Full text of "Praelectiones theologicae"

See other formats

τ
E
- -
τ» E 4
s^ oid d
» * xl * £^ à d
- r ^
É ; :
a Ng
EE " 3
k . x *^
E
1
2x
P E
"v
-
-
is E
E *
AN. . bed ^
LI - Lj
M .
OW

TM
HT

AN st

L UE
"y,

' ? *

ED. RS sS enc judi cos curi ee

E :
᾿ ,
E EI 4 ί Ln

j . ; 3 VNB iu " :

4 "

vA URN « LA

»" 9
* Nd 1
* » "

EL * 1^
1 kr ee »
Y M RORMIUD BASS 2!

er
xut
xl

ὥς PRAELECTIONES

THEOLOGICAE

QUAS IN COLLEGIO ROM. SOC. JESU

HABEBAT

JOANNES PERRONE

E SOCIETATE JESU

IN EODEM COLL. THEOL. PROFESSOR.

EDITIO POST SECUNDAM ROMANAM DILIGENTIUS EMENDATA

ET NOVIS ACCESSIONIBUS AB IPSO AUCTORE LOCUPLETATA.

VOLUMEN VII.

CONTINET TRACTATUS DE BAPTISMO, DE CONFIRMATIONE,
DE EUCHARISTIA ET DE POENITENTIA.

VIENNAE

TYPIS ET SÜMPTIBUS CONGREGATIONIS MECHITARISTICAE.
MDCCCXLIII.

ai
T ν᾿
" «^
á* " ε
“π᾿
*

THE VY RU INIVERSITY

BRIGHAM ioo, UTAH

δὲ

TRACTATUS

DE SACRAMENTIS

IN SPECIE

AC PRIMO DE BAPTISMO.

nns

ATRACTATUS
: DE BAPTISMO.

1. EB.rrnens, primum Sacramentorum per quod aditus in
Christi Ecclesiam patet, variis nominibus in Scriptura et anüu-
quitate donatum est pro diversitate vel actionis, vel effectuum.
Interdum enim Sacramentum aquae, vite nove , fidei, illu-
iinationis ; interdum nativitas secunda, lavacrum regenera-
tionis el renovationis nuncupatur 1). Definitur autem ἃ Cate-
chismo Romano Sacramentum regenerationis per aquam in
verbo ?). Quatenus est Sacramentum, cum reliquis convenit ;
in genere nempe signi visibilis invisibilis grati ; quatenus dici-
tur regenerationis, exprimit spiritualem nativitatem, quam per
ipsum consequimur; quatenus additur per aquam in verbo, de-
notantur essentiales ejusdem partes, quz ex materia et forma
constituuntur.

2. Veritatem hujus Sacramenti omnes sectarii recentiores, qui
saltem adhuc retinent Sacramenta, admittunt. Nobis propterea
onus non incumbit eam adstruendi. Veteres siquidem hareses
Archonticorum, Marcosianorum, Valentinianorum et Quintiliano-
rum, qui rejecerunt Baptisma tanquam a Deo Sabaoth aut malo
principio profluens, jamdiu obsolete sunt, quin opus sit eorum
deliramenta insectari.

3. De Baptismatis a Christo instituti prastantia litem intenta-
runt novatores dum voluerunt ipsum conferre cum Baptismate
Joannis, ut sic ea paria facerent. Hic error confixus esta 'Tri-
dentino sess. VIT, can. 1: δὲ quis dixerit, Baptismum Joannis
habuisse eandem vim cum Baptismo Christi; anath. sit. Ve-
rum cum hic error jamdiua nobis praeoccupatus fuerit, sive cum
adstruximus, Sacramenta novz Legis gratiam producere ex ope-
re operato; sive cum ostendimus Sacramenta veteris et novze Le-
gis minime esse inter se paria; sive demum cum animadverti-
mus Tridentinorum Patrum definitionem eos ferire, qui ideo
paria faciebant hec omnia Sacramenta, ut detraherent viSacra-
mentorum novz Legis, non autem eos, qui tribuunt aliquam ef-
ficaciam Sacramenus legis veteris; supervacaneum ducimus, pe-
culiarem instituere disputationem de prestantia Baptismi Chrisu
pre Daptismo Joannis. Huic siquidem controversi& satis est
eadem aptare principia, ut ejus resolutio habeatur 3).

1) Nomina quibus insignitus fuit Ba- 2) Part. 11, cap. 2, ὃ. 5.
ptismus in primitiva Ecclesia pluribus 3) Patres unanimiter discrimen agno-
prosequitur Bingham Qrig. et «ntiquit. scunt mter Baptisma Joannis et Bapti-
Ecclesiast, vol. 1v, lib. a, toto capite sma Christi quoad vim et efficaciam, quo-
primo, rum longum e:set catalogum exhibere.

6 TRACTATUS DE BAPTISMO.

^. His itaque omissis, opere pretium est, agere de natura
hujus Sacramenti, materia nempe et forma, deque ipsius mi-
nistro, subjecto, necessitate et effectibus, ea tamen lege, ut
qui aut minus necessaria sunt, aut ΥἹΧ m controversiam ve-
niunt, levi calamo, cztera; qui nunc maxime agitantur, data
opera prosequamur. Aliquot more nostro his adjiciemus scholia
ad nonnullorum illustrationem. |

CAPUT L
DE MATERIA BAPTISMI.

5. Duplex a theologis distinguitur Baptismi materia: remota
et proxuna. Remota est aqua, proxima ablutio. De utraque
disserendum. Etenim, dimissis antiquis haereticis quorum ali
omnem omnino materiam rejecerunt, ut Seleuciani et Herminiani,
Manichzi eorumque soboles Pauliciani; alii vero Baptismum san-
guinis aque Daptismati suffecerunt, ut suffecisse F'laget-
lantes perhibentur; recentiores novatores non pauci, duce
Luthero, censent, aptam Daptismi materiam esse quuid-
quid balnei loco esse potes( 1). Socinian: autem. aliique cum
ipsis non aliam aquam ad Baptismum admittunt, nisi me-

taphoricam ?).

Eorum testimonia profert Bellarminus lib.
De Baptismo, cap. 21, δ. 12 et seqq. Cal-
vinus ipse non diffitetur, Patres diver-
sam vim agnovisse in utroque Bapti-
smate sed more suo Patrum auctorita-
iem contemnit, Scribit enim Znstit. lib.
4, cap. 15, ὃ. 7: ,,Neminem perturbet,
quod alterum ab altero discernere veteres
contendunt, quorum non tanti esse nobis
debet calculus, ut Scripturae certitudi-
nem quatefaciat. Quis enim Chrysostomo
potius auscultet, neganti in Joannis Ba-
plismo comprehensam fuisse peccatorum
remissionem, quam Lucas contra asse-
renti? , . . Nec recipienda est illa Au-
gustini argutia, iu spe dimissa fuisse
peccata | Baptismo Joannis, Christi Ba-
ptsimo reipsa dimitti." Verum, ut anim-
advertit Bellarminus, hic non agi-
tur utrum potius Lucz, quam Chryso-
stomo, aut Augustino auscultandum sit,
sed utrum melius S. Lucam intellexe-
rint S. Joan. Chrysostomus et S. Augu-
stinus, quam Calvinus, Siqui Patres
visi sunt aliquam efficaciam tribuisse Ba-
ptismo Joannis: ut S. Basilius, et S.
Cyrillus Hiorosolymitanus , aliique, aut
de virtute penitenti?, ad quam excita-
bat Baptisma Joannis, ii locuti esse di-
cendi sunt, aut adhibenda responsio Estii,
qui Iu 1v. Lib. Sent. d. 2, ὃ. 4, hiec scri-

bit: ,,Non videtur negandum, quin ea
quorundam veterum sententia fuerit,
per Joannis Baptismum datam fuisse re-
missionem peccatorum, sed ii onines ta-
men Baptismo Christi plus aliquid tri-
buunt, nempe quandam grati: excellen-
tiam, quam non tribuunt Baptismo Joan-
nis, quoinodo et de circumcisione cum
Baptismo collata dicere liceat. Et for-
lasse propter hujusmodi quasdam vete-
rum sententias, noluit Synodus Triden-
tina definire, Baptismo Joannis nullam
adfuisse vim remissionis peccatorum, sed
generaliter tantum sub anathemate sta-
tuit, ipsum non eandem habuisse vim
cum Baptismo Christi. Qua in re plane
veteres omnes inveniuntur consentire."
Eadem ferme habet Toutteus in Dissert.
3, De Doctrin. S. Cyrilli Hierosol. cap.
8, n. 60 et seqq. ubi eum cf.; erudite
enim de hoc argumento pertractat.

1) In Colioquiis symposiacis, cap. 17,
apud Bellarm. lib. De Be«pt. cap. 2, qui
et aliorum errores recenset. Incaute ta-
men secutus est Bernardum Lutzembur-
gensem asserentem, Jacobitas non bapti-
zare in aqua, sed inigne. Ast dehoc postea.

2) Sociniani hunc errorem hauserunt ex
Calvino, qui passim inculcat aquam in
Scripturis, cum seruio est de Baptismo,
non proprie sed metaphorice accipiendam

CAP. I. DE MATERIA BAPTISMI. /»

6. Quod spectat ad modum administrationis Baptismi sive
ablutionis, Greci .szepe ssepius crimini Ecclesie Romans. ver-
terunt, quod Baptisma per aspersionem, aut infusionem con-
ferat, nec veriti nonnulli ex illis sunt latinam Ecclesiam incu-
sare, quod verum non habeat Baptisma, ideoque rebaptizan-
dos esse per solam aspersionem aut infusionem ablutos. Duo
itaque hic conficere debemus, tum scilicet verum Baptisma per
aquam tueri, tum Ecclesie Romane doctrinam et praxim. vin-
dicare ab insana. Grecorum criminatione.

PROPOSITIO I.

Aqua vera et naturalis est de necessitate Baptismi.

7. Est de fide, his verbis proposita a Tridentina Synodo sess.
VII, can 21: Si quis direrit, aquam veram et naturalem non
esse de necessitate Baptismi, atqueideo verba illa D. N. J. C.
Nisi quis renatus fuerit ex: aqua, et Spiritu Sancto, ad me-
taphoram aliquam detorserit; anathema sit.

8. Operosum porro non est hujus fidei articuli veritatem ad-
struere; adeo enim luculenta sunt Scripturarum, constantisque
utriusque Ecclesi: praxis documenta, ut nullum possit de ea
superesse dubium. Etenim Christus Joan. III, 5, Nicodemum
alloquens, ait: Vis? quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu
Aancto, non potest introire in regnum Dei. Quibus verbis
tum externa corporis per aquam ablutio, tum interna anima
nativitas per Spiritum Sanctum significantur. Sed ceteris omis-
sis, ne in re tam aperta nimii simus, germanum Christi verbo-
rum sensum ostendimus ex iis qui habentur Act. VIIT, 36 et
seqq., ubi cum Philippus Eunuchum regine Candacis de fide
christiana edocuisset: Venerunt ad quandam aquam: et ait
Eunuchus: ecce aqua, quid prohibet me baptizari? .. Et
descenderunt uterque in aquam, Philippus et Eunuchus, et

esse. Sed ulterius progressi Sociniani, ,Sicut unus, i»guit, est Deus, et unà

Baptismum ipsum inetaphorice explican-
dum esse contendunt. Hos secuti sunt
Methodist:e. Hunc errorem propugnarunt
|. in Anglia Willelmus Dell et Benjam. Hol-
me; prior in op. Doctrina Beptismatum
«ub antiquis et. recentibus corruptionibus
expurgata; posterior in opusc. Invitatio
seria «d omnes, an Spiritum Christi in
seipsis agnoscant.

Quackeri pariter nullam agnoscunt
aqua materialis necessitatem in collatio-
ne Baptismi, imo omnem prorsus abji-
ciunt exteriorem ritum, Etenim Rober-
lus Barclajus, TAeologie vere christieuc
apotogia 5 ed. sec. Lond. 1729, pag. 311:

fides, ita et "inum Baptisma, non quo
carnis sordes abjiciuntur, sed stipulatio
bon: conseienti:e apud Deum per re-
surrectionem Jesu Christi, et hoc Ba-
ptísma est quid sanctum et spirituale,
scilicet Baptisma spiritus et ignis, per
quod consepulti sumus Christo, ut a
peccatis abluti et purgati, novam vitam
ambulemus." Ex quibus patet in istorum
sententia Baptismum non esse nisi so-
lam cordis ablutionem, munditiem ab
omni inquinamento, ac novi vito prin-
cipium. Barclajus omnes probationes
suas ex Fausto Socino depromit. Cf.
Mohler, Symbol. Vou, 2. ὃ, 08.

ὃ TRACTATUS DE BAPTISMO.

baptizavit eum. Ybid. X, 47. Cum repente Spiritus Sanctus de-
scendisset in eos qui Petrum audiebant: Hespondit Petrus:
numquid aquam quis prohibere potest, ut non baptizentur hi,
qui Spiritum Sanctum acceperunt sicut et nos? |

9. Non alium propterea Baptismum agnovit Ecclesia, nisi
per aquam administratum, cujus fidei et praxis testes sunt Pa-
tres omnes, quoties de Daptismo loquuntur. Quare interrogat
S. Augustinus: Quid est Baptismus Christi? Lavacrum aquo
in verbo. "Tolle aquam, non est Baptismus: tolle verbum,
non est Baptismus 1). Testes pariter sunt, quotquot supersunt
rituales et pontificales libri Latinorum , et Euchologia orienta-
lium Ecclesiarum, uti erudite ostendit Renaudotius tom. V,
Perpetuitatis fidei 3), ubi defendit Jacobitas a. criminatione'de
collato. ab ipsis Baptismo in igne, quod pariter prestitit. Jos,
Assemanus in Bibliotheca orientali 3).

DIFFICULTATES,

10. I. Οὐ). Perperam Catholici exteriorem Baptismum ad-
struunt ex aqua, cum exploratum sit 1^ aque vocem passim
metaphorice usurpari, ut Joan. IV, 13; VII, 37 et seqq., prout
et metaphorice pariter Baptismi nomen sumitur I Cor. X, 2;
Marci X, 38, et alibi. 2? Hinc Joan. Baptista Matth. HI, 2: Ego
quidem , clamabat, baptizo vos in aqua . ... Ipse baptizabit
vos in. Spiritu Sancto et. igni. Quibus verbis Baptisma
suum 'cum Christi Baptismo contulit, ita ut suum in aqua
constitutum esse significaverit, Christi vero Baptisma in
charitatis igne, qui per virtutes flammescere debet; quod et
ipse Christus visus est explicasse dicens Act. I, 5: Joan-.
nes quidem baptizavit aqua, vos autem baptisabimini Spiritu
Sancto non post multos hos dies. 'Totus igitur Christianorum
Baptismus in exteriori sànctitate consistit et in interiori Spiritus
Sancti illustratione, uti 9" docebat Petrus I Epist. III, 21: ϑαί-
vos fucit Baptisma: Non carnis depositio sordium, sed con-
scientie bone interrogatio in Deum. Nec aliter docuit Paulus,
qui Hebr. IX, 10, exterius Baptisma inter imperfectas recenset
Veteris Testamenti ceremonias, atque ad Tit. IIT, 5, 6, scribit:
αἶνος nos f'ecit per lavacrum regenerationis et renovationis
Spiritus Sancti, quem effudit in nos: ubi non aliud lavacrum
Apostolus admittit, quam Spiritus Sancti effusionem, qui pre-
terea Rom. VI, 44, hoc elogio Baptisma nostrum insignivit: Con-
sepulti sumus cum Christo per Baptismum in inortem , ut
quomodo Christus resurrexit a mortuis per gloriam Patris,
«ta. et nos àn novitate vite ambulemus. Porro mors et resur-
rectio christiani hominis metaphorice tantummodo sunt, itaque

1) Tract. 15, in Joan. n, 4, 3) Tom. 11, diss. r, De Monophysitis
2) Liv. 2, chap. iv. $. 5.

CAP. I. DE MATERIA BAPTISMI. 9

metaphoricus esse tantum debet, mysticus scilicet et interior
Baptismus; quod et Augustinus vidit cum Tract. XI in Joan.
illa Christi verba: Nisi quis renatus , etc. non carnaliter sed
spiritualiter ea esse intelligenda contendit. Ergo.

11. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Aque et Bapüsmi
voces interdum in Scriptura metaphorice usurpantur, conc.
semper, et in casu nostro, zeg. lgitur ex subjecta materia,
ex collatione cum reliquis textibus parallelis, atque ex sensu
traditionali et praxi dignosci debet, juxta: exegeseos canones,
quando literaliter, quando metaphorice voces a scriptoribus
adhibeantur.

12. Ad 2», Dist. Ad patefaciendam diversam vim et effi-
caciam inter Baptisma suum et Baptismum Christi, conc. ad
excludendam aquam a Baptismo Christi, 2eg. Sic enim verba
Precursoris, et Christi ipsius universa intellexit antiquitas 1).

13. Ad 3", seu sequentes omnes probatt. Dist. Ad com-
mendandos interiores christiani Baptismi effectus, conc. ad ex-
teriorem ablutionem removehdam, neg. Nam S. Petrus signi-
ficat, materialem ablutionem non sufficere, si desint interiores
dispositiones 2); S. Paulus in Ep. ad Tit. pariter extollit effica-
ciam Baptismi, per quem regenerati ac renovati sumus gratiae
sanctificantis collatione. In Epistola ad Rom. alludit ad ritum
conferendi Baptisma per immersionem, quo ritu significari af-
firmat spiritualem mortem et resurrectionem , quas baptizatus
vi ipsius lavacri consequitur 3). S. Augustinus excludit carnalem
Nicodemi interpretationem *). Colligimus interea ex adversario-
rum proposita argumentatione, quo homines ducant, seposita
Ecclesi: autoritate, innovandi furor atque libido juxta Prote-
stantium principium de spiritu privato.

1^4. II. Obj. et inst. 15 Nicodemus Joan. III, a Christo redar-
guitur, quod cum esset magister in Israél, hoc ignoraret; jam
vero, si Christus voluisset eum docere, quod aqua materialis
vim divinitus habeat animam abluendi, non potuisset Nicode-
mus non intelligere, cum hic ritus symbolicus usitatissimus

1) Cf. Bellarm. lib. De Bapt. cap. 21.
Recentiores critici in diversas abierunt
sententias circa hunc Baptismum iz Spi-
ritu Sancto et igni: has collegit et ex-
pendit doctus P. Cast. Innoc. Ansaldi
Ord. Przd. in op. De Baptismate in Spi-
ritu Sancto et igni. Mediol. 1752, in ^.
Cateris porro sententiis refutatis Ansaldi
suam adjecit ac propugnavit, qui est
de donis prodigiosis tanquam novi tem-
pli ornamentis a Messia proferendis jux-
ta receptam apud Hebrzeos traditionem.
Clem. Biagi ex Ord. Camald, in notis ,
quas apposuit in sua versione Dictiona-
rii theol, Bergierii ad vocem Battesimo ,
aliam interpretationem adscivit, ac ver-

ba illa: Et igni, contendit significare
penarum comminationem in incredulos.
Cf. locum citatum.

2) Alii paulo aliter hzc Petri verba
exponunt, de efficacia nempe Baptismi,
qui non in depositione carnis sordium
consistit, sed in depositione sordium
ipsius animi. Cf. Cornelium a Lapide in
hunc loc.

3) Cf. Bernard. a Pic.

4) Satis est oculos conjicere in loc,
cit. ut ejus mens apertissime dignosca-
tur, ibi enim tradit Nicodemum intel-
lexisse Christum de generatione carnali,
quin opus sit in medium proferre verba
ipsius, !

esset apud Jud:eos, imo et apud ipsos ethnicos ad interiorem
munditiem significandam 1); ergo voluit rem prorsus novam et
inusitatam. Christus Nicodemo insinuare, Baptismum scilicet
spiritualem ac mysticum. 2? Hoc ipsum eruitur ex conjunctione
aque et Spiritus Sancti; certum enim est, nos non bapuüzari
in Spiritu Sancto neque ex ipso renasci, nisi sensu spirituali;
igitur nonnisi spirituali quoque sensu dicimur ex aqua renasci.

15. Resp. ad 1*, Dist. Redarguitar Nicodemus a Christo
quod de carnali, non vero de spirituali regeneratione Christum
locutum fuisse existimarit, uti plures et figure et vaticinia in
V. T. pronunciata innuebant, conc. aliter, neg. ut patet ex
contextu. Imo hoc ipso, quod ritus ille symbolicus in usu esset
apud Hebraeos ad. significandam interiorem anime munditiem ,
facilius debuisset Nicodemus mentem assequi divini Przeceptoris.
Illud vero novum quod intulit Christus auribus Nicodemi, erat
vis sanclificationis producendze, et non solum significandz,
quam Christus eidem patefecit Ax sio ex suo Daptismate,
cujus necessitatem propterea ei inculcavit ?).

16. Ad 2n, Neg. Christus enim aquam et Spiritum Sanctum
conjunxit, ut significaret, materiali, atque exteriori aquz ab-
lutioni adjectam esse interiorem Spiritus Sancti. gratiam, ad
producendam regenerationem de qua loquebatur, cum aqua
sola id minime efficere possit, prout semper intellexit Ecclesia.

17. 1Π|. Οὐ]. Saltem non desunt exempla, ex quibus constet,
in necessitatis casu posse in alia materia preter aquam conferri
DBapüsma: 1* Joan. Moschus ac Nicephorus tradunt, Judeum
morti proximum defectu aqui per arenam superinfusam bapü-
zatum esse, et sanitatem inde recuperasse 3). 2? Stephanus Il,
ratum habuit Baptisma in vino collatum infanti, qui yita peri-
clitabatur ; prout pariter ratum longe ante jam declaraverat ejus-
modi Baptisma Siricius; 3* et optime quidem, cum interior
animi ablutio tam per aquse, quam per alterius cujuscumque
liquoris lavacrum significari possit. Ergo. !

.. 18. Resp. Neg. ant. Ad 1". prob. Neg. lllud enim Baptisma,
iisdem referentibus scriptoribus, invalidum judicatum est aS. Dio-
nysio Antistite, ac propterea denuo collatum in aqua fuit. Quod

TRACTATUS DE BAPTISMO.

.1) Cf. Huetium in A/netan. Questio.
lib. 2, cap. 20, ὃ, 2. Cf. etiam J. A.
Danzii diss. De Baplismo Proselytorum
judaico , ad illustraudum Bapt. Joannis :
ilem ejusdem: Antiquitas Baptismi initia-
lionis Israélitarum vindicata, in Meu-
schenii ovo Test. e Thalmude illustrato ,
pag. 235 - 505.

2) Cf. Maldonat. in hunc loc. Cf. in-
super Christiani .&nappii: Commentatio-
1em in colloquium Christi cum Nicodemo
de natura atque usu discipline suam, Joan.
ni, 1-21, in opere: Scripta varii argu-
menti , Vom, 1, ed. 2, Halis Saxon. 1823,

pag. 181 et seqq. Plura in ea scitu digna
reperiuntur, quibus Auctor ostendit,
agi in citatis Christi verbis de vero ex-
terno Baptismate in aqua, ejusque evin-
cit necessitatem, Non tamen absque de-
lectu hoc opusculum lustrari debet ;
etenim hinc inde nonnulla in eo haben-
tur quie rationalismum sapiunt, prout
usuvenit in omnibus fere scriptis Pro-
lestantium recentiorum.

3) Joan. Moschus in Prato spil'ituali ,
cap. 176, in Biblioth. Putrum De la Bi-
gne, tom. m, pag. 617; Niceph. lib. 3,
Hist. cap. 37.

si Judaeus ille sanitatem recuperavit, id consecutus est ratione
fidei, et desiderii Baptismi, quo flagrabat.

19. Ad 2», Dist. Cujus tamen responsum tanquam suppo-
sititium, aut saltem mendosum a pluribus criticis habetur, conc.
in hypothesi quod sincerum et authenticum esset, subd. Excu-
savit Pontifex Stephanus. sacerdotis baptizantis ignorantiam,
conc. approbavit Daptisma, 26g. 1); sic etiam ut supposititium
rejicitur decretum Siricii, utpote nullo idoneo testimonio firma-
tum, illud enim omnium primus protulit Theodorus Cantua-
riensis in suo Poenitentiali; porro Theodorus tribus. circiter
seculis a Siricio distat. Quamquam dubitant etiam. docti viri,

CAP. I. DE MATERIA BAPTISMI.

utrum hoc Pemnitentiale 'Theodori sit. |

20. Ad 3", Dist. Si talis preterea fuisset Christi. voluntas,
a qua id unice pendet, conc. secus, trans. De illa porro con-
stat ex sensu Ecclesie traditionali et praxi ?).

PROPOSITIO II.

Vera est de Baptismi Sacramento doctrina vigens in Ec-
clesia Romana, que tenet, illum weque valere sive per
ünmersionem, sive per infusionem aut aspersionem con-

feratur.

21. Hac ratione concepta propositio de fide est, cum ab ali-
quot szeculis in Ecclesia Romana conferatur Baptisma per infu-

1) Hoc responsum , quod est num. 11,
ac perhibetur datum a Stephano rr, vel
ut alii contendunt, a Stephano ii in Ca-
risiaco villa, Britannico monasterio, quod-
que omnium primus vulgavit Sirmondus,
tom, n, Conc. Antiqua Gallie, Lutet.
Paris. 1629, pag. 16, ita se habet: δὲ
in vino quis, propterea quod aquam non
inveniebat omnino periclitantem infan-
tem baptizavit, nuHa ei exinde adscri-
bitur culpa. Infantes sic permaneant in
ipso Baptismo. Nam si aqua adfuit prz-
sens, ille presbyter excommunicetur,
et penitentie submittatur, quia contra
canonum sententiam agere praesumpsit."

Circa hoc responsum diversa sunt
criticorum judicia 10 alii, ut Natalis
Alex. Hist. eccles. scc.vim, cap.r, art.
6, putant esse corruptum. 29 Alii, ut
Labbeus, censent verba, que ibid, le-
guntur et difficultatem faciunt: infantes
sic permaneant in. ipso Baplismo, esse
glossema, e margine in textum temere
intrusum. At hi: sunt mer: conjecture,
qui in nullo codice fundantur, et pre-
lerea ex decreto Siricii, in quo eadem
pene verba occurrunt, refelluntur. 3? Alii
putant hec responsa non esse data a
Stephano Papa, sed a Stephano Episcopo

Tornacensi, qui sub finem sc. 1x, flo-
ruit: at hoc etiam sine fundamento, et
sine testibus adstruitur. 49 Demum Ant.
Jos. Binterim in opere germanico cui
tit. fecit: Precipua monumenta Ecclesie
christiano - catholice ex primo , medio et
novissimo evo, Mogunt. 1825, tanquam
spuriam rejicit totam hanc responsionum
collectionem ,. atque a monachis conten-
dit esse confictam, pluribusque argu-
mentis intrinsecis et extrinsecis in me-
dium adductis adnititur id evincere, qu:
hic recensere non vacat, et conclüdit:;
Neque Stephanus, neque Siricius Bapti-
sma« in vino vel in ipso extreme necessi-
tatis casu approbarunt. Eumdem Aucto-
rem cf. tom. rr, part. 1, ὃ. 2, pag. 10 et
seqq.

2) Atque hic juverit specimen exhi-
bere pessim:z fidei qua laborant, aut
turpis ignoranti: in qua versantur plu-
res Protestantes circa doctrinam et pra-
xim Ecclesie Catholicze. Refert enim
Hughes in Controversiis cum Brecken-
ridge , alias cit. Controv. vi, pag. 72,
se interfuisse in Statibus federatis Ame-.
ric: cuidam congressui generali, in quo
episcopi (protestantes) discutiebant quz-
slionem: utrum validus sit Baptismus

sionem , atque in Rituali Romano a S. Pio V edito utraque ratio
baptizandi, juxta uniuscujusque Ecclesie consuetudinem, sive
per immersionem, sive per infusionem , aut etiam per asper-
sionem probetur, insuper a Conc. Trid. editus hic canon ΠῚ de
Baptismo est: δὲ quis diverit, in Ecclesia Romana, que
omnium Ecclesiarum mater est , et inagislra , non esse ve-
ram de Baptismi Sacramento doctrinam ; anath. sit.

22. Ad hoc porro fidei dogma tuendum, satis est nobis osten-
dere, modum Baptismi conferendi non spectare ad Sacramenti
essentiam, sive substantiam, sed ad meram disciplinam, quae
propterea Ecclesi; potestati subest. Id autem facili ratione evin-
cimus. Illud enim ad Sacramenti substantiam non pertinet, sine
quo Sacramentum consistere potest, atque ut tale quovis tem-
pore habitum est; atqui ejusmodi est Baptisma sine immersione,
sed sola aut infusione aut aspersione administratum. Ergo.

23. Jam vero licet Baptisma sive per unam, sive per trinam
immersionem communiter obtnuerit in Ecclesia. usque δά S.
Thom:e ztatem, qui propterea scribebat: futius esse baptizare
per modum iminersionis, quia hoc habet communior usus 1);
nunquam tamen spectata fuit ejusmodi immersio tanquam essen-
tialis Sacramento. Etenim. semper exceptiones alique admissa
sunt; cum Christus preceperit quidem baptizare, non autem
modum baptizandi determinaverit,

. 2/1. Id constat 1* ex Baptismate clinicorum eorum przser-
üm, qui morti proximi constituti erant; quibus, ut patet, non
alia ratione, quam per infusionem aut aspersionem illud con-
ferri potuit. Isti porro clinici, qui postrema vitz periodo tincti
fuerunt, frequentissimi erant primis Ecclesiz szculis, ut liquet
ex Patrum scriptis; qui declamarunt quidem adversus eos, qui
moras nectebant ad suscipiendum Baptisma, nunquam tamen
dubium moverunt de valore Baptismatis, quod fuerit admini-
stratum absque immersione 2).

29. Constat 2" ex pluribus documentis, quz suppetunt ex anti-
quitate ac ostendunt baptizandi ritum per infusionem aut asper-
sionem obtinuisse. Talia sunt Acta Lucilli Martyris pud Surium 3),
nec non S. Bacchi junioris apud Combefisium *), Acta S. Gratiliani,

TRACTATUS DE BAPTISMO.

collatus a sacerdote catholico. Satis dif-

ες adversus eos, qui differunt Baptisma ;
fivilis visa ipsis est hiec quistio, Hinc

S. Basil. Homil. in S. Baptisma, etc.

quosdam lerarunt, ut eam mature per-
penderent, Qui in conventu frequenti
retalerunt invalidum esse hujusmodi Ba-
plisma ob has duas pricipuas rationes:
1* eo quod a Catholicis administretur
infantibus Baptisma lingua /atina (quam
profecto infantes non intelligunt); 2* quia
ab ipsis baptizatur in o/eo. Risum tenea-
tis amici!

1) Pari. 3, q. 66, art. 7.

2) Cf. S. Gregor. Naz. Orat. xv, In
sanctum Baptismas ὃ. Greg. Nyss. Orat.

Cf. etiam Bingham Qrig., etc. vol. 1v,
lib. 10, cap. 11.

3) Tom. iv, in Actis S. Laurentii,
pag.612, ubi legitur, quod cum S. Lau-
rentius catechiza set Lucillum accepta
aqua, eaque óeaedicta , F'udit super ca-
put ejus.

4) In op. Christi Martyrum lecta trias.
Paris. 1666, pag. 83 et seqq. ubi hic
Baptismum administrandi ritus velüti
passim receptus exhibetur. Cf. ejusdetu
Combefisii notam n. 6.

CAP. I. DE MATERIA |. BAPTISMI.

nec non ÁctaS. Lindgeri, qui praterea exhortabatur mulieres ut
morituros infantulos baptizarent infznctos aqua, vel superin-
fusos 1) cum invocaüione SS, Trinitatis; ut omittam Acta S.
Laurentii, qui S. Romanum urceo. baptizavit in carcere ?).

20. Constat 3" ex eo, quod Rome jam ἃ 88:0. VI non raro
observatus fuerit ritus baptizandi sine immersione, ut ostendit
Mabillonius 3); sane S. Gregorius M. tum unicam immersionem,
tum infusionem ad valorem. Baptismi sufficere declaravit apud
Conc. Toletanum IV 1). |

21. Constat I? ex veteribus picturis et sarcophagis, in quibus
eernitur Daptisma infusione datum, quae memorant Marte-
nius 5), et Ciampinius 9). |

28. Constat 5" ex confessione ipsorummet Orientalium, qui
docent, deficiente sufficient aque copia, posse. administrari
Baptismum per infusionem, ita Ecbanassal, Echmini canonista
JEgyptius, Gregorius Abulfaragius ex auctoritate: Jacobi Edes-
seni apud Renaudotium 7). Quinimo Graeci ipsi, ut refert
Goarius oculatus testis, solent recens natos infantulos superin-
fusione baptizare 8). |

29. Cum igitur ex his aliisque monumentis certissime con-
"stet, ritum baptizandi per solam immersionem inviolabiliter in
Ecclesia custoditum non esse, adeoque modum abluendi non
spectare ad Baptismi essentiam, sed debere adnumerari inter
ritus discipline, quas varietati subjicitur, hinc aperte infertur,
perperam Graecos Ecclesie latinz: succensere, quasi ipsa verum
baptisma non retinuerit. |

30. Plures porro exque gravissimz causz Ecclesiam Roma-
nam induxerunt ad adoptandum ritum infusionis: ac primo
quidem ob usum, qui paulaum inductus est ex «majori facilitate
collationis hujus Baptismi, quique adeo invaluit, ut rituales
hbri editi sub finem sec. XIV Jam prescripserint Baptismum
infusione conferendum 9). 2? Ut tenelle ztau infantili prospi-
ceretur cui immersio nocere potest, atque ut averteretur peri-
culum ne infantes manibus ministri delapsi in profundum bapti-
sterii suffocarentur , quod non semel contigit, neve aquz fontis
baptismalis fedarentur, quod malo omine habebatur, ut in ablu-
tione Constantini Copronymi observatum est 19); et sic non absque

1) Apud Martenium de antiquis Eccl.
ritib. lib. r, cap. r, art, 14, ubi plura
alia exempla invenies.

2) Apud Surium loc. cit. pag. 61^;
idipsum testantur adhuc antiquas ima-
gines qui in ejus Ecclesia asservantur,
et urceus' ille qui adhuc ibi extat,

3) In Museo Italico , tom. 11.

^) Cf. Card. De Aguirre Collectio ma-
rima Conc. Hisp. Vom. 11, in not. n. 106,
in cap. 6 ejusd, Conc.

5) Loc. cit.

6) Vetera monumenta, part, 11, tab.
4 et 5.

7) Op. cit. liv. 2, chap. ^.

8) Cf, EYXOAOTLION sive Rituale
Grecorum , vol. r, fol. Lut. Paris. 1647,
in Baptismatis officium n, 21, pag. 365
et seqq.

9) Cf. Auctores cit.

10) Cf. Theophanis Cronographiam ,
edit. Combefisii. Paris.1655, ad an. 711,
pag. 335.

11 TRACTATUS DE BAPTISMO.

eravi labore renovanda aqua esset, qua satis prolixa benedi-
ctione consecratur. 89 Ut consuleretur pudicitize mulierum post
abolitum Diaconissarum ministerium 1). Ad tollenda incommo-
da, quz in regionibus septentrionalibus esr habentur,
in ὅν τρῆμα Baptismi per immersionem algenübus aquis. Cz-
terum in nonnullis adhuc latinis Ecclesiis Baptisma per trinam
immersionem confertur, ut ex. gr. in Mediolanensi.

DIFFICULTATES,

31. Οὐ). 15 Paulus asserit Rom. VI, 4, nos consepultos esse
cum Christo per Baptismum, cujus Sepulturam triduanam ,
inquit S. Leo M., mitatur trina demersio 3). 2" Patres preterea,
docent immersionis ritum oriri ex traditione Apostolorum, et
Christi precepto. 3" Poen: proinde statutz fuerunt contra eos,
qui semel immergebant. 4^ Atque hujusmodi ablutionem , apud
Eunomianos usitatam, Patres Concilu Constantinopolitani I ir-
ritam declararunt 3); prout postea pariter eandem irritam pro-
nunciavit esse apud DBonosiacos Gregorius II. 5" Cornelius item
Pontifex perinde ac Magnus dubitarunt de Daptismate per in-
fusionem dato. Ergo. "IN

32. Resp. Ad 1«, Dist. Per Bapüsma quavis: ratione colla-
tum, conc. sola immersione, subd. Expressiori significatione,
conc. substanüali, neg. et hoc sensu exponi debent verba S.
Leonis M. qui alludit, quemadmodum etiam Apostolus, ad ri-
tum, qui tunc temporis obtinebat. | 1

33. Ad 2", Dist. Patres docent irnmersionis ritum ex tradi-
tione descendere apostolica, at ecclesiastica et disciplinari, conc.
divina et dogmatica, ideoque nulli mutationi ac varietati obno-
xia, neg. Alioquin Baptisma clinicorum non probassent.

9^. Sic etiam docuerunt profluere hunc ritum ex precepto
Christi; Dist. Late sumpto, quale nempe profluere censetur ex
Baptismo ab ipso in Jordane per immersionem suscepto, conc.
siricte sumpto- ac rigoroso, 269. Alias nunquam passi essent
aliquam fieri exceptionem ; non omnia autem quz Christus ges-
sit, vim praecepti obünent, ut ex aliis multis constat.

39. Ad 3", Dist. Ponce statute sunt, eo quod tales recede-
rent a recepta tunc temporis disciplina ,. quod privato homini,
seposito necessitatis casu, non licet, cozc. eo quod invalidum
censeretur ejusmodi Daptisma, zeg. Et hinc responsio patet ad
ea, qua etiam opponi solent ex can. IV Apostolico, quo depo-

.1) Qua ratione olim mulierum pudi- 3) Horum omnium Patrum et Conci-
citi consultum esset dum baptizaren- liorum auctoritates collectas invenies in
tur, cf. Martenium, Vicecomitem, Bin- nota Guillielmi Beveregii ad can. τ, apo-
ghamum locis cit. stolic. de quo infra; apud Cotelerium ,

2) Epist. xvin, ad universos Episcopos Patrum apostolic. tom. 1, pag. 468.
per Siciliam constitutos, cap. 3, edit, 1
Ballerin. —

oma

CAP. II. DE BAPTISMI FORMA. 15

sitionis poena infligitur Episcopis et presbyteris, qui vel ex ne-
eligentia vel ex contemptu recedebant ab ecclesiastico more
conferendi Baptismum per trinam immersionem 1). — |

36. Ad "n, Dist. Eo quod preterea peccarent Eunomiani
circa formam, conc. ob unicam precise immersionem, vel z2eg.,
vel subd. utpote illicitam pro ea ztate, ac propter haereticum
principium Eunomianorum ,. ex quo profluebat hzc illorum ab-
lutio, conc. utpote invalidum, z2eg. Cum enim Eunomiani ac
Bonosiaci perverse de Trinitate. crederent, corrupta propterea
ab iis est Baptismi. forma, hinc tincti iterum ab Ecclesia sunt
qui fuerant ab his haereticis baptizau. 2]

37. Ad 5", Dist. Dubitavit Cornelius. de Baptismi. effectu
propter malam Novatiani dispositionem, co9zc. de substantia
Daptismi, zeg. prout jam notaverat eruditus Valesius 3); quod
pariter. de omnibus in lecto decumbentibus , et Baptismum ef-
flagitantibus ob metum mortis imminentis, dubitandum esse
zeneratim observavit Synodus Neoczsariensis 3); atque ob hanc
prudentem suspicionem factum est, ut irregulares haberentur
in mortis articulo baptizati. Quod 51 Magnus dubitavit de valore
Daptismi per infusionem collat, ejus dubium excussit S. Cy-
prianus *), imo omne dubium sustulit Ecclesia universa, qua
semper ejusmodi Daptisma ratum habuit, ut constat ex dicus 5).

CAPUT Il.

DE BAPTISMI FORMA.

98. Evangelicam Baptismi formam vitiarunt Gnostici, Valen-
tiniani, Montaniste aliqui, Sabelliani, Priscillianiste, aliique, de
quibus hzresiographi late disserunt 9).. Zwingliani, Calvinistz,
Sociniani, formam quidem Catholice Ecclesiz retinent, ita ta-
men, ut eam minime necessariam censeant, cum ex eorum
systemate Baptismi virtus, perinde ac aliorum Sacramentorum,
ex sola fide pendeat 3). Ex Catholicis haud pauci theologi atque

- 1) €f. Guill. Bevereg. loc. cit. . hoc ipsum confirmat auctoritate Scri-

2) In lib. 6, Hist. eccl. Eusebii, cap. 42,

3) Can. xii, cujus haec verba sunt:
Si quis :grotans fuerit baptizatus, non
potest in presbyterum evehi, Fides enim
ejus non est ex instituto, sed ex ne-
cessitate. Nisi forte propter consequens
ejus studium et fidem, hominumque
raritatem." Cf. in hunc canon. Beveregii
annotationem, Vid, etiam circa hoc cli-
nicorum. Baptisma S. Joan. Chrysosto-
mum, Hom. Lx, ad Catechum.

4) Epist. Lxxvr. Ubi non solum ejus-
modi Baptismum plenum ac legitimum
esse censet, sed praterea clinicos ni-
hilo inferiores esse ait iis, qui sani
Baptismum in Ecclesia susceperunt ;

pturarum. Haud ignoro a nonnullis tum
hanc, tum alias epistolas S, Cypriani,
inter spuria aut saltem dubia ejus scri-
pta rejici; at perperam, .ut suo loco
ostendimus. Interim cf. in eandem epist.
notas Stephani Baluzii.

5) Cf. S. Thom. part. 3, q. 56, art. 7.

6) Cf. Bingham, lib. 11, cap. 3.

7) Sane Lutherus his omnibus przi-
vit scribens in lib. De Captiv. Babylon.
de Baptismo: ,Baptismum esse ratum
quibuscumque verbis collatum, modo
non in nofnine hominis sed in nomine
Domini detur," Cf, Bellarm. lib, De Bapt:
cap. 3, n. 7. !

scriptores ecclesiastici recensentur, qui putent, ab Apostolis
ex quadam dispensatione administratum fuisse Baptisma in no-
mine Jesu tantum; imo ejusmodi ablutionem ratam habuisse
nonnullos Patres; nec desunt qui valuisse ejusmodi Baptisma
collatum in uno Christi nomine quovis tempore arbitrentur 8),
Controversia prior, quz» dogmatica est, non debet permisceri
cum posteriori quzstione, qus est jam critica. Hanc pro-
pterea rejicientes ad. scholia; qua inferius adjiciemus, illam in
praesentia solum expendimus. Mun

TRACTATUS DE BAPTISMO,

PROPOSITIO.

Vera est de Sacramento Baptismi doctrina in Ecclesia Ro-
mana, que tenet baptixandum esse sub distincta invoca-
tione trium divinarum Personarum. |
39. Est de fide, ut constat ex adducto in sup. propos. can. .

III Conc. Tridentini, collato cum can. IV quem toferius profe-

remus, in quo sub anathematis telo idem Concilium ratum ac

verum esse decernit Baptismum datum ab haereticis in nomine

Patris et Fili et Spiritus Sancti. Forma igitur prescripta ab

Ecclesia Romana est: Ego te baptizo in nomine Patris , etc.

Ab ea quoad substantiam non differt forma, qua in usu est in

Ecclesia greca: Baptizatur (βαπείζεται) servus Dei in nomine,

etc. ?). Eadem viget in exteris Ecclesiis orientalibus. Dum pro-

pterea defendimus formam, que obtinet in Ecclesia Romana,
adstruimus pariter Baptismi formam Ecclesie universalis.

^40. Veram porro esse Ecclesie Romanae doctrinam relate ad
memoratam formam patet 1" ex Christ verbis Matth. ult.:

Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Pa-

tris, et Filü, et Spiritus Sancti. | |
41. Patet 2^ ex unanimi Patrum consensu, qui doeent, nul-

lum esse Baptisma, quod non constiterit invocatione trium Per-
sonarum divinarum. Tertullianus lib. De Baptismo: Lez tin-
gendi, scribit, énposita est, et forma prescripta. Ite, inquit,
docete nationes , lingentes eas in nomen Patris, el Filü, et

Apiritus Sancti 3); S. Cyprianus Epist. LXXIII, ad Jubaian.:

Quando ipse Christus , mquit, baptizari jubeat in. plena. et

adunata "Trinitate *). S. Ambrosius lib. De Mysterüs: Nisi

baptizatus fuerit (Catechumenus) in nomine Patris, et Fil,

1) €f. Bellarm. loc. cit. n. 8, orientales Ecclesias reliquas assentiri

2) Non autem, ut nonnulli scribunt, -

βαπτεζέσϑω baptisetur. Cf. Goarium op.
cit. pag. 335 et seqq., ubi plura affert
officia Grecorum S. Baptismatis; nec
non Arcudium in Concordia Ecclesie
orientalis et occidentalis, cap. 8. Graecis

, Perpetuité de la

in Baptismi forma ostendit Renaudotius,
foi, tom, v, lib. 2,
chap. 5. :
3) Cap. 13, edit, Rigalt.
4) Edit. Maur. in quem locum cf. not.
Maurin. edit,

1 CAP. II. DE BAPTISMI FORMA. 17

οἱ Spiritus Sancti, remissionem non potest accipere pecca-
torum 1); S. Basilius lib. De Spiritu Sancto: Sicut enim cre-
dinus in Patrem, et Filium, et Spiritum Sanctum, sic. et
baptizamur in nomine Patris, ec. 2). Et hi pauci ex multis
sufficiant 3). |

42. Patet 3" ex perpetua constantique utriusque Ecclesi
orientalis et occidentalis praxi, de qua non solum constat ex
Synodis Arelatensi I, et Νιοῶπα I, sed preterea ex multiplici
argumento, quod ex eadem praxi Patres eruerunt ad confun-
dendos Sabellianos , Arianos , Macedonianos, Eunomianos alios-
que Trinitatis osores. Id ipsum conficitur ex omnibus. utrius-
que Ecclesi& euchologiis et ritualibus libris, aliisque monu-
menüs allatis a Martenio ac enaudoüio. Ergo.

DIFFICULTATES.

43. Οὐ). Y. Si verba Christi: Bapfizantes in. nomine, etc.
inducunt necessitatem ea proferendi in collatione Baptismi,
etiam alia verba: Euntes docete, inducerent necessitatem
proferendi inter docendum: Ego vos doceo; quod nemo di-
cet. 2? Adde, illud zn nomine solum significare 2n virtute et
fide; hinc 85 cum divinarum hypostaseon una sit substantia,
ac per circuminsessionem una Persona in altera sit, perinde
erit; sive in unius, sive in trium distincte Personarum no-
mine Daptisma conferatur aut etiam in nomine Trinitatis, ut
nonnullis placuit 1). 4? Imo omnis omittitur forma in illa col-
latione Baptismi, que a S. Ambrosio, seu Auctore librorum
De Sacramentis, lib. II, cap. VII, describitur; prout etiam
omittitur in Libro Gelasiano, ex codicibus Thomasi et
Colbertno 5). Ergo.

μι, Resp. Ad 1", Neg. In factis enim attendi debet ad vo-
luntatem institutoris; porro voluntas Christi patefacta est ex
praxi Ecclesie, quz ita intellexit. verba Christi, ut ea sola
exprimerentur, quibus ipsa utitur in administratione , alia vero
non item. Idque "merito, quia docendi actio satis ipsa per se
innotescit absque additamento: Ego te doceo; acüo autem
üngendi, cum' per se indifferens sit ad plura denotanda, coar-
ctari debuit ad actionem sacramentalem per invocationem SS.
Trinitatis.

1) Cap. ^t.

2) Cap. 12: Ὡς γὰρ πιοσεύομεν εἰς πα-
τέρα καὶ vtov καὶ ἄγεον πνεῦμα, οὕτω καὶ
βαπτεζόμεθα εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς
*. T. λ. Atque hic animadvertendum, S.
Basilium data opera refellere eos, qui
contendebant valere Baptisma collatum
in nomine solius Christi.

3) Reliqua testimonia cf. apud Pame-

Tom. VIII,

lium Azz0t, 1, in lib, Tertulliani de Ba-
plismo.

4) Inter quos recensetur Cajetanus
In 35 part. S. Thom. 4. 66, art. 5, ubi
etiam alias formas proponit et discutit.

5) Cf. apud Muratorium in op. Litur-
gi« Romana vetus, Venet. 1718, tom. r,
col. 570 et 596.

TRACTATUS DE BAPTISMO.

45. Ad 2, Neg. Illud Zn nomine solam significare virtutem
ei fidem; significat enim preterea invocationem et appellatio-
nem trium divinarum Personarum, quai graüam largiuntur et
sanctificationem efficiunt.

36. Ad 3», Resp. Esto, quod unaquaeque trium. divinarum
Personarum, ratione idenütalis nalurz aut circuminsessionis,
in altera sit; cum tamen Christus formam przscripserit in. in-
vocatione trium distincte Personarum , atque Ecclesia ita in pra-
xim deduxerit, non absque gravi piaculo, ac periculo saltem
nullitatis Sacramenti, alia quavis forma adhiberetur. Diverse
formas a nonnullis scholasticis excogitate , quamvis quoad sen-
sum videantur convenire.cum forma a Christo prescripta et. ab.
Ecclesia usurpata, nulla ratione in praxi admitti possunt 1)..

A7. Ad !'P», Neg. Etenim S. Ambrosius, seu Auctor librorum
De Sacramentis, prout observant Maurini editores, enumerat
interrogationes mersionesque non quo ordine, sed qua mente,
quamve ad rem exhibendam fierent. Premittebantur enim olim
interrogationes, iisque absolutis inchoabantur mersiones cum
apposita forma, ut patet tum ex omnibus liturgicis libris, tum
ex eodem ipso Auctore qui nobis opponitur. Hic enim ibid. lib.2,
cap. V, n. 14, jam dixerat: Codestia verba, que Christi sunt,
quod baptizemus in. nomine Patris, et Fili, et Spiritus
Nancli; οἵ cap. VII, n. 22: In uno autem nomine baptizeri
nos jussit (Christus), hoc est, in nomine Patris, et F'iliz, etc. 3).
. 48. Eadem responsio aptari debet ad id, quod objicitur ex
silentio Libri Gelasiani, cum eadem sit ratio; eo magis quod
in eodem Sacramentario Gelasiano juxta codices regium et No-
viomensem haec reperiatur forma pro Baptismo infirmorum:
Baplizo (e, in nomine Patris, et. Filü, et Spiritus Sancti,
ut habeas vitam eternam 3).

49. Atque hic obiter animadvertendum est, ejusmodi addi-
tiones: μέ habeas vitam. eternam; vel, ut addunt Graci:
Baptizatur servus Dei in nomine Patris amen, et F*lit amen,
οἰ Spiritus Sancti amen. Nunc et. semper et in secula secu-
lorum, aen; non aUingere substantiam, ideoque non officere
Sacramenüi valori. |

1) Inani prorsus labore nonnulli scho-
lastici. diversas Baptismi formas exco-
gilarunt, ut deinceps inquirerent. num
validum, an vero invalidum censendum sit
Baptisma tali vel tali forma administra-
tuin. Etenim absque gravi piaculo nemini
fas est a recepta in Ecclesia forma re-
cedere. Quod si id fiat, saltem sub con-
ditione Baptisma .esset iterandum. In
his enim, ex quibus pendet :;eterna sa-
lus, tutior omnino via teneri debet.

2) Cf. in objectum locum annotatio-
nem editt. Maur. Perperam Chardon in

Histoire des Sacremens, liv. 1, sect. 1,
part. rm, chap. v, contendit adversus
laudatos editores , reipsa S. Ambrosium
nullam Baptismi formam necessariam
cit. loc. agnovisse. Hoc enim perinde
est, ac vele in meridiana luce ciecu-
tire. Atque hic quidem animadverto,
hunc Auctorem eruditum se exhibere,
sed interdum etiam nimis liberum esse,
el novitates aucupantem.

3) Cf. apud Marten. loc. cit. art. 18,
0rdo v.

^ CAPUT ΠΕ
DE MINISTRO BAPTISMI 2

50. Duplex questio institui potest circa Baptismi ministrum,
ad validam, scilicet, et ad licitam hujus Sacramenti admini-
strationem. Ád ejus valorem non requiri in ministro fidem ac
probitatem, suo loco ostendimus 1). Num vero praterea ad
Daptismum rite ac valide administrandum determinata. mini-
strorum requiratur conditio, anceps videtur Calvinianorum
sententia. Interdum enim videntur Daptisma a laicis, foeminis
praesertm, administratum, tanquam invalidum rejicere, inter-
dum vero tantum ut illicitum illud videntur respuere, quamvis
in casu necessitatis ab illis conferretur. Quidquid porro de
istorum hareticorum mente sentiendum sit, nostrum erit osten-
dere, posse in necessitatis casu a quocumque Baptismum con-
ferri, ita ut ratus ac licitus haberi debeat.

91. Et hec quidem cum urget, ut diximus, necessitás ; ex-
tra hanc enim nequit Baptismus licite conferri, nisi a proprio
ejus ministro, qui potest esse ordinarius aut extraordinurius.

52. Qus ut planius intelligantur, rato habenda est triplicis
hujus Sacramenti administrationis, quc disüunguitur in. sofe-
nem , publicám, et privatam. Solemnis censetur ea, qua in
solemnitatibus Paschatis et Pentecostes olim precipue obtine-
bat 2); publica ea dicitur, qua passim in Ecclesia Baptisma
confertur suis ritibus ac ceremoniis; privata denique ea est,
qua gravi impellente necessitate, quovis loco ac tempore, idem
Sacramentum administrari consuevit. |

1) Tract. De Sacram. in genere , n-123
et seqq. TIN

2) Duos hos dies Paschatis et Pente-
costes, a primis Ecclesie seculis Ba-
pismo solemniter conferendo conse-
cratos fuisse, Tertullianus lib. De Ba-
plismo , cap. 19, diserte his verbis testa-
tur: ,Diem Baptismo solemniorem Pa-
Scha prostat .... Exinde Pentecoste:
ordinandis lavacris latissimum .spatium
est." Qui mos ut illesus servareLur,
cum summi Pontifices Siricius, Leo, Ge-
lásius, etc., tum Concilia quamplurima
operam dederunt, neque tamen efficere
potuere, quominus identidem violaretur,
ac Baptismus per diversas regiones in
przcipuis festivitatibus solemniter con-
feretur. De natali Domini luculentum
est S. Gregorii M. testimonium: lib. 8,
Epist. 30, Indict. , ad Eulogium scri-
bentis: »ln solemnitate autem Dominice
naüvitatis, qu: hac 1 Indictione trans-
acta est, plus quam decem millia Angli
ab eodem nuntiati sunt fratre et coépi-

scopo nostro (Augustino) baptizati." Eo-
dem die Clodoveum Francorun regem
regeneratum esse memorat Avitus Vien-
neusis Episcopus in epistola ad ipsum-
met regem. Eumque morem in Galliis
usu receptum esse liquet ex Gregorio
Turon. lib. De Glori« confess., cap. 69 et
76 ; necnon lib. 8, Hist. Francorum; cap.9;
idem et de natali S. Joan. Baptiste die
censendum esse persuadet hic postre-
mus Gregorii Turonensis locus. Plura
sunt antiquorum testimonia pro Epipha-
niorum die. Hac praesertim festivitate
Siculi baptizari amabant; quod S. Leo M.
Epist. xviu , n. 2 et 9 improbat. S.Greg.
Nyssen. ea ipsa die orationem ad bapti-
zandos habuit. Morem eundem adstruunt
S. Greg, Naz. Orat. xy; Joan; Moschus
in Prato Spirit. , cap 214; et Ratherius
Veron, Serm. 1, De Quadrag. Plura alia
cf. apud Coustant Epist. Rom. Pontif. in
adnot. ad Epist. S. Siricià «ad Himerium,
col. 626.

20 ; TRACTATUS DE BAPTISMO.

53. Itaque Baptismi solemnis minister proprius et ordinarius
est Episcopus; publici est sacerdos, delegatus vero et .extra-
ordinarius est diaconus; privati denique quilibet esse potest
sive clericus, sive laicus, sive masculus, sive foemma , nec non
hereticus et infidelis.

94. Circa Baptismi solemnis et publici ministrum ordinarium
et extraordinarium nulla nobis est controversia cum Protestan-
tibus; quare in hoc tradendo doctrine capite breves esse pos-
sumus, non item vero in altero capite vindicando ob dissensio-
nem Calvinianorum, de qua modo diximus.

PROPOSITIO I.

Sacramenti. Baptismatis ministri ordinarii sunt. Episcopi
et. presbyteri, extraordinarii vero et ex delegatione,
diaconi. , :

99. Est certa quoad singulas suas partes. Ac primo quidem
Episcopos ordinarios esse hujus Sacramenti ministros , nunquam
dubitatum fuit. "Tales praterea esse presbyteros, subordinatos
tamen, constat ex Eugenio IV, qui in suo Decreto, seu In-
structione pro Armems, aperte tradit: Minister hujus Sa-
crainenti Baptismi est sacerdos , cui ex officio competit bapti-
sare!) lnniüitur autem haec doctrina sensu Ecclesiw tradi-
tionali, quae semper illa Christi verba: Euntes docete bapti-
zantes, quod atunet ad collationem Baptismi, intellexit tam de
Episcopis, quam de presbyteris. Sane Constitutiones aposto-
lice permittunt. baptizare solos Episcopos ac presbyteros
ministrantibus diaconis 3). Sic Innocentius I pro certo habet
presbyteros baptizare sew extra Episcopum, seu presente
Episcopo 3). Imo innititur doctrina hzc Apostolorum agendi
rationi, ut colligitur ex Act. X, 448, ubi Petrus Cornelium ejus-
que familiares per alios baptizari Jussit, atque ex I Cor. I, 15
et seqq., in qua Apostolus profitetur nonnisi paucos a se bapti-
zatos esse, addens: Nom emn misit ane Christus baptizare,
sed evangelixare. Quare Act. XIX, idem Apostolus aliorum
ministerio baptizavit duodecim Joannis discipulos , quibus postea
Ipse manus imposuit.

96. Quod si interdum nonnulli Patres Episcoporum faculta-
tem exigere videntur, ut presbyteri tingere possint, vel de so-
lemni Baptismi administratione intelligendi sunt 5), vel de.ser-
vando ordine in ecclesiastica politia et recta regiminis forma,

AM A Hard. Acta Conc., tom. IX, ipsum constat ex Cam. «postolic. ΧΕΙ)
: ^v PD ; XLVIH. et L. E |
Bdániso. τὼ Std ng ἢ μονοεὲς ἕπε- 3) Epist. xxv «d Decent. n. 6.
,0710.$, v0 πρεοβυτέροις, ἐξυπηρετου- —— ^) Itaquidem Catechismus Rom. part. 1,
μένων αὐτοῖς τῶν διακόνων. Qf. apud cap.2, n. 22 !
Coteler. op. cit. cum notis appositis. Id ; D. 22.

CAP. III. DE MINISTRO BAPTISMI. 21

juxta quam par erat, ut quum baptizantium Episcoporum copia
suppeteret, presbyteri ab eo munere se temperarent, licet sui
ordinis proprio, preut neque nunc temporis omnibus indiscri-
minatim presbyteris licet Baptisma conferre, sed solum ex pa-
rochi licentia; vel denique hzc Patres illi docuerunt, ut com-
monefacerent, presbyteros non esse nisi ministros subordina-
(0s, prout supra animadvertimus 1).

57. Diaconos porro ministros esse extraordinarios ablutionis
sacramentalis constat ex Actis apostolicis VIII, 38, ubi Philip-
pus diaconus baptizasse perhibetur Eunuchum , et v. 12, bapti-
zasse viros el mulieres. Jam vero eum id prestitisse ex apo-
stolica delegatione, eruitür ex sensu totius antiquitatis, in qua
diaconi exhibentur tantum ut ministri extraordinarii. hujus Sa-
cramenti, Diaconis enim nullum in ecclesiastico ordine Sa-
crainentum perficere conceditur; sed hoc dumtaxat, ut eo-
rum, que perficiuntur ministri sint, uti loquitur S. Epipha-
nius ?); et ante ipsum Constitutiones apost. aperte ferunt ?/los
non baptizare ?); scilicet ex munere proprie suo. Aliquando
enim hoc Sacramentum collatum ab iisdem fuisse aut conferri
. posse quum aecessitas extrema compellat , patet ex cap. Dia-
conus *), quod ex epistola Gelasi ad Episcopos Lucani de-
promptum est. | Isthzec autem necessitas &stimabatur ex oppor-
tunitate Baptismi conferendi et absentia Episcopi vel Sacer-
dotis: ut ex Concilio Illiberitano colligitur 5). Imo constat, in

1) In antiqua Ecclesia rigidior disci-
plina:viguisse videtur circa jus confe-
rendi Baptisma, quod uni fere Episcopo
tribuebatur. Nam S, Ignatius in Epist.
ed Smyrnu. cap. 8, scribit : ,Non licet
sine Episcopo, neque baptizare." Tertull.
lib, De Bapt. cap. 17 : ,,Dandi quidem
( Baptismi), inquit, habet jus summus Sa-
cerdos, qui est Episcopus: deinde presby-
teri et diaconi, non tamen sine Episcopi
auctoritate." S. Hieron. Dial. «dv. Lucif.:
Unde venit, ut sine Episcopi jussione
neque presbyter neque diaconus jus ha-
beant baptizandi." Quocirca ubi Episco-
pum abesse contingebat, Baptisma die-
bus Pascha et Pentecostes solemniter
conferri consuetum, omittebatur, ut plu-
ribus ostendit eruditus Martene, De
antiq. Eccles. ritibus, tom.1, lib. 1, art. 3,
Cum igitur perhibentur presbyteri bapti-
Zare, etiam presente Episcopo , ut in
Epist. X S. Siricii, cap.'4, subaudien-
dum est et jubente ; sicut cum Conciliu
HispalenseIlI,an 619 celebratum, cap. 17,
decernit: ,,Neque coram Episcopo licere
presbyteris it baptisterium introire; nec
presente Antistite infantem tingere 5?
subintelligendum est: »isi ipse jubeat.
Hac ratione facile componuntur et con-
ciliantur illa decreta in speciem pugnan-
ua, et antique discipline inveniuntur

consentanea, ut advertit Coustant loc.
cit. Ceterum cum $S. Ignatius loc. cit.
addat, presbytero sine Episcopo haud
licere, aeque Agapen celebrare, id est, Eu-
charistiam conficere, àc penes omnes
exploratum sit, presbyteris jus ordina-
rium compelere consecrandi Euchari-
stiam; sic dubitari nequit, veteres.cum
interdicunt ipsis baptizare sine licentia
Episcopi. minime adimere iisdem vo-
luisse jus ordinarium baptizandi. Id unum
propterea volunt, hoc jus utpote subor-
dinatum mon potuisse a presbyteris in
praxim deduci absque Episcopi jussione
et facultate.

2) Hwres. LXXXIX, n. ^, ed. Petav. :
Καὶ γὰρ οὔτε Δειακόνοε ἐν τῇ ἐχκλησεαοτεκῇ
τάξεε ἐπιοτεύϑησάών τὸ μυστηρίων ἐπετε-
λεῖν, ἀλλὰ μόνον διακονεῖν τὰ ἐπειτελούμενα.

3) Lib. 8, cap.28, ubi aperte dicitur :
Διακόνος... οὐ βαπτίζεε, Diaconus ...
non buptiset.

^) Distinct. xcur, cap. 13, edit. Pithoi.

5) €an. rxx, qui ita se habet: ,Si quis
diaconus regens plebem, sine Episcopo,
vel presbytero aliquos baptizaverit , Epi-
Scopus eos per benedictionem perficere
debebit." In quem canonem cf. Albaspi-
neum, et Card. De Aguirre tom. 1 Co/-
lectionis mazime | Conciliorum. omnium
Hispanice.

22 TRACTATUS DE BAPTISMO. '

Ecclesia Romana in Paschatis pervigilio diaconis antiquitus in-
dultum fuisse baptizare, propter ingentem eorum mulutudi-
nem, qui ad Baptismum accedebant !); quod pariter passim
prestabant in. diaconiis, in quibus ipsi plebem regebant, ut
liquet ex cit. Concilio Illiberitano. Hac ratione exponitur, quod
in diaconorum ordinatione dicitur: Diaconum. oportet anini-
strare ad altare, baptizare, et predicare. Qus verba signi-
ficant quidem, diaconos vi propric ordinationis idóneos effici
ut ad przdicandum ac bapüzandum assumi seu deputari pos-
sint; sed non excludunt mandatum et delegationem, prout
autumat Cellotius ?) contendens inde, diaconis jus competere
conferendi Baptismum ea officio. Apposite ostendit S. Thomas
diaconos przcise institutos esse, 4 snimisterium adhibeant alüs
inajoribus (ordinibus) n Sacramentorum exhibitione 3).

58. Cum circa hane propositionem nulla, ut diximus, sit
nobis cum Protestantibus controversia, ac si qua oriantur. dif-
ficultates in. conciliatione veterum monumentorum, praoccu-
pate Jam fuerint, supervacaneum ducimus eas proponere..

PROPOSITIO II.

Necessitate cogente a quocumque, sive masculo sive femina,
: ino et ab heretico et infideli Baptismus valide ac licite
administrari potest. |

99. Spectat hxc propositio ad fidem, ut constat ex Concilio
Lateranensi IV, cap. F'irmiter, ubi hzc sancita sunt: /Sacra-
mentum Baptismi, quod ad. invocationem individue Trini-
latis .. . consecratur in aqua, tam parvulis, quam adultis,
in forma Ecclesie a quocumque rite collatum, proficit ad
salutem *); et clarius adhuc id ipsum decretum est ab Euge-
nio IV, in Znstruct. Armenorum : In casu autem necessi-
tatis , inquit, non solum sacerdos, vel diaconus , sed etiam
laicus vel mulier, ànmo etiam paganus, οἱ haereticus bapti-
zare potest 5). d

60. Sane quod ad laicos attinet , valide ac licite eos posse ur-
gente necessitate Baptismum conferre, patet ex Tertulliano ita
scribente : Alioquin el laicis jus est 9), nempe conferendi

1) Id patet ex Epist. x . Siricii ad Episc.
G«l!., cap. ^, n. 10, ubi bac leguntur:
,Paschi tempore presbyter et diaconus
per parecias dare remissionem pecca-
torum (per Baptismum) οἵ ministerium
implere consueverunt, etiam presente
Episcopo in fontem quoque ipsi descen-
dunt. ? |

2) De Hierarchia et Hierarchis , lib. 6,
cap. 13.

3) Part. 3, q. 67, art. 1. Sane in cit.
Epist. S. Syricii post adducta verba per-
git S. Pontifex: ,Diaconis vero nulla
licentia (baptisandi) invenitur esse con-
Loser Ἢ

^) Apud Hard. Acta Conc. iom. vil,
col. "al "EC

5) Ibid. loc. sup. cit.

6) Lib. De Baptismo , cap. 17.

CAP. III. DE' MINISTRO BAPTISMI. 23

Baptismum de quo hic loquitur; tum ex S. Hieronymo, qui id
pro certo sumit dicens: Baptizare, si tamen necessitas cogit,
scinus etiam licere laicis *) ; necnon ex S. Augustino, qui dis-
serens de Baptismo: a laicis collato : /Vu/la, inquit, cogente
necessitate δὲ fiat, alieni. muneris usurpatio est; st autein
necessitas: urgeat, aut nullum, aut veniale delictum est 5).
Demum, cseteris omissis, 1d ipsum constat ex Concilio Iiliberi-
tano, quod jam statuerat; posse fidelem, si Ecclesia in pro-
ximo non fuerit, peregrinantem catechumenum in necessitate
infirmitatis positum baptizare 3). Nec pluribus opus est docu-
mentis, cunr id aperte receptum fuisse ab ipsis Ecclesie incu-
nabulis fateatur ipse Calvmus, scribens: Quod autem nullis
abhinc seculis, adeoque ab ipso fere Ecclesie exordio usu
receptum fuit, ut in periculo mortis laici baplixarent , si
minister in tempore non adesset, non video qua firma ratione
defendi queat *). Ast defenditur perpetuo ipso Ecclesiz usu.

61. Valide praterea ac licite tum ab: hereticis tum ab infide-
libus Baptisma , mortis periculo impendente , administrari posse,
ab iisque peti ac suscipi ex dictis colligi facile potest. De hzre-
ticis jam nullum dubium superest, et ab adversariis ipsis ad-
mittitur 5). Enim vero, ut alias ostendimus, validum est Dapü-
sma ab ipsis rite collatum, legitime igitur in necessitatis casu
ab iisdem administrari ac legitime per eorum ministerium sus-
cipi potest, cum impellente necessitate, quisque possit ac de-
beat meliori, qua fieri potest , ratione proprie saluti prospicere.

62. Circa valorem Baptismi ab infidelibus collati licet anceps
aliquando hzserit S. Augustinus, inclinavit tamen in partem af-
firmativam. Etenim lib. II, Contra Epist. Parmeniami: Hoc
quidem , inquit, alia quaestio est, utrum et ab iis, qui nun-
quam fuerunt Christiani , possit Baptismus dari: nec aliquid
temere inde affirimandum est sine auctoritate tanti Concilii,
quantum tante rei sufficit 9). Deinde vero lib. VII De Bapti-
$210, scribit: Nequaquam se dubitaturum habere eos Bapti-
smum, qui ubicumque et a quibuscumque illud verbis evan-
gelicis consecratum sine sua simulatione et cum aliqua fide
accepissent 7). Re proinde melius eliquata jam a sec. IX , Ni-
colaus I in Hesponsione ad consulta Bulgarorum affirmavit,
valere Baptismum ab homine judzo vel pagano collatum 8);
atque id demum, ut vidimus, sanxit Concilium. ccumenicum
Lateran. IV, et postmodum Eugenius IV. Nullum propterea

1) In Di«l.cont: Lucif. n.9, ed. Vallars. hereticorum Baptismi valerem ex pro-
tom. 11, col. 182. ; fesso tuetur, ac reliqui Reformati οἱ
2) Lib. 2, Contra Epist. Parmen. cap. 18. Protestantes admittunt.
n. 29. 6) Cap. 13, n. 30.

xs
3) Can. xx vm, quem inferius inte- 7) Cap. 53, n. 102.
grum afferemus. 8) Apud Harduin. Acta Conc. tom. v,
4) Lib. ^4, Jnstit. cap. 15, ὃ. 20... col. 383.

5) Nam ipse Calvinus [oc. cit. $. 16,

25 TRACTATUS DE 'BAPTISMO.

jam superest dubium circa hujusmodi lavacri valorem, nec vi-
dentur ipsi Novatores de hoc amplius ambigere. ;

63. Sane veritas de valore Baptismi ab infideli collati est ve-
luti corollarium alterius veritatis, de valore scilicet Baptismi ab
hzretico administrati, ex qua tanquam ex suo germine se2cu-
lorum decursu evoluta est. Ideo enim DBaptisma datum ab hz-
reticis valet, quia Sacramentum est Christ, minister autem
non est nisi instrumentum , quo Christus utitur, juxta splendi-
dissimum Augustini principium: Baptismus a quocumque mi-
nistretur , semper est Christi 1). Hzc porro ratio eque militat
pro Baptismo collato ab infideli, prout ab Ecclesia declaratum
est. Quod si tenet lavacrum ab infideli datum, hoc ipso colli-
gitur, juxta ratiocinationem paulo ante institutam, licite posse
compellente necessitate Bapüsmum ab eo peti, prout demon-

sirandum assumpsimus, |

"DIFFICULTATES,

6^. 1. Οὐ). 1? lis solis jus competit baptizandi, quibus a Christo
jus datum est przdicandi, ut constat ex Matth. XXVIII; porro
solis Apostolis eorumque legitimis successoribus jus przdicandi
tribuit Christus, ergo et baptizandi. 2^ Hinc nusquam legimus
in Scripturis a laicis administratum esse Baptisma. 3* Quare
nec S. Gregorius Nazianzenus nec S. Satyrus, licet in evidenti
naufragü periculo constituti, existimarunt se potuisse a laicis
üngi. 4^ Aliter etam penitentia peti ab ipsis posset, qua post
lapsum ejusdem est necessitatis ac ipsum Baptisma. 5" Consti-
tutiones apostolice mterdicunt laicis usum. conferendi Bapti-
smum. 6" Cyprianus, Firmilianus , Basilius volebant baptizatos
ab Episcopis hereticis considerari £enquam a laicis baptiza-
(0s; id est, invalide Juxta eorum principium ?). 75 S. Hiero-
nymus in Dialogo adversus Lucifer. concedit a laico peni-
tente deponendum esse sacerdotium laici, seu Baptisma ab
ariano Episcopo, id est, in eorum hypothesi a laico receptum 3).
8" Quod si Concilium Illiberitanum facultatem facit laico bapti-
zandi in necessitatis casu, adjicit tamen: Dummodo lavacrum
suum integrum habeat, nec sit bigamus. Ergo.
. 69. Resp. Ad 1", Dist. Publice et ex officio, conc. priva-
um et necessitate cogente, 269. Nam privatim etiam laici alios
docere possunt, prout id praestiterunt Aquila et Priscilla, ut
legitur 1n. Actis apostolicis ^).

66. 4d 2", "Trans. Ex traditione propterea, perinde ac plura
alia doctrinz capita, talis est depromenda facultas. Caeterum

1) Cf. Decret. Gratiani, part. 3, De 2) Epist. S. Basil. οὐ νει, ud Am-
Consecrat. dist. 1v ; ubi plura conge- philoch. cap. 1.
runtur in hanc rem $. Augustini testi- 3).Num. 4.
monia. 4) Cap. xviu, 26 et seq.

non desunt, qui contendant, ÁAnaniam, a quo baptizatus est
Paulus, fuisse simplicem fidelem, nec non fratres illos, a qui-
bus jussu Petri tinctus est Cornelius cum domo sua 1).

67. Ad 93", Dist. Quia non putarunt se in tali constitutos
esse periculo ut Satyrus, ut licite possent a laicis petere Dapti-
smum , 6072. quasi putaverint absolute non posse a laicis Dapti-.
smum administrari, vel £rezs. ?), vel neg.

68. Ad 4m, Dist. 81 laici eadem potestate a Christo praediti
essent circa poenitentiam ac circa Baptisma, cozc. si hac in-
Structi non sunt, 2269. ln his tota ratio facti est voluntas fa-
cientis. Ex sensu porro Ecclesie traditionali constat, a laicis
administrari posse Baptisma urgente necessitate, non autem
Sacramentum poenitentiz. Accedit, infantibus non aliter pro-
spici posse, quam per Baptismum; aliquod propterea inter-
cedit. discrimen inter utriusque Sacramenti necessitatem.

69. Ad 5", Interdicunt Constitutiones apostolice laicis
usum administrationis Daptüismi solemnis et publici, conc. pri-
vati in necessitatis casu, 269. ut patet ex orationis serle, in

CAP. ΠῚ. DE MINISTRO BAPTISMI.

qua agitur de muniis sacerdotalibus 3).

1) Perperam Turretinus, Loco xix, De

Bapt, $.12, evadere tentat, dum respon-.

det pro privatis habendos non esse, qui
jussu et auctoritate Apostolorum Bapti-
smum administrarunt ; perperam, in-
quam, cum Ecclesia in pastorali officio
eadem potestate fruatur, qua Apostoli
donati sunt tanquam Ecclesi: pastores:
si propterea juxta ipsum valide ac licite
deputati ab Apostolis Baptismum con-
tulerunt, valide ac licite conferunt ii
omnes, qui in necessitate constituti idem
Sacramentum conferunt, Ecclesia pro-
bante, imo et precipiente. Quamvis, si
rectius loqui malimus, non ab Ecclesia,
sed a Christo ipso hanc potestatem in
ejusmodi casibus laici acceperunt, Ec-
clesia solum. interpres Christi volunta-
lis est.

2) Tillemontius in suis Mémoires pour
servir à ÜHist. ecclés., Vom.1x, pag.337
et seqq. censet, validitatem Baptismi per
laicos collati tunc adhuc non satis notam
fuisse Gr:ecis, ac ne Latinis quidem omni-
bus; hoc vero confirmat tum ex factis
S. Gregorii Nazianzeni ac Satyri, tum
auctoritate S. Basilii loco a nobis su-
perius cit. In hanc pariter sententiam
concessit Eschenius in Actis S«nct. mens.
Maji, tom. ir, in annot. ad cap. 2 Vitze
S. Gregorii Nazianz. pag. 379. Cf. etiam

Chardon Hist. des Sacramens ; tom. 1.

pag.332 et seqq., qui ostendit, Gr:ecos
el Orientales sensim ac sine sensu ab
ejusmodi rigore recessisse. Addo porro,
nou levia vestigia in antiquitate reperiri
Baptismi a laicis adminiswati, quique

ratus habitus sit. Etsi enim daremus
falsam esse historiam, quam Ruffinus et
ex eo Sozomenus aliique referunt, Ba-
ptismatis a puerulo Athanasio collati,
cum tamen hi historiographi ratum ha-
bitum fuisse ab Alexandro Episcopo Ale-
xandrino perhibeant ejusmodi lavacrum,
seculi ipsi sunt in bac historia referen-
da sententiam in Oriente receptam de
valore hujus Sacramenti per laicos col-
lati ; idipsum dicatur de facto, quod re-
fert. Joannes Moschus, Hebraei nempe
arena superfusa a laicis baptizati, quod
Baptisma ea tantum de causa improba-
tum est, quod non idonea materia fue-
rit datum, non autem ex defectu mi-
nistri, de quo nemo dubitavit, ut le-
gentibus cap. 176 Prati Spiritualis pate-
bit; miror propterea hzc fugisse dili-
gentiam Tillemontii.

3) Sic enim legitur Const. «post. lib.3,
cap. 10: ,Sed nec laicis permittimus
quamlibet sacerdotalium functionum u-
surpare; ut sacrificium vel Baptisma,
vel impositionem manus, vel beuedictio-
nem tum parvam tum magnam. Nec
enim quixquam assumit sibi honorem, sed
qui vocatur a Deo. Nam per impositio-
nem manuum Episcopi datur hec digni-
tas. Qui autem eam non habet sibi com-
missam, sed sibi illam rapuit, Oziz sup-
plicium sustinebit." Eadem fere legun-
tur lib. 8, cap. 465 necnonlib. 2, cap. 17.
Caterum de necessitate in toto hoc ope-
re nec verbum quidem. €f. erudita
adnotat. 72, Cotelerii ad cap. 9, lib. 3,
Coust. apostol.

TRACTATUS DE BAPTISMO.

70. Ad 6", Dist. Laicis non christianis in ipsorum hypo-
thesi, (razas. vel, conc. fidelibus, neg. Rebaptizantes uti hzre-
icorum, sic etiam a fortiori infidelium Baptisma rejiciebant 1).

71. Ad 7", Dist. Arguendo ab absurdo, ut dicitur, et ad

hominem,
.S. Doctor non esse

conc. ex propria sententia, 72207. Contendit scilicet
deponendos ab episcopatu p«eenitentes , prout

volebant Luciferiani, eadam ratione, qua non.deponuntur a
Baptismo rite suscepto poenitentes laici ?).

12. Ad 8m, Dist. Ut liceat, dignioribus presentibus, conc.
ut valeat, neg. lta passim doctiores canonistz obscurum hunc
canonem exponunt. Petavius censet reipsa ab his Patribus nul-
lum habitum esse Baptismum a bigamo collatum 3).

13. II. Obj. Invalidum, aut saltem illicitum. erit censendum
Baptüsma a feminis administratum. Consentiunt enim veteres
γυναικοβαπτισμὸν illegitimum esse; Tertullianus: Non permit-
titur, inquit, mulieri in Ecclesia loqui, sed nec docere, nec
lingere, nec offerre *); mulieres propterea que tingere aude-
bant vocat petulantes et procaces 5). S. Epiphanius hac ipsa
de causa reprehendit Marcionitas et Pepuzianos 9); Concilium
Carthagin. IV, can. C, statuit: Mulier baptizare non presu-
iat 7). Perperam porro additur a Gratiano et Magistro sentent.:
nisi cogente necessitate 8); qui clausula Concilii non est. Ergo.

14. Resp. Neg. ant. Ad omnes vero adductas probb. respon-

deo, eas respicere Baptisma solemne aut publicum, quale
nempe hzretici Pepuziani, Marcionite, et Collyridiani feminis
demandabant, perinde ac cztera munia sacerdotalia , quod pro-
fecto nefas est. Hinc Tertullianus: Jpse mulieres heretice,
inquiebat, quam procaces/ Que audeant. docere, conten-

1) Hunc esse sensum rebaptizantium,
non obscure colligitur ex Epist. Firmi-
liani, pag. 139 et 150, edit. Maur. Re-
fragatur tamen Petavius loco mox ci-
tando disserens de S. Basilio..

2) Cf. Vallarsium in hunc loc.

3) In Animadv. ad ezposilionem fidei
S. Epiph. pag. 341. Cf. tamen Card. De
Aguirre in Adnot«t. in hunc can. qui in-
leger ita se habet: ,Peregre navigan-
les, aut si Ecclesia in proximo non fue-
rit, posse fidelem, qui lavacrum suum
integrum habet, nec sit bigamus, bapti-
zare in necessitate, ita ut si supervixe-
rit, ad Episcopum eum perducat, ut per
manus impositionem perfici possit." Jam
vero doctus hic Auctor verba illa: qui
lavacrum suum integrum habet , exponit
de eo, qui gravi aliqua culpa post Ba-
-ptismum non se inquinaverit, neque pe-
nitentiam ullam subierit; prout jam pa-
riter eo exposuerat Albaspinzus. Ex his
autem verbis intelligitur Concilium ma-
joris tantum decentie causa statuisse,
ut conferendo Baptismo in necessitatis

casu przferatur agamus et culpa vacuus
bigamo ac peccatori seu penitenti. Actio
enim baptizandi per se spectat ad ofli-
cium sacerdotale, nil mirum proinde si
Patres Concilii Illiberitani in ejus mi-
nistro quamvis laico requisierint quoad
ejus fieri potuit, ut propius accederet.
ad disciplinam sacerdotalem, Quo re-
fertur celebre illud Tertulliani effatum
inlib. De Pudicitia, dequo suo loco fu-
sius agemus: ,Ubi ecclesiastici ordinis

. non est consessus, et tingis, et offers,

et sacerdos es tibi solus . . . Digamus
offers , digamus tingis ὃ — Exploratum
igitur est, in objecto canone non agi de
Baptismi valore a penitente, aut biga-
mo collati.

^) Lib. De virginibus velandis, cap. 9.

5) De Prescript. cap. 41.

6) Heresi xyn, cap. ^, edit. Petav.

7) Apud Harduin. Acta Conc. tom. 1,
col. *984^.

8) Gratianus in Decreto, part. n, De
consecr. dist. αν, cap. Mulier, ed. cit.
Magister sent. lib. 4, d.6.

CAP. HII. DE MINISTRO BAPTISMI. — — 27

dere, exorcismos agere, curationes repromittere, forsitan
et tingere 1). Ad Concilium autem Carthaginiense speciatim

uod attinet, ejus mens in citato canone liquet ex can. prece-
ion XCIX: Mulier quamvis docta et sancta, viros in con-
ventu docere: non: presumat, videlicet ea vox 2) conventu
subaudienda est in can. seq. Mulier baptizare non presu-
iat, nempe, ubi adsunt viri ?).

759. Addo, hzc aliaque ejusmodi argumenta, quz urget Tur-
retinus, aque, imo magis premere valorem et honestatem
Daptismi ab hzreticis administraü, quem tamen ipse cum suis
ut validum ac legitimum habet. In his siquidem attendendum
est ad doctrinam et praxim Ecclesi.

76. III. Οὐ). Saltem juxta doctrinam Patrum, nullum erit
Baptisma ab infideli collatum. Patres enim refellebant rebapt-
zantes ex principio, quod hzretici dare potuerint Baptismum,
quem ipsi acceperant, nec per hzeresim amiserant; censebant
izitur conferre illum non posse, qui eo careret. lta Tertullianus,
qui ideo evincit laicos in necessitate tingere posse, quia: Quod
ex equo accipitur, ex equo dari potest 3). Sic S. Hieronymus
eidem principio innixus scribebat: Uf enim accepit quis, «ta
et dare potest *) ; qui propterea Luciferianum alloquens: /Vo-
rmn, inquit, rem asseris, ut chrislhanus quisquam factus
sit ab eo, qui non fuit christianus 5). Quare in Capitularibus
ab Angeliso et Benedicto levita collectis lib. VIII, precipetur,
ut qui a paganis baptixali sunt, denuo a sacerdotibus in no-
mine SS. "Trinitatis baptizentur 9) ; ibid. lib. VI: δὲ quis
presbyter ordinatus deprehenderit , se non esse baptizatum,
baptixetur et ordinetur iterum, et omnes quos prius bapti-
.&avil 1). Ergo. |

11. Resp. "Trans. vel Neg. ant. Exploratum enim est , non-
dum setate illa excitatam fuisse quaestionem de valore Baptismi
dati ab infideli, hinc nullum documentum afferri potest ex Pa-
tribus antiquioribus, quod directe aut faveat, aut adversetur
ejusmodi Baptismi valori. Dixi directe: siquidem veritas hac,
ut innuimus , velut in germine continebatur in doctrina de va-
lore Daptismi ab hzreticis collati, qui ideo valet juxta Patrum
doctrinam , quia hujus Sacramenti minister in nomine et aucto-
ritate Christi agit. Hzc enim praeter traditionem est ratio po-
tissima ab ipsis adducta, ac presertim a S. Augustino, prout
superius vidimus, ut conficeretur validum esse hareticorum

1) De Prescript. loc. eit. Cf, De B«- expositionem ex sese veram exhibeat,
ptismo a muliere collato eruditum Cote- imo et priorem supponat.
lerium in lib.3, Const. «postolic. nota 72 3) De Baptismo , cap. 17.
ad cap.9, et n. 73 ad cap. 10. 4) In Dial. «dvers, Lucif. n. 9.
2) Hec interpretatio est S. Thom, 5) Ibid. n. 12.
part. ui, q. 67, art. ἃ ad 1", ac alteri 6) Cap. 401.
preferenda videtur date a Gratiano eL 7) Cap. 9^
Petro Lombardo; quamvis et istorum

lavacrum. Hzc autem ratio zque militat pro valore Daptismi
dati ab infideli, quia, spectata summa hujus Sacramenti neces-
sitate, Christus voluit, ut ministri qualitas seu conditio ejus
valori minime obsisteret, quod progressu temporis Ecclesia vo-
luntatis ejus interpres declaravit. Rationes reliqua subsidiarize
potius sunt quam decretoriz.: Accedit, nondum tunc temporis
satis eliquata controversia de valore Baptismi collati ab. hzre-
ticis, nil mirum esse, si nonnulli inter Patres visi sunt: vel ab-
jicere, vel saltem dubitare de Baptismate a pagano administrato.
Atque exinde patet responsio ad singula: quie objecta sunt.
18. Ceterum S. Hieronymus in testimonio, quod ex n. 12
Dialogi adversus Luciferianos prolatum est, loquitur de eo,
. qui orthodoxus ab heretico factus perhibetur, non autem de
eo, qui simpliciter christianus effectus sit, seu baptizatus, ut
constat ex tota orationis serie, in qua sermo est de homine
ab Arianis tincto. j , ἢ
79. Capitularia ab. Angeliso et Benedicto collecta, juxta Na-
talem Alexandrum loquuntur in cit. locis de Baptismo, in quo
neque servata fuerit forma, neque Ecclesise ritus. Haec. sane
videtur unica ratio conciliandi capitularia illa inter. se. "Nam
ibid. lib. V, cap. VI, legitur: S? quis baptizatus est a presby-
lero non baptisato, et sancta "Trinitas in ipso Baptisino in-
vocata fuit, buptixatus est 1). !

TRACTATUS DE BAPTISMO.

CAPUT IV. y
DE BAPTISMI SUBJECTO.

80. Ex lutherano systemate de justificatione per solam fidem
obtinenda, intulit Storchius Anabaptistarum parens, rebapti-
zandos esse eos omnes, qui in infantia fuerant abluti, utpote
fidei actualis incapaces 3). Servetus pariter inficiatus' est, in-.
fantes lingi posse. Sociniani pedobaptismum profane irrident:
Infantes , inquit Smalcius, recens natos, discipulos Christi
fieri, tam est credibile, quam psiltacos et reliquas aves 3).

1) Cf. Nat. Alexand. Theol. dogm. et
moral, lib. 2, cap. 5, prop. 3, ubi ea-
dem ratione exponit ceteros canones,
qui huic doctrin:e adversari videntur.

2) Anabaptiste ex lutherano systemate
progeniti sunt. Etenim si juxta Luthe-
ranos Sacramenta non sunt nisi instru-
menta, quibus apprehenditur fides seu
fiducia per quam homines justificantur,
applicando sibi Christi justitiam, evi-
dens est, infantibus, qui utpote rationis
usu destituti incapaces sunt. hujusmodi
apprehensionis, frustra administrari Sa-
cramentum Baptismi, aut quodvis aliud
Sacramentum. Hoc corollarium juxta

rigorosas dialecticee regulas deduxerunt
Nicolaus Storchius, Marcus Thomas,
Marcus Stubner, Thomas Muncer, Mar-
linus Cellarius, qui fuerunt primi-Ana-
baptistarum parentes. Hi porro ex prin-
cipio lutherano de justificatione in con-
secutiones delapsi sunt plaae contrarias
doctrinz: priorum Protestantium , ipde-
que odium exarsit inter utramque sectam,
qui sese usque ad internecionem invi-
cem confoderunt. Cf. Mehler Symbolique,
liv. 2, chap. 1, Idée mre de cette secte
(scilicet Anabaptistarum).

3) Contra Franzium lib. 3, TAeolog.
Christi, cap. 68, pag. 321.

ΘΑΡ. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO.

Arminiani Socinianos, sicut in pluribus aliis articulis , sic et
in isto sectantur, ut constat ex Episcopio, Curcelleo atque
Limborchio 1). E | |

81. Erasmus contendit interrogandos esse pueros, cum ad
annum discretionis pervenerint , ratuzne habeant, quod sus-
ceptores illorum nomine polliciti sunt in. Baplismo: si re-
spondeant , se ratum habere , tunc publice renovetur ea pro-
fessio : quod si negent, omnibus mediis frustra adhibitis, con-
cludit: Expediet illos non cogi, sed suo relinqui animo,
donec resipiscant; nec ad aliam interim vocari penam, nisi
ut ab Eucharistia sumenda, reliquisque Sacramentis arcean-
tur ?). Hoc paradoxum adoptavit Lutherus, et Protestantes
omnes in praxim deduxerunt, eamque ceremoniam vocant coz-
firmationem 3). Sunt praterea, qui addunt, permittendum
saltem esse pueris cum adoleverint fidei examen, ne ex enthu-
sitsino , ut ajunt, seu f'anatisio , credere censendi sint.

82. Utrumque errorem convellere in. primis satagemus, at-
que ex principiis catholicis rite constitutis, veluti totidem co-
rollaria, veritates ceeteras quz huc referuntur, quasque sanxit
Tridenüna Synodus, adversus novatores deducemus..

PROPOSITIO TI.

Prostat parvulos baptizare, licet actum credendi non
habeant. .
83. Est de fide. Eam enim definivit Tridentinum sess. VII,
can. XII, De Bapt.: S quis dixerit, neminem esse bapti-
zandum , nisi ea etate, qua Christus baptizatus est, vel in
ipso' mortis articulo; anath. sit. Et can. XIII: Δὲ quis dixe-
rit, parvulos, eo quod actum credendi non habent , suscepto
Baptismo inter fideles computandos non esse, ac propterea,

1) Omnem scilicet paedobaptismi ne-
cessitatem. excludunt, | Cf. Limborchii
Theolog. Christi, lib. 5, cap. 68, ὃ. 15,
ed. Amstelodam. 1750.

2) In Prefat. conscripta an. 1552, in
Evangelium Matthei Parephras. opp. ed.
Lugduni Batav. 1706, tom. vri.

3) Ita passim Protestantes ac Pseudo-
reformati. Supervacaneum est in re adeo
nota adducere peculiares testes ad hoc
probandum. Satis propterea sit ex re-
centioribus nonnulla afferre; quibus con-
Stet, novatores hac in parte a majorum
suorum institutis minime recessisse. Sic
igitur scribit Wegscheider in suis Insti-
tutionibus theologie christiane dogmatice
δ. 172: ,Addi huic infantium Baptismo
lanquam initiationis ritui iteratione non
egenti, suo tempore confirmationem, quam
dicunt, summa cum gravitate et severi-

tate administrandam, perquam utile est,
imo aecessarium , primum ut homo ado-
lescens perfecta religionis christian: co-
gnitione instructus semetipsuu exploret
atque decernat, utrum Christianorum
societati, cui Daptismate adscriptus est,
diulius sit nomen dalurus, an ad aliam
quandam «accessurus; deinde ut solemni-
ter suscipiat et jura et officia, quz? cum
illa professione conjuncta sunt." Sicetiam
rem hanc exponunt: Stephanus Winke
zur Vervolikommnung der. Confirmanden
seu JNutus ad perfectiorem. instructionein
con(irm«ndorum, Erl. 1810; H. W. Ro-
deker Ueber Con/irmation, etc. , De Con-
firmatione , et confirmandorum instructione,
Specimen historico-practicum , Gott. 1823;
Bretschneider Dogmat. Tract. 3, Lips.
1828, tom, ir, pag. 667 et seqq.

cum ad annos. discretionis pervenerint, esse rebaptizandos,
aut. prestare omitti eorum Baptisma, quam eos non actu
proprio credentes baptizari in sola fide Ecclesie: anath, sit.

84. Licet in Scripturis expressum non habeatur de Bapü-
smate parvulorum testimonium ; haec tamen veritas ex ipsis colli-
gitur atque aperte insinuatur !) Ac primo, colligitur ex Hs,
quz Christus affirmavit Joan. III, 5: Δἰλδὲ quis renatus fuerit
ex aqua οἱ Spiritu Sancto, non potest sntrowe n regnum
Dei. Hec autem cum generalia sint, etiam infantes comple-
ctuntur, qui quoniam per unius delictum veneruntén condemna-
lionem per carnalem generationem, sic et ipst per unius justi-
tiam venire debent in justificationem vite per spiritualem. re-
generationem, qua sola infantes fiunt membra Christi. Alioquin
dimidia fere humani generis pars, qua tenera illa etate. perire.
consuevit, extorris esset a beneficio redemptionis Chrisu. Se-
cundo insinuatur in omnibus iis locis; qui perhibent Apostolos
baptizasse integras domus, cujusmodi fuerunt Lydie purpura-
rie 2), Stephane 3) et satellitis carcerem custodientüs 3), in

uibus verisimile est infantes aliquot fuisse. |

85. Verum quod nonnisi implicite Scripture habent, expresse
exhibet traditio et perpetua Ecclesiz praxis ab. Apostolis deducta.
Hujus testis est S. Augustinus, qui loquens de parvulorum Ba-
ptismate: Hoc, inquit, Ecclesia semper habuit, semper te-
aui: hoc a majorum fide percepit: hoc usque in finem perse-
veranter custodit 5). Priecessit Augustinum Origenes, qui in
Epist. ad Rom. scribit: £iceclesia ab Apostolis traditionem sus-
cepit, etiain parvulis Baptismum dare 9); praecessit S. Ireneus
Polycarpi discipulus, qui fuit Joannis Apostoli auditor, dicens:

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) Bic silentio prztermitti nequit no-
vatlorum agendi ratio, qui incusant Ca-
tholicos inconstanti? ex eo quod pro-

per et docuit et servavit. Utitur hoc ar-
gumento etiam Philippus in Locis, tit.
de Baptismo parvulorum, idque tan-

vocant ad Sacras Literas dum vindicant
pedobaptismum ab Anabaptistarum in-
cursibus, dum vero nituntur adstruere
Scripturarum imperfectionem (id est, in-
sufficientiam) ad dogmata omnia vindi-
canda adversus Protestantes, qui haec
ipsa dogmata tuentur, adstruunt pado-
baptismum ex sola traditione constare.
lta Vossius Disput. xut, de Bapt. Thesi

1, qui hac de causa Bellarmino succen-.

set, AsL perperam; siquidem Bellarmi-
nus lib. t, De B«pyt. cap. 8, docet optimo
jure ex principiis catholicis adstrui hanc
veritalem Scriplurarum auctoritate ad-
versus Anabaptislas, nullo autem mo-
do id przstare posse Lutheranos et Calvi-
nistasex sua ipsorum theoria circa justi-
ficationem. Hinc ὃ. 11, hac scribit Bel-
larm.: 4Secunda classis argumentorum
continet testimonia Ecclesie, qui tan-
quam traditionem Apostolorum id sein-

quam firmissimum in prima acie posuit;
sed immerito ridetur ab Anabaptistis . . .*
Nostrum igitur est hoc argumentum,
non adversariorum." Profecto omnia
argumenta, qui ex Scripturis ad asse-
rendum paedobaptismum profert Vos-
sius, veluti inepta rejiciuntur a Limbor-
chio 74eol. christiana, cap. 68, ὃ. 8 οἱ
seqq.
2) Act. xvi, 15.
3) 1 οἱ. 5 10. ᾿
4) Act. xvi, 33.
5) Serm. cuxxvi, de Verb. Apost. n. 2.
6) Lib. v, in cap. νι, Epist. ad Rom.
Quamvis porro hi Commentarii interpo-
lati sint, nec nobis de iis supersit nisi
versio Ruffini, nulla tamen suspicandi
est ratio de veritate verborum qua ad-
duximus, cum nullo modo pelagianismo
faveant, quin potius eidem plane adver-
sentur. “

CAP. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO. 91
Christus omnes venit per semetipsum salvare: omnes, inquam,
qui per eum renascuntur in Deum, infantes, et parvulos, et
pueros, et juvenes et seniores 1). Testis preterea est S. Cy--
prianus, qui insuper totius Carthaginiensis Synodi a se collecta
nomine rejecit. opinionem Fidi Episcopi, exisumantis nonnisi
octavo die a nativitate conferendum esse parvulis Baptisma,
exemplo ducto a circumcisione, cujus verba alias attulimus ?).

86. Hoc adeo exploratum erat, ut neque Pelagiani id. inficia-
rentur, ac inde Patres eos propterea perstringerent ad admit-
tendam peccati originalis transfusionem 83). Ergo.

DIFFICULTATES.

87. I. Οὐ). 15 Pedobaptismum nuspiam Scriptura: praecipit ;
2? [mo excludit, dum perhibet Christum sive przcipientem con-
junctionem instructionis cum Baptismo Docete baptizantes , ut
Matth. ult.; sive requirentem fidem a baptizandis, ut Marc. ult.
Qui crediderit etl baptixatus f'uerit ; Wem dum inducit Apostolos
exposcentes penitentiam, ut Act. II, 38: Poenitentiam agite et
baptizetur unusquisque vestrum. Porro infantes nec instructio-
nis, nec fidei, neque penitentie capaces sunt. 3" Nec officit
generale Christi effatum Joan. III: ANZsi quis, etc. prout. nec
aliud obstat, quod protulit Joan. VI: 2s? /nanducaveritis, etc.
quia infantes mandati incapaces sunt; hinc 4" obsolevit antiquis-
simus parvulos communicandi ritus, quidni et alius eos bapti-
zandi? 9" Profecto fides omnibus necessaria est ad salutem,
dicente Paulo Hebr. XI, 6: &ine fide impossibile est placere
Deo, qui propterea constanter docet, homines jusüficari per
fidem. Hac tamen conditio a parvulis poni nequit: sed nec al-
tera ab ipsis przstari potest, de qua loquitur Petrus Ep. I, cap.
III, 21, dicens: Salcos facit Baptisma , non carms depositio
sordium , sed conscientie bone interrogatio in Deum. 6" Quare
Christus doctrinam suam exemplo confirmavit, qui noluit ba--
püzari, nisi cum esset triginta annorum; 7" Quem morem se-
cuü sunt viri plures pietate insignes, prout 8" debita rebus di-

1) Lib. 2. Cont. H«eres. cap. 22, n. ^

al. cap. 39.

2) Epist. yix. Ut luculentius pateat,
quantum recesserint novatores a vete-
rum Sanctorum doctrina circa Baptismi
vim ac necessitatem, non abs re erit
hic integra verba S. Cypriani subjicere:
»Quantum, inquit, ad causam infantium
pertinet, quos dixisti intra secunduin
vel tertium diem quo nati sint consti-
lutos baptizari non oportere, et consi-
derandam esse legem circumcisionis
antiqui: uL intra octavum diem eum qui
natus est baptizandum et sazctificandum
non putares, longe aliud in Concilio

nostro omnibus visum est. In hoc enim,

. quod tu putabas esse faciendum , nemo

consensit, sed universi potius judicavi-
mus, nulli homini nato misericordiam
Dei et gratiam. denegandam. Nam cum
Dominus in Evangelio suo dicat: Z;-
lius hominis non venit animas hominum
perdere , sed. salvare, quantum in nobis
est, si fieri potest, nulla anima per-
denda est." Edit. Maur. pag. 98.

3) Cf. Nat. Alexaud. Dissertat, xir,
in sect. n, et 12. De Baptismo infantium,
contra Petrobrusianos, in Waldeusibus,
Albingensibus , et. Anabaptistis redivivos.

vinis reverentia exigit, ut harum nemo particeps fiat nisi qui
sanctitatem earum perceperit, 9" eo magis, quod injustum vi-
detur, infantibus nescientibus imponere Chrisu jugum. Ergo.

88, Hesp. 1. Hzc aliaque ejusmodi ex constanti ac perpetua
Ecclesie praxi, que ab Apostolis originem habet, penitus con-
velli.. Absurdum autem est affirmare, eos, qui. XV saeculis ab
Apostolis distabant, melius sensum.et mentem Christi assecutos
esse in citatis oraculis, quam societas illa intellexerit ἃ Christo
ipso instituta, qua ejus doctrinam statim in praxim deduxit.

89. Resp. Il. Ad 1", Dist. Expresse, (rans. vel conc. im-
plicite, 2eg. Ut ex dictis patet. In subsidium propterea tradi-
tionem advocavimus. Videant Protestantes, rejecta traditione,
quomodo ab his Anabaptistarum argumentis se extricent 1).

90. 4d 2», Neg. Ad tres autem adductas probationes petitas
ex instructione, fide, et penitentia, Dist. et he afficiunt, adultos,
conc. infantes, 27g. Quod ex substrata materia liquet. i

91. Ad 3", Dist. Et ejusmodi Chrisü effatum prz se fert
conditionem necessariam ad ingressum regni celorum, conc.
mandatum, subd. quoad adultos, conc. quoad infantes, neg.
Nec enim ob violatum Christi mandatum de suscipiendo Ba-
ptismo infantes non abluti arcentur a Dei regno, sed ob origi-
nalem noxam, qua sunt contaminati. Negamus porro paritatem
in eo, quod adversarii obtrudunt ex Eucharistia, diversam si-
quidem utriusque Sacramenti necessitatem Ecclesia semper
agnovit ?).

92. Ad "im, Dist. Ob assignatam disparem utriusque Sacra-
menti necessitatem , conc. secus, zeg. Quod idoneo loco osten-
demus.

93. Ad 5v, Dist. Fides est necessaria in adultis, conc. in in-
fantibus, neg. Superius vidimus quod ex S. Augustino, infanti-
bus credere est baptizari, non credere est non baptizari 9);
et sic respondetur ad singula objecta: Scripturarum testimonia.

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) Profecto Protestantes, constituto

ecto. tium principiis innixi, istorüm hypothe-
semel principio de Scriptura tanquam

sim absurdam esse ostenderunt. Hoc

unica et adzequata credendorum regula,
omnem sibi viam occluserunt ad sol-
vendas Anabaptistarum difficultates, Etsi
enim iaxime conati sint ex Sacris Literis
argumenta promere, quibus ostenderent
validum esse infantium Baptisma ; Anaba-
ptist» tamen ea penitus evertunt, ac lon-
ge validiora ex iisdem Scripturis argu-
menta urgent adversus Protestantes, qui
statuerunt Sacramenta non esse, nisi pi-
gnora acsigna δορί justitizs per fideni
seu fiduciam in divinas promissiones,
cujus tamen fidei infantes incapaces sunt.
Divine prorsus providentix consilio fa-
ctum esse arbitror, ut vix quinquénnio
elapso a protestantismi ortu insurrexe-
rint Anabaptist:e, qui iisdem Protestan-

ipsum paulo post magis enituit ex con-
troversiis Socinianorum et Remonstra-
tensium. Ita Deus cz:cos hos duces con-
fudit!

2) Et hic, seposito Ecclesixz sensu ac
magisterio, impossibile est Protestan-
tibus ostendere adversus Anabaptistas
disparem utriusque Sacramenti, Bapti-
smi scilicet, et Eucharistiz necessitatem,
cum Scripture vix non eadem ratione
de utroque Sacramento disserant, et
praxis sex fere prioribus seculis obti-
nuerit, utrumque Sacramentum infanti-
bus administrandi, ut suo loco dicemus,

3) Lib. 1, De Peccatonum meritis et
remis. cap. 27, n. 40.

Hinc preterea totum labescit Protestantium systema de sola fide
jusuficante. Ridendum se prodit Calvinus, qui ut se liberaret
ab hac molesta Anabaptstarum difficultate, reposuit infantes
in actu. Daptismi zrradiari exigua. quadam scintilla fidei 1).
Lutherani ut se pariter ab. eadem difficultate extricent, teste
Wegscheidero, fidem realem, actualem , personalem | sub-
jective propriam, unplicitam et directam infantibus, reflexam
et explicitam adultis Eribuunt 3). Nescio an tam solida respon-
sioni Anabaptistz acquiescant.

94. Ad 6", Dist. δῖ Christo Daptisma fuisset necessarium ad
salutem perinde ac nobis, conc. 81 libere et ad humilitaus tan-
tum exemplum Christus se eidem subjecit, zeg. Ita S. Grego-
rius Naz. Anabaptistarum difficultatem praveniens 3).

95. Ad 1", Dist. Distulerunt Baptisma ob peculiares causas,
conc. ob Anabaptistarum principia, 220g. Usus enim differendi
Baptismi non ille fuerunt cause, quas comminiscuntur Anaba-
püste, sed alix illis peculiares. Nonnulli enim prorogabant Ba-
ptismum, ne cogerentur contractas post Bapüsmum maculas
luctuoso penitentie stadio eluere, quia catechumeni ponis ca-
nonicis non subjiciebantur. Nec aliud. fere spectabant plerique
eorum, qui bapüzari differebant, quam ut interea peccandi
libertatem non amitterent 5): quidam utad recipiendam gratiam
variis virtutum actibus exculti digniores se preberent; quz pra-
xis etsi in speciem bono munita fuerit consilio, Ecclesise displi-
cuit, qui consuevit prolem recenti partu editam ad Baptismi

CAP. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO.

susceptionem admittere, ut justificationem adipisceretur 5).

1) Instit. lib. ^, cdp. 16, 8. 19, cujus
verba hic sunt:,,,Quos pleno lucis suz
fulgore illustraturus est Dominus, cur
non iis quoque in presens, si ita li-
buerit, ezigua scintilla irradiaret; prz-
sertim si non ante exuit ipsos (infantes)
ignorantia, quam eripit ex carnis erga-
stulo?" Qui preterea mirum in modum
toto hoc capite se torquet, ut se expe-
diat ab Anabaptistarum difficultatibus,
neque egre fert se recipere ad tradi-
tionem , quam adeo despicit in aliis ar-
gumentis, in quibus eam sibi contra-
riam experitur, ut nos non semel ad-
vertimus.

2) Op. cit. $. 170. Sed plura in banc
rem cf. apud Bellarmin. lib. Be Baptismo,
cap. 10, ubi adductis non paucis Lutheri
testimoniis, ostendit, ipsum in infanti-
bus admisisse quandam fidem actu«lem
ante susceptionem Baptismi; exortis
porro Anabaptistis, ut se extricaret ab
eorum objectis, eundem negasse in in-
fantibus necessitatem cujusque fidei
siVé actualis sive habitualis, tum ante
Baptismum, tum in ipsa Baptismi colla-
Lone. lia se implicabant novatores!

Tom. VIII.

3) Orat. XL, in sanctum Baptisme , n.
28 οἱ seqq.

ἃ) Cf. Bened. xiv. De Synodo Dicc.
lib. 12, cap. 6, ὃ. 7, qui plura conge-
rit ad hoc argumentum spectantia.

5) Cf. editt. Maur. in adnotat. ad n,
52, libri r, S. Ambrosii De ezcessu fra-
tris suà Salyrii, qui inter cetera scri-
bunt : ,, Nihil quidem illis temporibus usi-
tatius erat, quau hoc Sacramentum us-
que ad provectiorem :etatem protrahere,
quod cum a multis ea mente fieret, ut
liberius cupiditatibus suis fena laxa-
rent, a Patribus graviter reprehendeba-
tur, quemadmodum in Ambrosio. nostro
sepius licuit observare. Verum Satyrü
vita tam pie sancteque instituta hic de-
scribitur, ut hujusmodi suspicione pror-
sus liberetur. Potuit nihilominus ipse
hoc de se caute vereri, quod de Augu-
stino Monica mater, nimirum ne ba-
ptismalem gratiam, qua eum nunquam
excidisse Ambrosius testatur aliquo ju-
venili estu abreptus amitteret, si ad.
eam immaturiori adhuc «setate acces-
sisset,"

3A TRACTATUS DE BAPTISMO.

.. 96. Ad 8», Dist. Ex parte adultorum, cozc. infantium, zeg.

His enim hzc una praeparatio sufficit, quod non opponant obi-
cem contrariz voluntatis, qui certo ab ipsis poni nequit. Qua-
propter antiquissima Ecclesiz disciplina fuit non modo Bapu-
smum, sed etiam confirmationem et Eucharistiam administrare
parvulis 1)

97. Ad 9», Dist. Si ageretur de eo, quod unicuique jure na-
turz liberum est, cujusmodi ex. gr. esset matrimonium contra-
here, vel clericalem statum eligere, conc. si de eco, quod quis-
que jure nature prestare tenetur, prout est Dei jussis obtem-
perare, aeg. Quim e contrario crudele nimium esset, et ab
omni pietatis sensu abhorrens, divinum infantibus remedium
denegare. Numquid crudelitatis aut injustitie speciem habet,
cerotum opportuna medicina sanare ? Verum de hoc alias iterum.

98. II. O5j. 1* Ejusmodi praxis tingendi infantes abhorret a
Patrum sensu, ut enim observant Vives 2), Grouus 3), Salma-
sius €), Svicerus 5) aliique, soli adulti Patrum sententia bapti-
zandi erant; ac primis seculis nemo accipiebat Baptisma, qui
prius non fuisset in fide instructus et non potuisset testari se
credere articulos fidei. 2" Canone proinde VI, Concilii Neoczsar.
statuitur, posse baptizari mulierem quae uterum gerit, cujus
decreti hzc ratio affertur: Neque enim ea. quo parit, cum fotu
qui paritur, ea in re habet aliquid commune, quod proprium
umuscujusque institutum. ac propositum in confessione 05-
lendatur 9); ac 9^ Tertullianus lib. De Bapt. aperte scribit: A
quidem Dominus, noüite illos prohibere ad me venire. Veniant
ergo , dum adolescunt , veniant dum discunt, dum quo ve-
niunt docentur; fiant Christiani, quum Christum nosse po-
tuerint. Quid festinat innocens etas, ad remissionem pecca-
torum *)? Sic euam Gregorius Naz. melius fore existimavit, si

- 1) Cf. Dissertat, P. Joan. Haiden S.
J. De instituto Ecclesie infantibus moz
cum Baptismo conferendi Sacramenta con-
firmationis et Eucharistie; qua reperitur
in 7hesauro theologico Zacharixw, tom,
10, part. 1, pag. 217 et seqq.

2) Adnot. in lib. Y de Civit. cap. 27,
uhi ait: ,Olim neminem admotum fuisse
sacro baptisterio, nisi adulta jam «etate,
et cum idem ipse et sciret quid sibi
mystica illa aqua vellet, et se illa ablui
peteret, nec semel peteret." Οὐ adno-
tatio ab editoribus Lovaniensibus opp.
8. Augustini expuncta fuit,

3) In. Adnot. ad cap. 19, 13, S. Mat-
fhei, ubi prolixam intexuit disputa-
tionem. ΟἿ, in Criticis sacris, tom. viu,
pag. 681.

4) Epist. ad Justum Pacium, sub no-
mine Simplicii Verini apud Suicerum
loco mox citando.

5) In 7Ahesauro Ecclesiastico, tom. 11,
ad vocem. Xvve£«, pag. 1136.

His omnibus prieiverat Walafridus
Strabo, qui floruit an. 850. Sic enim
scripsit in lib. de Hebus ecclesiast, cap.
26: ,,Notandum deinde, primis tempori-
bus illis solummodo Baptismi gratiam
dari solitam, qui et corporis et mentis
integritate jam ad hoc pervenerant, ut
scire et intelligere possent, quid emo-
lumenti in Baptismo consequendum, quid
confitendum atque «credendum, quid
postremo in renatis in Christo esset
servandum."

6) lta ex versione Gentiani Herveti
apud Labb, Collect.Conc, tom. 1, col. 1182. —
Grecus enim textus in iis, qui ad rem
nostram faciunt, ita se habet: Διὰ τὸ
ἑκάστου ἰδίαν τὴν προαΐρεοιν τὴν ἐπὶ
τὴ ομολογία δεικνύσθϑαε. ,

7) Cap. 18.

395

homines sacro fonte provectiores ztate adspergerentur 1). I^ Ne-
que ab his dissentit S. Hieronymus, qui m cap. ult. S. Matth.
scribit fieri non posse: μέ corpus Baptismi recipiat Sacra-
anentum, nisi ante anima fidei receperit veritatem 3). Ut autem
ab his rationum momentis se liberarent, qui contrariam consue-
tudinem tuebantur respondere solebant, 5" eos infantes credere
per fidem parentum, susceptorum, Ecclesie, qu: eis vicariam-
linguam accommodat àd actum fidei per sponsores eliciendum;
quod quam absurde et inepte diceretur, liquet ex us, quae
Episcopus Bonifacius objiciebat Augustino: |/S? constituam, in-
quit, ante te parvulum, et interrogem utrum cum creverit fu-
turus sit castus, vel fur non sit futurus: sine dubio respon-
debis ; nescio. Et utrum in eadem parvula etate constitutus,
cogitet aliquid boni vel mali; dices, nescio. Θὲ itaque de mo-
ribus ejus futuris nihil audes certi promittere, et de ejus
presenti cogitatione: quid. est illud, quod quando ad Ba-
plisma. offeruntur , pro eis parentes tanquam fidedictores
respondent et dicunt , illos facere, quod «etas cogitare non
potest, aut si potest, occultum est, etc. 3)? Adeo vero parum
apte, inconvenienter adeo et frigide, inquiunt Anabaptistz, has
difficultates solvit Augustinus, ut nemini satisfacere videatur.
Dicit enim parvulos non habere fidem Sacramentü, habere ta-
men fidei Sacramentum, uti nunc dicitur habere eos fidem non
actualem , sed habitualem, quae quidnam sit, se intelligere non
posse adversarii ipsi profitentur. Ergo.

99. Resp. ad 1", Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Yd observant
contra omnem veritatem, a nescio quo spiritu ducti Anabapusts,
seu potius Socinianis velificandi , 6026. juxta rei veritatem, 226g.
Ex us enim qui superius protulimus documentis contrarium
omnino constat, alioquin nec de infantium Baptismo conquestus
esset Tertullianus, neque ex universali praxi infantes baptizandi
collegissent Patres doctrinam de peccato originali; neque Pela-
giani jure infantes baptizari concessissent saltem ad regnum Dei
consequendum 1), nec de susceptoribus infantum tot tantaque
extarent'in veterum Patrum scripts, et in antiquis liturgus;
nec de infantibus baptizatis referta esset veterum temporum hi-
storia non minus quam recentiorum 5). Hos auctores decepit

CAP. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO.

1) Orat. xv. n. 27, ubi scribit: ,De

) 0 2) In v. 19.
reliquis (infantibus) , quibus nullum in-

3) Apud S. August, Epist. xcvur, n. 7.

gruit mortis periculum ita censeo, eL
triennio expectato , aut aliquanto bre-
viori aut longiori temporis spatio ....
ita demum per magni Baptismi Sacra-
mentum et animos et corpora sanctifi-
cent: Περὶ δὲ vov ἄλλων δίδωμι γνώμην
τὴν τριετίαν ἀναμείναντας ἢ μεκρὸν ἐντὸς
τούτου, ἡ ὑπὲρ TOUTO.. .OUTUG ἁγιάζειν
καὶ ψυχὰς καὶ σώματα τῷ μεγαλῷ μὺυ-
οτηρεῷ τῆς τελειώσεως.

4) Sane Calestiusipse in libello, quem
Rom:e edidit fassus est.: ,,Infantes ba-
ptizari in remissionem peccalorum, se-
cundum regulam Uuaivcersalis Ecclesia,
et secundum Evangelii doctrinam ," ut
refert S. Aug. lib. De peccato origin.
cap. 5.

5) €f. Joan. Gerard. Vossium Disput.
xiv, de Baptismo, qui diligenter colle-
git Patrum graecorum et latinorum te-

multorum abusus, V presertim sz:eculo, protrahendi Baptismum.
usque ad adultam aut seram «tatem, quandoque etiam ad
extremam usque vitz periodum ob recensitas causas; quem
quidem abusum egre semper tulit Ecclesia, ac Patres passinv
in eum 1insurrexerunt.

100. Ad 2», Dist. Ut suadeat genitricis fidem et Daptisma
infantibus in utero delitescentibus non prodesse, 6026. in lucem
editis per collationem Baptismi, zeg. Caeterum ejusdem ponde-
ris non sunt rationes in canonibus usurpate ac canones ipsi,
ut theologi suo loco ostendunt 1). "

101. 44 3", Dist. Ex singulari istorum Patrum sententia et
citra mortis periculum, conc. secus, 20g. Unius porro aut al-
terius doctoris et Patris cogitatum non esse decreto totius Ec-
clesie praeferendum, nionuit hac in re ex Vincentii Lirinensis
effato ipse Joan. Gerardus Vossius, quamvis heterodoxu:, alle-
gatis prius Pawum omnium, antiquissimorumque Conciliorum
testimoniis, quz vim, virtutem et receptissimam Baptismi in-
fantium consuetudinem tradidere ?). |

102. Ad !^, Neg. Hieronymus enim illic loquitur de solis
adulüs; qui propterea ad Laietam scribens affirmat, filios reos
esse peccali , si Baptisma non acceperint, et scelus referri ad

TRACTATUS DE BAPTISMO.

stimonia, nec non Conciliorum auctori-
tales magno numero pro p:edobaptisimo.
Ex his porro erroris arguitur Walafri-
dus Strabo, nec non Svicerus: qui loc.
cit. scribere non dubitavit : ,,Primis duo-
bus s:eculis nemo Baptismum accipiebat,
nisi qui in fide instructus, et doctrina
Christi imbutus, testari posset, se cre-
dere propter illa verba, qué crediderit
et. baptisatus fuerit. Ergo prius erat
credere." [tem erroris expostulatur Gro-
tius, qui pariter loc. cit. scribit: ,,Vi-
detur autem mihi antiquitus Baptismus
infantium multo magis in Africa, quam
in Asia aliisque mundi partibus fuisse
frequentatus, eL cum majori quadam ne-
cessitatis opinione." Et paulo post:
,Grecorum plerique ab omni evo ad
hunc diem morem servant differendi par-
vulorum Baptismum, donec ipsi fidei su:
confessionem possint edere." Etenim,
ipso Grotio non diffitente, Constitutiones
antiquissim:z apostolice ita priscribunt :
,Baplizate etiam parvulos vestros, et
eos educate in bona disciplina et prza-
ceptis Dei." Βαπτίζετε δὲ ὑμῶν καὶ τὰ
νήπια, ἐκτρέφετε αὐτὰ ἐν παιδεία καὶ
νουϑεοία Ocov.lib. 6, cap. 15, in quem lo-
cum cf. adn. Cotelerii. De pedobaptismo
praterea, ut vidimus, ex Grecis loquitur
Origenes, loquitur vetus Auctor Questio-
num et Responsionum ad Ürthodozos. Quist.
Lvi, Porro Renaudotius in op. Perpeétuité
de la..foi, Vom. v, liv. 2, chap. 2 et suiv. fal-

sitatis arguit gratuitam Grotii assertio-
nem de dilatione Baptismi apud Grzcos
et Orientales usque ad annos discretionis.

1) Circa sensum hujus canonis inter-
pretes divisi sunt. Doctus Albaspinzus-
cum Martino Bracarensi hunc canonem
sic interpretatur; ,,Nam nihil in hoc
participat mater infanti qui nascitur;
propterea quod unicuique propria vo-
luntas in confessione monstretur." Vi-
detur tunc temporis dubium excitatum
fuisse an potuerit tingi mulier qua ute-
rum gestaret, ne una cum matre fetus
baptizatus esset ceusendus. Concilium
vero Neocasariense declarat posse mu-
lierem gravidam baptizari, quia ejus Da-
ptisma nihil commune habet cum fetu,
qui nondum in lucem editus sit, Quare

mihi verosimilius videtur, hunc canonis

sensum esse; unumquemque seorsim de-
bere aquis Baptismatis lustrari per pro-
priam confessionem, quam vel adultus
per se, vel infans aliorum ore emitteret,
idque juxta disciplinam, qua etiam tunc
temporis vigebat, ut susceptores seu
lidejussores responderent pro infantibus
baptizaudis.

2) €f. cit. Thesi xiv. Verba autem -
Vincentii Lirin. extant. Commonit. Cap.
39. Caterum, ut animadvertit Coteler. us
Annot, cit. in lib. 6. Constit. apost., id so-
lum colligitur ex his Patrum dictis,
dempto necessitatis casu, nullam tunc
temporis Ecclesie legem extitisse, qua

91
eos qui dare noluerint 1); et Dial. lll, adv. Pelagian. tradit,
infantes 22 remissionem peccatorum buptizandos 3).

103. Ad 5», Dist. Infantes credere per fidem parentum, etc,
id est, collatione ipsa Baptismi, cozc. alia ratione, neg. Ἦος
sensu accipi debent, que de vicaria fide, lingua, sponstrone,
traduntur ; quare necesse non est ut Susceptores sciant utrum
infantes futuri sint casti nec ne, utrum sinl nec ne credi-
turi. Id vero certum est, totum interrogandi, respondendi,
abrenunciandique in Bapüsmo ritum pro adultus fuisse pri-
mitus institutum; parvulis postea fuisse accommodatum, ut
quod proprie fit in adultis, per quandam similitudinem in so-
lemni aut publico Baptismo fieret in parvulis; qui non per
actualem parentum, sponsorum aut Ecclesie fidem, sed per
Sacramentum fidei salvantur, quod est Daptisma, et per habi-
tum fidei in. collatione ' Baptismi illis divinitus infusum. Hoc
autem formaliter, ut ajunt, et habitualiter. fideles. efficiun-
tur 3). Quo igitur abeunt tot Bonifacii nuge, quas tanti fa-
ciunt Anabapüste?

CAP. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO.

PROPOSITIO II.

Parvuli baptizati, cum adoleverint , interrogandi non sunt,
an ratum habere velint, quod patrini eorum nomine, dum
baptizarentur , polliciti sunt: et ubi se nolle responderint,
non sunt suo arbitrio relinquendi.

104. De fide est, utpote a Tridentino sancita can. XIV, De
Bapt.: Si quis dixerit hujusmodi parvulos baptixatos, cum
adoleverint interrogandos esse , etc. U

105. Duo, ut patet, complectitur propositio, fidem et mores;
utrumque enim sponsores ex nomine infantium in collatione
Daptismi polliciti sunt; tenentur itaque infantes, cum adoleve-
rint, utrumque prestare, quin interrogari debeant, an ratum,
quod eorum nomine promissum est, habere velint.

106. Priusquam utramque propositionis partem vindicemus,
status questionis aperiendus est. Hzc enim quaestio satis cele-
bris effecta est, postquam ex Protestantium principiis J. J. Rous-

lempus przscriberet, quo infantibus es-
set administrandum Baptisma. Dixi dem-
pto necessitatis casu : uterque enim, Ter-
tullianus scilicet et S, Greg. Naz.instante
mortis periculo profitentur non solum
posse, sed debere infantem baptizari,
ille lib. De Anima, cap.39 et 40, iste
ibid. ait enim: ,,An eos quoque (in/«an-
165) baptizabimus? Jta prorsus, si quod
periculum immineat. Ἢ καὶ ταύτα βαπτί-
οομὲν; πάνυγε, εἴπερ τες ἐπείγοε κίνδυνος

1) n. 6, ed. Vallars. tom. 1, pag. 678.

2) Num. 17, 18, 19.

3) Susceptores seu fidejussores onus
in se suscipiebant , infantem .. cum ado-
leverit, rite pieque instituendi im Christi
docirina, informandique ejus mores ad
vitam ducendam professione christiana
dignam, ut patet ex Tertulliano lib. et

loco cit. Cf. Marten. De Antiquis Eccl.

ritib, lib. 1, cap. r, art. 16, ὃ. 10 et seqq.
et Joseph. Vicecomitem., De entiquis Bapt.
ritib. lib. 1, cap. 30 et seqq. qui pluri-
bus hoc argumentum. persequitur.

98
seavius et Freretus illam primum promoverunt circa adultos;
Anonymus autem quidam circa finem szculi elapsi, sub emen-
tito Genevensis philosophi nomine, applicavit ad infantes.

107. Essentia siquidem protestantismi consisut in triplici li-
bertate, examinis videlicet, fidei et cultus, quibus et quarta
adjici debet libertas, nempe morum seu conscientiz; basis enim
christiane moralis est fides. Contra vero, essentia catholicismi
consistit, ut ita loquar, in auctoritate Ecclesie infallibilis pro-
ponentis veritates a Deo revelatas, ideoque in wnitate fidei,
cultus et hierarchie , ac proinde et morum. |

108. Exinde factum est, ut frequens apud Protestantes ac
passim recepta sit calumnia, temerariam et cacam esse in Ca-
tholica Ecclesia rudium Christianorum fidem. J. J. Rousseavius et
Freretus dum eadem tela tractant, paulo vividius in nos pugnant,
seu revocant Manichzorum placita, qua S. Augustinus jamdiu
disjecerat, presertim in libro De utilitate credendi ). — -

109. Ex - generali controversia profluxit altera partialis,
eorum nempe, qui contendunt catholicis pueris cum rationis
beneficio frui ceperint, dubitationem esse permittendam de
religionis Ecclesieque suc veritate, quousque, re bene per-
specta, cui parü haerendum sit, prudenter deliberent. Quam
opinionem circa medium, ut innuimus, seculi elapsi propu-
snavit Ánonymus, datis ad Anysii Podii Episcopum literis. llle
enim Episcopus in opere, quod adversus incredulos ediderat, de
rationis usu et jure agens inreligionis negotio, affirmaverat fateri
nos quidem, nos ratione non comprehendere quid credendum
sit, mysteria scilicet, quz rationis aciem. excedunt, tamen in
examen revocare quare credendum sit,nec actum fidei posse
Deo acceptum esse, nisi ex prudenti motivo credibilitatis pro-
cesserit ?). Sic ille, ut J. J. Rousseavio et Frereto responderet
objicientibus, a Catholicis omnem rationis usum interdici in
religionis negotio.

110. Verum Anonymus ille subsumpsit, Catholicos verbis ra-
uonis usum extollere, factis et praxi negare. Etenim, si non

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) Horum incredulorum argumenta
profert et expendit Spedalieri in op.
Analisi dell'esame critico del Sig. Nic.
F'reret, cap. 12, art. τ. Eadem porro sol-
vit art. 6.

2) H:ec autem intelligi debent de iis,
qui ex infidelitate aut incredulitate ad
veram fidem pervenire cupiunt. His enim
permitti potest , imo quandoque neces-
sarium est, saltem de via ordinaria, exa-
men extrinsecum, ut vocant, motivorum
credibilitatis. Nam quoad eos, qui in er-
rore versantur, dubium est veluti pri-
mus gradus, ut alias innuimus, ad veri-
tatem; hoc porro dubium ipsi excutere
debent per examen molivorum credibi-

litatis, quibus fulcitur vera religio, at-
que in hoc examine instituendo partes
suas exerit humana ratio. Hinc apposite
S. Thomas 2* 25, 4.1, art. ^, ad 2";
Ea, que subsunt fidei, 2nquit, dupli- :
citer considerari possunt: uno modo in
speciali, et sic non possunt esse simul
visa et credita. Alio modo in generali,
scilicet sub communi ratione credibilis,
et sie sunt visa ab eo, qui credit. Non
enim crederet, nisi videret ea esse
credenda, vel propter evidentiam signuo-
rum, vel propter aliquid hujusmodi.? Sa-
pe tamen, ut dicemus, neque hoc exa-
mine opus est.

potest Deo gratus et acceptus esse fidei actus, quem non pra-
cesserit examen molivorum credibilitatis; ergo, inferebat, par-
vulis baptizatis, cum adoleverint, danda est facultas ejusmodi
examinis instituendi, ut sciant quare credant, alioquin. cceco
more, ex fanatismo ac enthusiasmo credent, et solum quia ita
fuerunt instituti, Ne igitur hoc admittatur, debent illis exponi
omnia motiva, quod dum fit, debent ipsi omnem assensum co-
hibere ac süspendere donec omnibus rite perpensis ac de
omnibus persuasi, eliciant fidei actum. Tum poterit dici ra-
tionabile obsequium fidei. Ast praxis Ecclesie Romanz adeo
distat ab hoc examine, ut vetet interrogare pueros cum ad
annos discretionis pervenerint, an ratum habere velint, quod
patrini eorum nomine pollici sunt, et cogit eos ad creden-
dum sive persuasi sint, sive non 1).

111. Nostrum igitur est, vindicare Ecclesie Catholicze praxim
ostendendo, hos pueros non sine motivo credere, ac propterea
ipsis permittendum non esse examen dubitativum articulorum
fidei. Dixi dabitativum , duplex siquidem examen distinguitur,
alterum quod vocant dubitativum , cum nempe mens anceps el
suspensa h:ret circa veritatem alicujus articuli; alterum, quod
appellant confirmativum, cum scilicet aliquid pro certo habe-
tur, sed ignorantur peculiaria motiva seu ratüones intrinsecz,
quibus tales veritates innituntur, nec prodit ejusmodi ignoran-
tia nisi negationem scientia. Prius examen cum fide consistere
nequit, posterius bene coharet ?). ia

112. His positis, premittendum adhuc est, infantes, cum
baptizantur , consequi babitum fidei, qui consistit in illa dispo-
sione, quam gratia Daptismatis ipsis confert, ut facile erum-
pant in fidei actum, cum illis proponuntur objecta fidei cre-
denda 3). Hinc, si nihil obstat, vix ipsis ab Ecclesise fidei arti-

CAP. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO.

n. I, est. ,,Credo et confiteor damnabi-

1) Cf. Op. cui titulus: Controverse pa-
lem esse errorem, si quis dubium posi-

cifique sur lautorité de l'Eglise, ou let-

tres de M. D. C. à l'Évéque de P. avec
les reponses de ce prélat. pag. 12 et suiv.
et pag. 27.

Cf. ctiam Dictionnaire historique. Art.
Franc de Pompignan (Jean-Georges). De
hac controversia ab Anonymo philoso:
pho Genevensi excitata szc. elapso fuse
agit ad rem suam Gerbet in op. Des
doctrines philosophiques sur la certitude.
Paris 1876, cap.8, pag. 175 et seqq.
Adversus quem cf, P. J. L. Rozaven S.
J. in op. Er«men d'un ourrage. intitule :
Des doctrines philosophiques sur la cer-
titude. Avignon 1831, chap. 7, pag. 311
et seqq. ν

2) Ex hisintelligimus prudenti omnino
consilio non ita pridem ab Archiepiscopo
Coloniensi adversus gliscentes novita-
les hane thesim inter cieteras , subscri-
bendam clero suo propositam esse, quie

livum tanquam basim omnis theologici
inquisitionis facere tentet, quoniam h:ec
via tenebrosa el ad errorem omnigenum
ducens declinat a regio tramite, quem
universa traditio et SS. Patres in expo-
nendis et vindicandis fidei veritatibus
stravere.? Quid porro sentiendum de
harum novitatum Auctore, qui dicitur
viginti annos insuxapsisse ad :certo sibi
persuadendam existentiam Dei? Cf. quie
scripsimus de Hermesio in tract, De ver«
re. part. 2, n, 6^, not. 1).

3) Cf. S. Thom, 2^ 2^, 4. 6, art. 1. À
Suarezio. in tract, Be fide, disp. vu, sect.
1, n. 3, de(initur: ,,Habitus inclinans
et dans supernaturalem facultatem eli-
ciendi assensum, propter auctoritateu
primie veritatis revelantis." Alii aliis.
verbis id ipsum significant.

culi proponuntur cum suo motivo formali, auctoritate scilicet
Dei revelantis, statim acquiescunt, et actum fidei eliciunt, prz-
venti, ut supponitur et adjuti auxiliis gratie ad id necessariis.
Nunc vero parvi laboris est enunciatam propositionem directe
adstruere et vindicare, quod ut obtineamus, sic progredimur:
lllud examen permitti non debet hujusmodi parvulis, quod. 1^
destruit dispositionem ab iis in Baptismo adeptam; 3" quod est
fidei totius eversivum ; 3^ quod non potest esse illorum «tati
accommodatum ; ἢ" quod denique suppletur per Ecclesie aucto-
ritatem. Atqui tale est examen, quod juxta Protestantes per-
mitti deberet infanübus baptizatis, cum rationis usum atti-
gerint. Ergo. LP

113. 1" Sane examen dubitativum et. suspensivum destruit
dispositionem in Baptismo adeptam. Per Baptismum enim, ut
diximus, infunditur seu tribuitur habitus fidei, dispositio scili-
cet proxima ad eliciendos suo tempore fidei actus. Porro hzc
disposiuo destruitur per examen dubitativum. Nam per hoc re-
vocantur in dubium ea, quibus per fidem firmiter adherere in-
tellectus et voluntas debent. Dubium enim et firma adhzsio
mutuo se destruunt atque collidunt, quemadmodum una simul
consistere nequit sanitas cum adversa valetudine.

113. 2" Est fidei totius eversivum. Illud enim fidei eversivum
est, ex quo nullus alius percipitur fructus quam fidel eversio,
tale autem est ejusmodi examen. Etenim per ipsum deberent
omnes et singüli articuli perpendi, opus esset inquiri in ipsorum
fundamenta, expendi illi Scripturarum textus quibus inniti di-
cuntur, conferri ad invicem, ipsorum germanus sensus attingi,
et quidem spiritu. uniuscujusque privato ac prout unusquisque
affectus est; hzc porro via universum labefactat fidei systema.
Non alia ratione, nec alia de causa haereses orte ac muluplicatze
sunt 1). Hoc veluu principium est, quod corrodit ac dissolvit,
ut ita loquar, unam post aliam veritates, donec tandem omnes
consumpta fuerint; ut patet ex facto ipso protestantismi, penes
quem tanta exorta est opinionum discrepantia, ut plerique 1]-
lorum, qui sibi coharentes fuerunt, in desperationem acti
omnem abjecerint fidem, et in deismum ac. rationalismum de-
clinaverint, ut suo loco ostendinrus 3).

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) De origine priorum hzreticorum
disserens Hegesippus apud Eusebium
lib. 4, Hist. eccles. cap. 22, inde eam
repetit, quod propria placita, seu pro-
prias opiniones invexerint contra pu-
blicum Ecclesi: magisterium. Sic enim
enumeratis septem hiresibus Menan-
drianorum , Marcionistarum, etc. pergit
hic antiquissimus Auctor: ,Qui seorsim
singuli proprias opiniones induxerunt.
Ex his orti sunt pseudo-Christi, pseudo-

prophete, pseudo -apostoli, qui adul-
terinam invehentes doctrinam adversus
Deum et adversus Christum ejus, uni-
tatem Ecclesie disciderunt. ᾿Εκαστος
ἐδίως xci ἑτέρως ἰδέαν δόξαν παρφεισήγαγεν"
απὸ τούτων ψευδοχρίοτοε, ψευδοπροφηται;
ψευδαπόστολοε, οἴ tcvec ἐμέρεσαν τὴν ἐνω-
οεν τῆς ἐχκλησέίας φϑορεμαΐέοες λόγοις κατὰ
τοῦ Θεοῦ καὶ κατὼ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ.

2) In tract. De rera religione, part. 2,
n. 177 et seqq. et. n, 222 et seqq.

CAP. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO, Af

115. 3" Non potest esse illorum :tati accommodatum. Illud
enim puerili tati accommodatum esse nequit, quod talem co-
enitionum exigit apparatum, cui vix pauci vel inter ipsos doctos
hominmes pares sunt. Siquidem ad ejusmodi examen rite insti-
tuendum requiritur apparatus scientiarum naturalium , lingua-
rum, exegeseos, hermeneutice, critic, historie, etc. requi-
ritur profunda ac diuturna meditatio, comparatio, etc. quibus
profecto puer, seu adolescens X, XV, aut XX etiam annorum
impar omnino est. In hypothesi propterea, quam impugnamus,
semper suspendere puer et adolescens actum fidei deberet usque
ad an. XL aut L. Quod si neque ea state possetse determinare,
continget sepius debere illum prius ex hac vita migrare , quam
actum fidei elicere.

116. 4^ Velint itaque nolint adversarii, huc demum delaben-
dum est, ut sola Ecclesie proponentis auctoritate innixi parvuli
debeant, cum ad rationis usum pervenerint, actum fidei elicere
absque ejusmodi examine. Talis enim est Ecclesie auctoritas,
ut sola possit intrinsecis motivis quorum vim pueri perpendere
non valent, supplere; hec autem Ecclesie proponentis aucto-
ritas vocatur motivum extrinsecum , seu infallibilis fidei regula
proxima 1). Quazvis alia via excogitetur, aut absurda est, aut ad
incredulitatem ducit, ut ex dictis constat. :

117. Reliquum est, ut evincamus, non esse pueros interro-
gandos quoad promissiones eorum nomine factas per sponsores,
an scilicet eas ratas habere velint. Quod sic ostendimus. Nec
potest nec debet admitti interrogatio, qua in dubium revocatur
obligatio illa, quz ex jure divino et naturali exurgit; talis porro
est interrogatio de qua agitur. |

118. Sane in primis, ejusmodi interrogatione in dubium re-
vocari contractam obligationem, patet ex eo, quod interroga-
tio, an quis velit hoc vel illud efficere aut prastare, supponat
libertatem in eo, qui sic interrogatur; supponat solutionem a
quovis vinculo. Si enim quispiam sic interrogatus responderet
affirmative, libere ac sponte hoc ipso profiteretur in se susci-
pere obligationem aut onus, a quo antea liber erat, alioquin
frustra exploraretur ejus voluntas: quod si responderit nega-
tive, hoc ipso pariter declarat se immunem esse ac liberum a
quavis obligatione, ut per se patet: nam obligatio et immunitas
ab obligatione sunt notiones, quz sese invicem excludunt.

119. Quoad alterum vero, obligationem scilicet standi pro-
missis, oriri ex jure divino ac naturali in infantibus baptzatis,
res ipsa clamat. Ac primo quidem de jure divino constat ex ver-
bis, quibus Christus legem Baptismi tulit: Euntes docete omnes
gentes .. . docentes servare omnia quacumque mandavi vo-
óis, Matth. XXVIII, 19. Hec igitur est conditio, sinc qua rite

1) Cf. Suarez Tract. cit. sect, 2 et seqq.

42 TRACTATUS DE DAPTI4SMO.

nec conferri nec suscipi potest Daptisma. De jure autem natu-
rali patet ex eo, quod illi qui bapüzantur cooptentur in Eccle-
siam seu in societatem ἃ Christo institutam ; Jam vero quicum-
que aliquam societatem ingreditur, hoc ipso juve naturali, tene--
tur leges servare ejusdem societatis, cujus membrum est. Quod
vel ipsius civilis societatis exemplum ostendit. In quavis enim
societate quivis nascatur, ex eo instanti obstrictus fit jure na-
turali ad peculiares illius societatis leges servandas. Hinc vix in-
fantes adolescunt, quin interrogentur, an velint nec. ne legibus
obtemperare, illico coguntur per penas in deliquentes statutas
iisdem obsequi.

120. Addatur, per Baptismum unumquemque a maximo sibi
impendente malo eripi, et ad maximum bonum jus acquirere.
Tenetur igitur unusquisque ad eam conditionem adimplendam,
sine qua nec malum illud evadere, sternam scilicet damna-
tionem, nec tantum bonum, cujusmodi est eterna vita, asse-
qui potuisset, Cum enim Ecclesia sciat hanc conditionem a
Christo appositam baptizando, nemini conferre vult regenera-
uonis lavacrum, quin 5101 constet de ipsius voluntate aut ex-
pressa aut presumpta ejusmodi conditionis adimplendae. Quare
aut presumi debet talis voluntas in infantibus, aut omnes a
Baptüismate essent arcendi: cum vero posterius hoc nec adver-
sari! admittant, prius concedere debent. Ut autem majori so-
lemnitate id. constet, accommodat pia mater his M dile ἰῷμι vi-
cariam linguam et sponsionem susceptorum. Dixi zndj07r? $0-
Lemnitate, non autem ex necessitate, quia etiamsi Baptismus
privatim administraretur absque ejusmodi sponsionibus, tene-
retur tamen infans cum adoleverit eam conditionem adimplere,
quam ex Christi voluntate Baptismus includit ac pre se fert.

121. Hzc autem, preter exemplum civilis societatis , confir-
mantur ex perpetua Ecclesi: praxi, qu: nunquam. consuevit
puerorum sciscitari voluntatem; et ex praxi veteris synagog2,
quz, nulla przimissa interrogatione, infantes circumcisos sem-
per adegit ad legis observantiam.

122. Constat igitur, quod proposuimus, neque circa fidem,
neque circa mores interrogandos esse parvulos baptizatos, etc. Me-
rito igitur statuit Conc. Tridentinum, can. VII, De Bapt.: Si quis
dixerit, baptizatos per Baptisinum ipsum solius tantum fidei
debitores fieri, non autem universa legis Christi servanda ;
anath. sit. ; et can. VIII: S? quis dixerit baptizatos liberos
esse ab omnibus sancte Ecclesie preceptis, que vel scripta,
vel tradita sunt; ita ut ea observare non teneantur , nisi se
sua sponte illis submittere voluerint; anath. sit.

DIFFICULTATES.

,123. I. Οὐ). 1" Ad credendum, sicut oportet, non sufficit
pia motio et affectio, sed certissimus requiritur assensus, quem

intellectus prestare non potest, nisi objectum fidei credibile
menti videatur, illudque intellectus przvio sufficienti. examine
tale esse judicaverit; hoc porro examen ante consensum suspen-
sionem involvit; itaque qui tale examen prohibent, rationabi-
lem zque vetant fidem et ab orthodoxorum principirs recedunt.
2" Sufficiens autem dicinequit motivum, quod in Romana Com-
munione pueris rationis usum adeptis proponitur, auctoritas
scilicet Ecclesie ; cum hoc ipsum motivum proponatur pueris
Grecorum, quorum tamen fidem Romana Ecclesia non. appro-
bat. Quamvis vero daretur infallibilitas Ecclesie, quonam pacto
nosse posset puer, aut adolescens solam Ecclesiam fomanam
esse infallibilem? 3? Praesertim cum, si sincere loqui velimus,
non alia de causa pueri tandem credant, nisi quia ita credendum
esse eos docent parentes, catechistz, institutores: sed si semel
constitueretur sufficiens esse ejusmodi motivum, jam in. quavis
secta pueri veram cognoscere et habere fidem possent; hoc
autem perinde esset, atque universalem inducere religiosum
tolerantismum. Quare ne in hoc delabamur absurdum, restat
ut pueris, cum adoleverint, liberum permitti debeat examen
circa credibilitatis fidei motiva, ne cito nimis et absque exa-
mine credentes, per enthusiasmum tandem et imprudenter cre-
dant. 4^ Non aliam proinde ob.causam in Romana Communione
pueri non prius admittuntur ad sacram synaxim, quam satis in
fide confirmati censeantur. Ergo.

124. Resp. Ad 1", Dist. In adultis nondum baptizatis, et
quidem erroribus et falsis opinionibus preoccupatis, rcs. 1)
in parvulis baptizatis et vix rationis usum assecutis, 22g. Ut
patet ex dictis; prassertim cum pueri, anticipatis judiciis vacui,
ipso naturz lumine facile intelligant, quod ajebat S. Augustinus,
esse ab ipso Deo auctoritatem aliquam constitutam quo ve-
luti gradu certo innitentes adtollamur in. Deum ?). Profecto,
si ipse Augustinus Jam adultus de se profitebatur: £go vero
Evangelio non crederem , nisi ine Catholice Ecclesie com-
moveret auctoritas 3); quanto magis hec eadem Ecclesie
auctoritas accommodatum et sufficiens motivum erit infirmi-
tati et simplicitati pueri, ad supernaturalem presertim ordinem
per Baptismum jam evecti, ut fidei obJecta percipiat certo-
que credat? | |

125. .Ad 2n, vel Neg. vel Disl. Si isti pucri in primo fidei actu
veram Ecclesiam a falsis distinguere deberent, conc. si plures
esse communiones, quze sibi Ecclesiz nomen usurpent, ne su-

CAP. IV. DE BAPTISMI SUBJECTO.

1) Transmisi primum distinctionis
membrum, quia neque in adultis abso-
lute necesse est, ut semper examen de-
beat precedere fidem. Hinc Bossuetus
non minus vere quam profunde dixit:
»Necesse non est ul semper examine-

tur priusquam credatur." Saue, plures
crediderunt absque examine, ,aj gratia
Dei subito illustrati ac moti.
ΓΚ) Lib. De utilitate credendi, cap. 16,
n. 3^4.

3) Coutra epist. F'uudam, n. 6.

A^ TRACTATUS DE BAPTISMO.

spicentur quidem, seu ignorent, 269. Jam vero puero Ecclesiz
dotes et proprietates explicantur, ex quibus intelligit, quanto sit
a Deo auctus beneficio, cui contigit in ea nasci et insütui, quin
ulterius quaerat. Num enim, ut silvestris americanus verus chri-
stianus fiat, necesse est, ut ipsi discrimen proponatur, quod
inter religionem christianam, sectasque Judaicam et islamiticam
intercedit? Neque ipsi Protestantes id contendunt 1).

126. Verum ut radicitus hzc difficultas, ut 1ta. dicam, con-
vellatur, juverit rem totam a suis principiis repetere. ἂς primo
instar fundamenti ponendum est, quod, quicumque in diver-
sis sectis nascuntur et baptizantur, in veram Christi Ecclesiam
ceoptentur, qua est Ecclesia Catholica. Quando isti adolescunt
et ipsis pariter proponuntur arüculi credendi nomine et aucto-
ritate verz Ecclesie ἃ Christo institute, ideoque semper Catho-
lici sunt. Neque obstat quod interdum permisceantur erroneze
doctrine una cum veris fidei articulis, siquidem ad. ejusmodi
falsa objecta non extenditur sive gratis habitus, sive gratia
actualis, vi cujus pueri sic instituti actum fidei eliciunt; cum
propterea bone fidei sint, 115 non obstantibus, Catholici esse
perseverant ?). Tunc vero solum Catholici esse desinunt, et in-
cipiunt ad sectam peculiarem pertinere, cum incipiunt esse
male fidei vel dum volentes dubium positivum in animum ad-
mittunt, vel dum contrariam secte erroribus veritatem agnoscunt
et non amplectuntur, imo secte erroribus pertinaciter adharent,
in quo gratiz interiori resistunt. Tt |

127. In eo porro, quem delineavimus, rerum statu adole-
scunt fili Catholicorum, adolescunt et filii hereticorum, utri-
que per instructionem formantur et per examen, ut diximus,
confirmativum, quo repellitur ignorantia. Hinc si utrique fide-

Ὁ

les se exhibeant Dei gratie, Catholicorum filii magis ac magis

confirmantur in fide semel adepta, presertim cum motiva cre-
dibilitats, quz favent Catholicz Ecclesie, talia sint, ut in
omnium oculos incurrant, cujusmodi sunt ex. gr. ejus origo,
unitas, perpetuitas, universalitas, sanctitas, etc. 3). Contra

1) Cf. Spedalieri An«lisi del esame | sunt credenda, vi hujus habitus fidei,
critico di F'reret, loc. cit. quem per Baptismum infans infusum ha-
2) Hic juvat in medium afferre doctri- bet, inclinatur cum adolescit ad assen-
nam S. Thon, qui In lib. 3 Sent. dist. ' tiendum huic fidei articulo, seu, ad ipsum.
23, 4. 8, art. 3, sol. 2, hec preclare credendum cum ei proponitur, ut per
scribit : »Fidei habitus infusus in duobus eum inducatur ad credendos articulos.
nos adjuvat; scilicet ut credamus ea qui reliquos ejusdem fidei, quos Ecclesia
credenda sunt, et ut eis que non sunt proponit. |
credenda nulto modo assentiamur." Apposite Bossuet in opusc. Heflérions
3) Hic preterea observandum est, in-. sur un écrit de Monsieur Claude. Réfl.iv :
ler cileros fidei articulos , Ecclesiam | , C'est un erreur de s'imaginer qu'il
Jatholicam annumerari, seu Ecclesiam faille toujours examiner avant de croire.
Catholicam fidei objectum esse, juxtaid Le bonheur de ceux qui naissent, pour
quod in Symbolo Apostolico profitemur.: ainsi dire, dans le sein de la vraie Eglise,
Credo Ecclesi«m Catholicam. Cum igitur c'est que Dieu lui ait donné une telle
habitus fidei animum inclinet in ea, quz autorité, qu'on croit d'abord ce qu'elle

IV. DE A5

vero filii hereticorum incipiunt dubitare, et quo honestiores,
meliores, fideliores fuerint gratie Jam accepte, eo magis du-
bitare pergunt de veritate secize, in qua nati sunt et enutriti, -
et eo facilius, quod omnia ipsis dubium ingerere debeant, na-
tura scilicet heresum, origo, epocha, nomen, antiqua monu-
menta, templa, inscriptiones, sepulchra, etc., donec perve-
niant ad cognitionem veritatis. Itaque filii Catholicorum semper
in ordime progressivo sunt circa veram fidem, fili vero hzre-
ücorum in ordine retrogrado respectu propriz secta, quare si
pro virili gratie obsecundent, conjungentur Ecclesi: Catholic,
quod. si grati; resistant, secte in qua nati sunt errores pro-
fitebuntur, et ad Ecclesiam Catholicam pertinere Jam desinent.

128. Ad 3», Dist. Immediate eos docent parentes, etc. conc.
mediate, zeg. Isti enim omnes respectu puerorum Ecclesiam
repraesentant, dum ipsis objecta fidei credenda proponunt
auctoritate et nomine Ecclesie juxta dicta. Quinimo vel ipsi
schismatici et heretici, qui Christi et Ecclesi; auctoritatem
urgent in pueris instituendis, istos ducunt ad veram fidem et
ad actus supernaturales eliciendos donec evangelico lacti ve-
nenum schismatis aut haereseos non immisceant.. Ecclesia quip-
pe, qua, ut loquitur Augustinus, vel per se vel per uteros
ancillarum infantes in Daptismo gignit, in institutione pariter
veritatum fidei, pueros vel per suum vel per ancillarum sinum
alit, fovet et nutrit, donec mala fidei esse incipiant.

129. Ad 't», Veg. differri Eucharistiam parvulis defectu fidei
aut examinis, ut adversari autumant; sed majoris reverentize
causa erga tantum Sacramentum ; prout et ipsi Protestantes
facere consueverunt. Atque id quidem ex libera disciplina,
Quis enim ignorat, primis Ecclesi: seculis datam ipsis Eucha-
ristiam fuisse et Confirmationem una cum Daptismate, ut su-

erius diximus ?

130. II. Οὐ). 1* Nemo tenetur nisi ad id, quod ipse per se,
vel alter ex suo consensu promisit. Atqui promissiones in Ba-
pusmo neque puer fecit, neque consensu pueri sponsores ; ita-
que nisi promissiones illas, cum adoleverit, confirmet, ad eas
implendas minime tenetur. Nec obstat Protestantium praxis,
qui hac in parte reprehensibilis etiam est, quamquam tolera-
bilior eorum sit-agendi ratio; pueris enim, cum usum rationis
attigerint, lectionem precipiunt Scripturarum , juxta illud Apo-

CAP. BAPTISMI SUBJECTO.

propose, et que la foi précéde, ou plu-

Lot exclut l'examen. Dieu... nemanque

pas de motifs pour attacher ses enfans
à son Eglise, à laquelle il a donné des
caractéres si particuliers et si éclatants.
Cela méme qu'elle est la seule de toutes
les sociétés qui sont au monde, à la-
quelle nul ne peut montrer son commen-
cement, ni aucune interruption de son

état visible et extérieur par aucun fait
avéré, pendant qu'elle le montre à toutes
les autres sociétés qui l'environnent, par
des faits qu'elles- mémes ne peuvent
nier; cela méme est un caractére sen-
sible, qui donne une inviolable autorité
à la vraie Eglise." Qewvres de M. Bos-
suet. Edit. de Liége 1766, tom. v, pag.
671 et suiv.

46 Tia2ACTATUS DE BAPT!SMO. ἢ

stoli II Timoth. III, 15: 'T'4 vero pérmane in ss, quo didi-
cisli, et credita sunt libi. Et quia ab infantia Sacras Literas
nosti 3) Hinc videt in illis puer baptizatus objecta fidei suz,
et cum eodem Apostolo dicere potest: /Scio cui credidi, et
certus sum; magis certum habens hoc pacto credibilitatis mo-
tivum ; in Ecclesia autem Romana pueris talis lectio. inter-
dicitur. Ergo.

131. Resp. Ad 1», Dist. Ex suo consensu vel expresso, vel
interpretativo aut presumpto, conc. tantum expresso, 7/70g.
Quoües enim agitur vel de maximo aliquo impendente malo
avertendo, vel de summo aliquo bono aut beneficio adipiscendo,
toties presumitur voluntas ejus, ad quem illa spectant. Sic
vel ipse leges humane jure naturali innixa statuerunt. Talis
est porro casus noster. Numquid posset quispiam .se retrahere
a solvendis impensis medico aut pharmacopole debiüs ac per
sponsores promissis, eo quod ipse sensibus desttutus eas per
se minime promiserit aut sine expresso suo consensu illi eas
promissiones fecerint? |

132. Ad 2m, Dist. S1 fides a Scripturarum lectione, quam
Protestantes praecipiunt, penderet, £rans. si ex auditu, ut af-
firmat Apostolus, 2eg. Jam vero Scripturarum lectio innumeris
prope rudibus est impossibilis; sed et hoc dato, impossibile
rursum est, ut pueruli ex ejusmodi lectione fidem, aut fidei
articulos sibi cudere possint, cum neque adulti et docti absque
Ecclesie auctoritate et magisterio id consequi possint, ut ex
Protestantium experimento facile evincitur, qui hac methodo
fidem omnem amiserunt, et in absurda quaque delapsi sunt.
Primi fideles absque Scripturis optimi christiani fuerunt, per-
inde ac barbari ilh, de quibus scribit S. Ireneus, qui /S72e
charla et atramento scriptam habebant per spiritum in cor-
dibus suis salutem ?). Addo absque infallibilh Ecclesi: aucto-
ritate ipsis constare non posse de Scripturarum canone, authen-
licilate et inspiratione. Sed de his suo loco. Interim ex his
colligitur absurdam plane esse Protestantium methodum, atque
ad illudendum excogitatam.

CAPUT V.
DE NECESSITATE BAPTISMI.
9

133. Duplici ratione potest aliquid necessarium esse; vel ne-
cessitate 2nedii, ut vocant, vel necessitate praecepti. Necessa-
rium est necessitate medii, si absque eo finis obtineri nullatenus

WS oM , 2 τ : ὶ i

1) Xv δὲ μένε ἐν oig ἔμαϑες χαὶ ἐπιοτώς 8) Lib. 3, Cont. Heres. cap. A1, n.2.
Üuce... Kat ὁτὲ ἀπὸ βρέφους τὰ ἑερὰ
΄ γραμματα οἴδας.

aT
possit ;. necessitate autem praecepti, si ita quidpiam sit impera-
lum, ut etiam eo omisso, inculpabiliter tamen, finis possit
obtineri. Duplici hoc modo necessarium esse Baptisma sive in
re sive in voto tenet Ecclesia Catholica, quoad adultos, quibus
saltem innotuit Evangelium ; necessarium vero docet necessi-
tate medii quoad infantes, nisi ejus vices suppleat martyrium.
Et hoc quidem contra Manichzos, Pelagianos, Waldenses, Cal-
vinianos et Socinianos qui Baptismi necessitatem rejecerunt sal-
iem quoad filios Christianorum, aut eos qui fidei nostr: educa-
tione Christum profitentur. Hunc errorem sibi adsciverunt passim
Protestantes, praserüim vero rationalistz 1). Adeo vero inva-
luit hec perniciosa sententia in Anglia, ut nisi seculares magi-
stratus infantum saluti daüs legibus prospexissent, absque
salutari lavacro passim isti relinquerentur ?). Contra quem
errorem sit |

CAP. V. DE NECESSITATE DAPTISM?.

: PROPOSITIO.

Baptismus liber non est, sed est necessarius ad salutem.

13^. Est de fide juxta can. V, Conc. Trid. sess. VII: Δὲ quis
dixerit, Baptismum liberum esse, hoc est, non necessarium
ad salutein ; anath. sit.

135. Majoris claritatis gratia in re tanti momenti premittimus
1^ Neque infantes, neque adultos Baptismi lege staüm obstri-
ctos fuisse, cum Christus Joan: III, ejus necessitatem Nicodemo
patefecit, aut Matth. ult. eam omnibus indixit, sed solum post
sufficientem Evangelii promulgationem. 2" Non omnes theolo-
gos consentientes esse in epocha definienda sufficientis ejus-
modi promulgationis, licet passim ipsi assignent decem annos
plus minus pro universa Palestina, et quadraginta pro imperio.
romano. 3" Ejusmodi sufficientem promulgationem esse relati-
vain, non autem absolutam, id est, eadem ratione minime di-
metiendam esse relate ad diversas gentes; ex relate ad

. 2r.

1) Mirum est, qua fiducia omnes se- Londinensem, aperte doctrinam de ab-

ctarii rejiciant necessitatem Baptismi.
Limborcbius, 7/4eol. Christ. lib. 5, cap.
69, δ. 25, concludit: ,Unicuique liber-
tatem concedendam esse Baptismum sus-
cipiendi ;" cum juxta ipsum Baptismus
neque sanctitatis christiane? pars sit,
neque intus animum purificet. Svicerus
in Thesauro Eccles. loc. cit. pag. 1137:
»Ubi opinio, inquit, extabuit de neces-
sitate utriusque Sacramenti, etc." nempe
Baptismi et Coni. Wegscheid. δ. 170:
»Commentum de necessitate Baptismi
profliratum videmus." Sic c:eteri passim
tumentes ejusmodi homines loquuntur;
imo Beza Epist. viu, «d Grindallum Episc.

soluta necessitate Baptismi vocat erro-
rem, quem nimium multi jam pridem as-
seruerunt, pag. 7^ et seqq. edit. an. 1575.
2) Ex hac persuasione de nulla Ba-
ptismi necessitate, quz penes Protestan-
tes vulgata est, fit, ut eorum ministri
adeo oscitanter loc Sacramentum admi-
nistrent, ut grave dubium ortum sit de
valore Baptismi ab illis collati. Hinc re-
ceptum est, ut passim non solum in
Anglia, Galliis, Germania, verum etiam
Romze, sub conditione iis, qui se ex di-
versis sectis recipiunt ad Ecclesiam Ca-
tholicam, iterum Baptisma conferatur.

Americanos, vix sec. XVI dici poterat, fidem esse sufficienter
promulgatam, quinimo et illud addendum est, ejusmodi pro-
mulgationem relativam esse non solum quoad diversas gentes,
verum etiam quoad individua, ut patet; cum lex evangelica
non solum gentes, sed et individua singula obliget et obstrin-

at; hinc si aliquis inculpabiliter illam ignoret, ea minime obli-
gatur 1). 4? Animadvertimus infideles negativos ante sufficien-
tem ejusmodi promulgationem versari in eodem statu et condi-
Uone, ac versarentur universe gentes ante Christi adventum
circa salutis media, sive respectu adultorum, sive respectu in-
fantium. 5? Baptismi institutionem, qua, ut diximus, relate
ad adultos rationem obtinet medii et precepti, relate ad infan-
tes non posse habere nisi rationem medii; quare si 1psis confe-
ratur, hi Jus acquirunt ad z:ternam ac supernaturalem felicita-
tem; ad beatitudinem scilicet per. se humanz nature indebi-
tam. Quod si his non applicetur, quamcumque demum | ob
causam id contingat, ipsi non privantur nisi beneficio gratuito,
nec pejor fit eorum conditio, perinde ac si nunquam humana
natura evecta esset ad ordinem supernaturalem. Hec quidem
privatio in presenti rerum ordine rationem habet damnationis
ob relationem ad culpam originalem , que ab infantibus nascen-
do contrahitur, ast in se et absolute nihil detrahit ex eo, quod
exposcit humanz nature conditio, ut late suoloco exposuimus 3).

136. Quibus ita compositis, sic accedimus ad enunciatz pro-
positionis veritatem. vindicandam. Christus Matth. XXVIII, 19,
precepit Apostolis: F/untes ergo docete omnes gentes , bapti-
zantes eos, etc. et Marci. XVI, 15: Euntes in mundum uni-
versum prwedicate Evangelium omni creature. Qui crediderif,
el baptizatus fuerit, salvus erit. Eusdem igitur. necessitatis
est Daptisma ad salutem ac fides; sed fides, adversarüs ipsis
ultro fatentibus, necessaria est omnibus et quovis tempore,
ergo et baptisma omnibus et quovis tempore necessarium est
ad salutem, nec temporarium proinde est hoc preceptum, ne-
que solos afficit infideles, vel infidelium filios.

137. Rursum: idem Christus ait Joan. IIT, 5: Nis? quis re--
natus fuerit ex aqua. et Spiritu Sancto non potest introire
in regnum Dei. Qui verba pariter generalissima sunt, nec
Judaeos tantum aut ethnicos respiciunt, sed omnes prorsus tam
presentes quam futuros homines cujuscumque sexus, condi-
Lonis, religionis et generis, cum tam late patere debeat ejus-
modi renascentia seu regeneratio, quam ortus et generatio.

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) Individua enim sunt, quz» damnan-
uIur aut salvantur; gentis seu matio-

4is vox est abstracta ad collectionem.

individuorum significandam. Quo spe-
clant S. Bernardi verba 7ract. de Bapt.
cap. 2, n. 6: ,Sed ex eo tempore tan-
tum cuique cepit antiqua observatio

non valere, et non baptizatus quisque novi
praecepti (« Christo dati) reus existere,
ex quo preceptum ipsum inexcusabili-
ter ad ejus potuit pervenire notitiam."
Opp. edit. Mabill. tom. 1r, pag. 63^.

2) In tract, De Deo Creatore, n. 159
el seqq.

Quare ex hoc testimonio, si paucos aliquot obscurissimi nomi-
nis hereticos excipias, universi non modo orthodoxi, verum
etiam universe heterodoxorum secte, tenuerunt Baptismum
ad religionis christiane professionem, zque ac ad salutem ne--
cessarium absolute esse. Tantum porro abfuit, ut vel suorum
omnium consensionem obtinuerit Socinus, dum Daptismi ne-
cessitatem impugnavit, ut ex ipsius sectariis complures extite-
rint valde ab ejusmodi errore abhorrentes, qui etiam editis
scriptis, eum confutaverunt !).

138. Ex his porro Christi verbis, qux postremo loco addu-
ximus, merito colligebat S. Ambrosius: Utque nullum excipit
(Christus), non infantem, non aliqua preventum necessi-
(ate 3); et Gennadius inter firmissima Ecclesi. dogmata. et
istud recenset dicens: Baptizalis tantum iter salutis esse cre-
dimus 3). Sic reliqui omnes Ecclesie Patres sive. graeci sive la-
üni, ipsis adversariis minime diffitenübus 5).

139. Sed melius colligi non potest utriusque Ecclesiz orien-
talis atque occidentalis sensus, quam ex perpetua sollicitudine
tüngendi eos omnes, qui in vite discrumnine constituti essent,
omissis omnibus solemnitatibus a quibusvis sive viris sive foemi-
nis, sive Catholicis sive haereticis, imo et infidelibus. Colligitur
preterea idem Ecclesie sensus ex argumento, quod inde Pa-
tres, presertim vero Augustinus, disputantes ad hominem, ut
inquiunt, adversus Pelagianos desumebant, ut ex omnimoda
necessitate Baptismi adstruerent in omnes homines originariz
labis propagationem. Eandem demum fidem de absoluta salu-
taris lavacri necessitate adhuc retinere diverse. communionis
orientales sectas luculentissime ostendit Renaudouus 5).

140. Quod et hac ratione theologica conficitur a S. Thoma: nemo
potest salutem obtinere, nisi Christo incorporetur effectus mem-
brum ejus; atqui id aliter, saltem in nova lege, fieri nequit,
nisi per Baptismum sive in re sive in voto susceptum, juxta
dictum Apostoli Gal. III, 27: Quicumque in Christo baptizati
estis, Christum induistis 9). Ergo. |

CAP. V. DR NECESSITATE DAPTISMI.

DIFFICULTATES.

141. I. Οὐ). Neque ex Matth. ac Marc. ult., neque ex Joan.
III, ulla adstrui potest sive. absoluta Baptismi necessitas, sive

1) Hic magna solertia recenset Rei-
mannus in sua Bibliotheca theologica,
. Sect. 2, cap. 13.

2) Lib. 2, De Abraham, cap. 11, n.
85, in quem locum οἵ, adnoj. edd. Maur.
Idem S, Doctor ibid. n. 79, jam scri-
pserat: ,Quia nemo adscendit in regnum
celorum, nisi per Sacramentum Ba-
ptismatis.?

Tom. VIII.

3) Lib. De Ecclesiasticis : dogmatibus,
cap. ^i. In append. tom, vii, opp. S.
August. ed. Maur.

4) Hos collegit Joan. Gerard. Vossius
disput. vit, De Bapt, Thesi xxi.

5) La perpétuité de la foi, tom. v,
liv. i1, chap. 1 et ir.

6) Part. 1i, 4. 68, art. 1.

M TRACTATUS DE BAPTISMO.

ejusdem przceptum universale atque perpetuum. Etenim 1“ post
adducta Christi verba Marc. XVI, subdit Christus: Signa au-
tem eos, qui crediderint, hec sequentur; in nomine ineo
de:onia ejicient, etc. 1); jam vero hec signorum et prodigio-
rum copia ad apostolicam tantum spectabat Ecclesiam , minime
vero ad adultam; ergo et ad Ecclesiam, tantum ex Judais et
gentibus constituendam totus perünet ille baptismalis ceremo-
nie apparatus, non autem ad Ecclesiam Jam constitutam; cui
eo pacto, quo necessaria non sunt signa illa, ita neque neces-
sarius est exterior Baptismi ritus. 2" Multo minus id conficitur
ex Joan. Ill, ut enim observat Calvinus verba illa: Nis? quis
renatus fuerit , etc., non sunt intelligenda materialiter de aqua,
sed de gratia Spiritus Sancti, qui utique ad salutem necessaria
est; hec tamen absque Baptismo per solam fidem justificantem
obtineri potest, prout exponit Joannes Baptista, Luc. III, 16,
dicens de Christo: Ffpse vos baptizabit Spiritu Sancto et igni.
Quod pariter declarat Christus eodem Joan. cap. III, 6, dum
ait: Quod natum est. ex Spiritu, spiritus est: et vers. 8:
Omnis, qui natus est ex. Spiritu, etc. 85 Sane eadem ratione
ac Christus Joan. III, disserens de Baptismo dixit: Misi. quis
renatus f'uerit , etc., loquens ibid. VI, 5'5, de Eucharistia ait:
Nisi manducaveritis carnem Filii hominis , et biberitis ejus
sanguinem , non habebitis vitam in vobis: A" quin tamen ex
his posterioribus verbis, quidquid dixerit S. Augustinus, colli-
gi possit absoluta necessitas eucharistice sumplionis, cum
contrarium definierit Concilium Trident. sess. XXl, cap. et can.
IV. Ergo.

152. Resp. Neg. ant. Ad i" prob. Dist. Signa sequentur
eos , qui crediderint , conc. qui baptizati fuerint, neg. Si quid
igitur. evincerent objecta verba, efficerent adversus Protestan-
tum hypothesim, fidei preceptum neque universale neque
perpetuum esse, quod nec tamen ipsi admittunt, nec Sociniani.
Signa autem illa necessaria tunc temporis non fuerunt, nisi ut
molivum credibilitatis iis exhiberent, qui ex infidelitate ad fi-
dem veniebant. Addo, nec cessasse hujusmodi signa in Ecclesia
Catholica, ut ex fastis Sanctorum patet, neque aliquid com-
mune habere cum Baptismo.

1413. Ad 2", Neg. Ut constat ex iis, quz superius diximus,
agendo de Baptismi materia. Ad illud vero, quod subdunt ex
Chrisü verbis: Quod natum est ex Spiritu, eic., Dist. Ex spi-
ritu tanquam causa principali et efficiente, et aqua tanquam
causa instrumentali, cozc. ex spiritu sine aqua, 26g. Loquitur.
enim ibid. Christus de nativitate spirituali per aquam obtinenda,
de qua prius disseruerat. -

B - ' - "n n.
.D V. 17: Σημεῖα δὲ τοῖς πιοτεύσασς ταῦτα παρακολουϑήσει"ἐν τῷ ÓvóucTi μου
δαιμκόνεα ἐχβαλοῦσε' x, T, λ.

51
144. Ad 3m, Neg. Nam vel ipsa loquendi ratio, quam Chri-

stus usurpavit in posteriori loco , indicat ipsum alloqui presen-
tes, ideoque adultos et praecepti capaces; in priori autem textu
agens de Daptismo omnes indiscriminatim comprehendit. Hoc
autem patet ex utriusque testimonii collatione !), atque ex di-
versis adjunctis, in quibus Christus objecta verba protulit. Hinc
diverso sensu hzc testimonia intellexit Ecclesia, qua pueris in
morts periculo constitutis consuevit ab xtate apostolica Bapti-
smum administrare, non item vero confirmationem et Eucha-
ristiam; qui mos nonnisi serius obtinuit, neque fuit universa-
lis ?). Verum de hoc argumento iterum sermo instituetur, ubi
agemus de Eucharistia.

145. Ad '!», Negamus S. Augustinum absolutam Eucharistz
necessitatem ex citatis verbis docuisse. Ut enim suo loco osten-
demus, S. Doctor nuspiam parem utriusque Sacramenti, Da-
ptsmi scilicet et Eucharisti& necessitatem asseruit, aut prz-
dicavit.

146. II. Οὐ). Dato etiam quod in adductis Chrisu verbis Joan.
III: Nisi quis, etc. verum significaretur preceptum universale
et perpetuum: ast 1^ preceptum est positivum, a quo proinde
excusat ignorantia, aut impotentia, ut aperte profitetur S. Àu-
gustinus utens exemplo pu latronis, qui sola fide salvus factus
est; ait enim: Quantum valeat etiam sine visibili Sacramento
Baptismi, quod ait Apostolus: Corde creditur ad justitiam,
ore autem confessio fit ad salutem , in illo latrone declara-
tum, est; ac preterea subdit: Sed (unc impletur invisibiliter,
cum ministerium Baptismi non contemptus religionis, sed
ARTICULUS NECESSITATIS EXCLUDIT 3). 2^ Exemplo latronis adjicere
potuisset exempla Apollo, Apostolorum ac B. Virginis, qui
nullibi Chris lavacro tincti perhibentur. Ergo.

1^7. Resp. Ad 1", Dist. Est preceptum simul et medium
quoad adultos, qui aqu: Baptismum supplere possunt in ne-
cessitatis casu per ejus votum aut martyrium, c€0zc. quoad
infantes, S'ubd. Est preceptum, zeg. est medium quod per
solum martyrium suppleri potest, conc. Ea revocanda sunt,
qua iniüo hujus capitis premisimus. Porro de infantibus ita

CAP. V. DE NECESSITATE BAPTISMI.

1) Verba enim Christi Domini Joan.
n: Nisó quis, etc. generalissima sunt,
ut patet, utpote indefinite ac in tertia
persona prolata; contra vero Joan. vr,
alloquitur Christus Capharnaitas adultos
et pricepti capaces ii secunda persona,
dicens: Visi manducaveritis caruem F'ilii
hominis, et biberitis ejus sanguinem, non
habebitis vitam in vobis. Deinde aliud
est, sine Baptismo non posse quem-
ptam introire in reznum celorum; aliud
vero, non /abere vitam in se; his enim
tanium significatur, non posse sine ali-
mento spirituali vitam ali, conservari,

etc. quoad eos nempe, qui vires repa-
rare debent. Cum vero infantes πᾶσ vi-
rium reparatione non indigeant, hinc
patet ad eos non posse hzc verba Chri-
sti extendi. Verum de hoc alias. In-
lerim cf. Cornelium a Lapide in hunc
locum.

2) Cf. Joan. Haiden S. J. in cit. Dis-
sert. Deinstituto Ecclesie infantibus mox
cum Baptismo conferendi Sacramente con-
firmat. et Eucharistie. Quest. mr, δ. un;
nec non Jac. Pameliuui in Azzaotat. in
lib. S. Cypr. De lapsis,

3) Lib. ^, De Bapt. t 22 j'n:429.

02 TRACTATUS DE BAPTISMO.

scribit S. Augustinus: Quisquis dixerit, quod in Christo vivi-

cabuntur etiaai parvuli, qui sine Sacramenti ejus partici-
patione de vita exeunt, hic profecto et contra apostolicam
predicationem venit, et totam condemnat Ecclesiam; | ubi
propterea cum baptizandis parvulis festinatur et curritur ,
quia sine dubio creditur, aliter eos in Christo vivificari
Ommino non posse) | A

148. Ad 2», Dist. Id est, in Scripturis non legitur, conc. non
fuerunt baptizati, 2eg. Etsi enim horum ablutionem Scriptura
non referat, non inde consequens est, eos tinctos non fuisse.
Sane de Apostolorum Baptismo Patres dubitare non sinunt;
quia verisimile non est, eos, qui tanquam discipuli Sal-
vatoris et ministri tingebant alios, non fuisse antea lavacro
salutari ablutos ?). Imo Augustinus contendit, oppositum credi
non posse absque erroris culpa, etiamsi Evangelium non refe-
rat Apostolorum Baptisma 3). Neque enim omnia, qui gesta
sunt, literis fuerunt consignata.

149. Quod spectat ad B. Virginem, non defuerunt qui nega-
rent, eam percepisse Baptismum, tum quia ex causis, ob quas
ille suscipitur, nulla permovere poterat Mariam; tum quia in-
juriosa fuisset eximia innocentie Virginis et sanctitati susceptio
Baptismi, hoc enim pacto quodammodo declarasset, se origi-
nali labe pollutam etiam post Christi partum *). Non defuerunt

1) Epist. cLxvr, ad Hieron. cap. 8, n.
21. Ubi adnotandum est, 5. Doctorein
antithesim instituisse cum Apostolo r
Cor. xv, 21, 22, inter eos, qui moriun-
tur in Adam, et eos, qui vivificantur
in Christo; pronunciat vero neminem

ex ilis, qui in Adam mortui sunt, vivi-

ficari in Christo, nisi per Baptismum.
Ex quo colligimus, eum non existimasse
pueros qui in utero matrum moriuntur,
parentum fide aut. voto a peccati origi-
nalis reatu solvi posse, nec putasse.
prout nonnulli autumant, ad eos non
spectare Christi sententiam: Visi quis
renatus , etc.

2) (διά. Bellarm. lib. τ, De Bapt.
cap. 23, n. 21, ut evincat, Apostolos
baptizatos fuisse Cbristi Baptismo , ad-
ducit inter coteras aucloritatem etiam
Tertulliani ex lib. De Baptismo ; at cer-
tum est ex cap. 12, libri cit. Tertullianum
silere prorsus de Baptismo Christi Apo-
stolis collato, ac solum conjicere Apo-
Stolos tinctos fuisse Baptismo Joannis.
Sic, minime assecutus est mentem Ter-
wlliani Pamelius, qui citato capiti hunc
titulum priefixit: Quod Apostoli baptizati
fuisse videantur. UT

Verum quod non tradidit Afer scri-
ptor, qui non vidit epistolam Evodii
inscriptam: Τὸ φῶς Lumen, alii antiqui
scriptores scripto consignarunt. ltaque

Evodius immediatus S. Petri in Ecclesia
Antiochena successor in laudata epistola,
cujus fragmentum profert Nicephorus
in Hist. eccles. lib. 2, cap. 3: ,Christus,
inquit, mánibus ipse suis Petrum tan-
tummodo baptizavit. Petrus porro An-
dream et filios Zebedai. li deinceps re-
liquos Apostolos. Septuaginta autem
illos Petrus et Joannes theologus dictus
baptizarunt." Ex eadem epistola Evodii
Clemens Alex. Tertulliano co:vus lib.

δ. Huypotyposeon explicans illud apo-

stolicum dictum: Gratias «ago Deo , quia
nemiuem vestrum baptizavi; Christus ,
eit, dicitur Petrum solum baptizasse,
Petrus Andream, Jacobum et Joannem,
illi autem reliquos." Cf. hoc fragmen-
tum apud Joan. Moschum in Preto spi-

rituali, cap. cuxxvi, ex quo illud refert

Joan. Potterus Episcopus Oxoniensis in
sua edit. opp. Clementis Alex. ed. Ven.
1756, tom. rr, pag. 1016. Ad hanc Evo-
dii et Clementis traditionem alludit Eu-
lymius dum in verba Joan. nr: Venit
Jesus, etc. dicit viros Apostolis proxi-
mos scripsisse, Petrum a Christo ba-
ptizatum. Cf. S. Augustinum Epist. cCLXV,
«d Seleucianam. Plura etiam vide apud
La-Cerda in Adnott. ad cap. 11 et 13,
libri Tertull. De Bapt.
3) Epist. cit. «αὐ Seleucianam , n. ^.

. 4) Cf. apud Trombellium in op. Marice

.
CAP. V. DE NECESSITATE BAPTISMI. 23

tamen, qui affirmarent B. Virginem comprehensam fuisse prz-
cepto Christi, Joan. III: Visi quis, etc. quorum sententia pro-
batur Vasquezio, et Dominico Soto !), etsi Virgo neque pecca-
tum originis contraxerit, neque ulla vel levi actuali noxa se
commaculaverit. Nam. quamvis Baptismus ad. remittenda pec-
cata necessarius sit, censetur tamen adhuc necessarius ad pro-
fitendam Christi idem, ac Sacramenta reliqua percipienda, at-

ue ita ad consequendum regnum colorum. Quamvis preterea
b. Virgo obligatione hujus praecepti minime obstricta esset, vo-
luisset nihilominus baptizari, si status ipsius cum essentia et
institutione Sacramenti non pugnaret, prout reipsa non pugnat 3).

150. III. Οὐ). 15 Masculis hebreorum ante octavum a nativi-.
tate diem, feminis eorum omnibus, antequam ad rationis usum
perüngerent, satis erat fides parentum, ut ad salutem perveni-
rent; eadem adhuc est ratio parvulorum, qui nascuntur ex in-
fidelibus negativis, qui in eadem versantur conditione ac ver-
sarentur ii, qui pertinebant ad legem naturz. Si igitur infantes
Christianorum absoluta Baptismi necessitate tenerentur, pejor
foret istorum conditio, ac esset et sit conditio filiorum, qui
nascebantur sub nature lege, aut nascuntur ex infidelibus
negativis, quod absurdum est; nec enim Christus venit, ut
coarctaret media salutis, sed ut ea potius amplificaret. 2" Multo
minus Christi precepto obstricti dicendi sunt infantes qui in
utero matris moriuntur, seu quamdiu in lucem editi non sunt;
nam isti, cum nondum aai sint, non possunt renasci per
Baptismum, alioqui tertiam nativitatem per Baptismum conse-
querentur, ut animadvertit S. Augustinus 3); et 8" preterea in
physica impossibilitate inveniuntur, a qua nec per se, nec per
parentes liberari possunt; ergo Christus, utpote sapiens legis-
lator, non potuit eos pracepto illo positivo comprehendere..
Ne igitur. dicatur Christum voluisse ipsos excludere a beneficio
generali redemptionis, concludi debet cum S. Bonaventura 1).
Cajetano, alüsque theologis catholicis, posse defectum Baptismi

SS. vita ac gesta, Bonon. 1763, tom. iv,
part. τ, diss. xxxiv, quast,. 1, ubi co-
piose ut solet eruditus hic Auctor ea
congessit, qu: utrique sententia, affir-
inanti scilicet aut neganti favent.

1) Vasq. In m part. S. Thom. disp.
€xix, cap. 7, n. 65; Dom. Soto Com-
ment, in αν Sent. dist. v, 4. un. art, 2,
edit. Metliymnze Campi 1581, toin. 1,
pag. 237 et seqq.

2) Cf. alios auctores apud 'Tromb.
loc. cit. Cf. etiam Joan. Ger. Vossium
disp. vi, De Bopt. Vhesi xvi, caute ta-
men legendus hie Auctor, ob errores,
quos ubique intermiscet sect: suz.

3) Lib. seu Epist. euxxxvi, «d. Dar-
danum , cap. 10.

^4) Part. 11, 4. 1, art. 1, qui hac scri-
bit: ,,Neminem obligat Deus ad impos-
sibile ex suo precepto, ut dicit Hiero-
nymus; et iterum , quod quis non pot-
est facere, reputatur ei pro facto."
Huic prziverat S. Bernardus , qui Epist.
Lxxvn, seu potius Lib. De Baptismo ad
Hugonem « S. Victore, cap. 2, n. 6:
Sane parvulis, igquit, nedum ratione
uteutibus, quia sola nocere creditur
peccati contagio, nom etiam mandati
prevaricatio, tamdiu credendum est,
antiqua valuisse sácramenta, quamdiu
palam interdicta constiterit. An vero
ultra? Penes Deum est, non meum
definire." Opp. edit. Mabill. tom. i,
pag. 091.

21
in ejusmodi casu per fidem et votum parentum suppleri, qui
propterea ad bos. fundendas in hunc finem provocandi sunt,
cum agatur de sententia probabili, imo probabilissima, quam
Ecclesia nunquam proscripsit !). Ergo. |

151. Resp. Ad 1", Dist. Satis erat fides parentum per alh-
quod signum externum illis applicata, juxta verisimiliorem sen-
lentiam, conc. sola fides absque ulla externa applicatione,
irans. et nego paritatem. 'Transmisimus alterum distinctionis
membrum, quia agitur de re nobis ignota et incomperta, circa
quam nec Patres nec theologi inter se consentiunt 3). Ex tali
propterea sententiarum discrepantia nihil concludi potest. Ne-
gavimus paritatem , quia aperte nunc nobis patefacta est Chri-
si voluntas, a qua id unice pendet , illa porro semel constituta,
omnes ratiocinationes nostre conticescere debent. Exinde etiam
responsio patet ad id quod subditur de pueris, qui ex infideli-
bus negativis procreantur, qui utique in eadem conditione ver-
santur ac illi, qui inveniebantur in lege naturz; ast ignota no-
bis est ratio, qua illorum infantes salvarentur, ut diximus, an
scilicet per solam fidem parentum, an vero per aliquam exter-
nam ejusdem fidei applicationem.

152. Nec tamen, etiam in hypothesi de sola fide parentum
inferri potest, Christum quoad Christianorum parvulos restrin-
xisse media salutis; nam, ut constat ex historia, paucissimi
ante adventum Chrisü veram fidem conservarunt, ideoque
paucissimis infantibus prodesse potuisset parentum fides; con-
tra vero, cum Evangelium ubique terrarum promulgatum fue-
rit, certe longe pluribus infantibus subventum est, et subveni-
tur per lavacrum regenerationis 3). |

153. Ad 2m, Neg. Ad 1" autem prob. respondeo 1105 natos
esse censendos qui quamvis in lucem nondum editi, attamen
concepti sunt et anima vivificati, ut patet ex Matth. I, 20, nec
tamen cum infantes in lucem prodeunt dici possunt denuo nati,
ita ut tertia nativitas dici debeat quam ipsi per Baptismum ob-
ünent. In communi enim loquendi usu, cum infantes in lucem
eduntur, tunc primum dicuntur nasci, quia perfecta est ipso-
rum nativitas et completa; contra 'vero in conceptione et pro-

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) Ita fere Anonymus quidam in pe-
culiari opusculo, an. elapso edito de
hoc argumento.

2) Cf. que scripsimus in tract. De
Sacram. in genere , n. 186 et seqq.

3) Hzc difficultas, quz petitur ex fi-
liis infidelium, ad quos nondum perve-
nit Evangelii notitia, quique sola pa-
rentum fide in nonnullorum sententia
salvari potuerunt aut etiam possunt,
hiec, inquam, difficultas, si theoretice
spectetur, magni ponderis esse videtur;
si vero practice, seu, ut ajunt, in con-
creio, nullius momenti esse deprehendi-

tur. Quamvis enim non abnueremus,
solam fidem parentum filiis profuisse
absque ulla externa applicatione, quis
temen ignorat, nonnisi paucissimos fi-
dem intemeratam servasse, quam ex
avita traditione perceperant in Deum
Creatorem ac RHeparatorem? Sane vix
ulla vestigia hujus fidei repererunt apud
infideles missionarii illi, qui primi ad
illorum oras appulerunt, Adde, hic agi
de infantibus jam in lucem editis, de
cileris vero nemo est ex veteribus, qui
wadat ipsis profuisse parentum fidem.

|
|
|

CAP. V. DE NKCESSITATE BAPTISMI. δῦ

gressu non est nisi inchoata et imperfecta. Caeterum S. Augu-
stinus ideo loc. cit. inficiatur. natum dici posse, qui nondum
editus est, ut 'adstruat praecise, quod nos intendimus, nempe
nulla ratione posse, si miraculum excipias, quempiam sancti-
ficari in utero materno 1).

155. Ad 3", Neg. Suppositionem adversariorum, verba sci-
licet Christi, relate ad infantes habere rationem precepti po-
sitivi, ut ipsi autumant; superius enim animadvertimus, re-
spectu infantium non habere nisi rationem 2ned4, seu condi-
tionis necessario ponende, excepto martyrii casu, ut ipsi jus
acquirant ad. beneficium indebitum, cujusmodi est supernatu-
ralis beatitudo. Hinc concidunt argumentationes superstructz ?).

155. Ad "m, Neg. Quoad S. Bonaventuram, tantum enim
abest, ut Seraphicus Doctor aliqua ratione huic sententie ad-
stipulatus sit, ut eam ex professo impugnaverit 3). Dum vero

docet fidem Ecclesie prodesse parvulis, aperte tradit id fieri

in collatione Baptism:.

1) Id patet ex toto contextu. Juverit
tamen nonnulla ex objecto loco proferre,
πὶ magis constet de germana 5S. Docto-
ris mente. Sic igitur scribit Epist. cit.
n. 32: ,Illa sanctificatio, qua efficimur
et singuli templa Dei, et in unum omnes
templum Dei, non est nisi renatorum,
quod nisi nati homines esse non pos-
sunt." Et n. 33: ,Si igitur homo rege-
nerari per gratiam Spiritus in utero
potest, quoniam restat illi adhuc na-
Sci, renascitur ergo antequam nascitur;
quod fieri nullo modo potest. Proinde in
compagem corporis Christi tanquam in
vivam structuram templi Dei, qus est
ejus Ecclesia, nati bomines .. . rena-
sceudo per gratiam transferuntur, tan-
quam de massa ruins ad zdificii firma-
mentum. Praeter hoc enim cedificium,

, quod beatificendum construitur ad zter-

nam beatitudinem Dei, vita hominis
omnis infelix, et mors est potius appel-
landa quam vita. Quisquis ergo habita-
bitur a Deo, ne ira Dei maneat super
eum, ab hoc eorpore, ab hoc templo,
ab hac civitate non erit alienus. Omnis
autem non renatus alienus est." Qua
igitur ratione afferri potest auctoritas
S. Augustini pro contraria sententia ?
2) Cf. tract, De Deo Creat. n. 809 et
seqq., et tract. De grat. n. 458 et seqq.
3) In Lib. 1v Sent. dist. 1v, part. rr,
dub. 4, nbi sibi proponit plures difficul-
tates, quas congesserunt adversarii, quos
impugnamus; ac 19 Quia adultus, cum
non potest, excusatur a precepto (Ba-
ptismi): ergo multo magis parvulus.
2? Dominus fidem parentum reputat quasi
esset parvuli; ergo si ex fide et chari-
late oíferant parvulum, videtur quod
Dominus reputet illam esse parvuli:

ergo non damnatur sine Baptismo. 39 Po-
natur quod aliquis occiderit parvulum,
cum defertur ad Baptismum, ne bapti-
zetur, numquid dicemus parvulum da-
mnari, qui propter susceptionem Sacra-
menti mortuus est? Videtur enim hoc
esse magna crudelitas. Quod si dicamus
salvari, non ergo verum dicit Augusti-
nus, quod non salvantur, etiamsi ad
Baptisinum deferantur. ^4? Item si da-
mnantur: ergo pejorata est conditio par-
vulorum.respectu status legis nalura,
in quo salvabantur sola fide parentum.
Ita S. Bonaventura, qui has difficultates
expendit et solvit concludendo, nulla
ratione salvari infantes, nisi Baptismo
aut martyrio. Ad postremam vero difficul-
latem respondet: ,Nec sequitur quod
tunc melioris conditionis esset (status
nature), quia nullus status est melior
propter generalitatem remedii, particu-
laris autem person: conditio potest esse
deteriorata: Deus autem in institutione
Sacramentorum statum concernit gene-
ralis Ecclesi: , non particularis perso-
ns; et quoniam certitudo remedii major
est et communior est in Sacramento,
quam in fidei merito, ideo patet illud."
Dum igitur loc. cit. S. Doctor affirmat,
Deum neminem obligare ad impossibile,
etc. loquitur de adulto, qui Baptismo
flaminis potest in necessitatis casu sup-
plere Baptismum. fluminis, ut ex serie
orationis liquet; ad sumunum excipit
casum specialis privilegii, quale asse-
quuti sunt Jeremias, et S. Joan. Ba-
ptista. 21

S. Bernardus loc. cit. agit de filiis
eorum infidelium, qui negativi dicun-
tur, de quibus recole qui superius
scripsimus.

50 TRACTATUS DE BAPTISMO.

156. Quod si CajJetani, aliorumque paucorum theologorum
sentenlia expresse damnata non est ab Ecclesia, ex eo solum
conficitur, eam non esse Aaereticam. Ceterum sententia Caje-
tani a congregatione theologorum in Concilio Tridentino im-
probata fuit, ac censura digna dijudicata; eadem jussu S. Pii V
expuncta fuit in editione ejus opp. Romae facta ; ac Dom. Sotus
eam tanquam hzreticam impugnavit !). Ex quibus abunde con-
stat, quid de ea Ecclesia sentiat. Sane si veluti probabilem hanc
sententiam Ecclesia indicaret, adhortaretur parentes aut ad
preces fundendas, aut ad actum fidei eliciendum ut eorum filii in
utero degentes salvarentur, quod tamen nunquam prestiüt ?).

157. IV. Obj. Saltem universalis dici nequit heec doctrina de.
absoluta necessitate Baptismi, neque constans. 1* In primitiva
siquidem Ecclesia plurimi ad statem adultam Baptismi susce-
puonem protrahebant. 2" Constitutum preterea fuit, ut Bapti-
sma nonnisi solemnibus Paschatis et Pentecostes diebus admi-
nistraretur, prout patel ex Epist. IV, S. Leonis: 3^ qui ritus
adeo rigide observatur in Thessalia, inquit Socrates: Uf PLkni-
ovk apud illos absque Baptismo moriantur 9). 4^ Alii pra-
terea diu in catechumenatu Baptismi gratiam expectare coge-
bantur; 9" quod si contigisset aliquos extemplo ex hac vita mi-
grare, sacrificia et oblationes pro ipsorum animabus offerri
consueverant in Ecclesia, teste S. Ambrosio in oratione quam
recitavit in funere Valentiniani Imperatoris adhuc catechumeni,

1) Cf. Hist. Conc, Trid. Card. Palla-
vicini, lib. 10, cap. 8, n. 3 et seqq.

2) Cf. de hoc ipso argumento Cl.
Trombellium, qui copiosissime illud ver-
sat in tract. De Sacramentis, tom. mr,
diss. vi, De Baptismo , quaest. 2, cap. 1
el seqq., ubi tres exponit celebriores
sententias, quas sive veteres sive re-
cenliores theologi aut invenerunt aut
instaurarunt; quarum prima est Caje-
tani contendenlis posse pueris in utero
matrum degentibus subveniri efficaci
desiderio illis conferendi Baptismi, quod
parentes concipiant, quodque deside-
rium et fidem suam, si fieri id possit,
exteriori aliquo sizno manifestent. AIl-
lera est Ignatii Ludovici Bianchi; is in
libro edito Venet. 1768, quem inscri-
psit: De remedio eterne. salutis pro par-
vulis in utero clausis sine Baptismo mo-
rientibus , contendit, salvari posse ejus-
modi infantes per oblationem pueri,
quam Deo mater extrinsecus faciat.
Tertia sententia est Eusebii Amort, Can.
regularis, qui 74eo. Moral.tom. 1, tract.
n, ὃ. 3. De subjecto Baptismi, pag. 120
et seqq. edit. an. 1758, Auguste Vindel.
et (Eniponti; censet non esse a verisi-
mili remotam opinionem eorum qui pu-
tant, Deum efficacissimis parentum
precibus exoratum extrasacramentaliter

pueros in utero detentos justificare, ac
adducit pro se plures veteres, S. Bo-
nav. Gersonem, Gabr. Diel, Echium,
etc. Porro hzc ipsa sententia est, quam
adstruit Anonymus de quo mentionem
injecimus. Has porro sententias omnes
jamdiu exagitaverat, et inanes esse
ostenderat doctus theologus Vasquez,

quem vide I» nt part. S. Thom. disp. CL1,

cap. 1 et seqq. Quid precise senserit
Venustianus Hiebel Th. Bavarus, cujus
liber inscriptus: Justificatio parvuli sine
Qartyrio et Sacramento Baptismi in re
suscepto decedentis, Landishuti 1752, pro-
scriptus est decreto 1^ Apr. 1755, mihi
compertum non est, cum hunc librum
legere nequiverim. e

Verum in hac opinandi licentia fines
omnes excessisse videtur D. De la Mar-
ne, in suo Z7'*raité metaphysique des dog-
mes de l« Trinité , de U Incarnation , de
U Eucharistie , de la grace , du péche ori-
ginel, et de. la resurrection des corps,
Paris 1826, qui ut refert Herwe ency-
οἷον. de Paris, Mars 1827: ,,suppose que
les enfans renfermés dans le sein ma-
ternel peuvent connoitre Dieu, laimer,
et avoir le Baptéme de désir." .

3) Hist. eccles.lib, 5, cap. 22, ex ver.
Valesii.

CAP. V. DE NECESSITATE BAPTISMI. 571

ab Argobaste dolo sublati. 6" Hinc bene semper speratum est
deiis, qui in Ecclesi& unitate absque Baptismo defuncti fuis-
sent, ut indicat S. Cyprianus Epist. LXXIII, ad Jubajanum,
ubi, cum sibi ipsi adversus sententiam de rebaptizandis in hz-
resi baptizatis opposuisset: Quid ergo fiet de his, qui in pra-
teritum de heresi ad Ecclesiam venientes sine Baptismo ad-
idssi sunt? respondet: Potens est Dominus misericordia
sua indulgentiam dare, et eos, qui ad Ecclesiam süinpliciter
adanissi in Ecclesia dormierunt, ab Ecclesie sue muneribus
non separare 1). Quo factum est 7" ut controversia anabapti-
smi semper spectata fuerit tanquam ad liberam disciplinam.
spectans. 8" Adde, Coptos, teste Thoma a Jesu, nonnisi post
triginta dies parvulos suos tingere, et quidem per solos pres-
byteros, adeo ut eos potius mori patiantur, quam ante statu-
tum diem et ab alio, quam a presbytero, baptizari, uti apud
Calvinistas mos obtinet. Ad summum, testibus Wanslebio et
Zagazabo, /Egypti supplent Baptismi defectum nonnullis un-
ctionibus super infantem defunctum, juxta suorum canonum
prescriptum; JEthiopes vero persuasum habent sanctificari
infantes in. utero matris per Eucharistie sumptionem, quin
proinde necessarium credant Baptisma. Ergo. |

158. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Protrahebant Ba-
püismum ex inveterato abusu, quem semper Ecclesia detestata
est, et ob peculiares causas, quas superius recensuimus , conc.
Eo quod censuerint Daptismum necessarium non esse ad salu-
tem, et Ecclesia probante, zeg. Responsio patet ex dictis.

159. Ad 2", Dist. Pro administratione Baptismi solemnis,
ac excluso mortis periculo, conc. Pro administratione Baptismi
privaü, instanti prz»sertim mortis periculo, 2eg. Imo semper
summam sollicitudinem ostendit Ecclesia, urgente periculo,
ne infantes absque Baptismo :decederent, ut ex dictis de mi-
nistro constat 3). |

160. Ad 3", Dist. Qui propterea usus, seu potius abusus,
ab universa Ecclesia improbatus est, utpote singularis et contra

raxim universaliter receptam, conc. secus, neg. 3).

161. Ad 's, Dist. Ob pravam ipsorum dispositionem, quan-
doque etiam ob ipsorum crimina, prout pariter apud nos dif-
fertur absolutio non rite penitentibus, conc. per se, neg. 5).

162. Ad 5, Dist. In nonnullis Ecclesiis particularibus, et
ex praesumpto Baptismi voto, cozc. in Ecclesia universali, zeg.
Varia enim hac in. parte in diversis Ecclesiis obtinuit disciplina,

1) Edit. Maur. pag. 136. rum, quae a communi totius Ecclesie
3) €f. Vicecomitem, Oóbserratt. eccles. regula et consuetudine ubique recepta
lib. 1, cap. 21. recesserant, nec sine aliqua amplifica-

3) Id abunde constat ex argumento tione, ut ibid. adnotat eruditus Valesius.
lotius capitis, iu quo Socrates recenset 4) Cf. Bingham, Origines, elc. lib. 10,
singulares usus peculiarium Ecclesia- cap. 2, ὃ. 17.

98
et quidem ex presumpta vel expressa ipsorum voluntate susci-
piendi Baptisma, dummodo tamen ob aliquam ipsorum culpam
ad ipsum pervenire minime potuerint, ut contigit Valentiniano
juniori per proditionem ab Argobaste perempto !). — .

163. Ad 6", Dist. Ex peculiari placito S. Cypriani aliorum-
que rebaptizan&um, qui aliter se. extricare non. poterant ab
ejusmodi difficultate, conc. ex sententia Ecclesie, /Suód. Ex
presumptione voti Baptismi, quem recipere.non potuissent
absque ipsorum culpa, cozc. absolute, 26g. Error semper est
umidus nec valet omnes consecutiones persequi ?).

164. Ad 7", Dist. A rebapüzantibus, et quidem supposita
necessitate Daptismi, £rans. ab universa Ecclesia, 2eg. Etenim
nec 511 rebaptizantes semper sibi constantes fuerunt, modo
enim ut firmissimum dogma suam praxim propugnabant, modo
ut rem disciplinarem et liberam. In quavis tamen hypothesi
semper fassi sunt necessitatem alicujus Baptismi, hinc urgebant
necessitatem rebaptizandi ab hzreticis tinctos. |

165. Ad 8», Neg. Ut constat ex dictis in probationibus. Ad
allata vero documenta reponimus, illos missionarios deceptos
fuisse aut ex particularibus nonnullorum abusibus, quos toti
ipsorum Ecclesie tribuerunt; aut ex indiscreta atque, ut sic
loquar, anomala quarumdam feminarum pietate, contra fir-
mam illarum Ecclesiarum fidem de absoluta Baptismi necessi-
tate, ut ex innumeris prope antiquis patriarchalibus constitu-
tionibus, et canonum collectionibus evincit Renaudotius, cum
quibus permisceri non debent nove quedam et private col-
lectiones. Observat preterea hic eruditus Auctor, omnium
Orientalium orthodoxam fidem de absoluta Baptismi necessitate.
fundari in laudatis Christi verbis: Nisi quis, etc. 3).

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) Cf. S. Ambrosii De obitu Valen-
liniani Consolatio , n. 51 et seqq. cum
adnotatt. editt, Maur.

2) Hanc eandem difficultatem sibi ob-
jecit Firmilianus in Epistola, qui inter
Cyprianicas edit. Maur. est m. Lxxv,
pag. 119, ac diversa prorsus ratione
ab ea, quam adhibuit S. Cyprianus,
eam solvit. Scribit enim: ,Si de s:culo
excesserunt (/Aeretici sine novo Be«pti-
smete in Ecclesia recepti), in eorum nu-
mero habentur, qui apud nos catechi-
zali quidem sunt, sed prius quam ba-
pUzarentur obierunt. Qui autem adhuc
in seculo permanent, baptizentur Ec-
clesie Baptismo." S. Basilius J£pist.
CLXXXVIIE, ad Amphiloch, can. 1, censet
quidem economis gratia Catharos, En-
cratitas, et Hydroparastatas posse abs-
que.novo Baptismo in Ecclesiam ad-
mitti, sed rationem ejus rei hanc addu-
cit: ,Propterea quod principium qui-
dem separationis per schisma factum

fuerat." Δίοτε ἡ μὲν ἀρχὴ τοῦ χωρισμοῦ
διὰ σχίσματος γέγονεν. Porro suo loco
ostendimus Anabaptizantes discrimen
agnovisse inter tinctos ab h:wreticis ac
tinctos a schismaticis. Cf. que scripsi-
mus in tract. De Sacram. in. gen. n. 121.

3) Cf. op. cit. liv. 2, chap. 2 et 3.

Difficultates, quas petunt Calvinistze
ex federe inito inter Deum et Abra-
ham, quod autumant extendi ad filios
fidelium, nec non eas quas increduli ex
ratione urgent, przoccupavimus et sol-
vimus in tract. De Deo Creat, wu. 826 et -
seqq. Quoad reliquas vero quas promo-
vel cum suis Joan. Gerard. Vossius
disp. var, De Bapt. thesi xvii et seqq.
adversus absolutam Baptismi necessi-
tatem, partim disjecimus, partim autem
ex se concidunt; siquidem auctoritates,
quas adducit ex S. Bernardo Epist. LXxvit,
ex Petro Blesensi Serm. xxu, De Trinit.
et Serm. xxiv, in festo Jacobi: ,Suffi-
cit spiritus et aqua; sufficit spiritus et

CAPUT VIL

DE;BAPTISMI EFFECTIRBUS.

166. Circa Baptismi effectus non parum tum a veteribus, tum
a recentioribus hereticis erratum: est. Alii enim adeo Bapu-
smum depresserunt, ut cum Manichzis assererent, illum zi
cuiquam salutis afferre 1); tales sunt Sociniani, Arminiani, nec
pauci recentiores Protestantes, juxta quos, ut suo loco scripsi-
mus, Daptisma non est nisi ritus et ceremonia cooptationis in
Christianorum coctum. Antiquiores Protestantes cum Proclo
Origenista et Messalianis contenderunt, per justificationem,
quam Baptismi ope consequimur, originale peccatum ejusque
manifestationes , peccata scilicet actualia, non prorsus tolli, sed
solum tegi, radi, aut non imputari, multo minus characterem
per Daptismum imprimi. Alu autem Dapusmi effectum adeo
extollunt, ut doceant per ipsum non solum praeterita peccata
deleri, sed etiam futura; vel saltem cum Joviniano ?) tenent
semel adeptam per Baptismum justificationem , amitti non pos-
se; vel denique Christianorum peccata, qui mortalia essent,
fieri venialia. Hos omnes errores Synodus Tridentma pro-
scripsit. Àc primo quidem sess. V, can. V: S? quis per J. C.
D. N. gratiam , que in Baptismate confertur , reatum ori-
ginalis peccati remitti negat, aut etiam asserit non tolli to-
tuin id, quod verum, et propriam peccati rationem. habet :
sed dicit tantum radi, aut non ànputari; anath. sil ; in re-
natis enim nihil odit Deus, etc.; tum sess. VII, can. VI, De
Bapt.: Si quis dixerit, baptizatum non posse , etiamsi velit,
gratiam amittere , quantumcumque peccet, nisi nolit credere;
anath. sit; et can. X: i quis diverit, peccata omnia, que
post Baptismum fiunt, sola recordatione et [fide suscepti
Baptismi vel dinitti, vel venialiu fieri; anath. sit; ac demum
can, XI: Δὲ quis dixerit, verum et rite collatum Baptismum
ilerandum 6556 illi, qui apud infideles fidem Christi nega-
verit, cum ad poenitentiam convertitur ; anath. sit.

167. Ex his patet non solum proscriptos esse quatuor praci-
puos novatorum errores, nempe 1? per Daptismum nullam gra-
liam conferri; 2" non penitus tolli originale peccatum una cum
cseteris actualibus, si quz sint; 93" iamissibilem 6886 semel
adeptam justificationem, aut peccata in baptizaüs ex morta-
libus venialia fieri; 4" deleri posse Baptismi characterem vel

sanguis; si aquam non exclusit contem- salvari possunt; quod nos non inf(icia-
ptus religionis, sed articulus necessitatis? mur, imo contendimus.

que deprompta sunt ex S. Augustino, 1) Ita. S. Augustinus in lib. De Aere-
ac citantur pariter ab Hugone a S. Vi- sibws. Hiresi xLvi.
Ctore, non afficiunt nisi adultos, qui in 2) Apud August. ibid. n. Lxxxr.

casu necessitalis per Baplismi votuni

60 TRACTATUS DE BAPTISMO.

amitti; sed przeterea concupiscentiam, quz in renatis adhuc
superest, habere peccati proprie dicti rationem, qui est quin-
tus novatorum error, quem his verbis eadem Tridentina Syno-
dus proscripsit: Manere autem in baptizatis concupiscentiam,
vel fomitem, hec sancta Synodus fatetur, et sentit, que
cum ad agonem relicta sit, nocere non consentientibus , sed
viriliter per Christi Jesu gratiam repugnantibus non valet:
quinimo qui legitime certaverit, coronabitur. Hanc concu-
piscentiam , quam aliquando Apostolus peccatum appellat,
sancla Synodus declarat, Ecclesiam Catholicam nunquam
intellexisse peccatum appellari, quod vere et proprie in re-
natis peccatum sit; sed quia ex peccato est, et ad peccatum
inclinat. Si quis autem contrarium senserit; anath. sit 1).

168. Patet insuper veros ac przcipuos Daptismi effectus ad
quatuor revocari posse; primum scilicet et principalem esse
gratiamr jui NUR et sanctitatis, qua labes primigenia et
quavis alia noxa actualis tollitur ; alterum vero, omnem per
Baptismum tolli peenz reatum in altera przserüm vita luendz;
tertium, per eum patere aditum ad Ecclesiam, dum Christo
lanquam 2nembra capiti sociamur, et ad reliqua Sacramenta
percipienda jus acquiri; quartum denique, characterem im-
prini in animis nostris. ! |

169. Ne tamen actum agere videamur; propositum hic nobis
non est, vel singulos recensitos errores refellere, vel expositos
effectus singillaüm propugnare. Quod enim spectat ad pecca-
Lorum abrasionem et tegumentum, tum ad justificationis 2z7-
amissibilitatem vel ad concupiscentie fomitem, ea jam refel--
limus in tractatu. De gratia ?); characterem vero imprimi nec
deleri posse ostendimus in tract. De Sacramentis in genere 3).
De aditu ad Ecclesiam et jure inde proveniente ad reliqua Sa-
cramenta, res per se patet, neque in controversiam ab adver-
sarus vocatur, hestat propterea, ut agamus de gratia, qua per
Baptismum tollitur peccatum originale una cum peccaus reli-
quis, si qua sint, in rite suscipiente Baptismum, et omnis.
pene reatus; quod sequenti propositione prestabimus.

PROPOSITIO.

Per D. N. J. C. gratiam, que in Baptismo confertur, reatus
originalis peccati remittitur, ac tollitur totum id, quod
ceram et propriam peccati rationem habet.

170. Est de fide, ut constat ex adducto can. V, sess. V, Conc.
Tridenüni, Licet vero Concilium in eo non loquatur expresse, .

1) Sess. v, can. 5. 3) Cap.2, prop. 2.
2) Part. n, cap. 2, art. 1et seqq.

CAP. VI. DE BAPTISMI EFFECTIBUS. 61

nisi de reatu peccati originalis, prout ferebat ejus scopus;
evidens tamen est per gratiam, qua ope Baptismi infunditur,
tolli pariter reatum alterius cujuscumque peccati actualis; imo
cum Baptismus vocetur passim Sacramentum renzovationis , ac
regenerationis , liquet per eandem gratiam, quz in Baptismo
confertur, tolh etiam omnem pene reatum, quae quidem
omnia complexi sumus in hac propositione, ne longius quam
par sit, progrediamur, cum ezdem probationes hec omnia
simul conficiant.

171. Jam vero per Daptismum gratiam conferri, qua omnia
rite disposito !) peccata deleantur, ostendunt apertissima scri-
pturarum testimonia. ἂς primo quidem prenuntaatus hic ef-
fectus est per Ezechielem XXXVI, 25, us verbis: Effund«m
super vos aquam mundam, et mundabimini ab. ommbus in-
quinamentis vestris. Sed precipue in N. T. presertim Act. II,
38, ubi Petrus: Baptizetur , mquit, unusquisque vestrum in
nomine Jesu Chrisli, in remissionem peccatorum; tum ib.
XXII, 16, ubi Ananias sic Paulum affatur: Boptizare, et ablue
peccata tua. Hoc ipsum pluribus declarat Apostolus toto
cap. VI, Ep. ad Rom., ubi inter cetera v.3 scribit: Quicumque
baptizati sumus in. Christo Jesu, in morte ipsius baptixali
sumus, et v. 11: lta et vos existimate vos mortuos quidem
esse peccato , viventes autem Deo in C. J. D. N., et cap. VIII,
1, concludit: Nil ergo nunc damnationis est ἐδ. qui sunt
in Christo Jesu; ut innumera prope alia sacrorum eloquiorum
testimonia preteream, que significant, nos per Daptismum
ablui, mundari, renasci, sanctificari, Christum induere , etc.
Quibus palam fit, omnem prorsus cujusvis peccati reatum
tum culpe tum pene per Baptismi gratiam auferri.

172. Nec alia unquam fuit Catholicee Ecclesiz fides, ut patet
ex Symboli Constantinopolitani articulo: Confiteor unum Ba-
plisma in remissionem peccatorum. Maec adeo in primitiva
Ecclesia pervulgata erant, ut indidem ansam sumpserint chri-
stianz religionis hostes Ecclesiam calumniandi, quod una aque
abluuone sceleratos quosque et mulierculas criminibus oneratas
in sinum suum reciperet ac puros efficeret, inter quos eminet
Celsus ?). Ratio praeterea potssima hzc fuit, quare plures, ut
superius vidimus , ad provectiorem etatem, quandoque etiam
ad extremam viti periodum Daptismi susceptionem protrahe-
rent. Hinc denique Ecclesia, huic fidei articulo innixa, nun-
quam consuevit baptizatis ullum satisfactionis seu ponitentize

1) Cum esdem prorsus dispositiones 2) Apud Origenem lib. 3, Cont. CeI-
requirantur in adultis ad rite suscipien- sum, n.51. Hic eadem confirmat Gib-
dum Sacramentum Baptismi, ac ad rite bon in Hist. casus imperii romani, cap. 15.
suscipiendum Sacramentum ponitentie, Cf. qua scripsimus in tract. De vera rel.
de iis propterea agemus in hujus Sacra- n.380.
menti tractatu.

63 !
onus injungere 1), secus ac se gesserit circa lapsos post Dapti-
sma m gravia peccata.

173. Supervacaneum post hzc existimamus congerere Patrum
testimonia ad id evincendum, quod tum ex prolaus Scriptura-
rum oraculis, tum ex publicis factis et documentis luce ipsa
meridiana clarius apparet ?). '

TRACTATUS DE BAPTISMO.

DIFFICULTATES.

17^. Οὐ). 15 Sententiam theologorum, qui docebant per Ba--
ptismum parvulis gratiam infundi, Clemens V in Concilio Vien-
nensi tantummodo ut probabiliorem amplexus est, ergo ante
Concilium Florentinum et Tridenünum nondum erat explora-
tum, per Bapüsmum gratiam conferri saltem ex opere operato
infantibus. 2* Ad summum dici: potest, per Baptismum uni-
cum tolli peccatum originale, juxta illud Joan. I, 29: Ecce
Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Qua de causa
9' Baptismus regenerationis Sacramentum vocatur, quia per
ipsum deletur, quod carnali generatione contractum est. 'P?
Quod si adultis collatum quandoque dicitur Baptisma in remis-
sionem peccatorum, h:c remissio poenitenti& tribuenda est,
quia Bapüsmum pracedebat aut comitabatur juxta illud Act. 1I,
98:. Penitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum
in remissionem peccatorum. 5" Deleto porro peccato, non
omnem dimitti poen: reatum evidenter ostendunt ille, quas
vocant, poenalitates a renatis tolerande, 6" que quomodo,

sublata originali noxa, nempe causa, remaneant velut effectus,

1) Dixi baptizatis nullum satisfactio-
nis aut penitentie onus injunctum ab
Ecclesia fuisse: nam Baptisma petenti-
bus seu catechumenis , plura poenitentia
opera eaque non levia injuncta fuisse
nemo qui hospes non sit in christiana
antiquitate, ignorat. Hzc fuse prosequi-
tur inter ezteros Vicecomes op. cit. lib.3,
cap. 3 et seqq. Id ipsum dicatur de plena
confessione peccatorum, quam pramit-
tere debebant baptizandi, antequam ad
sanctum lavacrum admitterentur, de qua
passim veteres loquuntur. Satis nobis
sit verba afferre Tertulliani, qui lib. De
Bapt. cap. 20, inter ceteras pon salu-
taris exercitationes et hanc commemo-
rat, totius videlicet anteactz vite noxas
cum proposito melioris vite consuetu-
dinem con(itendi: ,Ingressuros Bapti-
,smum, inquit, orationibus crebris, je-
juniis et geniculationibus, et pervigiliis
orare oportet et cum confessione omnium
retro delictorum." In quem locum cf.
adnotat. De la Cerda. Huc referuntur
qua Act. xix, 13, habentur, ut suo loco
dicemus. Cieterum, de hac ipsa omnium

singillatim peccatorum confessione quz
premittebatur Baptismo, cf. cit. Aucto-
rem loc. cit. cap. 5; nec non Albaspi-
neum Observat, lib. 2, cap. 1 et seq.

qui plura Patrum testimonia in hancrem

proferunt, quie longum esset hic recen-
sere, Nobis satis sit animadvertere, Pa-
tres tanti fecisse hanc peccatorum con-
fessionem ante Baptismum, ut S. Basi-
lius inter c:etera, quiz adducit ad deter-
rendos catechumenos a dilatione Bapti-
smi usque ad mortem, et hanc causam
urget Jom. IV in sanctum Baptisma di-
cens: ,Quid expectas, ut beneficio fe-
bris et munere Baptisma accipias? quan-
do neque salutaria verba proferre pote-
ris ... non diligenter confiteri" Τὶ ἀνα-
μένεις πυρετοῦ 00t δῶρον γενέσϑαε τὸ
βαπτίομα; ὅτε οὐδὲ φϑέγξασϑαι δυνάσῃ
τὰ οωῳτήρια ῥήματα, ... οὐχ ὁμολογῆσαι
αοφαλῶς ; Ed. Maur. tom.r, pag. 119.

2) Cf. Trombelli tract. De Sacr«m.
tract. 5, diss. xxvr, cap. 1, art. 1 et seqq.
ubi copiosissime documenta ex antiqui-
tate collegit.

plane non intelligitur; certum enim est in baptizatis non mino-
rem vigere in malum proclivitatem et difficultatem in bonum,
ac ante Baptismum. Ergo. .

175. Resp. Ad 1", Neg. Siquidem, ut suo loco ostendimus,
quaestio agitata tunc temporis inter scholasticos non versabatur
circa gratie. collationem per Baptismum, de quo nunquam in
Ecclesia dubitatum est, sed circa ejusdem grati; naturam, an
scilicet per modum habitus et qualitatis infunderetur nec ne, ad
sensum peripatheticz philosophie. Hoc autem neque ante, ne-
que post memorata Concilia, unquam fidei articulum constituit 1).

176. Ad 2w, Neg. Probatones, qui a nobis allatz sunt,
contrarium evincunt; nec obest, quod in singulari dictum sit.
Ecce qui tollit peccatum mundi ; hic enim peccatum signi-
ficat genus, ac sumitur pro quovis peccato ?).

177. Ad 3", Dist. Quatenus homo inSpiritu per Baptismum
renascitur, qui prius in carne natus erat, “07,26. quatenus illud
solum deletur, quod in priori generatione ille contraxerat,
neg. Apostolus enim Rom. V, 15, scribit: Non sicut delictum,
ita, et donum . . . nam judicium quidem ex uno in condemna-
lionem : gratia autem ex multis delictis in justificationem.

173. Ad "m, Dist. Tribuenda est penitentie dispositive, ut
ajunt, seu tanquam conditioni sine qua non, conc. efficienter,
seu formaliter, 20g.

179. Ad 5", Dist. In hac vita ad agonem, et ad majorem
cum Christo uniformitatem 3), conc. in altera vita, neg.

180. Ad 6", Dist. Sublata est causa in persona, conc. in
natura, qua vitiata est, neque in praesenti vita ad integritatem
a Christo restituta, neg. *); atque hinc etiam ratio patet, quare
permaneat in renatis concupiscentie fomes, ex quo illa in ma-
lum proclivitas, ac difficultas in bonum proveniunt,

CAP. VI. DE BAPTISMI EFFECTIBUS.

1) Cf. tract. De Grat. n. 473 et 505, cum
nolis appos. Placet qua docuimus con-
firmare auctoritate S. Augustini, cujus
verba in Epist. cLxxxvit , ad Dard. cap. 8,
n. 76, luculentissuna sunt. ,Dicimus er-
go in baptizatis parvulis, quamvis id ne-
sciant, A«abitare Spiritum Sanctum. Sic
enim eum nesciunt, quamvis sit in eis,
quemadmodum nesciunt et mentem suam;
cujus in eis ratio , qua uti nondum pos-
sunt, velut quadam scintilla sopita est,
excitanda :tatis accessu."

2) In hanc expositionem facile conce-

dunt non solum omnes catholici inter- .

pretes, verum etiam interpretes prote-
stantes, sive antiquiores, ut patet ex
Synopsi criticorum sacrorum in hunc loc.,
sive recentiores, Rosenmüller , Kuinoel,
etc. Hinc nulla jam superest de hac ex-
positione controversia.

3) Cf. tract. De Incarnation. n. 616,
cum apposita adnotatione. -

4) Apposite S. Th. part. 3, q. 69, art. 3,
ad 3: ,Peccatum, inquit, originale hoc
modo processit, quod primo persona in-
fecit naturam, postmodum vero natura
infecit personam. Christus vero converso
ordine prius reparat id, quod persone
est, et postmodum simul in omnibus re-
parabit id, quod nature est. Et ideo
culpam originalis peccati, et etiam p«e-
nam carentie visionis divine, quz re-
spiciunt personam, statim per Baptismum
tollit ab homine; sed penalitates prae-
senlis vite, sicul mors, fames, sitis
et alia hujusmodi, respiciunt naturam,
ex cujus principiis causantur, prout est
destituta originali justitia. Et ideo isti
defectus non tollentur , nisi in ultima re-
paratione natur? , per resurrectionem
gloriosam." Sed cf. totum art. cit. et seq.
Vid. etiam Bellarm, De Βαρί. cay. 13.

CAPUT VIL

IN DOCTRINAM HACTENUS VINDICATAM SCHOLIA.

181. Duo potissimum sunt, circa que nonnulla adjicere cen-
suimus, nempe forma et subjectum hujus Sacramenti.

182. I. Ad formam quod attinet, inquirendum superest, 1?
num validum censeri possit Bapüsma vel sub sola sanctissimae
Trinitatis invocatione, absque distincta singularum Personarum
mentione collatum; vel sub invocatione unius tantum persona;
vel in nomine solius Jesu Christ. 2" Num saltem Apostoli ex
quadam dispensatione contulerint Baptisma in solo nomine
Jesu Christi.

183. Primum placuit non paucis scholasticis, quos enumerat
Domin. Soto 1), precipue vero Cajetano, et Hadriano VI in, suis
Commentariis, quos ante pontificatum conscripserat ?). Ex
heterodoxis hanc sententiam amplexus est Joan. Gerardus Vos-
sius 3). Verum in praxi nulla ratione recedendum est a forma
ab Ecclesia usurpata; reiterandum propterea sacrum lavacrum
esset, si aliter administraretur. Imo Alexander VIII hanc pro-
posit. proscripsit: Vatwuit aliquando Baptismus sub hac forma
collatus : in nomine Patris et Filü et Spiritus Sancti, pre-
teritis illis: ego te baptixo ^).

1) In iv lib. Sent, dist. 3, quaest. un.,,
art, 6. | |

2) Iu w Sent. 4. 1, art, 2, quest. 2.
: 8) Disp. 2, De Baptismo , Vhesi 5, ubi
hoc argumentum late prosequitur , ac
Patres adducit, qui sibi favere videntur,
presertim vero S. Ambrosium lib. 1, De
Spiritu Sancto, cap. 3, n. 42: ,Si unum
in sermone comprehendas , aut Patrem,
aut Filium, aut Spiritum Sanctum, fide
autem nec Patrem , nec Filium, nec Spi-
ritum Sanctum abneges, plenum est fidei
Sacramentum, etc." Quo loco precipue,
advertente Bellarmino, moti sunt Ven.
Beda, Nicolaus r, Petrus Lombardus,
atque scholasticorum vulgus ad admit-
tendum valorem Baptismi in nomine so-
lius Christi, aut alterius etiam divinae
Persone collati. Verum editores Maur.
opp. S. Ambrosii ad cit. loc. observant
longe aliam fuisse mentem S. Doctoris
in adductis verbis, nempe cum in Actis
apostolicis traditur Apostolos baptizasse
in nomine Jesu, contendit alias duasPer-
sonas inclusas contineri, ubi quilibet
divinarum Personarum exprimitur. Tdeo-
que non agere S. Doctorem de forma
Baptismi, sed de verbis Act. apost. Nec
alia certe est mens S. Basilii, quem S.
Ambrosius, ut in aliis, sic in hoc loco
sequutus est; id ipsum docet S. Atha-

nasius in lib. De T'init. n. 17, quos ad-
ducit Vossius pro se, Nicolai Observat.
ad S. Th. Nat. Alex. Diss. XIit , in scc. t,
et Harduinus, De Bapt. in nomine Christi,
fortasse probabilius censent, hoc loco
S. Ambrosium de illa tantum fidei pro-
fessione explicandum, quam qui bapti-
zabantur adulti, edere solebant; namque
interrogati: Credis iu Patrem? respon-
debant: Credo, etsic de duabus aliis Per-
sonis. Hos igitur S. Doctor, baptizan-
dos, etsi de una sola Trinitatis Persona
rogati essent, Baptismum tamen legiti-
mum accepturos fuisse censet, dummodo
rectam de tota Trinitate fidem animo reti-
nerent. Certum enim est, S. Basilium lib.
De Spiritu Sancto, cap. 12, et lib. 5, In
Eunom. cap. 3, et S. Ambrosium qui a
S. Basilio non recedit lib. 8, I» Lucam,
n. 67, et lib. De Mysteriis, cap. ἃ. n. 20,
et alibi aperte docere, nullum esse Ba-
ptistna absque expressa trium divinarum
Personarum invocatione. Hinc ruit prze-
cipuum fundamentum hujus. sententize.
Citerum cf. Auctores citt. et ex hetero-
doxis Criticos sacros, in cap. ΧΧΨΠΙ}
Matth. et Guill. Beveregium in Azzot.
in can. 1 et Li apostolic. apüd Cotelerium,
lom. rr, pag. ^68.

4) Cf. Viva, D«mnate theses, elc., in
prop. xxvn inter proscriptas ab Alex. viti,

18^. Alterum placuit D. Thome, qui propterea scripsit: Ez .
speciali Christi revelatione Apostoli in. primitiva Ecclesia
in nomine Christi baplizabant , ut nomen Christi, quod erat
odiosum Judeis et gentilibus, honorabile redderetur per
hoc, quod ad ejus invocationem fpiritus Sanctus dabatur
in Baptismo 1). Ex antiquioribus scholasticis hoc pariter ado-
ptarunt Albertus M., S. Bonaventura, Scotus, quem Scotiste
pàssim secuti sunt. Ex recentioribus scriptoribus hanc senten-
tiam nervis omnibus defendere et illustrare aggressus est Card.
Ursius 3); ast nemini, quod sciam, hanc suam sententiam per-
suadere potuit, eamque acriter impugnavit Drouvenius 3), alii-
que non pauci. Card. Gotti et Billuartius utramque opinionem,
affirmantem scilicet et negantem probabilem censent, et ex-
ponunt S. Thomam ita, ut locutus potius fuerit Aypothetice
quam absolute; quod jam insinuaverant auctores Catechismi
lomani 5), qui tamen deinceps tenent, reapse Apostolos bapti-
zasse sub invocatione distincta trium Personarum; quod vero
legitur de Baptismo dato in nomine Christi in Actis apostolicis,
exponunt ad distinctionem Baptismi a Precursore collati, qui
dicebatur Baptisma Joannis. Hzc nobis videtur vera sententia 5).

185. II. Quod spectat ad Baptismi subjectum, magna olim
extitit controversia inter Scotistas et Thomistas; num videlicet,
inviüs parentibus, infidelium infantes tingi possint. Affirmat
Scotus cum suis, negat cum suis S. Thomas. Ecclesie praxis
Thomistarum sententie favet. Prestat vero huic sententiz ad-
stipulari ipsis verbis quibus B. Thomas eam propugnat: Ma-
zünam, mquit, habet auctoritatem Ecclesie consuetudo,
quae semper est in omnibus emulanda; quia et ipsa doctrina
catholicorum doctorum ab Ecclesia auctoritatem | habet :
unde magis standum est auctoritati Ecclesie, quam aucto-
ritati vel Augustini (audiant Janseniste), vel Hieronymi vel
cujuscumque doctoris. Hoc autein Ecclesie usus nunquam
habuit, quod Judeorum filü, invitis parentibus, baptiza-
rentur; quamvis fuerint retroactis temporibus. multi catho-
lici principes potentissimi , ut Constantinus , "Theodosius,
quibus familiares fuerunt sanctissimi Episcopi , ut Sylvester
Constantino , el Ambrosius "Theodosio , qui nullo modo pre-
lermisissent ab eis impetrare, si hoc esset consonum ra-
tioni. Eit ideo periculosum videtur hanc assertionem de novo

CAP. VII. IN DOCT. HACTENUS VINDICATAM SCHOLIA.

1) Part. 3, q. 66, art. 6, ad 1". Porro

S. Thomas in corpore articuli rejecerat
sententiam illorum, qui censebant vali-
dum esse Baptisma sub invocatione unius
lantum Personz administratum.
. 2) Im Diss. historica de Baptismo in no-
mine J. C. collato. Mediol. 1733, atque
in. Vindiciis dissertationis de Baptismo in
uomine J. C. a Sorbon. doctore (Drouve-
nio) objectis. Florent. 1735.

T. VIII.

3) De re sacramentaria, lib. 2, q. 3,
cap. 2.

4). Part. 2, cap. 2, $. 15.

5) Cf. de toto hoc argumento Trom-
belli op. cit. tom. iv, diss, x, ubi col-
lectum invenies quidquid fere de hac
quaestione veteres ac recentiores Aucto-
res scripserunt.

66
inducere , ut preter. consuetudinem in Ecclesia hactenus
observatam, Judaeorum , invitis parentibus , fil baptizentur.
Et hujus ratio est duplex. Una quidem propter periculum

dei ... Alia vero ratio est, quia repugnat justitie. natu-
rali, etc. 1). Quas quidem rationes luculentissime evolvit. Ra-
tiones Scotistarum magis subtiles quam solide videntur, quie
expendi poterunt apud Estium, qui horum partes suscepit ?).

186. Launojum qui temere vellicat tum S. Thomam tum Sco-
tum, egregie confutavit P. Joan. Nicolai 3), et male fidei eum
esse ostendit in textibus afferendis. Inepte autem synodus Pi-
storiensis vefitum ab Ecclesia asserit baptizare infidelium filios
inviüs parentibus *). Quippe, juxta Horatianum illud:

Dum vitant. stulti vitia, in contraria currunt.

187. lllicitum pariter, atque a christianz pietatis spiritu alie-
num esse, quempiam adultum invitum ad Baptismum cogere,
nemo inficiatur. Utrum vero ejusmodi Baptisma ratum ac va-
lidum sit nec ne, disceptant inter se theologi. Verior et com-
munior sententia stat pro ejus valore, quando quis timore in-
ducitur ad illud suscipiendum, quia non censetur omnino et
simpliciter invitus, qui ex timore nec gravi neque cadente in
virum constantem movetur, ast de his consulantur theologia
moralis institutores.

188. Post ea, quz de Sacramentorum ceremoniis generatim
diximus, non est cur de peculiaribus Baptismi ritibus in specie
disseramus. Hi ritus, seu ceremonize, non semper iidem fue-
runt. Nonnulli in desuetudinem abierunt, alii semper retenti
sunt 5), Id tantum adjicio tum temere Protestantes penitus
sustulisse exorcismorum formulam, qua ἃ remotissima anti-

TRACTATUS DE BAPTISMO.

1) 2* 2*, 4. 10, art. 12.

2) In v lib. Sent., dist.6, $.2. Quam-
vis porro hic theologus probabilem Scoti
sententiam existimet, caute tamen ac
prudenter addit: ,In hac re, sicut in
aliis multis, non tantum quidliceat, ve-
rum etiam quid expediat videndum est.
Id quod etiam locum babere debet in al-
tera quaestione huic cognata: An infide-
les, qui nunquam fidem susceperunt,
penis licite compelli possint ad eam sus-
cipiendam. Cujus affirmantem partem si-
militer tenet Scotus, aliis plerisque di-
versum asserentibus."

3) 1n duabus dissertationibus an. 1666
editis, nempe: De Baptismi antiquo usu;
et De Judeis aut quibuscumque infidelibus
ad Baptismum non cogendis.

4) Atti e decreti del concilio diocesano
di Pistoja del anno 1786, sess. 1V..

5) Ex illis ritibus, qui adhuc usu ob-
tinent, novem recensentur, qui Bapti-
smum przecedunt: aqu: baptismalis con-
secralio, mos baptizandi ante fores Ec-

clesi:* , nominis impositio, catechismus,
exorcismus , frontis aliarumque partium

:obsignatio, manuum impositio, salis de-

gustatio, δα] νῷ ad nares eL aures qeli-
batio, Quatuor comitantur Baptismum :
scilicet abrenuncialio, sacri olei inun-
clio, fidei professio, et inquisitio vó-
luntatis baptizandi. Tres denique eum
subsequuntur: nempe chrismatis inun-
ctio, veslis alb:e impositio, et ardentis
cerei traditio, qua omnia in Rituali Ro-
mano servanda precipiuntur, de quibus
consuli potest Bellarm. lib. De Bapyt.,
cap.2" et seqq. De his preterea ac de
aliis, quz olim obtinebant, ac postea in
desuetudinem abierunt cf. Martene De
antiquis Ecct, ritib. lib. 1, cap.1 et seqq.
precipue vero Jos. Vicecomitem, qui
copiosissime de his omnibus egit in op.
ssepius laudato, De «ntiquis Baptisini ri-
tibus et ceremoniis. Ex heterodoxis hanc
provinciam illustravit Jos. Bingham op.
cit. Originum KEecles. tom, 1v, lib. 10
et seqq.

CAP. VII. IN DOCT. HACTENUS VINDICATAM SCHOLIA.

601

quitate in Ecclesia usurpata fuit 1), tum improvide synodum
Pistoriensem coarctasse facultatem concessam a "Tridentinis
Patribus assumendi duos patrinos sive susceptores, marem
nempe et feminam, prout mos ubique fere obtinet, sub ob-
tentu obsecundandi spiritui Ecclesie a Concilio Tridentino re-
presentate ?) Hoc enim non sapit nisi inquietam: cuncta in-
novandi libidinem. Ast de his hactenus.

.1) Antiquiores Protestantes ancipites
circa usum exorcismi in Baptismi col-
latione se praebuerunt, aliis cum penitus
abjicientibus, aliis propugnantibus. Prz-
cipue improbavit /Egid. Hunnius in 7^e-
sibus de abrogando ezorcismo. Gerin. 1608,
quem secutus est J. Melch. Kraft in
Hist. de exorcismo. Hamb.1750. Demum
abrogari cepit szc. superiori in pluribus
eorum cetibus, ut refert Wegscheider
δ. 169, n. i.

2) ,Stimiamo , 2nquit synodus, sess.1v,
di secondare lo Spirito della Chiesa,
rappresentato dal general Concilio di
Trento col preserivere che i maschi ab-
biano il solo compare, e le femmine la
sola comare." Sed cf. qu» de hoc argu-
mento scripsit Trombelli op. cit. tom. ir,
diss.6, sect. 15, q.5 et seqq.

TRACTATUS
DE CONFIRMATIONE.

1. Coxiemuario veluti quadem Baptismi consummatio atque
perfectio quovis tempore spectata fuit. In Ecclesie chrisuiane
exordiis non solum adultis, verum etiam infantibus, mox post
Baptismum administrari consuevit; quare secundo loco post
Baptisma in Sacramentorum ordine Confirmatio adnumeratur.

2. Varüs nominibus donata est, nempe ratione effectuum
dicta est a veieribus perfectio, et consummatio , Sacramen-
(um plenitudinis gratie ; ratione materie vocata est Zmpositio
manuum , vel Sacramentum chrismatis, Oleum sanctificatum,
aut absolute , Chrisma , Unguentum, vel cum addito, Chrisma
sanctum , Unguentum perenne , supercoleste , ac . demum
Chrisma salutis ; ratione signi crucis qua supra frontem teri-
tur, vel characteris in anima impressi, dicta est /Sggillum,
S'ignaculum spiritale, dominicum. Greci ac Orientales pleri-
que eam vocant Movgov (Myron) 1). Definiri autem solet :
Nacramentum nova legis , quo baptizatis gratia sanctificans
augetur , et additur robur Spiritus Sancti (um ad firmiter
credendum , tum ad fidem ipsam strenue profitendam.

3. Doctrinam hujus Sacramenti sanxit Tridentina Synodus
sess, VII, his tribus canonibus. Can. I: S? quis dixerit, Con-
firimationem baptizatorum otiosam ceremoniam esse, et non
potius verum et proprium Sacramentum , aut olim nihil aliud
fuisse, quum catechesin quandam , qua adolescentie proci-
ii fidei sue rationem coram Ecclesia exponebant; anath.
sif. Can. II: Δὲ quis dixerit, injurios esse Spiritui Sancto
eos, qui sacro Confirmationis chrisiati virtutem. aliquam

1) De nominibus, quibus a veteribus
Grecis ac Latinis insignitum fuit hoc
Sacramentum, fuse egit Jos. Vicecomes
De antiquis Confirmat. ritibus, lib. 1, cap. 2
et 3, in quo posteriori capite ostendit, Coz-
firmationis nomen antiquis etiam in usu
fuisse, cum preter S. Gregorium M. in
Sacramentum de die Sabb. Sanct.; S.Isido-
rum Hispan. De Eccles. off.,lib. 2, cap. 26;
Eucherium Lugdun., sed potius anti-
quum Auctorem Hom. in die Penltec.,
ejus meminerit S. Ambrosius lib. De My-
steriis, cap. vir, et Auctor Commentar.
in Epist. S. Pauli ad Heb. vi, vulgo Am-
brosiaster nuncupatus, qui eadem fere
state ac S. Ambrosius vixit, Quo falsi-
tatis arguitur Svicerus, qui in 74esauro
ecclesiast. ad vocem Χρίομα audacter pro-
uunciat, neminem veterum latinorum Pa-

trum mentionem facere Con/irmationis
hoc significatu. Imo hujus nominis ve-
stigium occurrit apud S. Irencum lib.'1,
Contra Heres. cap. 21, ed. Mass., quod
quamvis usurparetur a Valentinianis, sa-
tis ostendit in Ecclesia pariter viguisse,
cum haeretici plura soleant ab Ecclesia,
a qua discedunt, secum ferre. Cf. Fe-
vardentium in hunc Iren. locum. Sic pa-
riter falsum .est, quod idem Svicerus
affirmat, penes graecos scriptores non
inveniri vocem, qux Confirmationi re-
spondeat; siquidem in "Constitutionibus
apost. lib. 3, cap. 17, aperte dicitur: Τὸ
μύρον, feflaw)ote τῆς ὁμολογίας * seu:
Chrisma , Confirmatio est. confessionis ;
nempe Baptismi, de quo agitur cap. prec.
Cf. apud Cotelerium Patrum apostolic.
vol. 1.

09
tribuunt; anath. sit. Can. Hl: Δὲ quis dixerit, sancte Con-
firmationis ordinarium ministrum non esse solum Episco-
pum, sed quemvis simplicem sacerdotem; anath. sit.

A4. Ex hac porro doctrina non modo oppositi deteguntur no-
vatorum' errores, sed via nobis preterea sternitur ad hunc tra-
ctatum in tria capita dispescendum: quorum primum erit de
hujus Sacramenti veritate; alterum de ejus ministro; tertium
de materia , forma et effectibus, His more nostro quartum ad-
jiciemus ad complectenda nonnulla scholia, quibus lucem ef-
fundamus iis, quz dicta sunt, aut dicenda supererunt ad ple-
niorem rei de qua agimus cognitionem.

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. CONFIRMAT.

CAPUT L

DE VERITATE SACRAMENTI CONFIRMATIO NES.

9. Quamvis veteres heretici aut neglexerint hujus Sacramenti
susceptionem, ut de Novatianis refert l'heodoretus !), aut ipsum
superstitiosis ritibus temeraverint, ut de Valentinianis conque-
ritur lrenzus ?), nunquam tamen ejus veritatem inficiati sunt.
Protestantes propterea omnium primj, coharenter ad suum
systema de justificatione, cum Sacramenuüs reliquis, preter
Daptsma et Eucharistiam , Confirmationem etiam re]jecerunt 3).
Lutherus inter ceremonias ecclesiasticas Confirmationem re-
censet 5); ceteri autem haretici ab eo prognati ulterius pro-
.gressi sunt, dum spiritu vere satanico conviciis ac blasphemuis,
quas vel referre txdet, in hoc Sacramentum sunt debac-
chat 5). Inter eos tamen, qui hujus Sacramenti veritatem 1m-

1) Lib. 3, Heret. fabul. cap. 5, qui
sic de Novatijanis scribit: ,Iis quos ba-
ptizant, sanctissimum chrisma non pra-
bent. Quapropter eos, qui ex hac ha-
resi corpori Ecclesie conjunguntur, lau-
catissimi Patres inungi praceperunt."
Τοῖς ὑπὸ οφῶν βαπτεζομένοις τὸ πανάγεον
οὐ προοφέρουοε χρέομοα»" διεὼ τοῦτο, καὶ τοῖς
ἐκ τῆσδε τῆς αἰρέσεως τῷ οσώματε τῆς ἐκ-
κληοίας ουναπτομένοες χρεεῖν oc σανευφή-
μοεὲ πατέρες προσετάξαν. Qui quidem mos,
ut observat eruditus Valesius in adnotat.
in cap. ^3, lib. 6, Hist. eccles. , Euseb.
manavit ex eo, quod ipsorum auctor No-
vatianus Daptismum sine chrismatione
accepisset.

2) Lib. 1, Cont. Heres. cap. 21, n. 3,
edit. Mass., de quo loco inferius erit
sermo.

3) Bellarm. lib. De Confirmat. cap. 1,
n. ^, inter eos, qui rejecerunt Sacra-
mentuin Confirmationis numerat Wal-
denses et Wicleffitas, porro Bossuelus,

Histoire des variat. liv. 11, ostendit, illos
hereticos agnovisse septem Sacramenta,
ideoque et Confirmationem.

4) Lib. De capt. babyl. cap. De Con-
firm. Attamen idem Lutherus alias veri-
tatem hujus Sacramenti confessus est.
Cf. Catechisimum christianum doctoris Mar-
tini Lutheri ex suis operibus simul col-
lectum per Ludovicum Usslfber.171*5. De-
nuo recusum in op. doctoris Christoph.
Besold. Motiva sui reditus ad Hom. Cath.
Eccles. elaborata , translata et edita, P.
W. K. Auguste Vindel. 1828, Appendix
secunda, Cf. pag. 320. Cum Besold vel-
let hoc opus typis edere Francofurti, a
tolerantibus Protestantibus hoec ei fuit

denegata facultas; hinc Augustam venit

ibique illud vulgavit. Lipsienses et Wit-
tembergenses in conventu Lipsiensi an.
1518, septem pariter admiseruut Sacra-
menta, et nominarunt Con(irmation: m.
€f. Bellarm. loc. cit. n. 1.

5) Has refert. Bellaru. loc. cit, n. 6.

pügnarunt, eminent Joan. Dalleus 1), et Samuel Basnagius 2).
Nunc vero, postquam deferbuerunt contentiones iste, non
pauci ex recentioribus Protestantibus ad saniora consilia deve-
nisse visi sunt 3).

TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

PROPOSITIO.

Confirmatio baptizatorum non est otiosa ceremonia, sed
verum et proprium Sacramentum. |

6. Est de fide, ut patet ex: primo canone Tridentino paulo
ante recitato. Adstruitur autem ejus veritas ex Scripturis sensu
traditionali expositis, nec non ex perpetua et constanti totius
Ecclesie praxi. |

7. Ad Scripturas quidem quod spectat, pervulgata sunt, quse
Act. VIII, 14. et seqq. leguntur: Cum autem audissent Apo-
stoli, qui eranl Jerósolymis , quod recepisset Samaria ver-
bum Dei, miserunt ad eos Petrum et Joannem, qui cum
venissent , oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiritum San-
cium : nondum enim in quemquam illorum venerat, sed
baptizati tantum erant in nomine Domini Jesu. Tunc impo-
nebant manus super illos , et accipiebant Spiritum Sanctum.
Atque ibid. XIX, 5: His auditis baptizati sunt. (Ephesi) in
nomine Domini Jesu, et cum imposuisset illis manus Paulus,
venit Spiritus Sanctus super 605. In quibus duobus testimo-
niis habetur quidquid ad Sacramenti rationem przerequiritur ;
signum nempe sensibile per manuum impositionem et ora-
tionem designatum , insttutio Christi, quae ex ipso Aposto-
lorum facto protinus deducitur *), collatio demum gratie per
Spiritum Sanctum, quem conferebant, indicata. | |

8. Sensus porro traditionalis horum textuum ex Patribus
eruitur. Etenim S. lIreneus, lib. IV, Cont. Heores. scribit:
Quibuscumque enin inponebant Apostoli manus, accipie-
bant. Spiritum Sanctum, qui est esca vita 5), ideoque gratia
sanctificans. Sic etiam Tertullianüs lib. De Baptismo: De-
hinc (post Baptismum) anus imponitur , per benedictionem
advocans et invitans Spiritum Sanctum 9). 'Theophilus ÀAn-
tiochenus Justino cozvus idipsum manifeste indigitat scribens

1) Tribus libris Joan. Dallzus hoc Sa-
cramentum impugnavit in op. De duo-
bus Latinorum ez unctione Sacramentis,
Confirmatione, et extrema, ut vocant, Un-
ctione , vol.1, in 40, Geneva 1659.

2) In Aznal. politico - Eccles. ad an. 37,
$. 36 et seqq.

3) Prater Leibnitzium in System. theol.
pag. 202 et seqq. veritatem hujus Sa-

cramenti admiserunt Danb. ac Fessler.
Cf. Apologia della religione cattolica trat-
ta dagli scritti di autori Protestanti del
Sig. Esslinger negli Aunali delle scienze
religiose, Maggio e Agosto 1836, pag. 361.

4) Cf. Bell. loc. cit. cap. 2.

5) Cap 38, n. 2.

6) Cap.8, in quem locum cf, La Cerda.

11
lib. 1, 4 Autolicum: Nos ideo Christiani vocamur , quod
Dei oleo ungamur ). ! |

9. Et hi quidem ad II szeculum pertinent; ex tertio vero in

romptu sunt S. Cyprianus et Firmilianus. Cyprianus enim ἔν.

XXII, contendit adversus Stephanum, satis non esse hereti-
cis ad Ecclesi: sinum redeuntibus manus imponere, sed pror-
sus rebaptizandos eos esse, quia: Tunc demum, inquit, plene
sanclificari et esse filià Dei possunt, si utroque Sacramento
nascantur ?); et Epist. LXXIIL, disserens de tinctis a Philip-
po in Samaria: Quod deerat, inquit, id a Petro et Joanne
factum est, ut oratione pro eis habita et manu ünposita , in-
vocaretur et infunderetur super eos Spiritus Sanctus. Quod
nunc quoque apud nos geritur, ut qui in Ecclesia baptizan-
tur, prepositis Ecclesie offerantur , et per nostram oratio-
nem et nanus ànpositionem Spiritum Sanctum consequantur,
et signaculo dominico consummentur 3). Eadem habet Firmi-
lianus ejusdemque meminit manus impositionis, que apud Asia-
nos obünebat, et qua apud Afros post baptismaad conferendum
Spiritum Sanctum adhibebatur 1). His ex eodem seculo duo
adjici debent, scilicet anonymus Auctor libri De Rebaptismate,
synchronus B. Cypriano, sic porro inter cetera scribit: Per
nanus inpositionem Episcopi datur unicuique credenti &pi-
ritus Sanctus, sicut Apostoli circa &amaritanos post Phi-
lippi baptisma, manus eis imponendo fecerunt, et hac ratio-
ne Spiritum Sanctum in eos. contulerunt 5); et S. Cornelius
Papa, qui in Epist. ad Fabium hec de Novatiano habet: /Ve-
que ab Episcopo. consignatus est. Hoc autem signaculo mi-
nüne percepto , quo tandem inodo Spiritum Sanctum potuit
accipere? 9). Huc pariter refertur, quod praescriptum Episco-
po est in Constitutionibus apostolicis, ut postea. baptisatos
ungat Chrismate 1).

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. CONFIRM.

1) Τοιγαροῦν ἡμεῖς τούτου ἕνεκεν καλού-
μεϑα Χριστίανοε" ὅτε χρεόμεϑα ἔλαεον
Θεοῦ. n. 12, ed. Maran. cf. in hunc loc,
edit. adnot. .

2) De quo S. Martyris loco cf. Sir-
mondum in Aztirrhetico n, part. 1, cap.
v. opp. Sirm. tom. 1v, Paris. 1696.

3) Ed. Maur. pag. 132.

4) Ibid. pag. 1^7. i

9. Ad Calcem opp. S. Cypr. pag. 355.

6) Ovcve σφραγεσϑῆναε ὑπὸ τοῦ ἐπεοκχό-
που" τούτου δὲ μὴ τυχών, πῶς ἂν τοῦ ἁ-
γίου πνεύματος ἔτυχε; apud Eus. Hist.
eccles. lib. 6, cap. 43. ;

7) Μετὰ τοῦτο ὁ ἐπίσκοπος χρεέτω τοὺς
βαπτεοϑέντας τῷ μύρῳ, lb. 3, cap. 10.

ΠῸρ etiam spectat inscriptio sepulcra-
lis quam affert Mabillonius in tinere ita-
ico, pag. 73.

D. MA. SACRUM. XL.
LEOPARDUM, IN PACEM. CUM

SPIRITA. SANCTA. ACCEPTUM
EUMTE. ABEATIS. INNOCINTEM

POSUER. PAR. Q. AN. N. VII. MEN, VII.

Ad quam epigraphen Mabillonius tria
notat. 19, τὸ D. MA. SACRUM pertinere
ad prima illa tempora, quibus crude ad-
huc quorumdam in cordibus christiana re-
ligio aliquid de paganici ritus superstitio-
ne retinebat. 29 Illud xr. positum esse
ad designandum tumulum, 39 Quod vero
ad sPIRITA SANCTA, etc. attinet, Hic,
inquit, manifestus est de Confirmatione
locus; qux antiquitus junctim. cum ba-
ptismo dabatur. Observat preterea Maz-
zochius im Spicilegio Biblico, iom. I,
Neap. 1762, pag. 17, not. (5) hujus Leo-
pardi parentes, cui titulum posuerunt,
Judaeos Syrosve natione fuisse, eoque
factum, ut quem ceteri Christiani
Spiritum S«enctum, ipsi (utpote latini
sermonis pene rudes) .SPIRITAM $SAN-

12 TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

10. Ex IV denique et V seculo, Concilium Illiberitanum
can. XXXVIII, jubet catechumenum baptizatum in periculo mor-
üis, 51 supervicerit, ad. Episcopum perduci, ut per manus
imposifionem perfici possit 1), Sacramento scilicet Confirma-
üonis. Innocentius IL in Epist. ad Decentium docet, a solo Epi-
scopo hoe Sacramentum debere administrari ?). De eodem S$a-
cramento agit S. Hieronymus in Dal. «dv. Lucifer. 3); S. Joan,
Chrysostomus fom. XVIII, i» Acta apost. 1); S. Augustinus
passum, presertim lib. XV, De "Trin. ubi ait: Quem morem
(Apostolorum imponendi manus et orandi, ut veniat Spiritus
Sanctus sicut in Samaritas ) 2n suis prepositis etiain nunc ser -
vat Ecclesia 5). Sed precipue eminet S. Cyrillus Hierosolym.,
qui totam catechesim insumit agens de Confirmatione 6), adeo
ut Kemnitzius vocaverit hoc Sacramentum Chrisma Cyrillia-
num *) Et hec quidem speciminis ergo attulisse aut indicasse
salis sit ex innumeris prope testimoniis, quz afferri possent,
quaeque expendit Nat. Alexander 8).

11. Quod demum ad perpetuam et constantem totius Ec-
clesiz& praxim spectat, prater documenta hucusque adducta ex
Conciliis, Pontificibus, et Patribus, eam evincunt omnia Ritua- -
lia et Euchologia Ecclesie occidentalis et orientalis, in quibus ra-
Uo traditur conferendi hoc Sacramentum, ac ritus describuntur,
qui in utraque Ecclesia semper in usu fuerunt, Ea autem ingen-
ti numero -proferunt inter ceteros Martenius 9), et Renaudo-
tius 19); qui insuper ineluctabilibus monuments ostendit, omnium

crAM appellaverint, eo nimirum genere,
quo sua dialecto in Spiritu enuntiando
utebantur. Itaque tó ΓΙ ΡΠ ny (ruach
hakkedoshah) Spiritam | Sanctam latine
reddebant.

1) In quem can. cf. Card. de Aguirre
et Albaspinesum., .
2) Epist. xxv, n. 6, apud Coustant.

3) N. 9, ed. Vallars.

4) N. 3, ed. Maur.

5) Cap. xxv, n. 40.

6) Catech, xxx, que est Mystagogica
nr, et inscribitur: περὶ χρίοματος De
Chrismate.

τὴ Apud Bellarm. De confirm. cap. 1,
n. 6.

8) Diss. X. in sec. n. Cf. etiam Wi-
lasse tract. De Sacr. Confirm. qui uber-
rime documenta ex universa antiquitate
collegit, ad demonstrandam hujus Sa-
cramenti veritatem.
| 9) De Autiquis Eccl. ritib. lib. r, cap2.

10) Perpetuité de la foi, tom. v, liv. 2,
chapp. 11, 12, 13. Quibus adjici possuni:
Petrus Arcudius De concordia Ecclesie
occidentalis et orientalis in septem Sacra-
mentorum | administratione. Paris. 1626.
lib. 2; Jac, Goar in EucAologia sive Ri-

tuali Grecorum. Lutet. Paris. 1647, pag.
628 et seqq.; Joan. Simon Assemanus
Biblioth. Orient. p. 1 et 2.

ic porro observare juverit, argu-
mentum, quod ex perpetua omnium O-
rientalium communionum consensione
eruitur, quodque a recentioribus erudi-
tis viris in illustri positum est, tanti pon-
deris esse, ut Protestantes penitus ab
eo conteraptur. Qui enim fieri potuit, ut
secte antiquissims, a se invicem dis-
crepantes, quaque furore, ut ita dicam,
impelluntur adversus Ecclesiam Roma-
nam sive Catholicam, potuerint conspi-
rare in agnoscenda veritate hujus Sacra-
menti, perinde ac reliquorum? Ad hunc
scopulum illiduntur omnes subtilitales ,
effugia, inventa, mendacia Lutheri,
Calvini, Dallzi, Basnagii ceterorumque
illorum symmystarum, qui constanter
easdem strophas occinunt. Nunquam au-
tem poterunt se ab illius vi subducere,
eo vel maxime quod non agatur hic de:
aliquo principio speculativo, sed de re
practica, atque in usu quotidiano posita;
hi tamen communiones omnes unanimi
consensu ab apostolica traditione Confir-
malionem repetunt.

CAP. 1. DE. VERITATE SACRAM. CONFIRM. 13

Ecclesiarum orientalium perpetuum et universalem consensum,
in hoc fidei dogmate profitendo cum Ecclesia latina. Ergo.

DIFFICULTATES.

12. Οὐ). Neque ex allatis Scripturarum auctoritatibus in se
spectatis, neque ex earum sensu traditionali quidpiam colligi
potest, quo veritas hujus Sacramenti adstruatur. 1" Etenim in
adductis testimoniis Spiritus Sancti nomine non gratia sancti-
ficans indicatur, sed gratis data, de qua Joel II, 28: Ef-
f"ndam de spiritu meo super omnem carnem , et propheta-
bunt. filii vestri; idque non obscure apparet in Ephesus, qui
accepto Spiritu Sancto /oquebantur linguis et prophetabant,
Act. XIX, 6. Profecto Apostoli illum Spiritum. Sanctum confe-
rebant, cujus dandi facultatem ab iis poposcit Simon spondens
pecuniam, nempe donum miraculorum, et Samaritani tincti
a Philippo illum spiritum acceperunt, quo antea caruerunt ; ca-
rebant autem gratiis gratis datis, minime vero gratia sanctfi-
cante, quam adepti erant per baptisma. 2? Sed dato, quodali-
quid ad baptismi confirmationem Apostoli manuum impositione
conferrent, perperam deducitur, illam manuum impositionem
fuisse sacramentalem, cum passim eam usurparent ad diversos
effectus producendos; 3* sic Ananias, licet non fuerit Episco-
pus, attamen Saulo manus imposuit, ut visum reciperet et
anpleretur. Spiritu Sancto (Act. IX, 17); ' praterea Petrus
Act. X, 4L, cernens quod cecidit Spiritus Sanctus super omnes,
qui audiebant verbum , super Cornelium scilicet ac familiares
ejus ,'antequam isti baptizati essent, ab imponendis super eos
manibus abstinuit post baptismi collationem. ὅς Apposite pro-
pterea Augustinus lib. ΠΙ, De Bapt.: Quid est aliud inanus im-
positio, interrogat, nisi oratio super hominem 1)? Gratianus
ipse causa 1, cap. Arianos, negat manuum impositionem esse
Sacramentum 3). Ratio porro in promptu est, 6^ tum quia sic
injuria irrogaretur baptismo, quasi per ipsum non conferretur,
nisi gratia dimidiata; 7? tum quia Apostolus nos monet, qua
raüone Spiritum Sanctum obtinere possimus scribens, Ephes,
V, 18: Dnplemini Spiritu Sancto loquentes vobismetipsis in
psalmis, et. hymnis. et canticis spiritualibus, cantantes et
psallentes in. cordibus vestris Domino.3). 8" Quod si id non
sufficiat, non deest panis eucharisticus, qui cor hominis con-
firmat; 9^notat proinde S. Cyprianus Epist. LIV, Christi athle-

1) Cap. 16, n. ?1. μοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ἄδαες πνευματεκαῖς,
2) Quiestio 1, n. 73, ed. Pithei. αἀδόντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν
Ὁ. 9) Τληροῦσϑε ἐν πνεύματε (ἴῃ var. τοῦ τῷ κυρίῳ.
πνεύματος ἁγίου) λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλ-

tas ad martyrium properantes, solo roboratos fuisse divine
Eucharistie clypeo et Sacramento. Ergo. |

13. Resp. Neg. ant. Ad 1v prob. Dist. Id est, prater gra-
tiam sanctificantem, quz erat effectus principalis, significatur.
etiam gratia gratis data tanquam accidentalis, qua visibiliter in-
visibilis gratia conferebatur, come. sola gratia gratis data ad
exclusionem gratiz sanctificantis, 20g. Quod igitur gratie etiam
gratis dat:e conferrentur ab Apostolis, accidentale erat, ratione
status et conditionis nascentis Ecclesie, seu ut loquitur ÀAu-
gustinus T'ract. Vl. in Joan.: Signa tempori opportuna , qui
preterea lib. III, De Bapt. subdit: Neque enim temporalibus
el. sensibilibus miraculis atlestantibus, per manus anpositio-
nem , odo datur Spiritus Sanctus, sicut antea dabatur ad
comminendationem rudis fidei, et Ecclesie primordia dilatan-
da. Quis eniin nunc hoc expectat, ul à, quibus manus ad ac-
cipiendum Spiritum Sanctum inponitur , repente incipiant
linguis loqui? Sed invisibiliter, et latenter. intelligitur pro-
pter vinculum pacis eorum cordibus divina charitas inspira-
ri 1). Verus proinde ac proprius Confirmationis effectus tum
etiam ille erat, qui a Christo fuerat promissus; Christus autem
Luc. XXIV, 49, non promisit Spiritum Sanctum , ad gratias gra-
üs datas, sed ad gratiam confirmatricem roboris et. fortitudinis
ad strenuam fidei tesuficationem: Donec induaanini virtute ex
alto. Accedit super omnés baptizatos advocatum fuisse cum
impositione manuum Spiritum Sanctum, neque tamen omnes
donis extraordinariis przditos fuisse, teste Apostolo I Cor. XII,
29 et seq. Numquid omnes prophete? . .. Numquid omnes
gratiam habent curationum ? Numquid omnes linguis loquun-
tur? Consequens proinde est, gratiam Spiritus Sancti, perim-
positionem manuum acceptam fuisse omnino diversam a donis
extraordinariis. Manuum porro impositionem communem om-
nibus Christianis fuisse, patet ex eodem Apostolo, qui Hebr.
VI, 1 et 2, eam memorat inter ea, quz ad fundamenta religionis
spectant dicens: Non rursum jacientes fundamentum poeni-
tentie ab operibus mortuis , el fidei ad Deum, baplismatum
doctrine, ànpositionis quoque manuum 3). Et sic responsio
patet ad ea, qua ex Joéle atque ex Actis Apostolorum de Ephe-

TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

1) Cap. 16. Christophorus Banzovicus
in Epist. ad. Georg. l
qua sui in Ecclesiam Catholicam reditus
causas affert, profitetur se valde fuisse
his verbis Augustini commotum.

2) Ge. Rosenmüller fatetur in scho-
liis in hunc loc. hic recenseri ab Aposto-
lo impositionem manuum , quz sit sym-
bolum donorum Spiritus Sancti, quie
promissa atque data sunt Christianis.
Quamvis , prout erat Protestans et ra-

Callixlum data, in.

tionalista, exponat cum Nessel manuum
impositionem et collationem Spiritus
Sancti de quadam animi concitatione,
qua tanquam divini Numinis afflatu se
senserint impulsos qui eam accipiebant,
ut illam doctrinam leti ac imperterriti.
profiterentur. Cf, in 1 Timoth. 1v, 14^.

.In eandem sententiam concessit Kuinol.

Comm. in lib. N. T. hyst. in cap. viui. Act.
Apost. vers. 15 et 16. Hi enim se invicem
exscribere solent. |!

siis, Simone, ac Samaritanis a Philippo baptizatus objiciebantur;
gratia autem, qua carebant Samaritani, erat gratia Confirmationis.

14. Ad. 2m; Neg. Quamvis porro ad varios effectus adhibe-
retur ab Apostolis manuum ,impositio, non idcirco excluditur
finis peculiaris, de quo disserimus, quem sibi prestituebat in-
tentio ministri et adjecta oratio, qua invocabatur Spiritus San-
ctus uti adhuc in Ecclesia fit 1). |

15. Ad 3", Dist. Ananias manus Saulo imposuit, ut visum
reciperet, conc. ut impleretur Spiritu Sancto, &ubdist. Median-
te baptismo, quem eidem statim contulit, conc. per se, neg.
Illa enim manuum impositio, utpote facta ante baptisma, non
potuit esse sacramentalis, ideoque unice directa erat ad visum
restituendum, prout ostendit ipse contextus. |

16. Ad μα’ Dist. Id est, non legitur, Petrum Cornelio
ejusque familiaribus manus imposuisse post baptismi collatio-
nem, conc. non imposuit, 226g. Ex eo enim quod in Scripturis
aliquid non legatur, minime inferri legitime potest ejus omis-
sio, quod pluribus exemplis ostendi facile posset ?). Fieri prz-
terea potuit, ut S. Petrus illam omiserit, postquam vidit Spi-
ritum Sanctum illapsum esse extraordinaria ratione super Cor-
nelium aliosque ibi presentes, prout se communicaverat Apo-
stolis in die Pentecostes 3). |

17. Ad. 5v, Dist. Manus impositio reconciliatoria, conc.
sacramentalis, 269. Loquitur scilicet S. Augustinus loc. cit.
de illa manuum impositione, qua olim hareüci cum Ecclesia
reconciliabantur, ait enim ibid.: Manus autem àinpositio non
sicut baptismus repeti potest; et lib. V, cap. XXII: /Ma-
nus autem impositio si non. adhiberetur ab. heresi ve-
nienti, tanquam extra omnem culpam 6556 judicaretur ?).
Exploratum tamen est S. Doctorem; chrismatis Sacramen-

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. CONFIRM.

1) Erat manus impositio familiaris et
communis ceremonia ecclesiasticae di-
scipline non tantum ante baptisma, sed
in ipsa immersione et post illam , atque
in Confirmatione, ordinum collatione,
extrema unctione, exorcismis, decursu
penitenti&, qui sola quatuor manuum
impositiones diversas continebat, ita ut
pene rarum esset Ecclesicv beneficium,
quod impositione manuum non esset in-
signe. Suarez in nu part. dist. 34, sect.
1, manus impositionem digessit in cura-
tivam , confirmatoriam, consecrativam
sive ordinativam, ceremonialem ad ba-
ptismum, reconciliativam, deprecativam.
Cf. De la Cerda in Adnotatt, ad cap. 7,
lib. De Bapt. Tertulliani.

2) Cf. notam Mansi quas est ad cal-
cem diss. 10, in s:ec. τι, Nat. Alex. in qua
tum hanc tum cateras Basnagii cavilla-
liones disjicit.

3) Cf. S. Th. p. 3, 4. 72, art. 6, ad 3",

^) S. Doctor constanter adversus Do-
natistas distinguit Sacramentum ab ef-
fectu Sacramenti, nempe gratia. Con-
tendit Sacramenta rite administrata va-
lide conférri extra Ecclesiam , ast negat
per ea gratiam conferri, iis scilicet, qui
scienter ab hereticis vel schismaticis
Sacramenta suscipiunt. Docet porro gra-
tiam producere Sacramenta, cum resipi-
scentes ad Ecclesiam veniunt, cum vi-
delicet, ut nos loquimur, auferunt ejus-
dem gratie obicem. Jam vero Ecclesia
hzreticos ad se revertentes manus im-
positione recipere solebat,et hiec manus
impositio ceremonialis ea est, de qua
hic disserit S. Augustinus, quam vocat
orationem super hominem, quamque ci-
tra culpam omitti posse S. Doctor affir-
mat. Permisceri hiec autem nequit cum
impositione manuum sacramentali, de
qua ipse sub nomine unguenti loquitur.
Quoniam ejus verba confirmant, qua

τῦ
tum tanquam signaculum indelebile habuisse, illudque con-
tulisse cum ipso baptismo, qui semel rite administratus
amitti non potest, nec propterea iterum conferri. De eadem por-
ro reconciliatoria, ideoque ceremoniali manuum impositione
disserit Gratianus in objecto loco.

18. 4d 6", Dist. S1 idem esset utriusque Sacramenti ef-
fectus, cozc. si plane diversus, zeg. Jam vero effectus bapti-
smi est spiritus renovationis, regenerationis et adoptionis; ef-
fectus vero Confirmationis est gratia roboris ac plenitudinis,
qua spiritualiter ad. virilem. proficimus statem, et ad fidem
contra ejus hostes generose profitendam. Per baptisma evadi-
mus christiane civitaus membra, per Confirmationem membra
evadimus christianz militie. Tametsi spiritus in. baptismate ac-
ceptus esset spiritus perfectionis et virtutis, bapüsmo tamen
adjiciebatur olim Eucharistia, quam propterea Sacramentum
fuisse non negant adversari; cur igitur negabunt dignitatem
sacramentalem chrismati, eo quod collatum renatis fuerit et
regeneratis per baptismum? Conferebatur igitur baptismus, ut
renasceretur homo ; Confirmatio, ut ad virilem veheretur forti-
tudinem, Eucharistia denique, ut roboratus nutriretur, quin ulli
Sacramento censeretur fieri injuria, aut dimidiata gratia per ba-
ptismum conferri 1). taf

19. Ad 7m, Dist. Enplemini Spiritu Sancto , id est, san-
cta spiritus hilaritate et jucunditate , quz ex sobrielate gignitur,
quamque Apostolus opponit vini ebrietati etintemperantize, c9z:€.
Spiritu Sancto, proprie dicto, qualis per Sacramenta confertur,
neg. Sensum enim, quem exposuimus, ipsa Apostoli verba ex-
poscunt, et orationis series ?).

20. 4“ S», Dist. Non deest panis eucharisticus, qui cor
hominis confirmat ipsum nutriendo, cozc. roborando ad mo-
dum Confirmationis, 2264. responsio patet ex dictis ad 6m.

21. Ad 9m, Dist. Quia athlete illi una cum baptismo Con-
firmaüionem acceperant, prout ferebat illius temporis discipli-
na, conc. secus, 264. Chrismate enim jamdiu delibuti, nulla alia
re ad martyrium egebant, nisi ut eucharistico pane reficeren-
lur.

TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

hactenus de ejus mente adnotavimus,
placet hzc ipsa afferre ex lib 2, Cont.
(itl. Petiiuni, cap, 104, qui ita se ha-
bent: ,JIn hoc unguento Sacramentum
chrismatis vultis interpretari: quod qui-
dem in genere visibilium signaculorum
sacrosanctum est, sicut ipse baptismus:
sed polest esse et in hominibus pessi-
mis. Discerne ergo visibile sanctum
Sacramentum, quod esse et in bonis et
in malis potest, iliis ad premium, illis

ad judicium, ab invisibili unctione cha-

ritatis, qui proprie bonorum est."

1) Hos diversos baptismi et Cpnfirma-
lionis effectus apprime distinguit et fuse
exponit S. Cyrillus Hierosolym. Cetec^.
xxt. Mystagog. iir. n. 3, 4, 7. €f. Tout-
teum diss. unn De doctrina S. Cyrilli,
cap, 8, n. 57 et seqq.

2) €f. Cornel. a Lapide ét Bernard. a
Piconio in hunc loc. neque ab his dissen-
lit Rosenmüller, qui ἀλλὰ πληροῦσϑε ἐν
πνεύματε X, T. À. Verlit: ,sed sensu pie-
latis a Spiritu Sancto affecta pleni esto-
le, vosmelipsos excitate ad gaudia (non
vino, intemperanter bibendo, sed) car-
minibus Deo Christoque canendis."

CAP. 1. DE VERITATE SACRAM. CONFIRM. 14

22. II. 0bj. Non magis favet Sacramento Confirmationis sen-
sus traditionalis. Nam Patres antiquissimi 15 vel plane silent de
hoc Sacramento, ut Clemens Romanus, Ignatius, Athenagoras,
Justinus, 25 qui tamen S. Martyr, ut observat Basnagius 1),
profitetur se in sua Apologia omnia Caesaribus exponere, que
in baptismo fieri solebant, ne maligne quidquam et dissimu-
lanter agere videretur ?); attamen, ut Patres anteriores reliqui,
de baptismo et Eucharistia loquitur, alte vero silet de Confir-
matione; vel 3? de Confirmatione tanquam de parteintegrali ba-
ptismatis seu ceremoniali sermonem habent. Ita quidem Tertul-
lianus, a quo lib. De Bapt. cap. VII, vocatur unctio illa profluens
de pristina disciplina, Veteris nempe Testamenti, quia sacerdo-
tes de oleo cornu ungisolebant, eamque propterea baptismo ad-
jungit, ut patet ex ipsa libri inscriptione, qua est De baptismo ;
quem idcirco cap. X, his verbis absolvit: Diximus quantum ane
diocritati nosire licuit de universis, que baptismi religionem
struunt. Hinc unctioni adjecit degustationem lactis et mellis,
quie in Confirmatione locum non habent; scribit enim lib, I,
Cont. Marcionem , cap. XIV, de Christo nove legis:Auctore:
Usque nunc nec aquam reprobavit Creatoris, qua suos abluit,
nec oleum, quo suos ungit ; nec mellis et lactis societatem,
quo suos infantat. 4^ "Tertulliano consonat S. Cornelius Papa,
qui affirmat Confirmationem ab Episcopo recipi debere juxta
ecclesiasticam regulam. 5" Quare passim veteres vocant Con-
firmationem, seu manus impositionem, baptisini perfectionem,
ut Concilium Illiberitanum 3), vel supplementum, ut S. Cypria-
nus 5), θ᾽ qui proinde Epist. LXXII, subdit: unc demum
(homines) plene sanctificari et esse fil Dei possunt, si Sa-
cramento utroque nascantur; censuit igitur unum reipsa $a-
cramentum esse, alioquin falsus subesset ejus assertioni sensus.
1" Imo nec Patres desunt, qui hujus Confirmationis originem
ab hzreticis Valentinianis repetant, uti Irenzus, qui lib.T, Conf.
Heres. ipsis exprobrat, quod opobalsamo uterentur ad suos
neophytos inungendos. Ut igitur aliquid pergratum illis fieret,
qui sectam Valentinianorum ejurantes in Ecclesiam se recipiebant,
ut conjicit Basnagius, in Ecclesiam deductum est chrismatis in-
stitutum 9). Ergo. |

. 29. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Nonnulli Patres si-
luerunt, aliis loquentibus, cozc. secus, 2eg. Pauca admodum
documenta Patres illi, quos recenset Dasnagius nobis relique-
rünt; eorum autem scopus non ferebat, ut de Confirmatione
loquerentur. Czteri ac fere suppares copiose de eodem Sacra-
mento disserunt, tanquam de re receptissima et passim. usur-

1) Loc. cit, n. 38. 3) Can. xxxvur.
2) Apol, 1, n. 61: Ὅπως μὴ τοῦτο πα- 4) Epist, LXxiI.
ραλεπόντες, δοξώμεν πονηρευεῖν τὲ év τῇ 5) Loc, cit. n. 39.

ἐξηγήσεε,

18 TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

pats; nihil igitur cause catholice obest paucorum illorum si-
lentium. Tertullianus vero; qui luculenter adeo de Confirma-
tione disseruit, vix quinquaginta annis ab obitu Apostoli Joannis
floruit. Interdum nonnulli Patres silent de Baptismo et Eucha-
ristia, quin exinde concludi aliquid possit !).

24. Ad 2", Dist. Profitetur S. Martyr se omnia manifestare
Caesaribus, quas ad depellendas calumnias necessaria erant,
cOnc. omnia prorsus religionis christiane mysteria, 2eg. He
porro calumniz, ut alias adnotavimus, impetebant potissimum
ritus baptismi et Eucharistie, hos propterea exponit Justinus
ut Christianos penes Czsares justificaret, non autem singula per
modum catecheseos minute prosequitur, quod nec ferebat re-
cepta per id temporis disciplina. Multum profecto Caesarum non
referebat scire, an christiani homines post lavacrum etiam oleo
perungerentur, aut eis manus imponeretur, ut verendum pro-
pterea fuerit, prout frigide autumat Basnagius, ne id silentio Justi-
nus involvens, tantum facinus sanguine elueret,neve eam ob cau-
sam adversus Christianos gladiis et ignibus Casares desevirent?).

25. Ad 3m, Neg. Nec sane id evincit Tertullianus, qui in
primo textu nobis objecto unctionem Chrismatis docet ex pri-
stina disciplina provenire, quatenus prefigurata erat in V. T.,
non autem quatenus idenüca esset, seu quoad rem et effi-
caciam 3), | |

26. Ex altero autem textu desumpto sive ex libri inscriptione,
sive ex ejusdem conclusione, nihil pariter inferri potest adver-
sus veritatem Sacramenti, quam propugnamus, cum notum sit,
veteres spectasse Confirmationem velut appendicem et per-
fectionem baptismi, quin tamen unum idemque censerent esse
Sacramentum, quod coalesceret tanquam partibus ex baptismo
et Confirmatione. Exinde factum est, ut utrumque quidem Sa-
cramentum conjungerent, quia simul illa Sacramenta confere-
bantur una cum Eucharistia, non tamen permiscerent. Diversam

1) Cf. Card. Orsi Dissert. De Chri-
smate confirmatorio, Mediol. 1733, cap.
I, $. 8.

2) Pristat apponere verba ipsa, qui-
bus Basnagius exaggerat periculum quod
Justino ac ce:eteris Christianis instabat,
si silentio ritum Confirmationis przter-
iisset: ,Ejus utique ceremonis, inquil,
meminisse debuisset, ut munus promis-
si conficeret , neve a desertore aliquo
Ecclesi? criminis postularetur, quod
sciens et prudens, nobilissimam chri-
stian;* discipline ceremoniam occuluis-
set. Quo facto et sibi, et Christianis,
quorum patronum agebat, creasset pe-
riceulum." Ita strenue nugatur! |

3) Cum hzc unctio juxta veteres Pa-
tres significeL regiam ac sacerdotalem
dignitatem, quam per Confirmationem

qui tingebantur acquirebant, juxta illud
Petri effatum: Vos genus electum et re-
gale sacerdotium ; cum praterea in V. T.
ea adhiberetur ad reges ac sacerdotes
inaugurandos, recte Tertullianus asse-
ruit, de veteri disciplina provenisse
hune ritum inungendi Christianos in
reges et sacerdotes spirituales, Quo
sensu Auctor Question. «ad orthodozos,
quist. 137, pariter scripsit : χρεόμεϑα
τῷ παλαιῷ ἐλαιῷ, ἔνα γινόμεθα Χριστοῦ,
Veteri oleo ungimur , ut fiamus Christi.
S. Greg. Naz. eodem respicit, cum di-
cit baptismum vocari χρέομα ὡς ἱερὸν xai
βασιλικὸν, Unctionem ut sacram. et ve-
giam. Sic Cyrillus Hieros. Catech. Myst.
nr, aliique passim. Cf. Const, «post. lib.
3. cap. 15, ed. Cotel.

enim materiam, ministrum et effectum unicuique Sacramento
assignant. Sane idem Tertullianus, preterquam quod in ipso
cit. loco aperüssime unum ab altero secernit, ut patet ex ejus
verbis adductis in probatione thesis, in lib. De resurr. carnis,
baptismi, Confirmationis et Eucharisüz materiam et effectus
his verbis declarat: caro abluitur , ut anima emaculetur (en
effectus baptismi); caro ungitur , ut anima consecretur; caro |
signatur, ut anima inuniatur; caro manus imposiione adum-
óratur, ut et anima spiritu illuminetur (en effectus Confir-
mationis); caro Corpore et Sanguine Christi vescitur, ut. et
anima Deo saginetur (en effectus Eucharistiae) 1).

27. In tertio demum textu ostendit Tertullianus aquam, oleum,
mel et lac creaturas a Deo bono conditas in V. T. perhiberi, cum
usurpate sint in administratione Sacramentorum N. L. cujus
Auctorem Deum bonum esse fatebantur Marcionitzee: minime
vero eas ut partes essentiales Sacramenti recenset, nec enim
has accurate distinguere scopus Tertulliani fuit. Czterum post
allata verba immediate prosequitur: Nec panem, quo ipse cor-
pus suum repraesentat. Quin tamen prejudicium afferat veri-
tati Sacramenti Eucharistia.

28. Ad 't», Neg. pariter in sensu adversarii; 4d prob. Dist.
Juxta ecclesiasticam regulam in ordine ad ceremonias omissas
in baptismo clinicorum, cozc.in ordine ad Confirmationem, Swbd.
Quoad susceptionem, conc. quoad institutionem | et originem,
neg. Neque enim hzc permisceri debent, cum ea apprime Cor-
nelius distinguat ?). |

29. Ad 5", Dist. Vocant veteres Confirmationem baptismi
perfectionem, etc. vatione effectus, cozc. ratione Sacramenu, 36.

90. Ad 6", Dist. Ut quis sit plene sanctificatus, seu Chri-
stianus perfectus, nempe fortis et adultus, cozc. Chrisuanus
simpliciter, 2eg. Sane qui dicit utroque Sacramento, duo Sa-
cramenta distinguit ; porro Juxta datam expositionem liquet, nul-
lum falsum sensum subesse posse in S. Cypriani assertione 3).

CAP. IL DE VERITATE SACRAM. CONFIRM.

1) Cap. 8. Quibus addenda sunt, quz
lib. De Bapt. cap. 7, scribit: ,,Sic et in
nobis carnaliter currit unctio, sed spi-
ritaliter proficit: quomodo et ipsius ba-
ptismi carnalis actus, quod in aqua
mergimur; spiritalis effectus, quod de-
lictis liberamur." Sic etiam lib. De
prescript. cap. 36: ,,Aqua, inquit, si-
gnat, Sancto Spiritu vestit, Euchari-
stia pascit;" et cap. 40: ,,Ipsas quoque
res Sacramentorum. divinorum idolorum
mysteriis emulatur (diabolus). Tinguit et
ipse quosdam, utique credentes et fide-
les suos. . . Mithra sigazat illic in fron-
tibus milites suos: celebrat et panis obla-
tionem,"

2) En intezrum textum: ,,Sed neque
postquam liberatus -est (Worcatianus)

morbo, reliqua percepit, quie juxta ec-
clesiasticam regulam percipi debent;"
deinde immediate prosequitur: ,,Neque
ab Episcopo consignatus est, elc." Ergo
distinguit S. Pontifex baptismi solemnia,
qua Novatianus, recuperata valetudine,
neglexit contra ecclesiasticam regulam
illa supplere precipientem, a consigna-
tione Chrismalis sacramentali, Cf. Vales.
in hunc loc.

3) De hocargumento ex professo dis-
putat vetus Auctor operis De Hebayti-
smate. Cum enim prius dixisset: ,JPer
manus impositionum Episcopi datur uni-
cuique Spiritus Sanctus , sicut Apostoli
circa Samaritanos post Philippi baptisma
manus eis imponendo fecerunt, et hac
ratione Spiritum Sanctum in eos con-

80 TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

91. Ad 7m, Neg. Ad probationem vero quz ex S. Irenzo pe-
ütur, Dist. Exprobrat lrenzus Valentinianis abusum ob profanas
vocum novitates et incantationes ab ipsis introductas, coc,
usum ipsum opobalsami vel 2eg. vel Suód., Opobalsami nondum
ab Ecclesia usurpati, £r«nms. secus, 69. Duo hec propterea
inter se permiscere non debent, Confirmationis nempe collatio

er manuum impositionem et olei unctionem, et permixtio opo- -
balsami alteriusve liquoris postea adjecta. Nos de priori hic sol-
liciti sumus, de altera vero quid sentiendum verisimilius sit, in-
ferius aperiemus. Basnagius utrumque confundit, ut Irenzi te-
stimonio fretus, ex Valenünianorum fontibus chrismatis usum
in Ecclesiam deducat 1). |

32. lllud porro, quod idem Basnagius subdit, Ecclesiam
nempe, ut rem gratam faceret Valentinianis, ritum hunc ado-
ptasse, falsum est. Eccíesia enim, ut magis fideles ab hareü-
cis averteret, perpetuo consuevit abhorrere ab istorum usibus
et institutis, et contrariam plane inire viam. Accedit, in Eccle-
sia nonnisi seculo circiter VI, ut suo loco ostendemus, opobal-
sami usum adoptatum fuisse, quo magis vis ac efficacia hujus
Sacramenti significaretur. Jam vero ea state constat nullos
superfuisse Gnosticos et Valentinianos, qui preterea tales nun-

uam auctoritate et numero fuerunt, ut Catholica Ecclesia illis
velificari vellet. | |

33. Inst. S. Hieronymus in Dialogo cont. Lucifer. mota
quistione, cur in Ecclesia per manus Episcoporum conferatur

tulerunt;? subdit: ,,Quod hodierna quo-
que die non potest dubitari esse usita-
tum, et evenire solitum, ut plerique
post baptisma sine impositione manus
Episcopi de seculo exeant, et tamen
pro perfectis fidelibus habentur?" Quod
confirmat exemplo Eunuchi a Philippo
baptizati, qui sine manuum impositione
Episcopi perfectus extitit Christianus.
Sed eum ef. Interim ex his patet non
eo sensu vocatam a veteribus esse Con-
firmattonem, perfectionem baptismi, quasi
sine ipsa baptisma imperfectum esset
censendum, sed quatenus gratie in ba-
ptismate collata alia fortitudinis et ro-
boris adjiciebatur, ut exponit S. Cyril-
lus Catech, cit.

1) Notandum porro hic est, S, Ire-
neum lib. r, cap. 21, n, 3, juxta edit.
Mass. haud improbare hunc ritum in
Gnosticis, sed solum referre: "Eze
μυρεζοῦσι τὸν τετελεσμένον τῷ ὁπῷ τῷ ἀπὸ
βαλσάμοῦ - τὸ γὰρ μύρον τοῦτο τύπον
τῆς ὑπὲρ τὰ 0Ào εὐωδίας εἶναε λεγοῦσιν.
»Tum autem eum qui initiatus est, opo-
balsamo inungunt. Hoc enim unguentum
fragranti:z illius, quz: omnia exsuperat,
typum esse ajunt? Cf. in hunc locum

adnot. Fevardentii (in cap. 18, juxta
vet. edit.), ubi vindicat catholicum ri-
tum adversus haereticos Calvinistas, qui
hoc loco abusi sunt, ac recte huic applicat,
quod in simili argumento scripsit S.
Augustinus lib. 20, C^nt. Faust. cap. 21:
».Non enim est detestanda sanctimonia-
lium virginitas, quia et vestales virgines
fuerunt: nec reprehendenda sacrificia
patrum, quia et sacrificia gentium fue-
runt: quia etsi usus quarumdam reruu
similis esse videtur nobis cum gentibus
(«dde et hereticis) , ut cibi, potus, te-
ctorum, vestimentorum, lavacrorum ;
longe tamen aliter his utitur, qui ad
alium finem earum usum refert; et ali-
ter qui ex his Deo gratias agit, de quo
falsa non credit? Putat quidem Fevar-
dentius Gnosticos hanc ceremoniam a
Catholicis mutuatos esse, ast auctori-
tates, quibus ad hoc conficiendum uti-
tur, vel sunt apocryphe, vel agunt de
sola unctione in genere, quin sermo sit
in iis de balsamo, vel de unctione olei.
Sed cf. Card. Orsi in cit, dissert, De
chrismate. confirmatorio, qui cap. 1» $.8,
egregie Basnagium confutat.

CAP. 1. DE VERITATE SACRAM. CONFIRM.

Spiritus Sanctus, concedit id quidem ex ea descendere auctori-
tate, qua post Christi ascensionem Apostoli usi sunt; addit ta-
men nulla necessitate factum esse, ut manus baptizatis impo-
nerentur in Spiritum Sanctum, multisque in locis id factum
fuisse ad honorem potius sacerdotii, quam ad legis alicujus ne-
cessitatem. Nulla igitur lege munitur Confirmationis ceremonia,
sed mere disciplina res est. !

35. Resp. Dist. ant. Addit S. Hieronymus, nulla necessitate
factum esse, ut manus baptizatis imponerentur, etc. in sensü
" Luciferianorum, quos perstringit S. Doctor, conc. per se, neg.
Inficiatur scilicet S. Hieronymus potuisse dari remissionem pec-
catorum absque collatione Spiritus Sancti, prout Luciferiani
juxta nonnullorum placitum contendebant; negat proinde ab-
solute necessariam esse manuum impositionem ad Spiritum
Sanctum conferendum quo remitterentur peccata iis, qui rite
fuissent ab haereticis baptizati; non autem prout affert gratiam
roboris et fortitudinis 1). Quia vero noverat apud Orientales a
presbyteris conferri solitam Confirmationem, ab Episcopis vero
apud Occidentales; inde ait, plurimis in locis ad'honorem po-
tus sacerdotii, quam ad legis divine necessitatem factum esse,
ut Episcopi manus imponerent in Spiritum Sanctum, quatenus
dat robur et fortitudinem. Non igitur de Confirmationis natura
et dignitate disserit Hieronymus, sed de ipsius usu, effectu et
ministro, ut virtutem baptismi vindicet Juxta Ecclesie ritum
etiam in haeresi suscepti 3).

35. ΠΙ. Οὐ). Materia, forma, minister, et finis hujusmodi
Latinorum Confirmationis, ecclesiasticam ejus institutionem

rodunt. 1^ Materia enim Sacramentorum, quz certo a Christo
instituta sunt, est simplicissima, aqua scilicet pro baptismo, pa-
nis et vinum pro Eucharistia, in Confirmatione vero manuum
impositio, oleum, balsamum, etc. Forma vero illis verbis con-
cepta est; quz valde abhorrent a majestate evangelica, nempe:
Aigno te signo crucis ; confirmo te chrismate salutis, que
puerilitatem redolent. Ministri ceterorum Sacramentorum juxta
Catholicos, si ordinationem excipias, sunt sacerdotes, hujus
autem soli Episcopi, qui admodum rari sunt, ac in pluribus re-
gionibus nulli inveniuntur. Hinc ingens multitudo tam salutari
Sacramento perpetuo carere deberet, quod a Christi bonitate
alienum est. Finis denique ob quem instituta. dicitur. Confirma-
110 esset communicandi spiritum roboris ac fortitudinis, jam vero

1) Et hic animadvertendum est, re-

ceptam passim apud veteres phrasim
fuisse , ut per baptismum dicerent nos
consequi remissionem peccatorum, per
Confirmationem autem Spiritum San-
ctum, seu spiritum sanctificationis, gra-
tiam adoptionis, etc. Cf. Toutteum diss.
ut, cap. 8. Hac loquendi forinula abusi

Tom. VIII.

nonnulli sunt , precipue vero Luciferia-
ni, quos refellit S. Hieronymus, ut ef-
ficerent ab hereticis baptizatos Spiri-
tum Sanctum minime assecutos esse,
eo magis, quod Ariani Sacramentum
Confirmationis minime administrarent.

2) Cf. Vallars. in adnot. in hunc loc.
nempe n, 9.

82 "TRACTATUS DE CONFIRMATIONEF.

Paulus hunc effectum tribuit ipsi baptismo, seu evangelicz disci-.
line, scribens II Timoth. I, 7: Non enim dedit nobis Deus
spiritum timoris, sed virtutis et dilectionis et sobrietatis.
Noli itaque erubescere testimonium Domini nostri: 8" Con-
cludendum igitur est, Confirmationem non esse, nisi ecclesia-
sticam ceremoniam , manuum impositioni curatorie, quz: cum
Apostolis cessavit, seculo circiter Ecclesie III substitutam per
chrismatis consignationem , cujus nullum vestigium occurrit in
Actis apostolicis. 85 Quo factum est, ut mire inter se dissen-
tiant Catholici circa institutionem, materiam, formam, mini-
strum, subjectum, ritum, necessitatem, genera probationum,
effectum, ceremonias ejusmodi novitii Sacramenti. Ergo,

36. Resp. Neg. ant. quod totidem falsis suppositionibus, ut
ajunt, laborat. Norunt siquidem eruditi 1* incertum esse num
balsamum ad essentiam hujus Sacramenti pertineat, quod ut
innummus, longe probabilus plerique inficiantur. 2^ Incertum
esse num omnia verba illa: S/gno £e, etc. constituant formam
essentialem ejusdem Sacramenti, ut inferius videbimus. Adde,
ejusmodi fornmiam desumptam esse ex Apostolo scribente II Cor.
l, 21: Qui confirmat nos vobiscum in. Christo, et qui unxit
nos, Deus, qui et signavit. nos, "et dedit pignus Spiritus
in cordibus nostris, nullam propterea puerilitatem redolere
potest. 3" Incertum esse, num facultas, que jure ordinario
competit Episcopis, a divino an ab ecclesiastico Jure, ut pariter
videbimus, repetenda sit; illud porro certum est, posse hanc
facultatem a Romano Pontifice communicari presbyteris. Deus
preterea, cum opus fuerit, supplere potest extraordinaria ra-
tione defectui mediorum externorum, presertim cum agatur
de Sacramento ad salutem non absolute necessario 1). 4" Fal-
sum esse, Apostolum in cit. loco agere de baptismo aut evan-
gelica disciplina, cum loquatur de grata, quam per sacram
ordinationem acceperat "Timotheus, ut series orationis osten-
dit. Cum itaque partim incerta, partim falsa sint, quz adver-
sarii assumunt ad impugnandam hujus Sacramenu veritatem,
sponte sua corruunt conclusiones inde deductae. |

37. Ad 2», Neg. Hx namque sunt meri conjecture argu-
menüs negalüivis innixz:;, quibus obstant omnia que adduximus
argumenta positiva, et quod caput est, sensus traditionalis per-
petuus universe Ecclesie, quo solo omnis Protestantium ma-
china dissolvitur. Quod vero attinet ad chrisma, nonnulli cen-
sent illud sub generali manus impositionis formula significari in
Actis apostolicis. Verum de hoc infra.

38. .4d 3", Dist. Salva tamen veritate Sacramenti, conc.
secus, 70g. Eam fateantur Protestantes, de reliquis autem non-
dum ab Ecclesia definitis liberum pariter ipsis erit, si lubet,

1) Cf. S Th. part. 3, q. 72, art. 1,

CAP. II. DE CONFIRMATIONIS MINISTRO. 83.

disputare, prout non parum disputant circa baptismum et Eu-
charistiam, quin ea in dubium revocent.

39. IV. Οὐ). Falsum, aut saltem incertum est, Orientales
agnoscere Confirmationis Sacramentum ; id enim non pauci in-
ficiantur illarum regionum missionarii. Ergo.

40. Resp. Neg. ant. Ad prob. Dist. Ygnorantia aut erro-
re decepti, conc. jure ac merito, zeg. De fide orientalium Ec-
clesiarum circa hoc Sacramentum Renaudotius agens Liturgia-
rum orientalium , tom. II, evidenter ostendit, productis certis-
simis documentis, apud omnes omnino illas Ecclesias semper
ipsum fuisse receptum, et adhuc administrari. Ostendit przter-
ea, missionarios illos duplici de causa fuisse deceptos, 1^ quod
cernerent przter consuetudinem Ecclesie latine | Confirmatio-
nem conferri statim. post baptismum; 2" quod viderent illam
administrari passim a presbyteris. Hinc factum est, ut in suspi-
cionem venerint, non agnosci hoc Sacramentum ab Orientali-
bus !) Hec autem confirmat Assemanus in. Codice liturgico
Ecclesie universe ?), ita αὐ nullum jam supersit dubium
penes eruditos de Orientalium fide circa hunc. articulum.

j CAPUT II.

DE CONFIRMATIONIS MINISTRO.

41. Questioni de veritate Sacramenti Confirmationis ideo
staum subjicimus quzstionem de ipsius ministro, ut viam nobis
aperiamus ad alterum dogma adstruendum a Tridentina Syno-
do definitum. |

42. Exploratum enim est apud omnes Catholicos Juxta Tri-
dentinam sanctionem, solum Episcopum esse ordinarium Con-
firmationis ministrum ; quod et nos vindicabimus adversus Pho-
uum, Waldenses, Wicleffitas, Hussitas, ceterosque, qui eos
seculi sunt.

43. Verum circa ministrum exlraordinarium non ita sunt
inter se consentientes theologi ac eruditi homines, ut nulla
apud eos sit controversia. |

44. Morinus in Exercitatione de Sacramento Confirmationis
contendit, ejus administrationem presbyteris olim demandatam
fuisse non solum in Oriente, sed etiam in Occidente; et primo
quidem jn gallicanis Ecclesiis, deinde in hispanicis, quemad-
modum colligitur ex Conc. Toletano I 3). Eandem consuetudi-

. 1) €f. in notis ad Liturgi«m Philozeni lib. 3, De Confirmatione ; vide etiam ejus-
n. 3, nec non in op. sepius laudato De dem praefationem ὃ. 2. Hic vulgo appel-
la Pérpét. liv. τ, chap. 8 et suiv. latur Assemanus junior.

.. 2) Cf. Jos. Aloysii Asseimani Coder li- 3) In fine can, xx.

turgicus Ecclesie universe. Romo 1750,

δὰ

nem in Sardinie insula viguisse ex celebri S. Gregorn M. testi-
monio confirmat 1). De Grecorum deinceps atque Orientalium
consuetudine disserens, ostendit Episcopos, archipresbyteros,
atque etiam presbyteros, munus hujusmodi fere promiscue exe--
qui solitos fuisse; illos quidem ordinarie ac proprio jure, istos
extraordinarie atque Episcoporum concessione. /Egypt denique,
potissimum vero Alexandrinz Ecclesie , eandem fuisse consue-
tudinem, sanctorum Patrum testimoniis et inferiorum temporum
scriptoribus et monuments clare adeo evincit, ut ea de re vix
dubitari posse videatur ?). Morino adstipulantur Christianus
Lupus 3), Lucas Holstenius *), Goarius 5), Renaudotius 6), prze-
stantioresque nostri temporis theologi, qui illorum laboribus
eti monumentis uti feliciter potuerunt.

45. Quatuor vero sunt, quz post veteres nonnullos ab E-
stio, Petro Aurelio. (Abbate sancti Cyrani), Sambovio, atque
Herminierio adversus praefatam doctrinam opponuntur. Factum
videlicet Nicolai Ll, jubenus iterum confirmare, quos sub Photio
presbyteri greci in Dulgaria consignaverant; ac tria Romano-
rum Pontificum decreta: Constitutio nempe Innocentii III, qui
Confirmationem a presbyteris Constantinopoli administratam vi-
detur irritam pronunciasse ; Constitutio data ab Innocentio IV,
ad Episcopum Tusculanum, in regno Cypri Legatum Apostoli-
cum, in qua,ne Confirmatio in posterum a presbyteris confer-
retur, prohibuit, nihil tamen pronuncians de illius valore; In-
structio demum Clemenus VIII, De ritibus Grecorum , qua non
modo id ipsum prohibet, verum etiam ex eorum KEuchologio
in ordine baptismi jussit ea verba expungi, quibus staüim post
baptismum subjicitur ratio administrandi Confirmationem ; Jus-
sit prieterea Episcopos latinos, sub conditione eos iterum con-
firmare, qui a presbyteris grzcis tinci et confirmal fuerant,
praesertim si eos ordinibus insignire debeant.

TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

rio seu Sacramento Confirmationis. Cf.

1) Verba S. Gregorii M. lib. 4, in Epist.
adnotat. in Epist. xxvi. libri ^4, In-

IX, «ad Januar. Episcop. Calaritan. hoec

sunt: ,,Pervenit quoque ad nos, quos-
dam scandalizatos fuisse, quod presby-
teros chrismate taugere in fronte eos,
qui baptizati supt , prohibuimus, et nos
quidem secundum usum veterem Eccle-
si? nostr: fecimus. Sed si omnino hac
de re aliqui coptristantur, ubi Episcopi
desunt, ut presbyteri etiam in frontibus

baptisatos chrismate tangere debeant,

concedimus." Alii legunt ^aptizandos , et
exponunt S. Gregorium de unctione,
quz adhibetur in ritu ipso baptismi. Hos
carpit. Morinus et contendit legendum
omnino esse ó«ptizatos, Ast Maurini editt.
opp. S. Gregorii M. codicum auctoritate
veram vindicant lectionem quz est 5a-
ptisandos , ac simul ostendunt, S. Pon-
tificem agere de chrismate confirmato-

dict. xi.

2) Cf. Joan. Morini Opera posthuma.
vol. r in ^49. Paris. 1703, Enzercitatio
de Sacram. Conf. ἃ cap. 12 ad 18.

3) In dissert. De octava Synodo gene-
rati, calumnia tv , opp. edit. Venet. 172^,
tom. rir.

A) Dissertatio duplez de Sacramento
Confirmat. Rome 1666, iterum recusa
ad calcem opp. posthum. Morini. Cf.
diss. r, De ministro Confirmationis. cap. t.

5) In Euchologio cit. Cf. not. in ba»
ptismatis officium , pag. 367.

6) Perpétuité, etc." liv. 2, chap. 13.
Quibus addi potest Arcudius De concor-
dia Ecclesie occidentalis et orientalis in
septem Sacram. administratione. Paris.
1626, lib. 2, cap. 10 et seqq.

46. Ast facilis patet ad hzec omnia responsio. Ideo enim. Nico-
laus I statuit denuo confirmare Bulgaros, quia, ut alias diximus,
Bulgarie provincia spectabat ad patriarchatum occidentalem,
quapropter non a Photio, sed a Romano Pontifice presbyte-
ri delegari debuissent ad dandam Confirmationem; eo magis
quod erroribus Photii imbuti sacerdotes illi, se ordinaria po-
testate przditos ad hoc Sacramentum conferendum arbitraren-
tur 1). Innocentii III decretum ferit presbyteros latinos Constan-
tinopoli degentes, qui ad imitationem Grecorum sibi jus arro-
gaverant confirmandi absque Pontificis delegatione, quod Occi-
dentalibus nefas erat. Constantinopolis porro tunc temporis erat
sub ditione Francorum, Patriarcha vero Venetus erat. Sic etiam
Innocentii IV decretum non afficiebat, nisi solos Cyprios in
quos pariter Latini dominabantur, ob peculiaria illus insule
adjuncta. Cum enim populus plura conspiceret prestari a grz-
cis presbyteris, quam a latinis, istos parvi faciebat; hinc jurgia
oriebantur ac simultates, ad quas compescendas vetuit Ponti-
fex, quominus in posterum grzci presbyteri ininsula consigna-
rent. Instructio denique Clements VIII respicit solum ltalo-grz-
cos latinis Episcopis subjectos, prout postea a Benedicto XIV
pariter sancitum est, ne in diecesi latina greci presbyteri.Con-
firmationem administrarent ?), :

47. Ex his colligitur 1", errasse scholasticos illos, qui ex
eo, quod presbyteri apud Grzcos et Orientales hodie chrisma-
te consignent, intulerunt perinde ac missionarii illi, de quibus
antea diximus, Sacramentum istud in Ecclesius orientalibus mi-
nime obtinere. Hunc autem errorem graviter perstringit Bene-
dictus XIV, qui ex Florentino Concilio ait certo consequi opor-
tere, Grecorum Confirmationem, etsi a sacerdote administra-
tam, a latinis Patribus ratam habitam esse, concludens: 4/zs
4n locis, in quibus chrismatio data a sacerdotibus grecis
non est a S'ede Apostolica expresse improbata , ea pro vali-
da est habenda , ob tacitum saltem privilegium a Sede Apo-
.stolica illis concessum: cujus quidem privilegii presumptio-
nei. inducit ipsamet conmiventia et tolerantia Romanorum
Pontificum; qui predictum Grecorum morem scientes non

CAP. II. ΠῚ CONFIRMATIONIS MINISTRO.

contradixerunt, nec unquam

1) Lucas Holstenius diss. cit. cap. 2,
aliud de hoc facto judicium tulit, sic
enim scribit: ,Nequaquam przvaricari
dixerim eum, quischismatis occasionem

causasque nunc diligentius expendat. In-

ter eas una est, chrismationis sacerdo-
lalis improbatio, ejusdemque iteratio
apud Bulgaros." Ast dispatationis zstu
abreptum eo dilapsum doctum virum reor.

. Cf. etiam Morinum, diss. cit. cap. 20.
et Christ. Lupum, diss. et loc. cit. Nos
adhesimus responsioni Benedicti xtv.
lib. 7, De Synodo diecesana, cap. 9, ὃ.

illum. damnarunt 3). lta Ponti-

3. Nicolaum pariter adversus Photium
strenue defendit Arcudius op. cit. lib. 2,
cap. 11 et 12.

2) €f. de hoc argumento preter Mori-
num loc. cit. cap. 22. Lupum loc. cit.
More suo pluribus agit Trombellius De
Con/irmatione, tom. ει, diss. x.

€f. Bened. xiv, Constitut. Lvrn, $3,
in ejus Bullario tom. 1, pag. 167, et Con-
δ. ΟΧΧΙΧ, $. ^ et 5, in. eod. Bullar.
tom. 1. pag. 513.

3) Lib. 7, De Synodo dicc. loc. cit.

fex. Ex quo intelligimus, "Tridentinam Synodum can. Ill cit.
anathema dicentem eis, qui affirmaverint, ordinarium Confir-
mationis ministrum non esse solum Episcopum, sed quemvis
presbyterum, respexisse tum eorum errorem, qui eam Episco-
pis reservatam asserebant propter cupiditatem lucri et honoris
temporalis; tum etiam eorum, qui presbyteros esse tuebantur
ordinarios hujus Sacramenti ministros; minime vero perstrin-
xisse probatam Graecorum et Orientalium praxim, apud quos
generali quadam dispensatione presbyteri delegati priconcipi-
untur ad Sacramentum istud administrandum ; vel potius reten-
tum penes ipsos semper fuit antiquum jus, nunquam a S. Sede
sublatum, juxta quod poterant Episcopi presbyteros delegare
ad conferendam Confirmationem 1).

48. Colligitur 2^, a vero abluisse nonnullos theologos, pra«-
serüm gallos, dum inficiati sunt, posse sacerdotem 1n Eccle-
sia latina, ex speciali delegatione Rom. Pontificis, Confirmnatio-
nem administrare, etiam chrismate ab Episcopo consecrato.
Etenim , preter auctoritatem S. Thom; qui id expresse do-
cet, cum plurimi Romani Pontifices hanc sepe numero facul-
tatem fecerint presbyteris missionariis in Palestina, ac przci-
pue in India versantibus, ubi nulli aut admodum rari sunt Epi-
scopi, prout refert Benedictus XIV 2), non satis intelligitur,
quomodo absque aliqua saltem temeritatis nota, possint theolo-
gi orthodoxi id in dubium revocare. Nam si, ut ex Morini exer-
citatione aliisque quos superius adduximus auctoribus patet,
olim jure veteri poterant Episcopi etiam in occidentali Ecclesia
presbyteros ad consignandum delegare; quare id prestare non
poterit Romanus Pontifex, penes quem residet summa pote-
stas 3)? : | dE

A49. Colhgitur 85, graviter pariter errasse Morinum, Lucam
Holstenium et Sirmondum, dum autumarunt olim ab Episcopis
datam fuisse vcl ipsis diaconis facultatem Confirmationem ad-
ministrandi. Unicum ipsorum fundamentum in. verbis Innocen-
üi I positum est, scribentis ad Decentium: De his vero bapti-

TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

1) De hac distinctione inter jus vetus pter ómissam rem, qua ex divina in-

et novum circa facultatem presbyteros
delezgandi, ad Sacramentum Con(irina-
lionis administrandum, praeter Mori-
num et Holstenium cf, Christ. Lupum
loc. cit.

2) Op. cit. lib. 7, cap. 7, ὃ. ^ et seq.

3) Nobis videtur frustra ingenium
suum torquere Drouvenius, dum lib. 3,
De re sacrament. cap. 7, ὃ. ^, scribit:
»Gravissimis peneque insuperabilibus
argumentis premi sententiam, quam
plerique sequuntur, de irrita Confirma-
tione, quam presbyter conferat sine Ec-
clesie aut Romani Pontificis venia ;"
dumque profitetur se non assequi, quo
pacto irritum evadat Sacramentum pro-

stitutione non. sit. omnino essentialis ,
quum Sacramentorum essentia a solo
divino Auctore pendeat. At theologi
multiplici ratione se ab hac difficultate
expediunt. Citeris porro omissis, com-
munior ea est, qua docent per chara-
clerem sacerdotalem presbyteros obti-
nere potes!'atem radicalem,. ut vocant,
et inchoatam ad quiedam munia obeun-
da circa corpus Christi mysticum, per-
ficiendam ab eo qui tali fruitur in Ec-
clesia auctoritate, a quo scilicet dele-
gationem sacerdotes accipiunt ad ea of-
ficia praestanda qux vi solius characte-
ris praestare non possent. Cf. Bellarin.
lib. De Cou/irm. cap. 13, n. 17.

CAP. II. DE CONFIRMATIONIS MINISTRO. δ᾽

zatis, qui postea a demonio , vitio aliquo aut peccato inter-
veniente , arripiuntur , esl sollicita dilectio tua, si a presby-
tero vel diacono possint aut debeant consignari. Quod hoc,
nisi Episcopus preceperit , non licet. Nam eis manus impo-
nenda omnino non est , nisi Episcopus auctoritatem dederit
id efficiendi ; ut autem fiat , Episcopi est imperare, ut manus
ei vel a presbytero , vel a cateris clericis imponatur 1). Jam
vero, ut animadvertit Moretus Morini editor, et pluribus con-
firmat Petrus Coustant ad cit. epist., nullus est hic sermo de
Sacramento Confirmationis, quod tunc temporis una cum ba-
ptismo et Eucharistia conferebatur. Adde, nimis probare lauda-
ta verba, posse nempe Episcopum clericis omnibus promiscue
facultatem communicare administrandi Confirmationem, quod
nemo dixerit; pr:sertim cum Ecclesia. Romana zgre semper
concesserit vel ipsis presbyteris hanc confirmandi facultatem ,
ut patet ex cit. Epist. S. Gregorii M. ad Episcopum Calarita-
num. Agitur itaque in epistola cit. de ritu Episcopis reservato
manus imponendi super energumenos.- Ἷ

50. His przlibatis, jam accedimus ad definitionem Concilii
Tridentini propugnandam prout jacet. Dixi prout jacet, cum
"Tridentinum unice definierit, Episcopum esse ministrum ordi-
narium hujus Sacramenti, nec esse communem cum presbyte-
ris facultatem quam habent Episcopi confirmandi, quin decla-
raverit quo jure, divino scilicet an ecclesiastico, id Episcopis
competat. Nec enim desunt gravissimi theologi, qui jure tantum
ecclesiastico ea facultate Episcopos pollere contendant. In hanc
sententiam, utpote commodiorem ad solvendas difficultates ac
tradition! magis conformem propensum se ostendit, et pluribus
argumentis nisus estillam adstruere Trombellius ?). Juverit sal-
tem ea, quz de fide sunt secernere ab'iis, quz inter theologos
disceptantur.

PROPOSITIO.

Episcopi habent potestatem confirmandi, que non est illis
cum presbyleris communis; sancte enin Confirmationis
ordinarius aninister est solus Episcopus, non autem quivis
alius sacerdos.

51. Est de fide, ut constat ex can. VII, sess. XXIII, Conc.
Trid.: Si quis direrit Episcopos ... non habere potestatem
confirmandi ... et eam quam habent illis esse cum presbyte-
ris comanunem . .. anath. si; atque ex. can. III, sess. VII, su-
perius recitato.

1) Cap. 6, n. 9. 2) Dissert. x, De ministro Ομ μεῖς,
secl 1, quaest. 2, ὃ. 6 el seqq.

88 TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

92. Hujus porro assertionis veritas non obscure traditur in
Act. apost. cap. VIII, ubi legitur, quod cum audivissent Apo-
stoli recepisse Samariam verbum Dei, miserunt illuc Petrum
et Joannem Apostolos, atque ideo episcopali dignitate insigni-
tos 1), qui recens a Philippo baptizatis manus imponerent, ac
darent Spiritum Sanctum.

53. Hanc autem manuum impositionem prestitisse Petrum
et Joannem prout erant Episcopi, discimus ex universa eccle-
siastica antiquitate, juxta quam receptum videmus, ut soli
Episcopi manus imponerent ad conferendum Spiritum Sanctum.
Quapropter scribebat S. Cyprianus, ut vidimus: Eos, qui in
Ecclesia. baptizantur propositis Ecclesie offerri, ut per
nostram orafionem ac manuum àünpositionem Spiritum San-
ctum consequantur. Quo pariter referuntur illa omnia Pa-
trum testimonia, qua capite superiori protulimus, quin ne-
cesse sit ea rursum in medium adducere. Ex his omnibus do-
cumentis patet, semper in utraque Ecclesia orientali et occi-
dentali spectatum fuisse Episcopum, velut ordinarium Confir-
mationis ministrum, cui nempe ex officio ac proprio jure
competit illam administrare, presbyteros vero nonnisi ex Epi-
scoporum auctoritate et delegatione, donec jure novo hec de-
legandi facultas, saltem in Occidente, solis Romanis Pontifici-

bus reservata est, juxta ea, quz pranotavimus initio hujus
capitis 3).

DIFFICULTATES.

ὅλ. Οὐ). 1* Incertum est utrum Apostoli tanquam Episcopi,
an vero tanquam presbyteri Confirmationem contulerint. 2? Cer-
te Tertullianus, qui Episcopis, presbyteris, diaconis, imo et
lacis, cum urget circumstantia periclitantis , bapüzandi jus
tribuit; supponit ab iisdem conferri Confirmationem juxta illius
:tatis disciplinam, cum eam minime excipiat. 3? Sic S. Ambro-
sius lib. De Mysterüs, docet: Unclionem unguenti (Confir-
mationem) fieri a sacerdote 3). ἄν Cui assentitur Hieronymus,
qui non solum affirmat, «d honorem potius sacerdoti , quam
ad legem necessitatis factum esse, ut soli Episcopi consigna-
rent, sed praterea in Epist. ad Evangelum, mterrogat: Quid
facit, evcepta ordinatione, Episcopus, quod presbyter non
faciat *)? δ" Sola quippe ordinatione, inquit S. Joan. Chry-

.D Hic obiter animadverto, Basnas Apostolos manus imposuisse prout erant
gium contendere, Dei favore demanda- Episcopi ex sensü et praxi universa
làm esse Apostolis facultatem manus antiquitatis. Cf. Mansi loc. cit. in ap-
imponendi prout erant Apostoli, non pend. ad diss, x, s:c. m, Nat. Alex.

prout erant Episcopi, ad posteros pro- 2) Cf. Trombelli, diss. cit. quzst. 1,
pterea non transmittendam. At quibus 3) Cap. 6. j
documentis id evincit homo heterodo- 4) Epist. CXLV, n. 1, ed. Vall.

xus? Catholici e converso ostenduut,

sostomus , superiores (Episcopl) sunt et hinc tantum videntur
presbyteris prestare 1). 6^ Sed clarius adhuc Beda in Ps. XXVI,
docet, unctionem, qua fit per manuuin ünpositionem ab Epi-
scopis ... el vulgo Confirmatio dicitur, eandem esse cuim
secunda (quae fit in. bapusmo): propter arrogantiam tamen
non concessa est singulis sacerdotibus, sicut et inulta alia 3).
7? Ad hzc accedunt Constitutiones apostolice, que lib. VII,
hanc confirmandi facultatem presbytero non secus ac Episcopo
inesse supponunt; dicitur enim: 126 baptismo, Episcope, aut
presbyter , jam quidem antea constituanus , et nunc vero di-
cünus ... Unges autem prius oleo sancto; deinde baptizabis
aqua; postremo signabis unguento 3). 8" Agnoscunt hanc
eandem facultatem in presbyteris sacri canones; Concilium
enim Tolet. I, can. XX: S/atutum est, inquit, diaconum non
chrismare, sed presbyterum absente Episcopo; presente
vero , si ab eo fuerit preceptum *) ; Conc. Arausicanum I con-
cedit hereticos in mortis discrimine positos si Catholici esse
desiderant , si desit Episcopus, a presbyteris chrismate et
benedictione consignari 5); Conc. Rhegense de presbytero
statuit: 4n Ecclesia, in qua ordinatus fuerit, consecrandi
virginem sicut. confirinandi neophytos jus habebit 9); Conc.
Barcinonense can. ll statuit, ut, cum chrisma presbyteris
diecesanis pro neophytis confirmandis datur, mil pro
liquoris pretio accipiatur ?). Sed prwstat audire. Concilium
Hispalense II, quod can. VII, hec habet: Quamvis cum Epi-
scopis plurima illis (presbyteris) 2nysteriorum communis sit
dispensatio; quedam tamen auctoritate veteris legis, qua-
dai. novellis et ecclesiasticis regulis sibi prolibita noverint:
sicut presbyterorum, et diaconorum , ac virginum consecra-
lio; sicut constitutio altaris, benedictio vel unctio: siquidem
nec licere eis Ecclesiam, vel altaria consecrare, nec per
emposifionem manus. fidelibus baptizatis, vel conversis ex
heresi Paracletum Spiritum tradere, nec chrisma conficere,
nec chrismate baptizatorum frontem. signare ... Hwc enin
omnia illicita esse presbyleris , vel Chorepiscopis quia pon-
lificatus apicem non habent, quem solis deberi Episcopis au-
ctoritate canonum pracipitur : ut per hoc et discretio gra-
duum et dignitatis fastigium summi Pontificis demonstre-

CAP. H. DE CONFIRMATIONIS MINISTRO.

1) Hom. xti, in τ Epist. ad Timoth.

. πτίσεις ὕδατε" καὶ τελευταῖον σφραγίσεες
n. 1: T7 yao getgotovia μονῇ ὑπερβεβή-

μύρῳ.

, - -
κασι, καὶ τούτῳ μόνον ÜOXOUOL πλεονεκτεῖν

τοὺς πρεσβυτέρους.

2) Opp. edit. Basil. 1563, tom. vir, col.
558 et seqq.

3) Cap, 22: Περὶ βαπτίσματος, ὦ ἐπι-
σχοπε, ἢ πρεσβύτερε, ἤδη μὲν καὶ πρότερον
διεταξαμεϑα * καὶ νῦν δὲ qausv .... eee
Xoíoce δὲ πρῶτον ἐλαέῳ ἁγέῳ " ἔπειτα βα-

4) Celebratum est autem hoc Concil.
an. 400, apud. Hard. Acta Concil. elc.
tom. r, col. 992.

5) Ann. 411, can. r. Ibid. tom. r, col.
1783.

6) Ann. ^39, can. v. lbid. col. 1750.

7) Aun. 599. Ibid. tom. i11, col. 537.

tur Y). Ergo nonnisi zovellis et ecclesiasticis regulis, et ca-
nonum auctoritate presbytero interdictum est Confirmatio-
nem administrare, uti et alia multa prestare, que per se ac
jure sibi proprio possent.

95. Resp. |l. Dist. Et hec omnia ad summum evincerent,
ordinarium jus Episcopis non competere jure divino proprie
dicto, sed solum, ut scholastici loquuntur, reductive, conc.
ipsis non competere saltem jure ecclesiastico, z2eg. Hxc autem
quaestio, ut prz:misimus, dogma non attingit, sed domestica
est, quam theologi juxta diversa placita, prout libet, salva
fide tuentur.

96. Hesp. Il, «ad 1", Dist. Si cortüici htere inhereamus,
irans. si traditionem que Scripturam exponit, sequamur,
neg. ?). /

97. Ad 2", Dist. Et eo ipso, quod diaconis et laicis in ne-
cessitatis casu tribuat Tertullianus facultatem baptizandi ,: satis
aperte ostendit, non semper cum baptismo administratam fuisse
Confirmationem, conc. aliter, 2eg. Inauditum siquidem est a
diaconis aut laicis collatum aliquando. esse Confirmationis Sa-
cramentum; cum igitur Tertullianus presbyteros conferat cum
diaconis in collatione baptismi, hoc ipso significat presbyteros
non contulisse Confirmationem una cum baptismo. Imo suo loco
vidimus, jus conferendi Baptisma Tertullianum soli Episcopo
tribuisse, multo proinde magis soli Episcopo jus tribuit ad-
ministrandi Confirmationem. Demum, quod ille tantum insi-
nuat, scriptores reliqui eidem suppares expresse docuerunt.

98. Ad 3", Dist. Ita ut sacerdotis nomine ibi Episcopum
S. Ambrosius significet, couc. presbyterum, neg. Quod ex
oralionis serie patefit. Paulo ante Jam vocaverat sacerdotem
suman 5). !

99. Ad "Im, Neg. Ad priorem autem textum S. Hieronymi,
Dist. Ad honorem potius sacerdotii, etc. spectata divina Chri-
sti dispositione, £razs. spectata dispositione Ecclesi, neg. *).

TRACTATUS DÉ CONFIRMATIONE.

tem nsus, ut obiter dicam, in orien-

1) An. 619. Ibid. tom.iir, col. 559, et
talibus Ecclesiis ideo invaluit, quod

apud Card. de Aguirre Colf[ectio mazima;

etc. tom, rr, pag. 46^.

2) Cf. Trombelli De Confirm. tom. n,
diss. x, sect. 1, q. t

3) Cap. 2, n. 6, ubi scribit: ,Vidisti
ilie (in regenerationis sacrario) levitam,
vidisti sacerdotem, vidisti summum Sa-
cerdotem ; id est, Episcopum, quem ibi
perhibet ministrum baptismi preesenti-
bus testibus, diaconis nempe et secun-
di ordinis sacerdotibus: eumdem porro
conferentem Confirmationem exhibet, cap.
6, cf. edit. Maur.

4) Alludit S. Doctor in objecto textu
ad usum passim in Oriente receptum,
ut presbyteri, ex facultate sibi deman-
data, neophytos consignarent, Hic au-

retenta illic fuerit antiqua disciplina
tria simul administrandi Sacramenta,
baptismum, Confirmationem et Eucha-
ristiam, quas adhuc obtinet. Crescente
baptizatdorum multitudine, cum non
possent Episcopi per se presto esse

omnibus initiandis, in pagis presertim

el in villis, facultatem dederunt pres-
byteris administrandi Sacramentum Con-
firmationis,. Hinc receptum est, ut ab

Orientalibus universis unica semper ad

hiec usque tempora unctio fieret, qua
est confirmatoria. Cum vero in Ecclesia
occidentali passim sibi solis chrismatis
administrationem — Episcopi reservave-
rint, ne baptizati a sacerdotibus sine

60. Ad alterum vero pariter, Dist. Quid facit, etc. jure or-
dinario vel extraordinario, cozc. ordinario, 2g.

61. Ad 5", Eadem esto distinctio; siquidem et S. Joan. Chry-
sostomus id unum significat, posse scilicet facultatem, qu:e
propria Episcopi sit, communicari extraordinaria ratione ipsis
etiam presbyteris, si ordinationem excipias. |

62. Ad 6", Dist. Ratone materie, ut aliqui contendunt,
conc. ratione efficaci; et virtutis vel aeg. vel Subd. Qus juxta
Dedam jure ecclesiastico adempta est presbyteris, fraus. secus,
neg. Reor porro, verum sensum hujus obscurissimi textus esse,
unctionem, quz nunc reservata est jure ordinario solis Episco-
pis, eandem omnino esse, ac secundam, quam olim passim
presbyteri ex dispensaüone conferebant confirmando baptizatos,
qui facultas postea presbyteris ob nonnullorum arrogantiam
ablata est, ac reservata soli Episcopo. Hinc non cogimur cum
abbate S. Cyrani, tanquam corruptum traducere ejusmodi
textum prout ipse contendit absque codicum auctoritate, ut
suis preconceptis opinionibus indulgeat.

63. Ad 7", Dist. Supponunt Constitutiones apostolice
inesse presbytero facultatem confirmandi; cum debita ab Epi-
scopo dependentia, cozc. pér se, neg. 1). |
..— 04. Ad 8m, Dist. Et hec aliaque. ejusmodi. Concilia. agno-
scunt in presbyteris hanc facultatem ex Episcopi delegatione
ipsis factam, prout ferebat antiquum jus juxta dicta, coac. sibi
Bropriam atque ordinariam, zeg. Sane non aliud evincunt ad-

ucti auctoritates, si bene perpendantur, praesertim vero Sy-
nodus Hispalensis, prout ejus verba aperte ostendunt ?).

CAP. II. DE CONFIRMATIONIS. MINISTRO.

audita adversatur toti contextui, ut per
se constat, quin aliud adjiciamus. ἐϊὰ-
que longe melius Lucas Holstenius dis-
sert. r, De minist. Couf. cap. ^, pag. 12,
recitato can. vr, subdit: ,Ubi nota;
non jure divino, non veteri Ecclesia
sed novellis et ecclesiasticis

ulla omnino unctione ex hac vita mi-
grarent, receptum est, ut presbyteri in
ipsa baptismi actione in vertice a se
baptizatos umngerent, Episcopi vero
postea frontem linirent administrando
Sacramentum Contirinationis. Hzc du-

plicis unctionis divisio, vulgo S.:Syl-
vestri Pontificis institutioni adscribi so-
let, at res est incerta, cum tritum sit
apud eruditos, decreta et acta, qu:
sub Silvestri nomine circumferuntur,
supposititia esse; nec Damasus (alius
a Damaso 1 Pontifice) qui id tradit in
Pontificali magnam fidem meretur, ut-
pote qui forte hiec scripsit non ante an-
num fere octingentesimum. lllud cer-
tum est, mentionem fieri hujus verti-
calis unctionis ab Auctore lib. De Sa-
crameutis, lib. 3, cap. 7, item initio
et fine lib. ^, qui sub nomine S. Am-
brosii citatur.

1) Cf. Cotel. in adnot. in hunc loc.

2) Quidam recens Auctor verba Conc.
Hispalensis τι, Novellis δἰ ecctesiasticis
regulis, exposuit de legibus nori testa-
menti. Qui quidem expositio plane in-

instituto ,
regulis h:c vetita dici, Innocentii scili-
cet 1 decreto, cujus verba citat. Neque
hoc solum in publica Betice Synodo,
cui Isidorus Hispalensis Metropolita prz-
fuit, constitutum, sed etiam privatim
ab eodem Isidoro relatum in lib.7 £ty-
molog. cap. 12, totidem pene verbis."
Citerum canonem xx superius reci-
tatum Conc. Toletani 1, post Suarez,
tom. nr, De Sacr. Confirm. disp. 34, sect.
1; Binius exponit de unctione ceremo-
niali, quz in solemni baptismate in ver-
tice baptizandi adhibetur. Ast preter
Morinuu et Holstenium , qui ostendunt
de chrismatione sacramentali, quie fit
in fronte, esse omnino intellizendum
illum canonem, id ipsum efficiunt Ca-
bassutius in Notitia ecctes. lnstor. Lugd.
1680, pag. 210, ubi agit de can. 1 et uu

CAPUT ΠΙ.΄

DE MATERIA, FORMA ET EFFECTIBUS CONFIRMATIONIS,

65. Valde implexa est controversia de materia et forma Con-
firmationis, si decertantium numerus, auctoritas ac rationum
pondus spectentur, quibus illi innituntur ad suam quisque
sententiam propugnandam, rem in abstracto, ut ajunt, seu
theoretice inspiciendo; nullius vero momenti est, in concreto
atque in praxi eam considerando. In praxi enim Ecclesia tum
manuum impositionem , tum chrismatis consignationem usurpat
una cum verbis, quae utramque actionem comitantur.

66. Quatuor in abstracto, ut dixi, numerantur sententie
circa materiam essentialem et adequatam hujus Sacramenti,
ideoque et circa formam, de qua postea. à
: 61. I. 1" Nonnulli theologi contendunt, in sola manuum im-
positione essentialem et adaequatam Confirmationis materiam
consistere, ut Isaacus Habert, Sirmondus, Sambovius, Hermi-
nierius. 2" Alii propugnant, in. sola chrismatis unctione eam
collocandam esse, ut S. Thomas, Bellarminus, Maldonatus,
Poncius, Farvaquezius, Vanroy, Morinus; atque hi plerumque
censent, chrisma impositioni manuum substitutum fuisse. 3? Áli-
qui existimant, in alterutra seorsim sumpta eam sitam esse,
ita ut unaquzque materia plena sit atque adequata, ut Ruardus
Tapperus et Morini editor 1). 4^ Alii denique, quales recentio-
res fere omnes sunt, arbitrantur tum in manuum impositione,
tum in chrismatis unctione simul usurpatis, essentialem et ad-
vquatam hujus Sacramenti materiam agüoscendam esse; sic
inter ceteros Natalis Alexander, Merbesius, Juveninus, Lud.
Habert, Tournelius, Drouvenius, etc. Sed prz omnibus Card.
Orsi in laudata Dissertatione historico - theologica de chri-
smate confirmatorio ?). dud

Conc. Arausicani r; et Coustant in not.
c) ad cap. 3, Eyist. S. Innoc. 1 ad Episc.
Eugubinum , ubi et illud observat S. In-
nocentium cum scribit: ,,De consignandis
vero infantibus manifestum est, non ab
alio, quam ab Episcopo, fieri licere.
Nam presbyteri licet secundi sint sacer-
dotes, pontificatus tamen apicem non
habent," observat, inquam, apparere
itum ex superioribus decretis ac tolius
epistole proemio, hoc eum maxime ca-
vere voluisse, ne Ecclesiz, quae a Πο-
mana fidem susceperunt, ad alienos ab
ejusdem Ecclesi: consuetudine ritus de-
cliuarent; moremque ei gessisse Conc.
Hispal. τι, Theodulphum Episc. Aure-
lianensem, Conc. Parisiense vr, Mel-
dense, etc.

1) In nota «) ad cap. 8, diss. De Con-
firm, Morini. Hic censet et manus impo-
sitionem οἱ chrismationem, materiam
essentialem esse Sacramenti Confirma-
tionis, sed nunc utramque simul, nunc
alterutram tantum, pro diversa locorum,
temporum, Ecclesiarum consuetudine.
ὉΠ] vero utraque simul adhibetur, ni-

hilo plus conferri, quam si alterutra

adhibeatur; dari per utramque simul,

dari per alterutram Spiritum Sanctum.

Quod illustrat exemplo Eucharisti:te qua

nihil plus confertur, sive alterutra, sive

utraque species distribuatur. a
2) Praesertim cap. 3 et seqq.

CAP. Ill. DE MATERIA, FORMA ET EFFECT. CONFIRM. 93

68. Precipua fundanienta prime sententize sunt: 1^ auctori-
tas Scripturarum, qui solam manuum impositionem memo-
rant; 2? silentium veterum Rütualium οἱ Pontificalium circa
chrismatis unctionem; 3? ea Patrum testimonia in quibus men-
tio fit solius manus impositionis 1). |

69. Secunda sententie patroni 1" urgent potissimum Eucho-
logia et praxim Grecorum et Orientalium omnium Ecclesiarum,
in quibus nonnisi chrismatis consignatione confirmatio dari con-
suevit. 2? Deinde proferunt auctoritatem etiam latinorum scri-
ptorum, qui pariter solam unctionem commemorant, et anti-
quissimos Ecclesiarum etiam occidentalium rituales libros, in
quibus sola chrismatis unctio prescribitur. 3" Demum nitun-
tur hanc sententiam communire auctoritate Innocentii III et
Eugenii IV docentium, unctionem suffectam fuisse impositioni
manuum, pro Ecclesie facultate decernendi in specie illorum,
Sacramentorum materiam et formam, quas Christus tantum
in genere, ut ajunt, praescripsit. Sic enim loquitur Innocen-
tus ΠῚ, cap.:: Cum venisset, Extra, De sacra Unctione:
Per frontis chrismationem manus ànpositio designatur que
alio nomine dicitur Confirmatio ?). Eugenius vero IV in de-
creto pro unione Armenorum hac habet: Loco manuum ün-
positionis datur in Ecclesia Confirmatio 3). His additur Mo-
guntina Synodus an. 15419 celebrata, qus cap. XVIII, docet
hoc Sacramentum ab inilio sola manuum impositione exhi-
bitum, moz sub ipsis temporibus Apostolorum ex eorumdem
iraditione, adhibita chrismatis unctione cepisse conferri 5).

10. Qui tertiam sententiam tuentur, argumentis pugnant
utriusque mo seorsim sumptis pro temporum diversitate.

71. Qui demum quartam amplexi sunt, in medium afferunt
omnia documenta Sacrarum Scripturarum , sanctorum Patrum,
nec non Ritualium et Euchologiorum, quibus se muniunt theo-
logi, qui alteri ex recensitis sententüs adstipulantur: observant
preterea, Patres et Euchologia promiscue commemorare aut
manuum impositionem, aut chrismatis unctionem, imo inter-
dum ac passim utramque conjungere, ut Tertullianus, Cypria-
nus, Firmilianus, aliique a nobis recensiti, cum ageremus de
hujus Sacramenti veritate 5),

12. In hac porro opinionum discrepantia nos animadvertimus
quartam sententiam commodiorem esse, utpote qua hoc lucri
habeat, ut aliarum praesidia sibi vindicet omnia; et omnes dif-
ficultates, quibus unaquaque trium priorum urgetur, facile

1) Cf. apud Trombelli, op. cit. tom. 1, Sacramenta spectant, sicuti alias anim-
dissert. v, sect. 2. advertimus, desuinpta sunt ex Opusculo
2) Cf. in Gestis Innocentii uut, a Steph. v, S. Thome, De Sacramentis.
Baluzio vulgatis ante Epist. collect. Pa- ^) Ibid. col. 2118.
ris. 1682, tom. 1, $. 760, pag. 38. 5) Harum sententiarum fundamenta cf.
3) Apud Hard.*Act« Conc. Vom. rx, col. apud Trombelli, loc. cit, sect. 3 et ^t.
458. Qua verba ut reliqua omnia quz ad

95. ! TRACTATUS DE CONFIRMATIONK.

declinet. Nec enim potest oppugnari nisi argumentis , ut vocant,
negativis, quibus argumenta positiva opponuntur. ÁAddimus
quod circa primam sentenUüam adversarii animadvertant, Scri-
pture loquendi usum, ei non omnino adstipulari, cum soleat
Sacramentum denominare ex aliquo tantum ritu; Scripturam
preterea non esse unicum doctrinz catholice, fontem, sed in-
super dari traditionem; difficile porro est, rejecta chrismatis
unctione, ex veteribus monumentis ostendere veritatem hujus
Sacramenti. Martenius, ingenti numero ordinum Confirmatio-
nis in medium adducto, evincit, semper prascribi unctionem
in illis ordinibus, in quibus ritus Confirmationis ex. professo
describuntur; in iis vero, in quibus siletur de chrismate, ut
plurimum pariter nullam mentionem. haberi manuum imposi-
tionis, sed solam orationem prescribi, quia cum infantibus
plerumque baptisma conferretur a sacerdotibus, qui absque
delegatione confirmare non poterant, hine sola oratio ab ipsis
recitabatur quin Confirmationem administrarent 1). |

13. Circa secundam sententiam. adnotant adverse partis
theologi: 1" falsum esse, vetera Euchologia et praxim Orienta-
lium rejicere manuum impositionem. Etenim Renaudotus osten-
dit, eam in non paucis Euchologus offendi atque concludit:
Impositio manuum in plerisque Grecorum libris ritualibus
prescripta reperitur , quamquam ut precipua Confirmatio-
nis pars non habeatur. Quod non ideo fit, quasi Graci et
Orientales magnam in impositione manuum. efficaciaàn non
agnoscant, sed quia, cum illa in omnibus ferme Sacramen-
his fiat, unctionem, que paucorum propria est, principalis
materie tenere locum existiment ?). Renaudotio concinit. do-
ctissimus Jos. Simon Ássemanus,. qui eamdem manuum impo-
sitionem preterea invenit in Rituali Nestorianorum in Chaldea
degentium 3). 2? Falsum praeterea esse animadvertunt, Patres
et scriptores ecclesiasticos, sive graecos sive latinos, solam com-
memorare unctionem, cum certum exploratumque sit, eosdem
manuum impositionis mentionem fecisse, et plerumque utram-
que conjungere, ut patet ex productis eorum testimoniis. Quod
si interdum alterutrius materie vel ritus tantum. meminerint,
hoc ipso constat, eos ab alterutro ritu Sacramentum hoc desi-
gnare, quin alterum excludant. 3? Dicunt Innocentium III, Euge-
nium IV et Conc. Moguntinum nil aliud voluisse indicare, quam
nominis immutationem, adeo ut illud ipsum Sacramentum,
quod :ztate apostolica nomine impositionis manuum significa-
batur, postea vocatum fuerit Confirmatio, sive chrismatio,
quod sedulo singulorum verba perpendenti planum fiet. Certe

1) De antiquis Eccl. ritib. lib. 1, cap. 3) Bibl. Orient. Vom. ni, part, 11, Dis-
2, 9rt, 35 $7. sert, de Syris Neslorienis, pag. 272 οἱ
2) Perpétuité de la foi, lib. 2, chap. 11. seqq.

CAP. III, DE MATERIA, FORMA ET EFFECT. CONFIRM. 95

Concilium Moguntinum ibid. subdit: J//inc αὖ Ecclesia Ca-
tholica acceptam normam. tradendi Spiritus Sancti per ma-
nus Apostolorum 1). | ;

74. Adversus Moretum observant, valere animadversiones
factas in utramque sententiam modo expositas, praesertim cum
constet Grzecos ab aliquot seculis non amplius sejungere manus
impositionem ab unctione, atque idcirco utrumque ritum eos
simul complecti, dum chrismatis tantum meminerunt. Profecto
Simeon Thessalonicensis, de Episcopo neophytos confirmante
verba faciens, hec habet: Per manuum impositionem et in-
spirationem unguenti gratiam inserit ?). Quem locum expen-
dens Goarius scribit: Simeonem Thessalonicensem Seripture
loquendi inodum fuisse imitatum , nec se a vocibus a Patri-
óus grecis usurpatis reddidisse alienum, àmmno potius theo-
logorum nostrorum anentem et verba, ubi manumn ànposi-
tionem cum unctione confundunt , fuisse secutum 3). |

79. Qua cum ita se habeant, nos lubenti animo in postre-
mam hanc sententiam concedimus, utpote communiorem, at-
que ut nobis videtur, solidioribus rationum moments fulcitam.
Verum hic due rursum emergunt quastiones, altera circa ma-
nuum impositionem, altera circa chrisma.

76. Etenim cum duplex distinguatur manuum impositio, qua-
rum altera ea est, qui comitatur ipsam unctionem, altera
vero, qui protensis manibus peragitur, quaeritur quaenam
velut necessaria et essentialis censenda sit. Certum videtur,
veteres de posteriori hac loqui, cum manuum impositionem ab
ipsa unctione secernunt, cum vero generatim de manuum im-
positione sermonem instituunt, aut utramque comprehendere,
aut verisimilius priorem designare. Grotius ipse permulus Scri-
pturarum adductis testimoniis ostendit χείρα ἐκτεῖναν a2nanum
extendere, perinde valere, ac deprecari deivinam virtutem
et gratiam *). Qua sententia admissa, nullo negotio conciliantur,
qua prima fronte sibi adversari invicem videbantur, Scriptu-
rarum oracula ac monumenta aniiquitaüs, nec non Innocentii
III, Eugenii IV, et Moguntine Synodi locutiones; imo et illo-
rum theologorum, qui pugnant aut pro manuum impositione,
aut pro unctione chrismaus 5). Nulla propterea necessitate cogi-

1) Loc. cit.

2) Lib. De divino, Templo, in prof.
n. 2: Τὴ ἐπεϑέσεε τῶν χειρῶν καὶ éuztvev-
σε τοῦ μύρου χάρεν ἐντέϑησεν. Extat hoc
opusculum latine in Bibiioth, maz. Pa-
irum , Lugd. tom. xxrr.

3) Euchologium , in notis ad baptismi
officium n. 21, pag. 367.

4) 1n cap. 1x, S. Matth. v, 18, et
ΧΙΧ, 13. Cf. in Criticis sacris.

5) Sane cum Bellarm. Je Con[irm.
cap. 2, n. 15, Kemnitzio occurrere vel-

let objicienti, manus impositionem nos
rejecisse, ac subjecisse in ejus locum
unctionem chrismatis, respondet, ipsam
unctionem et signationem, cum manu
fiat, manus impositionem rectissime
dici. Lubet hanc Bellarmini responsio-
nem confirmare auctoritate Amalarii
Episcopi Trevirensis, qui lib. 1, De
offic. ecclesiust. cap. 27, hec scribit:
,Ut ab Episcopis solis inungatur per
manus impositionem ab Apostolis pre-
ceptum est." Quibus perspicue declarat, |

mur ad deserendam sententiam Benedicti XIV, dum lib. 13,
De Synodo, cap. 19, advertit, spectari non posse ut essen-
tialem illam manuum impositionem, quam przmittit Episco-
pus preces fundens in administratione hujus Sacramenti, eo
quod eam minime repetat super eos, qui, illa absoluta, ad
Confirmationis Sacramentum. accipiendum subinde accedunt;
qui agendi ratio, ut ipse loquitur, cum communiter recepta
sit, et passim servetur, nemine penitus contradicente, patet
eam minime essentialem esse, alioquin nullum irritumque esset
Confirmationis Sacramentum sic administratum is, qui in lo-
cum priorum successerunt 1). Exinde plane etiam consequi-
tur, nonnis! manus impositionem, que unctionem comitatur,
pro essentiali hujus Sacramenti materia habendam esse, una
cum ipsa chrismatis unctione.

77. Ut aliquid jam attingamus circa alteram. quzstionem de
chrismate: in primis pro explorato tenendum est, oleum ex
olivis expressum necessario requiri ad chrismatis confectionem,
cum Patres ac monumenta vetera constanter olei meminerint. de
hoc Sacramento disserentes; olei autem nomine absque ullo ad-
dito significari illud , quod ex olivis exprimitur, theologi omnes
fatentur. |

78. Verum questio in eo versatur, utrum necessaria sit opo-
balsami admixtio; seu unguenti, quod a Grecis tribus aut quin-
que supra trigintaaromatibus conficitur ?). Ex theologis alii affiv-
mant, alii negant, Licet in praxi tutior pars sit eligenda, adeoque
aut suppleri debeat, quod incaute fuit praetermissum,prout decla-
ravit Innocentius III, 3); aut quod recentioribus plerisque placet,
tota sit sub conditione Confirmatio iteranda; tamen, salva fide,
negari potest, necessariam esse ejusmodi admixtionem, ut tenet
etiam Bellarminus adversus Kemnitzium, qui ex ea ansam sum-
psit scholasticos calumniandi *). Jam diximus eruditos viros con-

TRACTATUS DE CONFIRMATIONK.

ipsam Episcopi actionem, qua frontem
manu sua illinit, esse illam ipsam ma-
nus impositionem, qua juxta Act, apost.
vin, conferebatur per Apostolos Spi-
ritus Sanctus. Cf. Cabassutium loc. cit.
et Card. Orsi diss. cit. cap. 1, ὃ. ^5
Combefis. in notis ad Bacchi junioris
vitam, n. 6, pag. 133 et seqq.

1) N. 16 et 17. Recte dixit sapientis-
simus Pontifex, praxim illam, de qua
hic loquitur passim servari, nam in non-
nullis Ecclesiis ob discrepantes theolo-
gorum sententias receptum jam est, ut
templi fores claudantur, cum Episcopus
manus super omnes presentes proten-
dit et orationem fundit: ne alius super-
veniat et ungatur absque priori illa ma-
nuum impositione, atque ut hac ratione
periculum amoveatur ne irritum sit Sa-
cramentuim. Sane auctoritates, quas pro
manuum impositione affert Sambovius

disp. mr. De materia Conf. prop. 1 et 2,
quamvis omnes decretoriz non sint, non
videntur contemnenda. Quapropter Wi-
tasse cum in 7ract. de Conf. monumenta
qui alterutri sententie favent attulis-

861, demum pag. 63, utramque in sua pro-

babilitate relinquit; eademque prudentia
se gerit Auctor additionum ad Estium
In. (ib. 1v Sent. disp. vir, ὃ. 16, litt. b,
pag. 87.

2) Horum aromatum catalogum ex-
hibet Goarius in £uchologio, pag. 637.

3) Cap. Pustoruli, Extra, De Sacram.
non ilerandis, Ynterrogatus enim Pon-
lifex: An. iteranda esset Confirmatio cu-
jusdam bominis so/o o/eo inuncti abs-
que balsamo? decrevit: , Nihil iteran-
dum esse, sed caute supplendum id,
quod incaute omissum fuerat.?

4) De Conf. cap. 9, n. 17. Prima bal-
sami quod sciam, expressa mentio oc-

tendere, seculo tantum Ecclesie VI induci cepisse hanc opo-
balsami sive unguenti admixtionem. |
. 19. Eadem plane ratione disserimus de necessitate benedictio-
ni$ chrismatis, eo quod theologi pariter circa eam in diversas
sententias abeant; alii enim eam adstruunt de necessitate prze-
cepti divini, quia veteres ut plurimum loquuntur de chrismate
sancto ac de chrismate benedicto; alii contra ejusmodi Patrum
locutiones intelligunt de sola necessitate precepti ecclesiastici,
cum pari ralione memorent, dum de baptismo scribunt, aque
consecrationem , vel trinam immersionem , quas tamen esse de
praecepto divino aut de necessitate Sacramenti nemo dixerit.
80. De jure'ordinario ejusmodi benedictionem competere solis
Episcopis, teste Benedicto XIV, nemo est qui dubitet 1).. Ast
uestio movetur, num per solum Rom. Pontificem, an vero
etiam per Episcopos possint presbyteri delegari ad chrisma con-
ficiendum. Nou desunt auctores gravissimi disceptantes sive cir-
ca potestatem Rom. Pontificis sive circa potestatem Episcopo-
rum. Sed quod attinet ad Rom. Pontificem vix subesse potest
dubitandi ratio. Si enim ipse potest, üti ostendimus, sacerdoti
facultatem communicare administrandi hoc Sacramentum, quare
delegare eundem non poterit ad. chrisma conficiendum, cum
plerique nunc contendant hanc benedictionem non requiri,
nisi de precepto ecclesiastico? Quod spectat ad Episco-
os, distinguendum est jus antiquum a jure recentiori;
juxta antiquum jus certum videtur, potuisse Episcopos ejus-
modi extraordinariam facultatem delegare presbytero; juxta
vero Jus novum, saltem in Ecclesia latina, Episcopi non
possunt id prestare, cum uni Romano Pontifici ea reser-
vata sit 3). | |

CAP. III. DE MATERIA, FORMA KT EFFECT. CONFIRM.

currit apud Occidentales in Libro Sa-
cramentorum, seu Pontificali S. Grego-
rii M., ubi legitur: ,,Preparantur am-
pulle due cum oleo, quarum melior
defertur Pontifici, ut accepto balsamo
et commiscitato cum oleo, manu sua
impleat eam." Opp. edit. Maur. vol. nr,
pag. 65. Verba vero qus citantur a
Bellarmino, et Nat. Alexaudro ex ejus-
dem $S. Doctoris Erzrpositione àn Cant.
cant. cap. t, ad v. 15: Botrus Cypri di-
lectus meus in vineis Engaddi, nempe:
»ln Engaddi balsamum gignitur, quod
cum.oleo pontificali benedictione chrisma
efficitur, quo dona Sancli Spiritus ex-
primuntur;? a criticis expuncta sunt,
ac desumpta videntur ex Beda I» Cant.
ad eundem vers, Cf. edit. Maur. in hunc
loc. Dixi expressa mentio ; nam subob-
scure saltem cujusdam mixturz S. Opta-
tus lib. 7. Adv. Parmen. n. ^, memi-
nisse videtur. Cf. édit. Albaspinzi pag.
109, ac nonnulli alii ex Graecis, ut Au-

''om. VIII.

ctor Const. apost. lib. 7, cap. 4. Quod
colligitur non tantummodo ex voce
ehrismatis , aut ua2guenti, qua illi aucto-
res utuutur cum exploratum sit erudi-
tis eam passim adhiberi ad simplex Ὁ
oleum significandum, sed ex fragrantia
quam ipsi memorant.

1) De synodo, lib. 7. cap. 8, n. r.

2) Cf. Bened. XV, loc. cit. Hic ad-
dendum, quod observant edit. Maur.

opp. S. Greg. M. in notis ad Epist. 26,

libri 4: ,, Afris presbyteris, inquiunt, ne
chrisma conficerent , plurimis canoni-
bus prohibitum fuerat: illos tamen circa

nonum s:eculum chrisma confecisse sup-

ponit Joannes Diac. in Ep. ad Sena-
rium, quam Muszi Italici tom, r, Ma-
billonius edidit, Sed nec illud tangat
animum, scribit n. 8, quod sibi aliquan-
do quidam vis necessitatis assumit, ve-
luti (quod nunc per Africam (ieri dici-
tur), ut presbyteri s«nctum chrisma con-
ficiunt, quod merito moveret, si istam

98 TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

81. II. Ex theologorum disceptationibus circa essentialem
Sacramenti Confirmationis materiam pronum est colligere, eas-
dem viguisse controversias circa formam. Qui enim adstruunt
solam manuum impositionem sive extensionem, qua ab Epi-
scopo pramilütur supra omnes congregatos esse materiam es-
sentialem , inferunt solas preces, qua in ea funduntur, veram
et essentialem formam constituere. Qui vero simultaneam ma-
nus impositionem et unctionem tanquam integram ac essentia-
lem materiam tuentur, colligunt ex verbis, qus in ea actione
pronunciantur, formam. exurgere: id ipsum tenent, qui in
sola unctione seorsim sumpta materiam esse arbitrantur. Hi
porro omnes affirmant essentialem formam penes Grecos et
Orientales in illis verbis contineri: S;gnaculum doni Spiritus
Sancli ; cum alia ab ipsis non usurpetur, licet perperam nonnulli
theologi ex praconceptis opinionibus refragentur 1). Perinde
enim hanc formam exponit orthodoxa confessio Ecclesie orien-
talis a Nectario edita an. 1662, atque a quatuor sedibus aposto-
licis approbata, ac si per eam dicatur: 15 unctione sacri hujus
unguenti obsignaris , confirmarisque in Spiritus Sancti do-
nis, que in Confirmationem christiane fidei tue accipis ?).
Penes Latinos autem formam constitui contendunt per verba:
Signo te signo erucis , confirmo te. chrismate salutis in no-
mine Patris, etc. 8).

82. Hzc porro verba, veram ac essentialem Sacramenti Con-
firmationis formam in Ecclesia latina constituere, vel ex eo con-
stat, quoad hic sola, saltem quoad substantiam et sensum,
reperiantur in omnibus qui supersunt Sacramenü hujus ordini-
bus, quos refert Martenius, iniüum ducens a medio circiter
octavo szculo, usque ad an. millesimum quadringentesimum 5);
contra vero eadem non habetur constantia quoad illam oratio-
nem: Omnipotens sempiterne Deus, etc. quam recitare con-

cilio generali Constantinopolitano I, can.
vii, his ipsis verbis Xggeyic δωρεᾶς
πνεύματος &ycov, Apud Hard. Act« Conc.

pontificialis auctoritas licentiam non
dedisset. Unde constat a Pontificibus

quadammodo fieri, quod in tanta rerum
necessitate, ut a presbyteris effici pos-
sit, superior ordo constituit."

1) Morinus, Nicolaus Cabasilas, Chri-
stianns Lupus, aut negant in illis ver-
bis formam Sacramenti Confirmationis
consistere, aut saltem minus aptam eam
sibi videri affirmant. Ast eam tuentur
Arcudius, Bessarion, Goarius, Henau-
dotius, Holstenius, quibus jam pleri-
que omnes asseptiunLur. Profecto, cum
nulla alia forma occurrat in Gracorum
et Orientalium Euchologiis, aut dicen-
dum illas omnes Ecclesias semper ca-
ruisse vero confirmationis Sacramento,
quod vel suspicari nefas est, aut faten-
dum in his verbis veram formam ha-
beri. Traditur jam hac forma in Con-

tom. r, col. 813.

2)'.2c ἂν καὶ ἔλεγε, μετὰ τὴν χρίέσεν
τούτου ἁγίου μύρου σφαγέζεοαε καὶ βεβαεώ-
ψεσαε εἰς τὰ χαρίσματα τοῦ ἁγίου πνεύμα-
τος, ὄπου πέρνεες εἰς βεβαίωσεν τῆς χρε-
στιανεκῆς οου πίστεως. Οἵ. Orthodoxa
confessio catholice «tque apostolice Ec-
clesie orientalis, interprete Laurentio
Normanno. Lips. 1695. pag. 162.

3) Non pertinere ad essentiam singula
hic verba, plura sunt, qua suadeant.
Cf. Chardon Hist. des S«cremens, tom. I,
sect, seconde, chap. 1, pag. 419 et
seqq.

4) Martenius op. cit. lib. r, cap. 2,
art. 3, viginti tres ordines profert.

CAP. III. DE MATERIA, FORMA ET EFFECT. CONFIRM, 99

suevit Episcopus, dum manus super omnes confirmandos pro-
tendit. In nonnullis enim ordinibus postponitur unctioni, in
aliis premittitur, omittitur penitus in aliis, ut in libro Sacra-
mentorum Moysacensis monasterii, qui in bibliotheca Colbertina
asservatur; in quibusdam vero sola refertur oratio, at nulla fit
mentio manuum impositionis, ut in antiquo codice S. Benigni
Divionensis ante an. 800, ut refert Martenius, nec non in ἢϊ-
tuali Gemmeticensi etate Theodorici Abbatis exarato, in. duo-
bus item Colbertinis annorum ad minimum 800 1). His omnibus
robur invictum accedit ex Graecorum et Orientalium praxi,
apud quos nulla occurrit in administratione hujus Sacramenti
oratio ad invocandum Spiritum Sanctum, nec propterea prior
illa manuum impositio ?). Ἢ

83. III. His itaque constitutis circa materiam et formam Sa-
cramenti Confirmationis, restat ut pauca subJiciamus circa ejus-
dem Sacramenti effectus.

85. Jam vero duo effectus recensentur. Primus nempe est
Spiritus Sancti gratia ad robur et fortitudinemin fide presertim
strenue profitenda, adeo ut illi, qui quasi modo geniti infantes
per baptismum evaserunt, per Confirmationem virtute Spiritus
Sancti in viros perfectos evadant. Quare apud veteres Confir-
matio passim dicebatur appendix, complementum, perfectio
et consummatio baptismi, eo scilicet sensu, quo expositum
est. Recepta inde pariter erat consuetudo apud eosdem, statim
confirmandi eos, qui baptizati erant. Ad hunc vero effectum
obtinendum requiri statum gratie, omnes consentunt. Alter
Confirmationis effectus est. character, quo fit, ut semel rite
confirmatus, iterum consignari non possit. De hoc posteriori
effectu disseruimus in tractatu De Sacramentis in. genere 3),
quin aliquid adjici necesse sit.

Quz cum ita sint, jam accedimus ad refellendum circa. vir-
tutem chrismatis novatorum errorem.

PROPOSÍTIO.

Injurü non sunt Spiritui Sancto, qui sacro Confirmationis
chrisinati virtutem. aliquam tribuunt.

89. Est de fide, totidem siquidem verbis definita est ἃ Con-
cilio Tridentino sess. VII, can. If, superius recitato.

86. Operosum porro non est post ea, qua hic pramissa sunt,
ejus veritatem adstruere. Vel enim chrismatis unctio spectat ad

1) Cf. ibid. art. 3. e 3) N, 78 et seqq.
2) Cf. Renaudotium. op. cit. liv. 2,

chap. 12.

100 — THACTATUS DE CONFIRMATIONE.

essentiam hujus Sacramenti, prout. communis Jam fert. theo-
logorum sententia, qua nobis certa videtur; vel habetur ut
ceremonia ad magis declarandos hujus Sacramenu effectus, in
hypothesi illorum theologorum, qui contendunt materiam es-
sentialem et adequatam Confirmationis in sola manuum impo-
sitione consistere. Si prius admittatur, hoc ipso evincitur pro-
positionis veritas; si posterius, nulla profecto injuria irrogatur
Spiritui Sancto si ritus ab Ecclesia servetur in. tota antiquitate
receptus, ad ejusdem Sacramenti mirabiles effectus uberius
significandos prout et in aliorum Sacramentorum solemni ad-
ministratione fieri consuevit. In hac enim sententia, cum un-
ctio nihil addat seu conferat ad Sacramenti essentiam, quz
sarta tecta*habetur in manuum impositione, non afficit nisi ra-
uonem illud administrandi. Porro Ecclesiam preditam esse
potestate nonnullos ritus ac ceremonias insütuendi ad sole-
mnem Sacramentorum administrationem, suo loco ostendi-
mus 1). Ergo. -

87. Cum omnes fere difficultates, quas urgere solent Pro-
testantes adversus chrisma ex silentio Scripture ac veterum,
aut ex ejus origine, aut etiam ex superstitione, quam in ista
unctione inesse autumant, praoccupate a nobis fuerint, ne
temporis Jacturam facere videamur, ab eorum strophis refe-
rendis supersedemus, qua ut plurimum 1n solis sannis et scur-
rilitaübus. consistunt 5). |

CAPUT IV.

IN EA, QUAE DISCEPTATA SUNT, SCHOLIA COMPLECTENS.

88. Ad pleniorem hujus tractatus dilucidationem, rionnulla
breviter circa institutionem, subjectum, necessitatem et cere-
monias Confirmationis adjicienda supersunt.

89. I. Ac primo quidem circa institutionem, velut certum
tenendum est, adversus nonnullos veteres scholasticos, S. Do-
naventu*ram , Card. Jacobum de Vitriaco, Petrum Aureolum,
aliosque, imo et Synodum Beneventanam an. 137^ celebratam,
Sacramentum Confirmationis fuisse inimediate a Christo Domino
institutum, non autem mediate tantum, ut illis placuit 3).Id enim
5815 aperte docet Tridentina Synodus definiendo, omnia N. L.
Sacramenta fuisse a Christo Domino instituta *), Quo vero tem-
pore, aut in quibus rerum adjunctis illud Christus instituerit,

1) Intract. De Sacr. in genere, n. 170. 3) Cf. Trombelli op. cit. disp. 1 et 2.
2) Videri poterunt apud Bellarm. De 4) Cf. que diximus in tract. De S«-
Confirm. cap. 9 et seqq. Cf. etiam Trom- cram. in genere , n. 15.
belli, De Confirm. tom. 1, disp. ^.

101

res omnino incerta est, nec ulla suppetunt certa documenta
sive ex Scriptura sive ex traditione, ut. determinari id possit 1).

90. II. Subjectum Confirmationis non potest esse, nisi fide-
lis baptizatus, cum baptisma omnium Sacramentorum primum
sit, ac veluti Janua, qua in christianz vite societatem ingredi-
mur. At circa statem ac tempus illam administrandi, diversa
diversis temporibus et in. diversis Ecclesus viguit et adhuc vi-
get disciplina. Etenim in Ecclesia latina olim. administrabatur
statim post baptisma, ut innumeris prope documenus ostendit
Martenius 2); qui mos perseveravit per duodecim fere secula,
siquidem ineunte saec. XIII, Jam passim obsoleverat, ut non
obscure innuit Ms. Pontificale Ecclesie. Apamiensis in Syria an.
121^ exaratum ?), licet in nonnullis particularibus Ecclesiis occi-
dentalibus, im Gallis presertim, diutius retentus sit. Quod vero
spectat ad Ecclesiam graecam, aliasque orientales communiones,
antiqua disciplina adhuc viget *). Czterum cum in Ecclesia lati-
na ἃ szec. XIII, invaluerit disciplina separandi administrationem
Confirmationis a collatione baptismi, receptum in ea est, ut
non conferatur, nisi cum infantes pervenerint ad rationis usum,
. si peculiares circumstantiz aliud non suadeant. Hac ratione com-
ponuntur, quz contraria tradere videntur Catechismus Roma-
nus ac Romanum Pontificale. Catechismus enim docet, minus
expediri hoc fieri, prius quam pueri usum raüonis adepti fuc-
rint, ideoque nisi cum septimum «etatis annum atügerint 5);
Pontificale vero tanquam certum ponit, Sacramentum Confir-
mationis etiam infantibus ab Episcopo administrari, dicens: ἤρ-
f«ntes per patrinos ante Pontificem chrismare volentem te-
neautur inbrachüs dextris; Catechismus siquidem loquitur de
co, quod ceteris paribus observari debet, Pontificale autem de
co, quod necessitate aliter exposcente fieri potest.

91. Benedictus XIV, lib. VII, De Synodo, indidem colli-
zit laudandum esse Episcopum, qui paratum se profiteretur ad
Coufirmationem administrandam infantibus in extremo constitu-
tis, aut juberet ut sibi chrisma ministraturo aut in hoc aut in

CAP. IV. IN EA, QU/E DISCEPT. SUNT, SCHOLIA.

1) Cf. S. Thom. part. 3, 4. 72, art. 1,
ad 1"; item Estium Za 1v Sezf. dist. vit,
δ, 45; Drouveniuimn, De re sacrem. lib. 3,
cap. 2, q. 6, qui exponunt, quanam
ratione accipiendum sit dictum S. Thom.
loc. cit.: ,Quod Christus instituit hoc
Nacramentum aon ezhibendo sed promit-
tenio .... eti hoc ideo, quia in hoc Sa-
cramento datur plenitudo Spiritus San-
cti, quie non erat danda ante Christi
resurrectionem et ascensionem." De sin-
gulari opinione Alexandri de Ales alias
disseruimus, Falsum pótrro est. quod
generatim affirmat Sambovius. in tract.
De Secr. Confirm. disp. r, art. 2, ubi
refert scholasticorum placita; 5s. Bona-

venturam ZI» 1v Sent. dist. 7, 4. 1 et 2,
amplecti doctrinam magistri sui, nempe
Alex. Alensis. Nihil enim dicit de hujus
Sacramenti institutione in Conc. Mel-
densi, sed solum asserit formam et ina-
leriam elemnentarem fuisse ab imme-
diatis Apostolorum successoribus insti-
tutam Spiritu Sancto dictante. . Eum
adisis loc. citat. Opp. edit. Rom. 1590.
tom. v.

2) Loc. cit. art. 2.

3) Erat tunc temporis Syria sub di-
tione Latinorum; cf. etiam Vicecoimi-
tem op. cit. lib. 1, cap. 5.

4) Cf. Renaudotium, loc. cit.

5) Part. n, cap. 3, n. 17.

102 TRACTATUS DE CONFIRMATIONK.

illo sue diecesis loco exhibeantur pueri cum facilis ad eos in
posterum sibi futurus non sit accessus !), | '

92. Preter statum gratie, olim preterea requirebatur, ut
nonnisi a jejunis tum conferretur tum susciperetur Confirma-
tio 3); quod nunc in desuetudinem abiit. |

93. ΠῚ. Quoad necessitatem, omnes theologi consentiunt,
Confirmátionem minime necessariam esse necessitate medii.
Verum non eque conveniunt, si sermo sit de necessitate prz-
cepti, saltem ecclesiastici, adeo ut gravis criminis reus fiat, qui
ipsam negligeret , cum possit facile suscipere, alii enim affir-
mant, alii negant. Verum consuli poterunt de hoc argumento
theologii moralis institutores 3). : |

94. IV. Superest ut percurramus potiores hujus Sacramen-
ti ceremonias seu ritus, qui adhuc observantur in ejus admini-
stratione ; olim siquidem plures alii usurpabantur, ut ostendit
Martenius 1). Ac 1? est unctio chrismatis in fronte apud Lati-
nos, Greci enim ac plerique Orientales ungunt oculos, nares,
os, et aures 5). Cur vero apud nos frons inungatur exponit
Catechismus Rom. 6). i :

95. 2" Frons oleo sacro illita vitta linea ac probe munda
cingitur, atque olim quidem septem diebus ejusmodi vitta de- .
ferebatur, vel per triduum, vel saltem per integrum diem ; alic-
ubi, ut observat Bellarminus, continuo abluitur et exsiccatur
chrisma a sacerdotibus, ut fascia opus non sit; consuetudo igi-
tur est tenenda qualis in unaquaque Ecclesia viget. |

96. 3" Accedit usus antiquissimus susceptorum, qui quasi pa-
rentum officium obtinent, ac proinde patrini chrismandorum,
vulgo nuncupantur. Qua autem munia ejusmodi susceptoribus
seu patrinis incumbant, fuse exponit in Conc. Mediolanensi V,
S. Carolus 7). Statuit porro Concilium Trid. non contrahi spiri-
tualem cognationem, nisi confirmantem inter et confirmatum,
illiusque patrem et matrem ac tenentem 8); quorum propterea
nomina in libro ad hoc destinato consignari debent etram ex
plurium Synodorum praescripto. !

.97. ', Alapam Episcopus levem infligit confirmato: my-
sucam hujus ceremonie rationem aliis rectius assecutus videtur
S. Carolus, qui inter cetera de ea praeclare hzc habet: Epi-

1) Cap. 9, n. 8, 9.

corum et Orientalium describunt, cf.
2) Cf. Martenium, op. cit. lib. 1, cap.

Admonitionem , 'Touttei. «d. Catech. 1u,

2, art. 2.

3) Cf. etiam Estium Za iw lib. Sent.

d. vri, $8.18, 19, ubi copiose et accu-
rate de hoc argumento disserit.

^) Loc. cit. art. 3. Cf. etiam Viceco-
mitem De antiquis Confirm. ritibus , duo-
bus integris libris.

5) Interdum etiam liniebant pectus,
manus, pedes, etc. preter Arcudium,
Goarium, Renaudotium, qui ritus Gra-

mystagog. S. Cyrilli.

6) P. 2, cap. 3, n. 23. Cf. praterea
S. Thom. p. 3, q. 72, art. 9.

7) Acta. Concil. Provinc. v, part. 1. Cf.
Acta Eccles. Mediól. « Carolo. Card. S.
Praxedis Archiep. condita, Friderici Card.
Borromwi jussu edita. Mediol. 1599, pag.
220 , tum ibid. Iustruct. de Sacram. Con-
firm. pag. 509 et seqq.

8) Sess, xxiv, cap. 2, De ref.

CAP. IV. IN EA, QUE DISCEPT. SUNT, SCHOLIA. 103

scopus eum leviter, in inaxilla cedit, quem chrismate con-
firmat. Hunc. ritum parochus ita. docebit, ut. sciat homo
christianus se jam aiitem esse, cujus pugna et victoria
eluceat in patiendis iénjurüs , non in illis inferendis : deinde
se in christiana anilitia. constitutum esse, in qua non hujus
vite jucunditates el. commoda quaerat; sed incommoda po-
lius, atque adeo mala multa patienter ferat: ac preterea
intelligat officii sui esse, in acie stare, telaque unde veniant
observare; ita ut quamvis illis telorum ictibus corpus, ho-
nor opesque ledantur, anima tamen nullo pacto offenda-
tur 1). Hanc porro ceremoniam originem habuisse arbitratur
Cl. Muratorius ex solemni equitum istitutione, qua olim vige-
. bat, cum rex aut imperator virum aliquem strenuum raro tunc

et insigni honore ac nomine equitis donans, alapam illi infli-
geret; idque colligit tum ex significationis analogia, tum etiam
ex eo, quod ante Durandum Mimetensem, qui ea zetate floruit,
qua potissimum illa ceremonia usurpabatur, nullus reperiatur
scriptor, nullus liturgicus aut pontificalis liber, qui ejus ritus
mentionem faciat ?).

1) Cf. ib. Instruct. de Sacr. Conf. pag. — 2) Cf. Antiquit. italic, medii evi- Me-
508. Quis quidem instructiones integra diol. 1741, tom. 1v, dissert Lut, col. 686.
legi merentur, presertim ab iis, quibus
incumbit cura animarum,

TRACTATUS
DE AUGUSTISSIMO —
EUCHARISTIUE SACRAMENTO.

TS Wivenaasrian Sacramentorum omnium praecipuum ac
nobilissimum, imo et totius religionis christiane compendium,
summis laudibus veteres Patres commendarunt atque extule-
runt. Christani omnes veneratione, et grati animi sensu su-
premum hoc charitatis miraculum, quovis tempore prosecuti
sunt. Increduli recentiores biblici, ac rationaliste e converso,
fariosos novatores evi nostri imitati, tela omnia huc conjiciunt,
ut scilicet suavissimum hoc peregrinationis nostrz solamen no-
bis eripiant, et qui Incarnationis ac Redemptionis mysterium
evertere conati sunt, Eucharisüam, quae velut Incarnationis
continuatio et extensio est, ac uberrimos Redemptionis fructus
in se continet nobisque communicat, e medio pariter tollere
satagunt. Ást irrito conatu: Deus enim Ecclesie suc presto est.
Nulh interea et nos industrie parcere debemus, ut veritatem
propugnemus ineffabilis hujus mysteriü, in quo Deus divitias
amoris sui erga nos adeo liberaliter profudit.

2. Mults splendidisque nominibus Eucharistia, quz tantun-
dem significat ac &ona gratia, seu gratiarum actio, a Scri-
ptura et Patribus exornatur. Etenim. 1^ a tempore institutionis
Cona nuncupatur; 2* ab eo, quod continet Corpus, Caro,
Sanguis Christi; Wem Sancta τὰ liturgis graecis, Sancta san-
ctorum , Sanctum Domini; 3^ a materia, ex qua conficitur,
Panis dicitur, Panis supersubstantialis, Panis Angelorum;
4" a. forma consecrationis Eulogia seu Benedictio et Conse-
cralio; 5? ab effectibus vocatur Vita, Comanunio, Communi-

calio et Viaticum ; 6" demum a loco, in quo conficitur, Sa- .

craimentum. altaris; Xem /Synaxis ob praesentem fidelium
cetum; a distributione F'ractio panis; a proprietatibus /Vo-
vum Testamentum 1).

9. Definitur porro Eucharistia: Sacramentum Corporis οἵ
Sanguinis Christi sub speciebus panis ac vini ad spiritualem
fidelium refectionem a Christo Domino institutum. Duo hujus

1) Potissima nomina hic recensuimus, κοενωνέα. Cf. Svicerum in Thesauro eccles.
ceterum de vocibus Evàoyía , προσφορὰ sub vocibus istis. Hic lamen ubique se
ϑυσία, λειτουυγία, ovra&« , μυστήριον, calvinistam prodit.

PAHS I. DE KUCIIAR. PROUT EST SACRAM. 105

Sacramenti elementa seu symbola sunt; sed unum nihilominus
est Sacramentum significans anima nostrz alimoniam. Vera au-
tem Sacramenti ratio in. speciebus panis et vini consecrati
consistit, prout docet Catechismus Rom., seu in ea rerum con-
junctione, qui post peractam consecrationem habetur; ideoque
non in sola consecratione dc perceptione, quai Sacramenti. ra-
tionem non habent. Differt enim Eucharistia a Sacramentis re-
liquis 15 in eo, quod cztera usu perficiantur, istud vero in
ipsa perficiatur consecratione materie, et propterea tamdiu
perdurat, quamdiu species sensibiles panis ac vini incorrupte
manent; 2" quod in alis substantia materie non immutetur,
mutetur tamen in isto; 9" demum hoc uni sibi veluti proprium
vindicat, ut non modo sit Sacramentum, sed etiam verum Sa-
crificium, ac proinde quatenus est Sacramentum, tendit pri-
mario ad hominum sanctificationem, quatenus vero est Sacrifi-
cium, primario ad Deum refertur in recogniüonem supremi
ipsius in res creatas omnes dominii.

^4. Ex postrema et precipua hac differentia, qua Eucharistia
ab aliis Sacramentis distinguitur, patet, ipsam duplicem habere
respectum, Sacramenu scilicet. et Sacrificiu; ex. quo. exsurgit
totius tractatus in duas partes distributio, in quarum priori
agelur de Eucharistüa prout est Sacramentum, in posteriori
aulem de eadem prout est Sacrificium.

PARS PRIOR.

DE EUCHARISTIA, PROUT EST SACRAMENTUM.

9. Pretermissis minus necessariüs questionibus de quibus
consuli possunt scholastici, nos ab ea statim auspicabimur ca-
tholica veritate stabilienda, qus totius disputauonis est fun-
damentum, a real nempe Chrisü in Eucharistia presenta,
Hac enim semel constituta, pronum est de modo disserere , quo
Christus fit realiter presens per éransubstantiationem ; ex his
porro duobus przcipuis articulis, tanquam totidem corollaria
deducemus reliqua doctrinz capita, de quibus nobis litem no-
vatores intentarunt, circa ejusdem scilicet Sacramenti adora-
tonem, communionem sub unica specie, et quidem ex prz-
sancüficatis, circa ejusdem denique necessitatem ac dispositio-
nes ad ipsum percipiendum.

CAPUT lI

DE REALI CHRISTI PR/ESENTIA IN EUCHARISTIA.

6. À Joanne Scoto cognomento Herigena 586. IX primum
impugnatam fuisse realem Christi presentiam. in Eucharistia
nonnulli existimant, quz» tamen res incerta admodum est 1).
Vulgo omnium Sacramentariorum ?) parens censetur Berenga-
rius, Ecclesie Andegavensis archidiaconus szc. XI, adversus quem
undique insurrexerunt viri non minus doctrina quam sanctitate
praestantes, pluraque celebrata Concilia sunt in quibus iterum
atque iterum hzresim suam ille ejuravit, in quam tamen homo
levissimus szpius post ejurationem prolapsus est, donec vere
poenitens in communione Ecclesie vivere desiit 3). Eum dein-
ceps Wicleffus an. 1359 secutus est, cujus art. 39: Christus non

est in eodem Sacramento identice et realiter in propria prae-

sentia corporali, proscripsit Concilium Constantiense 5). De-
mum sac, XVI, Zwinglius, Carlostadius, OEcolampadius, Bu-
cerus, Calvinus 5), Sociniani omnes, ac rationaliste eandem

impietaLem sectali sunt.

1) Cf. Perpétuité de la foi de l'Eglise
catholique teuchant. Ü Eucharistie. Paris
170^, tom. r, liv. vir, chap. 12; nec non
ibid. Hefutation de U écrit d) un. ministre,
etc. troisiéme partie, chap. 3, ubi osten-
ditur nullo solido fundamento inniti eos,
qui incusarunt. Joannem Scotum, quod
perperam senserit circa realem Christi
presentiam. Verum de hoc postea.

2) Sacramentarii a Lutheranis primum
vecati sunt Zwingliani et Calvinist:e eo
quod rejicerent dogma de reali Christi
presentia in Eucharistia, neque agno-
scerent in ea nisi sola symbola, seu S«-

cramentum nudum Corporis et Sanguinis.

Domini.

3) Cf. Nat. Alex. dissert. 1, in ssec.
xt et xi, De causa Berengarii; Joan.
Mabillonii dissert. De Berengario ejus-
que Aereseos ortu et progressu; nec non
diss. Historico-Criticam P. Josephi Pla-
ger S. J.: ,An Berengarius jam inde a
δίθο. ΧΙ recentioribus heterodoxis ita
priluserit, ut realem Corporis et San-
guinis Christi presentiam in Eucharistia
inficiaretur; proinde Sacramentariorum
parens e vero habeatur." H:» disserta-
tiones collecte reperiuntur in 7Aesauro
theologico Zacharie S. J, tom. x.

4) Sess. vit, apud Harduin. Acta
Concil. tom. vr, col. 299,

5) Satis constat qua vocum ambigui-
tate usi fuerint Bucerus et Calvinus, ut
viderentur ab avita doctrina minime re-
cedere circa realem Christi presentiam,

atque ut invicem conciliarent, aut sal-
tem ad se Lutheranos et Zwinglianos
pertraherent, Hac eadem fraude usi
sunt, et adhuc utuntur, qui irenicam,
seu pacificam conciliationem perficere
aggressi sunt, presertim in Borussia,
inter Lutheranos et Calvinianos. An.
1817, 27 Sept. prodiit celebre edictum
Guillielmi m, δα sectas illas inter se
consociandas. Hoc porro conhciliatorium
systema , optatum exitum ex parte sal-
tem obtinuit in nonnullis Borussiaci
regni partibus, in toto magno ducatu
Nassoviensi an. 1817, in principatu Ha-
novriensi, in regni Bavarici parte trans-

rhenana an. 1818, in ducatu Anhaltino-.

Bernburgensi an. 1820, in ducatu Wal-
decensi et Pyrmontano an. 1821, eo-
demque an. in magno ducatu Badensi ,
ubi solemnia hujus consociationis cele-
brata sunt die 28 Octob., in magni duc.
Hassiw parte Rhenana an. 1823, in du-
catu Dessaviensi die 16 Maj. 1827. Ita
Protestantes progrediuntur omnem con-
scientiam, imo et pudorem exeuntes.
Quasi perinde sit, frustulum panis, aut
Christi Corpus accipere; adorare Chri-
stum presentem, aut execrari hunc ri-
tum velut idololatricum. Nonnulli qui-
dem Lutherani tantam impietatem exosi
ac detestati, adversus ejusmodi conci-
liationem insurrexerunt, ut Harms in
lib. 95 TAesen. 18175 Ammon JBittere
Arseney, seu Amara medicina, 1817;
J. A. N. Titunann, Ueber die Vereinigung

107

7. His catholici dogmatis impugnatoribus nos Ecclesie doc-
trinam opponimus, quz in Tridentina Synodo sess. XIII, can. I,
his verbis sancita est: Θὲ quis negaverit, in sanctissime Eu-
charistie Sacramento contineri vere, realiter, et substan-
lialiter Corpus et Sanguinem una cum anima et divinitate
D. N. J. C., ac proinde totum Christum ; sed dixerit tantum-
i1n0do esse in eo , ut in signo, vel figura, aut virtute, anath.
sit. Hujus autem fidei veritatem tum Scripturarum, tum per-
petue constantisque Ecclesie traditionis auctoritate constare,
propositiones quas jam subjicimus patefacient.

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PRJES. IN EUCHAR.

PROPOSITIO I.

Christus, prout in primis Sacre Litere docent, vere, rea-
liter et substantialiter in sanclissime Eucharistie Sacra-
mento. continetur, et non ut in signo tantum , vel figura
aut virtute. '

8. Adeo arctus est nexus, qui intercedit inter verba, quibus
Christus Dominus se Carnem suam daturum in cibum promi-
sit Joan, VI, et ea, per quz datam fidem solvit, Matth. XXVI,
26; Marci XIV, 22; Luc. XXII, 19; et I Cor. XI, 23, ut ab in-
vicem divelli ac dispesci nequeant. Ex utroque propterea fon-
te, majoris perspicuitatis gratia distinctis paragraphis, verita-
tem hanc adstrummus, quam recte hac nostra xtate lapidem ly-
dium vocaveris variarum confessionum , ac controversiam pra-
cipuam, qua inter Catholicos vigeat et Protestantes cujusvis
secte, ac denominationis.

8. 1.

Expenduntur verba, quibus Christus Carnem suam mandu-
candam, eL Sanguinem suum bibendum promisit. Joan. V.

9. Duo sunt qua in quaestionem veniunt: 1^ num Christus
Joan. VI loquatur de Eucharistia; 35 num preterea loquatur de
orali, an potius de spirituali manducatione per fidem.

10. Priusquam vero has questiones atüingamus, juverit inte-
grum textum pramittere, circa quem viget disceptatio, imo et

der evangelischen Kirchen, seu de Unione
ecclesiarum evangelicarum , Lips. 1818,
aliique pauci, quibus se opposuerunt
Schleiermacher, Au Herra Ammon über
seine Prüfung der Harmsischeu Sátze, seu
Ad Dominum Ammon de. ejus examine pro-
positionum Harnmsii. Bevol. 1818; Marées,
Gegen eine Tittmennische Veruuglimpfung
in seiner Schrift, seu Adversus quandau

injuriam Tittmanni in sua scriptione. Des-
sau. 1818; aliique, de quibus fuse dis-
serit Bóchel in Ireneon, qui plurima hac
de re scripta recenset.

Ceterum sive Calvinus, sive ceteri,
qui eum secuti sunt, omnesque isti pseu-
do-irenici, remotis ambagibus, in eo
conveniunt, ut realem Chrisli «ósentiam
ab Eucharistia statuant. 3

108

lotius capitis argumentum, unde non minima lux dicendis afful-
gebit. Jam vero S. Evangelista a v. 1 ad 26, refert miraculum a
Christo patratum de multiplicatione panum: a v. 27, Christum
exhibet commendantem panem coelestem, ac fidem in se ipsum
hünc panem pollicentem 1): a v. demum 51 ad (íinem capitis
Christum inducit clarius et apertius exponentem hujus coelestis
panis naturam, proprietates, effectus, ac necessitatem. Quo-
niam igitur in postrema hac parte enucleatius exponit Christus,
qui ad hunc panem referuntur, integrum textum jam subji-
cimus: £go sum, inquit, panis vivus, qui de colo descendi.
Si quis manducaverit ex hoc pane , vivet in eternum; et pa-
nis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. Litiga-
bant. ergo Judei ad invicem. dicentes: quomodo potest hic
nobis carnem suam dare ad manducandum? Dixit ergo eis
Jesus: Amen, amen dico vobis, nisi manducaveritis carnem
Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem , non habebitis -vi-
tam. invobis. Qui manducat meam carnem, et bibil mein san-
guinem , habet. vitam aeternam; et ego resuscitabo eum in
novissimo die. Caro enim mea vere est cibus; et sanguis
ieus vere est potus. Qui manducat Tneam carnem , et bibit

TRACTATUS DE EUCHARISTIA,

1) Dixi, Christum commendantem pa-
nem celestem, ac /idem in seipsum, hunc
pauem. pollicentém, seu pollicentem Eu-
charistiam. Haud ignoro, plerosque in-
terpretes catholicos totum hoc caput vir
Joan. in tres partes dividere, quarum
prima referat miraculum a Christo pa-
iratum a v. 1. ad v. 26; secunda ἃ v.
27 ad 50, que Christi sermonem de
fide in semetipsum complectatur; po-
sirema a v. 51 ad finem quie contineat
promissionem de Eucharistia. Verum
omnibus perpensis longe mihi verisimi-
lior visa est expositio S. Cyrilli Alex. et
Theophilacti, q.i etjam secundam hujus
capitis partem referunt ad Eucharistiam,
seu ad Cliristum fidem in se commen-
dantem ac pollicentem Eucharistiam.
Hoc aperte indicare videntur Christi
verba v. 27: Operamini non. cibum , qui
perit, sed qui permanet in vitam eternam,
quem Filius hominis dabit vohis, hunc
enim Pater signavit Deus, Ex quibus in-
Lelligimus Christum, arrepta occasione
miraculi a se patrati in multiplicatione

panum exhibuisse Judiis cibum longe.

excellentiorem , nempe Eucharistiam.

Ut autem conciliaret (dem sibi hunc ci- —

bum pollicenti, patefacit necessitatem
fidei in suam divinitatem, qum is so-
lus, qui Deus sit, possit talem cibum
promittere et prabere. Q^o expleto v.
35, iterum redit ad id, quod ab initio
sermonis proposuerat, idque prosequi-
tur. usque ad finem capitis. Objectum
propterea totius capitis, si partem histo-

ricam excipias, est panis eucharisticus
ad quem refert: fidemh,: qu: necessaria
est in semetipsum, qui hunc panem pro-
posuit, et omnibus fere verbis ad hunc
panem alludit ejusque proprietates et
effectus. 3 £a ἜΝ

Accurata perpensio hujus sermonis fa-
cile id suadebit; nam 1? loquitur Chri-
stus in tempore futuro v. 27, uli et v.
51, 29 v. 32, se ipsum vocat panem de
colo verum a Patre datuin; v. 33 qui
de celo descendit, et hnnc panem op-
ponit manna dato Hebraeis iu deserto,
et v. 58 hanc eandem phrasiu et. com-
parationem usurpat; 39, v. 35 dicit se
ipsum p«nem vivum, et hoc ipsum re-
petit v. 51, ac de hoc pane vivo, qui
de celo descendit pronunciat: Si quis
manducaverit ez hoc pane, ete. ^? v.
19: Patres vestrá, inquit, meanducave-
runt manna ih deserto, elc. eadem in-
geminat v. 38. Ex quibus omnibus lucu-
lenter patet, de eodem objecto loqui
Christum in priori hujus sermonis parte
ac in posteriori, nisi quod luculeutius ea,
qux subobscure protulerat in priori parte,
evolvit et confirmat in altera.

Hac ratione veluti sponte sua conci-
dunt precipue difficultates, quibus Pro-
lestantes urg^nt expositionem Catholi-
corum in secunda parte bujus sermonis ;
et discrepantia evanescit, qua viget inter
catholicos interpretes in assignando prze-
cise transitu sermonis Christi a fide ad
realem manducationem Corporis sui.

τ προς ἃς ud Aio eT rem

aac
Ms

109

meun sanguinem , in 1ne inanet, el ego in illo. Sicul misit
ie vivens pater, el ego vivo propter Patrem, et qui manducat
me, et ipse vivel propter me. Hic est panis, qui de celo de-
scendit. Non sicut inanducaverunt patres vestri ianun, et
iiortui sunt. Qui manducat hunc panem, vivet in weternun.

11. Jam vero Christum in adducto textu in primis loqui de
Eucharistia, non autem de sola fide, ut plerique Protestantes
contendunt-!), ostendimus: 1* ex analogia, qua intercedit. in-
ter manna, quod praebuit Moyses Hebraeis in deserto, et man-
na praestantius, quod ex ipsorum traditione prabiturus erat
Messias, cum adveniret 5), ad quod signum et traditionem
alludunt manifeste Judi, imo et Christus ipse (Joan. VI, 31,
32-58). Ergo sicut prius erat verus cibus, ita et posterius. 2^
Ex phraseologia, qua utitur Christus, dum loquitur de hoc
cibo; si enim sub carnis ac sanguinis emblemate voluisset Chri-
stus commendare fidem in semetipsum, invertisset omnes lo-
quendi leges, et gravissimum offendiculum sine causa objecis-
set Judzis, ubi eos potius allicere debuisset. Quoties enim in
Scripturis occurtit phrasis metaphorica 2nanducandi carnem
alicujus , toties in malam partem usurpatur 3), et idem valet,
ac a2noliri alicui gravem injuriam, precipue per calumniam vel
f«lsam accusationem, Judei praterea ab omni idea carnis hu-
mani manducande, aut sanguinis bibendi summopere abhor-

PART. L CAP. IL. DE REALI CHRISTI PIUES. IN EUCHAR,

1) Dixi plerique Protestantes; non
enim omnes contendunt, Christum in
posteriori sermonis parte disserere de
sola fide seu de manducatione spirituali
per fidem, sed non pauci jam nobis as-
sentiuntur, Christum vere promisisse
cibum eucharisticum reali comestione
sumendum. Omissis siquidem Callixto,
Hackspanio, Grünenberg, aliisque, quos
recenset. Wolíius in Curis philolog. et
criticis in iv Evangel. edit. 3, Hambur-
gi 1799, pag. 865. Hier. Taylor hoc pro
concesso sumens ex textibus hujus par-
lis, utpote cum cena Douini connexz,
argumenta depromit; cf. Worthy Com-
municant. Lond, 1660, pag. 271. Sher-
lok ulterius progressus ostendere sata-
£it, ad aliud hanc partem. referri non
posse. Vid. Discourse of religious as-
semblies. 3 ed, Lond. 1700, pag. 364.

2) In Midrasch Coheleth (expos. Ec-
clesiastis) legitur : , Rabbi Berechiah di-
cit nomine RH. Isaac: sicut fuit primus
Goél (Liberator), sic et secundus erit.
Primus Goél descendere fecit mauna,
sicut scriptum est: Ego faciem vobis
pluere panem de cclo, sic et alter Goél
facielL manna descendere," Cf. Schott-
genium Hore hebraice et Thalmud, tom.
1, pag. 359, Lips. 1733.

3) Ita Psalin. xxvr, 3, Cf, Rosenmüller

Psalm. edit. 2, Lips. 1823, vol. ir, pag.
72^. Job. xix, 22, Mich. πὶ, 3; Eccles.
1v, 55; Job. xxxr, 31, et xiv, 10; Galat.
v, 253 Dan. ir, 8; vr, 25. In eodem
sensu usurpatur hzc phrasis in linguis
affinibus ut in Arab. Koran, Sura xr.ix,
12, et alibi. Sic etiam apud Latinos, ut
patet ex Horat. Epist. lib. 2, can. i,
v. 1605 Sat. lib, 1, v. 815; Martial. lib.
4, epigr, 6*2, v. 31; lib. 5, epigr. 50,
v. 8; lib. 13, epigr. 2, etc. Id ipsum
viguit apud Grecos, Syros, etc. et con-
sentiunt praecipui philologi recentiores
Michaélis, Jahn, Ammon, Winer, Ge-
senius, ex quibus, si Jalin excipias, c:e-
teri Protestanles sunt. Ex quo sequi-
tur, Christi auditores eligere solummo-
do potuisse inter sensum naturalem et

' literalem, atque metaphoricum: ast sen-

sus iste meiíaphoricus in hac circum-
stantia absurdus est, concludere igitur
debemus, Christum Dominum hic reapse
docere necessitatem manducandi reali-
ter Carnem suam, ac bibendi Sanguinem
suum, Cf. Cl. Wiseman, qui egregie et
selecta eruditione hoc argumentum fuse
evolvit in op. Lectures on the re«l pre-
sence, etc. Lond. 1836, vol. 1, pag. 6't
et seqq. Ex quo opere profitemur plura
hausisse ex iis, qux in hac propositione
proferemus. .

110 | TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

rebant. Absonum proinde est asserere, Christum, si nihil aliud
quam fidem commendare voluisset, usum esse imagine ac tropo
a quo adeo Judzi abhorrebant. 8" Ex constanti antithesi, quam
Christus adhibet inter cibum et potum, manducationem et
potionem , carnem. et sanguinem, que nullum locum habet,
cum de sola fide sermo est, ubi presertim distinguitur objectum
manducationis et potionis, uti in casu nostro fit. ἢ" Ex futuro
tempore, quo utitur Christus, dum hunc panem promittit vv.
21 et 91, porro fides in Christum seu Messiam, imo et in ipsius
passionem vigebat apud Judaeos, et actu ipso Christus eis illam
commendabat ; de altero cibo propterea ipsis in futurum dando
disserit Christus, qui cibus alius non est nisi eucharisticus. 5?
Ex confessione plurium adversariorum, qui fatentur quidem
hic loqui Christum. de Eucharistia, quamvis. contendant modo
spirituali sumenda 1), quod nobis in przsentiarum sufficit. Ergo,

12. Quod porro ad alteram questionem attinet, num videli-
cet Christus locutus sit de orali manducatione Carnis et Sangui-
nis sui, an vero de manducatione tantum spirituali per fidem,
de priori sermonem Christum instituisse his atzumentis osten-
dimus. 1^ Ex intelligentia auditorum et methodo a Christo ser-
vata. Siquidem objectio Judeorum et murmur inter ipsos exci-
tatum v. 93, nonnisi in sensu literali de proprie dicta manduca-
tione fundari potest, quod plures interpretes protestantes fa-
tentur 3), et Protestantium in Catholicos convicium, quod hi
scilicet sicul Judzi rem carnaliter sumant, id ipsum confirmat.
Ast Christus, qui alias obscura nonnulla dicta sua exponere con-
suevit, etsi non ita magni momenti fuissent 3), hic non solum
non temperat, aut explicat, quod de manducatione Carnis suc
dixerat, sed contra ad confirmandum dictum suum coepit di-
sünguere v. 594, inter Carnem et Sanguinem suum, quii antea
non fecerat, ac deinceps ter in vv. immediate sequentibus re-
petit et inculcat. Insuper sin minus jurejurando, saltem asseve-
ratione vehementer confirmatoria, quod docuit iterum ad-
struit ^), et quidem ad sensum auditorum, qui de carnali
manducatione ejus verba acceperant. 2" Ex epithetis, quibus
Christus suam doctrinam post offensionem Judzeorum confirmat,
et ex agendi ratione discipulorum ejus. Vix enim Judai litera-

1) Cf. Albertinum De Encchar. lib, 1, steterit, et verba ipsa repetere et incul-
cap. 30. ' care solitus fuerit ; cf. Matth. 1x,2, Joan.

2) Cf. Rosenmüller Schol. in Nov. Test.
tom. ir, in hunc. loc. 1

3) Exemplo sunt: colloquium cum Ni-
codemo Joan. mr, 5 et seqq. Matth. xvi,
6, de fermento Phariseorum. Cf. Luc.
xm, 15 Joan. xv, 32; Joan. xi, 11; Matth.
xix, 2^; Joan. vir, 21, et 32, 40; Joan.
v, 13; xvr, 18, 22. Illud etiam hic no-
tandum est quod cum Judai recte in-
telligentes ejus verba ex literali sensu
aliquid ei objiciebant, Christus verbis

viii, 565 Joan. vi, 42. |

4) Optime notae philologi observant,
phrasim Amen, «men dico vobis, etc. non
esse juramentum, $ed asseverationem
vehementer confirmantem. Judai vo-
cant corroborationem οἵ confirmationem
dicti Yovp! "DNbnpn Cf. Glass. Phi-
lologia sacra his temporibus accommodata.
tom. 1, Lips. 1776 , pag. 397. In confirz
mando, etc.

- 1

111

lem sensum dictorum Christi sectantes offenduntur, Christus
nihili faciens eorum murmur et scandalum, insistit dicens:
Caro mea vere est. cibus, Sanguis meus vere est potus V),
imo phrasim mutans, cibum et potum simul complectitur ad-
dens: qui snanducat ine, vivet propter ine, quibus profecto
excludit omnem allusionem ad violentam suam mortem, ut
plerique Protestantes te^ trm recentiores priorem textum
exponunt ?). Quod rite intelligentes Chrisu discipuli scandalizati
sunt dicentes: Durus est hic sermo, id est, asper, horribilis 3),
ita ut non adjJecerint: Quis potest talia eredere? sed Quis
potest eum audire *)? 85 Ex miraculo, quo Christus doctri-
nam suam ad sensum discipulorum se confirmaturum pollice-
tur; subdit siquidem: Hoc vos scandalixat? δὲ ergo videri-
tis filium hominis ascendentem, ubi erat prius? que Kuinol
et bloomfield exponunt: |S7 ascendero in. colum, vos desine-
lis scandalizari et offendi. Nempe, ut solet, Christus appel-
lat ad ascensionem suam, tanquam ad signum divine sus aucto-
ritatis in docendo, et ad adstruendam sub quacumque diffi-
cultate necessitatem credendi 5). 4? Ex Christi. charactere seu
indole et adjunctis ;; Christus enim, qui via, veritas et vita est,
iis ipsis, quos tanta cum benignitate prius aluerat doctrina in
deserto, ac postea pavit cibo corporali per ingens miraculum,
scandalum objecisset metaphoricis locutionibus, quod una vo-
cula dissolvere potuisset; insistit tamen, asseveratione solemni
juxta eorum intelligentiam dicta sua confirmat: difficultatem,
juxta interpretationem Protestantium, in immensum auget: pa-
titur discipulos ipsos suos scandalizari; futuro miraculo pro-
missionem suam adstruit, imo in perpetuum eos excidere ab
cterna vita ultro sinit, et facultatem abeundi tribuit vel ipsis
Apostolis, quibus datum erat nosse mysteria regni Dei (Luc.
VIII, 10), quin aut expositionem subjiciat, aut erroneam inter-
pretationem tollat. Qui hec omnia animo, suo reputet, impos-
sibile est, ut adducatur ad hzc adeo absurda et aliena ἃ miti
Christi indole admittenda. Hoc credere magis profecto difficile
est, quam ipsum quodammodo Eucharistie mysterium 6). 5" Ex

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PIUES. IN EUCHAR.

1) Gr. 14ig9oc, vere, in multis ta-
men Mss. optim: note, versionibus, et
Patribus, legitur adject. ἀλήϑης, vera.
Cf. Griesbach. in hunc loc.

2) Uti Rosenmüller, Kuinel, Titt-
maànn, Tholuck, Lampe, Schulz, Bloom-
field, Eseley, etc. in commentariis in
hoc caput.

3) Cicero Philipp. vir, simili phrasi
utitur: ,In reipublice corpore, ut totum
salvüm sit, quidquid est pestiferum am-
putetur. Dura voz. Multoilla durior; sal-
vi sint improbi, scelerati, impii." De-
metrius his verbis: ἀπήνης οὗτος ὁ λόγος
καὶ σχλήρος eodem sensu utitur, scilicet

de precepto, aciei ordinem servandi a
militibus dato etiam cum periculo neab
hostibus occidantur, Alia exempla cf,
in Criticis sacris in hunc loc.

^) Hinc S. Joan. Chrysost, Hom. riv,
al. niu , ín Joan. n. 3, vocem δύνασϑαε
squat βούυλεοϑαε: ᾿Ενταῦϑα τὸ μὴ ϑύνα-

ορσϑαε τὸ μὴ βούλεσθαε ἐοτεν. Et iufra:

Ὅρὰς ὃτε τὸ οὐ δύνασϑαε, τὸ μη ϑέλεεν λέγεε.

5) Kuinel pag. 3715 Bloomfield pag.
220. Sanecongruit huicexpositioni, quod
legitur Joan. 1, 50, 51; Matth. xxvi, 63, 6*1.

6) Cf. Moore: Voyeges d'un Jeune Ir-
landais à la Kecherche d^ une religion,
Trad. de l'Angl. Paris 1836, chap. 22.

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

112

agendi ratione Evangelistie, qui quoties refert obscurum ali-
quod Christi effatum neque ab ipso Christo explanatum, toties
illud, quo sensu Salvator protulerit, exponit 1); hic vero de
erronea aut falsa intelligentia Judaeorum ac discipulorum nihil
admonet, quamvis in hypothesi Protestantium obscurissima
fuerit Christi loquendi ratio, ac in errorem inducens 3). 6? Ex
, unanimi interpretatione Patrum sex priorum seculorum, imo
et sensu ipsius Ecclesiz, cum non aliam originem habuerit pra-
xis qua sex prioribus. szculis obtinuit conferendi Eucharistiam
infantibus nuper baptizatis, quam ex Christi verbis: Nisi snan-
ducaverifis, etc. cujus rei testes locupletissimi sunt S. Inno-
centius I et S. Augustinus, qui exinde argumentum sumunt ad
commentitiam evertemdam Pelagianorum distinctionem inter
regnum Dei et vitam seternam 3). Hanc interpretationem tria
Concilia ecumenica confirmant Ephesinum *), Nicenum II 5),

et Tridentinum 6$).

1) Cf. Joan. τι, 19-21; vrr, 38-39, etc.

2) Neque hic omittendum est, ex
scopo S. Joannis in conscribendo suo
Evangelio magis apertum fieri, quod
agatur in hoc sermone de reali Christi
Carnis comestione et Sanguinis potione.
Nempe scopus S. Joanni hic fuit, ut
preter Verbi seu Christi divinitatem, ad-
sirueret realem et veram Christi Domini
Carnem adversus Docetas seu Phanta-
siastas; quidquid porro conferre poterat

ad hanc veritatem constabiliendani ma- -

gna sedulitate protulit S. Evanzelista.
Jam vero ob intimum nexuin, qui inter
Eucharistiam et Incarnationem interce-
dit, nemo est qui non videat, necessa-
rio ex veritate Carnis quam edendaiu,
et Sanguinis quem potanaum nobis hic
Christus exhibuit, colligi veritatem Car-
nis et Sanguinis ejus. Nihil autem Evan-
gelista confecisset, si de spirituali man-
ducatione per fidem Christi verba intel-
ligenda essent. Ex quo deprehendimus,
non minus falso quam impie Kaiser iri
Biblioth. theol. v, pag. 263, existimasse,
nullam apud Joannem sacre cen: men-
tionem fieri, qui« verisimile est, quod
cetus illi, iu quibus Evangelium Joan-
nis primum usitatum fuit, sacre cone ri-
tum nondum adscivissent. Huic adstipu-
latur Wegscheider, dum $. 173, n. e)
subdit : ,Hoc quidem tenendum est, loco
Joan. vr, 51 et seqq. mysticam quan-
dam cum Christo unionem significari,
nec ulla hujus ritus in Ecclesiis Asie mi-
noris celebrati vestigia apud Scriptores
sacros deprehendi. Cf. Ephes. 1v, 4-06,
ubi ceni sacrae mentio desideratur. Ve-
, risimile videtur, Joannem, quippe qui
cultum Dei spiritualem imprimis com-
mendaverit (Cf. Evang. iv, 23, 25; vi,

63), baptismi et sacre? con: ritus, tan-
quam res externas parum curasse, nec
nisi sub velamine quodam mystico ritus
istos adumbrasss; Evan. mr et νι." lta
etiam Dav. Schulz. Die christl. Lehre,
etc. seu Doctrina christiana de sacra
cena juxta textum fundamentalem N. T.
Lips. 182^, lib. r, pag.161 et seq. Knapp
Chr. ΟἹ. 1, pag. 376 et seq. ita rationa-
liste Seripturam lacerant. Interea, ut
videbimus, S. Ignatius M. discipulus S.
Joannis ex reali Christi Carne in Eucha-
ristia Docetas perstringit, qui umbrati-
lem carnem Christo tribuebant. Utautem
pateat, quomodo hi Susanne testes in-
ter se conveniant, juverit exscribere
verba Kuinelii, in Evang. Matth. cap.
xxvi, 26: ,Coterum, inquit, ' Joannes

nihil de sacrz cen: institutione com- .

memoravit, quoniam ut recte monuit
Eckermannns Hendóuch, B. ^t, pag.432,
illius celebratio inter Christianos , cum
Joannes scriberet, ubique nota et usitata
erat^ Optime! Itaque vera ratio, cur S.
Joan. institutionem Eucharistie preter-
misit, h:ec est, quia sibi proposuit sup-
plere, qui a citeris Evangelistis omis-
sa fuerant, et quia de Eucharistia late
disseruerat toto cap. vI.

3) Cf. Maldonatum in Joan. qui ta-
men ulterius, quam par erat progredi-
tur, dum autumat sexcentos circiter an-
nos sententiam viguisse in Ecclesia, Eu-
charistiam etiam infantibus esse neces-
sariam.

^) In £pist. ad Nestor. Cf, Acta Conc.
Harduini . tom. 1, col. 1290. 1

5) Actione vr, apud Hard. tom. 1v, col.
370.

6) Sess. xut,

cap. 2, el sess. xxl,
cap. I. μ

atta :- χα m

xau imo des PET s dandi: goce lit oda eat 7

PART.I. ΟΑΡ. 1. DE RKALI CHRISTI PRJES. IN EUCHAR, 112

13. Sive igilur spectemus sanioris exegeseos regulas, ac le-
ges philologicas et hermeneuticas ; sive attendamus ad adjuncta
omnia, ac ad perpetuum et constantem sensum traditionalem
et Ecclesi: praxim , constat quod proposuimus, scilicet, Chri-
stum in adducto sermone Joan. VI, locutum esse tum de Eu-
charistia, tum de orali manducatione, non autem aut de sola
fide, aut de manducatione spirituali per fidem, quod demon-
strandum nobis erat propositum.

DIFFICULTATES.

14. I. Οὐ). Orationis series, phraseologia, adjuncta omnia
postulant, ut Christi verba v. 51 et seqq. de sola fide intelliga-
mus. Nam 15 cum Christi oratio ipsa manifeste figurata sit, et
figura nitatur in precedenti commemoratione cibi naturalis, de
sacra cena explicari non potest 1). 2" Sed quas Christus dixit v.
51, intelligi debent de ipsius doctrina, quam vv. 35 et ^18 profes-
sus erat se quasi nutrimentum et cibum proponere eorum animis,
qui aures illi prebebant ?); 3* Quare his verbis , prout leguntur
in greco textu: Et panis, quem ego dabo, caro inea est, quam
ego dabo pro mundi vita 3) hic sensus inest: Eatenus quoque
ego animis vestris cibum et nutrimentum prabebo, quatenus mo-
riar, vos necem meam in usum quam maxime salutarem convertite.
Haec verborum interpretatio simplicitate sua se se commendat,
atque cum totius orationis serie aptissime coheret. Verba enim
faciebat Jesus de morte sibi imminente, ut dilueret discipu-
lorum reliquorumque auditorum suorum preconceptas opi-
niones de regno Messiano terreno, et ut sibi, cum ipse mor-
tem subisset, in memoriam revocarent, que przadixisset 1),
4^ Ut eum irriderent, quidam verba ejus torquebant v. 53;
quidam illa, veluti in sensu proprio ac non figurato prolata,
considerabant, ac proinde plane absurda pronuntiabant; alii
sensum quidem 115 inesse affirmabant, sed ea tanquam satis
arroganter dicta rejiciebant. Quare Jesus, qui probe videbat,
verba sua iis non esse obscura, ea non ulterius explicabat,
sed (ut supra v. 418) qux dixerat magis magisque pradicabat,
dicens v. 94: Nisi manducaveritis carnem, etc., que idem
declarant ac superiora verba, nempe, morte cruenta, quam
Christus subiit, ut novam religionem sanciret et stabiliret, ut
remitterentur hominibus peccata, eos non offendi, sed fructus
morlis ipsius ad se transferre et percipere debere, iisque ex-
citari ad amorem in eum, ad imitationem exenipli ipsius, etc.
alioquin non potuissent felicitatem obtinere; v. 55 eadem sen-
tentia affirmative repetitur; v. ὅθ et 97, idem inculcat, perinde

' .
1) Ita Kuinel Comment. in cap. vi, οἀάρξ μοῦ ἐστὶν, qv ἐγὼ δώσω ὑπὲρ τῆς
Joan. pag. 369. τοῦ κόσμου ζωῆς.
2) Ibid. pag. 367. 4) Ibid. pag. 370.
3) Kai ὁ ἄρτος δὲ ὃν ἐγὼ δώσω, ἡ ἣ

Tom. VIII. ὃ

114 ᾿ TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

ac si diceret: Morte mea cruenta (σάρξ xol αἷμα, caro οἱ san-
guis) praebeo animi nutrimentum verissimum, e morte mea
fructus uberrimi in genus humanum redundant. Demum Chri-
stus orationi sue finem facturus ad ea, qua hactenus de doc-
trina et morte sua dixerat, respiciens, generatim affirmat v. 58,
se esse cibum a Deo datum, se alimenta saluberrima prebere,
omnesque , qui iis utantur, perpetuo felices fore 1). Ita quidem
se habet orationis nexus et phraseologia. 5* Accedit, Euchari-
siam. nondum fuisse institutam, cum hzc Christus diceret ;
prorsus ergo obscura et Apostolis et reliquis auditoribus hzc
ipsius oratio fuisset, nec intelligi potuisset; 6" Quod si etiam
postea, cum Jesus sacram cenam instituisset, clarior hzc ora-
tio discipulis reddita esset, ea tamen minus perspicua fuisset
reliquis ipsius auditoribus; parum ergo apta hec Christ fuisset
oratio , nec perspici posset, quonam consilio hzc ille dixisset ?).
Ergo. | :

15. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Figurata est oratio
in voce panis, quam propterea: Christus explanat, conc. est
figurata 1n voce caro, neg. Alioquin caro, quam Christus pro
mundi vita dedit, scilicet in cruce, Juxta adversariorum expo-
sitionem, esset figurata et metaphorica; cum vero manducatio
ad carnem referatur, patet inde de manducatione proprie dicta
Christum locutum esse. Cibus porro naturalis, de quo antea
sermo fuit, prebuit tantum Christo occasionem. proponendi
doctrinam suam de pane eucharistico, ut alias contigit 3).

16. Ad 2m, Neg. 1" Quia, uti premisimus, Christus in toto
hoc sermone loquitur de cibo eucharistico, seu potius loquitur
de se ut promittente hunc cibum, in quem finem in se ipsum
fidem exigit et sibi conciliat. 2? Quia in vv. 35 et 418, non loqui-
tur Christus de sua doctrina, sed de se ipso dicens: Ego sum
panis vile , seu Ego sum panis vivus, ac proinde semetipsum
exhibet ut nutrimentum et cibum, non autem suam doctrinam.
9" Quia, dato etiam quod Christus, juxta communem interpre-
tationem , locutus sit in priori sermonis parte de fide in se, et
in suam doctrinam, non sequitur eum pariter de eadem fide
esse locutum in tertia parte huJus sermonis, cum diversa phra-
seologia, qua usus estin priori ac posteriori parte, manifeste
suadeat transitum ipsum fecisse a cibo spirituali ad. cibum sa-
cramentalem. Etenim, cseteris omissis , Christus in. priori parte

. 1) Ibid. 372, et cum eo Rosenmüller aqua spirituali, nempe de fide et gratia
in hunc loc. sua (Joan. 1v, 10). lta post sanationem

2) lbid. pag. 369, et cum eo Lamp, et
Schulz in adnot. in huhc loc.

3) Salvatoris Apostolorumque usus
erat, sermonem circumstantiis accom-
modare, vel ex miraculis nuper patra-
tis exordiri. Sic Christus cum Sawmari-
lana se gessit, dum ab aqua, quam ab
ea petiit, transiit ad disserendum de

diuturni morbi doctrinam de resurrectio-
ne proponit (Joan. v, 20); ex ejecto d:e-
mone figuras petit. Matth. xir, 43. Ex
cieco sanato Phariscwos arguit cecitatis,
Joan. ix , 39. Sic etiam Petrus post mi-.
raculum in nomine Jesu patratum, de
eodem Jesu nomine eloquitur. Act. imn,
6 - 16. .

115

prudenter :que ac constanter evitat phrasim z»anducare se-
ipsum , ajens: Qui venit ad me et qui credit in me; insuper
simpliciter dicit, Patrem dare verum panem; v. 32; Panem
Dei dare vitam mundo, v.33; et ita vv. 86, 37, 410, δ, 45 —48,
cum quo desinit prior sermonis pars. Contra vero in posteriori
mutat phrasim, et voce znanducare utitur, eamque iterum at-
que itérum ingeminat a v. 49 ad 59. Preterea, quamdiu loqui-
tur de se ut objecto fidei sub figura cibi spiritualis, hunc cibum
ut ὦ Patre datum exhibet vv. 32, 33, 39, 0, ^L, at a v. 48 et
deinceps de eo loquitur ut ἃ sezeetfipso dando v. 52. Demum
utrobique quidem effectus hujus doni vita :terna et resurrectio
dicitur νν. 40, 4/1, 47, 52, 55, 59. Ast in priori parte asserit nos ad
ipsum venire. per attractionem Patris vv. 35, 37, 1, A5, que
locutio, ubi de fide agitur, locum habet Matth. XI, 25, 27. In
altera autem parte affirmat, 20s in. ipso, et ipsum n nobis
manere, v. ὅθ. Quas phrasis unionem per amorem significat Joan.
XIV, 23; XV, 5414-9; ac in I Joan. II, 2^, distinguitur ἃ fide
ut effectus a causa; cf. etiam ibid. IV, 12, 13, 16, 17, ec III, 24.
Mutatio igitur phraseologie- subjectum illius sermonis mutari
patefacit, et de reali Carnis manducatione et Sanguinis potione,
non autem de fide aut doctrina sicut in priori parte, ut alus
placet, hic Christum agere !). |

17. Ad 3", Neg. Cum prorsus ejusmodi expositio gratuita
sit atque violenta. Eidem obest intelligentia Judaeorum , et Chri-
511 responsio, quz eandem confirmat, inculcando necessitatem
manducationis Carnis sus, et potionis Sanguinis sui v. 53 et
seqq. Quod si explicatio, qualis ab adversariis ingeritur, sim-
plicitate sua se commendat, qui factum est, ut, qui literalem
rejiciunt interpretationem, adeo inter se dissentiant in expo-
nendis verbis Christi, ut vix duo inter se conveniant 2)? Neque
ea intellexerint Christi auditores? Christus preterea, non data

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PR/JES. IN EUCHAR.

1) Et haec quidem, ut liberaliter cum
adversariis agamus, Czterum recolantur
qui paulo ante adnotavimus ; objectum
enim attributionis, ut logici loquuntur,
totius capitis est cibus eucharisticus, ad
quem etiam refertur miraculum multi-
plicationis panum, veluti praeambulum
et symbolum istius cibi longe pr:estan-
Lioris. Cum vero Christus luculentius et
aperte magis a v. 51, q'od jam tradide-
rat vv. precedentibus inculcaverit, ex-
inde factum est, ut plerique existima-
verint ipsum transiisse a commendatione
fidei ad promissionem Eucharistiz ; prout
etiam recens et doctus protestans inter-
pres Thoiuck in Comment, «d Ecang.
| Joan. Hamburgi 1828, pag. 129, obser-
vavit, dum fatetur, quod Christus v. 51,
non eadem, quz antea jam dixerat, ex-
ponere voluerit, quod nobis satis est.
Calerum fidem, quam in seipsum seu

in suam divinitatem hic commendat et
exigit Christus, exigit tanquam medium
ad credendam promissionem Carnis su
in cibum, et Sanguinis sui in potum per
Eucharistiam.a se instituendain.

2) Satis est vel leviter oculos conji-
cere in interpretes protestantes, αἰ quis-
que videat, mirifice eos inter se dissen-
tire, et quod ab uno pro certo sumitur,
ab alio refelli. Nam alii Christi verba
referunt ad Eucharistiam , ita tamen ut
iis adstruatur realis et vitalis presentia
Christi, non autem corporalis, ut Dr.
Hampden Profess. Theolog. Univers.
Oxford. in Augural discourse ; alii acci-
piunt totum Christi sermonem de sola
fide, alii de morte sua , alii de commen-
datione δὰ doctrines, etc. Cf. Kuincl,
Rosenmüller, Beveridge, etc. vid, Wi-
seman op. cit. pag. 115 et seqq.

110 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

opera, ut adversarii fingunt, ad labefactandas preconceptas
ideis de regno Messiano terreno, sed obiter tantum comme-
moravilL mortem suam; atque ideo id dixit, ut indicaret non
spiritualem aut metaphoricam, sed veram Carnem suam, quam
in mortem daturus erat, ab ipsis manducandam esse.

18. Ad !», Neg. Siquidem pariter gratuite sunt hz adver-
sariorum assertiones, cum nullum ibi occurrat indiciuin irri-
sionis; sed potius turba patefaciunt difficultatem deducendi in
praxim sibi a Christo propositam Carnis sue manducationem,
ut verba ipsa declarant. Quibus positis cetera huc ab adver-
sariis congesta ex se concidunt; Christum nempe noluisse dare
ulteriorem verbis suis explicationem, eo quod videret ea non
esse obscura; inculcasse mortem cruentam a se subeundam per
distinctionem Carnis et Sanguinis, aliaque ejusmodi, quz toti-
dem fabule sunt ad eludendam hujus sermonis vim excogitate.
Absurdum praterea est, quod ipsi assumunt, manducare car-
nein alicujus perinde esse, ac credere in aliquem vel alicujus
doctrinam, uti ostendimus, cujus nullum suppetit exemplum
neque ex philologia biblica, neque ex universa philologia orien-
tali et occidentali; alioquin cum nos credimus in Trinitatem,
possemus dicere nos zu«nducare Trinitatem. Quot absurda
devorant hi biblici rationaliste, ne credant verbis Christi! De-
mum, quem fructum possunt homines capere, aut nutrimen-
tum in hypothesi adversariorum, quos refellimus, qui negant
dominicam Incarnationem et vim expiatoriam in morte Chrisu?

19. A4 5", Dist. Id est, nondum instituta Eucharistia, non
poterant Christi auditores assequi rationem, qua possent aut
manducare ejus Carnem, aut bibere ejus Sangumem, conc. non
poterant intelligere Christum loqui de vera manducatione aut
potione, 20g. Hoc enim optime intelligere poterant, cid
reipsa intellexerunt. Sane Judaeorum difficultas versabatur
circa modum: Quomodo potest hic, etc. Accedit, Christum
cum Nicedemo, Joan. III, locutum esse de baptismo nondum
instituto 1).

20. Ad 6m, Esto, quod adhuc. reliquis auditoribus et disci-
pulis incredulis post Eucharistiz institutionem minus perspicua
hzc Christi oratio fuisset, sibi enim solis id imputare debue-
runt. Numquid ex eo, quod Christus tot futuros hereticos, in-
credulos, et rationalistas praviderit, doctrina sua ac mysteriis
a se traditis offensum iri, debuisset abstinere ab iis tradendis ?
Et ad hos siquidem quotidie ingeminat: Numquid et vos vul-
lis abire? |

21. Ad 7", Resp. optime id perspici, quemadmodum sci-
licet, cum ageretur de magna aliqua re in posterum aut mo-

1) Juxta Kuinel aliosque. cum ipso, Christus nondum mortuus fuerat. : Ita
Christus hic locutus est de morte sua adversarii propriis armis necem sibi
violenta, ac de fide in lanc mortem. Ast. quodauimnodo inferunt.

17
lienda aut instituenda, consuevit Christus animos disponere ac
praparare, ne nimis percellerentur rei novitate 1), ita se ges-
sit circa hoc niysterium eucharisticum, ut animadverterat S.
Joan. Chrysostomus ?); hinc factum est, ut Apostoli neque mi-
rati sint, neque turbati, cum demum pridie mortis suz Chri-
stus Eucharistiam instituit. Inde novum exurgit argumentum,
de sermone hoc ad eam referendo. - |

22. II. Οὐ). Saltem non loquitur Christus de orali manduca-
tione, sed de spirituali per fidem. Etenim 1" ut observat Wa-
terland , recensens Christus effectus manducationis Carnis suz,
ait: Qui manducat, vivet in. etermun ... habet. vitam ater-
nam ... Nisi ananducaeeritis, non habebitis vitam 4n vobis.
Jam vero in catholica interpretatione debent plures fieri restri-
ciones: sj digne, si unquam , eic, atqui interpretalioni, quae
pluribus restrictionibus fulciri debet, przferenda est illa, quz
paucioribus vel nulla indiget, prout contingit in interpretatione
de manducatione spirituali per fidem 3). Ergo. 2" Preterea, ut
optime prosequitur Beveridge; hoc Sacramentum tunc nondum
erat institutum, attamen hic dicitur in presenti tempore, qui
non manducat ex hoc pane, morietur (v. 9), quisquis vero
ex eo manducat, vivet (vv. 92, 55, 57). Ergo loquitur Christus
de cibo spirituali fidei *).. 85 Hoc ipsum luculenter Christus de-
clarat dicens.v. 63: Spiritus est, qui vivificat, caro non pro-
dest quidquam: verba, que ego locutus sum vobis, spiritus
et vita sunt. 4^ Quod quidem probe intellexit Petrus , qui Chri-
sto dicenti duodecim Apostolis: Numquid et vos vultis abire?
respondit omnium nomme: Domine, «ad quem ibinus? verba
vile wlerne habes: et nos credidinus et cognovinus , quia
tu es Christus Filius Dei. De sola igitur manducatione per
fidem, non vero de orali comestione Christus locutus fuerat.

29. Resp. Neg. ant. Alioquin tot non exantlassent labores
haeretici biblici, ac rationalis: ad hos textus extorquendos. Hu-
jus enim veritatis fulgor nimis eorum oculos pertrinxit 5).

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI ΡΝ. IN EUCHAR.

1) Sic spe Christus praedixit futuram
mortem et resurrectionem suam. Et huc
applicari possunt Salvatoris verba Joan.

XIV, 29: Et uunc diri vobis priusquam

fiat : ut cum fuctum fuerit, credatis, Ap-
posite Maldonatus σον θη, ih hunc loc.:
»Quiso, iuquit, si de Sacramento Eu-
charisti:? agere voluisset (CAri-tu*), il-
ludque omnino depingere, quibus cla-
rioribus verbis uti potuisset? Cur Car-
nem et Sanguinem, cur esum et potui
distinxisset? Nisi quia de Carne, et
Sanguine suis ad modum cibi et potus,
specie panis et vini dandis, loquebatur?
δὲ nullum postea specie panis et vini
Sacramentum instituisset, aliam quiere-
remus interpretationem, conaremurque
quocumque possemus modo ad ejus mor-

tem accommodare, nos per fidem man-
ducare ejus Carnem, ejus Sanguinem
bibere. Cum autem Sacramentum paulo
post Eucharisti: constituerit, ubi tam
aperte, tam proprie manducamus et bi-
bimus, non intellizo cujus sit judicii
atque prudenti: relictis quze clara , quie
propria, quie facilia sunt. obscura, me-
taphorica, difficilia consectari."

2) Hom. tLxxxvit, in Matth.

3) Waterland, vol. vu, pag. 102.

^) Thesaurus theologicus, Or « com-
plete system of divinity. Lond. 1710, vol.
n, pag. 271.

5) Johnson apud Th. Moore id fate-
tur, dum scribit: ;,Un des principaux
motifs, qui force les théologiens mo-
dernes à ne pas vouloir entendre deél'Eu-

118

251. Ad 1" prob. Dist. In catholica interpretatione debent
plures fieri restrictiones, quas ipsa precepti indoles exposcit
ac includit: et quidem in quacumque hypothesi, rans. vel
conc. exclusive im sola interpretatione. catholica, 2eg. Nam
1" ipsemet Waterland in hunc sermonem observat, quod Aic
debent restrictiones fieri. 2" Nulla proprie dicta adest restri-
ctio; quia cum in lege, vel in Scripturis vel ubicumque remu-
neratio aut promissio refertur, verba ipsa qua indicant actum
faciendum, illum semper et essentialiter significant rie facien-
dum. Sic, quum mentio fit de fide, cui premium adnexum sit,
fides realis et sincera per charitatem operans semper intelligi-
tur; nam et Daemones credunt et contremiscunt (Jac. II, 19).
Quum omnes, qui credunt et baptizati sunt, predicantur sal-
vandi, hoc relate ad dispositiones necessarias sumitur. Quum
efficacia sacrificiis V. T. tribuitur, facile intelligitur, eam cum
interiori fidei, penitentiz, grati animi, et humilitatis sensu fuisse
conjunctam , quibus offerentes afficiebantur. Lex semper sup-
ponit actum legitime factum 1).

29. .Ad 2m, Dist. Dicitur in presenti tempore, id est, inde-
finite, in ordine ad illam temporis periodum, qua Caro Christ
esset sumenda, conc. quasi hic et nunc esset manducanda,
neg. Hoc enim absurdum est, cum Christus promiserit, se eam
Carnem in posterum daturum: Penis quem ego dubo. Cum
propterea Salvator asserit: μὲ manducat, etc. hoc tantum
sibi proposuit, ut exponeret necessitatem, proprietates et ef-
fectus hujus cibi, suo tempore sumendi.

26. Ad 3m, Neg. Etenim si vox spiritus perinde valet ac
spiritualiter et metaphorice, vox caro tantundem significare
debet ac literaliter et proprie. Porro nuspiam in Scripturis vox
caro occurrit ad sensum Viferalein verborum significandum.
Hinc est quod Protestantes ipsi hanc verborum Christi inter-
pretationem jam deseruerint. Quare cateris omissis interpreta-
tionibus, hzc nobis verisimilior videtur: Spiritus est qui vivi-
ficat, caro non prodest quidquam: verba que ego locutus
sum vobis , spiritus et vita sunt, id est: Verba mea talia sunt,
qui homo per se non potest recipere, sed magna requiritur
gratia ad ea recipienda. Hzec'expositio 1" cohzret cum iis, que
Christus ibidem subdit: S'ed sunt quidam ex vobis, qui non

TRACTATUS DE EUCHARISTIA,

charistie le sixiéme chapitre de S. Jean,
c'est que les effets admirables attribués
à la participation de la Chair et du Sang
de Jesus- Christ tels que la vie éter-
nelle et toutes les bénédictions évan-
géliques, sont trop grands , trop précieux,
pour que la communion puisse les pro-
duire." ,, Rien sans doute, subdit Moore,
de plus juste et de plus naif que cette
remarque. Ainsitous les efforts des théo-

logiens de lézlise anglicane, n'ont ten-
du qu'à dérober à la doctrine catholique
lautorité de ce chapitre, afin de con-
duire les Protestans à ne plus 'avoir de
I Eucharistie que Pidée basse et com-
mune qu'en ont conservée les Soci-
niens ou les Hoadleytes" (op. cit. chap.
13, pag. 70 - 71). j
1) €f. Maldonat. loc, cit.

n En. M m e ar e.

"C ἡ κῃ

119

credunt ... propterea dici vobis, quia nemo potest venire
ad ine , nisi fuerit ei datum a Patre ineo. 2? Fundatur in usu
constanti loquendi, qui in Scripturis obtinet ; quando enim
caro et spiritus i N. T. sibi opponuntur, sensus illorum nun-
uam varius est. Plenam hujus phraseos explicationem habes
Rom. VIII, a ν. ad 14; exinde enim patet, quod caro idem
significetac corruptam seu pravam dispositionem et malignas co-
gitationes nature humane; spiritus vero exprimat sensus homi-
nis elevati per gratiam. 3" Quia sensum hic expositum plura Scri-
turarum eloquia evidenter confirmant, ex. gr. Galat. V, 13, 26;
] Pet. IV, 6; Matth. XXVI, 41; Joan. III, 6; Rom. VII, 5, 6 et
23; I Cor. V, 5; II Cor. VII, 1; 1 Gal. III, 3; IV, 8; IPet. III, 18.
Originem hujus phrasis quare Joan. VIII, 15; Rom. XIII, 14;
Gal. II, 20; Il Pet. II, 10. Demum 45 licet ab initio valde ab hac
expositione adversarii abhorrerent 1), nunc Jam, veritatis luce
compulsi, hoc nobis concedunt, ut Kuinel 3), Schleusner 3),
Hlorne 4), Koppe 5), Sartorius 9), Storr ?), Schmid 8), Rol-
ler 9), alique. | j
21. Ad t», Dist. Id est, Petrus compendiosa ratione per
professionem explicitam Christi divinitatis, implicite confessus
est vera esse, quacumque Christus hucusque docuerat, 6026.
ad solam manducationem per fidem restrinxit Christi verba,
neg. Eadem scilicet ratione hic se gessit Petrus, ac postea
Martha, quam cum Christus interpellasset de ejus fide circa
suam potestatem exünctos ad vitam revocandi, respondit Joan.
XI, 27: Utique Domine, ego credidi, quia tu es Christus
Filius Dei, qui in hunc mundum venisti. Numquid propterca
non credidit Martha, potuisse Christum mortuos excitare?
Data enim Christi divinitate, cetera sequuntur: Quia non est
anpossibile apud. Deum omne verbum.
28. III. Οὐ). Catholici interpretes non pauci hec Christi verba
de comestione per fidem exposuerunt. Ergo.

PART. I. CAP. I. DE REALI CHHISTI PR/JES. IN EUCHAR.

1) Cf. Maldon. in v. 63 hujus cap. 6.

2) In Joan. vi, 63, tom. ni, pag. 375 et
seqq., ubi etiau confutat expositionem
Lampii, Boltenii, etc., qui contendunt
per carnem significari sensuin literalem :
tum expositionem eorum, qui per spi-
ritum iutelligunt cibum spiritualem ; tum
Paulusii , qui per spiritum intelligit »4-
lrimentum «nimi post Christi absentiam
ex hoc mundo, ita ut ejus doctrina exe-
rat vim vitalem in fidelium animis.

:3) Lezic. N. T. ad vocem σαρξ et πνεῦ-
μου, ubi seribit: Σαρξ pravitas, vitiosi-
tas humana . . . πνεῦμα vis divina, qua
homines adjuti proni et faciles reddun-
tur ad amplectendam et observandain re-
ligionem christianam. Joan. vr, 63.

4) Introduction , ΝΟ]. τι, pag. 156, edil. 7,

et vol. iv, pag. 522.

5) Exzcursus 1x, in Epist- «d Galat.

6) Dissert. theol. de wotione vocis o«g£
ia Δ. T. Tübing. 1778.

7) Commentatio de vocum carnis et spi-
ritus genuino sensu. "Tübing. 1732.

8) Depotestate vocabulis oc9xoc et πνεύ-
ματος in N. T. subjecta. ΜΝ οι. 1775.

9) De vocum ocg£E et πνεῦμω ón Pauli
Epist. ad Galat. sensu. Ziwic. 1778.

Bendsten refert hiec verba ad philo-
sophiam orientalem (Miscell. Hafn.) et
Windischmann 2ie Philosophie im Fort-
gang der Weltgeschichte, seu Philosophie
in progressu historie mundi , part. x, lib. 2,
Bonne 1832, pag. 1889, ostendit affini-
tatem ipsius cum opinionibus in theolo-
gia Sankhiana receptis.

120 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

29. ftesp. Hos non plures, sed paucos omnino esse, sex cir-

citer aut septem, nec ante exortam Calixtinorum heresim. Ut

igitur precipuum istorum telum retunderent ex Joan. VI, 53:
Nisi, etc. petitum, inficiati sunt, Christum hic locutum esse
| de reali Carnis sue comestione 1). 'Àt immerito et contra com-
munem interpretationem, alioquin Calixtimi ea verba urgere
minime potuissent adversus Catholicos; imo et contra unani-
mem Patrum ac Conciliorum ecumenicorum sensum exposue-
runt Christi verba, ita ut merito a Maldonato temeritatis nota
iis inusta fuerit 2). |

δ. II.
Expenduntur verba institutionis Eucharistio.

90. Promissis suis stetit Christus, cum in postrema cena
nobis reipsa contulit Carnem suam ad manducandum, et San-
suinem suum ad bibendum; illam, inquam, carnem, quam
paulo post daturus erat in cruce pro mundi vita, et san-
guinem illum, quem in remissionem peccatorum erat effu-
surus. Hanc institutionem referunt Matthzeus XXVI, 26; Mar-
cus XIV, 22; Luc. XXII, 19; Paulus I Cor. XI, 23, iisdem
pene verbis. Sic igitur admirabilem hanc institutionem descri-
bit S. Mattheus: Ceneantibus autem eis, accepit Jesus pa-
nem , et benedixit, ac fregit , deditque discipulis suis , et ait :
Accipite et. comedite : noc ksr conpus mkUM, Ef accipiens
calicem gratius egit, et dedit illis, dicens: DBibite ex hoc
Omnes. HIC EST ENIM SANGUIS MEUS 7:0vi lestamenti, qui pro
multis 'effundetur in remissionem peccatorum.

91. Controversia, que& inter Catholicos etSacramentarios , seu
potius recentiorum Protestantium et Rationalistarum agmen,
agitatur circa istorum verborum sensum, hec est: num im na-
üva ac propria significatione verba illa intelligi debeant, prout
cum univérsa antiquitate semper intellexit et accepit Ecclesia
Catholica, dn vero in sensu metaphorico et figurato, ut con-
tendunt Protestantes et Ratonalistt, qui cam a possessione
sua exturbare nituntur. Cum Protestantes receptam doctrinam
impetere aggressi sint, in ipsos jure possemus totum proba-
tionis onus conjicere: ne tamen videamur intrinsecis etiam so-
lidisque argumentis destitui, ita Catholic Ecclesiz interpre-
tauonem vindicamus.

1) Nempe timuerunt, ubi non erat ti- tinus loco citato nec unum quidem ex
mor; uli enim suo loco videbimus, ex sanctis Patribus pro sua potuit afferre
ilis Christi verbis nullum erui potest sententia, plerique vero ex doctoribus
preceptum de sumenda Eucharistia sub catholicis, quos recenset, aperte con-
utraque specie. Urarium profitentur.

2) Loco citato, in vers. 53. Alber-

121

92. Ac 1^ siqua ratio esset inducenda metaphore, ea foret
vel quia substrata materia sensum literalem non patitur, vel

uia sensum figuratum ipsa verborum formula insinuat, vel

emum quia ex communi loquendi usu metaphora obvia est.
Haec sane precipua est hermeneutice regula. Jam vero nihil
ejusmodi in adductis Christi verbis occurrit. Non. primum, si-

uidem, etsi maxime adversarii conati sint adstruere repugnan-
tam in reali Chrisü. presentia, tamen ut postea ostendemus,
id ipsis impossibile fuit. Non alterum, cum nullum vel leve in-
dicium figurate locutionis in his verbis: Hoc est corpus meum,
hic est sanguis neus , reperiatur: non postremum, cum nus-
piam receptum sit aut fuerit, per panem corpus humanum
significari. | |

33. 2" Non solum Ahermeneutica, sed. ipsa philologia a verbis
Chris omnem amovet sensum figuratum. Nam verba, quie
Christus usurpavit in benedictione calicis, emphasim pra se
ferunt, quz in simplicem figuram cadere non potest; sic enim
juxta graecam vim reddi ea debent: Hic enün est sanguis ille
ineus , ille novi federis , ille qui pro multis in peccatorum
remissionem effunditur ; quod nec adversarii dissimulant, in-
ter quos Horneus, qui scribere non dubitavit: Unaquoque
syllaba in textu greco (praecipue vero articuli) insigniter
eiphatica est; qui preterea hanc istorum verborum subnectit
paraphrasm: 4c est emim meus ille sanguis: omnibus ju-
daice legis sacrificüs profiguratus, presertim vero effusione
el. aspersione sanguinis Agni Paschalis, ille sanguis sacri-
fic ad. confirmandum novum fedus mactati ;. ille sanguis
i210: effundendus pro multitudine, tam pro Gentibus quam
pro Judeis, in remissionem peccatorum , peccati sive ori-
Jinis sive actualis, etc. 1). Quorsum vero hec zsacüne eimn-
phatica verba? Nempe ut significaret Christus, si istos audia-
mus, vinum illud, utpote rubri coloris fuisse symbolum Sangui-
nis sui, et panem symbolum Corporis sive cadaveris exanguis,
quale est hominis in cruce mortui, quod fam siccum est quain
panis! quas est expositio Wetstenii, aliorumque haud pauco-
rum Protestantium 3). Quis hoc ferat?

PART. I. CAP I. DE REALI CHR!S'TI PIUES. IN EUCHAR.

1) Ax introduction to the critical study
and knowledge of the sacred scriptures,
fifth edit. corrected, seu Introductio ad
studium criticum et cognitionem Sacrarum
Scriplurarum , edit. 5, emendata, Lond.
1826, tom. rt. pag. 51'*t.

2) En verba Wetstenii ex ejus Comm.
- in. Matth. xxvi, 28, pag. 519: , Facile
quidem, inquit, intelligimus, quomodo
vinum rubrum possit significare sangui-
nem (nempe quia Eustathius in Z/iad. B.
. 233, Achilles Tatius lib. 2, v. 67, et
Plutarchus 2e Iside et Osiride , pag.313,
vinum rubrum terra aut uve sanguinem

appellant!). At non facile est intelligere,

quienam similitudo intercedat inter cor-
pus humanum et panem? Responderi
lamen polest, c«daver ezsungue , quale
est hominis in cruce mortui, fam sic-
cum esse quam panis : deinde Corpus
Christi, si mystice consideretur, ut caro
sacrificii, alere mentem, ut panis cor-
pus alit." Quam plana hzc sunt et acute
dicta! Attamen huinel hanc expositio-
nem sequitur, quam plurium interpre-
tum, nempe Protestantium , esse affir-
mat, in Comm. in Matth. xxvi, 28, ed.
Lips., pag. 512.

122 TRACTATUS DE EUCHARISTIA. -

94. 9" E parallelismo inter verba, quibus usus est Moyses
in pangendo Veteri Federe, et ea, quibus hic usus est Chri-
stus, dum Novum Fedus suum sanxit. Porro, quod Moyses

Exodi XXIV, 8, dixit: 7353. Ecce sanguis illius foederis,

quod pepigit Jehova vobiscum; idipsum, ut observat Glas-
sius 1), Hebr. IX, 20, ubi eadem verba recitantur, sic a Paulo
effertur : Hic sanguis "Testamenti, quod mandavit ad vos
Deus. Übi notandum adverbium r3 Ecce, rem ipsam, san-

euinem scilicet, palam ostendere, nec admittere figuras, um-

ras, aut metonymias; ipsam, inquam , rem adesse presentem
partücula hec demonstrativa ostendit, ita ut sensus sit: Ecce
sanguis victimarum , quo jam in vos distributo aut.sparso, hoc
fedus inter vos et Deum sancitur. Eandem igitur. demonstra-
tonis, scilicet rei presentis, vim habere omnino censendum
est demonstratvum pronomen τοῦτο, quod pro ^31 ibi po-

nitur. Cum vero eadem verba recitentur a Christo in sacre
cene institutione, ità ut Novum Foedus sanciendo Dominus ad
illud antiquum respexerit, et inde verba conjunctiva federalia
mutuatus fuerit, discriminis causa duabus tantum vocuülis z1eus
et 20v? additis: Hic est Sanguis ineus novi foederis, non est
dubium, quin et hic vere presens demonstretur Sanguis Chrisü
in eucharistico poculo; et propter paritatem rationis, etiam
vere praesens demonstretur Corpus Domini his verbis: Hoc
est Corpus meum.

95. 4" Id ipsum conficitur ex adjunctis: Christus enim in-
sütuebat et Sacramentum et Testamentum, ex utroque autem
omnis abesse debet metaphorica locutio, ac simplicissima com-
munique sermone: trita loquendi ratio in his adhiberi debet,
ne in re gravissima detur deceptioni occasio; alioquin nullum
censeretur testamentum, quo quis alteri legaret domum, do-
mus autem nomine intelligeret ejus imaginem aut figuram ?).

36. 9" Ex difficultate extundendi sensum metaphoricum et
fireuratum, quem, relicto sensu literali, consectantur adver-
sari. Ingenium suum torsisse veteres Sacramentarios ad as-
signandam in qualibet vocula figuram, quam frustra qucre-
bant, supervacaneum esse arbitror ostendere, cum res notis-
sima sit 3). Ast non minori labore Protestantes recentiores per-

1) Philologiu sacre a. Joan. Aug. Da-
thio vulgata, Lips. 1776, lib. 1, tract. 5,
pag. 395.

2) Cf. Maldonatum, Comm. in Matth.
xxvi, 26 et 28.

-. 8) €f. Bellarm. De Sacram. Euchar.

lib. 1, cap. 8, ubi inter cztera refert,

an. 1577 prodiisse libellum , ,in quo dz-
ceute numerantur haereticorum vel ex-

positiones vel depravationes horum pau-
corum verborum : Hoc est Corpus meum."
Ipsemet Cardinalis ibid. testatur, tot jam
prodiisse c:tate sua hereticorum expo-
sitiones, ut fere numerari non possent.
Nihilominus longum adhuc restabat iter
usque ad nostros Biblicos et Rationa-
listas.

κυ αν ἐν τος τῶν τὰ

ῥ - κῶν
mati

138

peram insudarunt , necdum enim scopum atügerunt. Alii enim,
ut vidimus, 'panem significare Corpus Christi autumant, eo
quod cadaver sit siccum et exangue; vinum porro Sanguinem
pre se ferre arbitrantur, eo quod utrumque sit rubri coloris,
ut Wetstenius et Kuinol 1); ali idem censent, quia Corpus
Christi in cruce affixàm, est alimentum animarum, ita ut sen-
sus Christi verborum sit: Hic est panis Corporis mei, seu
.etiam : Hic est panis federis mea morte instaurandi, αἱ
Eichhornius 3); alii.volunt Christum appellasse panem Corpus
suum, praecipue in eum finem, ut inde intelligeremus, ejus
passionem et mortem tam certo nostram esse quam. si ipsimet
pro nostris peccatis ponas dedissemus, ac Deo satisfecis-
semus. Ita Winer 3); alii vocem corpus de corpore Paschatis,
de Agno paschali, cibo federali, Christum sumpsisse conten-
dunt, ut Paulusius *), Kaiser 5, Stephani 9); ali autumant,
illis verbis Christum significasse quasi receptionem quandam ,
üniverse suce doctrine, exemplo et morte ipsius confirmat,
ut rursum Paulusius 7), et Wegscheider 8); quidam tandem in-
ficiantur, quidquam symbolis eucharisticis significari, ut Baum-
garten- Crusius 9). Quasi vero hec minime sufficerent, tum
ad orientalismum ac syriacismum confugiunt 19), tum ad glos-
semata, qua irrepserunt in textus Lucie ac Pauli !1); tum ad
fictum illud Protevangelium Arameum, ex quo autumant
Evangelistas et Paulum historiam de institutione. eucharistica
desumpsisse, nec bene illud intellexisse, aut in grzcum non
satis accurate transtulisse, ut Eichhorn!2), Kuincl!3). Demum,
Paley fassus est, talem in Protestantium explicatione (que ta-

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PR/ES. IN EUCHAR.

1) Loc. cit.

2) Ueber die Einsetzungs- Worte des
heil. Abendmahls, seu De verbis institu-
tionis sacre cene in ejusdem All/gc-
-eine Bibliothek , seu Bibliotheca uni-
versalis, tom. vi, pag. 771.

3) Comparative Darstellung d. versch.
christl. Lehrbegriffe, id est, Comparativa
ezpositio diversarum doctrinarum christia-
narum, Lips. 1821, pag. 78. Anmerk.2;
et Catech. Heidelberg., quest. 78, 79,
pag. 559, ubi inter cztera hiec leguntur:
.Num ergo panis et vinum sunt ipsum
Corpus et Sanguis Christi? Nequaquam
(0. . Christus non sine gravi causa sic
loquitur (penem appellans Corpus suum).
Videlicet, non solum ut nos doceat quem-
admodum panis et vinum corporis vitam
sustentant, sic etiam crucifixum suum
Corpus, et effusum suum Sanguinem,
vere esse animi nostre cibum et potum,
quo ad vitam :eternam nutriamur: ve-
rum multo magis, ut hoc visibili signo
ac piguore nobis certum faciat, nos non
minus vere Corporis et Sanguinis sui,
per operalionem Spiritus Saucti parti-

cipes esse, quam sacra ista symbola in
ejus memoriam ope corporis percipimus:
tum etiam, quod ejus passio et obedien-
tia tam certo nostra sit, quam si ipsi-
met pro nostris peccatis poenas dedis-
semus et Deo satisfecissemus."

^) Comment. v1, pag. 557.

5) Biblioth. theol. n, pag. 38 et seqq.

6) Das heil. AbendmaAt, Scilicet: Sacra
cena, Landsh. 1811, ed. 2, 1826, juxta
hunc Auctorem vox σῶμα pro nasn ai

(Rabbin.) de corpore paschatis, seu de
Agno paschali, cibo federali sumitur.

7) Heidelberg. Jahrb. 18241, Nov. pag.
1051. Juxta hunc Auctorem phrasis S«-
mere Corpus Christi huic alteri :quiva-
let: Cicerouem in succum et sauguinem
convertere !

8) ὃ. 179.

9) Biblioth. theol. pag. ^27.

10) Kuinoel loc. cit.

11) In «comment. De verbis instit. loc.
cit., tom. vr, pag. 759—772.

12) Ibid. pag. 769.

13) In MattA. edit. cit. tom. 1, pag. 713.

{3η THACTATUS DE EUCDHARISTIA.

men ipsi placet) reperiri difficultatem, que (ut minimum di-
cun) acrem incestigationem et eruditionem requirit, quo
amoveatur 1). Ita quidem strenui ac magni inter suos nominis
doctores omnia moliuntur, absurda qu:que devorant, sese in-
vicem lacerant et confutant, dummodo obvium et literalem
Chrisu verborum sensum declinent, Prazclarus sane, si quis un-
quam, catholice veritatis triumphus! | |

31. 6" Denique ceteris omissis, ex absurdis, quse ex ad-
versariorum hypothesi profluerent, catholica veritas evincitur
et confirmatur. , Nisi enim in sensu literali ac proprio ea verba
protulisset Christus, Apostolos ipse decepisset, et per eos Ec-
clesiam, qua, ut ex dicendis patebit, semper ea literaliter ac-
cepit, ac proinde Christus eam ineluctabiliter in turpem idolo-
latriam. conjecisset 3); quae omnia absurda sunt atque a divina
bonitate prorsus aliena. |

38. Sive igituf verba illa, quibus Christus Eucharistiam pro-
misit, sive ista, quibus eam instituit, in omnibus suis adjunctis
perpendamus, evidens est, Christum in Sacramento Eucha-
ris: non tantummodo esse ut in signo, vel figura, aut virtute,
sed vere, realiter, ac substantialiter in eodem contineri, prout
ex ulroque capite demonstrandum assumpsimus.

DIFFICULTATES.

39. I. Οὐ). Verba quibus Christus Eucharistiam instituit, pos-
sunt, imo et debent in sensu figurato intelligi. 1* Possunt, cum
compertum sit, in Scripturis verbum substantivum esse passim
in sensu s;gnificandi aut representandi usurpari. Ac a) Gen.
XLI, 26: Septem boves ... sunt septem anni; Dan. VH, 24:
Cornua ...reges sunt; Matth. XIII, 38, 39: Ager est inun-
dus; 1 Cor. X, 4: Petra erat Christus; Galat. IV, 24: Hoc
sunt duo testamenta; Apoc. I, 20: Septem stelle Angeli sunt
septem ecclesiarum; 6) Joan. X, 7: Ego sum ostium; XV, 1:
Ego sum vilisvera; c) Gen. XVII, 10: Hoc est pactum meum;
4) Exod. XII, 11: Est enim Phase (id est, itransitus) Domin.

1) The evidence of christianity, by W.
Petey. D. D. part. i, cap.3, edit. Edim-
burg. 1817, tom. it, pag. 91. Cf. Cl. Nic.
Wiseman in op. Hore Syriace, tom. 1,
Rome 1828, $.1 et seqq. ubi Horneum
egregie confutat.

?) Antea Protestantes idololatri:z ar-
guebant Catholicos, eo quod Sanctos in-
vocarent, eorumque imagines venera-
rentur, nunc ea calumnia relicta, eos-
dem idelolatri:& reos traducunt ob ado-
rationem SS. Eucharistiz. Cf. inter cz-
tera opusc. cui tit. 76 letters of Omega
aud Omicron on transubstantiation , by the

Rev. Francis P. Henrick , Louisville 1828,
in quo minister protestans Americanus
acerbe conqueritur de pluribus idolola-
trarum myriadibus, vid. pag. 12 et seqq.
et pag.25 et seqq. Nempe vanissimi isti
homines superbissime prasumunt, suis
nugis et perpetuis contcadictionibus se
demonstrasse, contra apertam adeo Scri-
pUurarum auctoritatem et sensum per-
petuum traditionalem Ecclesi: Catholi-
cie, non contineri in Eucbaristia, nisi
panis frustulum et vinum rubrum. Ec-
quis tantam ferat audaciam ?

- "
o RS d. ae naue 2 0

125
Hi porro textus paralleli sunt textibus Matth. XXVI, 26; Marci
XIV, etc. 1). Quemadmodum igitur quadruplex illa textuum
classis verbum esse in sensu significandi ac representandi ex-
hibet, ita pariter et isti. 2" Accedit consuetudo figuram ex
nomine subjecti appellandi: quid enim communius, quam de
sunulacris et imaginibus dicere: Hic ést Plato, hic est So-
crates? Ergo.

40. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. inin. Si parallelismus
exurgeret ex similitudine vocis, seu verbi, frans. si exurgat
ex similitudine rei, neg. Nisi enim ex rei similitudine petatur
locorum parallelismus , ex sola similitudine vocis seu verbi nihil
conficient adversari. Ipsi enim congerunt nonnulla loca, in
quibus verbum esse pro representare aut significare ponitur;
at Catholici iisdem opponunt mille alia in quibus verbum esse
proprie sumitur. $1 ergo illi seligunt sua ut parallela, nostris
rejectis, Catholici innumera proferunt ut parallela in sensu
proprio, excludendo pauca illa, qua pro se afferunt Protestan-
tes, nec ullus patebit controversie exitus ; ut igitur aliquid pro-
ficerent, deberent ostendere aliquas in controversis locis inesse
proprietates, qua ipsa ad suam classem determinent.

Al. Jam vero quid est parallelismus? En quid respondeant
ipsimet Protestantes? Ernest: Proacénum erit, mquit, con-
siderare, an vera sünilitudo sit, satisque siniliu sint loca,
hoc est, an sit in utroque eadem res, non modo idem ver-
buin 3), cui ÀÁmmon vehementiorem hanc notam subjecit: T'e-
nendum itaque, sanilitudinem rei non verbi parere paralle-
lismum. Hanc regulam adoptavit etiam Horne 3). Hinc sequi-
tur, non sufficere quod verbum esf in utrisque textibus oc-
currat, sed debet praterea ad parallelismum constituendum
agi de eadem re vel subjecto.

42. Applicando porro hanc regulam locis controversis, facile
est colligere, in nulla ex quatuor textuum classibus adductis
reperiri parallelismum cum verbis institutionis. Ut enim cetera
omittam, in illis semper agitur de. explicatione symboli, in
loco autem nostro agitur. de znstitutione alicujus symboli, et
de tali instituüone, qua non ex natura rei, sed ex sola pendet
positiva voluntate instituentis; cum nulla intercedat. similitudo
inter panem et Corpus Christi. Quoniam igitur non agitur in
objectis textibus de eadem re, aut de eodem subjecto, nullus
propterea habetur inter utrosque textus parallelismus.

PART. 1. CAP. I. DE REALI CHRISTI PH/ES. IN KUCHAR.

1) Omnes textus, quos huc referri au-
tumant Protestantes , jamdiu collegerat
A. Clarke in op. A discourse on the na-
ture , institution and design of the holy
eucharist , commonly called the sacramenut
of the Lord's Supper, edit. 2, Lond. 181^,
pag. 51 et seqq. Ex eoque ceteri ex-
scribere solent, et perinde ac si Catho-

lici nunquam eos excusserint, perpetuo
obtrudunt, veluti novam difficultatem
objicientes.

2) Instit. pag. 61.

3) Loc. cit. pag. 308. Cf. etiam Jahn
Enchiridion Hermeneutiee generalis. Vien.
1812, cap.3, De locis parallelis, pag.81.

126 TRACTATUS:DE EUCHARISTIA. |

43. 'lTransmisimus autem. primum membrum distinctionis,
1" quia plura ex iis locis, que adducuntur tanquam parallela
in sensu significandi, reipsa talia non sunt; habito enim re-
spectu aut ad subjectum, aut ad priedicatum in illis locis sepe
verbum esse retinet proprium sensum. Ex parte quidem sub-
jecti, cum usurpatur tanquam specialiter modificatum ex occa-
sionis circumstantiis et quasi spoliatum illa qualitate materiali,
qui identitatem cum alio subjecto destruit; sic cum Paulus
dicit: Petra erat Christus, vox petra non petram materialem
declarat, sed mysticam seu spiritualem ; quare Apostolus ibid. :
Bibebant, inquit, de spiritali consequente eos petra, petra
autein erat Christus, et hac ratione verbum esse suam genui-
nam vim retinens identitatem tantüm exprimit similitudinis,

us intercedit inter subjectum et przdicatum, nos porro ex
difficultate idearum abstractarum ei substituimus notionem re-
presentationis. Ex parte vero pradicati, cum istud tanquam
adjectivum , vel epithetum subjecto tribuitur, cum scilicet sub-
jecto tribuitur praedicatum tanquam concreta expressio quali-
tatum ad aliud subjectum pertinentium ; ut si quis diceret:
Petra erat Christo similis; ubi nomen Christi ex omni parte
enunciat qualitates, quas quis in petra deprehendit, quaeque

re se ferunt similitudinem cum Christo; et sic rursum ver-
bus esse suam propriam retinet significationem, et exprimit
identütatem qualitatum, quz insunt subjecto et predicato, ex
quibus 'exurgit similitudo que enunciatur inter subjectum et
praedicatum 1). Id ipsum de cseteris ejusmodi locis dicatur. -

44. Debemus ergo reJicere sensum literalem, si duo mate-
rialia objecta indicantur tanquam identica, uti in locis citt. in
sua ordinaria significatione accidit. Sed hoc non habet locum,
quando unus ex his terminis vage et indefinite profertur, at-
que existentiam subjJectivam non habet, donec hanc alter ter-
minus ipsi conferat. Christus enim non dixit: Panis est Corpus
:iewm , sed hoc, quod nihil aliud est, quam corpus, quocum
in fine sententie identificatur; quod magis ex graeco textu:
Τοῦτο ἔστι τὸ σῶμα μοῦ, patet, ubi τοῦτο ad ἄρτον, ob ge-
neris differentiam, nullatenus referri potest 2).

45. Ad locum classis. d) speciatim quod spectat nempe Exod.
XII, f1: Est enim Phase (id est, transitus) Domini, qui est
egis pro Zwinglio suce figurate interpretationis, observat Ro-
senmuüller, hebraice dativum esse: Domino Pascha seu Phase
hoc est 3). Atqui hec constructio semper significat. aliquid
sacratum , dedicatum, ut Exod. XX , 10: Sabbatum (devotum)

1) Cf. Maldon. I» Matth. xxvi, 26. glossam, qui in hunc loc. τοῦτο pro
2) Ex qua afimadversione intelligi- οὕτος ὁ «gvoc positum esse autuinat.
mus, esse prorsus arbitrariam Kuinolii 2) nim NY" nDD

PART. 1. CAP. I. DE REALI CHRISTI PR;ES. IN EUCHAR. 127

Domino 1), et XXXII, 5 2, uti etiam v. 27, cap. XII, Exodi, qui
alludit ad. v. 11, sic legi ad verbum debet: Hoc est Domino
sacrificium Paschatis 3), ubi sermo est de festo paschatis, non
tanquam de emblemate £ransitus Domini, sed tanquam de ejus
sacrificio, et res, de qua ita sermo est, dicitur sacra Deo. Ver-
bum hanc ideam exprimens debet sumi in suo strictissimo sensu
ac propria significatione, nam affirmat factum consecrationis
ipsius. Reddendum ergo: Hoc est festum. Paschatis sacrum
Domino. Ex quibus intelligimus, prorsus a£ruz fuisse spiri-
tum illum, qui Zwinglio hunc textum *) proposuit.

46. Ad 2w, Neg. parit. Nam in his phrasibus explicatur sym-
bolum ac figura jam pro tali habita. Simulacrum enim aut 1ma-
sinem esse figuram, est de ejus essentia, ac in ipsius defini-
tionem necessario ingreditur có representare, hoc ipsum con-
ventio, hoc oculi ipsi docent: ergo deest tantum notio, cujus
sit. Non ita de pane res se habet, uti patet. Insuper, si num-
mum, cui regis imago impressa sit, exhibens diceres: Hic est
rex ,intelligereris utique: non item vero si frustum auri osten-
dens iisdem verbis utereris.

47. TI. Οὐ). et inst. Atqui Apostoli non aliter, quam in sensu
figürato, accipere poterant aut debebant Christi verba: 1" quia
probe noverant, rem plane impossibilem sibi exhiberi per verba
literaliter intellecta 5); non poterant proinde, etsi vellent, ea
literaliter sumere 9). 2? Quia animus ingenuus, etl qui nondum
omnem humanitatem exuit, non potesl non ingenti horrore
perfundi, incidens in eam cogitationem quod sibi vescendum
sit carne ac sanguine hominis, nedum summi bencfactoris,
amici, magistri. Itaque discipuli Christi non sine cunctatione
ac vehementi contradictione, quam aliis in rebus miris ac novis
sibi visis prz se ferre non dubitarunt, fructum tam flagitiosum
et inauditum, tanquam legem, imponi sibi passuri fuisse vi-
dentur. Quum vero in sacra cona instituenda nihil eos offen-
deret aut in admirationem raperet, cogitasse videri debent de
fructu, qui quamquam sub imagine oblatus, tamen animo, non
corpore perciperetur ?). 3" Quia Judzis eo tempore gravi lege
interdictum erat, ne sanguine vescerentur, hoc ne iis quidem
licebat, qui e paganorum numero inter Christianos recepti es-
sent. Jam vero, si in sacra cena instituenda Apostolis verus

logy , by George Prettyman. (Tomline)

i nime Dav Lord Bishop of Lincolu, edit. 2, 1799,
2) nim oin ; vol. 119 pag. 183. j
24 ? ΤΉΝ 6) Clarke op. cit. pag. 51, Tomline
3) nyvo δ nas n1 loc. cit. pag. 198.

7) ha Schelz Die christl. Lehre vom

4) Cf. Rosenmüller ScAo/. in cap. Xil, heil. Abendmahl, seu. Doctrina christiana

11, Exodi, | de sacra cgna, Lips. 1824, pag. 70 et

5) Ma A. Clarke op. cit. pag. 51, et 5644. Quid porro per /ructwm sibi velit
Tomline in op. Elements of christian theo- hic Auctor non satis intelligitur.

128 TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

sanguis bibi visus esset, necesse erat, ut hunc usum a cseteris
secernerent, et quantum Christi Sanguis a vetito potu distaret,
aut ostenderent aut saltem vel leviter alicubi significarent. Ve-
rumtamen nusquam in N. T. ubi Christianorum epulae, quibus-

cum sacra cene usus conjungi soleret, commemorantur, ne

minimum quidem additur, quod indicet corpore gustari San-
guinem et Corpus Christi 1). 4? Quia sensus obvius verborum
Christi. erat Apostolis sensus figuratus. Judei enim Pascha ce-
lebrantes dicebant: Hic est panis afflictionis (scilicet reprz-
sentatio vel memoria illius panis) quem manducarunt patres
nostri in terra /Egypti. Ergo viri (scilicet Apostoli) his phra-
sibus audiendis adsueti, eundem plane sensum Christi verbis
inesse intelligebant; item phrasis Corpus Paschatis dicta de
Agno paschali Apostolis speciem symboli suggerebat in verbis
Chrisu 2). 5* Quia denique Christus syriace, seu syro -chal-
daice locutus est, porro in ea lingua μην vocabulum habe-
tur, quo significandi , representandi , denotandi idea expri-
inatur, Hinc fit ut locutio illa Aoc est. sepenumero usurpetur
in Sacris Literis non alio sensu, quam pro ista: hoc repre-
sentat seu significat. Volens propterea Christus dicere: Hoc
representat Corpus meum, non aliter exprimere id potuit
quam dicendo: Hoc est Corpus ineum 3). Ergo sive substratam
materiam, sive indolem personarum, sive archzologiam, sive
philologiam spectemus, constat, etc.

48. Resp. Neg. anf. Ad 1" prob. vel Neg. vel Dist. Si
Apostoli possibilitatem aut. àinpossibilitatem alicujus doctrina
adhibuissent tanquam criterium ad Christi verba interpretanda,
irans. scilicet hec objectio aliquam pre se ferret difficultaus
speciem; si Christi auctoritatem, zeg. Nam Apostoli etsi pii,
tamen ex classe illiteratorum erant, qui hanc unam proposi-
tionem putant esse contradictoriam, scilicet, quod aliquid sit
Deo omnipotentü impossibile. Christum vero omnipotentem
esse Apostoli crediderunt, et ex pluribus ejus miraculis colle-
gerunt, cum eum viderint mortuos suscitare, super aquas am-
bulare, aquam in vinum vertere, turbas quinque panibus sa-
tare, etc.; quod pariter collegerunt ex doctrinis, quandoqui-
dem postquam Christus ex. gr. dixi: Apud homines hoc um-
possibile est, non addidit: Sed apud Deum hoc est possibile,
sed potius adjecit: Apud Deum autem: omnia possibilia sunt.
Cf. Matth. VIIE, 10; IX, 28; XIX, 19, 26; Joan. XI, 21, 22, 41,

42; XX, 19, 26 1). Cum igitur diversam omnino semitam te-

1) Ibid, 1826, pag. 51, fatetur, nihil hoc argu-
2) Sic Whitby in op. Commentary o2 mentum valere, quod ducitur ex impos-
the Δ. T., Lond. 1744, vol. 1, p. 256. sibilitate; nam asserit, veritatem hujus
3) lta Horne op. cit. part. ii, cap. 5, nostre catholice doctrine de transub-
sec. 1, tom. 11, paz. 590. stantiatione, seu de reali ac substan-
^) Recens auctor protestans Dr. Fa- tiali Corporis Christi presentia in Eu-
ber in op. Di/ficulties of Homanism, Lond. charistia, eque ex positiva auctoritate

-—— — — — Kr ———Á—ÉÉE— T

Lm e

"ar AIT. ΟΣ ὡς... «s

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PIJES. IN EUCHAR. 129

nuerint Apostoli ab ea, quam tenent Protestantes ac Rationa-
liste, subjicientes scilicet doctrinam examini rationis, ut de ejus
veritate aut falsitate judicium ferant, ne locum quidem habere
potest objecta difficultas; Apostoli enim captivabant intellectum
in obsequium fidei, rationem auctoritaü subjiciendo.

49. Ad i», Dist. Si corpus ac sanguis sumenda essent in
propria specie, conc. si sub symbolis et in specie aliena, neg.
Utique inhumanum est homines vesci humana carne, quam ipsi
dilaniaverint, ac sanguinem: potare quem ipsi fuderint; ast Dei
hominis Carne et Sanguine per ingens prodigium sub aliena
specie latentibus animam nutrire, se hac ratione arctissime con-
jungere cum benefactore omnium maximo, amico omnium fide-
lissimo, Salvatore demum ac Deo ipso ad hauriendam omnium
gratiarum copiam, et ad obtinendum immortalitatis ac futuri
resurrectionis pignus, non solum nihil habet quod offendat, sed
argumentum est fidei ac dilectionis maxim:. Profecto novi no-
stri Capharnaite, qui nihil nisi abjectum atque carnale sen-
tiunt ac sapiunt, ex eo offenduntur, quod omnium seculorum
admirationem excitavit, et gratum animi sensum vel ab invito
pectore extorsit. Nonne et ipsi matrum suarum lacte fuerunt
enutriti, quod nihil est aliud quam quadam carnis et sanguinis
humani modificatio ?

90. Ad 3", Eadem esto distinctio. Non enim opus erat Apo-
stolis fideles de hoc discrimine admonere, cum res ipsa per se
pateat. Falsum preterea est, nuspiam in N. T. commemorari,
aut ne minimum quidquam addi, quod indicet, in epulis Chri-
stianorum sacris ore gustari Sanguinem et Corpus Christi. Ec-
quid aliud sibi volunt verba Apostoli I Cor. X, 16: Calix bene-
dictionis , cui benedicinus, nonne communicatio Sanguinis
Christi est? et panis, quem franginus , nonne participatio

solius revelationis pendere, ac myste-
rium SS. Trinitatis. Quare non alia via
nisus est se subducere ab illius pon-
dere, quam eam negando.

Optime Maldonatus in cap. xxvr Matt.
26: , Multa in christiana religione diffi-
ciliora mysteria, et ab humano sensu
remotiora, et nos et illi (C«/viniste) cce-
debamus, Trinitatis, Incarnationis Chri-
sti, carnis resurrectionis. Nullum eo-
rum in Sacris Literis tam dilucidis, tam
perspicuis, tam disertis verbis explica-
ium erat. Cur illa credunt, hoc etiain
non credunt? Cur in illis figuras non
inveniunt, ubi Ariani, Marcionitz , Ma-
nichzi, Origenist inveniebant? Hic in-
veniunt, ubi illi non invenerunt. Cur,
quando semel religionis lineas egressi
sunt, non fiunt graviter, et rebusomni-
bus heretici? Dus, ut opinor, eos re-
tinent caus? . . . Altera, quod sua eos

Tom. VIII.

incredulitas , quam pro fide ducem se-
quuntur ip hunc, qui magis apparebat,
scopulum primum impulerit in alios im-
pulsura postea, cum minoribus in rebus
exercitati ad majora molienda aptiores
erunt. Habet enim heresis, et incredu-
litas, sicut omnis doctrina, methodum
suam, ut ab his, quie notiora nobis, et
propiuquiora sunt sensibus , exordiatur ;
et per gradus ad majora, remotioraque
perveniat. Experientia docti loquimur.
Multos jam Calvinistas videmus, qui in-
geniosiores et magis increduli, id est,
magis Calviniste citeris erant, eo jam
pervenisse, ut qua ralione hoc prius
mysterium non credebant, nunc Trini-
tatis mysterium non credant, cieteros-
que Calvinistas, sicut Calviniste nos,
tanquam nimis simplices et credulos ri-
deant." Quid si Maldonatus in nostros
Bationalistas incidisset?

190 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

Corporis Domini est? Ubi Κοινωνία sonat realem participatio-
nem, uti in v. 18 participes altaris, κοινώνοι dicuntur. Judzi por-
ro ac ethnici non figuram carnis, sed carnem'ipsam immolatam
comedebant, ergo et Christiani, quibuscum illi conferuntur. Quid
rursum aliud ferunt ejusdem Apostoli verba, ibid. XI, 27: Qwui-
cumque manducaverit panem hunc, vel biberit calicem Do-
inini indigne , reus erit Corporis et Sanguinis Domini? Ubi
reus, ἔνοχος, dicitur de pena ob offensionem personalem ),
quod profecto de mero symbolo dici nequit. Hoc ipsum ad-
struunt, que subdit ib. v. 29: Noa dijudicans Corpus Domin.
Quaenam enim ratio aut necessitas haberetur hujus distinctio-
nis, si Christ Corpus reapse non adesset? At adversarüus no-
stris forsitan hzc erunt totidem glossemata, qus in textum ir-
repserunt.

51. Ad "nm, Resp. 1^ Neg. hunc ritum Jam ztate Christi ob-
ünuisse, ut Judaei in celebratione cenz paschalis illa. verba
proferrent. Nam neque in tract. Pesachim , neque in tract,
Beracoth (in Talmude), neque apud veteres quoscumque ver-
bum aliquod de hoc ritu occurrit. Omnium primus sec. tandem
XH, Maimonides illam formulam memorat; verum et ipse ex-
presse testatur, hanc formulàm quz stante adhuc secundo
templo nondum obtinuerat, solum post vastationem templi et
magnam captivitatem usu receptam esse, dicens: Ecce autem
formula hymni ejus , quem nunc temporis omnes omnino Ju-
dei longe lateque dispersi ac dissipati ad inensam ineunte
Paschate recitant. Arrepto poculorum altero ita. dicunt:
Ex 4ügypto properantes excessimus. "Tum vero. hymnum
incipiunt istum: Hic est panis affliclionis, etc. ?). Accedit
etiam quod in illo hymno una tantum commemoretur identitas
qualitatis; panis enim azymus quem Hebrzi comedebant, ipsis
in mentem revocabat afflicuonem quam perpessi fuerant patres
eorum in /Egypto, contra vero Christi verba testamentaria sunt,
ac novam insütutionem referunt. Quare nulla reperitur inter
utramque formulam necessitudo aut comparatio 3).

1) Sane, reus ἔνοχος dicitur de pena,
et quidem mortis, Matth. xxvr, 66, de
addictione ad tribunal ibid. v, 21, 22;
semel de objecto quod offenditur, cf.
Jacob. n, 10: Erit omnium reus (scili-
cet praeceptorum). Item in Jure Rom.:
Heus lese majestatis. Hoc certe de sym-
bolo dici nequit. Quando Ariani statuas
Imperatoris Constantini male tractarunt,
aulici ei blandientes dixere: En quomodo
facies tua limo operitur ac male feda-
tur; Constantinus faciem suam manu
explorans respondit: Ego nihil sentio.
Si Christi Corpus in Eucharistia non ad-
esset, Paulus aptius et melius ex bo-
nitate vel aucloritate Christi arguisset,

quam ex offensione personali. Nam qui
regem non afficit injuria personali, non
tenetur reus majestatis, saltem stricto
sensu. .

2) Schoettgen. Hore hebraice et Tal-
mud., tom. r, pag. 227.

3) Cf. ibid. Qui preterea addit in rem
nostram: ,Ponamus vero, nondum ta-
men concedamus, verba isthzc ad ulti-
mam antiquitatem pertingere, tamen non
probant id, quod probare debent. Nam
legitimus eorum sensus procul dubio ta-
lis est: Hic est panis, quem Deus nos
hoc tempore comedere jubet , iu memo-
rium rei, que circa exihum ex «Egypto
cum patribus nostris gesta est. Qui sen-

PART. L ΟΑΡ. 1. DE REALI CHRISTI PRAES. IN EUCHAR. 131

52. Ad alteram formulam quod attinet, ostendit Schettge-
nius, a (guph, nempe corpus) esse syriacismum, qui perinde
valet, ac veritas seu existentia realis alicujus rei, ac propterea
si iisdem verbis Christus usus esset in institutione Eucharistiz,
magis confirmaretur thesis. Nam verba: Hoc est Corpus meum,
hunc sensum pra se ferrent: Hoc sum ego ipse 1).

93.- Ad 5", Neg. nullum in lingua syriaca vocabulum inve-
nir, quod ideam sigmificandi aut representandi exprimat.
Etenim Cl. Wiseman productis auctoritatibus magno numero
ostendit, in ea lingua A11, 1mo 5^ voces haberi, ad hanc ideam
reproesentationis exprimendam; quin etiam ulterius progres-
sus, demonstrat auctoritate scriptorum syrorum, Christum alia
omnino ratione ab ea quam tenuit, debuisse verba proferre, si
intendisset solum symbolum sui Corporis in pane nobis relin-
quere, exclusa realitate ?). Adde, sensum verborum Christ

sus ex parte coincidit cum verbis Chri-
sti: Hoc facite in meam commemoratio-
4em. Porro verba ista non id notare
possunt: Hic panis significat panem , vel
est signum panis, quem majores nostri sub
ezitum ez Egypto comederunt. Nam cui-
nam rei illa significatio conduceret ? Deus
precepit, ut resipsis quotannis in memo-
riam reduceretur, id quod ex Sacris Li-
teris constat: ergo panis ille nihil am-
plius significare potuit. Qu:e verba Judaeis
nunquam in mentem venire potuerant, ad
ea Christus quoque non respexit; nec,
si id fecisset, hoc, quod adversarii vo-
lunt, denotant ; ex iis male explicatio
verborum institutionis desumitur."

1) Sed audiamus iterum Schettge-
nium, qui ibid. pag. 228 hsec habet:
».Nondum probatum est illud, usitatam
fuisse, Judaeis hanc formulam: |53 ^y
nas bw Hoc est corpus Agni paschalis ;
adeoque res nullo adhuc argumento est
adstructa. Deinde, quod vox J£)3 in bac
locutione occurrit, id ex idiotisimno lin-
gus, scilicet dialecti syro - chaldaicz,
qua Judai tunc temporis utebantur, de-
rivandum est: dum corpus rei pro re ipsa
dixerunt, quemadmodum σῶμα τῆς ἁμαρ-
τίας et σῶμα τοῦ ϑανάτου dixit Paulus
in Epist. ad Rom. Observamus porro
vocem ΓΤ) non frustra addi, sed ad de-
notandum id, quod Latini alias dicunt i//e
ipse. Si ergo Christus panem porrigendo
dixisset : 12) n] Hec sum ego ipse , ni-
mirum totus Christus, sequeretur hoc
absurdum, quod Pontificii, si quis eo-
rum iuvenisset, summopere exoscula-
rentur, nimirum totum Christum cum
solo pane exhiberi." Auctor porro qui
hic scribit est lutheranus.

2) Cf. In erudito op. cit. Hore syriacce
ὃ. ^ etseqq.,'scopum quem sibi proposuit,
tanta aucLoritatum et exemplorum copia

ps
obtinuit, ut Horne in vrr editione intro-
ductionis su: penitus sustulerit asser-
tionem doctoris Clarke, quod lingua sy-
riaca nullam vocem habeat, ad expri-
mendam ideam representandi. Inter cz-
teros scriptores Syros, quos adducit Cl.
Wiseman, eminet S. Maruthas Tangri-
tensis Episcopus, qui floruit sub finem
s2c.1V, quique in Commentario «d Evan-
gelia motiva institutionis SS. Sacramenti
pandens ita scribit: ,,Preterea etiam pri-
vati fuissent communione Corporis et
Sanguinis fideles posteriores (nisi Aoc
Sacramentum Christus instituisset) , sed
nunc, quotiescumque ad Corpus et San-
guinem accedimus, et super manus no-
Stras accipimus, sic credimus nos Cor-
pus amplecti et nos carnis ejus et os-
sium ejus (participes fieri), juxta id quod
scriptum est. Jnimvero Christus illud
non appellavit /ypum aut figuram, sed
(dizit): Vere hoc est Corpus meum, et
hic est Sanguis meus." Quid aptius ad
confundendos nostros Protestantes orieu-
tulistas ?

Quid si adderetur, Christum Domi-
num minime lingua syra, aut syro-chal-
daica usum esse, sed peculiari dialecto
hierosolymitana nuacupata, quie eadem
est cum lingua rabbinica? Hem porro
ita se habere, patet ex versione syriaca
N. T. in qua verba dialecto A4ierosolymi-
απ à Christo usurpata quaque refe-
runtur ab Evangelistis, ex. gr. E/ eZ
l«mma sabactani , aliaque ejusmodi, in-
terpres syrus verlit in linguam syriacam.
Jam vero lingua rabbinica, seu dialectus
hierosolymitana, vocibus ad significan-
dam »representatiouem, figuram, symbo-
ium abundat, uti ostendit Cl. Drach. in
op. Juscription hebraique , edit. 2, Rome
1831, pag. 33 et seqq. Attamen nullus
est inter Protestantes οι θα , qui

1323 TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

a Scriptoribus sacris, qui grece scripserunt, fuisse deter-
minatum. |

55. III. Οὐ). 1* Etiam post consecrationem , vinum Luc. XXII,
18, a Christo dicitur generatio vilis ; et Matth. XXVI, 29, ge-
nünen vilis; 2" uti et post consecrationem alterum symbolum
pariter panis vocatur ab Apostolo I Cor. X, 16; 3* Christus ex
Act. III, 21, remanet in celo usque in tempora restitutionis
omnium, nequit igitur presens esse in Sacramento 1), 4? Co-
gitarl praeterea nequit, Corpus et Sanguinem Christi etiamnum
in cena sacra vere exhiberi, quia ex ipsorum formule istius
defensorum sententia, Christo ad dexteram Dei exaltato nec
corpus terrestre nec sanguis animalis esse potest, sin autem
aliud corpus, glorificatum. quod dicitur, illi attribueris, nihilo
magis fit clarum, ejusmodi corpus, ubicumque Eucharistia ce-
lebratur, vere adesse vel saltem operari posse; namque com-
mentum illud de unione sacramentali plane incomprehensa, at
vero credenda, ad scholasücorum somnia omnino relegandum
est. 9" Manifestum est, exhibitionem veri ac substantialis Cor-
poris et Sanguinis Christ in sacra cena plane nullius frugis
esse, quippe quum effectus supernaturalis nec experientia per--
cipi queat, nec aliud quidquam, quam quod simplici panis et
vini usu, efficiatur. 6" Qua quum ita sint, per se patet, Jesu
Christo, qui sapientissime cultum Dei internum, eundemque
rationalem, precepit (Joan. IV, 24; VL 63; Rom. XII, 1; I Thess.
V, 21), sententiam istam omnino attribui non posse, nisi lucu-
lentissimis Scriptorum sacrorum testimoniis confirmata fuerit ?),
1" In tanta opinionum et superstitionum diversitate concluden-
dum est nullum alium fructum ex hac symbolica et mnemonico-
practica insütutione colligi posse, quam 2noralem. et allego-
ricain significaüonem ; 8" praesertim quum hic ritus, quatenus
vel vera vel symbolica quadam corporis humani manducatione
et sanguinis humani potione continetur, etsi recentioris statis
hominum judiciüs et moribus non seque, ac populorum ant-
quiorum opinionibus atque institutis conveniat, tamen nostra
etiam zetate, dummodo sapientér et &vi cultioris ingenio acco-
modatus fuerit, in usum moralem optime converti potest 3).

δῦ. Resp. Ad 1", Neg. Nam de poculo diverso ab eo quod
fuerat consecratum objecta verba protulit Christus, ut ex S. Luca
constat, et nos inferius ostendemus.

96. Ad 2, Dist. Emphatice tamen dicendo panem Auc,
conc. simpliciter Apostolus vocat panem, zeg. Preterea, etiam-
num Catholici ἜΘΟΣ κ΄ vocant panem sanctum οἱ eter-
n& , dicunt: Panem colestem accipiam; attamen realem pre-

hanc difficultatem e syriaco sermone pe- 1) Ita Horne loc. cit. et cum eo Fa-
titam non urgeat! €f. citt. Le:ters of. ber et Tomline.
Omega aud Omicron, etc. pag. 10. 2) Sic Wegscheider $. 177.

3) Wegsch. $. 179—180.

PART. L. CAP. I. DE REALI CHRISTI PRJES. IN EUCHAR. [88

sentiam probe credunt. Neque illud omittam, frequentissimum
esse in Scripturis loquendi usum, ut res Jam immutata priori
- nomine quod obtinuerat appelletur: sic Joan. IX, 17: Dicunt

ergo ceco (jam videnti); Exod. VII, 12: Devoravit virga (jam
serpens) Aaron virgas (jam versas) eorum , et alibi passim.

91. Ad 3", Conc. ant. Neg. conseq. Nam neque Catholici ne-
gant Christum in celo manere; hinc patet rem reduci ad que-
stionem philosophicam de reduplicatione, seu mullilocatione
corporum, de qua postea. Sensum objectionis refellit Paulus
affirmans Christum. sibi in itinere presentem adfuisse, 1 Cor.
XV, 8: coll. Act. IX, 5; XXII, 8. |

98. Ad m, Dist. Cogitari nequit ab iis qui negant tum Christi,
tum caeterorum hominum resurrectionem, uti faciunt. adver-
sarii nostri, 60226. a Catholicis, qui utramque credunt, 226g.
Nam hi cum S. Gregorio M. confitentur, Corpus Christi post
resurrectionem esse ejusdem nature et alterius glorie ac fue-
rit corpus passibile. Si ejusdem nature est Corpus Christi glo-
riosum ac fuerit ante passionem, Jam sequitur et esse corpus
terrestre, et sanguinem anznalem habere. Quod autem cor-
pus gloriosum vocetur a Paulo spéritale, 1 Cor. XV, 44, ratione
diversi status ita illud nominat. |

59. Ridiculum porro se exhibet Wegscheider, dum ad scho-
lasticorum somnia amandat commentum de wzone sacramen-
(ali, cum illud omnium primus excogitaverit ipsius parens Lu-
therus in suo dogmate de zmpanatione. Jus porro clamat suum
cuique esse (tribuendum. Nos ei tam preclaram gloriam. non
invidemus. | |

60. Ad 5", Neg. nullius frugis esse exhibitionem Corporis et
Sanguinis Domini in Eucharistia. Multiplicem ejus utilitatem su-
perius commemoravimus. Denique, si Christus id prestitit,
blasphemi tantum hominis est affirmare, ejusmodi exhibitio-
nem nullius frugis esse. Da amantem, diceret: S. Augustinus,
et sentit quod dico ... si frigido loquar, nescit quod loquor.

61. Ad 6", Dist. Precepit Christus cultum internum una cum
cultu externo, conc. ad exclusionem cultus externi, zeg. ut ex
dictis suo loco constat. Quod autem additur, non posse tribui
Christo sententiam de reali Corporis sui presentia et comestio-
ne , nisi /uculentissimis Scriptorum sacrorum testimoniis con-
firmata fuerit, magis prodit scriptoris, quem impugnamus, im-
pietatem. Etenim paulo ante scripserat. Quod Apostoli, qui-
óus lege mosaica strenue interdictum erat. sanguine vesci,
sacro quodam horrore perculsi ejusmodi epulas thyesteas
(a Christo propositas) repudiaturi fuissent, si vero sanguine
et corpore sumani benefactoris ipsis vescendum erat 1). Pro-

1) 8. 177, p. 556. Quibus non conten- Cicero De Nat. Deor., lib. 1, cap. 20:
tus impudens homo jin n. 0) hic addit: In Deo quid sit quasi corpus, aul quasi

134 j

inde Juxta ipsum, si minus luculenter locutus Christus fuisset,
eum minime intellexissent Apostoli, si verbis vero luculentis-
simis Corpus suum edendum et Sanguinem potandum dedisset,
sacro horrore perculsi exhibitionem suarum epularum thye-
stearum repudiassent. Quirimus praterea , quibus luculentio-
ribus verbis potuerint uti Scriptores sacri, ut testarentur Chri-
stum nobis verum Corpus suum manducandum, et Sangui-
nem bibendum dedisse? Quid clarius, quid luculentius verbis
Christi: Accipite et comedite: hoc est Corpus meum; bibite,

TRACTATUS DE EUCHARISTIA,

hic est. Sanguis meus? Adeo enim luculenta sunt, ut tota ar--

chaologia, et philologia, si superis placet, excussa, omnibus
grammaticorum argutiis excogitatis, syriaco, orientali et occi-
dentali sermone investigato, eorum tamen perspicuitatem hacte-
nus adversari nequiverint obscurare. Istorum enim lucubra-
tionibus tanto molimine et impietate, addo et circulatoria Jacta-
tione editis, Catholici paucula illa verba opponunt, qua sua
quodammodo luce Protestantium et Raüonalistarum oculos ni-
mium cadunt 1).

62. Ad 1m, Neg. Suppositum, in doctrina scilicet catholica
reperiri opinionum diversitatem circa sensum institutionis, hanc
reliquimus adversarüs, qui rationis sue judicium preferunt
Christi et Ecclesie auctoritati, ut circumferantur omni. vento
doctrine. Quodnam majus incitamentum ad juste sancteque
vivendum excogitari potest quam dogma de reali Christi pre-
sentia? Hoc enim dogmate dignitas hominis adeo extollitur, ut
ipsi vilescat quidquid divinum non est.

63. Ad 8m, Resp. Novam hanc esse theoriam ac plane inau-
ditam, ut veritates chrisuanz religionis, seu divinitus. reve-
latz, ab indole et moribus, ' ἃ cultioris vi ingenio, aut in-
cultioris ruditate pendere debeant; ita ut 51 vum incultius sit,
aliqua veritas dici debeat revelata, si vero fuerit excultum , non
amplius revelata sit. En quo dilapsi sint Protestantes ac Ratio-
naliste! Sane talis est origo progressus protestantismi in hac
veritate repudianda, ut de ceteris sileamus: ante Lutherum
boni Catholici pro rudioris :vi ingenio fidem in realem Christi
presentiam sectabantur, prout et nunc sectantur, cum nullum
progressum fecerit; at Lutherus utpote minus rudis rejecit
transubstantiationem; Zwinglius, Calvinus, Bucerus, imo 1056

sanguis, intelligere non possum; nec tu
quidem; sed non vis fateri." Ibid. 3,
cap. 16: ,QQuum fruges Cererem; vinum,
Liberum dicimus (panem Corpus Christi,
vinum S«enguinem Christi), genere qui-
dem nos sermonis utimur usitato; sed
ecquem tam amentem esse putas, qui
illud, quo vocatur Deum credat esse 2
Eo usque scilicet progressa est impietas
lhationalistarum, ut quod Cicero adver-

sus Epicureos et Stoicos urget, ipsi ap-
plicent Eucharisti? a Christo instituts,
ut eam irrisioni exponant!

1) Sane Schlussembergius lutheranus
ait, hzc Christi verba esse ,tam clara,
ut nullus Angelus e colis, nullus homo
in terris possit clarius loqui." Cf. apud
Herbermannum in Viadiciis Bellarm. ad
lib. 3 De Euchar. Tamen Wegscheidero
verba Christi minus luculenta sunt !

PART. 1. CAP. Ι.

DE HEALI CHHISTI PHRJES.

IN EUCHAR. 135

Melanchthon magis proficientes inficiati sunt realem Christi pre-
sentiam ; Rationaliste ulterius progressi negarunt ipsam. sym-
bolicam reprzsentationem ; restat adhuc znoralis usus, ut vo-
cant, tanquam unicus fructus ex Eucharistia pereipiendus.. Ex-
pectamus fore ut progrediente magis hominum ingenio, hoc
etiam, quod isti reliquum fecerunt, si tamen aliquid. est, ab
eorum successoribus plane expediatur. Certe non desunt ex
recentioribus hxreticis, qui pro solis Apostolis cenam institu-
tam esse affirment 1). Nobis interim post ea, qua hactenus ex
Sacris Literis disputavimus adversus istos seculi hujus pruden-
tes et sapientes, liceat solvere Deo Patri eucharisucum hymnum

verbis ipsis,
libi, Pater,

uibus usus est Christus Filius ejus: Confiteor
omine coli et terre, quia abscondisti hec a

sapientibus , et prudentibus, et revelasti ea parvulis. [ta
Pater; quoniam sic placitum fuit ante te 3).

PROPOSITIO II.

Eadem veritas ex constanti et universa Ecclesia traditione
evincitur.

64. Hic timidius Protestantes nobiscum pugnant. Licet porro
Mornzus du Plessis, Chàmierius, Albertinus, Claudius ex non-
nullis subobscuris Patrum effatis ansam sumpserit nobis oppo-
nendi eorumdem auctoritatem, adeo tamen protriti sunt, ut.
recentiores Protestantes novam hanc aciem deserentes, denuo
ad arcem, ut vocant, Scripturarum se receperint 3). Aliqui

1) Etenim ,Anabaptistz» et Mennonitz,
cenam sacram tantum ceremoniam ec-
clesiasticam esse docent, memori: mor-
tis Christi recolendz inservientem. Ger-
hard, x, pag. 164, Sociniani οἱ Ar-
miniani Eucharistiam esse. ritum maemo-
nicum ἃ Christo praeceptum contendunt.
Quackeri usum cene sacre plane re-
jiciunt. Sic enim scribit Barclay Apolog.
theol. vere christiune , Vhes. 18, δ. 6 et
seqq.: ,,Figura aliquando in Ecclesia apo-
stolica imbecillium causa celebrata, sed
veluti umbra, ubi substantiam assecuti
sumus, cessaus et hodie Christianis mi-
nime incumbens." Nempe his recte appli-
caveris dictum Joél. 1, 4: Hesiduum eru-
ce comedit locustu, et residuum locuste
comedit bruchus, et residuum bruchi come-
dit rubigo. f

2) Matth. xr, 25.

.3) Quo tamen exitu superiori propo-
sit. vidimus. Caeterum Mornay du Ples-
sis, omnium facile primus inter Calvi-
nislas aggressus est, data opera, subsi-

dium Patrum quarere ad calvinianam
doctrinam adstruendam; ast ipsum, qua
voce in privatis congressibus, qua scri-
pto in libris editis plenissime confutavit
Card. Jac. Dav. du Perron. Cf. ejus
Traité du Sacrament de Ü Eucharistie.
edit. 3, in fol. Paris 1633. In scenam
postea prodiit ex Calvinianis Dan. Cha-
miers, cujus Penstratiam edidit] Bern.
Turretinus an. 1626; potissimum vero
Edmundus Albertinus in op. De É£ucha-
rislip sive cenae dominice Sacramento
lib. tres, quod vulgavit David Blondel-
lus Daventrize 1655, vol. 1, fol. Hos con-
futavit Petrus Nicolius an. 1659, ip pref.
officii SS. Sacramenti; cui cum respon-
dere conatus esset Joan. Claudius mini-
ster Charentonensis, iterum Nicolius eum
repressit op. cui titulum fecit: La per-
pétuité de la foi de l'Eglise catholique
touchant. P Eucharistie, 166. Ast Clau-
dius, tüm adversus hoc opus, tum ad-
versus librum Jac. Novetii. S. J. L«
presence de J, C. dans ie Sacrement, in-

190

etiam ingenue fassi sunt, de causa actum esse, si quastio ad
Patrum auctoritatem revocetur !). Nec mirum, floruerunt enim
Ecclesie Patres, cum dominaretur adhuc éncultioris evi in-
genium, ideoque credebant realem Christi presentiam in
Eucharistia. |

65. I. Sane universalis constantisque Ecclesi traditionis circa
hujus dogmatis veritatem, tot sunt testes, quot Patres, quot
pene secte sunt ante seculum XV, ab Ecclesia divise, ac

TRACTATUS DE KEUCHARISTIA.

denique quot fere in Christianos ab ethnicis impacte sunt ca-

lumnieg; ita ut vix aliud fidei nostrze dogma sit pleno adeo
consensu firmatum. Ne tamen brevitatis limites, quos nobis
proposuimus, pretergrediamur, adductis Patrum qui ad priora
secula spectant precipuis testimoniis, cctera in certas classes
distribuemus, indicatis auctoribus, penes quos collecta re-
periuntur. ]

66. Ex Patribus apostolicis eminet szc. I, S. Ignatius, qui in
Fipist. ad Smyrnens. cap. VII, de hereticis Docetis seu Phan-
iasiasus scribit: 40. Eucharistia et oratione abstinent; eo
quod non confiteantur Eucharistiam Carnem esse Servato-
ris nostri Jesu Christi, que pro peccatis nostris passa est,
quam Pater sua benignitate suscitavit 3). Scc. IW, S. Justinus
Apol. I, n. 66, profitetur, Eucharisüam a fidelibus non sumi

surrexit an. 1668. Tunc demum prodiit
in lucem celeberrimum opus: La perpe-
luité de la foi de l'Eglise catholique tou-
chant Ü Eucharistie , defendue contre le
livre du sieur Claude , 1V vol. in ^. Pa-
ris 1703, quibus accessit vol. v. Renau-
dotii una cum defensione perpetuitatis fi-
dei, in qua non solum argutie omnes
Claudii dissipantur, verum etiam nova
proferuntur monumenta ad perpetuam
Ecclesic fidem confirmandam. Hoc opere
Calviniani plane protriti sunt.

1) Possem hic non pauca adversario-
rum testimonia congerere. Verum non
est necesse, cum res notissima sit. Sa-
tis mihi erit afferre verba Hospiniani
qui in. Hist. sacramentaric part. 1, lib. 6,
cap. 2, scribit: ,confirmare superstitio-
sorum hominum catholicorum senten-
liam phrases hyperbolicas primitiva Ec-
clesie Patrum, SS. Cypriani, Ambrosii,
Cbrysostomi, Cyrilli, Augustini, etc.
quibus majestatem quandam et venera-
lionem huic Sacramento conciliare vo-
luerunt, non nuda et inania signa in
cena proponi, etc. Hospiniano plane
consentit Wegscheider; qui $. 17", hzc
habet: ,,Plerique (cur non omnes?) tamen
antiquiores Ecclesicz doctores in eo con-
venerunt, quod Sacramenti vim atque ef-
fecta per ambitiosam quandam eloquen-
tiam, vel sermonis audaciam nimis extol-
lerent laudibus, ita ut, presertim mysterii

tremendi nomine illi indito, tum lectores,
tum eos, qui postea cena sacra frue-
bantur, horrore quodàm sacro percelle-
rent." Nunc jam nemo est ex Protestan-
tibus, qui ad Patres confugiat, ut sub-
sidium suo errori querat. Nempe victas
hac in parte manus dederunt.

2) Εὐχαρεοτίας καὶ προσευχῆς ἀπέχον-
ται, διὰ τὸ μὴ ὁμολογεῖν τὴν εὐχαρεοτέαν
σάρκα εἰναι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν InooU Χρε-
στοῦ, τὴν ὑπὲρ ἁμαρτεῶν ἡμῶν παϑοῦσαν,
ἡντῃ χρηστότητε ὃ πατὴρ ἤγειρεν. Cf. in
hunc iocum Cotelerium , qui observat
adversus Dalleum, vocem προσευχῆς
usurpasse S. Ignatium non latissimo
modo, pro omni prorsus oratione, sed
aut de prece mystica locutum esse, ora-
lione nempe solemni, qua Corpus Chri-
sti conficitur, ut Hieronym. .J£pist. 85,
et Ad. Sophon. 3; Augustinus ur, De
Trin. 4^; prout εὐχὴ appellatur a Justino
M. Ayol. 1 et Origene tom. viu, i» Cet-
sum, tum Ad Matth. xv , 17, aut potius S.

: Martyrem intelligere ea voce preces li-

turgicas, sive missam, juxla Coustt.
apostoiic. lib. 2, cap. 5*1: Cyril. Hieros.
Catech. myst. 5, et Zonaram Ad can.
apost. 11) eL Neocasar, 13, etc. adeoque
rectam esse saltem quoad censum alle-
galionem Theodoreti Dial. 3: Evyegi-
οτίας καὶ προοφορὰς ovx ἀποδέχονταε...-
αὖ Eucharistia et Sacrificio , etc.

PART, I. CAP, I. DE REALI CHRISTI PRJES. IN KUCHAR. 127

ul communem pánem, neque ut communem potum, sed 7η-
carnati illius Jesu et Carnem et Sanguinem esse, edocti su-
anus 1). S. Irenzeus lib. IV, Conf. heres. disputans adversus
hereticos, qui negabant Christum Jesum esse Filium Creatoris,
et Verbum verum corpus materiale assumpsisse, sic eos ex
Eucharistia perstringit: Quomodo constabit eis, eum panem
4n quo gratie acte. sunt, Corpus esse Domini sui, et. ca-
icem Sanguinis ejus 3) et iterum adversus eosdem, qui pre-
terea negabant futuram corporum resurrectionem, ita disputat
ex Eucharistia: Quomodo autem rursus dicunl carnem n
corruptionem devenire, et non percipere vitam, qua Cor-
pore Domini et Sanguine alitur? Ergo aut sententiam mu-
tent, aut abstineant. offerendo, que predicta sunt 3). Adeo
igitur universe Ecclesiz», imo et hereticis ipsis exploratum erat
tribus prioribus Ecclesi& seculis. in Eucharistia realiter. Chri-
sti Corpus et Sanguinem contineri, ut ea veritate tanquam me-
dio uteretur S. Irenzus, ad veritatem Incarnationis et future
resurrectionis comprobandam 1). Sac. III, Tertullianus. lib. IV,
Cont. Marcion. cap. XL: Acceptum panem , et. distributum
discipulis, Corpus suum illum fecit, hoc est Corpus meum,
dicendo; etlib. De res. carnis, cap. VIII: Caro, inquit, Cor-
pore et Sanguine Christi vescitur, ut et anima de Deo sa-
ginefur. Origenes agens de sollicitudine auditorum in retinendo
verbo Dei, sic eos adhortatur: Volo, inquit, eos admonere
religionis vestre exemplis. Nostis, qui divinis mysterüs in-
teresse consuevistis, quomodo cum suscipitis Corpus Do-
2uni, cum omm. cautela et veneratione servatis, ne ex eo
parum quid decidat, ne consecrati muneris aliquid delaba-
(ur: reos enim vos creditis si quid inde per negligentiam de-
cidat. Quod si circa Corpus ejus conservandum tanta uti-
mini cautela, et merito utimini: quomodo putatis 1ninoris
esse piaculi verbum Dei neglexisse, quam Corpus ejus 5)?
S. Cyprianus de lapsis accedentibus ad Eucharistiam, quin
prius debita functi essent poenitentia, scribit: Vis infertur
Corpori ejus et Sanguini; οἱ plus inodo in Dominum ina-
nibus atque: ore delinquunt, quam cum Dominum ne-
gaverunt 9$).
67. Res nimis prolixa esset, singillatim ceterorum Patrum,
Athanasii, Cyrilli Hierosolym., utriusque Gregorii, Basilii, Am-
brosi, Hieronymi, Joan. Chrysostomi, Augusüni, etc. recen-

1) 'Exeivov τοῦ σαρκοποιηϑέντος Ἰησοῦ afferri solet ex Hom. v in diversos, eru-

καὶ σάρκα καὶ αἶμα ἐδεδαάχϑημεν εἶναι. ditorum judicio spurium est.
2) Cf. Cap. 18, n. 4, ed. Mass. 6) Lib. de lapsis , edit. Maur. pag. 186,
3) Ibid. n. 5. alia ejusdem non minus luculenta testi-

4) Cf. diss. rt, Massueti Adr. Grabium. monia pro veritate realis Christi presen-
.5) Hom. xitr, ἐν Exod. Aliud testimo- tie in Euchar. cf. editorum pref. $. 13.
nium cf. Hom, vit, it Levit. Quod vero

138 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

sere testimonia. Hoc insuper perinde foret, ac actum agere,
cum ea vulgatissima sint. Juverit propterea velut in synopticam
tabulam Patrum doctrinam redigere, quiz non solum simpli-
cem assertionem, sed argumenta exhibet, quibus Catholica
veritas adstruitur, et sola figura aut efficacia a Sacramentariis
excogitata exploditur. Hzc porro ad decem precipua capita re-
vocantur. 1" Est eorum Patrum, qui expresse excludunt so-

lam figuram; ita Ambrosius, Epiphanius, Eutymius, Joan.
Damascenus, Theophylactus, etc. 2" Eorum est, qui do-

cent, Christum in. hoc, Sacramento non solum fide, sed reipsa
nobis conjungi et commisceri, neque solum per voluntatum
concordiam, sed etiam per Corporis sui contactum nobis co-
pulari; ita Joan. Chrysost, Hilarius, Cyrillus Hieros. et Ale-
xandrinus, etc. 3m Qui extollunt charitatem Christi ex eo quod
nec pastores oves suas, nec matres filios suos carnibus pro-
priüs alunt, ut ipse Carne ac Sanguine suo nos pascit; ita S.
Joan. Chrysost, Augustinus. "m Qui rationem reddunt, ob
quam Christus voluit süb speciebus panis et vini, et non in
propria specie nobiscum manere , et Corpus suum manducan-
dum nobis ac Sangumem bibendum dare, scilicet. ut fides
probaretur et exerceretur, et ut sine horrore Caro et San-
suis ejus sumeretur; ita SS. Ambrosius, Augustinus, Cyrillus,

amascenus, etc. 9" Qui affirmant, grande in hoc Sacramento
intervenire miraculum et divinz omnipotentiz opus; ita Justi-
nus, Ámbrosius, Chrysostomus. 6m Qui profitentur hoc Sa-
cramentum perfici per veram conversionem panis in. Corpus,
vel panem fier? Corpus, vel ex pane fier; vel creari Corpus
Christi; et ad persuadendam hanc conversionem utuntur exem-

lis creationis, et conversionis aque in vinum, etc. 7" Qui
ον ἢ ut persuadeant fidelibus, in hoc mysterio non esse
credendum sensibus, sed verbis Christi: et hunc articulum
proponunt ut creditu difficillimum, et ideo Christi auctoritatem
et omnipotentiam extollunt; ita Joan. Chrysostomus, uterque
Cyrillus, etc. S" Qui ex veritate hujus mysterii alia nostre

religionis mysteria confirmant; ita SS. [reneus, Chrysostomus,

Leo M., Hilarius. 9m Qui disserunt de Sacrificio incruento N.
L. in quo non solum panem et vinum prout exhibent passionem
Chrisu, sed ipsum Corpus et Sanguinem Christi offerri, et in-
cruente immolari docent, ac fideles participes inde fieri affir-
mant ejusdem Corporis, quod a Verbo susceptum est in utero
Virginis, et ex ea natum Jacult in presepio, occisum est in
cruce, ac post resurrectionem in celum assumptum est; ita
Ignatius M., Cyrillus Hieros. et Alexandrinus, Chrysostomus.
10» Demum eorum, qui utuntur epithetis, que de figura
Lantum Corporis Christi inepte et ridicule adhiberentur; ut dum
hoc mysterium vocant [£erribile, horrendum, adorandum,
panem vivum, inconsumplibilem cibum , sanctum et incor-

tane cm ea

νων" δε δι»... «(ὦ We

199

rupltibilem, quem cum homo sumit, Dominis ad ipsum in-
greditur; ut Ambrosius, Cyrillus, Augustinus 1), etc. Jam vero
nunc sciscitamur ab advcersarüs, num hzc ulla ratione nudo
signo aut figure aptari possint? Ergo aut Patribus omnibus
valedicendum, prout prudentori consilio nunc demum recen-
tiores Protestantes fecere ad tuendam causam suam, aut victo-
ria catholice veritati est ab ipsis omnino adscribenda.

68. II. Liturgie omnes, qua ante 886. XVI edite sunt, uti
scribit Le - Brun, in eo conveniunt, ut adstruant realem Chri-
sti presentiam ?). Has inter ceteros proferunt et illustrant
preter Le - Brun, Card. Bona 3) auctor Perpetwitatis fidei *),
Card. Thomasius 5), Renaudotius 9), Assemanus 7), Mabillonius 8),
Muratorius 9). Jam vero in his liturgus, nulla excepta, roga-
tur Deus, ut panem per Spiritum Sanctum fransimutet, trans-
ferat, convertat in corpus, aut faciat Corpus Jesu Chri-
511 proprium, quod pro nobis crucifixum est; et vinum pa-
riter transmutet, etc. in Sanguinem, qui pro nobis effusus
est19), Seu simpliciter, ut in liturgia romana eaque antiquissi-

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PHRJIES. IN EUCHAR.

1) Horum singula testimonia profert,
evolvit, et ab adversariorum technis
defendit Bellarminus toto libro iu. De
Eucharistia, quem cf. una cum Vindiciis

Viti Herbermanni. Idipsum copiose pra-

stitit Card. du Perron. in op. cit. 7raité
du, saint Sacrament de ÜEucharistie. Con-
tra Albertinum vero, qui impugnavit
opus Card. Perronii et adversus Clau-
dium id ipsum prestitit Auctor Perye-
tuitatis fidei, qui et ipse in quasdam
classes Patrum testimonia redegit tom.
n, lib. 1, 5, 6, 7.

2) Explication de la messe, Paris 1741,
tom. mr, diss. 12, art. 5.

3) Herum liturgicarum lib. 1, cap. 8
et seqq.

4) 'Tom. nr, liv. huitiéme.

5) Opp. tom. 1, part. r. De liturgia,
et psalmodia antiqua. Roma 1741.

6) Liturgiarum orientalium | collectio,
Paris 1716. |

7) Codez liturgicus Ecclesie universe.
Rome 1759.

8) De liturgia gallicana. Paris. 1685.

9) Liturgia romana vetus. Venet. 1718.

10) Innumera prope congeri possent
testimonia ex liturgiis antiquis, quz ca-
tholicum dogma de reali Christi prasen-
lia clare adeo adstruunt, nt cocus sit
oporteat, qui id non videat. Exempli
causa, ne longiores simus, unum vel
alterum proferemus. In liturgia coptica,
S. Basilii nomine inscripta, legitur:
»Trensfer eos (panem et calicem) ita ut
panis quidem hie /iat Corpus tuum san-
clum, et lioc mixtum in hoc calice S«az-
guis tuus pretiosus, αὐ sint nobis in pra-

sidium, etc." Et in liturgia grz»ca Ale-

xandrina. S. Basilii et S. Gregorii: ,Tu

Domine vocetua commute h«c, quc: sunt
proposita (scilicet panem et vinum). Tu co-
ram nobis positus, perfice nobis hoc mini-
sterium plenum mysteriis, mitte super nos
gratiam Spiritus Sancti, qui sanctificet, et
transferat hiec dona proposita in Corpus
et Sanguinem salutis nostre, et hunc
quidem panem /«cias Corpus tuum. san-
ctum, etc. et rursus hunc calicem Se«z-
guinem pretiosum Xestamenti tui movi,
etc." In Missali gothico, seu gallicano
perantiquo, sic legitur in missa de Epi-
phania: ,Ut qui tunc aquas in vina mu-
tavit, nunc in Sanguinem suum obla-
tionum vina coavertat," Et in missa do-
minicali sic habetur in oratione secre-
ta: ,Precamur mente devota te, maje-
stas zterna: ut operante virtute, peauem
mutatum iu. Carnem, poculum versum in
Sanguinem, illum sumamus in calice,
qui de te fluxit in cruce ez /(atere." Post
orationem vero dominicam prosequitur
sacerdos: ,Libera nos a malo, Christe
Jesu, Corpus tuum pro nobis crucifizum
edimus, et Sanguinem sanctum tuum pro
nobis effusum bibimus." Surgat nunc
Calvinus cum omnibus Calvinianis suis,
ac eludat hac testimonia, et interprete-
tur de /igura, et symbolo Corporis et
Sanguinis Christi. Surgat Lutherus cuim
suis Lutheranis et inveniat panem et
vinum cum substantia Corporis et San-
guinis Domini, Porro, ut dicebam, in-
numera prope sunt ejusmodi documenta,
quae diversis verbis idem dogma ad-
struunt. Cf. Auctores citt.

110
ma 1), Ut nobis Corpus et Sanguis fiat D. N.J. C. Argumentum
autem quod ex liturgiarum consensu eruitur, est plane ine-
luctabile; etenim praterquam quod ille ab apostolica tradi-
üone, saltem quoad rei substantiam, ad nos pervenerunt ?),
et agitur in his de cultu publico, et fides patefit non unius
aut alterius privati. doctoris, sed ipsius Ecclesie. Accedit usus
antiquissimus et universalis, qui per plura secula in Ecclesia
viguit, ut sacerdos administraturus Eucharistiam. diceret, ho-
stiam ostendens: Corpus Christi, et unusquisque responde-
ret, dmen, id est, verum est, ita est?). Mento propterea
Grotius in Voto pro pace contra Bivetum: Consensus , in-
quit, &turgiarum per omnia loca et tempora in precibus
illis, ut Deus dona per Spiritum Sanctum sanctificet, eaque

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

faciat Corpus et Sanguinem Christi, me dubitare non sinit,

venire hoc a prima Apostolgrum institutione ^). |

69. III. Secte omnes, esque antiquissime, vel a primis
christiani nontinis seculis ab. Ecclesia Catholica separate, cu-
jusmodi sunt Maftosiani, plures Gnosticorum familie 5), dein-
ceps Nestoriani, Eutychiani, Armeni, Syri Jacobite, greci
schismatici, etc. uno ore hunc fidei articulum. cum Ecclesia
Romana profitentur, ut constat ex actis authenticis, publicis
confessionibus, liturgis, que adhuc supersunt 9). |

70. IV. Demum calumniae ipse et exprobrationes ethnicorum
adversus Christianos, id ipsum ostendunt. Eo enim spectant,
qui de epulis thyesteis, infanticidüs, anthropophagia, penes
ethnicos divulgata erant, utpote ex confusa notitia mysterio-
rum nostrorum exorta. Dixi confusa, siquidem Christiani tanta
sedulitate mysterium eucharisticum ethnicis occultabant, ut
mori potius, quam secretum prodere mallent 7). Quis porro
sibi persuadeat, etiam cum vite discrimine voluisse Christianos

1) Cf. Muratorium op. cit. Diss, De
origine liturgie , cap. 2.

2) Ibid. cap. r.

3) Origo hujus usus, respondendi
«men aut post consecrationem, aut ante
communionem, repeti debet ex hiresi
Docetarum, qui cum veram Carnem in
Christo non agnoscerent, nec proinde
in Eucharistia; Ecclesia constituit, ut
a fidelibus responderetur «mez ad pro-
filendam veram Carnem Christi in hoc
Sacramento. Cf. qua etiam de hac voce
scribit Moore, op. cit. chap. 20, pag. 118
et seqq.

^) Opp. tom. rv, pag. 670. Grotio alios
adjecit Th. Moore op. cit. recentiores
Protestantes, qui id ipsum fatentur,
nempe Clarke, Wake, Bull, etc. Cf.
cap. 17. -

5) Cf. Massuetum diss. r, in opp. S.
lrenai, art. 2,*9. 6, et diss, 3, art. 7;
n. 76 et seqq.

6) Cf. Auctores superius citt. qui scri-
pserunt de re liturgica. ài

7) Summa prudentia enituit in re-
sponsione, quam paganis dedit S. Blan-
dina. Pagani enim a nonnullis servis ca-
techumenis acceperant, reipsa Christia-
nos vesci carne et sanguine humano in
suis mysteriis, quare magis exarsit fu-
ror populi in Christianos, Judices vo-

luerunt tormentorum vi adigere Sanctum, .

et Blandinam ad hoc patefaciendum, ast
Blandina respondit: ,,Qui fieri posset, uL
infantes comederent, quibus ne sangui-
nem quidem animantium degustare li-
cet ?" En ex parte a servis patefactum
mysterium Eucharistie paganis, et rur-
sum occultatum ex Blandinw prudentia,
qua negavit quidem flagitium Christianis

impactum , sed occultavit, quod secreto

arcano debebat custodiri, Cf. Acta
Martyrum sincera, Ruinarlii ed. Veron.
1731, pag. 51 et seqq.

111

ethnicis subtrahere cognitionem eucharistici mysterii, si in hoc
ipsi non agnovissent cum Protestanübus, nisi nudum symóo-
lum , (typum aut figuram? Quanam ratione se gererent Pro-
lestantes et Ratonaliste, si in crimen, et vite periculum hac
de causa vocarentur? Attamen cum olim rumor illorum crimi-
num, non semel furorem popularem in Christianos excitasset,
unde mota fuerit ssvissima persecutio tanquam in homines
impios, infanticidas, et anthropophagos, qui carnibus infanus
prius in clanculariis coetibus occisi vescerentur, et sanguinem
potandum adstantibus distribuerent; Christiani qui tacentes
suppliciis atrocissimis objiciebantur insanum ejusmodi furorem
cohonestare quodammodo videbantur. Si duo hzc simul con-
ferantur, calumniz scilicet ethnicorum, et altum ac eloquens
Christianorum silentium ne mysterium proderent, aliud exur-
git de fide prisce Ecclesie circa realem Christi przssentiam in
Eucharistia ineluctabile prorsus argumentum 1). .

11. Ad hec accedit argumentum, quod petitur ex prescri-
ptione. Fatentibus enim Protestantibus, cum sec. XVI, Zwin-
elius et. Calvinus sacrorum emendatores exorti sunt, Eccle-
sia universa credebat realem Chrisü. praesentiam. Porro una-
nimis hec omnium christiani nominis gentium fides, in tot
dissitis orbis plagis degentium, ex sola apostolica doctrina ori-
ginem habere potuit. Quivis enim. alia hujus. consensus causa.
assignetur, inepta est et absurda. Fingere ut adversari so-
lent, quod unus Paschasius Radbertus fidei immutationem in
Ecclesiam intulerit: aut quod. sensim sine sensu, nemine ad-
vertente, hec mutatio irrepserit, totumque Orientem et
Occidentem pervaserit, vere est camelum deglutire 3).

PART. 1. CAP. I. DE REALI CHRISTI PIZEKS. IN EUCHAR.

1) Cf. Moore Voyages, etc. chap. 11.
pag. 7^ et seqq. ed. cit. qui praeclare hoc
argumentum evolvit.

2) Cf. Perpet. de la foi, liv. 9. Admi-
rabilis sane est Protestantium agendi ra-
tio. Vidimus Hospinianum fateri, Patres
sibi suisque omnino adversari, cum con-
spirent in admittenda reali Christi pra-
senlia in Eucharistia. Zwinglius pariter
professus est in lib. De vera et falsa re-
ligione : ,,Tempore sancti Augustini opi-
nionem de carne corporali jam victricem
fuisse." Grabius in annotationibus ad
lib. 5, Irenzi cap. 2, edit. Oxon. pag.
399, adstruit jam a tempore Concilii Ni-
ceni tum realem Christi przesentiam, tum
eliam transubstantiationem agnitam et
admissam fuisse przsertim a Cyrillo Hier.
Gregorio Nysseno, Joanne Damasceno,
alisqu. foriasse pluribus Patribus propu-
gnatam esse. Cf. Massuetum diss. 3,
n. 97. Tamen occinere non desinunt, a
Paschasio Radberto primum in Ecclesiam
an. 818 inductum fuisse dogma de reali
presentia; ita ut in tanta monumento-

rum et critic? luce Wegscheider $. 17^,
adhuc scribere non erubuerit: At ix tan-
dem saculo, Paschasio Radberto aucto-
re doctrina de presentia physica, scili-
cet de substantia panis et vini per. con-
secrationem in substantiam Corporis et
Sanguinis Christi vere mutata, propo-
sita ac divulgata est." Tanta est hare-
licorum perversitas voluntatis.

Ceterum cf. egregiam dissert. Joan.
Mabillonii, De coutroversiis eueharisticis
seculi noni, que extat in T'hesauro theol.
Zacharie, tom. x, pag. S864 et seqq.,
ubi et illud conficit Mabillonius δ. ἃ, quod
controversia, qui? extitit inter Pascha-
sium et ejus impugnatores, fuerit lis
de verbis: Paschasius enim affirmaverat
Carnem Christi, quie est in Eucharistia,
eandem esse ac illam, qui nata est ex
B. Virgine, alii autem negabant, et con-
tendebant, eam locutionem adhibendam
esse cum distinctione, ita ut debuerit
dici, eandem carnem naturaliter, diver-
sam specialiter , seu relate ad species
panis et vinisub quibus latet Caro Christi

112 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

72. Si argumenta hec singula ad propositam a nobis veri-
tatem adstruendam vim tantam habent, ut iis conscientia re-
sistere nequeat, quid non efficient simul congesta? Dolendum
nobis sane infelicitatis humanae est documentum quod pre-
bent adversarii, dum ut verbis Cl. Muratori utar, cernimus
viros, Sacris Literis impensam operam dantes, in magni mo-
menti rebus, et e quibus &aterna salus aut damnatio pendet,
quam quisque opinionem falsam atque absurdam a pueritia
et schola semel imbiberit, eam mordicus deinde et pervica-
cissime tueri, atque omnia tentare, ne victas det unquam ma-
nus, vel in rebus luce patenti circumfusis. Exorandus est in
primis Deus, ut sincerum pacatumque animum et mentem,
unius veritatis et pacis avidam, fratribus nostris, ab unitate
Ecclesie sejunctis, impertiatur 1),

DIFFICULTATES,

79. Cum fere. omnes Protestantium difficultates ex nonnul-
larüm vocum ambiguitate, quibus veteres interdum usi sunt,
enascantur; opera pretium duximus, eas voces ad quasdam
classes revocare, ut faciliori ratione, omni zquivocatione sub-
lata, praedictis difficultatibus occurrere possimus. Ac 1" qui-
.dem, Patres Eugharistiam appellant figuraz ratione | spe-
cierum, ratione corporis mystici Jesu Chrisü, quod est Eccle-
sia; ratione Corporis Christi in celo, ubi speciebus sacramen-
talibus non tegitur; interdum etiam ratione realitatis Corporis,
quod per figuram exteriorem exhibetur; non igitur Euchari-
stia figura nuncupatur ad ejusdem realitaüs Corporis Chrisu
exclusionem: id ipsum dicatur de appellatione sigzmi, nempe
suimetipsius, gratie, etc. 2" Vocant pamem, quia est panis
anima, quia est ex pane, quia prz se fert species panis; non
quod eensuerint in ea manere substantiam panis. 3* T'ypum
eodem sensu Eucharistiam. dixerunt, quo vocarunt figuram,
imaginem et signum; quia Christus in ea sub alienis specie-
bus latet: quatenus vero /ypus sumitur pro signo rei absents,
nec est conjunctus cum re quam significat, negarunt Patres
Eucharistiam vocari posse /ypun» aut symbolum , figuram aut
imaginem. ἢ Sic cum vox antitypon plura ac diversa signifi-
cet, ut symbolum rei presents ac latentis, adimplementum
typi jam praeterit, typum etiam aut figuram alterius rei in-
terioris aut etiam future, semper tamen cum realitate con-
juncti, Patres hac mulüplici significatione vocarunt passim
Eucharistiam. antitypuz aut antitypa. Prout vero antitypum

in Eucharistia. Ex hac ipsa controver- 1) Diss. de rebus liturgicis, cap. S,
sia cognoscimus saec. ΙΧ» penes omnes ubi detegit malam Binghami fidem.
obtinuisse fidem de reali Chrisli preesen-

tia in Sacramento,

113
significat signum vacuum rei absentis, inficiantur Patres, posse
Eucharistiam dici antitypum aut antitypa 1). Habito porro re-.
spectu divers: istius significationis, conciliantur, quz invicem
sibi opponi videntur Patrum dictiones. Nam Christi Corpus in
Eucharistia, quatenus complet.figuras Eucharistie, que in
V. T. praecesserunt, est antitypum , quatenus in se continet
figuram ejusdem Christi in celo regnantis, Eucharistia fit ty-
pus, sed plenus, non autem vacuus rei absentis. 5^ Interdum
Patres negant, S«cramentum esse Corpus et Sanguinem Do-
mini, sed nomen Sacramenti stricto sensu accipiunt, prout spe-
cies sensibiles sunt signum, typus aut symbolum rei latentis,
nempe ipsius Corporis et Sanguinis. Sane species sacramenta-
les, non sunt ipsum Domini Corpus aut Sanguis. 6" Dicitur
a Patribus Eucharistia spiritualiter manducanda, at in oppo-.
sitione ad manducationem cruentam, capharnaiticam, quia
animam nutrit; ac etiam pro eo quod est znvisibiliter, quia
cum fide et devotione sumi debet. 7* Szculo XI, alii negarunt
idem in Eucharistia adesse Christi Corpus, quod natum est ex
D. Virgine, passum et crucifixum: 4115 autem idem affirmant-
bus. Jam vero dissidium non erat de substantia, sed. de.statu
et. affectionibus Corporis Chrisü. 8" Demum interdum . non-
nulh Patres tria distinguentes in. Eucharistia, speciem nempe
externam sensibus subjectam; substantiam intus latentem, et
solo fidei contuitu aspectabilem; atque mysticam quandam Sa-
cramenti significationem ; hec, inquam, distinguentes negant
partem illam externam seu visibilem esse Corpus, quod Chri-
stus nobis edendum dedit; internam preterea Sacramenti na-
turam fidelibus satis notam, nonnisi leviter et quasi obiter at-
Uungunt, ut mysticas, et allegoricas significationes consecten-.
tur 5). Hzc si pre oculis habeantur, facile erit per eorum ap-
plicationem disjicere, que ab adversaris contra catholicum
dogma proferuntur. Itaque.
154. I. Οὐ). 1" Patres apostolici nihil aperte de reali Christ
presentia scriptis tradiderunt ; 2? alioquin philosophi ethnici per-
inde ac cetera dogmata, sic et nnd: imo istud pracipue im-

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PIL,ES. IN EUCHAR.

1) Ut hzc clariora evadant, juvat ex-
ponere, quid literali sensu sint typus
et antitypum 5 sic enim sensus figuratus
seu metaphoricus, illis vocibus expres-
sus , faciliori ratione intilligitur, 4ypus
itaque proprie est instrumentum quod-
cumque obsignans, sic literz inetallicie
sunt typi, aatitypon est figura pel typum
obsignata. Istud porro antitypon potest
Iterum fieri typus respectu alterius, ut
patet ex lithographia, in qua litera seu
figura, in lapide per typum expressa, fit
typus respectu papyri, in quo eadem fi-
gura rursus imprimitur. Hoc transfe-
rendo adsensum figuratum in argumento,

de quo disserimus,;Eucharistiz typi fue-
runt figurz et symbola hujus Sacramenti,
qua in V. T. praecesserunt ex. gr. man-
na in deserto, agnus paschalis, etc., re-
spectu harum figurarum Eucharistia est
antiLypum. Rursus species Eucbaristic:e
sunt typus et symbolum rei praesentis,
at latentis , nempe Christi Corporis: et
typus rei futur: et absentis, nempe glo-
ri:& futura, cujus ipsa piznus in se con-
linet; quo sensu Eucharistia ex antitypo
fit typus.

2) Hujus agendi rationis exempla po-
tissimum prxbent, ut inferius videbimus,
Origenes, et S. Augustinus.

1^4 TRACTATUS. DE EUCHARISTIA.

pugnassent, aut Christianis saltem objecissent; quod tamen
minime prestiterunt. Patres vero posteriores ita de Euchari-
stia loquuntur, ut evidenter supponant, illam nonnisi mystce
seu typice et symbolice vocari Corpus et Sanguinem Christi.
Etenim 3" S. lIrenzus lib. IV, Cont. hwres. scribit: Carnem
nostram ali Corpore et Sanguine. Christi 1), et 4^ rursum
Eucharistam. duabus rebus consistere terrena (pane scilicet
et vino) e£. colesti (1d est, celesti gratia) ?). 5" Origenes vero,
preterquam quod vocat Christi Corpus in. Eucharisua /ypicum
et symbolicum 3); 6" negat panem Eucharisticum comeden-
tem ex se sanctum efficere 1), aut utilem esse, nisi pro sus-
cipienüs fide 5); 7* tum affirmat, quod misi speritualiter
accipiatur illud dictum: Διο manducaveritis, etc. lhtera
occidat 9); 8" scribens. vero adversus Celsum, asserit, ora-
tione panes fieri quoddam corpus sanctum ?), non igitur
absolute; 9" sic Hom. XXXII, in Joan. addit, offulam, quam .
Christus Jude porrexit, ejusdem generis esse, ac ea, quam
dedit Apostolis dicens: Accepite, comedite, etc. 8). 105 Sed pal-
maris est Origenis locus in. Comment. super. Matth., ubi has
luculenter scribit: Non enim panem illum visibilem, quem
tenebat in manibus, Corpus suum dicebat Deus Verbum,
sed verbum in. cujus mysterio fuerat panis ille frangendus.
Nec potum illum visibilem Sanguinem suum. dicebat sed
verbum , in cujus anyslerio potus ille fuerat. effundendus.
Nain. Corpus Dei Verbi, aut Sanguis; quid aliquid esse
potest, nisi verbum, quod nutrit , eL verbum, quod. laetificat
cor 9)? Quare recte omnino Iconomachi in Concilio Constanti-
nopolitano vocarunt Eucharistiam imaginem vivifici Corporis,
que preliose ac honorabiliter fil19). Ergo.

79. Hesp. Ad 1", Neg. Etenim luculentissimum est testi-
monium, quod ex S. Ignatio attulimus, cui non pauca alia
non minus clara. pro reali Christi praesentia ex eodem 5.
Martyre adjici possent, Quod si ceteri Patres apostolici par-
cius scripserunt de hoc mysterio, ideo est, aut quia nulla illis
se se praebuit occasio, aut quia morem gesserunt receptz jamdiu
arcani discipline 11), Caeterum plura monumenta illius aetatis
deperdita lugemus.

16. Ad 2m, Dist. Si novissent, conc. secus, £rans. Porro
ethnicos nonnisi confusam de Eucharistia notionem habuisse,
constat ex vagis calumniis quas superius recensuimus. Juliani

1) Cap. 18, n. 5. ed. Mass. 6) lbid.

2) lbid. , *) Lib. 8, n. 33: Σῶμα γενομένυυς . .

3) Tom. ir, in. Matth. iu cap. 15, ed. αγεὸν τε.

Maur. pag. 500: Koi ταῦτα μὲν περὶ τοῦ 8) N. 16.
τυπικοῦ καὶ συμβολικοῦ owuoatoc. «(ἘΛ — 9) Commentar. series in Matth. n. 85.
hec quidem de typico et symbolico cor- 10) Apud Harduin. Ac'a Concil. Vom.
pore.^ | 1v. col. 367.

4) lbid. pag. 499. 11) Cf. Moore, Voyages, etc. loc. cit.
5) Ibid. ;

PART. I. CAP. 1. DE REALI CHRISTI PRJES. IN EUCHAR. [1/45

autem apostate opera non omnia ad nos pervenerunt; ejus
insuper impugnator S. Cyrillus Alex. silentio pressit, quie
spectant ad Eucharistiam ex prudenti economia. Etenim plu-
rina , inquit, de his alia et vera dicerem...nisi profanorum
aures anetuerean 1). |

71. Ad 3», Dist. In ordine ad futuram resurrectionem,
cOnc. per panis et vini substantiam, 29g. Ut patet ex ora-
tionis serie, atque ex scopo S. Martyris, qui, ut vidimus, ex
Eucharistia intendit ostendere veritatem futurae corporum no-
strorum resurrectionis adversus Gnosticos ?).

18. Ad "4", Dist. Afürmat S. Irengeus Eucharistiam consi-
stere duabus rebus, terrena et celesti, id est, divina et humana
natura, qua quidem humana natura de terra est et de Vir-
gine assumpta, conc. in sensu adversariorum, 269. Nam sco-
pus S. Patris est adstruere veritatem Carnis Christi adversus
Docetas 3). ^ |

19. Ad 5", Dist. Vocat Origenes Corpus Christi in Eucha-
risa fypicum et symbolicum ratione Sacramenti seu. spe-
cierum, conc. ratione rei contente, 220g.

S0. A4 6", Dist. Id est, negat Eucharistiam ex se efficere
sanctum comedentem, aut utilem esse nisi pro suscipientis
fide, ad evincendum, non sufficere materialem Eucharistie
perceptionem ad hominem sanctificandum, sed preterea re-
quiri internas animi dispositiones, cozc. ad excludendam rea-
lem Christi presentiam ab Eucharistia, neg. *).

81. Ad 1", Dist. Spiritualiter, id est, sacramentaliter per
oppositionem ad comestionem cruentam et carnalem, conc.

er solam fidem, 2292. | Ah τῶν.

82. Ad 8v», Neg. Nec enim ibi loquitur Origenes de Eucha-
ristia, sed de cibis seu oblationibus, quae per benedictionem
sancüficantur;. ut ostendit Huetius, et fatetur ipsemet Al-
bertinus. HAMM

89. Ad 9", Dist. Ejusdem generis quoad aliqua, seu quoad
effectum et vim juvandi aut nocendi pro sumentis habitu; de
quo hic disserit Origenes, conc. quoad omnia, seu quoad na-
turam offule illius et panis eucharistici, £razs. vel neg. Dixi
iranseadt, cum nondum exploratum sit, num Origenes non
censuerit, prout tenent Cyrillus et Anastasius Sinaita, offulam
illam fuisse panem ipsum eucharisticum Jude porrectum, et

1) Lib. ?, opp. edit. Paris 1638. tom. venire et non percipere vitam, |o Cor-
Vi, pag. 249: "Egqv δ᾽ ἄν xai ἕτερα περὶ pore Domini et Sanguine alitur?"?
τούτων πλειστά te 00€ καὶ ἀληϑη.... t 8) Cf. Mass. ibid. n. 81 et seqq., ubi
μή... τὰς τῶν ἀμυήτων ἐδεδίειν ἀκοᾶς. Grabium egregie refellit. '

2) Cf. Massuetum diss. 3, n. 83. Sane 4) Cf. Huetium Origenianorum, lib.2,
sensum S, Martyris declaratinteger ejus quist. 14, n. 2 et seqq., ubi hzc omnia
textus, qui sic se habet loc. cit.: ,Quo- Origenis loca discutit adversus Alberti-
modo, autem, inquit, rursus dicunt, num.

(^eretici) carnem in corruptionem de-

Tom. VIII. 10

110 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

in hac hypothesi omnis evanescit difficultas. Si quis conten-
dat Origenem voluisse, quod offula Juda data diversa fuerit a
pane eucharistico, tunc dicimus juxta ipsius scopum, dictam
ab eo fuisse ejusdem generis offulam cum pane eucharistico
quoad vim et efficientiam (intra limites tamen suos) juvandi
aut nocendi juxta suscipientis dispositionem 1).

84. Ad 10", Neg. Nam inficiatur. solum Origenes visibilem
panem, et visibilem potum, seu species sacramentales, esse
Corpus et Sanguinem Dei Verbi incarnati. Dum vero dicit ver-
bum quod nutrit, et verbum quod laetificat, esse Christi doc-
trinam, supposita veritate Sacramentu, deflectit ad. allegoricam
seu symbolicam expositionem ejusdem mysterii prout facere
consueverat. Etenim ibidem Jam dixerat: Panis iste, quem
Deus Verbum Corpus suum esse fatetur, verbum est nu-
trilorium animarum ... et potus iste, quem Deus Verbum
Sanguinem suum fatetur , verbum est potans et inebrians,
etc. Sic alium sensum preter allegoricum de verbo Dei agno-
visse Origenem, liquet ex Homil. XVI, in Num.: Bibere
dicimur , inquit, Sanguinem Christi, non solum Sacramen-
torum, ritu, sed et cum sermones ejus recipimus, in quibus
vita consistit ?). !

85. Ad 11v, Dist. Iconomachi vocarunt Eucharistiam ima-
ginem plenam: ideoque adorandam cultu latrie , juxta ipso-
rum scopum, 6026. vacuam, neg. Vocabant enim haeretici illi
Eucharistiam imaginem Corporis Christi, habita. ratione Incar-
nauonis, in qua Verbum Corpus habuit in propria specie, dum
in Eucharistia latet sub specie aliena. Exinde concludebant
hanc solam imaginem esse adorandam cultu latrie, quem so-
lum admittebant respuentes cultum relativum Catholicorum.
Ex quo patet, ipsos veritatem Corporis Christi in Eucharisua
agnovisse, alioquin cultum latrie minime admisissent. Attamen
raviter vapulant a Concilio Niceno II, quod prater receptum
NON usum vocaverint Eucharistiam imaginem, quamvis

plenam et non vacuam 5).

viventium. S. Augustinus Serm. 272, ad

1) Cf. ibid. pag. 180, et Nat. Alex.
Diss. XVI, in scc. nr, art. ^: ,UUtrum
Origenes de Eucharistie sacramento
recte senserit," recteque Origenem circa
fidei nostra articulum sensisse ostendit.

2) CV. de hoc testimonio Origenis
Maurin. editorem opp. tom. ir pag. 898.
Siquidem ipse omnium primus ex duo-
bus Mss. vulgavit, Ad sinceram porro
Origenis sententiam vindicandam inter
estera observat, quod Origenes de my-
stica Sacramenti significatione per to-
tum articulum disserit, verba institu-
tionis Eucharisti* allegorice interpre-
tando de verbo Dei, quod instar cujus-
dam panis εἰ potus celestis autrit et
ietificat, potat et inebriat preciare corda

infantes, eodem fere modo, quo hic

Origenes, disserit de altaris Sacramen-

tó, cum hoc tamen discrimine , quod S.
Augustinus symbolicam mysterii Eucha-
ristici significationem ad unitatem fide-
lium in uno eodemque Christi Corpore
mystico, Adamantius vero ad verbum
Dei deflectat. Uterque ipsam Sacramenti
naturam, fidelibus satis notam, leviter
el quasi in transitu attingit, unice at-
tentus ad mysticas rationes aperiendas.
lta D. De la Rue. :

3) Cf. Nat. Alex. Diss. IV, in scc. Vr,
De fide Iconomachorum circa Euchari-
stiam.

PÁRT. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PRJES. IN EUCHAR. [A7

$6. II. Οὐ). Saltem negari nequit, Patres latinos realem Chri-
sti praesentiam in Eucharistia non agnovisse. 1? Tertullianus
enim scribit Christum non reprobasse panem, quo ipsum Cor-
pus suum repraesentat 1). Qua vero ratione id prestiterit, 2^ ipse-
met exponit dicens Christum panem appellasse Corpus suum,
ut intelligeremus, ipsum Corporis sui figuram pani dedisse 3);
et clarius:adhuc: Acceptum panem et distributum discipulis,
Corpus suum illum fecit, hoc est Corpus ineum dicendo, id
est, figura Corporis mei B). 9. Eadem ratione loquitur S. Hie-
ronymus, qui, Comznent. 1n. cap. XXVI, Matth. et ipse affir-
mat Christum representasse Corpus et Sanguinem suum *), et

roinde I» cap. LXVI, Isai. aperte negat, ab impiis recipi
Corpus et Sanguinem Christi, dicens: Nec comedunt Carnein
Jesu, nec bibunt Sanguinem ejus, de quo ipse loquitur: qui
comedunt Carnem meam, el bibunt Sanguinem meum habent
vilam eternam 5). Ergo.

87. Resp. Neg. ant. Ad 1", prob. Dist. Reprasentat, id
est, praesens Corpus suum efficit, seu presens exhibet, conc.
imaginem tantum refert, 2eg. Familiarem porro fuisse Tertul-
liano vocem istam in sensu exposito, evidenter patefaciunt loca,
quz ex eo congessit Pamelius; sic ex. gr.lib. Deresurr. carnis,
cap. XVII, scribit: Carnem etiam. idcirco. representandam
esse judico, id esl, presentem esse sistendam; et lib. IV,
Cont. Marc. cap. XXII, ait, quod Deus, representans eum,
nempe Christum in monte Thabor, dixit: Hic est Filius ineus,
et alibi passim 6). ' ᾿ | |

88. Ad 2n, Dist. Ad evincendum contra Marcionem, Christi
Corpus non fuisse phantasücum, utpote quod sub specie panis
delitescere potuerit, conc. ad significandum, meram Corporis
sui effigiem Christum in Sacramento reliquisse, 2eg. Hoc enim
fuisset contra Tertulliani scopum; etenim ipse ex dogmate,
quod adhuc retinuerat Màrcion de Eucharistia, vult ostendere
veritatem Corporis Christi, prout pariter prestitit, ut vidimus,
S. Irenzeus disputans adversus Docetas, qui eodem errore labo-
rabant. Itaque figure nomine intelligit Tertullianus id, quod
substantiam aliquam exterioribus signis circumscribit; unde ait:
Vacua res, qua est phantasma , figuram capere non posset,
cum solum Corpus solidum sub figura latere queat. Quare
Christi verbis hünc sensum assignat: Hoc est Corpus meum,
id est, figura, quz Corpus meum circumscribit, et Sacramen-
tum, quo mei Corporis substantia continetur. Ex his duplici
ratione catholicam .veritatem confirmare possumus. Constat
enim, Tertulliano auctore, 1? verum Christi Corpus in Eucha-

1) Lib. 1, Cont. Marcion. cap. 14. 5) Tn v. 17, in fine,
2) Ibid. lib. 3, cap. 19. 6) Cf. Pamel. not. 112, in lib. 2e
3) Ibid. lib. 4, cap. ^0. resurr. carnis.

4) In vv. 26, 27, 28, edit. Vallars.

10 '

145
ristia nobis donari; siquidem in hoc Sacramento figuram acci-
pere non posset, si res vacua et phantasma esset; 2" nihil panis
superesse prater speciem sive figuram; ex Marcionis enim sen-
tentia sequeretur, figuram vacuam sub vacua figura delitescere:
quod quidem nunquam observasset Tertullianus, si panis sub-
stantiam cum ipsa figura et specie superesse sensisset 1).

89. Ad 3". Responsio patet ex dictis; eo magis, quod ver-
bum repraesentare significet proprie rem presenten facere, ut
ex lexicis patet, et S. Doctor ibi opponat veritatem Corporis
et Sanguinis Domini figuris hujus Sacramenti, qu& pra&cesse-
runt in V. T. 3). |

90. In altero textu loquitur de ethnicis, qui carnis voluptati-
bus capti Ecclesiam non ingrediuntur, in qua soli fideles de
Eucharistia cum fructu participant.

91. I. Inst. S. Augustinus non poterat clarioribus verbis Ca-
᾿ tholicorum figmentum evertere. Nam 1“ preterquam quod: pas-
sim. Eucharistiam vocat panem, figuram, signum Corporis
Chrisu; 2* Epist. XCVIIL, ad Bomfacium, scribit, quod .Se-
cundum quendam nodum Sacramentum Corporis Christi ,
Corpus Christi est 3); et3* m Serm, ad infantes, explicans quid
significetur per Corpus Christi in Eucharistia, ait: Corpus ergo
Chrisli, si vis intelligere, Apostolum audi dicentem fideli-
bus: vos estis Corpus Christi, et membra. Si ergo vos estis
Corpus Christi et membra, mysterium vesirum in mensa do-
auümeca positum est *). 4^ Hinc celebris illa S. Doctoris regula
tradita lib. III, De doct. christiana, cap. XVI, ad distinguen-
dum sensum figuratum a literali: S? preceptiva locutio est,
inquit, aut flagitium , aut facimus vetrans, aut utilitatem aut
beneficentia. jubens , non: est. figurata. Si autem' flagitium
aut facinus videtur jubere, aut utilitatem aut beneficentiam
vetare, figurata esl. Nisi manducaveritis, inquit, Carnem
fili hominis et Sanguinem biberitis, non habebitis vitam in.
vobis. F'acinus vel flagitium videtur jubere; figura esl ergo
precipiens passioni dominice communicandum , et suaviter
atque utiliter recondendum in memoria, quod pro. nobis
Caro ejus crucifiva et vulnerata sit. ὅδ᾽ Recte propterea Tract.
XXV , in Joan. loquens de manducatione Corporis Christi di-
cebat: UL quid paras dentes et ventrem? Crede et mandu-
casti 5); nam 6? ut subdit Tract. XXVI: Credere in eum, hoc
est 1nanducare panem vivum, qui credit , manducat 9). 1^ De-

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) Cf. Maran in Przf. opp. S. Justini .

M: part. n, cap. 9, n. 6.

2) En integrum textum ex cit. edit.:
,Postquam typicum Pascha fuerat im-
pletum, et agni carnes cum Apostolis
comederat, assumit panem , qui confor-
tat cor hominis et ad verum pasch:e
transgreditur Sacramentum, ut quomo-

do in prefiguratione ejus Melchisedec
summi Dei sacerdos, panem et vinum
offerens fecerat, ipse quoque in veritate
sui Corporis et Sanguinis representaret."

3) N. 9. :

4) Serm. CCLXXIXI.

5) N. 12.

6) N. 1.

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PR/JES. IN EUCHAR. 1

mum semper sibi constans S. Doctor lib. Conf. Adimantum,
cap. XII: Non enim , inquit, Dominus dubitavit, dicere: Hoc
est Corpus meum , cum signum daret Corporis sui 1); porro
si quis alteri aurum daret, subdit Albertinus, numquid recte
de eo diceretur: non dubitavit aurum appellare, quod dabat?
Ergo. |

92. Resp. Neg. ant. Etenim inter Ecclesi: Patres nemo for-
tasse reperietur, qui de reali Christi priesentia in Eucharistia
expressius et copiosius disserat quam S. Augustinus. Exponens
enim verba Psalm. XCVIII: Adorate scabellum pedum meo-
rum, hec nullo modo eludenda scribit: Anceps factus sum:
timeo adorare terram, ne damnet meo, qui fecit celum et
terram: rursus timeo non adorare scabellum pedum Domini
méi, quia psalmus mihi dicit: Adorate. scabellum pedum
ejus. Quero quod sit scabellum pedum ejus; et. dicit. inihi
Scriptura: "l'erra. $cabellum pedum meorum. Fluctuans
converto me ad Christum, quia ipsum quaro hic; et invenio,
quomodo sine impietate adoretur terra, sine ünpietate ado-
retur scabellum pedum ejus; suscepit enim de terra terram:

uia caro de £erra est, et de carne Marie carnem accepit.
Et quia in ipsa carne hic ambulavit; et ipsum Carnem nobis
a2nanducandam ad salutem dedit; nemo autem illam Carnem
inanducat, nisi prius adoraverit : inventum est quemadmo-
dum adoretur tale scabellum pedum Domini , et non solum
non peccemus adorando, sed peccemus nom adorando ?).
Alia plura ejusdem S. Doctoris non minus luculenta testimonia,
facili negotio congerere possemus, si opus esset, ex quibus
ejus fides circa hunc articulum omnino cum reliquis Patribus
et universa Ecclesia Catholica evidenter convenire dignoscitur;
sed ut brevitati studeamus, ab iis afferendis supersedemus 3).

93. Ad 1", prob. Dist. vocat panem, etc. ratione specie-
rum, et quatenus est figura ac signum plenum, cOnc. ratione
substanti&, et quatenus sit figura, aut signum vacuum, 26.
hesponsio patet ex superius dictis et prenotati.

94. Ad 2*, Dist. Prout Sacramentum est signum rei sa-
cre, ἃς relate ad species externas, conc. prout adiquate su-
mitur una cum re contenta, seu juxta internam rei veritatem,
neg. Quaenam fuerit Augustini mens ex allatis ejusdem testi-
moniis evincitur, quibus et istud addere Juverit desumptum ex
lib. IX, Confess. cap. XIII, ubi de piissima matre sua Monica
loquens: Memoriam sui, inquit, ad altare tuum fieri desi-
deravit, cui nullius diei pretermissione servierat , unde sci-

1) NA. 3) Cf. Dissertat. P. Bovii S. J. De
2) Ν. 8. Hzc fere ad verbum mutuatus sacramento altaris fides S. Augustini. Τὰ
est S. Doctor ex, S. Ambrosio lib. 3, De ZTAes«uro theologico Zachariw, Lom. x.
Spiritu Sancto, cap. 9, ut adnotant hujus S.
Patris opp. Maurini editores in hunc loc.

150 TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

ret dispensari victimam sanctum, qua deletum est chirogra-
phum , quod erat contrarium nobis. Porro si ad altare dispen-
satur victima illa sancta, qua deletum est' chirographum quod
erat contrarium nobis, evidens est, juxta S. Augustinum , in-
specla interna rei veritate, non secundum quendam modum,
sed vere, realiter et absolute in Eucharistia contineri Corpus
Christi, quo in mortem tradito, redempti sumus. |

95. Ad 3", Dist. Supposita veritate realis Corporis Christi,
conc. ad hujus exclusionem, zeg. Recolantur quz: diximus de
Origene, et qu: prenotata sunt ad n. 8.

96. Ad "Im, Dist. Facinus videtur Jubere in sensu carnali ca-
pharnaitico, quasi Caro Chrisu esset in. frusta concidenda et
manducanda, ut alias ipsemet exponit et declarat S. Augusti-
nus 1), conc. in sensu catholico per sumptionem sacramenta-
lem, qua Juxta Apostolum I Cor. XI, mors Domini annunciatur,
ideoque communicatur dominicae passioni, 72g. j

97. Ad 5" et 6», Dist. Loquens de fide, conc. de Eucha-
ristia, 2eg. Nempe locis citt. explanat S. Doctor quod dixerat
Christus Judaeis: Hoc est opus Dei, ut credatis in eum , quem
misit ille; tem, quz addit ibid. Christus v. 35: «Ejgo sum pa-
nis vile : qui venit. ad ie, non esuriet, et qui credit in qme,
non silet unquain. Quz profecto de fide in Christum sunt,
quamvis ut animadvertimus, hzc dicta non fuerint absque re-
latione ad Eucharistiam.

98. Ad 7", Dist. Id est, non dubitavit Christus vocare Cor-
pus suum signum seu symbolum externum ac Sacramentale
Corporis sui, quo Corpus ipsum continebatur, conc. substan-
tiam ipsam sub signo latentem, 269. Id patet ex scopo S.
Doctoris contendentis adversus Adimantum manicheum, vere
potuisse sanguinem animalium vocari a2/qn eorum, quia san-
guis est in pecoribus anima signum, quod per synecdochen
dictum est «nima. ld autem declarat exemplo Eucharistie,
cujus signum seu symbolum externum dictum est a Christo
Corpus suum, etsi reipsa non sit nisi veri ejus Corporis sym-
bolum et signum, sub quo latet Christi Corpus. Exinde solutio
profluit animadversionis Albertini; siquidem inepte quidem de
auro in propria specie quod alteri praberetur quis diceret:

1) Audiamus iterum S. Augustinum,
mentem suam exponeutem Z'act. xxvi,
in Jo«n, n. 5, ubi enarrans verba Chri-
Sti: Caro non prodest quidquam , Scri-
bit: 4,0 Domine, magister bone, quo-
modo caro non prodest quidquam, cum
tu dixeris, nisi quis manducaverit Car-
nem meam, etc.... Non prodest quid-
quam, sed quomodo illi intellexerunt ;
carnem quippe sic intellexerunt, quo-
modo in macello venditur, non quomodo
spiritu vegetatur." Iste propterea est

sensus, quem excludit S. Doctor, juxta
quem utique flagitium juberi videtur.
Verum de hoc aliisque S. Doctoris
testimoniis , quibus hiretici abusi sunt,
cf. Card. du Perron in opp. Aéfutation
de toutes les objections tirees des passa-
ges de S. Auguslin allégués par les héré-
tiques contre le Sacrement de Ü'Euchari-
stie, vol. in fol. Paris 162^. Cf. preser-
tim cap. 10, ubi textum, de quo loqui
mur, fuse exponit.

' PART. I. CAP. 1. DE REALI CHRISTI PRAES. IN EUCHAR. 151

Non dubitavit aurum appellare quod dabat; at recte, si au-
rum przeberetur sub aliena specie. — —

99. II. Inst. Facundus Hermianensis znanifeste realem Do-
mini przsentiam ab altaris Sacramento excludit. En ejus verba:
Sacramentum adoptionis suscipere dignatus est Christus ,
el quando éircumcisus est et quando baptizatus est; et pot-
est Sacramentum. adoptionis adoptio nuncupari; sicut Sa-
crainentum Corporis et Sanguinis ejus quod est in pane. et
poculo consecrato, Corpus ejus οἱ Sanguinem dicimus, non
quod proprie Corpus ejus sit panis et poculum Sanguis, sed
quod in se inysterium Corporis ejus Sanguinisque conti-
neant. Hinc et ipse Dominus benedicens panem et. calicem,
quem discipulis tradidit, Corpus et Sanguinem suum voca-
vit. Quodcirca sicut Christi fideles, Sacramentum Corporis
et Sanguinis ejus accipientes, Corpus et Sanguinem Christi
recte dicuntur accipere: sic et ipse Christus Sacramentum
adoptionis filiorum quum suscepisset, potuit recte dici,
adoptionem filiorum suscepisse 1). Ergo.

100. Resp. Neg. Si quid enim evincunt objecta Facundi
verba, evincunt potius z&anifeste realem Christi presentiam
in Eucharistia. Nam scopus ipsius est excusare, seu benigne in-
terpretari, quod dixerat Theodorus Mopsuestenus, cujus ca-
pitulum. damnatum. est 1n Conc. V generali, scilicet Christum
adoptionem filiorum suscepisse, quum in Jordane baptizatus
est, quod ut efficiat, totus in eo est, ut evincat, recte dici
potuisse ἃ Theodoro Christum suscepisse adoptionem, quia
adoptionis suscepit Sacramentum, nempe baptismum, qui
licet improprie, attamen aliquo sensu potuit vocari adoptio.
Hoc autem declarat exemplo Eucharistie, in qua etsi exterio-
res species non sint vere et proprie ipsum Christ Corpus et
Sanguis, cum tamen sub se contineant inysterium Corporis et
Sanguinis ejus, 1d est, Corpus etSanguinem Domini, aliquo sensu,
licet improprio , dicuntur Corpus et Sanguis Christi, cum tamen
reipsa ille non sint nisi Sacramentum.seu signum externum
ejusdem Christi Corporis et Sanguinis. Nisi enim Facundus ve-
ritatem. Chris Corporis in Eucharistia credidisset, et credi ab
omnibus pro certo habuisset; nunquam hoc argumento usus
esset ad emolliendum Theodori effatum. Hoc vero magis clare
elucet ex eo, quod ibidem dicat: Potest Sacramentum adoptio-
mis (scilicet baptisma) edoptio nuncupari. Nam quamvis ba-
püsmus tantummodo sit Sacramentum adoptionis, hoc est
visibile signum «4optionis, et non sit ipsa «doptio, nulla du-
bitatio est quin homines baptismum recipientes veram et non
figuratam adoptionem filiorum Dei accipiant. Ergo a pari juxta
Facundum etiamsi Sacramentum, id est, signum visibile Cor-

1) Lib. 9, cap. 5, op. Pro defensione trium capitulorum.

152 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

poris et Sanguinis Domini proprie non sit ipsum. Corpus et
Sanguis Domini, qui tamen ipsum Sacramentum sumit, veram
et non figuratam Carnem et Sanguimmem Christ. recipit; quia
species panis et vini revera 22) se 2nysterium , hoc est, arcanam
tremendamque presentiam 1) Corporis Sanguinisque Domini
continent et nos in pane et poculo consecrato Carnem ejus et
Sanguinem sumimus, ut diserte Facundus testatur ?).

101. Ex hactenus disputatis, circa germanam Patrum sen-
tentiam de reali Christi presentia in Eucharistia, constat, opti-
me quadrare in adversarios animadversionem ejusdem Facundi,
qui cit. loc. hec vere scripsit: Quemadmodum. calumniantium
hereticortin est ex dubiüs el obscuris, qua certa et mani-
f?sta sunt, male interpretari; ita. solitum est prudentie ac
pietatis catholice , ex indubitatis atque evidentibus , firinare
ainbigua , et latentia declarare 3).

PROPOSITIO HI.

Ostendi nequit, dogma de reali Christi presentia in Eucha-
ristia recte rationi adversari.

102. Majoris perspicuitatis gratia nonnulla przmittenda sunt,
priusquam manum admoveamus ad evincendam propositionis
veritatem.

103. Ac 1" Animadvertimus difficultates, quas prz se fert
dogma de reali Christi praesentia in Eucharisue Sacramento;
communes esse cateris fidei nostrae mysterus, cum omnia pa-
riter mentis nosirz captum excedant, |

104. 2? Profitemur nulli nos peculiari philosophis placito
exclusive adharere ex tot, que circumferuntur circa corporum
essentiam, nullumque eorum respuere, cui probati philosophi .
ac theologi calculum ad]ecerint, ut solverent difficultates, quas
increduli aut hzrétici urgent, quibus dogma catholicum velut
impossibile et absurdum traducunt. Qui enim philosophie pe-
ripathetice student, omnia exponunt Juxta theoriam substantiae
et accidentium quas vocant absoluta. Hi negant Christi Corpus
in Sacramento esse in loco respectu sui, sed asserunt illud solum
esse in loco respectu accidentium panis, ibique existere per
modum substanüce , qua abstrahit ab omni quantitate, quali-

1) Cf. S. Joan. Chrysost. Hom. xix, in
Epist. ad Hom. n. 6, qui mysterium ap-
pellat, ,quod ignotum) et arcanum est,
quod mirabile sit ac preter opinionem."

* Μυστήρεον τὸ ἀγνοούμενον καὶ ἀπόῤῥητον,
καὶ πολὺ μέν τὸ ϑαΐῦμα, πολὺ δέ τὸ πα-
ράδοξον ἔχον. i

2) Cf. notas Sirmondi in hoc caput;

necnon Muratorium op. cit. dissert. De

rebus lilurg. cap. 8. Omnes siquidem
antiquiores Protestantes, opportune at-
que importune, ad impugnandam veri-
tatem catholicam tum de reali Christi
presentia, tum de transubstantiatione,
Facundi verba adferre et inculcare con-
sueverunt, ut Cave, Fellus, Bingha-
mus, etc.

* 9) Initio cap. 5, de quo egimus.

PART. LI. CAP. I. DE REALI CHRISTI PRJES. IN EUCHAR. 1553

tate, motu, situ, etc. De hac ratione fuse scholastici antiqui
disserunt, nec ab ea abhorrere videtur Leibnitzius ipse !). llli
vero, quibus cartesiana principia arrident, quique corporis.
essentiam in actuali extensione in ordine ad locum constituunt,
contendunt omnes difficultates solvi posse per particularum
corporis compressionem.sive mutuam partium accessionem ?).
Qui tuentur Boschowichiana elementa: seu puncta simplicia,
censent sese a difficultatibus expedire posse, per partium, ut
vocant, compenetrationem, et respectum, quem corpora ha-
bent ad coéxistentia corpora. Nos itaque his aliisque placitis
praetermissis, malumus negative, sive via indirecta enunciatam
adstruere propositionem. , à

105. Omnibus adversariis fatentibus, Eucharistie mysterium,
perinde ac reliqua mysteria religionis nostre , humans rationis
captum superat. Jam vero implicat ostendi posse quidpiam
recte rationi adversari, quod eam excedit. Etenim, ut ostendi
posset aliquid rationi adversari, deberet ostendi repugnantia
intrinseca duarum idearum, seu terminorum, quorum clara
cognitio habeatur, ut comparari inter se possent ad. eorum
evincendam intrinsecam repugnantiam, circuli ex. gr. atque
quadrati, quai sese in eodem subjecto simultanee excludunt;
"comparari autem inter se nequeunt, qua ments aciem fugiunt
et excedunt. Hac porro applicantes casui nostro, sic progredi-
mur. Ut ostenderent adversarun realem Christi presenuam in
Eucharistia repugnare, deberent probe cognoscere intimam
corporis essentiam, et statum seu- modum, quem dicimus sa-
cramentalem, quo Christi Corpus existit in Eucharistia, ut ex
eorum collatione repugnantiam evincere possent. Atqui, etsi
daremus eos optime callere naturam corporis, nullam adaqua-
tam ideam aut cognitionem habent status seu modi sacramen-
talis, quo Christi Corpus presens est in Eucharistia; impossi-
bile propterea ipsis est, instituere comparationem horum duo-
rum terminorum: nequeunt proinde a fortiori ostendere eorum
intrinsecam repugnantiam. Hinc fit ut nullius ponderis sit quz-
vis difficultas ab 1psis proposita, neque ulla prorsus sit, quz
hac indirecta ratione solvi non possit.

DIFFICULTATES.
. 106. Obj. Dogma de reali Chrisü presentia in. Eucharistia
repugnat in se; destruit omnem certitudinem ex parte sensuum;
scatet innuméris incommodis. Ergo. Àc 1* fieri nequit ut Christi
Corpus in Eucharistia presens sit, quin detur compenetráuo,

. 1) Syst. theolog. pag. 228. opp. edit. Rom. tom. im, pag. 261 et
2) Cf. Gerdil in appendice ad opus: seqq.
Immaterialite de U «me coutre M. Locke,

158 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

et multilocatio: atqui utraque repugnat; compenetratio enim
pugnat cum physice notionibus, sed illa etiam admissa in Chri-
sti Corpore, prout prasens est in Eucharistia, inde sequeretur
aliud esse corpus a vero Christi Corpore diversum; corporis
enim essentia in partium seu elementorum certo ac determinato
modo, seu nexu et dispositione consistit. 2" Repugnat preterea
mulülocatio, qua fieret 3^ ut idem corpus esset divisum a se
ipso; ut ! esset unum et multiplex pro multitudine locorum;
go ut contrariis plane affectionibus in diversis locis subjiceretur;
6" posset ubique esse; 7? majus et minus, etc. Ergo. |

107. Hesp. Neg. ant. Ad 1" autem prob. Transmittimus
114). el 1nin. quoad compenetrationem, cum nostrum non sit
quistiones philosophicas expendere, multo vero minus diri-
gere, neg. quoad mululocationem. Ceterum compenetrationis
et punctorum simplicium systema, nec unica nec tutior for-
tasse via est ad solvendas difficultates; nos alias preterea re-
censuimus, ideoque duplici ratione peccat Bayle, qui nobis
hanc obtrudit difficultatem: tum scilicet in eo, quod affirmet
non posse aliter, quam per compenetrationem fieri, ut inte-
grum Chrisu Corpus existat in Eucharistia; tum in eo, quod
autumat. compenetrationem absolute ac in se repugnare, cum
non pauci philosophi contrarium doceant; quod si hac via ipsi
non arridet, aliam eligat. Sicque responsio patet ad id, quod
adjicitur de diversitate corporis, qua inde exurgeret. Nec enim
fidei dogmata permisceri debent cum placitis philosophicis,
perinde ac si illa ab istis dependerent.

108. Ad 2" prob. vel Neg. vel Dist. Repugnat multilocatio
naturaliter, £rans. supernaturaliter et in se, 20g. Pretermissis
enim omnibus theologis, philosophi iique gravissimi vel inter
Protestantes hanc repugnantiam minime noverunt: cujusmodi
inter ceteros sunt Leibnitzius, et Voet Professor et minister
Ultrajectinus apud Feller 1). Imo nec desunt, qui contendant
naturaliter etiam fieri quandoque posse, ut idem corpus du-
plicem habeat existentiam seu bilocationem 2), licet modus,
quo id contingat, mente concipi nequeat. Verum ex eo, quod
non assequamur, qua ratione id fiat, non ideo negare jure pos-
sumus, multo minus affirmare quod repugnet. Profecto, me-
lius non assequitur cecus natus ejusdem corporis in pluribus
speculis representationem, ac nos ejusdem corporis replica-
üonem in pluribus locis; stulte tamen omnium Judicio caecus
se gereret, si ex eo, quod rationem non concipit, qua mulu-
plex ejusdem corporis reprzsentatio eodem tempore in pluribus
speeulis fieri possit, eam contra czterorum auctoritatem ob-
sunate negare vellet. Recepta passim opinio est, quod presen-

1) Catéchisme philos. tom. rr, art, Eu- 2) Ibid.
eharistie , $. 341 9 n, 8.

. Ἢ "
- Agree gm E

'ῬΡΑΒΊ. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PRAES. IN EUCHAR. [δ

tia unius substantie respectu alterius, in sola consistat ejusdem
immediata operatione in alteram, in hac hypothesi dici posset,
Corpus Christi, potenüa quidem extraordinaria, quz tamen
captu diflicilis non est, producere eodem tempore per se abs-
que causa intermedia illos effectus, quos prius producebant

anis et vinum tot in locis, in quibus quotidie hoc mysterium ce-
lebestur, et sic prisens esse eodem tempore pluribus in locis !).

109. Ad 3"», Neg. Sed idem corpus diversos tantum haberet
respectus ad corpora coéxistentia, quod divinitus fieri potest.

110. Ad "m, Neg. Ut ex dictis patet.

111. Ad 5», Dist. Contrariis affectionibus subjiceretur acci-
dentalibus et ratione loci, conc. essentialibus et ratione subjecti,
neg. Alioquin se mutuo destruerent 3). |

112. Ad 6», Dist. Pro ratione panis consecrati, conc. abso-
lute, neg. Quod si absolute dici nequit, Corpus Christi ubique
esse, multo minus dici poterit immensum, ut nonnulli obji-
ciunt; ad immensitatis siquidem proprietatem requiritur, ut
illud, de quo immensitas pradicatur, sit infinitum actu ac na-
tura sua, atque ab intrinseco immensum, ita ut nequeat non
esse in omni loco; qua certo Christi Corpori convenire nulla-
tenus possunt. |

113. Ad 7", Neg. Neque enim multiplicitas respectuum seu
relationum aliquid addit subjecto sic muluplicato. Atque hac
ratione occurrendum est innumeris prope ejusmodi tricis, quas
possemus jure contemnere.

114. L /nst. Saltem istud dogma omnem certitudinem de-
struit ex parte sensuum. Nam 1“ sensus, facta etiam consecra-
tione, non enunciant, nisi panem. 2? Imo non ita pridem in-
stituta a nonnullis analysi chymica cujusdam particule conse-
crate, nulla in ea reperta est substantia animalis, sed solum
substantia vegetalis , attamen nos credere teneremur, esse Chri-
sti Corpus; 3" de nulla itaque re certi esse possemus; ἢ" pra-
sertim, cum panis consecratus nós nutriat, et vinum inebriet,
ac cetera prestent, qua panis vinique substantiz efficere so-
lent. 5", Nec reponere juvat cum S. Thoma, accidenüa, que,
destructa panis qe substantia, per miraculum absque
subjecto subsistunt, illos ipsos effectus producere quos sub-
stantia producere solebat sive passione sive actione, quia per
modum substanti$ subsistunt; theoria enim de accident-
bus absolutis tum a physica, tum a. sana philosophia reji-
citur, cum species nihil aliud sint, nisi materi? modi οἱ af-
fectiones, qua propterea nec Dei virtute ab ea separari pos-
sunt, prout separari nequeunt volitiones a voluntate. 6" Acce-

1) Cf. Abb. de Lignac Présence cor- credensa, Ferrara 1803, med. xxutr,
porelle de U homme en plusieurs lieuz Délla Eucaristia ; Hauser S. J. Ontolo-
prouvée possible par les principes de ἴὰ gia, part. 1v, art. 5, ὃ. 579 et seqq.

bonne philosophie. Paris 176/45 nec non 2) Cf. Hauser loc, cit. $. 576.
Monton 58. J. Aleditexioni per fissur l« :

150 TRACTATUS DE EUCIIARISTIA.

dit quod nec concipere nos possimus, qua ratione integrum
humanum corpus in parva hostiole spatio contineatur, 7" il-
ludque majus minusve sit pro majori minorive hostize magni-
tudine, qua si frangatur, pro fragmentorum numero crescat
ejusdem corporis multiplicatio. Ergo. ,

115. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Sensus annunciant
species sive apparentam panis, conc. substantiam seu naturam
panis, z0g. Officium enim sensuum, presertim vero visus, non
versatur circa corporis naturam aut essentiam, seu ut cum Lu-
cretio loquar: Nec possunt oculi naturam noscere rerum;
sed solum versantur circa existentiam, et ea, qua apparent
in eodem corpore; imo in hoc ipso corrigendi quandoque sen-
sus sunt a ratione. Multo igitur minus eorum adhaerere judicio
debemus, cum nos commoneat divina auctoritas, non esse in
Eucharistia nisi apparentiam panis, quam Deus vel per se vel
per media sibi soli nota, destructa panis substantia, in-nobis
excitare potest 1).

116. Ad 2», Resp. 1. Dist. Si posset analysis chymica insü-
tui corporis gloriosi , adeoque incorruptibilis , cujusmodi est
Chris Corpus post ejus resurrectionem, conc. secus, neg.
1165}. Π. impietatem ac stultitiam adversarios hac vice fefellisse.
Impossibile siquidem est, ut instituatur processus chymicus,
ut vocant, quin species panis corrumpatur, non secus ac qui-
vis alius cibus in stomacho nostro, in quo, velut in elabora-
torio chymico, dum fit nutritio, partes secernuntur. Ergo,
quemadmodum cessat in stomacho nostro realis Christi Corpo-
ris presentia, statim ac corrumpuntur eucharistice species;
sic cessat dum per chymicam operationem eadem species im-
mutantur. III. Accedit, Deum, qui voluit latere Chris Corpus.
sub panis speciebus, has ipsas, destructa substantia, species
offerre intuendas, dum in sua elementa hostia consecrata re-
solvitur.

117. Ad 3", Neg. sequelam. Seposita enim peculiari Dei
auctoritate, nos tuto judicare possumus de objectis Juxta id,
quod de iis nobis sensus referunt. Sed neque in Eucharistia
nos sensus decipiunt. Sensus enim nostri solum versantur circa
species, nobisque referunt species panis et vini, qua reipsa
adsunt in Eucharistia, ideoque evanescunt nugz omnes a Bayle
excogitata. [

118. Ad 1», Dist. Id est, Deus vel per se, uti supra dictum
est, vel per media sibi soli nota ad exercendam fidem nostram
eosdem producit physicos effectus, quos produceret substantia
panis aut vini, 81 adesset, conc. ipsum Christi Corpus, neg.
Nos non tenemur modum exponere aut determinare, quo hec

1) cf. Bergier Traité historique et dog- Palmieri Analisi ragionata, etc. tom. vr,
maelique de la vraie religion, tom. rv, pag. 356 et seqq.
pag. 341, et tom. x, pag. 117 et seqq.

157

fiunt, sed solum ostendere fieri posse. Id ipsum dicatur de ce-
teris omnibus, quas circa species sacramentales accidere pos-
sunt, quzque non attingunt Corpus Christi gloriosum, quod
harum affectionum aut passionum, in statu presertim sacra-
mentali, incapax est. E |

119. Ad 5v, Transmittimus totum argumentum. Fides enim
nos docet credere realem Christi presentiam, non autem aut
accidentia absoluta peripatheticorum , aut aliud quodlibet philo-
sophicum systema. Fides semper simplex est, hominum addi-
tamenta ut plurimum implexa eunt ac difficilia 1).

120. A4 6", Dist. Si existeret modo naturali, £ra2s. si modo
sacramentali, neg. Responsio patet ex dictis.

121.. Ad 7", Neg. Sed Christi Corpus relationem seu habi-
tudinem tantum habet ad majorem, aut minorem hostie magni-
tudinem. Sic Deus neque crescit neque minuitur per creatio-
nem aut destructionem mundi quem implet. Ex his etiam re-
sponsio fluit ad id, quod postremo loco objicitur, de corporis
multiplicatione pro fragmentorum numero , ut patet. ex speculi
fracti exemplo; tot enim post speculi fractionem habentur ejus-
dem objecü representationes, quot sunt speculi fragmenta.

122. Il. Inst. Nemo inficias iverit, plurima incommoda, imo
et absurda ex ejusmodi dogmate necessario profluere. 15 Atque
in primis, quod Chrisu Corpus indignis profanationibus subji-
ceretur; 2" tum etiam, quod prz se ferret figuram et affectio-
nes panis; 9" quod panis verteretur ac immutaretur in Deum.
4^ Falsum preterea esset illud omnium ore tritum axioma: to-
tum est majus sua parte; nam in ultima cena Christus in manu
sua, quaà& est pars, gestasset Corpus suum, quod est totum.
9" Quare merito concludebat Tillotsonus , nec Apostolos credere
potuisse Christo affirmant illud quod in manibus gerebat, esse
Corpus suum: ipsi enim per visum, gustum, odoratum et
tactum, certi efficiebantur de pane, quem manducabant;: per
solum auditum novisse poterant, Christum praebuisse Corpus
suum; quomodo porro uni tantum testi fidere poterant, reli-
quis quatuor testibus reluctantibus? 6" Multo minus nos credere
possumus; siquidem per sensus physice nobis constat, Eucha-

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PIUKS. IN EUCHAR.

1) Cf. Emman. Maignan Ord. Minim.
Philosophia sacra, Tolosae 1661, vol. 1,

presentia ac de transubstantiatione sy-
stemati accidentium qua vocant abso-

cap. 22, prop. 6, n. 20, pag. 878. Ex
his patet quam inepte, imo prorsus
falso Beausobre Hist. de Manichee et du
manicheisme , liv. 5, chap. r, ὃ. 12, scri-
pserit: ,,On ne connaissoit point encore
(sec. m) de modes, ou d? accidens sans
sujet et l'on connaissoit encore moins
de translation des accidens d'un sujet
dans un autre sujet. Nous sommes re-
devables de ces belles découvertes «u
nouveau mystere de la transubstantiation.?
Etenim nec innititur dogma de reali

luta, nec novum est mysterium transub-
stantiationis. Utrumque enim dogma Pa-
tres quovis seculo crediderunt et pro-
pugnarunt absque doctrina peripathetica
de accidentibus absolutis, et adhuc ad-
struitur uterque fidei articulus absque
illa. Iteratis experimentis comperi, nul-
lam esse incredulis et hereticis validio-
rem ralionem impugnandi doctrinam
catholicam, quam mendacia, et gratui-
tas assertiones.

158

ristiam esse panem; esse autem Christi Corpus non innote-
scit nobis, nisi per moralia certitudinis argumenta: atqui cer-
titudo moralis prevalere nequit certitudini physice. Ergo.

123. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Neg. Eadem nempe
ratione, qua ejus divinitas, que omnia implet et ubique est,
ab ejusmodi profanationibus non attingitur, neque proinde at-
tingitur ejus humanitas glorificata, ac in statu sacramentali prout
hic existit, cum sit illarum incapax. Homines sacrilegi sibi ipsis
propterea nocent, non autem Christi Corpori, quod eorum
affici contumeliis nullo modo potest, et ita de ceteris dicatur.

124. Ad 2m, Dist. Id est, uti jam innuimus, Deus excitat
in nobis figuram, easque affectiones, quas objective produce-
bat, seu excitabat in sensibus nastris substantia panis, conc.
ipsum Christi Corpus subjective hanc figuram affectionesque
subit, 20g. Hujus rei possumus aliquod exemplum capere ex
petrificatione, 1n qua licet petra succedat ligno, attamen petra
retinet figuram et lineamenta omnia ligni, idem porro phano-
menon in substantiis animalibus cernitur, ut in chthyolithis , etc.
Potest proinde tota substantia immutari, non immutata figura.

125. Ad 3", Neg. Fides enim catholica docet, panem con-
verti in Christi Corpus, cui per concomitantiam , ut schola lo-
quuntur, tum anima, tum divinitas hypostatice unite sunt,
nunquam autem docuit panem converti in Deum. Somniant
proinde increduli, dum absurda, que sibi animo fingunt, ad-.
scribunt fidei catholice.

126. Ad "m, Neg. vel Dist. Si in eodem statu, seu eodem
existendi modo, Christi Corpus fuisset, conc. si plane diverso,
adeo ut in manu, qua modo et statu naturali subsistebat, ges-
serit seipsum existentem modo et statu sacramentali, 727.
Sic evanescit grandis illa, difficultas, quam plenis buccis veluti
novam ac insolubilem proposuit J. J. Rousseavius. Eam Jam sibi
proposuerat et disjecerat S. Augustinus 1). |

127. Ad 5», Neg. Probe enim noverant Apostoli, auctorita-
tem Christi Filu Dei preferendam esse testimonio sensuum,
quorum officium, ut sepius diximus; non est renunciare sub-
stantiam alicujus objecti, sed objectivas tantum affectiones.

128. Ad 6", Neg. pariter eandem: ob causam; manifestam
porro esse tum praecedentis, tum hujus argumenti fallaciam,
ex eo liquet, quod exinde sequeretur, Apostolos non potuisse
sibi persuadere, Jesum Christum fuisse Deum simul et homi-

TRACTATUS DK EUCHARISTIA.

1) Enarr. x, in Psalm. xxxi et Enarr.
rt, in eund, Psalm. Exponens enim Enarr.
1, verba: Ferebatur manibus suis. ,,Hoc
vero, inquit, fratres, quomodo posset
fieri in homine, quis intelligat ? Quis enim
portatur manibus suis ? Manibus aliorum
portàri potest homo : manibus suis nemo
portatur, Quomodo intelligatur, in ipso

David secundum literam.non invenimus ;
in Christo autem invenimus. Ferebatur
Christus manibus suis, quando commen-
dáns ipsum Corpus suum ait: Hoc est
Corpus meum : ferebat enim illud (Corpus)
in manibus suis." In Rhythmo etiam Ec--
clesie dicitur; Se dat suis manibus.

PART. I, CAP. II. DE TRANSUBST ANT. 159

nem; cum eorum sensus ipsis non exhiberent Christum, nisi
.ut hominem, ideoque humanam personam. At certum est;
eos * Christum ut Deum, divinamque personam habuisse. Quod
vero-adjicitur de conflictu inter physicam. et moralem certitu-

dinem, iiis pridem diluimus 1), quin necesse sit his nugis
diutius detineri.

CAPUT Il.

DE MODO QUO CHRISTUS FIT PR/ESENS IN EUCHARISTIA, SEU DE
TRANSUBSTANTIATIONE.

129. Conveniunt Lutherani cum Catholicis in profitenda reali
Corporis et Sanguinis Domini presentia in Eucharistia; dis-
sentiunt vero circa modum, quo Christi Corpus et Sanguis
in Sacramento presentia fiunt. Ünanimiter enim respuunt ca-
tholicam doctrinam de transubstantiauone; at in. diversas sen-
tentias abeunt in exponenda ratione, qua Christus fit praesens,
ac manet in Eucharistia. Nonnulli inter eos invexerunt unionem
hypostaticam Verbi incarnati cum pane, quam unionem appel-
larunt émpanationem ; ali afürmarunt Chrisu Corpus esse 2n
pane, cuz pane, sub pane, qua consubstantiatione, ut vo-
cant, seu commixtione aut concomitantia, duz ille substantie
in Eucharistia ita uniuntur, ut neutra in altera includatur ?).

130. Contra hos hereticos Tridentina Synodus, sess. XIII,
can. II, decrevit: S? quis dixerit, in sacrosancto Euchari-
stie Nacramento remanere substantiam panis et. vini, una
cum Corpore et Sanguine D. N. J. C.; negaveritque mira-
bilem illam et. singularem conversionem totius substantie
panis in Corpus, et totius substantie vini in Sanguinem,
manentibus dumtaxat speciebus panis et vini; quam quidem
conversionem Catholica Ecclesia aptissime transubstantia-
tionem appellat; anath. sit. .

131. Ex hoc porro canone patet 1? articulum transubstantia-
tonis esse dogma peculiare ac distinctum a dogmate de reali
Christi przsentia, et cessatione omnis substantiz panis ac vini;
merito proplerea Pium Vl, in Constit. Auctorem fidei, da-
mnasse veluti perniciosam, derogantem expositiom veritatis
catholice circa dogma tansubstantiationis, ac faventem he-
reticis, propositionem XXIX Synodi Pistoriensis, quz tradit,
in postremis his duobus articulis haberi plenam fidei doctri-
nam de Eucharistia 3).

1) Tract. De vera religione n. 177 et — 3) Cf. Card. Gerdilium: ,Animadver-
siones in notas, quas nonnullis Pisto-

seqq.
2) Cf. Bellarm. lib. 3, De Euch. cap. i^. riensis synodi propositionibus damnatis

: | 4
100 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

132. Patet 3" in dogmate transubstantiationis inesse rationem,
ut loquitur Bellarminus 1), existenti Christi et cessationis panis
et vini in Eucharistia: ideoque rursum in censura apostolica
doctrine Synodi Pistoriensis loc. cit. merito notatam esse omis-
sionem , qua notitia subtrahitur tum articuli ad fidem perti-
nentis, tum etiaan. vocis αὖ Ecclesia consecrato ad. illius
tuendaan professionem adversus haereses, ac propterea, illos
decipi, qui autumant modum, quo Christus presens fit ac
existit in Eucharistia, neutiquam ad fidem pertinere. !

133. Patet 9" Solam GRUB Detántiationeni spectare ad fidem,
minime vero varias illas ac multiplices rationes, a scholasticis
excogitatas ad eam explicandam: multo minus ad fidem per-
ünere plures paucioresve illas conditiones, quas idem postu-
lant, ad veram proprieque dictam conversionem constituen-
dam. Ceteris proide omissis, nobis valde probatur sententia
Vasquezi, quam adoptavit Franciscus Veronius ?) utpote quz
simplicitate sua se commendet, et faciliorem reddat hujus
dogmatis vindiciam. Censet itaque Vasquez, transubstantiatio-
nem in suo conceptu formali consistere in relatione (et quidem
extrinseca et solius rationis) ordinis inter substantiam, qua de-
sinit, et eam, in quam desinere dicitur vi verborum Christi;
ita ut transubstantiatio nihil aliud addat reah presentis, nisi
cessutionem panis in ordine ad realem Christi presentiam,

uo verba Christi sint vera. Desinit autem panis substantia per
desizuotidHdas 3), | |

13^. Patet, 4* Dogma transubstantiationis esse veluti seque-
lam alterius dogmatis de reali Christi presentia, lioc propter--
ea nondum constituto, perperam illud adstrueretur. Res
proinde hic nobis est directe cum Lutheranis, nec nisi indi-
recte adversus Calvinistas ac Sacramentarios reliquos hic pugna-
re possumus, cum desit fundamentum. Quibus ita composi-
Us, sit

PROPOSITIO.

Tota substantia panis ac vini in Eucharistia per consecra-
lionem convertitur in substantiam Corporis et Sanguinis

D. N. J. €.

135. Est de fide, ut consiat ex citato canone Conc. Triden-
üni. Sic vero ejus veritatem in primis ex Scripturis ostendimus.

in dogmatica constit. SS. D. N. Pii vi,
qua incipit Auctorem fidei Cl. Feller ad-
jiciendas censuit." $.2, opp.:ed. Rom. tom.
XIV, pag. 315 et seq. Sane Bellarminus loc.
cit. n. it, tradit, Lutheranos magis re-
prehendere Catholicos, ,quod transub-
stantiationem faciant articulum fidei quam
quod eam defendant." Adeo nempe explo-
rala res erat, tum apud Catholicos, tum

apud hereticos, definitam ut articulum
fidei doctrinam de transubstantiatione.

1) Loc. cit. cap. 13, n. 1.

2) In Regula fidei, $.52, n. 5.

3) €f. In ur, part. S. Th. tom. rui, disp.
181, cap. irr et seqq. Nec ab eo dissentit
quoad rei substantiam Bellarminus loc. .
cit, cap. 18. enr

PART. I. CAP. I. DE REALI CHRISTI PRAES. IN EUCHAR. [0]
Lutheranis fatentibus, verba Christi in sensu literali proprio
accipienda sunt; atqui hzc Christi verba: Hoc est. Corpus
sneum , in sensu literali proprio. solum Chrisu Corpus signifi-
cant, seu designant, non autem panem, cujus nulla fit mentio.
Ergo si solum Christi Corpus significant ad exclusionem panis,
ut vera sit Christi propositio hteraliter intellecta, debuit ne-
cessario panis in Christi Corpus mutari, seu converti. Hoc idem
rursum sic brevius conficimus: haec verba: Hoc est Corpus
meum, vel intelligunt adversari de pane in Chrisü corpus
mutato, vel de pane, ut panis est, seu de pane non immu-
tato; si de pane mutato intelligunt, jam nobiscum sentiunt; si
vero de pane non mutato, Jam falsa esset eorum significatio:
nam panis triticeus non est Christi Corpus 1).

136. Verum quod omnem dubitationem tollit circa germanum
Christi verborum sensum, est traditio. Etenim yia antiquitas
aperte salis declaravit, panem mutari in. Corpus Christi,
vinum in Sanguinem, passimque hic veteres agnoscunt
μεταστοιχείωσιν (metastoicheiosin), quam Latini transubstan-
tiationem recte verterunt ... et quemadmodum igitur. alias,
ila hic quoque explicanda est Scriptura ex traditione; quam
custos Ecclesia ad nos usque transmisif; ita. Leibntzius
lutheranus homo ?). Et sane, nihil exploratius in tota anti-
quitate hoc dogmate est, ut constat tum ex Patribus, tum ex
lturgis omnibus, Non pauca huc referuntur documenta, quae
jam adduximus, cum ageremus de veritate realis. Christi prze-
sentie ex traditione, quibus tamen nonnulla alia hic adjicimus.
Itaque Patres passim docent 1" panem et vinum verbis Christi
in Corpus et Sanguinem converti, ita Cyrillus Alex. scribens
in. Epist. ad Culosyrium: Convertens ea (oblata) in verita-
tein proprie Carnis. Eusebius Emissenus, adducto exemplo
creationis, S. Greg. M. aliique apud Bellarminum 3), affirmant
panem zeutari, transmutari, ànimnutari ; ita SS. Cyprianus, Cy-
rillus Hierosolym., Ambrosius, Gregorius Nyssenus, Joan. Chry-
sostomus, Joan. Damascenus ibid.; 3" adstruunt panem £rans-
dre, transformari , fieri, transelementari in Chrisü. Corpus,
ita SS. Remigius Rhemensis, Joan. Damascenus, Theophilactus;
Augustinus, aliique passim 1). Ad hanc porro mutationem per- -
suadendam utuntur exemplis petitis, ut vidimus, a creauone,

1) Cf. Bellarm. ibid. cap. 19; Beca- temporis puncto, et Ecclesia Catholica

num /Manu«le controv. lib. 2, cap. 3, n. 9
et seqq.

2) isystema theol. pag. 226. Nec ab eo
dissentit Schultess, qui in Ann«libus theo-
logicis scribit: ,,Cum admittitur realis
ac substantialis presentia Corporis et
Sanguinis Christi Jesu in Eucharistia,
necesse esL pariter adinittere quod pa-
nis ac vinum subeant mutationem in-
comprehensibilem — aliquo

Tom. VIII.

determinato

nihil aliud efücit, nisi quod hoc punctum
determinet. Eadem ratione ipsa potest
literie Scripturarum inniti, quoniam in
iis dicitur: τοῦτό ἐστε (hoc est) nunquam
vero: ἐν τούτῳ (in hoc)." Cf. Esslinger
Apologie de la religion catholique par des
auteurs protestans, etc. 1832.

3) Lib. 3, cap. 20.

A) lbid. !

102 TRACTATUS DE EUCHABISTIA.

conversione aqua in vinum, etc. et expresse negant quidpiam
remanere de pane ae vino post consecrationem. Sic enim Ne
ezteros loquitur S. Cyrillus Hieros.: 4quam | olim. in. vinum,
quod sanguin affine. est, in Cana. Galilew transmutavit , et
eum parum dignum existinabüunus, cui credamus, quum vi-
nuam in. Sanguinem transmutavit 1) ? Sic etiam S. Ambrosius:
Quanlis, mquit, ufanur exemplis? Probemus, non hoc esse;
quod natura formavit, sed quod benedictio consecravit;
inajoremque vin esse benedivtionis, quam natura; quia be-
aedictione: eliam. natura ipsa anutatur ?). τ

197. Quod. spectat ad liturgias, satis est recolere, quz ex iis
superius testimonia prolata sunt, ut evidenter constet, non
aliam in universa Ecclesia fidem unquam viguisse. Ne denuo
eadem proferamus, sufficiat hic verba canonis zthiopici referre,
quz ita se habent: Ostende faciem tuam super hunc panem,
el super hunc calicem, quos proposuimus super hoc altare
spirituale. ἐμὴν, benedic, sanctifica οἰ purifica illos; et
iransinuta hunc panem, ut fiat Corpus tuum purum: et quod
iiaxtum est in hoc calice, Sanguis tuus pretiosus ; in hec
porro. verba sic animadvertit Renaudotius: Veram mutationem
significat vox ethiopica , rei scilicet umus in aliam, ut agno-
scit ipse Ludolfus in lexicis suis: multique Scripture loci,
in quibus usurpatur, palam faciunt. δὲ vel levissima de
ejus significatione esset dubitatio, vox copi«ca, cut respon-
det, el. versiones arabice illam plene discuterent 9).

DIFFICULTATES.

138. 1. Οὐ). 15 Christus Joan. VI, 51, dixit: Ego sum panis,

quin se in panem immutaverit, ergo neque cum dixit: Hoc

1) Τὸ ὕδωρ ποτὲ εἰς οἶνον μεταβέβληχεν
οἰχεῖον αἴματε ἐν κανᾷ τῆς γαλελαέας" καὶ
οὐκ ἀξειόπεότός ἔοτεν, οἶνον μεταβαλὼν εἰς
auo ; Cat. myst. v, n. 2. Hoc ipsum pa-
riter inculcat. n. 6, imo in tota hac Ca-
lechisi, quze de hoc argumento est. Cf.
Toutteum diss.3, cap. 9. Quemadmodum
vero Cyrillus hanc conversionem voca-
vit μεταβολὴν mutationem, sic Greg. Nyss.
eam modo vocat: μεταοίησεν, quie vox
pariter significat mutationem , modo ge-
Ta 0T0t(/& 0t» trranselementationem, Joan.
Chrysostomus μεταῤῥύϑιμεοεν, transforma-
tionem.

2) Lib. De Myster. cap. 9, n. 50.

3) In Collect. liturgàarum orient. Paris.
1716, tom. 1, pag. 501 et 527. Cf. etiam
ibid. ejusdem Comment, «d liturg. copti-
cem S. Basilià ; item Muratorium diss.
cit. cap. 9 et seqq. Tam clara, tam lu-
culenta sunt testimonia, qui in. omni-
bus, quotquot supersunt, veteribus li-

turgiis de hoc fidei dogmate reperiun-
tur, ut sola incredulitas haereticorum
possit sibi vim inferre, ne eorum pon-
dus sentiat,

Cum vero illa omnibus obvia sint, su-
pervacaneum censemus ea hic exscri-
bere. Subjiciemus potius praeclaram ob-
servationem Cl. Mehler, qui in Symbo-
lica, toii. t, pag. 361, loquens de tran-
substantiatione scribit: .,Cette doctrine
occupe une place importante dans le si-
stéme catholique. Et qui ne pense aus-
sitót au changement moral qui transfor-
me tout notre etre ? Qui ne serappelle que,
l'homme terrestre finit, et "homme cé-
leste commence : tellement que ce n'est
plus nous qui vivons, mais c'estle Christ
qui vit en nous? ... Cette méme croyance
est l'expression la plus formelle de l'ob-
jectivité de la nourriture divine ;.car elle
nous montre la substance matérielle ané-
antie devant l'aliment supérieur."

109

est Corpus meum, panem convertit in Corpus suum. 2? Hzc
preterea propositio: Verbum caro factum est, est vera, quam-
vis du: fuerint in. Christo nature, cur ergo vera non erit hzc
alia: Hoc est Corpus meum, si fuerint in Eucharistia duce
substantie? 3? Hinc de ferro candente, ac de dolio vinum con-
tinente vere dicitur: Hc est ignis ... hoc est vinum, etsi
nulla aut in ferro, aut in dolio facta fuerit immutatio. 44^ Hac
de causa Apostolus sexies Eucharistiam vocat panem; preser-
üm vero I Cor. X, 16, ubi scribit: Panis, quem frangimus,
nonne participatio (φγ. κοινωνία Koinonia, communicatio) Cor-
poris Christi est Y)? Si panis autem nomine intellexisset ipsum
Christi Corpus, inepte prorsus dixisset, Corpus Christi esse
communicationem ipsius Corporis Chrisu. Ergo.

.139. Resp. Ad 1", Dist. lta tamen, ut addiderit. vieus,
ostendens sic figurate se loqui, conc. secus, neg. Jam vero in
verbis consecrationis, Lutheranis fatentibus, Christus adhibuit
locutionem in sensu literali proprio.

140. Ad 2», Neg. paritatem ; ad hoc enim , ut ea propositio
ad Lutheranorum propositum esset accommodata, debuisset
Christus dicere: Corpus meum factum est panis.

141. Ad 3", Dist. Quia sic fert receptus apud. omnes lo-
quendi usus, qui eas propositiones accipiunt in sensu figurato,
significando continens pro contento, cozc. ubi hic usus non
invaluit, ut in casu nostro, neg.

152. Ad "m, Dist. Sexies Apostolus Eucharistiam vocat pa-
nem, ast in Corpus Christi conversum, cozc. non conversum,
neg. Talem porro esse Scripture consuetudinem, ut rebus
post conversionem aut mutationem eadem nomina tribuat, quz
prius obtinebant, superius ostendimus. Quod vero additur ex
Epistola ad €orinth. facile disjicitur, si notetur, Apostolum
Eucharistiam vocasse panem ratione specierum, ejus propterea
locutionis sensus hic est: quod sub specie panis distribuimus,
nonne communicatio Corporis Christi est? Sic evanescit omnis
difficultas 3).

143. II. Οὐδ). 15 S. Joan. Chrysostomus in Epist. ad Cosarium
monachum , 'Theodoretus in Dialogis Vet II contra Eutychia-
nos, et Gelasius in lib. De duabus naturis, transubstantia-
tionis commentum prorsus evertunt. Etenim S. Joan. Chryso-
stomíus de pane eucharistico scribit: Panis, divina illum sancti-

PART. I. CAP. II. DE TRANSUBSTANT.

""$j Τὸν ἄρτον ὃν κλῶμεν, οὐχὲ κοινωνία
τοῦ σώματος τοῦ Χριοτοῦ ἐστιν;

2) Lutherus non alia ratione potuit ex
Apostolo patrocinium pro sua impana-
Uone querere, quam ejus verba ita cor-
rumpendo: ,Nonne cum pane in Eucha-
ristia omnibus, qui illo vescuntur, si-
mul datur Corpus Christi ? " Qp. χχ, 1365,
apud. Wegsch. ὃ. 178, qui et ipse eum

improbat. Nempe heretici, ut quidam
Auctor observat, ,unam perpetuo Scri-
pturam clamitant, sed ubi ventum est
ad eam, auditis quomodo legant. Tam
aperta sunt verba; in omnibus Evange-
listis sunt eadem. Omnia tamen perver-
tunt, omnia ad suain hzresim trahunt."
Apud Moore op. cit. cap. 1^4, pag. 79.

11"

101 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

ficante gratia, mediante sacerdote, liberatus est. quidem ab ap-
pellatione panis, dignus autem est habitus Dominici Corporis
appellatione, etiamsi natura panis in ipso permansit, et non
duo corpora, sed unum Corpus Filii predicamus 1); Theo-
doretus vero, cum Eutychianus probare apud ipsum conten-
deret, naturam humanam in divinitatem esse conversam, el
exemplo uteretur Eucharistie, in qua substantia panis in Cor-
pus Christi convertitur, ei Ede. Retibus, quo ipse te-
«uisti, captus es. Neque enim. symbola mystica, post signi-
ficationem. recedunt a sua natura. Manent enim. in. priori
substantia, et figura, et forma, et videri, tangique possunt
sicut prius 3); et clarius adhuc: Deus. in hoc Sacramento. visi-
bilia symbola, inquit, Corporis et Sanguinis appellatione
honoravit, non naturam quidem mutans, sed nature gra-
(iam adjiciens 3). Demum Gelasius: Sacramenta, inquit, que
.sumünus , Corporis et Sanguinis Christi, divina res est.....
et tamen esse non desinit substantia, vel natura panis et
vini *). 2? His si addatur, tum Patres citatos tum alios passim,
Justinum praesertim, unionem panis et vini cum Corpore et
Sanguine Christi comparare cum unione duarum naturarum in
mysterio Incarnationis, quas inconfusas permansisse dogma
fidei est, constabit 3* non solum barbaram ftransubstantiatio-
nis vocem novam esse, verum etiam incognitam plane toti an-
tiquitati rem, seu notionem per illam significatam, que in Con-
cilio Lateranensi IV primum invecta est. Ergo.

144. Hesp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Et citati Patres
nature ac substantie nomine significant rerum naturales sen-
silesque qualitates , cozc. intimam rerum essentiam, seu sub-
stantiam ac naturam proprie dictam, zeg. Juverit porro hanc
responsionem. firmare auctoritate hominis lutherani , scilicet
Leibnitzii, qui in Systeznate theologico hec praeclare scribit:
Sope superstitibus speciebus nomen panis et vini attributum
est, cum sensu non distinguantur : sic Ambrosius dixit, ita
efficacem esse sermonem Domini, ut sinl que erant, et in
aliud convertantur; scilicet accidentia sunt que erant, sub-
stantia conversa est ; nam, idem ait, post consecrationem
nihil aliud quam Carnem. et Sanguinem credendum esse; et
Gelasius Pontifex Romanus innuit , panem transire in Cor-
pus Christi, manente natura. panis, hoc est, qualitatibus

1) In append. ad tom. im, opp. S. Joan.
Chrysost. edit. Maur. pag. 7^4, deest
textus grzcus hujus loci.

2) Dial. it, Inconfusus, opp edit. , Paris
1642, tom. 1v, pag. 85: ἙἝαλως αἷς ὕφη-
vec ἄρκυσιν. Οὔδε γὰρ μετὰ τὸν ἁγιαομὸν
τὰ μύστικα σύμβολα τῆς οἰκείας ἐξίοσταταε
φύσεως. Méve γὰρ ἐπὶ τῆς προτέρας οὐ-
σέας, καὶ TOU σχηματος, καὶ τοῦ εἴδους,

ΕΥΝ ph Ta T: MBA: *

x«i ὁρατὰ ἔστε, καὶ ἁπτα, OlO, καὶ πρό-
τερον ny.

3) Dial. r, pag. 18: Τὰ ὁρώμενα σύμ-
fola τῇ τοῦ σώματρς καὶ αἵματος προση-
γορίῳ τετέμηκεν, οὐ τὴν qvo μεταβολὼν,
ἀλλὰ τῆν χάριεν τῇ φύοει προτεϑείκως.

4) Lib. De duabus naturis adv. EutyCh.
et Nest. in Biblioth. Patrum de la Bigne,
edit.2, tom. 1v, col, 565,

165
ejus, sive accidentibus; neque enim tunc ad metaphysicas
notiones formule exigebantur: quo sensu et "Theodoretus
dixit, in hac conversione , quam ipse μεταβόχην vocat, my-
stica symbola propria natura non exui). Accedit, plures
criticos Gelasio abjudicare librum sub ejus nomine citatum ?);
editores pariter Maurinos, nec non Maffejum, atque Stiltingum
ostendere, epistolam, que sub S. Joan. Chrysostomi nomine
circumfertur ad Cesarium, supposititiam esse 3); Centuriato-
res denique Magdeburgenses lutheranos fateri, Theodoretum
sibi adversari, ac periculose legi ^).

145. Ad 2", Dist. Ita tamen, ut comparatie inter Incarna-
tionem et Eucharistiam sit inadzequata, conc. adzquata vel, 20g.
vel S'ubd. Ita ut comparatio instituatur inter externas nature
seu substantie proprietates, coz. inter naturas ipsas, 7g.
Duplici ratione solvitur hzc difficultas. Sunt enim, qui existi-
mant, Patres hoc exemplo usos esse ad refellendos Eutychia-
nos et Synusistas illos, qui duas in Christo naturas ita confu-
sas ac permixtas fuisse contendebant, ut humana natura quan-
tum Ἢ omnes proprietates a divina absorpta esset. Hinc ex eo,
quod in Sacramento Eucharistie preter Christi Corpus et San-

PART. I. CAP. Il. DE TRHANSUBSTANT.

1) Pag. 226.

2) Cf. Nat. Alex. sec. v, cap. 3, art.
19, $. 3.

3) Cf. Maur. edit. loc. cit. in Admonit.
previa; nec non Stiltingum in Actis Sanct.
tom. 1v, sept. in Vita S. Joan, Chrysost.
$. 82, qui Lequienii, Harduini, Mont-
fauconii, Maffei argumenta omnia com-
plectitur, ad ostendendum spuriam esse
hanc epistolam ; quibus non pauca de
suo adjecit, ut id ipsum luculentius evin-
cat. Accedit, Jac. Basnagium ad tom. r1
Lectionum Canisii , pag. 226, ingenue fa-
teri, nihil inde hauriri adversus Catho-
licorum sententiam.

^) Centuria v, cap. 10, edit. Basil. 1562,
col. 1008, en ipsorum verba: ,,De Cena
periculose dicit, symbola Corporis et
Sanguinis Domini post invocationem sa-
cerdotis mute«ri et alia fieri ;" dialogo 2,
Inconfuso. Sane "Theodoretus scribit :
Ἐβουλήϑη .. . πιστεύειν τῇ ἐκ τῆς χάρε-
τος γεγενημένῃ μεταβολῇ.

Citerum cf. quie de sensu horum Pa-
trum, qui nobis opponuntur, przeter Card.
Bellarmin., Cardin. Perronium, Natal.
Alexaudr., Aucl. De perpet. fidei , etc.,
praclare et accurate de his scripsit Mu-
ratorius in diss. cit. De rebus liturgicis,
cap. 12. — ;

Quod speciatim attinet ad S. Joan. Chry-
sostomum, mirum est, adversarios ipsuin
ad se pertrahere tentasse ; adeo enim
luculenter et miro animi affectu disserit
de Eucharistia , ut merito nuncupatus
fnerit doctor KEucharistiee , sicut Ss. Augus

stinus doctor gratie, ut verbis utar Cl.
Birotii. Sane non solum sepius dognia
catholicum de Eucharistia et transub-
stantiatione S. Joan. Chrysostomus do-
cet et inculcat, sed pluribus compara-
tionibus illustrat. Modo enim comparat
Eucharistiam cum Incarnatione in om.
83 in M«tth,; ut ostendat non fide tan-
ium, sed reipsa unum nobiscum corpus
effici; modo cum pastore οἱ matre ibid.
dicens: ,Quis unquam pastor propriis
membris oves nutrivit? et quid dico pa-
stores? Mult: matres sepe aliis nutri-
cibus alendos infantes dederunt, ipse
vero non ita; sed ipse nos proprio San-
guine nutrivit; modo comparat cum
amantibus, qui interdum prz nimio aumo-
re morsu appetunt eos quos diligunt, ut
eo modo significent se, si fieri posset,
uniri et unum fieri cum illis; Christuin
autem hoc mirabili modo per Euchari-
stiam effecisse , ut vere Corpori ejus
uniremur, Hom.^45 in Joan.; modo com-
parat cum Helia, ,qui melotem discipu-
lo reliquit; Filius autem Dei ascendens
suam Carnem dimisit; sed Helias qui-
dem exutus, Christus autem et nobis
reliquit, et ipsam habens ascendit; "
Hom.2, «d pop. Antioch. , modo cum Sa-
lomone, qui non aliter duarum illarum
mulierum litem valuit componere, quam
dividendo corpus infantuli; Christus ve-
ro totum se utrique Ecclesie trium-
phanti et militanti, inter se contenden-
Uubus, reliquit; modo terram comparat
cum celo, altare cuin praesepio, etc.

100 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.,

guinem, existat euam z4/urd, seu species aut proprietates
sensiles panis et vini, unum tamen sit Sacramentum, infere-
bant Patres, in Incarnatione quoque unam esse in duabus na-
turis personam. Sic ipsi ad hominem, ut ajunt, argumenta-
bantur adversus eos, qui. humanam Christi naturam ab ipsius
naturz diving proprietatibus non videbantur distinguere. Alii ve-
ro reponunt, neque Chrysostomum , neque Patres reliquos sibi
assumpsisse estendendum in Christo remanere essentiam Car-
nis seu Corporis, quam Apollinaristz , et post ipsos Eutychiani
contendebant , indistinctam esse a divinitate; sed totam contro-
versiam agitatam esse circa exleriores proprietates, circum-
scriptionem, et complexionem accidentium seu specierum ; cum
inficiarentur heretici illi, Christum, saltem. post ascensionem,
illas reüinuisse, aut retinere 1); ad eos propterea refellendos
proferebant Patres exemplum Eucharistie , qua ita dicitur Cor-
pus Christi, ut in ea remaneant impermixte naturales .pro-
prietates. panis, quas libeviori stylo vocabant naturam seu
substantiain. Posterior hec responsio planior et verisimilior
videtur. |

146. S. Justinus vero in eo Eucharistiam cum Incarnatione
comparat, quod, quemadmodum in Incarnatione Caro Verbi ab
ipso Verbo corpus assumente profecta est, ita etiam 1n Eucha-
ristia panis et vinum Caro et Sanguis fiant. per. precem verba
ipsius continentem, id est, omnipotentia ejusdem Verbi, cujus
verba exhibet precatio, seu forma consecrationis. Credebat
ergo Justinus, Carnem Christi eadem omnipotentia, qua in utero
Virginis formata est, in Eucharisüe Sacramento praesentem
apponi 3).

147. Ad 3m. Sciscitamur in primis ab adversariis nostris num
consubstantiationis ac anpanationis voces elegantiores et an-
tiquiores sint voce éransubstantiationis ; demde Dist. Nova
est quoad sonum, (rans. quoad rem per eam significatam , 26g.
Omnia siquidem documenta, qus ex Patribus et antiquis litur-
6115 protulimus, aliaque pene innumera, quz adduci possent,
evidenter ostendunt, cozevam esse ipsi Ecclesie, et ab Apo-
stolis originem traxisse doctrinam de conversione panis in Cor-
pus, et vini in Sanguinem Christi in Eucharisüa.. Cum de re
constat, ridiculum est de voce litem intentare. Hac raüone in-
surgebant adversus Ecclesiam Sabelliani, eo quod contra eorum
novitates illa adoptaverit voces persone et nature, Ariani ob
vocem Aomousion, Nestoriani ob appellationem Deipare, et
ita porro. Sola quippe hereticorum vafriües Ecclesiam quovis
tempore coégit ad novas formulas adsciscendas, ut veterem

1) Cf. Petav. De Incarn. lib.1, cap. 1 — 2) Cf. Maran pref. ad opp. S. Justini,
et seqq. , et Lud, Habert. Tract. de Euchar. part. nr, cap. 9.
cap. 1t.

167
doctrinam ab ipsorum impio molimine tueretur. [retici e
converso, cum hac ratione viderint suas machinationes detectas
et pr'otritas, sub novi nominis praztextu doctrinz novitatem ob-
truserunt 1). Fucum proinde imperitis faciunt novatores nostri,
dum clamant, in Concilio Lateranensi IV. transubstantiationis
rimum invectam esse catholicam doctrinam, ex eo quod Con-
cilium illud adversus Berengarianos a scholasticis jam. pridem
adoptatam transubstantiationis vocem auctoritate sua sanxerit
et confirmaverit.
14S. III. Οὐ). 1* Dogma transubstantiationis sanz. philoso-
phie adversatur, juxta quam impossibile est, unam substan-
tiam in alteram converti; cum essentie rerum sint prorsus im-
mutabiles. 2? Ex eo preterea sequeretur, substantiam Cor-
poris Christi corrodi quandoque a muribus; 3" putrefieri, ver-
mes producere, aliaque ejusmodi non minus absurda, quam
dictu impia. Ergo. i jd |
149. Hesp. Ad 1», Dist. Prout ab adversariis fingitur, conc.
prout ab Ecclesia credendum proponitur, 2eg. 51 quod dogma
est, in quo adversarii monstrum sibi invenisse autumant, pro-
fecto est istud, quod propugnamus. Existimant siquidem per
transubstantiationem significari transitum ex una substantia tan-
uam medio aut materia in alteram, ita ut una substantia, aut
aliquod individuum unius substanti& fiat alterum, quod re-
pugnare clamant. At nil tale credendum proponit Ecclesia Ca-
tholica, sed solum conversionem unius substantie in alteram,
relinquens, doctoribus discutiendum, quot qualesque condi-
tiones requirantur ad veram ac proprie dictam conversionem
constituendam. Dummodo vera conversio in tuto sit, reliqua
dogma non constituunt ?). Porro nos cum Vasquezio, Veronio,

PART. 1. CAP. II. DE TRANSUBSTANT.

1) Apposite S. Athanasius in Epist. de
decretis Nic. Syn. n.21, sic Arianos per-
stringebat, qui accusabant Nicznam Sy-
nodum eo quod novas voces induxis-
set: ,Si verba ista velut nova ac pere-
grina admittere recusant, sententiam
ipsam admittant, quam Synodus his in-
dicare voluit: et quibus illa anathema
dixit, ipsi similiter dicant anathema, ac
de catero, si possint, verba reprehen-
dant.... Sin autem sententiam ipsam
velint redarguere, omnibus patebit, fru-
stra illos nullaque de causa verba re-
prehendere, sed solum occasiones im-
pietatis confirmandz sibi ipsis fingere.
Hec igitur causa fuit, cur hujusmodi
voces fuerint institutze, Quod si rursus
murmurent, quod ill: in Scripturis non
extent, hoc ipso, tanquam futiles, et
mente non sani, sunt rejiciendi. Seipsos
porro hic etiam potissimum accusent,
quod primi buic rei locum dederint, qui
Ipsis excogitatis vocibus, qui in Scriptu-

ris non habentur, bellum Deo ceperint
inferre." Opp. ed. Maur. tom. 1, pag.
226 et seqq. 1

2) Bellarminus quatuor requirit con-
ditiones ad veram conversionem: 19 ut
aliquid desinat esse; 2? ut aliquid suc-
cedat in locum ejus, quod desinit esse,
ne sit mera corruptio et annihilatio; 39 ut
sit connexio quzedam et dependentia in-
ter desitionem unius et successionem al-
terius, ita ut unum desinat et alterum
succedat, et vi desitionis fial successio ;
4? ut tam terminus a quo, quam termi-
nus ad quem, sit vere positivus. Ad-
jicit preterea, in conversione euchari-
stica non haberi productionem , sed. ad-
ductionem ; cum Corpus Christi jam exi-
stat, et solum vi verborum consecrationis
adducatur in locum panis, «qui destrui-
tur , ideoque conversionem esse adducti-
vam, non autem productivam. Cf. lib. 3,
cap. 18.

168 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

aliisque diximus, hanc conversionem fieri per cessationem, seu
destructionem unius substantie, nempe panis et vini, in or-
dine ad positionem alterius, nempe Corporis et Sanguinis €hri-
sü, ita ut conceptus, seu ratio formalis transubstantiationis,
consistat in relatione unius termini qui desinit, ad alterum in
quem desinit, ut Christi verba sint vera. Jam vero quid ab-
surdi aut quid factu impossibile in ejusmodi explicatione inve-
niunt adversarü? taque sibi imputare debent increduli, aut
hzretici, si quid absurdi videntur sibi deprehendere in fidei
nostre dogmatibus, minime vero fidei ipsi, prout ab Ecclesia
Catholica proponitur 1). y

150. Ad 2", Neg. Cum enim gloriosum ac spirituale Chrisu
Corpus, ut ipsum vocat Apostolus ?), sub symbolis spirituali
prorsus modo, seu sacramentali, et ad modum spiritus prz-
sens sit in Eucharistia, non magis dici potest illud corrodi a
muribus, comburi, pedibus calcari, quam divinitas; qua licet
ubique substantialiter sit presens, nec corroditur, nec com-
buritur, nec pedibus calcatur. Ut enim minime Deum dedecet
presentem esse muri, cani, luto et sordibus; ita nec Christi
Corpus dedecet repiriri aut in mure aut in sordibus. Sola phan-
tasia nostra ea est, quz nescio quem horrorem sibi confingit
in his, qua per se nihil sunt.

151. Ad 3», Neg. Cum Deus denuo producat materiam ad
occultandum mysterium, ne experimentum humans rationis
aut sensuum tollat fidei meritum. Etenim cum species eo de-
venerint, ut corpus sive materia dissolvi seu corrumpi deberet,
cessante reali Corporis Christi presentia; Deus omnipotentia
sua iterum producit materialem panis aut vini substantiam in
eo statu, quo naturaliter inveniretur, si conversio nulla pra-
cessisset, ut fides locum habeat 3). Accedit, vermes ex ma-
teria heterogenea quz speciebus adhzret, ingenerari posse; eos
siquidem ex putredine nasci, commentum est, ut alias dixi-
mus, a saniori physica jamdiu explosum.

CAP U T Ill.

DE EO.QUOD SUB QUALIBET SACRAMENTI SPECIE CONTINETUR
DEQUE CATHOLIC/E DOCTRIN/E COROLLARIIS.

152. Propositis et explanatis qua ad przcipuas atque, ut ita
loquar, fundamentales veritates fidei catholice circa Eucha-

1) Recte propterea Feller in C«téch. de détruire un morceau de pain, et de
philos. art. L'Eucharistie , affirmat per- cacher un corps humain sous ses appa-
inde esse, negare possibilitatem realis rehces."
Christi presentiz, et transubstantiatio- 2) I Cor. xv, ^^ et seqq.
nis, ac negare Dei omnipotentiam, et 3) Cf. Vasquez. In part. ut S, Th. disp.
proinde Deum ipsum: , Puisque, ut ipse Cxcv, cap. 3 et seqq.
loquitur , c'est refuser à Dieu le pouvoir

PART. 1. CAP. HI. DE KO QUOD SUB QUAL. SACRAM. kTC. 169

rise Sacramentum erm reali scilicet Christi presentia et
transubstantiatione, de quibus potissimum viget controversia
cum sectari; breviores in reliquis esse poterimus. Ista enim
ex illis dependent. n

153. Sacramentarii, qui Christum solum in signo, aut figura,
aut virtute in Sacramento presentem esse contendunt, Catho-
licorum doctrinam carpunt, qua statuunt, Christum vere, rea-
liter, ac substantialiter sub. alterutra tantum specie sive panis
sive vini contineri. Rident quod Catholici docent, vi verborum
sub specie panis solum Corpus presens fieri, per concomitan-
tiam vero, ut loquuntur, etiam Sanguinem una cum anima et
divinitate; sic et sub specie vini vi verborum solum Sanguinem
fieri presentem, per concomitantiam autem etiam Corpus una
cum anima et divinitate. Lutherani obscure, cunctanter, ac
diversimode circa hunc articulum locuti sunt; idque ut viam
sibi facilius sternerent ad evincendam necessitatem sumendze
Eucharistie sub utraque specie 1). Addiderunt preterea, Chri-
stum non esse in Eucharistia nisi in usu, seu in actu sumptio-
nis, ut hinc inferrent, Eucharistiam non esse adorandam. À
hos propterea errores singillatim convellendos sit

PROPOSITIO I.

In venerabili Sacramento Eucharistie sub unaquaque spe-
cie et sub singulis cujusque speciei partibus, separatione
facta, totus Christus continetur.

155. Est de fide, his verbis a Trid. sess. XIII, can. III, defi-
nita: ϑὲ quis negaverit, in venerabili Sacramento Eucha-
rislie sub unaquaque specie, et sub singulis cujusque spe-
ciei partibus , separatione facta, totum Christum contineri ;
anath.. sit.

155. Hzc porro veritas est corollarium dogmatis de transub-
stantiatione; panis enim et vinum per consecrationem conver-
tuntur in illud Christi Corpus et Sanguinem, qui in celis est,
et in eodem statu glorioso; jam vero Corpus illud inseparabile
est a Sanguine, anima et divinitate, et e converso pariter San-
guis separari nequit a Corpore, anima et divinitate, ergo sub
quavis specie totus Christus presens fiat necesse est; quod de-
mum non pauci ex ipsis Protestantibus professi sunt ?).

156. Eam innuit Christus dum Joan. VI, 57, dixit: Qui man-
ducat me el ipse vivet propter me; at non manducatur Chri-

. ί
1) Cf. Bellarmin, De Euchar. lib. 4, theologi; neque enim Caro ejus a San-
cap. ?1, a n. 1 ad 6. guine separata est." Cf. etiam Esslinger
2) Leibnitzius in Syst. theol. pag.250: in Apologie de la religion catholique par
Ἐν quidem, isquit, negari non potest, des Auteurs protestans , art. Du Sacrement
sub alterutra specie integrum sumi Chri- de Pautel. Quoad antiquiores, qui id
stum vi concomitantie, ut loquuntur ipsum fatentur, cf. Bellarm. loc. cit.

170

stus nisi sub specie panis; Jam vero in Christo sunt duz na-
ture in una divina persona subsistentes. |

157. Huic ipsi veritati aperte suffragatur universa traditio.
Etenim ex,Patribus alii affirmant, nos in Eucharistia comedere
Carnem, quam Pater suscitavit, ut loquitur S..Ignatius in
Epist. cit. ad. Smyrnenses; ali, nos Agnum ipsum integre
comedere, ut S. Ephrem 1); ali, nos «ccipere Christum , ut
S. Hieronymus 3); ideoque nos effici per communionem Christi-
f?ros, ut loquitur S. Cyrillus Hieros. 3); Christum in Eucha-
ristie institutione se ipsum proprüs inamibus | gestasse , .ut
S. Augustinus ?). Hinc recepta in universa Ecclesia praxis Eu-
charistiam cultu latri:& adorandi, ut paulo post ostendemus.
Porro neque in solo Corpore, neque in solo Sanguine seorsim
sumptis habetur, aut Caro Christi vivificata, aut. Agnus inte-
ger, aut Christus, aut denique cultus latrie objectum, sed
esset solum exangue cadaver. Ergo. à

158. Diximus autem in enunciatione propositionis, totum
Christum sub singulis cujusque speciei partibus contineri, se-
paratione facia; quia hoc solum definivit Tridentina Synodus.
Theologi tamen passim docent, etiam ante factam separatio-
nem totum Christum contineri in singulis cujusque speciei par-
übus, eo quod assequi non valeant, qua ratione verba conse-
crationis, qua Jam transierunt, possint, facta separatione spe-
cierum, Christ Corpus reproducere. Ali vero refragantur,
cum nulla reproductione opus sit, ut Christi Corpus habeatur
in hostie fragmentis 5).

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

DIFFICULTATES,

159. Οὐ). 1* Symbola sub quibus Christi Corpus et Sanguis
includuntur , disuncta sunt, ergo etiam Corpus et Sanguis. Alio-
quin 2" Christi Corpus aut Sanguis Christus esset ; 3" cum ta-
men Christus panem ostendens, ipsum dixerit Corpus suum
esse, et calicem porrigens, ipsum vocaverit Sanguinem suum;
4" Ecquis porro sane mentis Chrisü Corpus aut. Sanguinem
Deum et hominem appellet? 5* Sane si Christus se totum esse
sub qualibet specie significare voluisset, dixisset: . Ego sum,
minime vero: Hoc est Corpus meum 9). Ergo.

160. Resp. Ad 1", Neg, cons. Ex eo enim, quod symbola

distincta sint, hoc unum sequitur, res nempe esse distincte

1) In serm. De iis, qui Filii Dei na-
turam scrutantur. Opp. edit. Josephi As-
semani, Rom. 1716, tom. rr, pag. ^2".
. 2) Epist. x,vitt, αὐ Pammach., edit.
Vall., tom. 1, col. 225, ubi loquens de
iis, qui Eucharistiam non audebant in
Ecclesia sumere, domi tamen eam su-
mebant: ,An alius, inquit, in publico,
alius in domo Christus est? ^

3) Catech. Myst. 1v. | ᾿

4) Enarr. in Ps. XXXI, loc. sup. cit.
Alia Patrum testimonia cf. apud Bellarm.
loc. cit. n. 15 et seqq.

5) Cf. de hac controversia scholastica
Vasquezium, tom. ΠῚ, Z7» part. uti S. TA.
disp. cLxxxvii, cap.1 et seqq. —

6) Ita Calvin. lib. ^, Instit. cap. 18, ὃ. 18
et. seqq.

PART. I. CAP. IJI. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. 171

significatas; Quare autem Christus voluerit hzc distincte sighi-
ficare, paulo post aperiemus.

161. Ad 2", Neg. pariter cons. Etenim hoc tantum sequi-
tur ex doctrina catholica, Corpus ratione concomitantie, ut
vocant, nunquam esse absque Sanguine, et anima et divinitate;
ac vicissim nunquam Sanguinem esse absque Corpore, et ani-
ma et divinitate; quia id necessario exposcit presens Chrisu
gloriosi conditio. Ex quo recte inferunt Theologi, quod si Apo-
stoli consecrassent intra triduum mortis Christi, seorsim Cor-
pus et seorsim Sanguinem hypostatice tamen conjunctum cum
divinitate, sub qualibet specie adduxissent.

162. 4d 3", Dist. Christus dixit panem. esse Corpus suum,
ast vivuni ac propterea una cum Sanguine, etc., coz2c. mortuum,
neg. Nam Christus per verba, qua in consecratione protulit,
panem et vinum in Corpus et Sanguinem converüt in eo statu,
in quo tunc erant; érant aulem viva et invicem arctissime
consociata.

163. Ad "!1», Dist. Et eo ipso, quod Catholici sane mentis
sint, id nunquam asseruerunt, conc. aliter, neg. Calvinus uü-
que insanivit, dum affirmavit, Catholicos appellare Corpus
Christi Deum et hominem ; Catholici enim tantum dicunt , illud
quod sub specie panis aut vini latet, esse Deum et hominem.

164. Ad 5", Dist. Si Christus preter realem sui presentiam
nihil aliud significare intendisset, conc. si praeterea voluit signi-
ficare sub distincüs symbolis passionem et mortem suam, ac
instituere sacrificium , 220g.

PROPOSITIO II.

Peracta consecratione,' in admirabili Eucharistie Sacra-
mento est Corpus et Sanguis D. N. J. C., et non tan-
(um in usu dum sumitur, sed ante et post; ita ut re-
maneat verum Corpus Domini in hostüs, seu particulis
consecratis, que post communionem reservantur vel
supersunt.

165. De fide est, totidem enim verbis Conc. Trid. sess. XIII,
can. IV, eam definivit: S quis dixerit, peracta. consecra-
lione, etc. Qua definitio, uti jam innuimus, lata potissimum
est adversus Lutheranos contendentes, nonnisi in usu, perinde
ac Sacramenta reliqua, Eucharistiam consistere !), ex quo pa-

1) Courayerius in suis Adnotationibus
«d Hist. Conc. Trid. a Paulo Sarpio con-
scriptam, studium omne contulit, ut emol-
liat doctrinam Lutheranorum, conten-
dens quaestionem, quie agitatur inter Ca-
tholicos et Lutheranos, potius vocis esse
quam rei. Etenim Catholici, scribit ipse;

asservando Eucharistiam non inficiantur

consecrationem referri semper ad usum,

Lutherani vero non ita coarctant pra-
sentiam Christi in Eucharistia ad mo-
mentuin , seu ad instans sumptionis sive
usus , uL non fateantur eam sese exten-
dere ad omnes aciiones, qui relationem

172
riter inferebant, eam nec asservari posse, nec deferri ad infir-
mos, cui errori alium canonem opposuit Tridentina Synodus,
nempe VII, qui ita se habet: Δὲ quis direrit, non licere sa-
cram Eucharistiam in sacrario reservari, sed stalim post —
consecrationem adstantibus necessario distribuendam: aut /—
non licere, ut illa ad infirmos honorifice deferatur ; anath. sit. —
166. Ita porro catholica hzc. veritas ex verbis institutionis —
evincitur: antequam Apostoli manducarent aut biberent, verba .
Chrisu: Hoc est, etc., Hic est, etc., vix prolata, et vera et. —
efficacia fuerunt, ac.operata sunt conversionem quam signi- ὁ
ficant. Ergo Eucharistia neque in solo usu, neque in sola con-
sumptione consistit. Imo vera fuissent etiam in hypothesi quod
Apostoli manducare aut bibere recusassent. B uu j
167. Omne praterea dubium dispellit universa traditio, ex
ua constat: 1" Eucharistiam fuisse per diaconos ad absentes |
elatam, testibus S. Justino 1), et S. Irenzo ?); 2? fuisse.asser-
vatam propter infirmos, ut liquet ex historia Serapionis, δὰ
quem jamjam animam agentem infirmus sacerdos Eucharistiam. —
per puerum misit 3); 3" alaicis passim ad proprias 8465 fuisse
.delatam, ut ea pro opportunitate uterentur, uti constat ex Eu-
sebio *), et S. Ambrosio 5), cujus consuetudinis vestigia adhuc
nonnulla supererant szc. Ecclesie XI 9); I? asservatam in tem-
plis fuisse in pastophoriis, ciboriis, columbis, turriculis 7); 5^ in
Ecclesia grzeca eandem consuetudinem wiguisse, patet ex anti-

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

»
Ἢ

aliquam ad ipsum habeant. Discrimen
igitur, pergit ipse, est potius in praxi
quam in dogmate, in eo scilicet, quod
Lutherani contendunt Sacramentum non
esse asservandum, nisi propter solum
"usum, ininime vero, ut faciunt Catho-
lici, ad hoc, ut tanquam objectum ado-
rationis preterea constitaant, ac defe-
rant in publicis supplicationibus, ac pu-
blicz adorationi exponant absque ulla re-
latione ad communionem. In hoc afür-
mari potest, quod si mos servandi Eu-
charistiam propter infirmos magis sit con-
sentaneus antiquitati, mos tamen eain
praecise servandi, ut efficiatur objectum
cultus, sit absolute contrarius praxi Ec-
clesi: primitivie, cujus nullum apparet
in tota antiquitate vestigium. lta hic po-
stillator apostata. At inultiplici ratione
labitur. De vera enim sententia Luthe-
ranorum constat 1? ex Concilio Triden-
tino; 2? ex argumentis Lutheranorum 5
3? ex collatione, qu: ab ipsis fit Eucha-
ristie cum Sacramentis reliquis, qua in

actu transeunte cousistunt seu perficiun-.

tur; 4? ex praxi Lutheranorum; 59? ex
ipsorum confessione, ut Leibnitzii , cujus
verba proferemus. Falsum praterea esse,
quod assumiLCourayerius de usu seu praxi
antiquitatis, comparata cum praxi prz-
sentis Ecclesie, luculenter ostendemus.

1) Apol. I, n. 67.

2) Apud Euseb. Hist eccles. lib. 5,
cap. ^t.

3) Cf. Euseb. ibid. lib. 7, cap. ^^.

4) Lib. 7, cap. 11, cum adnott. Valesii.

3) In Orat. f/éueb. S. Satyri cum adnott.
editt. Maur. ἷ

6) Id constat ex serm. synodali S. Udal-
rici juxta Gretzerum, vel Ratherii Epi-
scopi Veronensis juxta Valesium, qui
floruit sec. x, in quo hic usus nomina-
tim interdicitur his verbis: ,Infirmos vi-
sitate, et eos reconciliate, et juxta Apo-
stolum oleo sancto inungite, et propria
manu communicate , et nullus presumat
tradere communionem laico aut. femine
ad deferendum. infirmo." :

7) De his fuse agit Pellicia in op. cit.
De Ecclesie politie, tom. mr, diss. 1.

Hunc porro usum antiquissimum esse in |
Ecclesia, constal ex Constitut. apostoli- — |

cis, lib. 8, cap. 13, ubi fit mentio pesto-
phorii, in quo Eucharistia asservabatur;
legitur enim: Kai ὅταν πάντες μεταλα-
Boos καὶ πᾶσαε, λαβόντες oí διακόνοε τὰ
περιοσεύσαντα;, εἰοφερέτωσαν εἰς τὰ παστο-
φόρεα. , Cumque universi eL universz 6011"
municaterint, accipientes diaconi qua su-
persunt, inferunt in pastophoria." Ex
uo solo documento falsitatis arguitu£
ourayerius.

PART. I. CAP. Ill. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. 113

quissima ac celebri Missa presanctificatorum, qus celebratur
cum Eucharistia diebus precedentibus consecrata 1). Hec fa-
tetur Calvinus scribens: Qui sic faciunt, habent veteris Ec-
clesie exemplum. F'ateor; verum in re tanta, et in qua non
sine i1nagno: periculo erratur, nihil tutius est, quam ipsum
ceritatein sequi 5), quam ipse scilicet cum Luthero tandem ali-
quando invenit.

168. Veritatis luce compulsi Protestantes non pauci victas
demum manus dederunt. Nobis hic satis sit Leibnitzii verba
proferre: Certum. est, inquit, antiquitatem. tradidisse, ipsa
consecratione fieri conversionem, quemadmodum apparet ex
verbis Ambrosii paulo ante allatis, néque unquam veteribus
auditum est novum quorundam dogma, quod in momento
perceptionis demum adsit Corpus Christi. Certum enim. est,
nonnullos sacrum hunc cibum non statun consumpsisse, sed
alüs anisisse , et secum domum, , imo in itinera , in deserta tu-
lisse, eumque morem aliquando fuisse commendatum, quam-
quam postea abrogatus sit indjoris reverentie causa : et.
profecto aut falsa sunt, que a sacerdote pronunciantur
cerba institutionis , quod absit, aut necesse est, quod bene-
dictum est, esse Corpus Christi, etiam antequam manduce-
tur. Ut taceam , qui sic sentiunt , in tricas ancidere, utrum
in labüs, aut in ore, aut in gula, aut in. stomacho primum
incipiat, an ne in hoc quidem, si vitio ejus symbola non con-
sumantur ?). Quo sane nihil preclarius in rem. nostram dici
poterat.

DIFFICULTATES.

169. Οδ). 1* Christus Eucharistiam instituens precepit Apo-
stolis, ut statim illam absumerent, ne quidpiam de ea rema-
neret, 2" prout de Agno paschali ac de manna, hujus Sacra-
menti figuris, praeceperat Moyses. 3? Neque obstant exempla
de servata interdum Eucharisua, quia cum non servaretur nisi
ad usum, ea potius evincunt' ad solum usum seu comestionem
insüitutam a Christo fuisse. 4^ Quis preterea ignorat, morem
obtinuisse in Ecclesia septem prioribus szculis, tradendi igni,
aut pueris aut Jejunis clericis absumendas superstites e sacri-
ficio particulas, ne in crastinum servarentur, uli testes sunt
Conc. Mausconense II in Gallus an. 585 celebratum *), Grego-

—rius Turonensis 5), Hesychius, .qui sec. sepümo ineunte flo-
ruit 9), alique non pauci? Ergo.

1) De his missis pr:esanctificatorum 5) Lib. 1, De gloria Martyrum , cap. 10,
cf. Goarium in Euchologio , edil. cit. edit. Ruinart, Paris 1699. De eodem ar-

pag. 205. - gumento loquuntur Evagrius lib. ^4, cap.
2) Lib. ^4, Instit. cap. 17, 6.39. 36; et Nicephorus lib. 17, Hist. eccles.
3) In Syst. theol. pag. 228 οἱ seqq. cap. 25. j

4) Can. vii, apud Hard. Act« Conc. 6) In Lecvitic. lib. 2, cap. 8, edit. Basil.
tom, 11, col. 462, 1527, fol. 49.

175 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

170. Resp. 1. Neg. conseq. Hxc enim solum evincerent,
Eucharistiam. diu. saltem asservandam non esse, minime vero
prout adversari contendunt, non adesse Chrisu Corpus statim
a peracta. consecratione, vel postea. .

171. Resp. V. Ad 1", Dist. Ita ut Christus vetuerit Eucha-
ristiam servari utilitatis, aut necessitatis gratia, 220g. secus, (rans.
Preceptum enim positivum, cujusmodi est istud, quod Chri-
stus dedit Apostolis in Cena, indicat tantum quid przstandum
sit ad precepti normam, non autem est universale, cujusmodi
est preceptum negativum. Ejus vis propterea ex usu dignosci
debet 1), usus autem Ecclesi? , ut vidimus, nobis suffragatur.

172. Ad 2", Dist. Tta tamen ut non in omnibus semper
figurz figurato respondere debeant, conc. in omnibus prorsus,
quasi figurz debeant veritatem figurati ade quare , ut loquitur
S. Thomas, zeg. Alioquin tum succinctis renibus, tum bacu-
lum gestantes, inter cenandum deberemus Eucharistiam su-
mere, quod nemo certe contendet. Accedit, manna non modo
tota die sabbati servari solitum, sed pluribus szculis in arca
asservatum esse; sed etiam panes propositionis, qui pariter
figura fuerunt Eucharistie , super altare tota hebdomada repo-
sitos stetisse. |

173. Ad 3", Neg. Sed Eucharistia servata ad usum solum
evincit hunc esse finem primarium institutionis, quod non in-
ficiamur. Addatur, veteres identidem non ad solum usum, sed
ad alios fines przterea Eucharistiam asservasse, interdum sci-

licet ad se tutandos in itinere, ut. de S. Satyro exploratum est,

teste S. Ambrosio; interdum ad recuperandam valetudinem, ut
de pia femina refert S. Augustinus 3), interdum ad majorem
haresum detestationem significandam , ut Theodorus Rom.
Pontifex, qui Christi Sanguine tanquam atramento usus est in
damnatione Pyrrhi; atque ut alia ejusmodi exempla preter-
eam, summi Ponüfices Victor et Pius transmiserunt Euchari-
stiam ad Episcopos in signum communionis 3). Demum aliud
est servari Eucharistiam ad usum, aliud vero non agnoscere
Christum realiter presentem in Eucharistia ante hunc usum.
Hoc deberent ostendere adversarii, ut aliquid proficerent, quod
nunquam profecto ostendent.

174. Ad 'P», Dist. Ob peculiares causas et quidem in parü-

cularibus nonnullis Ecclesis, conc. eo quod crederetur Eucha-

ristiam vel in solo usu consistere , aut asservari non posse , 2204.
Porro non una fuit causa cur in nonnullis Ecclesiis diu non ser-
varetur Eucharistia; ac 1* ne ingruente persecutione impiorum
profanatoni exponeretur ; 2^ ne ex diuturna asservatione vitium

1) Bellarm. De Euchar. lib. ^, cap. 5. S. Victorem, apud Euseb. Hist. eccles.
2) Oper. imperf. lib. 3, cap. 162. lib. 5, cap. 2^. !
3) Ut refert S. Ireneus in Zpist. «d

PART. 1. CAP. III. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM, ETC. 175

aliquod forte contraheret, ita ut nemo illam amplius degustare
posset, prout habetur ex Hesychio; non vero ne servaretur in
crastinum 1). Sane si in Matisconensi Concilio prescriptum fuit,
ut quarta vel sexta feria ab innocentibus ac jejunis superstites
ex Missa reliquie perciperentur; evidens est, reliquis diebus
fuisse asservatas. 9" Α Casaraugustano vero et Toletano Con--
ciliis prohibita fuit conservatio Eucharistie , ne sese Priscillia-
nista obtegerent non communicando in Ecclesia, eamque se-
cum deferrent ut profanarent. |

. PROPOSITIO Ill.

Christus in Eucharistia adorandus est cultu latrio.
175. De fide est: Synodus enim Tridentina adversus hujus
cultus obtrectatores hunc canonem VI, sess. XIII, edidit : Sz
quis dixerit, in sancto Eucharistie Sacramento Christum
unigenitum Dei E'iliun non esse cultu latrie , eliam externo,
adorandum , atque ideo nec festiva peculiari celebritate ve-
nerandum , neque in. processionibus , secundum laudabilem
et universalem Ecclesie sancte ritum et consuetudinem, so-
leainiter. circumgestandum , vel non publice, ut adoretur,
populo proponendum , et ejus adoratores esse idololatras;
andath.. sit. : |
176. Et recte quidem; dogma enim de permanentia Christi
in Sacramento ita conjungitur cum ejus adoratione ex sententia
ipsorum Calvinistarum , ut absque impietate unum ab altera
nequeat separari. Va illum eundem Deum , inquiunt Tri-
dentini Patres, presentein in. 60 (Sacramento) adesse credi-
imus, quem Pater aeternus introducens in orbem terrarum
dicit, et adorent eum omnes Angeli Dei, quem Magi proci-
dentes adoraverunt, quem denique in. Galilea. ab Apostolis
adoratum fuisse Scriptura testatur 3). |
177. Ad hac accedit universa traditio; etenim S. Joan. Chry-
sostomus dicit, non solum homines, sed et Angelos in Missze
Sacrificio presentem Deum adorare 3); S. Cyrillus Hieros, pra-
cipit, ut communicandus prozus et adoraüionis in modum ac-
cedat ^). Theodoretus: Symbola mystica, inquit, ef credun-
4ur et adorantur 95). S. Ambrosius exponens verba Ps. XCVIII:
—Adorate scabellum pedum ejus : Per scabellum , scribit, ter-

1) Cf. loc. cit. Ceterum in aliis Ec- — 2) Sess. xin, cap. 5.
clesiis asservari solitum fuisse hoc Sa- 3) Hom. xxvitt, ad pop. Antioch. eadem
cramentum, aperte tradit Gregor. Turon. habet lib.6, De sacerdotio ; Hom. Lxxxi1v,
lib. cit. De gloria Martyrum , cap. 86, ubi in S. Matth. , et alibi passim.
refert miraculum patratüm, dum diaco- 4) Catech. Myst.' v, n. 22.
nus vellet deferre turrim (id est, vas in — 5) Dial. rr, edit. cit. tom.rv, pag. 85.
quo continebatur Eucharistia) ad altare, |
ut ibi reponeretur. ὁ

176

ra intelligatur, per terram autem Caro. Christi, quam ho-
dieque in mysterüs adoramus, et quam Apostoli in Do-
mino Jesu adorarunt 1). Verba S. Augustini superius retu-
limus testantis: Neao “αν Carnem manducat, nisi prius
adoraverit. |

178. Et hzc quidem quoad adorationem, quam recte Clausen
doctor protestans vocavit consequentiam logicam dogmatis de
reali Christi praesentia 3); quoad zodum vero exterioris cultus,
eum determinare ac moderari ad. Ecclesiam spectat, quc juxta
diversa et temporum, et locorum, et rerum adjuncta statuere
potest, quod communi utilitati magis conferre judicaverit. Hinc
apposite Leibnitzius: Adoratio, scribit, sacratissimi Eucha-
ristie Sacramenti, tametsi non semper eque usitata fuerit,
laudabili tamen pietate recepta est. Prüni enin Christiani
in omnibus, que ad externam cultus demonstrationem per-
tinent, christiana, sinplicitate utebantur que quidem repre-
hendi non potest; intus enin animni vera pietate flagrabant ;
cum vero paulatun refrigesceret zelus , necessarium fuit ad-
hibere exteriora signa, ritusque solemnes. instituere, que
officii. admonerent , ardoremque, devotionis resuscitarent,
prasertün ubi magna ratio, aut occasio esset 9): nulla au-

TRACTATUS DK EUCHARISTIA. .

1) Lib. 3, De Spiritu Sancto, cap. 11,
n. 78 et 79, in quem locum cf. Anaotat.
edit. Maur. Cf. de hoc argumento Traité
du Sacrement de ÜEucharistie, par le
Card. du Perron, liv. 3, chap.1 et suiv.,
ubi ipse omnia pene antiquitatis docu-
menta expendit, qua luculenter osten-
dunt, verum latrie cultum Christo in
Eucharistia semper fuisse exhibitum.

Ex his refellitur etiam Beausobrius,
qui in sua Histoire de Manichée , liv. 9,
chap. 1, contendit, setate S. Augustini
Catholicos non exhibuisse Eucharistia
cultum latrie, sed solam quandam ve-
nerationem , qualis decet symbola sacra,
qua referunt imaginem Corporis et San-
guinis Christi, sic enim scribit 9. 7: ,,La
vérité est, que ces derniers (/es Catho-
liques) n'avaient pour le pain et pour le
calice qu'un respect religieux , fondé sur
ce que ces élémens n'étoient plus un pain
et un vin commun, dont l'usage est uni-
quement de nourrir le corps, mais uz
paáin et un vin mystiques, C'est-à - dire,
les figures, les mémoriaux, les Sacre-
ments du Corps et du Sang de Jésus-
Christ." At falsitatis hunc scriptorem
arguunt tum S. Ambrosius, tum 5. Au-
gustinus; S. Ambrosius quidem, qui loc.
cit. disserens de natura cultus, quein
Catholici deferebant Eucharistis, pro-
fitetur se loqui de cultu latri?, de eo
scilicet cultu, qui soli Deo debetur, ait
enim ἢ, 78: ,, Neque adorandum quidquam

praeter Deum legimus, quia scriptum est:
Dominum Deum tuum adorabis et ipsi soli
servies. Quomodo ergo adversus legem
Propheta preciperet, sub lege nutritus,
et eruditus in lege? Non mediocris igi-
tur quistio, et ideo diligentius conside-
remus quid sit scabellum. Legimus enim
alibi: Caelum mihi thronus, terra autem
scabellum pedum meorum. Sed nec terra
adoranda est nobis, quia creatura est
Dei." Pergit deinde n. 79, ad exponen-
dum scabellum de Carne Christi. S. Au-
gustinus iisdem verbis utitur, uti supe-
rius vidimus.

2) Apud Esslinger op. cit. Apologie de

la religion catholique, par des auteurs

protestans , art. Du Sacrement de lautel.
Lutherus ipse sub finem vit sus voca-
vit Eucharistiam Sacramentum «dorabile.
Quare acriter vapulat a Calvino, qui in
Epist. ad Bucerum: ,Quorsum, inquit,
illud Lutheri «dorabile Sacramentum, nisi
ut idolum in templo Dei erigatur ?? -

3) €f. Bolland. Acta SS. mensis Apr.
ad diem v, in Vita B, Julian: Leodiensis,
Huc etiam refertur miraculum , quod
Vulsinii prope Urbemveterem . contigit
an. 1264 in sacerdote Belga Romam pe-
tente, qui dum subdubitaret Missam ce-
lebrando de reali Christi presentia, con-
tigit, ut in hosti fractione sanguinis
gutte diffluerunt quibus respersum est
linteum ac altare (quas quidem maculas .
imaginem Salvatoris pre se ferentes tum

PART. L CAP. III. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. 177

lei. facile major praberi Christianis potest, quam que se
offert in divino hoc Sacramento, ubi Deus ipse nobis pra-
sentiam assumpti Corporis prestat! ... Itaque, si unquam,
(um certe maxine conveniens fuil adorationem institui :
recleque adeo introductum est, ut in Sacramento Eucha-
ristim, externi Christianorum cultus quasi summum fasti-
gium. collocaretur, quod ad supremum etiam cultum Chri-
stianorum inlernum , hoc est, divinum amorem anflamian-
dum , et charitatem testandam atque nutriendam a &Salvatore
est institutuan 1).
ὡ. DIFFICULTATES.
EO

179. Οὐ). 1^ Christus Eucharistiam instituens nullum dedit
adorationis preceptum; 25 imo neque Patres aliquando latriz
cultum commendarunt, sed solam reverentiam sacris myste-
riis debitam ; et jure, quia 9" si Christus esset cultu latrie in
Sacramento adorandus, eodem cultu deberemus prosequi crea-
turas omnes, cum in omnibus Deus sit substantialiter presens.
4"? Ab artolatria proinde Catholici excusari nullatenus possunt,
qui sin minus panem, saltem panis species una cum Christo
adorant; 5* Juxta Tridentinorum Patrum doctrinam, qui sess.
XIII, cap. V, affirmant: Latrie cultum, qui vero Deo debe-
tur , huic sanctissino Sacramento a fidelibus exhiberi. 6* Sal-
tem eo nomine haec adorationis praxis rejici debet, quod fideles
idololatria periculo exponat, cum sive malitia, sive incuria sa-
cerdotis, sive denique ordinauonis defectu fieri possit, ut ho-
stia, quz adoranda proponitur, consecrala non sit. Ergo.

180. Resp. Ad 1", Dist. Non dedit Christus in institutione
Eucharisti& preceptum adorationis expressum, £razs. tacitum
sive implicitum, 2269. satis enim aperte Christus significavit de-
beri Eucharisue cultum latrie, dum significavit se vere, et
realiter esse in hoc Sacramento, cum scriptum sit: Dominum
Deum tuum adorabis. Oritur siquidem necessitas hujus cultus
ex 1psa rei natura.

Vulsinii super altaris lapides tum Urbe-
veteri super corporale non semel meis
ipse oculis conspexi). Quo miraculo per-
motus Urbanus iv, qui Urbeveteri tunc
degebat, demum instituit festum Corpo-
ris Christi. Cf. Historie di Ciprian .Ma-
nente da Orvieto, Venez. 1516, lib. 2,
pag. 129; et Commentarii historici di Mo-
naldo Monaldeschi, lib. 7, pag. ^7; tum
Synodum Diecesanam Fr. Josephi della
Corgna , Urbevet. 1677 , pag. 179, tit. 35.
De hoc ipso miraculo agit Bened. xiv,
De Festis, cap. 13, n. 6.

1) Syst. theol. pag. 258 et seqq. Leib-
nitzio inter cateros addi potest Hier.
Taylor episc. protestans anglicanus qui

Tom. VIII.

aperte scribit: ,, Objectum eorum (Ca-
tholicorum) adorationis in ven. Sacra-
mento est unicus verus et cternus Deus
hypostatice conjunctus cum sua sancta
humanitate, quam humanitatem ipsi cre-
dunt actualiter prieesentem sub velo si-
gnorum sacramentalium; et si putarent

ipsum non esse presentem, tantum ab-

sunt ab adorando pane in hoc casu, ut
proficeantur, id prestare esse idolola-
triam." Cf. ejus lib. De libertate prophe-
tandi, cap. 20; ex his os obstruitur re-
centioribus Protestantibus, qui idoio-
latri:e incusant Catholicos ob latriz cul-
tum, quem deferunt Christo in Eucha-

ristia. .
13

178 TRACTATUS DE EUCHARISTIA. |

181. Ad 2", Neg. Etenim S. Augustinus de ea loquitur ado-
ratione, qua creaturis deferri nequit absque ànpietate, S. Cy-
rillus de ea, que debetur supremo regi ; S. Joan. Chrysostomus
de ea, quam exhibuerunt Magi, negabatque Paulus Samosate-
nus 1). Perperam igitur Salmasius adnititur Patrum. auctori-
tatem eludere. 3

182. Ad 3», Neg. paritatem. Nam in Eucharistia unum so-
lum est suppositum divinum cui tribuimus adorationem ; in
creaturis adest quidem Deus substantialiter presens, sed non
est cum illis unum suppositum, neque Deus et creature unum
sunt per hypostasis unitatem.

183. Ad m, Neg. Siquidem Catholicorum adoratio dirigitur
án Christum Jesum. Quomodo enim ipsi adorare possent pa-
nem, cujus substantiam per consecrationis verha conversam
in Chrisu Corpus esse profitentur? Sed neque species adorare
possunt, cum ist: ex recepta philosophorum doctrina non sint
nisi affectiones subjective animae nostre orte sive excitatze oc-
casione corporum. Nec desunt qui contendant, in casu nostro
has ipsas affectiones a Deo ipso immediate produci ex occasione
Eucharisuez ?). |

184. Ad 5", Dist. Docent Tridentini Patres a fidelibus latriz
cultum exhiberi Sacramento, prout Sacramentum dicit rem
signatam seu Christum ipsum, conc. prout:tantum dicit signum,
neg. ut patet ex contextu , et ex can. VI superius recitato 3).

185. Ad 6*m, Dist. Hec adorationis praxis fideles exponit
periculo idololatrie naterialis, trans. formalis, neg. XAho-
quin non a sola adoratione, verum etiam ab ipsa sumptüone
abstinendum ipsis foret, quod profecto nec novatores admittunt.
Nonne preterea Lutherani, Leibnitzio teste, adorationem in
ipsa perceptione Eucharistie. exhibent *)?

) PROPOSITIO IV.
Neque Dei preceptum, neque salutis necessitas postulant,
ut omnes et singuli Christi fideles utramque speciem san-
clissimi Eucharistie Sacramenti sumere debeant.

186. Πῶς propositio, qux necessario pariter fluit ex veritate
praecedentium. propositionum 5), de fide est, quam Tridenü-

1) Notus est versus Juvenci presby-
teri relatus a S. Hieronymo lib.1, Com-
ment. in Matth. cap. 3: ,'Thus, aurum,
myrrham, regique, hominique, Deoque
dona ferunt.? :

2) Cf. Emman. Maignan Ord. Minim,
Philosophia sacra , Tolose 1661, tom. r,
cap. 21, prop. 5 et seqq.

3) Exinde patet, quam inepte Paulus
Sarpius carpat 'Tridentinos Patres, quod

sess. 13, cap. 5, docuerint, huic Sacra-
mento deberi cultum latrie. Quave pa-
riter non accusavit universam Ecclesiam,
quod canat: T7astum ergo Sacramentum
veneremur cernui ?" Sed cf. Pallav. lib.
12, Hist. Conc. Trid. cap. 7.

4) Syst. theol. pag. 262.

5) Hoc pariter ingenue fassi sunt non-
nulli Protestantes, inter quos Dr. Clau-
sen, qui scribere non dubitavit: ,Ad-

PART. I. CAP. ΠῚ. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. 179

num sanxit sess. XXI, can. I: Θὲ quis diverit, ex Dei pro-
ceplo ,. vel necessitate salutis, omnes et singulos Christi
fideles utramque speciem. sanctissimi Eucharistie Sacra-
menti. sumere debere; anath. sit.

187. Tum ex przcepto divino, tum ex-necessitate salutis,
unumquemque fidelem teneri ad participationem Eucharistiz
sub utraque specie, omnium primi docuerunt Petrus Dresden-
sis ludimagister, et Jacobellus concionator Misnensis !); horum
partes suscepit Joannes Hus; quos omnes damnavit Concilium
Constantiense. Hunc errorem postea instauravit Lutherus, de-
mum vero Calvinus qui quamvis suis non reliquerit in Sacra-
mento nisi sola ac nuda symbola, his tamen amarulentis con-
viciis Ecclesiam Catholicam arguit: Ei» eadem prodit officina
(Satanz) et altera constitutio, que dimidiam cene partem
meliori populi Dei numero vel furata est, vel eripuit: nempe
symbolum Sanguinis, quod laicis et profanis (his scilicet
titulis Dei hereditatem insigniunt) interdictum rasis et un-
clis in peculium cessit. Edictum eterni Dei est, ut omnes

bibant 5).

188. Nullum porro sterni Dei edictum extare, quo omnes et
singuli fideles teneantur Eucharistiam sumere sub utraque spe-
cie, neque id exposcere necessitatem salutis, hoc ineluctabili
argumento adversus sectarios omnes ostendimus. Si quod esset
Christi preceptum de sumenda ab omnibus et singulis Eucha-
ristia sub utraque specie, vel si aliqua salutis necessitas id. ex-
posceret, id profecto novisset Ecclesia; illa, inquam, Ecclesia,
qua immediate a Christo et ab Apostolis Sacraámentum hoc ac-
cepi. Atqui nunquam Ecclesia aut in verbis institutionis, aut
in verbis promissionis praeceptum ejusmodi agnovit, aut ejus-
modi necessitatem. "Ergo.

189. Jam vero minor propositi argufnenti quatuor luculen-
üssimis ac publicis documentorum classibus evincitur: I. classis.
petitur ex communione zgrotorum. Certe, si quod esset tem-
pus, quo divinum preceptum de sumenda Eucharistia sub
utraque specie urgeret, et quo nihil esset negligendum ex
115, qui necessaria sunt ad salutem, illud foret, quo instat
mortis periculum ; atqui ubique terrarum, et quavis ztate con-
suevit Ecclesia Eucharistiam asservare sub una panis specie ad
ejusmodi infirmos reficiendos, ut constat ex citata historia senis
Serapionis, ad quem zgrotans sacerdos, ex Episcopi Alexan-

mittendo transubstantiationem , faten-
dum est, difficultates adversus commu-
nionem sub utraque specie parvi pon-
deris esse relate ad dogma, 'ac pleni-
tudinem Sacramenti," Apud Esslinger,
op. cit. :

1) Mirum est, quo furore saevierint

Calixtini adversus sacerdotes catholicos,
eo quod ipsis recusarent usum calicis ;
ipsos passim cadebant, et durioribus
cruciatibus subjiciebant. Cf. Histoire de
Uhérésie de Wicleff, Jean Hus, et Jé-
róüme de Prague. Lyon 1662.
2) Lib. ἃ, Instit. add ὃ. ^7.
3

180

drini prescripto, sacrum edulium sub unica panis specie mi-
sit 1); nec non ex vita S. Ambrosii, ad quem pariter animam
agentem, teste Paulino ejus biographo, S. Honoratus Episcopus
Vercellensis detulit Domini Corpus , quod ubi accepit ac glu-
livit, emisit. spiritum ?).

190. II. Complectitur communionem parvulorum: testis enim
est in primis S. Cyprianus, qui refert puellam quandam conti-
nere visceribus non potuisse Eucharisuam sibi présutam post-
quam gustaverat de idolothytis, et solum commemorat cali-
cem 3). Idem mos adhuc retinetur in Ecclesia greca et in Ec-
clesis orientalibus, uti testantur Arcudius *), Allatius 5), at-
que Goarius 9). Pari ratione idem ritus tamdiu apud Launos
obtinuit, quamdiu Eucharistia statim post baptismum admi-
nistrata est 7), quia cum prz tenella ctate panem infantes sus-
cipere non possent, solus Sanguis digito sacerdous dabatur eis
sugendus 8). ἀν τὺ

191. III. Desumitur ex communione domestica fidelium, qui
persecutione ssviente, in proprias aedes sacra dona defere-
bant; et quidem sub unica panis specie, arca ut plurimum
lignea inclusa. Hujus consuetudinis testes habemus Tertullia-
num 9), et Cyprianum !9), nec non S. Zenonem Veronensem,
qui scribit: Omnibus pereque unus pamis cum ligno datur),
quibus verbis, adnotantibus FF. Balleriniis, S. Zeno significavit
Eucharistiam in arca lignea domum deferenáam 13). Ejusdem

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) Apud Euseb. Híst. eccles. lib. cit.
p. 45.

2) N. ^7. In append. opp. S. Ambro-
sii edit. Maur.

3) Lib. De /lapsis, edit. Maur. pag.
189. Sic enim scribit: ,,Reluctanti licet
(puelle) de Sàcramento calicis infudit.
Tunc sequitur singultus et vomitus. 1n
corpore atque ore violato Eucharistia
permanere non potuit. Sanctificatus in

Domini Sanguine potus de pollutis visce-

ribus erupit. Tanta est potestas Domi-
ni, tanta majestas." Alia ejusdem Sancti
testimonia cf. in Praf. edit. Maur. ὃ. 13
et 1^.

^) De concord. Ecclesie occident. et
orient. lib. 3, cap. ^10.

5) De Ecclesie occident. atque orient.
perpetua consensione. Colon. Agripp. 1648.
Cf. ad diss. De Missa presauctif. annot.
de Communione orient. sub unica specie,
Auctore Bartoldo Nihusio , et Leonis
Allatii ad Nihusium epist. duas.

6) Ibid. Arttentatio Jac. Goarii Ord.
Pred. et in £uchologio, in uotis 178 et
seqq. ad Missam S. Joan. Chrysostomi.

7) Cf. Haiden in diss. cit. De instituto
Kceclesie infantibus, etc.

8) Hunc usum testatur Hugo a S. Vi-
ctore, De Sacram. lib. 1, cap. 20, his

verbis: ,,Pueris recens natis idem Sa-
cramentum in specie Sanguinis est mi-
nistrendum digito sacerdotis. Quia ia-
les naturaliter sugere possunt."

9) Lib. 2, Ad uzror. cap. 5, dicens:
Non sciet maritus (et^nicus) quid. se-
creto ante omnem cibum gustes? et, si
sciverit panem, non illum credit esse qui
dicitur?" Cf. not. Rigaltii in hunc loc.

10) Lib. De lapsis, pae, 189.

11) Lib. 1, tract. xiv, edit. cap. ἅν Baller.
Veron 1739.

12) Adnot. 18, in loc. cit., qui id con-
firmant ex eo, quod idem 'S. Zeno scri-
bit. Tract. v, n. 8, de gentili viro cum
femina christiana conjuncto : ,, Arrepto,
inquit, forsitan sacrificio tuo tuum pectus
obtundet, tuam faciem deformabit." Ca-
psulis enim ligneis (subdunt Ballerinii),
in quibus Se«crificivm, id est, Euchari-
stia condebatur, ictus et vis ejusmodi
congruit, ut et pectus obtundere et fa-
ciem deformare possent. Huc forte re-
spicit Cyprianus in lib. De /«psis, men-
tionem faciens mulieris, quie cum a7-
cam suam, in qua Domini Sacramentum
fuit, aperire tentasset, igne inde erum-
pente deterrita est, ne auderet attin-

gere.

1δὶ

praterea consuetudinis exempla reperimus in Acus SS. Indis
et Domnz apud Surium 1), in Acus S. Eudoxie apud Dollan-
dum 2), aliaque non pauca, de quibus egerunt Sandellius 3),
et Berlendis 1). His adjici debent monachi in vastis solitudinibus
degentes, qui secum Eucharistiam asportabant sub unica spe-
cie, ut de eadem decurrente tempore participarent, testibus
S. Basilio 5), Theodoro Studita 9), et biographo S. Luce Ere-
mite apud Combefisiim 7), et Bollandum 8). |

192. IV. Classis demum, ut alia praeteream, coalescit ex ipsa
communione publica, quie nimirum in Ecclesia frequentari so-
lebat. Etenim S. Leo M. Serm.IV de Quadrag. observat diu
in Ecclesia Romana latuisse Manichzos, qui eucharisticum pa-
nem cum caeteris accipientes abstinebant a vino. Jam vero la-
tere non. potuissent, nisi libera sub unica specie panis fuisset
communio, alioquin ob rei singularitatem statim notati ac de-
prehensi fuissent. Nec Romae solum, sed et Constanunopoli
eandem viguisse libertatem, constat ex facto, quod de pervi-
caci muliere Macedoniana refert Sozomenus ?). Huc pariter
refertur Missa presanctificatorum , in qua non prebetur com-
munio, nisi ex particulis przconsecraüs. Hanc autem Missam
ab immemorabili frequentant Graci toto quadragesime tem-
pore, diebus dominicis exceptis; Latini autem eam celebrant
sacro Parasceves die 10), Ipsi denique Protestantes non cogunt
abstemios ad sumptionem calicis, prout nunquam eos coégit
Ecclesia: jam vero non exiguo numero hi semper fuerunt, qui--

PART I. CAP. III. DE KO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC.

1) Ad- diem 26 Septembris.

2) Acta SS. Mens. Mart. tom. 1, pag.
19, ubi cap. 12, n. ^^, hec leguntur:
»Verum antequam traderet ultro se lupis
agna Christi , brevi mora impetrata pro-
deundi, accurrit in sacram «dem, re-
seratlaque illic arcula in qua divinum
donum reliquiarum sancti Corporis Chri-
sti servabatur, inde particulam acceptam
sinu recondidit, et sic statim cum mi-
litibus abiit?

3) De sacris synazibus, cap. 19, ubi
turriculam sacramentariam ex argilla
rubricata, Rom:e e cemeteriis effossam
exhibet ad prototypi magnitudiném ex-
pressam, cujus iconem eidem misit eques
Joan. Passeri descriptione hac addita:
»Forma quadrata est, ut quodammodo
altaris imaginem redoleat, quod ex qua-
drato lapide atque unico constare sole-
lat..... Hujusmodi unum integerrimum
habeo Pisauri, ex antiquissimo S. Ma-
rie Magdalene monasterio erutum, in
cujus frohte crux ampla excisa est cuim
Christi benedicentis imagine." Testatur
preterea idem eques similium turricu-
larum fragmenta non semel se Rome
in ceneteriis collegisse, adherentibus,
sive ali ;juando divulsis luceruis non ad-

huc argilla turricule agglutinatis , ut
perenni lumine, aliquis etiam in priva-
Lis :dibus honor mysterio tam venera- ἢ
bili tribueretur." Mirum vero non esse
subdit, si vasculorum hujusmodi frag-
menta plurima in iis, locis inveniuntur,
,in quibus sepe vivi latitabant, et mor-
tui tumulabantur." Ex his porro monu-
mentis non solum hereticos , 'sed et
Courayerium refelli apertum est, qui
negant ullum cultum antiquitus Eucha-
risti:& delatum esse.

^) De ohlationibus ad altare. De vbla-
tionibus communibus , ὃ. 5.

5) Epist. xcuu, «d. Cesariam patriciam
de communione , ed. Maur.

6) Lib. 1, £pist. ,Lvi1, tum in ejus vi-
ta, S. 4^1, inter opp. Sirmondi, Paris.
1696, tom. v.

7) Tom. nu, Novi auctarii Biblioth. P«-
trum,

8) Acta SS. Mens. Febr
pag. 92, n. 42.

9) Hist, eccles. lib. 8, eap. 5, et ex
eo Nicephorus lib. 13, cap. 75 Baronius
ad an. 100.

10) Cf. Diss. Allatii De Miss« Presanct.
ad calcem, op. De Éccles, occidenl. ct
orient. consensione.

ad diem 7,

182

bus tamen juxta adversariorum principium communio, sub unica
specie deneganda fuisset.

193. Constat igitur certissimis. documentis, nunquam Eccle-
siam jJudicasse, communionem sub utraque specie omnibus et
singulis necessariam esse ad salutem, aut aliquod Christi extare
preceptum, quo ad eam fideles omnes adigantur 1).

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

DIFFICULTATES.

194. I. Οὐ). 15 Quod Christus Jam praeceperat in verbis pro-
missionis Joan. VI, 54: Nisi ianducaveritis Carnem filii ho-
mmis, et biberitis ejus Sanguinem, non habebitis vitam $n.
vobis; 2? denuo inculcat in verbis insütutionis Matth. XXVI,
21, dicens: Bibite ex hoc omnes; 3" quse verba verum man-
datum continent non secus ac superiora: Jccipite et man-
ducate; 4" imo, uü observat Lutherus, praevidens Chri-
stus aliquos aliquando futuros, qur vellent fideles a calice ar-
cere, in sola porrecüone calicis dixit: Bibite ex: hoc Ones ;
9" praesertim cum Apostoli tunc fideles omnes reprezsenta-
rent. Ergo.

195. .Hesp. Ad 1", Dist. Ita ut adducta Christi verba re-
spiciant rem sumendam, cónzc. modum sumendi, 269. Talem
sane germanum esse verborum Christi sensum àperte ostendunt
Christi scopus et orationis series. Scopus enim Christi, Joan. VI,
fuit, promittere Eucharistiam, ejusque inculcare necessitatem,
et fructus exponere; uti superius ostendimus. Orationis seriem
id unum pariter exposcere collatio textuum ad invicem claris-
sime evincit. Apposite proinde Tridentini Patres observant,
ipsum Christum, qui dixit: N2s? snanducaveritis, etc., dixisse
quoque: Ni quis inanducaverit ex hoc pane, vivet in ater-
num ... Qui manducat hunc panem, vivet in. eternum ...-
Panis quem ego dabo, Caro mea est pro mundi vita. Hinc
non immerito plures interpretes animadvertunt, particulam e£
in subjecta materia esse disjunctivam ex Scripturarum usu. Sic
Petrus Act. III, 6, dixit claudo: Argentum et aurum non est
inihi, id est, argentum aut aurum ; sic etiam Exod. XXI, juxta
hebraicam veritatem legitur: Qui percusserit patrem et ina-

1) Cf. Bellarmin. lib. ^, De Euchar.
cap. 215; Bossuet Traité de la commu-
nion sous les deux especes. Pellicia 'op.
et diss. cit. , ubi pag. 78 et seqq. lucu-
lenter ostendit: 19 Nunquam et nuspiam
absoluta liturgia asservatam fuisse Eu-
charistiam sub specie vini. 29 A primo
Ecclesie seculo usque ad vir, auium

reperiri exemplum communionis infir-,

morum sub utraque specie, neque apud
Griecos neque. apud Latinos. 39 Per

quinque postea secula in Ecclesia lati-
na, id est, usque ad scc. xir, morem
obtinuisse porrigendi infirmis hostiam
Sanguine intinctam, ob quandam quac
inter doctores pr:evaluit opinionem, qui
mos demum penitus evanuit. 49 Tam
Graxcos quam Abyssinos et Coptos, alios-
que Orientales, a primis temporibus ad
nos usque administrasse et administra-
re Eucharistiam sub sola panis specie.
Ipsum adi.

PART. I. CAP. III. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. 183

(rem, morte moriatur; et alibi passim. Juxta horum expo-
- sitionem in usu biblico fundatam, hunc sensum prz se ferrent
objecta Christi verba: Nis? 2»nanducaveritis Carnem Filii ho-
minis , aut biberitis ejus S'anguinem , elc.; quod non obscure
insinuat ipse Apostolus I Cor. XI, 27, scribens: Quicumque
manducaverit panem hunc, vel biberit. calicem Domini in-
digne, reus erit Corporis et Sanguinis Chrisü.

196. Ad 2m, Neg. Ad prob. Dist. Quse tamen verba: B;-
bile, etc., respiciant praesentes, conc. absentes, presertim
non conficientes, 76g. Etenim preter contextum, qui clare
ostendit, hzc verba ad solos Apostolos convivantes dirigi, aperte
id habemus Marc. XIV, 23, qui executionem dominici man-
dati refert dicens: Et biberunt ex illo omnes. Dicüs conso-
nant antiquz: versiones, syriaca, arabica, cthiopica apud Wal-
tonum, in quibus sic referuntur verba Chrisu: Bibite ex hoc
Omnes vos, seu vos omnes.

197. Ad 3», Dist. Que proinde solos presentes afficiunt,
cOnC. secus, neg. Ut enim animadvertit Maldonatus, perpe-
ram Protestantes contendunt, preceptum de sumenda Eucha-
ristia Mlis verbis institutionis coznedite, bibite, datum a Christo
esse, cum ea non respiciant nisi solos conficientes, quibus di-
xit: Hoc facite. Preceptum enim. quod omnes reipsa obliget,
Christus jam dederat Joan. VI, 55, cum dixit: Nisi manduca-
verilis, etc. 1). Hinc ruunt, qua superstructa sunt ab adver-
sarus argumenta.

198. Ad t, Dist. In sola porrectione calicis dixit Christus: B;-
bite, etc. ut intelligevent Apostoli, non totum calicem, sed par-
ilem tantum ab unoquoque esse hauriendam, conc. aliter, neg..
Idem enim significant apud Matth. et Marcum Bibite ex hoc
omnes, quod apud S. Lucam JDividite inter vos, XXII, 17.
Quas ratio non zque militat pro panis symbolo, quum Chri-
stus illud jam fregerit ac distribuerit. Hc expositio Jam ab
ipsis Protestantibus admittitur. Sane Kuinol ita Chrisu verba
exponit: /Swmite hoc, et in orbem ex eo bibite, quae verba
plane nostris respondent: Dedit nimirum Christus. calicem
Apostolo qui ei proximus accumbebat, hic secundo, secun-
dus tertio, et ita porro ?) ; ex quibus patet, se non satis acu-
tum perhibuisse Lutherum.

199. Ad 5", Dist. Reprzesentabant Apostoli omnes fideles eo
ferme pacto, quo primates et magistratus reprasentant totam
rempublicam, f£razs. vel conc. fideles singulos, vel seg. vel
Aubd. Quatenus exposcit eorum conditio, 40226. sirictiori sensu,
neg. Alioquin non solum ipsis jus competeret conficiendi, et

1) €f. In Matth. xxvr, v. 26, 27. Sic 2) Comment. in libros N. T. Histor,
etiam Becanus, Manuale controvers. lib. 1, In cap. xxvi, Matth. v. 27, 28.
cap. 9, n. 111.

185 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

distribuendi, sed ipsum juris exercitium, quod tamen adver-
sari non admittunt.

200. Inst. Atqui ita Apostoli singulos fideles representabant,
ut Jus isti consecuti sint ad utramque speciem percipiendam.
1" Etenim Christus, peracta consecratione, Luc. XXII, 17,
dixit: Hoc facite in, meam commemorationem. | Jam. vero
omnes et singuli fideles tenentur ad commemorandam Christi
passionem dum communicant, ergo et ad sumendam Euchari-
stiam sub utraque specie. 2? Quare Apostolus I Cor. XI, sem-
per conjungit esum et potum; 3^ quin imo ib. v. 26, affirmat,
communionem esse sumendam in commemorationem passio-
nis Christ, hec porro non exprimitur, ut insinuat idem Apo-
stolus, solo panis symbolo, eo quod non satis referat Sangui-
nis effusionem; ἢ" propterea v. 28, aperte docet, ab omnibus
sumendam esse Eucharistiam sub. utraque specie, dicens: De
pane edat et de calice bibat. 5" Ergo tum divino mandato,
ium divine msütutioni adversantur Catholici, cam dimidiata
cena, dimidiata h:reditate, sub unica tantum specie Eutha-
risüam, distribuunt.

201. Hesp. Neg. ant. Ad 1m prob. Dist. Peracta consecra-
üone panis illa verba protulit, Christus, cozc. peracta conse-
crauone calicis, 269. Etenim S. Lucas, qui ea refert Christi
verba, prolata ea solum exhibet post panis consecrationem, ut
intelligeremus, nullo inde fideles adstringi przcepto ad utrius-
que symboli sumptionem. Seu etiam rectius dici potest Chri-
stum in adductis verbis id unum intendisse, ut nempe quo-
ues eucharisticum mysterium celebraremus, ejus qui illud in-
sütuit, recordaremur, sive alterutrum, sive utrumque symbo-
lum perciperemus, uti ipsi interpretes Protestantes ea expo-
nunt 1). Id enim aperte insinuat Apostolus, qui eadem verba
referens post consecrationem calicis sic. Christum. loquentem
inducit: Hoc facite, quotiescumque bihelis, 4n meam com-
jnemorationem. 1 Cor. XI, 25.

202. Ad 2w, Dist. Quatenus referat institutionem Christi sub
utraque specie, , cozic. quatenus velit necessitatem sumptionis
utriusque symbol significare, 2eg. Etenim, ut modo vidimus,
Apostolus disserens de calice, conditionate tantum, non absolute
loquitur; deinde utitur particula disjunctiva dicens: Ve/ bibe-
rit calicem. Qus quidem omnia alterutrius symboli usum
commendant, minime vero utriusque necessitatem.

203. Ad 3", Dist. min. Non exprimitur in solo pane my-
stica representatio cruentze immolationis, qua fit consecrando

1) Sic inter ceteros Georg. Rosen- tiescumque hoc facietis, et religiosum .
müller objecta verba exponit in suis convivium celebrabitis, gralam mei me- ὁ
Scholis in Luc. cap. xxi, 19: ,,Id fa- moriam recolite."
cile in mei recordationem, vel: Quo-

PART. I. CAP. Ill. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. 185

seorsim Corpus, ac seorsim Sanguinem requiriturque ad ratio-
nem Sacrifici, 607,6. non exprimitur, seu non habetur com-
memoratio dominicz passionis per sensibile signum Corporis
Christi pro nobis immolati, et a Sanguine divisi, queque suf-
ficiat ad rationem Sacramenti, zeg. Permisceri przterea non
debent reprzsentatio et commemoratio, minus quippe requi-
ritur ad commemorationem , quam ad representationem ali-
cujus rei 1).

4m, Neg. Scopus enim Apostoli in citatis verbis

2054. Ad
est ostendere necessitatem probationis, quam quisque przmit-
tere debet, antequam ad sacram synaxin accedat, non autem
inculcandi utriusque symboli sumptionem, ut constat ex ora-
lionis série, ait enim: Probet autem seipsum homo, et sic.de
pane illo edat, et de calice bibat ; Y Cor. XI, 28. Id est: Pro-
bet, seu excutiat conscientiam suam, antequam ad Euchari-
stiam accedat. | ;
. 205. Ad 5", Dist. Si sub alterutra specie non daretur to-
tus et integer Christus, conc. si totus detur, uü ostendimus,
neg. Ex his propterea sequitur, eundem fructum, ceteris pa-
ribus, percipi sive ab eo, qui unam, sive.ab eo, qui utram-
que speciem sumat. Falsum propterea est, per subtractionem
unius symboli dimidiari cenam aut hereditatem, ut adversarii
Ecclesiam calumniantur ?).

206. II. Οὐ). 1? Patres tradunt, ex dominico precepto quem-
libet teneri ad calicis sumptionem. 2? Ita S. Cyprianus eos re-
prehendit, qui 22 calice dominico sanctificando , et plebi mni-
nistrando non hoc faciunt, quod Jesus Christus Dominus
et Deus noster Sacrificii hujus Auctor et Doctor fecit et do-
σμ 3); 3" atque in sermone de cena Domini: Lex, inquit,
esum Sanguinis prohibet, Evangelium precipit, ut bibatur 5);
Similia habet S. Augustinus 9), aliique non pauci. 4^ Sed neque
constanti huic Patrum doctrine obstant exempla in probatio-
nibus adducta de communione sub unica specie; ut enim anim-
advertit Callixtus, cum in. Ecclesie cetibus utraque pars Sa-
cramenü exhiberetur, videntur aliqui e calice bibisse, panem
vero manu acceptum sibi servasse, ut hoc sumpto domi absol-
verent sacrum epulum, quod cum pars esset Sacramenü in

a laicis"arbitrantur. Et tamen utrique
tam Lutherani, quam Calvinist?, post-
eaquam rem ipsam sacrilege dissipa-
runt, de solis symbolis litem nobis in-
tendunt, perinde ac illi, qui absumpto
patrimonio, de nudis codicillis. altercan-

1) Cf. Becanum 1oc. cit. n. 131.

᾿ 2) Apposite Becanus loc. cit. n. 5:
, Utique, inguit, merito arguendi: Cal-
vinise , quia Carnem et Sanguinem
Christi tollunt e Sacramento, et tota
hereditate (ut ipsi, vocant) dissipata,

preter nudas tabulas, nihil relinquunt
laicis; Lutherani, quia non viventem et
integrum, sed mortuupi, et dissectum
Christum legatariis distribuunt, ejus-
que dimidiam partem sub specie panis,
reliquam sub specie vini, seorsim sumi

tur." Cf. etiam ib. n. 68, et 135 et seqq.
3) Epist. ΧΙ, «d Cecilium.
4) In append. opp. S. Cypr. col. 113,
edit. Maur.
9) Quest. LV, in. Levit. n. ^.

136 TRACTATUS DE EUCHARISTEA.

Ecclesia accepti, veluti ejusdem appendix spectari poterat.
9" Hoc vero ne deinceps fieret, Gelasius Pontifex decrevit, ut
omnes , aut integra Sacramenta percipiant, aut ab integris
arceantur: quid divisio unius ejusdemque mysterü sine
grandi sacrilegio. non potest provenire !). Ergo.

207. Resp. Ad 1", Dist. Tradunt Patres quemlibet teneri
ad utriusque speciei sumptionem ex dominico precepto late,
seu improprie dicto, cozc. presse, seu proprie dicto, aeg.
Scilicet Patres cohaerenter ad disciplinam tunc temporis vi-
gentem hortabantur fideles, ut sumerent Eucharistiam prout
admimnistrabatur, a qua recedere privatis hominibus fas non
erat. Ut fideles propterea compellerent ad utriusque spe-
ciei participationem , urgebant preceptum Christi, quale
presumebatur ex ejus exemplo, et institutione eadem ratione,
ac urgebant preceptum Christi, sive cum commendarent ba-
püsmi collationem per immersionem, sive pedum lotiónem
aliaque ejüsmodi, qui nonnisi latiori sensu poterant dici a-
Christo. praecepta, uti adversarii nostri ultro concedunt. Non
igitur rigorosum ac proprie dictum praeceptum Patres agnove-
runt, quo Christus omnes obligaverit ad communicandum sub
utraque specie, alioquin neque Patres, neque fideles unquam
recessissent ab ejusmodi sumptione, cum tamen constet con-
trarium passim ab ipsis factum esse, uti certissimis documen-
tis ostendimus. Addo has ipsas Patrum crebras objurgationes
evidenter evincere, communionem sub unica specie vulgo ob-
ünuisse; alioquin ille inuüles fuissent. ASA

208. Ad 2", Dist. Reprehendit S. Cyprianus Hydroparasta-
tas seu Aquarios sacrificantes in. sola aqua vel persecutionis
metu, vel errore aut ignorantia deceptos, 6026. omnes pro-
miscue, 720g. Ut constat ex toto epistole argumento et scopo,
ac solide ostendit Pamelus ?). |

209. Ad 3", Dist. Sub alterutra specie, conc. sub specie
vini, Subd. Precepto late sumpto, uti paulo ante exposuimus,
(rans. vel.conc. stricte sumpto, 27g. Eadem ratione exponen-
dus est S. Augustinus, aliüque Patres, qui loquebantur juxta
disciplinam tunc receptam. Pretermittendum insuper non est,
auctorem citati sermonis non esse S. Cyprianum, sed Arnol-
dum Abbatem Donz- vallis, uti eruditis notum est 3).

210. Ad 4", Negamus quidpiam veritatis aut soliditatis ha-
bere Callixtài animadversionem, qua potius seipsum jugulat.
Sane, si fideles sumebant in Ecclesia solum calicem, et panem
domum asportabant, jam non unam, sed duas sub unica spe-

1) Apud Gratianum 2ecr.nur, Decon- hunc Auctorem non esse locutum in ad-

secr. dist. 11, cap. Comperimus. ductis verbis de vera ac propria San-
2) Adnot. 2 in hanc Epist. Cf. edit. guinis potione, sed de potione spirituali
Paris. 1571. ac mystica. Mihi tamen videtur oratio-

3) Hesselius et Pamelius contendunt, nis series huic expositioni refragari.

-ς

PART. I. CAP. III. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. [157

cie communiones habebimus, primam sub specie vini in tem-
plis, alteram sub specie panis inter domesticos parietes. Ri-
diculum siquidem est contendere, duas communiones per
diem, per hebdomadam, per mensem, quandoque per annum
sejunctas unam eandemque communionem consütuere. Quan-
quam nec his opus est, cum facta contrarium prorsus evincant.

211. Ad 5", Dist. Ita ut illo decreto Gelasius, prout pridem
jam prestiterat S. Leo, perculerit Manichzos, conc. omnes in-
discriminatim, saltem directe, 2eg. Hoc enim fuit peculiare
temperamentum ab illis Pontificibus adscitum ad. Manichaeos
detegendos, ostenditque contrariam consuetudinem inolevisse.
Quare vel ipse Leibnitzius scribit: J» eadem Sede (Romana)
Gelasius paulo post eos repulit (ex Manicheorum, ut puto,
reliquis), qui sumpta tantummodo Corporis sacri por-
lione, nescio qua supersüitione a calice sacrati Cruoris
abstinebant 1). |

PROPOSITIO V.

Non errat Ecclesia, dum justis causis et rationibus adducta
jubet laicos, atque eliam clericos non conficientes, sub
una lantum specie communicare.

212. Arcto inter se nexu copulantur presens ac antecedens
propositüones. Enimvero si nullum extat divinum preceptum,
quo omnes promiscue obligentur ad sumendam Eucharistiam
sub utraque specie, si nulla salutis necessitas id. exposcit, jam
patet, calicis usum rem esse disciplinarem, qua non afficit
Sacramenti substantiam. Atqui in Ecclesia, prout declarat Tri-
dentina Synodus sess. XXI, cap. II, hec potestas perpetuo
fuit, μέ 2n. Sacramentorum dispensatione, salva illorum
substantia, ea statueret vel anutaret, que suscipientium uti-
litali, seu ipsorum Sacramentorum venerationi, pro rerum,
temporum ,, et locorum varietate, magis expedire judicaret.
Id autem Apostolus non obscure visus est. innuisse, cum
dil: Sic nos existimet homo, uti ministros Christi, et dis-
pensatores anysteriorum Dei; atque ipsum quidem hac pote-
state usum esse satis constat, cum in multis alüs, tum in
hoc ipso Sacramento, cum ordinatis nonnullis circa ejus
usum, cetera, inquit, cum venero, disponum. Ergo potest
Ecclesia tali potestate ἃ Christo instructa, omnibus hinc inde
mature discussis, prohibere calicis usum, prout reipsa in Con-
ciliis Constanüensi et Tridentino prohibuit; seu potius lata lege
confirmavit inolitam jamdiu consuetudinem communicandi sub

1) In. Syst. theol. pag. 246. Cf. Becanum loc. cit. n. 45 et seqq.

iS TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

altera tantum specie. Hinc eadem Tridentina Synodus in cit.
sess. hànc canonem 1I edidit: δὲ guis dixerit, sanctam Ec-
clesiam Catholicam non justis causis et rationibus adducta
fuisse, ui laicos atque clericos non conficientes. sub. panis
tantummodo specie comamunicaret, aut in 60 errasse ; anath. sit.

DIFFICULTATES.

213. Οὐ). Sique legitime cause inducere potuerunt Ec-
clesiam ad interdicendum usum calicis, ez; profecto sunt, pe-
riculum irreverentie, aut scandali ; atqui ejusmodi causz nulle
sunt si conferantur presertim cum incommodis, qux ex hac
prohibitione oriuntur. Etenim 1“ tali periculo non obstante, Ca-
tholicis fatenübus, communio sub utraque specie in usu fuit
per XII fere szcula in Ecclesia occidentali, et in Ecclesia orien-
tah adhuc viget; 2" praevalere proinde debuit universalis et
adeo antiqua consuetudo, qua originem habuit ab exemplo et
institutione ipsius Chrisu; 3" quia demere usum calicis, est
mutilare Sacramentum; ^^ calix enim pertinet ad Sacramenti
substantiam ; 5" utpote qui ordinatus est ad separationem San-
guinis, que per Chrisü mortem facta est, significandam, et
ad significandum plenum convivium, quod sàne non in solo
cibo instruitur, sed in cibo et potu; 6" quia denegare fideli-
bus calicem est eos privare ea gratia, qua huic Sacramenti parti
adnexa est et confertur communicantibus sub utraque specie;
4" quia saltem calicis subtractio adimit fidelibus partem coz-
solationis spiritualis, quam non solum hareüci Hussitz, sed
plures etiam ique pii Catholici; summopere exoptabant, atque
ardenter petebant, ut Gerson 1), Georgius Cassander ?), 'alu-
que docti et orthodoxi theologi in Concilio Tridenüno apud Pal-
lavicinum 3); 8" nisi enim Christus voluisset. calicem a fidelibus
sumi, in eo minime consecrasset 1); 9" eo magis, quod ipsi
longo seculorum usu jus praescriptionis acquisierant, a quo
minime exciderunt ob contrariam plurimorum desuetudinem ;
10^ cum demum, aliud sit, ob peculiares circumstantias. ali-
quam regule exceptionem pati, 'aliud vero ipsam excepüonem
tanquam legem ac regulam constituere, uti prasutit. Conci-
lium 'Tridenünum 8). Ergo.

21^. Resp. Dist. maj. Adducte cause etiam potuerunt Ec-
clesiam permovere ad usum calicis interdicendum, cozc. sole,

1) Tract. De Commun. laicor. sub utra- cym i pruzekonanym ὁ prawowiernos-ci-

que specie. grecko-ruskiego kosciola, etc., seu Di«-
2) In consultatione de articulis reli- logi àinler dubitantem οἱ persuasum de
gionis, art. 22. orthodoxia orientalis Grceco-Russe Eccle-
3) Storia del Conc. di Trento, lib. 18, sie. Petropoli 1829. |
cap. 3 et seqq. 5) Sic Courayerius in notis ad Hist.

^) Ita novissime Filaret melropolit. Conc. Trid. « Paulo Sarpio edit. lib, ^,
Moscov. in op. Hozmowy miedzy watpia- ὃ. 13, not. 31.

PART. I. CAP. III. DE KO οὔὐΌῦ SUB QUAL. SACRAM. ETC. 159

neg. et neg. inin. Ecclesia enim, utpote mater nobis a Deo data,
non tenetur filis raüonem reddere, cur hac potius vel illa
ratione se gerat in suis determinationibus. Quamvis porro eas
causas, quibus inducta fuit ad talem legem ferendam minime
patefecerit, pro certo a nobis tenendum est, eas gravissimas
fuisse. Si quid tamen ex concertationibus qua agitatze sunt in
congregationibus Concilii Tridentini, colligere possumus, he
fuisse videntur: 15 periculum effusionis in magna presertim
populi frequentia; 2" nausea et repugnantia nonnullorum in
labiis admovendis ad eundem vel calicem, vel calamum, scy-
phunculum, aut aliud quodvis instrumentum suctorium ; 3" ma-
xima difficultas in asservanda specie vini pro zgrotis in regio-
nibus praesertim calidioribus aut nimis frigidis; 4" ejusdem vini
inopia 1n multis locis, ad quae non facilis est accessus, ut illuc
inferri possit; 5" multorum naturalis constitutio, qui a vino
summopere abhorrent, quique abstemii vocantur 1); 6* spon-
tanea fidelium desuetudo ab sumptione calicis sec. « XII et
XIII introducta; 7" hereticorum protervia, qui temerario ausu
icclesi: succensere non verentur, perinde ac si ipsa leges a
Christo datas aut ignoraverit, aut contempserit.

215. Ad 1" prob. Dist. Simul tamen non concurrentibus
iisdem causis, 60226. secus, 20g. Cxterum etsi laudanda sit pia
antiqua consuetudo, non ideo reprobanda nova est disciplina.
Nunquam Ecclesia positivo aliquo. decreto vetuit calicis usum,
nisi cum 5886. XV , inquieü ac turbulenti ingenii homines eam
accusare ceperunt de gravissimo errore ac divini precepti
neglectu ?). ! |

216. Ad 2-, Dist. Ab institutione et exemplo. Christi, ac
traditione Apostolorum, disciplinari tamen et libera, atque
Ecclesie auctoritate moderanda, come. praeceptiva ac ne-
cessaria ad salutem, zeg. Aliud enim est institutio et exemplum
Christi, aliud vero mandatum; unum enim sine altero optime
consistere potest, alioquin alia plura prestare deberemus, que -
neque adversari ipsi contendunt, ut sepe adnotavimus.

217. Ad 3", Neg. Totum enim ac integrüm habetur Sa-
cramentum sub unaquaque specie.

219. Ad μὰ Dist. Calix consecrandus, conc. calix distri-
buendus, aeg. Ut constat ex dictis.

219. Ad 5", Dist. In Sacrificio, conc. in Sacramento, /Subd.
Quz tamen separatio satis significatur in alterutra specie, prout
superius animadvertimus , cozc. nullo modo significatur, 726g.

1) Ipse Wegscheider, $. 180, A. not. ὁ, fistulam vinum sagitur, in nonnullis Ec-
scribit: ,Quum fuerint, qui Communio- clesiis conservatus, abrogetur."

nem calicis valetudini infestam esse de- 2) Id abunde constat ex historia Ca-
monstrarent, videndum est, ut pericula lixtinorum. Cf. /Eneam Sylvium in Hist.
inde. metuenda przecaveantur et aver- BoAenmorum, cap. 35.

lantur, v. c. usus calicis, a quo per

190 TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

Etenim etiam immersio, qua olim administrabatur baptismus
expressius repraesentat dominicam sepulturam, quam 1nfusio,
quin tamen censeatur ab adversariis ipsis necessaria, aut prze-
cepta. Id ipsum dicatur de convivio, quod integrum ac plenum
est, in alterutra specie, in qua totus Christus sumendus exhi-
betur, quamvis non adeo expresse cibus et potus seorsim re-
prasententur. Alia preterea est ratio convivii communis, alia
convivii spiritualis, illud enim sine potu mutilum est, non
item vero convivium sacramentale, in quo sub unaquaque
specie cibus et potus tribuuntur. ;

: 220. Ad 6m, Dist. Privantur fideles per subtractionem ca-
licis aliqua gratia necessaria dd. salutem et ex opere operato,
neg. Quas haberi posset ex opere operantis, cui suppleri potest
ferventiori affectu. £rans. Declarat enim Concilium "Trid. sess.
XXI, cap. III, fatendum esse, etiam sub altera tantum spe-
cie totum atque integrum Christum verumque Sacramen-
ium sumi; ac propterea, quod ad fructum atlinet, nulla
gratia. necessüária ad salutem eos defraudari: qui unam
speciem solum accipiunt. 'Transmisimus autem. alterum di-
stünclionis membrum, eo quod theologi inter se disceptent circa
fructum accidentalem, qui proveniat ex alterius speciei sum-

tione, quem alii contendunt inde erui, alii negant 1). '

221. Ad 7", Dist. Ita ut possint longe solidiorem consola-
tionem sibi comparare ex obedientie merito, cozc. secus frans.
In his enim. quid magis conducat ad fidelium utilitatem, οἱ
solidam consolationem, standum est Ecclesie judicio, quie ex
longo ac diuturno experimento satis comperit, quid magis ex-
pediat. Vera ratio, quare nonnulli etiam Catholici vehemens
illud desiderium concessionis calicis patefecerunt, partim re-
petenda est ex illa nature nostrae affectione , qua -nitimur in
vetitum cupimusque negata; partim ex quadam przeconcepta

spé facilius revocandi dissidentes ad Ecclesie unitatem 2).

1) Bellarminus De ποῖ. lib.^, cap. 23,
postquam pluribus ostendit adversus hz-
reticos, nullum fructum ad salutem ne-
cessarium ex unica sumptione amitti,
demum prop. ^4, statuit: ,,Nihil spiritua-
lis fructus capitur ex duabus specie-
bus, quod non capiatur ex una." Quam
conclusionem argumentis intrinsecis et
extrinsecis solide adstruit. Tamen Alex.
Alensis, et Gaspar Casalius eam in du-

. Ll
bium revocant, Vasquez vero Ja part. τὶ

S. T^. disp. 215, cap.2, censetesse pro-
babilius, majorem fructum gratie ex
utraque specie hujus Sacramenti, quam
ex altera tantum percipi. Prior sen-
tentia verisimilior videtur.

Caterum accidentalis hic fructus pe-
culiaris, si reipsa darelur, esset pror-
sus negligendus, cum graves causa sua-
dent calicem non omnibus esse pro-

miscue permittendum. Ea certe con-
stans fuit Ecclesi? agendi ratio, Sic
quamvis certum sit gratiam ex opere
operato.tum ab Eucharistia, tum a con-
firmatione parvulis conferri, attamen a
pluribus seculis neutrum Sacramentum
infantibus Ecclesia administrare consue-
vit, quin propterea adversarii litem Ec-
clesie intendant. Sed cf. Bellarm. loc. cit.

2) Cujusmodi certe fuit Cassander, qui
zeli sui sstu abreptus, longius quam
par esset progressus est. Quod spectat
ad Gersonium, asserere non dubito, eos,
qui pro communione laicorum sub utra-
que specie ejus auctoritatem adducunt,
nunjuam hunc tractatum legisse. Acri-
ter siquidem insistit in toto tractatu, ut
nulla ratione usus calicis concedatur,
invehitur iu Bohemos, qui illum expete-
bant, ostenditque plura incommoda ex

PART. I. CAP. IH. DE EO QUOD SUB QUAL. SACRAM. ETC. 191

Jam vero siex factis aliquando. concessionibus arguere liceat,
an expediat calicem restituere, vix unquam expediet. Eas enim
concessiones nullos unquam fructus attulisse patet ex iis, quae
fuse disputat Benedictus XIV 1), qui priterea eos omnes re-
censet quibus etiam nunc temporis Eucharistiam sub utraque
specie sumere permitütur. Hinc idem Pontüfex nobili cuidam
matronze, que Luthero ejurato, redierat in gratiam cum Ca-
tholica Ecclesia, privilegium quod petierat, constanter denega-
vit, ut in privato domus suz sacello Eucharistiam sub utra-
que specie recipere posset ?).

222. Ad 8", Dist. Si preter Sacramentum noluisset. Chri-
stus instituere Sacrificium, 4076. si Sacrificium insuper insti-
tuere intendit, ut inferius ostendemus, 22g. 3).

223. Ad 9", Neg. Etenim cum Christus Sacramentorum
dispensationem reliquerit pastoribus Ecclesie ἃ se institut, .
nullum unquam jus, ideoque neque przscriptionem fideles ac-
quirere potuerunt quovis seculorum decursu. Fideles jus qui--
Lx habent ad Sacramenta, 51 legitime. ea postulent, non au-
tem ad modum ea percipiendi, quem statuendum, ut vidimus,
Christus Ecclesi; su: reliquit. |

224. Ad 10m, Esto. Ex his tamen exceptionibus constat,
sumptionem Eucharistie aut sub una, aut sub duplici specie
non spectare ad dogma, sed ad disciplinam. Si res porro:disci-
plinaris est ejusmodi sumendi ratio, jam subest Ecclesi; regi-
mini, cujus est judicium ferre, utrum .expediat nec ne tali
potius modo quam alio communicare. Etiam baptismi collatio
per infusionem olim erat exceptio, postea vero Ecclesia, omni-

us probantibus, judicavit fidelium utilitaü magis expedire, ut
ille lege constanti sola infusione administraretur ; prout alia pene
innumera immutata discipline exempla pariter evincunt 5).

ejusmodi concessione oriri, Cf. ipsum
ejus tractatum in opp. edit. Ellies Du-
Pin, Antwerp. 1706, tom. 1, pag. 458,
inscriptum : Contra heresim de commua-
nioue laicorum sub utraque specie.

1) Lib. 2, De Sacrif. Misse, cap. 23,
n. 17 et seqq.

2) De Synodo dicmces. lib. 6, cap. 9,
n. 6.

3) Sic evanescit magna Filareti diffi-
cultas. Hic vir nullius fidei, professio-
ne quidem schismaticus, at doctrina to-
tus protestans , dum videtur suadere
Schismatis professionem subditis impe-
rii Russiaci, ac modis omnibus Catho-
licos ad schisma transferre , doctrinas
interim hzreticas Lutheranorum et Cal-
vinistarum incautis propinat. Imo, ut
ejusmodi hominibus contingere solet, ea
docet, qua ad rationalismum recta per-

ducunt, et ad plenam conscientiz liber-
tatem. |

4) Apposite Leibnitzius Syst. theol.
pag. 251 et seq.: ,,An autem nunc pra-
stet, inquit, calicem reddi populis, hoc
est, an non priponderent rationes, quas
tot principes et nationes allegarunt ; id
quidem definire non pertinet ad priva-
tos, sed ad Ecclesie rectores, maxime
autem ad summum Pontificem, cui Con-
cilium Tridentinum totum hoc negotium
reliquit . . . Interea si forte peccarent
Ecclesic rectores nimia severitate, ipso-
rum id periculo foret, neque ad subdi-
tos perveniret crimen, quos par est obe-
dire ... Nihil autem dubito, de rebus
hujusmodi statuere posse eos, qui prz-
sunt, iisque parendum potius quam schi-
sma faciendum esse, quod super omnia
pene mala grave malum Augustinus osten-

dit. Ecclesi? quidem potestas definiendi

late porrigitur, ad ea etiam (sed certo
modo) que juris divini sunt, ut patet
ex mutatione sabbati in dominicam diem,

CAPUT IV.

DE EUCHARISTUE NECESSITATE, DISPOSITIONIBUS ET EFFECTIBUS.

225. Vix superest, qui adhuc propugnet absolutam Eucha-
risti&. necessitatem. Antquata pariter est impia novatorum
doctrina, qui ex prepostero principio de sola fide justificante
inferebant, optimam dispositionem ad Eucharistiam rite susci-
piendam esse gravem peccatorum sarcinam: quamobrem Lu-
therus scribebat: Optima dispositio, qua pessime es dispno-
situs 1), et Calvinus affirmabat, has epulas non prodesse ju-.
süs ?). Ex eodem principio pariter inferebant novatores, re-
missionem peccatorum esse primarium hujus Sacramenu ef-
fectum. Cum vero hujus doctrine Jam pudeat novatores ipsos,
hinc nonnisi leviter haec argumenta agitabimus.

PROPOSITIO I.

Nemini actualis Eucharistie perceptio necessaria est neces-
sitate aineda, sed solis adultis necessitate precepti.

226. Utraque propositionis pars de fide est, a Tridentina
Synodo definita; nam sess. XXI, can. IV, statuit: Sj quis. di-
cerit parvulis, antequam ad annos discretionis pervenerint,
necessariam esse Eucharistie communionem, anath. sit; et
sess. XIII, can. IX : Δὲ quis negaverit, omnes, et singulos
Christifideles utriusque sexus, cum ad annos discretionis
pervenerint, teneri singulis anmis saltem in paschate.ad com-
municandum , jurcta preceptum sancte matris Ecclesia ;
anath. sit 3). ) |

221. Sane quod spectat ad primam partem, si actualis domi-
nicze communionis perceptio omnibus absolute necessaria esset,
nemo posset absque ejus actuali perceptione ztternam consequi
salutem. Constans autem fuit Ecclesie doctrina, infantes post
susceptum baptisma decedentes z:terna frui beatitudine, quippe
qui per illud Sacramentum fuerint ab originali noxa mundati,

et sanctificationem adepti, Exinde factum est, ut postquam

permissione sanguinis et suffocati, ca-

none Librorum Sacrorum, abrogata im-
mersione in baptismo, matrimoniique im-
pedimentis, qua partim ipsi Protestantes
sola Ecclesie auctoritate, quam in aliis
spernunt, tuti sequuntur."

1) Apud Bellarm. De £nuchar. lib. ^1,
cap. 17, n. 1 et seqq , qui plures affert
hujus S«crorum emendatoris blasphemias,

quas hic referre non vacat.

2) Instit. lib. ^, cap. 17, ὃ. 42: ,Me-
minerimus, i»quit, has sacras epulas
egrotis esse pharmacum, peccatoribus
solatium, pauperibus largitionem : qua
sanis, justis, et divitibus, siqui repe-
riri possent , nullum afferrent operae
pretium.?

3) Hoc canone Concilium declarat ac
determinat tempus, quo preceptum di-
vinum est executioni mandandum.

PART. I. CAP.IV. DM EUCHARISTLE ΝΕΘΚΒΒΙΤΑΤΙΣ, ETC. 193

abiit in desuetudinem parvulorum communio, nemo reprehen-
derit disciplinam noviter introductam, quasi hec esset parvulis
perniciosa. Cum olim preterea in particularibus nonnullis Ec-
clesiis obtinuerit lex aut consuetudo deregandi lapsis sacram
synaxim etiam in exitu mortis; nemo unquam dubitavit de sa-
'Jute illorum, qui sola absolutione rite.percepta ex hac vita de-
cessissent, vel illorum, quibus in infirmitate collatum est ba-
ptisma, quin ipsis potuerit administrari Eucharistia.

228. Alteram porro propositionis partem, quz est de neces-
sitate prcepti, qua adulti omnes tenentur Eucharisuam su-
mere, evincunt quoad praeceptum divinum aperta Christi verba
Joan. VI, 54: Nisi manducaveritis Carnem Filii hominis, et
biberilis ejus Sanguinem , non habebitis vitam in vobis. Quoad

receptum ecclesiasticum , ostendunt sanctiones tum Concilii
οὐρα IV, in cap.: Omnes utriusque sexus, etc., tum
Concilii Tridenüni in recitato canone. Ergo.

DIFFICULTATES.

229. Οὐ). 1* Eadem ratione, qua Christus pronunciavit
Joan. VI: Nisi snanducaveritis, etc., dixit pariter Joan. II:
- Nisi quis renatus fuerit ev aqua et Spiritu Sancto, non pot-
est introire in. regnum Dei; et Luc. XIII, 8: Nisi pemten-
tiam habueritis , omnes similiter peribitis; atqui baptisma, et
poenitentia post lapsum necessaria sunt necessitate medii. 2^ Re-
cepta proinde fuit in universa Ecclesia antiqua consuetudo, nun-
quam conferendi baptismum absque Eucharistia. 3" Ex hac
vero praxi S. Augusunus argumentum instruxit adversus Pela-
gianos, qui parvulis non baptizatis pollicebantur vitam zter-
nam, ut ostenderet hos infantes non solum a regno Dei, verum
etiam a vita eterna excludi, quz promissa fuit. eucharisticee
participationi: sic enim Julianum, relata Innocentii I. sententia,
perstringit: Vide, inquit, quid respondeas ... qui parvulos
definivit, nisi manducaverint. Carnem ΕΝ hominis vitam
prorsus habere non posse. Huic responde, imo ipsi Domi-
no, cujus ille antistes usus est testinonio 1), et alibi passim
eadem inculcat. Neque ab Innocentio et Augustino dissentit
Gelasius, qui eandem urget necessitatem. — Ergo. | |

230. Resp. Ad 1", Neg. eadem ratione Christum locutum
esse, sive cum de necessitate baptismi, sive cum de necessitate
penitentis et Eucharistie disseruit. Loquens enim Christus
de baptismo, verbis generalissimis usus est, dicens: Nis quis,
etc., quz profecto omnes prorsus includunt; cum vero de pe-
nitentia et Eucharistia sermonem habet, loquitur in secunda
persona: Nisi penitentiam habueritis . . . Nisi ianducave-

1) Lib. 1, Cont. Jul. cap. ^, n. 13. bbq:
Tl'om. VIII. 13

1... TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

ritis, quibus insinuavit se alloqui presentes, adultos, ideoque
praecepti capaces. Quare Ecclesia diverso omnino. sensu hzc
Christi oracula intellexit.

231. Ad 2m, Dist. Ut perficeretur per Eucharistiam, quod
in baptismo inceptum ac inchoatum est, cozc. quasi credere-
tur, ejusdem necessitatis esse baptismum et Eucharistiam, 2264."
Cum enim per Ms infantes vitam spiritualem adepti fue-
rint, qui perficitur et alitur per confirmationem et Euchari-
stiam, consuevit Ecclesia tria illa Sacramenta simul conferre.
Nunquam tamen sensit singula illa ejusdem esse necessitatis,
uti de confirmatione nemo unus dubitat. Accedit quod neque
constans fuerit neque universalis consuetudo illa; in casu enim
necessitatis, ut suo loco ostendimus, etiam a laicis administra-
batur baptisma absque reliquis Sacramentis, quz laici conferre
non poterant; attamen certissima omnium sententia erat, quod
infantes qui ita decessissent, salutem essent zeternam assecuti,
Hec omnia complexa est Tridentina Synodus sess. XXI, cap.IV,
dum docuit: Parvulos usu rationis carentes , nulla obligari
necessilale ad saucramentalem Eucharistie communionem,
siquidem per baptismi lavacrum regenerati, et Christo in-
corporali, adeptam jam. filiorum Dei gratiam in illa atate
amiltere non possunt. Neque ideo tamen damnanda est an- .
liquitas , δὲ eun morem in quibusdam locis aliquando ser-
vavit; ut enim sanctissimi illi Patres sui facti probabilem
causaan pro illius temporis ratione habuerunt, ita ceríe eos
nulla salutis necessitate id fecisse, sine controversia cre-
dendum est. ! | |

232. Ad 3", Dist. S. Xugustinus ex praxi porrigendi Eucha-
ristiam infantibus instruxit argumentum ad hominem adversus
Pelagianos stulte invehentes distinctionem inter regnum Dei et
vitam zternam, C070. quasi censuerit Eucharistiam. infantibus
absolute necessariam esse ad salutem, zeg. Mens S. Doctoris
aperte colligitur ex iis, qua disputavit de predestinatione, ubi
profert exemplum illius infantis, qui, ita disponente providen-
tia, ablui potuit, et illius, qui, festinantibus ministris, bapti-
zari. nequivit; ubi in necessitatis casu nihil aliud requirit ad sa-
lutem preter baptismum 1). Constat jid praterea ex ejus doc-
trina, qua sepe inculcat, nihil retardare posse infantem per
sacrum lavacrum macula originali ablutum a consecutione sa-
luus, et ex aliis ejus principus luculentissimis, 'quz idem evin-
cunt ?). Quotues igitur urget adversus Pelagianos praxim admi-

4) Cf. lib. 2, Coztra duas epistolasPe- conferri per baptisma, ut in lib. De bapt.
lagian. cap 6, n.115 lib. De predest. SS. et concup. cap. 25, et alibi. 22 Cum asse-
esp. 12; lib. De dono Pers. cap. i2, m. rit, infantes per baptismum creari in Chri-
31, et alibi sepe. sto, fieri heredes Dei, et cohzredes Chri-

2) Talia sunt 1? cum 5. Doctor affir- sti, ut in lib. De peccet. merit. cap. 18.
mat, omn;um peccatorum remissionem 39 Cum dicit, parvulisin baptismo latenter

PART. I. CAP. IV. DE EUCHARISTLE NECESSITATE, ETC. 195

nistrandi Eucharistiam infantibus, ut per eam adipiscantur vi-
tam eternam, eam urget ex illorum principiis; etenim si ipsi
tandem confitebantur non posse infantes introire in regnum Dei
absque baptismo, quia scriptum est: Nis? quis renatus fuerit,
debebant, ut sibi cohzrentes essent, pariter fateri, absque
Eucharistia, quz nonnisi post baptismum ipsis administrabatur,
non posse habere vitam eternam; cum pariter scriptum sit:
Nisi manducaverilis, etc. presertim cum Ecclesiz praxis huic
administrationi suffragaretur !). Eadem ratione exponi debent
S. [nnocentius, et Gelasius, qui loquebantur coherenter ad
disciplinam tunc temporis in Ecclesia vigentem; cum pariter
non ignorarent, salvos haberi eos, qui solo bapüsmate abluu
ex hac vita migrassent.

PROPOSITIO II.

Peccatorum remissio neque est. praecipuus, neque. unicus

sanctissime Eucharislie effectus; nec sola fides est suf-
ficiens preparatio ad. sumendum sanctissime Eucharistie

Sacramentum.

. 233. Amb propositionis partes, qu: arcto inter se nexu
copulantur , de fide sunt. Etenim Tridentina Synodus sess. XIII,

gratiam infundi, sic ibid. cap. 9. 4? Cum
docet, parvulos per baptismum fieri
justos et sanctos, ut in lib. 5, Op. im-
perfecti cont. Jul. cap. 65. Hc porro,
aliaque ejusmodi principia, componi pro-
fecto non possunt cum absoluta Eucha-
risti& necessitate ad habendam vitam
eternam. Cf. etiam S. Doctorem lib. 1, De
origine «nime , cap 9, et lib. 3, cap. 9.

T) Cf. Card. Norisium in Vindiciis
Augustin. cap. ^, ὃ. ἅν, quiaccurate animad-
vertit, dixisse quidem veteres, non
posse infantes sine Eucharistia, quie
statim post baptismum conferebatur,
habere vitam «eternam, seu eternam
salutem; at nunquam dixisse, infantes
tantum baptizatos ante Eucharisti: sum-
ptionem non habere gratiam Dei et jus
ad vitam aternam. Qui duo permiscen-
da inter se non sunt. Primum quidem
optimum sensum habet juxta Ecclesi:
praxim et indolem disputationis, seu
controversie pelagiane, cum perinde
essel ac affirmare, infantes sine ba-
ptismo salvos esse non posse. Alterum
vero est aperte falsum, et contrarium
veterum menti, ut constat ex dictis.
S. Fulgentius in respoasione «d duas
Epist. Ferrandi diaconi, quod dictum
est a S. Augustino, et reliquis Patri-
bus de necessitate Eucharistis quoad
infantes, exponit de participatione spi-

rituali, qualis obtinetur per baptismum,
quo infantes Deo conjunguntur fide et
charitate. Huic expositioni favet S. Tho-
mas. Esto: eam non respuo. Spectata
tamen praxi antiquz? Ecclesie, ad quam
alludunt veteres, presertim S. Inno-
centius, et Gelasius summi Pontifices,
et spectatis apertis S. Augustini testi-
moniis in quibus loquitur de propina-
tione Sanguinis facta infantibus, non
videtur sufficiens ratio eorum, qui men-
tem veterum ita interpretantur. Satis
sit unum. afferre S. Augustini teslimo-
nium. Sic enim ipse loquitur lib. 1, Op.
imperf. cap. 30: Cur ministratur Sanguis,
qui de similitudine carnis peccati in re- -
missionem fusus est peccatorum, quem
bibat parvulus, ut habere possit vitam,
si-de nullius peccati origine venit in
mortem?" Qu: certe de sola spirituali
sumptione explicari non possunt.

Caeterum ex dictis patet, non posse
erroris* argui S. Augustinum, et citt.
Rom. Pontifices, dum adstruere visi
sunt necessitatem Eucharistie etiam
quoad infantes, ut Maldonatus in cap.
vi Joan. vers, 861. insinuat, et Petavius,
qui inter errores S. Augustini et hunc
recenset in lib. unico De Conc. Trid. «d-
versus Abbatem , cap. 5. Cf. etiam Card.
Bona Herum liturg. lib. 2, cap. 18, 9.1,
cum.notis Rob. Sala,

13*

196

can. V , statuit: Si quis dixerit, vel precipuum fructum SS.
Eucharistie esse remissionem peccatorum, vel ex ea non
alios effectus provenire; anath. sit; can. vero XI, ejusdem
sessionis sanxit: Sz quis dixerit, solam fidem esse sufficien-
tem preparationem ad sumendum SS. Eucharistie Slacra-
2nentum ; anath. sit. |

23^. Utraque autem pars sic adstruitur: Apostolus I Cor. XI,
28, scribit: Probet autem seipsum homo ;. et sic de pane illo
edat, et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne,
judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans Corpus Do-
mini 1). Probationem vero istam non in sola fide consistere, sed
in conscientie puritate et charitate habituali, praefigurata tum
in veste nuptiali! Matth. XXII, tum in pedum lotione Joan. XII,
patet ex universa traditione, et constanti Ecclesi; sensu. Primis
enim Ecclesie seculis poenitentes nondum reconciliati una cum
catechumenis vel ab ipso Eucharistie conspectu arcebantur 3).
Omnia Concilia, ut Eliberitanum can. LXXVII et LXXIX 3), An-
cyranum can. IV, V et VII 5, Nicenum can. XI 5), vetant
dari Eucharistiam peccatoribus, ac poenitentibus nondum re-
conciliatis. |

295. Ex Patribus S. Justinus Apol. FI, ajebat: Nemini alü
licel esse participem, misi .. . qui ita. vivat, ut Christus
tradidit 9). S. Cyprianus Epist. X, valde improbat eos, qui
contra Evangelu legem ... ante actam penitentiam , ante
ex:homologesun gravissimi atque extremi delicli factam , ante
jünum αὖ Episcopo, et clero inpositam offerre pro | illis
(lapsis), et Eucharistiam dare audeant, cum scriptum sit:
Qui ederit panem, etc. *). S. Joan. Chrysostomus tum alibi,
um Homil. LXX XII, in. Matth.: Nullus ergo, inquiebat,
Judas adsit, nullus avarus. Ni quis discipulus non est; re-
cedal: non recipit hec mensa eos , qui tales non sunt. Cum
. discipulis , inquit, aneis facio pascha 8); et iterum: Quanta
ergo purilate oporteret eum esse, qui hoc fruitur Sacrificio 9
Quanto radüs solaribus puriorem esse oporteret. ananum
illam, que hanc Carnem secat, os quod spirituali repletur —.—
igne, linguam tremendo Sanguine linctam 9)? Demum, cze-

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) Cf. in hunc loc. Bernard. a Picon.
qui aperte ostendit, de sola conscientiz
puritate verba Apostoli intelligi posse.

2) €t. edit Maur. in not. ad Orat.
funeb. S. Ambrosii in morte S* Satyri
loc. cit.

3) Cf. Card de Aguirre in Collect.
moarima Conc. Hisp. tóm. 1. comment. in
hos cann.

4) Apud Harduin. Acta Conc. tom. 1)
col. 275 et seqq. |

5) lbid. col. 43^

ΕΣ py - »
6) θυδενὲὶ ἄλλῳ, μετασχεῖν ἐξόν ἐστεν m...
w Ux - c c . S
τῷ ovtoc βεοῦντε ὡς ὁ Χριοτος παρέδωκεν,

7) Tota epistola est de hoc argumen-
to; ac systema Protestantium evertit.

8) Μηϑεὶς τοίνυν Ἰούδας παρέστω" μη-
δεὶς φελάργυρος. Εἴ τες μὴ μαϑητὴς, πα-
ρθαχωρείτω᾽ οὐ δέχεταε τοὺς μὴ TOLOUTOUSG

᾿ἡ τράπεζα" μετὰ γὰρ τῶν μαϑητῶνμου,

φηοὶ, ποιῶ τὸ πάοχα. Edit. Maur. n. 5.

9) Τίνος οὖν οὐκ ἔδεε καϑαρώτερον evvou
τῆς ταύτης ἀπολαύοντα τῆς ϑυσίας; ποίας
ἡλιακῆς ἄκτενος τὴν χεῖρα τὴν ταυτην δια-
τέμνουσαν τὴν σάρκα, τὸ στόμα τὸ πλῆη:
ρούμενον πυρὸς πνευματικοῦ, τὴν γλῶσοαν
τὴν φοενεοσομένην αἵματε φρεκωδεοτατῳ;
ibidem, pag. 788.

191

teris omissis, S. Augustinus Tract. X XIV in Joan.: Innocen-
lian , scribit, ad altare apportate. Peccata, etsi sunt quo-
lidiana, vel non sint mortifera, antequam ad altare acce-
datis, attendite quod dicatis, etc. 1). nA

236. Ratio ipsa, sub qua insututum est hoc Sacramentum,
salis per se clamat, vivum esse oportere eum qui eo vescitur.
Nec enim cibus mortuos alit, aut vivificat. loc demum visi
sunt agnoscere ipsi Protestantes, qui recedentes ab absurda
majorum suorum doctrina, probationem, que in conscientize
discussione ac peccatorum confessione consistat, premittere
jam passim consueverunt huic Sacramenti perceptioni 3). |

294. Et hac adversus hereticos. Institutores theologie mo-
ralis dispositiones tum corporis tum anima& prarequisitas re-
censent ad percipiendam uberiori cum fructu sacram synaxim.
Circa frequentem communionem non pauci theologi in senten-
lias extreme oppositas prolapsi sunt. Alii obliti reverentiz Jesu
Christo debite 1n. Eucharisua, atque unice intenti. utilitatibus,
quas frequens et vero etiam quotidiana communio producit, id
lantum sibi proposuerunt, ut faciliorem redderent ejus parti-
cipationem, non inculcantes, ut par est, eam praeparationem,
quam expostulat mysterium adeo augustum. Nimiam hanc opi-
nionum licentam notarunt Romani Pontifices; ab Innocentio
enim XI proscripta est hac propositio: Frequens confessio ,
et cominunio , eliam. in his, qui gentiliter vivunt, est nota
predestinationis 3). |

238. Alii unice occupati in extollenda Sacramenti magnitu-
dine ac dignitate, in exponendo infinito intervallo, quo divina
majestas superat hominis vilitatem, ita sublimes exposcunt
dispositiones, ut non solum justi, sed neque eximie sanctitatis
viri, nisi charitatem illam ac robur heroicum primiüva Eccle-
sie exequent, celesti pane, etiam in Paschate se recreare va-
leant. Summis insuper laudibus extollunt nonnulli liturgicam

PART. I. CAP. IV. DE EUCHAHISTLE NECESSITATE, FTC,

1) N. 11. Czterum recte animadvertit successu plurimis in ecclesiis luthera-

Bellarminus loc, cit. quod in sententia
Lutheri, tum B. Virgo tum Apostoli
fuissent excommunicati, cum sibi con-
scii non essent peccati mortalis, ut
pessent accedere ad sacram synaxin.
2) Testis hujus praxis Lutheranorum
est Wegscheider, qui ὃ. 176, scribit:
».Admiltendos autem esse ad coenam
sacram judicat ecclesia (!utherana), qui-
cumque con/irmatione (non baptismate,
quid porro intelligant Protestantes con-
firmationis nomiue «ali«s exposuimus) in
societatem Christianorum recepti, fide
et animo bene preparato 1 Cor. xi, 26,
confessi prius peccata , et absoluti ad hoc
Sacramentum pie celebrandum acces-
serint.? Subdit vero in not. c): ,,Con-
fessioni et absolutioni private temporis

nis publica vel addita vel substituta est."
Qui tamen $. 180, b. n. 3, hortatur

suos ad societatem facilius cum Calvi-

nistis ineundam ,ut sacra cena ad pri-
stinam simplicitatem el ceremoniam ,
rejecta simul, quiz illam praecedere so-
let, confessione privata, reducatur."
Addit ibid. praeterea: ,Cavendum est
ecclesiarum antistitibus, ne forte Ἔχ.
illa utriusque partis Protestantium con-

sociatione jur« pustoralia detrimenti ali-

quid capiant, ideoque curandum, «wt
pecunia pro auditione confessionis pecca-
torum et absolutione hucusque lutherane
ecclesie ministris persoluta , aliis modis
iisque liberalioribus ac magis decoris
resarciatur.?

3) Est n. 56, an. 1679. Cf. Viva op. cit.

108 TRACTATUS DE EUCHARIST!A.

communionem, quam fieri cupiunt in. $0/a parochiali Ecclesia,
in qua «num sit altare, ac nolunt asservari consecratas parti-
culas, nisi propter infirmos, aliamve gravem necessitatem;
amantque ciboria in a/fo loco collecata, ut modis omnibus dif-
ficiliorem reddant angelici panis sumpüonem ; et, quasi ista non
sufficerent, fraudulentis vocibus apud historim ecclesiastice
imperitos beatissima illa predicant tempora, quibus, juxta
ipsos, fideles nonnisi rarissime communicabant. :

289. Quemadmodum porro Innocentius XI, nimis liberas hac
in re confixit propositiones, ita Alexander VIII, duas nimis
rigidas damnavit, quarum altera qui est n. XXII, ita se habet:
Sacrilegi sunt. judicandi , qui jus ad. communionem perci-
piendam pretendunt, antequam condignam de delictis suis
penitentiam egerint. Altera est n, XXIII: δηλ ον arcendi
sunt a sacra communione, quibus nondum inest. amor Dei
purissimus , et omnis màrlionis expers 1). ;

2410. Caterum, utrum przstet ut fideles sepe ad communio-
nem accedant, an potius ut ab ea abstineant, non potest gene-
raüm definiri. Hoc enim huic quaestioni commune est, ut recte
admonet Petavius ?), cum omnibus alüs quaestionibus, quz
pracuce dicuntur, et quae cum pendeant ex variis circumstan-
tiis temporum, locorum, hominum, conditionum , munerum,
dignitatum aliisque, non possunt universali enunciatione di-
rimi, sed sunt in partes dividendz, ita ut singulis partibus sin-
gillaüm expensis plene satisfiat. Duo tamen certa sunt: primo,
optasse semper Ecclesiam, ut fideles, sepe accederent ad Sacra-
mentum tam salutareinfirmitatibus eorum quotidianis; secundo,
Ecclesiam nemini illud subduxisse unquam qui animum afferret
a peccati contagione, quantum imbecillitas humana pateretur,
diligenter purgatum 3). Quamobrem res' tota in prudentia mi-
nistrorum posita semper fuit, ut declaravit Innocentius XI 5).

DIFFICULTATES.

2541. Οὐ). Eucharistie proprium effectum esse remissionem
peccatorum tum ipsa Ecclesie liturgia, tum Patres omnes pas-
sim apertissime tradunt. Ecclesia enim ita in sua liturgia orare
consuevit: Hwc nos communio purget a crimine .. . Sit ab-
(ultio scelerum. S. Joan. Chrysostomus seribit: Hoc remedio
(Sacramento) omnis morbus ertinguitur 5); S. Ambrosius:
Accedite, inquit, ad eum, et absolvünini , quia remissio pec-

1) Cf. Viva in has propositt. Op. cit. — ^) In decreto: Cum ad aures, circa
2) De Poenitentia, lib. 3, cap. 3, ὃ. 1. communionem quotidianam, apud Viva
3) Cf. Petavium in octo libris De Pe- JDamnat. Thesium, etc. in appendice ad
nitenti« , quos opposuit pestilentissimo prop. Lvr damnatam ad Innoc. xi.
operi Arnaldi, inscripto: 26 frequenti 5) Πᾶσαν νόσον οβέοαε δυνήσεταε τοῦτο,
communione. Hom. iv , in Matth. n. 9,

PART. 1. CAP. IV. DE EUCHARISTLE NECKSSITATE, kKTC. 199
catorum: est 1). Hec autem doctrina. Christi verbis innixa est,

qui Matth. XXVI, 28, dixit: Hic est Sazguis meus Novi te-
stamenti, qui pro multis effundetur in remissionem pecca-
torum ; et Joan. VI, 52: Panis, quem ego dabo, Caro mea
est pro mundi vita. Ergo. :

212. Resp.: Dist. ant. Eucharistie effectus proprius est re-
missio peccatorum, quoad penam, cozc. quoad culpam, S'ubd.
Est remissio venialium, cozc. lethalium, saltem per se et im-
mediate, zeg. Etenim Eucharistia quatenus est Sacrificium pro-
pitatorium ut inferius ostendemus vim habet dimittendi pecca-
tum quoad penam, levia autem etiam quoad culpam, qui ef-
fectus Eucharistize etiam prout Sacramentum est, pariter tribui
solet ?). Ast si sermo sit de culpis gravibus, certum est Eucha-
ristiam, eliam quatenus est Sacrificium, ipsas nonnisi mediate
delere, impetrando nimirum gratias ac dispositiones necessarias
ad earum detestationem, uti suo loco explanabimus. Quo mul-
tiplici sensu adducü textus, aliique ejusmodi intelligi debent,
prout semper eos intellexit Ecclesia, ut allata.documenta aper-
tissimam fidem faciunt. Hinc, se tantum Sacramentum in-
digne, atque adeo in mortem, et condemnationem sumatur,
statuit atque declarat ipsa sancta Synodus (Tridentina )
illis, quos conscientia peccati mortalis gravat, quantum-
cumque etiam 56. contritos exislinent, habita copia confes-
soris, necessario pramittendam esse confessionem sacra-
mentalem. Θὲ quis autem contrarium docere, predicare,
vel pertinaciter asserere, aut etiam publice disputando de-
fendere presumpserit, eo ipso excomununicatus existat
(sess. XIII, can. ΧΙ).

219. Et hec de Eucharistia, prout Sacramentum est. De ejus
enim materia, forma et ministro commodius agemus in altera
tractatus parte, que de eadem Eucharistia est, quatenus est
Sacrificium. |

1) Serm. xvi, in Ps. cxvrm, n. 28. dicitur, disputant theologi, alii affir-

2) Utrum vero preter peccata venia- mant, alii vero negant. Cf. Vasquez Iw
lia Sacrainentum Eucharistie remittat τα part. S. 77. disp. ccv, cap. 3 et ^.
etiam peccata mortalia per accidens , ut

TRACTATUS.
DE EUCHARISTIA

. PARS POSTERIOR.
DE SACRIFICIO,

244. ΑΝ cnmeren vox, quae est a sacro faciendo, tum impro-
pria seu latiori significatione usurpari solet, tum significatione
propria et stricte sumpta. Priori sensu quivis religionis actus,
sive interior sive exterior, Dei causa susceptus ipsique gratus,
Sacrificium vocatur; qua significatione virtutum officia in^ ipsis
Sacris Literis dicuntur Sacrificium. laudis, hostice initi
Sacrificium spiritus contribulati. Posterior! sensu, qui est pro-
prius et theologicus, Sacrificium vulgo definiri solet: Oblatio
rei sensibilis soli Deo facta per legitimum ministrum ad re-
cognoscendum supremum ejus in res omnes dominatum , que
ritu anyslico consecratur et àmmutatur. His postremis verbis
ajunt qui hanc tradunt definitionem, poni discrimen, quod in-
tercedit inter oblationem, quz nullam exigit mutationem, et
Sacrificium, quod mutationem rei qua offertur, exposcit, ex.
gr. effusionem sanguinis, si res sit animata, vel partium divi-
sionem, vel ignis ustionem, si sit inanimala..— !

245. Hzc tamen definitio non omnibus theologis arridet, tum
ex eo quod nonnulla contineat qui ad essentiam Sacrificii non
requiruntur 1); tum etiam ex eo, quod formalem rationem Sa-
crificii, ut vocant, non saüs patefaciat 2); tum denique ex eo,
quod postrema definitionis conditio, que est de immutatione
victima, seu rei oblate, non videatur in Sacrificio Misses veri-
ficari, ideoque ipsam definitionem non posse Sacrificio in-
cruento aptari. Ν

1) Sic ex, gr. quod dicitur de /egiti-
mo ministro, non videtur ad essentiam
Sacrificii pertinere, eo quod in lege na-
ture, antequam vel a Deo ipso, vel a
societate aliqui destinarentur ad Sacri-
ficium offerendum, licitum esset uni-
cuique Deum hoc cultus genere hono-
rare; hinc quamvis Abel non esset pri-
mogenitus, Deo tamen obtulit Sacrifi-
cium: id ipsum dicendum de iis, qui
seorsim singuli viverent. Deinde obser-
vant isti theologi, totam hanc defini-
tionem posse aptari. solemni thurifica-
lioni, qua etiam consistit in oblatione
rei sensibilis ad colendum Deum ordi-

nata, qu: fit a legitimo ministro, et
qu: destruitur et immutatur. Nemo ta-
men dicet thurificationem esse Sacrifi-
cium proprie dictum. ;

2) Nam si ratio formalis Sacrificii
consisteret in profitenda submissione
Deo debita et cultu latriw exhibendo,
non differret, ajunt, ratio formalis Sa-
crificii áb adoratione, in qua iidem actus
erga Deum exercentur, eo magis, quod
Deo submissionem et adorationem tam
per Sacrificium, quam per sirmplicem
oblationem testari possimus. Sed cf,
Vàsquez Iu 11 part. S. T^. disp. €cxx,
cap. 3.

PART. II. DE SACRIFICIO. 201

246. Quare Vasquezius, his difficultatibus permotus, aliam
subjecit definitionem, quz illas declinet, et faciliorem sternat
viam ad veritatem Sacrificii nostri vindicandam adversus Pro-
testantes. Ipse igitur generatim observat, rationem formalem
Sacrificii positam esse 1n significatione omnipotentiz Dei Áucto-
ris vite et mortis 1), ex quo infert rei oblate immutationem
non esse de ratione formali Sacrifici.. Juxta hanc notionem ipse
definit Sacrificium hoc modo: Sacrificium est nota existens
in re, qua profitemur Deum. Auctorem vite et mortis ?).

217. Quo posito fundamento, duplex disunguit Sacrificium,
alterum absolutum , alterum relativum seu commemorativum.
Absolutum illud dicitur, quod tale per se est, absque relatione.
ad alterum, nec est alterius commemoratio, veluti mactatio
pecudis, vel alterius rei consumptio; relativum vero seu com-
memorativum illud vocatur, quod tale tantum est ob relationem,
quam habet ad alterum, cujus commemorationem, seu repra-
sentationem continet, cujusmodi est Sacrificium Missz, quod
refertur ad Sacrificium crucis cujus commemorationem , imo et
reprasentationem pre se fert per duarum specierum conseera-
tionem, seu mysticam immolatonem 3).

248. In Sacrificio absoluto ex parte materiz necessario requi-
ritur rei immutatio, ut idem prosequitur; non item vero in
Sacrificio relativo, seu commemorativo. Ad hujus enim comme-
morativi Sacrificii rationem sufficit immutlatio, qua in absoluto
Sacrificio praecessit: nam commemorativum Sacrificium ad ab-
solutum refertur , illudque exhibet, atque commemorat. Siqui-
dem cum ratio Sacrificii in significatione omnipotentiz Dei, Àu-
ctoris vite et mortis formaliter posita sit, si detur oblàtio aliqua

er quam absque rei oblate immutatione vera et reali Deus,

uclor vite et mortis denotari et coli possit, vere et proprie
Sacrificium illa dici debet. Sic ut eidem exemplo Sacrificin Missze
inhereamus, per distinctam utriusque speciei consecrationem
Christus ipse praesens sistitur absque reali sui immutatione, at-
tamen ut victima. Per hanc enim hostiz veluti immolatz prz-
sentiam Deus ut vit& et mortis Auctor colitur; in quo vera Sa-
crificii ratio, uti innuimus, consistit. Enim vero hac mystica
immolatione Christus illud idem exhibet Sacrificium, quod reali
Sanguinis effusione in cruce consummavit. |

249. Accurate autem, animadvertit idem Auctor, ad const-
tuendum veri nominis Sacrificium, etiamsi commemorativum
illud fuerit, non sufficere simplex signum rei oblatae, sed m-
super rem ipsam requiri. Si enim signum tantummodo adesset,
. mon Sacrificium haberetur, sed Sacrificit imago. Hinc in Sacra-
mentariorum hypothesi Christus vere se ipse immolatum non

1) Ibid. disp. ccxxr, cap. 8. 3) Ibid. disp. ccxx, cap. 3, et disp.

. 2) Disp: ccxxr, cap. 3. In hac defini- coxxiu, cap. 8.
Lione habetur ratio formalis Sacrificii.

202 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

exhiberet, sed immolationis in cruce olim peracte figuram
tantum nobis reliquisset; adeoque verum non haberetur Sa-
crificium 1). |

250. Ita hic doctus theologus. Nos minime contendimus hanc
unicam viam esse ad veritatem Sacrificii nostri adstruendam,
sed hoc unum dicimus eam nobis videri commodiorem ad pro-
positum finem obtinendum, sive quia tollit praecipuam diffi-
cultatem, qua eadem veritas impugnatur, sive quia Patrum
effata optime cum ea conciliantur, sive demum quia Protestan-
tes, ea semel constituta, nihil amplius habent, quo a doctrina
catholica circa hunc articulum admittenda retrahantur ?). Duo
siquidem tantum in hac sententia requiruntur etsufficiunt, ut ad-
struatur veritas Sacrificii Missz, realis scilicet Christi presentia
in Eucharistia, quam superius constituimus, et representatio
Sacrific! crucis, quam nec ipsi adversarii inficiari possunt in-
esse in Eucharisti& celebratione. Tantum porro abest, ut ex-
posita doctrina fidei nostre aliqua ratione adversetur, ut non
pauci theologi in Concilio Tridentino eam proposuerint ad con-
stabiliendam catholicam veritatem hujus Sacrificii 3).

291. Et haec quoad notionem Sacrifici; quod attinet ad ejus
divisionem, mulüplex est. Siquidem 1? ratione temporis alia
sacrificia dicta sunt /egis nature , alia legis scripte , 2? ratione
materie, qua offerebatur, alia dicebantur hostie vel victima ;
alia zmmolationes, alia libamina; 9^ ratione: modi, quo per-
ficiebantur, aut Aolocausta, aut hostie pacifice, aut hostie
pro peccato nuncupata sunt, de quibus fuse in Levitico; ^ ratione
finis nonnulla appellata sunt /zfreufica, per que Deo exhibebatur
obsequium subjectionis et servitutis; nonnulla eucharistica,
qua scilicet in gratiarum actionem pro acceptis beneficiis ; non-
nulla zmpetratoria, qua ad beneficia obünenda; nonnulla de-
nique propitiatoria, qui ad placandum Deum. offensum ob
culpas admissas peragebantur. Has omnes proprietates, quee
muluüuplici huic sacrificiorum divisioni locum dederunt in Veteri
Lege, et hos varios fines omnes in se complectitur unicum Nova
Legis Sacrificium, de quo agere instituimus.

CAPUT L |

DE VERITATE SACRIFICII EUCHARISTICI EJUSQUE NATURA.

292. Non solum, quotquot e novatoribus realem Christi prae-
sentiam 1n Eucharistia rejiciunt, ut Calviniste, Zwingliani, So-
ciniani, Methodiste, Rauonaliste, veritatem Sacrificii proprie

1) Ibid. disp. ccxxir, cap. 8, n. 66. commemorativo non absoluto sic ex-
2) Hinc merito Veronius in Regula plicato?^
fidei, cap. 2, ὃ. 11, exposita doctrina 3) Cf. Pallavicini Istoria del Concilie
Vasquezii subdit: ,,Quid facilius creditu di Trento, lib. 18, cap. 2.
Sacrifício vero et proprio, solum tamen - ,

203

dicti respuunt; sed et ipsi Lutherani, qui Christum realiter
presentem in Sacramehto admittunt, ejusdem Sacrificii veri-
tatem inficiantur, quasi Sacrificio crucis injuriosam. Horum
enim parens Lutherus Sacrificium quod in Eucharistiz celebra-
tione offertur, vocat abominationem, ac in colloquio, quod
cum malo daemone habuit, fatetur mendacem hunc spiritum
sibi auctorem et suasorem fuisse ad abrogandum Misss Sacri-
ficium 1), Concilium Tridenünum anathemate hunc errorem
perculit sess. XXII, et dogma catholicum asseruit quatuor ca-
nonibus, quos jam subjicimus. Can. I: δὲ quis dixerit, in
Missa non offerri Deo verum et proprium Sacrificium, aut
.quod offerri non sit aliud , quam nobis Christum ad mandu-
candum dari; anath. sit. Can. ll: S? quis dixerit, illis verbis:
Hoc facite in meam commemorationem , Christum non insti-
luisse Apostolos sacerdotes, aut non ordinasse, ut ipsi,
alüque sacerdotes offerrent. Corpus et Sanguinem suum;
anath. sit. Can. {Π: δὲ quis dixerit, Misso Sacrificium tan-
lum esse laudis et gratiarum actionis, aut nudam comme-
morationem Sacrificii in cruce peracti , non autem propitia-
Lorium , vel soli prodesse sumenli; neque pro vivis et de-
f"nctis, pro peccatis, penis , satisfactionibus , et alüs ne-
cessitatibus offerri debere; anath. sit. Can. IV: S? quis di-
cerit, blasphemiam irrogari sanctissimo Christi Sacrificio
in cruce peracto, per Misse Sacrificium, aut illi per hoc
derogari; anath. sit. Ad hanc doctrinam vindicandam sequen-
tibus propositionibus accedimus.

PART. 11. CAP. I. DE VERITATE SACRIFICII, KTC.

'PROPOSITIO 1.

In Missa offertur Deo verum et proprium Sacrificim prout
... Sacre Litere in prinis ostendunt.

259. Christus in cena, seu in institutione Eucharistie verum
ac proprium Deo obtulit Sacrificium. Porro quod ipse fecit, id
ipsum ab Apostolis, eorumque in sacerdotio successoribus, fa-
ciendum esse mandavit illis verbis: Hoc facite in meam com-
memorationem. Luc. XXII, 19. Ergo in Missa verum pariter
ac proprium Deo Sacrificium offertur. ju

1) Cf. Bellarm. De Euchar. lib. v,
cap. v, n. 3. Ex his deprehendimus,
duos priores sacrorum emendatores, qui
inter se decertabant de principatu re-
bellionis adversus Ecclesiam Dei con-
citate, Lutherum nempe et Zwinglium,
alterum magistrum habuisse spiritum
quem ipse nesciebat, albusne an ater
esset, cujus hortatu negavit realem

Christi presentiam in Eucharistia, al-
terum praeceptorem habuisse diabolum
ipsum. Quomodo non pudeat hizreticos,
sese in disciplinam tradere horum emen-
datorum , seu potius diaboli, qui utrique
magister extitit? Nec enim talia a Ca-
tholicis excogitata sunt, sed ipsimet
haresiarche ea literis consignarunt.

203

. 29'. Major hujus argumenti propositio, in quam solam ca-
dere potest difficultas, multiplici ratione evincitur. Ac. 1? ex
dictis circa Sacrificii Eucharisüci notionem, ad formalem ratio-
nem Sacrificii commemorativi seu.relativi, cujusmodi eucha-
risticum esse declaravimus, duo requiruntur et sufficiunt, rea-
lis nempe Christi presentia in Eucharistia, et representatio
morlis Christ ad. significandam omnipotentiam Dei, Auctoris
vit: et morlis. Jam vero primum adstruximus adversus Sacra-
mentarios, alterum vero a nullo adversariorum in dubium re-
vocari potest; consecrationem, enim duplicis symboli, seu panis
et vini seorsim factam, ad significandam separationem sangui-
.nis ἃ corpore, qua contigit in. Chrisü morte referri, omnes
Protestantes non solum admittunt, sed contendunt, ut superius
vidimus 1); haec preterea reprzsentatio ac proinde relatio ad
immolationem, quz facta est in cruce, cum ipsi consecrationi
intrinseca sit, intrinseca pariter ipsi est ratio formalis Sacrificii
veri et pan RisG dicti. 2? Id ipsum conficitur ex ejusdem institu-
tionis adjunctis. Christus enim Eucharistiam insutuit , immolato
veteri paschate in corpore agni, cui novum suffecit in oblatione
Corporis sui. Quod 51 verum Sacrificium fuit veteris paschatis
celebratio 2), verum quoque debuit esse Sacrificium celebratio
novi; illud solum inter utrumque Sacrificium intercessit discri-
men, quod Sacrificium in agni mactatione oblatum fuerit Sa-
crificium absolutum, quod vero in institutione Eucharisüz ob-
latum est, fuerit relativum ad Sacrificium crucis mox in cruce
peragendum. Rursus quo tempore Eucharistiam Christus insti-
tuit, novum fódus, seu testamentum condidit, dicens: Hic
est sanguis novi testamenti; Vestamentum autem et fedus ex
Apostoli doctrina Hebr. IX, 17 et seqq., Sacrificio et sanguine
dedicari oportuit; quare sicut Moyses de sanguine vituli dixit,
Exod. XXIV, 8: Hic est sanguis foederis, quod pepigit Do-
inus vobiscum , seu: ut haec verba refert Apostolus Hebr. IX,

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) Cum nempe de promissione Euclha-
risti& ex Joan. vr, et iterum cum de
communione sub utraque specie age-
remus.

Hic tamen notandum est, diversa ra-
tione referri Sacrificium Miss:x ad Sa-
crificiunr crucis ab ea, qua relatum fue-
rit in cene celebratione. Nam in cona
referebatur institutio Eucharistie ad Sa-
crificium crucis mox futurum, in Missa
refertur ad idem Sacrificium jam prz-
Leritum,

2) Ut nobis Protestantes eriperent ar-
gumentum, quod ex immolatione Agni
paschalis eruitur tanquam figura Sacri-
ficii nostri, inficiati sunt in agni illius
immolatione haberi rationem Sacrificii.
Ast priterquam quod ex ipsa rei natura
eruitur veri Sacrificii ratio, Josephus

Flavius passim expresse vocat sacrifi-
cium agni immolationem, ac omnes Ju-
dei id ipsum profitentur. Demum ipsi
Protestantes et in bac parte manus
victas dederunt, dum postea agnoverunt
et fassi sunt, agni mactationem veruimn
fuisse Sacrificium. Cf. inter ceteros Bo-
chart in Hierosoico lib. 2, cap. 50, in quo:
prolixam instituit disputationem de Agzo
paschali, ac ὃ. 3, ex professo ostendit
tum ex Scriptura, tum ex ritu ipso Pa-
scha verum fuisse Sacrificium. Opp. edit.
Londin. 1663, tom. r, col. 551 et seqq.
Attamen Kuinel in cap. τ Joan. v, 29,
adbuc contendit contra aperlam Scri-
pturarum auctoritatem, et consensum
totius judaicze gentis, agni paschalis ma-
ctationem non fuisse Sacrificium proprie
dictum , sed solum improprie.

205

20: Hic est sanguis testamenti , quod mandavit ad vos Deus;
ità ad hac Christus alludens, imo iisdem pene utens verbis in
novo suo federe sanciendo, ait: Hic est sanguis novi testa-
inenti. At Moysis verba dicta sunt de sanguine oblati Sacrificii,
ergo et Christi verba de oblato Sacrificio 1n Sanguine suo pro-
lata ésse intelligüntur 1). ! |
259. Hxc autem majus robur accipiunt ex Actis apostolicis,
atque ex doctrina Apostoli. In Actis siquidem XIII, 2, de pro-
hetis et doctoribus Antiochenis legitur: Ménistrantibus autem
Alis Domino ^t jejunantibus, dixit illis Spiritus Sanctus,
etc. Qua de Sacrificii oblatione intelligenda esse, aperte con-
stat ex graeca voce λειτουργούντων, quam Erasmus vertit:
Quum illi sacrificarent ?); ev Henricus Stephanus: Dantibus
operam rebus dominicis. Paulus vero I Cor. X, 18 et seqq.
ut fideles avocaret ab idolothytis scribit: Videte IH sraél secun-
dum carnem, nonne qui edunt hostias, participes sunt al-
faris? ... Sed que immolant gentes, demoniüs immolant, et
non Deo. Nolo vos socios fieri demoniorum: non potestis
calicem Domini bibere, et calicem daemoniorum. Non pote-
slis mense Domini participes esse, et mense daemoniorum.
Quibus verbis Apostolus confert mensam et altare Christiano-
rum, cum mensa et altari ethnicorum ; atqui mensa et altare
referuntur ad Sacrificium ; ergo Sacrificium Christianorum con-
. fert Apostolus cum sacrificiis ethnicorum; jam vero hzc, esto
malis spiritibus seu diis oblata, sacrificia tamen erant proprie
dicta: igitur ex mente Apostoli, verum ac proprie dictum cen-
sendum est Sacrificium Christianorum. Rursus idem Apostolus
Hebr. XIII, 10, revocaturus pariter eosdem fideles ab usu sa-
crificiorum judaicorum: Habemus , inquit, altare, de quo
edere non habent potestatem, qui tabernaculo deserviunt 3).
Ut ergo Judzi, sie et Christiani habebant altare (gr. ϑυσιαστή-
Quov, sacrificatorium,) de quo ederent. Cum vero Christiani
de altari suo nihil aliud. edant quam Eucharistiam, plane inde
consequitur Eucharistiam juxta Apostolum offerri in Sacrificium ;

PART. IL. CAP. 1. DE VERÍTATK SACRIFICIT, ETC.

.. 1) Hoc loco revocanda est in mentem
observatio Glassii, quam supra retuli-
mus, qu:eque hic etiam percommoda
cadit. Glassius ex collatione textus mo-
saici cum textu paulino et verbis Christi
recté concludit veritatem realis Christi
presenti: in Eucharistia, nos recte ex
lisdem quoque inferimus veritatem Sa-
crificii eucharistici quod in cena insti-
tutum est, cum Sanguis a Christo in
cena Apostolis datus conferatur cum
sanguine ex mactalis et oblatis victi-
mis V. T. ᾿

2) Licet vero Erasmus graecum te-
xtum vertat, uti attulimus, in nota
lamen exponit de przdicatione evange-
lica scribens: ολεετουργοὔντων quod pro-

prium est operantium sacris. Nullum
autem Sacrificium Deo gratius, quam
impertiri doctrinam evangelicam.? Cf.
Opp. ed. Lugd. Bat. 1705, tom. vr. Et
ita passim Protestantes expositores in
criticis sacris ad hunc loc., si Grotium
excipias, qui exponit juxta syrum et
arabum vocem illam in sensu precandi,
eo quod conjungatur cum jejunio. Gro-
tio adstipulantur Rosenmüller et Kuin«!,
qui addunt id contigisse aliquo die festo
ac solemni. Adversus hanc expositioneur
cf. Corn. a Lapide. j ὴ

3) ἔχομεν ϑυσιαστή co , ἐξ ov φαγεῖν
οὐκ ἔχουσεν ἐξουσίαν οἱ τῇ οκηνῇ λατρεύον-
τες. '

206 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

alioquin perperam meminisset altaris, si cibus ille, qui dicitur
de altari sumptus, Deo in Sacrificium oblatus antea non esset.
256. Hzc confirmantur ex V. T.; omissis enim tum quz dé
Melchisedechr Sacrificio in pane et vino oblato leguntur Genes.
XIV, 18, quo adumbratum fuisse oblatum a Christo in ultima
cena Sacrificium Patres unanimiter docent: tui que de immo-
latione agni paschalis, aliisque Veteris Legis sacrificiis, quae
totidem fuerunt typi Sacrificin eucharisuci, de quibus fuse Bel-
larminus !), celebre est oraculum Malachie I, 10. In eo siqui-
dem dicitur: Non est snihi voluntas àn vobis, dicit Dominus
exercituum: et munus non suscipiam de manu vestra. Ab
ortu enim solis usque ad occasum magnum est nomen mewun
in gentibus: et in omni loco sacrificatur et offertur nomini
meo oblatio munda, quia magnum est nomen meum in gen-
tibus, dicit Dominus exercituum. Hoc porro 'oraculo signi-
ficari 15 veterum sacrificiorum abrogationem; 2* novi excellen-
toris sanctiorisque Sacrificii exterioris et proprie dicti in eo-
rum locum suffectionem, offerendi, per novos sacerdotes qui
assumi deberent ex gentilitate; 3" ejusdem demum per univer-
sum orbem oblationem et celebrationem suo loco ostendimus ).
Atqui tria hec in solo Sacrificio eucharistico reperiuntur. Ergo.

DIFFICULTATES.

201. I. Obj. In institutione Eucharistize nulla vox occurrit, quz
velleviter insinuet oblatum esse a Christo Sacrificium : 1? nuspiam
siquidem legitur Christum dixisse offero, sacrifico; aut aliquid
ejusmodi. 2" Imo non pauca in ea habentur, qus oblationem
Sacrificu. excludant. In cena enim Christus testamentum con-
didit et Sacramentum instituit. Jam vero ratio Sacrificii con-
sistere nequit cum notione testamenti et Sacramenti. Nam Sa-
crificii ratio in eo posita est, ut aliquid nos Deo offeramus,
contra vero per testamentum et Sacramentum nobis aliquid a
Deo datur. Insuper testamenti et. Sacramenti promissio fide
accipitur, Sacrificium vero ex fide oritur; et quemadmodum
idem esse non potest oratio, et quod per orationem consequi-
mur, sic nequeunt idem esse testamentum et Sacrificium. De-
mum eadem ratione, qua non dicitur per testamentum aliquid
dàri testatori ab hzrede, cum potius testator hzredi relinquat
rem suam; sic etiam fieri nequit, ut per Eucharistie Sacra-
mentum Deo aliquid offeramus. Ergo.

238. Hesp. ad 1", Neg. Ostendimus enim verba quibus
usus est Christus in consecratione calicis, et adjuncta irs ideis
qu: institutionem Eucharistüe comitata sunt, rationem denique

1) Lib. 5, De Euchar. cap. 7. qui est 2) Tract. De lncarn. n, 129.
primus De Sacrificio.

PART. II. CAP. I. DE VERITATE SACRIFICII, ETC. 207

ipsam institutionis eucharistice per duplicis symboli distinctam
consecrationem ad. representandam Christi mortem mox futu-
ram, necessario. postulare ac involvere oblationem veri Sacrificii.
Cum vero ratio Sacrificii non in verbis, sed in rebus ipsis, seu
in ipsa insit actione significante Deum ut Auctorem vitz et
mortis, hinc opus non est, ut in ejus oblatione dicatur off'ero,
aut sacrifico: prout neque verba hzc proferebantur a sacer-
dotibus mosaicis in immolatione victimarum, neque prolata.
sunt a Christo ipso, cum in cruce moreretur, quin tamen
adversarii inficientur, Christum in cruce verum obtulisse Sa-
crifieium. |

.259. Ad 2m, Neg. Ad prob. vero adductas dico, optime
in una eademque re sub diversa ratione consistere notiones
testamenti et Sacramenti cum notione Sacrificii. Etenim qua-
tenus Eucharistia conficitur per notam, qua profitemur Deum,
Auctorem vitz» et mortis, ratio habetur Sacrificii, et dicitur a
nobis Deo offerri, quia per illud potentiam ejus significamus.
Quatenus vero eadem Eucharistia suscipitur a nobis, est signum
et causa grati:& nos sanctificantis, ac propterea Sacramentum,
et dicitur a Deo nobis donari, quia Deus per illud nos sancti-
ficat. Ex hac porro animadversione :concidunt reliqua ab adver-
sarüs superstructa, quas laborant eadem falsa suppositione.
Nam sub diversa ratione et aliquid a Deo petimus et idem illud
Deo offerimus, fide promissiones accipimus, et ex fide Sacrifi-
cium peragimus; sic etiam ut heredes per testamentum bona
a Deo consequimur, et per Sacrificium Dei omnipotentiam
significamus. |

260. II. Obj. Catholicorum doctrina de Sacrificio Missz nullo
modo cum doctrina Apostoli conciliari potest. Docet enim Apo-
stolus, 15 solum crucis Sacrificium ita sufficiens esse ad pec- ,
catorum omnium remissionem, ut nullum aliud in religione
christiana sit requirendum; nam Hebr. IX, 12, de Christo ait:
Per proprium Sanguinem introivit semel in Sancta, eterna
redemptione inventa; v. 28: Christus semel oblatus est ad
multorum exhaurienda peccata; tum cap. X, 10: In qua
voluntate (Dei) sanctificati sumus per oblationem Corporis
Jesu Christi semel; v. 14, subdit: Una oblatione, consum-
mavit in senpiternun sanctificatos. Qus quidem dixit Paulus
ut discrimen constütueret inter sacerdotes Veteris Legis, qui
quotidie repetebant sacrificia, et Christum, qui una tantum
oblatione opus nostr: redemptionis peregit, et idcirco ibid. 18,
addidit: Ubi autem. horum (peccatorum) remissio, jam non
est oblatio pro peccato, quod et significavit Christus ipse
Joan. XIX, 30, dicens: Consumenatum est, id est, perfectum.
uno illo crucis Sacrificii redemptionis opus. Docet 2? Ri ostolus,
preter summum atque zternum Ponüficem Christum, qui
semeüpsum obtulit, et per proprium Sanguinem introivit semel

20S TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

in Sancta, nullum esse in Nova Lege sacerdotem agnoscendum,
Ri offerat in sanguine alieno: Ali quidem, inquit, Hebr. VII,
29, plures facti sunt sacerdotes , idcireo quod morte pro-
hiberentur permanere. Hic autem, eo quod maneat in oter-
num, sempilernum habet sacerdotium . .. qui non habet ne-
cessitatem quotidie, quemadmodum sacerdotes ... hostias
offerre . .. Hoc enim fecil semel, seipsum offerendo. Quod
si Christus nullum. habet in sacerdotio successorem in terris,
nec ulla in terris adsunt Sacrificia, qua Sacrificio illius succe-
dere possint. Atqui Catholicorum systema admittit. alterum
preter illud crucis Sacrificium, atque alios prater Christum
admittit sacerdotes offerentes non suum sed Christi Sanguinem,
adversatur igitur doctrina catholica doctrine Apostoli. a.

261. Hesp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Docet Apostolus
solum crucis Sacrificium sufficiens. fuisse ut causam generalem
meritoriam nostre redemptionis et sanctificationis, conc. δά
exclusionem Sacrificü! eucharisüci, ut causse particularis, qua
nobis Christi redemptio et sanctificatio in cruce promerita àp-
plicaretur, 2eg. Hanc esse Apostoli mentem, constat ex anü-
thesi, quam ipse instituit inter Sacrificia V. L. et Sacrificium
crucis; illa enim quamvis multiplicata per. quotidianam itera-
tionem non poterant ex sese peccata delere, nec sanctificatio-
nem efficere; contra vero Sacrificium Christi in cruce per-
actum, utpote infiniti valoris, utrumque cumulatssime prz-
stitit, quin alio ad nos redimendos et sancüficandos cruento
sacrificio opus. sit. Hac ratione omnes adducti textus exponi
debent. Non excludi autem ab Apostolo oblationem incruentam
Sacrificii, quod in celebratione Eucharistie quotidie offertur,
ut per eam nobis in particulari meritum Sacrificii in cruce per-
acti applicetur, evidenter constat ex ipsa etiam Protestantium
doctrina. Nam ipsi unanimiter docent fide, qua apprehenduntur
veluti per instrumentum Christi promissa et merita; hac nobis
applicari, seu effici ut unicuique nostrum rmmputentur merita
Chrisü ; docent Sacramenta esse aut signa aut pignora hujus per
fidem faciendae, aut facte imputationis. Ergo per suum ipsum
systema Protestantes profitentur, non esse sufficiens crucis Sacri-
ficium ad nostram Jusüficationem et sanctificationem, sed opus
praterea esse áliquo medio, quo fructus illius Sacrificii ad nos
perveniat, et nobis prosit. Hoc autem principio semel consti-
tuto, sola controversia qua vigere potest inter Catholicos et
Protestantes, versatur circa naturam, efficaciam, aut modum,
quo istud medium efficiat in nobis justificationem et sanctifi-
cauonem promeritam a Christo per Sacrificium in cruce per-
actum. Protestantes tenent id fieri per impu'ationem extrin-
secam , Catholici vero per applicationem intrinsecam; ast eque
conveniunt in admittenda necessitate alicujus medii quoad 2?n-
putationem | aut. applicationem. Ergo medium istud nulla

209

ratione derogat valoriSacrificii crucis. Quod si per ejusmodi me-
dium nil detrahatur meritis a Christo in cruce comparatis ; et
vero etiam necessarium est, ut nos fructum illorum capiamus,
perinde erit aut unum, aut plura admittere, sive fidem et Sa-
cramenta solummodo, sive insuper Sacrificium altaris, ut Ca-
tholici docent; nulla profecto ratio suppetit Protestantüibus,
quare eo praetextu quod detrahatur meritis Christi, illud re-
spuant vel derisui habeant quin pariter proprio systemati va-
ledicant 1).

262. Ad 2», Dist. Docet Apostolus, nullos esse preter Chri-
stum sacerdotes, qui Christo succedant, et offerant Sacrificium
cruentum redemptionis, conc. nullos esse sacerdotes qui tan-

uam Christi ministri ejus nomine et vice ipsius offerant Sacri-
ficium incruentum, quo Sacrificii ejus. cruenti merita nobis
applicentur, 2eg. Eo enim modo, quo proreges et Episcopo-
rum vicarii agunt ex persona, nomine, et auctoritate aut regis
aut Episcopi, quin dicantur iis succedere, ita sacerdotes, ut
ministri Christ, ex nomine, persona, et auctoritate Christi,
juxta ejus institutionem et mandatum offerunt Sacrificium, et
reliquis sacerdotalibus ministerüs funguntur, etsi propterea
nec dicantur nec sint ejus successores ?) Offerunt pre-

PART. II. CAP. I. DE VERITATE SACRIFICIT, ETC.

1) Id ipsum evidenter adstruitur ex
Protestantium doctrina, quam superius
impugnavimus, nempe Eucharisti:e Sa-
cramentum administrari ac suscipi in
remissionem peccatorum. $Si ipsi hac
ratione derogare non putant valori Sa-
crificii crucis et meritis inde per Chri-
stum comparatis, quare hic abominari
se profitentur Sacrificium Miss:?, eo
qui per ipsum derogetur Sacrificio cru-
cis et Christi meritis? Ast quierere ratio-
nem ab iis, qui sibi proprio marte arti-
culos fidei cudunt, est operam perdere.

2) Egregie Dr. Mehler clarissimo in
lumine id ponit, scribens: ,Considérée
sous un rapport ]' Eglise représente,
d'une maniére vivante, Jésus-Christ se
manifestant οἱ agissant à travers tous
les siécles: éternellement elle continue
son ouvrage; tous les jours elle renou-
velle P oeuvre de la redemption. Le
Nauveur n'a pas seulement vécu il y a
dix-huit siécles. Non il n'est point dis-
paru du milieu de nous ; mais toujours
vivant en son Eglise, il y révéle sa
présence sous des formes sensibles.
Dans la prédication de sa parole, il est
lui méme le docteur éternel; s'asso-
ciant l'homme par les eaux du baptéme,
pardonnant au pécheur, fortifiant l' a-
dolescent, bénissant l'union des époux,
il s'unit dans l'Eucharistie à tous ceux
qui soupirept vers la vie bienheureuse;
c'est lui qui console, encourage le mou-
rant; c'est lui qui consacre les orga-

T. VIII

nes par lesquels son infatigable bonté
répand tous ces bienfaits, toutes ces
faveurs. Mais si Jésus- Christ, caché
sous un voile terrestre, doit continuer
jusqu'à la fin l' ouvrage qu'il a com-
mencé sur la terre, il s'ensuit que,
dans tous les temps, il s'immole à son
pére pour le genre humain. Or, nous
devons retrouver dans son Eglise la
représentation vivante de ce Sacrifice:
car le Sauveur y célébre son existence
immortelle.

Efforcons-nous de pénétrer le dogme
catholique dans toute sa profondeur;
puisse enfin notre doctrine etre saisie
par les Protestans! Jésus - Christ s'est:
immolé sur la croix pour nos péchés.
Mais comme le Fils de Dieu qui est
mort et ressuscité, a voulu, d'aprés ses
propres paroles, résider dans l' Eucha-
ristie, à Jésus- Christ présent d'une ma-
niére mystique et seulement visible aux
yeux de la foi, P Eglise a substitué
(par l'ordre du Sauveur), (Voy. Luc.
xxu, 20), le Christ historique aux sens
corporels, c'est-à-dire, elle a pris l'un .
pour l'autre, car le Christ qui a souf-
fert et le Christ eucharistique ne sont
qu'un. Ainsi l'Agneau de Dieu, dans
l'auguste mystére, est la victime de
propitiation pour les péchés du monde.
En effet, pour nous exprimer avec toute
la précision qui nous est possible, le
Sacrifice de la croix n'est qu'une par-
tie d'un ensemble organique: toute la

210
lerea Sacrificium incruentum. et commemorativum, non tan-
quam causam meritoriam nostre redemptionis, sed tanquam
medium seu tanquam causam particularem qua nobis .appli-
centur merita a Christo in crucis Sacrificio parta, ut paulo ante
declaravimus, quemadmodum eadem merita, licet. diversa ra-
tione, nobis applicantur per Sacramenta. Optime proinde Conc.
Trid. sess. XXII, cap. I, declarat, quod Christus 72. cena novis-
sima qua nocte tradebatur, ut dilecte sponse sue Ecclesie
visibile, sicut hominum natura exigit, relinqueret Sacrifi-
cium, quo cruentum illud semel in. cruce peragendum re-
presentaretur, ejusque memoria in finem usque seculi per-
maneret , atque illius salutaris virlus in remissionem eorum,
que ὦ nobis quotidie commiltuntur , peccatorum applicare-
lur... Corpus et Sanguinem suum sub speciebus panis et
vini Deo Patri obtulit, ac sub earumdem rerum. symbolis
Apostolis, quos tunc Novi Testamenti sacerdotes constitue-
bat, ut sumerent, tradidit; etl. eisdem, eorumque in sacer-
dotio successoribus, ut offerrent, precepit per hec verba:
Hoc facite in 2neam commemorationem; utt semper Catho-
lica Ecclesia intellexit, et docuit. Ex his vero constat, qua
ratione intelligi debeant objecta Apostoli verba.

263. III. Οὐ). 15 Si Missa est Sacrificium, erit novum testa-
mentum, imo vero quot sunt Misse, tot erunt testamenta;
ergo ut rata sint, Christus in singulis debet mori, siquidem
testamentum nonnisi in morte testatoris confirmatur; et 1&a fit,
inquit Calvinus, ut prima mors pro nihilo sit. 2" Quod si ho-
stia non occiditur aut non immutatur, Sacrificium esse non
potest. Quidquid enim Deo ita offertur, ut illesum maneat ac
integrum , illud quidem recte vocaveris donum, munus, obla-
tionem, sed verum Sacrificium minime dixeris; atqui in cele-
bratione Eucharistie. nulla in victimam ipsam aut occisio aut
immutatio cadere potest. 39" Dicendum igitur, non haberi in
Missa, nisi simplicem ac nudam commemorationem passionis
Christi, 4" cum contradictoria sint, reale Sacrificium, quod
rem contineat, et Sacrificum mysticum, quod rem tantum

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

vie du Sauveur, ses actions, ses souf-
frances, et sa mort, ne forment qu'un
immense Sacrifice , qu'un acte d'amour
et de miséricorde. A la vérité cet acte se
compose de plusieurs momens; mais
. aucune de ses parties ne constitue le
chef-d'oeuvre de la bonté divine. La va-
lonté du Christ de se donner à nous sur
nos autels entre aussi dans cette grande
immolation, car elle compte parmi les
mérites qui nous sont impulés. Le Sa-
crifice de la Messe est donc un véri-
table Sacrifice; mais on ne peut toute-
fois le séparer de la vie du Sauveur,
comme on le voit clairement par le but

de son institution. Dans cette derniére
partie de son Sacritice, Jésus - Christ
nous donne tout ce qu'il a fait pour
nous: son immolation d'objective qu'elle
étoit, devient subjective, propre à cha-
cun de nous en particulier. Le Rédem-
pteur s'immolant sur la croix nous est
encore étranger, dans le culte, il est
notre bien propre, notre victime. Là il
se donna pour tous les hommes, ici il
se donne à chacun de nous. Là il n' est
que victime, ici il est reconnu, adoré
comime tel? (Symbolique, édit. cit. liv.
1, $. 31).

211

representet; 9' ac reipsa non defuerunt in ipso Concilio Tri-
dentino gravissimi theologi catholici, qui negaverint Christum
in cena verum obtulisse Sacrificium, ut refert Card. Pallavi-
cini !), ac propterea, in Missa offerri verum Sacrificium.

2601. Hesp. ad 1",.Neg. Nec enim Eucharistia est novum
iestamentum, sed Sanguis solum dictus est a Christo novum
testamentum seu confirmatio novi testamenti. Qua vero ratione
Sanguis sit confirmatio seu sanctio novi foederis seu novi testa-
menti, an quatenus per consecrationem in calice continebatur,
an vero quatenus effusus est in cruce, theologi inter se non
consentiunt; ali enim, juxta gr. vocem in tempore presenti
ἐχχυνόμενον qui pro mulus effunditur, contendunt id dictum
esse a Christo de Sanguine in. cena Apostolis ad bibendum
dato 2); alii vero, juxta lectionem Vulgate qui effundetur in
tempore futuro, id referunt ad Sanguinem mox in cruce effun-
dendum, ac propterea ad Chrisu mortem, qua novum testa-
mentum confirmandum erat 3); alii denique, utroque modo San-
guinem dictum esse novum testamentum existimant, licet di-
versa ratione; in cena quidem quatenus mystica separatione
a corpore representavit effusionem in cruce peragendam, in
cruce autem per realem separatüonem ac mortem ipsam *). In
quavis sententia corruit Calvini difficultas cum enim in Missa
Sanguis sit novum testamentum eadem ratione, ac fuerit in
cena, si Christus in cena mori non debuit ad testamentum
confirmandum, neque mori debet in Missa; et quemadmodum
in cena οἱ in cruce non fuerunt duo testamenta, sed unum
idemque, ita non sunt totidem testamenta, quot Missz cele-
brantur.

265. Ad 2m, Dist. Non est Sacrificium absolutum, in quo
solo necessaria est victim: occisio aut mutatio, £ruzs. vel conc.
non est Sacrificium commemorativum seu relativum, aeg. Re-
colantur superius dicta. |

266. 4d 3", Neg. Nam presens adest victima ipsa, que

mystice immolatur per distinctam utriusque symboli consecra-

PART. II. CAP. I. DE VERITATE SACRIFICII, ETC.

1) Lib. 18, cap. 2.

2) 1ta Maldonatus in cap. xxvr, Matth.
ν. 28.

3) Sic Vasquez Zz n part. disp. CXXXI,
cap. 3.

4) Maldon. loc. cit, contendit, Chri-
stum reipsa in cena novum testamen-
tum seu fedus feriisse, illudque san-
xisse Sanguine, quem bibendum dedit
Apostolis, juxta morem qui tunc tem-
poris apud omnes fere gentes obtinebat,
non autem in cruce. Nihil est quod huic
sententi:& obstet, imo omnia suadent
Christum reipsa in cena testamentum
suum confecisse, et Sanguine, quem

in poculo tradidit Apostolis, sanxisse.
At nihil vetat, quominus dicatur quod
Christus in cruce per realem Sanguinis
effusionem et mortem suam, ad quam
mystica effusio el mortis reprzsentatio,
quie in cena facta est per Eucharisti:e
institutionem , refertur, iterum testa-
mentuin confirmaverit, ac sigillo, ut ita
dicam, communiverit. Etenim juxta doc-
trinam Apostoli, ut testamentum valeat
seu firmum sit, mors necesse est inter-
cedat testatoris. Hac ratione, quie sibi
contrarie videntur theologorum senten-
li? optime inter se componuntur.

11"

212
tionem, qua repraesentatur Christi mors, et cum qua Sacrifi-
cium Missz necessariam habet relationem 1).

267. Ad ἅμα, Neg. Utrumque enim simul consistere potest,
reale seu eerum Sacrificium in realitate victima, 24ysticum m
inodo, quo victima ipsa offertur ?).

208. Ad 5", Neg. Imo unanimis fuit omnium sententia, in
asserenda veritate Sacrificii Miss 3). De sola natura hujus Sa-
crificii questio agitata fuit, atque, ut fit in rebus difficilibus,
in diversas sententias Patres abierunt, nec quidpiam de ea de-
finitum est juxta plurimorum suffragium ^).

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

PROPOSITIO II.

Eadem veritas. constat ex sensu traditional.

269. Longa nimis res esset, si in medium omnia afferre ex
antüquitate monumenta nobis proponeremus, quae veritati Sa-
crificii eucharistci. adstipulantur. Vetustissimi enim Ecclesiz
grace et latinz rituales libri omnes publica Ecclesiarum aucto-
ritate conscripti, et ubique usu recepti, preces suppeditant
eL ritus ad incruentum Eucharistie Sacrificium celebrandum 5).
Nationes christianze omnes totius orbis terrarum , illis non ex-
ceptis, quae mille eoque amplius annos ante Lutherum distra-
ct: sunt a Catholice. Ecclesie unitate, consueverunt offerre
in Sacrificium Corpus et Sanguinem Christi 9. Patres omnes,

uotquot scripserunt de Eucharistia, passim eam vocant /Sa-
crificium , oblationem , hostiam , victimam, etc.; utuntur vo-
cibus offerre, sacrificare; sacerdotes memorant, et altare;
referunt ad Sacrificium nostrum, Sacrificium Melchisedech,
Agni paschalis, oraculum Malachize; impugnant Hydroparasta--

1) Adeo necessaria est hzc relatio, ne, e non apparendone verun luogo

ut sine ipsa, Missa veri Sacrificii ratio-
nem non haberet, juxta ea, qua pra-
notavimus.

2) Id pulchre illustravit P, Laynez in
colloquio Poissiaco exemplo regis, qui
redux ex bello feliciter confecto vellet
in theatro actionem ipsam victorie re-
presentare. Hic enim rex et presentia
sua et representatione pericula et victo-
riam inde partaiu referret.

3) Cf. Pallavic. Hist. Conc. Trid. lib.
18, cap. 1, n. 1, ubi scribit: ,Tutti
conveunero in riconoscere la Messa per
vero Sacrificio del Nuovo Testamento."

^) lbid. cap.2, n. 10: ,,La terza classe
( Patrum Trident.) fu. d' opinione, che si
ponesse nella dottrina: Cristo essersi
offerto al Padre nella cena; ma non si
dicesse, che"l fece in questa o in quella
maniera: imperoché essendo in quistio-

evidente della Serittura, non se ne do-
veva far canone o decreto .. e molti
ancora degli aderenti alla seconda parte
£onvennero poi nello stesso partito."
Ac reipsa ita factum est, ut patet ex
verbis cap. r, sess. xxur, Concilii.

5) Cf. Le Brun E£zyplication de ia Messe,
Paris 17411, tom, nr, dissert. xii: Uni-
formité de toutes les Liturgies du monde
chrétien, daus ce quil y a d' essentiel
«u Sacrifice, art. 1; Renaudotium Li-
turg. oriental,, diss, 1: De liturgiarum
orientalium origine et auctoritate , cap. 2
et seqq.; Muratorium Liturgia rom. ve-
lus, Vom, 1, diss. De origine sacre li-
turgie , cap. 16 et seqq.

6) Cf. Joseph. Aloys. Assemanum Co-
der liturgicus Ecclesie universe sex vo-
luminibus comprehensus. Rom. 1749.

219

tas aliosque hereticos antiquissimos, qui in aqua Sacrificium
offerebant, aut quoquo modo ab Ecclesie usu discedebant 1).
Cum autem agatur ἧς factis publicis, et pervulgatis, superva-
caneum arbitramur singulorum testimonia recensere.

2/0. Verum, qui ad pleniorem Ecclesie Catholice trium-
phum faciunt, sunt ipsi novatores, quorum aliqui adeo se
premi senserunt horum monumentorum pondere, ut ingenue
fassi sint, talem semper et ubique vel ab ipsis Ecclesie incuna-
bulis fidem de Sacrificio viguisse. Eminet inter hos S. Irenzi
operum editor, Joan. Hernestus Grabius. Cum enim sanctus
Martyr lib. IV. Adv. Heres. cap. XVII, al. XXXII, doceat,
Christum instituisse novam oblationem , quam Ecclesia ab Apo-
stolis accipiens in universo mundo offert Deo, atque hanc obla-
tionem a Malachia propheta multo ante pronunciatam ostendat,
notam hanc ad lrenzi locum Grabius apposuit: Certum est,
S. Ireneum aliosque Patres, quorum scripta habemus ,
lam eos qui viderunt Apostolos, quam eos, qui immediate
ipsis successerunt, spectasse Eucharistiam velut Sacrifi-
cium Nove Legis, et obtulisse Deo Patri super. altare
panem et «inum veluti dona sacra offerentes ante conse-
crationei tanquam primitias creaturarum ad. recognoscen-
dum supremum ejus in res omnes dominatum , el. post con-
secrationem velut Corpus et Sanguinem mysticum J. C.?)
ad sic representandum Sacrificium cruentum, quod ipse
fecit Corporis et Sanguinis sui in. cruce, et ad obtinendos
fructus inortis sue pro às ommbus, pro quibus oblatum
esf. Ceterum hec doctrina, non est doctrina unius Eccle-
si» vel peculiaris doctoris, sed erat doctrina et pracis
Ecclesie universalis; Ecclesia eam acceperat αὖ Aposto-
lis, Apostoli a Christo. Est id, quod S.Ireneus nos docet,

PART. II. CAP. I. DE VERITATE SACHIFICII, ETC.

1) Cf. Bellarm. De Euch. lib. 5, cap.
13 et seqq. et Nat. Alexand, diss. xriir,
in sac. xut et xiv.

2) Memipisse debemus, auctorem,
qui hic loquitur, esse protestantem. Ju-
verit hujus Protestapntis errorem corri-
gere alterius Protestantis testimonio,
scilicet Leibnitzii, qui in ;Swst. Theol.
hiec de Sacrificio przclare scribit: ,,Res
oblata sive victima aut hostia, est ipse
Christus cujus Caro et Sanguis sub spe-
cie symboiorum utique immolationis at-
que libamenti officium subit. Nec video
quid hic desit ad veram Sacrilicii ratio-
nem: quidni enim id quod sub symbolis
presens est, Deo offerri possit, cum...
quod sub his in Eucharistia continetur,
sit omnium rerum pretiosissimum, Deo-
que offerri diznissimuin. Itaque hoc pul-
cherrimo invento, divina benignitas ege-
statem nostram juvit, ut offerre possi-
mus aliquod munus quod Deus asper-

nari non possit; et cum ipse infinitus
sit, quidquid autem alias a nobis profi-
cisci potest, ad infinitam ejus perfectio-
nem nullam proportionem habeat, nul-
lum libamentum placando Deo par in-
veniri potuit, quam quod infinite et
ipsum perfectionis esset : mirabili enim
ratione fit, ut Christus in hoc Sacra-
mento quoties consecratio fit, se nobis
semper redonans, semper denuo offerri
Deo possit, eoque modo perpetuam ef-
ficaciam su: prima oblationis, que in
cruce facta est, repraesentet atque ob-
signet . .. Neque enim Deo gratius
quidquam eL cujus suavior odor sit, a
nobis, si mundo corde ad hanc aram
accedamus, immolari potest. Et pri-
clare Bernardus: Totum quod dare pos-
sum, miserum corpus istud est et si
minus est, addo et Corpus ipsius." pag.
285 el seqq.

21}

quod S. Ignatius et S. Justinus nos docuerunt ante ipsum,
quod Tertullianus et S. Cyprianus nos docuerunt post. Est
«d , quod clare continetur in epist. S. Clementis ad Corinth.;
testimonium quod magni ponderis esse debet, quoniam Au-
ctor hujus epistole est ille, de quo S. Paulus dixit nomen
suum scriptum esse in. libro vite : et quoniam epistola sua
exarata est duos vel tres annos post mortem SS. Petri et
Pauli, et viginti an. ante mortem S. Joannis, ita ut dubitari.
non possit , quin ea non sit doctrina Apostolorum, et opor-
leat eam tenere, licet non haberetur. aliquod testimonium
Scripture ad eam firmandam... Nam S. Paulus in {{ ad
Tess. ipsis precipit conservare traditiones , quas sive viva
voce accepissent, sive per Eipistolas; sed non desunt S'cri-
pture testunonia ad probandum Sacrificium Eucharistia.
Tandem concludit: ÜUfinam, quoniam plures doctores pro-
testantes cognoverunt circa hoc punctum veram doctrinam
Ecclesie Apostolice , et errorem Lutheri et Calvini, omnes
convenire possent ad resolutionem reddendi majestati divine
hunc supremum honorem, qui ei debetur: et ab hoc resti-
tuerent usum sacrarum liturgiarum , quas male rejecerunt,
et in quibus modus patet, quo Deo offerri debet hoc sanctum
Sacrificium !).
'271. Huic tam aperte catholicz veritatis confessioni ali; addi
facile possent, nisi res esset explorata plerosque recentiores
Protestantes id nobis ultro concedere ?). Imo nec abnuunt pro-
fessores universitatis Oxoniensis in Anglia admittere efficaciam
SS. Eucharistie velut Sacrificii commemorativi inter religionis
dogmata, qua ad nos pervenerunt ex verbo Dei non scripto 3)
juxta regulam Vincentii Lirinensis: quod semper, quod ubi-
que, quod ab omnibus.
212. Ne quid desit ad absolutam propositionis nostrz: demon-
strationem, addimus, rationem ipsam theologicam id confir-

TRACTATUS DE EUCHARISTIA. -

1) In hac nota Grabius profecto et mata, ac presertim realem Christi

virum ingenuum se prodidit, et veritatis
interpretem fidelissimum 5 ei propterea
si gratulati merito sunt Actorum Tre-
vulsiensium scriptores ad an. 1702, mens.
Octob., et novus Irenzi editor Ren. Mas-
suetus diss. 3, n. 96, ita e contra Bud-
dius, Pfaffius atque Deylingius, hire-
lice. communionis homines, aperte in
eum iracundia exarserunt, quod tam
preéclarum veritati testimonium dederit.
Merito przterea addunt scriptores Tre-
vulsienses: eadem ratione, qua doctus
hicProtestans invenit in operibus S. Ire-
πὶ ceterorumque Patrum Sacrificium
SS. Eucharistie?, potuisset, si voluisset
eadem animi dispositione inquirere, in-
venire catera religionis catbolice dog-

praesentiam. Adjiciunt insuper: mirum
esse, quod Grabius post repertam hanc
veritatem, vivere pergat in illa secta,
in qua omnis conatus fit ad abolendum
hoc Sacrificium institutom a Christo et
priédicatum ab Apostolis ad Deum ho-
norandum.

2) Ita Augusti, Bretschneider, Wix,
Stephens, aliique, quorum singillatim
testimonia profert Esslinger in cit, 470-
logia doctrine catholice ex auctoribus
protestantibus , ὃ. 5. Quid senserit Leib-
nitzius, paulo ante vidimus. |

3) Sic Prof. Keble apud Wiseman in
Dissertazione sullo stato «ttuale del pro-:
testantesimo in Iughilterre. Roma 18237,
pag. 18.

215

mare, ' Etenim Sacrificium est ritus, quo Deum supremum re-
rum omnium Dominum profitemur, ac propterea est actus re-
ligionis totius precipuus. Hinc quemadmodum religio quique
sacrificium habuit, sic et christiana suum habeat oportet. Pres-
byteri insuper et Episcopi ab Apostolorum etate Sacerdotes et
Pontifices sunt appellati 1): at enim juxta doctrinam S. Pauli
(Hebr. VIL) habere debet sacerdos aliquid quod offerat. Nihil
aliud autem Catholici sacerdotes offerunt, quam SS. Euchari-
stiam ; ergo ista est verum et proprie dictum Sacrifrcium. Quod
magis etiam certum fit ex perpetuo altarium usu, que. semper
in Ecclesia fuerunt, quique ipsa Ecclesia solemni ritu. dedicare
consuevit. Sane Protestantes, qui sustulerunt Sacrificium , una
cum ipso et sacerdotis nomen, et altaria pariter aboleverunt 3).
Huc demum accedit ineluctabile argumentum przscriptionis,
quo fit, ut nulla :tas ab adversariis assignari possit, qua pri-
mum in Ecclesia Sacrificium oblatum sit donec. perveniamus
ad apostolicam, imo ad Christi ipsius institutionem 3).

PART. II. CAP. 1. DE VERITATE SACRIFICII, ETC.

DIFFICULTATES.

2173. Obj. 1" Patres non aliam plerumque in Eucharistia obla-
lionem agnovere, quam reprasentativam, atque commemora-
tivam Sacrificii crucis; 2" quod unicum et singulare Nove Le-
. gis Sacrificium. constanter appellant. 3? Sicubi vero Eucha-

ristiam. Sacrificium. dixerunt, ideo id. factum est, ut observat
Kemnitzius, aut quod in illius celebratione offerretur panis et
vinum ad ministrorum sustentationem et ad Eucharistiam con-
ficiendam; aut quod communes et solemnes preces in ea fun-
derentur; aut etiam quod fieret in ea commemoratio Sacrificii
in cruce peracti; aut denique quod actio cene in qua Christus
Eucharistiam. instituit, fuerit sacra, juxta vocis sacrifici ety-
mologiam. 4^ Neque obstat argumentum ex liturgiis deductum,
siquidem non divinam, sed humanam liturgiz habent institu-
tonem, quas non Christi, sed vel Clements, vel Basiliü, vel
Chrysostomi dicuntur. Ergo.

244. Resp. ad 1", Dist. Supposita veritate Sacrifici eucha-
ristici, Patres interdum Eucharisti:e celebrationem | vocarunt
Sacrificium mysticum, commemorativum aut representativum

1) Cf. Bellarmin. De Euchar. lib. 5,
cap.17. Cf. etiam Cotelerium Patr. Apost.
lom. 1, in annotat. in priorem S. Cle-
mentis Epist. «d Corinth. n. ^0.

2) Sane Calvinus Instit. lib. ^, δ. 12,
loquens de differentia inter Euchari-
suam et Sacrificium proprie dictum scri-
bit: ,Mensam nobis dedit (Christus), in
qua epulemur, non altare, super quod

offeratur victima, non sacerdotes con-
secravit. qui immolent; sed ministros,
qui sacrum epulum distribuant.?

3) Wegscheider fatelur ὃ. 175, quod
»S«tis mature. jam Sacrificii notio ad
cenam sacram vario modo applicata est,"
ac citat Justinum, lreneum, Cypria-
num, elc.

210

respectu immolationis in cruce peractae, conc. ad exclusionem
veritatis Sacrificit eucharistici, ita ut non agnoverint in Eucha-
ristie celebratione. nisi inanem. et vacuam Sacrificii repraesen-
tationem, zeg. Etenim cum haec oblauo tum veritatem tum
reprasentationem contineat; veritatem quidem quoad przsen-
uam realem victim: quz offertur, reprzsentationem vero im-
molationis cruentz, quz facta est in cruce, quoad modum quo
offertur; jure merito Patres celebrationem Eucharistie Sacri-
ficium vocarunt commemorativum, et repriesentaüvum. Verum
hzc ipsa offerendi ratio, victima realiter ac substantialiter prz-
sente, supponit, ut diximus, et exigit veritatem Sacrificii 1).
Nunquam propterea Patres Eucharistüam dixerunt vacuam re-
presentationem 3). |

210. Ad 2", Dist. Appellant Patres Sacrificium crucis uni-
cum et singulare respectu multitudinis sacrificiorum mosaico-
rum et gentilium, ac prout cruentum fuit, conc. ad exclusio-
nem Sacrificii eucharistici, 26g. Utrumque enim semper con-

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

jungunt.

210. Ad 3", Ng. In eo porro decipitur Kemnitzius, quod
perpetuo permisceat Sacrificia improprie dicta cum vero et
proprio Sacrificio, de quo tantum hic agitur. Patres autem ea
de Sacrificio nostro praedicant, qua Sacrificio improprie dicto
convenire nullatenus possunt. Affirmant enim, Eucharistiam
esse verum Sacrificium a solis sacerdotibus offerendum 3); ergo
Sacrificii nomine non significant ea pietatis opera, de quibus
loquitur Kemnitzius, queque omnes indiscriminatim. homines
sive viri sive foeminze praestare possint. Deinde Patres vocant
Eucharistiam Sacrificium summum, verissimum, et singulare
Corporis et Sanguinis Domini, minime vero Sacrificium
laudis, et orationis, ex quo colligi possit figurate eos locu-
tos fuisse. Apertis praeterea verbis asserunt, in Eucbaristia
vere offerri et immolari Corpus et Sanguinem Chrisu, quod
scribere haud potuissent, 851 persuasum illis esset, in Eucha-

2) Apposite Cl. Mehler in Symobolica
loc. cit. scribit: ,,La foi en la présence
réelle est le fondement de toute la doc-
irine catholique sur la Messe. Niez que
Jésus-Christ soit présent sur nos autels,
et la célébration de la céne m'est plus
que la commémoration du Sacrifice de
la croix ; de nmiéme qu'un tableau, un
symbole quelconque rappelle dans notre
mémoire une personne qui nous fut chére.
Mais si nous admettons au contraire,
que le Sauveur continue d'habiter par-
mi nous, alors le passé mous devient
présent; alors tous les mérites de Jé-
sus-Christ, tout ce qu'il a fait pour nous
δ5 trouve uni à sa personne divine : il
est sur l'a tel selon tout ce qu'il est

el avec toutes ses oeuvres, il est en
un mot une véritable victime. Que cette
croyance parle au coeur un langage tou-
chaut!?

1) €f. Bellarm. loc. cit. cap. 15, n. 26
el seqq.

3) Exemplo sit can. xrv (ex vers. Isi-
dori) Conc Niceni: ,Pervenit ad san-
ctum Concilium, quod in locis quibus-
dam et civitatibus, presbyteris Sacra-
menta diaconi porrigant. Hoc neque re-
gula, neque consuetudo tradidit, ut hi
qui offerendi Sacrificii non habent pote-
statem , his qui offerunt, Corpus Christi

porrirant." Apud Harduin. Acta Couc. |

tom. 1, col. 329 et 331.

PART. IL. CAP. IL. DE VERITATE SACRIFICIL, KTC. 217

ristia solum repraesentari Sacrificium crucis, sed non effici,
quamvis modo incruento, quod in cruce oblatum atque immo-
latum est. Demum si Eucharistia diceretur Sacrificium, quia
est actio sacra, baptismus pariter vocaretur Sacrificium, quod
memo dixerit 1.

2117. Ad 4m, Neg. Ad prob. vero Dist. Liturgie Clementis,
Basilii, etc. dicuntur, quia ipsi prescripserunt, et ordinarunt

recum formulas ritusque servandos in celebratione Sacrificu,
quod a Christo institutum est, conc. quia ipsi Sacrificium in-
stituerunt, 2eg. Hoc argumentum non magis contra nos facit,
quam illud quo quis vellet probare doctrinam Evangelii non esse
Christi, quia a Matthaeo et Marco nomen habet. Accedit, plu-
res liturgias inscriptas esse nomine Apostolorum, ut Petri, Ja-
cobi, etc., non quod isti liturgias conscripserint, sed quia in
his descripta sunt, quz Apostoli servanda in Sacrificii oblatione
viva voce tradiderunt 3).

PROPOSITIO III.

Sacrificium Missae est etiam propitiatoruun pro vivis
atque defunctis.

2489. De fide pariter esse hanc propositionem constat ex
can. ΠῚ Conc. Tridentini, quem superius dedimus. Ut faciliori
ratione catholicum hoc dogma vindicemus, prestat nonnulla

remittere, |

219. Ac L quidem notamus, aliter propitiatorium | fuisse Sa-
crificium crucis, aliter vero propitiatorium esse Sacrificium Miss;
nam illud zneritorium fuit redemptionis, seu remissionis pecca-
torum, gratiarum omnium, quz nobis conferuntur, et in eo me-
rtum omne Chris Domini consummatum fuit ; istud. vero
Christus voluit esse velut instrumentum , ut loquitur Vasquez,
quo meritum passionis sue nobis applicaretur , uti applica-
tur per Sacramenta, aliaque salutis nostre subsidia, juxta mo-
dum iamen uniuscujusque proprium 5).

280. II. Non esse propitiatorium Sacrificium Missz nisi zne-
diate, quatenus habet ezn impetrandi gratie auxilium, quo
et a mortalibus et a veuialibus peccatis juslificari, et in
Justificatione sua homo crescere possit, ut idem Auctor lo-
ger. seu per ànpetrationem 1); non autem emznediate , ut

acramenta baptismi et poenitentie ; idem dic de bonis tem :

1) Cf Bellarm. loc. cit. n.11 et seqq. literis consignatas, juxta id, quod Apo-
2) Οἵ. Muratorium Liturgia Romene, Sstoli viva voce ad sacri mysterii usum
diss. cit. cap. 1, De origine sacre litur- servandum esse tradiderunt.
gie, ubi ostendit adversus Le Brun, sa- 3) In pert. ur, disp. ccxxix, cap. 2.
€ras liturgias longe ante sc. v fuisse 4) Ibid. disp. ccxxvim, cap. 2 et 3.

216

poralibus, que per empetrationem virtute hujus Sacrificii ob-
linentur. |

281. III. Animadvertendum preterea, licet certa penes theo-
logos omnes doctrina sit per hoc Sacrificium proxime et imme-
diate remitti semper et certo poenam temporalem viventium,
juxta cujusque dispositionem (quo sensu propitiatorium dicitur
pro vivis atque defunctis), de fide tamen non esse, quod cerfo
semper seu certa lege pena hec temporalis remittatur, prout
idem theologus observat 1).

282. IV. Sic neque de fide esse, predictos effectus tam pro
vivis quam pro defunctis Sacrificium Misse producere ex opere
operato. lmo certum est, defunctis Sacrificium istud. nullo
alio modo prodesse posse, quam remittendo penam tempo-
ralem, neque hanc ipsis remitti certa lege, sed solum per mo-
dum suffragii eis prodesse ; prout Deo placuerit illud acceptare.
Ex quo infertur effectum hujus Sacrificii non ita certum. esse
erga defunctos, sicut est erga viventes ?).

283. V. De fide demum non esse, valorem hujus Sacrificii
esse infinitum, haud. pauci enim theologi negant virtutem seu
efficaciam hujus Sacrificii respectu nostri esse infinitam 3), uti
ex dicendis aperte constabit. Hec si pre oculis habeantur, nul-
lius negotii erit tum veritatem assert: propositionis adstruere,
tum adversariorum difficultates disjicere.

264. Porro doctrinam catholicam sic luculenter exponit Tri-
dentina Synodus sess. XXII, cap. II: Docet sancta. Synodus
Sacrificium istud vere propitiatorium esse, per ipsumque
fieri, ut, si cum vero corde, et recta fide, cum metu el re-
verentia, contriti, ac poenitentes ad Deum accedamus , mi-
sericordiam consequamur , et gratiam inveniamus in auazilio
opportuno. Hujus quippe oblatione placatus Dominus gra-
Lam et donum penitentie concedens , crimina. el peccata
eliam ingentia dinillit; una enim eademque est hostia, idem
nunc offerens sacerdotum aninisterio, qui se ipsum tunc in

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) Quamvis de fide non sit, per Sa-
crificium Miss: certo semper, seu certa
lege penam temporalem ex opere ope-
rato reuitti, est tamen certa theologo-
rum doctrina ex opere operato ponam
ejusmodi per Sacrificium remitti. Cf.
Card. Bona De Sacrif. Misse, cap. 1,
. 9, qui scribit: ,,Constans semper fuit
Catholicorum sententia habere hoc (Sa-
crificium) infallibiles et determinatos ef-
fectus ex opere operato, nisi ille pro
quo offertur obicem ponat, remissio-
nem videlicet alicujus pons peccatis
jam remissi debitze vel donum alicujus
grati: prevenientis ad obtinendam com-
missorum remissionem." Atque hic obi-
ter observo, quod nonnulli, cum au-

diunt aliquid oz esse de fide, sibi lici-
tum esse existimant illud negare aut re-
spuere, perinde ac si nullus alius gra-
dus certitudinis haberetur. Ast licet ali-
qua doctrina non sit de fide, potest ta-
men esse fidei proxima, certa, etc., qui-
bus respondent quelificationes, ut vocant,
diversie ob negatam illam doctrinam,
quod ex. gr. propositio sit proxima h«e-
resi, horesim sapiens , erronea , etc.

2) Ibid. cap. ^.

3) Seu ut alii loquuntur, Sacrificium
esse quidem valoris infiniti in se, seu
intensive , non autem quoad effectum,
seu erlensive. €f. Vasquez loco citato
disp. ccxxx, cap. 1 et seqq.

219

cruce obtulit, sola offerendi ratione diversa. Cujus quidem
oblationis, cruente , inquam , fructus per hanc incruentamn
uberrime percipiuntur , tautum abest , ut illi per hanc quo-
vis inodo derogetur 1). !

285. Quz cum ita sint, hoc modo progredimur: ut ex dictis con-
stat, Sacrificium Missa: est verum et proprium Sacrificium ; Δ ΠῚ
vero de ratione veri et proprii Sacrificii est, ut Deum, cui offer-
tur, placet, reddatque propitium, ac ab eo impetret aut veniam
peccatorum, aut penarum remissionem, aut alia bona. Ergo.
Sane Apostolus Hebr. V, 1: Omnis, inquit, Pontifex ex ho-
minibus assumptus , pro hominibus constituitur in dis, que
sunt ad. Deum, ut offerat dona, et Sacrificia pro peccatis.
Quibus verbis describit Paulus munus sacerdotis in universum,
ut inde colligat Christum eodem modo assumptum fuisse, et
pro hominibus a Deo constitutum sacerdotem. Cum igitur in
Ecclesia sua ipse etiam reliquerit. et constituerit sacerdotes,
opus fuit, ut ad offerendum munera etSacrificia pro peccatus
eos constitueret, nullum autem aliud ipsis reliquit Sacrificium,
nisi Sacrificium Missz: ergo necesse est, ut illud ab eis pro
peccat offeratur.

286. Preterea, adversariüs ipsis fatentibus, Sacrificia Veteris
Legis, quatenus figure erant Sacrificit in cruce ἃ Christo offe-
rendi, vere ac proprie propitiatoria erant pro peccatis, et ad
bona a Deo impetranda idonea, quin dici possit per ejusmodi
proprietatem illa aliquo modo derogasse Sacrificio crucis; ergo
multo magis propitiatorium dicendum est, atque ad beneficia
impetranda idoneum Sacrificium Miss, quod non solum figu-
ram pre se fert Sacrificii crucis, sed eandem continet victi-
mam, quas immolata est in cruce, et ab eodem summo Sacer-
dote Christo offertur, qui profecto non sese offert, ut deroget
Sacrificio in cruce peracto. |

287. Nec alius profecto sensus unquam fuit totius antiquita-
tis; cujus monumenta certissima sunt omnes antiqua liturgiz,
quarum longum nimis esset testimonia singillatim proferre.
Nos contenti erimus unius liturgiz antiquissime, quz S. Jacobi
Apostoli nomine inscribitur, verba recitare, qua ita se habent:
Offerimus tibi incruentum Sacrificium pro peccatis nostris,
et ignoruntüs populi ?). Patres pariter unanimes sunt in hoc

PART. Il. CAP. l. DE VERITATE SACRIFICII, ETC.

1) Ex hac catholice doctrine expo-
sitione patet non excludi pium motum,
fidem, spem, contritionem , etc., ut ad-
stantes fructum ex Sacrificio capiant;
calumniantur propterea Ecclesie doc-
trinam Protestantes, dum affirmant Ec-
clesiam Catholicam docere, solam prz-
sentiam materialem sufficere ad hoc, ut
obtineatur peccatorum remissio ex Sa-
crificii oblatione, cui fideles intersunt.

H: profecto ali&que ejusmodi calumniz

vere dedecent seculum nostrum. Atta-

men Schrekh cum Gerhardo adhuc
hzc obtrudit.

2) Seu ut integre hxc verba leguntur
apud Renaudotium op. cit. tom. ir, pag.
30: ,Deus Pater, qui propter amorem
tuum erga homines magnum, et ineffa-
bilem, misisti Filium tuum in mundum,
ut ovem errantem reduceret, ne aver-

220

dogmate-adstruendo, quorum testimonia profert Bellarminus 1).
Salis nobis sit hic unum commemorare Cyrillum Hierosolymi-
tanum, qui Catech. ainystag. V, non solum vocat Eucharistiam
hostiam propitiationis , sed preterea scribit: Christum macta-
tum pro peccatis nostris offerimus, clementem Deum cum
pro illis (defuncus) tum pro nobis demereri et propitiare sat-
agentes 3). Accedit usus antiquissimus et universalis in Eccle-
sia. offerendi Sacrificium pro defunctis; de quo loquitur Ter-
tullianus 3), deinde vero Cyprianus *), ac Ape Concilia pas-
sim 9); ita ut res testatissima sit. Jam vero cum pro defunctis
non offerretur Sacrificium nisi ad penarum expiationem, hoc
Ipso constat semper spectatum fuisse Missa Sacrificium ut pro-
pitiatorium.

.288. Non solum igitur ex dictis patet propositum, sed pra-
terea colligitur, 1* Sacrificium Missz offerri posse tam pro vivis,
quam pro defunctis, qui in purgatorio penas luunt. .

269. Colligitur 2" Sacrificium prout est propitiatorium of-
ferri non posse pro Sanctis, sed solum in ipsorum honorem,
ac prout est eucharisticum, μέ orent ipsi pro nobis, sicuti lo-
quitur S. Augustinus 9), ut gratias agamus Deo de victoriis,
quas. ejus beneficio et misericordia de teterrimis salutis nostre
hostibus atque adversariis reportarunt. Quare Concilium Trid.
sess. XXII, cap. III: Quamvis, inquit, 4n honorem et inemo-
“ὦ. Sanctorum nonnullas interdum Missas Ecclesia cele-
brare: consueverit, non tamen illis Sacrificium offerri docet,
sed Deo soli ... de illorum victorüs gratias agens (sacer-
dos), eorum patrocinia implorat. Quam doctrinam sancivit
can. V: Θὲ quis direrit ünposturam esse Missas celebrare in
honorem Sanctorum , et pro illorum intercessione apud
Deum obtinenda, sicut Ecclesia intendit ; anath. sit.

290. Colligitur 3* divinum hoc Sacrificium, quoniam pro-
pitiandi Deum. vim habet, habere etam vim beneficia impe-

TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

tas faciem tuam a nobis, dum Sacrifi-
cium hoc spirituale, terribile et incruen-
tum celebramus: non enim justitie no-
stre confidimus, sed misericordie Luz.
Deprecamur ergo et obsecramus cle-
mentiam tuam, ue in judicio sit populo
tuo mysterium hoc,
nobis est ad salutem: sed ad veniam
peccalorum, remissionem insipientiarum,
et ad gratias tibi referendas ;" et ibid.
pag. 51, post consecrationem sic pergit
sacerdos: ,Oftferimus tibi hoc Sacrifi-
cium terribile et incruentum, ut non
secundum peccata nostra agas nobiscum,
Domine, neque secundum iniquitates
nostras retribuas nobis: sed secundum
mansuetudinem tuam et amorem tuum
erga homines magnum et ineffabilem
dele peccata nostra, servorum nempe
tuorum tibi supplicantium." Eadem,

quod institutum .

quamvis diversis verbis , leguntur in
omnibus prorsus liturgiis.

1) De Euchar. lib. 6, cap. 2 et 7.

2) Χριστὸν ἐοφαγεασμένον ὑπὲρ τῶν
ἡμετέρων ἁμαρτημάτων πῳοσφέρομεν ἐξε-
λεούμενοςε ὑπὲρ αὐτῶν τε καὶ ἡμῶν τὸν
φελάνϑρωπον Θεὸν, n. 10, ed. Touttei,
cujus cf. in hunc loc. adnotationem.

3) Lib. De corona , ubi scribit: ,,Obla-
tiones pro defunctis, pro natalitiis au-
nua die facimus;? similia habet in lib.
De Monog«m., et lib. 2, Ad uxorem.

4) Lib. 1, Epist. 1x.

5) Ita Concilium Carthag. nr, Braca-
rense 1, Cabillonense, Wormatiense,
etc. Apud Bellarm. lib. cit. cap. 7. Cf.
qui scripsimus in tract. De Deo Creat.
n. 666 et seqq.

6) Tract. ,xxxi. in Joan. n. 1:

PART. ll. CAP. I. DE VERITATE SACRIFICII, ETC. 221

trandi, ut idcirco Zzmpetratorium a Catholicis etiam appelletur.
Si enim Deum placare nobis potest, ac propitium facere, quidni
poterit nova nobis ab ipso, et uberrima gratiarum dona, nova
cujusvis generis beneficia, quz ad animam, corpus, et res ex-
iernas perüneant, impetrare 1)? Itaque si pleni bone spei, si
pietate inflammati ad hoc Sacrificium nos conferamus, Deum
facile exorabimus, ac nihil erit tam arduum ac factu difficile,
quod impetrare non possimus. :

291. Si quis quaerat, in quanam ex tot actionibus, quz in
Missc:e celebratione occurrunt, collocanda sit tota Sacrificii. es-
sentia; reponimus, inter tot, qui circumferuntur, theologo-
rum sententias, longe nobis verisimiliorem videri sententiam
illam, quz Sacrificii essentiam in sola consecratione constituit.
llla enim actio sola essentialis censenda est, in qua sacerdos
agit nomine Christi, et vi cujus victima in Sacrificio prasens
sistitur, et offertur veluti immolata in honorem Dei ,. Áuctoris
vite et mortis; atqui in sola consecratione sacerdos agit no-
mine Christi, presens in Sacrificio victima consttuitur et of-
fertur in statu immolationis, quo reprzsentatur Christi. mors,
dum vi verborum seorsim Corpus, seorsim vero Sanguis exhi-
betur; consecratio igitur sola essenualis actio censenda est, in
qua ratio Sacrificii consistit. Quo fit, ut oblatio, fractio, com-
unio haberi tantum debeant tanquam totidem ejusdem Sacri-

ficii. partes integrales ?).

1) Sane S. Cyrillus Hieros. Catech-
cit. n. 8, scribit: Ἐπὶ τῆς ϑυοίας ἐκείνης
τοῦ ἱλασμοῦ παρακαλοῦμεν τὸν Θεὸν ὑπὲρ
κοινῆς τῶν ἐκχληοεῶν εἰρήνης " ὑπὲρ τῆς
τοῦ κώσμου εὐοταϑείας" ὑπὲρ βαοελέων"
ὑπὲρ στρατιωτῶν, καὶ ουμμάχων * ὑπὲρ
τῶν ἐν ἀοϑενείαες " ὑπὲρ τῶν καταπονου-
μένων " καὶ ἁπαξαπλῶς ὑπὲρ πάντων βοη-
ϑείας δεομένων δεόμεθα παντες ἡμεῖς καὶ
ταύτην προσφέρομεν τὴν Ovoiav, ld est:
»Super illam propitiationis hostiam ob-
secramus Deum pro communi Ecclesia-
rum pac?; pro recta mundi compositio-
ne; pro imperatoribus: pro militibus et
sociis; pro iis, qui infirmitatibus labo-
rant; pro iis, qui afflictionibus premun-
tur ; et universim pro omnibus , qui opis
indigent, precamur nos omnes, et hanc
victimam offerimus." Eadem occurrunt
in liturgiis omnibus totius christiani or-
bis, nulla excepta, nec non in Tertul-
liano, lib. Av Secapulam , in Justini Apo.
1 loc. cit., cieterisque Patribus apud Mu-
ratorium inlaud. dissert. cap. 1.

2) Cf. Vasquez loc. cit. disp. ccxxir,
cap.1 et seqq.; Bellarm. lib.5, cap. 27,
qui tamen prop. 7 statuit. Sacramenti
consumptionem , ut fit a sacerdote sa-
crificante, esse partem essentialem, sed
non iolam essentiam Sacriücii. Cujus

assertionis hanc affert rationem, quia
in nulla alia Miss actione est re«/is
destructio victima: praeter quam in ista.
At hec ratio ex duplici capite nutat :
ac primo quidem, quia per solam con-
sumptionem ante corruptionem specie-
rum non desinit esse Corpus Christi
sub speciebus; quare potius in corru-
ptione specierum, quam in manducatione
pars. essentialis Sacrificii consisteret,
adeoque sequeretur parlem esseutialem
Sacrificii non in altari fieri a sacerdote,
sed in stomacho, quando in eo species
corrumpuntur, quod videtur absurdum.
Secundo, quia ipsa etiam corruptione
specierum in ipso Christo, qui offertur
in Sacrificium, nulla fit mutatio secun-
dum esse, sed tantum secundum modum
existendi sub speciebus, eo quod sub
ilis desinit esse, 4ῷ quidem mutatio
apta non est ad essentiam Sacrificii con-
stituendam, alioquin quodcumque aliud
genus consumptlionis hujus Sacramenti,
quale esset per ignem, aut quodvis aliud,
per quod Christus desineret esse in hoc
Sacramento, si fieret ex affectu colendi
Deum, posset constituere partem essen-
tialem Sacrificii, quod pariter videtur
absurdum. | Accedit, nullam esse pecu-
liareim rationem, quare consumptio ex

δῷ
e?
d"

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

DIFFICULTATES.

292. Οὐ). 1" Mosaica lege sancitum est, ut in Sacrificio pro-
pitatorio tota victima combureretur, quo factum est, ut holo-
causti nomen acceperit. At Sacrificii eucharistici participes fiunt
non solum sacerdotes, sed quotquot ad sacram mensam acce-
dunt. 2" Certa preterea est Apostoli sententia Hebr. IX, 22,
quod 57,26 sanguinis effusione non fit remissio; nulla porro
in Missez Sacrificio sanguinis effusio fit. 9" Intelligi nequit, qua
ratione Missz Sacrificium possit esse propitiatorium; etenim
tale esse nequit ex se, alioquin evacuaretur Sacrificium crucis,
sed nec propitiatorium esse potest virtute Sacrificii in cruce
peracti, quia sequeretur insufficiens istud esse ad Deum nobis
propitiandum. ^^ Exploratum demum est, omnia prorsus pec-
cata nobis dimissa esse beneficio crucis Chrisü.. Ergo. '

293. Resp. ad. 1", Dist. Aliquando et in nonnullis Sacrificiis,
conc. semper et in omnibus, 2264. uti constat ex Levit. cap. VI
et VII, in quibus praescribitur, ut soli masculi in loco sancto
edant de victimis oblatis pro peccatis. Accedit Sacrificium Missee
esse insuper et eucharisticum, cujus propterea saltem sacer-
dotes participes esse debent. Y d

294. Ad 2", Dist. Sine sanguinis effusione 202 fif remissio,
conc. non fit remissionis applicatio, prout etiam fit in bapti-
smo, absolutione peccatorum , jejunio, caterisque operibus
satisfactoriis, 220g. |

295. Ad 3m, Resp. Sacrificium Misse propitiatorium | esse
virtute Sacrificii in cruce oblati, quod consummatio fuit omnium
meritorum Christi 1), nec tamen inde sequitur, quod adver-
sarii contendunt, insufficiens fuisse Sacrificium crucis. Nam
Christi mors meruit remissionem peccatorum, Sacrificium vero,

Quo sensu scripsit Apostolus Hebr. v;

parte sacerdotis spectet ad essentiam,
9: Et consummatus (Christus) factus est

minime vero quatenus fit ex parte po-

puli. Hoc principio, ut videbimus, ab-
usi sunt non pauci neoterici, ut consti-
tuerent communionem populi spectare
ad Sacrificii essentiam.

1) Notandum porro hic est, actiones
quidem singulas Christi Domini per se,
seu seposito Patris decreto, fuisse me-
riti ac valoris infiniti ; utpote actiones
theandricas ; quare unaquaeque sufficere
potuisset ad mundum redimendum ac
propterea etiam Sacrificii eucharistici
institutio meritoria fuit,.et idonea ad
omnium peccata delenda. Ast vero ex
Patris decreto ipsa mors erat a Filio
Dei subeunda, ut mundus redimeretur
ac tollerentur omnia peccata nostra;
nisi proinde Christus mortuus esset, nec
deleta fuissent per actiones ejus reliqua
peccata, nec mundus fuisset redemptus.

omnibus obtemperantibus sibi causa salu-
tis eterne. ldeoque Christus solo Sacri-
ficio cens nobis non obtinuit remissio-
nem peccatorum. Quapropter, qui ad
evincendam virtutem propitiatoriam Sa-
crificii in cena oblati afferunt verba,
quae Christus protulit in consecratione
calicis, qui pro vobis effunditur , juxta
graecam lectionem, non videntur satis
solida ratione inniti. Accedit quod etiam-
si evinceretur, Sacrificium cen: fuisse
hoc sensu meritorium et propitiatorium,
non inde tamen inferri posset etiam me-
ritorium et propitiatorium esse Sacrifi-
cium Missa; nam Christus in cena ut-
pote adhuc viator, mereri poterat, non
item vero post morlem, in qua oinne
meritum ejus desiit.

PART. II. CAP. I. DE VERITATE SACRIFICII, ETC. 2253

quod in Missa offertur, ut alias declaravimus, applicat unicui-
que in parüculari fructum ejusdem meriti, prout applicatur
per Sacramentum baptismi aliaque superius recensita media.
296. Ad 4", Dist. Quoad pretnum redemptionis, conc. quoad
applicauonem pretii, 2g. '
. 297. Cum vero summa difficultatum, quas adversarii urgent
tum adversus Sacrificium ipsum, tum adversus ejus virtutem
propitiatoriam ex eo proveniat, quod nolint distinguere inter
pretium oblatum pro peccatis nostris et ejusdem pretii ac me-
riti applicationem, juverit doctrinam catholicam illustrare no-
bilissimo exemplo, quo Card. Stanislaus Hosius usus est: Est
fons , ait ipse, in inedio civitatis collocatus , omnibus expo-
sius, & quo nemo arcetur, quin eo libere uli possit: tam
est autem copiosus el redundans , ut. ad. sordes ommnuiun
abluendas , ad sitài omnium sedandam , ad reliquas neces-
sitales omnes omnium explendas abunde sufficiat. Num ideo
tu sitim tuam explevisti, aut sordes abluisli, quod hic fons
est in medio omnibus expositus, tam copiosus? Certe, nisi
ad eum accesseris , nisi ex hoc hauseris , neque sordes ablue-
ris, neque silün sedaveris, neque ullum ex eo fructum per-
ceperis , quamlibet 5, copiosus et redundans. Proinde qui
vult ex eo fonte fructum capere, non speclat illum otiosus,
«ac illius tantum copiam et. abundantiam adiniratur ; verum
illud agit, ut quod videt omnibus communicatum , ejus ad se
quoque partem aliquam derivet: fistulas adinovet, sive tu-
60s aut canales, per quas communem aquam in suum quo-
que privatum et proprium usum transferat. Non dissimilis
est ratio fontis hujus vite perennis , qui in latere Christi in
cruce pendentis aperius est. Est fons perennis, fons co-
piosus , et redundans , qui ad abluenda totius mundi pecca-
(a, aud salutem omnibus mortalibus conferendam prorsus
sufficit. Ned si vis usum aliquem hujus fontis habere, si vis
fructum ex eo consequi, necesse est ul ad Christi latus in
cruce pendentis fistulam applices, et per eam, qui solus
peccata nostra abluit , saluteique nobis confert , Christi
Sanguinem ad te derives atque attrahas : ut per eum ablutus
et sanctificatus eternam beatitudinem adipisci queas : non
ipsius fistule sive canalis, verum: Christ: Sanguinis te per
canalem irrigantis virtute. Hinc videre licet, quod omnia,
quocumque ad salutem nostram pertinent, nonnisi illi soli
'Nacrificio in cruce peracto, nonnisi fonti, qui apertus est in
Christi latere, tribuuntur : Verum fructum ex illo fonte ca-
pere. non, possuinus,.nisi, qui fusus est ex Christi latere
sacrosanctus Christi Sanguis, eun per instrumenta et quasi
canales quosdam ad nos derivemus. Ejusmodi canalis est
baptismus, ejusmodi canalis est quotidianum hoc Sacrificium,
quod vocamus Missain, per quam illius in cruce peracti Sa-

221

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

crific el fusi pro nobis pretiosi Sanguinis fructum in nos
(ransferinus , nobis applicamus et appropriamus. | F'also
ilaque nobis ünpingunl Satanae ministri, quod per quotidia-
nun hoc Sacrificium illud in. eruce peractum obscuretur,
cum illustretur inagis. |. An non absurde facere censeretur,
si quis baptizare. se volentem insimularet , quod is per ba-
plisimum obscurare velit redemptionis beneficium in. cruce
nobis obtento, et redemptionem suam in aqua baptismi col-
locare potius , quam in Christi Sanguine , quo solo redempti
sumus ? Cum baptismo nihil aliud agatur, quam ut redemptio-
nis in cruce nobis obtente particeps fieri qui baptizatur, et
ejus fructus in se transferri queat. Atqui non minus absurde
faciunt, qui nobis objiciunt quod per quotidianum illud Sa-
crificium, illud quod in ara crucis peractum est, obscure-
inus , et ejus dignitati ac anerito delrahamnus :. cum nihil aliud
agatur , nihil aliud queratur a nobis in hoc quotidiano Sa-
crificio, quam ut quod Christus nobis promeruit unica illa
oblatione in cruce facta, id in nos (transferre, et ea ad sa-
lutem nostram uli queamus 1).

CAPUT Il.

DE MISSA PRIVAT A.

298. Quamvis proprie loquendo Sacrificium privatum illud
dici nequeat, quod offertur in gratiarum actionem pro bene-
ficio publico, cujusmodi est mors Christi; quodque a publico
Ecclesi: ministro non pro se tantum, sed pro omnibus fidelibus
offertur; usus tamen invaluit, ut alie Misse private, aliz
publice et solemnes vocentur. Privata autem dicitur, vel
quia in privato loco, vel quia non die festo, vel quia non ad
aram templi principem celebratur, nec parochialis est, ut lo-
quuntur, seu conventualis, vel quia denique nemo ex assisten-
übus sacramentaliter saltem. communicat ?).

299. Lutherus ex przconcepto errore suo, quod Eucharistia
non habeat rationem Sacrificu, sed solum Sacramenti, in libro
De abroganda Missa privata stulte debacchatur in eas Mis-
sas, In quibus solus sacerdos participat, easque solitarias, sin-

1) In Co»nfessione catholice fidei in
Synodo Petricoviensi 1551, Viennz Aust.
1560, cap. 41, fol. 91. Cf. etiam Nat.
Alex. diss. 13 in sec. xur et xiv, De
Sacrificio Misse, etc.

Cl. Binterim in op. Precipua Ecclesie
christiano - cathol. monumenta , tom. ti,
part. 1, pag. 92 et seqq. erudite disse-
rit de verbis illis, qui pronunciantur

in consecratione calicis , mysterium fidei,
qu: ostendit ex traditione apostolica pro-
venire, ex iisque conficit Sacrificium
nostrum semper habitum ut propitiato-
rium fuisse.

2) Prater Bellarmin. cf. Card. Bona,
Rerum liturgic. lib. 1, cap. 13, cum an-
notatt, Roberti Sala, edit. Taurin. 1753.

gulares, angulares appellat aliisque contumeliosis nominibus
afficit 1).

300. Huic Lutheranorum errori haud parum favet synodus
Pistoriensis, qui&& cum statuisset : Victme participationem
esse partem Sacrificio essentialem , subjungit: Non tamen
se damnare ul illicitas Missas illas, in quibus adstantes sa-
cramentaliter non communicant, ideo quia isti participant,
licet minus perfecte, de ipsa victima spiritu illam recipiendo.
Quiz propositio, quatenus insinuat ad. Sacrificii essentiam
deesse aliquid in eo Sacrificio, quod peragatur sive nullo
adstante , sive adstantibus , qui nec sacramentalter ,. nec
spiritaliter de victàna participant , et quasi damnande essent
ut illicite Misse ille, in quibus, solo sacerdote communi-
cante, nemo adsit, qui sive sacramentaliter , sive spirita-
liter communicet, a Pio Vl, in Consütut. Auctorem fidei,
proscripta est ut falsa, erronea, de heresi suspecla, eam-
que sapiens ?).

301. Synodo Pistoriensi Jam preiverat Nannaronius (qui ta-
men publice errores suos ejuravit) 3), qui pene sopitam a Bene
dicto XIV *) controversiam Crema exortam inter antistitem
Caliniuum et canonicum Guerrerium : 4 sacerdos privatim
Missam celebrans laicis petentibus Eucharistiam distribuere
omnino teneatur, acrius excitavit 5. Contendit enim commu-
nionem populi liturgicam esse partem divino Sacrificio intrin-
secam , connaturalem, inseparabilem , substantialem, sine qua
minime perfectum sit Sacrificium; qui praeterea addidit fidei
dogma esse, cui absque haereseos nota nequeat contradici,
ministrandam esse jure divino fidelibus Eucharistiam in sacra

| * '

PART. IT. CAP. II. DE MISSA PRIVATA.

1) Ut nihil desit conviciis , quibus
Protestantes insectantur Missas priva-
tas, Gerhard. loc. 10, par. 295 et seqq.
scribit Missas privatas eas esse, quz
ad privata altaria in «angulis Ecclesia-
rum, nemine prater sacerdotem prz-
sente, demurmurantur.

2) Prop. 28.

3) Hic plura opuscula ediderat circa
publicum jus divinum ad communionem
eucharisticam in ipsa Sacrificii actione,
quae in Indicem librorum prohibitorum
relata sunt decr. 18 Augusti 1775. Ast
an. 1779, publice errores suos retracta-
vit; quam quidem retractationem an. 1780
in Epist. Foggie data die 5 Martii his
verbis confirmavit: ,Ubbidisco alla cie-
ca, spogliandomi affatto in materia dot-
irinale di ogni mio particolare razioci-
nio, e discorso . ... Spero piü faeil-
mente salvarmi in qualità di fanciullo,
che da gigante privo dello spirito della
semplicità cristiana." Utinam his ipsis
humilitatis sensibus omnes illi, qui in ali-

T. VIII.

quem errorem a Κ, Sede proscriptum
impegerunt, eum imitarentur! .

4) Per Encycl. Certiores effecti, ad
omnes Episc. Italie, die 12 Nov. an. 1712 ;
extat vero in ejus Bullar. tom. 1, pag.
212. Blandiebatur vero sibi optimus
Pontifex se hac Encyclica omnem con-
troversiam e medio sustulisse, ut patet
ex iis que scripsit in op. De Sacrifieio
Misse lib. 2, cap. 22, ὃ. 17. ubi conclu-
dit: ,Ea epistola in modum instructio-
nis data omnis de medio sublata con-
troversia est." At spes eum fefellit, si-
quidem postea questio magis recruduit.

5) Qui optaret cognoscere controver-
siam Cremensem, conferat librum in-
scriptum : S/oria della celebre contro-
versia di Crema sopra il pubblico divin
diritto alla comunione eucaristica nell«
Messa , con una dissertazione sullo stesso
argomento deli Ab. Benedetto Volpi. Xe-
net.1790, cujus libri analysis exhibetur
in. Supplimento al giornale eccles. di Ro-
ima, an. 1790, quint. ἃ, pag. 145 et seqq.

226 . TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

synaxi ex particulis in ea consecratis; excepto casu communio-
nis infirmorum, qui Misse nequeunt interesse, aliove gravis
necessitaus motivo. K |
302. At Tridentini Concilii doctrina sess. XXII, cap. VI, hzc
est: Optaret quidem sacrosancta Synodus, ut in singulis
Missis fideles adstantes non solum spirituali affectu, sed .
sacramentali etam Eucharistie perceptione comimunicarent,
quo ad eos sanctissimi hujus Sacrificii fructus uberior pro-
veniret; nec tamen, si àd non semper fiat, propterea Mis-
, sas illas, in quibus solus sacerdos sacramentaliter cominu-
nicat , ut privatas et illicitas damnat, sed probat, atque adeo
commendat; siquidem ille. quoque Misse vere communes
censeri debent, partin, quod in eis populus spiritualiter
communicet, partim vero , quod a publico Ecclesie ministro
non pro se tantum, sed pro ommbus fidelibus, qui ad Cor-
pus Christi pertinent , celebrentur. Coherenter ad hanc doc-
trinam can. VIII definivit: (ΑἹ quis dixerit, Missas, in quibus
solus sacerdos sacramentaliter. communicat, illicitlas esse,
ideoque abrogandas ; anath. sit. Juxta hanc doctrinam sit:

PROPOSITIO I.

Misse, in quibus solus sacerdos sacramentaliter. commu-
nicat, illicite non sunt, neque propterea abroganda.

303. De fide est, ut constat ex recitato canone. Sic porro
ejus veritatem ostendimus. lllicitze illa Miss:e non sunt, ideo-
que nec ábrogandae, in quibus finis ille obtinetur, ad quem
precipue insütut: sunt; quaeque non dissentiunt ab usu in
tota antiquitate recepto, nec ulli Christi przcepto adversantur.
Tales autem sunt Misse, in quibus solus sacerdos sacramenta-
lter communicat. Ergo. — Aw A

304. Ac 1" quidem, primarius et praecipuus finis Sacrificii
est Deo supremum latri: cultum exhibere, eumque nobis pro-
piiare, Christ fidelibus tum vivis tum defunctis veniam, re-

ulem, pacem, omniaque bonorum genera impetrare, pro col-
latis beneficiis gratias agere. Jam vero hzc omnia independen-
ter a populi communione ex sola Sacrificii actione habentur , ut
per se patet. : ,

305. 2" Cum veterum insütutis et consuetudine ejusmodi
Miss: probe coherent, quod ex monumentis ecclesiasticis con-
stat. Nam Marcellus Pontifex sacra mysteria fecit in domo Lu-
cine; Nazianzenus senior in domestico cubiculo ; Ambrosius
Roma in quadam domo trans Tiberim; Paulinus Nolanus, in-
stante morte , in altari ante lectulum suum parato, ut alia plura

PART. II. CAP. II. DE MISSA PRIVATA. 221

exempla omittam !), Usus ergo antiquitus obtinuit Missas cele-
brandi absque solemnitate et coetu fidelium, et in quibus solus
sacerdos particeps Sacrificii esse poterat. Quod et sequentibus
testimoniis confirmatur : S. Joan. Chrysostomus Hoi». WI. in
Epist. ad Ephes. Mos increpans, qui tantum in quadragesima
participabant sacra mysteria: Frustra est, inquit, quotidia-
num Sacrificium. Frustra adstamus altari; nemo est, qui
participet 3). Porro, ut observat Benedictus XIV, non eo pro-
greditur S. Doctor ut dicat, Missam non esse quotidie cele-
brandam, quod quotidie adstantes non communicent. Ait qui-
dem Chrysostomus: JF'rustru est quotidianum Sacrificium,
verumtamen vox frusíra non ad Sacrificium , sed ad. commu-
nionem refertur; celebratur enim Missa tum ut Deo offeratur
Sacrificium, tum ut sacro eucharistico pane populus recreetur.
Quod si nemo sit, qui communicet, sacramentalis communio
populi.suo caret effectu, non item vero Sacrificium 3). S. Am-
brosius populum admonet, ut singulis diebus intersit Missz,
mox addit, ut in quadragesima, die saltem dominica offerat et
communicet. S. Augustinus hortatur fideles, ut dominicis sal-
tem diebus accedant ad coeleste convivium, cum szpissime
testetur Sacrificium quotidie offerri 8). Concilium Agathense
an. 906, can. XXI precipit, ut omnes die dominico Missa inter-
sint, ad communionem vero can. XVIII eos non adigit, nisi in
die Nativitatis, Paschatis et Pentecostes 5). Usus praterea Missa
ue scc. VI, pro vivis et defunctis, atque ad recolen-

am memoriam martyrum meminit Ferrandus diaconus S. Ful-
genüi discipulus; sic enim scribit in epistola data an. 533 et
nuper edita a doctissimo Card. Angelo Majo 9: Ef sicut Eic-
clesiam suam docuit (Christus) in quotidianis Sacrificiis hanc
custodire regulam , ut pro peccatoribus sive adhuc in terra
laborantibus, sive de seculo recedentibus orationem faciat,
pro martyribus vero gratiarum referat actionem.

306. 3" Nulli denique precepto Christi has Missas adversari
exinde constat, quod etsi Protestantes hoc preceptum sedulo
quasierint, nondum tamen potuerint invenire. Nec enim satis
est ad prz:ceptum ejusmodi constituendum, ut afferant Christi
verba, quibus dedit facultatem Apostolis Eucharistiam confi-
ciendi; sed. praterea opus est, ut illa adducant, quibus pro-

1) Cf. Pellicia op.cit. De Polit. Ecctes.
lib. 2, cap. 10; nec non Card. Bona, &e-
rum liturgic. lib. 1, cap. 13, cum adnott.
Roberti Sala, ed. cit. tom. r, pag. 268
et seqq., qui exempla istarum Missa-
rum plura ex autiquitate collegerunt,
quibus nihil est quod opponi possit.

- 2) N. 4: Εἰκῇ ϑύσεια xoc OU nuegurn , εἰκῇ
| παρεοτίγαμεν τῷ ϑυοιαοτηρίῳ, οὐδεὶς ὁ
δτέχων.

3) De Sacrificio, loc. cit. $. 14. Intoto

hoc capite multa habet doctus hic Pon-
tifex scitu digna ad rem nostram. Cf,
etiam Nat. Alex. diss. XIII, in sic, ΧΕΙ
el xiv.

4) Cf. Bellarm. lib. 6, De Euch. cap.9,
n. 24 et seqq.

5) Apud Harduin. Act« Conc. totn. 11,
col. 1000.

6) In Scriptorum veterum collectione
e vaticanis codicibus edita, lomo 1828,
tom. ui, pag. 183, n

15 *

220

hibuerit, ne aliter possent conficere nisi adsint qui participent;
hec vero nuspiam inveniuntur. Atque hinc factum est, ut post
tot jurgia et clamores demum ipsi Protestantes cenam cele-
brent, quamvis nemo sit, qui accumbat 1).

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

DIFFICULTATES.

307. Οὐ). 1* Christus non modo de consecratis comedit et
bibit, sed ea simul edenda et bibenda discipulis distribuit di-
cens: Accipite et manducate ... Bibite ex hoc omnes. 2^ Ut
idem fieret a discipulis cum consecrarent ,. precipit illis verbis:
Hoc facite in meam commemorationem. Cum igitur ipse di-
stribuerit, ut sacerdotes faciant quod Christus fecit, et ipsi
adstantibus distribuere debent. 3" Quare, Apostolus I Cor. X,
panem et calicem benedictum vocat participationem seu com-
municationem Corporis et Sanguinis Domini. ἢ" Fractio ipsa
panis, qua in cenz institutione facta est, quzque ipsi actioni
eucharistice nomen dedit, ut patet ex Act. Apost. II, 42, et
alibi, nonne ordinata erat ad communionem adstantium? 5?
Hinc idem Apostolus in cit, Epist. cap. XI, 20, scribit: Con-
venientibus vobis in unum, jam non est dominicam coenam
manducare ; unusquisque enim suam conam preosumit ad
ianducandum; quo in loco quum coenam dominicam ita op-
ponat Apostolus cene private, ut hanc non esse dominicam
cenam affirmet, satis indicavit, se privatam solius sacerdotis
communionem tanquam illicitam reprehendisse. 6" Sane litur-
zie omnes tum latine tum graec: continent orationes, qua non |
solius sacerdotis nomine, sed plurium nomine funduntur; es- .
sent autem nugatorie orationes iste, si vel nulli sint, qui Sa-
crificio adstent, vel de eodem Sacrificio minime participent. -
7" Accedit, quod canones Ecclesie vetustissimi precipiunt |
communionem fidelibus Sacrificio adstanübus, et ab Ecclesiz |
liminibus arcent eos, qui non obtemperaverint. 8" Quo fit, .

. Non.

1) Sane Abbas Molanus in Cogitation.
Privatis, part. n, tantum abest, uta
Missis bis privatis abhorreat, quin po-
tius scribat, ,se non repugnaturum,
quin sui illis intersint." Neque id ex
sensu suo promit, sed palam profitetur,
ne a ceteris quidem Lutherauis Missas
id genus haberi ut plane illicitas. ,Quis
inquit, intra suas quoque Ecclesias in
necessitalis casu sibi ipsis, nemine am-
plius presente, sacram coenam inter-
dum,non exhibeat ?? Leibnitzius quo-
que in System. theol. pag. 292, scribit :
Porro, cum jugis Sacrificii tanta sit
dignitas atque utilitas, receptum deni-
que est, ut creberrime Deo offeratur
pro fidelium necessitatibus, etiamsi non

semper accederet dispensatio . .
ideo tamen honori divino aliquid detra- .
hendum fuit, quia communicantes non.
semper habentur. Quare, ex quo san-
ctissimum Sacrificium in omnibus Ec-
clesiis quotidie celebrari laudatissima:
pietate institutum est, consequens fuit, -
ut sufficere judicaretur perceptio offe- .
rentis sacerdotis; atque hec Missarum, -
quas privatas vocant, origo est, quarum -
fructu sane maximo privari Ecclesiam
cum divini honoris detrimento z:quum.
non est." Dederlein Instit, theol. christ. |
tom. 11. pag. 789, fatetur Missam pri- -
vatam improbatam a Luthero, a theolo- -
gis recentioribus lutheranis passim cotn- -

mendari. |l

PART. Il. CAP. Il. DE MISSA PRIVATA. 229

ut nunquam apud Graecos absque communicantibus Missz cc-
lebrentur. Ergo.

308. Hesp. ad 1", Dist. lta tamen, ut non omnia, que
Christus gessit in cena ad essentiam Sacrificii pertineant aut
praecepti vim habeant, é0Ac.secus, neg. Ex us enim, quce
Christus fecit ih. Eucharisti: institutione, alia quidem perti-
nent ad ejus substantiam , alia vero non item; quod si in omni-
bus omnino exemplum Christi ad substantiam spectaret, aut
precepti vim haberet, multa sane prastanda essent, quz ta-
men neque Catholica Ecclesia, neque ipsimet novatores imi-
tanda sibi proposuerunt 1), Que autem illa sint, que consti-
. tuant rei substantiam, aut preceptum involvant, non privato-

rum est definire, sed Ecclesie, quam Christus ipse reliquit

interpretem suc voluntatis atque doctrine. Quum igitur. Ec-
clesia tanquam licita probaverit. Sacrificia privata, in. quibus
Eucharistia non porrigitur populo, inde colligitur, commu-
nionem adstantium non constituere essentiam Sacrificii , atque
exemplum Christi, Eucharistiam distribuenus, vel non continere
preceptum, vel conditionatum tantum continere, si nimirum
adsint qui petant communionem, atque insuper si legitime
petant. Ad summum ex his eruitur, magis conforme 6556
Christi exemplo communionem adstanübus distribuere, si qui
sint qui eam legitime petant, prout se optare declaravit Sy-
nodus Tridentina; minime vero sequitur aliquid. deesse es-
sentizte Sacrificii, si nulli sint, qui velint communicare ; aut 1]-
licitas esse Missas, in quibus nemo sit, qui communicet.

309. Ad 2m, Neg. Nam citata verba non referuntur ad di-
stributionem Eucharistie , sed ad facultatem quam Christus
dedit Apostolis, eorumque in sacerdotio successoribus Eucha-
ristiam conficiendi, ac propterea Sacrificium offerendi. Quod
si adversari contendant, etiam ea esse referenda ad distribu-
tonem; reponimus, hoc etiam dato, verba ea non continere,
nisi preceptum affirmativum, cui parendum est, uti schole lo-

uuntur, pro tempore, loco et circumstantiis.

310. Ad 8, Dist. Quatenus presentibus ac legitime pe-
tentibus negari non debeat sacrum hoc epulum, quod in spi-
riualem fidelium. omnium alimoniam institutum. est, cozc.
quatenus necesse sit, ut pauci vel multi communicent, quoties
offertur Sacrificium , 2g.

1) Huc refertur quod S. Augustinus
scribit in Epist. Liv, al. cxvim, ad Ja-
nuar,. de ritibus Ecclesiarum, cap. 6, ubi
de Eucharistia ait: ,Liquido apparet,
quando primum acceperunt discipuli Cor-
pus et Sanguinem Domini, non eos ac-
cepissejejunos. Nunquid tamen propter-
ea calumniandum est universe Eccle-
δίῳ, quod a jejunissemper accipitur ? . ...
Et ideo non precepit (CAristus), quo

deinceps ordine sumeretur, ut Aposto-
lis, per quos Ecclesias dispositurus erat,
servaret hunc locum. Nam si hoc ille
monuisset . . . . credo, quod eum mo-
rem nemo variasset." Ομ ommia ibid.
complectitur dicens:,,Si quid horum to-
la per orbem frequentat Ecclesia, quin
ita faciendum sit disputare, insolentis-
sime insanie est,"

230 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

311. Ad "m, Dist. Quia et institutioni Eucharistig , οὐ illis
Chrisüanorum cetibus, de quibus fit mentio in Actis Apost.
praesentes aderant, quibus distribuenda erat Eucharistia, conc.
Bins non potuerit, aut non possit celebrari Eucharistia et of-
erri Sacrificium, si nulli. sint, qui possint aut velint parüci-
pare, zeg. Eodem semper vitio laborat hec adversariorum
argumentandi ratio. Addendum praterea est, fractionem non
referri ad. solam distributionem, sed habere insuper mysticam
significationem ; quo fit, ut locum habeat, ctiam cum nulli
communicantes sunt !). ! i

312. Ad 5", Dist. lta ut per dominicam cenam Apostolus
convivia illa significet, quie vel pracedebant, vel Wee |
bantur eucharisticam communionem, quaeque agape. diceban-
tur, conc. communionem ipsam, 220g. Id enim non solum
constat ex Chrysostomi, Augustini et OEcumenii expositione,
verum eliam ex ipsa orationis serie, in qua S. Paulus divites
carpit, qui pauperes excludebant a participatione eorum, quae
ipsi secum afferebant; quo fiebat, ut. ali quidem esurirent,
ali autem ebrii essent; quare concludebat: Numquid domos
non habetis ad manducandum et bibendum? aut Ecclesiam
Dei* contemnitis , et confunditis eos, qui non habent?

vers. 22 ?).

313. Ad 6*, Dist. In hypothesi quod fideles adsint, velint,
ac legitime communionem petant, Juxta Ecclesi: desiderium,
cOnc. quasi irritum sit ac illegitimum Sacrificium, cui fideles
non intersint, aut nolint communionem, illegitimeque petant,
neg. Talem porro esse liturgiarum. sensum, patet ex liturgia
romana, in qua legitur: Uf quotquot ex hac altaris. particc-
patione, etc. Hinc. sacerdos interdum etiam numero loquitur
singulari: Libera me per hoc sacrosanctum Corpus. et San-
guinem tnn... Corpus D. N. J. C. custodiat. aninam
neam in. vitam. eternam : amen. Post hec admonet rubrica:
Si qui sint. communicandi , eos communicet, antequam 56
purificet. Supponendo vero aliquos adesse, subdit sacerdos:
Quod ore sumpsimus, Domine, pura mente capiamus, qui-
bus alluditur ad. communionem seu ἃ solo sacerdote seu etiam

sie Romane, vulgati sunt versus qui-
bus ille exponitur: .
"Tres partes facte de Christi Cor-
pore signant,
Prima suam Carnem, Sanctosque
secunda sepultos,
Tertia viventes; hec est in San-
guine tincta.

1) Cf. Card. Bona Rerum Liturg. lib.
2, Cap. 13, ὃ. 3, et adnott. Roberti Sa-
la, qui Binghamum, 2O»ig. Eccles. lib.
15, cap. 3, ὃ. 35, calumniantem mysti-
cam expositionem hujus ritus, refellit,
ostenditque plures subesse huic ritui
myslicas significationes. Id vel ex eo
etiam deprehenditur, quod Ecclesia Ro--

mana hostiam dividat in tres partes,
Greci in quatuor, olim Mozarabes in no-
vem, Sed ut insistamus in ritu Eccle-

2).Cf. in hunc loc. Bernard. ἃ Pico-
nio, qui eum praeclare evolvit.

PART. II. CAP. II. DE MISSA PRIVATA. 291

a populo factam 1). Accedit, plures esse causas, cur preter
communionem plurali nomine eas orationes fundit sacerdos,
quas quidem causas recenset Concilium Tridentinum. verbis
superius recitatis. | |

314. Ad Τὰ, Neg. Ut enim ostendit ipse Joan. Gerardus
"Vossius non precipiunt veteres canones, ut quisquis, quoties
adest, communicet, sed ne quis nondum peracta communione
discedat 3).

315. Ad 8», Neg. Missas absque communicantibus non
celebrare (Grecos), falsum est, 'scribit Allatius. Qui non
credit , adeat ipsas Grecorum Ecclesias ubicumque terra-
rum constitutas ; in omnibus sacerdotes, ut plurimum nulla
interveniente communione , tum privatàn tum, publice ce-
lebrant ?).

PROPOSITIO II,

Neque realis neque spiritualis victime participatio ex parte

populi pars est Sacrificü essentialis; neque ullo sive di-
vino sive ecclesiastico precepto tenentur laici ad litur-
gicam communionem ; non sunt proinde ut invalide aut
illicite damnande Missae ille, in. quibus nemo sit, qui
sive sacramentaliter sive spiritualiter communicet.

. 916. Hzc propositio directe impugnat doctrinam. synodi Pi-
storiensis, eorumque, qui non erubuerunt causam victam dare
Lutheranis, ut patet 1^ ex affinitate, quam istorum doctrina
habet cum errore a nobis in superiori propositione impugnato;

1) Caeterum , Repaudotius Observeat.
n, in Liturgiam | e&thiopicam, adnotat,
quod cum antiqua liturgie pr:cipiunt

eos «xire, qui non communicabant, non .

respiciant illos, qui ea die nom erant
communionem percepturi, sed eos, qui
ad eam suscipiendam jus non habebant,
ut audientes, et catechumeni, vel qui
illud amiserunt, ut penitentes. Cf. Li-
turg. Orient. Vom. 1, pag- 533.

- 2) Loquens enim de can. x, inter apo-.

stolicos, quo privantur communione fi-
deles, qui ingrediuntur Ecclesiam aec
sacram Eucharistiam. percipiunt, prout
legebatur in veteri Conciliorum editione
Petri Grabii, disp. xxi, thes. 2, in pri-
mis exhibet veram versionem hujus ca-
nonis, qui ita se habet: , Quicumque
fideles Ecclesiam ingrediuntur et Scri-
pturas audiunt, neque apud preces et
sanctam communionem permanent , eos,
lanquam qui ordinis perturbationem in-
ducant, a communione arceri oportet?
Deinde concludit: ,,Itaque sententia ca-

nonis erit, non ut quisque, quoties adest,
communicet, sed ne, necdum peracta
communione, discedat. Nempe etiam
illi, qui non comuiunicant, ipsi rema-
nere jubentur, usque dum alii non cle-
rici tantum, sed etiam laici perceperint
panem sanctum." Hunc ipsum ostendit
esse sensum Concilii Antiocheni cap. 2.
Cotelerius autem, observat canonem X
(seu vir in sua edit.) apostolicum, esse
ipsum canonem secunduin Synodi Antio-
chen:, in quem iidem errores irrepse-
rant, qui reperiuntur in, antiqua horum
canonum collectione.

3) Lib. 3, De £ccles. occid, et orient.
consens. cap. 15, n. 3. Ita Allatius con-
futat mendacia Chytrai, quem exscri-
bunt Protestantes. Addit tamen ibid.
Allatius, censuetudinem vigere in Ec-
clesiis grzcis, αὐ Missa absoluta distri-
buatur panis, ex quo excisi sunt par-
ticulie consecralie, et vulgo vocatur
ἀντέδωρον.

292

2" ex argumentorum identitate, que ad eam propugnandam
adversarn urgent; 9" ex eodem principio, quod assumunt,
victima scilicet participationem, sive ut loquuntur Lutheran,
populi communionem esse partem essentialem liturgie. Cum
vero se Catholicos profiteantur ili, quos impugnamus, iis
omnibus suppositis, quz superiori propositione a nobis dispu-
lata sunt, sic eos perstringimus.

TRACTATUS DE EUCHARISTIA. -

317. Victims parücipatio, seu populi communio, non per-

ünet ad Sacrificii essentiam, si Concilium Trideptinum non
solum validas, sed etiam licitas Missas illas declaravit, in qui-
bus solus sacerdos sacramentaliter communicat. Jam vero,
ul ex Concili verbis constat, non solum validas, sed etiam
licitas Missas, illas Concilium. declaravit , imo et canone san-
xit, Ergo. : |
318. Porro, si populi communio illius necessitatis est, quam
synodus Pistoriensis cum suis autumat, Sacrificia illa, in qui-
bus nemo sit, qui sive sacramentaliter sive spiritualiter com-
municet, non solum non essent licita, sed nulla prorsus ac

irrita forent; cum illud censeatur essentiale, sine quo res nec -

est nec concipi potest. : |

319. Ex quo colligitur 1* contradicere sibi synodum , dum
profitetur, se non propterea damnare Missas illas, in quibus
adstantes sacramentaliter non. communicant, et eo subdolam
atque captiosam hanc adjectionem tendere, ut non videatur a
se rejici canon Tridenünus.. |

320. Colligitur 2? quod, sive communio fiat in Missa, sive
extra*Missam ex presanctificatis, res non sit dogmatica, sed
plane disciplinaris; circa quam proinde Ecclesia, ex potestate
sibi a Christo concessa in administratione Sacramentorum, pot-
est id statuere, quod magis opportunum e re esse Judicaverit.

321. Colligitur 3" recte propterea ac sapienter Benedictum
XIV, in cit. Encyclica, Certiores effecti, data an. 1742 ex oc-
casione controversie Cremensis, laudare quidem tanquam rem
exemplo Christi commendatam , et Eucharistie institutioni at-
que ecclesiastice discipline consentaneam, ut Eucharistia ad-
ministretur adstantibus, qui eam suscipere parati sunt; sed
illud etiam monere, nihil nisi bene ac rite ordinatum in Ecclesia
esse debere; unde fit, ut si in quibusdam circumstantiis mi-
nime expedire arbitrentur Episcopi, Eucharistiam in |
hoc vel illo altari celebranda ministrari adstantibus, non 14-
circo adversus Episcoporum jussa turbze sint excitandz 1).

1) Cum Card. Bellarm. lib. 6, De Euch,

Issa .

qui curam animarum ex officio gerunt,

cap. 10, n. 13, solvens quandam difficul-
latem adversus Missas privatas scribit:
In liturgiis (it mentio distributionis, quia
semper fieri potest, ac debet Sacramenti
distributio in Missa eorum sacerdotum,

si sint aliqui paratiad communicandum;" . -
illud'debet non stricto sensu accipiendum —
est, sed ccteris paribus. Nam ex con-

stitutione seu Encyclica Bened. xiv disci-
mus, etiam pastores animarum satis mtus

239

322. Colligitur 4^ nullum extare preceptum divinum aut
ecclesiasticum, quo fideles teneantur communicare in. Missz
Sacrificio. Etenim preter dicta, in. Rituali romano przcipitur,
ut aliquot particule consecrale eo numero, qui usui in-
firmorum et aliorum fidelium communioni satis esse possit,
conserventur in pyxide") Quod quidem fundatum est in
praxi que ab immemorabili obtinuit in. universa. Ecclesia, ut
etiam extra Missam fideles eucharistico. cibo reficerentur, uti
constat ex lis, qua superius scripsimus, tum de communione
domestica, tum de communione eorum, quiin carceribus detine-
bantur aut in solitudine degebant, nec non de Missis presancti-
catorum diebus aliturgicis. Accedit usus, receptus Jam a sec.IV in
Ecclesia Hierosolymitana, asservandi pariter pro diebus aliturgi-
cis particulas consecratas pro communione peregrinorum, qui ad
eam ex toto terrarum orbe confluebant ?). Jam vero 51 communio
liturgica de praecepto divino esset, satius fuisset communionem
extra Missam pretermittere, quam przceptum divinum violare.
Dicendum praterea esset in adversariorum systemate omnes
sacerdotes, omnes Episcopos summosque Pontifices, pluribus
exitialibus culpis fuisse ac esse irretitos, gravissime pariter
hactenus laicos peccasse, qui Eucharistiam non in ipso Sacri-
fiio sumpserunt, nisi forte eos ignorantia invincibilis excu-.
sasset; qua omnia absque summa Ecclesie injuria dici non
possunt 3). |

323. Quod si communio liturgica ad. Sacrificii. essentiam
non spectat, multo minus ad ejusdem essentiam spectare po-
test communio spiritualis nusquam precepta *); alioquin sem-
per dubitari posset de valore Sacrificu, cum spiritualis ejus-
modi communio interior sit, neculla ratione sensibus subjiciatur.

PART. II. CAP. H. DE MISSA PRIVATA.

nere suo fungi, quamvis extra Missam
Eucharistiam dispensent. Non pravidit
doctus et pius Cardinalis nonnullos Ec-
clesi: perturbatores fore qui abuteren-
tur ejus verbis. - M à

1) Nannaronius reponit, hec postrema
verba intrusa fuisse: ast hoc despera-
torum effugium est; siquidem in eodem
Rituali Tit. De ordine ministrandi sacram
communionem, regulae servanda propo-
nuntur in administratione Eucharisticz
extra Missam, inter quas ea habetur, ut
sacerdos indutus sit superpelliceo, et
stola coloris officio illius diei convenien-
tis, etc. S. Carolus in Conc. i, provinc.
pag. 1. jubet sacerdotem indui stola alba,
Stola vero rubra ubi servatur ritus aui-
brosianus. Verum , cum agatur de facto
notorio et publico, inutile est plura ad
id ostendendum congerere.

2) €f. Mabillon. Je éiturgia Gallicana

lib. 1, cap. 9, n. 26, et in. Comment. «d
ordinem Hom, n. 9, et, Bened. xiv. De.
Sacrif. Misse , lib. 2, cap. 22.

3) Cf. Joseph Maria Elefante Disser-
tasione teologico-criticu, Nap. 177^;
necnon Natal. Alex. Diss. xiu, in sec.
xum et xiv. Estium in 1. d. 12, $. 18.

4) Tridentinum affirmat quidem eo
etiam nomine Missasillas in quibus nemo
sit, qui communicet, esse communes,
quod plures spiritualiter. ex adstantibus
communicent, ast non eo fine id asse-
rit, quasi insinuare voluerit Missas cen-
sendas esse illicitas, multo minus inva-
lidas, in quibus nemo sit qui spiritua-
liter communicet, neque id "profert ut
conditionem sine qua Miss ille cele-
brari non debeant; alioquin innumeris
perturbationibus via aperiretur. Loqui-
tur igitur de eo, quod fieri potest, et
üeri consuevit a piis fidelibus.

231 . TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

DIFFICULTATES,

32^. Οὐ). 1* Nullum, inquiunt, est argumentum deprom-
ptum ex invaliditate Sacrificii, in quo nemo sit qui commu-
nicet, cum communio populi tunc ἃ sacerdote suppleatur. 2^
Fideles preterea jus habent ad Sacramenta à Christo pro ipso-
rum salute instituta. 3^ Certum est, eum, qui in Missa com-
municat, cui interfuit, obtinere effectum oraüonum quz a
sacerdote pro communicantibus funduntur, ideoque magis pro-
fieuam esse communionem in Missa, quam extra ipsam. 4"
Dominica institutio, liturgie , Ecclesie praxis, veteris Eccle-
si disciplina, collecte, ac preces qui in Missa recitantur,
communionem liturgicam. suadent. Ergo.

929. Resp. ad 1", Neg. Etenim si communio! populi sive
realis, sive spiritualis, ad essentiam Sacrificii pertinet, sup-
pleri a sacerdote nequit. In hac preterea adversariorum hy-
pothesi frustra propugnaretur nécessitas communionis litur-
gici?; dum itaque hac nobis opponunt, seipsos confodiunt.
Dici etiam pariter posset, Christum potuisse supplere com-
munionem Apostolorum; ruit proinde, quidquid ipsi ex Eucha-
risu institutione proferunt.

326. Ad 2m, Dist. Fideles jus habent ad Sacramenta perci-
pienda, conc. ad modum quo illa percipi debent, zeg. Pra-
sttuere enim modum, tempus, locum, ceteraque adjuncta,
qui Sacramentorum collationem respiciunt, spectat ad Eccle-
siam, cui Christus hanc potestatem contulit. Quodnam igitur
jus Jactare possunt fideles ad liturgicam communionem? ;
. 924. Ad 9", Resp. 1. "rans. Certum enim pariter est, sa-
cerdotem consecrationis verba proferentem super hostias in
pyxide asservandas, recitare etiam ipsas preces pro fidelibus,
qui suo tempore communicabunt: Uf quotquot ex hac alta-
ris participatione Corpus et. Sanguinem. sumpserünus. Ast,
et hoc adversariüs dato, communionem liturgicam potiorem
esse illa, quz fit ex praconsecratis, non tamen inde confici-
tur quod ipsi contendunt. Hinc. Resp. IL. Neg. cons. cum ex
uberiori fructu, qui posset percipi ex liturgica communione, ,
minime sequatur divinum extare preceptum aut ecclesiasticum,
quo fideles ad illam semper adstringantur. Sed neque argui
Ecclesia potest, si majorem hanc utilitatem rationabili. de
causa negligat, seu saltem efficaciter non curet; etenim, ut
superius vidimus, quamvis major gratia proveniret infantibus
recens bapüzaüis ex collatione confirmationis et Eucharistiz,
Ecclesia tamen veterem illam disciplinam justis de causis im-
mutavit; id ipsum dicatur de communione sub utraque spe-
cie, licet disputent inter se theologi, num ex ea gratiam ali-
quam accidentalem fideles consequerentur.

2909

328. Ad "m, Dist. Et hec omnia aliquam congruentiam pro
communione liturgica ostendunt, cozc. ejusdem preceptum,
neg. aque hec omnia, magno eruditionis apparatu congesta,
non evincunt, nisi aliquam ' congruentiam communicandi in
Missa. Quod si in nonnullis lhturgus verba reperiuntur, quie
id precipere videntur, plerumque in iis solum sermo est de
participatione Sacramenti, minime vero de cómmunione in
ipso Sacrificio. Quo fit, ut adversarn nostri im. plerisque suis
argumentis a Sacrificii ratione ad participationem Sacramenti
fallaciter transeant. Hzc praeterea argumenta disjecimus in re-
futatione Protestantium superiori propositione; unde non est
cur diutius in iis immorari debeamus.

PART. II. CAP. IIl. DE MATERIA, FORMA, ETC.

CAPUT Ill.
DE MATERIA, FORMA ET-MINISTRO SACRIFICII EUCHARISTICI.

329. Cum illud proprium 5101 vindicet Eucharistia, ut sit
Sacramentum et Sacrificium, eadem proinde est materia et
forma tum Sacramenti tum, Sacrificu.. Ad. formam quod atü-
net, declinatis quistionibus scholasticis: an scilicet Christus
sola voluntate, an vero verborum prolatione panem ac vinum
commutaverit in Corpus et Sanguinem suum ; item, an verba,
qui in canone praecedunt vel subsequuntur consecrationem,
ad ejus essentiam pertineant; his, inquam, declinatis concer-
tationibus, que certe non. magni videntur momenti; nos cum
communi ac certa sententia asserimus, formam essentialem
tum Sacramenü tum Sacrificii consistere in illis verbis: Hoc
est Corpus meun, ex Hic est Sanguis meus, seu caliz San-
guinis inei 1). «ἴῃ hoc. consentiunt Patres omnes sive graeci

1) Nonnulli perperam existimarunt
Graecos et Orientales credere, non ver-
bis ipsis Christi Domini, sed precibus
quas in Missa fundit sacerdos posi re-
cilata verba ipsius Christi, ad invocan-
dum Spiritum Sanctum, ut illabatur in
sacra dona, eaque commmutet , convertat,
eic. acceptam referendam esse ipsam
immutationem, qua panis et vinum in
Christi Corpus et Sanguinem convertun-
tur. 118 inler ceteros Le-Brunius et Re-
naudotius. At certum est Graecos pro-
fessos fuisse in Concilio Florentino sess.
ult. eandem esse de efficacia verborum
Christi fidem Grzcorum et Latinorum;
nempe non hominum orationibus, sed
Christi verbis Sacramentum perfici, Qua-
re Card. Bessarion nomine totius Eccle-
si? greco conltestatus est: ,Se didicisse
a Patribus suis, ac S. precipue Chryso-
stomo, sola virtute verborum Christi pa-

nem in Corpüs, et vinum in Sanguinem
mutari, iisque solis admirandam istam

mütationem et transubstantiationem ad-

scribendam esse. Atque hoc seinper cre-
didisse, et in alterum credituros esse."
Hinc Greci restiterunt, ne hzc veritas
insereretur in decreto unionis, eo quod
in ignominiam Grecorum ejusmodi in-
sertio cessura esset, Armenistamen in-
structionem fidei petentibus Eugenius rv
statuit: ,,Forma hujus Sacramenti sunt
verba Salvatoris, quibus hoc confecit."
Id ipsum declaratum est a Conc. Triden-
tino sess. XII, Cap. rmi.

Ex his 'consequitur, non ob aliam
causam preces illas, quibus invocatur
Spiritus Sanctus, apud Orientales reci-
tari, quam ad majorem declarationem

illius mutationis, qux per Christi verba

jam effecta fuerat, ut pluribus exemplis
oslendi possel. €f. de hoc argumento

236

sive latini, qui praterea in eo conveniunt, quod Christus in
conficienda Eucharistia verbis usus sit, quz 1n Evangelio re-
feruntur.

390. Circa materiam omnes tenent eam in solo pane triticeo
et vino de vite consistere. Verum quzestio agitatur inter Gra-
cos schismaticos et Latinos, an valida materia censendus sit
panis azymus? Latini fatentur, perinde esse quoad valorem
Eucharistiam conficere sive in. pane azymo, sive in pane fer-
meníato; Graeci vero contendunt non valere consecrationem,
nisi in solo pane fermentato. Sic etiam, Protestantes omnes
cum Catholicis consentiunt, vinum de vite validam esse ma-
teriam Eucharistie ; ast rejiciunt et. impugnant praxim .Ec--
clesie admiscendr paululum aque in calice.

391. Hx controversie magno olim animorum estu agitatze
sunt, ast vix nunc non obsoleverunt. Siquidem ad panem
quod spectat azymum aut fermentatum, vix qui stupidus non
Sit ex Graecis adhuc litem. movere audet, quod ex diversitate
hac accidentali valor pendeat Sacrificu. eucharistici. Protestan-
tes vero circa aque immixtionem jam pariter recesserunt a
majorum suorum impotenti furore, et ultro Jam nobis dant ex
Christi exemplo hunc ritum fuisse ab Ecclesia receptum. Ne
tamen videamur penitus praetermittere hec argumenta, qua
tantum olim excitarunt fragorem, paucis complectemur, quz
ad has quszstiones spectant.

.932. De ministro lis viget inter Protestantes et Catholicos,
eo quod illi contendant, fideles omnes baptismi vi ministros
esse Eucharisüz. Verum de ea controversia agendum nobis
erit in Tract. De Sacramento Ordinis. Hic potius eos neote-
ricos persiringemus, qui autumant, fideles omnes adstantes
Sacrificio non secus ac sacerdotes, vere et proprie dictos ac
immediatos esse offerentes, immolatores et sacrificatores 1),
nec in alio differre laicos in hac actione a sacerdote affirmant,
quam in consecrandi potestate, quz soli competit sacerdoti,
in quo se a Protestantibus secernunt. Synodi demum Pisto-
riensis doctrinam refellemus circa .specialem Sacrificii applica-
tonem pro singularibus individuis, quam fieri posse temere
synodus inficiatur. i;

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

prolixam dissertationem Joan. Benedicti vehemens etacris adversus homines bene

S. J. qui sic inscribitur: De augustis-
simo Eucharistie Sacramento antirrheti-
con adversus H. P. Le-Brunum ei Euse-
bium Renaudotium, que extat in TAe-
sauro Theol. Zacharie tom. x, pag. 525
et seqq. Ea tamen mihi videtur nimis

adeo de veritate catholica meritos.

1) Ita passim Janseniani, quibus, ut
videbimus, more suo adhaesit synodus,
Pistoriensis ; nec non Nannaronius, qui
priterea et illud addit, hanc doctrinam
ad fidei dogmala spectare.

PART. IL. CAP, III. DE MATERIA , FORMA, ETC. 237

PROPOSITIO I.

Panis iriticeus, sive azymus sif , sive fermentatus, est mna-
teria valida Sacramenti et Sacrifica eucharistici.

.983. De fide est, ut constat ex Concilii Florentini decreto,
in quo utriusque Ecclesie orientalis et occidentalis. Patres:
Definimus itezin , inquiunt, im azymo sive fermentato pane
triticeo Corpus Christi veraciter confici 1).

994. De pane fermentato, uti praemisimus, nemo est qui du-
bitet; restat igitur, ut ostendamus, vere confici Eucharistiam
etiam in pane azymo. Jam vero id in primis conficitur exem-
plo ipsius Christ. Pro certo enim sumimus, Christum po-
stremo anno vite suz pascha judaicum celebrasse, secus ac
contra sensum totius antiquilatis, "atque Ecclesie universe,
immo contra apertam Scripturarum auctoritatem nonnulli ar-
bitrati sunt 2), quorum sententiam merito Benedictus XIV,
nimis audacem appellat 3). Sane vix jam est, qui eam ad-
struat inter Catholicos. Quo posito, sive dicamus Christum
eo anno Pascha celebrasse die praecedenti eum, quo Judaei
celebrarunt, ut praeter Paulum Burgensem tenent Jansenius
Gandavensis *), Maldonatus 5), Petavius 9), Natalis Alex. 7) alii-

ape non pauci; sive asseramus, ut plerique volunt, eodem
ie cum Judais Christum Pascha manducasse, in utraque

1) Apud Harduin. Acta Concil. tom.
iX, Col. 986,

2) Christum Dominum pascha legale
celebrasse jam s:zc. ir inficiatus fuerat
Marcion quem confutat S. Epiphanius,
Heres. 42. Marcionem in hac sententia
secutus est sec. vr, Joan. Philoponus
eutychiano errore infectus de quo lo-
quitur, ejus tamen nomini parcens, Pho-
tius Biblioth, cod. 115 et 116. Cum vero
sic. ΧΙ Controversia exarserit Graecos
inter et Latinos, azymusne an fermen-
tatus panis sit, in quo Eucharistia con-
fici debet, nonnulli Greci, quos com-
memorant Theophylactus et Euthymius
in S. Joannem, eandem sententiam am-
plexi sunt, universa Ecclesia greca re-
clamante. Latini ad hec usque tempora
unanimes fuerunt in sententia affirma-
tiva, donec Nicolaus de Villa Gagnonis
eques Hierosolymit. et Hieronymus Vec-
chietto Florentinus ceperunt paucorum
illorum Graecorum sententiam propu-
gnare. Obscura tamen jacuit usque ad
Bernardum Lamy oratorianum, qui in
op. Harmonia et concordia quatuor Évan-
gelistarum , an. 1689, multiplici erudi-
iione eandem opinionem adstruere nisus
est, ac pluribus iterum confirmavit ad-
versus suos impugnatores in dissertatio-

nibus, quas an. 1697, vulgavit sub ti-
tulo, Continuatio tractatus historici de
veteri Judeorum Paschate. Huic. dein-
ceps adstipulatus est opinioni Tourne-
mine in thesibus, quas Lutetie propu-
gnavit; Calmet Dissert. De Paschate, sa-
tis ostendit se Lamy sententie suffra-
gari. Verum reliqui omnes, quot&quot
hzc studia profitentur, ejusmodi senten-
tiam acerrime impugnarunt, inter quos
eminent Tillemontius not. 26, ad vitam
J. €C.; Honoratus a S. Maria Observat.
saper critic. tom. ir, lib. 4, diss. 6, Wi-
tasse De sacram. Eucharist, sect. 4.

3) In op. De festis, lib. 1, cap. 6, n. 7.
Suarezius vero eidem .Heresis notam
inussit Za im part. S. Th, Q. L, art. 9,
sect, 3. Ast ulterius quam par esset,
progressus est, in ejusmodi censura,
etenim ut sapienter monet Card. Gotti,
priusquam propositioni cuipiam hzreseos
notam inuramus, judicium Ecclesiz ex-
pectandum est. Cf, Bened. xiv, loc. cit.

4) Comment. im concord. KEvangelic.
cap. 128.

5) In cap. xxvr, Matth. v. 2.

6) Lib. 12, De doctrina temp. cap. 15
et seqq. :

7) Diss. xti, in sec. xt et xir.

2438

hypothesi, ipse debuisset juxta legis Mosaice ordinatio-
nem in azymis celebrare , ideoque et in azymis conficere
Eucharistiam, cum lex aperte dicat: I» die primo non erit
fermentum in domibus vestris 1). Christum autem hac die
prima azymorum pascha legale celebrasse , tres testantur
Evangeliste : Matth. XXVI, 17: Prima autem die azymorum
accesserunt discipuli ad. Jesum dicentes: ubi vis paremus
libi comedere pascha. Marc. XIV, 12: Ef primo die azy-
irum, quando pascha ànmolabant; Luc. XXII, 7: Venit
autem dies azymorum in. qua necesse erat occidi pascha.
Cum ergo prima azymorum die Christus pascha celebraverit
et instituerit Eucharisuam, nullus remanserat panis'fermen-
tatus, in quo potuerit eam conficere, adeoque in pane azymo
illam consecravit. |

995. Pro sententia catholica tot insuper habemus testes, quot
ex antiquis scripserunt, Christum in azymis celebrasse,. qui
omnes prorsus sunt Ecclesie Patres tum graeci tum latini,
uamvis fortasse sit quzedam inter eos discrepantia circa diem ?),
ob difficultatem conciliandi. S. Joannem cum Evangelisus re-
liquis, de qua postea agemus. Jam vero si Patres unanimiter
censuerunt, Christum instituisse Sacramentum οὐ Sacrificium
eucharisticum in azymis, pro certo profecto tenuerunt azy-
mum panem esse idoneam hujus Sacramenti et Sacrificii ma-
teriam. | |

396. Accedit usus, isque antiquissimus, adhibendi panem
azymum ἴῃ Ecclesia occidentali, ad conficiendam Eucharistiam.
Quamvis enim non ingrediamur questionem criticam a viris
doctissimis agitatam utrum nempe novem prioribus Ecclesie
seculis in Ecclesia latina usus obtinuerit consecrandr in. solo
pane fermentato, ut vult Sirmondus 3), an vero in solo azymo,
ut Ciampinus 53), Mabillonius 5), aliique contendunt; an deni-
que promiscuus saltem fuerit utriusque panis azymi ac fer-
mentati usus in eadem Ecclesia occidentali, ut prae ceteris
vult Card. Bona, cujus sentenüs jam plerique eruditi viri cal-
culum adjiciunt 9), tamen nemo sobrius negabit, monumenta
non obscura in antiquitate reperini ex quibus constet, Eucha-
ristiam non raro fuisse confectam in pane azymo apud Ec-
clesias occidentales. Nam in Conc. Tolet. XVI, can. VI, pre-
scribitur; μέ zon aliter panis in altari Domini sacerdotali

TRACTATUS, DE. EUCHARISTIA.

5) Disseriatio de pane | Eucharistico

1) Exod. xi, 15.
asymo ac fermentato. Paris. 1671,

2) Cf. apud Bellarm. De Euchar. lib.

6, cap. 7 et seqq.

3) In opusc. Disquisitio de axymo, an.
1651; inter ejus opp. edit. Paris, 1696,
tom. 1v, pag. 513 et seqq.

^) De perpetuo asymorum usu. in. Ec-
clesia latina, vel saltem romane. Romae
1688.

6) Cf. Propileum seu premonitionem
Roberti Sala ad caput 23, libri primi
Herum liturgicar. Card. Bona, Auguste
Taurin. 1749, tom, ir, part. rm, pag. 111
et seqq.

290

benedictione sanctificandus proponatur, nisi integer οἱ ni-
lidus, qui ex studio fuerit preparatus: neque grande ali-
quid , sed 1nodica tantum oblata, secundum quod Ecclesia-
stica consuetudo relentat 1). Ostendit porro Mabillonius tum
ex usu Mozarabum et Gothorum, tum ex opusculo Edelfonsi
Episcopi, hec verba nonnisi de solo pane azymo intelligi posse 3).
Id ipsum evincunt, qua de oblatis in ferramento characterato
coctis ad usum Sacrificii memorat S. Udalricus 3). Alcuinus
qui initio sec. IX obiit, testatur, quod panis, qui in Corpus
Christi consecratur, absque fermento ullius alterius in-
fectionis debet esse mundissüinus *). Que non possunt intel-
ligi nisi de solo pane azymo. Atque ut cetera monumenta
omittam, quz recoli possunt-apud citt. auctores, in. Missa
ambrosiana, quam Pamelius cum codice Mss. melioris note
contulit et vulgavit, hic titulus legitur: Oblatio panis azymi
cum patena facienda 5). Hujus Misse auctorem. Walafridus
Strabo agnoscit S. Ambrosium 9), at eam S. Ambrosio esse an-
tiquiorem, et ab apostolica traditione repetendam ostendit Cl.

PART. II. CAP. III. DE MATKRIA, FORMA, ETC.

Mazzuchelli prefectus bibliotheczee Ambrosianz ?).
3397. Juverit. propterea concludere, Christum in azymo cer-
tissime Eucharistiam confecisse, quin tamen praeceptum dede-

1) Apud Harduin. Acta Concil, tom.
nl, col. 1796 et seqq. Celebratum autem
est hoc Concilium an. 693.

2) Dissert. cit. cap. 8, pag. $85 et
seqq.

3) Lib. 1, Consuetudinum | Cluniacen-
sium, cap. 40, scribit: ,,In quinquagesima
solere apponi ea, qui in ferramento
characterato de conspersione farinz te-
nuissim: fiunt, et ab hoininibus roma-
ns lingus 20u!e , a nostratibus appel-
lantur ob/ate." Porro has oblatas in
usum Sacrificii adhibitas esse constat
ex epistola 52, Eginhardi qua Vicedo-
mino aliisque fidelibus pricipit , .,ut
eulogias priparari faciant secundum con-
suetudinem: sicut solet homo ad opus Do-

mini facere.? Vixit Eginhardus sub Ca-

rolo M. ejusque filio Ludovico Pio; ea
proinde state, hostiz intra ferrum cha-
racteratum et absque fermento fiebant,
ltem in lib. 2, De miraculis S. Waudre-
gesili Abbatis cap. ult. legitur quandam
sanctimonialem seu devotam feminam,
qua meritis,ejusdem Sancti an. 891 sa-
nata fuerat, ,,05tatas quas oblatura Do-
mino in crastinum erat, formasse ;? tum
accessisse ad ignem, et ,,Ferrum, quo
comprimendz ac decoquendze erant ob-

. late? arripuisse. Item sancta Radegun-

ἐμ. “

dis regina sac. vr, ut refert Venantius
Fortunatus; jam facta sanctimonialis,
»more S. Germani in quadragesima fru-
mentum sua manu commolebat, et exin-

de oblationes suis manibus faciens locis

-venerabilibus incessanter dispensabat."

Id ipsum legitur de matrona romana in
vita S. Gregorii M. Cf.. Mabillon. loc.
cit. Ex his, aliisque plurimis documen-
lis, qua ex sac. v, vr, vir, etc. referr
possent, arguitur stupiditatis et insci-
lie. Wegscheider qui ὃ. 176, magna se-

.curitate scribere non dubitavit in nota

d): ,Pro azymis, a Christo adhibitis,
Ecclesia antiquior diu pane fermentato,
sec. vir et ix autem Ecclesia occiden-
talis primum non fermentato usa esse
videtur, neque tamen constanter ante
SiC. XI, quo greca quidem Ecclesia pa-
nis fermentati usum retinente, py/acen-
tule iste orbiculares, ποσί oblati dictae
ceperunt usurpari? Attamen Mabillonius
profert numismata cusa sub Cariberto
Rege Francorum an. pnLxr, qui pra se
ferunt imaginem calicis et hostiol: ro-
tunde, quales nostre sunt. Cf. cap. 8,
pag. 70 et 71.

4) Epist. Lxix, edit. Chesnianz.

5) Apud Mabill. op. cit. pag. 59.

6) Lib. De rebus ecclesiasticis, cap. 22.

7) Cf. Osservazioni éntorno.al saggio
storico - critico del rito Ambrosiano del
P. Fumagalli Cisterciense, fatte da Pie-
tro Mazszuchellà gprefetto «elle biblioteca
Ambrosiana. Milano 1828, ubi ostendit,
S. Ambrosium liturgiam quie ante ipsum
viguerat in Ecclesia. Mediolanensi, so-
lum auxisse pref«tionibus, collectis, etc.

2^0 TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

rit, ut in solo azymo consecraretur; ut enim loquitur Alge-
rus: Quamvis Christus de azymo pane Corpus suum fe-
cerit, forsitan non quia res, qua fiebat, hoc exigebat, sed
Vine cena, in qua hoc factum est, panem alium non exhi-
bebat, panein. tamen fermentatum non prohibuit 1). Res pro-
pterea est disciplinaris usus alterutrius panis, atque Ecclesi

auctoritati subjicitur, qua pro diversis temporum, locorum ac.

rerum adjunctis diversum usum adscivit. Is idcirco usus sancte
custodiendus, qui in Ecclesia in qua Eucharistia conficitur,
obtinet, prout prescriptum est in Concilio Florentino 2), nec
possunt aut debent Latini incusare Graecos, quod in fermen-
tato consecrent; nec possunt Greci Latinis crimini vertere,
quod conficiant in azymis, multo vero minus possunt reJicere
azymos tanquam materiam Eucharisüs conficiende ineptam
ac illegitimam,
DIFFICULTATES,

»
*

398. I. 0bj. 1? Chrisu exemplum consecrantis in pane azymo
non juvat causam Latinorum, cum longe probabilius sit, Chri-
stum eo anno pascha legale non celebrasse, uti ex Evangelio
S. Joannis non obscure colligitur. Nam cap. XIII, 1 et seq.
legitur: Ante diem festum paschae, sciens Jesus, quia venit
hora ejus ... cena facta, etc.; cap. XVIIL, 28, refert Evan-
gelista, Judzos non introisse in praetorium, 2e contaminaren-
tur , sed ut ianducarent pascha, et cap. XIX, 1^, subdit:
Erat autem parasceve Pasche, id est, vigilia, cum Pilatus
morü Christum addixit; v. 31 proinde prosequitur: Jude:
ergo, quomiam parasceve erat, ut non remanerent in cruce
corpora sabbato (erat enim magnus dies ille sabbati), roga-
verunt Pilatum , ut frangerentur eorum crura el tolleren-

fur. Siigitur ante diem festum paschze Christus cenam cele--

bravit, 51 in vigilia pasche crucifixus est, patet aut Christum
nullo modo pascha legale celebrasse, aut die saltem prace-
denti pascha manducasse, adeoque cum panis fermentatus ad-
huc in usu fuerat, Eucharistiam instituisse. Hoc vero confir-

matur ex eo, quod cum Christus Joan. XIII, 27, dixisset Judz :

proditori: Quod. vis facere, fac citius, Apostoli hec verba in-
tellexerint de jussione a Christo facta, ut ea Judas emeret,
que opus erant ad diem festum. Quse interpretauo locum
non habuisset, si dies paschatis Jam esset inceptus. 2" Ac-
cedit, quod si Christus reipsa: comedisset pascha pridie mortis
suse, morti datus fuisset ipso die festo, eodem die fuisset e

" .
1) Lib. πὰ, De Sacrámento Corporis εἰ fermentato pane triticeo, additur: »Sa-
Sanguinis Domini. cap. 10. cerdotesque in alterutro ipsum Domint

2) Apud Harduin. loc. cit., ubi post- Corpus conficere debere, unumquetnque -

quam definitum est a Concilio, veraci- scilicet juxta sux Ecclesie, sive occi-
ter confici Eucharistiam in azymo sive dentalis, sive orientalis consuetudinem.

Ἄρες...

PART, II. CAP. III. DE MATERIA, FORMA, ETC.

251

cruce depositus, a quibus profecto die festo celeberrimo ab-

horrebant Judai juxta legis prescriptum. Ergo.

339. Resp. Neg. ant. Ad allatas porro probationes reponi-
mus, optime conciliari tres priores Evangelistas cum Evange-
lista Joanne, si dicamus, Christum celebrasse pascha judaicum
in primis vesperis diei festi paschalis, qui est dies XIV mensis
Nisan, id est, ad occasum diei XIII. Cum enim dies festi Ju-
diorum incipiant a primis vesperis diei precedentis, expleto
Sacrificio jugi vesperüno, ut lex ferebat !), potuit Christus le-
galiterjidie XIV, qui incipiebat ἃ primis vesperis, immolare
agnum paschalem in templo juxta talmudicam traditionem 3), et
post solis occasum comedere cum discipulis suis in cenaculo 3).
Hac ratione omnia bene componuntur: ac 1* quod Christus vere
eo anno celebraverit pascha judaicum, ut tres referunt Evan-.
geliste; 2" quod ipsum preterea celebraverit in azymis, prout
a Mose prescriptum fuerat 5); 9" et celebraverit illud. nihilo-
minus anfe diem festum paschae, ut scribit S. Joannes, et quod
consequens est, vere Judai non introierint in Prztorium Pilati
ne contaminarentur , sed ut manducarent pascha adhuc ah
ipsis immolandum in secundis vesperis ejusdem diei XIV, post

1) Quodlibet Judzeorum festum cele-
brari debet ante finem vigilie , seu
diei precedentis, cujus partem adjicere
diei festo Hebrzi dicunt «ddere profa-

U"rpn oy own "ow

Hac detractio diei praecedentis fieri
potest duabus horis ante solis occasum,
seu ut loquuntur rabbini , constare
potest duodecima parte diei civilis seu
astronomici. Ita Maghen-David in QraAA-
Hhayim, n. 261, ὃ. 2, R. Joseph. Karo
in Ba-yit- Hhadasch , aliique passim.

Neturbaretur holocaustum juge, quod
immolabatur hora secunda cum dimidio
post meridiem, et offerebatur hora ΠῚ
cum dimidio , vetitum erat Hebrzis
ante id temporis aliud Sacrificium of-
ferre. Hinc eo expleto incipiebat immo-
lari in templo agnus paschalis, «d ve-
speram, ut dicitur in Scriptura. Die
porro xrv, mensis Nisan, ut tempus
sufficiens haberetur ad hanc immola-
lionem a tribus societatibus faciendam,
juge sacrificium offerebatur integra hora
maturius quam moris esset, ut traditur
in Talmude fol. 55 et 6*1, in tract. Pe-
sachim in Mischna, cap. 5, δῇ. 1- 5.

2) Nam dies xiv, erat dies festivus ,
seu ut dicebatur, /estwm introductionis.
Hoc porro festum, ut c:ztera omnia
apud Judaos incipere debebat a primis
vesperis. Quo tempore cautum erat ne
quid operis servilis perageretur, sed
insuper ne in ulla Judiorum domo pa-
nis fermentatus inveniretur, ut traditur

T.^V HH.

yum sacro :

in Talmude tract. cit. Pesachim, cap. 1
$. 1, quod repetit Maimonides tract,
De fermento et azymo, cap. 2. Ab his
ipsis primis vesperis incipiebat obliga-
tio immolationís agni paschalis, exinde
provenit prohibitio, ne quis eo die ab-
scederet ab urbe Hierusalem, etiam
summo mane, committendo se itineri
ac sic exponeret se periculo non cele-
brandi pascha cum caeteris, et cogere-
tur illud transferre in mensem proxime
sequentem. Hinc si Lex determinat ho-
ram immolationis agni paschalis, cum
Sol ad occasum vergit, unice id est,
ut diximus, ne impediretur juge sacri-
ficium. Ita in Talmude tract. Pes«chim,
fol. 58, in Mischna, cap. 5, ὃ. 1.

3) Quamvis agnus paschalis ante so-
lis occasum immolaretur, non poterat
tamen manducari nisi noctu, et debe-
bat absolvi heec comestio ante mediam
noctem. Comedebatur vero in privato-
rum domibus intra ambitum Hierusa-
lem. Talmud. loc. cit fol. 26, 89, 120, -
et Zebahhim in Mischna, cap. 5, $. 8.
Hinc Christus Dominus agnum pascha-
lem manducavit vespere facto, in qua-
dam domo ad hoc electa in Hierusalem.

4) Exod, xir, 15: Septem diebus «zy-
ma comedetis; àn die prima abolebitis ,
auferetis Y AUD fermentum a. domibus
vestris. Cf. etiam ib. v, 8-11. Aufereba-
tur vero fermentatum, ut diximus, a
primis vesperis diei xiv, seu in secun-
dis vesperis diei xrrr.

2. TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

expletum juge Sacrificium vespertinum; ἢ" quod fuerit idem
dies parasceve pasche, quatenus ante has secundas vesperas
omnia gesla sunt, quae referuntur in Christi passione, ac de-
buerint deponi corpora e crucibus, cum ex lege eadem die se-
pulturze mandari deberent 1), 5* quod demum recte potuerint,

uz dicta fuerunt Judae a Christo Domino, Apostoli interpretari
᾿ emptione eorum, quz necessaria erant ad diem festum,
nempe azymorum, qui post pascha celebrabatur die sequenu,
nempe XV mensis Nisan 2); 6" quod non cogamur admittere,
Christum aut cruci fuisse affixum, aut ab ea depositum die 1050
solemnissimo azymorum, qui confundi non debet cum die ipsa
immolationis agni paschalis, qua pridie illius diei in primis ve-
speris communiter fieri solebat. Ipsa Judaeorum traditio habet,
Christum fuisse crucifixum in vigilia paschaus 3). Ruunt pro-
pterea Grecorum adversus Latinos difficultates 1).

340. IL Οὐ). 15 Azymus non est verus panis, sed aridum
lutum ex farina; at vero panis, qui a Christo fuit consecratus,
dicitur ἄρτος (artos) , id est, elevatus, quod fit vi fermenti,
cujusmodi etiam erant panes a Melchisedech oblati, Christus
autem fuit sacerdos secundum ordinem Melchisedech. 2? Ve-
rum, dato etiam, quod Christus in azymis consecraverit, non
exinde sequitur, posse nos in azymis Missam celebrare; usus
enim azymorum spectabat ad legalia, quibus Christus cecono-
mie gratia se subjecit, jamvero per Christi mortem legalia pri-
mum mortua, deinde morlüfera evaseruni; sane nemo licite
nunc se circumcideret, quamvis Christus fuerit circumcisus.
3^ Hinc soli Nazarzi, Ebionite , nonnullique alii judaizantes hz-
retici in azymis consecrarunt, a quibus, ut Christiani se secer-
nerent, in solo fermentato consecrabant Eucharistiam. !? Ac-
cedit, Apostolos eorumque primos successores in. domibus
privatis et furtim, saviente persecutione obtulisse Sacrificium,
nec verisimile est eos habuisse in promptu azyma multitudini fi-
delium distribuenda. 5? Sane populus, qui offerebat suam Sacri-
ficii partem in pane, eum, prout vulgo adhibebatur, offerebat
consecrandum; panis vero hic erat fermentatus. 6^ Hinc Patres

passim vocant pagea communem , et usitatum , panem eucha-

1) Deut. xxr, 23.

2) Festum azymorum, quod costan-
ter in diem xv mensis Nisan incidebat,
erat celeberrimum. €f. Exod. xu, 15.

3) ita in Talmude tract. cit. fol. 43.
Et fol. 67, expresse dicitur Jesum Na-
zarenum cruci affixum esse iz vigilia
Paschatis ΓΙ 23y2. Traditio praeterea
constans synagogs est, hanc vigiliam
paschatis incidisse in diem veneris. Sic
auctor libri TA4oledot Jesciu, qui loquens
de Christi morte scribit : Erat eadem
hec dies et parasceve Paschatis, et si-

mul sabbati parasceve ; a"ny onn mw
nmn ὨΞΦῚ ἢ) mn ΠΡ Cf apud
Wagenseilium , Teí« ignea Satance, Al-
dorfii Noric. 1681, pag. 18.

4) Hanc explicationem acceptam re-
fero Cl. Drach. qui profecto in iis qua
spectant ad ritus gentis sua, ceteris
est preferendus, ac preterea ob eru-
dilionem suam notissimus est in repu-
blica literaria; qui sibi proposuit ejus-
modi explicationem peculiari disserta-
tione illustrare,

243

risticum, seu panem, ex quo conficiebatur Eucharistia. 7? Con-
cilium Trullanum vetat, 2e cferici aut laici comedant azyma
Judeorum 1). 8" Azyma sunt signa doloris, Eucharistia autem
letitie maxime. Ergo. |

94. Resp. ad 1", Neg. In communi enim sstimatione ve-
rus panis est in azymis non secus ac in fermentato, cum ejus
substantia in mixto farinze et aque igne subacto consistat. Apud
non paucas antiquiores nationes per plura secula usu obtinuit
panis absque fermento confectus ?). Scriptura sexcentis in locis
&que vocat panem sive azymum sive fermentatum; ex. gr.
Judic. VI, 20, de Angelo legitur, quod £etigit carnes et panes
azxymos. Nibil porro refert, quod panis a Christo adhibitus
vocetur ἀρτος. cum notum sit voces, qua in usu sunt, longe
alia significatione sepe usurpari ab ea, quam postularet ety-
mologia, ut pluribus exemplis facile ostendi posset, si opus
esset. Sane Luc. XXIV, 30 et 36, vocatur ἄρτος panis, quem
Christus post resurrectionem suam accepit ac fregit, et in cujus
fractione duo discipuli eum cognoverunt. At certum est ilium
panem fuisse azymum, cum hoc factum contigerit diebus azy-
morum. Oblatio demum Melchisedech figura fuit, qua adim-
pleta est sive in pane azymo, sive in pane fermentato: ut prz-
teream adversarios gratis assumere panem, quem Melchisedech
obtulit, fuisse fermentatum. Unde hoc sciunt?

342. Ad 2", Dist. Mortua, imo mortifera evaserunt legalia,
qui cum professione christiana componi non poterant, cozc.
omnia prorsus, 2299. Nam absünentia a sanguine et suffocato
etiam pertinebat ad legalia, attamen ab Apostolis retenta est,
et per plura secula in Ecclesia perduravit. Id ipsum dicatur
de pluribus usibus; qui a veteri synagoga in Ecclesiam chri-
süanam pervenerunt 3). Itaque illa sola legalia abolita sunt,
qua cum christiana professione consistere non poterant, cujus-
modi erant, quz Christi adventum et gesta przfigurabant, aut
qua professionem judaismi includebant, ut circumcisio. Usus
autem azymorum est ritus indifferens, qui bonus aut malus

PART. II. CAP. III. DE MATERIA, FORMA, ETC.

culis, juxta adversarios, Apostoli eo-

1) Can. xr.

2) Ciampinus op. cit. De asymo et
fermentato, cap. 2, plura congessit te-
stimonia tum medicorum tum histori-
corum, quibus ostendit azymum sem-
per ut verum panem spectatum fuisse,
imo interdum prz fermentato commen-
datum; illius preterea usum invaluisse
per plura sz:cula in republica romana,
ita ut non solum milites, sed etiam in-
genui et cives, ipsique imperatores,
non modo Curiorum tempore, aut Fa-
briciorum, verum etiam Antoninorum,
non alio pane quam azymo vescerentur.
Quare si duobus prioribus Ecclesiz 8ῶ-

rumque in sacerdotio successores ad
conficiendam Eucharistiam . utebantur
pane, qui pro opportunitate presto
erat; cum constet utrumque panem in
usum fuisse, in utroque promiscue eos
confecisse consequens est. Sed cf. eun-
dem Auctorem loc. cit.

3) Ex práxi Judeorum profluxit mos
edificandi templa, qua versa essent ad
orientem, orandi preterea facie ad orien-
tem versa, alieque quamplures consue-
Ludines provenerunt de quibus mentio
fit apud veteres scriptores.

16 *

241

esse potest, juxta animum seu intentionem eum adhibentis. Jam
vero nunquam Ecclesia azyma adscivit animo judaizandi.

343. Ad 3", Dist. Et heretici illi ex prava animi disposi-
Lione ita se gesserunt, ac merito propterea ab Ecclesia pro-
scripti sunt, cozc. praecise ut Christi exemplo magis se confor-
marent prout przstitit Ecclesia, 2eg. Responsio patet ex modo
dictis 1). Illi enim haretici animo judaizandi non solum pane
azymo in mysterüs celebrandis utebantur, sed preterea totam
legem judaicam conjungere satagebant cum religione christiana,
eamque conjunctionem necessariam esse ad salutem profiteban-
tur. [d ipsum dicatur de hzreticis monophysitis, qui perhiben-
tur in azymis confecisse ad unitatem nature in Christo signi-
ficandam. lsti enim omnes re in se bona ac indifferent abute-
bantur. |

344. Ad m, 5m et θαι, "Trans. Nec enim nos contendimus,
nunquam aut Apostolos aut eorum successores in pane fermen-
tato consecrasse; imo dicimus verisimilius pro opportunitate :
tum in azymo, tum in fermentato, ab iis Sacrificium oblatum
fuisse, cum uterque panis idonea materia sit ad. consecratio-
nem. Ádepta demum pace, in diversis Ecclesiis diversus ritus
obtinuit, donec cogitatum esL de uniformitate ritus in Ecclesiis
preserüm occidentalibus introducenda, ac usus panis azymi
universalis factus est, utpote qui sit candidior, minus fragmentis
obnoxius et propius accedens ad exemplum ipsius Chrisu , qui
tali pane, ut vidimus, in conficienda Eucharistia usus est ?).

3/13. Ex his pariter difficultas diluitur ex voce fermenti de-
ducta, qua usi sunt Romani Pontifices Melchiades, Siricius. ac
Innocentius I, loquentes de oblationibus, quas ad absentes mit-
tebant 3). Res enim reducitur ad quaestionem criticam, circa
quam eruditi viri in varias sententias abierunt. Alii enim, inter

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) Optime S. Th. p. 3, 4. 7t, art. ἢ,
ad 2"; ,Conficientes, inquit, ex azyuio
non intendunt ceremonias legis servare,
sed conformare se institutioni Christi.
Et ideo non judaizant, alioqujn et ce-
lebrantes in pane fermentato judaiza-
rent: quia Judai panes primitiarum
fermentatos offerebant."

Plures scholastici existimarunt, utram-
que Ecclesiam graecam et latinam ab
initio usam esse in consecratione pa-
nibus azymis exemplo Christi, qui in
azymis consecravit: postmodum vero
supervenisse hzresim Ebionitarum, qui
docebant, legalia precepta simul cum
Evangelio servanda esse, ideoque in
mysteriis azymo pane utebantur. In eo-
rum porro detLestationem universam Ec-
clesiam orientalem et occidentalem, re-
jectis azymis, fermentatum panem ad
mensam Domini adhibuisse. Demum,
ila haresi profligata, latinam Eccle-

siam ad pristinum. morem azymorum
rediisse, Grxcis receptam ea occasione
fermentati consuetudinem retinentibus,
Jam vero Card. Bona, Rer. liturg. lib. r,
cap. 23, ed. Rom. $. 5, hanc historiam
relicit, utpote omni destitutam funda-
mento. Fusius vero ista prosequitur
eminentissimus Auctor in edit. Pari-
siensi Billaineana, ὃ. 6.

2) Cf. Franc. De Berlendis in op.
De oblationibus ad altare. Venet. 1743,
$. 1, n. 5 et seqq.

3) In libro Pontificali, qui sub no-
mine Anastasii circumfertur, de Mel-
chiade legitur: ,Hic fecit, ut oblatio-
nes consecrate per Ecclesias ex con-
secratu Episcopi dirigerentur, quod de-
claratur /ermentum." lbid. io gestis Si-
ricii pariter dicitur: ,Hic constituit ut
nullus presbyter Missas celebraret per
omnem hebdomadam, nisi consecratum
Episcopi loci designati susciperet de-

245

quos Baronius 1), vocem illam interpretantur de eulogiis, sive
de pane benedicto, qui coelesti pane non refectis distribuebatur
post Missam ?); ali, ut Schelstrate 3) ac Benedictus XIV 1),
eam exponunt quidem de Eucharistia, ita tamen, ut. fermen-
tum diceretur, non quod ex pane fermentato confecta fuerit,
sed quia Ecclesiis, ad quas mittebatur, ferment vim pr:staret,
eisque inter se unionis vinculum esset, sicut fermentum masse
cui commiscetur. B. Joseph Thomasius Cardinalis, ex vetustis-
simo codice membranaceo monasterii S. Galli in partibus Helve-
Lorum, in quo ordo Ecclesie Romane in prisca sua puritate
continetur, datam interpretationem ita confirmavit, ut omnem

ene dubitationem sustulerit 5).

316. Ad 7m, Dist. Prohibet Concilium Trullanum accipere
azyma a Judaeis ad comedendum, conc. ad conficiendam Eu-
charistiam , 2eg.. Nec enim in adducto canone sermo est de eu-
charistico Sacrificio, sed de familiaritate vitanda. cum Judzis :
en canonis verba: Nemo eorum, qui in. sacerdotali ordine
enumerantur, vel laicus, Judaeorum azyma comedat vel
ullam cum eis familiaritatem ineat, vel in orbis accersat,

PART. II. CAP. III. DE MATERIA, FORMA, ETC.

vel ab eis medicinas accipiat 9). | :
347. dd 8o, Dist. Azyma sub aliquo respectu sunt signa
doloris, cozc. sub omni respectu, 2eg. Utique Moses vocat

claratum, quod nominatur fermentum."
In epistola denique Innocentii r, ad De-
centium Episc. Eugubinum cap. 5: ,,De
fermento vero, quod die dominica per
litulos mittimus, superflue nos consu-
lere voluisti, cum omnes Ecclesix» no-
stri? intra civitatem sint constitute, qua-
rum presbyteri, qui die ipsa propter
plebem sibi creditam nobiscum conve-
nire non possunt, idcirco /ermentum a
uobis confectum per acolytos accipiunt,
ut se a nostra communione, maxime illa
die, non judicent separatos. Quod per
parochias fieri debere non puto: quia
non longe portanda sunt Sacramenta,
nec nos per ecemeteria diversa consti-
tutis presbyteris destinamus; et presby-
leri eorum conficiendorum jus habeant
atque licentiam." Mirum est quantum
laboraverint viri eruditi ad hiec monu-
menta illustranda.

1) Ad an. 313.

2) Non minor fere viguit inter erudi-
ios disceplatio circa eulogias, quas alii
contenderunt esse panem benedictum
diversum a pane eucharistico, alii autem
eas vere Eucharistiam esse autumarunt.
Videtur longe probabilius, eulogiarum
"omine interdum panem eucharisticum,
interdum autem et fortasse frequentius
panem tantum benedictum signiticatum
esse; non desunt certe monumenta, quie
ulrique significationi faveant. Cl, Bin-

terim op. cit, Precipua Ecclesie Christi
Cathol. mouumenta. tom. 1v, part. mr,
schol. 2, cap. 2, δ. 14, pag. 531 et seqq.
in nova explicatione can. XY Conc. Lao-
dic. de solo pane benedicto eulogias in-
lellirendas esse adstruit.

3) De disciplina Arc«n. cap. 7, art. 5,
pag. 139.

4) De Sacrific. Misse , lib. 2, cap. 20,
δ. 15 et seqq.

5) €f. Integrum hunc ordinem, quem
primus vulgavit B. Card. Thomassius
apud Ciampinum op. cit. cap. 5, pag.
113 et seqq. qui preterea alias erudi-
torum sententias singillatim affert et di-
scutit. Posterior hac sententia, in quam
jam concedunt doctissimi viri Pagius,
Mabillonius aliique non pauci, verisimi-
lior nobis videtur. Cf. eruditum Rober-
tum Sala in annot. ad Card. Bona lib.
i, cap. 23.

6) Apud Harduin. Ac/« Conc. tom. rr,
coll. 1663. Sane Concilium Trullanum
inter ἀδιάφορα reposuisse usum azymi
ex eo aperte colligitar, quod Armenos
monophysitas, qui Eucharistiam et in
vino puro et in pane azymo conficiebant,
graviter can. 32, reprehenderit, quia
οὐνον μόνον solum viuum absque aqua
temperamento in mensa sacra oflevre-
bant, quin ullam fecerit mentionem de
azymo. Cf. Mabillon. diss. cit. De p«ne
azymo et ferment, cap. 5, pag. ^5 et seqq.

246

a, ᾿ ᾿
azymum panem affliclionis, quia ad Hebraeorum memoriam
revocabat vexationes, quas in /Egypto passi fuerant, at insu-
per argumentum erat ingentis letiti, propterea quod ab iis-
dem angustus fuerint liberati. Utrumque pariter significant
eucharistica azyma, dolorem quidem, dum recolunt memo-
riam passionis Christi, lzetitiam. vero, quia conferunt gratiam,
et amoris Christi dant pignus certissimum. Quare Apostolus
I Cor. V, δ, scribebat: Epulemur in azymis sinceritatis et
veritatis. |

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

PROPOSITIO II. |
Solum vinum de vite est materia idonea Sacramenti et
Sacrificii eucharistici.

9.8. Veteres Ebionite, et Encratite, sub sobrietatis pretextu
aquam vino suffecerunt in celebratione Eucharistize 1); Hydro-
parastate, seu ut eos vocat S. Augustinus, Aquari illos se-
cuti sunt 2); licet ex diverso principio. Non defuerunt novato-
res protestantes, qui docuerint in necessitatis casu ad confi-
ciendam Eucharistiam inservire posse ut aptam materiam, quid-
quid viniloco bibi solet 3). Ast vero ad fidem pertinet, solum
vinum de vite necessariam esse hujus Sacramentu et Sacrificii
materiam, ut patet ex decreto Eugenii IV. pro. Armenis: Ter-
lium est. Elucharistie Sacramentum , cujus materia est pa-
nis triliceus et vinum de vite.

319. Veritas autem ejus constat ex Matth. XXVI, 29, atque
ex Luc. XXII, 18, ubi vinum a Christo in coena adhibitum vo-

1) Cf. S. Epiphan. Heres. xLvr, ed.
Patav. alias xxvi, n. n; S. Augustin.
Heres. xiv; 'Theodoret. lib. r, Heretic.
fabulurum, cap. de Tatiano; MNicetam
Choniatem lib. 4, Thesauri orthod. fid.
cap. 1^, ubi Marcionitis eundem tribuit
errorem; Philastrium Brixiens. Heres.
LXXVI.

2) Loc. cit.

3) Id constat ex Beza, qui Epist. xxv,
hzc scribit: ,,Rogatus pie memori vir
D.Calvinus a fratribus qui tum in Ame-
rica erant, ubi nullus est vini usus, li-
ceretne pro vino uti in cena Domini
vel aqua simplici, qua plerumque illic
utuntur, vel alio illic non inusitato po-
lionis genere: respondit, fuisse in hoc
instituendo Sacramento consilium, ut
spiritualis alimonize, id est, sui ipsius
ποενωνέον nobis sub communis cibi ac
potus symbolis reprasentaret: ac proin-
de, si non fuisset tum in Judaea com-
munis vini usus, precul dubio alia vul-
gari potione usurum fuisse, quod ex
ipsius scopo ac consilio liquet. Itaque
nihil a Christi consilio ac voluntate alie-

num facere videri, qui non contemptu,
neque temeritate, sed ipsa necessitate
adacti, pro vino aliud in iis regionibus
usitate potionis genus usurparent. Hoc
D. Calvini responsum, ut optima ratio-
ne nixum et Christi consilio consenta-
neum, noster cetus adeo comprobavit,
ut eos superstitiose facere censuerit,
qui a vini symbolo usque adeo penderent,
ut alteram cene partem omittere mal-
lent, quam ἀνάλογον aliud symbolum, ita
cogente necessitate, usurpare." Id ipsum
tenuit Melanchthon, qui in libro De usu
integri Sacramenti, scribit, Ruthenos ob
vini inopiam recte facturos, si pro eo
usurparent τὸ ὑδρόμελε, hoc est aquana
mellitam seu medonem. Vossius pariter
hanc sententiam amplexus est, lta isti
pro suprema potestate qua pollent, seu
quam sibi arrogant, qui nihil volunt esse
admittendum, nisi quod in Scriptura
conceptis verbis continetur, quique acri-
ter insectarentur hanc sententiam in Ca-
tholicis, si ipsam adoptassent. Sed Pro-
testantibus omnia licet,

247

catur genünen. vitis, nec id diffitentur adversarii ipsi 1); con-
stat preterea ex perpetua Ecclesiz traditione et praxi. Etenim
Concilium Carthaginiense [IT, statuit: μέ nihil amplius offe-
ratur, quam ipse Dominus tradidit, hoc est, panis et vi-
num aqua micrtum ?). Eadem habent S. Jusunus 3), S. Cy-
prianus Ὁ) alique Patres, ac monumenta omnia antiquitatis
ecclesiastice. Hinc S. Augustinus scribens de Aquariis: Aquam,
inquit, offerunt in poculo Sacramenti, non illud quod omnis
Ecclesia 5). Itaque si solum vinum de vite est apta consecra-
tionis materia, ineptus erit quilibet alterius generis liquor :
nulli enim mutationi subest materia a Christo instituta. —
.950. Objiciebant Aquarii verba Christi apud Joannem VII,
97 et seqq. : S? quis silit, veniat ad ine, οἱ bibat. Qui credit
in me, sicut. dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent
aque vivet. Quibus respondebat S. Cyprianus, his verbis non
Eucharistie , sed baptismi significatum esse Sacramentum, seu
potius collationem Spiritus Sancti, prout ea exponit ibidem
ipse Evangelista.

351. Afferebant preterea exemplum quorundam Épiscopo-
rum. Verum Episcopi illi solam aquam offerebant, ne ex vini
odore in suspicionem venirent religionis christiane apud eth-
nicos, et ad mortem quarerentur. Quam ob ignaviam ?»apu-
lant a S. Cypriano, qui tamen nullam eis hareseos notam 1nus-
sit, quia non ex errore hoc faciebant, sed ex ümore 6).

352. Protestantes in proprie sententiz subsidium afferebant
decretum Innocenti VIII, quo facultatem concessisse perhi-
betur Norvegis, ut sine calice Sacrificium offerrent. Ast no-
tum est illud privilegium esse commentitium atque a Dominico
Viterbiensi, et Francisco Maldente Norvegis obtrusum, quo-
rum fraus ut detecta est, capitali pena ambo mulctau sunt,
ut refert Raynaldus 7).

PART. II. CAP. IIl. DE MATERIA, FORMA, ETC.

1) Notandum perro, verba adducta ex
Matthzo et Luca non fuisse quidem pro-
lata de vino consecrato, sed de alio po-
culo, quod ex more Hebraorum sume-
batur sub finem cene; tamen ex illis sa-
lis aperte colligitur, vinum illud, quod
Christus vocavit genimen vitis, esse de
eodem vino, quod in poculo precedente
consecraverat. Citerum ex traditione
talmudica constat, quatuor solemnes vini
calices in cena paschali bibi consuevis-
se, postquam vero quartus calix haustus
esset, usque ad diem 15 bibi amplius vi-
num non potuisse. Hinc sensus intelli-
gitur illorum verborum, qui Christus
protulit ib. : Nou bibam «modo de hoc ge-
nimine vilis, usque in diem ilum cum il-
lud bibam vobiscum novum in regno Pa-
tris mei; yempe post suam resurrectlio-
nem. Sane cum ei oblatum est de more
in passione vinum mirrhatum, noluit bi-

bere. Ex his etiam coustat, calicem il-
lum , post cujus haustum dixit Christus,
non bibam «amodo, fuisse calicem quar-
tum. Cf, Pesachim, cap 10, $. 8, in Tal-
mud. fol. 119 et seqq. ; Maimonidem Tract.
De azymis, cap.8, ὃ. 9; Moysem Kotzen-
sem, Preceptum affirmativum xL15. con-
stat propterea certissime Christum man-
ducasse pascha legale, cum omnes ser-
vaverit ritus, in eo servari ab Hebrzais
consuetos.

2) Apud Hard. Acta Conc. tom. 1, col.
967, et est canon. xxiv.

3) Num. 65.

5) Epist. LXuT, «d. Cecilium.

5) Lib. De heresib, heres, rxiv.

6) Accurate scripsit de Aquariis Christ,
Lupus in schol. ad can. xxxm, Conc.
Trullani. opp. ed. Venet. 1723, tom. rr.

4) Ad an. 1390. n. 22.

2465 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

PROPOSITIO III,

Aqua amiscenda est vino in calice offerendo.

399. Est de fide; etenim Concilium Tridentinum sess. XXII,
hunc canonem edidit: S? quis dirverit, aquam non amniscen-
dam. 6556 vino in calice offerendo eo quod sit contra Chri-
sti institutionem; anath. sit 1). Ferit porro hic canon. directe
novatores, qui accensuerunt humanis figmentis ejusmodi com-
mixtionem, aut saltem rem liberam esse autumarunt. Quam-
vis autem recentiores Protestantes jam ultro fateantur Chri-
stum aqua vinum in calice quem consecravit, permiscuisse ?)
ac totam antiquitatem ad exemplum Christi hanc praxim se-
cutam esse, tamen malunt se conformare exemplo Monophy-
sitarum et Armenorum schismaticorum, qui vinum purum in
usum Sacrificüi adsciverunt ad suum errorem de unica in
Christo natura confirmandum, quam exemplo Chrisu et Ec-
clesie Catholicz. i

.99/L. Animadvertendum tamen est, nos minime hanc aquae
immixtionem propugnare perinde ac si ad essentiam Sacra-
menti aut Sacrificii perüneret; etenim, ut loquitur Catechismus
Rom. Quamvis aque admiscende ita graves sunt rationes,
ut eam sine mortali peccato protermittere non liceat; ea
iamen, si desif, Sacramentum constare potest 3). Neque
etiam eam propugnamus necessariam ex precepto divino, quod
ex solo facto Christi desumi nequit; alias panis azymus, alia-

ue non pauca dicenda essent a Christo praecepta, quod nemo

ixerit.. Propugnamus igitur eam necessariam esse ex precepto
ecclesiastico, quod patefit ex usu nunquam interrupto ipsius
Ecclesi;, et ex pluribus canonibus, qui illud supponunt, et
ex liturgiis quz eandem adamixrtionem praecipiunt,

999. Sic determinato propositionis sensu, jam accedimus
ad ejus veritatem evincendam. Evincimus autem ex universa
traditione. Hujus siquidem testes sunt, 1* Patres antiquissimi;
nam S. Irenzeus memorat /emperaamentum calicis *), et pra-

1) Jam alias monui quod, licet ob-
jectum quorundam canonum quos edi-
dit Conc. Tridentinum sit solum disci-
plinare, cum tamen indirecte afficiat
potestatem Ecclesi: a Christo conces-
sam, ideo dogmatici sunt censendi.

2) Cf. Kuinel Comment. in lib. N. T.
historic. in Matth, xxvr, 26; qui proter-
ea affert textum ex Pesachim, fol. 117,
quem paulo ante innuimus, nempe: ,,Po-
culum tertium est poculum benedictio-
nis, cum benedicitur post cibum. Vi-
num purum infunditur, et fit commixtio
aquae in poculo. Quartum est, super

quo perficit Hallel, additque benedictio-
nem cantici: Laudentte, Domine, omnia
opera tua, et benedictus sit, qui crea-
vit fructum vitis: et postea quicquaim
non gustat (Israélita) illa nocte." Verum
in eo decipitur quod censuerit Christum
Eucharistiam instituisse post haustum
quartum peculum. Cf. etiam Vossium
disp. xxi. De sacris . dominice cene
symbolis , Vhesi vii.

3) Part. 2, cap. ^4, n. 16.

4) Lib. 4, Conc. Heres. cap. 33, n.2,
ed. Mass. al. 57,

PART. Il. 2^0

terea scribit: Quando et mirtus caliv, et fractus panis
percipit verbum Dei, fit Eucharistia Sanguinis et Corpo-
ris Christi 1); S. Cyprianus: Quando in calice, inquit, vino
aqua miscetur , Christo populus adunatur ?); eadem habent
S. Justinus, S. Cyrillus Hieros, alüque passim 3). 2? Hujus
praxis preterea monumenta certissima sunt antiquissima li-
turgie SS. Jacobi, Marci, Dasili, Cyrilli, alique orientales
omnes apud Renaudotium qui de hac mixtione aqua loquens:
Quam , inquit, 0:nes ecclesiastice Orientalium leges pra-
scribunt *); nec non Occidentales apud Le Brun, Muratorium
et Ássemanum; 3" Id ipsum constat ex Concilus Carthagi-
niensi III, Bracarensi, Trullano, Wormatiensi 5); ita. ut nul-
lum subesse possit de hac traditione et praxi dubium. 4" Con-
siat demum ex confessione, ut vidimus, recentiorum Pro-
testantium.

356. Tres hujus ritus rationes affert Tridentina Synodus, sess.
XXII, cap. VII, dicens: Monet sancta Synodus preceptum
esse ab Ecclesia sacerdotibus, ut aquam vino in calice of-
ferendo miscerent: tum , quod Christus Dominus ita fecisse
credatur, tum etiam quia e latere ejus aqua simul cum
sanguine exivit, quod Sacramentum hac mixtione recoli-
tur, et, cum aqua in Apocalypsi D. Joannis populi di-
cantur, ipsius populi fidelis cum capite Christo unio re-
presentatur 9). ᾿

CAP. III. DE MATERIA, FORMA , ETC.

DIFFICULTATES.

. 994. Obj. Rationes ἃ Tridentino allegate nullius ponderis
sunt. Etenim prima in Scripturis non reperitur; altera juxta
Patres denotat Sacramentum baptismi; tertia symbolica tan-
tum est, ideoque nullam vim habet. 4? Quare merito Conci-
lium. Aurelianense an. 5"!1 celebratum statuit can. IV, «t nul-
lus in oblatione sacri calicis, nisi quod fracta vite premi-
tur, et hoc sine aqua mixtum, offerre presumat. Ergo.
998. Hesp. Neg. ant. Ad 1», Dist. lta tamen ut. silentium
Scripturarum suppleat traditio, uti ostendimus, coc. ita ut

6) Scholastici solent hie varias insji-

1) Li5.5, cap. 2, n.3: Ὁπότε καὶ τὸ
B 8 “1
luere questiones, utrum scilicet aqua

κεχραμένον ποτήριον, καὶ ὁ γεγονὼς ἄρτος

ἐπεδέχεται τὸν λόγον τοῦ ϑεοῦ, καὶ γένεται
ἡ εὐχαρεοτίω σῶμα Χρεοτοῦ, x. t. λ. lta in
lextu Massueti ; videtur deesse auo.

2) Epist. cit. Lxiri, ed. Maur. pag. 108.

3) Cf. apud. Bellarm. 2e £Zuchuar. lib.
A, cap. 10, n. 12 et seqq.

4) Liturg. Orieat.. coilect. Vom. 1, in
Comment. ad Liturg. Copt. S. Basilii
* pag. 194.

5) Nonnulla ex his Conciliorum docu-
mentis dedimus, alia cf. apud Bellarm.
loc, cit.

convertatur in Sanguinem nec ne ; utrum
convertatur in aquam, quas ex latere
Christi fluxit; utrum convertatur prius
in vinum, ac deinde in Sanguinem, an
vero immediate in Sanguinem. Siquis
his oblectetur aliisve similibus qu:estio-
nibus, eos adeat. Cf. presertim Raymond.
Capisucchium | Ord, Pr. Coatrocersice
theotlogice selecte. 'Rome 1670, Quast.
unic. Aa «qua sacri calicis transubstan-
tietur immediate iu Sanguinem Christi ;
quam prosequitur totis 35 paragraphis.

250

non suppleat, 2eg. Addendum, uti adnotavimus, recentiores
Protestantes id Jam nobis concedere; verum in hoc falluntur,
quod hunc ritum ex sola vinorum orientalium generositate re-
petant, exclusa quavis mystica significatione. Contra vero Pa-
tres nunquam eam rationem attulerunt. Imo ipsi Hebrai in
hac mixtione mysterium agnoscunt !).

399. 4d 2", Dist. Aqua qua ex Christi latere fluxit juxta
Patres etiam Sacramentum baptismi denotat, cozc. solum, neg.
Nulla enim est repugnantia, quod eadem res plura et diversa
significet 3).

360. Ad 3", Dist. Symbolica est, et proinde non est de-
monstrativa, conc. nullam vim saltem congruentiz habet, 76g.
Neque enim Patres Tridentini eam rationem ut demonstrati-
vam attulerunt, sed, posita veteris Ecclesi: consuetudine ejus-
'dem mystücam significauonem exposuerunt 3).

961. Ad πὰ Neg. In accuratioribus enim editionibus Conci-
Iun. Aurelianensis IV, sic legitur objectus canon: Ut nullus in
oblatione sacri calicis, msi quod ex fructu vinee speratur,
ET HOC AQUA MIXTUM, Offerre presumat ^).

. TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

PROPOSITIO IV.

Solus sacerdos conficiens est immediatus et proprie dictus
offerens, et minister Sacrificii eucharistici; fideles autem
adstantes nounisi mediati, et ànproprie dicti offerentes
et celebrantes sunt.

902. Est certa ac fidei proxima, ut ex dicendis patebit. Ne
in ambiguo versari videamur, nonnulla circa verum quastio-
nis statum breviter perstringenda sunt. Ác 1? non agi de of-
ferente primario, qui est Christus Dominus, per se patet. Ex
Tridentino enim sess. XXII, cap. IH: Una est hostia, idem nunc

1) In tract. SeAhulchan- Haruch, seu
Summa theologica, 'TYract. Benedictionis
post cenam , n. 183, $. 2, legitur: ,,De-
bet in calicem immitti vinum purum,
cum vero pervenitur ad benedictionem
lerrz (seu fructus vitis) miscetur." Ad-
notat vero in hunc locum Maghen Abra-
ham: Rabbi Auctor libri Bet- yoseph
scribit: Quod hic usus viget in regione
sua, quamvis vina minime generosa sint,
Etenim in eo continetur mysterium cabba-

listicum (id est, traditionale), no3pn no,
ali«que motiva." Cf. preterea Rolandum
Antig. Hebr. pag. 266, ubi agit de ποτη-
ρέῳ τῆς εὐλογίας, Lightfootum, Hor, Hebr.
et Talm. pag. ^76, ^478 et seqq. edit,
Carpzov. Schettgenium Hore Hebr. tom.
1, pag. 227 et seqq.

2) Cf. Bened, xiv, De Sacrif. Misse,
lib. r1, cap. 10, n. 10.

3) Concilium "Trid. fere ad verbum
desumpsit ex S. Cypriano symbolicam
seu potius mysticam expositionem quam
attulimus ritus miscendi aquam in ca-
lice. En quomodo 5. Martyr scribat
Epist. 63, ad Cecil. pag. 108, edit, Maur.
».Aquas namque populos significari in
Apocalypsi Scriptura divina declarat di-
cens: Aquas quas vidisti, etc. Quod sci-
licet perspicimus et ip Sacramento ca-
licis contineri."

4) Cf. Jac. Sirmondi Concilia antiqua
Gallic. Paris. 1629, tom. 1, pag. 261 et
seqq. ; Labbé Concil. tom. v, col. 382;
Harduinum Acta Concil. Vom.ir, col. 1137.

PART. 1I. CAP. ΠΙ. 251

offerens Christus Jesus sacerdotum ministerio. Sermo igitur
est de offerente secundario, qui juxta doctrinam catholicam
immediatus et proprie dictus est solus sacerdos qui conficit
Eucharistiam; juxta neotericos autem etiam sunt fideles. 2?
Non eo sensu adversarii, quos impugnamus, contendunt fide-
les esse pariter offerentes immediatos et proprie dictos, quod
ipsis tribuant facultatem consecrandi , Sed quatenus par-
ücipant de Eucharistia per communionem liturgicam. 3" Ideo
autem in horum sententia fideles per communionem liturgicam
proprii ac immediati offerentes dicendi sunt, quia juxta ipsos
essentia Sacrificii non in. consecratione consistit, sed in sola
consummatione, seu in partcipatione de victima, quae cum
sit tam sacerdoti quam populo communis, inferunt commu-
nem ex sequo utrique esse actionem sacrificialem, adeoque
utrosque eadem ratione esse offerentes ac celebrantes. In isto-
rum enim hypothesi consecratio non est nisi conditio sine qua
non potest offerri Sacrificium 1). 4" Juxta catholicam. doctri-
nam solus sacerdos est proprie dictus offerens immediatus, ac
quatenus ipse solus totam complet actionem Sacrificii, fideles
vero tantum mediati ac improprie dicti offerentes sunt, idque
triplici potissimum de causa, tum quia sacerdos ut minister
publicus omnium nomine, seu nomine totius Ecclesie offert
Sacrificium, et preces in eo fundit; tum quia fideles interiori
affectu uniuntur cum sacerdote ad Sacrificium Deo offerendum;
tum denique quia concurrunt oblationibus atque eleemosynis
in eum finem, ut Sacrificium a sacerdote offeratur 3).

963. Sensu propositionis ita explanato, sic ad ejus verita-
tem vindicandam accedimus. Doctrina adversariorum tota in-
niütur duobus principiis, 1^ quod essentia Sacrificii euchari-
süci in sola participatione, seu consummatione consistat; 2?
quod parücipatio ex parte populi ad Sacrificii essentiam spe-
ctet, imo etiam eandem essentiam constituat 3). Porro primum
omnino nutat, cum ea sententia peculiaris sit paucorum theo-
logorum et a communi doctrina prorsus aliena ; vix enim unus
vel alter. theologus eam singularem sententiam docuit, que
a ceteris explosa est, qui ad summum contendunt essentiam
Sacrificii tum in consecratione, tum in consummatione sacer-

DE MATERIA, FORMA, ETC.

1) Ita Nannaronius in op. Catechismo scientie, qu: ad usum cleri dieceseos

sulla communione del S. Sacrifivio della
Messa. tom. 1, dial. 1, pag. 85 et seqq.
€f. etiam ejusdem Apologia del catechi-
$110, elc. prop. 55; nec non: Zistretto di
proposixioni spettenti αἱ Sacrificio della
Messa estratte dal catechismo, etc. colle
«nnotazioni di Eusebio Filadelfio.

2) Cf. Vasquez In n part, S. Thom.
disp. ccxxvir, cap. 1, n. 10 et seqq.

. 3) Hunc esse sensum synodi Pistorien-
818 constat ex resolutionibus casuum con-

Pistoriensis typis edite sunt an. 1785,
in his siquidem pag. 75, legitur: ,,Sed
nec solius sacerdotis est sacrificare ...
eliam fideles adstantes, non latiori quo-
dam sensu, sed vere et proprie sacrifi-
cant" Deinde theologus ad parochos
verba .faciens ita prosequitur: ,,Ovibus
suis demonstrent necessitatem communi-
candi ex particulis consecratis in. Missa
cui adsunt, ad hoc ut dici possit eos vere
et perfecte sacrificare."

202 TRACTATUS DK KUCHARISTIA.

dous consistere !). Alterum.vero principium est falsum, ut
constat ex iis, qui superius disputavimus 3); alioquin valor
Sacrificit. Missce a liturgica adstantium communione penderet ;
quod abhorret a doctrina catholica et. damnatum est tum a
Concilio Tridentino can. superius recitato, edito adversus Lu-
theranos qui rejiciunt. Missas privatas, tum a Pio VI, in Con-
sut. Auctorem fidei. Hinc ne unus quidem ex theologis 1115
qui tenuerunt consummationem perlinere ad essentiam Sacri-
fici, seu esse partem essentialem Sacrificii, asseruit. populi
communionem partem essentialem constituere Sacrificn. Subla-
tis igitur principiis evanescit corollarium inde deductum, quem-
admodum everso fundamento corruit sdificium.

364. Haec autem confirmantur ex doctrina Concilii Triden-
tini, dum docet, eundem nunc esse offerentem Christum sa-
cerdotum ministerio; in hypothesi autem adversariorum de-
buisset dicere Concilium: F'idelium adstantium cum sacer-
dote «ministerio. Alibi idem Concilium, can. scilicet II, sess.
XXII, definivit: Sí quis dixerit, illis verbis: Hoc facite in
meam commemorationem, Christum non instituisse Aposto-
los sacerdotes, aut non ordinasse, ut ipsi alüque sacer-
dotes offerrent Corpus et Sanguinem suum; anath. sit. 'Tan-
tum igitur abest, ut, asserere fideles Missc adstantes veros
proprieque dictos ac immediatos esse offerentes, fidei dogma
sit, quemadmodum adversarii autumant, ut fidei catholice id
prorsus adversetur.

365. Accedit, quod si fideles essent proprie dicti offerentes,
eosdem fore veros sacerdotes, cum ex doctrina Apostoli, Hebr.
V, 1, offerre Sacrificia et munera sit officium proprium sacer-
dotis ad quod ex hominibus assumitur, ac pro hominibus con-.
stituitur. /,Tribuere autem fidelibus laicis sacerdotium proprie.
dictum , hireticum est atque Tridentino anathemate confixum.

. DIFFICULTATES. ;

366. Obj. Liturgie exhibent Sacrificium velut actionem com-
munem populo adstanti et sacerdoti. Ceteris autem omissis,

1) Ita inter ceteros tenet Bellarminus,
ut vidimus, lib. r. De Sacrif. Misse,
cap. 17, n. 16, qui tamen expresse ne-
£at communionem populi pertinere ad
Sacrificii essentiam: his enim verbis
proponit propositionem septimam; ,Sa-
cramenti consumptio, ut a populo fit,
non est pars Sacrificii; ut autem fit a
sacerdote sacrificante, pars esl essen-
tialis, sed non tota essentia." Deinde
pergit explanans suam propositionem:
»Quod attinet ad populi sumptionem, res
cerlissima est; qui enim edunt victimas
participes sunt altaris, ut Apostolus
aiL . . Non est autem. idem Sacrificium

i
offerre, et de altari participare? | Atta-
men ejus doctrina abutuntur adversarii.
Ideo vero Bellarminus statuit, commue
nionem, qua fit a sacerdote sacrificante,
partem esse essentialem Sacrifieii, quia
adoptavit Sacrificii definitionem, quam;
superius commemoravimus. lta enim
scribit; ,In tota actione Missa, ut mox.
ostendemus, nulla est alia realis de-
structio victim: prater istam: requiri
«utem realem. destructionem supra. pro*
batum est, cum definitionem constitue-
remus."

2) Cap. 3, prop. rr.

PART. ll. CAP. III, DE MATERIA, FORMA, ETC. 253

15 in liturgia Romana legitur: Offerüinus tibi, Domine, ca-
licem salutaris . .. Sic fiat Sacrificium nostrum in conspe-
ctu tuo hodie . .. Orate fratres ut neum ac vestrum Sacri-
ficium acceptabile fiat ... . Sacrificium laudis, quod tibi offe-
rinus , vel quod tibi offerunt, etc. Ergo fideles adstantes vere
et proprie offerunt, immolant atque sacrificant, prout etiam
2" docet Bossuetius in Methodo assistendi Misse 1); quod
quidem cohaeret Patrum doctrine, inter quos 3* S. Irenaeus
scribit: Omnes justi sacerdotalem habent ordinem ?); ^ S.

Hieronymus commemorat sacerdotium laici 3); 9" S. Petrus

Damiani hec preclare scribit: Lwce clarius constat, quia
Sacrificium quod a sacerdote sacris altaribus superpomntur,

« cuncta Dei familia generaliter offertur *), cui 6* concinit

Guerricus Abbas dicens: Non solum sacerdos sacrificat, sed

- Lotus conventus fidelium, qui adsunt, cum illo sacrificant 5).

Nec desunt in antiquitate. exempla Miss a laicis celebrate,
etenim 7^ in Actis S. Saturnini, Felix qui laicus erat sic ju-
dici respondit: Ego mente devota celebravi Dominicum (id
est, Sacrificium), collectam cum fratribus feci quia. Chri-
stianus sum 9). 8" Refert praeterea Evagrius, Domnum antisti-
tem Ántiochenum et Simeonem Stilitamn, hominem scilicet lai-
cum, simul sacrificasse Corpus immaculatum, et mutuam 51-
bimetipsis dedisse vivificam communionem 7); aliaque ejus-,
modi non pauca. Ergo. '

367. Resp. Dist. ant. Ratione fructus vel finis ob. quem
offertur, cozc. ratione actionis Ipsius, /Subd. Ob varias cau-
sas quas assignavimus, 6076. per simultaneum concursum ad
eandem actionem constituendam, zeg. Muluplici utique sensu
dici potest Sacrificium commune sacerdoti et adstantibus, quia
illud sacerdos offert, uti diximus, ut minister publicus, quia
omnium nomine offert, quia omnes reprzsentat, quia ob com-
munem offert uülitatem, non vero quasi actio divisa sit inter
sacerdotem et adstantes.

968. Ad 1", Dist. At diversa ratione juxta dicta, cone. eadem
ratione, zz?g. Offerunt etiam fideles, sed suo modo, mediante
sacerdote, dum fide et devotione oblationem sacerdotis pro-
sequuntur, cum quo et spiritu uniuntur, vel etiam, quod ex-
ternum aliquid praestent Misse ministrando, vel necessaria ad
Sacrificium suppeditando. Quamvis vero state hac nostra ob-

1) In op. Manziere de bien entendre la 2) Lib. ^, Cont. heres. cap. 8, n. 3,
sainte Messe à V Orate fratres, ubi scribit: al. cap. 18.

»Cet endroit. de la Messe est trés - im- 3) In Dialogo adv Lucifer. n. ^.
portant. Le prétre, prét a entrer dans ^) In opusc. Dominus vobiscum. cap. 8.
l'action du Sacrifice, se retourne pour 5) Serm. de Purificat.

avertir les assistans que c'est en leur 06) Apud Ruinart. Ac/a Martyr. since-
nom qu'il va offrir, et il demande la »r«. Edit. Veron. pag. 311,

Société de leurs priéres dans le Sacri- 7) Hist. Eccl. lib. 1, cap. 13.

fice qu'ils doivent offrir «vec. lui. |

254
soleverint panis ac vini oblationes, attamen nulla in liturgicis.
precibus mutatio facta est ab Ecclesia. Hinc si sacerdos dum
offert calicem dicit: Offerimus tibi, Domine, calicem, ideo est,
inquit Benedictus XIV cum Card, Bona 1), quod juxta roma-
num ritum olim in Missa solemni sacerdos eam orationem re-
citabat simul cum Diacono, qui vinum calici infuderat (quod
nunc etiam fit), et Sanguinem populo ministrabat. Idem vero
ritus, qui ad Missam solemnem pertinebat, in Missa privata
retentus est: et sic alie formule exponende sunt. Caeterum
solum sacerdotem esse immediatum ac proprie dictum offe-
rentem evincit formula, quae in panis oblatione recitatur:
Suscipe Sancte Pater, omnipotens eterne Deus, hanc àün-
maculatam hostiam, quam tibi offero; tum hac qua sacer-
dos absolvit Missam: P/aeeat {δὲ Sancta "Trinitas obsequium
servitulis mee, et presta, ut Sacrificium quod oculis tue
Majestatis indignus obtuli tibi sit acceptabile , mihique et
omnibus pro quibus illud obtuli, sit te miserante propitiabile.

969. Ad 2", Dist. Mediante sacerdote, seu per manus sa-
cerdotis, ut ibidem scribit Bossuetius ?), conc. immediate et
per se, neg.

940. Ad 3" et "1m, Dist. Justi sacerdotalem habent ordinem
spiritualem et improprie dictum, conc. verum et proprie
dictum, 22g. 9).

911. Ad 5" ei 6m, Dist. Suo modo ac latiori sensu juxta
dicta, conc. vere, proprie ac immediate, 22g. *).

942. Ad 1", Dist. Id est; interfui, conc. vere obtuli, 22g. 5).

913. Ad 8", Dist. Nempe adstitit Simeon Domno Sacrifi-
cium offerenti in altari prope columnam erecto, conc. vere
celebravit, 4eg. Sic etiam dederunt sibi communionem vivi-

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) De Sacrif. Misse, lib. 2, cap. 10, quod de piis quibusque Christianis di-

n. Merito,

2) Sic enim Bossuet exponit mentem
suam ubi loquitur de Offertorio : .1} faut
songer que le prétre offre au nom de
toute l'Eglise, et qu'en lui et par lui,
tous les assistans doivent aussi offrir
à Dieu leur Sacrifice: de sorte que la
meilleure maniere de participer à cette
sainte action, c'est de s'unir à l'inten-
tion du prétre offrant, et de s'offrir à
Dieu avec Jésus-Christ comme une ho-
stie vivante pour accomplir sa volonté
en toutes choses. Oeuvres completes de
Bossuet. Paris 1826, tom. xxvii, pag. 300.

3) Cf. Massuetum in not. ad hunc loc.
cum enim Grabius hoc S. Martyris te-
stimonio abusus esset, hac scribit vir
doctus: ,Apertus est verborum istorum
sensus, nec in iis offenderet vel caecus
quispiam, Nempe David vocat sacerdo-
tum scitum, quia omnes justi (vel ut ha-
bet alia lectio , omnis rex justus) sacer-
dotalem habent ordiuem. ld ipsum est

xit Petrus Epist.r, cap. 2: Hegale sacer-
e4olium, sanctum sacerdotium esse, videli-
cet, ut statim explicat, «d o/fferendas Deo
spiritales hostias. Ecce tamen Grabius pri-
mus omnium, quem sciam, iis Irenai ver-
bis misereabutitur, ut sanctissimum An-
tistitem per fas et nefas, et obtorto, ut
ajunt, collo, Puritanis tradat: quasi il-
lius sententia fuerit, guod omnes /ideles
sint sacerdolali ordine ac potestate praediti,
éjusque exercitium , ubi necessitas requi-
rit, obire queant. Quem absurdum sen-
sum solus in Irensi verbis expiscatus
fuerit, nullus certe alius ex mortalibus,
si sanus fuerit, .deprehenderit." Atta-
men adversarii nostri non verentur càu-
sam communem agere cum Protestan-
tibus. Sed cf. eundem Auct. diss. ril,
art. 8, ὃ. 100, ubi late Grabium confu-
tat. "

4) Cf. Adnotationem Vallarsii in. hunc
loc.

5) Cf. Ruinart, in loc. cit, not. 20.

PART. II. CAP. III. DE MATERIA, FORMA, ETC. 2

ficam, id est, pacem per osculum sanctum !). Ex his patet
quanam raüone per vanum eruditionis apparatum Ecclesiz per-
turbatores imperitis fucum faciant. Quod si leviter excutiantur
qui ab ipsis monumenta afferuntur, penitus evanescunt.

PROPOSITIO V.

Specialis Sacrificii applicatio pro aliquibus personis a sa-
cerdote fieri potest, qua fit, ut specialis fructus às, pro
quibus applicatur , ceteris paribus, proveniat.

975. Est fidei proxima; adstruitur autem, ut innuimus, ad-
versus Synodum Pistoriensem, qui prop. XXX: Profitetur
credere Sacrificii oblationem extendere se ad omnes, ita
tamen, ut in liturgia fieri possit specialis commemoratio
aliquorum tam vivorum quam defunctorum, precando Deum
peculiariter pro ipsis. Non tamen quod credamus in arbitrio
esse sacerdotis applicare fructus Sacrificii cui vult; immo
damnamus hunc errorem velut magnopere offendentem jura
Dei , qui solus distribuit fructus Sacrificii cui vult, et se-
cundum mensuram, que ipsi placet; unde et. consequenter
traducit. velut falsam opinionem invectam in populum, quod
illi, qui eleeinosynam | submimistrant sacerdoti sub. condi-
tione, quod celebret unam Missam, specialem fructum ex
ea percipiant. Hec autem docirma sic intellecta, ut preter
peculiarem comainemorationem, et orationem specialis ipsa -
oblatio, seu applicatio Sacrificii, que fil a sacerdote, non
iugis prosit, ceteris paribus , illis, pro quibus applicatur,
quam alüs quibuscumque; quasi nullus specialis fructus
proveniret ex speciali applicatione, quam pro determina-
lis personis, aut personarum ordinibus faciendam commen-
dat ac precipit. Eicclesiu, speciatim a pastoribus pro suis
ovibus: quod velut ex divino precepto descendens a Tri-
dentina Synodo diserte est expressum, ut falsa, temera-
ria, perniciosa, Ecclesie injuriosa, inducens in errorem
alias damnatum in. Wicleffo proscribitur in dogmatica Con-
sütutione Auctorem fidei.

2149. Sic vero propositionem nostram adstruimus: specialem
oblationem, seu Sacrificit applicationem pro determinatis per-
sonis, aut personarum ordinibus commendat et precipit Ec-
clesia speciatim pastoribus pro ovibus suis, idque tanquam
ex precepto divino descendens: sic enim loquitur Tridenti-
num sess, XXIII, cap. I, De Reform.: Cum precepto divino

1) Cf. tamen Valesium ad loc. cit. terea Nat. Alex, Diss. XUI, in scc. XII
Evagrii. Ipse tamen supponere videtur et xiv. Eccles.
Simeonem fuisse presbyterum. Cf. pre-

256
inandatum. sit oannibus, quibus. animarum cura commissa
est, oves suas agnoscere, pro his Sacrificium offerre. Ex
quibus verbis Benedictus XIV, in Encyclica Cum semper intu-
hit: Eos, quibus animarum cura demandata est, non modo
Sacrificium Misse celebrare, sed illius etiam fructum me-
dium pro populo sibi commisso applicare debere, nec illum
pro alüs applicare 1). Tamigitur ex Concilio Tridentino, quam
ex Benedicto XIV, pro certo assumitur specialem posse fieri
applicationem Sacrificü! pro determinatis personis. Ergo spe-
cialis Sacrificii applicatio ἃ sacerdote fieri potest. E
316. Quod vero ex speciali hac applicatione specialis fructus
proveniat is pro quibus offertur, manifeste colligitur ex er-
rore Wicleffi in Concilio Constantiensi damnato: Speciales
orationes applicate uni persona per pralatos, vel religio-
sos non plus prosunt eisdem, quam generales. Doctrina
proinde Ecclesie est, fructum specialem ex hujusmodi speciali
applicatione pervenire. Licet enim Wicleffus locutus tantum
fuerit de applicatione. speciali orationis, cum tamen eadem ra-
tio militet pro Sacrificio Misse, merito infertur. peculiarem

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

fructum, caeteris paribus, pervenire in eos pro quibus speciali--

ter offertur. Missa enim quoad applicationem ad genus ora-
tionis pertinet 5).

371. Quare non solum in V. T. offerri solebant Sacrificia
pro parücularibus personis aut negotüs, sed etiam im N. T.
innumera prope suppetunt ex anüquitate documenta hujus
peculiaris oblationis seu applicationis. Tertullianus enim: Pro
cujus spiritu (prime defuncte uxoris), inquit, postulas,
oblationes annuas reddis 3). S. Cyprianus noluit, ut juxta
antiquos canones, Sacrificium offerretur pro anima Victoris,
qui clericum constituerat bonorum suorum ceconomum 1). Obla-
tum pro anima Imperatoris Constanuni Sacrificium refert Euse-
bius in ejus vita 5). S. Augustinus testatur oblatum esse pro
matre sua Sacrificium pretü nostri 9); idemque factum esse
in obitu ejusdem S. Doctoris narrat Possidius 7), 'Thomassinus
plura affert exempla Missarum, quz scc. VI et VII celebra-
bantur pro singularibus personis 8). In lib. Sacram. S. Greg.
M. plures pariter exhibentur orationes pro animabus illorum
pro quibus offerebatur Sacrificium 9). In Missali Ambrosiano

1) In ejus Bullario tom. 1, pag. 367,
2

2) Cf. Drouvenium De re sacrament.
lib. 5, quast. 7. cap. 3.

3) Lib. De ezhortat. castit. cap. 11, ea-
dem habet in lib. De »onzogam. cap. 10.

4) Epist. uxv1, ad clerum δὲ pleb. Fur-
nit«n.

5) Lib. ^, cap. 71. . :

6) Lib. 9, Confess. cap. 12, n. 32.

7) Cap. 31, ubi scribit, ,, Nobis coram
pro commendanda corporis depositione
Sacrificium Deo oblatum est, et sepul-

tus est." Opp. S. August. edit. Maur.

lom. x, in append. pag. 280.

8) De beneficiis, part. 1, lib. 2, cap.
75 el part. imi, lib. 1, cap. 69; part. it,
lib. 1, cap. 77. .

9) Cf. tom. ur, opp. S. Greg. M. edit.
Maur. pag. 217 et seqq.

cd y i m Ra "! Ins

MU mn
Nu

204

plures Missae continentur pro singularibus personis ac nego-
tiis 1). Omnes liturgiographi, Renaudotius, Assemanus, Mabillo-
nius ceterique Missas pro singularibus personis applitatas
collegerunt. |
.. 918. Hinc optime S. Thomas ex Ecclesi universalis praxi ita
argumentatur: (Si ergo suffragium pro mullis factum valet
singulis tantum, ac si pro uno tantum fieret, videtur quod
Ecclesia non debuit instituere, ut pro aliquo fieret. singu-
lariter Missa, vel oratio, sed quod semper diceretur pro
omnibus fidelibus defunctis : quod patet esse falsum ?).
379. Tum igitur ex natura rei, tum ex doctrina et praxi
constanti, universali ac perpetua Ecclesie constat posse a sa-
cerdote Missam specialiter applicari seu. offerri pro aliquibus
personis, quo fiat ut specialis fructus, etc. 3).

PART. Il. CAP. HI. DE MATERIA, FORMA, ETC.

DIFFICULTATES.

380. Οὐ). 1* Quod est infiniü. valoris, cujusmodi est Sacri-
ficium nostrum, non magis prodesse potest uni pro quo spe-
ciaüm offertur, quam universo fidelium cctui; 2" presertim
si fructus sit generalis et singulos tam vivos quam in charitate
defunctos comprehendat; at omnes reipsa Sacrificium Missze
comprehendere binae ille orationes indicant, que in ejus ce-
lebratione recitantur, nempe: Memento Domine . .. omnium
quorum tibi fides cognita est et nota devotio ... Et omni-
bus in Christo quiescentibus locum refrigerüi, lucis et pacis,
ut indulgeas deprecamur. 3" Supendium propterea sacerdoti
datum, ut Missam celebret, illud unum meritum habet, quod
proprium est exhibitze eleemosyne; 4^ tametsi magis dile
tanquam abusum omnem hanc eleemosynarum largitionem e
medio tollere, quippe qui nimis valent fovendz sacerdotum
avaritie, et scandalo ac offensioni sunt ipsis fidelibus. 5* Etsi
igitur in liturgia. specialis pro fidelibus commemoratio ἃ sa-
cerdote fieri possit, in ejus tamen potestate non est Sacrificii
fructus applicare. cui voluerit; 6* quia hac ratione lzederentur
jura Dei, qui solus przdictos fructus pro libito distribuit. Ergo.

1) Uti ex. gr. proimperatore, prorezge,
pro sponsis, etc. In Sacramentariis Ge-
lasiano ac Leoniano editis primum a B.
Card. Thomasio, ac deinde a Muratorio,
reperiuntur orationes quibus ,,dona of-
feruntur et divinum auxilium pro offe-

rentibus enixe efflagitatur.? Gregorius

Turonems. lib. De gloria confessor. cap.
65, refert quod mulier quzdam quotidie
fecerit ,,oblationem pro memoria viri,
non diffisa de Domini misericordia, quod
haberet defunctus requiem in die qua
Domino oblationem pro ejus anima de-

T. VIII.

libasset." Cf. opp. edit. Ruinartii. Paris.
1699, pag. 9*7, cum nota editor.

2) In. Supplem. quaest, 71, an. 13.

3) Cf. Martenium De «ntiquis Eccl. ri-
tib. lib. r, art. 9, $. 8; tum art. 17,
Ord. 6, cap. ^, art. 1, $. 6, ubi plures
recenset Missas qua pro singularibus
personis aut personarum cetibus cele-
brari consueverant, ld ipsum constat
ex Mabillonio in opp. 2De'liturg. Galli-
c«nt, append. v, pag. 493, ^65. Cf.
etiam De Berlendis opp. cit. De oblatio-
nibus «d altare. pag.253 et seqq. et ali-
bf passim.

1τ

258 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

381. Resp. Ad 1", Dist. Quod est infinitum seu infiniti va-
loris tum ratione sui, tum ratione effectus seu efficacie, conc.
uod infinitum tantum est ratione sul, non autem ratione ef-
ectus, neg. Licet enim Sacrificium altaris ratione victime quz
offertur, ac principalis offerentis qui est Christus Dominus, sit
infinitum seu infiniü valoris, tamen non infinitos producit ef-
fectus, sed applicat nobis meritum Sacrificii crucis modo. fi-
nito. Ita enim voluit Auctor ejus Christus, qui nec meritum
Sacrificii crucis ad. omnes extendit, nempe ad Angelos rebel-
les, quos a redemptione exclusit 1). Posito autem, quod Sa-
crificium | altaris finitum. sit quoad. suos effectus, plane conse-
quitur iis plus prodesse, ceteris paribus, quam aliis pro qui-.
bus non applicatur. Quoad eos etiam pro quibus applicatur
sive offertur, finitos tantum producit effectus, ut:patet ex praxi
Ecclesi: qui& consuevit pro uno eodemque defuncto plura
offerre Sacrificia; alioquin. unum satis esset ad omnium ani-
marum libertatem impetrandam 3). |
.982. Ad 2m, Dist. Si in applicatione ageretur de fructu ge-
nerali, conc. si de fructu medio, ut vocant, neg. Omnes enim
norunt triplicem esse fructum Missz, generalem, specialem, et
medium. Primus pertinet ad omnes fideles, et ex eo provenit,
ut loquitur Card. Bona, quod generaliter pro. omnibus fideh-
bus vivis et defuncus offertur. Est enim idem quoad substan-
am cum Sacrificio crucis, quod pro omnibus oblatum est,
et ex canone constat debere sacerdotem pro omnibus applicare,
pro Papa, pro Episcopo, totaque Ecclesia militante et pur-
sante, et non potest non applicare, cum sit ab Ecclesia ad
hoc specialiter deputatus. Quocirca is fructus ad omnes fide-
les extenditur, qui neque ab Ecclesie unitate sunt. divulsi, ne-
que ullum ponunt obicem. Secundus fructus est proprius ce-
lebrantis, et in eo fundatur, quia sacerdos offert etiam pro se
ipso: Offero, inquit, pro innumerabilibus peccatis , et offen-
sionibus, et negligentiis meis, juxta doctrinam Apostoh, Hebr.
V, 3. Tertius fructus subest dispositioni sacerdotis, ut ap-
plicet cui voluerit, et oritur, ex natura Sacrificu, quod ita in-
stitutum est, ut pro hominibus offeratur ac praterea iis pro-

1) Οἵ. Card. Bona De Sacrif. Misse,
cap. 1i, $. ^, qui inter cetera scribit :
.,Neque considerandum est id, quod in
Sacrificio continetur tanquam ens quod-
dam naturale agens secundum summum
gradum virtulis suz, sed ut ens liberum,
cujus operatio tantam habet efficaciam,
quaotam habere vult ipsum agens prin-
cipale Christus Redemptor. noster, qui
hoc incruento Sacrificio vult nobis ap-
.plicari finitum tantum, et limitatum
fructum su: passionis."

2) De Berlendis opp. cit. De οὐαί. etc.

8. 12, n. 7, ostendit usum antiquissimum
de celebratione anniversaria Sacrificii
Missv pro defunctis, nec non de eadem
celebratione die tertia , septima, nona,
(rágesima, quadragesima ἃ die obitus ;
idque evincit auctoritate Tertulliani, Am-
brosii, Augustini. Quibus vir doctus
addere potuisset auctoritatem S. Gre-
gorii Magni in cujus libro Sacramento-
rum exhibetur: Missa unius defuncti,
item Missa in die depositionis defuncti,
sive ni, vit, trigesimoque. Cf. opp. edit.
Maur. tom. 11, pag. 218.

PART. 11. CAP. ΠῚ. DE MATERIA , FORMA, ETC. 290

desse debeat pro quibus offertur 1). Porro. ab hac speciali
applicatione, pendet medius hic fructus, qui plane distingui-
tur a duobus prioribus.

383. Ad 3", Neg. Nam preter meritum eleemosyne, qui
eam tribuit, habet jus, ut pro se applicetur seu offeratur Sa-
crificium, illumque fructum reportet qui ex ejusmodi appli-
catione in ipsum redundat, si nihil obest, aut saltem per il-
lui efficacius sese disponere possit ad obtinenda auxilia qui-
bus a peccato liberetur.

985. Ad m, Neg. posse vocari abusum hanc institutionem
ab Ecclesia probatam , et a remotissima antiquitate provenien-
tem, nempe ex oblationibus quas fideles faciebant, tum ut prz-
sto esset, quidquid Sacrificio necessarium esse poterat, tum ut
ipsi ministri sustentarentur ?). Quod si ex hominum malitia ali-
quis abusus irrepsit, abusus corrigendus est, non autem usus tol-
lendus. Hos reipsa abusus quantum ex se erat sustulit Concilium
Tridenünum 3), ac deinde Romani Pontifices nunquam non vigi-
larunt, ac pluribus editis Constitutionibus sedulam navarunt ope-
ram ne denuo inducerentur, aut, si qui introducti erant, depelle-
rentur *). Quz si rite observentur, nullum profecto scandalum
inde pati possunt fideles ex ejusmodi eleemosynis, cum et ipsi
bene noverint, vivere debere de altari, qui altari serviunt 5).

985. Ad ὅπ, Neg. Siquidem applicatio nihil aliud est, quam
oblatio pro illis quorum generatum aut singillatim: commemo--
ratio fit, ex intentione, ut, czteris paribus, magis eis prosit.
Pro quibus tibi offerimus dicitur in canone. Vi enim hujus
intentionis quam habet offerens, determinatur oblatio pro pe-
culiari, aut peculiaribus personis pro qua aut pro quibus ille
Sacrificium offert 6).

986. Ad 6-w, Neg. Cum enim Christus contulerit Ecclesiz
su& facultatem Sacrificii offerendi, hoc ipso dedit ei faculta-
tem illud applicandi quoad fructum medium de quo disseri-
mus pro particularibus personis, ut ex ejus perpetua praxi,
luculentissume constat. Absurdum porro est affirmare, eripi
ab Ecclesia supremo Numini libertatem habendi gratum, ac-
pun ratumque quod in votis se habere profitetur. hec
eadem Ecclesia juxta potestatem sibi a Christo traditam ; multo
autem absurdius est asserere per ejusmodi potestatis exercitium

1) Cf. Card. Bona. op. et loc. cit.

2) Cf. Mabillon, in Pro/ogo «d n1 sec. Be-
nedict. part. 1, 8. 62. Cf. etiam op. cit,
P. De Berlendis De oblationibus peculia-
ribus sive de Misse stipendio. Pars altera,
δια οἱ seqq. ubi erudite versat hoc ar-
gumentum ita ut nihil desiderari possit.

3) Sess. 22, in decreto De observan-
dis et evitandis in celebratione Missa.

^4) In Bullar. ejusdem Pontif. tom. r,
pag. 56, ante Benedictum XIV, plures

alii Pontifices id ipsum praestiterunt haud
paucis editis Constitutionibus, quz no-
lissimie sunt.

5) Joan. Gersonius in Opusc. De so!-
licitudine ecclesiasticorum quod exstat,
tom. 11, opp. ed. Ell. Dupin, egregie
adstruit honestatem usus seu praxis re-
cipiendi eleemosynas pro " celebratione
Missarum.

6) Cf. Card. Bona opp. cit. cap. 1

$. 3.
11"

200 TRACTATUS DE EUCHARISTIA. |

l:»di jura Dei. Numquid minister censetur jura principis ledere
dum favorem alicui impertitur, si ab ipso principe eum dispen-
sandi prius habuit. facultatem 1) ? | |

CAPUT IV.

DE IDIOMATE, VOCE, AC CEREMONIIS QUIBUS MISSA CELE-
BRANDA EST

987. Discussis ac vindicatis, quis ad intrinsecam ' Sacrificit
eucharistici naturam spectant, superest ad tractatus absolutio-
nem ut ordinem tueamur ab Ecclesia prescriptum in ejusdem
celebraüone. Hoc autem assumimus tum adversus novatores
qui Ecclesie crimini vertunt, Misse celebrationem in ignota
hngua, ut ipsi ajunt, atque. submissa voce; ceremonias vero
tanquam ludicras et theatrales traducunt; tum adversus syno-
dum Pistoriensem, qua illorum vestigia premere verita non
est, sub specioso pretextu collapsam veterem disciplinam in-
staurandi.

PROPOSITIO I.

Nec licet, nec expedit lingua tantum vulgari Missam.
celebrare.

388.:Sic enim decrevit Tridentina Synodus sess. XXII, cap.
VII: Etsi Missa magnam. contineat populi eruditionem, non
(amen expedire visum est Pairibus ut vulgari passun lin-
gua celebraretur. Quamobrem, retento ubicumque cujusque
FEicclesie antiquo, et a Sancta Romana Ecclesia omnium Ec-
clesiarum matre et magistra probato ritu, ne oves Christi |
esuriant ... nandat. sancta Synodus pastoribus, et singu-
lis curain. animarum gerentibus, ut frequenter inter Missa- |
rum celebrationem vel per se, vel per alios, ex às, qua in
Missa leguntur aliquid exponant, atque inter cetera sanctis-
sini hujus Sacrificá mysterium aliquod. declarent, diebus |
prasertiàn dominicis et festivis; et can. IX: Δὲ quis dive-|
rit... lingua tantum vulgari Missam celebrari debere ;|
anath. sit. Ex his patet merito in Constitut. Unigenitus pro-|
scriptam esse propositionem LXXXVI Quesnelli qua ita se|
habet: Erpere simplici populo hoc solatium jungendi vocem |
suam voci totius Ecclesie, est usus contrarius praxi apo- |
stolice , et intentioni Dei. Eti Constit. Auctorem fidei me-|
rito pariter proscriptam esse eandem synodi Pistoriensis doc- |
trinam quae his verbis exhibetur: "Propositio synodi, qua|

1) Alias difficultates seu potius tricas affert et diluit S. Thomas Suwpplem.|
Summe, quast, 71, art. 13. |

PART. II. CAP. IV. DE IDIOMATE, VOCE, ETC. 201

cupere se ostendit , ut cause tollerentur, per quas ex parte
inducta est oblivio principiorum ad liturgie ordinem spe-
clantium, revocando illam ad inajorem rituum simplicita-
tem , eam vulgari lingua exponendo et alta voce proferendo
(prop. XXXIID ; ambz enim hz propositiones adversantur doc-

irinz Concilii Tridentini.

989. Porro nec licere neque expedire lingua tantum vulgari
Missam celebrare hac ratione evincitur : Nec licet nec expedit
id quod adversatur Ecclesie legibus, anüqua item et ubique
recepte: consuetudini, quódque haud levibus incommodis ac
periculis obnoxium est. Tale autem est adversariorum princi-
pium. Etenim quod spectat ad Ecclesie leges, satis 14 constat
ex Tridenüni Concili decretis, que attulimus atque ex Con-
stitutionibus pontificis. Quod vero attinet ad antiquam et ubi-
que receptam Ecclesi: praxim et consuetudinem abunde liquet
ex factis Ipsis. Nam in Ecclesiis occidentalibus semper viguit
usus Missam celebrandi latina lingua; in Ecclesiis vero orienta-
libus adhuc celebratur Missa aut lingua greca antiqua, aut an-
tiqua syriaca, coptica, armena, etc., quamvis omnes lingue
ise vulgares esse a pluribus szculis desierint, uti ostendit Re-
naudotius !). Nemo autém usque ad pseudoreformatores recla-
mavit. Quod demum respicit incommoda et pericula, patet
1" ex eo quod usus sacrorum linguis vernaculis unitaü fidei,
religionis, charitatis, societatisque non parum adversetur, cum
ille tollatar communicationis nexus, quo Ecclesi& earumque
pastores in divinis rebus sociari debent 3). 2? Ex eo quod vul-

.gares linguz firmiter constitute. non sint, ac per singulas fere

cetates mutationem subeant, ut quotidiana experientia docet ;
ideoque, 3" si liturgia. vulgari lingua perageretur, vel risus in
audientibus ob stili diversitatem excitaretur, velszpissime mu-
tandz essent, ob perpetuas lingue vernacule vicissitudines,
quod absque gravi periculo fieri non potest, ut patet ex ver-
sionibus quas sectarii identidem dederunt Sacrarum Scriptura-
rum, in quibus errores suos obtruserunt 3). Accedit. nullam
linguam adeo vulgarem esse, ut in pluribus villis ac pagis ver-
nacula dici possit, quare, si valeret adversariorum ratio, tot de-
berent fieri versiones quot sunt linguarum dialecti, cum sepe
rustici linguam vulgarem minime intelligant, quod nunquam
factum est, nec forte fieri posset. .

1) Liturg. orient. collect. tom. 1, dis-

sert. De liturgiarum oriental. origine et-

«uctoritate, cap. 6, ubi tamen et illud
ostendit a vero abhorrere, quod non-
nulli statuerunt tres tantum linguas, he-
braicam, grecam et latinam, quibus ti-
tulus crucis inscriptus fuit, in liturgia
celebranda usurpatas fuisse.

2) Cf. Com. De Maistre in op. Dv
Paye , liv. 1, chap. 20.

3) Cf. Guasco Dision«ario Ricciano e
Antiricciano , ad voces Passio Vetturale,
ubi nonnulla amena anecdota refert ex
introductione linruc vernacule orta in
celebratione divinorum ofíiciorum juxta
decretum pseudo-synodi Pistoriensis.

202 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

390. Hinc quamvis Protestantes magno impetu insurrexerint
ab initio adversus usum Ecclesie Romana celebrandi sacra la-
üno idiomate, demum experientia docti hac etiam in parte a
proposito aliquantulum recedere visi sunt. Non ita pridem pro-
fessores universitatis Oxoniensis conquesti sunt quod a Hefor-
natione ob utihtates imaginarias derelicta fuerit idea. cultus uniti,
vi cujus identitas temporum et lingue penes diversas nationes
conservata fuerat 1). | |

DIFFICULTA TES.

391. Οὐ). 1" Hzc disciplina aperte adversatur Apostolo I Cor.
XIV, 18 et seqq.: Qui loquitur lingua , .oret , ut interpretetur.
Nam δὲ orem lingua (peregrina), spiritus neus orat, inens
autem mea sine fructu est. Quid ergo est? Orabo spiritu,
orabo et snente; psallam spiritu, psallam et mente. Cote-
rum si benedizeris spiritu; qui supplet locum idiote , quo-
30do dicet, amen, super (uam benedictionem? | Quoniam
quid dicas, nescit: Nam tu quidem gralias agis: sed alter
non edificatur. 2" Apertum igitur est, neglectis versionibus
Misse vernaculis, negligi utilitatem ac devotionem fidelium
circa Missae Sacrificium. 9* Quare Martenius adductis in. me-
dium quorundam Sanctorum exemplis, demonstrat vernacula
lingua Sacrificium olim offerri consuevisse. A4? His exemplis
permoti Romani Pontifices Hadrianus II, Joannes VIII, Inno-
centius IV, permiserunt llliricis, ut vernacula lingua uteren-
tur in sacris faciendis, Paulus vero V 1d ipsum concessit Sinen- '
sibus; improvido proinde consilio Tridentini Patres declara-
runt, 2002 expedire, quod Pontüfices illi expedire facto ipso
ostenderunt. Duplici propterea de causa improbandum est Tri-
dentinum decretum, tum quia nec rationum pondere neque
exemplorum auctoritate. defendi potest; tum quia, ut adver-
tunt Sarpius et Courayerius, cum decretis Romanorum Ponti-
ficum, maxime vero Joannis VIII, conciliari nullo modo po-
test. Ergo. i

992. Resp. ad 1», Neg. Nam neque Apostolus loquitur de
sacrorum celebratione, neque conveniunt omnino ejus verba
casul nostro. Non loquitur de sacrorum celebratione, ut patet
ex contextu, in quo sermo est de donis supernaturalibus ac
presertim de dono linguarum quo qui instructi erant, in fide-
lium coetibus loquebantur lingua non sua, quamque nemo as-
sequi poterat, et inducebatur confusio et perturbatio in Eccle-
sia seu in cetu in quem illi conveniebant 3). Áptari preterca

2 |
1) Apud Wiseman, Dissert. cit. sullo 2) Hoc ipsum fatetur Rosenmüller se-

stato attuale del Protestantesimo in Inghil- πῖον in Seholiis in lib. .N. T. in hunc loc.
terra, Woma 1857, pag. 10.

PART. II. CAP. IV. DE IDIOMATE, VOCE, ETC. - 203

nequeunt Apostoli verba casui nostro, cum lingua quam adhi-
bere solet Ecclesia in liturgia, et in suis precibus non possit
absolute dici lingua ignota ipsi populo, quoniam per pastorum
instructiones et explanationes eorum quz in liturgia. fiunt. et
dicuntur ad Deum laudandum atque ad gratias Deo agendas
fidelis quilibet satis edoceri possit. Hi sunt interpretes illi quos
uela Apostolus 1). | Ὁ ει ; |

393. Ad 2", Neg. Etenim si pastores et singuli animarum
curam gerentes obsequantur decreto Concilii Tridentini, cer-
tum est in fidelium animos dévotionis ac pietatis fructus ube-
riores provenire, quam si divinum Sacrificium vulgari idiomate
celebraretur. Placet ad majus synodi Pistoriensis dedecus hec
confirmare auctoritate hominis protestantis, scilicet Leibnitz,
qui scribit: De lingua, qua celebretur divinum officium, de-
que ceremoniis sacrisque inlroductis non est quod inulta
dicam. Constat enim de his statuendi potestatem penes Eccle-
siam esse, modo decor servetur, et eorum qu: submisse et
lingua sacra dicuntur, notitia et interpretatio fideli populo non
desit; atque certe nunc nihil in eo genere desiderari potest,
ex quo complures libelli vernaculi prodiere, in quibus canon
Misse, et quidquid ad rem divinam perünet, abunde ex-
plicatur ?).

394. Ad 3», Dist. lta tamen, ut quod sibi proposuit Mar-
tenius non ostenderit, cozc. ut reipsa ostenderit, 2eg. Mar-
lenii quidem eruditionem et nos valde suspicimus, sed ejus
auctoritate hac in re permoveri non possumus, cum ejus argu-
menta non id efficiant, quod ipse molitur, uti egregie ostendit
Robertus Sala, singulis Marteni arguments discussis 5).

395. Ad "jm, Dist. Nempe eo ipso quod agatur de libera
disciplina, qua Ecclesie potestati subest interdum. Romani
Ponüfices judicarunt justis de causis derogare discipline uni-
versaliter receptz , 6076. his causis non existenübus, 2eg. Con-
cilium enith Tridentinum edixit: quid , ceteris paribus, magis
expediat: Romani Pontifices: quid in nonnullis casibus aliter
expediat fieri; nulla propterea pugna intercedit inter decre-
tum Concilii Tridentini et concessiones factas a Romanis Pon-
tificibus. Addo, ingens adesse discrimen inter concessiones factas
a l'omanis Pontificibus et illud de quo loquitur Concilium Tri-
dentinum. Aliud enim est permittere alicui genti vel regno, ut
cum primum convertuntur ad fidem, adhibere possint in sacris
linguam sibi vulgarem et propriam ; aliud vero pérmittere, ut
linguz jam diu recepte in sacris faciendis ideo succedat alia

1) Cf. Fontana in Constitut. :NiGeENrrUs— 3) In adnott, ad lib. t, cap. 5, 8. 4,
theologice propugnata , Vom. 113, pag. 933. n. 6; Card. Bona, tom. 1, pag. 85 et
et: seqq. seqq., ubi plura erudite congerit ad rem

9) Syst. theol. pag. 293. nostram.

205 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.
caris.

lhngua, quia prior illa desit, hzc autem ccpit esse vulg
Jam vero primum illud permiserunt qui ab adversariis laudan-
tur Pontifices, minime vero hoc alterum, quod in presentia .
nos quaerimus, alque a Tridentinis Patribus pertractatum est.
Ex hac porro observatione cetera corruunt, qua objici solent
ab adversariis ac petuntur ab antiquis liturgiis, quz in variis
linguis presertim apud Orientales recepte sunt *).

PROPOSITIO II.

Non omnia in Missu alta voce sunt recitanda.:

396. Hoc pariter sancitum est in Concilio Tridentino, quod:
cit. sess. XXII, cap. V, sic habet: Cum natura hominum ea
sit, ut non facile queat sine adminiculis exterioribus ad re-
rum divinarum meditationem sustolli; propterea pia anater
Ecclesia ritus quosdam, ut scilicet quedam submissa voce,
alia vero elatiore, in Missa pronuntiarentur , instituit; et
adversus novatores hunc: canonem IX edidit: (δὲ quis dixerit
Ecclesie Eomane ritum, quo submissa voce pars canonis,
et verba consecrationis proferuntur , damnandum esse ...
anath. sit. Mirum proinde post hzc videri potest quod syno-
dus Pistoriensis in cit. propos. ostendat se cupere, ut liturgia
elata voce proferatur. Quz propositio propterea ut femerarit,
in Ecclesiam contumeliosa , favens hereticorum in eam con-
vicis, damnata est.

397. Cause que moverunt Ecclesiam ad hunc ritum servan-
dum, sunt: 1" exemplum Veteris Legis in qua ex Dei ipsius
jussu plura a sacerdotibus submissa voce, imo nec vidente po-
pulo, recitanda erant ?) 2" Antiqua institutio de qua plura
monumenta suppetunt ex historia ecclesiasuca 3), et ex antiquis
liturgiis in quibus omnibus receptum est a remotissima anti-
quitate, ut alia elatiore voce, alia omnino secreto recitarentur,
et adhuc recitentur 5). 3* Major veneratio, qua ex secreto re-
dundat erga res divinas, atque ex silentio excitatur et alitur 5),
quod fit ut sacerdos et adstantes, qu: peraguntur et reprasen-
tantur mysteria meditari possint attentius. Et hec quidem: ad
tuendum decretum Concilii Tridentini adversus novatores; nam

1) Cf. Bened. xiv De Sacrif. Misse, ; 2) Cf. Bellarm. De Euchar. lib. 6, qui

lib. 2, cap. 22 et 235 nec non Joseph
Isotta in dissert. De//u Messa in lingua
volgare , etc. Vercelli 1788.

His adjice que scribit Cl. Mnrato-
rius adversus Binghamum, qui eandem
cantilenam cecinit,, quod Romana Ec-
clesia in sacris quotidie wtatur lingua
populo incognita. Diss. De reb. liturg.
cap. 20.

est 2 De Sacrif. cap. 12, n. 5...

3) Cf. Fontana op. cit. part: nr, prop.
86, cap. 1.

4) Cf, Le Brun Ezplic. de la Messe,
suite du iv vol. Qwinzieme Dissertation
sur Ül.usage de reciter en silence une para
tie des prie;res de la Messe dens toutes
les Kglises, et dans tous les siecles. *

5) €f. Fontana loc. cit,

265

quod. spectat ad synodum Pistoriensem saüs est ipsi opponere
auctoritatem Ecclesie, praesertim vero canonem Concilii Tri-
dentini.

PART. Il. CAP. IV. DE IDIOMATE, VOCE, ETC.

DIFFICULTATES.

398. Οὐ). Neque antique liturgiz ; neque canon Tridentinus
adversantur praxi Missam alta voce recitandi. 1" Vox enim se-
creto et ex ea secrete a secerno provenit, quia priusquam
recitarentur orationes secretz, poenitentes οἱ catechumeni Ec-
clesia amovebantur; vel quia oblationes solebant separari. 2?

uod vero dicitur in canone Tridentino de submissa voce τη-
telligi debet sine cantu, ut constat ex Amalario, alüsque scri-
ptoribus medii vi qui memorant cantum in silentio , et ex an-
tiquo officio hebdomadis sancte quod asservatur in. ecclesia
Pistoriensi in quo hec invenitur rubrica: Horas diei sub si-
lentio cantamus; hore diei sub silentio dicuntur. 3? Nec ah-
ter esse potest, constat enim ex antiquis liturgiis post verba
consecrationis populum consuevisse respondere 44;nen. "^ Ju-
stinianus Imperator vetuerat ne canon secreto recitaretur !),
Ecclesi porro, quz in ejus ditione erant, ipsi paruerunt. Ergo.

399. Resp. Neg. ant. Ad 1», prob. Dist. Spectata etymo-
logia, £r«ns. spectato sensu et Ecclesie usu, zeg. Quidquid
enim sit de hujus vocis secrete etymologia, in quam hic inqui-
rere diutius non vacat, certum est ex Ecclesi: usu in alio omni-
no sensu ab Ecclesia eam usurpari ab eo quem obtrudere vel-
lent adversari. Etenim prout observat Martenius his conjectu-
ris plus quo indulgentes nullo veterum testimonio nituntur,
eisque refragatur antiquus liber sacramentarius MS. ecclesiz
Turonensis, in quo orationes predicte non secrete, sed ar-
cane nuncupantur; cui adjicere possumus omnes antiquos sa-
crorum rituum expositores, presertim vero Amalarium szc. IX,
Rhemigium sac. X, qui secretas a silentio secreto derivant ?).

400. 4d 2m, Neg. Mabillonius enim innumeris prope allaus
documentis ex Venantio Fortunato, Reginone, Hincmaro, Gre-
gorio Turonensi, etc., luculenter ostendit voces canus, ca-
nere, cantare adhibitas fuisse in sensu recitandi, ac propterea
perinde esse sine cantu ac subinissa voce 9). Nobis saüis sit
adducere testimonium Rhemigii Antisiodorensis, qui in expli-
catione super canonem Missa, ubi rationem reddit cur. canon

1) Novella 137, al. 123, cap. 6.

. 2) €f. Marten. De e«ntiquis Eccl. rit.
lib. 1, cap. 4, art. 8S, $. 5.

3) Disquisitio de cursu Gallicano, qui
est ad calcem op. De liturgia Gallicana
ejusdem Aucloris cf. pag. 412 — 416 et
seqq. Sane antiquissimus Auctor a Cocleo
primum, ac deinde Melch. Hittorpio ec

venerande vetustatis codicibus editus quie-
rit in exposiLione Miss: : ,,Cur 7e igitur
secreto canitur?" Addo ipsum codicem
Pistoriensem qui nobis objicitur, id ipsum
confirmare. $Satis enim est verba ipsa
perpendere, ut pateat. velut synoniaas
poni voces dicere οἱ c«utere.

266
lacile vecitetur : Hdcirco , inquit, venit consuetudo, ut tacite
ipsa obsecratio alque consecratio a sacerdote cantetur , ne
verba tam sacra vilescerent 1). Ex quo facile quisque intel-
liget, submissa voce non idem esse ac szne cantu, sed secreto,
ut bene adnotat Martenius ?). Addit vero Le-Brunius pluribus
abhinc seculis morem obtinuisse celebrandi Missas privatas fere
omnes sine cantu: qui igitur fieri potuit, ut Tridentini Patres
serio decreverint in hujusmodi Missis, in quibus nihil prorsus
canitur, nonnulla sine cantu esse recitanda? c revera tem-
pore Tridentini nemo contendebat canonem et secretas debere
dici cum cantu. "Tota controversia inter Catholicos et hereticos
ea erat, quod haeretici clamitarent non decere populum verba
secretarum non audire, eumque ritum irriderent quasi similem
illi, quem magi im suis incantationibus usurpabant. Omissis
praeterea Concilüs provincialibus per id temporis celebratis ab
ns ipsis, qui interfuerunt Concilio Tridentino, quzeque. eas
preces submissa voce recitare jubent, Rubrica adprobata a
S. Pio V, cui quae ad Missale pertinent commiserat emendanda
Tridentinum; agens de recitandis submissa voce hec habet:
Que vero secrete dicenda sunt, ita pronunciet (sacerdos),
ut ipsemet se audiat, et a. circumstantibus non audiatur.
Ergo verba Tridentini. submissa voce, intelligi debent de iis,
qua secreto sunt proferenda per oppositionem ad ea, que ela-
tori voce sunt pronuncianda, id est, voce alta et intelligibili 3).

401. A4 3», Dist. In nonnullis Ecclesiis particularibus, prze-
serüm orientalibus, rans. in Ecclesia latina, 2eg. Ostendit
enim laudatus Le-Brunius, examine critico instituto testimo-
niorum quibus innixi nonnulli hanc sententiam. amplexi sunt,
ea minime evincere consuetudinem olim obtinuisse respondendi
Amen a populo adstante immediate post consecrationem *). Con-
tra vero certis documentis evincit, saltem in Ecclesia latina
nuspiam hanc viguisse consuetudinem, et a quarto saltem 58-

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

1) Apud Mabillon. loc. cit. Vid. etiám
apud Marten. loc. cit. art. 11, antiqua
expositio Misse Roman: ante annos non-
gentos scripta, pag. ^17. Alia cf. apud
Robertum Sala in adnott. ad lib. 2; Card.
Bona Rerum liturg. cap. 13, $. 1, n. 9
οἱ 10.

2) Hic enim eruditissimus Auctor in
op. Zhesaurus novus Anecdotorum, Paris.
1717, tom. v, pag. 102, edidit Antiquum
ordinem romanum , ad usum monasterio-
rum ante an. circiter mille accomoda-
tum. Porro in hoc ordine legitur : ,Di-
cat (sacerdos) orationem, et secrete nul-
lo alio audiente, nisi tantum ut venerit
ad hoc verbum: per omnia secula secu-
lorum." Τὰ admonitione quam in hunc
ordinem praemisit Martenius hec prz-
clare adnotat: ,Qui locus sufficere debet

ad refutandos nonnullos novitatum ama-
tores, qui contra universalis Ecclesic
Romane consuetudinem, propria aucto-
ritate integram Missam, secretas ora-
tiones canonemque ipsum eodem vocis
sono, hoc est alto pronunciant. Nam
quid respondent variis antiquisque aucto-
ribus secretas et canonem suó silentio
recitari prescribentibus? Quod, inquam,
ajunL, silentium apud illos cantui tan-
tum, non alti? voci opponi, omnino falsi
convincitur, ut nullus sit amplius effu-
giendi locus, cum secrete nullo audiente
ante annos mille in Ecclesia Romana,
aliisque ipsius ordinem sequentibus hzc
dicerentur."

3) Cf. Le Brun, diss. cit. part. r, art. 1.

4) Ibid. part. 1n, art. 1,

261

culo neque viguisse in Ecclesiis orientalibus. Ex his prieterea
documentis constat populum réspondisse 44z1e2, prout nunc
eliam fit a ministro, sub finem canonis, nempe ad illa verba,
que alta voce profert sacerdos: . Per omnia secula secu-
lorum ).

402. Ad "m, Dist. Et hec ipsa Imperatoris nova constitu-
tio luculenter evincit consuetudinem in Ecclesia antea viguisse
Missam celebrandi submissa voce, c9zc. non viguisse, aut sal-
tem post hanc constitutionem morem hunc ubique locorum ob-
ünuisse, 20g. Hic siquidem Imperator qui. Ecclesie jura sibi
perperam arrogabat, voluit innovationem inducere, ac tacite
saltem fatetur, nunquam ante ipsum morem in aliqua Ecclesia
receptum esse ut tota Missa elata voce celebraretur ?). Assen-
tatores, qui nunquam desunt, morem ei gesserunt, plerique
vero restiterunt, hinc comperimus etiam in Ecclesia greca tum
sub hocImperatore, tum post ipsum servatum esse antiquum
ritum 3), prout*in presentiarum et apud Orientales, et apud
Graecos adhuc obtinet.

PART. II. CAP. IV. DE IDIOMATE, VOCE, ETC.

PROPOSITIO III.

Nihil est in Misse ceremonüs, quibus utitur Ecclesia Catho-
lica, quod non sit sanctum et pium.

403. Est de fide, cum eam adversus novatores sanxerit Conc.
Tridentinum sess. XXII, can. VII: δὲ quis dixerit, ceremo-
nias, vesles et externa signa, quibus in Missarum celebra-
lione Ecclesia Catholica utitur, irritabula impietatis esse
owgis, quam officia pietatis ; anuath. sit.

40^. Defervescente primo illo quo Protestantes zstuabant
furore adversus Ecclesiam Catholicam, a probris et contume-
liosis conviciis quibus Miss: ceremonias insectabantur reces-
serunt, imo interdum etiam eas commendarunt, et non paucas
in usus proprios adsciverunt 4). Quare hzc controversia cum

1) Adversus Binghamum cf. Murator.
diss. cit. loc. cit.

2) Sane Imperator in cit. Novella ad
cohonestandum edictum suum non affert
exempla ex antiquitate, sed solum ni-
litur interpretatione privata verborum
Apostoli, qu: etiam nunc a novatoribus
objici solent, et rationibus congruen-
le. Caeterum etiam in Ecclesiis graecis
. et orientalibus partem Miss:e submissa
voce recitatam esse, patet ex vocibus
μυστέκὼς eL ἐκφωνῶς, quie constanter oc-
currunt in ipsarum Euchologiis, ut vi-
dere est apud Renaudotium , Liturg.
orient. Vom. 1t, pag. 21, 63.

3) Cf, Le Brun, loc. cit.

ἃ) Jam alias scripsimus regem Borus-
sie non ita pridem novam liturgiam seu
Agendam suis servandam proposuisse,
in hac vero nova liturgia plures ritus
Ecclesi: Catholicz:? adscivit zovus hic
Pontifer, ut ex admixtione rituum Ca-
tholicorum et Protestantium incautis il-
luderet; at eum spes fefellit sua. Weg-
scheider ὃ. 176 scribit : ,Ritus autem
illos, qui usui sacri cen: sensim ad-
jecti erant, sacrorum emendatores par-
lim abrogarunt, partim servarunt vel im-
mutarunt." De his ritibus ex Protestan-
tibus rationalistis scripserunt Plank v,
H, VI, pag. 416 et seqq., et Henke irr,
pag. 326 et seqq., et 341 et seqq.

2609 TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

ipsis finem fere habuisse dicenda est. Verum in aciem pro-
dierunt Pistorienses, qui vestigiis Jansenistarum insistentes ple-
rosque ritus qui in usu sunt in Ecclesia Catholica circa litur-
giam carpere ac damnare veriti non sunt. Adversus has novi-
tates Ecclesie vindicias suscipere cogimur. |

405. Verum antequam id aggrediamur, priemittimus: 1^ Nos
hic non agere de ceremoniis singillatim sumptis, cum hoc non
ferat scopus noster; 2? sermonem nos insütuere de ceremoniis
qui communi usu in universa Ecclesia Romana recepte sunt 1),
adversus quam insurrexerunt tum novatores, tum Pistorienses.
Id autem prezstabimus prius argumento generali adversus nova-
tores, deinde peculiaribus rationibus adversus Pistorienses.

^06. His positis sic assertam propositionem ostendimus. Nihil
est in Misse ceremoniis quibus utitur Ecclesia Catholica quod
non sit sanctum et pium; si ceremoniz iste ex apostolica tra-
dione et disciplina descendant, si praterea us majestas tanti
Sacrificii commendetur, si denique per ipsas fidelium mentes
ad rerum altissimarum quz in hoc Sacrificio latent, contem-
plationem excitentur. Porro tria hec reperiuntur in cere-
moniis et ritibus quos Ecclesia Catholica adhibet in celebra-
üuone Sacrificn.

407. Ac primo quidem ceremonias quas adhibet Ecclesia Ca-
tholica ex apostolica traditione et disciplina manare evincunt
omnes antique liturgiz: tum orientales tum occidentales qua
adhuc supersunt. Precipui enim ritus ac ceremonia in his de-
scripte habentur, et quoad substantiam omnes apprime con-
sentiunt, ut liturgiographi ostendunt 3). Jam vero has liturgias
continere, quod viva voce ab Apostolis in oblatione Sacrificii
institutum est, post ea quz suo loco adnotavimus nulla dubi-
tatio superesse potest, ac fassi sunt przestantiores ipsi Prote-
stantes 3). Id ipsum constat ex antiquissimis Patribus qui modo
unum, modo alterum ex his ritibus memorant, ut Justinus,
Tertullianus, Cyprianus, Ambrosius, Cyrillus Hierosolym., Da-
silius, Hieronymus, Augustinus aliique passim ^).

408. Item commendari per ejusmodi ceremonias tanti Sacri-
ficii majestatem ex iis constat qua Deus ipse in legalibus vicüi-
mis offerendis praescripsit circa certum locum ejusque ornatum,
altare. et altaris formam , ministros ac peculiares eorundem
vesles, purificationes, consecrationes, speciales hostiarum im-
molandarum ritus, lumina eorumque numerum, thymiamata

1) De hac rituum diversitate qu:e olitn 3) Cf. apud Rob. Sala in not. ad lib. 1;
viguit in particularibus Ecclesiis aut re- Card. Bona, cap. 6, δ. 1, qui plures Pro-
ligiosorum cetibus, et adhuc viget, ali- testantes adducit.
qua saltem ex parte cf. Cárd. Bona, Ae- 4) Cf, quie scripsimus in tract. De
rum liturgic. lib. 1, cap. 6 et 7. Sacram. in geuere , n. 171 et seqq.

2) €f. Auctores sspe laudatos Renau-
dotium, Martenium, Assemanum, Le-

Brunium, etc.

PART. II. CAP. IV. DE ἸΡΙΟΜΑΤΕ, VOCE, ETC. 269

aliaque id genus plurima, quorum omnium non alia erat prz-
cipua ratio; quam Dei cultus et honor ad cujus réverentiam
lex volebat homines inducere. Quanto igitur magis ad Sacri-
ficium nostrum legali quovis Sacrificio sanctius et excellentius
commendandum, ejusque augendam venerationem decuit cer-
tas aliquas ceremonias ab Ecclesia prescribi, ut majori qua
posset exteriori solemnitate et religionis significatione per-
ageretur !

409. Fidelium demum mentes per hzc visibilia religionis ac
pietatis signa ad mysteriorum in hoc Sacrificio latentium con-
templationem attolli facile intelliget, qui secum reputet homi-
nem ita a natura esse comparatum, ut exterioribus rebus sepe
indigeat, quibus ad rerum divinarum cognitionem et amorem
erigatur. -

410. Quare Deus ipse, qui in Veteri Testamento voluit Nove
Legis mysteria adumbrare, non solis locutionibus ea tradidit,
sed quia sensibilia animum magis movent dum oculis subjiciun-
tur (siquidem segmeus irritant animum demissa per aures,
quam quoe sunt oculis subjecta fidelibus), ceremonias insti-
tuit, que haberent umbram futurorum, ut Hebrai Christum
ejusque mysteria facilius intelligerent. Cum igitur quecumque
in hujus Sacrificii celebratione fiunt, vel Christi passionem in
mentem revocent, vel ejus Corporis mystici dispositionem alle-
gorice denotent, vel devotionem ac reverentiam , qua hoc Sa-
cramento utendum est, tropologice significent, ut ait S. Tho-
mas 1), et liturgici scriptores claro in lumine collocarunt, quis
non videat, ceremonias, quibus ad invisibilia cognoscenda et
amanda veluti manu ducimur, insectari idem esse ac velle
omnem pietatem ac religionem e medio tollere? Sive igitur
ceremoniarum quibus in Sacrificio eucharistico offerendo Eccle-
sia Catholica utitur, originem et antiquitatem spectemus, sive
naturam et finem, constat nihil in iis esse quod pium sanctum-
que non sit. | )

411. Ex his porro sic generatim adversus novatores consti-
tutis inferimus, Jure ac merito in Constitutione Auctore fidei,
tanquam Zemerarias , perantiquo ac vigenti probatoque Ec-
clesie inori injuriosas sequentes propositiones pseudo-synodi
Pistoriensis fuisse damnatas, nempe XXXI: Propositio syno-
di enuntians conveniens esse pro divinorum officiorum ordi-
ne, et antiqua consuetudine, ut in unoquoque templo unum
tantum sit altare, sibique adeo placere morem illum resti-
(uere, et XXXII: [tem praescriptio vetans ne super altaria
sacrarum reliquiarum thecae, floresve apponantur.

412. Quamvis enim prout diversa temporum adjuncta postu-
labant primis Ecclesiz seculis in singulis templis, nonnisi unum

1) Cf. part. πὶ, 4. 83, art.3 et 5.

210 J TRACTATUS DE KUCHARISTIA.

passim erigeretur altare, non desunt tamen antiqua monu-
menta, qua non eandem ubique disciplinam viguisse. osten-
dant. Imo vel a priscis Ecclesie temporibus plura in uno eo-
demque templo erecta fuisse altaria Arringhius 1) et Boldet-
tus ?), ex eo certissime colligunt quod plura in una eademque
Ecclesia humata fuerint Sanctorum Martyrum corpora, quoties
vero Martyris alicujus corpus humabatur , toties super illud
erigeretur altare 3). Constat praterea in basilica Vaticana olim
plura jam altaria collocata fuisse *), uti et in basilica S. Pauli
via Ostiensi 5). In celebri ac vetustissimo templo S. Sepulcri
Hierosolymis a Constantino extructo tria excitata sunt altaria 8);
plurium altarium meminit S. Ambrosius, dum refert Milites
erruisse in altaria 1); item S. Paulinus Nolanus 8); S. Petrus
Chrysologus obtulit diadema aureum Ecclesie S. Cassiani Fo-
rocorneliensis et collocavit super altare majus 9); S. Grego-
rius M. scribens .ad Palladium Sanctoniensem Episcopum: Ve-
niens , mquit, lator presentium insinuavit. nobis fraterni-
latem vestram Ecclesiam ... construxisse, atque illic tre-
decim altaria collocasse19). Et hec quoad Latünos, quoad
Grzcos vero, tametsi ut plurimum nonnisi unicum altare in Ec-
clesia habeant, plura tamen, inquit Card. Bona, ipsi Ecclesie
proxima muroque disjuncta construunt sacella, sive oratoria;
quie parecclesue ab alus vocantur, quasi Ecclesiarum appen-
dices, in quibus, refert Goarius, pro fesüs diebus liturgias
privatim agunt 11). n! |

413. Sic etiam inter altarium ornamenta olim pariter recen-
sebantur capse et reliquie Sanctorum super ipsum altare ex-
posite, uti et nunc fit, in loco paululum a mensa submoto.
Id enim aperte colligitur ex Gregorio Turonensi qui refert se

1) Roma subterranea , lib. 1, cap. 31.
* 2) Observat. ad cemeteria Urbis , lib, 1,
cap. 9 et seqq. ,

3) Cf. Baronium ad an. 57, n. 105.

4) €f, Ciampinum Je sacris edific.
cap. ^, sect. 4, pag. 51.

5) Cf. Mabillonium Comment. in Ordi-
nem Hom. n.^, pag. ^6.

6) Cf. eundem Auctorem in Actis SS.
Benedictin: 580. mi, part. 1, pag. 50^.
Anastasius Bibliothecarius in Vita S. Sil-
vestri inter cetera dona que basilica
Constantinianz obtulit Imperat. Constan-
tinus recenset ,altaria septem ex argento
batutili pensantia singula libras ducen-
tas." Cf. in edit, Franc. Blanchinii, Ro-
mzae1718, tom.1, pag. 38. Verumnescio
an ex hoc possit aliquid erui pro alta-
rium multitudine in eadem Ecclesia, si-
quidem ut observat Bencini apud eun-
dem Blanchinium tom. 11, pag. 310, al-
taria olim dicebantur mens ministeria-
les. deputata? ad sacra vasa et ad mini-

strorum officia, quz&& Episcopo celebranti
ad altare usui erant. Hinc mensarum
frequens mentio in Ordine et Diurno Ro-
mano, quo denotabantur loca ad reci-
pienda vasa sacra quorum erat varius et
multiplex usus.

7) Epist. 20, n. 26, ed. Maur.

8) In Natal, x1 S. Felicis, v. 398, edit.
Murator., Verone 1736, in quem locum
cf. editor. adnotationem. foy

9) Ut in ejusdem lectionibus sec. noct.
legitur.

10) Lib. 6, indict. 14, epist. 49, edit.
Maur. Plura alia documenta cf. apud
Rob. Sala in adnot. ad lib.1 Zer. liturg. ;
Card. Bona, cap. 14, ὃ. 3 et 4, Cf. pre-
terea Paulowich in op. S«crorum alta-
rium multiplicitas et cultus « novatorum
technis et àmpetu vindicatus. Anconc 1791.

11) Rer. lLiturg. lib. 1. cap. 1^4, $. 3.
Cf. etiam Goar. in nolis ad £Zwucholog.
pag. 16.

271
respondisse : Requiescant beate reliquie super altarium , do-
nec mane procedamus ad occursum earum 1). Leo IV, qui
obit an. 847, decrevit: Super altare nihil ponatur, nisi
capswe et reliquie, uut forte quatuor Evangelia et buxida
cum Corpore Domini ?). Eadem verba habet Ratherius Ve-
ronensis 3). . Qi
41^. Flores naturales a vetustioribus szculis super altare po-
suerunt Christiani, qui ad altaris ornatum corollas e. floribus
affabre innectebant, uti testantur S. Augustinus Ἐ), et Venan-
tius Fortunatus 5), alique non pauci 9). Hinc forte cum defer-
vescente antiqua fidelium pietate , aut etiam quod semper pre-
sto non essent flores naturales, altaria sspe floribus carerent,
illorüm loco flores fabrefacti substituti. sunt. Consuetudinem
porro flores collocandi super altaria induxerunt fideles eo quod
florum plura symbola biblica habeantur, tum Christo ac Beatae
Virgini, tum Christianorum bonis operibus significandis idonea.
A15. Ex his satis constat pseudo-synodum non antiquitatis
amore, sed novitatis potius libidine eo fuisse adductam ut usus
longissimo szeculorum cursu in universa Ecclesia probatos car-
peret. Jansenistarum enim placitis obsequi maluit, quam Christi
Ecclesie obtemperare, in cujus est potestate qua ad divinum
cultum spectant pro loco ac temporum adjunctis decernere.

PART, 11. CAP. IV. DE IDIOMA^TE, VOCE, ETC.

DIFFICULTATES.

416. 1. Οὐ). 1“ Christus in Eucharistiz institutione nullis usus
est ceremoniis. 2" Sed neque Apostoli iis usi sunt, ut ex I Cor.
XI, satis patefit, ubi nulle ejusmodi ceremoniz recensentur;
9" frustra propterea Catholici in. ipsis Miss zervos collocant,
ipsamque Sacrificii substantiam. Ergo.

417. Resp. Ad 1m, Dist. Ita tamen ut facultatem dederit
Ecclesie eas instituendi, cozc. secus, 2eg. Nam ut alias osten-
dimus, eo ipso quod Apostolos eorumque successores con-
sttuerit pastores Ecclesi; suc, facultatem eis tribuit ut. quee
ad Ecclesie utilitatem conducibilia essent, possent instituere,

ut patet ex Apostolo I Cor. XI, 84 7).

1) Hist. Franc. lib. 9, cap. 6.

2) Apud Mabillon. loc. cit. Si tamen
Leonis est homilia quz ipsi tribuitur.

3) In Synodica, n. 6; cf. ejus opp.
editionem Balleriniorum vol. unico in
fol.; Verone 1765, pag. A417, ubi cf.
edit. adnott, Floruit porro Ratherius sac.
Ecclesiz x,

^) Lib. 22, De civ. Dei, cap. 8, n. 13.

5) Lib. 8, Carm. 9, ad Radegundem,
quod carmen De floribus super altare in-
Scribitur.

6) Uti S. Hieron. in Epitaphio Nepo-
tiani ; S, Paulinus Nolan. Natali ux S. Fe-
licis; Gregorius Turonens. De gloria con-
fessorum, cap. 50. Quorum testimonia
affert Card. Bona, Her. liturg. lib. 1,
cap. 25, $.13, ubi etiam cf. annotatt.
Rob. Sala. Οἵ. etiam Pellicia op. cit.
lib. 2, cap. 6. |

7) €f. De Sacram. in genere , loc. cit.

Pr.

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

418, Ad 2", Neg. Ut constat ex dicüs de liturgiarum ori-
sine. Neque officit quod Apostolus eas ceremonias minime
recensuerit: ejus enim scopus non fuit ritus describere cele-
brationis eucharistice, sed solum ea tradere qua a Christo
acceperat, ut ibidem ipse profitetur. : "y

419. Ad 3", Neg. δὰ siquidem totidem calumniz sunt. Nul-
lus unquam Catholicus censuit aut. docuit Sacrificii. essentiam
in ceremoniarum apparatu positam esse, aut Misse vim in
ceremoniis consistere 1). '

420. II. Οὐ). Saltem plura altaria in uno eodemque templo

dedecent, 1^ cum altare sit Christi symbolum, qui profecto
unus est. 2" Hinc S. Ignatius M., S. Cyprianus, S. Optatus
alique passim unum altare memorant in locis sacris erectum.
9" Sub hoc altari, uti insinuatur in Apocalypsi, Sanctorum
corpora requiescere debent, non super altare, prout reipsa
veneranda antiquitas Sanctorum reliquias recondere consue-
vit; 4" ab eoque preter crucifixi imaginem et candelabra ca-
tera ornamenta. exulare debent, ac flores in primis quorum
usus à paganorum superstitione repetendus est, nec parum
officit simplicitati quae in. Christianorum sacris elucere debet.
Ergo. ! | :
421. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Ita tamen ut hoc
symbolum non destruatur per multiplicationem altarium in eo-
dem templo, quemadmodum non tollitur hoc symbolum per
erectionem plurium templorum in eadem urbe, conc. ita. ut
amplius consistere non possit, 269. Ejusmodi enim ana-
logie nimis urgeri non debent, nisi velimus in absurda inci-
dere. Nam etiam templum est Christi symbolum, nemo ta-
men contendit non posse in una eademque urbe plura templa
exeadificari eo scilicet pretextu, ut talis analogia conservetur.
Itaque symbolum Christi permanet in unoquoque altari. seor-
sim sumpto 3). '

422. Ad 2", Dist. Constat ex his Patribus alicubi et ad tem-
pus unicum tantum altare erigi consuevisse, /rans. ubique et
semper, zeg. Varia enim etiam in hac parte olim viguit disci-
plina, in nonnullis provinciis unum in singulis Ecclesiis altare
collocabatur, in alis plura erigebantur. Crescente fidelium
multitudine, ut omnibus satisfieret, plura ubique locorum in
eodem templo altaria posita sunt 3).

1) Reliquas antiquiorum Protestan- — 3) Ibid. 23'. Ubi inter cotera ob-

tium difficultates cf. apud Bellarm. De
Euchar. lib. 6, cap. 13 et seqq.

2) €f. Gerdilium | Esame de! motivi
del opposixioue fatta dé Mons. Vescovo
di Nola alia pubblicasione della Bolla
Auctorem fidei , art. 17, ὃ. 1, opp. edit.
Hom. tom. xiv, pag. 213 et seqq.

servat cum Thomassinio in op. Vetus et
nova Eccles. disciplina , part. r, lib. 2,
pag. 21, n. 2: ,Non fuisse (primis ÉEc-
clesie temporibus) ullas ruri Ecclesias,
ac me in urbibus quidem preter cathe-
dralem ;? quod ostendit ex SS. Ignatio,
Justino, elc.

PART. II. CAP. IV. DE IDIOMATE, VOCE, ETC. 219

423. Ad 3" , Esto quod olim passim Sanctorum reliquiz con-
derentur sub altari, non tamen desunt, uti ostendimus, do-
cumenta ex quibus constat etiam interdum repositas fuisse
Sanctorum reliquias super altare, Ea certe res disciplinaris est,
ut sive subter sive super altare Sanctorum reliquie collocen-
tur; omnes propterea acquiescere debent iéeipftha: qua jam
a tot seculis in Ecclesia obtinet et ab Ecclesia probatur. Api
terum Christum velle, ut Sanctorum reliquie, olim immortali- ἢ
tate donandz, peculiari honore fruantur, constat ex ipso Αρο-
calypseos libro ab adversariis objecto, ubi legitur: Qui vice-
rit, dabo ei sedere mecum in throno meo, sicut et ego
vici, el. sedi cum Patre meo in throno ejus, cap. II, 21.
Quid magis consonum, quam ut juxta effigiem Christi Do-
mini e cruce pendentis membra dilaniata eorum resideant,

ui e cruce virtutem patiendi traxerunt?

424. Ad "im, Neg. Quid enim magis minusve conferat ad
cultus divini simplicitatem aut. decorem, penes Ecclesiam ju-
dicium est, non autem apud privatos homines eosque factio-
sos. Porro in Ceremonial; Episcoporum legitur, cap. XII; De
ornatis: Sed ipsum ciborium floribus , frontibusque ornari
poterit. Hunc autem usum consentaneum esse antiquitati osten-
dimus 1).

425. Quoniam homines quos impugnamus se totos S. Augu-
süno addictos profitentur, coronidis gratia, unum aut alterum
ex S. Doctore testimonium subjicimus ut innotescat quam
ipsi suis novitatibus abscedant a sensibus S. Praesulis Hippo-
nensis. Distinguens igitur ipse in. Epist. ad Januarium, ea,
que toto lerrarum orbe servantur ab us, que per loca
terrarum regionesque variantur, de prioribus ita pronunciat:
Si quid horum tota per orbem frequentat Ecclesia . . . quin
ita faciendum sit, disputare insolentissime insanie est.
De posterioribus vero, adducto S. Ambrosii effato: Cum Ro-
mam venio, jejuno sabbato: cum hic sum, non jejuno, ita
prosequitur: £go vero de hac sententia etiam atque etiam co-
gitans , ita semper habui, tanquam eam colesti oraculo acce-
perim. Sensi enim sepe dolens et gemens multas infirmorum
perturbationes fieri, per quorumdam fratrum contentiosam
obstinalionem ... qui tam litigiosas excitant quastiones , ut
nisi quod ipsi faciunt, nihil rectum existiment. Demum con-
cludit: Nec disciplina ulla est in his melior gravi pruden-
lique Christiano, quam ut eo modo agat, quo agere vide-
rit Ecclesiam, ad quam forte devenerit. Quod enim neque
contra fidem, neque contra bonos mores esse convincitur,
indifferenter est habendum, et propter eorum, inter quos
vivitur, societatem servandum est ... Ipsa quippe mutatio

1) Ibid. $. 2, pag. 237.
T. VIII. ἰδ

225

TRACTATUS DE EUCHARISTIA.

consuetudinis etiam que adjuvat utilitate , novitate pertur-
bat. Quapropter que utilis non est, perturbatione infru-
ctuosa consequenter noxia est 1).

1) Epist. δι. Quoniam doctrina synodi
Pistoriensis placuit conventui Ems vul-
go nuncupato, adversus novitales quas
hucusque impugnavimus , subnectimus
verba gravissima Card. Gerdilii, qui loc.
cit. scribit: ,,Nulla per certo vi ha ze-
que contra fidem, neque contra mores nel-
la moltiplicità degli altari in una stessa
Chiesa; ma é gran male il tentare di
mettere in discredito, e voler far ap-
prendere, come men conformi alla san-
lità della disciplina, usi ed istituti da
tanti secoli sussistenti nella Chiesa sotto

lispezione di piàü e piü generali e parti-
colari Concilii, sotto gli occhi di tanti e
tanti venerandi Vescovi in ogni parte
della cristianità, né solo senza reclama-
Zione, ma anzi, con positivo assenso, e
cooperazione de" piü distinti per dottri-
na, zelo, e pietà. Gran male l'insinuare
in tal guisa nell' animo de* fedeli una
scandalosa diffidenza, e disprezzo delle
religiose instituzioni de' Maggiori, susci-
tare fazioni, ove prima regnava pace e
concordia."

"TRACTATUS
DE PENITENTIA.

T Puxcnang admodum ac verissime Tridentina Synodus
sess. XIV, cap. 1. Δὲ ea, inquit, in regeneratis omnibus gra-
üitudo erga Deum esset, ut. justitiam in baptismo, ipsius
beneficio et gratia, susceptam constanter tuerentur , non
fuisset opus aliud ab ipso baptismo Sacramentum ad pec-
catorum remissionem esse institutum. Quoniam autem Deus
dives in misericordia, cognovit. figmentum nostrum, illis
eliam vile remedium contulit, qui sese postea in peccati
servitutem et demonis potestatem tradidissent , Sacramen-
tum videlicet Ponitentie, quo lapsis post baptismum bene-.

cium mortis Christi applicaretur. De hoc necessario adeo
fragilitati nostrae Sacramento acturi nonnulla circa Poenitentia
ipsus notionem pramittere peropportunum ducimus, ut ad
ea qua deinceps tractanda erunt, facihorem nobis munia-
mus viam.

2. Peenitentia duplici spectari ratione potest, vel prout est
virtus, vel prout est Sacramentum. Quatenus est virtus, ea

uovis tempore necessaria fuit ad hominem Deo reconcilian-

um. Defiiri autem solet: Virlus supernaturalis qua homo
movetur ad detestationem sut peccati, ad firmum melioris
cite propositum, ac ad sui vindictam in. compensationem
injurie Deo per peccatum illate. Qus definitio Scripturarum
auctoritate innixa excludit Lutheri doctrinam qui in sola 90-
vilate vite , vel resipiscentia ac consilii mutatione Peeniten-
tam plene contineri affirmabat, nullo preterite vite odio,
nullo animi dolore concepto 1). Qua in re vel ab ipsis ethnicis
erroris arguitur, ex quorum constanti sententia in anteacte
vite criminum detestatione Ponitentia consistit 5). Quatenus

1) Cf. Bellarm. De Ponit. lib. 1, cap.

fundamentum sus doctrine circa Peni-
7, ubi arguit stultitiam doctorum illo-

tentiam.

rum qui potius grammaticos quam theo-
logos agentes vocum significationes ex
etymologia maluerunt ducere quam ex
communi Scripture, et probatissimo-
rum auctorum usu. Nam Laurentius
Valla, Erasinus, Lutherus, Beza vocem
ἐνετανοίον constanter resipiscentiam la-
Une vertunt, et auctorem vulgatz» re-
prehendunt, quod verbum μετανοεῖν red-
diderit Penitentiam agere. In notione
Vero resipiscentie Lutherus constituit

2) Noti sunt versus Ovidii lib. 1. De
Ponto, Epist. 1, v. 59.

Penitet, o! si quid miserorum cre-
ditur ulli,

Ponitet, etfacto torqueor ipse meo.
Nec non Ausonii £pigram. 11, ubi sic
Penitentiam loquentem inducit :

Sum dea, qua facti, non factique

exigo ponas.

Nempe, ut peniteat, sic Metanoéa

vocor.
18"

216 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

vero est Sacramentum, Poenitentia passim definitur: Secra-
mentum ὦ Christo Domino institutum quo. per juridicam
sacerdotis absolulionem homini contrito et confesso remit-
tuntur peccata post baplismum | commissa. Quz definitio
quemadmodum summam continet totius catholice doctrinze
circa hocSacramentum, ita etiam tractatus hujus nostri summam
complectitur. De veritate siquidem Sacramenti agere in primis
nobis propositum est; tum de ejus partibus, Contritione vide-
licet, Confessione, et Satisfactione; de materia denique, forma,
ac ministro. |

CAPUT I.
DE VERITATE SACRAMENTI P(ENITENTLE.

3. Novatores sec. XVI, omnium primi veritatem hujus Sa-
cramenti adorti sunt. Nam neque Montaniste aut Novatiani;
neque Waldenses aut Wicleffite, uti ostendit Bossuetus 1), 1}-
lud rejecerunt. Lutherus principio incertus animi pendens
modo retinuit, modo expunxit Penitentiam e Sacramentorum
albo ?). Qua inconstantia in auctoribus Lutheranis plerisque
omnibus reperitur 3). Calvinus Sacramentum hoc penitus. sus-
tulit cum suis Feformatis. Omnes tamen Protestantes et
Reformati in eo conveniunt, quod Poenitentia non aliud sit
quam recordatio baptismi nec ab ipso distinguatur. Cum enim
in ipsorum principis gratia non conferatur per Sacramenta,
nec deleantur peccata, sed solum non imputentur vi fidei,
quam Sacramenta excitant, inde fit ut peccatum originale cum
suis formis particularibus jugiter perseveret in homine post
baptismum. Hinc cum peccatum istud primordiale non im-
putetur ad penam ob fidem quam semel excitavit baptisma,
sequitur quoque ex istorum hypothesi, quod ejusdem peccati
prünordialis manifestationes seu forme particulares scilicet
peccata actualia non imputentur pariter ad penam ejusdem
fidei virtute, qua peccatum originale non imputatur. Satis pro-
pterea homini est in memoriam revocare baptismum, ut non
imputatio seu absolutio generalis illa baptismi producat suos ef-
fectus; cum se extenderit ad peccata omnia tum przeterita tum
futura. Itaque ea est Protestantium sententia, ut effectus
Penitentie omnes a baptismo producantur, nec Penitentiz
ullus sit reliquus. inter Sacramenta locus *. Cum vero

1) Hist. des variat. liv. x1, n. 10^ et
n. 165.

2) Cf. Bar. de Starck En»tretiens Phi-
losophiques, Paris 1818, pag. 15: et Ca-
techism. christianum Doctoris Martini Lu-
theri editum a Doctore Christoph. Be-
sold, August;e Vindel. 1828, pag. 323,
qui plura referunt ex Lutheri operibus

collecta testimonia, quibus ille adstruit
veritatem Sacramenti Ponitentizv divi-
nitus instituti et omnimode mecessarii
ad salutem.

3) Cf. Mehler , Symbolique, tom. 1,
pag. 311 et seqq. ed. cit.

4) Cf. Mehler loc. cit.

Ls zn -
CAP. 1. DE VERITATE SACHAM. P(ENITENTLE. 211

ex doctrina Ecclesi& Catholicze Sacramenta vere producant
gratiam, vere baptismus deleat peccatum, et gratia ista per
novum peccatum amitti possit, sequitur, alia tabula post nau-
fragium opus esse, ut homo post baptismum lapsus possit
se in portum saluüs recipere, Quare fides Ecclesi; est, quod
Poenitentia Sacramentum sit a baptismo distinctum. Ut hanc
Ecclesie doctrinam vindicemus, duo debemus efficere, ac primo
adstruere veritatem Sacramenti Penitentie , deinde ostendere
hoc Sacramentum a Sacramento baptismi plane discriminari.
Quz ut assequamur , sit |

PROPOSITIO I.

Ponitentia est vere et proprie Nove Legis Sacramentum
à Christo institutum ad. delenda peccata post baptisinum
comanissa. |

4. Est de fide; etenim Concilium Trid. sess. XIV, hunc ca-
nonem [I edidit: |Si quis dixerit, in Catholica Ecclesia Po-
nitentiam non esse vere et proprie Sacramentum pro fide-
libus, quoties post baptismum in. peccata labuntur, ipsi
Deo reconciliandis a Christo Domino nostro institutum, ana-
thema sit. Hoc vero Sacramentum tum pracipue Christum in-
stituisse docet eadem Synodus cap. I, cit. sess. Cum a nor-
luis excilatus insufflavit in discipulos suos, dicens: ACCIPITE
SPIRITUM SANCTUM: QUORUM REMISERITIS PECCATA, REMITTUNTUR
EIS, ET QUORUM RETINUERITIS, RETENTA SUNT. (Quo (am insigni
f«cto , et verbis tam perspicuis , potestatem remittendi et re
linendi peccata ad reconciliandos fideles post baptismum la-
psos, Apostolis et eorum legitinis successoribus fuisse

communicatam , universorum Patrum consensus semper
intelleaat.

9. Et sane in adductis Christi verbis tria illa inveniuntur,
qua omnibus fatentibus ad vere et proprie dictum Sacramen-
tum constituendum requiruntur et sufficiunt, divina nempe
institutio, gratiz collatio, et ritus externus. Ac 1* quidem divina
institutio continetur in illis Christi verbis Joan, XX, 21-23: Sicut
misit me Pater et ego mitto vos ... Accipite Spiritum San-
ctum: quorum, etc.; 2" gratie collatio, quia nunquam peccata
dimittuntur absque gratie collatione; 3" demum ritus exter-
nus sive sensibilis in ipsa actione qua peccata remittuntur, seu
m exercitio hujus potestatis quam Christus Ecclesie contulit.
Apposite autem Tridentini Patres dixerunt tunc precipue Sa-
cramentum hoc fuisse a Christo institutum cum dixit: Quoru,
etc. Jam enim Christus pollicitus fuerat, seu, ut alii loquuntur,
quasi inchoate Sacramentum hoc insütuerat juxta communem
Patrum ac theologorum consensum, cum Matth. XVI, 19, dixit

218
Petro: Quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et
in colis, et quodcumque solveris super terram , erit solutum
el in colis; et cum ibid. XVIII, 18, sic Apostolos omnes al-
locutus est: Quecumque alligaveritis super terram , erunt &-
gata et in celo, et quecumque solveritis super terram, erunt
soluta et in colo.

6. Ad Patres vero quod spectat, facile concors illorum sen-
tentia colligitur 15 ex iis, qua ipsi disputarunt adversus Mon-
tanislas et Novatianos, ostendentes Christum nulla adhibita cir-
cumscriptione plenam Ecclesie su: potestatem contulisse di-
mittendi peccata, innixi illis verbis: Quorum remiseritis, etc.
et: Quecumque, eic. 2^ ex apertis eorumdem testimoniis: in-
numera prope sunt quz afferri possent; nos brevitati consu-
lentes unum aut alterum eligemus. S. Cyprianus: Confiteantur,
inquit, s2nguli delictum suum, dum adhuc qui deliquit in se-
culo est; dum admitti confessio ejus potest, dum satisfactio
el remissio factaper sacerdotes apud Dominum grata est 1).
S. Ambrosius sic Novatianos perstringit: Cum ipse in Evangelio
suo dixerit Dominus Jesus : Accipite Spiritum Sanctum, etc.,
quis est ergo qui magis honorat, utrum qui mandatis ob-
lemperat, an qui resistit? Ecclesia in utroque servat. obe-
dientiam , ut peccatum et alliget et relaxet 3). Gonferens vero
Ponitentie Sacramentum cum Sacramento baptismi ita prose-
quitur: Quid. interest. utrum per Ponitentiam an per lava-
crum hoc jus sibi datum sacerdotes vindicent? unum n
utroque mysterium est 3). Demum S. Joan. Chrysostomus in
lib. De Sacerdotio , ubi eloquentissime, ut solet, afferens hu-
jus ordinis dignitatem haec ad rem nostram habet: Qwi ter-
ram incolunt, atque in ea versantur, his commissum est,
ut ea que in colis sunt, dispensent: sis datum est, ut po-
lestatem habeant quam Deus oplimus neque. Angelis, ne-
que Archangelis datam 6556 voluit ; neque enim illis
diclum est: Quocumque | alligaveritis in terra, erunt alti-
gata et in celo, et quecumque solveritis in terra, erunt
soluta et in celo. Habent quidem terrestres principes vinculz
potestatem , verum in corpus solum: id autem quod dico
sacerdotum vinculum, ipsam etiam animam attingit, atque.
ad celos usque pervadit *). Et hac pauca sufficiant ex mul-
tis qui afferri possent 5) 3" Idem consensus colligitur ex

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) Lib. De lapsis, edit. Maur. pag. 191.

Cf. Prof. edit. ὃ. 8.

2) Lib. τ. De Penitent. cap. 2, n. 6, 7.

3) Ibid. cap. 8, n. 36.

4) Οἱ τὴν γῆν οἰκοῦντες, καὶ ἐν ταὐτῇ
ποιούμενος τὴν διάτριβὴν τὰ ἐν οὐρανοῖς
δεοικεῖν ἐπετράπησοαν, καὶ ἐξουοίαν ἔλαβον,
ἣν οὔτε ἀγγέλοις οὔτε ἀρχαγγέλοες ἔδωκεν ὁ
Θεὸς" οὐ γὰρ πρὸς ἐκείνους εἴρηται" ὅσα ἂν

δήοητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔςαε δεδημένα καὶ ἐν
TQ οὐρανῷ καὶ ὅσα ἂν λύοητε ἐπὶ τῆς γῆς»,
ico λελυμένα ἐν τῷ οὐρανῷ" ἔχουσε μὲν γὰρ
x«i οἱ χρατοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς τὴν τοῦ
δεομεῖν ἐξουσίαν, ἀλλὰ σωμάτων μόνον"
οὗτος δὲ ὁ δεομός αυτῆς ἅπτεται τῆς ψυ-
qne, καὶ διαβαΐίνεε τοῖς οὐρανοῖς. De sa-
cerd. lib. 3, ed. Maur. tom. 1, pag.383.

5) Cf. Bellarm. De Panit, lib. 1, cap. 10.

CAP. IL. DE VERITATE SACRAM. ΡΕΝΙΤΕΝΈΙ ΛΖ. 210

omnibus testimoniis quibus Patres inculcant confessionis ne-
cessitatem et. praxim, quz paulo infra adducemus. .

7. Ad hzc accedit argumentum prascriptionis circa septena-
rium Sacramentorum numerum, de quo suo loco egimus !);
jam vero Poenitentia in hoc numero semper recensita est. Ac-
cedit etiam perpetua Ecclesie praxis in administratione hujus
Sacramenti, de qua omnes rituales libri sive occidentalium sive
orientalium Ecclesiarum loquuntur, quod ex dicendis luculen-

lius fiet. | |

DIFFICULTATES.

8. I. Obj. Christus neque Joan. XX, 23, neque Matth. XVIII,
18, ullum Sacramentum instituit, sed potius missionem contu-
lit, etenim 1? in priori testimonio mandatum dedit Apostolis pra
dicandi Evangelium, ac propterea denunciandi credentibus Po-
nitentiam ac peccatorum remissionem, non credentibus vero
vlernas penas comminandi. 2" Sane priusquam Christus pro-
nunciasset laudata verba: Quorum, etc. immediate Jam dixe-
rat: Sicut misit me pater, et ego aitto vos, quae profecto
missionem tantum significant illi similem quam ipse a Patre
habuit, et reipsa exercuit. 3" Hoc idem loca parallela confir-
mant: quod enim Joannes XX, 23, retulit ἃ Christo dictum
Apostolis, alis verbis refert S. Lucas XXIV, 47, qui sic Chri-
stum loquentem inducit: Ef predicari in nomine ejus peniten-
lian et remissionem peccatorum in omnes gentes. 4^ Hinc S.
Augustus lib. III, De consensu Evangelistarum, wutrum-
que textum Joannis et Luce simul conjungens adnotat, ea a
S. Luca fuisse adjecta, qua Joannes pretermisit 3). ὅ S. autem
Cyrillus Alex. Christi verba Joan. XX, exponit de peccatorum
remissione quz datur per baptisma 3). 6" Multo vero minus de
Ponitenta intelligi possunt qua leguntur Matth. XVIII, quan-
doquidem de privatarum injuriarum mutua condonatione ex-
ponenda ea esse suadet evidenter orationis series, 7? et aucto-
ritas SS. Patrum inter quos S. Augustinus, qui Serm. LXXII,
sic ea praeclare exponit: Copisti habere fratrem tuum tan-
quam publicanum? ligas illum in terra ... cum autem cor-
receris, et concordaveris cum fratre tuo, solvisti illum in
lerra, solutus erit. et in. celo *). Eadem ferme scribit Theo-
phylactus, et S. Hieronymus qui in cap. XIV Isai. docet, Apo-
stolos solvisse peccatorum funes et vincula juxta id quod dictum
est illis: Quecumque solceritis, etc., sermone Dei, et testi-
monüs Scripturarum et exhortatione virtutum 5). Ergo.

d) Tract. de Sacram. im gen. n.13 et — ^) In ed. Maur. Serm. Lxxxn, cap. 1V.
seqq. NM
2) Cap. 25, n. 74. 5) Lib. 6, In Isai, cap. 14, edit. Val-
3) Lib. 12, cap. 1, opp. edit. Paris, lars. pag. 225.
1638. Loin. 1v, pag. 1101.

280

9. Resp. Neg. ant. Contrarium enim docuit Tridentina Sy-
nodus quoad utrumque textum sess. XIV, cap. VI, qua prz-
lerea can. Ill, adjecit: Sí. quis dixerit, verba illa Domini
Salvatoris: Accipite Spiritum Sanctum , quorum remiseri-
lis peccata, remittuntur eis, el quorum retinueritis , retenta
sunt; non esse intelligenda de potestate remittendi et. reti-
nendi peccata in Sacramento Ponitentie , sicut Ecclesia Ca-
tholica ab initio semper intelleait, detorserit autem, contra
inslitutionem hujus Sacramenti , ad auctoritate praedicandi
Evangelium ; anath. sit. |

10. Ad 1" prob. Neg. Etenim munus seu mandatum prz-
dicandi Evangelium quod Christus Apostolis omnibus impo-
suit Matth, XXVIII, et Luc. XXIV, permisceri non debet
cum altero munere remittendi peccata, quod Christus pariter
isdem contulit Joan. XX, unum enim ab altero Evangelistze
accurate secernunt. Mattheus enim et Lucas referunt priorem
missionem Christum contulisse. uazdecin discipulis; sanctus
vero Joannes refert alteram contulisse Christum discipulis, ab-
sente Thoma, scribens: Thomas autem unus ex duodecun...
non erat cum eis quando venit Jesus 1). Non ergo idem, sed
diversum plane munus obeundum Apostolis commisit Chri-
stus ab eo quod iisdem demandavit cum illos ad predicandum
Evangelium et ad denunciandam gentibus penitentiam misit.

11. Ad 2», Dist. ld est, delegavit Christus Apostolis ean-
dem potestatem quam ipse a Patre acceperat ad remittenda
peccata, conc. ad solam Evangelu praedicationem, aeg. Ut
enim legitur Matth. IX, 6, Christus hanc peculiarem potesta-
tem sibi vindicavit dicens: Uf sciatis quia filius hominis ha-
bet. potestatew in terra dünittenda peccata, etc. Eam prze-
terea exercuit Luc. VII, 42, et alibi passim; hanc igitur po-
testatem communicavit Jesus discipulis, Joan. XX.

12. Ad 3", Neg. Ut patet ex dictis in esp. ad ἴα,

13. Ad ἅμα, Dist. Docens quomodo possint verba quz apud

Lucam leguntur, digeri seu disponi cum 115 quz leguntur

TRACTATOS DE PGNITENTIA.

1) Kuinol ita hoc testimonium expo-
nit, ut intelligendum sit de improbis e
cetu Christianorum ejiciendis, penisque
iisdem minitandis, ubi vero, annunciata
peccatorüm venia, resipuerint, in fide-
lium cetum iterum recipiendis, quz in-
terpretatio probatur Lessio, Michaélisio,
Moro, Langio; alii significari per ea
verba intelligunt liberationem a penis
criminum, scilicet morbis, adeo ut re-
qittere peccata perinde sit ac removere
consequens peccati, sive a morbis li-
berare, retinere autem peccata, morbos
immittere vel sanitatem non restituere;
alii, inter quos Kuincel ipse, contendunt
hunc eorundem verborum sensum esse:

omnes Dei favorem, beneficial, delicto-
rum veniam consequentur, quibus pec-
calorum veniam annuntiaveritis, quos-
que in eetu Christianorum receperitis,
ea tamen lege, ut meam doctrinam pro-
fiteantur, factisque ac moribus expri-
mant, contra vero omnes, quos non re-
ceperitis, quos indignos declaraveritis
qui recipiantur, contumaces, facinorosi,
quibus adeo contumacia, et flagitiorum
penas annuntiaveritis, non perfruentur
Dei favore, carebunt beneficiis quibus
christiani homines cumulaniur, penas
luent. Constat scilicet Protestantes, tra-
ditione rejecta, nullo unquam in loco
certos posse consistere.

281

apud Joannem, conc. docens de una eademque potestate esse
intelligenda qux occurrunt in istis Evangelistarum locis, neg.
Imo 5. Doctor duplicem distinguit Chrisü. apparitionem in
adductis testimoniis ut ex orationis serie aperte constat 1).

14. Ad 5», Dist. Etiam, conc. solum, zeg. Nam et per
bapüsma et per Poenitentiam peccata remitti docet S. Cyxillüs.
En ejus verba: emittunt porro peccata , vel retinent spi-
rilu afflati homines duobus, dt arbitror, modis: vel enim
dignos ad baptismum vocant ... vel prohibent et ὦ gratia
divina arcent eos, qui nondum digni sunt ; vel alio quidem
modo peccata remittunt ac retinent , nempe cum filios Eccle-
sie peccantes accipiunt vel penitentibus ignoscunt ?).

15. Ad θα, Neg. Christus enim Dominus distinguit inter
delatorem qui injuriam passus est a fratre suo, testes, atque
Ecclesiam, et soli Ecclesie tribuit Judiciariam potestatem di-
cens; (Sj Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut. elhnicus et
publicanus. Quorum verborum hic sensus est, si Ecclesie
liganti non obtemperaverit, sit tibi, contra quem peccavit, qui-
que eum detulisti, tanquam ethnicus et publicanus. Alius est
ergo, qui injuriam accipit, alius, qui ligat et solvit 3); hinc
protinus addidit Christus: .4zuezn dico vobis, quecumque al-
ligaveritis , etc.

16. Ad 7", Dist. Nonnulli Patres per accommodationem seu
extensionem quandam exposuerunt Christi verba de injuriarum
condonatione, c07f€.in sensu proprio aut ad ejus exclusionem,
aeg. Scilicet unus aut lalter Ecclesie Pater quod juxta pro-
cnr adir qa sensum dictum a Christo est solis Aposto-
is eorumque successoribus, per quandam extensionem omni-
bus fidelibus accommodarunt *). Interdum etiam, ut alias usu-
venit, nonnulli Patres supposito obvio et literal sensu, qui
est de judiciaria potestate, ut vidimus, Apostolis collata, aliam
adjiciunt.expositionem in sensu mystico, ut dicitur, ac minus
proprio. Hac ratione 'disjiciuntur que sive ab Augustino, sive

CAP. I. DE "VERITATE SACRAM. P(ENITENTLE.

1) Sie enim loquitur S. Doctor: ,,His
item verbis possunt adjungi, quas Lu-
cas lacet, dicit autem Joannes .. . His
rursus adjungamus, qu: Joannes pra-
lermisit, Lucas commemorat." Nempe
lexuit catenam, ut vulgo dicitur narra-
lionis Evangelistarum cohnectendo tex-
lus inter se. Sub finem hujus numeri
"aperte adnotat diversam esse appari-
Uonem qua contigit, jabsente Thoma,
et in qua Christus verba protulit de
quibus disserimus, ab alia in qua fue-
ruunt omnes Apostoli, et ea Christus di-
ΧΙ quae apud S. Lucam leguntur.

2) “φιᾶσε ye μὲν ἁμαρτίας, ἢ τοι κατ-
ἐχουσὲν οἱ πνευματοφόροει, κατὰ δύο τρό-
ποὺς, κατα ye διάνοιαν ἐμὴν. ἢ γὰρ κα-
λοῦσεν ἐπὶ τὸ βάπτεομα ... ἢ διακωλύου-

oL τίνας, καὶ τῆς ϑεῖας χάριτος ἐξείργου-
οὖν ἔτε οὔπω τέως γεγονότας ἀξίους" ἢ
καὶ καϑ' ἕτερον τρόπον ἀφιᾶσε τε καὶ κρα-
ToUow ἁμαρτίας, ἐπετεμῶντες μὲν ἅμαρ-
τάνουσε τοῖς τῆς ἐκκληοίας τέκνοις , μετα-
νοοῦσε δὲ συγγενώσκοντες.

3) Cf. Maldonat. Iu Matth. xviu, 18,
et xvi, 19; nec non Estium I» ww Sent.
dist. 14, δ. 6, et dist 18, ὁ. 3.

4) Eadem ratione se se gesserunt
circa alia, ex. gr. quoad sacerdotium quod
in sensu extensivo et improprio tribue-
runt etiam laicis eo quud in casu ne-
cessitalis et ipsi baptizent, cum tamen
hoc munus proprium sit solius sacerdo-
Li proprie dicti, eL ita de pluribus aliis
dicatur.

΄σ

282
ab alus Patribus. proferunt adversarii. Sane S. Augustinus alibi
affirmat, Christi verba: Quecumque alligaveritis, etc. intel-
ligi de prepositis per quos Ecclesia gubernatur 1), quod et
de czwteris pariter constat. Ex his calumnia quoque evanescit
impacta in Tridentinam Synodum a Paulo Sarpio, ejusque po-
süllatore Courayerio, quod nimia scilicet facilitate appellave-
rit ad universalem. Patrum consensum absque previa eorum-
dem Patrum discussione ?). | τὰ

17. II. Οὐ). 15 Nullum in V. T. institutum fuit Sacramen-
tum ad eluenda peccata, quz, fatente ipsa Tridentina Synodo
sess. XIV, cap. 1, sola delebanturP«enitentize virtute; quorsum
igitur institutum censendum erit in N. T. nisi ut pejor fieret
nostra conditio? 2" Sane: Quis potest dimittere peccata, nisi
solus Deus ?)? Nullus proinde homo hanc sibi arrogare pot-
est jJudiciariam potestatem, secus ac Catholici. docent a sacer-
doübus fieri per Sacramentum Ponitentis. 3* Quare in. Scri-
pturis nunquam peccatoris justificatio adscribitur. Sacramento
Pomnitentie, sed impiorum conversioni; ut Zachaei, mulieris
penitenüs, Petri exempla declarant, imo et parabola Filii ad
Patrem consumpta hereditate revertenüs, in qua Christus per-
fect:e. resipiscentize exemplar exhibere voluit. 4^ Addo, quod si
Christus in. adductis testimoniis Sacramentum instituisset, se-
queretur Sacramentum confici nedum quando sacerdos absol-
vit, verum etiam quando ligat, seu peccata retinet, quod nemo
dicet. Ergo.

18. Resp. ad 1», Neg. Quamvis enim nullum institutum
fuerit in. V. T. Sacramentum 84 peccata delenda, perperam
inde infertur nullum pariter institutum esse in Lege Nova;
alioquin ex eodem principio inferre possemus neque bapu-
smum neque Eucharistiam esse Sacramenta a Christo insütuta
eo quod neutrum fuerit in. V. T. Hec enim pendent a posi-
uva Dei voluntate, qui. congrua media diversis temporibus
aptare novit. Cum preterea agatur de facto, inquirendum no-
bis hoc unum superest, utrum Christus reipsa hoc Sacramen-
tum instituerit nec ne. Cum de eo consisterit, congruentize
rationes ex se concidunt. Non tamen sequitur in peJori nos
conditione, quam lebreos in V. T. versari. Etenim preter-
quam quod actualis Ponitentie Sacramenti susceptio suppleri

TRACTATUS DE PGONITENTIA,

»Non enim solum que solvunt sacerdotes,

1) De civ. Dei, lib. 20, cap. 9, num.
sunt soluta." In cap. 20, expresse docet

2. Eadem habet Serm. ccxcv, al. cvi.

n. 2. Serm. ccum, 18, cap. 3, n. 8, et
alibi passim. Id ipsum dicatur de Theo-
phylacto, qui in cap. xvm, 18. Matth.
dum et ipse extendit verba Christi ad
omnes fideles eaque de injuriis condo-
. nandis interpretatur, distinguit potesta-
tem sacerdotum propriam absolvendi a
peccatis: en ejus verba: Οὐ γὰρ μόνον
ὄσα λύουσιν οἱ ἱερεῖς εἰοὶ λελυμένα. Id est:

Christum Apostolis dedisse potestatem wf
remittant peccata, ὥστε ἀφιέναι τὰ ἁμαρ-
τήματα,. Sic etiam S. Hieronymus in
Comm. ad cap. xvin, Matth. Apostolis,
hanc datam potestatem affirmat.

2) Cf. Card. Pallav. Histor. Conc. Trid.
lib. 12, cap. 12, n. 7. : i

3) Marc. u, 7: Τίς δύναται ἀφιέναι
ἁμαρτίας, εἱμὴ εἰς ὁ Θεός ;

CAP. 1. DE VERITATE SACRAM. P(NITENTLUKE. 289

potest contritione et voto in necessitatis casu, ut przclare ob-
servat Catechismus Rom., per hoc Sacramentum Christus solli-
citudini et anxietati nostre subvenire voluit, cum per illud non
modicum solatium , conscienti? pacem et tranquillitatem ex sa-
cerdotis absolutione consequamur: Neque enim, inquit, aliter
accipienda est vor sacerdotis peccata nobis legitime condo-
nantis quam Christi Domini qui ait paralytico Matth.. IX,
2: Confide fili, remittuntur tibi peccata tua 1).

18. Ad 2", Dist. Potestate propria vel excellenti:&, conc.

potestate communicata et ministeriali, neg. Utique Deus solus
potestate propria potest peccata dimittere, uti et gratiam lar-
giri; potest tamen utrumque prestare, per hominum ministe-
rium et per Sacramenta. Hinc sacerdotes possunt peccata di-
mittere potestate a Deo accepta, subordinata, ac ministerial,
ut vocant, non secus ac rex et prefectus, (qua comparatio
Chrysostomi est,) potest reos in carcerem detrudere et li-
berare ?).
. 20. 4485, Dist. Antequam institueretur Sacramentum, conc.
post ejus institutiohem , 2g. Ümnia propterea adducta exem-
pla extra rem proferuntur; ut quidpiam concludérent adver-
sarii, ostendere deberent, posse homines, si necessitatis casum
excipias, obtinere peccatorum remissionem absque actuali hu-
jus Sacramenti perceptione, in casu autem necessitatis absque
ejus voto, quod semper in vera conversione includitur.

21. Ad "m, vel Neg. seq. vel Dist. Si ligaret actu positivo
et directe, /rans. si negauve et indirecte, eg. Eatenus autem
ligat sacerdos quatenus non absolvit, nulla proinde intercedit
.paritas inter ligandi et absolvendi actus. Sive tamen liget sa-
cerdos sive solvat, utrumque prestat vi judiciarie potestatis
sibi tradite, quam alterutro modo exercet. Eadem difficultas
in hypothesi adversariorum urgeri posset adversus baptisma, cum
scilicet Ecclesi prepositi ab eo arcent indignos. Addo sacer-
dotem etiam ligare opera satisfactoria injungendo.

PROPOSITIO Ill.

Ponientia est Sacramentum a baptismi S'acramento
distinctuin.

22. Est de fide a Tridentino sess. XIV, can. II, definita his
verbis: Δὲ quis Sacramenta confundens , ipsum baptisimumn
Ponitentie Sacramentum esse dixerit, quasi hec duo Sa-

1) Part. H, cap.5, n.9. Alia emolu- mus, cum sermonem instituemus de
menta, qui ex administratione hujus Confessione.
Sacramenti in homines proveniunt, imo 2) Lib, 3, De Sacerdot, loc. cit.
in totam societatem, inferius recensebi-

., 4

288

cramenta distincta non sint, atque ideo Penitentiam non recte
secundam post naufragium tabulam appellari, anath. sit.

29. Quemadmodum vero Protestantes ex prepostero prin-
cipio de justificatione et peccato originali cum suis necessa-
rus manifestationibus intulerunt hoc corollarium quo omnes
effectus Poenitentie. tribuunt Sacramento baptismi, 1ta Catho-
lici ex contraria doctrina de justificatione ac peccato originali
et peccatis actualibus voluntariis inferunt contrariam plane con-
secutionem. Hoc tamen intercedit essentiale discrimen inter
agendi rationem quam secuti sunt Protestantes et aliam cui
Catholici insistunt, quod illi dogmata « priori, ut ita dicam,
sibi fingant et propri: theori:& accommodent, vel ex illa dedu-
.cant, isti vero ex constanti ac perpetua Ecclesie doctrina ac
praxi dogmata statuant,

2/4. Ecclesia enim Catholica distinctum in utroque Sacra-
mento agnovit ministrum, disünctum subjectum, distinctam
materiam, distinctam formam, distinctos effectus, distinctam
instituüonem , distinctas proprietates. Nam minister baptismi,
saltem in necessitatis casu, est quilibet homo, minister Poni-
tenti: solus sacerdos; subjectum baptismi est quilibet homo,
subjectum Panitentie solus baptizatus; baptismi materia est
aqua, Peenitentize ex communi sententia actus penitentis; forma
baptismi exprimit ablutionem, Poenitentiz absolutionem ; institu-
tum fuit Sacramentum baptismi Matth. XXVIII, Sacramentum
Penitenti&. Joan. XX, ut paulo ante ostendimus; effectus ba-
ptismi est, delere una cum originali qualibet personalia crimina
tum quoad culpam tum quoad omnem pone reatum, ita ut per
illum vere renascamur: Penitentizx effectus est, remittere solas |
actuales noxas et penam zternam qua inde consequitur, non
autem, saltem ordinarie, omnem poenam temporalem, ita ut recon-
ciliemur Deo non sine magnis nostris fletibus et laboribus, imo et
satisfactionibus; proprietas denique baptismi est ut iterari non
possit, nec per modum judicii deleantur peccata, Penitentie vero
proprium est, ut per modum judicii admimistretur, ac toties, quo-
les peccator noxarum suarum penitens ad sacrum tribunal
confugerit. Hinc Patres appellare consueverunt Penitentiam
laboriosum quendam baptismum vel secundam post naufra-
gium tabulam, ut Tertullianus, Ambrosius, Hieronymus !).

29. Accedit quod juxta Protestantium systema non solum Poe-
nitentia, sed ipsa Eucharistia ex numero Sacramentorum de-

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) Cf. apud Bellarm. De Paenit. lib. 1,
eap. 13. Observat Moehler. loc. cit. pag.
315, quod ,Luther ne peut-il pardonner
à S. Jéróme d'avoir appelé la Péni-
lence /« seconde planche de salut; car
la premiére, qui est le baptéme, ne peut
se perdre, dit notre docleur, tant que
l'homme etfrayé par ses péchés retour-

ne aux promesses de ce Sacrement,
Suivant les Catholiques, le bain de la
régénération doit, à travers tout notre
pélérinage, nous rendre purs et saints
aux yeux de Dieu; d'aprés Luther, il
doit consoler l'homme dans tous ses
péchés.?

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. P(ENITENTLE. 285

beret expungi. Etenim si juxta ipsos, ideo baptismatis memoria
seu recordatio vim habet remittendi peccata in quz Christianus
labitur, quia revocat ei in mentem signum seu pignus justifi-
cationis quam est adeptus per fidem , quorsum instituta est Eu-
charistia, quz pariter per fidem suos producit effectus? Ergo.

" DIFFICULTATES.

26. I. Obj. In Scripturis sémper baptismus cum Poenitentia
conjungitur, ac baptismo tribuitür peccatorum remissio. Sic
Act. II, 38, dicitur: Poenitentiam agite et baptizetur unus-
quisque vestrum . .. in remissionem peccatorum. Marci I, ἢ,
praedicatur baptismus Ponitentiz i2 remissionem peccatorum.
Nec alia ratione Christus, ex Apostolo Ephes. V, 26. Ecclesiam
suam sanctificavit quam znundans eam lavacro aquo in verbo
vite. Quare universim prenunciat Christus, Marc. ult.: Qui cre-
diderit et baptizatus fuerit, salvus erit. |

27. Resp. Dist. ant. Conjungitur baptismus cum Poenitentia,
prout virtus est, in adultis ut peccatorum anteactorum veniam
obtineant, cozc. cum Poenitentia, prout Sacramentum est, ad
delenda peccata post baptismum patrata, 2eg. Quando in Scri-
pturis Penitentia exigitur.ut adulti cum fructu suscipiant Sa-
cramentum baptismi, exigitur ut dispositio, ac prout virtus est.
Dicitur vero conferri baptismum in remissionem peccatorum
non absolute, sive de omnibus peccatis qua post baptisma pa-
trantur, sed de iis que baptismum praecesserunt, ut per se con-
stat. Sane quoad peccata in qua fideles post baptismum lapsi
sunt, nunquam hec perhibentur deleta vi baptismi, n eque
Scripture fideles peccatores cohortantur ad recordationem sus-
cepüi baptismi ut eorum veniam consequantur, sed illos ad
solam Peonitentiam excitant. Hinc Act. VIII, 22, Petrus Si-
moni jam baptüzato dixit: Penitentiam age ab hac nequitia
tua, et roga Deum, si forte remitlatur tibi hec cogitatio cor-
dis tui. Sic etiam incestuosum illum Corinthium quem Apo-
stolus ex potestate sibi a Christo data ligaverat I Cor. V, ex
eadem potestate II Cor. II, solvit in persona Christi. Hac ra-
tione exponi debent Scripturarum testimonia qua nobis obji-
ciuntur ex conjunctione baptismi cum Poenitentia.

28. Ad id vero quod subdunt ex Apostolo facilis responsio
patet; mundavit enim Christus Ecclesiam suam in. regenera-
tone per ingressum ad vitam spiritualem. Sic etiam qui cre-
diderit salvus erit, si fidem tamen et gratiam quam per bapti-
smum est consecutus operibus teneat, utloquitur S. Gregorius M.

39. II. Οὐ). 1^ Patres remissionem peccatorum omnium uni
baptismo acceptam passim referunt; luculentssime id docet
inter ceteros S. Augustinus, qui scribens ad Bonifacium: Quid-
quid, inquit, ab eis, qui post acceptum baptismum hic vi-
cunt, infirmitate humana contrahitur quarumcumque cul-

282

parum, propter ipsum lavacrum dünittitur 1). Et. clarius ad-
huc lib. I, De nuptiis, ubi Apostoli dictum: Christus dilexit
Ecclesiam . . . mundans lavacro aquo , sic accipiendum esse
contendit: ἔπ eodem lavacro regeneratioms et verbo sancti-
ficationis omma prorsus mala hominum regeneratorum anun-
dentur atque sanentur, non solum peccata qua omnia nunc
remitluntur in baptismo, sed etiam que posterius humana
ignorantia vel infirmitate contrahuntur : non ut baplisma
quoties peccatur, toties repetatur ; sed quia ipso quod. semel
4latur , fit, ut non solum antea, verum etiam postea quo-
rumlibet peccatorum venia | fidelibus ànpetretur ?), et alibi
sepe. 2? Hinc S. Fulgentius ejus discipulus in lib. De fide ad
Petrum, appellat baptismum Sacramentum fidei οἱ Poniten-
(i 3). Post clara adeo Patrum testimonia jam patet 3" quid
sentiendum sit de Catholicorum nugis, de distincta nempe ma-
teria, forma, etc. qua etiamsi distincta sint in baptismo et
Poenitentia, ad unum tamen idemque Sacramentum referri pos-
sunt, uti reipsa ad idem Sacramentum Eucharisuz referuntur
disüncta materia, forma et symbola. Ergo.

90. Resp. ad 1», Dist. Acceptam referunt Patres remissio-
nem peccatorum omnium baptismo lanquam causad remotae ne-
cessario prerequisite subsequentibus salutis subsidiis, conc.
tanquam cause proximz et formali, exclusis Sacramenus reli-
quis ac salutis subsidiis, 2eg. Aliam non esse Augustini men-
tem in objectis locis constat ex iis que ibidem adjecit. Nam
in Epist. ad Bonifacium, post adducta verba ita prosequi-
tur: Neque enim aliquid prodest non baptixato dicere, di-
mitte nobis debita nostra *). In libro vero De nuptüs, loc. cit.
pariter addit: Quid enim prodesset vel ante baptismum Poni-
(enlia, nisi baptismus sequeretur , vel postea, nisi precede-
ret 3)? Comparat scilicet S. Doctor regenerationem spiritualem
generationi carnali. Quemadmodum vero huic veluti prime
caus:s et vila et sanitas et niedicinz operatio adscribendz sunt,
sic regenerationi spirituali et vite perfectionem, et nutri-
tonem, et amisse valetudinis recuperationem, qui per Confir-
mationem, Eucharistiam et Pomnitentam habentur, adscribit.

TRACTATUS DK P(ENITENTIA.

1) Epist cuxxxv, cap. 9, n. 39.

2) Cap. 33, n.38.

3) Cap. 30.

ἢ) Scopus S. Augustini in hac episto-
la est refellere Donatistas, qui conten-
debant ,in ea se esse ecclesia qua jam
non habet maculam aut rugam, aut ali-
quid hujusmodi," ut refert S. Doctor
n. 39, quibus respondet hoc fieri non
posse in Ecclesia militante, quzv nempe
in his terris adhuc militat, sed hunc
Statum reservatum esse Ecclesixz in ce-
lis cum Christo regnanti in futuro sz-
culo, cum hic semper rogare Deum de-

beamus illis verbis Dimitte nobis, etc.
Qua petitio frustra fieret ab eo qui non
esset baptismo regeneratus, cum ex vi
ipsius baptismi nobis prosit tum hec
oratio, tum alia salutis subsidia, quae
Christus Ecclesie su: reliquit.

1) Melius etiam dignoscitur S. Augu-
stini mens ex iis, qu: hic immediate
subdit: ,,In ipsa quoque oratione domi-
nica, qua quotidiana est nostra mum-
datio, quo fructu, quo effectu dicere-
tur, Dimitte nobis debita nostra, nisi ab
eis qui baptizati sunt, diceretur? etc."

CAP. II. DE CONTRITIONK. 297

-- 81. Ad 2n, Dist. Vocat S. Fulgentius baptismum Sacramen-
tum fidei et Ponitentie, quia sme his dispositionibus absque
fructu baptismus perciperetur, cozc. quasi unum Sacramentum
esse censuerit baptismum et Penrtentiam, 20g. Sequitur enim,
explicans semetipsum: 4d est, per baptismum. Deinde expo-
nit qua ratione adultis ad baptisma accedentibus sit necessaria
Poenitentia, non item vero parvulis.

32. Ad 3n, Neg. paritatem ; in Eucharistia enim utraque spe-
cies eandem cum Christo unionem significat, ad eandem refertur
spiritualem anim: refectionem, eandemque demum gratiam
producit. Hinc S. Thomas docet Eucharistam esse quidem Sa-
cramentum materialiter mulüplex, unum tamen perfectione
signi et grati: productione 3). Contra vero in baptismo et Ρω-
nitentia confertur diversa gratia, ac diversa est etiam significa-
tionis ratio. Siquidem baptismus est spiritualis. regeneratio,
Poenitentia autem reconciliatio est regeneratorum, ideoque duo
h&c Sacramenta non materiali tantum ratione, verum etiam
formali, ut ajunt, sunt ab invicem distincta.

ELI EIU E AR

DE CONTRITIONE.

93. Veritate Sacramenti Peenitenti:e constituta, reliquum est,
ut ejus partes expendamus, quas tres esse, Contritionem vide-
licet, Confessionem et Satisfactionem Tridentina Synodus ad-
versus novatores declaravit ac sanxit in. laudata sess. XIV, hoc
can. IV: ϑὲ quis negaverit ad integram, et perfectam pecca-
torum remissionem requiri tres actus in poniente, quasi
materiam. Sacramenti Ponitentie , videlicet. Contritionem,
Confessionem , et Satisfactionem, que tres Ponitentie par-
(es dicuntur , aut dixerit, duas tantum esse Poententie
partes, terrores scilicet incussos conscientie, agnito pecca-
to, et fidem conceptam ex Evangelio, vel absolutione qua
credit quis sibi per Christum remissa peccata; anath. sit.

94. De unaquaque proinde ex ordine disserendum est, ac
primo de Contrituone, qux ab eadem Synodo ib. cap. IV, de-
finitur: nami dolor, ac detestatio de peccato commisso
cum proposito non peccandi de cetero. Hic porro dolor,
δὲ cum fiducia divine misericordie et voto prestandi reli-
qua conjunctus sit, que ad rite suscipiendum hoc Sacra-
mentum requiruntur, ex eadem Synodo hominem post ba-
püsmum lapsum preparat ad remissionem peccatorum.

99. Verum hic non pauca discutienda occurrunt quorum
alia ad fidem spectant, alia sunt fidei proxima, alia denique

1) P. 3, q. 73; art. a.

288 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

libere in scholis catholicis agitantur. Juverit alia ab aliis accu-
rate dispescere ut perspicuitati consultum sit.

96. Ac 1. quidem de fide est, Contritionem illam imper-
f*ctam qua. atiritio dicitur, quoniam vel ex turpitudinis
peccati. consideratione, vel ex gehenne et penarum metu
communiter. concipitur, si voluntatem peccandi excludat
cum spe vema; non solum non facere hominem hypocri-
lam, et magis peccatorem, verum etiam donum Dei esse,
et. Spiritus Sancti impulsum, non adhuc quidem inhabi-
tantis, sed solum moventis, quo poenitens adjutus , viam
sibi ad justitiam parat. Et quamvis sine Sacramento Po-
nitenlie per se ad justificationem perducere peccatorem
nequeat; tamen eum ad Dei gratiam in Sacramento Po-
nitentie. impetrrandam | disponit. Hoc enim timore utiliter
concussi Ninivite .ad Jone predicationem plenam terrori-
bus Ponitentiam egerunt, et misericordiam a Domino inpe-
trarunt. lta Tridentina Synodus loc. cit. quz can. V; quem
paulo post subjiciemus, | eandem doctrinam | anathemate
firmavit,

37. II. Fidei proximum est, Contritionem, quam aliquando
charitate perfectam esse contingit, hominem Deo reconci-
liare priusquam hoc Sacramentum actu suscipiatur i Xa Tri-
dentinum loc. cit. quod preterea docet, zpsam nihilominus re-
conciliationem ipsi Contritioni sine Sacramenti voto, quod in
illa includitur, non esse adscribendam. Hoc ipsum pariter
eruitur ex pluribus propositionibus, quas inferius referemus
in Bajo damnatis, quibus tradebat doctor hic Lovaniensis posse
peccatum consistere cum Contritione perfecta et voto Sa-
cramenti.

38. Hinc, quod consequens est, ad fidem proxime accedit,
saltem post Concilium Tridentinum, quod ad Ponitentiz Sa-
cramentum rite suscipiendum necessaria non sit Contritio cha-
ritate perfecta secus ac docent Janseniste, qui dominantem
charitatem in peccatore postulant, quz sit concepta. ex puris-
simo Dei amore, in eum finem ut ille possit in Sacramento Po-
nitentiz justificari; dolor enim, qui ex gehennae metu concipi-
tur, juxta Quesnellum execrabilis est hypocrisis. |

39. III. In scholis autem catholicis controvertitur: 15 Utrum
adjustificationem per Sacramentum Poenitentie obtinendam
prater attritionem illam, quz oritur ex consideratione gehenne
et penarum, vel turpitudinis peccati, requiratur amor aliquis
saltem initialis, an vero sufficiat attritio, ut vocant, formido-
losa concepta ex solo timore penarum !). 2? Utrum iste amor

1) Qui contendunt sufficere dolorem initialem, vocantur Contritioniste. Ale-
conceptum ex solo timoris motivo aut xander vr, in decr. edito die 5 Maj.
turpitudinis peccati, Ar(tritionistee audi- 1667, vetuit sub excommunicationis po-
unt; qui praterea requirunt amorem na, quominus alii aliam sententiam ali-

289

indialis consistat: ἢ solo amore spei, seu ut dicitur cozcu-
piscentie , quatenus scilicet Deus diligitur prout est bonus no-
bis ac finis noster, an vero in amore aiéitie seu benevolen-
(ie, quo nempe Deus diligitur prout bonus est in se atque ob
infinitas suas perfectiones. Qui propugnant amorem cóncupi-
scentiz, censent charitatem. disungui in. perfectam et in im-
perfectam specie seu specifico molivo, ita ut amor concupi-
scentie sit charitas imperfecta, quie specie differt a charitate
perfecta, qua juxta ipsos consistit in amore benevolentie. Qui
vero pugnant pro solo amore benevolenüz, docent, charitatem
perfectam distingui ab imperfecta non specie, sed tantum gra-
dus intensitate, adeo ut juxta ipsos amor initialis quem neces-
sarium esse affirmant ad justificationem assequendam in Sacra-
mento sit quidem appretiative summus, non vero sit summus

CAP. II. DE CONTRITIONE.

intensive. Si enim acer, vehemens ac intensus fuerit amor,

tunc juxta eorumdem sententiam charitas erit perfecta 1). Hinc

ui habet hunc amorem initialem, Deum quidem omnibus prz-
ert ac super omnia diligit, ast remisse diligit quoad affectum
3" Juxta alios charitas theologica et proprie dicta quique re-
quiritur ad justificationem , non in amore amicitiz ac benevo-
lentiz consistit, sed in solo amore concupiscentiz. Hi porro do-
cent charitatem perfectam ab imperfecta distngui ex motivis,
ita ut si Deus solus diligatur:quia bonus nobis est, sit censen-
da perfecta; si vero diligatur cum aliquo extrinseco ei super-

addito vel cum mixtione timoris, censeri debeat imperfecta ?).

qua censura notarent, adjiciens ,sen-
tentiam negantem necessitatem aliqua-
lis dilectionis Dei in attritione videri
hodie communiorem inter scholasticos."
Cf. Bened. xiv, loco mox citando. Tri-
dent. sess. vr, cap. vr, docet impios
preparari ad justificationem etiam per
actum quo Deum f(«nquem omnis justi-
lie fontem diligere incipiunt.

1) Hic prz *oeulis habenda est pro-
pos. xxxvr, synodi Pistoriens. qu: sic
intellecta, ,ut non solum. Contritio im-
perfecta, quei? passim attritionis nomine
donatur, etiam que juncta sit cum di-
lectione , qua homo incipit diligere
Deum tanquam omnis justitie fontem ,
nec modo Contritio charitate formata,
sed eft fervor charitatis dominantis, et
ille quidem diuturno experimento per
fervorem iu operibus bonis probatus
generaliter. et absolute requiratur, ut
homo ad Sacramenta, et speciatim pe-
nitentes ad absolutionis beneficium ad-
mittantur," damnala est a Pio vi, tan-
quam /aisa, temeraria, quietis animo-
rum perterbativa, et probate in Éccle-
sia prazi contraria, Sucramenti efficacia
detrahens et injuriosa.

2) €f. Bolgeni in op. Della carità,
o «mor di Dio. Boma 1788, una cum
ejusdem apologia, Fulginii 1792.

Benedictus xiv, ia. op. De Synodo
dieces. lib. 7, cap. 13, enumerat va-
rias rationes quibus Contritio potest
dici imperfecta; ὃ. 5, intér czatera scri-
bit: , Tertio et plerumque, nomine Con-
tritionis imperfecte intelligitur dolor de
peccatis, unice conceptus atque elici-
tus propter eorum turpitudinem, aut
solum metum penarum et gehenne,
absque ulia Dei dilectione." Verum
Card. Gerdilius in opusc. DeiP attrizio-
ne, op. edit. Rom. tom. xix, pag. 118,
accurate observat hic a docto Pontifice
cum magno theologorum numero per-
mixta fuisse duo motiva, que S. 'Tho-
mas expresse distinguit. Nam illi theo-
logi coutendunt attrilionem servilem
eque gigni tam ex consideratione turpi-
tudinis peccati, quam ex considera-
tione penarum ac gehennza. Contra vero
S. Thomas p. 3, 4. 85, art. 5, ad 17,
secernit unum ab a]tero, iribuens ti-
mori Contritionem qua oritur ex con-
sideratione penarum, charitati autem
tribuit Contritionem, quz oritur ex con-

290

40. IV. Disceptatio praeterea viget in scholis catholicis circa
timorem quo attritio concipitur; utrum scilicet sufficiat ad Justi- |
ficationem in Sacramento Ponitentie obtinendam timor ille
qui oritur ex metu supernaturali penarum temporalium, an
vero debeat insuper concipi ex metu poenarum eternarum.

41. Hzc sunt precipua capita a nobis expendenda. Nos itaque
primo fidei dogma propugnabimus adversus novatores Prote-
stantes; deinde adstruemus doctrinam Ecclesie Catholicae ad-
versus Jansenistas. |

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

PROPOSITIO I.

Contritio illa que concipitur ex peccatorum gravitate, mul-
titudine , feditate , aanissione eterne beatitudinis el eterna.
damnationis incursu. cum. proposito aelioris vite, est
verus et utilis dolor, ac preparat ad gratiam , non vero
facit hominem inagis hypocritam, ac inagis peccatorem;
neque.est dolor coactus , sed liber ac voluntarius. ,

42, Hanc propositionem de fide esse constat. ex can. V. Conc.
Tridentini: S? quis dixerit, eam Contritionem, que paratur
per discussionem, collectionem, et detestationem peccato-
rum, quu quis recogitat annos suos in amaritudine anime
sue, ponderando peccatorum suorum gravitatem , .anultitu-
dinem , f'editatem, amissionem eterno beatitudinis, et eter-
no damnationis incursum ,. cum proposito oeloris vita,
non esse verum et utilem dolorem, nec preparare ad gra-
liam , sed facere hominem hypocritam, et anagis peccato-
rem; demum illum esse dolorem. couctum et non liberum
ac voluntarium: anath. sit 1). a

43. Priusquam vero manum admoveamus ad hujus dogmatis ve-
ritatem vindicandam nonnulla przemittamus necesse est, ut sta-
tus quzstionis clarior evadat. Cum tota controversia versetur circa
timoris honestatem, notandum est timorem muluüplici ratione di-
stingui. Alius est enim timor mundanus, alius naturalis, alius su-
pernaturalis seu divinus. Mwundanus est ille quo quis ita poenas
ab hominibus infligendas metuit, ut propterea in Creatorem.pec-
care non metuat. ANaturalisille dicitur quo quisipsa natura duce

sideratione turpitudinis peccati. Sic enim
loquitur S. Doctor: ,Peccatum primo
incipit homini displicere (maxime pec-
catori) propter supplicia , quie respicit
timor servilis, quam propter Dei offen-

sam, vel peccati turpitudinem , quod.

pertinet ad. charitatem."

1) Hic satis mirari non possumus
prudentiam Patrum Tridentinorum, qui
ita asseruerunt dectrinam catholicam,
ut. detegerent ac damnarent errores

Protestantium, simulque varias scho-
larum questiones declinarent. Etenim
19? ea recensent doloris motiva, qua
seque consistere possunt sive cum «mos
re sive etiam siue il'o; 29 statuunt qui-
dem Contritionem ex illis motivis con-
ceptam verum et utilem esse dolorem,
minime vero asserunt esse su//icientem ;
39 adstruunt demum hujusmodi Contri-
tionem pr«eparare ad gratiam, ast non
dicunt utrum remote an pyrozime.

CAP. If. DE CONTRITIONKE.

201

mala temporalia reformidat. Supernaturalis seu. divinus est
ille quo quis a peccato abstinet, vel dolet de peccato patrato ob
penas quas sibi infligendas a Deo timet. Hic postremus timor
in duas veluti species dispertitur, alius nempe est servilis, alius
vero filialis seu castus. /Servilis ille nuncupatur cum quis ge--
henne ac penarum metu divinam legem exequitur, vel de
ejus transgressione dolet, seu ille est qui non solum manum,
sed et voluntatem cohibet a peccato. , F'?/;alis seu castus timor
habetur cum quis Deum ut dominum ac patrem amantissimum
reveretur; quo- fit ut hoc timore permotus aut retrahatur
a culpa, aut doleat de commissa. Ex his duobus tertius coalescit
timor, qui idcirco znxtus seu énilialis vocatur, et est timor
culpe propter offensam Dei et metum pena. Prater hos re-
censetur preterea a-theologis timor qui ab ipsis dicitur servili-
ler servilis, ac ille est quo quis ita poenam timet, ut actu pa-
ratus sit ad peccandum, si pena deesset, seu ille est, qui solam
manum cohibet, voluntatem autem non retrahit a peccato.

44. Jam vero timor omnis qui hominem a peccato amovet
in se bonus est, cum non possit malum esse quod bonum pro-
ducit effectum; potest tamen malus esse ex prava dispositione
ilius qui prave utitur re, qua per se bona est 1). Quare cum
timor mundanus inducat hominem ad peccandum omnium con-
sensu vitiosus est ?). Timor naturalis bono accedente voluntatis |
affectu bonus evadit, malo vero affectu accedente, malus fit 3);
sic etiam timor sérviliter servilis, licet in se bonus, subjective
tamen et ipse malus evadit ob pravam animi affectionem. Ti-
morem filialem ac castum bonum esse omnes admittunt, idem
dicendum de timore mixto. De timore igitur simpliciter servili,
ut vocant, tota quzstio versatur inter Catholicos et Protestan-
tes eosque omnes qui eorumdem vestigia secuti sunt. Lutherus
enim, qui docuit expergefieri peccatorem conscientiz terrore, a
quo solum liberatur per fidem qua velut per organum quod-
dam apprehendit merita Christi Jesu ac sua facit, excludit a
dispositionibus Penitentie timorem. Hunc timorem rejicit ut

1) Notandum porro est timorem ser- ea lib. 2, De Penit. cap. 17, n. 21,

vilem quoad .suam substantiam tam
posse consistere cum servilitate , ut vo-
cant, quam sine illa. Sine servilitate
cum timetur quidem pena, sed non tan-
quam summum malum; cum sSservili-
tate, cum timetur ut summum malum.
Hanc doctrinam paucis, at clarissimis
verbis tradit S. Th. 2* 25, quist. 19,
art, ^, ad 3", dicens: ,Timor servilis
secundum suam substantiam non' im-
portat nisi timorem pon:. Sive timea-
lur ut principale malum (quod consti-
tuit. servililatem prout exponitur in cor-
pore «rticuli),. sive non timeatur ut
principale malum." Bellarminus prater-

adjicit: ,,Timere malum quod accidere
potest, ac presertim malum summum,
et sempiternum qualis est cruciatus ve-
hennze," consentaneum esse natura et
rationi, et hujus effectum optimum
esse, sive coérceat voluntatem a pec-
cando, aut saltem impediat opus, quia

mon potest arbor mala' bonos fructus

facere. :
2) Cf. S. Thom. 2* 2*, q. 19, art. 3.
3) Supervacaneum videtur admonere
timorem naturalem nihil conferre ad
justificationem , imo contrarium asse-
rere damnatum est ab Innocentio XI,
an. 1679. Cf. Bened. XIV , loc, cit. n. 3.

19 *

292

malum, utpote qui hominem hypocritam ac magis peccatorem
efficiat 1). Lutheri. doctrinam hac in parte adoptavit Ques-
nellus. Concilium vero Tridentinum declarat hujusmodi timo-
rem quatenus voluntatem a peccato retrahit, donum Dei esse,
proindeque bonum et utilem, ac disponere ad justificaüonem
eum qui dolet de peccatis a se patratis et statuit non peccare
de cztero ad vitanda sxterna supplicia ceteraque mala quae
peccatum consequuntur. Hanc porro doctrinam sic evincimus.

45. Coniritio illa bona et utilis est, neque proinde hominem
hypocritam facit magisque peccatorem, qu: concipitur ex ü-
more illo quem Scriptura, Patres, et Ecclesia ut donum Dei
et medium idoneum proponunt tum ad fugienda ac detestanda
peccata, tum ad salutarém Poenitentiam disponens: Atqui.

46. Ac primo qüidem peremptoria sunt Chrisü verba Luc.
XII, 5: Tumete eum, qui pos(qua mocciderit (corpus) , habet
potestalem amitlere in gehennam : ita dico vobis; hunc timete.
Hunc przterea timorem donum Dei esse aperte ostendunt Apo-
stoli verba Rom. VIII, 15, quibus supponit Judaeos timorem
sub Veteri Lege a Deo accepisse, scribens: Noa enin acce- —
pistis spiritum servitutis iterum in. tànore. Hunc. timorem
efflagzitabat David Ps. CXVIII, ita Deum deprecans: Confige
linore tuo carnes meas; a judicüs enun tuis timui. Plena
denique sunt prophetarum volumina comminationibus quarum
timore ipsi nitebantur peccatores ad poenitentiam adducere,
atque ut reliquos missos faciam, Jonas ut revocaret Ninivitas a
vitis cepit predicare: Adhuc quadraginta dies et. Ninive
subvertetur. 4 |

47. Patres unanimes in hac doctrina habemus. Quoniam vero
adversarii cum quibus agimus S. Augustini potissimum aucto-
ritate abutuntur, satis nobis erit ex S. Doctore unum aut alte-
rum testimonium promere. Haec igitur scribit. S. Augustinus
Enarr. in. Ps. CXXVII: File timor nondum castus presen-
tiam (Domini) et penas tinet. Timore facit quidquid boni
facit ; non tànore amittendi bonum illud , sed timore patiendi
illud. inalum. Non tinet ne perdat. amplexus pulcherrimi
sponsi, sed timet ne aniltatur in gehennam. Bonus est et iste
tinor , utilis est?) ; et "Tract. IX, in. Epist. Joan.: Opus est
ergo, inquit, μὲ intret tinor primo, per quem veniat chari-

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) Cf. Bellarm. De Paeuit, lib. 2, cap.
2?, n. 2 et seqq. Cf. Mehler in Sym-
bolica, ὃ. 33, qui sic exponit systema
Protestantium: ,,D' aprés les Protestans
l'effroi de la conscience nous rend seul
dignes des mérites de Jésus - Christ;
puis la foi comme organe, délivrant
l'homme de ces terreurs, le fait juste
et saint aux yeux de Dieu. Ensuite,

quand le fidéle est justifié, le dessein .

de changer de vie et l'amour de Dieu
naissent de la foi; en sorte que ces
deux sentimens ne contribuent en rien
à la justification, et n'entrent point par
conséquent dans L.idée de la péniten-
ce." Quem'influxum hec doctrina exer-
cuerit circa dogma confessionis, infe-
rius cum eodem Auctore exponemus.
2) N. 8.

CAP. Il. DE. CONTRITIONE. 293

tas. Timor medicamentum, charitas sumtas 1), et alibi pas-
sim hzc ipsa inculcat ?). |

48. Ecclesie demum sensus aperte constat ex iis omnibus
quae attulimus ex Concilio Tridenüno, et ex propositionibus
Quesnelli quas Clemens XI proscripsit in Constit. Unigenitus,
que ab universa Ecclesia recepta est. Tales sunt prop. LX:
Si solus supplici tinor animat Ponitentiam, quo hec est
magis violenta, eo magis ducit ad desperationem. LXI: Timor
nonnisi. ananumn cohibet; cor. autem tamdiu peccato addici-
tur, quamdiu ab amore justilie non ducitur. LXI: Qui a
inalo non abstinet nisi timore pene , illud committit in corde
suo , et jmn est reus coram Deo.. Aliisque ejusmodi omissis,
LXVII: Tànor servilis non sibi representat Deum, misi ut
dominum durum, ünperiosum, injustum, intractabilem 3).
Cum vero hanc Quesnelli doctrinam, quae cum lutherana con-
venit, nonnulli instaurassent, rursum ab Alexandro VIII, se-
quentes propositiones proscript: sunt, nempe XV: Timor ge-
henne non est supernaturalis , ex XVI: Aítritio, que gehenne
et penarum. ainetu. concipitur sine. dilectione. benevolentie
propter se, non est bonus metus ac supernaturalis 1).

49. Si igitur gehennz ac poenarum timor a Deo ipso immitti-
tur in cor peccatoris; 51 Deus ipse poenas ac supplicia minatur
ad-hominem a peccato retrahendum aut revocandum; si hoc
timore perculsos homines ad se venientes Deus ad Ponitentiam
recipit, profecto timor iste supernaturalis est, bonus ac utilis;
voluntatem a peccato retrahit; ad Poenitentiam. disponit, nec
hominem aut hypocritam aut magis peccatorem facit. Jam vero
ex dictis talis est timor simpliciter servilis. Ergo.

50. Ne tamen in ambiguo versemur ad precavendas innumeras
prope difficultates seu potius cavillationes, quas adversarii in-
stituunt ad impugnandam Catholicz Ecclesi: doctrinam, juverit
pre oculis hec habere principia: 1? Timorem posse malum dici
non in se, sed uti jam monuimus, subjective pro mala dispositio-
ne ejus qui timore percellitàr. 2" Spectari insuper timorem posse
aut absolute aut respective: absolute bonus est; respective vero
ad charitatem, imperfectus, seu potius minus perfectus est,
et latiori sensu sub hac consideratione malus quandoque dici-
tur, id est, minus bonus. 3" Timorem poenarum a Deo infli-
gendarum esse z»ediwm seu habere rationem medii ad vitan-
dam culpam, non autem habere rationem finis neque inter-

1) N. ^. Totus hic tractatus legen-
dus esset, ut pateat quinam fuerit
mens S, Angusiini circa timorem.

2) Quoad reliquorum Patrum tésti-
monia cf. Bellarm. lib. 2, De Peuit.
cap. 17.

3) Cf. Fontana, Constitutio UNIGENITUS
Iheologice propugnata in has propositt.

ubi innumeras prope congerit ex Scri-
ptura, Patribus, Conciliis et theologis
auctoritates quibus ostendit doctrinam
in illis contentam adversari doctrinz
catholica.

4) Cf. Viva in Trutina ad has propo-
siliones.

20^, | TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

pretative 1). 4^ 'Timorem ortum ex amore ordinato erga nos-
metipsos esse bonum et honestum, cum Deus velit nos amare
ordinate nosmetipsos, ait enim: Diliges proaimum tuum sicut
teipsum. Hzc 51 pra oculis habeantur facile erit ea omnia disji-
cere que ex Scriptura, Patribus, ac ratione nostre thesi ad-
versari videntur. | |

DIFFICULTATES,

51. I. Obj. Joannes, I Epist. IV, 18, 7Tünor, inquit, non
est in charitate, sed perfecta charitas foras mitlit. timo-
rem, quoniam tinor ponam habet: qui autem timet, non
est perfectus in. charitate. Hinc Apostolus Rom.. VIII, 15,
Christianos alloquens dicit: Non enim. accepistis spiritum
servitutis iterum in linore, sed accepistis spiritum adoptionis
filiorum. Ergo 1" timor opponitur charitati: 2" habet pro ob-
jecto malum; 3" nec proinde donum Dei est; 8" qui cum eo
operatur, mala agit, 5" juxta illud quod scribit idem Aposto-
lus I Cor, XIII, 2: Si charitatem non habuero, nihil sum . ..
nihil mihi prodest.

92. Resp. ad 1m, Dist. Timor opponitur charitati improprie
ut medium fini, et via termino, seu minus perfectum magis
perfecto, conc. proprie seu contrarie ut malum bono, 267).
Alioquin Christus timorem non commendasset.

53. Ad 2", Dist. Habet malum pro objecto, id est, poe-
. nam immediate, cozc. mediate, neg.

1) Timor siquidem est medium quo sciat, eam non modo incurri externa
utitur peccator ad imperandum affecti- violatione praecepti, sed etiam condi-
bus suis, vel actibus qui dicuntur im- tionata violandi preceptum voluntate ;
perati, ut odio habeat quod sibi est profecto hoc ipso quoad ex salutari ge-
contrarium, seu suc eterne felicitati, hennae metu preceptum exterius ser-
cujusmodi est peccatum : cum enim vat, etiam servat interius, ideoque tam
sciat peccatum offensam Dei esse ab voluntatem quam manum. a peccato co-
eoque puniri, ex timore incurrendi in liibet. Nec illud vident novatores quod
penas a Deo paratas peccatori, move- dicunt de timore, in spem retorqueri
tur ad consideranda motiva, quibus posse. Pari enim jure contendere pos-
peccatum odio habeat, detestetur, fu- sem, eum, qui ex spe «terni premii
giai, elc. quzecumque demum hac mo- mandata custodit, hanc animo semper
tiva sint, cum" unus alio, alter vero scelestam voluntatem fovere: .JNollem
alio motivo magis afficiatur. Ceterum precepta servare, si mulla servantibus
timor per se non habet pro objecto im- promissa esset retributio. Sicut ergo mo-
mediato nisi penam. . tivum spei, ex quo hic et nunc operor,

Ex hac animadversione patet cor- non excludit motivum aliud, ex. gr.
ruere precipuum fundamentum hzre- amoris benevoli, ex quo operari:pos-
ticorum, quod scilicet! omnis: actio, sim, si nullum premium recte agenti- |
eliam quae a Deo sub interminatione bus constitutum esset: ita nec motivum
slerni supplicii imperatur, orla ex ti- timoris excludit alterius virtutis moti-
more annexam habeat peccaminosam wum, ex quo operari possem, si nulla
hanc adeoque liberam voluntatis con- poena decreta esset Dei mandata vio-
ditionem: aollem preceptum servare,: si lantibus. Imo timore inducor ad motiva
impune possem. Quod est absurdum ac illa consideranda, que me retrahere
rationi ipsi contrarium. Nam qui effi- debent a peccato, et ad praecepta divi-
caciter timet gehennam, id est, ita na servanda. :
limet, ut toto conatu vitare velit, si .

CAP. 1I. DE CONTRITIONK. 2095

54. Ad 3", Dist. Non est donum Dei adeo perfectum
cujusmodi est charitas, cozc. absolute et per se, neg. Contra-
rium enim predicat constanter Scriptura, et ipse Apostolus in
objecto loco.

55. Ad "im, Dist. Qui ex timore operatur male agit, id est,
minus perfecte, conc. absolute, neg. Aut etiam male agit si
timor ille non excludat affectum ad culpam, cozc. si exclu-

dat, 26g. j :

56. Ad 5", Dist. Sine charitate nihil sum, nihil mihi pro-
dest in ratione meriti ad. vitam eternam, cozc. in ratione dis-
positionis ad justificationem, 2262. :

ὅτ. II. Οὐ). 1? Patres passum. timorem reprobant tanquam
malum. 2? Hoc ponunt discrimen inter Legem Veterem et No-
vam, 3^ quod illa timorem injiciens homines a malo opere ex-
terius perpetrando deterreret, ista vero qua amoris est, cohi-
- beat etiam interiorem affectum animi. ἢ" S. Augustinus przser-
tim, qui in Epist. CXLV, aperte docet quod inaniter putat
vicforem se esse peccati, qui pone tanore non peccat: quia
etsi non impletur foris negotium male cupiditatis, ipsa tamen.
inala cupiditas intus est hostis 3), et lib. Il, Contra duas
epist. Pelagianorum: Quando tinore pone, mquit, non
amore justitie , fit bonum, nondum bene fil. bonum; nec
fit in corde , quod fieri videtur in opere ?). Et alibi passim 3).
Ex his igitur aliisque ejusmodi S. Augustini testimoniis luculen-
ter patet timorem pone hominem magis efficere peccaterem
ac hypocritam, nec posse quemquam ex puro timore ita effu-
gere unum peccatum , ut in aliud non incurrat.

38. Hesp. ad 1", Dist. Reprobant Patres timorem mun-
danum qui ad. peccatum inducit, aut etiam reprobant timorem
serviliter servilem, conc. ümorem Dei simpliciter servilem,
neg. Hunc enim timorem nunquam desistunt inculcare Patres
atque commendare: apologeta religionis christiane eo. utuntur
ad paganos revocandos a cultu falsorum numinum: ipsi mar-
tyres in suis responsionibus ponas eternas ad eundem finem
suis persecutoribus, nisi resipiscerent, ex parte Dei commi-
nabantur. Haec porro vulgatissima sunt *).

:99. 4d 2-, Dist. Hoc ponunt discrimen velut notam chara-
cterisucam inter utramque Legem, cozc. in sensu exclusivo, 20g.
In utraque enim Lege Veteri ac Nova amor et timor inveniuntur,
licet in Veteri prevaluerit timor, pravaleat autem amor in
Nova. Hinc orta nota veluti characteristica utriusque Legis, ut
Vetus timoris, Nova amoris lex nuncupetur, prout expresse
docet 5. Augustinus lib. I, De «oribus Eccles.: Quanquam

1) Alias cxriv, n. ^ ^) Cf. Bellarm. lib. 2. De Panit. cap.
2). Cap. 9. n. 21. 17, et Eontana loc, cit. X
3) Hic loca recenset Jansenius lib.

l. De grat. Christi , cap. 29 et seqq.

206 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

utrumque in utroque (Testamento) sif, prevalet tamen in.
vetere limor, amor in novo 1). : |

60. Ad 3", Dist. Aliquando, conc. semper, zeg. Cum sci-
licet Lex Vetus ut plurimum nonnisi penas temporales in trans-
gressores decerneret, cujusmodi erant poena morts, tallionis,
etc., hinc qui harum tantum poenarum intuitu a legis trans-
gressione: abstinebant, utique transgressores ac peccatores in
corde erant, licet opus exterius non ponerent; at quoad 605,
qui penas eternas metuebant, vel etiam penas temporales,
at a Deo infligendas qui scrutator est cordium, non solum
manum sed et animum a peccato retrahebat hic timor. In
hoc sensu proinde explicanda sunt non pauca sanctorum Pa-
trum effata. ! |

61. Ad "m, Dist. Dum loquitur S. Xugustinus de timore
mundano, aut servililer servili, conc. dum loquitur de ti-
more supernatural ac simpliciter servili ut medio ad fu-
giendam culpam et penam, aeg. Alterum enim timorém a
altero S. Augustinus aperte distinguit, ac priorem quidem
.utpote vitiosum damnat, posteriorem vero ubique commen-
dat. En quibus verbis timorem mundanum ac serviliter ser-
vilem describat:: Et latro, inquit, (imet malum; et ubi non
potest, non facit; et tamen latro est. Deus enim cor in-
terrogat, non manum. Lupus venit ad. ovile ovium, qua-
ril. invadere, quaerit. jugulare, quaril. devorare: vigilant
pastores, latrant canes: mil potest, milul. aufert, non
occidit; sed tamen lupus vemitt, lupus redit: Numquid
quia ovem non tulit, ideo lupus venit, et ovis redit ?)?
Timorem vero supernaturalem ac simpliciter servilem quem
Deus nempe in corde excitat, ejusque utilitatem ita preclare
proponit: Quomodo si videas avem veluti jam cadere in
muscipulam , facis majorem strepitum, ut volet de musci-
pula: sic et martyres jam forte aliqui ipsorum intende-
bant. collum in. dulcedinem vite hujus; Dominus qui erat
in Mlis, fecit. strepitum geheunarum , et erutus est passer
de muscipula venantium... Muscipula erat dulcedo vite
hujus 3). Quare non solum, ut vidimus, expresse vocat hunc

1) Cap. 28, n. 56.

2) Serm. Lxxvit, al. de verb.
Apost. n. 10.

3) Enarr. in. Ps. cxxnut, n. 12. Huic
testimonio aliud ,;adjicere libet ex eo-
dem S. Doctore, quod plane decreto-
rium est adversus novalores; sic igitur
ipse loquitur Serm. cuxr, de verb. Apost.
I Cor. vi, n. 8: ,Dico ergo tibi: libi-
dine.cum victus habes consentientem,
quare noh committis adulterium? Et
respondebis, quia timeo gehennam, ti-
meo supplicium ignis eterni, timeo ju-

XIX,

dicium Christi , timeo societatem dia-
boli, ne puniar ab illo, et cum illo ar-,
deam. Quid? dicturus sum, male ti-
mes? Quomodo tibi dicebam de adver-
sario, quia quaerebat corpus tuum
occidere. lbi enim reete dicebam, male
times, securum te fecit Dominus tuus,
ditens, Nolite timere eos, qui corpus
occidunt. Modo cum dicis mihi, ge-
hennam timeo, ardere timeo, in ater-
num puniri timeo: quid dicturus sum ?
Male times? Vane times? Non audeo,
quandoquidem ipse Dominus ablato ti- -

CAP. Il. DE CONTRITIONK, 207

timorem: bonum οἱ utilem, sed praterea incipientes adhor-
tatur ut timore veluti duce operentur, si nondum possunt
amore justitie , dicens: Fac, fac timóre pene, si nonduin
potes amore justitia 1). Quatuor demum praecipuos salutares
effectus hujus timoris recenset, ac primo, quod a peccando
impediat; secundo, quod ad dilectionem perducat: T?me
tamen , inquit, uf ista formido custodiat te, ut perducat ad
dilectionem. Tüànor enim iste, quo gehennam times , et ideo
mala non facis , continet te, et sic volentem peccare animum
interiorem non sinit 3). Tertio quod pravam illam peccandi
consuetudinem, quam ipse lib VIII, Confess. cap. V, fer-
ream voluntatem appellabat, emolliat, ut fiat consuetudo Ju-
stitie: Cum per tinorem , scribit, continent se a peccato,
fit consuetudo justifie , et incipit quod durum erat amari, et
dulcescit Deus ?); quarto demum quod divine Justitie timo-
re utiliter concussi peccatores ad considerandam Dei mise-
ricordiam se convertant et in spem erigantur, ut constat ex
adductis testimoniis. | : |

(62. Ex dictis igitur patet. S. Augustinum interdum ti-
morem reprobare, interdum .vero eundem timorem summis
laudibus celebrare; ut propterea S. Augustinum cum Augu-
stino componamus, ac ne secum minime coharere ipsum
dicamus, restat ut necessario inferamus loqui S. Doctorem
de timore mundano ac vitioso, deque prava hominis male
timentis dispositione, cum eum reprobat; loqui vero de ti-
more supernatural ac disponente ad justificationem, cum
eum commendat et ad eum homines fideles exhortatur.

63. III. Οὐ). 15 Metus gravis cujusmodi est metus gehen-
ne aufert libertatem, et assensum violenter extorquet, ergo
inutilis est; 2? imo noxia est ejusmodi Penitentia quae ex ti-
more oritur, nec potest non esse mera hypocriis, cum
homo per ipsam exterius simulet odium peccati, quod ta-
men intus in corde amat, quodque libentissime patraret, nisi
ferreis timoris vinculis impediretur, ut praeclare animadvertit
S. Augustinus dicens: Qui gehennas metuit, non peccare:
metuit, sed. ardere *. Sed 3* preterea hic timor facit ho-
minem magis peccatorem, quia majorem legis cognitionem
inducit, testante Apostolo Rom. V, 20: Lex autem subin-
(ravit, μέ abundaret delictum. ἢ" Ipsa natura odi 14 evin-
Cit, nemo siquidem potest aliquid odisse, nisi ejus oppositum
diligat, cum amor sit prior odio, imo odium ex ipso amore

more, subjecit timorem; et, ait, ubi di- Plane time, nihil melius times, nihil
Xil: nolite timere eos, etc. Cum ergo est quod magis timere debeas."
Dominus timorem incusserit, et vehe- 1) Serm. crLvr, n. 14.

menter incusserit, et repetendo verbum 2) Serm. cit. cLxr, loc. cit.
comminalionem geminaverit, dicturus 3) Enarr.. in Ps. cxxvi, n. 7.

ego sum; male times? Ista non dicam. 4) Épist. CXLV, n. ^

208 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

gignatur; cum igitur timor servilis non oriatur ex amore
justitiae, non potest odium peccati in nobis gignere, et 5?
cum non oriatur nisi ex φιλαυτία, seu «more proprio, hoc
ipso quod homo ex timore a peccato abstinet aut de eo do-
let, convincitur non amare nisi seipsum, idque eo magis,
quo magis timet. Ergo. |

64: Resp. ad 1", vel Neg. vel Dist. Timor gravis minus
liberum animum efficit, seu, ut:loquitur S. Thomas, aufert
libertatem. secundum | quid, conc. tolit absolute, zeg. Alio-
quin frustra Deus incuteret timorem, et Christus timere. ge-
hennam nos. docuisset. Ecclesia eos semper Ponitentiz subjecit,
qui tormentorum tjmore ac vi fidem ejurarunt 1).

65. Ad 2, [ist. Si solam manum cohibeat, ut timor poc-
ne infligende ab hominibus et quidem ex prava subjecti
dispositione, cozc. si ut medium cohibeat etiam animum ἃ
prava voluntate, cujusmodi plerumque est timor poenarum a
Deo infligendarum, 6. ἱ

66. Hinc patet responsio ad primam probationem, qua as-
seritur. hominem exterius simulare odium peccati quod intus
amat, cum id falsum sit; etenim cum homo velit finem suum,
suam nempe felicitatem, ejusmodi poenitens utitur timore
penarum quasi medio efficaciori quo moveat se ad detestanda
peccata, per quz illam amisit, vel eo utitur ne peccet eam-

ue amuittat. '

67. Quod vero spectat ad effatum S. Augustini, responsio pa-
tet ex iis que de germana S. Doctoris mente exposuimus. Lo-
quitur enim in objecto loco de timore vitioso qui oritur ex pra-
va subjecti dispositione. Per Aoc, inquit, in ipsa voluntate
reus est, qui vult facere, quod non licet fieri, sed ideo
non facit, quia impune non potest fieri. Nam quantum in
ipso est , inallet non esse justitiam peccata prohibentem at-
que punientem ?). De hoc porro timore nobis non est quzstio.

68. Ad 3", Neg. Ad prob. vero, Dist. Timor quandoque
hominem magis peccatorem facit ex ipsius malitia, conc. ex
natura timoris aut legis, zeg. Hinc idem Apostolus ib. VII,
4, subdit: Quid ergo dicemus? Lex peccatum est? | Absit.
fed peccatum non cognovi nisi per legem ... occasione au- ἢ
tem accepta peccatum per mandatum operatum est in ape ὁ-
mnem concupiscentiam. Waque mor servilis per se bonus ac
utilis est, atque ad charitatem viam sternit, licet ex humana
infirmitate aut malitia possit fieri subjective malus, ut cum im-
pii exinde occasionem sumunt Dei justitiam blasphemandi et
odio habendi.

69. Ad '"», Dist. Non potest timor odium peccati in nobis
gignere immediate, cozc. mediate, 2eg. Nascitur enim ejus-

1) Cf. Bellarm. De Penit. lib 2, 32) Epist. cit. loc. cit.
cap. 18, n. 3. ,

CAP. II. DE CONTRITIONE. 299

.modi timor, ut Jam diximus, ex amore quem homo neces-
sario habet ad semetipsum, quo fit ut ea timeat, qua suz fe-
licitati adversantur, cujusmodi in primis poene terne sunt.
Cum igitur sciat peccator se incurrisse in poenarum istarum
reatum per lethales culpas, ideo his sibi comminatis poenis
movetur ad ejusmodi culpas detestandas, quz se in tantam
infelicitatem dejicerent. Sic quia diligimus sanitatem, abhor-
remus a cibis suavibus qui valetudini adversantur, contra
vero potiones amaras eligimus ad eam conservandam aut re-
cuperandam.

40. Ad 5",' Dist. Oritur timor de quo disserimus ex amore
proprio ordinato et honesto, conc. inordinato et vitioso, 2g.
Amor enim quem erga se habet homo, quatenus ordinatus est
ad eternam felicitatem quz illi tanquam finis proponitur, bo-
nus est atque a Deo in animum injectus , ideoque et bonus est
timor peccati qui inde nascitur, ne suo fine ac felicitate homo
privetur. Alioquin quotes Sancü propter eternam retributio-
nem mali aliquid passi sunt, aut aliquid boni sunt operati, to-
tes graviter deliquissent, quod nemo nisi insanus affirmare
audeat. llle vero, saltem interpretative, ut dicitur, 56. ipsum
ut finem ultimum constitueret, adeoque perverse se ipsum ama-
ret, atque ex prava dispositione peccaret, qui metueret timore
serviliter servili. Hic enim timeret poenam ut summum ma-
lum, id est, magis penam quam culpam in quo servilitas con-
sisut. Hic timor profecto neque attritionem gignit, neque ad
justificationem disponit. Nos porro disserimus de timore qui
voluntatem a culpa removeat 1).

. PROPOSITIO II.

Contritio charitate perfecta hominem Deo reconciliat, prius-
| quam Sacramentum Ponitentiw. actu suscipiatur, non
lamen sine Sacramenti voto quod in illa includitur.

71. Hzc propositio, ut supra indicavimus, fidei proxima est,
el Jansenistas, ac quosdam Catholicos perstringit, qui, non
obstante aperta Concilii Tridentini doctrina, et condemnatione
propositionum DBaji, docentis peccata cum perfecta charitate
posse consistere, inficiari ausi sunt Contritionem charitate per-
fectam sine actuali Sacramenti susceptione hominem statim cum
Deo reconciliare. Anonymus enim, quem fuse refellit Bellar-
minus.?), contendebat his perfecte contritis et charitate flagran-
übus non remitti peccata ac reatum poenas zternz absque

D Cf. S. Th. 2) 25, q. 19, ar. 2 et 2) Lib. 2, De Penit. cap. 18.
seqq. !

900
actuali baptismi aut. Peenitentiz susceptione, nis? forte in ar- .
ticulo mortis. Ali censent non remitti nisi 74rO, in casu
nempe necessitatis, ac deficiente confessarii copia; non autem
ordinarie neque frequenter , multo minus semper 1). Demum
nonnulli existimant, non óomnem Dei amorem super omnia ex
certa lege hominem justificare 2). | !

12. Frustra porro tum Jansenistas, tum theologos illos labo-
rare sic evincimus: doctrina illa fidei proxima censenda est,
atque ab omni proinde catholico theologo tenenda, quz ex-
presse traditur ab cecumenica Synodo, et Romanis Ponuficibus,
quique luculenüssime Scripturarum et Patrum auctoritati in-
niütur. Talis est autem doctrina qu: in propositione enun-
ciatur, |

13. Ac primo quidem expresse tradi hanc doctrinam ab ccu-
menica Synodo constat ex verbis quas paulo ante retulimus ex
Concilio Tridentino, sess. XIV, cap. IV. ,

44. Hanc eandem doctrinam adstruere Romanos Pontifices
liquet ex propp. XXXI, XXXII, LXX et LXXI Bap damnatis
a S. Pio V, Gregorio XIII, et Urbano VIII: reliquis porro omis-
sis, que sunt de charitate perfecta; LXXI ita se habet: Per
Contritionem etiam. cum charitate perfecta, et cum voto
suscipiendi Sacramentum conjunctam , non remittitur. cri-
men erira casum mecessitatis, aut martyrii, sine actuali
susceptione Sacramenti 3). Ergo contradictoria propositio
vera et catholica est.

49. Scripturarum autem auctoritate hanc doctrinam fulciri
constat tum ex iis omnibus locis in quibus traditur per veram
conversionem illico peccata dimitti; sic Ezech. XXIII, 12: Im-
pietas impii non nocebit ei, án quacumque die conversus fue-
ril ab inpietate sua; tum ex textibus illis, in quibus docetur
peccatum cum charitate quz individua comes est Contritionis,
consistere non posse; ut Prov. VIII, 17: Ego diligentes me
diligo; et I Pet. IV, 8: Charitas operit anultitudinem pec-
catorum ; Luc. VII, ^7: Remittuntur ei peccata multa, quo-
nium dilexit multum. | poe

76. Inniti demum auctoritati SS. Patrum ex luculentis ipso-
rum testimoniis quz collegit Bellarminus abunde patet *). Nos
brevitatis gratia unum aut alterum ex iis afferemus. 85. Joan.

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) Ita Estius In iv, d. 17, $.2 et seqq.
2) Sic censet Aurel. Piette, Elucida-
liones difficiliorum theologie question.

art. 1v , 4. 7.

3) Apud Hard. Acta Conc. tom.1x, col.
1206 et seqq. prop. xxxi, ita se habet:
»Charitas perfecta, et sincera, qua est
ex corde puro, et conscientia bona, et
fide non ficta, tam in catechumenis, quam
in penitentibus potest esse sine remis-

sione peccatorum ;? xxxm:: ,,Charitas illa,
quie est plenitudo legis, zo» semper est
conjuncta cum remissione peccatorum ;"
Lxx : ,Homo existens in peccato mortali,
sive in reatu &tern: damnationis, pot-
est habere veram charitatem : et chari-
tas etiam perfecta potest consistere cum
reatu tern: damnationis.?
4) Loc. cit. ut

CAP. II. DE CONTRITIONE. | 301

Chrysostomus: Sicut ignis , inquit, in silvam ingressus omnia
purgare solet, sic dilectionis fervor quocumque inciderit,
omnia tollit et exscindil .. . ubi charitas est, omnia sublata
sunt mala 1); S. Augustinus: Sola charitas, a, extinguit
delicta 3); S. Leo M.: Nullas patitur venie moras vera con-
versio , dicente Spiritu Dei per prophetam: Cum conversus
ingemueris , Uinc salvus eris ?); S. Petrus Chrysolog.: Absotvi
vis? Ama; charitas operit anultitudinem peccatorum *).

71. His addimus auctoritatem S. Thomz, qui in IV, dist. 17,
q. 2, art. 5, scribit: Quantumcumque parvus sit dolor, dum-
modo ad Contritionis rationem sufficiat , omnem culpam de-
lef. Ergo. | :

DIFFICULTATES.

18. 1. Obj. Scriptura non. semel insinuat non semper peccata
dimitti, quamvis poenitentes perfecta flagrent charitate. Ete-
nim 1^ Luc. VII, de muliere poenitente legitur in presenti: He-
anittuntur peccata inulta, licet jamdiu precesserit. dilectio:
Quoniam dilexit multum; quod 2" pridem Jam animadverterat
S. Augustinus, qui de eadem muliere scribit: Accessit ad Do-
minum immunda, ut rediret munda; accessit egra, ut re-
diret sana 5); et post ipsum S. Gregorius M. qui Hom. XXXIII,
in Evangelia: Lavanda (non lota), inquit, ad fontem mise-
ricordie cucurrit; sic euam S. Bernardus ait: Tangit pedes
mundi alque mundantis, inmunda ; et vestigiis Creatoris
inulier erininosa procumbit 9); 3" Paulo, qui Jam vas 'erat
electionis, dixit Ananias Act. XXII, 16: Exurge et baptizare
et ablue peccata tua. ^ Wis principiis innixus. S. Augustinus
passim docet catechumenis, licet charitate. flagranübus, abs-
que baptismo vel securam nom esse justitiam , vel aliquid
deesse ad capessendum regnum colorum, vel cordis conver-
sionem nonnisi in necessitate supplere baptismum, ut lib. IV
De Baptismo *), et Tract. Xlll in Joan. affirmat, quod quan-
tumcuinque catechumenus proficiat, adhuc sarcinam iniqui-
latis sue portat; non illi dunittitur , misi cum venerit ad
baptisinum 8); quod facto suo confirmat; sic enim de seipso
scribit lib. IX, Confess. cap. IV: Gaudens in fide laudavi
nomen tuum. Et ea fides me securum esse non sinebat de

1) Hom. vir, in τι ad Timoth. n. 3: 4) Serm. xciv, iu Biblioth. Patr. Lugd.

Καταπερ εἰς vÀqv πῦρ εἰσελϑὸν πάντα δια- tom. vir, col. 920. ,

καϑαΐρεεν εἴωϑεν, οὕτω καὶ ἡ τῆς ἀγάπης 5) Serm. XcIX, al. Hom. xxu. cap. 2.
2

ϑερμότης ὅπουπερ ἄν ἐμπέοοι πάντα ἀνα- 6) Serm. ἐπ festo B. Marie Magdal.
ρεῖ, καὶ διακόπτεξ... ἔνϑα éoviv ἀγάπη, n. 1.
παντα ἀνήρηταετὰ κάκα. "Tom. χι, pag. 703. 7) Cap. 22.

2) Tract. 1, in 1 Éyist. Joan. n. 6. 8) N. 7.

3) Epist. cnr , al. nxxxur, cap. 5
edit. Baller.

902

preteritis peccatis meis, que mihi per baptismum tuum re-
anissa nondum erant. Augustino autem 5"? consonant Patres
reliqui, inter quos 6" S. Leo: Sic divina, scribit, bonitatis pra-
sidàs ordinatis, ut indulgentia Dei, nisi supplicationibus
sacerdotum nequeat obtineri 1). 7" Hzc omnia confirmantur
ex ipso Concilio Tridentino, quod sess. XIII, can. XI, pre-
scribit confessionem omnibus antequam ad Eucharistiam. ac-
cedant, quantumcumque se coníritos existinent, solo ex-.
cepto necessitatis casu, et cum copia confessari non habe-
tur. Ergo.

19. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Per confirmatio-
nem coram hominibus factam ipsi mulieri, conc. coram Deo,
neg. Alioquin bis mulier illa absoluta fuisset ab iisdem pec-
calis, siquidem paulo post iterum dixit Christus mulieri: Fe-
anittuntur tibi peccata. Hoc etiam confirmatur exemplo hae-
morrhoisse, qui, etsi sanitatem Jam obtinuisset, tamen Marc.
V, 34, dixit ei Christus: Eístó sana, a plaga tua. Verba au-
tem illa: Quoniam dilexit inultum , non aliud significant juxta
Bellarmimum , quam magnam dilectionem causam fuisse magne
indulgentuiz 5). | |

S0. Ad 2", Dist. Docent citati Patres mulierem illam ac-
cessisse immundam, nondum lotam, etc., in zstimatione ho-
minum, 607,6. vere et coram Deo, vel 2eg. vel Subd. Cum
accessit, cucurrit, procubuit nondum perfecta charitate in-
censa, 60Ή6. cum perfecta charitate dilexit, 2eg. Quod ex-
presse docet S. Bernardus Serm. IV, De dedicat. Eccles.
dicens: Errabat (Phariseus), qui tanquam adhuc pecca-
lricem horrebat, que divinis inherens vestigiis, rigabat
fletibus , tergebat crinibus, osculo premebat, ungebat un-.
guento , etc. ?). j

81. Ad 3", Dist: Adimplendo conditionem a Christo prz-
scriptam, vel ad habendum gratie signum, conc. perinde ac
si adhuc in peccatis suis esset, 2269. Idem dicere possumus
de Paulo jam converso, quod de Cornelio scripsit S. Augusti-
nus: Cornelius, ait ipse, audiens et credens, quod, predi-
caverat Petrus, ila mundatus est, ut ante visibilem bapti-
siu, cum suis qui aderant , acciperet donum Spiritus
Sancti, verumtamen nec visibile Sacramentum contemni po-
tuit, ut ablutus etiam extrinsecus, lavaret quodammodo
vestanenta sua *).

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) Epist. cvi, al. xcr, cap. 2.

proinde jam non peccatrix, juxta tuam,
2) De Ponit. lib. 2, cap. 11, n. 2.

Pharisee, sententiam." Et hzc quidem

8) N.3, qui ibidem subdit: ,, Numquid
possibile est regnare peccatum in animo
contrito , et spiritu ingemiscenti , aut
non multa charitas operit multitudinem
peccatorum ? Dimissa sunt ei peccata
wulte, quoniam dilexit ànultum. | Merito

verus Bernardus: nam, qu: ab adversa-
riis objiciuntur, desumpta sunt ex ser-
mone spurio. Cf. edit. Mabill. opp. S.
Bernardi, vol. i, pag. 734.

1) Quest. xxxi, in Numeros, n. 9.

CAP. II. DE CONTRITIONE. 303

82. Ad !», Dist. Hoc dicebat S. Augustinus de catechu-
menis absque legitima causa baptisma protrahentibus, conc.
perse, zeg. In adductis enim locis aliisque non paucis S. Au-
gustinus eos perstringit catechumenos, qui diu differre ba-
ptismum consueverant, ac merito affirmat his absque bapti-
smo, quamvis sibi viderentur charitate flagrare, non remitti
peccata, nisi adimplerent quz Christus Jussit, cum Contritio
non remittat peccata independenter a virtute Sacramenti.
Ejus proinde susceptionem sallem in voto habere debent
vere contriü.

8S3. Ad 5", Dist. Cum disserunt de iis qui nondum ha-
bent charitatem perfectam, conc. secus, z6g. Ut patet ex al-
laus documentis. !

8S4. Ad 6m, Dist. Vel in re, vel in voto, conc. in re tan-
tum, aeg. Scopus enim S. Leonis est retrahere peccatores a
procrastinanda Penitentia 1).

85. Ad Τὰ Dist. Ob periculum et facilitatem. deceptionis
in re tam gravi, 607,6. quasi censuerit, non semper remitti
peccata dum vere adest Contritio charitate perfecta , meg.
Adeo aperta est mens Concilii Tridentini, ut nullus supersit
ambigendi locus 3). Aliud porro est loqui in abstracto, ut di-
cimus, aliud vero in concreto. Nam quod Contritio charitate
perfecta talem producat effectum dubitare non possumus;
semper tamen incerti sumus num ejusmodi Contritionem. re-
ipsa habeamus.

86. II. Obj. Si Contritio charitate. perfecta. ante. actualem
baptismi aut Ponitentiz susceptionem semper justificaret ca-
techumenos aut poenitentes, jam sequeretur, 1" inutilem fore
realem illorum Sacramentorum susceptionem ; 2? falsam pa-
riter fore baptismi aut absolutionis formam ; 3" Contritionem et
charitatem pracedere debere peccatorum remissionem , que

uidem omnia falsa ac erronea sunt. Ergo.

87. Resp. Neg. primam sequelam, quia, uti jam observa-
vimus, non confertur remissio peccatorum per actum Contri-
tionis aut charitatis nisi intuitu et virtute Sacramenti, quod
operatur vel i» vofo existens, vel in actu se exercens , ut
loquitur S. Thomas 3). Hinc si culpabiliter Sacramentum non
suscipiatur, nulla evadit adepta justifica 5).

1) Ut patet ex cap. 5, ubi concludit:
,Unde oportet unumquemque Christia-
num conscienti:? δ habere judicium,
ne converti ad Deum de die in diem dif-
ferat," ete. -

2) Cf. Card. Pallav. Storia del Conc. di
Trento, lib. 12, cap. 10, n. 26 et seqq.;
nam n.27 refert jam canonem paratum
esse ad damnandam contrariam senten-
Uam, qui tamen editus non est, eo quod
Balthassar Heredia se interposuerit.

3) In Suppl. q. 18, art. 1.

4) Hic questio agitatur a theologis,
utrum peccata per Contritionem cum voto
Sacramenti dimissa reviviscant, si quis
postea culpabiliter negligat susceptionem
Sacramenti ; nec enim defuerunt qui af-
firmarent; verisimilior tamen, imo certa
videtur sententia, quod peccata semel
reimnissa , quacumque demum ratione re-
missa sint, sive per Sacramentum, sive
extra Sacramentum, nunquam renasci,

901

S8. Neg. pariter alteram. sequelam, tum ob rationem modo
adductam, quia virtus clavium semper operatur, sive actu,
sive voto; tum etiam quia forma absolutionis tam primam
quam secundam aut tertiam remissionem pro subjecti capa-
citate significat; tum denique quia juxta S. Thomam perinde
valent verba: Ego te absolvo ac Sacramentum absolutionis
tbi impendo 1), id est, per ea significatur visibiliter, quod
invisibiliter Deus jam operatus est seu operatur. |

89. Ad 8, Dist. Debet praecedere Contritio aut charitas
prioritate cause et nature, C026. prioritate temporis, 770g.
Actus enim Contritionis vel charitatis est ultima dispositio ad
gratiam.et remissiónem peccatorum consequendam.

TRACTATUS DE P(ENITENTIA..

PROPOSITIO III.

Ad Sacramentum | Penitentie rite suscipiendum non est
necessaria Contritio charitate perfecta.

90. Hzc propositio quz sequitur ex precedente, ejusdem
certitudinis est, presertim post Conc. Trid." Nec enim igno-
ramus a veteribus scholasücis ante Tridentinum, saltem us-
que ad S. Thomam, passim propugnatam fuisse Contritionis
perfecte necessitatem ad percipiendum cum fructu Sacra-
mentum Peonitentie, communemque penes illos hanc fuisse
doctrinam ?). In Concilio tamen Tridentino quesitum est se-
rio in ejusmodi opinionem ob affinitatem quam pre se ferre
videbatur cum erroribus Protestantium, quod scilicet a sacer-
dotibus non reipsa remittantur per verba absolutionis homi-
num peccata, sed solum: declarentur esse remissa 3) Nulla
tamen censura Patres Tridentini illam. sententiam. perstrinxe-
runt, ne veteribus, illis notam erroris inurerent. Ceterum si
Jansenistas qui fere obsoletam hanc doctrinam suam fecerunt,
et paucos admodum theologos excipias,

sunt, ab ea recesserunt,

neque quoad reatum culpe neque quoad
reatum penz. Nam cum remittantur
peccata per grati;e sanctificantis infusio-
nem, penitus anima purgatur et sancti-
ficatur et peccata illa destruuntur, quod
vero destructum est, reviviscere nequit.
Id tamen non vetat, quominus qui ne-
gligit Sacramentum, puniatur ob hoc
speciale peccatum. Caeterum cf. Vasquez
De Penit. q. 88, art. ^, dub. 1, preser-
tim. n. 74 et. seqq. ubi late de hac con-
troversia disserit.

1) Part. i, 4. 85, art. 3, ad 5.

2) Nimis longum esset velle etiam per

Catholici quotquot

summa capita veterum scholasticorum
placita referre, nec ulla utilitas exinde
sequeretur. Qui tamen optaret sibi ple-
nam de illis cognitionem comparare, con-
sulat Morinum tum in op. De Peuiteutia
lib. 8, cap. 2 et seqq., tum in op. De
Contritione et attritione exercitatio histo-
rico -theologica, part. τ, De mente Do-
clorum scholasticorum. Non tamen sine
aliquo delectu doctissimi hujus viri ope-
ra legi debent.

3) €f. Card. Pallavic. op. cit. cap. 12,
n. 6.

CAP. II. DE CONTRITIONE. 905

91. Sic igitur propositionis nostre veritatem adstruimus:
Ex Concilio Tridentino sess. XIV, cap. IV, duplex distinguitur
Contriio: altera quz aliquando charitate. perfecta. est, homi-
nemque cum Deo reconciliat , priusquam Sacramentum actu
suscipiatur, altera imperfecta qui quamvis sine Sacramento
per se ad justificationem perducere peccatorem nequeat, eum
tamen ad Dei gratiam. in Sacramento Ponitentie impetrandam
disponit. Supponit igitur Tridentinum ac pro certo habet,
1" non esse necessariam perfectam GContritionem ad. Sacra-
mentum rite suscipiendum; alioquin non aliquando dumta-
xat, sed semper peccator priusquam Sacramentum actu sus-
ciperet justificatus foret; 2" peccatorem vulgo ad justificatio-
nem perduci in Sacramento Penitenüz per solam Contritio-
nem imperfectam, sive attritionem. Qus quidem confirman-
tur ex Catechismo Rom. qui inter cetera hec habet: Quin
eliam, 'statim ut eam (Contritionem perfectam) znentibus no-
siris concepimus , peccatorum remissionem nobis a Deo tri-
bui .. . prophete verba illa declarant : Dixi: confitebor
adversum me injustitiam meam Domino; et tu remisisti àn-
pietatem peccati mei. Atque ejus rei figuram àn decem le-
prosis animadvertimus, qui a Salvatore nostro ad sacer-
dotes missi, antequam ad illos pervenirent , ὦ lepra libe-
rati sunt. Ex quo licet cognoscere, vere Contritionis eam
vim esse, ul illius beneficio omnium delictorum veniam sta-
lin a Domino inpetremus 1)... Cum vero idem Catechismus
passim doceat per verba absolutionis relaxari peccatorum vin-
cula, pro certo proinde habet non esse necessariam Contri-
üonem perfectam ad rite suscipiendum Sacramentum.

92. Ad hzc accedit, damnatam esse prop. LVIII Baji qua
ita se habet: Peccator poenitens non vivificatur. ministerio
sacerdotis absolventis, sed a solo Deo , qui penitentiam
suggerens et inspirans vivificat eum, et resuscitat ; anini-
sterio autem sacerdotis solus reatus tollitur ?). Jam vero
51] necessaria esset Contritio charitate perfecta ad rite susci-
piendum Sacramentum Penitentie 2u2quam ministerio sacer-'
dotis absolventis, sed sezper ἃ solo Deo peccator vivificare-
tur. Hoc propterea esset peculiare paradoxon hujus Sacra-
menü in adversariorum hypothesi, ut i» re nunquam produ-
ceret effectum quem significat, produceret vero semper in
υοίο, quod sane absonum est. ᾿

DIFFICULTATES.

93. L. Οὐ). 15 Si rejicienda ut erronea foret opinio de abso-
luta necessitate Contritionis perfecte, ideo esset, primo, quod

1) Part. ", cap. 5, n. 30. sententia nonnuilorum antiquorum scho-
2) Cf. apud Hard. loc. cit. quz fuit lasticorum.

TEE 20

906 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

finis et causa institutionis Sacramenti Poenitentie, quz est re-
missio peccatorum, cessaret, cum eam Jam supponeret ante
actualem Sacramenti susceptionem ; secundo, quod non am-
plius formas absolutionis sua veritas constaret, quia sacerdos
solum declararet peccata esse remissa, minime vero reipsa
absolvendo remitteret. Atqui hz rationes alieque ejusmodi
nihil evincunt, cum 2" ex ipsa Tridenüni doctrina Contritio
perfecta hominem Deo non reconciliet nisi dependenter "ἃ
Sacramenti voto quod in illa includitur ; et aliunde 3" ipsa
Contritio pars essentialis sit ejusdem Sacramenti. 4" Nonne
qui tenent hominem semper Deo reconciliari per Contritionem
perfectam ante actualem Sacramenti susceptionem, tum veri-
tatem forms absolutionis vindicant, tum Sacramentü utli-
latem? Ergo. |

94. Resp. ad 1», Dist. Etiam, frans. vel conc. solum, neg.
Potissima enim ratio ob quam catholici theologi passim ut
erroneam praefatam sententiam rejiciunt ac impugnant, est,
quia adversatur aperte Tridentini Concilii doctrine, quz Scri-
pturarum, Patrum, universeque traditionis auctoritati inniti-
tur, prout ex dictis constat, atque ex dicendis magis patefiet.
Hinc jam collabescit superstructa argumentatio. Verum, et
hoc omisso, z2g. sninorem» propositi argument.

95. Ad 2" seu Ad 1" prob. Dist. Cum casus ille extra-
ordinarius datur ut Contritio sit charitate perfecta, per acci-
dens, conc. per se et natura sua, 20g. Alioquin sequeretur
illud absurdum quod paulo ante indicavimus, ita videlicet a
Christo esse institutum hoc Sacramentum, ut in voto semper
operari debeat, nunquam vero possit operari In re.

96. Ad 3", Dist. Contritio est pars essentialis Sacramenti
in ipsa actuali'ejusdem administratione, conc. ante actualem
administrationem , 220g. | |

97. Ad '!m, Dist. At diversa ratione, scilicet in casu extra-
ordinario, ut diximus, ac per accidens, conc. eadem ratione,
neg. — |
98. IL. Οὐ). 15 Hec sententia a Tridentino damnata non
fuit; 2" eamque tribus eoque amplius seculis docuerunt una-
nimiter fere theologi, nec defuerunt qui vel in ipso Concilio,
Pallavicino teste 1), vel post Concilium eidem mordicus adhze-
serint, 3" Patrum auctoritati innixi, qui sacerdotum partes in
hujus Sacramenti administratione adumbratas docuerunt a Do-
mino, sive cum mundatum a se leprosum ad sacerdotes misit,
ut eum sanatum declararent, sive cum Lazarum a se excita-
tum a mortuis jussit, ut Apostoli ab exterioribus vinculis sol-
verent, inter quos 4" eminent S. Augustinus et S. Gregorius
M. qui aperte tradunt vivum esse oportere, qui peccata con-

1) Loc. cit. n. 2 et seqq.

CAP. I. DE CONTRITIONK. 907

fitetur, nec quemquam esse absolvendum nisi quem sacerdos
cognoverit vivificatum. 5" Ab istorum Patrum doctrina non
discessit S. Thomas qui in IV, dist. 21, art. 2, in corp. et
alibi passim id ipsum docet concludens quod ordinatur con-
f*ssio directe ad dünissionem pene. KErgo. |.

99. Hesp. ad 1", Dist. Ita tamen ut Concilium eam im-
probaverit atque reJecerit, conc. ut non rejecerit, neg. Ex
eo quod Concilium nullam specialem notam illi. sententiz
inusserit, ob quamdam erga veteres scholasticos reverentiam,
id unum inferri potest eam non esse Ahereticam; at ex eo
quod non sit heretica, non sequitur esse catholicam.

100. Ad 2-, Dist. Antequam ab Ecclesia reprobata esset
adeoque innoxie, conc. postquam Ecclesia contrarium docuit,
Subd. X Jansenisüs ac paucis illis qui istorum vestigia sectari
maluerunt quam Ecclesie doctrinam, cone. a cordatis theo-
logis, neg. Veri enim theologi munus est non propria, sed
Ecclesi: sensa reverenter complecti. ,

101. 44 3", Neg. Imo contrarium plane Patres docuerunt
cum affirmarunt 1" claves sterni aditi traditas esse arbitrio
Petri coli janitoris; 2" hanc inesse sacerdotibus potestatem,
ut beneficio absolutionis vere peccata dimittant; 3? nonnisi
ad preces sacerdotis peccatoribus indulgentiam a Deo con-
cedi; 4À^ sententiam sacerdotum priorem esse divina; 5? po-
nitentes ad vitam excitari solemni absolutionis ritu; 6? donec
ad Sacramentum veniant, catechumenos et pornitentes semper
esse vinculis peccatorum adstrictos 1), Qus certe principia
consistere nequeunt cum adversariorum doctrina. Cum igi-
tur Patres adducunt exempla leprosi a Christo mundati ac
Lazari excitati a mortuis, id unice significare volunt, Deum
esse qui interiori gratia sua peccatores vivificat et mundat,
sacerdotes vero non esse nisi causas instrumentales, quibus
Deus utitur ad peccata mundanda, ut exponit Catechismus
Romanus 3). | *

102. Ad μα Dist. Vita inchoata, et inchoata resurrectione,
quam imperfecta Contritüio operatur per gratiam actualem,
qui animam interius movet et excitat, cOAc. vita plena, et
perfecta resurrectione, quz est effectus gratie justificantis
per Sacramentum conferende, 269. Id patet ex ipsis S. Gre-
gorü verbis, qui in eadem Hom. XXVI, in Evangel. que
nobis opponitur, scribit: Uf quos omnipotens Deus per com :
punctionis gratiam visitat, illos pastoris sententia. absol-
vat 3); nec non ex verbis S. Augustini, qui aperte de illis,
qui sacerdotum objurgationibus displicentes sibi, anutare vi-
tam: instituunt, affirmat : Resurrexerunt isti; revirerunt

ἢ Horum omnium testimonia cf. apud 2) Loc. cit. n. 35.
Bellarm. De Penit. lib. 3, cap.2etseqq. 3) N. 6.

905

quibus displicet quod. fuerunt; sed. reviviscentes ambulare
non possunt. Hoc sunt vincula ipsius reatus ; opus est er-
go , ut qui revixit, solvatur, et ire permittatur. Hoc of-
ficium discipulis dedit, quibus ait: Que solveritis, etc. 1).
103. Ad 5v, Dist. In Commentariis in Magistrum senten-
tarum, conc. in Summa ubi si quid minus caute antea scri-
pserat, rerum momentis maturius perpensis emendavit, 269.
Porro in part. III, q. 84, art. 2 et 3, doctrinam nostram pro- ὑ
pugnat. Sic enim scribit art. 9: Cum Sacramenta Nove Legis
efficiant quod figurant, oportet, quod forma Sacramenti
significel id , quod. in Sacramento agitur , proportionaliter
materie Sacramenti ... Hoc autem Sacramentum scilicet
Ponitentie nec consistit in consecratione alicujus materie
sanclificale , sed magis in remotione cujusdam materia,
scilicet peccati, prout peccata dicuntur esse materia Po-
nitentim. "Talis autem remotio significatur a sacerdote cum

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

dicitur: Ego te absolvo ?). : .
ET "
CAPUT IIl.
de DE CONFESSIONE.

104. Confessio quz altera pars est Sacramenti Ponitentie
definiri solet: AAccusatio peccatorum, que quis post bapti-
smum. comanisit, legitàmo sacerdoti facta ad illorum abso-
lutionem obtinendam. Wicleffus necessitatem Confessionis im-
pugnavit in casu perfecte contritionis, ut patet ex ejus art. VII,
a Concilio Constantiensi proscripto : |Sg homo debile fuerit
coniritus , omnis Confessio exterior est sibi superflua, et in-
ulilis 3). Novatores Confessionem interdum uti bonam ac sa-
lutarem commendant, interdum vero tanquam cruentissimam
animarum carnificinam ac tormentum Innocentianum execrau-
tur, vel ad summum contendunt ejus usum liberum esse ut-
pote institutionis mere ecclesiastice. Increduli eandem viam;
tenent. Veteres Montaniste ac Novatiani admittunt Confessio-
nis divinam institutionem , restringunt tantum facultatem a
Christo datam Ecclesi& absolvendi rite poenitentes ab omnibus

eccatis. Janseniste improbant usum confitendi peccata venia-

ia. Hos errores omnes refellere aggredimur.

1) Serm. xcvin, al. xxiv, De verbis
Dom. cap. 6.

2) Certum videtur plerosque schola-
sticos usque ad S. Thoinam docuisse ne-
cessitatem Contritionis ad Sacramentum
Penitentie rite suscipiendum, imo et
S Thomam ipsum, quidquid asserat
Drouvenius, tum in aliis operibus, tum

in Commentariis in Magistrum senten-
tiarum adhaesisse communi tunc tempo-
ris sententixv€ , donec in Summa mutavit
sententiam quam postea nunquam non
est professus. Cf. Morinum op. et loc. cit.

3) Apud Hard. Acta Co»icil. tom. vii,
col. 299.

CAP. III. DE CONFESSIONE. 309

PROPOSITIO I.

Conf?ssio sacramentalis omnium et singulorum peccatorum
mortalium que post baptismum commissa sunt, divine
institutionis est, et necessaria ad salutem. Quod in pri-
mis Sacre Litere ostendunt.

! *

105. De fide est, ad quam sanciendam hos canones edidit |
Concilium "Trid. sess. XIV, can. VI: ,ϑὲ quis negaverit Con-
fessionem sacramentalem vel institutam, vel ad salutem
necessariam esse jure divino ; aut dicerit , modum se-
crete. confitendi soli sacerdoti, quem Ecclesia! Catholica

αὖ inilio semper observavit et observat, alienum esse ab in-

stitutione et mandato Christi, et inventum esse humanum;
anath. sit. Can. VH: /Si quis dixerit, in Sacramento Poni-
tentia ad remissionem peccatorum necessarium non esse
jure divino, confiteri omnia et singula peccata mortalia,

uorum memoria cum debita et diligenti premeditatione ha-
beatur , etiam occulta, et que sunt contra duo ultima De-
calogi precepta, et. circumstantias, que peccati, speciem
mutant ... anath. sit. Can. VIII : Si quis dixerit, Confes-
sionem omnium peccatorum , qualem Ecclesia servat, esse
impossibilem, et traditionem humanam , a piis abolendanm ...
anath. sit.

106. Suppositis testimoniis superius ex Sacris Literis recita-
us: Quecumque alligaveritis , etc.; Quorum remiseritis, etc.
ita instituimus argumentum: Evidens est, ex his verbis sacer-
dotes constitutos a Christo esse Judices facultate instructos li-
gandi atque solvendi, retinendi atque remittendi peccata: at-
qui, inquit. Tridentinum 1), constíat, sacerdotes. judicium
hoc, incognita causa, exercere non potuisse, neque aequi-
latem quidem illos in penis injungendis servare potuisse, si
in genere dumtaxat, et non potius in specie, ac singillatim
sua ipsi peccata declarassent. ld ipsum fori civilis consue-
tudo plane demonstrat, ubi nisi judices pro tribunali sedentes
reorum causas vel ex propria confessione, vel accersitis testi-
bus diligentissime inquirerent, discuterent, ponderarent, eo-
rum judicia ut iniquissimz prevaricationes haberi deberent.
Cum itaque Christus tribunal spirituale Poenitentie ad instar
fori civilis erexerit, necessario fatendum est ex Scripture au-
ctoritate, nisi previa singulorum peccatorum lethalium cum
suis circumstantiis quz speciem mutant, Confessio fiat, remitti
ac retineri peccata non posse. '

1) Sess. xiv, cap. 5.
s

910

. 107. Hunc pre&terea ac non alium sensum esse verborum,
quibus Christus contulit hanc potestatem absolvendi aut li-
gandi, remittendi aut retinendi peccata, constat ex ratione qua
in praxim hzc facultas ab Ecclesia deducta est, atque ex con-
stanti traditione ac interpretatione Patrum per quos eorum
verborum significatio determinata est. Quod sequenti propo-
sitione luculentissime ostendemus. Interim animadvertimus
Confessionem ipsam divinse institutionis esse, ac necessariam
ad salutem, non autem znodum confitendi sive palam sive se-
creto; qui modus afficit lantum disciplinam cujus Ecclesia mo-
deratrix esse debet 1). à

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

DIFFICULTATES.

108. I. Οὐ). 1" Christus citt. verbis sacerdotes judices mi-
nime constituit, cum .ex Apostolo I Cor. IV, et II Cor. .V, non
sint nisi /egat?, aministri et dispensatores anysteriorum Dei.
2" Verum, dato etiam quod veri Judices sint, nequeunt pro-
pterea peccata remittere, quod solius principis est, judicis
vero munus statutas a lege penas tantummodo exequi. 9" Prin-
ceps praterea judices constituendo non prohibet, quominus
subditi possint ad se immediate confugere, multo igitur minus
Christus tribuens Apostolis facultatem remittendi aut retinendi
peccata vetuit, ne fideles ad se immediate confugiant, ut re-
missionem peccatorum obtineant. 4" Dicendum est igitur libe-
ram saltem esse omnibus Confessionem, nisi 5" agatur de pu-
blicis peccatoribus, qui velint baptizari aut cibo eucharistico
refici, non autem de occultis quorum reatus cum lateant Ec-
clesiam, nullum propterea ipsa jus habet in eos inquirendi et
judicandi ?). Ergo. !

109. Resp. ad 1v, Neg. Ad prob. Dist. 1d est, sacerdotes
judices non sunt auctoritate suprema et propria, 602,6. mini-
steriali οἱ communicata, 220g. Christus enim Apostolis eorum-
que in sacerdotio successoribus missionem contulit et auctori- |
tatem administrandi Sacramenta eo modo, quo ab ipso insu-
tuta sunt: Sacramentum porro Ponitentie voluit ut adimini-
straretur ad modum judicu; ergo hoc ipso instituit sacerdotes
vere judices in hoc Sacramento.

1) Conc. Trid. hoc aperte indicat sess.
xiv, cap. 5. Cf. Morinum Je Paenit.
lib. 2, cap. 10, 6.14 et seqq , tum etiam
cap. 9, ubi non pauca exempla profert
ejusmodi Confessionum, que in publico
consessu interdum fieri consueverunt.
Id ipsum ostendit Massuetus in Diss.Yi1,
Iren. cap. 7. Scio Petavium in adnot. in
S. Epiphan. Heres. Lxxix , δ. 5, conten-
dere, nunquam Confessionem publicam

viguisse. Verum ipse loquitur de publica
peccatorum Confessione quz aliqua lege
fuerit prásscripta presertim in universa
Ecclesia. In quo utique ei assentimur,
ast negari non potest in nonnullis Ec-
elesiis, οἱ per aliquod tempus ejusmodi
Confessionem obtinuisse.

2) Ita passim Kemnitzius, et post euin
Dalleus et Bingham.

CAP. 311

110. Ad 2, Dist. Nomine et auctoritate propria, conc.

nomine et auctoritate Christi et juxta leges ab ipso latas, aeg.

111. Ad 3«, Dist. Nisi constaret de aperta Christi volun-
late, ut non consequamur peccatorum remissionem preter-
quam virtute clavium, cozc. si de hac voluntate constet, neg.
Sane vel ipsa clavium metaphora qua usus est Christus aperte
ostendit, non posse nos alia ratione peccatorum remissionem
obtinere, quam per. illorum ministerium, quibus ipse claves
commisit. Quorsum enim alicui claves traderentur, si cuique
domus aditus pateret 1)?

112. Ad "1, Neg. Responsio patet ex modo dictis.

113. Ad 5v», Neg. Disunctio enim quam Binghamus invexit.
arbitraria est; nam Christus nullum faciens discrimen inter
peccata publica et occulta, omnia remittendi facultatem dedit
Apostolis. Quod si Ecclesia in foro externo non judicat de oc-
culüs, de iisdem tamen judicat in foro interno juxta potesta-
tem sibi ἃ Christo datam.

114. Inst. 1? Absolutio est alieni beneficii executio, non
autem judicium ; 2? Christus enim mandatum quidem dedit re-
mittendi peccata, at non dedit mandatum de peccatis cogno-
scendis; 3" quod ostenditur ex baptismi exemplo, qui con-
fertur in remissionem peccatorum absque ipsorum manifesta-
üone. Ergo.

115. Resp. ad 1", Dist. Est executio alieni beneficii confe-
rendi per actum judicialem, adeoque cum causs cognitione,
cOnc. conferendi quacumque ratione, 22g.

116. Ad 2», Dist. Dedit Christus mandatum remittendi pec-
cata simul et retinendi; si opus fuerit, conc. solum remittendi
neg. Jam vero nisi prius peccata cognoscantur, non potest
ejusmodi facultas rite exerceri. :

117. Ad 3m, Neg. paritatem, cum enim per baptismum
pateat infidelibus ingressus in. Ecclesiam, nequit hzc in non
subditos verum ac proprium exercere Judicium. Quid enim
2uhi, interrogat Apostolus, de és qui foris sunt judicare ?
I Cor. V, 12. Per plura aut pauciora experimenta propterea
Ecclesia tentat catechumenos, antequam eos admittat ad. ba-

üsmum ?).

118. II. Οὐ). 1* Nuspiam legimus Apostolos compulisse fide-

les ad Confessionem peccatorum apud se faciendam. 2? Imo

ΠΙ. DE CONFESSIONE.

1) Cf. Schefinacherum, Lettres dun
Docteur Allemand de l'université de Stras-
bourg à un geutil - homme protestant.
Strasbourg 1230, tom. 1, lettre 4, troi-
siéme proposit. Cf. etiam Maldonatum
De Sacram. Ponit. cap. 3.

2) Jam alias monuimus antiquitus ob-
linuisse, ut inter cetera experimenta
exigeretur singulorum peccatorum con-
fessio a catechuménis ; postea tamen

hec praxis in desuetudinem abiit. Dixi
inter cetera experimenta , siquidem illa
non erat confessio sacramentalis, ut pa-
tet, neque Ecclesia ullam exercebat ju-
risdictionem proprie dictam in illos ca-
techumenos, sed solum ad humilitatis
exercitium, atque ut se certiorem face-
ret de catechumenorum dispositionibus
priusquam eos admitteret ad baptismum.

912

Apostolus Paulus solum exegit conscienüx proprie discussio-
nem a fidelibus, ut digne accederent ad sacram Synaxin dicens:
Probet autem se ipsum homo 1), innixus certe doctrine Christi
qui 3^ Matth. VI, nos docet in oratione dominica peccatorum
remissionem immediate a Patre suo petere illis verbis: Dimitte
nobis; et 4^ promitüt Patrem suum nobis dimissurum, prout
et nos debitoribus nostris dimiserimus; jam vero nos debitores
nostros ad duram hanc conditionem non adigimmus, ut prius
singillatim offensas nobis illatas confiteantur. 5" Hinc. Chri-
stus Apocalyps. II et IIT, variis Episcopis delinquentibus non
aliud injungit ad. peccatorum. veniam. obtinendam, quam ut
. Penitentiam agant, ut precipiebatur in V. T.; 6" neque enim

credere fas est in lege gratie impositum esse gravissimum ju-
gum, cui mininie subjiciebantur, qui sub lege servitutis con-
stitut? erant; Ergo. |

119. Resp. ad 1", Trans. Nec enim desunt qui Confessio-
nis praxim colligant ex Jac. V, 16, aliisque testimoniis ?). Verum
hoc omisso, D/st. Non legitur, conc. non compulerunt fide-
les ad confitendum cum opus esset, 2eg. Nuspiam enim legi-
mus Apostolos baptizasse infantes, quin tamen inferri possit
nunquam infantes ab Apostolis tinctos fuisse. Cum igitur con-
stet de divina Confessionis institutione, nos potius concludi-
mus Apostolos fidelibus Confessionem injunxisse cum opus es-
set, quamvis id literis minime fuerit consignatum. !

120. Ad 2m, Dist. Probatione ἃ Christo precepta, conc.
quomodocumque facienda, neg.

121. Ad 3v, Dist. Obunendam per adjumenta a se insti-
tuta, conc. ad horum exclusionem, 267.

122. Ad "m, Dist. Quoad dimissionem ipsam et affectum
dimissionis, conc. quoad modum, eg. Longe enim diversa
ratione nobis dimittit Deus, ac nos dimittere debeamus debi-
toribus nostris, qui nullam ad veniam concedendam nostris of-
fensoribus conditionem apponere possumus; potest autem Deus,
prout reipsa apposuit. |

123. Ad ὅν, Dist. Modo tamen a Christo injuncto, conc.
ad ipsorum arbitrium, 269. |

124. Ad 6", Resp. FK. hic agi de facto, si de eo constite-
rit, conjecturz nostre evanescunt. Ztesp. II. Dist. Quod tamen
leve est habita ratione tot legalium lustrationum, sacrificio-
rum, etc., qui in Veteri Lege exigebantur ad remussionem

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) 1 Cor. xr, 28.

2) Cf. Schefmacherum loc. cit. Mal-
donatus in cit. tract. De Penil. conten-
dit minus solidum esse testimonium
quod afferri solet ex epistola Jacobi:
Confitemini ergo alterutrum peccata ve-
stra , ad evincendum pr:ceptum'Confes-
sionis. Altamen alii ruagnum pondus pro-

bationis inveniunt in eo textu. Mori-
nus enim lib. 8. De Penit. cap. 8.
ὃ. 4^, non solum mordicus vindicat
hoc testimonium velut efficax ad osten-
dendam mecessitatem Confessionis, sed
ostendit preterea talem esse ejusdem
textus interpretationem SS. Patrum an-
tiquissimorum. Cf. cit. loc.

CAP. III. DE CONFESSIONE.

313

peccatorum obtinendam, ac leve przterea fit: ab. uberiori
γαῖα, conc. secus, neg. Addo Confessionem in solatium ac
in commodum nostrum cedere !).
125. III. Οὐ). Auricularis Confessio pluribus nominibus im-
ossibilis est, perniciosa et periculi plena. Ac 15 impossibi-
l; est integra peccatorum Confessio tum defectu memorie, tum
defectu cognitionis, tum denique defectu discretionis inter
eccata lethalia ac venialia; hinc anxietates et scrupuli, qui-
Doi non semel perturbatur conscientia. 2" Perniciosa est qua-
tenus qui confitetur ex venie facilitate ansam sumit in pejus
quotidie ruendi, ac temerariam sibi seeuritatem. pollicetur,
cum de unica materiali Confessione sollicitus vix ipsi cura sub-
sit de criminum detestatione. 3" Periculi demum plena est
Confessio ex parte reipublice, qua sibi omnia metuere pot-
est ex arcana hac conscientie manifestatione, in qua,sacer-
dotes suadere possunt penitentibus, ne principum jussis ob-.
temperent, aut machinationes moliantur adversus publicam
tranquillitatem aut principum vitam. Sed nec periculo vacat
quoad ipsos confessarios, qui fedissima queque tum legere
tum audire coguntur, quibus perdifficile est eos non inquinari ;
hinc Constitutiones adversus sollicitantes edite. Periculi. de-
mum plena est respectu ipsius confitents dum ea recolere
memoria debet qua ipsum in delectationem conjicere pos-
sunt eorum qua etestari teneretur; ex sepe praterea iterata
eorumdem criminum narratione fit ut verecundiam omnem
exuat, ac vix unquam e peccatorum coeno emergat. Ergo.
126. Resp. I. Generatim agi de facto, uti Jam animad-
verümus; hoc semel constituto, qua ambitioso ac vano eru-
ditionis ac verborum apparatu congerunt adversari, per se
'concidunt. Paralogismis prseterea pugnant adversarii, dum
ea urgent adversus auricularem Confessionem qua sibi Pro-
lestantes animo seu polius imaginationis sstu fingunt, aut
quae ex hominum vito et abusu proveniunt, non autem ex
rei ipsius institutione ac legitimo usu.

1) Cf. Mehler, Symbolique, liv. 1.
δ. 33, ubi n. 2, inter catera scribit :
»Tout ce qui affecte véritablement l'hom-

croit point lui- méme à ses propres af-
fections, s'il ne les voit manifestées à
Pextérieur; et dans la réalité, les mou-

me, doit de nécessité se produire au

dehors .. . . Quand Pláme est brisée
par le repentir, ce sentiment veut se
révéler au grand jour; alors nous con-
fessons nos péchés à PLEglise, et tout
ce que nous faisons au prétre, nous
l'avons fait à Jésus-Christ, car il tient
sa place. Que deux ennemis désirent sin-
cérement se réconcilier , ils se sentent
entrainés à coafesser leurs torts; et ce
n'est non plus que par cet aveu que leur
récontiliation devient véritable, que la
paix rentre dans le coeur. Telle est en
effet la nature de l'homme, qu' il ne

vemens de notre àme ne sont parvenus
à leur dernier complément que lors-
qu'ils ont recu une forme visible... Celui
qui déteste, abhorre le péché, le con-
fesse avec douleur et tout ensemble
avec joie: avec dowleur, parce que le
péché est le mal propre du pécheur;
avec joie, parce qu'en le confessant le
pécheur s'en sépare et s'en éloigne."
Nimius essem si vellem huc afferre quz
Cl. Manzoni pré&clare scripsit de hoc
argumento in op. Sulla morale. cattolica,
cap. 8, 6$. 3. |

31^ "TRACTATUS DE P(ENITENTIA.
127. Resp. II. Neg. Ad 1" prob. Dist. Si nos teneremur

ad id quod vires nostras excedit, conc. si ad 1d solum ad
quod vires nostre divina gratia adjute pertüngunt, zeg. Jam
vero ut ex Tridentina Synodo didicimus, nos non tenemur
confiteri nisi ea peccata, qua post debitum ac diligens examen
menti subeunt. Id ipsum de czteris dicatur quae recensent ad-
versari, cum juxta practicum conscientie dictamen peccata
sua fideles patefacere debeant. lis vero, qui forte rudiores
esse possunt Confessariorum charitas et solertia presto est.
128. Ad 2", Dist. Ex propria malitia, £rans. vel conc. ex
Sacramento ipso, zeg. Tantum enim abest, ut Confessio fa-
cilitatem peccandi praebeat, ut quo deteriores homines sunt,
eo magis a Confessione abhorreant; quo vero meliores sunt, .
eo magis, eam frequentent. Quod si nonnulli rudes adeo sint,
ut in Confessionis veluti cortice quiescant, parum sollicii. de
interioribus animi dispositionibus, quas ad rite hoc Sacra-
mentum. suscipiendum requiruntur, instruendi mn sunt ac
commonendi, non vero abolenda Confessio. Τοῦ enim, expe-
rientia duce, tantaque emolumenta in Christianos ex ea pro-
veniunt, ut nullum fortasse frenum magis idoneum excogi-
tari possit ad homines a vitiis retrahendos, aut ad eos con-
tinendos in officio. Ipsimet Protestantes ac increduli non se-
mel hoc ipsum animadverterunt, ac ingenue fassi sunt 1),
atque hinc sepe ejus usum, licet frustra, resütuere conten-
derunt 32). ᾿
129. Ad 3", Neg. Quin potius respublica haud pauca inde
commoda percipit. Confessarü enim norunt scriptum . esse:
Admone illos principibus et potestatibus subditos esse 3).
Sane machinationum et seditionum architecti sacerdotum 1in-
sectatores ac hostes teterrimi sunt. Non ignorant preterea
confessarii teneri se ad poenitentes adigendos ut furto aut
fraude sublata restituant, fame lesse damna reparent, ccte-
raque praestent que damno quavis ratione injuste illato. ci-
vibus compensando sunt necessaria. Ex his alüsque haud pau-
cis quz brevitatis gratia praetermitto , luculenter constat
perniciemne , an poüus utülitates maximas ex Confessione

1) Baro de Starck plura adducit do-
cumenta ad hoc evincendum tum ex
Protestantibus, tum ex ipsis incredulis.
Inter ceteros Voltaire in op. Anaales
de l'empire Vom. 1, pag. 41. hic scri-
bit: ,Les ennemis de P Eglise Romai-
ne, qui se sont élevés contre une in-
slitution si salutaire (/a Coafession «u-
riculaire), semblent avoir óté aux hom-
mes le plus grand frein qu'on peut
mettre a leurs crimes secrets. Les sa-
ges de Pantiquité en avoient eux - iné-

mes senti P importance." Sed cf. Entre-
liens Philosoph. pag. 28 et seq. Cf.
etiam Com. de Maistre in op. Du Pape
liv. 3, chap. 3, $. 1; necnon Esslinger
op. cit. ὃ. 1. '

2) €f. Shefmacher op. et loc. cit.
ubi inter citera profert actum quo mi-
nisti protestantes enixis precibus petie-
runt a magistratu Argentoratensi, uL
restitueret.usum Confessionis. Adia cf.
apud Bergier Diction. arl. Confession.

3) Ad Tit, iu, 1.

315

respublica sibi pollicerr jure debeat !) Neque ullum est
confessariis pertimescendum periculum si oraüone freti, et
ea qua decet modestia, gravitate, prudentia, charitate ad
excipiendas confessiones se conferant, prout quovis tem-
pore, cum ingenü suo et animarum lucro sanctissimi viri
hoc Sacramentum administrarunt. Recte observat DBergierius
deteriores sacerdotes nihil magis abhorrere quam ab audien-
dis Confessionibus ?). Profecto hoc ministerium perpetua ad-
monitio ipsis confessaris est. Siqui vero moribus project eo
quandoque abutuntur, ipsi. viderint. rationem enim reddent
ei cujus vice in sublimi hoc ministerio funguntür 9). Neque
demum periculo est penitenübus Confessio, si et ipsi intimo
cordis dolore perculsi peccata sua recolant, eaque exponant
ea qua par est cautela ac verecundia; alioquin vel ipsa Con-
fessio quae coram Deo juxta adversarios esset facienda, pe-
riculo non vacaret, omnisque conscientie discussio fugienda
esset, cum tamen pius Ezechias de se profiteatur: ftecogi-
tabo libi omnes annos meos in amaritudine anime meq *).

| CAP. III. DE CONFESSIONE.

PROPOSITIO Π.

Eadem veritas ex sensu traditionali adstruitur.

130. Protestantes recentem esse contendunt doctrinam et
praxim, aut saltem obligationem seu necessitatem 5) Confes-
sionis, atque ab Innocentio III, in Concilio Lateranensi IV, de-
mum obtrusam an. 1215. Si igitur. ostenderimus 1^ omnibus
retro seculis Patres Confessionis divinitus institute necessita-
tem inculcasse gravium criminum reis; 2" praxim sive usum
Confessionis in universa Ecclesia nunquam non viguisse, tum
illorum ignorantia, tum mala fides, aut etiam utraque simul
manifeste erunt. Jam vero id ostendere operosum non est.

1) Claus. Harms fprotestans sic al-
loquitur Regem Borussie: ,Nescirem
majestati tuie majori fervore ,rem aliam
magis commendare quam Confessionem,
etenim Ecclesia nullum medium effica-
cius illa habét ad Christianos continen-
dos in timore Domini qui est basis ti-
moris, obsequii, et subjectionis quam
regi suo subditi debent. Error hac de
re (licet, ut spero, qui illum evul-
gant, ignorent) includit germina per-
duellionis et thronos minatur." Ita in
Ephem. evangelica Beroliuensi 1829, n.
81. Plura alia huic similia ex Protestan-
libus afferre possem. Interim cf, Esslin-
ger op. cit. Bergier, Diction. de ieol.
arl. Confession.

2) Loc. cit.

3) Cf. que de hoc argumento apposite
scribit Manzoni op. et loc. cit.; necnon
Feller, Dict, philosoph. art, Confession.

4) Isai. xxxii, 25.

5) Nunc jam fere omnes Protestantes
veritate compulsi fatentur usum Confes-
sionis antiquissimum esse; verum con-
ilendunt illum esse liberum ita ut ex
Christi dispositione nulla vigeat Confes-
sionis obligatio nec nisi serius ab Ec-
clesia eam fuisse inductam. Ita Dall:us,
Bingham etc. ad eos demum an. 1784,
accessit Eybel in opere quod de lioc ar-
guimento scripsit.

316
191. Àc primo quidem constantem ac perpetuam esse Pa-
irum doctrinam circa. hunc. articulum. ostendunt. eorum testi-
monia, qua, ne longiores simus, more nostro, in certas clas-
ses redigimus. Harum 1ma est eorum qui affirmant nonnisi sa-
cerdotes posse criminum vincula solvere post eorum manife-
stationem; ita ex Latis S. Cyprianus, S. Ambrosius, S. In-
nocentius, S. Leo M., S. Augustinus, S. Gregorius M.; ex Gra-
cis vero Origenes, S. Basilius qui ad interrogationem 228:
Quibus peccata sint aperienda? respondet: Peccata às con-
fíteri necesse est, quibus credita est dispensatio divinorum
mysteriorum 1), et S. Joan. Chrysostomus ?). 248 eorum est qui
docent sacramentalem Confessionem esse regulam imponende
Poenitentie sive publice sive private juxta sacerdptüis pruden-
tam, ita Patres citati 39, οἱ Concilium Laodicenum can. Il,
precipiens ut penitentibus perseverantibus in humilitate Con-
fessionis statuatur Penitentie tempus pro qualitate peccati *),
Concilium Cabillonense 5), Trullanum seu Quini-sextum quod
can. CII praescribit sacerdotibus peccati qualitatem conside- Ὁ
rare, et ejus qui peccavit ad conversionem promptum stu-
diui , et. sic morbo convenientem afferre medicinam 9). Eo-
dem medicine exemplo usus longe ante jam fuerat Origenes 7).
θὰ eorum est qui adstruunt Evangelium irritum reddi a quo-
cumque delicta occultante, qua in corde latent, fortiter. esse
increpandam eorum verecundiam in peccatorum manifestauone
sacerdoti, eamque suffugientes infici aposthemate exitioso; nul-
lum denique lethalibus noxis contaminatum accedere posse
ad sacram Synaxim, nisi prius exomologesim fecerit; sic rur-
sum citati Patres inter quos ita loquitur Origenes: δὲ quid
in occulto gerimus, si quid. in sermone solo, vel etiam in-
(ra cogitationum secreta commisünus , cuncta necesse est
publicari, cuncta proferri; proferri aulem αὖ illo, qui

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) Regule brevius tractate : “ἀναγκαῖον

τοῖς πεπιστευμένοις τὴν οἰκονομίαν τῶν
μυστηρίων τοῦ ϑεοῦ ἐξομολογεῖσθαι τὰ
ἁμαρτήματα. Opp. ed. Maur. tom. ri.

2) Ne in citandis auctoribus infiniti
fere simus, cf.. hzc singillatim testimo-
nia collecta tum a Bellarmino lib. 3, De
Penit. cap. 5 et seqq. tum a Schefma-
chero op. cit. Quatrieme lettre , prop. 2
el 3, nec non a Muzzarelli in op. E
buon uso della Logica. opp. edit. Florent.
1822, tom. 1v, opuscolo 13, Confessione
auriculare. |

3) Ibid,

Ὁ) Apud Hard. Acta Conc. tom. 1, col.
282.

5) Can. 8, ibid. tom, nri, col. 919.

6) lbid. col. 1698.

7) Hom. n, in Ps. 37, cujus hec ver-
ba sunt n. δ: ,,Sicut ii qui habent intus
inclusam escam indigestam, aut humo-
ris vel phlegmatis stomacho graviter
et moleste immanentis abundantiam, si
vomuerint relevant ir: ita etiam hi qui
peccaverunt, si quidem occultant et re-
tinent intra se peccatum, intrinsecus
urgentur, et propemodum suffocantur a
phlegmate, vel humore peccati. Si au-
tem sui accusator fiat, dum accusat se-
metipsum , eL confitetur, simul evo-
mit et delictum, atque omnem morbi
digerit causam. "Tantummodo circum-
spice diligentius cui debeas confiteri pec-
catum tuum. Proba prius medicum, cui
debeas causam languoris exponere", etc.
Ed. Maur. toin. 11; pag. 688.

917

accusator péccali est οἱ incentor 1). Sic pariter Tertul-
lianus ?). !

132. Ad alterum vero quod attinet, ad usum scilicet et Con-
fessionis praxim ante Innocentium Ill, illud constat 1" ab exem-
plis imperatorum, regum, ac virorum principum qui confes-
sarios habuisse leguntur a sec. XII, ad sec. VIL 3). 2? Pre-
sbyterorum perid temporis excipientium Confessiones' militum.
3" Episcoporum, qui prze nimia penitentium multütudine hos
ad ἀράρθνοι τ. remittebant. 4^ Sacerdotum qui in Missis ora-
bant: Pro omnibus quorum Confessiones suscepi. 59" Eorum
qui juxta canonum sanctionem certo tempore confiteri tene-
bantur; Episcopus enim juxta preceptum Concilüi Rothoma-
gensis in dicceseos lustratione interrogare debebat: Θὲ aliquis
ad Confessionem veniat vel una vice in anno, id est, in ca-
pite quadragesima. θ᾽ lnfirmorum, qui in mortis periculo
exomologesim faciebant. 75 Summe sollicitudinis quam | osten-
dit Ecclesia per eam statem ne infirmi absque Sacramentali
Confessione ex hac vita decederent. S" Fidelium, qui ante-

uam ad sacram Synaxin accederent, gravia peccata confite-
bantur, ut constat ex Anastasio Sinaita scriptore 88. VI 5),
nec non ex S. Paulino Aquilejensi.5), adeo ut in variis Con-
fessionum seu examinis conscientie formulis exaratis 58. 6. VI,
VII et VIII et hoc peccatum recensetur: £go Corpus et
Sanguinem Domini polluto corpore sine Confessione et
Panitentia indignus accepi 9). 9" Miraculorum qu& patrata
referuntur; exemplo sit quod scribit Petrus Venerabilis de ju-
vene infirmo ; nam :nvitatus ad eum more ecclesiastico pre-
sbyter ut ejus confessionem susciperet eo quod peccatum re-
ticuisset, nunquam potuit sacram particulam deglutire 7). 10"
Ut alia plura praeteream, id ipsum constat ex eo quod qui
in Angliam sub S. Gregorio M. ejusque successore Vitalano
religionem christianam intulerunt, inter czetera et preceptum
sacramentalis Confessionis introduxerint 8).

CAP. IIl. DE CONFESSIONE.

1) Hom. u1, in Lev. n. ἃ, ibid. pag.

fitere Christo per sacerdotes peccata
196, non alia ratione potuerunt se sub-

tua." De sacra synazi, n. 5, apud Com-

ducere Protestantes ab horum testimo-
niorum pondere, quam asserendo has
homilias falso esse Origeni adscriptas,
uti fecit Dalleus; sed cf. Huetium in
Origenian. lib. 3, sect. 3; Carol. de la
Rue in monito ad novissimam opp. Orig.,
edit. Nat. Alex. in Sgyaopsi Hist. Eccl.
S:2C. II. :

2) De Penit. cap. 8, nec enim assen-
lior Albaspinzo, qui ea, quz hie Ter-
tullianus scribit de sola Peaitentia pu-
blica exponit.

. 9) Horum omnium documenta cf. apud
Schefmacherum op. cit. prop. 1.

4) In ejus verba; ᾿Εξομολόγησαε Χρε-

στῷ δια τῶν ἱερέων τὰς ἁμαρίας oov ,,Con-

befis. in Azctario ἤουο. pag. 890.
5) Lib. ezhortation. «d Henricum du-

cem Forojul. cap. 33, edit. Madrisii Ve-

net. 1737, cf, not. ed. in hunc loc, ubi
plura alia SS. Patrum testimonia con-
gessit.

6) Apud Schefmach. loc, cit.

7) Ibid.

8) Cf. Lingard in op. 71:6 antiquities
of the Anglo- Sazon church. edit. 2, New-
castle 1810, ch. 7, pag. 200 et seqq.
ubi plura documenta profert ex Egber-
to, Libro legali Eccles., Beda aliisque
ex quibus constat viguisse in Anglia ea
etate preceptum, Confessionis, adversus
Welock, qui putavit libéram tunc tem-

918 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

133. Jam vero hec omnia documenta assurgunt a scc. XII,
ad sec. Vl. Porro sec. V, S. Augustinus, ut peccatorem in-
ducat ad Ponitentiam dum bona valetudine fruitur, hanc ra-
tionem profert: Quia si ad ultimum vite steterit, nescit si
ipsam Ponitentiam accipere, ac Deo et sacerdoti peccata
sua confiteri poterit Y). Sac. IV, S. Ambrosius, teste Pau-
lino in ejus vita, in excipiendis secretis fidelium. Confessioni-
bus summa charitate ac benignitate operam navabat: Squi-
dem, scribit, quotiescumque illi aliquis οὗ percipiendam
Ponitentiam lapsus suos confessus esset, ita flebat, ut et
zum flere compelleret; videbatur enin sibi cum jacente ja-
cere. Causas autem crüninum, que illi confitebatur , nulli
nisi Domino soli, apud quem intercedebat , loquebatur ?).
Sec. III, Origenes monet poenitentes, w£ circumspiciant cui
presbyterorum debent. confiteri peccatum. suum 3). Sec. II
labente celebre est factum, quod refert S. Irenzeus de mulie-
ribus a Marco prestigiatore circumactis, que, postea: ad Dei
Ecclesiam reverse cum reliquo suo errore hoc quoque
confesse sunt"), nempe secundum corpus se ab eo conta-
minatas, necnon miro in ipsum amore exarsisse, nonnullas
vero earum hoc crimen confiteri. veritas a. vita Dei desperas-
se 5). Tertullianus eodem sec. damnat eos, qui publicatio-
nem sui suffugere. aut de die in diem differre presumunt,
pudoris inagis ainemores quam salutis 9. Hi loquuntur. de
usu Confessionis tanquam proveniente ex divina institutione:
institutam ὦ Domino exomologesim eam apertis verbis vo-
cat Tertullianus 7). Ergo sec. 1 eam Jamdiu introductam esse

» poris fuisse hanc Confessionis praxim

apud Anglo-Saxones: inter cetera ver--

ba hac ex Serm. de Ponit. collect, a
Welockio ipso urget: ,,Revera nemo ve-
niam peccatorum a Deo impetrabit, nisi
illa alicui e divinis ministris confitea-
tur, et Ponitentiam agat juxta illius
judicium.? :

1) Serm. ΘΟΟΧΟΙΙ, al. Hom. Χμ, De
ponitentibus. 'Totus sermo est de hoc
argumento.

2) N. 39.

3) Loc. cit. | Is

^) Lib. 1, cap. 65; n. 3.

5) Ibid. cap. 13, ed. Mass, n. 5. ubi
iterum scribit: ,,Hi' sepissime conver-
s? ad Ecclesiam Dei, confessw sunt,
et secundum corpus exterminatas se ab
eo velut cupidine, et inflammatas valde
illum se dilexisse." Ubi preterea refert
de uxore cujusdam diaconi ita abrepta,
quod ,post deinde cum magno labore
fratres eam convertissent, omne tem-
pus in exomologesi consummavit" ; et
n. 7: ,Multas seduxerunt mulieres, qua
cauterizatas conscientias habentes, qua-

»,

dam quidem etiam in manifesto exomo-
logesin faciunt; quaedam autem reve-
rentes hoc ipsum, in silentio sensim se-
melipsas retrahunt, desperantes a vita
Dei, quedam quidem in totum absces-
serunt; quaedam autem inter utrumque
dubitant. :

6) Lib. De Ponit. loc. cit,

7) Ibid. cap. 1. Ex quo magis effici-
tur adversus Albaspineum agi hic a
Tertulliano de Confessione proprie di-
cta a Christo instituta et precepta, mi-
nime vero de exteriori tantum ac pu-
blica Penitentia, seu de exteriori tan-
tum apparatu, et de Confessione qua-
dam generica, qua peccator seipsum
apud Deum accusat. Publica enim hzc
Poenitentia non a Domino, sed ab Ec--
clesia instituta est, nec conciliari cum .
ea interpretatione possunt qu: Tertul-
lianus exaggerat de pudore, verecundia,
etc. quem enim pudorem experiuntur
Protestantes. in suis publicis genericis
confessionibus ? Non advertit vir doctus.
utramque Confessionem, publicam sci- |
licet et privatam, sacramentalem eo

CAP. IJI. DE CONFESSIONE. 319

fateamur necesse est; alioquin si recens inducta esset, ad
Christum eam Patres illi minime retulissent. —

134. Huc accedit doctrina de divina Confessionis institutione
ac necessitate, et Confessionis usus apud Grecos, Armenos,
Coptos, /Ethiopes, reliquasque orientales sectas Nestoriano-
rum et Monophysitarum, qua a sec. V ah Ecclesia Romana
divise sunt 1). Hz& profecto secte ab Innocentio III hanc doc-
trinam et praxim non sunt mutuaLte. Et hinc rursum ine-
luctabile exurgit argumentum prescriptionis, cujus pondere
heretici omnes opprimuntur.

135. Quae cum ita se habeant, quis non miretur Protestan-
tium illorum stupiditatem aut impudentiam, qui adhuc obtru-
dunt in tanta critices luce, ab Innocenuo III, scilicet XIII sze-
culo, indüctam Confessionem aut saltem ejus obligationem
fuisse? Nempe eadem ratione, qua doctrinam de reali Chri-
sü presentia in Eucharista. paucis etiam abhinc annis. vidi-
mus nonnullos Protestantes aflirmasse, a monacho Paschasio
sec. IX invectam in Ecclesiam fuisse. Caterum nos ab state
apostolica Patres et scriptores ecclesiasticos attulimus, qui do-
cent divinam esse Confessionis institutionem, usque ad sec.
XII descendentes, ac rursus a sec. XII ascendentes usque ad
etatem apostolicam monumenta certissima praxis et obligatio-
nis hujus Confessionis divinitus institute dedimus, preter con-
sensum omnium sectarum, quae V Ecclesie seculo jam ab
unitate desciverunt. |

DIFFICULTATES.

196. I. Οὐ). 1" Allata documenta non evincunt necessitatem
auricularis Confessionis, sed 4) vel usum alicujus Confessionis
qua Deo soli fieret, non autem sacerdoti, vel ὁ) Confessionis
cujusdam generalis, non autem omnium singillatim peccato-
rum; vel c) Confessionis libere, qua devotionis gratia pera-
gebatur, a monachis primum inducte, non autem necessari;
. vel d) ad recipiendam instructionem aut congruam Poniten-
tam ut facilius obtineretur reconciliatio sub spe divine mi-
sericordie; vel e) denique Confessionis peccatorum publice,
non vero secrete patratorum. Quod 2" ex Grecorum alioruin-
que veterum Orientalium moribus confirmatur, penes quos
nullus aut fere nullus obtinet Confessionis usus, adeoque ne-
que preceptum. .Ergo.

197. Resp. ad 1", Neg. Etenim Patres et s πρρεὶ eccle-

siastici quos adduximus, «)loquuntur de ea Confessione, quz

tempore fuisse, ut observat Massuetus 1) Cf. Renaudotium Pérpétuité, etc.
diss. 3, Iren. art. 7, n. 75. tom. v, liv. 3, chap. 3 et seqq., et liv.
5 , chap. 1 et seqq.

920
Deo soli fit per sacerdotem, ut ait Anastasius Sinaita 1), et
constat preterea ex S. Gregorio M. alüsque documentis non
paucis. circa sensum hujus formule de Confessione Deo fa-
cienda ?). Loquuntur item, ut vidimus, de ea Confessione a
qua nonnulli pre verecundia retrahebantur, et ideo a salute
excidebant, ut patet ex lIrenzo, Tertulliano, Chrysostomo aliis-
ue passim. |

138. ὅ) Agunt de Confessione cunctorum singillatim peccato-
rum; nam cuncta, inquit Origenes, aecesse est publicari ; qui-.
bus similia habet Cyprianus 3). :

139. c) Disserunt de absoluta necessitate Confessionis sine
qua nulla datur peccatorum remissio, ut constat ex dictis *).
Ridiculum porro est quod addunt, Confessionem scilicet devo-
tionis causa fuisse introductam a monachis; ut enim caetera
omittam, mulieres ille qus seducte' fuerunt ἃ Marco, non
erant monachi aut sanctimoniales. !

140. d) Neque confitebantur fideles ad. recipiendam instru-
ctionem, sed ad obtinendam peccatorum remissionem ab 115
quibus claves regni celorum, ut unanimiter Patres loquuntur
commisse sunt ad ligandum et solvendum 5).

141. e) Non denique sermo fit de sola Confessione peccato-
rum publicorum, sed de Confessione praterea oceultorum,
ut ex adductis testimonus constat.

142. Ad 2m, Neg. Renaudotius enim, Morinus, Wanslebius
irrefragabilibus documentis contrarium evincunt, adeo ut nihil
sit exploratius.

143. II. Οὐ). 1" Sanctorum antiquiorum sive Episcoporum sive.
presbyterorum biographi nullibi referunt eos fidelium Con-
fessiones excepisse, imo nec Sanctos ipsos, saltem in vite dis-
crimine constitutos, exomologesim fecisse. 2" Nuspiam legi-.
mus ethnicos aliquid objecisse adversus Confessionem. 3" In
nosocomio a Fabiola Rome instituto nullum invenimus. pre-
sbyterum excipiendis Confessionibus praefectum; nullum cum
lues Carthagini aut Alexandri? grassaretur Cypriani et Dio-
nisi Alexandrini ztate; nullum qui militum, vel in navibus

TRACTATUS DE P(ENITENTIA. 3

1) Loc. cit. sio, privataque sponte suscepta peni-

2) Cf. Muzzarelli, Dissert. cit.

3) Lib. De lepsis pag. 191. Cf. ejus
verba superius cit. Alia plura ejusdem
S. Martyris in hanc rem testimonia con-
gerit, ac vindicat adversus Fellum edi-
torem Oxoniensem Maurinus editor in
praefat. 6. 8.

4) Cf. admonitionem ed. Maur. in li-
brum De lapsu virginis consecrata. Opp.
S. Ambrosii tom. 11.

5) Apposite Massuetus, diss. 3, art.
7: ,Certe, inquit, si quo alio sibi ipsa
opitulari posse remedio exislimassent
eae mulieres; si uni Deo facta confes-

tentia sceleribus expiandis satis fuisset,
quid ambigebant? quid ab Ecclesia de-
ficiebant, vel animo dubiz inter defectio-
nem et reconciliationem hzrebant? Quin
potius tam facili remedio sibi ips: con-
sulebant Ὁ Nodum hunc solvat Grabius,
videatque, num apud suos ejusmodi pu-
dor et anxietas peccatorum mentes us-
quam torserit. Ne ejusmodi ambagibus
unquam implicarentur, abscissa peni-
tusque resecta tot molestiarum causa,

"sollicite caverunt. Sed tam expeditum
. salutis iter necdum Irenai etate notum

erat.?

921

iter agentium Confessiones audiret. 4^ Incompertze olim sive
confessariorum sive ponitentium instructiones, cum tot hodie
eruperint S'umme , Sunmule, Curatorum manipuli, Poni-
tentialia, Confessariorum specula, Instructiones, Aphori-
smi, Decisiones casuum, Medullae, etc. etc. quz nostras oc-
cuparunt bibliothecas. Ergo. eiut
145. Resp. 1. hec omnia argumenta negativa esse, nec
minimum attingere tot positiva. qui? recensuimus. Nec ratio-
nes desunt silentii istius, ac 1^ inopia monumentorum qua ex
primis seculis ad nos pervenerunt; 2" arcani disciplina, quz
tunc temporis severissime vigebat; 3^ methodus quam secta-
bantur biographi non omnia singillaüm ἃ Sancüs gesta per-
sequendi, uti nunc obtinet. | i
145. Resp. IL. Ad 1", Neg. Contrarium enim ostendimus
ex 115 qua retulimus ex S. Irenzeo, ex Origene, presertim vero
éx Paulino. de S. Ambrosio. Quod si expresse non legimus
sanctos illos Episcopos et sacerdotes peccata sua in vitz di-
scrimine confessos esse, tacite saltem id innuunt hagiographi
dum referunt eos Eucharisüam percepisse 1). Certum enim
est Sanctos illam pramisisse. Eucharisüe sumpliom probatio-
nem quam omnibus indicit Apostolus, quamque iidem Sancti
ceteris inculcabant. Plerumque preterea sancti illi Episcopi
et sacerdotes martyrio.navos suos abluebant. Ceterum de S.
Eligio legimus, eum totius anteacte vitz» Confessionem fecisse 3).
146. Ad 2», Trans. Siquidem, ut alias animadvertimus ethni-
cis notitia mysteriorum nostrorum subducebatur; nil. mirum
propterea si hec ab ills ignorarentur. Baronius autem cen-

CAP. Ill. DE CONFESSIONE.

set calumniam a gentilibus impactam Christianis apud. Minu-

cium Felicem in Ocfíavio, quod virilia sacerdotum adora-
rent 3), inde ortam fuisse quod poenitentes ad genua sacer-
dotum procumberent, dum: sua illis peccata confiterentur 5).
"ΤΊ. Ad. 3m, Dist. Id est, non legimus sacerdotes prazfe-
ctos fuisse Confessionibus excipiendis, conc. non fuerunt prz-
fecti, neg. Nam ex analogia, ex doctrina Patrum, ex praxi
Confessionis debemus potius inferre presbyteros constitutos
esse. ad audiendas Confessiones cum opus esset. Alioquin ex eo-

1) Gibbon in Hist. de casu imp. Rom. 3) In Biblioth. Patrum, ed. Venet. tom.

observat S. Ambrosium primum omnium
esse de quo legatur Eucharistiam ante
obitum suscepisse; in hoc tamen fallitur.

2) Cf. In ejus vita a S. Audeno con-

Scripta lib. r, cap. 7. Idem refert Gre-

gorius Turon. in vita S. Aredii apud
Mabillonium Azecdotor. tom. 1v. ld ipsum

legitur de 5, Tillone in ejus vita apud

Bollandum die 7. Januar. aliaque plura
exempla suppeditat Martenius De antiq.
Eccles. ritib. lib. 1, part. 11, cap. 6, art.

2,5. 9.
T. VIII.

II, pag. 386.

4) Ad an. 56, n. 18. Hic obiter ob-
servo quod olim non genuflectendo, sed
sedendo Confessio fieret, ut pluribus do-
cumentis ostendit Martenius Je antiq.
Eccl. rit. lib. 1, pag. 11. cap. 6, art. 3,
δ. 5, quem ritum adhuc retinere Grz-
cos testatur Allatius lib. 3, De consensu
Eccl. occid. et orient. cap. 9, n. 6, Ra-
tio, quam hujus ritus affert Martenius
est prolixitas Confessionum, eo quod ra-
riores antiquitus fuerint.

2022 TRACTATUS DE PENITENTIA.

dem argumento inferre deberemus nec administratam olim
fuisse Eucharistiam, cum nullos huic administrande! praefectos
fuisse illi nosocomio, iter agentibus, etc. legamus. ^

148. Ad 4", Trans. Alia enim ratione iis supplebant vete-
res Patres; addo regulam ipsis fuisse canones Conciliorum,
quibus non multo post successerunt Penitentialia ac. Fiütualia,
etc. Jam a ssec. VI. habemus formulas et instructiones tum
pro confessariüs, tum pro penitentibus. Hinc quemadmodum
non fuerunt conscripti tot tractatus theologie dogmatice ante
scholasticam methodum, sic neque tot institutiones theologie
moralis, que prodierunt postquam ad scientie. normam re-
dacte fuerunt. Idem dic de tot decisionibus, qua exhibitze
fuerunt a jurisconsulüs, qua olim desiderabantur, etsi leges
jam late fuissent, codicesque Theodosianus et Justinianeus
prodiissent.

149. III. 05j. Opponitur celeberrimum Nectarii factum quod an.
390 contigit. Cum enim nobilis quedam mulier. patefecisset in
Confessione se turpem cum diacono consuetudinem habuisse,
et cum eam 0b causam, inquit Socrates, ecclesiastici homi-
nes dicterüs appeterentur, Eudamon quidam KEcclesim pre-
sbyter Alexandria oriundus, Episcopo Nectario suasit, ut
ponitentiarium quidem presbyterum expungeret ; unumquem-
que vero pro arbitrio et pro animi sui conscientia, ad Sa-
erainentorum | cominunionean. sinerel. accedere 1)... Ex qua
narratione infert Calvinus cum Kemnitzio aliisque non paucis:
ergo auricularis Confessio abolita est. Est igitur Confessio eccle-
siastica institutionis 3). Infert autem Dallzeus: ergo nondum au-
ricularis Confessio Nectarü :tate vigebat, alioquin ejus memi-
nissent Socrates, Sozomenus et Nicephorus qui hanc historiam
referunt 3).

150. Resp. Neg. utramque conseq. Nam Nectarius solum
abolevit munus presbyteri poenitentarin institutum sec. ΠῚ post.
Decii persecutionem, ut refert idem Socrates *). Hujus porro
penitenüaru munus erat non modo excipiendi secretam et sa-
cramentalem Confessionem, verum etiam inquirendi si opus es-
set pro delicti qualitate, in delinquentes, adigendi poenitentes ad
denunciandos peculiares peccatores, processus instituendi, Epi-
scopum informandi in eum finem, ut posset in ipsos procedere, ,
uti contigit in factoistius nobilis mulieris. Hzc enim mulier du-

licem fecit Confessionem, ut refertSocrates; in priori Confes-
sione delicía post baptismum a se patrata singillatim con-
fessa erat; demde, seu, ut idem scribit Socrates, progressu.

1) Lib. 5, cap. 19, pag. 585, edit. Can- fessio, qui ausus esset Nectarius eam
tabrig. 1720. refigere et convellere ?

2) Instit. lib. 3, cap. 4, 6. 7, ubi et 3) Desacramentali sive auriculari Latino-
illud subdit: ,,Hic aures asini isti arri- rum Confessione. Gen. 1661, lib. 1v, cap. 24.
. gant. SI lex Dei erat auricularis Con- 4) Initio cap. cit,

929

temporis mulier aliud facinus confessa est, Ecclesie vi-
delicet. diaconum cum ipsa stupri consuetudinem habuisse 1).
In posteriori tantum hac Confessione compulsa est mulier ad
diaconum denunciandum, qui propterea ab Ecclesia ejectus est,
et inde oborta populi indignatio et dicteria in ecclesiasticos vi-
ros. Hoc igitur mixtum, ut ita dicam, tribunal, et quidem ad
tempus in Ecclesia Constanunopolitana abrogatum fuit, et Con-
fessio ad. pristinam simplicitatem revocata ?). Sane Sozomenus,
qui idem factum refert, ac solum XL annos post Nectarium
scribebat, pro certo sumit necessariam esse Confessionem ad
peccatorum remissionem obtinendam: Cum in petenda venia
peccatorum , inquit, necessario confiteri oporteat, grave ac
2nolestum αὖ imtio jure anerito visum est sacerdotibus, tan-
quam ih theatro, circumstante totius Ecclesie multitudine,
"rinina sua evulgare ?). Hinc licet experimentum capere bo-
ne fidei et sapientie Calvini, Kemnitzii; Dalla ceterorumque
haereticorum, dum talia adhuc obtrudunt. Ex hoc enim facto ad
critices lancem exacto habemus ineluctabile argumentum tum de
necessitate, lum de praxi Confessionis Jam a sec. IV vigentis.

151. IV. Οὐ). Plures tum paulo ante, tum paulo post Conci-
lium Lateranense propugnarunt liberam esse Confessionem quz
fit sacerdoti, cum sufficiat. soli Deo confiteri. Sic 19 Concilium
Cabillonense II, quod hac relata sententia, eam non damnat ^).
2" Petrus funibus qui etsi eam rejiciat, nullam tamen hzresis
notam ei inurit 5) ; 85 Gratianus, qui recenset sapientes et reli-
giosos viros docentes sola cordis contritione, et secreta sa-
lisfactione absque oris Confessione quemquam posse Deo
reconciliari 9). Et hi quidem ante Concilium Lateranense. Post
Concilium vero Joannes Seneca Gratiani glossator Confessionis
oralis necessitatem aperte rejicit, Petrus vero Uxamensis in li-
bello quem de Confessione edidit, has theses propugnat a) de-
leri lethalia peccata sola contritione sine ordine ad claves;
6) quod specialis peccatorum Confessio non sit de jure divino;
€) quod prava cogitationes confiteri non debent. Ergo.

CAP. III. DE CONFESSIONK.

1) Κατὰ μέρος ἐξομολογεῖταε τὰς ἀμαρ-
τίας ἄς ἐπεπράχει μετὰ τὸ βάπτισμα. ..
ἡ δὲ γυνὴ προβαένουσα καὶ ἄλλο πταῖσμα
ἑαυτῆς κατηγόρεε' ἔλεγε γὰρ, ὡς εἴη συγ-
καϑευδήσας αὐτῇ τῆς ἐκκλησίας διάκονος.
Causa erroris adversariorum in eo est,
quod ipsi secuti sint versionem Chri-
Stophorsoni, qui locum hunc ita reddi-
derat: Mulier longius in. confitendo pro-
gressa, etc. Ostendit porro Valesius hanc
versionem mendosam esse, cum non lo-
quatur Socrates de una eademque Con-
fessione, sed de duabus plane inter se
distinctis, ambabus secretis coram solo
presbytero factis.

2) C£. Valesium in hunc locum; nec
non Petavium Azaimadv. in S. ÉEpiphan.
ad hores. 59.

3) Lib.7, cap. 16: Ἐν τῷ παραντεῖσθαε
συνομολογεῖν τὴν ἁμαρτίαν χρεῶν φορτε-
κὸν, ὡς εἰκὸς, ἐξ ἀρχῆς τοῖς ἑερεῦσεν ἔδυ-
£ev, ὡς ἐν ϑεάτρῳ ὑπὸ μάρτυρε τῷ πλή-
Se τῆς ἐκκλησίας, τὰς ἁμαρτίας ἐξαγ-
γέλλεεν.

4) Apud Hard. Acta Conc. tom. IV,
col. 1037.

5) Lib. 4, dist. 17.

6) Dist. 1, De Paenitent.

ἘΝ 21 *

^ty |

924

152. Resp. Dist. ant. 1d est pauci iique. ut plurimum cano-
niste, nullusque nominis, ideoque deserendi, conc. plures,
neg. 1). Hi enim aperte a recepta Ecclesie fide ac perpetua tra-
ditione recesserunt.

153. Ad 1" prob. Dist. Concilium Cabillonense non inussit
h:zresis notam illorum sententie, vel quod nullum adhuc pro-
dierit Ecclesie decretum, vel quod illius fautores potius ex
ignorantia, quam ex malitia peccarent, conc. non improba-
vit, neg. ?). |

151. 4d 2», Idem esto responsum 3).

155. Ad 3", 'TT'rans. Tum quia adhuc incertum est num hzc
distinctio de Penitentia genuinus sit Gratiani fetus, quod gra-
ves critici inficiantur 5); tum quia longe verisimilius est Gra-
üanum, si ejus auctor est, non agitare quaestionem de neces-
sitate Confessionis, sed utrum dimitti possint peccata per solam
contritionem cum voto Sacramenti, si desint confessarii, prout
etiam nunc ut certum docent catholici theologi omnes, an vero
semper requiratur actualis Confessio, uti nonnulli tunc tempo-
ris sentiebant; tum denique quia compertum est illum aucto-
rem errore facti esse deceptum. Certum est enim omnes docto-
res Gratiano cozvos necessitatem Confessionis ut dogma catho-
licum propugnasse, prout ostendit, adductus illorum testimo-
niis, Natalis Alex. 5), qui praterea observat male ab hoc aucto-
re citata fuisse verba ex Ponitentiali Theodori. Cantuariensis:
Quidam Deo solummodo confiteri debere peccata. dicunt,
ut Greci, quidam vero sacerdotibus esse confitenda per-
censent , ut tota fere. sancta Ecclesia. Siquidem in Poniten-
tiali Theodori nihil ejusmodi occurrit, ut patet ex Mss. codici-
bus Thuanz:z Bibliothece ex quibus illud edidit Jacobus parvus.
In canone autem XXXIII, Concilii Cabillonensis II, ex quo tex-
tus ille desumptus est, desunt illa verbà ut Graeci nec non et
alia: μέ tota fere sancta Ecclesia 9). Petrus porro Uxamen-
sis ut hereticus damnatus est a Sixto IV, ejusque cathedra
combusta.

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) C£, Nat. Alex. 1^4, Diss. in sec.
ΧΠῚ et xiv, ὃ, 35.

2) Ut patet ex contextu illius canonis,
ubi sermo fit de errore practico, ut vo-
cant, potius quam de speculativo ac
theoretico.

- 3) Apposite S, Th. in Comment. in1v,
dist. 17, textum, qui nobis opponitur,
exponens: ,Quod ponitur, iz4uit, hic
pro opinione, heresis est . . . . In ta-
libus antequam determinetur per Eccle-
siam quod ex eis sequatur aliquid con-
trarium fidei, non judicatur hzresis esse.
Et sic Magister et Gratianus hoc pro

opinione ponunt, sed nunc post deter-
minationem Ecclesie sub Innocentio nr
factam heresis reputanda est.
4) Inter ceteros Antonius Augustinus
lib. 1, De Gratiani emendatione, dial, 18.
5) Diss. et loc. cit. ;
6) Cf. Pitheum in hunc tractatum ᾿
Gratiani De Paenitentiae dist. 1, n. 90, qui
est Decreti 2 pars, causa 33, quzst. 3.
Caeterum preter auctores superius spe
laudatos, cf. Nat. Alex. diss. cit. ubi
accuratissime quatuor libros Dallai de
Confessione refellit nec non Morinum
De Panit. lib. 1, cap. 2 et 3,

CAP. III. DE CONFESSIONE. 325

PROPOSITIO IlI.,

INullum est peccatum quod rite dispositis ab Ecclesia ,
virtute. clavium. reati non possit.
*

156. Hzc propositio est de fide ut constat, ex eo quod Ec-
clesia statim ut hareticos habuerit Montanistas ac. Novatianos,
qui e1 hanc illimitatam facultatem adimebant 1). Montanistz enim
graviora, crimina, idololatriam, homicidium, mochiam absolvi
posse ab Ecclesia inficiaü. sunt. Novatiani schismatis auctores
Novatianus et Novatus hanc facultatem Ecclesie denegabant
quoad lapsos; ipsorum assecle postea extenderunt immitem
hanc doctrinam ad airociorum criminum reos, ac demum ad
omnes, qui post baptisma in lethalia crimina. prolapsi essent.
Soli porro divine misericordie hec peccata remittenda relin-
quebant. Non pauci Sociniani, saltem ex parte, crudeli huic
haresi subscripserunt 3). | |

157. Sic porro adversarios nostros urgemus: Ideo recensita
crimina aliaque ejusmodi Ecclesie clavibus non: subjiciuhtur,
nec propterea ab Ecclesia remitti possunt, aut quia genera-
lissima Chrisu verba Matth. XVI: Quecumque solveritis, etc.
et Joan. XX: Quorum remiseritis, etc. intelliei debent de
baptismo; aut quia Christus ipse exceptionem aliquam appo-.
suit; aut quia denique omnium remittendorum criminum fa-
cultas solis Apostolis concessa fuit, minime vero ipsorum suc-
cessoribus, prout illi haeretici contendebant. Jam vero nihil
horum dici potest. — ^

158. Non primum ut constat ex iis, quibus ostendimus Po- |
nitentiam Sacramentum esse a Sacramento baptismi plane di-
versum, atque adducta testimonia ad solum Penitentie Sa-
cramentum referri. Constat preterea ex eo quod, prout ob-
servat S. Pacianus, homines post baptismum pejoris conditio-
nis forent, ac sint ipsi infideles: Quod. si, inquit, ed. gentes
hanc solvendi licentiam vel ligandi spectasse concedam;
multo inagis ad baptizatos pertinuisse convincam. Nam si
is solvi potuit, vel ligari, qui non habuit vinculum, quanto
anagis ille, quem fidei jura tenuerunt 3)?

159. Non alterum admitti potest; siquidem tantum. abest,
ut excepüonem aliquam alicubi Christus fecerit, ut omnem

eum esse, qui in peccatis tamdiu man-

1) Cf. Morinum op. cit. lib. I, cap. ^
serit, ut ei non amplius tempus suppe-

et 5.

2) Etenim Smalcius in Refutat. the-
sium Wolfg. Franzii, et Jonas Schlictin-
gius in Disput. contra Meissnerum, Po-
nitentiam agentibus sub extrema vila
periodo veniam obtinere posse omnino
inficiantur: ac vi noci f/ederis damnandum

tat, ut vitam et mores emendet , abso-
lute pronunciant.

3) Epist. n1, ad Sympronianum, n. 61,
apud Aguirre Collect. marina Conc.
Hisp, lom. 11.

326 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

prorsus exceptionem excluserit. Optime rursum Darcinonensis
antistes ibid. subdit: Quocumque solveritis, inquit, (Christus).
Omnino nihil excepit: quecumque, inquit: vel magna vel
z2nodica 1): et S. Ambrosius: Deus, scribit, distinctionem non
facit; qui misericordiam suam promisit ommbus, et rela-
candi licentiaam sacerdotibus suis sine ulla exceptione con-
cessit ?). Idque confirmat exemplo incestuosi Corinthii, quem
absolvit Paulus, et Simonis Magi omnium hereticorum. pa-
renüs, cul tamen dixit Petrus, Act. VIII, 22: Peoenitentiam
age ab hac nequitia tua: et roga Deum, si forte remitta
tur tibi hec cogitatio cordis tui. !

160. Non denique tertium, quia in bonum Ecclesie hanc
facultatem Christus concessit; alioquin sequeretur, potestatem
administrandi cetera Sacramenta ad solos Apostolos limitatam
fuisse, quod tamen Novatiani non admittebant; hinc rursum
S. Pacianus ita eos perstringebat: Si ergo et lavacri et, chri-
smalis potestas . .. ad Episcopos inde descendit, et ligandi
jus adfuit οὐ solvendi 3). |

161. Quare universa Ecclesia, et Patres omnes statim ac Zm-
2unissina hec heresis (ut eam vocat S. Cornelius Papa) eru-
pit, in eam insurrexerunt unanimi consensu, atque damnarunt
veluti contrariam verbis Christi et constanu. Ecclesie praxi 9). -—

DIFFICULTATES.

162. 1. Obj. Christus ipse exceptionem aperte apposuit ge-
nerali ac indefinite facultati, quam Ecclesiz tradidit per allata
testimonia. 1? Etenim Matth. ΧΙ, 31. Qmne peccatum, n-
quit, e£ blasphemia remittetur hominibus, spiritus. autem
blasphemia non remittetur. El quicumque dixerit verbum
contra Plin hominis remittetur ei: qui autem dixerit con-
trà' Spiritum Sanctum, non remittetur ei neque in hoc se-
culo, neque in futuro. Wanc limitatonem ipsi Apostoli agno-
verunt, ut constat ex I Joan. V, 16, ubi dicitur: Ef pec-
catum ad anórlem: non pro illo dico ut roget quis; atque
ex Apostolo Paulo Hebr. VI, ἃ, scribente: Zapossibile est,
eos qui semel sunt. illuminati, gustaverunt etiam. domum .
celeste et participes facli sunt. Spiritus Slancli . . . et pro-
lapsi sunt, rursus renovari ad. Ponitentiudin: qui praterea
ibid. X, 26, subdit: Voluntarie enim peccantibus nobis post
acceptam notitiam veritatis jam non relinquitur pro pecca-
lis hostia; quod XII, 17, confirmat 2? exemplo Esau, qui 202
invemit penitentie locum, quanquam | cum lacrymis inqui.

1) lbid. n. 62. 4) Cf. Eusebium: Hist. Eccl.lib.5 cap.
2) Lib. 1, De Penit. cap.3. n. 10. 18 et 19, et lib. 6, cap. 4J et seqq.
3) Epist. Y, ad Sympron. n. 17. :

CAP. HI, DE CONFESSIONE. 321

sisset eam. 3" His adjici possunt, qua etiam in V. T. de non-
nullis peccatis plane irremissibilibus leguntur, cujusmodi sunt,

ue de peccatis in Deum commissis. dicebat. Heli filiis. suis,
I Reg. II, 25: Si peccaverit vir in virum, placari ei poterit
Deus: si autem in. Dominum peccaverit vir, quis orabit
pro eo? Hinc de Antiocho II Machab. IX, 13, scriptum inve-
nimus: ÜOrabat hic scelestus Dominum a quo non esset mi-
sericordiam consecuturus. Ergo. iud

163. Resp. Ad 1", Neg. ant. Ad allatas vero probatt. Dist. Ex
defectu dispositionis in subjecto, seu peccatore, £ruzs. vel conc.
ex defectu facultatis in. Ecclesia, 2eg. Hac enim aliaque ejus-
modi testimonia ostendunt quidem summam difficultatem seu
moralem impossibilitatem obtinendz remissionis ex defectu
dispositionis in istorum criminum reis, quod non diffiteniur,
quacumque demum peccata ea sint !), de quibus sermo est
in adducüs testimoniis; nullo vero modo atüngunt defectum
facultatis in. Ecclesia, supposius debitis dispositionibus. Id evi-
denter constat ex eo, quod omnia illa testimonia. respiciant
Deum ipsum immediate, seu peccatores his peccatis inquina-
tos in ordine ad difficultatem venie a Deo obtinenda ob pes-
simam animi dispositionem; de facultate vero Ecclesie nec
verbum quidem in his habetur, éx quo argui possit, eam li-
mitatam esse quoad haec peccata. Quo fit, ut non possint ad-
versari ea testimonia urgere, quin evertant propriam doctri-
nam; aloquin enim sequeretur, neque ab ipsa divina miseri-
cordia posse illa peccata dimitti, nec ejusmodi peccatores
veniam a Deo posse obtinere, secus ac Montaniste ac Nova-
tiani. docent.

164. Ad 2", Dist. non invenit Esau penitentie locum in
patre relate ad jam collatam benedictionem, cozc. peccatorum
suorum, 20g. De his enim hic non est sermo.

165. Ad πὰ: Resp. 1. Hzc non esse ad rem; nos siquidem
agimus de facultate a Christo Ecclesie data, ad quam certe
qui objiciuntur referri nequeunt. Zesp. IL. Dist. Peccata in
Deum patrata difficilioris sunt remissionis juxta dicta, conc.
- absolute, 2eg. Addo, et hanc difficultatem, si quam vim ha-
beret, evertere adversariorum systema. Idem dicatur de eo

uod adversarii objiciunt ex Antiocho.
. 166. IL. Οὐ). Pates non pauci hanc exceptionem agnove-
runt, ac 1" S. Hermas de scelestioribus quibusdam peccato-

1) Haud parum inter se dissentiunt
interpretes in determinando peccato, de
quo agitur in objectis locis. Alii enim
de apostasia, alii de impoenitentia finali,
alii de incredulitate, alii de aliis pecca-
lis ea exponunt. Res incerta est, veri-
similier nobis videtur expositio de aposta-
sia, uLindicare videtur scopus eorundem

Scriptorum sacrerum, presertim Apo-
stolorum Pauli ac Joannis. Verba Chri-
sti plerique explicant de'iis, qui aperte
impugnant veritatem sibi cognitam, et
ex sola animi perversitate eam adoriun-
tur, quales hjeresiarchie ut. plurimum
sunt, eorumque ministri. Cf. Morinum
Dc Penit, lib. 9, cap. 28.

828

ribus loquens: Jis, inquit, non est per Ponitentiam regres-
sus ad vitam...hujusimodi homines morti sunt. destinati 1).
2" Auctor Constitutionum Apostolic. docet concedi quidem sdolo-
latris veniam. per sinceram Pomnitentiam vevertentübus, non
autem ei qui velut acie rebelli tentet Deum . . hujusmodi
venia carebit ?). 3" Hinc Origenes et Theognostus apud S.
Athanasium citata' Apostoli verba de 115 intelligunt, qui post
baptismum τη peccáta relabuntur; eosque, ajunt, snisericor-
diam non consecuturos 9). 4* Sic etam SS. Cyprianus et Àm-
brosius aperte docent, nonnullorum peccatorum nonnisi Deum
misereri posse Ἐ): sancti vero Athanasius, et Hieronymus vo-
cant blasphemiam in Spiritum Sanctum peccatum erremissi-
bile, inveniabile , indeprecabile 5). Ergo. |

167. Resp. Neg. ant. Ad 1" et 2" prob. Dist. Ad signi-
ficeandam summam remissionis difficultatem in peccatoribus
ita prave dispositis, conc. ad significandam aliquam limitatio-
nem facultatis Ecclesi: a Christo concesse quoad rite dispo-
sitos, 269. Etenim de hac nullo modo loquuntur objecü
auctores. i |

165. Ad 3", Dist. Qui propterea deserendi sunt in hac
singulari interpretatione ac refellendi, prout eos reipsa con-
futat S. Athanasius, conc. secus, meg. Sic enim S. Athana-
sius eos perstringit: S7. eorum. causa, qui post lavacrum
peccant, id. dictum fuisset, et «lli veniam obtinere non pos-
sent; cur hominem apud Corinthios penitentem in. cari-
late confirmat Paulus; Galatas vero retrorsum abeuntes
parturit, donec formetur ilerum in. eis Christus 9)? Qui
deinde pergit demonstrare ilis verbis ab Apostolo 20x ez-
cludi peccatores α Penitentia, sed ostendi unicum et non
duplex esse Ecclesie Catholice baptisma. DUE

169. 44 "m, Neg. Id enim in primis S. Cyprianus inten-
dit, ut evincat, penitere nolentes martyrum precibus liberari
non posse. Hoc vero confirmat exemplo Moysis, Job ac Noé,
qui ejusmodi peccatoribus veniam suis precibus non potue-
runt mmpetrare. Insinuat preterea contra Felicissimum Diaco-

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

1) Lib. 3, Pastor. Simil. 6, n. 2. monia SS. Patrum profert Morinus lib.

2) Lib. τι, cap. 23.

3) Epist. 1v, ad Serapion. n. 9, op.
edit. Maur. tom. 1, pag. 2.

4) S. Cyprian. lib. De lapsis, edit.
Maur. pag. 186. Alia ejusdem S. Mar-
lyris in hanc rem testimonia congessit
editor Maurinus in Profat, ὃ. 8, pag.21,
S. Ambrosius in lib. Ad «virg. (apsan,
cap. 8.

5) S. Athanasius Epist. 1v , «d' Serap.
S.Hieronym. £pist..xyun, ad Mearceltam,
ed. Vallars. al. 119. Alia similia tesli-

9, cit. De.Penit. cap. 28. à

6) Loc. cit. n. 3. ἄλλως τε, εἰ τῶν μετὰ
τὸ λουτρὸν ἁμαρτανόντων χάρεν conta.
τοὔτῳ τὸ ῥητὸν καὶ τούτοις ἀούγγνωςός
ἐοστεν ἢ τῶν πλημμεληματῶν δίχη, πῶς
τῷ μὲν ἐν Κορίνϑῳ μετανοοῦντε, κυροῦ
τὴν αὐτὴν ἀγάπην ὃ ἀπόοτολος, τοὺς δὲ
Ταλάτας παλενδρομήοαντας ὠδένει ἄχρις
οὗ πάλεν μορφωϑῇ Χριοτὸς £v αὑτοῖς;
Benigne tamen nititur S. Pater expo-
nere qua retulit ex Origene et 'Theo-
gnuosto.

920

num, solius Dei esse sic misereri, ut. omnem satisfacüonem
omnino remittat 1). | ;

170. S. Ambrosius, si tamen ipse est auctor libri Ad vir-
ginem lapsam , infelicem virginem stupri et infanücidii ream
perpetue Penitentie mancipavit, quim. tamen uspiam affirmet
ejusmodi peccata esse prorsus irremuüssibilia, alioquin. eam
Penitentie minime subJecisset ?). :

171. Dum vero SS. Athanasius, et PlHiüeronymus dicunt,
blasphemiam in Spiritum S. peccatum esse érremissibile , eic.
non id affirmant ratione peccati in se, sed ratione subjecti,
uti paulo ante exposuimus. |

172. III. 05j: Ecclesia interdum quorumdam criminum reos
a reconciliatione arcebat vel in ipso mortis articulo. Ergo.

173. Hesp. 1. Neg. ant. Cum illa agendi ratio non fuerit
toti Ecclesie communis, sed propria parücularium Ecclesia-
rum, et quidem ad tempus, atque ut nonnulli verisimilius
censent quoad solam reconciliaunonem externam et publicam.

174. Resp. V. Dist. cons. Ita se gessit Ecclesia ex prudenti
quadam economia, fras.?) ita se gessit eo quod existima-
verit limitatam fuisse facultatem sibi a Christo concessam ad

CAP. Ill. DE CONFESSIONE.

remittenda peccata, 26.

1) Cf. editor. Maurin. praf. δ. 8. ubi
ostendit, pluribus allatis in medium
S. Martyris testimoniis, nihil ipsum de
lirandi ac solvendi potestate , nibil de
judieio sacerdotum detrahere; se cer-
tis quibusdam legibus judices adstrin-
gere ita uL non facile dimittant, qua
non facile a Deo dimittuntur. S. Cy-
prianum jam egregie defenderat S.-Pa-
cianus in sepe laudata Epist. n, ad
Symypronian.

2) Hic porro notandum est, quod
cum diximus difficiliorem esse istorum
peccatorum remissionem ob perversam
subjecti dispositionem, non ita intelli-
gendum esse, ut nonnulli autumant,
quasi Deus induratis peccatoribus o-
mnem gratiam conversionis deneget,

quod absonum omnino est et alienum

a sensu Catholice Ecclesie, ut alias
ostendimusj; sed eo sensu, quod istius-
modi peccatores grati: Dei resistant.
3) Im hac questione critica, utrum
nempe nonnullis peccatoribus etiam in
articulo mortis Ecclesia reconciliatio-
nem, seu absolutionem denegaverit nec
ne, gravissimi auctores inter se dissen-
tiunt, Affirmant inter citeros Albaspi-
nius Qóservatt. lib. 2, cap. 7, qui etiam
&ffert rationes de olim denegata abso-
lutione in articulo mortis; Card. de A-
guirre tum alibi, tum in Commenxu!. in
can, A1, Conc. IHliberitani ; Christ. Lu-

pus in dissert. De peccatorum ac safis-
factionum | indulgentiis, opp- ed.. Ven.
tom. vi; Sirmondus in Historia Peni-
tentie publice , cap. 1, opp. ed. Paris.
tom. iv; Petavius in Animadv, in S. Epi-
phan. ad hares. 59. Novatian. pag. 227

et seqq. ; sic etiam censuit Marten, op.

cit. Editor. maur. opp. S. Ambros. in
admonit. in lib. De lapsu virg. conse-
crate. Contra vero Morinus De Penit.
lib. 9, cap. 20; Petavius item in Dia-
triba De Paenit. et reconciliatione , quam
edidit in secunda edit. Synesii Paris.
1633, ubi emollivit quz scripsit in Az-
madv. in S. Éypiphanium; Nat. Alex.
Diss. 7, in sec. Eccles. 11, Maurinus
editor opp. S. Cypriani, nempe Garnie-
rius, cum aliis contendunt nunquam,
saltem in Ecclesia universali, denega-
tam fuisse sacramentalem absolutionem
in mortis articulo. Questio difficilis est ;
longum esset utriusque sententi: argu-
menta expendere. Hoc unum dico, hanc
disciplinam, si aliquando viguit, ad bre-
ve omnino tempus viguisse, aliquanto
scilicet post mortem Apostolorum us-
que ad S. Zephirinum ; ex eo enim tem-
pore a duriori illa severitate magis ac
magis recessum est. Cf. Auctores cit.
Patet igitur ex dictis disciplinam illam,
in hypothesi quod uspiam obtinuerit,
non perdurasse ultra annos plus mi-
nus 40.

330 TRACTATUS DE PQNITENTIA.

PROPOSITIO IV.

Recta et utilis est peccatorum venialium frequens
Confessio, et piorum usui consentanea.

175. Hec propositio est certa' adversus Jansenistas, qui ad
facilius omnem . Confessionem abolendam insurrexerunt in
Confessionem peccatorum venialium. Hac enim sublata, sola
fieret Confessio de peccatis lethalibus, qux propterea palam
proderet interiorem penitentium statum. Hinc ex timore se pu-
blice prodendi lethiferorum criminum reum, vix reperiretur,
qui accederet ad hoc Sacramentum 1). Jansenistis, ut par erat,
subscribit synodus Pistoriensis, cujus propositio XXXIX: De-
claratio synodi de peccatorum. venialium | Confessione,
quam optare se ait non tantopere frequentari, ne ninium ὦ
contemptibiles reddantur ejusmodi Confessiones, témera-.— ὦ
ria, perniciosa ,, Sanctorum ac piorum prazi a S. Conc.
Trid. prohate coníraria declaratur, et proscribitur a Pio
VI in ssepius cit. Const. Auctorem fidei.

176. His itaque novatoribus opponimus imprimis auctori-
tatem Concil Trid. quod sess. XIV, cap. V, hzc habet:
Nam venialia, quibus a gratia Dei non excludimur , et in
que frequentius labimur, quamvis recte et utiliter. citra-
que omnem prosunplionem in, Confessione dicantur, quod
piorum hominum usus. demonsirat, taceri tamen citra. cul-
pam , multisque alüs remediis expiari possunt. Venala igi-
τὰν confitendi praxis a Patribus Tridenünis magnopere com-
mendatur tanquam recía et utilis, et piorum hominum usui
consentanea. |

177. Non reddi autem contemptibilem hanc venialium Con-
fessionem, si frequentaretur, constat ex iis, quz scribit S. Fran-
ciscus Salesius (cujus hac in re auctoritas magni facienda
est), dum sic docet Philoteam: Confitere humsliter et de-
vole in hebdomada, et si fieri potest, ad sacram Syna-
cim accede, e(si nullius peccati gravis conscientium ha-
beas; quoniam per Penitentie Sucramentum non tantum ὦ
venialibus noxis confessis absolveris, sed magnam tibi com-

;
. 1) Cf. Habertum, Vabrorum Antistitem, statum, animam emortuam, iufamium -
qui in examine libri, De /requenti com- et lethiferorum criminum sordibus o- .
munione , hoc jam adverterat, scribens: pertam. Sic enim Confessionis onus, -
,,Judicet lector, quo ista, quam tanto quod jam inde et per se satis grave -
molimine Sancyranus nitebatur induce- est, efficeretur minus tollerabile, atque
re, collimet doctrina de abolenda pec- ita metu se prodendi et reddendi pu-
catorum venialium Confessione, ut nem- Mblice infamem, quilibet a Confessione a--
pe Confessio, qui juxta hanc metho- verteretur! Quem fuisse pr:ecipuum San-
dum fieret de solis peccatis mortalibus, cyrani scopum, satis exploratum est."
proderet palam interiorem penitentium ,

CAP. 4Π. DE CONFESSIONK. 321

parabis vin ad. eas evitandas, magnum. lumen, ad eas rite
dignoscendas , et uberem gratiam ad reparandum damnum
ab illis ellatuan 1). ' |

178. Sed preterea usum confitendi peccata venialia ant
quitus obtinuisse constat. Etenim. Tertullianus, in lib. De pu-
dicilia, quem jam Montanista. conscripsit, inter peccata re-
missibilia, seu quz virtute clavium remitü possunt, plurima

eccata venialia recenset 3). S. Cyprianus, lib. De lapsis, de
fidelibus ztatis sue scribit: Apud Sacerdotes Dei dolenter
et sinplicitler confitentes exomologesin conscientiw faciunt ,
anüni sui pondus, exponunt, salutarem medelam | parvis
licet οἱ inodicis vulneribus exquirunt 3). S. Basilius. hanc
praxim apud sanctimoniales obtinuisse testatur *). S. Augusti-
nus: Senper confitere, mquit, semper habes, quod confi-
tearis. Difficile est in huc vita, ut sic anutetur homo, ut
nihil inveniatur in eo, quod reprehendatur 9). Mabillonius,
in Pref. ad Acta Sanct. Benedictinorum {Π seculi, osten-
dit, olim viros pios singulis diebus aut singulis saltem heb-
domadis confiteri solitos fuisse, idque ordinarium fuisse apud
monachos, allatis diversorum ordinum statutis, evincit. Osten-
dit insuper, et apud laicos eandem consuetudinem viguisse;
inter cetera exempla affert illud S. Segolenz, que apud sa-
cerdotem monachum parva anmünaque peccata, sine qui-
bus esse non possumus , cum gravia deessent, cum lacrymis
confessa est. Sic apud Drogonem Episcopum Meldensem
ipsius fratrem quotidie confitebatur Imperator Ludovicus Pius.
Alia plura hujus usus documenta ex antiquitate proferunt
Morinus 9), Renaudotuus 7), Martenius 8), Chardonius 9), ita
uL necesse non sit ea singillatim persequi: ex quibus luculen-
ter constat, tum in Ecclesia latina, tum in Ecclesia greca, ac
reliquis orientalibus christianis societatibus eamdem praxim
communiter fuisse receptam.

DIFFICULTATES.

179. Οὐ). P Nuspiam legimus in veterum Sanctorum vitis
vel encomüs, eos de levioribus culpis secreta Confessione se
accusasse. Ergo hic usus anüquitus non obunuit. 2" Duplex
exinde emolumentum proveniebat: alterum nempe in Confes-
sionem ipsam, quis sic majori fervore frequentabatur, dum

1) Part. imr, cap. 19. 7) Perpét. de la foi, tom. v, liv. 3,
2) Cap. 19, edit. Rigaltii. chap. 6.
3) Pag. 190, edit. Maurin. 8) De aalique Eccles. :itib. lib. 61,
4) Hegule brevius traclate, Interrog. part. u, cap. 5, art. 5.

^, opp. tom. iz, pag. ^15, edit. Garnierii. 9) Hist. des Sacremens , tom. 11, chap.
5) Enarrat. in. Psalm. 99, n. 6. 6, pag. 52 el seqq.

6) De Ponit. lib. 5, cap. 3, 5 et 22.

392 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

ex nimia assiduitate vilescit; alterum in peccatores gravium
criminum reos, qui hoc lucri et commodi percipiebant, quod
Ecclesia se 115 jJungeret pro delictorum expiatione: contra ve-
ro, nullis amplius publicis penitentibus superstitibus , id exe-
qui amplius non potest. Ergo.

180. Resp. Ad 1", Neg. Plura enim exempla recensuimus,

quibus suffragatur doctrina veterum Patrum, qui fideles ad.

Confessionem etiam leviorum noxarum adhortabantur, multo
igitur magis ipsos hanc Confessionem frequentasse dicen-
dum est. |

181. 4d 2-, Neg. Etenim nec primum, quod autumant,
emolumentum provenit; cum experientia quotidiana nos doceat,
longe melioribus dispositionibus preditos eos esse, qui non-
nisi levibus maculis inquinati ad eas abstergendas per frequen-
tem Confessionem accedunt, quam qui gravissimis criminibus
implicat semel in anno ad Penitentie tribunal se conferunt.
Quod si in nonnullis abusus aliquis irrepsit, abusus corrigen-
dus est, nec ideo tollenda aut improbanda est praxis, quam
Sancti pique viri tanto cum fructu frequentant. Nec illud
omitti debet, sepe homines dubitare, utrum sue culpe le-
thales an veniales sint, cum difficillimum interdum sit ex mul-
tiplici capite, rectum de iis judicium ferre, ut S. Augusti-
nus ipse profitetur 1).

182. Sed neque secundum emolumentum provenit; alio-
quin in Jansenistarum hypothesi soli publici peccatores com-
munionis Sanctorum et orationum Ecclesie. parücipes essent.
Ecclesia autem pro omnibus orat. |

CAPUT IV.

DE SATISFACTIONE.

183. Contritio et Confessio. essentiam constituunt Sacra-,

menü Poenitentie, et ad culpam et penam aeternam condo-
nandam conferunt; Satisfactio ejusdem integritatem consti-
tuit, inservitque 'ad eam poen: temporalis partem remitten-
dam, quz plerumque remanet post Sacramentum persolvenda
sive in hac, sive in altera vita. Est autem Satisfactio, com-
pensatio injurie Deo nostris peccatis illatee. In omni siquidem
gravi peccato tanquam gemina proprietas reperitur, nempe cul-
pz et pon: zternz reatus, qui tollitur statim ac homo cum
Deo in gratiam redit, et reatus penc temporalis, qui plerumque
remanet post delicti condonationem, et pro cujus expiatione

1) De civit. Dei, lib. 21, cap. ult. ubi ad hoc tempus, cum satagerem, ad eo-
scribit: ,,Venialia peccata ... periculo- rum indaginem pervenire non potui."
sissimum est definire. Ego cerle usque ,

399

homines eleemosynas, orationes et jejunia, ut docet Tridenti-
num 1), aliaque pia opera, vel penas sive sponte susceptas
sive patienter toleratas, vel a sacerdote injunctas debent Deo
persolvere, ut pro virili injuriam Deo peccatis illatam com-
pensent, ejusque justitiz satisfaciant. |

18^. Protestantes omnem Satisfactionis necessitatem utpote
Christi cruci injuriosam rejiciunt, cum in ipsorum systemate
Deus nobis imputet Chrisü merita, ne poenam a nobis exposcat.
Immo unicum hunc esse meritorum Christi effectum profiten-
tur 5). Adversus quem errorem sit |

CAP. IV. DE SATISFACTIONE.

PROPOSITIO I.

Non tota simul pena cum culpa semper remittitur a Deo,
sed plerumque, poena eterna virtute clavium sublata,
pena temporalis manet exsolvenda.

185. De fide est juxta canonem XII, sess. XIV, Conc. Tri-
dentini: S quis dixerit, totam poenam simul cum culpa
remitti semper ὦ Deo ...5; anath. sit.

186. Ne autem ad rem non ita perdifficilem evincendam e
Sacris Literis argumenta depromamus, nobis satis erit adver-
sarios provocare ad notissima exempla Adae, Moysis, Aaron,
presertim vero David, a quibus omnibus, licet Deus culpam
dimiserit, imo. ab ipsis transtulerit, ut dixit Nathan ad David,
gravissima tamen temporalis poena luenda fuit.

187. Patres unanimes esse in hoc dogmate adstruendo con-
. Stat ex 'apertis ipsorum testimoniis. S. Cyprianus lib. De lapsis:
Dominus, inquit, orandus est, Dominus mostra Satis-
f«ctione placandus est 3); S. Augustinus preterea rationem
affert dicens: Cogitur homo tolerare, etiam remissis pec-
catis; quamvis ut in eam veniret miseriam , primum fuerit
causa peccatum. Productior est enim pena quam culpa; ne
parva putaretur culpa, si cum illa finiretur et pena *):
S. Joan. Chrysostomus vero lib. II, De Sacerd.: Quamobrem,
inquit, z»ul(a quidem arte opus est, ut egri sacerdotum
remediis libenter se subjicere suadeantur 5). Et pauca hec ex

1) Sess. vr, cap. 11.

2) In Tract. De Graf. cum ageremus
de justificatione, ostendimus Protestan-
tes juxta novum suum systema docuisse
homines minime sanctificari per reno-
vationem interiorem, sed solum tegi
seu non imputari ad penam eorum pec-
cata, ita ut culpa semper vigeat in ani-
ma justificati. | r

3) Pag. 187. Integer liber est de hoc
argumento, nempe ut ostendatur Satis-
factionis necessitas; huc etiam refe-

runtur epistole quamplurima ejusdem
S. Martyris quas scripsit adversus fa-
ctionem Felicissimi, qui lapsos ab omni
Satisfactione liberabat.

4) Tract. cxxiV , in. Joan. n. 5,

5) Διὰ τοῦτο πολλῆς χρεία τῆς μηχα-
νῆς, ἵνα πειστῶοεν ἐκόντες ἑαυτοῖς ὑπέ-
gts» ταῖς παρὰ τῶν ἱερέων ϑεραπείαες οἱ
κάμνοντες, Ed. Maur. tom. 1, pag. 374.
Hoc vero argumentum ibid. fuse pro-
sequitur S. Doctor.

391 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

multüs sufficiant, cum nec adversarii diffiteantur Patres sibi
contrarios esse, Nam Calvinus aperte scribit: Dicam simpli-
citer omnes fere Patres quorum libri extant, aut hac in
parte lapsos esse, aut mams aspere et dure locutos 1).
Hec quidem ille pro consueta modestia sua.

188. Rationem theologicam suppeditant Patres Tridentini,
sess. cit: cap. VIII: Sae, inquiunt, e£ divine justitie ratio
exigere videtur, ut aliter ab eo in gratiam recipiantur |
qui anle baptismum per. ignorantiam | deliquerint, aliter
vero, qui semel a peccati et. daemonis servitute liberati,
et accepto Spiritus Sancli dono, scientes templum Dei
violare et Spiritum Sanctum | contristare non formida-
verint. Et divinam clementiam decet, ne ila nobis absque
ulla Satisfactione peccata dünittantur, ut, occasione ac-
cepta, peccata leviora putantes, velut injurü et contume-
liosi Spiritui Sancto, in graviora labamur, thesaurizan-
les nobis iram in die ira. | :

DIFFICULTATES.

189. I. Οὐ). Tria sunt que Catholicorum doctrinam de Sa-
üsfactione prorsus evertunt: primum Dei iterata promissio
dandi plenam peccatoribus veniam, ita ut ipsorum peccatorum
prorsus obliviscatur: sic Ílsaie. XLIII, 25: Ego sum, inquit, |
ego sum. ipse qui deleo iniquitates, tuas. propter me, et
peccatorum tuorum non recordabor; et Ezech. XXXIII, 12:
Impietas impii non nocebit ei, in quacumque die conversus
fuerit αὖ inpietate sua. Jam yero hec aliaque ejusmodi
falsa essent in hypothesi Catholicorum. Secundum est supera-
bundans Chrisü pro peccatis nostris Satisfactio non solum
quoad penam zlernam, verum etiam quoad ponam tempo-
ralem, juxta illud I Joan. II. 1 et seqq.: Sv quis peccaverit, ad-
vocatum habemus apud Patrem , Jesum Christum justum,
et ipse est. propitiatio pro peccatis nostris. .... Scribo vo-
bis, filiolài, quoniam remittuntur vobis peccata propter no-
zen ejus. Tertium. demum, quod hanc Satisfactonem ever-
tit, est quod nuspiam in N. T. peenitentibus ea injuncta invenia-
tur. Omnes enim. condonationes peccatorum gratuite perhi- |
. bentur; talis illa publicani est qui descendit e templo justifi-
catus (Luc. XVIII); talis servi cui Dominus omne debitum —
dimisit, ac ipsam carceris ponam (Matth. XVIID; gratuita —
pariter Petro concessa est venia, de qua perbelle S. Ambro- -
sius dixit: Lacrymas ejus legimus, Satisfactionem non le- :

1) Inst. lib 3, cap. ^, δ. 38. Kem- peccata redimantur. Cf. Erbermanum ;.
nitzius pariter, et Centuriatores faten- in Vindiciis, ad cap. 19, lib. 4, De

tur, ,Patres fere omnes agnoscere Sa- Pea. Bellarmini.
tisfactionem, qua Deus placetur, et

CAP. IV. DE SATISFACTIONE. 335

gümwus; gratis concessa est venia paralyüco, inulieri peeni-
tenti, latroni. Ergo. -

190. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Promisit Deus
plenam veniam dare quoad reatum culpe ac pene swternz,
€O0nc. quoad reatum poene temporalis, zeg. Non aliud sane
evincunt illa omnia testimonia qua congerunt adversarii. Hinc
eadem ratione qua retributio penas eternz nou impedit, quo-
minus Deus ob bona nonnulla opera a reprobis gesta, ipsis
bona temporalia elargiatur, sic dimissio culpe et poena ceter-
ni? non impedit, quominus Deus animadvertat in penitentes
ob dimissas culpas, penis temporalibus 1).

191 Ad 2», Dist. Si superabundans Christi Satisfactio
nobis applicaretur independenter a nostris Satüsfactionibus,
c€0nc. 581 dependenter ab istis, zeg. Porro ut alias ostendi-
mus juxta Concilii Tridentini doctrinam sess. XIV, cap. VIII,
Pater non acceptavit Christi Satisfactionem pro. nobis obla-

. tam nisi quatenus nos piis operibus ac Satisfactionibus nostris,

qui totam vim hauriunt a Christ meritis eam nobis appli-
caremus ?) Exinde patet optime inter se conciliari Sausfa-
ctionem Christi et Satisfactiones nostras.

192. Ad 3", Dist. Ob peculiares causas, érazs. quasi ex-
cluderetur omnis Satisfactio ἃ poenitentibus in. Nov. Test., neg.
Peculiares vero he cause potuerunt esse 1“ absoluta Christi
auctoritas, qua solus Rex et Dominus potitur, non autem po-
tiuntur administratorés, cconomi et ministri; 2" doloris ve-
hementia ex charitate perfecta concepti quem solus Christus
utpote cordium scrutator cognoscere. poterat, nos vero latet.
Nec omittendum flevisse Petrum et quidem amare toto vite
sue tempore, latronem in Satisfactionem peccatorum suorum
ipsum crucis supplicium patienter toleratum offerre potuisse.
De cseteris vero dici potest, Justificatos quidem eos fuisse quoad
culpam; minime vero quoad penam temporalem de qua Scri-

tura omnino silet 3).

193. Ad textum vero: S. Ambrosii reponimus, Safisfactionis
nomine ibi significari defensionem sive excusationem, ut:ora-
üonis series patefacit. 1).

194. II. 05j. 1* Scripture et Patres Deum passim exhibent
animadvertentem in justos non ad vindictam, sed ad exer-
citium virtutis. 2" Et recte, siquidem satisfacere Deo homines
pro peccatis suis nullatenus possunt, 3^ quia offensa Deo illata
est quodammodo infinita, finita vero qualibet humana Satisfa-

1) Cf. Bellarm. /oc. cit. cap. m. quid dixerit, invenio: quod fleverit: la-
2) Cf. Tract. De Incarn. n. 645. crymas ejus lego, Satisfactionem non
3) Cf. Bellarm. De Panit. lib. 4, cap. lego: sed quod defendi non potest, ab-

16, n. 6. lni petest, etc." Ex quibus specimen:

4) Sic enim loquitur S, Ambros. lib. habemus delicate Calvini conscientiz
10, in S. Lucam, ὃ. 88: ,Non invenio dum sic imponere nititur lectoribus suis.

3936 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

ctio; 4^ quia Satisfactio ex indebitis fieri debet, nihil autem nos
habemus quod Deo utpote Domino debitum jam non sit jure
creationis, redemptionis et Sanctificationis, quodque ei acce-
ptum referri non debeat; 5? quia Christus penas peccatis
nostris debitas tulit, a quibus proinde liberamur, ut gratuita
dici possit justificatio; 6^ quia ratio ipsa clamat, quod, sublata

causa, tollitur effectus; dimissa igitur culpa, poenarum no--

strarum causa, pone cessent necesse est. Ergo.

195. Resp. ad 1", Dist. Etiam, conc. solum, neg. Ex alla-
tis enim probationibus contrarium evincitur, optime propterea
S. Augustinus sic David Deum alloquentem inducit: Jgnoscis
confitenti, ignoscis, sed seipsum punienti: ita servatur mi-
sericordia et veritas: anisericordia, quia homo liberatur,
veritas, quia peccatum punitur ). |

196.: Ad 2", Dist. Meritis propriis, conc. meritis Christi
et gratuita Dei acceptatione, neg.

197. Ad 39", Dist. Est finita Satisfactio nostra in se, conc.

ex meritis Chrisü, a quibus omnem dignitatem et virtutem
hauriunt, 26.

1908. Ad "4", Trans. Plures enim theologi id negant; ve-
rum hoc omisso, Dist. Nisi Deus voluerit id quod possumus
et ea qua possumus ratione offerre grátuito acceptare, conc.
secus, 26. Jam vero hoc ipso quod Deus a nobis penas et
Satisfactiones ob peccata exposcat, declarat se eas acceptare.

199. Ad 5", Dist. Absque detrimento earum tempora-
lium. Satisfactionum quas a nobis Deus exigit, cozc. liberando
nos ab omni onere, 2269, Responsio patet ex dictis de appli-
catione. Ad id, vero quod subjicitur de gratuita justificatione,
reponimus intelligendum id esse de remissione culpa et poe-
nie eterne, que immediate a Deo per Christi merita tribuitur,
aut etiam de poena temporali quatenus gratis nobis gratia con-
fertur, qua nos Deo satisfaciamus congrua penitentia. — .

200. Ad 6", Dist. Si effectus a causa pendeat ut sit vel
conservetur, €07€. si pendeat a causa:ut producatur in esse
permanente, zeg. Nec enim tollitur vulnus sublato gladio,
aut cessat simulacrum amoto artifice ?).

PROPOSITIO II.

Possunt et debent ministri Ponitentie salutares et conve-
nientes Satisfactiones pemnitentibus injungere.

201. Hiec propositio quz dogmatica est, profluit ex modo
vindicata doctrina, et traditur ἃ Conc. Tridenüno his verbis:

1) Enarrat, in Ps, L, n, 1. 2) Cf. Bellarm. lib. cit. cap. 10 et
' | seqq.

pa. cL

CAP. IV. DE ΒΑΤΙΘΕΑΟΤΙΟΝΕ. 9234

Debent ergo sacerdotes Domini, quantum spiritus et pru-
dentia suggerit, pro qualitate crininum θὲ ponitentium
facultate, salutares et convenientes Salisfactiones injunge-
re, ne, si forte peccatis conniveant , et. indulgentius cum
ponitentibus agant, levissima quaedam opera pro gravis-
sinis delictis injungendo , alienorum peccatorum participes
ef ficiantur...Habeant/ autem | pre oculis, ut. Satisfactio
quain ünponunt, non sit tantum ad nove vite custodiam,
et infirmitatis medicamentum, sed etiam ad proteritorum pec-
catorum vindictam et castigationem; nam claves sacerdo-
tum non ad solvendum dumtaxat, sed et ad ligandum con-
cessas etiam antiqui Patres et credunt et. docent 1). Quam
doctrinam deinceps can. XV, idem Concilium sanxit: S7 quis
dicerit claves Ecclesie esse datas tantum ad. solvendum ,
non etiam ad ligandum , et propterea sacerdotes, dum im-
ponunt ponas confitentibus agere contra finem clavium et
contra institutionem Christi.:.anath. sit.

202. Patres porro et credidisse et docuisse quovis tempore,
claves Ecclesi:& concessas a Christo fuisse non solum ad sol-
vendum, verum etiam ad ligandum per salutares et conve-
nientes Satisfactiones, abunde constat tum ex illorum testi-
moniis qui paulo ante attulimus in superiori propositione,
tum ex ipsis quz descripsimus cum ageremus de confessione
auricular, Ex his enim patet Patres confessarios comparasse
medicis et judicibus forensibus; ne igitur denuo hac docu-
menta proferamus, unius S. Innocentii I. verba recitasse suffi-
ciat, qui in Epistola, quam ad Decentium dedit, scribit: De
pondere estimando delictorum, sacerdotum est judicare, ut
attendat ad. confessionem penitentis ... ac tum jubere di-
2nti (poenitentem) cum viderit congruam Satisfactionem
suam ?) 'Tot preterea hujus Ecclesie fidei ac praxis monu-
menta extant, quot canones supersunt et libri ponitentia-
les qui regulas hujus imponendz Satisfactionis exhibent 3).

203. S. autem Thomas ejusdem rationis agendi rationem
theologicam assignat dicens: Quandoque per contritionem
amota culpa, el reatu pene eterne soluto, remanet obli-
gatio ad aliquam penam temporalem, ut justitia Dei sal-
cetur, secundum quam culpa ordinatur per penam. Cum
autem subire penam. pro culpa judicium quoddam requi-
rat, oportet quod poenitens, qui se Christo sanandum
commisit, Christi judicium in taratione pone expectet;
quod quidem per suos ministros exhibet Christus, sicut
et cotera Sacramenta 1).

. 1) Sess. xiv, cap. 8. 3) Cf. Morinum De Peuit. lib. 4, et
2) Cap. vir. lib. 6.

4) Lib. ^, Coat. Gent. cap. 72.
X. VIT P

335 TRACTATUS DE PENITENTIA.

204. Et hac quidem adversus Protestantes. Addendum
porro est adversus Jansenistas hanc Satisfactionem necessario
premittendam non esse absolutioni, ut ipsi autumant. Quam-
vis enim antiquitus disciplina obtinuerit, ut nonnisi peracta
injuncta Satisfactione daretur reconciliatio, cum tamen agatur
de re libera ac disciplinari qua non afficit substantiam. Sa-
cramenti, nonnunquam Ecclesia ab illa praxi recessit. Sane in
Concilio Cartaginensi III, an. 225, sub S. Cyprianum statutum
est, dandam esse absolutionem et Eucharisuam instante per-
secutione tum iis, qui in deserta fugiebant, tum iis denique
omnibus concedendam esse pacem, qui vere contriti existi-
mabantur, adeoque nondum persoluta, vel etiam nondum in-
cepta Satisfactione !). Constat preterea a mille circiter et ter-
centum annis Ecclesiam grecam, et duodecim ad minus sze-
culis Ecclesiam latinam consuevisse ante completam Satis-
factionem injunctam poenitentibus , sacramentalem absolutionem
impertiri, eosque ad sacram Synaxin admittere 2). Quis porro

nisi heretico spiritu ductus audeat affirmare Ecclesiam tanto

seculorum decursu a recto veritatis tramite aberrasse?

205. Hinc cum Petrus de Osma docuisset, »0n peracta
Ponitentia. confitentes absolvi non deber? , a Sixto IV, vel-
ut haeretica ejus doctrina proscripta est 3), et Alexander VIII,
damnavit prop. quz est n. XVI: Ordinem proemittendi Sa-
lisfactionei| absolutioni induxit non politia, aut institutio
Ecclesie, sed ipsa Christi lex et prescriptio , natura rei
id quodaminodo dictante *). Cum vero Quesnellus eandem
doctrinam renovasset prop. LXXXVII: Modus plenus sapien-
lia, lumine et charitate est dare animabus tempus portandi
cui humilitate, et sentiendi statum peccati, petendi spiri-
tun Ponitentie δὲ contritionis, et incipiendi ad minus 'sa-
lisfacere justitie Dei antequam reconcilientur , Clemens XI,
eam denuo confixit 5). | |

206. Mirum post haec videri potest quomodo pseudo-syno-
dus Pistoriensis ausa sit eundem errorem instaurare prop.
XXXV, his verbis: Si charitas in principio semper debilis
est, de via ordinaria ad obtinendum augmentum hujus
charitatis , oportet ut sacerdos procedere faciat eos. actus

E Cf. Morinum op. cit. lib. 10. Nat. catholic communionis Ecclesiis rece-

Alex. Diss. 9, in scc. ni, prop. 2 et
seqq. .

2) Cf. Petav. lib. 2. De Penit. cap.
10, 98. 11, 13 et 1^. Cf. etiam Mori-
num De Panit. lib. 6, cap. 24. Cum
quidam Brachet in lib. Verus Pacificus,
earpsisset hodiernam hanc disciplinam,
Facultas Sorbonica adversus illum li-
brum hoc edidit decretum an. 1644:
,Temerariuuí est, erroneum, et h:re-
ticum damnare disciplinam ab omnibus

ptam quantumcumque diuturnam.? 1

3) In Constit. data an. 14179, apud
Hard. Acta Conc. tom. ix, col. 1199.

^) In quam propos. et seqq. xvir et
xvni, quibus idem error adstruitur,
cf. Viva, op. cit. D«mnate theses. n

5) Cf. Fontana in Const. UNIGENITUS
theologice propugnata , tom. ur, in hanc
propos. cap. 5 et seqq. ubi copiose ac
scitu dignissima scribit adversus hanc
Jansenistarum thesim.

CLP. IV. DE SATISFACTIONE. 999

humiliationis οἱ Penitentie, qui fuerunt omni etate αὖ
Ecclesia commendati: redigere hos actus ad paucas ora-
liones, aut ad aliquod jejunium post jam collatam abso-
lutionem, videtur potius inateriale desiderium conservandi
Ihuic S'acramento nudum nomen Peoenitentie, quam medium
lumninatum οἱ aptum ad augendum illum fervorem cha-
Imilatis, qui debel precedere absolutionem: longe quidem
labsumus ab ünprobanda prazi unponendi Ponitentias etiam
|post absolutionem implendas: si omnia nostra bona opera
semper adjunctos habent nostros defectus, quanto magis
vereri debemus, ne plurimas imperfectiones admiserimus
in. difficillàno el. inagni momenti opere nostrae reconcilia-
lionis? Que propositio , quatenus innuit Poenitentias, que
imponuntur adinplende post absolutionem, spectandas po-
|fjus esse velut supplementum pro defectibus admissis. in
opere nostre reconciliationis, quam ut Pontentias vere
sacramentales, et satisfactorias pro. peccatis confessis :
quasi ut vera ratio Sacramenti non nudum nomen serve-
tur, oporteat de via ordinaria, ut actus humiliationis, et
Ponitentie , qui ànponuntur per modum Satisfactionis sa-
B cramentalis precedere debeant absolutionem, declaratur et
| proscribitur a Pio VI, in dogmatica Constitut. Auctorem fidei,
tanquam falsa, temeraria, communi praxi Ecclesie inju-
riosa, inducens in errorem hereticali nota in. Petro de
Üsma confiaum.

DIFFICULTATES.

207. Οὐ). Nulla penitus Saüsfactio a sacerdotibus injungi
| debet, cum hzc agendi ratio Apostoli doctrinam prorsus
everlat; etenim 1" Rom. V, 20, ipse aperte docet, quod, wi
abundavit delictum, superabundavit gratia; et 2^ clarius adhuc
ib. VIII, 1: Nihil, inquit, damnationis est às, qui sunt in
Christo Jesu. Si nihil; ergo neque quoad culpam, neque
| quoad penam. Quare 3* ad Ephes. IV, 28, nihil aliud a
conversis requirit quam novam vitam scribens: Qui furatur,
jam non furetur. 4^" Apostoli mentem exponens 5. Joan.
Chrysostomus, Hom. XXVIII, zn I Epist. ad Cor. ita pre-
clare scribit: Non inquit (Apostolus), σὲ puniamus, δὲ sup-
plicium de.nobis sumamus, sed δὲ dijudicaremus, hoc est,
δὲ nostra lantum voluerünus peccata cognoscere, si nos
ipsos condemnare, liberaremur ab hujus et futuri seculi
suppliciis. 5" Rauonem vero affert Theophilactus in citata
verba ad Ephes. dicens: l/lud enim (punitio) ad forum ez-
ternum; hoc autem (cessatio a vitio) ad. doctrinam christia-
nam spectat. 6" Sane nulla apparet raüo cur imponendz

sint in Sacramento Penitentize Satisfactiones, cum nulle in-
99 *
fy Hw

310 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

jungantur in baptismate. Quod si interdum Ecclesia poe- |
nas aliquas exegit vel a justis vel a penitentibus, eas non ut,
punitiones exegit, prout mfligit justitia vindicativa, sed solum.
ut certamina et exercitationes in nova vita, atque in aliorum.
edificationem. Ergo. ]

208. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Quantum ad ipsam |
gratie rationem, ut loquitur S. Thomas, quia magis gratis.
beneficium. remissionis magis peccatori confertur 1), cozc. ad:
exclusionem Satisfactionis, 26.

209. Ad 2", Dist. lis scilicet, qui vere consepulti sunt cum
Christo per baptismum 1n morte, seu renatis per baptismum, .
conc. penitentibus post baptismum, /Subd. Quoad culpam et.
reatum pona ctern&, conc. quoad reatum poena temporalis, |

saltem. de via ordinaria, neg.

210. Ad 3*9, Dist. Primum ac principaliter , conc. solum,

neg. 3).

211. Ad im, Neg. Nec enim hic agit S. Joan. Chrysostomus de.

——

Satisfactionibus sacramentalibus, de quibus hie nec verbum |
habet, sed de suppliciis a Deo immissis aut immittendis sive |
in hac, sive in altera vita. Alibi propterea expendens eadem
Apostoli verba, Hom. nempe XLI, al. XLII, ἐμ Matth. Satis-
factionum necessitatem magnifice praedicat : .wdi, scribit,
Paulum dicentem, quoniam si nosmetipsos judicaremus non
ulique judicaremur ... et quomodo, inquies, de nobis judi-
cabünus , et a nobis rationes expectemus ? Luge , acerbe
ingeimnisce , te ipsum humilia et afflige 3), εἴς.

212. Ad 5", Dist. Ea punitione, quz in foro szculari per
leges infligitur invito, conc. ea punitione, quz exigitur in foro
conscientia atque a ponitente ultro suscipitur, 720g. *).

213. Ad 6", Neg. Hxc enim assignatur ratio, seu potius

disparitas a Tridenumis Patribus, sess. XIV, cap. I. Quia per |
baptismum nova efficimur creatura, plenam et integram pec-
catorum omnium remissionem assequimur, «d quam novita-
lem et integritatem per Sacramentum Ponitentie sine magnis .
nostris fletibus et laboribus, divina id exigente justitia , per-

venire nequaquam possumus 5).

1) Part. nr, q. 86, art. 2, ad 3".

2) Cf. Bernard. a Picon. Zriplez ezpos.
in hunc loc. :

3) N.4, ed. Maur. ἄκουσον Παύλου
λέγοντος, ὅτε εἰ ἑαυτοὺς ἐκρένομιεν, οὔκ
ἐχρενόμεϑα.... Καὶ πῶς δικάσομεν 7
ἀπαιτήοομεν ἑαυτοὺς δίκην, φησὶ; ϑρηνη-
cov, στέναξον πικρὸν, ταπείνωσον OEQU-
τὸν, κάπωσον, x. T. À. Siquidem usque
ad.finem hujus homiliz sermo est de
hoc argumento. :

4) Sensus Theophylacti aperte liquet
ex iis qui immediate subdit invehens
adversus Calharos Penitentiam aufereu-

fes, ut ait ipse: ,,Non enim, pergit, sa-
tis est a peccato quiescere, sed cons.
traria ei via est adeunda, diversum ab^
eo inficiendum iter. Antea operabatur
malum ? Jam munc operetur bonum:
neque id simpliciter , verum cum labore,
partim quidem ut. conterat corpus, etc."
Kai ovx ἁπλῶς, ἀλλὰ μετὰ κόπου" Qu
μὲν, ἵνα συντρέψῃ τὸ οὥῶμα x. T. À. Cf.
ejusdem opp. ed. Venet. 1755, tom. I,
pag. 503.

5) Alia ejusdem Concilii verba ex
cap. 8, quae id ipsum evincunt, paulo :
ante attulimus.

CAP. IV. DE SATISFACTIONE. 941

214. Ad τὰ Dist. Etiam ob ejusmodi causas Ecclesia pe-
mas illas sanxit, cozc. solum, neg. Laboriosa siquidem Poni-
tenti& opera Ecclesia injungere consuevit, tum ut iis divine
imprimis justiti: pro admissis peccatis satisfieret, tum ut re-
| vocarentur impii a peccatorum consuetudine, tum ut justi per-
fectiores evaderent juxta cujusque statum. Quod si Satisfactio
FE zdificationem tantum respiceret, nulla esset pro peccatis oc-
|culüs imponenda Satisfactio. Optime Leibnitzius. heec. simul
[complexus est scribens: /Safisfactiones pro peccatis quas
quisque vel jussu sacerdotis , vel spontanea pietate suscipit,
duplicem vim habent: unam ut anime ainedeantur et prophy-
luctica sint contra recidivam; alteram, ut divinam castiga-
[onem mitigent , que sive in hac vita, sive postea ex justitie
Erationibus irrogatur ... ac de his Satisfacüionibus sapienter
IS. Gregorius M.: Qui se illicita meminit commisisse a qui-
Bbusdam. studeat licitis abstinere, quatenus per hoc Condi-
Bor? suo satisfaciat 1). |

| 215. Dices cum Jansenianis: $i nobis foret in Patrum sen-
tentiam descendendum, Saüisfactio necessario premittenda esset
absolutioni. Docent enim ipsi absolutionem esse nercedem,
Satsfactionem esse prelium, quo redimuntur peccata, Jam
Évero mercedis ratio postulat, ut non detur, nisi soluto pretio,
nec delictum relaxetur, nisi premissa solutione. Ergo.

216. Resp. Neg. ant. Ad prob. Dist. Hec aliaque ejJus-
modi Patres attulerunt velut rationes congruentiz Juxta disci-
plinam, quz passim tunc temporis obtinebat, cozc. quasi si-
enificare voluerint, ut adversari autumant, hunc ordinem
premittendi Satisfactionem absolutioni ex Christi institutione,
et Sacramenti natura servandum esse, aeg. Alioquin nullam
unquam Patres exceptionem fieri hac in parte passi essent, at-
lamen ipsimet passim eam fecerunt. Ex quo solo patet ratio-
nem adductam ex natura mercedis et pretii esse latiori quo-
dam sensu accipiendam. |

SCITOLIA

de Poenitentia publica et canonica.

217. Doctrina hactenus a nobis discussa de Satisfactione in-
timo quodam nexu continetur cum Poenitentia publica et ca-
nonica, qua olim in Ecclesia obtinuit; operc propterea pre-
ium esse duxi nonnulla veluti scholia hic subjicere eo. potssi-
mum animo, ut minus peritos premuniam adversus Ecclesie
perturbatores, qui, ut male cautos in fraudem ἰηυραμῇ, unam

1) System. theol. pag. 278.

342

assolent sonare antiquitatem (verbis utor Francisci Simoni), |
presentis autem Ecclesie deplorare tenebras et labefactatam
fidem 1). 1

218. Omissis quz ad varios penitentium gradus spectant,
flentium scilicet, audientium , prostratorum, et consisten-
(ium , ad eorum stationes et laboriosa opera, de quibus consuli?
inter caeteros possunt Natalis Alexander?), Joan. Morinus 3),
Chardonius *), potissimum autem Petavius 5), et Sirmondus 9$), -
his, inquam, omissis, observo: Ll. Non esse permiscendam, |
prout passim permiscent Japnsenistz , Ponitentiam. sacraamen- |
talem qua a Christo praecepta est, ac proinde omnibus est:
necessaria, uti ostendimus, et Poenitentiam canonicam, quam
passim recte theologi ceremonialezn vocant, quz utpote disci-.
plinaris nec perpetua, nec constans, sed varia fuit pro diver-j
sitate temporum, locorum et circumstantiarum, ac denique an-?
üuquata est. s d

219. IL. Observo non esse pariter confundendam , prout.
iidem novatores et Pistorienses confundunt, Penitentiam ca "
nonicam cum Poenitentia publica, quz sub aliquo respectu viz |
guit vel ab ipsa state apostolica, licet, ut adnotat Petavius ?y
ob scriplorum et monumentorum inopiam in magna obscuri- |
tate versemur circa ea qua ad eam spectant, et methodum |
servalam a sacerdotibus in injungendis Ponitentiis primis duo-.
bus Ecclesie seculis. Ideo autem utramque Penitentiam goes
rienses confundunt, ut inferant ex apostolica traditione ordi- |l
nem Penitenti: canonice repetendum esse, atque sic postea.
Ecclesi; crimini vertant hujus ordinis mutationem. Merito id-.
circo a Pio VI, prop. XXXIV, synodi Pistoriensis proscripta
fuit, qua ita se habet: Declaratio synodi, qua postquam
pramisit ordinem Penitentie canonice sic ad Apostolorum
exemplum ab Ecclesia slatutum fuisse, ut. esset communis:
omnibus, nec tantum pro punitione culpe, sed precipue
pro dispositione ad graliam , subdit, se in ordine illo mira
bili et augusto toíam cognoscere dignitatem Sacramenti
adeo necessarü, libéram a subtililatibus, que ipsi decurstt.
lemporis adjunciw sunt; quasi per ordinem, quo sine per-
acto canonice Ponilentie cursu hoc Sacramentum per totam
Ecclesiam administrari consuevit , illius fuissel dignitas inmntz

TRACTATUS DE P(NITENTIA. ]

mom ie Ὁ

-Ἤ- “ὦ... MES- EDS

1
D
A:

1) In op. De fraudibus hereticorum,
part. 2, fraus 3.

2) Diss. vir, in sec. irr.

3) Op. cit. De Penit. lib. ^.

8) Hist. des Sacrem. tom. im, sect. 3,
seconde partie. Hic porro Auctor in
epitomen fere redegit qua fusius scri-
pserat Morinus.

5) In libris vm, De Penitenti« , quos
epposuit Arnaldo, cujus opus De /re-

quenti. communione confutat. Cf. prz»
sertim ad rem nostram lib. ?, cap. 1f.

6) Hist, Ponit. public. loc. cit, H
addi possent Albaspinzus in Qó«erralte
lib. 2, ab observ. 22 ad 81; Marten;
De «ntiq. Eccl. rit. lib. 1, part. n, cap-
art. ^. y

7) Lib. 2, cap. 2, 5. 2,, et ἘΣ
cap. 22.

CAP. IV. DE SATISFACTIONE. 343

nula , declaratur Zezieraria, scandalosa, conducens in con-
templum dignitatis Sacramenti, prout. per Ecclesiam. to-
lam consuevit administrari, Ecclesie ipsi injuriosa, in Const.
Auctorem fidei. | |

220. III. Observo Penitentiam canonicam nonnisi szc. III la-
bente ex occasione haresis Novatianorum ab Ecclesia institu-
tam fuisse, et quidem ad tria tantum delicta coéreenda, idolo-
latriam videlicet, moechiam, et homicidium 1), nec omnibus
indiscriminatim fidelibus,. sed certis tantum, ac determinato
individuorum coetui fuisse injunctam 5. excipiebantur enim ab
ea clerici majores, quandoque etiam mulieres et conjugati, ju-
niores, δίς. 3); delictorum preterea publicorum reos eidem
fuisse addictos, adeo ut nulli adigerentur ad eam Ponitentiam,
nisi qui fuerint in jus vocati et juridice convicti, ut passim te-
statur S. Augustinus, presertim /Serm. CCCLI, ubi hzc .scri-
bit: Nos vero «a communione prohibere quemquam non pos-
sumus, nisi aut sponte confessum, aut in aliquo sive sa-
culari, sive ecclesiastico judicio nominatum. atque . convi-
ctum 3); et demum pro una vice tantum, prout ex veteribus
monumentis constat *). |

221]. IV. Observo cum Cl. Marchetti 5), accurate secernen-
dam esse praxim et disciplinam Ecclesi: universalis circa Pee-
nitentiam canonicam a praxi et disciplina Ecclesiarum particu-

larium, ac proinde canones et decreta Ecclesice universalis. a

canonibus et decretis alicujus Episcopi, vel Concilii, vel Eccle-
si: particularis, et quidem ratione habita diversorum tempo-
rum. Hec enim simul omnia permisceri non debent, ut plures
solent ea confundere, ut inde statuant atque definiant, Eccle-
sip veleris, ut ipsi loquuntur, disciplinam ita se habuisse
circa Pornitentias canonicas. Nam si excipias Concilium Nice-
num I, quod tres canones edidit, quibus Penitentie addixit

1) Cf. Petav. op. cit. lib. 2, cap. 2,
n. 2 et seq.; nec non Morinum lib. ^t,
cap. 1 et seqq. i '

2) Cf. Petav. ib. lib. 2, cap. 13.

3) Alias Hom. , cap. ^, n. 10.

4) Semel tantum publicam Peniten-
liam fuisse concessam inutile prorsus
est ostendere, cum id exploratissimum
sit. Sed fortasse aliquis non importune
quieret: quid igitur erat de iis, qui se-
mel Ponitentia perfuncta iterum in ea-
dem peccata lapsi essent? HReponimus
Statutum esse, eos « dominice mense
convivio in posterum segregari, eatamen
leze, ut eis communio restitueretur in
mortis articulo. En verba S. Siricii
Epist. 1, «ad. Himerium Tarracon. n. 6:
,De his vero non incongrue dilectio tua
Apostolicam Sedem credidit consulen-
dam, qui acta Poenitentia, tanquam ca-

nes ac sues ad vomitus príistinos et vo-
lutabra redeuntes, etc. .. . De quibus,
quia jam suffugium non habent peniten-
di, id duximus decernendum, ut sola
intra Ecclesiam fidelibus oratione jun-
gantur, sacre mysteriorum celebritati,
quamvis non mereantur, intersint, a do-
minicz autem mens convivio segregeit-
tur ... Quos tamen, quoniam carnali
fragilitate ceciderunt, viatico munire,
cum ad Dominum ceperint proficisci,
per communionis gratiam volumus sub-
levari." Apud Coustant Hom. Pontific,
Epist. tom. 1, col. 629.

5) Critica della storia. ecclesiastica e
de discorsi del Sig. Ab. Claudio Fleury,
HKoma 1819, tom. r, art. 1, $.6, n. 3t
etseqq., ubi plura scitu digna inveniun-
tur circa Penitentias canonicas.

9t TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

solos apostatas a religione christiana, et lapsos in idololatriam,
nullum aliud cecumenicum Concilium canones penitentiales
condidit, et mira semper viguit in Ecclesia varietas, quod jam
pridem animadverterat doctissimus Petavius !).

222. V. Denique cum eodem eruditissimo Petavio ?) observo
Ponitentiam, qualis nunc viget, esse magis consonam tempo-
ribus apostolicis et primitive Ecclesie , quam fuerit illa, quze
postea invaluit, atque a sanctis Episcopis, disertis canonibus
postea instituta est, majori aut minori adhibita severitate pro
conditione temporum, et indole eorum, qui ejusmodi reme-
düs indigebant. |

229. Quas si prz oculis habeantur, facile est querulosis illo-
rum declamationibus occurrere, quibus suspirant ad auream
et intemeratam Ecclesie primzevz disciplinam, quam adeo ex-
tollunt, ut eam deJiciant, qua in presentia obtinet. Hac enim
ratione facilius ab utraque, vetere scilicet et recentiori disci-
plina feriati vivunt; a vetere quidem, quai in desuetudinem
abit, a recentior1 quam ipsi centemnunt 3). Inter hos preci-
pue eminent Pistorienses, quorum propositio XXXVIII pro-
scripta est, quz ita se habet: [(em doctrina, qua postquam
synodus professa est se non posse non admirari illam adeo
venerabilem disciplinam antiquitatis, que, ut a, ad Poe-
nitentiai non ita facile, et forle nunquam eua adamittebat,
qui post prumum peccatum, et primam reconciliationem re-
dapsus esset in culpam, subjungit , per. timorem perpetue
exclusionis a commumone et pace, etiam àn. articulo mor-
lis magnum franum illis injectum iri, qui parum conside-
rant inalum peccati, et minus illud. (iment. Quam docta-
nam quis non exhorrescat? ;

CAPUT V.

DE MATERIA, FORMA ET MINISTRO SACRAMENTI P(ENITENTLE.

22/1. Parcius nobis agendum erit de materia, cum nulla sit
de ea cum novatoribus controversia. Aliquando fusius dissere-
mus de forma et ministro ob haereticorum errores et neoteri-
eorum falsa principia.

225. Atque in primis exploratum penes omnes est, dupli-
cem in hoc Sacramento darr materiam, scilicet proximam et re-
motam; remotam item aut necessariam aut liberam esse. .Ve-
cessaria materia sunt omnia peccata lethalia post bapüsmum

1) De Paonii. lib. 2, cap. 8, $. 4, et bus in op. De Nugis Curialium, Yib. 7,
cap. 13. cap. 19: ,,Unde ergo nova et vetera pro-
2) Ibid. lib. 2, cap. 8, $. 16 et 17. ferunt, qui semper czque nova οἱ vetera
3) Apprime congruunt Jansenistis qu:& contempserunt?? Cf. in Bibl. mez. Pa-
Joan, Salisburiensis scripsit de curiali- trum, Lugdun. 1677, tom. xxiu, pag. 358.

945

patrata; materia vero libera peccata venialia aut etiam lethalia rite
alias confessa. Hac materia remota sive necessaria sive libera
est illa, ut loquuntur schol:, circa quam versatur Sacramen-
tum. Verum de hac nulla viget in scholis controversia. Ast
non minima viget inter Thomistas et Scotistas relate ad mate-
riam proximam ez qua constat Sacramentum. Utriusque schole
theologi admittunt tres esse hujus Sacramenti partes: Contri-
tionem , Confessionem et Satisfactionem , quas partes sive
actus Conc. Tridenünum quasi materiam hujus Sacramenti
esse dixit, quia nempe, ut exponit Estius !), materia hujus
Sacramenti non est aliquid corporeum aut elementare, cujus-
modi sunt aqua, oleum, panis, etc., sed actiones, qua id-
circo non ita proprie materia vocari possunt. Thomiste igitur
contendunt prafatos hos tres actus esse proprie dicíam ma-
teriam proximam 62; qua conficitur Sacramentum. Scotiste -
censent absolutionem a sacerdote penitenti impertitam veram
esse materiam proximam, quatenus est ritus sensibilis, et ha-
bere praterea rationem forma quatenus significat effectum Sa-
cramenti. Maldonatus vocat sententiam Thomistarum comau-
4202, sententiam vero Scotistarum ceriorem ?). hectene an
secus hoc judicium tulerit doctus hic Auctor, nostrum non est
pronunciare, expendi poterunt rationum momenta apud utrius-
ue schole theologos. |
226. Et hec de materia. Quod atünet ad formam, Prote-
stantes autumant eam non esse nisi declarativam remissionis
p non autem ejusdem effectivam; verum hos refel-
emus peculiari propositione. Caeterum omnes theologi in. eo
conveniunt, ut affirment eam consistere in verbis illis: Ego
ie absolvo a peccatis tuis 3). Prescindendo a positivo Eccle-
sig praecepto, perinde esse videtur, quoad ejus substantiam,
eam sive oratione izdicativa , sive-deprecativa exprimere. Ex-
ploratum enim est ex certissimis antiquitatis documentis per
plura szcula non aliam obtinuisse in Ecclesia latina. nisi ἔχ
mam deprecatoriam, cui paucis annis ante S. Thomam succes-
sit forma indicativa *), adhuc vero in Ecclesia graeca formam
deprecatoriam obtinere, certissime pariter constat ex eorum
euchologiüs apud Goarium et Arcudium, aliosque passim 5).,

CAP. V. DE MATERIA, FORMA, KTC.

1) In 1v Sent. dist. 15, 6. 2, in resp.

4) Cf. opusculum xxr S, Thoma cap. 5,
ad ult.

ex quo"id^non obscure colligitur.

2) In tract. De Penit. part. nr, thes. 7,
ubi fuse de hoc argumento disserit.

3) Dum dicimus formam in adductis
verbis consistere, loquimur de substan-
lia ipsa, seu sensu, Nec enim conten-
dimus singula verba ad essentiam per-
linere. Sunt enim qui censent non per-
linere ad essentiam vocem ego, alii verba
subsequentia « peccatis tuis. De his con-
suli poterunt scholastici.

5) Cf. Goar.Zin Euchologio, pag. 676;
Arcud. De Concordia, etc. lib. 4, cap. 3.
Non pauci scholastici, inter quos Suarez
cum S. Thoma, tom. 1v, in 3" p., disp.
19, sect. 1, n. 25; precipue vero $Si-
monnet Zznstif. theol. tom. qi tract. 15,
De Penit. disp. 8, contendunt essentia-
lem formam consistere in verbis indi-
cativis, ita ut nulla prorsus ac irrita
sit forma verbis deprecativis enunciata.

946

221. Ut nonnulla de ministro delibemus, error Protestan-.
trum est, quemlibet fidelem clavium potestatem a Christo ac-
cepisse. Waldenses, Wicleffite , et Hussite potestatem absol-
vendi tribuebant laicis probis, denegabant vero sacerdotibus
pravis; Flagellantes juxta Baluzium eodem errore detineban-
tur. Sub finem szculi elapsi nonnulli Ecclesie perturbatores
contendere ausi sunt, lum approbationem episcopalem ad va-
lide excipiendas confessiones non consistere in jurisdictione,
sed in solo capacitatis et idoneilatis tesumonio, tum confes-
sarios omnes vi ordinis ab omni casu reservato sin licite, sal-
tem valide absolvere posse 1). Pistorienses, ut par erat, illo-
rum sententiam fecerunt suam, atque in hoc turpiter secum
pugnant, siquidem jura, que non solum dubia, sed prorsus
Episcopis indebita sunt, 1sdem impense alias concedunt, hic
vero, qua sunt certissima ab ipsis presulibus auferre totis vi-
ribus contendunt. |

His igitur sive hzreticis sive erroneis doctrinis sequentes
propositiones opponimus, quibus huic tractatui finem facere
constitumus.

TRACTATUS DE PENITENTIA.

PROPOSITIO I.

Absolutio sacramentalis. sacerdotis est actus judicialis , et
non nudum ministerium pronunciandi et declarandiire-

missa esse peccata confitenti. ;

228. De fide est, his ipsis verbis definita a Tridentino sess.
XIV, can. IX: Δὲ quis dixerit absolutionem sacramentalem
sacerdotis non esse actum judicialem , sed nudum ministe-
rium pronunciandi et declarandi remissa esse peccata con-
fitenti, inodo tantum credat se esse absolutum ... anath. sit

riservati; Joan. Bapt. Guadagnini in op.
Nuovo esame di alcuni testi del Concilio
di Trento relativi all assoluzione de? casá —
riservali, ed alU approvazione de! con- ——
fessori ; Georg. Sicardi Can. Eccles. —

Simonnet praterea negat unquam vi-
guisse in Ecclesia latina formam de-
precativam. Ast certo certius est nul-
lum vestigium occurrere forme indica-
tivie in Ecclesia latina ante an. 1200, nec
aliam, quam formam deprecativam ob-

cathed. Montisregalis in op. Della vali-

linuisse et adhuc obtinere in Ecclesia
greca, ut evincunt omnia documenta,
quie affert Morinus De Panuit. lib. 8,
cap. 8 et seqq., quibus nihil solidi op-
ponit Simonnet, qui Morinum refellere
aggressus est. Documentis a Morino ad-
ductis adjici debent, qux postea protu-
lit Martenius De antig. Eccl. rit. lib. 1,
part. i1, cap. 6, art. 5, ὃ. 12, et art. 7,
cum de facto agitur, monumentis de-
certandum est, non rationibus philoso-
phicis.

1) Ita docuerunt Aloysius Litta in epist.
Della sacramenta!e «ssoluxzione de? .casi

diti delle assoluzioni dai peccati data n

virtà del suo ordine sacerdotale , senza

verum altra facoltà, ed approvasione 5.
Cornaro Prepositus Villungi in Etruria
in op. De Parrochi libri seite, Pavia —

1788. Quibus plures accesserunt auctos — |

res anonymi, quorum inulile est cata- -
logum texere. Verum his omnibus pra-
iverant in Galliis auctores opp. Des »ou*
voirs légitimes du premier et du second —
ordre dans Üadministration des Sacre-.-—
mens, et des gouvernemens de UKEglise,
Dissertation sur les interdicts arbitraires,
1759.

CAP. V. DE MATKÉIA, FORÁAIA, ETC. 3417

229. Ita vero ejus veritatem ostendimus: Si in Ecclesia, uti
ex hactenus disputatis constat, potestas residet dimittendi cu-

jusvis generis peccata per Ponitentie Sacramentum, conse-.

quens est absolventem sacerdotem | vere reconciliare Deo pec-
catores Judiciali auctoritate ἃ Christo accepta. Sane Christus
dum Sacramentum Penitentie instituit dixit: Quorum remi-
seriis, etc., non autem: Quorum declaraveritis peccata esse
remissa. Hinc quemadmodum non dicitur sanare vulnus, aut
vincula solvere, qui alteri tantum denunciat vulnus esse sana-
tum, aut vincula esse soluta, ita nec potest dici illum remit-
tere peccata, qui tantum denunciat ea esse remissa. In obvia
porro eL nativa significatione vocem reiltere usurpatam esse
a Christo, eruitur ex versu immediate precedent: icut anisit
me Pater , et ego το vos. Pater vero misit Redemptorem
ut vere peccata dimitteret, uti reipsa vere remisit paralytico,
et mulieri peccatrici, quod etiam commonstrant querimoniz et
murmur Phariseorum: Quis potest düniltere peccata nisi so-
lus Deus? Hanc vero expostulationem non solum non correxit
Christus, sed potius confirmavit restituta per miraculum pa-
ralytico sanitate, dicens: Quid est facilius dicere: Dünittun-
tur peccata tua, an dicere: Surge et ambula? Hxc omnia pre-
lerea confirmantur, ut paulo ante animadvertimus, ex metapho-
ra clavium ; claves porro alicui traduntur, non ut declaret ostia
clausa aut aperta esse, sed ut ea reipsa aut aperiat aut claudat !);
cum igitur Christus claves tradidit Apostolis, significavit se ipsis
revera tribuere potestatem peccata aut remittendi aut retinendi,
non autem solum declarandi illa esse aut remissa aut retenta.

250. Id ipsum conficitur ex auctoritate Patrum quorum te-
stimonia superis attulimus. Ex iis enim edocemur: 1* Chri-
stum delere peccata per Ponitentiam ministerio sacerdotum;
2" sacerdotes sedere judices in tribunali Penitentize ; 9^ illo-
rum sententiam celi sententiam anteire; immunditiam ab ani-
ma procul arcere ; solvere peccatorum vincula ; sacerdotes
prestare Angelis et Archangelis quibus hzc potestas collata
non est. Hzc autem aliaque ejusmodi lusorié pronunciarentur,
si decretorium non esset, sed solum declaratorium sacerdotum

1) Mirum esse non debet, si Christus
utatur vocibus so/vezudi aut. ligandi dum
loquitur de clavibus, dummodo ratio
habeatur usus ser: qua obtinebat penes
Hebraeos. Sera enim non erat nisi pes-
sulus ligneus volubilis valvze portz af-
fixus, qui ingrediebatur in foramen po-
stis, et incisis quibusdam dentibus in-
cidebat in rostrum; quare lorum, aut
fortasse duo lora pessulo annexa, per
foramen permeabant in exteriorem por-
t faciem , quorum altero attracto, pes-
sulus ser: in foramen postis promove-

batur, et dentibus in illud rostrum in-
cidebat, ut retrahi non posset. Aperiens
habebat clavem ligneam satis magnam
et instar falcis aduncam, qua per fora-
men immissa pessulum ex rostro suble-
vabat, et alteri loro subtralebat, quod
ut facilius perficeret, attrahebat ad se
portam. Clavis ex metallo confecta et
nonnunquam ansa eburnea ornata avo
monarchi:e Hebraice a dispeusatore do-
mus regie, tanquam insigne sui mune-
ris, in humero gestabatur. 15. xxir, 25.
Cf. Jahn Archeot. biblica, $. 37.

34S TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

Judicium 1). Controversia demum quz viguit inter Catholicos
atque.Montanistas et Novatianos scc. lI et III, circa Ecclesise
potestatem in remittendis peccatis, evidenter id ipsum ad-
struit. Ridicula plane: fuisset hzc controversia, si actum tan-
tum esset de potestate declarandi peccata esse remissa vel
non remissa.

DIFFICULTATES.

.291. Obj. 1? Vox dimittere aut remittere interdum denotat
meram peccati relaxat declarationem, ut patet ex Luc. VII,
48, dum Christus dixit mulieri peccatrici: Remittuntur tibi
peccata tua, qui jam remissa perhibentur vers. 47, per ejus-
dem Christi verba: emittuntur ei peccata multa quoniam
dilexit inultum. 5 In hac porro significatione usurpari hanc
vocem a Christo Joan. XX, constat ex voce retinere ; dum
enim sacerdotes peccata retinent, vcl etiam ligant peccatores,
declarantis officium agunt, ergo etiam dum peccata remit-
lunt , aut solvunt peccatores , officium pariter. declaranus
complent. 3" Quod vel ex ipso judicis ministerio, quod Ca-
tholici sacerdotibus tribuunt, aperte colligitur ; ministerium
enim judicum est pronunciandi seu declarandi accusatum,
num reus an insons Juxta legem sit. Affirmare propterea sa-
cerdotes esse Judices, et contendere illorum officium in alio
consistere prater quam in nuda declaratione, est sibi contra-
dicere 2). 4" Hoc magis adhuc apertum fit ex eo quod Chri-
stus, cum dedit facultatem Apostolis remittendi aut retinendi
peccata, non apposuerit disünctionem inter peccata et pec-
cata, sed solum inter personas et personas, dicendo: quorum
remiseritis, quorum retinueritis peccata, id est, disünxit inter
poenitentes et non poenitentes, sacerdotum propterea munus
est declarare quinam sint veri poenitentes, aut quinam tales
minime sint censendi 3). 5" Sane non defuerunt scholasuci qui
docuerint Deum solum peccata condonare posse, sacerdotes
vero per absolutiBnem tantum declarare publice vel privaüm
pro ratione date absolutionis, penitentem esse a Deo justifi-
catum, et Sacramentorum ΠΑ RB capacem *) Ergo.

292. Resp. Ad 1", Trans. Ex adjunctis porro et contextu
dignosci debet, quando verbum remittere in significatione de-
clarandi usurpetur. Negamus vero in adducto textu hac po-
strema significatione accipi hanc vocem. In utroque.enim ver-

1) Cf. Morin. De Penit. lib. S, cap.1, 2) ItaPaulus Sarpius lib.^t, Hist. Conc.
ubi luculentissimis testimoniis Patrum, 7rid. n. 29, cum suo postillatore Cou-
aliisque monumentis ex ecclesiastica hi- rayerio in hunc loc.
storia petitis ostendit, qui semper fue- — 3) lbid.
rit Ecclesi? sensus circa vim et effica- 4) Apud Morinum loc. cit. cap. 2, n.8.
ciam absolutionis sacerdotalis. Cf. etiau |
Sirmondi, Hí:t. Ponit. publ. cap. 11.

πον.» χὰ

349

siculo una eidemque exprimitur remissio peccatorum ;. vers.
enim A47, Simoni ait Christus remitti peccata peccatrici, et
vers. 48 idem ipsi peccatrici confirmat. |

233. Ad 2m, Neg. Etenim sive sacerdotes absolutionem
impertiant, sive non, in utroque casu vere solvunt aut li-
gant, remittunt aut retinent peccata. Contrariorum siquidem
eadem est ratio. Dum poenitentes propria peccata sacerdoti
confessi sunt, sacerdos ex eadem potestate judiciaria solvit
aut ligat penitentem, reünet aut remittit peccata Juxta po-
testatem sibi a Christo collatam. In neutro autem casu de-
clarantis officium exercet 1). i

234. Ad 3", Dist. Judices »neri, ut vocant, munus habent
declarandi, conc. Judices eéxti beneficium. aliquod. princi-
pis exequentes, 2eg. Duplex siquidem distinguendum est ju-
dicum genus ; 811 enim rationes , quibus ligatores nituntur,
simpliciter declarant ; ali tanquam beneficium aliquod prin-
cipis exequentes jus aliud conferunt, quod ante latam ab ipsis
sententiam non extabat. Hi vero posteriores sunt Judices illi,
quibus committitur ut cum cause cognitione possint tanquam
a principe delegati venias, relaxationes aliaque hujuscemodi
concedere. Primi vocantur 22er? executores, alii. dicuntur
znirli a jurisperitis. Ad hoc porro posterius Judicum genus
spectant confessariü, quos, ut loquitur Tridentinum, Christus
suos vicarios tanquam judices et presides consutuit 3).

2359. Ad μα, Dist. Christus distinxit inter personas et per-
sonas in ordine ad peccata, quibus ille se obstrinxerunt, ea-
rumque dispositiones, cozc. inter personas tantum, zeg. Hoc
fatetur ipsemet Courayerius, dum affirmat quod in hypothesi
de necessitate confessionis ex Christi verbis sequitur peccata
esse aperienda ut relaxari possint 3). Deinde Christus directe
dixit: Quecumque ligaveritis, etc.; Quecumque solveritis, etc.

290. Ad 5v, Trans. Res siquidem incerta est, quo sensu
unus aut alter scholasticorum id docuerit, quos tamen Richar-
dus a S. Victore, qui illorum refert sententiam, confutat cum
scholasticis reliquis omnibus 1).

CAP, V. DE MATERIA , FORMA, ETC.

PROPOSITIO II.
Soli sacerdotes sunt. Sacramenti Ponitentie ministri.

291. Et hec propositio dogmatica est; etenim Tridentinum
sess. XIV, postquam cap. VI declaravit: F'a/sas esse, et ὦ

1) Cf. Petav. De Penit. lib. 1, cap. 8,
ὃ. 7; Maldonatus De Puanit. part. ur,
thesi quinta paulo aliter hanc solvit dif-
ficultatem.

2) Cf. Card. Pallavicini, Storia del
Conc. di Trento, lib. 12, cap. 1^4, ὃ. 8.

3) In not. ad num. 29, libri ^, Hist.
Conc. Trid. Pauli Sarpii. :

4) Cf. Morin. op. et loc. cit. n. 8,
quod attinet ad Magistrum sentent. Cf.
Maldonat. op. cit., part. ur, thesi quinta.
Circa mentem S. Bonaventure cf. Pal-
lavic. loc. cit. cap. 12, $. 6.

950 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

veritate Evangelii penitus alienas doctrinas omnes , que ad
alios quosvis homines preter Episcopos et sacerdotes cla-
cium aninisterium perniciose extendunt ; can. X definivit:
"5j quis dixerit ... non solos sacerdotes esse annistros αὖ-
solutionis , sed omnibus et singulis Christi fidelibus esse
dictum: Quaecumque ligaveritis, etc. Quorum remiseritis, etc.
quorum verborum virtute quilibet absolvere possit peccata,
publica quidem per correptionem duintaxat, si correptus
acquieverit ; secreta. vero per spontaneam confessionem ;
anath. sit.

238. Ad solos autem Apostolos eorumque in sacerdotio suc-
cessores recitata verba pertinere, ideoque eos tantum predi-
tos esse facultate remittendi et retinendi peccata, preter
aperta Scripturarum testimonia perpetua.Ecclesig& praxis et
unanimis Patrum consensus luculentissime ostendunt. Nam
hitualia omnia latina, et greca Euchologia, quse modum de-
scribunt dande reconciliationis, solos semper Episcopos: aut
sacerdotes appellant 1), Hinc S. Ambrosius: J'ws Aoc, inquit,
'solis perinissum sacerdotibus est ?); 5. Basilius: Peccata üs
confiteri necesse est, quibus mysteriorun Dei concredita
est. dispensatio 3); S. Leo: Sic divine bonitalis presidüs
ordinatis , ut indulgentia Dei nisi supplicationibus sacer-
dotum nequeat obtineri ἢ). Exinde colligebat S. Joan. Chry-
sostomus sacerdotes imperatoribus ac regibus precellere. His
omnibus prziverant Origenes, Tertullianus, Cyprianus aliique
quorum testimonia superius protulimus , quin necesse sit plu-
ribus ostendere veritatem, quam omnium saeculorum. quoti-
diana praxis luculenter demonstrat.

239. Valori porro absolutionis non officere sacerdotum
pravitatem. definit Tridentina Synodus in eodem canone paulo
ante adducto, cujus prima pars hzc est: Δὲ quis dicerit,
sacerdotes, qui in peccato mortali sunt, potestatem ligandi
et solvendi non habere ... anath. sif. Quod plenius constat
ex iis, quie suo loco adversus Donatistas. disputavimus 5).

DIFFICULTATES.
210. I. Οὐ). 1" S. Jacobus loquens de sacramentali confes-
sione ait: Confitemini ergo alterutrum peccata. vestra 8),

nulla distinctione apposita inter sacerdotes et laicos. 2" Quare
S. Augustinus: £z omnibus, mquit, Scripturis divinis utiliter

1) Cf. Auctores citt. Martenium, Re- 5) Tract. De Sacr. in gen. n. 123 et

naudotium, Morinum, etc. seqq. i X
2) De Pauit. lib. 1, cap. 2, n. 7. 6) Cap. v, 16: EéfouoloysoOe (ovv)
3) Interrog. ccuxxxvut, sup. cit. ἀλλήλοις τὰ παραπτώματα, seu ut ha-

^4) Epist. cvi, cap. 1, ed. Ballerin. bent alie lectiones τάς ἁμαρτίας.

CAP. V. DE MATERIA, FORMA, ETC. 351

ac salubriter adinonemur , ut peccata nostra debeamus jugi-
ter el humiliter non solum Deo, sed etiam Sanctis et Deum.
tinentibus confiteri.: Sic enim per Jacobum Apostolum nos
admonet Spiritus Sanctus dicens : Confitemini , etc. 1). 85 Sa-
ne bapüsmus in necessitaüs saltem casu ab omnibus promiscue
administrari potest; ergo et absolutio. .

211. Resp. ad 1", "Trans. Etenim, ut vidimus, non pauci
interpretes et theologi negant in adducto testimonio agi de
confessione sacramentali contendentes sermonem ibidem haberi
de humili quadam antéacta vit: confessione, qua quis se pec-
casse profitetur, ut alios ad orandum pro se excitet. Verum
et hoc dato, negamus hic Apostolum de confessione omnibus
promiscue facienda disserere ; de sola enim loquitur confes-
sione facienda Ecclesi: presbyteris quos vocandos esse dixerat
ad inungendos infirmos. Quod patefit ex particula ergo , qua

. hunc versiculum connectit cum versiculo immediate precedent
scribens: Confitemini ergo, etc. Patres omnes qui exponunt
Jacobi verba de confessione sacramentali ad solos presbyteros
ea referunt 3). Usus denique eorum sensum determinavit. ,

242. Ad 2", Neg. Nec enim sermo ex quo illa verba ad-
ducta sunt, genuinus fetus est S. Augustini 3). Hujus prze-
terea sermonis auctor loquitur de confessione ceremoniali de

ua mox dicemus.

. 249. Ad 3", Neg. paritatem inter utrumque Sacramen-
tum, quia uti ostendimus, Christus aliter de collatione illo-
rum Sacramentorum statuit. Hoc porro pendet a libera Christi
voluntate.

21^4. II. Οὐ). 1* Ex certissimis documentis a Morino colle-
clis constat in necessitatis casu etiam diaconis datam fuisse fa-

. cultatem excipiendi delicti exomologesim, ut loquitur S. Cy-
prianus, manum imponendi ad Penitentiam, et dandi pa-
cem *). Sic etiam statuerunt Concilia Iliberitanum et 'Tri-
buriense in Hispania, Eboracense et Londinense in Anglia;
Odo Episcopus Parisiensis in Gallia; imo Petrus Cantor, non

solum diaconos, sed et subdiaconos docet posse /igare aucto-

— rilate Domini Pape, non sua 5). Quse omnia confirmantur
ex jure canonico cap. F'ures, extra, de furtis, ubi legitur,
quod si fures comprehensi aut vulnerati presbytero vel
diacono confessi fuerint, communionem non negamus 83).
In quem locum glossa adjicit: 4» necessitate, eliam laico.
Innumera pariter suppetunt monumenta apud Martenium et
Mabillonium de confessione tum diaconis et clericis inferio-

1) Hom. xi. 4) Epist. xit.
2) Cf. apud Morin. op. cit. lib. S, 5) Apud Morinum 0p. cit. lib. 8,
cap.8, n. ^4. cap. 23.

3) Cf. opp. S. August. edit. Maur. 6) Ibid.
lom. v, in append. Serm. ccLrir.

352 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

ribus, tum laicis ipsis facta 1). 25 Imo constat passim Ab-
-batissas suarum subditarum confessiones excepisse, quibus
per manus impositionem, id est, per veram sacramentalem
absolutionem peccata remittebant, ut ostendunt auctores ci-
tati ?). Ergo. |

245. Resp. Dist. Excipiebant diaconi exomologesim cere-
monialem, et conciliabant poenitentes in foro externo, conc.
sacramentalem et in foro interno, eg. lta ipse Morinus in
Recognitione. operis sui de Poenitentia 3). Nec aliud. certe
evincunt qui proferuntur documenta, quam poenitentes in
absentia Episcopi vel sacerdotis reconciliatos cum Ecclesia
fuisse a diaconis per absolutionem ab illa Penitenti& canoni-
οδ parte quam adhuc persolvere debebant. Interdum vero
in sacerdotis absentia diaconi, clerici inferiores, aut laici etiam
excipiebant confessiones illas spontaneas et ceremoniales, quas
passim subsequentibus seculis faciebant animam agentes co-
ram ipsis ad majorem peccatorum dolorem concipiendum, et
ut adjuti Ecclesi? precibus veniam a Deo facilius impetrarent.
Hane confessionem S. Thomas vocat quodammodo sacramen-
talem *), que juxta scholasticos una cum contritione virtutem
Sacramenti habebat 5). Inducti autem potissimum sunt ad hanc
amplectendam sententiam ab auctoritate libri De vera et falsa
Ponilentia olim S. Augusüno adscripti. In hujus enim libri
cap. X, inter cetera hec leguntur: Tanta vis Confessionis
esl, ul si deest. sacerdos, confiteatur proximo ... Et si
ille cui confitebitur, potestatem solvendi non habet; fit ta-
men dignus venia, ex desiderio sacerdotis, qui socio con-
fitetur. turpitudinem crüninis 6). Hac una ratione plana fiunt

1) Marten. De antig. Eccl. rit. lib. 1,
cap. 6, art. 6, $. 7 et seqq. Mabillon.
in Actis SS. Ord. S. Benedicti.

2) Apud. Marten. loc. cit. ὃ. 9.

3) Cf. edit. Antverp. 1682, ubi ita
scribit pag. 3: θῶ de absolutione a
diaconis, atque etiam a laicis data plu-
rimis testimoniis historice referuntur
cap. 23 et 2^, libri 8, expressissime mo-
neo initio cap. 23, et in fine 25, ubi hi-
storia rei finitur, ista non esse intelli-
genda, nec intelligi posse de absolu-
lione sacramentali, cujus effati rationes
locis adnotatis explicantur; imo pluri-
mos ex ipsis auctoribus qui hanc sui
seculi consuetudinem testantur, diserte
asserere, nullam prorsus illis esse a
peccatis absolvendi potestatem. Itaque
non potest aliud esse absolutio illa, quam
ceremonia, sive sacramentale aliquod
a quibusdam Ecclesiis, in absentia veri
Sacramenti... quo morientis aut gra-
vissime periclitantis interior dispositio
excitabatur, et incalescebat, atque a

Deo precibus Ecclesi? Sacramenti ef-
fectum poenitens promerebatur . . . Cf.
Card. de Aguirre Collect. mazim. Conc,
Hisp. tom. 1, in can. 77, Conc. Illiber.;
Albaspinzum Je veteribus Eccl. rit. ob-
servat. lib. 2, observ. 27; Petavium tum.
in Azimadv. in S. Epiph. ad Hores. |. s
et in append. ad easd, animadv. cap. 2, —
tum 'in Diatriba De Ponit. cap. 2, ad
calc. secund. edit. Synesii.

4) In Suppl. q. 8, art. 2, ad 1^.

5) Cf. Bened. xiv, De Synodo, lib. 7,
cap. 14, $9. 9 et seqq. Ex hac porro con-
suetudine confitendi laico, absente le-
gitimo ministro, quae antiquitus obti-
nuit, novum argumentum erui potest
adversus Protestantes, quod sententia
de absoluta necessitate confessionis fi-
delium omnium animos pervaserit longe
ante celebrationem Concilii Lateran. 1v.

6) Append. tom. vi, opp. S. Aug. edit.
Maur. Cf. admonitionem edit. in hunc
librum.

CAP. V. DE MATERIA, FORMA, ETC. 929

omnia qua ex Conciliis, Petro Cantore, jure canonico objicie-
bantur; quin diutius in his immorari debeamus.

246. Ad 2m, Dist. Constat Abbatissas excepisse confessiones
ceremoniales, et humilitatis gratia factas, prout mos adhuc obti-
net in nonnullis religiosorum ordinibus ad reddendam con-
scienti: rationem, 6071.» sacramentales, vel neg. vel subd. Ita
ut si aliquis abusus obrepserit, sublatus statim sit, conc. se-
cus, érans. Fieri utique fortasse potuit, ut ex illa consuetu-
dine reddendi rationem. proprie conscientie, nonnulle ulte-
rius progresse, sibi ex ignorantia aut audacia arrogaverint in-
debitum jus impertiendi absolutionem. Verum cum primum
tam sacrilega usurpatio pervenit ad aures presulum Ecclesie
Gallicang, confestim compressa fuit. Id ipsum prestitit Inno-
centius ΠῚ, quoad Abbatissas Hispaniz 1). !

247. Ceterum confessiones apud laicos facte perdurarunt
usque ad 58:6. XIV initium, sed justis de causis ceperunt pau-
latim intermitti, donec tandem obsoleverint. Nec desunt qui
existiment in presenti graviter eas esse illicitas, tum quia per
ipsas absque causa quis semetipsum infamaret, scanda umque
praberet, tum quia praeberet lutheranze hzresis suspicionem 3).

PROPOSITIO IIl.

Ad valide absolvendum in Sacramento Ponitentie preter
potestatem ordinis requiritur potestas jurisdictionis.

248. "Certa est et fidei provima, adeo ut ejus opposita pro-
posiuo sit falsa, temeraria, erronea, et Concilio Tridentino
contraria. "Talis est enim nota, quam Pius VI, in Const.
Auctorem fidei, inussit propositioni XXXVII, synodi Pisto-
riensis his verbis expresse: Doctrina synodi, que de aucto-
ritate absolvendi accepta per ordinationem. enuntiat, post
enstitutionem. diecesium et parochiarum conveniens esse, ut
quisque judicium hoc exerceat super personas sibi subdi-
(as sive ratione territorü, sive jure quodam personali, pro-
pterea quod. aliter confusio induceretur et perturbatio; qua-
tenus post inslitutas dioeceses et parochias enuntiat tantuin-
21)0d0 , conveniens. esse ad precavendam confusionem, ut
absolvendi potestas everceatur super subditos; sic intellecta,
quod ad validum usum hujus potestatis non sit necessaria
ordinaria, vel subdelegata illa jurisdictio , sine qua Tri-
. dentinum declarat, nullius momenti esse absolutionem a
sacerdote prolatam; falsa temeraria, etc.

1) Cf. Chardon Hist, du Sacrament de loc. cit. δ. 9, ubi tamen in nonnullis
la Pénit. sect. 1, chap. 7, Marten. op.et vir doctus labitur,

2) Cf. Ben. xiv, loc, cit. 8. 11.
"T. VIII. 29

391 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

249. Et sane Tridentinum sess. XIV, cap. VII, hec habet:
Quoniam natura et ratio illud exposcit, ut sententia in
subditos dumtaxat feratur, persuasum semper in. Ecclesia
Dei f'uit, et verissimum esse Synodus hec confirmat, nullius
momenti absolutionem eam esse debere, quam sacerdos in
eum profert, in. quem ordinariam aut subdelegatam non
habel jurisdictionem. Ante Concilium Tridentinum id ipsum
jam docuerat Florentinum, scilicet, Ministrum Sacramenti
Ponitentie esse sacerdotem habenlem auctoritatem | absol-
vendi vel ordinariam, vel ex commissione superioris 1). Jam
vero Concilium Tridentinum nomine jurisdictionis ordinarie
et subdelegate significare, jurisdictionem ecclesiasticam evi-
dens est; etenim si dum ait: Sacerdos non habens juris-
diclionem intellexisset. divinam, qua nempe consistit in po-
testate ordinis, tunc ea verba hunc sensum prae se ferrent:
Sacerdos, qui non habet potestatem ordinis, 1d est, sacer-
dos, qui non est sacerdos; qui sensus plane absurdus esset
et contradictorius. Rursum: a Tridentino potestas, sive juris-
dictio, qui sacerdotibus confertur subdelegata dicitur; inau-
ditum porro est asserere subdelegatam esse potestatem, quz
a Deo in ordinatione immediate confertur, quaque in cha-
ractere sacerdotali consistit et prorsus inamissibilis est. Doc-
trina igitur Concilii est, irritam et nullius momenti esse ab-
solutionem impertitam a sacerdote, qui jurisdictione ecclesia-
stica sit destitutus, prout omnes iheologi unanimiter intelle-
xerunt usque ad novos istos perturbatores quos impugnamus.

250. Verum quod omnem dubitationem amovet circa ger-
manum Concilii Tridentini sensum in adductis verbis illud
est, quod Romani Pontifices interdum suis decretis sacerdo-
tes omni declararunt auctoritate destitutos, ac nullam esse
absolutionem ab ipsis collatam. Instar omnium sit Benedictus
XIV, qui in Const. Sacramentum Ponitentie his verbis ade-
mit Confessario absolvendi complicem in peccato turpi omnem
facultatem: Sublata propterea illi (confessario) ?pso jure
quacumque auctoritate, et jurisdictione ad qualemcumque
personam ab hujusmodi culpa absolvendam; adeo quidem ,
ut absolutio, sà quam imperüerit, nulla atque irrita omni-
no sit, tanquam impertita a sacerdote, qui jurisdictione
ac facultate ad. valide absolvendum | necessaria privatus
exislit, quam ei per prosentes has nostras adimere inten-
dimus 3). Jam vero quorsum hec spectarent, si facultas ab-

1) In decreto Eugenii iv, De wnione lib. 7, cap. 14. His si opus esset adjici
Armen., apud Hard. Acta Conc. tom. 1x, posset S. Carolus Borromeus, qui in
col. 4^40. , Concil. iv. Mediol. an. 1576, mandat ut

2) Cf. in ejus Bullar. tom. 1, pag.52, confessarii bene noscant casus reserva-
53. Cf. item qua scripsit idem sapien- tos ἐμ quibus absolvendi auctoritatem nul-
üissimus Pontifex in op. De Syuodo, lam habent. Et in Synodo Dicc. ΧΙ, an-

999

solvendi ita pendeat a potestate ordinis, ut nulla preterea juris-
dictione opus sit ad eam valide exercendam?

251. Hoc ipsum adstruitur ex analogia, qua inter forum
civile et internum intercedit. In foro enim civili judices nullam
possunt auctoritatem exercere nisi in subditos, quos ipsis prin-
ceps assignaverit, sic nullam possunt sacerdotes in foro interno
potestatem exercere nisi in subditos ipsis a prelatis attributos.

252. Possem hanc ipsam propositionem ex monumentis to-
tius antiquitatis ecclesiasticze evincere, ex quibus constat olim
solos Episcopos Ponitentie Sacramentum administrasse, deinde
vero monachis id muneris eos demandasse, quin unquam alii
sacerdotes hanc sibi facultatem arrogaverint 1), Verum quoniam
res nobis hic est cum iis, qui se Catholicos profitentur, suf-
ficit ostendisse Ecclesiam Catholicam ita sentire.

253. Interea ex dictis adversus neotericos colligimus 1? epi-
scopalem approbationem non esse merum idoneiatis testimo-
nium, sed veram potestaüs et jurisdictionis collationem ; 2?
absque Antistitum. approbatione et jurisdictionis potestate non
solum illicite, sed prorsus invalide ministrari Sacramentum

Ponitentiz.

CAP. A. DE MATERIA, FORMA, ETC.

DIFFICULTA TES.

254. 1. Οὐ). 1? Omnibus indiscriminatim sacerdotibus
cum inaugurantur ab Episcopo dicitur: Accipite Spiritum
Sanctum, quorum remiseritis, etc., ergo ordinationis sus vi
sacerdotes omnes valide absolvunt; quod 2* non obscure in-
sinuat ipsa Tridentina Synodus, dum sess. XIV, cap. VI do-
cet, sacerdotes in sua ordinatione a peccatis absolvendi pote-
statem accipere; et cap. V, jam dixerat Christum reliquisse
sacerdotes tanquam prwesides et judices .. . qui pro pote-
stale clavium , remissionis aut retentionis peccatorum sen-
Lentiam pronuncient. 3" Ergo ex Tridentino Deus ipse in sa-
cerdotum ordinatione immediate confert jurisdictionem: hoc
enim ipso, quod Deus tribuit absolvendi potestatem, eos con-
stituit Judices; "^ at judex non potest sine subditis esse. 5?
Hoc pariter confirmat Catechismus Rom. dicens presbyteros
in sua ordinatione duplicem recipere potestatem, alteram in

158^, jurisdictione destituit confessa-
rium quoad socios quos habuerit in cri-
mine, atque addit preterea: ,Si quam
vero auctoritatem, jurisdictionemque
habeat, ea, ne abutatur, privamus, quod
ad hanc causam, culpamque attineL: nec
vero absolutio, si quam impertierit zul-
lius roboris sit, sed irrita plane ac re-
scissa, nullaque omnino, tanquam ab eo
impertita, qui. jurisdictionis expers sit."

Cf. Acta Ecclesie Mediolan. « Carolo
Card. S. Praxedis collata, Mediol. 1599.
Porro S. hic Cardinalis executioni man-
davit decreta Conc. Tridentini sua :eta-
te celebrati.

1) Cf. Christ. Lupum in Dissert. Je
peceatorum ac satisfactionum indulgen-
tiis, cap. 2, opp. edit. Venet. 1725, tom.
vt, pag. 275 et seqq. Cf. etiam Marten.
op. cit, lib. 1» part. rr, cap. 6, art. 6, 9. οἱ 3,

29"

950 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

Corpus Christi reale, alteram im Corpus Christi znysticum, id est,
in omnes Christi fideles, qui propterea evadunt sacerdotum sub-
diti. Ergo.

255. Resp. ad 1, Dist. Si subditos habeant in quos po-
testatem vi ordinationis acceptam exerceant, 6026. si non ha-
beant, 2eg. Jam vero subditi non assignantur sacerdotibus nisi
per ordinariam aut subdelegatam jurisdictionem. Sic enim
Christus disposuit dum noluit hanc. potestatem exerceri pra-
terquam in subditos et instar judici. Non igitur permiscen-
da est potestas cum exercitio potestatis; potestas habetur im-
mediate a Deo, exercitium immediate ab Episcopo per subdito-
rum assignationem. Hinc quemadmodum sacerdos ordinationis
su: visic accipit potestatem in Corpus Christi reale, ut tamen
ad potestatis hujus exercitium pane et vino indigeat, ita quam-
vis sacerdos veram ligandi et solvendi obtnuerit in. ordinatione
potestatem, nihilominus, ut ea utatur seu reducat in actum, in--
diget jurisdictione qua illi assignentur subditi. Hac ratione verba
illa indeterminata: Quorum remiseritis, etc. determinantur ad
eos, quibus per jurisdictionem subditi constituuntur.

250. Ad 2m, Neg. Ut constat ex dictis; nam Tridentinum
in objectis verbis nihil aliud intendit quam statuere adversus
Lutheranos Christum non omnibus promiscue fidelibus con-
tulisse potestatem absolvendi, sed solis sacerdotibus. Utrum
vero sacerdotes quam adepti sunt in ordinatione potestatem
exercere valeant absque jurisdictione necne, Concilium cap.
V et VI, qua nobis objiciuntur, non discutit; cap. vero VII,
hoc agit, statuitque in eum finem requiri jurisdictionem or-
dinariam aut subdelegatam.

251. Ad 3", Neg. vel Dist. Potestatem, conc. exercitium
potestatis, 720g.

2358. Ad "m, Dist. Qui talis sit in actu, come. qui talis
tantum sit quoad potestatem, zeg. Responsio patet ex dictis.

259. Ad 5m, Neg. Sed ea ipsamet docet Catechismus Ro-
manus, qui vidimus docuisse Concilium Tridentinum. Sane
loquens de ministro Penitentiz asserit: eum sacerdotem esse,
qui ordinariam aut. delegatam absolvendi potestatem habeat
ex ecclessasticis sanctiombbus satis apparet; habeat enam
oportet non solum ordinis, verum etiain jurisdictionis po-
testatem , qui hoc anunere fungi debet 1).

260. II. Οὐ). 1" Saltem dicendum, Concilium cap. VII, lo-
qui tantum de absolutione a censuris, que quidem Jurisdictio-
nem in absolvente requirunt utpote fori ecclesiastici, non vero
de absolutione sacramentali, prout indicat ipse capitis titulus,
qui est, De censuris. 2" Hac ratione tolluntur illa absurda
qua ex contraria doctriná descendunt, scilicet, quod; ad valide

1) Part. mr, cap. 5, n..47.

CAP. V. DE MATERIA, FORMA, ETC. 994

absolvendum preter potestatem divinitus traditam requiratur
potestas humana; aut quod potestas divina pendere debeat in
suo exercitio a potestate humana; quod absoluüo non jam
conferatur in nomine J. C., sed in nomine Episcópi, aliaque ejus-
modi. 3? Si nihilominus contendant contrarie doctrine patroni
ideo requiri in confessario jurisdictionem ad legiume absolven-
dum, quia sententia ferri debet in subditos, quilibet fide-
lis dum sacerdoti se sistit, hoc ipso se ejus subditum con-
stituit, cum tribunal Peonitentie pro iis sit institutum, qui
sponte ad illud accedere volunt. 4" Demum omitüi nequit in-
stitutam esse administrationem Sacramenti Poenitentie adinstar
compromissi inter ponitentem et confessarium, quo fit ut iste
acquirat subditum voluntarium atque adeo possit illum valide
absolvere: sacerdos enim est judex compromissartus a Christo
institutus inter Deum offensum et peccatorem a quo lesa di-
vina justitia est. Ergo.

261. Resp. ad 1", Neg. 'Tum quia titulus hujus capitis non
est de solis censuris, sed de peccatis et censuris reservatis,
aut simpliciter de casuum reservatione ; xum quia Concilium
in eodem capite distinguit peccata a censuris dicens: Proeser-
làm quoad illa (atrociora crimina) quibus excomamnunicationis
censura annexa est; tum quia denique loquitur de reserva-
liohe casuum graviorum quz vim habeat coram Deo, non au-
tem tantum 2z externa politia, ut ibidem dicitur.

262. Ad 2m, Neg. suppositum, quod adversarii confingunt.
Etenim praterquam in eorum cerebro nusquam extant ejus-
modi absurda qua ipsi urgent. Jurisdictio, prout exposuimus,
se habet tantum ut conditio; qua potestas absolvendi in ordi-
natione a Deo collata, in praxim seu in actum deducatur. Per
eam siquidem subditi assignantur in quos possint sacerdotes
munisterium suum exercere.

263. Ad 3", Dist. Possunt fideles sese pro arbitrio sistere
cuilibet sacerdoti qui fuerit legitime ad confessiones excipiendas
a przlato Needs. cOnc. possunt sibi judices constituere, seu
eligere, eg. Alioquin sequeretur jurisdictionem spiritualem et su-
pernaturalem non ab Ecclesia, cui Christus hanc contulit auctori-
tatem, in confessarios derivari, sed a fidelibus, quod est absurdum.

264. Ad "m, Neg. Fictitium enim ac plane inauditum hoc
compromissi paradoxum aperte repugnat Tridentino docenti
Christum . . . sacerdotes sui ipsius vicarios reliquisse tan-
quam prasides et judices, ad quos omnia mortalia crimina
deferantur 1). Si igitur sacerdotes sunt praesides et judices a
Christo constituti, id est, judices per sunperium ut loquitur
S. Thomas 3), tales erunt antequam, quisquam ipsis tanquam
arbitris sese ultro subjiciat. Accedit juxta Tridentinum etiam

1) Sess. xiv, cap. 5. 2) In Suppl. q. 6, art, 5

999 TRACTATUS: DE P(ENITENTIA.

istud, quod absque jurisdictione ordinaria vel subdelegata ju-
dicium sacramentale nullius momenti sit. Αἱ vero in judicio
compromissario nulla requiritur jurisdictio. Demum jurisdictio
ecclesiastica divinam habet institutionem; in hypothesi autem
istius compromissi ab humana penderet institutione, cum il-
lum confessario poenitens quilibet tribueret 1).

PROPOSITIO IV.

Episcopi jus habent reservandi sibi casus non solum quoad
externam politiam, sed etiam coram Deo, ideoque sacer-
dotes, qui extra mortis articulum nihil possunt in casi-
b6us reservatis, invalide prorsus ab is ponitentes ab-
solvunt.

265. De fide est; contrarium enim asserentes Concil. Triden-
unum can. XI, in cit. sess. anathemate perculit: S quis dire-
ril Episcopos non habere jus reservandi sibi casus, nisi
quoad externam politiam , atque ideo casuum reservationem
non prohibere, quominus sacerdos a reservatis vere absol-
vat; anath. sit. Hic porro canon cohzret doctrinz Jam tradite
ab eodem Concilio cap. VII: Magnopere ad christiani populi
disciplinam pertinere sanctissunis Patribus nostris visum,
est, ut atrociora quedam et graviora crimina non a quibus-
vis, sed a summis dumtaxat sacerdotibus absolverentur.
Unde merito Pontifices mavimi pro suprema potestate, sibi
4n Ecclesia universa tradita, causas aliquas erininum gra-
viores suo potuerunt peculiari judicio reservare. Neque
dubitandum est.... quin hoc idem Episcopis omnibus in sua
cuique diecesi, in. edificationem tamen non in destructionem
liceat, pro illis in subditos tradita supra reliquos inferiores
sacerdotes auctoritate, preserlim quoad illa, quibus excom-
municationis censura annexa est. Hanc autem delictorum
reservationem, consonum est divino auctoritati, non tantum
in externa politia, sed etiam coram Deo vim habere... Ex-
ira articulum anortis sacerdotes , cum nihil possint in. casi-
bus reservatis, id unum poenitentibus persuadere nitantur,
ut ad superiores et legitimos judices pro beneficio absolutio-
q»is accedant. ,

266. Post adeo apertam Tridentini doctrinam mirari subit
quod ecclesiastici scriptores catholicum nomen profitentes ausi

1) Cf. S. Th. Cont. Gent. lib, 1v, cap.
72; nec non Zaccaria in op. cui tit.
Delle storte idee raddrixzate. Fuligno
17845 Joan. Bapt. Zuccala Diss. duas
De potestate presbyterorum in administra-
lione Sacr. Penitent. Bergami 1787;

Vinc. Rossi Osservasioni teologiche so-
pra la diatribu della validità, etc. Bre-
scia 1793 ; Gio. Battista Gemini Solitario.
L« Cabala discoperta de [ilosofanti del
secolo.

990

fuerint impugnare jus reservationum casuum, ei usum qui in
Ecclesia obtinet casus quosdam reservandi, nec veriti sint eam
absolutionem a casibus reservatis validam propugnare, quam
sacerdos tali potestate destitutus contulerit. Cum horum doctri-
nam amplexa fuerit synodus Pistoriensis binas ejus propositio-
nes Pius VI proscripsit, nempe. XLIV: *Propositio synodi
asserens reservationem casuum nunc temporis aliud non
esse, quam improvidum ligamen pro inferioribus sacerdoti-
bus, et somun sensu vacuum pro poenitentibus assuetis non
admodum curare hanc reservationem, qua declaratur, falsa,
lemeraria, male sonans, perniciosa, Concilio Trid. con-
iraria, superioris hierarchice potestatis lesiva; et XLV:
Item de spe quam ostendit fore, ut reformato Rituali, et
ordine Poenitentie nullum amplius locum habiture sint hu-
jusmodi reservationes; prout attenta generalitate verborum
innui per reformationem Fütualis, et ordinis Penitentio
f«ctam αὖ Episcopo 1), vel synodo aboleri posse casus,
quos Tridentina Synodus (sess. XIV, cap. VII) declarat Pon-
lifices maximos potuisse pro suprema potestate sibi in uni-
versa Ecclesia (radita peculiari suo judicio reservare, pa-
riter proscribitur ut faísa, temeraria , Conc. "Trid. et sum-
moruin Pontificum auctoritati derogans , et injuriosa.

207. Jus porro reservandi aliquot majoris moment causas
penes Ecclesie prelatos esse ex divina institutione non solum
in politia externa, sed etiam coram Deo adversus eos qui se
Catholicos profitentur, abunde constat ex allatis documentis.
Ad haereticos Lutheranos quod attinet quibus canonem suum
opposuit Tridentinum, id patet ex ipsa institutione Sacramenu
Ponitentie ad modum forensis judicii in quo alie causz sunt
reservatz tribunali ipsius principis, alis alus inferioris ordinis,
ut omnes norunt.

268. Id pariter constat ex usu qui viguit in tota antiquitate,
preserüm vero ex non paucis epistolis S. Cypriani 3). Occur-
runt praeterea exempla ejusmodi reservationis in decem et
septem Conciliis partim eecumenicis, partinf nationalibus, par-
tim demum provincialibus ante Tridentinum celebratis 3). No-
tum insuper est tria majora delicta canonica nuncupata Epi-
scopis passim reservata fuisse, interdum soli summo Ponti-
fici, presertim homicidium, ut constat ex Actis S. Redonis ^).

CAP. V. DE MATERIA, FORMA, ETC,

1) Apposite Card. Bona, De rebus li-
turg. lib. 1, cap. 7, ὃ. 2, hec in rem
nostram scripsit: ,Sectariorum hoc pro-
prium fuit, ut cum a (ide deficerent,
libros quoque rituales vel suis errori-
bus inficerent, vel privata auctoritate
imimutarent.? |

2) Épp. 1X, X, XI, xxvi, in quibus

sermo est de absolutione data lapsis a
presbyteris absque Episcopi facultate.
3) Cf, Sermoni iustruttivi di un vec-
chio parroco della Toscana «tl suo popolo,
etc. Serm. 9, Vercelli 1796.
4) Apud Mabillon. Acta SS. Ord. Be-
nedictin. 580. ^. Cf. Chardon loc. cit.

260

Ilustre hujus reservationis exemplum szc. IV habemus in Lam-
proniano presbytero quem criminis convictum ipsius Metro-
politanus Episcopus Synesius remisit absolvendum ad Theo-
philum Patriarcham. Alexandrinum 1). Praxis demum ordinaria
in antiquitate et quidem constans fuit, ut poenitentes a solo
Episcopo absolverehtur, vel ab iis sacerdotibus quibus Epi-
scopus id demandasset, ut innumera prope documenta evin-
cunt, quz collegerunt Martenius ?), Morinus 3), Chardonius 9),
aliique passim. |

: 269. Ex his patet quodnam sit ferendum judicium de Pi-
storiensibus alüsque Ecclesi; perturbatoribus, qui se profi-
ientur rigidioris doctrinz et antique discipline sectatores stu-
diosissimos. Verum ut habeant veteratores isti unde majori
pudore suffundantur juverit exscribere, qus homo luthera-
nus, Leibnitzius, de hoc argumento adnotavit: 4d ipsum
enin , inquit, de jure divino est, ut absolutionem non con-
sequatur, qui Ecclesie judicium contemnit, et quas illa con-
ditiones sive in confitendo exigit, sive post confessionem üm-
ponit , negligere audet. Hinc etiain in. Pontifice Maximo et
Episcopo potestas est statuendi casus reservalos, qui a
quovis sacerdote remitti non possunt nisi in periculo mor-
lis, el prascribendi canones penitentiales ... quibus a con-
fitente neglectis . . . irrita absolutio esset 5).

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

DIFFICULTATES.

210. 1, Οὐ). 1* Potestas quz confertur sacerdotibus dum
inaugurantur absque ulla reservaüone est, cum iis dicatur:
Quorwmn remiseritis, etc. Hxc autem facultas generalis con-
cipi nequit quotiescumque ab omni peccato sacerdotes omnes
valide non absolvant. 2" Tridentinum sess. XXIII, cap. I, eo-
dem modo loquitur de potestate a Christo Apostolis tradita
eorumque in sacerdotio successoribus consecrandi, offe-
. rendi et minisiramdi Corpus οἱ Sanguinem Domini, ac de
potestate peccata dimittendi et retinendi; atqui potestas con-
secrandi nullo modo auferri, suspendi aut circumscribi pot-
est; ergo neque potestas absolvendi.

1) Cf. Epist. uxv1 Synesii ad Theophi-
hun, ed, 2, Petav. pag. 215, ubi hec
leguntur: ,Solvendi ( Lampronianum )
porro jus et auctoritatem ad pontifi-
ciam Sedem rejeci.? Τοῦ δὲ λῦσαι τὴν
αὐυϑεντίαν εἰς τὴν ἱερατικὴν χκαϑέδραν
ἀνέπεμαψα, Hic porro sermo esse non
potest de absolutione a P«enitentia pu-
blica, cum ageretur de sacerdote. Fleu-
ryus, qui certe auctor suspectus non
est, in Hist, Eccl. lib. 22, ὃ 44, cum

retulisset factum Synesii apposuit hanc
animadversionem: ,On voit ici une ab-
solution résetvée au supérieur, méme
par un Métropolitain, qui avait imposé
la peine.

2) Op. cit. lib. r, part. 1, cap. 6,
art. 6.

3) De Ponit. lib. 2, cap. 11, $. 13 οἱ
seqq.
4) Loc. cit.
5) System. theol. pag. 274.

CAP. V. DE ΜΑΤΕΒΙΑ, FORMA, ETC. 961

271. Resp. ad 1", Dist. Qus tamen ex ipsa natura rei sup-
ponitur ac subintelligitur, cozc. secus, neg. Si quid enim evin-
ceret adversariorum argumentatio eodem jure inferri posset :
ergo quia nulla vere Ponitentiz fit menuo, quilibet etsi 1m-
poenitens ex eo quod peccata sua cohfiteatur erit absolvendus;
ergo quia nulla ibi fit imitatio loci, Episcopi omnes auctoritate
ordinaria in aliena diccesi poterunt quoslibet absolvere. Que
quidem aliaque ejusmodi paradoxa cum probari nequeant ho-
mini sano, consequens proinde est verba evangelica: Quorum
remiseritis, etc. intelligenda esse cum ea circumscriptione
quam ipsa verba non excludunt, imo supponunt atque expo-
scunt. At haec limitatio ab infallibili Ecclesie decreto declarata
fuit, uti ostendimus. |

272. Ad 2», Dist. Eodem modo loquitur Tridentinum de
utraque potestate, at diverso sensu, c0z2c. eodem sensu per-
inde ac par sit utriusque potestatis ratio, 26g. Jam vero quin .
sibi Concilium turpiter contradixisset non potuit affirmare ean-
dem esse utriusque potestatis rationem. Quod enim spectat ad
potestatem dimittendi aut retinendi peccata Jam declaraverat
sess. XIV, cap. VII, hancita pendere a jurisdictionis collatione, ut
nullius momenti absolutionem esse dixerit, quam sacerdos in
eum proferret in quem ordinariam aut subdelegatam non ha-
beat jurisdictionem, et extra mortis articulum zl possit in
casibus reservatis. Non poterat igitur Concilium contrarium
statuere, dum statuit parem esse rationem utriusque potestatis
qua pollet sacerdos super corpus reale ac mysticum Christi
Domini.

219. 11. Οὐ). Valida saltem erit absolutio collata vel ab Epi-
scopo relate ad casus reservatos a summo Pontifice, vel a pa-
rochis relate ad casus reservatos ab Episcopo, tum quia 1^ a
Tridentino can. XI, solius sacerdotis fit mentio, tum quia
2" non potest fieri aliter hec reservatio quam subditos subtra-.
hendo ; m isti ab Episcopis vel parochis, qui ordinaria gau-
dent jurisdictione, nonnisi per ablationem officii subtrahi pos-
sunt. lis enim subditi necessario addicti sunt. Ergo.

244. Resp. Neg. ant. Ad 1» prob. Dist. 'Tridentinum can.
XL meminit solius sacerdotis quia id tantum ferebat ejus sco-
pus adversus Lutheranos, conc. quia non censuit posse sum-
mum Pontificem sibi casus reservare in universa Ecclesia, 226.
Hoc enim esset aperte contrarium ei quod docuerat cap. VII,
cujus verba retulimus. Itaque hoc canone voluit tantum ferire

ereticos, qui Episcopis hoc jus denegabant. |

219. Ad 2m, Neg. Etenim tam parochis quam Episcopis
subtrahi subditi possunt non adempto officio, quemadmodufh
contingit cum pars dioecesis, vel parecia detrahitur, et quem-
admodum etiam nova parte addita, potest parecia vel diecesis

| augeri Numerus igitur subditorum potest augeri vel minui

802 TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

salvo officio ac dignitate Episcopi vel parochi, prout szpe eve-
nit. Eadem proinde de causa potest minui ipsorum jurisdictio
seu facultas ex subtractione, alicujus partis materie, qué su-
periori potestati reservatur.

216. Ad id porro quod adjicitur de potestate ordinaria, Dist.
S1 hzc potestas ordinaria sit suprema, cozc.; si sit subordinata,
neg. Quamvis igitur tam Episcoporum quam parochorum ju-
risdictio ordinaria sit, et quoad officium essentialis et totalis,
non tamen ejusmodi est, que émnediate summi Pontificis et
superiorum praesulum jurisdictioni minime sit. subjecta, ita ut
ab ipsis nequeat coarctari ad populi christiani disciplinam et re-
ligionem conservandam, cujus cura primario Romano Pontifici,
et sub ipso Episcopis, et dein parochis concredita est.

211. Quoniam de ministro Ponitentiz verba fecimus non abs
re esse putamus verba subjicere Magni Gregorii quibus anima-
rum pastorem instruit qua ratione erga peccatores ad se .confu-
gientes se gerat: Vecesse est, inquit, μέ cum peccati vulnus
an subditis corrigendo restringitur , magna se sollicitudine
etiam. districtio ipsa moderetur: quatenus sic jura disci-
pline contra delinquentes exerceat, ut pietatis viscera non
amittat. Curandum quippe est, ut rectorem subditis, et
inatrem pielas, et patrem exhibeat. disciplina... Miscenda
ergo est lenitas cum severitate; faciendum quoddam ex
utroque temperamentum , ut neque mulla. asperitate exul-
cerentur subditi, neque nimia benignitate solvantur. Quod
juxta Pauli vocem bene illa tabernaculi Arca. significat ,
in qua cum tabulis virga. simul et manna est: quia. cum
Scripture Sacre scientia. in. boni rectoris pectore, si est
virga districlionis, sit et manna. dulcedinis. Hinc David
dit: Virga tua et baculus tuus, ipsa me consolata sunt.
Virga enim. percutimur , baculo sustentamur. Δὲ ergo est
districlio virge qua feriat, sit et. consolatio baculi qua
sustentet. Sut itaque amor, sed non emolliens: sit vigor,
sed non ecrasperans; sit zelus, sed non immoderate se-
viens; sil pielas, sed non plusquam erpediat, parcens Y). —
Hec quidem ad animarum pastores S. Gregorius: S. Pacianus —

vero sic peccatores ipsos alloquitur: Nec quisquam adeo pec- —

catricis anime vilitate desperet, ut se jam non mecessa-
rium Deo credat. Neminem nostrum perire vult Dominus, |
eliam modici et. minimi requiruntur. δὲ non. creditis, in- — |
(uemini, ecce in Evangelio drachma requiritur, et vicims
inventa monstratur ovicula, suppositis reportanda cervi-
cibus, non est onerosa pastori. Super unum peccatorem — |
Ponitentiai agentem in. colis Angeli gaudent, et chorus —

1) Hegule pastoral. Part. τι, cap. 6, edit. Maur. tom. xr, pag. 23.

CAP. V. DE MATERIA, FORMA , ETC.

969

celestis exultat. Heus, tu peccator, rogare ne desinas:
vide ubi de tuo reditu gaudeatur 1).

1) Parenesis sive ezhortatio ad Penit.
in Biblioth. Patrum De la Bigne Paris.
1589, tom. rnt, pag. 157.

H:c sanctorum Patrum documenta in
animabus edocendis regendisque non
sine ingenti fructu consectatus est hac
fere βίαϊο B. Alphonsus Maria de Li-
guori in tot libris quos in bunc finem
scripsit. In his porro libris qui vel mo-
ralem theologiam vel ascesim expla-
nant, S. Sedes iteratis decretis ai/ cen-
sura dignum contineri declaravit. Cum
lamen nonnemo etiam* post ejusmodi
decreta dubius haereret utrum confes-
sarii tuto doctissimi eque ac sanctis-
simi Auctoris sententiis in praxi acquie-
scere possent necne in administratione
Sacramenti Penitentie, pius Card. de
Rohan - Chabot Archiepiscopus Vesun-
tinus an. 1831, hzc dubia Sacre Peni-
tentiari&e proposuit, nempe: ,19 Utrum
sacre theologis professor. opiniones,
quas in sua theologia morali profitetur
B. Alphonsus Maria de Ligorio, tuto
sequi ac profiteri possit? 29 An sit in-
quietandus confessarius, qui omnes B.
Alphonsi Marie de Ligorio sequitur

opiniones in praxi sacre Penitentic
iribunalis, hac sola ratione, quod a S.
Sede Apostolica nihil in ejus operibus
censura dignum repertum fuerit? Eadem
sacra Peonitentiaria die 5 Julii 1831,
respondit ut sequitur. Ad 1" A/firma-
tive; quin tamen inde reprehendere cen-
seantur, qui opiniones ab aliis probatis
auctoribus traditas sequuntur. Ad 2" jVe-
gative; habita ratione mentis S. Sedis
circa approbationem scriptorum servo-
rum Dei ad effectum canonizationis."

* Quare non admodum eorum obtem-
perantia mihi videtur commendanda,
qui adhuc pergunt tanquam minus tu-
tam insectari doctrinam sanctissimi ac
doctissimi Viri, qui ut loquitur Pius vir,
S. M. in decreto Az tuto, etc. dato 12
Kal. Januar. 1815: ,Apostolo dignas
virtutes quasi jubar emisit, cum voce
et seripto in media seculi nocte erran-
tibus viam ostendit, qua eruti de po-
lestate tenebrarum transire possent in
Dei lumen et gloriam." €f. aureum
opusc. Riflessioni sopra 1 esimia santità
e dottrina del B. Alfonso Maria de Li-
guori. Reggio 1825.

FINIS.

I N D E X

TRACTATUS DE BAPTISMO.

CAPUT T. DR'MUrERIA BAPTISMI 2 1S Eis ταν ρας Fou mte Pies
PROP. I. Aqua vera et naturalis est de necessitate Baptismi. . . - . .
DirricuLTATES. er EV EUMD, ἔν LO ITAL Y EON oed on c
PROP. II. Vera est de Baptismi Sacramento doctrina vigens in Ecclesia Ro-
mana, que tenet, illum «eque valere sive per immersionem , sive yer
infusionem aut aspersionem conferatur Ὁ. . . 4 4 4. . . .
DirpFiCULTATRES'E" IU, D. ΤΎΠΟΥ ΠΝ Or oc Ho ὦ
CAPUT 11. Dxc nApPTISMI FORMA, "4 QUU sq qM Uu πον sni
PROP. Vera est de Sacramento Baptismi doctrina in Ecclesia Romana, que
tenet baptisandum esse sub. distincta invocatione trium divinarum Per-
sonarwm . e. e e. e e e. e r e. e. e . . . . e e ;t e^
DrpgicerrATES? DUnO C RR UE mh LB Wd visddmiia sw a os
CAPUT III: DE wixiSTRO BAPTÍSML |" cU. μι πὴ ες
PROP. 1. Sacramenti Baptismatis ministri ordinarii sunt. Episcopi et presby-
teri, eztraordinarii vero et ez delegatione diaconi. . . . . . .
PROP, ll. Necessitate cogente a quocumque, sive masculo sive femina, imo
et ab heretico, et infideli Baptismus valide ac licite administrari
ΟΥΑΙ X^ QM. TEMUCO ς ΝΥ qu δι, ἀμ ἢ:
TuEFICUDTATERS.' DOO ΔΗ ΣῊ τ ἔν, ULT TEM 5. ὦ ὦ
CAPUT 1IV."Dk BAPTISMY. SUBJECTO ^ 5 οὐ s τῶ uretApav end. ἐς
PROP. I. Prestat parvulos Yap dein licet actum credendi non habeant . .
DIFFICULTATES. . . . e. 7. . T. TET OIN RAUS NM DUE
PROP. 11. Parvuli baptizati, cum adoleverint, interrogandi non sunt, an ra-
tum habere velint, quod patrini eorum pres , dum baptisarentur pol-

licità sunt; et ubi se nolle respenderint , non sunt suo arbitrio relin-

εδη ἑν ΑΝ.) Ὁ εἰ δ Δ τ DEB E LOL ILU LT eu oos
DIFFICULTATES . πο ΠΤ a diss p ve
CAPUT WW. Dg' NROESSITATR BAPTISMI . . . .... o 59 9 Vs cs LANE
PROP. Baptismus liber non est, sed est necessarius ad salutem. . . . .
DiEFICULTATRS. 2.995 0 QE Lad ou revo) c ΡΝ
CAPUT VI, DE BAPTISMI EFFECTIBUS . . . . - . 5. . vi illa de
PROP. Per D. N. J. C. gratiam , que in Baptismo confertur , adi origina-
lis peccati remittitur, ac tollitur totum id , quod veram et propriam
SPc6ali γον δ babet Nuovi s TS e uo vu. rwoose ueibyue^ "ao RUM

DE FICBL TAE IENMRNTUTERUEE I Tur PET TRES Lass el NIB ΕΗ C
CAPUT VII. IN DOCTRINAM HACTENUS VINDICATAM SCHOLIA. . . « 5

TRACTATUS DE CONFIRMATIONE.

CAPUT I. DE£ VERITATE SACRAMENTI CONFIRMATIONIS . .. . .« 4 4. . «
PROP. Con/irmatio baptizatorum non est otiosa ceremonia, sed verum et pro-
prium SacraineNIMIM E PLENUM. A οἰ) ιὸ. e ubera pom dL
DirFiconLrATEs . OMNE CURT UV PLIN UTE e ie wA m Ὁ
CAPUT 11. Dg CoNFIRMATIONIS MINISTRO « . . e e e on or om on. ot n
PROP. Episcopi habent potestatem confirmandi, que mon est illis cum pre-
sbytleris communis; sancte enim Confirmationis ordinarius minister est.

solus Episcopus, non autem quivis alius sacerdos . . . « . -. .
DIEFICULTATRS. . 7. V RTEEREUTMROUIE Ue se ei. aim iom son OR NR
CAPUT Π|. Dr MmATERIA, FORMA ET EFFECTIBUS CONFIRMATIONIS — . . . Ὁ
PROP. Injurii non sunt Spiritui Sancto, qui sacro Confirmationis chrismati
virtutem aliguam tribuunt... UR. 2. τώ: Dm SEN
CAPUT IV, Ix EA, QUAE DISCEPTATA SUNT, SCHOLIA COMPLECTENS . « « -

INDEX.

TRACTATUS DE AUGUSTISSIMO EUCHARISTI/E SACRAMENTO.

PARS PRIOR.
DE EUCHARISTIA PROUT EST SACRAMENTUM.

Pag.
CAPUT I. Dk REALI CHRISTI PRAESENTIA IN EUCHARISTIA. . «. ... . . 106
PROP. 1. Christus, prout ἐπ primis Sacre Litere docent, vere, realiter et
substantialiter in Sanctissime Eucharistie Sacramento continetur, et
- non ut in signo tantum , vel figura aut virtut& . . . .« - . . . 107
8.1. Erzpenduntur verba, quibus Christus Carnem suam manducandam ,
el Sanguinem suum bibendum promisit, Joan, Vl. . . . . . .ibid.
ΠΥ ΤΥ. τ. uia λῶν τε... μη in NER e. 5118
8. Il. Ξαρεηαμηῖμν verba institutionis Eucharistie. — . SUENRS C oS 120
PONCUTDEENM . A. o. d. NN. s.s mos ul wa "v c iet
| PROP. II. Zadem veritas ez constanti et universa Ecclesie traditione evin-
ERE C II ie e 29. m espe ve m s δες ἦν RO
| DIFFICULTATES. . ὁ ὁ E : hab M, o REPE LT:
! PROP. III. Ostendi nequit, pov de dus Christi presentia in Eucharistia
MEE MEUHi müEeiEHIS 1. . dad. sues pm i00 DS RES C e c LES
ἀν οτος τ, .. e "v BIST leode oro ONTONERS 0 2. ROS
CAPUT 1l. DE MoDO QUO CHRISTUS FIT PRAESENS IN EUCHARISTIA , SEU DE
) NMMLANSUBSPANTIATIONE νον Hrs. 4 €. o» s. i uA. PST RUD
PROP. 7ota substantia panis ac vini in Eucharistia per consecrationem con-
vertitur in substantiam Corporis et Sanguinis D. N. J. C. . . . . 100
BIDGUULTATES. Qr. Du soa dS NE MET. Lu ον δ es wea P o, NIE
CAPUT III. Dk ko QUOD SUB QUALIBET SACRAMENTI SPECIE CONTINETUR, DE-
Wr. QUE CATHOLICAE DOCTRINAE COROLLARIIS . . ^. . . . . ». . . 108
PROP. 1. In venerabili Sacramento Eucharistie sub unaquaque specie et sub
| singulis cujusque speciei purtibus, separatione facta, totus Christus
ΘΟ ΘΙ ΜΝ T. OC CMESILUS COMPILER ot
πετεινὸς DA RED cu iV vobis. ca e rr αν S 8. 70
/IPROP, II. Per«acta coasecratione, àn admirabili EKucharistie Sacramento est
Corpus et Sanguis D. N. J. C. et non tantum in usu dum sumitur ,
sed ante et post, ite ut remaneat verum Corpus Domini in hostiis , seu
particulis consecratis, que post communionem reservantur vel supersunt. 171
ἀπ πα τε AME DA CQ AE. a e i. i Ma a "inito cade eu i CES:
PROP. Ill. Christus in Eucharistia adorandus est cultu labia SES 0. ΣΕ) 8
| EHRCIOUUPNPES. uo. 2er e vue R EN S c. ure de e ER o 1 0. R27
PROP. IV. Neque Dei preceptum, neque salutis necessitas postulant, ut omnes
et singuli Christi fideles utramque speciem sanctissimi Eucharistie Sa-
τ LLL AN CGU εν τω 9 CEERRCURTEERUOUAS. v.
DIFFICULTATES. -. "OA ΕἸΥΡΕΎΨ ΤΟΝ ἀπε ΤΑΝ πὸ, . . δὰ 182
PROP. V. Noz errat Ecclesia, dum justis causis et rationibus adducta jubet
laicos, atque etium cleríécos non conficientes , sub una tantum aree
comtiqaipane cU EET. bacs mi esee hom nomme mp tu o ER
BuyricULTATES.. MEA SRM Aor |2 0... mcm sm wh muta. 188
APUT IV. Dk EUCHARISTIAE NECESSITATE, DISPOSITIONIBUS ET KFFECTIBUS .. 192
"ROP. I. Nemini actualis Eucharistie perceptio necessaria est necessitate me-
dii, sed solis adultis necessitate preceptà . . « -« .« *« « «. «. ibid.
BNENICULTATES. [DL DLE L0. upuecreirooo utl* 1 TP
ROP. 11. Peccatorum remissio neque est precipuus, neque unicus sanctis-
sime KEucharistie effectus; nec sola fides est sufficiens preparatio ad
sumendum sanctissime Eucharistie Sacrameutum . . . . *« «». . 195
πε τ δι. Ὁ. COOPER S RADa s assem core ^s s 108
TRACTATUS DE EUCHARISTIA. x
PARS POSTERIOR.
DE SACRHIFICIO.
PAPUT I. Dk vERITATE SACRIFICII EUCHARISTICI EJUSQUE NATURA. . . . . 202
ἼΟΡ. l. 1n Missa offertur Deo verum et proprium Sacrificium, prout Sacre
Litere in primis ostendunt... .. . .. «οὐδόν αν "il uu τ 203

INDEX.

DirricuLTATES e. . . 4 . . . . . . * . . . Φ e. LE . Φ 206
PROP. II. EZ«adem veritas constat ez sensu traditionali . . . . . . . .,. 912
.0 ΠΕΡΙ ΕΒ T UA . Lo. BER. » . 00. LUR S» RM ἈΝ
PROP. III. Sacrificium Misse est etiam propitiatorium pro vivis atque de- i
functis e. . . . . E . B o . e " . P e . e ὁ .ς ὁ
ἐλ νιν γον ΑΝ t o0 t on 9 RENE RTT se RN
CAPUT ILUDPRAGDASS NAIVATA . E o. coe n oo LIN Sto. i. ΗΝ
PROP. I. Misse, in quibus solus sacerdos sacramentaliter communicat illicite |
non sunt, neque propterea abrogande . . . . « .« « « » 22.ϑ
EMEFICURSENENES TL QNI. Qo. uo o cm, * E S. 0. 252 ET. |
PROP. 1. Neque realis, neque spiritualis victime participatio ez parte populi
pars est Sacrificii essentialis; neque ullo sive divino sive ecclesiastico 1
precepto tenentur laici ad liturgicum communionem ; non sunt proinde
vut invalide aut illicite damnande Misse ille, in quibus nemo sit, qui ὺ
sive sacramentaliter, sive spiritualiter communicet. . . . . « «4. 231
DonmieugLTATES. e whole R2. WERE RU s S. 2 "a utes o RE ESTE
CAPUT lll. DE MATERIA, FORMA ET MINISTRO SACRIFICII EUCHARISTICI . -*
PROP. I. Panis triticeus, sive azymus sit, sive ferimentatus, est materia va-
lida Sacramenti et Sacrificià eucharisticà . . . . . 4 «4 «. .
DiarFicULTATES . 14.0. 0. o o* o. WARS DENDO. . o.
PROP. 11. So/um vinum de vite est materia idonea Sacramenti et Sacrificii
eucharistitl i e). de . a TASA 2 2.» NEN o *
PROP. III. Aqua miscenda est ἘΝ in cülice offerendo OUT NEL ἐν ἢ
BDuERICULTATER oo au eB uoermuns. LN ro ir uu. m VIERSEN
PROP. IV. Solus sacerdos conficiens est immediatus et proprie dictus offerens
et minister Sacrificii eucharistici; fideles autem adstantes nonnisi me-
diati et improprie dicti offerentes et celebrantes sunto... . «. ὁ -
PrSULTANESL vou os. 6 s o s ullos " ebuis e. x TEE c IT TNT A
PROP. V. Specialis Sacrificii applicatio pro aliquibus personis a sacerdote
fieri potest, qua fit, ut specialis fructus iis, pro quibus applicatur,
cadens dMribus, prÜNEninl ΗΝ D. t. UNES v ^2 vYTV .
DAFICULTATES du EE QU IN T. e c. DE LT Rr POTE ΠΥ ΝΝ
CAPUT IV. DE IDIOMATE, VOCE, AC CEREMONIIS QUIBUS MISSA CELEBRANDA EST.
FROP. I. Nec FHcet, nec ezpedit lingua tantum vulgari Missam celebrare . οἷ
DirFICULTATES. . . £e. 6 e. UENER » 1 122 DEN RC C ἢ
PROP. lI. Non omoia in Missa alta voce sunt recilanda . . .« .« .« « .
PUEEFICUETANRST ^". .]/.4 ^». . * » : ΤΕ
PROP. III. Nihil est in Misse ceremoniis quibus utitur Ecclesia Catholica
quod nofsit sanctum et pium . Ὁ . s. e. 27. e. e.» Ὁ
MEUSE. UEM . c(l ei uei e. "iiie 2. IN S

TRACTATUS DE P(ENITENTIA.

CAPUT I. D& VERITATE SACRAMENTI POENITENTIAE . . . . il e
PROP. I. Poenitentia est vere et proprie Nove? Legis Sacramentum a Christo
institutum «d delenda peccata post baptismum commissa . . «. «4 e
Dirricet eX TRS SA" AOONOET OS M VU LUI Terum NOMIdsai TOS MR Rie
PROP. Il. Paenitentia est Sacramentum «a baptismi Sacramento distinctum .
DirricerrAES V LA n MEE. .* SPURS eua vo οὐ eo a Jal
LDAPUT il. Dk'GONTRLTIAONES, ^; 4. Weg e. m ose Xe ce cn PI Aetio
PROP. I. Contritio illa que concipitur ez peccatorum gravitate , multitudine ,
foditate, amissione elerne beatitudinis et eterne damnationis incursu

cum proposito melioris vite, est verus et utilis dolor, ac preparat ad
grati«m , non vero facit hominem magis hypocritam ac magis pecca-
torem; meque est dolor coactus, sed liber ac voluntarius . . « «
DirricurTATRNI US DU D. eio» uM adi, oup 9 ^ ns e ABE
PROP. 11. Contritio charitate perfecta hominem Deo reconciliat, priusquam
Sacramentum Paonitentie actu suscipiatur , non tamen sine Sacramenti
voto"guod ἐπ ἐἰα ἐποίσει" A «Ὁ o. 9 e 7m o" e ^^" » e 9 1
DimbrcuLTATRES NM. 0 COMETE (9r. wiQRA Je» . Ve Ee. EN
PROP. IIl. Ad Sacramentum Ponitentie rite suscipiendum non est necessaria
Coutritio charitate perfecta . . . « . 4 . 4 9 o on ot n
DiwsiCeUTATES οὐ ΝΑ ΚΜ, τὰν Sti ww aw es cio cati ΝΣ
CAPUT 111. Dk CONFESSIONE. /. Ὁ 9| s. c» re se o ccm v Don TN

INDEX.

"s
PROP. I. Confessio sacramentalis omnium et singulorum peccatorum morta-
lium , que post baptismum commissa sunt, divine institutionis est, et
necessaria ad salutem. cai imprimis Sacre Litere ostendunt . . .

DiFFICULTATES . . * . . . . . . . . Φ * Φ Φ . . .
PROP. Il. £«dem veritas ez S itu traditionalà adstruitur . . . . . . .
DIFFICULTATES . ». «* e$ ὁ . . "ERE UR AC νων

PROP. II. Nu/ium est peccatum quod rit d-ibsositis «ab Keclesia eiit cla-
vium remilti non possit Ko eie wo EV Moe 7e Che w"v^ o» «M

᾿νε τ... ro. on oro. INS UIT. ln.
PROP. IV. Aecta et utilis est peccatorum venialium frequens Confessio , et

Dionpm HENAVUNNERIAHCU Ὁ ^ ον m ot ot 5 0 oon nn
DIFFICULTATES . ENS NEM uu uw XIT ut; MEER SEEN S a E iur ο΄, ᾧ
CAPUT IV. Dre illarACTIONE BEL UE LL Qu M S TT EL.

PROP. 1. Non tota simul pgnua cum culpa semper remittitur a Deo, sed ple-
rumque, pena eterna virtute clavium sublata, pena temporalis manet
MEME. re au EE os im a NEN oon SEU v7 aM.

ΠΝ ΤΗΝ τ s» du. 4 dd M 5. EE . o ENS S 12s

PROP. II. Possunt et debent ministri Penitentie salutares et concenientes Sa-

mupPUones BeXNWenlibus injuRgere . s. V VV os M. i.» s
ὁ DIFFICULTATES. . . NW 7 AEN PSI P PT E) DP E NUM

ScnoriA. De Poenitentia publica eL CEOs T US NN e goes

CAPUT V. δὲ MATERIA, FORMA ET MINISTRO SACRAMENTI POENITENTIAE . .

PROP. I. Absolutio sneramepiais sacerdolis esl actus judicialis et nom nudum
ministerium pronuntiandi et. declarandi remissa esse peccata confitenti.

DFICULTPATES TU QOO MM LUAM EN VU. DAN UU. "ue D uale vn

PROP. Il. Soli sacerdotes sunt Sacramenti Paonitentie ministri. . . . .

DBVINELTAMEN COEM MEET. es iu ira. mela eel EOS e Doreen

PROP. IIl. Ad e«lide absolvendum in Sacramento Panitentie preter potesta-

tem ordinis requiritur potestas jurisdictionis. . . . . . . . .
ΘΕ ΑΝ UU DEMNM TR e mi m oes m ei ; WEE

PROP. IV. Episcopi jus habent reservandi sibi casus non solum quoad ezter-
nam politiam, sed etiam coram Deo, ideoque sacerdotes, qui extra
mortis articulum nihil possunt in casibus reservatis, invalide prorsus
ab uupemientes aUggllEn t. . . 1. UV AV. COL. M.

DIrEICURNPATES. τ΄ GU. e e ς , LUCES CDS NEN.

Pag.

309
310
315
319

325
326

330
331
332

333
991

330
339
341
34^

3^6
348
349
350

353
355

358
360

ΓΗ ETUR

^ ,

n " H νὰν

au A i v3

y LI) ac ;

" " * U-
: B F^ ἀν
Nu

n i i

bius ad Ne ,

"Tad Pr ET TM. basti

M^ LoT ^d Ἂν Ge τ DE qud PLI "Ne
i ἂν "e T t Pee ἢ V ne conii
E 3h E Moyen. m

a
AX E
"1

Ἢ UN aes. LO

ἣν " "v
UN» vx " ᾿ ἐψ “π᾿

"e ΕΝ : ^. —«
ἊΣ 9e τ UA es νὶ MN |] T M

T d 4
" pru δι iet ^g lie,

4. » ,
TIN MU, AN AMAA 1

MW 2 Vieh nox m i Nm
" "T AP W
a Nu

C. m ! t "ui 4 A

P ir |

| E

hrs "n (ru
a nem L. 3
] AM a n T ta τῇ 1

PRAELECTIONES
"THEOLOGICAE

QUAS IN COLLEGIO ROM. SOC. JESU

HABEBAT

JOANNES PERRONE
* ( E SOCIETATE JESU
IN wn COLL. THEOL. PROFESSOR.

EDITIO POST SECUNDAM ROMANAM DILIGENTIUS EMENDATA

ET NOVIS ACCESSIONIBUS AB IPSO AUCTORE LOCUPLETATA.

VOLUMEN ΙΧ.

CONTINET TRACTATUS DE INDULGENTIIS, DE EXTREMA
UNCTIONE, DE ORDINE ET DE MATRIMONIO.

VIENNAE

TYPIS ET SUMPTIBUS CONGREGATIONIS MECHITARISTICAE.
: MDCCCXLIII.

ΠΥ d
ἌΝ À ^
rut
ἴ ἢ αὐτὰ νυ 4j [T] L3

"^C ANO AME
EO UNT Ἢ

TRACTATUS

DE INDULGENTIIS.

C go ΝΗ ς

ALB ESN
GN
e

“Ὁ

A n6 P

arde WI
In)

iI$U

Ay PROOEMIUM.

opo δια penitentie Sacramentum culpam nobis ac poe-
nam aternam remitti, nec tamen semper condonari totam po-
nam temporalem peccatis nostris debitam, in superiori tractatu
ostendimus. Verum enim vero cum satisfactiones quas Deo
persolvimus: adeo exigus sint atque a gravitate noxarum adze-
quanda longissime distent, Deus, qui est misericordiarum pa-
ter, huic insufficientie providit, facta Ecclesie potestate In-
dulgentias largiendi in supplementum ac subsidium peniten-
üe nosire. |
— De his Indulgentiis dicere in presentia aggredimur tum ad-
versus Montanistas, Waldenses ac Wicleffitas, tum adversus
Protestantes. Notum est istorum parentem, Lutherum, ex ha-
rum in Germania publicauone insurgendi adversus Ecclesiam
occasionem nactum esse; hujus furorem Calvinus imitatus mi-
rum est quot in Indulgentas dicteria evomuerit !). ΗΙ porro
ipsam facultatem concedendi Indulgentias earumque utilitatem
inficiai sunt una cum asseclis suis. Jansenistee autem ac neo-
terici non pauci germanam earum notionem temerarunt.. Ád-
versus utrosque propterea catholice ac sincere doctrine de
Indulgentiis vindicias sumere cogimur, ut absoluta evadat hec
commentatio. j |

2. Est autem Indulgentia: Hemissio pone temporalis ad-
huc post absolutionem sacramentalem peccatis debite, in
foro interno coram Deo valida, facta per applicationem
thesauri Ecclesie ὦ superiore legitimo. Cujus definitionis
51 verba perpendantur singula, patebit, 1" quaenam sit vera
ac precipua Indulgentiz: natura ac notio, qua versatur solum
circa penam temporalem .peccatis nostris debitam extra forum
consciente remittendam , suppositis debitis. dispositionibus in
subjecto, et debita auctoritate in conferente; 2* ejusmodi pe-
na remissionem non excludere satisfactiones nostras, sed eas

. JU) Tn. Jost. lib. 3, eap. 5, $.2, parum Sanguinis Christi profanatio, Satanz-
ei fuit vocare Indulgentias sordes, im- .que ludibrium, quo Christianum popu-
posturas, furta, rapacitates, aliisque lum. a Dei gratia, ἃ vita quie est in
probris ae contumeliis eas afficere, sed Christo, abducant, et a vera salutis

, preterea eas. describere contendens: via avertant."
»Sunt autem ille (Indulgentie), inquit ,

6 TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

supponere, ideoque Indulgentiam spectari debere veluti sup-

plementum satisfactionum nostrarum, saltem sacramentalium, |

earumque ad quas nos excitat ipsa interior animi dispositio quz
inest sincere conversioni 1); 3^" non esse Indulgentiam sim-
plicem canonice penitentiz relaxationem in foro dumtaxat ex-
terno validam, verum etiam in foro interno et coram Deo, seu
esse remissionem partialem aut totalem illius satisfactionis quam
ob patratas culpas sive in hac, sive in altera vita persolvere
divine justitie tenemur; ἢ" non solum turpiter errasse Wal-
denses, Wicleffitas, Lutheranos et Calvinistas, aliosque qui ab
istis orti sunt, facultatem Ecclesie a Christo datam esse con-
cedendi Indulgentias denegantes, sed et cum iisdem hareticis
graviter lapsos esse Jansenistas, Pistorienses, nonnullosque
scriptores neotericos tum circa Indulgentiarum notionem, dum
eas coarctant ad solam penitentie canonice relaxationem , tum
circa thesaurum Ecclesie, quem veluti scholasticorum commen-
tum traducunt, tum circa Indulgentiarum valorem quoad ani-
mas defunctorum , quem nullum esse autumant; 5* denique ex
eadem definitione patebit, quo loco haberi debeant iot 1118
hareticorum atque incrédulorum calumnie et scommata, qui-
bus etiamnum Indulgentias earumque dispensationem insectan-
tur tanquam omnis znoralitatis, ut ajunt, eversivas, quaque
omnem peccandi licentiam tribuant ; quidque sentiendum sit
de Indulgentüs ills, quas passim pleno ore Protestantes per
anticipalionem dari in. Ecclesia Romana adhuc effutiunt 3).

1) Talem esse Ecclesie mentem in expiare. Card. Cajetanum Navarrus quo-

Indulgentiarum largitione constat ex

lib. 1, Epist. 3* S. Gregorii VII, qui

Remigio Episcopo plenariam Indulgen-
tiam exposcenti rescripsit: ,Absolutio-
nem peccatorum tuorum, sicut roga-
sü, auctoritate Principis Apostolorum
fulti, tibi mittere, dignum duximus;
δὲ tamen, bonis operibus inherendo,
commissos excessus plangendo, quantum
valueris, corporis tui habitaculim Deo

mundum templum exhibueris." Card.

Baronius ad an. 1073, n. 71, postquam
eam sententiam exposuit: ,,Ut appareat,
inquit, Sedis Apostolice Indulgentias
illis communicari, qui quantum suppe-
tunt vires, bene operari non przter-
mittunt, non autem ignavis, otiosis, ac
negligentia torpescentibus." Nec vacat
alias ad id conficiendum congerere au-
cloritates, cum unanimes theologi in
ea sententia sint. Ne tamen prestitutos
limites pretergrediamur, juverit hic ex-
scribere qui habet Bened, XIV, Instit.

Lut: ,Card. Cajetanus ad obtinendam .

Indulgentiam censuit non modo prae-
scriptis operibus satisfaciendum, sed
etiam necessario deliberandum, salutari
penitentia criminum labes peculiariter

que sequitur; licet alii plures eam sen-
tentiam nequaquam probent; et nos
ipsi, quibus opinionum novitas displi-
cet, illam pariter omittamus. Nullum
quippe diploma Pontificium pro conce-
dendis Indulgentiis unquam vidimus, in
quo ea singularis conditio praferatur.
Singulis tamen Card. Bellarmini doctri-
nam proponendam ducimus: Accipiunt
prudentes Christiani Indelgentias , ut si-
mul eliam studeant dignos penitentia
fructus facere." llam Card. Pallavicinus
cum de usu Indulgentiarum sermonem
habet his verbis explicat: Neque sane
fideles Indulgentiarum causa negligentes
fiunt, ut pro expurgandis criminibus alia
pietatis opera Deo minime persolvant.
Cum enim ancipites sint utrum reipsa In-
dulgentiam sibi meruerint, stimulo quo-
dam incituntur, ut pro celesti hoc the-
sauro tulius comparando varias salutaris
penitentie rationes:aggrediantur; ez alia
parte injuncta pietatis opera, si fiant,
studium religionis adaugent.

2) Ut specimen aliquod exhibeam de
anticipatis judiciis, quibus plerique Pro-
testantes laborant circa doctrinam ca-
tholicam de Indulgentiis, non equideni

"INDULGENTIARUM NOTIO. ri

.. 8. Haec summa doctrine catholice est circa Indulgentias,
-cui vindicande operam navare constituimus. Ne tamen in hac
satis difficili discussione ea qus fidei sunt, permisceamus aut

cum iis, quie tantum sunt fidei proxima, aut cum iis, quz
libere in scholis catholicis agitantur, juverit alia ab aliis ac-
curate secernere. |

4. Duo itaque in iis, qua ad Indulgentias pertinent, de fide
sunt: ac 1^ potestatem esse in Ecclesia concedendi Indulgen-
tias divinitus ei traditam; 2" Indulgentiarum usum Christiano
populo maxime salutarem esse.

9. Fidei vero proximum est: 1^ fidelibus per Indulgentas
relaxari penas pro peccatis remissis Deo debitas; 2? has item
Indulgentias applicari posse animabus in purgatorio detentis,
seu valere per modum suffragi quoad animas defunctorum;
9^ dari preterea in Ecclesia thesaurum, seu collectionem me-
ritorum seu satisfactionum Christi, Sanctorum ac electorum
omnium, cujus dispensatio ad eandem Ecclesiam et Romanum
Pontificem nec non ad Episcopos singulos pro diversa ratione
pertineat t). —

6. Quod vero spectat ad interiores animi dispositiones sus-,
cipientium, ad Indulgentias speciales earumque fructum, ad
applicationis modum, aliaque non pauca, intra scholarum septa
continentur haec omnia, quse unusquisque majori minorive
probabilitate tuetur. |

7. Nostrum igitur erit primo adversus heterodoxos fidei
dogmata propugnare; deinde germanam doctrinam catholicam
vindicare adversus Jansenistas eorumque asseclas; tertio de-
mum nonnulla adjicere scholia ad ea, quae adhuc circa In-
dulgentias illustranda supersunt juxta verisimiliores probatis-
simorum scriptorum sententias.

alienuin aliquem, sed hominem prote-
slantem testem dabo, qui in Kerisione
Britannica , Vom, ur, an. 1829, pag.10t
el seq. scribit: ,Angli etiam doctiores
in deploranda versantur ignorantia dog-
matum christiane religionis; ex. gr.
nemo fere unus invenitur, incipiendo a
poéta laureato (Southey), usque ad in-
fimum parecise clericum, qui fidem non
preestet. Zndu/gentiis per. anticipationem.
Atlamen non solum non conceduntur
ejusmodi Indulgentie, sed νοι pra-
lerea sunt. et proseriptie veluti contra-
ri& principiis fundamentalibus Ecclesia
Romanz." Qui deinde ibidem subjicit

anecdoton quoddam suum de colloquie
cirea confessionem cum matrona ro-
mana habito, cum Βοιη versaretur, ut
ostendat nullam a Catholicis, imo et
sacrileram eam confessiouem censeri,
quie absque siscere conversionis propo-
sito peragatur.

1) Cf. Veronium Aegul« fidei, cap. 2,
δ. 4; Bossuet, Ezposition de lu doctrine
de P Eglise cath. ὃ. 8; Petrum Balleri-
nium, Prelectio 3, in 1 part. Summe
theologic. S. Antonini, quae est De Ia-
dulgentiis, cap. 1, ὃ. 2, opp. S. Anto-
nini edit. Veron. 1750, part. 1.

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

PROPOSITIO I.

Fist in Ecclesia potestas a Christo concessa conferendi In-
dulgentias, earumque usus est Christiano populo ma-
züne salutaris. |

8. Utraque propositionis pars, ut innuimus, de fide est;
expresse enim Concilium Tridentinum sess. XXV, in. decreto
de Indulgentiis hec habet: Cum potestas conferendi Indul-
gentias a Christo Ecclesie concessa sit, atque hujusmodi
potestate, divimtus sibi tradita, antiquissimis etiam tem-
poribus illa usa fuerit, sacrosancta Synodus Indulgentia-

rum usum Christiano populo maxime salutarem, et sacro-

rum Conciliorum auctoritate probatum, in Ecclesia reli-
nendum esse docet et precipit, eosque anathemate damnat,
qui aut inutiles esse asserunt, vel eas concedendi in Ec-
clesia potestalem esse negant; atque in fidei catholice pro-
fessione a PioIV edita, fidelis quilibet profiteri tenetur Indul-
gentiarum potestatem a. Christo in Ecclesia relictam esse,
ilarumque usum Christiano populo maxime salutarem esse.

9. Atqué ut a priori propositionis parte exordiamur, Chri-
stum hanc facultatem Ecclesiz reliquisse relaxandi penas tem-
porales peccatis nostris debitas tum Sacre Litere, tum per-
petua et constans ejusdem Ecclesie praxis luculentissime evin-
cunt; Matth. enim XVI, 19, ait Christus Petro: Tibi dabo
claves regni celorum. Et quodcumque ligaveris super ter-
ram, erit ligatum et in celis; et quodcumque solveris su-
per terram, erit. solutum et in colis; rarsum ibid. XVHI,
18, ita Apostolos omnes affatur: Quecumque alligaveritis
super terraa, erunt ligata et in colo; et quecumque sol-
veritis super terram , erunt soluta et in colo. Unde sic ratio-
cinamur: si Chrisü verba in amplissima sua significatione acci-
piantur, non solum solutionem a culpa et poena sterna signifi-
cant, verum etiam a pena temporali, qua, culpa et poena eterna
. dimissis, luenda superest. Jam vero ad solam culpae ac pene
eterne solutionem coarctari debere Christi verba nunquam
evincent adversaru. Nam hec circumscriptio sive coarctatio
neque ex verbis ipsis, neque ex orationis serie, neque ex
alis Scripture locis colligi potest, cum verba et contextus
cuilibet restrictioni repugnent, neque ulla queant loca Scri-
pturarum proferri, que limitationem potestaus inducant. Sed
neque ex traditione aut sensu Ecclesie ejusmodi limitatio erui
potest, cujus potius auctoritas et praxis contrarium evincunt,
ut mox ostendemus; neque denique ex ratione, que nullam
in hac concessione invenit repugnantiam, cum a sola Dei vo-
luntate ea pendeat ; quin imo omnes juris regule clamant,

DE ECCLES. POTESTATE CONCEDENDI INDULGENTIAS. 9

etiamsi verba dubia essent, cum agatur de favore, in amplis-
sima significatione ea esse intelligenda, multo vero magis, si
clarissima verba illa sint, prout sunt verba Christi. Ergo.

10. Insuper: Qui ab alio domus claves accepit eo fine, ut
in domum quempiam admittat, hoc ipso facultatem accepit
citius aut serius eum in domum introducendi, obstacula si
quz sint tollendo, que ejus ingressum impediunt. Talis

orro est potestas, quam per clavium metaphoram Apostolis
contulit Christus: . ast inter cetera impedimenta, que fideli-
bus moram injiciunt ingrediendi regnum colorum, est etiam
pena temporalis reatus; ergo et hunc tollendi facultatem per
clavium traditionem Christus Apostolis contulit.

11. Demum: Tam late patet significatio vocis so/vendi, quam
patet vox /igandi in adducüs Chrisu verbis; sed vox ligandi
sese extendit etiam ad poenas temporales satisfactorias injun-
gendas; ergo et vox solvendi, ut perfecta antithesis subsistat,
protendi debet ad harum penarum remissionem.

12. Quare Apostolus ejusmodi amplissima facultate przdi-
tus, tum incestuosum Corinthium I Cor. V, ^ et 5, judicavit
cum virtute Domini nostri Jesu tradere Satano in interi-
tum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini N. J. C.
tum anno vix expleto, impositam pormitentam, quaecumque
demum ea fuerit 1), eidem relaxavit rescribens, II Cor. II, 6:
Sufficit illi objurgatio hec que fit a pluribus, ita ut e con-
irario magis donelis et consolemini .... Nam et ego quod
donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi.
De penitents sane condonatione hunc locum intellexerunt :
S. Joan. Chrysostomus, Theophylactus, Theodoretus et OEcu-
menius ex Grecis, et 5. Ambrosius ac S. Pacianus inter La-
Linos 3). ! |

13. Hac eadem facultate instructa Ecclesia perpetuo-ea usa
est, ac in praxim eam deduxit; ac 1^ quidem cum ab Epi-
scopis aut presbyteris in capite quadragesim: sacramentaliter
absolutos, feria V in Cena Domini ab ulteriori pena Episcopi
absolvebant, quem usum per X circiter priora Ecclesiz sz-
cula viguisse certissimis documentis constat 3). Sane ad hunc
usum alludunt S. Ambrosius 1), S. Leo M. 5), nec non Concilia

1) Alii enim verba Apostoli: Tradere
Satane in interitum | carnis, exponunt
de demonis vexatione, aut morbi af-
fictione, ut veteres Graci plerique ;
alii de excommunicatione, ut fere omnes
Latini. Cf. Estium Comment. in hunc
loc. et Bernard. a Piconio.

2) Apud citt, Auctores in utrumque
Apostoli. locum ;
6, De Penitent. cap. uw, $..2 et seqq.
ubi copiose ostendit quid sit Tr«di Sa-

nec non Morinum lib.

tance. in énteritum carnis, ex antiqua et
continua Ecclesi: traditione.

3) Cf. Euseb. Amort. can. regul. De
origine, progressu, valore ac fructu Indul-

'genliarum. Auguste Vindel. 1735 , part.

L Dissert. Prelim. Apologetica pro In-
dulgentiis, ὃ. 2.
4) Lib. 1. De Penit. cap. 15 et 16.

Cf. adnotatt. edit. Maur. in hzc capita.

53) Serm. x , de quadrag. cap. ^t, itei
Serm. XI, cap. ^, et alibi passim. edit.
Ballerin.

Carthaginiense IV 1), et Agathense ?), ac de eo expresse lo-
quitur Ordo Romanus 3), ut plura alia documenta praeteream,
ex quibus praterea constat a sacerdotibus manus impositas
fuisse pornitentibus quovis alio tempore.

14. 2? Deinde hac eadem potestate antiquitus Ecclesia usa est,
cum ad po martyrum Episcopi in idololatriam lapsis alis-
que publicis peccatoribus constitutam ponam seu satisfactio-
nem vel ex toto vel ex parte relaxabant, ita ut hz:ec relaxatio
seu remissio valeret coram Deo. De hac praxi testis est Tertul-
lianus *), nec non S. Cyprianus tum in libro De lapsis, tum
in pluribus epistolis, in quibus nimiam interdum facilitatem
hasce poenas condonandi acriter insectatur 5).

.15. 3" Denique hac usa est Ecclesia facultate, cum in
Concilio Niceno I, potestatem Episcopis fecit benignius agendi
cum ponitentibus, atque ita can. XII, statuit: Licebit Episco-
po de his aliquid: humanius cogitare 9). Ante Concilium Nice-
num id ipsum jam constituerat Concilium Ancyranum can. V 7),
et paulo post Nicenum Conc. Laodicense can. 11 8), ut sub-
sequentia alia Concilia omittamus. Seculis enim, que inde
secuta sunt, praxim hanc obtinuisse adversarii nostri fatentur.

16. Tum igitur ex Scriptura et Patribus, tum ex perpetuo
et constanti Ecclesi:& sensu ac praxi constat, Indulgentias con-
cedendi potestatem a Christo Ecclesiz fuisse relictam.

17. Utles porro ac maxime salutares populo Christiano ejus-
modi pone relaxationes seu Indulgentias esse, ex dictis con-
sequens est. Nequit enim non esse utile ac maxime salutare

TRACTATUS DE INDULGENTIIS. .

1) Can. rxxx. apud Harduin. Acta.
Concil. Vom. 1r, col. 983. Celebratum est
hoc Concil. an. 398.

2) Celebrat. an. 506, can. 15. Apud

Hard. tom. 119 col. 999.
. 8) In Biblioth. maxima Patrum, Lugd,
1677, tom. xim, pag. 699, ubi sub tit.
Ordo in quarta feria quadragesime , que
est in. capite jejunii, legitur : ,,In primis
premonere debet sacerdos omnes Chri-
Blianos . .. quatenus in capite jejunii
ad veram confessionem veramque pc-.
nitentiam festinantius accedant. Deni-
que admonendi sunt ut in cena Domini
redeant ad reconciliationem." Przescri-
bitur ibidem discretio servanda in po-
nitentiis injungendis, et methodus ex-
hibetur conféssionis facienda, atque
absolutionis formula.

4) In lib, Ad Martyres, cap. 1, ad-
huc catholicus scribebat:
cem quidam in Ecclesia non habentes,
a martyribus in carcere exorare con-
sueverunt." Edit. Rigalt. Cf. adnot, in
hunc locum. Hanc porro consuetudi-
nem, ut mox videbimus, idem Tertullia-
nus MMontanista effectus vehementer
daninat.,

Quam pa-':

5) Sic enim inter cetera scribit S.
Cypr. Epist. x, «d Martyres et Coufes-
sores: ,Intelligentes et comprimentes
eos, qui personas accipientes in bene-
ficiis vestris aut gratificantur, aut illi-
cite negotiationis nundinas aucupantur,
(En quam mature. irrepserint in. Ecclesia :
circa Indulgentias abusus !)... Sed et illud
ad diligentiam vestram redigere et
emendare debetis, ut nominatim desi-
gnetlis eos quibus dari pacem desideratis
...Peto ut eos, quos ipsi videtis, quos
nostis, quorum penitentiam —satisfa-
ctioni proximam conspicitis, designetis
nominatim libello, et sic ^ad nos fidei
et discipline congruentes literas diriga-
tis.^ Eadem ferme scribit Epist. 1r, et
alibi passim.

6) Ex vers. Dionys. Exigui
Hard. Acta Conc. tom. x, col. 330.

7) Sic enim dicitur: ,Penes autem
Episcopos erit potestas modum conver-
salionis eorum (penitentium) proban-
tes vel humanius erga eos agere, vel
amplius tempus adjicere." Ibid. col. 275.

8) Ibid. col. 782.

apud

—

DK ECCLES. POTESTATE CONCEDENDI INDULGENTIAS. 11

populo Christiano id quod Christus Ecclesie δι dispensan-
dum commisit, et Ecclesia juxta traditam 5101. ἃ Christo. pote-
statem. quovis tempore in fidelium commodum dispensavit,
quodque valde confert ad excitandum verz poenitenüz spiri-
tum, omniumque virtutum studium, atque ingens pro altera
presertim vita solamen animo ingerit: atqui tales sunt Indul-
gentie , que non conceduntur nisi vere penitentibus et plene
contritis, quique propteref non parum conferunt ad fidei,
spei, charitatis, devotionis, omnisque pietatis augmentum 1),
uli experientia aperte ostendit, nec pauci adversarii ac incre-
duli non semel fassi sunt ?), que demum, quod debitorum
nostrorum reliquum est, post sacramentales satisfactiones no-
stras vel ex toto vel magna ex parte expungunt.

DIFFICULTATES,

1S. I. Οὐ). adversus priorem propositionis partem : 1? Verba
Christi: Quodcumque solveris, Quocumque solveritis , refe-
runtur ad Sacramentum poenitentie, 2" per quod solum uti et
per alia Sacramenta gratia conferri ab Ecclesia potest, nulla

roinde ratione extendi possunt ea Christi effata ad potestatem
lus indi Indulgentias extra Sacramentum. 3" Neque id melius
conficitur ex facto incestuosi Corinthii, cui nullam. Apostolus
penitentiam imposuerat quam propterea ci posset relaxare, sed
cum ipsum excommunicasset, in communionem postea recepat.
4" Non enim ignorabat Apostolus se.non posse dispensare a
jure divino, cujusmodi in Catholicorum hypothesi sunt satis-
factiones temporales post culpa remissionem debite, 5" juxta
illud Deut. XXV, 2: Pro mensura peccati erit et plagarum
i1n0dus. 6" Et sane qua raüione posset Romanus Pontifex, vel
Episcopus solvere per Indulgentias extra Sacramentum, quod
sacerdos jure divino, in quo nullum agnoscit superiorem, vi
Sacrament ligasset? Ergo. |

19. Resp. ad I", Dist. Ea Christi verba referuntur etiam
ad Sacramentum penitentiz, cozc. solum, 2eg. Respiciunt enim
collationem potestatis clavium quacumque demum ratione
exercendae sive per Sacramentum, sive extra Sacramentum,

1) Ita siquidem loquitur Clemens vi,
in Bulla Jubilei quod indixit an. 1349,
dum profitetur se Indulgentias ad Ro-
manorum preces concedere: ,Ut istius
populi et cunctorum fidelium augeatur
devotio, fides splendeat, spes vigeat,
charitas vehementius incalescat." Apud
Raynald. ad an. 1319, n. 11.

2) Pluribus id ostendi posset incre-
dulorum confessionibus. Verum satis hic
nobis sit commemorare D' Alenibert et

Voltaire , qui ita in furorem sunt acti ex
religiosa coumotione quam in Parisiensi-
bus excitavit jubileum quod concessum
est Luteti:: an. 1776, ut. D'Alembert
ilii maiedixerit eo quod rebellionem
quam pseudo - philosophi machinati fue-
rant, protraxerit ad annos 20; Voltaire
vero professus sit actum esse de re-
bellione si unum adhuc jubileum cele-
bratum esset.

prout. reipsa Ecclesia quovis tempore eam exercuit, tum in fe-
rendis censuris, tum m injungendis penitentiis, tum in abso-
lutione ac relaxatione ab iisdem. Nihil proinde vetat quominus
dicamus clavium potestatem et usum non solum ad culpa, ve-
rum etiam ad poen: remissionem sese porrigere 1).

20. Ad 2", Dist. Quam proinde gratiam Ecclesia per Indul-
gentiarum largitionem non confert, conc. confert, 2eg. E Ca-
tholicis nemo unus id unquam docuit ?).

21. Ad 3", Neg. Ad prob. Dist. Id est, nulla determinata
penitenti& opera imposuerat, £raas. vel conc. nullam omnino
penitentiam, seu penitentie opera quibus se exerceret donec
absolveretur ab excommunicatione cum | penitentia conjuncta
cui eum Apostolus subjecerat, 20g. Contrarium enim affir-
mat Apostolus scribens 1 Cor. V, 14, se eum tradidisse Sa-
Lane n interitum carnis, quae sane minima penitentia non
erat 3). Ne autem abundantiori absorberetur ítristiiia, hujus
publice penitentie tempus commiseratione commotus ac di-
vina auctoritate fretus, :& persona. Christi per Indulgentiam
contraxit ^). ! Y

22. Ad 4m, ]Jist. Non ignorabat Apostolus se non posse
dispensare a jure divino, non accepta ad id a Christo facul-
Late, conc. hac facultate obtenta, zeg. Eadem enim ratione
potui Apostolus dispensare a satisfacüonibus jure divino de-

itis, qua facultate a Christo accepta, culpas remisit; sicut
etiam quotidie remittit Ecclesia ipsas culpas, seu peccata que
nemo potest dimittere nisi unus Deus, uti dicitur Marci II, 7.

29. Ad 5m, Dist. In foro politico seu civili pro quo lex 1lla
lata est, cozc. in foro ecclesiastico, SSubd. Nisi facultate divi-
nitus collata he plagae remittantur, conc. secus, neg.

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

fectis. pariter condonaverint , ast suo
modo, nempe consensu, desiderio, com-

1) Cf. Bellarm. lib. 2, De Indulgent.
cap. mn, n. 2 et seqq.

2) Cf. Bellarm. ibid. cap. 12.

3) Cf. Christ, Lupum, qui in Dissert.
De peccatorum et satisfuctionum Indul-
gentiis, opp. ed. Ven. 1726, tom. vr, cap. 5,
auctoritate S. Cypriani fretus censet
hanc penitentiam praescriptam ac deter-
minatam fuisse non a solo Episcopo et
clero, verum etiam a cunctis laicis, cum
agatur de penitentia publica; verum id
intelligi debet, ut vulgo dicitur, in sen-
su accommodo, ita ut Episcopus et cle-
rus ex auctoritate seu potestate a Chri-
sto accepta per illa verba: Qwecumque
ligaveritis, etc. eam poenitentiam indi-
xerint, laici vero. ex quadam conniven-
lia pastorum, seu etiam ex eorum con-
sensu cum pastoribus. Eadem ratione
Apostolus laicos etiam comprehendit rt
Cor. 11, cum agit de condonatione; ita
tamen ut pastores ex potestate sibi a
Christo collata. condonaverint peniten-
tiam, ceteri vero fideles una cum prze-

miseratione et precibus ad Deum fusis
pro fratre peccatore.

^) Apposite Estius Comment. in n
Epist. ad Cor. v. n: ,Fit autem illud
(relazatio penitentie), inquit, dum per
Indulgentiam matris Ecclesie, post ali-
quantam satisfactionem , pceenitentibus
relaxatur ac remittitur quod reliquum
erat penc debite. Quam poni relaxa-
lionem manifestius etiam declarat ille
precedens su/ficit illi; quasi dicat: sa-
tis jam penarum dedit, reliquum ei con-
donetur. Hoc enim est quod sequitur:
itu ut e contrario magis. donetis Σ veluti
si sonte quopiam per sententiam judicis
ad quadraginta plagas condemnato, post
iricesimam plagam dicat judex: sufticit,
aut, salis est; non quod sententiz sit
satisfactum, sed quia:vult uti clementia,
reliquum plagarum numerum ei gratiose
remittens."

DE ECCLES. POTESTATE CONCEDENDI INDULGENTIAS. 13
94. Ad 6m, Resp. id posse indirecte, tollendo videlicet de-

bitum, seu penz reatum, non autem directe, irritando sen-
tentiam sacerdotis. Addo, saltem juxta praesentem praxim, ne-
que Rom. Ponüficem, neque Episcoporum quempiam per In-
dulgentias a satisfactione sacramentali peccatorem eximere 1
ideoque falso laborare supposito hanc expostulationem.

25. II. Οὐ). adversus alteram propos. partem. 1“ Indulgen-
tiarum existentia conciliari nequit cum ullo sanc ethices, seu,
ut ajunt, moralitatis principio. 2" Quamvis enim ut minimum
abusive spectat fuerint Indulgentie, que conceduntur per ali-
cujus injuncti pil operis executionem , quis in animum inducat
suum, quod aliquis levissimis actibus exterioribus, ex. gr. oscu-
lo impresso cruci quz in amphitheatro Flavio erecta est, pos-
sit lucrari singulis vicibus dies ducentos Indulgentie? Aut lu-
crari quispiam possit tanta facilitate Indulgentias plenarias qui-
bus Ecclesiz in Italia passim redundant? 3* Quomodo hzc con-
ciliari queunt. cum Dei justitia, vel cum ipsius misericordia, re-
late presertim ad eos, quibus adeo acerba punitio reservata est,
eo quod ratione aut loci aut temporis aliorumque adjunctorum
ids adeo facilibus ad eas lucrandas destituti fuerint 2)? Ergo.

26. Resp. ad 1", Neg. Siquidem apprime conciliatur cum
omnibus sanz ethices principiis Indulgentiarum existentia, dum-
modo vera ac germana teneatur Indulgentie noto quam ab
initio dedimus. Haec enim in. primis supponit obligationem. sa-
tsfactionis sacramentalis in eo qui eam lucrari intendit, pecca-
torum contritionem, penitentie omniumque virtutum studium,
et statum gratie seu sanctitatis, Nisi proinde vera praecesserit
cordis conversio qua involvit desiderium, saltem ex peniten-
ti: virtute, satisfaciendi quantum in se est divine justitie. ob
scelera admissa, frustra quis Indulgentiam se adeptum esse
existimaret 3), .

1) Dixi: Sultem juzta presentem pra-
zim. Interdum enim morem obtinuisse
ut Indulgentia etiam conferretur ad re-
laxandam penitentiam |. sacramentalem
colligitur ex iis, qua scribit Morinus
De Penitent. lib. 10, cap. 22, 8. 10 et
11. Certe, adversariis fatentibus, satis-
factiones, quas olim fideles exhibebant
antequam absolverentur, quasque ipsis
vel Episcopi vel presbyteri injungebant
cum eis poenitentiam dabant, erant sa-
cramentales, attamen has ipsas satis-
factiones per Indulgentiam Episcopi re-
laxabant. Hzc animadversio peculiarem
vim habet adversus Jansenistas, qui con-
tendunt olim semper satisfactionem prz-
ire consuevisse absolutioni. Ex quo etiam
colligitur ratione prorsus ineluctabili In-
dulgentiam esse remissionem ponz tem-
poralis coram Deo valide, uti sequenti
propositione ostendemus , ita tamen ut

hzc relaxatio coram Deo effectum non
obtineret, nisi post remissam culpam
per sacramentalem absolutionem.

2) Ita Sismondi Hist. des Républ, ital.
tom. xvr, chap. 127, pag. 417.

3) Optime Massillon in JMandement
pour la publication du Jubilé, 15 Nor.
1724: ,,Ne nous flattons point, izquit, que
nos fautes soient expiées si elles n'ont
pas été détestées; ne croyons pas, que
les gráces de l'Eglise nous aient pu-
rifiés, si elles ne nous ont pas changés;
ne comptons sur son Indulgence qu'au-
tant que nous pouvons compter sur un
sincére repentir." Et Bossuet pariter in

"Instructions nécessaires pour le Jubilé,

arl. 1: Mais il se faut, seribit, bien
garder de s'imaginer que l'intention de
PEglise soit de nous décharger par l'In-
dulgence de l'obligation de satisfaire à
Dieu; au contraire l'esprit de l'Eglise

21. Ad 2m, Dist. Spectatis illis actibus in se absque interio-
ribus necessariis dispositionibus quas recensuimus, írazs. vel
conc. una cum illis dispositionibus, zeg. Ejusmodi enim actus,
quos exteriores adversarii vocant, nunquam sejungi possunt
aut debent ab interioribus dispositionibus quas 1psa Indulgen-
tiarum natura postulat et expresse exigunt qui Indulgentias lar-
giuntur. His autem positis, levitas seu potius facilitas operis in-
juncti est tandem quadam quasi illecebra, qua fideles addu-
cantur ad eas dispositiones sibi comparandas, ut ipsa expe-
rientia ostendit.

28. Caeterum hic obiter observamus: 15 adversarios qui nobis
exprobrant Indulgentiarum excessum veluti contrarium princi-
piis moralitatis, splendidum praebere testimonium doctrine ca-
tholic: circa necessitatem satisfactionis, cujus Indulgentia non
est nisi diminutio quedam ; 2" non posse eosdem nobis hunc
excessum objicere, quin totum evertant protestantismi seu re-
formationis principium de sola fide Justificante absque bono-
rum operum necessitate; 3" vel amplissimam Indulgentiam con-
cessam ob injunctum vel minimum pietatis opus optime conci-
liari cum moralitatis principiis; Dei enim justitia conciliatur cum
poenarum remissione obtenta sub conditionibus a nobis recensi-
ts. 4" Animadvertimus demum Indulgentiarum excessum, si
forte sit aliquis, non rem ipsam impetere, sed modum tantum
seu, facilitatem eas cducedédili qua fit ut. disciplina. enerve-
tur 1). Omissis porro veterum Patrum, Cypriani presertim, te-
stimoniis quibus in nimiam facilitatem invehebant, Conciliorum

TRACTATUS DE INDULGENTIIS,

est de n'accorder l'Indulgence qu'à ceux

dam conditionibus que complectuntur
qui se mettent en devoir de satisfaire de

interiores animi dispositiones et pia ope-

leur cótéàla justice divine, autant, que
linfirmité humaine le permet; et l'In-
dulgence nelaisse pas de nous etre fort
nécessaire en cet' état, puisqu' ayant,
comme nous avons, tant sujet de croire,
que nous sommes bien éloignés d'avoir
satisfait selon nos obligations, nous se-
rions trop ennemis de nous- mémes, si
nous n'avions recours aux gráces et à
l'Indulgence del'Eglise." Hoc tamen in-
telligi debent juxta ea, qua ex Bene-
dicto xiv, paulo ante attulimus.

1) Sismondi est protestans seu potius
calvinianus Genevensis, qui propterea
profitetur dogma proprium sug. secta
de inutilitate bonorum operum, pr:eser-
lim vero satisfactionis peccatis debita.
Hoc vero principio admisso, non solum
via sternitur ad omnigenam impietatem,
ut suo loco ostendimus, cum ageremus
de justificatione in tract. De Gratia, sed
preterea os obstruitur omnibus Prote-
stantibus dum adversus Indulgentias de-
bacchantur. Quo enim jure ipsi insur-
gunt in Ecclesiam, eo quod sub quibus-

ra externa, remittant partem, vel etiam
totum quod reliquum superest illius pe-
n: temporalis, cujus debitum ipsi omnino
eliminant? Si logici esse amant, debent
potius commendare miram hanc catho-
lieze doctrinz economiam, qua fit ut re-
trahatur Christi fidelis ab excessibus in
quos facile rueret absque pene tempo-
ralis satisfactione, deindealliciatur ad re-
sipiscentiam per veram conversionem
si forte deliquerit. Hinc recte comes De
Maistre in suis Soirées de Saint- Peters-
bourg. tom, ir, dix. entret. scribit: ,,Et
quelle belle loi encore, que celle qui a
mis deux conditions indispensables à
toute Indulgence, ou rédemption secon-

. ^ ,»
daire: mérite surabondant d'un cóte,

bonnes euvres prescrites et pureté de
conscience de l'autre! Sans l'euvre mé-
ritoire, sans /'état de gráce, point de
rémission par les mérites de l'innocen-
ce. Quelle noble émulation pour la ver-
tu! Quel avertissement et quel encoura-

gement pour le coupable?"

DE ECCLES. POTESTATE CONCEDENDI INDULGENTIAS. 15

ecumenicorum et Romanorum Pontificum sanctionibus quibus
eam coércuerunt, ita loquitur Concilium Tridentinum sess. XXV,
in Decreto de Indulgentiüs: Sacrosancta Synodus ... in his
(Indulgentis) tamen concedendis moderationem , Juxta vete-
rem et probatam in Ecclesia consuetudinem , adhiberi cu-
pit; ne nimia facilitate ecclesiastica disciplina enervetur.

29. Ad 3", Resp. facillime illa omnia conciliari, si observe-
tur: 1? vix quemquam reperiri, qui mediis omnibus destitutus
sit ad sacras Indulgentias lucrandas ; 2" posse divinam bonita-
tem supplere mediis interioribus extraordinariis defectui me-
diorum ordinariorum , cum aliquis sincero desiderio flagrat bo-
num aliquod adipiscendi supernaturale. Quis enim dubitat Deum
posse aut uberiorem charitatem, aut intensiorem dolorem et
contritionem his, qui ita animo comparati sunt ac mediis ex-
ternis sunt destituü, communicare ?

30. Inst. Negari non potest Indulgentias cedere in destru-
ctionem non autem in zdificationem fidelium; 1“ quia eos aver-
tunt a penis consectandis contra exemplum Christi et Sancto-
rum; 2" quia eos inducunt ad satisfactionem alienam quaren-
dam quin amplius solliciti sint piis operibus satisfacere ex pro-
pris, quod est contra perfectionem; 3" quia eos revocant ab
eleemosynis , jejuniis , orationibus frequentandis in quibus poe-
nitenti:? ac satisfactionis opera consistunt; ἢ" quia in ipsis ne-
gligentiam fovent in propriis peccatis expiandis, peccati horro-
rem minuunt, spiritum penitentie extinguunt, facilemque ad
peccatum reditum efficiunt. 5" Quis itaque sobrius Indulgentia-
rum dispensationem non execretur tanquam indignam Christi
Sanguinis profanationem; 6" tanquam medium a Romanis Pon-
tificibus ad emungendas pecunias inventum, quz in scorta, ut
Calvinus loquitur, in lenones, in comessationes turpiter ab-
sumerentur 1); 7" tanquam petram scandali, quae innumeris
abusibus latissimum aditum aperuit, perinde ac si per eas ab-
solutio plena concederetur a culpa et pena , sicut non ita pri-
dem Indulgentie evulgabantur; 8? veluti demum totius redem-
ptionis penitus eversivam 2)? 9" Sane Indulgentiarum spe con-
stat esse patrata delicta 3). Ergo.

91. Resp. Neg. ant. Ad 1m prob. Dist. Fidelesavertunt a ponis
consectandis, seu potius fideles liberant a penarum illarum debito
quod ipsos retardet a consecutione summi boni, coac. a penis
consectandis quibus citius ac uberius ejusmodi bonum conse-
quantur, zeg. Porro Indulgentie, positis necessariis conditio-
nibus ad. eas lucrandas, fideles tantum liberant a ponis pec-
cato debitis et quidem ex parte , uti exposuimus, non autem ab

1) Instit. lib. 3, cap. 5, δ. 1 et seqq. lib. 3, art, 2, cap. 9, ubi scribere non
2) Ita passim plenis buccisProtestan- dubitavit: ,,Si commisero dei delitti

tes. per la speranza delle promesse Indul-
3) Sie Melchior Gioja XNwovo Galateo, genze."

10 TRACTATUS. DE INDULGENTIIS,

üs in quibus Christi patientis et Sanctorum debent sectari
vestigia.

32. Ad 2", Dist. In supplementum proprie satisfactionis, prz-
sertim sacramentalis, conc. ad proprie exclusionem, zeg. Hoc
enim nunquam docuit Ecclesia; nostrum itaque non secus ac
perfectorum omnium est unum facere et aliud non omittere.
Certe optimum esset illis non indigere 1). 1

33. Ad 3", Neg. juxta dicta; imo mirifice ad eas frequentan-
das nos provocant; sane nunquam magis quam jubilei tempore
publice supplicationes, orationes, eleemosynz, visitationes. ad
carceribus aut triremibus mancipatos, ad nosocomia, etc. fre-
quentari solent ?). | ji.

34. Ad !p», Neg. iterum juxta praemissa. Valde siquidem In-
dulgentiarum largitio nos provocat ad propria peccata detestan-
da, ut possimus lantum bonum nobis comparare. Sublimem
prorsus divinz justitie 1deam in. nobis Indulgenü excitant, ut-
pote quie, remissa jam culpa, penas adhuc exposcat, quce
explari non possunt nisi ingentibus laboribus, quibus omnibus
persolvendis cum impares prz infirmitate. sepe in hac vita nos
esse contingat, comitem sibi misericordiam adsciscit indulgendo
nobis ut aliorum satisfacüonibus debitum. nostrum facilius ex-
tinguamus. Ad virtutis pietausque aemulationem nos excitant,
cum nemo possit alienarum ejusmodi saüsfactionum particeps
fieri nisi in statu. grati: sit, et alterius sanctitatis, quoad ejus

fier1 potest, imitator 3).

1) Hinc legitur in vita S. Catharinz
Genuensis cap.20, quod quamvis ipsa
summo in pretio habuerit Indulgentias
plenarias, minus tamen videretur solli-
cita de iis lucrandis, eo quod mallet per
se divine justiti: satisfacere. Contra
vero S. An£ela Mericia Romam se con-
tulit sub Clemente vir, ad lucrandam
Iudulgentiam jubilzi.

2) Sic testis oculatus describit mira-
biles effectus quos Mediolani jubilzeum
a Pio vi concessum produxit: ,,Era ve-
ramente uno spettacolo edificante e te-
nerissimo il vedere affollate le Chiese
nel tempo degli esercizj; assediati i
tribunali di penitenza pressoché tutti i
di; frequentate le vie, che mettevano
alle quattro chiese tra se distanti da
visitarsi quindici volte, e frequentate
sulle ore prime del giorno; e non sola-
mente dagli artieri, e dalla plebea gente,
ma da persone signorili, e da cavalieri,
e dame di primo rango, a piedi, in abi-
to dimesso, e tutti composti a mode-
stia; il sacerdote in somma ed il po-
polo, il vecchio e il giovine, il povero
ed il ricco, le persone private e i cor-
pi pubblici erano compresi da una san-
ta gara di distinguersi in opere di pie-

tà e penitenza, e spiranti compunzione
e fervore. Trionfo proprio a quell'epoca
avventurata in Milano la fede, la spe-
ranza e la carità; sembravano tornati i
santi giorni di Carlo; ed il libertinag-
gio e l'incredulità, che pur trovo modo
e verso di contaminare quelle già mon- -
de contrade, si morse per rabbia le
labbra e si nascose." €f. Sermoni instrut-

livài di un vecchio parroco della Tosca- ἢ"

na. Sermon 9. Nec dissimile spectacu- -
lum, imo longe sublimius Roma. pre-
buit, attenta urbis majestate et ampli-
tudine, in jubilzo quod sub Leone xit,
S. M. in ea celebratum est, cujus ipse
lestis fui. Si hec porro cum orgiis con-
ferantur quie superioribus annis exhi-
buerunt Protestantes in celebratione ju-
bilz:i, seu centeni cujusque anni refor- -
mationis, id est, defectionis a vera Chri- -
sti Ecclesia, patebit ea tanquam inter se
pugnantia plane differre.

3) Recte Petrus Ballerinius op. cit.
cap. 2, 6. 15: ,Tantum abest, scribit,
ut peenitentiz spiritum relaxent hodier-
ne Indulgentie , quin promovent po-
tius; hocque sane consilio, ut illum pro-
moveant, a Pontificibus impertiuntur
ut liquet ex Bullis. ipsis jubilei, in qui-

.. 95, Ad 5», Neg. Tantum enim abest ut Indulgentiz traduci
possint, ut indigna Christi Sanguinis pfofanatio, ut nihil sit
quod ejusdem virtutem magis commendet. Ex his enim edoce-
mur Sanguinis pro nobis effusi vim sese porrigere usque ad poe-
nas per peccatum promeritas eluendas, ita tamen ut omni vir-
tutum exercitio, sincerz prasertüm conversionis ope, ejusmodi
vim satisfactoriam nobis applicemus.
. 86. 4d 6", Neg. Indulgentias medium esse a Romanis Pon- :
tificibus excogitatum absurda hereticorum calumnia est, que
quamvis sepe refutata sit, eam nihilominus semper usque ad
nauseam ipsi obtrudunt ad incautos decipiendos. Siqua enim
olim pecunia exsolvebatur ad Indulgentias lucrandas, hzc non
exigebatur ut Indulgentiarum preiium , sed tanquam conditio
perinde ac catera pia opera, cum nonnisi in pios usus conver-
teretur 1). Haud inficiamur nec paucos nec leves abusus ex parte
quastuariorum irrepsisse; verum hi abusus istis, non autem
Romanis Ponüficibus, qui perpetuo eos acerrime damnarunt 3),
adscribendi sunt. Cum denique ex Tridentino quastorum. of-
ficium abolitum sit, ac turpes omnes quzstus sublati, in quem
"finem has querelas adhuc movent heretici et increduli, nonne
hoc dic ab 'as consectari?

97. Ad 1", Dist. Quoad eos, qui seipsos decipientes hanc
petram scandali quaerunt quam sibi ipsi confingunt, conc.
quoad reliquos omnes, zeg. Sibi propterea iniqui imputare
debent sr scandalum inveniunt in eo quod zedificationem pa-
rit. Ceterum veritatis vi compulsi non pauci adversarii hanc
difficultatem Jam deseruerunt 3. Quod vero dicitur de for-
mula ὦ culpa et pena, ut ostendit Benedictus XIV, non Ro-

DE ECCLES. POTESTATE CONCEDENDI INDULGENTIAS.

bus digni penitenti: fructus ex evan- nem ac constructionem; ad templorum,

gelico precepto commendantur, et ad
eus edendos invitantur fideles: atque ut
hos salutares penitentie fruetus promptius
proferaut, plenariam Indulgentiam conce-
dimus, inquit S. Pius v, in Bulla an.
1566, quibus similia alii Pontifices inge-
runt. Itaque si semper quidam Indul-
gentiarum usus utilis et salutaris fuit,
nunc, certe, quum penitentiam adeo
promoveant, utilissimus et maxime sa-
lutaris haberi debet."

1) Nunquam ostendent Ecclesi; Ca-
tholiez hostes datas fuisse Indulgentias

^ . mo" H

. a Romanis Pontificibus ut inde lucruin
referrent, seu exactam fuisse pecuniam
tanquam Indulgentiarum pretium. Pe-
cupia quz; interdum erogabatur a fide-
libus ad obtinendas Indulgentias, ad usus
pios convertebatur. Medio presertim
&vo ingentem utilitatem pepererunt ejus-
modi elargitiones, ad bellum nempe in
Turcas, qui perpetuo Europsz, et Italia
preserüm cervicibus jugum minaban-
tur; ad pontium, viarum, etc. refectio-

hospitalium , orphanotrophiorum, οἷς.
erectionem et dotationem:: ad puella-
rum, maleque nuptiarum subventionem,
etc. etc. de quibus cf. Amort. op. cit.
dist. r, sect. 6, 7, adeo ut merito con-
cludat eruditus Scotti, Prob!emi di Po-
litica cristiana, Napoli 1830, vol. r, part.
11, theorenia 2, ipsam politicam societa-
tem innumeras prope utilitates exinde
percepisse. Nec omittendum nonnisi pau-
cas admodum fuisse Indulgentias sub
hac conditione concessas, si comparen-
tur cum aliis, 4 ob opera, seu exer-
citia mere spiritualia conferebantur. At-
tamen ut heretici et increduli invidiam
conflent in Indulgentiarum largitionem
ingeminare apud imperitos adhuc per-
gunt in Ecclesia Romana vendi Indul-
genlias ! Sinite illos, ceci sunt et duces
eecorum. ,

2) Cf. Christ. Lupum, diss. cit. cap.3
et ^; nec nou Amort. part, 11, sect. r.

3) Ut patet ex verbis qu: adduximus
ex Sismondi.

18
manis Pontificibus, qui eam improbarunt atque aperte reje-
cerunt, sed preteríitorum seculorum questoribus tribui
debet 1). |

38. Ad Sm, Neg. Sed jure potius affirmamus juxta dicta
esse Indulgentias redemptionis extensivas.

39. Ad 9", Neg. Hec iterum calumnia est, qui ex expe-
rientia dissolvitur. Certe qui hzc nobis objicit, quique pro-
pterea a lucrandis Indulgentis alienus erat, non se praebuit
omnium virtutum exemplar. Ast aliud est stilum oratorium
acuere, aliud vero virtutem consectari ?). | ;

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

PROPOSITIO Il.

Indulgentie / hominem liberant ὦ pone reatu non solum
coram Ecclesia, sed etiam coram Deo.

40. Fidei proximam esse hanc propositionem constat ex di-
versis propositionibus censura notatis; ac 1" ex art. XIX Lu-
theri a Leone X confixo: Indulgentie his, qui veraciter eas
consequuntur non valent ad remissionem pone pro pecca-
lis actualibus debite apud divinam justitiam 3); 2" ex pro-
pos. XL, synodi Pistoriensis asserente: Indulgentiam secun- .
dui) suam pracisum notionem aliud non esse quain remis-
sionem partis ejus penitentie, que per canones stqtuta erat
peccanti; qua propositio sic WA ν quasi Indulgentia pre-
ler nudam. remissionem pone canonico , non etiam valeat
ad remissionem pene temporalis pro peccatis actualibus
debite apud. divinam justitiam ἃ P1o VI. in Const. Auctorem
fidei, declaratur et proscribitur ut. falsa, temeraria, Christi
meritis injuriosa, ac dudum in art. XIX, Lutheri damnata.
Hanc eandem doctrinam pseudo-synodi nonnulli theologi Kc-
clesi; perturbatores suam fecerunt 1).

1) De Synodo Dieces. lib. 13, cap. 18,
δι. 7, ubi plura scitu digna reperiuntur.
Audiendus proinde non est Morinus duin
lib. 10, 2e Paenit. cap. 22, contrarium
suadere nititur. Nec sane quod sibi pro-
posuit argumenta, quz affert, evincunt.
Cum peccati nomen passim usurpetur
ad significandum pen: reatum, hoc
sensu intelligi debent illae formulz qui-
bus dicitur per Indulgentias remitti pec-
cata, aut tertiam partem peccatorum, tum
etiam αὖ RHomz interdum antiqua in-
visuntur formule ex. gr. concedi remis-
sionem omnium: peccatorum. visitantibus
talem Ecclesiam, uii legitur in Ecclesia
S. Laurentii extra muros, etc. nempe
penam peccatis debitam vite dispositis,
uti exposuimus.

2) Quam levem, mendacém, ac pes-
sim: fidei sese exhibuerit Gioja adeo
ab incredulis commendatus in novo sue
Galateo, quisque intellizet qui vecors
omnino non sit. Soli stulti his libellis
decipiuntur.

3) Apud Harduin. Act« Conc. tom. 1X,
col. 1891, ubi tamen hic articulus poni-
tur sub n. 15. :

4) Inter hos eminet Vincentius Pal-
mieri, qui praivit synodo Pistoriensi in
Trattato storáco - dogmatico- critico delle
Iudulgenve. Prato 1787. Hic tractotus
ex decreto Congreg. sub die 31 Mart,
1788, approbato: a Pio vr, in Indicem
librorum prohibitorum relatus est. Ve-
rum, quem Homa proscripsit, ut cum S.
Hieronymo loquar, et probarunt solemni-

41. Apertam doctrine catholice veritatem ita invictissime
ostendimus: Indulgentie vere hominem liberant a reatu poe-
nz non solum in foro externo coram Ecclesia, sed etiam in
foro interno coram Deo, si divinitus in. eum. finem. Ecclesie
concessa sit eas dispensandi facultas; si talis perpetuus fuit
Patrum et Ecclesie Catholici sensus in 115 dispensandis; si
denique ipsa Indulgentiarum natura id exposcat. Atqui.

42. Janr vero facultatem concedendi Indulgentias divinitus
Ecclesi: datam esse ad remittendas coram Deo ponas tem-
porales peccatis actualibus debitas. pronum est inferre ex iis
qui superiori propositione attulimus. Descendit enim hac fa-
cultas, ut vidimus, ex potestate clavium et quidem illimitata
ad tollenda impedimenta ab ingressu regni colorum, cujus-
modi poen: reatus est; ex potestate ligandi et solvendi coram
Deo, ita ut ratum habeatur 77 celis quod ejusdem potestatis
vi ligatum aut solutum fuerit Z2 (erris. Rursum Apostolus
profitetur se donasse Corinthio incestuoso penitentie partem
in persona Chrisli, ac propterea auctoritate divina, et pre-
cise illius penitentie partem donasse, qua obstrictus erga
Deum tenebatur: Ut spiritus salvus sit in. die D. N. J. C. 1).

43. Talem preterea perpetuum [fuisse Patrum et Ecclesie
Catholic sensum in concedendis Indulgentiis luculenter patet
1* ex formula qua feria V, in Cena Domini ab Episcopo fide-
libus penitenta relaxabatur, quaque adhuc legitur in Ordine
homano: Deus human generis conditor et reformator ...
agnosce oves tuae redemptionis, et constrictas vinculis pec-
catorum Ecclesie tue precibus exoratus absolve 3); 2* ex
persuasione Catholic Ecclesie meritis Christi. et. satisfactio-
nibus sanctorum Martyrum remitti peccata, seu poenas pecca-
üs debitas, ob quam Tertullianus jam Montanista. Ecclesiam
acriter arguit lib. De Pudicilia, cap. ult. quod moechis nempe

DE INDULGENTIARUM EFFECTU.

ter Pistorienses. Scripsit adversus Pal-
mieri P. Joan. Joseph Ferrari Min. Con-
vent. Jnstruxioni sopra le Indulgeuze,
precipue vero Alf. Muzzarelli in op. 11
6uon uso della logica opusc. trigesimo,
Valore delle Indulgenze. Pereira de Fi-
gueiredo in opere lusitanice conscripto,
Analysis Professionis fidei sancti Patris
Pii iv Ulyssipone an. 1791, quod an. se-
quenti Neapoli italice prodiit, catholi-
cam pariter doctrinam de Indulgentiis
impugnavit; proscriptum autem est decr.
26 Jan. 1795. Adversus Pereira cf. Let-
tera di un Teologo ad un suo «mico. Bo-
logna 1793, nec non Supplemento al gior-
nale ecclesiastico di Roma, quint. 5, per
1 mesi di Settembre ed Ottobre 1792.

1) Illud in persona Christi £r. ἐν προσ-
ὠπῷ Χριστοῦ, Erasmus nullo exemplo
innixus vertit ia conspectu Christi, At

certum est tantumdem valere iz persona
Christi, ac in nomine, vice et auctori-
tate Christi: cujus scilicet personam
Paulus gerebat; ut sicut in Nomine Do-
mini Jesu Christi Vradiderat hunc ince-
stum hominem Satan:e, quemadmodum
dicit in priori epist. cap. V, sic in ejus-
dem Christi nomine ac persona nunc eum
absolveret. Quare non modo hunc iocum
ita legunt atque exponunt veteres omnes
latini Patres et expositores, adductis in
hujus expositionis confirmationem Chri-
sti verbis: Qwuecumque solveritis, etc.
verum etiam Patres et expositores gra-
ci Theodoretus , S. Joan, Chrysostomus,
Theophylactus et (Ecumenius. Cf. Estium
in cap. 2, Epist, i1 ad Cor.

2) Alias ejusmodi orationes cf. ibid.
loc. cit. pag. 684 et seqq.

tribueret veniam, sic enim scribit: A£ (u jam et in martyres
tuos effundis hanc potestatem. Quis permittit homini do-
nare, que Deo reservanda sunt? Sufficiat martyri propria
delicta purgasse ... quis alienam mortem solvit, nisi solus
Filius Dei? Hujus pariter totius populi Carthaginiensis per-
suasionis, de obtenta scilicet per libellos Martyrum pace ?2
calis, testis est locupletissimus clerus Romanus in Epistola
XXX, ad S. Cyprianum 1). lllud 3* demum constat ex apertis
S. Cypriani testimoniis, in quibus S. Martyr affirmat relaxa-
tionem ponitenti$ publice, qui ad preces Martyrum conce-
debatur apud Deum valere; sic enim loquitur £yist. XII:
Occurrendum puto fratribus nostris , ut qui libellos a mar-
tyribus acceperunt, et prerogativa eorum apud Deum ju-
vari possunt, et alibi passim ?). Et hzc de Patrum et Ec-
clesie sensu quoad priora secula, ad subsequentia enim quod
attinet, neque ipsi adversarii talem fuisse diffitentur.

.44. Ipsam denique Indulgentie naturam id exposcere con:

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

stat ex eo, quod cum Ecclesia quempiam ob peccata ligat | |

poenitentiis, quas ei juxta potestatem sibi a Christo traditam
injungit, liget ipsum reipsa coram Deo; ergo et coram Deo
eum solvit cum, eidem vel omnem vel partem saltem hujus
poenitentiz relaxat. Ut enim ostendit Sirmondus, omnis po-
nitentia. propositam sibi habet veniam, publica vero peni-
tentia veniam simul et exemplum. Si igitur omnis poenitentia
hoc proprium habet, expiationem scilicet abolitionemque pec-
catorum, necessario sequitur, ut non possit Indulgentia con-
ferri, quin coram Deo valida sit 3). Huc accedit ineluctabile
S. Thomas argumentum, quod si vera esset adversariorum
sententia: Ecclesia hujusmodi Indulgentias faciens, magis
damnificaret, quam adjuvaret: quia remitteret ad gravio-
res penas, scilicet purgatorü, absolvendo a penitentüs
injunctis ^).
fidei professione credere tenemur Indulgentiarum usum esse
Christiano populo maaime salutarem.

DIFFICULTATES.

δ. Οὐ). 1* Indulgentiz hodiernz subrogate sunt relaxationi
veteris penitentie canonice persolvendz a publicis poniten-

1) Lapsi enim qui intempestivam In-

dulgentiam exposcebant, ex communi

receptaque persuasione jactabant se pa-
cem consecutos non tam ab hominibus
quam a Deo ipso; nam ,pacem sibi, Ze-
gitur , non tam peterent quam vindica-
pent, iuo jam et in celis habere se di-
cerent." Cf. Lupum, diss: cit. cap.1;
nec non Eus. Amort, op. cit. tum part. 1,
diss. pralim. ὃ. 3, tum ibi sect. 1, Ia-

dulgentia, 2 et seqq. Cf. praterea Petr.: |

Ballerinium, Prelect. cit. ὃ. 2, n. 10 et
seqq. a quibus luculentissima testimonia

congeruntur, qua hanc veritatem ad-

struunt.

2) Apud citt. Auctores.

3) Οἵ, ἰῇ op. Historia penitentie pu-
blice , cap. 10.

4) Supplem. 4. 25, art. 1.

Attamen tum ex Concilio Tridentino, tum ex -

tibus priusquam absolutionis sacramentalis beneficium. obti-
nerent, Jam vero penitentia vetus canonica non remittebat
penam in foro interno, sed. instituta tantum fuit ad. publi-
cam dandam tribunali ecclesiastico satisfactionem , ergo neque
Indulgentie hodierne remittunt penam in foro interno coram
Deo, sed solum in foro externo et coram. Ecclesia. 2? Quare
Concilium Tridentinum docet, Ecclesiam etiam entiquissinis
temporibus usam fuisse potestate conferendi Indulgentias ;
atqui Indulgentia antiquitus erat moderata condonatio poene
canonice, quam adhuc vigere credendum est, cum nunquam
fuerit abrogata. 3" Hec autem confirmantur ex formula in
jure passim usurpata, juxta quam Indulgentia conceditur de
penitenliis injunctis, nempe a jure, ut plures nec ignobiles
theologi et canoniste exponunt; evidens porro id fit ex In-
dulgentiis partialibus, quibus relaxatur penitentia septem. ex.
gr. annorum et totidem quadragenarum , qua formula aperte
alluditur ad. penitentam canonicam cujus pars remittebatur.
4^ Id demum conficitur ex ratione quam adducit. Tridenti
num, ne nimia sit has Indulgentias concedendi facilitas, ne
scilicet enervetur disciplina. Qus porro discipline enervatio
fingi aut concipi posset, si Indulgentie non essent mera pe-
nitenti& canonice relaxauo? Ergo.

46. Resp. ad 1», IL. "Trans. maj. neg. min. Poenitentia. enim
vetus canonica vere etiam demittebat penam in foro interno
et coram. Deo, ut patet ex ipsa poenitentie natura, quae or-
dinata est ad pene expiationem, uti animadvertimus ; ideo
vero publice poena indicebantur, ut pro illato scandalo satis-
fieret. [d ipsum patet preterea ex eo, quod illa publica po-
nitentia constitueret satisfactionem illam, quz pars erat inte-
gralis Sacramenti penitentie, saltem quatenus sacerdos per
absolutionem eam applicabat Sacramento, et ei vim operis
operati wibuebat. Canones porro numero et gravitati crimi-
num parem pcenam irrogabant 1). j

^7. Πίος». 1. Neg. maj. Constat enim ex facto Corinthii
incestuosi. datam esse Indulgentiam ante ponitentie canonicae
institutionem juxta potestatem, quam Apostolus a Christo ac-
ceperat. Sane si Ecclesia per Indulgentiam non remitteret,
nisi penitentiam canonicam in foro externo,-nulla esset ratio
cur applicarentur nobis in Indulgentiarum concessione Christi
et Sanctorum safisfactiones, prout facere Ecclesia consuevit,

DE INDULGENTIARUM EFFECTU.

1) Ab initio institutionis penitentiz
canonice mechis, in idololatriam lapsis,
et homicidis per canones pena constituta
fuit; postea tamen alii canones adjecti
Sunt, vi quorum pen pariter subjicie-
bantur aliorum criminum rei, praeser-
um quoad peccata publica. Ho autem
regule imponendarui satisfactionum pro

peccatis publieis inserviebant etiam sa-
cerdotibus ad easdem satisfactiones in-
juagendas iis, qui se occultis tantum
culpis commaeulaverant. Cf. Morinuin
op. cit. tab. 7, cap. 21 et seqq., tum
eiiam in Descriptione et enarratione co-
dicum. Mss. ponitentialium, etc., ad cal-
cem operis De Poenitentia.

22 TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

sed salis ei esset potestate sua uti, quia sicuti canones pa-
nitentiales instituit, sic eos relaxare potest. Accedit quod in
adversariorum hypothesi Indulgentiz forent nulli emolumento
ills qui nulla crimina canonica, vel saltem publica perpetras-
sent. Siquidem exploratum est apud eruditos pro solis pec-
catis canonicis et publicis canones publice penitentie fuisse
constitutos, neque unquam peccata occulta, publica poeniten-
tia, lata saltem lege, fuisse expianda. Quapropter si admitte-
retur adversariorum principium, sequeretur nullas plane In-
dulgentias esse pro innocentibus, nullas pro peccatoribus oc-
cultis, sed solum pro idololatris, sceleratis ac. publice facino-
rosis, quz omnia falsa et absurda sunt.

48. Ad 2", Neg. min. ut patet ex modo dictis. Insaniunt
profecto Janseniste, qui canonicas poenas eliamnum vigere au-
tumant. Licet enim penitentia canonica abrogata non fuerit

ositivo aliquo decreto, abolita tamen est contraria tot szcu-
Ere consuetudine 1). Inde enim potius novum exurgit argu-
mentum pro Indulgentiarum vi ex Concilio Tridentino, quod
declaravit Indulgentiarum usum esse Christiano populo oznaame
salutarem et retinendum juxta communem tunc temporis sen-
sum. Quinque porro et amplius seculis ante Tridentini zta-
tem jam cessaverat penitentia canonica ; expresse tamen pro-
fitebatur Ecclesia, Indulgentiam esse veram pone temporalis
Deo debite in foro interno remissionem. Nec illud omitten-
dum, quod Concilium loquatur de Indulgentiis, quas cum Lu-
thero Protestantes repciebant. Atqui Lutherus cum suis as-
seclis, uti exposuimus, nunquam negavit Ecclesiam posse con-
cedere Indulgentiam in foro externo, imo id expresse profes-
sus est, sed solum inficiatus est valere Indulgentias in foro in-
terno ad remittendam poenam temporalem coram Deo. -

49. Ad 3", Dist. Indulgentia in jure passim conceditur de
penis injunctis, id est, de poenis quibus obstrictus est. pec-
cator coram Deo, queque remittuntur juxta formulas que
olim in Ecclesia obtinebant, cum adhuc vigeret poenitentia
canonica, cO0nc. de penis injunctis pro solo foro ecclesiastico,
neg. Recepta utique passim erat formula, ut Indulgentia con-
cederetur de poenis injunctis per canonicas sanctiones ; licet
vero he canonice penitentie , ut diximus, in desuetudinem
abierint, retenta tamen est formula illa ad significandam re-
missionem illius penitentie, quae illis sanctionibus responde- |
ret ?). Cum vero ostenderimus penitentas illas fuisse vere.

1) Cf. Morinum 2e Panit. lib. 10, ante adnotavimus de canonibus peni-
cap. 16 et seqq., presertim cap. 25. Cf. tentialibus, qui temporis decursu con-
etiam Cl. Marchetti Critica della Storia sVtuti sunt, quibus unicuique peccato
ecclesias. e dei discorsi del Sig. Ab. peculiaris pena decernebatur. Hi cano-
Fleury, part. 1, art. 1, $. 6 et 7. nes in unum collecti libris qui peniten-

2) Huc revocandum est quod paulo tiales dicti sunt, originem dederunt.

DE INDULGENTIARUM EFFECTU. 29
satisfactorias non solum coram Ecclesia, sed etiam, imo praz-
cipue coram Deo, nihil ex illa formula extundi potest, quod
Jansenistarum. systemati favcat. Exinde etiam responsio patet
ad id quod subdunt adversarii de Indulgentia septem annorum
et quadragenarum , cum nemo inficias eat, Indulgentias, etiam
abolita penitentia canonica, concessas fuisse juxta formulas,
quibus antiquitus penz ille relaxabantur. Cardo controversie
in eo consistit, utrum. cum poena ille remittebantur, ejus-
modi remissio esset etiam in foro interno coram. Deo valida
nec ne. Validam porro in foro interno eam relaxationem fuisse
ineluctabilibus argumentis nos evicisse confidimus 1).

50. Ad 4, Dist. Conc: Tridentinum moderationem m lar-
giendis Indulgentiss adhiberi cupit, ne nimia facilitate eccle-
siastica enervetur disciplina, quia ex mimia facilitate Indul-
gentie vilescerent, ac ardor refrigesceret ad eas comparan-
das, conc. in ordine ad poenitentiam canonicam, quz nuspiam
existit, 26g. Posterius enim hoc affirmare est plane ridicu-
lum, ac sensum absurdum tribuere verbis Tridentinr, quasi
serio Concilium potuerit asserere, enervari disciplinam eccle-
siasticam illarum sanctionum, quarum à pluribus szculis nul-
lum supererat vestigium, per nimiam. facilitatem Indulgentia-
rum. Restat propterea ut Concilium. moderationem cuperet,
ne ex nimia facilitate. tepesceret fervor: fidelium in Indulgen-
tis lucrandis, in operibus. exequendis, qua imponi solent in
Indulgentiarum. concessione, in spiritu poenitenti::. fovendo,
aliisque ejusmodi juxta hodiernam Ecclesie disciplinam.

Usui autem. erant ejusmodi libri non so-
lum in definiendis penis publicis publice
peccantibus ,. verum etiam in injungen-
dis penis seu satisfactionibus pro pec-

catis occultis. Porro ejusmodi penz nee

leves nec breves admodum. erant prout
crimina ferebant. Interdum ad plures
annos jejuniorum, chameuniarum, pe-
regrinationum , etc., protendebentur.
Siec. IX 'et duobus sequentibus ceperunt
graves ille corporis afflictationes redi-
mi per pecunias pauperibus alendis ero-
gandas, cerlas preces, sacrificia Miss,
ele., aut etiam per flagellationes. Hinc
celebres evaserunt eo tempore peniten-
lim redemptioues ,. aut. commutationes.
Donec tandem, redemptionibus. succes-
sere Indulgentiarum largitiones per le-
viorem adhuc pii alicujus operis com-
mutationem s:eculo praesertim xir, quan-
do ecperunt expeditiones in terram san-
ciam. Cf. Morinum lib. 10, De Pouit.
cap. 17 et seq. Ex his facile explican-
tur formule ex ea potissimum :etate re-
ceptz, quibus Concilia et Pontifices pas-
sun usi sunt in largitione Indulgentia-

rum ,* quibus alludebant apertissime ad
penas iMas injunctas in libris peniten-
tialibus, qua sacerdotibus confessiones
excipientibus legem seu normam praz-
bebant. ad penas. injungendas etiam pec-
catoribus occultis. Patet preterea ex
dictis, qua ratione etiam post abolitum
penitenti:& €anonice usum, adhuc ta-
men perseveraverint formula ilke in In-
dulgentiarum concessione:.
1) Hinc assentiri nequeo Petro Bal

leriuo, qui cit. Preect..3, De Indulgen-
liis, cap. 2, $.. 1, autumat. etiamnum
cum ab Episcopis sive a Romanis Pon-
tificibus coaferuntur Indulgentie , nil
aliud fieri quam relaxari gravieres poe-
nas canonicas, levioribus multo- operi-
bus injunctis, in. quod commutatio par-
tim cadit, partim absolutio. Quomodo
enim Indulgenti; hodierna: haberi pos-
sunt veluti penarum canonicarum. rela-
xationes, si.earundem vis nulla prorsus
est, seu nullatenus vigent penc cano-
nice? Non inficiatur tamen. Ballerinius
hanc penarum relaxationem valere co-
ram. Deo ,. imo contendit ac propugnat.

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

91. 1. Inst. 1" Lapsi olim rogabant martyres, ut antistites
flecterent ad rigorem mitügandum canonice ponitentie ; 2" et
S. Cyprianus aperte declarat peccata solis poenitentiz labori-
bus lui posse, sacerdotes vero, qui pacem dabant iis, qui
satisfactionem nondum persolverant, vocat demones, lupos
devastatoresque gregis, qui per pacem didicerunt facere bel-
lum 1). Ergo.

92. Resp. ad 1", Dist. Per mitigationem coram Deo vali-
dam juxta dicta, conc. validam tantum in foro ecclesiastico,
neg. Eadem enim chorda semper oberrant adversari.

99. Ad 2", Dist. Juxta disciplinam tunc temporis vigen-
tem, conc. absolute, 2eg. Etenim cum S. Cypriani tate ma-
xime vigeret in Ecclesia disciplina penitentie. publice, prae-
sertim quoad tria illa crimina, quae superius recensuimus,
merito 5. Martyr invehitur in eos factiosos, Novatianos scili-
cet, qui per nimiam facilitatem homines desides faciebant in
operibus penitentie persolvendis, quod est contra Ecclesie
mentem ?). !

94. IL Inst. Saltem Episcopi juxta veterem disciplinam non
concedebant Indulgenfiam nisi mtuitu fervoris, quem poeni-
tentes prz se ferebant, quo propterea pro peccats, eos Deo
satisfecisse Jure presumerent, reliquam igitur quam eis in-
dulgebant penitentiam in solo foro externo indulgebant. Ergo.

99. Resp. Dist. Intuitu fervoris, quem Episcopi in poeni-
tentbus conspiciebant, movebantur ad remittendam reliquam
penitentie partem, £rans. dabant Indulgentiam eo quod pre-
sumerent nihil ipsis superesse coram Deo luendum et expian-
dum ulteriori satisfactione, 269. Contrarium. enim ex Patrum
effatis colligitur, quibus significant se vere et quidem coram
Deo aliquam satisfactionis partem, quandoque etiam totam
remittere. ad preces martyrum, ingruente preserüm perse-
cutione 3).

1) Epistola presertim 9 et seqq. us-
que ad 15, et alibi passim.

2) Qua ut intelligantur consuli debet
historia ecclesiastica illius etatis, ex
qua discimus quinque presbyteros , qui
adversati fuerant episcopatui S. Cypria-
ni, eidem semper postea infensos exti-
tisse; inter hos autem recensetur etiam
Novatus qui, una cum Fortunato, Do-
nato, Gordio et Gajo Diddensi , auctor
praecipuus fuit schismatis, quod an. 251
ineunte Felieissimus excitavit in Africa
adversus S. Cyprianum. Porro Novatus
addidit se socium Novatiano, qui pari-
ter Rome schisma fecerat adversus 3.

Cornelium. Ad confirmandum utrumque:

schisma contrarias omnino semitas alter
Roma, alter vero Carthagine iniverunt
pro diversis rerum adjunctis; etenim

Novatianus accusabat S. Cornelium de
nimia indulgentia erga lapsos; Novatus
cum suis accusabat S. Cypriamum de
nimia severitate erga eosdem lapsos.
Quare ut Novatus abstraheret plebem
a suo Episcopo, omnes absque deléctu
lapsos ad pacem admittebat ,,ante actam
penitentiam , ante exomologesin gravis-
simi atque extremi delicti factam , ante
manum ab Episcopo et clero in poni-
tentiam impositam," ut sepe S. Cypria-
nus conqueritur. Merito idcirco S. Mar-
iyr in hos tanquam in daemones, lupos,
devastatoresque gregis invehitur, qui
per pacem didicerunt facere bellum. Cf.
Vitam S. Cypriani, edit, Maurini, “δ. 11
et seqq.

3) Hie obiter moneo non obesse iis, .

qua diximus, praxim, quz olim obtinuit,

DE INDULGENTIARUM THESAUHRO. 25

PROPOSITIO HI.

Datur in Ecclesia Indulgentiarum thesaurus constans ex
meritis Christi οἱ Sanctorum.

56. Hanc pariter propositionem doctrinam catholicam exhi-
bere ac fidei proximam esse, constat ex propositionibus con-
tradictoriis, quz a Romanis Pontificibus confixee sunt. Sane a
Pio VI propositio XLI synodi Pistoriensis damnata est, quz as-
serit: Scholasticos suis subtilitatibus inflatos invexisse the-
saurum male intellectum aeritorum Christi et Sanctorum,
et clare notioni absolutionis a pena canonica subshituisse
confusam et falsam applicatioms aneritorum; quasi the-
sauri Ecclesie , unde Papa dat Indulgentias , non sint ane-
rita Christi et Sanctorum .. . falsa, temeraria, Christi.
et Sanctorum meritis injuriosa, dudum in art. XVII La-
theri damnata 1). Hujus autem thesauri éx Romanis Pontifi-
cibus omnium primus meminit Clemens VI in Const. Unige-
nitus his verbis: Unigenitus Dei Filius . . . thesaurum amili-
tanti Ecclesie acquisivit . .. ad cujus quidem thesauri cu-
mulum B. Dei Genitricis, οἱ omnuum electorum a prüno
justo usque ad ultimum merita adminiculum prestare no-
scuntur ?). Huic constitutioni calculum suum adjecerunt sub-
sequentes Pontifices Leo X, S. Pius V et Gregorius XIII, ex
quibus postremi duo hanc Bap propositionem n. XL proscri-
pserunt: Per passiones Sanctorum in Indulgentüs commu-
nicatas non proprie redimuntur nostra delicta, sed per
comminunionem charitatis nobis eorum passiones anpertiun-
tur, ut digni simus, qui pretio Sanguinis Christi a. ponis
pro peccatis debitis liberemur ?).

97. Mirum est quo insano furore adversus hunc thesaurum
insurrexerint Lutherus atque Calvinus cum agminibus suis;
verum illud magis mirari subest his hereticis socios se adje-
cisse nuperos aliquot theologos qui se tamen Catholicos pro-

ul cum data esset pax cgrotis in extre-
nis constitutis , iterum subjicerentur
penitentie , si isti postea convaluerint;
siquidem ejusmodi igrotantibus non fuit
precise data Indulgentia, eo sensu quo
eam vocem hic accipimus, seu remissio
plena ulterioris satisfactionis, quam per-
solvere debuissent, sed tantum absolu-
110 sacramentalis cum onere satisfacien-
di, si convaluissent. Nam Indulgentia
semel data irrevocabilis est.

1) Hic Lutheri artic. qui apud Hard.
est n. 11, ita se habet: ,Thesauri Ec-
clesie, unde Papa dat Indulgentias, non
sunt merita Christi et Sanctorun.?

2) Apud Raynaldum ad an. 1349, n.11.

3) Apud Harduin. Acte Concil. Vom. x,
col. 1209. Huic altera affinis est ejus-
dem Baji proposit. n. Lix : ,,Quando per
eleemosynas, aliaque pietatis opera Deo
satisfacimus pro penis temporalibus, non
diznum pretium Deo pro peccatis nostris
offerimus, sicut quidam errantes autu-
mant ; nam alioquin essemus saltem ali-.
qua ex parte redemptores; sed aliquid
facimus , cujus intuitu Christi satisfactio
nobis applicatur et communicatur.? Quo
sensu he propositiones proscript: fue-
rint, paulo post dicemus.

fitentur. Ne itaque ejusmodi doctores hoc thesauri nomine of-
fendantur, et facilius catholicam tueamur doctrinam, juverit
nonnulla majoris perspicuitatis gratia premittere.

58. I. Animadverto thesaurum istum Indulgentiarum fontem
eatenus constare ex «meritis Christi οἱ Sanctorum quatenus
hec satisfactoria sunt; norunt enim theologi omnes: opera
bona esse meritória, impetratoria et satisfactoria. JMeritoria
sibi, 2mpetratoria et sibi et alis, safisfactoria, si de Sanctis
sermo sit, pro suis et aliorum debitis: pro suis in eo quod
ob. proprias culpas Deo debent, pro aliorum debitis ex su-
perabundanti sibi ad compensationem seu debiti solutionem.
Quare cum dicimus thesaurum constare ex zneri(is, merito-
rum nomen latiori sensu usurpatur, nempe pro satisfactio-
nibus , atque ut nonnullis placet, etiam pro ànpetrationibus.

99. IL. Animadverto ad essentiam Indulgentie, ac proinde
etiam ad thesauri applicationem non requiri merita Sancto-
rum que non adduntur nisi adinstar. cujusdam. adminiculi,
seu cumuli, ut loquitur Clemens VI, ut inde honor et gloria
Christi meritis proveniat, et ne saüsfactiones Sanctorum su-
perabundantes otiose maneant. | i

60.. III. Adnoto hujusmodi thesaurum non solum exurgere
ex meritis Sanctorum in colis degentium, sed etiam adhuc in
his terris viventium, qui certe satisfacere possunt divinz ju-
.sütie tum pro suis tum pro aliorum debitis, prout docet Ca-
techismus ltomanus 1). à

61. IV. Animadverto denique applicari nobis ab Ecclesia per
Indulgentiarum concessionem merita Sanctorum eadem plane
ratione qua ab eadem nobis applicantur extra Sacramentum
merita Christi, qui dignitatem communicat Sanctorum merits
gralia sanctificante, per quam Sancti Christo uniuntur. Quo
fit, ut Deus intuitu meritorum Christi et Sanctorum per Ec-
clesi:& ministerium et conditiones ab. eadem 1adictas, remittat
ponas temporales, seu satisfactiones quas peccata nostra ex-
poscerent 3).

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

1) Part. m, cap. 5, n. 61, cujus verba
hzc sunt: ,,In eo summa Dei bonitas et
clementia maximis laudibus, et gratia-
rum actionibus predicanda est, qui hu-
man:e imbecillitati hoc condonavit, ut
unus posset pro altero satisfacere."

2) Quo sensu perbelle scripsit comes
De Maistre loc.cit.: , Maintenant je vous
fais apercevoir ce dogme universel (de
la réversibilite) dans la doctrine de l'Eglise
sur un point qui excita tant de rumeur
dans le xvi siécle, et qui fut le pre-
mier prétexte de l'un des plus grands
crimes que les hommes aient commis
contre Dieu. Il n'y a cependant pas de
pére de famille protestant qui n'ait ac-

cordé desIndulgences chez lui, qui n'ait
pardonné à un enfant punissable p«r Pin
tercession et par les mérites d'un autre
enfant dont il a lieu d'etre content. Il
n'y a pas de souverain protestant qui
n'ait signé cinquante Iudulgences pen-
dant son régne,'en accordant un eme.
ploi, en remettant ou tommuant une
peine, etc. par les mérites des péres,
des fréres, des fils, des parens, ou
des ancétres.. Ce principe est si géné-
ral, et si naturel qu'il se montre à
tout moment dans les moindres actes -
de la justice humaine. Vousavez ri mille
fois de la sotte balance qu'Homére a
mise dans les mains de son Jupiter, ap-

62. Quibus ita expositis pronum est assertam adstruere pro-
positionem. Etenim juxta dicta, Indulgentiarum thesaurus sunt
ipsa merita Christi et Sanctorum quatenus sunt satisfactoria,
aut etiam impetratoria, ac superabundantia ; et quorum ap-
plicatio ab Ecclesie ministerio pendet: atqui. dantur in Ec-
clesia hec Christi et Sanctorum merita, quarum applicatio
Ecclesi; ministerio et auctoritati commissa est. Datur igitur in
Ecclesia Indulgentiarum thesaurus constans ex meritis Christ
et Sanctorum. μῶν

63. Dari porro hzc merita Chrisü satisfactoria. et. supera-
bundantia nemo absque impietate inficiari potest, et quin
ipsam redemptionem neget. Sane neque adversarii Ipsi, pra-
sertim Protestantes, qui contendunt injuriam cruci Christi ir-
rogari satisfactionibus nostris, eo quod Christus tum quoad cul-
pam, tum quoad penam omnem cumulatissime divinz justitiz sa-
tisfecerit. Verum dari preterea merita satisfactoria et quidem
superabundantia Sanctorum a nemine pariter cordato negari pot-
est, ut de D. Virgine constat, et de S. Joanne Baptista, quorum
vita sanctissima fuit, et nihilominus tot penas perpessi sunt, ut
nihil magis, quin tamen quidpiam, si sermo presertüm sit de
B. Virgine, luendum haberent. Quod autem de his dictum est,
de innumeris pariter martyribus et sanctissimis viris, qui
quovis tempore in Ecclesia floruerunt, cum débita proportio-
ne pronum est credere. Sane tum S. Ambrosius, tum 5. Joan.
Chrysostomus id affirmare de martyribus, aliüsque sancttate
conspicuis non dubitarunt, qui preterea luculentissime expo-
nunt quanti valeant apud Deum Sanctorum merita ad pecca-
torum remissionem, et doctrinam quam propugnamus aptis-
sime evolvunt, ipsa adhibita fhesauri voce in ea, qua nos
eam accipimus , significatione 1).

DE INDULGENTIARUM "(THESAURO.

paremment pour le rendré ridicule. Le
Christianisme nous montre bien une antre
balance. D'un cóté tous les crimes, de
l'autre toutes les satisfactions; de ce
cóté les bonnes euvres de tous leshom-
mes, le sang des martyrs, les sacrifices
et les larmes de l'innocence s'accumu-
lant sans reláche pour faire équilibre
au mal qui, depuis l'origine des choses,
verse dans l'autre bassin ses flots em-
poisonnés. 1] faut qu'à I4 fin le coté du
salut l'emporte, et pour accélérer cette
euvre universelle, dont Plattente /ait
gémir lous les étres (Rom. vir, 22), il
suffit que Phomme veuille. Non seule-
ment il jouit de ses propres mérites,
mais les satisfactions étrangéres]ui sont
imputées par la justice éternelle, pour-
vu qu'il ait voulu, et qu'il se soit ren-
du digne de cette réversibilité. Nos fré-
res séparés nous ont contesté ce prin-
€ipe, comme si la rédemption «qu'ils

adorent avec nous étoit autre chose,
qu'uae grande Indulgence accordée au
geure humain par les merites àin[inis de
U,Innocence par ezcellence, volontaire-
iient immolée pour. lui '?

1) Sic enim scribit S. Ambrosius De
Poenitentia, lib. r, cap. 15, n. 80, loquens
de incestuoso illo Corinthio cui Apostolus
Indulgentiam dedit: ,,Jam tunc igitur
Apostolus reddendum Sacramentis judi-
cavit celestibus, si purgari se ipse vel-
let, Et bene ait ezpurgete; velut. enim
operibus quibusdam totius populi purga-
tur, et plebis lacrymis abluitur, qui ora-
tionibus et fletibus plebis redimitur a
peccato etin homine mundatur interiore.
Donavit enim Christus Ecclesic sux, ut
unum per omnes redimeret, que Domini
Jesu: meruit adventum , ut per unum
omnes redimerentur;" et n. 81: ,,Consi-
deremus ipsum Apostoli serinonem : £z-
purgate , inquit, vetus fermentum , ul si-

654. Superest igitur ut ostendamus horum meritorum appli-
caüonem, sive thesauri dispensationem Ecclesie ministerio et
auctoritati Christum commisisse. Jam vero Apostolus II Cor. V,
18, scribit: Dedit (Deus) nobis ministerium reconciliationis.
Quse verba cum generalissima sint, complectuntur ministerium.
reconciliationis. quod exhibetur tum per przedicationem, tum
per Sacramenta, tum extra Sacramenta. Docet preterea I Cor.
IV, Apostolos esse z»wnistros Christi, et dispensatores my-
steriorum Dei, quavis demum ratione hzc dispensentur. Hinc
quemadmodum Christus Ecclesie concessit applicationem me-
ritorum suorum per Sacramentorum administrationem, eam-
dem illi «commisit. applicationem faciendam virtute. clavium,

uas ei tradidit. HM
. 65. Hzc confirmantur ex dogmate de communione Sancto-
rum, cui innixus idem Apostolus II Cor. VIII, 1/4, divitibus
Corinthiis scribebat: I» presenti tempore vestra abundantia
eoruin. (pauperum Hierosolymitanorum) inopiam suppleat: ut
et illorum abundantia vestre inopie sit supplementum, ut
fiat equalitas 1). Hec autem qualitas profecto in meritis,
qui propria uniuscujusque sunt, fieri non potest; ergo in
satisfactionibus ista . equatio fieri debet, ut quod uni su-
perabundat, aliis in bonum cedat, qui deficiunt. Ergo ?).:

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

DIFFICULTATES.

“660. Obj. 15 Christus cumulatissime meritorum suorum prz-,
mium retulit in sui corporis glorificatione ac nominis exalta-
tione, 2" quemadmodum et Sancti plenam pariter operum
suorum mercedem receperunt, 3^ qui praterea nimis humiles
erant, he pro alis putarent se satisfacere posse, et non pro
debitis suis tantum ; deficiente propterea in ipsis hac satisfa-
ciendi pro alienis, debitis intentione, quomodo putandum est
eos pro nobis satisfecisse? "^ Accedit Sanctorum satisfactio-
nes esse Chrisü saüsfactionibus injuriosas, vel saltem super-
flüas; injuriosas quidem, eo quod supponant tum Christi

tis nova conspersio, sicut estis axymi. site scribit com. De Maistre loc. cit.:

Sive quod tota Ecclesia suscipiat onus
peccatoris cui compatienduin et fletu, et
oratione, et dolore est, et quasi fermen-
to ejus se totam conspergat; ut peruni-
versas ea qui: superflua sunt in aliquo
penitentiam agente virilis misericordie
aut compassionis velut collativa quadam
admixtione purgentur." Cf. in hzc loca
adnot. edit. Maurini. Alia documenta cf.
apud Ch. Lupum, diss. cit. cap. 7. Te-
stimonia S. Joan. Chrysostomi paulo in-
fra atleremus.

1) Cf. in hunc loc. Bernard. a Piconio.

2) Placet hic afferre qua iterum appo-.

».Quel superbe tableau que celui de cette
immense cité des esprits avec ses trois
ordres toujours*en rapport! Le monde
qui combat présente une main au monde

qui souffre, et saisit de l'autre celle du

monde qui triomphe. L'action de gráce,
la priére, les satisfactions, les secours,
les inspirations, la foi, lespérance et
l'amour circulent de l'un à 'autre comme
des fleuves bienfaisans. Rien n'est isolé,

et les esprits, comme les lames d'un

faisceau aimanté, jouissent de leurs pro-
pres forces et de celle detous les autres."

29,

merita non sufficere, si tali adaniniculo indigeant, tum San-
ctos hac ratione tot evadere redemptores; superfluas , quia
cum Chrisü merita superabundent utpote infiniti valoris, Jam
supervacanea erunt merita Sanctorum. δὰ Rejiciendum igitur
ejusmodi thesauri commentum barbaris temporibus pia lu-
crandi fraude excogitatum. 6^ Preclare, inquit Calvinus, ad-
versus hec sacrilegia Leo Romanus Episcopus ad Palestinos
scripsit: Quamvis. multorum Suancloruin in. conspectu Do-
ani pretiosa mors fuerit, nullius tamen. insontis 0CCis10,
propitiatio fuit immundi. Accepere justi, non dederunt coro-
nas; et de fortitudine fidelium nata sunt. exempla patien-
lie, non dona justitie. Singulares quippe eorum mortes
fuere, nec alterius quisquam debitum suo fine persolvit:
quum unus extiterit. Dominus Christus, in quo Omnes cru-
cifixi, omnes mortui, sepulli, suscitati 1). 1" Sane prodigiosa
hzc blasphemia est, martyres plus morte sua prestitisse ac
meritos esse quam sibi opus esset, et commisceri eorum san-
guinem Sanguini Christi, et ex utroque thesaurum Ecclesise
confici, ad remissionem et satisfactionem peccatorum ?). Ergo.

67. Resp. ad 1", Dist. Quatenus ipsius opera meritoria
fuerunt, /ruzs. 3), quatenus fuerunt satisfactoria, 2eg. Alioquin
neque per Sacramenta, sacrificium, et pia opera applicari pos-
sent Christi merita.

68. Ad 2", Eadem esto distinctio.

69. Ad 3m, Dist. Speciali hac intentione, £raz5. generali sal-
tem, quz ex charitate proveniret, 20g. Qui enim charitate fla-
grant ita dispositi sunt ut ea praestent, quibus ceteri Juvari pos-
sint juxta mentem et intentionem Ecclesie cujus membra et
fili sunt Ὁ), et dogma de communione Sanctorum quod. ipsi
profitebantur. |

70. Ad 4v, Neg. Etenim satisfactiones Sanctorum in primis
injuriose Chrisu meritis non sunt, quum non addantur meri-
tis Christi ut eorum augeant valorem , sed potius ut valorem
acquirant ex meritis Chrisü. Ex dignitate porro quam satis-
factiones Sanctorum acquirunt ex Christi meritis fit, ut satis-
facionum numerus et quantitas augeatur, et per modum cu-
muli adjciantur satisfactionibus Christi. quin istis ulla ratione
derogetur. Eodem scilicet modo quo non supponuntur insuf- ,

DE INDULGENTIARUM THESAURO.

T) Epist. cxx , ed. Ball. col. 97, ad-
ducitur vero a Calvino sub n. 81. In non-
nullis differunt verba prout referuntur a
Calvino ab iis qua leguntur in cit. edit.

2) lust. lib. 3, cap. 5, 8. 3.

3) Ideo trasmisimus primum anteceden-
tis membrum quia theologi passim ne-
gant integrum posse constitui praemium
meritorum Christi, quz infiniti valoris
fuerunt, sola corporis gloria et nominis
exaltatione. Cf. Bellarm. De Indulg. lib.

I, Cap. ^, n. 2: tum Card. Pallavicini
Storia del Concilio di Trento, lib. 2,
cap. 5.

4) Quo sensu S. Thomóàs docet opera
naturaliter honesta in Deum tanquam to-
tius honeslatis ac bonitatis auctorem na-
tura sua virtualiter referri, quamvis qui
ea operantur non habeant explicitam in-
tentionem ea ad Deum referendi. Cf. qu:e
scripsimus in tract, De Gratia, n. 138 et
seqq. s

ficientes interpellationes Christi pro nobis, si apud Deum San-
ctorum, saltem viventium, preces et orationes interponantur.
Sed neque preterea Sanctorum satisfactiones censeri possunt
superflua , quia etsi Chrisü merita superabundent, utpote in-
finiti valoris, tamen nobis non applicantur nisi modo. finito, cui
propterea non repugnat merita Sanctorum: supperaddi in glo-
riam ipsius Christi ex quo, ut diximus, valorem suum hau-
riunt, οἱ ne praeterea otiosa permaneant. Ex his denique pa-
tet Sanctos non propterea evadere totidem redemptores, tum
quia proprie redemptor ille solus est, qui captivum soluto pre-
üo in libertatem asserit, quod non prestitit, nec prestare po-
tuit nisi unus Christus; tum quia satisfactiones Sanctorum per-
inde ac nostre non habent nisi rationem. medii, quo Chrisü
pretium nobis applicatur 1), tum quia a Chrisü. meritis solum
iotam vim suam mutuantur ?),

71. Ad 5", Neg. novum esse commentum barbaris tempo-
ribus excogitatum Indulgentiarum thesaurum; sive enim doctri-
nam, rem nempe in se spectemus, sive nomen ipsum, anti-
quissima sunt. Sane ad rem quod spectat tot ejus suppetunt
testes quot Episcopi; imo et Concilia ad martyrum intercessio-
nem et ad intuitum ipsorum meritorum, Indulgenuam con-
cesserunt, quot Patres docuerunt piorum ac Sanctorum lacry-
mas et labores ad aliorum peccatorum expiationem conferre 3).

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

1) Recte Bossuet in Ezposition de la
doctrine de l' Eglise cath, chap. 8: ,,Ce que
nous appellons satisfaction aprés toute
l'Eglise ancienne, n'est, aprés tout,
qu'une application de la satisfaction de
Jésus- Christ." Quod quidem principium
alte semper in mente repostum tenendum

est, cum inde lux non modica affulgeat

iis quz? de satisfactionibus Sanctorum
et Indulgentiarum dispensatione tradun-,
tur. Hoc tamen non impedit quominus
merita Sanctorum vere satisfactionis et
impetrationis vim habeant, ut fert com-
munis sententia, cum sint medium quo
nobis applicantur merita et satisfactiones
Christi, uti fit per opera satisfactoria
justorum in hac vita degentium.

2) Cf. Bellarm. De Ind. lib.r, cap. 4,n. 17.

3) Cf. Christ, Lupum diss. cit. De pec-
catorum. et. satisfactionum Indulgentiis,
cap. 7; nec non Amort. :op. cit. part. 1.
Hist. Indulg. « temporibus Apostolicis us-
que «d nostra tempora. diss. przlim. $.2
et 35 Theodor. item a Spiritu Sancto,
Ord. Carm. Tract. dogmatico - moralis de
Indulgentiis, Rom 1733, part. 1, diss.
pralim. $8.2, 3 et ^; Petr. Ballerinium
cit. Prelect. 3, ὃ. 2 οἱ seqq. Hi porro
auctores ostendunt ejusdem esse natura
Indulgentias qui» ab apostolica etate ad
nos usque concesse sunt, licet diversa

ratione, quoad formam, ut ita loquar, :
exteriorem fuerint distribute. Hinc mi-
rum cuilibet videri poterit Suarez in uu
part, S. Th. 4. 90, diss. 49, sect. 2,
n. 10, scripsisse: ,,Nullo sufficienti fun-
damento affirmare possumus, illam re-
missionem qu: tunc fiebat a prelatis,
fuisse ejusdem rationis cum illo nsu In-
dulgentiarum, quem nunc inquirimus,
aut processisse ex potestate liberaliter
remittendi penas peccatis debitas apud
Deum, sed debitas tantum apud Eccle-
siam. Nam potestas solvendi et ligandi
cum proportione sibi respondent: illa
autem poena solum imponebatur per po-
lestatem ligandi ad ecclesiasticam p«e-
nam; similis ergo seu proportionata erat
illa remissio." In quo profecto vir doctus
lapsus est cum eiadversentur omnia an-
tiquilatis documenta. Altamen eidem
adslipulatus est Muzzarelli in cit. dis-
sert. qui propterea inilio s:ec. xr, Indul-
genti:e primum authenticum documen-
tum se reperisse affirmat; in quo et ipse
refellitur ex iis quz: hucusque adduxi-
mus, et ab iis omnibus qu: a cit. Aucto-
ribus referuntur. Cf. Bellarm. De Indulg.
lib. 1, cap. 7, prop. ^, qui longe solidius
de his agit, ac minus recte sentientes vo-
cat eos Theologos catholicos, qui docue-
runt apud veteres non fuisse Indulgen-

31
Quid vero attinet ad thesauri nomen in significatione qua hic
accipitur, testis est locupletissimus S. Joan. Chrysostomus ; qui
docet spiritualem Ecclesie thesaurum componi ex cunctis simul
in ünum coalescentibus martyrum meritis ,; horum nullum tem-
poris lapsu exhauriri, ideoque thesaurum istum nunquam mi-
nui, iódgiutiis augeri. En ejus verba ex Homil. in SS. M M.
Juventinum et. Maximinum: Ejusmodi est thesaurus Ec-
clesie, novas et veteres habet inurgaritas: sed una omnium
est pulchritudo: Eorum (Martyrum) ffos. neque marcescit,
neque defluit tempore. Nescit. vetustatis rubiginem splen-
doris islius natura. Temporis diuturnitate opes, que ad
corpora spectant, facile intereunt . . . «ΑΓ non sic se res
habet in spiritualibus thesauris, de Martyribus inquam,
qui semper in eodem manent vigore, semper in eodem ju-
ventulis flore sunt, semper sue glorie fulgorem emittunt
et radios 3); et alibi id ipsum inculcat ?). Non est igitur the-
sauri doctrina novum commentum pia lucrandi causa excogi-
tatum, ut Jansenistee autumant.

12. Ad θὰ, Neg. S. Leonem in objectis verbis doctrine ca-
tholice quam propugnamus aliqua ratione adversari, si rite in-
telligantur. Etenim non aliud docuit 5. Leo, quam solum Chri-
stum nos redemisse, ac de condigno pro debitis nostris sa-
üsfecisse. Quod nemo Catholicus est qui non doceat. Dum
propterea Catholici tenent satisfactiones Sanctorum persolvere
debita temporalis penc ἃ nobis promeritze, eo sensu id asse--
runt quod de congruo nobis prosint, quatenus eorum inter-
cessionibus,. ac solutionibus nobis applicantur merita Christi.
Superius enim adnotavimus Sanctorum salisfactiones nobis
applicari quemadmodum applicantur nobis satisfactiones viven-
tum, quia certo nonnisi de congruo vim habent apud divi-
nam justitiam. Exinde patet furiosam Calvini declamationem
consutam esse ex prapostera doctrine catholice expositione
et calumniis, uti jamdiu ostenderat Bellarminus 2).

DE INDULGENTIARUM THESAURO.

tiam nisi relaxationem penitentia in foro
Ecclesie luenda.

1) Τοιοῦτος τῆς ἐκχλησίας ὃ θησαυρὸς,
γέους καὶ παλαιοὺς ἔχων μαργαρίτας" αλλ
ἕν ἁπάντων τὸ κάλλος, Οὐχ ἀμαυροῦταε
τὸ ἄνϑος αὐτῶν, οὐ καταῤῥεῖ τῷ χρόνῳ,
οὐ δέχεται παλαεότητος ἰὸν τῆς λαμπρό-
τητος ταύτης ἡ φύσιες" ἡ μὲν ye σωμα-
τικὴ περιουσία εἴχεε καὶ παραχωρεῖ τῷ
μήκει τοῦ χρόνου .... ἐπὶ δὲ τῶν πνευμα-
τικῶν θησαυρῶν, οὐχ οὕτως - ἀλλ᾽ ci καὶ
διαπαντὸς ἐν lor μένουοεν ἀκμῇ» καὶ νεό-
τητι λάμποντες καὶ ἀποστίλβοντες τὴν τῆς
οἰκείας λαμπρότητος δόξαν oí μάρτυρες.
Opp. edit. Maur. tom. it, pag. 578 et seq.

2) Cf. Apud Christ. Lupum loc. cit.

3) De Indulg.lib. 2, cap. ^, ubi pra-
terea nonnullas alias solvit difficultates

quas ex S. Augustino urget Calvinus. Sa-
pienter porro admonet lib.r, cap. n. 4.
Quomodo autem concurrant in hac ap-
plicatione satisfactiones Christi cum pas-
sionibus Sanctorum, id est; an applice-
tur pars una satisfactionis ex passionibus
Christi, pars alia ex passionibus Sancto-
rum ; an vero integra satisfactio accipiatur
semperex passionibus Christi, et superad-
dantur ad cumulum passiones Sancto-
rum, non videtur nimis curiose ipvesti-
gandum. Ita quidem pius ac doctus Car-
dinalis. Verum Christ. Lupus diss. cit.
cap. 7 , addit nos cogi Calvini calumniis
id investigare. Statuit propterea certum
esse non sic misceri Sanguinem Christi
cum sanguine martyrum seu satisfactio-
nes Christi cum satisfactionibus Sancto-

92
13. Ad 7", Neg. Siquidem nunquam docuerunt Catholici,

martyres plus morte sua prestitisse. ac znerifos esse quam
sibi opus esset, sed solum plus interdum safisfecisse seu |
solvisse quam eorum peccata quoad penam temporalem ex-
poscerent. Nunquam preterea docuerunt eorum sanguinem
cominisceri Sanguini Christ, et ex utroque thesaurum Ec-
clesia confici, sed eorum satisfactiones ex Christi merits vim
haurire tum ut vere solverent pro debitis propriis et alienis,
tum ut nobis obtineant applicationem satisfactionum Christi,
perinde ac nostre satisfactiones ex Chrisü gratia. eam. vim
habent, ut vere satisfaciamus, atque ut nobis applicemus ejus-
dem Christi merita; imo minori adhuc vi pollent sausfactiones
Sanctorum, quam nostrz. Nostra siquidem de condigno 1d ef-
ficiunt, si Justi simus; seu pro nobis de condigno vere mere-
mur et satisfacimus, contra vero satisfactiones Sanctorum non-
nisi de congruo pro nobis id prestant. Patet igitur ejusmodi
difficultates haereticorum, si "Ἢ germanam catholice doctrinz
notionem exigantur, prorsus evanescere. Mirum propterea est,
auctores catholicos easdem obtrudere ac urgere, ita ut non ve-

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

reantur cum haereticis causam

rum, ut ex ambabus applicetur sua por-
tio, et sic fiat una integra Indulgentia.
Hanc enim mixturau Calvinusimpugnat:
et, ut praefatus Auctor loquitur, ex firmo
fundamento. Ejusmodi devie quorundam
scholasticorum sententiz frequenter de-
derunt ansam hzreticis in Ecclesiam ca-
lumniis. Istorum nugas, semper idem
auctor pergit, hi suis venditant ut fidem
totius catholice communionis. Cum vero
ostenderit auctoritate Concilii Ephesini
et SS. Patrum, satisfacere pro aliis de
condigno proprium esse solius Christi,
concludit: ,,Proinde Sanctorum passio-
nes nonnisi impetrando, seu nonnisi de
eongruo possunt prodesse. Nec aliam vir-
tutem habent in Ecclesi: thesauro." De-
mum patefacit quo sensu fuerint pro-
scripte Baji propositiones quas Superius
retulimus; ac 1? quia Bajus visus est
Sanctorum MM. passionibus omnei no-
bis merendi, et pro nobis satisfaciendi
virtutem auferre. 29 Quia visus est de-
negare passionibus Sanctorum vim obti-
nendi nobis applicationem meritorum
Christi. Bajus enim in eo erravit quod
omnem, ut vocant, condignitatem in sa-
tisfactionibus Sanctorum denegaverit, or-
tam tum ex natura operis tum ex ac-
ceptatione divina. Cf. eundem auctorem
ibid, AUamen addi debet, satisfactiones
Sanctorum ex meritis Christi preterea
vim habere so/utionis debiti , cum talis
sit mens Rom. Pontificum in applicatione
thesauri, et non émpetrationis tantum.

communem agere. 1).

1) Adversus Pereira cf. Aloysium Cuc-
cagni in suppl. ad ephemerid. ecclesia-
sticas Rom. an. 1790, obs. 2, n. 9 et 10:
Morinus De Pan»it. lib. 10, cap. 21, af-
firmat primam thesauri mentionem of-
fendi apud Alexandrum Halens. et Al-
bertum M. Verum nos contrarium osten-
dimus. Quod primum invenitur apud
scholasticos est applicatio juridica expli-
cita thesauri per claves: Ecclesie, quie
potissimum eo tempore obtinuit quo pe-
nitenti: canonicz quibus fideles debitum
suum Deo persolvebant, cessare cepe-
runt. Si enim Ecclesia liberasset fideles
a penso persolvendo penitentie cano-
nice, quin subrogasset ex thesauro satis-
factionum eam partem qua responderet
relaxatr penitentie, ejusmodi ralaxatio
cessisset in damnum eorumdem fide-

lum, qui debuissent ponas peccatis

suis debitas rependere in altera vita.
Cf. Petrum Ballerinium Pre/ect.3, cit.
cap. 5, n.28 οἱ seqq. Ceterum si rem
spectemus certum est semper in Eccle-
sia eam obtinuisse, ut constat ex allatis
documentis SS. Ambrosii et Joanuis
Chrysostomi, imo et ex Tertulliano, Cy-
priano, Ecclesia Lugdunensi in Epist.
ad Episcopos Asie, aliisque qu: longum

.esset recensere, ex quibus constat doc-

trinam hanc duobus principiis inniti, in

'salisfactionibus Christi et Sanctorum,

et in potestate clavium quoad earum ap-
plicationem. Huc etiam refertur celebre
factum, quod memori: prodidit Clemens -

DE INDULGENTIARUM USU. 33

PROPOSITIO IV.

Indulgentie applicari etiam possunt per modum
anünabus in purgatorio degentibus.
[

suffraga

74. Certa hec est propositio, nec sine temeritatis nota in -
dubium revocari potest; Summus enim Pontifex Pius VI, in
sepe laudata Const. Auctorem fidei, sequentes propositiones
synodi Pistoriensis proscripsit, scilicet XLII: Feo in eo quod
superaddit (synodus) , (uctuosius adhuc esse quod chimerica
isthec applicatio transferri volita sit in defunctos; que de-
claratur falsa, temeraria, piarum aurium offensiva , in Ro-.
inanos Pontifices, et in praxin, et sensum universalis Ec-
clesie injuriosa, inducens in errorem haoreticali nota in
Petro de Osma confixum, iterum damnatum in art. X XII
Lutheri; ev XLII: In eo demum, quod àémpudentissime in-
vehitur in tabellas Indulgentiarum., altaria privilegiata , etc.,
temeraria, piarum aurium offensiva, scandalosa, in Sumn-
mos Pontifices, atque in pravàin tota Ecclesia frequenta-
tam contuimeliosa.

15. Diximus autem. per znodum suffragii applicare posse
Indulgentias, animabus in purgatorio degentibus, quia Eccle-
sia nulla jurisdictione in has animas gaudet; adeoque Indul-
gentie etiam prout ab Ecclesia conceduntur, quoad has pias
animas non habent nisi vim impetrationis, seu orationis, qua-
tenus nempe Ecclesia Deo offert merita Christi et membro-
rum ipsius tam regnantium in celis quam militantium 1n ter-
ris, ut eorum intuitu, quae per modum solutionis ab ipsa of-
feruntur, Deus pro sua misericordia dignetur vel totam vel
partem illius penz, qua ad plenam et integram satisfactio-
nem pro culpis admissis requiritur, condonare !).

746. Jam vero hoc sensu exposita Indulgentiarum vi respectu
defunctorum nihil babet enunciata propositio, quod cordato

Alex. apud Eusebium Hist. Eccl. lib. 3,
cap. 23, de illo latrone et homicida cui
jam penitenti S. Joannes Evangelista sa-
Usfactiones suas se communicaturum
sponderat illis verbis: Ego pro te satis-
faciam Christo; et orationes proillo jam
penitente fudisse, e/ continuis jejuniis
una cum eo se muacerasse in promissain
salisfactionum conimunicationem.

1) Nec tamen putandum est minime
. differre ejusmodi Indulgentiarum, 48:
per modum suffragii conferuntur, con-
cessionem, a nuda oratione et prece:
siquidem prater rationem impetrationis

complectitur illa largitio oblationem pre-

T. IX.

tii, seu satisfactionum, quam Deo ex
thesauro Ecclesia tribuit. Sane aliter
praestaret officium suum penes judicem,
qui eum tantummodo deprecaretur , ut
dimitteret carcere detentum ob zs alie-
num quo gravatus est, aliter vero, qui
preterea tantum offerret, quantum re-
quiritur ad debitum solvendum; pra-
sertim si is, qui pecuniam offert, in
dignitate sit constitutus et ad hoc offi-
cium prestandum ἃ principe ipso sit
electus, qualis in casu nostro Ecclesia
est. Cf. Fume Diffesa delle dottrine del.
Concilio di Trento.

Bu | TRACTATUS DE INPULGENTIIS.
viro non probetur. Ejus enim veritatem 1^ illa omnia argu- |
menta evincunt, quibus Catholici evincunt suffragia viventium |
defunctis prodesse; 2" evincit presertim dogma de comma- |
nione Sanctorum : Neque enin, scribebat S. Augustinus, |
piorum anime mortuorum separantur ab Ecclesia ... Cur |
enün fiunt ista , nisi quia fideles etiam defuncti, membra |
ejus sunt !)?. Hinc S. 'Thomas subdit: Non est aliqua ratio, |
quare Ecclesia transferre possit. communia merita, quibus |
I[ndulgentie | inniluntur , in vivos, οἵ non in mortuos ?);|
3* evincit auctoritas Romanorum Pontificum, inter quos Joan- |
nes VII, an. 878, et Joannes IX, an. 900, Indulgentias in. suf- |
fragium defunctorum concesserunt 3); reliquis porro subse- |
quentibus omissis, Sixtus IV, in. Const. Licet ea, hanc pró- |
scripsit Petri de Osma proposiüonem : Romanus Pontifex |
purgatorii penam remittere non potest ^), Leo X , hunc item |
Luthert art. XXII damnavit: Indulgentie nec sunt necessari |
nec uliles mortuis 5); "^ evincit demum universalis-Ecclesiz |
sensus et praxis ubique recepta Indulgentias pro defuncus elar- |
eiendi atque appendendi tabellas, quibus ha concesse indi- |
cantur. Αἱ vero juxta auream S. Augustini regulam : Θὲ quid |
universa per orbem frequentat Ecclesia; quin ita facien- |
duin sit. disputare, intollerantissune insama est 9). Ergo. |

DIFFICULT XTES.

71. Οὐ). 15 Concilium Tridentinum non memorat Indulgen-
tias pro defunctis, quamvis Leo X velut erroneam proscripse-
rit Lutheri sententiam negantem 2n20ríuis utiles esse Indul-
gentias. 2" Et sane, si nemo potest meritum suum alteri
communicare, nec suas poterit pro alus satisfactiones offerre.

1) Lib. xx, De civit. Dei, cap. 9, n. 2.

2) Suppl. 4. 71, art. 10.

3) Apud Mabillon. Pref. ad scc. v,
Benedictin. His Pontificibus adjici pos-
sunt Paschalis I, eiectus an. 817, qui,
ul refert Bellarminus, De Indulg. lib. Ι,
cap. 11, n. 2, concessit .Indulgentiam
pro defunctis, qui? habetur in Ecclesia
S. Praxedis in introitu eedium S. Zeno-
nis; et Gelasius I1, qui an. 1118, dedi-
cavit Ecclesiam metropolitanam Genuen-
sem, prout testatur ΟἹ. Lambruschini,
antea theologi: professor, postea vero
evectus a Pio Vll ad episcopatum Urbe-
vetanum, in thesibus, quas Janu: evul-
gavit an. 1790, pag. 198, n. 43, ac de-
dit Indulgentiam plenariam omnibus
defunctis masculis et feminis, qui mor-
"| tui sunt in vera confessione, δὶ sunt
sepulti in cemeterio ejusdem Ecclesi,
et sepelientur usque ad finem seculi."

Ex his documentis patet, quam sibi fi-
dem mereatur L. Ranke, qui in sua
Histoire de la Papaute , trad. de l'allem.
par M. I. R. Haiber, Paris 1738, tom. 1,
liv. 1, chap. 2, $. 2, pag. 93, scribit:
»C' étaient eux (/es Franciscains) qui,
entr'autres, vendaient les Indulgences
auxquelles on donna une extension si
extraordinaire. A cette époque, Ale-
xandre vr, /e premier déclara officielle-
ment, qwil delivrait du purgatoire.? Mi- |
rum est, quot calumnias Auctor hic pro- |
lestans struat in Romanos Pontifices et
Ecclesiam Catholicam. Quem tamen non-
nulli tanquam protestantem moderatum
nobis obtrudere vellent.

4) Apud Harduin. Act« Coac. tom. 1x,
col. 1499.

5) Ibid. col. 1894, ibi tamen est arti-
culus 17.

6) Epist. L1V , ad Januar. n. 6.

DE INDULGENTIARUM USU. . 39

3? Accedit incertum semper esse, utrum Deus acceptet Indul-
gentias pro defunctis concessas. 4" Mirum proinde est, datas
interdum a Rom. Pontificibus Indulgentias plenarias altaribus
privilegiatis, in quibus ad unius sacri celebrationem, alicujus
defuncti anima a purgatoru pena liberetur. | Ergo.

78. Hesp. ad 1", Dist. Non memorat Tridentinum Indul-
gentias pro defunctis expresse seu explicite, γα. implicite,
neg. Apposite Card. Gerdilius huic difficultau respondit: Qui.
hec objicit, vultne suadere Tridentinum Concilium vel dubi-
tasse vel potuisse dubitare, an prefata Lutheri opinio fuerit
erronea? Ut oppositum evincatur, levissima sufficit animad-
versio circa rationem decreti, in quo declaratur, Indulgentia-
rum usum populo Christiano axime salutarem esse. Con-
stabat profecto Tridentinis Patribus inveteratus usus vigensque
in universa Ecclesia, perinde ac in iis, quas 1psi regebant Ec-
clesiis, promulgandi Indulgentias pro defuncus. Recentia erant
exempla Clemenus VII et Julu IL, sub quo celebrabatur
Concilium, antiquum Joannis VIII, vetustius Paschalis I, atque
in universo dominabatur SS. Thoma et Bonaventurae doctrina
quoad Indulgentias pro defunctis. Sed et illud maxime obser-
vandum, manifestam fuisse proscriptionem ab Archiepiscopo
Toletano factam, et a Sixto IV confirmatam, qua Petri de
Osma error sub hzreticali nota conífixus erat, et item a Leo-
ne X, in art. XXII Lutherr ... Si Concilium agnoscit in Pon-
tifice auctoritatem statuendi, quod magis expedire judicaverit
circa dispensationem Indulgentiarum in Ecclesia universa; et
si in hac dispensatione, qualis et antiquitus, et sequiori ztate
exercebatur a Rom. Pontifice, usus obtinebat concedendi In-
dulgentias pro defunctis, clare apparet, Indulgentiam pro de-
functis comprehendi in eo usu, quem Concilium declarat reti-
nendum esse velut salutarem, eos damnans sub anathematis
poena, qui aut inutiles Indulgentias esse asserunt, vel eas
concedendi in. Ecclesia potestatem esse negant 1).

79. Ad 2m, Neg. paritatem; meritum enim personale est,
ideoque incommunicabile, non item vero satisfactio, qua per
modum solutionis debiti exhibetur; quapropter satisfactio al-
leri etiam prodesse potest, in cujus gratiam fit, presertim si
a creditore acceptetur; alioquin neque Christus pro peccatis
nostris saüsfacere potuisset. |

80. Ad 3", Dist. Relate ad istas vel illas peculiares ani-
mas, vel ad remissionis quantitatem, ír«ns. in genere, aeg.
Etenim citra dubium est Índulgentias generatim salutares esse
defunctis, nisi velimus errasse Ecclesiam, dum Indulgentias
defunctis concessas saltem facto ipso probavit.

1) Esame de' motivi della opposisione part. 11, lezione 2, art. 11, opp. edit,
fatta da Mons. Vescovo di Noli alla pub- Rom. tom. xiv.
élicasione della Bolla AUCTOREM FIDEI,

90 TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

51. Ad '", Dist. S1 perperam concessio hzc intelligatur,
€0nc. si rite, prout intelhgit Ecclesia, 2eg. Hoc fundamento
innilitur. Summus | Pontifer , inquit Benedictus XIV, cwm
privilegiutas. aras. declarat, ac pro Misse celebratione,
ψ in illis indicitur ad expiandam defuncti alicujus ani-
man , thesauri ecclesiastici eam partem tribuit per nodu
suffragàà, que salis est, ut eadem anima, si Deo placitum
sit, e purgatorüi cruciatibus eripiatur , uti Gregorius XIII
explicat, cum privilegiatum altare metropolitane | .-Bono-
niensi largitus est 1). Non pauca extant anlüqua et recentia
monumenta, quibus ejusmodi altaria in Ecclesia fuisse com-

probatur ?).

IN INDULGENTIARUM DOCTRINAM SCHOLIA.

82. Que de Indulgentiis dicenda supersunt, revocantur ad
Indulgentias ipsas, ad earum ministrum et subjectum. . Pauca,
prout institut nostri rao fert, de singulis delibabimus.

83. I. Quzri itaque in primis solet, num Indulgenua sit αὖ-
solutio, an vero solutio. Verum responsio in promptu est,
eam nempe esse absolutionem et solutionem respectu viven-
tium, et solutionem tantum respectu defunctorum; absolu- |
tonem quidem quoad dantes, solutionem quoad recipientes 3). |

83. Indulgentia alia est plenaria, alia partialis. Plenaria — |
est, si ex natura sua integram ponam temporalem remittat,
qui vi clavium relaxari potest. Ad hanc porro plenariam In-

dulgentiam revocatur Jwbileum, quod

reter pene relaxa-

tionem adnexa habet nonnulla privilegia. absolvendi, ex. gr. a

casibus reservatis et censuris, commutandi vota, etc ἢ).

Pri-

mus Jubilei institutor perhibetur Bonifacius VIII, an. 1300. |
Zaccaria haud infirmis ductus conjecturis censet primam Jubi-
lei originem repetendam esse ab an. 1000, sub Silvestro IL 5).
Nonnulli vestigia sibi deprehendisse visi sunt in longe anti-
quioribus monuments 9). Bonifacius VIII constituit Jubileum

1) Institut. Lv1, n. 15, opp. edit. Rom.
1750, tom. xt.

2) Cf. De Berlendis, De oblation. ad
altare, part. 11, ὃ. 10, n. ^ et seqq., et
6. 12, n, 15 et seqq.

3) Cf. Theodor. a Spiritu S. op. cit.
cap. 6, art. 50.

4) Cf. Andream Andreucci S. J. Con-
clusiones canonico-theolog. pro an. Jubil.
1750, ad calcem dissert. De cultu San-
ctorum, Rom: 1750.

5) In opere cui tit. Trattato dell" anno
santo, Roma 1775.

6) CI. Camillus Rossi Episcopus S. Se-
veri in. ustruct. pastorali, typis edita
Neapoli an. 1824, refert se reperisse in
opere inscripto: Z'Aesaurus temporum Eu-

sebii Pamphili Cesarece Palestine Epi-
scopi, etc., opera et studio Josephi Sca-
ligeri, Amstelodami apud Janssonium
1658, fol. wwccxx, pag. 172: ,ln hoc
anno Jubileum a majoribus invenimus
observatum, id est, duodecimo anno Se-
veri, et cczir Antiochen: urbis," cum
animadversionibus Scaligeri, pag. 229:
»Majores nostri intelliguntur Christiani.
Sed ii nullum Jobel eo anno celebra-
runt," et ibid. pag. 236, idem Scaliger,
scribit, numero MwMCcxx: ,Sub Severo
aliud Jobeleum a majoribus celebratum
referebat .. . Praterea dixit (Eusebius)
juxta majores nostros, id est, non juxta
Judzos, sed secundum Christianos . ..
Jobelei modus Ecclesie est L annorum

Ὁ

esse celebrandum centesimo quoque anno redeunte. Cle-
mens VI Jubilei celebrationem ad annum quinquagesimum,
Gregorius XI ad an. triginta tres, donec tandem Paulus II et
Sixtus IV ad an. viginti quinque tempus illud coarctarunt, qui
mos adhuc servatur.

85. Partialis Indulgentia ea. dicitur, que partem" dumtaxat
pene temporalis remittit, et certo dierum vel annorum nu-
mero definitur. Alludit scilicet forma 1114 Indulgentiarum tot
dierum vel annorum ad veterem disciplinam, quando vi ca-
nonum poenitentialium agenda erat penitentis per tot dies,
vel annos, vel quadragenas. Ex his autem quadragenis non-
nulle dicebantur carene, ita nuncupate a carendo, eo quod
illis addicti omnibus carerent preter panem et aquam. Harum
carenarum formam exhibet Eusebius Amort 1).

.86. II. Ad Indulgentiarum ministrum quod attinet, nullum
dubium est, quin Summus Pontifex, utpote totius Ecclesiz
caput, qui in universa Ecclesia primatum tenet verz juris-
dictionis, omnibus Chrisu fidelibus Indulgentias plenarias va-
leat elargiri:. Quocirca Martinus V, in Constitutione edita in
Concilio Constantiensi, praescripsit interrogandos esse, qui de
erroribus Wicleffi et Huss suspecti erant, utrum credant, quod
Papa omnibus Christianis vere contritis et. confessis. ex
causa pia et justa possit. concedere Indulgentias ; Wem:
Utrum credant , quod singuli Episcopi suis subditis secun-
dum lünitationem sacrorum canonum hujusmodi Induigen-
lias concedere possint 5): Hsc autem limitatio facta fuit a
generali Conc. Lateranensi IV, sub Innocentio III, ut nempe
in dedicatione Ecclesie non extendatur Episcopi Indulgentia
ultra annum, et ultra quadraginta dies in aliis casibus 3). Quo
decreto plane refutatur, ait Pius VI in Brevi SUPER SOLIDITATE,
error Eybel, dum perperam disserens de Indulgentüs scri-
bere ausus est, queinlibet Episcopum pari modo atque Pa-
pem posse Indulgentias concedere *); quam erroneam con-
secutionem ex iisdem principiis deduxit Palmierius, qui scri-
bere veritus non est Pontificem episcopalia Jura sibi assume-
re, dum plenarias Indulgentias a se solo. dare posse contendit ;

SCHOLIA.

solidorum, Hebr:ei undequinquaginta.?
1n Eusebii Chronico, interprete S. Hie-
ronymo, nihil ejusmodi occurrit, imo
Vallarsius rejicit, quod Josephus Sca-
liger retinet de Jobeleo in utroque loco,
quum Mss. codices melioris ποίῳ eau
lectionem non habeant, censet prepterea
ea verba adsceititia esse, seu aliena ma-
nu inserta tanquam alicujus studiosi
glossema. Attamen in accuratieri edi-
tione ejusdem Chronici, quam ex Mss.
Vaticanis adornavit Card. Majus, ad-
ducli textus reperiuntur suis locis in-

serti, videlicet tum ad an. Christi 206,
tum ad an. 25^ (cf. Scriptorum vet. nora
collect. tom. vui, Roma 1833). Quidquid
porro de hoc sentiendum sit , videtur
nihil exinde colligi posse, quod trahi
queat ad rem nostram.

1) Op. cit. part. 1, Dissert. pralim.
n. 5, qui tamen eas vocat. Kearrezas.

2) Apud Hard. Acta Concil. tom. vi,
col. 915. à

3) Tit. Lxu, ibid. tom. vri, col. 66.

4) Apud Gerdil. opp. edit. ftoin. tome
xh, pag. 9. ἐλ τὶ

TRACTATUS DE INDULGENTIIS.

stulte autem theologos et canonistas , ut 'omanz curiz litent,
id una voce docere 1).

87. III. Circa Indulgentiarum subjectum et conditiones quz
ad eas lucrandas exiguntur pauca dicenda supersunt. 'Tam
vivos quam defunctos Chrisü fideles esse subjectum capax In-
dulgentiarum, abunde constat ex dictis. Dispar tamen est utro-
rumque ratio in ordine ad illas. Etenim respectu viventium,
si nihil. obstet vel ex parte dantis, vel ex parte recipients,
vel ex parte causze, certus est ac infallibilis Indulgentiarum
effectus; cum ssint vere juridice absolutiones, reluxationes
et donationes ex potestate clavium provenientes, plane ut in
absolutione sacramentali, qua ex eadem clavium potestate.
confertur. Respectu autem defunctorum, quoniam ipsi in Ec- |
clesie juribus non sunt, sed solius Dei dominio subsunt, non |
ila certus est earundem Indulgentiarum effectus. Nam Indul- |
gentie, qua pro ipsis conceduntur, uti Jam paulo ante ad- |
notavimus, solam habent rationem suffragii, precationis, ob- |
lationis, vel solutionis, quam propterea Deus absolute re- |
spuere potest, cum non teneatur ex fidelitate eas acceptare. |

Imo prout observat S. Thomas ?), Indulgenti:& non possunt |

prodesse defunctis nisi secundario et indirecte, eo quod pre-
stare ipsi non possint id, cujus causa Indulgentia conceditur,
uti prestare possunt viventes, qui propterea soli primario et |
directe eas lucrari queunt. Non desunt tamen qui contrarium | |
sentiant 3). | : | | ul

88. Ut suus constet Indulgentiis valor, non ez tantum con- |
ditiones sufficiunt, qua earum largitorem respiciunt, sed aliae

isuper requiruntur, tum quz susciplentem, tum que elar- |

gitionis causam attingunt. Ita expresse docet S. Thomas scri--
bens: Zndulgentie | tantum valent," quantum praedicantur, |

1) In cit. Tractatu. dogmatico - critico
Je Indulgentiis. 'Tam Eybel quam Pal-
mieri docuerunt singulos Episcopos pos-
se Indulgentiam plenariam saltem suis
subditis conferre ex tribus principiis
antea a se constitutis ; ac 19 quod In-
dulgentia non aliud sit quam reimissio
penitenti:& canonice in foro externo;
29 quod Romanus Pontifex utpote Epi-
scopus peculiaris Ecclesi: Romans, .pa-
riter solum valeat eam iribuere suis
subditis immediatis, uti ccteri Episcopi
in suis diecesibus ; 39 qued mequeat
Romanus Pontifex coarctare facultatem
Episcoporum, quin in eorum jura inva-
dat. Verum hos auctores longe ante-
quam prodierent, jam refellerat S.'Tho-
mas in Sewpplem. q. 26, art. 1, 2 et 3.
Cf. etiam adversus Eybel Card. Gerdil.
in op. Con/utazione di due libelli diretti
contro il breve SUPER SoLIDITATE. Ad-
versus: Palmieri cf. Muzzarelli diss. cit.

Cf. etiam quiz scribit beatus Cardin.
Thomesius opp. edit. Vezzosi, Rome
1751, tom. vu, opusc. 15, dub. 3.

2) Supplem. q. 71, art. t0. S

3) Uti Theodorus a Spir. S. op. cit.
part. r, cap. 14, art. 6. Atque hie obi- |
ter adnoto ex doctrina, quam juxta com-
munem theologorum sententiam adstru-
ximus circa Indulgentias pro defunctis |
concessas, penitus evanescere incredu-
lorum difficultatem, dum asserunt, spe-
clato Indulgentiarum numero pro de-
functis, arithmetice ostendi nullam jam
animam in purgatorio detineri. Risu
hec excipienda sunt, siquidem cum
juxta doctrinam catholicam Indulgentia
pro defunctis infallibilem effectum non
habeant, atque ex Dei beneplacito pen-
deat ipsarum acceptatio, mathesis nul-
lam potest suppulationem instituere nec
problema solvere.

SCHOLIA. 39

dummodo ex parte danlis sit auctoritas; et ex parte re-
cipientis charitas; et ex parte. cause pietas, que coampre-
hendit honorem Dei et proximi utilitatem V).

89. Requiri auctoritatem ex parte danüs, abunde constat
ex modo dictis. Ex parte suscipientis. du: conditiones con-
currant necesse est ad Indulgentias lucrandas: prima est sta-
tus gratie ; quamdiu enim aliquis. debitor est peenz sterne,
a temporali pena peccaus debita absolvi nequit. Id ipsum
dicatur de immunitate a culpa etiam levi quoad condonatio-
nem iliius pene temporalis, qua. eidem respondet, ad hoc
autem, nisi aliud. prescribatur, sufficit. contritio. Hinc. est

uod Pontüfices Indulgentias non concedant nisi vere poeni-
lentibus. et contritis. Altera est positio operum, qua a Pon-
tfice, vel Episcopo assignantur, ut per se patet. Non de-
sunt, qui doceant prater duas recensitas conditiones: requiri
preterea in suscipiente eximiam charitatem δὰ Indulgentias
plenarias lucrandas. Verum si ita esset, mhil superesset In-
dulgentie, cum ejusmodi charitas omnia deleat. Porro Eccle-
sia per Indulgentias magnum aliquid dare intendit, quod non
a charitate, sed ὦ potestate clavium pendeat ?).

90. Exposci demum ad Indulgentie valorem aliquam cau-
sam patet ex is, quz habet Conc. Lateranense IV, dum ait:
Per indiscretas et. superfluas Indulgentias: claves Ecclesie
contemnuntur, et penitentialis satisfactio enervatur 3). Δ
S. Cypriano ejusmodi inconsulta Indulgentz .largitio dicitur
irrita. et. falsa pac, periculosa dantibus, et nihil accipien-
tibus profutura *). Ast illud adjicere debemus, accipientium
non esse Judicium ferre, utrum causa intersit, cum concedi-
tur Indulgentia, necne; sed eorum est, grato lubentique ani-
mo beneficia, que a superioribus legitimis conféruntur, ex-
osculari. Et de Indulgentiis hactenus. ,

.4) In. Suppl. q. 25, art. 2. ^4) Lib. De lapsis, pag. 186, ed, Maur.
2) Cf. Andreucei De requisitis et non Cf. tamen Muzzaarelli, I! buon uso della
requisitis ad lucrandas Indulgentias. Ro- logica, opusculo x, Istoria ecclesiastica,
mie 1759. δ. 12, Natura ed uso delle Indulgense.
3) Loc. cit. | Op. edit. Flor. 1822, tom. ur.

TRACTATUS
—— DE SACRAMENTO

EXTREM E UNCTIONIS.
PROOEMIUM.

1. 4θυιναυνονυν confirmatio baptismi perfectio ἃς ve-
luti consummatio a Patribus spectata est et nuncupata, sic
Extremx Unctionis Sacramentum non modo penitentie, sed
et totius christiane vita, quae perpetua peenitentia esse de-
bet, ut loquitur Tridentinum, ab iisdem Patribus consumma-
üvum existimatum est. Variis autem nominibus tum a Grz-
cis tum a Latinis pro ratione aut materie, aut forma, aut
subjecti insignitum. fuit hoc Sacramentum. Etenim vel Oleum
sanctum , vel Oratio olei, seu Oratio cum unctione con-
juncta, vel Oleum infirmorum passim est nuncupatum 1);
donec ratione temporis, quo conferri solet post szc. XII, ut
Mabillonius observat 2), maxime obtinuit appellatio Unctionis
Extreme. Definiri porro solet Extrema Unctio: S«cramen-
tum Novo Legis a Christo Domino institutum, quo per
unclionem olei benedicti et orationem, seu formam pre-
scriptam , sacerdotum animisterio baptixatis graviter egro-
tantibus gratia confertur, qua peccata et eorum reliquie
absterguntur , vires augentur ad dwemonis insidias. vitan-
das, atque ad morbi incommoda patienter ferenda, et si
anune saluti expediverit, valetudo corporis restituitur.

2. Hec autem definiüo, qua omnes complectitur hujus Sa-
cramenti partes, veritatem nempe ejusdem Sacramenti, sub-
jectum, materiam , formam, et effectum, quatuor his Concil
'l'ridenüni canonibus editis sess. XIV, continetur: Can. 1l: (Si
quis direrit, Extremam Unctionem non esse vere et pro-
prie Sacramentum ὦ Christo Domino Nostro institutum,
et a B. Jacobo Apostolo promulgatum, sed ritum tantum
receptum a Patribus , aut. figmentum humanum; anath. sit.
Can. II: S? quis dixerit, sacram infirinorum Unctionem non
conferre gratiam, nec remiltere peccata, nec. alleviare in- ,

1) Greci vocare solent hoc $Sacra- pellant kendi!, id est, /ampadam , ob
mentum «zov ἐλαΐον, oleum sanctum, et rationem quam postea afferemus.
frequentius evyéAacov, oleum cum oratio- 2) Pref. in scc. 1, Benedict. n. 98.
ne conjunctum. Orientales passim ap- Interdum etiam vocatum fuit Sacramen-

tum. ezeuntium.

firimos, sed jam cessasse, quasi olin tantum fuerit gratia
curationun ; anath. sit. Can. Hl: S? quis dixerit, Extreme
Unctionis ritum et usum, quem observat Sancta Bomana
Ecclesia, repugnare sententie B. Jacobi Apostoli, ideoque
eum anutandum , posseque a Christianis absque peccato con-
teinni ; anath. sit... Can. IV: Δὲ quis dixerit, presbyteros Ec-
clesie, quos B. Jacobus adducendos esse ad. infirmum in-
ungendwumn hortatur , non esse sacerdotes ab Episcopo or-.
dinatos; sed etate seniores, ob idque proprium Extreme
Unctionis amninistrui non esse solum sacerdotem ; anath. sit.

3. Cum vero Sacramenti veritate semel constituta, cztera
sponte fluant, que ad ipsum spectant, hanc unam directe
propugnare sic proposuimus, ut reliqua doctrinz capita, quae
in ea includuntur, nonnullis scholis illustremus.

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. EXTREMA UNCT.

CAPUT I.

DE VERITATE SACRAMENTI EXTREM/E UNCTIONIS.

4. Quinam primi fuerint insectatores veritatis, quam adstrui-
mus hujus Sacramenti, difficile prorsus est definire. Viri enim
erudiü Waldenses, Wicleffitas et Hussitas ab hac criminatione
vindicarunt !). Citra omne dubium est Lutherum et Calvinum
cum suis asseclis sectarumque ceterorum fragmentüs Extre-
mam Uncüuonem e Sacramentorum albo expunxisse. Lutherus
enim, etsi non plane rejiciat hunc ritum, inficiatur tamen Sa-
cramentum esse proprie dictum, additque 2usquam insignius
esse deliratum a theologis quam in hoc Sacramento admni-
nistrando 3). Calvinus vero tanquam Sacramentum fictitium
et histrionicam hypocrisim traducit. Extremam Uuctionem 3).
Reliqui eos secuti sunt; ast perperam. |

PROPOSITIO.

Extrema Unctio est vere et proprie Sacramentum a Chri-
sto D. N. institutum, et a B. Jacobo Apostolo pro-
mulgatuan. |

9. De fide hanc esse propositionem, ex paulo ante adducto
Can. I Concilii Tridentini constat. Ad eam porro evincendam

1) Bellarminus accusat Waldenses, Al-
bigenses, et Wicleffitas, quod rejece-
rint Sacramentum Extreme Unctionis.
At Bossuet ostendit illos hzereticos per-
inde ac Hyssitas nihil innovasse circa
septenarium Sacrameutorum numerum,
Iuter quz recensebant £xtremam Unctio-
nem. (€f. Hist. des rariations, liv. 11,
68. 108, 109 et. 180.

2) Nempe ex Jacobi epistola, ut ipse
scribit lib. De ce«plivit. babylonica, ubi
arit de Extrema UÜnctione. Opp. edit.
Jenens. 1600, tom. rr. Ostendit tamen
Serarius S. J. in Disputat. de Extrema
Unct. cap. 3, Lutherum, ut in caeteris,
sic et in hoc articulo inconstanten) se
preebuisse.

3) Institut. lib. 5, cap. 19, 8. 15.

ex Sacris Literis illud unum urgemus, quod scribit Apostolus -
Jacobus in. Epistola sua, cap. V, 14, 15: Infirmatur quis in
vobis? nducat presbyteros Ecclesie, et orent super eum,
ungentes eum oleo in nomine Domini, et oratio fidet sal-
vabit infirmum, et. alleviabit eum Dominus, et si in pecca-
lis sib," remiltentur ei 1), Quibus verbis tum ritus sensibilis,
tum divina institutio, tum denique divine grati;& promissio
significantur, qua, adversariis ipsis fatentibus, ad verum ac
proprium Sacramentum constituendum requiruntur ac suffi-
ciunt. ἂς primo quidem ritus externus significatur in ipsa
olei uncüone, quz a Jacobo praescribitur, et cui adnexa est sa-
cerdotis oratio; divina vero institutio et gratie promissio ex
ipsa rei de qua agitur natura, illi ritui inesse intelliguntur,
cum Dei solius sit rei create atque sensibili vim gratice confe-
rende tribuere; atqui Extremam Unctionem gratiam conferre
demonstrant ea verba: Ef si in peccatis sit, remiltentur
€i; neque enim peccata remitü possunt absque divine gratie
collanone. Ergo.

6. Sensus autem traditionalis perpetuus et constans adducti
Jacobzai testimonii rem plane conficit. Origenes enim Hom. Il
in Levit., postquam egit de Sacramento ponnitentie, hec de
Extrema Unctione tanquam de re notissima et ab omnibus ac-
cepta subjicit: 7/2 quo impletur et illud, quod Jacobus Apo-
stolus dicit: Δὲ quis autem infirmatur , vocet. presbyteros
Ecclesie, et imponant ei manus, ungentes eum oleo in
nomine Domini, et oratio fidei salvabit infirmum , et si in
peccatis fuit, remittentur ei 5). Victor AnUüochenus , qui circa
Juliani Imperatoris ztatem vixisse creditur 3), in caput VI Marci
scribit: Znterim que Apostolus Jacobus in sua canonica.
narrat, ab his non dissentiunt; scribit enim: Infirmatur
quis in vobis? etc. ἢ. S. Joan. Chrysostomus lib. ΠῚ, De
Sacerdotio, aperte scribit: Neque enim tantum cum nos
regenerant (sacerdotes), sed etiam post regenerationem ad-
missa peccata condonare possunt. . Nam anfirmatur, inquit
(Apostolus), quis in vobis? Advocet presbyteros Ecclesie,

TRACTATUS DE EXTREMA UNCTIONE.

1) ^4o9evsi τις ἐν ὑμῖν; προοκαλεοάσϑο cienda est auctoritas Victoris presby-

τοὺς πρεοβύτερους τῆς ἐκκλησίας͵, καὶ
προοευξάοϑωσαν ἐπ᾿ αὐτὸν ἀλείψαντες αὖ-
τὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματε τοῦ κυρίου, Καὶ
ἢ εὐχὴ τῆς πίοτεως σώσει τὸν κώμνοντα,
καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὃ κύυρεος" *QY ἁμαρτίας
ῃ πεποέηχκως, ἀφεϑηοδταό (in var. αἀφε-
ϑήσονται) αὐτῷ.

2) Homil. n, in Levit. n. 4, edit. Maur.
Claruit porro Origenes usque ad an. 230.

3) Obiit an. 441; cf. Pre/«at. Theodori
Peltani S. J. in suam versionem Victo-
ris Antiocheni et Titi Bostrensis, In-
golstadii 1580.

4) Edit. cit. pag. 91. Eo pluris fa-

teri Antiocheni, quod ipse. profiteatur
se in unum collegisse in hoc suo com-
mentario in Evangelium S. Marci, quie
ab anterioribus scriptoribus scripta re-
perit. En ejus verba pag. 1: ,,Quando-
quidem permulti in Matthaei et Joannis,
pauci vero in Lucae, nulli autem omni-
no, ut equidem arbitror, in Marci Evan-
gelium scripserunt . . . visum est mihi,
qui Ecclesie doctores sparsim et per
partes in presentem Evangelium anno-
tarunt, in ununi quasi corpus redigere,
succinctamque in hoc ipsum, quoque
Evangelium explanationem conscribere."

el orent. super eum, ungentes 1); loqui porro S. Doctorem
de Extrema Ünctione, non autem de penitentia plura sunt
qua suadeant. 1^ Paulo ante locutus erat de remissione pecca-
torum per penitentiam, 1n quam rem profert sententias Matth.
XVIII, et Joan. XX; deinde de altera loquitur, hanc igitur
a prima distinguit ; 2" pronunciat hanc nonnisi^zgrotis dan-
dam esse, idque confirmat ex Jacobi testimonio; penitentie
autem Sacramentum omnibus datur. Atque ut omittamus Pos-
sidium 2), Cyrillum Alexandr. 3), qui hac de causa nititur fide-
les avertere a superstitionibus ethnicorum ad valetudinem re-
cuperandam, Gregorium M., qui in suo Sacramentario fuse
prosequitur, qua ad hujus Sacramenu administrationem per-
tinent ), Bedam 5), Bonifacium Moguntinum $), Bernardum
e Patribus postremum 7), aliaque prope innumera fere monu-
menta, qui in medium proferri possent 8), res plane confi-
citur testimonio Innocentii I, qui sec. V ineunte ab Eugubino
Episcopo Decentio interrogatus, an Jacobi verba de infirmis
oleo inungendis a sacerdoubus intelligi deberent, atque an hec
unctio penitentibus esset concedenda, respondet: Non est
dubium (verba Jacobi) de fidelibus. egrotantibus accipi vel
intelligi debere, qui sancto oleo chrismatis perungi pos-
sunt, quo ab Episcopo confecto non solum sacerdotibus,
sed el omnibus uli Christianis licet, in sua | aut suorum
necessitate inungendo . .. ponitenlibus istud. infundi non
potest, quia genus est Sacramenti. Nam quibus reliqua Sa-
erainenta negantur , quomodo unum genus putatur posse
concedi 9)? Quibus verbis non solum innuit sanctissimus Pon-
tifex agi de re notissima inquiens: 207, est dubium ; sed prae-

CAP. 1. DE VERITATE SACRAM. EXTREMJE UNCT.

1) Ov γὰρ ὅτ᾽ ἂν ἡμᾶς ἀναγεννῶσε uó-
γον, ἀλλὰ καὶ τὰ μετὰ ταῦτα συγχωρεῖν
ἔχουοεν ἐξουσίαν ἁμαρτήματα. ᾿Αοϑενεῖ
γὰρ τις, φηοὶν, ἐν ὑμῖν; προοχαλεοάοϑω
τοῦς πρεοβυτέρους τῆς ἐχχλησίας καὶ προς-
ευξάοϑωσαν ἐπ᾽ αὐτὸν, ἀλεέίψαντες, x. τ. À.

2) In vita S. Augustini cap.27, ubi
de S. Doctore scribit: ,,In visitationibus
modum tenebat ab Apostolo definitum,
ut nonnisi pupillos et viduas in tribula-
lionibus constitutas visitaret. Et si forte
ab egrotantibus ob hoc peteretur, ut
pro eis in presenti Dominum rogaret,
eisque manus imponeret, sine mora per-
gebat" Quibus verbis alludit ad Marci
vi, et Jacobi v.

Verba porro, qui vulgo afferri solent
ex Serm. ccxv S. Augustini De tempore,
ex sermone spurio deprompta sunt, qui-
que 5. Casarii creditur. Mirum est,
Launojum, qui in aliis criticum intem-
perantem agit, hoc non vidisse.

3) In op. De adorat. in spiritu et veri-
late, lib. 6, opp. edit. Paris. 1638, tom. 1,
pag. 211.

ἢ) In libro Sacramentorum, ex edit, Hu-
ronis Menardi apud Maur. edit. opp.
S. Gregorii M., tom. ri, pag. 235 et seqq.

5) In cap. 5 Epist. Jacob. Opp. edit.
Basile: , tom. v, col. 959.

6) In capit. seu statutis apud Dache-
rium in Veter. script. Spicilegio, Paris.
1669, tom. ix, cap. 29.

7) In Vita S. M«lachie, cap. 2*, ubi
refert miraculum a Deo patratum ad
preces et.lacrymas S. Malachie, de
muliere defuncta ad vitam excitata, ut
hoc Sacramento muniretur.

8) €f. citata a Serario op. cit. et ad-
ducta a Launojo in lib. De S«cramento
Unctionis infirmorum, cap. 1, opp. edit.
Colon. Allobrog. 1731, Lom. 1, part. 1.
Ceterum nunquam absque delectu hic
Auctor legi debet.

9) Epist. xxv, cap. 8, apud Coustant.
Epist. Hom. Pont. Vom.1, qui tamen non-

ullas diversas lectiones affert, ex. gr.

Quod ab Episcopo confectum . . .
sitate ungendum.,

neces-

£t TRACTATUS DE ÉXTREMA UNCTIONK.

terea ne dubitat quidem, imo pro certo atque explorato prin-
cipio ponit Unctionem illam adnumerandam esse Sacramentis,
cum nulla alia de causa publicis penitentibus eam denegan-
dam esse affirmet.

7. Ex his igitur patet constantem ad nos usque circa hunc
articulum utriusque Ecclesie orientalis. atque — occidentalis
fidem fuisse. Ad hzc accedit utriusque pariter Ecclesi; per-
petua praxis in hujus Sacramenti administratione, qua et ex
hitualibus utriusque Ecclesie libris, et ex certissimis monu-
menüs orientalium omnium sectarum antiquarum a Renau-
dotio collectis luculentissime constat 1), ita ut mirum esse
possit, post tam aperta ac illustria in vetustioribus szculis
ac omnibus Ecclesus hujus Sacramenti monumenta, velle ad-
huc heterodoxos in clarissima luce prudentes scientesque
cecutire 3).

8. Nonnulli tamen ex recentioribus Protestantibus visi sunt
a ceco ilo furore quo perciti sunt eorum antesignani rece-
dere, ac summis jam laudibus pium hunc ritum extollunt,
imo nec abnuunt illum inter Sacramenta connumerare 3). Tanta
scilicet vis est veritatis, ut. vel ab invitis assensum extor-
queat. | :

1) Perpct. de la foi, Vom. v, liv. 5, in vite periculo atque terroribus mor-
chap. 1 ét suiv. Cf. item Martenium De tis ad ignea tela Satanc, tum maxime
«nliquis. Eccl. ritib. lib. 1, part. 1, ingruentia, repellenda."
cap. 7,art. 1 et seq. Plures alios Protestantes antiquiores,

2) Inter hos eminet Sam. Deylin- qui eamdem veritatem professi sunt,
gius, qui in Qóservalionibus sacris, Lips. profert Serarius op. cit. toto cap. 3.
1739, part. iu, n. 8, affirmare non du- Sic etiam Esslinger in cit. ApoZogie de
μυῖαν! Sacramentum Extremo Unctio- ἐὰ religion catholique par des auteurs
nis monstrum informe ,'et enatum esse protestans, $8.6, adducit testimonia prz-
in Ecclesia Romana sub barbarie su- cipuorum auctorum protestantium re-
periorum szculorum, nullumque in tota centiorum, inter quos eminent Arumon,
antiquitate unctionis nostrae deprehendi Augusti, colaboratores Epliemeridis
vestigium! evangeliciee Berolinensis. Nos unius Au-
. 9) Inter hos non infimum locum sibi gusti verba proferre contenti erimus;
vindicat Leibnitzius; sic porro scribit in sic porro Augusti recitato textu Bel-
System. theol. pag. 280 et seqq. ,De larmini ex cap. 5: ,Quia in exitu de
unctione infirmorum, non est cur mul- hoc mundo existunt speciales difficul-
ta disputemus: verba habet Scripture tates, instituit Dominus speciale pr:z-
Sacre, interpretationem Ecclesie, cui sidium; quia spe accidit, ut qui in
pii et catholici. homines tuto fidunt: extremis agunt, nec possint audire ver-
nec video quid in eo more, queui recipit bnm exhortationis, nec Eucharistiam
Ecclesia, reprehendi a quoquam possit. percipere, nimirum morbo gravali, et
Videmus olim et donum curationis sz?- usu sensuum privati: inungi autem,
pe affuisse; cujus usus nunc cum aliis οἱ Sacramenti hujus fructum percipere
extraordinariis beneficiis, stabilita Ec- semper possunt;" his, inquam, prola-
clesia, infrequentior factus est, sem- tis, ita prosequitur: ,.Nemo qui bonc
per tamen ne tunc quidem sanatos fuis- fidei sit, coutradicet veritati et boni-
se credendum est, qui ungebantur. Su- tati horum verborum Bellarmini, qui-
perest igitur, saltem hodieque effica- bus Goethe, Chateaubriand, aliique mo-
cia illa sanitatis perpetua et nunquam derni auctores, sunt debitores primae
fallens qua ad animam ipsam bene dispo- ides illarum tabularum poéticarum, ubi :
sitam pertinet, atque a Jacobo Apostolo ipsi nobis ostendunt religionem, quz
additur, quando hujus Sacramenti usum , Suorum Sacramentorum ope ducit homi-
describit, et in peccatorum remissione nem manu auxiliatrice a primo ortu suo
ac fidei virtutisque munimento colloca- usque ad interitum."
tur, quo nunquam magis opus cst, quam

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. EXTREMJE: UNCT, A5

DIFFICULTATES.

9.1. Οὐ). 15 Incertum, in primis est num Jacobi epistola
canonica sit; verum δὲ hoc dato, frustra Catholici ex verbis
Jacobi inferre nituntur Unctionem de qua loquitur Áposto-
lus vere sacramentalem esse, 2" quia, ut observat Lutherus,
non licebat Apostolo Sacramentum .insütuere, quod ad solum
Christum perünet; 3^" quia ipsemet Card. Cajetanus in Com-
mentaris in hanc epistolam expresse negat illam Jacobi sen-
tentiam ad unctionem sacramentalem transferri posse ; 4^ quia
de eadem unctione loquitur Jacobus de qua Marcus VI, 13, ubi
scribit, quod Apostoli ungebant oleo multos egros et sanabant.
Qua profecto unctio non pertinebat nisi ad. miraculorum do-
num. 9. Certe ipse Jacobus suse uncüonis effectus enume-
rans primo nominat illos, qui ad corpus spectant: Ef allevia-
bit eum Dominus, demde illos qui ad animam: .E£ sí in pec-
catis sit, remittentur ei. 6" Quem posteriorem effectum hy-
potheticum tantum esse evincit particula δὲ, quod argumento
'est unctionem hanc sacramentalem esse non posse; 7^ si ta-
men de effectu spirituali hic sermo sit, non vero potius de
morbis ipsis, qui spectabantur velut peccatorum effectus,
hinc morbo curato, etiam peccatum ipsum condonatum dice-
batur !). Ergo.

10. Resp. ad 1", Dist. Incertum est Luthero ac paucis
ejus asseclis num Jacobi epistola canonica sit, conc. Catho-
licis, imo et Protestantibus ipsis recentioribus, zeg. Quare
Lutherus rejecerit tanquam séraméneam Jacobi epistolam
nola res est, eo quod nempe viderit hujus epistole auctori-
tate totum suum de justificaüone sine operibus principium
plane everti. Caeterum Znmjustum falsumque, ut Wetstenius
vocat, Lutheri de hac Epistola judicium recentiores omnes
Protestantes explodunt ? ), quin hac de re solliciti simus.

11. Ad 2», Dist. ἃς propterea juxta Tridentinum Apo-
stolus solum promulgavit. quod Christus instituit, conc. in-
stituit ipse hoc Sacramentum, saltem auctoritate propria, meg.

12. Ad 3",. Dist. Immerito et conira veterum expositio-
nem, cOon2c. merito ac juxta catholice exegeseos regulas, zeg.
Hec Cardinalis Cajetanus scripsit ante Concilium Tridenu-
num, quare aliqua venia dignus videri potest, si incaute,
sicut alia non pauca, quae in ejus operum ediüone romana
jussu S. Pii V, expuncta sunt, et hoc excidit illi. Hujus Car-
dinalis Commentaria in Sacram Scripturam pertinent ad illos

1) Ita Rosenmüller in cap. 5. Epist. introduction critique au Nouveau Testa-
Jac. v, 15. ment. Géneve 1823, divis. trois. Epitres
. Ὁ) €f. J. Georg. Rosenmülleri pref. cetholiques, sect. prém. Zire de S.
in hanc Epist.; Cellérier, Essai d uae Jacques.

^46 TRACTATUS DE EXTREMA UNCTIONE.

pedes pavonios quos ei quidam exprobarunt 1), Porro nun-
quam dubitavit Cajetanus de Sacramenti Extreme Unctionis
veritate.

13. Ad "4", Dist. Loquitur Jacobus de eadem unctione
material, de qua Marcus, conc. de eadem formah, eg.
Unaquaeque enim ministrum, subjectum, et effectus habuit
plane diversos. Cum tamen unctio de. qua fit mentia, apud
S. Marcum fuerit figura illius quam memorat S. Jacobus,
ideo a Tridenüno dicitur hoc, Sacramentum apud. Marcuni
fuisse a. Christo Domino znsinuatuin ?).

14. Ad 5v, Dist. Primo nominat Jacobus effectus qui spe-
clant ad corpus utpote magis notos, et quia id quodammodo
poscebat orationis series, conc. ut insinuet corporis sanitatem
primarium esse hujus Sacramenti effectum, 269. Insolens
porro non est in Scripturis postremo loco primarium effe-
ctum recenseri; sic Matth, XIX, 29, legitur: Centuplum ac-
cipiet, el vitam «eternam possidebit. Ideo autem ἃ Jacobo
primo loco ponitur corporis sanitas, tum quia effectus ejusmodi
notior est, utpote qui sub sensus cadat, tum quia orationis
series postulare videbatur, ut post commemoratam infirmita--
tem corporis, continuo describeretur ejusdem sanatio 3).

15. Ad 6", Vel Neg. Quia, ut productis exemplis osten-
dit Estius 5), in Scripturis particula. δὲ sepe non tam rei
incerte conditionem, quam rei certe confirmationem signifi-
cat, ut apud ipsum Jacobum I, 5: Si quis vestrum indiget sa-
pientia, postulet a Deo 5); vel Dist. Ex parte suscipienus,
conc. ex parte Sacramenti, 69. Quamobrem etsi nullum in
egroto peccatum sit, attamen non caret Sacramentum effe-
ctu suo; semper enim gratiam confert, que si peccata non
tollit, quia nulla sunt, egroti animum alleviat, atque erigit ,
efficitque ut morbi incommoda et labores levius ferat, et quod
precipuum est, ut demonis tentationibus facilius resistat.

16. Ad 7m, Neg. Hic enim nonnullorum Protestantium sen-
sus esL absurdus. Etenim si morbus peccati effectus est, et
peccatorum nomine per synecdochen morbi significantur, cum
dicat Jacobus: Infirmatur quis in vobis? .. et si in peccatis
sit. remilientur ei, hic sensus ex interpretatione adversa-
riorum exurgeret: Est aliquis vestrum in morbis? . .. Si in
ijrbis sit, remittentur ei; seu etam: 4st aliquis in vobis

1) Cf. Card. Pallavicini Istoria del 242) Sess. xiv, De Eztr. Unct. cap. f.
Concilio di Trento, ubi lib. 6, cap. 17, 3) Cf. Bellarm. lib. De Extr. Unct.
δ. 2: Quanto appartiene, izquit,al Gae- cap. 16, qui contendit verba salvabit et
tano, il parlar de' suoi Commenti so- al/eviabit spectare priecipue ad animam.
pra la Scrittura ὁ un parlare, non delle 4) In Comment. in hunc loc. d
penne, ma de' piedi di un bellissimo 5) Et vic ὑμῶν λείπεταε σοφίας, oret
paone. τω παρὰ (in variant. Θεοῦ) τοῦ δεδόντος,

infirmus? . . Si infirmus sit, sanabitur. Egregium sane exe-
geseos specimen !)? ἢ ; :

17. Inst. Saltem. unctio que in usu est in. Ecclesia. Ro-
mana toto, ut ajunt, celo distat ab ea de qua loquitur S.
Jacobus; etenim 1^ S. Apostolus loquitur de omnibus infirmis
indiscriminatim, in Ecclesia autem Romana noi inunguntur
nisi extremo morbo laborantes. 2" Commemoratur in addu-
ctis verbis adjumentum sanitatis, non presidium et adjumen-
tum pacatius moriendi 3). 3" Juxta Apostolum a pluribus sa-
cerdotibus fieri debet hzc unctio, nunc vero ab uno tantum
fi 4" Unctio de qua Jacobus loquitur, non erat nisi olei

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. EXTREM/E UNCT.

. vulgaris ac communioris, nunc vero non adhibetur ad ejus-

modi unctionem nisi oleum ab Episcopo consecratum 35).
5" Neque unctio que nunc in Ecclesia 3dhibetur morbos de-
pellit, sicut. depellebat Jacobza. 6" Denique unctio sacra-
mentalis, prout docent Catholici, effectum producit ex opere
operato, unctio autem, de qua Jacobus agit, vim omnem suam
acceptam refert orationi et fidei: Ef oratio fidei: inquit,
salvabit infirmum, in quem finem. vers. 16, commendat S.
Apostolus orationis efficaciam dicens: δ orate pro invicem
ul salvemini: multum enim valet deprecatio justi assidua.
Ergo.

18. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Neg. Mpostolus siqui-
dem 115. vocibus utitur ut graviter decumbentem | significet.
Talis est vis vocis ἀσϑεγεῖ (asthenei) , quee de eo accipitur
qui viribus et robore privatus est 1); et vocis xcuvovtc
(Kamnonta) , que valde et graviter laborantem. designat 5).
Quod jam et adversarü fatentur, Sane de 115 infirmis loqui-
tur Jacobus qui per se accedére ad Ecclesi& presbyteros ne-

1) Non inficiamur passim in Scriptu-
ris morbos perinde ac calamitates reli-
quas uL effectus peccatorum perhiberi.;
verum aliud est dicere morbos esse
effectus peccati, aliud vero peccatorum
nomine solos morbos significari. Cf.
Estium loc. cit.

2) Sic Georg. Rosenmüller in hunc loc.

3) Ita Galvinus Instit. lib. ^, cap. 19,
8. 21, qui ne parcat scommatibus: ,Ja-
cobus, scribit, dum simpliciter ungi
infirmos jubet, non aliam unctionem
inibi significat, quam vulgaris olei..,
Isti (Catholici) oleum non dignantur
nisi ab Episcopo consecratum : hoc est,
multo halitu calefactum, multo mur-
mure incantatum, et novies flexu genu
salutatum: ter Ave sanctum oleum: ter
Ave sanctum chrisma: ter Ave sanctum
balsamum." At minus accurate hoc offi-
cium exponit, ut ridiculum exhibeat.

, ^) Cf. Serarium op. cit., cap. 8, ubi
inler cetera observat a S. Luca in Actis

Apostolicis eos vocari ἀσϑένουντας ad
quos deferebantur semicinctia Pauli ut
convalescerent, imo ipsos Lutheranos
exponere hanc vocem de iis, qui peri-
culose decumbunt. Nec abnuit Scapula,
qui in suo lexico ad vocem “Σ᾽ ϑένω agens
de .compositis verbum ἀσϑενέω vertit
infirmis viribus sum , langueo, etc- Acce-
dit sensum verborum magna ex parte,
imo potissimum ab usu pendere 5 porro
certum est S. Chrysostomum in 1 ad
Cor. cap. xi (Hom. xxvi, n. 1), que
dicit Apostolus Ζεὰ τοῦτο ἐν ὑμῖν πολ-
Àoi ἀοϑενεῖς καὶ ἀῤῥωοτος exponere de
graviter decumbentibus ; uti etiam
'Theophylactum in Epist. Jacobi in hunc
locum.

5) Ex hac voce circa cujus signifi-
cationem nulla dubitatio suboriri pot-
est, magis determinatur sensus, quo
priorem S. Apostolus usurpaverit. Cf.
Serarium loc, cit. nec non Estium.

4S TRACTATUS DE EXTREMA UNCTIONE.

queunt, ac propterea eos accersendos jubet, ut' ad sgrotos
ungendos se conferant.

19. Ad 2w, Dist. Commemoratur etiam adjumentum sani-
taüs, conc. solum, aeg. (Tria enim dicit Apostolus de un-
clone: quod salvet, alleviel et peccata remittat ; hiec porro
tria in unum refundi nequeunt, uti adversari faciunt. Prz-
terea, cum, ipsis fatentibus, corporis sanitas sit effectus se-
cundarius ac subordinatus animae saluti, plane consequitur
quod quando unctio non confert sanitatem corporis eo quod
anima saluti non expediat, adhibeatur in anima subsidium
ad pacatius moriendum 1). |

20. Ad 3, Dist. Si Apostolus voluisset. 2znerum mini- -
strorum significare, érans. si qualitatem , neg. Perinde enim
valet hzc loquendi ratio: Jnducat presbyteros Ecclesie, ac
aliquem | de Ecclesi& presbyteris 2); uti cum dicimus: qui
male se habet, medicos accersat, velut Christus leprosis di-
xit: Je, ostendite vos sacerdotibus 3), cum tamen ex legis

rescripto satis foret, si se vel uni tantum ostendissent ^5).
taque per enallagen ait Jacobus: Vocet presbyteros Eccle-
sic, alioquin omnes simul vocandi essent. Quod si insistant
adversaru in plurah numero, reponimus optimum quidem
esse ut plures adsint sacerdotes in. hujus Sacramenti admi-
nistratione 5), minime tamen ex Sacramenti necessitate; alias
in pagis ac villis in quibus sepissime nonnisi unus sacerdos
seu parochus invenitur, plures tam salutari remedio carere
deberent.

21. Ad "m, Resp. I. Unde sciunt adversarii oleum de quo-
loquitur Jacobus non fuisse benedictum? : Certum est ab im-
memorabili usum olei benedicü ad infirmos ungendos ob-
ünuisse, ut patet ex Innocentio I, atque ex antiquissuma ipsa
olei sancti appellatione, qua in utraque Ecclesia orientali
et occidentali recepta est.

22. Resp. 11. Benedictionem longe probabilius non afficere
ipsam materie essentiam , ut ex dicendis patefiet.

1) Ipsemet Rosenmüller id faietur,
scribens in scholiis ad hunc loc.: ,,No-
tum est in N. T. ut in vita communi
sepe universe enuntiari, quod cum re-
strictione intellirendum est. Juvabunt
preces cegrotantem, si ei expediat ad
salutem eternam; omnes c«egrotantes
presbyterorum ope et precibus valetu-
dinem recuperasse, ex his verbis non
sequitur." Cf. Serarium op. cit. cap. 10,
ὃ. 101 et seqq.

2) Cf Estium in hunc loc.

3) Luc. xvu, 1^.

ἃ) Levit. xiv, 2. Negari tamen nequit
olim receptum esse etiam in Ecclesia
latina, ut Sacramentum hoc a pluribus

sacerdotibus administraretur, quamvis,
ut postea ostendemus, non desint exein-
pla de administrata Extrema Unctione
ab unico sacerdote.

5) Dixi adsint sive intersint, non autem
ut administrent, siquidem , ut observat :
Bened. XIV, nunc in Ecclesia latina ve-
titum est ab alio quam ab uno sacer-
dote, nempe parocho, Sacramentum
istud administrari ob justissimas causas
quas adducit. Hortatur tamen Ecclesia;

. ut quoad ejus fieri potest alii intersint

sacerdotes aut clerici, aut etiam pii laici,
ut orationibus infirinum Deo commen-:
dent, dum ei administratur Sacra Unctio.

23. Ad 5v, Dist. Hoc Sacramentum non semper morbos
depellit, conc. nunquam, zeg. Nam, cum corporis sanilas
sit effectus conditionatus ac secundarius, tunc solum effe-
ctum hunc producit, cum Deus anime saluti ita expedire
novit 1). ; pn

24. Ad 6", Dist. Vim unctionis acceptam fert Jacobus ora-
loni et fidei tanquam forma ipsius Sacramenti, cozc. tan-
quam nudz orationi, 2eg. Jam vero semper hoc sensu verba
Apostoli intellexit Ecclesia, quae ab state apostolica ea in
praxim deduxit. Porro vim. Sacramentü formz tribuere, per-
inde est ac asserere ritum illum, cui adnexa est per se et
ex opere operato effectum producere. Ideo vero dicitur 9ra-
lio fidei, quia fidem excitat in suscipiente, eamque tan-
quam necessariam dispositionem exigit, aut etiam quia fidei
Ecclesie innititur, atque ut nonnullis placet, quia, ab initio
sallem, hujus Sacramenti admuünistrationi. adnexum erat do-
num curaüonum, quod a fide potissimum pendet 3).

29. Ad confirmationem vero petitam ex orationis commen-
datione quam ibid. B. Jacobus adjicit, respondeo, Apostolum
ex peccatorum ac orationis mentione, quam injecerat, nactum
esse occasionem disserendi de confessione οἱ oratione,
ad quas hortatur fideles ut Deum 5101 propitium efficiant.
Nihil porro hec commune habent cum Sacramento de quo

CAP. I. ΠΕ VERITATE SACRAM. EXTREM/E UNCT.

disseruerat in commate antecedent 3).

1) Recte observat Estius loc. cit. sub
hac sanatione corporali, quamlibet e-
tiam modicam morbi relevationem com-
prehendi, velut motum aliquem ad sa-
nitatem. Unde, licet rarius contingat
hominem periculose c&grotantem Sacra
hac Unctione adhibita integri restitui
sanitati, sepenumero tamen evenit,
ut morbi levameao aliquod sentiat. Id
quod variis de causis ad salutem ani-
m: potest conducere. Schleusnerus ab
hac interpretatione alienus non est,
dum se non repugnaturum ait, si quis
τῷ ἐγείρειν hoc loco notionem erigendi
animum, subjicere mallet. Cf. Vovum Te-
stamentum grecum perpetua annotatione
illustratum, editionis Koppianae vol. 1x,
Gottinge 1799, Epist. cathol. illustrate
a Jul. Dav. Pott. fasc. 1.

2) Cf. Estium loc. cit. Bellarm. et
Nic. Serarium loc. cit.

3) Ipse Carpzovius aliique apud Pott
loc. cit. contendunt hic B. Jacobum
novam cohortationem incipere, Verum
quidquid de hoc sit, juverit hic adno-
lare Protestantium agendi rationem.
Interdum enim omnem unctionis effe-
ctum soli oleo tribuunt, cujus singula-
rem vim in orientalibus regionibus ex-
tollunt, ita ut si ipsis credas, nullo
ferme alio remedio olim medici uteren-

T. IX.

tur ad morbos sanandos ; hinc referunt,
quod, Josepho teste De bello Judaico,
medici jusserint Herodem in supremo
morbo olei balneum ingredi; quod ve-
teres ampullam oleariam secum. in iti-
nere detulerint, ut constat ex Luc. x,
3^; quod Apostoli usi fuerint oleo tan-
quam medicamento ad «morbos sanan-
dos, quasi scilicet Christus Dominus
velut alter Hippocrates discipulos ad
artem | medicam exercendam miserit:
hec aliaque ejusmodi passim nugantur
Wetstenius ad Luc. x, 3*4; Lightfootus
Hore Hebr. et Thalmudice , ad Matth.
vi, 17 et Marci vr, 1^5 Kuinel, Com-
ment. in lib. Hist. N. T. ad Marc. vi;
Rosenmüller in ScAol. «ad Jacob. v. Imo
Pott et illud addit Apostolum Jacobum
in textu de quo agimus jussisse, ut fide-
les advocarent presbyteros utpote om-
nino prudentissimos, sic forte etiam
artis medicz peritissimos, Contra ve-
ro hic toti in eo sunt, ut omnia ipsam-
que adeo sanitatem solis precibus ad-
scribant, contenduntque oleum non aliud
fuisse nisi symbolum sanationis quam
Deus exoratus tribuit. Et hi sunt, quos
nonnulli in exponendis Scripturis adeo
suscipiunt! Experimento comperi, quod
si partem philologicam excipias, in qua
tamen sepissime decipiuntur, nihil in-

TRACTATUS DE EXTREMA UNCTIONE.

26. IIl. Obj. 1? Istius Sacramenti mentio nulla occurrit apud
scriptores primi ac secundi Ecclesiz sceculi: illud non comme-
morant Patres szc. IV, etiam cum ex instituto de Sacramentis
agunt. Auctores ipsi qui a V ad IX seculum usque floruerunt;
perceptam quidem ab infirmis morituris Eucharistiam referunt,
nuspiam vero de percepta ab iis Extrema Unctione loquuntur.
2" Accedit, Origenem in adducto testimonio non agere de Ex-
trema Unctione, sed de poenitentia; 8" Ireneum preterea Va-
lentinianis 1); Epiphanium vero 3) et Augustinum 3) unctionem
infirmorum adscribere Heracleonitis; Theodoretum autem inter
Archonticorum errores recensere 5); 4? Decentium de hoc dog-
mate dubitasse, atque ad dubitationem suam depellendam In-
nocentium Pontificem consuluisse. 5" Cum Urbanus IlI, in cap.
Vir de secundis nuptiis, respondisset viri et mulieris iterum
nubentium benedictionem iterari non. debere, istius responsio-
nis rationem hanc attulit glossa: Sacramenta enim iterari non
debent ... tamen ponientia bene steratur ... fallit autem se-
cundum quosdam regula in Extrema Unctione: quid. enun
impediret hanc iterari , cum non sit Sacramentum , sed oratio
super hominem 5)? Ergo.

27. Resp. 1. Ad 1", Dist. Istius Sacramenti priorum szcu-
lorum scriptores non meminerunt ob peculiares causas illius
etatis proprias, £razs. quasi illud ignoraverint, 2eg. Non de-
sunt itaque gravissime cause silentii a nonnullis Patribus et
scriptoribus servati: ac 15 Arcani disciplina tunc temporis vi-
gens; 2" quia forte etiam rem usitatam nec proinde ignotam,
quam lectores facile supplere poterant, satius duxerunt silentio
praterire, quemadmodum percepte etiam a sancüs viris Eu-
charisti& sepenumero apud antiquos nulla fit mentio; 3" quia,
cum veluti consummaüivum poenitentiz spectaretur hoc Sacra-
mentum a veteribus, ideo ejus implicite meminerunt cum de
peracta ab infirmis exomologesi scripserunt; 4" ob muluüplices
causas ob quas antiquitus infrequentior erat hujus Sacramenti
usus, quia nempe juxta Innocentium 1, sanctum oleum omni-
bus stadia penitenüz; percurrentibus denegabatur; quia multi
in fine tantum vitz? baptismi gratiam petebant; quia per ea tem-
pora innumerabiles sine ulla unctione ad martyrium convola-
bant; tandem quia nec iis administrare hoc Sacramentum Ec-

veniri in ejusmodi interpretibus, quod
comparari possit cum exposilionibus
catholicorum interpretum.

4) Lib. τ. Cont. Her. eap. 21, n. 5,
edit. Massueti,

2) Heres. XxxvI , n. 2, edit, Petav.

3) Lib. De Heresib. n. 16.

4) Lib. 1, Heret. fabul. n. 11.

5) Ha Dalleus in op. De duobus La-
tinorum ἐπ Unctione Sacramentis, confir-

matione, et Extrema, ut vocant, Unctione.
Geneva 1659, De Extrema Unctione 9
lib. 2, cap. 1 et seqq. Ex hoc solo ti-
tulo aut mala fides, aut stultitia appae .
ret hujus scriptoris, perinde ac si sola
Ecclesia latina duo hic habeat Sacras
menta, non autem Ecclesia greca,
russiaca, omnesque eaque antiquissime
Orientalium secta!

clesia solebat, qui innocentem vitam duxissent, uli ex Adel-
hardi Abbatis Corbejensis vita colligitur, quam Paschasius
Radbertus edidit 1). — E s L

28. Hesp. IL. Neg. nullum Extrem« Unctionis meminisse
ex scriptoribus IV priorum seculorum, vel de collata Extrema
Unctione Sanctorum biographos prorsus siluisse usque ad. sec.
ΙΧ, Etenim ex Graecis recensuimus III secul Origenem, IV
et V sac. Victorem Ántiochenum, Chrysostomum, Cyrillum;
ex Latinis Innocentium, Possidium, qui omnes de hoc Sacra-
mento tanquam de re vulgatissima et ab Apostolis ac Patribus
recepta locuti sunt. Praterea vel a primis 1psis Ecclesize Galli-
canz incunabulis a S. Nepotiano cuidam Artemio administratam
Extremam Ünctionem refert Gregorius Turonensis 2); susce-
ptam a S. Eugendo Abbate, qui circa annum 510 vita functus
est, testem habemus cozqualem ejus biographum 3), ut ta-
ceam de S. Regina Clotilde, que, ut legitur in ejus actis, prius
inuncta est a sacerdotibus oleo sancto, deinde Eucharistia
refecta; aliisque non paucis, qui omnes ante sec. IX flo-
ruerunt 5). Hi

29. Ad 2m, Neg. Etenim agit Origenes loc. cit. tum de po-
nitentia, tum de Extrema Unctione; duplex porro assignat inter
utrumque Sacramentum discrimen: primum, quod Extrema
Unctio per oleum, et quidem solis infirmis administretur, non
item vero penitentia; alferum , quod per penitentiam et con-
fessionem graviora peccata, per Unctionem vero leviora re-
mittantur.

30. Ad 3", Dist. Adscribunt adducti Patres hereticis un-
ctionem superstitiosam ignotis barbarisque vocibus collatam
ad nescio quam redemptionem obtnendam, conc. prout in
Ecclesia Catholica administrari consuevit, 264. Scilicet quem-
admodum baptismo, Eucharistiam aliaque Sacramenta heretici
illi fede temerarunt, ita et Sacramentum Extrema Unctionis
simularunt. Heresis enim quz veritatem retinere detrectat
eam saltem velut z&mula imitatur. Ex superstitiosa porro illo-
rum haereticorum agendi ratione circa morientes ineluctabile
praxis ac fidei Ecclesi: Catholice documentum eruimus; ne-

CAP. I. DE VERITATE SACRAM. EXTREM/E UNCT.

1) Sic enim legitur: ,Interim cum autem Radbertus post recitata verba;

cepisset idem Episcopus a nobis per-
contari, utrum benedictionis oleo, si-
€ut a B. Jacobo sancitum est, deberet
perungi, interrogavimus eum , utrumne
vellet, quem proculdubio scieramus,
peccatorum oneribus non detineri." Opp.
S. Paschasii ex edit. Sirmondi, col. 1681.
Stulta porro et inanis fuisset hzc in-
terrogatio, si tunc temporis obtinuisset
mos Koclesie, ut qui credebantur pec-
catorum oneribus non detineri, infir-
morum Unctionem acciperent. Cf. Lau-
noJ. op. cit. cap. 2, observ. 2. Pergit

.Quod ille audiens erectis oculis in ce.
lum cominus obsecrabat ut fieret?

2) Histor. Eccles. Francorum, lib. 1,
cap. 41, scribit enim: ,Apud Avernos
sanctus Nepotianus quartus habebatur
Episcopus .. . A sancto autem Nepo-
tiano visitatus (Artemius infirmus) atque
oleo sancto perunctus, tribuente Do-
mino redditur sanitati.^

3) Cf. Mabillon, Actor. SS. Ordin. S.
Benedicti, pag. 576.

^) Cf. Chardon. Hist. de U Extréme
Onction , pag. ^00 et suiv.

22. TRACTATUS ΡῈ EXTREMA UNCTIONE.
que enim illum ritum retinuissent ac temerassent heretici illi
nisi in Ecclesia, a qua discesserunt, obtinuisset 1). i

31. Ad ἅμ, Dist. Dubitavit Decentius de hujus Sacramenti
ministro ac subjecto, cozc. de Sacramenti veritate, 269. ld con-
stat ex Innocentii verbis, seu responsione ad Decentium data.

32. Ad 5, Dist. Juxta glossam Extrema Unctio ex iis Sa-
cramentis non est, que imprimunt characterem, adeoque reite-
rari non possunt, conc. non est Sacramentum simpliciter
neg. alioquin eam non contulisset cum penitentia, quz licet
iterari possit, est tamen Sacramentum.

33. Inst. Quis prudens Extremam Unctionem inter Sacra-
menta recenseat, de cujus institutione, materia, forma, mini-
stro, subjecto et effectibus Romani ipsi praecipui theologi acer-
rime inter se digladiantur?

34. Resp. Dist. lta ut he disputationes ipsam substantiam
non attingant, cOAc. ita ut attingant substantiam ipsam, 726g.
Omnes enim theologi unanimi consensu Extremam Ünctionem
uti vere ac proprie Sacramentum habent. Hac precipua ve-
ritate constituta, in cetera deinde subtilius inquirunt, uti fit
circa veritates reliquas ab ipsis Protestantibus: ejusmodi au-
tem quzstiones cum dogma non attingant, ejus veritati obesse
nequeunt.

Quid porro de his singillatim verisimilius censendum sit, ex

scholiis que jam subjicimus, patebit.

CAPUT II.

IN SINGULAS SACRAMENTI EXTREM/E UNCTIONIS PARTES SCHOLIA.

35. L Circa istius Sacramenti institutionem apud veteres
nulla quzstio: cum satis illis fuerit olei sancti unctionem ab
Apostolo repetere, donec insequentibus szculis scholastici in-
quirere cceperunt, utrum Christus, an vero Apostolus, accepta
a Christo ad id speciali auctoritate, vel interius Spiritu Sancto
docente, hoc Sacramentum instituerit 2); seu utrum Christus

atque ut internus eorum homo invisi-

1) Satis est oculos conjicere in cita-
bili modo ulterius ascendat: perinde

tos auctores, ut quisque intelligat ri-
tum superstitiosum illos hereticos usur-
passe. Sufficiat nobis afferre que de
Valentinianis scribit S. Irenaeus loc. cit.
ex versione Billii: ,$unt alii, inquit,
qui jam jamque ex hac vita excessuros
redimant, oleum aqu: immixtum in eo-
rum capita injicientes, una cum iis in-
vocationibus, quas superius commemo-
ravimus. Quod quidem eo faciunt, ut
a superioribus principatibus et pote-
statibus apprehendi et teneri nequeant,

nimirum ac corpora eorum inter res
conditas relinquantur," —Invocationes
vero quas a se commemoratas scribit
S. Ireneus he sunt: Basema , Chamas-
si, Baeneora, Mystadia , Ruada, Cusia,
Babephor, Calathi. Quid porro istis coms
mune est. cum Extrema Unctionis ritu?
Cf. Feuardentium in cap. 18, hujus libri.

2) Ita inter ceteros sensisse videntur
S. Bonaventura, Bruliferus, Perezius
aliique non pauci scholastici.

immediate aut mediate instituerit Extremam Unctionem. In va-

rias autem abierunt sententias. Post Tridentinum vix. dubitari

posse videtur Christum immediate hoc instituisse Sacramentum,
uod B. Jacobus postea promulgavit 1).

36. II. In comperto est materiam quam remotam vocant,
juxta S. Jacobi verba oleum esse ex olivis expressum; hoc enim
solum olei nomine, absque ullo addito, significatur. Sane olei
olivarum meminerunt Grecorum euchologia 2), rituales Lati-
norum libri 3) et veteres Patres. Quod si cArismatis vox inter-
dum apud veteres occurrit cum sermo est de hoc Sacramento,
hzc non est referenda nisi ad unctionem, quz a Grecis chri-
sma dicitur 4). Ast non minima viget controversia circa bene-
dictionem huic oleo adnexam. De hac Tridenüni Patres docue-
runt: Ex apostolica traditione per manus accepta ...ntel-
lexit Ecclesia anateriam esse oleum ab Episcopo benedi-
ctum 5). Certe hujus benedictionis, ut vidimus, jam meminit
S. Innocentius I. Sed utrum hac Episcopi benedictio necessaria
sit necessitate przcepti divini seu Sacramenu, an solum eccle-
siastici, ut graves theologi sentiunt, qui propterea negant hanc
benedictionem ad essentiam Sacramenti pertinere, nihil certi
statui posse videtur 9). In praxi tamen tutiorem partem tenen-
dam esse in administratione hujus Sacramenti nemo est qui
ambigat. Illud autem certum est, prout observat Benedictus
XIV, oleum infirmorum ex expressa vel tacita summi Pontificis
concessione a simplici presbytero confici posse. Certum prz-
terea est orientales presbyteros passim oleum infirmorum be-
nedicere ab omni retro tate, quin tamen hac de causa objur-
gati unquam fuerint 7).

CAP. II. IN SING. SACR. EXTR. UNCT. PART. SCHOL.

1) Amolo Lugdunensis Episcopus qui
ante nongentos et amplius annos floruit,
in Epist. «d Theodboldum Episc. Lingonen-
sem ulrumque conjunxit scribens: ,$Si
autem et languores aliqui ae debilita-
tes accidunt, jurta evangelicum et apo-
stolicum preceptum , pristo habet unus-
quisque, ut inducat presbyteros, οἷο,»

2) Cf. Goarium in Euchologio, pag. 435,
eL pag. 436, not. 255 Arcudium 2e con-
cordia , etc., lib. 5, cap. 1, ubi scribit:
»Materia est purum oleum, quod non
sit permixtum cum aliis aromatibus in-
star unguenti confirmationis." Sic reliqui
scriptores greci.

.3) €f. Martenium De «ntiquis Éccle-
Ste rilib. lib. 1, part. n, cap. 7, art. ἡ.

^) Non videtur tamen improbabilis
Suarezii conjectura, dum scribit tom. tv,
τ) part, "" S. T^. disp. 40, sect. 1, n.10:
»Imo aliquando videtur Ecclesia usa
hac materia (mirtione olei et balsami)
etiam ad ungendum infirmos." Hac ra-
uone explicantur, qua opponit Basna-

zius ex S. Joan. Damasc. in orat. De
iis, qui in fide dormierunt, n. 8: ,Ve-
lut enim, qui «zguento (gr. μύρῳ) aliove
sancto oleo cgrotum cupit ungere," et
ex Ord. Rom. tom.x, Bibl. Patrum, pag.
70, ubi Extreme Unctionis materia «z-
guentum: compositionis atque permizctionis
vocatur (quem tamen textum in nullo
Ordine Romano ex iis, quos consului,
reperire potui). Quin tamen necesse sit
asserere cum Basnagio, mutatam fuisse
hujus unctionis materiam, cum fieri po-
tuerit, ut parva quantitas alterius li-
quoris oleo permisceretur ; quam com-
mixtionem verz materie minime office-
re recte observat ibid. Suarez.

5) Sess. xiv , De Eztrema Unct, cap.1.

6) Cf. Benedictum XIV, 2e Synod.
Dioeces. lib. S, cap. 7, ὃ. ^.

7) lbidem. Attamen Suarez loc. cit.
n.8, contendit benedictionem Episcopi
ita ex Christi institutione necessariam
esse, ut neque a Hom. Pontifice possit
ea committi simplici presbytero. Vide

δη TRACTATUS DE EXTREMA UNCTIONE.

91. III. Quod attinet ad partes corporis ungendas, seu ad
materiam proximam, illud solum dici potest, unumquemque
debere ritum sequi, qui viget in Ecclesia in qua Sacramentum
istud administratur. Mira siquidem semper viguit hac in parte
varietas. Alicubi enim plures, alicubi pauciores partes inunge-
bantur et adhuc inunguntur !). Aliquando nonnisi una pars in-
uncta fuit, ut patet ex vita S. Eugendi cujus tantum fuit in-
. unctum pectus ?). Imo vel in ipsa Ecclesia Romana, si instet
mortis periculum, sub generali formula frons solum inungitur.

38. IV. Eadem ferme varietas viguit circa formam, qua ad
longum tempus in Ecclesia latina indicativa fuit; sic enim Àm-
brosiana se habebat xtate S. Bonaventure: Ungo (e oleo san-
clificato in nomine Patris, et Filü, οἱ Spiritus Sancti, ut
more militis uncti preparatus ad. certamen, aéreas possis
superare potestates 3). 1n Sacramentario Gregoriano hec
similiter forma occurrit: Ungo te de oleo sancto, etc *): Huic
plures paucioresve: adjiciebantur preces, lectio epistolarum S.
Pauli, et S. Jacobi, Psalmi qui a penitentia vocantur, etc. 5).
Ex his porro formis quas per plura szcula in Ecclesia viguisse
novimus, pronum est inferre formam deprecativam ad essen-
liam non pertinere, ut nonnulli scholastici autumarunt 9); imo

tur quod eximius hic doctor nunquam
legerit Euchologia Grecorum, ex qui-
bus constat, quod ab immemorabili,
Rom. Pontificibus annuentibus, sacer-
dotes oleum ad inungendos infirmos be-
nedicant. Hunc morem, ut observat
Benedictus XIV, Armeni etiam retinent,
uti et reliquz orientales communiones,
quem probavit Innocentius VIII, ac ite-
rum Benedictus ipse XIV.

1) Cf. Martenium loc. cit. ὃ. 8, Lau-
nojum op. cit. Ezplicata Ecclesie tra-
ditio circa partes corporis, etc., cap. 1.

2) In ejus vita apud Mabillon. loc.
cit. legitur: ,,Cum ultra sexagenariam
:tatem fere sex mensibus praedictus Pa-
ter inzqualitate corporea laboraret ...
vocato uno ad se de fratribus, cui cum
libertate peculiari olim etiam perungen-
di infirmos opus injunxerat, secretis-
sime quoque sibi pectusculum petiit, ut
moris est, perungi^ In libro vero Sa-
cramentorum S. Gregorii M. post reci-
iatas tres ad ungendum infirmum ora-
liones dicitur: ,,Postea faciat ei signum
crucis i» capite de oleo benedicto."

3) €f. S. Bonavent. in iv, dist. 25, q. ^.
Cf. etiam Martenium 100. cit., ubi plu-
res eosque antiquissimos Ordines pro-
fert, qui non aliam formam exhibent
quam indicativam. Ungo te de oleo s«n-
clificato, aut: ungo oculos, ungo pedes, etc.

4) Opp. S. Greg. M, edit. Maurin.

tom. mr, pag. 236, ubi etiam cf4n. 912
Hugonis Menardi, qui plures etiam alias
formas colligit verbis indicativis ex-
pressas, easque mordicus vindicat.

5) Cf. citt. Auctores,

6) Inter hos non infimum locum ob-
tinet Simonnet, qui eadem ratione, qua,
ut vidimus, contra omnium antiquorum
documentorum fidem constituit, nullam
esse absolutionem forma deprecativa
prolatam, sic in tract. 16, De Eztrem.
Unct. disp. 1, art. 3, resp. 3, adstruit,
repugnantibus antiquis documentis, nul-
lam esse formam Extreme Unctionis
verbis indicativis conceptam.
scholastici venia digni erant, cum non-
dum reperta fuissent documenta, quae -
postea detecta sunt. Nimis propterea -
acerbe perstringuntur a Menardo ac

Martenio, qui inter cetera scribit loe. Y |
cit. art. 3, δ. 9: ,,Hac (verba) in qui- —

busdam ritualibus modo absoluto, in
aliis deprecativo, in nonnullis partim -
absoluto, partim deprecativo enuncian-
tur. Qua de re frustra disputant scho-
lastici, cum parvi referat, quovis modo
proferantur, dummodo i» nomine Do-
mini, quod solum requirit Apostolus, .
proferantur. Nec omnibus argumentatio-
num suarum :cavillationibus formas ab-
solutas convellere poterunt, quas omnis
approbavit antiquitas, nec respuerunt
insigniores theologi."

Veteres

δῦ

collirimus nec necesse esse ut omnes effectus per formam si-
gnificentur; quemadmodum enim antiquitus nulla remissionis
peccatorum mentio expresse fiebat, sic neque in forma , que
nunc temporis in usu est, ulla fit expressa mentio roboris ac
fortitudinis quz per hoc Sacramentum confertur ad superandas
diaboli tentationes ac insidias. Consistit haec enim inrillis verbis:
Per istam. sanctam Unctionem et suam püssinam aniseri-
cordiam indulgeat tibi Dominus quidquid per visum,. etc.
deliquisti.. | TS

39. V. Ambigendum autem non est solum sacerdotem idoneum .
esse hujus Sacramenti ministrum, ut liquet ex verbis Jacobi ab
universa Ecclesia traditione expositis 1), Audiendi propterea
non sunt hzreticus Dasnagius ?) et Launojus 3), dum contendunt

CAP. 1I. IN SING. SACR. EXTR. UNCT. PART. SCHOL.

interdum a diaconis, imo vel ab ipsis laicis in necessitatis casu

hoc. Sacramentum fuisse administratum. Profecto rationum
momenta qua ad hoc persuadendum proferunt levia prorsus
sunt ac futilia. Etenim id. non evincunt in primis verba Inno-
centii I: Sancto oleo chrismatis ab Episcopo confecto, non
solum sacerdotibus, sed et omnibus Christianis uti licet in
sua, aut suorum necessitate inungendo; ilud enim 2nun-

endo non de activa unctione, sed de passiva, hoc est, non
de collatione, sed de receptione hujus Sacramenti accipiendum
est, ut patet 1" ex toto contextu, et ex argumentatione S. Pon-
uficis; 2^ ex absurdo quod alioquin sequeretur, nisi eo sensu
quem indicavimus verba Innocentii acciperentur, posse nempe
quempiam sive presbyterum sive laicum semetipsum sacramen-
taliter inungere. Grammaticis porro onus relinquimus osten-
dendi ejusmodi gerundia ab auctoribus aurez latinitatis in si-
gnificatione passiva sepissime fuisse usurpata. Sane Virgilius
Georgic. lll, vers. 455, scripsit:

ον νον Αδδω" eitiun, vivitque tegendo;
id est, dum tegitur 1). ,

1) Veteres Protestantes presbyterorum 8) Cf. Coustant in adnotat. ad hunc

nomine etate seniores exposuerunt ; Carp-
zovius intelligit viros peritos , pios,
cordatos, etc.; alii, ut paulo ante vi-
dimus, exponunt etiam de viris medi-
cinz peritissimis, nunc vero nobis dant
ea voce hic significari Ecclesise mini-
stros. Hinc Rosenmüller cum Neosselt
fasc. 2, pag. 238, «observat presbyte-
rorum Zccelesie nomen in N. T. libris
semper de viris in Ecclesia primariis,
nsque vel magistris vel presidibus usur-.
pari.

2) In Anaalibus politico - eccles. ad
an. 58, n. 10,

3) Op. cit. Erplicata Ecclesie traditio
circa. ministrum , etec., observ. 2 et 3.

loc., ubi ostendit ab Innocentii mente
aberrare eos, qui eum hoc loco omni-
bus Christianis tum se, tum suos oleo
sancto ungendi jus attribuere, et fide-
les omnes hujus Sacramenti ministros
predicare arbitrantur; presertim. cum
S. Pontifex nondum. hic de Unctionis
ministro, sed de eo tantum,. cui con-
ferri possit, sermonem habeant. Inde
enim ad alteram progreditur quistio-
nem, an scilicet presbyterorum ita pro-
prium sit hoc Sacramentum administra-
re, ut illud conferre Episcopis non li-
ceat, falsam. nonnullorum ea de re opi-
nionem, de qua illum Decentius con-
sulendum duxerat, confutat. Et hac

40. Nec deinde id evincunt verba Ven. Bede, qui in cap. V,
Epistole S. Jacobi infirmos adhortatur, ut seniorum adjutorio
se curari meminerint, neque ad juniores, minusve doctos cau-
sas suc: imbecillitatis deferant. Nam ut ex orationis serie liquet,
Beda Jacobi verba: Infirmatur quis in vobis, non solum lite-
rali sensu de infirmitate corporea, sed etiam metaphorice de
spirituali zgritudine. exposuerat; hinc jure merito ipse mone-
bat utin Sacramento penitentie, vel ubi de salute animi sem-
piterna agitur, ad sacerdotes seniores confugiamus ; si auctori-
. tate, experientia, doctrina junioribus praestent. A

41. Neque denique id evincunt ecclesiastica monumenta, quz
Basnagius et Launojus collegerunt, vel Thome Waldensis au-
ctoritas. Illa siquidem monumenta non respiciunt nisi unctio-
nem ceremonialem !). Thoma porro Waldensis auctoritas tanta
non est, ut eam Tridentini auctoritati praeferamus. i

42. Perinde autem est, ad essentiam hujus Sacramenti quod
Spectat, sive ab uno, sive a pluribus sacerdotibus conferatur.
Etsi enim antiquitus in utraque Ecclesia orientali et occidentali
a pluribus sacerdotibus hoc Sacramentum passim administra-
retur ?), non desunt tamen exempla de administrata Extrema
Unctione ab uno tantum sacerdote ?). Hoc ergo definire Eccle-
sie est, penes quam discipline moderandz jus est. Quapro-
pter non est, cur miremur in Ecclesia saltem latina ob non-
nullos, qui irrepserunt abusus, sancitum fuisse, ut ab unico

TRACTATUS DE EXTREMA UNCTIONE.

sacerdote, Parocho scilicet, ungeretur infirmus: ^).

quidem Decentii interrogatio, quantum
abhorreret ab. illorum temporum fide,
ut Christiani quique infirmos sacro oleo
ungere posse credereptur, aperte in-
dicat. Ex quibus liquet, quam parum
se acutos exhibuerint Launojus et Basna-
gius.

1) Sane singula expendi documenta,
qua illi Auctores proferunt, nec ullum
reperi, quod non spectet ad unctionem
ceremonialem, que olim inusu erat ad
implorandam a Domino sanitatem. Non-
nulla vero ad rem praesentem nullo mo-
do spectant, cujusmodi sunt, qu: re-
fert Basnagius ex Sulpicio Severo Dial.
III, cap. 3, et ex S. August. De civit.
Dei, lib. 22, cap. 8. Nec magis proficit
ex textu Sermonis S. Eligii, in quo le-
gitur: ,,/Eger Eucharistiam cum fide
el devotione suscipiat, oleumque bene-
dictum fideliter ab Ecclesia petat eoque
upngat" Nam etiamsi retineatur hac
lectio, siquidem in aliis exemplaribus
legitur uzg«tur, attamen clarum est ab
eo ungi debere s:grotum, qui Euchari-
stiam deferebat et ipsum oleum bene-

dictum, presertim cum S, Eligius im-
mediate subjiciat: οὔτ illud, quod scri-
ptum est, impleatur in eo: Zn/irmatur
aliquis , inducat presbyteros, et orent su-
per eum ungentes eum oleo, etc. ," qui-
bus determinatur sensus vocis uagat seu
unguat, id est, efficiat, seu satagat uL
upngatur ; quod etiam ex sequentibus
verbis liquet. Verum hiec omnia dissi-
mulat Basnagius. Cf. Bened. XIV, De Sy-
nodo, lib. 8, cap. ^, ὃ. 1 et seqq.

2) Cf. Marten. loc. cit. art. 3 et ^.

3) Id apertissime constat ex iis, qua
attulimus de S. Eugendo inuncto ab uni-
co sacerdote; ac de Artemio oleo per-
uncto ab uno S. Nepotiano. Alia exem-
pla profert Martenius loc. cit., ex qui-
bus refellitur error Grecorum, ac no-
minatim Simeonis Thessalonicensis, qui
irritum habent Sacramentum hoc admi-
nistratum ab unico sacerdote. Conten-
dunt enim ad minus tres sacerdotes re-
quiri ad valide conferendam infirmorum
unctionem. Sed cf. adversus eos, qua
scribit Arcudius op. cit. lib. 5, cap. 6.

4) Cf. Benedict. XIV, loc. cit. ὃ. 6.

.
τὰ.
p.
a

oí

43. VI. Subjectum Extremz Unctionis esse solos adultos
baptizatos gravique morbo laborantes, inter omnes catholicos
theologos nunc convenit adversus Dalleum contendentem etiam
infantes ac optima valetudine utentes inungi quovis tempore
consuevisse. Contrarium enim evincunt: 1“ ipsa Jacobi Ápo-
stoli verba, ut paulo ante ostendimus; 2" constans Ecclesie
praxis 1); 3^ ommes Patres et rituales libri. 51 qui monu-
menta alud pre se ferre videntur, vel ex speciali divino in-
stinctu id repetendum 3), vel ex ignorantia, vel demum ex
eodem principio, quo senes interdum inungi consueverunt 3).
Caterum ad Graecorum aliorumque Orientalium praxim. quod
attinet inungendi sanos ac bene valentes, ostendit Renaudotius,
eos per illum ritum minime sibi proponere administrauonem
Sacramenti, sed ceremonialem unctionem, quam devotionis
causa frequentant 4). Dum vero diximus subjectum hujus Sa-
cramenti esse infirmos gravi morbo laborantes, non ita hec
accipienda sunt, ut in extremis, ut ajunt, constitutis debeat
hoc Sacramentum administrari. Hec enim agendi rato est
contra Ecclesie mentem 5), et contra finem secundarium ejus-
dem Sacramenti, conferendi scilicet sanitatem, si animae saluti
expediat; cum enim Sacramentum non producat hunc effectum
per modum miraculi, non ita debet differri donec miraculum

CAP. II. IN SING. SACR. EXTR. UNCT. PART. SCHOL.

necessarium sit; est preterea hac praxis perniciosa, cum ex

1) Cf. Marten. loc. cit. art. 1.

2) Unicum exemplum , quod profert
Martenius loc. cit. de Extrema Unctio-
ne sanis collata, est de Odilia filia co-
mitis Herimanni et Mathildis, quie cum
feria rv ante Pascha, ut legitur in C/^ro-
nico Virdunensi, pag. 167, ad S. Vitoni
monasterium sana et integra accessis-
set, a Richardo Abbate promonita de
futura sequenti die ejus morte, ab eo-
dem Abbate liquore sancti olei inuncta,
postea, ut priedictum fuerat, vita functa
est. Ast quis non videat factum istud
esse prorsus extraordinarium, nec in
exemplum trahendum? Dici etiam non
incongrue potest, eos, qui sunt divini-
tus admoniti de instante sibi interitu,
jam tum coepisse interiori morbo labo-
rare, quod sepe accidere solet, etsi in
specie valerent, ideoque perunctos fuis-
se eodem prorsus jure, quo senes in-
ungendos mox dicemus in decrepita zta-
le jam constitutos. Alia exempla pro-
fert Bened. XIV , loc. cit. cap. 5, ὃ. 2,
quibus eadem debet aptari responsio.
..3) Ipsa enim senectus est morbus,
idemque eo gravior et insanabilior, quo
magis mortem propediem allaturus. Se-
nes enim identidem moriuntur; ,,sicut
sua sponte ,nulla adhibita vi consume-

ptus ignis extinguitur, ut loquitur Tul-
lius, De Senect. cap. 20, ,,et quasi poma
ex arboribus ... si sunt matura et co-
cta, decidunt, sic senibus vitam aufert
maturitas." His propterea salutari Un-
ctione consulendum esse jure optimo ri-
tuales libri, et in his Romanus ὃ. 7. et
vir sanctissimus Carolus Borrom:us in
Jonc. Mediolan. 1v, tit. 6, De Extrema
Unctione , constituunt.

4) Perpétuité de la foi , Vom. v, liv. 5,
chap. 3, ubi preterea observat presby-
leros orientales super :grotos tantum
recitare orationes, quibus unctio sacra-
mentalis adhibetur; minime vero eas-
dem recitare cum sanos inungunt, (€f.
etiam Goarium in £uchologio, pag. ^32
οἱ 728.

5) Hiec congruunt cum iis, qui do-
cel Catechismus Hom. part. mr, cap. 6,
δ. 9: ,JIn quo gravissime peccant, qui
illud tempus egroti ungendi observare
solent, cum jam omni salutis spe aimis-
sa, vita, et sensibus carere incipiat ;
constat enim ad uberiorem Sacramenti
gratiam percipiendam plurimum valere,
si wegrotus, cum in eo adhuc integra
mens, et ratio viget, fidemque et reli-
giosam animi voluntatem afferre potest,
sacro oleo liniatur.?

ejusmodi dilatione fiat, ut absque hoc salutari Sacramento in-
firmus e vivis non semel excedat, aut Sacramentum recipiat
cum sensibus destitutus est, ac proinde sine contritionis acti-
bus; demum ansam praebet haereticis Ecclesiam. calumniandi,
perinde ac si ipsa pinguedine sua, ut loquitur Calvinus, semi-
cadavera inficiat !). |

4". Hic observare juverit, non semper eundem ordinem in
Ecclesia viguisse circa hujus Sacramenti administrationem. | Ut
plurimum enim antiquitus ante viaticum conferebatur, ut al-
lata a nobis documenta ostendunt; interdum etiam post via-
ticum, ut in presentia gravissimis de causis usus obtinet ?).

45. VII. Demum effectum hujus Sacramenu docet Tridenti-
num esse graliam Spiritus Sancti, cujus unctio delicta , si
que sint adhuc expianda 3), ac peccati reliquias *) abster-
git; et egroti ammam alleviat et confirmat, magnam in eo
divine 1msericordio fiduciam excitando: qua infirmus sub-
levatus, et morbi incommoda et labores levius fert, et ten-
tationibus daemonis calcaneo insidiantis, facilius resistit ;
et sanitatem. corporis interdum, ubi saluti anime expedie-

TRACTATUS DE EXTREMA UNCTIONE.

1) Sic enim loquitur Z»stit. lib. 4,
cap. 19, ὃ. 21: Isti (Cetholici) non in-
firmos, sed semimortua cadavera, sua
pinguedine inficiunt: quum jamjam ani-
ma in primoribus labris laborat, vel (ut
ipsi loquuntur) in extremis." Ceterum
ex antiquis documentis prolatis a Me-
nardo et Martenio locis citt. constat Ec-
clesiam consuevisse Sacramentum hoc
administrare, cum fideles in gravem
morbum incidissent. Cf. Bened. XIV,
loc. cit. cap. 7, ὃ. 1 et seqq.

2) Cf. Bened, XIV, loc. cit. cap. 8, qui
de hoc copiosissime disputat; neque ne-
cesse est plura congerere. Bellarm.
quoque in op. Je arte bene moriendi,
lib.2, cap.7, varias disciplinae quz nunc
obtinet rationes affert.

3) Hinc passim theologi docent per
Sacramentum Extreme Unctionis di-
mitti peccata venialia per se, exitialia
vero atque mortifera remitti secundario
seu per accidens. ,Neque enim, inquit
Catechismus Hom. loc. cit. n. 11.) hoc
Sacramentum primario loco ad gravio-
rum criminum remissionem institutum
est, sed baptismus tantum et penitentia
vi sua hoc efficiunt" Qui ergo cum
Sambrovio existimant, eífectum istius
Unctionis per se non esse solam remis-
sionem venialium, sed etiam mortalium,
ii pugnant cum doctrina Catechismi Ro-
mani, imo cum sensu universe Eccle-
sie, qu: duo solum semper agnovit Sa-
cramenta mortuorum, baptismum nem-
pe et penitentiam; tertium autem addi
oporteret, si Extrema Unctio ad delenda

etiam lethalia fuisset per se instituta.
Posset tamen dici ordinatum esse hoc
Sacramentum etiam directe ad delenda
peccata lethalia, sed ea solum, quorum
poenitens conscientiam non habet, qua-
cumque demum ex causa id proveniat.
Hxc omnia copiose declarat Nic. Sera-
rius op. cit, cap. 9, num. 113 et seqq.

Cf. etiam S. Th. in Swp»t. q. 30, art. 1,
et lib. 4, Cont. Gent. cap. 73, hac porro
ratione, quz sibi invicem adversari vi-
dentur, componuntur. Ex hoc colligunt
theologi fieri posse eum per hoc Sacra-
mentum salvari, qui alioquin esset da-
mnandus.

.4) Hoc nomine intelligitur languor
ille et infirmitas virium, qua a recte
factis, atque a studio virtutis avocamur,
tum perversa illa atque propostera
voluntatis inclinatio, qua propensi su-
mus ad vitia, atque ad explendas cupi-
ditates, quodam veluti pondere impel-
limur. Ut autem hc duplex animi af-
feclio multitudine peccatorum contra-
hitur, ita opportuno remedio sanari de-
bet, eo praesertim tempore, quo nobis
gravi morbo afflictatis impendet pericu-
lum amittend:e vite. Mortem enim per-
limescimus 5 timorem vero auget tum
anteactiz vit:e conscientia, tum illa cura
et cogitatio de formidando Dei judicio
paulo post subeundo. Ne igitur animus
his timoribus opprimatur, sed potius
mortem tranquille expectet, excitari eL
erigi debet, pio quodam sanctoque gau-
dio repleri, et a peccati reliquiis li-
berari. á

CAP. II. IN SING. SACR. EXTR. UNCT. PART. SCHOL. 59

ril, consequitur 1). Quos quidem effectus fuse et eleganter
exponit Catechismus Romanus ?), ac breviter complexus est
hoc disticho haud ignobilis poéta:

Ungor in extremis, ut fiat gratia major,
Et morbus levior, et mea culpa minor.

1) Sess, xiv, De Eztr. Unct, cap. 2. — 2) Loc. cit.

TRACTATUS
DE ORDIN E.

PHROOEMIUM.

1. SÉ qua est in re theologica disputatio, quz» «ad nos,
qui in sortem Domini vocati sumus, et facti ministri Christi
€t dispensatores mysteriorum Dei, maxime spectet, ea profecto
est, quam ordimur. ÁAgendum est enim de Ordine, de eo sci-
licet ritu, quo segregaü a fidelium cetu constituimur in eccle-
siastica hierarchia et ad ecclesiastica munia obeunda, ut totius
Ecclesie uülitati atque :terne animarum saluti pro virili in-
serviamus. :

2. Ordinis nomen bifariam a Patribus accipitur, vel pro ipsa
sacra Ordinatione, seu ritu, quo Ecclesie ministri inauguran-
tur, vel pro ééclesiastica hierarchia, sive Ecclesi€ ministro-
rum gradu ac dispositione Juxta nativam hujus vocis significa-
üonem 1). Primo sensu proprie a Latnis Ordinatio vocatur,
seu sacra Ordinatio, a Grecis χειροτονία (cheirotonia) seu
manuum extensio aut porrectio, interdum vero χειροϑεσία
(cheirothesia) seu ananuum impositio dicitur ?).

ὃ. De Ordine in priori sensu accepto agere nobis propositum
est. Hinc quatenus Ordo sacram inaugurationem significat, nos
ducit ad statuendam Sacramenti veritatem, atque ad. investi-
gandum, quibus potissimum ritibus et gradibus tanta hec
dignitas competat, et quanam sit uniuscujusque materia, for-
ma, subjectum et minister. Quibus aliud caput subnectimus
ad precipuum ecclesiastici Ordinis decus vindicandum, quod
in continentie professione consisut.

CAPUT I.

DE SACRAMENTI ORDINIS VERITATE.

π, Ordo seu sacra Ordinatio definiri consuevit: ZUfus sacer
seu Sacramentum Nove Legis a Christo institutum, quo

1) Juxta hanc significationem S. Au- rarchia, lib. 1, cap. 8, n. 10, vocem
gustinus De civit. Dei, lib. 19, cap. 13) χειροτονίας ambigue usurpari, ac siepe
n. 1: ,Ordo, inquit, est parium dispa- QOrdinationis Sacramentum, id est, con-
riumque rerum sua cuique loca tribuens, secrationem significare; interdum vero
dispositio." nudam electionem, qu:e popularibus suf-

2) Cf. Witasse Tract. De Sacram. Or- fragiis olim fiebat. Hac autem vocis am-
dinis part. 1T, q. 1, art. 1. Notandum biguitate, ut inferius videbimus, nova-
porro est cum Petavio De Eccles. hie- ores sepe abusi sunt.

CAP. I. DE SACRAM. ORD. VERITATE. | 61

spiritualis potestas confertur Sacramenta conficiendi et mi-
nistrandi, ceteraque ecclesiastica munia pro jure obeundi.
Prout Ordo dicitur ritus sacer, omnes omnino gradus seu or-
dines complectitur, etiam eos, in quibus ex plurimorum sen-
tentia, Sacramenti ratio desideratur; prout vero dicitur Sacra-
mentum, ad eos tantum gradus atque ordines refertur, in qui-
bus vera Sacramenti ratio dignoscitur.

5. Omnium primi szc. XVI novatores hujus Sacrament veri-
tatem convellere ausi sunt, licet verbis ad fallendum compo-
sitis, cum de eo disserunt, interdum utantur 1). Quamobrem
etsi pastoribus suis a regibus aut magistratibus electis ac ap-
probatis manus imponant, negant, tamen, si Anglicanos exci-
pias, sacram ejusmodi actionem veri nominis Sacramentum
esse, quod conferenda gratie vim habeat, quo spiritualis nota
imprimatur atque indelebilis character, quo denique potestas
tribuatur docendi, conficiendi, atque administrandi Sacramen-
ta, sed veluti nudam ceremoniam habent, qua delecto pa-
stori sacrum munus committi declaratur, assignarique sti-
pendium. Ex istorum enim placitis fideles omnes baptismi
vi Sacerdotio: sunt instructi, nec egent nisi publica deputatio-
ne, ut Sacerdoti munere fungantur. Adversus quem erro-
rem sit

PROPOSITIO.

Ordo sive sacra Ordinatio est vere et proprie Sacramen-
tum a Christo Domino institutum.

6. De fide est, quam his verbis Tridentina Synodus sess.
XXIII, can. III, definivit: S£ quis dixerit, Ordinem, sive sa-
cram Ordinationem non esse vere et proprie Sacramentum,
& Christo Domino institutum , vel esse figmentum quoddam
humanum, excogitatum a viris rerum ecclesiasticarum üin-
peritis, aut esse tantum ritum quemdam eligendi ministros
verbi Dei et Sacramentorum ; anath. sit.

4. Hec autem veritas tum ex verbo Dei scripto, tum ex
verbo Dei tradito luculentissime constat. Scribens enim Apo-
stolus de Timothei Ordinatione in priori ad ipsum data Epi-
stola IV, 14: No, inquit, negligere gratiam , que in te est,
quoe data est tibi per prophetiam cum impositione manuum
presbyteri; ac iterum in posteriori ad eundem Epistola I, 6,
scribit: 4dmoneo te, ut resuscitles gratiam Dei, que est in
te per impositionem manuum mearum. Exponens porro cu-
jusmodi haec gratia sit, ita ibidem immediate subdit : Noa -

1) Cf. Witasse loc. cit. art. 2.

enim dedil nobis Deus spiritum timoris, sed virtutis, et di-
lectionis , et sobrietatis. Ex his autém tria illa habemus, que
adversariis ipsis fatentibus requiruntur, ac sufficiunt ad vere
ac proprie Sacramentum constituendum, ritum nempe exter-
num in manuum impositione, gratie promissionem ritui illi
adnexam, ac propterea Dei mandatum seu divinam institutio-
nem, qua ex ipsa gratie promissione profluit. Solius enim Dei
est ejusmodi ritum externum instituere, qui gratie non solum
significande, sed et conferendz vim habeat.

8. Id ipsum prsterea constat ex perpetua Ecclesie traditione,
cujus testes locupletissimi Patres sunt, ex quibus alii sacram
Ordinationem Sacramentum appellant, ut Leo M. 1), et Gre-
gorius item M. 2); ali etiam envisibilem gratiam a Deo con-
cedi in hoc Sacramento docent, ut Ambrosius 3), et Gregorius
Nyssenus 5); alii denique non dubitarunt Ordinem cum bapti-
smo ita conferre, ut explorati principii loco sumerent utrum-
que esse veri nominis Sacramentum, eandemque esse utriusque
rationem ; in his Hieronymus in Dialogo adversus Lucife-
rianos contendit, iterum ordinandos non esse, quos heretici
jam ordinaverant, quia baptizati ab hareticis non rebaptizan-
tur; sic enim disputat: Δὲ in fide sua baptixato baptizans
nocere non potui, et in fide sua Sacerdotem constitutum
constituens non inquinavit 5). Similia habet S. Augustinus
in lib. Il, Cont. Epist. Parmeniani , ubi ita invicte Donatistas
perstringit: Δα ostenditur causa, cur ille, qui ipsum ba-
plismum | amitlere non potest , jus dandi potest. anttere.
Utrumque enim. Sacramentum est; et quadam consecra-
tione utrumque hoinini datur, illud cum baptizatur , istud
cum ordinatur 9). |

9. Testes insuper hujus traditionis sunt ecumenice Synodi
Chalcedonensis et Nicana II 7), tum Synodi particulares, cu-
jusmodi sunt tum Constantinopolitana an. 459 a Gennadio co-

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Epist. xit, ad Episcop. Provincie
Mauritanie Cesar. cap. 3, ed. Ballerin.
Quis igitur, dicens, dissimulare audeat,
quod in tanti Sacramenti perpetratur in-
juriam?? Loquitur autem de Ordina-
tionibus per tumultum factis,

2» Lib. ἃ, In prim. Regum, cap. 5,
n. 1: ,,ls, iuquit, qui promovetur, bene
foris ungitur, si intus virtute Sacra-
menti roboretur.?

3) Lib. 1, De Spiritu Sancto , cap. 5,
n. 71, et Serm. x, in Ps. cxvin, n. 17.

ἃ) Orat. in baptismum Christi, opp. edit.
Paris. 1615, tom. 11, pag. 802: ,,Eadem
Verbi (Christi) vis, scribit, Sacerdotem
augustum ac honorandum facit, novi-
tate benedictionis a communitate vulgi
segregatum. Quum enim heri ac tem-

pore superiori unus e multitudine ac
plebeesset, repente redditur preceptor,
prises , doctor pietatis , mysteriorum
latentium przsul: eaque contingunt ei,
cum nihil vel corpore vel forma muta-
tus, sed quod ad speciem externam at-
tinet, ille sit, qui erat, invisibili qua-
dam vi ac gratia invisibilem animam in
melius transformatam gerens ;? ἀοράτῳ
τινὶ δυνάμει, καὶ χάριτε τὴν ἀόρατον ψυ-
χὴν μεταμορφωϑεὶς πρὸς τὸ βέλτιον.

5) N. n, ed. Vallars.

6) N. 28. Alia testimonia Patrum cf.
apud Bellarm. De Sacram. Ord. cap. 8,
et apud Witasse loc. cit. 4. 1, art. 2.

7) Synod. Chalced. can, 2, apud Hard.
Acta Conc. tom. iv, col. 601; Nicana
can. 5, ibid. tom. iv, col. 499.

acta 1), tum Bracharensis I 3) et Toletana ὙΠ] 3), quz omnes
declarant gratiam esse Ordinationis effectum, atque adeo Or-
dinationis ritum in Sacramentorum loco et numero habitum
fuisse. Sic enim inter ceteras loquitur ccumenica Synodus
Chalcedonensis: Si quis Episcopus propter pecunias Ordi-
nationem fecerit, et non venalem gratiam vendiderit. . . .
de proprio gradu in periculum veniat. |

10. Luculentissimum denique divine hujus traditionis testi-
monium est eadem Ecclesiarum omnium et ipsorummet hz-
relicorum, de quorum societate et origine heterodoxi nostri
gloriantur, consensio. Morinus in toto suo commentario De
sacris Ordinationibus, et Renaudotius tom. V operis, quod
inscribitur. Perpetuitas fidei catholice, omni monumentorum
genere ostenderunt septenarium Sacramentorüm numerum ἃ
Graecis et Orientalibus semper agnitum, et propugnatum fuis-
se, atque Ordinationem in septenario illo numero constants-
sime recensitam fuisse ?). DBossuetius autem in Historia va-
riationum demonstravit, nec Waldenses, nec Wicleffitas ne-
que Hussitas in hoc doctrine arüculo a fide Catholicorum
recessisse. Est igitur perpetua et constans omnium Eccle-
siarum, omniumque temporum, atque ab haereticis ipsis con-
firmata traditio, intus mal esse veri nominis Sacramentum.

11. Ad probationum vero cumulum jam accedit recentio-
rum Protestantium confessio, qui non dubitarunt sacro huic
Ordinaüonis ritui gratie divine collationem adscribere 5). Tan-
ta scilicet est veritatis vis, ut ab adversarüs ipsis consensum
extorqueat.

CAP. L. DE SACRAM. ORD. VERITATE.

DIFFICULTATES.

12. Οὐ). 1* Impositio manuum, quam allata Scripturarum
loca commemorant, familiaris erat veterum Hebraeorum ritus,
dm Apostoli modo ad morbos curandos, modo ad preces Deo
undendas, modo in alios etiam fines deinceps uti ceperunt.
Ergo nulla ratione traduci potest ad peculiare aliquod Sacra-
mentum; 2' prasertüm cum nuspiam in Scripturis appareat

1) 1014. tom. im, col. 783.

2) Can. 3, ibid. tom. iir, col. 386.

3) Cap. 3, ibid. col. 961. |

4) Cf. etiam Joseph. Simon. Assema-
num Biblioth. Orient. lom. mr, part. 1,
pag. 356 et 373.

5) Id aperte ex recentioribus fatentur
Dr. Marheineke in Systemate catholico,
vol. ui; Kaiser in 7Aeologia biblica, seu
Judaismo et Catholicismo , Erlang. 1814;
Fessler, qui in suo Manuali liturgico
hanc proponit Ordinationis formulam :
»ÜOrdinans una cum omnibus adsisten-
tibus ambas manus extendens super ca-

put ordinandi dicat: Accipe Spiritum
Sanctum ad ministerium operis, seu of-
ficii Sacerdotii, quem nos manuum im-
positione tibi conferimus; quorum re-
miseris peccata, remittentur ei, et quo-
rum retinueris, retenta erunt. Vi po-
testatis mihi Dei nomine tradit? me-
diante et in Ecclesia ego te consecro
et ordino Sacerdotem Ecclesie evange-
lice, preconem Evangelii J. C. et dis-
pensatorem sanctorum Sacramentorum .
suorum in nomine Patris, etc." Apud
Esslinger Apologie de la religion catho-
lique , eic. 1832.

01 TRACTATUS DE ORDINE. "

hanc manuum impositionem adhibitam fuisse a Christo, cum
Apostolos suos Sacerdotes instituit, aut Ecclesie prifecit.
9" Gratia vero, quam Apostolus narrat se contulisse Timotheo
per impositionem manuum suarum, non est gratia sanctificans,
sed gratia miraculorum et prophetie, que gratis data vulgo
appellatur, quam propterea χάρισμα (charisma) vocavit ad
discrimen alterius graue sanctificantis, qux: ab eodem Apo-
stolo plerumque designari consuevit vocabulo χάρις (charis).
4^ Hoc sane expresse affirmat ibidem Apostolus, dum ait, gra-
tiam Timotheo datam fuisse per prophetiam, quae est donum
gratis datum. 5" Quamobrem recte Ecclesie Patres utrumque
Pauli testimonium explicarunt, vel de gratia miraculorum, vel
prophetis, vel de facultate docendi. 6" Denique utcumque
Apostoli Pauli testimonia accipiantur, Ordinis tamen Sacramen-
tum minime probant. llle enim loquitur de impositione ma-
nuum presbyterii; Catholicorum autem constans sententia est,
non Presbyteros, sed Episcopos tantum Ordinis Sacramentum
administrare posse. 7" Accedit, quod Sacramentum Nova Le-
gis Christianis omnibus debet esse commune, Ordo autem pe-
culiaris est clericorum. | Ergo.

13. Resp. ad 1", Dist. Ritus materialis, /rans. vel conc.
prout a Christo instructus est gratia sacramentali, seu prout
Christus eidem ritui alligavit gratiz collationem, 2eg. Alioquin
et ipsum baptisma ex albo Sacramentorum esset expungen-
dum, cum non minus hic bapüzandi ritus apud. veteres He-
breos obtinuerit 1). |

14. Ad 2», Neg. cons. Potuit enim Christus pro suprema

ua pollebat auctoritate absque peculiari ritu. sacerdotalem

ignitatem Apostolis conferre, et ipsis interea precipere, ut
ad inaugurandos Sacerdotes impositione manuum uterentur.
Nec enim tantum ex iis, quz Christus fecit, sed ex iis, quae
ipse facienda mandavit, thesim nostram adstruimus.

15. Ad 3", Neg. Est enim gratia eir(utis et dilectionis, ut
ipsemet exposuit. Id porro, quod additur de voce χάρισμα
collata cum voce χάρις, nullius prorsus ponderis esse reponi-
mus, tum quia Apostolus, Rom. V, 15, hac eadem voce utitur
ad gratiam sanctificantem significandam, dum ait: Von sicut
delictum, ita el donum ?), gr. χάρισμα, tum quia. vetustis-
simi Grecorum Patres gratiam, qua Filu Dei nominamur et
sumus, χάρισμα appellant, ut Clemens Alex. 3), Gregorius
Nazianz. 8) atque Theodoretus 5). Hinc etiam Pauli interpres

1) Cf. Lightfoot, Harmonia quat. evang. 54) Orat. x1, pag. 638.
part. mr, i» Joa». ur, v. 23, opp. ed. 5) Epist. Gricor. decretorum cap. 28,
Ultrajecti 1692, vol. 1, pag. 446 et seqq. tom. 1v, pag. 316. Hzc aliaque exempla

2) Οὐχ ὡς τὸ παράπτωμα, οὕτω καὶ τὸ cf. apud Suicerum in 7^esauro eccles.
χάρισμα. tom. 11, ad vocem z&o«ouo , $. 3.

3) Pedagogi, lib. 1, cap. 6, pag. 931.

65
Joannes Chrysostomus, quod Paulus in objecto loco χάρισμα
vocaverat, ipse χάρι» exposuit 1). Ideo autem Paulus imper-
ttam gratiam Timotheo dicere maluit χάρισμα quam χάριν,
quia scilicet Ordo tum gratia sancüficante initiatos auget et
cumulat, tum eosdem multis preterea donis exornat ad alio-
rum utilitatem 'et salutem. | Apposite Chrysostomus ita verba
posterioris epistole. ad Timotheum enarrat: Admoneo te, ut
resuscites gratiam Dei, hoc est, gratiam Spirilus, quam
accepisti, ut prasis Ecclesw, ut signa edas et. cultum
omnem, exhibeas. Penes nos enün est illam vel extinguere,
vel accendere (Homil.Y in M ad Tünoth.) ?). Quibus verbis
gratiam gratis datam S. Doctor ita commemorat, ut gratiam
sanctificantem minime excludat. Atque hoc modo explicandi
sunt ccteri Ecclesie Patres, qui Pauli verba vel de gratia
miraculorum, vel prophetiz:, vel de facultate docendi quo-
quomodo explicasse videntur. Ab hac autem expositione nec
ipsi recentiores Protestantes abhorrere videntur ?).

16. Ad "1", Dist. Per prophetiam de futura Timothei Or-
dinatione, 607,0. per donum prophetis, vel aeg. vel subd.
preter gratiam sanctificantem, rans. ad hujus exclusionem,
neg. lorum porro expositio nobis verisimilior videtur, qui ea
Paul verba non de effectu manuum impositionis interpretan-
tur, sed de prophetia, sive revelatione, qua admonitus Pau-
lus Timotheo manus imposuerat, et Episcopum consecraverat
cohzrenter ad ea, qua I Epist. ad eundem Timotheum I, 18,
ipse Apostolus scripserat: Hoc preceptum commendo tibi,
fi. Timothee, secundum precedentes in te prophetias *).

17. Ad 5". Responsio patet ex iis, qua dicta sunt ad 3m.

18. Ad 6", Dist. Id est, Episcopi, conc. simplicis Presby-
teri, neg. Vox enim presbyteri seu presbytera ab initio, ut
suo loco ostendemus, :quivoca fuit, atque usurpabatur ad
designandos Sacerdotes sive primi, sive secundi Ordinis, id
est, tum Episcopos tum Presbyteros proprie dictos; hic porro
eam ab Apostolo adhibitam esse ad significandos Episcopos patet

CAP. LI. DE SACRAM. ORD. VERITATK.

1) Hom. t, in n Epist. ad Timoth. cap.1, per prophetiam. Quomodo? Quia scili-
n. 2. cet Spiritus Sanctus oraculo Timotheum

" 2) Τουτέστι : τὴν χάρεν τοῦ πνεύματος,
qx ἔλαβες εἰς προστασίαν τῆς ἐχπλησίας,
εἰς σημεῖα, εἰς τὴν λατρείαν ἀπασην" ἐν
ἡμῖν γὰρ ἑστὶ καὶ σβέοαί, καὶ ἀνάψαε
tovto, Loc.cit. edit. Maur. opp. tom. xr,
pag. 661.

3) Cf. Rosenmüller Schol in hunc
locum.

1) Ταύτην τὴν παραγγελίαν παρατέϑε-
μας 006, τέκνον Τιμόϑεε, κατὰ τὰς προα-
γουσας ἐπὶ σὲ σροφητείας. Hanc exposi-
uonem sequitur ipse Calvinus in Comment.
4n Y ad Timoth. ww , 1^, ubi scribit: ,Di-
cit (Apostolus) gratiam illi datam esse

destinaverat, ut in ordinem pastorum
cooptarent. Neque enim delectus tan-
tum fuerat hominum judicio, ut fieri
solet; sed precesserat Spiritus Sancti
nuncupatio ... Itaque sensus est, Ti-
motheum, quum prophetarum voce ad-
scitus fuit in ministerium, et deinde so-
lemni ritu ordinatus, simul gratia Spi-
ritus Sancti instructum fuisse ad fun-
ctionem suam exequendam. "Unde col-
ligimns non inanem fuisse ritum, quia
consecralionem, quam homines imposi-
tione manuum figurabant, Deus Spiritu

suo implevit." Quid clarius?

66 TRACTATUS DE ORDINE.

tum ex S. Joan. Chrysostomo, qui Hom. in hunc locum decla-
rat Apostolum id dicere: Noa de Presbyteris hic loquitur,
sed de Episcopis; neque enin Presbyteri Episcopum ordi-
nabant 1): tum ex antiquissimis versionibus, qua verba illa |.
reddunt: Per impositionem manuum Episcopi ?); tum de-
nique ex Apostolo ipso, qui Il ad eundem 'Timoth. epistola |
scribit: Per impositionem manuum mearum. Non desunt, |
qui contendunt, vocem illam presbyteri non ad Ordinis mi- |
nistrum, sed ad subjectum, seu ad ordinatum ipsum referri,
atque adeo significare officium Presbyteri, vel Episcopi, ut
sensus sit: Per impositionem manuum qua creatus es Presby-
ter. Hxc autem interpretatio, quam Calvinus ipse probavit 3),
difficultatem omnem de medio tollit.

19. Ad 7", Dist. Quoad utilitatem, (rans. vel conc. quo-
ad perceptionem, 226.

CAPUT IL

DE MULTIPLICI ORDINUM NUMERO ET DIGNITATE.

20. Loquens Tridentina Synodus sess. XXIII, cap. II, de sa--
cris Ordinibus hec habet: Cum divina res sit lam sancti |
Sacerdoti ministerium; consentaneum fuit, quo dignius et
majori cum veneratione exerceri posset, ut in Ecclesie or-
dinatissima dispositione plures et diversi essent ministrorum
Ordines, qui Sacerdotio ex officio deservirent, ita distri-
buti, ut qui jam clericali tonsura insigniti essent, per mi-
nores ad majores ascenderent. Nam non solum de Sacer-
dotibus , sed οἱ de Diaconis Sacre Litere apertam. mentio-
nem faciunt; et que mazüne in illorum Ordinatione atten-
denda sunt, gravissimis verbis docent, et ab ipso Ecclesie
inilio sequentiuin Ordinum nomina , atque uniuscujusque eo-
rum propria ministeria Subdiaconi scilicet, Acolythi, E.or-
ciste, Lectoris et Ostiarüi in usu fuisse cognoscuntur, quam-
vis non pari gradu. Nam Subdiaconatus ad majores ordi-
nes & Patribus et sacris Concilüs refertur, in quibus et de
aliis frequentissine legimus. Can. autem II sic eandem doc- |
trinam sanxit: (Θὲ quis dixerit , preter Sacerdotium non esse |
in Ecclesia. Catholica alios Ordines, et majores, et mino- ὁ]
res, per quos, velut. per gradus quosdam in Sacerdotium
lendatur ; anath. sit.

1) Hom. xut, in Y ad Timolh. n. 1: — 2) Sane versio zthiopica ita reddit
Ov περὶ πρεοβυτέρων φησὶν ἐνταῦϑα, ἀλλὰ Apostoli verba : Cum impositione ma-
περὶ ἐπισχόπων" οὐ yag δὴ πρεοβύτεροε nuum Episcoporum. Cf. Polygl. Walt.
τὸν ἐπίσκοπον ἐχειροτόνουν. Loco citato 3) Tum in Comment, in hunc locum,
pag. 618. j tum Znstit. lib. 4, cap. 3, ὃ. 16.

CAP. IL. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC. 67

|. 914. Quee verba singula mira sapientia referta si quis attente
perpendat, intelliget ita Tridentinum doctrinam. catholicam
tradidisse, quin vel Ecclesie grecs, vel diversis scholarum
placitis quidpiam detraxerit, vel uni potius quam alteri sen-
tenti:& adhaerere videatur. Hoc enim unum definivit de fide esse,
nempe in Ecclesia Catholica preter Sacerdotium alios es8se Or-
dines et majores et minores, minime vero 1^ quot sint et qui-
nam sint; 2^ an omnes divinitus fuerint instituti necne; 3^ an
omnibus et singulis ratio competat Sacramenti, vel quibus in
particulari; 4 an omnes :que imprimant characterem ; 9" an
üdem semper viguerint, an ali preterea. |
22. Porro omnes Catholici consentiunt; 1" preter Sacerdo-
-ium alios esse Ordines, et majores et minores, quod fides do-
cet; 2? ex his Episcopatum, Presbyteratum et Diaconatum di-
vinitus institutos esse; 3" Presbyteratus Ordinationem veri no-
minis esse Sacramentum. |

| 23. Dissentiunt autem Graci a Latinis. 15 circa Ordinum . nu-
merum; Latini enim septem ad minimum Ordines agnoscunt:
Sacerdotium, Diaconatum, Subdiaconatum, Acolythatum, Exor-
pistatum, Lectoratum et Ostiariatum; Graci vero nonnisi qua-
ΠΟΥ numerant, Sacerdotium videlicet, Diaconatum, Hypo-
liaconatum et Lectoratum. 2? Dissentiunt iterum Graci a La-
ánis in eo, quod isti Subdiaconátum inter Ordines majores,
altem a pluribus ssculis recenseant, ili vero inter Ordines
ninores, quem propterea extra sanctuarium conferunt perinde
1c Lectoratum. |

| 2/1. Ast neque inter se conveniunt Latini 1* circa Ordinum
humerum, canoniste enim plerique, presertim ex ántiquio-
ribus, novem esse contendunt eo, quod in his recenseant et
|$piscopatum et clericalem tonsuram, quam quidem tanquam
nudam ceremoniam ac dispositionem ad Ordines theologi com-
nuniter habent; qui praterea 2^ inter se disceptant, num
jpiscopatus sit Ordo specie distinctus a Presbyteratu, an vero
jusdem Presbyteratus ejusque characteris extensio. 3" Dispu-
|ant utrum omnes Ordines tam majores quam minores divinitus
|uerint inslituti, an vero tres hierarchici tantum , Episcopatus
[idelicet, Presbyteratus et Diaconatus; 4^ ac propterea num
»mnibus ex aquo Ordinibus dignitas Sacramenti. competat
'hec ne.

29. Nos methodo quam sectari cepimus insistentes, prius
[ux ad fidem pertinent vindicabimus, postea adstruemus, quae
iunc penes theologos certa ac rata sunt; demum nonnulla ad-
iciemus scholia ad ea illustranda, de quibus adhuc theologi
nter se decertant.

——

ῶι

|
]

68 TRACTATUS DE ORDINE.

|
PROPOSITIO I. i
Est in N. T. Sacerdotium visibile et. externum a Christo|

Domino institutum, quod non est omnibus. commuue,|

sed Apostolorum proprium, externo ritu in Ecclesia|

propagandum, cui competit vera Sacramenti ratio. &|

26. Quatuor partes complectitur propositio: institutum nem-|
pe a Christo fuisse in Nova Lege externum ac visibile Sacer-|
dotium ; hoc vero Sacerdotium non esse commune omnibus|
Christianis; idem Sacerdotium externo ritu esse propagandum|
in Ecclesia ; et demum huic ritui competere dignitatem Sa-|
cramenti. | | il
. 27. Prima pars de fide est, a Conc. Tridentino sess. XXIII,
hoc can. I, definita: Si quis dixerit, non esse in Novo Te-|
stamento Sacerdotium visibile et externum ; vel: non. esse,

potestatem aliquam consecrandi et. offerendi verum Corpus,
et Sanguinem Domini, et peccata remittendi et retinendi,
sed officium tantum et nudum ministerium predicandi Evan-|
gelium , vel eos, qui non predicant, prorsus non esse Sa-|
cerdotes; anath. sit. Reliquz autem partes ad eandem fidem|

pertinent, utpote totidem corollaria, quz arctissimo nexu c£
P

prima connectuntur, et ex ea necessario profluunt.

28. L Sic vero primam partem evincimus cum Trident
Patribus qui in cit. sess. cap. I, hec przclare habent: Sacri, -|
cium el Sacerdotium ita Dei ordinatione conjuncta su ἢ
μὲ utrumque in omni lege extiterit . . . Hoc autem ab eo-|
dem Divino Salvatore nostro institutum esse, atque Apo-
stolis eorumque successoribus in Sacerdotio potestatem)
tradilam consecrandi , offerendi et ministrandi Corpus etj
Sanguinem. ejus, necnon el peccata dinittendi, et relinendi
Sacre Litere ostendunt, οἱ Catholice | Ecclesie traditio)
semper docuit. Unde sic: Christus instituit verum et proprie|
dictum Sacerdotium, visibile nempe atque externum, si verum|
et proprie dictum instituit sacrificium. Atqui Christus, ut con-|
stat ex iis omnibus qua suo loco disseruimus, instituit Eucha-|
ristiam tanquam verum et proprie dictum sacrificium 1). Ergo.

29. Major porro propositi argumenti propositio facile osten-|
ditur ex intima ac necessaria connexione ac relatione, que
intercedit inter Sacerdotium et Sacrificium, qua tanta est, ut
alterum sine altero nunquam extiterit; unde Apostolus Hebr.
V, 1, principii loco ponit: quod omnis Pontifex ex hoanini-
bus assumptus. pro hominibus constituitur in ds qua sum
ad Deum, ut offerat dona et sacrificia. pro peccatis. Et

1) In Tract. De Eucharist, n. 244 e seqq.

CAP.IL DE ΜΟΜΤΕΙΡΙΙΟῚ ORDINUM, ETC. - 69

sane sui erant in lege nature sacerdotes, familiarum nempe
principes et fili natu majores, qui sacrificia facerent: im lege
'etiam Moysis sacrificiis. offerendis sacerdotalem ordinem de-
signavit ipsemet Deus ex familia Aaron; ergo cum Christus
pn Nova Lege Eucharistiam instituerit tanquam. verum ac pro-
|

prie dictum sacrificium, consequens est verum pariter ἃς pro-
prie dictum Sacerdotium ipsum 1nsütuisse,

| 30. II. Istud porro verum ac proprium Sacerdotium exter-
inum atque visibile non esse omnibus fidelibus commune secus
lac cum suis Lutherus contenderit , sed Apostolorum proprium a
| Christo fuisse institutum, qu: est altera propositionis pars,
|quam plurimis canonibus sancivit Tridentina Synodus 1), lu-
'culentissime, ex iis quz sequuntur, ostenditur. ———

|. 91. Eos enim tantum Sacerdotes Christus instituit ad. quos
lea verba pertinent: Hoc facite in neam commemorationem:
jatqui hzc ad solos presentes certissime pertinent, nempe ad
|Apostolos, quos eucharistice mensae voluit esse participes, ut
IMattheus XXVI, Marcus XIV, Lucas XXII, unanimiter et
Jaccurate describunt. Ergo solos Apostolos Sacerdotes Christus
instituit. Et vero: si imperfecta et egena elementa, cujusmodi
|ex Apostolo erant legis natur: ac mosaicae sacrificia, a pro-
|| prio et peculiari ministro oblata fuerunt, consentaneum etiam
| videbatur, ut sacrificium eucharisticum omnium przestantis-
| simum Deoque plenum non ab omnibus indiscriminaüm offer-
retur, sed ab iis tantum quibus id muneris peculiariter tri-
|butum fuisset. Id ipsum conficitur ex potestate altera chri-
|stiani Sacerdotii propria, dimittendi scilicet ac retinendi pec-
|cata, quam Christus nonnisi Apostolis contulit. Joan. XX , illis
| verbis: Accipite Spiritum Sanctum ; quorum remiseritis pec-
| cata , remittuntur eis, et quorum retinueritis, retenta sunt;
[αἱ suo loco ostendimus 3).

| 392. Accedit Ecclesie totius auctoritas, qux universali et
[publico usu constanter adeo et semper ostendit Sacerdotium
ἃ Christo tributum Apostolis solis fuisse, et ab ipsis deinceps
in eos tantum descendisse, qui:ab iisdem Apostolis certo or-
| dine et ritu initiati fuissent, ut nunquam, ne szviente qui-
dem tyrannorum persecutione, permiserit, ut qui Sacerdotes
non essent, Jura et officia Sacerdotii propria affectarent. Ex
Patribus integri exscribendi essent tractatus, qui hanc veri-
tatem confirmant. Nobis propterea satis sit describere qua S.
Joan. Chrysostomus, lib. III, De Sacerdotio, habet: Sacer-
dotium enim in terra quidem peragitur , sed celestium or-
dinum classem obtinet, et jure quidem merito. Non enin
homo, non Angelus, non Archangelus, non alia quepiam

1) Tum can.1, et can. Hl, Sess. Xxlll, 2) Tract. De Penil. n. 4 et seqq.
lum càn,1, sess. xxiir5 Càn.IVj Sess, XIV.

40 TRACTATUS DE ORDINE.

creata potestas; sed ipse Paracletus hoc officium ordina- |
vit, qui manentibus in carne auctor fui ut Angelorum mi- |
nisterium animo conciperent 1). Qui exinde concludit. Sacer- |
dotes Ángelis ipsis, nedum principibus ac regibus dignitate |
prestare. "-.
33. II. Nec minus luculenter adstruitur tertia propositionis |
pars; Sacerdotium enim ex dictis ad sacrificium. refertur: at- |
qui sacrificium quod Christus instituit, voluit in Ecclesia esse |
perpetuum, ergo et Sacerdotium. Cum rursum Christus Sa- |
ἀνεῖναι facultatem | commiserit remittendi aut retinendi |
peccata, tamdiu debet hzc facultas perdurare, quamdiu pec- |
cata erunt in mundo remittenda aut retinenda, nempe usque |
ad consummationem seculi, ideoque et Sacerdotes qui eandem |
exerceant. Voluisse insuper Christum, ut ritu externo a se in- |
stituto Sacerdotium propagaretur, id facto suo ostenderunt |
Apostoli. Áct. enim XIII, 2, legimus, eos qui Antiochiz com- |
morabantur jussos a Spiritu Sancto fuisse ut segregarent Sau- |
lum et Barnabam in opus ministerii ad quod assumpserat eos: |
Tunc jejunantes et orantes, anponentesque eis manus di d
zniserunt illos. Sic ibid. XIV, iterum legimus a Saulo et Bar- |
naba per singulas Lystriensium, Antiochenorum, aliarumque |
gentium Ecclesias creatos fuisse Presbyteros per manuum im- |
positionem, ut habet gr. textus vers. 23, ubi illi perhibentur |
χειροτονήσαντες, seu extendentes anus ad creandos Presby- |
teros. Idem praterea Apostolus Paulus Cretensibus Titum prz- |
fecit Episcopum, Ephesis autem Timotheum; "Tito insupe Ἷ
precepit, αὐ constitueret per civitates Presbyteros; Timotheo
autem, ne cito cuique manus imponeret. Qui ergo a Christo in--
stituti Sacerdotes fuerant Apostoli, iidem Sacerdotium in alios.
propagarunt, quod perpetua deinceps successione eodemque -
ritu ad nos usque propagatum est, ut omnia publica ecclesia--
stica documenta demonstrant, omnia Grecorum et Orientalium.
euchologia, omnesque rituales Latinorum libri testantur. ἢ
3^. IV. Denique quod probandum ultimo loco assumpsimus; -
competere scilicet huic ritui externo quo propagatum est Sa--
cerdotium Sacramenti dignitatem, prout aperte docet Tridentina
Synodus laudata sess. can. IV: S quis dixerit, per sacram.
Ürdinationem non dari Spiritum Sanctum ; ac proinde πο
sira Episcopos dicere: Accipe Spiritum Sanctum, aut per -
eam non ünprimi characterem, vel eum qui Sacerdos semel.
fit , laicum rursum fieri posse; anath. sit., ex dictis facile
colligimus. Etenim quod Christus ipse in Apostolis primum in--
]
1) 'H γὰρ ἱερωσύνη τελεῖταε μὲν ἐπὶ τὴς κλητος ταύτην διετάξατο τὴν ἀκολουϑίαν,
γῆς, τάξιν δὲ ἐπουρανίων ἔχεε ταγμάτων καὶ Ert μένοντας ἐν σαρκὶ τὴν τῶν ἀγγέλων
xai μώλα ye εἰκότως. οὐ γὰρ ἄνθρωπος ἔπεισε φαντάζεσθαε διακονίαν. Edit, Maur.
οὐκ ἀγγελος, οὐκ ἀρχαγγελος, οὐκ ἀλλή Vom. r, pag. 382.
τις «τεοτὴ δανύμες, ἀλλ᾿ αὐτὸς ὁ παρά-

stituit, quod voluit in Ecclesia sua esse perpetuum, atque ab
Apostolis in alios propagari certo aliquo et constanti ritu divi-
nitus instituto, atque pracepto, qui non modo significandze
verum etiam efficiendz justiti:e et. sanctitatis vim habet, illud
profecto veri nominis Sacramentum appellari et esse debet;
atqui tale est Sacerdotium, seu si placet, ritus ille quo Sacer-
dotium confertur; Ergo.

35. Et sane; si de fide est aliquam Ordinationem esse Sacra-
mentum, vel dicendum Sacerdotium omnium Ordinum nobilis-
simum ac prastantissimum , et ad quod tanquam ad commune
principium δὲ finem reliqui omnes Ordines referuntur, Sacra-
menti dignitate gaudere, vel nutare istud. fidei nostr: dogma.
Atque hinc factum est, ut nullus unquam Catholicus hanc ve-
ritatem in disputationem vocaverit, imo nec ullus hereticus;
haretici enim, aut negant Ordinationem esse Sacramentum, aut,
si illam Sacramentum esse tenent, in Sacerdotio eam inveniri
concedunt.

36. Ex his porro sequitur optime Sacerdotium definiri posse
ita ut sit: Ordo sacer et Sacramentum divinitus institutum,
quo tribuitur potestas consecrandi Corpus et Sanguinem

CAP. JI. DE MULTIPLICI ORDINUM , ETC.

1) In Pontificali Romano additur:
Sacerdotem oportet offerre, benedi-
cere, praeesse, predicare, et bapti-
zare." In quibus singulis profecto tanta
nobilitas est atque excellentia, ut Sa-
cerdotes in Scripturis et Patribus non
modo Dei interpretes, internuneii, at-
que legati, sed Angeli, sed Dii etiam
appellentur, propterea quod Dei perso-
nam in terris gerant, et Dei vicem et
numen apud nos teneant. Quare S. Joan.
Chrysostomus loc. cit. concludebat:
»ldcirco Sacerdotium obeuntem ita pu-
rum esse decet, 2c si in colis iuter
potestates illas collocatus esset. Cum
enim videris Dominum immolatum et
jacentem, et Sacerdotem sacrificio in-
cumbentem ac precantem, omnesque
pretioso illo Sanguine rubentes; an pu-
tas te adhuc cum hominibus et in terra
esse? Annon potius in celos transla-
tus, omnique carnali cogitatione elimi-
nata, modo animo menteque pura, qua
in celis sünt circumspicis ?" Quapro-
pter cum magno timore (ite sermonem
ad initiandos convertit. conseerans anti-
sies) ad tantum: gradum ascendendum
est, ac providendum, ut coelestis sa-
pientia, probi mores et diuturna justi-
lia, ad id electos commendent. .. Nem-
pe tales esse studere debent, ut in ad-
Jutorium Moysis et duedecim Aposto-
lorum, Episcoporum videlicel, qui per

Domini, nec non remittendi ac retinendi peccata 1).

Moysem et Apostolos figurantur, digne
per gratiam Dei eligi valeant." Atque
hec quidem ferventissima vota sunt
Ecclesi: Catholic, qu: propterea in
Conc. Tridentino sess. Xxim, cap. xiv,
De Reforim.decrevit, ut ad Presbyteratus
Ordinem assumantur qui ,ad populuin
docendum, οἱ administranda Sacra-
menta, diligenti examine precedente,
idonei comprobentur, atque ita pietate
ac castis moribus conspicui, ul pre-
clarum bonorum operum exemplum, et
vitz: monita ab eis possint expectari."
Atque hec quidem sapientissime a Tri-
dentina Synodo constituta sunt, qu: ta-
men ukerius progressa non est.

Verum intra hos fines minime se con-
tinuere Pistorienses; eo enim temeri-
tatis devenerunt, ut prop. Lin, eccle-
siasticie discipline corruptelam, qua
vetus ecclesiastici ordinis decus, pro-
pemodum, ut ii quidem ajunt, extin-
ctum est, cum aliis causis, tum illi
etiam tribuant, ,quod recessum sit a
veteri instituto, quo (wt ait synodus,
$. 3) Ecclesia insistens Apostoli vesti-
giis neminem ad Sacerdotium admitten-
dum statuerat, nisi qui conservasset
innocentiam baptismalem." Quis propo-
sitio merito a Pio VI, in Constitution.
Auctorem [fidei damnatur ut /alsa, teme-
reriu , eic. ᾿ ᾿

“ὦ
x

P TRACTATUS DE ORDINF,

DIFFICULTATES.

37. L Οὐ). Adversus primam part. 1? Nullibi in Evangelio
aut scriptis Apostolorum Sacerdotum mentio fit, vel nomen
occurrit Sacerdoti proprie dicti. 2" Apostolus Hebr. VII, 24,
eos aperte excludit, cum nullum alium Sacerdotem in N. T.
admittat preter Christum, qui, 60 quod maneat in eternum,
sempiternum habet Sacerdotium. 3" Quod quidem ex ipsis
Catholicorum principis plane conficitur: .cujusmodi enim est
sacrificium , ejusmodi est Sacerdotium, cum mutuo ad sese hee
referantur; atqui in conficienda Eucharistia non. verum, sed.
mysticum tantum sacrificium offertur atque reprasentativum; |
siquidem non vere separatur Sanguis a Corpore in Christo.
Ergo nonnisi mysticum et reprzsentativum esse potest in Nova
Lege Sacerdotium. |

38. Resp. ad 1", Dist. Si vocem spectes, conc. si rem per
ilam vocem significatam, 299. Jam vero controversia nostra
non est de nomine, sed de re; quoniam vero adversarii nostri
non rejiciunt Trinitatem , aut Filii seu Verbi cum Patre consub-
stantialitatem, alaque religionis nostre dogmata, licet hac
nomina in Scripturis minime reperiantur, sic neque rejicere
possunt Sacerdouum, licet Sacerdotii nomen in. Novo Testa-
mento non reperiatur, quando aliunde ex rebus ipsis necessario
colligitur, Sacerdoti dignitatem a Christo. fuisse institutam. at-

ue Apostolis collatam. Czterum ratio, cur altaris ministri ab ini-
to Sacerdotis nomine insigniti non fuerint, hcc esse potuit,
prout observat Card. Roffensis, ne confunderentur. cum sa-
cerdotibus mosaicis 1).

39. Ad 2", Dist. Excludit Apostolus alios Sacerdotes, qui
Christo in Sacerdotio succedant, uti alii aliis succedebant sa-
cerdotes Áaronici, conc. qui ejus vices gerant, seu ministe-
rium ei prestent in sacrificio offerendo, neg. 3).

40. Ad 8, Dist. Sacrificium eucharisticum: est mysticum
et reprasentativum ratione modi quo offertur, conc. raüone .
rei qua offertur, seu in se, 269. Verum enim et reale quoad -
essentiam est sacrificium, quod in altari offertur, cum in Eu- |
charistia vere offeratur Corpus et Sanguis Christi, et non in -
figura, ut suo loco ostendimus 3); ideoque verum quoque ac -
reale debet esse Sacerdotium, et non mysticum tantum ac -
repraesentativum. ' |

^1. I. Οὐ). Adversus alteram prop. partem. 1" Scripture
passim Christianos omnes Sacerdotio insignitos exhibent: Apo-

.1) In op. Sacri Sacerdotii defensio 2) €f. qua scripsimus in Tract. De
contra Lutherum. Colon. 1525, Congres- Eucharist. n. 260 et seqq. qua» huc pa-
sus tertius, n. 15; cf. etiam Nat, Ale- riter referuntur,
xand. Diss. 13, in Hist. Eccl. sec. xiy 8) Ibid. n. 253 et seqq.
et xiv , 9. 35.

CAP. II. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC. 13

stolus enim Petrus I Epist. II, 5, Christianos vocat Sacerdo-
lium sanctum, et ibid. vers. 9, eosdem dicit regale Sacerdo-
(ium , et Joannes Apocalyps. I, 5 et 6, refert Christum ipsum
nobis omnibus hanc prarogativam contulisse, dum /avif nos ὦ
peccatis nostris in Sangue suo, et fecit nos regnum el Sa-
cerdotes Deo et Patri suo. 2? Patres propterea idem Sacerdo-
tium fidelibus indiscriminatim omnibus pariter tribuunt, inter
quos S.Hieronymus, qui memorat Sacerdotium laici 1). 3" Prze-
cipue vero Tertullianus, qui in lib. De exhortatione casti-
tatis, cap. VII, hoc Sacerdotio proprie dicto omnibus com-
muni tanquam principii loco constituto recte infert secundas
nuptias vetitas esse omnibus indiscriminaum Christianis, eo
quod vetite sint Sacerdotibus, ait enim: Vani erimus, si pu-
laverinus quod Sacerdotibus non licet , laicis licere. Nonne
el. laici Sacerdotes sumus? Scriptum est: Regnum quoque
nos et Sacerdotes Deo et Patri suo fecit. Differentiam in-
ter Ordinem et plebem constituit. Ecclesie auctoritas, et
honor per Ordinis consessum sanctificatus a Deo (seu ut
ali legunt adeo). Ubi ecclesiastici Ordinis non est conses-
sus, et offers οἱ tinguis, et Sacerdos es tibi solus... 1Hgi-
tur si habes jus Sacerdotis in temetipso . .. digamus tin-
guis, digamus offers ?)? ^ Nec facta desiderantur ex historia
ecclesiastica ex quibus discimus laicos in necessitatis casu mu-
nia sacerdotalia obisse. Refert enim Theodoretus S. Frumen-
tum, hominem laicum, auctorem fuisse iis quos ad Christi
fidem apud Indos, seu /Ethiopes converterat, ut, quemadmo-
dum sub Romano imperio fieri solebat, et convenirent, et sa-
era celebrarent 3), at nemo ibi tunc Episcopus erat, nemo
Presbyter, cum S. Athanasius Frumentium Alexandriam rever-
sum primum illarum gentium Episcopum renuntaaverit 1). Ergo.

42. Resp. ad 1», Dist. Exhibent Scripture commune Chri-
stianis omnibus Sacerdotium internum, mysticum et improprie
dictum, conc. externum, reale et proprie dictum, aeg. Aliud
enim est Sacerdotium externum, visibile et proprie dictum,
quod videlicet refertur ad Sacrificium Eucharistie, atque ad
potestatem remittendi vel retinendi peccata de quo nos loqui-
mur; aliud autem Sacerdotium internum, mysticum, ac im-
proprie dictum, quod. refertur ad potestatem offerendi spiri-
tuales hoslias; ut loquitur Petrus loc. cit, seu Aosfiam laudis
Deo, ut inquit Paulus ad Hebr. XIII, 15, cujusmodi sunt oratio-
nes, et omnia opera bona, que justi presertim charitate in-
flammati in altari mentis suz Deo immolant. Hoc quidem com-
mune est omnibus Christianis, qui abluti aqua salutari Sacer-

1) In Dial. advers. Luciferian. n. ^. 3) Hist. eccl. lib. 1,. cap. 23: Τὰς
2) Edit, Rigaltii, paulo autem aliter ϑείας ἐπετελεῖν λειτουργίας προέτρεπον.
hunc textum pra se ferunt editio Pa- 4) lta Grotius apud Pelav. De pote-

melii et edit. B, Rhenani. state consecraudi, cap. 3.

7 TRACTATUS DE ORDINE.

dotes dicuntur, quia, ut inquit S. Augustinus, znemóra. sunt
unius Sacerdotis 1). Ast Sacerdotium proprie dictum nullibi
Scripture omnibus promiscue fidelibus tribuunt, cum nullibi
fidelibus vel potestatem conficiendi et consecrandi,: vel remit-
tendi ac .retinendi peccata tradant; atque exinde responsio pa-
tet ad singula testimonia ex Scripturis prolata, quin diutius in
his immorari debeamus ?). s

43. Dices: Illis omnibus Christus facultatem dedit conficiendi
eucharistiam quibus dixit: Hoc fucite in :neam commemora-
lionem: Jam vero non solis Apostolis hzc Christus dixit, sed
omnibus fidelibus quos Apto representabant, quum et ipsi
debeant Christi passionem commemorare. Ergo.

“μι. Resp. Neg. Apostolos omnes fideles representasse quum
ad eos Christus ea verba protulit. Apostoli enim multiplicem
personam gerebant; interdum enim omnes fideles, interdum
Presbyteros, interdum Episcopos referebant; quando autem
unam aut alteram personam referrent ex subjecta materia at-
que ex sensu traditionali dignosci debet; cum igitur constet
tum ex facto ipso Apostolorum, tum ex constanti Ecclesice

raxi nunquam alios, quam ad id ordinatos, Eucharistiam con-
Pociisel evidenter constat Apostolos in illa actione non omnes
promjscue fideles, sed solos in eorum Sacerdotio successores
reprzsentasse. Neque obstat quod etiam fideles debeant Christi
passionem commemorare; alia enim in ea re Sacerdotum, alia
fidelium est raüo, siquidem fideles laici commemorant passio-
nem Christi Eucharistam sumendo; Sacerdotes vero eum com-
memorant preterea conficiendo 3). — '

A5. Ad 2m, Dist. Patres tribuunt fidelibus omnibus Sacerdo-
tium internum, de quo paulo ante diximus, cozc. externum et
proprie dictum, zeg. Quodnam autem sit Sacerdotium laici
de quo loquitur S. Hieronymus alias exposuimus 5), nempe de

. 1) Ut magis pateat, quo sensu veteres
objecta Seripturarum loca acceperint,
juverit integrum textum S. Augustini

dicta: Vos eritis mihi in regnum sacer-
doiule et gens sancta, eaque applicasse

Exodi xix, 6, ad universum populum :

in medium afferre. Cum enim S. Doctor
lib. 20, De civit. cap. 10, addhüxisset
verba Joannis ex Apoc. xx, 20: Sed
erunt Sacerdotes Dei et Christi, et re-
gnabunt cum eo mi!le annis, addit: ,,Non
utique de solis Episcopis et Presbyte-
ris dictum est, qui proprie jam vocan-
tur in Ecclesia Sacerdotes: sed sicut
omnes Christianos dicimus propter my-
sticum chrisma, sic omnes Sacerdotes,
quoniam membra sunt unius Sacerdo-
tis. De quibus Apostolus Petrus: »leós,
inquit, sancta, regale sacerdotium."

2) Nec illud omittendum est quod
observat cit. Joan. HRoffensis strenuus
catholicie doctrine propugnator adver-
sus Lutheranos op. et loc. cit., Aposto-
lum nempe Petrum usurpasse verba

populo christiano. Itaque cum nec He-
brea gens unquam singulos de populo
vere sacerdotes aut reges fuisse cen-
suerit, nec cuipiam in mentem venerit
omne sacerdotium peculiare, visibile ,
atque externum a Deo ipso in familia
Aaron constitutum esse excludendum,
sic nemo sanus secum animo reputave-
rit omnes Christianos ita Sacerdotes
nuncupari ut excludatur Sacerdotium
exlernum ac proprie dictum a Christo
in Apostolis eorumque successoribus
constitutum.

3) Cf. Petav. in Diatriba de potest.
consecrandi, cap. 2.

4) In Tract. De Euchar. n. 369 et
seqq., ubi alia preterea refelluntur,
qui huc spectare possunt. Consulto

Cot καὶ αν anta e

Sacerdotio agit, quod vi baptismi fideles consequuntur , scilicet
spirituale ac: mysticum.

46. Ad 3», Neg. Plura enim sunt, quae Tertullianum de
Sacerdotio sensisse evincunt, quod ceteri Patres cum universa
Ecclesia sensere. In ipso enim objecto loco sepius agnoscit
ejusdem generis nunc apud nos ac olim fuerit apud Hebrzos
Sacerdotium reperiri, verum nempe et externum !). In libro
autem De prescriptionibus hereticorum ideo eorum Ordina-
' tiones temerarias, leves et inconstantes dicebat , quia apud illos
alius hodie Episcopus, cras alius: hodie Diaconus, qui cras
Lector: hodie Presbyter , qui cras laicus 3). Àt si omnes in-
discriminatim Christiani veri nominis Sacerdotio fruuntur, .
inepta sane est Episcopi, Diaconi, Lectoris, Presbyteri et laici
differentia. In libro denique de Monogamia hec. de laicis ho-
minibus habet? Quum extollinur , et inflamur adversus cle-
rum, lunc unum omnes sumus, tunc omnes Sacerdotes,
quia Sacerdotes nos Deo et Patri fecit; quum*td perequa-
tionem discipline sacerdotalis provocamur, deponimus in-
fulas, et ànpares sumus 9), id est, alios laicos, alios Sacer-
dotes esse palam confitemur. De Sacerdotio itaque interno ac
improprie dicto Tertulliani sententia in cit. loc. exponi debet.
Ideo enun probat laicos Sacerdotes esse, quia scriptum est:
Regnum quoque nos et Sacerdotes Deo οἱ Patri suo fecit.
Tale igitur Sacerdotium designat, quale designat regnum. Atqui
nemo dicet Tertullianum concessisse Christianis omnibus verum
regnum, ergo nec Sacerdotium. Sed jam directe ad singulas
adducti testimonii partes. | ;

47. Nonne et laici Sacerdotes sumus? Dist. Lato sensu,
juxta dicta, conc. stricto sensu seu proprie, 26.

A8. Differentiam inter Ordinem et plebem constituit Ec-
clesie auctoritas ; Dist. Differentiam externam , qualis oritur

CAP. II. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC.

prout ipse ibid. subdit per Ordinis consessum,

nam et proprie dictam, z2g. Ἐ).

omisi qus ex actis S. Petronille objici
solent, quasi ipsa consecraverit Eucha-

ristiam. Etenim totam hanc narratio-

nem fabulosam esse ostendit Henricus
Dowellus in JDissert. de jure laicorum
sacerdotalà et sententia Tertulliani , cap.
5, pag. 312. Quoad reliquas difficulta-
tes minoris momenti cf. Petavium in
Diatriba , cit. cap. 3.
1) Ibid. cap. 7, et lib. De Baptismo,
.cap. 13. —
3) Cap. 41. Quam bene hzc Tertul-
liani exprobratio in hzreticos protestan-
tes quadrat! Nam et ipsi non solum
hanc inconstantiam produnt in suis mi-
nistris, sed pr:terea et laicis sacerdo-
talia munia injungunt. Ut de hzreticis

conc. inter-

sui temporis immediate subdit Tertul-
lianus.
' 8) Cap. 12.
4) Animadvertendum hic est, diffe-
rentiam inter Ordinem et plebem aliam
interuam esse, aliam ezternam. Interna
est illa qua oritur ex Ordinis chara-
ctere; externa illa est, qui in specie
quadam dignitatis consistit, vi cujus sta-
bant olim in templo laici, sedebant E-
piscopi et Sacerdotes. Priorem illam
callide Tertullianus dissimulat, ut as-
sequatur quod maxime contendit, atque
posterioretn tantum commemorat. De
externa autem hujusmodi differentia
loqui Tertullianum ipsius verba demon-
strant: Et honor per Ordinis cousessum

τ0

49. Ubi Ordinis non est consessus, et offers; Dist. Domi
Eucharistiam jam consecratam, prout disciplina illius temporis
ferebat, conc. conficis,; 2eg. 1). Sic euam: Et tinguis, Dist.
In necessitatis casu, €ozc. ex officio, zeg. et sic de ceteris mu-
niis sacerdotalibus dicatur, prout ea laici obire possunt.

90. Igitur si habes jus Sacerdotis in temetipso; Dist. ln
potentia nempe ad Ordinationem, conc. in actu ?), neg. vel
etiam: jus Sacerdotii improprie dicti, cozc. proprie dicti, neg.
Et hec de insigni hoc Tertulliani loco dicta sufficiant. Neque
vero pretermittendum est totam Tertulliani argumentationem
juxta consilium quod ipse Moftanista factus sibi ipsi propo-
suerat, deterrendi Christianos a secundis nuptiis, esse plane
sophisticam 3).

91. Ad 1», Neg. Nam nulla ejusmodi exempla proferri pos-
sunt. Theodoretus vero loquitur de conventibus in quibus Ro-
manorum more preces Deo fundebant gentes ille recens Chri-
sti fidem ampllexe, et mercatores illuc appulsi. Nec obstat vox
Liturgie, cum constet vocem hanc interdum minus presse
usurpari, perinde ac sepenumero usurpatur vox synzaas. Mens
Theodoreti melius colligitur ex Ruffino, Hist. Eccl. hb. I,
cap. IX, ex quo hanc historiam Theodoretus et Socrates mu-
tuati sunt ^).

52. III. Obj. Adversus tertiam propos. partem. 1* Nuspiam
legimus in Scripturi$ Christum externum manuum impositionis
ritum ad Sacerdoti propagationem instituisse aut. praecepisse.
2" Accedit quod Apostolus Hebr. V, 1, scribat: Nee quisquam
sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tanquam Aaron.
Quanam igitur ratione, inquit Calvinus, qui apud nos sunt,

TRACTATUS DE ORDINE.

sanctificatus. Notandum est etiam in hoc
lóco quod verbum constituit idem valet
atque ezigit, requirit, postulat, cum
reipsa Ecclesie auctoritas postulet ut
Ordo a plebe jure divino secernatur.

1) Alludit nempe Tertullianus ad u-
sum qui tunc temporis obtinebat, ut
Christiani, qui in cryptis et carceribus
siviente persecutione detinebantur, Eu-
charistiam jam consecratam quam 565
cum detulerant, absente Sacerdote,
Deo offerrent certis ad id precibus ad-
hibitis quas in synaxibus audire con-
sueverant, ac inter se distribuerent.
Cf. Petav. De ecclesiast. Hierarchia ,
lib. 3, cap. 3.

2) Hic sensus aperte colligitur ex
ipsa orationis serie; subdit enim ibid.
Omnes nos Deus ita vult dispositos
esse, ut ubique Sacramentis ejus ob-
eundis apti simus . . . Usque adeo nisi
ét laici ea observent, per qux Presby-
teri adleguntur, quomodo erunt Pre-
sbyteri, qui de laicis adleguntur? Ergo

pugnare debemus ante laicum justum;
a secundo matrimonio abstinere, dum
Presbyter esse non alius potest quam
laicus qui semel fuerit maritus."

3) Cf. de hoc Tertulliaui testimonio

preter Petavium locis citt. Harduinum

De potestate consecrandi, cap. 2, qui
lamen censet contra communem sen-
tentiam librum hunc a Tertulliano ad-
huc juniore, ideoque catholico et laico
fuisse conscriptum, in operibus selectis
Amstelod. 1709. Cf. etiam Georg. Matth.
Leopoldum Durckeim in Dissert. Jen
edita 1717, De sacra cena « laicis ad-
ministrand« , in qua pag. 8 et seqq. ex-
ponit non levem contentionem , que
de hoc testimonio orta est inter Rigal-
lium et Albaspineum. Cf. praterea Zor-
nium Opusc. Sacr. lom. 1, pag. 734.

4) Cf. Petav. in Diatribe cit. cap. 3,
ubi etiam exponit canones Nicinum,
Laodicenum et Ancyranum, qui objici
solent.

CAP. II. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC. 11
iISacerdotes dici possunt, cum eorum neminem Deus. tan-
quai. Aaron vocaverit 1) ? Ergo.

53. Resp. ad 1v, Dist. Explicite, conc. implicite, neg. Nam
eo ipso quod Christus huic ritui gratiam conferendi vim tri-
buit, ut paulo ante ostendimus, etiam servandum precepit,
quin necesse sit, ut nos adjuncta in quibus id preceperit as-
signare debeamus, cum non omnia fuerint literis. consignata
qui ipse fecit. Potuit igitur hunc ritum instituere atque pra-
cipere eo tempore quod inter resurrectionem atque ascensum
ejus in celos medium intercessit, potuit etiam alio tempore.

54. Ad 2», Dist. Nisi vocetur a Deo sive immediate sive
mediate, conc. immediate semper, eg. Alioquin solus Aaron
verus fuisset Sacerdos in V. T. Itaque illi omnes censentur a
Deo vocati, qui ἃ legitimo ministro Ordinationem accipiunt,
Si enim Christus pracepit Apostolis, ut per manuum imposi-
tionem propagarent Sacerdotium, illos certe vocat quos Ἀρο-
stoli eorumque legitimi successores dignos tali dignitate judi-
caverint.

PROPOSITIO ΤΙ.

Proter Sacerdotium sunt in. Ecclesia Catholica alii Ordi-
nes et majores et minores, per quos velut per gradus
quosdam in Sacerdotium tenditur.

95. Est de fide, totidem verbis a Tridentino definita can. II,
ON descripto: Sg quis dixerit preter Sacerdotium,
eie ^L

96. Prater Sacerdotium de quo hucusque egimus, enumerat
Ecclesia Diaconatum, Subdiaconatum ac reliquos minores Or-
dines superius recensitos. Δα mentem Concilu Tridentini o-
stendendum nobis est de Diaconatu preter traditionem Sacras
Literas mentionem facere, de reliquis autem antiquissima ex-
stare ecclesiastica documenta, qua eos Ordines veluti totidem
gradus exhibent per quos ascenderetur ad Sacerdotium.

97. Ác primo quidem ad Diaconatum quod spectat, nota
sunt quz Áct. VI, 1 et seqq. leguntur de institutione Diacono-
rum ex occasione, qua excitatum est murmur Graecorum ad-

1) Instit. lib. 4, cap. 18, ὃ. 9.

2) Non semel monuimus canonem
esse dogmaticum, etiamsi ejusdem di-
rectum objectum sit de re ab Ecclesia
instituta, quia agitur de facto cum jure
conjuncto, ac propterea agitur indirecte
de potestate a Christo Ecclesicw collata.
Quamvis proinde Ordines Diaconatu in-
feriores ab Ecclesia instituti fuerint,
Jure potuit Tridentinum anathema iis

dicere, qui preter Sacerdotium negant
alios esse in Ecclesia Ordines et majo-
res et minores, per quos velut per gra-
dus quosdam in Sacerdotium tendatur.
Hos enim Ordines Ecclesia instituit
juxta datam sibi a Christo potestatem ,
quapropter si quis negaret hosce Ordi-
nes in Ecclesia esse, perinde faceret,
ac si talem facultatem Ecclesie fuisse
a Christo attributam denegaret. ἢ

versus Hebrxos; Apostoli enim convocata multitudine dixerunt:
Non est equum nos derelinquere verbum Dei et ministrare
mensis. Considerate ergo , fratres, viros ex vobis boni te-
stinonii septem, plenos Spiritu Sancto et. sapientia, quos
conslituamus super hoc opus ... et elegerunt Stephanum vi- |
rum plenum fide et Spiritu Sancto, et Philippum ... Hos
statuerunt ante conspectum Apostolorum, et orantes ànpo-
suerunt eis manus. Hos porro juxta Christi institutionem ele-
ctos et ordinatos esse patet, tum ex ipso Ordinationis ritu, tum
ex ordinatorum virtutibus, tum denique ex ipsorum officiis;
uii ex adductis verbis palam fit. Ac 1* quidem manuum impo-
sitione initiati sunt, non secus ac Episcopi etPresbyteri: Oran-
(es (Apostoli) zmposuerunt eis manus. 2? Ad virtutes quod
spectat electi sunt ex universa multitudine viri septem ^oni
testimonü , pleni Spiritu Sancto et sapientia. Certe Aposto-
lus, I Timoth. III, easdem fere in Diaconis virtutes requirit ac
in Episcopis, et cum iisdem preterea conjungit in Epist, δά
Philipp. 1. Quorsum vero tot eximie virtutes, tanta Spiritus
Sancti plenitudo nisi ad Ordinem sacrum electi fuissent? 3? Id
clarius adhuc constat ex officiis que mox ab ipsorum Ordina- .
tione Diaconi exercuerunt; Stephanus enim in Actis apostolicis
exhibetur plenus gratia et fortitudine, faciens prodigia et signa
magna in populo, Evangelium praedicans, disputans in syna-
goga, ita ut Hebrai resistere non possent sapientie et spi-
ritui qui loquebatur; quod et fecisse perhibetur Diaconorum
alter Philippus, a quo praterea (Act. VIII) mult sunt baptizau.

98. Hinc factum est, ut Patres antiquissimi et apostolici, cu-
jusmodi fuerunt S. Polycarpus et S. Ignatius M., affirment Dia-
conos esse ministros Christi et Ecclesie Dei, non hominum,
non ciborum , non potuum; ille in Epist. ad Philippenses 1),
iste in. Epistolis ad 'Trallianos et ad Magnesianos ?). Item
Clemens Romanus in Zpist. 1 ad Coriníh. 3) non obscure in-
dicat ex Christi ordinatione ab Apostolis Diaconos fuisse con-
stitutos, quod confirmat etiam S. Ignatius, scribens ad Smyr-
nios cap. VIII: Omnes Episcopum sequinini , ut Jesus Chri-
stus Patrem; et Presbyterium ut Apostolos; Diaconos au-
lem revereamini ut. Dei mandatum *). Factum preterea est,

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Cap. v.

2) Epist. ad Trall. cap. 2, Epist. ad
Magn. cap. 6.

3) Cap. 12. Scribit enim S. Pon-
tifex: Καὶ τοῦτο ov καινῶς" ἐκ γὰρ δὴ
πολλῶν χρόνων ἐγέγραπτο περὶ ἐπεοκόπων
καὶ διακόνων. Ουτως γὰρ που λὲγεε ἡ γρα-
φὴ. Καταστήσω τοὺς ἐπιοχόπους αὐτῶν ἐν
δικαιοσύνῃ, καὶ τοὺς διακόνους ἐν αὐτῶν
πίστει, ,Neque hoc nove; ἃ multis enim
temporibus de Episcopis et Diaconis scri-
ptum fuerat. Sic enim alicubi dicit Scri-

ptura; constituam Episcopos eorum in ju-
stitiu, et Diaconos eorum in fide. De quo
textu Scripturz cf. Cotelerium in hunc
loc. Millius suspicatur ad locum istum
Clementis respexisse Irenzum dum scri-
beret lib. ^, cap. ^"4 (in ed. Massueti
cap. 26, n. 5): ,Tales Presbyteros no-
vit Ecclesia, de quibus et propheta ait:
Et dabo principes tuos in pace et Epi-
scopos tuos in justitia." a

4) Πάντες τῷ ἐπειοκόπῳ ἀκολουϑεῖτε, ὡς
Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ Πατρὶ" καὶ τῷ πρε-

CAP. II. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC. 19

ut a Concilüs passim Diaconi vocéntur manus, oculi, pedes
Episcoporum , quorum munus perpetuo fuit assistere Episcopis
vel Sacerdotibus rem sacram ad altare facientibus, et Euchari-
stiam ad absentes deferre, ut ex omnibus veteribus monumen-
üs constat.
.. 69. Quare vel doctiores ipsi inter Protestantes veritatis luce
compulsi manus victas dare coacti sunt. Pearsonius "enim Ce-
striensis in Anglia Calvinianorum episcopus !), Guillelmus Be-
veregius ?), Grotius tum ex Actorum historia, tum ex Patrum
auctoritate, atque universe Ecclesie consensione fassi sunt
prinos Diaconoós, ut inter ceteros loquitur Beveregius, per
apostolicam ordinationem non mensarum tantummodo , sed
tolius Ecclesie ministros constitutos esse; atque, ut sub-
dit Pearsonius, ef ad sacrum officium fuisse electos et or-
dinatos, cui mensa discipulorum tunc temporis communes
et sacre eliam essent, eo quod Eucharistiam in. commun
convictu celebrarent 3). |

60. Quod spectat ad reliquos Ordines, antiquissima ecclesia-
stica monumenta de iis loqui tanquam de re Jam communiter
accepta nullo negotio evincitur. Etenim Cornelius Romanus
Ponufex in Epist. ad Fabium Antiochenum, anno circiter 252,
de Novatiano sic loquitur: Ergo ille Evangelü vindex ignora-
bat unum Episcopum esse oportere in Ecclesia Catholica,
in qua tamen. sciebat Presby(eros esse quatuor et quadra-
ginta, septem autem D:iaconos, totidemque Subdiaconos,
Acolythos duos, et quadraginta Eixorcistas, et Lectores cum
Ostiarüis quinquaginta duos *)? Refert preterea Anastasius
Bibliothecarius cautum fuisse ἃ Cajo Rom. Pontifice anno cir-
citer 283, ne quis constitueretur Episcopus qui non antea fuis-
set Ostiarius, Lector, Eivorcista, Sequens (Acolythus), S'ub-
diaconus , Diaconus, Presbyter 9). Xccedunt antiquissimi Pa-
tres, Tertullianus, Cyprianus, Firmilianus, Hieronymus, Augu-
stinus, et alii passim, qui modo conjunctim, modo divisim de
majoribus minoribusque Ordinibus ita loquuntur, ut idem
septenarius numerus, eadem deprehendatur antiquitas , quod
inter ceteros eruditos ostendit Witassius 9). |

61. Cum vero laudati Pontifices et sancti Patres nec non
Synodus Carthaginiensis IV, aliaque antiqua Concilia sive par-
ücularia sive generalia de his Ordinibus loquantur tanquam
de re omnibus cognita et explorata, non defuerunt propterea

σβυτερίῳ ὡς τοῖς ἀποστόλοις * τοὺς δὲ δεα- 4) Apud Euseb. Hist. Eccl. lib. 6,
πόνους ἐχτρέπεοϑε, ὡς ϑεοῦ ἐντολὴν. Edit. cap. 43.
Cotel. 5) De vilis Rom. Pontificum cum notis

1) Lection. in Acta Apostol. pag. 53. ^ varior. edit. Blanchinii, Rome 1723,
2) In Canon. ' Apostol. in can. 2, apud tom. 11. pag. 249 et seqq.

Coteler. Patr. Apost. tom. 1, pag. 456. 6) Tract. De Ord. part.1, quzst. 2,
3) Loc. cit. art. r.

80 TRACTATUS DE ORDINE.

theologi, qui censuerint omnium Ordinum sive majorum sive
minorum institutionem a Christo, vel saltem ab Apostolis re-
petendam esse juxta notissimam Augustini regulam: Quod
universa tenet Ecclesia, nec Concilüs institutum, sed sem-
per retentum est, nonmsi auctoritate apostolica traditum
rectissime creditur 3). Quidquid porro sit de hac sententia
quam paulo post expendemus, non est omittendum in Eccle-
sia greca, alüsque Orientalibus non eosdem ac apud Eccle-
siam occidentalem viguisse Ordines minores, neque vigere.
Greci enim ut patet ex eorum Euchologis et Pontificalibus
libris non videntur agnoscere nisi solum Lectoratum ; cum in-
super VIII generale Concilium an. 869, adversus Photium
coactum declarasset act. X, can. V, Episcopos creari non posse,
qui cunctis aliis Ordinibus initiaü. non fuissent, ibidem tamen
quatuor tantum gradus enumerat, Lectoratum scilicet, Sub-
diaconatum, Diaconatum, et Sacerdotium 3). Ostendit autem |
Renaudotius nec Jacobitas /Egyptios, nec Nestorianos Syros
a Graecis in Ordinum numero definiendo dissentire 8).

62. Ex 115 igitur qua sive ex Scriptura sive ex traditione |
attulimus constat quod ostendere nobis proposuimus, preter ||
Sacerdotium esse in Ecclesia Ordines et majores et minores
per quos veluti per gradus quosdam in Sacerdotium tenditur. |

DIFFICULTATES.

63. L. Οὐ). Ex Catholicorum doctrina ea ratione qua in
Episcopatu habetur plenitudo Sacerdoti, sic in Diaconatu ha-
betur plenitudo ministerii, in quo proinde Ordines reliqui in- —
cluduntur. Jam vero 1“ Diaconatus non est Ordo proprie di- |
ctus, sed mera deputatio ad aliquod ministerium et quidem |
profanum; primi enim Diaconi, ut legitur in Actis Apostoli- |
cis, ideo creati sunt, quia equum non erat Apostolos dere- |
linquere verbum Dei, et ministrare mensis; 2" et constituti | |
praeterea ibidem dicuntur super illud opus ob quod antea |
factum fuerat murmur Gracoruni adversus Hebraeos; at istud. |
opus erat sinisterium quotidianum, ideoque profanum. 3" |
Quare S. Hieronymus in Epist. ad Evangelum: Quid pati- |
tur , scribebat, snensarumn et viduarum minister, ut supra eos |
se tumidus efferat, ad quorum preces Christi Corpus Sanguis-. |
que conficitur ? ... Sciant quare Diaconi constituti sint, legant
Acta Apostolorum, recordentur conditionis sue *). 4* Ne-

ue hzc fuit singularis Hieronymi opinio, idem namque tra-

A Ὁ :
diderunt Chrysostomus, "Theophylactus, OEcumenius 5). et

1) De Beptismo, lib. 5, cap. 2^. 4) Epist. cxLvr, edit. Vallars.
2) Apud Harduin. Act« Concil. Vom. v, 5) In. Homil. vel Comment. in cap. vl
col. 904^. Act. Apost.

3) Perpétuité de la foi, Vom. v, liv. 5,
chap. 6.

Neocssariense Concilium 1), 5" quorum auctoritate permoti
'Trullani Concilii Patres eumdem Actorum locum de profano
tantum munere Diaconisimposito explicarunt can. XVI 2). Quan-
quam etsi daretur Diaconos ad spirituale munus obeundum
electos esse, non tamen inde sequitur Ordinatione proprie
dicta eos esse consecratos, 6" cum manuum illa impositio qua
initiati sunt, non fuerit nisi nuda ceremonia, qua et in con-
secratione diaconissarum in usu erat, quin tamen Catholici
concedant eam fuisse Ordinationem proprie dictam. Ergo.

61. Resp. ad 1m, Neg. Nec obest primos Diaconos institutos
dici ad mensarum ministerium ; illic enim. S. Lucas sibi tan-
tum proposuit exponere occasionem vel causam, qua permoti
sunt Apostoli, ut Ordinationem divina jam voluntate sancitam
accelerarent, uti ex dictis in probationibus patet: praesertim
si addatur causam illam non fuisse nisi temporariam ac pe-
culiarem Ecclesie Hierosolymitane, et Diaconatus tamen in-
stitutio deberet esse in Ecclesia universali, et quidem perpe-
tua, ut constat ex facto.

65. Ad 2", Dist. Quod tamen ministerium quotidianum ci-
vile simul et sacrum erat, conc. civile tantum et profanum,
20g. Id enim, ut vidimus, fatentur ipsimet Protestantes.

66. Ad 3", Dist. Wc scribit Hieronymus occasione sumpta
ex Diaconorum institutione, c9zc. ad exclusionem ministerii
sacri et quidem primarnü, eg. Idem enim. S. Doctor in hac
ipsa epistola affirmat Diaconos vindicare sibi in. Ecclesia id
quod Levitze fuerant in templo 3); in Epistola vero ad He-
liodorum Diaconatum appellat £erteum Sucerdotii Ordinem Ἐ)
Cum igitur S. Hieronymus in objecto loco Diaconos vocat men-
sarum, viduarumque ministros, ad cohibendam quorundam
Diaconorum audaciam atque impudentiam tendit, minime vero
ad ipsum Diaconatus Ordinem deprimendum. Nonnulli enim
Diaconorum propter suam paucitatem, Episcoporum favo-
rem et gratiam, qua plurimum valebant, potissimum vero
propter bonorum temporalium dispensationem sibi concreditam,
| eo arrogantie ac superbie devenerunt, ut su: conditionis im-
| memores atque gradus, Presbyteros posthaberent, seque illis
anteferrent, Hinc S. Doctor consulto eos mensarum viduarum-
que ministros vocavit, ut vilioris officii (quod Diaconos insti-

CAP. II. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC.

1) Can. xiv, apud Hard. Acta Conc.
tom. 1, col. 286.

2) Ibid. tom. rir, col. 1667.

3) En ejus verba quibus concludit
epistolam: ,Et ut sciamus traditiones
Apostolorum sumptas de veteri testa-
mento, quod Aaron et filii ejus atque
Levit? in templo fuerunt, hoc sibi Epi-
Scopi et Presbyteri et Diaconi vindicent
in Ecclesia." Cf. in hanc epist. adnota-
tiones Vallarsii. Scripta est autem hzc

T. TA.

epistola ἃ S. Doctore adversus quem-
dam Falcidium, qui Diaconos Presbyte-
ris coequabat, aut etiam anteferebat,
atque ambitionem Diaconorum Romana
Ecclesiwe tuebatur. '

4) Epist. xvi, n. 8, ed. Vallars. Alia
similia ejusdem S. Doctoris cf. in Epist,
Lit, «d Nepotianum, xxu, ad Eustochium,
et in alia ad Theophilum; item in Comm.
in cap. vii, Michee , et cap. xx Isaie.

tuendi occasio fuit) admoniti, desisterent se comparare cum
Presbyteris ad quorum preces Christi Corpus Sanguisque
conficitur. |

7. Ad !'yn, Neg. Atque in primis non id tradidit Chryso-
stomus; cujus mens, ut patet ex oralionis serie, est, quod
nonnisi serius 2202402 Diaconorum, sicut et Presbyterorum et
Episcoporum in Ecclesia introductum fuerit, licet ad id quod
per nomen significatur, fuerint ordinati, ut ipse loquitur in
loco qui objicitur; nec alia mens fuit Theophylacto et OEcu-
menio Chrysostomi epitomatoribus 1). Neocasariense autem
Concilium 14 unum affirmat can. XIV, quod Diacom: septem
esse debent ex canone, eliamsi sit magna civitas ; ejus autem
fidem facit liber Actorum ?). In quibus verbis nihil est quod
adversariüs patrocinetur. |

08. Ad 5", Dist. lta tamen ut non excluderent Diaconos |.
ad sacra ministeria destinatos, cozc. ad illorum exclusionem,
neg. Singularis enim fuit Patrum Synodi Trullanz sententia toti x
antiquitati contraria, ideoque commenuta, de duplici Diaco- -
norum classe, quorum alii vulgarium mensarum tantum mini- ]
stri essent, et bonorum temporalium «ocgnomi, ut septem
priores illi ἃ S. Luca memoraü: ali mysteris servientes de |
quibus loquitur Paulus ad Timotheum. Agnoscunt igitur Trul- -
lani Patres quosdam ab Apostolis Diaconos ordinatos fuisse ut
operarentur sacris, quod nobis satis est 3). Cieterum Concilium
istud illegzitimum est atque ab Ecclesia minime receptum.

69. Ad 6», Neg. Cum adhibita fuerit, et adhuc usurpetur, uti | |
ostendimus, ad veram conferendam potestatem, et quidem, ut |
certum videtur saltem ex traditione, ex institutione. divina. | |
Nec obest quod eadem manuum impositio adhibita. fuerit ini. |
diaconissarum inauguratione; nam eadem quidem fuit si ma- |
terialiter, ut dicitur, spectetur, non autem eadem formaliter, |
cum ex mente Ecclesie ea non fuerit nisi mera ceremonia qua 4

TRACTATUS DE ORDINE.

. » 49. . . . δι : $ |
suis officiis diaconisse addicebantur *). Hi autem diaconissm ||

| |

^4) De diaconissarum inauguratione agit. —
Morinus in comment. De sacris Ordi- |
nationibus, part. 11, Ezercit. x. Postquam |
vero cap. 1, n. I, scripserat: ,,Tres illi |

1) Hom. xiV , in Acfa Apost. n. 3; en
ejus verba ; ,Unde puto nec Diacono-
rum, nec Presbyterorum tunc fuisse zo-
men admissum nec manifestum. Sed jam

ad hoc ordinati sunt. Nec simpliciter
hoc munus illis concreditum est: sed
precati sunt ut potestas illis concedere-
tur:" Et paulo ante jam scripserat re-
ferre S. Lucam quod ,,ordinati sint per
orationem. Hoc enim est Ordinatio. Ma-
nus viro superponitur ; totum vero Deus
operatur, ejusque manus est, qua lan-
git caput ordinati." Quibus certe nihil
luculentius ad rem nostram dici poterat.

2) Cf. loc. cit.

3) €f. Christ. Lupum schol. in hunc
can. opp. edit. Venet. tom. nr, pag. 73.

antiquissimi Rituales Graci uno consen- ἢ
su, et eodem tenore nobis tradunt dia- |
conissz ordinationem et similibus prope -

ritibus et verbis, quibus Diaconi, admi-
nistratam. Utraque enim ordinatio ze«go-
τονία et χειροϑεοία dicitur. Utraque ad
altare a Pontifice celebratur, et eodem
liturgi:e loco: in utraque manus impo-
nitur dum adprecatur Pontifex ; in utra-
que stola collo apponitur, in altari
ordinatus et ordinata communicantur.
Calix Sanguine Christi plenus, ut ex
eo degustent, in manus traditur;"

CAP, II. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC, 83

licet antiquissimze institutionis , nempe apostolice, ut patet ex
Apostolo Rom. XVI, 1, et ex I ad Timoth. V, 9, quas ipse
Plinius memorat in celebri sua ad Trajanum epistola, sive ob
gliscenuia in dies earum vitia, sive etiam ob antiquatam consue-
tudinem conferendi baptisma per immeérsionem sensim sine
! sensu desierunt in universa Ecclesia, adeo ut sec. X labente vix
| ullibi earum vestigium supersit 1). —

|. 70. II. Obj. 15 Saltem quos Catholici minores Ordines vo-
| cant, non fuerunt ab initio nisi officia seu ministeria, qui de-
' lectis hominibus committebantur absque ulla initiatione ab Epi-
scopo vel Sacerdote, prout 2" non obscure colligitur ex 5. AÀm-

io lib. I, De Officiis scribente: Alius distinguenda le-

brosio
|ctioni. aptior, alius psalmo gratior, alius exorcizandis,
| qui malo laborant spiritu , sollicitior, alius sacrario oppor-
| tunior habetur. Hec omnia spectet Sacerdos, et quid. cui-
| que: congruat id officii deputet ?). 3" Hxc autem officia prout
| ad Episcopi vel Sacerdotis nutum delecti exercebant, sic ad
| eorundem nutum ab iisdem exercendis hi ipsi removebantur,
uti de cantoribus seu psalmistis, atque fossariis contigisse no-
| vimus. δ" Accedit hos Ordines perinde ac Subdiaconatum pri-
| mitiva Ecclesie incognitos prorsus fuisse, adeo ut 5? recte Cal-
vinus de Catholicis scripserit: Quocumque de aninutulis suis
Ordinibus balbutiunt (Catholici), conflata esse ex inscilis in-
sulsisque mendacüs , doctrinamque de Ordinibus ecclesiasti-
cis novitium esse inventum, de quo nunquam alibi, quam
| apud. ineptos canonistas legitur 3); qui deinde pergit osten-
| dere 4) quam novae, iheptz et nugatoriz sint ceremonia, quz
in Ordinaüone clericorum a Romana Ecclesia adhibentur ; Ὁ) quam

postquam , inquam, hac retulisset zanti adesse, ut universa actio qua par

in theologos insurgit qui negant Or-
dinationem ullam mulieribus | compe-

| tere posse. At vero iu hoc latet zqui-

vocatio, si enim sermo sit de Ordina-
tione proprie dicta, qua initiati velut
per gradum in Sacerdotium tendant,

Εἰ rectissime theologi ac jure negant Or-

dinationem mulieribus competere posse,
ut nos ipsi paulo post ostendemus; si
vero sit sermo.de quadam inauguratione
seu ritu quo ad officia, qux diaconis-
sis committebantur, deputarentur certe
nihil obstat quominus feininis confera-
tur; sed hic ritus totus ceremonialis est,
qualis censetur ille quo sanctimonialibus
velum confertur, seu virgines consecran-
tur. Cf. Baronium ad an. Christi 34, n.
283. Hine in laicorum censu diaconis-
S? habebantur, quidquid asserat Mo-
rinus.

1) €f. Card. Bona Rerum liturg. lib.1,
cap. 25 , ὃ, 15, cum notis Roberti Sala.
Praecipua diaconissarum officia erant:
1? Episcopo vel Presbytero feminas bapti-

erat honestate et decentia perageretur ;
290 easdem inungere oleo sacro ante ba-
ptismum , quz nonnisi in fronte a Dia-
cono inungebantur; 39 easdem przter-
ea adhuc catechumenas privatim insti-
tuere in necessariis doctrin:z christia-
ni capitibus; A4?cgrotantes feminas in-
visere, et martyribus et confessoribus
in carcere detentis ministrare; 59 in Ec-
clesiis in quibus peculiaris ac propria
erat feminarum janua assistere ad in-
troitum mulierum custodiendum; 69 in
Ecclesia ipsa suum cuique locum femi-
nis assignare; 7? tandem reliquis viduis
preesse et earum necessitatibus , ubi
opus esset subvenire; quare in quibus-
dam canonibus presidentes et gubernantes
vocabantur. €f. Goarium in Ewuchologio
in not. ad earum ordinationem; nec non
Theoph. Raynandum S. J. in op. De sobri«
alterius sezus frequentia, cap. 8, ubi plura
de diaconissis earumque officiis disserit.
2) Tom. ir, edit. Maur. cap. 54.
3) Instit. lib. ἃ, cap. we 2.

81 TRACTATUS DE ORDINE.

insulse in scholis et canonibus minores istos Ordines Sacramen-|
ta Catholici faciant; 6) quod in singulorum Ordinum officiis|
Christum sibi collegam scholastici efficiant ; d) quod Acolythum|
alio etiam nomine vocent Ceroferarium , verbo, ut ipse arbi-|
tratur, magico, certe inaudito gentibus et linguis omnibus, quum|
Acolythus Grecis pedisequum simpliciter significet. Addit prz-|
terea creari apud nos eximia pompa et solemnitate Lectores,|
Ostiarios, Acolythos ad ea ministeria exequenda, quibus vel|
pueros laicos praficimus. Quis enim, inquit, cereos ut plu-|
rünum accendit , quis urceolo vinum et aquam infundit, msi|
puer aut ex laicis sordidulus aliquis, qui ex ea re questum|
facit ? Nonne θην canunt, nonne templorum januas clau-|
dunt el. aperiunt? Quis enim in eorum templis unquam vi- |
dit vel Acolythum vel Ostiarium suis partibus fungentem? ..|
Kxorcistas vero in quem tandem finem consecrant? F'ingi- |
tur illis potestas data ànponendi manus super dwmoniacos,|
sed tali se potestate preditos demonibus persuadere non|
possunt, quia eorum ünperüs non cedunt demones. Ergo|
fateantur , concludit, nullum hodie esse in Ecclesia usum|
nec fructum sacrorum suorum Ordinum, totamque Eccle-|
siam suam anathemate plenam 1). 6" Hoc tandem agnovisse|
visa est synodus Pistoriensis, que in prop. LV, vehementer
optare se profitetur , ut. aliqua ratio inveniretur ininutuli|
cleri (quo nomine inferiorum Ordinum clericos designat) q|
cathedralibus et collegiatis subinovendi , providendo ahi.
nempe per probos e( provectioris etatis laicos, congruo|
assignato slipendio, aninislerio inserviendi Missis et alüs |
officiis velut Acolythi, etc. ut olim, inquit, fieri solebal, |
quando ejus generis officia non ad meram speciem pro ma- |
joribus Ordinibus suscipiendis reducta erant. Ergo. |
71. Resp. ad 1", Neg. Si enim Ordinis nomine, prout hic |
ad minores Ordines restringitur, venit ritus sacer quo spiri*|
tualis potestas traditur ad ecclesiastica munia pro jure ob- |
eunda, quemadmodum ab initio tradidimus relate presertim |
ad Sacerdotium, cum recensiü Ordines praeter Subdiacona- |
tum a laudatis Pontüficibus Cornelio et Cajo recenseantur tan- |
uam gradus quidam ad Sacerdotium, cum preterea Conci- |
lium Carthag. IV, an. 398 celebratum, singulorum tradendo
rum ritus et munia singillatim describat atque declaret, eorum- |
que omnium collationem Episcopo tribuat, Jure concludimus |
non ut nuda ministeria et officia, sed tanquam totidem Or- |
dines vere et proprie a veteribus habitos fuisse. ZI
.32. Ad 2m, Neg. Ad prob. autém Dist. Ex S. Ambrosio
debet Episcopus cuique officium deputare per legitimam Or-
dinationem, conc. absque Ordinatione, suód. committendo ali- |

1) Ibid, $5. 23, 21.

CAP. Il, DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC. 85

quod ex illis officis uni vel alteri ex jam ordinatis, conc. se-
;cus, 26g. Aliquam enim Ordinationem 8. Ambrosius in ob-
jecto loco supponit, cum loquatur de clericis. Sacerdotis autem
nomine Episcopum designari ostendunt Maurini editores !).
13. Ad 3«, Dist. Id est, officia seu ministeria peculiaria. ad
|qui per Ordinationem deputati erant ad nutum Episcopi vel
Sacerdotis exercebant, vel non exercebant, cozc. Ordines ipsi
ex nutu Episcopi pendebant, seg. Ad cantores autem seu
psalmistas, et fossarios, aut alio nomine copiatas aut laboran-
(es nuncupatos, quod attinet, dicimus aut Ordines non fuisse
proprie dictos, sed nuda officia ac ministeria qua aliquibus
clericis committebantur, aut saltem non fuisse Ordines in uni
|versa Ecclesia receptos ?). |
| V5. Ad 'P», Dist. Ita ut ad summum ex his colligatur ho-
irum Ordinum institutionem non posse ab Apostolis repeti, £rans.
cclesiam ab antiquissimis temporibus, crescente Christianorum
ultitudine hos Ordines non constituisse, 20g. Hoc porro no-
|bis in przsentiarum Jsufhcit.
15. Ad 5", Hesp. perperam Calvinum in minores Ordines
insurgere cum partim falsa sint et calumniosa, que ipse affir-
|[mat, partim a scopo prorsus aliena: etenim ex dictis mala ejus
fides patet dum 4) de minoribus Ordinibus affirmat, de iis
|non legi nisi apud ineptos canonistas, uti ex adductis proba-
|tionibus abunde liquet. Dum 5) appellat novas, nugatorias, etc.
ceremonias illas majestatis plenissimas quas ad nos usque
transmisit antiquitas. Eas enim describunt non solum Ordo Ro-
manus, Isidorus, Rabanus Maurus, sed et Concilium Cartha-
giniense IV, et Carthagin. III. Dum c) omnibus indiscriminatim
Catholicis. tribuit sententiam illam, quz non est nisi. peculiaris
opinio privatorum theologorum, quod Ordines minores sint
|Sacramenta, qui opinio sicut libere ab his defenditur, sic ab
jalüs tuto rejici potest. Dum d) pariter omnibus scholasticis ad-
|scribit quod non est nisi paucorum, qui etiam impropria ra-
Uuone, seu latiore sensu docent Christum exercuisse, officia illa,
quie minoribus Ordinibus insigniti exercent. Dum 6) Eccle-
siam Romanam carpit eo quod cerof'erarii vocem adhibere ce-
perii, quam quidem antiquissimam esse constat ex Concilio
|Carthag. IV, quod eam jam usurpaverat 3). Dum f) Ecclesize
crimini vertit quod 'ex ministrorum incuria repeti debet; nun-
quam enim Ecclesia officiisui clericos admonere desiit, quz so-
lemni decreto sanxit in Tridentino Concilio sess. XXIII, [Je Re-
format. cap. XI, ut minores Ordines per temporum intersti-

1) In adnot. in loc. cit. —. Concil. tom. 1. col. 970, uhi invenientur
2) Cf. Morinum op. cit. Erercit. xi, €wtera capitula, in quibus singulorum
cap. 2. Verum de hoc paulo infra. Ordinum majorum et minorum traden-

3) Capitulo 6. Cf. apud Harduin. Ac/« dorum ritus describuntur.

tia, nisi aliud Episcopo expedire magis videatur, conferantur, |
ut eo accuratius in unoquoque munere juxta prescriptum Epi- |
scopi se exerceant, Postmodum vero in eadem sess. cap. XVII, |
decrevit, ut sanctorum Ordinum a Diaconatu ad Ostiariatum |
funcüones ab Apostolorum temporibus in Ecclesia laudabiliter |
recepte et pluribus in locis aliquandiu intermisse in usum |
juxta sacros canones revocentur, utque in posterum hujusmodi |
ministeria nonnisi per constitutos in dictis Ordinibus exercean- |
tur; uti reipsa pluribus in locis ejusmodi disciplina viget, nisi |
necessitas quandoque exigat, ut ab aliis quam a clericis hzc |
ministeria exerceantur 1). Dum 4) Exorcistarum potestati tri- |
buit defectus, qui aut ab infirma ipsorum, vel energumeno- |
rum fide tantum oriuntur. Sepe enim tum antiquis, tum re- |
centioribus temporibus Exorcistarum imperio daemones ces-|
sisse innumeris prope exemplis ostendit Martenius ?). E

176. Ad 6», Dist. Hoc agnovisse visa est Pistoriensis syno- |
dus temerario, ac haeretico spiritu ducta, cozc. catholico, neg. |
Illa propterea proposiuo a Pio VI, in Constit. Auctorem fidei; |
proscripta fuit tanquam suggestio temeraria , piarum aurium |
offensiva, ecclesiastici τη δέον perturbativa, servanda, |
quoad fieri potest , in. celebrandis anysterüs decenti imani- |
nuliva, in minorum Ordinum munera et functiones, tum in |
disciplinam per canones , et speciatim per Tridentinum pro- |
balam injuriosa, favens hereticorum in eam convicüs et ca-.
lumnmás. 9|

TRACTATUS DE ORDINK.

IN DOCTRINAM CAPITIS SUPERIORIS SCHOLIA.

echt du τ κα aur

11. Horum scholiorum seu animadversionum objectum sunt: |
15 sacramentalis dignitas, quatenus nempe et quibus ex re- |
censis Ordinibus competat; 2" Ordinum numerus, institu-
tio, munia; 3^ gradus, varietas, vicissitudo. De his enim sin-
gillatim controversia aliqua viget inter theologos et eruditos:
homines. Cum nobis proposuerimus nullam domesticam qua-
stionem agitare, idcirco deposito omni contentionis studi

quid verisimilius juxta communiorem doctrinam de illis sen,

1) Nec enim omittendum est in Ec-
clesiis, qua in oppidis ac villulis repe-
riuntur, paucos admodum, quandoque
vero nullos clericos inveniri, quo fit ut
officia, qui essent clericorum propria,
laicis demandentur. Ceterum minus cau-
te recens quidam Auctor absolute pro-
nunciat: ,,Hodie ab omnibus quidem sus-
cipiuntur Ordines illi, sed vix unquam
ab iis, qui eos suscipiunt, exercentur.
Nenio jam Ostiarii officiis fungitur, nisi
viles persona mercede conducte ; nulla

est Lectoris functio, nullus Exorcista-
rum in Ecclesia usus. Acolythi functio
manet quidem, sed eam exercent laici
aut simplices clerici, etc." Qua quidem
universim sumpta sunt falsa. Confe-
rantur hzc cum iis, qu: ex Calvino at-
tulimus, et ex synodo Pistoriensi. Hic
ipse affirmat , ,,minores Ordines in ve-

teri Ecclesia inagis officia fuisse quam -

Ordines."
2) De antiq. Eccles. rit. lib. 3, cap. 9.

CAP. II. DE MULTIPLICI ORDINUM, ETC. 87

üendum nobis videatur, qua fieri poterit brevitate et perspi-
cuitate aperiemus.

78. I. Circa dignitatem sacramentalem prima quz sese offert
controversia est de Episcopatu, utrum nempe spectari debeat,
prout a Presbyteratu distinguitur tanquam ordo ac Sacramen-
tum nec ne. Si Ordinis nomine significetur gradus, nulla pot-
est esse contentio, cum de fide sit definitum dari zz; Ecclesia
Catholica hierarchiam divina Ordinatione. institutam, qua
constat ex Episcopis, Presbyteris et-aninistris !*) ; .contro-
versia itaque viget, seu potius viguit de Episcopatu, quatenus
nomine Ordinis significatur ipse ritus consecrationis. Veteres
plerique scholastici censuerunt Episcopatum neque Ordinem
esse proprie dictum neque proinde Sacramentum, sed. solam
extensionem Presbyteratus 2), seu, ut alii loquuntur, simpli-
cem deputationem extrinsecam.ad aliquas functiones seu mini-
steria, quibus peragendis non erat ideneus Presbyter 3). Verum
sententia nunc temporis communis et omnino tenenda, hac est,
Episcopatum et Ordinem esse specie distinctum a Presbyteratu,
et Sacramentum. $i enim res ad Scripturam exigatur, nullum
dubium superesse posse videtur. Nam si ad Ordinem et ad
Sacramentum constituendum ritus externus requiritur, gratiz
collatio et divina institutio, cum hzc omnia, ut ex dictis patet?
in Episcopatum concurrant, dubitari profecto nequit, quin
Episcopatus sit Ordo et Sacramentum. Rursum, s? ubi di-
suncta habetur materia, forma peculiaris, distincta item ἃς
peculiaris confertur potestas, distinctus habetur Ordo sacra-
mentalis; cum Episcopatus distinctam habeat materiam, for-
mam ac potestatem a Presbyteratu, recte colligitur ipsum di-
stinctum Ordinem esse et Sacramentum 1). Hinc definiri potest

1) Sess. xxi, can. 6.

2) S. Th. in ^ sent., dist. 24, q. 2,
arl. 2, ad questionem, utrum Episco-
patus sit Ordo, resp.: Episcopatus non
est Ordo $Sic etiam S. Bonaventura
in eandem dist. 4. 3, concludit: ,Epi-
Scopatus proprie non est Ordo," et in
corp. artic.: Episcopatus, iuquit, prout
distinguitur contra Sacerdotium , dicit
dignitatem quandam vel officium Episco-
pi annexum, et non est proprie nomen
Ordinis, nec novus character imprimi-
tur, nec nova potestas datur, sed po-
testas dala ampliatur." Opp. edit. Rom.
1596, tom. v, pag. 369. Card. autem
Baymundus Capisucchius Ord. Pr., in
Controvers. theolog. selectis, Rom 1670,
controvers. 28, De Episcopatu, ὃ. ἃ, af-
fert octogiuta auctores , quos ipse pro-
fiietur fere omnes vidisse, qui*negant
Episcopatum esse Ordinem, et singulo-
rum loca distincte apponit. Hoc ipsum
argumentum fuse prosequitur. Adeo ve-

rum est, quod scripsit Canus, theolo-
gorum numerui obruere neminem de-
bere! Adderem et pondus. Siquidem
preter Magistrum sententiarum, S. Tho-
maso, ut vidimus, S. Bonaventura, Sco-
tus, Innocentius V, Estius, etc., sen-
tentiam negativam tuentur. In hoc etiam
nostro Collegio Romano paulo ante So-
cietatis extinctionem adhuc eadem sen-
tentia publice propugnabatur, ut con-
stat ex thesibus per id temporis evul-
gatis, adhuc adstruitur in thesibus, cir-
ca quas examen instituitur iis, qui co-
optari cupiunt in Collegium 5. Bona-
ventur: in Urbe ex Fratribus Ord. Min.
Conv. denuo recusis an.1833, diss. xix,
ihes.^4. Attamen ne dum probabilis nunc

hec sententia censetur, sed jam a non-

nullis censura notatur.

3) Confer Morinum Gp. cit. Erercit. 3,
cap. 1 et seqq.

4) In Constit. apostol. , quas nemo in-
ficiabitur antiquissimas esse, lib. 8, cap. 5

Episcopatus: Ordo supremus et Sacramentum , quo Presby-
tero potestas tribuitur. conferendi Sacramenta. Confirma-
lionis οἱ Ordinis, regendique Ecclesiam sibi commissaan.
Ex qua definitione patet Presbyteratum esse fundamentum et
initium Sacerdoti, Episcopatum vero ipsius apicem et com-
plementum , τα ὑπὸ in Ordinatione episcopali perfici, quod in
ipsa presbyterali Ordinatione jam fuerat inchoatum, atque
adeo ita se habere Episcopatum ad Presbyteratum, ut fasti-
gium domus ad fundamentum.

19. Verum quid dicendum de Chorepiscopis, seu Episcopis
agrorum et pagorum, quique interdum alio nomine vocaban-
tur Episcopi villani, seu vicani aut oppidani? | Reponimus
saüs implicatam hanc esse quistionem. [Illud certum videtur:
1^ Jam inde a sec. IV initio in Oriente eos viguisse, ut patet
ex can. XIII Concilii Neocasariensis 1) et ex can. XII Concilii
Ancyrani 2), in Occidente vero sec. V, ut constat ex Conc.
Regensi in. Galliis an. 439 celebrato 3). 2* Certum pariter vi-
detur quandoque Chorepiscopos fuisse dignitate episcopali in-
signitos, ut plurimum autem solo Presbyteratu *). Nobis vi-
dentur Chorepiscopi ordinario jure non fuisse nisi.Episcopo-
rum adjutores, ministri, atque vicarii, ea fere ratione, qua
vicarii foranei apud nos sunt 5).

80. Diaconatum Sacramentum esse communis et certa est
theologorum sententia 9), quia in ipsum conveniunt divina in-
stitutio, grati promissio et ritus externus, uti ex paulo ante
disputatis aperte liquet. In Ordinatione enim Diaconorum di-
citur: Accipe Spiritum Sunctum, quod non frustra proferri
definivit Tridentina Synodus can. IV. Ipsis in Ordinatione ma-
nus imponitur; de divina demum insütutione Diaconatus Pa-
ires antiquissimi superius adducti nos docuerunt, quod et Tri-
denünum non obscure tradit in cit. can. VI. Quare Diaconatus
definiri potest: Ordo sacer et Sacramentum, quo potestas
tribuitur. prozüne inserviendi Presbytero rem sacram fa-
cienli. Neque obest septenario Sacramentorum numero, si

TRACTA'TTUS DE ORDINE.

et 6, non solum sermo fit de Ordina-
tione Episcoporum, sed przterea pecu-
liaris forma, seu oratio praescribitur re-
citanda in ipsorum consecratione.

1) Apud Hard. Acta Conc., etc. , tom. 1,
c0l.186, celebratum porro est hoc Con-
cilium an,31^.

2) Ibid. col. 275, ex vers. Dionysii
Exigui; nam in collect. Isidori est n. 13.
Eodem anno hoc Concilium celebratu
est ac Neocssar. :

3) Can. ui, ibjd. col. 1759.

4) Cf. Morinum op. cit. Eze?cit. 1v,
cap. 2; Nat. Alexandrum in Appendice
ad diss. 44 in szc. 1v ; Witasse De Sa-
cramento Ordinis, part. n, in Append. ad

quist.1, art.3; Joan. Assemanum Bibl,
orient. tom. 1n, part.ir, pag. 826 et seqq.

5) Prater citt. Auctores cf. Thomas-
sinum 2e vetere et nova discipl. part. i,
lib. 2, cap. 1, $ 10; Aloysium Nardi in
excellenti op. Deiparrechi, Pesaro 1829,
tom. 1, cap. 16, qui invicte preterea in-
surgit in Juveninum, Van Espenium,
aliosque qui contendunt Parochos juris
esse divini, ac successores septuaginta
discipulorum; ac multa corrigit ex iis,
que Morinus scripsit de Chorepiscopis.

6) Negzant Diaconatum esse Sacra-
mentum, Durandus in^, dist. 24, quaest.
2,n.6, et Cajetanus tom. 1 Opusculo-
rum, aliique pauci.

CAP. I, DE MULTIPLICI ORDINUM, KTC. 89

dignitas sacramentalis tribuatur etiam Episcopatui ac Diacona-
tui, omnes enim norunt hos Ordines non esse nisi Sacramenta
partialia, seu partes unius ejusdemque Sacramenti, quod est
Ordo 1). edd |

81. Át competitne eadem Sacramenti dignitas Subdiaconatui
ac reliquis minoribus Ordinibus? Graves theologi affirmant,
sed alii &que docti et majores etiam numero negant. Quatuor
porro argumenta, seu potius argumentorum classes, quas af-
fert Morinus, nos inclinant imo et trahunt in sententiam ne-
santem. Hic enim eruditus Auctor products antiquorum te-
stimoniis et veteribus documentis ostendit neque Subdiacona-
tum, neque minores Ordines esse divinitus institutos, sed ab
Ecclesia adjectos, idque evincit 1" ex illorum veterum testi-
moniis, qui expresse affirmant, crescente fidelium multitudine
ab Ecclesia pro opportunitate prefatos Ordines institutos es-
se 2). 2? Ex istorum Ordinum modo unius, modo alterius, aut
etiam plurium cessatione, additione, imminutione, abrogatio-
ne et instauratione, quz certe in rem divinitus institutam ca-
dere non possunt3). 3* Ex monumentis et testimoniis, quz
probant istorum Ordinum respectivam subordinationem in al-
tiorum Ordinum promotione sepe non fuisse servatam, ita ut
Lectores ex. gr. creati fuerint, quin prius fuerint Ostiarii; Áco-
lythi, quin unquam fuerint Ostarii, Lectores, Exorciste; Dia-
coni, quin prius fuerint Subdiaconi *); quie rursum pro arbi-
trio non fecisset Ecclesia, nisi censuisset ad divinam institu-
tionem hos Ordines minime pertünere. 4^" Demum ex fine,

uem juxta Romanorum Pontificum et Conciliorum testimonia
sibi potissimum przstituit Ecclesia in his Ordinibus insütuen-
dis et conferendis, ne scilicet neophyt sacrorum rudes, et
tyrones statim Presbyterio inaugurarentur antequam fidei
dogmata, et Sacramentorum ceremonias didicissent 5). Jam
vero si deest his Ordinibus divina institutio, evidens est ipsis
nulla ratione dignitatem sacramentalem et collationem gratie
ex opere operato posse competere.

82. II. Ex his porro quatuor argumentorum classibus pro-
num est inferre, quid sentiendum sit de Ordinum numero
atque institutione. Si enim Ecclesia lapsu temporis instituit
sibi Ordines Diaconatu inferiores, mirum esse non debet, si
neque:constans neque universalis sit horum Ordinum nume-
rus. Duos siquidem tantum agnoscit Ecclesia greca, uti su-
perius vidimus, Subdiaconatum nempe et Lectoratum ; Syri

1) Exinde patet Calvini inscitia, dum 2) Cf. Morin. op. cit. Ezercit. x1, cap.
Instit. lib. 4, cap. 19, ὃ. 22, scribit: 1, ὃ. ἃ et seqq.
»Est vero istud perquam ridiculum, quod. 3) lbid. 8. 7 et seqq.
affirment (Catholici) septem esse Sacra- ὠ 4) lbid. cap. 2, 8. 1 et seqq.
menta, dum recensere ipsa volunt, tre- — 5) Ibid. cap. 3.
decim enumerant.^

et Maronite habent preterea Cantoratum seu. Psalmista-
(um, qui apud ipsos requiritur tanquam gradus ad Lectora-
tum suscipiendum !); sed neque constans ipse Ordinum nu-
merus fuit in utraque Ecclesia, occidentali nempe ac orien-
' tali. Etenim olim in Ecclesia latina, ut ex certis documentis
constat, in usu pariter erat Cantoratus, uti patet ex Conc.
Carthaginiensi III 2). Quinimo in nonnullis Ecclesiis particula-
ribus videntur viguisse aliqui. Ordines, qui nunc desierunt,
contra vero nonnulli, qui in quibusdam Ecclesiis obtinebant,
in usu apud alias non erant, ut fidem facit auctor epistole
S. Hieronymi nomine vulgate ad Rusticum Narbonensem , in
qua legitur : Prànus in clericis Fossariorum ordo est 3),
ceteros autem Ordines recensens Exorcistatum et Acolytha-
tum omnino przterit. Idem Fossariorum Ordo, ut jam adno-
tavimus, viguit apud Syros, a quibus /aborantes dicebantur,
et alicubi copiate ; ut liquet ex epistola ad Antiochenos S. Igna-
lii nomine inscripta 9, ut alia documenta pretermittam. (-
terum in Ecclesia Romana constans ac perpetuus fuit septena-
rius Ordinum numerus, qui ab initio in ea viguit atque ad nos
usque pervenit. |

83. Longa res esset omnia singulorum Ordinum munia re-
censere; precipua tamen ac magis uniuscujusque Ordinis
propria ex illorum definitione, quam jam subjJicimus, colligi
possunt. |

84. Subdiaconatus itaque ex dictis definiri potest : Ordo
seu ritus sacer, quo potestas tribuitur amninistrandi Diacono
et Sacerdoti in Misse sacrificio. In graeca Ecclesia manuum
impositione et extra sanctuarium conferri solet, in Ecclesia la-
tüna per traditionem calicis vacui cum patena vacua superpo-
sita cum forma adnexa.

89. Acolythatus est Ordo, quo traditur potestas animstran-
di :Subdiacono et Diacono in Misse sacrificio. Confertur
autem per traditionem ceroferarii cum cereo, nec non et ur-
ceoli vacui cum respectiva forma eam comitante. |

86. Exorcistatus est Ordo, quo potestas traditur nomen
Domini invocandi super eos, qui ab immundis spiritibus ob-
sessi energumeni seu arreptità dicuntur. Quare Episcopus
in Exorcistarum inauguratione librum illis porrigit, in. quo

TRACTATUS DE ORDINK.

1) Cf. ibid. cap. 1, ὃ. 8; Joseph. Sim.
Assemanum Bi&/. orient. Vom. ir, part. 1,
pag. 575; alii tamen contendunt eum non
esse nisi officium, non autem gradum
peculiarem ad Sacerdotium.

2) Apud Hard, Ací« Concil. tom. 1,
col. 963. Attamen in Conc. x statuitur:
,Psahnista, id est, cantor potest abs-
que scientia Episcopi, sola jussione

Presbyteri, officium suscipere cantandi,
dicente sibi Presbytero: ,,Vide, ut quod
ore cantas, corde credas; et quod corde
credis, operibus comprobes." Sed cf.
Martenium 2e «ntig. Éccl. rit. lib. 1,
part. Z, cap. 8, art. 1, δ. 1.5

3) Apud Morin. loc. cit, 8. 9.

^) Apud Coteler. Petr. Apost. tom. 11,
pag. 112. Cf. ejusdem adnott.

]

CAP. II. DE MULTIPLICI ORDINUM, KTC. 91

exorcismi continentur, aut missale vel pontificale, et ea utitur
forma, quae exprimit ejusmodi potestatis collationem.

87. Lectoratus autem est Ordo, quo confertur potestas di-
vinos utriusque federis libros et sanctorum Patrum scripta
publice in Ecclesia legendi; qui Ordo apud Grecos per ma-
nuum pariter impositionem et adjunctam precem, apud Lati-
nos vero per sacri codicis traditionem cum prece adnexa con-
fertur.

88. Ostiariatus denique definiri solet: Ordo, quo clericus
tui templo et sacris rebus asservandis proficitur, tum ut
divinis mysteriis, que in eo peraguntur , reverentiam con-
ciliet. Hujus materia ex Concilio Carthagin. IV, et Pontificali
Romano sunt claves Ecclesie , qu: ab Episcopo clerico initian-
do traduntur, forma vero verba, quie clavium traditionem co-
mitantur.

89. Posuimus autem in postremi hujus Ordinis definitione
verba: Quo clericus; quia receptus in Ecclesia mos est, ut
nemo ad Ordines promoveatur, quin prius fuerit clericali ton-
sura insignitus, per quam in clerum quisque cooptatur. De-
finiri enim passim tonsura solet: Ceremonia ab Ecclesia in-

stituta, qua laicus baptixatus et Sacramento confirmationis

᾿ consignatus sacro ritu in clerum instituitur. Dixi ita passim

definiri tonsuram clericalem, quia non defuerunt ex veteribus
scholasticis et canonistis, qui pluribus argumentis persuadere
conati sunt clericalem tonsuram et Ordinem esse, et Sacra-
menti quoque dignitatem obtinere, quz quisque expendere po-
terit apud. Prosperum Fagnanum, qui ea collegit 1).

90. Nobis satis sit adnotare 1? adversus Calvinum, qui ton-
sure ritum ludibrio habet velut superstitionis ac vanitatis ple-
num, eum antiquissimum esse. Ex vetustissimis enim Ecclesi
Divionensis actis refert Martenius S. Benignum Presbyterum
S. Polycarpi discipulum tonsure clericalis indicio deprehensum
et a Terentio comite 566: Π labente morte mulctatum ?). Im-
pius Christianorum irrisor Lucianus, seu quisquis est auctor
dialogi inscripti PAopatris, Trajano coevus, clericum descri-
bit e montibus ad Ecclesiam venientem detonsa coma 3). Sic
etiam Ammianus Marcellinus scribit Diodorum quemdam ab
ethnicis Alexandrie sub Juliano Apostata, qui sec. IV impera-

1) Commentaria in secund. part. primi 1713, tom. mr, pag. 608 et seq. 21:

libri Decretalium, Rom: 1661, tit. De *
elate et. qualitate, cap. Cum contingat,

n. ΔΈ et seqq., ubi viginti duo pro sua

sententia. argumenta urget, deinde se
expedire nititur ab argumentis theolo-
gorum, qui contrario placito adhaerent.
2) Op. cit. part. n, lib. 1, cap. 8,
art. 7, 5.2. Si tamen (ides hujus S. Mar-
tyris Actis adhibenda est.
3) Cf. edit. Frid. Reitzii Amstelod.

2c ἐπεδείξατο μοὶ τες κακοείμων, ἐξ ὀρέων
παραγενομένος, κεχαρμένος τὴν κόμην ἐν
TO ϑεατρῳ ἀναγεγραμμένον ὄνομα ἑερογλυ-
φεκοῖς γραμμασεν "ὡς οὗτος τῷ χρυοῷ ἐπε-
xÀvost τὸν λεωφόρον, ,Ostendit mihi male
vestitus aliquis e montibus huc adve-
niens, comam detonsus, insculptum in
wuheatro hieroglyphicis literis illius no-
men: hunc auro viam inundaturum."

bat, extremo supplicio fuisse addictum, quod puerulos ton-
dens illos clericatu initiaret 1), Prudentius quoque egregius
sic. IV poéta, S. Cypriani attonsionem in clericum describebat
his verbis: Deffua cesaries compescitur ad breves capil-
los?). Et hec sufficiant, omissis Concilio Carthag. IV, et To-
letano I1 3), alüisque non paucis monumentis anüquissimis 5),
ad ostendendum adversus Calvinum clericalis tonsurc ritum
priori Ecclesie :?vo obtinuisse, ideoque vacare illum vanitate
omni atque superstitione ex ipsius Calvini principiis. 2" Ad-
notare preterea Juverit variam pro diversis Écclesus et tempo-
ribus fuisse clericalis tonsurz formam atque figuram, ut vi-
dere est apud citt. Martenium 5), et Morinum δ).

91. III. Ad Ordinum demum gradum quod spectat, certum
est, uti jam innuimus, Subdiaconatum a Grecis et olim atque
nunc etiam inter minores Ordines recenseri ; a Latinis vero
nonnisi szec. XII cepisse inter Ordines majores seu sacros con-
numerari Insigne hujus rei documentum habemus ex Synodo
Beneventana an. 1091 celebrata sub Urbano II, qua can. I de-
crevit, ut nullus in Episcopum eligatur, nisi in sacris Ordi-
nibus religiose vivens fuerit inventus. (Sacros autem Ordines
dicinus Diaconatum, et. Presbyteratum: hos siquidem so-
los primitiva legitur Ecclesia habuisse 1). De gradu autem
Episcopatus relate ad Presbyteratum sequenti capite ob rei
gravitatem Jam agere aggredimur.

TRACTATUS DE ORDINE.

CAPUT III.

DE EPISCOPORUM PR/ESTANTIA SUPRA PRESDBYTEROS.

92. Magni momenti controversia est, quam adversus Presby-
terianos suscipimus, qui Aérii IV seculi novatoris, et. Wiclef-

1) Lib. xxm, cap. 11, edit. Henr.
Valesii, Paris. 1681, pag. 326, ubi cf.
notam editoris. €f. etiam Sirmondum
in notis ad Sidonium pag. 52, ad verba
Sidonii: Coma órevis, barba proliza.

2) Hymn. xir Peristephan. v. 90, edit.
Faustini Arevalji S.J. tom. it, pag. 1206 ;
ad quem locum cf. adnot. Arevali viri
doctissimi.

3) Conc. Carthag. apud Hard. Act«
Concil. tom.1, col. 982, can. 4^, statuit:
, Clericus nec comam nutriat, nec bar-
bam." Nonnulli codices addunt: nec
barbam «cat, aut tondeat. Cf. ibid.
Conc. Toletan, can. i, apud Hard. tom. i1,
col. 1139. ;

4) Cf. apud Pelliciam op. cit. De cAvi-
stiung Ecclesie prime , medie et novis-
sime poltia , lib. 6, Venet. 1782,. ubi
prudenter observat hic Auctor putan-

dum propterea non esse eam tLtonsurz
formam primis s:culis obtinuisse, quie
postea inducta est, sed eo referri, ut
coma tonderetur neve cirri diffluerent,
adeo ut qui clero accensebantur, tene-
rentur breviores deferre capillos, uti
reipsa ostendunt allata documenta, alia-
que similia, quz afferri possent. Aliud
preterea cogitare, vigentibus persecu-
tionibus, esset absurdum.

5) De antiq. Eccl. rit. lib. 1, part. n,
cap. 8, art. 7, ὃ. ἃ et seqq. —

6) Op. cit. Ezercit. xv. Cf. etiam Tho-
massinum Je vet. et nova disciyl. parv. 1,
lib. 2, cap. 37 et seqq., et Hallierium
De sacris Ordinationibus et election. Pa-
ris. 1636, in Append. ad sect. 8, art. 2
et. seqq.

7) Apud Hard. tom. vi, part. i, col.
1695.

CAP. III. DE EPISCOPORUM PRJESTANTIA, ΕἼΘ. 93

fitarum ac Waldensium haresim renovarunt de omnimoda Epi-
Eum cum Presbyteris e&qualitate sive quoad potestatem

Ordinis, sive quoad potestatem jurisdictionis. Cum vero de

potestate Ordinis, seu Ordinem conferendi, peculiaris dispu-
tatio instituenda sit, hic de prestanta tantum agemus, quae
Episcopis competit super Presbyteros quoad dignitatem, gra-
dum, ac potestatem, quae omnia sub general jurisdictionis
nomine comprehendi solent. Sit igitur

PROPOSITIO.

Episcopi sunt Presbyteris superiores jure divino.

93. Prior propositionis pars est de fide utpote his verbis de-
finita a Tridentina Synodo sess. XIII, can. VII: Δὲ quis dixe-
rit Episcopos non esse Presbyteris superiores ... anath.
si. Pars vero posterior, qua hec praestantia jure divino as-
seritur, licet de fide non sit, cum Tridentinum id noluerit ex-
presse definire 1), attamen certa ac rata est apud Catholicos
adversus Lutheranos; atque ut videbimus, ex isdem fonübus,
quibus .adstruitur Episcoporum praestantia supra Presbyteros,
evincitur ex divino Jure eam descendere.

94, Sic igitur adversus Blondellum, Salmasium, ac Presby-
terianos reliquos assertam propositionem adstruimus. Vix
IV Ecclesie seculo, Aérius dogma supra hominis captum
f"riosum, ut illud vocat S. Epiphanius 2), in. Ecclesiam in-
vexit illis verbis: Quanam in re Presbyteros Episcopus an-
lecellit? Nullum inter utrumque discrünen est. Est. enin
ainborum unus ordo, par et idem honor ac digmitas 9);
vix, inquam, hac protulit Aérius, cum ab universa Ecclesia,

1) Cf. Card. Pallavicini Storia del Con-
cilio di Trento , lib. 18, cap. 1^, ubi re-
fert contraria aut diversa Patrum "Tri-
dentinorum suffragia circa hunc doctri-
nd articulum, et plerosque Patres cen-
suisse superioritatem Episcoporum, quae
consistit in potestate jurisdiclionis, non
esse a Deo immediate, sed solum me-
diate; deinde cap. 15 refert prolixam
P. Lainez orationem ad hanc ipsam sen-
tentiam strenue propugnandam, ubi no-
tanda sunt verba Pallavicini, quibus
ὃ, 14, cap. 15, exponit responsionem
Lainez duabus adversariorum difficulta-
tibus, alteram petitam ab heresi Aérii,
alleram vero a Const. Martini v: ,,La
risposta fu, scribit, che l'eresia di Aerio
era il dire, tutti i Preti secondo la ra-
gion divina esser uguali, onde vi com-
prendeva il sommo Pontefice, il quale
di ragion divina é superiore a tutti.
Quanto era alla bolla di Martino, os-

servo : condannarsi per eretici dalla
Chiesa ancora quelli, che dicono o fan-
no alcuna cosa coniro al diritto eccle-
siastico, qualora con ció si mostra sen-
limento contrario ad alcuna verità la
qual sia di ragione divina, e s'inchiuda
in quella che é di legge ecclesiastica: e
cosi dannarsi per eretici gli schernitori:
delle immagini, perché in tale scherno
si contiene il disprezzo di Dio e de' San-
ti. Esser pertanto eresia il negar la giu-
risdizione superiore ne" Vescovi in ri-
spelto δ’ Preti, perché cio ὁ un negare
l'autorità che di ragion divina ha il Pon-
tefice, i/ quale disagguaglia nella giuris-
dizione ὃ primi da? secondi." (€f. item
lib. 19, cap. 6.

2) Heres. LXXV , cap. ir, ed. Petav.

3) Ti éoviv émioxozogc πρὸς πρεοβύτε-
gov; οὐδὲν διαλλαττεε OUTOg; τούτου" μέα
γὰρ ἔοτέ Tab, καὶ μία τιμὴν καὶ ἕν
ἀξίωμα. Ibid.

testibus S. Epiphanio et S. Augustino, uti haereticus habitus
est 1), eo quod novitatem Ecclesi: Catholicz fidei contrariam
invexerit.

95. Sane adversus hanc Aérii novitatem stat 1? Sacrarum Li-
terarum auctoritas, ex quibus discimus a Christo. duodecim
Apostolos electos fuisse ac discipulis prelatos: Supremam enim
Apostolis Christus contulit potestatem in. Ecclesia, usque pro-
misit sessionem super sedes duodecim ad judicandas duodecim
tribus Israél; ne vero deesset duodenarius hic numerus in lo-
cum Juda proditoris, suffectus est divina dispositione S. Ma-
thias. Porro unanimis pene est Patrum sententia Episcopos
successores esse Apostolorum, quemadmodum presbyteri dicti
ab iisdem sunt successores septuaginta duorum discipulorum,
qui in inferiori gradu a Christo constituti. fuerunt.

96. Adversus eandem novitatem stant 2" Patres apostolici,

ui I et II Ecclesie seculo floruerunt; S. Clemens Romanus
Epist.1 ad Corinth.: Summo quippe Sacerdoti, inquit, sua
munia tributa sunt, et Sacerdotibus locus proprius assigna-
(us est, et levitis sua muniu incumbunt 5). S. Ignatuus, qui sub
finem ejusdem seculi, et sub secundi initium floruit, utpote
marlyrio coronatus an. 107, plura in rem nostram habet, ac
primo quidem insignis est locus in Epistola ad Smyrnenses:
Omnes Episcopum sequimini, ut Jesus Christus Patrem, et
Presbyterium ut Apostolos, Diaconos autem revereamini
ut Dei inandatum 9). Quibus verbis aperüssime ecclesiasticam
hierarchiam exhibet in tres diversos gradus distributam. In
Episl. vero ad "Trallianos scribit: Decet. singulos vestrum
et precipue Presbyteros refocillare Episcopum in honorem
Patris Jesu Christi, et Apostolorum *); ac denique i Epist.
ad Magnesianos: Hortor, inquit, μὲ hoc sit vestrum stu-
dium, in Dei concordia omnia agere, Episcopo presidente
Dei loco, et Presbyteris loco senatus apostolici, et Dia-
conis anihi suavissimis , quibus commissum est ministerium
Jesu Christi 5). Non aliter autem potuerunt Blondellus ac
Salmasius vim horum testimoniorum. declinare, quam negando
contra omnium criticorum consensum has epistolas genuinum

TRACTATUS DE ORDINE.

1) S. Epiph. loc. cit.; S. Augustinus

lib. De Heres. cap. 53.
- 2) Cap. 40: Τῷ γὰρ ἀρχιερεῖ ἐδίαε Ae-
τουργίαε δεδομέναι εἰοὲ καὶ τοῖς ἱερεῦσεν
ἔδεος ὁ τόπος προοτέταχταε, καὶ λευέταις
ἐδίαε διακονέαιε ἐπίκεινται. 1n quem lo-
cum cf. adn. Cotelerii.

3) Cap.8: Πάντες τῷ ἐπισχόπῳ ἀκολυυ-
Quite, ὡς Ἰηοους Χριοτὸς τῷ Πατρὶ" καὶ
τῷ πρεοβυτεριῷ, ὡς τοῖς ἀποοτόλοις"
τοὺς δὲ διακόνους ἐντρέπεοϑε, ὡς ϑεοῦ
ἐντολὴν.

4) Cap. 12: Πρέπεε ὑμῖν τοῖς καϑ᾽ ἕνα,
ἐξαιρέτως καὶ τοῖς πρεσβυτέροις, ἀναψύ-
yeu» τὸνς ἐπίσκοπον, εἰς τεμὴν πατρὸς,
Ἰησοῦ Χριοτοῦ, καὶ τῶν ἀποστόλων.

8) Cap. 6: Παραενῶ ἐν óuovoic ϑεοῦ
σπουδάζετε πάντα πράσσειν, προχαϑημέ-
vov τοῦ ἐπιοχόπου εἰς τόπον θεοῦ, καὶ
τῶν πρεοβυτέρων εἰς τόπον ουνεδρίου τῶν
ἀποοτόλων, χαὶ τῶν διακόνων τῶν ἐμοὲ
γλυκυτάτων, πεπιστευμένων διακονίαν Ty-
σοῦ Χριοτοῦ.

95
esse S. Martyris fetum, in quo ab ipsis Calvinianis refel-
luntur 1). |

97. Stant 3* adversus Aérei novitatem ex III sec. Clemens
Alexandr. et Origenes ex Grecis, Tertullianus et Cyprianus ex
Latinis. Nam Clemens lib. VI Stromatum scribit: £n Ecclesia
sunt progressiones Episcoporum, Presbyterorum et Diaco-
norum 3). Origenes vero Hom. XI in Jerem. scribit: Plus ὦ
me (Presbytero) exigitur queam a Diacono; plus a Diacono
quam a laico. Qui vero totius Ecclesie arcem obtinet, pro
omni Ecclesia reddet rationem 9). Demum $S. Cyprianus
Epist. XXVI: Dominus noster , scribit, cujus precepta et
2i0nita. observare debemus, Episcopi honorem et Ecclesie
suce rationem disponens , in Evangelio loquitur et dicit Pe-
(ro ... Ego dico tibi, quia tu es Petrus, ete. Ende per
temporum et successionum vices Episcoporum Ordinatio et
Ecclesie ratio decurrit , ut Ecclesia super Episcopos con-
stituatur , et omnis actus Ecclesie per eosdem prepositos
gubernetur. Cum hoc itaque divina lege fundatum sit, etc. ^).

98. Testümonium adversus Aérium A4" perhibent successio-
nes Episcoporum, ad quas antiquissimi Patres haereticos sui
temporis constanter provocant. Harum primum documentum
exhibet Hegesippus apud Eusebium, ubi recenset successiones
Ecclesie Cormthiace, item. Romane. et Hierosolymitanz 5);
secundum exhibet S. Irenzus, qui lib. III, cap. III: Habemus,
inquit, gwumerare eos, qui αὖ Apostolis instituli sunt. Epi-
scopi in. Ecclesiis, et. successores eorum usque ad nos;
atque immediate subjicit Romanorum Pontificum successionem
a Petro usque ad Eleutherium, qui tunc temporis (sub finem
scc. II) duodecimo loco Episcopatum a S. Petro habebat; ter-
uum exhibet Tertullianus in lib. De Prescript. sic hereticos
lacessens: Édant ergo origines Ecclesiarum suarum ; evol-
vant ordinem Episcoporum suorum, ita per successiones
ab initio decurrentem , ut primus ille Episcopus aliquem ex
Apostolis, vel apostolicis viris, qui tamen cum Apostolis
perseveraverit, habuerit. auctorein. et antecessorei. | Hoc
enün inodo Ecclesie apostolice census suos deferunt: sic-
ut. Smnyrneorum Ecclesia habet Polycarpum αὖ Joanne

CAP. IIl. DE EPISCOPORUM PR/ESTANTIA , ETC.

1) Cf. preter priefationes Jacobi Us- 3) Πλεῖον 'éyó ἀπαιτοῦμαε παρὰ τὸν

serii, Οἱ Isaaci Vossii in Epistolas 8 Igna-
tii, dissertationes ejusdem Jacobi Usse-
rii Armachani De epistolis SS. Ignatii
et Polycarpi , nec non Vindicias epistola-
rum S. Ignatii scriptus a Joaune Pear-
sonio apud Cotelerium, tom: 1, Patr.
Apost.

2) Lib. 6 Strom. cap. 13, edit. Potte-
ri, Venet. 1775, vol. ir, pag. 793: Κατὰ
τὴν ἐχκλησίαν προκοπαὶ ἐπεοχόπων, πρε-
οβυτέρων, δεορικόνων (εἰσὶ).

διάκονον, πλεῖον ὁ διάκονος παρὰ τὸν λαῖ-
κὸν" ὁ δὲ τῶν πάντων ἡμῶν ἐγκεχειρεομέ-
νος ἀρχὴν αὐτὴν τὴν ἐκκλησιαοτικὴν, ἐπὶ
πλεῖον ἁἀπαετεῖταε; ῃ. 8, edit. Maur. opp.
lom. nr, pag. 189. Cf. in hunc loc. ad-
notat. De la Rue.

4) Alia innumera prope documenta cf.
apud Natalem Alex. dissert. 44, in szc.
iV, et apud Witasse tract. cit. part. τι,
sect. 3, art. 1, cap. 1 et seqq.

5) Hist. eccl. lib. 4, cap. 5 et 22.

96 TRACTATUS DE ORDINE.

collocatum: sicut. Romanorum, Clementem a Pelro ordi-
natuin ibidem; perinde utique et cotere exhibent, quos ab
Apostolis in. Episcopatum constitutos apostolici seminis
traduces habeant 1): quartum exhibet Eusebius passim quoad
nobiliores Ecclesias. Episcoporum igitur successio, quam a
primis usque temporibus diligentissima sedulitate contexebant
Ecclesi; Patres tum Episcoporum a Presbyteris distinctionem,
tum illorum super istos prestantiam ostendit, neque enim
Presbyteri, sed Episcopi tantum Apostolorum successoribus
inseruntur.

99. Testimonium dicunt 5" utriusque Ecclesi? orientalis et
occidentalis antiquissimi quique rituales libri a Martenio ?) et
Goario 3) prolati, in quibus et hec inter Episcopos et Presby-
teros perpetua reperitur distincüo, et ad Auctorem Christum
refertur; quod pariter efficiunt constitutiones apostolicz 5).

100. Stant 6* adversus Aérii novitatem omnes prorsus Chri-
stiani nominis communiones, ut pluribus authenticisque mo-
numenlis ostendit Renaudotius 5). Stat denique prescriptio,
cum nulla epocha assignari possit ab adversariis, in qua mduci
ceperit hzc distinctio, contra quam statim non exurgant ine-
luctabilia monumenta anteriora, qua illam jam non supponant,
prout contigit Salmasio atque Blondello; ille enim circa initium
aut medium 11 seculi, iste post annum a Christo 136 primum
introductam autumarunt, ast Clemens Rom., Hermas, primi
atque apostolici szeculi Patres, tum Ignatius et Polycarpus, qui
initio szc. Il florebant, jam commemorant Episcopos a Presby-
teris distinctos, atque Presbyteris superiores exhibent.

101. Cum itaque tanta testium et monumentorum vis, cum
publica utriusque Ecclesie, imo communionum omnium seu
sectarum documenta certissima, cum prescriptio adversus pro-
fanam Aérii ejusque sectatorum novitatem pro catholico do-
gmate pugnent, concludendum est, quod ab initio proposui-
mus, Episcopos vere Presbyteris superiores esse, idque jure
divino prout allata documenta testantur.

DIFFICULTATES.

102. 1. Οὐ). Apostolorum etate nulla erat inter Episcopos
el Presbyteros neque nominis, neque gradus aut potestatis dif-
ferentia. Nam 1" Apostolus, cum in Epist. ad Titum I, 5,
premisisset : Hujus rei gratia reliqui te Crete, ut consti-
luas per civitates Presbyteros, pergit v. 6 demonstrare qua-

1) Cap. 32, edit. Rigait. lione. Cf. etiam Jos. Assemanum locis
2) Loc. cit. art. 11. citatis.
3) In Éuchologio, pag. 307 et seqq. ^) Lib. 8, 4, cap. ^ et 5.
Cf. pag. 311, No/as Goarii i» ordinem 5) Perpeétuite de la foi , Vom. v, liv. 5,
observari solitum in Episcopi consecra- chap. 10.

CAP. III. DE EPISCOPORUM ΡΒ ἘΒΤΑΝΈΙΑ, ETC. 97

les essent Presbyteri oppidatim constituendi, et describit Epi-
scopum, dicens v. 7: Oportet enim Episcopum sine crimine
esse, etc. 2^ Verum quod omnem dubitationem tollit, illud
est quod legitur Act. XX , 17: Paulus ὦ Mileto mittens Ephe-
sum , vocavit inajores natu (gr. Presbyteros) Ecclesie, qui
cum venissent ad eum et simul essent, dixit eis: Attendite
vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus Sanctus posuit
Episcopos regere Ecclesiam Dei. Quo in loco iidem plane
sunt Presbyteri simul et Episcopi, qui cum in una civitate es-
sent, omnes indiscriminatim a Paulo ad illius Ecclesie curam
regimenque vocantur. 3^" Atque hinc ratio patet, quare idem
Apostolus in Epist. ad Philipp. I, 1, Episcopis tantum et Dia-
conis salutem dicat, nulla Presbyterorum mentione facta;
quare rursum in I ad Timoth. III, virtutes explicuerit, quz in
Episcopis et Diaconis requirüntur, sileat vero de virtutibus
Presbyterorum, quia nempe Episcopi. et Presbyteri in. nulla
re differebant. Ergo.

103. Resp. Dist. ant. Mpostolorum state nulla erat inter
Presbyteros et Episcopos differentia nominis, írazs. gradus et
potestatis, subd. relate ád personas, qui tunc temporis ut
plurimum utrumque Presbyteratus et Episcopatus gradum ob-
ünebant, cozc. nulla erat differentia inter Presbyteratum et Epi-
scopatum, zeg. Observo itaque in primis difficilia hiec Scri-
pturarum loca difficiliora adhuc evasisse ob. diversas eorun-
dem explanationes, quas tum veteres tum recentiores dede-
| runt. Sunt enim qui censent Episcopi et Presbyteri denomi-
nationem primi ac secundi Ordinis Sacerdotibus olim commu-
nem fuisse, ut S. Joan. Chrysostomus !); Theodoretus arbitra-
| tur nomen Episcopr vel Presbyteri tributum tunc temporis -
| fuisse solum Sacerdotibus secundi Ordinis, eos vero, quos
modo Episcopos vel Antistites nuncupamus, non Episcopos sed
; Apostolos nominatos esse ?). Contra vero S. Epiphanio placuit
Episcopi nomen semper summis, nunquam vero secundi Or-
dinis Sacerdotibus tributum esse 3). Recentiores vero sive Ca-
| tholici sive Protestantes scriptores non magis inter se consen-
tunt, et alii in unam, alii in aliam sententiam concedunt. Ex-
positio S. Joan. Chrysostomi aptior et commodior nobis videtur.

105. Verum his sententüs dimissis, qua minus idonez
videntur omnibus objectis locis explanandis, aptissima via
ad id obtinendum ea nobis visa est quam tenuit Petavius.
Doctissimus hic vir existimat primis illis Ecclesie tempori-
bus, quz quoad formam et disciplinam attinet, quzdam il-
lius infantia dici possunt, Presbyteros vel omnes vel eorum

1) Hom. 1, in Epist. «d Philipp, n. 1. — pretatione cf. Petav. lib. 2, De Eccles.
2) Comment. in cap. ui. Eyist.3 ad Tim. Hierarch. cap. 1.

V. 1. Id ipsum scripserat in Comment. i» 8) Heres. Lxxv , cap. 5.

Epist. ad. Philipp. cap. 1, de qua inter-

T. IX. 1

TRACTATUS DE

plerosque sic órdinatos esse ut Episcopi pariter ac Presbyteri
gradum obtinerent; id quodammodo exposcentibus illius &-
tatis adjunctis ob incrementum religionis christiane, ut que
soli Episcopi prestare possent, cujusmodi essent Sacramenta
confirmationis et Ordinis conferre, ab omnibus administraren-
tur. Sic porro plures Episcopi in una eademque civitate seu
Ecclesia communi consilio res. ecclesiasticas. administrabant,
Apostolis tanquam majoris gradus pontificibus obsequentes,
donec refrigescente pristina illa charitate, et imitàndi Christi,
amplectendeque modestie et humilitatis amore, ad. tollendas
simultates , et 2» schismatis remedium, ut Hieronymus loqui-
tur, unum aliquem e turba Presbyterorum eligi placuit qui
superponeretur caeteris. Atque ita desiere pari non solum di-
enitate, sed. etiam. Ordine, ac potestate plures creari, trans-
lata in unum tam honoris, quam jurisdictionis przrogativa ,
et Episcoporum successio cepit 1). Ex hoc autem systemate
quod Mamachio 2), aliisque doctissimis vixis valde probatur,
non modo consequitur, nunquam in Ecclesia non fuisse pote-
statum graduumque discrimen, Episcopatus nempe et Presby-
teratus, licet ambo hi fuerint passim in eadem capita collati, sed
preterea omnes propositas difficultates facile disjici, ut cuilibet
consideranti patebit. |

105. IL. Οὐ). Ex Patribus anüquissimis 1? ali! universum
clerum in duos tantum Ordines seu, classes distribuunt, Pre-
sbyterorum scilicet et Diaconorum , non commemoratis Episco-
pis; aut Episcoporum et Diaconorum non commemoraus Pre-
sbyteris 3); 2" alii vocant Presbyteros Apostolorum successo-
res ἢ); 3" alii Episcopi Ordinationem. 20vellam dicunt 5); 4^
alii denique veteres Episcopi Presbyteros passim appellant co/-
legas suos, compresóyteros , fratres aut vicissim 9). Quz to-
tidem argumenta sunt perfectz: Episcoporum et Presbyterorum
equalitaus. Ergo. aer

106. Resp. ad Y", Dist. Patres aliqui clerum in duas clas-
ses universim distribuunt peculiares ob causas, coc. ad ex-
clusionem vel Episcopatus vel Presbyteratus, aut etiam ob
istorum identitatem, 72g. Cause autem ob quas hzc distri-
butio ab illis Patribus facta est repeti possunt 1“ ex unitate

Sacerdotii; 2? ex eo quod, spectata illus stats ecclesiasuce
- . /;

ORDINE,

Corinth. n. seu cap. 42; S. Polycarpus

1) Ita Petav. passim, presertim vero
Dissertat. Ecclesiast. lib. 1, cap. 1 et
2 et lib. 1, De Eccl. Hierarchia , cap. ^.

2) Origin. et. antiquit. Christian. kom.
ιν, pag. 337 et seqq. monetque ejus-
modi Episcopos secundo et tertio sccu-
lo Episcopos nationum fuisse appellatos,
qua de re Photius cod. 48. Cf. etiam
Thomassinum Je vet. et nova Eccles.
disciplina , tom. 1, lib. 1, cap. 5^.

3) Ita Clemens Rom. in 1, Epist. ad

in Epist. ad Philipp.5 Justnus Apol. 1$
Clemens Alex. lib. 7, Strom. ; Cyprianus,
Epist. uxn ; Hilarius in Ps. cxxxiv , alii-
que apud Witassium et Nat. Alex. lo-
cis citt. -

4) Ut rursum Clemens Rom, in τ «d
Cor. cap. 1; Papias apud Euseb. loc.
cit. ; Irenaeus lib. 3, cap. 2. Ibid,

5) In Epist. ad Magnes. cap. 3.

6) Cf. apud citt, Auctores.

CAP. III, DE EPISCOPORUM PRJESTANTIA , ETC. 99

infantia, alicubi soli Episcopi cum Diaconis, aut Presbyteri
cum Diaconis Ecclesias regerent; 9" ex communione nominis
juxta dicta. Hec autem majus robur acquirunt si primo ob-
servetur eosdem Patres sepe alibi, sepe etiam in isdem quie
objiciuntur locis Presbyteros vel Episcopos commemorasse 1);
si observetur praterea Polycarpum, Justinum, Clementem
Alex., Cyprianum, Hilarium, quos nobis adversarii opponunt,
omnes, si unum excipias Polycarpum, post annum 190 ílo-
ruisse; postquam scilicet, fatente ipso Dlondello , inducta Jam
fuerat inter Episcopos et Presbyteros distinctio, ideoque ar-
gumentum contra Presbyterianos ipsos probare.

107. Ad 2", ]JDist. Vocant alu Presbyteros Apostolorum
successores, id est, Episcopos, conc. simplices Presbyteros,
-subd. in Sacerdotio, et sacerdotalibus officiis, 6026. in. Epi-
scopatu, 226g. ν

108. Ad 3", Dis(. Vocant nonnulli Episcopi Ordinationem
novellam respectu subjecu, Dame solet junioris adhuc
Magnesianorum Episcopi nuper creati, cozc. respectu Ordi-
nationis episcopalis, 269. ut ex ipsa epistole, quam S. Igna-
üus ad Magnesianos scripsit, lectione patefit 3).

109. Ad μα Dist. Alu vocant Presbyteros collegas, com-
. presbyteros, fratres in Sacerdotio, vel in ministerio ad quod
ab Episcopis in partem sollicitudinis vocati erant, comc. in
Episcopatu, 4eg. Alioquin cum Apostolus in epistola ad Phi-
lemonem vocat Árchippum, Aristarchum , ac Demam coadju-
tores, cooperatores et commilitones suos, ac fideles gene-
ratim omnes dicit fraíres suos, sicut et Christus Apostolos
amicos et fratres vocavit, omnes fideles, etiam laici, Apo-
stolo imo et Christo :quales forent, quod nemo dixerit 8).

110. Inst. S. Hieronymus perfectam ejusmodi Episcopo-
rum et Presbyterorum «:zqualitatem ex. professo propugnat.
Etenim 15 ipse passim docet eundem esse Episcopum et
Presbyterum, prasertim vero in Commentariis in Epist. ad
Titum , ubi scribit: Idem est ergo Presbyter qui et Episco-
pus, et antequam diaboli instinctu studia in. religione fie-

1) Id aperte constat ex testimoniis in
probationibus allatis.

2) Hinc merito Cotelerius verba $S.
Ignatii Martyr. νεωτερεκὴν τάξον vertit
juvenilem | Ordinationem. Integer porro
Lextus hicest: ,,Sed et vos decet non fa-
miliarius ac superbe uti ztate Episco-
pl. sed secundum virtutem Dei Patris
omnem impertiri illi reverentiam ; quem-
admodum novi sanctos facere Pre-
sbyteros (en distinctionem inter Episco-
pum et Presbyteros), non respicientes
ad apparentem juvenilem Ordinationem,
sed ut prudentes in Deo credentes ipsi ;

non ipsi autem, sed Patri Jesu Christi
omnium Episcopo."

3) Optime S. Joan, Chrysostomus
Hom. cit, in cap. 1, ad Philipp. : ,Anti-
quitus , inquit, ipsi etiam Presbyteri vo-
cabantur Episcopi; et Diaconi Christi:
et Episcopi, Presbyteri. Quocirca ceZ
hodie muiti Episcopi ita scribunt; Com-
presbytero et condiacono. Procedente
vero tempore proprium cuique distri-
butum est nomen, ut hic quidem Epi-
scopus, ille vero Presbyter appelletur."
Cf. Nat. Alex. diss. cit. ὃ. 27.

100
rent, οἱ diceretur in populis: Ego sum Pauli, ego Αγοῖ-
lo, ego autem Cephe, 2* communi Presbylerorum consilio,
Ecclesie gubernabuntur. Postquam vero unusquisque eos
quos baptixaverat, suos putabat esse, non Chrisli, 3" in toto
orbe decretum est, ut unus de Presbyteris electus super-
poneretur cateris, ad quem omnis Ecclesie cura pertine-
ret, et schismatum semina tollerentur 1). Quapropter ibidem
4" monet Episcopos, ut 2overiné se inagis consuetudine, quam
disposilionis dominice veritate, Presbyteris esse majores,
et in, communi debere Ecclesiam regere ?). Quod. et con-
frmat in. Epist. ad Evangelum, in qua congestis Scriptu-
rarum testimonis, ut suadeat eundem esse Presbyterum ac
Episcopum, 5" pergit: Jam et Alexandrie a Marco Evan-
gelista usque ad Heraclam et Dionysium Episcopos, Pre-
sbyteri semper unum ez se electum, in excelsiori gradu col-
locatum , Episcopum nominabant: quomodo δὲ exercitus
inperatorem faciat, aut Diaconi eligant de se, quem indu-
strium noverint, et ÁArchidiaconum vocent. Θ᾽ Quid enim
facit , excepta Ordinatione, Episcopus, quod Presbyter non
f«4ciat 3)? Quse quidem omnia aperta sunt adeo, ut commen-
Lario non indigeant. 7^ Merito idcirco Blondellus adversus Ca-
tholicos apologiam scripsit tanti Doctoris. Ergo.

111. Resp. Neg. ant. Nemo enim fortasse ex veteribus, si
omnia rite perpendas, heterodoxis adversatur magis quam Hie-
ronymus. Ille siquidem dignitatis et potestatis praestantiam in
Episcopis super Presbyteros agnoscit, qui Episcopos vocat
successores Apostolorum, ceteros vero secundi Ordinis Sacer-
dotes in LXX discipulorum locum successisse affirmat; qui
vituperat, eosque in portu naufragium facere ait, quicum-

ue docent nihil inter Episcopum et Presbyterum interesse.

tqui primum szpe constituit Hieronymus, ἃς presertim in
Epistola ad Fabiolam *): alierum vero in libro adversus
Joannem Hierosolymitanum Episcopum 5). Rursus qui negat in
una Ecclesia plures Episcopos fuisse; qui solis Episcopis jus
facit Ordinationis; qui eodem discrimine ait Sacerdotibus Epi-
scopos antecellere, quo Aaron inter filios eminebat, imo quo

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Comm. in cap. 1, v. 5.

2) Ibid.

3) Epist. cxLvr, n. 1, ed. Vallars.

4) Epist. txxviir, ed. cit. Ubi agens
de Moansione sexta Israélitarum in de-
serto in Elim exponit nomine 12 fon-
tium significari duodecim ApostoloS, et
, per 70 palmas 70 discipulos , scribens:

.Nec dubium quin de duodecim Apo-
stolis sermo sit: de quorum fontibus
derivat» aqua totius mundi siccitatem
rigant. Juxta has aquas septuaginta
creverunt palma, quos et ipsos secundi

Ordinis Sacerdotes intelligimus prace-

ptores." In Epistola vero xin ad Mar-

cellam, edit. cit. n. 3: ,Apud nos, scribit
Apostolorum locum Episcopi tenent,"
et alibi passim, ut in Comment. àn cep.
1 Michee,in Epist. ad Heliodorum, etc.

5) N. 37: Nihil interest, scribit, in-
ter Presbyterum et Episcopum ; eadem
dignitas mittentis (Episcopi) et missi
(Presbyteri): hoc satis imperite; in
portu, ut dicitur, naufragium." Opp.
edit. Vallars. tom. ir, col. 4457.

CAP.III. DE EPISCOPORUM PRJIESTANTIA, ETC. 101 .

Moyses populo Israél praestabat, is profecto Episcopos a Sacer-
dotibus gradu et auctoritate et quidem jure divino secernit. At-
qui quatuor hec docet Hieronymus in eadem illa ad Evange-
lum epistola, ex qua potissimum sibi Hieronymum adversarii
. vindicant, et suum esse confirmant. Ergo. i

112. Ad 1", itaque prob. Dist Docet Hieronymus eun-
dem esse Episcopum et Presbyterum nomine, conc. re, neg.
Quod patet ex probationibus ipsis quas adducit; nisi preterea
dicere velimus ipsum alludere ad illa Ecclesie incunabula, in
quibus juxta, Petavium aliosque doctos viros paulo ante comme-
moratos, utraque dignitas in unam eandemque personam
concurrebat. à

113. Ad 2», Dist. Communi Presbyterorum Ecclesie gu-
bernabantur cons?lio, conc. potestate, seu auctoritate, 70g.
Nisi dicamus Presbyterorum nomine eos a S. Doctore designari,
qui przterea dignitate episcopali pollebant juxta allatam a-
nimadversionem. |

114. Ad 3», Dist. In toto orbe decretum est, ut unus de
Presbyteris electis superponeretur ceteris eo tempore, quo
Juxta dicta, utraque potestas uni eidemque persone adhuc
conferebatur, cozc. post id temporis, eg. Id enim, auctore
ipso Hieronymo, contigit, cum dictum est: Ego sum Pauli,
etc. an. scilicet Chrisü 55, id est, longe ante epocham ἃ Blon-
dello assignatam, ante an. scilicet 136, in. qua juxta ipsum
Episcoporum distinctio a Presbyteris induci cepit. Ex occasio-
ne porro schismatis Corinthiaci altera potestas ab altera di-
vulsaest, ac sua unicuique collata, ratione diverse Ordina-
tionis 1). | |

115. Ad "^", Dist. Quoad regiminis ecclesiastici. formam
et exercitium , 6026. quoad jus ipsum regiminis, 264. Ut patet
ex verbis immediate sequentibus: Fmitantes Moysen, qui
cum haberet in potestate solus preesse populo Israél, LX X
elegit. cum quibus populum judicaret 5). Jam vero si Mosis in-
star possunt Episcopi soli per se Ecclesiam regere, tantum abest,
ut Episcopos Hieronymus adequet cum Presbyteris, ut eos
his superiores in regenda Ecclesia et jure quidem et lege di-
vina apertissime faciat.

116. Ad 5", Dist. Quoad electionem et electionis modum
Ecclesie Alexandrinze proprium, non exclusa legitima conse-
cratione, cozc. ad hujus legitime consecrationis exclusionem,
neg. De sola enim electione Episcopi ejusque suffectione imme-
diata in locum Episcopi defuncti loquitur S. Hieronymus. Hzc
autem electio ex solo Presbyterorum collegio fieri consueverat
ad turbas vitandas, et ab ipsis Presbyteris, secus ac consuetudo
obtineret in alis Ecclesiis per eam etatem. Porro Episcopus

1) Cf. Petav. locis citt. 2) Loc. cit. col. 666.

102

electus et Episcopi appellationem et jurisdictionem statim ab
electione adipiscebatur, deinde statuto tempore consecraba-
tur, ut ex certissimis documentis constat, quz collegit Wi-
tasse 1); atque ex his etiam solutio patet difficultaus quie
petitur ex duplici similitudine a S. Doctore desumpta ex mihi-
tibus qui eligunt imperatorem, et ex Diaconis qui sibi przefi-
ciunt Árchidiaconum. Referuntur enim hae similitudines ad
electionis modum ?). 1

117. Ad 6", Resp. 1. Ergo saltem Ordinatio, qua precipue
juxta S. Hieronymum Episcopi praestant Presbyteris, exci-
pienda est ab hac zquahitate.

118. Resp. 11. Dist. Quod Presbyter non faciat, id est, fa-
cere non possit ex delegatione Episcopi, vel Summi Pontificis,
conc. jure suo, neg. Ut patet ex ipso S. Hieronymo, qui id
aperte fatetur 3). |

119. Ad 7", Hesp. nonnisi per summam injuriam Blon-
dellum apologiam tanti Doctoris texuisse, qui profecto hze-
retico ejusmodi defensore non eget; presertim cum, quz
paulo asperius minusque limate ex animi fervore et disputatio-
nis impetu adversus Flacidium Diaconum ipse scripserat, mo-
deste corrigat, atque alibi emollat. Sane apertissime senten-
tam suam declaravit Hieronymus dum catholice. doctrinze
summam complectens gravissumis verbis epistolam suam ad
Evangelum absolvit: Ef uf sciamus traditiones apostolicas
sumptas de V. T., quod Aaron et filü ejus atque Levite
in Templo fuerunt, hoc sibi Episcopi, et Presbyteri et
Diacomi vindicent in Ecclesia. Quis porro neget Aaron di-
vino jure Sacerdotibus przcelluisse? Similiter ergo de Episco-
pis statuendum est, auctore Hieronymo. Sensit vero argument
vim Blondellus, qui cum ad hunc nodum pervenisset alio
distulit ejus solutionem quam nunquam dedit; sensit Salma-
sius, qui propterea cum Presbyterianorum causam sub emen-
üto Wallonis Messalini nomine peroraret, eo se recepit, ut
scriberet hujus nodi dissolutionem a Salmasio expectandam
esse (quasi vero alius esset larvatus ille Messalhnus, alius
autem Claudius ipse Salmasius), adhuc illam expectamus *).
Quae cum ita sint, necesse non est aut eximium doctrina et
sanctitate virum aériani dogmatis insimulare, ut fecit Michael

. TRACTATUS DE ORDINE.

1) De Ord. pari. 2, q. 2, art. 2, ad
5"inst. Cf. etiam Nat, Alex. diss. cit.
δ. 24. r

2) Cf, Petav. De Eccl. Hier. lib. 1,
cap. 9.

3) In Dial. adv. Lucifer. n. 9, ubi
scribit S. Doctor: Ecclesie salus in
summi Sacerdotis dignitate pendet: cui

si non exors quedam et ab omnibus

'eminens detur potestas, tot in Eccle-

sis efficientur schismata, quot Sacer-

dotes. Inde venit, ut sine chrismate et

Episcopi jussione, neque Presbyter, ne-

que Diaconus jus habeant baptizandi."
4) Cf. Witasse loc. cit.

103

Medina 1), aut gratis cum Cellotio asserere objecta ejus loca.
ab haereticis fuisse vitiata ?). |

120. Et hec ad S. Hieronymum vindicandum sufficiat. Ad
cztera autem ex sanctis Patribus et scriptoribus ecclesiasticis
argumenta deducta dissolvenda tria hec pra oculis habenda
sunt: 15 eos qui Sacerdotii eradum supremum dixerunt, vel
unam Episcopi et Presbyteri affirmarunt. esse Ordinationem,
. respectum habuisse ad Sacerdotium prout refertur ad potesta-
tem conficiendi Corpus Christi, qua utique nulla excelsior da-
tur; 2" sepe antiquos Patres atque scriptores de Sacerdotio
in genere loqui, cujus, ut vidimus, bipartitus est gradus;
alter quo potestas tribuitur conficiendze Eucharistc, alter
quo auctoritas conceditur illos consecrandi, qui Eucharistiam
conficiunt; 3^ denique inter eos, qui nobis objiciuntur, mul-
tos esse scriptores obscuros, ignotos, sape in errorem ab-
reptos, adeoque nullius auctoritatis, cujusmodi | sunt .Am-
brosiaster 3), Auctor quastionum in Novum et Vetus Testa-
mentum 4), atque etiam Eutychius Patriarcha Alexandrinus 5)
quem latinum fecit Seldenus, quem tamen linguarum orien-
talium pene rudem in Eutychii testimonio interpretando tur-

CAP. III. DE EPISCOPORUM PRJESTANTIA , ETC.

pissime lapsum esse animadvertit Renaudotius 6).

1) Lib. 1, De sacrorum hominum ori-
gine et eorum continentia , cap. 5, qui
preterea eandem labem Ambrosio, Chry-
sostomo , Augustino, Theodoreto, Pri-
masio et Sedulio adspergit ; hinc gravi-
ter vapulat a Petavio.

2) De Hierarchia eccles, cap. 15. Du-
randus vero in ^,.dist. 1^, q. 35., AI-
phonsus a Castro lib. Adv. heres. verbo
Episcopus; Domin. Soto in 4, dist. 2^,
art. 1; Vasquez, disp. 1^0, aliique ar-
bitrantur Hieronym'um quidem admisisse
magnum Episcopos inter et Presbyteros
discrimen, illudque optimis de causis
institutum , putasse tamen id humano
dumtaxat. jure, id est, ecclesiastico,
fuisse inductum. Quod pariter probabile
existimat Scotus in ^, dist. 5. In hoc
porro S. Doctor juxta hos auctores,
longe distat ab errore Aérii et WVi-
eleffitarum. Cf. qui superius retulimus
ex Card. Pallavicini.

Caeterum cf. Card. Baronium ad anm.
58,.a num. 1 ad 11, qui copiosissime
de hoc egit argumento, ac S. Hierony-
mum egregie ab omni vindicavit ca-
lumnia.

3) Comment, in cap. A, Epist. ad Ἐ-
phes.,item in cap. 3. Epist. 1 ad Timoth.
ad calcem opp. S. Ambrosii.

4) Quest. ct, in Append. ad tom. nt,
opp. S. August. Auctor harum quzstio-

num a Blondello idem censetur ac Au-
ctor citt. Commentariorum in epist. S. Pau-
li, nempe Hilarius Sardus.

5) In Chronico seu lib. de Origine
Eccl. Alexandr. arabice conscripto.

6) De la Perpétuité de la foi , tom, v,
liv. 5, chap. 10, ubi loquens de Euti-
chii historia scribit: ,C' est un para-
dexe que Selden entreprit de soutenir
pendant les troubles d' Angleterre en
faveur du parti presbytérien, dont il
était un des principaux acteurs. 1]
n' avait aucunes preuves que celle qu'il
prétendit tirer d' un passage d' Euty-
chius Patriarche d? Alexandrie, qui n'
était pas alors imprimé, et qw i! » en-

.tendait pas, rapportant à P Ordination

ce qui avait rapport à 1’ élection du
Patriarche. € est ce qu' Abraham E-
chellensis a prouvé trés-clairement dans
le livre qui a pour titre, Eutychius vin-
dicatus, auquel les Protestans n' on fait
de réponse solide." Cf; etiam eundem
Auctorem in Histor. Patriarch. Alezandr.;
Sollerium Acta Sanct. tom, v, mens.
Junii, ubi de Patriarchis Alezandrinis;
Morinum Je sacris Ordinction. part. uit,
Erercit, 7, cap. 7; et Mamdchium Ori-
gin. et antiquil. christian. tom. 1v, pag.
508 et seqq.; Petavius De Eccl. Hier.
lib. 1, cap. 13, ὃ. 19, monet ab hoc
Auctore lectorem satis credulum requiri.

CAPUT IV.

DE SACR/E ORDINATIONIS MATERIA , FORMA, SUBJECTO ET MINISTRO.

121. Ut ea qua par est perspicuitate de singulis, quz hoc
capite complexi sumus, agamus, diligenter in primis quz in
controversiam a theologis vocantur, ab iis quz catholicam
doctrinam vel fidem attingunt secernamus oportet.

122. 1. Cum nomen Ordinationis late pateat, omnesque
tam hierarchicos quam inferiores Ordines complectatur, di-

versa proinde ratione de materia et forma Ordinum hierar- |

chicorum a materia et forma inferiorum Ordinum disseren-
dum est. Etenim circa inferiores hos Ordines unanimis theo-
logorum sententia. est illorum: materiam apud Latinos esse
instrumentorum traditionem, seu porrectionem, formam vero
orationem seu verba, quae in ea instrumentorum porrectione
proferuntur; apud Graecos vero manuum impositionem cum
oratione adnexa.

123. Sed magna lis viget circa materiam et formam es-
sentialem Ordinum hierarchicorum. Veteres enim scholastici
fere omnes non ambigunt eam in instrumentorum pariter
porrectione, et comitantibus: eam verbis constituendam esse;

at postquam sanior critica rimas omnes antiquitatis perscru- |

lata est, commünior Jam evasit sententia qua in sola ma-
nuum impositione et oratione sitam esse materiam et formam
horum Ordinum tuetur.

124. Sane pro hac pugnant 1? Scripturarum testimonia,
quie adduximus ad adstruendam Sacramentü Ordinis verita-
tem; 2" pugnant ritualia omnia ,et sacramentaria ante non-
gentos ad minimum annos conscripta, magna diligentia a
Menardo 1), Martenio ?) et Morino 3) perquisita et prolata:
9' pugnant Constitutiones apostolice *), Concilium Carthagi-
niense IV 5), Nicaenum I 9), An&iochenum celebratum an. 341 7),
Ancyranum 8), aliaque permulta antiquioris Ecclesie monu-
menta in quibus de instrumentorum porrectione nec verbum
occurrit; imo Concilium Carthag. can. V, in eo constituit di-

scrimen Subdiaconatum inter et hierarchicos Ordines, quod -
isti manuum impositione, ille instrumentorum traditione. con--

1) In notis et observatt. in librum Sa-
eramentorum 5. Gregorii Pape, edit.
Maur. tom. imr, nota 757.

2) Op. et loc. citt. cap. 8, art. 9, et
art. 11.

3) Op. cit. tota parte rr.

4) Lib. 8, cap. 16, ubi inter caetera
heec leguntur: Ζ4ιατάσσομοιε ὑμῖν τοῖ
ἐπιοκόποις. lloeofftegov χειροτονῶν, ὦ
ἐπέσκοπε, τὰ χεῖρα ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ἐπε-

τίϑει αὐτὸς. ,,Constituo vobis Episcopis:
Cum Presbyterum ordinas, Episcope,
manum super caput ejus ipse impone."
Eadem fere occurrunt cap. 17, ubi agi-
tur de Ordinatione Diaconorum.,

5) Can. mr.

6) Can. xix.

7) Can. x. |

8) Can. 1x, ex versione Dionysii Exi-
gui, aul x, ex versione Isidori.

105

ferrentur 1); 4" pugnant antiqui Patres, qui de Ordinatione
loquentes non aliam materiam memorant quam manuum im-

ositionem, imo nec Isidorus qui VII 2), nec, Alcuinus, qui
VIII 3), nec Amalarius ), neque Rabanus Maurus 5), neque
Walafridus Strabo 9), qui IX seculo de ritibus conferendi
sacros Ordines ex instituto pertractarunt, instrumentorum por-
rectionis meminerunt; 5* denique pugnant pro eadem sen-
tentia omnes orientales Ecclesie; Graci enim, Syri, /Egypti,
Maronite, etc. nunquam aliam agnoverunt vel agnoscunt
preter hanc unam manuum impositionem. Quod si in sola
manuum impositione essentialis et adequata materia Ordina-
tionis constituenda est, Jam prono alveo fluit formam pariter
essentialem οἱ adequatam constituendam esse in oratione
qui eam comitatur; adeoque, quod pariter exinde sequitur,
respectu Sacerdotii secundam praecise manuum impositionem
esse materiam essentialem; prima enim nulla verborum for-
ma determinatur, tertia vero praterquam quod us adhibetur,
qui jam cum Episcopo Eucharistiam consecrarunt, apud Grze-
cos et orientales in usu plane non est, prout nec penes Lat-
nos ante sec. XIII, ut ex vetustis monumentis evincunt Mar-
tenius 7) et Morinus 8). Ex his propterea etiam sequitur an-
tiquitus in Ordinatione non adhibitam. fuisse illam formu-
lam: Accipe Spiritum Sanctum , qua passim scholastici, quos
plures etiam recentiores theologi secuti sunt, tradunt conferri

CAP. IV. DE SACR/E ORDINAT. MATERIA, ETC.

1) En canonis verba: Subdiaconus
cum ordinatur, quia manus impositio-
nem non accipit, patenam de Episcopi
manu accipiat vacuam, et calicem va-
cuum," Ex quibus verbis excluditur Ar-
cudii, aliorumque opinio, qui censent
manuum impositionem in instrumento-
rum porrectione contineri, ut omittam ex-
inde sequi, etiam Ordines minores con-
ferri pariter manuum impositione, quia
et in illorum collatione, dum Episcopus
porrigit instrumenta, manus imponit; id
ipsum dic de collatione baptismi, ex-
trem: unctionis, etc.

2) De officiis , lib, 2,' cap. 5.

3) Lib. D» divinis officiis, cap. 34
et seqq. Γ

4) De ecclesiast. officiis, lib. 2, cap.
12 et seqq. Extat in Biblioth. Patr. De
la Bigne Colon. Agripp. 1618, tom. rx.

5) De institut. Clericorum, lib. 1, a
cap. 5 ad 9.

6) De rebus ecclesiast. cap. 2^ et

seqq. Horum scriptorum collectionem

exhibet Melchior Hittorpius in op. De
catholice Ecclesie divinis officiis ac mi-
misteriis varii vetustorum fere omnium
Ecclesie Patrum οἱ Scriptorum. libri.
Colonie 1568, vol. 1, in fol. Iterum Ro-
me 1591.

7) Loc. cit. art. 9, $. 12, ubi hzc
Scribit: ,Przeter hanc manuum imposi-
lionem, aliam describit editum Pontifi-
cale Romanum ab Episcopo post com-
munionem faciendam, hec proferente
verba: Accipite Spiritum Sanctum, quo-
rum, etc. que quidem ita essentialis
Ordinationi Presbyterorum videtur non-
nuliis scholasticis, ea ut omissa, per-
fecti dici nequeant Presbyteri ; nam etsi
jam acceperint potestatem offerendi sa-
crificii, necdum tamen acceperunt di-
mittendi peccata. Verum toto aberrare
celo inficias nullus ierit, qui antiquos
Ordinationum sacrarum ritus vel levi
perlustarit oculo; utpote qui aiam
prorsus illius mentionem fecerint." Quod
deinde fuse prosequitur. Eadem ferme
habet Hugo Menardus loc. cit. n. 757,
circa finem. Non inde tamen sequitur
frustra ab Episcopo proferri verba illa:
Accipe Spiritum S., siquidem declarant
magis ac magis potestatem a Sacer-
dote in essentiali inanuum impositione
acceptam , ut adnotat Morinus [oco mox
citando.

8) Op. cit. Ezercit. 7. cap. 5.

100

potestatem in Corpus Christi mysticum, seu potestatem: re-
mittenti peccata. ;

125. Qui tuentur manuum impositionem esse essentialem
et adequatam materiam Órdinationis hierarchicee, docent in-
strumentorum porrectionem processu temporis ab Ecclesia la-
una fuisse adscriptam ad majorem declarationem potestatis
quae per manuum impositionem confertur 1).

126. Pracipuum fundamentum illorum theologorum qui
adhuc adstruunt materiam essentialem Ordinationis vel esse
solam traditionem instrumentorum, vel saltem partialem, est
decretum Eugenii IV, pro instructione Ármenorum, ubi ait:
(Sextum Sacramentum est Ordinis cujus materia est illud,
per cujus traditionem confertur Ordo: sicut Presbytera-
(us traditur per calicis cum vino et patene cum pane
porrectionem ?). Ast nisi velimus in absurda incidere admitti
debet responsio Bellarmini aliorumque, qui dicunt scopum
Summi Pontificis fuisse inducendi Ármenos ad. uniformitatem
cum Ecclesia Romana in collatione Ordinum, ideoque hanc
solam recensuisse quam Armeni non adhibebant 3). .

127. Et hec quidem disseruimus, spectantes questionem
hanc im abstracto, ut dicitur, seu speculative; ceterum cum
in praxi tutior pars in administratione Sacramentorum teneri
debeat, ac optima note theologi diversas sententias tuean-
tur, hinc absque piaculo alterutra non posset omitti scilicet
aut manuum impositio, aut instrumentorum porrectio, ex
quibus juxta plures theologos in Ecclesia latina materia to-
talis et adzequata sacri Ordinationis coalescit. Quod si traditio
instrumentorum omissa esset, deberet omnino suppleri, imo
iota esset sub conditione Ordinatio iteranda, prout a sacra

TRACTATUS DE ORDINK.

1) Sane veteres qui primi locuti sunt
de instrumentorum fporrectione, hanc
explicationem suppeditant; ita ex. gr.
Hugo Victorinus lib. 2, De S«erament.
part. m, cap. 12, scribit: ,Accipiunt
calicem cum vino et patenam cum ho-
stiis de manu Episcopi, quatenus his
instrumentis potestatem se accepisse a-
gnoscant placabiles Deo hostias olfe-
rendi." Et Petrus Lombardus lib. ^,
dist. 21: ,Accipiunt etiam, inquit, ca-
licem cum hostiis, ut per hoc sciant
Se accepisse potestatem placabiles Deo
hostias offerendi." Eadem habet Du-
randus lib. 2, Zationalis, cap. 10 et
seqq. Ex quibus infert Martenius loc.
cit. $. 17, verba que proferuntur ab
Episcopo in traditione calicis et pate-
n$?: Accipe potestatem offerendi sacrifi-
cium Deo, Missasque celebrare, etc. non
pertinere ad essentiam, sed ad majo-
rem collat? potestatis declarationem,
presertim cum incognita illa formula

- LI

videatur omni Ecclesi? annis minimum
nongentis.

2) Apud Harduin. Act« Conc. tom.
IX, col. 410.

3) Jam alias monuimus que retulit
Eugenius IV, in Justruct. Armenorum
desumpta esse ad verbum ex opusculo
v S. Thome De Saer«mentis.

Caeterum cum pleraque allata docu-
menta non ex sola Ecclesia orientali et
ex orientalibus scriptoribus , verum
eliam ex Ecclesia et scriptoribus lati-
nis desumpta sint, exinde refellitur Har-
duini sententia, qui cemsuit aliam ma-
teriam pro sacris Ordinationibus ὃ.
Paulum Orientalibus, aliam S. Petrum
Occidentalibus tradidisse; tum etiam
illorum placitum excluditur qui vellent
materiam adequatam pro Grecis esse
solam manuum impositionem, pro La-
tinis preterea esse instrumentorum tra-
ditionem. Qui enim ita censent parum
se versatos ostendunt in antiquitatis nio-

CAP. 1V. DE SACRIE ORDINAT. MATERIA, ETC. 107

Congregatione sancitum est apud Benedictum XIV, in op.
De Synodo 1).

128. II. De subjecto Ordinationis pauca a nobis. dicenda
sunt. Ratum quippe et exploratum est apud omnes ad valo-
rem Ordinationis 1? requiri masculinum sexum. Ecclesia enim
semper execrata est Marcosianos, Montanistas et Collyridianos
sacram Ordinationem mulieribus conferentes, Nunquam aut
in lege nature, aut in lege Mosaica femina ulla sacris alta-
ribus admota est; nec Christus, neque Apostoli; vel ipsam
Deiparam Virginem Sacerdotio exornarunt. Imo Apostolus
Paulus I Cor. XIV, 3^4, precipit ut mulieres in Ecclesüs ta-
ceant, nec iis docere permittt, nec dominari in virum, sed
in silentio esse. !

129. Nec refert passim in monumenüs ecclesiasticis re-
censeri diaconissas, presbyteras, aut episcopas; nec magni
preterea faciendum est quod aliqui addunt non repugnare
mulieribus politicum regimen; vel abbatissas preesse mu-
lieribus; vel denique ethnicos indiscriminatim mulieres &que
ac viros ad aras admisisse. Etenim diaconissarum inauguratio,
ut vidimus, nullam relationem ad Sacerdotium habebat;
presbyter: vero aut episcop: non erant nisi uxores Presby-
terorum vel Episcoporum, quas isti ante Ordinationem du-
xerant. Ad id vero quod adpicitur de regimine politico re-
ponimus aliam esse rationem regiminis politici, aliam eccle-
siastici longe sublimioris a Christo instituti. Quod vero spe-
ctat ad abbatssas dicimus illarum potestatem non esse vere
jurisdictionis, quz videlicet ex auctoritate clavium descendat
Ecclesie concessa, sed earum munus ad vigilantiam referri,
ad curam quandam domesticam, maternam et economicam.
Quod si ethnici ad aras admittebant etiam mulieres, ex insa-
nis ethnicorum ritibus perperam colligitur etiam admitü eas .
posse in religione christiana, cum id unice ἃ Christi voluntate
pendeat. Et hzc dicta sufficiant. adversus mulierosos sive
veteres sive recentiores hsreticos.

130. Exploratum pariter est 2" apud omnes solum bapu-
zatum idoneum esse Ordinationis subjectum, quin pluribus
id confirmare nitamür. DBaptisma enim est omnium Sacra-
mentorum fundamentum, et totius spiritualis vitze. Janua.
Nullum denique dubium est, ad valorem Ordinationis in adul-
üs requiri consensum, ita ut nulla scpius ac irrita a Roma-
nis Pontificibus declarata sit Ordinatio obluctanü ac invito
collata. Si quae porro monumenta ecclesiastica contrarium

numentis. Licet vero in Ordine, Roma- imo, ut vidimus, excludant, ambigendum
no, et Rom. Pontificali instrumentorum non est progressu temporis illam fuisse
porrectio prascribatur in collatione Or- adjectam.

dinum hierarchicorum, attamen cum 1) Lib. 8, cap. 10, ὃ. 13.

vetustiora documenta eam non habeant,

108 . TRACTATUS DE ORDINE.

suadere videntur, explicari debent de reluctantia quadam
animi, non autem de omnimoda et absoluta !).

131. Et hec quidem requiruntur ut valida sit Ordinatio;
ut vero sit preterea legitima plures ali& conditiones requi-
runtur de quibus consuli possunt canoniste, ac theologi,
qui morales tradunt institutiones.

132. III. Reliquum est ut nonnulla attingamus de ministro
Ordinationis. Hic: potest esse vel ordinarius, vel extraordi-
narius, sive ex delegatione; rursum vel legitimus est, vel
illegitimus.

133. Totius sacre Ordinationis, qu& nempe omnes omnino
Ordines complectatur sive majores sive minores ' mmistrum
ordinarium ac proprium esse solum Episcopum, ut ex dicen-
dis constabit, de fide est. Tota igitur quaestio versatur circa
ministrum extraordinarium, num scilicet possit Presbyter ex
concessione, seu delegatione Romani Pontificis Ordines conferre.

134. Nunc inter omnes catholicos theologos convenit posse
Presbyterum a Romano Pontifice delegari ad Ordines mino-
res ac Subdiaconatum conferendos ?); quod vero spectat ad
Ordines hierarchicos una jam pariter sententia est theologo-
rum, hos conferri non posse misi a solo Episcopo. Siqui
fuerunt ex veteribus scholasticis et canonistis qui docuerint
posse Romanum Pontificem delegare Presbyterum ad inau-
gurandos Diaconos et Presbyteros 3), jamdiu istorum pauco-
rum sententia obsoleta est, nec ullum patronum jam sibi
vindicat, quin opus sit pluribus eam refellere. Ad Diacona-
tum enim quod attinet de quo potissime controversia viguit,
qui tenuerunt eum posse ex delegatione Romani Pontificis
a Presbytero conferri, innituntur, tanquam fundamento pre-

LJ .
antiquo canoniste: ,,Sylvester, inquiens,

1) Hac enim antiquitus invaluerat
dixit quod ex delegatione Domini Pa-

consuetudo, ut passim insignes mona-

chi aut in populo clibes ad clerica-
tum raperentur, et inviti ac reclaman-
tes ab Episcopis consecrarentur, dum
Diaconi eos firmiter tenerent; interdum
etiam os comprimerent, ne reclaimarent.
Sic enim olim factum fuit S. Epipha-
nio, germano fratri S. Hieronymi,
Pauliniano, S. Paulino, S. Augustino ,
aliisque multis. Cf. Lupum diss. cit. De
Latinorum continentiu , cap. 1, nec non
Morinum op. cit. part. rr, Ezercit. 11,
cap. 2, qui longe plura alia exempla
profert.

2) Cf. Benedictum XIV, De Synodo,
lib. 2, cap. n, ὃ. 19. Cf. etiam Marten.
op. et loc. cit. cap. 8, art. 5. ὃ, 1.

3) Ita censuerunt auctores Glosse
in can. Manus quoque impositionis; De
consecr. dist. 5; Innocentius rv. in ca-
put Quinto, De consuetudine , qui ean-
dem sententiam tribuit etiam Sylvestro

pe, et adminiculo Sacramenti babiti,
quilibet clericus potest, quidquid habet,
ipse conferre." Item Angelus de Clava-
sio in Summe, nec non Hugo et Hu-

golinus antiqui canonistz, aliique pauci . |

apud Morinum Ezercit. ^, cap. 3. Hinc
Natalis Alex. diss. 4", in append. de
Chorepiscopis scribit: ,Non improba-
bile visum est doctis quibusdam viris ,
simplices Sacerdotes, Summi Pontificis
delegatione posse alios ordinare." Recen-
sitis deinde hujus sententie patronis
quos nominavimus, ac preterea Ber-
nardo in τ, Decretalium, Guillelmo Al-
tisiodorensi, Petro Aureolo, Nicolao de
Orbellis, et ex recentioribus Vasquezio,
Praeposito Maratio, qui eam probabilem
autumant, merito concludit; ,Hzc ta-
men sententia, que traditioni repugnat;
sequenda non est."

109

cipud , privilegio Abbatibus: Cisterciensibus ab| Innocentio
VIII concesso, ut possent monachis sibi subjectis preter mi-
nores Ordines et Subdiaconatum, 'etiam Diaconatum confer-
re 1). Verum plerique negant ejusmodi privilegium unquam
fuisse concessum, plures vero non immerito suspicantur di-
ploma pontificium depravatum fuisse; cum nutet propterea
singulare ac fortasse unicum fundamentum hujus sententie,
nutat sententia ipsa eidem innixa. !

135. Et hec quidem de Ordinationis. ministro ordinario
et extraordinario. Si sermo sit de ministro legitimo et ille-
gitimo haud exigua existit disceptatio inter doctos et eruditos
viros. Legitimus porro minister Ordinationis vocatur ille, qui
non modo catholicus est, canonice electus, et proprius Epi-
scopus, sed cujus preterea Ordinatio omnibus Ecclesiw legi-
bus plane consentit. Contra vero illegitimus cui horum vel
aliquid deest, vel qui in conferendis Ordinibus easdem Eccle-
sie leges infringit.

136. Ordinationes ab illegitimo ministro peractas illicitas
essé nemo unquam theologorum dubitavit: utrum vero prze-
terea irrita , inanes ac nulle habende sint, implicatissima olim
quislio fuit, adeo ut Magister sententiarum scribat: Hanc
quastionem perplexam ac pene insolubilem faciunt Do-
ctorum verba, que plurinum dissentire videntur ?) , deinde
profert quatuor sententias quin ulli adhzereat. Monumenta
ecclesiastica prope innumera pro utraque sententia sive affir-
mante irritas esse ejusmodi Ordinationes, sive negante, stare
videntur 3), cum res nondum eliquata esset. Nunc jam a
pluribus seculis sola viget S. Thom: doctrina, cui suffra-
gium accessit universe Ecclesi: , Ordinationes ab hereticis,
schismaticis, ac simoniacis factas validas omnino esse haben-

CAP. IV. DE SACRE ORDINAT. MATERIA, ETC.

omnibus | indiscriminatim olim admini-
stratos fuisse sacros Presbyteratus et
Diaconatus Ordines. Quod attinet ad

1) Hac sunt verba privilegii ut prz-
fertur, dati ab Innocentio VIII, an.
1849, v Idus April. Abbati Cisterciensi

et quatuor primis suis Ordinis Coabba-
tibus: ,,Ac ne monachi dicti Ordinis pro
suscipiendis Subdiaconatus et Diacona-
tus Ordinibus extra claustrum discur-
rere cogantur; tibi et successoribus
tuis, ut quibuscumque dicti ordinis mo-
nachis: aliis. vero quatuor - Abbatibus
prefatis ac eorum successoribus, ut
suorum monasteriorum praedictorum
religiosis, quos ad id idoneos repereri-
lis, Subdiaconatus et Diaconatus Or-
dines hujusmodi alias rite conferre ...
auctoritate apostolica et ex certa scien-
lia, tenore prisentium de speciali dono
grati» indulgemus." Ita apud Marte-
| nium loc. cit. art. 5, $. 1, qui illud
diploma pro genuino habet. Verum
hic Auctor ulterius nimis progreditur;
pro certo enim sumit a Chorepiscopis

auctores qui censent posse Sacerdotem
ex delegatione Romani Pontificis Dia-
conatum conferre, cf. apud Morinum
loc. cit. Henriquez in Summa, in addi-
tionibus ad lib. x, de Ordine affirmat
simile privilegium indultum esse prasu-
libus Franciscanis in India degentibus.
Ast cf. Hallierium op. cit. ubi De mini-
stro Ordinationis, art. 2, sect. 3; Wi-
tasse De Ordine, part, 1, 4. 5, art. 2,
secl. 3. |

2) Lib. ^, dist. 25,

3) Hec expendunt inter ceteros Mo-
rinus Ezercit. 5, cap. 1, et seqq. ; Chri-
stian. Lupus in diss. De Simoniwe cri-
mine, cap. 16 et 17. op. edit. Ven.
1735, tom.'iv; Hyacinthus Sbaralea Ord.
Min. Conventual. in op. mox citando.

110

das. Irrito prorsus conatu Hyacinthus Sbaralea post Morinum,
contrarium suadere tentavit in. Disput. de. sacris pravorum

Ürdinationibus 1).

197. Quod si ivalide censentur Ordinationes anglicanz,
non ideo est, quia ab Episcopis hereticis et schismaticis con-
feruntur, sed tum ob defectum successionis, Episcoporum 3),
tum ob vitiatam. essentialiter formam 3), prout adversus Cou-
rayerium ostenderunt Harduinus Ὁ), Le' Quiennius 5) aliique

passim.

1) Vol. 1, in ^, Florenti? 1750, qui
sub finem cap. 12, nempe postremi sua
disputationis, communem theologorum
sententiam , quz? stat pro valore Ordina-
tionis ab hzreticis, simoniacis, intrusis,
elc. fact», vocat inveteratum errorem,
his enim verbis disputationem suam
absolvit: ,, Atque haec quidem satis pro
hac de sdcris quorumdam Ordinationi-
bus disputatione; utinam autem et ad
inveteratum erszorem extirpandum satis."
Quod nescio an modeste dictum sit. Cz-
terum non est permiscenda , ut nonnulli
incaute faciunt, sententia Morini atque
Sbaraleas, ceterorumque qui eis adstipu-
lantur cum errore Donatistarum, Wal-
densium, Albigensium , Wicleffitarum et
Hussitarum, qui valorem baptismi et
Ordinis a probitate vel improbitate mi-
nistri repetebant: longe enim alio ex
fonte hec Catholicorum hominum disce-
ptatio promanat.

2) "Tradunt enim scriptores cozevi
Mattheum Parckerum, a quo reliqui
Episcopi anglicani heretici originem
trahunt, fuisse Londini in diversorio a
Joan, Scora&o Episcopo Roffensi inaugu-
ratum , una cum tribus aliis absque le-
gitima materia ac forma. Siquidem Sco-
reus super eorum capita impositis Sa-
cris Bibliis hzc verba tantum adjecit :
Accipite potestatem predicandi ver-
bum Dei in sua puritate." Per annos
plurimos factum istud ab oculatis testi-
bus traditum . pro certo habitum est,
quin ullus reclamaverit. Postea tamen
Protestantes eidem opposuerunt Acta
Lambethana eruta, ut affirmabant, ex
archivio palatii archiepiscopalis Lambe-
thensis, qui exhibent Parckeri aliorum-
que Ordinationem solemniter factam
esse in sacello ejusdem palatii a Guil.
Barlowio electo Episcopo Cestriensi,
17 Dec. 1559. Prodierunt autem: primo
ejusmodi Acta post medium seculum,
nempe anno 1613. Hinc tanquam sup-
posititia aut saltem suspectá catholici
scriptores ea non immerito traduxe-
runt. Hac disceptatio finem suum at-

"TRACTATUS DE ORDINE.

. Lambethanorum,

forma praescribitur ad consecrandum |

mis Deum orat, ,ut servum suum ad |

tigisse videbatur, donec his annis de- .
nuo mota est, ex occasione qua doctor
Lingard pugnavit pro veritate Actorum
adversus quem in-
surrexit Thomas Hodgson. Protestatus
tamen est Lingard se non propterea pros
pugnare voluisse valorem anglicanarum
Ordinationum. Cf. TAe Cathol. Magasin,
vol. vr, Febr. 1835, n. 40, pag. 70. t|
3) Anglicani sub Eduardo VI, anno |
1519, abolito Hituali Romano novum |
condiderunt; in hoc porro Rituali haec |

dium δ
—

Episcopum. Consecrans minister in pri- -

ministerium Episcopatus vocatum doc- Hu
trina suce veritate instruat, vite inno- |
centia adornet, eamque largiatur gra- N
liam, ut semper ad Evangelium pro- ul
mulgandum paratus sit." Deinde manus |
ordinando imponens, pergit: Accipe
Spiritum Sanctum, et excitare memi- -
neris gratiam qua in te est per ma-
nuum impositionem, etc." Demum Sacra
Biblia porrigens concludit: Attende -
lectioni, exhortationi: serio meditare.
omnia, qua in hoc libro continentur, |
etc." Ex quibus patet nullam in ejus- -
modi formula consecrandi, offerendi, -
et ordinandi mentionem occurrere, se-
cus ac universa traditio semper et te» -
nuit ac docuit, preterquam quod per
illam doctrine veritatem, et Evangelii —

irinam calvinisticam ac reformatam.
4) La défense des Ordimations angli* |
canes réfutée, vol. τι, Paris 1727. EA
5) Nullité des Ordinations anglicanes, -
vol. it, Paris 1725. Tum in alio opere: |
La méme nullité de nouveau démontrée |
contre le P. Courayer, 1 vol. Paris 1730; |
Cf. preterea Theodoric de S. René. Ju- |
stification de Ü Eglise Romaine sur la |
réordinations des anglais épiscopauz, W |
vol. Paris 1728. Hi quidem adversus |
Courayerium, hos plures antiquiores |
precesserunt, uti Hardinyus, Holywood,
Fitz- Simon, etc. etc. gd

CAP. IV. DE SACRE ORDINAT. MATERIA, ETC. 111

His itaque per partes declaratis jam. accedimus ad propu-
gnandum dogma catholicum de sacre Ordinationis ministro
adversus Protestantes.

PROPOSITIO.

Episcopi habent potestatem ordinandi , que non est illis
cum Presbyteris communis. .

138. De fide est. Eam enim definierunt Tridentini. Patres
sess. XXIII, can. VII, his verbis: S; quis dixerit, Episco-
pos ... non habere potestatem . . . ordinandi; vel eam,
quam habent , illis esse cum Presbyteris communem; anath.
Sif. Duas partes habet propositio, quarum altera est Episco-

os habere potestatem .ordinandi, altera vero est, illam quam
Duibont potestatem non esse illis cum Presbyteris communem.
Utramque porro simul adstruimus, cum probationes utrique
communes, sint.

139. Scriptura, traditio, perpetua Ecclesie. praxis et omnium
antiquarum communionum, seu seclarum consensus pro as-
serüonis nostr: veritate ineluctabile prorsus suppeditant argu-
' mentum. Christus enim in primis Sacerdos Summus Apostolos
suos Sacerdotes instituit; deinde septem Diaconi ἃ multitudine
electi a solis Apostolis ordinantur, Act. VI. Saulus et Barnabas
ibid. XIV, Presbyteros per Ecclesias constituunt; idem prz-
terea Paulus I ad Timoth. IV et II, ad eundem I, testatur im-
positione manuum suarum Timotheum: ordinatum fuisse. De-
nique vero et Timotheo L Epist. III, et Tito I, 5, idem Apo-
stolus mandat quibus debeant imponere manus et Ordines
conferre.

140. Non minus certa sunt, que ex traditione habentur.
Constitutiones Apostolice nuncupate precipiunt, ut Episcopus
a duobus vel tribus Episcopis ordinetur, Presbyter vero ab
uno tantum Episcopo, ut Diaconus, et reliqui clerici 1). Hinc
S. Athanasius accusatorem suum, Ischiram, 1deo Sacerdotem
non fuisse probabat, quia non ab Episcopo, sed a simplici Sa-
cerdote Collutho ordinatus fuerat ?). Cum propterea Novatus
Romanum Episcopatum ambiret maxime sollicitus erat, Euse-
bio teste 3), ut Episcopos aliquos circumveniret, a quibus
episcopalem Ordinationem acciperet. Adeo vel ipsis hzreticis
tunc temporis, nempe sac. ΠῚ, persuasum erat nonnisi ab

1) Constit. Apost. lib. 8, cap. 16 et ex opere hist. S, Hilarii n, 5 et n. 16,
seqq. : ad calcem opp. S. Hilarii Pictav. edit.
2) Cf. S. Athanasii Apologiam contra Maur, tom. 1r.

Arian. n. 12, opp. edit. Maur. tom. r, 3) Hist. Eccles. lib. 6, cap. ^3.

part. 1, pag. 134; nec non Fragment. 2;

112 TRACTATUS DE ΟΒΌΙΝΕ.

Episcopo Episcopum institui posse. Quare S. Epiphanius Ho-
res. LXXV, sic adversus Aérium scribebat: Ordo siquidem
Episcoporum ad gignendos patres precipue pertinet; hujus
enim est. patrum in Ecclesia propagatio; alter (Presbyte-
rorum) cum paires non possit, filios Ecclesie lotionis re-
generatione producit Y). Celebre est paulo ante relatum Hie-
ronymi dictum: Quid facit, excepta Ordinatione, Episcopus,
quod Presbyter non faciat? Sola namque Ordinatione,
subdit 5, Joan. Chrysostomus, superiores (Episcopi) sunt,
alque hinc tantum videntur Presbyteris prestare ?).

141. Ecclesi: perpetua praxis melius colligi non potest, quam
ex antiquissimis ritualibus libris Grecorum et Latinorum in
quibus constanter solus Episcopus exhibetur sacra Ordinatio-
nis minister 3). Eadem rursum ex perpetua ipsius agendi ra-
tione evincitur, ex qua patet vel dirissimz persecutionis tem-
pore nunquam ἃ Presbytero aut Episcopos, aut Presbyteros et
Diaconos initiatos fuisse. ,

142. Omnes demum Orientis Ecclesias, licet e quavis com-
munione, unanimes in hunc articulum consentire, luce clarius
evincunt indubia monumenta a Renaudotio collecta *). Hic prz-
terea cum narrasset, /Ethiopes, diu carentes Metropolitano, Pre-
sbyterum ad episcopalia munia obeunda coégisse, sapienter addit
ausum hunc uti sacrilegium et omni vi destitutum ab Alexan- '
drinis Patriarchis habitum fuisse. At exinde factum est, ut alius
apud eos irreperet abusus, evehendi scilicet ad Sacerdotium
quo plures possent, nulla adhibita diligentia, ne diu sede me-
iropolitana przsule viduata Sacerdotibus ;destituerentur 5).

DIFFICULTATES.

143. Οὐ). 15 Apostolus I ad Timoth. IV, 14: NoZ, inquit,
negligere gratiam . .. que data est libi . . . cum unposi-
tione inanuum Presbyteri. Non igitur soli Episcopi sed οἱ
Presbyteri potestate pollent manus 1mponendi. 2^ Quapropter
in Conc. Carthag. IV, statutum fuit, ut cum Presbyter or-
dinatur, Episcopo eum benedicente el inanum super. eum
tenente: etiam omnes Presbyteri, qui presentes sunt, ma-
nus suas juxia manum Episcopi super caput illius te-
neant 9), quod et adhuc servatur. 3" Nec desunt exempla in

1) Cap. 4: Ἣν uiv γὰρ ἐστὶ πατέξωνων 3) Cf. Marten. De antiquis, Eccles.
γεννητικὴ τάξις" πατέρας γὰρ γεννᾶ τῇ vitib. lib. r, part. 11, art. 11.

ἐχχληοίῳ " ἡ δὲ πατέρας μη δυναμένη γεν- 4) Perpet. de la foi, Vom. v, liv. 5,
và», διά τῆς τοῦ λουτροῦ παλεγγενεσίας chap. 8.
τέκνα γεννᾷ. 5) lbid. chap. 10.

2) Hom. xi, in Y Epist. ad Timoth. 6) Can. ur, apud Haurduin. Acta Conc.
n. 1: Τῇ yàg χειροτονίᾳ μόνῃ ὑπερβεβη- om. 1, col, 679.
χασε, xci τοὔτῳ μόνον Qoxovoc πλεονεκ-
τεῖν τοὺς πρεοβυτέρους,

CAP. IV. DE SACRJE ORDINAT. MATERIA , ETC. 113

historia ecclesiastica quod Presbyteri alios Presbyteros ordi-
|. maverint. Concilium enim Ancyranum, anno 314 celebratum,
| constituit can. XIII: Vicarüs Episcoporum,. quos .Groct
Chorepiscopos vocant, non licere vel Presbyteros, vel
Diaconos ordinare . .. sine precepto Episcopi 1). Quod
confirmat Concilium: Antiochenum celebratum anno 341, can.
X 2). Id ipsum constat ex Concilio Meldensi anno 855, can.
LXÍV 3), docetque S. Isidorus lib. II, De Officüs ecclesia-
slicis, cap. Vl, et apertissime Summus Pontifex Zacharias ad
Pipinum scribens: Chorepiscopi ordinent etiam Lectores et
SSubdiaconos atque Exorcistas, quibus promoliones iste
sufficiant. Nec Presbyterum vero nec Diaconum audeant
ordinare preter civitatis Episcopum cui ipse cum posses-
sione subjectus est *). Jam vero Chorepiscopi ex communiori
sentenüia Presbyteri tantum erant. Ergo.

144. Resp. ad 1», Dist. Id est, Episcopi, conc. Presby-
teri, seu Presbyteri, subd. in Ordinatione passiva, conc.
activa, zeg.. Jam superius ostendimus nomina Episcopi et
Presbyteri promiscue ab initio usurpata fuisse, hic vero sumi
ad significandum Episcopum declarat idem Apostolus dum in
II ad eundem Timotheum testatur se eum ordinasse. Adno-
tavimus preterea ex Calvini ipsius interpretatione posse ob-
jecta verba de Ordinatione passiva, seu de subjecto Ordina-
tonis intelligi. |
- 15. Ad. 2o, Dist. Impositione manuum ceremoniali, conc.
sacramentali, 2eg. Nec enim in tali manuum impositione Pre-
sbyteri formam aliquam pronunciant, sed solus Episcopus.

146. Ad 3», Neg. Ad allatas vero. probatt. reponimus agi
in citatis documentüs de illis Chorepiscopis, qui charactere
episcopali przediti erant, cujusmodi ex antiquitate plures fuisse
novimus 5), quamvis per se Chorepiscopatus hunc gradum
non exposceret. Nisi enim de solis in episcopali gradu con-
stitutis adducta documenta deberent intelligi, profecto neque
S. Epiphanius, neque S. Joan. Chrysostomus aut S. Hierony-
mus alique passim tanta fiducia affirmassent Ordinationis mu-
nus ita Episcopis competere, ut hoc solo distinguerentur a
Presbyteris; neque Aérius siluisset, si de contraria praxi tunc
constitisset, prout in adversariorum hypothesi debuisset certe
constare, cum ea potissimum «etate Chorepiscopi florerent tum
in orientalibus tum in occidentalibus provinciis.

. M. Ne tamen solis conjecturis inniti videamur placet id ex
ipsis quz objiciuntur Conciliis confirmare. Concilium enim An-

1) Ex vers. Isidori apud Hard. Acta 8) Epist. vu, cap. 1, apud Harduin.
Conc. etc. ibid. col. 276. tom. im, col. 1901. i!

2) Ibid. col. 598. 5) Cf. Nat. Alex. dissert, cit.

3) Ibid. tom. 1v, col. 1591.

r. IX. 8

11^

cyranum statuit: S qui Episcopi ordinati sunt, nec recepti
ab illa parochia, in. qua fuerant denominati , voluerintque
alias occupare parochias , el vim presulibus earum infer-
re... 605 abjici placuit. Quod si voluerint in Presbyterü
Ordine, ubi prius fuerant, ut Presbyteri residere, non ab-
Jiciantur propria dignitate !); et Conc. Antiochenum: Qui in
vicis vel possessiombus Chorepiscopi nominantur , quamvis

TRACTATUS DE ORDINE.

iaünus imposilionem Episcoporum perceperint, et ut Epi- |

scopi consecrati sint, tamen S. Synodo placuit, ut nodum
proprium recognoscant ... Nec Presbyterum vero nec Dia-
conum audeant ordinare prater civitatis Episcopum?) —

148. Inst. 1? S. Leo M. ratas habuit Ordinationes ἃ pseudo-
episcopis factas 3). 2^ 'Theodoreto et Socrate testibus *) a
Concilio Niceno facta est potestas Presbyteris catholicis z2naztus
imponendi (gr. προχειρίξζεσϑαι), et proponendi nomina eorum,

ui in clerum eligi meruerint. 9" Novatus Presbyter, prout
refert S. Cyprianus sibi F'elicissimum Diaconum constituit 5);
Cassianus vero narrat Danielem a B. Paphnutio prius ad Dia-
conatum, ac postea ad Presbyteratum evectum fuisse 9). Ergo.

149. Resp. Ad 1", Dist. hatas habuit S. Leo Ordinationes
factas a pseudo- episcopis, id est, Episcopis illegitimis, cozc.
episcopali dignitate destitutis, neg. Id enim constat ex oratio-
nis serie, in qua loquitur de iis Episcopis qui contra ecclesia-
sticam regulam 266 a clericis erant electi, nec a plebibus ex-
petiti, nec a provincialibus Episcopis cum Metropolitani ju-
dicio consecrati.

150. Ad 2m, Dist. Facta est a Conc. Niceno Presbyteris ca-
tholicis potestas 2z»«nus émponendi, id est, eligendi, conc.
consecrandi, 20g. Sic enim textum Theodoreti vertit, ac ver-
tendum ostendit Valesius 7),

151. Ad 3n, Dist. Referunt citati Auctores Novatum et Da-
nielem constituisse el promovisse ad Diaconatum et Presbyte-
ratum mediate, cozc: immediate seu per se, 20g. Contrarium

5) Epist. xLIX.
6) Cellat. 1v , cap. 1.
7) In Adnotation. in cap. 9, libri r,

1) Can. xvi, ex vers. Dionysii Exi-
gui apud Hard. tom. t, col. 278.
2) Ibid. col. 597. Multo minus favent

adversariis aut Conc. Meldense, aut
Isidorus, aut Zacharias qui locis citt. non
modo non tribuunt Chorepiscopis facul-
tatem ordinandi Diaconos et Presbyte-
ros, sed plane contrarium adstruunt.
Verba quie adducuntur ex Zacharia
sunt Concilii Antiocheni, cujus aucto-
ritatem urzet S. Pontifex, ut statuat
non competere Chorepiscopis ullam or-
dinandi facultatem.

3) Epist. cuxvrr, ed, Ballerini, Resp.
ad inquisit. 1.

4) Apud utrumque historicum, lib. r,
cap. 9. ᾧ

Hist. Eccles. Socratis, ubi aperte osten-

dit, pluribus adductis locis parallelis ,
προχειρίξζξεσοϑαε idem esse, quod pro-
ponere nomina ordinandorum, . Hinc
verba synodica Conc. Niceni sic ver-
tit: ,llli vero qui Dei juvante gratia,
vestrisque precationibus, nullo unquam
in schismate deprehensi sunt, sed in
catholica et apostolica Ecclesia absque
labe ulla perseverant, potestatem &a-
beant eligeudi, et proponendi nomina
eorum qui in clerum adlegi meruerint."

115

enim eruitur ex contextu, Idem enim S. Cyprianus, qui scripsit
de Novato: Qui isthic adversus Ecclesiam Diaconum fecerat,
pergit dicens: Z/lic (Romx) Episcopum fecit, 1d est, curavit
ut Novatianus a tribus temulentis Episcopis consecraretur, uti
novimus ex historia 1). Sic etiam cum Paphnutius perspe-
ctam haberet Danielis sahctitatem ipsum destinavit ad sacros

Ordines 3).

CAP. v. DÉ C/ELIBATU ECCLES. ETC.

CAPUT V.

DE CJELIBATU ECCLESIASTICO SEU DE CONTINENTLE LEGE SACRIS
MINISTRIS IMPOSITA.

.152. Vix dici potest quo insano furore sacrum czlibatum in-
sectati fuerint sec. XVÍI, sacrorum emendatores , quos vere
Deus ultionum Dominus tradidit in desideria cordis eorum et
in passiones ignominie, de quibus propterea Erasmus scripsit:
Omnis tragedia exit in catastrophen comicam . . . Unde
tanta carnis rebellio in his qui se jactant agi spiritu Chri-
sti 3)? Hac ratione non paucos asseclas, seu cenosos homines
invenerunt, qui reformationi.promovendae operam navarent,
quorum hic unicus scopus est et objectum attributionis, sacri-
lego nempe foedere se conjungere. His veluti auxiliares copie
accessere pseudo - politici ac libertini, qui argumentis undique
corrogatis vel ex physica ipsa hominis constitutione, vel a so-
cietatis indigentia, vel ex therapeutica in aciem prodierunt, ut
tot miserorum supersütionis mancipiorum, uti ipsi loquuntur,
patrocinium susciperent. Nostrarum partium itaque erit im-
portunum ejusmodi patrocinium repellere, ac vindicare pra-
cipuum hoc catholici cleri decus, ostendendo adversus Prote-
stantes istius continentia legis antiquitatem et c&quitatem; con-
tra omnes autem nec juri divino et naturali neque reipublice
emolumentis legem hanc adversari.

PROPOSITIO I. :

Continentie lex sacris ministris inposita cerlissimum habet
in antiquissima Ecclesie traditione fundamentum.

153. Talis enim ea lex censenda est, quz fundatur in exem-
plo Apostolorum, in consuetudine ab ipsis apostolicis tempo-

1) Cf. Euseb. Hist. Eccl. lib.6, cap. 43.

2) €f. Adnotation, D. Alardi Gazsi
Ord. Bened. in loc. cit., qui observat
Cassianum minime scripsisse, quod
Paphnutius «rdinaverit; sed quod ad
Ordinem, seu officium hujusmodi pro-
vezerit, ordinandum ad Episcopos de-

stinando, seu eis commendando, vel
offerendo; ut solent Abbates, et alii
prelati Episcopis inferiores religiosos
sibi subjectos ad Episcopum cum lite-
ris coinmendatiis mittere: quemadmo-
dum S. Benedictus statuit cap. 6, Regula.
3) Epist. ad Bratr. infer. German.
*

110 TRACTATUS DE ORDINK.

ribus universaliter fere recepta, atque in antiquissimis Con-
ciliorum ac Pontificum sanctionibus. Ejusmodi porro est lex
continentie sacris ministris imposita.

15^. Ac primo quidem eam in exemplo Apostolorum fundari
evincunt Tertulliani verba: Peírum solum inveme:0 inaritum
per socrum ... QCaeteros cum maritos non invenio, aut
spadones intelligam necesse est, aut continentes 1), et cla-
riora adhuc S. Hieronymi, dum adversus Jovinianum ac Vi-
eilantium novatorum nostrorum antesignanos scripsit: Chri-
stus virgo, virgo Maria utriusque sexus virginitatis de-
dicavere principia; Apostoli vel virgines vel post nuptias
continentes 3). Quamobrem vel ab ipsis primis Ecclesie sze-
culis, etsi continentia nondum 'clericis, saltem in. Ecclesia
universali, imposita fuisset certa aliqua ac declarata lege,
consuetudine tamen moribusque jam obtinebat, ut sacris Or-
dinibus initiati ab uxoribus abstinerent quas ante Ordinatio-
nem duxerant. Testes hujus consuetudinis in Ecclesiis orien-
talibus sunt Origenes 3), Hieronymus *), Eusebius 5) et Epi-
phanius 9), qui praterea non uno in loco affirmavit ilhus
consuetudinis originem ab apostolico &vo atque instituto esse
repetendam 7). i |

155. Dixi: saltem in Ecclesia universali certa aliqua lege
nondum clericis continentiam impositam fuisse; quia licet in
Ecclesia orientali consuetudo ab Apostolis usque viguerit ut
citati Auctores aliaque monumenta testantur, attamen non de-
sunt exempla Presbyterorum et Episcoporum in antiqua hi-
storia ecclesiastica, qui matrimonio in illis regionibus. juncti
fuerint ac liberos etiam ex conjugio susceperint 8). In Ecclesia
tamen latina res aliter se habuit; contendunt enim satis va-
lidis innixi fundamentis erudiü viri, B. Petrum Apostolum
omnes prorsus Episcopos, Presbyteros et Diaconos continen-
ti» legi subjecisse. Loquens enim Tertullianus de clero Afri-
cano: Quanti, inquit, in ecclesiasticis Ordinibus de conti-
nentia censentur, qui Deo nubere maluerunt, qui carnis
sue honorem (in primavum paradisi statum) restituerunt,
quique se jam illius evi filios dicaverunt, occidentes in se
concupiscentiam libidinis , et totum illud quod intra para-
disum non potuit admitti 9) Vox porro dicacerunt aperte
hic votum ac professionem significat. Hinc alibi clericos vocat

1) Lib. De Monogam. cap. 8, edit. 5) Demonstrat. Evangel. lib. 1, cap. 9.

Rigalt. 6) Ezposit. Fidei, n. 21, edit. Petav.
2) In Apologetico pro libris contra Jo- 7) Heres. x, vi , n. 9, et Heres. LIX,

vinian. seu Epist. xvi, ad Pammachium, | n. 5, ibid.

n. 21, edit. Vallars. 8) Cf. Christ. Lupum 2Dissert. prima

3) Homil. xxut, in Num. n. 3, circa progemial. De latinorum Episcop. et cle-
finem, et lib. 3. Contra Celsum, m. 48, ricorum continentia, cap. 1 et seqq. ed.
ubi etiam cf. adnotat. editor. Maurin. ^ Ven. tom. 1v, pag. 3 et seqq.

4) Lib. Cont. Vigil. n. 2. 9) In lib. De. Ezort. castit. cap. 11.

117
viros virgines ac voluntarios spadones 1). Cum vero ipsemet
Tertullianus in majorem Carthaginiensis Ecclesi: clerum coo-
ptatus fuisset, se a conjuge separavit 2). Volens propterea Au-
relius Africanz dieceseos Primas prisunam in Episcopis, Pre-
sbyteris et Diaconis castitatem resttuere dixit in secunda
Synodo Carthaginiensi: Quod Apostoli docuerunt, et ipsa
servavit antiquitas, nos quoque custodiamus 3). Cum vero
Africa perinde ac relique occidentales provincie sive imme-
diate a Petro sive ab 115 quos vel ipse, aut ejus successores
Romani Pontifices ad Evangelium in eas regiones inferendum
miserunt, fidei primordia acceperint 9), plane consequitur a
B. Petro Apostolorum principe continenti legem clericis tum
in Romana Ecclesia, tum in alüs ab ejus successoribus fun-
datis impositum fuisse. |

156. due hine factum est, ut S. Siricius, qui anno 385
floruit, ejus legis meminerit tanquam ab Apostolo institute,
ejusque observantiam urgeat, atque in transgressores tanquam
in violate legis reos animadvertat 5). Eandem legem suppo-
nunt Innocentius 19) et Leo M. 7). Eadem ratione sese gesse-
runt Concilia qua aut IV ineunte saeculo celebrata sunt, ut
Illiberitanum 8), aut eodem exeunte, ut Taurinense 9), Car-
thaginiense Π|10), Carthaginiense Ὗ 51), aut V sec. incipiente,
ut Toletanum 112), alaque permulta 13), que nunquam in-
nuunt se novam legem condere, sed ab apostolica sanctione
profectam urgere aut instaurare profitentur. Exinde patet
quare nullum in latina Ecclesia possit invenire exemplum Epi-
scopi, Presbyteri, aut etiam Diaconi impune continentie legem
transgredientis !5), prout reperimus in Ecclesiüs orientalibus.

157. Paulatim vero ex Ecclesia latina lex hec ad alias O-
rientis Ecclesias pervenit, presertim ad eas quz ad Patriar-
chatum occidentalem spectabant, ut constat ex Pynito Gnos-
siorum Antistite, qui clero suo legem castitatis imposuit 15),
frustra eum dehortante S. Dionysio Corinthiorum Episcopo.

CAP. V. DE C/ELIBATU ECCLES. ETC.

1) In lib. De veland. virgin. cap. 10.

2) Ut patet ex duobus ejus libris Ad -

Uxorem.

3) €f. Codicem can. Eccles. African.
can. 3, apud Hard. Acta Concil. tom. 1,
col. 867.

4) Sic enim expresse testatur S. In-
nocentius I, in Epist, xxv, ad Decent.
n. 2, apud Coustant.

5) Epist. 1, ad Himerium Episc. Tar-
racon. n- 10, ubi cf. adnot. Coustantii.
Cf. etiam ejusdem S. Pontificis Epist. v,
«d Afros, et monitum eidem praefixum
a Coustantio, n. 6.

6) Epist. n, ad Victricium, cap 9,
ibidem.

3) Epist. CLxvl1, ad. Rusticum Narbon.

edit. Ballerin. in Responso ad inquisit.
tertiam. '

8) Can. xxm, apud Hard. loc. cit.
col. 253, celebratum est autem an.313.

9) Celebrat. an. 395, can. 8, apud
Hard. ibid. col, 960.

10) Loc. cit.

11) Ibid. in Cod. can, Ecclesie Afric.
can. 70, apud Hard. loc. cit. col. 903;
est celebratum hoc Concilium an. 400.

12) Can. 1, ibid. col. 990.

13) Cf. Ludov. Thomassinum 2e veteri
et nova disciplina, part. 1, lib. 2, capp.
60 et 61. ,

14) Cf. Coustant. in ad»ot. f) in Epist.
I, Siricii ad Himerium , n. 10, col. 631.

15) Cf. Lupum diss. cit. cap. 1.

118
Constat preterea ex Conciliis Neocasariensi et Ancyrano ean-
dem legem in Pontica diecesi constitutam fuisse !), nec non
per Thessalonicam, Macedoniam et Achajam, ut refert Socra-
tes 3). Quod vero spectat ad Ecclesiam Alexandrinani, illud
certum est S. Marcum continentis legem suis successoribus
veluti hereditariam reliquisse 3). Eadem viguit lex in. Àntio-
cheno Patriarchatu, atque state S. Epiphanii per universam
Cyprum recepta fuit *). Postea vero factum est ut clerici in
ills provinciis a primaevz discipline puritate desciverint, at-
que ad solum Episcopatum caelibes vel continentes ut pluri-
mum e monachis electi promoverentur. Át vero reliquis cle-
ricis majoribus integrum fuit uxores quas ante initam Ordi-
nationem duxerant retinere, uti postea sancitum est per ca-
nones Trullanos. Ad Ordines: vero Diaconatu inferiores quod
spectat, varia primum fuit Ecclesiarum disciplina 5), deinde
vero in Ecclesia latina Subdiaconi tantum continentie lege
obligaü sunt. :

.158. Ex iis igitur que hucusque disseruimus constat lucu-
lentissime, continentie legem sacris ministris impositam in an-
üquissima Ecclesie traditione certissimum habere fundamen-
tum, prout in propositione nostra enunciatum est.

TRACTATUS DE ORDINE.

DIFFICULTATES.

159. Οὐ). Perperam Pontificii exemplum jactant Apostolo-
rum ad czelibatus legem cohonestandam: 1^ certum enim est
non solum Apostolos uxores retinuisse, sed secum eas insu-
per circumduxisse teste Paulo I Cor, IX, 5, scribente: Nwm-
quid non habemus potestatem anulierei) sororem circumdu-
cendi, sicut et ceteri Apostoli, et fratres Domini, et Ce-
phas? 2*Sane vel ipse Paulus uxorem habuit, quam compellat,
ad Philipp. IV, 3: Etiam rogo et te, germane compar ,: ad-
juva illas ... cum Clemente; Grice enim est συζυγεγγήσιε
(Syxygegnesie) quie vox proprie conjugem significat. Aperte

une espéce d'ordre monacal Αἱ hoc
unicum non est splendidum imperitiz
hujus. auctoris protestantis Berolinensis
in ecclesiastica historia testimonium. .
Plura alia facile afferri possent, qua
hominem produnt versutum, fraudu-
lentum et apertum fere calumnpiatorem
Romanorum Pontificum, Scopus hujus
Scriptoris est texere apologiam prote-

1) Apud Lupum 1oc. cit.

2) Ibid.

3) Ibid.

^) Heres, Vix , cap. 1v, edit. Petav.

Post tot documenta quae invicte o-
stendunt semper viguisse in Ecclesia
occidentali legem continentie quoad
clericos majores, quis unquam suspi-
catus .esset. hominem qui criticz δῖιι-

det potuisse affirmare ztate hac nostra
nonnisi sec. xr, a Gregorio VII, le-
gem hanc primum fuisse inductam ?
Attamen Ranke in op. cit. tom. r, lib.
1, ὃ. 3, pag. 52, ubi loquitur de Gre-
gorio Vil, scribit: , En introduisant
le célibat, ils (Pontifices Benedictini)
changérent touL le clergé séculier en

stantismi; quem ut obtineat nullis ar-
tibus parcit, atque ubi opus est, aper-
lis utitur mendaciis. Ast hec effugia
seculum nostrum npn amplius admittit,
et texere apologiam absurdi protestan-
tismi est laterem lavare.

5) Cf. Thomassinum loc. cit. cap. 6l,
n. f.

CAP. V. DE CIELIBATU ECCLES. ETC. 119

autem id testatur Clemens Alex. 1). 3* Sic perperam obtru-
dunt antiquae Ecclesie traditionem; cum enim ageretur in
Concilio Niceno de inducenda 20v« lege, ut qui essent /Sa-
cris initiati non uterentur uxoribus legitine sibi ante Or-
dinationem consociatis ,, Paphnutius Episcopus /Egyptius ac
singulari castimonia commendatissimus vehementer vocifera-
tus est, grave hoc jugum clericis et Sacerdotibus non esse
imponendum, ac satis esse, ut qui in clerum fuissent ad-
scripti juxta veterem Ecclesie traditionem jam non amplius
uxorem ducerent, ut referunt Socrates ?), atque Sozomenus 3),
qui addunt quod in Paphnutiüi sententiam concedentibus uni-
versi Concilii Patribus, controversia sedata est, et potestas
permissa cuique pro arbitratu αὖ uxorum consuetudine
abstinendi. 45 Hinc tot illa exempla sanctorum Episcoporum et
Sacerdotum, qui matrimonio juncti fuisse, atque in Episco-
patu et Sacerdotio liberos suscepisse feruntur. Hos inter emi-
net S. Gregorius Nazianzenus qui ab Episcopo patre suo pro-
genitus est una cum fratribus et sororibus ejus natu mino-
ribus. Hinc Synodus ÁAncyrana anno 814, can. IX, permisit ut
in officio manerent illi Diaconi qui in sua Ordinauone pro-
testati essent velle se nuptias inire, dein vero uxores duxis-
sent 5); hinc denique in grzcis, et orientalibus Ecclesiis jam-
diu post Trullanam Synodum ea disciplina viget, ut soli Epi-
scopi continentie lege adstringantur: Presbyteri autem et
Diaconi ductis ante Ordinationem uxoribus legiüme uti va-
leant. Ergo. |

160. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. ld est, pias fe-
minas, qua juxta Hebrzorum morem sacros operarios comi-
tabantur, ut ipsis ministrarent, prout de Christo ipso legitur
Matth, XXVII, 55; Marci XV, 41; Luc. VIII, 2, conc. uxores
vel aeg. vel subd. Qus haberentur ab ipsis ut sorores,
irans.secus, neg. Quomodo enim hzc conciliarentur cum iis,
qui suo et aliorum nomine protestatus est Petrus Matth.
XIX, 27: Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te?
Hec autem expositio traditur etiam a Clemente Alex. qui no-
bis opponitur; scribit enim: Noa uf uxores, sed ut sorores
circumducebant (Apostoli) anulieres, que una ministrature
essent apud anulieres, que domos custodiebant: per quas
etiam in gynoeceun, absque ulla reprehensione malave su-
spicione ingredi. posset' doctrina Domini 5).

1) Apud Euseb. Hist. Eccles. lib. 3, 1757, tom. 1, pag. 536: Οὐχ óc γαμετὰς

cap. 30. ἀλλ ὡς ἀδελφὰς περεῆγον τὰς γυναῖχας
2) Hist. Eccles. lib. 1, cap. 11. συνδιακόνους ἐσομένας πρὸς τὰς oixovgoUc
3) Hist. Eccles. lib. 1, cap. 23. γυναῖκας, δὲ ὧν καὶ εἴς τὴν γυναικωνῖ-
4) Ex vers.Dionys. Exigui apud Har- τον ἀδιαβλήτως παρεισεδύετο ἡ TOU κυ-
duinum Αοία Conc. tom. 1, col. 278. otov δεδασκαλέω, Cf. etiam Constit. :dpost.

9) Stromat, lib. 3, edit. Polerii Venet. lib. 3, cap. 15, edit. Coteler.

120

161. .4d 2», Neg. innixus tum auctoritati omnium fere an-
tiquorum, Tertulliani, Ambrosii, Hieronymi , Epiphanii, Theo-
doreti, etc. qui id expresse inficiantur; tum potissimum
auctoritati ipsius Apostoli qui I Cor. VII, 7, 8, apertissime
scribit: Volo enim omnes vos esse sicut me ipsum.... dico
non nuptis οἱ viduis: bonum est illis si sic permaneant
sicut et ego. :

162. Nec obstat quod opponitur ex Epist. ad Philipp. Nemo
siquidem est qui ignoret Zbvyov non tantum dici de eo qui
matrimonio junctus foret, verum etiam de collega, sodali,
cooperatore 1). Sane veteres versiones omnes coherenter ad
grécum textum in genere masculino reddunt hanc vocem;
Syriaca: Mi vere sodalis; /Ethiopica: F'rater oni et socie ani;
Arabica: Ὁ candide Syzyga 3). Nec alio sensu eandem vocem
exponunt Patres omnes greci et latini, atque hic loqui de
conjuge , falsum . dicit S. Joan. Chrysostomus, "Theodoretus
stultum. Ipsi Calvinus et Beza eodem sensu hanc vocem ac-
ceperunt 3), nec abnuunt, imo ita esse vertendam contendunt
recentiores Protestantes *); nec desunt qui Σύζυγον existiment
fuisse nomen proprium, ut patet ex versione Arabica 5).

' 163. Clemens porro deceptus est ex vocis &quivocatione,
nec tante preterea auctoritatis est Clemens, ut ipsi preferre
non debeamus communem Patrum consensum, consensum
antüquarum versionum, et quod caput est, auctoritatem ipsius
Apostoli 9). |

164. 4d 3», Neg. juxta dicta. In Concilio autem Niceno,
agentibus potissimum Sedis Apostolice legatis, ut verisimile
videtur, propositum erat Ecclesi: Romane disciplinam ex-
tendere ad Ecclesiam universalem. Restitit Paphnutius quoad
illos tantum qui matrimonio juncti ad sacros Ordines Presby-
teratus et Diaconatus ascendissent, quoad reliquos vero qui
cs&libes sacris Ordinibus initiati essent servandam censuit 422-
liquam Ecclesie traditionem de non ineundis nuptiis. Con-
silio Paphnuüi sacer Patrum consessus acquievit. Ex his patet
Nicenam Synodum Protestantibus minime patrocinari, cum
ipsi contendant posse ad emendatorum suorum exemplum

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Cf. Bernard. a Piconio in Com-
ment, in hunc loc. Sane Nonnus Pa-

Epaphroditum nonnulli fuisse existi-
mant, ad quem per apostrophen se

lepolitanus vocat Christum ov2vyov Pa-
iris, et Aristophanes in P/uto eadem
voce utitur ad significandum consoda-
lem , cooperatorem.

2) In Polyglott. Walton. tom. v.

3) Cf. Estium in hunc loc.

4) Sic enim in hunc vers. scribit
Rosenmüller: ,ZvGvyoc non tantum di-
citur de matrimonio junctis, verum etiam
de collegis, ut sit pro συνεργὸς. Intelli-
git igitur (Apostolus) Episcopum, vel
primum inter Presbyteros Philippenses.

vertat» oratio, tanquam presentem fu- -
turum, ubi epistola h»c in Philippen-
sium Ecclesia legeretur." (Cf. etiam —
Koppe in Epist. S. Pauli.

5) Ibid.

6) Cf. Adnot. Potterii in loc. cit.
Clem. Alexandrini; nec non Cotelerium
in not. 45, ad epistolam interpolatam
S. Ignatii M. ad Philadelphenos. Nam
et hic interpolator inter Apostolos con-
jugatos recenset Paulum.

121

sacris jam Ordinibus initiatos inire conjugium 1), in Concilio
autem statutum tantum est, conjugia Jam contracta ante Or-
dinationem non esse dissolvenda ?). Ex veteri insuper tradi-
tone descendit clericos cclibes novas non posse celebrare
nuptias posteaquam sacris fuerint Ordinibus mitiati; hanc
autem legem «cecumenicum sanxit Concilium. Patet denique
a20vam vocari legem de qua proponenda agebatur non a5-
solute, sed relative nempe ad Ecclesias orientales, cum ea
jamdiu vigeret in Ecclesia Romana, imo in tota Ecclesia occiden-
tali, quz in süo instituto permansit. Ceterum licet universalis
lex de perfecta continentia non fuerit a Synodo Nicena sancita,
plures tamen Episcopi ad proprias dieceses ex Concilio reduces
edixerunt ut clerici majores vitam perfecte continentem age-
rent. Hanc legem tulit servarique jussit in universo suo Antio-
cheno Patriarchatu S. Eustathius: ita quoque se gessit S, Ale-
xander Patriarcha Alexandrinus quoad universam /Egyptum,
quamvis contrariam tulisset sententiam Paphnutius in. Nicena
Synodo 8).

165. Ad 4m, Dist. In Ecclesia latina seu occidentali, neg. in
orientali, subd. Antequam peculiari sanctione integre conti-
nentie lex consütuta fuisset, £rans. hac lege constituta, 26.
Nullum exemplum, ut paulo ante adnotavimus, suppetit in Ec-
clesia latina Episcoporum, Presbyterorum et Diaconorum, qui
impune conjugio ante Ordinaüonem inito usi fuerint, vel nu-
. ptias, Ordinatione jam suscepta, inierint. In Ecclesiis orienta-
libus antequam in particularibus diecesibus lex continenti
constitueretur juxta ea de quibus in superiori responsione egi-
mus, occurrunt nonnulla exempla ab adversariis allata, quz
propterea tuto omitti possunt perinde ac reliqua qua subdunt,
cum ad rem presentem non faciant 1). |

166. Quod speciatim atünet ad S. Gregorium Nazianzenum
seniorem, Stiltingus omni argumentorum genere invicte osten-
dit adversus Tillemontium, illum nonnisi ante Episcopatum filios |

CAP. V. DE C/IELIBATU ECCLES. ETC.

1) Nam Lutherus Sacerdos et voto
preterea obstrictus, sanctimonialem in
uxorem duxit, Calvinus pariter et ipse
licet Diaconus conjugio copulatus est.

2) Idque juxta can. apostolicum 6,
qui sie se habet: ,Episcopus aut Pre-
sbyter propriam uxorem nequaquam sub
religionis (seu servande castitatis) pra-
textu abjiciat; si vero ejecerit, excom-
municetur." Verum, ut animadvertit
Lupus, diss. cit. cap. 2, hic canon vi-
guit pro solis Ecclesiis orientalibus,
nunquam vero vim habuit in Ecclesia
occidentali, que ex lege a S. Petro
lata, semper plenam servavit conti-
nentiam, cui legi certe refragari noluit
Synodus Nicana. Sed cf. eundem Auct.

3) Cf. Lupum loc. cit. Nonnulli in
dubium revocarunt hanc historiam. Ast
perperam; etenim prater auctoritatem
Socratis et Sozomeni, ejus meminit S.
Ambrosius in Epist. Lxi1, ad Ecclesiam
Vercell. n. 6*5, edit. Maur., necnon
Synodus Gangrensis qui ad eam aperte
alludit can. ^" Sententia Paphnutii
postea lege etiam imperiali confirmata
est, quae extat lib. 16, Cod. TAeedo-
siani, leg. 445, De Episcopis et Presby-
teris, Cf. tamen Valesium in cap. 11,
lib. 1, Socratis; Zaccaria Storía pole-
mica del celibuto sacro, Roma 1775,
lib r, cap. 5.

4) Cf. Renaudot. Perpétuité de la foi,
tom. v, liv. 6, chap. 8.

122

ex S. Nonna progenuisse, ideoque et S. Gregorium cognomento
Theologum ejus natu maximum t).

167. Synodus Ancyrana de iis Diaconis loquitur, qui inviti
ad Ordinationem rapiebantur, prout non semel ea ztate con-
üngebat, qua res plena ales erat 3).

168. Trullana demum Synodus, ut antea monuimus, per-
misit contra majorum instituta, ut Diaconi et Presbyteri licite
convenire possent cum uxoribus, quas ante Ordinationem du-
xerant; qua in re licet a puriori disciplina. deflexerit, nulla
tamen raüone Protestantibus suffragatur 3). |

TRACTATUS DE ORDINE.

PROPOSITIO Il.

Continentie lex sacris ministris imposita est clericali

statui convenientissima.

169. Illa enim lex apprime conveniens clericali statui cen-
senda est, qua tum vite sanctimoniam praefert, tum sacris
muneribus rite obeundis conducit, tum illa arcet impedimenta,
qua cum ecclesiastice vite instituto nequeunt consociari. Talis
porro est lex continentiz sacris ministris imposita.

170. Ac primo quidem sanctam esse continentie legem ra-
tone object sui nemo inficias iverit, qui meminerit continen-
uam et semel et iterum a Christo Servatore nostro et ab Apo-
stolis et factis et verbis summopere commendatam fuisse. Hanc
enimvero Christus sanctificavit in se ipso et commendavit dum
apud Matth. XIX, 11, Apostolis mirantibus ea, quz ipse di-
xerat de statu conjugali, et dicentibus: (Θὲ ita est causa ho-
2Wmis cum uxore, non expedit nubere, respondi: Non
omnes capiunt verbum. istud , sed quibus datum est ... Sunt
eunuchi, qui seipsos castraverunt propter regnum celorum.

1) In dissertat. De tempore natali S.
Gregorii Naxianz. premissa tom.ui men-
sis Septembris.

2) Fuit enim frequenti in usu posi-
tum, ut vitze sanctimonia el rerum sa-
crarum scientia insignes monachi aut
in populo celibes ad clericatum rape-
rentur, et licet inviti ac reclaniantes
ab Episcopis consecrarentur. Sic enim
contigit, ut diximus, S. Epiphanio, Pau-
liniano, fratri germane S. Hieronymi,
S. Paulino, S. Augustino, aliisque per-
multis. Reclamantes vero solebant quan-
doque vere, quandoque autem subdole
ut elaberentur, affirmare sibi haud pro-
fecto possibilem perfect» castitatis cu-
stodiam. Sic enim protestatus est S. Sy-
nesius quamvis non raptus, sed dum-
taxat invitus ad Pentapolitane Ptole-

maidis Episcopatum evectus. Propter
hos mota fuit quaestio, an vere et ex
corde protestantes per manuum impo-
sitionem adstricti essent ad plenam ca-
stimoniam, et a conjugio in perpetuum
exclusi. Ea res asperior visa est ac ple-
na periculi, cum presertim nonnulla
prava exempla in oculos incurrerent.

Hinc factum est, ut Ancyrana Synodus. —

tali ratione ordinatis veniam fecerit, ut
matrimonium inirent. Quod attinet ad
Presbyteros, cum isti non eligerentur
nisi an. :elatis30, nullius momenti cen-
sebatur illorum protestatio.

3) Elenchum scriptorum catholico-
rum, qui vindicias egerunt clericalis
cclibatus, usque ad suam etatem exhi-
bet Zaccharia in Prefaz. ad opus cit.
Storia polemic« del celibato s«cro.

CAP. V. DE CIELIBATU ECCLES. ETC. : 123

Qui potest capere, capiat. Hanc quoque suo exemplo confir-
mavit Apostolus, ceterisque ut eam complecterentur auctor
fuit I Cor. VIL, 7, imo et toto fere integro capite. Hancservaverunt
et ceteri Apostoli, ut ex Tertulliano ac Hieronymo ostendimus,
a quorum instituto cepit istius legis origo; si vero sermo sit
de Ecclesia latina, ab ipso Apostolorum Principe lex hec im-
posita fuit. Hac schola edocti Patres apostolici et qui eos se-
cuti sunt, continentiam sunt professi. Quapropter hoc institutum
jam viguit.ea atate Ecclesie florentissima, quam adeo Prote-
stantes extollunt.
471. Magis autem consentaneam esse legem istam statui 1llo-
rum, quibus imponitur, ostendere operosum non est. Jam
| vero tum rei ipsius natura, tum unanimis Patrum , imo et po-
.pulorum omnium consensio, prout ipsimet adversarii non dif-
| fitentur, aperte satis evincit statum hunc, quo homines in
sortem Domini vocantur et ad sacra munera obeunda eligun-
tur, et veluti inter Deum et homines medii collocantur, reli-
quos et sanctitate et prastantià longe superare. Jam vero, quo
status aliquis sublimior et sanctior est, eo sanctius et subli-
mius vite genus postulat; esse autem ejusmodi czlibatus con-
ditionem, allata tum Christi et Apostolorum exempla et insti-
tuta, tum etiam instituta et sensa omnium gentium, ut paulo
post ostendemus, plane demonstrant.
172. Preterea hanc legem plurimum conferre. ad officia rite
obeunda clericorum statui adnexa, non minus evidenter con-
stat. Preacipua enim clericalis militie officia. sunt Sacrificium
offerre, orare, przesse, docere, Sacramenta administrare, in-
frmorum et pauperum curam gerere, atque id genus alia re-
ligionis et charitatis officia prestare, qua virum postulant alie-
nis curis minime distractum, qui possit esse omnium consilia-
rius, Judex, pater, imo et eorum, quorum commodis et sa-
luti prospicere veluti suo jure debet, famulus et administer.
Jam vero quis neget magis conferre ad ejusmodi munia prz-
standa celibatum quam conjugium !)? Quapropter si ἴω
stolus declarat quod: Qui sine uxore est, sollicitus est, que
- Domini sunt, quomodo placeat Deo. Qui autem cum uxore
est, sollicitus est, que sunt mundi, quomodo placeat uxo-
ri, el divisus est,.1 Cor. VII, 32 et 33, minus profecto con-
fert ad prestanda, quz Domini sunt, status conjugii quam cz-
libatus; quod vel ipse Calvinus fateri debuit in commentariis
ad citatum Pauli locum his verbis: Ergo sic intelligemus , di-
visum, esse hominem conjugatum , quia partim Deo, partim
conjugi se addicat: non sit autem Dei in. solidum. ... Suimn-
ma totius disputationis (Pauli) huc redit, meliorem esse ca-
libatum conjugio , quia in illo major sit liberlas, ut expe-

1) €f. Zaccaria op. cit. lib. 3, cap. f.

124 TRACTATUS DE ORDINE.

ditius servwant homines Deo 1). Huc accedit, quod celibatus
pre conjugio ministris, qui Ecclesi€ presunt, populorum ob-
sequia et venerationem conciliet: ipsique ministri ad Sacra-
menta majori assiduitate administranda, et ad pauperum ac
infirmorum curam gerendam sint paratüiores, ut quotidiana ex-
perientia evincit. Enimvero Sacerdotis christiani. munus nihil
mortale refert, eumque velut viventem divinitatis imaginem
hominibus exhibet. Sane: effice Sacerdotem simul et conju-
gem eique mariti et patris nomen adjunge, illum veluti e celo
déitavbast: nec quidquam, quod ab alis secernat hominibus,
in ejus»moribus et vita invenies 3). ;
173. Per czlibatum denique illos removeri obices, qui sacer-
dotalibus muniis rite obeundis in conjugali statu quam maxime
obsistunt compertum est. Si quis enim conferre velit cleri-
corum et conjugatorum munera et partes, hujus rei veritatem
nullo negotio deprehendet. Conjugatus enim economicis et
domesticis innumeris prope curis obstrictus est, conjugis et
liberorum sustentationi providere debet, istorum institutioni
seu educationi prospicere, future ipsorum sorti consulere, alia-
que non pauca matrimonii onera ferre, quibus absterrita in-
gens hominum turba a matrimonio contrahendo ultro se re-
trahit. Porro si Apostolo teste, II Timoth. II, 4: Nemo mil-
tans Deo üinplicat se negotiis secularibus, ut nempe magis
expeditus sit in officiis suis exequendis; nemo est qui non vi-
deat ab his omnibus oneribus liberum esse czlibem Ecclesie
ministrum , qui propterea non debet negotiationibus vacare et
quastibus, bona ecclesiastica in propinquos dissipare ac digni-
tates ecclesiasticas constituere h:zreditarias non sine ingenti
Ecclesie detrimento 3). Illa vero qua possidet, poterit in pau-

1) In v. 33 et v. 38, opp. edit, Am- àme; ses propres enfans au troupeau
stelodam. 1667, tom. virt. Consentit etiam | de Jésus-Christ; on verrait l'égoisme
in hanc interpretationem Rosenmüller, des sentimens vulgaires remplacer dans
qui in v. 32 scribit: ,,Minus enim cura- son ceur cette charité ardente, qui le
rum habet, qui se, non totam familiam rendait sensible à toutes les douleurs.
curat;" et affert illud Terentii Ade/ph. v, Enfin le caractére du Prétre chrétien,
5, 13: Duzi uxorem , quum ibi miseriam ce caractére sublime, qui léléve au-
vidi! nali filii, alia cura. Attamen post dessus de l'humanité, qui nous le re-
haec ausus est hic rationalista inficiari présente comme l'image vivante de la
unquam Apostolum dedisse de virgini- PDivinité sur la terre, serait effacé par
late aut celibatu consilium, dum Apo- un caractére plus terrestre, moins re-
stolus dicit: Consilium do; nec inficia- levé, celui de pére et d'époux. En un
tus est Calvinus. mot, le Prétre ne serait plus qu'un

2) Apposite Auctor articuli Du célibat homme ordinaire." Cf. Aan«ales de Phi-
des Prétres dans les circonstances pré- losophie chrétienne , premiére année, se-
sentes, in rem nostram scribit: 4Ah! conde édit. Paris 1833, pag. 293.
s'il m'était permis de parler ici d'autre 8) Si clerici non tenerentur ad czli-
langage que celui de la raison, je tra- batum, instituerentur caste , ut vocant,
cerais aux yeux de tous le portrait d'un sacerdotales; Episcopatus aliaque be-
Prétre devenu époux et pére. On lever- neficia ecclesiastica ex patribus in filios
rait préférer sa maison à PEglise, sa pervenirent, sive hi vocarentur ad in-
femme ἃ /« beauté toujours ancienne et. eundum statum sacerdotalem, sive non.
toujours nouvelle , qui doit remplir son Principes, optimates facile invaderent

ÀF

125

peros erogare, lue aliove contagioso morbo laborantes invi-
sere, dignitatem digniori dimittere aliaque przstare, que ma-
trimonio junctus vix ac ne vix quidem prestare potest. Quid
si parecice praeesset in vicis aut pagis consütutz, qu: vix pre-
beat victui parochi necessaria? Quid si vellet ad silvestres ac
barbaras gentes christiane fidei lucem afferre 1)? ,

174. Hzc itaque si tecum ipse reputes, et sanctitatem cle-
ricalis status ejusque munerum praestantiam expendas, ac de-
mique gravissima incommoda et difficultates, quas lex conu-
nentie adimit, nullo negotio deprehendes, quam justas ob cau-
sas eadem castimonie rj sacris ministris imponatur.

CAP. V. DE C/ELIBATU ECCLES. ETC.

DIFFICULTATES.

175. Οὐ). 15 Non juvat czlibes Catholicos origo istius legis,
cum Apostolus commendaverit continentiam non absolute, sed
propter instantem necessitatem, ut ipse loquitur, seu pro-
pter ingruentes persecutiones, quibus factum est, ut per tria
subsequentia secula vix esset, vel ex ipsis laicis, qui uxorem
ducere vellet; cessantibus igitur persecutionibus ac peculia-
ribus adjunctis, et ipsa lex consuetudine inducta cessare de-
buit. 2* Ceterum, ut bene adnotat Calvinus, vetare quod Do-
minus liberum reliquit, nulla: ratione hominibus licet, cum
presertim nihil iniquius sit, quam conjugio interdicere, et
necessitate ac vi ad continentiam eos adigere, qui non essent
ad eam servandam idonei; 3" sed nec possunt clerici eandem
legem in se suscipere, et continentiam polliceri, cum nemo
possit in se suscipere ac polliceri, quod non est in sua pote-
state. Atqui talis est continentia, que donum Dei est, quod
omnibus desiderantibus nullibi Deus se concessurum spopon-
dit. 4" Hinc tot illa scandala et mala ex imposita clericis con-
ünents lege, tanquam ex fecundissima parente extiterunt,
quot ex ulla unquam vel humana institutione vel lege profecta
sunt; 59" quibus per honestum conjugium provisum fuisset,
et cum quo eque, imo et melius forsan sacerdotalia officia
consistere possunt. 6? Primi enim Christiani, licet matrimonio

Pontificatum, ingenti, ut patet, eccle-
siastici status jactura. Vitia et abusus
omnia pervaderent. Qui quidem abusus
ex magna parte medio presertim vo
gliscere ceperunt, exinde illa scandala,
quae tantopere magnificant Protestantes
et increduli, orta sunt. Ulterius in dies
ejusmodi abusus progressi essent, nisi
eis fortiter restituisset vere immortalis
Pontifex S. Gregorius VII, cujus fa-
mam licet prius dilaceraverint Prote-
stantes, nunc demum apologiam conte-
xuerunt, inter quos eminent Müller et

Voigt. Cf. Annales de Philosophie chré-
tienne , cinquiéme année, tom. x, Paris
1835, in art. EÉrz«men de lÜhistoire de
France par AM. AMichelet , art. 3, Le
Moyen-àge, page 286 et seqq.

1) Ut melius intelligatur utilitas czeli-
batus respectu missionariorum, satis est
oculos conjicere in missiones Catholi-
corum et Protestantium, ut quisque in-
telligat quam impari exitu ill: susci-
piantur. Sed cf. φὰς de hoc argumento
scripsimus tom. 1, De Vera religione;
part. i1.

126

juncti essent, quotidie communicabant, et vacabant oratiani.
7" lla porro divisio et sollicitudo, de qua Apostolus, non re-
trahit ab amore Dei, cui recte satisfit per dilectionem proximi,
cujusmodi uxor est, S8" Ad pauperes vero quod εἰπεῖ, ex-
perientia compertum est longe liberaliores laicos esse prz cle-
ricis; qui si divites fuerint, facultates suas, imo et Ecclesise in
pretiosis suppellectilibus comparandis impendunt, in equis, in
curribus, denique in propinquis et cognatis ditandis. 9* Certe
Job. et 'Tobias uxorem habebant; primus tamen erat pater: |
pauperum, alter vero et in paupertate sua quod poterat in-
digentibus tribuebat. Ergo.

176. Resp. ad 1", Neg. Plura porro hic congerunt adver-
sari, qui falsa sunt: ac primo, perinde valere ex mente Apo-
stoli propter instantem necessitatem, ac propter ingruentes
persecutiones , que expositio non solum gratuita est, sed plane
alena ab Apostoli mente, qui per instantem necessitatem vel
existentem 1n. conjugio molestiam significat, vel temporis an-
gustias et vite brevitatem, ut ipsemet vers. 20 expomt dicens:
Tempus breve est, reliquum est, ut. qui habent uxores tan-
quam non habentes sint. Quz cum omnium statum sint, non
ad persecutionis tempora coarctatur, sed ad omnem «tatem
sese porrigit apostolica continenti: commendatio et consilium,

rout intellexerunt objecta verba Ecclesie Patres et Concilia 1).
Deinde pro certo sumunt adversarii sola consuetudine legem
hanc introductam esse, quum juxta dicta, im Ecclesia occi-
dentali B. Petri auctoritate fuerit constituta. Tertio denique,
factum ipsum falsam ostendit adversariorum theoriam, tum
ex eo, quod exempla, qua adduci solent de Episcopis et Presby-
teris conjugio junctis, ut plurimum spectent ad persecutionis
tempora, tum etiam ex eo, quod cessantibus persecutionibus
maxime viguerit etiam in orientalibus Ecclesiis continentie in-
stitutum. 1

177. Ad 2", Dist. Nulla justa causa interveniente, conc.
justis de causis, 42eg. Omnis enim potestas Ecclesiwe data est

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Cf. Zaccaria op. cit. lib. 3, cap. r,
$.8. Verum quod magis confirmat in-
terpretationem nostram, est expositio
acerrimi calibatus sacri impugnatoris,
nempe Calvini, qui in hunc locum ita
scribit: Sensus est, ergo expedire ar-
bitror propter necessitatem , qua Sancti
in hàc vita urgentur semper, ut liber-
tate ac commoditate calibatus fruantur
omnes: quoniam hoc illis conduceret
Porro sunt, qui ecessitatem referunt
ad Apostoli seculum, quod certe piis
turbulentissimum fuit: sed mihi videtur.
designare potius voluisse inquietudinem,
qua Sancti perpetuo in presenti vita
jactantur. Itaque ad omnia seacula ex-

tendo: atque ita accipio, Sanctos sus-
que deque versari sepius in terra, et
multis variisque procellis esse obnoxios,
ut minime ad conjugium apposita esse

videatur eorum conditio." Attamen vix -

est ex recentioribus Protestantibus, qui
objectum locum non exponat de perse-
cutionis tempore; quodque deterius est,
non verentur huic expositioni prius a
Joviniano invecte, nonnulli Catholici
subscribere , cujusmodi inter ccteros
est anonymus Etruscus, quem impugnat.
Zaccaria. Professores Friburgenses, de
quibus postea dicemus, eandem exposi-
tionem obtrudunt, quin advertant sibi-
met turpiter contradicere.

127

in sdificationem , ideoque et facultas condendi leges in Eccle-
sie ipsius bonum, cujusmodi ea est, quam in superioribus
probationibus evicimus. Certe non inficiabitur ipse Calvinus
divino ac nature jure permissam esse vénationem, aleam et
mercaturam; atqui tamen. Ecclesie decreta summopere ipse
commendat, ἴηι μιῇ venatione, alea et mercatura clerici inter-
dicuntur 1); ergo Calvino ipso auctore, potuit Ecclesia homi-
nibus vetare id, quod Dominus liberum reliquisset. Quam-
quam non absolute nuptias hominibus interdicit Ecclesia, sed
ea tantum conditione posita, si quis initiari sacris Ordinibus
velit, quod quidem cum sit unicuique liberum, neminem id-
circo per vim ad continentiam Ecclesia cogit. Ipsi igitur sibi
clerici vinculum czlibatus scientes ac volentes injiciunt, qui
cum probe norint, quz altaris ministerio sit adnexa condito,
nubendi facultate sponte se abdicant ?).

178. Ad 3», Dist. Non possunt clerici in se legem conti-
nentiz& suscipere propriis viribus confisi, conc. divine gratie
auxilio innixi, 2eg. Moc porro gratie auxilium Deus recte pe-
tentibus nunquam denegat, qui non patitur nos tentari supra
id, quod possumus, ut ex 1 Cor. X, 13, docet Tridentina
Synodus 3). Quis enim patiatur impossibilem dici continentiam,
quam Christus ejusque Apostolus et commendarunt et consu-
luerunt, et cujus exempla illustria et innumera omni etate
historia suppeditat? Quod si nuptias clericis permittendas esse
adversari contendunt, quia continentia non est in nostra po-
testate, cur eadem de causa alie nuptie non permittantur illi,
qui vel absente, vel diuturno morbo implicata uxore uti non
potest 4)? j

179. Ad '!», Dist. Quot nempe adversarii fingunt et ampli-
ficant, 2eg. aliquot, subd. ex hominum vitio, cozc. ex vitio
legis, 2eg. Quamvis enim fateamur cum S. Augustino quain-
libet professionem. habere suos fictos, eu conunentu:e legem
nonnunquam infringi, cum homines esse non desinant Ecclesiz
ministri, negamus tamen in primis lot tantaque exüüisse scan-
dala, quot amplificant novatores ac libertini passim. Hi enim
omnes Vigilantium et Jovinianum imitantur, qui, teste Hiero-
nymo, nulli celiói credebant pudicitiam 9), cunctosque sibi
pares arbitrantur. Quod si anteactis temporibus, medio pre-

CAP. V. DE CIELIBATU ECCLES. ETC.

1) Instit. lib. 4, cap. 12, δ. 22.
; 2) Cf. Zaccaria op. cit. lib. 3, cap. 5,
* 6.

3) Sess. xxIV, can. ΙΧ.

^) Nulla fere difficultas urgeri potest
adversus continenti: professionem , quz
intorqueri nequeat in pluribus casibus
adversus monogamiam , aut quie saltem
non faveat licentize. Sane Salvador in

sua Hist. des institutions de Moise, lib.7,

chap.2, affirmat monogamiam interdum
san: ethicz adversari. Robertus Owen
in Statibus federatis Americe septem-
trionalis non ita pridem inter causas ma-
lorum, qui societatem premunt, recen-
set primo loco proprietatem uxorum seu
vinculum conjugale, et ita porro homi-
nes progrediuntur.
5) Lib. Adceers. Vigilant. n. 2.

128
sertim z:vo, ejusmodi multiplicata scandala sunt, totum id ac-
ceptum referendum est constitutioni politice illius ztatis, qua
fiebat ut statui clericali manciparentur, qui nullam ad eum vo-
cationem pra se ferebant !), aliisque causis extrinsecis, quas
longum esset singillatim recensere. |Csterum fassus est ipse
Voltairius, quovis tempore laicos homines deteriores eccle-
siasticis fuisse ?). Inficiamur denique ex negligentia legis recte
contra legem concludi posse. Ecclesia enim in ejus uper eed
semper insurrexit, et abusus ac vitia corrigere ac tollere nisa
est 3). Àn matrimonium improbant adversari, quia sanctam
conjugii fidem longe plures turpiter violant? |
180. Ad 5", Neg. Nec enim sublata continenti lege simul
tollerentur ejus generis vitia atque peccata. Etenim apud eas
gentes, ubi Ecclesie celibatus despicitur, ibi ea magis eveni-
unt, quorum insimulantur Catholici; illic enim mores corruptis-
simi, fedissima vitiorum colluvies, cujusque ordinis hominum
effrenata libido, flagitiorum ac scelerum genus omne maxime
occurrunt. Satis est oculos conjicere in Angliam. aliasque re-
giones, in quibus Aeformatio, ut vocant, dominatur, atque
ir Auctores, qui de illis scripserunt, ut quilibet persuasum
habeat, frenum, quod adversari proponunt, longe impar esse

TRACTATUS DE ORDINE.

115 malis pracavendis *).

181. Ad 6m, Resp. 1. Trans. Quis enim scit, an illa Chri-

stiani praestarent, de
ea, quie in probation

quihus Apostolus eos monitos voluit, juxta
ibus retulimus?

182. Resp. V. Dist. Non melius seu perfectius communica-
turi et oraturi, si cclibes fuissent, aeg. secus, (rans. Nec

1) Cf. Michelet op. cit. tom. 1, pag.
437 et seqq.

2) ,La vie séculiére, scribit, a tou-
jours été plus vicieuse que celle des
Prétres, mais les désordres de ceux-ci
ont toujours été plus remarquables par
leur contraste avec la régle;? apud com.
De Maistre, Du Pape, liv. 3, chap. 3.

3) Vere scripsit Auctor art. cit. Du
célibat des Prétres: 9126 clergé lui-méme
s'empresse toujours de faire justice de
ces membres corrompus, et les rejette
loin de son sein. Les autorités ecclé-
siastiques seraient encore plus sévéres,
si elles avaient plus de pouvoir sur leurs
membres. Faut-il pour quelques crimes
abolir une institution qui fait des Saints ?"
Cf. Feller Catéchisme philosophique, art.
Célibat n. 525, ubi prieclaras et accu-
ratas invenies observationes.

4) Possem hujus assertionis vades mi-
nime suspectos dare Gueneum Je pro-
vinciis federatis; Clericum in pluribus
articulis Veteris et nove Bibliothece ;
Bodwardum, serm. 6, ex collect. Bur-
neti, tom. 1v; Leibnitzium in collect.
opusculorum philosophic. ; Bercklejum in

Orat. ad reipublice moderatores; Aucto-
rem libri gallice inscripti Lettres sur les
Anglais; anglicanum Episcopum Gisber-
tum in pastoralibus suis epistolis; Bay-
le in Diction. critico, art. Vager (de l«
Mothe), not. H); Cobbet in Historia re-
formationis, aliosque non paucos; ast
necesse non est, cum agatur de re satis
aperta ac publica. Non ita pridem in
publicis ephemeridibus census institutus
est delictorum , quae in Anglia deducta
sunt ad tribunalia, ex quibus eruitur
tertia parte superare ea, qus in Galliis
patrata exhibentur, licet in hac regione
tot classes societatis incredulitas infe-
cerit. Bene hic aptari possunt verba Hie-
ronymi lib. 1 Advers. Jovin. n. 36: ,,Quo-

. tidie mechorum sanguis effunditur, adul- — |
teria damnantur, et inter ipsas leges et |

secures ac tribunalia flagrans libido do-
minatur." Certe Bayle loc. cit. loquens
de Vayer aliisque scriptoribus : ,,Ils nous
représentent, i2quit, 'impudicité comme
un déluge de Deucalion, qui couvre
toute la terre, et comuie un mal, que
le mariage facilite au lieu de le refréner."

129

enim inficiamur, hec aliaque id genus plura absolute con-
sislere posse cum conjuge, sed affirmamus juxta dicta longe
sanctius et perfectius hac a celibe praestari, seu, ut loquitur
S.Joan. Chrysostomus: Per continentiam (oratio) fit exactor 1);
quod autem de oratione dicitur, de caeteris a fortiori est intel-
ligendum. Magna prseterea disparitas intercedit inter hec, que
a laicis przsstantur, et officia sacerdotalia.

183. Ad 7", Dist. Non retrahit talis divisio et sollicitudo
ab amore Dei quoad ejus substantiam, cozc. quoad ejus per-
fectionemm, zeg. Id enim, ut vidimus, fatetur ipse Calvinus.

184. Ad S8«, vel Neg. vel Dist. Relate ad eos, qui imme-
. mores proprie conditionis et obligationis vitam degunt, conc.
quoad alios, 2eg. Satis est fastos ecclesiasticos evolvere, ut
quisque intelligat, innumeros quovis tempore in Ecclesia Dei
sanctissimos ecclesiasticos floruisse, qui omnia sua, imo et se-
ipsos inipenderunt in proximi, pauperum przsertim, levamen.
Ut autem vetera exempla pratermittamus, legant inter cztera
adversarn vitam S. Caroli Borromzi, S. FrancisciSalesi, V. Bel-
larmini, S. Alphonsi Marie de Ligorio, ac pudore suffundan-
tur. Quod si aliqui sunt, qui secus faciant, ipsi viderint.

185. Ad 9m, J)ist. Si ecclesiastici conjugati totidem forent
Job et Tobias, frans. si ex experientia contrarium constet,
zeg. Nota est liberalitas presulum anglicanorum ; si hec porro
conferatur cum vera monachorum et cleri anglici prius catho-
. lici liberalitate et hospitalitate, reperiemus hos Jobos et Tobias
apud czlibes clericos fere exclusive inveniri 3).

186. Inst. Sacerdotes Mosaici, ac ministri protestantes quam-
vis conjugati recte proprii ministerii officiis fungebantur et fun-
guntur. Ergo. |

187. Hesp. Neg. paritatem. Ad Sacerdotes enim judaicos

CAP. V. DE C/ELIBATU ECCLES. ETC.

quod attinet, peculiares illius

1) Hom. xix, in 1 ad Cor. n. 2: 'Ey-
κρατείᾳ ἀκρεβεστέρα γίνεταε αὕτη. Deinde,
ut bene advertit Zaccaria, aliud est lo-
qui de oratione, aliud vero de studio
orationis, hoc vero nonnisi egre cum
oneribus matrimonii componitur. Cf. op.
cit. lib. 3, cap. 1, $. 3. :

Sed prestat homini catholico oppo-
nere testimonium auctoris protestantis,
Leibnitzii, qui in Systemate theol. hxc
preclare scribit : ,Etsi matrimonium
sit Sacramentum , et irreprehensibile
censeri debeat, fatendum tamen est , ob
manifestas rationes et consensum popu-
lorum et verba expressa Scripturz Sa-
cre, plus laudis habere czlibatum caste
servatum, nam et mens solutior est ad
celestium rerum contemplationem, et
animo ac corpore integro atque mundo
a libidine et carnali atfectu purius di-
gniusque sacra tractantur? (pag. 329).

populi constitutiones exposce-

2) Cf. Zaccaria ib. $. 5; Cobbet, qui
in op. Storia della riforma, irad. dall
ingl. part. τι, pag. 20, inter cztera scri-
bit: ,I Vescovi (cattolici) fondarono
x1 collegi in Oxford. Prima non vi era-
no poveri. Dalla riforma in poi sbuccia-
rono come gl'insetti nel? Egitto a co-
prire la faccia dell' Inghilterra. Dopo
50 anni di prigione, bolli roventi, im-
piccature, etc., si fece la legge della
tasse de! poveri, finché pochi anni ad-
dietro un certo Malchus parroco pro-
testante fece un progetto di legge, che
« tutti quelli che nasceranno dopo un
certo giorno ed a tutti i genitori esiandio
di tali persone, venga ordinato che si
nieghi soccorso ὁ sieno abbandonati alla
punixione della natura." En preclarum
specimen charitatis clericorum conju-
gatorum !

190

bant, ne ipsi ΟΠ] 65 essent. Deus enim constituerat Sacerdo- :
tium hzreditarium, et alia ratione propterea providit tum Sa-
cerdotum, tum populi utilitat. Haz autem ceuse religionem
ac politicum publicum regimen spectantes cessarunt in religio-
ne christiana 1). Indoles praterea illius legis carnalis eam non
pre se ferebat perfectionem, quse requiritur in lege christiana.
Attamen, etiam quoad potuit, continentia exigebatur a sacer-
doubus judaicis diia propriis muniis fungi deberent ?).

188. Quod vero spectat ad ministros protestantes, dico ipso-:
rum officium longe angustius esse, quam comparari possit
cum officiis cleri catholici. Illis enim ut plurimum nullum aliud
onus incumbit, quam semel in hebdomada ad populum verba
facere. Ipsorum ministerium eam non postulat venerationem,
quam requirit Sacerdotium catholicum. Nullam aut fere nullam
ministri protestantes in populum exercent auctoritatem contra
ac eveniat in Sacerdotibus catholicis 3). Catholici enim Sacer-
doies non solum tenentur ad pensum quotidianum persolven-
dum divini offici, sed preterea tenentur ad Sacramenta ad-
ministranda tum bene tum male valentibus. Scpius concionari
debent, pupillorum ac viduarum, indigentium cujusque ge-
neris necessitatibus prospicere, aliaque pene innumera prze-
stare, a quibus omnibus feriati sunt ministri protestantes *).

TRACTATUS DE ORDINE.

PROPOSITIO III.

Continentie lex neque juri divino neque juri naturali ad-
versatur.

189. Non adversari conünentize legem juri divino ex iis fa-
cile colligitur, qua in superiori propositione ex Christi et Apo- -

1) Cf. Annales de philosophie chrét.
art. cit. Dw celibat des Prétres, pag. 289.

2) Exod.xix, 42; Levit. xxiv, 9, coll.
Luc.:, 23. Hic ritus adeo religiose ser-
vabatur, ut, teste Josepho Flavio, quo-
dam anno solemne sacrificium omissum
fuerit, eo quod summus sacerdos nocte
precedenti illusionem passus fuerat. Cf.
sS. Hierom. lib. 1, Advers. Jovin.

3) Id aperte testatur Abb. De Pradt,
qui in op. Dv Jésuitisme aucien et mo-
derne, Paris 1828, troisiéme édit. chap. 6,
loquens de provinciis Europe meridio-
nalibus et catholicis scribit: ,,Aussi l'in-
Ífluence du Pretre y est-elle /ort grande,
tandis qu'au nord (ia provinciis prote-
stantibu:) elle est insensible."

4) Rubichon testis ocularis in op. De
Paction. du clergé sur les societes mo-
dernes, Paris 1829, chap. 1, de clero
anglicano hac habet: ,,Sur dix-huit mille

Ecclésiastiques il en est dix à onze mille
seulement, qui exercent le Sacerdoce;
mais qui, chargés de famille, font du
Sacerdoce une des industries qui les ali-
mentent. lls n'ont à s'occuper ni du
catéchisme, ni de la confession, ni des
malades, ni des pauvres, ni du bré-
viaire, ni de la Messe. Le dimanche
matin, ils quittent leurs affaires pen-
dant deux heures, pour faire leur ser-
vice; ce service fini, ils reviennent à
ces mémes affaires jusqu'au dimanche
suivant. Les autres huit mille. écclésia-
sliques vivent dans le monde, ou ils
dépensent au de-là des revenus que la
loi destinait à un Sacerdoce actif." Ex
authenticis censibus ostendit, quod ex
10,801 parochis vix 4,190 resideant in
propriis pareciis, dum 6,311 sunt non
residentes.

CAP. V. DE CXLIBATU ECCLES. ETC. 131
stolorum exemplo et adhortationibus attulimus; nec non ex
exemplo tot virorum, qui a remotissima antiquitate singulari
sanctitatis ac doctrine laude in Ecclesia Catholica floruerunt,
qui caelibes omnes fuerunt; cujusmodi sunt Clemens Roma-
nus, Hermas, Ignatius, Justinus, Cyprianus, Ambrosius, Da-
silius, uterque Gregorius Nazianzenus atque Nyssenus, Hie-
| ronymus, Augustinus aliique plurimi, qui celibem vitam ege-
runt. Nemo porro nisi per summum nefas eos omnes tan-
juam violati juris divini reos traducet. Summis przterea lau-
ibus continentis ac virginitatis professionem udem extule-
runt, ita ut Berbeyracus calvinianus homo in sanctos Patres
acerbe inimicus identidem scripserit eos finem modumque in
prosequendis ejus virtutis laudibus excessisse 1); Gibbonius
vero protestans pariter et incredulus asserere non dubitaverit
immodica esse, magnifica ac illustria nimis praeconia, quibus
Patres eandem virtutem prosecuti sunt, in cujus commenda-
tionem, ut profanus homo loquitur, ipsi turbidum suz elo-
uenti& flumen effuderunt ?).

190. Sed neque juri naturali sacram continentie legem ad-
versari vel exinde evincitur, quod si adversaretur ideo esset,
quia existeret aliqua nature lex, qus omnibus et singulis
humani generis individuis injungeret matrimonium: atqui ejus-
modi lex non existit; 1^ quia alioquin omnes et singuli, tum
masculi tum feeminz, sive pauperes fuerint sive divites ; sive sani,
sive infirmi; sive pares sustinendis matrimonii oneribus, sive
impares; sive servi, sive liberi; omnes omnino, inquam, et
singuli prorsus hac lege obligarentur ad nuptias contrahen-
das, quod nemo sane dixerit, neque adversarii nostri con-
tendunt utpote absurdum, pluribusque in casibus impossibile;
4" quia si existeret ejusmodi lex, populi eam cognovissent,
agnovissent legislatores, sapientes et juris naturalis periti: jam
vero tantum abest ut populi et legislatores, sapientes cujus-
cumque etatis hanc legem agnoverint, reosque propterea ac
legis naturalis infractores traduxerint czlibatus sacri culto-
res, ut eos potius vel ipso nature lumine ducti summo sem-
per in pretio habuerint, et honoribus cumulaverint; prout de
JEgyptus, Indis, Persis, Grecis atque Romanis erudite osten-
dit Henricus Morini 3. Hoc demum fassi sunt. non pauci ex
adversariis ipsis, qui czlibatus originem in religione christiana
ex ideali mysticismo repetunt, qui sub initium religionis chri-

, 1) In Praf. ad opus Puffendorfii De
Jure nature et gentium.

2) De casu imperii rom. cap. 15. Cf.
Baronium ad an. 57, n. 63 et seqq. ;
Nat. Alex. Diss. 19, in saec. 1v; Les-
sium 2e justitia et jure , lib. 4, cap. 2
et seqq.; Buzium De signis Ecclesie ;

Canisium in Catechismo, 4. ἃ et 5; Zac-
caria op. cit. lib. 3, cap. 2.

') Cum hzc notissima sint, nec in
dubium revocentur ab adversariis nostris,
qui praeterea exinde colligunt originem
celibatus in religione christiana, ne ni-
mii essemus, silentio prztermisimus in-

133 TRACTATUS DE ORDINK.

stianze invaluerat circa cclibatum et continentiam 1), Cum
igitur naturz lex, qui omnes ad nuptias cogat, non existat,
merito concludimus continentie legem sacris ministris impo-
sitam juri nature minime adversari. | :

DIFFICULTATES.

191. I. Οὐ). adversus priorem prop. partem 1? Deus omni-
bus matrimonium imperavit Genes. I, 28, dicens: Crescite ef
multiplicamini , et replete terram; 2" tum etiam apud Matth. |
XIX, ^4, ubi ait Christus: Non legistis, quia qui fecit hoini- |
nem αὖ initio, masculum et feminam. fecit eos, et dixit:
Propter hoc dimsttet homo patrem et matrem, et adherebit
«cori sue, et erunt duo in carne una? ... Quod ergo
Deus conjunxit, homo non separet. 85 Hinc Apostolus Hebr.
XIII, 4, sine ulla. exceptione pronunciat: MHonorabile con-
nubium in omnibus et thorus immaculatus. ^ Quàre idem
Apostolus I ad Timoth. IV, 1, ex Spiritu Sancto denunciat: Fore |
novissimis temporibus homines impios attendentes. spiriti- |
bus erroris, et doctrinis demoniorum prohibentes nubere.
9" Àc denique I ad Corinth. VII, 2, generatim ait: Propter for-
nicationem unusquisque uxorem suain habeat; 6". cujus qui-
dem jussionis vers. 9 rationem reddit dicens: Melius est enim
nubere quam uri. 1" Speciatim vero in I ad Timoth. III,
2, atque in Epist. ad Titum I, 6, constituit, ut Episcopus sit
unius uxoris vir, filios habens subditos cum omni castitate. |
8? Verum quid clarius illis Pauli verbis in eadem ad Timoth. |
Epistola V, 14, quibus absolute pracipit, ut omnes juniores |
nubant? Volo, iquit, juniores nubere, filios procreare. |
Ergo. |

192. Resp. ad 1", Dist. Et adducta verba exprimunt be-
nedictionem, et fecunditatem, quam Deus hominibus contu-.
lit, conc. preceptum nuptiarum, subd. temporarium, et re-.
spectu totius multitudinis, frazs. perpetuum et respectu sin-

numera prope documenta, qu: eruditi
viri collegerunt, ut ostenderent summo
semper in pretio apud omnes gentes ha-
bitos eos fuisse, qui sacris muneribus
obeundis addicti czelibem vitam profite-
rentur. Cf. Henri Morin Histoire critique
du célibat, qux inserta est vol. rv Aca-
demie inscriptionum , pag. 308 et. seqq.
Hanc dissertationem magna ex parte re-
fert, et in compendio exhibet Zaccaria
op. cit. Dissertasione previ« sul celibato
tra le nasioni prima di G. C. €f. etiam
Albertum Fabricium in Bibliographia.an-
tiquaria, Hamburgi 1760, pag. 388 et
seqq.; Com. De Maistre in op. Dv Pape,
liv. 3, chap. 3, ὃ. 1, Traditions antiques.

Verum quod magis mireris, ipse infen-
sissimus hostis ecclesiastici ccelibatus
Dr. Franck in op. Sistema completo. di
polizia medica, Wad. dal tedesco, Mi-
lano 1803, vol. 1, sez. 1, art. 2, $9. 5,
et ipse adducit pleraque doculenta, ut
ostendat, quod ,Il celibato ecclesiastico
é commune a quasi tutte le religioni."

1) Ita Professores Friburgenses in
supplici libello, quem gubernio obtule-
runt an. 1828, pro abolitione c:libatus
ecclesiastici, qui ab ideis paganis, ju«
daicis, et philosophicis Orientis repetunt
legem de ecclesiastico celibatu! Verum
de hoc postea.

199

| gulorum, aeg.. Jam vero citata verba significare potius bene-
. dictionem et collatam hominibus fecunditatem non obscure col-
ligitur ex iis, qua ibidem leguntur. Postquam enim Deus
creavit cete grandia, et omnem animam viventem, et omne
| volatile, benedixit eis similiter, dicens vers. 22: Crescife et
multiplicamini , et replete aquas maris; avesque multipli-
centur super terram; qus profecto verba non puto adver-
| sarios nostros velle exponere de mandato nubendi; quare er-
| go Similiter de fecunditate intelligere recusant, quie nobis
| objiciunt 1)? Verum esto, non benedictionem, sed preceptum
importent, an ad omne tempus, et singula humane speciei
individua praecepta ejusmodi pertinebit? Hoc porro est, quod
nunquam ipsi evincent. Imo contrarium aperte colligitur ex
| illis verbis: Et replete terram, quibus saüs exprimitur illud
| praeceptum, si quod est, non respicere nisi primordia vel re-
staurationem generis humani, quod cessat post sufficientem
ropagationem; alioquin nec Christus nec Ápostolus consi-
E continenti: dedissent.

193. Ad 2", Dist. Relate ad indissolubilitatem matrimonii
jam contracti de qua hic loquitur Christus, cozc. ad matri-
monium contrahendum, 22g.

194. Ad 3", Dist. Apostolus pronunciat honorabile con-
nubium in omnibus nupt esse debere, conc. in non nupüs
subd. quoad eos, qui nulla vel lege vel voto prohibentur
a nuptus, írans. quoad istos, aeg. Apostolus enim hic lo-
quitur de nuptis et eos hortatur ut connubium et thorum
servent honorabile et absque macula, quia, ut immediate
subdit: fornicatores et adulteros judicabit. Deus ?).

195. Ad '», Dist. Denunciat Apostolus fore hereticos da-
mnantes nuptias ut simpliciter malas, conc. Ecclesiam quae
definivit eas esse bonas, zeg. Significat enim futuros here-
ticos qui damnaturi essent nuptias utpote in se malas et a
malo principio invectas quales reipsa fuerunt Simoniani, Sa-
turniani, Ebionitze, Marcionite, Encratite, Manichzi, quos
omnes Ecclesia Catholica perinde ac novatores reliquos da-
mnavit ut hareticos 3). Nulla autem ratione potuit significare
Ecclesiam, quam ipse vocat columnam et firmamentum ve-
ritatis, quce definivit nuptias bonas esse, nec celibatum iis

CAP. V. DE CIELIBATU ECCLES. ETC

1) Cf. Ant. Bianchi in op. ΠῚ liberti- -

1aggio esaminato , etc. , Milano 1818,
cap. 2, pag. 27 et seqq.

2) ΠῸόρνους καὶ μοιχοὺς χρενεῖ ὃ ϑεός.
Cf. Bernard. a Pic. in hunc loc.; nec
abnuit Rosenmüller, qui hunc textum
Ha exponit: ,Ab omnibus conjugio
suus servetur honos , . . "4uéavtov, in-

temeratum, quod inquinari scortatione et
adulterio non debet."

3) A nonnullis observatum fuit anti-
quos illos haereticos in ejusmodi erro-
rem incidisse ex sublimi idea, quam
de virginitate et continentia Christus
et Apostoli Ecclesiz tradiderunt ; atque,
ut moris stultorum est, in oppositum
scopulum inciderunt.

131 TRACTATUS DE ORDINE.

qui in clerum sunt adscribendi injungit, nisi quatenus me- |

lior est, et ipsorum statui magis conveniens.

196. Ad 5", Dist. Uxorem habeat quam unusquisque du- |
xerat, conc. quam ducere debeat, 76g. Ut patet ex oratio- |
nis serie. Vere spiritus immundus excecavit hereticos qui |
talia obtrudunt, ut adstruant divinum conjugii mandatum; |
presertim cum ibidem Apostolus aperte declaret se loqui |

secundum indulgentiam , non secundum imperium 1).

197. Ad 6", Dist. Melius est nubere quam uri, id est,

quam fornicari, iis scilicet qui liberi sint, cozc. quam ten-
tari, presertim si casUtatis vel lege vel voto sint obstricti,

neg. Nec enim uritur, qui tentationem patitur quidem, sed |

eidem viriliter resistit, eamque vincit, sed potius coronatur;
sicut non uritur qui calefit, sed qui ab igne reapse aduritur
et leditur ?). Huc accedit quod Apostolus heic loquatur de

is qui liberi sunt, non vero de aliis; qui ad vincendas ten-.

taüones non ad conjugium, sed ad orationem, jejunium,
sensuum custodiam, corporis macerationem confugere de-
bent, a quibus tamen subsidiis atque remediis pejus quam
a cane et angue abhorrent adversarii nostri. |

198. Ad 7", Dist. Debet ex Apostolo Episcopus esse unius | |

uxoris vir, id est, non bigamus, conc. maritus esse, neg.
Alioquin neque Timotheus, 1mo neque ipse Apostolus idonei

fuissent ad Episcopatum. Sane hoc sensu verba Apostoli E|

universa intellexit antiquitas 3).

199. Ad 8", Dist. Volo, 1d est, malo viduas juniores et |
quidem fornicarias nubere et matresfamilias esse quam incon-
ünenter vivere, €0nc. id est, pracipio omnes prorsus nu- |
bere, et veto viduas esse ac permanere, zeg. Nempe eodem .
sensu hic loquitur Apostolus, ac postea scripsit Hieronymus —
ad Ageruchiam: Quia multo tolerabilius est, digamam esse, ;
porro hoc commune habet cum celi-

uan scortum *). Quid
atu ecclesiasuco 5)?

1) Τοῦτο δὲ λέγω κατὰ ουγγνώμην, ov
κατ᾽ ἐπιταγῆν. Perinde ac si diceret: non
precipio, sed permitto: non jubeo, sed
indulgeo , quod optime expressit Syria-
ca versio: ,Hoc autem dico tanquam
infirmis, non ex precepto." Corinthii ,
ut notat Baronius Azz«í. tom. 1, erant
genio suo salacissimi, et pre ceteris
Grecis veneris studio deditissimi,. ΟἹ,
Cornel a Lapide in (ine cap. 6, et in
cap. 11, 3; Tirinum in fine cap.6 ; Fro-
mondum in przfat. i

2) Cf. Bernard. a Pic. in hunc loc., et
Estium.

3) Cf. Renaudot. Perpct. de la foi. Vom.
v , liv. 5, chap. 7.

^4) Epist. cxxui, «d. Ageruchiam m. ἘΣ

seu ut scribit Epist. Lxix, ad Salvinam
n. 10: ,JIntelligimus illum non stantibus
coronam, sed jacentibus manum por-
rigere. Vide qualia sunt secunda ma-
trimonia, quae lupanaribus preferun-
tur; quia declinaverunt quedam post Sa-

i«nam. Ideo adolescentula vidua, quae

se non potest continere, vel non vult, -
maritum potius accipiat, quam diabo- -

lum.? Edit. Vallars.
5) Cf. Zaccaria, op. cit. lib. 3, cap.
3. ὃ. 1 et seqq.

CAP. V. DE UCJXELIBATU ECCLES. ETC. 135

200. II. Οὗ). adversus alteram propos. partem: Calibatus
matrimonio adversatur quod est a nature jure omnibus ac
singulis imperatum, adversatur igitur ejus professio juri na-
turali. 1? Natura enim: hominem ad. matrimonium inclinat ,
2"et in eum finem sexuum diversitas ab eadem natura est ordi-
nata. 3? Quod veteres philosophi docuerunt his ducu prin-
cipiis: 4) Natura homini indidit immortalitatis desiderium, hoc
autem homo explere nequit quam per sui ipsius reproductio-
nem filiorum procreatione, in quibus pater vivere pergit.
ὦ) Perinde est non dare alicui individuo existentiam , cum
fieri potest, ac individuo jam nato vitam auferre, quod gra-
vissimum scelus est. c) Quilibet tenetur nature restituere
quod ab eadem accepit, dedit vero natura singulis individuis
existentiam, ergo et hanc per alterius procreauonem quilibet
cum possit eidem restituere debet. Hinc gravis semper flagitii
sontem eum habuerunt, qui celebs vixisset, et atrocioribus
penis in altera vita addictum iri rati sunt, aut saltem in-
felicem habuerunt eum, qui uxore ducta absque liberis de-
cessisset. Ergo.

201. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Natura hominem
ad matrimonium inclinat. quin. ullam inducat obligatuonem,
irans. ut inducat obligationem, suód. generalem et vagam
respectu Lotius speciei qua ejus conservationi prospiciat,
irans. stricte sumptam, quique semper et in omni casu sin-
gula speciei individua obliget, eg. Responsio: patet ex supe-
rius dictis.

202. Ad 2m, Dist. Ita ut omnes possint, si velint, matrimo-
nium inire, cOAnc. ita ut omnes debeant, neg. Aliud porro
est loqui de idoneitate quam natura dedit, aliud de officio;
alioquin in absurda incideremus.

203. Ad 3", Dist. Non pauci, seu potius nonnulli phi-
losophi ita senserunt, sed immerito atque stultis principiis
ducü,.cOnc. merito ac solidis principiis innixi, 726g.

201. Ας a) id non evincit inditum a natura immortalitatis
desiderium ; ejusmodi enim desiderium afficit proprium indi-
viduum, neque expletur per vitam filiorum, 1n quibus non-
"nisi improprie pater vivere dicitur.

209. Non ὦ), cum magnum intersit discrimen inter eum
qui natus est et eum qui necdumr vivere cepit; qui enim
jam natus est Jus acquisivit ad sui conservationem, quod ne-
mo ledere potest absque immani flagitio, contra vero qui
necdum natus est ejusmodi jus neque acquisivit, neque ac-
quirere potuit cum nondum esset,

206. Non denique c), eo quod quisque debeat naturz re-
sutuere quod ab ea accepit sub ea tantum obligatione qua
accepit; cum vero nulla obligauone obstrictus pater filio. de-
derit existentiam, hinc filius nulla pariter obligatione adigitur

156

ad hanc ipsam existentiam alteri tribuendam. Quare cum
falsa ac stulta sint principia, quibus veteres philosophi per-
moti sunt ad eam sententiam amplectendam, exinde etiam

atet falsitas consecutionum quas ex illis deducebant 1).

207. Inst. Ex physiologia et medicina. 1* Instinctus quo a
natura in matrimonium ferimur est prorsus érresistibilis seu
invincibilis; 2" hinc celibes innumeris prope morbis obno-
xii sunt, non solum corporis, sed 3" et animi, quo fit ut ru-
sticl, tristes, severi ex sua solitudine, atque ex pugna quam
sustinere coguntur, efficiantur ?). Ergo. |

208. Resp. Ad 1», Neg. Cum ejusmodi assertionem falsitatis
prorsus arguant innumeri prope caelibes utriusque sexus, qui
ex confessione ipsorum adversariorum intemeratam servant
castitatem. Inter ceteros recens auctor queritur nacemnam
celibum parlem bene mimis votum continentie | servare 9).
Neque omittendum est ex principiis religionis catholice , Deum
gratie suce subsidio iis omnibus qui sincere opem et auxilium
ab eo precantur suppetias ferre; nemo porro nisi atheus ac
materialista Dei actionem in creaturas suas negaverit. Si ve-
rum esset adversariorum principium, gubernia que religioso
czlibatui faverunt tot hypocritarum causam egissent, omnis-
que licentia permittenda 115 esset, qui vel matrimonium con-
trahere nequeunt, aut legitimo matrimonio uti non possunt,
Quis autem. ferat ejusmodi absurda atque ab effrenata libi-
dine profecta principia *)?

209. Ad 2m, Hesp. l. Neg. Tum quia celeberrimi phy-
siologi ac medici data opera contrarium. ostendunt 5); tum
quia experimentum quotidianum falsitatis. arguit adversario-
rum assertionem. Plures enim celibes ad decrepitam usque

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Cf. Bianchi op. cit. pag. 3'^4 e

seqq. ubi hec argumenta fuse discutit
et dissolvit. E HT

2) Ita Franck op..cit. lez. 1, art. 2,
δ. 12 et seqq.; Mahon Medicina legale
e Polizia medica , trad. dal francese,
ediz. 3, Milano 1820, tom. 1v, Del ce-
libato ὃ. 8& et seqq.; Auctores op. Di-
ctionnaire des sciences médicales, art.
Célibat, ac presertim tom. xr, art. Cozn-
tinence. Sic etiam Jac. Barzellotti in
opp. Questioni di medicina legale, ediz.
7, Pisa 1836, tom. 12) lib. 1, Af/ro-
disiologia o Venere forense, hinc inde ea
scribit qu& cum continenti: professione
conciliari nequeunt. Sic alii passim.

3) Ita Auctor op. Continuation de Ues-
prit des lois, pag. A0.

4) Omni qua potui diligentia expendi
que ab irreligiosis ac materialistis sive
physiologis sive medicis, afferuntur ad-
versus calibatum, et comperi eorum
conclusiones deducere' ad effrenam li-

centiam in innumeris prope casibus et
adjunctis in quibus ex utroque sexu
quilibet inveniri debet. Aut itaque ipsi
putant vera esse principia, seu theo-
rias quas ponunt, et tunc omnes debent
pravas conclusiones adinittere quz? viam
aperiunt omnibus flagitiis. Si vero eas
respuant, fateantur opus est easdem theo-
rias aut falsas aut saltem plus :equo ampli-
ficatas esse quas ipsi venditant. Plerum-
que ex casibus particularibus per indu-
ctionem isti concludunt ad universale,
at ex hac agendi ratione pari modo nos
ex casibus particularibus, qui innumeri
prope sunt et omni exceptione majores,

.jure possemus assurgere ad universa-

litatem.

5) Inter quos recensentur Nicolai, .
serm. 6, tract. 2. cap. 5; Cagnato, lib,
1, obs. 1; Santorelli, A»/iprazis, lib.
16, cap. 5; Rediginus aliique non pauci
apud. ΟἹ. Scotti in Catechismo medico .
art. Celibato. i

137

latem pervenerunt, atque in dies perveniunt et quidem
bene valentes 1). Ex recensionibus: statistics , ut vocant, con-
stat longevitatem propriam potissimum esse monialium et re-
ligiosorum , id est, celibum ?), quod confessi sunt inter c&-
teros Baco de Verulamio 3), et Mahon *), ex veteribus vero
Galenus id ipsum confirmat 5), cujus quidem phanomeni non
una causa assignatur a peritioribus medicis 9).

210. Resp. Il. Dist. Qui tamen, 51 qui sunt, communes
pariter sunt cujusvis conditionis ac status hominibus, £rans.
vel conc. proprii celibum tantum, neg. Jam vero Horstius
et Tissot agunt de morbis literatorum ; Ramazzini de mor-
bis artificum; Plempius de morbis togatorum; Peringle de
morbis militum; Frustenau de morbis medicorum; Haller

CAP. V. DE CXLIBATU ECCLES. ETC.

tractatum edidit cui titulus:

1) Brown celebris med. Anglus in
op. Errores populares, lib. 1, pag. 282,
observat calibatarios diutius, ceteris
paribus, vivere quam conjugatos. Leo-
nicenus doctissimus med. italus refere-
bat acceptam continentie valetudinem
perfectam qua fruebatur anno 90; Ha-
sech parochus Leodiensis qui mortuus
est xtatis su: an. 125, id ipsum affir-
mabat. Cf. Feller Catéchism. philosoph.
art. cit. Cf. etiam De Maistre Soirées de
Saint - Pétersbourg, Vom. t, soir. 1. Ce-
leberrimus Newton virgo mortuus est,
atque ut loquitur Zimmermann «tate an.
85. detulit in sepulchrum id quod infe-
lix juventus nostra misere projicit zta-
te annorum 1^5. Ast Newton cogitatio-
nem in celum intentam jugiter tenebat.

2) Consului has recensiones quis pau-
cis ab hinc annis tum Venetiis tum Me-
diolani prodierunt, aliasque non pau-
cas, ac semper inveni majorem longz-
vitatem in ccelibibus quam in nuptis,
etiam quoad numerum.

3) Cf. Sir Francis Bacon! s Works.
London 1803, in 8, tom. vii, pag. 358.

4) Op. cit. tom. 1v, pag. 261. Placet
ejus verba exscribere, cum- sint hominis
celibatui infensi: ,Se quelli, iaqgwuit,
che per ubbidire ai doveri del proprio
Stato o per qualche altro motivo, ri-
cusano di ascoltar la voce della natura,
non ne provano sovente alcun incomo-
do; se anche / esperienza dimostra, che
i religiosi celibaturi, rigidi osservatori
delle sug leggi, hanno goduto sino ad
una estrema vecchiexsa della pià florida
salute , cio deve ascriversi ad dn bene-
fizio di questa stessa natura, da essi
disprezzata, e che non si manifesta in
niuna parte piü provvida, che nelP in-
dustrioso artificio col quale essa forma
umor prolifico."^ Ad quid igitur tot
declamationes adversus calibatum ?

Vita. humana

aiiorbus conti-

5) De locor. affectionibus, lib. 6, cap.
6. Id ipsum fatetur Haller, £lementa
Physiol. lib. 7, pag. 555, loquens de
cenobitis, qui per longum vitz curri-
culum exactissime vota, quae nuncapa-
verant, servaverunt.

6) Cf.Zacchiam, Quest. medic. legalis
lib. 6, tit. 1, De erroribus medicorum
quist. 5, n. 5 et seqq. Mahon ipse loc.
cit. scribit: ,L'assorbimento (prolifici
humoris) trasmetterà al sangue delle
particelle di una sostanza attiva che
stabiliranno la sanità ed accresceranno
le forze," alia ibid. videri possunt; nec
enim theologum decet in nonnullis ad
particularia descendere. Adde naturam
multiplici ratione sibi prospicere, ut
idem Auctor observat. Quod quidem
ex professo ostendit Cl. Laurentius Mar-
tini Professor in Univers. Taurinensi in
op. Lesioni di Fisiologia, Torino 1830,
tom. x, lez. 82,'pag. 96, ubi inter ca-
tera scribit: ,Una siffatta quistione e
molto delicata. Non vuolsi tuttavia pre-
terire, perché alcuni la propongono, e
vorrebbero, che si potesse dimostrare co-
me la continenza sia contraria alle leg-
gi della sanità. Noi dunque stabiliamo,
che que' casi, in cui la continenza fu
nociva, sono anzi immaginarii, che
probabili. Ragioniamo senza prevenzio-
ne; né mancheremo di validissimi ar-
gomenti a conquidere i nemici delia
verginità." Qui deinde thesim suam e-
gregie adstruit ex intimis physiologic
principiis. Utinam indissolubile conju-
gium inter scientiam ac religionem ali-
quando celebraretur! Verum plures cu-
piunt vanam captare gloriolam apud,
stultos mente non minus quam corde
corruptos. Ast constanter tandem ali-
quando: scientia vindicat se de injuria
sibi illata, dum irreligioni ac impietati
inservire cogitur contra ejus vota.

138 TRACTATUS DE ORDINE.

nuus, sive tractatus de morbis wtatum 1). De morbis de-
mum conjugatorum egerunt Hippocrates, Pere, Chambonius,
Aretaus, Savonarola, Mahon, Franck, aliique non pauci, osten-
duntque longe fortasse pre caeteris statum ejusmodi pericu-
losiorem 6556 ?). Ad quid igitur adversari obtrudunt nobis
morbos czelibum? .

211. Ad 3", vel Neg. vel Dist. Qui tamen meror animi-
que labor, si conferantur cum iis anxietatibus quibus con-
jugati discruciantur, penitus evanescunt, conc. in se, £rans.
Quid porro conjugat perferre non debent vel a querula
uxore, vel a filiorum turba, protervia, inobedientia, malis
moribus, etc.? Quid si pugnandum preterea sit cum fame
omniumque pene rerum inopia, adeo ut pauci inveniantur, quos
non poenituerit initi matrimonii? Quod spectat ad rudiores
agrestesque mores, severitatem ac tristiüam quibus sibi fin-
gunt adversari laborare celibes, eos rursum revocamus ad
experientiam. ex qua constat celibes ut. plurimum hilariores
letioresque czteris esse, adeo ut excitarint invidiam eorum qui
contrarium institutum sectantur. Siqui sunt ex caelibum ecetu
qui przclaras illas dotes pra se ferant, e: non ex celibatu,
sed vel ex animi indole, vel ex naturali affectione, institu-
tione alüsve causis prorsus extrinsecis repeti debent, quas
leviores animi labes facile est in omni hominum coetu inve-
nire; uti ex consuetudine cuivis innotescet 3).

PROPOSITIO IV.

Continentie lex sacris ministris imposita quin societatis
bono adversetur , illud potius amirifice promovet.

212. Hxc propositio est adversus illos anguste mentis phi-
losophos et politicos, qui non ita pridem dolebant Europe
vices, ob certam perniciem quam eidem instare clamabant
ex damnis qua in societatem proveniunt ab ecclesiasticorum
czelibatu. Hi porro parum sibi constantes tolerantie nomine
vellent libertatem clero catholico adimere, eumque jugo ma-
irimonii subjicere. ^

213. Sic vero veritatem thesis adstruimus: Lex illa socie-
tatis utilitati, reique publice commodis conducere dicenda
est, qua et familüs perennitatem, et generis propagationem
affert, queque efficit, ut litere et bona artes vehementius

1) (Eniponti 1693. Étiam Hippocrates o del conjugato ?" Venez. 155^. Qui ta-
in Epist. ad. Domagetem Scripsit; ὅλος men longius progressus est quam par
ἄνϑρωπος νοῦσος. i fuerit, nimis enim exaggerat conjugii

2) Apud Scotti op. et loc. cit. mala. Cf. pricterea Petrum Blosium Epist.

3) Cf. Biscardi in Resp. ad problema: Lxxix, «ad H. Diaconum; Soto De ju-
»Se piü felice sia lo stato del celibe, stitia et jure, lib. 7, q. 1, art. 1,

CAP. V. DE OGXELIBATU ECCLES. ETC.

excolantur ;
instituta miri
ünentis lex. |

139

ug denique publice beneficentie et charitatis
ce promovet amplificatque. Atqui talis est con-

21^. Per eam siquidem Ecclesie ministri, qui sunt ministri
publici a quovis domestico negotio liberi, totos se mancipare
"possunt publico fratrum ac concivium suorum commodo ac
utilitati; contra vero si domesticis curis detinerentur, quie
conjugio adnexe sunt, in duas veluti partes distraherentur;
publice siquidem ac private rei cogerentur curam gerere.
Cumque domestica ejusmodi ac privata commoda, ut sezpe-
numero evenire conspicimus, Sacerdotis matrimonio juncü
animum totum ad se rapiant, illud procul dubio eveniret,
ut tantum publice utülitati detraheretur. quantum | domesticis
curis ipse vacaret !). L

215. Hac propterea domestica sollicitudine vacui Eccle-
sie ministri magis in primis idonei invéniuntur ad commu-
nicandam vim moralem ac religiosam privatis familiis, ut con-
luges mutuo amore se prosequantur, ad paci eorum consu-
endum, ad eos a viuis ac effreni licentia deterrendos atque
a simultatibus, quae profecto multo magis nocent propaga-
tioni, quam eidem multiplicata inconsulto conjugia prospi-
ciant. Cum vero ex familiarum firmitate et conservatione
pendeat firmitas et conservatio societatis, qua ex totidem
familiis exurgit et coalescit, sequitur celibem clerum imulto
magis conferre ad ejusdem societatis conservationem ac per-
petuitatem, quam conjugatum ?). Rursus: cum bonum indi-

1) Optime Auctor art. cit. Dv célibat
des prétres: ll y a dans chaque état
deux classes de citoyens, ou plutot dans
chaque. citoyen deux hommes, l' hom-
me publique et P homme privé: celui - ci
concentré dans sa famille, travaille en
silence à son propre bonheur, et à ce-
lui des étres, qui lui sont chers; l'autre,
sortant de la sphére étroite oü la nature
semblait l'avoir circonscrit, s'éléve à
la hauteur des fonctions auxquelles il est
appelé, et se sacrifie tout entier aux
interéts publics dont il est dépositaire.
Car nos forces et nos facultés sont si
bornées que, pour bien répondre au
voeu de la providence, ou pour bien
servir le pays, nous devons, autant qu'il
est en nous, diminuer et resserrer nos
obligations privées à mesure que nos
devoirs publics s'étendent et se multi-
plient. Or, tel est le Prétre; c' est un
homme public, ou plutot c' est l'homme
de tous. I1 doit étre à voler à chaque
moment oü la voix de l' infortune et de
la religion l'appelle, dans la cabane du
pauvre, dans le palais des grands, dans
le temple du Seigneur. ll est respon-

sable devant Dieu et devant les hom-
mes, d'une heure, d' un moment."

2) Quidam ex recentioribus philoso-
phis dixit: ,La loi qui permet le céli-
bat n'est point opposée à la loi qui
régle le mariage. La fin du mariage est
de conserver le genre humain par la
reproduction; la fin du célibat est de
donner à la société des ministres uni-
quement occupés de leurs fonctions, et
qui conservent les hommes, les uns en
leur communiquant la force morale de
vivre en paix avec leurs semblables,
les autres en les empéchant par la for-
ce physique de troubler la paix. Ce
sont des lois de conservation des fa-
milles, et société se perpétue et s' ac-
croit bien plus par la perpétuité des
famiHes que par la fréquence du maria-
ge." (Annal. de philosoph. chrétien. Vom.
1, pag. 291). Quare vel ipse Montes-
quieu in op. L'esprit des lois. liv. 23,
chap. 2, magnum hoc moralis ac poli-
tices oraculum protulit: ,Que la conti-
nence publique est naturellement jointe
à la propagation de l' espéce."

140

TRACTATUS DE ORDINE.

viduorum a bono ac felicitate societatis, cujus membra sunt,
omnino pendeat, evidens est non posse ccwlibes Ecclesie imi-
nistros bonum societatis promovere, quin j,bonum promo-

veant singulorum individuorum.

216. Quod vero spectat ad intellectualem ac moralem in-
stitutionem, nemo sanus negaverit longe aptiorem ad eam cu-
randam ac perficiendam eum inveniri, qui totus in ea esse
possit, et qui ob excellentius sublimiusque vite genus, quod
profitetur, auctoritatem et fiduciam sibi conciliare possit, quam
qui domesücis negotiis implicatus est, ac in nulla re reliquis.
prestat super quos influxum exercere debet. Talis porro est,
tum reiipsius natura inspecta, tum etiam communi hominum
Judicio, celebs Ecclesi; minister, qui sive erudiendz in lite-
ris juventuti, sive in eorum animis ad pietatem atque ad
bonos mores informandis totum se reddere potest, qui prz-
terea facilius in. ipsorum parentum voluntatem eam auctori-
tatem influere valet, quam ipsi in ceteris despicerent. Ex-his
autem pendet civilis cultura et institutio, qua eo magis cre- -
scit, quo majorem influxum exercere potest sacer Ecclesie
minister. Hzc autem religiosa, intellectualis ac moralis institu-

tio ad bonas artes etiam se p
totamque ingenui civis vitam 1).

rotendit, ad scientias, hteras,

211. Beneficentie demum atque charitatis instituta ortum
et incrementum vel ex toto vel magna saltem ex parte a
celibe sacrorum ministrorum vita pendere ipsa potelhcit rel
*de qua agimus natura. Ipsi enim quibus orphanorum, senum,
infirmorum ac miserorum turba demandata est, veluti omnium
parentes ac refugium in societate spectantur, eo presertim

1) Satis est comparare inter se pu-
blica «αἰ οἷα, templa presertim, hospitia
aliaque ejusmodi qua a Catholicis exci-
lata sunt tum medio :vo, tum sequenti
state ubique terrarum, necnon monu-
menta sculpture, architecture et pi-
cturze cum edificiis, aliisque monumen-
tis Protestantium, ut quisquis intelligat
solam religionem catholicam pulchri ac
magnifici idealem atque, ut ita dicam,
celestem inspirationem ingerere. Facile
quisque levi inspectione inter duo aut
plura simulacra, aut tabulas pictas di-
scernere potest inter opus Catholici, et
opus Protestantis. Caret enim istius
animus pietate, quam propterea nequit
exprimere in operibus ingenii sui. Cf.
Rubichon op. cit. De /action du clergé
etc. Ch. 10, D« célibat dans ses rap-
ports «vec ἴα population. pag. 287 et
'suiv.; nec non egregia opera Cypriani
Robert: Essai d'une philosophie de l'art,
ou introduction ἃ 1 étude des monumens
chrétiens, Paris 1837, cum lectionibus

quae circa monumenta christiana in lu-
cem ex eodem auctore prodierunt, et
D. Rio, De la poésie chrétienne dans ses
principes , dans su matiàre, et dans ses
formes, una cum analysi ac observatio-
nibus Cl. com. de Montalambert, Paris
1837. Hic porro Auctor spectatur tan-
quam δἰ ποι! christian:ze instaurator.

Anno elapso D. Welby Pugin archi-
tectus Anglus ex sola comparatione
monumentorum Catholicorum et Pro-
testantium primum stimulum habuit ad
amplectendam religionem — catholicam
veluti divinam, prout reipsa fecit. Cf.
ejus opus inscriptum : Contrasts between
the noble edifices of the 1wth «nd xvth
centuries «nd similar Buildings of the
present day shewing the decay of Taste.
Lond. 1837; tum; A» Apology for the
contrasts, being a defence of the asser-
lions advanced in that publication against
the various attaks. made upon. it. By
Welby Pugin, esg. author of the Book
in question. Lond, 1837.

1Ή

nomine quod ab omnibus domesticis ac publicis negotiis fe-
riati sint. Charitas, quam in omnes suadet imo przcipit chri-
stiana religio, nullum invenit in ipsis impedimentum quo in
cunctos se diffundat. Ipsa sua vivendi raüone czlibes mini-
stri mediatores constituuntur inter divites et egenos, inter
debiles ac potentes,.et corrogant undique media- quibus indi-
gentiz: ' subveniant quacumque possunt ope. Hac de causa et
lhbenter opulenti eisdem subsidia tribuunt, et pauperes ad
eos magna fiducia confugiunt. Hec porro in clericis conju-
satis uxore, ac frequenti sobole onusüs, vix, aut ne vix qui-
dem concipi possunt 1).
21S. Ne quis vero suspicetur ea qu: paucis contraximus
theoretica tantum esse, non autem practica, juverit factis et
experimentis publicis hec omnia confirmare. ——

219. Ac primo quidem ex publicis tabulis compertum est
nuspiàm regna aut provincias civium multitudine et opibus
floruisse, nisi ubi viguit cleri catholici celibatus. Si Europa
ad illud potenti» atque opulentis culmen pervenit in quo
eam suspicimus, totum id acceptum tam utili institutioni re-
ferre debemus. Nobis satis hic sit commemorare Italiam, Gal-
lias, Belgium, Austriacum imperium, Helvetiam catholicam,
Hiberniam, quas si comparentur cum regionibus in quibus
czelibatus a ministris proscriptus est, patebit, caeteris pari-
bus, longe magis prz istis illas populi frequentia abundare ?).
Quod profecto repeti nequit nisi a celibe cleri catholici vi-
ta, atque a vi religionis, qua fit, ut matrimonii jura ac le-
ges sanctius custodiantur, firmentur familie, conserventur,
augeantur. |

220. Quid de institutione juventutis intellectuali ac religiosa
dicam, cui informandz a calibe Catholicorum clero gratuite
schole ubique locorum *aperte sunt, eo successu ut nulla

CAP. V. DE C/ELIBATU ECCLES. ETC.

1) Apprime Comes De Maistre in op.
cit. Du Pape , lib. 3, chap. 3, $. 2,
hic de clero catholico scripsit: ,Cette
puissance, encore plus merveilleuse ,
qui peut attendrir un coeur pétrifié et
le rendre à la vie; qui va dans les pa-
lais arracher ]'or à l'opulent insen-
sible ou distrait, pour le verser dans
le sain de P indigence; qui affronte
tout, qui surmonte tout, dés qu'il 5᾽ ἃ-
git de consoler une àme, d'en éclairer
ou d'en sauver une autre; qui s'insi-
nue doucement dans les consciences
pour y saisir des secrets funestes, pour
en arracher la racine des vices; orga-
ne et gardieune infatigable des unions
saintes; ennemie non moins active de
toute licence; douce sans faiblesse;
effrayante avec amour; supplément in-

appréciable de la raison, de la probité,.

de Phonneur, de toutes les forces hu-

maines au moment ou elles se décla-
rent impuissantes ; source précieuse et
intarissable de réconciliation , de repa-
rations, de restitutions, de répentirs
efficaces, de tout ce que Dieu aime le
plus aprés l'innocence; debout à cóté
du berceau de l'homme qu' elle bénit;
debout encore au cóté de son lit de
mort, et lui disant: au milieu des
exhortations les plus pathétiques et des
plus tendres adieux . . . Partez; cette
puissance surnaturelle ne se trouve pas
hors de P unité.?

2) Cf. Rubichon op. cit. chap. 10: δὲ
célibut dans ses rapports avec la popu-
lation en France, ubi non de solis Gal-
liis, sed de aliis provinciis ac regnis
tum absolute, tum relative spectatis,
atque ex rencentissimis censibus osten-
dit veritatem facti quod asseruimus.

112

sib civium classis, quz instructionem ad civilem culturam tan-
tepere necessariam summa facilitate. haurire nequeat ? Si vero
literaria. hiec institutio que adeo confert ad societatis felici-
tatem, comparetur cum scholis, ut vocant, a0rmalibus ac
zwtuis quales ἃ Protestantibus excogitate sunt, illico appa-
rebit quam immane inter utrasque intercedat discrimen. Ex
ilis enim quotidie cives bene morati, optimi magistratus,
utilissimi: patresfamilias prodeunt, contra vero ex isüs homi-
nes protervi, societatis perturbatores, increduli, seu flagella
societatis ut plurimum emergunt. Diuturna experientia id
apertissime ostendit, ita ut ejusmodi schole magis ac magis
dilabantur 1).

221. Demum industria et ope cleri catholici ubique patere
domicilia ad diversas miserorum classes colligendas, ac in
dies nova erigi nostris quotidie oculis usurpamus. Quid vero
non contulit et confert sollicita calibis cleri charitas nosoco-
miis, orphanotrophis, gerontotrophiis, mente captis, surdis
ac mutis, ac reliquis miseris cujuscumque generis? Invido
quidem oculo hec omnia hospitia ac domicilia charitatis aspi-
ciunt Protestantes, at steriles ipsi sunt, nec quidpiam unquam
uod aliqua ratione conferri possit cum institutionibus. Ca-
tholicorum, licet vero maxime voluerint, et conatus omnes
eo direxerint, nisi pertenuem vix umbram in suis imitationi-
bus protulerunt. Vix enim. reperiuntur inter eos, qui velint
se devovere tot sacrificiis sine ulla mercedis spe ad misero-
rum levamen, neque, etsi optarent, possent, domesticis curis
detenti ac prepediti 3).

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Vixdum orte sunt ejusmodi. scho-
le normales ac mutus, ut incaute eas
admirate haud pauce civitates catholi-
ce adsciverint. Verum fructus post
arborem prodiderunt, tanta enim inces-
serat juvenum animos arrogantia ac
tumor, ut vix patrium imperium susti-
nere vellent; depravati przterea mores
ut plurimum omnem ab eis pudorem
excusserant; atque exinde factum est,
ut pedetentim ejusmodi scholx evanue-
rint, ac locum cesserint institutoribus
ecclesiasticis ac religiosis.

2) Innumera pene sunt instituta cha-
ritatis, quibus viri ac mulieres se de-
voverunt ac devovent solatio omnis
classis miserorum , adeo ut totam vi-
tam insumant in illis charitatis operi-
bus, a quibus natura abhorret; cerne-
re est nobiles puellas qua delicate e-
nulrite in paterna domo mundum ac
vanitates exose sunt, omni humanae
spei nuncium remittentes se totas man-
cipare infirmorum ac egenorum mole-
stiis et incommodis sublevandis, spe
tempore luis ac contagiosi morbi im-

perterritas sese exhibere illorum curz,
nec aliam mercedem prater sacrificium
proprie vite sibi proponere. Sane nec
pauci religiosi aut sanctimoniales femi-
ns his institutis charitatis addict:e hi-
lares vitam profuderunt. Plura utrius-
que sexus individuorum millia ubique
gentium in Ecclesia Catholica hoc he-
roicum vite genus instituunt, ac maria
trajiciurt, ut in Asiam, Africam et Ame-
ricam apud barbaras et silvestres natio-
nes hujusmodi transferant beneficentic

. opera. Vere catholica religio charitate

vivit et operatur. Contra vero apud A-
catholicos omnia frigescunt, ne dum
mulieres, sed ipsi ministri , ut vocant,
sectarum non solum nil ejusmodi mo-
liuntur, sed ad minimi periculi adspe-
ctum se retrahunt ac fugiunt sub spe-
cie quod nolint in proprias domus luem
inferre, atque uxori ac filiis perniciem
consciscere. [ta reposuerunt non ita
pridem ministri protestantes in statibus
federatis Americz, cum lues indica re-
giones illas depopularetur, ita respon-
dit an. elapso archiepiscopus anglica-

N Qoa oes: cx

118

299. Exinde factum est, ut nonnisi languente ac deficiente
fide 'ac inter civiles motus exsurgerent increduli, religionis
ac societatis hostes teterrimi, adversus Catholicorum czliba-
tum: hujus tamen generis homines ut plurimum à legitimo
conjugio abhorrent, ut czlibatum libertinum consectentur. |
Verum ex hoc nova ratio se se offert principibus ac veris
politicis adeo salutarem institutionem ab istorum stulüs de-
clamationibus tuendi, utpote tot bonorum, quas in societatem
proveniunt matrem foccundissimam et altricem tutissimam.

Constat igitur ex dictis clericorum continentiam quaqua-
versus spectetur, quin adversetur societatis bono, illud po-
tius mirifice promovere, prout demonstrandum assumpsimus.

CAP. V. DE CELIBATU ECCLES. ETC.

DIFFICULTATES.

223. 1. Οὐ). 1? Czlibes viri innumeris prope civibus rem-
publicam defraudant 1). 2* Nulli preterea prosunt czlibatus
molestie et incommoda; 3^ pluribus vero prodesse possent
clericorum conjugia, 4* quibus castiores et puriores fierent
ipsorum mores, eorum liberi melius instituerentur, iterum
in terris vivere viderentur Zacharias et Elisabetha, eorumque
filii Przcursoris virtutes :&mularentur 9). 5" Institutio que, si
universalis fieret, destrueret societatem, non est perfectio, sed
insanientis et aberrantis mentis effectus, talis porro est con-
tinentie professio 3); Θ᾽ eam proinde Greci et Romani datis
legibus proscripserunt, infamia notarunt caelibes eosque gra-
vibus penis addixere *). 7? Sane dum Protestantium provin-
cie florent, squalent regiones Catholicorum in deserta com-
mutate, ita ut vix incole ad agros colendos ac mechanicas
seu illiberales artes exercendas sufficiant 5); 8" cujus quidem
infrequenti& alia causa assignari non potest preter ingentem
celibum ecclesiasticorum multitudinem. 9" Hinc spiritus sz-

nus Dublinensis exprobrationibus quas
propterea sustinere cogebatur. Esto;
verum nonne ejusmodi excusationes
meliorem conditionem esse calibatus
ecclesiastici ostendunt? Optima prater-
ea ratio est, quia quemadmodum extra
unitatem vera fides, sic vera charitas
non invenitur.

1) lta post Protestantes Auctor. op.
Les inconveniens du celibat des Prétres.
Genéve 1781, et quod mirum est, me-
dici illi libertini quos superius recen-
sui hanc urgent difficultatem ; unde pa-
let an ex physiologiz: ac medicinz fon-
tibus, an potius ex impietate illa am-
plificent incommoda qu:e urgent adver-
sus continenti? professionem.

ὁ) Sic Auctor anonymus tract. Della
necessità ed utililà del matrimonio degli

ecclesiastici. an. 1770, sine loco edit.
part. r, pag. 107, cui accessit Franck
op. cit. Sistema completo di Polizia me-
dical. loc. cit. ὃ. 16.

3) Ita Bretschneider. Cf. op. Henricus
et Antonius seu de Proselytismo Eccle-
sie Romane οἱ evaugelice. Vind. 1828.

4) Cf. Plutarchum iu Lycurgo, opp.
tom. 1, pag. 6^; Platon. de Legib. lib.
4, et lib. 65 ut testatur Cicero De le-
gibus, lib. 3.' Inter leges 12 tabul. et
haec reperiebatur: Celióes Esse Prohi-
bento, cujus executio demandata erat
aedilibus. Plura alia recenset H. G. Hei-
neccius Antiq. Hun. jurispr. illustr. Syn-
lagma. lib. 1, tit. 25.

5) Sic Auctor op. Recherches philoso-
phiques sur le célibat.

14^

culi, quod i» progressu, ut ajunt, versatur, non amplius
patitur. ejusmodi institutionem 1). 10* Quare, ut demum abro-
garetur, supplices libelli non ita pridem guberniis dati sunt ?),
de quorum felici exitu spes non modica affulget. Ergo.

2254. Resp. Ad 1", Dist. Cilibes universim sumpti, conc.
ecclesiastici, 206g. Mirum est pseudopoliticos cum Protestanti-
bus in unum imvehi czlibatum. ecclesiasticum tanquam uni-
cam reipublice perniciem, et oculos avertere ab immensa
celibum turba, que vera causa existit damni, quod respu-
blica a celibatu. patitur. Viget enim preter ecclesiasticum
celibatus militaris, czlibatus nauticus, celibatus philosophi-
cus, czlibatus famulitius, celibatus libertinus cum quibus
omnibus si comparentur pauci ecclesiastici qui continentiam
profitentur, patebit risu excipiendos esse adversariorum cla-
mores, qui ex solo odio in. clerum catholicum, seu potius
in religionem catholicam oriuntur. Si tantopere ipsis cordi
est reipublice profectus, quare non insurgunt in recensitos
celibatus a quibus innumerorum civium procreatio impedi-
tur, et causa sunt effrenis libidinis et vitiorum colluviei 3)?
Quod si ecclesiastici sub aliquo respectu defraudant civibus
rempublicam, abunde compensant hoc detrimentum per con-
servationem familiarum, ut vidimus, et morum integritàtem
quam mirifice promovent, quibus fit ut longe major Es
gatio ex legitimis conjugis habeatur, quam si connubia fre-
quentiora celebrarentur 5?) Quis porro ignorat rectos mores
nervos esse civitatum?

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Ita Professores Friburgenses in

procreationem impediri, etc. Nec dis-
libello supplici, de quo mox dicemus.

sentiunt Mahon, Franck, aliique cali-

2) An. 1828 , tres dati sunt ejusmodi
libelli a Professoribus Friburgensibus
in Brisgovia, alter magno duci Baden-
si, alter comitiis magni ducatus , ter-
lius episcopo Friburgensi. In ducatu
Hessen-Darmstadt quidam deputatus D.
Ernestus Hoffmann die 15 Jun. 1830,
obtulit pariter propositionem, seu mo-
tionem , uU vocant, ad abolendam legem
ceslibatus ecclesiastici. Item die 17 sept.
ejusdem an. plura ibid. diffusa sunt po-
stulata ad eundem finem; demum in
Galliis 1829 et 1830 πὸ eadem questio
proposita et agitata est in publicis re-
gni comitiis.

3) Cf. Dictionaire abrégé des scien-
ces médicales. Milan. 1822, vol. 1v, v
art. Célibat, Continence , Incontinence
in quibus evidenter ostenditur non ex
celibatu virtutis ac, religionis causa
suscepto, sed ex celibatu involuntario,
ex incontinentia sive in conjugio sive
extra conjugium omnem societatis mo-
ralem corruptionem provenire, sobolis

batus ecclesiastici insectatores.

4) Audiamus. auctorem art. Célibat.
cit. Diction: ,,Si ces derniers (céliba-
taires) cherchent souvent à éluder le
voeu de la nature dans Pacte de la re-
production, par suite des circonstances
sociales, s en est-il pas de méme ches
un grand nombre de gens mariés, dans les
classes les plus élevées, et les classes
moyennes de la société? La crainte de

voir diviser un héritage destiné à sou-

tenir Plorgueil nobiliaire, celle de ne
pouvoir subvenir aux besoins d'une fa-
mille nombreuse, reduisent conside-
rablement le nombre des naissances
dans ces deux classes , . .
n'est donc pas l'ennemi des meeurs et
de la santé publique. Nous pourrions
citer à l'appui de cette opinion. des
faits nombreux et concluans, si nous
allions fouiller dans les turpitudes du
coeur humain." Cf. etiam Bergier Dict.
de théolog. art. Célibat.

. Le célibat —

| 225. Ad δ... Neg. Prosunt enim ejusmodi molestie et in-
commoda, siquz sunt, in primis ipsi czlibi ad coronam;
prosunt universo gregi seu populo christiano, dum ipsi non
subtrahitur quod impenderetur familie curis ac private fi-
liorum et uxoris institutioni et sustentationi; prosunt omni-
bus veneratione quam sibi conciliant ; pronun orphanis, pau-
peribus, infirmis; prosunt, ut verbo. dicam, societati univer-
se, que tot emolumenta inde derivat, ut ex probationibus
constat 1). |

226. Ad 3«, Dist. Qualia adversari fingunt, comc. vera
et realia, 22g. Exaggerata porro, imo et chimzrica plane esse
commoda qua ex clericorum conu provenire adversarii
depredicant, patefaciunt regiones ille in quibus ecclesiastico-
rum c&libatus non viget. Presbyteri siquidem conjugati tum
apud Grecos schismaticos tum in imperio Russico incredi-
bili ignorantia laborant, in Sacramentis administrandis crimina
simoniaca admittunt, raro admodum divina celebrant myste-
ria; ipsorum doli, negligentia, otium, abjectio in causa sunt
cur omnibus in contemptu habeantur, sola politica motiva
efficiunt, ut tolerentur ?). Apud ipsos Protestantes longe mi-

CAP. V. DE C/ELIBATU ECCLES. ETC.

noris jam estimantur mariti ipsorum ministri quam apud nos

catholici Presbyteri 3). In. Anglia vero omnes fere

1) Hec ipsa commoda ex clero ca-
tholico calibe in societatem provenire
ultro fassus est auctor certe in hac
parte minime suspectus, Filangieri in
op. La scien»a della legislaxione lib.
ὦ. C. 5.

2) A Petro I, cui Magni cognomen-
tum accessit, imperii Russici fundatore
magna ex parte instauratum est schi-
sma moscoviticum, quod jamjam in suum
finem vergebat, idque prestitit ex mo-
tivo politico, ut idem nempe esset ca-
put civilis et ecclesiastici regiminis , et
religiosa institutio politica prorsus eva-
deret. Hoc politicum principium magna
constantia prosecuti sunt. subsequentes
imperii moderatores, qui interdum ve-
. xationibus et omni argumentorum s-
vitie his praesertim diebus conati sunt,
et nituntur contra publica pacta reli-
gionem catholicam abolere in regioni-
bus sux ditioni subjectis. Si artes Ju-
, liani apostat? compararentur cum illis
quibus illud gubernium utitur ad finem
hunc perversum obtinendum, discipuli
magistrum superasse viderentur. Du-
plex semper scopus in dilatatione im-
perii prz oculis babetur, protensio fi-
nium imperii et schismatis, ut sic pro-
priam, quam vocant, ecclesiam , oppo-
nant Ecclesie Romanz. Id non obscu-
re fatetur, quem sape alias citavimus,

T. IX.

1011] eo

Filaret, dum vota emittit, ut proten-
dantur imperii fines, et sic schisma
protendatur. Ast non est prudentia, non
est consilium contra Dominum. Cate-
rum hinc fit, ut ipsorum Pope, quos
vocant, seu presbyteri uxorati, qui
omnibus contemptui sunt ob ignoran-
tiam et ebrietatem, cui passim indul-
gent, et ob simoniam, sustineantur,

imo foveantur. Cf. De Maistre D« Pa-

pe, loc. cit.

3) Cf. De Maistre op. et loc. cit. ubi
plura hujus assertionis documenta pro-
fert, atque inter cetera scribit: ,,L'a-
nathéme est inévitable. Tout prétre ma-
rié tombera toujours au-dessous de
son caractére. La supériorité incontes-
table du clergé catholique tient uni-
quement à la loi du célibat ... Qu'est-
ce qu'un ministre du culte qui se nom-
me réformé? C'est un homme habillé
de noir; qui monte tous les dimanches
en chaire pour y tenir des propos hon-
nétes. A ce métier tout honnéte hom-
me peut réussir. .. J'ai examiné de
wés-prés cette classe d' hommes; j' ai
surtout interrogé sur ces ministres é-
vangéliques l'opinion qui les environne,
et cette opinion méme s'accorde avec
la nótre, pour ne leur accorder aucu-
ne supériorité de caraclére."

110 TRACTATUS DE ORDINE.

spectant ut clerum invisum, et summopere contemnendum
reddant 1); nec religionis anglicane ministris theatrorum li-
centia parcit, siquis in scenam inducitur veluti stolidus,
ebrius , leno, znizister exhibetur ?). Qua omnia cum adversariis
bene perspecta sint, eo votis omnibus tendunt, ut pari or-
dine ponant clerum catholicum per colibatus abrogationem.

221. Ad "im, Dist. Si conjugii vi clerici impeccabiles eva-
derent, conc. secus, neg. Nec enim in his, que ex experi-
mento pendent, debemus poéticam imaginationem sequi, sed
res prout in se sunt spectare. Eadem enim in conjugatis cle-
ricis cernerentur, que in conjugatis laicis contingere solent,

ui profecto procul absunt ab illa sanctitate, quam adversarii

ngunt, ac preterea illis vitiis sordescerent, ad que inclinant
rei domestice amplificanda sollicitudo ac filiorum sustentatio
et futura ipsorum conditio. Certe clerus anglicanus uxoratus
non exhibet totidem Zacharias et Elisabethas, eorumque filii
quam longissime absunt ab e&mulandis et in se referendis vir-
tutibus S. Precursoris 3)! Itaque non conjugium, sed habitus
castitatis ab adolescentia susceptus remedium incontinentiz
validius suppeditat; ubi enim pudore soluto labem hujusmodi
quispiam contraxerit, difficulter admodum ejus memoria ad
peccatum non provocatur. Nam quo majora sunt cupiditatis
irriiamenta, eo magis urit.

228. Ad 5m, Dist. Eadem ratione, qua noxia fieret quaevis
ars et disciplina, si omnis hominum coetus ad illam excolen-
dam sese converteret, conc. diversa ratione, 2eg. Nempe ex
hoc argumento, siquid valeret, sequeretur eliminandas e so-
cletate literas esse, repudiandas artes quaslibet seorsim sum-
ptas; quia profecto, 51 omnes studiis vacarent, periret com-
mercium, agrorum cultus, omnes fame perirent. Adeo acuti
sunt Protestantes, qui politicos agunt, dum non verentur per
summam impudentiam traducere Christi consilia tanquam fu-
riosi et inepti animi sensa. Nova est adeo hec difficultas, ut
eam sibi objecerint et excusserint SS. Hieronymus et Augu-
sünus, postea vero S. Thomas *).

4) Cf. S. Hieron, lib. 1, Cont. Jovia.

1) Cf. Ibid. nec non in op. The eztra-
ordinary Black - Book, anu ezposition of
the united church of England «and Ire-
land. London 1831. chap. 4.

2) Cf, Auctor. Héponse auz nouveaur
docteurs part. r1, pag. 225.

3) Cf. A Letter to his royal highness
the duke of Gloucester , Chancellor, on
the present corrupt state of the University
of Cambridge, by R. M. Beverley, esq.,
edit. London, 1833, in qua Auctor osten-
dit fere omnes ministros anglicanos stu-
diis vacare in universitatibus, quz sunt
totidem sedes iniquitatis. Vid. praser-
tim pag. 12, 1'!, 17, 18. ;

n. 36; S. Augustin. De bono conjugali,
cap. 10; S. Th. Cont. Gent. lib. 3, cap.
136, ubi hanc ipsam difficultatem his
verbis sibi proponit, n. 3: ,Si bonum
est, quod unus contineat, melius est
quod multi, et optimum quod omnes.
Sed ex hoc sequitur, quod genus hu-
manum deficiat. Non igitur bonum est,
quod aliquis homo omnino contineat."
Solvit porro hac ratione: ,Ab his, quc
sunt necessaria, quamvis quantum ad
singulos melius sit, quod abstineat, me-
lioribus deditus, non tamen est bonum,
quod omnes abstineant, sicut et in or-

147

229. Ad 6", Dist. Greci et Romani proscripserunt et in-
famie ac penis mulctarunt celibatum libertinum et vitiosum,
conc. religionis et virtutis causa susceptum, zeg. Nos enim
contrarium ostendimus, et fatentur ipsi adversarii, qui celi-
batus institutionem non ex Chrisu et Apostoli consiliis, sed
ex ideali Indorum, Graecorum et Romanorum perfectione et
mysticismo, qui omnium animos invaserat, atque ex instituto
sacerdotum ethnicorum repetere maluerunt 1). Quomodo au-
tem leges plectere potuerunt, quod adeo suspiciebatur? Ita-
que effrenem illorum licentiam objecte leges feriunt, ex qua
fit, ut complures animo ac sensibus vitiaüs ex epicureismo
eam fugiant societatem, qua, ut loquitur Montesquieu, fierent
meliores, ut aliam sequantur, qua pejores semper evadunt ?).
Hunc porro calibatum et nos damnamus utpote .societatis
pestem.

230. Ad 7", Neg. Hoc enim putidum mendacium est. Sola
Italia, quz ecclesiasticis viris pra regionibus reliquis abundat,
sufficit ad falsitatis. arguendam adversariorum assertionem.
Hac enim, spectata soli area, superat Sinas ipsas civium seu in-
colarum numero 3). Quod si nonnulle regiones minus populo
refertze sunt, id a causis omnino extrinsecis pendet, ut mox
dicemus, qua communes sunt regionibus Catholicorum zque

CAP. v. DE CELIBATU ECCLES. ETC.

ac Protestantium.

.231. Ad 8", Neg. Sed ha cause sunt: 1? ingens colonia-

rum in exteras regiones deductio; 2? conjugiorum difficultas,

dine universi apparet ; quamvis enim
substantia spiritualis sit melior quam
corporalis, non tamen esset melius uni-
versum, in quo essent solum substanticx
spirituales, sed imperfectius ; et quamvis
sit melius oculus pede in corpore ani-
malis, non tamen esset perfectius ani-
mal, nisi haberet oculum et pedes. lta
etiam nee multitudo humani generis ha-
beret statum perfectum , nisi essent ali-
qui intendentes generationis actibus, et
aliqui ab his abstinentes, et contempla-
tionivacantes." Cf. etiam Feller, CatecZ.
philosoph. loc. cit.

1) Uti Professores Friburgenses in
supplici libello, de quo supra.

2) Esprit des lois, tom. mr, lib. 23,
ehap. 2. .

3) Balbi Compendio di Geografia , To-
rino 1831, ex tabulis sf«tisticis, quas
exhibet, Europ:, pag. 836, et Asie» pag.
1102, constat Italiam singulis milliariis
quadratis continere 225 individua ; im-
perium vero Sinense vix continere 42
individua, Continet Italia 21" partem
incolarum totius Europe; superat Bo-
russiam, qui non habet nisi 166 indivi-
dua pro singulis imilliariis quadratis.

Belgium pariter, quod apprime catho-
licutn. est, ac pluribus institutionibus
religiosis et viris ecclesiasticis abundat,
continet 453 individua pro singulis mil-
liariis quadratis. Et hiec sufticiant ad
os obstruendum incredulis ac Protestan-
tibus, qui incusant religionem catholi-
cam, quod per czlibatum inducat immi-
nutionem incolarum... Caeterum cum hac
difficultas respiciat potissimum Hispa-
nias, qui hec obtrudunt, perinde ac si
ab unica celibatus ecclesiastici causa
illa, quz illic cernitur, incolarum infre-
quentia repetenda esset, non advertunt
ad peculiares p^ases seu vices illius re-
gionis, qua octo fere seculis pugnare
debuit adversus Saracenos, ut ab isto-
rum se jugo eriperet; et ad alia bella,
qui adversus Gallos sepe sustinuit; ad
detectionem Americae, qua factum est,
ut innumeri in novam illam orbis par-
tem se transtulerint, aliaque ejusmodi
adjuncta. Vix autem ad tempus quievit,
ab an. 1811 ad 1830, ut numerus civium
incrementum ceperit 74,000,000, licet
clerus szcularis et regularis constaret
1,009,000, ut patet ex Diario Homano
“8 Jan. 1830, |
10 *

148

qui crescit prout minuitur alimentorum ratio, Jam vero ex-
perientia demonstrat, doctioresque politici ostendunt agrorum
cultura pra ceteris artibus degendz vitz rationem comparari,
e contrario hec commoda luxu corrumpi; hinc cultura ne-
glecta, inde vero luxu, qui novorum civium germen vel a
radice exscindit, imminuitur necessario populi frequentia. Num
vero sublato ecclesiastico czlibatu civitatum luxui frenum in-
. Jiciatur, aut agriculture studium crescat, judicent adversarii;
3" preterea causa incolarum infrequentiz est celibatus liber-
tinus, de quo paulo ante diximus; ἢ" est militia; 5" acrior
scientiarum cupido ; 6" commercium, navigatio, longinqua itinera,
artes plurimae, qua sepe efficiunt, ut multi aut conjugio va-
ledicant, aut saltem jugalibus se vinculis socient etate pro-
vecti, cum scilicet rem familiarem aut compararunt aut am-
plificarunt; 7" sunt tot illustres familie, in quibus propter
beneficiaria Jura ac primogenita, exceptis natu majoribus, re-
liqui czlibem vitam ducere ut plurimum coguntur; 8^ est in-
sens famulorum turba; 9" est tot hominum naturalis indoles,
qui austeris adeo moribus przediti Sunt et vite severitate, ut
egre admodum garrulam uxorem ferre possint, et liberorum
ejulatus et clamores. Quz cum ita sint, mirum est pseudo-
politicos. uni ecclesiastico czlibatui adscribere, quod a tot alus

TRACTATUS DE ORDINE.

causis pendet, et quas ipse fuse prosequitur Filangierius 1).

1) Scienza della legislazione, lib. 2,
a cap. 1 ad cap. 8 inclusive. Longum
esset omnia persequi, quz hic Auctor
commemorat. Nobis satis sit nonnulla
afferre ex iis, quz scribit cap. 8, que
mirifice confirmant causas a nobis re-
censitas : ,,Funesta riflessione (scribit) !
i vizj e i disordini hanno per cosi dire
una filiazione reciproca fra loro. L'uno
produce Paltro, e il prodotto dà nuova
forza al produttore. Cosi la miseria, e
il celibato violento di alcune classi de
cittadini, impedendo i matrimonj, cagio-
nano l'incontinenza pubblica; e l'incon-
tinenza pubblica diminuisce il numero
de' matrimonj. Dove ci ὁ corruzione,
l'uomo sdegna una moglie, e dove ci é
povertà, dove ci sono molti celibi per
forza, ivi ci dev! essere corruzionpe."
Quod deinde nimis forsan libere evolvit ;
deinde prosequitur: ,Qual vuoto non
deve lasciare nella popolazione quest'
eccesso della pubblica incontinenza?
Qual maraviglia, che nella maggior parte
delle nazioni fra cento uomini si fa ap-
pena un matrimonio in ogni anno?" Et
in nota ibid.: ,Leggansi i calcoli di M.
Süssmilch. Egli dice, che in Olanda si
fa il conto, che sopra 6^4 persone vi ὁ
un matrimonio, nel mentre in Svezia se
ne fa uno sopra 126. Nella Marca di
Brandeburgo e in Finlandia uno so-

pra 108, a Berlino uno sopra 110, in
Inghilterra uno sopra 98, 115, 118."
Jam vero numerata regiones omnes per-
tinent ad Protestantes. Ex quo disci-
mus, quaenam apud illos vigeat moruin
corruptio. Et hi sunt, qui declamant ad-
versus caelibatum ecclesiasticum!

Et hec quidem in hypothesi adversa-
riorum sunt dicta, quod nempe incola-
rum frequentia promoveat societatis fe-
licitatem. Ast inquirere prestat, num
esca hec atque inconsiderata propaga-
tio in reipublice bonum reipsa cedat?
Jam vero nec pauci nec minoris subsel-
lii philosophi ac politici expensis utrin-
que rationum momentis contrarium o-
stenderunt. Omissis porro Aristotele,
lib. 7, Politic. cap. ^, et Heineccio , Ad
legem Julium et Papiam Popeam , lib. 1,
cap.12, n. 12, qui hec argumenta ver-
sant, non defuerunt respublice, qu:
vel ob insolentiam plebis, vel ob agri
angustiam , vel sterilitatem, de coér-
cendo potius, quam de amplificando ci-
vium numero cogitarunt. Malthus, pa-
rochus anglicanus, in op. Essaé sur ἐδ
principe de la population, Vrad. de l'an-
glais, necessitatem continendi intra cer-
los limites propagationem ostendit. At
pessimus homo ulterius progressus est,
hic siquidem, qui inanem pronuncia-
verat continentig professionem , ad co-

CAP. V. DE CXLIBATU ECCLES. ETC. 119

232. Ad 9", Dist. Si per spiritum seculi significentur
libertini, increduli, cenosi homines, cozc. si sapientes, gra-
ves, veri politici, eg. llli porro homines nunquam consti-
tuerunt spiritum seculi, sed licentie, quos seculum imo et
secula velut ignavos, perditos, societatis fzecem spreverunt
et exhorruerunt. Talium porro hominum spiritus abhorreret
etiam a catholica religione. Quodlibet seculum aliquid ferre
nollet; adeoque, si id attenderetur, hec, quie ipsorum per-
verse indoli non arrident, essent tollenda. Ecclesia non at-
tendit spiritum seculi, .sed spiritum seculorum. Quavis au-
tem etate viri prudentes ac populus ipse institutionem czeli-
batus ecclesiastici suspexerunt, nunquam populus Ecclesizc
ministros conjugatos optavit; siquis vero sit, qui libere vivat
et scandalum praebeat, populus petit, ut corrigatur aut amo-
veatur a ministerio, ejusque in locum melior substituatur,
nunquam vero, ut uxor ei detur.

239. Ad 10m, Dist. Ab us, qui spiritu hujus szculi age-
bantur, conc. a reliquis, 2eg. Hi qui libros supplices dede-
runt guberniis pro celibatus abrogatione, pauci omnino fuerunt,
si cum cateris comparentur, qui alte reclamarunt adversus
ejusmodi conatus, qui extremam perniciem inferrent catholice
religioni 1). lrrite semper cesserunt ejusmodi machinationes
vel apud ipsos Protestantes 5), ac frustra sibi blandiuntur de
felici successu pauci isti libertini, qui nec advertunt ad anoma-
liam, ut sic loquar, petendi a guberniis abrogationem illius le-
gis, quz ecclesiastice, imo et apostolice est institutionis, quz-
que a primis Ecclesie seculis ad nos usque pervenit.

. 291. IL Οὐ). 1? Calibatus intolerantia ea est, quce tot com-
pulit cleri regularis ac secularis membra seculo XVI, ad. Re-
formationem excogitandam ac propagandam, queque tot in
societatem intulit clades. 2* Accedit per czlibatum clericos ex-
wraneos quodammodo societati fieri. Nulla enim ratione per-
moveri possunt ad societatis jura tuenda. Hinc, quin Eccle-
siam ejusmodi institutio societati devinciat, magis eam a so-
cietate devellit ac separat, et statum in statu vere constituit.

ércendam propagationem proposuit /7re-
num morale. At frenum morale et qui-
dem coactum vere in praxi inane esse
deprehendit; quare, uti jam diximus, le-
gem comitiis probandam proposuit, qua
statueretur , ut iis, qui post statam
diem nascerentur, perinde ac eorum pa-
rentibus omne subsidium denegaretur,
et sic rigori ac punitioni naturz dimit-
lantur, nempe ut fame intereant. Mal-
tho se socium adjecit Scarlett. in eun-
dem finem , nempe ut minueretur tribu-
tum, quod in pauperes erogalur. Atta-
men clerus anglicanus percipit quotan-
nis libell. sterlin. 9,130,000, seu libell.

gallic. 236,000,000, dum clerus totius
Christianismi in universo orbe non per-
cipit nisi lib. sterl. 9,000,000, seu lib.
gallic. 225,000,000. Cf. op. cit. 74e ez-
traordinary Black-Book, etc., pag. 59.
Cf. etiam Storia della Riforma, eic.,
lett. 4.

1) Inter quos eminet vir certe mini-
me suspectus, nempe Ab. De Pradt, cu-
jus articulus, cui tit. Le Clergé, rela-.
tus est in 7ribuna Catholica, diebus 25
et 27 Augusti 1833. Adversus memo-
riam, seu libellum supplicem 'Profess.
Friburgens. cf. Catholicon Spire.

', 3) Cf. Ibid. |

150

Cumque hi czlibes clerici nullo vinculo erga patriam et com-
mune solum teneantur, cum potestate externa, homano nem-
pe Pontifice, arctius colligantur, quo fit ut sub libertatis ac
independentie colore patria alat in Sacerdotibus tot hostes ac
proditores, vel saltem cives segnes nec de vero patrie bono
sollicitos, ineptos ad preclara facinora. Hinc colluctationes
perpetue inter Sacerdotium et Imperium, qua societatem af-
iligunt. Quaqua igitur versus spectetur continentis, lex a sana
politica eliminari. debet 1).

299. Hesp. ad 1m, vel Neg. vel Dist. Ad reformationem excogi-
tandam, zeg. ad eam excogitatam amplectendam, subd. Non-
nullos corde ac mente corruptos, conc. bene moratos ac pro-
ms professionis spiritu actos, 220g. In primis falsum est regu-
ares aut seculares Sacerdotes sacrum calibatum detrectantes
animum convertisse ad reformationem excogitandam ; alias
enim ac longe diversas causas'assignat De Pradt, de calibatu
vero ne verbum quidem habet ?). Sane Henricus VIII calebs
non erat, neque celibatus causa Elisabetha ejus filia anglica-
nam reformationem instauravit 3). Quod si identidem Sacerdotes

TRACTATUS DE ORDINE.

1) Ita Bretschneider op. cit.

2) Concordat de Ul. Amérique avec Rome,
Paris 1828, chap.3, 6. Etiam Ranke op.
cit. liv. 1, chap. 2, $..^, aliam causam
reformationis assignat: ,On a dit, scri-
bit, que la cause de cette attaque, at-
tribuée d'abord à l'abus des indulgences,
avait été toute secondaire: mais...rien,
nétait plus capable que la doctrine des
indulgences de scandaliser un honmune
comme Luther, d'un sentiment religieux
mystique trés-prononcé, pénétré des no-
tions sur le péché et la justi(ication
telles qu'il venait de les exprimer dans
un livre de théologie inspiré par l'Ecri-;
iure dont il s'était nourri avec toute
Pardeur d'un ceur altéré. Celui qui
eroyait avoir découvert les rapports
éternels entre Dieu et l'homme, et qui,
avec les propres lumiéres de sa raison,
avait appris à comprendre PEcriture,
devait étre le plus profondément offen-
Sé par un pardon des péchés qu'on pou-
vait obtenir pour de l'argent." lta qui-
dem hic pietista, nec suspicàtus fuerit
se risum excitaturum in iis omnibus,
quibus perspecta sunt effusa libido, au-
dacia, projecti mores, incredulitas opti-
mi parentis sui!

3) Tam Henricus VIII, quam ejus filia
Elisabetha sub gravibus penis conjugio
clericos interdixerunt. Notum est anec-
dotum Cranmeri, quum voluit in An-
gliam introducere uxorem, quam duxe-
rat in Germania. Adhuc Professores
universitatum Cantabrigiensis et Oxo-
niensis tenentur ad cielibatum.

Cum Geb. Truchses, Archiepiscopus
Coloniensis, defecisset ad protestanti-
smum, ac de more suam et ipse duxis-
set uxorem, Elisabetba Lanc ad euin
epistolam dedit: ,Pr:dilecte Domine!
Dum a vobis concepta fuerat intentio,
seu voluntas laborandi , ut Reformatio
induceretur in archidiecesim vestram,
mihi admodum grata, et auditu jucunda
fuit. Sed quantum inde voluptatis hau-
seram, tantum postea contristabar, cum
intelligerem circumstantias connubii ve-'
stràá, per quas dilucide ostendistis, in
inceptis vestris Jonge operosius operatam
esse carnem, et ejus tritillationem , quam
spiritum religionis νοῦ. Prudentiores
homines probi praviderunt infortunium
tuum, cum impossibile sit feliciter eve-
nire. Quare non est ut conqueramini
vos ubique deseri. Quidquid egistis, Ca-
tholicis maximo offendiculo fuit, neque
a Protestantibus approbari, aut saltem ,
gratum haberi poterat. Interea tamen
intime cor meum afficit fortuna vestra,
eoque magis, quod nullum amplius vos
adjuz;andi remedium videam. Caeterum
quod a me petistis, ut indulgeam vobis
habitationem in regno meo, scitote mo-
dernas temporum circumstantias non
ferre, ut hoc a me permittatur, etjam
legato meo apud Hagam demandavi , ut
istius rei causam vobis aperiat."

! ErLisABETHA HEGINA.

A. D. 1596.

Cf. The catholic Magazine, vol. vi, Febr.
1835, n. 49.

151

omni pudore, conscientia, ac religione destituti commodam
admodum ac mollem reformationem amplexi sunt, cupiditati-
bus iisdem impulsi fuere, quibus quoüdie tot conjugati ac. cze-
libes libertini impelluntur ad habenas omnes vitio ac licent
laxandas, sque dispositi ad profitendum islamismum, ut ita
cohonestent propriam defectionem ; quod. non ita pridem con-
ügisse novimus ἦτ TN

236. Ad 2m, Neg. '"Theoretica siquidem hzc principia seu
potius imaginationis &stus ac somnia, experientia quotidiana re-
pellit. Nullos siquidem fideliores subditos prin mes expertun-
tur quam Ecclesi: Catholice ministros. Ipsi ut plurimum pri-
ma victim: sunt rebellium civilium motuum, quos excitant
liberiores homines, uti ex publicis documentis compertum est.
Quae porro ab adversariis objiciuntur, ea prorsus sunt, quz
magis celibatum excolendum suadent: Agitur enim de Eccle-
515. libertate ac independentia, alioquin. Catholici perinde. ac
Protestantes subjicerentur dure. dominationi civilis regiminis,
ab ipsa penderent in dogmate, liturgia et disciplina. Sine cili-
batu vix actum non esset de ipsa Ecclesie subsistentia ?). $i

CAP. V. DE CIELIBATU ECCLES. KTC.

1) Neminem invenire erit ex presby-
ieris aut religiosis, qui identidem ad
protestantismum deficiunt, qui uxorem
aut statim aut paulo post non duxerit,
imo szpe jam filios non susceperit ante
defectionem. Novissima exempla, qua
habuimus in Germania et in'Helvetia, id
confirmant. Cf. 11 Cattolico di Lugano,
£8 Febr. 1838. Sane nisi libido eorum
mentes exczcasset, quomodo potuissent
absurdum protestantismum ΡΥ ἔθου ΓΘ re-
ligioni catholice ? Vere his applicari pos-
sunt, qua de Aristippo scripsit Lactantius
in Instit. divin. epitome, cap.39, segm. 7:
Qui, ut amicule suae Laidi placeret,
Cyrenaicam instituit disciplinam , qua
summi boni finem in voluptate corporis
collocavit; ne aut peccatis auctoritas,
aut vitiis doctrina deesset." Sic isti
cenosi homines, ut placeant «micule
δι). protestantismum profitentur, 26
aut peccatis auctoritas , «ut vitiis doctri-
n« desit. Hoc ipso anno (1838), ut «mi-
cule sue placeret, quidam archidiaco-
nus Ecclesie grece ad Alcoranum de-
fecit. (Cf. IJ Cattolico di Lugano, 15 Marzo
1838), ne pariter «ut peecaltis auctori-
tas, «ut villis doctrina deesset. Sic re-
liqui omnes.

2) Ipsi Protestantes de hac agendi ra-

lione conqueruntur: En quomodo. lo-.

quatur unus ex,ipsis: ,Le protestan-
tisme n'a pas moins avili la dignité sa-
cerdotale . .. Les prétres protestans
se sont défaits bien vite de toute appa-
rence religieuse, et se sont tous mis
wes-humblement aux pieds de l'autorité

temporelle ... Parce que la vocation
des prétres protestans n'était nullement
de gouveruer l'état, il n'aurait pas fallu
en conclure que c'était à état à gou-
verner l'Eglise ... Les récompenses
que l'état accorde aux ecclésiastiques,
les ont rendus tout-à-fait séculiers . . .
Avec leurs habits sacerdotaux;, ils ont
dépouillé le caractére spirituel . . . L'é-
tat a fait son métier, et tout le mal
doit étre mis sur le compte du clergé
protestant. 1l est devenu frivole . ..
Les prétres n'ont bientót plus fait que
leur devoir de citoyens . . . L'état ne
les prend plus que pour des officiers de
police . . . I| ne les éstime guére, et
ne les place que dans la derniére classe
de ses officiers . . . Dés que la reli-
gion devient la servante de l'état, i! est
permis de la regarder dans cet état d'a-
baissement, comme l'ouvrage des hom-
mes, et méme comme une fourberie.
C'est de nos jours seulement, qu'on a
pu voir l'industrie, la diete, la poli-
tique, l'économie rurale ,. et la police
entrer dans la chaire ... Le prétre doit
croire qu'il remplit sa destinée et tous
ses devoirs en faisant lecture en cbaire
des ordonnances de la police. ll doit
dans ses sermons publier des recettes
contre les épizooties, montrer la né-
cessité dela vaccination, et précher sur
la maniére de prolonger la vie humaine.
Comment donc s'y prendra-t-il aprés
cela , pour detacher les hommes des

choses temporelles et périssables, tan-

dis qu'il s'efforce lui-ipéme , avec la
"

152

solo ac patrie per uxorem et filiorum turbam, ut vellent ad-
versarii, addicti essent Sacerdotes mariti, deesset Jam centrum
commune unitatis, ac pro diversitate statuum seu principa-
iuum diverse, imo contrarie essent Ecclesiasticorum sollicitu- -
dines, divisi essent ab invicem, uti Protestantes.

2394. Protestantismus cum vitam in semetipso non habeat,
adminiculis exterioribus opus habet ut regatur, principibus
indiget, qui eum fulciant: at Ecclesia Catholica vim ac vitam
suam habet ex unitate fidei, capitis ac liturgi; habet a Chri-
sto fundatore suo, nec opus est ei aliquo exteriori adminiculo
vel auxilio, ut vivat, et regatur ac conservetur. Quinimo vivit
ac regitur, frustra in ipsam obnitentibus omnibus portis in-
feri ad ejus destructiomem consociatis. Non obstantibus diris
vexationibus, novos semper ac illustres filios acquirit, dum
protestantismus potentissimorum regum ac principum prote-
cüone tectus quotidie magis tabescit, atque ad terminum suum
properat, et ad interitum vergit. TN.

238. Sacerdos catholicus vere universalis est, id est, omnis
etatis, omnisque regionis, ac universe terre, dumque maje-
statem cultus in metropolitanarum urbium templis explicat,
novit pari ratione se conferre ad Peruanos ac Indos, ut eorum
necessitatibus spiritualibus ac temporalibus provideat. Quem-
admodum vero S. Paulus ab.Hierosolymis per circuitum usque
ad Illyricum omnia Evangelio replevit, sic S. Franciscus Xave-
rius ad extremas Orientis plagas se transtulit, uti Occidentales
perlustravit S. Vincentius Ferrerius, aliique pene innumeri.

239. Sola religio catholica, per potentissimam actionem suam
in individua singula, movet, agitat atque excitat ministros suos
ad magna quaeque, eisque imprimit religionis sigillum. Prote-
stantismus terrenus in omnibus hesitat incertus inter celum
ac terram, inter christianismum ac hellenismum, inter ratio-
nalismum et pantheismum; humi serpit, nec nisi humilia et
abjecta aut excogitare, aut moliri valet !).

TRACTATUS DE ORDINE.

sanction du gouvernement, d'attacher
les hommes aux galéres de la vie?" Ita
Marheineke, Professor Heidelbergensis,
in op. Sur le vrai caractere du Prétre
evangélique , impress. Hamburg. in mu-
83:0 patrio Germanorum, trad. de l'Allem.
Possem hec innumeris prope exemplis
confirimare, nisi longius quam par Sit
abducerer.

Nonnulli principes protestantes conati
sunL eandem potestatem in clerum ca-
tholicum exercere; ast Archiepiscopus
Coloniensis, Archiepiscopus Posnanien- .
sis, aliique non pauci ostenderunt alia.
virtute preditos esse Sacerdotes catho-
licos caelibes pre ignavis et captivis.
protestantismi ministris, eo ipso quod

solo ac patrie per uxorem et filios de-
fixi sint. ' | !

1) Cf. Handschue op. cit. Henricus et
Antonius, etc., ubi refellit Bretschnei-
der, nec non Ab. Jager Sur /e célibat

' ecclésiastique dans les rapports religieux

et politiques, cujus extant plures arti-
culi in eph. Z/Univers; Rosmini Sul ce-
libato , Rovereto 1835.

Caeterum D. Portalis an. 1807, hcc ad-
vertit adversus pseudopoliticos, qui pro-
movere vellent conjugium clericorum :
,Un Prétre catholique aurait trop de
moyens, s'il pouvait se permettre d'ar-
river au terme de la séduction par un
mariage légitime. Sous prétexte de di-
riger les consciences, il chercherait à

153

210. Hzc habui, qua in hanc quzstionem dissererem: pauca
quidem, si rei molem spectes, at 81 finem, quem intuemur,
profecto non pauca.

Veritas enim, que omni state eadem est, in apricum pro-
lata, Ecclesie praxis vindicata, adversariorum fraudes retecte,
eorum disserendi ratio omni ex parte expensa. Quocirca jure
mihi et bonis omnibus gloriandum est, tum quod eam causam
tueamur, qua criminatüionibus non obruitur, et calumniis la-
cessita pulchrior emergit, tum quod cum eo hominum genere
manus conseramus, qui a libidine, non a raüone argumenta

CAP. V. DE C/ELIBATU ECCLES. ETC.

mutuantur 1).
t

gagner et corrompre les coeurs, et à
tourner à son profit particulier Pin-
fluence que son ministére ne lui donne
que pour le bien de la religion."

1) Cum sepius de Professoribus Fri-
burgensibus mentionem injecerim , dis-
simulare postremo loco nequeo scanda-
lum, quod non ita pridem Dr. Schrei-
ber in eadem Friburgensi universitate
Professor theologi» moralis ac mem-
brum consilii ecclesiastici prebuit au-
ditoribus suis. Hic enim posteaquam as-
seruit infallibilitatem esse precipuum
decus et robur Ecclesie, tum quoad res
fidei, tum quoad res morum, non eru-
buit sub finem secundi vol. theologic
moralis affirmare fecclesiasticum czliba-
tus preceptum Sacerdoti catholico in-
junctum, esse contra naturam, injustum,
immorale et antichristianum. Qua in re
acutus homo non vidit se principium
positum hac disserendi ratione destrue-
re. Enimvero clericis et recens Sacer-

dotio inauguratis*talia effutire perinde
est ac dicere: ,, Ecclesia illa, cui ut ma-
gister et Sacerdos peculiari ratione ad-

. dictus sum, et erga quam in animis ve-

stris amorem excitare deberem, non est
vera nec a Christo fundata, utpote qu:
errorem et peccatum docet, et lege in-
justa et iniqua filios suos obstringit."
In quo ipse non repetit nisi quod no-
vem aut decem abhinc annis docuit
Dr. Amann, Professor et membrum pa-
riter consilii ecclesiastici, qui inter sa-
cri cslibatus impugnatores non eXtre-
mum locum obtinet ob historiam cali-
batus a se editam. Quam bene autem
idem Professor Schreiber de suis alu-
mnis promeruerit, evincitur ex munere
argentei cyathi, quo hanc auream doc-
trinam cohonestarunt ejus auditores. Sa-
tius profecto foret, ut ipse personam
deponeret, seque apertum hostem Ec-
clesia Catholicze profiteretur.

TRACTATUS
DE MATRIMONIO.

PHROOEMIUM.

1. M τκινονιῦν ab. eo dicitur , inquit Catechismus Roma-
nus, quod femina idcirco nubere debet, ut mater fiat, vel
quia prolem concipere, parere, educare, matris munus est 1).
Aliis preterea nominibus Matrimonium donari consuevit, Conz-
nubii scilicet, Conjugii, Nuptiarum, de quibus fuse S. Tho-
mas ?). Definiri autem solet: Vir? et mulieris maritalis con-
junctio inter legitimas personas individuae vite consuetu-
dinem retinens 3); quod si agatur de Matrimonio, non solum
quatenus officium naturae est, sed quatenus preterea est Sa-
cramentum, date dcefinitioni. addi debet: Ef ἃ Christo ad
dignitatem Sacramenti elevata. Ab alis vero Matrimonium
prout Sacramentum est fusius definiri, seu potius describi
solet: Sacramentum Novo Legis, quo significatur conjun-
clio Christi cum Ecclesia, et gratia confertur ad. sanctifi-
caudam viri et mulieris legitimam conjunctionem , ad wnien-
dos arctius conjugum annos, atque ad prolem pie sancte-
que in virlutis officuüs et fide christiana instituendam.

Ex his autem definitionibus colligitur; 15 naturam sive
rationem àut essentiam, Matrimonii proprie constitu] 272 vü-
culo, quod exprimitur per vocem illam conjunciio, qu: de-
signat illam obligationem et nexum, vi cujus firmitas, per-
manenüa atque stabilitas Matrimonii exurgit ; minime vero
consistere in usu, qui separari potest a dominio seu pote-
slate, quam in proprium corpus conjuges per consensum ver-
bis de presenti expressum sibi invicem tradunt *). Colligitur

1) De Matrim. Sacram. cap. vut, n.2.
Hinc apud Gregorium IX, cap. £z lite-
ris, de conversione 'infidelium. ,,Matri,
inquiebat mulier, infans ante partum
onerosus , dolorosus in partu , post par-
tum laboriosus: ac ex hoclegitima con-
junctio maris et feminx magis matri-
"onium quam patrimonium nuncupatur.?
Apud Pitheum Decretales Gregorii Pape
IX, Paris. 1687, tom. rr.

2) In 5^, dist. 27, q. 1, art. 1.

3) Hanc definitionem, quz est Magi-
stri sententiarum, imo potius codicis Ju-

stinianei, suam fecit Catechismus Ron.

loc. cit. n. 3, ubi eandem per partes ex-
ponit.

4) Cf. Estium in ^4, dist. 26, ὃ. 13,
qui hanc veritatem adversus Wicleftitas
aliosque haereticos multiplici. argumen-
torum genere ostendit. Sane verum ex-
stitit conjugium inter protoparentes in
terrestri paradiso ante quemcumque con-
jugii usum; id ipsum dicatur de conju-
gio inter Beatam Virginem et S. Jose-
phum. SS. Patres unanimes in hac sen-
tentia sunt, et ecclesiastica historia plura
suppeditat exempla Sanctorum, qui per-

bibentur vero Matrimonio conjuncti,

155

2" conjugii christiani proprietates esse unitatem et indissolu-
bilitatem , quz significantur per subsequentia verba infer le-
gitimas personas individuam vite consuetudinem retinens,
seu ut clarius dicitur in altera definiüone, er? ef anulieris le-
gitinam. conjunctionem , etc. Colligitur 3" nonnullas requiri
conditiones, sub quibus tantum 1mri possunt conjugia, quod
innuitur per verba Zegilimas personas, vel per legitimam
conjunctionem. Atque tria hzc precipua capita sunt, circa
qui tota hac nostra versabitur disputatio: tum scilicet circa
Matrimonium in se spectatum, et quatenus Sacramentum est;
tum circa ipsius proprietates; tum denique circa ipsius 1m-
. pedimenta ac potestatem ea apponendi. His nonnulla adjicie-
mus circa quiestionem hac nostra presertim «etgte agitatam
de connubiis mixtis vulgo nuncupatis.

CAP. I. DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO.

* CAPUT L

DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO.

9. Matrimonium in se spectatum considerari potest vel prout
officium naturse est, vel prout est Sacramentum, seu clarius,
prout officium illud a Christo sanctificatum est, qui ipsum
evexit ad dignitatem Sacramenti eidemque sacramentalem gra-
tuam adjunxit. Dum igitur consideratur quatenus officium na-
ture est, disceptari posset utrum bonum sit ac honestum,
! quod plures ex veteribus hzreticis inficiati sunt. Cum vero
Jamdiu obsoleverit ejusmodi error, ac nemo sit, qui eum de-
nuo excitaverit, ab illis, data opera, refellendis supersede-
mus. Sane, quod ex lege nature a Deo ipso confirmata pro-
ficiscitur, illud profecto natura ac ratione sui nullum vitium
admittit vel turpitudinem, ac proinde bonum est ac hone-
stum. . Tale porro est Matrimonium. |

4. Natura enim, etiam secluso peccato, inclinat hominem
ad prolis generationem, et ad eum finem sexuum diversitas
est ordinata 1). Jam vero proles, sicut concepta in lucem edi
debet, ita in lucem edita per nutritionem et educationem, de-
bet secundum corpus et animam perfici, idque eadem natura
dictante, qui non tantum generationem rei, sed et provectio-
nem et perfectionem ejus intendit. Hzc autem necessaria nu-
iritionis et educationis officia certos requirunt parentes, eos-

quamvis nunquam convenerint ejus-
modi fuit conjugium S. Pulcheri;e cum
Marciano, S. Henrici cum S. Cunegun-
da. Quod si nonnulli Patres aut theo-
logi interdum scripserunt usu Matrimo-
nium perfici relate ad perfectam et ple-
nam rationem signi seu Sacramenti , id
΄

affirmarunt, quatenus scilicet per usum
significatur conjunctio realis Christi cum
Ecclesia per Incarnationem , tum etiam
quatenus major inde firmitas conjugii
exsurgit, ut suo loco dicemus.

1) Cf. Estium loc. cit. ὃ. 1, et Cate-
chis. Bom. part. n, cap. &£, ὃ. 13.

150

que vinculo quodam permanente colligatos; in. hoc autem
vinculo, ut diximus, Matrimonii ratio constituta est; Matri-
monium igitur, qua nature officium est, lege ipsius nature
est constitutum. ᾿

9. Hanc nature legem ratam habuit et confirmavit naturz
Auctor Deus. Principio enim virum, seu marem creavit et
feminam ad prolem videlicet suscipiendam idoneos. Femi-
nam quoque ex viri latere condidit, ut ostenderet arctissimum
esse inter eos Matrimonii vinculum; qua cum instinctu quo-
dam divino probe intellexisset Adam, in eam vocem erupit:
Hoc nunc 0s ex ossibus meis et caro de carne mea ...
quamobrem relinquet homo patrem suum et matrem et ad-
herebit uxori sue: et erunt duo in carne una 1). Quibus
verbis perpetuum et indissolubilem . conjugii nexum declara-
tum fuisse Tridentinum docuit ?). Compertum igitur est in
horto ipso deliciarum, atque ante peccatum constitutum et
initum Matrimonium esse. In novo autem testamento ipse
Dei filius non modo przsentia sua nuptias honestavit, et mi-
raculo omnium qua edidit primo consecravit, sed preterea
commendavit locupletissimis 115 verbis, qua leguntur Matth.
XIX, 6: Quod ergo Deus conjunxit homo non separet ?).
Quare Paulus Corinthüs 1 Epist. VII, 38, inter cetera signi-
ficavit: Qui, Matrimonio jungit virginem suam, bene fa-
cit 5), ac Iad Timoth. IV, 1, futuros Matrimonii accusatores ap-
pellavit homines. attendentes spiritibus erroris et doctrinis
demoniorum. Atque hujus divine et apostolice doctrine ad;
versarios quovis tempore sancti Ecclesie Patres, Concilia, imo
et Ecclesia universa non semel anathemate perculit 5).

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Genes. rr, 2^. Posteriora hec ver-
ba: Propter hoc dimittet homo patrem,
etc., tanquam a Deo ipso prolata retu-
lit Christus. Matth. xix, 5.

2) Sess. xxiv, cap. unic. De Matri-
7)109120.

3) "O ovv ὁ Θεὸς συνέζευξεν, ἄνθρωπος
μὴ χωρεζέτω (in var. ἀποχωρεξέτω). — —

4) Ὥστε καὶ ὃ ἐκγαμέξων (in var. γα-
μέζων) παρϑένον, καλῶς ποεεῖ.

5) Cf. Estium loc. cit. ὃ. 3. Ex his
non solum patet veterum hereticorum
insania, qui nuptias damnabant ,; verum
etiam, Barbeyrachii et Gibbonii impu-
dentia, ex quibus alter in op. De morali
Patrum doctrina, alter vero in op. De
casu imperii Romani, in Patres iniqui,
eisdem succensent quasi impuritatem,
quandam, labem et vitium invenerint in
Matrimonio etiam justo atque legitimo,
propterea quod virginitatem conjugio,
viduitatem alteris nuptiis anteponant 5
quod arceant a sacerdotio bimaritos, et
eos , qui viduám vel ancillam vel ab alio

repudiatam duxissent ; quod sentiant
Matrimonium cupiditatis explendzque li-

bidinis studio ineundum non esse; quod

velent virum cum gravida uxore con-
suescere; quod denique tradant habere
aliquid conjuges de quo erubescant.
At quis non videat inique prorsus im-
pies homines in Patres debacchari? An
quia virginitas Matrimonio , viduitas
prefertur alteris nuptiis, ideo reproba-
tur conjugium ut malum? Numquid
argentum. non erit argentum, inquit S.
Hieronymus, si aurum argento pretiosius
est?? (Lib. 1 Cont. Jovin. n. 3.) Recte
etiam citera docuerunt Patres; cum
enim ad officium nascantur homines,
non ad voluptatem, culpa profecto non
vacabunt, qui solius voluptatis causa
vel Matrimonium ineunt, vel abutuntur
uxoribus; scilicet procreatio liberorum
debet esse hominibus modus cupiditatis,
quem modum cum spe transiliat con-
cupiscentia, qu: ipsis castioribus aui-
mis potenter insidiatur, ideo habere di-

151

6. Ex his porro, quz de honestate Matrimonii contraximus,
facile intelliguntur ejusdem fines, qui tres enumerantur. Prin-
ceps quidem atque primarius procreatio est, et procreationis
complementum, quod in prolis sustentatione ac liberali ad
virtutem institutione consistit. Alter finis in mutuo adjutorio
situs est, scilicet in communi vite societate, officiis, atque
ope mutua, quam sibi conjuges invicem praestant in re do-
mestica administranda, atque in vitz incommodis facilius per-
ferendis. Tertius Matrimonii, seu potius Matrimonium con-
trahentium finis est sedanda& concupiscentie propositum; Ma-
trimonium enim, quod sanis hominibus ante peccatum vim
tantum officii habuit, :?grotis postea factum est etiam reme-
dium, ut Apostolus docet !). |

7. Ceterum cum hoc naturae officium, seu ut plerique lo-
quuntur, naturalem contractum ?) Dominus Salvator noster
elevaverit ad dignitatem Sacramenti, de eodem quatenus Sa-
cramentum est potissima nobis disputatio esse debet adversus
recentiores hareticos, Lutheranos, Calvinistas, Socinianos alios-

ue novatorum surculos, qui etsi Matrimonii sanctitatem et

ivinam .ejus originem ultro fateantur, eidem tamen Sacra-
menti dignitatem eripere omni modo conantur. Atque hec
quidem veritas ea est, quam in primis tuendam suscipimus;
deinde vero, ut ordo postulat, quid verisimilius inter tot,
qua circumferuntur theologorum sententias, tenendum sit, de
ejusdem Sacramenti materia, forma atque ministro, subjicie-
mus. Sit itaque

CAP I. BE MATRIMONIO IN SE SPECTATO.

PROPOSITIO 1.

Matrünonium' est vere et proprie unum ex septem legis
evangelice Sacramentis a Christo Domino institutum.

8. De fide est; quam Tridentinum sess. XXIV, can. I, his
verbis definivit: Δὲ quis dixerit, Matrimonium non esse

quia conjugio deest objectum , seu res,

cuntur aliquid conjuges de quo erube-
circa quam contrahi possit. Substantiam

scant. Cf. P. Baltum in. Morali doctrina

Patrum vindicata. Cf. etiam quae de his
scripsit Clem. Alex. Pedag. lib. 2, cap. 10.

.3) 1 Corinth. vir, 2—6. Ex his porro
refellitur abjecta Rationalistarum et Na-
turalistarum sentiendi ratio circa Ma-
trimonii notionem. His enim Matrimo-
nium nihil aliud est nisi ,societas di-
versi sexus personarum ad naturalem
et rationabilem stimuli sexualis exple-
tionem inita." Cf. Aug. De Roskowány
De Matrimonio iu Ecclesia Catholica,
tom. 19. 8. 16, 17. August Vindel. 1837.

2) Nonnulli contendunt nullo modo
contractum. esse, aut dici posse conju-
gium, saltem presse seu stricto sensu,

quippe Matrimonii efficit mutua obligatio
conjugum ad amorem et fidelitatem, quae
omnem contrahendi ac paciscendi refu-
git. Hinc "nonnisi improprie Matrimo-
nium contractus dici polest, quatenus
scilicet verbum contrahere ad ea signi-
fieanda, que per Matrimonium inten-
duntur , usu quadantenus roboratum
usurpari solet; aut saltem dicunt, con-
tractum, siqui Matrimonio inest a re-
liquis toto, ut ajunt, celo diversum es-
se. Cf. Roskowány op. cit. $. 18; nec
non Auctorem dissert. De impedimentis
Matrimonii , Mechlinie 1834, edit. ^,
pag. 126 et seqq. Nos tamen ne a con-

158 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

vere el. proprie unum ex seplem legis evangelice Sacra-
snentis à Christo Domino. institutum, sed. ab. hominibus
inventum , neque gratiam conferre; anath. sit 1).

9. Hanc veritatem satis aperte innuunt Sacre Litere, tra-
ditio docet, perpetua et constans Ecclesiw praxis confirmat.

10. Ac primo quidem innuunt Scripture; celebre enim est
Paulinum testimonium Ephes. V, 25: Viri diligite uxores
vestras, sicut οἱ Christus dilexit. Ecclesiam, et seipsum
tradidit pro ea ...Sacramentum hoc magnum est, ego, au-
tem dico in Christo et in. Ecclesia. Quibus verbis Aposto-
lus non solum significat Matrimonium exhibere signum seu
reprzsentationem unionis Chrisü cum Ecclesia, sed praterea
complectitur officia quibus conjuges per illam unionem ad-
stringuntur, amorem precipue supernaturalem quo se mu-
tuo diligere debent sicut Christus diligit Ecclesiam, Nemo
autem negaverit ad hzc officia praestanda opus esse gratia
Salvatoris et quidem jugi, qualem nempe Sacramenta tri-
buunt ad statum sanctificandum atque ad ejus finem obti-
nendum. Hinc prater insignes theologos, Catechismus Ro-
manus Paulino commate utitur ad probandam Sacramenti
Matrimonii veritatem. Cum tamen nobiles alii theologi et inter-
pretes Cajetanus, Vasquez, Estius, Fromondus, Bernardinus
a Piconio aliique non pauci efficaciter saltem. sive. ex hoc
sive ex aliis quz afferri solent Scripturarum locis non probari
hanc veritatem contendant, et Concilium Tridentinum ipsum
eam Pauli sententiam commemorans hoc Paulum nawisse
tantummodo affirmet, ideo hac ipsa voce nos pariter usi
sumus.

11. Quod vero Scripture innuunt, traditio extra omne du-
bium ponit, Etenim utriusque Ecclesie. Patres iique anti-
quissimi Matrimonium in numero Sacramentorum habuerunt,
dum 1? Christianorum conjugium alii inter res sacras nume-
rant, ad religionem pertinentes , a ministris Ecclesic certo ritu
celebrandas; cujusmodi inter Graecos sunt S. Ignatius M. 2),
Clemens Alex. 3), S. Basilius 3); inter Latinos vero Tertul-

sueta loquendi ratione recedamus, con-
tractus nomen usurpabimus, quo usum
est Tridentinum sess. xxiv, cap. 1, De
Reform. Matrim., etsi fateamur, ut postea
videbimus , Matrimonium a quolibet alio
contractu plane differre.

1) Ex verbis Conc. Trid., quibus
definit Matrimonium unum esse ex se-
ptem legis evangelics:e Sacramentis «
Christo Domino institutum, aperte refel-
luntur Oberthür in Idea biblica Eccle-
sie Dei part. 1, pag. 90, Solisbaci 1828;
, Holder οἱ Beda Mayer qui eum secuti
affirmare non dubitarunt, Cliristum pau-
ca solum Sacramenta instituisse (Ba-

ptismum et Eucharistiam) , sed Eccle-
sie pro ratione et indigentia tempo-
rum potestatem reliquisse eadem au-
gendi, idque nominatim de Matrimonio
valere. Ita desipiurit in Germania ho-
mines qui se Catholicos profitentur!

2) Epist. ad Polycarp. cap. 5, ex edit.
Cotelerii , tom. rr.

3) Stromat. lib. 3, juxta antiquam
edit. Sylburgianam pag. 191 et seqq.
juxta editionem vero Potteri recusain
Venet. 1757, tom. r, pag. 532 et seqq.

4) Heraémer. Hom. wn, opp. edit.
Maur. tom. r1, pag. 68.

CAP. 1. DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO. 159

lianus 1), S. Ambrosius 3), S. Siricius Papa 3). Dum 2^ ali
tradunt Christum dum nuptis interfuit iisdem benedicüo-
nem, sanctitatem et gratiam, qua antea carebant, adjunxisse
atque indicasse; ita ex Grecis Cyrillus Alex. *), Epiphanius 5);
ex Latinis Ambrosius 9) et Augustinus 7). Dum 3* denique
ali JSSacramenti nopmine Matrimonium nuncuparunt, quod
fecit Tertullianus 8), Ambrosius 9), Chrysostomüs!9) et Au-
gustinus passim, presertim vero in lib. De bono conjugali,
ubi inter cetera scribit: Z5 nostrarum muptüs plus valet
sanctitas Sacramenti quam fecunditas uteri1t); et paulo
post: Bonum igitur nuptiarum per omnes gentes atque
homines in causa generandi est, et in fide castitatis ; quod
autem ad populum Dei pertinet, eliam in. sanctitate Θ'α-
cramenti, per quam nefas est etiam repudio discedentem
alteri nubere, dum vir ejus vivit 15). Ibidem vero ostensurus
Matrimonii vinculum esse indissolubile etiamsi nulli filii pro-
creentur, clericorum similitudine utitur in. quibus Sacramen-
tum ordinationis permanet, etiamsi aut ad muneris functio-
nem non admittantur vel ab eadem arceantur; unde apparet
Sacramenti nomen , quod nuptiis tribuitur, ab Augustino pro-
prie adhiberi, non latius 13).

12. Maximum demum pondus ad eandem veritatem com-
probandam addit perpetua et constans utriusque Ecclesie
orientalis et occidentalis consensio et praxis. De Ecclesia enim
latina ante Tridentinum hujus rei fidem faciunt Eugenius
IV 15; ante Eugenium Constantiense Concilium 15); ante Con-
cilium Constantiense Lucius 11116); ante Lucium Gregorius M.
prout fatentur adversarn nostrii?); ante Gregorium sacra-
mentali et rituales libri, qui inter VII Sacramenta semper

1) Lib. m, AdUzorem, cap. 8, edit.
Rigalt. pag. 171 et $eq. in quem loc.

13) Sic enim ibidem scribit: ,Quem-
adinodum si fiat ordinatio cleri ad

cf. not. Rigalt,

2) Epist. xix, ad Vigil. edit. Maur.
tom. nu, col. 84^, n. 7.

3) Epist. ad Himerium Tarrac. cap. ^,
apud Coustant, col. 628.

4) Lib. n, in Joan. in cap. 2, v. 1,
opp. edit. Paris. 1638, tom. 1v, pag. 135.

5) Heres. L1, quae est, Adlogorum,
cap. 30, edit. Petav. tom. 1, pag. 452,
el Heres. Lxvii,. Hieracitarum cap. 6,
ibid. pag. 714.

6) Epist. xiu, ad Siricium, n. 2,
ed. Maur. tom. rr, col. 966.

7) Tract. ix. in Joan. n. 2.

8) De ezhortat. castitat. cap. 5.

9) Lib. 1, De Abraham. cap. 7, n.
59, ed. cit. tom. x, col. 302.

10) Hom. xx, in Epist. ad Ephes. n. ἢ,
opp. edit. Maur. tom. xr, pag. 148.

11) Cap. xvii, n. 21.

12) Cap. xxiv, n. 32.

plebem congregandam, etiamsi plebis
congregatio non subsequatur, manet
tamen in illis ordinatis SSecramentuam
ordinationis; et si aliqua culpa quis-
quam ab officio removeatur, Sacra-
mento Domini semel imposito non ca-
rebit, quamvis ad judicium permanen-
te.^ Demum concludit: .,Hoc omnia
bona sunt, propter quie nuptie bonae
sunt, proles, fides, S«cramentum.?

135) In Decret. seu Instruct. pro Ar-
men. Apud Hard. Acte Concil. lom, 1x,
col. 440.

15) Ibid. tom. vim, col. 915.

16) In Decreto cont. heretic. ibid, tom.
vt, part. ir, col. 1878.

17) Id Calvinus fatetur. IZustit. lib. ^,
cap. 19, &$. 3^, scribens: ,Pro Sacra-
mento datum (Matrimonium) nemo us-
que ad Gregorii tempora viderat."

160 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

nuptias recensent 1). De Ecclesia greca constat ex Hieremia
Graecorum Patriarcha, qui sub finem sec. XVI, in censura
Confessionis Augustane ex nomine.totius Ecclesie grece
septem profitetur esse in Ecclesia Sacramenta a Christo insti-
tuta, ac de Matrimonio peculiariter ait, divcinum Sacramen-
ium esse, alque unum ex illis septem, que Christus et
Apostoli Ecclesie tradiderunt ?). Atque id ipsum profiten-
tur diversa Concilia coacta adversus Cyrillum Lucarim nova
dogmata fabricantem 3); ante hos omnes Concilium Floren-
tinum Ἐ), quod in hac professione Jam przcesserat Simeon
Thessalonicensis 5); quibus praiverant symbolici libri, et eu-
chologia 9). Quod vero eadem sit Coptorum Jacobitarum,
Syrorum Nestorianorum, Eutychianorum, seu Monophysita-
rum fides dubitare non paüuntur publica euchologia in qui-
"bus de Matrimonio agitur perinde, ac de Sacramentis reli-

uis, uti ostendunt Renaudotius 7), et Assemanus 8).

13. Si illud. propterea inter Sacramenta Nove Legis po-
nendum est, quod inter res sacras locum habet, quod Chri-
stus benedictione, sanctitate et gratia exornavit, quod vere
et proprie Sacramentum appellatur, quod Ecclesia universa
constanter ac perpetuo inter Sacramenta a Christo instituta
retinuit; cum tale sit ex Patrum testimoniis et utriusque
Ecclesie certissimis documentis Christianorum | conjugium,
ΗΝ ἦα sequitur, quod demonstrandum assumpsimus , nempe

atrimonium esse vere et proprie unum ex septem legis evan-
gelice Sacramentis a Christo Domino institutum, prout etiam
cordatiores inter Protestantes Jam nobis ultro concedunt 9).

(

1) Cf. Martenium De antiq. ' Eccles.
ritib. lib. 1, part. 11, cap. 91, art. 5.

2) Cf. Op. cui tit. Censura orientalis
Ecclesie de precipuis nostri seculi he-
reticorum dogmatibus, Hieremie Constan-
tinopolitani Patriarche , etc. a Stanislao
Socolovio ex greco in lalinum conversa.
Dilingae 1582, cap. 7,pag. 105, 111 et 116.

3) Cf. apud Renaudotium De ἴα pér-
pétuité, etc. tom. v, liv. 6, chap. 1.

4^) In Decreto Union. Armen. apud
Hard. Acta Concil. tom ix, col, 440,

5) Apud. Renaudot. op. et loc. cit.

6) Cf. apud Goarium in ZEuchologio
ubi de ritu agit singulorum Saera-
mentorum, presertim vero ubi agit de
Matrimon. sub tit. De officio coronationis
nuptiarum, pag. 385 el seqq. et pag.
397 ^et seqq. Cui addatur Orthodoza
confessio cathol. et apost. Ecclesie orien-
talis, Lips. 1695, quast. cxv, ubi qua-
ritur: ,,Quodnam sextum est myste-
rium (Sacramentum)? Resp. Honorabile
conjugiwm , quod primo quidem mutuo
viri feminzque in se invicem consensu...
instituitur,. Deinde sancitur consecra-

turque haec illorum consensio ac pro-
missio per sacerdotem.? Ποῖον sivo; τὸ
ἕκτον μυστήριον; ᾿Απόκρεσες. Ὃ τέμεος
γάμος, ὁ ὁποῖος γένεται, πρῶτον μὲν
μετὰ τὴν εἰς ἀλλήλους συμφωνίαν τοῦ
ἀνδρὸς καὶ τῆς γυναικὸς... votegov δὲ
βεβαιοῦταε, καὶ εὐλογεῖταε ἀπὸ τοῦ ἱερέως
ταύτη ἡ συμφωνία καὶ ὑπόσχεσες.

7) Loc. cit.

8) Bibliothece orientalis, om. rr,
part. τ, pag. 356, et tom. mr, part. i1,
pag. 319 et seqq. ubi agit de Syris Ne-
storianis. :

9) Cf. Leibnitzium in Systemate theo-
log. pag. 315; Esslinger op. cit. Apo-
logie de la réligion catholique par des
auteurs protestants, qui agens de Ma-
trimonio adducit testimonia ex Mar-
heineke, Meyer, et Schwarz quibus
constat Protestantes admittere conju-
gium veluti statum a Deo sanctificatio-
ne et gratia auctum, qua conjuges
sancte possint instituere prolem, esse
vocatum in Scripturis mysterium et Sa-
cramenium, signum sacrum unionis Chri-
sti cum Ecclesia,

€AP. I. DE MATRIMONIO iN SE SPECTATO. 161

DIFFICULTATES.

1. Οὐ). Satis certa non est Patrum auctoritas ad ad-
siruendam Sacramenti Matrimonii. veritatem; 1? Patres enim
nullibi aperte docent, vel Christum Sacramentum Matrimonii
instituisse, vel Matrimonium gratiam conferre ex opere ope-
rato; 2" Quod si interdum locuti videntur de Matrimonio
tanquam de re sacra vel Sacramento, ut ex ipsis Patrum locu-
tionibus patet, rem sacram vel Sacramentum lied sensu usur-
parunt, ut inter caeteros usurpavi& S. Leo M., Augustinus
passim, Dionysius Áreopagita nuncupatus, qui in lib. De
ecclesiast. Hierarchia inter Sacramenta etiam recenset 7n0-
anasticam consecrationem; 9" vel eodem sensu quo Sacra-
mentum dixerunt Ade conjugium, et conjugia Hebreorum,
qua profecto non fuisse vere et proprie Sacramenta nunc

assum catholici. theologi docent adversus Launojum, qui
in lib. De regia in. Matrimonium potestate innumera prope
Patrum testimonia congessit, ut adstrueret Matrimonium in
antiqua lege fuisse verum Sacramentum 1). 4^ Quod preterea
omne dubium tollit circa germanam SS. Patrum mentem, ut
observat Erasmus, est ipsorum agendi ratio, dum pugnarent
adversus impias Tatiani, Encratitarum , Gnosticorum ac Ma-
nicheorum haereses, quae nuptias utpote noxias damnabant;
nullum enim validius argumentum a Patribus urgeri poterat
quam Sacramenti dignitas a Christo Matrimonio addita, ad hz-
reticos refellendos, attamen de ea nec verbum habent. Imo
nec ipse Jovinianus, qui licet totus esset in extollendo con-
nubio super virginitatem, omniaque argumenta qui ad rem
suam facere viderentur diligentissime conquisisset, de digni-
tate Sacramenti silet omnino. Ergo.

15. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Conceptis ver-
bis, trans. equivalenter , 20g. Etenim id. docent Patres quotes
affirmant Christum nuptias presentia sua sazctificasse , gra-
tiam. per Matrimonium haberi seu. conferri, dum tanquam
rem sacram habent Christianorum conjugium, et cum /Secra-
zwntum vocant, et ita vocant, ut conferant etiam quoad
effectum cum Baptismo et Ordine. En verba S. Epiphanii:
Venerabiles enim esse nuptias ac Dei aspirante gratia colte-
sie regnum obtinere, quis vel ex eo non cognoscat, quod
ad nuptias invitatus Salvator ipse fuerit, ut ds benedice-
ret δ) Et ante ipsum Tertullianus: Unde sufficiaumus, in-

1) Cap. 11, opp. edit. Colonie Allo- ἐν Θεῷ ἔχων τὴν τῶν οὐρανῶν βαοελείαν,
brogum 1731, tom. 1, part. 11, pag. 710 ὁπότε κέκληται ὁ “Σωτὴρ εἰς γάμους, ἔνα
et seqq. εὐλογήοῃ γάμον; loc. cit. Her. LXVI,

2) Hos γὰρ οὐκ ἔσται τέμεος ὁ γάμος καὶ pag. 114.

ΙΧ. li

102 TRACTATUS. DE MATRIMONIO.

quit, «ad enarrandam felicitatem ejus Matrimonii quod
Ecclesia conciliat, et confirmat oblatio, et obsignat bene-
dictio; Angeli renuntiant , Pater ratum habet 1)9 S. Inno-
centius I, de bigamo simultaneo ita scribit: S/atuimus , fide
catholica suffragante, illud esse conjugium , quod erat
primitus. divina. gratia. fundatum, conventumque secunde
mulieris priore superstite, nec divortio ejecta, nullo pacto
posse esse legitimum ?). Verba Augustini superius recensui-
mus ejus mentem exponentes. Falsa itaque sunt, quz adver-
saru assumunt.

.16. Ad 2m, Dist. Patres interdum latiori sensu Matrimo-
nium rem sacram et Sacramentum vocant, írams. vel conc.
semper, 269. Optima siquidem regula ad veram Patrum men-
tem in locutionibus quas adhibuerunt assequendam, est Eccle-
six fides Juxta cujus analogiam ipsi loquebantur. Jam vero,
uti invicte ostendimus, Ecclesia quovis tempore Matrimo-
nium inter Sacramenta vere et proprie dicta habuit. Ex bac
porro animadversione responsio patet ad singula Patrum te-
stimonia, qua nobis objici possent; cum minime contenda-
mus semper et in singulis testimoniis eos vocem Sacramenti
presse et stricte usurpasse.

17. Ad 3", Eadem esto responsio. Admittimus autem te-,
sümonia, quz improbo et mani labore ex Patribus congessit
Launojus minime evincere Matrimonium in Veteri Lege ab iis
ceu Sacramentum habitum fuisse, cum Patres nonnisi latiori
sensu et ratione signi seu figure future unionis Christi cum
Ecclesia quam Matrimonium in se spectatum pre se ferebat
Sacramentum nuncupaverint. Contra vero conjugium Chri-
stanorum Sacramentum Patres dixerunt ratione tum signi,
tum grati:& quam significat et confert ad fidelium unionem
sanctficandam, ut ostendimus. Verum de Launojo postea.

18. Ad ἅμα, Neg. Argumentum enim quod ducitur ex Pa-
trum agendi ratione adversus hzreticos utpote negativum
plane evertitur ex positivis documentis quz adduximus, pre-
sertim vero ex perpetuo ac constanti Ecclesiarum consensu,
quod plane invictum est; nulla enim mire hujus consensio-
nis in retünenda et asserenda veritate hujus Sacramenti ratio
assignarl potest, ut sepe monuimus, preter divinam et apo-.
stolicam traditionem. Nestoriani profecto et Eutychiani qui
a seculo V ab Ecclesia Catholica separati sunt, nonnisi ab
eadem Ecclesia discere potuerunt Matrimonium esse Sacra-
mentum vere et proprie dictum. Ceterum Patres operam
perdidissent in adstruenda sacramentali nuptiarum dignitate ad-
versus eos qui nuptias ut impuras et a malo principio inve-

1) Loc. cit. ex lib, 2$, Ad urorem. 2) Epist. xxxvi, ad Probum, Apud
Coustant. col. 910, Cf. ib. not. edit.

163

ctas traducebant. Quod vero spectat ad Jovinianum observa-
re P ipsius quazstionem non attigisse przecise Matrimonium,
sed potius sfatum conjugalem, quem s/afui seu professioni
virginitatis et continentie preferebat. Nulla propterea neces-
sitas ipsi incumbebat ad causám suam propugnandam, ut ur-
geret elevationem nuptiarum ad dignitatem Sacramenti.

19. Inst. Atqui nec satis constans est Ecclesie traditio. 1?
Etenim non defuerunt sive ex canonistis sive ex scholasticis ,
qui aperte negaverint post Magistrum sententiarum per Ma-
trimonium gratiam conferri, quibus assenütur vetus glossa
cap. Honorantur, que tradit Matrimonium institutum tantum
fuisse zn. remedium peccati. 2? S. Thomas autem dari per
Matrimonium gratiam propugnat solum ut probabilius 1):
9" eadem ratione se se. gesserunt Scotus, Bonaventura, Palu-
danus, Durandus, de quibus et de reliquis schole theologis
Melchior Canus universim. pronuntiat: Cum querunt, an
Matrimonium conferat. gratiam ,. id quod eo loco mazime
finiendum erat , non definiunt tamen; sed in his referunt ,
que in hominum opinione sunt posita ?); ex his Durandus
ulterius progressus aperte negat Matrimonium esse Sacra-
mentum, sicut ex professo inficiati sunt canoniste non pau-
ci. Ergo.

20. Resp. Neg. subsumpt. Ad 1m prob. Dist. Quin ta-
men negaverint Matrimonium esse Sacramentum, conc. se-
cus, írans. Certum enim est, 1^ omnes theologos admisisse
Matrimonium tanquam unum ex septem Ecclesie Sacramen-
üs a Christo institutis; 2" certum est preterea scholasticos
omnes cum Magistro sententiarum hoc agnovisse discrimen
inter sacramenta Veteris Legis et Sacramenta Novae Legis,
quod ista conferant gratiam, ila autem gratiam tantum
significarent: 3* certum demum est Durandum male audi-
visse tanquam hareticum, eo quod negaverit Matrimonium
esse Sacramentum, ita ut in secundis curis operum suorum,
ad hanc hzresis invidiam declinandam, admiserit Matrimonium
esse Sacramentum, etsi cum nonnullis alüs cozvis theologis
negaverit conferre gratiam. Imo neque hoc quidem absolute
affirmavit, eo quod ipsius sententia, ut ipsemet non diffi-
tetur, communi theologorum «statis su: doctrinz adversare-
tur, sed solum ut probabilem in medium protulit 3). Hac

CAP. I. DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO.

1) Supplem. q. 42, art. 3.

2) De locis theolog. lib. 8, edit. Co-
lon. 1585, pag. 255. |

3) €f. D. Durandi a S. Porciano Ord.
Praed. et Episc. Meldensis in Petri
Lombardi "Sententias, etc. Venet, 1581,
lib. 4, dist. 26, quast. 3, fol. 367, verso
num. 5, ubi aperte scribit: ,Tenen-
dum est absolute quod Matrimonium

est Sacramentum , cum hoc determinet
Ecclesia eztra de hereticis ubi nume-
rat Matrimonium inter alia Sacramen-
ta;" et n. 8. quod attinet ad collatio-
nem gratis, exposita sententia canoni-
siarum, de qua profitetur se nihil vel!e
pronunciare; pergit: ,Moderni autem
theologi quasi communiter tenent quod
per Sacramentum Matrimonii confertur

165
porro cum rata et explorata sint, patet controversiam verti
in quaestionem criticam, quid nempe sibi voluerint schola-
stici per illam formulam: Matrimonium institutum solum esse
in remedium concupiscentim. Estius existimat. scholasticos -
locutos esse de principali fine sive effectu Sacramenti juxta
constituta ab ipsis principia 1). Eadem ratione effatam Ma-
eistri sententiarum, ex quo illud czteri hauserunt, exposue-
rat. Sensusitaque istius locutionis esse videtur, quod per Matri-
monium non conferatur eadem specie gratia, quz 1n caeteris
Sacramentis confertur, sed gratia tantum medicinalis in. re-
medium concupiscentiz ?). ' |

21. Ad 2", Dist. In sensu exposito, et quidem in up-
plemento, conc. absolute et in. Summa, neg. In hac. enim
plura emendavit S. Doctor ex is quae scripserat in commen--
taris super Magistrum sententiarum. Jam vero in ASwmmn«
2» 2e, q. 100, art. 2, ad 6m, expresse reprobat illorum
sententiam, qui negant conferri gratiam in Matrimonio, ac
preterea absolute pronunciat quod dare pecuniam pro
Matrimonio ... in quantum est. Ecclesie Sacramentum,
est illicitum.

22. Ad 93m, ἩΡΕΝ ἀνα patet ex his quz de germana scho-
lasticorum mente disseruimus. Verisimilius porro est Canum
non attendisse ad penitiorem illorum sensum, alioquin minus
se infensum in scholasticos ostendisset, presertim re nondum
eliquata. Caterum, ut alias animadvertimus, ne iniquiores in
ipsos simus, semper perpendenda sunt ztatis in qua schola-
stici scribebant adjuncta omnia, summa monumentorum et
librorum inopia qua laborabant, defectus codicum et me-
diorum, quibus nunc abundamus, ipsis autem deerant.

23. IL. Οὐ). Omnia desunt in Matrimonio, qua ad verum
Sacramentum constituendum requiruntur. 1? Deest enim in
primis divina institutio, cum Matrimonium longe ante Chri-
stum in mundo viguerit; 2" deest gratie collatio, alioquin

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

gratia, nisi contrahentes ponant obi-
cem, sicut fit in aliis Sacramentis, qui-
bus zquiparatur Sacramentum Matri-
monii in hoc casu, quia non videretur
ab eis posse teneri quod Matrimonium
sit Sacramentum Nova Legis."

1) Sic eninf scribit in 4, d. 26, ὃ. 9:
,Ad illud quod nm distinct. dicit (/Ma-
gister sentent.), conjugium esse in reme-

dium tantum, non improbabiliter . re- :

sponderi potest ex sancto Thoma eum
locum explicante, quod ibi Magister
loquatur de principali fine sive effectu
Sacramenti Matrimonii, Quamvis enim
omnia Sacramenta, et contra peccatum
valeant, et auxilium bene vivendi prze-
stent, recte tamen trifariam ista se-

cundum Magistrum dividuntur, quod
quedam principaliter instituta sunt ad
juvandum hominem in bono, ut confir- -
matio, Eucharistia et ordo: quidam
ad delenda vel vitanda peccata, ut re-
conciliatio, extrema unctio et Matri-
monium : quzdam ad utrumque effectum,
ul baptismus, quo et vetus homo mo-
ritur et novus nascitur." Qui deinde
respuit auctoritatem glosscz cap. Hono-
rantur, et alterius gloss? cap. Quid-
quid, una cum interpretibus ita sen-
tientibus, qui pauci sunt, el in quie-
stione qua ad theologum proprie spe-
ctat, facile labi potuerunt.
2) Cf. ibid.

CAP. 1. DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO. 165

non przferretur celibatus conjugio gratia aucto, qua ille ca-
ret; 3^ 1mo et signum ipsum deest ejusdem gratie in Matri-
monio, quod non perficitur nisi contrahentium consensu,
4^ Quod si dicatur per ejusmodi consensum significari unio-
nem Ghristi cum Ecclesia, cum haec unio per Matrimonium
non efficiatur, sed ipsum longe precesserit, dicendum foret
signum vacuum; ut omittatur 5" plura alia signa precessisse,
vel existere unionis Christi cum Ecclesia quin tamen dici
possint Sacramenta. 6" Deest denique in Matrimonio ritus ex-
ternus sive ceremonia sacra divinitus instituta ad gratiam si-
enificandam, ut ex se patet. Quz omnia confirmantur ex ipsa
Ecclesie agendi ratione. 7? Ecclesia enim spectat conjugium
ut immunditiam a quo proinde sacerdotes arcet; 8" eidem
impedimenta apponit per quae profecto Sacramenti materia
essentialiter immutatur, ac irrita reddidit Matrimonia clan-
destina. 9" Verum et ipsum conjugii opus tale est ut mentem
a Deo avocet, neque in Ἰῃ τοῦ in quo essentia Matrimonii con-
sistit, Spiritus Sanctus adesse potest; 10" quare ille qui in
evangelica parabola (Luc. XIV, 20) recusavit venire ad nu-
ptias celestes hanc causam pretexuit: Uxorem duxi, et ideo
non possum venire. 115 Atque hinc factum est ut pas-
sim contrahentes paciscantur de dote ac pretio, quod qui-
dem pactum absque simoniaca labe in Sacramento admitti
nequit. 12" Theologi demum acriter adhuc inter se disce-
ptant circa Matrimonii materiam, formam atque ministrum.
Ergo.

254. Hesp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Matrimonium
longe ante Christum in mundo exstitit sub. ratione. naturalis
unionis seu contractus, 60226. sub ratione Sacramenti proprie
dicti, 269. | b

29. Ad 2m, Dist. Prefertur celibatas Matrimonio quate-

nus statu constituit, conc. quatenus est Sacramentum, 220.
Quatenus enim. Matrimonium Sacramentum est, ipsum prze-
ferimus calibatui; quatenus vero statum conjugalem dicit,
eidem przeferimus celibatum, qui et suas gratias longe po-
üores adnexas habet, dicente Apostolo I Cor. VII: Qw Ma-
irinonio jungit virginem suam, bene facit; qui non jungit,
melius facit. |
26. Ad 3", Neg. Nam ipse contractus, ex eo quod fuerit
elevatus ad dignitatem Sacramenti, signum jam factus est
graüe a Deo per ipsum conferenda ad rite prae se feren-
dam sive reprasentandam unionem Christi cum Ecclesia.
— *i. Ad 'i,. Dist. Ideoque nos dicimus conjugium electum
esse ad unionem illam solum signmificandam seu represen-
tandam ex Christi institutione, cozc. ad eam efficiendam , neg.
Euüam Eucharistia instituta est ad repraesentandam Christi
passionem , quin tamen eam efficiat.

100 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

.. 98. Ad 5», Dist. Plura signa jam prwcesserant, aut adhuc
existunt unionis Christi cum Ecclesia, quin gratiam habue-
rint vel habeant adnexam prout habet conjugium ex Christ
insütutione, cozc. qui habuerint vel habeant vim producen-
dz gratie, 2eg. In hoc porro consistit ratio Sacramenti.

29. Ad 6", Neg. Nam contractus ipse externus utpote a
Christo electus ad gratiam significandam et conferendam est
ejusmodi ritus. |

30. Ad T7", Neg. Haec enim putida calumnia adversario-
rum est; siquidem Ecclesia Matrimonium semper commen-
davit tanquam in se bonum et honestum et a Christo san-
cüficatum , ut ostendimus. Quod si interdum vel a nonnullis
Concilis, vel Romanis Pontüficibus conjugium immunditiz
nomine donatum est, non ratione sui, sed aut ratione sub-
jecti incapacis ob vota aliave impedimenta ad Matrimonium
contrahendum, aut ratione actus conjugalis non quidem ab-
solute sed respective ad munditiem, quam pra se fert continen-
tà, ita conjugium denominatum est 1). Arcet vero Ecclesia
sacerdotes a nuptüs tanquam a statu minus perfecto, ac mi-
nus convenienti dignitati et muneribus sacerdotalibus ut suo
loco declaravimus, non autem tanquam a re mala.

91. A4 8", Dist. Materia ex qua, ut ajunt, constare seu
confici potest Matrimonium, conc. ex qua reipsa constat seu
efficitur, neg. Materia enim ex qua constituitur Matrimo-
nium non qualibet est duorum iudividüdtus conjunctio, sed
legitàna conjunctio; quie quoties adest et rite fit, toties
conjugium celebratur, quin sit in. Ecclesie potestate impedi-
re quominus Matrimonium seu Sacramentum habeatur. Ast
Ecclesie munus est determinare conditiones qua ad legit-
mam ejusmodi conjunctionem constituendam requiruntur, ut
nempe materia idonea seu apta sit ad Sacramentum. Ex hac
autem potestate sibi a Christo collata Ecclesia apponit im-
pedimenta dirimentia, ac decernit irrita. esse. clandestina con-
nubia, salva tamen semper et incolumi essential: Sacramenti

materia ?).

"ME i
v

1) Cf. Bellarm. lib. unic. De Matrim.
part. 1, cap. 5, S. 19 et seqq.

2) Varia Patrum "Tridentinorum suf-
fragia quse in pluribus congregationí-
bus prolata sunt, ad componendam po-
lestatem Ecclesiw in decernendis im-
pedimentis matrimonialibus cum essen-
lia Sacramenti qui non subest Eccle-
si? potestati, refert Card. Pallavicini
lib. 22, cap. ^ et seqq. Deinde vero ut
respondeat eidem difficultati a Suavio,
seu Paulo Sarpio propositz; circa de-
cretum Conc. Tridentini quo irrita fiunt
Matrimonia clandestina, hic praeclare
scribit, lib. 23, cap 9, ὃ. 15: Certo

ben" ὁ, che | contratto matrimoniale
non é Sacramento per la sua natura e
senza divina elevazione: sr che l' esser
di Sacramento e Pesser di contratto
sono due essenze distinte, la seconda
delle quali poteva stare senza la pri-
ma; benché ora per divino decreto
sieuo inseparabili (almeno fuori di caso
accidentale) tra batezzati. Sic come dun-
que, perché le specie consecrate sono
inseparabili si, ma distinte dal corpo
di Cristo, la potenza naturale, quan-
tunque non possa alterar il corpo, puó
alterar le specie; e per questo modo
puo fare che il corpo non vi rimanga:

“

CAP. 1. DÉ MATRIMONIO IN SE SPECTATO. 167

32. Ad θὰ, Dist. Si brutorum more exerceatur, €OAc. si
rite, ut Christianos conjuges decet, saltem absolute, eg.
Falsum porro est quod adjiciunt adversarii; Matrimonii essen-
tiam in actu ipso conjugali consistere; ut enim paulo ante
animadvertimus , potest in Matrimonio separari exercitium a
jure; usus conjugu non est nisi accessorius, atque ad sum-
mum, ut nonnullis placet, integralis quoad Matrimonium !);
falsum preterea est quod idem adversari assumunt non
posse Spiritum S. inesse ipsi actui, si, ut diximus, sicut
christianum decet exerceatur ratione finis, ratione modi, ra-
tione sobrietatis 2). | :

98. Ad 10", Dist. Quia passus est homo ille ea de causa
se nimis abripi szcularibus curis, conc. precise quia uxo-
rem duxérat, neg. Caeterum ex his patet adversarios con-
fessione sua confirmare meliorem statu conjugali esse cali-
batum cum agitur de divino famulatu. |

95. Ad 11 Dist. Paciscuntur de dote ad onera futuri
conjugii sustinenda, conc. de Sacramenti pretio, neg. Mirum
proide videri debet plures ex antiquis canonistis ex occa-
sione hujus difficultatis permotos esse ad negandam conmju-
gio dignitatem Sacrament.

99. Ad 12", Dist. Disceptant theologi in determinando
que sit materia, quive minister, conc. in admittendis debita
materia, forma et ministro ad Sacramentum constituendum,
neg. Mw porro controversie in omnibus fere Sacramentis
locum habent. Ceterum quid de his verisimilius censendum
sit jam expendimus. |

DE MATERIA, FORMA ATQUE MINISTRO SACRAMENTI MATRIMONII.

86. Quaestiones de materia et forma Sacramenti Matrimonii
pendent a principalis controversie solutione, qua est de mi-
nistro. Etenim si hujus Sacramenti minister est sacerdos,
jure infertur ejusdem materiam esse contractum naturalem,
ut vocant, ab ipsismet contrahentibus mutuo consensu per-
fectum , formam vero benedictionem, seu sacra verba a sa-
cerdote prolata. Quod si ministri Matrimonii dicuntur ipsi
contrahentes, materia et forma juxta magis receptam apud
hujus sententi; patronos opinionem, erit utriusque eontra-
hentis consensus verbis seu signis expressus, licet sub diver-

cosi per lo stesso rispetto la podestà purgati, vedremo ció intervenire in
ecclesiastica puo alterare il contratto, tutti gli altri impedimenti dalla Chiesa
benché non possa alterare il Sacra- introdotti."^

mento; e per questa via puó impedire 1) Cf. Estium loc. cit. in dist. 26,
che una tal forma di contrarre non $. 13.

rimanga Sacramento, com'era prima. 2) Cf. Bernard. a Picon. in cap. 5,
E se il miriamo con occhi ingenui e Epist. ad Ephes.

108
so respectu: znaterig scilicet, prout consensus significat cor-
porum traditionem, forma, prout significat mutuam eorum-
dem acceptationem.

94. Jam vero utrum hujus Sacramenti ministri sint. con-
trahentes an sacerdos, quastio est magna animorum con-
tentione agitata inter theologos. Ali enim cum Melchiore
Cano, qui fortasse omnium primus hanc sententiam in scho-
las invexit 1), aut saltem toto nisu instauravit, censent verum
hujus Sacramenti ministrum solum esse sacerdotem ?). Alii au-
tem antique sententie adherentes existimant non alios Sa-
cramenti Matrimonii ministros esse agnoscendos preter con-
trahentes. Quod enim attinet ad peculiares nonnullorum opi-
niones, qui mediam quamdam viam tenuerunt, vix aliquot
adstipulatores nacti sunt,

98. Canus et qui cum eo sentiunt ad propriam adstruen-
dam sententiam urgent 1* sanctorum Patrum , doctrinam qua
wradunt benedictione sacerdotis Matrimonium sanctificari,
conciliari, obsignari, presertim vero Conc. Carthagmiense
IV, quod ita. decernit: Sponsus et sponsa cum benedicendi
sunt a sacerdote, a parentibus suis vel paranymphis offe-
rantur. Qui cum benedictionem acceperint, eadem nocte
pro reverentia ipsius benediclionis in. virginitate perma-
neant 3). Qus jussio pro ritu accidentali ac mere ceremonial

TRACTA'TUS DE MATRIMONIO.

1) Adduci passim solet, post Melchio-
rem Canum, tanquam primus assertor
hujus sententie, quod scilicet Sacra-
menti Matrimonii ministri sint sacerdo-
tes, Guillelinus Episcopus Parisiensis,
eo quod ipse in tract. De Baptismo,
cap. l, commendaverit vim benedictio-
nis et orationis sacerdotalis ad gra-
tiam Dei conciliandam. Attamen cer-
tum videtur id unum significare voluis-
se Guillelmum quod hzc benedictio non
requiratur ut pars essentialis Sacra-
menti, sed solum ut eo ritu conjugium
celebretur qui ab Ecclesia prescribi-
tur ob plures causas quas enumerat.
Sane Guillelmus benedictionem sacer-
dotalem ad Matrimonii essentiam non
pertinere apertissime tradit in op. De
septem Sacramentis, Florentie 1579, in
quo cap. 26, cum declarasset Matri-
monia clandestina esse prohibita, et
wibus modis Matrimonium dici posse
clandestinum, id est cum 19? celebratur
sine testibus; 29 cum celebratur abs-
que solemnitate quam Ecclesia in nu-
ptiis adhibere solet, prout sunt bene-
dictio aliaque ejusmodi; 39 cum non
proponuntur banni; docet tamen ejus-
modi Matrimonia clandestina vera esse
conjugia quamvis illicita, et concludit:
».Nec sic contrahentes possunt sepa-
rari cum ibi verus sit consensus per

verba de praesenti expressus: licet i//a
que dicta sunt (ideoque et benedictio)
deficiant, que non sunt de essentia Sa-
cramenti, sed solus consensus pradi-
ctus." Porro si benedictio ex sententia
Guillelmi non pertinet ad essentiam
Sacramenti Matrimonii, sequitur pro-
fecto ipsum non existimasse Sacerdo-
tem esse hujus Sacramenti ministrum.
Sic afferri etiam solet pro hac senten-
tia Paludanus, at certum est Paluda-
num contrarium omnino docuisse. Eum
adisis in lib. ^ Sentent. Paris 151^; hic
enim loc. cit. dist. xxvi, 4. 1, aperte pro-
fitetur Matrimonium perfici per con-
sensum contrahentium, ita ut verba
quibus exprimitur consensus et accepta-
tio, sub diversa ratione constituant ma-
teriam et formam Sacramenti; solvit
preterea difficultatem quam sibi pro-
ponit adversus veritatem Sacramenti
Matrimonii petilam ex eo quod omne
Sacramentum debeat a sacerdote admi-
nistrari, secus ac eveniat in Matriimno-
nio, cui perficiendo non requiritur sa-
cerdos, ostenditque, quodlibet Sacra-
mentum aliquid habere sibi proprium,
in quo cum reliquis non convenit. Ita
fol. 141.
2) De loc. theol. lib. S.

. 8) Can. xumr, apud Hard. Acíe Con-
cil. kom, 1, col. 980.

109
apposita non videtur. Quapropter, concludunt, qui ministe-
rium hujusmodi sacerdotibus denegant, ii facere videntur
incauli, ut Sacramenti veritas contra Novatores ex traditione
defendi vix possit 1). —

39. Urgent 2? prolationem verborum parocho a Concilio
Trid. prescriptam in nuptiarum celebrauone: Ego vos in
Matrimonium €onjungo 3), quae profecto si comparentur
^ cum alis: Ego te baptizo .. . ego te absolvo, patet ean-
dem in omnibus vim inesse efficiendi quod significant, non
autem declarandi solum, aut testandi esse conjunctos.

40. Urgent 3" analogiam aliorum Sacramentorum, quz
nonnisi a sacerdotibus administrantur, scribente presertim
Apostolo: (Sie nos excistünet homo ut ministros Christi et
dispensatores mysteriorum (id est, Sacramentorum) Dei,
I Cor. IV, 1, que cum nullam exceptionem patiantur etiam
Sacramentum Matrimonii includunt, quod propterea etiam a
sacerdotibus administrari debet. Hisce arguments alias ad-
dunt rationes ductas ab aliquarum Synodorum auctoritate,
qui vocant sacerdotes Matrimonii ministros; a profanitate
conjugiorum quibus nisi forma aliqua vel ritus sacer accedat,
nihil sacri continent, qua praterea solis interdum nutibus
atque inter absentes contrahi possunt; a defectu intentionis
in contrahentbus conficiendi Sacramentum, sine qua tamen
Sacramentum confici nequit; a sanatione conjugiorum, ut
vocant, 4$ radice, quin novus consensus ex altera parte re-
quiratur, quo in casu cum non habeatur contractus, nec Sa-
cramentum haberetur 3); a mira denique opinionum discre-

CAP. I. DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO.

1) Nonnulli estu disputationis abre-
pti limites omnes modestie excessisse
videntur in contraria impugnanda sen-
tentia. Sane Joan. A Petzek Fribur-
gensis Canonum Professor in opusc. Vin-
dicie dissertationis de potestate .Eccle-
sie in statuendis Matrimonii impedimen-
tis. Friburg. 1787, pag. 49, not. 27, sen-
tentiam, qua contrahentes Sacramenti
ministros statuit, et infirmo niti funda-
mento, ef plane religionis dogmatibus
periculosam | esse asseruit, eo quod
illa admissa, vila ratione adversus
Protestantes Matrimonii Sacramentum
ex traditione vindicari possit. Car. Jos. de
Lasaux ip op. Ue^bereinstimmung der fran-
&üsischen Gesetse, elc. seu Consonantia
legum Gallicarum de divortio cum Dei
verbo , Coblenz 1816, pag. 30 et seqq.
opinionem de contrahentibus tanquam
ministris Sacramenti, a6 erronea, ut ait,
sententia de Matrimonio Christianorum,
quod absque Sacramento consistere ne-
queat, profluxisse censet. Quam hic
Auctor vocat sententiam erroneam de
inseparabili ratione contractus et Sa-

cramenti in conjugiis Christianorum,
est sententia plane catholica, ut post-
ea videbimus. Marian. Dobmayer in
System. theolog. catholic. tom. vir, Sa-
lisbaci 1819, pag.428 et seqq. docet, ob
iraditionis tantum obscuritatem ei non-
dum latam ab Ecclesia definitionem in
scholis opinionem movitiam de contra-
hentibus Sacr. Matrimonii invaluisse.
Sauter in op. Fundamenta juris Eccles.
cathol. edit. 3, Rotwile 1826. Mauro
Hagel theologo Dillingano sententia de
sacerdote ministro adeo certa fuit, ut
oppositam sententiam 7/aage absurdam
esse affirmaverit, et inter scholastico-
rum commenta numeraverit in op. De-
monsiratio rel. christ. cathol. August.
Videl. 1832, tom. 11, pag. 212, Sic alii
non pauci apud Hoskowány op. cit. δ. 27.

2) Sess. xxiV, De Heformal. cap. 1.

3) Ea conjugia i». radice sanari di-
cuntur, qui contracta sunt cum ali-
quo occulto impedimento dirimente, ac
periculum instat ne, si alterutri conju-
gum id innotesceret, retraheret se a con-
jugali societate magno populi cum scan-

170

pantia inler theologos adverse sententie, dum in sua hypo-
thesi materiam et formam definiri certant.

41. Bellarminus et qui ab eo sunt pro antiqua communiori-
que sententia tuenda, innituntur 15 auctoritate Eugenii IV, qui
in Instruct. pro. Armenis : Septimum, inquit, est Sacra-
mentum. Matrimonü . .. causa efficiens Matrimonü regu-
lariter loquendo est mutuus consensus per verba de prae-
senti expressus 1); nec non Concilii Tridentini. docentis Chri-
stum non solum approbasse conjugium in statu innocentiz in-
stitutum, sed preterea gratiam promeruisse, que naturalem
conjugum amorem perficeret, eaque gratia prestare Matrimo-
nium in Nova Lege veteribus connubiis; ex quibus patet juxta
Tridentinum, nihil immutasse Christum in coniractu Matri-

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

monii, sed solum illum gratia sua exornasse, quo factum est,

ut contractus ille, qui antea non erat nisi naturalis, quique a
solis contrahentibus per mutuum consensum perficiebatur, ele-
vatus sit ad dignitatem Sacramenti. |

42. 2" Innituntur declaratione ejusdem Tridentini, quod in
decreto De Reformat. cap. 1, aperte docet, clandestina Ma-
irimonia, libero contrahentium consensu facta rata et ve-
ra esse Matrimonia, quamdiu Ecclesia ea irrita non fe-
Cil. Cum vero irrita fecerit Tridentinum heec Matrimonia, no-
luit tamen decretum suum robur habere nisi post triginta dies
ab ejus publicatione. Quibus ita compositis, sic isti theologi
argumentantur: Juxta Tridentinum quamdiu clandestina Matri-
monia irrita ab Ecclesia facta non sunt, rata et vera fuerunt
et adhuc sunt in regionibus omnibus, in quibus Tridenünum
decretum publicatum non est: atqui ex Innocenuo III, in cap.
Quanto de divortiüis, et ex communi loquendi usu, Triden-
üni preserüm ztate recepto, Matrimonia raía et vera non

dalo, et prolis susceptze detrimento. In
his rerum adjunctis permittitur ac etiam
suadetur ut alter conjugum, qui impe-
dimentum novit, renovet consensum aut
expresse aut tacite cum altero. Quod
si et in hoc quoddam periculum depre-
henderetur, et ambo conjuges ignorent
nullitatem conjugii, relinquuntur, ut
ajunt, in bona fide, seu in persuasione
de valore initi Matrimonii. Hxc autem
phrasis de sanatione in vadice orta ex
60 est, quod per quandam fictionem
juris censetur Rom. Pontifex dispensa-
re ab illo impedimento, antequam con-
trahentes darent consensum.

1) In Decreto union. apud Harduin.
loc. cit. Nonnulli cavillantur circa Eu-
genit verba: Ce«uwsa efficiens Matrimonii,
cum debuerit dicere: Causa efficiens Sa-
cramenti Matrimonii, ex quo inferunt
Eugenium de solo contractu hiec dixis-

se, eo magis quod ipse noluerit contro-
versiam in scbolis agitatam dirimere,
Ast vehementer errant, qui talia exco-
gitlant; 19 quia subjecta materia et ora-
tionis series non alium admittunt sen-
sum quam de Se«cramento; 29 quia :eta-
te Eugenii nondum excogitata erat di-
stinctio inter Sacramentum et contra-
ctum in conjugiis Christianorum ; 3? quia
nulla tunc temporis vigebat controversia
de ministro Sacramenti Matrimonii, cum
unanimis fuerit theologorum omnium
sententia, solos contrahentes esse mini-
stros; A4" quia, ut sepe diximus, Eu-
genius in suo decreto ea, qua spectant
ad Sacramenta, ad verbum desumpsitL
ex opusculo v S. Thomz, qui certe in
animo non habebat ullam definire contro-
versiam scholastica:in, praesertim cuni,
ut vidimus, illa estate non existeret.

CAP. 1. DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO. 171

erant meri contractus naturales aut civiles, sed Sacramenta,
qua tamen solo libero contrahentium consensu perficiebantur
et perficiuntur; ergo non sacerdos, sed contrahentes soli sunt
Sacramenti Matrimonii ministri 1). Quod confirmant ex illis
conjugiis, quz presente quidem parocho, sed ipso invito, imo
obluctante contrahuntur, quie tamen ita vera conjuegia sunt, ut
Ecclesia hos conjuges neque compellat neque invitet ad acci-
piendam parochi benedictionem. [d ipsum concludunt ex Ma-
trimoniis initis coram parocho, aut vicario generali, aut car-
dinali non sacerdotibus, sed vel diaconis vel subdiaconis, aut
etiam in minoribus ordinibus quandoque constitutis, tum etiam
ex conjugiis, qua ex dispensatione pontificia sive in regionibus
hereticorum 2), sive in regionibus infidelium absque presentia
sacerdoüs a fidelibus celebrantur, que omnia ut vera Matri-
monia et Sacramenta censentur. (

43. 9" Innituntur in ipso Sacramenti effectu, qui est indis-
solubilitas. Et vero hzc ab ipso Sacramento oritur, non autem
ex solo naturali aut civili contractu, qui per se dissolubilis est,
ut patet ex conjugiis infidelium, qua dissolvi possunt per alter-

1) Quod diximus de communi loquen- poteva annullar tali Matrimonii non già
di usu Tridentini ztate recepto, juxta annullando il contratto, e cosi toglien-
quem veri et rati nomine intelligebatur dogli l'esser materia idonea del Sacra-
conjugium inter Christianos initum, ac mento, come avevan ragionato alcuni;
proinde Sacramentum, evidenter con- percioche il contratto del Matrimonio tra
stat ex historia Concilii, et ex precipua /edeli non ? precedente m? distinto dal
difficultate, qux ab Episcopis et theo- Sacramento; onde l'annullazione come
logis opponentibus promovebatur adver- di questo, cosi di quello non ὁ sogget-
sus eos, qui urgebant decretum ad ir- ta a podestà della Chiesa." Alia ejus-
ritanda Matrimonia clandestina. Illud modi cf. n. 20, 23, 25, ex quibus lucu-
enim liquet ex Histori« Card, Pallavici- lentissime evincitur ita Patrum Triden-
ni, lib. 22, cap. ^ et seqq., et iterum ttinorum animis insedisse sententiam il-
lib. 23, cap. 8. Nos brevitatis gratia lam, qua Matrimoniis clandestinis veri
unum aut alterum documentum affere- Sacramenti rationem inesse dicimus, ut
"mus. Refert itaque Pallavicini lib. 22, qui id non videat, captus plane oculis
cap. 4, n. 8: ,In questa sentenza (x»e- videatur.
galiva) concorse Giovanni Trivigiani, 2) Notum est in Anglia et in Hiber-
Patriarca di Venezia, il quale nego non nia ob gravissimas penas comminatas
pure la convenienza, ma la potenza: a civili potestate sacerdotibus, qui Ca-
allegando , non potersi (d«/ Concilio) tholicorum nuptiis adsistebant ac bene-
far nullo que! Sacramento, il quale ha dicebant, ex dispensatione Romanorum
tutta la sua essenza, benché gli man- Pontificum usque ad hec tempora re-
chino Je dovute solennità : come per ceptum esse, ut sine hisce ritibus ce-
esempio, ancora che un saeerdote con- lebrarentur. Pius VIII, in Brevi dato
sacri senza le sacre vesti, fa vero Sa- die 25 Mart. 1830, ad Archiepiscopum
cramento, sol che concorra la materia Colon. et Episcopos Trevirensem, Pa-
e la forma. Or consistendo l'essenza del derbornensem et Monasteriensem, de-
Matrimonio. nel mutuo consentimento clarat valida conjugia mixta, qua forte
sensibile, e richiedendosi l'altresolenni- in illis regionibus contrahantur sine Pa-
là o per decoro o per prova, il difetto rochi presentia, collatis in eam rem
di esse, opponeva egli, non puó torre opportunis facultatibus. Alia documenta
il valore." Et num. 16, loquens de suf- , exhibere pretermitto. Porro nunquam
fragio Constant. Bonelli Episc. Tiferna- mens Ecclesie aut Rom. Pontificibus
lis satis prolixo, quo comprobavit Ec- fuit, ut tot Christi fideles inirent con-
clesiz fas esse ejusmodi connubia clan- tractum mere civilem absque Sacra-
destina irrita facere, sic ex ejus mente mento.
prosequitur: 4Comprovo che la Chiesa

172 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

utrius conjugis conversionem, ut paulo post ostendemus, secus
ac eveniat in fidelium connubiis, que semel legitime contracta
et consummata, nunquam quoad vinculum possunt dissolvi.
His addunt, verba, qu: in adversariorum hypothesi formam
consütuerent Sacramenti Matrimonii: £0 vos conjungo, aut
alia, que eundem sensum reddant, nova esse ac desiderari
prorsus in omnibus fere antiquis Ritualibus libris, quos recen-
set Martenius !), imo alicubi sacerdos hec sola verba adhuc
pronunciat: Quod Deus conjunzxit, homo non separet ?);
quz proinde ut vera Sacramenti forma haberi nequeunt, quod
non obscure insinuaré etiam videtur Tridentinum dicens: Vel
alüs utatur verbis juxta receptum uniuscujusque provincie
ritum. Demum novitatem contrari? sententie. urgent, quz
ante Canum vix, aut ne vix quidem in scholis nota erat 3), cum
sententia illa, qua contrahentes ministros Sacramenti Matri-
monii esse statuit, in tota Catholica Ecclesia longo seculorum
decursu unice atque exclusive obtinuerit. :

4^4. Hac potiora argumenta sunt, quibus hujus posterioris
sententi& patroni causam suam tuentur, qui praterea observant
adversariorum rationes magis speciosas esse quam solidas. Ete-
nim Patrum testimonia evincunt quidem Matrimonium esse
rem sacram, utpote sanclüificatum a Christo Jesu, qui amori
naturali suam adjecit gratiam, adeoque et in facie Ecclesie ex
ecclesiasticis institutis ac legibus celebrandum esse, ita ut qui
secus fecisset peccati reus teneretur 9); at minime evincunt
gratiam conferri per sacerdotis benedictionem, vel sacerdotes
esse hujus Sacramenti ministros, quod tamen ab adversarius

1) De ant. Eccl. ritib. lib. 1, part. u, mus, qui generali omnium admiratione
cap. 9, art. 3, ὃ. 6, ybi inter cetera οἷ scandalo affirmavit, contrahentes non
Scribit: ,Deinde datis sibi mutuo dex- esse ministros."
iris exigebat (sacerdos) ab utrisque con- ^) Tertullianus lib. De Pudicit. cap. Ἵν.
sensum, in quo totam Sacramenti Ma- edit. Rigalt. pag. 557, testatur, quod
trimonii essentiam reponebant antiqui. . Montanistz plerique conjugia clam inita
Inaudita quippe apud eos erant illa ver- adulterina esse existimaverint, aut sal-
ba parochi: £go vos conjungo, etc., in tem de iis, an fuerint legitima, dubita-
quibus aliqui ex recentioribus schola- verint. Scribit enim:. ,,Ideo penes nos
sticis formam bujus Sacramenti con- (Montenistas) occulle quoque conjun-
stituunt, qui tamen desiderantur, etc." ctiones, id est, non prius apud Eccle-

2) Cf. Sotum in ^, dist. 26, art. 3. siam professe juxta mechiam et forni-

3) Sane nonnisi duos ex tota antiqui- cationem judicari periclitantur. Nec inde
tate laudare potuit theologos Melchior consert: obtentu Matrimonii crimen elu-
Canus pro sua sententia, Guillelmum dant" Ex quibus duo habemus, nempe
nempe Parisiensem et Paludanum; por- 19? apud Psychicos, id est, Catholioam
ro, adductis ipsorum testimoniis, osten- Ecclesiam conjugia claudesjina viguisse
dimus istos Auctores non solum patro- et valuisse, adeoque fuisse quidem ve-
cinatos non esse huicopinioni, sed eidem tita, non tamen fornicaria et flagitiosa 5
plane adversari. Ex his propterea con- 29 Montanistas de ipsorum valore ut in
stat Canum omnium primum fuisse, qui, re dubia deliberasse inter sese opinio-
eam invexerit in scholas catholicas : nibus alque sententiis. Adeo pervelus
edidit porro Canus suum opus De locis res est tum abusus, tum valor Matri-
theol, an, 1562. Merito proinde Henr. monii clandestini! Cf. Ch. Lupum diss.
Klee in diss. mox citanda pag.69, not.s) De peccat. ét satisf. indulgentiis , cap. 1)
sic scribit : ,Melchior Canus fuit pri- opp. edit. cit. Lom. vi.

173
ostendi deberet. Observant preterea contrarium potius ex illis
Patrum testimoniis probari; cum enim hanc sacerdotis bene-
dictionem secundis et ulterioribus nuptiis constanter tota dene-
gaverit antiquitas, tamen utrum ec veri Sacramenti vim ha-
buerint, dubitatum est a nemine 1). Quod vero additur ex Con-
cilio Carthaginiensi de ritu servandi virginitatem prima nuptia-
rum nocte, nullius prorsus ponderis esse convincitur, si ratio
habeatur illius originis, que ex Tobize exemplo introducta est,
et diversimode viguit in diversis Ecclesiis 3).

45. Reliquas duas probatüones facile excludunt; altera enim
qui petitur ex verbis a Tridentino prescriptis in nuptiis con-
ciliandis, mirificé potius contrariam sententiam confirmat, quod
vel ex eo deducitur, quod referente Card. Pallavicinj, Cani opi-
nio paucos omnino ex Patribus Tridentinis habuerit sectato-
res 3). Altera vero, qui ex analogia ceterorum Sacramento-
rum desumitur, nullius ponderis est; cum nemo nesciat quz-
libet Sacramenta sibi aliquid. peculiare vindicare, quod Sacra-
mentis reliquis commune non est, ut liquet ex Eucharistia,
qua non in actione transeunte ut alia Sacramenta, sed in re
permanente consistit, queque olim a diaconis passim. admini-
strabatur, quandoque etiam a laicis, et sic responsio patet ad
textum Apostoli. Dum vero nonnullae Synodi vocant sacerdotes
Matrimoni ministros, aut impropria signiücatione hanc de-
nominationem usurparunt, aut incaute etiam, ut animadvertit
Benedictus XIV *. Siqua autem profanatio inest in. fidelium
conjugis, ea non a conjugiis ipsis, quz a Christo elevata sunt
ad dignitatem Sacramenu, repeti debet, sed ex contrahentium
vitio. Sic nemo ignorat nutus interdum supplere verba in con-
tractuum celebratione, quin etiam contractus inter absentes per

CAP. Il. DE MATRIMONIO IN SE SPECTATO.

1) Cf. Martenium loc. cit. art. 1, 6.7.

2) Cf. ibid. art. 4, qui praterea osten-
dit hunc usum ab ipsis paganis inter-
dum servatum fuisse.

3) Istoria del Conc. di Trento , lib. 20,

cap. ^, n. 1, ubi scribit: ,,Essendo con--

cordi (i theologi) negli altri punti dis-
sentivano sopra due. L'uno era: se qua-
lunque Matrimonio fra Christiani fosse
Sacramento : il che sentivano quasi tutti :
Ὁ sol quello che vien benedetto dal sa-
cerdote; secondo l'opinione di Gugliel-
mo Parigino, la quale era difesa dal
prenominato Simone Vigor, e da pochi
altri? Hoc vero magis confirmatur ex
lis, que refert idem Historicus lib. 22,
cap.8, ὃ. 16, quod cum omnium prope
Patrum suffragia in eo decreto statuen-
do coaluissent, ut ad connubia cum
debita solemnitate celebranda tres in
posterum testes adhiberentur, ex qui-
bus unus saltem esset quesitus, quique
contracta connubia in codicem referret,

disceptatum initio fuit, utrum scriba an
vero parochus ad id officium seligere-
tur. Convenit porro ob plures quas pro-
fert rationes inter omnes Patres , ut se-
ligeretur parochus. Concludit demum
his verbis, ὃ: 17: Queste furono le ra-
gioni le quali mossero tanto i Vescovi,
quanto gli ambasciadori e gli stessi
principi della Cristianità ad aver per
meglio che facesse di mestiero al valo-
re l'intervenimento del parocchiano; il
che ha recati gravissimi beni e niun
disordine." Ergo ex mente Patrum Tri-
dentinorum, parochus non ut minister,
sed ut testis stabilis et quasitus nuptiis
assistit, Hic notandum est Simonem

. Vigor, qui postea ad protestantismum

defecit, suam sententiam hausisse ex
jam edito Cani opere De locis theol.

4) De Synodo , lib. 7, cap. 27 et seqq.
Nec omittendum Synodos, qu: ita lo-
οὐδῷ sunt, celebratas esse postquam
Canus sua ediderat commentaria.

174 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

alos fieri posse. Dum vero fideles nuptias ineunt, intendunt
contrahere Matrimonium ad Ecclesie mentem, hzc autem in-
tentio sufficit ad Sacramentum efficiendum. Quod autem at-
tinet ad sanationem conjugiorum 22) radice, nullam creat dif-
ficultatem; siquidem ejusmodi sanatio non minus impetit Sa-
cramentum quam contractum, et consistit in quadam, ut di-
citur, fictione Juris, qua presumpti conjuges, etsi contractus
seu Sacramentum nullum fuerit, tamen ut ulterius malum vi-
tetur, in bona fide relinquuntur !). Nec melius demum cau- .
sam adversariorum juvant dissidia theologorum, qua nec tot
fortasse nec tanta sunt, quot quacumque ab ipsis exagge-
rantur, quique si quid officerent veritati Sacramenti, vix ul-
lum Sacramentum haberemus. Ita quidem secunde sententize
patroni.

46. Quz cum ita se habeant, si quis ea qua attulimus mente
anticipatis judicis vacua perpendat, alteram hanc sententiam
longe validioribus probari argumentis quam priorem illam, fa-
cile judicaverit. Preterquam quod enim posterior hzc senten-
tia et anüquitate et universalitate alteri prestat 2), illo caret
gravissimo incommodo, et ad hanc usque diem in Ecclesia nun-
quam audito, quod scilicet in fidelium conjugiis contractus a
Sacramento disünguatur, quasi vero id fieri probabili aliqua
ratione possit. Atqui in priori sententia innumera pene in chri-
stiano populo celebrata essent et celebrarentur conjugia, quz
rationem quidem contractus haberent, non vero Sacramenti,
ita ut plurimi toto vite tempore sine hoc Sacramento viverent,
Ecclesia non obsistente et vero etiam interdum probante. Ac-
cedit praterea, ex eadem sententia et aliud haud leve profluere
incommodum, quod, ea semel constituta, causas matrimo-
niales ad Ecclesiam exclusive pertinere vix ostendi possit, uti
ex dicendis patebit 3). Nec omnino spernenda denique est ratio

1) Hic przterea observare juverit hanc
difficultatem, siqua est, non minus ur-

ere, imo magis, adverse partis theo-
ogos; cum enim nullum fuerit Sacra-
mentum ob impedimentum dirimens, quod
in ejus administratione intercessit, no-
va opus esset sacerdotis benediciione,
ut Sacramentum valide administraretur,
attamen nunquam hec requiritur.

2) Quamvis non pauci theologi adhz-
serint Cani sententie, longe plures ta-
men antiquam sententiam propugnarunt,
quos recensent Dom. Soto in lib. ^ Senf.
dist. 26, q. 2, art. 3; Bellarminus De
Matrim. cap. 7, n. 8; Vasquez De Ma-
trim. disp. 3, dub. 3; Theoph. Raynau-
dus in Heteroclitis spirit. punct. 14, opp.
tom: xvi; Van Espen, Jur. Eccles. univ.
tom. 1, part. m, tit. 12, cap. 5, n. ^,
quod attinet ad recentiores his fere an-

nis adhuc eam propugnarupt Redacto-
res theol. Aschaffenburgenses: Katho-
lische Kirchenzeitung 18365 Ferdinand.
Walter, Canonista Bonnensis, Lehrbuch
des Kichenrechts, seu Institutiones juris
canosici, Bonnae 1829, $. 310, pag. 563
et 565. not.o); Henr. Klee, Die Ehe,
eine dogmatisch-archeologische Abhund-
lung, seu Matrimonium , dissertatio do-
gmatico - archeologica, Mainz 1835, pag.
65; S. Liguori tract. De Matrim., alii-
que passim adeo ut hzc sententia sem-
per communior extiterit, adversariis fru-
stra clamores querelasque jactantibus
in opposita opinione perstringenda.

3) Res est notatu dignissima, quod
omnes ecclesiastice potestatis osores,
Janseniste aut jansenismum male olen-
tes, atque homines civilibus curiis ad-
dicti, quos vulgo Aegalistas nuncupa-

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 175

a posterioris sententiz patronis deducta ex natura contractus
naturalis aut civilis, qui per se minime postulat omnimodam
firmitatem ; cum indissolubilitas Matrimonii Christianorum unice

endeat a Sacramento, quam ob causam res Sacramenti post
S. Augustinum ἃ theologis ea vocatur, utpote dos et pro-
prietas conjugii christiani seu Sacrament.. Hinc. in adversario-
rum placito, quod omnia conjugia absque sacerdotali bene-
dictione inita non forent nisi contractus civiles, sequeretur ea
esse per se dissolubilia, ac omnimoda firmitate destituta 1),
quod absonum est et Ecclesi& doctrine contrarium. His per-
pensis, posteriori huic sententie, qui in hac Romana Ec-
clesia pariter viget, plene adherendum ducimus, eique sub-

scribimus.

CAPUT IL

DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

47. Dus, ut innuimus, precipue sunt connubii christiani
proprietates, «nitas et indissolubilitas. Unitati adversari pos-
sunt polyandria et polygam?a, sive simultanea, sive succes-
siva. Indissolubihitau duplex ἀμ}: opponi potest Matrimonii

dissolutio, perfecta scilicet quea

vinculum, atque emnperfecta

quoad thorum et quoad habitationem.
48. Ad polyandriam vero quod spectet, qua in eo consistit,
ut una mulier plures simul maritos habeat, nemo unquam inter
* . Christianos exttit, qui eam licitam esse dixerit, cum vel ethnici
ipsi solo rationis lumine illustrati velut abominandam turpitu-
dinem ac natura adversantem execrati eam fuerint. De poly-
gamia autem successiva nulla Jam movetur questio, cum vete-
ram nonnullorum hzreticorum, nominatim Montanistarum , er-
-ror penitus obsoleverit, et Grzci nonnisi ex Jure ecclesiastico
apud se eam prohiberi doceant ?) Restat propterea, ut de
una agamus polygamia simultanea, quam nova reformationis
coryphai, Lutherus, Melanchthon, Bucerus, ceterique socii
probarunt, dum in famosa consultatione an. 1539 habita decre-
verunt concedi posse Philippo Hassie Landgravio, ut viva ad-
huc legitima uxore, aliam in Matrimonium duceret. Hi unani-

mus , facto agmine sese prostiterint
nov& hujus opinionis adstipulatores as-
sertoresque.

, 1) Ex hac distinctione inter contractum
civilem et Saeramentum in connubiis
Christianorum faetum est, ut Napoleon
in codice suo omnem fere indissolubili-
tatem a Matrimonio abstulerit, Histo-

miter docuerunt polygamiam simultaneam non ita divinz legi

riam legislationis Napoleones uberius
exposuit et recensuit Küstner in op. De
Matrimonio et ratione, que«.ei cum civi-
tate et Ecclesia intercedit. Lips. 1810,
pag. 76 et seqq.

2) Cf. Arcudium De concordia Eccle-
sie occidentaiis et orientalis, lib, 7, cap.
27 et seqq., presertim cap-20, pag. 530.

176

adversari, ut nullam. dispensationem admittat in casu saltem
necessitatis, si nimirum uxor quacumque de causa debitum
conjugale reddere nequeat 1), Imo Joan. Lyserus cum aliis con-
tendit polygamiam divino jure permitti, humano dumtaxat
vetari ?). iem

. A449. Circa indissolubilitatem diverse quaestiones definiende
proponuntur, prout Matrimonium spectatur aut ut verum, aut
ut ratum, aut denique ut consummatum. Verum autem tan-
tum dicitur conjugium, quod est in infidelitate contractum;
ratum przterea, quod a fidelibus initum est juxta conditiones
ab Ecclesia statutas; consummatum denique, quod usu inter-
veniente completum est.

90. Igitur quoad Matrimonium verum, seu in infidelitate con-
tractum nunc inter omnes Catholicos convenit, si paucos neo-
tericos exciplas, quos mox refellemus, illud dissolvi posse

uoad vinculum, si alteruter conjugum ad fidem convertatur,
alter vero nolit cum ipso tranquille vivere et absque injuria
Creatoris. ;

51. Quoad Matrimonium ra£um, Catholici docent illud posse
dissolvi per sanctioris vite professionem in aliquo regulari or-
dine ab Ecclesia approbato, obluctantibus Protestantibus, qui
cum a religionis votis abhorreant, unanimi consensione tradunt
hzc nullius esse momenti ad conjugia dissolvenda. Novatoribus
e diametro adversantur Greci schismatici, qui, teste Matthaeo
Monacho 3), non ratum tantum, sed et consummatum Matri-
monium solemni religionis voto dissolvi propugnant.

92. Quoad Matrimonium demum consummatum, doctrina ca-
tholica est adversus Protestantes, nullo unquam in casu dissolvi
posse quoad vinculum Christianorum conjugium , neque scilicet
propter haeresim, aut molestam cohabitationem, aut affecta-
tam absentiam a conjuge; neque propter alterius conjugis
adulterium. !

53. Et hzc quidem de dissolutione Matrimonii quoad vincu-
lum; nam de dissolutione imperfecta quoad thorum, sive quo-
ad cohabitationem, plures causas esse, ob quas dissolvi possit,
doctrina pariter catholica est adversus Lutheranos, qui nullam

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Cf. Bossuet, Hist, des variations,
lib. 6, δ. 6: 911 fut dit, scribit Bossue-
lius, pour la premiére fois, depuis la
naissance du Christianisme, par des gens
qui se prétendaient Docteurs dans l'E-
glise, que Jésus-Christ n'avait pas dé-
fendu de tels Mariages. Cette parole de
la Genése :* I/s seront deur dans une
chair, fut éludée, quoique Jésus-Christ
l'eüt réduite à son premier sens," At-
tamen ejusmodi nstauratores sacrorum
Evangelii nomine hanc facultatem dede-
runt! .Inde intelligas, qui tandem sit

Scriptura privato sensu explicat usus
apud peculiares istos Evangelii vindices.
2) Hic Lyserus sub ementitis nomi-
nibus 7/^eophili Alethei, Vincentii Atha-
nasii, Gottlieb Wahremundi, varia in
lucem opuscula edidit ad causam agen-
dam polygamia, inter qui: eminet, quod
inscripsit: Polygamia triumphatriz. Alios
polygaimi:z patronos recenset Franc. Bud-
deus in op. Jastitutiones theologie mora-
lis, Lips. 1727, part. 11) cap. 3, sect. 6,
$. 9, in not. |
3) In Quest. Matrimon.

CAP. H. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 174

hujus separationis causam legitimam admittunt, licet adeo fa-
ciles se praebeant in causis multiplicandis dissolutionis Maui-
monii quoad vinculum. " | |

5.4. Nostri igitur muneris est, catholicam doctrinam ex or-
dine vindicare adversus Ecclesiw obtrectatores in singulis ar-
ticulis, qui eo quo diximus modo ab ipsis impugnantur.

PROPOSITIO I.

Non licet Christianis plures simul habere uxores , cum hoc
sit lege divina prohibitum.

95. De fide est juxta can. II, sess. XXIV, Conc. Triden-
tini: i quis direrit, licere Christianis plures sunul ha-
bere uxores , et hoc nulla lege divina esse prohibitum; ana-
[hema sil.

56. Hac autem definitio tum Christi, tum Apostoli Christi
doctrinam declarantis auctoritate fulcitur, atque perpetua Eccle-
six traditione. Christus enim Matth. XIX, et seqq. sciscitantibus
Phariszis, si licet homini dimittere uxorem suam quacumque
ex causa, respondit: on legistis, quia qui fecit hominem ab
initio , 1nasculum et feminam fecit eos? et dixit: Propter
hoc dünittel homo patrem. et anatrem, et adherebit uxori
sue, et erunt duo in carne una. liaque jam non sunt duo
sed una caro: quod ergo Deus conjunxit, homo mon
separet. lnstantibus porro Phariseis: Quid ergo Moyses
anandavit dare libellum repudü et dimittere? reposuit Chri-
stus: Quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri permisit
vobis dimittere uxores vestras : ab initio autem non' fuit
sic." Dico autem vobis, quia quicumque dimiserit uxorem
suam , nisi οὗ fornicationem , et aliam duxerit, mechatur,
et qui dinissam duxerit, anechatur; vers. V et seqq. At si
polygamiam non damnasset Christus, minime affirmasset moe-
chari illum, qui suà uxore dimissa aliam duxerit, aut mochari
eum, qui duxerit ab alio dimissam; repugnat enim esse mo-
chiam, ubi verum est conjugium, et contra mochus haberi
non potest, qui uxorem dimissam ducit, si prius conjugium
vere solutum fuerit. Igitur si uxore dimissa aliam ducere non
. licet, id multo minus licere priori retenta, judicandum est 1).

97. Verum quod omnem dubitationem tolht circa germanum
Christi verborum sensum, illud est, quod scribit ApostolusI Cor.
VII, 10 et 11: Jis, qui Matrimonio juncti sunt, precipio non
ego, sed Dominus, uxorem a viro non discedere, quod si
discesserit, ananere innuptam, aut viro suo reconciliari ;

1) Hoc ipso argumento utitur Buddeus, loc. cit.

T. TX. 12

178 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

et similiter Rom. VII, 2: Quo sub viro est mulier, vivente
viro alligata est legi: si autem mortuus fuerit vir ejus, so-
luta est a lege viri. Igitur , vivente viro, vocabitur adul-
lera, si fuerit cum alio viro 1). Quamvis porro Apostolus
in adductis locis expresse non loquatur nisi de sola uxore,
cum tamen in cit. Epist. ad Corinthios paris conditionis virum
et uxorem faciat in conjugii juribus, consequens ést, quod ea,
que de muliere scripsit, de viro pariter sint intelligenda, eo
vel magis, quod polyandria penes Judaeos, ad quorum legis
normam scripsit, Apostolus, minime obüneret 32). j

. 98. Res denique tóta conficitur ex perpetua Ecclesie tradi-
tione, Ex Patribus enim alii affirmant advenientem. Christum
omnem illam veterem polygamiz consuetudinem delevisse, ut
Chrysostomus 3); ali denunciant lege Evangeli reum esse
adulterii, qui aliam uxorem qusrit, quum habet suam, ut
Ambrosius *) et AÁugusunus 5). Concilium vero Milevitanum Il,
an. 416, adversus Pelagium celebratum cap. XVII, decrevit:
Placuit. ut. seeundum evangelicam et apostolicam discipli-
24m, neque dunissus ab uxore, neque dimissa ὦ marito,
alteri conjungantur , sed ita maneant, aut sibimet recon-
cilientur 9). Eadem habet Innocenuus 1 7). Nicolaus vero I,
in responsis ad consulta Bulgarorum: Duas, inquit, tempore
uno habere uxores, nec ipsa origo humane conditionis ad-

n. ^, ejusd. edit., de Herodiade, que
dimisso priori marito Herode, magni
Herodis filio, nupsit ejus fratri Herodi

(4) V. 7. H ὕπανδρος γυνὴ τῷ ζῶντι
Ἂς f HI ' 3 , €
ἀνδρὶ δέδεται νόμῳ" ἐὰν δὲ ἀποϑανῃ ὃ
2 ^ , A - , -
ἀνὴρ, xatQgyutot ἀπὸ ToU νόμου τοῦ

ἀνδρὸς. ρα οὖν ζῶντος τοῦ ἀνδρὸς μοι-
χαλὶς χρηματέσει, ἐὰν γένεταε ανδρὶ ἑτέρῳ.

.2) Primum exemplum, quod occurrat
in historia Judeorum de femina, quie

dederit libellum repudii viro suo, illud -

est, quod referti Josephus Flavius Ar-
chaol. lib. 15, cap. 7, n. 10, ed. Haver-
camp., de Salome Antipatri filia ac He-
rodis M. sorore, de qua scribit Josephus :
Πέμπει μὲν εὐθὺς αὐτῷ ( Koorófgaoo)
γραμματιον, αἀπολουμένη τὸν γάμον, οὐ
κατὰ τοὺς Ιουδαίους νόμους. ανδρὶ μὲν
γὰρ ἔξεοτι παρ ἡμῖν τοῦτο ποιεῖν, γυναικὶ
δὲ οὐδὲ διαχωρεοϑείσῃ καθ αὐτὴν γαμη-
ϑῆναι, μὴ τοῦ πρότερον ἀνδρος ἀφίεντος.
Ea illi (Costobaro marito suo) continuo
inisit libellum ad dissuendum Matrimo-
nium, contra quam ferunt Judceorum
leges. Nam viro quidem apud nos id
facere licet;
qui sponte discesserit, zlteri nubere
fas est, nisi prius a marito dimittatur."
Hinc Joseph Scaliger Aazmadv. in Eus.
pag. 159, seu n. 2015, de Salome: ,Au-
dacissima, inquit, mulier prima Hebrzo-
rum ausa est a viro discedere," Alte-
rum occurrit lib. 18, Arc/A«eot. cap. 5,

neutiquam vero femina,

pariter cognomento. Animadvertit porro
et hic Josephus, hoc factum esse contra
patrias leges scribens: Ἡρωδίας, ἐπὶ
συγχύσεε φρονήσασα τῶν πατρίων, Ἡρώδῃ
γαμεῖταιε ToU ἀνδρὸς τῷ διιοπατρίῳ ἀδελ-
φῷ; διαοστάοα ζῶντος. ,Herodias, ut qua
in animum induxerat leges patrias vio-
lare, Herodi nupsit, viri sui, a quo vi-
vo discessit, ex eodem patre fratri."
Hujus exemplum postea alix perdit: fe-
minae imitatz: sunt. Cf. Seldenum Uzor
hebrea, lib. 3, cap. 19, Londini 1656.

3) Homil. ,Lvi, in Genes, n. 3, ed.
Maur. tom. 1v, pag. 542, et Hom. Lxu,
alias Lxiu, in Matth. n. 1, 2, edit. cit.
lom. vir, pag. 620 et seq.

4) Lib. 1, De Abraham , cap. 7 , n. 59,
et cap. 4, n. 22, ubi cf, adnot. Maur.
edit.

5) Lib. 1, De Nuptiis, cap. 10.

6) Apud Hard. Ac!í« Cozcil. tom. 1,
col 1220. Pertinet autem hic canon ad
Concilium plenar.. African. Carthagin.
an. 407 celebratum.

7) Epist. νι, ad Ersuperium , Tolosan.
cap. 6, apud Coustant col. 795.

CAP. II, DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 179

milli, nec lex Christianorum ulla permittit X). Adeo vero
constans ac perpetuum fuit hac de re Ecclesie judicium, ut
facultatem, quam paulo ante meminimus, Philippo Hassiz a
novatoribus factam, christianus orbis exhorruerit, et ipsi Luthe-
rani, ne tanti facinoris rumor in vulgus efflueret, omni ope,
cum primum patratum est, curaverint ?). Attamen Joan..Ger-
hardo teste, celebris postea apud eosdem fuit bigamia comitis
a Gleichen, quae ab ipsis non solum tolerata, sed etiam pro-
bata fuit 3).

DIFFICULTATES.

ὅθ. Οὐ). 1* Apostolus I Timoth. III, 2, docens Episcopum
oportere «ws wcroris virum esse, satis aperte indicat pro
Judaeorum more 8118 uxorum pluralitatem. posse concedi.
2" Quod probe intellexit Imperator Valentinianus I, qui, teste
Socrate Ὁ), legem tulit ut cuivis liceret. duas simul habere
uxores legitànas, atque ut exemplo legem firmaret Justinam
duxit, Severa adhuc vivente; quod 3" et fecisse Imperator
alter Lotharius perhibetur. 4" Quare Gregorius II, in Epist.
ad Bonifacium, cuidam indulsit ut propter uxoris suz infirmi-
tatem aliam duceret 5); 5" quem dum Gratianus temere hac
de causa accusat, veluti sacrorum canonum et doctrine apo-
stolica et evangelicee infractorem 9), nonnisi propriam insci-
tam prodit. 6" Et sane quomodo divina lege abrogata dici
potest polygamia quam tanta cum laude sancüssimi patriar-
che et reges in V. T. frequentarunt? 7" Hec enim neque
liberorum procreationém, neque honestam educationem impe-
dit, nec familie pacem ac tranquillitatem perturbat, ut olim
Hebraea gens, nunc vero plerique orienüs populi exemplo
esse possunt. Quare si intolerabiles uxoris mores, si ejusdem
sterilitas, reipublice status atque ali; ejusmodi causs per-
suadeant polygamiam, ex juris nature et gentium principiis
ea permitü posse videtur. .Ergo.

690. Resp. ad 1", Dist. Ita docuit Apostolus δά excluden-
dam in Episcopo polygamiam successivam, conc. ad exclu-
dendam polygamiam simultaneam, aeg. De polygamia enim

1) Cap. 51, apud Hard. Ací« Concil. tum viro reddere, quid ejus faciat ju-

lom. v, col. 371.

2) Loc. cit. Hist. des Variat. n. 6.

3) Loc. xxvi, cap. 5, ὃ. 226.

8) Hist. Eccles. lib. ^, cap. 31.

5) Apud J. Hartzeim S. J. Concilia
Germanica, Colon. Agripp. 1759 , tom.
1, pag. 34, sic porro se babet hoc re-
sponsum, quod exhibetur, n. 2: ,, Nam
quod. proposuisti, quod si mulier in-
firmitate correpta non valuerit debi-

galis? Bonum esset, si sic permaneret,
ut abstinenti*€ vacaret? Sed quia hoc
magnorum est, ille, qui se non poterit
continere, nubat magis: non tamen sub-
sidii opem subtrahat ab illa, quam in-
firinitas. prepedit, et non detestabilis
culpa excludit."

6) Causa xxir, 4. 6, cap. 18, apud
Pitheum, Corpus jur. can., tom. 1)
paz. 391.

12"

180
successiva Ápostoli effatum universa intellexit antiquitas, ul
suo loco ostendimus !); et aperte illius mens πόνον ex
simili loquendi ratione qua in. eodem epistola usus est Ápo-
stolus, qui disserens de diaconissa statuit, ut non eligatur
nisi que fuerit unius viri uxor?) .

61. Ad 2", Neg. Sanior enim critica jam rejicit tanquam
commentitiam Socratis narrationem de Valentiniani facto, ac
de lege ab eo lata. Etenim non solum Baronius 3), et eru-
ditus Valesius *), aliüque auctores catholici 5) passim hujus
histori& veracitatem respuunt, sed et respuerunt, vel saltem
in gravem falsitatis suspicionem revocarunt heterodoxi ipsi
scriptores, inter quos eminent Puffendorffius 9), atque Bud-
deus 7); idque merito, 1* quia ejusmodi legis nullam prorsus
mentionem injiciunt Sozomenus, Theodoretus, Zosimus, et
qui Valenuniani gesta studiosissime prosecutus est, Ammianus
Marcellinus; 2" quia nihil ea. de re ejus temporis Patres et
ecclesiastici auctores memorie prodiderunt, nec Damasus
Rom. Pontifex, nec Episcopi ceteri Valentiniano cozvi, nec
Hieronymus adversus eam legem reclamarunt, que fuisset
christiane religioni adeo injuriosa; 9" quia premortua Severa,
Justinam duxit Valentinianus, ut post Baronium ostendit Va-
lesius 8); 4^ quia cit. Ammianus, quamvis Valentiniano infen-
sus, eum commendat ob casütatis professionem scribens:
Omni pudicitie cultu domi castus et foris, nullo contagio
consciente violatus obscene , nihil incestum , etc. 9).

62. Ad 3", Dist. ld fecisse perhibetur Lotharius contra
legem Christi, cozc. legitime, neg. Xdversarüs onus incumbit
ostendendi sive Lotharium sive alios qui hoc attentarunt ju-
xta Christi legem egisse, ut aliquid. proficerent. Flagitia enim
eliam principum nunquam possunt factum aliquod cohone-
stare. Porro de Lotharü polygamia hec scribebat Nicolaus I,

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

hoc argumento agit; cf. etiam adnot.
Pagii ad an. 375, n. 5.
4) In not. 2, ad cap. 31, lib. 4, Socr.

5) Cf. Nat. ÀÁlex. in s2c. 1v, cap. ult.

1) Tract. De Ordine, n. 198. Inter-
pretatio, quam dedit Theodoretus tum
in hunc Pauli loc. tum in Epist. Cx, ad
Domnum Antiochenum , hujus Paulini

textus, de bigamo nempe simultaneo, est
prorsus singularis, quamque ipse ex-
cogitavit ut semet purgaret, quod pro-
movisset ad Tyriorum episcopatum Ire-
neum comitem, qui successive bigaimnus
erat. Quam ob rem de violatis Ecclesia
canonibus aceusalus, ipse contra inter-
pretationem et Sensum antiquitatis alia
ratione omnino verba Pauli exposuit.
Cf. Renaudot. Perpét. de la foi, Vom. v,
liv. 6, chap. 8, circa finem. €f. etiam
Christ. Lupum diss. Je cleric. conti-
nent. Cap. 1.

2) 1 Tim. v, 9: 'Evóc ἀνδρὸς" γυνὴ...

3) Ad an. 370, n, 125, ubi fuse de

arl. ^

6) De jure nature et gentium, Fran-
cofurti ad Menum 1706, tom. 1, lib. 6,
cap. 1, De Matrimonio, ὃ. 16.
* 4) Institut. theologie dogmatice. Lips.
1711, lib. 5, cap. ἃ, ὃ. 47, in not. pag.
1319, quibus addendus est W. Lowth
in adnot. ad loc. cit. Socratis, qui prze-
terea ex alio capite ostendit falsam esse
Socratis narrationem, dum refert Ju-
stinam virginem fuisse; ex Zosimo enim
constat Justinam prius nuptam fuisse
Magnentio Lyranno.

8) Loc. cit. Cf. etiam Pagium loc. cit.

9) Lib. 30, cap. 9, edit. Valesii. Pa-
ris, 1681.

181

quie οὐ aliis ejusdem criminis. viro illi principi sociis aptari
debent: Annon districta ultione feriendus es, qui in dua-
bus ucoribus adulterium Lamech imitatus esse dignosce-
ris? Nicolaus praterea contubernium cum pellice Imperatori
prohibuit, Episcopos vero assentatores, quique facinus pro-
baverant, e sedibus dejecit 1). . ji

63. Ad ἅμα, Dist. Indulsit Gregorius IT, ut aliquis duceret
aliam uxorem ob prioris infirmitatem, quce nempe talis esset,
ut plerisque placet 3), qu: constitueret impedimentum diri-
mens perpetue impotentiz , (rans. ob infirmitatem: qualem-
cumque quas supervenerit Matrimonio alias legitime contracto,
neg. ideo vero transmisimus primum distinctionis membrum,
quia viris eruditis epistola illa suspecta ' est, ab alis vero ut
supposititia rejicitur 3).

61. Ad ὅπ Dist. Quem Gratianus accusat errore facti de-
ceptus, £rams. errore juris, neg.

65. Ad 6", Dist. Polygamiam patriarche et reges frequen-
tarunt in V. T. et quidem, ut plures existimant, ex divina
dispensatione Ἐ), conc. qua propterea frequentari etiam possit
in N. T., sublata a Christo omni polygamia simultanea, 76g.

CAP. 11. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

ut constat ex adductis probationibus.

1) Acta quz spectant ad Lotharii fa-
cinus, cf. apud Hartzeim Concilia Ger-
manica , Vom. 11, a pag. 265 ad pag.355.

2) Hanc tamen responsionem respuit
Estius in lib. 4 Sent. d. 33, ὃ. 6, qui cen-
set Gregorium II, (quem ipse eum Gra-
liano dicit I1), non permisisse alterum
Matrimonium tanquam justum et legi-
limum, sed tanquam minus malum re-
spectu fornicationis cum pluribus, qua
illi viro erat metuenda propter ejus in-
continentiam. .,Quie responsio, subdit,
si non placet, fatendum erit cum Gra-
tiano rescriptum hoc Gregorii, tanquam
sacris canonibus imo evangelica et a-
postolicze doctrine penitus adversum,
non esse recipiendum; Pontificem au-
tem non voluisse tanquam fidei dogma
definire, sed solum opinionem suam de
re nondum definita aliis declarasse." Cf.
Bossuet, Defense de U Hist. des variat.

. 62

3) Cf. Collet, Continuatio prelect. theo-
logic. Hon. Tournely. Venet. 1757, tom.
Vim, cap. 5, art. 2, sect. 3, n.131. Cf.
Binterim in op. cit. Monumenta, etc.

tom. vr, part. r, pag. 451, qui agens de im--

pedimento impotentie hanc epistolam
ex silentio Othonis 'et Willibaldi suspe-
ctam pariter habet. Sebast. Bernardi
imn op. Gratiané canones genuini ab «apo-
eryphis discreti, Venet, 1777, part. 11,
lom. 1t, cap. 68, contendit Gregorium
H, locutum esse de conjugio inito in

infidelitate, quod cum Sacramentum non
Sit, eam non habet firmitatem quam
sibi vindicat conjugium Christianorum,
quod Sacramentum est. Cum igitur jus
naturale omnimodam firmitatem non ex-
poscat in conjugio, ita ut in nonnullis
casibus dissolvi nequeat, ad ejus nor-
mam Gregorius responsum suum dedit,
non autem juxta jus evangelicum et
apostolicum, quod profecto doctus Pon-
tifex non ignorabat. Sane Germani re-
cens conversi erant opera S. Bonifacii
ad religionem christianam; hinc ille de
quo loquitur S. Pontifex et cum quo
mitius agendum censuit, connubium ad-
huc ethnicus contraxerat; superveniente
vero impotentia in ejus uxore, decla-
ravit Pontifex prius conjugium dissolvi
posse, ac novum iniri. Cf. pag. 166 et
seqq.

4) Ita inter ceteros tenent Bellarmi-
nus, De Matrim. cap. 11, n.25 et seqq.
et Estius loc. cit. ὃ. 6, qui arbitrantur
polyzamiam ex se nunquam .|licitam
fuisse. Alii autem cum $S. Thoma in
Suppl. q. 65, art, 1, censent verisimi-
lius polygamiam absolute, seu essen-
tie οἵ primariis conjugii finibus non
adversari, et tamdiu licitam fuisse quam-
diu evangelica lege sublata non est, ad-
versari autem secundariis, ut vocant,
conjugii finibus, cujusmodi sunt pax,
tranquillitas, mutua obsequia, etc. Cf.
Collet op. cit. cap. 5, art. 2, concl. t.

182

66. Ad f", Trans. Hxc enim aliaque ejusmodi rationum mo-
menta ad summum evincerent polygamiam juri naturali absolute
non esse contrariam, prout cum suis contendit Calvinus !); seu
ut alii censent non adversari primariis conjugii finibus, 1d est,
prolis generationi, ejusdemque institutioni; nullo autem modo
evincunt polygamiam non fuisse a Christo in Nova Lege abro-
gatam. Siquidem adversus facta rationes cengruentie non va-
lent. Ceterum quz de orientalium populorum felicitate, pace
domestica, educatione familie ambitiose ]actantur, facile 1psis
eorum annalibus et experientia refelluntur. Sed praterea addi-
mus , felicitatem illam et pacem ns rationibus et medis apud
illos comparari, quz naturse atque indoli societatis maritalis
omnino repugnant. Üxores enim in hinh sont tanquam in per-
petuum carcerem detruduntur 2); liberi etiam, mares potissi-
mum, plerumque eunucho vel servo, raro matri, in discipli-
nam traduntur. Utrum vero hec appellanda sit beatitudo et
felicitas, utrum societas maritalis, et liberalis filiorum insti-
tutio, ipsis polygamie patronis pronunciandum relinquimus.

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

PROPOSITIO II.

Matrimonium ab infidelibus legitime contractum dissolvi
potest. quoad vinculum, si alterutro conjuge ad fidem
converso, nolit alter cum eo pacifice vivere, vel non
consentiat habitare sine contumelia Creatoris.

67. Hzc propositio certa est. Vix enim unquam de illius vc-
ritate dubitatum fuit usque ad medium seculum anteactum,
ex occasione solemnis decreti quod supremus senatus Parisien-
sis die 2 Jan. 1758, edidit, ad confirmandum judicium latum
.a curia Svessionensi die 5 Febr. 1756, in causa Judei Borach
Levi Árgentinensis recens ad fidem conversi, quo eidem
vetitum est, aliud inire conjugium, quamvis uxor judea re-
nueret obstinate habitare cum ipso 3). Ex hoc autem tem-

servationem D. Buchanan, qui in op.

1) Calvinus uxorum simultaneitatem
tam stricte juri naturali prohibitam
autumat, ut patriarchas, quod plures
uxores duxerint, violati hac in parte
juris naturalis, ac adulterii reos tra-
ducere non vereatur. De quo cf. Puffen-
dorfium op. cit. lib. 6, cap. 1.

2) Comes De Maistre, Du Pape, liv.
3, chap. 2, apposite scribit: ,La fem-
me est plus que l'homme redevable au
christianisme. C'est de lui qu'elle tient
loute sa dignité. La femme chrétienne
est vraiment un étre swraaturel, puis-
qu'elle est soulevée et maintenue par
lui jusqu' à un état qui ne lui est pas
naturel? Paulo ante jam adduxerat ob-

Christiun. | Rechearches iun Asia, by the
R. Claudius Buchanan, Lond.1812, pag.
66, scripserat: ,,Dans tous les pays ou
le christianisme ne régne pas, on ob-
serve une certaine tendance à la dé-
gradation des femmes." —,

3) Qui primus conjugio interdixit Bo-
rach Levi, fuit Fitz- James Episcopus
Svessionensis, qui non infimum locum
tenet in historia jansenismi. Levi ap-
pellavit ab hujus sententia ad senatum
Parisiensem, qui decretum Episcopi
Svessionensis confirmavit. Omnia qua
ad hane celebrem causam spectant col-
lecta sunt in op. cui tit,: Hecuei! ànpor-

189

pore plures prodiere libelli. ad evincendam indissolubilita-
tem ejusmodi conjugiorum, quorum longa ac inutilis res esset
catalogum texére 1). Inter E nova doctrinz patronos emi-
nent Augustinus Gervas. Vindobonensis Professor 3), et Auctor
institutionum theologicarum Lugdunensium 3), quos non pauci
in Germania presertim ^) et Gallia secuti sunt, ex quibus unum
recensebimus "Tabaraud 5), jansenianz factionis postremis his
annis fulcrum precipuum. Sic igitur adversus hos neotericos
omnes, qui plerumque permoti videntur ad eam sententiam

ropugnandam, quod contraria sit ei quam sequitur Ecclesia
hose assertam propositionem adstruimus.

68. Illa propositio certa censenda est, et a quovis cordato
Catholico tenenda, quz solidum habet in Scripturis fundamen-
tum, atque in communi Patrum doctrina, in Romanorum Pon-
tificum decretis et 1n constanti Ecclesi& praxi; quzeeque demum
communi theologorum et. canonistarum suffragio gaudet: talis
porro est asserta propositio.

69. 1. Solidum fundamentum enunciatam thesim habere in
Scripturis, constat ex verbis Apostoli 1 Cor. VII, 10 et seqq.:
lis autem, qui Matrimonio juncti sunt, precipio non ego,
sed Dominus , uxorem a viro non discedere: quod si disces-
serit, manere innuptam , aut viro suo reconciliari. Et vir
uxorem non düimitat. Nam coteris ego dico, non Domi-
nus. Sj quis frater uxorem habet infidelem, et hec con-
sentit habitare cum illo, non dimittat «lam. Et si qua imu-
Ger fidelis habet virum infidelem, et hic consentit habitare
cum illa, non dünittat virum ... Quod si infidelis discedit,
discedat: non enim servituti subjectus est frater, aut soror

CAP. II. DE MATRIMONII! PROPRIETATIDUS.

tant sur la question de savoir, si un Juif

Matrim. cap. 5, opp. tom. rm, Vienne
peut se remarier apr?s son baptéme. 2 vol. i

1766.

in 12, 1759, Leridant in op. Code Ma-
trimoniual , Vom. 1, pag. 430, et Pothier
tom. 11, n. 499, illiüs collectionis ana-
lysim instituerunt.

1) Pracipui sunt: Dissertation oà on
prouve que S. Paul m' enseigne pas que
le Mariage puisse étre rompu, lorsqu'une
des parties embrasse la religion chrétien-
"e, par Alex. Desessarls, 1 vol. in 12,
1765; Traduction des deuz livres de S.
Augustin à Pollentius avec des motes,
cujus auctor est D. Pilé; item Colle-
ctio variarum dissertationum casum Apo-
stoli illustrantium , editore Jud. Leplat.
1 vol. in 8, Leodii 1779. Fere omnia
opéra , quz contra dissolutionem horum
conjugrorum edita sunt, in Iudicem li-
brorum prohibitorum fuerunt relata.
Horum auctores plerique factioni jan-
senistic , aut aulicz:? curie fuerant ad-
dicti.

2) ln Tract. seu lib. 5, De Secram.

3) Diss, iv, art. 3.

^) Inter quos non infimum locum te-
net Eybel, ac novissime Dr. Binterium
qui in op. cit. Monumenta Ecclesie .chri-
stiano- catholice primi, medii ac noris-
simi evi, iom. vr, part. 1, Mantissa 1,
satis prolixam edidit dissertationem pro
indissolubilitate horum conjugiorum. Ve-
rum de hoc Cl. Auctore paulo post dis-
sereimus,

5) In op. Princip. sur ἴα distinct. du
contrat, et du Sacrement de Mariage,
nov. edit. pag. 32 - 35, item pag. 279
et seq. Alios recentiores auctores cf.
apud D. Jos. Carriére, De Matrimonio.
Paris. 1837, tom. rz. part. rm, Je prop.
Matr. sect. 3, cap. 1. Mirum porro vi-
deri debet inter hos auctores etiam re-
censeri Card, La Luzerne, qui et ipse
huic sententiz adstipulatus est in Instr.
sur (e Hituel, num, 670.

181
in hujusmodi: in pace autem vocavit nos Deus. Apostolum
vero hic loqui de solutione quoad vinculum non autem tantum
quoad thorum, manifestum fit 1? ex antithesi quam instituit in-
ter conjugia fidelium, et conjugia in infidelitate prius contracta,
atque ex dispari conditione quam inter ejusmodi conjugia in-
tercedere declarat. Conjugia enim inter fideles inita affirmat
esse absolute indissolubilia quoad vinculum, cum dicat: Quod
si discesserit (fidelis quacumque ex causa), manere innu-
ptam, aut viro suo reconciliari; conjugia vero e contra in
infidelitate inita dissolubilia esse asserit, dicens: Quod si in-
fidelis discedit, discedat, quin ullam apponat restrictionem;
1mo magis hanc libertatem declarat adjiciendo: Non enim ser-
vituti, etc. 2" Ex eo quod si Apostolus nonnisi de separatione
quoad thorum, aut quoad habitationem loqui voluisset, nihil
omnino concessisset fideli super infidelem , quod jam non esset
in ejus potestate ; cum infidelis, discessione sua quoad thorum et
cohabitationem, jam Matrimonium dissolverit; ergo quin dicamus
aut supervacanea, aut sensu vacua esse Apostoli verba, conclu-
damus necesse est de dissolutione quoad vinculum ipsum esse lo-
cutum. 9^ Constat ex ratione quam adducit Apostolus dicens: Non
enim servituti subjectus est frater aut soror in hujusmodi ;
servitutis porro nomine hic significari non potest nisi vincu-
lum illud quo fit, ut alteruter conjugum debeat aut celebs
vivere aut alteri parti reconciliari, de quo paulo ante locutus
fuerat cum ageret de conjugio fidelium, quodque inferius vers.
39, ligamen vocat, ejusque solutionem iberationem. Cum
igitur huic servituti minime obnoxium esse fidelem conjugem
doceat Apostolus, consequens est, per infidelis discessionem
plane dissolvi Matrimonium in infidelitate contractum.

70. II. Fundatur thesis in. communi Patrum doctrina; quot-
quot enim cit. Ápostoli verba explanant, ea de perfecta dis-
solutione intelligunt. Sic S. Ambrosius: Quidam, inquit, pu-
lant omne conjugium a Deo esse, maxime quia scriptum
est: Que Deus conjunxit, homo non separet. Ergo $5
omne conjugium a Deo est, omne conjugium non licel solvi.
Et quomodo Apostolus dirit: Quod si infidelis discedit,
discedat? In quo et mirabiliter noluit apud Christianos
causam residere divortii, et ostendit non a Deo (esse)
omne conjugium !); id est, non omne conjugium esse inso-

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

Dei non est.

1) Lib. vim, in Luc. num. 2, edit.
Maur. qui praterea ibid. n. 8, subdit:
Unde et Apostolus: Denuntio, inquit,
ποῖ) ego, sed Dominus, uxorem a viro non
discedere. Et infra; Ceteris , inquit, ego
dico, non Dominus: si quis frater infi-
delem habet wxorem οἱ relinquit eam.
Itaque ubi est impar conjugium, lex

Et addidit: Q«wod si in/i-
delis discedit , discedat. Simul idem Apo-
stolus negavit legis esse divine, ut
conjugium qualecumque solvatur: nec
ipse precepit, nec dedit deserenti au-
ctoritatem , sed culpam abstulit desti-
tuto."

185

lubile, cujusmodi est illud infidelium, de quo loquitur S. Do-
ctor. Sic et Ambrosiaster antiquissimus auctor, atque Ambro-
sio ipsi cozvus, ab hac communi ac recepta Ecclesie doc-
trina minime recedit exponens Apostoli textum: Si infidelis,
scribit, odio Dei discedit, fidelis reus non erit. dissoluti.
Matrimonü ... ac per hoc non est peccatum ei qui dimithitur
propter Deum, si al se junzerit Y). S. Joan. Chrysostomus
pariter in. hunc. modum interrogat: Quid est autem: si infi-
delis discedit, discedat? Ut si jubet te sacrificare, aut so-
ciam esse impietatis propter Matrimonium, aut recedere,
melius est ut divellatur Matrimonium, quam pietas ?). 'Theo-
phylactus qui Chrysostomum in epitomen redegit, eadem fer-
me verba adhibet in Comment. in hunc locum scribens: Ve-
luti si tibi ànperet, ut sue parliceps fias infidelitatis aut
discedas a Matrimonio, discede , satius enum est connubium
solvere, quam pietatem 9). Eadem ratione exponit OEcume-
nius 8). Sermonemr vero in his esse de dissolutione conjugu
quoad vinculum, ipsa orationis series declarat.

11. IIl. Fundatur in Romanorum Pontificum decreüs, et
constanti Ecclesie praxi, que profecto apud catholicum virum
magnum pondus habere debent. Jam vero celebre est Inno-
centii III doctissimi Pontificis. decretum, quod extat in cap.
VII: Quanto de divortüs, his verbis expressum: δὲ alfer in-
fidelium conjugum ad fidem catholicam convertatur , altero
vel nullo modo, vel non sine blasphemia divini nominis , vel
ut eum perirahat ad mortale peccatum, ei cohabitare vo-
lente : qui relinquitur , ad secunda , si voluerit, vota transi-
bit: et in hoc casu intelligimus quod ait Apostolus: Si
infidelis. discedit, discedat; frater. enim vel soror non est
servituli. subjectus in. hujusmodi. Nam etsi Matrimomum
verum inter infideles existat, non est tamen ratum 5). Quod
quidem decretum sequentes Pontifices probaverunt ad unum
omnes. His propterea innixus sapientissimus Ponüfex DBene-
dictus XIV, lib. VI, De Synodo, cap. IV, $. 3, scribebat:
Certum est, infidelium conjugium, ex privilegio in fidei fa-
vorem a Christo Domino concesso, et per Apostolum I
Cor. VII promulgato, dissolvi, cum conjugum alter chri-

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIEKTATIBUS,

τῆς ἀπιοτίας αὐτῷ, 7 ἀναχωρεῖν TOU γά-
2 , , b ,
pov, avayopstto * βέλτεον yag τὸν γάμον,
^ 3 - .
q τὴν εὐσέβειαν λυϑῆναι. Opp. edit. Ve-

1) Comment. in hunc loc. in append.
opp. S. Ambros.: edit. Maur. tom. 11,
pag. 131.

2) Hom. XIX, in cap. vu, Epist. 1 ad
Cor. x, n.3, opp. edit. Maur. tom. r, pag.
. ' * € f

163: Τί δὲ ἐστὶν, εἰ δὲ ὁ ἄπεστος χωρί-

ξεταε, χωρεζέοθω; οἵον" εἰ κελεύεε 00€
3:519 dg -

veu , *04 κοενωνεῖν αὐτῷ! τῆς ἀσεβείας
E » 2 C I

διὰ τὸν γάμον, ἢ αναχωρεῖν, βέλτεον ὅδέε-

- 1 , * LI ' b] ,

σπαύϑηναε τὸν γάμον, καὶ μὴ τὴν εὐσέ-

βεέαν,
3) Otov, εἰ χκελεύεε σοι ἢ κοινωνῆταε

net. 1755, tom. n, pag. 160.

4) Comment. in hunc loc. opp. edit.
Paris. 1630, tom. r, pag. 480, qui cla-
rius adhuc loquitur.

5) Apud Pitheum Jecretales, etc.
lom. n, pag. 221. Eadem ferme habet
in cap. Gaudemus vut, De dirort. ibid.
pag. 222.

180

stianam fidem amplectitur , renuente altero, in sua infide-
litate obdurato, cohabitare cum converso, aut cohabitare
quidem volente, sed non sine contumelia Creatoris, etc.
Hanc vero doctrinam in praxim deductam fuisse in universa
Ecclesia luculentis exemplis evincitur ab eodem Pontifice tum
loc. cit. tum lib. XIIT, cap. XXI, δ. 2 et seq. qui plures casus
recenset excussos eL resolutos a Summis Pontificibus S. Pio V,
Gregorio XIIT, et Paulo V. Quibus adJpici possunt responsa a
S. Congregatione Concilii Tridentini interprete ssepius data;
id ipsum evincunt Rituales libri variarum Ecclesiarum, ut Sves-
sionensis 1), Metensis, Bononiensis in Britannia minori, Ebroi-
censis, aliique passim , qui eamdem praxim confirmant 2); usus
item qui ab immemorabili viguit dissolvendi ejusmodi conjugia.
in regionibus in quibus Judai degunt, ut in Italia, Germania,
Gallis , nominaüm vero in. diecesibus Argentinensi, Virdunensi,
Metensi, Tullensi 8). Neque adversarii nostri. diffitentur a plu-
ribus seculis, in Occidente presertim hane praxim obtinuisse,
quin aliquis unquam reclamaverit. Aut igitur fatendum est in
casu nostro conjugia dissolvi, aut Romanos Pontifices, imo
universam Ecclesiam, contra bonos mores graviter deliquisse,.
dum tot adulteria cohonestavit.

12. IV. Fundari demum thesim nostram in communi et con-
stanti theologorum et canonistarum doctrina res facti est quam
nec adversarn ipsi in dubium revocant; si enim in tota antiqui-
tate unum fortasse Cajetanum excipias *), quem omnes norunt
fuisse novitatum aucupem, nullum, invenies qui huic doctrinze
non adhzserit. Ante Gratianum quidem szc. IX, hanc doctri-
nam propugnarunt, ut vidimus, 'T'heophylactus et OEcumenius
inter Graecos; sec. XI, Hugo a S. Victore 5) inter Latinos. Rur-
sus sec. XII, inter Grecos eminet interpres canonum doctis-

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Quod editum est ab ipsomet D. de pide Comment. in hunc Apost. locum

Fitz-James an. 1753, tom. 1, pag. 272.

2) Cf. apud D. Jos. Carriére op. et
loc. cit. pag. 187.

3) Ibid.

^) Attamen Cajetanus ipse Comment.
in Y Cor. vii, vers, 15, cum retulisset
nostram expositionem de perfecta con-
jugii dissolutione subdit: ,,JIn hoc sensu
communiter intelligit hec Pauli verba
Ecclesia; hinc enim intelligit liberum
esse tam christianum quam christianam
conjugem, si infidelis conjux separetur,
ad contrahendum cum alio seu cum alia
conjugium." Deinde, contraria sua sen-
lentia exposita, pergit: ,,Quia tamen an-
tiquo Ecclesie usu sensum communem
textus hujus firmatum credo, et textus
capaz est hujus sensus communis: ideo
dicendum est, etc." A Cornelio a La-

*»

adducitur pro contraria sententia etiam
Dom. Soto in ^, d. 39, art. ^. Ast
lapsus hic est a Lapide: siquidem loc.
cit. Domin. Soto oppositum prorsus do-
cet cum 8. 'Thoma, et innititur aucto-
ritate Innoc. ill, aliorumque qui a Gra-
tiano adducuntur. Cf. in op. cit. edit.
Metimn:e Campi 1581, tom. 11, pag. 312,
Id ipsum dicatur de Petro Soto, quem
Paulus Sarpius in Hist. Conc. Trid. lib.
7, n. 65, adducit tanquam faventem sen-
lentie de indissolubilitate | ejusmodi
conjuriorum ; certum enim pariter est
Petrum Sotum communi adhzsisse sen-
tenti: , ut constat ex Institutione s«-
cerdotum , Lect, 12.

5) De Sacramentis, lib. 2, part. ΧΙ»
cap. 13, opp. edit. Venet, 1588, tom.
iur, fol. 299,

CAP. II. DE MATRIMONH PROPRIETATIDBUS. 187

simus Theodorus Balsamon !), et inter Latinos Petrus Lom-
bardus 2), et qui in ejus opera commentarios ediderunt 3);
post.Gratianum vero ad unum omnes ad hec usque tempora
eam tradiderunt.

73. Si igitur ea propositio certa censenda est, quiz in Scri-
ptura, Patribus, Romanorum. Pontificum decretis, Ecclesie
praxi et communi doctorum auctoritate fundatur, cum talis
sit ex dictis propositio nostra, tanquam certa ea omnino tenen-
da est, ita ut nulli cordato theologo absque insigni temeritatis
nota ab ea recedere fas sit.

DIFFICULTATES.

74. 1. Οὐ). 1? Matrimonium quod jure nature validum ac
legitimum est, omnibus theologis fatenübus, est prorsus in-
solubile, 2? tale autem est Matrimonium infidelium quod Deus |
Eon conjunxit, et quod 95 suo modo unionem Chrisu cum Ec-
clesia pariter representat. 4" Christi preterea et Apostoli sen-
tentiae de indissolubilitate Matrimoni cujuscumque generales
sunt, neque ullam exceptionem patiuntur. 5" Si theologi pro-
pterea constare sibi volunt fateantur necesse est, Matrimonia
in infidelitate contracta nullo unquam in casu dissolvi posse.

19. Resp. ad 1", Dist. Si nulla exceptio aut dispensatio,
Deo ipso auctore fiat, frams. 51 divina auctoritate fiat exceptio
aut dispensauo, zeg. Alioquin Deus nunquam permisisset con-
jugiorum dissolutionem, attamen reipsa permisit per libellum
repudi. Quamvis ergo Matrimonii indissolubilitas nature ad-
modum consentanea sit, non est tamen eadem jure stricto
omnino imperata ^).

76. Ad 2-, Dist. Ita tamen, ut possit eodem Deo auctore
dissolvi, conc. ita ut dissolvi nequeat, »eg. Responsio patet
ex dictis; potiori enim jure Deus conjunxerat Matrimon!a

Hebrzeerum, qua tamen, ipso

1) Cf. apud Beveregium in Syaodico,
Oxon. 1672, nec non in Photii Nomocan.
apud Justellum in Bibliotheca Juris ca-
nonici veteris. Lutet. 1661.

2) Lib. 4, d. 39.

3) Quatuor circiter mille recensentur
qui super Petrum Lombardum commen-
taria scripserunt.

4) Vidimus ex $. Augustino firmi-
latem plenam conjugio provenire ex
ratione Sacramenti; hinc non desunt
graves theologi et canonisla, et juris
naturalis periti qui arbitrentur Matri-
monii dissolutionem non adversari pri-
mario saltem juri naturali, etsi secun-
dario adversetur, cum non infirma ra-

permittente, dissolvi poterant.

tionum momenta ex jure naturali petita
hanc dissolutionem damnent. Caeterum
si juri naturali primario adversaretur
conjugii dissolutio , eam nunquam Deus
in Veteri Lege permisisset, prout fe-
cit. Cf. De Chapt de Rastignac in op.
Accord de la révélation et de l« raison
contre le divorce. Paris. 17905 Barruel,
Lettres sur le divorce à un député de
Ü Assemblée nationale , 1789; D. De Bo-
nald Du divorce considéré au xix Sie-
cle ; D. De Nougaré, De la législation sur
le Mariage et sur le divorcé, 1802, et
in op. Histoire des lois sur le Mariage
1803, quos citat D. Carriére ορ. οἱ loc.
cit. pag. 161 el seqq.

188 .. . — TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1i. Ád 9", idem esto responsum. Nam etiam connubia
Hebraeorum potiori ratione, seu ratione typl, futuram Christi
cum Ecclesia conjunctionem representàbant, et nihilosecius
poterant dissolvi. ; | | Lois

178. Ad πὰ Dist. Generales Chrisü et Apostoli sententize
nullam exceptionem patiuntur, . quae fiat auctoritate huma-
na, COAc. auctoritate divina, aeg. Alioquin nec Matrimonia
rata fidelium per solemnem sanctioris vitz professionem pos-
sent dissolvi; quod profecto adversarii nostri non dicent, si
Catholici esse velint. id

19. Ad 5", Neg. Optime enim sibi constant theologi
dum admittunt Matrimonia infidelium per divinam dispensa-
tionem dissolvi posse; non autem humana auctoritate. In eo
autem versatur adversariorum error, ut patet ex propositis
difficultatibus, quod supponant a nobis admittü, ejusmodi
infidelium conjugia humana auctoritate dissolvi; cum nos e
contra doceamus sola divina auctoritate id fieri, seu nomine
Dei, qui, ut loquitur Benedictus XIV, £alem exceptionem in
favorem fidei apposuit, ut paulo ante dictum est.

80. IL. Obj. et Inst. Atqui ejusmodi exceptionis Scriptura
in primis non meminit. 1^ Illud enim Apostoh: S? infidelis |
discedit, discedat, nimis obscurum est et ambiguum ut
certo colligi inde possit dissolutio vinculi conjugalis, et po-
testas facta fideli alterius conjugii ineundi. 2" Imo scholasti-
corum expositio verbi discedat, haud facle | oed confir-
mari regulis hermeneuticis, et contraria menti Ápostoli omni-
no videtur. 3^ Cum enim Apostolus constituerit. tanquam
principium, diversitate religiose confessionis non solvi con-
jugium, ad propositam sibi questionem: quid facto opus sit
si mfidelis nolit pacifice cum fideli cohabitare? respondet: Sz.
infidelis discedit, discedat, perinde ac si diceret: Nos Chri-
stiani impedire non valemus, quominus infidelis juxta leges
civiles, relicta fideli altera parte conjugali, novum ineat con-
jugium; potius omnia nobis dimittenda sunt, quam ut fidem
abnegemus. Hac ratione respondit Apostolus juxta cquale
utriusque jus conjugale modo declaratum, ita ut sensus sit:
si ethnicismus alterius partis.conjugalis non dat Christiano
discedendi facultatem , quanto minus eam infideli dare. pote-
rit sancussima christiana religio? Quod si scandalizatus infi-
delis' discedit, discedat; fides nostra, que ad pacem monet,
culpa vacat, sed, ut ait Chrysostomus, ille infidelis causam
prebuit, ut is qui fornicatus est. ἢ" Injusta igitur ab infi-
deli facta separatio,. ut concludit Hammond 1), juxta Pauli-
nam argumentationem nullum praebet fideli privilegium, et.
quidem, ut testatur Chrysostomus, tam parum id valeret

1) Aunot. in Epist. Paul. ex edit, Clerici pag. 11’.

159

prestare, quam ad id valet fornicatio. 5" lllud vers. 11 po-
situm Pauli principium: Quod si discesserit, manere innu-
ptam, habet hic locum; nec ut maneat innupta, res tam dif-
fiellis esse debet Christiane secundum illud vers. 29: "Tem-
pus breve est, reliquum est ut qui habent uxores tanquam
non habentes sint. 6" Eo magis quod reconciliatio cum parte
infideli semper esset a Dei gratia speranda, cum juxta leges
Romanas liceret redire ad prius conjugium. preti repetit
vestigia lecti. Incumbit proinde fideli derelicte, ut pro con-
versione infidelis conjugis oret. 7? Verba autem: Non enim
servituti. subjectus est, etc. qui huic interpretationi obesse
videntur, non debent intelligi de servitute conjugali, sed de
servitute peccati; ia ut ex Apostolo fides omnibus sit pra-
ferenda, cum non ea ratione vir et uxor alligati sint, ut de-
beant etiam ad peccandum inservire, eti seipsos perdere.
8" Sane in federe in quo utraque pars zqualibus juribus
gaudet, cujusmodi est conjugium, servitus locum habere ne-
juit. 9? Presertim cum Apostolus hic vocabulis utatur τὸν
ἄνδρα et τὴν γύναικα, quibus aperte conjugium nondum so-
lutum esse indicat. 105 Ne autem etiam in casu, quo con-
versio sperata locum non haberet, sine solatio fidelem con-
jugem relinqueret Paulus, pergit vers. 17: Unicuique sicut
divisit Deus, id est: cogita, quia Deus ita tecum . voluit;
hanc christianam regulam quilibet fidelium, in quocumque
demum casu sit, sequatur. 115 Hzc igitur interpretatio de
separatione quoad victum thorumque, simplicissima et maxi-
me literalis Paulini textus .videtur. Nostri scholastici in hac
quastione, dum ex verbo discedat concludunt, fidelem con-
jugem non adigi ad infidelem. sequendum, si is pacifice co-
habitare nolit, sed posse alteri nubere, supponunt quod est
in quaestione 1). Ergo.

CAP, II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

1) Ita Binterim in Diss. cit. circa in-
dissolubilitatem conjugii quod eztat fide-
lem inter et ánfidelem, $. 2.

lllud vero in Cl. Auctoris commen-
dationem silentio pretereundum non
censeo, quod vix ipsi innotuerit per
literas ad eum datas a R. D. Carolo
Vizzardelli a Secretis pro literis lati-
nis SS. Domini N. Gregorii XVI, νι
Kal. Oct. 1832, Summum Pontificem
vgre tulisse sententiam quam in vi
lom. part. 1, /Meantisse 1, adstruxerat
circa indissolubilitatem conjugii fidelem
inter et infidelem, si hic sine injuria
Salvatoris cohabitare nolit, ut statim
sé receperit, ae insequentem emiserit
declarationem: οἵη rebus theólogicis a
supremo totius Ecclesie magistro, cui
Jesus Christus docendi munus: deman-

davit, edoceri, maxima discipuli laus
est et gloria. Qua de causa, quamquam
questio proposita a Conciliis nondum
sit definita , sufficit tamen mihi auctori
operis citati, significata Summi Ponti-
ficis nostri Gregorii displicentia , ut
eam loco citato assertam et defensam
de indissolubilitate praefati conjugii sen-
tentiam, tanquam decretis Summorum
Pontificum et praxi Eeclesi» contra-
riam declarem et rejiciam, sicut et omnia
alia opuscula infallibili Ecclesie Ca-
tholice Summique Pontificis judicio hu-
millime subjicio. Dsseldorfíi 16 Octo-
bris 1832; Dr. Biuterim." Inserta est au-
lem hec declaratio tom. vir, part. τι,
ad finem operis archaologici. Ita se ge-
runt, qui ex animo Catholici sunt.

190 TRACTATUS DE MATRIMONIO,
S1. Hesp. Neg. subs. Ad 1" prob. Dist. ln se, trans.

si ei accesserit Ecclesie interpretatio qua sensum germanum
determinet, 269. Jam vero Cornelius a Lapide fuse ostendit
non solum ex contextu, sed ex communi interpretum grz-
corum et latinorum expositione, Romanorum Pontificum in-
terpretationem genuinam. pra se ferre Paulini testimonii sen-
tentiam 1). Addo obscuritatem quam exaggerant adversarii, si
qua revera sit, novam esse rationem subjiciendi propriam in-
terpretationem expositioni. Ecclesiz.

$2. Ad 2", Neg. Hanc enim oppositionem cum herme-
neuticis regulis et Apostoli mente non solum scholastici non
deprehenderunt, ut adversari fingunt, sed neque Patres et
interpretes, ut vidimus, neque Romani Pontüfices. Mirum

roinde est, ipsos solos, qui tamen fatentur, imo contendunt
Pauli textum nimis obscurum esse, ejusmodi oppositionem
invenisse.

S3. Ad 3-, Neg. Tota enim hec adversariorum expositio
nititur falso, ut ajunt, supposito, quod scilicet Apostolus
constitutum a se principium de indissolubilitate Matrimonii
extendat pariter ad casum sibi propositum de infideli, qui
nolit pacifice vivere cum fideli; cum tamen ex orationis se-
rie contrarium plane appareat. Etenim, cum Apostolus decla-
raverit, insolubile manere connubium, si infidelis consenserit
pacifice degere cum fideli, eo quod diversitas confessionis non
sit ratio conjugii solvendi, postea ad. casum nostrum deve-
niens 'contrarium omnino staluit, dicens: quod si infidelis
discedit, seu abrumpit Matrimoni vinculum, disrumpat ut
ei placet, atque penitus divellat: et tunc conjux fidelis liber erit,
utpote solutus ab eo vinculo, quod licet injuste, tamen ex
parte sua infidelis disrupit ac solvit. Hunc enim sensum exi-
git anüthesis a Paulo instituta inter duos priores casus, in
quibus aperte omnem exceptionem sustulit, imo expressam
apposuit restrictionem de obligatione manendi in. priori con-
jugio, quamvis divortium quoad thorum victumque interces-
serit, et inler tertium casum in quo absolute pronunciat

1) Comment. in hunc loc. Vidimus
ipsum Cajetanum non abnuere ejusmo-
di expositionem Apostoli menti consen-
taneam esse, atque contextui, sic enim
scribit loc. cit. ,Quia tamen antiquo
Ecclesie usu sensum communem te-
xtus hujus firmatum credo, et teztus ca-
pax est hujus sensus communis: ideo di-
cendum est quod Dominus in Evangelio
non communem utrique conjugi, sed
merito propriam tradidit libertatis le-
gem, ut textus ipse manifeste . dicit.
Paulus autem communem utrique con-
jugi legem libertatis promulgat, aucto-
ritate procul dubio divina; qua sola se-

parari potest quod Deus conjunxit , ju-
xla verbum Domini de conjugio, non
Christianorum, sed ab initio mundi
constituto . . Infidelitas autem, quae ad
animam spectat, paris censetur juris
in utroque conjuge a Paulo. Et hec
dicta sint ad satisfaciendum questioni
de contrarietate doctrinz Pauli ad doc-
trinam Christi. Christus enim solam
fornicationis causam excepit solutionis
conjugii quoad vinculum (juzta pecu-
liarem Cajetani sententiam , de qua post-
ea); Paulus autem alteram docens cau-
sam, docet, non esse solam fornicatio-
nis causam."

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 191

Apostolus vinculum. semel ab infideli solutum, tale perma-
nere. Sane per verbum discedat solutionem conjugii quoad
vinculum ex parte infidelis juxta leges Romanas significari
adversari ipsi fatentur; quare igitur nunc contendunt coar-
ctari ejus significationem ad solam separationem quoad tho-
rum et habitationem respectu fidelis? Qus porro. adJiciunt
adversarii, nihil aliud evincunt, quam infidelem inique ac in-
juste se gerere, dum propter religionem christianam | solvit
conjugium , quod et nos ultro fatemur, nec infidelitatem hoc
jus ei tribuere. Ást non evincunt, quod ipsis probandum es-
set, Deum ex hac occasione non dedisse in favorem fidei,
Christiano, privilegium novas ineundi nuptias.

84. Ad μὰ, Dist. Injusta infidelis separatio nullum pre-
bet fideli privilegium per se, conc. ex Dei dispositione, zeg.
Neque enim nos, ut objectio supponit, ex injusta infidelis se-
paratione repetimus privilegium de quo est sermo, sed ex
Deo, ut szpius diximus, qui in fidei favorem in ejusmodi
casu illud fideli concessit. Hinc ruit etiam. animadversio quz
ex S. Joan. Chrysostomo fit. |

85. Ad 5", Neg. Alioquin S. Paulus hanc restrictionem non
pretermisisset; non solum vero hic eam Apostolus pratermi-
sit, sed ut patet ex toto contextu, potius exclusit. Quod
porro additur de vita brevitate ad rem presentem non facit.

86. Ad 6", Esto; non tamen inde sequitur debere par-
tem derelictam manere innuptam, cum possit sua frui liber-
late; secus agere, esset propositum sanctüoris consili, non
obligatio.

81. Ad 7", Neg. Nam Apostolus loquitur de immunitate
a servitute relative ad solutionem conjugii; cum enim dixis-
set: Quod si infidelis, discedit, discedat , continenter addit:
non emm servituti. subjectus est frater aut soror in hu-
Jjusmodi. De peccato nec verbum habet. Superstructa proin-
de expositio ést violenta adversariorum glossa.

88. Ad 8m, Dist. In. federe conjugali non datur servitus
proprie dicta, cozc. improprie dicta qua fiat, ut neuter con-
jux possit se amplius a jugo retrahere et ab obligauonibus
quas secum fert Matrimonium, zeg. Ludunt propterea adver-
sari in ambiguo dum :talia obtrudunt. |

89. 4d 9m, Neg. Nemo enim qui non sit in graeca lingua
hospes ignorat, ut cetera omittam, voces ἀγδρα et γυναῖκα
promiscue sumi tam pro nupüs quam pro non nupüs, pra-
sertim in Scripturis.

90. Ad 10-, Neg. Ejusmodi enim sunt pie adversariorum
meditationes, non vero verborum Pauli germana expositio.

. 91. Ad 1im, Neg. Ut constat ex dictis; quare auctores
potus nove hujus interpretationis, non autem scholasuci,
supponunt quod est in quaestione, dum ex verbo discedat

102 TRACTATUS DE MATRIMONIO,

concludunt datum esse privilegium fideli novas nuptias ineun-
di. Scholastici enim, imo verius theologi omnes et interpre-
tes pro se habent sensum veterum Patrum, et Romano-
rum Pontificum, et Ecclesie praxim quibus adversarii desti-
tuti sunt. E

92.- Inst. Atqui neque traditio, neque Ecclesis praxis fa-
vent horum theologorum interpretationi. 1" Antiquiores Pa-
tres de hac quaestione prorsus siluerunt. 2" Augustinus vero,
quo meliorem Apostoli interpretem et traditionis testem ha-
bere non possumus, universam questionem expendit in duo-
bus ad Pollentium libris De conjugüis adulterinis, et ubique
adversatur iis, qui pro hujusmodi conjugiorum dissolutione.
pugnant. Non modo enim conjugalis vinculi insolubilitatem
omni in casu absque ulla exceptione tuetur, non modo ait
lib. II, cap. IV: Nullius viri posterioris anulier uxor esse
incipit, msi prioris esse desierit. Esse autem desinet uxor
prioris, δὲ moriatur vir ejus; verum etam lib. I, cap. XVIII,
ubi propius ad hanc questionem accedit, ideo inter éctera
ostendit non expedire, ut conjuges fideles dimittant infideles,
quia in alia conjugia cum ceciderint viventibus eis a qui-
bus dimittuntur, adulterinis nexibus colligati | difficillime
resolvuntur. Atqui legitimis, non vero adulterinis nexibus
colligarentur, si fideli ita liceret ab, infideli conjuge discede-
re, ut posset alias nuptias contrahere. Idem repetit cap. XXV,
ubi inter cetera scribit: Propter quodlibet fornicationis ge-
nus sive carnis, sive spirilus, ubi et infidelitas intelligi-
tur, et dünisso viro non licet alteri nubere, et dimissa
uxore non licet alteram ducere: quoniam Dominus nulla
exceplione facta, dicit: Si uxor duniserit virum suum, et
alü nupserit, maechatur; el omnis .qui dimittit uxorem
suam et ducit alteram, mochatur. Ergo Augustinus citra
ullam ambiguitatem plane et expresse judicavit, omnia, atque
ipsa infidelium conjugia , nunquam dissolvi posse. 3" Neque hoc
Augustini judicium infirmare potest theologorum et cano-
nistarum in asserenda contraria opinione conspiratio; horum
enim auctoritas pluris facienda non est quam auctoritas Gra-
tiani et Innocentii HI, quibus unice innituntur: atqui constat
utrumque fuisse deceptum. Etenim canon /Si infidelis, ab
utroque laudatus tanquam Gregoru M. sententia, non ejus
est, sed auctoris commentariorum in epistolas Pauli, quod
opus Hilario diacono, homini obscuro, schismatico et erro-
ribus Luciferianorum contaminato eruditi adscribunt. Cum
ergo Innocentius et Gratianus opinionem suam a fonte im-
puro combiberint, ac cateris proinde propinarit, eorum
omnium auctoritas obruere theologum non debet, qui si pau-
cos viros, modo graves, secum habeat, poterit sane adver-
sus plurimos stare; non enim numero homines judicantur,

199

sed pondere. 4" Ex dictis preterea et illud colligitur quare
nulla exempla solutorum ejusmodi conjugiorum anteriora s:e-
culo Ecclesie X proferri! possint 1). Ergo.

93. Resp. Neg. subs. Ad 1" prob. Dist. Quia nulla eis
se praebuit occasio de hac questione scribendi, £frans. vel
cO0nc. quia ipsis de hoc privilegio non constitit, z2eg. Duo
hec permisceri inter se. nec possunt nec debent, αὖ ex pluri-
bus aliis controversiis etiam dogmaticis planum fit. Posteriores
vero de ea loquuntur, atque, ut vidimus, nobis suffragantur.

94. Ad 2», Neg. Tantum enim abest, ut S. Augustinus

uzstionem hanc universam expenderit, ut ne atüngat qui-
de tantum abest ut doctrine nostre adversetur, ut nequi-
dem casum hunc nostrum examini subjiciat, ut quivis duos
libros ad Pollentium perlustrans facile sibi persuadere pote-
rit 2. Hinc mirum est adversarios.sibi Augustinum tanta

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

1) Ita loc.cit. Gervasius qui preterea
insurgit adversus Van Espenium, eo
quod in analysi Decreti Gratianei con-
fidenter asseruerit, przesentem Ecclesiae
disciplinam, dissolvendi Matrimonium
neophytorum fundatam esse super cla-
ros textus S. Augustini ex libris De
adulterinis conjugiis.

2) In his assertionibus Gervasii plu-
ra sunt perperam dicta: siquidem 1?
falsum est hanc questionem inter alias
fuisse a Pollentio. propositam S. Augu-
stino; 2? falsum pariter est S. Augu-
stinum agitasse in his libris quzstio-
nem de conjuziis in infidelitate contra-
ctis, et de casu conversionis alteru-
trius conjugis, renuente altero pacifice
vivere et sine. injuria Creatoris cum
converso ad christianam religionem.
Agitat igitur S. Doctor in libro priori
duas quaestiones quarum altera est cir-
ca illud x Cor. viz, 10: ,His , qui Ma-
trimonio juncti sunt, precipio mon ego,
sed Dominus, wrorem a véro mon disce-

dere; quod si discesserit manere innu-.

ptam, etc." quod dominicum praeceptum
Pollentius putabat pertinere ad mulie-
res a viris recedentes preter fornica-
tionis causam, hisque solis vetitum
esse altéri viro nubere; contra vero
S. Augustinus ad eas tantum spectare
contendit, qua a viris fornicationis
causa recesserint, atque preter hanc
unicam causam recedere (nempe quoad
thorum et habitationem) fas omnino
non esse. Altera questio qu: in hoc
priori libro discutitur, versatur circa
illud Apostoli ib. 1 Cor. vu, 12: ,Ce-
teris ego dico, nom Deminus, si quis
frater wzorem habet infidelem, et hec
consentit habitare cum illo, non dimittat
illam ," quod: monendo dictum ab Apo-
stolo docet Augustinus, ita ut fideles

*: «Δ.

juxta Apostoli consilium in relinquen-
dis conjugibus infidelibus data licentia
non utantur. Pollentius enim sentiebat
vetitum ibi esse a Paulo, ne conjuges
etiarh infideles dimittantur a fidelibus,
Postremo, atque, ut ita dicam, obiter
attingit S. Augustinus questionem de
catechumenis in ultima vite periodo
constitutis, an iis nec petentibus ne-
que pro se respondere valentibus pro-
sit baptizari, ac resolvit affirmative.

In posteriori autem libro S. Doctor
arguit Pollentium, eo quod existimaverit
adulterio perinde atque morte solvi
conjugium, ad idque spectare quod scri-
bit Apostolus 1 Cor. vi, 39: Quod si
dormierit vir ejus, liberata est, ita ut
unum idemque significet mortuum et
adulterum. Deinde diluit Pollentii argu-
menta, ae varia confutat, qua subori-
ri timebat incommoda, nisi repudiata
adultera, aliam ducere viro liceat.

Itaque in secunda qu:zstione hujus
posterioris libri observat S. Augustinus,
quod dimittere conjugem infidelem nec
vetet nec jubeat Christus, moneat vero
Paulus ne fiat, quando scilicet iste in(l-
delis consentit habitare cum fideli, quia
etsi liceret ex Christo id facere, non ta-
men expediat ob gravia incommoda quae
exinde orirentur, quia multa sunt qu:
fieri licent, at non expediunt ; etsi enim
hoc injustum non sit, prohibet tamen
Apostolus consilio charitatis. Demum
cap. 20 ostendit S. Augustinus de con-
jugibus infidelibus non dimittendis- coz-
silium Apostoli esse, non preceptum, et
constanter insistit in illis verbis: Si
quis frater habet uzorem infidelem, etc.;
aliam vero partem in qua consistit
questionis nostre cardo: Qwod si infi-
delis discedit, discedat, nulla unquam
ralione aLtingit.

191

fiducia vindicare, οἱ opponere lnnocentio III et theologis
omnibus.

95. Dum itaque in priori textu qui nobis opponitur ex lib.
Il, Nullius viri, etc. affirmat S. Doctor, tunc mulierem de-
sinere esse uxorem prioris viri, si iste moriatur, loquitur de
casu adulterii, quo non solvi Matrimonium propugnat adver-
sus Pollentium, qui contendebat adulterium posse morti :qui-
parari, ac proinde immediate prosequitur: Noz δὲ fornmice-
tur, quibus verbis explet sententiam, qua tamen ab Auctore,
quem refellimus, pretermittuntur. |
.96. In altero autem textu non accedit S. Augustinus ad
hanc quaestionem, sed exponit verba Apostoli: Ceteris ego
dico , non Dominus: si quis frater , etc. de consilio non' dimit-
tendi conjugem infidelem etiam quoad thorum et habitatio-
nem, cum conjux infidelis consentit pacifice vivere cum con-
juge fideli, ob incommoda des ex 1la separatione oriren-
tur; Pollentius enim contendebat in citatis. Apostoli verbis
contineri preceptum !). :

97. In tertio demum textu propositionem illam generalem:
Propter quodlibet fornicationis genus, etc. profert S. Doctor
coharenter ad Apostoli consilium de quo supra. Quod vero
spectat ad alteram textus Paulini partem: Quod s: infidelis
discedit, discedat, eam non attingit, nec verbum de ea ha-.
bet. Cum igitur questio S. Augustini cum Pollentio circum-
scripla fuerit ad conjugia Christianorum , vel infidelium
quorum alter converütur et alter consentit habitare cum illo,
propositiones ejus generales coarctand: sunt ad substratam
materiam; alioquin sequeretur nec dirimi posse juxta Augu-
sünum conjugia rata Christianorum per solemnem profes-
sienem, adeoque non posse eum, qui in seculo relictus est novas
contrahere nuptias, quod adversatur Ecclesie doctrinc.

98. Nunc coronidis gratia addimus: 1^ vel ipsum S. Augu-
stinum doctrinam suam veluti omnino certam minime pro-
posuisse, cum sub finem libri 1, scribat: Questionem tamen
de conjugüs Οὗ γι δοίην, esse non mescio. Non audeo
profiteri omnes sinus ejus vel in hoc opere, vel in alio
ze adhuc explicasse vel jam posse, si urgear , explicare 3).

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

Brevem hanc voluimus duorum isto-
: rum librorum, De «dulterinis conjugiis,
analysim instituere, tum ut pateat quam
parum fidendum sit.neotericis docLori-
bus,: dum tanta fiducia jactant auctori-
tatem S. Augustini, ut arguant Eccle-
sie praxim; tum «t pateat principia
generalia qua ipsi objiciunt ex S. Au-
gustino esse coarctanda ad substratam
materiam. Hc vidit Binterim; hinc,
ut mox dicemus, in patrocinium causa
sue non adscivit S. Doctorem.

1) Binterim hac .de causa, non so-
lum inter Patres, quos pro sua senten-
tia adducit, non recenset S. Augusti-
num, sed preterea aperte profitetur
se cum debita reverentia ab hac Au-
gustini interpretatione recedere. Cf. op.
et loc. cit. ὃ. 2.

2) Cap. xxv, n. 32. Tantum abest,
ut S. Augustinus voluerit se fidelem
traditionis interpretem exhibere, prie-
sertim in questione de qua agimus!

CAP. Il. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 195

Et sane nonnulla habet, que& cum doctrina nunc ab Ecclesia
Catholica recepta non plane cohaerent, ex. gr. dum docet
ibidem, non alti ob.causam quam ob adulterium admitti
posse separationem quoad thorum, cum Ecclesia contrarium
slatuerit in Conc. Tridentino, a quo alie plures percensen-
tur, ut ex inferius dicendis constabit; 2^ ipsum S. Doctorem
agnoscere majorem firmitatem *in' conjugus Christianorum,
quam in aliis quoad vinculum. Jam vero hoc falsum esset,
si admitteretur, Augustinum docuisse, qualibet conjugia etiam
in infidelitate contracta nonnisi morte dissolvi; 85 proinde con-
cludimus ejus generalia principia ad alia non minus certa
ac generalia ejusdem S. Patris principia esse exigenda, cu-
jusmodi illud est: Quod universa tenet Ecclesia, nec Con-
cilüs institutum , sed semper retentum est, nonnisi aucto-
ritate apostolica traditum rectissime creditur 1). et aliud:
Quod tota per orbem frequentat Ecclesia, quin ita fa:
ciendum sit, disputare, énsolentissime insama est 3). Et
haec de Augustino. :

99. 44 3", Hesp. l. Nego suppositum, tale nempe fuisse
Augustni judicium, ut ex hactenus disputatis apertissime
constat.

100. Resp. V. Dist. Si theologi et canoniste dum in ali-
quam sententiam conspirant solidis destituerentur rationum
momentis, c0z:c. si,solidis sint fundamentis innixi, ut in casu
nostro, 20g. Falsum preterea est theologos et canonistas unice
inniti Gratiani et Innocentii ΠῚ auctoritati; sed fulciuntur
insuper auctoritate reliquorum Rom. Pontificum, imo et Eccle-
sig universe, quz hane doctrinam in praxim deduxit. Quam-
vis autem canon Si infidelis, S. Gregorii M. non sit, desum-
ptus tamen est ex anüquissuimo scriptore scc. IV, qui hac in
parte receptam in Ecclesia doctrinam secutus est, nec ali-
quid commune. habet cum erroribus secte cui adhzsit. Pro
certo autem adversarii assumunt in sua argumentatione textum
Apostoli, ac Patres quos laudavimus, nobis non adstipulari,
cum nos contrarium ostenderimus. Quod vero adjJiciunt de
paucorum theologorum gravitate, intelligendum procul dubio
est de gravitate relativa; istis enim neotericis, qui impugnant
Ecclesie doctrinam theologi omnes qui ipsis adversantur le-
ves sunt, cum sibi solis vindicent gravitatem et pondus.

101. Ad "!», Dist. Id est, nulla documenta suppetunt am-
teriora sac. X, quibus constet dissoluta fuisse ejusmodi con-
jugia, érans. ulli reipsa soluta fuerunt, aut saltem solvi
non potuerunt, zeg. Etenim eo ipso quod sac. V, ut testi-
monia a nobis allata ostendunt, doctrina nostra fuerit in
Ecclesia communis, patet. eadem state, imo et anterioribus

1) Lib. 4, De Bapt. cap. 245, n. 31. — 2) Epist. ταν, ad Januar. n. 6.
13 "

196 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

seculis in. praxim. eam fuisse deductam, vel saltem deduci
potuisse, nisi rerum adjuncta et humana prudentia aliter
faciendum | dictassent. Non enim omnia quae licent semper.
expediunt. Perturbationes porro, scandala paganorum, infi-
EO principum leges; nullum perversionis periculum, imo
conversionis alterius partis spes, aliud tunc temporis suade-
bant. Haec autem cum postea cessaverint, frequentiores ejus-
modi conjugiorum solutiones facte sunt 1). |

102. IIl. Οὐ). 1* Cum alter conjugum in haeresim labitur,
nec vult pacifice et sine Creatoris mjuria cum alio conjuge
vivere, non dissolvitur Matrimonium, etsi par videatur ratio,
atque eadem incommoda occurrant, quz in Matrimonio infi-
delium observantur. 2" Conjugale vinculum dissolvi nequit
propter adulterium, ergo nec propter infidelitatem, qua na-
ture Matrimonii multo minus vel nullatenus adversatur. 3? Non
consentiunt theologi et canoniste , quonam certo eL definito
tempore prioris conjugii vinculum dissolvatur: nec vero dis-
solvitur. antequam secundum contrahatur ; nam si ante, illud
tempus altera quoque pars convertatur: non erit amplius
dissolutioni locus: nec dissolvitur quando secundum contra-
hitur aut Jam contractum est: etenim ut secundum valide
iniri possit, omnino necesse est ut nullum sit vinculum prio-
ris. 4? Denique. in iis, que ad Sacramenta pertinent tutiorem
partem eligere debemus; sed longe tutius est, ut conjux
fidelis conünentiam servet, quam nubat; nam si se conti-
neat nihil metuendum est; s1 vero nubat objicit se periculo
frustrandi Sacramenti, atque inducende polygamise. simul-
tanez. Ergo.

103. Hesp. ad 1" et 2m, Neg. paritütem. In,uns enim
ue a Dei sic volentis arbitrio pendent, comparationes in-
sttuende non sunt. Nihil proinde proficiunt adversarii, nisi
ostendant a generali indissolubilitatis lege divinitus exceptam
non fuisse causam infidelitatis, sicut heresis et adulterii. cau-
sas exceptas non fuisse paulo post ostendemus. Accedit hz-
resim et adulterium supervenire in objectis casibus Matrimo-
nio, infidelitatem vero ipsum przcedere.

104. Ad 3", Dist. Non consentiunt omnes in puncto tem-
poris definiendo, quo prioris conjugii vinculum dissolvatur,
(rans. circa dissolutionem ipsam, 2g. Ceterum Benedi-
etus XIV, loc. cit. ex quodam decreto Congregationis Conci-
li ostendit longe probabilius prius conjugium dirimi, nec ànte-
quam contrahatur, nec postquam contractum fuerit, sed

1) Mirum videri debet Binterim ur- faciliores se exhibuisse Patres grzecos
gere auctoritatem Patrum grecorum et et gricam Ecclesiam in solvendis con-
praxim Ecclesie βυθοῦ pro indissolu- jugiis, etiam Christianorum, ut postea
bilitate conjugiorum infidelium in casu videbimus, quam Patres latinos aut
nostro, cum compertum sit, semper latinam Ecclesiam.

197

quando contrahitur secundum; ut enim secundum hoc vali-
de contrahatur, minime necesse est, ut adversarii asserunt,
primum ante fuisse solutum, sed sufficit, si primum tunc
dissolvatur, quando contrahitur alterum !).

105. Ad 4", Neg. suppositum. Si enim sententia nostra
certa est, ut eam evicisse confidumus, adversariorum non tu-
tior, sed falsa omnino erit et omni probabilitáte destituta,
imo et erronea utpote contraria Romanorum Pontificum doc-
tring et Ecclesie praxi. Alioquin ipsi Pontifices in damna-
tam propositionem impegissent. ltaque non magis tutum esset
hanc sententiam sectari, quam olim fuisset sectari sententiam
S. Cypriani (qui tamen gravitate, ;doctrina et sanctitate longe
adversariis nostris prastabat,) de rebaptizandis tinctis ab heereu-
cis, cum adversaretur sententie S. Stephani Romani Pon-
tificis. |

106. Et haec quidem cum interpellari conjux infidelis po-
test; quid si interpellari non possit? Sacra Congregatio Con-
cilii* adhzsit illorum sententie qui censent in. ejusmodi casu
necessariam esse Summi Pontificis. dispensationem, cujus est
declarare in quibusnam rerum adjunctis desinat obligare pre-
ceptum divinum, quocum przdicta interpellatio ante rescis-
sionem Matrimonii videtur conjuncta ?). Sane Gregorius XIII,
locorum Ordinariüs, parochis et presbyteris missionarüus Soc.
Jesu in Angola, /Ethiopia et Brasilia degentibus potestatem
fecit. dispensandi cum quolibet conjuge, qui christiane reli-
gioni nomen dederit, ut novum posset inire conjugium, omissa
interpellanone alterius conjugis infidelis, quem constaret le-
gitime interpellari non posse 3). Hinc etiam Benedictus XIV 5),
potestatem concessit Nuntio Venetüs commoranti, ut in simili
rerum eventu posset ab ejusdem interpellauonis onere exi-
mere conjuges conversos , existentes in loco pio Catechumeno-
rum ejusdem civitatis Venetiarum.

107. Ex dictis et illud a fortiori consequitur, posse conju-
gem fidelem in ejusmodi rerum statu profiteri religionem
aliquam àb Ecclesia approbatam, et si de marito sermo sit,
suscipere sacros ordines, quia quamvis non .dissolveretur
connubium qáoad vinculum, solvitur tamen. quoad. thorum
et habitationem, ita ut conjux pertinax in sua infidelitate" jus

CAP. II. DE MATRIM6NII PROPRIETATIBUS.

1) Atque ita sensit S. Thomas qui
in Suppi. 4. 59, art. 5, ad 2": ,Cri-
men, inquit, uxoris nolentis cohabitare
sine contumelia Creatorfs absolvit vi-
rum ἃ servitute , qua tehebatur uxori,
ui non posset ea vivente aliam duce-
re; sed'nondum solvit Matrimonium,
quia si de blasphemia illa convertere-
tur, antequam ille aliud Matrimonium
contraheret, r .dderetur ei vir suus:

sed solvitur per Matrimonium sequens,
ad quod pervenire non posset vir fide-
lis, nisi solutus a servitute uxoris sua
per culpam ejusdem."
- 2) In Decreto dato 17 Jan. an. 1722.
3) Cf. Benedict. xiv, De Synodo dicc.
lib. 13, cap. 21, num. ^.
4) Cf. ejusdem Constit. qu: incipit :
In Suprema, in ejus Bullarii tom. 1r, n.
117, pag. 483 et seqq.

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

108

ad utrumque amittat etiamsi postea resipiscat et convertatur,
prout contingit in casu adulteri, ac ita censet S. Thomas !).
Quoad quzstiones reliquas hic agitari solitas consuli. possunt
theologie moralis institutores. j

PROPOSITIO ΠῚ.

Matrimonium ratum, non consummatum, per solemnem
FHeligionis professionem alterius conjugum dirimitur.

108. De fide est juxta sanctionem Concilii Trid. sess. cit.
can. VI. Sj quis dixerit. Matrimonium ratum, non con-
summatum, per solemuem Religionis professionem alterius
conjugum non dirimi; anathema sit. lta vero ejus veritatem
adstruimmus: Ecclesia, auctoritate sibi divinitus tradita, ut paulo
post ostendemus, potuit contractui conjugali nonnullas con-
ditiones apponere ut valeat seu legitime contrahatur; ergo
et eadem auctoritate potuit eidem contractui Jam inito con-
ditiones apponere ut firmus consistat vel dissolvatur.

109. Potuisse autem Ecclesiam hanc conditionem juxta di-
vinam sibi factam potestatem apponere, ut solvatur vincu-
lum conjugale Matrimonii rati et non consummati, 51 volue-
rit alter conjugum perfectiorem vitam amplecti per solemnem
religionis professionem, constat ex facto. Universa enim Ec-
clesia approbante, Innocentius III, in cap. Ez parte, De
conversione conjugatorum ?); et ante ipsum Alexander si-
militer HII, in Con. Lateranensi III, quod celebratum est an.
1179, cap. Verum 3), et cap. Ex publico sub eodem titu-
lo ^), non solum declararunt id fieri licite posse, sed pra-
terea et exemplo Sanctorum id confirmarunt, ac verba Chri-
su: Non licet viro uxorem suam, nisi fornicationis causa
dimittere, de Matrimonio consummato intelligi debere affir-
marunt. Ceteri subsequentes Pontüfices id ipsum constanter
docuerunt; sed et ante laudatos Ponüfices non obscura sup-
petunt sanctorum Patrum effata, et Sanctorum exempla a
Bellarmino collecta 5), que si rem plane non conficiunt,
ostendunt tamen Ecclesi: spiritum , et hujus dogmaus germen

et tunc si postquam vir sacros ordines
suscepit, uxor convertatur, non est

1) Cf. in Supplem. 4. 59, art. ^, et
arl, 5, ad "7, ubi hzc in rem nostram

scribit: Si, post conversionem viri ali-
qua probabilis spes de conversione
uxoris sit, non debet votum continen-
lie vir emittere, nec ad aliud Matri-
monium transire . . . Si autem non sit
spes de conversione, potest ad sacros
ordines vel ad religionem | accedere ,
prius requisita uxore ut convertatur:

sibi vir suus reddendus, sed debet sibi
imputare in pgnam tard: conversionis,
quod viro suo privatur." !
' 2) Apud Pitheum op. cit. tom. rt,
pag. 175.

3) Ibid. pag. 175.

4) Ibid. —

5) Lib. r1, De Monachis , cap. 38

199

in traditione, que postea evoluta est. Porro juxta noüssimas S.
Augustini regulas superius adductas: Quod universa tenet
Ecclesia, etc. tum etiam: Quod tota per orbem frequentat
Ecclesia, quin ita faciendum sit, disputare, insolentissime
insani? est; ac iterum: Que sunt contra 'fidem vel bonum
vitam, (Ecclesia) non approbat , nec tacet, nec facit 1); recte
concluditur, 1^ ex collata sibi auctoritate Ecclesiam ita. san-
xisse circa Matrimonia rata et non consummata fidelium, qui
sanctius vitae genus profiteri constituunt; 2^ jure Tridenti-
num. adversus Protestantes cit. canonem statuisse, quia licet,
ut plerisque theologis placet ?), non ageretur im eo nisi de
re ad disciplinam spectante, cum tamen, ut alias animad-
vertimus 3), illa sit cum jure conjuncta, recte potuit anathe-
ma dicere iis, qui hac ἧς causa Ecclesie doctrinam et pra-
xim perstringunt. : rh,

110. Hzc nobis brevior ac tutior via ad hanc veritatem
vindicandam visa est. $1 quis tamen aliam inire velit, con-
tendens eam, repetendam esse aut immediate ex jure divino,
aut ex ipsa natura lege *), per nos licet.

CAP. H. DE MATRIMONH PROPRIETATIBUS.

."
DIFFICULTATES.

111. Οὐ). 1" Matrimonium legitime contractum jure naturali.
et divino est indissolubile. 2* Verba Christ: Quod Deus con-
junait, homo non separet, sunt prorsus generalia, neque ex-
ceptionem admittunt, et 3" Matrimonium ratum fidelium est
eque verum Sacramentum, ac sit Matrimonium consummatum,
ideoque nulla unquam ratione dirimi potest; institutum siqui-
dem et ipsum est ad reprasentandam perpetuam ac indissolu-
bilem Christi cum Ecclesia conpunctionem ; quapropter con-
juges dum Matrimonium celebrant, mutuam ac irrevocabilem
sibi tradunt in corpus potestatem. Quod si hec, quz explo-
rata apud omnes sunt, utpote in ipsa Matrimonii natura ac
divino jure fundata, comparentur cum probationibus thesis,

1) Epist. Lv, ad Januar. eap. 19, n. 35.

2) Sane Suarez, De Religione ,. Vom.
nr, lib. 9, cap. 23, n. 20; concludit:
»Votum solemne religionis habere hunc
effeetum (selvendi conjugium ratum
fidelium) ez* Ecclesie statuto ,". quod
deinde fuse estendit. Ipsum plures re-
centiores theologorum sequuntur, Ku-
gler, Simonnet; Auctor theologi: Wirce-
burgensis, Drouvin, La Luzerne, alii-

que passim apud Carriére op. cit. part. .

n, sect. 3, $. 2.
3) Cf. Tract. De Euch. num. 353 , De
Ord. n. 55 et alibi.

ἃ) Alii enim hunc effectum repetunt
ex jure naturali, alii ex jure divino
positivo; quorum sententias refert et
expendit Suarez loc. cit. et late com-
futat. Ex recentioribus tamen adhuc
repetunt ex jure divino positivo Bil-
luart diss. v, art. 2, $. 1; Tournely
quist.v, art. 2, ad quast. Aa Matrimo-
nium ratum. et non. cousummatum , etc.
post conclus. ad quzsit. 1. resp. 3,
seu edit. Paris. 1765, tom. ir, pag. 173.
Huic sententie adbaret Carriere loco
citalo.

200 TRACTATUS DE.MATRIMONIO.

longe melius hujus falsitas elucescet. 4!" Primo enim non pos-
sunt ejusmodi solutionis monumenta scc. XII anteriora pro-
ferri. 9^ Exempla praterea Sanctorum non sunt ad rem, cum
non constet utrum nuptias aut sponsalia tantum contraxerint,
neque utrum fuerint soluta illorum conjugia quoad vinculum,
aut tantummodo quoad thorum ; et quod caput est, utrum
jure ita illi se gesserint nec ne. Non enim, ut cuique comper-
tum. est, omnes actiones Sanctorum ad strictam regulam exigi
possunt. 6" Cum igitur neque ex verbo Dei scripto, neque ex
verbo Dei tradito constet de hac exceptione pro Matrimonio
rato; 7^ ut non pauci ex ipsis catholicis theologis fatentur;
8" unde ejusmodi exceptionem derivare possumus? Num ex
jure ecclesiastico? Atqui Ecclesia nihil potest in Sacramento-
rum substantiam, 9" et si hzc ratio semel admitteretur ; quot
sequerentur absurda? Pontifices nempe pro libito posse con-
jugia quaecumque dissolvere, uti per susceptionem ordmum,
quz tamen absona esse nemo non videt. Attamen nullum discri-
men assignari potest inter votum selemne ordinum et votum
solemne religionis, quod, ut animadvertunt Sarpius et Cou-
rayerius 1), 10" non est nisi jure ecclesiastico 'constitutum,
quemadmodum declaravit Bonifacius VIII, in VI. Decretalium
cap. unico, 126. voto et voti redemptione. Ergo.

112. Resp. ad 1",-Dist. Matrimonium legitime contractum
. übsolute utroque jure indissolubile est, £rans. vel conc. con-
tractum conditionate, neg. lanc porro conditionem : Nisz
perfectiorem vitam ante ejus consummationem juxta Eccle-
δίῳ doctrinam profiteri velin, tacite includit omne Christa-
norum conjugium juxta dicta.

113. Ad 2», Dist. Nullam exceptionem admittunt ex auctoritate
humana, conc. divinitus accepta, z2eg. Addimus praterea ex |
Ecclesise interpretatione, ut vidimus, hac aliaque similia Scri-. |

turarum effata de Matrimonio consummato accipi seu 'intel-
li debere. | |

114. Ad 3", Dist. Sed conditionate susceptum, conc. ab-
solute, zeg. Conditione autem non purificata, ut ajunt, per
consummationem Matrimonii, contractus transit in absolutum. |
Sacramentum porro, ut omnes norunt, sequitur naturam con- |
tractus, ex quo exsurgit. Exinde responsio patet ad id, quod
adjicitur de representatione unionis Christi cum Ecclesi, et |
de potestate, quam conjuges vicissim'in corpus suum tradunt.

115. Ad μα, Trans. Ex eo enim, quod hujusmodi solu-
üonis monumenta afferri nequeant szc. XII anteriora, id unum
sequitur, nempe Ecclesiam hac sua potestate usam non esse
ante illam epocham ; quamquam, uti adnotavimus, Romani
Pontifices in suis decretis non tanquam de jure novo aut nova

1) Storia del Concilio di Trento , Lotdra 1757, lib. 8, num. 65.

201

praxi recens invecta loquuntur, sed tanquam de re Jamdiu in
usu posita !).. | |

116. Ad 5", Dist. Id est, Sanctorum exempla, quiz ad-
duci solent rem decretorie per se non omnino conficiunt,
conc. Non insinuant saltem, ut diximus, Ecclesie spiritum,
neg. Hinc cetere concidunt superstructe advérsariorum ob-
servationes. |

117. A4 6", Dist. Non constat ex Dei verbo sive scripto
sive tradito de hac exceptione facta divinitus immediate, £rans.
saltem mediate, uti exposuimus, 69.

118. Ad 7", Dist. Ut non pauci theologi fatentur, qui ca-
tholici nomine tenus sunt aut janseniani ?), conc. vere catho-
lici, neg. Ejusmodi enim theologi proditores potius appel-
landi sunt, qui non verentur adversus dogmaticam Concilu
ccumenici definitionem, Protestantibus causam catholicam pro-
dere. Heu sepe nimium ob ejusmodi homines gemere Ecclesia
debuit! j !

119. Ad 8», Resp. Ab auctoritate divina, quas Ecclesie
sue hanc facultatem communicavit, ac praecipue Christi Vi-
cario, Romano Pontifici. Quamvis vero Ecclesia directe mhil
possit in. Sacramentorum substantiam, ?724irecte tamen, ut
Jam innuimus, et uberius paulo post explicabimus, plura sta-
tuere *potest ad legitimam illorum administrationem ac susce-
ptionem. á
. 120. Ad 9", Neg. illa absurda sequi, qua adversarn autu-
mant. Non sequitur in primis posse Romanos Pontifices pro
libito conjugia solvere, cum hac potestas illis ἃ Christo col-

. CAP. 1l. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

1) Sic enim inter ceteros loquitur In-
nocentius 111. cap. Ez parte xiv , De

convers. conjugat.: ,Nos tamen nolen-

les « predecessorum. nostrorum vestigiis
declinare , qui respondere consulti, an-
tequam Matrimonium. sit per carnalem
copulam consummatum, licere alteri con-
jugum, reliquo inconsulto, ad religio-
nem trabsire, ita quod reliquus ex tunc
legitime poterit alteri copulari.?

2) Tales sunt Leridant Ez«men de
deuz questions sur le Mariage, pag. 438 et
suiv.; Pilé, Diss. sur l'indissolub. absolue
du lien coujugel, qui affirmare non du-
bitavit juxta principia janseniana fidem
cirea Matrimonii indissolubilitatem ἃ
duodecimo sic. obscuratam esse, ac irri-
tum esse Concilii Tridentini decretum,
cui defuit necessaria libertas; Tabaraud
Principes sur la distinction, etc., prém.
édit., pag. 28, 233 et seqq. et pag. 391,
ac in nova edit. pag. 381 et seqq. Nec
vero silentio pr»tereundum censeo hos
Ipsos auctóres eosdem esse, qui impu-
gnarunt doctrinam et praxim Ecclesi:
Catholic de dissolutione conjugii infi-

delium, cum eorum alter ad fidem chri-
stianam convertitur, renuente altero pa-
cifice cohabitare cum converso ; nec ali-
ter se gerere debebant, si sibi constare
volebant. Hi omnes magistrum suum
secuti sunt Paulum Sarpium, qui loc.
cit. jam scripserat : ,Che non si sciol-
ga il legitimo Matrimonio non consu-
mato pér la solenne professione reli-
giosa ὁ stato «uu grande ardire del Con-
cilio di pronunziare anatema contro il
sentimento , che in se é ortodosso quan-
to altro mai. Imperocché se é vero che
il Matrimonio ha tutta la sua perfezio-
ne prima della coabitazione, e che il
Vangelo non permette il divorzio se non
nel caso di adulterio, non si sa vedere,
con qual autorità condannar si possano
quei che pretendono, che il nodo del Ma-
trimonio non rompasi dalla professione
solenne di religione ;' tanto piü che la
solennità della professione ὃ una cosa
di diritto puramente ecclesiastico, etc."
Verum cf. qui. adversus Sarpium scri-
psit Card. Pallavicini Istori« de! Conci-
lio di Trento, lib. 23, cap. 9, n. 7.

202

lata fuerit in edificationem, non autem in destructionem. Nihil
preterea se posse circa Matrimonia consummata quoad eorum.
solutionem, non semel ipsi Summi Pontifices professi sunt.
Tota igitur eorum potestas versatur circa Matrimonia rata et
non consummala, in quibus, ita poscentibus rerum adjunctis,
dispensare possunt, quidquid nonnulli sentiant 1). Constat.
enim plures Pontifices sepius in illis dispensasse, quare ne di-
camus Romanos Pontifices in re tam gravi, non dissentiente,
imo tacite saltem approbante universa Ecclesia, errasse ac pro-
pterea totidem adulteria permisisse iis, qui post ejusmodi so-
lutionem ad nova vota transierunt, fatendum est, traditam illis
a Christo fuisse hanc facultatem.

121. Non alterum sequitur; siquidem non ignorant Ponti-
fices, quod intercedit discrimen inter solemne castitatis votum,
quod emittitur in professione religiosa, et illud, quod fit in
susceptione ordinum. lllud enim adstringit. voventem ad .sta-
tum perfectiorem, istud vero non item; minus preterea ab-
horret a conjugio status clericalis quam religiosa professio 3).

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Ita ex recentioribus sentiunt Tour-

nely, loc. et edit. cit. pag. 178; Collet,.

De Matrimon. n. ^43 et seqq.; Carriére
autem loc. cit. puncto 3, questionem
problematice proponit, ita tamen ut in-
nuat se in negantem sententiam incli-
nare, permotum principio de sequenda
parte tutiori, ubi agitur de valore Sa-
cramentorum. Jam vero cum iidem au-
ctores fateantur ssepius Romanos Pon-
tifices in ejusmodi conjugiis dispensasse
incipientes saltem a Martino V usque
ad Pium VII, ut refert Carriére, non
video, quare ab auctoribus catholicis
hic potestas Romanis Pontificibus de-
negari possit, aut etiam in dubium re-
vocari. Huc enim apprime facit princi-
pium laudatum a Bened. XIV , quod ha-
bet Veracrux in Specul. part. it, art. 27:
.De Pontificis potestate, postquam di-
spensavit, dubitare, instar sacrilegii est:
Esset enim Christo quasi exprobrare,
quod non satis Ecclesive sux providis-
set." Nulla fere sunt argumenta, quae
ab his auctoribus proferuntur, quaeque
intorqueri nequeant adversus hancipsam
propositionem, quam et ipsi adstruunt
adversus Protestantes. -

2) Cf. Suarez op. cit. De religione,
tom. nr, lib. 9, cap. 25, n. 9 et 10, ubi
duas affert rationes, quibus inducta est
Ecclesia, ut statueret Matrimonium ra-
tum fidelium et non consummatum di-
rimi per solemnem religionis professio-
nem, non autem per ordines sacros; ac
19 quia conjugium et professio religiosa

ex natura rei inter se pugnant; non
item vero sacer ordo. Status tnim re-
ligiosus postulat perfectam renunciatio-
nem saeculi, ut ipse loquitur, et abne-
gationem propriz voluntatis ac proprii
corporis, rerumque omnium, conjugium
autem e contrario postulat"Witam sdcu-
larem. Clericatus vero per se non po-
stulat renunciationem seculi; et ideo
nec obligatio muneris, neque usus ejus
habet ex natura rei repugnantiam cum
conjugio et usu ejus. 29 Status religio-.
nis est status perfectionis acquirendz,
et ideo requirit separationem ab usu
conjugii, et aliis actibus secularibus,
.et potestas illius conceditur omnibus,
qui Matrimonium non consummaverunt,
etiamsi illius vinculo actu adstricti sint.
Ordo vero infra Episcopatum non con-
stituit hominem in statu perfectionis,
neque in via ad illum, et ideo licet
propter reverentiam sacri ministerii ex-
pediat semel ordinatum non transire ad
nuptias; nihilominus non decuit propter
ordinationem, qu: perfectionis profes-
sionem non requirit, vinculum Matri-
monii, dissolvi. Episcopatus autem, licet
sit status perfectionis acquisita? et exer-
cende, non tamen per se includit me-
dia efficacia ad perfectionem acquiren-
dam, et ideo ili etiam tributum non
est, ut dissolvat Matrimonium ratum ;
finis enim hujus privilegii est, hominem
expeditum relinquere ad profitendam per-
fectionis viam. Hucusque Suarez.

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 203

122. Ad 10m, Dist. Votum solemne religionis non est nisi
ecclesiastico jure institutum quoad solemnitatem, conc. quoad
voti substantiam, zeg. b
. 123. Dices: S. Augustinus lib. I, De Nuptiis, cap. XI, docet
Matrimonium ratum et non consummatum firzwus esse rato
et consummato. Ergo: 8

124. Resp. Dist. Quoad mutuum amorem juxta scopum,
quem sibi S. Doctor proposuit 1), conc. quoad fedus conju-
gale, neg. . |

PROPOSITIO IV.

Propter heresim aut molestam cohabitationem , aut. affe-
ctatam absentiam a conjuge dissolvi non potest Matri-
moni vinculum. |

125. De fide est, ut patet ex can. V, quem cit. sess. no-
vatoribus opposuit Tridentinum : S quis dixerit, propter
heresim aut. molestam cohabitationem, aut. affectatam αὖ-
sentiam a conjuge dissolvi posse Matrimonü vinculum;
anathema sit.

126. Matrimonium enim propter eas causas dissolvi non pot-
est quoad vinculum, si Christus generali legi a se constitute
de perpetua conjugii indissolubilitate illas exceptiones minime
apposuit. Atqui. | idi

127. Etenim Christus de Matrimonio .absolute pronunciat
Matth. XIX, 9: Quicumque dimiserit uxorem suam, mist
ob fornicationem , et aliam duxerit, moechatur: et qui di-
missam duxerit, mechatur; que verba clarius adhuc Marc.
X, 11, et Luc. XVI, 18, repetit, quin unquam exceptionem
apponat. Imo S. Paulus, optimus Christi verborum interpres, I
Cor. VII, 10, omnem exceptionem excludit dicens: Jis, qui Ma-
irinonio juncti sunt , precipio non ego, sed Dominus , uxo-
rem 4 viro non discedere,* quod si discesserit, manere
innuplam, aut viro suo reconciliari, et vir wuvorem non di-
nittat. |

128. Quare has exceptiones universa repudiavit antiquitas :
non modo enim Patres et Ecclesie eas nunquam agnovere, sed
directe excludunt, sive cum unanimiter docent, esse adulte-
ram eam, quz vivente viro fuerit cum alio viro, juxta illud

1) Proposuit enim hic sibi S. Doctor mius erit, quo magis ea pacta secum
ostendere non dissolvi conjugium, etiam- inierint, quie carius concordiusque ser-
51. conjuges pari consensu constituerint vanda sunt, non voluptariis nexibus cor-
se ab omni complexu conjugali absti- porum, sed voluntariis affectibus ani-
nere; ait enim : &,Absit ut inter illos morum."
vinculum conjugale rumpatur: imo fir- !

201

Apostoli Rom. VII; 2, inter quos eminent S. Hieronymus !) et
S. Augusünus ?), qui inter cetera scribit: Hujus procul
dubio Sacramenti res est, ut mas et famina connubio co-
pulati, quamdiu vivunt, inseparabiliter perseverent 3); sive
cum rejiciunt unanimi consensu leges ab imperatoribüs latas,
quibus permittebatur plenum divortium seu repudium, inter
quos S. Joan. Chrysostomus hzc habet: Ve mi leges ab ex-
teris conditas legas, precipientes dari libellum repudài et
divelli Neque enim juxta illas judicaturus est te Deus in
die ila, sed secundum eas, quas ipse statuit *); S. Hiero-
nymus, qui prolats Christi verbis: Quicumque dimiserit, etc.
Alio, inquit, sunt leges Cosarum, alie Christi; aliud Pa-
pimanus , aliud Paulus noster precipit 5); S. Ambrosius in
eundem sensum scribit: Déümiftis ergo uxorem quasi jure, —
sine crimine; et putas id tibi licere, quia lex humana non |
prohibet: sed. dibina prohibet ... Audi legem Domini , cui
obsequuntur eliam, qui leges ferunt: Quo Deus conjun-
ait, homo non separet 6). Eadem ferme repetit S. Augu-
sünus ?). i n"

129. Cum vero he leges fere sole sint, quas nobis obji-
ciunt adversari, ideo ab illis difficultatibus afferendis super-
sedemus , qua ut plurimum non afficiunt nisi sequentem pro-
positionem, easque propterea cum cseteris commodius dis-
Jiciemus. 4p Ar SN

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

PROPOSITIO V.

Non errat Ecclesia, cum docuit et docet, juxta. Evan-
geliun οἱ apostolicam docírinam, propter adulterium
alterius conjugum Matrimonü vinculum non posse dis-
solvi.

130. De fide est juxta Can. VIl, Concilii Tridentini his ver- |
bis conceptum : (ϑὲ quis dixerit, Ecclesiam errare, cun
docuit et' docet, juxta. evangelicam et apostolicam doctri-
nam, propter adulterium atterius conjugun, Matrimoni
vinculum non posse dissolvi, et utrumque, vel etiam inno0-.-

1) Epist. LV, ad Antandum , n. 3, edit.
Vallars.
2) In duobus libris ad Pollentium, De

, conjugiis adulterinis , quos vidimus esse

de hoc argumento. ltem in lib. De bono
conjug. cap. 2^,

3) Lib. 1, De Nuptiis, cap. 10.

4) In Hom. 2e libellu repud. in illum
locum, Mulier alligata, etc. 1 Cor. vit, 39,
n.1: M; yag uot τοὺς παρὰ τοῖς ἔξωϑεν
κεὐμένους νόμους ἀναγνῷς, τοὺς κελεύοντας
διδόναι βιβλίον ἀποοτασίου, καὶ αφίοτα-

σθαι" οὐ γὰρ δὴ κατὰ τουτούς σοε μέλλεε
κρένεεν τοὺς νόμους ὅ Θεὸς ἐν τῇ ἡμέρᾳ
ἐκείνῃ, ἀλλὰ καϑ' ovc αὐτὸς ἔϑηκε. Edit.
Maur. opp. tom. mr, pag. 20Ί.

5) Epist. Lxxix, ad Oceanum de morte
F'abiole , n. 3, edit. Vallars.

6) Lib. 8, in cap. xvi Luc. n. 5, edit. |
Maur. | .}

7) Lib.:De Nwpt. cap. 10. Alia testi--
monia cf. apud ''ournely, edit. cit. tom. XI,
pag. 125 et seqq.

* Lb od

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 205

centem, qui causam adulterio non dedit, non posse, altero
conjuge vivente, aliud Matrinonium contrahere; aochari-
que eum, qui dimissa adultera aliam duxerit; et eam, quo
dimisso adultero , ali nupserit; anath. sit. |

131. Suppositis porro Scripturarum et Patrum testimoniis
in superiori propositione adductis, sic enunciata proposi-
tionis veritatem adstruimus : Si alicubi inveniretur exceptio
adulterii a generali evangelica indissolubilitaus Matrimonii lege,
esset profecto in Chrisu verbis Matth. V, 32: Omnis, qui di-
miserit uxorem suam excepta fornicationis causa, facit eam
mechari; et qui dinissái duxerit, adulterat; et ibid. XIX,
9: Quicumque düniserit uaorem suain, etc., ut supra recen-
suimus; nullam siquidem aliud ex Scripturis ab adversarüs do-
cumentum afferri potest. Atqui in verbis his ejusmodi ex-
ceptio non continetur. Etenim si contineretur talis exceptio,
profecto neque qui, uxore dimissa, aliam duceret, neque qui
dimissam duceret, mecharetur; jam vero ex mnsdem citatis
textibus znechatur tam qui, adultera dimissa, aliam ducit,
quam qui ducit dimissam ; ergo in laudatis verbis ejusmodi
exceptio non habetur, sed intelligenda dumtaxat ea sunt de di-
missione quoad thorum. Quas omnia confirmantur tum ex aliis.
Evangelistis, apud quos hzc clausula omnino omittitur, tum
ex Apostolo Paulo, qui sive in Epistola ad Rom. VII, sive in I
ad Corinth. VII, verba Chrisü exponens de sola dimissióne
quoad thorum explicat ad exclusionem solutionis quoad .vin-
culum. |

132. Neque alia fuit in universum Patrum et Ecclesie doc-
trina. S. Augustinus ita eam propugnavit, ut ab ipso primum
in Ecclesiam illam invectam fuisse Lutherani et Calviniani (qui
se nempe Augustini et quidem unius asseclas toties profiten-
tur) asserant, et ab Ecclesia sola Augustini auctoritate receptam.
Certe Boheremus: Non erravisse, ait, judicio suo, qui scri-
pserunt, mortuo Augustino universum: orbem factum fuisse
Augustinianum 1). Át enim nec primum nec solum S. Augu-
sinum de indissolubilitate ita jJudicasse ostendunt antiquissi--
morum Patrum utriusque Ecclesie testimonia, quz indicat Bel-
larminus 2), affert vero ac fuse expendit Tournelyus 3).

193. Nos ex his brevitatis gratia duo seligimus documenta
omni exceptione majora. Alterum suppeditat Concilium Illibe-
ritanum. anno 313 celebratum, quod can. IX statuit: F'idelis
f&mina, que adulterum maritum reliquerit fidelem, et al-
terum ducit, prohibeatur ne ducat; δὲ autem duxerit , non
prius accipiat. communionem , quam is ,. quem reliquit, de
seculo "exierit ; nisi necessitas infirinitatis dare compule-

..- à

1) In lib. ^, Decret. tit.19, De divort. — 3) Quast. 5, art. 2, concl. 3, argum.
2) De Matr. cap. 16, n. 48 et seqq. — 2, seu cit. edit. loc. cit. pag. 146 et seqq.

2006 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

rit 3); alterum vero exhibet S. Hieronymus, qui in. Epist. ad

Amandum scribit: Quamdiu vivit vir, licet adulter: sit, licel |

sodomita ,. licet flagitiis omnibus coopertus, et ab uxore
propter hec scelera derelictus , maritus ejus reputatur, cui
alterum virum accipere non licet ?); ev in Epist. ad Oceanum,
Fabiole, amplissimz matronz roman: , publicam poenitentiam
refert, que cum ob viri sui adulterium aliaque flagitia. alteri
nupsisset (quod imperatorum etiam christianorum legibus lice-
ret) in se reversa, fota urbe spectante romana, ante diein
Pasche, in Basilica quondam Laterani, qui Cesariano
truncatus est gladio, staret àn ordine pemtentium, «Epi-
scopo, presbyleris, et omni populo collacrymantibus spar-
sum crinem, ora lurida, squalidas manus , sordida colla
subinilteret 3). In more igitur positum erat ante S. Augusti-
num in Ecclesia Occidental, presertim vero in Ecclesia Ro-
mana, juxta evangelicam et apostolicam disciplinam, ut.loqui-
tur Concilium Milevitanum Il 5), neque dimissum ab uxore,
neque dimissam a marito etiam ex fornicationis causa alteri con-
jungi posse; alioquin Fabiola se ream non inclamasset, neque
publice penitentie se subjecisset 5).

13. Addimus, contrariam sententiam latissimam | pandere
viam adulteriis et connubiorum facillimis dissolutionibus. Quos
enim conjugalis initi. feederis poeniteret, novique facillimi amo-
res implicarent, illi presentissimum remedium haberent; vel
enim adulterium sibi permitterent, quo invisum conjugium
disrumpere liceret, vel saltem (quod solet apud heterodoxos
identidem evenire) occasionem arriperent, ut levioribus con-
Jecturis permoti sibi invicem crimen illud impingerent, quo
facilius δά alia vota transirent. Hoc. demum fassus est prote-
stans scriptor ephemeridis Edimburgensis, qui vel eo nomine
summopere commendat, suisque meditandam proponit ency-
clicam Pii VIII, in ea parte, qua summus hic Pontifex horta-
tur Episcopos et clerum, ut vigilent super doctrinam de indis-

solubilitate Matrimonii 9).

1) Apud Card. de Aguirre Collectio
mazima Concil. Hispan. pag. 387, ubi in
commentario in hunc canonem plura eru-
ditus hic Auctor congessit. Non tamen
praetereundum silentio est nonnulla docu-

menta, qua profert, haud esse genuina.

2) Loc. cit.

3) Epist. nxxvit, n. 3, ed. cit. Refert.

preterea ibidem S. Doctor ad excusa-
tionem Fabiole, quod ita ipsa se ges-
serit, ignorans ,Evangelii rigorem, in
quo nubendi universa causatio, viven-
tibus viris feminis amputatur."

^) An. 416 celebratum can. 17, cu-
jus verba hac sunt: ,Placuit, ut se-
cundum evangelicam et apostolicam di-

sciplinam , neque dimissus ab uxore,
neque dimissa a marito, alteri conjun-
gantur; sed ita maneant, aut sibimet
reconcilientur. Quod si contempserint,
ad penitentiam redigantur." Apud Har-
duinum Acta Conc. tom. t, col. 1220. A-
nimadvertit autem Harduinus ab Isidoro
plures citari canones sub nomine Conc.
Milevitani, qui tamen ad alia Concilia
pertinent; cujusmodi inter ceteros est,
quem adduximus, qui constitutus est a

Conc. plenario Afric an. 507 celebrato.

5) Alia documenta cf. apud citt. Au-
clores.

6) Cf. Mémorial catholique, Janv.1830,
Veriétes, ubi legitur; Voici une réfle-

CAP. Il. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

201

135. Antequam accedamus ad disjiciendas difficultates, anim-
advertimus sententiam de Matrimonii dissolutione propter
adulterium quoad. vinculum damnatam non esse ut hereticam.
Canon enim Tridentinus directe editus est adversus Luthera-
nos et Calvinistas, qui Ecclesiam erroris incusabant, non au-
tem adversus Grecos et Orientales, qui adhuc tenent conju-
gium propter adulterium etiam quoad vinculum posse dissolvi,
prout refert Card. Pallavicinus 1). Non tamen concedimus Lau-
nojo hunc canonem esse disciplinarem, ideoque Ecclesie au-
ctoritate mutabilem, cum agatur in eo de doctrina evangelica
et apostolica, ut canon ipse significat ?).

xion remarquable, qu'un journal pro-
lestant d'Edimbourg fait à l'occasion de
la lettre encyclique du Saint.Pére. (Pie
VIII): Le Pape exhorte les Evéques et
le clergé à inculquer à leurs troupeaux
la doctrine catholique sur Pindissolubi-

. lité du lien conjugal. C'est la partie la

plus sensée de la lettre de Sa Sainteté,
et elle mérite que les Protestants, aussi
bien que les Catholiques, la méditent
sérieusement. Dans notre pays, lors-
qu'un mari ne veut plus de sa femme,
ou qu'une femrhe ne veut plus de son.
mari, ils n'ont qu'à se faire surprendre
en flagrant adultére, pour se soustraire
au joug conjugal, et pour former une

liaison qui leur convient mieux. Il peut .

étre juste et raisonnable de libérer la

partie offensée d'un engagement qui a
été violé et deshonoré par l'autre par-
lie contractante; mais il est. absurde,
et plus qu'absurde, de faire du crime
un moyen de s'affranchir."

Esslinger in opusc. et loc. cit. Apo-
logie, etc. , adducit auctores Protestan-
tes recentiores, cujusmodi inter cteros
sunt Meyer, Morgan, etc., qui aperte
fatentur vinculum conjugale, etiam in
casu adulterii, juxta Christi verba esse
prorsus indissolubile, ut profitetur Ec-
clesia Catholica.

Attamen ministerium Borussiz ut alli-
ciat Catholicos ad novam ecclesiam evan-
gelicam (nempe sectam antievangelicam,
seu Lutherano- Calvinisticam), inter cate-
ra qua proponit motiva, quibus permoveri
debet Catholicus ad obtinendam bene-
dictionem nuptialem, a ministro prote-
stante illud recenset, quod hac ratione
ei licitum sit, quandocumque libuerit,
dissolvere primum conjugium ac novum
inire. Cf. D? Ami de la rélig. 20 Mars 1838.
Sane anno vertente 1837. tribunalia Bo-
russica decreverunt 2391 divortia ex
3888 petitionibus. In Anglia non ita pri-
dem quidam, fune ad collum uxoris su:

alligato, eam vendendam ad mercatum
waxit, Cf. de hoc argumento De Chapt

: discipline fuisset ,

de Rastignac in op. Aecord de la révé-
lation et de la raison contre le divorce,
1790; Barruel Lettres sur le divorce à
un député de L/ Assemblée nationale, 1789 ;
D. De Bonald, Dv divorce considéré ca
xix si2cle; D. Nougaréde in duobus scri-
ptis: De la législation sur le Mariage et
sur le divorce, 1820, et Histoire des lois
sur le Mariage et sur le divorce, 1803,
quos recenset Carriére, op. cit. tom. 1,
part. ir, art. 1.

1) Lib. 22, cap. "t, n. 27 et seqq. n.30,
refellit Paulum Sarpium, qui ut ipse
scribit: ,,Piglia baldanza di commettere

Valtro (difetto) in proverbiare il Con-

cilio quasi di una mutazione a vento,
e senza pró ed effetto; mentre raccon-
ila che molti non vedevano differenza
tra la prima forma e la seconda; ma
che tuttavia si rimisero alla maggior
parte. Là dove non solá in yerità /a
differenua v'era, bench? sottile."

2) Cf. Henr. Klee, diss. cit. De Ma-
irimonio , qui pag. 56, n. u), ostendit
perperam a nonnullis objici adversus
indissolubilitatem conjugii, quod Euge-
nius IV post absolutum Concilium Flo-
rentinum eàm Grecis proposuerit, quod ,
non fecisset, si de re dogmatica age-
retur. Nec vero Graci opponere potuis-
sent, neque se ad rem hanc discutien-
dam aliquid in mandatis accepisse, ne-
que hanc praxim solvendi penes ipsos
conjugia sine convenienti ratione (oux
ἀλογῶς) obtinere, ut legitur apud Hard.
tom. x, col. 430. Ad hec enim reponit
Klee, quod si controversia hec mere
Homanus Pontifex
minime eam protulisset, quoniam in his
rebus plena Ecclesicz grece libertas da-
ta erat, sectandi nempe propria insti-
tuta; deinde Graeci quin se ab hac ex-
postulatione liberarent ex, defectu mis-
sionis, potuissent statim respondere hic
agi dere ad disciplinam spectante, adeo-
que libera, quod tamen non prsstite-
runt,

208 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

DIFFICULTATES,
136. 1. Οὐ). 1" Verba Christi nisi οὗ fornicationem aper-

tam continent a generali lege de indissolubilitate exceptionem ;
2" nisi enim eam continerent duo sequerentur absurda:
primo propter solam fornicationem marito licere uxorem di-
mittere ; porro Catholici fatentur, 'imo contendunt plures,
prater fornicationem, legitimas esse posse uxoris dimittendz
causas quoad thorum et habitationem ; secundo apposite Chri-
stum non respondisse Phariséorum interrogationi; illi enim
quisierant num ita liceret uxorem dimittere, ut alie nuptiz
pérmitterentur, Christus vero respondisset, licere quidem uxo-
rem dimittere propter fornicationem, integro tamen perseve-
rante conjugii vinculo. 9" Sensus propterea verborum Christi
alius esse nequit nisi iste: Mochatur, qui alia de causa, quam.
ob fornicationem, uxorem suam dimitüt et aliam ducit; item
mechatur, qui dimissam alia de causa, quam ob fornicationem,
eam ducit. ἢ" Qua significatione Christi verborum semel con-
stituta, corruit vis przcipua argumenti Catholicorum. 5? Mar-
cus porro ac Lucas suppleri debent per Mattheum; 6? Paulus
vero intelligi debet de communiter contingentibus, minime
vero de eo, quod causa extraordinaria interveniente fieri po-
test, ut in casu nostro, Ergo. ἀρᾷ |

137. Resp. ad 1", Neg. ut constat ex adductis proba-
tionibus: hzc propterea clausula aut referri debet, ut plerique
contendunt interpretes, ad priorem Christi sententie partem,
nempe ad dimissionem uxoris, quz non licet nisi ob fornica-
tonenf, et tunc hic sensus esset verborum Christi apud Mat-
theum: Quicumque οὗ aliam αὖ adulterio causam uxorem
suam, dimiserit, eaque vivente, sive adultera sit sive non,
aliam duxerit, mechatur 1); ct ces$at difficultas; aut intel-
ligi hec clausula debet, ut alii existimant, in sensu, ut vocant,
negativo, ita ut Christus interrogatus a Phariszis, num liceret
dimittere uxorem quacumque ex causa, responderit, non licere
quacumque ex causa, sed solum ob causam fornicationis, nihil
vero pronunciaverit de eo, quod fieri possit post ejusmodi dimis-
sionem, aliam nempe uxorem ducere an non, ne Phariszos
offenderet. Quod vero hic prudenti silentio Christus. pressit,
aperuit discipulis, qui cum 22 doo0 *ssent, ut refert S. Mar-
cus, de eodem interrogaverunt eum, et absque ulla exceptione
perpetuam conjugii indissolubilitatem statuit sive ex parte viri,

1) Bellarminus, De Matrim. cap. 16, ita omittant, ut sententia reddatur fal-
n. 7, observat, quod Evangelist: omit- sa: nam alioquin Evangelist decepis- |
tant quidem interdum aliquid aut ad- sent homines, quibus Evangelia sua tra- |
dant, quod alii Evangelist» non omise- diderunt, nulla mentione facta aliorum
runt aut non addiderunt, sed nunquam Evangelistarum,

209

sive ex parte uxoris 1); aut demum hzc clausula, ut nonnulli
ex recentioribus presertim autumant, debet restringi ad legem
Mosaicam, ad cujus mentem locuti fuerant Pharisaei, non au-
tem porrigi ad legem evangelicam. Juxta hanc expositionem,
cum lex viro permitteret dare libellum repudii uxori, in qua
foditatem aliquam invenisset ?), Pharisaei latius legem inter-
pretantes, dimitti posse uxorem docebant quacumque ex cau-
$4, Christus autem dimissionem ad eam solam causam co-
arctavit, de qua lex loquitur, et unam excepit fornicationem,
quin aliud adJiceret circa omnimodam indissolubilitatem , quam
ipse postea constituit 3). Quacumque ex his interpretationibus
admittatur, quz fere in idem recidunt, illud semper ratum
erit, Christum in objectis verbis nullam exceptionem appo-
suisse, nisi dicere velimus, eum, qui venerat, non ad solven-
dam legem, sed ad eam adimplendam, seu ad inducendam
majorem in moribus perfectionem, voluisse, ut adulteri non
solum viverent, sed alteri nuberent, dum Moyses statuisset:
Morte moriantur icechus et adultera *). Commoda plane re-
formatio, qua similis illi foret, quam induxerunt Protestantes
cum jugum religionis catholice excusseruiít.

138. Ad 2", Neg. Etenim non sequitur primum absurdum,
cum solum adulterium legitimam causam ipsi conjugio intrin-
secam praebeat, eamque perpetuam, divortii faciendi. Crimen
enim illud ejusmodi est, quod nature conjugii directe adver-
satur, et jus dat parti innocenti perpetuae separationis, licet
partem infidelem poeniteat admissi sceleris, et ad meliorem
frugem se recipiat. Cetere omnes cause extrinsece sunt, ac
temporaris. Quare Christus prioris illius utpote gravissimze
meminit, quin alias excluderet; adpici preterea debet, Chri-
stum allusisse illa clausula ad legis Mosaic: permissionem, de
qua paulo ante disseruimus.

139. Non sequitur a//erum absurdum: duo quippe in una
quazstione Pharisci Christo proposuerant: 35 utrum liceret di-
mittere uxorem quacunque ex causa; 2" utrum quacumque

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

1) Marc. x, 10. Cf. Bellarm. loc. cit.

2) Deut. xxiv, 1.

3) Hanc interpretationem jam dede-
rat Jos. Motta in Diatriba de divortia-
torum jure, Venet. 1727, ὃ. 13 et ὃ. 19
et seqq. Calmet id ipsum insinuaverat
Comment. in Deut. 24, 1. Interpretatio-
nem hanc illustrandam et insinuandam
assumpsit sibi Lud. Nachi Abbas Camal-
dulens. in erudita diss. hac de re edita
Venet. 1792. Nonnulli magno impetu
adversus eam insurrexerunt, ita ut vix
Nachium hereseos non damnaverint,
quasi opinionem tutatus fuerit constanti
doctrine Patrum repugnantem , et alez
plenam. Verum nihil in ea sententia

quod periculum redoleat inesse videtur,
Nec enim omnis Scriptura interpretatio
nova, contraria est Patribus, sed ea tan»
tum, qua fidei adversatur, aut receptae
in Ecclesia doctrinz. Siqua autem inter-
pretatio fidem et Ecclesie doctrinam ju-
vat et firmat potius, non ideo asper-
nenda quod nova sit. Hinc optime S.
Bernardus: ,Siquid, scribit, dictum est
preter Patres, quod non sit contra Pa-
tres, nec Patribus arbitror, nec cui-
quam displicere debere." Hom. ^, su-
per Missus est; edit. Maur. tom. 11.
col. 761.
4) Lev. xx , 10.

210 TRACTATUS DR MATRIMONIO.

ex causa uxore dimissa, liceret alteram ducere. |. Christus igitur
ita altemperavit responsionem suam, ut primum coarctaret, ut |
diximus, ad solam gravissimam causam conjugio intrinsecam, |
nempe ad fornicationem; alterum juxta aliquos sine aperta re- |
sponsione dimisit, cum id facile ex principiis a se expositis de |
origine Matrimonii, Phariszi colligere possent 1); juxta alios |
vero penitus sustulit, pronuncians adulterum fore, qui adul- |
tera dimissa aliam duceret, et hoc pacto abrogavit libellum |
repudii, quem ad cordis ipsorum duritiem Moyses eis conces- |
serat. Quod bene intelligentes ejus discipuli dixerunt: /Si iu. |
est causa hominis cum uxore, non expedit nubere; Christus |
vero, quin emolliret sententiam suam eos remittendo ad uxo-
rem fideliorem, inde potius occasionem sumpsit exhortandi
omnes ad continentiam. |

140. Ad 3", Neg. Ex dictis siquidem constat Christum aut
de facultate alteram uxorem ducendi post prioris dimissionem
penitus siluisse, aut etiam exclusisse; quare nulla ratione ad-
mitti potest sensus, quem Christi sententie adversarii affin-
gunt, qui preterea excluditur tum ex alis Evangelisus, tum
ex Apostolo, tum demum ex Ecclesie interpretatione et praxi;
ut omittam juxta adversariorum expositionem sequi longe pe-
jorem fore conditionem innocentis quam adulterz ; innocens
enim, qua injuste dimissa esset, alterum non posset inire
conjugium; posset vero ea, quz ob fornicationis crimen re-
pudiata est.

141. Ad "m, Dist. Si reipsa adversariorum expositio sub-
sisteret, conc. si plane adversetur Christi menti ejusque doc-
trine, neg. Porro ostendimus illam nullo modo admitti posse,
quin conjugii honestas et firmitas labefactetur, eamque adver-

1) Cf. Bellarm. loc. cit. n. 23. Cf.
etiam eruditum Motta, Diutr. et loc, cit.
qui advertit acrem quaestionem tunc vi-
guisse, inter Sammaanos et Hillelianos,
circa, causam quam requirebat lex ad
repudium, ne lascivientis mariti arbi-
trio indissolubile vinculum ac natura
arctissimum ligamen non sine etiam
familiarum perturbatione violeretur. Sa-
cer textus praescribit, pro causa dispen-
sationis a lege maritali a Deo lata, uxo-
ris feditatem, Deut. xxiv, 1, Hebr. est

"34D? que voces proprie significant
T T T eje.
nuditatem rei; est enim /1?3y a radice
SMIPN ὩΣ
Doy awdus fuit, metonymice vero acci-
AUT

pitur eadem vox pro turpitudine ac fao-
ditate. Cf. Winer in Lezico Manuali ad
hanc voc. Sane omnes antiqua versio-
nes, Alexandrina, Syriaca, Samaritana,
Arabica, etc., habent rem turpem. Jam

vero quid Moyses per ejusmodi /vedita-
tem seu rem turpem significare voluerit,
questio magna exstitit inter duas re-
censitas scholas. Jud:i sententiam Sam-
mai Patris, seu secundi a Principe Sy-
nedrii, nimia facilitate repudium jam
indulgentis, sectantes ex minima causa
uxores proprias dimittebani ; juxta in-
dulzentiorem adhuc facilitatem schola
Hiilelianz, dimitti poterant uxores etiam
ob dapes nimio igne adustas eique ap-
positas; ex sententia etiam Rabbi Aqui-
bs, si maritus invenerit aliam ea pul-
chriorem aut sibi.commodiorem. Chri-
stus Dominus has omnes causas reje-
cit, et causam divortii ad solam cau-
sam adulterii revocavit; deinde adjecit
nemini fas esse; post peractum divor-
tium, aliam preterea ducere uxorem.
Cf. Seldenum, Uzor hebrea, lib.3, cap.
18; Jalin, Enchiridion hermeneut. gener.
$. 29, quoad interpretationem Deuter.
xxiV, 1

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS. 211

sari prorsus doctrina Salvatoris nostri, tum per loca parallela,
tum per Apostolum patefactze. |
142. Ad 5*, Dist. Quoad causam divortii, £raas. vel conc.
quoad causam dissolutionis, 26g. Assumunt enim adversarii
tanquam certum, quod falsum est, Christum scilicet apud
Mattheum: fornicationem veluti causam dissolutionis conjugii,
et facultatis ineundi novas nuptias assignasse, quum tamen
ejusmodi sive dissolutionis sive facultatis Christus ibidem nec
verbum habeat, aut penitus excludat juxta dicta. Optime vero
inter se tres Evangeliste componuntur, si dicatur de solo di-
vorlio quoad thorum et habitationem, Christum Dominum esse
locutum apud Matthzum, alioquin false essent sententie ab-
solute ipsius Christi, que leguntur apud Marcum et Lucam 1).
143. Ad 6", Neg. Apostoli enim verba absoluta sunt et
universalia; etenim I Cor. VII, 10: His, inquit, qui Matri-
2|0nio juncti sunt, precipio non ego, sed Dominus , uxo-
Tem ὦ viro non discedere: quod.si discesserit, manere in-
nuplam , aut viro suo reconciliari. 'Tum ibid. vers. 39: Mu-
lier alligata est legi, quanto tempore vir ejus vivit: quod
si dormieril (non s? fornicatus fuerit) vir ejus, liberata est:
cui vult nubat. 'Tum denique Rom. VII, 2 et seqq., ubi ite-
rum inculcat: i mortuus fuerit vir ejus, soluta est a lege
viri: igitur , vivente viro, vocabitur adultera, si fuerit cum
alio viro. Jam vera cum adulterii casus non adeo infrequens
sit, ut extraordinarius dici possit, si per illud crimen conju-
gium dissolveretur, vera non esset toties inculcata ab Apostolo
erpetua Matrimonii indissolubilitas. |
144. II. Οὐ). 1^ Plures Patres, quos recenset Launojus 1),
docuerunt solvi conjugium per adulterium. 2" Plura item
Concilia id ipsum adstruunt, inter que peculiariter. recen-
sentur Arelatense I, an. 816 celebratum, Venetense in mi-
nori Britannia an. 465, Vermeriense an. 752, Compediense
an. 7971. Quibus addendum ipsum Penitentiale Romanum,
quod potestatem tribuit cónjugi innocenti, ut iterum nubat,
vetat autem parti nocenü. 3' Haud paucze leges imperiales
id ipsum statuunt &qua causa ductze, cum nemo teneatur
absque sua culpa perpetuam continehtiam profiteri. 4? His
omnibus permoti insignes theologi, Cajetanus, Catharinus,
Erasmus et Launojus non dubitarunt cum Grecis propugna-
re conjugium per adulterium penitus dirimi. 5" Quod vel
ipsa economia, seu temperamento quo usum est Tridenti-
num adstruitur: vel enim propter adulterium reipsa dirimi-
tur conjugium juxta Christi sententiam, et in hac hypothesi
erravit reipsa et errat Ecclesia latina dum docuit ac. docet

. N
1) Cf. Bellarm. loc, cit. part. nr, art. 1. cap. 5, edit. cit. op.
2) De regia in Matrimonium potestate, tom. 1, part, 11, pag. 826 et seqq.

1^4 *

242 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

juxta evangelicam et apostolicam doctrinam illud non dirimi;
vel propter adulterium dirimi non potest, et in hac hypo-
thesi errat Ecclesia greca dum docuit ac docet, propter for-
nicationem Matrimonium dissolvi; et tunc concipi nequit
quomodo "Tridentinum toleraverit, et adhuc Ecclesia latina
toleret in Graecis catholicis tot conjugiorum solutiones, ac
proin totidem adulteria. Dicendum igitur nihil ἃ Christo et
ab Apostolo fuisse constitutum, sed agi de re mere discipli-
nari, de qua Ecclesia pro diversis rerum adjunctis statuere
potest prout ad societas bonum conferre sibi visum fuerit.
Ergo.

145. Resp. Ad 1", Dist. Id docuerunt tot Patres quot
recenset Launojus, 726g. aliquot, nondum ab Ecclesia direm-
pta questione, (rans. Cum singula a Launojo congestá Pa-
trum Lestimonia expendere nobis datum non sit, ne nimis
protrahatur haec disceptatio, generatim ad elidendam illorum
vim observamus: 1* plures ab eo Patres laudari, qui ejus
opinionem funditus labefactant, cujusmodi sunt Hieronymus,
Ambrosius, Innocentius 1 et Gregorius M. 1); 2" plurium
sententias Launojüm corrupisse atque vitiasse, uti aperte
ostendit inter ceteros Jac. Leullierius ?): nos vero brevitatis
vratia unum seligimus male ipsius fidei exemplum. Cum
enim Joannes VIII, in Epist. LXV, ad Ederedum gentis
Anglice Archiepiscopum respondisset: Cum priorem legifi-
10 sibi Matrimonio juncta quisquam deserere nequeat,
nulla ratione prorsus illi conceditur aliam. vivente prio-
re, conducere. Launojus incommoda illa verba: zulla ratio-
ne prorsus, qua totam immutant sententiam plane sustulit.
Item in his Joannis ὙΠ], verbis : Precipimus neque virum ab u-
ΤΟΥ͂Θ, neque uxorem a viro, nisi causa fornicationis disce-
dere: quod si ob ποὺ discesserit, manere innuptum vel
innuptaim , Launojus immutavit vocem Aoc in aliud, qua
mutatione alia omnino evadit Pontificis mens 3). Crünine ab
uno disce omnes. 3* Animadvertimus Launojum multos quo-
que Patres sibi favere existimasse, propterea quod verba C ri-
sti recitantes affirmant nefas esse, excepta adulteri causa,
uxorem dimittere et aliam ducere. Hzc vero satis commode
exponi possunt ea ratione qua exposuimus verba Christi; ta-
les sunt Origenes, Tertullanus, Lactantius, Hilarius Picta-

1) Istorum testimonia superius de-
dimus. i:

2) In op. In librum Magistri Launoji
Theol. ' Paris. , qui inscribitur: Regia in
Matrimonium potestas , observationes. l1n-
ter opera Laun. cit. edit. Colon. tom.
ιν, part. 1t, Cf. Observ. 1, $. 2 et seqq.
Qiserv. 2, elc.

. 8) Ibid. Observ. ^, ὃ. 13. Cum Mar-
cus Antonius De Dominis ex quo do-
cumenta sua hausit Launojus, aucto-
ritatem Joannis viu praetermisisset ut-
pote sibi contrariam, hanc retulit Lau-
nojus, atque, ut in sententiam suam
traheret, textum vitiavit. Insignis sane
probitas hostium Ecclesie Romana!

218

viensis atque Isidorus 1). ἘΠ Eorum quoque suffragio gloriari
Launojum quos debebat tanquam sibi maxime. adversantes
agnoscere; laudat enim S. Basilium atque Epiphanium, qui
non ob solum adulterium, sed et propter alia flagitia Matri-
monii solutionem videntur admittere 3), quod certe Launojus
non dicet; 5^ denique nil mirum esse si nonnulli Patres so-
lutionem propter adulterium admittere videntur, cum per-
difficilem questionem agerent, nondum iis temporibus expe-
ditam, nec ullo adhuc Ecclesie universalis judicio explana-
tam. Quare ipse S. Augustinus, de cujus sententia dubitari
nequit, in lib. De fide et operibus, ita scribebat: [n ipsis
divinis sententüs ita obscurum est, utrum et iste, cui qui-
dem sine dubio adulteram licet dimittere, adulier tamen
habeatur , si alteram. duxerit, ut, quantum existimo , ve-
nialiter ibi quisque fallatur 3). Ex quo autem Concilium
Florentinum, seu Eugenius IV, in Jnsíruct. Armenorum 5),
et prasertim Concilium Tridentinum aperte docuerunt Ma-
trimonium in ipso adulteri casu insolubile esse; Jam nullus
vel minimus dubitandi locus esse potest 5).

146. Ad 2, Dist. Nonnulla Concilia ac Penitentiale Ro-
manum potestatem faciunt conjugi innocenti ut iterum nubat
ost obitum conjugis adulteri, cui juxta severiorem illius
etatis disciplinam 1d non concedebatur, conc. vivente adhuc
conjuge adultero, zeg. Id colligitur ex Conc. Forojuliensi ac
Triburiensi 6), tum ex S. Leone in Epist. ad Rusticum Nar-

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

1) Cf. Tournely, loc. cit. pag. 263 et
seq. Collet. op. cit. n. 167 et seqq. qui
longe majori diligentia in singula ob-.
jecta Patrum graecorum ac latinorum
loca inquirit, quam Tournelyus , osten-
ditque saltem dubios esse textus qui
ex his aliisque Patribus afferuntur a
Launojo.

2) Juxta edit, Maur. opp. S. Basilii

in adnot. ad can. v S. Doctoris in Epist. -

canonica 1, ad Amphilochium quz est
n. 188. Secutus est S. Basilius Roma-
nas leges, quas tamen fatetur cum Ev-
angelio minus consentire. Lex Constan-
tini jubet i4 repudio mittendo a femina in
hec sola crimina inquiri, si homicidam,
tel medicamentarium , vel sepulchrorum
dissolutorem maritum suum esse probuve-
rit. At eadem lege viris conceditur ut
adulteras uxores dimittant. Basilium
preterea censuisse ream adulterii esse
uxorem, qu: injuste dimissa alteri nu-
pserit, minime vero maritum, juxta con-
suetudinem qui tunc obtinebat apud
Graecos , arbitratur idem Maurinus edi-
lor, qui tamen adjicit, S. Doctorem
aliter docuisse ante episcopatum. Ar-
cudius De Matrimonio , cap. 21 et 22.
omni qua potest ratione nititur Basilii

verba in bonum sensum trahere. Certe
non uno in loco S. Doctor communem
doctrinam sequitur. Cf. etiam Collet
op. cit. n. 194 et seq. Qus dicta sunt
de S. Basilio, accommodari pariter de-
bent S. Epiphanio de quo pariter cf.
auctores citt.

3) Cap. 19, n. 35.

4) Apud. Harduin, Acía Conc. etc.
tom. ix. col. 4^0.

5) Cf. quie adversus Launojum scri-
bit Leullier op. cit. Observ. ^^, ὃ. 10 et
seqq.; nec enim veritus est Launojus
cum apostata Spalatensi, M. A. De
Dominis, tum decretum Eugenii iv,
tum canonem Tridentinum carpere et
vellicare.

6) Concilium Forojuliense celebratum
est an. 791, Triburiense vero an. $895.
Porro illud can. 10, statuit: 4,Ut, re-
soluto fornicationis causa jugali vin-
culo, non liceat viro, quamdiu adulte-
ra vivit, aliam uxorem ducere, licet
sit illa adultera; sed πρὸ adulterz,
que penas gravissimas vel poenitentiz
tormentum luere debet, alium accipere
virum, nec vivente 2ec mortuo, quem
non erubuit defraudare, marito." Apud
Hard. tom. iv, col. 859 et seqq. Istud

21^

bonensem 1), ex quibus patet eam disciplinam olim viguisse,
quie nonnullorum documentorum illustrationi inservit.: Siquz
tamen Concilia provincialia sunt, aut penitentialia 2), quae
commode explicari non possint de solutione quoad thorum, et
habitationem , iis applicanda est observatio, quam quinto loco
posuimus in superiori responsione. Neque illud silentio pre-
tereundum , quod non pauci abusus quandoque in nonnullis
provinciis irrepser:nt circa conjugiorum dissolutionem, qui aper-
te pugnant cum lege evangelica ac doctrina universc Eccle-
sie 3), ex quibus propterea Launojus nullum pro causa sua
potest patrocinium quaerere.

1417. Ad 3m, Dist. Quae propterea a Patribus atque Eccle-
sia umprobate sunt, coc. qu: jus legitimum tribuant, 76g.
Nulle enim hominum leges possunt legi evangelicae et aposto-
lice; derogare *). Quod vero subditur &quitate nullius mo-
menli esse deprehendet, qui animadverterit semper in pote-
state esse lesi conjugis cum nocente. reconciliari, si nolit per-
petuam contünentiam profiteri 5): ac preterea ejusmodi in-
commodo quempiam subjici per infirmitatem aut absentiam
alterius conjugis, prout jamdiu adnotavit S. Augustinus 9).

148. Ad "Im, Dist. Ante Concilium Tridentinum, si de Ca-
jetano, Catharino et Erasmo sit sermo, conc. post Tridenü-
num, subd. Nonnulli temerarii et hereticorum fautores, conc.
vere Catholici, 2eg. Cum tres priores scripserint antequam
a Concilio Tridentino canon de quo agimus constitütus esset,
aliqua venia digni.sunt, presertm cum omnes disertis ver-
bis se subjecerint Ecclesie judicio 7). Ceterum Ca]etanum et
Catharinum novitatum aucupes plus sequo fuisse saepius ad-
notavimus ; Erasmum vero non theologum, sed grammaticum
fuisse, quodammodo przformatorem tot errorüm quos postea
Lutherus adoptavit ac suos fecit, alias pariter admonuimus ;

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

vero can. 43: ,Mulier, quz tantum ne-
fas commiserat, ulterius peniteat, at-
que continens et innupta permaneat."
1014. tom. vr, col. 453.

1) Qus in edit. Ballerin. est 167, in
resp. ad inquisition. 13, col. 1425.

2) Talia ex. gr. sunt Capitula Selecta
Theodori Cantuariens. apud Dacherium,

lom. ix Spicilegii in quorum 112 sta-

tuitur: ,Laicus a quo recessit mulier,
cum consensu Episcopi post septem
annos aliam accipiat; si in captivitatem
per vim ducta est, post annum aliam
accipere potest;" et in 116: , Cujus u-
xor fornicatur, licet eam dimittere, et
aliam accipere." pay. 62.

3) Hujus rei praeter duo capitula mo-
do allata ex Theodoro Cantuar. fidem
faciunt Conc. Vermeriense an. 742 ce-
lebratum quod can. 2, 5, 9, 17, quos

quisque apud Hard. tom. nr, col. 1990
et seqq. recolere potest, eam facit fa-
cultatem nubendi quam nemo sane ad-
mittet; item Concil. Venetense an. ^65,
can. 2, ib. tom. ir, col. 797. Cf. etiam,
Nat. Alex. Hist. Eccl. sc. vi, cap. 4,
art. 9, n. 7, ubi notat abusum qui ir- -
repserat in Galliis, ut Matrimonia bona
gratia seu mutuo consensu conjugum ,
ob solam discordiam et rixas conti-
nuas dissolverentur. Item ibid. art. 10,
ubi agit de Theodoro Cantuariensi.

4) Cf. J. Leullierium op. cit. Observat.
5, $. 7 et seqq.

5) Cf. Bellarm. De Matr. cap. 17,n.5.

6) De adulterin. conjugiis, lib. 2, cap.
6, 7, 9.

7) €f. Bellarm. loc. cit. cap. 18,
num. 13.

215

inter hos autem et ille adnumeratur de eonjugii dissolutione
propter adulterium !). Launojus porro audax et intemperans
| criücus non dubitavit causam Protestantium agere tum in hoc
| tum in aliis catholice doctrine capitibus, contra Tridentini et
| Romanorum Pontificum sanctiones ?). Ejus proinde nulla ratio
habenda est, imo ab ipso perpetuo cavendum.
| 119. Ad 5", Neg. Prudens enim economia, qua usum est
|! Tridentinum, nec Grzcis favet, nec evincit agi in càsu nostro
| de re tantum disciplinari ac libera, que nempe subsit Eccle-
| sie potestati. Enimvero animadvertimus, superioribus szculis
quaestionem hanc nondum fuisse eliquatam, nec ullo Ecclesize
| judicio diremptam, nonnullos proinde Patres et Concilia, etiam
interdum aut provincialia aut nationalia in. diversas circa hoc
| doctring catholice caput abiisse sententias. Porro apud Gre-
| cos invaluerat sententia de dissolutione conjugii ob adulte-
| rium, ac propterea consuetudo illud dirimendi quin ulterius
.quarerent. Apud Latinos, presertim vero in Ecclesia Komana,
contraria sententia et praxis constanter viguit, quin tamen
| hac de causa unquam Greci Latinis molestiam creaverint,
| propria consuetudine content. Cum' vero insurrexerint Pro-
| restantes, et Ecclesiam erroris ob hanc doctrinam accusarint;
! Concilium Tridentinum adversus eos directe canonem emisit,
| quo ipsorum audacia frangeretur, et indirecte ut erronea et
| prava traduceretur sententia et praxis Graecorum. Exinde pa-
| tet, Ecclesiam ; quamvis directe anathemate Grecos non per-
| culerit, nulla tamen ratione aut cohonestare aut tolerare pra-
| xim Graecorum tanquam legitimam, imo prorsus ut ream ac
| pravam traducere, utpote qua opponatur doctrine evangeli-
cz et apostolice quie hanc solutionem damnat. Quod si Greci
pergant ita sentire et agere, ac propterea peccent dum ita
| se gerunt, nisi eos ineluctabilis ignorantia excuset, ipsi vide-
rint; nam in hoc casu eadem ratuone hac peccata invite to-
lerat Ecclesia prout tolerat ceteros peccatores 3). Hinc ruit

CAP. II. DE MATRIMONII PROPRIETATIBUS.

1) Erasmus enim suas edidit adno-
tationes et paraphrases in Sacr. Script.,
adeoque et in capp. v et xrx Matth., et x
| Marci, item in cap. 7 Epist. 1, ad Co-
| rinth. ubi fusissime probare nititur sol-
vi conjugium propter adulterium, an.
| 1515, biennio nempe antequam Lutheri
| factio oriretur. Ex hac epocha proinde
| deprehendimus non' Erasmum a Luthe-
ro, sed Lutherum ab Erasmo hunc er-
rorem hausisse. Ceterum cum an. 1516
facullas Parisiensis ex Erasmi com-
mentariis quatuor propositiones excer-
psisset, quibus adstruebatur conjugii
solutio propter fornicationem, et λώ-
reticas declarasset, Erasmus huic cen-
sure se subjecit. 4

2) Cf. etiam adversus Launojum Joan.

Bapt. Thiers. Defensionem diss. de «u-
ctoritate negantis argumenti. Paris. 1664.
Quanquam, quod attinet ad impügna-
tionis rationem, accusatus fuit Thiers,
quod acrem nimium ac vehementem se
exhibuerit, ita ut ipsi applicatum fuerit
virgilianum illud: 7antene animis οὐ"
lestibus ire ὃ

3) Quare etiam Klee in cit. dissert.
De Matrimon. Moguntiz 1833, pag. 56,
nota o) observat quod anathema Con-
cil. Tridentini non feriat eos qui in
falsam praxim lapsi sunt, neque eos,
qui theoretice adstruunt dissolutionem
conjugii, male quidem sed tamen vceri-
similiter seu juxta opinionem, sed ii-
los tantum, qui dogmatice affirmant
Ecclesiam errorem docuisse aut doce-

216 TRACTATUS DE MATRIMONIO. t"

quod ab adversariis subditur de praxi disciplinari que Ec-
clesie potestati subjiciatur !). |

PROPOSITIO VI.

Non errat Ecclesia, cin οὗ inultlas causas separationem in-

ter conjuges quoad thorum, seu quoad cohabitationem ,
ad certum incertumve tempus fieri posse decermit.

150. Est de fide; totidem siquidem verbis ea définita est 3
a Tridentino sess. XXIV, hoc. can. VIII: Δὲ quis dixerit, ||

Ecclesiam errare, cum οὗ multas causas separationem in-
ler conjuges, quoad thorum, seu quoad habitationem , ad

certum incertumve tempus fieri posse decermit; anath. si. —

.151. He autem cause ad quatuor potissime revocantur,

quarum prima est adulterium juxta illud Christi apud Matth. .—

XIX, 9: Quicumque düniserit uxorem suam, msi Οὗ for-

nicationem , et. aliam duxerit, mechatur. Cum enim ex di- 2
ctis hoc Christi oraculum intelligi nequeat de dissolutione

conjugii quoad vinculum, sequitur intelligendum esse de di-

missione quoad thorum et quidem in perpetuum, ita ut qui b

ita dimitüt, possit sine consensu dimissi vel dimisss, vi-

tam monasticam profiteri aut sacris ordinibus initiari 3). Al- |
lera causa est alterius, conjugis apostasia vel haeresis cum |
periculo subversionis alterius, juxta illud Apostoli: Hewrefi- —

cum hominem . . . devia, Tit. HII, 10, et illud Christi:

re, dum tradit conjugia ob adulterium
alterius conjugum dissolvi non posse.
Certe, pergit ipse, canonis materia eos
quoque perstringit, qui male operantur
ac opinantur. Cf. tamen Collet. loc.
cit. n. 315 et seqq.

1) Cf. Renaudotium 2e ἴα Perpétuité
de la foi, liv. 6, chap. 7, qui tamen
plus quam par sit progredi videtur;
etenim preterquam quod in dubium re-
vocat additamenta, qua leguntur in
actis vulgatis Concilii Florentini, in
quibus juxta dicta Eugenius IV, ex-
probrat Grecis conjugiorum dissolu-
tionem propter adulterium, affirmat li-
berum esse. Grecis degentibus sub La-
linorum ditione, novas inire nuptias
post repudium adultere, aut saltem
nihil adversus hunc usum statutum fuis-
se. Jam vero, uti observat Klee loc.cit.,
Clemens vni, an. 1595 jussit in instru-
ctione quam pro Italo - Grecis dedit,
decreta Conc. Tridentini relativa ad
conjugia verti in graecam linguam vul-
garem, et publicari penes Graecos et
Albanenses; nec ullo pacto sacerdoti-

bus integrum esse declaravit ut per- -

mitterent dissolvi conjugia, eamque, si -
qua tentaretur dissolütio, tanquam nul- -
lam ac irritam haberi. Hanc porro in-
structionem confirmavit Benedictus XIV,
in Constit. E/si pastoralis, data die ὁ

Maji 1712, in cujus 8.8, n. 2, decrevit —
»Matrimonia inter conjuges |

Pontifex :
Grecos dirimi, seu divortia, quoad
vinculum, fieri nullo modo permittant,

siqu: de facto praecesserunt, nulla et -
irrita declarent." Cf. in Bullario ejus-
dem Pontif. ubi est n. 57, lom. 1, pag. -
179. Cf. etiam ejusdem opus De Syno-

do, lib. 13, cap. 22, ὃ. ^, ubi referta |
S. Congregatióne denegatam fuisse fa- ;
cultatem denuo nubendi Greco, qui |

eam petierat, quod ejus uxor inechas
ta esset, ejusque crimen juridice fuis-
set probatum, ac praterea a judicibus
lata fuisset sententia, qua posset no-
vum Matrimonium inire. |

2) De convers. conjugatorum , cap. 15,
apud Pitheum tom. im, pag. 175.

aut patiantur (Ordinarii locorum) ; E

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONH, ETC. 217

Si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum et projice
abs te, Mauh. V, 29, tum etiam: Qui amat patrem aut
matrem ... plusquam me, non est me dignus. Matth. X. 37.
Tertia causa, si alter conjugum impellat alterum ad pecca-
tum, ita ut non possit alter cum altero cohabitare sine
Deum offendendi periculo; quod ex iisdem Christi oraculis
constat. Quarta denique causa est mutuus consensus ad reli-
giosum aliquod institutum profitendum, vel ad suscipiendos
sacros ordines, quo spectat illa Christi sententia Matth. XIX,
29: Omnis qui reliquerit ... uxorem ... propter nomen meum
centuplum accipiet et vitam eternam possidebit , prout reipsa
fecerunt Apostoli. Ad ordinationem vero preter uxoris con-
sensum requiritur, ut ipsa, si Juvenis presertim sit, rel-
gionem aliquam profiteatur, quod si fuerit senex átque extra
incontinenüz periculum, ut votum simplex casütaus saltem
emittat coram Episcopo !). Has causas generatim complecti-
tur Apostolus I Corinth. VII, 11: Quod si discesserit, ma-
nere innuptam, aut viro suo reconciliari.

152. Cum jamdiu obsoleverit novatorum error a Tridentino
canone proscriptus, ab afferendis ipsorum difficultatibus su-
Pisiesemue, quas discussit Bellarminus ac plene disjecit in
ib. unic. De Matrinonio 3). Ad conditiones vero quod atti-
net, quz in praefatis causis requiruntur, ut legitima fiat. se-
paratio inter conjuges, eas explanant canoniste ac theologiz
moralis institutores, ad quos hac provincia spectat; hec enim
persequi nostri muneris non est. |

CAPUT Ill.

DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII EORUMQUE STATUENDORUM
à FACULTATE. |

. 153. Impedünenti nomine in subjecta materia significatur
id omne quod obstat quominus Matrimoniumj valide aut l-
cile contrahi possit. Si tale sit ejusmodi obstaculum sive im-
pedimentum, ut conjugium irritum prorsus ac nullum efti-
ciat, dicitur. dirimens ; si vero tale sit, ut connubium illicitum
lantum reddat, Zimpediens nuncupatur. 'Cum autem omnium
jam sermone trita haec vocabula sint et pervulgata, quamvis,
ut nonnulli contendunt, minus propria sint 3), non, inde pro-
pterea cogimur ad eam loquendi rationem deserendam.

1) Loc. cit. De conrers. conjungat. tis dirimentibus scribens, eam adjecerat
cap. 5 et 6. ibid. pag. 171. observationem: ,Romana simplicitate
2) Cap. 14. diceretur magis proprie et apertius:
3) Jamdiu Launojus in cit. libro De non servatis nec solutis legibas vir et
regia in Matrimonium potestate, op. edit. mulier ad contrahendum Matrimonium
Colon. tom. 1, pag. 626, de impedimen- redduntur iuhabiles, solutis, habiles."

218 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

15". Impedimenta quae conjugium irritum, ac nullius va-
loris efficiunt, quindecim numerantur, quz his versibus con-
unentur: i .

Error , conditio , votum, cognatio, crimen;
Cultus. disparitas, vis, ordo, ligamen, honestas ,
AAmens , affinis, si clandestinus et impos.
Si mulier sit rapta, loco nec reddita tulo.
Hoc facienda vetant connubia, facia retractant.
155. Impedimenta porro quae conjugium illegitimum tan-
tum reddunt, quatuor sunt his versibus expressa:

Ecclesie vetitum, tempus, sponsalia, votum
IEmpediunt fieri, permittunt juncta. tenere.

156. De singulis ex professo agunt canoniste ac theologi:
moralis institutores. Dogmatici theologi munus est vindicare
potestatem legislativam Ecclesie in illis statuendis, quod et
nos facere aggredimur. Vix ulla controversia viget circa im-
pedimenta impedientia nuncupata, ast magna reperitur circa
dirimentia 1? inter Protestantes et Catholicos, 2? inter pseudo-
politicos theologosque neotericos regalistas dictos, et since-

ros Catholicos qui partes Ecclesie tuentur.
157. Waldenses omnium primi impedimenta Matrimonium
dirimentia conlerünere ausi sunt 1); Lutherus et Calvinus cum

Góschl in op. Versuch einer historischen
Durstellung der ÉEhegesetze , seu Speci-
men ecrpositionis historice legum matri-
monialium, Aschaffenburg 1838, pag.
134, n. 348 censet, impedimentorum im-
pedientium et dirimentium nomenclatio-
nem et divisionem in divisione S. Tho-
ma, Suppl. 4. 41— 68 suum fundamen-
tum habere. Caeterum cum neque sic
dicta impedimenta dirimentia proprie
dirimant Matrimonium, se prorsus ne-
quidem verum Matrimonium contrahi
sinant; neque impedimenta impedientia
nuncupata proprie impediant, quia et-
Si cum illis illicite contrahatur, sub-
sistit tamen, hinc non pauci vellent aliis
nominibus ea vocari. Th. Dolliner ju-
ris matrimonialis, prout in Austria inde
a temporibus Josephinis traditur, edi-
tor, in op. Handbuch des in Oesterreich
geltenden Eherechts, seu Manuale juris
matrimonialis in Austria vigentis. Wien.
1813, pag. 57, mallet ea vocari, obsta-
cula Matrimonii , et ita reipsa vocat in
lom. m, operis sui. Sane jus matrimo-
niale austriacum (quod alioquin pote-
statem Ecclesie ad meras prohibitio-
nes, et ad sic dicta impedimenta im-
pedientia coarctat) jam ab an. circiter

1819 impedimenta mere canonica non-
nisi precepta prohibitiva ( Eheverbothe) ,
civilia vero, impedimenta (Ehehinder-
nisse) nuncupare :consuevit. Alii ar-
bitrantur melius vocare posse impedi-
menta dirimentia causas nullitatis, im-
pedientia autem simplicia impedimenta,
ut Dr. Ant. Theiner in peculiari Dis-
sert. in Matrimonio, quam και σαν.
1825 edidit, et in qua varias doctorum
catholicorum circa hanc questionem
opiniones proposuit, Notiones porro im-

pedimentorum utriusque generis ube-.

rius evolvit et illustravit Nic. Mün-
chen in dissert. De jure eccles. oathol.
statueudi inpedimenta Matrimonium di-
rimentia. Colon. 1827, pag. 20 et seqq.
et pag. 35 et seqq. Cum tamen Card.
Bellarminus op. cit. cap. 18, n. 3, jam-
diu animadvertit impedimenta dirimen-
tia non ideo sic nuncupari quod Matrimo-
nium rerum dirimant, sed quia Matrimo-
nium de /«cto non de jure contractum ir-
ritam reddunt; exinde patet nihil esse
in tali nomenclatione quo etiam deli-
catiores offendi possint, quin necesse
sit a recepto longa siculorum serie
usu loqnendi recedere. |
1) Sacra propterea facultas Parisien-

219

suis sectariis Matrimonium ut merum contractum civilem spe-
! ctantes, minime vero ut Sacramentum , non alia agnovere im-
| pedimenta, quam quz in Levitico constituta sunt !), nec aliud
| quidpiam in Chrisüanorum conjugio admiserunt, quod non
| esset politice ac civili potestati obnoxium.

158. Marcus Antonius De Dominis primis sec. XVÍI annis
| Archiepiscopus Spalatensis, dein vero apostata, totus in id in-
| cubuit, ut efficeret Matrimonii vinculum et causas matrimo-
|niales potestati ecclesiastice nullo modo subesse, etiamsi ad-
| mitteretur Matrimonium esse Sacramentum, quod tamen apo-
stata negabat 2). Marcum Ant. De Dominis presse secutus est,
|imo magna ex parte descripsit Launojus in opere quod edidit
| De regia in Matrimonium potestate, an. 1672. Constituit porro
|Launojus, facultatem statuendi impedimenta Matrimonium
| dirimentia adeo proprio et nativo jure ad solos reges et prin-
|cipes pertinere, ut Ecclesia eam exercere non possit nisi vel
| usurpatione vel indulgentia ac concessione principum 3); cum
|vero animadverteri&, Concilium "Tridentinum docuisse | sess.
XXIV, can. IV, quem inferius dabimus, hanc potestatem
Ecclesie competere sub anathematis pena; novo plane, ac
|antea inaudito figmento contendit doctor hic Parisiensis Tri-
| dentinos Patres Ecclesie nomine reges ac principes signi-
ficasse.

159. Quamvis ab initio erronea Launoji doctrina pene Jacue-
|rit, imo acriter fuerit impugnata 1); postea tamen si peculia-
|rem ejus canonis quarti Tridentini interpretationem excipias,
propugnari paulaüm cepit, seculo presertim elapso, cum
studium ferveret ecclesiastice potestati adversum. δι non-
| nulli theologi et canoniste quod Concilium in illo canone aper-

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

| sis, in damnatione lutheranae doctrinae,
| sententiam, qua Ecclesi: in rebus ma-
| trimonialibus potestas denegabatur, ve-
lut ez damnato Waldensium errore pro-
cedentem confixit.

1) Cap. 18.
| 2) De HRepublica ecclesiastica, lib. 5,
| cap. 11.
| 8) Art. 4, cap. 3, edit. cit. pag. 749
et seqq.
| 8) Insurrexit statim adversus Lau-
; nouum Dom. Galesius Rubensium Epi-
Scopus *in op. Ecclesiastica in Matri-
monium potestas. Apologema pro vetustis-
sima et catholica de jure Ecclesie in
sanciendis legibus fidelium Matrimonium
impedientibus et dirimentibus. Rom 1677.
Cui Launojus peculiari libello respon-
dere conatus est, cui tit. Joannis L«u-
mop, contentorum in libro Galesii erra-
torum index locupletissimus, Paris. 1077,
inter op. Laun. * cit. pag. 388 —
1000. Insurrexit praterea Jac. Leullie-

rius doctor Sorbonicus atque S. Ludo-
vici in insula Parisiensi parochus, op.
cit. In librum magistri Launoji theologi
Parisiensis, qui inscribitur : Hegia in Ha-
trimonium potestas, observationes auctore
theologo Parisiensi. Paris. 1678. Hic prae-
ter innumera propemodum Launoji ra-
tiocinia qua falsa deprehendit quzeque
emendavit, ostendit, ut paulo ante in-
nuimus, plurium ab eo auctorum textus
fuisse depravatos, et in alienum sen-
sum vjolenter detortos, totumque fere
a Launojo expilatum el transcriptum
Spalatensium quondam antistitem, dein-
de hereticum apostatam Marc. Anto-
nium De Dominis. Demum in Launojum
calamum acuit Gerbesius doctor pari-

.ter Sorbonicus in op. Traité du pouvoir

de PEÉglise , et des Princes sur.les em-
péchemens du Mariage.. Paris 1690, De
Thiers pariter Launoji impugnatore, su-
perius verba fecimus,

220

te non declaravit utrum. ex Christi institutione, an vero ex
indulgentia principum — potestas in causis matrimonialibus
Ecclesie competat, in eam venerunt sententiam , ut assererent
originarium jus statuendi impedimenta proprium principum
esse, Ecclesiam autem ex principum concessione eam per plu-
ra secula exercuisse, aut etiam exercere. Magno impetu ex-
inde causidicorum et canonistarum turba eam doctrinam pro-
pugnare aggressa est). Inter hos eminet Bened. Oberhau-
ser qui thesim insequentem Fulde propugnandam proposuit
an. 1763. Potestatem Ecclesie statuendi impedimenta |. Ma.-
trimonium dirimentia esse ex beneficio juris alieni. Quam
assertionem cum Lud. Beck, aliique Aereseos notassent , Ober-
hauser duplici edito libello notam hanc a se repellere nisus
est, in quibus totam suam theoriam exposuit, et suos adver-
sarios impugnavit ?). Ást irrito conatu, siquidem et hzc theo-
ria rursum hareseos fuit expostulata, cui impugnationi perpe-
ram amarulentum libellum ipse iterum [opposuit 3).

160. Sub horum theologorum et canogistarum | aulicorum
auspiciis prodüt anno 1783 constitutio Josephi II, qua cogni-
üo causarum matrimonialium judicio impern civilis committi-
tur. Summum principium nova hujus legislationis matrimo-
nialis innititur in eo, quod Matírinonium sit civilis contra-
ctus, ac ut talis a paritate «liorum contractuum et pacto-

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

rum a civili foro regi debeat, ideoque solum inperium civile |

vera, id est, dirunentia , ut dicunt, Matrünonü impedünenta
statuere, et in às dispensare possit 1). Ecclesie ex hac con-
stitutione id unum permittütur ut possit precepta quedan
prohibitiva constituere que religionem et mores promoveant
ad conservandam Sacramenti Matrimonii dignitatem. Imperia-
le Josephi edictum plures intulit perturbationes, ac diutur-
num exortum inde est certamen, quod effecit, ut dispensa-

1) Cf. Roskowány op. cit. ὃ. 8, qui

bello Oberhauser modestiz et cquitatis —

observat ejusmodi canonistas veritos
non esse ecclesiasticam potestatem im-
petere, ex principio systematis Prote-
stantium collegialis; nec defuisse qui

affirmarent regulas de Matrimonio in ΄

Sacra Scriptura contentas pro judaico
solum populo latas esse juribusque sta-
ius civilis derogare nequivisse.

2) Horum libellorum prior sic inscri-
bitur: Systema historico-criticum divisa-
rum potestatum in. legibus matrimoniali-
6us impedimentorum dirimentium, ez avitis
principiis sane theologie et jurispruden-
tie canonice. Posterior vero; Apologia
historico-critica divisarum potestatum, etc.

3) Cui titulum fecit: Ceusa decisa di-
visarum potestatum in legibus matrimo-
nialibus. Franc. 1777. In hoc porro li-

leges excessisse, atque Launoji argu-
menta pro principum jure in causis -
matrimonialibus congessisse, ostendi-

tur in Wienerische Kirchenzeitung , seu —

Ephemerid. ecclesiasticis Vindobonensi- — |
bus 1786, pag. ^45 et seqq. Adversus

novum hunc Oberhauseri libellum scri-

psit M. A. Hochstádt in Disquisitione
canonica. Mogunt. 1780, cui ille aliam
opposuit lucubrationem: Pagelle volan-
les de causa decisa pro studio juris
regii integri | illustranda. Francof. et

.Lips. 1782.

4) Cf. Volistándige Summlung aller.
Verordnungen und Gesetze Joseph's des.
Zweiten, seu Completa coilectio omnium
decretorum ei legum Jos. M. Vien. 1788,

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

221

lionum matrimonialium systema intra 4Q annos pluries mu-

taretur 1).

161. Legislationis Áustriace principia pluribus adstruere ac
defendere professores canonum et theologi Jansenianorum pla-
citis addicü nisi sunt, inter quos in Belgio non obtinet postre-
mum locum Le Plat 2), in Italia Aloysius Litta 3), Petrus Tam-
burini *), et Th. Nestius 5), in Brisgovia Jos. Ánt. Petzek 6).
Adoptavit auteni ac sua fecit eadem principia pseudo - synodus

Pistoriensis 7).

162. Legislatio matrimonialis Gallicana, qus inde post re-
belles civiles motus constituta est an. 1792, non modo omnes
matrimoniales causas ad civilem magistratum revocavit, verum
etiam omnem sanctitatem ac firmitatem abstulit a conjugiis 8).
Quamvis porro Napoleon in novo codice suo irreligiosam illam
legislationem reipublice temperaverit, attamen et ipse omnem
Ecclesi$ auctoritatem in causis matrimonialibus abstulit, et

1) Historiam dispensationum juxta
plures epochas digessit Thomas Dolli-
ner in opere cit. Handbuch des in Oe-
τ sterreich geltenden KEherechts, seu Ma-
nuale juris matrimonialis in Austria vi-
gentis. Vien. 1811, pag. 23^. Legis-
lationem matrimonialem Austriacam,
rei natura inspecta et catholicis prin-
cipiis expensis, recenter severo exa-
mini subjecit celebris De Moy in exi-
guo quidem, ast summi pretii libello,
quem inscripsit: Vou der Éhe, und der
Stellung der katholischen Kirche, etc.
seu De Matrimonio et de conditione Ca-
tholice Ecclesie in Germania relate «ad
hoc discipline caput. Landshut 1830,
quo sibi magnam fama existimationem
comparavit.

2) €f. Wienerische Kirchenseitung ,
seu Ephemerides Eccl. Vindob. 1785,
n. 4^,

3) In op. Del diritto di stabilire im-
pedimenti dirimenti il. Matrimonio , Mi-
lano 1782.

à) In prelectionibus de justitia Christi
et sacramentis, in quibus tom. n, cap.
5, ut loquitur Petrus Deodatus in 1
diss. de qua mox dicemus, Professor
Ticinensis per summa capita Launoja-
num systema ingenue proponit , additis
identidem — Launojanae tabule vividis
quibusdam coloribus, qui in opinionem
illam inducant fucatam veritatis spe-
ciem; atque ita, ut ante fuerat pollici-
tus, ex historico theologum ac juris-
peritum paucis se exhibuit.^

5) In op. De dirimentibus impedimen-
lis liber singularis. Florenti 1785. Hic
porro advocatus Pistoriensis ingenue
profitetur, se librum suum Paulo Sar-
pio duce ac magistro confecisse, ideo-

que honoris gratique animi causa,
eternis ejusdem manibus eumdem dica-
tum voluit,

Prater hzc opera prodierunt in Ita-
lia eodem ferme tempore plures libelli
ab auctoribus anonymis conscripti , ex.
gr. Del diritto di stabilire impedimenti
al Matrimonio, Cremona 178^: Diritto
libero del Sovrano sul Matrimonio. He-
gole di obbedieuza sul conflitto fra la po-
testà secolare , e l'autorità ecclesiastica.
Napoli 1788; Parere de? theologi di corte
di S. M. Siciliana in risposta ad «na
memoria della curia Homana concernen-
te à diritti del Sovrano sul Matrimonio
de' sudditi cattolici. Napoli 1689, etc.
Recte comparaveris ctatem illam plaga
ranarum.

6) In op. De potestate Ecclesie in sta-
tuendis Matrimonii impedimentis. an. 1783,
affirmat porro Petzekius ,XEcclesi: jus
solum regulas quasdam circa admini-
strationem Matrimonii rogandi, seu sic
dicta impedimenta impedientia consti-
tuendi competere, impedimenta vero
dirimentia tantum a civili imperio poni
posse, quippe cui unice insit auctoritas
quoslibet contractus aut approbandi,
aut irritandi," Petzekii doctrinam inter
ceteros seculus est Georg. Rechberger
cancellarius episcopalis Lintiensis in op.
Manuale del gius ecclesiastico austria-
co. Trad. dal tedesco. Venez. 1819,
cujus auctoris principia suo loco ex-
cutiemus.

7) Hac synodus an. 1786 celebra-
ta est.

8) Cf. Stàudlin, Geschichte der Vor-
stellungen und Lehren von der Ehe;
seu Historie ezczpositionum et doctrina-
rum de Matrimonio, Gótting. 1826.

magistratus civiles conjugio prazfecit. Juxta hunc codicem unus
actus ad ineundum legitimum Matrimonium requirebatur, con-
sensus nempe declaratio coram civili magistratu; nec opus erat,
immo nec licebat doctrinam catholicam de Sacramento Matri-
monii et consensu coram parocho duobusque testibus pàtefa-
ciendo, respicere 1). |

163. Demum non pauci recesserunt ab hac sententia,
qua solis principibus tota tribuitur potestas statuendi impedi-
menta Matrimonium dirimentia; at apud plures invaluit doc-
irina qua traditur utrique potestati ecclesiastice et civili ex
equo polestas in causas matrimoniales, et presertim con-
sutuendi impedimenta quae irritum reddant. Christianorum
conjugium. "Theologi Galli non pauci huic adstipulantur sen- .
ientise, quorum partes novissime suscepit D. Carriére im suo
tractatu de Matrimonio ?). Is profitetur se amplecti tanquam
probabiliorem Gallorum opinionem, eo quod hujus patroni
felicius se expedire videantur ab extraneorum auctoritatibus,
ut ipse loquitur, quam se expediant extranei a Gallorum ar-
sumentis theologicis 3).

16^. Talis est historizt summa de hac controversia, quz ex- -
' citata primum est a Protestantibus, et instaurata ab apostata «
Marc. Ant. De Dominis, deinde vero a Launojo 9), postea |
vero a Jansenistis et aulicis scriptoribus, et ad nos usque |
pervenit 5). . :
. 165. His omnibus opponimus auctoritatem Concilii Triden- .
üni, quod sess. XXIV, hos canones novatoribus objecit, |
can. {Π: Δὲ quis dixerit eos tantum consanguineitatis et —
affinitatis gradus , qui in. Levitico exprimuntur , posse im-
pedire Matrinonium contrahendum, et dirimere conítra-
clum; nec posse Ecclesiam in. nonnullis illorum dispen-
sare, aut constituere, ut plures impediant et. dirimant ;
anath. sit. Can. IV: S quis dixerit, Ecclesiam non po-
iuisse constituere impedimenta Matrimonium | dirimentia ,
vel in ἐδ constituendis errasse; anath. sit. Can, XII. Θὲ
quis dixerit. causas. inatrimoniales non spectare ad judi-
ces ecclesiasticos ; anathema sit.

166. His canonibus non modo asserta est catholica veritas
adversus Protestantes, sed praterea omni ulteriori contro-
versie circa Ecclesi& potestatem legislativam in constituen-
dis impedimentis et in cognoscendis causis matrimonialibus,

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Cf. opus cit. Küstneri, De Matri-
aonio, etc.

2). Prelectiones theologice majores in
seminario Sancti - Sulpitià habite. De
Matrimonio, ΝΟ]. τι, in 8, Paris. 1837.

3) Tom. 1, pag. 136.

4) Protestans Ant. Reiserus in op.
edito Amstelodami an. 1685, recenset

Launojum inter confessores et testes
evangelico - catholice veritatis, nempe
inter Lutheranos. Cf. Zaccaria, Anti-
F'ebronio. Cesena 1781, tom. 1, Pref.
cap. 12, pag. 76.

5) Cf. Roskovány op. cit. a ὃ. 1 ad
15 ubi eruditissimus Auctor fuse tolam
hanc historiam exponit.

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC. 229

aditus preclusus videbatur. Qui tamen voluerunt Catholici
personam retinere et favere simul civili VON plura com-
menti sunt ad illorum canonum vim eludendam. Qua porro
ab his excogitata sunt, eo referuntur, ut vel asserant 1" £c-
clesie nomine ibi reges et principes designari; vel 2" cano-
nes illos non esse dogmaticos ist disciplinares; vel 3? defi-
nitum quidem esse a Tridentino, Ecclesiam posse statuere
impedimenta Matrimonium dirimentia, minime vero utrum
4d Ecclesia possit jure suo et originario, an non potius ex
tacito vel expresso principum consensu; vel 4" non solam
Ecclesiam potestate gaudere ejusmodi impedimenta statuendi,
ita ut sque non competat eadem potestas civili reipublice;
vel denique 5* decerni quidem causas matrimoniales perü-
nere ad judices ecclesiasticos; non autem oz»es causas, ne-
que ad solos ecclesiasticos judices.

167. Ut igitur nos refellamus perniciosos hos omnes erro-
res ac novitates, 1" adversus Protestantes decretorum Tri-
dentinorum veritatem vindicabimus; 2" adversus Marc. Ant.
De Dominis, Launojum, Pistorienses et. aulicos universim
omnes eorum adstipulatores evincemus Ecclesie nomine in
Tridentinis canonibus ecclesiasticam hierarchiam significari;
9" hos ipsos canones vere esse dogmaticos; ἢ" prefatos item.
canones non de advenütia, ex tacito vel expresso principum
consensu, sed de intima, originaria, ac propria Ecclesie po-
testate loqui; 5" solam Ecclesiam preditam esse potestate
statuendi impedimenta qus vinculum Matrimonu afficiant;
6" denique omnes prorsus matrimoniales causas ad solos ju-
dices ecclesiasticos pertinere. Sit itaque |

. PROPOSITIO I.

Potest Ecclesia constituere impedimenta Matrimonium di-
rimentia, neque in às constituendis erravit. .

168. De fide est, ut constat tum ex adductis can. III et IV
Concili Tridenüni, tum ex inferius dicendis. lta porro ejus
veritatem adstruimus. | |

169. Ideo juxta novatores Ecclesia constituere non potest
impedimenta Matrimonium dirimentia, quia Matrimonium non
est Sacramentum, sed contractus mere naturalis atque poli-
ücus; atqui ex demonstratis (Cap. I, Prop. I) Matrimonium
est vere et proprie Sacramentum Nova Legis. Ergo Ecclesia
potest constituere impedimenta Matrimonium dirimentia.

170. Hanc conclusionem agnovit ipse Calvinus, qui pro-
pterea scripsit: Ubi enim semel obtinuere (Catholici) Matr-
1nonium esse Sacramentum , conjugalium causarum cogni-

228

tionem. αὐ se contraxerunt, quippe res spiritualis erat
profamis judicibus non attrectanda 1). Hinc non. solum Chri-
stus Matth. XIX; Marc. X, et Luc, XVI, statuit impedimen-
tum ligaminis, et hoc declaravit Apostolus, uti superius vi-
dimus, sed preterea Christus eam facultatem Ecclesie suc
dedit, dum ei commisit Sacramentorum dispensationem, ei-
demque facultatem fecit statuendi, que ad eorumdem admi-
nistrationem pertinent; cujusmodi profecto est declarare at-
que statuere quanam sit legitima eorundem Sacramentorum
materia.

171. Hac proinde potestate semper usa Ecclesia est, sive
cum approbavit Matrimonia qua legibus imperialibus vetaban-
tur, sive cum irrita declaravit Matrimonia legibus imperatorum
tum ethnicorum tum christianorum probata ?). Apostolus 1 Cor.
V, excommunicavit eum qui habebat wzrorem patris sui;
S. Ignatius M. universim scribit: Decet vero ut sponsi et
sponse de sententia Episcopi conjugium faciant; quo nu-
plie sint secundum Dominum, et non secundum cupidita-
Lem 3); S. Justinus M. in Apologia majori *), et Athenagoras
in Legatione pro Christianis 5) tanquam adulterina tradu-
cunt nonnulla conjugia legibus imperialibus permissa; eadem
habet Tertullianus, qui in libro DJe corona milit.: Coronant,
inquit, e£. nuplie sponsos. Ideo non nubamus ethnicis , ne
nos ad idololatriam usque deducant, a qua apud illos
nuplie incipiunt 9).. Quibus verbis significat passim improbatas
fuisse nuptias cum infidelibus, que cultus disparitas postea con-
suetudine, ut ait Bellarminus, impedimentum dirimens consti-
tuit 7). In Concilio Illiberitano 8) et in Conc. Neocesariensi sta-
tuitur impedimentum affinitatis intra certos gradus 9), de quo
a legibus civilibus nihil constitutum fuerat!9). Hzc sane aliaque

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Instit. lib. 4, cap. 19, ὃ. 37.

2) Cf. Leullier op. cit. Observ. ^, 8. 3.

3) In Epist «d Polycarp. cap. 5: Πρέ-
σεε δὲ τοῖς γαμοῦοε καὶ ταῖς γαμουμέναες,
μετὰ γνώμης τοῦ ἐπιοχόπου τὴν ἕνωσιν
ποιεῖσθαε" ἵνα ὁ γάμος q κατὰ Θεὸν, xai
μὴ κατ᾽ ἐπιϑυμέαν. Οἵ. apud Coteler Pa-
trum. Apost. tom. 11. pag. ^2.

4) N. 15, ubi scribit S. Mart. ,,Quera-
admodum etiam ii qui ez lege humana
duplex Matrimonium ineunt . . . pec-
calores sunt apud magistrum nostrum."
In quem loc. cf. adnot. Mariani pag. 50.

5) Numm. 32 et 33.

6) Cap. 13, edit. Rig.

7) De Maitrim. cap. 23, prop. 3.

8) Can. Lxr: ,Si quis post obitum
Uxoris 8, sororem ejus duxerit, et
ipsa fuerit fidelis," quinquennio a com-
munione placuit abstineri, nisi forte
dari pacem velocius necessitas coége-
rit infirmitatis." Hac: autem pena con-

stituta erat adversus delinquentes , qui
Matrimonium 2attentassent, et resiliis-
sent ab incestis illis nuptiis, ut enim
observat Balsamon in can. rxxvi, S. Ba-
silii: ,lis qui desistunt, non iis, qui
perseverant in peccato, dabantur pe-
nitentiz.? Cf. Card. de Aguirre op.
cit. in hunc can. tom. r, pag. 665 et seqq.

9) Hoc Concilium celebratum est an.
314. Sic vero statuit can. n: ,Mulier
si duobus fratribus nupserit, abjiciatur
usque ad mortem. Verumtamen in exi-
tu, propter misericordiam, si promi-
serit, quod facta incolumis Awjus con-
junctionis vincula dissolvat, fructum
penitentie consequatur." Apud Hard.
Acta Concil. kom. 1, col. 282.

10) Hujus assertionis vadem damus
inter ceteros Missingerum, qui iz Com-
ment. in lib. Y, Instit. Juris, civil. tit.
x, ὃ. 6, scribit: ,Inter transversales
vero affines nulla jure veteri erat pro-

ΣΑΣ
ἧς" Ἢ

BUE c eet

τα τες

cur ood

deo ro ie
EU acci dra Er EL D

324

-1c - Ὁ
p

225

ejusniodi documenta, quz passim in superioribus propositioni-
bus attulimus et paulo post copiosius afferemus, nec adversarii
nostri diffitentur, aperte evincunt, Ecclesiam jure hoc suo juxta
facultatem sibi a Christo traditam perpetuo usam esse. |
Cum vero Protestantium difficultates eedem ferme sint , que
a pseudocatholicis urgentur, eas propterea in sequentibus pro-

CAP. II. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC,

positionibus afferemus ac refellemus.

PROPOSITIO 1I.

Ecclesie nomine a Tridentinis canonibus III et IV, non
reges et seculi principes, sed ecclesiasticus ordo et
hierarchia designatur. |

172. Hzc propositio certa est et fidei proxima, ejusque con-
tradictoria falsa et hzresi proxima, utpote profecta ex here-
ticali principio, quod potestas civilis jure gaudeat originario et
sibi proprio statuendi impedimenta Matrimonium dirimentia ,
ut ex dicendis patebit.

173. Jam vero etsi Ecclesie nomen quandoque late pateat,
ac generatim acceptum vel fidelium congregauonem, vel hujus
congregationis partem aliquam significet, ipsi tamen Launojani
et Pistorienses adversarii contra novatores nobiscum propu-
gnant eo nomine sepius designari, quos duces in Ecclesia,
custodes et speculatores summus Paterfamilias instituit; ut
loquitur Gersonius !), maxime vero cum Ecclesia dicitur inter-
pres Scripturarum, custos traditionis, Judex controversiarum;
cum vel regendi, imperandi, docendi, similesve jurisdictionis actüs
illi tribuuntur. Atqui in laudatis Tridentinis canonibus agitur
de poteslate atque jurisdictione; declaratur enim, Ecclesiam
posse dispensare, posse constituere ànpedünenta , neque ἐπ
às constituendis errasse. Ergo cum de Ecclesie potestate et
jurisdictione, ue de doctrina in qua ipsa errare nequit, Tri-
dentini canones loquantur, jure concludimus nomen illud Ec-
clesie, contracte sumi, pro illis videlicet, qui speciali quo-
dum signaculo dedicati sunt. ad. divinum servitium, ut idem
loquitur Gersonius ?); in quam sententiam Christus ipse in-

hibitio, et poterat aliquis fratris sui consid. r, edit. cit. tom. ir, col. 227,
defuncti uxorem Matrimonio sibi con- ubi expresse adnotat Gersonius tali
jungere. L. 8, C. De incest. nupt. multo significatione sumi nomen Ecclesie,

. magis patrui vel avunculi uxorem, aut

consobrini: verum hodie per Justinia-
num hoc correctum et mutatum est,
per lib. 5, etc ?

1) Serm. in Domin. xix, post Pentec.
consider. πὶ, opp. edit. Ellies Dupin.
Antwerp. 1706, tom. nr, col. 1300.

2) In tract, De potestate ecclesiástica,

T. IX.

cum Sermo est de ecclesiastica pote-
state, ut est in casu nostro. Cf. itein
eundem Auctorem in tract. De Heligion.
perfectione ,' consid. mr, ubi scribit:
»Sicut Ecclesia significat principaliter
universalem congregationem fidelium ,
et inde dicitur catholica, id est, uni-
versalis; nomen tamen istud vulgeris

226 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

quiebat Matth, XVIII: δὲ eos aon audierit, dic Ecclesie , id
est, Ecclesie prelatis, ut interpretatur Chrysostomus 1).

17. Nemo praterea dubitat eosdem Tridentinos Patres Ec-
clesie nomen eadem ratione sepius intellexisse, nominatim
sess. XIII, can. 9; sess. XIV, can. 15; sess. XXI, can. 2; sess.
XXII, can. 9 et 7, tum hac ipsa sess. XXIV, can. 7, 8 et 9;
quis porro ambigat similiter quoque intellexisse in iis decretis,
ubi sibi propositum erat Lutheri errorem proscribere, qui cum
Matrimonium ad classem rerum mere profanarum et contra-
ctuum pure civilium relegasset, non principibus secularibus
sed Ecclesie pastoribus denegabat auctoritatem constituendi
impedimenta Matrimonium dirimentia? Quis praterea in ani-
mum suum inducat, Concilium Ecclesie nomine voluisse prin-
cipes designare, ubi de jurisdictione agitur in. materia spirituali
et sacramentali? Igitur tum ex ipsorum adversariorum confes-
sione, tunr ex rei de qua agitur natura, tum ex Christi sen-
tentia, tum denique ex declarato Tridentinorum consilio, aperte
colligitur nomine Ecclesie eo loci non reges et s:culi princi-
pes, sed ecclesiasticum ordinem atque hierarchiam designari 3).

DIFFICULTATES. "

175. Οὐ). 15. Certum est Ecclesie nomen de omnium Ca-
tholicorum coetu generatim usurpari, prout usurparunt Patres
Tridentini, cum sess. XXIV, De reform. cap. 1, sanxerunt Ma-
trimonium iz facie Ecclesie celebrandum esse; atqui nihil
est in Tridentinis decretis, quod generalem hanc nominis ac-
ceptionem ad Ecclesie tantum pastores coarctet ac revocet.
2" Deinde omnium Lutheranorum error in eo erat ut affr-
marent servanda esse impedimenta in Levitico expressa, non
quae hominum legibus fuerant deinceps constituta, propterea
quod- nulla humana potestas, ut inquiebant, jus habet diri-
mendi Matrimonium; atqui lutheranus hic error satis convel-
litur. definiendo Ecclesiam posse constituere impedimenta,
sive Ecclesie. nomen sumatur pro universitate fidelium, sive
ad seculi principes revocetur, qui sunt precipua Ecclesie
pars. Ergo ex Tridentinorum consilio atque proposito nihil
erui potest, quo generalis illius vocis acceptio ad solos Ec-
clesi& pastores detorqueatur. 3" Accedit, de re illic agi, quie

usus restrinxit ad clerum." Ibid. tom.
n, col. 683. Gersonii autem nomen ad-
versariis cum quibus agimus, ingratum
non est.

1) Hom. Lx, al. ixi, in Matth. n. 2.
Εἰπὲ τῇ ἐκκλησίᾳ, τουτέστε τοῖς προε-
δρεύουσεν. ed. Montf. opp. tom. vir,
pag. 607.

. 2) €f. Leullier op. cit. Observ. 9. Qui

invicte confutat Launojum ; ostenditque
novum plane atque inauditum esse fig-.
mentum, ÉEcclesie nomine reges et
principes significari. Attamen commen-
tum istud adoptavit Auctor operis:
T'heologisch - statistischer Versuch über
die kirchliche etc. seu Theologico - sta-
tisticum specimen de Ecclesiastica pote-
state 'circa res matrimoniales, Lips. 1791.

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC. 21

ad ordinem civilem atque politicum spectat, quaque propterea
civilem potestatem directe afficit, ergo Ecclesie vocabulum a
Tridentino usurpatum est juxta generalem sui acceptionem;
quum vero de Ecclesia tota predicari possit, ue ab una
ejus parte efficitur, recte inferri potest a "TTridentinis Patri-
bus Ecclesie nomine designatos fuisse reges ac principes 1).
176. Resp. ad 1", Dist. Nisi ex subjecta materia, scopo,
alüsque constet coarctandam non esse ejus significationem,
COAC. si contra omnia clament, uti ostendimus, in casu no-
stro esse coarctandam ad coetum ecclesiasticum ejus signifi-
cationem, zeg. Quemadmodum enim nomine Ecclesie regen-
üs, gubernantis, pascenüs intelligitur clerus; sic e contra
per Ecclesiam qua regitur, pascitur et gubernatur intelligun-
tur laici. Porro in Tridentimis canonibus sermo est de Eccle-
sia regente, docente, leges ferente, seu auctoritatem exer-
cente. Cum vero in decreto Reformationis statuitur , Matrimo-
"num celebrandum esse i2 facie Ecclesie, nulla tribuitur
auctoritas, sed ratio Zesfs solummodo. Addo nil repugnare
et hic etiam nomen Ecclesie arcte ad clerum significandum ac-
cipi, cum constitutum sit ad valorem Matrimoni debere illud
ceram parocho celebrari, ita ut. nullum foret conjugium, si
absente parocho, coram fidelium multitudine celebraretur 3).
177. Ad 2», Dist. Ita tamen ut Lutherus legum humanarum
nomine significet Jeges ecclesiasticas et pontificias, conc. le-
ges principum, 220g. Satis enim est oculos conjicere in librum
De captivitate Babyl. αἱ quisque illico intelligat, Lutherum
perpetuo declamare adversus impedimenta a Conciliis atque a
Pontficibus constituta, quie vocat Jeges hominum, leges ty-
rannicas, contrarias legi Dei, etc. atque concludit: Statuit
leges Papa? Sibi statuat , mea salva libertate, vel occulte
surrepta 3). Quare cum catholici doctores multas collegissent
animadversiones contra Luiheri librum De captiv. Babyl. atque
inter czteras hanc Lutheri sententiam de conjugii impedimentis
censura notassent: Christianis mihil ullo jure inponi posse
legum sive αὖ homine, sive ab Angelis, nisi quantum volunt;
idem Lutherus in responsis ad eosdem articulos reposuit: Hoc
non de civilibus sed de ecclesiasticis dixi. Rursum autem cum
hanc aliam ejusdem libri propositionem censores nostri recen-
suissent : Nullo impedinento prohiberi Matrimonium, aut con-.
tractum dissolvi preter prinum affinitatis gradum; idemLu-
therus reposuit: Hoc dixi juxta preceptum Dei, licet Papa
aliud ordinet. Si ergo Lutheri interpretem adhibeamus ipsum

1) Ita Launojus op. cit. art. 3, cap. 2) Cf. Leullier, Observat. 9.
3, partis primas pag. 751 et seqq. ex- 3) Edit. Jenz 1557, tom. 11, fol. 296,
scribens M. Ant. De Dominis ex ib. 5, recto.
De republ. ecclesiastica, cap. 11.

15*

228 |

Lutherum, cum ipse leges humanas, seu leges hominum de
Matrimoniis redarguit, non leges principum, quas ubique in-
tactas reliquit, sed leges Ecclesie pastorum intellexit, quos
subsannandi causa homines , eorumque leges appellabat Awna-
nas; quod probe novit facultas theologica Parisiensis, quae has
Lutheri propositiones: I, Conjunctio viri et snulieris tenet quo-
cumque inodo contra leges hominum contigerit ; Π, Debent sa-
cerdotes omnia Matrimnonia confirinare, quo contra ecclesia-
sticas vel pontificias leges fuerint contracta; hac censura
notavit: U/raque harum propositionum est falsa, Ecclesie
potestatis derogativa, et ex damnato Waldensium errore pro-
cedens 1). Sic igitur his constitutis validius adversarios perstrin-
gimus: Ipsis fatentibus, Tridentini Patres in iis canonibus con-
stituendis sibi proposuerunt hereticorum et przsertim Lutheri
errores convellere: atqui Lutherus Ecclesie nomine non prin-
cipes, sed sacros pastores designabat, ut adducta ejus loca
declarant; ergo id 1psum Tridentinos Patres intellexisse faten-
dum est.

178. Ad 3*», Neg. Quatenus enim contractus Matrimonium
constituit materiam Sacramenti, est omnino spiritualis et in-
separabilis a Sacramento, ideoque juris divini et ecclesiastici.
Ita universa tenuit antiquitas, nec nisi serius cepit in conjugiis
Christianorum separatio induci inter rationem contractus et
rationem Sacramenti ?). Hanc distinctionem aulici. scriptores
mordicus adstruxerunt 3), quibus postea se junxerunt illi Gal-
licani theologi qui Sacramentum ἃ Matrimonio civiliter inito
separare nisi sunt *), ex illis nonnulli adeo sunt progressi, ut
non dubitaverint affirmare in arbitrio fidelium constitutum esse
sive solum contractum inire, sive praterea Sacramentum con-

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Cf. Card. Gerdil. 7rattato del M«- nomine significasset etiam ethnicos et

trinonio part. 11, ὃ. 1, qui inter cetera
observat adversus hoc Launoji com-
mentum, quod scilicet Tridentinum ec-
clesie nomine significaverit e/terem Éc-
clesie personam, nempe principes, sit
omnino absurdum etiam ex eo capite,
quod Concilium. nec potuerit omnes
principes co/lective neque distributive
sumptos designare in suis canonibus;
nou coAective, alioquin semper requi-
reretur omnium principum consensus
ad aliquod impedimentumni dirimens san-
ciendum, quod in praxi est impossibi-
le; non distributive, alioquin principes
singuli possent impedimenta dirimentia
constituere, οἱ Ecclesie nomine quili-
bet princeps in particulari veniret, quod
repugnat. Deberent preterea juxta Lau-
noji interpretationem excludi ab hac au-
ctoritate sanciendi Matrimonii impe-
dimenta omnes prineipes heterodoxi et
infideles; alioquin Concilium Ecclesie

hereticos, quod vél cogitare impium
est, his tamen Launojus hane aucto-
ritatem tribuit. Sequeretur insuper ex
Launojana expositione, Concilium ana-
themati subjecisse eos, qui dicerent er-
rasse aliquem particularem principem
in statuendo quovis impedimento diri-
mente; quod pariter implicat. Igitur -
quaquaversus Launojana Tridentinorum
canonum interpretatio spectetur, falsa,
violenta ac undique absurda deprehen-
ditur. | s

2) De hoc argumento fusius ac data |
opera agemus in seqq. proposit. i

3) Quotquot initio hujus capitis au-
ctores recensuimus a gerinana catholi-
ca doctrina quoquomodo recedentes cir-
ca .potestatem statuendi impedimenta,
ad unum omnes huic distinctioni inni-
tuntur.

4) Cf. Roskowány op. cit. ὃ. 49.

229

jugii suscipere 1). Sed frustra: dum enim Christus conjugalem
conjunctionem viri et mulieris ad. originariam divinam institu-
tonem revocavit et in Ecclesia sua Sacramentum esse voluit,
hoc ipsó una pariter voluit, ut fideles gratia sua uterentur, ae
proinde non aliter quam servatis conscientie et Ecclesice legi-
bus ac preceptis in fedus nuptiale coalescerent 3). Quare juxta
principia fidei catholice quodvis legitimum Matrimonium Sa-
cramentum sit oportet. Quemadmodum vero quavis ad ope-
randam zternam salutem instituta, divinitusque ordinata me-
dia Ecclesie essentialia sant, ita eorumdem mediorum usus et
susceptio neutiquam ab arbitrio ac HenephictHg iis uli cupien-
tium pendent 3) Cum vero nulla seculi potestas jus ullum
habeat in iis quz pertinent ad Sacramenta, eorumque admini-
straüionem , hinc nullo jure gaudent neque directe neque in-
directe in iis que intrinseca sunt contractui matrimoniali prout
Sacramentum est, et effectus spirituales producit. Verum de
hoc iterum paulo post.

CAP. III. DE, IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

PROPOSITIO III.

- Recensiti "Tridentini canones dogmaltici sunt. et. fidei
regulam | constituunt.

179. Et hzc propositio eadem certitudine gaudet qua prz-
cedens, ut patet ex dictis, et ex censura quam postea subji-
ciemus, lata in prop. LIX, synodi Pistoriensis.

1) Hanc séntentiam adstruxit Küst-
ner, De Matrimonio. Lips. 1810, pag. ^19.

2) Cf. Pallavicini, Istoría del Conc. di
Trento, lib. 22, cap. 8.

3) Cf. Luc. Ferraris in Prompta bi-
bliotheca canon. Romx 1767, vol. v,
pag. 201; Gerdil. Trattato del. Matrim.
part. 1.5. 1; Devoti, Institut. Can. tom. irt,
edit, Venet. 1822, pag. 16". Verum prz-
siat doclrinam nostram con(irmare au-
cloritate adversariis non suspecta, nem-
pe tum synodi Pistoriensis, tum ejus-
dem synodi acerrimi defensoris, Episcopi
Naulensis. Sic igitursynodus loquitur in
decr. De Matrim. δ. 6: ,,Che sebbene il
contratto non include essenzialmente e
di sua natura il Sacramento, non si
puo inferire, che sia inm arbitrio de? fe-
deli il separarlo. Anzi essendo stato in-
stituito il Sacramento per conferire la
grazia necessaria a sostenere il peso
conjugale, é chiaro il precetto di rice-
verlo, e quindi il tralasciarlo sarebbe
farsi reo di grave colpa. Cf. Atti e de-
. creti del concilio diocesano di Pistoja
del anno 1786. Alter vero scribit:

Per quei theologi, i quali tengono es-

^ ser nel Matrimonio degli sposi Chri-

stiani inseparabile la qualità di Sacra-
mento della Chiesa da quello di uma-
no contratto, la dottrina della suddetta
podestà originaria potrà riputarsi come
una conseguenza di questa indivisibi-
lità delle due qualità di contratto, e di
Sacramento, che riconoscono nel Ma-
trimonio." Cf. Motivi del opposivione
fatta dal Vescovo di Noli «alla. publicas
sione della bolla AUCTOREM FIDEI δα cal-
cem op. RHiflessioui in difesa di mons.
Scipione Hicci, e del suo sinodo di Pi-
sloja sopra la constitutione Auctorem f[i-
dei. an. 1796, pag. 53, Ex his habemus
1? juxta Christi ordinationem non posse
a conjugibus christianis separari Sacra-
mentum a contractu conjugzali; 29 huic
inseparabilitati inniti originariam pote-
statem Ecclesie in contrahenda unione
sacramentali ex parte conjugum chri-
stianorum. "Tanta est vis veritatis πὶ
assensum extorqueat etiam ab acerri-
mis ejus impugnatoribus!

290 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

180. Sane, illi canones dogmatici sunt ac fidei regulam con-
stituunt, qui editi ab ecumenica Synodo, proponunt sub anathe-
malis pena quid credendum aut docendum sit. Atqui tales
sunt recensiti canones editi a Tridentina Synodo. Ergo.

.181. Major porro propositi argumenti neque ab adversariis .
nostris in. dubium revocari potest, qui contendunt in eo di-
stingui canones qui discipline vocantur, a canonibus dogma-
ücis et doctrinalibus, quod illi przecipiant quid agendum sit
aut omittendum, isti proponant quid sit credendum aut do-
cendum. |

182. Minor autem evidenter patet 1" ex ipso canonum te-
nore, siquidem in utroque canone, III nempe et IV, dicitur:
Δὲ quis diverit, Ecclesiam non posse, aut Ecclesiam non
potuisse constituere ànpedimenta Matrimonium dirimentia,
vel in às constituendis errasse; anath. sit. Objectum igitur
directum horum canonum est potestas Ecclesie, ejusque in-
fallibilitas in impedimentis constituendis; nemo. vero negabit
hic non agi de lege aut precepto, sed de articulo doctrine
ab omnibus sub anathematis pena profitendo.

183. Patet 2^ ex scopo et declaratione ipsius Concilii Triden-
tini; scopus enim statim deprehenditur ex titulo ipso qui prae-
fixus est sess. XXIV, nempe: Doctrina de Sacramento Ma-
trimonü , quo aperte ostendit Synodus sibi proposuisse doctri-
nam tradere, non autem nuda precepta aut leges constituere
discipline. Quod magis adhuc constat ex Patrum Tridentino-
rum declaratione, quam canonibus premiserunt: Sancta et
universalis Synodus cupiens occurrere (impiorum hominum
temeritati), insigniores predictorum schismaticorum here-
ses eL errores, ne plures ad se trahat. perniciosa. eorum
contagio , exterminandos duazit, hos in ipsos hereticos, eo-
rumque errores decernens anathematisinos. Quibus przmis-
sis, continuo Synodus canones promulgavit in quibus sub ana-
thematis pena errores illorum singillatim proscripsit. Atqui
solemnis errorum et hereseon proscriptio definitionem invol-
vit, seu declarationem doctrine catholice, atque a fidelibus
suscipiendz. Ergo. |

185. Patet 3? ex sensu totius Ecclesie. Vix enim absoluta est
Tridentina Synodus, ut omnes doctrine in canonibus definite
tanquam totidem articuli fidei in universo orbe catholico re-
cepte fuerint, uti patet ex omnibus Synodis provincialibus, —
qui in variis mundi partibus post Tridentinum sunt celebra-
te 1). Quod si interdum aliquae opposiüones factz sunt circa
Concilii Tridentini publicàtionem, hae nunquam attigerunt do-
emata a Tridentino in canonibus definita, sed solum ea que
constituta sunt in decretis de reformatione. Igitur vel dicendum,

1) €f. Nat. Alexandr. Diss. xn, ipn sec. xv el xvi, art. 16.

231

Ecclesiam universam usque ad Launojum turpiter errasse, vel
praefatos canones omnino dogmaticos esse, et fidei regulam
constituere 1). |

CAP. HI. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

DIFFICULTATES. μὰ

185. I. Οὐ). 1? Ii falluntur graviter, qui propter dictum ana-
thema '"Tridentinos canones non ad disciplinam tantum, sed
etiam ad fidem pertinere docent: quasi vero canon in disci-
plinz causa editus anathemate muniri non possit, Nescierunt
Gregorium juniorem , cum quasdam circa Matrimonium leges
negligi perspiceret, ut ille diligentius custodirentur quam
antea, in Romano Concilio decreta hec condidisse: |? quis
commatrem spiritualem | duxerit in conjugio, anath. sit.
Si quis consobrinam duzerit in conjugio, anath. sit. Quis
autem propter denuntiatum duplex anathema, dogma fidei
duplex a Gregorio constitutum assereret? Spectandum est in
primis, utrum canonis materia fidei dogma ferat. Atqui cano-
num, de quibus est sermo, materia nullum fidei dogma pre se
fert, ut patet. 2" Preterea ad sinceram hujusmodi canonum
vim assequendam praecipuus eorum finis est inyestigandus.
Jam vero tota in eo fuit Tridenüna Synodus ut Lutheri com-
mentum labefactaret, qui nullum humana potestati jus tri-
buebat in Matrimonium ; hoc igitur unum ad dogmaà pertinere
dicendum est, nempe humane potestati jus aliquod in Ma-
irimonium esse tribuendum; 3^ ea igitur Tridentini verba,
Ecclesiam potuisse ac posse consütuere impedimenta Matri-
monium dirimentia, prater propositum sibi finem adjecta di-
cenda sunt, ac proinde catholicum dogma non pre se ferre,
prout juxta theologos omnes dogma non pre se fert respon-
sio Nicolai I, ad Bulgaros data, dum non interrogatus atque
incidenter dixit valere baptismum in nomine Christi admini-
stratum. Id ipsum dicatur de nomine Ecclesie his canonibus
obiter inserto, quod accessorium est proposito illi fini, quem

1) Cf. Gerdil. Tratt. del Matrim.. pavt.
nu, ὃ. 5, opp. edit. Rom. tom. xv, pag.
235 el seqq.; nec non tres egregias
dissertationes Pelri Deodati, quarum
prior inscribitur: Defensio Tridentino-
rum canonum de Écclesie potestate in
dirimentia Matrimonium impedimenta ad-
versus Launojum, Tamburinium, Nestium
, «liosque recentiores , auctore Petro Deo-
dato Neapolitano; Hierapoli 1786. Alte-
ra italico idiomate exarata: J/Vwova di-
[esa de' Canoni ur, 1v, della. sessione
xxiv del Concilio di Trento seritta. da
Pietro Diodato Napolitano contro Uerro-
neo anonimo libro stampato in Cremona
Pan. 1785, sine loco impress. an. 1788.
Tertia pariter italico idiomate: 7*er23«a

difesa de! €«noni Treutini sugl impe-
dimenti matrimoniali scritta. da Pietro
Diodato Napolitano contro gli erronei
libercoli stampati di recente in Napoli e
divisa in due parti. Megalopoli 1789.
Qui eodem an. Epistolam latinam dedit
ex Megalopoli «ὦ Anonymum «ntecesso-
rem Taurin. qua. illustrantur ejus edite
ἐξ typographia Soffietti an. 1788, propo-
sitiones de potestate Ecclesie in Matri-
monia. Cf. praeterea Emmanuel. Ma-
rian. D'Itturiaga S. J., L'«vvocato Pisto-
jese citato al tribunale dell autorità ,
della buona critica, e della ragione sull«
podestit della Chiesa intorno αὖ Matrimo-
nii^ Opp. edit. Genuens. 1789 , vol. 1.

282 | TRACTATUS DE MATRIMONIO.

Tridentini Patres ob oculos: potissimum habuere, definiendi
scilicet, civilem nuptiarum pactionem humane subjacere po-
testati, quod Lutherus obstinate negabat. Cum vero explora-
tum perspectumque sit apud omnes principale tantum, non
vero accessorium in definitionibus ad fidem pertinere, con-
cludendum est, fidei dogma minime esse, Ecclesiam. po-
luisse aut posse impedinienta dirimentia constituere.

186. Resp. ad 1", Dist. Falluntur graviter qui ex solo ana-
ihemate concludunt canonem aliquem dogmaticum esse, conc.
qui preterea ex subjecta materia, ex scopo et declaratione
eorum, qui canonem ediderunt id colligunt, 269. Jam vero
nos ipsi regulam dedimus ex qua dignosci possit, quando ca-
non anathemate firmatus dogmaticus sit censendus, quando
vero disciplinaris, quod scilicet in dogmatico res proponatur
credenda aut docenda, in disciplinari autem res facienda aut
omittenda. Ex hac porro regula facile deprehenditur, canones
Gregori junioris seu II, inter disciplinares esse recensendos
cum non agatur in iis de re credenda, sed de re prestanda;
contra vero ex eadem regula constat canones "Tridentinos
dogmaticos esse, cum in 115. agatur de profitenda existentia.
potestatis in Ecclesia statuendi impedimenta, qua eadem Ec-
clesia, ut ostendimus, ab ipsis temporibus apostolicis ad nos
usque semper usa est. líanc porro negare certe hereticum
est. Juverit ad. dictorum confirmationem in medium afferre
auctoritatem | adversariis nostris minime. suspectam, scilicet
Van Espenii, qui cum nonnulla pramisisset, quz postea sub-
Jiciemus, sic in rem nostram concludit: Jgitur filum tradi-
lionis insecuta Synodus Tridentina recte anathema dixit in
eum, qui direrit, Ecclesiam non potuisse constituere im-
pedimenta dirimentia, vel in iis constituendis errasse 1).

187. Ad δὰ. Hesp. l. Ergo ex concessione adversariorum
scopus Tridentini fuit non disciplinam statuere, sed jus ali-
quod definire quod negabat Lutherus.

188. Resp. M. Dist. Ita tamen ut Lutherus, ejusmodi jus
negando humanae potestaü, negaret Ecclesi& ipsi, conc. po-
testati civili, 2eg. ld abunde constat ex documentis que ex
Luthero ipso paulo ante retulimus. Sed ut melius Lutheri
mens intelligatur, integrum ejus textum, prout legitur in lib.
De captiv. Babylonica, placet describere. Dico, et quod in
216 est facio, monens et. rogans omnes sacerdotes et fra-
tres, si viderint aliquod impedimentum, in quo Papa pot-
est dispensare, et. quod non est in Scriptura expressum ,
ut ea Matrimonia confirment, que contra ecclesiasticas ,
Iyrannicas vel pontificias leges fuerint contracta .'.. Con-

1) Cf. Jus ecclesiasticum universum. Lovan. 1700, tom. 1, part. mn, tit. 13,
cap. 1, $. 20, pag. 674.

299

junctio enim. viri et. 1nulieris. est Juris divini, que tenet,
quocumque modo contra leges hominum contigerit, debent-
que leges hominum ei cedere . .. sine ullo scrupulo 1).
Scopus ergo precipuus Lutheri, quem recte thesim dixeris,
est, quod debeant a sacerdotibus confirmari Matrimonia inita
contra leges ecclesiasticas et pontificias. Quare vero? Quia
impedimenta ecclesiastica et pontificia non. sunt expressa in
Sacris Literis; leges autem humane cedere debent legi divine,
ideoque nullum jus humane potestati in Matrimonium est
tribuendum. Quibus positis, sic rursum intorquemus adver-
sariorum argumentum in ipsos hoc modo: ad fidei dogma
illud pertinere dicendum est, quod praecipuum veluti sibi
finem proposuit Synodus, qua in eo tota fuit, ut Lutheri
commentum labefactaret; atqui Lutherus precipue ecclesia-
sticas et pontificias leges conjugia dirimentes repudiabat; ergo
Tridentina Synodus hoc veluti precipuum finem sibi propo-
suit, ut assereret seu definiret Ecclesi€ potestatem condendi
hujusmodi leges; et Ade consequens est, hanc potestatem
seu jus has leges condendi ad fidei dogma, pertinere.

189. Ad 3», Neg. Ut patet ex dictis, ac proinde, neg. pa-
ritatem iter canones Tridentinos et responsionem Nicolai I,
si tamen authentica, ac non potius, ut plures suspicantur,
spuria, vel saltem interpolata illa Nicolai epistola habenda
est. Similiter neg. postremam partem propositi argumenti de-
sumptam ex nomine Ecclesi; que omnia ex hactenus di-
sputaüiss corruunt.

190. II. Οὐ). 15 Quas pertinent ad Sacramenti essentiam et
divinam habent a Christo institutionem, plane distinguenda
sunt ab iis que sunt tantummodo eidem Sacramento acces-
soria, atque postea inducta ab Ecclesia. Quod enim Sacra-
mento essentiale est, et a Christo institutum, illud certa sta-
bilitate gaudet; quidquid autem ab Ecclesia inductum est, ea-
dem stabilitate. caret, atque totum ad eas leges refertur, quz
discipline nuncupantur. Atqui Matrimonii impedimenta tan-
quam ab Ecclesia deinceps constituta propugnantur: ergo illi
canones Tridenüni ad solam disciplinam referri possunt, eo
vel magis quod ab ejusmodi impedimentis concedantur di-
spensaüones, qua in fidei dogmatibus locum habere non pos-

CAP. III. DE TMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

1) Opp. edit. Jen, 1557, tom. n, fol.
295, verso. Incipit autem Lutherus to-
tam hane declamationem ibid, fol. 295,
recto , his verbis, quibus luculentius
ostenditur ejus scopus: ,Hactenus de
ipso "Matrimonio. Quid autem dicemus
de impiis legibus hominum, quibus
hoc vite genus divinitus institutum,
est irretitum , sursum ac deorsum tra-
ctatum ? Deus bone, horror est inten-

dere. in temeritatem Homeanensium ty-
rannorum, adeo pro libidine sua diri-
mentium, rursum cogentium Matrimo-
nia .... Verum gaudeo istis decoro-
sis legibus suam tandem contigisse glo-
riam. Nempe earum beneficio hodie Ro-
manenses facti sunt nundinatores . . O
digna Pontificibus nóstris negotiatio,
etc." Quid clarius ?

2231 ᾿ς TRACTATUS DE MATRIMONIO.

sunt. 2" Rursus: constare certe non potest quidpiam definitum
fuisse a Tridentinis, quod ad, dogma pertüneat, nisi certo con-
stet in Tridentinis decretis jus definitum. fuisse, non vero f'a-
ctum: atqui utrum Ecclesia erraverit. néene in constituendis
Matrimonii impedimentis, res facti est, minime vero juris; cum
ergo Tridentinum in can. IV definierit, Ecclesiam in. impedi-
ments constituendis non errasse, profecto rem facti declaravit,
non vero juris. i uu

191. Resp. ad 1", Dist. min. Impedimenta tanquam ab Ec-
clesia deinceps constituta propugnantur, conc. ipsa potestas ea
constituendi, 2eg. Duo adversarii permiscent in allato argu-
mento plane inter se distincta, nempe potestatem seu jus et
exercitium seu objectum ejusdem potestatis seu juris. Potesta-
tiem Ecclesie. definivit Concilium Tridentinum de fide esse; et
hzc, utpote a Christo collata, est essentialis, immutabilis, ipsi-
que Ecclesie, ut mox ostendemus, originaria; exercitium au-
tem et objectum potestatis seu Juris est disciplinare, mutabile
ac dispensationibus obnoxium. |

192. Ad 2m, Dist. min. Res facti est cum jure conjuncti, ab
eoque dependentis, conc. meri facti, 2eg. Ideo enim ex mente
Concilii Tridenti. non. erravit Ecclesia in. constituendis Ma-
uwimonii impedimenus, quia Ecclesia potuit et. potest ea con-
stituere; alioquin. utique errasset usurpando sibi potestatem,
quam Christus ei minime concessit. Satis est canonem legere,
ut evanescat difficultas.

193. III. Οὐ). 1* Dato etiam canonem IV Tridentinum dogma
fidei continere, non tamen is de dogmate religionis revelat,
sed de dogmate juris naturalis erit accipiendus. Quum enim
Ecclesie potestas statuendi impedimenta Matrimonii beneficio
principum obtigerit, atque a tempóre Concilii Tridentini sz-
culorum aliquot quieta possessione fuerit firmata, potestas
autem concessa aliorum consensu vera sit ac legitima ,* qua
quisque secundum etiam juris naturalis principia hcite uti
possit: Jure quoque "Tridentinum contra eos, qui banc ei
potestatem abnegabant anathema pronunciare poterat: quod
lamen anathema, si principes, uti juste possunt (cum nulla
detur adversus jura snajestatica praescriptio), potestatem
hanc revocarint, cessante ratione ob quam vibratum est, et
ipsum suo carebit effectu 1). 2? Praeterea, doctrina canonibus his
contenta multos vel in ipso Concilio Tridentino nacta est ad-
versarios, qui licet plurium suffragiis superati cedere debue-
runt, nihil ex actis Concilii luci publice nondum expositis erui
potest, cum non constet votisne eorum, qui a Spiritu Sancto
positi sunt, regere Ecclesiam Dei, an vero illorum, Cardinalium

f) Ita Jos. Ant. Petzek, in op. De snatrimonii, Friburg, Brisg. £783, $$.
potestate Ecclesie in statueud, impedim, | 73, 18.

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC. 235

non Episcoporum, Generalium Ordinum, Abbatumque, queis
votum decisivum ex dispositione humana seriori concessum est
tempore, victi sint. Tum profecto quemadmodum definire non
est integrum qua ex ds vota steterint saniora: ita saltem
dubiis de facto hoc nobis esse licebit!). 3* Saltem res contro-
versa est inter Catholicos neque ab Ecclesia hactenus decisa,
utrum canon ille dogmaticus sit, item utrum de divinitus ac-
cepta auctoritate intelligi debeat necne. Cum igitur agatur de
schole opinione, eam quisque τ lubitu sequi vel rejicere
potest ?). 4? Demum ex historia discimus anathema intentatum
eos tantum ferire, qui potestatem constituendi impedimenta
dirimentia Ecclesie 1deo denegarunt, ut dogma Sacramenti
abolerent, quique libertatem Matrimonii ineundi sine restri-
ctione, a quocumque demum posita, indulgendam esse conten-
derunt; quam opinionem Lutherus fovit, qua admissa, nec ex
delegata potestate unquam Ecclesia impedimenta statuere po-
tuisset; quique denique Ecclesiam male usurpate potestatis
aliene ream agebant, Qui autem, juris publici universalis prin-
cipüs et MAN des traditioni inhzrentes, hanc potestatem
ex principum beneficio Ecclesi: obtigisse affirmant, nec dogma
Sacramenti abnuunt, nec concessam vel acquisitam potestatem
veram esse et legitimam inficiantur; hos proinde non ferit ana-
thema 3). Ergo. ' ift

194. Hesp. ad 1", Neg. Tota enim adversarii argumen-
tandi ratio nititur principio heretico, ut sequenti propositione
ostendemus , quod scilicet potestas, qua utitur Ecclesia in con-
stituendis impedimentis, sit ipsi delegata a principibus, non
autem propria et originaria sibi a Christo concessa. Hoc au-
Lem everso fundamento, ruit zdificium superstructum. Adeo
violenta est hxc conclusio, adeo contoria, ut nemini in men-
tem venire potuerit, qui anticipatis judiciis praoccupatus non
sit. Ecquis unquam sane mentis sibi persuadere poterit Tri-
dentinos Patres in canone illo iolicikn do voluisse juris natu-
ralis dogma, ut loquitur adversarius, ad mentem auctoris
definire? Hc ipsa agendi ratio evidenter ostendit perdite
cause ejusmodi scriptores patrocinium suscepisse.

195. Ad 2", Neg. Hac enim ratione nullum fidei dogma
tum a Tridentino tum a Conciliis ecumenicis reliquis definitum
consistere posset. Omnes ΒΡ οἱ ac Protestantes possent hac
ratione quasvis definitiones eludere adversus proprios errores
latas. Áctum esset de infallibilitate Ecclesie, qua decreta Tri-

1) Ibid."loc. cit. δ. 101. scopum Mechliniensem et Belgii Prima-
2) Ita professores Lovanienses in suis tem an. 1789 propositas.
responsis ad quaestiones de potestate 3) H:ec urget Joan. Jos. Beheim Au-
Ecclesie statuendi impedimenta Matri- striacus canonista in suis Preelectioni-
monium dirimentia per Joan. Henric. Pus ín jus ecclesiast. part. τι. ὃ. ^38.
Cardinalem a Franckenberg Archiepi-

280 "TRACTATUS DE MATRIMONIO.
dentini tanquam totidem fidei articulos venerata est. Ex his
discimus quo ruant aulici ejusmodi scriptores. |

196. Ad 3", Neg. Tum quia, ut diximus, Ecclesia illos
canones tanquam dogmaticos agnovit; tum quia doctrina, quz
seculi principibus dumtaxat tribuit potestatem originariam ac

ropriam statuendi impedimenta Matrimonium dirimentia a
Pio VI, in Const. Auctorem fidei, hxveticali nota confixa est.
Quare cum Launojus omnium primus novam suam interpreta-
tionem obtrusit, statim ab omnibus vere Catholicis impugnatus
est, ejusque interpretatio rejecla. Verum de hoc in insequenti
propositione.

197. Ad ἅμα, Neg. Siquidem heretici Lutherani et Calvi-
niste non ideo negabant Ecclesiam habere potestatem consti-
tuendi impedimenta, ut sibi viam sternerent ad negandam ve-
ritatem Sacramenti, sed e converso cum negassent Christiano-
rum connubium Sacramentum esse, intulerunt Ecclesiam nullo
jure pollere in Christianorum conjugia. Sic enim se gessit Lu-
therus, qui lib. cit. De capt. Babyl. prius constituit Matrimo-
nium non esse Sacramentum; deinde declamat in leges ponti-
ficias statuentes impedimenta dirimentia !). Sic pariter se ges-
sit Calvinus, cujus verba retulimus. Hanc. propterea ob cau-
sam Concilium Tridentinum can. I cit. sess. XXIV, prius fun-
damentum, ut ita dicam, jecit definiendo Matrimonium esse
Sacramentum , deinde can. III et IV in eos anathema dixit, qui
negant Ecclesiam Jus habere statuendi impedi sive ad-
mittant sive negent Sacramenti veritatem. Ágitur enim de duo-
bus distinctis erroribus, quos Concilium distinctis anathema-
tibus confixit. Velint proinde nolint hi, qui se jactant Juris
publici universalis principiis et antiquissima traditioni inhzrere,
dum negant Ecclesie potestatem constituendi impedimenta ori-
ginariaam,, ut eam transferant in seculi prinapa nunquam
poterunt se ab anathemate Tridentino subducere ?).

PROPOSITIO IV.

Profati Tridentini canones non de adventitia, ex tacito vel
expresso Principum consensu, sed de intima, origina-
ria ac propria Ecclesie potestate loquuntur.

; 198. Est de fide, ut patet ex Const. dogmatica Auctorem fidei,
in qua Doctrina synodi (Pistoriensis) asserens ad supreiam

1) Sane Lutherus loc. cit. prius insu-
mit duas paginas cum dimidio, ut evin-
cat Matrimonium non esse Sacramen-
tum; deinde vero tanquam corollarium
colligit nulla ratione competere Eeccle-
sie facultatem statuendi impedimenta.

Id aperte constat ex verbis quie paulo
ante ex illo descripsimus: Hactenus de
ipso mutrimonio. Quid autem dicemus de
impiis legibus hominum elc.

2) Cf. Aloys. Cuccagni in tract. De:
Matrimonio Christiano , qui insertus est

291
civilem potestatem dumtaxat originarie spectare, contractui
Matrimonii apponere impedimenta ejus generis, quo ipsum
nullum reddunt, dicunturque dirünentia; quod jus origi-
nariwn preterea dicitur cum jure dispensandi essentialiter
connexum, subjungens, supposito assensu , vel. conniventia
principum potuisse Ecclesiam juste constituere anpedinenta
dirimentia ipsum contractum Matrimoni — quasi Eccle-
sia non semper potuerit, ac possit in Christianorum Ma-
trinonüs. jure proprio impedüinenta constituere, que Matri-
2nomnaum non solum impediant, sed et nullum reddant quoad
vinculum , quibus Christiani obstricli teneantur etium in
terris infidelium , in isdemque dispensare — damnatur ut ca-
nonum IlHI, IV, IX, XII, sess. XXIV Conc. Tridentini
eversiva, heretica (prop. LIX). ftem rogatio synodi ad po-
testatem civilem, ut e numero impedimentorum tollat cogna-
lionem spiritualem , atque illud quod dicitur publice hone-
statis impedimentum, quorum origo reperitur in collectio-
ne Justiniani ; tum ul restringat impedimentum affinitatis,
et cognalionis ex quacumque licita, aut illicita conjunctio-
ne provenientis, ad. quartum gradum juxta civilem nume-
randi rationem per lineam lateralem, et obliquam, ita ta-
men ut spes nulla relinquatur dispensationis obtinende; —
quatenus civili potestati jus attribuit. sive abolendi, sive
resiringendi impedünenta Ecclesie auctoritate constituta,
vel comprobata; item qua parte supponit Ecclesiam per po-
testate civilem spoliari posse jure suo dispensandi super
anpedünentis ab ipsa constitutis, vel comprobutis — declaratur
ut libertatis, ac potestatis Ecclesie subversiva, "Tridentino
coníraria, ex hereticali supra damnato principio profecta
(prop. LX) 1).

CAP. IIl. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

in opere periodico Giornale ecclesiasti-
co di Roma. Supplemento quinto per ime-
δὲ di Settembre ed Ottobre 1791.

1) Ex his patet quodnam judicium fe-
rendum sit de eo quod scribit Rechber-
ger op. cit. Manuele del gius canonico
Austriaco, tom iu, $. 159: ,Dai principj
che su questa materia abbiamo esposti
(1, $. 780) nel diritto pubblico, facil-
mente si deduce a chi competa il diritto
di stabilire gl'impedimenti del Matrimo-
nio. Imperciocché riguardano essi, o 1?
la validità giuridica del contratto matri-
moniale, o 2? qualche sua qualità mo-
rale, o 39 il Sacramento ed i suoi effet-
ti. Quegli impedimenti che rendono il
contratto giuridicamente irrito, e sono
perció in senso stretto dirimenti, sog-
giacciono alla podestà del sommo im-
perante e /a Chiesa non puo stabilirli se
non che col? espresso ὁ tacito consenso
dell'imperante , avvegnaché il contratto

di Matrimonio , avuto riguardo al dirit-
to, prende la sua forza dalla so/« pode-
slà civile. . . Quegli impedimenti final-
mente che si riferiscono al Sacramento
soltanto, sono soggetti alla podestà ec-
elesiastica: tuttavia siccome non ostano
essi che sussista valido il contratto ci-
vile, cosi anche riguardo al Sacramen-
to πο possono «ver forza di dirimere,
attesoché secondo linstituzione di Cri-
slo qualunque contratto matrimoniale
legalmente valido, somministra giusta
materia di Sacramento, ed alla podestà
ecclesiastica non compete il cangiare la
materia da Cristo instituita; percio o
sono senoucheé impedimenti, cioé per a-
ver la Chiesa definito quelle cose che
si devono osservare per ricevere degna-
mente il Sacramento, in modo che o-
mettendole il Sacramento illecitamente
bensi, ma non per altro invalidamente
si riceva," Hac quidem cancellarius e-

238 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

199. Et sane cum de fidei dogmate agatur, uti ostendimus,
si jus constituendi impedimenta dirimentia, vel ab iisdem
dispensandi, principum esset originarium ac proprium, id con-
stare deberet vel ex verbo Dei scripto, vel ex verbo Dei tra-
dito; vel saltem constare deberet de hoc consensu vel tacito
vel expresso a principibus Ecclesie aliquando dato. Atqui ne-
que. ex Scriptura neque ex traditione constat Jus istud esse
principum originarium ac proprium; neque ullum monumen-
ilum occurrit in tota antiquitate, quo evincatur prasütum esse
hunc consensum Ecclesie a seculi principibus, ut impedimenta
constitueret, aut ab 115 dispensaret. Ergo.

. 200. Contrà vero cum ex Scriptura et traditione certum sit
matrimonialem contractum ἃ Christo evectum esse ad dignita-
tem Sacramenti, hoc ipso patet. Christum ipsum a principum
jure contractum :matrimonialem subtraxisse, atque Ecclesie
potestati sicut. cetera Sacramenta. moderandum tradidisse.

201. Quare, ut vidimus, Christus apposuit. impedimentum
lgaminis abrogando polygamiam simultaneam, ac declarando
mochum illum esse, qui uxorem ab alio dimissam duxisset;
Apostolus damnavit incestum Corinthium , qui duxerat uxorem
patris sui; item constituit, ut liber esset conjux fidelis, cum
quó conjux infidelis nollet pacifice vivere, seu absque contu-
melia Creatoris; Ecclesia a temporibus ipsis apostolicis usque
ad Constantinum ea potestate usa est, ut allata documenta

.ostendunt, quin presumi possit id eam fecisse ex tacito vel
expresso consensu Neronis, Caligule, velDomitiani. Quod si
tunc temporis Ecclesia jure suo et originario usa est, concipi
nequit ipsam jus suum amisisse sub Imperatoribus christianis.

202. Huc accedit, quod si ex principum consensu Ecclesia
potuisset et posset aliquid circa conjugit impedimenta statuere,
debuisset id saltem innui in canonibus Tridenünis, ne genera-
libus verbis videretur Concilium aliquid statuere, quo origi-
narium principum jus maxime lzderetur. - Aderant Conciho le-
gal et oratores principum oculatissimi, et principum jurium
defensores acerrimi, qui clamare profecto non destitissent, si
quidpiam quod vel minime ledere suorum dominorum jura
videretur, vel a longe fuissent suspicati a Concilio constitui.
Atqui tamen ex tot legatis et oratoribus nemo unus hiscere
est ausus cum a Tridentnis Patribus prefati canones propone-
rentur. Imo cum Galliarum Rex summopere optaret ut nullum
declararetur, seu irritum fieret conjugium , quod a filiisfamilias
iniretur contra parentum voluntatem vel absque ipsorum con-

"sensu, ad idque obtinendum per oratorem süum enixe rogasset
Concilium , quod et alii principes praestiterunt, restitit Conci-

piscopalis Lintiensis, quz» apertepugnant nitione,et hzreticali censura notata sunt
cum Concilii Tridentini dogmatica defi- in allata Const, Auctorem /idei,

ἘΞ δος ἐς σι ccs ἐς νων

239
lium, imo contrarium declaravit esse tenendum sub anathe-
matis poena 1), contra vero novum constituit impedimentum
dirimens clandestina conjugia. Jam vero in adversariorum hy-
pothesi satius fuisset Galliarum Regi uti jure suo; evidens igi-
tur est, adversariorum sententiam novum esse inventum atque
ad id temporis plane inauditum , quod nec suspicatus est ipse
Lutherus, qui alioquin certe hortatus principes fuisset, ut
datum assensum revocarent, quo, juxta ipsum, ecclesiastica,
tyrannica pontificia potestas adeo abusa erat.

203. Nec pretereundum silentio est, quod si Ecclesia pote-
statem suam revera a principibus fuisset mutuata, eam sibi
nullatenus dogmatica sanctione vindicasset; cum ejusmodi con-
cessio sit factum mere humanum, nec propterea objectum do-
gmatice definitionis, prout observavit Archiepiscopus Mechli-
niensis et Belgii Primas Card. de Franckenberg, qui praterea
adjicit. potestatem hanc Ecclesie esse omnino necessariam,
cum alias pro munere suo sufficienter curare non posset, ut u-
nio conjugalis ad Sacramenti dignitatem evecta, cum honore ac
debita decentia a fidelibus digne tractaretur; nec pretermittit ,

uod in opposita sententia facile contingere posset, ut dogma-
uca Ecclesie definitio falsa foret, ex. gr. sub infidelium domi-
natione, item casu quo principes concessam a se potestatem re-

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

vocarent 3).

1) Cf. Card. Pallavicini in Hist. conc.
Trid. lib. 22, cap. 1, 8. 16, ubi refert
legatos Gallos duo solemni petitione
Regis nomine postulasse a Concilio, tum
ut dirimerentur conjugia clandestina,
tum etiam ut irrita fierent conjugia fi-
liorumfamilias inita absque parentum
consensu. Verum cum agatur dere tan-
ti momenti ex qua luculentissime evinci-
tur principes tunc temporis pro certo ha-
buisse soli Ecclesi: jus competere sta-
tuendi impedimenta dirimentia, operz
pretium censeo integrum textum exhi-
bere. ,,Pertanto gli ambasciadori Fran-
cesi, scribit ipse, nel cui regno per av-
ventura il disordine (conjugiorum clan-
destinorum) riusciva piü frequente, e
piü pernizioso, il giorno ventesimoquar-
to di Luglio fecero una solenne richie-
Sta al Concilio in nome del Re ; che tali
Matrimonii per l'avvenire s'eanul/asse-
r0; rinnovandosi l'antiche solennità del-
le nozze. E se alle volte per gran ca-
gione paresse il far altramente ; alineno
i Matrimonii non s'avessero per legitti-
mi qualora non v'intervenisse la presen-
za del sacerdote e di tre o piü testimo-
nii; e che insieme s «anullassero à ma-
ritaggi contratti da' figliuoli di famiglia
senza il consenso de' genitori, come per

lo piü e dannosi e disconvenevoli alle
famiglie, e materia d'odio piü ché d'a-
more tra i consorti: ma per rimediare
alla trascuraggine de" parenti nel prov-
vedere allo stato de' figliuoli, si pre-
scrivesse un termine d'anni, oltre al
quale se "1 figliuolo dal padre non fosse
accoppiato in Matrimonio, gli: divenisse
lecito l'eleggersi compagnia per se stes-
so." Jam vero ex his postulationibus al-
tera a Tridentino probata fuit, altera au-
tem rejecta. In utroque casu Ecclesia
jure suo usa est.

2) Ita immortalis jurium eecclesiasti-
corum in Belgio propugnator Card. de
Franckenberg in suo Jwdicio doctrinali
super doctrina professorum seminarii ge-
neralis Lovan. die 26 Jul. 1789. Hoc por-
ro Archiépiscopi Mechliniensis judicium
non solum ipsa facultas sacra Lovanien-
sis, verum etiam Episcopi Belgii Ant-
werpiensis, Gandavensis, Brugensis,
Iprensis, Ruremondensis, necnon Ar-
chiepiscopus Cameracensis, Episc. Atre-
bantensis aliique passim certatim am-
plexi sunt, imo Summus Ecclesi: Pon-
tifex Pius VI, apostolica auctoritate con-
firmavit, simulque zelum Archiepiscopi
promeritis laudibus extulit literis ad eum
datis 24 Marti 1790.

240

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

20^. Quare vel ipse Van Espen scribere non dubitavit: Coz-
stal jam a pluribus seculis oc edis et quidem privative
et. cum exclusione principum secularium ünpedimenta diri-
inentia inter. Catholicos. ordinasse, eaque pro temporum et
Locorum circumstantiis nonnunquam extendisse vel linitasse,
aut etiam relaxasse; ac per consequens negari non potest,
quin Ecclesia hac potestate a primis seculis pacifice usafue-
rit 1). Deinde allegat tractatum Gerbesii in quo ostenditur, hanc
auctoritatem non accepisse Ecclesiam a principibus secula-
ribus, sed a. Christo, eumque jure proprio a prünis seculis
usque ad hec tempora semper hac auctoritate usam esse.
Demum concludit verbis superius relatis: FHlgitur filum traditio-
nis insecuta synodus recte anathema dixit in eum, etc.

205. Sive igitur argumenta negativa spectemus, sive positiva
ex natura rei, ex factis Christi et Apostolorum, ex perpetua Ec-
clesi& praxi, ex principum agendi ratione, ex veritate Triden-
tine definitionis, ex confessione demum infensissimorum Eccle-
sie Romanz adversariorum deducta, constat, quod evincere pro-
posuimus, prefatos scilicet canones Tridentinos non de ad-
ventitia ex tacito vel expresso principum consensu, sed de in-
tima, originaria, ac propria Ecclesie potestate loqui, prout a
Pio VI definitum est. ?). |

DIFFICULTATES.

206. I. Obj. 15 Matrimonium, canonistis et theologis con-
sentientibus, passim dicitur contractus civilis ad dignitatem Sa-
cramenti a Christo evectus; materia itaque ex qua, ut ajunt, fit
Sacramentum, est civilis contractus; atqui solius principis est le-
ges ferre pro contractu civili; ergo ex ipsa rei natura constat
ad solos principes spectare jus originarium circa Matrimonium
etiam qua Sacramentum, 1ta ut ipsi soli possint impedimenta
statuere, aut Ecclesia ex ipsorum tacito vel expresso consensu.
2" Hoc vero clarius adhuc patet ex eo quod dignitas Sa-
cramenti accedat contractui civili, cujus proinde naturam non

1) Loc. cit. $. 17.

2) Merito propterea Cl. Binterim in
op. Ueber Ehe und Ehescheidung ; seu De
Matrimonio «t divortio. Düsseldorf. 1819,
pag. 23. expositionem adversariorum can.
ιν Conc. Tridentini de delegata pote-
state Ecclesi» pronunciavit esse f/orma-
lem. satyram adversus Ecclesi:e jurisdi-
ctionem. Sic enim scribit: ,Ego illam
(expositionem nimirum, quod Synodus
Tridentina can. v de delegata jurisdictio-
ae tantum loquatur) veram adversus ec-
clesiasticam potestatem satyram appello,
nec satis concipere queo, quonam pacto

tot, licet docti, statis nostr: canonist
sese contra Ecclesiz decisionem valeant
tueri. Nam Ecclesia in suis ccumenicis
Conciliis nunquam certe de ea potestate
declaranda vel constabilienda sollicita
fuit, quam ex principum favore accepit, .
sed de illa tantum quie a divino ejus
fundatore tradita ipsi fuit atque com-
missa. Ac prior quidem potestas ad hi-
storiam pertinet, posterior ecclesiasti-
cas decisiones complectitur. Nullum por-
ro exemplum invenio , quo Ecclesia ali-
quid sub anathemate definiverit, quod
ex principum favore derivarit."

241

immutat, prout non immutat calicis materiam superveniens be-
nedictio. 3^ Sane incredibile est, Christum Dominum, qui pro-
fessus est regnum suum non esse de hoc mundo, voluisse. per
evectionem Matrimonii ad dignitatem Sacramenti principes jure
quo antea pacifice fruebantur destituere atque privare. δ" Quod
bene intellexit S. Thomas qui aperte scribit: Persone. illegiti-
2n ad Matrinonium contrahendum dicuntur ex. 60, quod sunt
conira legem, qua Matrimonium statuitur. Matrinonium au-
Lein in quantum est in officium natura, statuitur lege natura :
in quantum est Sacramentum, statuitur jure divino: in quan-
tum est in. officium communitatis , statuitur. lege. civili. Et
ideo ex qualibet dictarum legum potest aliqua persona effici
ad Matrimonium contrahendum illegitima 1). 5" Hinc nunquam
potest.satis commendari. Concilii "Tridentini moderatio. atque
sapientia, quod definivit quidem posse Ecclesiam impedimenta
constituere, et de causis matrimonialibus cognoscere, at nun-
quam definivit quo jure, utrum scilicet nativo, an vero a pio
cipibus communicato id possit. 6" Quod Van Espen animadver-
üt scribens: Nequaquam dubitamus, quin Ecclesia habeat au-
ctoritatem sinilia ànpedimenta (dirimentia) énducendi , prout
per Concilium Tridentinum definitum est; sed. et hoc faten-
duan est, Concilium non definivisse utrum ex. Chrisli insti-
tulione, vel utrum ex principum indulgentia. tacita vel ex-
pressa, hec auctoritas inducendi impedunenta dirimentia Ec-
clesie competat 3). Ergo. | j

207. Resp. ad 1", Dist. maj. Matrimonium passim dicitur
contractus civilis ad dignitatem Sacramenti a T i evectus
latiori sensu etimproprie, conc. stricto sensu et. proprie, 22g.
Sic enim canoniste et theologi loqui consueverunt, quatenus
Matrimonium in societate contrahitur, non autem quatenus si-
gnificare precise intendunt, quod Christus ad dignitatem Sacra-
menti evexii; siqui vero sunt, qui illam loquendi formulam
presse ac severiori sensu adhibeant, perperam prorsus eam u-
surpant 3). Nec enim Christus contractum civilem, seu contra-
ctum ad normamlegum civilium initum aut ineundum i digni-

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

1) Suppl. q. 50, art. un. ad ^t. Similia
habet S. Doctor lib. ἃ, Cont. Gent. cap.
78, ubi scribit: οἵη quantum igitur (/Ma-
trimonium) ordinatur ad bonum naturz,
quod est perpetuitas speciei, dirigitur
in finem a natura inclinante in hunc fi-
nem; et sic dicitur nature officium. In
quantüfm vero ordinatur ad bonuirn poli-
ticum, subjacet ordinationi civilis legis.
In quantum autem ordinatur ad bonum
Ecclesie , oportet quod subjaceat regi-
mini ecclesiastico."

2) Loc. cit.

3) Inter ceteros ita loquitur Sanchez,
De Matrimonio , Vom. m, lib. 7, disp. 2,

T. IX.

num. 2, ubi cum statuisset posse prin-
cipes ponere impedimentaMatrimonuium
dirimentia, etiam quatenus est Sacramen-
tum, pergit: ,Nec obstat principis 88 -
cularis potestati, Matrimonium esse Sa-
cramentum. Quia ejus materia est coa-
tractus civilis, qua ratione perinde pot-
est illud ex causa justa irritare, ac si
Sacramentum non esset; reddendo per-
sonas inhabiles ad contrahendum et sic
illeritimum et invalidum contractum."
Verum de hujus Auctoris principio pau-
lo post agemus. Id ipsum*prestiterunt
theologi qui eum secuti sunt, Tournely,
Collet, aliique passim,

242

tatem Sacramenti evexit, sed contractum naturalem qualem
exigit officium nature. Officium siquidem nature essentiale est
ac ipsi Matrimonio intrinsecum ideoque et. contractus naturalis;
contra vero civilis forma, ut ita loquar, qua Matrimonium
contractus civilis evadit, accidentalis est, extrinseca atque mu-
tationibus perpetuis obnoxia.' Cum vero contractus matrimonialis
constituat materiam Sacramenti, hec profecto non debuit ab
hominum arbitrio pendere 1). Hinc Dist. pariter onn. Principis
est leges ferre pro contractu civili in ordine ad forum civile
quoad ea qua sunt vinculo conjugali extrinseca, conc. in ordi-
ne ad forum internum quoad nexum ipsum matrimonialem et
sacramentalem, 264. Nam in ea qua sunt ipsi vinculo conjugali
intrinseca nullum jus habet princeps, utpote qua' separari ne-
queant ab ipso Sacramento ut paulo infra magis declarabimus.

-— 208. Ad 2m, Neg. Dignitas enim Sacramenü non supervenit
vel ipsi contractui naturali, sed contractus naturalis in actu ipso,
quo perficitur, ex Chrisu institutione, induit naturam Sacramenti,
T2 ab ipso Jam inseparabile est. Notandum siquidem hic se-
dulo est non supervenire rationem Sacramentu contractul natu-
ral jam in 520 esse consütuto et perfecto, cujusmodi est a-
qua respectu baptismi, panis respectu Eucharistim. Sed ratio
Sacramenti exurgit et perficitur in actu ipso quo sub debitis
conditionibus perficitur contractüs, quemadmodum ratio Sacra-
menti baptismi oritur ex ablutione, et ratio Sacramenti Eucha-
risti& ex prolatione verborum consecrationis. Quare non se ha-
bet contractus naturalis respectu. Sacramenti Matrimonii ut
materia resta, sed ut maleria prozéna que consisüt in
ipsa applicatione, seu collatione. Hinc cum Matrimonium perfi-
ciatur ipso contrahentium consensu expresso sub debitis condi-
tionibus, hoc ipso actu fit signum efficax gratie adeoque Sacra-
mentum. Átque exinde patet discrimen quod intercedit in ad-
ducta paritate inter calicem et supervenientem ei benedictio-
nem ?); multo igitur minus ratio Sacramenti supervenit con-
tractul civili. |

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) In adversariorum hypothesi, quod
€hristus evexerit Matrimonium, quate-
nus contractus civilis est, ad dignitatem
Sacramenti, hoe sequeretur absurdum,
Christum scilicet principibus ethnicis,
aut hzreticis et impiis reliquisse facul-
tatem moderandi materiam Sacramenti,
ita ut materi» sacramentalis valor pen-
deret ab illorum arbitrio. Quod profe-
cto nemo sanus dixerit. Jam vero sub
ratione politicze ' dominationis inter se
pares sunt catholici principes, et prin-
cipes infideles et acatholici, cum omnes
habeant iderh objectum, temporalem vi-
delicet subditorum felicitatem.

2) Hoc perspicue et paucis verbis ex-

ponit Angelicus Doctor in 1v Sent. dist.
27, q. 1, ad 4" quist. scribens: Sicut
se habet ablutio exterior ad baptismum,
ita se liabet expressio verborum ad hoc
Sacramentum (Matrimonii), ut dictum
est;" et ibid, d. 26. q. 2, art. 3, ad 2":
.Actus exteriores, et verba exprimen--
tia consensum directe faciunt nexum
quemdam, qui est Sacrauientum *Matri-
monii" Cum vero adversarii non admit-
tant Angelici auctoritatem, nisi quando
ipsis favere videtur, juverit hoc ipsum
adstruere auctoritate adversariis minime
suspecta, nempe Van Espenii, qui op.
cit. part. rn, tit, 12, cap. 4, num. 7, ait:
»Causa igitur e//iciens «et perficiens Mas

243
209. Ad 3», Resp. 1. Cum constet de facto, conjecture no-
stri conticescere debent. —.— rei
210. Hesp. II. Dist. Ita tamen ut abunde eos compensaverit,
conc. secus, 264. In primis Christus quod mere civile est in
contractu conjugii intactum principibus reliquit, ita ut ipsi jure

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

suo uti [Bios in legibus circa Matrimonium constituendis,
qui ad bonum reipubliee et tranquillitatem familiarum. con-

ducere possint, quaeque .afficiant effectus civiles et externos.
Quod vero attinet ad vinculum ipsum, si hoc Christus subtra-
xit principum juribus, longe eos compensavit per sanctissimam
religionem qua subditorum mores meliores fierent, et cives ab-
solutissimi evaderent. Ex his autem firmitas pendet principaà-
tuum, quum Christani teneantur principibus subesse, obedi-
re, vectigalia solvere non solum propter metum, sed etiam
propter conscientiam 1). !

211. Ad "im, Dist. Statuitur juxta S. Thomam etiam /ege ci-
vili in ordine ad forum civile et quoad effectus civiles, conc. in
ordine ad vinculum ipsum conjugale ex quo conficitur Sacra-
mentum, 20g. Quo sensu verissimum pariter est quod subdit
Angelicus Doctor: Ex qualibet ipsarum lege aliqua perso-
na potest effici ad. Matrimonium contrahendum illegitima,

trimonium est mutuus consensus, ut
sicuti sponsalia de futuro contrahuntur
solo consensu in nuptias futuras, ita
Matrimonium per consensum de przsen-
ti in nuptias perficitur, juxta regulam
juris: Nuptias non concubitus sed con-
sensus facit. Unde Pontifex (In»ocen-
tius III) in cap. 23, 10, de sponsalibus,
tanquam indubitatum sus resolutionis
fundamentum assumit, quod svw//iciat ad
Matrimonium solus consensus illorum de
, quorum quarumque conjunctionibus agi-
tur. Loqui autem Van Espenium de
Matrimonio, prout est Sacramentum con-
stat ex antecedentibus et consequenti-
bus numeris; nam num. 3, ponit discri-
men inter Matrimonium infidelium et fi-
delium quod illud sit tantum verum,
istud praeterea ratum et Sacramentum ;
num. 5, scribit: ,/Matrimonium ratum
inter fideles esse verum | Sacramentum
nemo Catholicorum dubitat," et ostendit
auctoritate Eugenii ΓΝ, et Conc. Tri-
dentini; deinde num. 7 exponens hujus
Sacramenti causam ef//icientem et perfi-
cientem, eam ponit, ut vidimus, in consen-
su contrahentium; demum eodem num.
7 post adducta verba pergit: ,,Quod au-
tem dicit Eugenius IV, in cit. decr.pro
Armenis, causa efficiens Matrimonii »e-
.gulariter est mutuus consensus per ver-
ba de presenti expressus; nullatenus
sic intelligendum, quasi aliquando alia
esset causa efficiens Matrimonii quam

mutuus consensus, sed quod is consén-
sus non semper sit exprimendus per
verba," Quare cum ex Van Espenio per
illud e/ficiutur et perficiatur Sacramen-
tum, quo e/ficitur et perficitur contra-
ctus, patet se habere contractum ad
Sacramentum ut meteriam prozimam sic-
ut se habet ablutio qua e/ficitur et per-
ficitur Sacramentum baptismi, ui loqui-
tur etiam S. Thomas p. 3. q. 66, art. 1,
οἱ post ipsum Catech. Rom. part. n, De
Sacr. bupt. n.6. 1

Cf. Gerdil. cit, tract. De Matrim.
part. 1» $. 5, ubi solvit difficultatem M.
A. De Dominis petitam ex similitudine
aquae, quae est materia baptismi, et pa-
nis et vini prout sunt materia Eucha-
risticz.

1) Cf. Gerdil. ibid. ὃ. /, Digressione
circa calumniam ab adversariis impa-
ctam defensoribus jurium ecclesiastico-
rum, quod detrahant auctoritati princi-
pum. Cf. etiam J. Vinc. Bolgeni in op.
Problema se i Giansenisti siano Giaco-
bini. Roma 179^, nec non J. B. Gemini
La Cabala de? moderni Filosofanti sco-
perta in. faccia ai piccoli e αἱ grandi
della terra. Assisi 1792. Item Cajetan.
Aloys. Del Giudice, Scoperta dé' veri ne-
mici della Sovranità sedicenti Regalisti,
Ex his patebit quinam veri sint princi-
pum hostes, utrum aulici et Jansenista,
an vero qui jura Ecclesie defendunt.

16 *

241 TRACTATUS DE MATRIMONIO.
id est, in respectivo ordine. Et vero S. Thomam nullam vim
in civilibus legibus agnovisse constituendi impedimentum quo
irritum reddatur ipsum Matrimonii. vinculum, aperte evincunt
inter cetera, qua scribit in eodem supplemento, ex quo obje-
cta verba adducta sunt: JProhibitio, inquit, legis humane
non sufficeret ad impedimentum Matrimonü , nisi intervemi-
ret Ecclesie auctoritas , que idem etiam interdicit 1). lgitur
principes juxta S.'Thomam eas tantum leges ferre possunt, quz
impediant Matrimonii contractum in ordine suo, seu civili, ut
dictum est.

212. Ad 5", Dist. Non definivit Tridentinum quo jure Ec-
clesia statuere possit impedimenta expresse, eo quod id nun-
quam fuerit in dubium revocatum, conc. sequivalenter, 7eg.
De germano enim sensu Tridentinorum in laudatis decreus
nobis constat ex censura ac nota hzeretical inusta a Pio VI,
propositioni LIX synodi Pistoriensis.

213. Ad 6", Neg. Verba enim quz objiciuntur ex Van Espe-
nio non sunt hujus Auctoris, sed a posteriori Launojana ali-
qua manu adjecta textui Van Espenii in editione longe post
auctoris obitum Lovanii, seu potius Luteti: Parisiorum an. 1753
vulgata. In editionibus siquidem Auctore adhuc in vivis agente
adornatis objecta verba non habentur ?) Hinc aliud exurgit

1) Quzst. 57, art. 2, ad ^», Alia plu-
ra S. Thome in hanc rem testimonia
congessit ltturiaga in op. cit. L'avvoca-
to Pistojese, etc, cap. 2, ὃ. 2. Profiteor
tamen me non omnia admittere quae
ibid. docet hic Auctor, de quo suo loco
disseram, Cf. Muzzarelli in diss. De/
contratto del Matrimonio in quanto Sacra-
mento. Opusc.29, edit. Flor. 1822. tom.virr,
pag. 222. Leullierius preterea jam anim-
adverterat op. Cit. Observ. 2, 8. 2, S.
Thomam in loco adducto ex lib ^. Cot.
Gentes, non agere de impedimentis Ma-
trimonii, sive de auctoritate eorumdem
constituendorum 5 sed solum explicare
varios conjugii fines, et horum respe-
ctu Matrimonium quasi diversis legibus
obnoxium dicere. Quod vero attinet ad
alterum desumptum ex Suppl. quist.
50, Jac. Clemens doctor Lovaniens.
cum Prospero Fagnano in cap. Utrum
autem de cognatione spirit. lib, 4. Decre-
tal. respondet, sensum verboruui S, Tho-
m: nequaquam eum esse, ut lex civilis
quemcumque inhabilem reddere queat
ad Matrimonium contrahendum ; sed u-
namquamque ex illis legibus, de quibus
loquitur S. Doctor, efficere posse, ut ali-
quis ineundo conjugio habilis non sit ;
nimirum legem naturalem, quis omni-
bus hominibus communis est, posse im-
pedimenta statuere relate ad omnes eos
etiam, qui nullius imperio subsunt; le-

gem civilem, que Matrimonia respicit
solum ratione habita ad commune rei-
publice bonum, posse condere impedi-
menta civilia relate ad subditos infide-
les; Ecclesiam demum Christianorum
conjugia invalida detinire posse, que
cum ad Sacramenti naturam evecta sint,
tum ex sua essentia, tum ex effectibus
gradum legibus civilibus multo nobilio-
rem babeant. Cf. in Z7v*«aite dw pouvoir
de ,ÜEglise sur le Mariage, pag. 137, nec
non op. 2e impedimentis Matrimonii.
Mechlin 1831, pag. 108 et seqq. 127, 135,
146 et seqq. Nonnullis tamen subtilis
potius visa est hiec Clementis evasio
quam solida. Esto, non est tamen con-
temnenda. Nos aliam dedimus. Ceterum
S. Thow;am constanter Ecclesie tribuis-
se potestatem impedimenta statuendi,
patet ex lib. ^4, Cont. Gent. cap. 78;
Quodlib.5, art. 5; in Comm. in 1v Sent.
dist. 37, 4. 1, art. 1; dist. 40, art. ^;
dist. 42, q. 1, art. 1; ibid. q. 2, art. 2,
ad ^. etc.

2) Sane in edit. Lovaniensi anni 1700,
qua utor, verba illa omnino desunt. Cf.
edit. Venet. 1781, in cujus prefatione
aperte dicitur, quod ea qua in ea edi-
tione addita sunt inter asteriscos, spe-
ctent ad supplementum editum an.1729,
nempe post mortem Van-kspenii. Porro
citatus textus reperitur inter asteriscos.

᾿ 245

argumentum de novitate hujus sententie, ac specimen inte-
merate fidei theologorum et canonistarum aulicorum.

214. II. Οὐ). 15 Pauce extant a primis Ecclesie szculis le-
ges circa fidelium Matrimonia ab Ecclesia late 1), 2? seu ve-
rius sole vigebant juris Romani leges ad quas passim provo-
cant Ecclesie Patres; 9? ex publicis enim monumentis constat
principes de Matrimoniis leges tulisse, Ecclesiam eis paruisse,
seu illis se conformasse, cumque vellet impedimenta statuere,
ad principes confugisse. ἢ" Jam enim 880. II Athenagoras in
Legatione pro Christianis aperte professus erat: Unusquis-
que nostrum uxorem suam secundum leges a vobis positas
ducit ?). 5? Honorius et Theodosius lege Ravenne lata an. 409,
statuunt, quando, cum quibus, et qua de causa in impedimen-
tis dispensandum sit 3); codex Justinianeus his legibus refertus
est. 6" Quare cum Patres Milevitani decrevissent: Placuit, ut
secundum evangelicam et apostolicam disciplinam , neque di-
amussus ab uxore, neque dimissa a iarito alteri conjungantur,
subdunt: In qua causa legem imperialem petendam promul-
gari *). Hinc 7? Theodoricus Gothorum rex veniam cuidam
fecit, ut nuptias inire posset cum consobrina, Cassiodoro te-
ste 5); 85 in legibus Longobardorum rex Luitprandus statuit:
Ut amodo nullus presumat, relictam de consobrino, aut
sobrino suo uxorem ducere, cur? Quia, Deo teste, Papa
Urbis Romo per suam epistolam nos adhortavit, ut. tale con-
jugium fieri nullatenus peranitteremus 9). 95 Sique igitur an-
tiquitus leges ab Ecclesia late sunt circa Chrisüanorum con-
Jugia, prohibitive potius dicende sunt, quam irritantes con-
nubia; 10* aut certe fatendum est ipsam jus sibi indebitum
usurpasse, cujus rei fidem 11? haud dubiam faciunt spurie Isi-
dori decretales. Ergo.

215. Resp. ad 1". Esto, paucae late sint prioribus szculis
leges ab Ecclesia quz fidelium conjugia irrita redderent; ex hoc
id unum evincitur illorum temporum adjuncta hoc tempera-
mentum poposcisse. Ceterum cum non desint exempla istarum
legum, hoc ipso efficitur, potestate sua in iis ferendis Eccle-
siam usam esse. |

216. Ad 2", Neg. Nam preter juris Romani leges, alie

condit ab Ecclesia sunt. Nonnullas superius innuimus, qui-

CAP. lil, DE IMPEDIMENTIS MATRIMONI1, E'TC.

1) Ita Petzek, Diss. de potest. Eccles.
Friburg. 1783, pag. 48 et seqq. 72 et
seqq. Auctor op. cit. 7Aeologisch - stati-
stischer , etc. seu Specimen Theolugico-
Statisticum de Ecclesiastica potestate án
rebus malrimonialibus, et Thom. Dolliner
in op. pariter cit. Handbuch des Ehe-
rechts, seu Manuale juris matrimon.

2) Loc. cit. ex Legat. pro Christ.

3) Cod. Theodos. Si nuptice ez rescri-
pto petantur: tit, 10. Cf. Cod. Theodos.

cum perpetuis notis et comment. Jac. Go-
thofredi, Lugduni, 1665, tom. 1, pag. Z87.

4) Loc. cit. apud Harduin.

5) Variarum lib. 7, num. ^46, Formul«
qua cousobrina legitima fiat uzor. Opp.
M. Aurelii Cassiodori edit. Rothomagi
1679, tom. r, pag. 123,

6) Apud Bas. Joan. Herold, Originum
ac Germanicarum antiquitatum libri, Ba-
silez; 1557, pag. 219, tit. 21.

246

bus ad pleniorem dictorum confirmationem alias | subjicimus.
Omissis enim decretalibus quibus Callixtus Pontifex initio seculi
IIl et Julius Papa eodem seculo statuerunt impedimentum coz-
sanguineitatis utpote inter spurias ab eruditis rejectis 1); Con-
cilium Neoczsariense an. 31^. constituit impedimentum affíini-
talis, perinde ac Concil. Illiberitanum 3). Impedimentum pu-
blice honestatis constitutum fuit a Siricio 3); impedimentum
voti a Conc. llliberitano 1), Carthagin. IV 5), Calcedonensi 6),
item a Siricio et Innocentio 1 7). De impedimento raptus egit
Syngdus Áncyrana an. 918 8), nec non Synodus Chalcedonen-
sis 9) et Symmachus Papa!9). De impedimento criminis ab Ec-
clesia instituto certum est ex concilio Altheimensi 11), Matrimo-
mum ob cultus disparitatem fieri prohibuit Conc. Iliberita-
num 1?), Arelatense 13) et Árvernense!*), Cum itaque omnia fe-
re impedimenta qua adhuc vigent ab Ecclesia constituta fue-
rint, de quorum plerisque nullum occurrit in imperialibus legi-
bus vestigium 15), patet falsum omnino esse quod ab adversariis

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Cf. apud Harduin. Acta Conc. tom. 1,
col. 112 et seqq. et col. 555. Attamen
hoc impedimentum consanguineitatis cer-
to constitutum est a Conc. Agathensi
an. 506, can. Lxr, Arvernensi an. 535,
can. m, etc.

2) Concil, Neocas. can. 2, ibid: col.
282, Conc. llliberit. paulo post celebra-
tum can. Lxr, ibid. col. 256. Cf. etiam
S. Basilium Epist. etx, al. cxcvir, ad
Diodorum.

3) In Epist. ad Himerium Tarrac. cap. ἢ
apud Coustant. col, 628. Verba autem
Siricii hec sunt: ,De conjugali velatio-
ne requisisti, si desponsatam alii puel-
lam, alter in Matrimonium possit acci-
pere. Hoc ne fiat, modis omnibus inhi-
bemus: quia illa benedictio quam nuptu-
re sacerdos imponit, apud fideles cu-
jusdam sacrilegii instar est, si ullatrans-
gressione violetur.? In quem loc. cf.
adn. edit, Ideo vero textum attulimus,
quia nihil non moliuntur adversarii, ut
vim hujus constitutionis eludant.

4) Can. xir, in quem canonem cf.
Comiuent. Card, de Aguirre tom, 1, op.
cit. pag. 407 et seqq.

5) Can. civ, apud Harduin. loc. cit.
60]. 955.

6) Can. xvr, ibid. tom. 11, col. 608.

7) Sirieius in Epist. cit. ad Himer.
cap. 6. Innocentius vero in Epist. «ad
Victricium, cap. 12, apud Coustant, col.
704 et seq.. in quem locum inter cz-
lera scribit editor: ,Inde autem quo-
modo juventur, qui ab Innocentio sa-
crarum virginum conjugia improbari
quidem, sed non solvi putant, nobis la-
tet." Verum ipsum adisis in loc. cit.

8) Can. xi, ex coll. Isidori, x autem

ex collect. Dionysii Exigui. Apud Hard.
tom. r, col. 276.
9) Can. xxvir, ibid. tom. rir, col. 612.

10) Epistol. ad Cesarium Arel. cap. ^,

apud Hard. tom. ir, col. 958.
11) Celebratum est hoc Concilium an.
916. Agens porro de hoc criminis impe-
dimento provocat ad antiqua canonum
statuta, sic enim loquitur: ,,Illlud com-
muni decreto secundum canonum institu-
ta definimus et prejudicamus, ut si
quis cum uxore alterius, vivente eo for-
nicatus fuerit; moriente marito, syno-
dali judicio aditus ei claudaturillicitus ; ne
ulteriusei conjungatur Matrimonio, quam
prius polluit adulterio." Apud Hartz-
heim Conc, German. tom. 119 pag. 588. So-
lent adduci ad hoc ipsum adstruen-
dum verba S. Augustini ex lib. r, De
Nuptiis, cap. 10: ,, Mortuo viro, cum quo
verum connubium fuit, fieri connubium
non potest cum quo precessit adulte-
rium." Verum hac lectio dubia saltem
est; editores enim Lovanienses et Mau-
rini omittunt particulam negativam, quin
tamen moneant in antiquis editionibus
quibus usi sunt correctores Romani, il-
lam reperiri.

12) Can. xv, xvi et xvrr, apud Card. de
Aguirre, Conc, Hispan. Vom, 1, pag 428
et seqq.

13) Can. xr Apud Hard. Acía Conc.
tom. 1. col. 265.

14) Celebrat. an. 535, can. vr. Ibid. tom.
n, col. 1181.

15) Sane vel ipse apostata M. A. De.
Dominis lib. 5. De Repub. ecclesiast, n. 67,
fatetur quod /ez sola ecclesiastica impe-
dimentuimn posuit cognationem spiritua-
lem occasione baptismi, ordinem 588"

247
assumitur solas videlicet viguisse primis seculis juris Romani
leges. Quod. si Patres interdum ad leges imperatorum provo-
cant, ad eas provocant quas Ecclesia, ut mox dicemus, et pro-
bavit et suas fecit. 09 ^

217. .Ad 3m, Neg. Principum legibus matrimonialibus Eccle-
sia paruit quas ipsa adoptavit, COncC. quas rejecit aut corre-
xit, 2eg. Minime inficiamur Ecclesiam p ures imperiales leges
adoptasse etam quoad effectus ecclesiasticos. Ást non omnes
admisit, sed plures rejecit, vel correxit, cujus assertionis va-
dem damus auctorem protestantem Joan. Fridericum. Bockel-
mann, qui plures leges enumerat ad Matrimonium. spectantes
ab Ecclesia vel abrogatas vel correctas 1). Jam vero exinde pa-
tet Ecclesiam jure suo usam esse, sive cum proprias ad.effe-
ctus sacros leges connubiales condidit, sive cum Justis de cau-
sis principum constitutiones adoptavit, sive cum eas correxit.
Idem semper exercetur jus legislativum in utroque casu ?).....-

218. Ad μὰ. Dist. Ducebant Christiani uxorem juxta | eas
leges quas Ecclesia adoptaverat juxta dicta, conc. juxta
omnes leges indiscriminatim , 209. Contrarium enim osten-
dimus. | |

219. Ad 5", Dist. Honorius, Theodosius junior, Justi-
nianus alique leges tulerunt matrimoniales ut custodes, patro-
cinatores ac vindices legum canonicarum, | conc. ut. sancirent
auctoritate propria leges ecclesiasticas ad... communicandam
eis intrinsecam firmitatem qua ante carerent, seg.

220. Ne videar sine tabulis hanc assertionem | obtrudere,
unum aut alterum testimonium afferam ex codice Justinianeo
ex quo constat hunc Imperatorem in legibus quas tulit ad cano-
nes sanciendos, non aliud sibi proposuisse quam se eorum custo-
dem et vindicem exhibere, atque urgere ipsorum executio-
nem. Δὲ civiles leges, inquit, quarum potestatem. nobis
Deus pro sua in homines benignitate credidit, firmas ab
omnibus custodiri ad obedientium securitatem studemus,
quanto plus. studi adhibere debemus circa sacrorum ca-
nonum et divinarum legum. custodiam ,. que super salute
animarum nostrarum definite sunt 3)? Quibus verbis osten-
dit se contradistinguere leges civiles quarum sibi potestatem
tributam affirmat, et sacros canones quos jungit legibus di-
vinis quarum tantum custodiam sibi adscribit. Prosequitur

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

* "
crum, et vota solemnia, ac defectum so- cas leges civiles. ab Ecclesia correctas

lemnitatum quarumdam, etc.

1) De differentiis juris civilis et. cano-
nici. Nos cap. precedenti plura attuli-
mus Patrum testimonia quibus impro-
bant leges ab imperatoribus latas, quas
nullius esse ponderis affirmant respe-
ctu Christianorum, cujusmodi erant illa
quibus permittebatur divortium. Non pau-

pariter exhibet Nicolaus München in
Dissert. De jure Eccles. Cathol. statuen-
di impedimenta Matrim. dirimentia. Co-
lonize 1827, pag. 76 et seqq.

2) Cf. Roskowány op. cit. δ. 37, 41; et
Gerdil. tract. cit. part. 1, $. 9.

3) Novell. cxxxvrr.

248

vero ibid. Imperator: Qui enim sacros canones custodiunt ,
Domini Dei adjutorio digni sunt: qui autem transgre-
diuntur , ipsi. semetipsos judicio reddunt obnoxios. S ex
Imperatore reus fit coram Deo qui sacros canones transgre-
ditur, ergo in canonibus agnovit vim obligandi in conscien-
tia, idéoque vim non mutuantur ex lmperatoris sanctione.
Accedens deinde. propius ad rem nostram aperte profitetur
vim prohibitivam in canonibus dicens: Quod autem divini
canones prohibent clericos. esse, qui secundam uxorem
duxerunt, et. inter Sanctos, Basilius docens, ait: Diga-
3:108 Canon ministerio exclusit, et ex ds progenitos. De-
mum concludit Justinianus: His igitur, quw sacris cano-
nibus definita sunt, insislentes presentem | sancimus le-
gem 1). Quibus in antecessum visus est Imperator axioma
evertere a recentioribus aulicis statutum, Canones legibus,
non leges canonjbus adjectas 6556 3). Eadem ratione sese
gesserunt principes occidentales Childebertus, Chilpericus,
Clotarius II, Carolus M. alüque passim, qui protestantur se
legibus suis canonum tantum executionem urgere 3). |

221. Ad 6", Dist. Judicarunt Patres Milevitani petendum,
ut imperialis lex ferretur, qua mandaretur executioni canon
seu lex in Concilio statuta, seu potius declarata, conc. qua
ab Imperatore constitueretur quod ex se Patres Milevitani
facere non potuissent, zeg. Tria hic prestant Africani Pa-
tres: 15 condunt legem aut potius legem a Deo conditam
declarant, ne scilicet liceat vivente conjuge ad aliam trans-
ire: Placuit ut secundum, etc. Si ita placuit Patribus, er-
go legem condunt, seu potius divinam legem declarant; 2?
hujus legis violatoribus, quas possunt penas infligunt, nempe
penitentiam; 3* postulant ab Imperatore ut hanc legem sua
uoque auctoritate communiat poenas corporales infligendo 5).
, 222. Ad .?", Dist. Veniam fecit pro foro civili et quoad
civiles effectus, conc. qua valeret coram Deo, aeg. Theodo-
ricus preterea in tali praebenda facultate innititur. auctoritate
legum, at certum est leges Christianorum ejusmodi inter
consobrinos conjunctiones interdixisse 5).

TRACTATUS DE MATRIMONIO,

allatis documentis ostendit. Cf. etiam
Card. Gerdil. cit. 7raítato del Matrim.

1) lbid.
2) Cf. Natal. Alexandr. Hist. Eccles.

δῷ, VI, Cap. 7, art. 2, qui inter cetera
scribit: ,,Licet vero de rebus et perso-
nis ecclesiasticis leges tulerit Justinia-
nus, in ipsum esset iniquior, qui asse-
reret ipsum Ecclesi:z auctoritatem usur-
passe. Veteres enim canones renovavit
dumtaxat." Et paulo post: ,,Siquas vero
novas leges tulit de ecclesiastica disci-
plina Justinianus, vim ille non habue-
vunt ullam, nisi quia sunt ab Ecclesia
recepte et approbate." Quod deinde

part. 1, $. 11.

3) Hujus rei documenta vide apud
Gerdil. loc. cit. ἊΝ

4) Cf. Leullier op. cit. Oóserr. 5, $.
1 et 2.

5) Etenim has consobrinorum nuptias
prohibuerat Theodosius, ut patet ex
lege data ab Arcadio D. cap. 16, lib. 3
Cod. Theodos. De incest. nupt. et lib. 1,
ejusd. cod., tit. ἃ. Si Nuptie er rescri-
pto petantur , data ab Honorio, Cf, etiam

249

223. Ad S8«, Dist. Ut canonum custos et vindex, conc.
secus, neg. Responsio patet ex dictis in resp. ad 6», Cum
enim plures semper existant qui magis penis temporalibus
quam spiritualibus afficiantur, coacti non semel sunt tum
Pontifices, tum Episcopi in Conciliis adunati adversus legum
ecclesiasticarum contemptores expetere a principibus edicta
ac leges, quibus illi cogerentur ad leges ecclesiasticas ser-
vandas. Talis est origo plérarumque civilium constitutionum
qua habent pro objecto res sacras.

224. Ad 9m, Neg. Quamvis enim antiquitus nondum obti-
muerit formula nunc in usu recepta, qua conjugia contra
Ecclesi; leges inita dicuntur érrita, nulla, etc. &quivalenti-
bus verbis id ipsum significabatur. Patres enim et Concilia
per quasdam nuptias affirmabant divinam legem et jura na-
ture perrumpi, adulteria committi, eas inanere non pos-
se, esse repellendas, etc.; interdum perpetue penitentie
atque excommunicationi subjiciebant vetitas nuptias atten-
tantes. Quis porro non videat in his agi non de sola prohi-
bitione, sed de irritatione ejusmodi conjugiorum 1)?

225. Ad 10", Neg. Hec enim mera est apostatz Spala-
tensis criminatio quam postea personati catholici iterare non
erubuerunt 2). Si Ecclesia usurpavit indebitum sibi jus, pro-
ferant igitur adversarii qui nos auctores invasionis illegitimze
incusant, assignent tempus, quando hzc potestatis legislati-
vi invasio ab Ecclesia fieri cepit; retegant artes et machi-

CAP. Ill, DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

S. Ambros. Epist. tx , edit. Maur. alias
66. Hujus legis Theodosiane memine-
runt etiam Libanius Orat. de Angariis,
edita a Gothofredo; S. Augustinus lib.
13. De cirit. Dei, cap. 16; Paulus Dia-
conus lib. 13, aliique.

1) Cf. Roskowány op. cit. ὃ. 36.

2) Hanc calumniam omnium primus,
ut diximus, struxit adversus Ecclesiam
M. A. De Dominis, qui in óp. cit. lib.
5, n. 67, scripsit: ,,Per accidens tamen
et ez sola usuipatione, deinde praescri-
ptione, si tamen praescriptio hzc bo-
nam fidem adjunctam vere habeat, etiam
in Ecclesia (potestas hec) reperitur."
Apposite Card. Gerdilius p. cit. $. 12,
ad hanc criminationem respondit: ,De-
gno di un apostata si ὁ questo nero
sospetto, che tenta qui lo Spalatense
di spargere sulla buona fede della Chie-
sa, quasiché tanti santi Pontefici, tanti
venerabili Padri adunati nei Concilii
avessero conspirato per una si lunga
serie di secoli, ad usurpare una incom-
petente autorità lesiva de" diritti della
podestà civile, né avessero temuto di
chiamare lo Spirito Santo in patroci-
natore di questa da loro conosciuta
usurpazione, promulgando sotto l'invo-

cazione di lui le ordinazioni fatte da
essi riguardo al Matrimonio, come pro-
venienti da autorità ricevuta da Dio, e
diretta, e regolata dal suo Spirito. Stol-
ta impudenza, che scuopre la malignità
dell'animo, senza punto giovare all'in-
tento. Egli é assioma di universale giu-
risprudenza, fondato sull equità natu-
rale, che un paci(ico possesso di lun-
ghissimo tempo mantenuto, ed eserci-
tato senza interruzione per mezzo di
frequentissimi atti notorj, con perfetta
acquiescenza delle parti interessate, fa
presumere un qualunque piü giusto ti»
tolo, e che a togliere il diritto, non
basta un dubbio, anche probabile in
contrario, ma esser d'uopo, che la
mala fede sia concludentemente provata
da chi si prende a contrastarlo.?

Attamen Spalatensis dictum iteravit
Launojus, imo ulterius progressus est,
dum rejecto prescriptionis titulo, af-
firmat. op. cit, part. 1, art. 2, cap. 8,
seu edit. cit. pag. 697, Pontifices ita
se gessisse per usurpatam in eas cau-
sas jurisdictionem. Deinde alii passim
idem effatum, tantos seculi magistros,
adoptarunt.

250
nationes quibus ambitiosum adeo consilium ad optatum exi-
tum Ecclesia producere molita sit. Fierine potuit ut omnes
christüani orbis presules, iique sanctissimi in unum con-
spirare potuerint ad aliena jura usurpanda? Numquid clan-
culum, an vero aperte id pertentarunt? At quomodo nemo
ex lis, quorum maxime intererat de violato jure clamare,
insurrexerint adversus hanc invasionem, nemo conquestus sit
ex tot principibus de propriis juribus adeo sollicitis, ex tot auli-
cis et principum assentatoribus? Cum agatur de gravi adeo
criminatione, non conjecturis aut suspicionibus indulgendum,
sed documentis ea comprobanda est, quz nulla prorsus neque
ab apostata Spalatensi neque ab ejus sequacibus hucusque pro-
ferri potuerunt, Calumniatorum propterea notam non effugiunt.

220. Ad 1i", Neg. Leges enim et canones aut Pontfi-
cum rescripta quibus impedimenta Matrimonium dirimentia
apponuntur longt antiquitate superant sec. IX, quando pri-
mum prodiere Isidori decretales. Recolantur qua& superius
adduximus. Merces Isidoriane sunt semper postremum effu-
gium ecclesiastice potestatis osorum, quamvis sexcenties illud
fuerit ad nihilum redactum atque protritum !). Neque illud
omittendum est, quod cum Hincmarus. Rhemensis falsitatem
harum decretalium eodem quo prodierunt seculo ostendere
sibi sumpserit, argumentum omnium validissimum quod ex
perperam tributa Ecclesi: potestate legislativa in impedimentis
dirimentibus constituendis erui poterat in adversariorum hy-
pothesi, ne attigerit quidem.

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

PROPOSITIO V,

Ecclesia sola jure proprio et originario potest constituere
impedimenta Matrimonium dirünentia , qua scilicet Ma-
érimonii vinculum afficiant.

227. Est certa, ut aperte colligitur ex can. IV, superius re-
citato Concilii Tridentini, et ex censura Prop. LIX synodi
Pistoriensis in. constitut. Auctorem fidei, et sequitur ex pra&-
cedenti quam vindicavimus propositione. | !

228. Ad tollendas porro ambiguitates circa verum. proposi-
tionis sensum adjecimus verba illa: Que scilicet Matranonu

1) Vere nostris adversariis applicari
possunt qua de Lutheranis, Calvinistis
aliisque hereticis scripsit Van Espe-
nius: ,O0mne Catholicorum. pene arma-
Tnentarium ereptum iri crediderunt, si
has decretales (Isidorianas ) suppositi-
tias esse probarent," (part. 1v, cap. 1,
t p apud Itturiaga op. cit. cap. 5,

Ceterum cf. que de hac Isidoriana
collectione scripserunt doctissimi fra-
tres Ballerinii in appendice ad sancti
Leonis opera, Venet. 1757, Tract. de
antiquis tum editis tum ineditis collectio-
nibus canonum, part. nr, cap. 6, pra-
serlim vero ὃ. 3 et seqq. |

e Em

2^ o^

251

vinculum | afficiant; quibus significare intendimus, qusstio-
nem hic minime institui de eo quod jure proprio szculi prin-
cipes constituere possint circa contractum conjugalem, prout
contractus civilis ac poliücus spectatur. Ultiro enim. damus
principes posse ad bonum societaus cui przsunt, leges ferre
quibus conjugia subditorum politice legitima fiant, et ea con-
sütuere quas spectent ad civiles effectus , successiones nem-
pe. dotem, hereditates, aliaque ejusmodi qua vinculo Ma-
irimonii extrinseca sunt. Agimus propterea de eo quod ma-
trimoniali intimum est ipsumque constituit, nempe de vinculo
in quo ex dictis Matrimonii essentia consistit.

229. Non pauci, ut innuimus, presertim ex Gallia theologi
contendunt competere principibus supremam et independen-
tem potestatem statuendi impedimenta Matrimonium dirimen-
tia equo jure ac ea competit Ecclesi». Ex horum sententia si-
quis ineat nuptias cum aliquo ejusmodi civili impedimento, nul-
15 ἰδίῳ evadunt non modo in ratione contractus, verum etiam
in ratione Sacramenti; hanc sententiam amplexus est ut dixi-
mus D. Carriére 1). In Germania pariter penes eos, qui moderati
audiunt, hec doctrina sectatores nacta est 2), Nonnulli demum
quamvis principibus potestatem tribuant constituendi impedi-
menta dirimentia, existimant tamen ea facultate eos uti non
posse, niài concurrat auctoritas Ecclesia.

290. Jam vero soli Ecclesie competere posse facultatem
constituendi Jure proprio et originario impedimenta Matri-
monium dirimentia, quae nempe afficiant ipsum conjugale
vinculum, tum ex intima rei natura Juxta Christi. dispositio-
nem; tum ex constanti Ecclesie doctrina et praxi; tum de-
nique ex incommodis qua in adversariorum hypothesi neces-
sario orirentur, evincimus.

291. Ac I. quidem ex intima de qua agitur rei natura Juxta
Christ dispositionem. Etenim Christus, juxta dicta, officium na-

CAP. IIl. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

1) Hanc sententiam inter czteros te-
nuerunt ante Carriére Gerbaisius in op.
Traité du pouvoir de P. Eglise et des prin-
ces sur les empéchemens du Mariage par
M. Gerbais, etc. Paris 1696, edit, sec.
De Sacram. Matrim, quest. vin, art. 2,
concl. 1, Collet. De Matrim. cap. 8, art.
2, concl. 1. Demum J. Carriére op. et
loc. cit. Hi omnes, aliique non pauci
cum ipsis hanc tribuunt principibus

potestatem statuendi dirimentia impe-.

dimenta ex jure ipsis proprio et in-
pato, quamvis asserant nonnisi ἐπεῖδεν
recte aíficere Matrimonium quatenus
Sacramentum est, cum illorum pote-
stas solum directe attingat conjugium
prout est contractus civilis, seu ut lo-
quitur Carriére, etiam prout est comn-
tractus naturalis. Nonnulli preterea ad-

jiciunt principes ex pietate erga Eccle-
siam a pluribus seculis huic potestati
cessisse , et ea qua spectant ad Matri-
monii vinculum Ecclesie reliquisse, aut
saltem eadem potestate eos uti non
posse nisi cum dependentia ab Ecclesia.
Has autem limitationes seu coarctationes
respuit D. Carriére cit. tract. De Ma-
trim. part. n1, saec. 2, cap. 3, num.
571 et seqq. ubi praeterea negat Eccle-
siam sibi reservare posse hanc aucto-
ritatem; ulterius propterea quam re-
liqui omnes progressus est.

2) Sic sentit Küstner, De Matrimonio.
Lips. 1810, et D. Pachmann in PIJetss
theol. Zeitschr. seu Theologicis Epheme-
ridibus Pletesii, Vien. 1833, vol. r1, pag.
15; Bucholtz in iisdem Ephemeridibus
an. 1836, vol, i1, pag. 16.

202

ture, seu contractum naturalem, qualem Deus ipse instituit
ante peccatum , quemque antiqui Patriarchae prius quam civiles.
leges constituerentur, inierunt, ad sacramentalem dignitatem
evexit; et ita evexit ut quoties legitimz persone naturalem hunc
contractum efficerent, toties conficerent Sacramentum. Quare
ex hac contractus naturalis elevatione factum est, ut uno
eodemque actu et contractus et Sacramentum habeantur in
conjugio Christianorum , seu contractus et Sacramentum iden-
tificentur per unum eundemque actum. Hinc nonnisi cogita-
tione ratio contractus a ratione Sacramenu distinguitur 1). Por-
ro si ita est, Jam sequitur ad illam solam auctoritatem ex Chri-
sti institutione spectare jus decernendi conditiones qua requi-
runtur, ut. persone legitime seu idonez censeri debeant ad
contractum conjugalem celebrandum adeoque et ad Sacra-
mentum conficiendum, cui a Christo demandata est Sacra-
mentorum cura et administratio. Atqui hec nec est, nec
esse potest nisi sola Ecclesia. Nam solius Ecclesie munus est
declarare quanam legitima materia Sacramentorum sit, preser-
tm cum agitur de materia procima, cujusmodi esse diximus
contractum naturalem respectu Sacramenti Matrimonii; solius
Ecclesie est conditiones apponere quibus proxima hzc materia
legitima aut illegitima haberi debeat; solius igitur Ecclesice
est proprio et originario jure impedimenta constituere, qui-
bus contrahentes inhabiles ac illegitimi fiant ad contractum
ineundum , adeoque et ad Sacramentum conficiendum 3).

292. Π Id ipsum preterea non minus clare evincitur ex
constanu Ecclesie doctrina et praxi. Enimvero Ecclesia velut
unum idemque semper habuit contractum et Sacramentum,

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Quapropter contractus et Sacra-
mentum in conjugiis Christianorum non
possunt spectari veluti duc rea«litates,
seu due res ab invicem distinct:e ac
separabiles, ut passim fit ab iis qui
tuentur contrariam doctrinam. Distincta
quidem est in Christianorum connubiis
ralio formalis, ut schole loquuntur,
contractus, et ratio formalis Sacramenti,
minime vero contractus ipse et Sacra-
mentum, perinde ac si essent duz res
ab invicem distincta.

2) Absurduin sane est affirmare Chri-
stum constituisse principes tanquam
moderatores materie Sacramentorum;
s! enim possent quidpiam constituere
circa. materiam Sacramenti Matrimonii,
eadem ralione possent constituere in
ordine ad alia Sacramenta , baptismi ex.
gr. Eucharistiz, etc. quod nemo Catho-
licus dicet. Proterea si Christus hanc
dedisset potestatem principibus, vel de-
disset ut principes christiani sunt, aut
absolute prout sunt reipublice civilis
moderatores seu principes civiles; por-

ro primum dici nequit, cum nulli tunc
temporis principes christiani extiterint;
alterum vero repugnat, alioquin eliam
principes acatholici et infideles possent,
saltem 4iadirecte, ut adversarii propu-
gnant, irritum facere Sacramentum,
uti superius adnotavimus, jus exercen-
tes iu Sacramenti materiam. Quid vero
magis absonum dici aut fingi potest,
quam ex voluntate Neronis, Caligule,
etc. debuisse pendere valorem materia
ad Sacramentum efficiendum? Huc ta-
men devenire debent qui hanc faculta-
tem tribuunt principibus constituendi
impedimenta dirimentia. Quod si princi-
pes infideles hanc potestatem non ha-
buerunt , quomodo hanc consecuti sunt
amplectendo religionem christianam ,
adeo ut, dum filii Ecclesi: evaserunt,
auctoritatem acquisierint in ea, quae
privative et exclusive ad BEKcclesiam
ipsam spectabant? Hoc rursum evince-
re deberent adversarii. Cf. Muzzaarelli
opusc. cit. pag. 215 et seq.

209

ita ut nunquam ratum senserit esse contractum in ullo casu,
cum ex defectu conditionum nullum sive irritum fuit Sacra-
mentum. Semper Ecclesia ut adulteros spectavit illos coram
Deo, qui, inito tantum contractu civili, absque Sacramento si-
mul cohabitaverint. Provocamus reipsa adversarios, ut ex tota
antiquitate vel unum proferant exemplum Matrimonii, quod
Ecclesia tanquam legitimum agnoverit eo quod juxta leges ci-
viles celebratum sit, neglectis conditionibus a se constitutis.
Quare, ut superius vidimus, identitas hac contractus et Sa-
cramenti precipua difficultas extiut in Concilio Tridentino ad
irritanda Matrimonia clandestina, cum nulla sit Ecclesie po-
testas in. Sacramenti substantiam. Omnium primus Melchior
Canus insinuavit sententiam de duplici distincta. realitate in
contractu et Sacramento Matrimoni, ut ita se extricaret a
gravissimis difficultatibus quibus sensit urgeri novam a se
propositam doctrinam de sacerdote ministro Sacramenti Ma-
trimonii 1). (

299. Deinde constans Ecclesie praxis in vindicanda sibi
soli potestate statuendi impedimenta dirimentia constat 15 ex
eo, quod ipsa impedimenta hec constituerit tribus prioribus
Ecclesie szculis, ut allata documenta ostendunt, ita ut irrita
habuerit conjugia illa que a legibus juris Romani. probaban-
tur tanquam legitima; 2" ex eo pariter constat quod ipsa
velut adulterina interdum spectaverit conjugia, quz ab Im-
peratoribus christianis permittebantur ?), contra vero habue-
rit ut legitima nonnulla conjugia qua rejiciebantur tanquam
illegiuma etiam a Codice chrisuanorum principum 3). 3? Id

CAP. 111. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

ram ejecerit, omnem dotem restituere

1) De locis theol. lib. virt, cap. 5; sed
debet, et aliam non ducere." Cf. in hanc

cf. qui? contra. eum scripsit Bellarmin.

De Matrim. cap. 7.

2) Superius attulimus Patrum effa-
ta, quibus conjugia ab imperialibus le-
gibus permissa post dissolutionem ex
causa adulterii, reprobantur. Id ipsum
dicatur de lege lata a Constantino M.
quaeque reperitur in Cod. Theodosiano
Jib. 3, tit. 16. De repudiis, qua lmpe-
rator sublatis aliis repudiorum causis
statuit: ,,JIn repudio mittendo a femina,
hac sola crimina inquiri, si homicidam,
vel medicamentarium, vel sepulchro-
rum dissolutorem maritum suum esse
probaverit. . In masculis etiam si re-
pudium mittant, h:c tria crimina in-
quiri conveniet, si mecham, vel medi-
camentariam, vel conciliatricem repu-
diare voluerit." Agi porro in hac lege
de repudio quo fas sit alteram ducere,
patet ex pena qux immediate sancitur
quoad eos, qui absque recensitis cri-
minibus repudium miserint; subditur
enim: ,VNam si ab iis criminibus libe-

lerem commentarium Gothofredi edit.
cit. tom. r, pag. 310 et seqq. Porro,
ipso Gothofredo fatente, canones nun-
quam permiserunt in ejusmodi repudiis
aliam uxorem ducere. Cf. etiam Card.
de Aguirre in can. 61, Conc. Hliberitani.

3) Hujus rei luculentissimum exem-
plum inter czetera suppeditat conjugium
initum a filiisfamilias absque consensu
parentum, quod et antiquitus atque
nunc etiam a pluribus legislationibus
veluti illegitimum, imo irritum decla-
ratum. est, attamen Ecclesia illud ra-
tum habet ac legitimum; alia exempla
cf. apud Gerdil. tract. cit. pag. 177 et
seqq. Recens exemplum suppeditat re-
sponsio sacre Ponitentiaris data 1 Jun.
1821, ad Episcopum Vivariensem, qua
declarat valida omnino esse Christia-
norum conjugia inita cum impedimentis
civilibus irritantibus, qua preterea ad-
dit: ,lta eruitur ex instructione a su-
prema Inquisitione per S. Congregatio-

208 j

ipsum constat ex eo quod ab Ecclesie tantum confirma-
üone seu approbatione vim irritandi. Chrisütanorum. conjugia
obtünuerint, sive intra sive extra imperi fines, impedimenta
que in jure Romano constituta erant tum ab Imperatoribus
ethnicis, tum ab Imperatoribus christianis 1); 4? constat ex
legum civilium correctione, irritatione, ampliatione, quz, ut
vidimus, per jus canonicum fact: sunt circa impedimenta; 5"
patet ex ipsa agendi ratione Imperatorum ac principum chri-
stianorum sive in condendis legibus suis ad canonum nor-
mam ut robur ac firmitatem adipiscerentür ?), sive in rogan-
dis Conciliis cum optarent aliquod impedimentum constitui 3).
234. III. Denique eadem veritas adstruitur ex incommodis
quibus urgetur adversariorum hypothesis. Fieri enim non
potest, ut scite observat Bellarminus *), ut eadem potestas
seque et immediate et proprie ad duo diversa tribunalia per-
üneat. Utraque enim esset suprema et independens circa idem
objectum. Impossibile autem est ut ex duplici circa idem
objectum ab invicem independenti ac suprema potestate non
oriantur collisiones, ita ut altera probet quod ab altera ve-
tatur. In. casu autem nostro magis adhuc manifestum fit in-
commodum quod ex potestatum conflictatione oritur, cum
agatur de Sacramenti valore. Idem enim conjugium ut verum
Sacramentum haberetur ab Ecclesia, quod nullum omnino
esset ac inane Juxta regimen politicum. Qui hac ratione nu-
ptiali federe conjuncti essent, rei totidem fornicationum fie-
rent coram Deo juxta Ecclesie sententiam, citra scelus vero
ac legitimo Jure uterentur Juxta sententiam poliüci regiminis ;
aüt e converso fornicarii essent juxta civile tribunal, et legitimi
sponsi coram Deo juxta tribunal Ecclesie. Quis porro non
videat exinde animi seu conscientiz perturbationes oriri, mo-
rum honestatem periclitari, ac innumera prope mala pro-
gigni?: Alterum incommodum quod ex eodem principio di-

TRACTATUS DE MATRIMONIO,

foro sive intra sive extra imperii fines
eas infringere posset.
2) Cf. Gerdil. loc. cit. part. 1, $. 1t.

nis Concilii organum, ad Episcopum
Brexinonensem, an. 182^ transmissa:
Matrimoniis fidelium quibus nullum ob-

stat canonicum impedimentum, suam quoad
maritalem nezum inesse vim et valorem,
qualiacumque tandem fuerint impedimenta
a seculari potestate , Ecclesia non con-
sulta nec probante , perperam «ac nulliter
constituta. Extat vero hic responsio in
Rituali Bellicensi, tom. 11, pag. 72, ed.
sec.

1) Sane Ecclesia protendit fines suos
ultra ditionem Romani imperii, ut no-
tum est; porro cum ipsa leges seu ca-
nones statueret, statuebat pro omnibus
Christi fidelibus; quando propterea con-
firmabat leges Romanas in ordine ad
Matrimonium, vim ipsis obligandi com-
municabat, ità ut nemo in conscientid

3) Cf. superius dicta circa preces
oblatas a Legatis Regis Galliarum Con-

cilio Tridentino, ut duplex constitue- |

ret impedimentum.

4) De Matrim. cap. 21, n. 4. Quam- -
vis vero, ut superius adnolavimus, ad- |

versarii nonnisi indirectam principibus
tribuant potestatem

tam in idem conjugium, prout est con-
tractus civilis; merito propterea affir-
mavit Bellarminus, admitti non posse
in idem objectum duas potestates c:eque
supremas, proprias ac immediatas.

in Matrimonium |
prout Sacramentum est, tribuunt ta- -
men supremam propriam ac immedia--

ων

200

manat sunt simultates et jurgia, qua suapte natura inter ci-
vitatem et Ecclesiam interesse debent, uti experientia osten-
dit in illis regionibus penes quas ejusmodi legislatio viget 1).
Quid si ageretur de provinciüs in quibus dominantur princi-
pes acatholici, quique ut plurimum omni qua possunt opera
catholic; religioni extinguende student? Numquid rata non
erunt conjugia qui Catholici inirent. quidem juxta Ecclesie
leges, at contra leges quas sanxerunt principes acatholici ?)?

235. Quaqua igitur versus spectetur controversia ista, sive
intimam rei naturam ex Christi dispositione expendamus, sive
constantem Ecclesie doctrinam et praxim, sive demum gra-
vissima qui in adversariorum hypothesi exoriuntur incom-
moda, constat soli Ecclesie. jus competere constituendi im-
pedimenta Matrimonium dirimentia, nec ulla ratione compe-
tere posse szculi principibus, prout ostendere nobis pro-
posuimus. | [ |

236. Nunc demum addo hanc doctrinam constanter tradi-
disse et in praxim deduxisse Romanos Pontifices, ut patet

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

ex Benedicto XIV passim 3),

1) Roskowány op. cit. δ. 10, loquens
de legislatione Austriaca hoec habet:
5Archiepiscopus Viennensis'ad omnes
dieceseos suz parochos circulare emi-
sit id continens: Ut omnes parochi,
quoniam civilis constitutio matrimonia-
lis ad contractum solum, et non una
ad Sacramentum foret referenda, ca-
nonicas sanctiones circa Matrimonium
perlatas deinceps. quoque observare
pergerent. At .vero legislator civilis
jam nunc diserte declaravit: per suam

constitutionem canonicis quoque pra-.

ceptis ipsum Sacramentum attinentibus
derogatum esse, ommesque Episcopos
obligari; ut dehinc civilem dumtaxat
constitulionem instar norma observent.
Cum autem clerus, non obstante hac
declaratione, porro etiam plures in pra-
xi difficultates formaret, et Matrimo-
nium, quod canonicis requisitis rite
concurrentibus initum esset, ut verum
ratumque a civitate agnosci debere pa-
lam enunciaret: diuturnum exortum est
certamen, quod efficit, ut dispensatio-
num matrimonialium systema intra A40
annos pluries mutaretur."

Ephemerides Aschaffenburgenses an.
1834, pag. 470, eventurum annuntia-
runt in imperio Austriaco , ,ut demum
conventio, seu concordatum fieret cum
Sede Apostulica ad omnem collisionem
jurium tollendam." Quod vero dictum
est de legislatione Austriaca , dici pari
jure debet de legislatione Gallica, ex
qua non minora incommoda orta sunt
et quotidie adhuc oriuntur.

Pio VI 1), Pio VII 5, Greg.

2) Equidem novi, Carriére reponere,
nihil posse principes in destructionem ,
ideoque nullius vis fore leges quas sive
Catholici sive acatholici iniquas tule-
rint. Ast querat ipse ab illis principi-
bus, utrum leges que non ita pridem
in regionibus Gallie finitimis, de qui-
bus paulo post agemus, late sunt, ju-
ste sint an vero injuste? Quis judex
erit? lili justissimas et equissimas re-
putabunt, Catholici vero injustas plane
et iniquas dicent. Et en collisionis fon-
tem uberrimum.

3) Praesertim 226 Synod. dieces. lib. 8,
cap. 12, n. 6, ubi prolata novella 89
Leonis Imperat. addit: ,Verum hac
constitutio, cum a principe laico pro-
dierit, 202 potuit Matrimonii validita-
tem quoad forum conscientiw infrin-
gere." Et constit. 2, data ad Henricum
Cardinal. Ducem Eboracensem, die.
9 Febr. 1759, ubi ὃ. 7, loquens de le-
ge lata ab Imp. Theodosio, qua nuptiz
inter Christianos et Judaeos interdicun-
tur, ait: ,Verum dus hic occurrunt
difficultates: prima, quod hzc lex, ut-
pote a laico principe condita zu//am
habere vim in Matrimoniis debet, etc."
idque confirmat auctoritate Estii. Cf.
ejus Bull«r. Vom, 11r, pag. 8.

4) In lit. dat. ad Episcopum Motu-
lens. die 16 Septembr. 1788, de quibus
postea.

5) In Encyclica, 29 Maj. 1829, in
qua afürmat, Matrimonium ,non hu-
mana,tantum ex lege, sed ex divina
regi debere, ac non terrenis, sed sa-

250

XVI 1) atque ex responsis datis ἃ Congregationibus Ro-
manis ?).

237. Priusquam manum a tabula amoveamus, et illud ex
dictis animadvertere debemus, nec posse principes auctori-
tate sibi propria et originaria cum subjectione ad Eeclesiam
statuere impedimenta qua vinculum conjugale afficiant, cum
principes eam potestatem non habeant. Itaque quod a Bellar-
mino aliüsque. theologis traditur, posse principes, Ecclesia
concurrente, impedimenta cum effectu dirimente statuere,
debet eo sensu.intelligi, quod scilicet ejusmodi principum
sanctiones vim producendi effectum illum tunc tantum adipi-
scantur, cum ad eas accesserit Ecclesie auctoritas, qua sola
virtutem hanc dirimendi conjugia leges civiles obtinere pos-
sunt. Quicunque alius sensus esset contradictorius. '

TRACTATUS DE MATRIMONIO,

!
4

DIFFICULTATES. ,

238. Y. Οὐ). 1* Quamvis argumenta qua ab auctoritate du-
cuntur magis patrocinentur contrarie sententis, quz ideo
tenenda esset si quaestio ex auctoritate definienda foret, gra-
viores tamen rationes militare videntur pro theologorum Gallo-
rum sententia. 2" Etenim neque ex rei natura, neque ex ra-
tione Sacramenti ad quam a Christo evectum est fidelium
conjugium, neque demum ex mutuis utriusque potestatis,
ecclesiastice et civilis, relationibus ostendi potest Christiano-
rum conjugium ita ad Ecclesiam pertinere, ut pariter non
subsit principum potestati in ordine ad impedimenta dirimen-
tia constituenda. 3? Sane, licet Matrimonium evectum sit ad
dignitatem Sacramenti, non ideo desiit esse. contractus natura-
lis et civilis; Sacramentum enim non tollit contractum, ut
patet, et ille contractus non minus spectat ad bonum socie-
tatis: ergo semper subditur principi. Sub eo respectu igitur
verum est, materiam Sacramenti esse contractum principi

Summi Pontifices nihil definire intende-

cris rebus ipsum accensendum esse,
rint; responsiones vero S. Penitentiaria

ideoque Ecclesie omnino subjici."

1) In Encgyclica 15 August. 1832, ubi
ait: ,Memores (populi) sacris illud
(Matrimonium) rebus adnumerari, et
Ecclesi? proinde subjici, prestitutas
de ipso ejusdem Ecclesi leges habeant
ob oculos, iisque pareant sancte ac-
curaleque , ez quarum executione omni-
no pendent ejusdem connubii vis , robur
«c justa. consociatio.?

2) Paulo ante dedimus responsionem
datam 1 Jun. 182", in qua concurrit
auctoritas S. Penitentiarie, JInquisi-
tionis, et Congregationis Concilii Trid,

Has auctoritates sibi objecit Carriére
easque οἰ sub eo praetextu, quod

tanti non sint ponderis, ut ex iis diri-
mi debeat controversia. Ast he sunt
evasiones; quamvis enim Pontifices Ro-
mani noluerint quaestionem definire ,
ostendunt saltem quz ipsis mens sit,
et quinam sensus et praxis Ecclesiz;
Si aulem ex cathedra detinivissent con-
troversiam, jam contra fidem pecca-
rent patrocinatores contrari: sententia.
Quivis pariter apprime Catholicus ma-
gna veneratione excipit responsa aul
decreta Romanarum Congregationum ,
que consulere solent Romanos Ponti-
fices antequam ea emittant.

CAP. IIl. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

204
subjectum; et quidem contractum zafuralem in quo sita est
ejusdem Sacramenti materia. Hic item contractus est civilis,
cum inter cives initur, et ideo subest principis auctoritati,

ui eundem contractum potest irritare, etiam prout natura-
ls est. Nec ideo attingit Sacramentum; impedit solum quo-
minus materia existat: porro prius est existere materiam,
quam Sacramentum; non dissimili prorsus ratione ac vinum
aut aquam corrumpens Eucharistie aut baptismatis Sacra-
menta non afficeret. Pariter non ideo mobilis efficitur. Sacra-
menti materia, quz semper consistit in contractu valido; nec
minus fixa permanet inter varias regnorum leges, quam in-
ter varias leges, quas Ecclesia tulit variis statibus. ἢ" Εἰ
vero in adversariorum sententia dicendum esset principes,
quando religio christiana in eorum imperiis propagatur, et
sic Matrimonia subditorum Sacramenti rationem recipiunt,
aliquid amittere de suis juribus temporalibus; atqui illud op-
ponitur constanti doctrine Ecclesie, et nemo non videt quam
odiosa inde redderetur religio principibus 1). Ergo.

239. Resp. ad 1", Neg. Etenim hoc ipso, quod adversa-
rii fateantur, argumenta, qua ducuntur ex auctoritate, magis
patrocinari sentenüze nostre, facile colligitur etiam rationum
momenta quibus innilitur auctoritas eidem doctrine suflra-
gari Alioquin inferendum esset, aut absque solidis rationi-
bus Romanos Pontifices, Congregationesque in re tam gravi
huic doctrin; adstipulari, eamque in praxim deducere, aut
privatis hominibus magis compertas esse has rationes, quam.
Ecclesie universalis moderatoribus ?). Verum, et hoc pre-
termisso, inficiamur rationes qua ab adversarii proferun-
tur, validiores esse iis, quibus innititur doctrina nostra, ut ex
earum analysi constabit. Hz siquidem rationes quas adversarii
jactant, eadem ille sunt, quibus M. Antonius De Dominis,
Launojus, ceterique ecclesiasüce potestatis osores innixi, so-
lis principibus ad Ecclesie exclusionem , auctoritatem tribuunt

leges sanciendi quibus dirimantur Christüanorum conjugia,

quasque superius disjecimus.

. 240. Ad 2", Negamus quoad omnes suas partes.

211. Ad ὅν, seu Ad |" prob. Dist. Matrimonium licet
evectum sit ad dignitatem Sacramenti, non ideo desit esse
contractus naturalis in suo conceptu formali, quatenus men-

1) Ita Carriere tom. 1, part. rir, sect.
2, cap. 2, n. 559, cum Auctoribus
quos pro se adducit.

2) In negotio religionis nemo nega-
verit primas partes sibi vindicare au-
ctoritatem. Equidem novi, a D. Carrié-
re affirmari tunc solum controversiam
dirimendam auctoritate esse, cum hac

T. IX.

ineluctabilis est; verum cujus erit ju-
dicium ferre de auctoritatis pondere,
presertim cum agitur de Romanorum
Pontificum constitutionibus? Inquirere
in intrinseca rationum momenta quibus
innititur auctoritas non ad privatos
spectat, alioquin sectaremur metho-
dum protestanticam.

208 TRACTATUS DE MATRIMONIO.
te a Sacramento distinguitur, coc. ratione sui, quatenus
identificatur cum Saéramento, 269. Responsio patet ex iis
quie paulo ante exposuumus. Nam ex eo eet contractus
conjugalis uno eodemque actu, quo talis efficitur, evadat Sa-
cramentum juxta Christi institutionem, quamvis non amittat
rationem formalem contractus, reipsa tamen spectari non am-
plius potest nisi sub raüione Sacramenti. Nullum propterea in-
stans concipi potest, in quo a principe exerceri possit in ta-
lem contractum potestas, nisi velint adversarii Christum. Sa-
cramentum ipsum principum dispositioni tradidisse, etiamsi
ipsi sint acatholici et infideles 1). Ratio porro contractus czei-
lis, qua civilis, est prorsus extrinseca ipsi connubiali nexui,
eumque supponit jam in suo esse constitutum ?). Quare nec
debent, nec possunt adversse partis theologi duas has contra-
ctus raüiones simul permiscere, cum immane inter utramque
interpositum 510 discrimen. Ratio enim contractus naturalis
est Ipsi conjugio intrinseca et essentialis, ratio vero contractus
civilis est. eidem extrinseca, accidentalis ac superveniens.
242. Exinde corruunt omnes deducte consecutiones, nem-
pe: ergo Sacramentum non tollit rationem contractus natu-
ralis et civilis; ergo semper subjicitur principi; ergo materia
Sacramenti est contractus naturalis et civilis principi subjectus;
ergo potest princeps irritare contractum naturalem quin attin-
gat Sacramentum, alieque ejusmodi. Hz» siquidem omnes di-
manant ex falso principio, et ex perperam intellecta catholica
᾿ doctrina de Sacramento Matrimonii Hoc vero clarius adhuc

xtalege sciviles, irritum fiat Sacramen-
tum ipsum. En quo ducant ejusmodi
theorie , ut valor nempe Sacramenti
pendeat etiam a Turcis, paganis et
hzereticis !
2) Exinde ruit potissima illa ratio

1) Huc sane devenerunt, nonnulli
theologi ex prajacto principio, uL as-
sererent posse principes infideles sta-
tuere impedimenta quz attingant sub-
ditos christianos, inter quos eminet
Sanchez lib. 7, disp. 3, n. 7, cujus

verba hec sunt: ,ld vero monuerim,
fideles subditos infidelibus principibus,
utpote qui eorum oppida inhabitant,
adstringi legibus eorum justis irri-
tantibus Matrimonium. .. . Quare si
cum eo dirimenti impedimento contra-
hant, erit nullum Matrimonium. Quia
ratio Sacramenti. superaddita fidelium,
non impedit, etc." Hoc idem absurdum
corollarium debet admittere D. Carriére,
Si sibi ipsi constare velit. Nam cum
juxta principium ejus, possint civiles
potestates contractum naturalem attin-
gere ex jure suo innato, originario et
independente ita ut efficiant non am-
plius idoneam materiam Sacramenti,
ea ratione qua aqua corrumpitur aut
panis, ut nequeant esse materia ba-
ptismi et Eucharisti&, profecto sequi-
tur ita posse principes infideles afficere
contractum naturalem fidelium, ut, ju-

cui innituntur adversarii, quie ducitur
ex prioritate seu anterioritate contra-
ctus civilis et naturalis respectu Sa-
cramenti, ex qua nonnulli adeo pro-
gressi sunt, ut non solum principibus
sz:ecularibus tribuerint potestatem sta-
tuendi impedimenta irritantia Sacra-
mentum, verum etiam, ut potior sit
potestas principum in Matrimonium
quatenus Sacramentum est, quam po-
testas Ecclesiw. Princeps enim potest,
juxta ipsos, effectus civiles tribuere
matrimonio ab Ecclesia irritato, quia
possunt hi effectus tribui etiam matri-
monio invalido, non potest vero Eccle-
sia tribuere rationem Sacramenti Ma-
irimonio a principe irritato, quwi« sine
contractu existere nequit Sacramentum.
]ta Carriére loc. cit. n. 563, cum Ba-
slon, Concordance, eic. pag. 15. :

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONH, ETC. ^| 259

patet ex adducta similitudine de immutatione aque prout
est materia baptismi, et panis prout est materia Eucharistiz,
quam cum ab apostata De Dominis mutuati fuerint adversarii,
supponunt cum ipso id quod falsum esse ostendimus, con-
tractum nempe perinde se habere ad Sacramentum Matrimonii,
ac se habeat aqua aut panis ad Sacramentum" baptismi aut
Eucharistiz. Ast in hoc graviter hallucinantur; ut enim in prz-
cedentibus propositionibus ostendimus, contractus naturalis
non:est materia remota Sacramenti Matrimonii, ut aqua est
materia remota baptismi, et panis materia remota Euchari-
stie, sed proxüna, qua. propterea nulla ratione a principe
immutari aut irritari potest, quin atüngat immediate Sacra-
mentum ipsum.

243. Ad "m, Neg. Hzc insuper difficultas quz pariter, ut
vidimus, ab apostata De Dominis, a LaunojJo, a Jansenianis ac
regalistis proponitur, disjecta pridem a nobis est. Jus princi-
pum proprie tantum fertar in contractum civilem, qui su-

ervenit contractui naturali, ideoque, si sermo sit de conju-
gis fidelium, supervenit Sacramento. Porro hoc jus a Christo
ipsis intactum relictum est; hinc principes, si bonum societa-
ts id postulet, possunt contractum civilem illegitimum et
irritum facere, in ordine scilicet ad effectus civiles, adeo ut vi
legum illum spectare possint veluti nullum, non autem in foro
conscient: et coram Deo. Cum vero in ipsorum imperiis religio
christiana propagatur, aut ipsi permanent in infidelitate, et
nullum jus habent in contractum conjugalem a fidelibus ini-
tum in foro conscientie, sed conservant illud, quod habuerunt
in contractum civilem et extrinsecum; aut fidem profitentur,
et nova ipsis inest obligatio se subjiciendi Ecclesi& doctrinz,
ac filios obsequentes se erga eandem exhibendi, non autem
acquirendi jus quo antea carebant !) Falsum preterea est,
quod adversarii affirmant, opponi doctrinam nostram con-
stanti Ecclesie doctrine; ut enim cetera silentio priteream
quie huc afferri possent, atque ut insistam argumento quod
versamus, Ecclesia contrarium ostendit praxi sua, sive ante
sive post principum conversionem, uti evincunt documenta
qua attulimus 3).

244. Inst. Saltem ostendi nequit ex utriusque, civilis et
ecclesiastice, potestatis mutuis relationibus, soli Ecclesie com-
petere jus statuendi impedimenta dirimentia. 15 Si qua enim
contrarie sententie momenta essent, hec vel ex jure vel
ex facto desumerentur; neutrum porro dici potest. Non ex
jure: nam quz ex jure afferuntur argumenta, peti solent sive

1) €f. Muzzarelli in opusc. cit. pag. imperialibus quas Ecclesia aut correxit
215 et seq. aut abrogavit, juxta dicta.
2) Id. constat ex iis omnibus legibus
j 17*

260

ex repugnantia duplicis supremz, immediate ac independen-
tis potestatis in idem objectum; sive ex incommodis, nempe
ex utriusque potestatis conflictu; jam vero repugnantia illa
supponitur et non prebatur; imo potius evincitur contra-
rium. Nam licet objectum idem sit, sub diverso tamen re-
spectu attingitur ab utraque potestate, et diversus est finis
utriusque, in quo nulla esse potest pugna, idque etiam pa-
tet ex pluribus exemplis, v. g. festorum, bonorum qua sunt
Deo dicata, in quz utraque potestas directe et immediate
jus exercet 3). Incommoda pariter que przedicantur oriri ex
conflictu, ab abusu potestatis oriuntur, non autem necessario
ex ipsa rei natura; quare facile tolli possunt si utraque po-
testas suis limitibus se contineat, aut alia ratione invicem se
componant he potestates. Adde, impedimenta, utpote duas -
negationes, non posse proprie esse contradictoria. 2" Sed ne-
que er facto; aut enim attendimus ad priora secula, et
certum est, ut ostendunt theologi Galli, principes per plura
secula constanter exercuisse hanc potestatem tanquam sibi
innatam et propriam, absque ulla reclamatione, imo cum
apprebatione Ecclesie ?); aut attendimus ad posteriora seu
recentiora Ecclesie secula, porro quamvis in his Ecclesia
exclusive hanc exercuerit potestatem, id unice repetendum est
ex principibus, qui pro sua erga Ecclesiam pietate, 1psi omnino
reliquerunt curam causarum matrimonialium 3), quin tamen
dici possit quod principes jus suum amiserint; aliud enim
est jure suo non uti, aliud eo spoliari, presertim cum ,agi-
tur de jure innato cuidam potestati; et si voluissent non po-
tuissent principes suis se juribus abdicare *). 3" His rationum
momentis adducti jam plures theologi exteri, Petrus Soto 5),
Sanchez 6), Salmanticenses ?), Pirching 8), Selvaggius 9), alii-
que passim 10) eandem tuentur doctrinam, Ergo.

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

anzi all' opposto dichiaro, che i prin-
cipi secolari, attesa la loro sovranità,
forniti sono di tutta la podestà, che

1) Ita Carriére loc. cit. num. 5064
et seqq. |
2) Ibid. num. 568.

3) Ibid. num. 571,

4) Ibid.

5) De instit. Sacerdotum; De Matri-
monio lect. ^4.

6) De Matr. lib. 7, dist. 3, num. 2.

7) De Matr. cap. 11, n. 14.

8) Lib. ^, tit. 1, n. 150.

9) Instit. canonic. lib. 2, tit. 9, n. 2.
10) Doleo quod debeam inter hos tleo-
logos recensere ipsum Itturiaga, qui in
op. cil. Con/utazioue dell" avvocato Pi-
stojese, cap. 1, $. 2, edit. cit. vol. iv, pag.
82, hac scribit:,,Non ὁ già che io intenda
di restringere la podestà del principe
agli effetti civili del contratto, sicché
non possa estendersi indirettameute agli
effetti aluresi del Sacramento. No: che

basta di sua natura ad annullare si
fattamente il contratto matrimoniale,
che questa materiu pià nou sia nemmen
del Sacramento. Nerum quidem est,
quod ibid. subdit immediate: 44 μαι
peroó, che vi concorra la Chiesa colla
sua o positiva approvazione , o per lo
meno permissione, ecc." Ast consti-
tulo semel principio, reliqua sequun-
tur. Sufficit adversariis vel latus un-
guis, ut cetera sibi vindicent. Cite-
rum et hic Auctor in hac constituenda
doctrina progreditur ex falso principio,
quod contractus naturalis et civilis se-
paratus spectari possit a Sacramento
in conjugiis Christianorum,

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC. 261

245. Resp. Neg. ant. ad 1" prob. Neg. min. Non enim
tantum supponitur ejusmodi repugnantia, sed plane evinci-
tur. Siquidem eadem res ad duos diversos dominos absolu-
tos et independentes pertinere non potest, ab unoquoque
enim in solidum possideretur, quod omnino implicat, cum
neutrius esset. Nec refert quod sub diverso respectu, et ob
diversos fines idem objectum dus potestates attingerent;
nam si utraque potestas est sque immediata, suprema et
independens, unaquzeque totum objectum sibi vindicat ac
suum facit, cum diversi fines sint objecto ipsi extrinseci. Hinc
si duo cquali jure domum possiderent, quorum alter vellet
eam :cultui. divino dicatam, alter vero eandem habitare con-
tenderet et convertere in suos usus, hi domum attingerent
sub diverso respectu et ob fines diversos, attamren neuter
eam posset habere. En quibus principiis adversarii nitantur!
Exempla vero, quz afferuntur ex fesüs ac beneficiis, contra-
rium evincunt; ecquis enim vere Catholicus tribuat principi
potestatem immediatam, supremam, independentem in festa
et beneficia ecclesiasuca? Hac relinquenda sunt Protestan-
tibus et Pistoriensibus 1).

246. Nec felicius se expediunt adversarii ab incommodis
sive conflictu qui inde oriretur inter duas potestates. Nam
imprimis inficiamur Ecclesiam potestate sua abuti posse, ut
objectio supponit; deinde dicimus ex ipsa rei natura in ad-
versariorum hypothesi hunc oriri conflictum. Quod enim
juxta Ecclesiam. conducit ad bonum spirituale, juxta pote-
statem civilem ducere potest ad temporale detrimentum, ut
patet ex conjugis filiorumfamilias, quz justas ob causas
irritare noluit Tridentinum ad conscientiw tranquillitatem in
non paucis casibus: contra vero ob familarum perturbatio-
nes aliasque causas, eadem irritat in. diversis regionibus lex
civilis; et en quomodo in hoc aliisque prope innumeris ejus-
modi casibus, absque potestatis abusu oriantur conflictus,
sed oriantur necessario atque ex ipsa rei natura in adversa-
riorum sententia.

247. Facile quidem est speculative, ut ajunt, tolli hec
incommoda, si nempe utraque potestas intra limites suos se
contineat, ast practice est difhcilimum, ut constat ex iis
quae paulo ante commemoravimus, et ex experientia liquet.

1) Sane cum synodus Pistoriensis principibus vindicasset? Quare cum

Prop. rxxiv, adstruxisset Episcopo fas
esse jure proprio transferre dies ab Ec-
clesia priwscriptos pro festis jejuniisve
celebrandis: hzc propositio proscripta
fuit ut falsa, juris Conciliorun genera-
Lium οἱ Summorum Pontificum | lesire,
scandalosa, schismati favens a Pio VI.
Quid si synodus jus istud secularibus

principes, attentis temporum adjunctis,
optassent aut translationem, aut abro-
gationem festorum, ad S. Sedem con-
fugerunt ut eam obtinerent; quomodo
igitur Carriére tribuit principibus s:-
cularibus jus directum et immedialuin
in dies festos et in beneficia ?

202 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

Id ipsum confirmatur ex tot mediis que ad hunc finem ob-
ünendum excogitarunt istius sententie patroni, quorum alia
absurda sunt, alia inepta et Ecclesie injuriosa 1). |
248. Id vero, quod postremo loco adjicitur, non posse sci-
licet duas negationes, cujusmodi sunt impedimenta, contra-
dictorias esse, discutiendum logicis relinquimus; nos con-.
tenti erimus animadvertere adversarium ludere in verbis.
Quamvis enim impedimenta per se effectum negativum enun-
cient, et, si ad eundem effectum producendum ab utraque
potestate constituantur, nunquam possint esse contradictoria,
si tamen altera declaret conjugium validum quod ab altera
irritum declaratur, oritur profecto collisio et contradictoria
oppositio. Id porro contingit in pluribus casibus; ita ut sepe
idem conjugium quod juxta sanctiones canonicas legitimum,
esset, ex. gr. conjugium filufamilias , invitis parentibus, esset
illegitimum ac nullum juxta sanctiones civiles. Idem dic de

caeteris.

249. Ad 2m, Neg. Sive attendamus ad priora secula, sive
ad posteriora. Etenim licet prioribus seculis principes leges

1) Nam aliqui statuentes Matrimonii
materiam-esse contractum matrimonia-
lem civiliter legitimum ac validum, in-
tulerunt de principali Matrimonii re
politice societatis esse judicare, Eccle-
si: vero nonnisi potestatem circa ad-
ministrationem Sacramenti relictam es-
se, ita tamen, ut ejusdem legea sub-
essent placito regio; uti Dolliner in op.
cit. Handbuch des in Oestreich gelten-
den Eherechts, seu Manuale juris matri-
monialis in Austria vigentis. Alii docent
componi posse dissidia, si Ecclesia in
suis ceremonialibus legibus, et in san-
ciendis impedimentis Matrimonium, ut
ipsi loquuntur, tantum impedientibus,
sese principiis seu statutis civitatis ac-
commodaverit, et palam declaraverit,
leges illas canonicas Matrimonium pro-
hibentes, qui a statu politico proba-
te non fuerint, abrogatas esse; uti
auctores scripti periodici Archiv für
das katholische Kirchen- und Schulwe-
sen, seu Archivium pro catholica &KEc-
clesiarum, scholarumque natura. Fran-
cofurt. 1810, tom. 1, quest. 2: Kann
der kathol. Geistliche bei Schliessung der
Ehe Civilbeamter und Pfarrer. zugleich
seyn? Utrum | Ecclesiasticus catholicus
possit in Matrimonii contractu, | civilis
magistratus et Parochus simul esse ? Sic
etiam scriptores alterius ephemeridis:
Theologische Zeitschrift, von Bats und
Brenner, seu Theologiece ephemerides
ezarate ἃ Batz et Brenner, vol. 1v, Bam-
berg 1811, pag. 437 et seqq. Wie sind
die Collisionen swischenu Staats- und Kii-
chengesetzen iu Dexsug auf die ÉEhehin-

dernisse «su heben? seu Quomodo sint
auferende collisiones inter leges status
et Ecclesie circa, impedimenta matrimo-
nialie? Nec defuerunt, qui ecclesie
protestantice exemplum attulerint, quam
affirmarunt media via in hoc argumento
incedere, adeoque tenere tutissimum
iter! Márklin, Ueber die Éhe, eiue
dogmatisch « kirchenrechtliche | Abhand-
lung, seu Disserlatio dogmatico-canoni-
ca de Matrimonio, qua inserta est in
Klaiber's Studien der evangelischen Geist-
lichkeit Wiürtembergs , seu Studia evan-
gelici cleri Würtemberg. a Klaiber con-
scripta, vol. vr, pag. 1^! et seqq. Sane
Kemnitzius in Exam. Conc. Trid. part.
n, pag. 433, ad can, xm, hec habet:
Quia Matrimonium in Ecclesia nor-
mam habet ipsum verbum Dei, et in
causis matrimonialibus multi accidunt
casus conscientiarum, Ecclesia non pot-
est prorsus et simpliciter causas ma-
trimoniales a se* ad politicum magi-
stratum rejicere. Nunquam vero vetus
Ecclesia causas matrimoniales ita ad
suum forum transtulit, ut prorsus excla-
deret politicum magistratum; ferre enim
leges ad magistratus officium pertinet.
Nempe hucusque pervenerunt, qui rati
sunt posse facile componi dissidia, qua
oriri solent inter utramque potesta-
tem, circa jus statuendi impedimenta
dirimentia. Itaque nulla alia suppetit
via ad incommoda h«c tollenda, quam
juxta sanam doctrinam tribuere Eccle-
sie jus in Matrimonii vinculum et Sa-
cramentum, principibus vero jus in
effectus civiles in foro externo.

263

sanxerint conjugia irritantes, uti ostendimus, vim nullam ha-
buerunt quoad connubia fidelium nisi approbatione tacita
aut expressa ipsius Ecclesie, qui cum illas leges honestati
ac Juri divino .conformes esse deprehenderit, eas adscivit ac
suas fecit; quod si eas deprehendit isdem principiis adver-
sari, aut rejecit aut correxit. Falsum propterea est quod cum
De Dominis et Launojo !) universim asserunt adversarii aut
saltem innuunt, illam potestatem principes exercuisse nulla-
tenus obsistente, immo probante Ecclesia. Contrarium. siqui-
dem constat ex facto, ex omnibus scilicet illis canonicis sanctio-
nibus quibus leges illie aut abrogatz aut correcte fuerunt ?).

250. Quod si sermo sit de szculis posterioribus, in quibus,
ipsis fatentibus , sola Ecclesia hoc jus exercuit, vere gratis ad-
versari asserunt principes pro sua erga Ecclesiam pietate cu-
ram causarum matrimonialium eidem reliquisse. Nam nec tem-
pus assignare possunt hujus concessionis, nec documenta;
meris conjecturis indulgent, et tales quidem afferunt, ut si
admitterentur, fraudulentam usurpationem ex parte Ecclesie
indicarent 3). Restat praeterea semper dissolvenda in hac hy-
pothesi difficultas, qua petitur ex Concili Tridenüni agendi
ratione, dum soli Ecclesie tribuit. hanc. potestatem 5), non'
reclamantibus, imo probantibus principum legatis et oratori-
bus, qui certe non siluissent, si saltem in dubium revocatum
esset Jus principibus innatum, proprium ac tale, cui, etiamsi
voluissent, cedere non potuissent juxta ipsos adversarios.

291. Ad 3", Dist. Plures theologi exteri eandem doctri-
nam tuentur, cum illis tamen coarctationibus quas adversarii
non admittunt, et quidem immerito, cozc. jure merito et

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

1) Jam Spalatensis op. et loc. cit. n.
6, scripserat: ,Leges (imperatorum) in-
venio, resistentiam non video." Launo-
jus effatum istud mire amplificat op.
cit. pag. 771. Cf. Leullier op. cit. Οὐ-
serv. A, δ. 7.

2) Benedictus XIV, De Synodo, loc.
cit. nempe lib. 9, cap. 11 et 12, plura ex-
hibet exempla legum imperialium , qua
a jure canonico correct et improbata
sunt. Mirum proinde videri debet Car-
riére pro se adducere hujus Pontificis
auctoritatem. Id ipsum nos superius
ostendimus ex confessione auctoris pro-
lestantis Bockelmann.

3) Profecto D. Carriére loc. cit. n.
571, scribit: ,,Hujus concessionis ini-
lium precise assignari nequit, sed pau-

latim invaluit: quidam dicunt usum il-.

lum invaluisse circa tempora Caroli M.
de quo vide Gerbais part. rir, cap. 3, pag.
379 ei seq. Alii dicunt ortum verisi-
militer habuisse, quando, gentibus bar-
baris varias imperii partes invadenti-
bus, magna inducta est confusio ; qua

posita, cura legum ad. mores spectan-
tium ad pastores. Ecclesie, quasi natu-
raliter devoluta est."

4) Dixi, soli Ecclesie ἃ Tridentino
Concilio tribui potestatem statuendi di-
rimentia impedimenta; si enim verba
can. 1v, in nativa sua significatione ac-
cipiantur, nemo. inficias iverit de sol«
Ecclesia ea esse intelligenda, uti etiam
patet ex communi loquendi usu. Etenim
si quis ab aliquo sciscitaretur , cujus
sit domus, aut ager ille, ac responde-
retur: es! Petri; quis alio. sensu acci-
peret banc responsionem, nisi quod do-
mus aut ager ad solum Petrum specta-
ret? Quis suspicaretur eatenus dici
domum illam aut agrum esse Petri,
quatenus etiam sit Pauli aut Terentii ?
Quanto minus si hoc diceretur in pu-
blico et solemni instrumento? Atta-
men, juxta adversarios, "ridentinuin
dum hanc adstruit potestatem Ecclesi:
sub anathematis pena, intelligenduin
etiam. esset de potestate civili. Quis sa-
nie mentis talia admittat ?

20}
absque coarctationibus, zeg. Utique fatendum est nonnullos
theologos exteros tenuisse sententiam de jure principum pro-
prio in statuendis impedimentüs dirimentibus; verum hic non
pauca sunt animadvertenda: ac 15 eorum plerosque ea scripsisse
vtate qua hac in parte plena vigebat inter civitatem. et Eccle-
siam concordia; nec praviderunt que seculo superiori ex
occasione hujus sententiz dissidia exorta sunt; 2? ipsos eandem
doctrinam 115 circumscripsisse limitibus ex quibus nihil esset
pertimescendum ; nam simul docuerunt non posse principes
nisi cum subjectione, atque, ut ajunt, cum dependentia ab
Ecclesia eam potestatem exercere !). 3" Nonnullos praterea
inficiatos esse Jus istud esse principum proprium et origina-
rium, sed adventitum ipsisque traditum ex Ecclesie con-
cessione 2); !" eosdem falso principio inniti in hac adstruen-
da sententia, quod scilicet contractus civilis materiam consti-
tuat conjugalis nexus 3), quod tamen nec adversarii amplius
admittunt, Quz cum ita se habeant, patet nullum suffragium ex
horum theologorum sententia accedere posse ad doctrinam quam
impugnamus cohonestandam. Nunc addimus vel ipsum clerum
Gallicanum ad hec usque fere tempora communi sententiz
àdstipulatum esse, uti ex certissimis documentis constat 5);

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Ita Sanchez, loc. cit. Kugler, n.
1040 et 1041; Salmanticenses cap. 11,
n. 1^, Itturiaga loc. cit. aliique passim.

2) Ita Basil. Pontius op. cit. cap. 11,
Bernard. Bauer, 7Aeol. univers. dogm.
tom. mr, pag. 2005; Fejer Matrim. ex
instit. Christi, Pest. 1835, pag. 43. Tour-
nely loc. cit. principes civiles nonnisi
concurrente Ecclesia impedimenta ma-
trimon. statuisse probat: 1? ex edictis
principum Childerici an. 577, Childe-
berti an. 595, Carlomanni an. 743, Ca-
roli M. in Capitul. , Caroli Calvi, Hen-
rici 11, Caroli IX, etc. ; 29 ex eo, quod
principes ipsi in propria causa ad po-
testatem ecclesiasticam se contulerint ;
39 ex eo, quod reges in suis edictis ac-
curate distinxerint id, quod in Matri-
monio politicum est Zb eo, quod est
spirituale. Hic Auctor tamen postea non
satis sibi coheret.

3) Constanter fere omnes theologi
qui hane sententiam tenuerunt, ut fun-
damentum constituerunt contractum ci-
vilem esse materiam Sacramenti, uti
etiam ex allatis ipsorum testimoniis
constat. Cum vero Carriére vidisset hoc
fundamentum facile subrui, ipse consti-
tuit contractum zaturalem esse Sacra-
menti materiam, ita ut a principe ineptus
reddi possit ad materiam Sacramenti.

4) Inter ceteros Gallos theologos sa-
tis sit recensere Nat. Alexand, qui 7T^eo!.
dogm. et Moral. lib. 2, art. 3, prop. 1, scri-

bit: , Regum christianissimorum edicta,
quie Matrimonia filiorumfamilias invitis
parentibus invalide contracta declarant ,
invalide inquam quoad. effectus quosdam
civiles, non quoad rationem Sacramenti,
sive quoad substantiam contractus , qui
materia Sacramenti prorima esu? Sic
etiam Isaac. Habert in op. De justitia
connubialis edicti, quod Ludovicus XIII,
de filiorum nuptiis invitis parentibus , an-
nis 1629 et 1639 promulgacverat. Sic alii
apud Muzzarelli opusc. cit. pag. 221 —
225. 1d ipsum constat ex cleri Gallicani
expostulatione facta ob edictum Ludo-
vici ΧΕ, Blesense edictum an. 1579
confirimans, quo invalide contracta. de-
clarabantur conjugia, 4 celebrata non
essent ad ejusdem edicti normam. Petiit
porro clerus, 19? ut declararetur, ut
non aliter intelligantur hz voces valide
aut invalide contractum Matrimonium ,
quam per relationem ad contractum ci-
vilem, et nullatenus ad contractum spi-
ritualem Sacramenti ; 29 ut non adstrin-
gantur ecclesiastici ad judicandum se-
cundum hujus edicti (Ludor. Xlll, an.
1629) simulque Blesensis articulos, sed
juxta sacros canones, el ecclesiastica
decreta, qua sunt unica regula et nor-
ma judicii ecclesiasticorum." Respondit
porro rex per suum regium consilium
his verbis: ,Commonitio cleri, quod spe-
ctat ad priorem difficultatem , sic reso-
luta fuil; valide aul invalide contracta

265

nec eliam nunc temporis deesse Gallos theologos, qui eidem
adhareant 1).

CAP. 1. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII , ETC.

PROPOSITIO VI.

Cause matrimoniales spectant ad. judices ecclesiasticos,
et. quidem cause owNES ad soLos ecclesiasticos judices
spectant. "

252. Quoad priorem partem enunciata propositio de fide
est, ut constat ex recitato can. XII Tridentino sess. XXIV 2),
et ex superius vindicatis; posterior pars est certa, ut ex di-
cendis patebit. 5

253. Causarum vero matrimonialium nomine illas omnes
complectimur, quae relationem habent ad ipsum Matrimonii
vinculum, seu ad Sacramentum; minime vero eas, que ut
paulo ante declaravimus, ipsi vinculo extrinsecze sunt 3). Quo
sensu statuimus 0426s omnino causas matrimoniales spectare
ad solos judices ecclesiasticos; relique enim spectare pos-
sunt ad judices seculares. ij

2941. Hxc autem quzstio permisceri nequit cum ea quam
de impedimentis hucusque instituimus; quamvis enim maxi-
mam he habeant inter se affinitatem, altera tamen ab altera
sejungi debet. Nam etiam in illorum quos refellimus senten-
tia, quod competat principibus jus statuendi impedimenta
dirimentia, cause matrimoniales pertinere debent ad forum
ecclesiasticum 5).

299. Quibus premissis, sic priorem partem adstruimus
adversus hereticos, quibus Tridenünum canonem suum. op-
posuit Ex demonstratis Matriinonium est Sacramentum, ita

Matrimonia non esse aliter explicanda,
quam per solam relationem ad contra-
ct«in. civilem per laicos judices; altera
pariter difficultas justa, et rationi con-
grua visa est." ( Document. Cleri Gallic.
tom- v, apud Muzzarelli opusc. cit. pag.
225.) Hic ipsa refert Carriére op. cit.
n. 585, aliaque addit n. 586.

1) Inter ceteros Bouvier, qui in edit.
3, mutavit sententiam quau antea pro-
pugnaverat. Cf. Mémoral. Cathol. kom. xir,
pag. 49.

2) Talem fuisse mentem Concilii Tri-
dentini, definiendi scilicet ut articulum
fidei, ad ecclesiasticos judices spectare
causas matrimoniales, atque ita fuisse
intellectum can. xii, cum editus est,
fidem facit ipse Paulus Sarpius, qui re-
fert apud Pallavic. Hist. Concil. Trid.
lib. 23, cap. 9, n. 2: ,che parve strano
a'politici Z/ fa*si articolo di fede , che

le cause Matrimoniali appartengano al
giudice ecclesiastico."

3) Cf. Bellarm. De Matrim. cap. 32,
n. 3 et seqq.

^) Hinc Pallavicini loc. cit. n. 12,
postquam evertit quod Paulus Sarpius
assumpserat ad carpendum hunc can.
xu, subdit: ,,Ma tuttocio sia detto a
rifiuto di quel che assume il Soave nelP
oggezione, non a difesa di questo ca-
none Tridentino alla quale non facea
di mestieri: trattandosi in esso non di
statuire gl'impedimenti, ma di cono-
scer le cause matrimoniali. Senza dub-
bio, tostoché. al Matrimonio sia con-
ceduta la dignità di Sacramento, s'ar-
guisce con evidenza, che tocchi alla
Chiesa la podestà di giudicar quello,
che é necessario per giudicarne il valo-
re; come in tutti gli altri Sacramentü
si scorge."

200
ut in Christianorum conjugüs contractus a Sacramento non
disünguatur; atqui ad Ecclesiam pertinet de Sacramentis ju-
dicare, ergo et de contractu ex quo Sacramentum constat.

290. Deinde, ipsis Protestantibus ultro fatentibus, quam-
VIS conjugium non esset Sacramentum, est tamen res con-
scienüz ac divine institutionis atque a legibus divinis pen-
dens; ad Ecclesie igitur pastores spectat inquirere et judi-
care utrum legitimum sit, honestum ac licitum et ad. divinz
legis normam exactum; alioquin paci et tranquillitati. con-
scienti& non prospiceretur.

294. Demum id ipsum evincitur ex agendi ratione Chri-
511, Apostoli Pauli, et perpetua Ecclesie praxi. Christus enim
causam de repudio ac de divortio judicavit, Matth. V et
XIX, nec eam ad magistratum politicum remisit, prout fecit
cum ageretur de hzreditate, Luc. XII, 1^4; sic etiam Apo-
stolus 1 Cor. VII, causam judicavit de conjugio inter fidelem
et infidelem. De praxi autem Ecclesie tot sunt documenta,
quot Roman. Pontificum decreta, et canonum sanctiones quz
quovis saeculo edit; sunt ad conjugia spectantes. Quoties
exortum dubium est, non ad principes seculares aut magi-
stratum politicum, sed ad Ecclesie pastores excutiendum et
judicandum delatum est. Nunquam legimus, tribus presertim
prioribus Ecclesie szculis, Christianos ad civiles magistratus
causas conjugales Judicandas detulisse 1).

298. Atque hinc factum est, ut Lutheri sectatores vel primo
ipso reformationis, quam vocant, seculo, principium de solius
regiminis civilis in Matrimonia auctoritate non ubique adopta-
verint. Imo eo usque progressi sunt ut suspicere ceperint jus
canonicum Catholicorum, illudque ceu normam in causis ma-
trimonialibus dijudicandis ad forum suum ecclesiasticum de-
rivare studuerint 2). Hinc Behmerus scribere non dubitavit:
Adeo cause matrimoniales ad consistoria nostra spectant,
ut. doctrina juris ponlificü universa de hac materia fere
recepta sit... ut nequidem magistratus secularis per
modum preventionis de iis cognoscere queat . . . proinde

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Cf. Bellarm. loc. cit. ecclesiastici catholici, protestantici, et

2) 14 nominatim factum est in Ordi-
ne regulativo Ecclesie Brunsvicensis «ac
Lunneburgensis an. 1569. (Cf. Willig.,
Auszug aus den churfürstlich B. L. Landes-
gesetzen, seu Epitome juris territorialis
statuum. electoralium. €Gótting. 1780);
item in Hegulamento consistoriali Bran-
deburgico an. 1753. Cf. etiam quoad
an. subsequent. Novum corpus constit.
Prusso - Brandeburgens. precipue Mar-
chicarum, edit. 2, Berolini 1761, nec
non Auaelen des katholischen, prote-
stautischei uud jüdischen Kirchenrechts.
Von Lippert 1 He/', seu Aunales juris

judaici. Fasc. 1, Francof. ad Menum.
1831, pag. 25 et seqq. Quod mirum
esse non debet, cum, teste auctore ipso
protestante libelli: Ueber die heutige
Gestalt des Eherechts, seu De hodierna
juris matrimonialis forma. Berolini 1833,
pag. 8 et 9. Lutherus ipse, qui omnem
de matrimonialibus causis cognitionem
principibus asserebat, non dubitaverit
tamen ipse etiam in iisdem propria au-
ctoritate sententiam dicere, perinde ac
si essent causv* mere spirituales et ec-
clesiasticze, Cf. Roskovány op. eit. De
iMMatrim. in Ecclesia cathol. ὃ. 3.

207
queslio principalis tamdiu suspendenda, donec de causa
natalium. in foro ecclesiastico fuerit cognitum 1). Hanc:
eamdem sententiam: Anglicani sectantur, quamvis suo rc-
ΟἹ tribuant proprietatem principis seu capitis Ecclesie 3).
Nec mirum, cum vel ethnici ipso nature lumine ducti Ma--
trimonium tanquam rem sacram habuerint, et sacerdotibus
judicandam reliquerint 3j. |

259. Altera propositionis pars ex priori fluit. Etenim si
ratio Sacramenti mharens contractui naturali ex: Chrisü in-
stitutione, est fundamentum quare cause matrimoniales ad
Ecclesiam spectent, cum hzc ratio universalis sit et omnes

rorsus causas matrimoniales afficiat 48 ad conjugii vincu-
[n referuntur, evidens est omnes prorsus causas matrimo-
niales ad solos judices ecclesiasticos pertinere.

260. Ad effugium porro quod attinet invectum a nonnullis
aulicis scriptoribus ut se ab anathemate Tridentino. subtra-
hant, iis ipsis verbis placet illud evellere. quibus usus est
Pius VI, in Epistola quam sub forma Brevis dedit ad Epi-
scopum Motulensem: /gnotum nobis non est, scribit, quos-
dam adesse, quà secularium principum | auctoritati plus
nüunio tiribuentes, et verba hujus "canonis (XH) captiose
interpretantes , illud. defendendum susceperunt , ut quoniam
Tridentini Patres hac dicendi formula usi non fuerint Ap
SOLOS JUDICES EKCCLESIASTICOS, (4l OMNES CAUSAS MATRIMO-
NIALES, potestatem reliquerunt judicibus laicis cognoscendi
saltein causas matrimoniales , que sunt meri facti. Sed

CAP. III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, ETC.

1) Jur. eccles. Protestant.: tom. ri, tit.

2, $$. 25, 26 , 27.
. 2) €f. op. cui tit. J/ peccato in Heli-
gione e, in logica degli atti e decreti
del concilio diocesano di Pistoja, cap.
28, pag. 328 et seqq.

3) Sic scribit Deodatus in epist. cit.
ad antecess. Taurinensem, ὃ. 17, pag.
21: ,Nationes omnes gentilium, /Egy-
ptiorum nempe, Graecorum ac Roma-
norum, nec non alie nunc etiam viven-
tes ethnicorum respublice, et habue-
runt, et habent religiosum Matrimonii
vinculum, de quo tanquam de re sacra
judicant. Natura vox nationum firmata
consensu, nunc amplius non exauditur
ab iis, qui unice veram fatentur chri-
stianam religionem. Novitatis amor im-
potens (de te non loquor, clarissime

vir), turpis quorumdam nomine theo--

logorum adulatio, nec ab iis audita,
quibus eam student offerre, et perver-
sum ac male erza Apostolicam Roman.
Ecclesiam, omnium matrem et magi-
stram, animatum ingenium, seu potius
indomitus ac effrenatus furor universae
nalur& voces a corruptissimis etlinicis;

ab inimicis Ecclesie» heterodoxis audi-
tas, nunc amplius non exaudiuntur.?
Jam Jacob. Cujacius Paratitle in libros
quinquaginta Digestorum, Lib. 23, tit.
2, De jure nuptiarum , scripserat: ,,Est
autem titulus hic de ritu muptiarum 9
quod pontificale verbum est; nam et
quas fus esset duci, Pontificum notionem
fuisse intelligimus ex Tacito lib. 1, et
Dione lib. 48, qua item solemnitate,
veluti deductione in domum mariti, et
aqu: ignisque przlatione et acceptione."
Cf. opp. edit. Paris. 1617, tom. r, col. 522.
Quid? quod ipsum agnoverit impius
Mirabeau, qui in publicis comitiis an.
1790, hac verba protulit: ,C est à
FlEglise dont la Hiérarchie est de droit
divin, à régler la maniére de juger ses
causes, et en qui réside la puissance
d'ordonner sur chacune; car vouloir
régler les droits de la Hiérarchie chré-
tienne établie par Dieu méme, comme
dit le Concile de Trente, c'est assu-
rément le plus grand attentat de la
puissance politique contre la puissance
religieuse." Tanta est veritatis vis!

208 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

scimus οἰ. hanc captiunculam et. fallav hoc cavillandi
genus omni fundamento destitui. Verba enim canonis ita
GENERALIA Sunt, OMNES Μέ causas comprehendant et com-
plectantur ;. spiritus. vero sive ratio legis adeo patet, ut
nullum exceptioni aut limitatiom locum relinquant. Si enün
he cause non alia ratione pertinent. ad unum Ecclesie
judicium, nisi quia contractus inatrünonialis est vere et pro-
prie &num ex seplem legis evangelice Sacramentis, sicut
hec Sacramenti ratio communis est owNIBUS causis malrino-
nialibus , ita owNES he causa spectare vuwickE. debent ad judi-
ces ecclesiasticos , cum. eadem sit ratio in omnibus, ut
concors est canonistarum sententia, ne s quidem exce-
ptis, quos minime favere Ecclesie juribus satis superque
eorum scripla demonstrant. Etenim ut verbis utamur Van
Espenü (Jus Eccles. part. III, tit. 2, cap. I, n. 4 et n. 11
et 12): Unanim: consensu receptum est causas Sacramen-
Lorum esse mere ecclesiasticas , easque, quantum ad. sub-
stantiam eorum, αὐ judicem ecclesiasticum privative spe-
ctare, mihilque circa eorum validitatem aut invaliditatem
judicem secularem posse decernere; eo quod he ex na-
tura sua sunt mere spirituales. Et sane, si questio ver-
satur de validitate ipsius Matrimonü , solus judex eccle-
siusticus est. competens, ipseque solus de hac questione
cognoscere potest, etc. 1). Hucusque Pius VI, qui preterea
in Constit. duclorem fidei, prop. LVIII synodi Pistoriensis -
damnavit, que statuit sponsalia proprie dicta actum mere
civilem continere, qui ad. Matrimonium celebrandum dis-
ponit, eademque civilium legum prescripto subjacere, —
quasi actus disponens ad Sacramentum non subjaceat sub hac
ratione juri Ecclesie , quz quidem propositio faésa, juris Eic-
clesie quoad. effectus eliam e sponsalibus vi canomicarum
sanctionum profluentes lesiva, discipline ab Ecclesia con-
stitute derogans declaratur, et ut talis proscribitur.

261. Cum porro fundamenta contrariz assertionis, seu doc-
tine anticatholice unice constituantur ex separatione con-
tractus et Sacramenti, ex legibus principum, ac demum ex
captiuncula illa, que a Summo Pontifice Pio VI, omni de-
stituta fundamento declaratur et ment Tridentini. Concilii
contraria, supersedemus a nova confutatione harum difficul-
tatum, rli jam diluimus cum in precedentibus propositio-
nibus adversus apostatam M. Ant. De Dominis Launojum,
aliosque eorum asseclas disputaremus. |

262. Prestat potius inquirere ad pleniorem gravissimi hu-
jus argumenti abaóhiishe uis utrum possit Episcopus dispen-

1) Die 16 Sept. 1788, apud Moser De impedimentis Matrimonii. Mechlin.
1834, n. 13, pag. 175.

209

sare in Matrimonii impedimentis dirimentibus. Benedictus XIV,
De Synodo diecesana, lib. IX, cap. II, quistionem hanc
expendit, ostenditque nulla ratione Episcopo competere fa-
cultatem relaxandi hec impedimenta, saltem qui publica
sint, et cum patet accessus ad S. Sedem. Nam cum ejusmodi
impedimenta ortum habeant aut a Concilio generali, aut a
Summis Pontificibus, nequit Episcopus utpote inferior, au-
ctoritate propria, eorum decreta infringere, iisque ulla ra-
tione contrahere. Sic etiam zegative resolvit eandem qua-
stionem Pius VI, in literis datis ad. Archiepiscopum electo-
rem Trevirensem die 2 Febr. 1782 1). Quare Episcopi ne-
queunt absque manifesta usurpatione sibi hanc arrogare fa-
cultatem, cum hac solis Summis Pontificibus competat. Ex
his patet a vero abludere nonnullos neotericos, qui ad Epi-
scopos remittunt, pro impedimenti publici dispensatione eos,
qui aliquo irretiti impedimento contrahere conjugium con-
tendunt ?). |

263. Qua de Ecclesie potestate in Matrimonii. impedimen-
tis et causis hactenus attigi, si vulgo minus probentur,
nil moror. Ea siquidem cogitatione delector, quod traditio-
nis vestigiis ingressus non ab hereticis modo, sed a theolo-
gis aule magis quam veritati faventibus causam Christi vin- .
dicaverim. Semen erroris jecere novatores, aule theologi evol-
verunt. Nostra autem state Consiliis in melius revocatis, scri-
ptores cunctis suffragis, si nomen unius alteriusve expun-
gas, hanc a principibus potestatem ablegare ceperunt.

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

CAPUT IV.

DE MATRIMONIUIS MIXTIS.

262^. Conjugia sizxfa ea dicuntur, quz inter Catholicum et

acatholicam, aut e converso inter Catholicam et acatholicum

1) Apud Moser op. cit. De impedi-
menlis, etc. pag. 167, n. 10, ubi cum
Pontifex pluribus rationibus fuse quod
sibi proposuerat, ostendisset, conclu-

' dit: ,Omnino igitur sustineri neutrum

potest, vel Ecclesiam jure proprio non
habere potestatem constituendi impedi-
menta dirimentia, vel Episcopum quem-
libet posse impositum a Catholica Ec-
clesia legis vinculum dissolvere, etc."

2) Inter ceteros Georg. Rechberger

| op. cit. Manuale del gius eccles. Austria-
| €o, tom. m, $. 160, ubi scribit: ,Per

tal motivo ὁ decretàto , che mai non
S! possa negare, e gratuitamente si
debba concedere la dispensa che alcuni
di delicata cosciensa domandano al
Vescovo nel grado di cognazione non

proibito dalla legge civile." Merito idcir-
co hoc opus a S. Sede in Indicem libro-
rum probibitorum relatum est, decreto
17 Jan. 1820. Deinde vero lmperator
Franciscus 1, decreto 30 Aprilis 1833,
eliminavit idem opus a scholis omnibus
seminariorum regni Lombardo - Veneti,
et decreto 31 Januar. 1831, extendit

.hanc suam determinationem ad omnes

Universitates provinciarum Germanica-
rum, et cum jure canonice Rechbergeri
eliminavit pariter e cursu theologico
Historiam Ecclesiasticamann Denmayeri-
Hac ratione factum est, ut illi aucto-
res qui veriti non sunt, ut hominibus
assenlirentur, prodere veritatem, nec
Deo placuerint nec hominibus, ut pas-
sim fit.

210 t TRACTATUS DE MATRIMONIO.

celebrantur. Acatholicorum autem nomine héic significantur —
aut heretici, aut schismatici, omnes scilicet qui extra unicam |
veram Ecclesiam inveniuntur, et ad aliquam sectam aut schi-
sma spectant, qui tamen communi baptismi ratione Christia- —
norum nomine censentur.

205. Ratum jam penes omnes est ejusmodi conjugia valida
esse 1); sic etiam, ea per se esse illicita, adeo ut sine Romani. |
Pontificis dispensatione inire légitime nequeant, pariter nunc -
inter omnes convenit, et nos paulo post ostendemus. |

'266. Cum vero Romani Ponuüfices nonnisi ob graves cau-
sas, et tantum sub appositis conditionibus, ejusmodi dispensa-
tionem concedant, quibus conjugum prolisque zaternze saluti
prospiciatur, hinc factum est, ut iis servatis, non modo
nullum caperet detrimentum catholica Ecclesia ab iis conju-
9115, sed non modicum inde emolumentum derivaret. Sane
experientia id patefecit tum alibi, tum presertim in provin-
cis federatis Americz Septentrionalis et in. Anglia, ubi ho-
rum connubiorum celebratione factum est, ut fides catholica
magnum incrementum ceperit, ac novos in dies progres-
sus faciat. | |

207. Si vero mixta hec connubia sine illis. conditionibus
et cautionibus celebrentur, extremam afferunt perniciem ca-
tholice religioni, ut pariter. experientia. ostendit in illis re- —
gionibus in quibus sive ex presulum negligentia, sive ex |
illata vi illae servatae non sunt. Hoc probe perspexerunt non- .
nulla acatholica gubernia qua, posthabitis solemnibus et pu-
blicis promissis et pactis de servanda religione catholica. no- |
vorum subditorum, quos acquisierunt, conspirarunt ad eandem ;
penitus abolendam. Ut finem hunc obtinerent, inter tot media |
quie invenerunt, et hoc de premovendis quotquot potuissent |
connubiis mixtis maxime idoneum repererunt 3). Ab initio caute |
et clanculum, prout rerum adjuncta poscebant, res deducta |
est; malis artibus preterea, fallaciis, quandoque etiam aper-
üs mendacis pastorum catholicorum zelum et vigilantiam

1) Irrita esse conjugia inita inter Catho-
licos et acatholicos nonnisi pauci juris-
periti docuerunt, quos recenset Basilius
Pontius in Appendice de Matrimonio Ca-
tholici cum heretico. cap. 1, num. 2,

contraria vero sententia recepta est.

unanimi consensu a theologis et cano-
nistis, qui omnes adhzserunt doctrinae
S. Thome, qui in 1v, Sent. dist. 39,
4. 9, art. 1, ad 5": ,Si aliquis fidelis,
inquit, cum haeretica baptizata Matri-
monium contrahit, verum est Matri-
monium , quamvis peccet contrahendo,
si sciat eam hiereticam ; sicut peccaret,
si cum excommunicata contraheret:

non tamen, propter hoc, Matrimonium
dirimeretur."
2) Cf. Tract. De vera religione. part. :
nm, n. 251, not. 1), ubi inter tredecim.
praecipua media quibus utuntur acatho-
lici ad promovendum proselytismum, et.
ad religionis catholica extinctionem re-
censuimus undecimo loco Matrimonia
mixta in regionibus seu provinciis ca*
tholicis. Incredibile dictu est, quanto
studio postremis his annis schismatici
et hzretici hec mixta connubia promo-
verint, tanquam medium omnium aptis-
simum ad finem quem illi intendunt as-
sequendum. /

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS. 211

eludere horum guberniorum ministri nisi sunt 1). Cum vero
hac detecta fuerunt, tunc demum, deposita persona, exiliis,
deportationibus, alüsque szvitiis sacerdotes catholicos cogere
ad ejusmodi nuptias jJungendas seu benedicendas sategerunt,
omissis duabus préecipuis conditionibus, a Romanis Pontifi-
cibus iterum iterumque inculcatis. Harum prior est, ut con-
jux catholicus promitteret se effecturum quod ex se erit, ut
respective futurus maritus aut uxor ad religionem catholicam
convertatur; altera vero, eaque potior, ut universa proles in
religione catholica instituatur ?). |

268. Has conditiones utpote contrarias fini quem unice in-
tuebantur, gubernia illa acatholica omnino respuerunt, jus-
Sseruntque Episcopos, parochis sibi subjects demandare, ut
nuptiis mixtis benedicerent, omni admonitione pretérmissa,
omnique conditione seposita, quin etiam ne auderent dene-
gare sacramentalem absolutionem parü catholice, quz» de-
trectaret se subjicere conditionibus prescriptis a Rom. Ponti-
ficibus, ac novissime a Pio VIII, tum in Brevi, tum in instru-
ctione quam eidem adjecerat. Ejusmodi conditiones adversari
legibus gubernii declararunt, nec proinde servari posse reum-
que fieri qui civiles leges circa hos articulos prevaricaretur 3).
Nonnulli prasules in regno Dorussico ab initio, partim. animo

fracti, partim decepti ad tempus jussionibus illis cesserunt. 5),

1) Cf. Espositione di fatto documen-
tata su quanto ha preceduto e seguito la
deportatione di Monsignor. Droste Arci-
vescovo di Colonia. Hac porro exposi-
tione sepe utar, cum et authentica sit,
atque a S. Sede promanaverit: moneo
Aamen eam mihi presto esse, qua de-
nuo recusa est in 8. Cf. etiam in opusc.
cui tit. Lettres écrites de Rome ἃ M. Le
Comte de Montalembert Pair de France
sur la conduite du Gouvernement Prus-
sien envers lArchevéque de Cologne par
Pabbé P. P. Paris 1838, pag. 21. Ex
praefat. ad justificationem diplomaticam
factam a gubernio Borussico circa de-
portationem Archiepiscopi Coloniensis,
patet crimen et quidem unicum, cujus
causa in exilium actus est Archiepisco-
pus, situm in eo fuisse quod cito nimis
vulgaverit secreta gubernii mandata. En
praefationis verba in sermonem galli-
cum conversa: ,Car à peine lui eut-on
transmis la volonté du roi son maitre,
qu'il provoqua les esprits à la révolte
par la publicité précoce qu'il donna, vis-
à-vis du peuple, aux ordres du gou-
vernement;? alluditur autem ad con-
ventionem de qua paulo post disse-
remus.

2) Cf. Breve Pii VIII, dat. die 25
Mart. 1830, in cit. Ezposit, docum, n.
3, pag. 5.

3) Cf. cit. Ezposit. pag. 22. et seq.

^) Archiepiscopus Com. de Spiegel fuit
instrumentum, quo usus esi Borussici
regni negotiorum gestor Bunsen ad ar-
ticulos conficiendos in conventione habi-
ta Berolini, die 19 Junii 1837, quibus
eludebantur quecumque in cit. Brevi Pii
'VMIL, constituta erant circa celebratio-
nem conjugiorum mixtorum. Hujus con-
ventionis existentiam constanter negavit
Bunsen quoties a S. Sede de ea inter-
pellatus est. ut constat ex cit. Ezpositio-
ne, et ex adnexis documentis. Attamen
eidem jam subseripserant Episc. Trevi-
rensis , Monasteriensis et Paderbornen-
sis. Cf. preterea Zpistol. citat. pag. 30.
Jam vero ex seductione et infirmitate
his Gubernii jussionibus cessisse tam
ipsum Archiepisc. Com. de Spiegel, quam
Episcopos reliquos dubitari nequit. Quod
attinet ad tres memoratos Episcopos,
constat ex solemni eorum retractatione,
presertim vero Episcopi Trevirensis cum
animam ageret, de qua postea dicemus ;
quod vero spectat ad Archiepis. Com. de
Spiegel, planum fit ex epistola quam ad
unum ex collegis suis seripsit die 23
Jan. 1832. Quoniam vero hoc epistola
nondum vulgata est, quod sciam, pla-
cet hic eam integre subjicere, qus sic
mihi lingua gall. communicata est:
»J'exprime à votre Grandeur la recon-

212

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

donec Archiepiscopi Coloniensis et Posnaniensis pastorali for-
titudine praediti, mala catholice fidei impendentia animadver-
tentes virili plane animo se murum opposuerunt pro domo

noissance profonde que je lui dois pour
la lettre riche en contenu dont Elle a
daigné m' honorer sous la date du 1^
de ce mois. Cette lettre a été, sous
beaucoup de rapports, trés-instructive
pour moi. J'y ai trouvé, en outre , con-
firmée ma conviction que notre carriére,
à nous Evéques catholiques, est semée
partout d'épines dans nos états de la
confédération germanique. Nous avons
peine à nous maintenir debout, et à
remplir, comme il convient, et d'une
maniére réelle et fructueuse (ia realitate
et efflicacitate) les obligations qui nous
sont imposées à 1᾿ égard des ouailles
confiées à nos soins. Votre Grandeur
désire connaitre ma maniére de voir re-
lativement à la marche à suivre dans le
cas des Mariages mixtes. Je m'empresse
d'obtempérer à votre demande, quoique
ma maniére de voir ne concorde pas a-
vec le contenu de la piéce, que votre
Grandeur m'a communiquée confiden-
tiellement. Và l'ordre du cabinet royal
en date du 17 aoüt 1825, relatif aux cas
de Mariage mixte, và, dis-je, cet ordre
qui est uz empittement profond sur la con-
stitution de Ul Église et une violation , j'ai
cru devoir enlever aux curés et attirer
à moi !a connaissance de tous les Ma-
riages mixtes, afin de garantir la cau-
se sainte du Sacrément du Mariage, et
de prévenir toute occasion prochaine
de danger. Un curé n'est autorisé à de-
mander la permission d'assister au Ma-
riage (licenti«m assistendi) qu' autant
que les futurs époux ont donné μπὲ dé-
claration volontaire que tous les enfans
seront élevés dans la religion catholique.
Par contre, je permets la publication
des bans quand on la demande sans au-
cun égard à cette promesse; s'il ne se
découvre aucun empéchement, le curé
délivre aux futurs époux une déclara-
tion par laquelle il constate queles pro-
clamations ont été faites, et qu'il n'à
élé découvert aucun empéchement diri-
mant. Si la cérémonie nuptiale est faite
par le curé protestant, le Mariage est
valide, méme iz foro ecclesiastico etin-
dissoluble pour l'époux catholique; mais
il demeure illicite; c'est pourquoi Plé-
poux catholique se trouve sous le poids
des censures ecclésiastiques, et il ne
peut lui étre porté secours qu'au tri-
bunal de la confession, et par le Sacré-
ment de la pénitence prestitis prestan-
dis. Tout ce qui s'éloigne de cette pra-
tique, qui est pour moi pénible et plei-

ne d'embarras, je le regarde comme ca-
noniquement illégal. Ma maniére d'agir
a trouvé, ilest vrai, de l'opposition chez
les autorités supérieures de Pétat; les
discussions en sont arrivées jusqu'au
Chef supréme visible de notre sainte
Eglise, et une décision du Pape sera tou-
jours pour moi, comme cela convient, re-
gle de conduite, comme au surplus les
canons des conciles et autres décrets
rendus par le Pape, ou par la sacrée
Congrégation à Rome sur les Mariages
mixtes détestés par l'Eglise, servent de
point d'appui à ma maniére d'agir. La
bonne intelligence qui régne entre votre
Grandeur et les professeurs de théolo-
gie catholique admis à l'université pro-
testante, me fait beaucoup de plaisir;
par-là, il sera possible d'exercer une in-
fluence salutaire sur l'instruction et l'é-
ducation des éléves en théologie. Mais
quant à ce qui concerne l'examen pro
admissione ad seminarium episcopale, cet
examen me parait étre fait par l'Etat,
et M. l'Evéque n'y est admis que com-
me. assistant. Cet état de choses est, a
mes yeux, insultant pour l'Eveque, et
empiétant sur les droits de l'Eglise dont
Pexercice et le maintien sont affaire de
PEvéque. L'approche du caréme m'a
imposé le devoir d'adresser à mes dio-
césains une lettre pastorale sur la con-
duite qu'ils ont à tenir dans les temps
présens toujours encore pleins d'oppression.
Je prends la liberté d'en joindre ici un
exemplaire pour votre Grandeur, et lui
réitérer l'assurance de ma considéra-
tion illimitée.
Cologne 23-Janvier 1832.
De Votre Grandeur épiscopale

Le trés-obéissant serviteur
Ferdinand Spiegel .
Comte de Desenberg

Archévéque de Cologne.

Ex hac epistola intelligimus 1? qui-
nam fuerit verus rerum status, adhuc
etiam in vivis agente Arch. Spiegel,
quidquid falso effutierit Auctor Justifica-
lionis quam paulo ante commemoravi-
mus ; 29nondum Spiegel post biennium,
ex quo datum fuerat, innotuisse Breve
Pii vur, 39 quinam fuerint veri animi sen-
sus hujus Archiepiscopi antequam illum
ab arrepto proposito Gubernium Borus-
sicum dimoveret. Atque utinam in illis
perstitisset, nunc certam a Deo merce-
dem sud fidelitatis consecutus esset!

CAP. IV. DE- MATRIMONIIS MIXTIS. 219

Israel. Ast horum alter ab archidiecesi sua avulsus est, alter
vero omni ratione. vexatus in morore et lacrymis vitam ducere
cogitur. Parochi illi, qui Deo magis quam hominibus obedire
decreverunt, eandem sortem experti sunt, et experiuntur. '

269. Ex hac rerum gestarum compendiosa expositione patet,
eo demum, relicüs ambagibus, controversiam deduci, 1? utrum
. conjugia inter Catholicum et acatholicam, et e converso inter aca-
tholicum et Catholicam legitime, saltem absque Summi Pontificis
dispensatione , iniri possint; 2^ utrum, sastis tectisque conscien-
ti: juribus, possint sacerdotes catholici ejusmodi nuptiis benedi-
cere, omissis conditionibus a S. Sede praescriptis; 3* utrum pos-
sint principes acatholici cogere sacerdotes catholicos ad eas nu-
ptias jungendas, appositis illis conditionibus non servatis. Quas
quidem quiesuones expendere aggredimur, praemissa funda-
mentali doctrina de his conjugis, ex qua ceterarum quzstio-
num solutio tanquam ex suo principio pendet.

PROPOSITIO I,

Conjugia inter Catholicos et acatholicos regulariter illicita
sunt, utpote graviter improbata jure naturali et divino, at-
que a jure ecclesiastico penitus interdicta.

210. Propositio est certa et omnium doctorum calculo pro-
bata. Diximus porro, illicita esse hec mixta. conjugia re-
gulariter , ut singularem atque obsoletam illorum excludere-
mus sententiam, qui ea conjugia aut invalida prorsus aut
ita illicita natura sua traduxerunt, ut nunquam valide, aut
- licite iniri possint, auctoritate etiam Summi Pontificis interve-
niente. Diximus praterea conjugia mixta esse illicita, utpote z-
probata ab utroque jure naturali et positivo divino, minime ve-
ro, quod iisdem penitus adversentur, ita ut, justa causa inter-
veniente, exceptionem legitimam admittere non possint.

211. Jam vero hoc sensu posit propositionis veritatem ita per .
partes evincimus.. Primo quidem improbari hec mixta conju-
gia Jure naturali constat, ex eo quod quilibet vitare debeat gra-
ve perversionis periculum, ac proinde propric animz jacturam.
Porro exploratum est ejusmodi periculum multiplici ex capite
inesse istis conjunctionibus. Cum enim hzretice secte. commo
diorem vite rationem profiteantur; cum jejunia, abstinentiam, exo-
mologesim, aliaque non pauca, qua arctiorem vivendi rationem
efficiunt, prorsus abJiciant; cum praterea odio persequantur
veritatem; cum ferre nequeant, aut vix :gre patiantur profes-
sionem illorum actuum religiósorum quos catholica religio ju-
bet, difficile admodum est ut quis forti animo tum continuis

TM 18

21
blanditiis aut minis, interdum etiam, inio sepe, apertis vexa-
tionibus resistat 1). j

2/72. Huc referuntur que Patres prosequuntur pericula, qui- -
bus deterrere nitebantur Christianos ab infidelibus viris aut mu-
lieribus in Matrimonium ducendis, cum eadem sit ratio infide-
lium et hereticorum, seu acatholicorum. Dogma siquidem seu
articulus fidei est extra Ecclesiam Catholicum nullam dari
salutem , sive ethnicus, sive hareticus, sive schismaticus ille
sit, qui sciens et volens extra Ecclesiam reperitur. Porro. cze-
teris omissis, sic Tertullianus scribebat: Domino certe non
potest pro disciplina satisfacere, habens in latere diaboli ser-
eum, procuratorem Domini sui ad inpedienda fidelium stu-
dia et officia. Ut si statio facienda est, snaritus de die con-
dicat ad bulneas: si jejunia. observanda sunt, inaritus ea-
dem die convivium exerceat; si procedendum erit, nunquam
magis f'ainilie occupatio obveniat 3). S. vero Ambrosius: Cum
sancio, inquit, sanctus eris, et cum perverso perverteris. Si
hoc in alis, quanto magis in conjugio, ubi, una caro, etu-
nus spirilus est. Quomodo autem potest congruere charitas ,
si discrepet fides? . . . Non possunt hoc dispares fide cre-
dere, ut ab eo quem non colunt, putent sil connubü ünper-
titam gratiam. Hatio docet, sed amplius exempla commo-
nent. Sope illecebra muliebris decepit etiam fortiores mari-
tos, et a religione fecit. discedere. Et ideo tu vel amori
consule, vel errorem cave. Primum ergo in conjugio reli-
gio quaritur 93). Sic Patres reliqui passim loquuntur 1). Si he-
resis przterea, juxta dicta, legitima causa esse potest dissol-
vendi conjugii, saltem quoad victum thorumque, imo interdum
et necessaria dissolutio est, si instet nempe periculum perver-
sionis, iquat magis naturalilege, seu conscientia dictante quis-
quam adstringitur ad ejusmodi conjugia cum hzreticis vitanda?
Accedit periculum quod instat future proli ne a conjuge hzre-
tico pervertatur. Quid enim in tenera liberorum mente valeant
prava exempla, mala insinuationes, blanda verba, in Ecclesiam
Catholicam contemptus aliaque id genus prope innumera, que&
in domesticis familis ex tali conjunctione evitari non possunt,
nemo est qui ignoret 5). Ut przteream profanationem Sacra-
menti, jurgia, periculum divortii, quod semper instare potest
ex parte eorum qui profitentur conjugiorum dissolubilitatem 9);

TRACTATUS DE MATRIMONIO,

.1) Cf. Nicol, Serarium Be Catholico- 5) Hxc omnia fuse et eleganter perse-

rum cum hereticis Malrimonio questiones,
cap. 2, 9. 7 et seqq. ejusdem OQpusculorum
theologicorum, Moguntiaz 1611. tom. 1r.

2) Lib. 2, Ad uzorem, cap. ^t, edit. Ri-
galt. pag. 168.

3) Lib. 1, De Abraham, cap. 9, n. 81.
ed Maur.

43) Cf. apud Serarium loc. cit.

quitur Serarius, loc. cit. ὃ. 12.

6) Protestantes, ut suo loco osten-
dimus, conjugii dissolutionem ob leves
causas passim admittunt, hinc tria fere
millia unius anni spatio in solo Regno
Borussico vidimus fuisse a tribunalibus
decreta divortia. Praterea, Luthero au-
ctore, vir uxores plures simul ducere

219
quie quidem omnia evidenter ostendunt, mixta connubia gravi-
ter lege naturali, seu conscientia improbari, prout vel naturz
lumine Islamitz atque ethnici ipsi !) cognoverunt.

273. Verum non minus solide altera propositionis pars evin-
citur, talia scilicet conjugia improbari jure divino. Deus enim
Hebrzis prohibuit ne conjugia miscerent cum infidelibus 2); ea-
dem porro ratio militat circa conjugia fidelium Catholicorum cum
acatholicis, ut constat ex Deut, VII, 3: Neque sociabis cum eis
conjugia. Filiam tuam non dabis filio ejus, nec filiam illius
accipies filio tuo: quia seducet filium tuum, ne sequatur me;
sed clarius adhuc id constat ex Apostolo, qui ad Titum scribit:
Hereticum hominem . . . devita 3). Si vero ex Apostolo hz-
retici vitandi sunt, quomodo poterunt cum ipsis iniri connu-
bia? Rursum idem Apostolus regulam ineundorum conjugiorum
Christianis praebens: Cui cult, scribit, nubat: tantumin Do-
mino *). Jam vero ille tantum in Domino nubere censetur, qui
in vera Ghristi Ecclesia, ac Domino probante et auspicante nu-
ptiali federe jungitur. Hzc verba propterea enarrans Tertullia-
nus scribit: Cum dicit Apostolus , tantum in Domino , jam
non suadet, sed exerte jubet. Igitur in ἰδίῳ mazime specie,
nisi obsequünur , periclitamur 5).

214. Atque hinc factum est, ut Ecclesia ejusmodi conjugia!Ca-
tholicorum cum hereticis semper non solum exhorruerit , uti
Patres omnes greci et latini testes sunt locupletissimi 9), sed
insuper pluribus sanctionibus Conciliorum tum ecumenicorum

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

poterit, ut paulo ante pariter vidimus ;
is vero preterea poterit, eodem docen-
te (lib. De vita conjug. Vom. vi, edit. Wit-
temb. fol. 77) si acquiescere nolit uxor,
ancillam invitare; uxor autem poterit
ab illo, qui impotens sit, flagitare, utex
leviro, seu mariti illius fratre, vel pro-
pinquo alios liberos pariat(lib. De capt.
Babyl. edit. cit. fol. 5, apud Serarium
loc. cit. 8. 8). |

1) Cf. Serarium loc. cit. δ. 10, qui
plura profert hujus rei documenta. Ve-
rum quod magis mireris illud sane est,
quod vel ipsi heretici ab initio abhor-
ruerint a conjugiis mixtis, ineundis sci-
licet cum Catholicis. Sic inter ceteros
scribit Albertus Gentilis calvinianus in
Anglia jurisconsultus lib. 2. De nuptiis,
cap. 19, pag. 228: ,Matrimonium est
divini juris communicatio ; — quoniam
communicare debent conjuges in ver-
bo eodem et eisdem Sacramentis. Est
societas divine domus. Nam eadem «-
trique esse debet Ecclesia; et private
Ecclesie, domestic , et privatorum
precum communicatio, etiam et sepul-
cri, quod religiosi juris est communi-
catio. . . Dicam palam. Non licet no-
bis commiscere conjugia cum Papistis,

qui nobis sunt antichristiani." Cf. etiam
Gerhardum, Loc. Theol. tit. De Matri-
mon. Carpzovium, Jurisprudentia consi-
storialis. tit. 1. De Ref. vi, n. 36, ubi
conjugia inter Lutheranos et Catholicos
tum solum licita perhibentur, cum spes
affulgeat quod Catholicus induci possit
ad profitendam doctrinam lutheranam,
ac filii institui debeant in hac doctrina.
lta quidem Calvinistz» ac Lutherani olim
sentiebant; nunc £ee«nagelici, id est C«l-
vinisto-Lutherani , Vorquent Catholicos,
eo quod nolint benedicere has nuptias!
Quenutum mutati ab. illis!

2) Exod. xxi, 32; xxxix, 165; Deut.
vir, 3. Patres hiec Scripture testimonia
ad hereticos etiam passim extendunt.
Inter ceteros S. Ambrosius lib. cit. De
Aóraham , cap. 9. n. 81, ita loquitur:
».Cave gentilem aut jud:eam atque alie-
nigenam, hoc est, Acreticam et omnem
alienarm a fide tua uxorem accersias tibi.

3) Cap. uir, 10.

4) r ad Cor. vir; 39.

5) Lib. 2, Ad wzor. cap. 1.

6) Patrum testimonia, quibus impro-
bantur mixta connubia, adducit ac sum-
ma diligentia evolvit J. B. Kutschken
Dr. theologie et imp. χὰ Professor

216

tum particularium severissime ea celebrare vetuerit. Ne przsti-
.tutos nobis fines pritergrediamur, unum aut alterum canonem
afferemus. Concilium. Chaleedonense, Action. XV, can. XIV,
statuit: Neque copulari debet nuptura haretico, aut Judoeo,
vel pagano ; nisi forte promittat se ad orthodoxam fidem per-
sona orthodoxe copulanda transferre 1). Laodicenum pari-
ter can. XXXI sanxit: Quod non oporteat cum hereticis uni-
versis nuptiarum federa celebrare, nec eis filios dare vel
filias, sed magis accipere, si (amen Christianos se fieri
promittant ?). Sic alia. plura id ipsum sanxerunt saepius ac
inculcarunt 3). Has porro canonicas sanctiones Romani Pon-
tfices ratas habuerunt, ac veluti pro universa Ecclesia vim
legis habentes agnoverunt, uti S. Leo M. 5), Bonifacius V 5), Ste-
phanus IV 9), Nicolaus I ?), Bonifacius VIII 8), Clemens
VIII 9), Urbanus item. VIII 19), Clemens XI!!), Benedictus

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

theol. moralis in univers. Olmuziensi in
op. Die gemischten Ehen von dem katho-

lisch-kirchlichen Standpunkte aus betrach-*

tet, seu Matrimonia mixta sub respectu
catholico ecclesiastico considerata , edit.
2, Viennz 1838, pag. 49. et seqq., ubi
"Tertulliani, S. Cypriani, S. Zenonis, S.
Ambrosii, S. Hieronymi, S. Augustini
sententias singillatim profert , quibus
nituntur avertere fideles omni argumen-
torum genere a mixtis conjugiis. Qui-
bus plures alios Patres id ipsum incul-
cantes adjicit Binterim in peculiari tract.
De Matrimoniis mixtis, opp. tom. vit,
part. i, cap. 3, ὃ. 2, inter quos S.Igna-
tium, S. Ireneum, auctorem Oper. im-
perfecti in Matth. inter opera S. Joan.
Chrysostomi. |

1) Ex vers. Dionysii Exigui apud Har-
duin. Act« Conc. tom. it, col. 607.

2) Ibid. tom. 1, col. 788.

3) Talia sunt Illiberitanum cann. xv,
xvi, xvi1, ubi cf. notam Ferdin. de Men-
doza in ed. P. Mansi; Arelatense can.
x1; Canones Niceno- Arabici, can. juxta
versionem P. Turriani S. J. Liu, Lxvr,
juxta P. Alphons. Pisanum in lib. 3
De Actis Conc. Nicen. can. Lvir et LXVIII,
juxta Abraham Echellensem can. rxxiiit;
Carthaginiense ru, can. xx1; Agathense
can. LXvr1; cf. Gratian. C«usa 28, q. 1,
cap. 16; Tolosanum (an. 691) cap. 20;
Trullanum can. Lxir; cf. in hunc locum
Balsamon. et Zonaram; Posoniense an.
1309, cap. 8, quod prohibet expressis
verbis Matrimonium cum hereticis et
schismaticis. Quoniam vero hujus Con-
cilii verba ad rem nostram maxime fa-
ciunt, lubet ea hic describere; titulus
hujus capitis est: Ne «liqua fidelis a/i-
cui infideli onatrimonialiter jungatur. Sic
porro se habet caput ipsum : ,Ut fides
catholica, qua scissuram erroris cujus-

libet aspernatur, nullius schismatis, vel
fermento pravitatis που σῷ maculetur:
de consilio et assensu presentis Conci-
lii, perpetuo prohibemus edicto, ut nul-

]us nostre legationi subjectus, qui vull

reputari et haberi Catholicus, prassumat
de czxtero, hiretico, Patareno, Gaza-
no, schismatico, vel alteri fidei chri-
stiani: contrario, maxime Ruthenis, Bul-
garis, Lituanis, in errore manentibus

... filiam, neptem, consanguineam suam . -

connubio tradere, vel eas eis modo ali-
quo copulare: cum hoc sit in predicte
fidei christianze detrimentum non modi-
cum et jacturam. Nam sicut didicimus
ab experto, viri ab unitate fidei catho-
lice separati, uxores suas, quantumvis
catholicas, instigante diabolo, ad infi-
delitatis errorem trahunt potius quam
trahantur." Apud Harduin. tom. vit,
col. 1300 εἰ seq. Cf. etiam Kutschken
loc. cit. pag. 111 et seqq.
4) Serm. Lxxxit, item serm. xv et alibi.
5) Cf. Bedam Hist. Gent. Anglor. lib. 2,
cap. 9 et 11.
6) Cf. apud Baronium ad an. 770, Epist.
ad Carolum et Carolomanuum. .
7) Resp. ad consult. Bulgar. num. xxit.
8) In vi Decret. lib. 5, tom. n, cap. 1^.

9) Cf. Spondanum Az2«/. ad an. 1600, E.

n.5, ubi invenies conditiones easdem
duci Barensi propositas, quas nunc Ec- :
clesia exigit.

10) Liter. Apostol. xxii, 30 Decembr.
1021, ἱ

11) Cf. Clementis xr, Epistolas et Bre-
via selectiora, Rome 1724; Epist. dat.
23 Febr. 1706, «ad Episcop. Ageneusem ;
item Epist. ad principem Bipontinum, dat. ὦ
23 Jul. 1707, et Epistolam datatn 22 Sept. —
1708, ad eundem. In utraque porro epi- —
stola abnuit Summus Pontifex illum a
lege cognationis eximere, ut in Matri-

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS. 244
XIV 1), Pius VI 3), Pius VII 3), Pius VIII 5), ac demum Gre-

gorius XVI 5), qui earumdem preterea observantiam. urgere
nunquam destiterunt.

219. Constat igitur, quod ostendere proposuimus, conjugia
scilicet Catholicorum cum acatholicis illicita regulariter esse,
utpote jure naturali et divino improbata, atque ab ecclesiastico
graviter interdicta, nec proinde absque gravi peccato iniri posse.

DIFFICULTATES.

216. Οὐ). Quas de jure naturali proferuntur, justo amplius
aucta sunt; quz vero de jure divino, ad rem presentem non
pertinent; qua. demum ex jure ecclesiastico urgentur, non am-
plius vigent. Sane 15 nimis probarent si presse acciperentur quz
ex jure naturali adducuntur argumenta, nempe absolute et in
omni casu ejusmodi connubia illicita esse, quod tamen neque Ca-
tholici contendunt; 2* experientia rerum magistra satis ostendit
non semper mala illa ex istis conjugiis profluere, aut saltem fa-
cili ratione przecaveri posse; 3" eo vel magis, quod plerique aca-
tholici indifferentes se praebeant in religionis negotio, nec eola-
borent intolerantize furore, quo Catholici aguntur. 4^ Multo mi-
nus thesim evincunt quz predicantur de jure divino; siquidem
eo jure solum vetantur conjügia fidelium cum infidelibus, eth-
nicis nempe atque idololatris, nullatenus vero attingunt connu-
bia quz inter diversas Christianorum communiones, seu socie-
tates celebrari possunt; 5" nec 14 plerzeque sanctiones ecclesia-
sticize evincunt; 6" quarum praeterea plurimae nonnisi a particu-
laribus Conciliis constitute sunt, nec proinde vimlegis obünent
pro universa Ecclesia; 7" δία tamen ab ccumenicis Conciliis
prodiere leges, utpote disciplinares mutationi subjacent, imo
contraria consuetudine etiam abrogatz sunt; 8" hoc presertim
ex eo constat, quod, ipsis Romanis Pontificibus annuentibus,
non amplius serventur conditiones ab iis przescriptze, cujusmo-
di ex. gr. est promissio acatholici profitendi fidem catholicam.
Ergo.

211. Resp. Neg. ant. Ad1" prob. Neg. Eadem etenim theo-

ria hic vigét quz locum habet in quavis re morali, cum agitur

monium duceret principem acatholicam,
nisi prius illa ejurasset sua sect: hze-
resim.

1) Const. x1 ad Primatem, Archiepisc.
et Episc. Polonie, quc incipit: Megue
nobis, dat. 29 Jun, 1718 in ejusd. Bul-
larii tom. ir, pag. ^13; item in Conust.
ad eosdem data die 8 Augusti ejusd.
anni, quie incipit: Ad (uas manus, ibid.
pag. 491. €f. etiam in op. De Syaodo,
lib. 6, cap. 5, num. 3 et seqq.

2) In Rescripto ad Card. de Francken-

berg, Arch. Mechlin. die 13 Jul. 1782,
apud Moser op. cit. De impedimentis
Matrim. ed. cit. pag. 179.

3) In Rescript'o «ad Episcopos et vica-
rios capitul. Galliarum, die 19 Febr. 1809,

ibid. pag. 19^.

^) In Brevi, de quo supra, dat. 25 Mart.
1830.

5) In A/Tocutione, habita die 10 Dec.
1837. €f. Esposixsione di fatto, etc. do-
cum. n. 16.

219

de eo quod natura sua pre se fert imminens peccandi periculum
juxta illud Eccl.: Qui amat periculum, in «llo peribit. In hoc
proinde casu lex naturalis, seu ipsa conscientia precipit illud
vitare, ne quis se objiciat evidenti zternz salutis discrimini ac
propterea zternum exitium incurrendi. Hzc porro non absolute
seu necessario inducunt ad peccatum et ad interitum; sed si
media adhibeantur opportuna, caveri absolute possunt, quan-
doque etiam licite, immo et felici exitu. periculum vincitur ut
patet ex connubio Esther cum Assuero, atque ex non paucis
exemplis due suppeditat historia ecclesiasuca 1). Quapropter
cum nos disseramus de iis, quz spectata rei natura continge-
re solent, patet tum vera esse qua attulimus, tum gravi in-
terveniente causa et legitima auctoritate, ut paulo post osten-
demus, posse licita fier! mixta connubia.

211. Ad 2, Dist. Non semper, conc. saltem uf pluri-
21um recensita mala non profluunt, 2eg. Porro prudenus ho-
minis est expendere quid ex rei natura, et communi rerum e-
ventu evenire soleat. Siqua dentur exceptiones, illeque ra-
rissime, regulam generalem non infringunt, sed potius statuunt
atque confirmant, ut notum est. Habenda preterea ratio est
adjunctorum omnium , indolis presertim eorum penes quos e-
jusmodi connubia celebrantur. Quo fit, ut illud ipsum, quod
respectu nonnullorum innoxium est, perniciosum fiat respectu
aliorum, qui in diversis rerum adjunctis reperiuntur. Qua qui-
dem uberius postea declarabimus.

279. Ad 3", Dist. Indifferentes se praebent plerique acatho-
lici in negotio religionis, trans. vel conc in secte conservande
aut propagande studio, 269. Duo hac permisceri inter se ne-
queunt, cum ingens inter utrumque discrimen interpositum sit,
Utique non pauci acatholicorum morbo, ut ita dicam, indiffe-
rentie in religionis negotio correpti sunt, adeo ut parvi aut ni-
hili faciant religionem, qua Deus vere honoratur et colitur.
Addo plerumque, saltem nunc temporis, acatholicos se indif-
ferentes exhibere, sive quis profiteatur islamismum, sive ju-
daismum, socinianismum aut rationalismum, seu deismum,
imo fovere passim ejusmodi professiones ?). Ást non ita se res

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Paulo post ejusmodi exempla:sub-
jiciemus. Interim cf. qui scribit Sera-
rius opusc. cit. $. 18, tum que post
eum copiose disputat de hoc ipso argu-
mento Basil. Pontius in Append, cit.
cap.^, n.1 et seqq, nec non $. 1 ejusd.
capitis, n. 1^ et seqq.

2) Notum est. in Russico imperio Israé-
litas plena frui posse libertate, et pro-
priis institutis in iis, quz ad religio-
nem spectanl, legitime uti; non paucos
idololatras pacifice degere, quin unquam
molestiam sustinere cogantur; posse

aliam religionem profiteri, dummodo ca-
tholicam excipias. A/cor«nus idiomate
arabico pro lslamitis ejusdem imperii
subditis, Gubernii sumptibus ad eorum
commodum recusus est in folio cum
praecipuis commentariis Petropoli 1820,
quem quidem pre oculis habeo. Quot
vero Catholici, Graci presertim uniti,
seu Rutlieni vexationes ac persecutiones
patiantur, quibusartibus decipiantur ut
ad schisma se conferant, paulo post di-
cemus. Idipsum pene contingit in regno
Borussico. Nonnulli in Galliis conquesti

249

habet cum agitur de propria secta, quatenus opponitur reli-
-gioni seu Ecclesiz& Catholic, et conservanda et promovenda.
Tunc collatis omnium studis omni quacumque possunt ope
corrumpere Catholicos nituntur atque pervertere , ad se eos tra-
here quavis ratione satagunt, et impedire suorum reditum ad
catholicam fidem, proselylisium quem Catholicis:exprobrant,
mediis etiami iniquis promovere non erubescunt 1). Hinc intel-
ligitur quo sensu se tolerantes , Catholicos vero intolerantes
praedicent. Nempe ex eorum mente Catholici intolerantes sunt,
eo quod, licet homines diligant, odio habent eorum errores:
contra vero se tolerantes profitentur, eo quod, dempta veritate
ejusque sinceris cultoribus, quos αὐ plurimum odio habent et
persequuntur, tolerent errores omnes ?). lec porro agendi

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

ratio magis elucet in illis. guberniis, juxta quorum poéificen

sunt quod novus Episcopatus erectus fue-
rit Juli: Ciesarec, vulgo A/gieri (Alger),
ut liac ratione via sterneretur Islamitis ad
amplectendam religionem christianam,
id est, fidem catholicam. Idem in Hel-
veli: provinciis acatholicis evenire so-
let,.et alibi passim.

1) Huc referuntur calumniz , menda-
cia, fraudes omnigenz, quibus solent
Protestantes in Galliis, in Anglia, in
provinciis feederatis Americae, etc. , ca-
tholicam religionem, Romanam Sedem
et Urbem, clerum universum, ritus, etc.,
apud suos et apud Catholicos impetere
et dehonestare. Quamvis sexcenties illi
disjecle fuerint , a diabolariis tamen
scriptoribus ac disputatoribus quotidie
renovantur, perinde ac si prima vice
proferrentur. Excipiendi tamen ex hoc
numero sunt graves nonnulli scriptores,
qui hanc agendi rationem dedignati sunt.

2) Si quis conferat libertatem , qua
fruuntur Protestantes in Galliis et in
imperio Austriaco,
quibus undique premuntur Catholici in
ditione Russica et Borussica, impossi-
bile est, ut admiratione non percella-
tur. Protestantes enim, in Galliis prz-
sertim, libere suos conventus celebrant,
templa «zdificant, insuper gubernium
passim particeps fit sumptuum. Contra
vero Catholici in dictis regionibus, nec
ipsa conscientiw libertate uti possunt;
non solum templa fictis de causis erigi
ipsis non permittuntur, sed ea quibus
antea utebantur, iisdem vi eripiuntur,
uL schismatieis aut Protestantibus. tra-
dantur. In imperio Russico. an. 1833,
executioni mandatum est edictum (Ukase)
datum a Catharina an. 1773, quo jus-
serat solas illas villulas seu pagos, qui
400 individua numerarent, posse tem-
plum habere cum unico sacerdote; cum
vero villule seu pagi in Russica et Po-

cum vexationibus,

lonica ditione, qui talem incolarum nu-
merum receuseant, rarissimrsint, factum
est, ut hoc pretextu jam a Catbarina
eriperentur Catholicis an. 1773 templa
1200, an. vero 1833 supra 800 alia de-
nuo Catholicis erepta sint, In Borussia, in
sola provincia Silesiz, sub brevi regimine
actualis Episcopi, debuerunt Catholici
cedere Protestentibus 130 templa. Anno
elapso Vratislaviz: Protestantibus debuit
tradi magnificum templum a S. Cruce
nuncupatum, erectum a S. Edwige du-
cissa Silesi:& ac Poleni: regina 5 in illa
porro civitatis parte, si excipias unicum
Lutheranum, qui lanius est, soli Catho-
lici degunt. Varsovia adhuc lnget ma-
gnificum templum S. Crucis, quod an.
1833 conversum est in adem metropo-
litaram Russicam , ubi novus Episcopa-
tus schismaticus. erectus est. 22 April.
1837. Wilna. pariter luget amissionem
templi S. Casimiri, quz urbs unita fuit
akeri pariter Episcopatui schismatico,
qui ereatus est Polocii δὲ Jun. 1833;
attamen Varsovie ac Wiln:, si copias
militaresexcipias, nemo est qui schisma
profiteatur. Verum dies me deficeret si
omnia recensere vellem, quie contra re-
lizionem catholicam in imperie Russico
et. in. regno Borussice eommuni eonspi-
ralione aguntur. Attamen si eos audias,
acatholici tolerantes sunt, intolerantes
vero Catholici! Cf. op. germanice in-
scriptum: Collectionegs ad historiam ec-
clesiasticam seeuli xix in Germania, sive
de novissimo rerum: ecclesiastiearum statu

dn eadem regioue ,. August:e Vindel..1835.

Attamen nomdum eruperat apertum bel-
lum adversus. Catholicos. Haud ignoro
nonnullas exceptiones adversus.hoc opus
factas fuisse, sed et illud scio non po-
tuisse Protestantes in plerisque, que
ibidem referuntur, auetorem falsitatis
arguere.

280 TRACTATUS DE MATRIMONIO,
status et religio identificantur, seu ex politicis rationibus eo
tenditur, ut unus idemque sit Imperator et Pontifex Maximus.

280. Ad "m, Dist. Omnia, neg. aliqua, subd. Qus tamen
ob motvi identitatem :que pugnent contra connubia cum in-
fidelibus et cum hareticis sive acatholicis ineunda, c0zc. se-
cus, 20g. Ác in primis, qua attulimus ex Apostolo, directe af-
ficiunt haereticos, ut patet; qua vero ex V. T. allata sunt, licet
expresse non loquantur nisi de solis infidelibus, cum tamen
ratio perversionis, quz in iis assignatur ut causa date sanctio-
nis, eque valeat adversus conjugia Catholicorum cum acatho-
licis, jure ex iis inferimus, ejusmodi conjunctiones lege divina
improbari 1). Nunc vero adjicimus, motivum illud validius ad-
huc esse ad deterrendos Catholicos a jungendis nuptiis cum
acatholicis, quam Chrisuanos a conjugiis ineundis cum infide-
libus: 1" quia perversionis periculum eo gravius in illis est,
quo haereseos aut schismatis venenum occultius est, et blan-
dius ac sensim sine sensu incautis propinatur; 2" quia quod
infidelis vi extorquere non potest, heresis astuta sepe extor-
quet simulatione; 3" quia infidelis ut Satanze satelles áperte
incedit, hireticus seducit ut Angelus lucis; !" quia periculum
perversionis eo majus est, quo liberius caput suum hzresis
erigit, atque a potestate civili fovetur 2); 5" quia majori hor-
rore afficitur. Christianus, ac percellitur infidelitate. absoluta,
quam partial, cujusmodi haeresis est. |

281. Ad 5", Dist. Quia ex Ecclesie sensu, juxta Christi
sententiam, qui Ecclesiam non audiunt, tanquam ethnici ei
sunt et publicani, conc. quasi aliquaudo ut illicita non damna-
verit mixta conjugia Catholicorum cum haereticis, 2eg. Sepe
Ecclesia tantum damnat in suis canonibus conjunctiones Chri-
stianoFum cum infidelibus, ast spe etiam promiscue damnat
et eadem ratione connubia Catholicorum tam. cum hzretcis
quam cum infidelibus 3); interdum etiam, prout occasio fert
solas damnat nuptias Catholicorum cum acatholicis tum hz-
reticis tum schismaticis *). Ex hac porro agendi ratione in-

1) Vidimus Patres et Concilia textus
allatos ex V. T. urgere contra conju-
gia Catholicorum cum acatholicis. Cf.
' preterea Pontium loc. cit.

2) Cf. Binterim*in diss. cit. De Matri-
moniis miztis, cap. 1, pag. 6. Strenuus
hic Catholica Ecclesiz propugnator, sive
ob hanc dissertationem, sive precipue
ob aliud ejus scriptum, De federe ca-
tholico inter fratres et sorores, de non
ineundis nuptiis nisi pure catholicis, in
vincula conjectus est. Jam plures alii
catholici sacerdotes, qui strenue Eccle-
sie Catholice jura propugnarunt, ean-
dem sortem experti sunt.

3) Recolantur Conciliorum et SS. Pon-
lificum decreta paulo ante commemo-
rata.

4) Superius retulimus verba Conc,
Posoniensis. His addimus verha S. Au-
gustini ex ejus Epist. xxir , num. 5,
quibus improbat conjugia Catholicorum
cum Donatistis schismaticis : ,JNonne
ingemiscimus, δον δὴ, quod vir et uxor,
ut fideliter conjungant corpora sua, ju-
rant sibi plerumque per Christum, et
ipsius corpus Christi diversa commu-
nione dilaniant? Hoc tantum scanda-.
jum, tantus diaboli triumphus, tanta
pernicies animarum, si ablata de medio

28!

telligimus, Ecclesiam nullum posuisse discrimen inter eos, qui
extra ejus sinum degebant, sive id ob heresim, sive ob
schisma, sive ob infidelitatem contigerit !).

.282. Ad 6m, Dist. Etiam, conc. solum, neg. Etenim pra-
ter sanctiones particularium Synodorum, attulimus etiam ca-
nonem Synodi ceumenice Chalcedonensis; addimus preterea
canones illos a pluribus Conciliis et Roman. Pontificibus adduci
ut omnes Christi fideles obligatione obstringentes, seu ut ha-
bentes vim legis pro universa Ecclesia, atque in codicem uni-
vers: Ecclesie proinde relatos esse 2). —— í

283. Ad 7", Dist. Subjacent mutationi, legitima auctori-
tate interveniente, conc. absque legitima auctoritate, 272g.
Eadem enim auctoritate mutatio m lege fieri debet, a qua lex
constituta est, non autem ab inferiori, multo minus a privatis
individuis. Falsum porro est contraria consuetudine leges illas
abrogatas esse; corruptela proinde, que alicubi inducta esset,
aut vis illata sacris Ecclesie pastoribus nullo modo officere pos-
sunt legi universe Ecclesie, qui semper urget ejüs obser-

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

vantiam 8).

in his regionibus fuerit, quis explicet
verbis. quam tibi palmam preparet Do-
minus ??

1) Observat Kutschken op. cit. in
pref. pag. 12, Ecclesiam nihili facere,
quantum quisque a veritate aberret, at-
que contentam esse generali illa prohi-
bitione omnis commercii ae Matrimonii
fidelis cum quovis individuo, quod ad
Ecclesiam non pertineat. Posterioribus
temporibus immutasse tantum discipli-
nam quoad conjugium Christiani cum
non christiano, seu non baptizato, quod
invalidum declaravit, nihil vero immu-
. tasse circa legitimitatem conjugii Ca-
lholici cum acatholico.

2) ,Cf. Binterim, op. cit. ὃ. 2, pag. 22.

3) Has siquidem leges semper incul-
carunt Rom. Pontifices, atque ut omit-
lamus, qui superius attulimus ex Be-
nedicto XIV, de tolerantia S. Sedis,
qui interduui quadam prudentia, ne de-
teriora mala enascantur, nonnulla dis-
simulat ac tacet, cum nequeat impe-
dire, Pius Vl in AHesrripto, ad Card. de
Franckenberg dato die 13 Jul. 1782 re-
gulas sive a praedecessoribus, sive a
Conciliis statutas in jungendis Matrimo-
nis mixtis renovat et confirmat. Quare
cum ministerium Berolinense, ut indu-
ceret Archiepiscopum Posnaniensem ad
;. permittendam — benedictiouem — illarum
nuptiarum , qui celebrarentur contra
sanctiones canonicas, invocasset pre-
scriptionem seu usum invalescentem be-
nedicendi ejusmodi nuptias, Rmus D.
Arch. Martinus Dunin, apostolica plane
libertate, in epistola, quam ad Regem

Frid.'Guillelmum dedit, die 28 Oct. 1837,
respondit: ,,Pour ce qui regarde la prés-
cripltion que nous oppose volre mini-
stére des affaires ecclésiastiques , j'ai
déjà expliqué plus haut comment il. est
arrivé, que ca et là quelques Mariages
mixtes ont été bénis par des pretres
catholiques. C'est là une erreur, dans
laquelle les nombreuses révolutions po-
litiques que nous avons subies, ont en-
trainé quelques menibres de notre cler-
gé. Mais je dois hautement protester
contre les conséquences que votre mi-
nistére prétend tirer de ces faits. On
ne prescrit pas contre la vérité, et d'a-
prés la doctrine catholique on doit re-
noncer sur-le-chaup à des erreurs,
quelle qu'ait été leur durée, dés qu'il
conste authentiquement que l'organe in-
faillible du sentiment de l'Eglise sur tel
ou tel point de doctrine s'est prononcé.
Or cela a eu lieu à l'égard des Ma-
riages mixtes, ils ne peuvent étre bé-
nis toutes les fois que des garanties
suffisanles pour le salut éternel de ceux
qu'ils compromettent, ne sont pas don-
nées, et un gouvernement qui veut pro-
téger la relízion catholique dans toute
sa pureté, ne peut exiger que des pre-
tres catholiques aient pour lui des cotn-
plajsances qui blessent leur conscience."
Cf. opuc. cit. Lettres sur l,affaire de Co-
logne et de Posen, Paris 1838, pag. 76
et 5644. Attamen in Declaratione offi-
ciali , que inserta est in Ephemeride
status Borussie , die 31 Dec. 1838, pra-
missa commendatione moderationis, co-
mitatis, longanimitatis. gubernii erga cle-

282 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

2854. Ad Sm, Dist. Id est, ita poscentibus rerum adjunctis,
interdum Rom. Pontifices egre tulerunt, ut nonnullz conditio-
nes expresse non servarentur, frans. vel conc. absolute et in
alus rerum adjunctis, 2eg. Fieri utique quandoque potuit, ut
Romani Pontifices difficillime seu durs necessitati. cesserint,
nec institerint pro nonnullarum conditionum observantia, ma-
jus semper Ecclesie bonum pra oculis habentes. Attamen,
quod in eis fuit, nihil unquam omiserunt, quo consulerent
peculiari etiam illarum animarum saluti, sive secreta pactione,
sive alio modo. Ex his vero, quae, urgente aliqua necessitate,
facere compulsi sunt, inferri nequit sic Rom. Pontifices se ge-
rere debere in aliis adjunctis, presertim cum agitur de anima-
rum pernicie, et fides periclitatur. Regula Juris est, quod ex-
ceptio firmet legem !).

PROPOSITIO Il. i

Nonnisi Romani Pontificis dispensatione licite possunt iniri
conjugia anix(a; graviter proinde peccarent sacerdotes
catholici, qui absque pontificia dispensatione, nec ser-
vatis conditionibus ab eo prescriplis, ejusmodi cón-
jugia presentia sua, benedictione, aliove ritu sacro co-
honestarent.

285. Hec propositio eadem certitudine gàudet qua antece-
dens, utpote ejusdem legitimum corollarium, quod et de sub-
sequenti ob eamdem rationem intelligi debet.

266. Tres porro enunciata thesis partes complectitur, 1* con-
nubia mixta Catholicorum cum acatholicis ex Rom. Pontificis
dispensatione licite iniri posse; 2? nonnisi previa Summi Pon-
üficis dispensatione servatisque conditionibus ab eo przscriptis
posse licite celebrari; 3* demum, quod consequens est, reos
fieri coram Deo sacerdotes catholicos seu parochos, qui absque
legitima facultate, nec servatis prescriptis conditionibus tales
nuptias conjungerent.

4801. Jam vero sic eam quoad primam partem adstruimus:
Ex dictis conjugia mixta ideo illicita sunt, quia jure naturali
et divino improbantur, potissime ratione periculi perversionis

rum catholicum , urgetur adhuc Πα
prescriptio, imo tacita «pprobatio S. Se-
dis, etc., circa benedictionem horum
conjugiorum, et Archiepiscopus supin:
ignoranti? (ignorance la plus compl?te)
legum regionis suz arguitur! Cf. hanc
declarationem apud L'Awi de la« reli-
gion, 8 Jan. 1839, n.3069, et die 24
Jan., n. 3076.

1) Satis nobis hic sit describere ver-

ba Benedicti XIV, qui cum asseruisset
se nonnulla dissimulare in dispensatio-
nibus circa Matrimonia mixta, sic per-
git: ,Quod autem nunc facimus, atte-
stamur tibi ad pedes Crucifixi, id unice
Nos facere, ut sancte religioni nostra
majora damna evitentur.^ Quae verba
usurpat ac sua facit Pius VI, in cit.
Hescripto ad Card. de Franckenberg,
apud Moser, op. cit. pag. 170.

289

quod ipsis inest, et quia jure ecclesiastico sunt interdicta. Si
propterea per conditiones ab Ecclesia prescriptas removeatur
ejusmodi periculum, et Romanus Pontifex utpote supremum
Ecclesie caput, a lege ecclesiastica dispenset, nihil impedit
quominus ea conjugia licite iniri valeant.

288. Et sane, quamvis graviter utroque jure naturali et po-
sitivo divino improbata fuerint connubia Hebreorum cum infi-
delibus, nihilominus haud pauci sanctissimi viri ac mulieres
cum infidelibus connubia contraxerunt, quod fecerunt inter
cateros Esther cum Assuero, Booz cum Ruth Moabitide, Sa-
lomon cum pluribus alienigenis, qui, nisi passus esset seduci
cor suum, in reprehensionem non incurrisset, prout nec alu
recensiti reprehensi idcirco a Deo fuerunt. Eadem porro ratio
adstipulatur conjugiis Catholicorum cum acatholicis, si absit
periculum, et gravissimz causa idem exigant. Hinc. etiam in
annalibus ecclesiasucis plures reperimus utriusque sexus Ca-
tholicos qui tum cum infidelibus tum cum hereticis miscuere
connubia, ex. gr. 5. Monicam cum Patritio ethnico; Ingundem
cum Hermenegildo adhuc ariano; Ringundem cum Reccaredo
pariter ariano; Sigebertum et Chilpericum Francorum reges
qui duxerunt Brunichildem et Galsuintham filias Athanagildi
Hispaniarum ariani regis 1).

289. Quare non raro Rom. Pontifices dispensarunt, ut hzc
conjugia licite. celebrarentur; sic ut cetetos omittam, Cle-
mens VIII, licet egre, dispensavit tamen cum duce DBarensi,
ut Catharinam Henrici IV Gallie. regis sororem hzreticam
duceret 2); Urbanus VIII, αἰ Henricia Ludovici XIII soror
nuberet Carolo 1 Anglorum regi 3); sic alii Pontifices passim in
Germania, Anglia, Hollandia aut immediate per se, aut fa-
cultate Episcopis specialiter communicata id 1psum prestite-
runt ^). À nemine porro cordato theologo in dubium revocari
potest, tot Romanos Pontifices in re tanti momenti limites
proprie auctoritatis minime excessisse, dum ea connubia per-

CAP, IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

1) Cf. Pontium op. et loc. cit. viginti quatuor sacerdotes: quod li-

2) H»c tamen dispensatio importunis
atque iteratis precibus extorta suo ca-
ruit effectu, eo quod obierit Catharina,
priusquam Clementis liter: in Gallias
fuissent delata.

3) Cf. Binterim op. cit. pag. 46, qui
observat, Jacobum Caroli patrem, et
Ludovicum X111, atque Principem ipsum
sponsum, nempe Carolum, contractum
matrimonialem juramento firmare de-
buisse continentem 30 articulos, inter
quos ille aderat, quod regina religio-
nem catholicam libere profiteri posset,
et secum Londini habere Episcopum et

beri usque ad an. 15 in Ecclesia Ca-
tholica instituerentur, et sine respectu
ad relivionem in Gubernio Britannico vi-
geutem pariter eamdem profiteri possent.
Observat Jacobum praterea in superad-
ditis secretis articulis promisisse, fore
ut statim post conjugium initum, omni-
bus captivis catholicis libertas conce-

deretur. Attamen, nounisi reluctante
nuncio apostolico, conditiones has illi
posuere.

4) Cf. Moser op. cit. cap. 13: De Ma--
trimoniis Catholicorum cum — hereticis ,
pag. 51 et seqq.

288

miserunt. Atque hinc factum est, ut fere unanimes catholici
doctores sint i hac sententia adstruenda !).

290. Porro nonnisi previa Rom. Pontificis dispensatione posse
mixta celebrari connubia, servatisque ab eo prescriptis con-
ditionibus, prout secundo loco ostendere proposuimus, éx
dictis facile evincitur. Etenim cum leges ecclesiastice, qua ve-
tant ejusmodi conjugiorum celebrationem, vel a Conciliis cecu-
menicis, vel aSynodis particularibus quidem, sed ab universa
Ecclesia receptis, fuerint constitutz , nonnisi ἃ totius Ecclesia
supremo capite Romano Pontifice, in us dispensari potest.
Inferiores enim nihil possunt in leges a superiori auctoritate
latas, uti etiam contingit in politica societate. Supremi pre-
terea pastoris est, tum judicare, num dispensationis. cause
tales concurrant, ob quas licita ac utilis communi bono ea-
dem evadat, tum decernere conditiones, sub quibus tan-
tum ipse dispensandi propositum habeat.?). Hinc quoues
principes pro se, sive Episcopi ipsi pro subditis suis hanc
optarunt dispensationem, toties ad Romanum Pontificem con-
fugerunt. |

291. Posse autem Romanum Pontificem apponere :conditio-
nes sub quibus tantum ejusmodi connubia iniri valeant, pro-
batione non indiget. Ipse siquidem, utpote Christi vicarius de-
bet bono spirituali animarum, prospicere, ac bono totius Ec-
clesiz sibi commissz ; debet avertere fideles quacumque potest
ope a perversionis et apostasiz periculis, atque, ut verbo di-
cam, debet uti potestate, qua divinitus preditus est in. edifi-
cationem, non autem in destructionem. Quapropter, omnibus
expensis, eas polest et debet conjugiis mixtis celebrandis con-
ditiones apponere, quas viderit magis conducere ad proposi-

TRACTATUS DE MATRIMONIO,

1) SanePontius op. cit. cap. 3, num.
2, scribit: ,Nullum legi hactenus, qui
diceret, ita esse illicitum conjugium h:e-
retici cum Catliolico, ut in nullo casu li-
ceat; quamvis audivi non paucos, qui
adeo periculum perversionis conjugis
et prolis, quod in hoc Matrimonio re-
peritur, exaggerant, ut dicerent illud
periculum evidens esse." Deinde n. 10,
adductis auctoritatibus Sanchez lib. vir,
De Matr. disp. 72, n. 5; Azor, tom. t,
lib. vrir, cap. 11, quist. 5; Navarri, lib.
1, Consil. tit. De constitutionibus, cons.
59 et 60;: Bellarmini lib. De Matrim.
cap. 2, prop. à; Estii, in r Cor. vir,
n. 39, aliorumque iterum concludit:
.ltaque ut uno verbo dicam, nullum
legi ex his, qui scripta sua evul-
garunt, qui diceret, ita illicitum esse
Matrimonium Catholici cum haretico,
ut in nullo casu contrahi possel sine

peccato, etiam conjuge perseverante in-
fideli." í

2) Cf. Benedictum XIV, De Synodo
dieces. lib. ix, cap. 3, n. 3, ubi scri-
bit: ,Pontifici:e ergo auctoritati injuria
fit ab iis, qui illius interventu opus non
esse centendunt, ut Matrimonia . inter
partes, alteram catholicam, et alteram
hzreticam, licite contrahantur." Sane
Pius VII, in Hescripto «d. Episc. Gatlia-
rum , 17 Febr. 1809, ut postea videbi-
mus, ipsis Episcopis hanc denegatam
fuisse facultatem affirmat, ac, si ab ipso
peteretur facultas dispensandi in his
conjugiis, eam ipsis se denegaturum
profitetur, dicens: ,Quare, si a Nobis
petitioni huic respondendum nunc es-
set, responsum certe nostrum a con-
stanti hujus Sanctie Sedis regula et
pridecessorum nostrorum exemplo a-
gendique ratione dissidere non posset.

280

tum finem, et cum illis limitationibus sine. quibus perniciosa
fieret ejusmodi dispensatio, prout ferunt locus, tempus, per-
sona, ceteraque adjuncta omnia. Hac sane ratione perpetuo
se gesserunt Romani Pontifices in ilis facultatibus conce-
dendis 5).
292.. Demum, quod postremo loco enunciavimus, graviter
scilicet peccare parochos qui absque Rom. Ponuficis dispen-
satione, nec servatis conditionibus quz ab eo prescripta fue-
rint, connubia mixta presentia sua, benedictione, aliove ritu
sacro cohonestarent, aperte sequitur ex hactenus disputaus ;
violarent enim canones ab Ecclesia sancitos; cooperarentur po-
sitive aliorum peccato; transgrederentur limites sibi prasutu-
tos; gravissimi scandali se reos efficerent, probarent sacrile-
gum conjugium, actumque denique prorsus illegalem pone-

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

rent;
queunt 5).

1) Pius VI, in Zescripto ad Card. de
Franckenberg Arch. Mechliniensem,
postquam constantem Ecclesie hac in
re disciplinam, ac predecessorum suo-
rum praxim Episcopis Belgii pra oculis
posuisset, ut ostenderel se nec posse
nec velle talia probare conjugia, decla-
rat, parochum catholicum, si Matrimo-
nium nulla ratione impedire valeat, ei-
dem materialem suam exhibere posse
presentiam, modo sequentes observet
cautelas : ,

1? Ut tali Matrimonio non agsistat in
loco sacro, nec aliqua sacra veste in-
dutus; ut etiam nullas Ecclesie preces
recitet, neque ullo modo conjugibus
benedicat.

29 Ut pars heretica scripto ac jura-
mento coram testibus promittat, se per-
missuram, ut pars catholica religionem
suam libere exerceat, prolemque om-
nem in ea instituat.

. 99 Ut similiter pars catholica eodem
modo promittat se hoc prestituram, ut
compartis conversionem efficaciter pro-
curet. Cf. Moser op. cit. pag. 61 et seqq.

Ho porro cautele jam servate fue-
rant in Matrimonio inito a Carolo 1 cum
Gallica Henricia, cui sacerdos quidem
adstitit, sed extra Ecclesiam, ita ut
nulla data fuerit benedictio nuptialis,
ut fuse refert Bened. XIV, De Synodo,
lib. v1, cap. 5, n. 5, quamvis hoc con-
jugium celebratum fuerit cum dispen-
salione Urbani VIII, et secreta capitula
de quibus superius disserui, fuerint
apposita.

Predictis omnino conformis est in-
structio S. Congregationis Card. Con-

quae profecto absque gravi przvaricatione fieri ne-

cilii Trid. interpretum circa Matrimonia
mixta, die 15 Jun. 1793, emissa, et
a Pio VI, approbata 19 ejusdem men-
sis, ac missa ad pastores ducatus Cli-
viensis, in qua sequentia observanda
prescribuntur, 2e, ut additur, «ppro-
balionem sapiat tolerantia. ;

Catholicum pr& omnibus, vel Catho-
licam parochi moneant, quod contra-
hendo Matrimonium cum acatholica vel
acatholico, valide quidem contrahant,
sed illicite."

,Atque hinc plane consequitur, nullo
actu positivo ipsos posse isthec Ma-
trimonia probare, aut suo expresso
consensu et auctoritate confirmare. Qua-
propter, si cogantur in hac temporum
conditione, et propter leges in lrans-
actione religionis anni 1673 prascriptas,
Matrimoniis Catholicorum cum muliere
acatholica assistere, satagant, ut se mere
passive habeant, atque tanquam inviti
audiant dumtaxat utriusque consensum,
verumtamen abstineant omnino a pre-
cibus recitandis, a benedictione imper-
tienda, atque ab omni alio Ecclesie
ritu adhibendo."

»Caveant insuper, ne in publicandis
Matrimoniis mixtis religionem expri-
mant contraheptis acatholici; sed con-
trahentium tantum enuntient nomina et
cognomina.?

»Abstineant rursus a concedendis di-
missoriis, ubi secundum canones Ec-
clesie Catholic canonicum aliquod im-
pedimentum sit inter contrahentes," etc.
Cf. ibid. pag. 63 et seq.

2) Cf, Serarium op. cit. cap. 3.

280 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

DIFFICULTATES.

293. 1. Οὐ). adversus prim. part. Nec Rom. Ponüfex dispen-
sare potest in Matrimonus Catholicorum cum hzreticis, nec si
dispenset, licite ea iniri possunt ; nam 15 in omnibus conjugiis
mixts manifestum inest perversionis periculum tum ex parte
conjugis catholici, tum ex parte prolis; 2? experientia profecto
ostendit hac conjugia pessimum exitum sortita esse; 3^ hinc
legimus III Reg. XI, 1 et seqq.: Rex Salomon adamavit mu-
leres dlienigenas inultas . . . de gentibus: super quibus di-
vit Dominus filiis IEsraél: Non ingrediemini ad eas, neque
de illis ingredientur ad vestras: certissime enin avertent
corda vestra ut sequamini deos earum. Cum vero eadem
ratio vigeat, imo major in connubis Catholicorum cum aca-
tholicis ob faciliorem seductionem, exinde constat nullo un-
quam in casu ea licita fieri posse. ἢ" Divina porro lex quz
vetat ejusmodi conjugia cum moralis sit, nunquam a quacum-

ue demum auctoritate, etiam suprema, potest relaxationem
admittere. Ad hzc majus pondus accedit, 51 observetur 5? nun-
quam licitam esse Sacramenti profanationem, qua in talium
conjugiorum celebratione semper intervenit, sive minister Ma-
trimonil dicatur sacerdos, .sive dicantur ipsi contrahentes;
nam sacerdos, in priori sententia, administraret Sacramentum
manifeste indignis; quod si ministri sint contrahentes, et ipsi
sacrilege invicem sibi administrarent Sacramentum, et indigne
perciperent. 6" Peccarent preterea Catholici contrahentes etiam
ex eo capite, quod communicarent in re sacra cum excom-
municats. Sive igitur accedat Rom. Pontificis dispensatio,
sive non, nunquam erunt licita mixta conjugia. 77^ Dicendum
propterea est, Ecclesiam, seu Rom. Pontificem cum in iis
dispensat, solum ea permittere, seu tolerare, minime vero
probare, cum semper tales commixtiones abhorrere pergat.
Ergo. | |
201. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Quod tamen ab-
solute averti, seu removeri potest, conc. quod absolute re-
moveri nequeat, 2eg. Haud inficiamur grave inesse periculum
in his conjugiis, uti evincunt ea omnia, quz in superiori pro-
positione disseruimus. Attamen cum ejusmodi periculum inti-
mum non sit, nec necessario perversionem includat, qua
solum pendet ex dispositione fidelis seu Catholici, hinc, si ea
adhibeantur media qua suggerit ipsa religio, ac przscribunt
Romani Pontifices cum in his conjugiis dispensant, averti
illud potest. Neque omittendum sepe imminere periculum
pervefsionis, sin minus in fide, saltem in moribus, quoties
aliquis etiam cum conjuge catholica federe nuptiali jungitur,
qui depravata mente ac voluntate cum sit, ipsam in malam

2817

partem pellicere facile posset; nemo tamen dicet nunquam
licita esse ejusmodi connubia !).

295. Ad 2", Dist. Ob pravam animi dispositionem atque
ob neglectas conditiones que prescripte fuerant, conc. per
se, 2eg. Si qui enim naufragium fecerunt in his conjugiis, ideo
est, quia eorum fides ante ipsas nuptias infirma erat, neque

| christiana flagrabant charitate; quia defectu recte intentio-
| mis se haeretico potius conjugio copularunt quam catholico,
' sive ambitionis sive libidinis cstu alteriusve cupiditatis
| permoti. Si enim majoris divine glorie intuitu, catholice
| religionis argumento, reipublice tranquillitate ducti. hare-
lico nupsissent; si preterea orationi, humilitau, religionis
| actibus operam dedissent, triste procul dubio naufragium eva-
| sissent. Sane plures pii viri ac mulieres adhortationibus, bonz
conversationis exemplo, ac precibus tum infideles tum hzre-
ticos ad veram religionem | perduxerunt, eorumque animas
lucrati sunt 2). Sibi propterea, non dispensationi imputare de-
bent scandalum quod infirmi 1511 Catholici sunt passi.

296. Ad 3", Dist. Juxta communiter contingentia, cozc. ab-
solute, 22g. Deus prenunciavit in adductis verbis, quod, spe-
ctata communi infirmitate, evenire solet, minime vero quod
ita necessario et absolute evenire debeat; alioquin. de fide
jam esset inseparabile et. universim adnexum esse his conju-
giis non solum periculum, sed ipsam perversionem ; quotquot
preterea ejusmodi connubia iniere, lapsi essent in idololatriam

| etin infidelitatem, qua quam procul distent a vero, allatis

exemplis edocemur 8).

. 207. Ad "i, Dist. Si lex moralis seu naturalis vetaret ali-

| quid intrinsece malum, conc. Si aliquid vetet quod tale ab-
solute non sit, neg. Porro jam ostendimus periculum quod

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

1) Cf. Pontium in Append. cit. cap. 8,
n. 7, Card. De Lugo in 7ractatu de Sa-
cramentis, disp. 8, sect. 1*4; nec non
Benedictum XIV, De Synodo, lib. 9,
cap. 3, n. 3, ubi inter cetera scribit :
.,Non minus graviter eandem auctori-
tatem (Pontificiam) ab illis lz:di dicen-
dum est, qui aliquo ab hinc tempore
asserere et jactare ceperunt, dispensa-
tiones hujusmodi a Rom. Pontifice mi-
nime concedi posse, etiamsi gravis
causa concurrat, alque omne perver-
sionis periculum absit.?

2) Inter cztera exempla satis sit il-
lud afferre S. Monicz matris S. Augu-
slini, quie Patritium ethnicum ad chri-
stianam fidem exemplo et adhortationi-

bus adduxit, ut refert S. Augustinus,

Confes. lib. 9, cap. 9, n. 22, et Sige-
berti regis Francorum, qui, teste S.

' Gregorio Turonensi in Hist. Francorum,

lib. 4, cap. 27, Brunichildem arianam
ad Ecclesiam Catholicam piis admoni-
tionibus lucratus est; quod et prastilit
Chilpericus, eodem teste ibid. cap. 28;
sic plures alii, ut ab initio innuimus,
praestiterunt. Huc propterea pariter re-
ferri potest quod scripsit Apostolus I
Cor. νι: Sanctificatus est vir infidelis
per mulierem [idelem, et sanctificata est
mulier infidelis per virum fidelem. Dum-
modo tamen, ut diximus, per legitimam
dispensationem connubia hac celebren-
tur, et justis de causis, servatisque
appositis conditionibus, Quare non sem-
per ex effectu dijudicari debet, ut plu-
ribus ostendit Pontius loc. cit. cap. ^
$.2, n 1^ etseqq. Hinc vulgatum illud:
εν. Careat successibus, opto;
Quisquis ab eventu facta notanda
putat.
3) Cf. Pontium loc. cit.

288

inest conjugus mixtis ejusmodi non esse, ut absolute averti
ac removeri. non possit. Ád legitimam àutem . auctoritatem
spectat decernere, quando, et uos μὲ immineat illud peri-
culum, et media ad illud amovendum idonea prescribere.
Quz si. executioni mandentur, divina opitulante gratia, peri-
culum aut omnino cessat, aut saltem remotum fit 1).

298. Ad 5", Neg. semper intervenire Sacramenti profana-
tionem in conjugis mixtis, sive minister censeatur sacerdos,
sive dicantur contrahentes. Sacerdos enim non peccat si admi-
nistret Sacramenta, publice ac legitime petentibus ea, quamvis
private sciat indignum esse qui petit, ut notum est. Porro le-
eitime illi petere censentur administrationem Sacramenti Ma-
trimonii, qui facultatem a superiore obtinuerunt. In veriori
autem sententia, quod ministri sint contrahentes, peccat qui-
dem pars haeretica sive administrando, sive suscipiendo Sacra-
mentum, non peccat tamen pars catholica neque in admini-
strando neque in suscipiendo Sacramento. Nam justa ac legitima
causa interveniente, potest quisque ab alio petere et accipere
rem per se bonam, etsi ille qui dat ex prava dispositione pec-
cet dando; in hac enim hypothesi alterius malum permituütur,
non autem intenditur. Id 1psum dicatur de administratione, ob
quam necesse non est, ut minister inquirat in interiorem actua-
lem dispositionem ejus, qui publice ac legitime Sacramentum
petit, ut modo animadvertimus 2). ^

299. Ad 6", Dist. S1 absque legitima dispensatione commu-
nicarent cum excommunicato in re sacra, c0zc. si cum legi-
tima dispensatione, eg. Hzc enim communicatio solis eccle-
siasticis legibus prohibita est, quare, si legitima auctoritate freti
Catholici ineant conjugium cum hzreticis, hoc ipso ab illa pro-
hibitione soluti sunt.

300. Ad 7", Neg. Romanorum enim Pontificum mens in
ejusmodi dispensationibus, est omnino in conscienüa tulos eos
efficere, qui talibus connubiis consociantur; alioquin nulla opus
esset dispensatione. Licet vero Ecclesia seu Rom. Pontifex
abherreat ab illis nexibus, et quoad fieri potest, impedire

"TRACTATUS DE MATRIMONIO.

patefacta fuerint. Etenim si omnia ipsi

1) Animadvertendum vero hic est,
aperte fuerint exposita, et Rom. Pon-

quod, quando Rom. Pontifex dispensat

in his conjugiis, ipsum tantum dispen-
sare in eo, quod ejus potestati subjici-
tur, videlicet in lege ecclesiastica pro-
hibente ejusmodi nuptias , non autem il-
lum dispensare,aut diapensare posse in le-
ge naturali prohibente ea conjugia ratione
periculi. Quare, si adhuc dispensatione
posita pontificia, perseveraret periculum
perversionis, nequaquam liceret illud con-
jugium iniri, quia vigeret integra na-
turalis obligatio. Id porro locum habe-
ret, quum non omnia adjuncta Pontifici

tifex dispensationem concedat, non abs-
que temeritate posset in dubium revo-
cari, utrum licite «onjugium celebrari
possit; supponi enim deberet, Pontifi-
cem aut rem non satis perpendisse, aut
errasse dispensando. Cf. Pontium loc.
cit. cap. 8, n. 7.

2) Cf. Card. De Lugo, loc. cit. sect.
14^, n. 226 - 229, et Benedictum XIV,
loco pariter cit., nec non Collet. Tract.
De Matrim. cap. 2, sect. 5, concl. ^,
num. 311.

239

satagat 1); si tamen gravis intercedat causa, quz religionem ac
publicam tranquillitatem. promoveat, indulget saltem ut licite
contrahantur.

301. II. Οὐ). adv. reliquas prop. partes. 1? Parochi melius
quam Episcopus aut Supremus Pontifex cognoscere possunt, quid
in casibus particularibus tum contrahentium tum reipublice bono
melius conferat; 2" saltem poterunt Episcopi ejusmodi dispen-
sationem, cum opus fuerit, tribuere; 3^ presertim:cum olim
ita receptüm fuerit, et ^ contraria consuetudine, contraria lex
abrogata censeri possit, ut non pauci auctores docent, et 5?
cum sepe impediantur cum S. Sede communicare. Ergo.

302. Hesp. ad 1", Dist. Si preter hanc cognitionem practi-
cam non requireretur preterea legitima auctoritas, frams. si
hac requiratur, 269. Jam vero hic non agitur de sola rei noti-
tia, sed de legitima et idonea auctoritate derogandi legibus ab
universa Ecclesia solemniter constitutis, non solum ad unius vel
alterius individui, sed ad totius Ecclesie bonum, conservationem
et augmentum. Hzc autem auctoritas, uti ostendimus, soli su-
premo Ecclesie hierarche adjudicanda est. un.

303. Ad 2", Neg. Ut patet ex modo dictis. Eadem enim
ratio quam adduximus in superiori responsione, valet pro Epi-
scopis singillatim sumptis 3).

304. Ad 3", Neg. cons. Quidquid enim potuerint quondam
| Episcopi juxta anüquum jus, certum ést Juxta recens jus a plu-
ribus szculis in Ecclesia vigens id Jam amplius Episcopos non
posse. Quare Pius VII, testatur nunquam a S. Sede fuisse Epi-
scopis concessam facultatem in his conjugiis dispensandi, quam-
vis instantissime eam postulassent: Apostolica Sedes, inquit,
egre admodum multaque cum cautione ad prefatum pericu-
lum (perversionis) quoad. fieri posset removendum , nec nisi
gravi aliqua intercedente causa, eaque fere publica, licen-
tiam hanc consuevit ünpertiri. Episcopis vero, licet instan-
lissime postulantibus, eandem licentiam dare, in Europa pre-
serlàn , nunquam concessit 3). |

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

0t) Cf. Bened. XIV, De Synodo, lib.
6, cap. 5, atque Moser op. cit. ubi
profert quamplura documenta ex Rom.
Pontificibus, qui semper ejusmodi con-
jugiorum detestationem professi sunt.
Ne longiores simus, nobis sufficiat at-
tulisse qu: scribit Bened. XIV, in de-
cretali rescripto dato die ^ Nov. 171],
ad Epp. Belgii, ὃ. 3, ubi scribit: ,,Do-
lens in primis quam maxime Sanctitas
' sua, eos esse inter Catholicos , qui in-
sano amore turpiter demandati, ab hisce
detestabilibus connubiis, qui S. Mater

Ecclesia perpetuo damnavi atque in-
terdixit, ex animo non abhorrent, et
prorsus sibi abstinendum non ducunt,
laudansque magnopere zelum illorum
Antistitum, qui severioribus propositis
spiritualibus penis, Catholicos coércere
student, ne sacrilego hoc vinculo se se
hereticis conjungant," etc. in ejus Bwi-
lario, Xom, 1, pag. 88. Eadem ferme
repetit Pius VIII, in Brevi cit.

2) Benedict. XIV, De Synodo, lib. 9.
cap. 3.

3) Apud Moser op. " pag. 53.

200

305. Ad ἅπι͵ Neg. Ut constat ex duabus constitutionibus
Benedicti XIV, quarum altera incipit: Magno Nobis 1),. alte-
ra vero, cujus initum: Ad fuas manus ?). Priori constitutione
Summus Pontifex rumorem quemdam per Poloniam grassantem,
quod Sedes Apostolica conjugia mixta indulserit. celebrari, a-
criter impugnat, ac ΠΟ δὲ per injuriam et intolerabilem
calumniam excogitatum atque disseminatum fuisse affirmat;
simulque ostendit antiquam Apostolice Sedis disciplinam ac re-
gulam, qua talia conjugia semper reprobaverat, ad sua usque
tempora constanter servatam, lunc quoque integram vigere ac
religiose custodiri 3). Altera autem constitutione confutat Pon-
tifex falsam illam persuasionem, quasi ex consuetudine cuine-
mo in illo regno se opponebat, Ecclesi: consensus, vel dispen-
satio recie deduceretur: T'olerat quidem , inquit, n aliquibus
locis Apostolica Sedes matrimonia inter Catholicum et ho-
reticam , vel hereticum et Catholicam, cum nequeat impedi-
re, et ecclesiastica quadam prudentia , ne majora mala ena-
scantur , dissimulat ac tacet: at quod Apostolice Sedis au-
ctoritate, gratiosa in hisce Matrinonüs dispensatio super
gradu aut alio ànpedimento concedatur, fieri nunquam pot-
est, nisi procedat heresis objuratio , juxia ejusdem Sedis
Apostolice disciplinam. Hinc Episcopum. quendam, qui cum
duobus Lutheranis dispensaverat in gradu prohibito, ob spem
quie prafulgebat ut ad fidem catholicam adjungerentur, gra-
viter redarguit 5). |

306. Ad ὅτ, Hesp. In his rerum adjunctis posse Episcopos
passive se habere, nec ullam omnino positivam dare dispensa-
lionem, cum eam dandi facultate careant. Sic ansam non tri-
buent acatholicis Ecclesiam magis opprimendi 5).

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Dat. 29 Jun. an. 1748, in ejusdem
Bullario tom. m, pag. ^13.

2) Dat. 7 August. ejusd. anni. lbid.
pag. 491.

3) En Pontificis verba: ,Przede-
cessor noster Clemens XI, in Congre-
gatione S. Officii coram se habita die
16 Jun. 1710, mandavit inhiberi per li-
teras Archiepiscopo Mechliniensi, ne
ullas omnino licentias aut. dispensatio-
nes impertiretur pro Matrimoniis inter
contrahentem Catholicum et alteruui hze-
reticum celebrandis, nisi abjuratio hz-
resis prius preecessisset ; theologos au-
tem, qui contra hujusmodi praxim opi-
nati fuerint, acriter admonendos decre-
vit;" et paulo ante jam asseruerat:
,Neque vero necesse habemus eaomnia
in medium proferre, quibus luculenter
demonstrari posset antiquitas ejus di-
sciplinae, qua semper Apostolica Sedes
Catholicornm cum hereticis conjugia re-
probavit. Sed aliqua dumtaxat atferre sat

erit, quibus ostendamus eamdem disci-
plinam ac regulam ad Nostra usque tem-
pora coastanter servatam, apud Nos et
Apostolicam Sedem non minusintegram
vigere οἱ religiose custodiri." Deinde
subjicit documenta.

4) Sic enim loquitur Summus Ponti-
fex: ,,Nos ignoramus quid egerint Epi-
scopi predecessores, id solum Nobis
compertum est, quod, si dispensave-
runt in Matrimonio non contracto, sed
contrahendo, in Matrimonio inter duos
adlucin heresi permanentes, perperam
ac male egerunt, grave admiserunt pec-
catum, multorumque malorum reos se
fecerunt, quia facultates eis concessas
attento animo non considerarunt, ex qui-
bus, veluti ex fonte, omnis delegataau-
ctoritas dimanat." Loc. cit. pag 498.

5) Cf. Serarium op. cit. cap. ^, 6.39
el seqq. ubi totum istud argumentum
docte ac luculenter evolvit.

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS 291

'* PROPOSITIO ΠΙ.

Non possunt acatholici, quiu omnia ledant equitatis jura,
cogere sacerdotes catholicos ad honestandas benedictio-
ne aliove ritu sacro nuptias miras, que, neglectis cano-
nicis sanctionibus , contrahuntur. |

307. Ut plenius intelligatur quid sitiillud, de quo presens
questio instituitur, animadvertere quadam oportet scitu ap-
prime necessaria. Ea vero sunt:

308. I. Inter cetera fidei nostre dogmata hoc quoque firmis-
simum constare atque certissimum, nemini scilicet, qui extra
Ecclesiam Catholicam culpabiliter ex hac vita decedat, ad swter-
nam salutem patere aditum posse !).

.309. II. Ecclesie pastoribus id munus commissum esse, ut
ad Catholicam Ecclesiam, quae sola vera ést, adducere pro
virili curent quoscumque ab hac salutis semita aversos nove-
rint; sive i1 infideles sint, sive heretici, sive schismatici; rur-
sumque provideant, ne Catholicis ullum periculum sit, quo a
recla fide avertantur; de summa enim agitur rerum omnium.

310. III. Non posse propterea eosdem Ecclesie pastores,
quin gravissimo apud Deum scelere teneantur, et animarum,
quas Christus redemit Sanguine suo, proditores sini, inertes a-
liquid pretermittere, quod ad duplicem illum finem obtinen-
dum pertineat. |

311. IV. Canonicas leges qua vel a primis Ecclesiw szculis
circa Matrimonia mixta sancitee sunt, eo demum referri omnes,
ut duplex ille finis obtineatur.

. 912. V. Romanos Pontifices qui precipui sunt canonicarum
legum custodes ac vindices, nunquam non fuisse sollicitos pro
eo munere quo funguntur, ut illa sartz tectz servarentur, ne
eterna cujusquam salus in discrimen adduceretur; eaque pro-
pterea tanquam illicitas semper exhorruisse, et vero etiam da-
mnasse nuptias mixtas ab aliquibus forte initas his neglectis ca-
nonicis legibus, quod ex paulo supra demonstratis comper-
tum est.

313. VI. In his Pium VIII, s. m. quamquam iniquis tempo-

rum conditionibus aliquantulum cesserit, atque ut loquitur

Gregorius XVI, suam eo usque protulerit indulgentiam , ut
ipsa verissune dici queat illos attigisse lànites, quos prae-
tergredi nefas omnino sit ?), legibus tamen essentialibus pror-

1) Cf, in Tract. De vera religione, 2) In alloeutione habita die 10 De-
part. 1n, n. 265, quo sensu exposueri- cemb. 1837, Cf. Esposizione di fatto, etc.
mus quod hic dicitur culpabiliter, ne doc. xvi. pag. 8^ et seqq.
quis nos arguat nimium veritatem hanc
urgere. Qua porro illic scripsimus , hic
pariter intellecta volumus.

19 *

292

sus inhzsisse. Il: autem precipue duse sunt; tum nempe ut
mulier catholica presertim cum viro acatholico nuptura diligenter
ab Episcopo vel a parocho edoceatur, quz circa hujusmodi nu-
ptas ecclesiasticorum canonum sententia sit, serioqueiterum at-
que iterum admoneatur de graviscelere, quod admittet, si eos vio-
lare presumat; tum ut agnoscat sese in filios quos a Deo expectat
acturam crudelissime, 51 in iis quas contrahit nuptiis, illorum
insütutionem viri acatholici arbitrio esse permittendam intelli-
gat 1). Ad hzc decrevit, quod si posthabius hisce monitis mulier
illicitas nuptias inire velit, abstinere debeat catholicus pastor
non solum a nuptiis, quz deinde fient, s«cro quocumque ritu
honestandis, sed etiam a quovis actu quo approbare illas
videatur ; atque adeo permitüt tantum assistenliam, quam vo-
cat, passiva. Demum ut querelis omnibus precludat aditum,
declarat veras ac ratas, scilicet validas nuptias mixtas, quie a
dato Brevi celebrari contigerit non servata forma a Tridentino
praescripta (modo nullum aliud obstet dirimensimpedimentum),
in diecesibus Coloniensi, Trevirensi, Paderbornensi et Mona-
steriensi. 9). ) oid m.
.. 913. VII. Gubernium Borussicum pontificias has literas, quas
idem expetierat, vel saltem Episcopos ut illas expeterent aucto-
ritate sua adduxerat, primo per fraudem occultasse 3), tum se-
creta convenüone habita earumdem vim cludere 5), demum

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Ibid. docum. ui, pag. 6.

2) Ibid.

3) Hzc omnia referuntur in cit. Ezpo-
sitione ἃ pag. 5 ad 9.

4) Juverit heic ipsa verba describere,
quibus usus est Gregorius: XVI, in Allo-
cut. cit. Quis porro, isquit, futurum
putaret, ut pontificia isthic declaratio
(Pii VHI1) indulgentissima licet et semel
atque iterum per regium in Urbe ora-
lorem accepla, eo seusu adhiberetur,
qui inconcussa Catholice Ecclesiae prin-
cipia perverteret , et hujus Apostolice Se-
dis menti penitus repugnaret? Verum
quod nemo unus fingere aut excogitare
posset, quodque vel leviter suspicari
erimen fuisset, id artificioso secularis
potestatis impulsu factum est. Vix rem
non sine maxima animi molestia novi-
mus, nihil distulimus quin expostulatio-
.nes Nostras iis, ad quos pertinebat de-
ferendas committeremus, una simul de-
clarantes, quanta Nos exapostolico mu-
nere teneret necessitas fideles opportu-
ne monendi, ne illud ab Sancta hac Se-
de profectum arbitrarentur, a quo ipsa
plane abhorret. Cumque ita Nobis fuis-
set responsum, veluti nullo querele No-
stre inniterestur. fundamento; epistola
accessit allerius ex predicte regionis
presulibus, qui instante morte, reddi-

turus zterno judici rationem villicatio-
nis sue, misso ad Nos apographo in-
structionis tradite ab Episcopis urgente
civili Gubernio, accurate significabat se,
dumnua gravissima exinde Ecclesie oritu-
ra lesosque illius canones , divine gra-
tie lumine inspicientem, errorem, cuá sub-
scripserat , libera mente motuque proprio
retractare. 1n. curam proinde statim in-
cubuimus, ut, perlato ad serenissimum
Regem germano istius apographi exem-
plo, magis magisque innolesceret, Nos
initam a memoratis Episcopis rationem
interpretandi Apostolicas praedecessoris
Nostri literas, utpole Ecclesiw princi-
piis ac legibus adversantem, omnino re-
probare." 1n Ezyos. cit. doc. xvi, pag.
8^5 et seqq.

Hac autem secreta conventio, quie
prius a Confluentibus (vulgo Co?leu!z)
nuncupata est,ex qua prodiit énustructio,
reipsa locum habuit Berolini 19 Jun.
1835, inter Bunsen et Arch. Colonien-
sein Com. Spiegel. Illa porro eadem
est, de qua Buusen Borussie Orator
apud S. Sedem interrogatus ex officio,
respondit: ,Non seulement Pexistence
d'une telle instruction est moralement
impossible, mais gw'il « la certitude po-
silive que cette prétendue instruction na
jamais existé?" Cf. Exposif. cit. doc. Vi.

295

Episcopos ac cceleros Ecclesie Catholicze ministros. vexare, ac
pessimis modis coégisse, ut πω" cautionibus a Pio VIII
impositis, connubia mixta solemnitaübus in Ecclesia Sancta usi-
tatis ex regni statutis et legibus honestarent 1), Dira indeadver-
sus Ecclesiam orta persecutio quz in dies acrior fit, apud eos
scilicet, qui non modo folerantie nomen pleno ore ΘΗ
cant, sed etiam culti politique haberi volunt et appellari 2).

915. Quibus ita constituüs, propositionis nostre veritatem e-
vincere operosum non est, Etenim jura omnia zquitatis postu-
lant, ut nemo quavis ratione ea agere compellatur, que fidei
quam profitetur, quz reluctantis conscient: sensul, quz jus-
sis auctoritatis legitime? adversentur, quaque. hosübus Eccle-
sie subsidio essent in ipsius Ecclesi: pestem et animarum per-
niciem. Atqui hec plane agere sacerdotes catholicos acatholici
homines compellunt, dum eos urgere nituntur ad nuptias
mixtas benedictione aliove ritu sacro honestandas, neglectis ca-
nonicis legibus. Ergo.

316. Majorem hujus argumenu propositionem ne ab adversa-
riis quidem nostris in dubium revocari posse existimamus. Ex
115. enim fere capitibus veteres christiane religionis apologete
ostenderunt ab imperatoribus ethnicis contra. Christianos et le-
ges inique fuisse latas et iniquissime savitum 2); rursum nova-
tores illi, qui initio seculi XVI, reformatores Ecclesie, hoc est,
perturbatores, dici voluerunt, cum se ad Ecclesie obedientiam
adduci sentirent catholicorum principum auctoritate, nullum
finem fecere clamorum et querelarum, hac una de causa, quod
fidei ac conscienti& 5115 obniti. contra jus fasque cogerentur
demum iisdem clamoribus et querelis obstreperent nostris au-
ribus ii ipsi, qui nunc Catholicos vexant, si rerum conversio-
ne facta, cogerentur simile quidpiam a catholicis hominibus

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

Huic conventioni ac instructioni inde ret contra €anonum leges, tale Matri-

emissi? subscripserant przter Arch. Co-
loniensem Spiegel, Episcopi Treviren-
sis, Paderbornensis et Monasteriensis.
Cumque ab Zphemeride Aschaffenbur-
gensi an. 1836, n. 125, cuin nonnullis
mutationibus publicata esset, iidem E-
piscopi qui ei subscripserant, in hac
ipsa ephemeride n. 150, declararunt hoc
documentum opus per(idum esse cujus-
deam calumniatoris! €f. Lettr. cit. sur
laffaire de Cologne, Paris 1838, pag. 33.
E septem vero articulis ad quos illius
conventionis instructio redacta fuerat,
excludebantur conditiones dui, quibus
unice positis, Pius VI!I, ut diximus, pro
sua potestate declaraverat connubia ist-
hec mixta iniri licite posse; scilicet 1?
seria admonitio facienda parli catholi-
ce de gravi crimine, quo se obstringe-

monium ineundo; 2? promissio ab ea-
dem pr:standa, qua polliceretur fore ut
soboles omnis catholica religione insti-
tueretur. Cf. Ezposit. cit. pag. 7, δ, et
ibid. docum. xvi pag. 87 et seqq.

1) Has leges paulo post proferemus.

2) Annales propterea ecclesiastici po-
steris tradent tres precipuas persecu-
tiones quas hoc saeculo vertente passa
est Catholica Ecclesia, ab ethnicis in
regno Tunchinensi, a schismaticis in
imperio Russico, ab hiereticis in regno
Borussico: simul tamen referent latas
ab Ecclesia Christi victorias quia scri-
ptum est: δὲ porte inferi non prevale-
bunt adversus eam.

3) Cf. Tertull. 4pologetic. n. 1 et 2;
Justin. Apolog. y, n. 3 et seqq.; Minut.
Felic. in Octavio , n. 35-3S etc.

205 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

pati, quanquam utrique ratione juris utantur admodum
dispari 1). : |

317. Jam vero minor propositio que evidentissima est. Et-
enim quominus sacerdotes catholici nuptias mixtas sacro ritu co-
honestent, praetermissis ecclesiasticis legibus , facit imprimis ea,
quam profitentur , fides. Nam fides catholica docet, ut supra
animadvertimus, nemini qui versetur extra Catholicam Eccle-
siam, spem ullam salutis reliquam esse. Igitur qui ejusmodi du-
cunt connubia, quin spondeant sese effecturos, ut pars acatho-
lica veram religionem amplectatur, et proles omnis ex Matrimo-
nio suscipienda in vera religione instituatur, ii perverse agunt
atque impie, cum se ipsi ac sobolem suscipiendam exponant
certissimo exitio. Quare eodem illo actu grave crimen admit-
tunt, dicente Apostolo: Qii suorum et maxime domesticorum
curam non habet , fidem negavit et. est infideli deterior. Y Ti-
moth. V, 8. Immanem crudelitatem exercent in liberos suos,

uos non Christo, et castissimz Christi sponse Ecclesie, sed
ἀρ ejusque regno amplificando progignunt. Pessimam prze-
varicationem imitantur veterum Hebraeorum, qui zmanolave-
runt filios suos et filias suas demonuüs, et effuderunt sangui-
nem innocentem, sanguinem filiorum suorum et filiarum sua-
rum, quas sacrificaverunt sculptilibus Chanaan ?); imo eo
pejores et crudeliores Hebraeis sunt judicandi, quo anima cor-
poribus prestantiores sunt. Dum igitur sacerdotes catholici
blanditiis, minis, vexationibus, mulctatione bonorum, exilio,
carceribus adiguntur ad illicitas has nuptias ritu sacro honestan-
das, coguntur actu positivo probare id quod catholica fides tan-
quam scelus nequissimum improbat.

318. Coguntur preterea conscientie sus leges pretergredi.
Neque enim possunt illi nisi reluctante conscientia actum pone-
re, quem impium esse intelligunt et vetitum ecclesiasticis legi-
bus, cooperando positive, ut ajunt, per sacri ritus exhibitionem
aliorum peccato et sacrilegio. Utra enim admittatur sententia
de ministro Matrimonii, zque ad Sacramenü profanationem
concurrerent. Nam si sacerdotis ministerium illud sit, scienter
Sacramentum conferrent positive indignis: si vero sit contra- -
hentium , conferunt positivum actum ad sacrilegam ejusdem Sa-
cramenti administrationem. Nefas utrumque et sacrilegum est.

319. Tertio coguntur leges infringere a-legitima auctoritate
decretas. Legitima enim auctoritas circa res mere spirituales,
in quibus profecto continetur conjugiorum Christianorum per
sacrum ritum celebratio, nulla ratione ad principes tempora-
les pertinet, multo vero minus ad acatholicos, scilicet ethni-

1) Cf. Jac. Gretzeri opusc. cui tit. ris, presertim cap. rr, opp. edil. Ratis-
Judez et dur herelicorum uostri tempo- bon. tom, xvi, pag. 115 et seqq.
2) Ps. cv, 37 et 38.

. 295

cos, hereticos et schismaticos, sed in una Ecclesia prorsus con-
sisüt. Cum igitur Ecclesia quovis tempore sacris legibus sacer-
dotibus interdixerit, ne connubiis mixtis adsistant, aut ritu sa-
cro, alioque exteriori actu ea dpirgn videantur, nisi statuta
canonum observentur, sequitur haudquaquam illis licere aliter
agere, quin leges infringant a legitima auctoritate sancitas. *
320. Quarto coguntur sacerdotes catholici subsidio esse Ec-
clesi& hostibus in ipsius Ecclesise pestem et animarum perni-
ciem. Id quod liquet aperte 1* ab inspecto acatholicorum con-
silio in illis condendis legibus, quibus jubent liberorum insti-
tutionem viri arbitrio relinquendam esse, aut mares quidem
paterna, feminas vero materna religione informart 1), aut etiam

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

1) Ut omnibus pateat ratio legislatio-
nis Borussicz?, quiz pertinet ad eonnu-
bia mixta, oper:e pretium nos facturos
credimus, si eam hic legentium oculis
subjiciamus.

LI. Antequam ederetur codex civilis
regni Borussie , id quod contigit an.
1792, sponsis diverse communionis in-
tegrum erat per p«cta, qua vocant ante-
nuptiali« , convenire inter sese , qua
religione proles esset instituenda. Méa-
irum porro catholicarum studium, quo
prolem suam imbuebant catholicis in-
stitutis, nihil fere a maritis protestan-
tibus retardabatur, utpote qui per id
potissimum temporis indifferentismum se-
ctantes non valde erant de religione sol-
liciti. Quam rem animadvertens legis-
latio Borussica, in cod. civili, part. τι»
lit, 2, ὃ. 71—8^, sequentia edixit: 9. 76,
Si parentes diversz confessionis fuerint,
masculi debent institui in religione pa-
tris usque ad statis an. 14, femine
vero in religione matris. ὃ. 77, He
leges eludi nequeunt per aliquod ante-
rius pactum initum inter parentes. ὃ. 78.
Quum parentes concordes inter se fue-
rint circa religiosam prolis institutio-
nem, nemo jus habebit sese intermi-
scendi.

11. Hic rerum status plene immutatus
est a regia declaratione, qu: data est
die 21 Nov. 1803. In ea enim querelz
graves jactat:e sunt, quod ex religiosa
liberorum institutione domestica fami-
liarum tranquillitas perturbaretur; tum
vero sancitum, ut in posterum omaes
infantes institui deberent 4i» religione
patris, atque ut lex ista nullo inito a
conjugibus pacto infringi posset. Nemo
ausus est contradicere, quare decretum
hoc eo facilius ad effectum perductum
est, quod iadifferentismi labes. hominum
animos maximam partem pervaserat, cle-
rus autem pro iniqua temporum. condi-
lione conticuit. Atque huc certe spe-
ctant verba Von Altenstein, quibus invo-

.Rhenanis ,

cat prescriptionem in favorem legisla-
lionis Borussice adversus Archiepisc.
Posuaniensem. Veruim cui tandem aut
quando auditum est, vim ex una parte,
metum ex altera constabilire titulum
prescriptionis fundand:z ? — Praesertim
cum antiqua consuetudo, ut idem Archi-
episcopus apertissime ostendit, et nos
infra videbimus, si unum aut alterum
factum excipias, in quo vis injusta in-
tercessit, constanter obtinuerit.

111. Interea provincie Rhenane Gal-
lic? ditioni subjecte ex concordato seu
conventione an. 1801 in iis omnibus, quz
ad religionem pertinerent, summa libers
tate fruebantur, atque adeo. cum an. 181^
in potestatem venerunt regis Borussici,
nihil in ipsis innovati est. Duo et-
enim obsistebant maxime , tum Gallica
legislationis ratio, que conjugibus. in
sobolis institutione libero jure uti con-
cesserat, tum populorum in avitam re-
lizionem propensa admodum studia. Qua-
re vicariatus generalis Aquisgranv en-
cyclicam epistelam an.1818, 24 Jul. de-
dit ad clerum universum, qua interdi-
cebatur quaevis «ssistentia ecclesiastica
Matrimoniis mixtis , nisi prius sponsi
formaliter polliciti fuerint se instituturos
totam sobolem. absque exceptione in re-
lizione catholica. Similes encyclicas li-
teras dederunt vicariatus Trevirensis et
Monasteriensis ad clerum suarum dice-
cesium. Denique post ipsos undecim an-
nos, nempe 17 Aug. 1825, promulgata
est ordinatio aulica (Cabinetsordre) , qua
1? praxis conformis juri canonico, quz
ad hanc diem servata est in. provinciis
est abolita et spectata ut
abusiva; 29 clero catholico. eque ac pro-
testantico interdicta ; 39 ut decretum et
declaratio. die 21 Nov. 1803 promulgata
posthac in provinciis etiam Rhenanis
vigeat; 4? itemque ut pacta inter spon-
sos antea. inita. circa filiorum educatio-
nem irrita sint et invalida. Cum magna
exinde iurbatio orta esset , Borussiie

“2090 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

sobolem omnem ex mixtis connubiis susceptam ea religione in-
nutriri debere, qus potissima, sive ut dici consuevit, domi-
nans habeatur !). Atqui consilium hoc acatholicorum eo spectat,
ut sectam suam latius amplificent in exitium Catholici Eccle-
sig. 2^ Ab luctuosa experientia illarum regionum, in quibus
Lila connubia sanctionibus ecclesiasücis contemptis usurpata
passim fuere: cum enim antea solam catholicam fidem profite-
rentur, easdem mox in provincias quas vocant 2nzzías degene-
rasse novimus ?), denique brevi temporis intervallo nullum
prope retinuisse antiqua religionis vestigium. 3" Ab ipso aca-
tholicorum hominum facto: neque enim vexare adeo catho-
licos sacerdotes aggressi fuissent; idque in conspectu omnium
gentium, quasi eos nihil puderet seviti& suc, nisi fixum ani-
mo destinatumque habuissent quovis pacto provehere initas 'ad
Ecclesiam Catholicam exterminandam politicas machinatuones.
Verum non modo isthaec per seipsos conari omnibus artibus,
sed etiam pastores zdificande christiane plebi institutos velle
cogere, ut sociam sibi operam adjungant, genus quoddam est
crudelitaüs et insani? nunquam hactenus auditum. Nam si ne-
que hoc ab Imperatoribus ethnicis tentatum, si neque ab Ju-
liano illo apostata excogitatum dixerim, nihil preter verita-
tem dicam.

: 9321. Demum ut illud quoque adJiciam 115, quz disserui, con-
firmandis accommodatum, affirmo non posse acatholicos vi
adigere sacerdotes ad connubia mixta ritu. sacro honestanda,

rex auctor fuit Episcopis provincie Rhe-
nana , ut consulerent S. Sedem per epi-
stolam ad eos datam Berolini 28 Febr.
1828 , de qua mox dicemus. Cf. cit.
Lettres sur l'affaire de Cologne, pag. 25
et seqq., nec non .EÉsposisione docu-
mentata , etc., pag. 1 et seqq. docum.
1 et 2.

1) Hac rerum series in imperio Rus-
sico. Jam inde ab an. 1825, die 13 Maji
(quae epocha notanda est, cum coinci-
dat cum decreto dato 17 Augusti ejus-
dem anni a rege Borussico circa Matri-
inonia mixta) Imperator Alexander in
diéta, quam nominant Varsoviensi, de-
nuntiaverat, examen instituendum esse
novi codicis civilis ad politicam regni
Polonis: administrationem instituti. Imp.
Nicolaus an. 1827 codicis hujus civilis
el ecclesiastici primum volumen publi-
cavit. Cum autem legibus, qua conju-
gia spectabant, clerus acriter obstitis-
set, δῷ in usum non fuere deductz,
sed in altera dieta Varsoviensi habita
-ense Majo an. 1830, Imperatoris jus-
su iterum excussa. Secuti non multo
post rebellesPolonie motus, quibus se-
datis, idem Imperator legem edidit, qua

ecclesiastici omnes jubebantur usitato
solemnis benedictionis ritu consecrare
nuptias mixtas Catholicos inter et schi-
smaticos ineundas, ita ut qui secus fa-
cere auderet, lese majestatis crimine
teneretur. Nota est praeclara responsio
a D. Gutkowski Episcopo Podlachia,
Generali Golowin reddita. Rursus per
edictum (Uka«se) constituit, ut proles
omnis in Polonia orta ex conjugiis
mixtis religione greco - schismatica im-
bueretur, et filii, qui ante latum edictum
nati essent, cogerentur ejurare catho-
licam fidem. Quamobrem pueri puellz-
que reluctantes in carcerem conjecti
sunt, parentes, quibus resistendi tante
impietati animus fuit, in exilium acti;
non pauce christian: matres sanctissi-
marum martyrum, quas antiquitas me-
morat, fortitudinem imitantes, et cate-
nis vincta», liberorum suorum exilium
prosecutz sunt.

2) Unam hic provinciam Silesiam ap-
pellabo, qui antequam regis Borussici
dominationi subjiceretur, tota plane ca-
tholica erat, nunc autem Protestantes
numero fere ac potentia Catholicis praz-
slant.

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

207

aut hec eadem connubia tanta contentione promovere, quin
suis principis valedicant, et a se ipsis dissentiant multo tur-

pissime.

Ásserunt enim vulgo posse Catholicos in ea fide

quam profitentur salutem assequi, illos autem e contrario 2z-
tolerantes dictitant, quod sentiant extra Ecclesiam Catholi-
cam salvum fieri neminem. Igitur non animarum studio, sive
ut Catholicos ad salutem revocent, verum sus secte propa-
gandz libidine et politicis quibusdam rationibus adducti, frau-
dulentum hoc consilium pervertendi Catholicorum | mentes
inierunt; atque dum verbis istorum tolerantiam | damnant,
iidem se produnt factis decantate adeo £olerantie acerbissi-

mos inimicos !).

1) Huc videlicet spectat genus omne
fraudum et malarum artium , quibus
utrumque regimen Russicum et Borus-
sicum , a pluribus retro annis obstinato
consilio utitur ad religionem catholicam
in illis provinciis funditus evertendam.
Quis moliti in hanc rem aggressique
fuerint sive schismatici, sive Protestan-
les, ea paucis complecti nequaquam pos-
sumus: pauca tamen ab illis gesta. com-
memorabimus, ex quibus unusquisque
capere ceterorum conjecturam possit.
Deleti ordines monastici; templa. Catho-
licis per vim ablata atque heterodoxis
concessa; novi academie iustitut? et
seminaria extructa, in quibus clerici
catholici doctrinis acatbolicis erudian-
lur; cautum, ut sedes episcopales va-
cue diuturnam pastorum orbitatem su-
stineant; novi in iisdem regionibus ere-
cti episcopatus schismatici, qui nun-
quam vacui relinquuntur 5 Episcopi ca-
iholici ac reliqui homines e clero spe
et illecebris adducti ad veram Christi
fidem deserendam ; sacerdotibus, qui
ad schismaticos deficiant, ducendc uxo-
ris per sacrilegum matrimonium , id
quod antea vetitum fuerat , potestas
facta; exilio mulctati, qui in avita reli-
glone constantes reperti sunt; gravis-
simi irrogatz:e pon: scriptoribus catho-
licis, qui se opponere machinationibus
studuerent; praemia e contrario collata
iis, qui adversus religionem catholicam
satyras, mendacia, calumnias in libros
inverecundos congessere; atque ejusmodi
librorum pestis in omnem partem dif-
fusa. Cujus quidem rei exempla pro-
ferre aliqua nobis sufficiat. Stourdza,
nescio quis, turpi edito opusculo cui tit.
Consideratio super ecclesia orthodoxa
Greco-Russa , nobilitatem generis asse-
cutus est, et 20,000 rublorum, quos di-
cunt, munere donatus. ltem Karamsin
inter optimates adscriptus est, viginti
possessionibus auctus , ditatusque in-
genti summa 500,000 rublorum ob opus

inscriptum : Historia imperii Hussici; po-
sterius hoc opus cujus auctor furore im-
potens in Ecclesiam Romanam debac-
chatur, non modo tanquam classicum
usurpatur in scholis publicis, sed etiam
sumptibus imperii Russici in omnes pro-
pe usitatas nunc temporis linguas con-
versum est. Constantinus ceconomus,
quod an.1835 Petropoli satyras conscri-
pserit in religionem catholicam, non ita
pridem propositus est ad episcopatum
in novo Gracie regno, qui tamen ob
effrontem impudentiam et calumnias,
ab ipso clero Graeco repulsam sustinere
debuit. Filaret priesens metropolita Mo-
scoviensis hortatu regiminis Russici dia-
logos composuit iuter dubitantem et per-
suasum de orthodorxia Greco-BRussice ec-
clesie ; in his nihil omittit, quod invi-
diam possit in Ecclesiam Romanam con-
citare, eamque abjecta prorsus omni
verecundia accusat defectionis, sacri-
legii et tyrannidis. Porro hic liber Pe-
iropoli an. 1829 primo typis excusus,
jussu Imperatoris in emai« imperii gy-
mnasia invectus est, ut in usu catechismi
historici ac dogmatici adhibeatur. Pra-
lermitto iniquas arles, quibus homines
agrestes coguntur ejurare catholicam
fidem, ac, si repugnent, crudelissimo
verberationis genere, quod ibi Kzut vul-
go nominant, caedi jubentur, ita ut non
pauci in medio cruciatu vitam amittant.
Hec aliaque prope innumera, quorum
documenta vulgatissima in omnium pro-
pe manibus sunt (Cf. inter cetera Ukase
10 Febr. 1832, item aliud U£a«se datum
paulo post, quo supprimuntur monaste-
ria seu conventus 1946; JEphemerides
ministerii interioris, die 10 (22) Febr.
1836; Ükase, quo erigitur episcopatus
greco-schismaticus 12 (24) Jun. 1835;
Ukase 22 Apr. 1831, item aliud 23 Nov.
1835, circa conjugia mixta, etc. elc.);
haec, inquam, rei catholice subverten-
de geruntur in imperio Russico. Horum
exitus ejusmodi fuit, ut plus quam se-

208 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

922. Constat itaque quod demonstrandum assumpsimus,
acatholicos nempe jura omnia equitatis violare, proindeque
auctoritate sua perniciosissime abuti, dum cogere nituntur
sacerdotes catholicos ad cohonestandas benedictione aliove ritu
sacro nuplias mixtas, quz neglectis ecclesiasticis legibus con-
trahuntur.

DIFFICULTATES.

323. I. Οὐ). 1" Reus efficitur, qui leges patrias violare prz-
sumit; ita porro se gerunt, qui honestare recusant consuetis
solemnitatibus connubia mixta iis cautionibus prztermissis,
qui civilibus regni legibus non probantur. 2? Neque id im-
merito, sive quia nulla externa potestas, cujusmodi est ponti-
ficia, immiscere se potest police alicujus regni administra-
toni sine placito regio; 9^ sive quia conditiones, quas Catho-
lici exigunt, toleranti& adversantur, ac propterea conscientiz
libertati et paci tum publice tum domestic, atque discordias
mutuas in familüs alunt. 4!" Igitur istas cautiones, uti vocant,
principes acatholici interdixere squissimis legibus, quas siqui
pretergredi audeant, meritis ponis jure mulctandi sunt, ut
pacis perturbatores ac lese majestats rei. 5" Preterea nemo
est qui nesciat, quod, si forte duarum potestatum auctoritas
ex adverso concurrat, subditi teneantur sui principis aucto-
ritati parere, alioquin status in statu constitueretur, 6" prae-
sertim cum principis munus sit publico bono prospicere.
7" Nulla proinde zquitatis jura acatholici ledunt, dum sacer-
dotes catholicos, omissis quibusvis cautionibus, ad connubia
mixta consuetis ritibus cohonestanda adigunt. 8" Falsum est aut,
catholice religionis odio, aut suae secte amplificandz studio,
qua catholicorum calumnia est, principes acatholicos ista jus-
sisse; sed ex aliis plane causis iisdemque jJustissimis ad. haec
jubenda ii fuere permoti. Ergo. |

324. Resp. Ad 1m, Dist. Reus efficitur, qui leges patrias

violat justas, cozc. injustas, quasque propterea salva conscien-

xagies centena millia (vulgo 6 milliones)
Catholicorum avulsi jam sint, dimidii
fere seculi spatio, ab unitate catholica!
Quod ad regnum Borussicum attinet,
ne in similibus enarrandis videar esse
prolixior, adeat qui cupit ista cogno-
scere op. cit. Collectiones ad historiam
ecclesiast. sec. XIX , in. Germania , etc.,
Auguste Vindel. 1835, cui tamen plura
additamenta fieri possent.

Utrumque tamen hoc gubernium die
12 Sept, an. 1772 publice, solemniter ac

sancte promíserat, permissurum se no-
vis subditis liberum omnino religionis
exercitium; seque pariter solemni fide
obstrinxerat servando tractatu? an. 1770,
quem pacta conventa nominare solent,
uL scilicet religio, cultus et disciplina
ecclesiastica in provinciis a se recens
acquisitis conservaretur in δαί quo,
ut ajunt, nihil autem atientaretur un-
quam imposterum , quod pervertere sta-
tum illun; aliqua ratione possil.

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS. 209

tia servare nequit, 20g. Jam vero tales leges ille censeri de-
bent, quibus aliquid vel praecipitur, vel prohibetur, quod ad-
versatur religioni, qua nihil antiquius homini esse debet. Igi-
tur qui metu penarum his legibus obtemperaret, ille reli-
gioni in re gravissima injurius atque in se ipsum iniquus, non
modo imbecillitatis, sed etiam impietatis pessimum exemplum
proderet. Et sane si, quz objicitur ratio, sua veritate consta-
ret, potuissent pariter imperatores ethnici, ariani, iconocla-
stzt de violatis patriis legibus Christianos atque Catholicos in-
cusare, dum hi detrectabant aut thus adolere idolis, aut aria-
nismum, reliquasque haereses profiteri, quod .nemo sanus di-
cet. Porro lex, qua vetat sacerdotibus quominus benedictione
aliove ritu sacro honestent nuptias mixtas, neglectis cautio-
nibus prescriptis, ab Ecclesia constituta est Juxta potestatem
sibi divinitus. attributam. ad. religionem. tuendam, hinc eam
legem pretergredi scelus nefarium est. Quamobrem cum ec-
clesiasuca potestas civili opponitur, in iis maxime, a quibus
integritas religionis pendet, tenetur quisque ex conscientia
auctoritati ecclesiastice , qua sola est in rebus spiritualibus le-
gitima, obtemperare, civili autem passive resistere. Hoc ab
innumeris etiam catholice fidei martyribus factum accepimus,
quibus in ore fuit preclara illa vox: Oportet obedire Deo ma-
gis quam hominibus, et Reddite ergo que sunt Cesaris,
Cosari, et que sunt Dei, Deo.

925. Ad 2", Neg. Tum quia juxta professionem religionis
catholice pontificia auctoritas dici nequit externa respectu quo-
rumcumque fidelium; nam Christus Petro ejusque legitimis
successoribus omnes prorsus agnos et oves suas pascendas
commisit juxta illud Joan. XXI, 15—17: Pasce agnos meos ...
pasce oves iieas ; tum quia Romani Pontifices, ut paulo ante
diximus, non constituerunt leges illas, sed earum urgent exe-
cutionem, utpote earum custodes et vindices. Quum vero
Concilia canonicas leges ediderunt, ignotum adhuc erat novum
illud de placito regio commentum, quod postremis his tem-
poribus ab aulicis scriptoribus invectum est. Quod si absur-
dum est affirmare Ecclesie leges, qux pro objecto habent
res mere spirituales, vim obligandi mutuari a placito regio
principum etiam Catholicorum, quanto magis absurdum et
absonum est asserere vim illam leges ecclesiasticas mutuari
a sanctione principum acatholicorum, hareticorum videlicet,
schismaticorum aut infidelium? .

926. Ad 3", Dist. Conditiones ille adversantur £olerantie
religios* seu professioni promiscue vere et falsw religionis,
erroris et veritatis, conc. tolerantie politice seu civili, neg.
Possunt quidem acatholici pro ingeni sui libidine religionem
cudere, dogmata contraria miscere, ex lutherana et calvini-
suca secta tertiam nescio quam utraque absurdiorem consuere,

900

quam eecaagelicai) 1) nominent; non enim in magno discri-
mine ponendum est, sive unum sive alterum errorem profi-
teantur, sive etiam plures simul: at id nequeunt prestare
Catholici, quibus unica vera religio est, ad exclusionem abso-
lutam quarumcumque sectarum et errorum, dicente Apostolo:
Unus Dominus , una fides, unum baptisma ?). Istud tamen
non impedit quominus politice omnes tolerentur. Quod si ad-
versarii adeo solliciti sunt de conscientiz libertate, quare hanc
adimunt sacerdotibus catholicis eos cogendo ad id praestandum,
quod ipsi salva conscientie libertate prestare non possunt?
Si adeo ipsis cordi est pax publica et domestica, quare tanta
animorum contenlione promovent conjugia mixta, qua norunt
cum pace consistere non posse 3)? Pax illa, quam acatholici
vellent obtrudere, quovis bello periculosior est, eo quippe
spectat, ut sensus omnis religionis ex animis hominum radi-
citus evellatur. Ceterum. quoniam feminarum acatholicarum
penuria non est, eas sibi poterunt acatholici in Matrimonium
Jungere, et cum eisdem pacate tandem et tranquille vivere.
Quid! quod ipsi optime norunt, quibus obligationibus Catho-
lici teneantur, ut licite. valeant mixta inire conjugia? Igitur
cum se ultro iisdem conditionibus subjiciant, non est cur de
domesticis dissidiis conquerantur, si ejusmodi conditiones pars
catholica pro suo jure servare velit.

327. Ad "4", Neg. Ut patet ex modo dictis; presertim si
principes isti acatholici, qui tales leges ferunt aut tulerunt,
solemni pacto se adstrinxerint ad. conservandam suorum sub-
ditorum religionem in síatu quo eam repererunt, ac se obli-
gaverint ad nullas invehendas novitates contra disciplinam et
praxim, qua prius in illis regionibus obtinebant. Violati pro-
inde federis rei dicendi sunt, qui secus agunt, ac propria
auctoritate abuti contra omnia zequitatis Jura. Rauones seu
motiva, qua postea adducuntur ad innovationes honestandas
et violentias, quas exercent, sunt illa ipsa, quz in /Esopianis

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

Adeo verum est magna nomina rerum

1) Tali denominatione insignita est
naturam non immutare!

nova, ut vocant, forma religiosa, quam

Fridericus Guillelmus Ilf, Rex Borus-
Sie, invexit, ac in nova sua Agenda
suis subditis Protestantibus servandau
proposuit. Plura hic observari possent,
quie vel invito in mentem subeunt. Ve-
rum ea ita silentio premo, ut preeter-
mittere nequeam, consuevisse veleres
hereticos fucum facere imperitis spe-
ciosi alicujus nominis usurpatione. Sane
S. Augustinus in lib. De Aeresibus ad
Quodvultdeum, inter czteros n. 39 re-
censet Azgelicos, et n. ^0 Apostolicos.
Magnifica tamen haec nomina efficere
non potuerunt, ut magniloqui illi aut
non essent aut non haberentur heretici.

2) Eph. 1v, 5: Εἷς κύρεος, μέα πίοτες,
ἕν βάπτισμα.

3) Ut zeli hujus immoderati unum ali-
quod exemplum referamus, notum est
ex op. cit. Collectiones «d hist. eccles,
sec. XIX, in Germania, etc., pag. 63,
regimen Borussicum innumeros juvenes
protestantes destinare ad officia civilia
et militaria obeunda in regionibus seu
provinciis pure catholicis, ut scilicet
puellarum genere atque opibus prestan-
tium sibi poscant connubia; atque ita
in illis provinciis primarie ac nobiles
famili, qua civitatum firmamenta sunt,
incipiant lue protestantica depravari.

301

fabulis lupus ingerit adversus agnum, aut leo in partitione
praedae. Quod vero adjicitur de perturbatione pacis, ac lesz
majestatis crimine, solidius fundamentum non habet; siquidem
ipsi principes acatholici sunt, qui tranquillum rerum statum,
qui prius vigebat, perturbarunt; ipsi omnia susdeque verterunt
leges conficiendo, quz illesa conscientia ac salvis juribus, na-
turali, divino et ecclesiastico servari nequeunt. Sibi propterea
imputare debent, si sacerdotes catholicos reluctantes expe-
riuntur. Quare non magis perturbatores ac less majestatis
rei dicendi sunt catholici sacerdotes dum renuunt latis ejus-
modi legibus obtemperare, quam perturbatores ac rei les:
majestatis dicendi essent antiqui martyres, qui idola colere,
aut arianam, aliasve haereses profiteri, secus ac postularent
Imperatorum edicta, detrectabant. Nec vero &quiori jure prin-
cipes acatholici Catholicos in. present poenis afficiunt, quam
olim ethnici et haeretici in. Christianos et Catholicos suppli-
cis adhibitis deszevirent. Par utrobique ratio omnino est,
cum utrobique agatur de libertate conscientie tuenda.

3928. Ad 5", Dist. S1 princeps non pretergrediatur suc
potestatis limites, írans. vel conc. si eos pretergrediatur,
ut in casu nostro, 269. Objectum enim de quo presentem
quaestionem instituimus est mere spirituale, atque adeo alie-
num prorsus a potestate. politica: alioquin si principes aca-
tholici cogere possent sacerdotes catholicos ad impertiendam
iAMlicitam benedictionem, seu, quod idem est, ad probanda
^conjugia, qua Ecclesia innixa juri divino et naturali dete-
statur, possent eodem jure potestatem exercere in Sacra-
menta reliqua 1), in veritates dogmaticas qua ipsis non pro-

CAP. IV. DE MATRIMONTIS MIXTIS.

1) Ne videar aut conjecturis, aut
'suspicionibus indulgere, ob oculos po-
nam particulam epistole quam Frid.
Guillelmus ad quatuor Episcopos dedit
die 28 Febr. 1828, qua rex eva«agelicus
dum eis facultatem facit, ut ad Sedem
Apostolicam se convertant, responsio-
ne nulla expectata, immiscet se iis re-
bus, que in tota religione sanctissima
sunt, secretis scilicet sacr: confessic-
nis arcanis. En ejus verba . . . Cepen-
dant, pour calmer vos scerupules, je
consens à ce que vous vous adressiez
au Pape, auquel vous exposerez la
question, et je donnerai l'ordre à mon
ministre prés la cour de Rome, de
presser la décision pontificale. Dans la
confiance fondée que cette decision fa-
vorable et pacifiante ne se fera pas at-
tendre, je veux bien suspendre la pu-
blication de quelques ordonnances, et
surtout d'une loi pénale déstinée à
assurer lexécution du decret 17 Aoüt
1825; dans le cas oü mes justés espé-

rances ' viendraient à étre trompées. En
attendant, je m'en repose sur votre
zéle et sur votre vigilance pour qu'il
ne se représente plus de ces irrégula-
rités, qui, d'aprés votre opinion méme
et celle des autres Evéques des pro-
vinces de l'Ouest mont pas de rap-
port avec la question des Mariages sans
réserres, et qui d'aprés les lois fonda-
mentales de ma monarchie, sont in-
compatibles avec l'ordre public et avec
la liberté des consciences. De ce nom-
bre sont d'abord le refus de publier,
dans les Eglises catholiques, les bans
de Mariages de ceux qui ne veulent
point prendre l'engagement dont j'ai
parlé, et en second lieu, 7e refus de
labsolution, par lequel les prétres ca-
Uioliques punissent celui de leur com-
munion dont le Mariage a été béni
dans une église évangélique , parvenant
ainsi indirectement à arracher des deux
époux une promesse forcée. Je ne puis
et je ne dois plus souffrir un seul in-

902

bantur, et ut uno verbo complectar omnia, profani homines
fieri possent arbitri religionis divine. Hec in religione, seu
potius secta, ut ajunt, protestantica quz humani cerebri ar-
tificium est, locum habeant, per nos licet; at in religione
catholica divinitus instituta non habent. Quod autem adprci-
tur, non debere constitui sfatum in statu, quzdam est po-
liticorum cantilena, quae risum provocat, et fortasse iidem
ipsi qui talia proferunt, quid sibi velint non intelligunt, nisi
contendant Evangelium ipsum in regionibus infidelium pro-
mulgari non debere, ne alter s(atus in. statu constituatur.
329. Ad 6", Dist. Munus principis est prospicere pu-
blico bono per media legitima, conc. per media illegitima,
neg. Tale profecto principis munus est; ast nunquam prin-
ceps publico subditorum suorum bono prospiciet, nec illud
consequetur per leges; que ipsis libertatem auferant pro-
fitendi sancte integreque catholicam religionem. EN
330. Ad τὰ, Neg. Omnia quin potius pessumdant. Et-
enim 1^ aperte violant solemnes promissiones, quibus, ut vi-
dimus se obstrinxerunt 1); 2" violant libertatem religiosam
sacerdotum, et sponse catholice, cui non amplius licet in
Matrimonio contrahendo ea uti juris z&qualitate, qua a lege
evangelica donata est 2); 3" hac violant quin consilium ullum
aliud sibi propositum habere possint, quam ut sacerdotes
ipsos catholicos cogant sacrilegam conferre operam ad reh-
gionem catholicam evertendam. Nam hujusmodi benedictio

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

stant une atteinte si violente portée à la
peir des familles et à la liberté de con-
science, en dépit des lois. Ainsi donc,
d'un cóté, pour éviter d'exaspérer et
de froisser les esprits; de l'autre, pour
mettre le clergé dans limpossibilité de
dire que Pinviolabilité du secret de la
Confession ne lui permet pas de décla-
rer que le refus de labsolution tient à

une autre cause, et pour l'empécher .

ainsi, non seulement d'échapper aux
lois, mains encore de présenter sous un
jour odieuz une mesure indispensable à
leur maintien; jatends de vous que
convaincus de la nécessité des mesures
à prendre, vous preniez celles que vo-
ire autorité épiscopale met à votre dis-
position, afin de prévenir de pareils
abus, et de les réprimer s'ils venaient
encore à se manifester" Cf. op. cit.
Lettr. sur l'affaire de Cologne , etc. pag.
27 et seqq.

1) Hanc solemnem promissionem in
mentem revocat regi Borussie Arch.
Posnaniensis Dunin in literis ad eun-
dem datis die 26 Octob. 1837 scribens:
5»Lorsqu'en 1815, Votre Majesté prit
de nouveau possession du grand duché

de Posen, elle fit le 15 Mai de la
méme année aux habitans de ce grand-
duché cette promesse solennelle: Votre
religion sera maintenue." Cf. Lettr. sur
Paffaire de Cologne, etc. pag. 7^. Cf.
preterea qua de promissionibus Catha-
rine, et Friderici Il factis an, 1772
pauio ante scripsimus.

2) Cf. Cl. Joan. Joseph. Ignat. Dól-
linger Prof. ord. Theologie in univer-
sitate Monachiensi egregium opusc. cui
tit, Ueber gemischte Ehen. Eine Stim-
me sum Frieden, seu De Matrimoniis
mizrtis. Vor pacis, edit. rv, Regensburg
1838, pag. 20. Siepe posthac hoc opus-
culo utar, cum ejus auctor non minus
doctus et eruditus sit, quam sincerus
Catholicus. Divina providentia factum
est, uL difficillimis his temporibus uni-
versitas Monachiensis instructa sit pro-
fessoribus doctissimis et sana doctrina
pollentibus, qui sese opponere valeant
inanibus conaüibus et perversis machi-
nationibus adversariorum Ecclesie Ca-
tholicse. Inter eos distinctum occupat
locum Dr. Gerres quem vere vocaveris
evangelicorum malleum.

303

ad valorem conjugii non requiritur, cum a servanda forma
in ejus celebrauone per Concilium Tridentinum jussa Ponü-
fex dispensaverit; nec ut licitum possit reddere, quad est
illicitum suapte natura; nec ad conscientie pacem contrahen-
tibus conciliandam, qui probe intelligunt ex benedictione per
vim extorta nullo modo adimi intrinsecam deformitatem con-
jugiis contra omnia jura initis ; nec demum exigi potest, ut
contrahentium votis satisfiat; nam pars acatholica eo ritu,
qui a suo protestante ministro peragitur contenta, hujusmo-
di benedictionem contemnit; pars vero catholica negligit,
quippe quz novit sine tali benedictione Matrimonium vali-
dum constare. Unum igitur illud restat, quod velint princi-
pes acatholici sacerdotes cogere, ut extrinseca quadam sacri
rius specie ostendant probare se et publice honestare hzc
illicita conjugia; seu quod idem est, ut aperte profiteantur, nihil
illegsitimum 1n hisce nuptiis reperiri, et ad protestantismwmn
provehendum nefario ministerio concurrant 1).

3391. Ad 8", Dist. Si verba attendantur; comc. si facta,
neg. Nunquam profecto dicent acatholici consilia cogitatio-
nesque suas ad rem catholicam subvertendam .spectare; imo
vero si loquentes illos audias, tutores se catholice religio-
nis esse, ac si superis placet, defensores etiam atque pa-
tronos verbis amplissimis predicabunt 3). Verum si animum
adjungamus ad ea facta expendenda, quse lapsu temporis
contingunt, tum demum intelligemus, quo pertneat catholi--
cz rei ab istis suscepta defensio. Videbimus enim religionem
catholicam in multis regionibus, in quibus olim florentissima
extitit, nunc hisce tutoribus ac patronis ad interitum ruere 3).
Atque in aliis etiam provinciis que sub istorum hominum
imperio continentur, idem exitus foret pertimescendus, nisi
supernus quidam animi vigor, quo novitatibus acriter resi-
stant, sacerdotum pectora communiret. Quanquam neque il-
lud omnino verum est, adeo astute sua consilia acatholicos
moliri, ut quo intendatur, non innotescat 8), Caeterum si ta-

CAP. IV, DE MATRIMONIIS MIXTIS.

1) Cf. Dóllinger op. cit. pag. 9 et seqq.

2) Sane Von Altenstein, Bunsen, et
ephemerides mercede conducts certa-
tim. extollunt benignitatem , munificen-
tiam, clementiam summam, przclare
gesta a regimine Borussie in gratiam
religionis catholice, Eadem ratione qua
olim clementia regiminis Anglici sub
Elisabetha ad sidera tollebatur, dum
sanguine Catholicorum Anglia redun-
daret. At postea altera femina prote-
stans D. De Staél eam nuncupavit 7;-
berium feminilem.

.3) Recolantur qua paulo ante attu-
limus de statu religionis catholicz in
ditionibus Russica et Borussica.

^) Hujus rei documentum luculentis-
simum exhibet quoad Borussiam epi-
stola, quas regis jussu data est ad
quemdam provincie consiliarium pro-
testantem, eo quod filium suum siverit
ad religionem catholicam informari. ,,J'ai
appris, scribitur, que vous avez fait
élever dans.la Religion catholique vo-
we fils . .. quoique vous apparteniez
vous- méme à la religion évangélique.
Bien qu'une telle conduite puisse in-
voquer sa justification dans les lois, je
ne puis m'empécher de vous déclarer
que vous avez montré par là pour
votre religion wee indifférence coupable
quil est de mon devoir de blámer."

30^

lia adversus se tentari forte a principibus catholicis. animad-
verterent, clamoribus implerent omnia; at cum illi eadem
facianpi, rem aquissimam, causamque justissimam ex eorum
verbis taciti z&sstimare debemus. | |
332. II. Οὐ). Atqui leges quz cogunt sacerdotes catholicos
ad consecranda sive benedictione sive alio ritu sacro mixta
conjugia, etiam quando sponsi detrectant se obstringere ad
insütuendam omnem sobolem in religione catholica, innituntur
principis justitie et aequitatis. Ac 1“ innituntur perfecta con-
ditionis paritate, que intercedere debet inter utriusque coz-
fessionis , catholice scilicet et acatholice, contrahentes; mi-
nister enim protestans nullam exigit sponsionem, ut sponsis
benedictionem impertiatur, ergo neque eam exigere debet
sacerdos catholicus; alioquin si ab utroque denegaretur be-
nedictio, nullus jam esset reliquus conjugis mixtis locus,
quod quidem magnum civili societati detrimentum importa-
ret 1); 2? innituntur patrocinio quod princeps suscipere de-
bet cujuslibet religionis, quam sui subditi sectantur, et ma-
xime dominantis, ut solemus vulgo dicere. Admissa enim
cautione quam Catholici exigunt, ii conditione uterentur multo
meliore, opesque suz religionis non modo confirmarent, sed
etiam augerent. Huc sane tendit Ecclesia Catholica, que hac
raüone promovet eam, quam vocant facitam reformationem,
quie sensim quidem, ast certo illam evertet, quam tercen-
tum abhinc annis majores nostri tanto studio peregerunt 3);
3* innituntur ipsis Catholicorum principiis: ideo enim juxta
catholicam doctrinam nequeunt sacerdotes impertiri ejusmodi
benedictionem nuptiis mixtis absque pravia sponsione, quia
ille adversantur fini precipuo conjugi christiani, quod di-
gnitate Sacramenti a Christo auctum est, nempe: Ut populus
ad veri Dei et Salvatoris nostri Christi cultum | et reli-
gionem procrearetur atque educaretur, uü loquitur Ca-
techismus Romanus 3), seu ad conservationem et augmen-
tum Ecclesie Catholice. Atqui hec eadem ratio eque militat
pro ministris protestantibus, cum etiam ecclesia protestans
velit ut conjunctio matrimonialis juvet ad doctrine sue fines

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

En quo téndat istorum zelus! Cf. L'Ami
de la Helig. 5 Juin. 1838. Quoad Russiam
vero alterum non minus luculentum
documentum suppeditat edictum (Uka-
se) datum ab Imp. Nicolao die 2 Ja-
nuar. 1839, relatum in Ephemeride of-
ficiali Petropolitana atque insertum in
ephemer. Auguste Vinudelic. die 19 ejusd.
mensis. Hoc imperiali decreto integra
promittitur libertas cunctis ad me-
talla aliaque opera publica , damnatis,
qui profiteri velint religionem dominan-
tem (istorum damnatorum plerique sunt

Catholici Poloni utriusque ritus, greci
nempe et latini). Neque hic stetit Im-
peratoris munificentia, sed apostatis
preterea hic honos tribuitur, ut au-
reum numisma czruleo lemnisco e collo
pendens deferant, ad instar scilicet
equestris insignis ordinis S. Anne.

1) lta Ephemerides univers. Hheni in-
ferioris die 6 Jan. 1838. bad

2) Ita cit. Ephemerides Rheni inferio-
ris in art. inserto dieb. 8, 9, 10, 11
Feb. e usd. anni.

3) Part. τι, cap. 8, sect. 1, n. 15.

CAP. IV, DE MATRIMONIIS MIXTIS. 305

latius augendos , ac propterea protestantes ministri quoque

munere et religione teneantur efficere, ut proles instituatur
in religione evangelica 1). Quse cum ita se habeant, patet δ
posse quidem sacerdotes catholicos, prout leges iis ultro per-
mittunt, hortatibus inducere partem catholicam, ne sinat
prolem institui in alia religione, minime vero posse ab utro-
que contrahente exigere formalem, ut vocant, pollicitationem
de instituenda omni sobole in religione catholica, quod le-

. ges vetant; 5" secus agere esset abripi principio intolerantize

et fanatismi aut superstitionis , quod scilicet, nequeat Eccle-
sia impertiri benedictionem suam illi conjugio cujus pro-
les damnation? educaretur ?); 6" eo vel magis, quod hic
non agitur de aliquo fidei articulo, sed de praxi ad muta-
bilem disciplinam spectante, in qua proinde Ecclesia debet
sese accommodare iis, qua presens rerum status ac relatio-
nes cum alia confessione exposcunt, prout reipsa sapienter
se gerunt ministri protestantes, qui non abnuunt in conju-
gis mixtis commendabili prorsus indulgentia suam agendi
rationem zecessitati sociali attemperare 3). Ergo.

899. Resp. Neg. ant. Ad 1" prob. Dist. Si eadem ratio
vigeret pro sacerdote catholico in exigenda previa illa con-
jugum pollicitatione, qua viget pro ministro protestante in ea
non exigenda, conc. si longe diversa omnino vigeat, zeg. Jam
vero sacerdos catholicus cogitur ad ejusmodi pollicitationem
exigendam 1* ex Ecclesie legibus, quibus ex conscientia ob-
temperare debet, nisi velit gravi scelere se commaculare ; 2? ex
ipsa rei natura, qua fit üt nequeat ritu sacro honestare con-
jugium illicitum et sacrilegum, cujusmodi illorum est, qui
actu constituti ac dispositi sunt ad instituendam sobolem in
ea secta quam ipsi fide tenent falsam esse, et in qua cul-
pabiliter ex hac vita decedenti nullus patet aditus ad salu-
tem; 39" ex necessitate patefaciendi errorem , quem profitetur
Ecclesia cujus sacerdos minister est, erga sacrilegas ejusmo-
di nuptias. His porro rationum momentis permoveri nequit
minister protestans, qui nullam sibi superiorem auctoritatem
agnoscit 1n religionis negotio; qui profitetur tolerantiam reli-
giosam, ita ut in qualibet confessione, ut vocant (perinde
ac si Protestantes fidei confessionem aliquam haberent), qui-
libet possit salutem zternam adipisci 5); qui demum nullam
wibuit conjugio Sacramenü dignitatem. Nunc vero et illud ad-
jicimus, falsum esse tolli perfectam illam conditionis parita-

1) In cit. Ephemer. loc. cit. dimus Protestantes recentiores passim
2) Ibid. in art. 6 Januar. tolerantiam hanc religiosam profiteri;
3) Ibid. qui vero secus sentiunt, pugnant cum

4) Cf. qua scripsimus in tract. De vera ipsis protestantismi principiis.
religione part. r1, prop. xir, ubi osten-

X. 3A. 73 20

906 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

tem per Catholice Ecclesie praxim, atque impediri connubia
mixta. Nam si sponsi renuant se subjicere conditioni sine qua
non tribuitur illis benedictio a sacerdote catholico, se con-
vertunt ad ministrum protestantem, qui eam illico ipsis ex
animo impertitur 3).

33^. .4d 2m, Neg. Ut enim princeps acatholicus zquo jure
diverse communionis asseclas tueri dicatur, debet prout una-
quaque fert religio, iisdem patrocinari. Cum vero Ecclesia
Catholica profiteatur, se abhorrere ab ejusmodi conjugiis ea-
que detestari, profecto qui cogit sacerdotes ad has nuptias
positive ritu sacro probandas, convincitur his suis legibus
non se patrocinari Catholicis, sed eos penitus opprimere. Id
porro magis confirmatur ex eo, quod ejusmodi conjugia abs-
que benedictionis collatione, imo absque forma prescripta a
"Tridentino, fuerint, saltem quoad illas provincias de quibus
potissimum agimus, valida declarata. a

335. Quod vero adjicitur de mente Ecclesie Catholice de-
lendi reformationem tribus abhinc seculis tanto molimine
inductam ,. possemus reponere, ipsam in hoc fungi munere
sibi a Christo demandato praedicandi Evangelium omni crea-
ture, docendique omnes gentes sive infideles sive apostatas,
eas revocando ad unice veram religionem, reducendo oves
errantes ad unicum Christi ovile et ad pastorem a quo disces-
serant, ac proinde devios quosque ad salutis tramitem,
quaerendo quod perierat ?). Verum hoc prewtermisso, si talis

esset Ecclesi mens in cautione illa exigenda, Ecclesia pro-
Yr v

moveret quacumque posset ope ejüsmodi mixta connubx

induceret filios suos ad has nuptias ineundas, ut Protestan--

tes facere consueverunt. Atqui Ecclesia fideles suos omni

modo avertit ac retrahit ab his nuptiis ineundis; admonet.

Episcopos et parochos ut omni qua possunt ratione avertere

1) Quinimo Protestantes, ut vidimus,
Catholicos ad petendam a suis mini-
stellis eam quam vocant benedictionem
invitant; et eo nomine alliciunt, quod
hac ratione in ipsorum sit potestate
novas, cum libuerit, nuptias inire.
Commoda plane reformatio!

2) Ecclesia enim Catholica, qu: Ec-
clesia est omnium saeculorum, utpote
a Christo fundata, quovis s:eculo re-
belles filios suos ad se revertentes col-
legit, et ad unitatem a qua recesse-
rant revocavit. Ita recepit Gnosticos,
Manicheos, Arianos, Macedonianos,
Nestorianos, Eutychianos, etc.; nunc
colligit Lutheranos, Calvinistas, Soci-
nianos, Evangelicos, Rationalistas, et
siqui alii sunt, qui a veritatis via, ac
propterea a via eterne salutis defíle-

xerint. Missio enim quam ipsa accepit
a Christo Fundatore suo tam se porri-
git ad infideles, quam ad haereticos, et
apostatas et incredulos, quicumque de-
mum sint aut quovis nomine vocentur,
Nunquam fieri potest, ut Ecclesia ab
hoc salutari ministerio desistat. Omnes
schismatici, h:zretici et apostate fue-
runt aliquando filii sui, saltem ratione
baptismi, ideoque multo minus potest
Ecclesia negligere, quod in se est, isto-
rum aternam salutem. Equidem novi
haec Protestantibus non arridere. Ast
velint nolint, ita se res babet. Accusent
licet Ecclesiam catholicam superstitio-
nis, intolerantie, ./anzatismi, perinde
est; nec enim veritas immutari idcirco
potest.

᾿ 307
satagant subditos suos ab his conjugis, quamvis sponsionem
premittant de institutione prolis universe in religione ca-
tholica 1). Cum id prestare integrum Ecclesie fuerit, cavit
tamen ne ea conjugia fierent ?). 1) e

336. Supponunt praterea adversari in hac difficultate, de-
terreri Catholicos a jungendis nuptiis cum hereticis ob. denega-
tam benedictionem ; at experientia contrarium evincit in or-
dinum presertim nobiliorum. coetu, qui aut velut inanem cul-
tus speciem hanc benedictionem spectant, aut humanos favo-
res dternze saluti preferunt: ejusmodi porro hominum "c
exiguus est numerus 3). Accedit Protestantes, si quod detri-
mentum inde patiantur, abunde sibi compensare tum ex sobo-
le quam ex ministrorum suorum conjugiis percipiunt, tum ex
statu fluctuanti et instabili proprie doctrine, quz sese attem-
perat individuis, &tatibus et conditionibus uniuscujusque, quo
fit, ut plures semper inveniantur qui facilem hanc potius re-
formationem amplecti velint, quam se subjicere rigide atque
inflexibili Ecclesie Catholice doctrine et praxi 5); tum ex li-
bertate quam tribuunt divortii faciendi, quando quis propric u-
xoris pertesus sit, ac novam appetat; tum denique ex statu.
politico Germanie, in qua Catholici ut plurimum sub regimine
principum protestantium inveniuntur, qui nihil intentatum re-
linquunt, quo protestanusmum provehant cum catholice religio-

CAP. 1V. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

nis pernicie 5). Quare 51 quid in ejusmodi rerum vicibus instat
periculi, totum id. Catholicis instat. |

—937. Ad 3», Neg. min.

Tum quia Protestantium sectz nul-

lum principium, seu centrum unitatis habent, et idcirco com-
munis auctoritatis interprete quodam, et quasi nuncio destituun-

1) Cf. hec documenta apud Moser in
op. sepius cit. De impedimentis Ma-
trimonii. Nonnullà ex iis nos superius
dedimus.

2; €f. Dóllinger op. cit. pag. 21.

3) lbid. pag. 26.

4) Cf. Ibid. pag. 17 et seq., qui ac-
curate observat olim non parum Eccle-
siam profecisse ex intestinis diversarum
sectarum dissentionibus ac mutuis bel-
lis quibus ad internecionem usque alte-
ra alteram persequebatur; ast vero nunc
ex externo federe inter omnes sectas
inito, qua protestantismi commune no-
men usurpant, factum esse ut non leve
ex hac parte Ecclesia detrimentum pas-
sa sit. Posset recte affirmari unicam
jam dari in religione divisionem, Catho-
licorum scilicet et acatholicorum, quia
acatholici omnes sive schismatici, sive
heretici, sive infideles unanimi prorsus
ratione conspirant, et vires jungunt ad-
versus Ecclesiam Catholicam, que pra-

terea luget non paucos filios suos ad
inimicorum castra descivisse, et cum il-
lis in eundem finem inivisse fedus. Por-
ro rem hane serio perpendenti, id ar-
gumepnto ineluctabili erit, unicam veram
religionem in Ecclesia Catholica inveni-
ri, quz? non ab alio quam a Deo funda-
tore suo regitur, neque in humanis ul-
lis subsidiis spem suam collocare pot-
est. Quam bene posset Ecclesia Catho-
lica iniquis his temporibus Apostolorum
verba usurpare Act. iv, 2* et seqq.
Domine ... qui Spiritu Sancto, per os
patris nostri David, pueri tui dizisti : Qua-
re fremuerunt gentes, et populi meditati
sunt inania ? Astiterunt reges terre, et prin-
cipes convenerunt in unum adversus Do-
minum et adversus Christum ejus? Con-
veuerunt vere adversus puerum tuum Je-
sum, quem unzisti, Herodes, et Pontius
Pilatus, cum gentibus et populis Israél,
5) Cf. Dóllinger Ibid.

20 "

908

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

tur, quo fit ut plane ignoremus quid velint aut nolint; tum quia
si negationem excipias, id. est, abnegationem catholice verita-
tis in qua sola omnes unanimi plane consensu conveniunt, nul-
lam habent doctrinam positivam in qua coalescant,. si incipias
ab articulo de existentia Dei et desinas in. articulum de. futura
carnis resurrectione, et vita &terna, atque a primo bibliorum
libro, nempe Genesi, donec ad postremum pervenias qui est
Apocalypsis 1); nullam fidem, nullam certam ethices ac pra-
xis. normam ?); tum denique quia nullo scrupulo anguntur in

1) Cf. Qus scripsimus in tract. De
vera religione part. 11, propp. vr, vit,
et Ix, cum appositis adnotationibus. ll-
lis documentis nunc adjici debet opus
eminenter protestans quod non ita pridem
vulgavit Dr. Strauss Professor in uni-
versitate Tubingensi. Hic auctor prote-
stans in Vita Christi Jesu longa disser-
tationum philologicarum et criticarum
serie/sibi proposuit evertere authenti-
citatem omnium Evangeliorum;. atque in
Christo Jesu non aliud agnovit, nisi
ideam symbolicam humanitatis. Sub hoc
respectu non abnuit Strauss admittere
Jesum Christum veluti Deum hominem,
veluti centrum unionis nature divine et
humana, ac denique veluti mentem in-
finitam, quz se manifestat in finito, quin
amittat conscientiam pristini status sui.
Dixi hoc opus esse eminenter protestans,
quia profluit ex intima protestantismi es-
sentia seu natura, qua tota consistit in
libertate examinis, et in independentia
absoluta rationis seu spiritus privati a
quavis auctoritate, sive in dijudicandis
' libris canonicis et inspiratis a non ca-
nonicis et non inspiratis, sive in sensu
determinando horum librorum. Haud
plane ignoro viginti, aliosve fortasse
plures insurrexisse ex Protestantibus
qui calamum acuerint adversus Strauss,
ut sic protestantismum ab hac impietatis
notaliberarent; astetillud novi, nonnisi
infelici prorsus exitu id eos prestitisse,
δὰ prestare posse ex suis principiis.
Nam Strauss usus est jure suo, seu ju-
re quod ipsi tribuit protestantismus in
utroque examine instituendo, eodem
nempe jure quo ante ipsum ex eodem
principio usus jam fuerat alter prote-
stans Carol. Hase, in Vita pariter quam
edidit Christi Jesu, aliique protestantes
Rationalistz usi fuerant et ad eamdem con-
clusionem devenerant. Quomodo itaque
poterunt Protestantes sive Strauss, sive
Rationalistas reliquos refellere, quin
ipsum fundamentum protestantismi pe-
nitus subruant? Egregie porro ex hac
saltem parte id ostendit Wegscheider,

qui in pref. ad suas institutiones theo-
logicas evincit rationalismum ex intima
protestantismi essentia profluere, qua-
lis a Luthero institutus est, cujus pro-
pterea piis manibus suum voluit opus
esse dicatum. Verum juverit hoc con-
firmare auctoritate hominis haud suspe-
cti, scilicet, Judeo-increduli Salvador.
Hic siquidem in op. Jésus-Christ εἴ" sa
doctrine. Paris 1838, tom. r, Preface
pag. 19, loquens de opere Strauss, hiec
habet: Enfin, l.ouvrage du professeur
de Tubingue ὦ surtout un grand sens
comme dernibre expression de Pesprit du
protestantisme. Là réforme-s était fait il-

lusion ἃ elle méme, en se crogant un

mouvement tout chrétien, un retour pur et
simple aux doctrines évangéliques. Ex
his intelligimus, 19justos fuisse merito--

rum Strauss erga protestantismum esti-
matores eos, qui non ita pridem ipsum -

elegerunt ad cathedram theologicam Τὶ-
gurinam, perperam imperitis non pau-
cis obnitentibus, qui nondum pervenire
potuerunt ad legitimas protestantismi
conclusiones ; intelligimus 29 quo sen-
su Protestantes siBi adsciverint nomen
Evangelicorum, eadem nempe significa-
tione qua Scipioni cof£nomentum Afri-
cani fuit, deleta Carthagine Afric me-
tropoli. Quo sensu neque nos abnuimus
Protestantes Evangelicos nuncupare.

2) Hujus rei pariter documenta de-
dimus tract. et loc. cit. Heic vero ne
extra nostrum argumentum vagemur, ut
magis. pateat quam bene sibi cohzreant
Protestantes circa benedictionem confe-
rendam conjugiis mixtis, satis erit con-
ferre Protestantium leges inter se. In
Borussia Protestantes exilio, bonorum
expoliatione, vinculis publicis plectunt
Episcopos et sacerdotes catholicos de-
irectantes impertiri benedictionem con-
jugiis mixtis, etiamsi nulla praecesserit
sponsio de educatione prolis in religio-
ne catholica: in Anglia vero Protestan-
ies non ita pridem,seu antequam abro-
garetur codex ponalis contra Catholi-
cos, vetuerant sub capitis pena, ne quis

wt ^ E dE o

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS. 909

honestandis nuptiüs eorum qui detrectant se obligare ad in-
stituendam prolem in ea, quam vocant, religione evangelica. Huc
accedit, ut saepius adnotavimus, nunc Protestantes aperte fate-
ri, Catholicos in propria religione salvari posse, quod nos nega-
mus fieri posse in qualibet protestantismi secta. Catholici pro-
pterea sibi plane in sua praxi coherent, minime vero aca-
tholici. |

93S. Ad ἀπ, Neg. Hoc enim perinde esset atque contende-
re, posse quidem sacerdotes catholicos admonere, instruere et
cohortari fideles, quin certiores fieri queant de fructu, seu e-
xitu hujus admonitionis, instructionis et cohortationis. Dein-
de nemo est qui ignoret sponsos amore captos, ut inire va- .
leant optatum conjugium ad omnia se paratos exhibere; nu-
ptüs postea initis, omnia oblivisci. Quod si ita fit, etiam. cum
aliqua intercesserit promissio, ἂν facilius, illa omissa, id
continget? Demum iita sé gerere debent sacerdotes catholici, quia
Ecclesi; leges id postulant, a quibus recedere sine piaculo
ipsis non licet.

999. Ad 5v, Dist. Esset permoveri principio inconcusso fi-
dei catholice, quod extra veram Ecclesiam nulla detur salus,
quodque adversariis vocare lubet intolerantiam et f anatismum,
COnc. secus, 20g. Vocent Protestantes hunc fide nostre arti-
culum sive iz£olerantiam sive fanatismum aut. superstitionem,
nostra nihil refert; ita nos credere profitemur, et Juxta hanc
fidei professionem nos gerere debemus. Non sunt Catholici,
qui z:ternae damnationi eos addicant qui culpabiliter. extra. ve-
ram Ecclesiam ex hac vita decedunt, sed Ghristus, sed Deus est,
qui eos judicabit, et pro culpe ratione eos puniet, cum scri-
ptum sit: 87 autem Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut
ethnicus et publicanus. Matth. XVIIL 17. Qui non. crediderit,
condemnalbitur. Marc. XVl, 16. Nequit tamen sacerdos catho-
licus indifferens esse ac equo animo pati, ut sponsus vel spon-
sa sinat filios suos institui in alia religione ab. ea quam ipsi pro-
fitentur, ac fide tenent unice veram esse, et in qua sola credunt
patere posse aditum ad salutem. |

940. Ad 6m, Neg. sequel. Quamvis enim non agatur de fi-
dei articulo, agitur tamen de ea praxi que arcte connexa est
cum fidei articulo, et juxta quam rite administrari debent Sa-
cramenta ut salutis media. Éxigere propterea conditiones quas
intima rei natura postulat, ut Sacramenta salutaria esse pos-
sint, res non est discipline mutationi obnoxia, sed est dispositio
4 necessario requiritur, constans et immutabilis, ut cum
ructu Sacramentum suscipiatur. Alioquin dicendum foret, dis-

sacerdos ullis conjugiis conferret bene- testantics religionis assecuto fides ha-
dictionem, Cuinam melius mentem Pro- benda, Anglone an Borusso?

910

positiones illas quas requirit Ecclesia in peenitente , ut rite ab-
solvatur, ad mutabilem disciplinam spectare. Motivum idcirco,
quo Ecclesia ducitur ad negandam benedictionem sponsis qui
propositum servant instituendi prolem in alia religione, ex co
oritur quod perversam eorum animi comparationem uti doctri-
nz et mandatis Christi fundatoris. sui adversantem existimet.
Adeo vero conceptus hic ecclesiasticus non cooperandi sacrile-
gis nuptiis mixtis cordi est Rom. Pontificibus, ut Pius VIII de-
rogaverit canoni Concilii ecumenici quoad illas provincias, in-
quibus hac parochi praesentia et benedictio a regimine politico
viexigitur 1).

941. IIT. Οὐ). 15 Falsum est agi de praxi immutabili in ea be-
nedictione deneganda; alioquin. Ecclesia nunquam a suo hoe
principio recessisset, prout novissima hac ztate recessit, cum
rata dixit ea. conjugia, qua antiquitus ut illicita et invalida re-.
pudiabat. Jam vero ubi semel Ecclesia ita se gessit, nequit jam
respuere consecutiones quz ex hac agendi ratione descendunt,
2^ Accedit in Germania fuisse ab initio consuetudine prius et
usu receptum, postea vero etiam lege cautum ubique circa
conjugia mixta, quod tanquam ezadanissibile haberetur pactum
et sponsio inita inter sponsos de prolis educatione ante con-
jugi celebrationem ?). 3* In imperio autem Austriaco lege la-
ta sancitum est nullam exigendam sponsionem esse in conjJugiis
mixtis ad impertiendam benedicüonem :. Episcopi vero acquie-
verunt huic legi, et adhuc ita se gerunt, accommodantes sese
rerum ordini qui a legislatione inductus est 3). 4" Ratio porro.
harum legum aperta est; auctoritas enim paterna et jus quod ex
ea profluit, oritur tantum ex conjugio Jam contracto: quare
cum pater per hujus tantum consummationem jus acquirat , ac
possit se obligare ad aliquid quod ipsum conjugium afficiat, se-
quitur pariter eum tunctemporis tantum se obstringere posse cir-
ca prolis institutionem 5); 5* que cum ita sint, non debet Eccle-
sia scrupulos ingerere conscientiis delicatis earumque pacem
perturbare 5); 6" attenta presertim praxi, quz jamdiu in. non
paucis diccesibus invaluit de consecrandis nuptus mixtis bene-
dictione, quamvis nulla sponsio inter contrahentes praecesserit
circa catholicam futura sobolis institutionem 9); 7" aut saltem
connivere debet, ut sponsi inter se conveniant de masculis in-

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Cf. Dóllinger op. cit. pag. 33, ^45
et seqq.

2) Ita Bunsen in Scripto officiali cui
tit. Ezrpositio, etc. relata saltem per epi-
tomen in Ephemerid, 11 Jan. 1838.

3) Ita Auctor artic. insert.in EpAeme-
ride universali, diebus 8, 9, 10, 11 Fe-
bruarii qui id affirmat auctoritati in-
A^ixus HRechbergeri, cujus opus velut

evangelium juris canonici spectat. Atta-
men nos superius vidimus pessimum.
hoc opus ab utraque potestate ecclesia-
stica et civili proscriptum fuisse, atque
a scholis omnibus eliminatum.

4) Idem loc. cit.

5) Ibid. diebus 9-15 Mar. 1838.

6) Ibid. dieb. 8, 9, 10 et 11 Febr.

911

stituendis in religione patris, feminis vero in religione ma-
tris. Ergo. ay |

342. Resp. ad 1", Neg. Nunquam siquidem Ecclesia reces-
sit a principio quod vindicavimus , quod scilicet nec possint nec
- debeant administrari Sacramenta actu. perverse dispositis. Aliud
porro est agi de valida, aliud vero de legitima seu licita Sa-
cramenti administratione. Ecclesia quamvis semper exhorruerit
conjugia mixta, ea tamen habuit ut valide contracta 1). Quando
suamrtribuit benedictionem, non ei mens est eam conferre parti
acatholice , quam optime novit neque in conjugio admittere Sa-
cramenti dignitatem , neque aestimare hunc ritum sacrum , ne-
que vinculum conjugale ut insolubile habere, sed eam tribuere
intendit tantum parti catholice, seu filio aut filie suce, quam-
vis ambo sponsi se coram parocho sistant ?).

943. Ad 2«, Neg. Etenim nec ante nec postea usu et &on-
suetudine receptum unquam fuit in Germania provinciis, uxul-
io minus lege cautum, ut inadinissibile haberetur pactum ἃ
sponsis initum ante conjugu celebrationem. Imo vero, ut nos
paulo ante ostendimus, pacta aate-nuptialia non modo usu et
consuetudine, sed etiam legum auctoritate firma erant et rata.
Sane in Bavaria, ubi prz reliquis Germani: provinciis Catho -
lici Protestantibus permixti sunt, juxta edictum 2^4 Martii 1529
et anterius aliud edictum constitutionale, an. 1818, ὃ. 14, de-
cernitur, quod s? valido pacto conjugali conjuges inter sese
statuerint, qua religione filii debeant institui, id suam ha-
beat efficaciam 3). Eadem lex jamdiu promulgata fuerat in E-
lectoratu Palatino; nempe an. 1709 *). Eadem viguit in. magno
ducatu Assiz - Darmstadiensi, ubi przterea cautum est ut pa-
rochus catholicus jus. habeat negandi celebrationem conjugii in
quo cautiones ab Ecclesia prescriptz non servarentur 5). In
provinciis Rhenanis nullam usquam prohibitionem viguisse quo-

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

1) Sola Synodus Trullana, qu: tamen
ab Ecclesia Romana recepta non est,
declaravit invalida connubia mixta;
cum vere Ludovicus XIV, lata lege con-
stituerit in Galliis has ipsas nuptiasin-
validas, Episcopi Galli in praxi eas
semper spectarunt ut validas in facie
Ecclesi.

2) Cf. Dollinger op. cit. pag. 35.

3) Apud Dóllinger ib. pag. 16.

4) €f. Opus inscriptum Jis religióse
KErsiehung der Kinder aus gemischten
Khen, eine geéschichtlich etc. seu Reli-
giosu edueatio prolis in conjugiis mixtis.
Kxpositio historico - juridica, Spir: 1837,
pag. 98, ubi narratur, quod cum Elector
, Palatinus Joan. Guillelmus prius con-
stituisset, prolem ortam ex connubiis

mixtis institui debere in religione patris,
regiminis Borussici minis perinotus, dein-
de eliam violentis quibusdam artibus,
quas idem regimen in vindict:e speciem
exercuit adversus Catholicos suos sub-
ditos (ex his patet quam antique sint
machinationes rergiminis Borussici ad-
versus Ecclesiam), tractationibus ea su-
per re ultro citroque habitis, demum le-

. gem tulit an. 1709, qua. sanxi& ὃ. 3, ut

in conjugiis mixtis integrum esset pa-
rentibus educare sobolem, prout fere-
bant legitima pacta nuptialia, seu etiam
aulhentice eorum conventiones sfazte
Matrimonio. Ex quo. facto constat quan-
tum recesserit regimen Borussicum ἃ
pristinis suis institutis.

:5) Apud Dóllinger loc. cit. pag. 17.

912 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

minus pacta ate-nuptialia a sponsis fierent ante celebrationem
conjugu ultro fatetur adversarius quem impugnamus 1). Igitur
cum falsum sit quod ipse assumit, hoc ipso tota corruit dif-

ficultas.

344. Ad 3", Negamus plane, Josephine, quam vocant /egis-
lationi non fuisse sive ab Apostolica Sede sive ab Episcopis con-
stanter et vehementissime reclamatum ?). Et vero inde spes
non levis oborta est, quod superius adnotavimus, fore ut pre-

caria isthzc legislatio, qua non

aucas identidem mutationes

subiit, ex antiquis institutis in universa Ecclesia vigentibus o-
mnino temperetur 3). Ceterum legislatio Austriaca in eo quod

1) Sed preterea praxis antea vigen-
tis in provinciis Rhenanis testem ha-
bemüs lucupletissimum ipsum D. Hüs-
gen, qui in Epist. data ad Parochum B.
de F., canonicum et consiliarium eccle-
siasticum die 30 Sept. 1628, inter cz-
tera scribebat: ,Surce point (conjugio-
rum mirtorum), i| n'y a eu aucune né-
gociation entre le métropolitain et les
suffragans; mais ces derniers ont, a-
vant comme aprés, admis pour leurs
diocéses la pratique suivie dans la dio-
cese de Cologne. La pratique observée
par notre administration diocésaine tou-
chant les Mariages mixtes est, depuis
1825, la suivante: sans égard à l'éduca-
tion religieuse des enfans le Mariage
des futurs époux est proclamé dans
l'Eglise. Dans le cas oü les époux font
par écrit ou de vive voix devant témoins,
la promesse de faire élever tous leurs
enfans dans la religion catholique, il
est permis au curé catholique, ceteris
salvis, d'assister au Mariage; mais si
cette promesse n'est pas donnée, le cu-
ré catholique est tenu, aprés les pro-
clamations faites, de délivrer à la par-
tie catholique festimonium libertatis ab
omni impedimento canonico dirimente.
Désormais lé curé catholique n'a plus à
s'occuper de la célébration religieuse du
Mariage. Si, aprés la consummation
d'une semblable union, Pépoux catho-
lique se présente au saint tribunal de
la pénitence, rien ne s'oppose àce qu'il
soit admis à la participation des Sacre-
mens, ceteris salvis, dans le cas oü le
confesseur le trouve vraiment repen-
tant de la démarche qu'il a faite, est em-
pressé d'employer la douceur, une in-
struction appropriée, la priére, etle bon
exemple pour opérer le salut del'époux
hérétique, et des enfans. Néanmoins la
fixation du temps devra étre laissée au
jugement du confesseur. Par cet ex-
posé fidéle des faits, etc."

lta quidem Hüsgen sentiebat et. scri-

bebat an. 1828. Nunc vero ex literis qua
non ita pridem huc pervenerunt a viro

fide dignissimo patet eum, commutato .

consilio, cogitare alia omnia. Offero pau-
cas harum literarum periodos. ,Quse
vidimus et audivimus, testamur. Per-
quam infaustum nobis est, quod Vica-
rius Generalis Hüsgen omnia secundum
desiderium et voluntatem Protestantium
et Hermesianorum operetur. Siquis pa-
rochus pro re Archiepiscopi fortiter di-
xerit, aut. pro eodem in templo orave-
rit, hic statim ad remotam et tenuem
parochiam mittitur, licet decem et etiam
viginti annorum spatio sus parochia
deservierit. Si vero hec agendi ratio a-
licui non placeret hic subito ab omni a-

nimarum cura arcetur. Hinc fit, quod -

diecesis nostra (Coloniensis videlicet)
optimis pastoribus orbetur. Plures pa-
rochi: aut vacant, aut ab Hermesianis
occupantur etc." Quamvis a S. Sede
concessum illi fuerit Vicarium Genera-
lem agere hac duplici addita lege 19 ut
in Matrimoniis mixtis servanda curaret
que in Brevi Pii VIII sancita erant; et
29 ut Herimesianos in officio contineret.

2) Quicumque de his expostulationi-
bus certior fieri cupiat, satis est ut re-
colat rescripta Pii VI, que paulo ante
commemoravimus data ad Card. de

Franckenberg, atque ad reliquos Bel-

gii Episcopos. Alia ejusmodi documen-
ta profert Moser op. cit. De imped. Ma-
trim. et vulgalissima sunt. Attamen Au-
ctor articulorum, quos s:zpe citavimus,
affrmare intrepide audet: ,Legislatio-
nem Josephinam circa Matrimonium per-
mansisse in Germania ex parte episco-
patus et. Curie (nempe Sancte Sedis)
sine oppositione aut molestia ?

3) Exemplum literarum afferimus,
quas nuper piissimus Imper. Ferdinan-
dus cuidam sua ditionis episcopo dedit:
"Quum sponsa catholica, ait ipse, et spon-
sus protestans mutuo se obligaverint
ad educandos filios omnes, quosex hoc

LR CeM e Á— WU EC WURST TL

913

spectat ad conjugia mixta, non est co«ctiva , ut autumat ad-
versarius, sed est facultativa seu permissiva, ita ut si pater
sit protestans, possit quidem, sed non debeat seu non tenea-
tur prolem in protestantica secta instituere. Possunt praterea
juxta eandem legislationem sponsi ante Matrimonium de pro-
lis institutione inter se pacisci; si autem renuant obtemperare
sanctioni canonice, qua exigitur formalis promissio de univer-
se prolis educatione in religione catholica ad. obtinendam sa-
cerdotis benedictionem , non adiguntur parochia civilibus ma-
gistratibus, ut Matrimonia hzc illicita benedictionis ritu cohone-
stent. In tota diecesi Lintiensi receptum est, ut nulla tribua-
tur benedictio conjugiis mixtis sine previa sponsione circa ca-
tholicam totius sobolis institutionem ; eadem praxis viget in
diccesi OEnipontina 1). |

945. Ad "m, Neg. Adversarü enim principium est pror-
sus absurdum, et contrarium legislation! omnium gentium.
Nulla siquidem uspiam legislatio reperietur qua interdicantur
valide pactiones antequam sponsi ineant conjugium. lllud e
contrario apud omnes gentes usu ipso inductum novimus,
ut sponsi ante Matrimonium ineundum ad aliquid se obligare
invicem possint, idque legali scripto confirmare, in rebus
etiam quz ad futuram prolem pertineant, cujusmodi est ar-
ticulus de prolis successione. Quod si sponsi, antequam con-
jugium ineant, possunt inter se pacisci de successione here-
ditatis, ac de aliis non paucis qua spectent ad futuram pro-
lem, quanto magis pacisci queunt circa ejusdem religionem,
qui objectum est longe prestantius et sanctius?

316. Ad 5", Dist. S1 ageretur de solis serupulis, conc. si aga-
tur de violatione obligationis seu muneris omnium maximi,
quo parentes erga Deum obstringuntur, 2eg. Utque heretici
pro sua opinandi licentia existimant, id, quod est ab Ecclesia
circa Matrimonia mixta sancitum, rem levissimam esse, quam
homo prudens religioni non habeat ?). Ecclesi autem a Chri-

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

Matrimonio suscipient, in religione ca-
tholica, Majestas Sua sibi certo polli-
cetur fore ut Dom. V. Rma nullum aliud
impedimentum Matrintonio huic, quod
in facie Ecclesie celebrari potest, obji-
ciat, atque ita negotium istud totum
expediat, ut inde neque auctoritatis ci-
vilis, neque auctoritatis ecclesiasticce

jus in discrimen vocari debeat." Apud

Dóllinger op. cit. pag. 56 et seqq. Quid
preterea jam sentiant canoniste Au-
striaci de hoc argumento, patet inter
ceteros ex opere D. Hos. cui lit. He/i-
gions - wissenschaflliche Darstellung der
Ehe,seu Ezpositio religioso-scieutifica de
Matrimonio. Vien. 1834,

: 1) €f. Dóllinger ibid.

2) Quomodo harum rerum quas Ec-
clesia Catholica servat, aequos estima-
tores habere Protestantes possumus,
quibus precipua fidei christiane capita
subvertere nulla religio est ? Satis sit
ad hanc assertionem confirmandam ad-
ducere Cetechismum ad wsum ecclesia-
rum, et scholarum protestantico - christia-
norum, editum Spire 1823, confectum
a generali synodo protestante circuli
Rhenani, et ἃ supremo regio consilio
approbatum. In hoc porro catechismo
evangelico de Trinitatis mysterio et Chri-
sti divinitate ne unam quidem syllabam
legas; dogma autem Zedemptionis hu-
mani generis ex impiis Socinianorum
placitis describitur.

314

sto edoctz alius est sensus, contraria plane doctrina; sentit
enim ac docet, eos Catholicos qui ita animo sunt comparati,
ut aut parvi pendant religiosam liberorum institutionem, aut
eam dimittant parti acatholicz, in. gravissimum crimen incur-
rere; quod si officium divina lege parentibus impositum sane
omnium maximum, sive per socordiam, sive per contemptum
abjciant, sternz filiorum suorum salutis proditores fieri.
Quamobrem neque potest, neque debet false cujusdam pa-
cis obtentu parentes ejusmodi in tam perversa animi dispo-
sitione relinquere. »

347. Ad 6", Dist. Id est, nonnullorum privatorum aut
ignorantia, aut animi ignavia Ecclesie lex alicubi violata est,
trans. legitime collata est illis conjugis benedictio, 2eg. Et-
enim potuerunt interdum sacerdotes aliqui, sui obli mune-
ris, sive ut potestati civili velificarentur, sive honorum illece-
bris aut metu poenarum eo adduci, ut sacrilegum hoc facinus
perpetrarent. Verum hic non disputamus, quid ex privato-
rum culpa fieri possit, sed quid legitime fieri possit et omni-
no debeat. Án vero assentatorum hominum perfidia, aut
ignavorum pravitas unquam efficiet, ut lex aliqua licite vio-
letur, obsistente presertim ac reclamante legitima. Ecclesie
auctoritate 1)? Si hoc quispiam contendat, non modo lex
quavis ecclesiastica, sed etiam civilis divinaque ipsa lex pote-
rit impune violari, cum quotidie ingens hominum perditorum
turba illas pretergrediatur.

948. Ad 7", Neg. Nunquam enim Ecclesia a se ipsa dis-
sentiet, neque permittet ut sponsi pactum ineant, quo fili
patris, filie vero falsa religione matris imbuantur. Hoc quippe
iniquum est, et omni juri contrarium. Imo ne sponsi qui-
dem ipsi pactum hujusmodi inire inter se licite. possunt.
Utervis enim illorum hzresim sectans, aut hanc veram esse,
aut falsam judicat. Si veram, cur liberis 'suis adeo sit ini-
micus, ut eadem heresi nolit omnes enutriri 2)? 81 vero fal-

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

1) Cf. quse superius ex Archiep. Pos-
naniensis literis ad Regem Borussiz
datis adduximus. lllis vero aliud ejus-
dem testimonium .subnectimus. Cum
enin ex occasione allocutionis a Gre-
gorio XVI, habit: die 15 superioris Se-
ptembris(1828), qua viri fortitudo et agen-
di ratio commendata fuerat, £phemerides
regni Borussici inconstantiz? illum ac-
cusassent, ita Humnus Archiepiscopus
in sua responsione impositam sibi ca-
lumniam a se removit; ,,On ne se lasse
pas de prétendre de nouveau que tous
les prétres de mon diocése bénissoient
les Mariages mixtes sans exiger une
promesse préalable; quoique prés de
mille faits recuiilis à la hàte dans les

régistres de l'Eglise, et un grand nom-
bre de contre-preuves envoyées à diver-
ses reprises eL teujours de nouveau ἃ
Son Excellence le ministreVonAltenstetn,
soient venus prouver le contraire; bien
que le gouvernement royal, en fait, ne
semble pas les avoir agréés, comme le
prouve le document (piéce justificative
A), qui s'en rapporte expressement & une
décision ministerielle du 30 Mai 1837."
Cf. Ami de la Relig. 1? Févr. 1839. Fru-
ctus porro impavid:e hujus Archiepiscopt
agenda rationis fuerunt publica vincula,
ad qui vir sexagenarius damnatus est
a clementissimo regimine evangelico.

2) Quid censeant Protestantes de doc-
wina catholica, quamquam a Socinia-

915

sam, cur non modo sibi, sed etiam liberis suis iniquus esse
velit, ut impiam sectam profitentes exitio pereant sempiter-
no? Ad hzc libet quaerere; num catholicus pater sit filiorum
tantum, an etiam filiarum pater? Similique ratione num ma-
ter catholica filiarum mater dicenda sit, an etiam filiorum?
Profecto tales parentes qui sunt, ut sic velint sobolem par-
tiri, referre mihi videntur mulierem, qua coram Salomone
rege alteri dicebat: Nec anihi mec tibi sit, sed dividatur 1).
Imo pessima femine crudelitatem. longe superant. Illa enim
cupiebat ut alienz sobolis membra in duas partes discerpe-
rentur; isti vero prolem a se genitam sic dividunt, ut non
in corpora sed in animas saviant, dumque unam partem
Christo et Ecclesie, alteram impietati et. malo demoni ad-
dicunt. Nonne in supremo judicu die filia haeretica. catholi-
cum patrem, filius autem hereticus matrem catholicam ju-
süssime accusabit ?)?

919, Neque vero quispiam apponat e duobus malis minus
esse eligendum. Ecquis enim istos in eam necessitatem con-
jecit, ut alterutrum faciendum sit? Nonne saüus esset, ut
Catholici ab ineundo cum haereticis aut. schismaticis Matri-
monio penitus abstinerent? Ultro igitur volentesque sese iis
vinculis implicant, quibus deinde suc soboli iniquissimi esse
coguntur. Neque omittendum est conjugem hereticum. aut
schismaticum multis de causis permoveri posse ut ad sese
universam sobolem trahat. Verum etiamsi demus, quod fidem
pactis promissisque servare velit, tamen. «nus wedificans, ut.
verba usurpem Ecclesiastici, e£ wnus destruens ; quid pro-
dest misi labor? Unus orans et unus maledicens: cujus
vocem exaudiet Deus 3)?

990. Haec de Matrimonio paulo prolixius pro rei gravitate
agere volui; in qua tractatione nihil me scripsisse profiteor,
quod ex veritatis amore et catholice doctrine tuenda studio
non sit profectum. Gaterum si quid forte videatur a me di-
ctum esse liberius, quam ut placere quibusdam possit, ve-
lm ut zqui homines sedato attentoque animo secum repu-

CAP. IV. DE MATRIMONIIS MIXTIS.

nis, et Rationalistis, ut vidimus, toti
sint, ceteris praetermissis, ex Cate-
chismo Heidelbergensi , seu iénstructione
in doctrina christiana pro Ecclesiis re-
formatis, novissime edito Salzbachii
an. 1826, in cujus proemio predicantes
dicuntur sese eidem jurejurando ob-
stringere. Itaque in hoc libro symboli-
co pag. 36, octava interrogatio hec est:
.Quodnam intercedit discrimen inter
cenam Domini et Missam papisticam ?"
Resp. ,Missa nihil 'aliud proprie est,
nisi abnegatio waici sacrificii et passio-
nis Jesu Christi, ac maledicta idolo-
lawia." Nescio utrum hac in ore isto-

rum hominum risum magis an indigna-
tionem moveat.

1) n: Rez. rni, 26.

2) Exinde apparet iniquitas illarum
legum, quibus sancitur ut masculi pa-
tris, femine vero matris religionem
sectentur: aut quod deterius, ut uni-
versa proles orta ex conjugiis mixtis
profiteatur religionem quam vocant «o-
minantem. Eadem erat. Imperatorum
ethnicorum ratio, qui editis legibus
omnes cogebant, ut gentium supersti-
liones profiterentur.

3) Cap. 3^, 28, 29. Cf. Serarium op.
cit. cap. 2, ὃ. 11 et seqq.

916 TRACTATUS DE MATRIMONIO.

tent qua sanctissimus Mediolanensis Antistes Ambrosius ad
Theodosium pussimum | Imperatorem olim scripsit : Sed ne-

que inperiale. est libertatem dicendi denegare, neque sa-

cerdolale, quod sentias, non dicere ... Siquidem hoc inter-

est. inter bonos et malos principes, quod boni libertatem .

amant, servitutem ünprobi. Nihil. etiam in sacerdote tam
periculosum apud Deum, tam turpe apud homines ,, quam
quod sentiat non libere pronunciare ... Quod facio pri-
"— ies amore, tui gratia, tue studio conservando sa-
utis 1). fis

1) Epist. xy , edit. Maur. n. 2, 3.

FINIS

INDEX

TRACTATUS DE οὐκ μι

Pag.
PRODEMIUM e . . .. . a MU . P e. . e. . . . ^ . - 5
PROP. I. Est in Ecclesia dotestas & Christo concessa conferendi Indulgentias,

earumque usus est christiano populo mazime salutaris, . .« . «. 8

EXPL TP M. c. Qe "e due v OUR FL IN e. c e. 5 RR
PROP. II. Indulgentie hominem liberant a peue reatu non solum coram Ec-
clos sed ettüicorqa. Deo , ss wasierepo spi ooo 0-7» 48
BN. LL δε uuu e veu " » .* " uxo s» ῳ009
PROP. III. Dátur in Ecclesia Indulgentiarum thesaurus constans ez meritis
"MIO NUT o d 0D bL TOC RU CNNUTIPERTEM ID.
ENMEMICENESELO UNXUDUMEMUTUISE NOS Novo Po Noo T PP M
PROP. IV. Indulgentie applicari etiam possunt per modum suffragii animabus
ih SUMI HEIN URS my s i ved o. nisse us αὐ VUES
DuvibEE NE LIN LUE T qw RUP OIM IUMIERTMESS VU RE
IN INDULGENTIARUM DOCTRINAM SCHOLIA . ^». » ^». à. » 5» e» « ». . » Q6

TRACTATUS DE SACRAMENTO EXTREM/E UNCTIONIS.

bu o n cop Meo Ae Wer cux ΡΥ RA a MANC oe LI lr ol" A E
CAPUT I. DE VERITATE SACRAMENTI EXTREMAE UNCTIONIS ὁ . « . e» .ς d
PROP. Eztrema Unctio est vere et proprie Sacramentum a Christo D. N. in-
stitutum, et a B. Jacobo Apostolo promulgatum . . . « e» - . «1014.
DEEFICEETATEN LIO NOTET TE ETAT a fe CN I TRI eer e 9 lo 9 0, UNE
CAPUT 11. IN SINGULAS SACRAMENTI EXTREMAE UNCTIONIS PARTES SCHOLIA . 652

i TRACTATUS DE ORDINE.

FEMENINO. n e Ue oso m omo omne uita ὠμῶν 60
CAPUT I. DE SACRAMENTI ORDINIS VERITATE . ^. ^». * e» e» »e»* ; Ibid.
PROP. Ordo sive sacra Ordinatio est vere et proprie Sacramentum a ἀν ἐξίο
ΤΟ τ e on o9. a c λυ δ,. Φὴ ὐἰθδὶ WNWA . 61
DavtoUt ΕΗ ΠΗ τε, HERE SI o quan vuU ITUISVUGS
CAPUT II. D& MULTIPLICI ORDINUM NUMERO ET DIGNITATE. . . . . e». . 06
PROP. 1. Est in Ν. T. Sacerdotium visibile et exteruum a Christo Domino
institutum, quod non est omnibus commune , sed Apostolorum proprium,
externo ritu. in Ecclesia propagandum, cui competit vera Sacramenti
ratio e. . . . . e e e. e e . e 57 e. e . e Φ ο Φ . 68
DirrrcULTATES. «7. €. V ὧν . 72
PROP. 11. Preter Sacerdotium sus in | Bioclesin Catholica alii Ordines etis ma-
jores et minores, per quos velut per gradus quesdam in Sacerdotium
ἐν τ συν s. uw. wal shy uovua.. vu ΤΩ
Του ΑΕΒ "UON QU6 c.r RON More dX VC WESS Desbog c 9 opta ow "^ 80
IN bocTRINAM CAPITIS SUPERIORIS SCHOLIA . . . . . « . . . . . 86
CAPUT III. DE EPISCOPORUM PRAESTANTIA SUPRA PRESBYTEROS . . . . . 92
PROP. Episcopi sunt presbyteris superiores jure divino . . . . . . . 93
εν issu ou ous Qna οὐχ ὑπὸ I μον κυ τ, 96
CAPUT IV. D& SACRAE ORDINATIONIS MATERIA, FORMA, SUBJECTO ET MINISTRO. 104
PROP. Episcopi habent potestatem ordinandi, que non est illis cum presbyteris
comÀpsEND LL ον, ΤΑ ον 3» urbi rue τοῖο NONO. V UOBTE
DIFIURTANEN. 200025 vous wivwose ἀρ δῦ WO uos. 112

INDEX.

CAPUT V. Dk CAELIBATU ECCLESIASTICO SEU DE CONTINENTIAE LEGE SACRIS
MUNMETRIS IMPOSITA 2 PME S uc , Nuus riso Lope πος τς
PROP. I. Continentie lex sacris ministris imposita certissimum habet in anti-
quissima Ecclesie traditione fundamentum... «ὁ . *. . 4 e X
DivrictbTATRS . ^20 QUEEN τὸς ΕΑΝ IU VN LOL
PROP, ll. Coatinentie lex sacris ministris imposita est clericali statui con-
SpxicnhütspMMMUL MEN. i a enim. 5o RERSIQURSAIBEROTR T c
DirFicULTATES. . t ADM. . MEL 9 Ἔν NAA sooo 0 RT ocn 8
PROP. IIl. Continentie lez neque juri divino neque juri naturali adversatur.
IWEREEGULTATES. ΣΤΥ, 7. 0. 9M NDS o o ED o. του τ ἘΣ
PROP. IV. Continentie lex sacris ministris imposita quin. societatis 0» TM
versetur , illud potius mirifice promovet. « ^. » . * 755.

Dovisitiduleni don; quo, ἀνε νά Rn rond ios OE os ΠῚ

TRACTATUS DE MATRIMONIO.

PRookEMIUM . e . e e " . e e LI . . ε . . . * . * e .
CAPUT I. Dk MATRIMONIO IN SE SPECTATO . . ^^. στον ^. « ες
PROP. I. Matrimonium est vere et proprie unum ez septem legis evangelice
Sacramentis a Christo Domino institutum . . . . . 4 4 e. 4
BawricuLTATRS. . P S 2 πος iran s EIERIB Dun pb RE
DK MATERIA, FORMA ATQUE MINISTRO SACRAMENTI MATRIMONII . ὁ ^. . ὁ
CAPUT 11. DE MATRIMONH PROPRIETATIBUS . . . M Pro ME LT e up
PROP. I. Noa licet Christiunis plures simul habere uxores, cum hoc sit lege
diving arobibitum voe ice yo au MIRA EM ἐόντα wai "ee
DirricULTATES. . . NOn heme Www
PROP. lI. Matrimonium αὖ illie tibus legitime contractum dissolvi potest
quoad vinculum, si ulterutro conjuge ad fidem converso, molit alter
cum eo pacifice vivere , vel non consentiat habitare sine contumelia
Crenlosés os aw RR ie e is CECI EN E Quel E
DarricubTATES. ον ER. cs oro onusta Nose: Meu a assis"
PROP. 111. Matrimonium ratum, non consummatum , per solemnem religionis
professionem alterius conjugum dirimitur . ^"(u*:a aM» ἡ» p d
DHFICULTATES. . . ... . .. 4 X... MEER S. «
PROP. IV. Propter heresim aut molestam cohabitationem, aut affectatam ips
sentiam « conjuge dissolvi non potest Matrimonii vinculum . . . .
PROP. V. Non errat Ecclesia cum docuit et docet, juxta evangelicum et apo-
stolicam doctrinam , propter adulterium alterius conjugum Matrimonii
vinculum non posse dissolel Ὁ Ὁ 0. MERO. o vs E
AMEKICULTATRR. 5025. 9 mu on e E «onis ile DO NOE
PROP. VI. Noa érrat Ecclesia cum. ob multas causas separationem | inter con-
juges quoad thorum, seu quoad cohabitationem , ad certum incertumve
tempus [ieri posse decernit e 0294 2€ 49^ 2 e ιν ABER QURE (A.
CAPUT III. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII EORUMQUE STATUENDORUM FACULTATE.
PROP. L Potest Ecclesia constituere impedimeuta Mutrimonium dirimentia ,
neque in iis constituendis erravit . . . ἢ . eu ou s
PROP. il. Ecclesie nomine « Tridentinis ΩΝ Hr et IV 2on reges et
seculi principes, sed ecclesiasticus ordo et hierar chia designatur . .
DIFFICULTATES. » MEE. ou ἀπ er do "AUNT "mm
PROP. III. Aecensiti Tridentini canones dogmatici sunl et fidei regulam con-
stituunt . . . . e . Φ e e "kw ὦ e. . . e . . e. . .
DirFFICULTATES. . . . . . - $us LO ote ie TOR τ: Lon
PROP. IV. Prefati Tridentináà canones Bs de adventitia ex tacito vel ez-
presso Principum consensu, sed de news, originaria ac propria: Ec-
clesüe potestate loguumE ..— . VU. οὐ ον 19 hee MO arto
.DIFEICULTATES .:0. 05 PD 2 RERUM. ὑς
PROP. V. Ecclesia sola jure proprio et originario potest constituere impedi-
menla. Matrimonium dirimentia, que scilicet Matrimonii vinculum af-.
Keiant: .. «τωι δοῦν et PR Huc) Fe ROUEN MDC τος." Ὁ
DIMMIGULTATES.. oV oeonS - and AUN NEN vo ons
PROP. VI. Cause matrimoniales speciunt ad judices ecclesiasticos et quidem
caus? OMNES ad soLos ecclesiasticos judices speclant . . « . «. «

Pag.
115

ibid.
118

122
125
130
132

138

118

15:
155

157
161
167
175

177.

179

182
187

198

199
203

20^
208

216
217

223

225

226

229
231

236
240

250
256

. 205

Fd ure

INDEX.

CAPUT IV. Dk MATRIMONIS MIXTIS . . . . . τε Dd. t1
PROP. 1. Conjugia inter Catholicos et acatholicos rojetürdie illicita sunt ut-
pote graviter improbata jure naturali et divino, atque a jure ecclesia-

aco wenius interdiciu E DO.» e M o ων 0. "NT d.
EEFFICULEATPER. DU c. DNE . . EM . 27. 2 le Ls
PROP. Il. Nonnisi Romani Pontificis dispensatione licite possunt iniri conju-
gia mixta, graviter proinde peccarent. sacerdotes catholici, qui absque
pontificia dispe atione 60 serva condilionibus ab eo 4mescriptis ,
ejusmodi conjugia pre ntia sua 9 benedictione ,- aliove ritu sacro co-
ἀδβθεαγεπι. . ΕΒ. ἡ χω, τ ον...
DirrFicULTATES. . IMMER, INL S τε το iret
PROP, III. Noa possunt « holt à brin omnia ledant cquitatis jura, cogere
sacerdotes cathonidlh ad honestandas benedictione aliove ritu sacro

nuplias mixtas, que, neglectis paid. τ ead , contrahuntur.
BENECLEUNSLQL UE ui es ete te mas. vt vt. m RTT. .

E 2 4

A as
EN

Pag.

269

273

241

282

286

291
298

- D

TETUER

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Praelectiones theologicae"

See other formats