione  officii  episcopalis,    ....  443 

Art.  III.       De  episcopali  consecratione     ..,,.,.  446 

Caput  III.  —  De  juribus  et  officiis  Episcoporum  ex  po- 

testate  ordinis 449 

Art.  I.          De  potestate  ordinandi 449 

Art.  II.         De  potestate  confirmandi 449 

Art.  III.       De  potestate  consecrandi  et  benedicendi  .     .     .  45i 

Caput  IV.  —  De  juribus  et  officiis  Episcoporum  quoad 

doctrinam 455 

Art.  I.  De  juribus  et  officiis  Episcoporum  quoad  praedi- 

cationem 455 

Art.  II.         De  juribus  et  officiis  Episcoporum  quoad  defen- 

sionem  catholicae  doctrina? 457 

Art.  III.       De  juribus  et  officiis  Episcoporum  quoad  chris- 

tianam  juventutis  institutionem 461 

Art.  IV.  De  Episcoporum  auctoritate  doctrinali  quoad 
facta  praeternaturalia,  reliquias  et  sacras  ima- 

gines 468 

Caput  V.  —  De  Episcoporum  potestate  legislativa     .  471 

Art.  I.           De  potestate  leges  ferendi 471 

Art.  II.         De  potestate  dispensandi  in  legibus 473 

AiH.  III.       De  potestate  Episcoporum  judiciaria  et  coerci- 

liva 479 

Caput  VI.  —  De  synodo  dioecesana 481 

A7H.  I.  De  natura,    utiiitate    et    convocatione    synodi 

dioecesanae 481 

De  celebratione  synodi  dioecesanae 486 

De  constitutionibus  seu  slatutis  synodalibus    .  49i 

De  potestate  administrandi 493 

De  potestate  Episcopi  in  proprios  clericos    .     .  493 

De  potestate  Episcopi  in  sacerdotes  extraneos  .  496 

Caput  VIII.  —  De  aliisjuribus  et  of f iciis  Episcoporum 

ex  potestate  jurisdictionis 499 

Art.  I.          De  obligatione  residendi 499 


Arl. 

II. 

Art. 

III 

Caput 

VII. 

Art. 

/. 

Art. 

//. 

650  INDEX. 

Art.  II.         De  visitatione  sacrorum  liminum 504 

Art.  III.       De  visitalione  dioecesis 509 

Art.  IV.       De  obligatione  missam  offerendi  pro  populo     .  515 

Arl.  V.         De  potestate  Episcopi  circa  cultum 517 

Art.  VI.       De  potestate  et  officio  Episcopi  quoad  indul- 

gentias 520 

Art.  VII.     De  juribus  Episcoporum  utilibus  et  honorificis.  526 

Caput  IX.  —  De  synodis  Episcoporum 535 

Art.  I.  De  Concilio  generali 535 

Art.  II.         De  Conciliis  nationalibus 543 

Art.  III.       De  Conciliis  provincialibus 545 

Caput  X.  —  De  amissione  et  suspensione  jurisdictio- 

nis  episcopalis 552 

Art.  I.  De  renuntiatione  et  translatione  Episcoporum  .  552 

Art.  II.         De  Episcoporum  depositione 554 

gl  De  Episcoporum  depositione  juridica  ....  554 

g  II.  De  simplici  Episcoporum  depositione  ....  556 

Art.  III.       De  suspensione  jurisdictionis  episcopalis.     .     .  558 

Caput  XI.  —  De  Episcopis  Titularibus,  Coadjutoribus, 
Regularibus,  et  de  Praelatis  Episcopo 

inferioribus 560 

Art.  I.  De  Episcopis  Titularibus 560 

AiH.  II.        De  Episcopo  Coadjutore 562 

§  I.  De  notione  et  constitutione  Episcopi  Coadjuto- 

ris .  562 

$  II.  De  juribus  et  obligationibus  Episcopi  Coadjuto- 

ris 564 

Art.  III.       De  Episcopo  Regulari 565 

Art.  IV.        De  iPraelatis  Episcopo  inferioribus 567 


TRAGTATUS   VI. 
DE   EFISCOFORUM    CONSILIARIIS    ET    HINISTRIS 

ET    DE  ADMINISTUATIONE  DIOECESIS,    SEDE    VACANTE. 

Caput  I.  —  De  Capitulo  ecclesiae  cathedralis  ....    570 

Art.  I.  De  origine  et  natura  Capitulorum 570 

Art.  II.        De  erectione  Capitulorum  calhedralium  .    .    .    576 


INDEX.  651 

Art.  III.       De  canonicatuum  collatione 578 

Art.  IV.       De  statutis  capitularibus 580 

Art.  V.         De  dignitatibus  et  ofliciis  in  genere 583 

Art.  VI.       De  Archidiacono 585 

Art.  VII.      De  Archipresbytero 586 

Art.  VIII.    De  Canonico  theologali  et  pcEnitentiario  .    .    .  588 

A7H.  IX.       De  ccetu  capitulari 590 

Art.  X.         De  juribus  et  obligationibus  Canonicorum    .     .  593 
Art.  XI.       De  praerogativis  Gapituli  quoad  praecedentiam, 

insignia,  et  exemptionem  a  jure  parochiali   .  602 

Caput  II.  —  De  Vicariis  generalibus  Episcbporum.    .^  605 

Art.  I.          De  notione  Vicarii  generalis 605 

Art.  II.         De  constitutione  Vicarii  generalis    .     .     .     .     .  608 

Art.  III.       De  requisitis  in  Vicario  generali  dotibus  .     .     .  611 

Art.IV.       De  potestate  Vicarii  generalis 613 

Art.  V.         De  amissione  poteslatis  Vicarii  generalis.    .     .  617 

Art.  VI.       De  Vicario  Summi  Pontificis 618 

Caput  III.  —  De  Vicariis  foraneis 620 

Caput  IV.  —  De  administratione  dioecesis,  sede  va- 

cante 623 

Art.  I.          De  officio  Capituli,  sede  episcopali  vacante  .     .  623 

Art.  II.         De  modo  deputationis  Vicarii  Capitularis.    .     .  626 

Art.  III.       De  qualitatibus  Vicarii  Capitularis 629 

Art.  IV.       Utrum  Capitulum  plures  simul  Vicarios  cons- 

tituere  possit  ?    . 631 

Art.  V.         De  supplenda  negligentia  Capituli  in  electione 

Vicarii  Capitularis 633 

Art.  VI.       De  potestate  Capituli  et  Vicarii  Capitularis,  sede 

vacante 635 

S  I.  De  potestate  Capituii  et  Vicarii   Gapitularis  in 

genere 635 

S  II.  De  potestate  Capituli  et  Vicarii  Capitularis  in 

specie 637 

Art.  VII.      De  cessatione  potestatis  Vicarii  Capitularis  .     .  641 
FINIS    INDICIS   TOMI  PRIMI. 


BESANgOX.    —    IMPR.   EI    STliHEOTYP.  DE  PAUL  JACQUIN. 


3  1197  21023  7670 


•zstJSt^.  i 


-'-^> 


^i 


■^: