THE
PUGGALA-PANNATT1.
PART I.— TEXT.
EDITFD BY
THE REV. RICHARD MORRIS, M.A., LL.D.,
EX-PRESIDENT OF "HE PHILOLOGICAL SOCIETY.
LONDON :
PUBLISHED FOR THE PALI TEXT SOCIETY,
BY HENRY FROWDE,]
)XFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE," AMEN CORNER.
1883.
8" I
(i8,5
THE
PlIGGALA-PANNATTL
THE
PUGGALA-PANNATTI.
PART I.— TEXT.
EDITED BY
THE EEY. RICHARD MORRIS, M.A., LL.D.,
EX-PRESIDENT OF THE PHILOLOGICAL SOCIETY.
LONDON:
PUBLISHED FOR THE PALI TEXT SOCIETY,
BY HENRY PROWDE,
OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE, AMEN CORNER.
1883.
HEETFORD :
PRINTED BY STEPHEN AUSTIN AND SONS.
1 I
JAN 1 0 1967
CONTENTS
PAGE.
INTEODTJCTION vii
MATIKA 1
I. EEAEAM 11
II. DVE PUGGALA 18
III. TAYO PUGGALA 27
IY. CATTABO PUGGALA 38
Y. PANCA PUGGALA . . . . . . .64
YI. CHA PUGGALA 70
VII. SATTA PUGGALA 71
VIII. ATTHA PUGGALA ; IX. NAVA PUGGALA . . .73
X. DASA PUGGALA 74
INDEX .... 75
INTRODUCTION.
THE Abhidhamma pitaka seems to be based for the most
part upon the Sutta pitaka, and contains little beyond what
we find in the older texts. Childers defines the former
collection as the "basket of transcendental doctrines," and
says that the name of this third great division of the
Buddhist scriptures "implies metaphysical as opposed to
moral doctrine (dhamma)." This accomplished Pali scholar
seems to have judged of the whole of the Abhidhamma
books by the few specimens he had come across of two —
the Yamakam and Patthanam. But these works, as well as
the Kathavatthu, do not appear to be more metaphysical
than many of the suttas in the older Nikayas. I find very
little that is transcendental in the Vibhangappakaranam,
Dhammasangani, and Puggala-pamlatti. Of the last, now
for the first time edited, the reader can form his own opinion.
Dr. Rhys Davids had doubtless good and sufficient reasons
viii INTRODUCTION.
for refusing his assent to the popular opinion as to the
metaphysical character of these works, and for giving in his
" Hibbert Lectures " a positive denial to Childers's statement.
His words may be here quoted : — " There is much miscon-
ception, as to this name. It has been explained as meaning
metaphysics. But so far as anything as is yet known of the
Abhidhamma books, they are by no means more metaphysical
than the other parts of the Pitakas. There is indeed but
very little metaphysics in early Buddhism, and ' abhi-
dhamma' would seem to bear much more to 'Dhamma' the
relation which ' bye-law ' bears to ' law/ than that which
' metaphysics ' bears to ' physics/ '
The compilers of the Abhidhamma books seem to have
taken up such subjects only as are discussed at full length
in the Nikayas, dealing with them, more or less, in a purely
scholastic and technical manner, with some variation in
regard to the order and arrangement of the numerous details
connected with the Buddhist creed. Classification, carried
almost to an excess, in some of the books (the Dhamma-
sangani, for instance), appears to be the strong point in
this pitaka, and Buddhaghosha, in his Yisuddhimagga, has
perhaps followed the method adopted by the Abhidhamma
compilers with regard to their summaries of Buddhist
teaching.
It is not always an easy task to harmonize the statements
of the Sutta and Abhidhamma pitakas, except upon the
INTRODUCTION.
IX
assumption that the latter collection is much later than the
latest of the four Nikayas.1
The Puggala-pamlatti is indebted not only for its subject-
matter, but also for its form, to the older pitaka books.
Its form seems to have been modelled upon that of the
Sangiti-suttantam of the Digha-nikaya. This sutta, as
technical and dry in its treatment of its subject as any
Abhidhamma treatise, and not, in many cases, any fuller than
the Matika to the present work, treats of the dasa dhammd
or ten conditions much in the same way as the work before
us deals with the dasa puggald or ten individuals (i.e. the
varieties of those walking in the four paths ; see Childers's
Pali Dictionary, s.v. Puggalo).
Occasionally we find the two subjects overlapping, that is
to say, puggalas are mentioned in the Sangiti-sutta, and
dhammas are referred to in the Puggala-pamlatti. Amongst
the cattdro dhammd of the Sangiti-sutta, immediately
following the cattdro ariyavohdrd, mention is made of
CATTARO PUGGALA exactly in the same words as in the Matika
of the Puggala-pamlatti (Cattaro Puggala, §§ 19, 23, 24, 29).
But our text derives its definitions and illustrations from
other sources; that of IV. § 24 c. may be found in the
Brahmajdla and Sdmannaphala suttas, but the additions
to IY. § 24 b. I have not met with elsewhere.
1 See Oldenberg's Life of Buddha (English translation), pp. 449-450.
x INTRODUCTION.
Amongst the satta dhamma of the Sahgiti-sutta we find
SATTA PUGGAL! DAKKHINEYYA, corresponding to the Matika,
pt. I. 30-36, while Nos. 32, 33, and 34 are previously
mentioned as TAYO PUGGALA, both in the above-mentioned
sutta and in the Puggala-pannatti. (These well-known
terms are used without any explanation in the Anguttara-
nikaya II. v. 7-8.)
In the third bhanavaram of the Sangiti-sutta we find
ATTHA PUGGALA in the very terms of our text, with the
curious omission of the words "ime cattaro maggasamangino,
ime cattaro phalasamangino puggala," without which ad-
dition the number appears to be but four.
The Sangiti-sutta might fairly be called "Dhamma-
paniiatti," corresponding in meaning to the Dhamma-
sangani, which contains an enumeration and classification
of dhammas (conditions).
As to the materials made use of by the compiler of the
Puggala-pannatti, we can speak somewhat more positively.
We have found nearly the whole of the third, fourth, and
fifth sections of our text (tayo puggala, cattaro puggala
panca puggala) in the corresponding sections (tika-nipata
catukka-nipata, etc.) of the Anguttara-nikaya, including the
long passage entitled Yodhajivupama puggala.
I need hardly say anything of the other sections, as they
are mere repetitions; the CHA PUGGALA goes partly over
the same ground as the Ekakam. Nos. 28 and 29 of the
INTRODUCTION. XI
ATTHA PTJGGALA have already been noticed as occurring in
the Sangiti-sutta, while the NAVA-PUGGALA is a repetition of
I. 28-36, and DASA-PUGGALA refers to I. 37-46 of our text.
For the sake of comparison it may be stated that IY.
No. 15 (Matika) is to be found in the Anguttara-nikaya,
Dukanipata XII. 11; and IV. Nos. 1, 2, 3 occur in the
Samyutta-nikaya, while IY. 29 is to be found in the Sangiti-
sutta.
Nos. 23, 24, and 25, pt. I. of the Puggala-paniiatti seem
to be curiously out of place, as we naturally expect them
to be amongst the tayo puggald. The Sangiti-sutta names
them under the tisso pannd.
Nos. 42-46, pt. I. are mentioned without explanation in
the Sangiti-sutta as the panca andgdmino. The only terms
in pt. I. that I have not come across are Nos. 1-8, 10—14,
19, 20, 37, 38, 39.
The designations in pt. II. Nos. 21, 22, 23, 24, 26, are in
the Anguttara-nikaya, Dukanipata XI. 2, 4, 5 ; 11-12.
As to the remainder of the DVE PUGGALA, the terms them-
selves are to be found under a slightly different form in the
Sangiti-sutta and Anguttara-nikaya.
It has ahead}?- been stated that some of the dhammas are
referred to in the Puggala-pafmatti, but they are mentioned
merely as a mode of explaining the designations applied
to the puggalas, thus in defining, for instance, the concrete
term kodhano, the abstract word kodho is first dealt with.
xii INTRODUCTION.
There seems to be, however, a fixed and recognized order
in which both these abstract and concrete terms should be
enumerated ; in regard to the former the Puggala-pannatti
agrees with the Sahgiti-sutta and Ahguttara-nikaya
(II. XVI. 1-5) in the dhamma terms from 1 to 5.
I have not found the concrete terms in the Ahguttara,
but four of them (1, 2, 3, 4) occur in the Sahgiti-sutta
exactly in the order given in the Puggala-pannatti.
For the 5th and 6th the Sahgiti-sutta has Papiccho and
Micchaditthi, Sanditthiparamasi and Addhanagatiduppati-
nissaggi. "We find No. 5, however, amongst the asaddhamma
of the same book. The remainder of the dhammas
mentioned in the Puggala-pannatti are to be found,
without explanation, in the " Dve dhamma " of the
Sahgiti-sutta, and in a slightly different order in the
Ahguttara-nikaya in two distinct sets. As the conventional
arrangements of these dhammas perhaps varied from time
to time, I therefore annex a list of them as found in the
Sahgiti-sutta, with references to the Ahguttara-nikaya and
Puggala-pannatti : —
ANGUTTARA PTJGGALA
SANGITI-SUTTA. NIKAYA. PANNATTI.
1. Naman ca rupan ca II. is. 3
2. Avijja ca bhavatarilui ca
3. Bhavaditthi ca vibhavaditthi ca II. ix. 5
4. Ahirikafi ca anottappafi ca II. xvi. 5 II. 5
5. Hiri ca ottappafi ca II. xvi. 10 11.15
6. Dovacassata ca papamittata ca II. ix. 8 II. 6
INTRODUCTION. xiii
ANGUTTARA PUGGALA
SANGiTI-SUTTA. NIKAYA. PANNATTI.
7. Sovacassata ca kalyanamittata ca II. ix. 9 II. 16
8. Apattikusalata ca apatti-utthanakusalata ca II. ix. 11
9. Samapattikusalata ca samapatti-utthanakusalata ca II. xv. 1
10. Dhatukusalata ca manasikarakusalata ca II. ix. 10
11. Kalyanakusalata ca paticcasamuppadakusalata ca
12. TMnakusalata.caatthanakusalataca
13. Aj javan ca maddavan ca II. xv. 2
14. Khanti ca soraccan ca II. xv. 3
15. Sakalyanafi ca patisantharo ca II. xv. 4
16 AhimsEi ca soceyyan ca II. xv. 5
17. Mutthasaccafi. ca asampajannaii ca II. xv. 16 II. 8
18. Sati ca sampajafinan ca II. xv. 17 II. 18
19. Indriyesu aguttadvarata ca bhojane amattannuta ca II. xv. 6 II. 7
20. Indriyesu guttadvarata ca bhojane mattannutaca... II. xv. 7 11.17
21. Patisankharabalail ca bhavanabalan ca II. xv. 8
22. Satibalan ca samadhibalafi ca II. xv. 9
23. Samatho ca vipassana ca II. xv. 10
24. Nimittan ca paggahanimittafi ca
25. Paggaho ca avikkhepo ca II. ix. 2
26. Silasampada ca ditthisampada ca. II. xv. 12 11.19
27. Silavipatti ca ditthivipatti ca II. xv. 11 II. 9
28. SilavisuddM ca ditthivisuddhi ca II. xv. 13
29. Ditthivisuddhi kho pana yathaditthissa ca padhanam II. xv. 14
30. Samvego ca samvejamyesu thanesu samviggassa ca
yoniso padhanam ,
31. Asantutthita ca kusalesu dhammesu appativanita
padhanasmim II. xv. 15
32. Vijja ca vimutti ca II. ix. 4
33. Khaye nanam anuppade nanam
For the text of the present edition of our Abhidhamma
book I have made use of the following manuscripts :
xiv INTRODUCTION.
1. The Phayre MS. in the India Office Library written on
palm-leaves in Burmese characters.
2. A paper MS. in my own possession, in Sinhalese
writing.
3. A commentary, beautifully written in Sinhalese
characters on paper, in the possession of Dr. Rhys Davids.
4. A commentary on paper in Sinhalese writing, amongst
my own collection of MSS.
The second Manuscript is of the same type as the first, but
less accurate, having been copied by a Sinhalese scribe from
a Burmese original. It has many literal errors pepetuating
the common blunders of Burmese scribes. Three and four,
belonging to a different recension, contain copies of
a far more accurate text than those just mentioned, and
enabled the editor to correct some curious mistakes.
Next year Dr. Rhys Davids, conjointly with myself,
intends to publish the entire but short commentary to the
Puggala-paniiatti, with notes and various readings.
The corresponding passages in the Anguttara-nikaya
have been compared, together with one or two similar
pieces in the Dhammasangani.
For Part II. of the Puggala-Pannatti the Commentary
failed altogether to be helpful, because, perhaps, the writer
considered the explanations of the text to be amply
sufficient.
There is in the British Museum Collection a tika or sub-
INTRODUCTION. xv
commentary entitled Linattha-pada-varmana, by Anand-
acariya, a portion of which deals with the Puggala-Paihlatti.
A good Sinhalese MS. of our text is still much needed,
before we can be quite sure of some two or three unusual
terms in Part II. The use of patodo (II. 185.) is curious ;
the only meaning given by Childers is goad, and at first
sight one would like to read sampajaima-patodo instead
of sampajjannam, patodo ; but a corresponding passage in the
Dhammasangani shows us that our text has the right
reading. Patodo, therefore, must be one of the synonyms
of sampqfannam, with the meaning of mental stimulus.
The Puggala-pafmatti not only contains many useful
contributions to Pali lexicography, but is also most
valuable in the light it throws upon Buddhistic terms
and phraseology, and in this respect perhaps is by far the
most interesting of the Abhidhammapitaka books.
PUGGALA-PANNATTI.
Narao tassa bhagavato arahato sammasambuddbassa.
MATIKA.
Cli a pannattiyo : — khandha-pafmatti, ayatana-pannatti,
dbatu-pafiiiatti, sacca-paniiatti, indriya-paririatti, puggala-
paimatti ti.
Kittavata khandhanam kbandhapaiinatti ? Yavata panca
khandha: — rupakkbandho, vedanakkhandho, sannakkhandbo,
sankharakkbandho, vifnianakkhandbo ; ettavata kbandbanam
kbandhapaiinatti.
Kittavata ayatananam ayatanapafinatti ? Yavata dvada-
sayatanani : — cakkhayatanam, rupayatanam, sotayatanam,
saddayatanam, gbanayatanam, gandhayatanam, jivhayata-
nam, rasayatanam, kayayatanam, phottbabbayatanam, mana-
yatanam, dhammayatanam ; ettavata ayatananam ayatana-
pannatti.
Kittavata dbatunam dhatupafmatti ? Yavata attbarasa dha-
tuyo : — cakkhudhatu, rupadhatu, cakkhuvinfianadbatu, sota-
dhatu, saddadhatu, sotavinnanadbatu, gbanadhatu, gandba-
dhatu, gbanavinnanadbatu, jivbadbatu, rasadhatu, jivba-
vinnanadhatu, kayadbatu, pbottbabbadhatu, kayavinnana-
dbatu, manodbatu, dhammadhatu, manovinnanadhatu ; etta-
vata dhatunam dbatupaniiatti.
2 PUGGALA-PANNATTI.
Kittavata saccanam saccapannatti ? Yavata cattari sacca-
ni: — dukkhasaccarp, samudayasaccam, nirodhasaccam, magga-
saccam ; ettavata saccanam saccapannatti.
Kittavata indriyanam indriyapannatti ? Yavata bavisa-
tindriyani : — cakkhundriyam, sotindriyam, ghanindriyam,
jivhindriyam, kayindriyam, manindriyam, jivindriyam
itthindriyam, purisindriyam, sukhindriyam, dukkhindri-
yam, somanassindriyam, domanassindriyaip, upekhindriyam,
saddhindriyam, virindriyam, satindriyam, samadhindriyam,
pannindriyam, anaiinatannassaraitindriyam, ailiiindriyam,
annatavindriyam ; ettavata indriyanam indriyapannatti.
Kittavata puggalanam puggalapannatti ?
1. Samayavimutto.
2. asamayavimutto.
3. kuppadhammo.
4. akuppadhammo.
5. parihanadhammo.
6. aparihanadhammo.
7. cetanabhabbo.
8. anurakkhanabhabbo.
9. puthujjano.
10. gotrabhu.
11. bhayuparato.
12. abhayuparato.
13. bhabbagamano.
14. abhabbagamano.
15. niyato.
16. aniyato.
17. patipannako phale thito.
19. samasisi.
20. thitakappi.
21. ariyo.
22. anariyo.
23. sekkho.
24. asekkho.
25. nj eva sekkho nasekkho.
26. tevijjo.
27. chalabhinno.
MATIKA. ;
28. sammasambuddbo.
29. paccekasambuddho.
30. ubhato-bhaga-vimutto.
31. pannavimutto.
32. kayasakkbi.
33. ditthipatto.
34. saddhavimutto.
35. dhammanusari.
36. saddhanusari.
37. sattakkhattum paramo.
38. kolankolo.
_39.jekabiji.
40. sakadagami.
41. anagami.
42. antara-parinibbayi.
43. upahacca-parinibbayi.
44. asankhara-parinibbayi.
45. sasankhara-parinibbayi.
46. uddhamsoto akanitthagami.
47. sotapanno, sotapatti-pbala-saccbikiriyaya patipanno.
48. sakadagami, sakadagami-pbala-sacchikiriyaya pati-
panno.
49. anagami, anagami-pbala-sacchikiriyaya patipanno.
50. araha, arabattaya patipanno.
EKAKAM.
II.
DYE PUGGALA
1. Kodbano ca upanabi ca.
2. makkbi ca palasi ca.
3. issuki ca macchari ca,
4. satbo ca mayavi ca.
5. abiriko ca anottappi ca.
6. dubbaco ca papamitto ca.
PUGGALA-PANNATTI.
7. indriyesu aguttadvaro ca bhojane amattannu ca.
8. mutthassati ca asampajano ca.
9. silavipanno ca ditthivipanno ca.
10. ajjhattasannojano ca bahiddhasannojano ca.
11. akkhodhano ca anupanahi ca.
12. amakkhi ca apalasi ca.
13. anissuki ca amacchari ca.
14. asatho ca amayavi ca.
15. hirima ca ottappi ca.
16. suvaco ca kalyanamitto ca.
17. indriyesu guttadvaro ca bhojane mattafinu ca.
18. upatthitasati ca sampajano ca.
19. silasampanno ca ditthisarapanno ca.
20. dve puggala dullabha lokasmim.
21. dve puggala dutappaya.
22. dve puggala sutappaya.
23. dvinnam puggalanam asava vaddhanti.
24. dvinnam puggalanam asava na vaddhanti.
25. hinadhimutto ca panitadhimutto ca.
26. titto ca tappeta ca.
DIJKAM.
III.
TAYO PUGGALA.
1. Niraso, asamso, vigataso.
2. tayo gilanCipama puggala.
3. kayasakkhi, ditthippatto, saddhavimutto.
4. guthabhani, pupphabhani, madhtibhani.
5. arunupamacitto puggalo, vijj upamacitto puggalo,
vajirupamacitto puggalo.
6. andho, ekacakkhu, dve cakkhu.
7. avakujjapaniio puggalo, ucchahga paiino puggalo
puthupaiino puggalo.
MATIKA. 5
8. atth' ekacco puggalo kamesu ca bhavesu ca avitarago,
atth' ekacco puggalo kamesu vitarago bhavesu avitarago,
atth' ekacco puggalo kamesu ca bhavesu vitarago.
9. pasanalekhupamo puggalo, pathavilekhupamo puggalo,
udakalekhiipamo puggalo.
10. tayo potthakupama puggala.
11. tayo kasikavatthupama puggala.
12. suppameyyo, duppameyyo, appameyyo.
13. atth' ekacco puggalo na sevitabbo, na bhajitabbo, na
payirupasitabbo ;
atth' ekacco puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payirupasi-
tabbo ;
atth' ekacco puggalo sakkatva garunkatva sevitabbo,
bhajitabbo, payirupasitabbo.
14. atth' ekacco puggalo jigucchitabbo, na sevitabbo, na
bhajitabbo, na payirupasitabbo ;
atth' ekacco puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabbo, na
bhajitabbo, na payirupasitabbo ;
atth' ekacco puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payirupasi-
tabbo.
15. atth' ekacco puggalo silesu paripurakari samadhismim
mattasokari pafmaya mattasokari ;
atth' ekacco puggalo silesu ca paripurakari samadhisminca
paripurakari pannaya mattasokari;
atth' ekacco puggalo silesu ca paripurakari samadhismifi
ca paripurakari pafmaya ca paripurakari.
16. tayo sattharo apare pi tayo sattharo.
TIKAM.
IV.
CATTARO PUGGALA.
1. Asappuriso, asappurisena asappurisataro, sappuriso,
sappurisena sappurisataro.
2. Papo, papena papataro, kalyano, kalyanena kalyanataro.
6
PUGGALA-PANNATTI.
3. Papadhammo, papadhammeria papadhammataro, kalya-
nadhammo, kalyanadhammena kalyanadhammataro.
J 4. Savajjo, vajjabahulo, appasavajjo, anavajjo.
5. Ugghatitannu, vipaccitannu, neyyo, padaparamo.
6. Yuttapatibhano no muttapatibhano, muttapatibhano
no yuttapatibhano, yuttapatibhano ca muttapatibhano ca,
n' eva yuttapatibhano no muttapatibhano.
7. Cattaro dhammakathika puggala.
8. Cattaro valahakupama puggala.
9. Cattaro musikupama puggala.
10. Cattaro ambupama puggala.
11. Cattaro kumbhupama puggala.
12. Cattaro udakarahadupama puggala.
13. Cattaro balivaddupama puggala.
14. Cattaro asivisupama puggala.
15. Atth7 ekacco puggalo ananuvicca apariyogahetva
avannarahassa vannam bhasita hoti ;
atth' ekacco puggalo ananuvicca apariyogahetva vannara-
hassa avannam bhasita hoti ;
atth' ekacco ananuvicca apariyogahetva appasadaniye thane
pasadam upadhamsita hoti ;
atth/ ekacco puggalo ananuvicca apariyogahetva pasadaniye
thane appasadam upadhamsita hoti.
16. Atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogahetva avanna-
rahassa avannam bhasita hoti ;
atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogahetva vannarahassa
vannam bhasita hoti ;
atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogahetva appasadaniye
thane appasadam upadhamsita hoti ;
atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogahetva pasadaniye
thane pasadam upadhamsita hoti.
17. Atth' ekacco puggalo avannarahassa avannam bhasita
hoti bhutam taccham kalena, no ca kho vannarahassa vannam
bhasita hoti bhutam taccham kalena.
atth' ekacco puggalo vannarahassa vannam bhasita hoti
bhutam taccham kalena, no ca kho avannarahassa avannum
bhasita hoti bhutam taccham kalena ;
atth' ekacco puggalo avannarahassa avannam bhasita hoti
MATIKA.
bhutam taccham kalena, vannarahassa vannam bhasita hoti
bhutam tacchani kalena ;
atth' ekacco puggalo n' eva a vannarahassa a vannam bhasita
hoti bhutam taccham kalena, no pi vannarahassa vannam
bhasita hoti bhutam taccham kalena.
18. Utthanaphalupajivi no pufmaphalupajivi ; punna-
phalupajivi no Utthanaphalupajivi ; Utthanaphalupajivi ca
pufmaphalupajivi ca ; n' eva Utthanaphalupajivi no puiina-
phalupajivi.
./ 19. Tamo tamaparayano, tamo jotiparayano, joti tamapara-
yano, joti jotiparayano.
20. Onatonato, onatunnato, unnatonato, unnatunnato.
21. Cattaro rukkhupama puggala.
22. Rupappamano rupappasanno, ghosappamano ghosappa-
sanno, lukhappamano lukhappasanno, dhammappamano
dhammappasanno.
/ 23. Atth' ekacco puggalo attahitaya patipanno hoti no
parahitaya ;
atth' ekacco puggalo parahitaya patipanno hoti no atta-
hitaya ;
atth' ekacco puggalo attahitaya c'eva patipanno hoti para-
hitaya ca ;
atth' ekacco puggalo n'eva attahitaya patipanno hoti no
parahitaya.
. 24. Atth' ekacco puggalo attantapo hoti attaparitapana-
nuyogam anuyutto ;
atth' ekacco puggalo parantapo hoti paraparitapananu-
yogam anuyutto ;
atth' ekacco puggalo attantapo ca hoti attaparitapananuyo-
gam anuyutto parantapo ca paraparitapananuyogam anuyutto ;
atth' ekacco puggalo n'eva attantapo hoti na attaparita-
pananuyogam anuyutto na parantapo na paraparitapananu-
yogam anuyutto. So anattantapo aparantehi ditth1 eva
dhamme nicchato nibbuto sitibhuto sukha-patisamvedi
brahmabhutena attana viharati.
25. Sarago sadoso, samoho, samano.
26. Atth' ekacco puggalo labhi hoti ajjhattam cetosama-
thassa na labhi adhipafiiia-dhamma-vipassanaya ;
8
PUGGALA-PANNATTI.
atth' ekacco puggalo labhi hoti adhipanna-dhamma-vipas-
sanaya na labhi ajjhattam cetosamathassa ;
atth' ekacco puggalo labhi c'eva hoti ajjhattam cetosama-
thassa labhi adhipanna-dhamma-vipassanaya ;
atth' ekacco puggalo n'eva labhi hoti ajjhattam ceto-
samathassa na labhi adhipanna-dhamma-vipassanaya.
/ 27. Anusotagami puggalo, patisotagami puggalo, thitatto
puggalo, tinno parangato phale titthati brahmano.
28. Appasuto sutena anupapanno, appasuto sutena upa-
panno, bahusuto sutena anupapanno, bahusuto sutena upa-
panno.
29. Samanamacalo, samanapadumo, sarnanapundariko, sa-
manesu samanasukhumalo.
CATUKKAM.
Y.
PANCA PUGGALA.
1. Atth' ekacco puggalo arabhati ca vippatisari ca hoti
tan ca cetovimuttim pannavimuttim yathabhutam nappajanati
yatth' assa te uppanna papaka akusala dhamma aparisesa
nirujjhanti :
atth' ekacco puggalo arabhati na vippatisari hoti tan
ca cetovimuttim pannavimuttim yathabhutam nappajanati
yatth' assa te uppanna papaka akusala dhamma aparisesa
nirujjhanti :
atth' ekacco puggalo narabhati vippatisari hoti tan
ca cetovimuttim pannayavimuttim yathabhutam nappajanati
yatth' assa te uppanna papaka akusala dhamma aparisesa
nirujjhanti :
atth' ekacco puggalo narabhati na vippatisari hoti tail
ca cetovimuttim pannavimuttim yathabhutam nappajanati
yatth' assa te uppanna papaka akusala dhamma aparisesa
nirujjhanti.
MATIKA. 9
2. Datva avajanati, samvasena avajanati, adheyyamukho
hoti, lolo hoti, mando momuho hoti.
3. Panca yodhajivupama puggala, 4. panca pindapatika,
5. panca khalupacchabhattika, 6. panca ekasanika, 7. panca
pamsukulika, 8. panca tecivarika, 9. panca aranfiika,
10. panca rukkhamulika, 11. panca abbhokasika, 12. panca
nesajjika, 13. panca yathasanthatika, 14. panca sosanika.
VI.
CHA PUGGALi.
1. Atth/ ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu
samam saccani abhisambujjhati, tattha ca sabbannutam
papunati phalesu ca vasibhavam :
atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu samam
saccani abhisambujjhati, na ca tattha sabbannutam papunati
na ca phalesu vasibhavam :
atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu samam
saccani abhisambujjhati, ditth' eva dhamme dukkhass' anta-
karo hoti savakaparamin ca papunati :
attb/ ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu samam
saccani abhisambujjhati, ditth' eva dhamme dukkhass' anta-
karo hoti na ca savakaparamim papunati :
atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu samam
saccani abhisambujjhati, ditth' eva dhamme dukkhass' anta-
karo hoti anagami hoti anagantva itthattam :
atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu samam
saccani abhisambujjhati, na ca ditth' eva dhamme dukkhass'
antakaro hoti sakadagami hoti agantva itthattam.
CHAKKAM.
10 PUGGALA-PAMATTI.
VII.
SATTA PUGGALA.
1. Satt' udakupama puggala sakim nimuggo nimuggo va
hoti, ummujjitva nimujjati, ummujjitva thito hoti, ummu-
jjitva vipassati viloketi, ummujjitva patarati, ummujjitva
patigadhapatto hoti, umraujjitva tinno hoti parangato phale
titthati brahmano.
2. Ubhato - bhaga - vimutto, pannavimutto, kayasakkhi,
ditthipatto, saddha vimutto, dhammanusari, saddhanusari.
SATTAKAM.
YIIL
ATTHA PUGGALA.
1. Cattaro maggasamangino cattaro phalasamangino
puggala.
ATTHAKAM.
IX.
NAYA PUGGALA.
1. Sammasambuddho, paccekasambuddho, ubhatobhagavi-
mutto, paima vimutto, kayasakkhi, ditthipatto, saddhavimutto,
dhammauusari, saddhauusari.
]STAVAZAM.
X.
DASA PUGGALA.
1. Paiicannam idha nittha paiicannam idha vihaya nittha.
DASAKAM.
PUGGALAPANNATTI-MATIKA.
EKAKAM. 11
I.
1. Katamo ca puggalo samayavimutto ?
Idh' ekacco pnggalo kalena kalam samayena samayam
attha vimokkhe kayena phusitva viharati pafmaya c' assa
disva ekacce asava parikkhina honti : ayam vuccati pnggalo
samayavimutto.
2. Katamo ca pnggalo asamayavimutto ?
Idh' ekacco puggalo na h' eva kho kalena kalam samayena
samayam attha vimokkhe kayena phusitva viharati paimaya
c' assa disva asava parikkhina honti : ayam vuccati puggalo
asamayavimutto. Sabbe pi ariyapuggala ariye vimokkhe
asamayavimutta.
3. Katamo ca puggalo Imppadhatnmo ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti rupasahagatanam va aru-
pasahagatanam va samapattinam, so ca kho na nikama-labhi
hoti na akicchalabhi na akasira-labhi na yatthicchakam yadi-
cchakam yavaticchakani samapajjati pi vutthati pi ; thanam
kho pan* etam vijjati yam tassa puggalassa pamadam agamma
ta sarnapattiyo kuppeyyurn : ayam vuccati puggalo kuppa-
dhammo.
4. Katamo ca puggalo akuppadhammo ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti rupasahagatanam va aru-
pasahagatanam va samapattinam, so ca kho nikama-labhi
hoti akicchalabhi akasiralabhi yatthicchakam yadicchakam
yavaticchakam samapajjati pi vutthati pi; atthanam etam
anavakaso }7am tassa puggalassa pamadam agamma ta sama-
pattiyo kuppeyyum : ayam vuccati puggalo akuppadhammo.
Sabbe pi ariyapuggala ariye vimokkhe akuppadhamma.
5. Katamo ca puggalo parihanadhamnw ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti rupasahagatanam va aru-
12 PUGGALA-PAMATTI.
pasahagatanam va samapattinam, so ca kho na nikamalabhi
hoti na akicchalabhi na akasiralabhi na yatthicchakam yadi-
cchakam yavaticchakam samapajjati pi vutthati pi ; thanam
kho pan' etam vijjati yam so puggalo pamadam agamma
tahi samapattihi parihareyya : ayam vuccati puggalo pari-
hanadhammo.
6. Katamo ca puggalo aparihanadhammo ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti rupasahagatanam va arupa-
sahagatanam va samapattinam, so ca kho nikamalabhi hoti
akicchalabhi akasiralabhi yatthicchakam yadicchakam yava-
ticchakam samapajjati pi vutthati pi ; atthanam etam anava-
kaso yam so puggalo pamadam agamraa tahi samapattihi
parihareyya : ayam vuccati puggalo aparihdnandhammo.
Sabbe pi ariyapuggala ariye vimckkhe aparihanadhamma.
7. Katamo ca puggalo cetanabhabbo ?
Idh/ ekacco puggalo labhi hoti rupasahagatanam va arupa-
sahagatanam va samapattinam, so ca kho na nikamalabhi hoti
na akicchalabhi na akasiralabhi na yatthicchakam yadiccha-
kam yavaticchakam samapajjati pi vutthati pi ; sace anusance-
teti na parihayati tahi samapattihi, sace na anusailceteti pari-
hayati tahi samapattihi : ayam vuccati puggalo cetanabhabbo.
8. Katamo ca puggalo anurakkhanabhabbo ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti rupasahagatanam va arupa-
sahagatanam va samapattinam, so cakho na nikamalabhi hoti
na akicchalabhi na akasiralabhi na yatthicchakam yadiccha-
kam yavaticchakam samapajjati pi vutthati pi ; sace anura-
kkhati na parihayati tahi samapattihi, sace na anurakkhati
parihayati tahi samapattihi : ayam vuccati puggalo ami-
rakkhanabhabbo.
9. Katamo ca puggalo putlwjfano ?
Yassa puggalassa tini sannojanani appahinani na ca tesam
dhammanam pahanaya patipanno : ayam vuccati puggalo
puthvjjano. *
10. Katamo ca puggalo gotrabhu ?
EKAKAM. 13
Yesam dhammanam samanantara ariyadhammassa avak-
kanti hoti tehi dhammehi samannagato puggalo ayam
vuccati gotrabhu.
11-12. Katamo ca puggalo bhayuparato ?
Satta sekha bhayiiparatd ye ca puthujjana silavanto: araha
abhayuparato.
18. Katamo ca puggalo abhabbdgamano ?
Ye te puggala kammavaranena samannagata, kilesavara-
nena samannagata, vipakavaranena saraannagata, assaddha,
accbandika, duppanfm, jala, abhabba niyamam okkamitum
kusalesu dharamesu sammattam : irae vuccanti puggala
abhabbdgamaud.
14. Katamo ca puggalo bhabbdgamano ?
Ye te puggala na kammavaranena samannagata, na
kilesavaranena samannagata, na vikapavaranena samannagata,
saddha, chandika, pafifiavanto, bhabba niyamam okkamitum
kusalesu dhammesu sammattam: ime vuccanti puggala bhabba-
gamand.
15-16. Katamo ca puggalo niyato ?
Paiica puggala anantarika, ye ca micchaditthika niyata :
attha ca ariyapuggala niyatd : avasesa puggala aniyatd.
17—18. Katamo ca puggalo patipannako ?
Cattaro magga-samangino puggala patipannaka : cattaro
phala-samangino puggala phale thita.
19. Katamo ca puggalo samasisi ?
Yassa puggalassa apubbam acarimam asavapariyadanail ca
noti jivitapariyadanan ca : ayam vuccati puggalo samasm.
20. Katamo ca puggalo thita-kappi ?
Ayafi ca puggalo sotapatti-phala-sacchikiriyaya patipanno
assa kappassa ca uddayhana-vela assa n'eva tava kappo
uddayheyya yavayam puggalo na sotapattiphalam sacchi-
karoti : ayam vuccati thita-kap}n.
14 PUGGALA-PANNATTI.
Sabbe pi maggasamanginoj^p^/a thitakappino.
21-22. Katamo ca puggalo ariyo ?
Attha ariyapuggala ariya, avasesa puggald anariyd.
23-25. Katamo ca puggalo sekkJio ?
Cattaro maggasamarigino tayo phalasamangino puggala
sckkhd ; araha asekkho, avasesa puggala n'eva sekkhd ndsekkhd
26. Katamo ca puggalo texijjo ?
Tihi vij jahi samannagato puggalo tenjjo.
27. Katamo ca puggalo chalablnrtno ?
Chahi abhinn&hi samaDnagato puggalo chalabhinno.
28. Katamo ca pnggalo sammdsambuddhho ?
Idh' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sa-
mam saccani abhisambujjhati tattha ca sabbafinutam papunati
phalesu ca vasibhavam : ayam vuccati puggalo sammdsam-
buddho.
29. Katamo ca puggalo paccekasambuddho ?
IdhJ ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu saraam
saccani abhisambujjhati na ca tattha sabbannutam papunati
na ca phalesu vasibhavam : ayam vuccati puggalo pacceka-
sambuddho.
30. Katamo ca puggalo ubhato-bhdga-vimutto ?
Idh' ekacco puggalo attha vimokkhe kayena phusitva
viharati pannaya c' assa disva asava parikkhina honti : ayam
vuccati puggalo ubhato-bhdga-nmutto.
31. Katamo ca puggalo pannd-vimutto ?
Idh' ekacco puggalo na h' eva kho attha vimokkhe kayena
phusitva viharati pannaya c' assa disva asava parikkhina
honti: ayam \ucc&ti puggalo pannd-vimutto.
32. Katamo ca puggalo kdya-sakkhi ?
Idh' ekacco puggalo attha vimokkhe kayena phusitva
EKAKAM. 15
viharati pannaya c' assa disva ekacce asava parikkhina honti :
ayam vuccati puggalo
33. Katamo ca puggalo ditthippatto ?
Idh' ekacco puggalo idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati ; ayam dukkha-samudayo ti yathabhutam pajanati ;
ayam dukkha-nirodho ti yathabhutam pajanati ; ayam
dukkha-nirodhagamini patipada ti yathabhutam pajanati,
Tathagatappavedita c' assa dhamma pannaya vo dittha honti
YO carita, pannaya c' assa disva ekacce asava parikkhina honti:
ayam vuccati puggalo ditthippatto.
34. Katamo ca puggalo saddhd-vimutto ?
Idh' ekacco puggalo idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati ; ayam dukkha-samudayo ti yathabhutam pajanati ;
ayam dukkha-nirodho ti yathabhutam pajanati ; ayam
dukkha-nirodhagamini patipada ti yathabhutam pajanati
Tathagatappavedita c' assa dhamma pannaya vo dittha honti
vo carita, pamlaya c' assa disva ekacce asava parikkhina honti,
no ca kho yatha ditthippattassa : ayam vuccati puggalo sadd/id-
vimutto.
«
35. Katamo ca puggalo dhammdnusdri ?
Yassa puggalassa sotapattiphalasacchikiriyaya patipannassa
pannindriyam adhimattam hoti panna-vahim panna-pubbah-
gamam ariyamaggam bhaveti : ayam vuccati puggalo dliam-
manusdri, sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno puggalo
dhammdmisdri, phale thito ditthippatto.
36. Katamo ca puggalo saddhdnusdri ?
Yassa puggalassa sotapattiphalasacchikiriyaya patipannassa
saddhindriyam adhimattam hoti, saddha-vahim saddhapubbah-
gamam ariyamaggam bhaveti : ayam vuccati puggalo saddhd-
nusdri : sotaphalasacchikiriyaya patipanno puggalo saddhdnu-
sdri, phale thito saddhavimutto.
37. Katamo ca puggalo sattakkhattum paramo ?
Idh' ekacco puggalo tinnam sannojananam parikkhaya pati-
16
PUGGALA-PAMATTI.
panno hoti avinipatadhammo niyato sambodhiparayano :
so sattakkhattum deve ca manusse ca sandhavitva samsaritva
dukkhass' antam karoti : ayam vuccati puggalo sattakkhattum
paramo.
38. Katamo ca puggalo kolankolo ?
Idh' ekacco puggalo tinnam sannojananam parikkhaya
sotapanno hoti avinipatadhammo niyato sambodhiparayano:
so dve va tini va kulani sandhavitva samsaritva dukkhass'
antam karoti : ayam vuccati puggalo kolankolo.
39. Katamo ca puggaJo ekaUji ?
Idh* ekacco puggalo tinnam sannojananam parikkhaya
sotapanno hoti avinipatadhammo niyato sambodhiparayano :
so etam yeva manussakam bhavam nibbattetva dukkhass'
antam karoti: ayam. vuccati pitgqalo ckdbiji.
40. Katamo ca puggalo sakadagami?
Idh' ekacco puggalo tinnam sannojananam parikkhaya
raga-dosa-mohanam tanutta sakadagami hoti, sakid eva
imam lokam agantva dukkhass' antam karoti : ayam vuccati
puggalo sakadagami.
41. Katamo ca puggalo andgdmi ?
Idh' ekacco puggalo paiicannam orambhagiyanam sannoja-
nanam parikkhaya opapatiko hoti, tattha parinibbayi ana-
vattidhammo tasma loka : ayam vuccati puggalo andgdmi.
42. Katamo ca puggalo antard-parinibbdyi ?
Idh' ekacco puggalo paiicannam orambhagi}7anam sanno-
jananam parikkhaya opapatiko hoti, tattha parinibbayi ana-
vattidhammo tasma loka : so upapannam va samanantara
apattam va vemajjham ayupamanam ariyamaggam safija-
neti uparitthimanam sannojananam pahanaya : ayam vuccati
puggalo antard-parinibbdyi.
43. Katamo ca puggalo upahacca-parinibbdyi ?
Idh' ekacco puggalo paiicannam orambhagiyanam sanilo-
EKAKAM. 17
jananam parikkhaya opapatiko hoti, tattha parinibbayi ana-
vattidhammo tasma loka : so atikkamitva vemajjham ayu-
pamanam upahacca va kalakiriyam ariyamaggam sanjaneti
uparitthimanam saiiiiojananam pahanaya : ayam vuccati
puggalo vpahacca-parinibbayi.
44. Katamo ca puggalo asahkhdra-parmibhayi ?
Idh' ekacco puggalo paiicannam orambhagiyanam sannoja-
nanam parikkhaya opapatiko hoti tattha parinibbayi ana-
vattidhamrno tasma loka : so asankharena ariyamaggam sanja-
neti uparitthimanam sannojananam pahanaya : ayam vuccati
pnggalo asahkhara-parinibbayi.
45. Katamo ca puggalo sasahkhara-parinibbai/i ?
Idh' ekacco puggalo paiicannam orambhagiyanam sannoja-
nanam parikkhaya opapatiko hoti tattha parinibbayi ana-
vattidhammo tasma loka : so sasankharena ariyamaggam
sanjaneti uparitthimanam sannojananam pahanaya : ayam
vuccati puggalo sasahkhara-parimbbaiji.
46. Katamo ca puggalo uddhamsoto akanitthagdmi ?
Idh' ekacco puggalo paiicannam orambhagiyanam sannoja-
nanam parikkhaya opapatiko hoti tattha parinibbayi ana-
vattidbammo tasma loka : so aviha cuto atappam gacchati,
atappa cuto sudassam gacchati, sudassa cuto sudassim
gacchati, sudassiya cuto akanittham gacchati, akanitthe
ariyamaggam sanjaneti uparitthimanam sannojananam pa-
hanaya: ayam vuccati puggalo uddhamsoto akanittliagami.
47. Tinnam sannojananam pahanaya patipanno puggalo
sotapatti-phala-sacchikiriyaya patipanno : yassa puggalassa
tini saiinojanani pahinani ayam vuccati puggalo sotapanno.
48. Kamaragavyapadanam tanu-bhavaya patipanno pug-
galo sakadagami-phala-sacchikiriyaya patipanno : yassa
puggalassa kamaragavyapada tanubhuta ayam vuccati
puggalo sakaddgami.
49. Kamaragavyapadanam anavasesappahanaya patipanno
2
13 PUGGALA-PAN&ATTI.
puggalo anagami-phala-sacchikiriyaya patipanno : yassa pug-
galassa kamaragavyapada anavasesa pahina ayam vuccati
puggalo andgdmL
50. Euparaga-aruparaga-mana-uddhacca-avijjaya anavase-
sappahanaya patipanno puggalo arahatta-phala-sacchikiriyaya
patipanno : yassa puggalassa ruparago aruparago rnano
uddhaccam avijja anavasesa pahina ayam vuccati puggalo
arahd.
EKAKANIDDESO.
II.
DYE PUGGALA.
1. Katamo ca puggalo kodhano ?
Tattha katamo kodho ? Yo kodho, kujjhana, kujjhitattam,
doso, dussana, dussitattam, vyapatti, vyapajjana, virodho,
pativirodho, candittam, asuropo, anattamanata cittassa ayam
vuccati kodho. Yassa puggalassa ayam kodho appahino ayam
vuccati puggalo kodhano.
Katamo ca puggalo upandhi ?
Tattha katamo upanaho ? Pubbakalam kodho aparakalam
upanaho. Yo evarupo upanaho, upanayhana, upanayhitattam,
athapana, thapana, santhapana, anupasanthapana, anupaban-
dhana, dalhikammam kodhassa ayam vuccati upanaho. Yassa
puggalassa upanaho appahino ayam vuccati puggalo upandhi.
2. Katamo ca puggalo makkhi ?
Tattha katamo makkho ? Yo makkho, makkhayana,
makkhayitattam, niddhuniyam niddhuniyakammam ayam
vuccati makkho. Yassa puggalassa ayam makkho appahino
ayam vuccati puggalo makkhi.
Katamo ca puggalo paldsi ?
Tattha katamo paldso ? Yo palaso, palasayana, palasa-
DYE PUGG ALA. 19
yitattam, palasakaro, vivadatthanam, yuddhaggaho, apati-
nissaggo ayam vuccati paldw. Yassa puggalassa ayam
palaso appahino ayam vuccati puggalo paldn.
3. Katamo ca puggalo ixsukt ?
Tattha katama issd ? Ya paralabha-sakkara-garukara-ma-
nana-vandana-pujanasu issayana, issayitattam, ussuya, ussu-
yana, ussuyitattam, ayam vuccati issd. Yassa puggalassa
ayam issa appahina ayam vuccati puggalo issukz.
Katamo ca puggalo macchari ?
Tattha katamam macchariyam ? Panca macchariyani : —
avasa-macchariyam, kula- macchariyam labha-macchariyam,
vanna-macchariyam, dhamma-macchariyam. Yam evarupam
macchariyam maccharayana, maccharayitattam, veviccham,
kadariyam, katukancukata, aggahitattam cittassa idam
vuccati macchariyam. Yassa puggalassa idam macchariyam
appahinam ayam vuccati puggalo macchari.
4. Katamo ca puggalo satho ?
Tattha katamam satheyyam ? IdhJ ekacco satho hoti
parisatho. Yam tattha satham, sathata, satheyyam, kakka-
rata, kakkariyam, parikkhatata, parikkhattiyam, idam vuccati
satheyyam. Yassa puggalassa idam satheyyam appahinam
ayam vuccati puggalo satho.
Katamo ca puggalo mdydvi ?
Tattha katama mdyd ?
Idh' ekacco kayena duccaritam caritva, vacaya duccaritam
caritva, manasa duccaritam caritva, tassa paticchadanahetu
papakam iccham panidahati, ma mam janria ti icchati ma
mam janria ti sankappeti ma mam jaiiila ti vacam bhasati ma
mam janna ti kayena parakkamati : ya evarupa maya, maya-
vita, acchadana,vaiicana, nikati, nikarana, pariharana, guhana,
pariguhana, chadana, paricchadana, anuttanikammam, anavi-
kammam, vicchadana, papakiriya ayam vuccati maya. Yassa
puggalassa ayam maya appahina ayam vuccati puggalo mdydvi.
5. Katamo ca puggalo ahiriko ?
Tattha katamam ahirikam ?
20 PUGGALA-PANNATTI.
Yam na hiriyati hiriyitabbena na hiriyati papakanam
akusalanam dhammanam samapattiya idam vuccati ahirikam.
Imina ahirikena samannagato puggalo ahiriko.
Katamo ca pugg ah anottappi ?
Tattha katamam anottappam ?
Yam na ottappati ottappitabbena na ottappatt papaka-
nam akusalanam dhammanam samapattiya idam vuccati
anottappam. Imina anottappena samannagato puggalo
anottappi.
6. Katamo ca puggalo dubbaco ?
Tattha katamo dovacassata ?
Sahadhammike vuccamane dovacassayam dovacassiyam
dovacassata vippatikulagahita vipaccanikasatata anadariyam
anadariyata agaravata appatissavata ayam vuccati dovacassata.
Imaya dovacassataya samannagato puggalo dubbaco.
^Katamo ca puggalo papamitto ?
Tattha katama papamittata ?
Ye te puggala assaddha dussila appassuta maccbarino
duppaiina, ya tesam sevana nisevana samsevana bhajana
sambhajana bhatti sambhatti sampavankata ayam vuccati
papamittata. Imaya papainittataya samannagato puggalo
papamitto.
7. Katamo ca puggalo indriyesu agiittadvaro?
Tattha katama indriyesu aguttadvarata ?
Idh' ekacco puggalo cakkhuna rupam disva nimittaggahj
hoti anuvyanjanaggahi yatvadhikaranam enam cakkhundri-
yam asamvutam viharantam abhijjhadomanassa papaka
akusala dhamma anvassaveyyum : tassa samvaraya na pati-
pajjati na rakkhati cakkhundriyam cakkhundriye na sam-
varam apajjati ; sotena saddam sutva ... pe ... ghanena
gandham ghayitva ... pe ... jivhaya rasam sayitva ... pe ...
kayena photthabbam phusitva . . . pe . . . manasa dhammam
vinilaya nimittaggahi hoti anuvyanjanaggahi yatvadhikara-
nam enam manindriyam asamvutam viharantam abhijjha-
domanassa papaka akusala dhamma anvassaveyyum tassa
samvaraya na patipajjti na rakkhati manindriyam man-
DVE PUGGALA. 21
indriye na samvaram apajjati. Ya imesam channam indri-
yanam agutti agopana anarakkho asamvaro ayam vuccati
mdnyesit aguttadvdratd. Imaya indriyesu aguttadvarataya
samannagato puggalo indriyesii aguttadvdro.
Katamo ca ptiggalo bhojane amattannd ?
Tattha katama bhojane amattannutci ?
Idh' ekacco appatisankha ayoniso aharara ahareti davaya,
madaya, mandanaya, vibhusana)7a, ya tattha asantutthita,
amattailiiuta appatisankha bhojane ayam vuccati amatta-
titiufd. Imaya bhojane amattafmutay a samannagato puggalo
bhojane amattanna.
8. Katamo ca puggalo mutthassati ?
Tattha katamam mutthasaccam ?
Ya asati ananussati, appatissati, asaranata, adharanata, vila-
panata, sammussanata, idam vuccati mutthasaccam. Imina
nmtthasaccena samannagato puggalo mutthassati.
Katamo ca puggalo asampajdno ?
Tattha katamam asampajannam ?
Yam afmanam, adassanam, anabhisamayo, ananubodho,
asambodho, appativedho, asangahana, apariyogahana, asama-
vekkhana, apaccavekkhana, apaccavekkhakammam, dum-
mejjham, balyam, asampajaiiiiam, moho, pamoho sammoho,
avijja, avijjogho, avijjayogo, avijjanusayo, avijjapariyuttha-
nam, avijjalahgi, moho, akusalamulam, idam vuccati asampa-
jannam. Imina asampajaniiena samannagato puggalo asam-
pajdno.
9. Katamo ca puggalo silavipanno ?
Tattha katama silavipatti ?
Kayiko vitikkamo, vacasiko vitikkamo, kayikavacasiko
vitikkamo, ayam vuccati silavippatti : sabbam pi dussilyam
silavippatti. Imaya silavipatti : samannagato puggalo sila-
vipanno.
Katamo ca puggalo ditthivipanno ?
Tattha katama ditthivipatti ?
N'atthi dinnam, n'atthi yittham, n'atthi hutam, n'atthi
sukatadukkatanam kammanam phalam vipako, n' atthi ayam
22 PTJGGALA-PANNATI.
loko, n'atthi paraloko, n'atthi mata, n'atthi pita, n'atthi satta
opapatika, n'atthi loke samanabrahmana sarnaggata samraa-
patipanna, ye iman ca lokam paraii ca lokam say am abhiniia
sacchikatva pavedenti ti ; ya evarupa ditthi, ditthigatam,
ditthigahanam, ditthikantaro, ditthivisukayikam ditthi-
vipphanditam, ditthisanriojanam, gaho, patiggaho, abhiniveso,
paramaso, kummaggo, micchapatho, micchattam titthayata-
nam, vipariyesaggaho, ayam vuccati ditthivipatti. Sabbapi
micchaditthi ditthivipatti. Iniaya ditthivippattiya samanna-
gato puggalo ditthivipanno.
1 0. Katamo ca puggalo ajjhattasannojano ?
Yassa puggalassa pane' orambhagiyani sanilojanani appahi-
nani ayam vuccati puggalo ajjhattasannojano.
Katamo ca puggalo bahiddha-sannojano ?
Yassa puggalassa pane' uddhambhagiyani sanfiojanani
appahinani ayam vuccati puggalo bahiddhasannojano.
11. Katamo ca puggalo akkodhano ?
Tattha katamo kod/w ?
Yo kodho kujjhana . . . pe [II. 1] ... cittassa ayam
vuccati kodho. Yassa puggalassa ayam kodho pahino ayam
vuccati puggalo akkodhano.
Katamo ca puggalo anupandhi ?
Tattha katamo upandho ?
Pubbakalam kodho . . pe [II. 1] . . kodhassa ayam vuccati
upandho. Yassa puggalassa ayam upanaho pahino ayam
vuccati puggalo anupandhi.
12. Katamo ca puggalo amakkhi ?
Tattha katamo makkho ?
Yo makkho, makkhayana, makkhayitattam, niddhumyam
niddhuniyakammam, ayam vuccati makkho. Yassa pugga-
lassa ayam makkho pahino ayam vuccati puggalo amakkhi.
Katamo ca puggalo apaldxi ?
Tattha katamo paldw ?
Yo palaso . . . pe [II. 1] ... paJdso. Yassa puggalassa
ayam palaso pahino ayam vuccati puggalo apaldsi.
DVE PUGGALA. 23
13. Katamo ca puggalo anissuki?
Tattha katama issd ?
Ya paralabhasakkaragarukaramananavandanapujanasu
issayana, issayitattam, ussuya, ussuyana, ussuyitattam, ayam
vuccati issd. Yassa puggalassa ayam issa pahina ayam vuccati
piiggalo anissuki.
Katamo ca piiggalo amacchari ?
Tattha katamam macchariyam ?
Paiica macchariyani : avasamacchariyam, kulamacchari-
yam, labhamacchariyam/ vannamacchariyam, dhammamac-
chariyam ; yam evarupam macchariyam, maccharayana,
maccharayitattam, veviccham, kadariyam, katukancukata,
aggahitattam cittassa, idam vuccati macchariyam. Yassa
puggalassa idam macchariyam pahinarn .ayam vuccati
piiggalo amaccharL
14. Katamo ca piiggalo asatho ?
Tattha katamam sdtheyyam ?
Idh7 ekacco puggalo satho hoti parisatho ; yam tattha
satham sathata, satheyyam, kakkarata, kakkariyam, pari-
kkhatata, parikkhattiyam, idam vuccati satheyyam. Yassa
puggalassa idam satheyyam pahinam ayam vuccati puggalo
asatho.
Katamo ca puggalo amayavi ?
Tattha katama mayd ?
IdhJ ekacca puggalo kayena duccaritam caritva vacaya
duccaritam caritva manasa duccaritam caritva, tassa paticcha-
danahetu papakam iccham panidahati, ma mam janna ti
icchati, ma mam janna ti sankappeti, ma mam janna ti vacam
bhasati, ma mam janna ti kayena parakkamati ya evaru-
pa maya, mayavita, acchadana, vancana, nikati, nikarana, pari-
harana, guhana, pariguhana, chadana, paricchadana, anutta-
nikammmam, anavikammam, vicchadana, papakiriya, ayam
vuccati maya. Yassa puggalassa ayam maya pahina ayam
vuccati puggalo amayavi.
15. Katamo ca puggalo ftirinid *
Tattha katama hiri ?
24 PUGGALA-PANNATTI.
Yam hiriyati hiriyitabbena biriyati papakanam akusalanam
dhammanam samapattiya, ayam vuccati liiri. Imaya hiriya
samannagato puggalo hirimd.
Katamo ca puggalo ottappi ?
Tattha katamam ottappam ?
Yam ottappati ottappitabbena ottappati papakanam akusa-
lanam dhammanam samapattiya, id am vuccati ottappam.
Imina ottappena samannagato puggalo ottappi.
16. Katamo ca puggalo suvaco ?
Tattba katama sovacassata ?
Sabadbammike vuccamane sovacassayam sovacassiyam
sovacassata appatikulagabita avipaccanikasatata sadariyam
sadariyata sagaravata sappatissavata, ayam vuccati sova-
cassata. Imaya sovacassataya samannagato puggalo suvaco.
Katamo ca puggalo kalydnamitto ?
Tattha katama halt/dnamittata ?
Ye te puggala saddha, silavanto, bahussuta, cagavanto,
pannavanto, ya tesam sevana, nisevana, samsevana, bhajana,
sambhajana, bhatti, sampavahkata, ayam vuccati kali/ana-
mittatd. Imaya kalyanamittataya samannagato puggalo
kalydnamitto.
17. Katamo ca puggalo indriyesu guttadvdro ?
Tattha katama indriyesu guttadrdratd ?
Idh' ekacco cakkhuna rupam disva na nimittaggahi hoti
nanuvyanjanaggahi yatvadhikaranam enam cakkhundriyam
asamvutam viharantam abbijjhadomanassa papaka akusala
dhamma anvassaveyyum tassa : samvaraya patipajjati rakkhati
cakkhunindriyam cakkhundriye samvaram apajjati ; sotena
saddam sutva ... pe ... ghanena gandham ghayitva. . . .
pe . . . jivhaya rasam sayitva ... pe ... kayena photthabbam
phusitva ... pe . . . manasa dhammam vinnaya na ni-
mittaggahi hoti nanuvyanjanaggahi yatvadhikaranam enam
manindriyam asamvutam viharantam abhijjadomanassa pa-
paka akusala dhamma anvassavey3rum tassa samvaraya pati-
pajjati rakkhati manindriyam manindriye samvaram apajjati.
Ya imesam cbannam indriyanam gutti, gopana, arakkho, sam-
DVE PUGGALA. 25
varo ayam vuccati iiidriyesu guttadcdratd. Imaya indriyesu
guttudvarataya samannagato puggalo indriyesu guttadvdro.
Katamo ca puggalo bhojane mattantm ?
Tattha katama bhojane mattannutd ?
Idh' ekacco patisankha yoniso aharam ahareti n' eva davaya,
na madaya, na mandanaya, na vibbusanaya, yavad eva imassa
kayassa tbitiya, yapanaya, vihimsuparatiya, brabmacari-
yanuggabaya iti puranan ca vedanara patisarikbami, navafi
ca vedanani na uppadessami, yatra ca me bhavissati ana-
vajjata ca pbasuviharo cati. Ya tattba santuttbita mattaii-
nuta patisankba bbojane ayam vuccati bhojane mattannuta.
Imaya bbojane mattaiirmtaya samannagato puggalo bhojane
mattannaia.
18. Katamo ca puggalo upatthitasati ?
Tattba katama sati ?
Ya sati anussati, patissati, saranata, dbaranata, avilapa-
nata, asammussanata, sati, satin driy am, satibalam, samma-
sati, ayam vuccati sati. Imaya satiya samannagato puggalo
upatthitasati.
Katamo ca puggalo sampajano ?
Tattha katamam mmpajannam ?
Ya paiina pajanana, vicayo, pavicayo, dhammavicayo, salla-
kkbana, upalakkhana, paccupalakkbana, pandiccam, kosallam,
nepunnam, vebhavya cinta, upaparikkba, bburi, medha parina-
yika, vipassana, sampajailnam, patodo, paiiiia, pannindriyam,
panna-balam, panna-sattham, panna-pasado, panna-aloko,
panna-obhaso, panna-pajjoto, panna-ratanam, amobo, dham-
mavicayo, sammaditthi, idam vuccati sampajatmam. Imina
sampajafiilena samannagato puggalo sampajano.
' 19. Katamo ca puggalo silasampanno ?
Tattha katama silasampadd ?
Kayiko avitikkarao, vacasiko avitikkamo, kayikavacasiko
avitikkamo, ayam vuccati silasampadd : sabbo pi silasamvaro
silasampada. Imaya silasampadaya samannagato puggalo
silasampanno.
Katamo ca puggalo ditthisampanno ?
26 PUGGALA-PANtfATTI.
Tattha katama ditthisampadd ?
Atthi dinnam, atthi yittham, atthi hutam, atthi sukata-
dukkatanam kammanam phalam vipako, atthi ayam loko,
atthi paraloko, atthi mata, atthi pita, atthi satta opapatika,
atthi loke samanabrahmana samaggata saramapatipanna ye
iinan ca lokam parafi ca lokara sayam abhiima sacchikatva
pavedenti ti : ya evarupa panna pajanana ... pe ...
[II. 18] amoho, dhammavicayo, sammaditthi, ayam vuccati
ditthisampadd : sabbapi samraaditthi ditthisampada. Imaya
ditthisampadaya sarnannagato puggalo ditthisampanno.
20. Katame dve pug gala dullabhd lokasmim ?
Yo ca pubbakari yo ca katannukatavedi iine dve puggald
dullabhd lokasmim.
21. Katame dve puggald duttappayd?
Yo ca laddham laddham nikkhipati yo ca laddham laddham
visajjeti ime dve puggald duttappayd.
22. Katame dve puggald sutappayd ?
Yo ca laddham laddham na nikkhipati yo ca laddham
laddham na visajjeti ime dve puggald sutappayd.
23. Katamesam dvinnam puggaldnam dsavd vaddhanti ?
Yo ca na kukkuccayitabbam kukkuccayati yo ca kukkucca-
yitabbam na kukkuccayati, imesam dvinnam puggaldnam dsavd
vaddhanti.
24. Katamesam dvinnam puggaldnam dsavd na vaddhanti ?
Yo ca na kukkuccayitabbam na kukkuccayati yo ca
kukkuccayitabbam kukkuccayati, imesam dvinnam puggaldnam
dsavd na vaddhanti.
25. Katamo ca puggalo hinddhimutto ?
Idh' ekacco puggalo dussilo hoti papadhammo, so afinam
dussilam papadhammam sevati bhajati payirupasati : ayam
vuccati puggalo Mnddhimutto ?
Katamo ca puggalo panitddhimutto ?
Idh' ekacco puggalo silava hoti kalyanadhammo so afinam
silavantam kalyanadhammam sevati bhajati payirupasati :
ayam vuccati puggalo panitddhimutto.
TAYO PUGGALA. 27
26. Katamo ca puggalo titto ?
Paccekasambuddha ye ca Tathagatassa savaka arahanto
titta : sammasambuddho titto ca tappeta ca.
III.
TAYO PUGGALA.
1. Katamo ca puggalo nirdso ?
Idh' ekacco puggalo dussilo hoti, papadharamp asucisan-
kassarasamacaro, paticchannakammanto, asamano, samana-
patiimo, abrahmacari, brahmacaripatiimo, antoputi, avassuto,
kasambukajato : so sunati :- itthannamo kira bhikkhu asava-
nam khaya anasavam cetovimuttim pafinavirauttim ditth' eva
dhamme sayam abhinna sacchikatva upasampajja viharati
ti : tassa na evam hoti kudassu namaham pi asavanam khaya
. . . pe . . . upasampajja viharissami ti: ayam vucc&ti puggalo
nirdso.
Katamo ca puggalo dsamso ?
Idh' ekacco puggalo silava hoti kalyanadhammo : so sunati :-
itthannamo kira bhikkhu asavanam khaya anasavam cetovi-
muttim pannavimuttim ditth' eva dhamme sayam abhifma
sacchikatva upasampajja viharati ti : tassa evam. hoti kudassu
namaham pi asavanam khaya ... pe ... upasampajja
viharissami ti : ayam vuccati. puggalo dsamso.
Katamo ca puggalo tigatdso ?
Idh' ekacco puggalo asavanam khaya anasavam cetovi-
muttim pannavimuttim ditth' eva dhamme sayam abhinna
sacchikatva upasampajja viharati ti : so sunati : — itthannamo
kira bhikkhu asavanam khaya ... pe ... upasampajja
viharati ti ; tassa na evam hoti kudassu namaham pi asava-
nam khaya ... pe ... viharissami ti. Tarn kissa hetu? Ya
hi 'ssa pubbe avimuttassa vimuttasa sa hi patipassaddha
ayam vuccati puggalo vigatdso.
2. Tattha katame tayo gildnupamd puggald ?
Tayo gilana :— Idh' ekacco gilano labhanto va sappayani
28 PUGGALA-PAtfNATTI.
bhojanani alabhanto va sappayani bhojanani, labhanto va
sappayani bhesajjani alabhanto va sappayani bhesajjani,
labhanto va patirupam upatthakam alabhanto va patirupam
upatthakam n' eva vutthati tamha abadha.
Idha pan' ekacco gilano labhanto va sappayani bhojanani
alabhanto va sappayani bhojanani, labhanto va sappayani
bhesajjani alabhanto va sappayani bhesajjani, labhanto va
patirupam upatthakam alabhanto va patirupam upatthakam
vutthati tamha abadha.
Idha pan' ekacco gilano labhanto sappayani bhojanani
no alabhanto, labhanto sappayani bhesajjani no alabhanto,
labhanto patirupam upatthakam no alabhanto vutthati tamha
abadha.
Tatra yvayam gilano labhanto sappayani bhojanani no
alabhanto, labhanto sappayani bhesajjani no alabhanto,
labhanto patirupam upatthakam no alabhanto vutthati tamha
abadha, imam gilanam paticca Bhagavata gilanabhattam
anunnatam, gilanabhesajjam anunnatam, gilanupatthako
anuniiato ; iman ca pana gilanam paticca anile pi gilana
upatthatabba.
Evam evam tayo gilanupama puggala santo samvijjamana
lokasrnim. Katame tayo ?
Idh' ekacco puggalo labhanto va Tathagatam dassanaya
alabhanto va Tathagatam dassanaya, labhanto va Tathaga-
tappaveditam dhammavinayam savanaya, alabhanto va Tatha-
gatappaveditam dhammavinayam savanaya n' eva okkamati
niyamam kusalesu dhammesu sammattam.
Idha pan' ekacco puggalo labhanto va . . . pe . . .
savanaya okkamati niyamam kusalesu dhammesu sammattam.
Idha pan' ekacco puggalo labhanto Tathagatam dassanaya
no alabhanto, labhanto Tathagatappaveditam dhammavinayam
savanaya 110 alabhanto okkamati niyamam kusalesu dham-
mesu sammattam.
Tatra yo ay am puggalo labhanto Tathagatam dassanaya
no alabhanto, labhanto Tathagatappaveditam dhammavina-
yam savanaya no alabhanto okkamati niyamam kusalesu
dhammesu sammattam, imam puggalam paticca Bhagavata
dhammadesana anunnata : iman ca pana puggalam paticca
TAYO PUGGALA. 29
anfiesam pi dhammo desetabbo : ime tayo gildnupamd puggald
santo samvijjamana lokasmim.
3. Katamo ca puggalo kdi/asakkhi ?
Idh' ekacco puggalo attha vimokkhe kayena phusitva
viharati, pannaya c' assa disva ekacce asava parikkhina honti,
ayam vuccati puggalo kdyasakkhi.
Katamo ca puggalo ditthippatto ?
Idh' ekacco puggalo idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati ... pe ... ayam dukkhanirodhagamini patipada ti
yathabhutam pajanati, Tathagatappavedita c' assa dhamma
pannaya vo dittha honti vo carita, pannaya c' assa disva ekacce
asava parikkhina honti, ayam vuccati puggalo ditthippatto.
Katamo ca puggalo saddhdnmutto ?
Idh* ekacco puggalo idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati ... pe ... [I. 34] asava parikkhina honti no ca kho
yatha ditthipattassa, ayam vuccati puggalo saddhdvimutto.
4. Katamo ca puggalo guthabhdni ?
Idh' ekacco puggalo musavadi hoti sabhaggato va pari-
saggato va natimajjhagato va pugamajjhagato va rajakula-
majjhagato va abhinito sakkhi- puttho :- ehi bho purisa yam
janasi tarn vadehi ti. So ajanam va aham janami ti, janam
va aham na janami ti, apassam va aham passami ti passam va
aham na passami ti, iti attahetu va parahetu va amisa-
kincikkhahetu va sampajanamusa bhasita hoti : ayam vuccati
puggalo guthabhani.
Katamo ca puggalo pupphabhdni \
Idh' ekacco puggalo musavadam pahaya tnusavada pati-
virato hoti sabhaggato va parisaggato va natimajjhagato va
pugamajjhagato va rajakulamajjhagato va abhinito sakkhi-
puttho :- ehi bho purisa yam janasi tarn vadehi ti. So
ajanam va aham na janami ti, janam va aham janami ti,
apassam va aham na passami ti, passam va aham passami ti,
iti attahetu va parahetu va amisakincikkhahetu va na sampa-
janamusabhasita hoti : ayam vuccati puggalo pupphabhdni.
Katamo ca puggalo madhubhdni ?
Idh' ekacco puggalo ya sa vaca nela, kannasukha, pema-
30 PUGGALA-PANNATTI.
niya, hadayangama, pori, bahujanakanta, bahujanamanapa,
tatharupam vacam bhasita hoti, ayam vuccati puggalo madhu-
bhdnL
5. Katamo ca puggalo arukupamacitto ?
Idh' ekacco puggalo kodhano hoti, upayasabahulo, appam
pi vutto samano, abhisajjati, kuppati, vyapajjati, patitthiyati,
kopan ca dosan ca appaccayafi ca patukaroti : seyyathapi
nama duttharuko katthena va kathalaya va ghattito bhiyyo-
somattaya asavam deti : evarn evam idh' ekacco puggalo
kodhano hoti ... pe ... patukaroti : ayam vuccati puggalo
aruk upamacitto.
Katamo ca puggalo vijj upamacitto ?
Idh' ekacco puggalo idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati . . . pe [III. 3] ... ayamdukkhanirodhagaminipatipada
ti yathabhutam pajanati : seyyathapi nama cakkhuma puriso
rattandhakaratimisaya vijjantarikaya rupani passeyya: evam
eva idh/ ekacco puggalo ... pe ... pajanati : ayam vuccati
puggalo vijj upamacitto.
Katamo ca puggalo vajir upamacitto ?
Idh' ekacco puggalo asavanam khaya anasavam cetovi-
muttim paniiavimuttim ditth' eva dhamme sayam abhiiiiia
sacchikatva upasampajja viharati : seyyathapi nama vajirassa
n' atthi kirici abhejjam mani va pasano va : evam evam
idh' ekacco puggalo asavanam ... pe ... viharati : ayam
vuccati puggalo vajir upamacitto.
6. Katamo ca puggalo andho ?
Idh' ekaccassa puggalassa tatharupam cakkhu na hoti
yatharupena cakkhuna anadhigatam va bhogam adhi-
gaccheyya adhigatam va bhogam phatim kareyya tatharupam
pi 'ssa cakkhu na hoti yatharupena cakkhuna kusala kusale
dhamme janeyya, savajjanavajje dhamme janeyya, hinapani-
te dhamme janeyya, kanha-sukka-sappatibhage dhamme
janeyya : ayam vuccati puggalo andho.
Katamo ca puggalo ekacakk/iu ?
Idh' ekaccassa puggalassa tatharupam cakkhu hoti yatha-
rupena cakkhuna anadhigatam va bhogam adhigaccheyya
TAYO PUGGALA. 31
adhigatam va bhogam phatim kareyya tatharupam pi 'ssa
cakkhu na hoti yatharupena cakkhuna kusala kusale dhamme
janeyya, savajjanavajje dhamme janeyya, hinapanite dhamme
janeyya, kanha-sukka-sappatibhage dhamme janeyya : ayam
vuccati puggalo ekacakkhu.
Katamo ca puggalo dvicakkhu ?
Idh' ekaccassa puggalassa tatharupam cakkhu hoti yatha-
rupena cakkhuna anadhigatam va bhogam adhigaccheyya
adhigatam va bhogam phatim kareyya, tatharupam pi 'ssa
cakkhu hoti yatharupena cakkhuna kusala kusale dhamme
janeyya, savajjanavajje dhamme janeyya, hinapanite dhamme
janeyya, kanha-sukka-sappatibhage dhamme janeyya : ayam
vuccati puggalo dvicakkhu.
7. Katamo ca puggalo avakujjapamio ?
Idh' ekacco puggalo aramam gantva hoti abhikkhanam bhi-
kkhunam santike dhammasavanaya : tassa bhikkhu dhammam
desenti adi kalyanam majjhe kalyanam pariyosanam kalya-
narn sattham savyanjanam kevala-paripunnam parisuddham
brahmacariyam pakasenti : so tasmim asane nisinno tassa
kathaya n' eva adim manasikaroti, na majjham manasikaroti,
na pariyosanam manasikaroti ; vutthito pi tamha asana tassa
kathaya n' eva adim ... pe ... pariyosanam manasikaroti :
seyyathapi nama kumbho nikkujjo tatra udakam asittam
vivattati no santhati, evam evam idhj ekacco puggalo aramam
. . . pe . . . na pariyosanam manasikaroti : ayam vuccati
puggalo avakujjapanno.
Katamo ca puggalo ucchangapanno ?
Idh7 ekacco puggalo aramam gantva hoti abhikkha-
nam bhikkhiinam santike dharamasavanaya : tassa bhikkhu
dhammam desenti adi kalyanam majjhe kalyanam pariyosa-
nam kalyanam sattham savyanjanam kevalaparipunnam pa-
risuddham brahmacariyam pakasenti : so tasmim asane
nisinno tassa kathaya adim pi manasikaroti majjham pi
manasikaroti pariyosanam pi manasikaroti : vutthito ca kho
tamha asana tassa kathaya n' eva adim manasikaroti na
majjham manasikaroti na pariyosanam manasikaroti : seyya-
thapi nama purisassa ucchange nanakhajjakani akinnani
32 PTJGGALA-PANNATTI.
tilatandula modaka badara, so tamha asana vutthahanto sati-
sammosa pakireyya; evam evam idh' ekacco puggalo aramam
. . . pe . . . na pariyosanam manasikaroti : ayam vuccati
puggato ucchangapanno.
Katamo ca puggalo puthupannol
Idh' ekacco puggalo aramam gantva hoti ... pe ...
pariyosanam pi manasikaroti : vutthito pi tamha asana tassa
kathaya adim pi manasikaroti majjham pi manasikaroti
pariyosanam pi manasikaroti ; seyyathapi kumbho ukkujjo
tatth' eva udakam asittam santhati no vivattati : evam
evam idh' ekacco puggalo aramam . . . pe . . . na pariyo-
sanam manasikaroti : ayam vuccati puggalo puthupanno.
8. Katamo ca puggalo kamesu ca bharesu ca avitarago \
Sotapannasakadagamino, ime vuccanti ptiggald kamesu ca
Mavesu ca avitaraga.
Katamo ca puggalo kamesu vitar ago Wiavesu avitarago\
Anagami, ayam vuccati puggalo kamesu vitarago bhavesu
ai'Uarago.
Katamo ca puggalo kamesu ca bhavesu ca vitarago ?
Araha, ayam vuccati puggalo kamesu ca bhavesu ca vitarago.
9. Katamo ca puggalo pdsdnalekhupamo \
Idh' ekacco puggalo abhinham kujjhati, so ca khvassa
kodho ciram digharattam anuseti ; seyyathapi nama pasana-
lekha na khippam lujjati vatena va udakena va ciratthitika
hoti, evam evam idh' ekacco puggalo . . . anuseti : ayam
vuccati puggalo pdsdnalekkhupamo. .
Katamo ca puggalo pathavilekhupamo I
Idh' ekacco puggalo abhinham kujjhati so ca khvassa
kodho na ciram digharattam anuseti ; seyyathapi nama patha-
viya lekha khippam lujjati vatena va udakena va na
ciratthitika hoti, evam evam idh' ekacco puggalo . . . anu-
seti : ayam vuccati puggalo pathavi ekhupamo.
Katamo ca puggalo udakalekhupamo ?
Idh' ekacco puggalo agalhena pi vuccamano pharusena pi
vuccamano amanapena pi vuccamano samsaridati c' eva
sandhiyati c' eva sammodati c' eva; seyyathapi nama uda-
TAYO PUGGALA. 33
kalekha khippam lujjati na ciratthitika hoti, evam evam idh'
ekacco puggalo . . . sammodati c' eva: ayam vuccati
puggalo udakalekhupamo.
10. Tattha katame taijo potthakupama. pug gala ?
Tayo potthaka :- navo pi potthako dubbanno c' eva hoti
dukkhasamphasso ca appagglio ca, majjhimo pi potthako du-
bbanno c' eva hoti dukkhasamphasso ca appaggho ca, jinno pi
potthako dubbanno c' eva hoti dukkhasamphasso ca appaggho
ca ; jinnam pi potthakam ukkhaliparima jjanam va karonti
sankarakute va nam chaddenti. Evam evam tayo 'me pottha-
kupamd puggald santo samvijjamana bhikkhusu. Katame
tayo?
Navo ce pi bhikkhu hoti dussilo papadhammo, idam assa
dubbannataya : seyyathapi so potthako dubbanno, tathupamo
ayam puggalo. Ye kho pan' assa sevanti bhajanti payirupa-
santi ditthanugatim apajjanti tesam tarn hoti digharattam
ahitaya dukkhaya, idam assa dukkhasamphassataya : seyya-
thapi so potthako dukkhasamphasso tathupamo ayam puggalo.
Yesam kho pana patiganhati civarapindapatasenasanagilana-
paccayabhesajjaparikkharam tesam tam na mahapphalam hoti
na mahanisamsam, idam assa appagghataya : seyyathapi so
potthako appaggho, tathupamo ayam puggalo : majjhimo ce
pi bhikkhu hoti ... pe ... thero ce pi bhikkhu hoti dussilo
papadhammo, idam assa dubbannataya : seyyathapi so potthako
dubbanno, tathupamo ayam puggalo. Ye kho pan' assa sevanti
bhajanti payirupasanti ditthanugatim apajjanti tesan tam hoti
digharattam ahitaya dukkhaya, idam assa dukkhasamphassa-
taya : seyyathapi so potthako dukkhasamphasso tathupamo
ayam puggalo. Yesam kho pana patiganhati civarapindapa-
tasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam tesan tam na
mahapphalam hoti na mahanisamsam, idam assa appagghataya:
seyyathapi so potthako appaggho, tathupamo ayam puggalo.
Evarupo ce thero bhikkhu sanghamajjhe bhanati tam enam
bhikkhu evam ahamsu :- kim nu kho tuyham balassa avyattassa,
bhanitena tvam pi nama bhanitabbam mannasiti : so kuppito
anattamano tatharupam vacam nicchareti : yatharupaya
vaeaya sangho tam ukkhipati sankarakute va nam potthakam
3
34 PUGGALA PANNATTI.
ime tayo potthakupama puggald santo samvijjainana bhi-
kkhusu.
11. Tattha katame tayo kasikavatthiipama puggala ?
Tini kasikavatthani : — navam pi kasikavattham vanna-
vantam c} eva hoti sukhasamphassan ca mahagghan ca; majji-
mam pi kasikavattham vannavantam c' eva hoti sukhasam-
phassan ca mahagghan ca ; jinnam pi kasikavattham vanna-
vantam c'eva hoti sukhasamphassan ca mahagghan ca ; jinnam
pi kasikavattham ratanapalivethanam va karonti gandha-
karandake va nam nikkhipanti. Evam evam tayo 'me kasika-
vatthupama puggala santo samvijjamana bhikkhusu. Ka-
tame tayo ?
Navo ce pi bhikkhu hoti silava kalyanadhammo, idam
assa suvannataya : seyyathapi tarn kasikavattham vanna-
yantam, tathupamo ayam puggalo. Ye kho pan' assa
sevanti bhajanti payirupasanti ditthanugatim apajjanti
tesam tarn hoti digharattam hitaya sukhaya idam assa
sukha-samphassataya : seyyathapi tarn kasikavattham sukha-
samphassam tathupamo ayam puggalo. Yesam kho pan a
patiganhati civarapindapatasenasanagilanapaccay abhesajj a-
parikkharam tesam tam mahaphalam hoti mahanisamsam,
idam assa niahagghataya : seyyathapi tam kasikavattham
mahaggham tathupamo ayam puggalo : majjhimo ce pi bhi-
kkhu ... pe ... thero ce pi bhikkhu hoti silava kalyana-
dhammo, idam assa suvannataya, seyyathapi kasikavattham.
vannavantam tath' upamo ayam puggalo. Ye kho pan' assa
sevanti bhajanti payirupasanti ditthanugatim apajjanti tesam
tam hoti digharattam hitaya sukhaya, idam assa sukhasam-
phassataya: seyyathapi tam kasikavattham sukhasamphassam,
tathupamo ayam pnggalo. Yesam kho pana patiganhati civa-
rapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam tesam
tam mahaphalam hoti mahanisamsam, idam assa mahaggha-
taya: seyyathapi tam kasikavattham mahaggham tathupamo
ayam puggalo. Evarupo ce thero bhikkhu sanghamajjhe
bhanati, tam enam bhikkhu evam ahamsu:- appasadda ayasm-
anto hotha, thero bhikkhu dhamman ca vinayan ca bhanati
ti, tassa tam vacanam adheyyam gacchati gandhakarandake
TAYO PUGGALA. 35
va nam kasikavattham ime tayo kasikavatthupamd puygalo
santo samvijjamano bhikkhusu.
12. Katamo ca puggalo suppameyyo ?
Idh' ekacco puggalo uddhato hoti, unnalo, capalo, mukharo,
vikinnavaco, mutthasati, asampajano, asamahito, vibbhanta-
citto, pakatindriyo : ayam vuccati puggalo suppameyyo.
Katamo ca puggalo duppameyyo ?
Idh' ekacco puggalo anuddhato hoti, anunnalo, acapalo,
araukharo, avikinnavaco, uppatthitasati, sampajano, samahito,
ekaggacitto, samvutindriyo : ayam vuccati puggalo duppameyyo.
Katamo ca puggalo appameyyo ?
Idh' ekacco puggalo asavanam khaya anasavam cetovi-
muttim pannavimuttim ditth* eva dhamme sayam abhtniia
sacchikatva upasampajja viharati : ayam vuccati puggalo
appameyyo.
13. Katamo ca puggalo na sevitabbo, na bhajitabbo, na payi-
rupdsitabbo ?
Idh' ekacco puggalo hino hoti silena samadhina pannaya,
evarupo puggalo na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupasi-
tabbo aniiatra anuddaya, annatra anukampa.
Katamo ca puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payirupasitabbo ?
Idh' ekacco puggalo sadiso hoti silena samadhina paiinaya,
evarupo puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payirupasitabbo.
Tarn kissa hetu ? Silasamamlagatanani satam silakatha ca
no bhavissati, sa ca no phasu bhavissati, sa ca no pavattini
bhavissati ; samadhisamaniiagatanani satam samadhikatha
ca no bhavissati, sa ca no phasu bhavissati, sa ca no pa-
vattini bhavissati ; pannasamaniiagatanam satam pannakatha
ca no bhavissati, sa ca no phasu bhavissati, sa ca no pavattini
bhavissati ; tasma evarupo puggalo sevitabbo, bhajitabbo,
payirupd-ntabbo.
Katamo ca puggalo sakkatvd garuhkatva sevitabbo, bhajitabbo,
payirupasitabbo ?
Idh' ekacco puggalo adhiko hoti silena samadhina panna-
ya evarupo puggalo sakkatva garunkatva sevitabbo, bhaji-
tabbo, payirupasitabbo. Tarn kissa hetu ? Aparipuram va
silakkhandham paripurissami paripuram va silakkhandam
36 PUGGALA PANNATTI.
tattha tattha pannaya anuggahissami ; aparipuram va sama-
dhikkhandham paripurissami paripuram. va samadhikkhand-
ham tattha tattha pannaya anuggahissami ; aparipuram va
pannakkhandham paripurissami paripuram va pannakkhan-
dham tattha tattha paimaya anuggahissami : tasma evarupo
puggalo sakkatrd garunkatva sevitabbo, bhajitabbo, payirupasitabbo.
14. Katanw ca puggalo jigucchitabbo, na sevitabbo, na bhaji-
tabbo, na payirupasitabbo ?
Idh' ekacco puggalo dussilo hoti, papadhammo, asuci-
sankassarasamacaro, paticchannakammanto, asamano, samana-
patifino, abrahmacari, brahmacaripatiiino, antoputi, avassuto,
kasambukajato, evarupo puggalo jigucchitabbo, na sevi-
tabbo, na bhajitabbo, na payirupasitabbo. Tarn kissa hetu ?
Kincapi evarupassa puggalassa na ditthanugatim apajjati,
atha kho nam papako kittisaddo abbhuggacchati papamitto
purisapuggalo papasahayo papasampavanko : seyyathapi
nama ahiguthagato kincapi na dassati atha kho nam
makkheti: evam evam kincapi evarupassa puggalassa na
ditthanugatim apajjati, atha kho nam papo kittisaddo abbhug-
gacchati papamitto purisapuggalo papasahayo papasampa-
vanko ti : tasma evarupo puggalo jigucchitabbo, na sevitabbo,
na bhajitabbo, na payirupasitabbo.
Katamo ca puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabbo, na bhaji-
tabbo, na payirupasitabbo ?
Idh' ekacco puggalo kodhano hoti upayasabahulo appam
pi vutto samano abhisajjati, kuppati, vyapajjati, patitthiyati,
kopan ca dosan ca appaccayafi ca patukaroti, seyyathapi
nama duttharuko katthena v£l kathalaya va ghattito bhiyyo-
-somattaya asavam deti, evam evam idh' ekacco puggalo
kodhano hoti upayasabahulo ... pe ... seyyathapi nama
tindukalatam katthena va kathalaya va ghattitam bhiyyo-
-somattaya ciccitayati citicitayati, evam evam idhj ekacco
puggalo kodhano hoti upayasabahulo ... pe ... seyyathapi
nama guthakupo katthena va kathalaya va ghattito bhiyyo-
-somattaya duggandho hoti, evara evam idh' ekacco puggalo
kodhano hoti upayasabahulo appam pi vutto samano abhisajjati
kuppati vyapajjati patitthiyati kopail ca dosan ca appaccayaii
TAYO PUGG ALA. 37
ca patukaroti : evarupo puggalo ajjhupekkliitabbo ... pe ...
Tarn kissa hetu ? Akkoseyya pi mam paribhaseyya pi mam
anattham pi me kareyya ti : tasma evarupo puggalo ojjhu-
pekkkitabbot na serif abbo, na bhaj'Uabbo, na payirupdzitabbo.
Katamo ca puggalo semtabbo bhajitabbo payirupdsitabbo ?
Idh' ekacco puggalo silava hoti kalyanadhammo, evarupo
puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupasitabbo. Tarn kissa
hetu? Kincapi evarupassa puggalassa pana ditthanugatim
apajjati, atha kho nam kalyano kittisaddo abbhugacchati
kalyanamitto purisapuggalo kalyanasahayo kalyanasampa-
vanko ti : tasma evarupo puggalo semtabbo bhajitabbo payirupa*
sitabbo.
15. Katamo ca puggah sttesu paripurakdri samddhismim
mattasokari pannaya mattasoltan ?
SotapanTmsakadagamino : ime vuccanti puggald silesii pari-
purakdrino samddhismim mattasokdrino pannaya mattasokdrino.
Katamo ca puggalo silesu ca paripurakdri samddhismin ca
paripurakdri pannaya mattasoJcdri ?
Anagami : ayam vuccati puggalo silesu ca paripurakdri
samddhismin ca paripiirakdri panndya mattasokdn.
Katamo ca puggalo silesu ca paripurakdri samddhismin ca
paripurakdri pannaya ca paripurakdri ?
Araba : ayam vuccati puggalo silesu ca paripurakdri samd-
dhismin ca paripurakdri pannaya ca paripurakdri.
16. Tattha katame taijo satthdro ?
Idh' ekacco sattha kamanam parinilam paiifiapeti, na rupa-
nam parinnam pannapeti, na vedananam parifmam pannapeti.
Idha pan' ekacco sattha kamanan ca parinnam pannapeti
rupanail ca parinnam pannapeti na vedananam pariniiam
pannapeti.
Idha pan' ekacco sattha kamanam parinnam pannapeti ru-
panan ca parinnam pannapeti vedananan ca parinnam panna-
peti.
Tatra yvayam sattha kamanam. parinnam pannapeti na
rupanaii parinnam pannapeti na vedananam parinnam
pannapeti rupavacarasamapattiya labhi sattha tena datthabbo.
38 PUGGALA PANNATTI.
Tatra yvayam sattha kamanan ca parinnam pannapeti
rupanan ca parinnam pannapeti na vedananam parinnam pan-
napeti arupavacarasamapattiya labhi sattha tena datthabbo.
Tatra yvayam sattha kamanan ca parinnam pannapeti
rupanan ca parinnam pannapeti vedananan ca parinnam
pannapeti sammasambuddho sattha tena datthabbo. Ime
tayo sattharo.
17. Tattha katame apare pi tayo sattharo ?
Idh' ekacco sattha ditth' eva dhamme attanam saccato
thetato pannapeti, abhisamparayan ca attanam saccato thetato
pannapeti.
Idha pan' ekacco sattha ditth' eva dhamme attanam saccato
thetato pannapeti, no ca kho abhisamparayam attanam saccato
thetato pannapeti.
Idha pan' ekacco sattha ditth' eva dhamme attanam saccato
thetato na pannapeti, abhisamparayan ca attanam saccato
thetato na pannapeti.
Tatra yvayam sattha ditth' eva dhamme attanam saccato
thetato pannapeti, abhisamparayan ca attanam saccato thetato
pannapeti sassatavado sattha tena datthabbo.
Tatra yvayam sattha ditth' eva dhamme attanam saccato
thetato pannapeti, no ca kho abhisamparayam attanam saccato
thetato pannapeti ucchedavado sattha tena datthabbo.
Tatra yvayam sattha ditth' eva dhamme attanam saccato
thetato na pannapeti, abhisamparayan ca attanam saccato
thetato na pannapeti sammasambuddho sattha tena datthabbo.
Ime apare tayo sattharo.
TIKANIDDESO.
IY.
CATTARO PUGGALi.
1. ITatamo ca puggalo asappuriso?
Idh' ekacco puggalo panatipati hoti, adinnadayi hoti,
kamesu micchacari hoti, musavadi hoti, suramerayamajja-
pamadatthayi hoti: ayam vuccatipuggalo asappuriso.
CATTARO PUGGALA. 39
Katamo ca puggalo asappurisena asappurisataro ?
Idh' ekacco puggalo attana ca panatipati hoti paran ca
panatipate samadapeti ; attana ca adinnadayi hoti paran ca
adinnadane samadapeti ; attana ca kamesu micchacari hoti
parail ca kamesu micchacare samadapeti; attana ca musavadi
hoti paran ca musavade samadapeti; attana ca surameraya-
majjapamadatthayi hoti paran ca suramerayamajjapama-
datthane samadapeti ; ayam vuccati puggalo asappurisena
asappurisataro.
Katamo ca puggalo sappuriso ?
Idh' ekacco puggalo panatipata pativirato hoti, adinnadana
pativirato hoti, kamesu micchacara pativirato hoti, sura-
merayamajjapamadatthaua pativirato hoti : ayam vuccati
puggalo sappuriso.
Katamo ca puggalo sappurisena sappurisataro ?
Idh' ekacco puggalo attana ca panatipata pativirato hoti
paran ca panatipata veramaniya samadapeti; attana ca adinna-
dana pativirato hoti paran ca adinnadana veramaniya
samadapeti ; attana ca kamesu micchacara pativirato hoti
paran ca kamesu micchacara veramaniya samadapeti ; attana
ca musavada pativirato hoti paraii ca musavada veramaniya
samadapeti ; attana ca suramerayamajjapamadatthana pati-
virato hoti paran ca suramerayamajjapamadatthana vera-
maniya samadapeti: ayam vuccato puggalo sappurisena sappu-
risataro.
2. Katamo ca puggalo pdpo ?
Idh' ekacco puggalo panatipati hoti, adinnadayi hoti, k£
mesu micchacari hoti, musavadi hoti, pisunavaco hoti, pharu-
savaco hoti, samphappalapi hoti, abhijjhalu hoti, vyapanna-
citto hoti, micchaditthi hoti : ayam vuccati puggalo pdpo.
Katamo ca puggalo pdpena papataro ?
Idh' ekacco puggalo attana ca panatipati hoti paran ca
panatipate samadapeti ; attana ca adinnadayi hoti paran ca
adinnadane samadapeti ; attana ca kamesu micchacari hoti
paran ca kamesu micchacare samadapeti ; attana ca musavadi
hoti paran ca musavade samadapeti ; attana ca pisunavaco
hoti paraii ca pisunaya vacaya samadapeti ; attana ca pharu-
40 PUGGALA PANNATTL
savaco hoti parafi ca pharusaya vacaya samadapeti ; attana
ca samphappalapi hoti paraii ca samphappalape samadapeti ;
attana ca abhijjhalu hoti paraii ca abhijjhaya samadapeti;
attana ca vyapannacitto hoti paraii ca vyapade samadapeti ;
attana ca micchaditthi hoti paraii ca miccaditthiya sama-
dapeti : ayam vuccati puggalo pdpena pdpataro.
Katamo ca puggalo kalydno ?
Idh' ekacco puggalo panatipata pativirato hoti, adinna-
dana pativirato hoti, kamesu micchacara pativirato hoti,
musavada pativirato hoti, pisunaya vacaya pativirato hoti,
pharusaya vacaya pativirato hoti, samphappalapa pativirato
hoti, anabhijjhalu hoti, avyapannacitto hoti, sammaditthi hoti:
ayam vuccati puggalo kalydno.
Katamo ca puggalo kalyanena kalyanataro ?
Idh' ekacco puggalo attana ca panatipata pativirato hoti
paran ca panatipata veramaniya samadapeti ; attana ca
adinnadana pativirato hoti paraii ca adinnadana veramaniya
samadapeti ; attana ca kamesu micchacara pativirato hoti
paran ca kamesu micchacara veramaniya samadapeti ; . . .
pe . . . sammaditthiya samadapeti : ayam vuccati puggalo
kalyanena kalyanataro.
3. Katamo ca puggalo pdpadhammo ?
Idh' ekacco puggalo panatipati hoti ... pe ... [iv. 20.],
micchaditthi hoti : ayam vuccati puggalo pdpadhammo.
Katamo ca puggalo pdpadhammena pdpadhammataro ?
Idh/ ekacco puggalo attana ca panatipati hoti paranca
panatipate samadapeti; ... pe ... [iv.2£.] micchaditthiya sama-
dapeti : ayam vuccati puggalo pdpadhammena pdpadhammataro.
Katamo ca puggalo kalydnadhammo ?
Idh' ekacco puggalo panatipata pativirato hoti . . . pe
. . . [iv. Ic. ; iv. 20.] sammaditthi hoti : ayam vuccati
puggalo kalydnadhammo.
Katamo ca puggalo kalydnadhammena kalydnadhammataro ?
IdhJ ekacco puggalo attana ca panatipata pativirato hoti,
paran ca panatipata veramaniya samadapeti ; . . . pe . . .
[iv M; iv. 2dJ\ sammaditthiya samadapeti: ayam vuccati
puggalo kalydnadhammena kalydnadhammataro.
CATTARO PUGGALA. 41
4. Kafamo ca puggalo sdvojjo ?
Idh' ekacco puggalo savajjena kayakammena samannagato
hoti, savajjena vacikammeua samannagato hoti, savajjena
manokammena samannagato hoti : ayam vuccati puggalo
savajjo.
Katamo ca puggalo vafjabahulo ?
Idh' ekacco puggalo savajjena bahulam kayakammena
samannagato hoti appam anavajjena, savajjena bahulam va-
cikammena samannagato hoti appam anavajjena, savajjena
bahulam manokammena samannagato hoti appam anavajjena :
ayam vuccati puggalo vajjabahulo.
Katamo ca puggalo appasdcajfo ?
Idh' ekacco puggalo anavajjena bahulam kayakammena
samannagato hoti appam savajjena, anavajjena bahulam vaci-
kammena samannagato hoti appam savajjena, anavajjena
bahulam manokammena samannagato hoti appam savajjena :
ayam vuccati puggalo appasacajjo.
Katamo ca puggalo anavajjo ?
Idh' ekacco puggalo anavajjena kayakammena samanna-
gato hoti anavajjena vacikammena samannagato hoti ana-
vajjena manokammena samannagato hoti : ayam vuccati
puggalo anacajjo.
5. Katamo ca puggalo ugghatitannu ?
Yassa puggalassa saha udahatavelaya dhammabhisamayo
hoti, ayam \accatipuggalo ugghatitannu,.
Katamo ca puggalo vipaccitannu ?
Yassa puggalassa sankhittena bhasitassa vittharena atthe
vibhajiyamane dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo
mpaccitannu.
Katamo ca puggalo neyyo ?
Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasi-
karoto kalyanamitte sevato bhajato payirupasato evam anu-
pubbena dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo neyyo.
Katamo ca puggalo padaparamo ?
Yassa puggalassa bahum pi sunato bahum pi bhanato ba-
ll um pi dharayato bahum pi vacayato na taya jatiya dhamma-
bhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo padaparamo.
42 PUG GALA PANNATTI.
6. Katamo ca puggalo yuttapatibhano no muttapatibhano ?
Idh' ekacco puggalo panham. puttho samano yuttam vadati
no sigham : ayam vuccati puggalo yuttapatibhano no mutta-
patibhano.
Katamo ca puggalo muttapatibhano no yuttapatibhano ?
Idh' ekacco puggalo panham puttho samano sigham vadati
no yuttam : ayam vuccati puggalo muttapatibhano no yuttapa-
tibhano.
Katamo ca puggalo yuttapatibhano ca muttapatibhano ca ?
Idh' ekacco puggalo panham puttho samano yuttail ca
sighan ca vadati : ayam vuccati puggalo yuttapatibhano ca
muttapatibhano ca.
Katamo ca puggalo n' eva yuttapatibhano no muttapatibhano ?
Idh' ekacco puggalo panham puttho samano n' eva yuttam
vadati no sigham : ayam vuccati puggalo n'' eva yuttapatibhano
no muttapatibhano.
7. Tattha kattame catdro dhammakathikd puggald ?
Idh' ekacco dhammakathiko appan ca bhasati asahitan ca
parisa c' assa na kusala hoti sahitasahitassa, evarupo dhamma-
kathiko evarupaya parisaya dhammakathiko tveva sankham
gacchati.
Idha pan' ekacco dhammakathiko appan ca bhasati sahitan
ca, parisa c' assa kusala hoti sahitasahitassa, evarupo
dhammakathiko evarupaya parisaya dhammakathiko tveva
sankham gacchati.
Idha pan' ekacco dhammakathiko bahun ca bhasati asahitaii
ca, parisa c' assa na kusala hoti sahitasahitassa evarupo
dhammakathiko evarupaya parisaya dhammakathiko tveva
sankham gacchati.
Idha pan' ekacco dhammakathiko bahun ca bhasati sahitan
ca, parisa c' assa kusala "hoti sahitasahitassa, evarupo dhamma-
kathiko evarupaya parisaya dhammakathiko tveva sankham
gacchati. Ime cattaro dhammakathika puggald.
8. Tattha katame cattaro valdhakupamd puggald ?
Cattaro valahaka : — Gajjita no vassita, vassita no gajjita,
gaj jita ca vassita ca, n' eva gajjita no vassita ; evam evam
CATTAEO PUGGALA, 43
cattaro 'me valahakupama, puggala santo samvijjarnana
lokasmim. Katame cattaro? Gajjita no vassita, vassita no
gajjita, gajjita ca vassita ca, n' eva gajjita no vassita.
Kathan ca puggalo gajjita lioti no raw it a ?
Idh' ekacco puggalo bhasita hoti no katta, evam puggalo
gajjita hoti no vassita seyyathapi so valahako gajjita no
vassita, tathupamo ayam puggalo.
KatJtan ca puggalo ravxitd hoti no gajjitd ?
Idh' ekacco puggalo katta hoti no bhasita, evam puggalo
vassita hoti no gajjita, seyyathapi so valahako vassita hoti,
no gajjita, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo gajjita ca hoti vassita ca ?
Idh' ekacco puggalo bhasita ca hoti katta ca, evam puggalo
gajjita ca hoti vassita ca, seyyathapi so valahako gajjita ca
vassita ca, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo n' eva gajjita hoti no vassita ?
Idh' ekacco puggalo n' eva bhasita hoti no katta, evam
puggalo n' eva gajjita hoti no vassita, seyyathapi so valahako
n' eva gajjita no vassita, tathupamo ayam puggalo. Ime
cattaro valahakupama puggala santo samvijjamana lokasmim.
9. Tat t ha katame cattaro musikupama puggala ?
Catasso musika : — Gadham khatta no vasita, vasita no
gadham khatta, gadham khatta ca vasita ca, n' eva gadham
katta no vasita; evam evam cattaro 'me musikupama
puggala santo samvijjamana lokasmim. Katame cattaro?
Gadham khatta no vasita, vasita no gadham khatta, gadham
khatta ca vasita ca, n' eva gadham khatta no vasita.
Kathan ca puggalo gadham khatta hoti no vasita ?
Idh' ekacco puggalo dhammam pariyapunati suttam
geyyam veyyakaranam gatham udanam itivuttakam
jatakam abbhutadhammam vedallam. So idam dukkhan
ti yathabhutam na pajanati, ayam dukkhasamudayo ti
yathabhutani na pajanati, ayam dukkhanirodho ti yatha-
bhutam na pajanati, ayam dukkhanirodhagamini patipada
ti yathabhutam na pajanati ; evam puggalo gadham khatta
hoti no vasita, seyyathapi sa musika gadham khatta no vasita,
tathupamo ayam puggalo.
41 PUGGALA PANNATTL
Kathan ca puggalo vasitd hoti no gadham khatta ?
Idh' ekacco puggalo dhammam na pariyapunati suttam
... pe ... vedallam. So idara dukkban ti yathabhutam
pajanati ... pe ... ayam dukkhanirodhagamini patipada
ti yathabhutam pajanati ; evam puggalo vasita hoti no
gadham khatta, seyyathapi sa musika vasita no gadham khatta,
tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo gadham khatta ca hoti vasitd ca ?
Idh' ekacco puggalo dhammam pariyapunati suttam . . .
pe . . . vedallam. So idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati ... pe .... ayam dukkhanirodhagamini patipada ti
yathabhutam pajanati ; evam puggalo gadham khatta ca hoti
vasita ca, seyyathapi sa musika gadham khatta ca vasita ca,
tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo n' eva gadham khatta hoti no vdsitd ?
Idh' ekacco puggalo dhammam na pariyapunati, suttam
... pe ... vedallam. So idam dukkhan ti yathabhutam
na pajanati ... pe ... ayam dukkhanirodhagamini pati-
pada ti yathabhutam na pajanati; evam puggalo n' eva
gadham khatta hoti no vasita, seyyathapi sa musika n'eva
gadham khatta no vasita, tathupamo ayam puggalo. Ime
cattaro musikupama puggala santo samvijjamana lokasmim.
10. Tattha katame cattaro ambupama puggala ?
Cattari ambani : — amam pakkavanni, pakkam amavanni,
amam amavanni, pakkam pakkavanni ; evam evam cattaro
'me ambupama puggala santo samvijjamana lokasmim.
Katame cattaro ? amo pakkavanni, pakko amavanni, amo
amavanni, pakko pakkavanni.
Kathan ca puggalo amo hoti pakkavanni ?
Idh' ekacassa puggalassa pasadikam hoti abhikkantam
patikkantam alokitam vilokitam samminjitam pasaritam
sanghatipattacivaradharanam. So idam dukhan ti yatba-
bhutam na pajanati ... pe ... ayam dukkhanirodhaga-
mini patipada ti na pajanati : evam puggalo amo hoti pakka-
vanni, seyyathapi tarn ambam amam pakkavanni, tathapamo
ayam puggalo.
Kathan ca puggalo pakko hoti amavanm ?
CATTARO PUGGALA. 45
Idh' ekaccassa puggalassa na pasadikam hoti abhikkantam
patikkantam alokitam vilokitam samminjitam pasaritam
sanghatipattacivaradharanam. So idam dukkhan ti yatha-
bhutam pajanati ... pe ... ayam dukkhanirodhagamini pati-
pada ti pajanati : evam puggalo pakko hoti amavanni, seyyatha-
pi tarn ambam pakkam amavanm, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo dmo hoti amavanni ?
Idb' ekacassa puggalassa na pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... -dharanam. So idam dukkhan ti yathabhutam
na pajanati ... pe ... ayam dukkhanirodhagamini pati-
pada ti na pajanati : evam puggalo amo hoti amavanni,
seyyathapi tarn ambam amam amavanni, tathupamo ayam
puggalo.
Kathan ca puggalo pakko hoti pakkavanni ?
Idh' ekaccassa puggalassa pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... -dharanarn. So idam dukkhan ti yathabhutam
pajanati ... pe ... pajanati : evam puggalo pakko hoti
pakkavanni, seyyathapi tarn ambam pakkam pakkavanni,
tathupamo ayam puggalo. Ime cattaro ambupama puggala
santo samvijjamana lokasmim.
11. Tattha katame cattaro kumWmpamd puggald ?
Cattaro kumbha : — Tuccho pi hito, puro pi vato, tuccho pi
vato, puro pi hito ; evam evam cattaro 'me kumbhupama
puggala santo samvijjamano lokasmim. Katame cattaro ?
Tuccho pi hoti, puro pi vato, tuccho pi vato, puro pi hito.
Kathan ca puggalo tuccho hoti pi hito ?
Idh' ekaccassa puggalassa pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... -dharanam. So idam dukkhan ti yathahhutam
na pajanati ... pe ... ayam dukkhanirodhagamini puti-
pada ti na pajanati: evam puggalo tuccho hoti, pi hito, seyya-
thapi so kumbho tuccho pi hito tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo puro hoti pi vato ?
Idh' ekaccassa puggalassa na pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... [iv. 106.]. So idam dukkhan ti yathabhutam
pajanati . . . pe . . . : evam puggalo puro hoti pi vato,
seyyathapi so kumbho puro pi vato, tathupamo ayam
puggalo.
46 PUGGALA PANNATTI.
Kathan ca puggalo tuccJio hoti pi vato ?
Idh' ekaccassa puggalassa na pasadikam hoti abhikkan-
tam . . . pe . . .; [iv. 10c.]. So idam dukkhan ti yathabhutam
na pajanati . . . pe . . . : evam puggalo tuccho hoti pi
vato, seyyathapi kumbho tuccho pi vato, tathupamo ayam
puggalo.
Kathan ca puggalo pur o hoti pi hito ?
Idh' ekaccassa puggalassa pasadikam hoti abhikkantam
. . , pe . . . [iv. lOrf.] So idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati . . . pe . . . : evam puggalo puro hoti pi hoti, seyyathapi
kumbho puro pi hito, tathupamo ayam puggalo. Ime cattaro
kumbhupama puggala santo samvijjamana lokasmim.
12. Tat t ha katame cattaro udakarahadupamd puggala ?
Cattaro udakarahada : — uttano gambhirobhaso, gambhiro
uttanobhaso, uttano uttanobhaso, gambhiro gambhirobhaso :
evam evam cattaro 'me udakarahadupama puggala santo
samvijjamana lokasmim. Katame cattaro ? Uttano gambhi-
robhaso, gambhiro uttanobhaso, uttano uttanobhaso, gam-
bhiro gambhirobhaso.
Kathan ca puggalo uttano hoti gambhirobhaso ?
Idh' ekaccassa puggalassa pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... [iv. lOfl.]. So idam dukkhan ti yathabhutam
na pajanati . . . pe . . . : evam puggalo uttano hoti
gambhirobhaso, seyyathapi so udakarahado uttano gambhiro-
bhaso, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo gambhiro hoti uttdnobhdw ?
Idh' ekaccassa puggalassa na pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... So idam dukkhan ti yathabhutam pajanati
. . . pe . . . : evam puggalo gambhiro hoti uttanobhaso,
seyyathapi so udakarahado gambhiro uttanobhaso, tathupamo
ayam puggalo.
Kathan ca puggalo uttano hoti uttanobhaso ?
Idh' ekaccassa puggalassa na pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... So idam dukkhan ti na pajanati . . . pe . . . :
evam puggalo uttano hoti uttanobhaso, seyyathapi so udaka-
rahado uttano uttanobhaso, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo gambhiro hoti gambhirobhaso ?
CATTARO PUGGALA. 47
Idli' ekaccassa puggulassa pasadikam hoti abhikkantam
... pe ... So idam dukkhan ti yathabhutam pajanati
. . . pe . . . : evam puggalo gambhiro hoti gambhirobhaso,
seyyathapi so udakarahado gambhiro garabhirobhaso, tathu-
pamo ayam puggalo. Ime cattaro udakarahadupama puggala
santo samvijjamana lokasmim.
•
13. Tattha katame cattaro lalivaddhpama puggala ?
Cattaro balivadda : — sakagavacando no paragavacando, pa-
ragavacando no sakagavacando, sakagavacando ca paragava-
cando ca, n' eva sakagavacando no paragavacando : evam
evam cattaro balivaddupama puggala santo samvijjamana
lokasmim. Katame cattaro ? Sakagavacando no paragava-
cando, paragavacando no sakagavacando, sakagavacando
ca paragavacando ca, n' eva sakagavacando no paraga-
vacando.
Kathan ca puggalo sakagavacando hoti no paragavacando ?
Idh' ekacco puggalo sakaparisam ubbejita hoti no para-
parisam, evam puggalo sakagavacando hoti no paragavacando,
seyyathapi so balivaddo sakagavacando hoti no paragavacando,
tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo paragavacando hoti no sakagavacando ?
Idh' ekacco puggalo paraparisam ubbejita hoti no saka-
parisam, evam puggalo paragavacando hoti no sakagava-
cando, seyyathapi so balivaddo paragavacando no sakagava-
cando, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo sakagavacando ca hoti paragavacando ca.
Idh' ekacco puggalo sakaparisam ubbejita hoti paraparisafi
ca, evam puggalo sakagavacando hoti paragavacando ca,
seyyathapi so balivaddo sakagavacando ca paragavacando ca,
tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo n' eva sakagavacando hoti no paragava-
cando ?
Idh/ ekacco puggalo n' eva sakaparisam ubbejita hoti no
paraparisam, evam puggalo n' eva sakagavacando hoti no
paragavacando, seyyathapi so balivaddo n' eva sakagavacando
no paragavacando tathupamo ayam puggalo. Ime cattaro
balivaddupama puggala santo samvijjamana lokasmim.
48 PUGGALA PANNATTT.
14. Tattha katame cattdro dsidsupamd puggala ?
Cattaro asivisa : — Agataviso no ghoraviso, ghoraviso no
agataviso, agataviso ca ghoraviso ca, n' eva agataviso no
ghoraviso : evam evam cattaro 'me asivisupama puggala
santo samvijjamana lokasmim. Katame cattaro ? Agataviso
no ghoraviso, ghoraviso no agataviso, agataviso ca ghora-
viso ca, n' eva agataviso no ghoraviso.
Kathan. ca puggalo agataviso hoti no ghoraviso ?
Idh' ekacco puggalo abhinham kujjhati, so ca khvassa kodho
na ciram digharattam anuseti : evam puggalo agataviso hoti
no ghoraviso, seyyathapi so asiviso agataviso hoti no
ghoraviso tathupamo ay am puggalo.
Kathan ca puggalo ghoraviso hot\ no agataviso ?
Idh' ekacco puggalo na h' eva kho abhinham kujjhati, so
ca khvassa kodho ciram digharattam anuseti : evam puggalo
ghoraviso hoti no agataviso, seyyathapi so asiviso ghoraviso
no agataviso, tathupamo ayam. puggalo.
Kathan ca puggalo agataviso ca hoti ghoraviso ca ?
Idh' ekacco puggalo abhinham khujjhati, so ca khvassa
kodho ciram digharattam anuseti : evam puggalo agataviso
ca hoti ghoraviso ca, seyyathapi so asiviso ca agataviso ca
ghoraviso ca, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo n1 eva agataviso hoti no ghoraviso ?
Idh' ekacco puggalo na h' eva kho abhinham kujjhati, so
ca khvassa kodho na ciram digharattam anuseti : evam
puggalo n' eva agataviso hoti no ghoraviso, seyyathapi so
asiviso n' eva agataviso no ghoraviso, tathupamo ayam
puggalo. Ime cattaro asivisupama puggala santo sam-
vijjamana lokasmim.
15. Kathan ca puggalo ananuvicca apariyogdhetvd avanndra-
hassa vannam bhdsitd hoti ?
Idh' ekacco puggalo duppatippannanam micchapatipanna-
nam titthiyanam titthiyasavakanam vannam bhasati, suppati-
panna iti pi sammapatipanna iti pi ti : evam puggalo ananu-
vicca apariyogahetva avannarahassa vannam bhasita hoti.
Kathan ca puggalo ananuvicca apariyogdhetvd vanndrahassa-
avannam bhdsitd hoti ?
CATTARO TUGGALA. 49
Idh' ekacco puggalo suppatipannanam sammapatipanna-
nam buddhanam buddhasavakanam avannam bhasati, duppa-
tipanna iti pi micchapatipanna iti pi ti ; evam puggalo
ananuvicca apariyogahetva vannarahassa avannam bha-
sita hoti.
Kathan ca puggalo ananuvicca apariyogahetva appasadaniye
thdne pasddam upadhamsita hoti?
Idh' ekacco puggalo duppatipadaya micchapatipadaya pasa-
dam janeti, suppatipada iti pi sammapatipada iti pi ti : evam
puggalo ananuvicca apariyogahetva appasadaniye thane pasa-
dam upadhamsita hoti.
Kathan ca puggalo ananuvicca apariyogahetva pasadaniye
thane appasddam upadhamsita hoti ?
Idh' ekacco puggalo suppatipadaya sammapatipadaya appa-
sadam janeti, duppatipada iti pi micchapatipada iti piti ; evam
puggalo ananuvicca apariyogahetva pasadaniye thane appa-
sadam upadhamsita hoti.
16. Kathan ca puggalo anuvicca pariyogdhetva avanndrahassa
avannam bhasitd hoti ?
Idh' ekacco puggalo duppatipannanam micchapatipanna-
nain titthiyanam titthiyasavakanam avannam bhasati, duppa-
tipanna iti pi micchapatipanna iti piti ; evam puggalo anu-
vicca pariyogahetva avannarahassa avannam bhasita hoti.
Kathan ca puggalo anuvicca pariyogdhetva vannarahassa
vannam bhdsitd hoti ?
Idh' ekacco puggalo suppatipannanam sammapatipannanam
buddhasavakanam vannam bhasati, suppatipanna iti pi samma-
patipanna iti piti; evam puggalo anuvicca pariyogahetva
vannarahassa vannam bhasita hoti.
Kathan ca puggalo anuvicca pariyogdhetva appasddaniye
thane appasddam upadhamsita hoti ?
Idh' ekacco puggalo duppatipadaya micchapatipadaya
appasadam janeti, duppatipada iti pi micchapatipada iti piti ;
evam puggalo anuvicca pariyogahetva appasadaniye thane
appasadam upadhamsita hoti.
Kathan ca puggalo anuvicca pariyogdhetva pasddaniye thane
pasadam upadhamsita hoti ?
4
50 PUGGALA-PANNATTI.
Idh' ekacco puggalo suppatipadaya sammapatipadaya pa-
sadam janeti, suppatipada iti pi samraapatipada iti pi ti :
evam puggalo anuvicca pariyogahetva pasadaniye thane pa-
sadam upadhamsita hoti.
17. Kathan ca puggalo avannarahassa avannam bhdsitd hoti
bhutam taccham kdlena no ca kho vanndrahassa vannam bhd-
sitd hoti bhutam taccham kalena ?
Idh' ekacco puggalo vanno pi samvijjati avanno pi sam-
vijjati, yo tattha avanno tarn bhanati bhutam taccham kalena
yo tattha vanno tarn na bhanati bhutam taccham kalena,
evam puggalo avannarahassa avannam bhasita hoti bhutam
taccham kalena no ca kho vannarahassa vannam bhasita hoti
bhutam taccham kalena.
Kathan ca puggalo vanndrahassa vannam bhdsitd hoti bhutam
taccham kdlena, no ca kho avannarahassa avannam bhdsitd hoti
bhutam taccham kdlena ?
Idh' ekacco puggalo vanno pi samvijjati avanno pi sam-
vijjati, yo tattha vanno tarn bhanati bhutam taccham kalena,
yo tattha avanno tarn na bhanati bhutam taccham kalena,
evam puggalo vannarahassa vannam bhasita hoti bhutam
taccham kalena, no ca kho avannarahassa avannam bhasita
hoti bhutam taccham kalena.
Kathan ca puggalo avannarahassa avannam bhdsitd hoti
bhutam taccham kdlena vanndrahassa vannam bhdsitd hoti bhu-
tam taccham kdlena ?
Idh' ekacco puggalo vanno pi samvijjati avanno pi sam-
vijjati, yo tattha avanno tarn bhanati bhutam taccham kalena
yo tattha vanno tarn pi bhanati bhutam taccham kalena,
tatra kalafmu hoti tassa panhassa veyyakaranaya, evam pug-
galo avannarahassa avannam bhasita hoti bhutam taccham
kalena vannarahassa vannam bhasita bhutam taccham kalena.
Kathan ca puggalo n' em avannarahassa avannam bhdsitd
hoti bhutam taccham kdkna no pi vanndrahassa vannam bhdsitd
hoti bhutam taccham kdlena ?
Idh' ekacco puggalo vanno pi samvijjati avanno pi sam-
vijjati, yo tattha avanno tarn na bhanati bhutam taccham
kalena, yo pi tattha avanno tarn pi na bhanati bhutam
CATTARO PUGGALA. 51
taccham kalena, upekkhako ca viharati sato sampajano : evam
puggalo n' eva avannarahassa avannam bhasita hoti bhutam
taccham kalena no pi vannarahassa vannam bhasita hoti
bhutam taccham kalena.
18. Katamo ca puggalo uftMnaphaltipcytvi no punnaphalu-
pajivi ?
Yassa puggalassa utthahato ghatato vayamato ajivo abhi-
nibbattati no punnato, ayam. vuccatipuggalo utthanaphalupajivi
no punnaphalupajivi.
Katamo ca puggalo punnaphalupajivi no utthanaphalupajivi ?
Paranimmitavasavattideve upadaya tat' upari deva puiina-
phalupajivino na utthanaphalupajivino.
Katamo ca puggalo utthanaphalupajivi ca punnaphalupajivi ca?
Yassa puggalassa u-tthahato ghatato vayamato ajivo abhi-
nibbattati puniiato ca, ayam puggalo utthanaphalupajivi ca
pufmaphalupajivi ca.
[Katamo ca puggalo n' eva iiUlianaplialupajhi no punnaphalii-
pajivi ?-]
Nerayika n' eva utthanaphalupajivino no pufmaphalu-
pajivino.
19. Kathan ca puggalo tamo hoti tamapardyano ?
Idh' ekacco puggalo nice kule paccajato hoti candalakule
va nesadakule va venakule va rathakarakule va pukkusakule
va dalidde appannapanabhojane kasiravuttike yattha kasi-
rena ghasacchado labbhati ; so ca hoti dubbanno duddassiko
okotimako bahvabadho kano va kuni va khanjo va pakkha-
hato va, na labhi annassa panassa vatthassa yanassa mala-
gandhavilepanassa seyyavasathapadipeyyassa ; so kayena
duccaritam carati vacaya duccaritam carati manasa duc-
caritam carati, so kayena duccaritam caritva vacaya duccari-
tam caritva manasa duccaritam caritva kayassa bheda
param marana apayam duggatim vinipatam nirayam upa-
pajjati; evam puggalo tamo hoti tamapardyano.
Kathan ca puggalo tamo hoti jotiparaydno ?
Idh' ekacco puggalo nice kule ... pe ... seyyavasa-
thapadipeyyassa; so kayena sucaritam carati vacaya sucaritam
52 PTJGGALA-PANtfATTI.
carati manasa sucaritam carati, so kayena sucaritam caritva
vacaya sucaritam caritva manasa sucaritam caritva kayassa
bheda param marana sugatim saggam lokam upapajjati :
evam puggalo tamo hoti jotipardyano.
Kathan ca puggalo joti hoti tamapardyano ?
Idh' ekacco puggalo ucce kule paccajato hoti khattiya-
mahasalakule va, brahmanamahasalakule va, gahapatimaha-
salakule va, addhe mahaddhane mahabhoge pabutajatarupa-
rajate pabutavittupakarane pabutadhanadhanne ; so ca boti
abhirupo dassaniyo pasadiko paramaya vannapokkbarataya
samannagato labbi ... pe ... seyyavasatbapadipeyassa ; so
kayena duccaritam carati ... pe ... manasa duccaritam
carati, so kayena duccaritam caritva ... pe ... manasa
duccaritam caritva kayassa bheda param marana apayam
duggatim vinipatam nirayam upapajjati : evam puggalo joti
hoti tamapardyano.
Kathan ca puggalo joti hoti jotipardyano ?
Idh/ ekacco puggalo ucce kule ... pe ... seyyavasathapa-
dipeyyassa ; so kayena sucaritam carati ... pe ... manasa
carati, so kayena sucaritam caritva . . . pe . . . manasa
sucaritam caritva kayassa bheda param marana sugatim
saggam lokam upapajjati : evam puggalo joti hoti jotipard-
yano.
20. Kathan ca puggalo onatonato hoti?
. . . pe [iv. 190.] . . . ; evam puggalo onatonato hoti.
Kathan ca puggalo onatunnato hoti ?
. . . pe [iv. 19&.] . . . ; evam puggalo onatunnato hoti.
Kathan ca puggalo unnatonato hoti ?
. . . pe [iv. 19c.] . . . ; evam puggalo unnatonato hoti.
Kathan ca puggalo unnatunnato hoti ?
. . . pe [iv. 19^.] . . . ; evam puggalo unnatunnato hoti.
21. Tattha katame cattdro rukkhupamd pug gala ?
Cattaro rukkha : — pheggu saraparivaro, saro pheggupa-
rivaro, pheggu phegguparivaro, saro saraparivaro : evam
evam cattaro 'me rukkhupama puggala santo samvijjamana
lokasmim. Katame cattaro? Pheggu saraparivaro, saro
phegguparivaro, pheggu phegguparivaro, saro saraparivaro.
CATTARO PUGGALA. 53
Kathan ca puggalo pheggu hoti saraparivaro ?
Idh' ekacco puggalo dussilo hoti papadhammo parisa ca
khvassa hoti silavati kalyanadhamma : evam puggalo phcggu
hoti saraparivaro, seyyathapi so rukkho pheggu saraparivaro
tathupamo ay am puggalo.
Kathan ca puggalo sdro hoti phegguparivdro ?
Idh' ekacco puggalo silava hoti kalyanadhammo parisa
ca khvassa hoti dussilo papadhammo ; evam puggalo sdro hoti
pheggu-parivdro, seyyathapi so rukkho saro phegguparivaro
tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo pheggu hoti phegguparivdro ?
Idh' ekacco puggalo dussilo hoti papadhammo parisa ca
khvassa hoti dussilo papadhammo : evam puggalo pheggu hoti
phegguparivdro, seyyathapi so rukkho pheggu hoti pheggu-
parivaro, tathupamo ayam puggalo.
Kathan ca puggalo sdro hoti saraparivaro ?
Idh' ekacco puggalo silava hoti kalyanadhammo parisa
ca khvassa hoti silavati kalyanadhamma : evam puggalo sdro
hoti sdraparivdros seyyathapi so rukkho saro hoti saraparivaro
tathupamo ayam puggalo. Ime cattaro rukkhuparaa puggala
santo samvrjjamana lokasmim.
22. Katamo ca puggalo rupappamdno rupappasanno ?'
Idh' ekacco puggalo aroham va passitva parinaham va
passitva santhanam va passitva paripurim va passitva tattha
pamanam gahetva pasadam janeti, ayam puggalo rupappa-
mdno rupappasanno.
Katamo ca puggalo ghosappamdno ghosappasanno ?
Idh' ekacco puggalo paravannanaya parathomanaya para-
pasamsanaya paravannabharitaya tattha pamanam gahetva
pasadam janeti, ay am puggalo ghosappamdno ghosappasanno.
Katamo ca puggalo Wthappamdno lukhapamno ?
Idh' ekacco puggalo civaralukham va passitva pattalukham
va passitva senasanalukham va passitva vividham va dukka-
rakarikain passitva tattha pamanam gahetva pasadam janeti,
ayam vuccati puggalo lukhappamdno lukhapasanno.
Katamo ca puggalo dhammappamdno dhammappasanno ?
Idh' ekacco puggalo silam va passitva samadhim va passitva
54 PUGGALA-PANNATTI.
pannam va passitva tattha pamanam gahetva pasadam janeti,
ayam vuccati puggalo dhammappamdno dhammapasanno.
23. Kathan ca puggalo attahitdya patipanno hoti no para-
hitdya ?
Idh* ekacco puggalo attana silasampanno hoti no param
silasampadaya samadapeti, attana samadhisampanno hoti no
param samadhisampadaya samadapeti, attana paniiasampanno
hoti no param paniiasampadaya samadapeti, attana vimutti-
sampanno hoti no param vimuttisampadaya samadapeti,
attana vimuttinanadassanasampanno hoti no param vimutti-
nanadassanasampadaya samadapeti : evam puggalo attahitdya
patipanno hoti no parahitdya.
Kathan ca puggalo parahitdya patipanno hoti no attahitdya ?
Idh' ekacco puggalo attana na silasampanno hoti param
silasampadaya samadapeti, attana na samadhisampanno hoti
param samadhisampadaya samadapeti, attana na panfia-
sampanno hoti param pannasampadaya samadapeti, attana na
Timuttisampanno hoti vimuttisampadaya samadapeti, attana
na vimuttinanadassanasampanno hoti param vimuttinana-
dassanasampadaya samadapeti : evam puggalo parahitdya pati-
panno hoti no attahitdya.
Kathan ca puggalo attahitdya cy eva patipanno hoti parahi-
tdya ca ?
Idh' ekacco puggalo attana ca silasampanno hoti paran ca
silasampadaya samadapeti, attana ca samadhisampanno hoti
paran ca samadhisampadaya samadapeti, attana ca paniia-
sampanno hoti parafi ca pannasampadaya samadapeti, attana
ca vimuttisampanno hoti parafi ca vimuttisampadaya sama-
dapeti, attana ca vimuttinanadassanasampanno hoti paran ca
vimuttinanadassanasampadaya samadapeti : puggalo attahitdya
c* eva patipanno hoti parahitdya ca.
Kathan ca puggalo n' eva attahitdya patipanno hoti no
parahitdya ?
Idh' ekacco puggalo attana na silasampanno hoti no param
silasampadaya samadapeti, attana na samadhisampanno hoti
no param samadhisampadaya samadapeti, attana na paniia-
sampanno hoti no param pannasampadaya samadapeti, attana
CATTARO PUGGALA. 55
na vimuttisampanno hoti no param vimuttisampadaya sama-
dapeti, attana na vimuttiiianadassanasampanno hoti no param
vimuttinanadassanasampadaya samadapeti ; evam puggalo
n' em attahitaya patlpanno hoti no parahitaya.
24. Kathan ca puggalo attantapo hoti attaparit&panamiyo-
g im anuyutto ?
Idh' ekacco puggalo acelako hoti muttacaro hatthapale-
khano, na-ehi-bhadantiko na-tittha-bhadantiko nabhihatam
na uddissakatam na nimantanam sadiyati, so na kurnbhi-
mukha patiganhati na khalopimukha patiganhati, na ela-
kamantaram na dandamantaram na musalamantaram na
dvinnam bhunjamananam na gabbhiniya na payamanaya
na purisantaragataya, na sankittisu, na yattha sa upatthito
hoti, na yattha makkhika sandasandacarini, na maccham na
mamsam, na suram na merayam na thusodakam pivati : so
ekagariko va hoti ekalopiko dvagariko va hoti dvalopiko
... pe ... sattagariko va hoti sattalopiko, ekissapi dattiya
yapeti dvihi pi dattihi yapeti ... pe ... sattahi pi dattihi
yapeti, ekahikam pi aharam ahareti dvihikam pi aharam
ahareti ... pe ... sattahikam pi aharam ahareti iti
evarupam addhamasikam pi pariyayabhattabhojananuyogam
anuyutto viharati, so sakabhakkho va hoti samakabhakkho va
hoti nivarabhakkho va hoti daddulabhakkho va hoti sata-
bhakkho va hoti kanabhakkho va hoti acamabhakkho va hoti
pinnakabhakkho va hoti tinabhakkho va hoti gomayabhakkho
va hoti, vanamulaphalahare yapeti pavattaphalabhoji : so
sanani pi dhareti masanani pi dhareti chavadussani pi
dhareti pamsukulani pi dhareti tiritani pi dhareti ajinani
pi dhareti ajinakkhipam pi dhareti kusaciram pi dhareti
vakaciram pi dhareti phalakaciram pi dhareti kesakambalam
pi dhareti valakambalam pi dhareti ulukapakkhikam pi
dhareti, kesamassulocano pi hoti kesamassulocananuyogam
anuyutto, ubbhatthako pi hoti asanapatikkhitto, ukkutiko pi
hoti ukkutikappadhanam anuyutto, kantakapassayiko pi hoti
kantakapassaye seyyam kappeti, sayam tatiyakam pi udako-
rohananuyogam anuyutto viharati, iti evarupam anekavi-
hitam kayassa atapanaparitapananuyogam anuyutto viha-
56 PUGGALA-PANNATTI.
rati; evam puggalo attantapo hoti attaparitdpandnuijogam
anuyuUo.
Kathan ca puggalo parantapo hoti paraparitdpandnuyogam
anuyutto ?
Idh' ekacco puggalo orabbhiko hoti sukariko magaviko
sakuniko luddo macchaghatako coro coraghatako bandhana-
gariko, ye va pan' aiine pi keci kururakammanta : evam
puggalo parantapo hoti paraparitdpandnuyogam anuyutto.
Kathan ca puggalo attantapo ca hoti attaparitdpandnuyogam-
anuyutto parantapo ca paraparitdpandnuyogam anuyutto ?
Idh' ekacco puggalo raja va hoti khattiyo muddhavasitto
brahmano va mahasalo, so puratthimena nagarassa nava-
yannagaram karapetva kesamassum oharetya kharajinam
nivasetva sappitelena kayam abbhaiijitva migavisanena pitthim
kanduvamano yannagaram pavisati saddhim mahesiya brahma-
nena ca purohitena, so tattha anantarahitaya bhumiya harit-
upalittaya seyyam kappeti; ekissa gaviya sarupavacchaya yam
ekasmim thane khiram hoti tena raja yapeti, yam dutiyasmim
thane khiram hoti tena mahesi yapeti, yam tatiyasmim thane
khiram hoti tena brahmano purohito yapeti, yam catutthasmim
thane khiram hoti tena aggim juhanti, avasesena vacchako
yapeti ; so evam aha :-ettaka usabha hailnantu yannatthaya,
ettaka vacchatara hannantu yannatthaya, ettaka vacchata-
riyo hailnantu yannathaya, ettaka aja hannantu yannattha-
ya, ettaka urabbha hannantu yannatthaya, ettaka rukkha
chijjantu yupatthaya, ettaka dubba luyantu barihisatthaya ti
ye pi' ssa honti dasa ti va pessa ti va kammakara ti va te pi
dandatajjita bhayatajjita assumukha rudamana parikammani
karonti : evam puggalo attantapo ca hoti attaparitdpand-
nuyogam anuyutto parantapo ca paraparitdpandnuyogam
anuyutto.
Kathan ca puggalo n' eva attantapo hoti attaparitdpandnu-
yogam anuyutto na parantapo paraparitdpandnuyogam anu-
yutto ?
So anattantapo aparantapo ditth' eva dhamme nicchato
nibbuto sitibhuto sukhapatisamvedi brahmabhutena attana
viharati.
Idha Tathagato loke uppajjati araham sammasambuddho
CATTARO PUGGALA. 57
vijjacaranasampanno sugato lokavidu anuttaro purisa-
dammasarathi sattha devamanussanani buddho bhagava :
so imam, lokam sadevakam samarakam sabrahmanam sassa-
manabrahmanam pajam sadevamanussam sayam abhinna
sacchikatva pavedeti, so dhammam deseti adi kalyanam
majjhe kalyanam pariyosane kalyanam sattham savyaiijanam,
kevalaparipunnam parisuddham brahmacariyam pakaseti.
Tarn dhammam sunati gahapati va gahapatiputto va aiiiiata-
rasmim va kule paccajato, so tarn dhammam sutva Tathagate
saddham patilabhati.
So tena saddhapatilabhena samannagato iti patisancikkhati
sambadho gharavaso rajapatho abbhokaso pabbaja, na yidarn
sukaram agaram ajjhavasato ekantaparipunnam ekanta-
parisuddham sankhalikkhitam brahmacariyam caritum, yam
nunaham kesamassum oharetva kasayani vatthani accha-
detva agarasma anagariyam pabbajeyyan ti : so aparena
samayena appam va bhogakkhandham pahaya, mahantam
va bhogakkhandham pahaya, appam va iiatiparivattam
pahaya, mahantam va natiparivattam pahaya, kesamassum
oharetva kasayani vatthani acchadetva agarasma anagariyam
pabbajati.
So evam pabbajito samano bhikkhiinam sikkhasajivasama-
panno panatipatam pahaya panatipata pativirato hoti,
nihitadando nihitasattho lajji dayapanno sabbapanabhuta-
hitanukampi viharati : adinnadanam pahaya adinnadana
pativirato hoti, dinnadayi dinnapatikarikhi athenena suci-
bhutena attana viharati ; abrahmacariyam pahaya brahma-
cari hoti anacari pativirato methuna gamadhamma, rnusa-
vadam pahaya musavada pativirato hoti, saccavadi sacca-
sandho theto paccayiko avisamvadako lokassa, pisunam
vacam pahaya pisunaya vacaya pativirato hoti, ito sutva na
amutra akkhata imesam bhedaya amutra va sutva na imesam
akkhata amusam bhedaya, iti bhinnanam va sandhata sahi-
tanam va anuppadata samaggaramo samaggarato sam-
agganandi samaggakaranim vacam bhasita hoti, pharusam
vacam pahaya pharusavaca pativirato hoti, ya sa vaca nela
kannasukha pemaniya hadayangama pori bahujanakanta
bahujanamanapa tatharupam vacam bhasita hoti, samphappa-
58 PFGGALA-PAtfNATTI.
lapam pahaya samphappalapa pativirato hoti, kalavadi bhu-
tavadi atthavadi dhammavadi vinayavadi nidhanavatim vacam
bhasita kalena sapadesam pariyantavatim atthasamhitam.
So bijagamabhutagainasamarambha pativirato hoti, eka-
bhattiko hoti, rattuparato vikalabhojana, naccagitavaditavi-
sukadassana pativirato hoti, malagandhavilepanadharana-
mandanavibhusanatthana pativirato hoti, uccasayanamaha-
sayana pativirato hoti, jataruparajatapatiggahana pativirato
hoti, amakadhannapatiggahana pativirato hoti, amakamamsa-
patiggahana pativirato hoti, itthikumaripatiggahana pati-
virato hoti, dasidasapatiggahana pativirato hoti, ajelaka-
patiggahana pativirato hoti, kukkutasukarapatiggahana pati-
virato hoti, hatthigavassavalavapatiggahana pativirato hoti,
khettavatthupatiggahana pativirato hoti, duteyyapahinaga-
mananuyoga pativirato hoti, kayavikkaya pativirato hoti,,
tulakutakamsakutaraanakuta pativirato hoti, ukkotana-
vancananikatisaciyoga pativirato hoti chedanavadhabandha-
naviparamosa-alopasahasakara pativirato hoti.
So santuttho hoti kayapariharikena civarena kucchi-
pariharikena pindapatena, so vena yen' eva pakkamati, sa-
maday' eva pakkamati : seyyathapi nama pakkhisakuno yena
yen* eva deti sapattabharo va deti, evam evam bhikkhu
santuttho hoti kayapariharikena civarena kucchipariharikena
pindapatena, yena yen* eva pakkamati samaday' eva pakka-
mati: so imina ariyena silakkhandena samannagato ajjhattam
anavajjasukham patisamvedeti.
So cakkhuna rupam disva na nimittaggahi hoti nanu-
vyanjanaggahi yatvadhikaranam enam cakkhundriyam
asamvutam viharantam abhijjhadomanassa papaka akusala
dhamma anvassaveyyum tassa samvaraya patipajjati
rakkhati cakkhundriyam cakkhundriye samvaram apajjati :
sotena saddam sutva ... pe ... ghanena gandham
ghayitva ... pe ... jivhaya rasam sayitva ... pe ...
kayena photthabbam phusitva . . . pe , . . manasa dhammam
vinnaya na nimittaggahi hoti nanuvyanjanaggahi yatva-
dhikaranam enam manindriyam asamvutam viharantam
abhijjhadomanassa papaka akusala dhamma anvassaveyyum
tassa samvaraya patipajjati rakkhati manindriyam manind-
CATTARO PUGGALA. 59
riye samvaram apajjati : so imina ariyena indriyasamvarena
samannagato ajj hat tarn avyasekasukham patisamvedeti.
So abhikkante patikkante sampajanakari hoti, alokite vilo-
kite sampajanakari hoti, sammiiijite pasarite sampajanakari
hoti, sarighatipattacivaradharane sampajanakari hoti, asite
pite khayite sayite sampajanakari hoti, uccarapassavakamme
sampajanakari hoti, gate thite nisinne sutte jagarite bhasite
tunhibhave sampajanakari hoti.
So imina ca ariyena silakkhandhena samannagato imina ca
ariyena indriyasamvarena samannagato imina ca ariyena
satisampajafmena samannagato imaya ca ariyaya santutthiya
samannagato vivittam senasanaTn bhajati arannam. rukkha-
mulam pabbatam kandaram girim guham sasanam vana-
pattham abbhokasam palalapunjam: so pacchabhattam pinda-
patapatikkanto nisidati pallaiikam abhujitva ujum kayam
panidhaya parimukham satim upatthapetva : so abhijjham
loke pahaya vigatabhijjhena cetasa viharati abhijjhaya cittam
parisodheti : vyapadapadosam pahaya avyapannacitto yiha-
rati sabbapanabhutahitanukampi vyapadapadosa cittam pari-
sodheti : thinamiddham pahaya vigatathinamiddho viharati
alokasanni sato sampajano thinamiddha cittam parisodheti :
•uddhaccakukkuccam pahaya anuddhato viharati ajjhattam
vupasantacitto uddhaccakukkucca cittam parisodheti : vici-
kiccham pahaya tinnavicikiccho viharati akathankathi
kusalesu dhammesu vicikicchaya cittam parisodheti.
So ime panca nivarane pahaya cetaso upakkilese pan-
naya dubbalikarane vivicc' eva kamehi vivicca akusa-
lehi dhammehi savitakkam savicaram vivekajam pitisuk-
hain pathamam jhanam upasampajja viharati : vitakkavi-
caranam vupasama ajjhattam sampasadanam cetaso eko-
dibhavam avitakkam avicaram samadhijam pitisukham
dutiyam jhanam upasampajja viharati : pitiya ca viraga
upekkhako ca viharati sato sampajano sukhafi ca kayena
patisamvedeti yan tam ariya acikkhanti upekkhako satim a
sukhavihari ti tatiyam jhanam upasampajja viharati : suk-
hassa ca pahana dukkhassa ca pahana pubb' eva somanassa-
domanassanam atthangama adukkhamasukham upekkhasati-
parisuddhim catuttham jhanam upasampajja viharati.
60 PUGGALA-PANNATI.
So evam samahite citte parisuddhe pariyodate anangane
vigatupakkilese mudubhute kammaniye thite anejjappatte
pubbenivasanussatiiianaya cittam abhininnameti : so aneka-
vihitam pubbenivasam anussarati, seyyathidam ekam pi jatim
dve pi jatiyo tisso pi jatiyo catasso pi jatiyo panca pi jatiyo
dasa pi jatiyo visam pi jatiyo timsam pi jatiyo cattarisam pi
jatiyo pannasam pi jatiyo jatisatam pi jatisabassam pi jati-
satasabassam pi aneke pi samvattakappe aneke pi vivatta-
kappe aneke pi samvattavivattakappe : amutrasim evam-
namo evamgotto evamvanno evamaharo evamsukbadukkba-
patisainvedi evamayupariyanto, so tato cuto amutra udapadim,
tatrapasim evamnamo evamgotto evamvanno evamabaro
evamsukbadukkhapatisamvedi evamayupariyanto, so tato
cuto idhupapanno ti iti sakaram sa-uddesam anekavibitam
pubbenivasam anussarati.
So evam samabite citte parisuddbe pariyodate anangane
vigatupakkilese mudubbute kammaniye tbite anejjapatte
sattanam cutupapatananaya cittam abbininnameti : so dibbena
cakkbuna suddbena atikkantamanusakena satte passati cava-
mane upapajjamane bine panite suvanne dubbanne sugate
duggate yathakammupage satte pajanati — ime vata bhonto
satta kayaduccaritena samannagata vaciduccaritena saman-
nagata manoduccaritena samannagata ariyanam upavadaka
miccbadittbika miccbadittbikammasamadana te kayassa
bheda param marana apayam duggatim vinipatam nirayam
upapanna — ime vata bhonto satta kayasucaritena samannaga-
ta, vacisucaritena samannagata, manosucaritena samannagata
ariyanam anupavadaka sammaditthika sammadittbikamma-
samadana te kayassa bheda param marana sugatim saggam
lokam upapanna ti ; so iti dibbena cakkhuna visuddhena
atikkantamanusakena satte passati cavamane upapajjamane
bine panite suvanne dubbanne sugate duggate yathakammu-
page satte pajanati.
So evam samahite citte parisuddhe pariyodate anangane
vigatupakkilese mudubhute kammaniye thite anejjappatte
asavanam khayananaya cittam abhininnameti : so idam
dukkban ti yathabhutam pajanati ... pe ... ayam
dukkhanirodhagamini patipada ti yathabhutam pajanati :
CATTARO PUGGALA. 61
ime asava ti yathabhutam pajanati, ay am asavasamudayo ti
yathabhutam pajanati, ... pe ... ayarn asavanirodha-
garaini patipada ti yathabhutam pajanati. Tassa evam janato
evam passato kamasava pi cittam vimuccati, bhavasava pi
cittam vimuccati, avijj asava pi cittam vimuccati, vimuttasmim
vimuttam iti nanam hoti, khina jati vusitam brahmacariyam
katam karaniyam naparam itthattayati pajanati.
Evam puggalo n' eva attantapo hoti na attaparitapananuyo-
gam anuyutto na parantapo na paraparitapananuyogam anu-
yutto : so ca anattantapo aparantapo ditth/ eva dhamme
nicchato nibbuto sitibhuto sukhapatisamvedi brahmabhutena
attana viharati.
25. Katamo ca puggalo sarago ?
Yassa puggalassa rago appahino, ayam vuccati puggalo
sarago.
Katamo ca puggalo sadoso ?
Yassa puggalassa doso appahino, ayam vuccati puggalo
sadoso.
Katamo ca puggalo samoho ?
Yassa puggalassa moho appahino, ayam vuccati puggalo
samoho.
Katamo ca puggalo samano ?
Yassa puggalassa mano appahino, ayam vuccati puggalo
samano.
26. Kathan ca puggalo lablii hoti ajjhattam cetosamathassa
na lablii adhipannadhammavipassanaya ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti rupasahataganam va arupa-
sahagatanam va samapattinam, na labhi lokuttaramaggassa
va phalassa va, evam puggalo labhi hoti ajjhattam cetosama-
thassa na labhi adhipannadhammavipassandya.
Kathan ca puggalo labhi hoti adhipannadhammavipassanaya
na labhi ajjhattam cetosamathassa ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti lokuttaramaggassa va pha-
lassa va, na labhi rupasahagatanam va arupasahagatanam va
samapattinam : evam puggalo Idbbhi hoti adhipannadhamina-
vipassanaya na labhi ajjhattam cetosamathassa.
62 PUGGALA-PANNATTI.
Kathan ca puggalo labhi c' eva lioti ajjhattam cetosamathassa
labhi adhipannddhammavipassandya ?
Idh' ekacco puggalo labhi hoti rupasahagatanam va arupa-
sahagatanam va samapattinam labhi lokuttaramaggassa va
phalassa va, evam puggalo labhi c1 eva hoti ajjhattam cetosa-
mathassa labhi adhipannadhammavipassanaya.
Kathan ca puggalo nj eva labhi hoti ajjhattam cetosamathassa
na labhi adhipannddhammavipassandya ?
Idh/ ekacco puggalo n' eva labhi hoti rupasahagatanam
va arupasahagatanam va samapattinam, na labhi lokuttara-
maggassa va phalassa va, evam puggalo n* eva labhi hoti
ajjhattam cetosamathassa na labhi adhipannadhammavipassa-
ta.
27. Katamo ca puggalo anusotagami ?
Idh' ekacco puggalo kame ca patisevati papaiica kammam
karoti, ayam puggalo anusotogdmi.
Katamo ca puggalo patisotagdmi ?
Idh' ekacco puggalo kame ca na patisevati papafica
kammam na karoti, so saha pi dukkhena saha pi doma-
nassena assumukhena pi rudamano paripunnam pari-
suddham brahmacariyam carati, ayam vuccati puggalo pa-
tisotagdmL
Katamo ca puggalo thitatto ?
Idh' ekacco puggalo pancannam orambhagiyanam samyo-
jananam parikkhaya opapatiko hoti tattha-paranibbayi ana-
vattidhammo tasma loka, ayam vuccati puggalo thitatto.
Katamo ca puggalo tinno pdrangato phale titthati brdhmano ?
Idh' ekacco puggalo asavanam khaya anasavam cetovi-
muttim pailnavimuttim ditth' eva dhamme sayam abhiiina
sacchikatva upasampajja viharati, ayam vuccati puggalo
tinno pdrangato phale titthati brdhmano.
28. Kathan ca puggalo appassuto hoti sutena anupapanno ?
Idh' ekaccassa puggalassa appakam sutam hoti suttam
geyyam veyyakaranam gatham udanam itivuttakam jata-
kam abbhutadhammam vedallam, so tassa appakassa sutassa
na attham auiiaya na dhammam annaya na dhammanu-
CATTARO PUGGALA. 63
dhammapatipanno hoti, evam puggalo appassuto hoti sutena
anupapanno.
Kathan ca puggalo appassuto hoti sutena upapanno ?
Idh' ekaccassa puggalassa appakam sutam hoti suttam . . .
pe . . . vedallam : so tassa appakassa sutassa attham annaya
dhammam ariilaya dhammanudhammapatipanno hoti, evam
puggalo appassuto hoti sutena upapanno.
Kathan ca puggala bahmsuto hoti sutena anupapanno ?
Idh' ekaccassa puggalassa bahukam sutam hoti suttam . . .
pe . . . vedallam, so tassa bahukassa sutassa na attham
annaya na dhammam annaya na dhammanudhammapatipanno
hoti, evam puggalo bahussuto hoti sutena anupapanno.
Kathan ca puggalo bahussuto hoti sutena upapanno ?
Idh' ekaccassa puggalassa bahukam sutam hoti suttam
... pe ... vedallam : so tassa bahukassa sutassa attham
annaya dhammam annaya dhammanudhammapatipanno hoti,
evam puggalo bahussuto hoti sutena upapanno.
29. Katamo ca puggalo samanamacalo ?
Idh' ekacco puggalo samyojananam parikkhaya sotapanno
hoti avinipatadhammo niyato sambodhiparayano, ayam vuccati
puggalo samanamacalo.
Katamo ca puggalo samanapadumo ?
Idh' ekacco puggalo tinnam samyojananam parikkhaya
ragadosamohanam tanutta sakadagami hoti sakid eva imam
lokam agantva dukkhass* antam karoti, ayam vuccati
puggalo samanapadumo.
Katamo ca puggalo samanapundariko ?
IdhJ ekacco puggalo pancannam orambhagiyanam samyo-
jananam parikkhaya opapatiko hoti tattha-parinibbayi ana-
vattidhammo tasma loka, ayam vuccati puggalo samana-
pundariko.
Katamo ca puggalo samanesu samanasukhumdlo ?
Idh' ekacco puggalo asavanam khaya anasavam cetovi-
muttim pannavimuttim ditth' eva dhamme sayam abhiiina
sacchikatva upasampajja viharati, ayam vuccati puggalo
samanesu samanasukhumdlo ti.
CATTJTTHAM NITTHITAM.
64 PUGGALA-PAN&ATTI.
Y.
PANCA PUGGALA.
1. Tatra yvdyam puggalo drabhati ca vippatisdri ca hoti
tan ca cetovimuttim panndvimuttim yathdbhutam nappajdndti
yatth' assa te uppannd pdpakd akusald dhammd aparisesd
nirujjhanti, so evam assa vacaniyo :- ayasmato kho arambhaja
asava samvijjanti vippatisararaja asava pavaddhanti, sadhu
vatayasma arambhaje asave pahaya vippatfsaraje asave
pativinodetva cittam pafinan ca bhavetu, evam ayasma
amuna pancamena puggalena saraasamo bhavissati ti.
Tatra yi'dyam puggalo drabhati na vippatisdri hoti tan
ca cetovimuttim panndi'imiittim yathdbhutam nappajdndti yatth?
assa te uppannd pdpakd akusald dhammd aparisesd nirujjhanti
so evam assa vacaniyo :- ayasmato kho arambhaja asava
samvijjanti vippatisaraja asava nappavaddhanti, sadhu vata-
yasma arambhaje asave pahaya cittam pafinan ca bhavetu, evam
ayasma amuna pancamena puggalena samasamo bhavissati ti.
Tatra yvdyam puggalo na drabhati vippatisdrt, hoti tan ca
cetommuttim pannavimuttim yathdbhutam nappajdndti yatth'
assa te uppannd pdpakd akusald dhammd aparisesd nirujjhanti,
so evam assa vacaniyo :- ayasmato kho arambhaja asava na
samvijjanti vippatisaraja asava pavaddhanti, sadhu vatayasma
vippatisaraje asave pativinodetva cittam pannan ca bhavetu,
evam ayasma amuna pancamena puggalena samasamo bha-
vissati ti.
Tatra yvdyam puggalo na drabhati na vippatisdri hoti tan
ca cetommuttim panndvimuttim yathdbhutam nappajdndti yatth*
assa te uppannd pdpakd akusald dhammd aparisesd nirvjjhanti,
so evam assa vacaniyo :- ayasmato kho arambhaja asava na
samvijjanti vippatisaraja asava nappavaddhanti, sadhu vata-
yasma cittam pannan ca bhavetu, evam ayasma amuna
pancamena puggalena samasamo bhavissati ti.
Ime cattaro puggala amuna pancamena puggalena evam
ovadiyamana evam anusasiyamana anupubbena asavanam
khayam papunanti.
PANCA PUGGALA. 65
2. Kathan ca puggalo datvd avajdndti ?
Idh' ekacco puggalo yassa puggalassa deti civarapinda-
pataseDasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam tassa evam
hoti : — ayam dammi, ayam pana patiganhati ti, tarn enam
datva avajanati, evam puggalo datva avajanati.
Kathan ca puggalo samvasena avajdndti ?
Idh' ekacco puggalo puggalena saddhim samvasati dve va
tini va vassani tarn enam samvasena avajanati, evam puggalo
samvasena avajanati.
Kathan ca puggalo ddheyyamukho hoti ?
Idh' ekacco puggalo parassa vanne va avanne va bhasiya-
mane khippail ileva adhimuccita hoti, evam puggalo adheyya-
mukho hoti.
Kathan ca puggalo lolo hoti ?
Idh' ekacco puggalo ittarasaddho hoti ittarabhatti ittara-
pemo ittarappasado, evam puggalo lolo hoti.
Kathan ca puggalo mando momuho hoti ?
Idh' ekacco puggalo kusalakusale dhamme na janati
savajjanavajje dhamme na janati hinappanite dhamme na
janati kanhasukkasappatibhage dhamme na janati, evam
puggalo mando momuho hoti.
3. Tattha katame panca yodhdjivupamd puggald ?
Panca yodhajiva: — Idh' ekacco yodhajivo rajaggan neva
disva samsidati visidati na santhambhati na sakkoti sanga-
mam otaritum, evarupo pi idh' ekacco yodhajivo hoti ayam
pathamo yodhajivo santo samvijjamano lokasmim.
Puna ca param. Idh' ekacco yodhajivo sahati rajaggam,
api ca kho dhajaggan neva disva samsidati visidati na san-
thambhati na sakkoti sangamam otaritum, evarupo pi
idh' ekacco yodhajivo hoti ayam dutiyo yodhajivo santo
samvijjamano lokasmim.
Puna ca param. Idh' ekacco yodhajivo sahati rajaggam
sahati dhajaggam api ca kho ussadanam yeva sutva
samsidati visidati na santhambhati na sakkoti sangamam
otaritum, evarupo pi idh' ekacco yodhajivo hoti ayam tatiyo
yodhajivo santo samvijjamano lokasmim.
Puna ca param. Idh' ekacco yodhajivo sahati rajaggam
5
66 PUGGALA-PANNATTI.
sahati dhajaggam sahati ussadanam api ca kho sampahare
hannati vyapajjati, evarupo pi idh' ekacco yodhajivo hoti
ayam catuttho yodhajivo santo samvijjamano lokasmim.
Puna ca param. Idh' ekacco yodhajivo sahati rajaggam
sahati dhajaggam sahati ussadanam sahati sampaharam so
tarn sangamamabhivijinitva vijitasangamo, tarn eva sangamasi-
sam ajjhavasati, evarupo pi idh' ekacco yodhajivo hoti ayam
pancamo yodhajivo santo samvijjamano lokasmim. Ime
panca yodhajiva santo samvijjamana lokasmim evam evam
pane' ime yodhajivupama puggala santo samvijjamana bhi-
kkhusu. Katame panca ?
Idh' ekacco bhikkhu rajaggan neva disva samsidati visidati
na santhambhati, na sakkoti brahmacariyam santanetum
sikkhadubbalyam avikatva sikkham paccakkhaya hinaya
avattati. Kim assa rajaggasmim ? Idha bhikkhu sunati
asukasmim nama game va nigame va itthi va kumari abhi-
rupa dassaniya pasadika paramaya vannapokkharataya
samannagata ti, so tarn sutva samsidati visidati na
santhambhati na sakkoti brahmacariyam santanetum,
sikkhadubbalyam avikatva sikkham paccakkhaya hinaya
avattati, idam assa rajaggasmim : seyyathapi so yodhajivo
rajaggan neva disva samsidati visidati na santhambhati
na sakkoti sangamam otaritum, tathupamo ayam puggalo :
evarupo pi idh' ekacco puggalo hoti ayam pathamo yodhaji-
vupamo puggalo santo samvijjamano lokasmim.
Puna ca param. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggam
api ca kho dhajaggan neva disva samsidati visidati na
santhambhati, na sakkoti brahmacariyam santanetum
sikkhadubbalyam avikatva sikkham paccakkhaya hinaya
avattati. Kim assa dhajaggasmim ? Idha bhikkhu na h' eva
kho sunati asukasmim nama game va nigame va itthi va
kumari va abhirupa dassaniya pasadika paramaya vanna-
pokkharataya samannagata ti, api ca kho samaii ca passati
itthim va kumarim va abhirupam dassaniyam pasadikam
paramaya vannapokkharataya samannagatam, so tarn disva
samsidati visidati na santhambhati na sakkoti brahmaca-
riyam santanetum sikkhadubbalyam avikatva sikkham
paccakkhaya hinaya avattati idam assa dhajaggasmim: seyya-
PANCA PUGGALA.
67
thapi so yodhajivo sahati rajaggarp api ca kho dhajaggam
yeva disva samsidati visidati na santharabhati na sakkoti
sangamam otaritum, tathupamo ayam puggalo : evarupo pi
idh' ekacco puggalo hoti ayam dutiyo yodhajivupamo
puggalo santo samvijjamano bhikkhusu.
Puna ca param. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggam
sahati dhajaggam api ca kho ussadanam yeva sutva samsi-
dati visidati na santhambhati na sakkoti brahmacariyam
santanetum sikkhadubbalyam avikatva sikkham paccakkha-
ya hinaya avattati. Kim assa ussadanaya ? Idha bhikkhum
arafiiiagatam va rukkhamulagatam va sunnagaragatam va ma-
tugamo upasankamitva uhasati ullapati ujjaggheti uppandeti,
so matugamena uhasiyamano ullapiyamano ujjagghiyamano
uppandiyamano samsidati visidati na santhambhati na
sakkoti brahmacariyam santanetum sikkha dubbalyam avi-
katva sikkham paccakkhaya hinaya avattati, idam assa ussa-
danaya: seyyathapi so yodhajivo sahati rajaggam sahati dha-
jaggam api ca kho ussadanam yeva sutva samsidati visidati
na santhambhati na sakkoti sangamam otaritum, tathupamo
ayam puggalo : evarupo pi idh' ekacco puggalo hoti ayam
tatiyo yodhajivupamo puggalo santo samvijjamano bhikkhusu.
Puna ca param. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggam
sahati dhajaggam sahati ussadanam api ca kho sampahare
hafinati vyapaj jati. Kim assa sampaharasmim ? Idha bhi-
kkhum arariiiagatam va rukkhamulagatam va sunnagaragatam
va matugamo upasankamitva abhinisidati abhinipajjati ajjho-
ttharati, so matugamena abhinisidiyamano abhinipaj jiyamano
ajjhotthariyamano sikkham apaccakkhaya dubbalyam anavi-
katva methunam dhammam patisevati, idam assa sampaha-
rasmim : seyyathapi so yodhajivo sahati rajaggam sahati dha-
jaggam sahati ussadanam apo ca kho sampahare hannati
vyapaj jati, tathupamo ayam puggalo : evarupo pi idh' ekacco
puggalo hoti ayam catuttho yodhajivupamo puggalo santo
samvijjamano bhikkhusu.
Puna ca param. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggam
sahati dhajaggam sahati ussadanam sahati sampaharam,
so tarn sangamam abhivijinitva vijitasaiigamo tarn eva sanga-
masisam ajjhavasati. Kim assa sahgamavijayasmim ? Idha
68 PUGGALA-PANNATTI.
bhikkhum arannagatam va rukkhamulagatam va sunnagara-
gatam va matugamo upasarikamitva abhinisidati abhini-
pajjati ajjhottharati, so matugamena abhinisidiyamano
abhinipajjiyamano ajjhotthariyamano vinivethetva vini-
mocetva yena kamam pakkamati, so vivittam senasanam
bhajati arannam rukkhamulam pabbatam kandaram girim
guham susanam vanapattham abbhokasam palalapuiijam : so
araiinagato va rukkhamulagato va suniiagaragato va nisidati
pallankam abhujitva ujum kayam panidhaya parimukham
satim upatthapetva : so abhijjham loke pahaya vigatabhijjhena
cetasa viharati, abhijjhaya cittam parisodheti : vyapadapado-
sam pabaya avyapannacitto viharati sabbapanabbutabita-
nukampi vyapadapadosa cittam parisodbeti : thinamiddham
pahaya vigatathinamiddho viharati, alokasafini sato sampa-
jano thinamiddh a cittam parisodheti: uddhaccakukkuccam pa-
haya anuddhato viharati ajjhattam vupasantacitto uddhacca-
kukkucca cittam parisodheti : vicikiccham pahaya tinnavici-
kiccho viharati, akathankathi kusalesu dhammesu vicikicchaya
cittam parisodheti : so ime parica nivarane pahaya cetaso
upakkilese pannaya dubbalikarane vivicc' eva kamehi vivicca
akusalehi dhammehi savitakkam savicaram vivekajam piti-
sukham pathamam jhanam upasampajja viharati : vitakka-
vicaranam viipasama dutiy a jhanam, tatiyajhanam, catuttha-
jhanam upasampajja viharati.
So evam samahite citte parisuddhe pariyodate anangane
vigatupakkilese mudubhute kammaniye thite anejjappatte
asavanam khayananaya cittam abhininnameti : so idam
dukkhan ti yathabhutam pajanati ... pe ... ayam
dukkhanirodhagamini patipada ti yathabhutam pajanati :
ime asava ti yathabhutam pajanati ... pe ... ayam
asavanirodhagamini patipada ti yathabhutam pajanati.
Tassa evam janato evam passato kam asava pi cittam vimuccati,
bhavasava pi cittam vimuccati, avijjasava pi cittam vimuccati,
vimuttasmim vimuttam iti nanam hoti, khina jati vusitam
brahmacariyam katam karaniyam naparam itthattaya ti
pajanati. Idam assa sangamavijayasmim, seyyathapi so
yodhajivo sahati rajaggam sahati dhajaggam sahati ussa-
danam sahati sampaharam, so tarn sangamam abhinivijinitva
TANCA PUGGALA. 69
vijitasangamo tarn eva sangamasisam ajjhavasati, tathupamo
ayam puggalo, evarupo pi idh' ekacco puggalo hoti ayam
pancamo yodhajivupamo puggalo santo samvijjamano bhi-
kkhusu. Ime panca yodhajivupama puggala santo samvijja-
mana bhikkhusu.
4. Tattha katame panca pindapatika ?
Mandatta momuhatta pindapatiko hoti, papiccho iccha-
pakato pindapatiko hoti, ummada cittavikkhepo pindapatiko
hoti, vannitam buddhehi buddhasavakehi ti pindapatiko
hoti, api ca appiccham yeva nissaya santutthim yeva nissaya
sallekham yeva nissaya idamatthikam yeya nissaya pindapa-
tiko hoti.
Tatra yvayam pindapatiko appiccham yeva nissaya san-
tutthim yeva nissaya sallekham yeva nissaya idamatthikam
yeva nissaya pindapatiko, ayam imesam pancannam pindapa-
tikanam aggo ca settho ca pamokkho ca uttamo ca pavaro ca :
seyyathapi nama gava khiram khiramha dadhi dadhimha na-
vanitam navanitamha sappi sappimha sappimando tattha
aggam akkhayati, evam evam svayam pindapatiko appiccham
yeva nissaya santutthim yeva nissaya sallekham yeva nissaya
idamatthikam yeva nissaya pindapatiko : ayam imesam
pancannam pindapatikanam aggo ca settho ca pamokkho ca
uttamo ca pavaro ca ; ime ca panca pindapatika.
5—14. Tattha katame panca khalupacchabhattika, panca
ekdsanikd, panca pamsiikultkd, panca tecivarika, panca arannika,
panca rtikkhamulikd, panca abbhokdsikd, panca nesajjikd, panca
yathasanthatika,1 panca sosanika ?
Tattha katame panca sosdnikd ?
Mandatta momuhatta sosaniko hoti, papiccho icchapakato
sosaniko hoti, ummada cittavikkhepo sosaniko hoti, vannitam
buddhehi buddhasavakehi ti sosaniko hoti, api ca appiccham
yeva nissaya santutthim yeva nissaya sallekham yeva nissaya
idam atthikam yeva nissaya sosaniko hoti.
Tatra yvayam sosaniko appiccham yeva nissaya santutthim
1 § 4 is to be repeated with each of these.
70 PTJGGALA-PANNATTI.
yeva nissaya sallekham yeva nissaya idamatthikam yeva
nissaya sosaniko, ay am imesam pancannam sosanikanam aggo
ca settho ca pamokkho ca uttamo ca pavaro ca : seyyathapi
nama gava khiram khiramha dadhi dadhimha navanitam na-
vanitamha sappi sappimha sappimando tattha aggam akkha-
yati, evam evam svayam sosaniko appiccham yeva nissaya
santutthim yeva nissaya sallekham yeva nissaya idamatthi-
kam yeva nissaya sosaniko hoti : ayam imesam pancannam
sosanikanam aggo ca settho ca pamokkho ca pavaro ca ; ime
panca sosanika ti.
PA^CAKAM KITTHITAM.
VI.
CHA PUGGALi.
1. Tatra yvayam puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sd-
tnam saccdni abhisambujjhati tattha ca sabbannutam papundti
phalesu ca vasibhavam ?
Sammasambuddho tena datthabbo.
Tatra yvayam puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sdmam
saccdni abhisambujjhati na ca tattha sabbannutam papundti na
ca phalesu vasibhavam ?
Pacceksambuddho tena datthabbo.
Tatra yvayam puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sdmam
saccdni abhisambujjhati ditth' eva dhamme dukkhass* antakaro
hoti sdvakapdramin ca papundti?
Sariputtamoggalana tena datthabba.
Tatra yvayam puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sdmam
saccdni abhisambujjhati ditth* eva dhamme dukkhass' antakaro
hoti na ca sdvakapdramim papundti ?
Avasesa arahanto tena datthabba.
Tatra yvayam puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sdmam
saccdni abhisambujjhati ditth' eva dhamme dukkhass* antakaro
hoti andgdmi hoti andgantvd itthattam ?
SATTA PUGGALA. 71
Anagami tena datthabbo.
Tatra yvayam puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sdmam
saccdni abhisambujjhati na ca ditth* em dhamme dukkhass*
antakaro hoti sakaddgami hoti dgantrd itthattam ?
Sotapannasakadagamino tena datthabba ti.
CHAKKAM NITTHITAM.
VII.
SATTA PUGGALA.
1. Kathan ca puggalo sakim nimuggo nimuggo va hoti?
Idh' ekacco puggalo samannagato hoti ekantakalakehi aku-
salehi dhammehi, evam puggalo sakim nimuggo nimuggo
va hoti.
Kathan ca puggalo ummujjitva nimujjati ?
IdhJ ekacco puggalo ummujjati sahusaddhakusalesu dham-
mesu, ummujjati sahuhirikusalesu dhammesu, ummujjati sa-
hu-ottappakusalesu dhammesu, ummujjati sahuviriyakusa-
lesu dhammesu, ummujjati sahu pannakusalesu dhammesu ti :
tassa sa saddha nj eva titthati no vaddhati hayati c' eva,
tassa sa hiri n' eva titthati no vaddhati hayati c' eva, tassa
tarn ottappam n' eva titthati no vaddhati hayati c' eva, tassa
tarn viriyam n' eva titthati no vaddhati hayati c' eva, tassa
sa panfia n' eva titthati no vaddhati hayati c' eva : evam
puggalo ummujjitva nimujjati.
Kathan ca puggalo ummujjitva thito hoti ?
Idh* ekacco puggalo ummujjati sahusaddha ... pe ...
-paiiria kusalesu dhammesu ti, tassa sa saddha n'eva hayati
no vaddhati thito hoti, tassa sa hiri n' eva hayati no vaddhati
thito hoti, tassa tarn ottappam n' eva hayati no vaddhati thito
hoti, tassa tarn viriyam n' eva hayati no vaddhati thito hoti
tassa sa paiina n' eva hayati no vaddhati thito hoti tassa sa
pafma n' eva hayati no vaddhati thito hoti : evam puggalo
ummujjitva thito hoti.
Kathan ca puggalo ummujjitva vipassati viloketi?
Idh' ekacco puggalo ummujjati sahusaddha ... pe ...
72 PUGGALA-PANNATTI.
panna kusalesu dhammesu ti, so tinnam samyojananam pa-
rikkhaya sotapanno hoti avinipatadhammo niyato sambodhi-
parayano, evam puggalo ummujjati vipassati viloketi.
Kathan ca puggalo ummujjitva patarati ?
Idh' ekacco puggalo ummujjati sahusaddha ... pe ...
-panna kusalesu dhammesu ti, so tinnam samyojananam pa-
rikkhaya ragadosamohanam tanutta sakadagami hoti sakid
eva imam lokam agantva dukkhass' antakaro hoti: evam
puggalo ummujjitva patarati.
Kathan ca puggalo ummujjitva patigadhappatto hoti ?
Idh' ekacco puggalo ummujjati sahusaddha ... pe ...
-panna kusalesu dhammesu ti, so pancannam orambhagiyanam
saiinojananam parikkhaya opapatiko hoti tattha-parinibbayi
anavattidhammo tasma loka : evam puggalo ummujjitva pati-
gadhappatto hoti.
Kathan ca puggalo ummujjitva tinno hoti pdrangato phale
titthati brahmano ?
Idh' ekacco puggalo ummujjati sahusaddha ... pe ...
-panna kusalesu khammesu ti, so asavanam khaya anasavam-
cetovimuttim pannavimuttim ditth* eva dhamme sayam
abhinna sacchikatva upasampajja viharati : evam puggalo
ummujjitva tinno hoti parangato phale titthati brahmano.
2. Katamo ca puggalo ubhatobhagavimutto ?
Idh' ekacco puggalo attha vimokkhe kayena phusitva,
pannaya c' assa disva asava parikkhina honti : ayam puggalo
ubhatobhagavimutto.
Katamo ca puggalo panndvimutto kayasakkhi ditthippatto
saddhavimutto dhammanusari ? 1
Katamo ca puggalo saddhanusart, ?
Yassa puggalassa sotapattiphalasacchikiriyaya patipannassa
saddhindriyam adhimattam hoti, saddhavahim saddha-pubban-
gamam ariyamaggam bhaveti : ayam vuccati puggalo saddha-
nusari. Sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno puggalo
saddhanusari phale thito saddhavimutto ti.
SATTAKA-NIDDESO.
1 For these first five which the text here repeats see I. 31-35.
ATTHA PUGGALA. 73
YIIL
ATTHA PUGGALA.
1. Tattha katame cattdro maggasamangino cattdro phala-
samahgino puggald ?
Sotapanno sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno ; saka-
dagami, sakadagamiphalasacchikiriyaya patipanno ; anagami
anagamiphalasacchikiriyaya patipanno ; araha arahattaya pa-
tipanno. Ime cattaro maggsamangino, ime cattaro phala-
samahgino puggala ti.
ATTHAKA-NIDDESO.
IX.
NAYA PUGGALi.
1. Katamo ca puggalo sammdsambuddho ?
Idh' ekacco pugggalo pubbe ananussutesu dhammesu samam
saccani abhisambujjhati tattha ca sabbanilutam papunati pha-
lesu ca vasibhavani : ayam vuccati puggalo sammasambuddho.
Katamo ca puggalo paccekasambuddho ?
IdhJ ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu samam
saccani abhisambujjhati na ca tattha sabbailnutam papunati
na ca phalesu vasibhavam : ayam vuccati puggalo paccekasam-
buddho.
Katamo ca puggalo ubhatobhagavimutto ?
Idh' ekacco puggalo attha vimokkhe kayena phusitva viha-
rati paiinaya c' assa disva asava parikkhina honti : ayam
vuccati puggalo ubhatobhagavimutto.
Katamo ca puggalo pan navimutto ?
Idh' ekacco puggalo na h/ eva kho attha vimokkhe kayena
phusitva viharati paiinaya c' assa disva asava parilddiina
honti : ayam vuccati puggalo panilavimutto.
Katamo ca puggalo kayasakkhi ?
Idh' ekacco puggalo attha vimokkhe kayena phusitva
viharati paiiriaya c3 assa disva ekacce asava parikkhina honti :
ayam vuccati puggalo kayasakkhi.
74 PUGGALA-PANNATTI.
Katamo ca puggalo ditthippatto ?
Idh' ekacco puggalo idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati . . . pe . . . ayam dukkhanirodhagamini patipada ti
yathabhutam pajanati, Tathagatappavedita c* assa dhamraa
pannaya vo dittha honti vo carita, pannaya c' assa disva ekacce
asava parikkhina honti : ayam vuccati puggalo ditthippatto.
Katamo ca puggalo saddhavimutto ?
Idh* ekacco puggalo idam dukkhan ti yathabhutam paja-
nati ... pe ... [see I. 34] parikkhina honti no ca kho
yatha ditthippattassa : ayam vuccati puggalo saddhavimutto.
Katamo ca puggalo dhammanusari ?
Yassa puggalassa sotapattiphalasacchikiriyaya . . . pe
[I. 35] . . . patipanno puggalo dhammanusari phale thito
ditthippatto.
Katamo ca puggalo saddhanusari ?
Yassa puggalassa sotapattiphalasacchikiriyaya . . . pe
. . . [I. 36] ... patipanno puggalo saddhanusari phale
thito saddhavimutto.
NAVAKA-NIDDESO.
X.
DASA PUGGALi.
1. Katamesam pancannam idha nittka?
Sattakkhattum paramassa kolankolassa ekabijissa sakada-
gamissa yo ca ditth' eva dhamme araha, imesam pancannam
idha nittha. Katamesam pancannam idha vihdya nittha ?
Antaraparinibbayissa upahaccaparinibbayissa asankharapa-
rinibbayissa sasankharaparinibbayissa uddhainsotassa akani-
tthagamino imesam pancannam idha vihaya nittha ti.
Ettavata puggalanam puggalapannatti ti.
DASAKA-NIDDESO.
PUGGALAPANNATTI NTTTHITA.
INDEX.
A.
Akathankathi, 59.
Akanittha, 17.
Akanitchagami, 17.
Akasiralabhi, 11, 12.
Akiccalabhi, 11, 12.
Akuppadhamma, 11.
Akkodhana, 22.
Akkosati, 37.
Akkhata, 57.
Akkhayati, 69, 70.
Agalha, 32.
Agara, 55, 56, 57.
Agara vata, 20.
Agarika, 55.
Aguttadvara, 20, 21.
Aguttadvarata, 20.
Agutti, 21.
Agopana, 21.
Aggahitatta, 19, 23.
Aggi, 56.
Agga, 70.
Acarima, 13.
Acelaka, 55.
Acchandika, 13.
Acchadana, 19, 23.
Acchadeti, 57.
Aja, 56.
Ajiua, 55.
Ajelakapatiggahana, 58.
Ajjhatta, 59.
Aj j h attasamloj ana, 22.
Ajjhavasati, 57.
Ajjhottharati, 67, 68.
Ajjhupekkhati, 36, 37.
Annatavindriya, 2.
Aniiindriya, 2.
Annanam, 21.
Atthana, 11.
Atthika (? atthita), 69, 70.
Addha, 52. '
Addhamasika, 55.
Atappa, 17.
Atikkamati, 17.
Atikkanta, 17 ; atikkantama-
nusaka, 60.
Attantapa, 55, 56.
Attha, 63 ; atthavadi, 58 ;
atthasamhita, 58.
Atthangama, 52.
Athena, 57.
Adassanam, 21.
Adinnadana, 39, 40.
Adinnadayi, 38, 39.
76
INDEX.
Adharanata, 21.
Adhika,' 35.
Adhikarana, 20, 55.
Adhigacchati, 30, 31.
Adhipanna, 61.
Adhimatta, 15.
Adhimuccati, 63.
Adhimutta, 26.
Anagariya, 57.
Anattamana, 33.
Anattamanata, 18.
Anattha, 37.
Ananuvicca, 48, 49.
Ananussuta, 14.
Ananussati, 21.
Anantarahita, 56.
Anabhisamaya, 21.
Anariya, 13, 14.
Anavakasa, 11, 12.
Anabhijjhalu, 40,
Anavajja, 30, 41 ; anavajja-
sukhapatisamvedi, 58.
Anavajjata, 25, 41.
Anavasesa, 17.
Anan gana, 60.
Anamiatamiassamitindriya, 2.
Anacari, 57.
Anagami, 16, 37, 70.
Anagariya, 57.
Anadariya, 20.
Anadariyata, 20.
Anarakkha, 21.
Anavikatva, 57.
Anavikararaa, 19, 23.
Anasava, 27.
Anavattidhamma, 16, 17,
62.
Aniyata, 13.
Anissuki, 23.
Anukampa, 35.
Anukampi, 57, 68.
Anugati, 33, 34.
Anugganhati, 36.
Anuggaha, 25.
Anuniiata, 28.
Anuttanikamma, 19.
Anuddaya, 35.
Anuddhata, 59.
Anudhamma, 62, 63.
Anupapanna, 62, 63.
Anupabandhana, 18.
Amipavadaka, 60.
Anupasanthapana, 18.
Anupubbena, 41, 64.
Anuppadata, 57.
Anubodha, 21.
Anurakkhati, 12.
Anurakkhanabhabba, 12.
Anuvicca, 49.
Anusaficeteti, 12.
Anusaya, 21.
Anuyoga, 55.
Anuyutta, 55.
Anuvyanjana, 24, 58.
Anusari, 15.
Anusasati, 64.
Anusotagami, 62.
Anuseti, 32, 48.
Anussati, 25, 60.
Anussarati, CO.
Anussuki, 23.
Anottappa, 20.
Anottappi, 20, 24.
Anekavihita, 55.
Antara, 55 ; elakamantara
dandamantara, 55.
INDEX.
77
Antakara, 71.
Antaraparinibbayi, 16.
Antoputi, 27, 36.
Anna, 51.
Andhakara, 30.
Anvassavati, 20, 58.
Apaccaya, 30.
Apaccavekkhana, 21.
Apeccavekkhakamma, 21.
Apatinissagga, 19, 21.
Apatta, 16.
Apaya, 51.
Apariyogagheti, 33.
Aparipura, 35, 36.
Aparihanadhamma, 12.
Apara, 38.
Aparantapa, 56.
Apariyogahana, 21.
Aparisesa, 64.
Apalekhana, (? avalekha-
na), 55.
Apalasi, 22.
Apassayika, 55.
Apubba, 13.
Appa, 39.
Appaka, 62.
Appaggha, 33.
Appagghata, 33.
Appatikulagahita, 24.
Appativedha, 21.
Appatisankha, 21.
Appatissati, 21.
Appatissavata, 20.
Appannapanabhojana, 51.
Appameyya, 35.
Appasadda, 35.
Appasada, 49.
Appasadaniya, 49.
Appasavajja, 41.
Appassuta, 20, 62, 63.
Appahina, 12, 18.
Appiccha, 70.
Abbhanjati, 56.
Abbhuggacchati, 36.
Abbhutadhamma, 13, 43.
Abbhokasa, 57.
Abbhokasika, 69.
Abhabbagamana, 13.
Abhikkhanam, 31.
Abhikkanta, 44, 45.
Abhijjha, 20, 59.
Abhijjhalu, 39, 40.
Abhifina, 14.
Abhinham, 32.
Abhinita, 29.
Abhininnameti, 60.
Abhinipajjati, 67, 68.
Abhinibbattati, 51.
Abhinivesa, 22.
Abhinisidati, 67, 68.
Abhirupa, 52.
Abhivijinati, 66.
Abhisajjati, 30, 36.
Abhisamaya, 41.
Abhisamparaya, 38.
Abhisambhujjati, 14.
Abhihata, 55.
Abhejja, 30.
Abrahmacari, 27, 36.
Abrahmacariya, 57.
Amakkhi, 22.
Amattafmu, 21.
Amattaniiuta, 21.
Amanapa, 32.
Amukhara, 35.
Amoha, 25.
78
INDEX.
Ambupama, 45.
Araha, 37, 73.
Arahatta, 73.
Ariya, 58.
Ariyamagga, 17.
Aruka, 30.
Arukupamacitta, 30.
Ayoniso, 21.
Alata, 36.
Avakujjapanna, 31.
Avakkanti, 13.
Avacara, 37, 38.
Avajanati, 65.
Avanna, 48, 59.
Avannaraha, 48.
Avyapannacitta, 68.
Avyasekasakha, 59.
Avasitta, 56.
Avasesa, 56.
Avassuta, 27, 36.
Avikinnavaca, 35.
Avij ja, 21 ; -anusaya, 21 ; -pa-
riyutthana, 21 ; -yoga,
21 ; -langi, 21 ; -asava, 61 ;
-ogha, 21.
Avinipatadhamma, 16, 63.
Avipaccanikasatata, 24.
Avimutta, 27.
Avilapanata, 25.
Avisamvadaka, 57.
Aviha, 17.
Avitaraga, 32.
Avitikkama, 25.
Avyatta, 33.
Asankhara-parinibbayi, 17,
21.
Asangahana, 21.
Asantutthita, 21.
Asamana, 27.
Asamavekkhana, 21.
Asamahita, 35.
Asamayavimutta, 11.
Asampajana, 35.
Asampajamla, 21.
Asammussanata, 25.
Asaranata, 21.
Asahita, 42.
Asuci, 27, 36.
Asuropa, 18.
Assaddha, 13, 20.
Assumukha, 56.
Asekha, 14.
Ahiguthagata, 36.
Ahirika, 19, 20.
Akinna, 31.
Agatavisa, 48.
Acama, 55.
Acikkhati, 59.
Ajiva, 51.
Athapana, 18.
Atapana, 55.
Adheyya, 34.
Adheyyamukha, 65.
Anantarika, 13.
Anejjappatta, 60.
Apajjati, 20.
Abhujati, 59.
Ama, 44, 45 ; amavanni, 44,
A 45.
Amaka, 58.
Abadha, 28.
Amisakincikkha, 29.
Ayatana, 1.
Ayupamana. 16.
INDEX.
79
Arakkha, 24.
Araimagata, 68.
Araiiriika, 69.
Arabhati, 64.
Arambha, 64; arambhaja, 64.
Arama, 31, 57.
Aroha, 53.
Aloka, 25 ; alokasaimi, 69.
Aiokita, 44, 45, 50.
Alopa, 58.
Alopika, 55.
Avattati, 66, 67.
Avar ana, 13.
Avasatha, 51.
Avasa, 15, 57.
Avasamacchariya, 19.
Asamsa, 27.
Asanapatikkhitta, 55.
Asava, ll, 27, 31 ; asava-
pariyadana, 13 ; asavam
^ deti, 30.
Avikatva, 57.
Asa, 27.
Asitta, 31, 32.
Asivisa, 48.
Ahara, 21, 55.
Ahareti, 21, 55.
I.
Iccha, 19.
Icchati, 19.
IccMpakata, 69.
Itivuttaka, 43, 62.
Ittara, 65.
Itthatta, 70, 71.
Idamatthika (? Idamattnita),
69, 70.
Indriya, 2.
Issa, 19, 23.
Issayana, 19, 23.
Issuki, 19, 23.
U.
Ukkujja, 32.
Ukkutika, 55.
Ukkotana, 58.
Ukkhali, 33.
Ugghatitannu, 41.
Ucca, 52, 58.
Ucchanga, 31 ; ucchahga-
paima, 31, 32.
Ukkhipati, 33.
Uju, 59.
IJjjaggaeti, 67.
Uttaahati, 51.
UttMnaphalupajivi, 51.
Ucldayhana, 13.
Uddayhati, 13.
Unnata, 52.
Udaka, 31, 32.
Udahata, 41.
Udana,' 43, 62.
Uttanobhasa, 46.
Udakarahada, 47.
Udakarohana, 55.
Udakalekhupama, 32.
Uddissakata, 55.
Uddesa, 41, 60.
Uddhacca, 18, 59.
Fddhata, 35.
Uddhambhagiya, 22.
TJddhamsota, 17.
Unnala, 35.
Ucchedavada, 38.
Upakkilesa, 60.
Upajivi, 51.
80
INDEX.
TJpatthaka, 28.
Upatthati, 28, 55 ; upatthapeti
59, 68 ; upatthitasati, 35.
Upadhaipseti, 49.
Upanayhana, 18, 22.
Upanayhitatta, 18, 22.
TJpanaha, 18, 22.
Upanahi, 18, 32.
Upapajjati, 16, 51, 60.
TTpapata, 50.
Upaparikkha, 25.
Fparitthima, 16, 17.
Upayasabahula, 30, 36.
Fpalakkhana, 25.
Upalitta, 56.
Upahacca-parinibbayi, 17.
TJpadaya, 51.
Upekkhaka, 50, 59.
TJpekhasati, 59.
Uppajjati, 56.
Fppandeti, 67.
Uppadeti, 25.
Ubbejjita, 47, 48.
Ubbatthaka, 55.
IJbhatobhagavimutta, 14, 73.
Ummada, 69.
Ummujjati, 71.
Urabbha, 56.
Ulukapakkhika, 55.
Ullapati, 67.
Usabha, 56.
TJssadana, 65, 66.
Ussuyana, 19, 23.
TJssuya, 19, 23.
Ussuyitatta, 19, 23.
IJ
Uhasati, 67.
0.
Okotimaka, 51.
Okkamati, 13, 28.
Ogha, 21.
Onata, 52.
Otarati, 65, 67.
Ottappa, 71.
Ottappati, 20, 21.
Ottappi, 20.
Opapatika, 16, 62, 63.
Obhasa, 25, 46.
Orabbhika, 56.
Orambhagiya, 22.
Orohana, 55.
Ovadati, 64.
Ohareti, 56.
E.
Ekaggacitta, 35.
Ekacakkhu,
Ekanta, 57, 71.
Ekabiji, 16, 74.
Ekabhattika, 58.
Ekagarika, 55.
Ekalopika, 55.
Ekasanika, 69.
Ekahika, 55.
Ekodibhava, 59.
Evam - ayupariyanta, 60 ;
-ahara,60; -gotta, 60; -na-
ma, 60 ; -vanna, 60.
Ejaka, 55.
K.
Kamsakuta, 58.
Kakkarata, 19, 23.
Kakkariya, 19, 23.
INDEX.
81
Katukancukata, 19, 23.
Kathala, 19, 30, 36.
Kattha, 30.
Kanabhakkha, 55.
Kantakapassayika, 55.
Kanduvati, 56.
Kannasukha, 29, 57.
Kanhasukkasappatibhaga, 30.
Katannukatavedi, 26.
Katta, 35.
Katha, 35.
Kathika, 42.
Kadariya, 19, 23.
Kantara, 22.
Kandara, 59.
Kappa, 13.
Kappeti, 55.
Kammakara, 56.
Kammaniya, 68.
Kammanta, 56.
Kammavarana, 13.
Kayavikka, 58.
Karandaka, 34.
Kalyana, 53 ; -dhamma, 26 ;
-mitta, 37, 41 ; -sampa-
yanka, 37 ; -sahaya, 37.
Kasambukajata, 27, 34.
Kasira, 11, 12, 51.
Kasiravuttika, 51.
Kana, 51.
Kama, 38, 39.
Kayakamma, 41.
Kayaparikarika, 58.
Kayasakkhi, 14, 29.
Kayika, 21.
Kala, 11, 50.
Kalannu, 50.
Kalavadi, 58.
Kasikavattlia, 34.
Kasaya, 57.
Kittisadda, 36, 37.
Kiriya, 17, 19, 23.
Kilesavarana, 13.
Kukkucca, 59.
Kukkuccayati, 26.
Kukkuta, 58.
Kucchipariharika, 58.
Kujjhati, 32, 48.
Kujjhana, 18, 22.
Kujjhitatta, 18, 22.
Kuni, 51.
Kuppati, 11, 12, 30.
Kuppadhamma, 11.
Kumari, 66.
Kumbha, 32, 45.
Kumbhimukha, 55.
Kummagga, 22.
Kurura, 56.
Kula, 51.
Kuta, 58.
Kupa, 36.
Kusala, 68, 71.
Kusacira, 55.
Kodba, 18.
Kodhana, 18.
Kolankola, 16.
Kosalla, 25.
Kevala, 31.
Kesakambala, 55.
Kesamassu, 55, 57.
Kh.
Khajja, 31.
Khan j a, 51.
Khatta, 43, 44.
82
INDEX.
Khattiya, 52.
Khayanana, 60.
Kharajina, 56.
Khalupacchabhattika,
Khalopi, 55.
Khayita, 59.
Khippam, 32.
Khina, 61.
Khira, 56.
Khettavatthu, 58.
G.
Gajjati, 42.
Gajjita, 42, 44.
Gandhakarandaka, 34.
Gabbhini, 55.'
Gambhirobhasa, 46.
Garukara, 19, 22.
Gavacanda, 47.
Gahana, 22.
Gatha, 43.
Gadha, 43, 44.
Gama, 66.
Gamadhamina, 57.
GaM, 20, 24, 58.
Gaha, 22.
Gavi, 56.
Gilana, 27.
Giri, 59.
Guttadvarata, 20, 24.
Gutti, 21, 24.
GuM, 59, 68.
Gutha, 36.
Guthabhani, 29.
Guhana, 19.
Go, 56, 58, 69.
Gotrabhu, 12.
Gopana, 24.
Gomayabhakkha, 55
Geyya, 43.
Gh.
Ghatati, 51.
Ghatteti, 30, 36, 51.
Ghara, 57.
Ghataka, 56.
Ghana, 20.
Ghasacchada, 51.
Ghoravisa, 48.
Ghosappamana, 53.
GLosappasanna, 53.
0.
Canda, 47.
Candalakula, 51.
Canditta, 18, 22.
Capala, 35.
Carati, 19, 51.
Caveti, 17, 60.
Cagava, 24.
Ciccitayati, 36.
Citicitayati, 36.
Citta, 68.
Cinta, 25.
Ciratthitika, 32, 33.
Ciram, 55.
Civara, 53.
Cetanabhabba, 12.
Ceto, 68.
Cetovimutti, 27, 35, 62.
Cetosamatha, 61.
INDEX.
83
Oh.
Chaddeti, 33.
Chada, 51.
Chakkhuma, 30.
Chandika, 13.
Chavadussa, 55.
Chalabhiiiria, 14.
Chadana, 19.
Chijjati, 56.
Chedana, 58.
J.
Janeti, 49.
Jala, 13.
Jagarita, 59.
Jati, 41.
Janeti, 60.
Jataka, 43, 44.
Jigucchati, 36.
Jinna, 33.
Jivitapariyadana, 13.
Juhati, 56.
Joti, 52.
Jotiparayana, 51, 52,
Th.
Thapana, 18.
f hitakappi, 13.
Thitatta, 62.
Thiti, 25.
D.
Dassati, 26.
Deti, 51.
N.
Natiparivatta, 57.
Natimajjhaggata, 29.
T.
Taccham, 50.
Tajjita, 56.
Tandula, 32.
Tanutta, 16.
Tanubhava, 17.
Tanubhuta, 17.
Tappeta, 27.
Tamaparayana, 51.
Tamo, 51, 57.
Tindukalata, 36.
Tinabhakkha, 55.
Tinnavicikiccha, 68.
Titta, 26.
Titthayatana, 22.
Titthiya, 49.
Timisa, 30.
Tirita, 51.
Tila, 32.
Tuccha, 45, 46.
Tulakuta, 58.
Tecivarika, 69.
Tela, 56.
Tevijja, 14.
Th.
Thana, 56.
Thinamiddha, 68.
Thusa, 35.
Thomana, 53.
Theta, 38, 57.
84
INDEX.
D.
Danda, 55, 56.
Datti, 55.
Daddula, 55. See Bhakkha.
Dahi, 69, 70.
Dayapanna, 57.
Daya, 13.
Dalidda, 51.
Dalhikamma, 18, 22.
Dava, 21, 25.
Dassana, 27.
Dassaniya, 52, 66.
Dasa, Dasi, 56, 58.
Ditthi, 22 ; ditthanugati, 33 ;
ditthigata, ditthippatta, 15 ;
ditthivipatti, 21 ; ditthivi-
panna, 21 ; ditthisampada,
25 ; ditthisampanna, 25.
Digharatta, 15.
Dibba, 60.
Dukkarakarika, 53.
Dukkha, 15, 33, 68; du-
kkbasampbassa, 33.
Duggata, 60.
Duggati, 60.
Duggandha, 36.
Duttharuka, 30.
Duttappaya, 26.
Duddassika, 51.
Duppanna, 13, 20.
Duppatipada, 49.
Duppatipanna, 48, 49.
Duppameyya, 35.
Dubba, 56.
Dubbaca, 20.
Dubbanna, 33, 60.
Dubbannata, 33.
Dubbalya, 66, 67.
Dubbalikarana, 59, 68.
Dummejjha, 21.
Dullabha, 26.
Dussana, 18, 22.
Dussa, 55.
Dussitatta, 18, 22.
Dussila, 20, 53.
Dussilya, 21.
Duteyya, 58.
Domanassa, 20, 59.
Dovacassata, 20.
Dovacassaya, 20.
Dovacassiya, 20.
Dosa, 16, 18.
Desana, 28.
Deseti, 57.
Dh.
Dhajagga, 67, 68.
Dhaiina, 58.
Dhamma, 58, 66.
Dhammappamana, 53.
Dharamappasanna, 53.
Dhammakathika, 42.
Dhammavicaya,
Dbammanusari, 15.
Dhammabhisaraaya, 41.
Dharana, 45, 58.
Dhareti, 41, 55.
1ST.
Nagara, 56.
Nandi, 57.
Navanita, 69, 70.
Nikati, 19, 23, 58.
Nikarana, 19, 23.
JSTikamalabhi, 11, 12.
INDEX.
85
Nikkujja, 31.
Mkkhipati, 26, 34.
Nigama, 66.
Nicchata, 56.
MccMreti, 33.
Niddhuniya, 18, 22.
Niddhuniyakamma, 18, 22.
Niddhanavati, 58.
Nibbatteti, 16.
Nibbuta, 56, 61.
Nimantana, 55.
NimittagaM, 20, 24, 58.
Nimugga, 71.
Nimujjati, 74.
Niyata, 13, 16, 63.
Niyama, 13, 15.
Niraya, 60.
Nirasa, 27.
Nirujjhati, 64.
Mrodha, 68.
Nivaseti, 56.
Nisamsa, 33.
Msevana, 20, 24.
Nihita, 57 ; -danda, 57 ;
-sattha, 57.
j^ivarana, 68.
Nivara, 55. See Bhakkha.
Nepunila, 25, 35.
Neyya, 41.
]N"erayika, 51.
Nela, 29, 57.
Nesajjika, 69.
Nesadakula, 51.
P.
Pamsukula, 69.
Pamsukulika, 55.
Pakaseti, 57.
Pakirati, 32.
Pakkamati, 58.
Pakka, 45.
Pakkavanni, 44, 45.
Pakkhahata, 51.
Pakkhika, 55.
Pakkhisakuna, 58.
Paccakkhaya, 66, 67.
Paccayika, 57.
Paccajata, 51.
Paccupalakkhana, 25.
Paja, 57.
Pajanati, 64.
Pajanana, 25.
Pajjota, 25.
Panha, 42.
Pafinatti, 1.
Pannava, 13.
Pafma, 25 ; pannakatha, 35 ;
pannapubbangama, 15 ;
pafinasamannagata, 35 ;
panfiasampada, 54 ; pafiiia-
vahi, 15.
Pannapeti, 37, 38.
Patikankhi, 57.
Patikkamati, 59.
Patikkhitta, 55.
Patiganhati, 33, 55.
Patiggahana, 58.
Patiggaha, 22.
PaticcMdana, 19, 23.
Paticchanna, 27.
Patifma, 27, 36, 37, 38.
Patinissagga, 19, 22.
Patipajjati, 20, 24.
Patipada, 15, 68.
Patipanna, 63.
Patipannaka, 13.
86
INDEX.
Patipassaddha, 27.
PatibMna, 42.
Patirupa, 27.
Patilabhati, 57.
Patilabha, 57.
Pativirata, 58.
Pativirodha, 18.
PatisankM, 25, 57.
Patisankhati, 25.
Patisancikkhati, 57.
Patisamvedi, 57, 58.
Patisamvedeti, 59.
Patisevati, 62.
Patissati, 25.
Pativinodeti, 64.
Pativirata, 39.
Pathavilekhupama, 32.
Panidhahati, 19, 25, 59,
68.
Panita, 30, 60.
Pandicca, 25.
Patitthiyati, 36.
Padaparama, 41.
Paduma, 63.
Padipeyya, 51.
Patoda, 25.
Pattha, 59 ; vanapattha, 59.
Patha, 22, 57.
Padosa, 59, 68.
Pabbajeti, 57.
Pamana, 53.
Pamada, 11, 12.
Pamoha, 21.
Payirupasati, 26, 33.
Parakkamati, 19, 23.
Paragavacanda, 47.
Paranimmitavasavattideya,
51.
Parantapa, 56.
Parama, 15, 16, 66.
Paralabha, 19, 23.
Parahetu, 54.
Paramasa, 22.
Parayana, 16.
Parikamma, 56.
Parikkhattiya, 19, 33.
Parikkhaya, 16, 17, 63.
Parikkhatata, 19, 23.
Parikkhma, 11, 14.
Pariguhana, 19, 23.
Paricchadana, 19, 23.
Parinna, 37.
Parinayika, 25.
Parinaha, 53.
Paritapana, 55, 56, 61.
Parinibbayi, 16, 62, 63.
Paripucchati, 41.
Paripurakari, 37.
Paripura, 35, 36.
Paripureti, 31, 35, 36.
Paribhasati, 37.
Parimajjana, 33.
Parimukha, 68.
Pariyanta, 59.
Pariyantavati, 58.
Pariyadana, 13.
Pariyapimati, 43, 44.
Pariyaya, 55.
Pariyogaheti, 48, 49, 50.
Pariyodata, 60.
Pariyosana, 31, 32.
Parivatta, 57.
Parivara, 52, 53.
PariyuttMna, 21.
Parisatha, 23.
Parisa, 53 ; -aggata, 29.
INDEX.
87
Parisuddhi, 68.
Parisodheti, 50, 68.
Pariharana, 19, 23.
Parihanadhamma, 12, 14.
Parihayati, 12.
Pariharika, 58.
Parihareti, 12.
Palivethana, 34.
Pallanka, 59.
Palala, 68.
Palalapunja, 68.
Pajasa, 18, 19, 22.
Paiasi, 18.
Paiasayana, 18, 22.
Palasayitatta, 19, 22.
Pavaddhati, 64.
Pavattani, 35.
Pavattaphalabhoji, 55.
Pavara, 69, 70.
Pavicaya, 25.
Pavedeti, 15, 22, 57.
Pavisati, 56.
Pasamsana, 53.
Pasanna, 53.
Pasada, 25, 49, 53.
Pasadaniya, 49, 50.
Pahana, 16.
Pasarita, 44, 45.
Passava, 59.
Pahina, 12, 22.
Pahuta, 52.
Pakatindriya, 35.
Panatipata, 39, 40.
Patukaroti, 30, 36.
Papa, 36 ; Papadhamma, 37 ;
Papamitta,36; Papasampa-
yanka, 36 ; Papasahaya,
36 ; Papiccha, 69.
Papunati, 70.
Pamokkha, 69, 70.
Payamana, 55.
Pana, 51.
Parangata, 72.
Pararai, 70.
Paripuri, 53.
Pasadika, 44, 46, 47.
Pasanalekkhupama, 32.
Pinnakabhakkha, 55.
Pitthi, 56.
Pindapata, 59.
Pindapatika, 59, 69.
Pindapatapatikkanta, 59.
Pivati, 55.
Pisuna, 57 ; Pisunavaca, 39.
Piti, 68.
Pukkusakula, 51.
Punja, 68.
Punna, 55.
Punnaphalupajivi, 51.
Pundarika, 63.
Puthupaniia, 32.
Pubbenivasa, 61.
Pubbenivasanussatinana, 60.
Pubbakari, 26.
Pubbahgama, 15.
Pugamajjhaggata, 29.
Pujana, 19.
Pur ana, 25.
Pura,' 45, 46.
Purisantaragata, 55.
Purisadhammasarathi, 57.
Purohita, 56.
Potthaka, 32, 33.
Pori, 57.
Pemaniya, 57.
Pessa, 56.
88
INDEX.
PH.
Phalakacira, 55.
Phalasamangi, 13, 14.
Pharusa, 32, 57.
Phati, 30.
Phasu, 35.
Phusati, 11, 56.
Pheggu, 52, 53.
B.
Badara, 32.
Bandhana, 58.
Bandhanagarika, 56.
Barihisa, 56.
Balivadda, 47.
Bahiddhasamlojana, 22.
Bahuka, 63.
Bahujanakanta, 30, 56, 57.
Bahujanamanapa, 30, 57.
Bahula, 41.
Bahussuta, 63.
Bahvabadha, 51.
Bala, 33.
Balya, 21.
Brahmacariya, 57.
Brahmacari, 57.
Brahmabhula, 56.
BH.
Bhakkha, 55.
Bhajati, 26, 33.
Bhajana, 20.
Bhanati, 33, 56.
Bhatta, 28, 55.
Bhatti, 20, 65.
Bhadantika, 55.
Bhabba, 12, 13.
Bhabbagainana, 13.
Bhaya, 56.
Bhayuparata, 13.
Bhaveti, 15.
Bhasita, 56.
Bhiyyosomattaya, 30.
Bhunjati, 55.
Bhfttavadi, 58.
Bhumi, 56.
Bh{iri, 25.
Bhojana, 21, 55.
Bhoji, 55.
Bhoga, 30, 57.
Bhejja, 30.
Bheda, 51, 61.
M.
Mamsa, 55.
Makkha, 18, 22.
Makkhayana, 18, 22.
Makkhayitatta, 18, 22.
Makkhika, 55.
MakkM, 18, 22.
Makkheti, 36.
Maggasamangi, 13, 73.
Maccha, 55 ; macchaghataka,
56.
Maccharayana, 19, 23.
Maccharayitatta, 19, 23.
Macchari, 20.
Macchariya, 19, 23.
Mandana, 21, 58.
Mattannu, 25
Mattaniiuta, 25.
Mattasokari, 37.
Mada, 21.
Manda, 65, 69.
INDEX.
89
Mandatta, 69.
Manokamma, 41.
Manoduccarita, 60.
Marana, 60.
Masana, 55.
Massu, 55.
Mahaggha, 34.
Mahagghata, 34.
Mahesi, 56.
Magavika, 56.
Matugama, 68.
Mana, 18.
Manakuta, 58.
Manana,' 19, 22.
Manussaka, 16.
Maya, 19, 23.
Mayavita, 19, 23.
Mayayi, 19, 23.
Mala, 56.
Migavisana, 56.
Micchatta, 22.
MiccMcara, 39, 40.
Micchacari, 38, 39.
Micchaditthi, 39.
Micchaditthika, 13, 60.
MiccMditthikasamrnasama-
dana, 60.
Micchapatipada, 49.
Micchapatipanna, 49.
Micchapatha, 22.
Mukhara, 35.
Mutthasacca, 21.
Mutthassati, 21, 35.
Muttacara, 55.
Muttapatibhana, 42.
Mudubhuta, 68.
Muddhavasitta, 56.
Musala, 55.
Musavada, 57.
Musavadi, 29, 38.
Musika, 43.
Modaka, 32.
Momulia, 65.
Moha, 16.
Momuhatta, 69.
Methuna, 67.
Medha, 25.
Meraya, 55.
Y.
Yannagara, 56.
Yadicchakam, 11, 12.
Yathasanthatika, 69.
Yatthicchakam, 11, 12.
Yana, 51.
Yapana, 25.
Yapeti, 56.
Yavaticchakam, 12, 25.
Yittham, 21.
Yutta, 21.
YuttapatibMna, 42.
Yuddhaggaha, 22.
Yoga, 21.
YodMjiva, 65, 69.
Yoniso, 25.
E.
Rakkhati, 20, 21, 58.
Rajagga, 65, 68.
Rajapatha, 57.
Ratanapalivethana,;]54.
Rattuparata, 58.
Rathakarakula, 51.
Rasa, 58.
Raga, 16, 18.
90
INDEX.
Rukkha-mula, 68 ; rukkha-
mulagata, 68 ; rukkha-mu-
lika, 69.
Rudati, 62.
Rupa, 18.
Rupappasanna, 53.
Rupasahagata, 11, 12.
L.
Langi, 21.
Lajji, 57.
Labbhati, 51 ; laddha, 26.
Labhamacchariya, 19, 23.
Labhi, 51.
Lukha, 53 ; -ppamana, 53 ;
ppasanna, 53.
Lujjati, 32, 33.
Ludda, 56.
Luyati, 56.
Lokavadi, 57.
Lokavidu, 57.
Lokuttaramagga, 62.
Locana, 55. See Kesamassu-
locano.
Lola, 65.
y.
Yaci-duccarita, 60.
Yacchaka, 56.
Yaccliatara, 56.
Yacchatari, 57.
Yajirupamacitta, 30.
Yajja-savajja, 41 ; vajjaba-
hula, 41.
Yancana, 19, 23 ; vancana,
58.
Yata, 45, 46.
Yaddhati, 71.
Yannapokkharata, 66.
Yanna, 50, 51.
Yannava, 34.
Yannaraha, 50, 51.
Yanni, 44.
Yanneti, 69.
Yattha, 57.
Yadati, 42.
Yadha, 58.
Yanapattha, 59, 68.
Yandana, 19, 24.
Yalava, 58.
Yasita, 43.
Yasibhava, 14, 76.
Yalahaka, 42, 43.
Yassita, 42, 43.
Yakacira, 55.
Yacasika, 21.
Yaceti, 41.
Yata, 32.
Yadi, 58.
Yayamati, 51.
Yalakambala, 55.
Yikala, 58.
Yikinnavaca, 35.
Yikkhepa, 69.
Yigatasa, 27.
Yicaya, 25.
Yicara, 59, 68.
Yicikicclia, 59.
YiccMdana, 19, 23.
Yijaya, 68.
Yijita-sangama, 68.
Yijja, 14, 57.
Yijju, 30.
Yitakka, 59, 68.
Yittupakarana, 52.
INDEX.
91
Yitthareti, 41.
Yinayavadi, 58.
Yinipata, 60.
Yinimoceti, 68.
Yinivetheti, 69.
Yipaccanika, 20.
Yipaccitafmu, 41.
Yipassana, 25.
Yipassana, 61.
Yipaka, 13, 21.
Yiparamosa, 58.
Yipariyesaggaha, 22.
Yippatikula, 20.
Yippatisara, 62.
Yippatisari, 64.
Yipphandita, 22 ; ditthivi-
pphandita, 22.
Yibhajati, 41.
Yibhantacitta, 35.
Yibhusana, 21, 58.
Yimuccati, 61, 68.
Yimutti, 27, 54, 55.
Yirnokkha, 11, 12, 14.
Yilapanata, 21.
Yilokita, 44, 45.
Yilepana, 51, 58.
Yiriyakusala, 71.
Yirodha, 18, 22.
Yivattati, 32.
Yivatta, 60.
Yivitta, 52, 68.
Yivicca, 68.
Yivadatthana, 19, 22.
Yivekaj'a, 59, 68.
Yisa, 48. See Grhoraviso.
Yisamvadaka, 57.
Yisajjeti, 26.
Yisana, 56.
Yisidati, 65.
Yisuka, 58.
Yisuddha, 60.
Yiharati, 68.
Yihimsuparata, 25.
Yitaraga, 32, 51.
Yitikkaraa, 21.
Yusita, 61.
Yupasaraa, 69.
Yupasantacitta, 61.
Yenakula, 51.
Yedana, 25, 37.
Yedalla, 43.
Yebhavya, 25.
Yemajjha, 16, 17.
Yeyyakarana, 43, 50.
Yela, 13.
Yeramani, 39, 43, 44.
Yeviccha, 19, 23.
Yyanjana, 57, 58.
Yyapajjati, 66, 67.
Yyapajjana, 18, 32.
Yyapatti, 18, 22.
Yyapannacitta, 39, 68.
Yyapada, 17, 18, 59, 68.
S.
Samyojana, 12
Samvara, 59.
Samvatta, 60.
Samvasati, 65.
Samvasa, 65.
Samvijjati, 69.
Samvuta, 20, 24.
Samvutindriya, 35.
Samsandati, 32.
Samsarati, 16.
92
INDEX.
Samsidati, 65.
Samsevana, 20.
Sakagavacanda, 47.
Sakadagami, 16, 63, 71.
Sakim, 16.
Sakkaroti, 35.
Sakkara, 19.
Sakkhiputtha, 29.
Sankassara, 27.
Sankarakuta, 33.
Sankappeti, 19, 23.
Sankitti, 55.
Sankham gacchati, 42.
Sankhalikkhita, 57.
Sankhara, 17.
Sankhipati, 41.
Sagaravata, 24.
Sangama, 68.
Sanghati, 59.
Sacca, 38, 71 ; sacca-sandha,
57 ; sacca-vadi, 57.
Sacchikaroti, 13.
Sanjaneti, 16, 17.
Sanfiojana, 12, 15.
Satha, 19, 23.
Sathata, 19, 23.
Santhapana, 18.
Santhati, 31, 32.
Santhanam, 53
Sandasandacari, 55. .
Sati, 21 ; Satindriya, 25 ;
Satisammosa, 32 ; Satibala,
32.
Satima, 59.
Sattakkhattum parama, 15.
Sattha, 15, 16.
Sadisa, 35.
Sadosa, 61.
Saddha - pubbangama, 15 ;
-vahi, 15.
Saddhanusari, 15.
Saddhavimutti, 15, 65.
Santaneti, 66, 67.
Santutthita, 25, 21.
Santhambheti, 65.
Santutthi, 59, 69, 70.
Sandh'a'ta, 57.
Sandhavitva, 16.
Sandhiyati, 32.
Sapattabhara, 58.
Sappatibhaga, 30, 31.
Sappatissavata, 24.
Sappi/56, 69, 70.
Sappimanda, 70.
Sabbaiinuta, 14, 70.
Sabhaggata, 29.
Samagga, 22, 57; Samagga-
karani, 57 ; Samaggarata,
57 ; Samaggarama, 57 ;
Samagganandi, 57.
Samaggata, 22, 26.
Samangi, 13, 14.
Samanapaduma, 63.
Samanapundarika, 63.
Samanapatinna, 36.
Samatha, 61.
Samanantara, 13, 16.
Samayavimutta, 11.
Samasama, 64.
Samasisi, 13.
Samacara, 27, 36.
Samadana, 39.
Sammaditthi kammasamada-
na, 60.
Samadapeti, 39, 55.
Samadaya, 58.
IXDEX.
93
Samadhi, 35, 54.
Samadhikatha, 35 ; samadhi-
samaiiriagata, 35.
Samapajjati, 11, 12.
Samapatti, 11, 20, 24, 61.
Samarambha, 58.
Samahita, 35, 64.
Samoha, 61.
Sampajanna, 25.
Sampajana, 25.
Sampajanakari, 59.
Samapada, 54,55; vinmtti-s0,
54; sila-s°, 54; samadhi-s0,
54.
Sampavanka, 36.
Sampasadana, 59.
Sampavankata, 20, 24.
Sampahara, 66, 67.
Samphappalapa, 58.
Samphappalapi, 39, 58.
Samphassa, 33.
Samphassata, 33.
Sambodha, 21.
Sambodhiparayana, 16.
Sambhajana, 20.
Sambhatti, 20.
Sammatta, 13.
Sammaditthika, 61.
Sammapatipada, 49, 50.
Sammasati, 25.
Sammiiijita, 45, 59.
Sammodati, 32, 33.
Sammosa, 32.
Sammoha, 21.
Sammussanata, 21.
Saranata, 25.
Sarupavaccha, 56.
Sallakkhana, 25.
Sallekha, 69, 70.
Savana, 28.
Sasahkhara-parinibbayi, 17.
Sassatavada, 38.
Sahadhammika, 20.
Sahasakara, 58.
Sahati, 68.
Sahaya, 36.
Sahita, 42, 57.
Sa, 55.
Sakabhakkha, 55.
Sakara, 60.
Sakunika, 56.
Saciyoga, 58.
Sana, 55.
Satheyya, 19, 23.
Sata, 55.
Satata, 24.
Sadariyata, 24.
Sadariya, 24.
Sadiyati, 55.
Sapadesa, 58.
Samakabhakkha, 55.
Sayita, 59.
Saraparivara, 53.
Savajja, 30, 41.
Sahu, n, 72.
Sikkha, 57, 59.
Sitibhuta, 61.
Sikkhasajivasamapanna, 57.
Sigham, 42.
Sila, 53.
Sila-samannagata, 35.
Sila-katha, 35.
Sila-sarapada, 25, 54.
Silava, 13, 26.
Sila-vipatti, 21.
Silavipanna, 21.
INDEX.
Sisa, 68.
Sukara, 58.
Sukarika, 56.
Suci, 36 ; SucibMta, 57.
Sukha, 68 ; Sukhapatisam-
vedi, 61.
Sugata, 60.
Sunnagaragata, 68.
Sutappaya, 26.
Sudassa, 17.
Sudassi, 17.
Suddha, 60.
Suppatipanna, 48.
Suppameyya, 35.
Sura, 38, 39.
Suvanna, 60.
Suvannata, 34.
Susana, 59.
Sotapatti, 13.
Sotapanna, 71.
Somanassa, 59.
Sosanika, 69, 70.
Sovacassata, 24.
Sovacassaya, 24.
Sovacassiya, 24.
Settha, 33.
Sekha, sekkha, 14.
Seyya, 51, 56.
Sevati, 33.
Sevana, 20.
H.
Hannati, 56, 67.
Hatthapalekkhana (? hattM-
valekkhana), 55.
Hadayahgama, 29, 57.
Harita, 56.
Hayati, 71.
Hita, 45, 46.
Hina, 35.
Hinadhirautta, 26.
Hirika, 19, 20.
Hiriyati, 20, 24.
Hiri, 23, 71.
Hirima, 23.
Huta, 21.
CORRECTIOIS'S.
P. 4, 1. 5 from bottom read arukupamacitto.
„ 20, 1. 1 „ „ „ patipajjati.
„ 44, 1. 3 „ „ „ tathupamo.
„ 53, 1. 7 „ „ „ lukhappasanno.
„ 64, 1. 29 „ „ „ vippatisaraja.
HERTFORD:
STEPHEN AUSTIN AND SONS, PRINTERS.
Puggala-pannatti
The Puggala-pannatti
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY