Skip to main content

Full text of "The Puggala-paññatti. Edited by Richard Morris"

See other formats


THE 


PUGGALA-PANNATT1. 


PART   I.— TEXT. 


EDITFD    BY 

THE   REV.    RICHARD   MORRIS,    M.A.,   LL.D., 

EX-PRESIDENT    OF    "HE    PHILOLOGICAL    SOCIETY. 


LONDON : 
PUBLISHED  FOR  THE  PALI  TEXT  SOCIETY, 

BY  HENRY  FROWDE,] 
)XFORD  UNIVERSITY  PRESS  WAREHOUSE,"  AMEN  CORNER. 


1883. 


8"  I 

(i8,5 


THE 

PlIGGALA-PANNATTL 


THE 


PUGGALA-PANNATTI. 


PART   I.— TEXT. 


EDITED   BY 

THE   EEY.    RICHARD   MORRIS,   M.A.,   LL.D., 

EX-PRESIDENT   OF   THE   PHILOLOGICAL    SOCIETY. 


LONDON: 
PUBLISHED  FOR  THE  PALI  TEXT  SOCIETY, 

BY  HENRY  PROWDE, 
OXFORD  UNIVERSITY  PRESS  WAREHOUSE,  AMEN  CORNER. 

1883. 


HEETFORD : 

PRINTED   BY   STEPHEN   AUSTIN   AND   SONS. 


1  I 

JAN  1  0  1967 


CONTENTS 


PAGE. 

INTEODTJCTION vii 

MATIKA 1 

I.  EEAEAM 11 

II.  DVE  PUGGALA 18 

III.  TAYO  PUGGALA 27 

IY.  CATTABO  PUGGALA 38 

Y.  PANCA  PUGGALA         .         .         .         .         .         .         .64 

YI.  CHA  PUGGALA 70 

VII.  SATTA  PUGGALA 71 

VIII.  ATTHA  PUGGALA  ;  IX.  NAVA  PUGGALA         .         .         .73 

X.  DASA  PUGGALA 74 

INDEX       ....  75 


INTRODUCTION. 


THE  Abhidhamma  pitaka  seems  to  be  based  for  the  most 
part  upon  the  Sutta  pitaka,  and  contains  little  beyond  what 
we  find  in  the  older  texts.  Childers  defines  the  former 
collection  as  the  "basket  of  transcendental  doctrines,"  and 
says  that  the  name  of  this  third  great  division  of  the 
Buddhist  scriptures  "implies  metaphysical  as  opposed  to 
moral  doctrine  (dhamma)."  This  accomplished  Pali  scholar 
seems  to  have  judged  of  the  whole  of  the  Abhidhamma 
books  by  the  few  specimens  he  had  come  across  of  two — 
the  Yamakam  and  Patthanam.  But  these  works,  as  well  as 
the  Kathavatthu,  do  not  appear  to  be  more  metaphysical 
than  many  of  the  suttas  in  the  older  Nikayas.  I  find  very 
little  that  is  transcendental  in  the  Vibhangappakaranam, 
Dhammasangani,  and  Puggala-pamlatti.  Of  the  last,  now 
for  the  first  time  edited,  the  reader  can  form  his  own  opinion. 
Dr.  Rhys  Davids  had  doubtless  good  and  sufficient  reasons 


viii  INTRODUCTION. 

for  refusing  his  assent  to  the  popular  opinion  as  to  the 
metaphysical  character  of  these  works,  and  for  giving  in  his 
"  Hibbert  Lectures  "  a  positive  denial  to  Childers's  statement. 
His  words  may  be  here  quoted : — "  There  is  much  miscon- 
ception, as  to  this  name.  It  has  been  explained  as  meaning 
metaphysics.  But  so  far  as  anything  as  is  yet  known  of  the 
Abhidhamma  books,  they  are  by  no  means  more  metaphysical 
than  the  other  parts  of  the  Pitakas.  There  is  indeed  but 
very  little  metaphysics  in  early  Buddhism,  and  '  abhi- 
dhamma'  would  seem  to  bear  much  more  to  'Dhamma'  the 
relation  which  '  bye-law '  bears  to  '  law/  than  that  which 
'  metaphysics  '  bears  to  '  physics/  ' 

The  compilers  of  the  Abhidhamma  books  seem  to  have 
taken  up  such  subjects  only  as  are  discussed  at  full  length 
in  the  Nikayas,  dealing  with  them,  more  or  less,  in  a  purely 
scholastic  and  technical  manner,  with  some  variation  in 
regard  to  the  order  and  arrangement  of  the  numerous  details 
connected  with  the  Buddhist  creed.  Classification,  carried 
almost  to  an  excess,  in  some  of  the  books  (the  Dhamma- 
sangani,  for  instance),  appears  to  be  the  strong  point  in 
this  pitaka,  and  Buddhaghosha,  in  his  Yisuddhimagga,  has 
perhaps  followed  the  method  adopted  by  the  Abhidhamma 
compilers  with  regard  to  their  summaries  of  Buddhist 
teaching. 

It  is  not  always  an  easy  task  to  harmonize  the  statements 
of  the  Sutta  and  Abhidhamma  pitakas,  except  upon  the 


INTRODUCTION. 


IX 


assumption  that  the  latter  collection  is  much  later  than  the 
latest  of  the  four  Nikayas.1 

The  Puggala-pamlatti  is  indebted  not  only  for  its  subject- 
matter,  but  also  for  its  form,  to  the  older  pitaka  books. 
Its  form  seems  to  have  been  modelled  upon  that  of  the 
Sangiti-suttantam  of  the  Digha-nikaya.  This  sutta,  as 
technical  and  dry  in  its  treatment  of  its  subject  as  any 
Abhidhamma  treatise,  and  not,  in  many  cases,  any  fuller  than 
the  Matika  to  the  present  work,  treats  of  the  dasa  dhammd 
or  ten  conditions  much  in  the  same  way  as  the  work  before 
us  deals  with  the  dasa  puggald  or  ten  individuals  (i.e.  the 
varieties  of  those  walking  in  the  four  paths  ;  see  Childers's 
Pali  Dictionary,  s.v.  Puggalo). 

Occasionally  we  find  the  two  subjects  overlapping,  that  is 
to  say,  puggalas  are  mentioned  in  the  Sangiti-sutta,  and 
dhammas  are  referred  to  in  the  Puggala-pamlatti.  Amongst 
the  cattdro  dhammd  of  the  Sangiti-sutta,  immediately 
following  the  cattdro  ariyavohdrd,  mention  is  made  of 
CATTARO  PUGGALA  exactly  in  the  same  words  as  in  the  Matika 
of  the  Puggala-pamlatti  (Cattaro  Puggala,  §§  19,  23,  24,  29). 
But  our  text  derives  its  definitions  and  illustrations  from 
other  sources;  that  of  IV.  §  24  c.  may  be  found  in  the 
Brahmajdla  and  Sdmannaphala  suttas,  but  the  additions 
to  IY.  §  24  b.  I  have  not  met  with  elsewhere. 

1  See  Oldenberg's  Life  of  Buddha  (English  translation),  pp.  449-450. 


x  INTRODUCTION. 

Amongst  the  satta  dhamma  of  the  Sahgiti-sutta  we  find 
SATTA  PUGGAL!  DAKKHINEYYA,  corresponding  to  the  Matika, 
pt.  I.  30-36,  while  Nos.  32,  33,  and  34  are  previously 
mentioned  as  TAYO  PUGGALA,  both  in  the  above-mentioned 
sutta  and  in  the  Puggala-pannatti.  (These  well-known 
terms  are  used  without  any  explanation  in  the  Anguttara- 
nikaya  II.  v.  7-8.) 

In  the  third  bhanavaram  of  the  Sangiti-sutta  we  find 
ATTHA  PUGGALA  in  the  very  terms  of  our  text,  with  the 
curious  omission  of  the  words  "ime  cattaro  maggasamangino, 
ime  cattaro  phalasamangino  puggala,"  without  which  ad- 
dition the  number  appears  to  be  but  four. 

The  Sangiti-sutta  might  fairly  be  called  "Dhamma- 
paniiatti,"  corresponding  in  meaning  to  the  Dhamma- 
sangani,  which  contains  an  enumeration  and  classification 
of  dhammas  (conditions). 

As  to  the  materials  made  use  of  by  the  compiler  of  the 
Puggala-pannatti,  we  can  speak  somewhat  more  positively. 
We  have  found  nearly  the  whole  of  the  third,  fourth,  and 
fifth  sections  of  our  text  (tayo  puggala,  cattaro  puggala 
panca  puggala)  in  the  corresponding  sections  (tika-nipata 
catukka-nipata,  etc.)  of  the  Anguttara-nikaya,  including  the 
long  passage  entitled  Yodhajivupama  puggala. 

I  need  hardly  say  anything  of  the  other  sections,  as  they 
are  mere  repetitions;  the  CHA  PUGGALA  goes  partly  over 
the  same  ground  as  the  Ekakam.  Nos.  28  and  29  of  the 


INTRODUCTION.  XI 

ATTHA  PTJGGALA  have  already  been  noticed  as  occurring  in 
the  Sangiti-sutta,  while  the  NAVA-PUGGALA  is  a  repetition  of 
I.  28-36,  and  DASA-PUGGALA  refers  to  I.  37-46  of  our  text. 

For  the  sake  of  comparison  it  may  be  stated  that  IY. 
No.  15  (Matika)  is  to  be  found  in  the  Anguttara-nikaya, 
Dukanipata  XII.  11;  and  IV.  Nos.  1,  2,  3  occur  in  the 
Samyutta-nikaya,  while  IY.  29  is  to  be  found  in  the  Sangiti- 
sutta. 

Nos.  23,  24,  and  25,  pt.  I.  of  the  Puggala-paniiatti  seem 
to  be  curiously  out  of  place,  as  we  naturally  expect  them 
to  be  amongst  the  tayo  puggald.  The  Sangiti-sutta  names 
them  under  the  tisso  pannd. 

Nos.  42-46,  pt.  I.  are  mentioned  without  explanation  in 
the  Sangiti-sutta  as  the  panca  andgdmino.  The  only  terms 
in  pt.  I.  that  I  have  not  come  across  are  Nos.  1-8,  10—14, 
19,  20,  37,  38,  39. 

The  designations  in  pt.  II.  Nos.  21,  22,  23,  24,  26,  are  in 
the  Anguttara-nikaya,  Dukanipata  XI.  2,  4,  5  ;  11-12. 
As  to  the  remainder  of  the  DVE  PUGGALA,  the  terms  them- 
selves are  to  be  found  under  a  slightly  different  form  in  the 
Sangiti-sutta  and  Anguttara-nikaya. 

It  has  ahead}?-  been  stated  that  some  of  the  dhammas  are 
referred  to  in  the  Puggala-pafmatti,  but  they  are  mentioned 
merely  as  a  mode  of  explaining  the  designations  applied 
to  the  puggalas,  thus  in  defining,  for  instance,  the  concrete 
term  kodhano,  the  abstract  word  kodho  is  first  dealt  with. 


xii  INTRODUCTION. 

There  seems  to  be,  however,  a  fixed  and  recognized  order 
in  which  both  these  abstract  and  concrete  terms  should  be 
enumerated ;  in  regard  to  the  former  the  Puggala-pannatti 
agrees  with  the  Sahgiti-sutta  and  Ahguttara-nikaya 
(II.  XVI.  1-5)  in  the  dhamma  terms  from  1  to  5. 

I  have  not  found  the  concrete  terms  in  the  Ahguttara, 
but  four  of  them  (1,  2,  3,  4)  occur  in  the  Sahgiti-sutta 
exactly  in  the  order  given  in  the  Puggala-pannatti. 

For  the  5th  and  6th  the  Sahgiti-sutta  has  Papiccho  and 
Micchaditthi,  Sanditthiparamasi  and  Addhanagatiduppati- 
nissaggi.  "We  find  No.  5,  however,  amongst  the  asaddhamma 
of  the  same  book.  The  remainder  of  the  dhammas 
mentioned  in  the  Puggala-pannatti  are  to  be  found, 
without  explanation,  in  the  "  Dve  dhamma "  of  the 
Sahgiti-sutta,  and  in  a  slightly  different  order  in  the 
Ahguttara-nikaya  in  two  distinct  sets.  As  the  conventional 
arrangements  of  these  dhammas  perhaps  varied  from  time 
to  time,  I  therefore  annex  a  list  of  them  as  found  in  the 
Sahgiti-sutta,  with  references  to  the  Ahguttara-nikaya  and 
Puggala-pannatti : — 

ANGUTTARA       PTJGGALA 
SANGITI-SUTTA.  NIKAYA.          PANNATTI. 

1.  Naman  ca  rupan  ca  II.    is.    3 

2.  Avijja  ca  bhavatarilui  ca 

3.  Bhavaditthi  ca  vibhavaditthi  ca II.    ix.    5 

4.  Ahirikafi  ca  anottappafi  ca   II.  xvi.    5  II.    5 

5.  Hiri  ca  ottappafi  ca  II.  xvi.  10  11.15 

6.  Dovacassata  ca  papamittata  ca    II.    ix.    8  II.    6 


INTRODUCTION.  xiii 

ANGUTTARA       PUGGALA 
SANGiTI-SUTTA.  NIKAYA.         PANNATTI. 

7.  Sovacassata  ca  kalyanamittata  ca    II.    ix.    9  II.  16 

8.  Apattikusalata  ca  apatti-utthanakusalata  ca II.    ix.  11 

9.  Samapattikusalata  ca  samapatti-utthanakusalata  ca  II.  xv.    1 

10.  Dhatukusalata  ca  manasikarakusalata  ca II.    ix.  10 

11.  Kalyanakusalata  ca  paticcasamuppadakusalata  ca 

12.  TMnakusalata.caatthanakusalataca 

13.  Aj  javan  ca  maddavan  ca  II.   xv.    2 

14.  Khanti  ca  soraccan  ca  II.   xv.    3 

15.  Sakalyanafi  ca  patisantharo  ca II.    xv.    4 

16  AhimsEi  ca  soceyyan  ca II.    xv.    5 

17.  Mutthasaccafi.  ca  asampajannaii  ca II.   xv.  16  II.    8 

18.  Sati  ca  sampajafinan  ca    II.    xv.  17  II.  18 

19.  Indriyesu  aguttadvarata  ca  bhojane  amattannuta  ca  II.   xv.    6  II.    7 

20.  Indriyesu  guttadvarata  ca  bhojane  mattannutaca...  II.   xv.    7  11.17 

21.  Patisankharabalail  ca  bhavanabalan  ca  II.   xv.    8 

22.  Satibalan  ca  samadhibalafi  ca II.   xv.    9 

23.  Samatho  ca  vipassana  ca  II.   xv.  10 

24.  Nimittan  ca  paggahanimittafi  ca 

25.  Paggaho  ca  avikkhepo  ca II.    ix.    2 

26.  Silasampada  ca  ditthisampada  ca. II.   xv.  12  11.19 

27.  Silavipatti  ca  ditthivipatti  ca  II.    xv.  11  II.    9 

28.  SilavisuddM  ca  ditthivisuddhi  ca II.   xv.  13 

29.  Ditthivisuddhi  kho  pana  yathaditthissa  ca  padhanam  II.   xv.  14 

30.  Samvego  ca  samvejamyesu  thanesu  samviggassa  ca 

yoniso  padhanam , 

31.  Asantutthita  ca  kusalesu   dhammesu  appativanita 

padhanasmim    II.   xv.  15 

32.  Vijja  ca  vimutti  ca    II.    ix.    4 

33.  Khaye  nanam  anuppade  nanam  

For  the  text  of  the  present  edition  of  our  Abhidhamma 
book  I  have  made  use  of  the  following  manuscripts  : 


xiv  INTRODUCTION. 

1.  The  Phayre  MS.  in  the  India  Office  Library  written  on 
palm-leaves  in  Burmese  characters. 

2.  A    paper  MS.   in   my   own    possession,   in   Sinhalese 
writing. 

3.  A    commentary,    beautifully     written    in     Sinhalese 
characters  on  paper,  in  the  possession  of  Dr.  Rhys  Davids. 

4.  A  commentary  on  paper  in  Sinhalese  writing,  amongst 
my  own  collection  of  MSS. 

The  second  Manuscript  is  of  the  same  type  as  the  first,  but 
less  accurate,  having  been  copied  by  a  Sinhalese  scribe  from 
a  Burmese  original.  It  has  many  literal  errors  pepetuating 
the  common  blunders  of  Burmese  scribes.  Three  and  four, 
belonging  to  a  different  recension,  contain  copies  of 
a  far  more  accurate  text  than  those  just  mentioned,  and 
enabled  the  editor  to  correct  some  curious  mistakes. 

Next  year  Dr.  Rhys  Davids,  conjointly  with  myself, 
intends  to  publish  the  entire  but  short  commentary  to  the 
Puggala-paniiatti,  with  notes  and  various  readings. 

The  corresponding  passages  in  the  Anguttara-nikaya 
have  been  compared,  together  with  one  or  two  similar 
pieces  in  the  Dhammasangani. 

For  Part  II.  of  the  Puggala-Pannatti  the  Commentary 
failed  altogether  to  be  helpful,  because,  perhaps,  the  writer 
considered  the  explanations  of  the  text  to  be  amply 
sufficient. 

There  is  in  the  British  Museum  Collection  a  tika  or  sub- 


INTRODUCTION.  xv 

commentary  entitled  Linattha-pada-varmana,  by  Anand- 
acariya,  a  portion  of  which  deals  with  the  Puggala-Paihlatti. 

A  good  Sinhalese  MS.  of  our  text  is  still  much  needed, 
before  we  can  be  quite  sure  of  some  two  or  three  unusual 
terms  in  Part  II.  The  use  of  patodo  (II.  185.)  is  curious ; 
the  only  meaning  given  by  Childers  is  goad,  and  at  first 
sight  one  would  like  to  read  sampajaima-patodo  instead 
of  sampajjannam,  patodo  ;  but  a  corresponding  passage  in  the 
Dhammasangani  shows  us  that  our  text  has  the  right 
reading.  Patodo,  therefore,  must  be  one  of  the  synonyms 
of  sampqfannam,  with  the  meaning  of  mental  stimulus. 

The  Puggala-pafmatti  not  only  contains  many  useful 
contributions  to  Pali  lexicography,  but  is  also  most 
valuable  in  the  light  it  throws  upon  Buddhistic  terms 
and  phraseology,  and  in  this  respect  perhaps  is  by  far  the 
most  interesting  of  the  Abhidhammapitaka  books. 


PUGGALA-PANNATTI. 


Narao  tassa  bhagavato  arahato  sammasambuddbassa. 
MATIKA. 


Cli  a  pannattiyo  :  —  khandha-pafmatti,  ayatana-pannatti, 
dbatu-pafiiiatti,  sacca-paniiatti,  indriya-paririatti,  puggala- 
paimatti  ti. 

Kittavata  khandhanam  kbandhapaiinatti  ?  Yavata  panca 
khandha:  —  rupakkbandho,  vedanakkhandho,  sannakkhandbo, 
sankharakkbandho,  vifnianakkhandbo  ;  ettavata  kbandbanam 
kbandhapaiinatti. 

Kittavata  ayatananam  ayatanapafinatti  ?  Yavata  dvada- 
sayatanani  :  —  cakkhayatanam,  rupayatanam,  sotayatanam, 
saddayatanam,  gbanayatanam,  gandhayatanam,  jivhayata- 
nam,  rasayatanam,  kayayatanam,  phottbabbayatanam,  mana- 
yatanam,  dhammayatanam  ;  ettavata  ayatananam  ayatana- 
pannatti. 

Kittavata  dbatunam  dhatupafmatti  ?  Yavata  attbarasa  dha- 
tuyo  :  —  cakkhudhatu,  rupadhatu,  cakkhuvinfianadbatu,  sota- 
dhatu,  saddadhatu,  sotavinnanadbatu,  gbanadhatu,  gandba- 
dhatu,  gbanavinnanadbatu,  jivbadbatu,  rasadhatu,  jivba- 
vinnanadhatu,  kayadbatu,  pbottbabbadhatu,  kayavinnana- 
dbatu,  manodbatu,  dhammadhatu,  manovinnanadhatu  ;  etta- 
vata dhatunam  dbatupaniiatti. 


2  PUGGALA-PANNATTI. 

Kittavata  saccanam  saccapannatti  ?  Yavata  cattari  sacca- 
ni: — dukkhasaccarp,  samudayasaccam,  nirodhasaccam,  magga- 
saccam  ;  ettavata  saccanam  saccapannatti. 

Kittavata  indriyanam  indriyapannatti  ?  Yavata  bavisa- 
tindriyani : — cakkhundriyam,  sotindriyam,  ghanindriyam, 
jivhindriyam,  kayindriyam,  manindriyam,  jivindriyam 
itthindriyam,  purisindriyam,  sukhindriyam,  dukkhindri- 
yam,  somanassindriyam,  domanassindriyaip,  upekhindriyam, 
saddhindriyam,  virindriyam,  satindriyam,  samadhindriyam, 
pannindriyam,  anaiinatannassaraitindriyam,  ailiiindriyam, 
annatavindriyam  ;  ettavata  indriyanam  indriyapannatti. 

Kittavata  puggalanam  puggalapannatti  ? 

1.  Samayavimutto. 

2.  asamayavimutto. 

3.  kuppadhammo. 

4.  akuppadhammo. 

5.  parihanadhammo. 

6.  aparihanadhammo. 

7.  cetanabhabbo. 

8.  anurakkhanabhabbo. 

9.  puthujjano. 

10.  gotrabhu. 

11.  bhayuparato. 

12.  abhayuparato. 

13.  bhabbagamano. 

14.  abhabbagamano. 

15.  niyato. 

16.  aniyato. 

17.  patipannako  phale  thito. 

19.  samasisi. 

20.  thitakappi. 

21.  ariyo. 

22.  anariyo. 

23.  sekkho. 

24.  asekkho. 

25.  nj  eva  sekkho  nasekkho. 

26.  tevijjo. 

27.  chalabhinno. 


MATIKA.  ; 

28.  sammasambuddbo. 

29.  paccekasambuddho. 

30.  ubhato-bhaga-vimutto. 

31.  pannavimutto. 

32.  kayasakkbi. 

33.  ditthipatto. 

34.  saddhavimutto. 

35.  dhammanusari. 

36.  saddhanusari. 

37.  sattakkhattum  paramo. 

38.  kolankolo. 
_39.jekabiji. 

40.  sakadagami. 

41.  anagami. 

42.  antara-parinibbayi. 

43.  upahacca-parinibbayi. 

44.  asankhara-parinibbayi. 

45.  sasankhara-parinibbayi. 

46.  uddhamsoto  akanitthagami. 

47.  sotapanno,  sotapatti-pbala-saccbikiriyaya  patipanno. 

48.  sakadagami,     sakadagami-pbala-sacchikiriyaya     pati- 
panno. 

49.  anagami,  anagami-pbala-sacchikiriyaya  patipanno. 

50.  araha,  arabattaya  patipanno. 

EKAKAM. 


II. 

DYE    PUGGALA 

1.  Kodbano  ca  upanabi  ca. 

2.  makkbi  ca  palasi  ca. 

3.  issuki  ca  macchari  ca, 

4.  satbo  ca  mayavi  ca. 

5.  abiriko  ca  anottappi  ca. 

6.  dubbaco  ca  papamitto  ca. 


PUGGALA-PANNATTI. 

7.  indriyesu  aguttadvaro  ca  bhojane  amattannu  ca. 

8.  mutthassati  ca  asampajano  ca. 

9.  silavipanno  ca  ditthivipanno  ca. 

10.  ajjhattasannojano  ca  bahiddhasannojano  ca. 

11.  akkhodhano  ca  anupanahi  ca. 

12.  amakkhi  ca  apalasi  ca. 

13.  anissuki  ca  amacchari  ca. 

14.  asatho  ca  amayavi  ca. 

15.  hirima  ca  ottappi  ca. 

16.  suvaco  ca  kalyanamitto  ca. 

17.  indriyesu  guttadvaro  ca  bhojane  mattafinu  ca. 

18.  upatthitasati  ca  sampajano  ca. 

19.  silasampanno  ca  ditthisarapanno  ca. 

20.  dve  puggala  dullabha  lokasmim. 

21.  dve  puggala  dutappaya. 

22.  dve  puggala  sutappaya. 

23.  dvinnam  puggalanam  asava  vaddhanti. 

24.  dvinnam  puggalanam  asava  na  vaddhanti. 

25.  hinadhimutto  ca  panitadhimutto  ca. 

26.  titto  ca  tappeta  ca. 

DIJKAM. 


III. 


TAYO    PUGGALA. 


1.  Niraso,  asamso,  vigataso. 

2.  tayo  gilanCipama  puggala. 

3.  kayasakkhi,  ditthippatto,  saddhavimutto. 

4.  guthabhani,  pupphabhani,  madhtibhani. 

5.  arunupamacitto     puggalo,     vijj  upamacitto     puggalo, 
vajirupamacitto  puggalo. 

6.  andho,  ekacakkhu,  dve  cakkhu. 

7.  avakujjapaniio     puggalo,    ucchahga    paiino     puggalo 
puthupaiino  puggalo. 


MATIKA.  5 

8.  atth'  ekacco  puggalo  kamesu  ca  bhavesu  ca  avitarago, 
atth'  ekacco   puggalo  kamesu  vitarago   bhavesu   avitarago, 
atth'  ekacco  puggalo  kamesu  ca  bhavesu  vitarago. 

9.  pasanalekhupamo  puggalo,  pathavilekhupamo  puggalo, 
udakalekhiipamo  puggalo. 

10.  tayo  potthakupama  puggala. 

11.  tayo  kasikavatthupama  puggala. 

12.  suppameyyo,  duppameyyo,  appameyyo. 

13.  atth'  ekacco  puggalo  na  sevitabbo,  na  bhajitabbo,  na 
payirupasitabbo  ; 

atth'  ekacco  puggalo  sevitabbo,  bhajitabbo,  payirupasi- 
tabbo ; 

atth'  ekacco  puggalo  sakkatva  garunkatva  sevitabbo, 
bhajitabbo,  payirupasitabbo. 

14.  atth'  ekacco  puggalo  jigucchitabbo,  na  sevitabbo,  na 
bhajitabbo,  na  payirupasitabbo  ; 

atth'  ekacco  puggalo  ajjhupekkhitabbo  na  sevitabbo,  na 
bhajitabbo,  na  payirupasitabbo  ; 

atth'  ekacco  puggalo  sevitabbo,  bhajitabbo,  payirupasi- 
tabbo. 

15.  atth'  ekacco  puggalo  silesu  paripurakari  samadhismim 
mattasokari  pafmaya  mattasokari  ; 

atth'  ekacco  puggalo  silesu  ca  paripurakari  samadhisminca 
paripurakari  pannaya  mattasokari; 

atth'  ekacco  puggalo  silesu  ca  paripurakari  samadhismifi 
ca  paripurakari  pafmaya  ca  paripurakari. 

16.  tayo  sattharo  apare  pi  tayo  sattharo. 

TIKAM. 

IV. 
CATTARO    PUGGALA. 

1.  Asappuriso,    asappurisena    asappurisataro,    sappuriso, 
sappurisena  sappurisataro. 

2.  Papo,  papena  papataro,  kalyano,  kalyanena  kalyanataro. 


6 


PUGGALA-PANNATTI. 


3.  Papadhammo,  papadhammeria  papadhammataro,  kalya- 
nadhammo,  kalyanadhammena  kalyanadhammataro. 
J  4.  Savajjo,  vajjabahulo,  appasavajjo,  anavajjo. 

5.  Ugghatitannu,  vipaccitannu,  neyyo,  padaparamo. 

6.  Yuttapatibhano    no   muttapatibhano,   muttapatibhano 
no   yuttapatibhano,   yuttapatibhano   ca   muttapatibhano   ca, 
n'  eva  yuttapatibhano  no  muttapatibhano. 

7.  Cattaro  dhammakathika  puggala. 

8.  Cattaro  valahakupama  puggala. 

9.  Cattaro  musikupama  puggala. 

10.  Cattaro  ambupama  puggala. 

11.  Cattaro  kumbhupama  puggala. 

12.  Cattaro  udakarahadupama  puggala. 

13.  Cattaro  balivaddupama  puggala. 

14.  Cattaro  asivisupama  puggala. 

15.  Atth7    ekacco     puggalo     ananuvicca    apariyogahetva 
avannarahassa  vannam  bhasita  hoti ; 

atth'  ekacco  puggalo  ananuvicca  apariyogahetva  vannara- 
hassa  avannam  bhasita  hoti ; 

atth'  ekacco  ananuvicca  apariyogahetva  appasadaniye  thane 
pasadam  upadhamsita  hoti ; 

atth/  ekacco  puggalo  ananuvicca  apariyogahetva  pasadaniye 
thane  appasadam  upadhamsita  hoti. 

16.  Atth'  ekacco  puggalo  anuvicca  pariyogahetva  avanna- 
rahassa avannam  bhasita  hoti ; 

atth'  ekacco  puggalo  anuvicca  pariyogahetva  vannarahassa 
vannam  bhasita  hoti ; 

atth'  ekacco  puggalo  anuvicca  pariyogahetva  appasadaniye 
thane  appasadam  upadhamsita  hoti ; 

atth'  ekacco  puggalo  anuvicca  pariyogahetva  pasadaniye 
thane  pasadam  upadhamsita  hoti. 

17.  Atth'  ekacco  puggalo  avannarahassa  avannam  bhasita 
hoti  bhutam  taccham  kalena,  no  ca  kho  vannarahassa  vannam 
bhasita  hoti  bhutam  taccham  kalena. 

atth'  ekacco  puggalo  vannarahassa  vannam  bhasita  hoti 
bhutam  taccham  kalena,  no  ca  kho  avannarahassa  avannum 
bhasita  hoti  bhutam  taccham  kalena ; 

atth'  ekacco  puggalo  avannarahassa  avannam  bhasita  hoti 


MATIKA. 


bhutam  taccham  kalena,  vannarahassa  vannam  bhasita  hoti 
bhutam  tacchani  kalena ; 

atth'  ekacco  puggalo  n'  eva  a  vannarahassa  a  vannam  bhasita 
hoti  bhutam  taccham  kalena,  no  pi  vannarahassa  vannam 
bhasita  hoti  bhutam  taccham  kalena. 

18.  Utthanaphalupajivi  no  pufmaphalupajivi  ;  punna- 
phalupajivi  no  Utthanaphalupajivi ;  Utthanaphalupajivi  ca 
pufmaphalupajivi  ca  ;  n'  eva  Utthanaphalupajivi  no  puiina- 
phalupajivi. 

./    19.  Tamo  tamaparayano,  tamo  jotiparayano,  joti  tamapara- 
yano,  joti  jotiparayano. 

20.  Onatonato,  onatunnato,  unnatonato,  unnatunnato. 

21.  Cattaro  rukkhupama  puggala. 

22.  Rupappamano  rupappasanno,  ghosappamano  ghosappa- 
sanno,     lukhappamano      lukhappasanno,      dhammappamano 
dhammappasanno. 

/    23.  Atth'  ekacco  puggalo  attahitaya   patipanno   hoti   no 
parahitaya ; 

atth'  ekacco  puggalo  parahitaya  patipanno  hoti  no  atta- 
hitaya ; 

atth'  ekacco  puggalo  attahitaya  c'eva  patipanno  hoti  para- 
hitaya ca  ; 

atth'  ekacco  puggalo  n'eva  attahitaya  patipanno  hoti  no 
parahitaya. 

.     24.  Atth'  ekacco  puggalo  attantapo   hoti  attaparitapana- 
nuyogam  anuyutto ; 

atth'  ekacco  puggalo  parantapo  hoti  paraparitapananu- 
yogam  anuyutto ; 

atth'  ekacco  puggalo  attantapo  ca  hoti  attaparitapananuyo- 
gam  anuyutto  parantapo  ca  paraparitapananuyogam  anuyutto  ; 

atth'  ekacco  puggalo  n'eva  attantapo  hoti  na  attaparita- 
pananuyogam  anuyutto  na  parantapo  na  paraparitapananu- 
yogam anuyutto.  So  anattantapo  aparantehi  ditth1  eva 
dhamme  nicchato  nibbuto  sitibhuto  sukha-patisamvedi 
brahmabhutena  attana  viharati. 

25.  Sarago  sadoso,  samoho,  samano. 

26.  Atth'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  ajjhattam  cetosama- 
thassa  na  labhi  adhipafiiia-dhamma-vipassanaya  ; 


8 


PUGGALA-PANNATTI. 


atth'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  adhipanna-dhamma-vipas- 
sanaya  na  labhi  ajjhattam  cetosamathassa ; 

atth'  ekacco  puggalo  labhi  c'eva  hoti  ajjhattam  cetosama- 
thassa labhi  adhipanna-dhamma-vipassanaya ; 

atth'   ekacco   puggalo   n'eva    labhi    hoti    ajjhattam    ceto- 
samathassa na  labhi  adhipanna-dhamma-vipassanaya. 
/  27.  Anusotagami  puggalo,  patisotagami  puggalo,  thitatto 
puggalo,  tinno  parangato  phale  titthati  brahmano. 

28.  Appasuto  sutena  anupapanno,  appasuto   sutena  upa- 
panno,  bahusuto  sutena  anupapanno,  bahusuto  sutena  upa- 
panno. 

29.  Samanamacalo,  samanapadumo,  sarnanapundariko,  sa- 
manesu  samanasukhumalo. 

CATUKKAM. 


Y. 


PANCA    PUGGALA. 


1.  Atth'  ekacco  puggalo  arabhati  ca  vippatisari  ca  hoti 
tan  ca  cetovimuttim  pannavimuttim  yathabhutam  nappajanati 
yatth'  assa  te  uppanna  papaka  akusala  dhamma  aparisesa 
nirujjhanti : 

atth'  ekacco  puggalo  arabhati  na  vippatisari  hoti  tan 
ca  cetovimuttim  pannavimuttim  yathabhutam  nappajanati 
yatth'  assa  te  uppanna  papaka  akusala  dhamma  aparisesa 
nirujjhanti  : 

atth'  ekacco  puggalo  narabhati  vippatisari  hoti  tan 
ca  cetovimuttim  pannayavimuttim  yathabhutam  nappajanati 
yatth'  assa  te  uppanna  papaka  akusala  dhamma  aparisesa 
nirujjhanti : 

atth'  ekacco  puggalo  narabhati  na  vippatisari  hoti  tail 
ca  cetovimuttim  pannavimuttim  yathabhutam  nappajanati 
yatth'  assa  te  uppanna  papaka  akusala  dhamma  aparisesa 
nirujjhanti. 


MATIKA.  9 

2.  Datva  avajanati,   samvasena  avajanati,   adheyyamukho 
hoti,  lolo  hoti,  mando  momuho  hoti. 

3.  Panca  yodhajivupama  puggala,  4.  panca  pindapatika, 
5.  panca  khalupacchabhattika,  6.  panca  ekasanika,  7.  panca 
pamsukulika,    8.     panca     tecivarika,    9.     panca    aranfiika, 
10.  panca  rukkhamulika,  11.  panca  abbhokasika,  12.  panca 
nesajjika,  13.  panca  yathasanthatika,  14.  panca  sosanika. 


VI. 

CHA    PUGGALi. 

1.  Atth/  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu 
samam  saccani  abhisambujjhati,  tattha  ca  sabbannutam 
papunati  phalesu  ca  vasibhavam  : 

atth'  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  samam 
saccani  abhisambujjhati,  na  ca  tattha  sabbannutam  papunati 
na  ca  phalesu  vasibhavam  : 

atth'  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  samam 
saccani  abhisambujjhati,  ditth'  eva  dhamme  dukkhass'  anta- 
karo  hoti  savakaparamin  ca  papunati  : 

attb/  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  samam 
saccani  abhisambujjhati,  ditth'  eva  dhamme  dukkhass'  anta- 
karo  hoti  na  ca  savakaparamim  papunati  : 

atth'  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  samam 
saccani  abhisambujjhati,  ditth'  eva  dhamme  dukkhass'  anta- 
karo  hoti  anagami  hoti  anagantva  itthattam  : 

atth'  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  samam 
saccani  abhisambujjhati,  na  ca  ditth'  eva  dhamme  dukkhass' 
antakaro  hoti  sakadagami  hoti  agantva  itthattam. 

CHAKKAM. 


10  PUGGALA-PAMATTI. 

VII. 
SATTA    PUGGALA. 

1.  Satt'  udakupama  puggala  sakim  nimuggo  nimuggo  va 
hoti,  ummujjitva  nimujjati,  ummujjitva   thito  hoti,  ummu- 
jjitva    vipassati   viloketi,   ummujjitva    patarati,   ummujjitva 
patigadhapatto  hoti,  umraujjitva  tinno  hoti  parangato  phale 
titthati  brahmano. 

2.  Ubhato  -  bhaga  -  vimutto,     pannavimutto,    kayasakkhi, 
ditthipatto,  saddha vimutto,  dhammanusari,  saddhanusari. 

SATTAKAM. 

YIIL 
ATTHA  PUGGALA. 

1.  Cattaro  maggasamangino  cattaro  phalasamangino 
puggala. 

ATTHAKAM. 

IX. 
NAYA    PUGGALA. 

1.  Sammasambuddho,  paccekasambuddho,  ubhatobhagavi- 
mutto,  paima vimutto,  kayasakkhi,  ditthipatto,  saddhavimutto, 
dhammauusari,  saddhauusari. 

]STAVAZAM. 

X. 

DASA    PUGGALA. 

1.  Paiicannam  idha  nittha  paiicannam  idha  vihaya  nittha. 

DASAKAM. 
PUGGALAPANNATTI-MATIKA. 


EKAKAM.  11 


I. 


1.  Katamo  ca  puggalo  samayavimutto  ? 

Idh'  ekacco  pnggalo  kalena  kalam  samayena  samayam 
attha  vimokkhe  kayena  phusitva  viharati  pafmaya  c'  assa 
disva  ekacce  asava  parikkhina  honti :  ayam  vuccati  pnggalo 
samayavimutto. 

2.  Katamo  ca  pnggalo  asamayavimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  na  h'  eva  kho  kalena  kalam  samayena 
samayam  attha  vimokkhe  kayena  phusitva  viharati  paimaya 
c'  assa  disva  asava  parikkhina  honti  :  ayam  vuccati  puggalo 
asamayavimutto.  Sabbe  pi  ariyapuggala  ariye  vimokkhe 
asamayavimutta. 

3.  Katamo  ca  puggalo  Imppadhatnmo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahagatanam  va  aru- 
pasahagatanam  va  samapattinam,  so  ca  kho  na  nikama-labhi 
hoti  na  akicchalabhi  na  akasira-labhi  na  yatthicchakam  yadi- 
cchakam  yavaticchakani  samapajjati  pi  vutthati  pi ;  thanam 
kho  pan*  etam  vijjati  yam  tassa  puggalassa  pamadam  agamma 
ta  sarnapattiyo  kuppeyyurn :  ayam  vuccati  puggalo  kuppa- 
dhammo. 

4.  Katamo  ca  puggalo  akuppadhammo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahagatanam  va  aru- 
pasahagatanam  va  samapattinam,  so  ca  kho  nikama-labhi 
hoti  akicchalabhi  akasiralabhi  yatthicchakam  yadicchakam 
yavaticchakam  samapajjati  pi  vutthati  pi;  atthanam  etam 
anavakaso  }7am  tassa  puggalassa  pamadam  agamma  ta  sama- 
pattiyo  kuppeyyum  :  ayam  vuccati  puggalo  akuppadhammo. 
Sabbe  pi  ariyapuggala  ariye  vimokkhe  akuppadhamma. 

5.  Katamo  ca  puggalo  parihanadhamnw  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahagatanam  va  aru- 


12  PUGGALA-PAMATTI. 

pasahagatanam  va  samapattinam,  so  ca  kho  na  nikamalabhi 
hoti  na  akicchalabhi  na  akasiralabhi  na  yatthicchakam  yadi- 
cchakam  yavaticchakam  samapajjati  pi  vutthati  pi ;  thanam 
kho  pan'  etam  vijjati  yam  so  puggalo  pamadam  agamma 
tahi  samapattihi  parihareyya  :  ayam  vuccati  puggalo  pari- 
hanadhammo. 

6.  Katamo  ca  puggalo  aparihanadhammo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahagatanam  va  arupa- 
sahagatanam  va  samapattinam,  so  ca  kho  nikamalabhi  hoti 
akicchalabhi  akasiralabhi  yatthicchakam  yadicchakam  yava- 
ticchakam samapajjati  pi  vutthati  pi ;  atthanam  etam  anava- 
kaso  yam  so  puggalo  pamadam  agamraa  tahi  samapattihi 
parihareyya  :  ayam  vuccati  puggalo  aparihdnandhammo. 
Sabbe  pi  ariyapuggala  ariye  vimckkhe  aparihanadhamma. 

7.  Katamo  ca  puggalo  cetanabhabbo  ? 

Idh/  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahagatanam  va  arupa- 
sahagatanam  va  samapattinam,  so  ca  kho  na  nikamalabhi  hoti 
na  akicchalabhi  na  akasiralabhi  na  yatthicchakam  yadiccha- 
kam yavaticchakam  samapajjati  pi  vutthati  pi ;  sace  anusance- 
teti  na  parihayati  tahi  samapattihi,  sace  na  anusailceteti  pari- 
hayati  tahi  samapattihi :  ayam  vuccati  puggalo  cetanabhabbo. 

8.  Katamo  ca  puggalo  anurakkhanabhabbo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahagatanam  va  arupa- 
sahagatanam  va  samapattinam,  so  cakho  na  nikamalabhi  hoti 
na  akicchalabhi  na  akasiralabhi  na  yatthicchakam  yadiccha- 
kam yavaticchakam  samapajjati  pi  vutthati  pi ;  sace  anura- 
kkhati  na  parihayati  tahi  samapattihi,  sace  na  anurakkhati 
parihayati  tahi  samapattihi :  ayam  vuccati  puggalo  ami- 
rakkhanabhabbo. 

9.  Katamo  ca  puggalo  putlwjfano  ? 

Yassa  puggalassa  tini  sannojanani  appahinani  na  ca  tesam 
dhammanam  pahanaya  patipanno :  ayam  vuccati  puggalo 
puthvjjano.  * 

10.  Katamo  ca  puggalo  gotrabhu  ? 


EKAKAM.  13 

Yesam  dhammanam  samanantara  ariyadhammassa  avak- 
kanti  hoti  tehi  dhammehi  samannagato  puggalo  ayam 
vuccati  gotrabhu. 

11-12.  Katamo  ca  puggalo  bhayuparato  ? 
Satta  sekha  bhayiiparatd  ye  ca  puthujjana  silavanto:  araha 
abhayuparato. 

18.  Katamo  ca  puggalo  abhabbdgamano  ? 

Ye  te  puggala  kammavaranena  samannagata,  kilesavara- 
nena  samannagata,  vipakavaranena  saraannagata,  assaddha, 
accbandika,  duppanfm,  jala,  abhabba  niyamam  okkamitum 
kusalesu  dharamesu  sammattam  :  irae  vuccanti  puggala 
abhabbdgamaud. 

14.  Katamo  ca  puggalo  bhabbdgamano  ? 

Ye  te  puggala  na  kammavaranena  samannagata,  na 
kilesavaranena  samannagata,  na  vikapavaranena  samannagata, 
saddha,  chandika,  pafifiavanto,  bhabba  niyamam  okkamitum 
kusalesu  dhammesu  sammattam:  ime  vuccanti  puggala  bhabba- 
gamand. 

15-16.  Katamo  ca  puggalo  niyato  ? 

Paiica  puggala  anantarika,  ye  ca  micchaditthika  niyata  : 
attha  ca  ariyapuggala  niyatd  :  avasesa  puggala  aniyatd. 

17—18.  Katamo  ca  puggalo  patipannako  ? 
Cattaro  magga-samangino  puggala  patipannaka :   cattaro 
phala-samangino  puggala  phale  thita. 

19.  Katamo  ca  puggalo  samasisi  ? 

Yassa  puggalassa  apubbam  acarimam  asavapariyadanail  ca 
noti  jivitapariyadanan  ca  :  ayam  vuccati  puggalo  samasm. 

20.  Katamo  ca  puggalo  thita-kappi  ? 

Ayafi  ca  puggalo  sotapatti-phala-sacchikiriyaya  patipanno 
assa  kappassa  ca  uddayhana-vela  assa  n'eva  tava  kappo 
uddayheyya  yavayam  puggalo  na  sotapattiphalam  sacchi- 
karoti :  ayam  vuccati  thita-kap}n. 


14  PUGGALA-PANNATTI. 

Sabbe  pi  maggasamanginoj^p^/a  thitakappino. 

21-22.  Katamo  ca  puggalo  ariyo  ? 

Attha  ariyapuggala  ariya,  avasesa  puggald  anariyd. 

23-25.  Katamo  ca  puggalo  sekkJio  ? 

Cattaro  maggasamarigino  tayo  phalasamangino  puggala 
sckkhd  ;  araha  asekkho,  avasesa  puggala  n'eva  sekkhd  ndsekkhd 

26.  Katamo  ca  puggalo  texijjo  ? 

Tihi  vij jahi  samannagato  puggalo  tenjjo. 

27.  Katamo  ca  puggalo  chalablnrtno  ? 

Chahi  abhinn&hi  samaDnagato  puggalo  chalabhinno. 

28.  Katamo  ca  pnggalo  sammdsambuddhho  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  sa- 
mam  saccani  abhisambujjhati  tattha  ca  sabbafinutam  papunati 
phalesu  ca  vasibhavam :  ayam  vuccati  puggalo  sammdsam- 
buddho. 

29.  Katamo  ca  puggalo  paccekasambuddho  ? 

IdhJ  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  saraam 
saccani  abhisambujjhati  na  ca  tattha  sabbannutam  papunati 
na  ca  phalesu  vasibhavam  :  ayam  vuccati  puggalo  pacceka- 
sambuddho. 

30.  Katamo  ca  puggalo  ubhato-bhdga-vimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attha  vimokkhe  kayena  phusitva 
viharati  pannaya  c'  assa  disva  asava  parikkhina  honti :  ayam 
vuccati  puggalo  ubhato-bhdga-nmutto. 

31.  Katamo  ca  puggalo  pannd-vimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  na  h'  eva  kho  attha  vimokkhe  kayena 
phusitva  viharati  pannaya  c'  assa  disva  asava  parikkhina 
honti:  ayam  \ucc&ti  puggalo  pannd-vimutto. 

32.  Katamo  ca  puggalo  kdya-sakkhi  ? 

Idh'  ekacco   puggalo    attha   vimokkhe    kayena    phusitva 


EKAKAM.  15 

viharati  pannaya  c'  assa  disva  ekacce  asava  parikkhina  honti  : 
ayam  vuccati  puggalo 


33.  Katamo  ca  puggalo  ditthippatto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati ;  ayam  dukkha-samudayo  ti  yathabhutam  pajanati  ; 
ayam  dukkha-nirodho  ti  yathabhutam  pajanati  ;  ayam 
dukkha-nirodhagamini  patipada  ti  yathabhutam  pajanati, 
Tathagatappavedita  c'  assa  dhamma  pannaya  vo  dittha  honti 
YO  carita,  pannaya  c'  assa  disva  ekacce  asava  parikkhina  honti: 
ayam  vuccati  puggalo  ditthippatto. 

34.  Katamo  ca  puggalo  saddhd-vimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati ;  ayam  dukkha-samudayo  ti  yathabhutam  pajanati  ; 
ayam  dukkha-nirodho  ti  yathabhutam  pajanati  ;  ayam 
dukkha-nirodhagamini  patipada  ti  yathabhutam  pajanati 
Tathagatappavedita  c'  assa  dhamma  pannaya  vo  dittha  honti 
vo  carita,  pamlaya  c'  assa  disva  ekacce  asava  parikkhina  honti, 
no  ca  kho  yatha  ditthippattassa  :  ayam  vuccati  puggalo  sadd/id- 

vimutto. 

« 

35.  Katamo  ca  puggalo  dhammdnusdri  ? 

Yassa  puggalassa  sotapattiphalasacchikiriyaya  patipannassa 
pannindriyam  adhimattam  hoti  panna-vahim  panna-pubbah- 
gamam  ariyamaggam  bhaveti  :  ayam  vuccati  puggalo  dliam- 
manusdri,  sotapattiphalasacchikiriyaya  patipanno  puggalo 
dhammdmisdri,  phale  thito  ditthippatto. 

36.  Katamo  ca  puggalo  saddhdnusdri  ? 

Yassa  puggalassa  sotapattiphalasacchikiriyaya  patipannassa 
saddhindriyam  adhimattam  hoti,  saddha-vahim  saddhapubbah- 
gamam  ariyamaggam  bhaveti  :  ayam  vuccati  puggalo  saddhd- 
nusdri :  sotaphalasacchikiriyaya  patipanno  puggalo  saddhdnu- 
sdri, phale  thito  saddhavimutto. 

37.  Katamo  ca  puggalo  sattakkhattum  paramo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  tinnam  sannojananam  parikkhaya  pati- 


16 


PUGGALA-PAMATTI. 


panno  hoti  avinipatadhammo  niyato  sambodhiparayano : 
so  sattakkhattum  deve  ca  manusse  ca  sandhavitva  samsaritva 
dukkhass'  antam  karoti :  ayam  vuccati  puggalo  sattakkhattum 
paramo. 

38.  Katamo  ca  puggalo  kolankolo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  tinnam  sannojananam  parikkhaya 
sotapanno  hoti  avinipatadhammo  niyato  sambodhiparayano: 
so  dve  va  tini  va  kulani  sandhavitva  samsaritva  dukkhass' 
antam  karoti  :  ayam  vuccati  puggalo  kolankolo. 

39.  Katamo  ca  puggaJo  ekaUji  ? 

Idh*  ekacco  puggalo  tinnam  sannojananam  parikkhaya 
sotapanno  hoti  avinipatadhammo  niyato  sambodhiparayano : 
so  etam  yeva  manussakam  bhavam  nibbattetva  dukkhass' 
antam  karoti:  ayam.  vuccati pitgqalo  ckdbiji. 

40.  Katamo  ca  puggalo  sakadagami? 

Idh'  ekacco  puggalo  tinnam  sannojananam  parikkhaya 
raga-dosa-mohanam  tanutta  sakadagami  hoti,  sakid  eva 
imam  lokam  agantva  dukkhass'  antam  karoti :  ayam  vuccati 
puggalo  sakadagami. 

41.  Katamo  ca  puggalo  andgdmi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paiicannam  orambhagiyanam  sannoja- 
nanam parikkhaya  opapatiko  hoti,  tattha  parinibbayi  ana- 
vattidhammo  tasma  loka  :  ayam  vuccati  puggalo  andgdmi. 

42.  Katamo  ca  puggalo  antard-parinibbdyi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paiicannam  orambhagi}7anam  sanno- 
jananam parikkhaya  opapatiko  hoti,  tattha  parinibbayi  ana- 
vattidhammo  tasma  loka :  so  upapannam  va  samanantara 
apattam  va  vemajjham  ayupamanam  ariyamaggam  safija- 
neti  uparitthimanam  sannojananam  pahanaya :  ayam  vuccati 
puggalo  antard-parinibbdyi. 

43.  Katamo  ca  puggalo  upahacca-parinibbdyi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paiicannam  orambhagiyanam  sanilo- 


EKAKAM.  17 

jananam  parikkhaya  opapatiko  hoti,  tattha  parinibbayi  ana- 
vattidhammo  tasma  loka  :  so  atikkamitva  vemajjham  ayu- 
pamanam  upahacca  va  kalakiriyam  ariyamaggam  sanjaneti 
uparitthimanam  saiiiiojananam  pahanaya :  ayam  vuccati 
puggalo  vpahacca-parinibbayi. 

44.  Katamo  ca  puggalo  asahkhdra-parmibhayi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paiicannam  orambhagiyanam  sannoja- 
nanam parikkhaya  opapatiko  hoti  tattha  parinibbayi  ana- 
vattidhamrno  tasma  loka  :  so  asankharena  ariyamaggam  sanja- 
neti uparitthimanam  sannojananam  pahanaya  :  ayam  vuccati 
pnggalo  asahkhara-parinibbayi. 

45.  Katamo  ca  puggalo  sasahkhara-parinibbai/i  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paiicannam  orambhagiyanam  sannoja- 
nanam parikkhaya  opapatiko  hoti  tattha  parinibbayi  ana- 
vattidhammo  tasma  loka :  so  sasankharena  ariyamaggam 
sanjaneti  uparitthimanam  sannojananam  pahanaya :  ayam 
vuccati  puggalo  sasahkhara-parimbbaiji. 

46.  Katamo  ca  puggalo  uddhamsoto  akanitthagdmi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paiicannam  orambhagiyanam  sannoja- 
nanam parikkhaya  opapatiko  hoti  tattha  parinibbayi  ana- 
vattidbammo  tasma  loka :  so  aviha  cuto  atappam  gacchati, 
atappa  cuto  sudassam  gacchati,  sudassa  cuto  sudassim 
gacchati,  sudassiya  cuto  akanittham  gacchati,  akanitthe 
ariyamaggam  sanjaneti  uparitthimanam  sannojananam  pa- 
hanaya: ayam  vuccati  puggalo  uddhamsoto  akanittliagami. 

47.  Tinnam  sannojananam  pahanaya   patipanno   puggalo 
sotapatti-phala-sacchikiriyaya  patipanno  :    yassa   puggalassa 
tini  saiinojanani  pahinani  ayam  vuccati  puggalo  sotapanno. 

48.  Kamaragavyapadanam   tanu-bhavaya  patipanno  pug- 
galo    sakadagami-phala-sacchikiriyaya     patipanno  :     yassa 
puggalassa     kamaragavyapada     tanubhuta      ayam     vuccati 
puggalo  sakaddgami. 

49.  Kamaragavyapadanam  anavasesappahanaya  patipanno 

2 


13  PUGGALA-PAN&ATTI. 

puggalo  anagami-phala-sacchikiriyaya  patipanno :  yassa  pug- 
galassa kamaragavyapada  anavasesa  pahina  ayam  vuccati 
puggalo  andgdmL 

50.  Euparaga-aruparaga-mana-uddhacca-avijjaya  anavase- 
sappahanaya  patipanno  puggalo  arahatta-phala-sacchikiriyaya 
patipanno :  yassa  puggalassa  ruparago  aruparago  rnano 
uddhaccam  avijja  anavasesa  pahina  ayam  vuccati  puggalo 
arahd. 

EKAKANIDDESO. 
II. 

DYE    PUGGALA. 

1.  Katamo  ca  puggalo  kodhano  ? 

Tattha  katamo  kodho  ?  Yo  kodho,  kujjhana,  kujjhitattam, 
doso,  dussana,  dussitattam,  vyapatti,  vyapajjana,  virodho, 
pativirodho,  candittam,  asuropo,  anattamanata  cittassa  ayam 
vuccati  kodho.  Yassa  puggalassa  ayam  kodho  appahino  ayam 
vuccati  puggalo  kodhano. 

Katamo  ca  puggalo  upandhi  ? 

Tattha  katamo  upanaho  ?  Pubbakalam  kodho  aparakalam 
upanaho.  Yo  evarupo  upanaho,  upanayhana,  upanayhitattam, 
athapana,  thapana,  santhapana,  anupasanthapana,  anupaban- 
dhana,  dalhikammam  kodhassa  ayam  vuccati  upanaho.  Yassa 
puggalassa  upanaho  appahino  ayam  vuccati  puggalo  upandhi. 

2.  Katamo  ca  puggalo  makkhi  ? 

Tattha  katamo  makkho  ?  Yo  makkho,  makkhayana, 
makkhayitattam,  niddhuniyam  niddhuniyakammam  ayam 
vuccati  makkho.  Yassa  puggalassa  ayam  makkho  appahino 
ayam  vuccati  puggalo  makkhi. 

Katamo  ca  puggalo  paldsi  ? 

Tattha   katamo  paldso  ?     Yo   palaso,  palasayana,   palasa- 


DYE  PUGG  ALA.  19 

yitattam,  palasakaro,  vivadatthanam,  yuddhaggaho,  apati- 
nissaggo  ayam  vuccati  paldw.  Yassa  puggalassa  ayam 
palaso  appahino  ayam  vuccati  puggalo  paldn. 

3.  Katamo  ca  puggalo  ixsukt  ? 

Tattha  katama  issd  ?  Ya  paralabha-sakkara-garukara-ma- 
nana-vandana-pujanasu  issayana,  issayitattam,  ussuya,  ussu- 
yana,  ussuyitattam,  ayam  vuccati  issd.  Yassa  puggalassa 
ayam  issa  appahina  ayam  vuccati  puggalo  issukz. 

Katamo  ca  puggalo  macchari  ? 

Tattha  katamam  macchariyam  ?  Panca  macchariyani  : — 
avasa-macchariyam,  kula- macchariyam  labha-macchariyam, 
vanna-macchariyam,  dhamma-macchariyam.  Yam  evarupam 
macchariyam  maccharayana,  maccharayitattam,  veviccham, 
kadariyam,  katukancukata,  aggahitattam  cittassa  idam 
vuccati  macchariyam.  Yassa  puggalassa  idam  macchariyam 
appahinam  ayam  vuccati  puggalo  macchari. 

4.  Katamo  ca  puggalo  satho  ? 

Tattha  katamam  satheyyam  ?  IdhJ  ekacco  satho  hoti 
parisatho.  Yam  tattha  satham,  sathata,  satheyyam,  kakka- 
rata,  kakkariyam,  parikkhatata,  parikkhattiyam,  idam  vuccati 
satheyyam.  Yassa  puggalassa  idam  satheyyam  appahinam 
ayam  vuccati  puggalo  satho. 

Katamo  ca  puggalo  mdydvi  ? 

Tattha  katama  mdyd  ? 

Idh'  ekacco  kayena  duccaritam  caritva,  vacaya  duccaritam 
caritva,  manasa  duccaritam  caritva,  tassa  paticchadanahetu 
papakam  iccham  panidahati,  ma  mam  janria  ti  icchati  ma 
mam  janria  ti  sankappeti  ma  mam  jaiiila  ti  vacam  bhasati  ma 
mam  janna  ti  kayena  parakkamati :  ya  evarupa  maya,  maya- 
vita,  acchadana,vaiicana,  nikati,  nikarana,  pariharana,  guhana, 
pariguhana,  chadana,  paricchadana,  anuttanikammam,  anavi- 
kammam,  vicchadana,  papakiriya  ayam  vuccati  maya.  Yassa 
puggalassa  ayam  maya  appahina  ayam  vuccati  puggalo  mdydvi. 

5.  Katamo  ca  puggalo  ahiriko  ? 
Tattha  katamam  ahirikam  ? 


20  PUGGALA-PANNATTI. 

Yam  na  hiriyati  hiriyitabbena  na  hiriyati  papakanam 
akusalanam  dhammanam  samapattiya  idam  vuccati  ahirikam. 
Imina  ahirikena  samannagato  puggalo  ahiriko. 

Katamo  ca  pugg  ah  anottappi  ? 

Tattha  katamam  anottappam  ? 

Yam  na  ottappati  ottappitabbena  na  ottappatt  papaka- 
nam akusalanam  dhammanam  samapattiya  idam  vuccati 
anottappam.  Imina  anottappena  samannagato  puggalo 
anottappi. 

6.  Katamo  ca  puggalo  dubbaco  ? 
Tattha  katamo  dovacassata  ? 

Sahadhammike  vuccamane  dovacassayam  dovacassiyam 
dovacassata  vippatikulagahita  vipaccanikasatata  anadariyam 
anadariyata  agaravata  appatissavata  ayam  vuccati  dovacassata. 
Imaya  dovacassataya  samannagato  puggalo  dubbaco. 

^Katamo  ca  puggalo  papamitto  ? 

Tattha  katama  papamittata  ? 

Ye  te  puggala  assaddha  dussila  appassuta  maccbarino 
duppaiina,  ya  tesam  sevana  nisevana  samsevana  bhajana 
sambhajana  bhatti  sambhatti  sampavankata  ayam  vuccati 
papamittata.  Imaya  papainittataya  samannagato  puggalo 
papamitto. 

7.  Katamo  ca  puggalo  indriyesu  agiittadvaro? 
Tattha  katama  indriyesu  aguttadvarata  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  cakkhuna  rupam  disva  nimittaggahj 
hoti  anuvyanjanaggahi  yatvadhikaranam  enam  cakkhundri- 
yam  asamvutam  viharantam  abhijjhadomanassa  papaka 
akusala  dhamma  anvassaveyyum  :  tassa  samvaraya  na  pati- 
pajjati  na  rakkhati  cakkhundriyam  cakkhundriye  na  sam- 
varam  apajjati ;  sotena  saddam  sutva  ...  pe  ...  ghanena 
gandham  ghayitva  ...  pe  ...  jivhaya  rasam  sayitva  ...  pe  ... 
kayena  photthabbam  phusitva  .  .  .  pe  .  .  .  manasa  dhammam 
vinilaya  nimittaggahi  hoti  anuvyanjanaggahi  yatvadhikara- 
nam enam  manindriyam  asamvutam  viharantam  abhijjha- 
domanassa papaka  akusala  dhamma  anvassaveyyum  tassa 
samvaraya  na  patipajjti  na  rakkhati  manindriyam  man- 


DVE  PUGGALA.  21 

indriye  na  samvaram  apajjati.  Ya  imesam  channam  indri- 
yanam  agutti  agopana  anarakkho  asamvaro  ayam  vuccati 
mdnyesit  aguttadvdratd.  Imaya  indriyesu  aguttadvarataya 
samannagato  puggalo  indriyesii  aguttadvdro. 

Katamo  ca  ptiggalo  bhojane  amattannd  ? 

Tattha  katama  bhojane  amattannutci  ? 

Idh'  ekacco  appatisankha  ayoniso  aharara  ahareti  davaya, 
madaya,  mandanaya,  vibhusana)7a,  ya  tattha  asantutthita, 
amattailiiuta  appatisankha  bhojane  ayam  vuccati  amatta- 
titiufd.  Imaya  bhojane  amattafmutay a  samannagato  puggalo 
bhojane  amattanna. 

8.  Katamo  ca  puggalo  mutthassati  ? 
Tattha  katamam  mutthasaccam  ? 

Ya  asati  ananussati,  appatissati,  asaranata,  adharanata,  vila- 
panata,  sammussanata,  idam  vuccati  mutthasaccam.  Imina 
nmtthasaccena  samannagato  puggalo  mutthassati. 

Katamo  ca  puggalo  asampajdno  ? 

Tattha  katamam  asampajannam  ? 

Yam  afmanam,  adassanam,  anabhisamayo,  ananubodho, 
asambodho,  appativedho,  asangahana,  apariyogahana,  asama- 
vekkhana,  apaccavekkhana,  apaccavekkhakammam,  dum- 
mejjham,  balyam,  asampajaiiiiam,  moho,  pamoho  sammoho, 
avijja,  avijjogho,  avijjayogo,  avijjanusayo,  avijjapariyuttha- 
nam,  avijjalahgi,  moho,  akusalamulam,  idam  vuccati  asampa- 
jannam. Imina  asampajaniiena  samannagato  puggalo  asam- 
pajdno. 

9.  Katamo  ca  puggalo  silavipanno  ? 
Tattha  katama  silavipatti  ? 

Kayiko  vitikkamo,  vacasiko  vitikkamo,  kayikavacasiko 
vitikkamo,  ayam  vuccati  silavippatti :  sabbam  pi  dussilyam 
silavippatti.  Imaya  silavipatti :  samannagato  puggalo  sila- 
vipanno. 

Katamo  ca  puggalo  ditthivipanno  ? 

Tattha  katama  ditthivipatti  ? 

N'atthi  dinnam,  n'atthi  yittham,  n'atthi  hutam,  n'atthi 
sukatadukkatanam  kammanam  phalam  vipako,  n'  atthi  ayam 


22  PTJGGALA-PANNATI. 

loko,  n'atthi  paraloko,  n'atthi  mata,  n'atthi  pita,  n'atthi  satta 
opapatika,  n'atthi  loke  samanabrahmana  sarnaggata  samraa- 
patipanna,  ye  iman  ca  lokam  paraii  ca  lokam  say  am  abhiniia 
sacchikatva  pavedenti  ti  ;  ya  evarupa  ditthi,  ditthigatam, 
ditthigahanam,  ditthikantaro,  ditthivisukayikam  ditthi- 
vipphanditam,  ditthisanriojanam,  gaho,  patiggaho,  abhiniveso, 
paramaso,  kummaggo,  micchapatho,  micchattam  titthayata- 
nam,  vipariyesaggaho,  ayam  vuccati  ditthivipatti.  Sabbapi 
micchaditthi  ditthivipatti.  Iniaya  ditthivippattiya  samanna- 
gato  puggalo  ditthivipanno. 

1 0.  Katamo  ca  puggalo  ajjhattasannojano  ? 

Yassa  puggalassa  pane'  orambhagiyani  sanilojanani  appahi- 
nani  ayam  vuccati  puggalo  ajjhattasannojano. 

Katamo  ca  puggalo  bahiddha-sannojano  ? 

Yassa  puggalassa  pane'  uddhambhagiyani  sanfiojanani 
appahinani  ayam  vuccati  puggalo  bahiddhasannojano. 

11.  Katamo  ca  puggalo  akkodhano  ? 
Tattha  katamo  kod/w  ? 

Yo  kodho  kujjhana  .  .  .  pe  [II.  1]  ...  cittassa  ayam 
vuccati  kodho.  Yassa  puggalassa  ayam  kodho  pahino  ayam 
vuccati  puggalo  akkodhano. 

Katamo  ca  puggalo  anupandhi  ? 

Tattha  katamo  upandho  ? 

Pubbakalam  kodho  .  .  pe  [II.  1]  .  .  kodhassa  ayam  vuccati 
upandho.  Yassa  puggalassa  ayam  upanaho  pahino  ayam 
vuccati  puggalo  anupandhi. 

12.  Katamo  ca  puggalo  amakkhi  ? 
Tattha  katamo  makkho  ? 

Yo  makkho,  makkhayana,  makkhayitattam,  niddhumyam 
niddhuniyakammam,  ayam  vuccati  makkho.  Yassa  pugga- 
lassa ayam  makkho  pahino  ayam  vuccati  puggalo  amakkhi. 

Katamo  ca  puggalo  apaldxi  ? 

Tattha  katamo  paldw  ? 

Yo  palaso  .  .  .  pe  [II.  1]  ...  paJdso.  Yassa  puggalassa 
ayam  palaso  pahino  ayam  vuccati  puggalo  apaldsi. 


DVE  PUGGALA.  23 

13.  Katamo  ca  puggalo  anissuki? 
Tattha  katama  issd  ? 

Ya  paralabhasakkaragarukaramananavandanapujanasu 
issayana,  issayitattam,  ussuya,  ussuyana,  ussuyitattam,  ayam 
vuccati  issd.  Yassa  puggalassa  ayam  issa  pahina  ayam  vuccati 
piiggalo  anissuki. 

Katamo  ca  piiggalo  amacchari  ? 

Tattha  katamam  macchariyam  ? 

Paiica  macchariyani :  avasamacchariyam,  kulamacchari- 
yam,  labhamacchariyam/  vannamacchariyam,  dhammamac- 
chariyam  ;  yam  evarupam  macchariyam,  maccharayana, 
maccharayitattam,  veviccham,  kadariyam,  katukancukata, 
aggahitattam  cittassa,  idam  vuccati  macchariyam.  Yassa 
puggalassa  idam  macchariyam  pahinarn  .ayam  vuccati 
piiggalo  amaccharL 

14.  Katamo  ca  piiggalo  asatho  ? 
Tattha  katamam  sdtheyyam  ? 

Idh7  ekacco  puggalo  satho  hoti  parisatho ;  yam  tattha 
satham  sathata,  satheyyam,  kakkarata,  kakkariyam,  pari- 
kkhatata,  parikkhattiyam,  idam  vuccati  satheyyam.  Yassa 
puggalassa  idam  satheyyam  pahinam  ayam  vuccati  puggalo 
asatho. 

Katamo  ca  puggalo  amayavi  ? 

Tattha  katama  mayd  ? 

IdhJ  ekacca  puggalo  kayena  duccaritam  caritva  vacaya 
duccaritam  caritva  manasa  duccaritam  caritva,  tassa  paticcha- 
danahetu  papakam  iccham  panidahati,  ma  mam  janna  ti 
icchati,  ma  mam  janna  ti  sankappeti,  ma  mam  janna  ti  vacam 
bhasati,  ma  mam  janna  ti  kayena  parakkamati  ya  evaru- 
pa  maya,  mayavita,  acchadana,  vancana,  nikati,  nikarana,  pari- 
harana,  guhana,  pariguhana,  chadana,  paricchadana,  anutta- 
nikammmam,  anavikammam,  vicchadana,  papakiriya,  ayam 
vuccati  maya.  Yassa  puggalassa  ayam  maya  pahina  ayam 
vuccati  puggalo  amayavi. 

15.  Katamo  ca  puggalo  ftirinid  * 
Tattha  katama  hiri  ? 


24  PUGGALA-PANNATTI. 

Yam  hiriyati  hiriyitabbena  biriyati  papakanam  akusalanam 
dhammanam  samapattiya,  ayam  vuccati  liiri.  Imaya  hiriya 
samannagato  puggalo  hirimd. 

Katamo  ca  puggalo  ottappi  ? 

Tattha  katamam  ottappam  ? 

Yam  ottappati  ottappitabbena  ottappati  papakanam  akusa- 
lanam dhammanam  samapattiya,  id  am  vuccati  ottappam. 
Imina  ottappena  samannagato  puggalo  ottappi. 

16.  Katamo  ca  puggalo  suvaco  ? 
Tattba  katama  sovacassata  ? 

Sabadbammike  vuccamane  sovacassayam  sovacassiyam 
sovacassata  appatikulagabita  avipaccanikasatata  sadariyam 
sadariyata  sagaravata  sappatissavata,  ayam  vuccati  sova- 
cassata. Imaya  sovacassataya  samannagato  puggalo  suvaco. 

Katamo  ca  puggalo  kalydnamitto  ? 

Tattha  katama  halt/dnamittata  ? 

Ye  te  puggala  saddha,  silavanto,  bahussuta,  cagavanto, 
pannavanto,  ya  tesam  sevana,  nisevana,  samsevana,  bhajana, 
sambhajana,  bhatti,  sampavahkata,  ayam  vuccati  kali/ana- 
mittatd.  Imaya  kalyanamittataya  samannagato  puggalo 
kalydnamitto. 

17.  Katamo  ca  puggalo  indriyesu  guttadvdro  ? 
Tattha  katama  indriyesu  guttadrdratd  ? 

Idh'  ekacco  cakkhuna  rupam  disva  na  nimittaggahi  hoti 
nanuvyanjanaggahi  yatvadhikaranam  enam  cakkhundriyam 
asamvutam  viharantam  abbijjhadomanassa  papaka  akusala 
dhamma  anvassaveyyum  tassa :  samvaraya  patipajjati  rakkhati 
cakkhunindriyam  cakkhundriye  samvaram  apajjati ;  sotena 
saddam  sutva  ...  pe  ...  ghanena  gandham  ghayitva.  .  .  . 
pe  .  .  .  jivhaya  rasam  sayitva  ...  pe  ...  kayena  photthabbam 
phusitva  ...  pe  .  .  .  manasa  dhammam  vinnaya  na  ni- 
mittaggahi hoti  nanuvyanjanaggahi  yatvadhikaranam  enam 
manindriyam  asamvutam  viharantam  abhijjadomanassa  pa- 
paka akusala  dhamma  anvassavey3rum  tassa  samvaraya  pati- 
pajjati rakkhati  manindriyam  manindriye  samvaram  apajjati. 
Ya  imesam  cbannam  indriyanam  gutti,  gopana,  arakkho,  sam- 


DVE  PUGGALA.  25 

varo  ayam  vuccati  iiidriyesu  guttadcdratd.  Imaya  indriyesu 
guttudvarataya  samannagato  puggalo  indriyesu  guttadvdro. 

Katamo  ca  puggalo  bhojane  mattantm  ? 

Tattha  katama  bhojane  mattannutd  ? 

Idh'  ekacco  patisankha  yoniso  aharam  ahareti  n'  eva  davaya, 
na  madaya,  na  mandanaya,  na  vibbusanaya,  yavad  eva  imassa 
kayassa  tbitiya,  yapanaya,  vihimsuparatiya,  brabmacari- 
yanuggabaya  iti  puranan  ca  vedanara  patisarikbami,  navafi 
ca  vedanani  na  uppadessami,  yatra  ca  me  bhavissati  ana- 
vajjata  ca  pbasuviharo  cati.  Ya  tattba  santuttbita  mattaii- 
nuta  patisankba  bbojane  ayam  vuccati  bhojane  mattannuta. 
Imaya  bbojane  mattaiirmtaya  samannagato  puggalo  bhojane 
mattannaia. 

18.  Katamo  ca  puggalo  upatthitasati  ? 

Tattba  katama  sati  ? 

Ya  sati  anussati,  patissati,  saranata,  dbaranata,  avilapa- 
nata,  asammussanata,  sati,  satin driy am,  satibalam,  samma- 
sati,  ayam  vuccati  sati.  Imaya  satiya  samannagato  puggalo 
upatthitasati. 

Katamo  ca  puggalo  sampajano  ? 

Tattha  katamam  mmpajannam  ? 

Ya  paiina  pajanana,  vicayo,  pavicayo,  dhammavicayo,  salla- 
kkbana,  upalakkhana,  paccupalakkbana,  pandiccam,  kosallam, 
nepunnam,  vebhavya  cinta,  upaparikkba,  bburi,  medha  parina- 
yika,  vipassana,  sampajailnam,  patodo,  paiiiia,  pannindriyam, 
panna-balam,  panna-sattham,  panna-pasado,  panna-aloko, 
panna-obhaso,  panna-pajjoto,  panna-ratanam,  amobo,  dham- 
mavicayo, sammaditthi,  idam  vuccati  sampajatmam.  Imina 
sampajafiilena  samannagato  puggalo  sampajano. 

'  19.  Katamo  ca  puggalo  silasampanno  ? 

Tattha  katama  silasampadd  ? 

Kayiko  avitikkarao,  vacasiko  avitikkamo,  kayikavacasiko 
avitikkamo,  ayam  vuccati  silasampadd :  sabbo  pi  silasamvaro 
silasampada.  Imaya  silasampadaya  samannagato  puggalo 
silasampanno. 

Katamo  ca  puggalo  ditthisampanno  ? 


26  PUGGALA-PANtfATTI. 

Tattha  katama  ditthisampadd  ? 

Atthi  dinnam,  atthi  yittham,  atthi  hutam,  atthi  sukata- 
dukkatanam  kammanam  phalam  vipako,  atthi  ayam  loko, 
atthi  paraloko,  atthi  mata,  atthi  pita,  atthi  satta  opapatika, 
atthi  loke  samanabrahmana  samaggata  saramapatipanna  ye 
iinan  ca  lokam  parafi  ca  lokara  sayam  abhiima  sacchikatva 
pavedenti  ti :  ya  evarupa  panna  pajanana  ...  pe  ... 
[II.  18]  amoho,  dhammavicayo,  sammaditthi,  ayam  vuccati 
ditthisampadd  :  sabbapi  samraaditthi  ditthisampada.  Imaya 
ditthisampadaya  sarnannagato  puggalo  ditthisampanno. 

20.  Katame  dve  pug  gala  dullabhd  lokasmim  ? 

Yo  ca  pubbakari  yo  ca  katannukatavedi  iine  dve  puggald 
dullabhd  lokasmim. 

21.  Katame  dve  puggald  duttappayd? 

Yo  ca  laddham  laddham  nikkhipati  yo  ca  laddham  laddham 
visajjeti  ime  dve  puggald  duttappayd. 

22.  Katame  dve  puggald  sutappayd  ? 

Yo  ca  laddham  laddham  na  nikkhipati  yo  ca  laddham 
laddham  na  visajjeti  ime  dve  puggald  sutappayd. 

23.  Katamesam  dvinnam  puggaldnam  dsavd  vaddhanti  ? 

Yo  ca  na  kukkuccayitabbam  kukkuccayati  yo  ca  kukkucca- 
yitabbam  na  kukkuccayati,  imesam  dvinnam  puggaldnam  dsavd 
vaddhanti. 

24.  Katamesam  dvinnam  puggaldnam  dsavd  na  vaddhanti  ? 
Yo   ca    na    kukkuccayitabbam    na    kukkuccayati   yo   ca 

kukkuccayitabbam  kukkuccayati,  imesam  dvinnam  puggaldnam 
dsavd  na  vaddhanti. 

25.  Katamo  ca  puggalo  hinddhimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dussilo  hoti  papadhammo,  so  afinam 
dussilam  papadhammam  sevati  bhajati  payirupasati :  ayam 
vuccati  puggalo  Mnddhimutto  ? 

Katamo  ca  puggalo  panitddhimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  silava  hoti  kalyanadhammo  so  afinam 
silavantam  kalyanadhammam  sevati  bhajati  payirupasati : 
ayam  vuccati  puggalo  panitddhimutto. 


TAYO  PUGGALA.  27 

26.  Katamo  ca  puggalo  titto  ? 

Paccekasambuddha    ye   ca   Tathagatassa   savaka  arahanto 
titta  :  sammasambuddho  titto  ca  tappeta  ca. 


III. 
TAYO    PUGGALA. 

1.  Katamo  ca  puggalo  nirdso  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dussilo  hoti,  papadharamp  asucisan- 
kassarasamacaro,  paticchannakammanto,  asamano,  samana- 
patiimo,  abrahmacari,  brahmacaripatiimo,  antoputi,  avassuto, 
kasambukajato :  so  sunati :-  itthannamo  kira  bhikkhu  asava- 
nam khaya  anasavam  cetovimuttim  pafinavirauttim  ditth'  eva 
dhamme  sayam  abhinna  sacchikatva  upasampajja  viharati 
ti  :  tassa  na  evam  hoti  kudassu  namaham  pi  asavanam  khaya 
.  .  .  pe  .  .  .  upasampajja  viharissami  ti:  ayam  vucc&ti puggalo 
nirdso. 

Katamo  ca  puggalo  dsamso  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  silava  hoti  kalyanadhammo :  so  sunati  :- 
itthannamo  kira  bhikkhu  asavanam  khaya  anasavam  cetovi- 
muttim pannavimuttim  ditth'  eva  dhamme  sayam  abhifma 
sacchikatva  upasampajja  viharati  ti :  tassa  evam.  hoti  kudassu 
namaham  pi  asavanam  khaya  ...  pe  ...  upasampajja 
viharissami  ti :  ayam  vuccati.  puggalo  dsamso. 

Katamo  ca  puggalo  tigatdso  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  asavanam  khaya  anasavam  cetovi- 
muttim pannavimuttim  ditth'  eva  dhamme  sayam  abhinna 
sacchikatva  upasampajja  viharati  ti :  so  sunati : — itthannamo 
kira  bhikkhu  asavanam  khaya  ...  pe  ...  upasampajja 
viharati  ti ;  tassa  na  evam  hoti  kudassu  namaham  pi  asava- 
nam khaya  ...  pe  ...  viharissami  ti.  Tarn  kissa  hetu?  Ya 
hi  'ssa  pubbe  avimuttassa  vimuttasa  sa  hi  patipassaddha 
ayam  vuccati  puggalo  vigatdso. 

2.  Tattha  katame  tayo  gildnupamd  puggald  ? 

Tayo  gilana  :— Idh' ekacco  gilano  labhanto  va  sappayani 


28  PUGGALA-PAtfNATTI. 

bhojanani  alabhanto  va  sappayani  bhojanani,  labhanto  va 
sappayani  bhesajjani  alabhanto  va  sappayani  bhesajjani, 
labhanto  va  patirupam  upatthakam  alabhanto  va  patirupam 
upatthakam  n'  eva  vutthati  tamha  abadha. 

Idha  pan'  ekacco  gilano  labhanto  va  sappayani  bhojanani 
alabhanto  va  sappayani  bhojanani,  labhanto  va  sappayani 
bhesajjani  alabhanto  va  sappayani  bhesajjani,  labhanto  va 
patirupam  upatthakam  alabhanto  va  patirupam  upatthakam 
vutthati  tamha  abadha. 

Idha  pan'  ekacco  gilano  labhanto  sappayani  bhojanani 
no  alabhanto,  labhanto  sappayani  bhesajjani  no  alabhanto, 
labhanto  patirupam  upatthakam  no  alabhanto  vutthati  tamha 
abadha. 

Tatra  yvayam  gilano  labhanto  sappayani  bhojanani  no 
alabhanto,  labhanto  sappayani  bhesajjani  no  alabhanto, 
labhanto  patirupam  upatthakam  no  alabhanto  vutthati  tamha 
abadha,  imam  gilanam  paticca  Bhagavata  gilanabhattam 
anunnatam,  gilanabhesajjam  anunnatam,  gilanupatthako 
anuniiato ;  iman  ca  pana  gilanam  paticca  anile  pi  gilana 
upatthatabba. 

Evam  evam  tayo  gilanupama  puggala  santo  samvijjamana 
lokasrnim.  Katame  tayo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhanto  va  Tathagatam  dassanaya 
alabhanto  va  Tathagatam  dassanaya,  labhanto  va  Tathaga- 
tappaveditam  dhammavinayam  savanaya,  alabhanto  va  Tatha- 
gatappaveditam  dhammavinayam  savanaya  n'  eva  okkamati 
niyamam  kusalesu  dhammesu  sammattam. 

Idha  pan'  ekacco  puggalo  labhanto  va  .  .  .  pe  .  .  . 
savanaya  okkamati  niyamam  kusalesu  dhammesu  sammattam. 

Idha  pan'  ekacco  puggalo  labhanto  Tathagatam  dassanaya 
no  alabhanto,  labhanto  Tathagatappaveditam  dhammavinayam 
savanaya  110  alabhanto  okkamati  niyamam  kusalesu  dham- 
mesu sammattam. 

Tatra  yo  ay  am  puggalo  labhanto  Tathagatam  dassanaya 
no  alabhanto,  labhanto  Tathagatappaveditam  dhammavina- 
yam savanaya  no  alabhanto  okkamati  niyamam  kusalesu 
dhammesu  sammattam,  imam  puggalam  paticca  Bhagavata 
dhammadesana  anunnata  :  iman  ca  pana  puggalam  paticca 


TAYO  PUGGALA.  29 

anfiesam  pi  dhammo  desetabbo  :  ime  tayo  gildnupamd  puggald 
santo  samvijjamana  lokasmim. 

3.  Katamo  ca  puggalo  kdi/asakkhi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attha  vimokkhe  kayena  phusitva 
viharati,  pannaya  c'  assa  disva  ekacce  asava  parikkhina  honti, 
ayam  vuccati  puggalo  kdyasakkhi. 

Katamo  ca  puggalo  ditthippatto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati  ...  pe  ...  ayam  dukkhanirodhagamini  patipada  ti 
yathabhutam  pajanati,  Tathagatappavedita  c'  assa  dhamma 
pannaya  vo  dittha  honti  vo  carita,  pannaya  c'  assa  disva  ekacce 
asava  parikkhina  honti,  ayam  vuccati  puggalo  ditthippatto. 

Katamo  ca  puggalo  saddhdnmutto  ? 

Idh*  ekacco  puggalo  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati ...  pe  ...  [I.  34]  asava  parikkhina  honti  no  ca  kho 
yatha  ditthipattassa,  ayam  vuccati  puggalo  saddhdvimutto. 

4.  Katamo  ca  puggalo  guthabhdni  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  musavadi  hoti  sabhaggato  va  pari- 
saggato  va  natimajjhagato  va  pugamajjhagato  va  rajakula- 
majjhagato  va  abhinito  sakkhi-  puttho :-  ehi  bho  purisa  yam 
janasi  tarn  vadehi  ti.  So  ajanam  va  aham  janami  ti,  janam 
va  aham  na  janami  ti,  apassam  va  aham  passami  ti  passam  va 
aham  na  passami  ti,  iti  attahetu  va  parahetu  va  amisa- 
kincikkhahetu  va  sampajanamusa  bhasita  hoti :  ayam  vuccati 
puggalo  guthabhani. 

Katamo  ca  puggalo  pupphabhdni  \ 

Idh'  ekacco  puggalo  musavadam  pahaya  tnusavada  pati- 
virato  hoti  sabhaggato  va  parisaggato  va  natimajjhagato  va 
pugamajjhagato  va  rajakulamajjhagato  va  abhinito  sakkhi- 
puttho  :-  ehi  bho  purisa  yam  janasi  tarn  vadehi  ti.  So 
ajanam  va  aham  na  janami  ti,  janam  va  aham  janami  ti, 
apassam  va  aham  na  passami  ti,  passam  va  aham  passami  ti, 
iti  attahetu  va  parahetu  va  amisakincikkhahetu  va  na  sampa- 
janamusabhasita  hoti :  ayam  vuccati  puggalo  pupphabhdni. 

Katamo  ca  puggalo  madhubhdni  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  ya  sa  vaca  nela,  kannasukha,  pema- 


30  PUGGALA-PANNATTI. 

niya,  hadayangama,  pori,  bahujanakanta,  bahujanamanapa, 
tatharupam  vacam  bhasita  hoti,  ayam  vuccati  puggalo  madhu- 
bhdnL 

5.  Katamo  ca  puggalo  arukupamacitto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  kodhano  hoti,  upayasabahulo,  appam 
pi  vutto  samano,  abhisajjati,  kuppati,  vyapajjati,  patitthiyati, 
kopan  ca  dosan  ca  appaccayafi  ca  patukaroti  :  seyyathapi 
nama  duttharuko  katthena  va  kathalaya  va  ghattito  bhiyyo- 
somattaya  asavam  deti :  evarn  evam  idh'  ekacco  puggalo 
kodhano  hoti  ...  pe  ...  patukaroti :  ayam  vuccati  puggalo 
aruk  upamacitto. 

Katamo  ca  puggalo  vijj upamacitto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati  .  .  .  pe  [III.  3]  ...  ayamdukkhanirodhagaminipatipada 
ti  yathabhutam  pajanati :  seyyathapi  nama  cakkhuma  puriso 
rattandhakaratimisaya  vijjantarikaya  rupani  passeyya:  evam 
eva  idh/  ekacco  puggalo  ...  pe  ...  pajanati :  ayam  vuccati 
puggalo  vijj  upamacitto. 

Katamo  ca  puggalo  vajir upamacitto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  asavanam  khaya  anasavam  cetovi- 
muttim  paniiavimuttim  ditth'  eva  dhamme  sayam  abhiiiiia 
sacchikatva  upasampajja  viharati :  seyyathapi  nama  vajirassa 
n'  atthi  kirici  abhejjam  mani  va  pasano  va :  evam  evam 
idh'  ekacco  puggalo  asavanam  ...  pe  ...  viharati :  ayam 
vuccati  puggalo  vajir upamacitto. 

6.  Katamo  ca  puggalo  andho  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  tatharupam  cakkhu  na  hoti 
yatharupena  cakkhuna  anadhigatam  va  bhogam  adhi- 
gaccheyya  adhigatam  va  bhogam  phatim  kareyya  tatharupam 
pi  'ssa  cakkhu  na  hoti  yatharupena  cakkhuna  kusala  kusale 
dhamme  janeyya,  savajjanavajje  dhamme  janeyya,  hinapani- 
te  dhamme  janeyya,  kanha-sukka-sappatibhage  dhamme 
janeyya  :  ayam  vuccati  puggalo  andho. 

Katamo  ca  puggalo  ekacakk/iu  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  tatharupam  cakkhu  hoti  yatha- 
rupena cakkhuna  anadhigatam  va  bhogam  adhigaccheyya 


TAYO  PUGGALA.  31 

adhigatam  va  bhogam  phatim  kareyya  tatharupam  pi  'ssa 
cakkhu  na  hoti  yatharupena  cakkhuna  kusala  kusale  dhamme 
janeyya,  savajjanavajje  dhamme  janeyya,  hinapanite  dhamme 
janeyya,  kanha-sukka-sappatibhage  dhamme  janeyya  :  ayam 
vuccati  puggalo  ekacakkhu. 

Katamo  ca  puggalo  dvicakkhu  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  tatharupam  cakkhu  hoti  yatha- 
rupena cakkhuna  anadhigatam  va  bhogam  adhigaccheyya 
adhigatam  va  bhogam  phatim  kareyya,  tatharupam  pi  'ssa 
cakkhu  hoti  yatharupena  cakkhuna  kusala  kusale  dhamme 
janeyya,  savajjanavajje  dhamme  janeyya,  hinapanite  dhamme 
janeyya,  kanha-sukka-sappatibhage  dhamme  janeyya  :  ayam 
vuccati  puggalo  dvicakkhu. 

7.  Katamo  ca  puggalo  avakujjapamio  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  aramam  gantva  hoti  abhikkhanam  bhi- 
kkhunam  santike  dhammasavanaya  :  tassa  bhikkhu  dhammam 
desenti  adi  kalyanam  majjhe  kalyanam  pariyosanam  kalya- 
narn  sattham  savyanjanam  kevala-paripunnam  parisuddham 
brahmacariyam  pakasenti :  so  tasmim  asane  nisinno  tassa 
kathaya  n'  eva  adim  manasikaroti,  na  majjham  manasikaroti, 
na  pariyosanam  manasikaroti ;  vutthito  pi  tamha  asana  tassa 
kathaya  n'  eva  adim  ...  pe  ...  pariyosanam  manasikaroti : 
seyyathapi  nama  kumbho  nikkujjo  tatra  udakam  asittam 
vivattati  no  santhati,  evam  evam  idhj  ekacco  puggalo  aramam 
.  .  .  pe  .  .  .  na  pariyosanam  manasikaroti :  ayam  vuccati 
puggalo  avakujjapanno. 

Katamo  ca  puggalo  ucchangapanno  ? 

Idh7  ekacco  puggalo  aramam  gantva  hoti  abhikkha- 
nam bhikkhiinam  santike  dharamasavanaya :  tassa  bhikkhu 
dhammam  desenti  adi  kalyanam  majjhe  kalyanam  pariyosa- 
nam kalyanam  sattham  savyanjanam  kevalaparipunnam  pa- 
risuddham brahmacariyam  pakasenti :  so  tasmim  asane 
nisinno  tassa  kathaya  adim  pi  manasikaroti  majjham  pi 
manasikaroti  pariyosanam  pi  manasikaroti :  vutthito  ca  kho 
tamha  asana  tassa  kathaya  n'  eva  adim  manasikaroti  na 
majjham  manasikaroti  na  pariyosanam  manasikaroti  :  seyya- 
thapi nama  purisassa  ucchange  nanakhajjakani  akinnani 


32  PTJGGALA-PANNATTI. 

tilatandula  modaka  badara,  so  tamha  asana  vutthahanto  sati- 
sammosa  pakireyya;  evam  evam  idh'  ekacco  puggalo  aramam 
.  .  .  pe  .  .  .  na  pariyosanam  manasikaroti :  ayam  vuccati 
puggato  ucchangapanno. 

Katamo  ca  puggalo  puthupannol 

Idh'  ekacco  puggalo  aramam  gantva  hoti  ...  pe  ... 
pariyosanam  pi  manasikaroti  :  vutthito  pi  tamha  asana  tassa 
kathaya  adim  pi  manasikaroti  majjham  pi  manasikaroti 
pariyosanam  pi  manasikaroti  ;  seyyathapi  kumbho  ukkujjo 
tatth'  eva  udakam  asittam  santhati  no  vivattati  :  evam 
evam  idh'  ekacco  puggalo  aramam  .  .  .  pe  .  .  .  na  pariyo- 
sanam manasikaroti :  ayam  vuccati  puggalo  puthupanno. 

8.  Katamo  ca  puggalo  kamesu  ca  bharesu  ca  avitarago  \ 
Sotapannasakadagamino,  ime  vuccanti  ptiggald  kamesu  ca 

Mavesu  ca  avitaraga. 

Katamo  ca  puggalo  kamesu  vitar  ago  Wiavesu  avitarago\ 

Anagami,  ayam  vuccati  puggalo  kamesu  vitarago  bhavesu 
ai'Uarago. 

Katamo  ca  puggalo  kamesu  ca  bhavesu  ca  vitarago  ? 

Araha,  ayam  vuccati  puggalo  kamesu  ca  bhavesu  ca  vitarago. 

9.  Katamo  ca  puggalo  pdsdnalekhupamo  \ 

Idh'  ekacco  puggalo  abhinham  kujjhati,  so  ca  khvassa 
kodho  ciram  digharattam  anuseti ;  seyyathapi  nama  pasana- 
lekha  na  khippam  lujjati  vatena  va  udakena  va  ciratthitika 
hoti,  evam  evam  idh'  ekacco  puggalo  .  .  .  anuseti :  ayam 
vuccati  puggalo  pdsdnalekkhupamo.  . 

Katamo  ca  puggalo  pathavilekhupamo  I 

Idh'  ekacco  puggalo  abhinham  kujjhati  so  ca  khvassa 
kodho  na  ciram  digharattam  anuseti ;  seyyathapi  nama  patha- 
viya  lekha  khippam  lujjati  vatena  va  udakena  va  na 
ciratthitika  hoti,  evam  evam  idh'  ekacco  puggalo  .  .  .  anu- 
seti :  ayam  vuccati  puggalo  pathavi  ekhupamo. 

Katamo  ca  puggalo  udakalekhupamo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  agalhena  pi  vuccamano  pharusena  pi 
vuccamano  amanapena  pi  vuccamano  samsaridati  c'  eva 
sandhiyati  c'  eva  sammodati  c'  eva;  seyyathapi  nama  uda- 


TAYO   PUGGALA.  33 

kalekha  khippam  lujjati  na  ciratthitika  hoti,  evam  evam  idh' 
ekacco  puggalo  .  .  .  sammodati  c'  eva:  ayam  vuccati 
puggalo  udakalekhupamo. 

10.   Tattha  katame  taijo  potthakupama.  pug  gala  ? 

Tayo  potthaka :-  navo  pi  potthako  dubbanno  c'  eva  hoti 
dukkhasamphasso  ca  appagglio  ca,  majjhimo  pi  potthako  du- 
bbanno c'  eva  hoti  dukkhasamphasso  ca  appaggho  ca,  jinno  pi 
potthako  dubbanno  c'  eva  hoti  dukkhasamphasso  ca  appaggho 
ca ;  jinnam  pi  potthakam  ukkhaliparima  jjanam  va  karonti 
sankarakute  va  nam  chaddenti.  Evam  evam  tayo  'me  pottha- 
kupamd  puggald  santo  samvijjamana  bhikkhusu.  Katame 
tayo? 

Navo  ce  pi  bhikkhu  hoti  dussilo  papadhammo,  idam  assa 
dubbannataya :  seyyathapi  so  potthako  dubbanno,  tathupamo 
ayam  puggalo.  Ye  kho  pan'  assa  sevanti  bhajanti  payirupa- 
santi  ditthanugatim  apajjanti  tesam  tarn  hoti  digharattam 
ahitaya  dukkhaya,  idam  assa  dukkhasamphassataya :  seyya- 
thapi so  potthako  dukkhasamphasso  tathupamo  ayam  puggalo. 
Yesam  kho  pana  patiganhati  civarapindapatasenasanagilana- 
paccayabhesajjaparikkharam  tesam  tam  na  mahapphalam  hoti 
na  mahanisamsam,  idam  assa  appagghataya :  seyyathapi  so 
potthako  appaggho,  tathupamo  ayam  puggalo  :  majjhimo  ce 
pi  bhikkhu  hoti  ...  pe  ...  thero  ce  pi  bhikkhu  hoti  dussilo 
papadhammo,  idam  assa  dubbannataya :  seyyathapi  so  potthako 
dubbanno,  tathupamo  ayam  puggalo.  Ye  kho  pan'  assa  sevanti 
bhajanti  payirupasanti  ditthanugatim  apajjanti  tesan  tam  hoti 
digharattam  ahitaya  dukkhaya,  idam  assa  dukkhasamphassa- 
taya :  seyyathapi  so  potthako  dukkhasamphasso  tathupamo 
ayam  puggalo.  Yesam  kho  pana  patiganhati  civarapindapa- 
tasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam  tesan  tam  na 
mahapphalam  hoti  na  mahanisamsam,  idam  assa  appagghataya: 
seyyathapi  so  potthako  appaggho,  tathupamo  ayam  puggalo. 
Evarupo  ce  thero  bhikkhu  sanghamajjhe  bhanati  tam  enam 
bhikkhu  evam  ahamsu :-  kim  nu  kho  tuyham  balassa  avyattassa, 
bhanitena  tvam  pi  nama  bhanitabbam  mannasiti :  so  kuppito 
anattamano  tatharupam  vacam  nicchareti :  yatharupaya 
vaeaya  sangho  tam  ukkhipati  sankarakute  va  nam  potthakam 

3 


34  PUGGALA  PANNATTI. 

ime   tayo  potthakupama    puggald    santo   samvijjainana   bhi- 
kkhusu. 

11.   Tattha  katame  tayo  kasikavatthiipama  puggala  ? 

Tini  kasikavatthani : — navam  pi  kasikavattham  vanna- 
vantam c}  eva  hoti  sukhasamphassan  ca  mahagghan  ca;  majji- 
mam  pi  kasikavattham  vannavantam  c'  eva  hoti  sukhasam- 
phassan ca  mahagghan  ca ;  jinnam  pi  kasikavattham  vanna- 
vantam c'eva  hoti  sukhasamphassan  ca  mahagghan  ca ;  jinnam 
pi  kasikavattham  ratanapalivethanam  va  karonti  gandha- 
karandake  va  nam  nikkhipanti.  Evam  evam  tayo  'me  kasika- 
vatthupama  puggala  santo  samvijjamana  bhikkhusu.  Ka- 
tame tayo  ? 

Navo  ce  pi  bhikkhu  hoti  silava  kalyanadhammo,  idam 
assa  suvannataya :  seyyathapi  tarn  kasikavattham  vanna- 
yantam,  tathupamo  ayam  puggalo.  Ye  kho  pan'  assa 
sevanti  bhajanti  payirupasanti  ditthanugatim  apajjanti 
tesam  tarn  hoti  digharattam  hitaya  sukhaya  idam  assa 
sukha-samphassataya :  seyyathapi  tarn  kasikavattham  sukha- 
samphassam  tathupamo  ayam  puggalo.  Yesam  kho  pan  a 
patiganhati  civarapindapatasenasanagilanapaccay  abhesajj  a- 
parikkharam  tesam  tam  mahaphalam  hoti  mahanisamsam, 
idam  assa  niahagghataya :  seyyathapi  tam  kasikavattham 
mahaggham  tathupamo  ayam  puggalo  :  majjhimo  ce  pi  bhi- 
kkhu ...  pe  ...  thero  ce  pi  bhikkhu  hoti  silava  kalyana- 
dhammo, idam  assa  suvannataya,  seyyathapi  kasikavattham. 
vannavantam  tath'  upamo  ayam  puggalo.  Ye  kho  pan'  assa 
sevanti  bhajanti  payirupasanti  ditthanugatim  apajjanti  tesam 
tam  hoti  digharattam  hitaya  sukhaya,  idam  assa  sukhasam- 
phassataya:  seyyathapi  tam  kasikavattham  sukhasamphassam, 
tathupamo  ayam  pnggalo.  Yesam  kho  pana  patiganhati  civa- 
rapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam  tesam 
tam  mahaphalam  hoti  mahanisamsam,  idam  assa  mahaggha- 
taya:  seyyathapi  tam  kasikavattham  mahaggham  tathupamo 
ayam  puggalo.  Evarupo  ce  thero  bhikkhu  sanghamajjhe 
bhanati,  tam  enam  bhikkhu  evam  ahamsu:-  appasadda  ayasm- 
anto  hotha,  thero  bhikkhu  dhamman  ca  vinayan  ca  bhanati 
ti,  tassa  tam  vacanam  adheyyam  gacchati  gandhakarandake 


TAYO  PUGGALA.  35 

va   nam    kasikavattham  ime  tayo  kasikavatthupamd  puygalo 
santo  samvijjamano  bhikkhusu. 

12.  Katamo  ca  puggalo  suppameyyo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  uddhato  hoti,  unnalo,  capalo,  mukharo, 
vikinnavaco,  mutthasati,  asampajano,  asamahito,  vibbhanta- 
citto,  pakatindriyo  :  ayam  vuccati  puggalo  suppameyyo. 

Katamo  ca  puggalo  duppameyyo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  anuddhato  hoti,  anunnalo,  acapalo, 
araukharo,  avikinnavaco,  uppatthitasati,  sampajano,  samahito, 
ekaggacitto,  samvutindriyo :  ayam  vuccati  puggalo  duppameyyo. 

Katamo  ca  puggalo  appameyyo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  asavanam  khaya  anasavam  cetovi- 
muttim  pannavimuttim  ditth*  eva  dhamme  sayam  abhtniia 
sacchikatva  upasampajja  viharati :  ayam  vuccati  puggalo 
appameyyo. 

13.  Katamo  ca  puggalo  na  sevitabbo,  na  bhajitabbo,  na  payi- 
rupdsitabbo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  hino  hoti  silena  samadhina  pannaya, 
evarupo  puggalo  na  sevitabbo,  na  bhajitabbo,  na  payirupasi- 
tabbo  aniiatra  anuddaya,  annatra  anukampa. 

Katamo  ca  puggalo  sevitabbo,  bhajitabbo,  payirupasitabbo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  sadiso  hoti  silena  samadhina  paiinaya, 
evarupo  puggalo  sevitabbo,  bhajitabbo,  payirupasitabbo. 
Tarn  kissa  hetu  ?  Silasamamlagatanani  satam  silakatha  ca 
no  bhavissati,  sa  ca  no  phasu  bhavissati,  sa  ca  no  pavattini 
bhavissati ;  samadhisamaniiagatanani  satam  samadhikatha 
ca  no  bhavissati,  sa  ca  no  phasu  bhavissati,  sa  ca  no  pa- 
vattini bhavissati ;  pannasamaniiagatanam  satam  pannakatha 
ca  no  bhavissati,  sa  ca  no  phasu  bhavissati,  sa  ca  no  pavattini 
bhavissati ;  tasma  evarupo  puggalo  sevitabbo,  bhajitabbo, 
payirupd-ntabbo. 

Katamo  ca  puggalo  sakkatvd  garuhkatva  sevitabbo,  bhajitabbo, 
payirupasitabbo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  adhiko  hoti  silena  samadhina  panna- 
ya evarupo  puggalo  sakkatva  garunkatva  sevitabbo,  bhaji- 
tabbo, payirupasitabbo.  Tarn  kissa  hetu  ?  Aparipuram  va 
silakkhandham  paripurissami  paripuram  va  silakkhandam 


36  PUGGALA  PANNATTI. 

tattha  tattha  pannaya  anuggahissami ;  aparipuram  va  sama- 
dhikkhandham  paripurissami  paripuram.  va  samadhikkhand- 
ham  tattha  tattha  pannaya  anuggahissami ;  aparipuram  va 
pannakkhandham  paripurissami  paripuram  va  pannakkhan- 
dham tattha  tattha  paimaya  anuggahissami  :  tasma  evarupo 
puggalo  sakkatrd  garunkatva  sevitabbo,  bhajitabbo, payirupasitabbo. 

14.  Katanw  ca  puggalo  jigucchitabbo,  na  sevitabbo,  na  bhaji- 
tabbo, na  payirupasitabbo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dussilo  hoti,  papadhammo,  asuci- 
sankassarasamacaro,  paticchannakammanto,  asamano,  samana- 
patifino,  abrahmacari,  brahmacaripatiiino,  antoputi,  avassuto, 
kasambukajato,  evarupo  puggalo  jigucchitabbo,  na  sevi- 
tabbo, na  bhajitabbo,  na  payirupasitabbo.  Tarn  kissa  hetu  ? 
Kincapi  evarupassa  puggalassa  na  ditthanugatim  apajjati, 
atha  kho  nam  papako  kittisaddo  abbhuggacchati  papamitto 
purisapuggalo  papasahayo  papasampavanko  :  seyyathapi 
nama  ahiguthagato  kincapi  na  dassati  atha  kho  nam 
makkheti:  evam  evam  kincapi  evarupassa  puggalassa  na 
ditthanugatim  apajjati,  atha  kho  nam  papo  kittisaddo  abbhug- 
gacchati papamitto  purisapuggalo  papasahayo  papasampa- 
vanko ti :  tasma  evarupo  puggalo  jigucchitabbo,  na  sevitabbo, 
na  bhajitabbo,  na  payirupasitabbo. 

Katamo  ca  puggalo  ajjhupekkhitabbo  na  sevitabbo,  na  bhaji- 
tabbo, na  payirupasitabbo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  kodhano  hoti  upayasabahulo  appam 
pi  vutto  samano  abhisajjati,  kuppati,  vyapajjati,  patitthiyati, 
kopan  ca  dosan  ca  appaccayafi  ca  patukaroti,  seyyathapi 
nama  duttharuko  katthena  v£l  kathalaya  va  ghattito  bhiyyo- 
-somattaya  asavam  deti,  evam  evam  idh'  ekacco  puggalo 
kodhano  hoti  upayasabahulo  ...  pe  ...  seyyathapi  nama 
tindukalatam  katthena  va  kathalaya  va  ghattitam  bhiyyo- 
-somattaya  ciccitayati  citicitayati,  evam  evam  idhj  ekacco 
puggalo  kodhano  hoti  upayasabahulo  ...  pe  ...  seyyathapi 
nama  guthakupo  katthena  va  kathalaya  va  ghattito  bhiyyo- 
-somattaya  duggandho  hoti,  evara  evam  idh'  ekacco  puggalo 
kodhano  hoti  upayasabahulo  appam  pi  vutto  samano  abhisajjati 
kuppati  vyapajjati  patitthiyati  kopail  ca  dosan  ca  appaccayaii 


TAYO  PUGG ALA.  37 

ca  patukaroti  :  evarupo  puggalo  ajjhupekkliitabbo  ...  pe  ... 
Tarn  kissa  hetu  ?  Akkoseyya  pi  mam  paribhaseyya  pi  mam 
anattham  pi  me  kareyya  ti :  tasma  evarupo  puggalo  ojjhu- 
pekkkitabbot  na  serif abbo,  na  bhaj'Uabbo,  na  payirupdzitabbo. 

Katamo  ca  puggalo  semtabbo  bhajitabbo  payirupdsitabbo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  silava  hoti  kalyanadhammo,  evarupo 
puggalo  sevitabbo  bhajitabbo  payirupasitabbo.  Tarn  kissa 
hetu?  Kincapi  evarupassa  puggalassa  pana  ditthanugatim 
apajjati,  atha  kho  nam  kalyano  kittisaddo  abbhugacchati 
kalyanamitto  purisapuggalo  kalyanasahayo  kalyanasampa- 
vanko  ti :  tasma  evarupo  puggalo  semtabbo  bhajitabbo  payirupa* 
sitabbo. 

15.  Katamo    ca   puggah   sttesu  paripurakdri  samddhismim 
mattasokari  pannaya  mattasoltan  ? 

SotapanTmsakadagamino  :  ime  vuccanti  puggald  silesii  pari- 
purakdrino  samddhismim  mattasokdrino  pannaya  mattasokdrino. 

Katamo  ca  puggalo  silesu  ca  paripurakdri  samddhismin  ca 
paripurakdri  pannaya  mattasoJcdri  ? 

Anagami :  ayam  vuccati  puggalo  silesu  ca  paripurakdri 
samddhismin  ca paripiirakdri  panndya  mattasokdn. 

Katamo  ca  puggalo  silesu  ca  paripurakdri  samddhismin  ca 
paripurakdri  pannaya  ca  paripurakdri  ? 

Araba  :  ayam  vuccati  puggalo  silesu  ca  paripurakdri  samd- 
dhismin ca  paripurakdri  pannaya  ca  paripurakdri. 

16.  Tattha  katame  taijo  satthdro  ? 

Idh'  ekacco  sattha  kamanam  parinilam  paiifiapeti,  na  rupa- 
nam  parinnam  pannapeti,  na  vedananam  parifmam  pannapeti. 

Idha  pan'  ekacco  sattha  kamanan  ca  parinnam  pannapeti 
rupanail  ca  parinnam  pannapeti  na  vedananam  pariniiam 
pannapeti. 

Idha  pan'  ekacco  sattha  kamanam  parinnam  pannapeti  ru- 
panan  ca  parinnam  pannapeti  vedananan  ca  parinnam  panna- 
peti. 

Tatra  yvayam  sattha  kamanam.  parinnam  pannapeti  na 
rupanaii  parinnam  pannapeti  na  vedananam  parinnam 
pannapeti  rupavacarasamapattiya  labhi  sattha  tena  datthabbo. 


38  PUGGALA  PANNATTI. 

Tatra  yvayam  sattha  kamanan  ca  parinnam  pannapeti 
rupanan  ca  parinnam  pannapeti  na  vedananam  parinnam  pan- 
napeti arupavacarasamapattiya  labhi  sattha  tena  datthabbo. 

Tatra  yvayam  sattha  kamanan  ca  parinnam  pannapeti 
rupanan  ca  parinnam  pannapeti  vedananan  ca  parinnam 
pannapeti  sammasambuddho  sattha  tena  datthabbo.  Ime 
tayo  sattharo. 

17.  Tattha  katame  apare  pi  tayo  sattharo  ? 

Idh'  ekacco  sattha  ditth'  eva  dhamme  attanam  saccato 
thetato  pannapeti,  abhisamparayan  ca  attanam  saccato  thetato 
pannapeti. 

Idha  pan'  ekacco  sattha  ditth'  eva  dhamme  attanam  saccato 
thetato  pannapeti,  no  ca  kho  abhisamparayam  attanam  saccato 
thetato  pannapeti. 

Idha  pan'  ekacco  sattha  ditth'  eva  dhamme  attanam  saccato 
thetato  na  pannapeti,  abhisamparayan  ca  attanam  saccato 
thetato  na  pannapeti. 

Tatra  yvayam  sattha  ditth'  eva  dhamme  attanam  saccato 
thetato  pannapeti,  abhisamparayan  ca  attanam  saccato  thetato 
pannapeti  sassatavado  sattha  tena  datthabbo. 

Tatra  yvayam  sattha  ditth'  eva  dhamme  attanam  saccato 
thetato  pannapeti,  no  ca  kho  abhisamparayam  attanam  saccato 
thetato  pannapeti  ucchedavado  sattha  tena  datthabbo. 

Tatra  yvayam  sattha  ditth'  eva  dhamme  attanam  saccato 
thetato  na  pannapeti,  abhisamparayan  ca  attanam  saccato 
thetato  na  pannapeti  sammasambuddho  sattha  tena  datthabbo. 
Ime  apare  tayo  sattharo. 

TIKANIDDESO. 


IY. 
CATTARO  PUGGALi. 

1.  ITatamo  ca  puggalo  asappuriso? 

Idh'  ekacco  puggalo  panatipati  hoti,  adinnadayi  hoti, 
kamesu  micchacari  hoti,  musavadi  hoti,  suramerayamajja- 
pamadatthayi  hoti:  ayam  vuccatipuggalo  asappuriso. 


CATTARO   PUGGALA.  39 

Katamo  ca  puggalo  asappurisena  asappurisataro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attana  ca  panatipati  hoti  paran  ca 
panatipate  samadapeti ;  attana  ca  adinnadayi  hoti  paran  ca 
adinnadane  samadapeti ;  attana  ca  kamesu  micchacari  hoti 
parail  ca  kamesu  micchacare  samadapeti;  attana  ca  musavadi 
hoti  paran  ca  musavade  samadapeti;  attana  ca  surameraya- 
majjapamadatthayi  hoti  paran  ca  suramerayamajjapama- 
datthane  samadapeti ;  ayam  vuccati  puggalo  asappurisena 
asappurisataro. 

Katamo  ca  puggalo  sappuriso  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  panatipata  pativirato  hoti,  adinnadana 
pativirato  hoti,  kamesu  micchacara  pativirato  hoti,  sura- 
merayamajjapamadatthaua  pativirato  hoti :  ayam  vuccati 
puggalo  sappuriso. 

Katamo  ca  puggalo  sappurisena  sappurisataro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attana  ca  panatipata  pativirato  hoti 
paran  ca  panatipata  veramaniya  samadapeti;  attana  ca  adinna- 
dana pativirato  hoti  paran  ca  adinnadana  veramaniya 
samadapeti ;  attana  ca  kamesu  micchacara  pativirato  hoti 
paran  ca  kamesu  micchacara  veramaniya  samadapeti ;  attana 
ca  musavada  pativirato  hoti  paraii  ca  musavada  veramaniya 
samadapeti ;  attana  ca  suramerayamajjapamadatthana  pati- 
virato hoti  paran  ca  suramerayamajjapamadatthana  vera- 
maniya samadapeti:  ayam  vuccato puggalo  sappurisena  sappu- 
risataro. 

2.  Katamo  ca  puggalo  pdpo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  panatipati  hoti,  adinnadayi  hoti,  k£ 
mesu  micchacari  hoti,  musavadi  hoti,  pisunavaco  hoti,  pharu- 
savaco  hoti,  samphappalapi  hoti,  abhijjhalu  hoti,  vyapanna- 
citto  hoti,  micchaditthi  hoti :  ayam  vuccati  puggalo  pdpo. 

Katamo  ca  puggalo  pdpena  papataro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attana  ca  panatipati  hoti  paran  ca 
panatipate  samadapeti ;  attana  ca  adinnadayi  hoti  paran  ca 
adinnadane  samadapeti ;  attana  ca  kamesu  micchacari  hoti 
paran  ca  kamesu  micchacare  samadapeti ;  attana  ca  musavadi 
hoti  paran  ca  musavade  samadapeti ;  attana  ca  pisunavaco 
hoti  paraii  ca  pisunaya  vacaya  samadapeti ;  attana  ca  pharu- 


40  PUGGALA  PANNATTL 

savaco  hoti  parafi  ca  pharusaya  vacaya  samadapeti ;  attana 
ca  samphappalapi  hoti  paraii  ca  samphappalape  samadapeti ; 
attana  ca  abhijjhalu  hoti  paraii  ca  abhijjhaya  samadapeti; 
attana  ca  vyapannacitto  hoti  paraii  ca  vyapade  samadapeti  ; 
attana  ca  micchaditthi  hoti  paraii  ca  miccaditthiya  sama- 
dapeti :  ayam  vuccati  puggalo  pdpena  pdpataro. 

Katamo  ca  puggalo  kalydno  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  panatipata  pativirato  hoti,  adinna- 
dana pativirato  hoti,  kamesu  micchacara  pativirato  hoti, 
musavada  pativirato  hoti,  pisunaya  vacaya  pativirato  hoti, 
pharusaya  vacaya  pativirato  hoti,  samphappalapa  pativirato 
hoti,  anabhijjhalu  hoti,  avyapannacitto  hoti,  sammaditthi  hoti: 
ayam  vuccati  puggalo  kalydno. 

Katamo  ca  puggalo  kalyanena  kalyanataro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attana  ca  panatipata  pativirato  hoti 
paran  ca  panatipata  veramaniya  samadapeti ;  attana  ca 
adinnadana  pativirato  hoti  paraii  ca  adinnadana  veramaniya 
samadapeti ;  attana  ca  kamesu  micchacara  pativirato  hoti 
paran  ca  kamesu  micchacara  veramaniya  samadapeti ;  .  .  . 
pe  .  .  .  sammaditthiya  samadapeti :  ayam  vuccati  puggalo 
kalyanena  kalyanataro. 

3.  Katamo  ca  puggalo  pdpadhammo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  panatipati  hoti  ...  pe  ...  [iv.  20.], 
micchaditthi  hoti :  ayam  vuccati  puggalo  pdpadhammo. 

Katamo  ca  puggalo  pdpadhammena  pdpadhammataro  ? 

Idh/  ekacco  puggalo  attana  ca  panatipati  hoti  paranca 
panatipate  samadapeti; ...  pe ...  [iv.2£.]  micchaditthiya  sama- 
dapeti :  ayam  vuccati  puggalo  pdpadhammena  pdpadhammataro. 

Katamo  ca  puggalo  kalydnadhammo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  panatipata  pativirato  hoti  .  .  .  pe 
.  .  .  [iv.  Ic.  ;  iv.  20.]  sammaditthi  hoti  :  ayam  vuccati 
puggalo  kalydnadhammo. 

Katamo  ca  puggalo  kalydnadhammena  kalydnadhammataro  ? 

IdhJ  ekacco  puggalo  attana  ca  panatipata  pativirato  hoti, 
paran  ca  panatipata  veramaniya  samadapeti ;  .  .  .  pe  .  .  . 
[iv  M;  iv.  2dJ\  sammaditthiya  samadapeti:  ayam  vuccati 
puggalo  kalydnadhammena  kalydnadhammataro. 


CATTARO  PUGGALA.  41 

4.  Kafamo  ca  puggalo  sdvojjo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  savajjena  kayakammena  samannagato 
hoti,  savajjena  vacikammeua  samannagato  hoti,  savajjena 
manokammena  samannagato  hoti :  ayam  vuccati  puggalo 
savajjo. 

Katamo  ca  puggalo  vafjabahulo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  savajjena  bahulam  kayakammena 
samannagato  hoti  appam  anavajjena,  savajjena  bahulam  va- 
cikammena  samannagato  hoti  appam  anavajjena,  savajjena 
bahulam  manokammena  samannagato  hoti  appam  anavajjena  : 
ayam  vuccati  puggalo  vajjabahulo. 

Katamo  ca  puggalo  appasdcajfo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  anavajjena  bahulam  kayakammena 
samannagato  hoti  appam  savajjena,  anavajjena  bahulam  vaci- 
kammena  samannagato  hoti  appam  savajjena,  anavajjena 
bahulam  manokammena  samannagato  hoti  appam  savajjena : 
ayam  vuccati  puggalo  appasacajjo. 

Katamo  ca  puggalo  anavajjo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  anavajjena  kayakammena  samanna- 
gato hoti  anavajjena  vacikammena  samannagato  hoti  ana- 
vajjena manokammena  samannagato  hoti :  ayam  vuccati 
puggalo  anacajjo. 

5.  Katamo  ca  puggalo  ugghatitannu  ? 

Yassa  puggalassa  saha  udahatavelaya  dhammabhisamayo 
hoti,  ayam  \accatipuggalo  ugghatitannu,. 

Katamo  ca  puggalo  vipaccitannu  ? 

Yassa  puggalassa  sankhittena  bhasitassa  vittharena  atthe 
vibhajiyamane  dhammabhisamayo  hoti,  ayam  vuccati  puggalo 
mpaccitannu. 

Katamo  ca  puggalo  neyyo  ? 

Yassa  puggalassa  uddesato  paripucchato  yoniso  manasi- 
karoto  kalyanamitte  sevato  bhajato  payirupasato  evam  anu- 
pubbena  dhammabhisamayo  hoti,  ayam  vuccati  puggalo  neyyo. 

Katamo  ca  puggalo  padaparamo  ? 

Yassa  puggalassa  bahum  pi  sunato  bahum  pi  bhanato  ba- 
ll um  pi  dharayato  bahum  pi  vacayato  na  taya  jatiya  dhamma- 
bhisamayo hoti,  ayam  vuccati  puggalo  padaparamo. 


42  PUG  GALA  PANNATTI. 

6.  Katamo  ca  puggalo  yuttapatibhano  no  muttapatibhano  ? 
Idh'  ekacco  puggalo  panham.  puttho  samano  yuttam  vadati 

no  sigham :  ayam  vuccati  puggalo  yuttapatibhano  no  mutta- 
patibhano. 

Katamo  ca  puggalo  muttapatibhano  no  yuttapatibhano  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  panham  puttho  samano  sigham  vadati 
no  yuttam :  ayam  vuccati  puggalo  muttapatibhano  no  yuttapa- 
tibhano. 

Katamo  ca  puggalo  yuttapatibhano  ca  muttapatibhano  ca  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  panham  puttho  samano  yuttail  ca 
sighan  ca  vadati :  ayam  vuccati  puggalo  yuttapatibhano  ca 
muttapatibhano  ca. 

Katamo  ca  puggalo  n'  eva  yuttapatibhano  no  muttapatibhano  ? 

Idh' ekacco  puggalo  panham  puttho  samano  n'  eva  yuttam 
vadati  no  sigham  :  ayam  vuccati  puggalo  n''  eva  yuttapatibhano 
no  muttapatibhano. 

7.  Tattha  kattame  catdro  dhammakathikd  puggald  ? 

Idh'  ekacco  dhammakathiko  appan  ca  bhasati  asahitan  ca 
parisa  c'  assa  na  kusala  hoti  sahitasahitassa,  evarupo  dhamma- 
kathiko evarupaya  parisaya  dhammakathiko  tveva  sankham 
gacchati. 

Idha  pan'  ekacco  dhammakathiko  appan  ca  bhasati  sahitan 
ca,  parisa  c'  assa  kusala  hoti  sahitasahitassa,  evarupo 
dhammakathiko  evarupaya  parisaya  dhammakathiko  tveva 
sankham  gacchati. 

Idha  pan'  ekacco  dhammakathiko  bahun  ca  bhasati  asahitaii 
ca,  parisa  c'  assa  na  kusala  hoti  sahitasahitassa  evarupo 
dhammakathiko  evarupaya  parisaya  dhammakathiko  tveva 
sankham  gacchati. 

Idha  pan'  ekacco  dhammakathiko  bahun  ca  bhasati  sahitan 
ca,  parisa  c'  assa  kusala  "hoti  sahitasahitassa,  evarupo  dhamma- 
kathiko evarupaya  parisaya  dhammakathiko  tveva  sankham 
gacchati.  Ime  cattaro  dhammakathika  puggald. 

8.  Tattha  katame  cattaro  valdhakupamd  puggald  ? 
Cattaro  valahaka : — Gajjita  no  vassita,  vassita  no  gajjita, 

gaj jita  ca  vassita  ca,  n'  eva  gajjita  no  vassita ;  evam  evam 


CATTAEO  PUGGALA,  43 

cattaro  'me  valahakupama,  puggala  santo  samvijjarnana 
lokasmim.  Katame  cattaro?  Gajjita  no  vassita,  vassita  no 
gajjita,  gajjita  ca  vassita  ca,  n'  eva  gajjita  no  vassita. 

Kathan  ca  puggalo  gajjita  lioti  no  raw  it  a  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  bhasita  hoti  no  katta,  evam  puggalo 
gajjita  hoti  no  vassita  seyyathapi  so  valahako  gajjita  no 
vassita,  tathupamo  ayam  puggalo. 

KatJtan  ca  puggalo  ravxitd  hoti  no  gajjitd  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  katta  hoti  no  bhasita,  evam  puggalo 
vassita  hoti  no  gajjita,  seyyathapi  so  valahako  vassita  hoti, 
no  gajjita,  tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  gajjita  ca  hoti  vassita  ca  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  bhasita  ca  hoti  katta  ca,  evam  puggalo 
gajjita  ca  hoti  vassita  ca,  seyyathapi  so  valahako  gajjita  ca 
vassita  ca,  tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  n'  eva  gajjita  hoti  no  vassita  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  n'  eva  bhasita  hoti  no  katta,  evam 
puggalo  n'  eva  gajjita  hoti  no  vassita,  seyyathapi  so  valahako 
n'  eva  gajjita  no  vassita,  tathupamo  ayam  puggalo.  Ime 
cattaro  valahakupama  puggala  santo  samvijjamana  lokasmim. 

9.   Tat t ha  katame  cattaro  musikupama  puggala  ? 

Catasso  musika  : — Gadham  khatta  no  vasita,  vasita  no 
gadham  khatta,  gadham  khatta  ca  vasita  ca,  n'  eva  gadham 
katta  no  vasita;  evam  evam  cattaro  'me  musikupama 
puggala  santo  samvijjamana  lokasmim.  Katame  cattaro? 
Gadham  khatta  no  vasita,  vasita  no  gadham  khatta,  gadham 
khatta  ca  vasita  ca,  n'  eva  gadham  khatta  no  vasita. 

Kathan  ca  puggalo  gadham  khatta  hoti  no  vasita  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dhammam  pariyapunati  suttam 
geyyam  veyyakaranam  gatham  udanam  itivuttakam 
jatakam  abbhutadhammam  vedallam.  So  idam  dukkhan 
ti  yathabhutam  na  pajanati,  ayam  dukkhasamudayo  ti 
yathabhutani  na  pajanati,  ayam  dukkhanirodho  ti  yatha- 
bhutam na  pajanati,  ayam  dukkhanirodhagamini  patipada 
ti  yathabhutam  na  pajanati ;  evam  puggalo  gadham  khatta 
hoti  no  vasita,  seyyathapi  sa  musika  gadham  khatta  no  vasita, 
tathupamo  ayam  puggalo. 


41  PUGGALA   PANNATTL 

Kathan  ca  puggalo  vasitd  hoti  no  gadham  khatta  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dhammam  na  pariyapunati  suttam 
...  pe  ...  vedallam.  So  idara  dukkban  ti  yathabhutam 
pajanati  ...  pe  ...  ayam  dukkhanirodhagamini  patipada 
ti  yathabhutam  pajanati ;  evam  puggalo  vasita  hoti  no 
gadham  khatta,  seyyathapi  sa  musika  vasita  no  gadham  khatta, 
tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  gadham  khatta  ca  hoti  vasitd  ca  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dhammam  pariyapunati  suttam  .  .  . 
pe  .  .  .  vedallam.  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati ...  pe  ....  ayam  dukkhanirodhagamini  patipada  ti 
yathabhutam  pajanati ;  evam  puggalo  gadham  khatta  ca  hoti 
vasita  ca,  seyyathapi  sa  musika  gadham  khatta  ca  vasita  ca, 
tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  n'  eva  gadham  khatta  hoti  no  vdsitd  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dhammam  na  pariyapunati,  suttam 
...  pe  ...  vedallam.  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam 
na  pajanati  ...  pe  ...  ayam  dukkhanirodhagamini  pati- 
pada ti  yathabhutam  na  pajanati;  evam  puggalo  n'  eva 
gadham  khatta  hoti  no  vasita,  seyyathapi  sa  musika  n'eva 
gadham  khatta  no  vasita,  tathupamo  ayam  puggalo.  Ime 
cattaro  musikupama  puggala  santo  samvijjamana  lokasmim. 

10.   Tattha  katame  cattaro  ambupama  puggala  ? 

Cattari  ambani : — amam  pakkavanni,  pakkam  amavanni, 
amam  amavanni,  pakkam  pakkavanni ;  evam  evam  cattaro 
'me  ambupama  puggala  santo  samvijjamana  lokasmim. 
Katame  cattaro  ?  amo  pakkavanni,  pakko  amavanni,  amo 
amavanni,  pakko  pakkavanni. 

Kathan  ca  puggalo  amo  hoti  pakkavanni  ? 

Idh'  ekacassa  puggalassa  pasadikam  hoti  abhikkantam 
patikkantam  alokitam  vilokitam  samminjitam  pasaritam 
sanghatipattacivaradharanam.  So  idam  dukhan  ti  yatba- 
bhutam  na  pajanati  ...  pe  ...  ayam  dukkhanirodhaga- 
mini patipada  ti  na  pajanati :  evam  puggalo  amo  hoti  pakka- 
vanni, seyyathapi  tarn  ambam  amam  pakkavanni,  tathapamo 
ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  pakko  hoti  amavanm  ? 


CATTARO  PUGGALA.  45 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  na  pasadikam  hoti  abhikkantam 
patikkantam  alokitam  vilokitam  samminjitam  pasaritam 
sanghatipattacivaradharanam.  So  idam  dukkhan  ti  yatha- 
bhutam pajanati  ...  pe  ...  ayam  dukkhanirodhagamini  pati- 
pada  ti  pajanati :  evam  puggalo  pakko  hoti  amavanni, seyyatha- 
pi  tarn  ambam  pakkam  amavanm,  tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  dmo  hoti  amavanni  ? 

Idb'  ekacassa  puggalassa  na  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  -dharanam.  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam 
na  pajanati  ...  pe  ...  ayam  dukkhanirodhagamini  pati- 
pada  ti  na  pajanati :  evam  puggalo  amo  hoti  amavanni, 
seyyathapi  tarn  ambam  amam  amavanni,  tathupamo  ayam 
puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  pakko  hoti  pakkavanni  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  -dharanarn.  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam 
pajanati  ...  pe  ...  pajanati :  evam  puggalo  pakko  hoti 
pakkavanni,  seyyathapi  tarn  ambam  pakkam  pakkavanni, 
tathupamo  ayam  puggalo.  Ime  cattaro  ambupama  puggala 
santo  samvijjamana  lokasmim. 

11.   Tattha  katame  cattaro  kumWmpamd  puggald  ? 

Cattaro  kumbha  : — Tuccho  pi  hito,  puro  pi  vato,  tuccho  pi 
vato,  puro  pi  hito  ;  evam  evam  cattaro  'me  kumbhupama 
puggala  santo  samvijjamano  lokasmim.  Katame  cattaro  ? 
Tuccho  pi  hoti,  puro  pi  vato,  tuccho  pi  vato,  puro  pi  hito. 

Kathan  ca  puggalo  tuccho  hoti  pi  hito  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  -dharanam.  So  idam  dukkhan  ti  yathahhutam 
na  pajanati  ...  pe  ...  ayam  dukkhanirodhagamini  puti- 
pada  ti  na  pajanati:  evam  puggalo  tuccho  hoti,  pi  hito,  seyya- 
thapi so  kumbho  tuccho  pi  hito  tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  puro  hoti  pi  vato  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  na  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  [iv.  106.].  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam 
pajanati  .  .  .  pe  .  .  .  :  evam  puggalo  puro  hoti  pi  vato, 
seyyathapi  so  kumbho  puro  pi  vato,  tathupamo  ayam 
puggalo. 


46  PUGGALA  PANNATTI. 

Kathan  ca  puggalo  tuccJio  hoti  pi  vato  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  na  pasadikam  hoti  abhikkan- 
tam .  .  .  pe  .  .  .;  [iv.  10c.].  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam 
na  pajanati  .  .  .  pe  .  .  .  :  evam  puggalo  tuccho  hoti  pi 
vato,  seyyathapi  kumbho  tuccho  pi  vato,  tathupamo  ayam 
puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  pur o  hoti  pi  hito  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  pasadikam  hoti  abhikkantam 
.  .  ,  pe  .  .  .  [iv.  lOrf.]  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati .  .  .  pe  .  .  .  :  evam  puggalo  puro  hoti  pi  hoti,  seyyathapi 
kumbho  puro  pi  hito,  tathupamo  ayam  puggalo.  Ime  cattaro 
kumbhupama  puggala  santo  samvijjamana  lokasmim. 

12.   Tat t ha  katame  cattaro  udakarahadupamd  puggala  ? 

Cattaro  udakarahada : — uttano  gambhirobhaso,  gambhiro 
uttanobhaso,  uttano  uttanobhaso,  gambhiro  gambhirobhaso : 
evam  evam  cattaro  'me  udakarahadupama  puggala  santo 
samvijjamana  lokasmim.  Katame  cattaro  ?  Uttano  gambhi- 
robhaso, gambhiro  uttanobhaso,  uttano  uttanobhaso,  gam- 
bhiro gambhirobhaso. 

Kathan  ca  puggalo  uttano  hoti  gambhirobhaso  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  [iv.  lOfl.].  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam 
na  pajanati  .  .  .  pe  .  .  .  :  evam  puggalo  uttano  hoti 
gambhirobhaso,  seyyathapi  so  udakarahado  uttano  gambhiro- 
bhaso, tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  gambhiro  hoti  uttdnobhdw  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  na  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  pajanati 
.  .  .  pe  .  .  .  :  evam  puggalo  gambhiro  hoti  uttanobhaso, 
seyyathapi  so  udakarahado  gambhiro  uttanobhaso,  tathupamo 
ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  uttano  hoti  uttanobhaso  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  na  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  So  idam  dukkhan  ti  na  pajanati  .  .  .  pe  .  .  . : 
evam  puggalo  uttano  hoti  uttanobhaso,  seyyathapi  so  udaka- 
rahado uttano  uttanobhaso,  tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  gambhiro  hoti  gambhirobhaso  ? 


CATTARO  PUGGALA.  47 

Idli'  ekaccassa  puggulassa  pasadikam  hoti  abhikkantam 
...  pe  ...  So  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  pajanati 
.  .  .  pe  .  .  . :  evam  puggalo  gambhiro  hoti  gambhirobhaso, 
seyyathapi  so  udakarahado  gambhiro  garabhirobhaso,  tathu- 
pamo  ayam  puggalo.  Ime  cattaro  udakarahadupama  puggala 

santo  samvijjamana  lokasmim. 

• 

13.   Tattha  katame  cattaro  lalivaddhpama  puggala  ? 

Cattaro  balivadda  : — sakagavacando  no  paragavacando,  pa- 
ragavacando no  sakagavacando,  sakagavacando  ca  paragava- 
cando ca,  n'  eva  sakagavacando  no  paragavacando :  evam 
evam  cattaro  balivaddupama  puggala  santo  samvijjamana 
lokasmim.  Katame  cattaro  ?  Sakagavacando  no  paragava- 
cando, paragavacando  no  sakagavacando,  sakagavacando 
ca  paragavacando  ca,  n'  eva  sakagavacando  no  paraga- 
vacando. 

Kathan  ca  puggalo  sakagavacando  hoti  no  paragavacando  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  sakaparisam  ubbejita  hoti  no  para- 
parisam,  evam  puggalo  sakagavacando  hoti  no  paragavacando, 
seyyathapi  so  balivaddo  sakagavacando  hoti  no  paragavacando, 
tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  paragavacando  hoti  no  sakagavacando  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paraparisam  ubbejita  hoti  no  saka- 
parisam, evam  puggalo  paragavacando  hoti  no  sakagava- 
cando, seyyathapi  so  balivaddo  paragavacando  no  sakagava- 
cando, tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  sakagavacando  ca  hoti  paragavacando  ca. 

Idh'  ekacco  puggalo  sakaparisam  ubbejita  hoti  paraparisafi 
ca,  evam  puggalo  sakagavacando  hoti  paragavacando  ca, 
seyyathapi  so  balivaddo  sakagavacando  ca  paragavacando  ca, 
tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  n'  eva  sakagavacando  hoti  no  paragava- 
cando ? 

Idh/  ekacco  puggalo  n'  eva  sakaparisam  ubbejita  hoti  no 
paraparisam,  evam  puggalo  n'  eva  sakagavacando  hoti  no 
paragavacando,  seyyathapi  so  balivaddo  n'  eva  sakagavacando 
no  paragavacando  tathupamo  ayam  puggalo.  Ime  cattaro 
balivaddupama  puggala  santo  samvijjamana  lokasmim. 


48  PUGGALA  PANNATTT. 

14.   Tattha  katame  cattdro  dsidsupamd  puggala  ? 

Cattaro  asivisa : — Agataviso  no  ghoraviso,  ghoraviso  no 
agataviso,  agataviso  ca  ghoraviso  ca,  n'  eva  agataviso  no 
ghoraviso  :  evam  evam  cattaro  'me  asivisupama  puggala 
santo  samvijjamana  lokasmim.  Katame  cattaro  ?  Agataviso 
no  ghoraviso,  ghoraviso  no  agataviso,  agataviso  ca  ghora- 
viso ca,  n'  eva  agataviso  no  ghoraviso. 

Kathan.  ca  puggalo  agataviso  hoti  no  ghoraviso  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  abhinham  kujjhati,  so  ca  khvassa  kodho 
na  ciram  digharattam  anuseti  :  evam  puggalo  agataviso  hoti 
no  ghoraviso,  seyyathapi  so  asiviso  agataviso  hoti  no 
ghoraviso  tathupamo  ay  am  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  ghoraviso  hot\  no  agataviso  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  na  h'  eva  kho  abhinham  kujjhati,  so 
ca  khvassa  kodho  ciram  digharattam  anuseti :  evam  puggalo 
ghoraviso  hoti  no  agataviso,  seyyathapi  so  asiviso  ghoraviso 
no  agataviso,  tathupamo  ayam.  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  agataviso  ca  hoti  ghoraviso  ca  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  abhinham  khujjhati,  so  ca  khvassa 
kodho  ciram  digharattam  anuseti  :  evam  puggalo  agataviso 
ca  hoti  ghoraviso  ca,  seyyathapi  so  asiviso  ca  agataviso  ca 
ghoraviso  ca,  tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  n1  eva  agataviso  hoti  no  ghoraviso  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  na  h'  eva  kho  abhinham  kujjhati,  so 
ca  khvassa  kodho  na  ciram  digharattam  anuseti :  evam 
puggalo  n'  eva  agataviso  hoti  no  ghoraviso,  seyyathapi  so 
asiviso  n'  eva  agataviso  no  ghoraviso,  tathupamo  ayam 
puggalo.  Ime  cattaro  asivisupama  puggala  santo  sam- 
vijjamana lokasmim. 

15.  Kathan  ca  puggalo  ananuvicca  apariyogdhetvd  avanndra- 
hassa  vannam  bhdsitd  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  duppatippannanam  micchapatipanna- 
nam  titthiyanam  titthiyasavakanam  vannam  bhasati,  suppati- 
panna  iti  pi  sammapatipanna  iti  pi  ti :  evam  puggalo  ananu- 
vicca apariyogahetva  avannarahassa  vannam  bhasita  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  ananuvicca  apariyogdhetvd  vanndrahassa- 
avannam  bhdsitd  hoti  ? 


CATTARO   TUGGALA.  49 

Idh'  ekacco  puggalo  suppatipannanam  sammapatipanna- 
nam  buddhanam  buddhasavakanam  avannam  bhasati,  duppa- 
tipanna  iti  pi  micchapatipanna  iti  pi  ti ;  evam  puggalo 
ananuvicca  apariyogahetva  vannarahassa  avannam  bha- 
sita hoti. 

Kathan  ca  puggalo  ananuvicca  apariyogahetva  appasadaniye 
thdne  pasddam  upadhamsita  hoti? 

Idh'  ekacco  puggalo  duppatipadaya  micchapatipadaya  pasa- 
dam janeti,  suppatipada  iti  pi  sammapatipada  iti  pi  ti :  evam 
puggalo  ananuvicca  apariyogahetva  appasadaniye  thane  pasa- 
dam upadhamsita  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  ananuvicca  apariyogahetva  pasadaniye 
thane  appasddam  upadhamsita  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  suppatipadaya  sammapatipadaya  appa- 
sadam  janeti,  duppatipada  iti  pi  micchapatipada  iti  piti ;  evam 
puggalo  ananuvicca  apariyogahetva  pasadaniye  thane  appa- 
sadam  upadhamsita  hoti. 

16.  Kathan  ca  puggalo  anuvicca  pariyogdhetva  avanndrahassa 
avannam  bhasitd  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  duppatipannanam  micchapatipanna- 
nain  titthiyanam  titthiyasavakanam  avannam  bhasati,  duppa- 
tipanna  iti  pi  micchapatipanna  iti  piti  ;  evam  puggalo  anu- 
vicca pariyogahetva  avannarahassa  avannam  bhasita  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  anuvicca  pariyogdhetva  vannarahassa 
vannam  bhdsitd  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  suppatipannanam  sammapatipannanam 
buddhasavakanam  vannam  bhasati,  suppatipanna  iti  pi  samma- 
patipanna  iti  piti;  evam  puggalo  anuvicca  pariyogahetva 
vannarahassa  vannam  bhasita  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  anuvicca  pariyogdhetva  appasddaniye 
thane  appasddam  upadhamsita  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  duppatipadaya  micchapatipadaya 
appasadam  janeti,  duppatipada  iti  pi  micchapatipada  iti  piti ; 
evam  puggalo  anuvicca  pariyogahetva  appasadaniye  thane 
appasadam  upadhamsita  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  anuvicca  pariyogdhetva  pasddaniye  thane 
pasadam  upadhamsita  hoti  ? 

4 


50  PUGGALA-PANNATTI. 

Idh'  ekacco  puggalo  suppatipadaya  sammapatipadaya  pa- 
sadam  janeti,  suppatipada  iti  pi  samraapatipada  iti  pi  ti  : 
evam  puggalo  anuvicca  pariyogahetva  pasadaniye  thane  pa- 
sadam  upadhamsita  hoti. 

17.  Kathan  ca  puggalo  avannarahassa  avannam  bhdsitd  hoti 
bhutam  taccham  kdlena  no  ca  kho  vanndrahassa  vannam  bhd- 
sitd hoti  bhutam  taccham  kalena  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  vanno  pi  samvijjati  avanno  pi  sam- 
vijjati,  yo  tattha  avanno  tarn  bhanati  bhutam  taccham  kalena 
yo  tattha  vanno  tarn  na  bhanati  bhutam  taccham  kalena, 
evam  puggalo  avannarahassa  avannam  bhasita  hoti  bhutam 
taccham  kalena  no  ca  kho  vannarahassa  vannam  bhasita  hoti 
bhutam  taccham  kalena. 

Kathan  ca  puggalo  vanndrahassa  vannam  bhdsitd  hoti  bhutam 
taccham  kdlena,  no  ca  kho  avannarahassa  avannam  bhdsitd  hoti 
bhutam  taccham  kdlena  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  vanno  pi  samvijjati  avanno  pi  sam- 
vijjati, yo  tattha  vanno  tarn  bhanati  bhutam  taccham  kalena, 
yo  tattha  avanno  tarn  na  bhanati  bhutam  taccham  kalena, 
evam  puggalo  vannarahassa  vannam  bhasita  hoti  bhutam 
taccham  kalena,  no  ca  kho  avannarahassa  avannam  bhasita 
hoti  bhutam  taccham  kalena. 

Kathan  ca  puggalo  avannarahassa  avannam  bhdsitd  hoti 
bhutam  taccham  kdlena  vanndrahassa  vannam  bhdsitd  hoti  bhu- 
tam taccham  kdlena  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  vanno  pi  samvijjati  avanno  pi  sam- 
vijjati, yo  tattha  avanno  tarn  bhanati  bhutam  taccham  kalena 
yo  tattha  vanno  tarn  pi  bhanati  bhutam  taccham  kalena, 
tatra  kalafmu  hoti  tassa  panhassa  veyyakaranaya,  evam  pug- 
galo avannarahassa  avannam  bhasita  hoti  bhutam  taccham 
kalena  vannarahassa  vannam  bhasita  bhutam  taccham  kalena. 

Kathan  ca  puggalo  n'  em  avannarahassa  avannam  bhdsitd 
hoti  bhutam  taccham  kdkna  no  pi  vanndrahassa  vannam  bhdsitd 
hoti  bhutam  taccham  kdlena  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  vanno  pi  samvijjati  avanno  pi  sam- 
vijjati, yo  tattha  avanno  tarn  na  bhanati  bhutam  taccham 
kalena,  yo  pi  tattha  avanno  tarn  pi  na  bhanati  bhutam 


CATTARO  PUGGALA.  51 

taccham  kalena,  upekkhako  ca  viharati  sato  sampajano  :  evam 
puggalo  n'  eva  avannarahassa  avannam  bhasita  hoti  bhutam 
taccham  kalena  no  pi  vannarahassa  vannam  bhasita  hoti 
bhutam  taccham  kalena. 

18.  Katamo  ca  puggalo  uftMnaphaltipcytvi  no  punnaphalu- 
pajivi ? 

Yassa  puggalassa  utthahato  ghatato  vayamato  ajivo  abhi- 
nibbattati  no  punnato,  ayam.  vuccatipuggalo  utthanaphalupajivi 
no  punnaphalupajivi. 

Katamo  ca  puggalo  punnaphalupajivi  no  utthanaphalupajivi  ? 

Paranimmitavasavattideve  upadaya  tat'  upari  deva  puiina- 
phalupajivino  na  utthanaphalupajivino. 

Katamo  ca  puggalo  utthanaphalupajivi  ca  punnaphalupajivi  ca? 

Yassa  puggalassa  u-tthahato  ghatato  vayamato  ajivo  abhi- 
nibbattati  puniiato  ca,  ayam  puggalo  utthanaphalupajivi  ca 
pufmaphalupajivi  ca. 

[Katamo  ca  puggalo  n'  eva  iiUlianaplialupajhi  no  punnaphalii- 
pajivi  ?-] 

Nerayika  n'  eva  utthanaphalupajivino  no  pufmaphalu- 
pajivino. 

19.  Kathan  ca  puggalo  tamo  hoti  tamapardyano  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  nice  kule  paccajato  hoti  candalakule 
va  nesadakule  va  venakule  va  rathakarakule  va  pukkusakule 
va  dalidde  appannapanabhojane  kasiravuttike  yattha  kasi- 
rena  ghasacchado  labbhati ;  so  ca  hoti  dubbanno  duddassiko 
okotimako  bahvabadho  kano  va  kuni  va  khanjo  va  pakkha- 
hato  va,  na  labhi  annassa  panassa  vatthassa  yanassa  mala- 
gandhavilepanassa  seyyavasathapadipeyyassa  ;  so  kayena 
duccaritam  carati  vacaya  duccaritam  carati  manasa  duc- 
caritam  carati,  so  kayena  duccaritam  caritva  vacaya  duccari- 
tam caritva  manasa  duccaritam  caritva  kayassa  bheda 
param  marana  apayam  duggatim  vinipatam  nirayam  upa- 
pajjati;  evam  puggalo  tamo  hoti  tamapardyano. 

Kathan  ca  puggalo  tamo  hoti  jotiparaydno  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  nice  kule  ...  pe  ...  seyyavasa- 
thapadipeyyassa; so  kayena  sucaritam  carati  vacaya  sucaritam 


52  PTJGGALA-PANtfATTI. 

carati  manasa  sucaritam  carati,  so  kayena  sucaritam  caritva 
vacaya  sucaritam  caritva  manasa  sucaritam  caritva  kayassa 
bheda  param  marana  sugatim  saggam  lokam  upapajjati  : 
evam  puggalo  tamo  hoti  jotipardyano. 

Kathan  ca  puggalo  joti  hoti  tamapardyano  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  ucce  kule  paccajato  hoti  khattiya- 
mahasalakule  va,  brahmanamahasalakule  va,  gahapatimaha- 
salakule  va,  addhe  mahaddhane  mahabhoge  pabutajatarupa- 
rajate  pabutavittupakarane  pabutadhanadhanne ;  so  ca  boti 
abhirupo  dassaniyo  pasadiko  paramaya  vannapokkbarataya 
samannagato  labbi  ...  pe  ...  seyyavasatbapadipeyassa ;  so 
kayena  duccaritam  carati  ...  pe  ...  manasa  duccaritam 
carati,  so  kayena  duccaritam  caritva  ...  pe  ...  manasa 
duccaritam  caritva  kayassa  bheda  param  marana  apayam 
duggatim  vinipatam  nirayam  upapajjati :  evam  puggalo  joti 
hoti  tamapardyano. 

Kathan  ca  puggalo  joti  hoti  jotipardyano  ? 

Idh/  ekacco  puggalo  ucce  kule  ...  pe  ...  seyyavasathapa- 
dipeyyassa ;  so  kayena  sucaritam  carati  ...  pe  ...  manasa 
carati,  so  kayena  sucaritam  caritva  .  .  .  pe  .  .  .  manasa 
sucaritam  caritva  kayassa  bheda  param  marana  sugatim 
saggam  lokam  upapajjati :  evam  puggalo  joti  hoti  jotipard- 
yano. 

20.  Kathan  ca  puggalo  onatonato  hoti? 

.  .  .  pe  [iv.  190.]  .  .  . ;  evam  puggalo  onatonato  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  onatunnato  hoti  ? 

.  .  .  pe  [iv.  19&.]   .  .  . ;  evam  puggalo  onatunnato  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  unnatonato  hoti  ? 

.  .  .  pe  [iv.  19c.]   .  .  . ;  evam  puggalo  unnatonato  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  unnatunnato  hoti  ? 

.  .  .  pe  [iv.  19^.]  .  .  . ;  evam  puggalo  unnatunnato  hoti. 

21.  Tattha  katame  cattdro  rukkhupamd  pug  gala  ? 
Cattaro  rukkha  : — pheggu  saraparivaro,    saro   pheggupa- 

rivaro,  pheggu  phegguparivaro,  saro  saraparivaro :  evam 
evam  cattaro  'me  rukkhupama  puggala  santo  samvijjamana 
lokasmim.  Katame  cattaro?  Pheggu  saraparivaro,  saro 
phegguparivaro,  pheggu  phegguparivaro,  saro  saraparivaro. 


CATTARO   PUGGALA.  53 

Kathan  ca  puggalo  pheggu  hoti  saraparivaro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dussilo  hoti  papadhammo  parisa  ca 
khvassa  hoti  silavati  kalyanadhamma  :  evam  puggalo  phcggu 
hoti  saraparivaro,  seyyathapi  so  rukkho  pheggu  saraparivaro 
tathupamo  ay  am  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  sdro  hoti  phegguparivdro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  silava  hoti  kalyanadhammo  parisa 
ca  khvassa  hoti  dussilo  papadhammo ;  evam  puggalo  sdro  hoti 
pheggu-parivdro,  seyyathapi  so  rukkho  saro  phegguparivaro 
tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  pheggu  hoti  phegguparivdro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  dussilo  hoti  papadhammo  parisa  ca 
khvassa  hoti  dussilo  papadhammo  :  evam  puggalo  pheggu  hoti 
phegguparivdro,  seyyathapi  so  rukkho  pheggu  hoti  pheggu- 
parivaro, tathupamo  ayam  puggalo. 

Kathan  ca  puggalo  sdro  hoti  saraparivaro  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  silava  hoti  kalyanadhammo  parisa 
ca  khvassa  hoti  silavati  kalyanadhamma  :  evam  puggalo  sdro 
hoti  sdraparivdros  seyyathapi  so  rukkho  saro  hoti  saraparivaro 
tathupamo  ayam  puggalo.  Ime  cattaro  rukkhuparaa  puggala 
santo  samvrjjamana  lokasmim. 

22.  Katamo  ca  puggalo  rupappamdno  rupappasanno  ?' 

Idh'  ekacco  puggalo  aroham  va  passitva  parinaham  va 
passitva  santhanam  va  passitva  paripurim  va  passitva  tattha 
pamanam  gahetva  pasadam  janeti,  ayam  puggalo  rupappa- 
mdno rupappasanno. 

Katamo  ca  puggalo  ghosappamdno  ghosappasanno  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  paravannanaya  parathomanaya  para- 
pasamsanaya  paravannabharitaya  tattha  pamanam  gahetva 
pasadam  janeti,  ay  am  puggalo  ghosappamdno  ghosappasanno. 

Katamo  ca  puggalo  Wthappamdno  lukhapamno  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  civaralukham  va  passitva  pattalukham 
va  passitva  senasanalukham  va  passitva  vividham  va  dukka- 
rakarikain  passitva  tattha  pamanam  gahetva  pasadam  janeti, 
ayam  vuccati  puggalo  lukhappamdno  lukhapasanno. 

Katamo  ca  puggalo  dhammappamdno  dhammappasanno  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  silam  va  passitva  samadhim  va  passitva 


54  PUGGALA-PANNATTI. 

pannam  va  passitva  tattha  pamanam  gahetva  pasadam  janeti, 
ayam  vuccati  puggalo  dhammappamdno  dhammapasanno. 

23.  Kathan  ca  puggalo  attahitdya  patipanno  hoti  no  para- 
hitdya  ? 

Idh*  ekacco  puggalo  attana  silasampanno  hoti  no  param 
silasampadaya  samadapeti,  attana  samadhisampanno  hoti  no 
param  samadhisampadaya  samadapeti,  attana  paniiasampanno 
hoti  no  param  paniiasampadaya  samadapeti,  attana  vimutti- 
sampanno  hoti  no  param  vimuttisampadaya  samadapeti, 
attana  vimuttinanadassanasampanno  hoti  no  param  vimutti- 
nanadassanasampadaya  samadapeti :  evam  puggalo  attahitdya 
patipanno  hoti  no  parahitdya. 

Kathan  ca  puggalo  parahitdya  patipanno  hoti  no  attahitdya  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attana  na  silasampanno  hoti  param 
silasampadaya  samadapeti,  attana  na  samadhisampanno  hoti 
param  samadhisampadaya  samadapeti,  attana  na  panfia- 
sampanno  hoti  param  pannasampadaya  samadapeti,  attana  na 
Timuttisampanno  hoti  vimuttisampadaya  samadapeti,  attana 
na  vimuttinanadassanasampanno  hoti  param  vimuttinana- 
dassanasampadaya  samadapeti :  evam  puggalo  parahitdya  pati- 
panno hoti  no  attahitdya. 

Kathan  ca  puggalo  attahitdya  cy  eva  patipanno  hoti  parahi- 
tdya ca  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attana  ca  silasampanno  hoti  paran  ca 
silasampadaya  samadapeti,  attana  ca  samadhisampanno  hoti 
paran  ca  samadhisampadaya  samadapeti,  attana  ca  paniia- 
sampanno hoti  parafi  ca  pannasampadaya  samadapeti,  attana 
ca  vimuttisampanno  hoti  parafi  ca  vimuttisampadaya  sama- 
dapeti, attana  ca  vimuttinanadassanasampanno  hoti  paran  ca 
vimuttinanadassanasampadaya  samadapeti :  puggalo  attahitdya 
c*  eva  patipanno  hoti  parahitdya  ca. 

Kathan  ca  puggalo  n'  eva  attahitdya  patipanno  hoti  no 
parahitdya  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attana  na  silasampanno  hoti  no  param 
silasampadaya  samadapeti,  attana  na  samadhisampanno  hoti 
no  param  samadhisampadaya  samadapeti,  attana  na  paniia- 
sampanno hoti  no  param  pannasampadaya  samadapeti,  attana 


CATTARO  PUGGALA.  55 

na  vimuttisampanno  hoti  no  param  vimuttisampadaya  sama- 
dapeti,  attana  na  vimuttiiianadassanasampanno  hoti  no  param 
vimuttinanadassanasampadaya  samadapeti ;  evam  puggalo 
n'  em  attahitaya  patlpanno  hoti  no  parahitaya. 

24.  Kathan  ca  puggalo  attantapo  hoti  attaparit&panamiyo- 
g  im  anuyutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  acelako  hoti  muttacaro  hatthapale- 
khano,  na-ehi-bhadantiko  na-tittha-bhadantiko  nabhihatam 
na  uddissakatam  na  nimantanam  sadiyati,  so  na  kurnbhi- 
mukha  patiganhati  na  khalopimukha  patiganhati,  na  ela- 
kamantaram  na  dandamantaram  na  musalamantaram  na 
dvinnam  bhunjamananam  na  gabbhiniya  na  payamanaya 
na  purisantaragataya,  na  sankittisu,  na  yattha  sa  upatthito 
hoti,  na  yattha  makkhika  sandasandacarini,  na  maccham  na 
mamsam,  na  suram  na  merayam  na  thusodakam  pivati :  so 
ekagariko  va  hoti  ekalopiko  dvagariko  va  hoti  dvalopiko 
...  pe  ...  sattagariko  va  hoti  sattalopiko,  ekissapi  dattiya 
yapeti  dvihi  pi  dattihi  yapeti  ...  pe  ...  sattahi  pi  dattihi 
yapeti,  ekahikam  pi  aharam  ahareti  dvihikam  pi  aharam 
ahareti  ...  pe  ...  sattahikam  pi  aharam  ahareti  iti 
evarupam  addhamasikam  pi  pariyayabhattabhojananuyogam 
anuyutto  viharati,  so  sakabhakkho  va  hoti  samakabhakkho  va 
hoti  nivarabhakkho  va  hoti  daddulabhakkho  va  hoti  sata- 
bhakkho  va  hoti  kanabhakkho  va  hoti  acamabhakkho  va  hoti 
pinnakabhakkho  va  hoti  tinabhakkho  va  hoti  gomayabhakkho 
va  hoti,  vanamulaphalahare  yapeti  pavattaphalabhoji :  so 
sanani  pi  dhareti  masanani  pi  dhareti  chavadussani  pi 
dhareti  pamsukulani  pi  dhareti  tiritani  pi  dhareti  ajinani 
pi  dhareti  ajinakkhipam  pi  dhareti  kusaciram  pi  dhareti 
vakaciram  pi  dhareti  phalakaciram  pi  dhareti  kesakambalam 
pi  dhareti  valakambalam  pi  dhareti  ulukapakkhikam  pi 
dhareti,  kesamassulocano  pi  hoti  kesamassulocananuyogam 
anuyutto,  ubbhatthako  pi  hoti  asanapatikkhitto,  ukkutiko  pi 
hoti  ukkutikappadhanam  anuyutto,  kantakapassayiko  pi  hoti 
kantakapassaye  seyyam  kappeti,  sayam  tatiyakam  pi  udako- 
rohananuyogam  anuyutto  viharati,  iti  evarupam  anekavi- 
hitam  kayassa  atapanaparitapananuyogam  anuyutto  viha- 


56  PUGGALA-PANNATTI. 

rati;  evam  puggalo  attantapo  hoti  attaparitdpandnuijogam 
anuyuUo. 

Kathan  ca  puggalo  parantapo  hoti  paraparitdpandnuyogam 
anuyutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  orabbhiko  hoti  sukariko  magaviko 
sakuniko  luddo  macchaghatako  coro  coraghatako  bandhana- 
gariko,  ye  va  pan'  aiine  pi  keci  kururakammanta  :  evam 
puggalo  parantapo  hoti  paraparitdpandnuyogam  anuyutto. 

Kathan  ca  puggalo  attantapo  ca  hoti  attaparitdpandnuyogam- 
anuyutto  parantapo  ca  paraparitdpandnuyogam  anuyutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  raja  va  hoti  khattiyo  muddhavasitto 
brahmano  va  mahasalo,  so  puratthimena  nagarassa  nava- 
yannagaram  karapetva  kesamassum  oharetya  kharajinam 
nivasetva  sappitelena  kayam  abbhaiijitva  migavisanena  pitthim 
kanduvamano  yannagaram  pavisati  saddhim  mahesiya  brahma- 
nena  ca  purohitena,  so  tattha  anantarahitaya  bhumiya  harit- 
upalittaya  seyyam  kappeti;  ekissa  gaviya  sarupavacchaya  yam 
ekasmim  thane  khiram  hoti  tena  raja  yapeti,  yam  dutiyasmim 
thane  khiram  hoti  tena  mahesi  yapeti,  yam  tatiyasmim  thane 
khiram  hoti  tena  brahmano  purohito  yapeti,  yam  catutthasmim 
thane  khiram  hoti  tena  aggim  juhanti,  avasesena  vacchako 
yapeti ;  so  evam  aha  :-ettaka  usabha  hailnantu  yannatthaya, 
ettaka  vacchatara  hannantu  yannatthaya,  ettaka  vacchata- 
riyo  hailnantu  yannathaya,  ettaka  aja  hannantu  yannattha- 
ya, ettaka  urabbha  hannantu  yannatthaya,  ettaka  rukkha 
chijjantu  yupatthaya,  ettaka  dubba  luyantu  barihisatthaya  ti 
ye  pi'  ssa  honti  dasa  ti  va  pessa  ti  va  kammakara  ti  va  te  pi 
dandatajjita  bhayatajjita  assumukha  rudamana  parikammani 
karonti :  evam  puggalo  attantapo  ca  hoti  attaparitdpand- 
nuyogam  anuyutto  parantapo  ca  paraparitdpandnuyogam 
anuyutto. 

Kathan  ca  puggalo  n'  eva  attantapo  hoti  attaparitdpandnu- 
yogam  anuyutto  na  parantapo  paraparitdpandnuyogam  anu- 
yutto ? 

So  anattantapo  aparantapo  ditth'  eva  dhamme  nicchato 
nibbuto  sitibhuto  sukhapatisamvedi  brahmabhutena  attana 
viharati. 

Idha  Tathagato  loke  uppajjati  araham  sammasambuddho 


CATTARO   PUGGALA.  57 

vijjacaranasampanno  sugato  lokavidu  anuttaro  purisa- 
dammasarathi  sattha  devamanussanani  buddho  bhagava  : 
so  imam,  lokam  sadevakam  samarakam  sabrahmanam  sassa- 
manabrahmanam  pajam  sadevamanussam  sayam  abhinna 
sacchikatva  pavedeti,  so  dhammam  deseti  adi  kalyanam 
majjhe  kalyanam  pariyosane  kalyanam  sattham  savyaiijanam, 
kevalaparipunnam  parisuddham  brahmacariyam  pakaseti. 
Tarn  dhammam  sunati  gahapati  va  gahapatiputto  va  aiiiiata- 
rasmim  va  kule  paccajato,  so  tarn  dhammam  sutva  Tathagate 
saddham  patilabhati. 

So  tena  saddhapatilabhena  samannagato  iti  patisancikkhati 
sambadho  gharavaso  rajapatho  abbhokaso  pabbaja,  na  yidarn 
sukaram  agaram  ajjhavasato  ekantaparipunnam  ekanta- 
parisuddham  sankhalikkhitam  brahmacariyam  caritum,  yam 
nunaham  kesamassum  oharetva  kasayani  vatthani  accha- 
detva  agarasma  anagariyam  pabbajeyyan  ti :  so  aparena 
samayena  appam  va  bhogakkhandham  pahaya,  mahantam 
va  bhogakkhandham  pahaya,  appam  va  iiatiparivattam 
pahaya,  mahantam  va  natiparivattam  pahaya,  kesamassum 
oharetva  kasayani  vatthani  acchadetva  agarasma  anagariyam 
pabbajati. 

So  evam  pabbajito  samano  bhikkhiinam  sikkhasajivasama- 
panno  panatipatam  pahaya  panatipata  pativirato  hoti, 
nihitadando  nihitasattho  lajji  dayapanno  sabbapanabhuta- 
hitanukampi  viharati :  adinnadanam  pahaya  adinnadana 
pativirato  hoti,  dinnadayi  dinnapatikarikhi  athenena  suci- 
bhutena  attana  viharati  ;  abrahmacariyam  pahaya  brahma- 
cari  hoti  anacari  pativirato  methuna  gamadhamma,  rnusa- 
vadam  pahaya  musavada  pativirato  hoti,  saccavadi  sacca- 
sandho  theto  paccayiko  avisamvadako  lokassa,  pisunam 
vacam  pahaya  pisunaya  vacaya  pativirato  hoti,  ito  sutva  na 
amutra  akkhata  imesam  bhedaya  amutra  va  sutva  na  imesam 
akkhata  amusam  bhedaya,  iti  bhinnanam  va  sandhata  sahi- 
tanam  va  anuppadata  samaggaramo  samaggarato  sam- 
agganandi  samaggakaranim  vacam  bhasita  hoti,  pharusam 
vacam  pahaya  pharusavaca  pativirato  hoti,  ya  sa  vaca  nela 
kannasukha  pemaniya  hadayangama  pori  bahujanakanta 
bahujanamanapa  tatharupam  vacam  bhasita  hoti,  samphappa- 


58  PFGGALA-PAtfNATTI. 

lapam  pahaya  samphappalapa  pativirato  hoti,  kalavadi  bhu- 
tavadi  atthavadi  dhammavadi  vinayavadi  nidhanavatim  vacam 
bhasita  kalena  sapadesam  pariyantavatim  atthasamhitam. 

So  bijagamabhutagainasamarambha  pativirato  hoti,  eka- 
bhattiko  hoti,  rattuparato  vikalabhojana,  naccagitavaditavi- 
sukadassana  pativirato  hoti,  malagandhavilepanadharana- 
mandanavibhusanatthana  pativirato  hoti,  uccasayanamaha- 
sayana  pativirato  hoti,  jataruparajatapatiggahana  pativirato 
hoti,  amakadhannapatiggahana  pativirato  hoti,  amakamamsa- 
patiggahana  pativirato  hoti,  itthikumaripatiggahana  pati- 
virato hoti,  dasidasapatiggahana  pativirato  hoti,  ajelaka- 
patiggahana  pativirato  hoti,  kukkutasukarapatiggahana  pati- 
virato hoti,  hatthigavassavalavapatiggahana  pativirato  hoti, 
khettavatthupatiggahana  pativirato  hoti,  duteyyapahinaga- 
mananuyoga  pativirato  hoti,  kayavikkaya  pativirato  hoti,, 
tulakutakamsakutaraanakuta  pativirato  hoti,  ukkotana- 
vancananikatisaciyoga  pativirato  hoti  chedanavadhabandha- 
naviparamosa-alopasahasakara  pativirato  hoti. 

So  santuttho  hoti  kayapariharikena  civarena  kucchi- 
pariharikena  pindapatena,  so  vena  yen'  eva  pakkamati,  sa- 
maday'  eva  pakkamati :  seyyathapi  nama  pakkhisakuno  yena 
yen*  eva  deti  sapattabharo  va  deti,  evam  evam  bhikkhu 
santuttho  hoti  kayapariharikena  civarena  kucchipariharikena 
pindapatena,  yena  yen*  eva  pakkamati  samaday'  eva  pakka- 
mati: so  imina  ariyena  silakkhandena  samannagato  ajjhattam 
anavajjasukham  patisamvedeti. 

So  cakkhuna  rupam  disva  na  nimittaggahi  hoti  nanu- 
vyanjanaggahi  yatvadhikaranam  enam  cakkhundriyam 
asamvutam  viharantam  abhijjhadomanassa  papaka  akusala 
dhamma  anvassaveyyum  tassa  samvaraya  patipajjati 
rakkhati  cakkhundriyam  cakkhundriye  samvaram  apajjati : 
sotena  saddam  sutva  ...  pe  ...  ghanena  gandham 
ghayitva  ...  pe  ...  jivhaya  rasam  sayitva  ...  pe  ... 
kayena  photthabbam  phusitva  .  .  .  pe  , .  .  manasa  dhammam 
vinnaya  na  nimittaggahi  hoti  nanuvyanjanaggahi  yatva- 
dhikaranam enam  manindriyam  asamvutam  viharantam 
abhijjhadomanassa  papaka  akusala  dhamma  anvassaveyyum 
tassa  samvaraya  patipajjati  rakkhati  manindriyam  manind- 


CATTARO   PUGGALA.  59 

riye  samvaram  apajjati :  so  imina  ariyena  indriyasamvarena 
samannagato  ajj  hat  tarn  avyasekasukham  patisamvedeti. 

So  abhikkante  patikkante  sampajanakari  hoti,  alokite  vilo- 
kite  sampajanakari  hoti,  sammiiijite  pasarite  sampajanakari 
hoti,  sarighatipattacivaradharane  sampajanakari  hoti,  asite 
pite  khayite  sayite  sampajanakari  hoti,  uccarapassavakamme 
sampajanakari  hoti,  gate  thite  nisinne  sutte  jagarite  bhasite 
tunhibhave  sampajanakari  hoti. 

So  imina  ca  ariyena  silakkhandhena  samannagato  imina  ca 
ariyena  indriyasamvarena  samannagato  imina  ca  ariyena 
satisampajafmena  samannagato  imaya  ca  ariyaya  santutthiya 
samannagato  vivittam  senasanaTn  bhajati  arannam.  rukkha- 
mulam  pabbatam  kandaram  girim  guham  sasanam  vana- 
pattham  abbhokasam  palalapunjam:  so  pacchabhattam  pinda- 
patapatikkanto  nisidati  pallaiikam  abhujitva  ujum  kayam 
panidhaya  parimukham  satim  upatthapetva  :  so  abhijjham 
loke  pahaya  vigatabhijjhena  cetasa  viharati  abhijjhaya  cittam 
parisodheti :  vyapadapadosam  pahaya  avyapannacitto  yiha- 
rati  sabbapanabhutahitanukampi  vyapadapadosa  cittam  pari- 
sodheti :  thinamiddham  pahaya  vigatathinamiddho  viharati 
alokasanni  sato  sampajano  thinamiddha  cittam  parisodheti  : 
•uddhaccakukkuccam  pahaya  anuddhato  viharati  ajjhattam 
vupasantacitto  uddhaccakukkucca  cittam  parisodheti :  vici- 
kiccham  pahaya  tinnavicikiccho  viharati  akathankathi 
kusalesu  dhammesu  vicikicchaya  cittam  parisodheti. 

So  ime  panca  nivarane  pahaya  cetaso  upakkilese  pan- 
naya  dubbalikarane  vivicc'  eva  kamehi  vivicca  akusa- 
lehi  dhammehi  savitakkam  savicaram  vivekajam  pitisuk- 
hain  pathamam  jhanam  upasampajja  viharati :  vitakkavi- 
caranam  vupasama  ajjhattam  sampasadanam  cetaso  eko- 
dibhavam  avitakkam  avicaram  samadhijam  pitisukham 
dutiyam  jhanam  upasampajja  viharati :  pitiya  ca  viraga 
upekkhako  ca  viharati  sato  sampajano  sukhafi  ca  kayena 
patisamvedeti  yan  tam  ariya  acikkhanti  upekkhako  satim  a 
sukhavihari  ti  tatiyam  jhanam  upasampajja  viharati :  suk- 
hassa  ca  pahana  dukkhassa  ca  pahana  pubb'  eva  somanassa- 
domanassanam  atthangama  adukkhamasukham  upekkhasati- 
parisuddhim  catuttham  jhanam  upasampajja  viharati. 


60  PUGGALA-PANNATI. 

So  evam  samahite  citte  parisuddhe  pariyodate  anangane 
vigatupakkilese  mudubhute  kammaniye  thite  anejjappatte 
pubbenivasanussatiiianaya  cittam  abhininnameti :  so  aneka- 
vihitam  pubbenivasam  anussarati,  seyyathidam  ekam  pi  jatim 
dve  pi  jatiyo  tisso  pi  jatiyo  catasso  pi  jatiyo  panca  pi  jatiyo 
dasa  pi  jatiyo  visam  pi  jatiyo  timsam  pi  jatiyo  cattarisam  pi 
jatiyo  pannasam  pi  jatiyo  jatisatam  pi  jatisabassam  pi  jati- 
satasabassam  pi  aneke  pi  samvattakappe  aneke  pi  vivatta- 
kappe  aneke  pi  samvattavivattakappe :  amutrasim  evam- 
namo  evamgotto  evamvanno  evamaharo  evamsukbadukkba- 
patisainvedi  evamayupariyanto,  so  tato  cuto  amutra  udapadim, 
tatrapasim  evamnamo  evamgotto  evamvanno  evamabaro 
evamsukbadukkhapatisamvedi  evamayupariyanto,  so  tato 
cuto  idhupapanno  ti  iti  sakaram  sa-uddesam  anekavibitam 
pubbenivasam  anussarati. 

So  evam  samabite  citte  parisuddbe  pariyodate  anangane 
vigatupakkilese  mudubbute  kammaniye  tbite  anejjapatte 
sattanam  cutupapatananaya  cittam  abbininnameti :  so  dibbena 
cakkbuna  suddbena  atikkantamanusakena  satte  passati  cava- 
mane  upapajjamane  bine  panite  suvanne  dubbanne  sugate 
duggate  yathakammupage  satte  pajanati —  ime  vata  bhonto 
satta  kayaduccaritena  samannagata  vaciduccaritena  saman- 
nagata  manoduccaritena  samannagata  ariyanam  upavadaka 
miccbadittbika  miccbadittbikammasamadana  te  kayassa 
bheda  param  marana  apayam  duggatim  vinipatam  nirayam 
upapanna —  ime  vata  bhonto  satta  kayasucaritena  samannaga- 
ta, vacisucaritena  samannagata,  manosucaritena  samannagata 
ariyanam  anupavadaka  sammaditthika  sammadittbikamma- 
samadana  te  kayassa  bheda  param  marana  sugatim  saggam 
lokam  upapanna  ti ;  so  iti  dibbena  cakkhuna  visuddhena 
atikkantamanusakena  satte  passati  cavamane  upapajjamane 
bine  panite  suvanne  dubbanne  sugate  duggate  yathakammu- 
page satte  pajanati. 

So  evam  samahite  citte  parisuddhe  pariyodate  anangane 
vigatupakkilese  mudubhute  kammaniye  thite  anejjappatte 
asavanam  khayananaya  cittam  abhininnameti :  so  idam 
dukkban  ti  yathabhutam  pajanati  ...  pe  ...  ayam 
dukkhanirodhagamini  patipada  ti  yathabhutam  pajanati : 


CATTARO  PUGGALA.  61 

ime  asava  ti  yathabhutam  pajanati,  ay  am  asavasamudayo  ti 
yathabhutam  pajanati,  ...  pe  ...  ayarn  asavanirodha- 
garaini  patipada  ti  yathabhutam  pajanati.  Tassa  evam  janato 
evam  passato  kamasava  pi  cittam  vimuccati,  bhavasava  pi 
cittam  vimuccati,  avijj asava  pi  cittam  vimuccati,  vimuttasmim 
vimuttam  iti  nanam  hoti,  khina  jati  vusitam  brahmacariyam 
katam  karaniyam  naparam  itthattayati  pajanati. 

Evam  puggalo  n'  eva  attantapo  hoti  na  attaparitapananuyo- 
gam  anuyutto  na  parantapo  na  paraparitapananuyogam  anu- 
yutto :  so  ca  anattantapo  aparantapo  ditth/  eva  dhamme 
nicchato  nibbuto  sitibhuto  sukhapatisamvedi  brahmabhutena 
attana  viharati. 

25.  Katamo  ca  puggalo  sarago  ? 

Yassa  puggalassa  rago  appahino,  ayam  vuccati  puggalo 
sarago. 

Katamo  ca  puggalo  sadoso  ? 

Yassa  puggalassa  doso  appahino,  ayam  vuccati  puggalo 
sadoso. 

Katamo  ca  puggalo  samoho  ? 

Yassa  puggalassa  moho  appahino,  ayam  vuccati  puggalo 
samoho. 

Katamo  ca  puggalo  samano  ? 

Yassa  puggalassa  mano  appahino,  ayam  vuccati  puggalo 
samano. 

26.  Kathan  ca  puggalo  lablii  hoti  ajjhattam  cetosamathassa 
na  lablii  adhipannadhammavipassanaya  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahataganam  va  arupa- 
sahagatanam  va  samapattinam,  na  labhi  lokuttaramaggassa 
va  phalassa  va,  evam  puggalo  labhi  hoti  ajjhattam  cetosama- 
thassa na  labhi  adhipannadhammavipassandya. 

Kathan  ca  puggalo  labhi  hoti  adhipannadhammavipassanaya 
na  labhi  ajjhattam  cetosamathassa  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  lokuttaramaggassa  va  pha- 
lassa va,  na  labhi  rupasahagatanam  va  arupasahagatanam  va 
samapattinam :  evam  puggalo  Idbbhi  hoti  adhipannadhamina- 
vipassanaya  na  labhi  ajjhattam  cetosamathassa. 


62  PUGGALA-PANNATTI. 

Kathan  ca  puggalo  labhi  c'  eva  lioti  ajjhattam  cetosamathassa 
labhi  adhipannddhammavipassandya  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  labhi  hoti  rupasahagatanam  va  arupa- 
sahagatanam  va  samapattinam  labhi  lokuttaramaggassa  va 
phalassa  va,  evam  puggalo  labhi  c1  eva  hoti  ajjhattam  cetosa- 
mathassa labhi  adhipannadhammavipassanaya. 

Kathan  ca  puggalo  nj  eva  labhi  hoti  ajjhattam  cetosamathassa 
na  labhi  adhipannddhammavipassandya  ? 

Idh/  ekacco  puggalo  n'  eva  labhi  hoti  rupasahagatanam 
va  arupasahagatanam  va  samapattinam,  na  labhi  lokuttara- 
maggassa va  phalassa  va,  evam  puggalo  n*  eva  labhi  hoti 
ajjhattam  cetosamathassa  na  labhi  adhipannadhammavipassa- 

ta. 


27.  Katamo  ca  puggalo  anusotagami  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  kame  ca  patisevati  papaiica  kammam 
karoti,  ayam  puggalo  anusotogdmi. 

Katamo  ca  puggalo  patisotagdmi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  kame  ca  na  patisevati  papafica 
kammam  na  karoti,  so  saha  pi  dukkhena  saha  pi  doma- 
nassena  assumukhena  pi  rudamano  paripunnam  pari- 
suddham  brahmacariyam  carati,  ayam  vuccati  puggalo  pa- 
tisotagdmL 

Katamo  ca  puggalo  thitatto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  pancannam  orambhagiyanam  samyo- 
jananam  parikkhaya  opapatiko  hoti  tattha-paranibbayi  ana- 
vattidhammo  tasma  loka,  ayam  vuccati  puggalo  thitatto. 

Katamo  ca  puggalo  tinno  pdrangato  phale  titthati  brdhmano  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  asavanam  khaya  anasavam  cetovi- 
muttim  pailnavimuttim  ditth'  eva  dhamme  sayam  abhiiina 
sacchikatva  upasampajja  viharati,  ayam  vuccati  puggalo 
tinno  pdrangato  phale  titthati  brdhmano. 

28.  Kathan  ca  puggalo  appassuto  hoti  sutena  anupapanno  ? 
Idh'   ekaccassa   puggalassa   appakam   sutam   hoti   suttam 

geyyam  veyyakaranam  gatham  udanam  itivuttakam  jata- 
kam  abbhutadhammam  vedallam,  so  tassa  appakassa  sutassa 
na  attham  auiiaya  na  dhammam  annaya  na  dhammanu- 


CATTARO  PUGGALA.  63 

dhammapatipanno  hoti,  evam  puggalo  appassuto  hoti  sutena 
anupapanno. 

Kathan  ca  puggalo  appassuto  hoti  sutena  upapanno  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  appakam  sutam  hoti  suttam  .  .  . 
pe  .  .  .  vedallam :  so  tassa  appakassa  sutassa  attham  annaya 
dhammam  ariilaya  dhammanudhammapatipanno  hoti,  evam 
puggalo  appassuto  hoti  sutena  upapanno. 

Kathan  ca  puggala  bahmsuto  hoti  sutena  anupapanno  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  bahukam  sutam  hoti  suttam  .  .  . 
pe  .  .  .  vedallam,  so  tassa  bahukassa  sutassa  na  attham 
annaya  na  dhammam  annaya  na  dhammanudhammapatipanno 
hoti,  evam  puggalo  bahussuto  hoti  sutena  anupapanno. 

Kathan  ca  puggalo  bahussuto  hoti  sutena  upapanno  ? 

Idh'  ekaccassa  puggalassa  bahukam  sutam  hoti  suttam 
...  pe  ...  vedallam  :  so  tassa  bahukassa  sutassa  attham 
annaya  dhammam  annaya  dhammanudhammapatipanno  hoti, 
evam  puggalo  bahussuto  hoti  sutena  upapanno. 

29.  Katamo  ca  puggalo  samanamacalo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  samyojananam  parikkhaya  sotapanno 
hoti  avinipatadhammo  niyato  sambodhiparayano,  ayam  vuccati 
puggalo  samanamacalo. 

Katamo  ca  puggalo  samanapadumo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  tinnam  samyojananam  parikkhaya 
ragadosamohanam  tanutta  sakadagami  hoti  sakid  eva  imam 
lokam  agantva  dukkhass*  antam  karoti,  ayam  vuccati 
puggalo  samanapadumo. 

Katamo  ca  puggalo  samanapundariko  ? 

IdhJ  ekacco  puggalo  pancannam  orambhagiyanam  samyo- 
jananam parikkhaya  opapatiko  hoti  tattha-parinibbayi  ana- 
vattidhammo  tasma  loka,  ayam  vuccati  puggalo  samana- 
pundariko. 

Katamo  ca  puggalo  samanesu  samanasukhumdlo  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  asavanam  khaya  anasavam  cetovi- 
muttim  pannavimuttim  ditth'  eva  dhamme  sayam  abhiiina 
sacchikatva  upasampajja  viharati,  ayam  vuccati  puggalo 
samanesu  samanasukhumdlo  ti. 

CATTJTTHAM   NITTHITAM. 


64  PUGGALA-PAN&ATTI. 

Y. 
PANCA  PUGGALA. 

1.  Tatra  yvdyam  puggalo  drabhati  ca  vippatisdri  ca  hoti 
tan  ca  cetovimuttim  panndvimuttim  yathdbhutam  nappajdndti 
yatth'  assa  te  uppannd  pdpakd  akusald  dhammd  aparisesd 
nirujjhanti,  so  evam  assa  vacaniyo :-  ayasmato  kho  arambhaja 
asava  samvijjanti  vippatisararaja  asava  pavaddhanti,  sadhu 
vatayasma  arambhaje  asave  pahaya  vippatfsaraje  asave 
pativinodetva  cittam  pafinan  ca  bhavetu,  evam  ayasma 
amuna  pancamena  puggalena  saraasamo  bhavissati  ti. 

Tatra  yi'dyam  puggalo  drabhati  na  vippatisdri  hoti  tan 
ca  cetovimuttim  panndi'imiittim  yathdbhutam  nappajdndti  yatth? 
assa  te  uppannd  pdpakd  akusald  dhammd  aparisesd  nirujjhanti 
so  evam  assa  vacaniyo :-  ayasmato  kho  arambhaja  asava 
samvijjanti  vippatisaraja  asava  nappavaddhanti,  sadhu  vata- 
yasma arambhaje  asave  pahaya  cittam  pafinan  ca  bhavetu,  evam 
ayasma  amuna  pancamena  puggalena  samasamo  bhavissati  ti. 

Tatra  yvdyam  puggalo  na  drabhati  vippatisdrt,  hoti  tan  ca 
cetommuttim  pannavimuttim  yathdbhutam  nappajdndti  yatth' 
assa  te  uppannd  pdpakd  akusald  dhammd  aparisesd  nirujjhanti, 
so  evam  assa  vacaniyo :-  ayasmato  kho  arambhaja  asava  na 
samvijjanti  vippatisaraja  asava  pavaddhanti,  sadhu  vatayasma 
vippatisaraje  asave  pativinodetva  cittam  pannan  ca  bhavetu, 
evam  ayasma  amuna  pancamena  puggalena  samasamo  bha- 
vissati ti. 

Tatra  yvdyam  puggalo  na  drabhati  na  vippatisdri  hoti  tan 
ca  cetommuttim  panndvimuttim  yathdbhutam  nappajdndti  yatth* 
assa  te  uppannd  pdpakd  akusald  dhammd  aparisesd  nirvjjhanti, 
so  evam  assa  vacaniyo :-  ayasmato  kho  arambhaja  asava  na 
samvijjanti  vippatisaraja  asava  nappavaddhanti,  sadhu  vata- 
yasma cittam  pannan  ca  bhavetu,  evam  ayasma  amuna 
pancamena  puggalena  samasamo  bhavissati  ti. 

Ime  cattaro  puggala  amuna  pancamena  puggalena  evam 
ovadiyamana  evam  anusasiyamana  anupubbena  asavanam 
khayam  papunanti. 


PANCA  PUGGALA.  65 

2.  Kathan  ca  puggalo  datvd  avajdndti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  yassa  puggalassa  deti  civarapinda- 
pataseDasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam  tassa  evam 
hoti : — ayam  dammi,  ayam  pana  patiganhati  ti,  tarn  enam 
datva  avajanati,  evam  puggalo  datva  avajanati. 

Kathan  ca  puggalo  samvasena  avajdndti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  puggalena  saddhim  samvasati  dve  va 
tini  va  vassani  tarn  enam  samvasena  avajanati,  evam  puggalo 
samvasena  avajanati. 

Kathan  ca  puggalo  ddheyyamukho  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  parassa  vanne  va  avanne  va  bhasiya- 
mane  khippail  ileva  adhimuccita  hoti,  evam  puggalo  adheyya- 
mukho  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  lolo  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  ittarasaddho  hoti  ittarabhatti  ittara- 
pemo  ittarappasado,  evam  puggalo  lolo  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  mando  momuho  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  kusalakusale  dhamme  na  janati 
savajjanavajje  dhamme  na  janati  hinappanite  dhamme  na 
janati  kanhasukkasappatibhage  dhamme  na  janati,  evam 
puggalo  mando  momuho  hoti. 

3.  Tattha  katame  panca  yodhdjivupamd  puggald  ? 

Panca  yodhajiva: — Idh'  ekacco  yodhajivo  rajaggan  neva 
disva  samsidati  visidati  na  santhambhati  na  sakkoti  sanga- 
mam  otaritum,  evarupo  pi  idh'  ekacco  yodhajivo  hoti  ayam 
pathamo  yodhajivo  santo  samvijjamano  lokasmim. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  yodhajivo  sahati  rajaggam, 
api  ca  kho  dhajaggan  neva  disva  samsidati  visidati  na  san- 
thambhati na  sakkoti  sangamam  otaritum,  evarupo  pi 
idh'  ekacco  yodhajivo  hoti  ayam  dutiyo  yodhajivo  santo 
samvijjamano  lokasmim. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  yodhajivo  sahati  rajaggam 
sahati  dhajaggam  api  ca  kho  ussadanam  yeva  sutva 
samsidati  visidati  na  santhambhati  na  sakkoti  sangamam 
otaritum,  evarupo  pi  idh'  ekacco  yodhajivo  hoti  ayam  tatiyo 
yodhajivo  santo  samvijjamano  lokasmim. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  yodhajivo  sahati  rajaggam 

5 


66  PUGGALA-PANNATTI. 

sahati  dhajaggam  sahati  ussadanam  api  ca  kho  sampahare 
hannati  vyapajjati,  evarupo  pi  idh'  ekacco  yodhajivo  hoti 
ayam  catuttho  yodhajivo  santo  samvijjamano  lokasmim. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  yodhajivo  sahati  rajaggam 
sahati  dhajaggam  sahati  ussadanam  sahati  sampaharam  so 
tarn  sangamamabhivijinitva  vijitasangamo,  tarn  eva  sangamasi- 
sam  ajjhavasati,  evarupo  pi  idh'  ekacco  yodhajivo  hoti  ayam 
pancamo  yodhajivo  santo  samvijjamano  lokasmim.  Ime 
panca  yodhajiva  santo  samvijjamana  lokasmim  evam  evam 
pane'  ime  yodhajivupama  puggala  santo  samvijjamana  bhi- 
kkhusu.  Katame  panca  ? 

Idh'  ekacco  bhikkhu  rajaggan  neva  disva  samsidati  visidati 
na  santhambhati,  na  sakkoti  brahmacariyam  santanetum 
sikkhadubbalyam  avikatva  sikkham  paccakkhaya  hinaya 
avattati.  Kim  assa  rajaggasmim  ?  Idha  bhikkhu  sunati 
asukasmim  nama  game  va  nigame  va  itthi  va  kumari  abhi- 
rupa  dassaniya  pasadika  paramaya  vannapokkharataya 
samannagata  ti,  so  tarn  sutva  samsidati  visidati  na 
santhambhati  na  sakkoti  brahmacariyam  santanetum, 
sikkhadubbalyam  avikatva  sikkham  paccakkhaya  hinaya 
avattati,  idam  assa  rajaggasmim :  seyyathapi  so  yodhajivo 
rajaggan  neva  disva  samsidati  visidati  na  santhambhati 
na  sakkoti  sangamam  otaritum,  tathupamo  ayam  puggalo  : 
evarupo  pi  idh'  ekacco  puggalo  hoti  ayam  pathamo  yodhaji- 
vupamo  puggalo  santo  samvijjamano  lokasmim. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  bhikkhu  sahati  rajaggam 
api  ca  kho  dhajaggan  neva  disva  samsidati  visidati  na 
santhambhati,  na  sakkoti  brahmacariyam  santanetum 
sikkhadubbalyam  avikatva  sikkham  paccakkhaya  hinaya 
avattati.  Kim  assa  dhajaggasmim  ?  Idha  bhikkhu  na  h'  eva 
kho  sunati  asukasmim  nama  game  va  nigame  va  itthi  va 
kumari  va  abhirupa  dassaniya  pasadika  paramaya  vanna- 
pokkharataya samannagata  ti,  api  ca  kho  samaii  ca  passati 
itthim  va  kumarim  va  abhirupam  dassaniyam  pasadikam 
paramaya  vannapokkharataya  samannagatam,  so  tarn  disva 
samsidati  visidati  na  santhambhati  na  sakkoti  brahmaca- 
riyam santanetum  sikkhadubbalyam  avikatva  sikkham 
paccakkhaya  hinaya  avattati  idam  assa  dhajaggasmim:  seyya- 


PANCA  PUGGALA. 


67 


thapi  so  yodhajivo  sahati  rajaggarp  api  ca  kho  dhajaggam 
yeva  disva  samsidati  visidati  na  santharabhati  na  sakkoti 
sangamam  otaritum,  tathupamo  ayam  puggalo :  evarupo  pi 
idh'  ekacco  puggalo  hoti  ayam  dutiyo  yodhajivupamo 
puggalo  santo  samvijjamano  bhikkhusu. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  bhikkhu  sahati  rajaggam 
sahati  dhajaggam  api  ca  kho  ussadanam  yeva  sutva  samsi- 
dati visidati  na  santhambhati  na  sakkoti  brahmacariyam 
santanetum  sikkhadubbalyam  avikatva  sikkham  paccakkha- 
ya  hinaya  avattati.  Kim  assa  ussadanaya  ?  Idha  bhikkhum 
arafiiiagatam  va  rukkhamulagatam  va  sunnagaragatam  va  ma- 
tugamo  upasankamitva  uhasati  ullapati  ujjaggheti  uppandeti, 
so  matugamena  uhasiyamano  ullapiyamano  ujjagghiyamano 
uppandiyamano  samsidati  visidati  na  santhambhati  na 
sakkoti  brahmacariyam  santanetum  sikkha  dubbalyam  avi- 
katva sikkham  paccakkhaya  hinaya  avattati,  idam  assa  ussa- 
danaya:  seyyathapi  so  yodhajivo  sahati  rajaggam  sahati  dha- 
jaggam api  ca  kho  ussadanam  yeva  sutva  samsidati  visidati 
na  santhambhati  na  sakkoti  sangamam  otaritum,  tathupamo 
ayam  puggalo :  evarupo  pi  idh'  ekacco  puggalo  hoti  ayam 
tatiyo  yodhajivupamo  puggalo  santo  samvijjamano  bhikkhusu. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  bhikkhu  sahati  rajaggam 
sahati  dhajaggam  sahati  ussadanam  api  ca  kho  sampahare 
hafinati  vyapaj jati.  Kim  assa  sampaharasmim  ?  Idha  bhi- 
kkhum arariiiagatam  va  rukkhamulagatam  va  sunnagaragatam 
va  matugamo  upasankamitva  abhinisidati  abhinipajjati  ajjho- 
ttharati,  so  matugamena  abhinisidiyamano  abhinipaj  jiyamano 
ajjhotthariyamano  sikkham  apaccakkhaya  dubbalyam  anavi- 
katva  methunam  dhammam  patisevati,  idam  assa  sampaha- 
rasmim :  seyyathapi  so  yodhajivo  sahati  rajaggam  sahati  dha- 
jaggam sahati  ussadanam  apo  ca  kho  sampahare  hannati 
vyapaj  jati,  tathupamo  ayam  puggalo  :  evarupo  pi  idh'  ekacco 
puggalo  hoti  ayam  catuttho  yodhajivupamo  puggalo  santo 
samvijjamano  bhikkhusu. 

Puna  ca  param.  Idh'  ekacco  bhikkhu  sahati  rajaggam 
sahati  dhajaggam  sahati  ussadanam  sahati  sampaharam, 
so  tarn  sangamam  abhivijinitva  vijitasaiigamo  tarn  eva  sanga- 
masisam  ajjhavasati.  Kim  assa  sahgamavijayasmim  ?  Idha 


68  PUGGALA-PANNATTI. 

bhikkhum  arannagatam  va  rukkhamulagatam  va  sunnagara- 
gatam  va  matugamo  upasarikamitva  abhinisidati  abhini- 
pajjati  ajjhottharati,  so  matugamena  abhinisidiyamano 
abhinipajjiyamano  ajjhotthariyamano  vinivethetva  vini- 
mocetva  yena  kamam  pakkamati,  so  vivittam  senasanam 
bhajati  arannam  rukkhamulam  pabbatam  kandaram  girim 
guham  susanam  vanapattham  abbhokasam  palalapuiijam :  so 
araiinagato  va  rukkhamulagato  va  suniiagaragato  va  nisidati 
pallankam  abhujitva  ujum  kayam  panidhaya  parimukham 
satim  upatthapetva :  so  abhijjham  loke  pahaya  vigatabhijjhena 
cetasa  viharati,  abhijjhaya  cittam  parisodheti :  vyapadapado- 
sam  pabaya  avyapannacitto  viharati  sabbapanabbutabita- 
nukampi  vyapadapadosa  cittam  parisodbeti :  thinamiddham 
pahaya  vigatathinamiddho  viharati,  alokasafini  sato  sampa- 
jano  thinamiddh a  cittam  parisodheti:  uddhaccakukkuccam  pa- 
haya anuddhato  viharati  ajjhattam  vupasantacitto  uddhacca- 
kukkucca  cittam  parisodheti :  vicikiccham  pahaya  tinnavici- 
kiccho  viharati,  akathankathi  kusalesu  dhammesu  vicikicchaya 
cittam  parisodheti :  so  ime  parica  nivarane  pahaya  cetaso 
upakkilese  pannaya  dubbalikarane  vivicc'  eva  kamehi  vivicca 
akusalehi  dhammehi  savitakkam  savicaram  vivekajam  piti- 
sukham  pathamam  jhanam  upasampajja  viharati :  vitakka- 
vicaranam  viipasama  dutiy  a  jhanam,  tatiyajhanam,  catuttha- 
jhanam  upasampajja  viharati. 

So  evam  samahite  citte  parisuddhe  pariyodate  anangane 
vigatupakkilese  mudubhute  kammaniye  thite  anejjappatte 
asavanam  khayananaya  cittam  abhininnameti  :  so  idam 
dukkhan  ti  yathabhutam  pajanati  ...  pe  ...  ayam 
dukkhanirodhagamini  patipada  ti  yathabhutam  pajanati : 
ime  asava  ti  yathabhutam  pajanati  ...  pe  ...  ayam 
asavanirodhagamini  patipada  ti  yathabhutam  pajanati. 
Tassa  evam  janato  evam  passato  kam asava  pi  cittam  vimuccati, 
bhavasava  pi  cittam  vimuccati,  avijjasava  pi  cittam  vimuccati, 
vimuttasmim  vimuttam  iti  nanam  hoti,  khina  jati  vusitam 
brahmacariyam  katam  karaniyam  naparam  itthattaya  ti 
pajanati.  Idam  assa  sangamavijayasmim,  seyyathapi  so 
yodhajivo  sahati  rajaggam  sahati  dhajaggam  sahati  ussa- 
danam  sahati  sampaharam,  so  tarn  sangamam  abhinivijinitva 


TANCA  PUGGALA.  69 

vijitasangamo  tarn  eva  sangamasisam  ajjhavasati,  tathupamo 
ayam  puggalo,  evarupo  pi  idh'  ekacco  puggalo  hoti  ayam 
pancamo  yodhajivupamo  puggalo  santo  samvijjamano  bhi- 
kkhusu.  Ime  panca  yodhajivupama  puggala  santo  samvijja- 
mana  bhikkhusu. 

4.   Tattha  katame  panca  pindapatika  ? 

Mandatta  momuhatta  pindapatiko  hoti,  papiccho  iccha- 
pakato  pindapatiko  hoti,  ummada  cittavikkhepo  pindapatiko 
hoti,  vannitam  buddhehi  buddhasavakehi  ti  pindapatiko 
hoti,  api  ca  appiccham  yeva  nissaya  santutthim  yeva  nissaya 
sallekham  yeva  nissaya  idamatthikam  yeya  nissaya  pindapa- 
tiko hoti. 

Tatra  yvayam  pindapatiko  appiccham  yeva  nissaya  san- 
tutthim yeva  nissaya  sallekham  yeva  nissaya  idamatthikam 
yeva  nissaya  pindapatiko,  ayam  imesam  pancannam  pindapa- 
tikanam  aggo  ca  settho  ca  pamokkho  ca  uttamo  ca  pavaro  ca  : 
seyyathapi  nama  gava  khiram  khiramha  dadhi  dadhimha  na- 
vanitam  navanitamha  sappi  sappimha  sappimando  tattha 
aggam  akkhayati,  evam  evam  svayam  pindapatiko  appiccham 
yeva  nissaya  santutthim  yeva  nissaya  sallekham  yeva  nissaya 
idamatthikam  yeva  nissaya  pindapatiko  :  ayam  imesam 
pancannam  pindapatikanam  aggo  ca  settho  ca  pamokkho  ca 
uttamo  ca  pavaro  ca  ;  ime  ca  panca  pindapatika. 

5—14.  Tattha  katame  panca  khalupacchabhattika,  panca 
ekdsanikd,  panca  pamsiikultkd,  panca  tecivarika,  panca  arannika, 
panca  rtikkhamulikd,  panca  abbhokdsikd,  panca  nesajjikd,  panca 
yathasanthatika,1  panca  sosanika  ? 

Tattha  katame  panca  sosdnikd  ? 

Mandatta  momuhatta  sosaniko  hoti,  papiccho  icchapakato 
sosaniko  hoti,  ummada  cittavikkhepo  sosaniko  hoti,  vannitam 
buddhehi  buddhasavakehi  ti  sosaniko  hoti,  api  ca  appiccham 
yeva  nissaya  santutthim  yeva  nissaya  sallekham  yeva  nissaya 
idam  atthikam  yeva  nissaya  sosaniko  hoti. 

Tatra  yvayam  sosaniko  appiccham  yeva  nissaya  santutthim 

1  §  4  is  to  be  repeated  with  each  of  these. 


70  PTJGGALA-PANNATTI. 

yeva  nissaya  sallekham  yeva  nissaya  idamatthikam  yeva 
nissaya  sosaniko,  ay  am  imesam  pancannam  sosanikanam  aggo 
ca  settho  ca  pamokkho  ca  uttamo  ca  pavaro  ca :  seyyathapi 
nama  gava  khiram  khiramha  dadhi  dadhimha  navanitam  na- 
vanitamha  sappi  sappimha  sappimando  tattha  aggam  akkha- 
yati,  evam  evam  svayam  sosaniko  appiccham  yeva  nissaya 
santutthim  yeva  nissaya  sallekham  yeva  nissaya  idamatthi- 
kam  yeva  nissaya  sosaniko  hoti :  ayam  imesam  pancannam 
sosanikanam  aggo  ca  settho  ca  pamokkho  ca  pavaro  ca  ;  ime 
panca  sosanika  ti. 

PA^CAKAM   KITTHITAM. 


VI. 

CHA     PUGGALi. 

1.  Tatra  yvayam  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  sd- 
tnam  saccdni  abhisambujjhati  tattha  ca  sabbannutam  papundti 
phalesu  ca  vasibhavam  ? 

Sammasambuddho  tena  datthabbo. 

Tatra  yvayam  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  sdmam 
saccdni  abhisambujjhati  na  ca  tattha  sabbannutam  papundti  na 
ca  phalesu  vasibhavam  ? 

Pacceksambuddho  tena  datthabbo. 

Tatra  yvayam  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  sdmam 
saccdni  abhisambujjhati  ditth'  eva  dhamme  dukkhass*  antakaro 
hoti  sdvakapdramin  ca  papundti? 

Sariputtamoggalana  tena  datthabba. 

Tatra  yvayam  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  sdmam 
saccdni  abhisambujjhati  ditth*  eva  dhamme  dukkhass'  antakaro 
hoti  na  ca  sdvakapdramim  papundti  ? 

Avasesa  arahanto  tena  datthabba. 

Tatra  yvayam  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  sdmam 
saccdni  abhisambujjhati  ditth'  eva  dhamme  dukkhass*  antakaro 
hoti  andgdmi  hoti  andgantvd  itthattam  ? 


SATTA  PUGGALA.  71 

Anagami  tena  datthabbo. 

Tatra  yvayam  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  sdmam 
saccdni  abhisambujjhati  na  ca  ditth*  em  dhamme  dukkhass* 
antakaro  hoti  sakaddgami  hoti  dgantrd  itthattam  ? 

Sotapannasakadagamino  tena  datthabba  ti. 

CHAKKAM   NITTHITAM. 


VII. 

SATTA  PUGGALA. 

1.  Kathan  ca  puggalo  sakim  nimuggo  nimuggo  va  hoti? 

Idh'  ekacco  puggalo  samannagato  hoti  ekantakalakehi  aku- 
salehi  dhammehi,  evam  puggalo  sakim  nimuggo  nimuggo 
va  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  ummujjitva  nimujjati  ? 

IdhJ  ekacco  puggalo  ummujjati  sahusaddhakusalesu  dham- 
mesu, ummujjati  sahuhirikusalesu  dhammesu,  ummujjati  sa- 
hu-ottappakusalesu  dhammesu,  ummujjati  sahuviriyakusa- 
lesu  dhammesu,  ummujjati  sahu  pannakusalesu  dhammesu  ti  : 
tassa  sa  saddha  nj  eva  titthati  no  vaddhati  hayati  c'  eva, 
tassa  sa  hiri  n'  eva  titthati  no  vaddhati  hayati  c'  eva,  tassa 
tarn  ottappam  n'  eva  titthati  no  vaddhati  hayati  c'  eva,  tassa 
tarn  viriyam  n'  eva  titthati  no  vaddhati  hayati  c'  eva,  tassa 
sa  panfia  n'  eva  titthati  no  vaddhati  hayati  c'  eva :  evam 
puggalo  ummujjitva  nimujjati. 

Kathan  ca  puggalo  ummujjitva  thito  hoti  ? 

Idh*  ekacco  puggalo  ummujjati  sahusaddha  ...  pe  ... 
-paiiria  kusalesu  dhammesu  ti,  tassa  sa  saddha  n'eva  hayati 
no  vaddhati  thito  hoti,  tassa  sa  hiri  n'  eva  hayati  no  vaddhati 
thito  hoti,  tassa  tarn  ottappam  n'  eva  hayati  no  vaddhati  thito 
hoti,  tassa  tarn  viriyam  n'  eva  hayati  no  vaddhati  thito  hoti 
tassa  sa  paiina  n'  eva  hayati  no  vaddhati  thito  hoti  tassa  sa 
pafma  n'  eva  hayati  no  vaddhati  thito  hoti :  evam  puggalo 
ummujjitva  thito  hoti. 

Kathan  ca  puggalo  ummujjitva  vipassati  viloketi? 

Idh'  ekacco  puggalo  ummujjati  sahusaddha  ...  pe  ... 


72  PUGGALA-PANNATTI. 

panna  kusalesu  dhammesu  ti,  so  tinnam  samyojananam  pa- 
rikkhaya  sotapanno  hoti  avinipatadhammo  niyato  sambodhi- 
parayano,  evam  puggalo  ummujjati  vipassati  viloketi. 

Kathan  ca  puggalo  ummujjitva  patarati  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  ummujjati  sahusaddha  ...  pe  ... 
-panna  kusalesu  dhammesu  ti,  so  tinnam  samyojananam  pa- 
rikkhaya  ragadosamohanam  tanutta  sakadagami  hoti  sakid 
eva  imam  lokam  agantva  dukkhass'  antakaro  hoti:  evam 
puggalo  ummujjitva  patarati. 

Kathan  ca  puggalo  ummujjitva  patigadhappatto  hoti  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  ummujjati  sahusaddha  ...  pe  ... 
-panna  kusalesu  dhammesu  ti,  so  pancannam  orambhagiyanam 
saiinojananam  parikkhaya  opapatiko  hoti  tattha-parinibbayi 
anavattidhammo  tasma  loka  :  evam  puggalo  ummujjitva  pati- 
gadhappatto hoti. 

Kathan  ca  puggalo  ummujjitva  tinno  hoti  pdrangato  phale 
titthati  brahmano  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  ummujjati  sahusaddha  ...  pe  ... 
-panna  kusalesu  khammesu  ti,  so  asavanam  khaya  anasavam- 
cetovimuttim  pannavimuttim  ditth*  eva  dhamme  sayam 
abhinna  sacchikatva  upasampajja  viharati  :  evam  puggalo 
ummujjitva  tinno  hoti  parangato  phale  titthati  brahmano. 

2.  Katamo  ca  puggalo  ubhatobhagavimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attha  vimokkhe  kayena  phusitva, 
pannaya  c'  assa  disva  asava  parikkhina  honti :  ayam  puggalo 
ubhatobhagavimutto. 

Katamo  ca  puggalo  panndvimutto  kayasakkhi  ditthippatto 
saddhavimutto  dhammanusari  ? 1 

Katamo  ca  puggalo  saddhanusart,  ? 

Yassa  puggalassa  sotapattiphalasacchikiriyaya  patipannassa 
saddhindriyam  adhimattam  hoti,  saddhavahim  saddha-pubban- 
gamam  ariyamaggam  bhaveti :  ayam  vuccati  puggalo  saddha- 
nusari.  Sotapattiphalasacchikiriyaya  patipanno  puggalo 
saddhanusari  phale  thito  saddhavimutto  ti. 

SATTAKA-NIDDESO. 
1  For  these  first  five  which  the  text  here  repeats  see  I.  31-35. 


ATTHA  PUGGALA.  73 

YIIL 
ATTHA    PUGGALA. 

1.  Tattha  katame  cattdro  maggasamangino  cattdro  phala- 
samahgino  puggald  ? 

Sotapanno  sotapattiphalasacchikiriyaya  patipanno ;  saka- 
dagami,  sakadagamiphalasacchikiriyaya  patipanno ;  anagami 
anagamiphalasacchikiriyaya  patipanno  ;  araha  arahattaya  pa- 
tipanno. Ime  cattaro  maggsamangino,  ime  cattaro  phala- 
samahgino  puggala  ti. 

ATTHAKA-NIDDESO. 

IX. 
NAYA  PUGGALi. 

1.  Katamo  ca  puggalo  sammdsambuddho  ? 

Idh'  ekacco  pugggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  samam 
saccani  abhisambujjhati  tattha  ca  sabbanilutam  papunati  pha- 
lesu  ca  vasibhavani :  ayam  vuccati  puggalo  sammasambuddho. 

Katamo  ca  puggalo  paccekasambuddho  ? 

IdhJ  ekacco  puggalo  pubbe  ananussutesu  dhammesu  samam 
saccani  abhisambujjhati  na  ca  tattha  sabbailnutam  papunati 
na  ca  phalesu  vasibhavam :  ayam  vuccati  puggalo  paccekasam- 
buddho. 

Katamo  ca  puggalo  ubhatobhagavimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attha  vimokkhe  kayena  phusitva  viha- 
rati  paiinaya  c'  assa  disva  asava  parikkhina  honti :  ayam 
vuccati  puggalo  ubhatobhagavimutto. 

Katamo  ca  puggalo  pan navimutto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  na  h/  eva  kho  attha  vimokkhe  kayena 
phusitva  viharati  paiinaya  c'  assa  disva  asava  parilddiina 
honti :  ayam  vuccati  puggalo  panilavimutto. 

Katamo  ca  puggalo  kayasakkhi  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  attha  vimokkhe  kayena  phusitva 
viharati  paiiriaya  c3  assa  disva  ekacce  asava  parikkhina  honti : 
ayam  vuccati  puggalo  kayasakkhi. 


74  PUGGALA-PANNATTI. 

Katamo  ca  puggalo  ditthippatto  ? 

Idh'  ekacco  puggalo  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati  .  .  .  pe  .  .  .  ayam  dukkhanirodhagamini  patipada  ti 
yathabhutam  pajanati,  Tathagatappavedita  c*  assa  dhamraa 
pannaya  vo  dittha  honti  vo  carita,  pannaya  c'  assa  disva  ekacce 
asava  parikkhina  honti :  ayam  vuccati  puggalo  ditthippatto. 

Katamo  ca  puggalo  saddhavimutto  ? 

Idh*  ekacco  puggalo  idam  dukkhan  ti  yathabhutam  paja- 
nati ...  pe  ...  [see  I.  34]  parikkhina  honti  no  ca  kho 
yatha  ditthippattassa  :  ayam  vuccati  puggalo  saddhavimutto. 

Katamo  ca  puggalo  dhammanusari  ? 

Yassa  puggalassa  sotapattiphalasacchikiriyaya  .  .  .  pe 
[I.  35]  .  .  .  patipanno  puggalo  dhammanusari  phale  thito 
ditthippatto. 

Katamo  ca  puggalo  saddhanusari  ? 

Yassa  puggalassa  sotapattiphalasacchikiriyaya  .  .  .  pe 
.  .  .  [I.  36]  ...  patipanno  puggalo  saddhanusari  phale 
thito  saddhavimutto. 

NAVAKA-NIDDESO. 


X. 

DASA    PUGGALi. 

1.  Katamesam  pancannam  idha  nittka? 

Sattakkhattum  paramassa  kolankolassa  ekabijissa  sakada- 
gamissa  yo  ca  ditth'  eva  dhamme  araha,  imesam  pancannam 
idha  nittha.  Katamesam  pancannam  idha  vihdya  nittha  ? 

Antaraparinibbayissa  upahaccaparinibbayissa  asankharapa- 
rinibbayissa  sasankharaparinibbayissa  uddhainsotassa  akani- 
tthagamino  imesam  pancannam  idha  vihaya  nittha  ti. 

Ettavata  puggalanam  puggalapannatti  ti. 

DASAKA-NIDDESO. 
PUGGALAPANNATTI  NTTTHITA. 


INDEX. 


A. 

Akathankathi,  59. 
Akanittha,  17. 
Akanitchagami,  17. 
Akasiralabhi,  11,  12. 
Akiccalabhi,  11,  12. 
Akuppadhamma,  11. 
Akkodhana,  22. 
Akkosati,  37. 
Akkhata,  57. 
Akkhayati,  69,  70. 
Agalha,  32. 
Agara,  55,  56,  57. 
Agara  vata,  20. 
Agarika,  55. 
Aguttadvara,  20,  21. 
Aguttadvarata,  20. 
Agutti,  21. 
Agopana,  21. 
Aggahitatta,  19,  23. 
Aggi,  56. 
Agga,  70. 
Acarima,  13. 
Acelaka,  55. 
Acchandika,  13. 
Acchadana,  19,  23. 
Acchadeti,  57. 


Aja,  56. 

Ajiua,  55. 

Ajelakapatiggahana,  58. 

Ajjhatta,  59. 

Aj j  h attasamloj ana,  22. 

Ajjhavasati,  57. 

Ajjhottharati,  67,  68. 

Ajjhupekkhati,  36,  37. 

Annatavindriya,  2. 

Aniiindriya,  2. 

Annanam,  21. 

Atthana,  11. 

Atthika  (?  atthita),  69,  70. 

Addha,  52.  ' 

Addhamasika,  55. 

Atappa,  17. 

Atikkamati,  17. 

Atikkanta,  17 ;  atikkantama- 

nusaka,  60. 
Attantapa,  55,  56. 
Attha,    63  ;    atthavadi,    58  ; 

atthasamhita,  58. 
Atthangama,  52. 
Athena,  57. 
Adassanam,  21. 
Adinnadana,  39,  40. 
Adinnadayi,  38,  39. 


76 


INDEX. 


Adharanata,  21. 
Adhika,'  35. 
Adhikarana,  20,  55. 
Adhigacchati,  30,  31. 
Adhipanna,  61. 
Adhimatta,  15. 
Adhimuccati,  63. 
Adhimutta,  26. 
Anagariya,  57. 
Anattamana,  33. 
Anattamanata,  18. 
Anattha,  37. 
Ananuvicca,  48,  49. 
Ananussuta,  14. 
Ananussati,  21. 
Anantarahita,  56. 
Anabhisamaya,  21. 
Anariya,  13,  14. 
Anavakasa,  11,  12. 
Anabhijjhalu,  40, 
Anavajja,  30,  41 ;   anavajja- 

sukhapatisamvedi,  58. 
Anavajjata,  25,  41. 
Anavasesa,  17. 
Anan gana,  60. 
Anamiatamiassamitindriya,  2. 
Anacari,  57. 
Anagami,  16,  37,  70. 
Anagariya,  57. 
Anadariya,  20. 
Anadariyata,  20. 
Anarakkha,  21. 
Anavikatva,  57. 
Anavikararaa,  19,  23. 
Anasava,  27. 
Anavattidhamma,     16,     17, 

62. 
Aniyata,  13. 


Anissuki,  23. 
Anukampa,  35. 
Anukampi,  57,  68. 
Anugati,  33,  34. 
Anugganhati,  36. 
Anuggaha,  25. 
Anuniiata,  28. 
Anuttanikamma,  19. 
Anuddaya,  35. 
Anuddhata,  59. 
Anudhamma,  62,  63. 
Anupapanna,  62,  63. 
Anupabandhana,  18. 
Amipavadaka,  60. 
Anupasanthapana,  18. 
Anupubbena,  41,  64. 
Anuppadata,  57. 
Anubodha,  21. 
Anurakkhati,  12. 
Anurakkhanabhabba,  12. 
Anuvicca,  49. 
Anusaficeteti,  12. 
Anusaya,  21. 
Anuyoga,  55. 
Anuyutta,  55. 
Anuvyanjana,  24,  58. 
Anusari,  15. 
Anusasati,  64. 
Anusotagami,  62. 
Anuseti,  32,  48. 
Anussati,  25,  60. 
Anussarati,  CO. 
Anussuki,  23. 
Anottappa,  20. 
Anottappi,  20,  24. 
Anekavihita,  55. 
Antara,    55 ;    elakamantara 
dandamantara,  55. 


INDEX. 


77 


Antakara,  71. 
Antaraparinibbayi,  16. 
Antoputi,  27,  36. 
Anna,  51. 
Andhakara,  30. 
Anvassavati,  20,  58. 
Apaccaya,  30. 
Apaccavekkhana,  21. 
Apeccavekkhakamma,  21. 
Apatinissagga,  19,  21. 
Apatta,  16. 
Apaya,  51. 
Apariyogagheti,  33. 
Aparipura,  35,  36. 
Aparihanadhamma,  12. 
Apara,  38. 
Aparantapa,  56. 
Apariyogahana,  21. 
Aparisesa,  64. 
Apalekhana,      (?  avalekha- 

na),  55. 
Apalasi,  22. 
Apassayika,  55. 
Apubba,  13. 
Appa,  39. 
Appaka,  62. 
Appaggha,  33. 
Appagghata,  33. 
Appatikulagahita,  24. 
Appativedha,  21. 
Appatisankha,  21. 
Appatissati,  21. 
Appatissavata,  20. 
Appannapanabhojana,  51. 
Appameyya,  35. 
Appasadda,  35. 
Appasada,  49. 
Appasadaniya,  49. 


Appasavajja,  41. 
Appassuta,  20,  62,  63. 
Appahina,  12,  18. 
Appiccha,  70. 
Abbhanjati,  56. 
Abbhuggacchati,  36. 
Abbhutadhamma,  13,  43. 
Abbhokasa,  57. 
Abbhokasika,  69. 
Abhabbagamana,  13. 
Abhikkhanam,  31. 
Abhikkanta,  44,  45. 
Abhijjha,  20,  59. 
Abhijjhalu,  39,  40. 
Abhifina,  14. 
Abhinham,  32. 
Abhinita,  29. 
Abhininnameti,  60. 
Abhinipajjati,  67,  68. 
Abhinibbattati,  51. 
Abhinivesa,  22. 
Abhinisidati,  67,  68. 
Abhirupa,  52. 
Abhivijinati,  66. 
Abhisajjati,  30,  36. 
Abhisamaya,  41. 
Abhisamparaya,  38. 
Abhisambhujjati,  14. 
Abhihata,  55. 
Abhejja,  30. 
Abrahmacari,  27,  36. 
Abrahmacariya,  57. 
Amakkhi,  22. 
Amattafmu,  21. 
Amattaniiuta,  21. 
Amanapa,  32. 
Amukhara,  35. 
Amoha,  25. 


78 


INDEX. 


Ambupama,  45. 

Araha,  37,  73. 

Arahatta,  73. 

Ariya,  58. 

Ariyamagga,  17. 

Aruka,  30. 

Arukupamacitta,  30. 

Ayoniso,  21. 

Alata,  36. 

Avakujjapanna,  31. 

Avakkanti,  13. 

Avacara,  37,  38. 

Avajanati,  65. 

Avanna,  48,  59. 

Avannaraha,  48. 

Avyapannacitta,  68. 

Avyasekasakha,  59. 

Avasitta,  56. 

Avasesa,  56. 

Avassuta,  27,  36. 

Avikinnavaca,  35. 

Avij  ja,  21 ;  -anusaya,  21 ;  -pa- 

riyutthana,     21  ;      -yoga, 

21 ;  -langi,  21 ;  -asava,  61 ; 

-ogha,  21. 

Avinipatadhamma,  16,  63. 
Avipaccanikasatata,  24. 
Avimutta,  27. 
Avilapanata,  25. 
Avisamvadaka,  57. 
Aviha,  17. 
Avitaraga,  32. 
Avitikkama,  25. 
Avyatta,  33. 
Asankhara-parinibbayi,     17, 

21. 

Asangahana,  21. 
Asantutthita,  21. 


Asamana,  27. 
Asamavekkhana,  21. 
Asamahita,  35. 
Asamayavimutta,  11. 
Asampajana,  35. 
Asampajamla,  21. 
Asammussanata,  25. 
Asaranata,  21. 
Asahita,  42. 
Asuci,  27,  36. 
Asuropa,  18. 
Assaddha,  13,  20. 
Assumukha,  56. 
Asekha,  14. 
Ahiguthagata,  36. 
Ahirika,  19,  20. 


Akinna,  31. 

Agatavisa,  48. 

Acama,  55. 

Acikkhati,  59. 

Ajiva,  51. 

Athapana,  18. 

Atapana,  55. 

Adheyya,  34. 

Adheyyamukha,  65. 

Anantarika,  13. 

Anejjappatta,  60. 

Apajjati,  20. 

Abhujati,  59. 

Ama,  44,  45  ;  amavanni,  44, 

A  45. 

Amaka,  58. 

Abadha,  28. 

Amisakincikkha,  29. 

Ayatana,  1. 

Ayupamana.  16. 


INDEX. 


79 


Arakkha,  24. 
Araimagata,  68. 
Araiiriika,  69. 
Arabhati,  64. 

Arambha,  64;  arambhaja,  64. 
Arama,  31,  57. 
Aroha,  53. 

Aloka,  25  ;  alokasaimi,  69. 
Aiokita,  44,  45,  50. 
Alopa,  58. 
Alopika,  55. 
Avattati,  66,  67. 
Avar  ana,  13. 
Avasatha,  51. 
Avasa,  15,  57. 
Avasamacchariya,  19. 
Asamsa,  27. 
Asanapatikkhitta,  55. 
Asava,    ll,    27,   31 ;    asava- 
pariyadana,    13  ;     asavam 
^  deti,  30. 
Avikatva,  57. 
Asa,  27. 
Asitta,  31,  32. 
Asivisa,  48. 
Ahara,  21,  55. 
Ahareti,  21,  55. 

I. 

Iccha,  19. 

Icchati,  19. 

IccMpakata,  69. 

Itivuttaka,  43,  62. 

Ittara,  65. 

Itthatta,  70,  71. 

Idamatthika  (?  Idamattnita), 

69,  70. 
Indriya,  2. 


Issa,  19,  23. 
Issayana,  19,  23. 
Issuki,  19,  23. 

U. 

Ukkujja,  32. 

Ukkutika,  55. 

Ukkotana,  58. 

Ukkhali,  33. 

Ugghatitannu,  41. 

Ucca,  52,  58. 

Ucchanga,     31  ;     ucchahga- 

paima,  31,  32. 
Ukkhipati,  33. 
Uju,  59. 
IJjjaggaeti,  67. 
Uttaahati,  51. 
UttMnaphalupajivi,  51. 
Ucldayhana,  13. 
Uddayhati,  13. 
Unnata,  52. 
Udaka,  31,  32. 
Udahata,  41. 
Udana,'  43,  62. 
Uttanobhasa,  46. 
Udakarahada,  47. 
Udakarohana,  55. 
Udakalekhupama,  32. 
Uddissakata,  55. 
Uddesa,  41,  60. 
Uddhacca,  18,  59. 
Fddhata,  35. 
Uddhambhagiya,  22. 
TJddhamsota,  17. 
Unnala,  35. 
Ucchedavada,  38. 
Upakkilesa,  60. 
Upajivi,  51. 


80 


INDEX. 


TJpatthaka,  28. 
Upatthati,  28, 55 ;  upatthapeti 
59,  68  ;  upatthitasati,  35. 
Upadhaipseti,  49. 

Upanayhana,  18,  22. 

Upanayhitatta,  18,  22. 

TJpanaha,  18,  22. 

Upanahi,  18,  32. 

Upapajjati,  16,  51,  60. 

TTpapata,  50. 

Upaparikkha,  25. 

Fparitthima,  16,  17. 

Upayasabahula,  30,  36. 

Fpalakkhana,  25. 

Upalitta,  56. 

Upahacca-parinibbayi,  17. 

TJpadaya,  51. 

Upekkhaka,  50,  59. 

TJpekhasati,  59. 
Uppajjati,  56. 
Fppandeti,  67. 
Uppadeti,  25. 
Ubbejjita,  47,  48. 
Ubbatthaka,  55. 
IJbhatobhagavimutta,  14,  73. 
Ummada,  69. 
Ummujjati,  71. 
Urabbha,  56. 
Ulukapakkhika,  55. 
Ullapati,  67. 
Usabha,  56. 
TJssadana,  65,  66. 
Ussuyana,  19,  23. 
TJssuya,  19,  23. 
Ussuyitatta,  19,  23. 

IJ 

Uhasati,  67. 


0. 


Okotimaka,  51. 
Okkamati,  13,  28. 
Ogha,  21. 
Onata,  52. 
Otarati,  65,  67. 
Ottappa,  71. 
Ottappati,  20,  21. 
Ottappi,  20. 
Opapatika,  16,  62,  63. 
Obhasa,  25,  46. 
Orabbhika,  56. 
Orambhagiya,  22. 
Orohana,  55. 
Ovadati,  64. 
Ohareti,  56. 

E. 

Ekaggacitta,  35. 

Ekacakkhu, 

Ekanta,  57,  71. 

Ekabiji,  16,  74. 

Ekabhattika,  58. 

Ekagarika,  55. 

Ekalopika,  55. 

Ekasanika,  69. 

Ekahika,  55. 

Ekodibhava,  59. 

Evam  -  ayupariyanta,  60  ; 
-ahara,60;  -gotta,  60;  -na- 
ma,  60  ;  -vanna,  60. 

Ejaka,  55. 

K. 

Kamsakuta,  58. 
Kakkarata,  19,  23. 
Kakkariya,  19,  23. 


INDEX. 


81 


Katukancukata,  19,  23. 

Kathala,  19,  30,  36. 

Kattha,  30. 

Kanabhakkha,  55. 

Kantakapassayika,  55. 

Kanduvati,  56. 

Kannasukha,  29,  57. 

Kanhasukkasappatibhaga,  30. 

Katannukatavedi,  26. 

Katta,  35. 

Katha,  35. 

Kathika,  42. 

Kadariya,  19,  23. 

Kantara,  22. 

Kandara,  59. 

Kappa,  13. 

Kappeti,  55. 

Kammakara,  56. 

Kammaniya,  68. 

Kammanta,  56. 

Kammavarana,  13. 

Kayavikka,  58. 

Karandaka,  34. 

Kalyana,  53  ;  -dhamma,  26  ; 
-mitta,  37,  41  ;  -sampa- 
yanka,  37  ;  -sahaya,  37. 

Kasambukajata,  27,  34. 

Kasira,  11,  12,  51. 

Kasiravuttika,  51. 

Kana,  51. 

Kama,  38,  39. 

Kayakamma,  41. 

Kayaparikarika,  58. 

Kayasakkhi,  14,  29. 

Kayika,  21. 

Kala,  11,  50. 

Kalannu,  50. 

Kalavadi,  58. 


Kasikavattlia,  34. 
Kasaya,  57. 
Kittisadda,  36,  37. 
Kiriya,  17,  19,  23. 
Kilesavarana,  13. 
Kukkucca,  59. 
Kukkuccayati,  26. 
Kukkuta,  58. 
Kucchipariharika,  58. 
Kujjhati,  32,  48. 
Kujjhana,  18,  22. 
Kujjhitatta,  18,  22. 
Kuni,  51. 

Kuppati,  11,  12,  30. 
Kuppadhamma,  11. 
Kumari,  66. 
Kumbha,  32,  45. 
Kumbhimukha,  55. 
Kummagga,  22. 
Kurura,  56. 
Kula,  51. 
Kuta,  58. 
Kupa,  36. 
Kusala,  68,  71. 
Kusacira,  55. 
Kodba,  18. 
Kodhana,  18. 
Kolankola,  16. 
Kosalla,  25. 
Kevala,  31. 
Kesakambala,  55. 
Kesamassu,  55,  57. 

Kh. 

Khajja,  31. 
Khan j a,  51. 
Khatta,  43,  44. 


82 


INDEX. 


Khattiya,  52. 
Khayanana,  60. 
Kharajina,  56. 
Khalupacchabhattika, 
Khalopi,  55. 
Khayita,  59. 
Khippam,  32. 
Khina,  61. 
Khira,  56. 
Khettavatthu,  58. 

G. 

Gajjati,  42. 
Gajjita,  42,  44. 
Gandhakarandaka,  34. 
Gabbhini,  55.' 
Gambhirobhasa,  46. 
Garukara,  19,  22. 
Gavacanda,  47. 
Gahana,  22. 
Gatha,  43. 
Gadha,  43,  44. 
Gama,  66. 
Gamadhamina,  57. 
GaM,  20,  24,  58. 
Gaha,  22. 
Gavi,  56. 
Gilana,  27. 
Giri,  59. 

Guttadvarata,  20,  24. 
Gutti,  21,  24. 
GuM,  59,  68. 
Gutha,  36. 
Guthabhani,  29. 
Guhana,  19. 
Go,  56,  58,  69. 
Gotrabhu,  12. 


Gopana,  24. 
Gomayabhakkha,  55 
Geyya,  43. 


Gh. 

Ghatati,  51. 
Ghatteti,  30,  36,  51. 
Ghara,  57. 
Ghataka,  56. 
Ghana,  20. 
Ghasacchada,  51. 
Ghoravisa,  48. 
Ghosappamana,  53. 
GLosappasanna,  53. 


0. 

Canda,  47. 
Candalakula,  51. 
Canditta,  18,  22. 
Capala,  35. 
Carati,  19,  51. 
Caveti,  17,  60. 
Cagava,  24. 
Ciccitayati,  36. 
Citicitayati,  36. 
Citta,  68. 
Cinta,  25. 

Ciratthitika,  32,  33. 
Ciram,  55. 
Civara,  53. 
Cetanabhabba,  12. 
Ceto,  68. 

Cetovimutti,  27,  35,  62. 
Cetosamatha,  61. 


INDEX. 


83 


Oh. 

Chaddeti,  33. 
Chada,  51. 
Chakkhuma,  30. 
Chandika,  13. 
Chavadussa,  55. 
Chalabhiiiria,  14. 
Chadana,  19. 
Chijjati,  56. 
Chedana,  58. 

J. 

Janeti,  49. 
Jala,  13. 
Jagarita,  59. 
Jati,  41. 
Janeti,  60. 
Jataka,  43,  44. 
Jigucchati,  36. 
Jinna,  33. 

Jivitapariyadana,  13. 
Juhati,  56. 
Joti,  52. 
Jotiparayana,  51,  52, 

Th. 

Thapana,  18. 
f  hitakappi,  13. 
Thitatta,  62. 
Thiti,  25. 

D. 

Dassati,  26. 
Deti,  51. 


N. 

Natiparivatta,  57. 
Natimajjhaggata,  29. 

T. 

Taccham,  50. 
Tajjita,  56. 
Tandula,  32. 
Tanutta,  16. 
Tanubhava,  17. 
Tanubhuta,  17. 
Tappeta,  27. 
Tamaparayana,  51. 
Tamo,  51,  57. 
Tindukalata,  36. 
Tinabhakkha,  55. 
Tinnavicikiccha,  68. 
Titta,  26. 
Titthayatana,  22. 
Titthiya,  49. 
Timisa,  30. 
Tirita,  51. 
Tila,  32. 
Tuccha,  45,  46. 
Tulakuta,  58. 
Tecivarika,  69. 
Tela,  56. 
Tevijja,  14. 

Th. 

Thana,  56. 
Thinamiddha,  68. 
Thusa,  35. 
Thomana,  53. 
Theta,  38,  57. 


84 


INDEX. 


D. 

Danda,  55,  56. 

Datti,  55. 

Daddula,  55.     See  Bhakkha. 

Dahi,  69,  70. 

Dayapanna,  57. 

Daya,  13. 

Dalidda,  51. 

Dalhikamma,  18,  22. 

Dava,  21,  25. 

Dassana,  27. 

Dassaniya,  52,  66. 

Dasa,  Dasi,  56,  58. 

Ditthi,  22  ;  ditthanugati,  33  ; 
ditthigata,  ditthippatta,  15 ; 
ditthivipatti,  21 ;  ditthivi- 
panna,  21  ;  ditthisampada, 
25  ;  ditthisampanna,  25. 

Digharatta,  15. 

Dibba,  60. 

Dukkarakarika,  53. 

Dukkha,  15,  33,  68;  du- 
kkbasampbassa,  33. 

Duggata,  60. 

Duggati,  60. 

Duggandha,  36. 

Duttharuka,  30. 

Duttappaya,  26. 

Duddassika,  51. 

Duppanna,  13,  20. 

Duppatipada,  49. 

Duppatipanna,  48,  49. 

Duppameyya,  35. 

Dubba,  56. 

Dubbaca,  20. 

Dubbanna,  33,  60. 

Dubbannata,  33. 


Dubbalya,  66,  67. 
Dubbalikarana,  59,  68. 
Dummejjha,  21. 
Dullabha,  26. 
Dussana,  18,  22. 
Dussa,  55. 
Dussitatta,  18,  22. 
Dussila,  20,  53. 
Dussilya,  21. 
Duteyya,  58. 
Domanassa,  20,  59. 
Dovacassata,  20. 
Dovacassaya,  20. 
Dovacassiya,  20. 
Dosa,  16,  18. 
Desana,  28. 
Deseti,  57. 

Dh. 

Dhajagga,  67,  68. 
Dhaiina,  58. 
Dhamma,  58,  66. 
Dhammappamana,  53. 
Dharamappasanna,  53. 
Dhammakathika,  42. 
Dhammavicaya, 
Dbammanusari,  15. 
Dhammabhisaraaya,  41. 
Dharana,  45,  58. 
Dhareti,  41,  55. 

1ST. 

Nagara,  56. 
Nandi,  57. 
Navanita,  69,  70. 
Nikati,  19,  23,  58. 
Nikarana,  19,  23. 
JSTikamalabhi,  11,  12. 


INDEX. 


85 


Nikkujja,  31. 

Mkkhipati,  26,  34. 

Nigama,  66. 

Nicchata,  56. 

MccMreti,  33. 

Niddhuniya,  18,  22. 

Niddhuniyakamma,  18,  22. 

Niddhanavati,  58. 

Nibbatteti,  16. 

Nibbuta,  56,  61. 

Nimantana,  55. 

NimittagaM,  20,  24,  58. 

Nimugga,  71. 

Nimujjati,  74. 

Niyata,  13,  16,  63. 

Niyama,  13,  15. 

Niraya,  60. 

Nirasa,  27. 

Nirujjhati,  64. 

Mrodha,  68. 

Nivaseti,  56. 

Nisamsa,  33. 

Msevana,  20,  24. 

Nihita,     57  ;     -danda,     57  ; 

-sattha,  57. 
j^ivarana,  68. 
Nivara,  55.     See  Bhakkha. 
Nepunila,  25,  35. 
Neyya,  41. 
]N"erayika,  51. 
Nela,  29,  57. 
Nesajjika,  69. 
Nesadakula,  51. 

P. 

Pamsukula,  69. 
Pamsukulika,  55. 

Pakaseti,  57. 


Pakirati,  32. 

Pakkamati,  58. 

Pakka,  45. 

Pakkavanni,  44,  45. 

Pakkhahata,  51. 

Pakkhika,  55. 

Pakkhisakuna,  58. 

Paccakkhaya,  66,  67. 

Paccayika,  57. 

Paccajata,  51. 

Paccupalakkhana,  25. 

Paja,  57. 

Pajanati,  64. 

Pajanana,  25. 

Pajjota,  25. 

Panha,  42. 

Pafinatti,  1. 

Pannava,  13. 

Pafma,  25  ;  pannakatha,  35  ; 

pannapubbangama,        15  ; 

pafinasamannagata,       35  ; 

panfiasampada,  54 ;  pafiiia- 

vahi,  15. 

Pannapeti,  37,  38. 
Patikankhi,  57. 
Patikkamati,  59. 
Patikkhitta,  55. 
Patiganhati,  33,  55. 
Patiggahana,  58. 
Patiggaha,  22. 
PaticcMdana,  19,  23. 
Paticchanna,  27. 
Patifma,  27,  36,  37,  38. 
Patinissagga,  19,  22. 
Patipajjati,  20,  24. 
Patipada,  15,  68. 
Patipanna,  63. 
Patipannaka,  13. 


86 


INDEX. 


Patipassaddha,  27. 
PatibMna,  42. 
Patirupa,  27. 
Patilabhati,  57. 
Patilabha,  57. 
Pativirata,  58. 
Pativirodha,  18. 
PatisankM,  25,  57. 
Patisankhati,  25. 
Patisancikkhati,  57. 
Patisamvedi,  57,  58. 
Patisamvedeti,  59. 
Patisevati,  62. 
Patissati,  25. 
Pativinodeti,  64. 
Pativirata,  39. 
Pathavilekhupama,  32. 
Panidhahati,     19,     25,      59, 

68. 

Panita,  30,  60. 
Pandicca,  25. 
Patitthiyati,  36. 
Padaparama,  41. 
Paduma,  63. 
Padipeyya,  51. 
Patoda,  25. 

Pattha,  59  ;    vanapattha,  59. 
Patha,  22,  57. 
Padosa,  59,  68. 
Pabbajeti,  57. 
Pamana,  53. 
Pamada,  11,  12. 
Pamoha,  21. 
Payirupasati,  26,  33. 
Parakkamati,  19,  23. 
Paragavacanda,  47. 
Paranimmitavasavattideya, 

51. 


Parantapa,  56. 
Parama,  15,  16,  66. 
Paralabha,  19,  23. 
Parahetu,  54. 
Paramasa,  22. 
Parayana,  16. 
Parikamma,  56. 
Parikkhattiya,  19,  33. 
Parikkhaya,  16,  17,  63. 
Parikkhatata,  19,  23. 
Parikkhma,  11,  14. 
Pariguhana,  19,  23. 
Paricchadana,  19,  23. 
Parinna,  37. 
Parinayika,  25. 
Parinaha,  53. 
Paritapana,  55,  56,  61. 
Parinibbayi,  16,  62,  63. 
Paripucchati,  41. 
Paripurakari,  37. 
Paripura,  35,  36. 
Paripureti,  31,  35,  36. 
Paribhasati,  37. 
Parimajjana,  33. 
Parimukha,  68. 
Pariyanta,  59. 
Pariyantavati,  58. 
Pariyadana,  13. 
Pariyapimati,  43,  44. 
Pariyaya,  55. 
Pariyogaheti,  48,  49,  50. 
Pariyodata,  60. 
Pariyosana,  31,  32. 
Parivatta,  57. 
Parivara,  52,  53. 
PariyuttMna,  21. 
Parisatha,  23. 
Parisa,  53  ;  -aggata,  29. 


INDEX. 


87 


Parisuddhi,  68. 

Parisodheti,  50,  68. 

Pariharana,  19,  23. 

Parihanadhamma,  12,  14. 

Parihayati,  12. 

Pariharika,  58. 

Parihareti,  12. 

Palivethana,  34. 

Pallanka,  59. 

Palala,  68. 

Palalapunja,  68. 

Pajasa,  18,  19,  22. 

Paiasi,  18. 

Paiasayana,  18,  22. 

Palasayitatta,  19,  22. 

Pavaddhati,  64. 

Pavattani,  35. 

Pavattaphalabhoji,  55. 

Pavara,  69,  70. 

Pavicaya,  25. 

Pavedeti,  15,  22,  57. 

Pavisati,  56. 

Pasamsana,  53. 

Pasanna,  53. 

Pasada,  25,  49,  53. 

Pasadaniya,  49,  50. 

Pahana,  16. 

Pasarita,  44,  45. 

Passava,  59. 

Pahina,  12,  22. 

Pahuta,  52. 

Pakatindriya,  35. 

Panatipata,  39,  40. 

Patukaroti,  30,  36. 

Papa,  36  ;  Papadhamma,  37 ; 
Papamitta,36;  Papasampa- 
yanka,  36  ;  Papasahaya, 
36 ;  Papiccha,  69. 


Papunati,  70. 
Pamokkha,  69,  70. 
Payamana,  55. 
Pana,  51. 
Parangata,  72. 
Pararai,  70. 
Paripuri,  53. 
Pasadika,  44,  46,  47. 
Pasanalekkhupama,  32. 
Pinnakabhakkha,  55. 
Pitthi,  56. 
Pindapata,  59. 
Pindapatika,  59,  69. 
Pindapatapatikkanta,  59. 
Pivati,  55. 

Pisuna,  57  ;  Pisunavaca,  39. 
Piti,  68. 

Pukkusakula,  51. 
Punja,  68. 
Punna,  55. 

Punnaphalupajivi,  51. 
Pundarika,  63. 
Puthupaniia,  32. 
Pubbenivasa,  61. 
Pubbenivasanussatinana,  60. 
Pubbakari,  26. 
Pubbahgama,  15. 
Pugamajjhaggata,  29. 
Pujana,  19. 
Pur  ana,  25. 
Pura,'  45,  46. 
Purisantaragata,  55. 
Purisadhammasarathi,  57. 
Purohita,  56. 
Potthaka,  32,  33. 
Pori,  57. 
Pemaniya,  57. 
Pessa,  56. 


88 


INDEX. 


PH. 

Phalakacira,  55. 
Phalasamangi,  13,  14. 
Pharusa,  32,  57. 
Phati,  30. 
Phasu,  35. 
Phusati,  11,  56. 
Pheggu,  52,  53. 

B. 

Badara,  32. 
Bandhana,  58. 
Bandhanagarika,  56. 
Barihisa,  56. 
Balivadda,  47. 
Bahiddhasamlojana,  22. 
Bahuka,  63. 

Bahujanakanta,  30,  56,  57. 
Bahujanamanapa,  30,  57. 
Bahula,  41. 
Bahussuta,  63. 
Bahvabadha,  51. 
Bala,  33. 
Balya,  21. 
Brahmacariya,  57. 
Brahmacari,  57. 
Brahmabhula,  56. 

BH. 

Bhakkha,  55. 
Bhajati,  26,  33. 
Bhajana,  20. 
Bhanati,  33,  56. 
Bhatta,  28,  55. 
Bhatti,  20,  65. 
Bhadantika,  55. 


Bhabba,  12,  13. 
Bhabbagainana,  13. 
Bhaya,  56. 
Bhayuparata,  13. 
Bhaveti,  15. 
Bhasita,  56. 
Bhiyyosomattaya,  30. 
Bhunjati,  55. 
Bhfttavadi,  58. 
Bhumi,  56. 
Bh{iri,  25. 
Bhojana,  21,  55. 
Bhoji,  55. 
Bhoga,  30,  57. 
Bhejja,  30. 
Bheda,  51,  61. 

M. 

Mamsa,  55. 
Makkha,  18,  22. 
Makkhayana,  18,  22. 
Makkhayitatta,  18,  22. 
Makkhika,  55. 
MakkM,  18,  22. 
Makkheti,  36. 
Maggasamangi,  13,  73. 
Maccha,  55 ;  macchaghataka, 

56. 

Maccharayana,  19,  23. 
Maccharayitatta,  19,  23. 
Macchari,  20. 
Macchariya,  19,  23. 
Mandana,  21,  58. 
Mattannu,  25 
Mattaniiuta,  25. 
Mattasokari,  37. 
Mada,  21. 
Manda,  65,  69. 


INDEX. 


89 


Mandatta,  69. 
Manokamma,  41. 
Manoduccarita,  60. 
Marana,  60. 
Masana,  55. 
Massu,  55. 
Mahaggha,  34. 
Mahagghata,  34. 
Mahesi,  56. 
Magavika,  56. 
Matugama,  68. 
Mana,  18. 
Manakuta,  58. 
Manana,'  19,  22. 
Manussaka,  16. 
Maya,  19,  23. 
Mayavita,  19,  23. 
Mayayi,  19,  23. 
Mala,  56. 
Migavisana,  56. 
Micchatta,  22. 
MiccMcara,  39,  40. 
Micchacari,  38,  39. 
Micchaditthi,  39. 
Micchaditthika,  13,  60. 
MiccMditthikasamrnasama- 

dana,  60. 

Micchapatipada,  49. 
Micchapatipanna,  49. 
Micchapatha,  22. 
Mukhara,  35. 
Mutthasacca,  21. 
Mutthassati,  21,  35. 
Muttacara,  55. 
Muttapatibhana,  42. 
Mudubhuta,  68. 
Muddhavasitta,  56. 
Musala,  55. 


Musavada,  57. 
Musavadi,  29,  38. 
Musika,  43. 
Modaka,  32. 
Momulia,  65. 
Moha,  16. 
Momuhatta,  69. 
Methuna,  67. 
Medha,  25. 
Meraya,  55. 

Y. 

Yannagara,  56. 
Yadicchakam,  11,  12. 
Yathasanthatika,  69. 
Yatthicchakam,  11,  12. 
Yana,  51. 
Yapana,  25. 
Yapeti,  56. 

Yavaticchakam,  12,  25. 
Yittham,  21. 
Yutta,  21. 
YuttapatibMna,  42. 
Yuddhaggaha,  22. 
Yoga,  21. 
YodMjiva,  65,  69. 
Yoniso,  25. 

E. 

Rakkhati,  20,  21,  58. 
Rajagga,  65,  68. 
Rajapatha,  57. 
Ratanapalivethana,;]54. 
Rattuparata,  58. 
Rathakarakula,  51. 
Rasa,  58. 
Raga,  16,  18. 


90 


INDEX. 


Rukkha-mula,  68 ;  rukkha- 
mulagata,  68 ;  rukkha-mu- 
lika,  69. 

Rudati,  62. 

Rupa,  18. 

Rupappasanna,  53. 

Rupasahagata,  11,  12. 

L. 

Langi,  21. 

Lajji,  57. 

Labbhati,  51  ;  laddha,  26. 

Labhamacchariya,  19,  23. 

Labhi,  51. 

Lukha,   53  ;    -ppamana,  53  ; 

ppasanna,  53. 
Lujjati,  32,  33. 
Ludda,  56. 
Luyati,  56. 
Lokavadi,  57. 
Lokavidu,  57. 
Lokuttaramagga,  62. 
Locana,  55.     See  Kesamassu- 

locano. 
Lola,  65. 

y. 

Yaci-duccarita,  60. 
Yacchaka,  56. 
Yaccliatara,  56. 
Yacchatari,  57. 
Yajirupamacitta,  30. 
Yajja-savajja,   41  ;    vajjaba- 

hula,  41. 
Yancana,  19,  23 ;    vancana, 

58. 
Yata,  45,  46. 


Yaddhati,  71. 
Yannapokkharata,  66. 
Yanna,  50,  51. 
Yannava,  34. 
Yannaraha,  50,  51. 
Yanni,  44. 
Yanneti,  69. 
Yattha,  57. 
Yadati,  42. 
Yadha,  58. 
Yanapattha,  59,  68. 
Yandana,  19,  24. 
Yalava,  58. 
Yasita,  43. 
Yasibhava,  14,  76. 
Yalahaka,  42,  43. 
Yassita,  42,  43. 
Yakacira,  55. 
Yacasika,  21. 
Yaceti,  41. 
Yata,  32. 
Yadi,  58. 
Yayamati,  51. 
Yalakambala,  55. 
Yikala,  58. 
Yikinnavaca,  35. 
Yikkhepa,  69. 
Yigatasa,  27. 
Yicaya,  25. 
Yicara,  59,  68. 
Yicikicclia,  59. 
YiccMdana,  19,  23. 
Yijaya,  68. 
Yijita-sangama,  68. 
Yijja,  14,  57. 
Yijju,  30. 
Yitakka,  59,  68. 
Yittupakarana,  52. 


INDEX. 


91 


Yitthareti,  41. 
Yinayavadi,  58. 
Yinipata,  60. 
Yinimoceti,  68. 
Yinivetheti,  69. 
Yipaccanika,  20. 
Yipaccitafmu,  41. 
Yipassana,  25. 
Yipassana,  61. 
Yipaka,  13,  21. 
Yiparamosa,  58. 
Yipariyesaggaha,  22. 
Yippatikula,  20. 
Yippatisara,  62. 
Yippatisari,  64. 
Yipphandita,    22 ;     ditthivi- 

pphandita,  22. 
Yibhajati,  41. 
Yibhantacitta,  35. 
Yibhusana,  21,  58. 
Yimuccati,  61,  68. 
Yimutti,  27,  54,  55. 
Yirnokkha,  11,  12,  14. 
Yilapanata,  21. 
Yilokita,  44,  45. 
Yilepana,  51,  58. 
Yiriyakusala,  71. 
Yirodha,  18,  22. 
Yivattati,  32. 
Yivatta,  60. 
Yivitta,  52,  68. 
Yivicca,  68. 
Yivadatthana,  19,  22. 
Yivekaj'a,  59,  68. 
Yisa,  48.     See  Grhoraviso. 
Yisamvadaka,  57. 
Yisajjeti,  26. 
Yisana,  56. 


Yisidati,  65. 
Yisuka,  58. 
Yisuddha,  60. 
Yiharati,  68. 
Yihimsuparata,  25. 
Yitaraga,  32,  51. 
Yitikkaraa,  21. 
Yusita,  61. 
Yupasaraa,  69. 
Yupasantacitta,  61. 
Yenakula,  51. 
Yedana,  25,  37. 
Yedalla,  43. 
Yebhavya,  25. 
Yemajjha,  16,  17. 
Yeyyakarana,  43,  50. 
Yela,  13. 

Yeramani,  39,  43,  44. 
Yeviccha,  19,  23. 
Yyanjana,  57,  58. 
Yyapajjati,  66,  67. 
Yyapajjana,  18,  32. 
Yyapatti,  18,  22. 
Yyapannacitta,  39,  68. 
Yyapada,  17,  18,  59,  68. 

S. 

Samyojana,  12 
Samvara,  59. 
Samvatta,  60. 
Samvasati,  65. 
Samvasa,  65. 
Samvijjati,  69. 
Samvuta,  20,  24. 
Samvutindriya,  35. 
Samsandati,  32. 
Samsarati,  16. 


92 


INDEX. 


Samsidati,  65. 
Samsevana,  20. 
Sakagavacanda,  47. 
Sakadagami,  16,  63,  71. 
Sakim,  16. 
Sakkaroti,  35. 
Sakkara,  19. 
Sakkhiputtha,  29. 
Sankassara,  27. 
Sankarakuta,  33. 
Sankappeti,  19,  23. 
Sankitti,  55. 
Sankham  gacchati,  42. 
Sankhalikkhita,  57. 
Sankhara,  17. 
Sankhipati,  41. 
Sagaravata,  24. 
Sangama,  68. 
Sanghati,  59. 
Sacca,  38,  71 ;  sacca-sandha, 

57 ;  sacca-vadi,  57. 
Sacchikaroti,  13. 
Sanjaneti,  16,  17. 
Sanfiojana,  12,  15. 
Satha,  19,  23. 
Sathata,  19,  23. 
Santhapana,  18. 
Santhati,  31,  32. 
Santhanam,  53 
Sandasandacari,  55.    . 
Sati,    21  ;    Satindriya,    25  ; 

Satisammosa,  32 ;  Satibala, 

32. 

Satima,  59. 

Sattakkhattum  parama,  15. 
Sattha,  15,  16. 
Sadisa,  35. 
Sadosa,  61. 


Saddha  -  pubbangama,      15  ; 

-vahi,  15. 
Saddhanusari,  15. 
Saddhavimutti,  15,  65. 
Santaneti,  66,  67. 
Santutthita,  25,  21. 
Santhambheti,  65. 
Santutthi,  59,  69,  70. 
Sandh'a'ta,  57. 
Sandhavitva,  16. 
Sandhiyati,  32. 
Sapattabhara,  58. 
Sappatibhaga,  30,  31. 
Sappatissavata,  24. 
Sappi/56,  69,  70. 
Sappimanda,  70. 
Sabbaiinuta,  14,  70. 
Sabhaggata,  29. 
Samagga,  22,  57;  Samagga- 

karani,  57 ;    Samaggarata, 

57  ;     Samaggarama,     57  ; 

Samagganandi,  57. 
Samaggata,  22,  26. 
Samangi,  13,  14. 
Samanapaduma,  63. 
Samanapundarika,  63. 
Samanapatinna,  36. 
Samatha,  61. 
Samanantara,  13,  16. 
Samayavimutta,  11. 
Samasama,  64. 
Samasisi,  13. 
Samacara,  27,  36. 
Samadana,  39. 
Sammaditthi  kammasamada- 

na,  60. 

Samadapeti,  39,  55. 
Samadaya,  58. 


IXDEX. 


93 


Samadhi,  35,  54. 
Samadhikatha,  35  ;  samadhi- 

samaiiriagata,  35. 
Samapajjati,  11,  12. 
Samapatti,  11,  20,  24,  61. 
Samarambha,  58. 
Samahita,  35,  64. 
Samoha,  61. 
Sampajanna,  25. 
Sampajana,  25. 
Sampajanakari,  59. 
Samapada,  54,55;  vinmtti-s0, 

54;  sila-s°,  54;  samadhi-s0, 

54. 

Sampavanka,  36. 
Sampasadana,  59. 
Sampavankata,  20,  24. 
Sampahara,  66,  67. 
Samphappalapa,  58. 
Samphappalapi,  39,  58. 
Samphassa,  33. 
Samphassata,  33. 
Sambodha,  21. 
Sambodhiparayana,  16. 
Sambhajana,  20. 
Sambhatti,  20. 
Sammatta,  13. 
Sammaditthika,  61. 
Sammapatipada,  49,  50. 
Sammasati,  25. 
Sammiiijita,  45,  59. 
Sammodati,  32,  33. 
Sammosa,  32. 
Sammoha,  21. 
Sammussanata,  21. 
Saranata,  25. 
Sarupavaccha,  56. 
Sallakkhana,  25. 


Sallekha,  69,  70. 
Savana,  28. 

Sasahkhara-parinibbayi,  17. 
Sassatavada,  38. 
Sahadhammika,  20. 
Sahasakara,  58. 
Sahati,  68. 
Sahaya,  36. 
Sahita,  42,  57. 
Sa,  55. 

Sakabhakkha,  55. 
Sakara,  60. 
Sakunika,  56. 
Saciyoga,  58. 
Sana,  55. 
Satheyya,  19,  23. 
Sata,  55. 
Satata,  24. 
Sadariyata,  24. 
Sadariya,  24. 
Sadiyati,  55. 
Sapadesa,  58. 
Samakabhakkha,  55. 
Sayita,  59. 
Saraparivara,  53. 
Savajja,  30,  41. 
Sahu,  n,  72. 
Sikkha,  57,  59. 
Sitibhuta,  61. 

Sikkhasajivasamapanna,  57. 
Sigham,  42. 
Sila,  53. 

Sila-samannagata,  35. 
Sila-katha,  35. 
Sila-sarapada,  25,  54. 
Silava,  13,  26. 
Sila-vipatti,  21. 
Silavipanna,  21. 


INDEX. 


Sisa,  68. 

Sukara,  58. 

Sukarika,  56. 

Suci,  36  ;  SucibMta,  57. 

Sukha,    68  ;     Sukhapatisam- 

vedi,  61. 
Sugata,  60. 
Sunnagaragata,  68. 
Sutappaya,  26. 
Sudassa,  17. 
Sudassi,  17. 
Suddha,  60. 
Suppatipanna,  48. 
Suppameyya,  35. 
Sura,  38,  39. 
Suvanna,  60. 
Suvannata,  34. 
Susana,  59. 
Sotapatti,  13. 
Sotapanna,  71. 
Somanassa,  59. 
Sosanika,  69,  70. 
Sovacassata,  24. 


Sovacassaya,  24. 
Sovacassiya,  24. 
Settha,  33. 
Sekha,  sekkha,  14. 
Seyya,  51,  56. 
Sevati,  33. 
Sevana,  20. 

H. 

Hannati,  56,  67. 
Hatthapalekkhana   (?  hattM- 

valekkhana),  55. 
Hadayahgama,  29,  57. 
Harita,  56. 
Hayati,  71. 
Hita,  45,  46. 
Hina,  35. 
Hinadhirautta,  26. 
Hirika,  19,  20. 
Hiriyati,  20,  24. 
Hiri,  23,  71. 
Hirima,  23. 
Huta,  21. 


CORRECTIOIS'S. 

P.  4,  1.     5  from  bottom  read  arukupamacitto. 

„  20,  1.     1      „         „         „     patipajjati. 

„  44,  1.     3      „         „         „     tathupamo. 

„  53,  1.     7      „         „         „     lukhappasanno. 

„  64,  1.  29     „         „         „     vippatisaraja. 


HERTFORD: 

STEPHEN    AUSTIN  AND  SONS,   PRINTERS. 


Puggala-pannatti 

The  Puggala-pannatti 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY