Skip to main content

Full text of "Punica;"

See other formats 


=<o 


\(D 


no 


;C0 


1»   ; 


U 


m^ 


SIL I    ITALICI 


PUNICA 


EDIDIT 


LUDOVICUS  BAUER. 


VOLUMEN  ALTERUM. 


LIBROS  XI-XVII  CONTINENS. 


1 


LIPSIAE 

IN    AEDIBUS    B.  G.  TEUBNERI. 
MDCCCXOII. 


IjIPSIAB.  ttpis  b.  o.  tbubnbri. 


PRAEFATIO. 

Ex  quo  uolumen  prius  huius  editionis  in  lucem 
prodiit,  nonnulla  scripta  ad  Silium  pertinentia  edita 
sunt,  quae  h.  1.  enumerare  mihi  liceat  ad  supplenda 
ea,  quae  laudaui  in  praefatione  uol.  I  p.  xii  sqq. 

Ac  primum  quidem  commemorandus  est  Eduardus 
Altenburg,  qui  dissertatione,  quae  inscribitur  ^Obser- 
vationes  in  Italici  Iliadis  Latinae  et  Silii  Italici  Puni- 
corum  dictionem.  Marpurgi  Cattorum  MDCCCLXXXX' 
copia  et  delectu  uerborum  utriusque  carminis  diligen- 
tissime  inter  se  collatis  Silium  poetam  non  compo- 
suisse  Iliadem  Latinam  statuit;  idem  quoniam  etiam 
P.  Verres  (u.  praef.  uol.  I  p.  xiv)  quaestionibus  gram- 
maticis  et  metricis  institutis  conclusit,  horum  uiro- 
rum  doctorum  dissertationibus  quaestio  illa,  quoad 
id  fieri  potest,  mihi  quidem  uidetur  esse  absoluta. 

Ad  rem  criticam  autem  spectant  haec: 

1)  van  Veen,  Notulae  criticae  ad  Silium  Italicum 
in  'Mnemosyne'  XVIII  p.  300—306  (ad  librosV 
et  VI);  XIX  p.  191—199  (ad  libros  VII  et  VIII), 

2)  0.  Eofsbach 

a)  in  recensione   editionis   meae  uol.  I  in  ^Deut- 
sches  Litteraturhlatt'  1890  p.  1869  sqq., 

b)  in  Museo  Rhenano,  1891  p.  311  sq., 

3)  L.  Bauer  in  ^Bldtter  fiir  das  hayer.  Gymnasial- 
schidwesen'  1891  p.  190  —  199  (ad  lihros  XII— 
XVII), 

4)  G.  Thilo  in  ^JaJi/rhiicher  fUr  Massische  Fhilologie' 
1891  p.  589—624. 


IV  PRAEFATIO. 

Coniecturas,  quas  van  Veen  et  Rofsbach  1.  1.  ad 
libros  I  — X  protulerunt,  infra  per  singulos  libros 
enumerabo  notatis  eis,  quae  probandae  mihi  uidentur. 
lam  quae  summa  sit  disputationis,  quam  Thilo  scri- 
psit,  uir  de  Silianis  studiis  prouehendis  optime  meri- 
tus,  paucis  exponam. 

Primum  nonnullas  lectiones  codicis  Coloniensis  a 
Modio  et  Heinsio  traditas,  de  quibus  mecum  dissentit, 
in  quaestionem  uocat;  in  hac  re  quoad  mihi  persua- 
serit  doctus  ille  uir,  ut  I  373,  II  127,  IV  355,  V  18, 
VII  184,  VIII  470,  apparet  ex  eis,  quae  infra  ad 
singulos  libros  annotabo;  de  ceteris  locis,  ubi  mea  me 
sententia  non  mouit,  alio  loco  disputabo.  Tum  quae 
ratio  intercedat  inter  libros  mauuscriptos  LFOV  et 
inde,  quo  modo,  quae  fuerint  in  ipso  codice  Sangal- 
lensi,  qui  aetatem  non  tulit,  coniectura  possimus  as- 
sequi,  demonstrare  studet.  Neque  enim  prorsus  stat 
ab  Hermanni  Blassii  sententia,  quam  equidem  secutus 
sum.  Rem  autem  ita  instituit,  ut  omnes  lectiones, 
quas  illi  codices  in  primis  quattuor  libris  exhibent, 
diligentissime  inter  se  comparet;  unde  haec  ei  ui- 
dentur  esse  statuenda: 

Ipsum  codicem  Sangallensem,  id  quod  iam  Blafs 
coniecerat,  non  esse  in  Italiam  translatum,  sed  apo- 
graphon  eius  tantum  manu  Germani  librarii  magna 
incuria  exscriptum.  Id  apographon  (S),  priusquam  in 
Italia  diuulgatum  sit,  uel  ab  uno  uiro  docto  —  eum 
Bart.  de  Montepulciano  fuisse  haud  scio  an  recte  opi- 
netur  —  uel  a  compluribus  ita  esse  correctum,  ut  iis 
locis,  qui  manu  librarii  corrupti  aut  fuerint  aut  uisi 
sint,  coniecturae,  interdum  etiam  glossae  eaeque  per- 
breues  supra  scriberentur.  Eos  autem,  qui  postea 
illum  codicem  transscripserint,  temere  modo  eas  lec- 
tiones,  quae  in  textu,  modo  eas,  quae  supra  lineas 
fuerint,  recepisse.  Quodsi  solum  illos  codices,  de 
quibus  agitur,  LFOV,  respiciamus,  codicem  S  ui- 
deri  bis  esse  exscriptum;  alterum  apographon 


PRAEFATIO.  V 

esse  F,  ex  altero,  quod  uocat  X,  in  quo  nonnullis 
locis  duplices  codicis  S  lectiones,  et  eas,  quae  in  li- 
neis  fuerint,  et  correcturas  fuisse  existimandum  sit, 
pendere  OV;  neque  tamen  pro  certo  dicere  audet  ex 
ipso  codice  X  illos  esse  transscriptos.  Codicem  L 
denique  qui  scripserit,  eum  exemplari  quodam 
codicis  X  usum  esse  simulque  et  apographon 
S  et  codicem  F  adhibuisse.  Inde  hoc  potissimum 
sequi  codici  L  non  plane  eam  esse  auctoritatem  tri- 
buendam,  quam  tribuerit  ei  Blafs,  codicis  F  autem 
auctoritatem  maiorem  esse,  quam  ille  opinatus  sit; 
codicum  OV  denique  non  solum  eis  locis  rationem 
esse  habendam,  quibus  L  et  F  inter  is  discrepent, 
sed  ubique,  potissimum  autem  eis  locis,  ubi  in  S  du- 
plices  lectiones  fuisse  verisimile  sit. 

Ad  hanc  sententiam  quamuis  magnis,  ut  uidetur, 
documentis  confirmatam,  ut  in  omnibus  me  rebus  tra- 
duceret,  non  contigit  docto  illi  uiro.  Immo  etiam- 
nunc  persuasum  habeo  recta  ea  esse,  quae  Blafs  de 
codd.  exposuit,  cum  diceret  LF  ex  eodem  fluxisse 
fonte,  ex  alio  quodam  OV.  De  hac  re  et  de  ceteris 
locis,  de  quibus  Thilo  altera  disputationis  suae  parte 
quaestionem  facit  nec  persuasit  mihi,  alio  loco  accu- 
ratius  disseram.  Etsi  igitur  de  illis  rebus  a  Thilone 
dissentio,  tamen  libenter  concedo  non  paucis  eum 
locis  ueram  restituisse  lectionem. 

lam  per  singulos  libros  coniecturas  uirorum  doc- 
torum,  quos  supra  commemoraui,  annotare  simulque 
errata  nonnulla  corrigere  et  emendare  mihi  liceat. 


Liber  I.  33  lege  conamine  36  agmina]  magnas 
Thilo,  quod  haud  scio  an  redtm  sit,  nisi  Silius 
scripsit:  dux  diuae  sufficit  unus  etc.  65  l.  Alpis 
71  fortasse  uersus  sic  restituendus :  addiderat  quondam 
{u£l  tantam)  puero  iam  patrius  aestus.  113  7.  His 
acuit  stimulis  subicitque  suhlata  distinctione;   in  appa- 


VI  PRAEFATIO. 

ratu  l,  Hic  caluit  st.  Chory  et  121  Spirantis  126 

dele  in  a]pp.  uerha:  et  Koch  186  l.  in  app.  fama 
240.  41  Thilo  sic  legi  uult:  Utque  dati  rerum  freni, 
tunc  arte  p.  C.  uiros,  armis  c.  s.  etc;  in  app.  l.  nunc 
scita  Dausqueius  281  l.  duraeque  373  l.  certa- 
tim  pro  certantum;  illud  recte  defenderunt  C.  Koch*) 
(l.  l.  p.  11)  et  Thilo  425  fortasse  poeta  scripsit: 

lam  torquet  uel  lamque  regit  geminum  c.  u.  dentem 
(cf.  Ov.  Met.  VIII  400  summa  ferus  geminos  direxit 
in  inguina  dentes);  ceterum  uu.  421 — 425  ad  suum  lo- 
cum  reponendos  esse  mihi  Thilo  persuasit. 

Liber  II.  47.  48  —  carinam:  nil  moror.  en 
uincta  etc.  Thilo  51.  52  poetam  haec  scripsisse  opi- 
nor:  Rlioeteius  immo  Aeternum  imperitet  populus 
saeclisque  etc.  127  lege  Et  ducti  pro  Educti;  illud 
recte  def  Thilo  149  /.  in  app.  Thero  201  ac 

rapta,  pr.  c.  ostentare,  bipenni  Amputat  etc.  rectius 
distinxit  Thilo  463  lento  —  tabo]   lenta  —  tabe 

Thilo  cum  Bentleio  —  lento  m.  purantia  (=  supp\i- 
rantia)  tabo  0.  Bofsbach,  recte,  ut  opinor;  in  app.  l. 
rorantia  Heinsius  497   tectisque  louis  (LF)  pro 

tectisque  nouis  (OV)  in  textum  recipi  mauult  Thilo, 
quem  sequor;  idem  mihi  persuasit  u.  595  addita  pro 
abdita  et  597  perferre  legendum  esse. 

Liber  UI.     27  sq.  —  clauo;  —  cubile.    Irrestincta 
—  flammas,  Sed  etc.  Thilo;  rectius  foci  pro  focis  Blafs 
229    raptis]    iunctis   uel   Phrygibus   Thilo;    in  app,  l. 
ruptis  Ch        230  Acrius]  Argis  Bofsbach       253  pra- 
uos  fidei]  prauae  fidei  Bofsbach  293  adde  in  app. 

docilis  uirgae  Bothe  301.  2  adde  in  app.  ad  quo- 

rum  cantus   mites  i.  c.  L  317  l.  in  app.  marce 

corr.  in  in  arce  F  335  l.  Marti  natus,  quam  con- 
iecturam  Heinsii  recte  defendit  Thilo  362  l.  in  app. 
arbatus  LFV       398  adde  in  app.  ter  denos]  ter  qui- 


*)  Sic  lege  in  praefatione  p.  XV  pro  E.  Koch;    ibidem  l. 
p.  XVI  Isidorus  Hilberg  et  dele  p.  XI  uerhum  excidere. 


PRAEFATIO.  VII 

nos  Mariany.  Accurs.  ad  Auson.  Ep.  X  5  (v.  Brdken- 
horch  ad  h.  l.)  414  l.  conectunt  pro  conuertunt; 

illud  recte  defendit  Bofshach  479.  80  hic  locus  cum 
Dausqiicio  sic  restituendus :  Cuncta  —  tecta  Aequaeuam 
glaciem  {uel  cum  Barthio:  Aequam  aeui  glaciem)  co- 
hibent  cf  XIV  66  sq.  619  l.  in  app.  Qui  serit  LPV 
677  nam  cui  dona  ignota  dei,  uulgata  p.  o.  Thilo. 

Liber  IV.     41  laetis]  laetos  Thilo        59  quaecun- 
que  uetantur  Hibero  Thilo  166  arma]  ora  recte 

defendit  Thilo  262  Haud  notum  uultu]  Haud  mo- 
tus  uultu  Bofshach  355  sacra]  fera  recte  def  Thilo 
378  perfractaque]   persectaque  Bofshach  451  l.  in 

app.   cecinere   tubae  Lem  et  Bothe  453  Bofshach 

conicit:  Et  libat  saeua  traiectum  cuspide  pectus  481 
l.  in  app.  afflata  rotis]  radiis  afflata  van  Veen  652 
sustinet  pro  sustulit  recte  def.  Thilo  722  l.  in  app. 
noscenda  y  nascenda  LFO  et  postea  haec  noscenda  ad 
Thilo  822  adde  in  app.  namque  paro  sacra]  nam- 
que  operosa  sacra  HeinsiuSj  quod  prohat  Thilo. 

Liber  V.     18   ?.  iuuenum,  quod  recte  def,  Thilo 
49  Cautius]  Artius  van  Veen        50  Fastigans  fortasse 
recte  def  Thilo  cf  XII  356       65  Incertam  van  Veen 
147  humentia]  spumantia  Heinsius  et  van  Veen      154 
l.  in  app.  atris  Cm  l.  l.  191  ut  pendente]  impen- 

dente  Heinsius  et  van  Veen        192  Exiret  van  Veen 
220  flauam]  saeuam  uel  effusam  idem  238  adde 

in  app.  geminaque  corusci]  geminique  corusca  Lefe- 
hure  250  regnis]  campis  A.  Dryander  et  Thilo 

298  l.  in  app.  tollere  Cm  Ep.  16  354  misisse]  im- 
misisse  Heinsius  et  van  Veen  358  pater]  patri  ii- 

dem,  fortasse  recte  363  Synhalus,  Garamantica  pro- 
les,  M.  Bofshach  365  numerabat]   uenerabat  van 

Veen  401  tacitas]  faciles  van  Veen  463  Oeagrio 
idem  471  relictus  idem  540  l.  Fontanus  583 
iacentia]  tacentia  van  Veen  601  seroque]  auroque 

Thilo. 


VIII  PRAEFATIO. 

Liber  VI.  87  estis  ubi  superi?  en  iterum  etc. 
Thilo  145  saeuis]  sacris  van  Veen  307  Martem 
regere]  M.  struere  uel  iustruere,  nisi  ciere  retineri 
possity  conicit  TJiilo  327  adde  in  app.  certamine 

Graius  Ch(?)  353  l  intortos  362.  63  Et  remis 
dictet  sonitum  pariterque  relatis,  Ad  numerum  ut 
plaudant  res.  caerula,  tonsis  van  Veen  451  l.  in  app, 
se  clusit  Cm  467  dator]  auctor  van  Veen        4/14: 

annis]  armis  idem       560  canentes]  squalentes  idem 
665  donumque]  decumamque  Thilo  recte,  ut  opinor 
682  l.  seras       689  inter  uerha  religatus  et  ordine  ex- 
cidisse  aliquid  putat  Thilo      708  clausa]  plausa  Hein- 
sius  densa  van  Veen. 

Liber  VII.  4  post  hostem  van  Veen  recte  leuiorem 
distinctionem  ponit  85  uaria  —  corona]  uario  —  co- 
lore  van  Veen  146  irae]  intus  idem  184  recte, 

ut  opinor,  Thilo  praefert  decerpsit  cf.  Ov.  3Iet.  XI 112 
211  l.  lacibus  (cf  Georges  in  ^Lexicon  der  latein.Wort- 
formen^  p.  755)  246   l.  Artior,  et  nullo  T.  certa- 

mine  quantum  etc.  suhlata  distinctione  260  l.  cura 
295  dire]  deses  Thilo  412  totus]  motus  Baehrens 
ad  Catull.  p.  365  440  sacrae  lentus]  sacra  electus 
van  Veen  recte,  ut  opinor,  cf  Stat.  Ach.  II  51  516 
/.  aequantur  penitus,  quod  recte  def  Thilo  629  fu- 
sus]  fossus  van  Veen  723  Tyriis  retinet  Thilo  post 
hoc  uerhum  duos  hemistichios  excidisse  existimans. 

Liber  VIII.  14  pugnaque  manuque]  pugnaeque 
manusque  u^l  pugnaeque  manuque  van  Veen  91  l. 
in  app.  fulgentis  luli  Cm  Ep.  28  fulgentis  deest  in 
^  etc.  176  suspecta]  suspensa  van  Veen  246 

Atque]  Namque  et  247  et]  at  idem  309  ictu]  ictum 
idem  313  qui  ritus  hostis]  quantus  sit  hostis  Fiofs- 
hach  325  irritauerit]  tibi  fauerit  Thilo  cum  Hein- 
sio  387.  88  —  uirtus,  Inuicta  species.  finire  etc. 

Bofshach  in  Mus.  Rhen.  1891  p.  311  sq.  fortasse  recte 
418  retortus]  resectus  Thilo  420  laeti]  laeta  van 

Veen        439  adde  in  app.  Uopicus  Col.  teste  Heriherto 


PRAEFATIO.  IX 

"bsweydio  441  formae]  forma  van  Veen  445 

tum]  iam  idem  450  lauat]  luit  idem  470  l.  in 
app,  orditor  Cm  1. 1.  errore,  ut  uidetur,  typograpJiico,  et 
dele  iierha:  quod  probat  Modius  500.  1  et  stridori- 
bus  a.  Frenasse  ac  s.  etc.  van  Veen,  fortasse  recte 
583  falcatosque  enses  van  Veen  619  Rhoeteia  litora 
(ut  Schrader)  et  620  Mycenae  et  idem  642  l.  in  app. 
(T.  p.  224). 

Liber  IX.  79.  80  ita  distingue:  uoces,  Postquam 
105  l.  Auctorem         293  l.  in  app.  Cybebe         425  l. 
Si  tibi         519  l.  in  app.  conaraine       534  l.  extingui 
582  atque]  utque  TJiilo  recte. 

Liber  X.  16  l.  in  app.  Acheram  Ch,  sed  cf.  III 
299  144  affixa  —  nare]  affixo  —  nari  Thilo;  idem 
inter  174  et  175  uersum  excidisse  putat  383  l.  quo- 
nam,    quod  recte  def  Thilo  406  praesentia]  prae- 

nuntia  Thilo,  quod  proho         6S1  l.  in  app.  XI  526 
597  adde  in  app.  alitur  Cm  Ep.  13. 


ADDENDA  ET  CORRIGENDA 

AD  VOL.  II. 

27  lege  XII  107  Dicarchea  pro  Dicarchaea 

29  distingue  XII  175  Uolscorum,  Tulli,  decus 

41  lege  in  app.  498  Capuaue  pro  Capuane 

41  distingue  XII  516  Quam  tanti  fuerit,  cadere  ut 

63  lege  XIII  380  lussa  pro  lusta  et  adde  in  apparatu  lusta 

Nicander 
71  lege  XIII  592  Alecto  pro  AUecto 
73  lege  XIII  664  gratia  pro  gloria 
91  lege  XIV  260  sedes  pro  sede 
110  lege  XIY  79  Amphitryoniaden  et  adde  in  app.  Amphi- 

tryoniadem  S 
113  scrihe   in  app.   155    superiacit  Wagner   ad  Verg.    Aen 

XI  625 
146  lege  XVI  285  nuUa  —  relicta  et  adde  in  app.  nulla  — 
relicta  van  Veen  (p.  l.)  nuUo  —  relicto  S 


SILI  ITALICI 
PUNICORUM 

LIBER  UNDECIMUS. 

Nunc  age,  quos  clades  insignis  lapyge  campo 

Uerterit  ad  Libyam  populos  Sarranaque  castra, 

Expediam.  stat  nulla  diu  mortalibus  usquam, 

Fortuna  titubante,  fides.  adiungere  dextras 

Certauere  palam  rumpenti  foedera  Poeno,  5 

Heu  nimium  faciles  laesis  diffidere  rebus. 

Saeuior  ante  alios  iras  seruasse  repostas 

Atque  odium  renouare  ferox  in  tempore  Samnis; 

Mox  leuis  et  sero  pressurus  facta  pudore 

Bruttius,  ambiguis  fallax  mox  Apulus  armis;  10 

Tum  gens  Irpini  uana  indocilisque  quieti 

Et  rupisse  indigna  fidem  —  ceu  dira  per  omnis 

Manarent  populos  foedi  contagia  morbi. 

lamque  Atella  suas  iamque  et  Calatia  adegit, 

Fas  superante  metu,  Poenorum  in  castra  cohortes.  15 

Inde  Phalanteo  leuitas  animosa  Tarento, 

Ausonium  laxare  iugum.  patefecit  amicas 

Alta  Croton  portas  Afrisque  ad  barbara  iussa 


5  rumpentes  Blass  7  Scenior  0  Sceuior  V  9  pressu- 
rus  facta  S  preBsurus  fata  Ch  pensurus  facta  Bentley  prob. 
Blass  10  Bruttius   Ch  —  Apulus  Ch  11   Irpini  ChLFO 

repini  V  (cf.  IV.  595)  —  uana]  naua  Schrader  —  quieti  ChLF 
quietem  OV  12  Et]  Nec  Bentley  —  Erupisse  OV  —  dura  0 
13  foedi]  feri  0  ferri  V  14  galatia  LF  galacia  OV  16  pha- 
lantea  OV         18  croton  F    troton  LOV 

SllilUS  ITALICUS.    II.  1 


2  SILI  ITALICI 

Thespiadum  docuit  submittere  colla  nepotes. 

Idem  etiam  Locros  habuit  furor.  ora  uadosi  20 

Litoris,  Argiuos  maior  qua  Graecia  muros 

Seruat  et  lonio  luitur  curuata  profundo, 

Laetas  res  Libyae  et  fortunam  in  Marte  secuta, 

lurauit  pauitans  Tjrio  sua  proelia  Marti. 

lam  uero,  Eridani  tumidissimus  accola,  Celtae  25 

Incubuere  malis  Italum  ueteresque  doloris 

Tota  se  socios  properarunt  iungere  mole. 

Sed  fas  id  Celtis,  fas  impia  bella  referre 
Boiorum  fuerit  populis:    Capuaene  furorem,  29 

Quem  Senonum  genti,  placuisse,  et  Dardana  ab  ortu 
Moenia  barbarico  Nomadum  sociata  tyranno 
Quisnam,  mutato  tantum  nunc  tempore,  credat? 
Luxus  et  insanis  nutrita  ignauia  lustris 
Consumptusque  pudor  peccando  unisque  relictus 
Diuitiis  probrosus  honor  lacerabat  hiantem  35 

Desidia  populum  ac  resolutam  legibus  urbem. 
Insuper  exitio  truculenta  superbia  agebat. 
Nec  uitiis  deerant  uires.  non  largior  ulli 
Ausoniae  populo  —  sic  tum  Fortuna  fouebat  — 
Aurique  argentique  modus;  madefacta  ueneno  40 

Assyrio  manicas  uestis  medioque  dierum 
Regales  epulae  atque  ortu  conuiuia  solis 
Deprensa  et  nulla  macula  non  illita  uita. 


22  lauitur  Liuineius  et  Burmann  23  in  marte  S   in 

morte  Marsus  errore  ed.  Basil.  1522  aliaeque  e  more  Barth 
26  Italum  Cm  Ep.  13  S  iterum  uulgo  28  fas  sit  ed.  Mom.  1 
aliaeque  prob.  Heinsio,  qui  et  fas,  Di,  C.  coni.  29  capuaeue  V 
31  Nomadum  Heinsius  et  Gronov  nondum  S  iam  tum  Marsus 
numquam  uel  tandem  alii  demum  Barth  32   Quisquam 

Liuineius  Quis,  nisi  m.  Buperti  —  imitato  L  34  imisque  OV 
36  Desiria  V    De  Syria  0  38  derant  F   (ut  saepius  cf.  u. 

50,  XVI.  32  etc.)  —  longior  V  41  manicas  Buperti  mani- 
bu8  S  maribus  Gronov  et  Bentley  madidis  Barth  iam  bis 
Heinsius  43  nuUi  maculam  Hemsius  nulli  maculis  Withof 
—  illita  L  inlita  FV  inclita  0  inclyta  Ch  —  post  h.  u.  inseri 
uult  Barth  uu.  51^54  probb.  Lefebure  aliisqu^ 


PUNICORUM  LIBER  XL  3 

Tum  populo  saeui  patres,  plebesque  senatus 

Inuidia  laeta,  et  collidens  dissona  corda  45 

Seditio.  sed  enim  interea  temeraria  pubis 

Delicta  augebat,  pollutior  ipsa,  senectus. 

Nec,  quos  uile  genus  despectaque  lucis  origo 

Foedabat,  sperare  sibi  et  deposcere  primi 

Deerant  imperia  ac  patriae  pereuntis  habenas.  50 

Quin  etiam  exhilarare  uiris  conuiuia  caede 

Mos  olim,  et  miscere  epulis  spectacula  dira 

Certantum  ferro,  saepe  et  super  ipsa  cadentum 

Pocula,  respersis  non  parco  sanguine  mensis. 

Has  astu  aggressus,  quo  uerteret  acrius  aegras    55 
Ad  Tyrios  mentes,  quae  nulla  sorte  daturam 
Certus  erat  Romam  —  neque  enim  impetranda  uolebat  — 
Pacuuio  fuit  haud  obscurum  crimine  nomen  — 
Hortatur  summi  partem  deposcere  iuris 
Atque  alternatos  sociato  consule  fasces;  60 

Et,  si  partita  renuant  sedisse  curuli 
Aequatumque  decus  geminasque  uidere  secures, 
Ultorem  ante  oculos  atque  ora  astare  repulsae. 
Ergo  electa  manus  gressu  fert  dicta  citato. 
Antistat  cunctis  praecellens  Uirrius  ore,  65 

Sed  genus  obscurum  nullique  furore  secundus. 
Qui  postquam  coetu  patrum  ingentique  senatu 
Impia  dementis  uulgi  ac  uix  tota  profudit 

44  populo  auersi  utl  populo  serui  Heinsius  45  Inuida 
lautitiae  Withof  —  laeta  Cm  Ep.  101  L  (T.  p.  225)  latea  F 
(cf.  IX.  504)  lacera  OV  elata  Heinsius  feta  Schrader  46  in- 
terea]  tenerae  Buperti  incestae  Thilo  infectae  nos  —  pubis 
Barth   pubes   S  48  despectaque  0    dispectaquc  ChLFV 

50  imperia  Cm  Ep.  101  51  exhilare  LO  exilare  FV  52  diro 
Heinsius  55  Hac  Barih  56  quae  FV  que  LO  quia  edd. 
pleraeque  57  impetranda  Liuineius  impetrata  S  imperitata 
Blass  58  Pacuuio  Marsus  Paculo  Ch  Paccullo  LF  Patulo  0 
PattuUo  V  Pacuio  L.  Mueller  d.  r.  m.  p.  251  —  Pacunius  subit 
—  Hortatus  Bentley  62  Aequatumque  0  Aequantumque  LF 
Equantumque  V  65  Uirrius  Ch  66  obscurns  Modius 

67  h.  u.  eiecit  Marsus,  inseruit  rursus  ex  Col.  Modius  Ep.  101 

68  ac  Cd    (T.  p.  215)  S  et  uulgo  —  profundit  S 

1* 


4  SILI  ITALICI 

Consulta  et  tumidis  incendit  uocibus  aures, 
Concordi  fremitu  renuentum  effunditur  asper  70 

Toto  e  concilio  clamor;  tum  quisque  fatigat 
Increpitans,  uocumque  tremit  certamine  templum. 
Hic  Torquatus,  auum  fronte  aequauisse  seuera 
Nobilis:  ^Heu  Capua  portantes  talia  dicta 
Romuleis  durastis/  ait,  'succedere  muris?  75 

Ad  quos  non  ausi  Carthago  atque  Hannibal  arma 
Post  Cannas  afferre  suas?  numquamne  per  auris 
It  uestras,  in  Tarpeia  cum  sede  Latini 
Orarent  paria,  haud  uerbis,  haud  uoce,  sed  acri 
Propulsum  dextra,  qui  tum  mandata  superbo  80 

Ore  apportabat,  tanto  per  limina  templi 
Turbine  praecipitem  reuoluti  corporis  actum, 
Ut,  saeuo  afflictus  saxo,  spectante  piaret 
Tristia  dicta  loue  et  lueret  uerba  impia  leto? 
En  ego  progenies  eius,  qui  sede  Tonantis  85 

Expulit  orantem  et  nuda  Capitolia  consul 
Defendit  dextra.'    Rabidum  hinc  palmasque  uirorum 
Intentantem  oculis  proauitaque  facta  parantem 
Ut  uidit  maiore  adeo  crudescere  motu, 
Excipit  his  frendens  Fabius:  Tro  cuncta  pudendil  90 
Sedes,  ecce,  uacat,  belli  uiduata  procella; 
Quem,  quaeso,  e  uobis  huic  imposuisse  paratis? 
Inque  locum  Pauli  quemnam  datis?  an  tua,  Uirri, 
Prima  atque  ante  alias  sors,  concedente  senatu, 
Te  citat  ac  nostris  aequat  iam  purpura  Brutis?       95 
I,  demens,  i,  quo  tendis;  tibi  perfida  fasces 

69  et  om.  S  71  tum]  quem  uel  quod  uel  quo  Muperti 

nam  uel  dum  nos  72  fremit  Schrader  74  Capuae  Heinsius 
75  Romuleos  —  muros  Muperti  coll.  X.  596  11  nunquamue  S 
78  nostras  0  81  apportabat  Ch   asportabat  S  —  limina  0 

lumina  LFV  (cf.  u.  103)  84  loue]   leue  F  87  rabidum 

ed.  Ald.  rapidum  ChS  —  hinc  Ch  88  Intentans  LOV  Inten- 
tam  F  90  pro  Cd  (T.  p.  215)  —  prope  iuncta  Heinsius  pro 
monstra!  pud.  Burmann  pro  summa  p.  Schrader  91  ecce] 

una  Schrader  92  huic  LV   hiuc  FO  94  ante  alias  Ch 

a.  alioa  S        95  uestris  0 


PUNICORUM  LIBER  XI.  5 

Det  Carthago  suos/    Medio  femore  loquentis, 
Impatiens  ultra  gemitu  cohibere  furorem, 
Fulminea  toruum  exclamat  Marcellus  ab  ira: 
*Quae  tandem  et  quam  lenta  tenet  patientia  mentem, 
0  confuse  nimis  Gradiui  turbine  Uarro,  lOl 

Ut  perferre  queas  furibunda  insomnia  consul? 
Nonne  exturbatos  iam  dudum  limine  templi 
Praecipites  agis  ad  portas?  et  discere  cogis 
Semiuiros,  quod  sit  nostro  de  more  creati  105 

Consulis  imperium?  non  umquam  sobria  pubes 
Et  peritura  breui,  moneo,  ocius  urbe  facesse. 
Muros  ante  tuos,  ut  par  est,  debita  ductor 
Armatus  responsa  dabit.'    Consurgere  cuncti 
Hinc  pariter  magnoque  uiros  clamore  premebant.   iio 
Necnon  et  foribus  propere  Campana  iuuentus 
Extulit  ipsa  gradum,  tantaeque  dolore  repulsae 
Concitus,  Hannibalem  uoluebat  Uirrius  ore. 
Fuluius  —  huic  nam  spondebant  praesagia  mentis 
Uenturum  decus,  et  Capuae  pereuntis  imago  115 

lam  tum  erat  ante  oculos  — :  ^Non  si  Carthaginis/  inquit, 
^Ductorem  uestris  deuinctum  colla  catenis 
Romam  uictor  agis,  posthac  intrare  Quirini 
Sacratas  dabitur  sedes.  tende  ocius,  oro, 
Quo  mens  aegra  uocat.'  Referunt  haec  inde  citati    120 
Mixta  minis  et  torua  trucis  responsa  senatus. 
Tantane,  omnipotens,  caligine  mersa  latere 
Fata  placet?  ueniet  quondam  felicior  aetas, 
Cum  pia  Campano  gaudebit  consule  Roma 
Et  per  bella  diu  fasces  perque  arma  negatos  125 


100  Quo  Heinsius  102  furibunda  examina  Heinsius  furi- 
bundi  somnia  Burmann  furibundi  insomnia  Buperti  103  Nonne 
OV  Non  ue  LF  Non  Liuineius  —  limine  0  lumine  LFV 
(cf.  u.  81)  111  e  foribus  Lefelure  112  Expulit  OV  — 

ipsa  ChS  acta  uulgo  113  ore]  orans  Schrader  114  huic 
nam  Ch  hinc  iam  S  117  nostris  0  —  deuictum  0  118  agis  Ch 
agas  S  119  oro]  hortor  Heinsius  121  nimis  F  122  Tan- 
tane  LV   Tantaue  FO 


6  SILI  ITALICl 

Ultro  ad  magnanimos  referet  secura  nepotes. 

Poena  superborum  tamen  haec  durabit  auorum, 

Quod  non  ante  suos  Capua  ad  suffragia  mittet, 

Quam  Carthago  suos.  —  postquam  nunc  dicta  senatus, 

Nunc  facta  exposuit,  tum  ueris  falsa  per  artem      130 

Uirrius  admiscens  cecinit  fatale  cruenti 

Turbatis  signum  belli.  furiata  iuuentus 

Arma,  arma  Hannibalemque  uolunt.  ruit  undique  uulgus 

Et  Poenos  in  tecta  uocant;  ingentia  facta 

Sidonii  iuuenis  celebrant,  ut  ruperit  Alpes  135 

Herculei  socius  decoris  diuisque  propinquas 

Transierit  cursu  rupes;  ut  caede  referta 

Clauserit  Eridani  uictor  uada;  uictor  ut  idem 

Lydia  Romano  turbarit  stagna  cruore; 

Ut  Trebiae  ripas  aeterno  nomine  famae  140 

Tradiderit  Paulumque  idem  inter  proelia  et  idem 

Flaminium,  proceres  rerum,  demiaerit  umbris. 

His  super  excisam  primori  Marte  Saguntum 

Et  iuga  Pyrenes  et  Hiberum  et  sacra  parentis 

luratumque  uiro  bellum  puerilibus  annis  145 

Accumulant.    unum,  ducibus  tot  caede  peremptis, 

Tot  fusis  acie,  stare  inter  proelia  nullis 

Attactum  telis.    superum  cum  munere  detur 

Huic  sociare  uiro  dextras  et  foedere  iungi, 

Fastus  exanguis  populi  uanumque  tumorem  150 

Nimirum  Capua  et  dominatum  perferat  urbis, 

Ceu  famulis  fasces  aequataque  iura  negantis? 

Prorsus  enim  tanto  potiorem  nomine  habendum 

Uarronem,  ut  fugiat  consul  fulgentior  ostro. 

Talia  iactantes  iam  lectam  sorte  parabant  155 

Mittere,  quae  Tyrios  adiungat  foedere,  pubem. 
Sed  non  inuictum  ponebat  pectore  robur 

126  referet  Ch  127  durabat  OV  129  suos]  ruat  Schrader 
132  Turbatis  ed.  Eom.  1  Turbati  S  133  aUerum  arma  deest 
in  0  136  ruperit  Cm  JEp.  101  137  refecta  L  139  tur- 
parit  Schrader  141  ut  idem  OV  149  Hinc  S  150  Faatua 
exsanguis  Ch        151  urbi  Ch 


PUNICORUM  LIBEU  XI.  7 

Tum  soluin  Decius  Capuae  decus.    isque  receptus 
In  medios  coetus,  neque  enim  diifere  dabatur: 
'Itis/  ait,  ^ciues  uiolanda  ad  iura  parentum?  160 

Damnatumque  caput  temerati  foederis  aris 
lungitis  hospitio?    quae  tanta  obliuio  recti, 
Magnam  atque  in  magnis  positam  populisque  uirisque 
Aduersaui  ostentare  fidem!    nunc  tempus  inire 
Proelia  pro  Rutulis;  nunc  signa  aciemque  mouere,    165 
Dum  trepidae  res,  et  medicinam  uulnera  poscunt; 
Is  locus  officio,  cum  cessant  prospera,  cumque 
Dura  ad  opem  Fortuna  uocat.    nam  laeta  fouere 
Haud  quaquam  magni  est  animi  decus;  huc,  age,  adeste. 
Noui  dis  animas  similes  et  pectora  magnis  170 

Numquam  angusta  malis;  capiunt,  mihi  credite,  Cannas 
Et  Thrasymenna  uada  et  Pauli  memorabile  letum. 
Hi  sunt,  qui  uestris  infixum  moenibus  hostem 
Deiecere  manu  et  Capuam  eripuere  superbis 
Samnitum  iussis.    hi  sunt,  qui  iura  dedere  175 

Terrore  expulso  Sidicinaque  bella  remorunt. 
Quos  fugitis  socios?  quosue  additis?  ille  ego  sanguis 
Dardanius,  cui  sacra  pater,  cui  nomina  liquit 
Ab  loue  ducta  Capys,  magno  cognatus  lulo; 
Ille  ego  semihomines  inter  Nasamonas  et  inter      180 

161  armis  Buchwald  162  interrogationis  notam  post 

recti  positam  recte  deleuit  Buperti  163  Magnam  Lefehme 

Magna  ChS  Sacramwd  Sanctam  Buperti  Ingenuam  i.  m.  Bla^s 
Canam  nos  164  Aduersam   ostentare  ChO    Aduersa  osten- 

dere  LF  Aduersam  ostendere  V  —  Auersam  uel  Inuersam 
Buperti  163.  164  Magnum  utique  in  magnis  rebus  populisque 
u.  Aduersis  seruare  fidem  ed.  Basil.  1522  Magnum  atque  i.  m. 
positum,  p.  u.  Aduersa  ostentare  f.  Heinsius  Dignum  atque 
i,  m.  positum  p.  u.  Aduersis  seruare  f.  uel  Haud  uersam  osten- 
tare  f.  Burmann  Aduersa  ostendere  f.  deleto  uersu  163  Bentley 
167  Is]  Sit  uel  Fit  uel  Est  Heinsius  169  huc  OV  hinc  L 

hoc  F  171  angusta  OV  augusta  LF  —  Cannas  ChF  canni  L 
canne  OV  173  nostris  0  175  Samnitum  F  Sannitum  LOV 
177  Quos  f.  socios?  quosue  a.  interpunxi  cum  Bentleio  Quos 
fugitis?  socios  etc.  uulgo  —  auditis  Ch  179  Ab  V    A  LFO 

180  inter  OV    nitor  LF 


8  SILI  ITALICI 

Saeuum  atque  aequantem  ritus  Garamanta  ferarum 
Marmarico  ponam  tentoria  mixtus  alumno? 
Ductoremque  feram,  cui  nunc  pro  foedere  proque 
lustitia  est  ensis  solaeque  e  sanguine  laudes? 
Non  ita,  non  Decio  permixtum  fasque  nefasque,     185 
Haec  ut  uelle  queat.    nullo  nos  inuida  tanto 
Armauit  Natura  bono,  quam  ianua  mortis    * 
Quod  patet  et  uita  non  aequa  exire  potestas.' 
Haec  uana  auersas  Decius  iactauit  ad  anris. 

Ast  delecta  manus  iungebat  foedera  Poeno.         190 
lamque  aderat  praemissa  duci  turbante  tumultu 
Autololes  numerosa  cohors.    ipse  agmine  magno 
Festinata  citus  per  campos  signa  mouebat. 
Et  Decius:  ^Nunc  bora,  uiri,  nunc  tempus.    adeste, 
Dum  Capua  dignum,  dum  me  duce  dextera  uindex    195 
Molitur  facinus;  procumbat  barbara  pubes. 
Pro  se  quisque  alacres  rapite  hoc  decus.    hostis  adire 
Si  parat,  obstructas  praebete  cadauere  portas 
Et  ferro  purgate  nefas.    hic  denique  solus 
Eluerit  sanguis  maculatas  crimine  mentes.'  200 

Dumque  ea  nequicquam  non  ulli  laeta  profatur, 
Audita  asperitate  uiri  coeptoque  feroci, 
Multa  feta  gerens  ira  praecordia,  Poenus 
Astabat  muris  propereque  accersere  lectos 
Immitem  castris  Decium  iubet.    horrida  uirtus        205 
Armatumque  fide  pectus  rectique  cupido 
Et  maior  Capua  mens  imperterrita  mole 
Inuicta  stabat  toruoque  minacia  uultu 
lussa  ducis  uerbisque  etiam  incessebat  amaris. 


181  ritus  Cm  Ep.  101  rictum  Marsus  186  uos  Marsus  — 
mmda.  Liuineius  187  morti  BentleyM.0Yti8  Huperti  188  e  uita 
Marsus  189  aduersas  F  190  iuugebat  S  iungebant  edd. 
pleraeque  191  aderat  S  aderant  edd.  pleraeque  193  citus] 
ortus  OV  195  dlterum  dum  deest  in  F  198  prebete  S 

replete  edd.  nonnuUae  c.  cod.  Put.  obstructa  prohibete  c.  porta 
Blass  199  Aut  s.  Uel  JRuperti  201  laeta]  latea  F 

(cf.  u.  45)        208  minacia  ChL  minantia  F    uinacia  OV 


PUNICORUM  LIBER  XI.  9 

Quem  Libyae  rector  tot  signa,  tot  arma  ferentis    210 
Spementem  increpitans  magno  clamore  profatur: 
'Post  Paulum^  post  Flaminium  componimur  eheu 
Uecordi  Decio,  mecum  certasse  uolenti 
In  decus  et  famam  leti.    rapite,  ite  citati, 
Signa,  duces.   pateatne  mihi  Campana  uetante        215 
Urbs  Decio,  explorare  libet,  noua  bella  mouenti 
Cui  patuere  Alpes,  saxa  impellentia  caelum 
Atque  uni  calcata  deo.'    Suffuderat  ora 
Sanguis,  et  a  toruo  surgebant  lumine  flammae. 
Tum  rictus  spumans  et  anhelis  faucibus  acta  220 

Uersabant  penitus  dirum  suspiria  murmur. 
Sic  urbem  inuectus,  toto  comitante  senatuv 
Et  uulgo  ad  spectanda  ducis  simul  ora  ruente, 
Effundit  cunctam  rabiem  irarumque  procellas. 

Necnon  et  Decio  propiora  pericula  mentem         225 
Flammarant,  tempusque  adeo  cernebat  adesse, 
Quo  laudes  ducis  inuicti  superaret  inermis. 
Non  illum  fuga,  non  clausi  occuluere  penates; 
Sed  liber,  ueluti  nullus  penetrasset  in  urbem 
Hannibal,  intrepido  seruauerat  otia  uultu,  230 

Cum  iuuenem  saeuis,  horrendum,  concitus  armis 
Inuadit  globus  et  pedibus  sublime  sedentis 
Ductoris  sistit.   tonat  inde  ferocibus  alte 
Incessens  uictor  dictis:  'Solusne  ruentem 
Fulcire  ac  reuocare  paras  a  funere  Romam?  235 

0  demens!  en,  qui  diuum  mihi  munera  tanta 
Eripiat.    Decio  prorsus  seruabar  inerti 
Vincendus,  Decio  imbelli,  cui  femina  nulla, 
Orta  in  Agenoreis  nostrae  Carthaginis  oris, 
Cesserit.  huic  agedum  —  nam  cur  indigua  feramus?  — 


212  PauUum  et  eheu  Cm  Ep.  101      214  leti  Cm  1.  l.  —  ite 
Cm  l.  1.  215   pateatne  Cm  l.  l.   pateat  S    pateatque  uulgo 

218  diffuderat  0  220  rictu   spumante  Marsus,   quod  prob. 

Withof  222  inuectus  toto  Cm  Ep.  101  232  Inuadunt  Ch 
233  sistunt  Heinsius  237  seruabat  S  240  huic  OV  huc  LF, 
quod  foriasse  retinendum 


10  SILI  ITALICr 

MagDanimo,  miles,  meritas  innecte  catenas.'  241 

Dixerat  haec,  necdum  finem  conuicia  norant. 

Illatus  uelut  armentis  super  ardua  coUa 

Cum  sese  imposuit  uictorque  immane  sub  ira 

Infremuit  leo  et  immersis  grauis  unguibus  haesit,    245 

Mandit  anhelantem  pendens  ceruice  iuuencum. 

At  Decius,  dum  uincla  ligant:  ^Necte  ocius/  inquit,  — 

'Nam  sic  Hannibalem  decet  intrauisse  —  catenas, 

Foederis  infausti  pretium.    sic  uictima  prorsus 

Digna  cadit  Decius.  nec  enim  te,  sanguine  laetum     250 

Humano,  sit  fas  caesis  placasse  iuuencis. 

En  dextra!  en  foedus!  nondum  tibi  curia  necdum 

Templorum  intrati  postes;  iam  panditur  acri 

Imperio  carcer.   perge  ac  primordia  tanta 

Accumula  paribus  factis.    mihi  fama  sub  umbras   255 

Te  feret  oppressum  Capuae  cecidisse  ruinis.' 

Nec  plura  effari  concessum.    obnubitur  atra 

Ueste  caput,  trahiturque  ferox  ante  ora  suorum. 

Exin  uictor  ouans  sedato  pectore  tandem 
Spectandis  urbis  tectis  templisque  serenos  260 

Laetus  circumfert  oculos  et  singula  discit: 
Quis  muris  sator,  et  pubes  sit  quanta  sub  armis, 
Quot  bello  pateant  argenti  aerisque  talenta; 
Nunc  qualis  frenata  acies,  nunc  deinde  pedestris 
Copia  quanta  uiris.    monstrant  capitolia  celsa         265 


241  Magnanimo  miles  LF  Magnanime  m.  OV  Magnanime 
0  miles  edd.  c.  cod.  Tell.  Magnanime,  i,  miles  Heinsius  Magna- 
nimo,  miles,  meritas,  i,  necte  c.  Bentley  ad  Hor.  JSpod.  XVII.  72 
hunc  agedum  —  Magnanime  o  ml  i  miles,  meritis  inn,  catenis 
Ruperti  243  ardua]  agmina  0  244  immanis  ab  ira  Heinsius 
249  prorsus]  pressus  OV    Poenis  Heinsius  250  cadai  V  et 

edd.  pleraeque  252  en  foedus  OV  heu  foedus  LF  253  intrati 
Cm  Ep.  101  —  postes  OV    poscis  L    posces  F  255  umbras 

Cxn  l.  l.  umbria  S  257  affari  OV  —  arta  Drdkenhorch  263  sic 
uersum  exhihet  Ch  —  argentis  0  —  erisque  LFO  aurique  V  — 
lateant  Burmann  iaceant  Schrader  —  armisque  Heinsius  — 
Quot  bello  p.  auri  argentique  talenta  edd.  nonnuUae  cum  cod. 
Put.  Quotque  auri  p.  belli  argentique  t.  Marsus  aJiique 


PUNICORUM  LIBER  XI.  11 

Stellatisque  docent  campos  Cereremque  benignam. 
lamque  diem  ad  metas  defessis  Phoebus  Olympo 
Impellebat  equis,  fuscabat  et  Hesperos  umbra 
Paulatim  infusa  properantem  ad  litora  currum. 
Instituunt  de  more  epulas  festamque  per  urbem      270 
Regifice  extructis  celebrant  conuiuia  mensis. 
Ipse,  deum  cultu  et  sacro  dignatus  honore, 
Praecipuis  multoque  procul  splendentibus  ostro 
Accipitur  sublime  toris.    non  una  ministri 
Turba  gregis;  posuisse  dapes  his  addita  cura,         275 
His  adolere  focos,  his  ordine  pocula  ferre; 
Necnon  et  certis  struitur  penus.    aspera  mensa 
Pondera  caelati  fulgent  antiquitus  auri. 
Eripiunt  flammae  noctem,  strepituque  mouentum 
Murmurat  alta  domus.    stupet  inconsuetus  opimae  280 
Sidonius  mensae  miles  faciemque  superbi 
Isrnotam  luxus  oculis  mirantibus  haurit. 
Uescitur  ipse  silens  et  tantos  damnat  honores 
Esse  epulis  facilesque  coli  tanto  agmine  mensas, 
Donec  pulsa  fames,  et  Bacchi  munera  duram  285 

Laxarunt  mentem.    tum  frontis  reddita  demum 
Laetitia,  et  positae  grauiores  pectore  curae. 

Personat  Euboica  Teuthras  testudine,  Cymes 
Incola,  et  obtusas  immiti  murmure  saeuae 
Inter  bella  tubae  permulcet  cantibus  auris.  290 

Namque  louem  et  laetos  per  furta  canebat  amores 
Electraeque  toros  Atlantidos;  unde  creatus, 
Proles  digna  deum,  tum  Dardanus;  isque  Tonanti 
Ut  det  Erichthonium  magna  de  stirpe  nepotem. 

266  Stellantisque  S  268  hesperos   S    Hesperus  uulgo 

269  obfusa  Drakenhorch  273  Praecipuus  Lefcbure  cum  ed. 

Bom.  2  276  adolere]  dolere  F  277  Necnon  certatim  uel 
Nec  non  et  Cereri  Heinsius  279    mouentumj    uocantum 

liuperti  —  strepitusque  m.  Murmure  tecta  sonant  Withof 
283  tantos]  cautos  V  284  colit  Bentley  286  frontis  ChS 
fronti  Marsus  288  teuthras  in  Jacunam  m.  2  insertum  in  FV 
tenthras  L  theucras  0  —  Cymes]  crines  S  291  Namque  S 
lamque  uulgo     294  erithonium  LV  ericthoniinn  F  erichonum  0 


12  SILI  ITALICI 

Hinc  Tros,  hinc  Ilus,  generis  tunc  ordine  longo     295 
Assaracus,  nulloque  minor  famaue  manuue 
Tum  Capys  ut  primus  dederit  sua  nomina  muris. 
Concelebrant  plausu  pariter  Sidonia  pubes 
Campanaeque  manus.    ante  omnis  ductor  honori 
Nominis  augusto  libat  carchesia  ritu;  300 

Cetera  quem  sequitur  Bacchique  e  more  liquorem 
Irrorat  mensis  turba  ardescitque  Lyaeo. 

Interea,  Tyrio  resoluta  in  gaudia  coetu 
Conuerso  —  neque  enim,  iuuenis  non  digne  sileri, 
Tramittam  tua  coepta  libens  famamque  negabo     305 
Quamquam  imperfectis,  magnae  tamen  indolis,  ausis  — 
Mens  una,  inuiolata  mero  nullisque  uenenis 
Potando  exarmata,  decus  pugnaeque  necisque 
Sidoniae  tacito  uoluebat  pectore  molem. 
Quoque  esset  miranda  magis  tam  sacra  libido,       310 
Pacuuio  genitus  patrias  damnauerat  artis. 
Is  uariis  oneratum  epulis  atque  atria  tardo 
Linquentem  gressu  comitatus  pone  parentem, 
Postquam  posse  datum  meditata  aperire  nouosque 
Pandere  conatus,  et  liber  parte  relicta  315 

Tectorum  a  tergo  patuit  locus:  'Accipe  digna 
Et  Capua  et  nobis,'  inquit,  'consulta'.    togaque 
Armatum  amota  nudat  latus,  *hoc  ego  bellum 
Conficere  ense  paro  atque  auulsum  ferre  Tonanti 
Rectoris  Libyci  uictor  caput.    hic  erit  ille,  320 

Qui  polluta  dolis  iam  foedera  sanciet,  ensis. 
Si  perferre  nequit  spectacula  tanta  senectus 
Et  tremit  inceptis  lasso  maioribus  aeuo. 


297  primus,  ut  ed.  Marsus  L    primis  FOV       298  plausa  S 

300  Numinis  Dausqueius  —  augusti  Huperti   cum  cod.  Tell. 

301  e  more  S  ex  m.  uulgo  307  uni  et  308  Potanti  et  309 
poenaeque  Heinsius           308  Potandi  Blass  —  decus]  duci  et 

309  Sidonio    L.  Miiller  d.  r.  m.  p.  174,   sed   cf.  Koch  p.  26 

310  tam  ed.  JRom.  1  tum  LFV  cum  0  311  Pacullo  ChLFV 
Pacculo  0  Pacuio  L.  Milller  (cf.  u.  58)  813  pene  LOV 
poenae  F 


PUNICORUM  LIBER  XI.  13 

At  tu  securis  concede  penatibus  et  me 
Linque  meae  menti;  summum  quod  credis  et  aequas  325 
Hannibalem  superis,  o  quantum  nomine  maior 
lam  Poeno  tibi  natus  erit!'    Uibrabat  ab  ore 
Ignis  atrox,  animusque  uiri  iam  bella  gerebat, 
Cum  senior,  tanti  pondus  conaminis  aegra 
lam  dudum  uix  aure  ferens,  tremebundus  ibidem    330 
Sternitur  et  pedibus  crebro  pauida  oscula  figens: 
^Per  si  quid  superest  uitae,  per  iura  parentis 
Perque  tuam  nostra  potiorem,  nate,  salutem, 
Absiste  inceptis,  oro,  ne  sanguine  cernam 
Polluta  hospitia  ac  tabo  repleta  cruento  335 

Pocula  et  euersas  pugnae  certamine  mensas. 
Tune  illum,  quem  non  acies,  non  moenia  et  urbes 
Ferre  ualent,  cum  frons  propior  lumenque  corusco 
Igne  micat,  tune  illa  uiri,  quae  uertice  fundit, 
Fulmina  pertuleris,  si  uiso  intorserit  ense  340 

Diram,  qua  uertit  per  campos  agmina,  uocem? 
Fallit  te,  mensas  inter  quod  credis  inermem. 
Tot  bellis  quaesita  uiro,  tot  caedibus  armat 
Maiestas  aeterna  ducem.    si  admoueris  ora,  344 

Cannas  et  Trebiam  ante  oculos  Thrasymennaque  busta 
Et  Pauli  stare  ingentem  miraberis  umbram. 
Quid?    tanto  in  casu  comitum  iuxtaque  iacentum 
Torpebunt  dextrae?  parce,  oro,  et  desine  uelle, 
Cui  nequeas  uictor  superesse.    an  tristia  uincla 
Et  Decius  non  erudiunt  componere  mentem?'         350 

Talia  commemorans,  famae  maioris  amore 
Flagrantem  ut  uidit  iuuenem  surdumque  tiraori: 
'Nil  ultra  posco,  refer  in  conuiuia  gressum; 


324  At  tu  Ch  Et  tu  S  —  sccurus  uel  secretis  Heinsius 
331  pedibus]  genibus  Schrader  336  inuerisas  Blass  337  non 
moenia  FV  nec  m.  LO  338  proprior  LV  340  interserit  L  — 
ensem  OV  341  quam  OV  344  interna  Bothe  345  busta] 
lustra  Blass  347  tanta  in  rabie  Buperti  348  uelle]  belh 
Heinsius  bello  Bothe  349  Cum  Dausqueius  352  timoris 
Heinsius 


14  SILI  ITALICI 

Approperemus/  ait.    ^non  iam  tibi  pectora  pubis 
Sidoniae  fodienda  manu  tutantia  regem.  365 

Hoc  iugulo  dextram  explora.    namque  haec  tibi  ferrum^ 
Si  Poenum  inuasisse  paras,  per  uiscera  ferrum 
Nostra  est  ducendum.    tardam  ne  sperne  senectam. 
Opponam  membra  atque   ensem  extorquere  negatum 
Morte  mea  eripiam.'    Lacrimae  tunc  ore  profusae,    360 
Et  magna  superum  cura  seruatus  in  arma 
Scipiadae  Poenus;  nec  tantum  fata  dederunt 
Externa  peragi  dextra.   pulcherrimus  irae 
Et  dignus  fieri  compos  memorabilis  ausi, 
Amisit  quantam  posito  conamine  laudem,  365 

Cui  tantum  est  uoluisse  decus?  tum  reddere  sese 
Festinant  epulis  et  tristia  fronte  serenant, 
Donec  laeta  uirum  soluit  conuiuia  somnus. 

Postera  lux  Phaethontis  equos  proferre  parabat, 
lam  rapido  summis  curru  splendente  sub  undis,     370 
Et  iuuenis,  magno  generatus  Hamilcare,  duras 
lam  dudum  exercet  curas.    Carthaginis  arces 
Ire  ferox  Mago  et  patribus  portare  iubetur 
Nuncia  facta  ducis.    praeda  et  captiua  leguntur 
Corpora  dereptaeque  uiris  sub  Marte  cruento  375 

Exuuiae,  fausti  superis  libamina  belli. 
Altera  curarum  Libycis  dimittitur  oris 
Heu  Decius,  reduci  lentas  seruatus  ad  iras, 
Ni  poenae  iuuenem  indignae  miseratus  ab  alto 
lupiter  antiquam  Batti  uertisset  ad  urbem.  380 

Hic  Pellaea  uirum  Ptolomaei  sceptra  uehentum 


356  haec  Cm  Ep.  101  huc  Heinsius  357  ferrum  Cm  l  l. 
3G4  campos  OV  366  tanta  Heinsius  —  reddere]  cedere  LOV 
tedere  F  369   phetontis  LOV    foetontis  F  370  rapido 

summis  Cm  l.  l.  rapidos  omnis  S  371  At  Heinsius  —  duras] 
crudas  idem  374  Nuntius  acta  Blass  375  dereptaeque  Ch 
dereptaque  0  377  dimittitur  S,  ut  ed.  Basil.  1543  et  coni. 

L.  MuUer  demittitur  uulgo  378  reduce  OV  380  bacchi  L 
bacci  F  batri  OV  38i  Pellaea  Buperti  pelea  LV  poelea  F 
pellea  0  —  ptolomaei  LF   ptholomaei  OV 


PUNICORUM  LIBER  XI.  15 

Eripuere  minis,  resolutaque  uincula  collo. 
Atque  eadem  uitae  custos  mox  deinde  quieto 
Accepit  tellus  ossa  inuiolata  sepulcro. 

Nec  Uenerem  interea  fugit  exoptabile  tempus     385 
Poenorum  mentes  caeco  per  laeta  premendi 
Exitio  et  luxu  corda  importuna  domandi. 
Spargere  tela  manu  passim  fallentia  natis 
Imperat  et  tacitas  in  pectora  mittere  flammas. 
Tum  pueris  dulce  arridens:  ^Eat  improba  luno      390 
Etnos  — nec  mirum,  quid  enim  sumus?  —  acta  secundis 
Despiciat.    ualet  illa  manu,  ualet  illa  lacertis; 
Paruula  nos  arcu  puerili  spicula  sensim 
Fundimus,  et  nullus  nostro  de  uulnere  sanguis.      394 
Verum,  agite,  o  mea  turba,  precor,  nunc  tempus,  adeste 
Et  Tyriam  pubem  tacitis  exurite  telis. 
Amplexu  multoque  mero  somnoque  uirorum 
Profliganda  acies,  quam  non  perfregerit  ensis, 
Non  ignes,  non  immissis  Gradiuus  habenis. 
Combibat  illapsos  ductor  per  uiscera  luxus,  400 

Nec  pudeat  picto  fultum  iacuisse  cubili, 
Nec  crinem  Assyrio  perfundere  pugnet  amomo. 
Ille,  sub  hiberno  somnos  educere  caelo 
lactator,  tectis  malit  consumere  noctes; 
Ac  ponat  ritus  uescendi,  saepe  citato  406 

Dum  residet  sub  casside  equo,  discatque  Lyaeo 
Imbellem  donare  diem.    tum  deinde  madenti 
Post  epulas  sit  grata  chelys,  segnisque  soporas, 
Aut  nostro  uigiles  ducat  sub  numine  noctes.' 

Haec  postquam  Uenus,  applaudit  lasciuus  et  alto   410 
Mittit  se  caelo  niueis  exercitus  alis. 


389   tacitas]  tantas   0  391    aucta  D.  Heinsius    alta 

Schrader  392   Dispiciat  S  394  et]  it  Heinsius  probb. 

Lefebure  et  Drakenborch  396  telis]  taedis  Heinsius  399  iin- 
missus  F  402  pugnet  LV  pugne  F  piget  0  403  se  ducere 
Barth  404  lactatus  c.  cod.  Tell.  Lefebure  Laetatus  Heinsius 
—  tectis]  telis  0  de  .  .  Ch  (T.  p.  246)  taedis  Barth  dapibus 
Heinsius        408  chelis  FOV  telis  L 


16  SILI  ITALICI 

Sentit  flaminiferas  pubes  Maurusia  pennas, 

Et  pariter  fusis  tepuerunt  pectora  telis. 

Bacclii  dona  uolunt  epulasque  et  carmina  rursus 

Pieria  liquefacta  lyra.    non  acer  aperfco  415 

Desudat  campo  sonipes,  non  ulla  per  auras 

Lancea  nudatos  exercet  torfca  lacertos. 

Mollitae  flammis  lymphae  languentia  somno 

Membra  fouent,  miserisque  bonis  perit  horrida  uirtus. 

Ipse  etiam,  afflatus  fallente  Cupidine,  ductor  420 

Instaurat  mensas  dapibus  repetitque  uolentum 

Hospitia  et  patrias  paulatim  decolor  artis 

Exuit,  occulta  mentem  uitiante  sagitta. 

Altera  iam  patria  atque  aequo  sub  honore  uocatur 

Altera  Carthago  Capua,  intactumque  secundae        425 

Forfcunae  ingenium  uifcia  allectantia  quassant. 

Nec  luxus  ullus  mersaeque  libidine  uitae 

Campanis  modus;  accumulant  uariasque  per  artis 

Scenarum  certant  epulas  distinguere  ludo, 

Ut  strepit  assidue  Phrjgiam  ad  Nilotica  loton       430 

Memphis*  Amyclaeo  passim  lasciua  Canopo. 

Inprimis  dulcem,  Poeno  laetante,  per  auris 

Nunc  uoce  infundit  Teuthras,  nunc  pectine  cantum. 

Isque  ubi  mirantem  resonantia  pollice  fila 

Ductorem  uidit  Libyae,  canere  inde  superbas  435 

Aoniae  laudes  sensim  testudinis  orsus, 


414  rursus]   cursus  L   prorsus   Schrader  417   nodatos 

Heinsius  duratos  uel  durandos  Schrader  419  horrida]  obruta 
Heinsius  423  sagina  Heinsius  425  intectumque  D.  Heinsius 
et  Gellarius  426  allectantia  Bothe  et  van  Veen  adlatrantia  S 
adsultantia  Bentley  oblectantia  Schrader  allabentia  Blass 
430  ad  Phrygiam  Heinsius  proh.  Bentleio  Phrygiae  ad  Nilotida 
1.  Bausqueius  431  post  Memphis  duo  excidisse  hemistichia 
mihi  persuasit  Hilberg  (p.  l.)  —  passim]  par  iam  Schlichteisen 
(p.  l.)  —  M.  Amyclaei  in  fossa  (ad  fossam)  1.  Canopi  uel  M. 
Amyclaeo  fossae  (fosasLm)  insultante  Canopo  Buperti  M.  Amy- 
claei  simulans  lasciua  Canopi  Thilo  (p.  l.)  430.  31  Et  str.  a. 
Phrygium  ad  Nilotica  lotos  Tympanum  Amyclaeo  passim  1. 
Canopo  Blass        435  cauere  OV 


PUNICORUM  LIBER  XI.  17 

Concordem  citharae  mouit  per  carmina  linguam, 
Uincere  linquentis  uitam  quae  possit  olores. 
Atque  haec  e  multis  carpsit  mollissima  mensae: 

'Argolicis  quondam  populis,  mirabile  dictu, 
Exaudita  chelys,  lapidem  testudine  felix  441 

Ducere  et  in  muris  posuisse  uolentia  saxa. 
Haec  Amphionio  uallauit  pectine  Thebas 
Ac,  silice  aggeribus  per  se  scandente  uocatis, 
lussit  in  immensum  cantatas  surgere  turris.  445 

Altera,  turbatum  plectro  moderata  profundum, 
Et  tenuit  phocas  et  in  omni  Protea  forma 
Traxit  et  aequoreo  portauit  Ariona  dorso. 
lam^  quae  Peliaca  formabat  rupe  canendo 
Heroum  mentes  et  magni  pectora  Achillis,  450 

Centauro  dilecta  chelys  compesceret  iras, 
Percussa  fide,  uel  pelagi  uel  tristis  Auerni. 
lamque  chaos,  caecam  quondam  sine  sidere  molem 
Non  surgente  die,  ac  mundum  sine  luce  canebat. 
Tum  deus  ut  liquidi  discisset  stagna  profundi         455 
Tellurisque  globum  media  compage  locasset; 
Ut  celsum  superis  habitare  dedisset  Olympum, 
Castaque  Saturni  monstrabat  saecula  patris. 
Sed,  quos  pulsabat  Riphaeum  ad  Strymona,  nerui, 
Auditus  superis,  auditus  manibus  Orpheus,  460 

Emerito  fulgent  clara  inter  sidera  caelo. 
Hunc  etiam  mater,  tota  comitante  sororum 


439  mensae]  musae  Heinsius  440    scopulis   Gronov 

441  testudine]  uel  pectine  Buperti  dulcedine  Thilo  442  muris  S 
muros  edd.  —  uolentia  ChLF  uolantia  OV  444  locatis  Hein- 
sius  447  Detinuit  Heinsius  449  lam  JDausqueius  Nam  S 
Tum  Buperti  —  formabat  Ch  463   lamque  Dausqueius 

Namque  S  454  fulgente  Schrader  455  discisset  ChF, 

sed  in  V  m.  2  corr.  in  discusset  —  discussit  L  discusse  OV 
discusset  Liuineius  aliique  dissepsset  uel  discresset  Heinsius 
disclusset  Bentley  diuisset  Blass  459  ripheum  LFO  rhipheum  V 
Rhodopeura  Buperti  —  neruis  ChLFO  uernis  V  neruos  Cella- 
rius  et  Schrader,  qui  et  u.  460  Auditos  s.  auditos  m.  legi  uult 
462  Nunc  OV 

SiLius  Italicus.  n.  2 


18  SILI  ITALICI 

Aonidum  turba,  mater  mirata  canentem. 

Non  illo  Pangaea  iuga  aut  Mauortius  Haemus, 

Non  illo  modulante  sonos  stetit  ultima  Thrace;      465 

Cum  siluis  uenere  ferae,  cum  montibus  amnes. 

Immemor  et  dulcis  nidi  positoque  uolatu 

Non  mota  uolucris  captiua  pependit  in  aethra. 

Quin  etiam,  Pagasaea  ratis  cum  caerula  —  nondum 

Cognita  terrenae  —  pontonque  intrare  negaret,      470 

Ad  puppim  sacrae,  cithara  eliciente,  carinae 

Adductum  cantu  uenit  mare.     pallida  regna 

Bistonius  uates  flammisque  Acheronta  sonantem 

Placauit  plectro  et  fixit  reuolubile  saxum. 

0  dirae  Ciconum  matres  Geticique  furores  475 

Et  damnata  deis  Rhodope!  tulit  ora  reuulsa 

In  pontum,  ripis  utraque  sequentibus,  Hebrus. 

Tum  quoque,  cum  rapidi  caput  a  ceruice  recisum 

Portarent  fluctus,  subito  emicuere  per  undas 

Ad  murmur  cete  toto  exultantia  ponto.*  480 

Sic  tunc  Pierius  bellis  durata  uirorum 

Pectora  Castalio  frangebat  carmine  Teuthras. 

Interea  placida  attulerant  iam  flamina  terris 
Magonem  Libycis.     lauro  redimita  subibat 
Optatos  puppis  portus,  pelagoque  micabant  485 

Captiua  arma  procul  celsa  fulgentia  prora. 
At,  patulo  surgens  iam  dudum  ex  aequore,  late 
Nauticus  implebat  resonantia  litora  clamor, 
Et,  simul  adductis  percussa  ad  pectora  tonsis, 
Centeno  fractus  spumabat  uerbere  pontus.  490 


466  fontibus  Schrader         468  mora  S  469  pagasea  V 

pegasaea  LFO  470  terrenae  F  ten-ene  LOV  terrigenis  uuJgo 
terrenis  Heinsius  —  pontonque  Liuineius  et  Lachmann  ad 
Lucr.  V.  507  pontoque  S  —  negaret  Liuineius  et  Koch  p.  28 
negarent  S  473  Bistonius  OV  Bisthonius  LF  477  utra- 
que  S  utrimque  uulgo  —  querentibus  Schrader  478  rescis- 
sum  Schrader  481  tunc  LF  tum  V  tu  0  483  placita  ap- 
pulerant  Heinsius  —  terris]  teis  F  (cf.  XII.  90) 


PUNICORUM  LIBER  XI.  19 

Nec  lentum  in  medios  rapienda  ad  gaudia  uulgus 
Procurrit  fluctus,  elataque  turba  fauore 
Certatim  ingenti  celebrat  noua  gaudia  plausu. 
Aequatur  rector  diuis.    illum  undique  matres, 
lllum  turba  minor,  moniti  ^gaudere  nepotes,  495 

Et  senior  manus  et  iuxta  populusque  patresque 
Mactatis  superum  dignantur  bonore  iuuencis. 
Sic  patriam  Mago  et  portas  ingressus  ouantis 
Fraternae  laudis  fama.    ruit  inde  senatus, 
Et  multo  patrum  stipatur  curia  coetu.  500 

Tum  diuos  ueneratus  auum  de  more  uetusto: 
*Martem/  ait,  ^egregium  et  fractas,  quis  Itala  tellus 
Nitebatur,  opes,  pars  ipse  haud  parua  laborum, 
Nuntio.    pugnatum  superis  in  uota  secundis. 
Est  locus,  Aetoli  signat  quem  gloria  regis,  505 

Possessus  quondam  prisca  inter  saecula  Dauno; 
Umentis  rapido  circumdat  gurgite  campos 
Aufidus  et  stagnis  intercipit  arua  refusis; 
Mox  fluctus  ferit  H^^driacos  magnoque  fragore 
Cedentem  impellit  retrorsus  in  aequora  pontum.     510 
Hic  Uarro  et  magnum  Latia  inter  nomina  Paulus 
Nomen,  quis  rerum  ducibus  permissa  potestas, 
Uix  dum  depulsa  nigrae  caligine  noctis, 
Inuadunt  campum  et  late  fulgentibus  armis 
Accendunt  ultro  lucem  surgentis  Eoi.  516 

Nos  contra  —  nam  germanum  furor  acer  agebat 
Optatae  pugnae  —  castris  cita  signa  mouemus. 
Intremit  et  tellus,  et  pulsus  mugit  Olympus. 
Hic  fluuium  et  campos  abscondit  caede  uirorum 
Ductor,  quo  numquam  maiorem  ad  bella  tulerunt  520 


493  celebrat  ChS  celebrant  mwZ^o  —  gaudia]  praemia  Bothe 
497   dignatur  S  507   Umentis  LF  Umentes  Cd  (T.  p.  216) 

Humentis  V  Uiueniis  0  508  interstrepit  uel  interluit  Blass 
511  Hunc  Bothe  612  Lumen  Heinsius  615  Accendunt  FOy 
Accedunt  L  Ofifundunt  uel  Abscondunt  Blass  518  Intremit 
et  S  Intremuit  uulgo 

2* 


20  SILI  ITALICI 

Rectorem  terrae.    uidi,  cum  turbine  saeuo 

Ausonia  et  sonitu  bellantis  fusa  per  agros 

Uni  terga  daret.    uidi,  cum  Uarro  citato 

Auferretur  equo,  proiectis  degener  armis. 

Quin  et  magnanimum^  perfosso  corpore  telis,  525 

Strage  super  socium  uidi  te,  Paule,  cadentem. 

Aegatis  ille  et  seruilia  foedera  larga 

Ultus  caede  dies;  non  plus  optasse  liberet, 

Quam  tum  concessit  dexter  deus.    altera  iam  lux 

Si  talis  redeat,  populis  sis  omnibus  una  530 

Tum,  Carthago,  caput  terrasque  colere  per  omuis. 

Testes  hi  stragis,  quos  signum  illustre  superbis 

Mos  laeua  gestare  uiris.'    Tum  funditur  ante 

Ora  admirantum  praefulgens  anulus  auro; 

Datque  fidem  uerbis  haud  paruo  insignis  aceruo.    535 

Hinc  iterum  repetens:  ^Restat  nunc  sedibus  imis 

Uertenda  atque  aequanda  solo  iam  subruta  Roma. 

Annitamur/  ait,  ^uires  refouete  tot  haustas 

Casibus,  et  pateant  non  parca  a^raria  dextris, 

Quas  emimus  bello.    defit  iam  belua,  tristis  540 

Ausoniis  terror,  necnon  alimenta  fatigant.' 

Atque  ea  dum  memorat,  toruo  conuersus  in  ora 
Hannonis  uultu,  quem  gliscens  gloria  prauum 
Ductoris  studio  iam  dudum  agitabat  acerbo: 
'^lamne  tibi  dextras  inceptaque  nostra  probamus?   545 
lam  fas  Dardanio  me  non  seruire  colono? 
Anne  iterum  Hannibalem  dedi  placet?    atra  ueneno 


522  tonitru  bellantis  uel  bellanti  Heinsius  525  magna- 
nimum  L  magna  nimium  FOV  526  Strage  V,  ut  c(yni.  Liui- 
neius  Stare  LFO  (cf.  X.  587)  527  illa  F  529  Quam  tum 
Cm  Ep.  64  V  Quantum  LFO  530  talis  Cm  l.  l  LF  deest  in 
OV  (T.  p.  219)  —  sis]  eris  Withof  531  colere  S  colare  ed. 
Ald.  aliaeque  536  restet  OV  537  iam  om.  0  538  re- 
fouete  S  refouere  edd.  pleraeque        539  et  pateant  S    ut  p.  Ch 

540  bello    Ch    —    tristis]    castris    Heinsius    cristie   Burmann 

541  elementa  OV  —  fatiscunt  Burmann  544  Ductori  ChS 
—  aceruo  OV          545  lamne  Cm  l  l          546   Colono  Cm  l  l. 


PUNICORUM  LIBER  XI.  21 

Inuidiae  nigroque  undantia  pectora  felle, 
Tandem  tot  titulis  totque  exorata  trophaeis, 
Infelix  muta.    dextra  en,  en  dextera,  quam  tu         550 
Aeneadis  lacerare  dabas,  et  litora  et  amnes 
Et  stagna  et  latos  impleuit  sanguine  campos.' 
Haec  Mago,  atque  animos  fauor  haud  obscurus  alebat. 
Cui,  simul  inuidia  atque  ira  stimulantibus,  Hannon: 
*Talia  uesani  iuuenis  conuicia  miror  555 

Haud  equidem-,  tumet  ingenio,  fraternaque  corda 
Non  tarde  agnoscas  et  uirus  futile  linguae. 
Qui  ne  mutatum  uanis  absistere  credat, 
Nunc  pacem  orandum,  nunc  improba  foedere  rupto 
Arma  reponendum  et  bellum  exitiale  cauendum     560 
Auctor  ego.    atque  adeo  uosmet  perpendite,  quaeso, 
Quid  ferat;  haud  aliud  nobis  censere  relictum  est. 
Tela,  uiros,  aurum,  classis,  alimenta  precatur 
Belligeramque  feram.    uictus  non  plura  petisset. 
Sanguine  Dardanio  Rutulos  saturauimus  agros,       565 
Et  iacet  in  campis  Latium.    deponere  curas 
Tandem  ergo,  bone,  da,  uictor,  liceatque  sedere 
In  patria;  liceat  non  exhaurire  rapacis 
Impensis  belli  uacuatos  saepe  penates. 
Nunc  en,  nunc,  inquam  —  falsa  ut  praesagia  nostra  570 
Sint,  oro,  mensque  augurio  ludatur  inani  — 
Haud  procul  est  funesta  dies.    atrocia  noui 
Corda  ac  prospicio  natas  e  cladibus  iras. 
Uos  ego,  uos  metuo,  Cannae.    submittite  signa 
Atque  adeo  temptate,  agedum,  ac  deposcite  pacem :  575 
Non  dabitur.    parat  ille  dolor,  mihi  credite,  maius 


548  nudantia  L  549  exorata  Cm  l.  l.  exornata  S  exar- 

mata  Schrader  550  dextra  en  dextera  Cm  l.  l.  552  latos] 
Latios  Heinsius  Latio  compleuit  Schrader  554  Hannon  Blass 
hanno  S  558  Qui  S  Quin  Marsus  —  credat  Cm  l.  l.  credas  S 
559  orandum  Cm  l.  l.  orandam  S  560  reponenda  S  564 
petisset  scr.  cum  Heinsio  dedissem  S  —  uicto  n.  pl.  dedissem 
ed.  Baphel.  1600,  quod  prob.  Barth  uictis  n.  pl.  ded.  Liuineius 
uictus  uel  uictis  uel  uicto  num  pl.  petisset  Heinsius 


22  SILI  ITALICI 

Exitium  accepto;  citiusque  haec  foedera  uictor, 
Quam  uictus,  dabit.    atque  adeo,  qui  tanta  superbo 
Facta  sonas  ore  et  spumanti  turbine  perflas 
Ignorantum  aures,  dic,  en,  germanus  in  armis       580 
IUe  tuus  par  Gradiuo,  per  saecula  tellus 
Cui  similem  numquam  ductorem  in  bella  creauit, 
Moenia  Romuleae  cur  nondum  uiderit  urbis? 
Scilicet  e  gremio  matrum  rapiamus  in  hostem 
Nondum  portandis  habiles  grauioribus  armis?         585 
Aeratas  iussi  texamus  mille  carinas, 
Atque  omnis  Libyae  quaeratur  belua  terris, 
Ut  longa  imperia  atque  armatos  proroget  annos 
Hannibal  et  regnum  trahat  usque  in  tempora  fati? 
Uos  uero  —  neque  enim  occulto  circumdamur  astu  —  590 
Ne  dulcis  spoliate  domos;  castrisque  potentum 
Atque  opibus  sancite  modum.    pax  optima  rerum, 
Quas  homini  nouisse  datum  est*,  pax  una  triumphis 
Innumeris  potior;  pax,  custodire  salutem 
Et  ciuis  aequare  potens,  reuocetur  in  arcis  595 

Tandem  Sidonias;  et  fama  fugetur  ab  urbe 
Perfidiae,  Phoenissa,  tua.    si  tanta  libido 
Armorum  tenet  atque  enses  non  reddere  perstat 
Poscenti  patriae,  nil  suppeditare  furori 
Hortor  et  haec  fratri  Magonem  dicta  referre.'        600 

Plura  annectentem  —  neque  enim  satiauerat  iras 
Dicendo  —  clamor  turbat  diuersa  uolentum: 
'Si  Libyae  decus,  haud  ulli  superabilis  armis, 
Hannibal  est  irae  tibi,  destituemus  ad  ipsas 
Uictorem  metas?   nec  opum  adiumenta  feremus?    605 
Inuidia  unius  sceptra  ut  iam  parta  retardet?' 
Inde  alacres  tribuunt,  quae  belli  posceret  usus, 
Absentique  suum  iactant  sub  teste  fauorem. 


583  uicerit  Heinsius        584  e  gremio  Ch        586  iussi  Ch 
591    spoHata    S  597    tuae    ChS  601    satiauerat  OV 

gauciauerat  LF 


PUNICORUM  LIBER  XII.  23 

Mox  eadem  terris  placitum  traducere  Hiberis, 

Dum  malus  obtrectat  facta  immortalia  liuor  610 

Nec  sinit  adiutas  ductoris  crescere  laudes. 


SILI  ITALICI 
PUNICORUM 

LIBER  DUODECIMUS. 

lam  terra  glaciale  caput  fecundaque  nimbis 
Tempora  et  austrifero  nebulosam  uertice  frontem 
Immitis  condebat  Hiems,  blandisque  salubre 
Uer  Zepbyris  tepido  mulcebat  rura  sereno: 
Prorumpit  Capua  Poenus  uicinaque  late  5 

Praemisso  terrore  quatit.    ceu  condita  bruma, 
Dum  Riphaea  rigent  Aquilonis  flamine,  tandem 
Euoluit  serpens  arcano  membra  cubili 
Et  spondente  die  nouus  emicat  atque  coruscum 
Fert  caput  et  saniem  sublatis  faucibus  efflat.  10 

At  Libyci  ducis  ut  fulserunt  signa  per  agros, 
Desolata  metu  cuncta,  et  suadente  pauore 
Uallo  se  clausere  simul  trepidique  salutis 
Expectant  ipsis  metuentes  moenibus  hostem. 

Sed  non  ille  uigor,  qui  ruptis  Alpibus  arma         16 
Intulerat  dederatque  uias  Trebiaque  potitus 
Maeonios  Italo  scelerauit  sanguine  fluctus, 


611  sinit  V  sunt  Lro  (cf.  X.  67)  —  ad  uitas  V  attritas 
ductoris  uel  ad  iastas  ductorem  Heinsius  ad  metas  Buperti  et 
L.  Muller  d.  r.  m.  p.  174  1  terrae  0  7  riphea  S  (cf.  XI. 
459)  —  flamine  Buperti  flumina  S  flamina  uulgo  9  spon- 
dente  ChLFO   (cf.  Ov.  Ib.  217)  Splendente  V  10  afflat  0 

11  libici  ducis  0  ducis  libyci  LF  dulcis  libici  V      16  Impulerat 
Heinsius 


24  SILI  ITALICI 

Tunc  inerat.    molli  luxu  madefacta  meroque, 
IUecebris  somni  torpentia  membra  fluebant. 
Quis  gelidas  suetum  noctes  thorace  grauatis  20 

Sub  loue  non  aequo  trahere  et  tentoria  saepe 
Spernere,  ubi  hibema  ruerent  cum  grandine  nimbi, 
Ac  ne  nocte  quidem  clipeiue  ensesue  reposti, 
Non  pharetrae  aut  iacula,  et  pro  membris  arma  fuere: 
Tum  graue  cassis  onus  maioraque  pondera  uisa       25 
Parmarum,  ac  nullis  fusae  stridoribus  hastae. 
Prima  instaurantem  sensit  certamina  mitis 
Parthenope,  non  diues  opum,  non  spreta  uigoris; 
Sed  portus  traxere  ducem  secura  uolentem 
Aequora,  quae  peteret  ueniens  Carthagine  puppis.    30 
Nunc  molles  urbi  ritus  atque  hospita  Musis 
Otia  et  exemptum  curis  grauioribus  aeuum. 
Sirenum  dedit  una  suum,  memorabile,  nomen 
Parthenope  muris  Acheloias,  aequore  cuius 
Regnauere  diu  cantus,  cum  dulce  per  undas  35 

Exitium  miseris  caneret  non  prospera  nautis. 
Haec  pone  aggressus  —  nam  frontem  clauserat  aequor — 
Moenia,  non  ullas  ualuit  perfringere  Poenus 
Tota  mole  uias  frustraque  inglorius  ausi 
Pulsauit  quatiens  obstructas  ariete  portas.  40 

Stabat  Cannarum  Graia  ad  munimina  uictor 
Nequicquam  et  cautae  mentis  consulta  probabat 
Euentu,  qui  post  Dauni  stagnantia  regna 
Sanguine  Tarpeias  ire  abstinuisset  ad  arces. 
^En,  qui  nos  segnes  et  nescire  addere  cursum  45 


18  labefacta  Heinsius  et  Schrader      19  Et  somni  illecebris 
Heinsius  24  fouere  Heinsius  25  Tum  S  Tunc  uulgo 

28  tum  spr.  u.  Heinsius  non  laeta  uel  feta  u.  Burmann  non 
sueta  uigori  Schrader  30  Litora  Schrader  —  quos  Heinsius 
31  Nunc  ChS  Nam  uulgo  33  suum  et  Nicander  suis  (muris) 
Heinsius  sacrum  et  Withof^  sed  cf.  III.  669  37  peno  LOV 
poeno  F  —  aegressus  F  egressus  LOV  38.  39  non  ulla  — 
Tutas  uel  non  ullas  —  Tuta  Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XIL  25 

Factis  iactastis,  quod  uobis  scandere  nuper 
Non  acie  ex  ipsa  concessum  moenia  Romae, 
Intrate  atque  epulas  promissas  sede  Tonantis 
His,  quae  Graia  manus  defendit,  reddite  tectis.' 
Talia  iactabat  famaeque  pudore  futurae,  50 

Irritus  incepti  prima  si  absisteret  urbe, 
Audebat  cuncta  atque  acuebat  fraudibus  enses. 
Sed  subitae  muris  flammae  totoque  fluebant 
Aggeris  anfractu  tela  improuisa  per  auras. 
Haud  secus,  occuluit  saxi  quo  uertice  fetus  65 

Ales  fulua  louis,  tacito  si  ad  culmina  nisu 
Euasit  serpens  terretque  propinquus  hiatu, 
Illa,  hostem  rostro  atque  assuetis  fulmina  ferre 
Unguibus  incessens,  nidi  circumuolat  orbem. 

Tandem  ad  uicinos  Cumarum  uertere  portus         60 
Defessus  subiit  uarioque  lacessere  motu 
Fortunam  et  famae  turbando  obstare  sinistrae. 
Sed  custos  urbi  Graccbus,  tutela  uel  ipsis 
Certior,  arcebat  muris  iterumque  sfedere 
Portis  atque  aditus  iterum  sperare  uetabat.  65 

Lustrat  inops  animi  rimaturque  omnia  circum 
Alite  uectus  equo  rursusque  hortatibus  infit 
Laudum  agitare  suos:  Tro  di,  quis  terminus/  inquit, 
^Ante  urbes  standi  Graias,  oblite  tuorum 

46  Factis  S  Fatis  uulgo  —  uobis  V  nobis  LFO  48  aede 
Heinsius  49  Hisque  S  51  incepti  Marsus  aliiqus  incepta 
S  et  uuJgo  —  prima  uel  primi  Heinsius  primis  ChOV  primus 
LF  et  uulgo  —  inceptus  prima  Barih  incepti  Poenus  Gronov 
incepti  uel  insessa  uel  obsaepta  primus  Dausqueius  53  e 

muris  et  pluebant  Heinsius  55—69  hos  uersus  Blass  post  u. 
66  poni  uult  65  quo  Blass  quos  S  quae  Heinsius  cum  Li- 
uineius  et  Dausqueius  56  nisu  F  uisu  LOV  58  fulmiue  S 
59   nidum   c.  umbra  Schrader  61   subiit  Ch    subigit  S  — 

Defesso  subiit  Gronov  et  Heinsius  Defessum  subiit  Lefebure  et 
Boihe  Defeesos  subiit  Buperti  Defessos  subigit  Barth  Defessus 
subigit  Ernesti  65  Poriis  S  Portus  Ch  —  sedere,  Portus 
Drakenhorch  aliique  s.  Ad  portas  aditusque  Heinsius  s.  Por- 
tarumque  aditus  Withof  tenere  Portus  Burmann  nocere  Portis 
uel  ferire  Portas  Buperti  68  qui  0 


26  SILI  ITALICI 

Factorum  miles?    quis  erit  modus?    Alpibus  astat   70 
Nimirum  maior  moles,  et  scandere  caelum 
Pulsantis  iubeo  scopulos;  quamquam  altera  detur 
Si  similis  tellus,  aliaeque  repente  sub  astra 
Exurgant  rupes,  non  ibis  et  arduus  arma 
Me  ducente  feres?    tene  heu  Cumanus  biantem         75 
Agger  adhuc  murusque  tenet  Gracchusue,  moueri 
Non  ausus  portis?   paruo  in  discrimine  cerno, 
An  uobis  gentes,  quaecumque  labore  parastis, 
Casu  gesta  putent?  per  uos  Tyrrhena  fauentum 
Stagna  deum,  per  ego  et  Trebiam  cineresque  Sagunti  80 
Obtestor,  dignos  iam  uosmet  reddite  uestra, 
Quam  trahitis,  fama  et  reuocate  in  pectora  Cannas.' 

Sic  ductor  fessas  luxu  attritasque  secundis 
Erigere  et  uerbis  tentabat  sistere  mentes. 
Atque  hic  perlustrans  aditus,  fulgentia  cernit  85 

Arcis  templa  iugo,  quorum  tum  Uirrius,  altae 
Immitis  ductor  Capuae,  primordia  pandit: 
^Non  est  hoc,'  inquit,  ^nostri,  quod  suspicis,  aeui; 
Maiores  fecere  manus.    cum  regna  timeret 
Dictaei  regis,  sic  fama  est,  linquere  terras  90 

Daedalus  inuenit  nec  toto  signa  sequenti 
Orbe  dare,  aetherias  aliena  tollere  in  auras 
Ausus  se  penna  atque  homini  monstrare  uolatus. 
Suspensum  hic  librans  media  inter  nubila  corpus 
Enauit  superosque  nouus  conterruit  ales.  95 

Natum  etiam  docuit  falsae  sub  imagine  plumae 


71    scindere  Schrader  75  tene  Cm  Ep.  64   te  ne  LF 

tenet  OV  —  euntem  Schrader  76  gracchusue  LO  gracchus- 
que  FV  Gracchumque  et  17  ausum  uulgo  mutata  distinctione 
et  interrogationis  signo  post  cerno  posito  78  An  Cm  l.  l.  — 
nobis  0  79  per  uos  Cm    l.  l.  S    uos  per  uulgo  81.  82 

uestrae  Cli,  unde  uestrae  —  famae  Heinsius  —  reddite,  gestis 
Quam  trahitis,  fama  Buperti  —  in  pectora  Ch  85  hinc 

Heinsius  86  alta  Schrader  87  Immitis]  Immeritus  uel 

Ante  omnis  uel  Intuitus  Heinsius  Infidus  Burmann  lam  mitis 
Schrader  89  regna  timeret  Cm  Ep.  64  S  bella  timeret  Ch 
90  terras]  teas  F  (cf.  XI.  483)        91  sequendi  Gronov 


PUNICORUM  LIBER  XII.  27 

Attentare  uias  uolucrum;  lapsunique  solutis 
Pennarum  remis  et  non  felicibus  alis 
Turbida  plaudentem  uidit  freta.    dumque  dolori 
Indulget  subito,  motis  ad  pectora  palmis,  100 

Nescius  heu  planctu  duxit  moderante  uolatus. 
Hic  pro  nubiuago  gratus  pia  templa  meatu 
Instituit  Phoebi  atque  audacis  exuit  alas.' 

Uirrius  haec.    sed  enim  ductor  numerabat  inertis 
Atque  actos  sine  Marte  dies  ac  stare  pudebat.        105 
Ingemit  aduersis  respectansque  irrita  tecta 
Urbe  Dicarcbaea  parat  exsatiare  dolorem. 
Hic  quoque  nunc  pelagus,  nunc  muri  saxea  moles 
Officit  audenti  defensantumque  labores. 
Dumque  tenet  socios  dura  atque  obsaepta  uiarum    lio 
Ilumpere  nitentis  lentus  labor,  ipse  propinqua 
Stagnorum  terraeque  simul  miracula  lustrat. 

Primores  adsunt  Capuae:  docet  ille,  tepentes 
Unde  ferant  nomen  Baiae,  comitemque  dedisse 
Dulichiae  puppis  stagno  sua  nomina  monstrat.       115 
Ast  hic  Lucrino  mansisse  uocabula  quondam 
Cocyti  memorat  medioque  in  gurgite  ponti 
Herculeum  commendat  iter,  qua  discidit  aequor 
Amphitryoniades,  armenti  uictor  Hiberi. 
111  e,  olim  populis  dictum  Styga,  nomine  uerso        120 
Stagna  inter  celebrem  nunc  mitia  monstrat  Auernum ; 
Tum,  tristi  nemore  atque  umbris  nigrantibus  horrens 
Et  formidatus  uolucri,  letale  uomebat 
Suffuso  uirus  caelo  Stygiaque  per  urbes 
Keligione  sacer  saeuum  retinebat  honorem.  125 

Hinc  uicina  palus  —  fama  est  Acherontis  ad  undas 


98  non]  cnm  L     103  phoebi  S  Phoebo  uulgo     104  sed  enim] 
sedem  F  105  artos  V  106  despectans  uel   detrectans 

Schrader  —  inuia  tecta  uel  irrita  coepta  Heinsius         110  ob~ 
saepta]   abspecta  F  116  raanasse  Koch   transisse  Bldss 

118  discidit  Cm  Ep.  64  119  uictor  Cm  l.  l.  F    uector  LOV 

abductor  uel  rector  uel  ductor  Heinsius  123  uomebat] 

mouebat  S      126  Huic  Liuineius  et  Gronov 


28  SILI  ITALICI 

Pandere  iter  —  caecas  stagnante  uoragine  fauces 
Laxat  et  horrendos  aperit  telluris  hiatus 
Interdumque  nouo  perturbat  lumine  manis. 
At  iuxta  caligantis  longumque  per  aeuum  130 

Infernis  pressas  nebulis  pallente  sub  umbra 
Cimmerias  iacuisse  domos  noctemque  profundam 
Tartareae  narrant  urbis.   tum  sulphure  et  igni 
Semper  anhelantis  coctoque  bitumine  campos 
Ostentant.    tellus,  atro  exundante  uapore  135 

Suspirans  ustisque  diu  calefacta  medullis, 
Aestuat  et  Stygios  exhalat  in  aera  flatus; 
Parturit  et  tremulis  metuendum  exsibilat  antris, 
Interdumque  cauas  luctatus  rumpere  sedis, 
Aut  exire  fretis^  sonitu  lugubre  minaci  140 

Mulciber  immugit  lacerataque  uiscera  terrae 
Mandit  et  exesos  labefactat  murmure  montis. 
Tradunt  Herculea  prostratos  mole  gigantas 
Tellurem  iniectam  quatere,  et  spiramine  anhelo 
Torreri  late  campos,  quotiensque  minantur  145 

Rumpere  compagem  impositam,   expallescere  caelum. 
Apparet  Prochyte  saeuum  sortita  Mimanta, 
Apparet  procul  Inarime,  quae  turbine  nigro 
Fumantem  premit  lapetum  flammasque  rebelli 
Ore  eiectantem  et,  si  quando  euadere  detur,  150 

Bella  loui  rursus  superisque  iterare  uolentem. 
Monstrantur  Uesuuina  iuga   atque   in  uertice  summo 
Depasti  flammis  scopuli  stratusque  ruina 
Mons  circum  atque  Aetnae  fatis  certantia  saxa. 

127  uoramine  Ch  130  At  iuxta  caligantes  Ch  131  Squa- 
lente  Corte  ad  Lucan.  VI.  646  (cf.  I.  83)  135  Obstentant  V 
Ostentat  ChLFO  138  Parturit]  Pars  ruit  Barth    Par  furit 

uel  Perfurit  Heinsius ,   quod  prob.  Bothe  140  Aut]  Atque 

Liuineius   —    fretis    Ch  143  gigantas  L    gigantes   FOV 

145  minantur  Ch  146  impositum  S  147  Mimanta  Cd 

(T.  p.  214)  numanto  LEV  munanto  0  148  inarme  S  152  uesu- 
uina  LV  uessuuina  F  uesuna  0  Besuina  Ch  Ueauina  Heinsius 
Ueseua  uulgo  153  stratusque  V.  ut  coni.  Heinsius  fractus- 

que  LFO     154  fatis  LFV  satis  0   saxis  Lausqucius   factis  Bothe 


PUNICORUM  LIBER  XII.  29 

Necnon  Misenum  seruantem  Idaea  sepulcro  155 

Nomina  et  Herculeos  uidet  ipso  in  litore  Baulos. 
Miratur  pelagique  minas  terraeque  labores. 

Quae  postquam  perspecta  uiro,   regressus  ad  altos 
Inde  Pheretiadum  muros,  frondentia  laeto 
Palmite  deuastat  Nysaea  cacumina  Gauri.  160 

Hinc  ad  Chalcidicam   transfert  citus   agmina  Nolam. 
Campo  Nola  sedet,  crebris  circumdata  in  orbem 
Turribus,  et  celso  facilem  tutatur  adiri 
Planitiem  uallo;  sed^  qui  non  turribus  arma 
Defendenda  daret,  uerum  ultro  moenia  dextra         165 
Protegeret,  Marcellus  opem  auxiliumque  ferebat. 
Isque  ubi  Agenoream  procul  aduentare  per  aequor 
Et  ferri  ad  muros  nubem  uidet:  *Arma,  cruentus 
Hostis  adest,  capite  arma,  uiri/  clamatque   capitque. 
Circumstant  rapidi  iuueries  aptantque  frementi        170 
Sanguineas  de  more  iubas;  sonat  inde,  citato 
Agmina  disponens  passu:  'Tu  limina  dextrae 
Seruabis  portae,  Nero;  tu  conuerte  cohortes 
Ad  laeuam  patrias  et  Larinatia  signa, 
Clarum  Uolscorum  Tulli  decus;  ast  ubi  iusso,        175 
Per  tacitum  ruptis  subita  ui  fundite  portis 
Telorum  in  campos  nimbum.    ferar  ipse  reuulsa 
In  medios  equitumque  traham  certamina  porta.' 
Dumque  ea  Marcellus,  iam  claustra  reuellere  Poeni 
Et  scalis  spretis  tentabant  rumpere  muros.  180 

Insonuere  tubae  passim  clamorque  uirorum 
Hinnitusque,  simul  litui  raucoque  tumultu 

155  seruantem  OV  seruante  LF  159  Pheretiad  um  Gronov 
Phereciadum  Ch  pherochiadum  L  ferochiadum  F  pherechia- 
dum  OV  Pherecyadum  Drakenborch  Dicarchiadum  uel  Dicar- 
chaeum  Schrader  161   calchidicam  LOV    chalchidicam  F 

168  uidit  0  170  Circumdant  rapide  Heinsius  171  de  Marte 
Schrader  —  tonat  Liuineius  uolat  Heinsius  174  larinancia  OV 
177   ferat  LFV    ferit  0   —  ipsa  0  179   reuellere  ChLF 

euellere  OV  180  Spretis  Nodell  et  Blass  spretos  S  —  tentare 
irrumpere    Lefebure  182  Hinnitusque  Cm  Ep.  64  LF    Inni- 

tusque  V  Inuitusque  0   Tinnitusque  uulgo  Tinnituque  Gronov 


30  SILI  ITALICI 

Cornua  et  in  membris  concussa  furentibus  arma. 
Fertur  acerba  lues  disiectis  incita  portis, 
EfPusaeque  ruunt  inopino  flumine  turmae;  185 

Improbus  ut  fractis  exundat  molibus  amnis, 
Propulsum  ut  Borea  scopulis  impingitur  aequor, 
Ut  rupto  terras  inuadunt  carcere  uenti. 
Nec  torrente  Libys  uiso  armorumque  uirumque 
Deiectus  sperare  ualet.    dux  Dardanus  instat  190 

Attonito,  praegressus  equo,  tergisque  ruentum 
Incumbens  hasta,  socios  nunc  uoce  fatigat: 
Terge,  age,  fer  gressus.  dexter  deus;  horaque  nostra  est. 
Hac  iter  ad  muros  Capuae.'    Nunc  rursus  in  hostem 
Conuersus:  'Sta.  quo  raperis?  non  terga  tuorum,     195 
Te,  ductor  Libyae,  increpito.   sta.    campus  et  arma 
Et  Mars  in  manibus.    dimitto  e  caede  cohortes, 
Spectemur  soli.    Marcellus  proelia  posco.' 
Sic  rector  Latius;  iuuenique  inuadere  pugnam 
Barcaeo  suadebat  honor  pretiumque  pericli.  200 

Sed  non  haec  placido  cernebat  pectore  luno 
Coeptoque  auertit  suprema  in  fata  ruentem. 
Sistere  perculsos  ille  et  reuocare  laborat: 
'Talesne  e  gremio  Capuae  tectisque  sinistris 
Egredimur?  state,  o  miseri,  quis  gloria  summa      205 
Dedecori  est.    nil  uos  hodie,  mihi  credite,  terga 
Uertentis  fidum  expectat.    meruistis,  ut  omnis 
Ingruat  Ausonia,  et  saeuo  Mauorte  parastis, 
Ne  qua  spes  fusos  pacis  uitaeque  maneret.' 
Uincebat  clamore  tubas  uocisque  uigore  210 

Quamuis  obstructas  saeuus  penetrabat  in  auris. 

184  acerbum  S  —  incita  ....  LFO    {in  F    incita  m.  2  in 

lacunam   insertum)   in V  —  portis    codd.  Put.  et  Tell. 

aliique  turmis  Ch  (T.  p.  248)  —  undique  telis  uulgo  189  uiso 
cod.  Put.  nisu  ChLF  uisu  0  niso  V  —  terrente  L.  uisu  uulgo 
—  uirumque  FV  uirum  L  utriique  0  190  Deiectus  spe,  stare 
ualet  Buperti  191  praegressus  ChLF  progressus  OV  193  fert 
gressus  dexter  d.  Heinsius  196  stet  campus  Dausqueius 

197  e  caede  LFV  a  caede  0  caede  Ch  —  dimitte  c.  Heinsius 
206  summo  Heinsius        206  Dedecori  V    Decori  LFO 


PUNICORUM  LIBER  XII.  31 

Polydamanteis  iuuenis  Pedianus  in  armis 
Bella  agitabat  atrox  Troianaque  semina  et  ortus 
Atque  Antenorea  sese  de  stirpe  ferebat, 
Haud  leuior  generis  fama  sacroque  Timauo  215 

Gloria  et  Euganeis  dilectum  nomen  in  oris. 
Huic  pater  Eridanus  Uenetaeque  ex  ordine  gentes 
Atque  Apono  gaudens  populus,  seu  bella  cieret 
Seu  Musas  placidus  doctaeque  silentia  uitae 
Mallet  et  Aonio  plectro  mulcere  labores,  220 

Non  ullum  dixere  parem;  nec  notior  alter 
Gradiuo  iuuenis,  nec  Phoebo  notior  alter. 
Qui  postquam,  effusis  urgens  uestigia  frenis 
Poenorum,  iuxta  galeam  atque  insigne  perempti 
Agnouit  spolium  Pauli  —  puer  illa  gerebat,  225 

Non  paruo  laetus  ductoris  munere,  Cinyps, 
Dilectus  Poeno  Cinyps,  quo  gratior  ora 
Non  fuit  ac  nulla  nituit  plus  fronte  decoris; 
Quale  micat  semperque  nouum  est,  quod  Tiburis  aura 
Pascit,  ebur,  uel  qui  miro  candoris  honore  230 

Lucet  in  aure  lapis,  rubris  aduectus  ab  undis  — 
Quem  postquam  egregium  cristis  et  casside  nota 
Fulgentem  extremo  Pedianus  in  agmine  uidit, 
Ceu  subita  ante  oculos  Pauli  emersisset  imago 
Sedibus  infernis  amissaque  posceret  arma,  235 

Inuadit  frendens:  ^Tune,  ignauissime,  sacri 
Portabis  capitis,  quae  non  sine  crimine  uester 
Inuidiaque  deum  gestaret  tegmina  ductor? 
En  Paulus.'     Uocat  inde  uiri  ad  spectacula  manis 
Et  fugientis  agit  costis  penetrabile  telum.  240 

Tum,  delapsus  equo,  galeam  atque  insignia  magni 


212  Pulidamanteis  F,  sed  o  suprascr.  215  sacroue  L 

218  opano  LFO    opauo  V  220  Aonio  Heinsius    aonios  S 

221  duxere  Heinsius  222  h.  u.  inser.  Cm  Ep.  53,  extat  in  LF 
deest  in  OV  (T.  p.  224)  —  natior  Ch  (T.  p.  211),  unde  gratior 
uel  carior  Heinsius  227  ora  Ch  hora  0  229  semper 

quod  OV  231  ab  Indis  Schrader  c.  edd.  uett.  234  Ceu  Cm 
Ep.  53 


32  SILI  ITALICI 

Consulis  abrumpit  dextra  spoliatque  nitentem. 
Soluitur  omne  decus  leto,  niueosque  per  artus 
It  Stygius  color  et  formae  populatur  honores. 
Ambrosiae  cecidere  comae,  uiolataque  ceruix  246 

Marmoreum  in  iugulum  collo  labente  recumbit. 
Haud  secus  Oceano  rediens  Cythereius  ignis, 
Cum  sese  Ueneri  iactat  splendore  refecto, 
Si  subita  inuadat  nubes,  hebetatur  et,  atris 
Decrescens  tenebris,  languentia  lumina  condit.        250 
Ipse  etiam  rapta  Pedianus  casside  nudos 
Attonitus  stupet  ad  uultus  irasque  coercet. 

Tum,  galeam  magno  socium  clamore  reportans, 
Immitem  quatiebat  equum,  spumantia  saeuo 
Frena  cruentantem  morsu;   cui  turbidus  armis         255 
Obuia  Marcellus  rapido  tulit  ora  tumultu 
Agnoscensque  decus:  ^Macte  o  uirtutis  auitae, 
Macte  Antenoride!  nunc/  inquit,  ^rapta  petamus, 
Quod  superest,  Libyci  ductoris  tegmina'  —  et  ardens 
Terrificis  saeuam  fundit  stridoribus  hastam.  260 

Nec  forsan  uoti  uanus  foret,  obuia  ni  uis 
Gestaris  opposito  tenuisset  corpore  telum. 
Qui  dum  uicinis  ductorem  protegit  armis, 
Transabiit  non  hunc  sitiens  grauis  hasta  cruorem 
Ingentisque  minas  mutata  morte  peregit.  265 

Auehitur  raptim  ductor,  discrimine  leti 
Turbatus,  cursumque  furens  ad  castra  capessit. 
lamque  fugae  immodicus  tendit  certamine  gressum 
Praecipitem  uersis  Poenorum  exercitus  armis. 
Assequitur  telis  hostis,  longasque  uiritim  270 


242  nitentem  Blass  uidentem  S  iacentem  Burmann 
246  uiolataque]  tum  lactea  Heinsius  et  uiolacea  Muperti 
248  iactat]  sacrat  Ch  251  rapta,  ut  coni.  Liuineius  et  Hein- 
sius,  LT  capta  OV  253  sociutn  Cm  Ep.  53  254  Immitis 
Schrader  255  cui]  fortasse  cum  scribendum  257  o  deest  in  S 
258  Antenorida  Heinsius  —  rupta  Bothe      263  Quem  Bentley 

266  Aduehitur  L  —  leti]  uitae  uel  A.  paruo  d.  d.  leti  Buperti 

267  ferens  0 


PUNICORUM  LIBER  XII.  33 

Exsatiant  iras  cladum  caeloque  cruentos 
Certatim  ostentant  et  dis  ultoribus  enses. 
Ille  dies  primus  docuit,  quod  credere  nemo 
Auderet  superis,  Martis  certamine  sisti 
Posse  ducem  Libyae.  raptant  currusque  uirosque       275 
Massylamque  feram;  et  uiuis  auulsa  reportant 
Tegmina  bellantum  atque  abeunt,  sub   cuspide  terga 
Contenti  uidisse  ducis.    tum  Martis  adaequant 
Marcellum  decori.    graditur  comitante  triumpho 
Maior,  quam  ferret  cum  uictor  opima  Tonanti.       280 

Inde  furens,  postquam  uallo  uix  depulit  hostem, 
Ductor  Agenoreus:  'Quando  hanc  quantoque  cruore 
Hostili  labem  eluerim?  mea  terga  uidere 
Contigit  Ausoniae?    mene/  inquit,  ^summe  deorum, 
Post  Trebiam  statuis  tam  turpi  funere  dignum?     285 
Uosque,  inuicta  diu,  nunc  heu  sine  Marte  iuuentus 
Debellata  bonis  Capuae,  non  degener  ipse 
Gestorum  Ausoniis  uerti  uictricia  signa, 
Uobis  terga  dedi.    uidi,  cum  ad  bella  uocarem, 
Non  secus  atque  Italo  fugere  a  ductore  pauentis.   290 
Quid  reliquum  prisci  Martis  tibi,  qui  dare  terga 
Me  reuocante  potes?'    Fundebat  talia  Poenus; 
Et  Latiae  sese  Nolana  ad  moenia  turmae, 
Portantes  spolia  insigni  clamore,  ferebant. 

At  consueta  grauis  per  longum  audire  suorum    296 
Euentus  Roma  et  numquam  recreata  secundis, 
Allato  tandem  faustae  certamine  pugnae, 
Erigitur  primoque  deum  se  munere  tollit. 
Ante  omnis  pigra  in  Martem  fugiensque  laborum, 
Dum  bellum  tonat,  et  sese  furata  iuuentus  300 

Dat  poenas  latebrae;  tum,  qui  dulcedine  uitae 
Inuenere  dolos  iurataque  foedera  Poeno 
Corrupere,  notant  et  purgant  crimine  gentem. 

273  priraus  Ch  277  sub  casside  Bausqueius  285  statui 
Heinsius,  quodproh.  Raperti  —  tarpi  LFV  tristi  0  289  ad  om.  V 
293  At  nos  294  spolium  Ch  295  At  iam  sueta  Withof  296  re- 
creata  Cm  Ep.  53  LF  recreare  OV     300  fucata  L     301  quid  L 

SlLITJS  iTAIilCtrs.    II.  3 


34  SILI  ITALICI 

Punitur  patriam  meditati  linquere  terram 
Consilium  infelix  scelerataque  culpa  Metelli.  305 

Talia  corda  uirum.    sed  enim  uec  femina  cessat 
Mentem  aequare  uiros  et  laudis  poscere  partem. 
OmniS;  prae  sese  portans  capitisque  manusque 
Antiquum  decus  ac  derepta  monilia  collo, 
Certatim  matrona  ruit  belloque  ministrant.  310 

Haud  tanta  cessisse  uiros  in  tempore  tali 
Laudis  sorte  piget;  factoque  in  saecula  ituro 
Laetantur  tribuisse  locum.    tum  celsa  senatus 
Subsequitur  turba.    in  medium  certamine  magno 
Priuatae  cumulantur  opes.    nudare  penatis  315 

Ac  nihil  arcanos  uitae  melioris  ad  usus 
Seposuisse  iuuat.    coit  et  sine  nomine  uulgus. 
Corpore  sic  toto  ac  membris  Roma  omnibus  usa, 
Exanguis  rursus  tollebat  ad  aethera  uultus. 

Addunt  spem  miseris  dulcem  Parnasia  Cirrha     320 
Portantes  responsa  uiri.    nam  laeta  ferebant 
Exaudisse  adytis,  sacra  cum  uoce  tonaret 
Antrum;  et  mugiret  Phoebo  iam  intrata  sacerdos: 
'Soluite,  gens  Ueneris,  grauioris  corde  timores; 
Aduersa,  et  quicquid  duri  sub  Marte  manebat,       326 
Exhaustum  est  uobis.    restant  leuiora  laborum 
Et  sine  pernicie  terror.    dis  uota  precesque 
Ferte  modo  et  tepidos  aris  libate  cruores. 
Neu  date  terga  malis.    aderit  Gradiuus,  et  ipse 
Delius  auertet  propiora  pericula  uates,  330 

Troianos  notus  semper  minuisse  labores. 
Sed  uero,  sed  enim  ante  omnis  altaria  fument 


304  meditati  Cm  l.  l.  V  meditata  0  meditari  LF  306  nec 
Cm  l.  l.  non  S  —  cessat  Cm  I.  l.  307  Mentem  S  Mente  uulgo 
309   derepta  ChOV   derecta  LF  311   tantae  Heinsius  — 

cessisse  0    sessisse  LF   sensisse  V  312  Laudis  forte  Cd  ad 

IV.  803   (T.  p.  215)  313   locum  OV    iocum  L    focum  F 

320  Parnaside  JSeinsius  —  cirrha  F    circa  LOV  deerat  uocahu- 
lum  in  Col.  teste  Heinsio  (T.  p.  246)  331.  332  labores  Sic 

ueros,  sed  enim  Bothe 


PUNICORUM  LIBER  XII.  35 

Centum  festa  loui;  centum  cadat  hostia  cultris. 
Ille  trucem  belli  nubem  saeuasque  procellas 
In  Libyam  uiolentus  aget;  spectabitis  ipsi  335 

Aegida  turbato  quatientem  in  proelia  mundo/ 
Atque  ea  Parnasi  postquam  clamata  sub  antris 
AUatum,  uulgique  deus  peruenit  ad  auris, 
In  Capitolinas  certatim  scanditur  arces, 
Sternunturque  loui  et  delubrum  sanguine  bonorant.  340 
Tum  paeana  canunt  responsaque  fida  precantur, 

Interea  assuetis  senior  Torquatus  in  armis 
Sardoas  patrio  quatiebat  milite  terras. 
Namque,  ortum  Iliaca  iactans  ab  origine  nomen, 
In  bella  Hampsagoras  Tyrios  renouata  uocarat.      345 
Proles  pulchra  uiro  nec  tali  digna  parente 
Hostus  erat;  cuius  fretus  fulgente  iuuenta, 
Ipse  asper  paci,  crudos  sine  uiribus  annos 
Barbarici  studio  ritus  refouebat  in  armis. 
Isque  ubi  Torquatum  raptim  properata  ferentem    350 
Signa  uidet  pugnaeque  auidas  accedere  dextras, 
Fraude  loci  nota,  latebrosa  per  auia  saltus 
Euolat  et,  prouisa  fugae  compendia  captans, 
Uirgulta  tegitur  ualle  ac  frondentibus  «mbris. 

Insula,  fluctisono  circumuallata  profundo,  355 

Fastigatur  aquis  compressaque  gurgite  terras 
Enormis  cohibet  nudae  sub  imagine  plantae. 
Inde  Ichnusa  prius  Grais  memorata  colonis; 
Mox  Libyci  Sardus  generoso  sanguine  fidens 
Herculis,  ex  sese  mutauit  nomiua  terrae.  360 

333  cadit  S  334  crucem  bebli  (!)  L  335  uiolentus  Cd 
(T.  p.  215)  LFV  uiolentis  0  uiolenter  uulgo  337  Atque  ea  Ch 
At  ea  0  343  turres  Heinsius  345  ansagoras  L  347  Hostus  Ch 
(T.  p.  237)  Ortus  LOV  Hortus  F  —  cuius  F  cumis  LOV 
350  furentem  OV  351  accedere  Cd  (T.  p.  215)  S  accendere 
edd.  recc.  c.  cod.  Put.  352  latebrosa  S  tenebrosa  Ch  salebrosa 
Heinsius  353  prouisa  et  captans  Cm  Ep.  53  carpens  S 

354  Uirgulta  —  ualle  Ch   —   et  OV  356  Fastigatur  ChLF 

Castigatur  OV         358  Icbnusa]  idunisa  L    id  musa  V   idnuisa 
m.  2  in  lacunam  ins.  F  deest  in  0 

3* 


36  SILI  ITALICI 

Affluxere  etiam  et  sedes  posuere  coactas 

Dispersi  pelago  post  eruta  Pergama  Teucri. 

Nec  paruum  decus,  aduecto  cum  classe  paterna 

Agmine  Thespiadum,  terris,  lolae,  dedisti. 

Fama  est,  cum  laceris  Actaeon  flebile  membris      365 

Supplicium  lueret  spectatae  in  fonte  Dianae, 

Attonitum  nouitate  mali  fugisse  parentem 

Per  freta  Aristaeum  et  Sardoos  isse  recessus; 

Cyrenen  monstrasse  ferunt  noua  litora  matrem. 

Serpentum  tellus  pura  ac  uiduata  uenenis,  370 

Sed  tristis  caelo  et  multa  uitiata  palude. 

Qua  uidet  Italiam,  saxoso  torrida  dorso 

Exercet  scopulis  late  freta  pallidaque  intus 

Arua  coquit  nimium,  Cancro  fumantibus  Austris. 

Cetera  propensae  Cereris  nutrita  fauore.  375 

Hoc  habitu  terrae  nemorosa  per  inuia  crebro 
Torquatum  eludens  Hostus,  Sidonia  pugnae 
Tela  expectabat  sociosque  laboris  Hiberos. 
Qui  postquam  appulsis  animos  auxere  carinis, 
Haud  mora:  prorumpit  latebris;  aduersaque  late    380 
Agmina  inhorrescunt,  longumque  coire  uidetur 
Et  conferre  gradum.    media  interualla  pateutis 
Corripiunt  campi  properatis  eminus  hastis, 
Donec  ad  expertos  enses,  fidissima  tela, 
Peruentum.    dira  inde  lues,  caeduntque  caduntque  385 
Alternique  animas  saeuo  in  mucrone  relinquunt. 

Non  equidem  iunumeras  caedes  totque  horrida  facta 
Sperarim  tanto  digne  pro  nomine  rerum 
Pandere  nec  dictis  bellantum  aequare  calorem. 
Sed  uos,  Calliope,  nostro  donate  labori,  390 


362  diruta  Gronov  364  iole  LFO  yole  V  365  etheon  L 
aetaeon  FOV  366  in  deest  in  S  369  Cyrenen  V  Cyrenem  LFO 
370  ac  uiduata]  inuiduata  S  —  ueneni  Heinsius  371  tristi 
Heinsius  374  fumantibus]  candentibus  JRuperti  feruentibus 
Blass  —  astris  Bothe  377  Hostus  Heinsius  hoatis  S  (cf.  u.  403) 
379  Cui  Heinsius  384  exsertos  Liuineius  385  dira  et 

caeduntque  Ch 


PUNICORUM  LIBER  XII.  37 

Nota  parum  magni  longo  tradantur  ut  aeuo 

Facta  uiri,  et  meritum  uati  sacremus  honorem. 

Ennius,  antiqua  Messapi  ab  origine  regis, 

Miscebat  primas  acies,  Latiaeque  superbum 

Uitis  adornabat  dextram  decus;  hispida  tellus         395 

Miserunt  Calabri;  Rudiae  genuere  uetustae; 

Nunc  Rudiae  solo  memorabile  nomen  alumno. 

Is  prima  in  pugna  —  uates  ut  Thracius  olim, 

Infestam  bello  quateret  cum  Cyzicus  Argo, 

Spicula  deposito  Rhodopeia  pectine  torsit  —  400 

Spectandum  sese  non  parua  strage  uirorum 

Fecerat,  et  dextrae  gliscebat  caedibus  ardor. 

Aduolat,  aeternum  sperans  fore,  pelleret  Hostus 

Si  tantam  labem^  ac  perlibrat  uiribus  hastam. 

Risit  nube  sedens  uani  conamina  coepti  405 

Et  telum  procul  in  uentos  dimisit  Apollo 

Ac  super  his:  ^Nimium,  iuuenis,  nimiumque  superbi 

Sperata  hausisti.    sacer  hic  ac  magna  sororum 

Aonidum  cura  est  et  dignus  Apolline  uates. 

Hic  canet  illustri  primus  bella  Itala  uersu  410 

Attolletque  duces  caelo;  resonare  docebit 

Hic  Latiis  Helicona  modis  nec  cedet  honore 


393  Messapi  Cd  (T.  p.  216)  V  mesapi  LF  massapi  0 
395  dextram  ScaUger  dextra  S  399  cum  Cyzicus  Argo  Ch  — 
cyricus  LFV  citicus  0  400  torsit  0  torsti  LFV  403  sper- 
nens  ChS,  sed  in  "E  m.  2  corr.  in  sperans  —  hostis  ChS 
404  peruibrat  Schrader  407.  408   superbe  Scaliger  aliique 

superbi  Sperati  quidam  ap.  Dausqueium  superba  Sperata  Gronov 
et  Liuineius  —  n.  superbi  Irrita  spes  ausi  est  uel  Spes  ablata 
ausi  est  uel  Spe  fata  hausisti  Heinsius  n.  superbi  Sperare  haec 
ausi  est  Withof  nimium  en  uanam  n.  superbam  Spem  mente 
hausisti  Buperti  nimium  es  iuuenis  nimiumque  superbis ;  Sperato 
absistas  Bothe  n.  superba  Spe  rata  duxisti  Koestlin  n.  superbi 
Spes  erat  hunc  sisti  Blass  n.  superbi  Spe  uana  {uel  Sperando) 
hausisti  nos  n.  superbus  Spem  uanam  hausisti  Thilo  (p.  l.); 
an  scribendum:  nimium  iuuenis  (=  iuuenilis,  ut  viog  —  vEaviytoq) 
nimiumque  superbi  Speras,  Hoste,  tibi.  ?  409  cura  est  Ch 

412  latis  elicona  S  —  honore]  Horaero  Wesseling  Obs.  uar.  II. 
c.  30  p.  280  sq. 


38  SILI  ITALICI 

Ascraeo  famaue  seni.'    Sic  Phoebus,  et  Hosto 
Ultrix  per  gemiuum  transcurrit  tempus  harundo. 
Uertuntur  iuuenis  casu  perculsa  per  agros  415 

Agmina,  et  effusae  pariter  dant  terga  cateruae. 
Tum  pater,  audita  nati  nece  turbidus  irae, 
Barbaricum  atque  immane  gemens,  transfigit  anhelum 
Pectus  et  ad  manis  urget  uestigia  nati.' 

At  Libyae  ductor,  Marcello  fractus  et  acri  420 

Contusus  pugna,  campos  damnarat  et  arma 
Uerterat  ad  miseras  non  aequi  Martis  Acerras. 
Inde,  ubi  permisit  flammis  atque  ensibus  urbera, 
Nuceriae,  nihilo  leuior  nec  parcior  ira, 
Incussit  sese  atque  aequauit  moenia  terrae.  425 

Post  Casilina  sibi,  multum  obluctatus  iniquis 
Defendentum  armis,  aegre  reserauerat  astu 
Limina  et  obsessis  uitam  pensauerat  auro. 
lamque,  in  Dauniacos  transfundens  agmina  campos, 
Flectebat  rabiem,  quo  praeda  uel  ira  uocasset.       430 
Fumabat  uersis  incensa  Petilia  tectis, 
Infelix  fidei  miseraeque  secunda  Sagunto, 
At   quondam  Herculeam    seruare   superba  pharetram. 

Uerterat  et  mentem  Tyria  ad  conata  Tarentus, 
Portisque  intrarant  Poeni.    sed  enim  arce  corusca,  435 
Fisa  loco,  manus  Ausoniae  stipata  sedebat. 
Hic,  miranda  mouens,  classem,  quae  condita  portu 
Astabat  —  namque  angustis  e  faucibus  aequor 
Erumpit  scopulos  inter  patuloque  recessu 

413  Ascraeo]  Cumaeo  uel  Smyrnaeo  JRuperti  —  famaue] 
Smyrnaeue  Barth  —  Hosto  Ch  hosco  LOV  hesto  F  417  Dum  S 
424  leuior  OV  laeuior  F  lenior  L  —  irae  Gronov  aliique 
426  iniqui  Ch  427  armis]  animis  Dausqueiics  —  aegre  res. 
astu]  et  uel  uix  re  res,  arta  Buperti  —  astu]  aestu  Bothe 
428  obseseos  OV,  unde  at  obsessus  Barth  429  in  Dauniacos 
Scaliger  et  JSeinsius  indauniuagos  LF  in  dauniugos  0  in  dapni- 
uagos  V  (praeter  da  litteras  omnes  m.  2  in  lacunam  scr.J  lamque 
uaga  in  Dauni  tr.  Thilo  —  transfundens  S  perfundens  uulgo 
430  uocassent  Heinsius         433  At  Ch  438  e]  se  Hcinsius 

et  Bothe        439  Irrumpit  Bothe 


PUNICORUM  LIBER  XII.  39 

Infundit  campis  secretum  gurgite  pontum  —  440 

Inclusas  igitur,  quibus  haud  enare  dabatur, 
Arce  superposita,  claustris  maris  extulit  astu 
Perque  auersa  tulit  portatas  arua  carinas. 
Lubrica  roboreis  aderant  substramina  plaustris, 
Atque,  recens  caesi  tergo  prolapsa  iuuenci,  445 

Aequoream  rota  ducebat  per  gramina  puppim. 
Et  iam,  per  collis  dumosque  ad  litus  adacta, 
Innabat  pelago  ueniens  sine  remige  classis. 

Nuntius  interea  uectis  non  more  carinis 
Terrentem  freta  curarum  feruoribus  implet,  450 

Dum  procul  Oebalios  amet  expugnare  nepotes 
Et  primus  rostris  sulcet  naualibus  arua, 
Assessos  Capuae  muros,  claustra  ipsa  reuelli 
Portarum,  ac  totum  miseris  incurrere  bellum. 
Linquit  coepta  ferox,  pennasque  addente  pudore     455 
Atque  ira  simul,  immani  per  proxima  mota 
Euolat  et  minitans  auida  ad  certamina  fertur. 
Haud  secus,  amisso  tigris  si  concita  fetu 
Emicet,  attonitae  paucis  lustratur  in  horis 
Caucasus  et  saltu  tramittitur  alite  Ganges;  460 

Donec  fulmineo  partus  uestigia  cursu 
Colligat  et  rabiem  prenso  consumat  in  hoste. 

Obuius  huic  sparso  Centenius  agmine  raptim 
Funditur,  audendi  prauus  facilisque  periclis. 


440  Infundit  Cm  Ep.  53  Diffundit  LF  Effundit  OV      442  ex- 
suit  Gronov  expulit  Heinsius  extrahit  Withof       443  aduersa  F 

—  tulit]  uehit  Withof  —  portatas  arua  Ch  portatus  a.  LF 
portatus  in  a.  OV  444  aderant  S  sederant  Ch  sed  erant 
Lachmann  ad  Lucr.  VL  613  —  substramina  V  subatamina  LFO 
445  Atque]  Inque  Lachmann  1. 1.  —  perlapsa  Scaliger  et  Schrader 
444.  45.  46  L.  r,  sed  erant  substr.  aplustris  Atque  —  Aequo- 
ream  in  freta  ducebant  p.  gr.  p.  Blass  448  luuabant  L 
Lunabant  FOV  451  auet  Nicander  aliique  —  et  pugnare  S 
452  Ut  S  453  Assessos  Cm  Ep.  1  Ad  fessos  V  —  ipsa]  illa  F 
456  post  immani  distingui  uult  Heinsius  457  auide  JDraken- 
horch  et  Schrader      462  CoUigat  0  CoUigit  LFV      46:3  hinc  OV 

—  centennis  LOV    certennuis  F 


40  SILI  ITALICI 

Sed  paruum  decus  Hannibali.    nam,  uitis  honore   465 
Perfunctus  Latiae,  subito  stimularat   agrestis 
Semermemque  manum  sternendam  obiecerat  hosti. 
Bis   septem  demissa  neci  —  nec  substitit  agmen  — 
Milia ;  bis  septem,  quae  non  sollertior  ense, 
Sed  genus  insignis,  iustis  ducebat  in  armis  470 

Fuluius;  ast  aeque  per  corpora  fusa  iacentum 
Raptum  iter  est,  uictorque  moram  non  passus  eundi. 
Exequiae  tantum  famam  nomenque  uolentem 
Mitificae  mentis  tenuerunt  funere  laeto.  474 

Namque  per  insidias,  infandum,  et  ab  hospite  caesus, 
Colloquium  et  promissa  petit  dum  perfida  gentis 
Lucanae,  Graccbus,  caeco  circumdatus  astu, 
Occiderat,  laudemque  Libys  rapiebat  humandi. 

Sed  non,  ut  scitum  celerare  ad  moenia  Poenum, 
Abstabat  res  ulla  loco:   iam  consul  uterque  480 

Praecipites  aderant;   Nola  uis  omnis,   et  Arpis 
Aeui  floridior  Fabius  rapida  arma  ferebat; 
Hinc  Nero  et  hinc  uolucris  Silanus  nocte  dieque 
Impellebat  agens  properata  ad  bella  cohortis. 
Undique  conueniunt,  pariterque  opponere  cunctos   485 
Uni  ductores  iuueni  placet.    arduus  ipse 
Tifata  insidit,  propior  qua  moenibus  instat 
Collis,  et  e  tumulis  subiectam  despicit  urbem. 
Uerum  ubi  tot  sese  circumfundentibus  armis 
Uallatas  socium  portas  unaque  negari  490 

Intrauisse  sibi  Capuaeque  erumpere  cernit, 

466  subitos  Gronov  et  Heinsius  468  Plus  septem  et 

469  bis  Beptem  quoque  non  s.  e.  Buperti  471  Fnluius  LF 

Buluius  OV  —  ast]  haec  Gronov  472  euntis  S  474  Miti- 
ficae  Cm  ad  Liu.  p.  520  (T.  p.  198)  LFV  Artificae  0  Horrificae 
uulgo  476  caeso  ChS  falso  Muperti  480  Abstabat  (=■  dberat) 
scr.  (cf.  Archiv  f.  latein.  Lexicographie  VII.  p.  277)  Astabat  S 
Sat  stabat  Dausqueius  Restabat  spes  ulla  loco  uel  Hoc  stabat 
spes  illa  loco  Heinsius  Cessabat  res  ulla  .  loco  Withof  Ad- 
flabat  spes  ulla  .  loco  Bothe  482  rabida  Ch  —  ferebat  Ch 

ferebant  S  483,uolucris  Ch  uolucres  S  —  Silanua  Ch  487  Tefata 
insidit  Ch  —  Te  fata  incidit  S         491   irrumpere  Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XII.  41 

Anxius  euentus,  nunc  ferro  frangere  coetum 
Obstantum  meditatur,  init  nunc  auia  coepto 
Consilia  atque  astu  quaerit  tot  milia  portis 
Abstrahere  artatis  cinctosque  resoluere  muros.        495 
Sic  igitur  secum  curasque  ita  corde  fatigat: 
'Quo,  mens  aegra,  uocas?    rursusne  pericula  sumam, 
Non  aequus  regione  loci?    Capuaque  uidente 
Terga  dabo?    an,  residens  uicini  uertice  montis, 
Excindi  ante  oculos  patiar  socialia  tecta?  500 

Non  ita  me  experti  Fabius  Fabiique  magister, 
Turbarum  experiens  cum  clausos  milite  collis 
Euasi  uictor  sparsosque  per  arua  iuuencos 
lactare  accensis  stimulaui  cornibus  ignes. 
Haud  dum  omnes  abiere  doli.    defendere  nobis       505 
Si  Capuam  ereptum  est,  dabitur  circumdare  Romam.' 
Haec  postquam  placita,  et  tenuit  sententia  mentem, 
Non  expectato,  Titan  dum  gurgite  lucem 
Spirantis  proferret  equos,  impellit  in  agmen 
Uoce  manuque  uiros  et  coepta  immania  pandit:     510 
^Perge,  age,  uince  omnem,  miles,  uirtute  laborem 
Et,  quantum  humani  possunt  se  tendere  passus, 
Arduus  accelera.    Romam  petis.    hoc  iter  Alpes, 
Hoc  Cannae  strauere  tibi.    eia,  incute  muris 
Umbonem  Iliacis  Capuaeque  repende  ruinas;  515 

Quam  tanti  fuerit  cadere,  ut  Palatia  cernas 
Et  demigrantem  Tarpeia  sede  Tonantem. 

492  euentus  Gronov,  Bcntley ,  Buperti  aduentus  S  ad 
uentos  Bothe  493  init  Cxn  Ep.  53  huc  S  —  coepti  JSeinsius 
497  rursusue  S  498  Capuane  Buperti         501  Fabiique  Ch 

Fabioque  S  502  experiens  scr.  asperior  Ch  (T.p.  304.  211)  LF 
hesperior  0  esperior  V  501.  502  Fabioque  m.  Turbarum  ex- 
pertor,  c.  uulgo  Fabioque  m.  Turmarum  asperior  Liuineius, 
quod  proh.  BJass  Fabioque  m.  Turbarum  inceptor  uel  Fabiique 
m.  Turbarum  expertem  Dausqueius  Fabiique  m.  Turbarum  uel 
Turmarum,  experto  Barth  509  in]  en  et  510  uiris  Buperti 

511  uince]  unice  L  512  possint  Heinsius  514  strauere  Cm 
Ep.  38  statuere  0  (cf.  IV.  701)  515  Terrorem  Ruperti  516  Quae 
tanti  fuerint,  cadere  ut  Gronov  517  demigrantem  LFV,  ut 
coni.  Modius   denigrantem  OCm  JEp.  38  Cd  (T.  p.  213.  214) 


42  SILI  ITALICI 

Instincti  glomerant  gressus.    Roma  auribus  haeret, 
Roma  oculis.    creduntque  ducis  sollertibus  actis 
Aptius  id  coeptum,  quam  si  duxisset  ab  ipso         520 
Fatali  Aeneadis  campo.    Uulturna  citata 
Tramittunt  alno  uada  postremique  relinquunt 
Tardandis  Italis  corruptas  igne  carinas. 
Tum  Sidicina  legunt  pernicibus  arua  maniplis 
Threiciamque  Calen,  uestras  a  nomine  nati,  525 

Orithyia,  domos.    hinc  Allifanus  laccho 
Haud  inamatus  ager  nymphisque  habitata  Casinis 
Rura  euastantur;  mox  et  uicinus  Aquinas 
Et,  quae  fumantem  texere  giganta,  Fregellae 
Agmine  carpuntur  uolucri.    fert  concitus  inde         530 
Per  iuga  celsa  gradum,  duris  qua  rupibus  haeret 
Bellator  Frusino,  et  surgit  suspensa  tumenti 
Dorso  frugiferis  Cerealis  Anagnia  glebis. 
lamque  adeo  est  campos  ingressus  et  arua  Labici, 
Linquens  Telegoni  pulsatos  ariete  muros,  535 

Haud  dignam  inter  tanta  moram.  nec  amoena  retentant 
Algida  nec  iuxta  lunonis  tecta  Gabinae. 
Praeceps  ad  ripas  immani  turbine  fertur, 
Sulphureis  gelidus  qua  serpit  leniter  undis 
Ad  genitorem  Anio,  labens  sine  murmure,  Thybrim.  540 

Hic  ut  signa  ferox  dimensaque  castra  locauit 
Et  ripas  tremefecit  eques,  perterrita  pulsis 
Ilia  prima  uadis  sacro  se  coniugis  antro 
Condidit,  et  cunctae  fugerunt  gurgite  nymphae. 
At  matres  Latiae,  ceu  moenia  nulla  supersint,        545 
Attonitae  passim  furibundis  gressibus  errant. 
Ante  oculos  astant  lacerae  trepidantibus  umbrae. 


518  Instincti  Cm  Z.  l  S  Instructi  edd.  nonnullae    520  quam 
si  Cm  Z.  Z.  522  alno  Cm  Z.  Z.   aluo  S  526  Orythia  LF 

Orithia  OV  —  Aelifanus  Cd  (T.  p.  215)     527  inamatus  Cm  Z.  Z. 
—  nymphis  h.  Casinis  Ch    casini  S  529  Et  OV    At  CliLF 

Ac  Heinsim  —  fregellae  L   fragellae  FOV  531  thuris  Ch 

534  Labyci  Ch        545  supersunt  L  546  hic  u.  in  Col.  teste 

Heinsio  proxime  sequenti  postpositus  erat 


PUNICORUM  LIBER  XII.  43 

Quaeque  grauem  ad  Trebiam,  quaeque  ad  Ticina  fluenta 
Oppetiere  necem,  Paulus  Gracchusque  cruenti 
Flaminiusque  simul,  miseris  ante  ora  uagantur.     550 
Clausit  turba  uias.    stat  celsus  et  asper  ab  ira 
Ingentemque  metum  toruo  domat  ore  senatus. 
Interdum  tamen  erumpunt  sub  casside  fusae 
Per  tacitum  lacrimae:  quidnam  Fortuna  minetur, 
Quidue  parent  superi?    Pubes  dispersa  per  altas    555 
Stat  turris  atque  huc  uentum  sub  corde  uolutat, 
Ut  iam  Roma  satis  credat  defendere  muros. 

Poenus  ut  ad  somnos  uix  totam  cursibns  actae 
Indulsit  pubi  noctem,  uigil  ipse  nec  uUam 
Ad  requiem  facilis  credensque  abscedere  uitae,       560 
Quod  sopor  eripiat,  tempus:  radiantibus  armis 
Induitur  Nomadumque  iubet  prorumpere  turmas. 
Inde,  leuis  frenis,  circum  pauitantia  fertur 
Quadrupedante  sono  perculsae  moenia  Romae. 
Nunc  aditus  lustrat,  clausas  nunc  cuspide  pulsat  565 
Infesta  portas  fruiturque  timore  pauentum. 
Nunc,  lentus  celsis  astans  in  collibus,  intrat 
Urbem  oculis  discitque  locos  causasque  locorum. 
Ac  legeret  uisu  cuncta  et  penetraret  in  omnis 
Spectando  partis,  ni  magno  turbine  adesset  570 

Fuluius,  haud  tota  Capuae  obsidione  relicta. 
Tum  demum  castris  turmas  inflexit  ouantis 
Spectata  ductor    satiatus  pectora  Roma. 
Atque  ubi  nox  depulsa  polo  primaque  rubescit 
Lampade  Neptunus  reuocatque  Aurora  labores,       575 
Effundit  rupto  persultans  agmina  uallo 
Et,  quantum  clamare  ualet:  'Per  plurima  uestra, 
0  socii,  decora  et  sacras  in  sanguine  dextras, 


559  Inclusit  0  562    numidumque  S,  sed  in  T    o  et  sl 

suprascr.        563  freni  Heinsim         667  lentus  S    laetus  uulgo 
571    toto  S  572  influxit  0    subdnxit  Gronov  et  Burmann 

subuexit  Schrader  573  Spectant  {et  da  m.  2  superascr.)  V 

577  uestra  L    nostra  FOV  578  sacras  in  s.]    saturatas  s. 

Heinsius   satiatas  s.  Drakenborch 


44  SILI  ITALICl 

Uobis  ite  pares  et  tantum  audete  sub  armis, 
Quantum  Roma  timet.  reliquam  hanc  excindite  molem; 
Nil,  quod  uincatis,  toto  restabit  in  orbe.  581 

Neu  populi  uos  Martigenae  tardarit  origo; 
Intratam  Senonum  capietis  milibus  urbem 
Assuetamque  capi.    fortasse  curulibus  altis 
lam  uos,  exemplo  proauorum,  ad  nobile  letum       585 
Expectant  de  more  senes  mortique  parantur.' 

Talibus  hic  Poenus;  sed  contra  Oenotria  pubes 
Non  ullas  uoces  ducis  aut  praecepta  requirit. 
Sat  matres  stimulant  natique  et  cara  supinas 
Tendentum  palmas  lacrimantiaque  ora  parentum.    590 
Ostentant  paruos  uagituque  incita  pulsant 
Corda  uirum,  armatis  infigunt  oscuia  dextris. 
Ire  uolunt  et  pro  muris  opponere  densi 
Pectora  respectantque  suos  fletumque  resorbent. 
Ut  uero  impulso  patefactae  cardine  portae  595 

Et  simul  erupit  motis  exercitus  armis, 
Funditur  immixtus  gemitu  precibusque  per  altos 
Ad  caelum  muros  plangor,  sparsaeque  solutis 
Crinibus  exululant  matres  atque  ubera  nudant. 
Puluius  anteuolans  agmen:  *Quis  nesciat/  inquit,  600 
'Non  sponte  ad  nostros  Poenum  uenisse  penatis? 
A  portis  fugit  Capuae.'    Subnectere  plura 
Conantem  tristis  caeli  cum  murmure  uasto 
Turbauit  fragor  et  subita  de  nube  procellae. 

lupiter,  Aethiopum  remeans  tellure,  minantem    606 
Romuleo  Poenum  ut  uidit  succedere  uallo, 
Caelicolis  raptim  excitis,  defendere  tecta 
Dardana  et  in  septem  discurrere  iusserat  arces. 


579  Uobis  Ch      582  Ne  Ch      585  ad  n.  letum  Ch       587  hic 
Marsus   hinc   LFV    huic,    corr.  in   his    0  689   Stat  OV 

596  motis  Ch   uictis  S    iunctis  ^mlgo  prob.  Blass     598  plangor 
Heinsius  clangor  S  603  tristis]  hia  dictis  Heinsius   dictis 

uel  dirus  Buperti  —  cum]  tum  LFV  dum  0         607  Caelicolas 
r.  excitos  Gronov        608  discurrere]  descendere  V 


PUNICORUM  LIBER  XII.  45 

Ipse  e  Tarpeio  sublimis  uertice  cuncta, 

Et  uentos  simul  et  nubes  et  grandinis  iras  610 

Fulminaque  et  tonitrus  et  nimbos  conciet  atros. 

Concussi  tremuere  poli,  caelumque  tenebris 

Clauditur,  et  terras  caeco  nox  condit  amictu. 

Instat  tempestas  oculis,  hostique  propinquo 

Roma  latet.   iactae  in  turmas  per  nubila  flammae  615 

Stridorem  seruant,  membrisque  insibilat  ignis. 

Hinc  Notus,  hinc  Boreas,  hinc  fascis  Africus  alis 

BeJla  mouent,  quantis  animos  et  pectora  possint 

Irati  satiare  louis.    fluit  agmen  aquarum, 

Turbine  confusum  piceo  et  nigrante  procella,  620 

Atque  omnis  circa  campos  spumantibus  undis 

Inuoluit.    celsus  summo  de  culmine  montis 

Regnator  superum  sublata  fulmina  dextra 

Librauit  clipeoque  ducis,  non  cedere  certi, 

Incussit.    summa  liquefacta  est  cuspis  in  hasta,      625 

Et  fluxit,  ceu  correptus  fornacibus,  ensis. 

Ambustis  sed  enim  ductor  Sidonius  armis 
Sistebat  socios  et  caecum  e  nubibus  ignem 
Murmuraque  a  uentis  misceri  uana  docebat. 
Tandem  post  clades  socium  caelique  ruinam,  630 

Non  hoste  in  nimbis  uiso,  non  ense,  referri 
Signa  iubet  castris  maestasque  resuscitat  iras: 
'Uentis  debebis  nimirum  hiemisque  procellis 
Unum,  Roma,  diem.    sed  non  te  crastina  nobis 
Lux  umquam  eripiet;  descendat  lupiter  ipse  635 

In  terras  licet.'    Infrendens  dum  talia  fatur, 
Ecce  serenato  clarum  iubar  emicat  axe, 
Purgatusque  nitet  discussis  nubibus  aether. 
Aeneadae  sensere  deum  telisque  repostis 


609  cuncta]  iuncta  Heimius  nutu  Lefehure  iuuctim  uel 
cunctos  Withof  611  concitet  (t  suprascr.)  V  612  tenuere  0 
616  membrisque  Ch  619  ruit  Heinsius  623  fulmine  L 

626  fulxit  L  631  ense  V  hoste  LFO  urbe  Blass  633  Uentis] 
nimbis  Withof  636  infrendens]  miscendus  0  637  serenatus  F 
—  asse  L 


46  SILI  ITALICI 

Summissas  tendunt  alta  ad  Capitolia  dextras  640 

Et  festa  cingunt  montis  penetralia  lauro. 
Tum  uultus,  modo  non  paruo  sudore  madentis, 
Nunc  laetos  louis  aspectant:  *Da,  summe  deorum, 
Da,  pater,  ut  sacro  Libys  inter  proelia  telo 
Concidat.    haud  alia  potis  est  occumbere  dextra.'   645 

Sic  adeo  orantes  pressere  siientia,  postquam 
Abstulerat  terras  nigrantibus  Hesperus  umbris. 
Quem  simul  attollens  rutilantem  lampada  Titan 
Obruit,  et  uitae  rediit  mortalibus  usus, 
Poenus  adest,  nec  se  castris  Oenotria  pubes  650 

Continet.    haud  dum  enses  stricti,  mediumque  iacebat 
Tantum  ad  bella  loci,  quantum  tramittere  iactae 
Sufficerent  hastae,  cum  fulgor  hebescere  caeli 
Per  subitum  coepit,  densaeque  subire  tenebrae, 
Atque  dies  fugere,  atque  armari  ad  proelia  rursus  655 
lupiter.    incumbunt  uenti,  crassusque  rotante 
Austro  nimborum  feruet  globus.    intonat  ipse, 
Quod  tremat  et  Rhodope  Taurusque  et  Pindus  et  Atlas. 
Audiuere  lacus  Erebi,  mersusque  profundis 
Agnouit  tenebris  caelestia  bella  Typhoeus.  660 

Inuadit  Notus  ac,  piceam  cum  grandine  multa 
Intorquens  nubem,  cunctantem  et  uana  minantem 
Circumagit  castrisque  ducem  succedere  cogit. 

Uemm  ubi  depositis  saepsit  sese  aggere  telis, 
Laeta  serenati  facies  aperitur  Olympi,  665 

Nullaque  tam  mitem  credas  habuisse  Tonantem 
Fulmina,  nec  placido  commota  tonitrua  caelo. 
Durat  et  affirmans  non  ultra  spondet  in  ipsos 
Uenturam  hanc  aethra  rabiem,  modo  patria  uirtus 


643  exspectant  0      650  claustris  Burmann    651  mediique 
Heinsius  —  patebat   Gronov  654  Per  sudum   Schrader 

655  fulgere  L  658   Quo   V  659   erebi  V    crebri  LO 

crebi  F      666  iam  Nicander  dliique       668  offirmans  Liuineius 
et  Heinsius  669  U.  hanc  aethra  rabiem  scr.  cum  Heinsio 

U.  crebra  diem  Ch  U.  crebraque  diem  Modius  teste  Dausqueio 
(T.  p.  204  et  211)    U.  crebro  diem  LF   U.  crebroque  diem  OV 


PUNICORUM  LIBER  XII.  47 

In  dextras  redeat,  nec  Romam  excindere  Poeni      670 
Credant  esse  nefas.    ubi  nam  tunc  fulmina  tandem 
Inuicti  latuisse  louis,  cum  sterneret  ensis 
Aetolos  campos?   ubi,  cum  Tyrrhena  natarent 
Stagna  cruore  uirum?    ^pugnat  pro  moenibus/  inquit, 
*Si  rector  superum  tot  iactis  fulmine  telis,  675 

Inter  tot  motus  cur  me  contra  arma  ferentem 
Afflixisse  piget?  uentis  hiemique  fugaces 
Terga  damus?  remeet,  quaeso,  mens  illa  uigorque, 
Qua  uobis,  cum  pacta  patrum,  cum  foedera  adessent, 
Integrare  acies  placitum/    Sic  pectora  flammat,      680 
Donec  equum  Titan  spumantia  frena  resoluat. 
Nec  nox  composuit  curas,  somnusue  frementem 
Ausus  adire  uirum,  et  redeunt  cum  luce  furores. 
Rursus  in  arma  uocat  trepidos  clipeoque  tremendum 
Increpat  atque  armis  imitatur  murmura  caeli.         685 

Ut  uero  accepit  tantum  confidere  diuis 
Ausonios  patres,  summissaque  Baetis  ad  oras 
Auxilia,  et  noctu  progressum  moenibus  agmen: 
Sic  agitare  fremens  obsessos  otia,  tamque 
Securam  Hannibalis  Romam,  uiolentior  instat.        690 
lamque  propinquabat  muro,  cum  lupiter  aegram 
lunonem  alloquitur  curis  mulcetque  monendo: 
^Nullane  Sidonio  iuueni^  coniuxque  sororque 


Uentorum  restare  diem  Liuineius  Uentorum  e  caelo  rabiem 
uel  Uenturam  caelo  rabiem  Dausqueius  U.  caeli  rabiem  Lefe- 
hure,  quod  prob.  Buperti  in  ipsos,  U.  retroque  luem  uel  i. 
ipsos  tJ.,  retro  ire  luem  s.  diem  Barth  U.  hanc  Erebo  rabiem 
Bothe  U.  retro  cladem  Blass;  possis  ttiam  conicere:  U.  hanc 
retro  rabiem  —  uirtus  OV  iustas  L  iustus  F  et  i.  marg.  m.  2 
uictas  672  Inuicti  OV    Inuiti  LF    Inuisi  Heinsius   Immitis 

nos  —  latuisse  Ch   iacuisse  LOV   lacuisse  F  673  cum  OV 

tum  LF  675  culmine  Bothe  fulminis  alis  Heinsius  —  superum, 
cur  tactis  fulmine  telis  uel  superum,  tot  tactis  f.  telis,  Inter 
tot  mortes  Burmann  679  uobis  Ch  nobis  0  —  obessent  Blass 
681  resoluat  S  resoluit  uulgo  686  armis]  uenus  S  ac  quatiens 
(sc.  clipeum)  Blass  atque  sonans  uel  fremens  nos  689  tamque 
Heinsius   namque  Ch   iamque  S 


48  SILI  ITALICI 

Cara  mihi,  non  ulla  umquam  sine  fine  feroci 
Addes  frena  uiro?  fuerit  delere  Saguntum,  695 

Exaequare  Alpes,  imponere  uincula  sacro 
Eridano,  foedare  lacus.    etiamne  parabit 
Nostras  ille  domos,  nostras  perrumpere  in  arces? 
Siste  uirum.    namque,  ut  cemis,  iam  flagitat  ignes 
Et  parat  accensis  imitari  fulmina  flammis.'  700 

His  dictis  grates  agit  ac  turbata  per  auras 
Deuolat  et  prensa  iuuenis  Saturnia  dextra: 
'Quo  ruis,  o  uecors?  maioraque  bella  capessis, 
Mortali  quam  ferre  datum?'    luno  inquit  et  atram 
Dimouit  nubem  ueroque  apparuit  ore.  705 

'Non  tibi  cum  Phrygio  res  Laurentiue  colono; 
En,  age  —  namque,  oculis  amota  nube  parumper, 
Cernere  cuncta  dabo  —  surgit  qua  celsus  ad  auras, 
Aspice,  montis  apex,  uocitata  Palatia  regi 
Parrhasio  plena  tenet  et  resonante  pbaretra  710 

Intenditque  arcum  et  pugnas  meditatur  Apollo. 
At,  qua  uicinis  tollit  se  coUibus  altae 
Molis  Auentinus,  uiden',  ut  Latonia  uirgo 
Accensas  quatiat  Phlegethontis  gurgite  taedas, 
Exertos  auide  pugnae  nudata  lacertos?  715 

Parte  alia,  cerne,  ut  saeuis  Gradiuus  in  armis 
Implerit  dictum  proprio  de  nomine  campum. 
Hinc  lanus  mouet  arma  manu,  mouet  inde  Quirinus, 
Quisque  suo  de  colle  deus.   sed  enim  aspice,  quantus 
Aegida  commoueat  nimbos  flammasque  uomentem  720 
lupiter  et  quantis  pascat  ferus  ignibus   iras. 
Huc  uultus  flecte  atque  aude  spectare  Tonantem, 
Quas  hiemes,  quantos  concusso  uertice  cernis 
Sub  nutu  tonitrus!  oculis  qui  fulgurat  ignis! 


694  umquam]  inquam  Liumeius  703  maiorane  Buperti 
712  At  qui  S  713  uiden'  F  uidetis  L  uidens  OV  (in  V  m.  2 
corr.  in  uidet^  715  auide,  ut  coni.  Bausqueius  10 V  auidae  F 
716  saeuus  F  717  Impleret  S  719  quantus  Ch  720  flam- 
masque  V   flammisque  LF  flamiaisque  0  —  mouentem  OV 


PUNICORUM  LIBER  XII.  49 

Cede  deis  tandem  et  Titania  desine  bella/  725 

Sic  a£Pata  uirum  indocilem  pacisque  modique, 
Mirantem  superum  uultus  et  flammea  membra, 
Abstrahit  ac  pacem  terris  caeloque  reponit. 
Respectans  abit  et  castris  auulsa  moueri 
Signa  iubet  ductor  remeaturumque  minatur.  730 

Redditur  extemplo  flagrantior  aethere  lampas, 
Et  tremala  infuso  resplendent  caerula  Phoebo. 
At  procul  e  muris  uidere  ut  signa  reuelli 
Aeneadae  uersumque  ducem,  tacita  ora  uicissim 
Ostentant  nutuque  docent,  quod  credere  magno      735 
Non  audent  haerente  metu;  nec  abire  uolentis, 
Sed  fraudem  insidiasque  putant  et  Punica  corda, 
Ac  tacitae  natis  infigunt  oscula  matres: 
Donec  procedens  oculis  sese  abstulit  agmen 
Suspectosque  dolos  dempto  terrore  resoluit.  740 

Tum  uero  passim  sacra  in  Capitolia  pergunt 
Inque  uicem  amplexi  permixta  uoce  triumphum 
Tarpeii  clamant  louis  ac  delubra  coronant. 
lamque  omnis  pandunt  portas;   ruit  undique  laetum, 
Non  sperata  petens  dudum  sibi  gaudia,  uulgus.      745 
Hi  spectant,  quo  fixa  loco  tentoria  regis 
Astiterint;  hi,  qua  celsus,de  sede  uocatas 
Affatus  fuerit  turmas;  ubi  belliger  Astur 
Atque  ubi  atrox  Garamas  saeuusque  tetenderit  Hammon. 
Corpora  nunc  uiua  sparguntur  gurgitis  unda;         750 
Nunc  Anienicolis  statuunt  altaria  nymphis. 
Tum  festam  repetunt,  lustratis  moenibus,  urbem. 


726  aflfata  S    effata  uuJgo        735  nutuque  OV   metuque  L 
uictumque  F  736   uolentis  Ch   uolentes  0  737   corda] 

coepta  Schrader  738  Ac  OV   At  LF  743  coronant  Cm 

J&jp.  38     749  Hammon  Marsus  aliique  Hannon  ChLFO  amon  V 


SlLITTS  ITAI.ICUS.    II. 


50  SILI  ITALICI 

SILI    ITALICI 
PUNICORUM 

LIBER  TERTIUS  DECIMUS. 

Segne  iter  emenso  uix  dum  Tarpeia  uideri 
Culmina  desierant,  toruos  cum  uersus  ad  urbem 
Ductor  Agenoreus  uultus  remeare  parabat. 
Castra  locat,  nulla  laedens  ubi  gramina  ripa 
Tutia  deducit  tenuem  sine  nomine  riuum  5 

Et  tacite  Tuscis  inglorius  affluit  undis. 
Hic  modo  primores  socium,  modo  iussa  deorum, 
Nunc  sese  increpitat:  ^Dic  o,  cui  Lydia  caede 
Creuerunt  stagna  et  concussa  est  Daunia  tellus 
Armorum  tonitru,  quas  exanimatus  in  oras  10 

Signa  refers?    qui  mucro  tuum,  quae  lancea  tandem 
Intrauit  pectus?    si  nunc  existeret  alma 
Cartbago  ante  oculos,  turrita  celsa  figura, 
Quas  abitus,  miles,  causas,  illaese,  dedisses? 
"Imbres,  o  patria,  et  mixtos  cum  grandine  nimbos    15 
Et  tonitrus  fugio."    procul  hanc  expellite,  gentes, 
Femineam,  Tyriae,  labem,  nisi  luce  serena 
Nescire  ac  liquida  Mauortem  agitare  sub  aethra/ 

Terror  adhuc  inerat  superum  ac  redolentia  in  armis 
Fulmina  et  ante  oculos  irati  pugna  Tonantis.  20 

Parendi  tamen  et  cuicumque  incumbere  iusso 
Durabat  uigor,  ac,  sensim  dijQfusus  ad  oras, 
Signa  reportandi  crescebat  in  agmine  feruor. 
Sic,  ubi  perrupit  stagnantem  calculus  undam, 

4  laedens]  radens  Heinsius  lambens   Blass,  sed  cf.   Verg. 
Aen.  VII.  809  5  Tutia  LFV   Tucia  0    Turia  Cd  (T.  p.  213 

et  214)  6  tacite  OV  tante  LF  8  cui]  tu  0  14  abitus  FO 
habitus  LV  15  grandine  Cm  Ep.  38  16  gentes  Heinsius 
gentis  S  genti  Drdkenborch  18  liquido  S  22  diffusus  V 
diffusis  LF    diffisus  0  —  oras  Blass  (cf.  u.  28)   auris  S 


k 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  51 

Exiguos  format  per  prima  uolumina  gyros,  25 

Mox,  tremulum  uibrans  motu  gliscente  liquorem, 
Multiplicat  crebros  sinuati  gurgitis  orbes: 
Donec  postremo  laxatis  circulus  oris 
Contingat  geminas  patulo  curuamine  ripas.  29 

At  contra  Argyripae  prauum  decus  —  inclita  namque 
Semina  ab  Oenea  ductoris  stirpe  trabebat 
Aetoli  —  Dasio  fuit  baud  ignobile  nomen  — 
Laetus  opum,  sed  clauda  fides;  seseque  calenti 
Addiderat  Poeno,  Latiae  diffisus  habenae  — 
Is,  uoluens  ueterum  memorata  antiqua  parentum:    35 
"^Longo,  miles/  ait,  ^quateret  cum  Teucria  bello 
Pergama,  et  ad  muros  staret  sine  sanguine  Mauors, 
Sollicitis  Calchas  —  nam  sic  fortissimus  heros 
Poscenti  socero  saepe  inter  pocula  Dauno 
Narrabat  memori  Diomedes  condita  mente  —  40 

Sed  Calcbas  Danais,  nisi  clausum  ex  sedibus  arcis 
Armisonae  curent  simulacrum  auellere  diuae, 
Non  umquam  affirmat  Therapnaeis  Ilion  armis 
Cessurum,  aut  Ledae  rediturum  nomen  Amyclas. 
Quippe  deis  uisum,  ne  cui  perrumpere  detur,  45 

Effigies  ea  quas  umquam  possederit,  urbes. 
Tum  meus  adiuncto  monstratam  euadit  in  arcem 
Tydides  Ithaco  et,  dextra  amolitus  in  ipso 
Custodes  aditu  templi,  caeleste  reportat 
Palladium  ac  nostris  aperit  mala  Pergama  fatis.     50 


30  Argiripae  prouum  (errore  typograpMeo)  decus  Ch  'ap, 
BrdkeriborcMum  Argyripae  prauum  decus  Ch  ap.  Burmanni 
Syll.  III.  ep.  387  {T.  p.  209)  —  argyripa  L  agrippe  FV 
agrippae  0  —  paruum  0  proauum  Bol^e  31  Oenea  Ch  ap, 
Burm.  l,  l.  0  enea  LV  aenaea  F  32  Aetoli  Dasio  Heinsius 
Etolidas  id  L  Aetolidas  id  F  Etholidas  id  OV  Autolidas  id  Ch 
(T.  p.  211)  Oetolidas  inter  uulgo  Aetolos  inter  Liuineius  Oeni- 
das  inter  Bausqueius        34  diffisus  LO  diflFusus  FV        41  e  V 

47  monstratam]  sacratam   Schrader  —  euadit  S    euasit  uulgo 

48  Titydes  L  Tidides  F  Thetides  0  Tytides  V  —  amolitus 
Gronov  et  Heinsius  molitus  S  50  male  ed.  Bom.  2  proJ)b. 
Heinsio  aliisque 

4* 


52  SILI  ITALICI 

Nam  postquam  Oenotris  fundauit  finibus  urbem, 
Aeger  delicti,  Phrygium  placare  colendo 
Numen  et  Iliacos  parat  exorare  penatis. 
Ingens  iam  templum  celsa  surgebat  in  arce, 
Laomedonteae  sedes  ingrata  Mineruae:  55 

Cum  medios  inter  somnos  altamque  quietem 
Nec  celata  deam  et  minitans  Tritonia  uirgo: 
"Non  baec,  Tydide,  tantae  pro  laudis  bonore 
Digna  paras,  non  Garganus  nec  Daunia  tellus 
Debentur  nobis.    quaere  in  Laurentibus  aruis,  60 

Qui  nunc  prima  locant  melioris  moenia  Troiae. 
Huc  uittas  castumque  refer  penetrale  parentum." 
Quis  trepidus  monitis  Saturnia  regna  capessit. 
lam  Phryx  condebat  Lauinia  Pergama  uictor 
Armaque  Laurenti  figebat  Troia  luco.  65 

Uerum  ubi  Tyrrheni  peruentum  ad  fluminis  undas 
Castraque  Tydides  posuit  fulgentia  ripa, 
Priamidae  intremuere  metu.    tum,  pignora  pacis 
Praetendens  dextra  ramum  canentis  oliuae, 
Sic  orsus  Dauni  gener  inter  murmura  Teucrum:      70 
'Tone,  Anchisiade,  memores  irasque  metusque; 
Quicquid  ad  Idaeos  Xanthum  Simoentaque  nobis 
Sanguine  sudatum  Scaeaeque  ad  limina  portae, 
Haud  nostrum  est;  egere  dei  duraeque  sorores. 
Nunc  age,  quod  superest,  cur  non  melioribus,  aeui,  75 
Ducimus  auspiciis?   dextras  iungamus  inermis. 
Foederis,  en,  haec  testis  erit."    ueniamque  precatus 
Troianam  ostentat  trepidis  de  puppe  Mineruam. 
Haec  ausos  Celtas  irrumpere  moenia  Romae 
Corripuit  leto  neque  tot  de  milibus  unum  80 

Ingentis  populi  patrias  dimisit  ad  aras.' 

.  51  Nam  CliS  Sed  uulgo,  quodprdb.  Brdkenborch  61  meliori 
Heinsius  62  uittas  castumque  Cm  Ep.  38  intras  castumque  LV 
intras    castrumque  FO  67  ^.  u.  uncis   inclusit  Heinsiu^ 

68  pignore  Ch       71  Anchisiada  Heinsius       72  simoentaque  F 
simeonthaque  L    simeontaque  OV  76  inermes  Cm  Ep.  62 

78  trepidus  Ch        81  aras  Ch 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  53 

His  fractus  ductor  conuelli  signa  maniplis 
Optato  laetis  abitu  iubet.    itur  in  agros, 
Diues  ubi  ante  omnis  colitur  Feronia  luco, 
Et  sacer  umectat  Flauinia  rura  Capenas.  85 

Fama  est  intactas  longaeui  ab  origine  fani 
Creuisse,  in  medium  congestis  undique  donis, 
Immensum  per  tempus  opes,  lustrisque  relictum 
Innumeris  aurum,  solo  seruante  pauore. 
Hac  auidas  mentes  ac  barbara  corda  rapina  90 

Polluit  atque  armat  contemptu  pectora  diuum. 
Auia  tunc  longinqua  placent,  quae  sulcat  aratro 
Ad  freta  porrectis  Trinacria  Bruttius  aruis. 

Dum  Libys  haud  laetus  Regina  ad  litora  tendit, 
Uictor,  summoto  patriis  a  finibus  hoste,  95 

Fuluius  infaustam  Campana  ad  moenia  clausis' 
Portabat  faraam  miserisque  extrema  mouebat. 
Tum  prensans  passim,  cuicumque  est  nomen  in  armis: 
'Dedecus  hoc  defende  manu;  cur  perfida  et  urbi 
Altera  Carthago  nostrae  post  foedera  rupta  100 

Et  missum  ad  portas  Poenum,  post  iura  petita 
Consulis  alterni  stat  adhuc?  et  turribus  altis 
Hannibalem  ac  Libycas  expectat  lenta  cohortis?' 
Miscebat  dictis  facta  et  nunc  robore  celsas 
Educi  turris,  quis  uinceret  ardua  muri,  105 

Cogebat,  nunc  coniunctas  astringere  nodis 
Instabat  ferroque  trabes,  quo  frangeret  altos 
Portarum  postes  quateretque  morantia  claustra. 
Hic  latera  intextus  stellatis  axibus  agger, 
Hic  grauida  armato  surgebat  uinea  dorso.  110 

At  postquam  properata  satis,  quae  commonet  usus,j 
Dat  sienum  atque  alacer  scalis  transcendere  muros 


84  ante  omnis]  annoso  uel  antiquo  Heinsius  85  humectatLF 
inuectat  OV  —  Flauinia  Lat.  Latinius  (Bihl.  prof.  Bomae  1677) 
fluuialia  S  floralia  Bothe  86  fani  Cm  Ep,  62  fauni  S  90  Hac  Ch 
Hanc  V  —  ac]  et  0  94  laetus]  lentus  Heinsius  —  regina  S 
98  Tum  V  Dum  LFO  99  urbis  Ch  101  Admissum  hic  p.  0 
111  At  ChL  Ac  FOV  —  commouet  OV 


54  SILI  ITALICI 

Imperat  ac  saeuis  urbem  terroribus  implet: 
Cum  subito  dextrum  ofFulsit  conatibus  omen. 

Cerua  fuit,  raro  terris  spectata  colore,  115 

Quae  candore  niuem,  candore  anteiret  olores. 
Hanc  agreste  Capys  donum,  cum  moenia  sulco 
Signaret,  grato  paruae  mollitus  amore, 
Nutrierat  sensusque  hominis  donarat  alendo. 
Inde  exuta  feram  docilisque  accedere  mensis  120 

Atque  ultro  blanda  attactu  gaudebat  erili. 
Aurato  matres  assuetae  pectine  mitem 
Comere  et  umenti  fluuio  reuocare  colorem. 
Numen  erat  iam  cerua  loci;  famulamque  Dianae 
Credebant,  ac  tura  deum  de  more  dabantur.  125 

Haec,  aeui  uitaeque  tenax  felixque  senectam 
Mille  indefessos  uiridem  duxisse  per  aniios, 
Saeclorum  numero  Troianis  condita  tecta 
Aequabat;  sed  iam  longo  nox  uenerat  aeuo. 
Nam,  subito  incursu  saeuorum  agitata  luporum,     130 
Qui  noctis  tenebris  urbem  —  miserabile  bello 
Prodigium  —  intrarant,  primos  ad  luminis  ortus 
Extulerat  sese  portis  pauidaque  petebat 
Consternata  fuga  positos  ad  moenia  campos. 
Exceptam  laeto  iuuenum  certamine  ductor  135 

Mactat,  diua,  tibi  —  tibi  enim  haec  gratissima  sacra  — 
Fuluius  atque:  'adsis/  orat,  'Latonia,  coeptis.' 

Inde  alacer  fidensque  dea  circumdata  clausis 
Arma  mouet,  quaque  obliquo  curuantur  in  orbem 
Moenia  flexa  sinu,  spissa  uallata  corona  140 

Alligat  et  telis  in  morem  indaginis  ambit. 
Dum  pauitant,  spumantis  equi  fera  corda  fatigans, 
Euehitur  porta  sublimis  Taurea  cristis 


114  Tum  Dausqueius  —  offalsit  Cli  effulsit  S  115  terris] 
Teucris  Heinsius  129  iam  S  enim  uulgo  —  nox  LFV  deest 
in  0    mors  uulgo    nex  Bothe  136  alterum  tibi  et  haec 

deerant  in  Col.  teste  JSeinsio  —  Mactat,  diua,  tibi,  tibi  enim 
hanc,  gr.  s.  Heinsius  et  Lefebure  139  orbem]  ore  S  140  sinu] 
aitu  Gronov       142  pauitans  S  —  corda]  colla  uel  terga  Schrader 


PUNICORUM  LIBER  XIIL  55 

Bellator,  cui  Sidonius  superare  lacerto 
Ductor  et  Autololas  dabat  et  Maurusia  tela.  145 

Is  trepido  ac  lituum  tinnitu  stare  neganti 
Imperitat  uiolenter  equo,  postquam  auribus  hostis 
Uicinum  sese  uidet,  et  clamore  propinquo: 
'Claudius  huic,'  inquit  —  praestabat  Claudius  arte 
Bellandi  et  merita  mille  inter  proelia  fama  —       150 
'Huic/  inquit,  ^solum,  si  qua  est  fiducia  dextrae, 
Det  sese  campo  atque  ineat  certamina  mecum/ 

Una  mora  Aeneadae,  postquam  uox  attigit  auris, 
Dum  daret  auspicium  iusque  in  certamina  ductor: 
Praeuetitum  namque  et  capital,  committere  Martem  155 
Sponte  uiris.    erumpit  ouans,  ut  Fuluius  arma 
Imperio  soluit,  patulumque  inuectus  in  aequor 
Erigit  undantem  glomerato  puluere  nubem. 
Indignatus  opem  ammenti  socioque  iuuare 
Expulsum  nodo  iaculum  atque  accersere  uires         160 
Taurea  uibrabat  nudis  conatibus  hastam. 
Inde  ruens  ira  telum  contorquet  in  auras. 
At  non  idem  animus  Rutulo;  speculatur  et  omni 

144  superare]  parere  Heinsius  superante  MarJcland  et 
Schrader  144.  145  Sidoaios  —  Robur  Withof  145  dabat  Ch. 
deest  uoedbulum  in  0  146  ac  lituum  Cd  (T.  p.  215)  alituum  S 
et  lituum  Marsus  —  Is  trepido  lituum  tinnitu  Scaliger  Is  stre- 
pitu  ac  lituum  tinnitu  Burmann  147  Imperitat  scr.  Im- 

peritans  S  —  uiolentor  OV,  unde  uiolentas  edd.  nonnullae 
148  et  Cd  (T.  p.  215)  LFV  ac  0  hnic  Heinsius  en  Lefehure  — 
uidet  et]  uidit  Blass  seruata  u.  147  lectione  Imperitans ;  an  scri- 
bendum:  Imperitans  —  et  clamare  propinquum  ?  149  huic  LV 
hinc  FO     151  Huic  V  Hinc  LFO     153  attigit]  accidit  Drakenborch 

154  iusque  Liuineius  usque  Cc  IJm.  I.  3  S  (T.  p.  188) 
153.  154  Una  mora  Aeneadae  usque  in  certamina  ductor  Dum 
daret    auspicium    usque    in    certamina    ductor    Cc    Em.   I.    3 

155  Praeuetitum  Cm  JEp.  62  F  Praeuehitur  LOV  —  namque  et 
capital  Cm  l.  l  LF  n.  et  capita  OV  (T.  p.  224)  160  accer- 
sere  Cd  (cf.  ad  I.  264)  161  librabat  Schrader  162  ruens] 
furens  Heinsius  amens  uel  errans  Blass  163  At  V  Ac  LFO 
—  speculatur  Liuineius  aliique  spectatur  S,  unde  spectatur,  ut 
Gronov  spectatur  in  o.  C.  perlustrans  Muperti  speculatur  in 
o.  C,  perlustrat  Lefebure 


56  SILI  ITALICI 

Corpore  perlustrat,  qua  sit  certissima  ferro  164 

In  uulnus  uia.    nunc  uibrat,  nunc  comprimit  hastam 

Mentiturque  minas;  mediam  tunc  transiit  ictu 

Parmam,  sed  grato  fraudata  est  sanguine  cuspis. 

Tum  strictum  propere  uagina  detegit  ensem. 

Et  iam  ferrata  rapiebat  calce  uolantem 

Taurea  cornipedem,  fugiens  minitantia  fata.  170 

At  Rutulus  leuior  cedentis  prendere  terga 

lam  profugo  rapidus  fusis  instabat  habenis. 

Utque  metus  uictum,  sic  ira  et  gloria  portis 

Uictorem  immisit  meritique  cupido  cruoris. 

Ac  dum  uix  oculis,  uix  credunt  mentibus  hostem  175 

Confisum  nullo  comitante  irrumpere  tectis, 

Per  mediam  propere  trepidantum  interritus  urbem 

Egit  equum  aduersaque  euasit  ad  agmina  porta. 

Hinc  ardore  pari  nisuque  incurrere  muris 
Ignescunt  animi  penetrataque  tecta  subire.  180 

Tela  simul  flammaeque  micant.   tunc  saxeus  imber 
Ingruit,  et  summis  ascendunt  turribus  hastae. 
Nec  pronum  audendi  uirtutem  excellere  cuiquam; 
Aequarunt  irae  dextras.    Dictaea  per  auras 
Tranat  et  in  medium  perlabitur  urbis  harundo.       185 
Laetatur  non  hortandi,  non  plura  monendi 
Fuluius  esse  locum.    rapiunt  sibi  quisque  laborem. 
Quos  ubi  tam  erectos  animi  uidet,  et  super  esse 

165  librat  Heinsius  166  Metiturque  Bothe  —  transiit  Ch 
(cf.  Lachmann  ad  Lucr.  IIL  1042  et  L.  Miiller  d.  r.  m.  p.  325) 
transigit  LF  transfigit  OV  —  Mentitusque  m.  —  transigit  Hein' 
sius  167    fraudata]    fundata  S  168    deripit   Burmann 

(et  sic  cod.  Tell.)  169  rapiebat]  quatiebat  Heinsius  fodiebat 
Drakenborch  171  At  Thilo  Nec  S  —  cedentia  Heinsius  — 
prendere  Cm  Ep.  62  prodere  LF  perdere  OV  172  lam  Bur- 

mann  et  Thilo    Nam  S  178  auersaque  Heinsius  182  et 

miesae  succedunt  t.  h.  Markland  JEp.  crit.  p.  42  —  ascendunt] 
adduntur  Heinsius  accedunt  uel  funduntur  Drakenbcrch  desce- 
dunt  Burmann  adstantum  Withof  183  audenti  Buperti  c.  cod. 
Fut.  —  uirtutem  LFO  uirtute  V  audendi  uirtutem  extendere  Hein- 
sius  audenti  uirtutem  osiendere Burmann  188  Quam  S  —  erectos] 
certos  Schrader  —  animum  OV     188  super  esse  scr.  superesse  S 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  57 

Fortunae  sibi  quemque  ducem,  ruit  impete  uasto 
Ad  portam  magnaeque  optat  discrimina  famae.      190 
Tres  claustra   aequaeuo   seruabant  corpore  fratres^ 
Quis  delecta  manus  centeni  cuique  ferebant 
Excubias  unaque  locum  statione  tenebant. 
Forma  ex  his  Numitor,  cursu  plantaque  uolucri 
Praestabat  Laurens,  membrorum  mole  Taburnus.    195 
Sed  non  una  uiris  tela:    hic  mirabilis  arcu, 
Ille  hastam  quatere  ac  medicatae  cuspidis  ictu 
Proelia  moliri  et  nudo  non  credere  ferro, 
Tertius  aptabat  flammis  ac  sulphure  taedas. 
Qualis  Atlantiaco  memoratur  litore  quondam  200 

Monstrum  Geryones  immane  tricorporis  irae, 
Cui  tres  in  pugna  dextrae  uaria  arma  gerebant. 
Una  ignes  saeuos,  ast  altera  pone  sagittas 
Fundebat,  ualidam  torquebat  tertia  cornum, 
Atque  uno  diuersa  dabat  tria  uulnera  nisu.  205 

Hos  ubi  non  aequis  uariantes  proelia  consul 
Conspexit  telis  et  portae  limina  circum 
Stragem  ac  perfusos  subeuntum  sanguine  postis, 
Concitat  intortam  furiatis  uiribus  hastam. 
Letum  triste  ferens  auras  secat  Itala  taxus  210 

Et,  qua  nudarat,  dum  fundit  spicula  ab  alto, 
Arcum  protendens,  Numitor  latus,  ilia  transit. 
At,  non  obsaepto  contentus  limine  Martem 
Exercere,  leuis  bello,  sed  turbidus  ausi, 
Uirrius  incauto  feruore  eruperat  amens  215 

Reclusa  in  campum  porta  miseramque  furori 


189  Fortunae  Marsus  Fortunam  S,  unde  fortasse  Facto- 
rum  scribendum  (cf.  Liv.  XXII.  5.  7  sibi  quisque  dux  adhorta- 
torque  factus  ad  rem  gerendam)  Fortuitum  uel  super  esse 
Fortunam  Barth  superasse  Fortunam  Bothe  190  optat]  parat 
Heinsius  194    uolucris    Ch  195    Taburnus    Heinsius 

laburnus  S        199  armabat  Burmann       202  pugnam  Heinsius 
pugoas  Lefebure  (cf  VII.  67)  208  ac  Cd  (T.  p.  215)  LF 

et  OV  218.  214  obsaepti  —  Exercere  tenus  ualli  uel  breui 

uallo  uel  leui  bello  Heinsivs        215  intento  0 


58  SILI  ITALICI 

Umcentum  obtulerat  pubem.    ruit  obuia  in  arma 
Scipio  et  oblatum  metit  insatiabilis  agmen. 

Tifata  umbrifero  generatum  monte  Calenum 
Nutrierant,  audere  trucem;  nec  corpore  magno       220 
Mens  erat  inferior.    subsidere  saepe  leonem, 
Nudus  inire  caput  pugnas,  certare  iuuenco 
Atque  obliqua  trucis  deducere  cornua  tauri' 
Assuerat  crudoque  aliqua  se  attollere  facto. 
Is,  dum  praecipites  expellit  Uirrius  urbe,  225 

Seu  spreto,  seu  ne  fieret  mora,  nudus  in  aequor 
Thorace  exierat  leuiorque  premebat  anhelos 
Pondere  loricae  et  palautis  uictor  agebat. 
lamque  Ueliternum  media  transegerat  aluo, 
lam  solitum  aequali  ludo  committere  equestris       230 
Scipiadae  pugnas  Marium  tellure  reuulso 
Perculerat  saxo.    miser  implorabat  amicum 
Cum  gemitu  expirans,  scopulusque  premebat  hiantem. 
Sed,  ualidas  saeuo  uires  duplicaute  dolore, 
Effudit  lacrimas  pariter  cornumque  sonanteui         235 
Scipio,  solamen  properans  optabile  in  armis 
Hostem  prostrato  morientem  ostendere  amico. 
Tranauit,  uolucris  liquidas  ceu  scinderet  auras, 
Hasta  uiri  pectus  rupitque  immania  membra. 
Quanta  est  uis  agili  per  caerula  summa  Libumae,  240 
Quae,  pariter  quotiens  reuocatae  ad  pectora  tonsae 
Percussere  fretum,  uentis  fugit  ocior  et  se, 
Quam  longa  est,  uno  remorum  praeterit  ictu. 

Ascanium  Uolesus,  proiectis  ofius  armis, 
Quo  leuior  peteret  muros,  per  aperta  uolantem      245 
Assequitur  planta.  deiectum  protinus  ense 


219    Sifata    OV  221   subsidere]    sibi  subdere  Barth 

224  aliqua  Ch  obliqua  F  oblique  LOV  —  facto  ChF  fato  LOV 
231  marium  V  macium  LO  matium  F  —  repulso  F  232  Per- 
tulerat  S  235  Effundit  OV  238  uolucris  liquidas  S  1.  u. 

uulgo  —  Bcinderet  OV   findere  LF  240   Quantaue   uis  — 

Liburnae  est  Bothe         241  tonsae]  muse  L  246  desectum 

Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  59 

Ante  pedes  domini  iacuit  caput;  ipse  secutus 

Corruit  ulterior  procursus  impete  truncus. 

Nec  spes  obsessis  ultra  reserata  tueri 

Moenia.    conuertunt  gressus  recipique  precantis      250 

Infandum!  excludunt  socios.    tum  cardine  uerso 

Obnixi  torquent  obices,  munimina  sera. 

Acrius  hoc  instant  Itali  clausosque  fatigant. 

Et,  ni  caeca  sinu  terras  nox  conderet  atrO; 

Perfractae  rapido  patuissent  milite  portae.  255 

Sed  non  in  requiem  pariter  cessere  tenebrae. 
Hinc  sopor  impauidus,  qualem  uictoria  mouit; 
At  Capua,  aut  maestis  ululantum  flebile  matrum 
Questibus,  aut  gemitu  trepidantum   exterrita  patrum, 
Tormentis  finem  metamque  laboribus  orat.  260 

Mussat  perfidiae  ductorque  caputque  senatus 
Uirrius,  a  Poeno  nullam  docet  esse  saluteiti, 
Uociferans,  pulsis  uiuendi  e  pectore  curis: 
'Speraui  sceptra  Ausoniae  pepigique,  sub  armis 
Si  dexter  Poenis  deus  et  Fortuna  fuisset,  265 

Ut  Capuam  Iliaci  migrarent  regna  Quirini; 
Qui  quaterent  muros  Tarpeiaque  moenia,  misi; 
Nec  mihi  poscendi  uigor  afuit,  alter  ut  aequos 
Portaret  fasces  nostro  de  nomine  consul. 
Hactenus  est  uixisse  satis;  dum  copia  noctis,  270 

Cui  cordi  comes  aeterna  est  Acherontis  ad  undam 
Libertas,  petat  ille  meas  mensasque  dapesque; 


247  latuit  OV  250  precantea  Ch  petentis  LF  petentes  0 
pecentis  V  251  tum]  qui  Ruperti  nam  nos  262  seraChS  serae 
uulgo,  quod  proh.  DraJcenborch  qui  obicis  legere  uult  —  muni- 
mina  ahena  Barth  munimina  saeua  Burmann  et  Buperti  — 
Obnixi  intorquent  obicis  munimen  ahenae  Heinsius  255  rapido  S 
rabido  uulgo  256  pariles  Heinsius  257  mouit  ChV 

nouit  LFO  fouit  Heinsius  258  Aut  S  261  Mutat  Bothe  — 
Mussat  perfidia,  et  d.  uel  ut  d.  uel  Mussat  perfidiae  structorque 
Heinsius  268  Nec  —  afuit  —  aequos  Cm  Ep.  62    Hoc  — 

affuit  S  (T.  p.  238)  270  Hactenus  e.  u.  satis,  dum  c.  noctis 
alii  distinguunt  —  noctis]  mortis  uel  uoti  est  Heinsius 


60  SILI  ITALICi; 

Et,  uictus  mentem  fuso  per  membra  Lyaeo 
Sopitoque  necis  morsu,  medicamina  cladis 
Hauriat  ac  placidis  exarmet  fata  uenenis.'  276 

Haec  ait  et  turba  repetit  comitante  penatis. 

Aedibus  in  mediis  consurgens  ilice  multa 
Extruitur  rogus,  hospitium  commune  peremptis. 
Nec  uulgum  cessat  furiare  dolorque  pauorque. 
Nunc  menti  Decius  serae  redit,  et  bona  uirtus       280 
Exilio  punita  truci.    despectat  ab  alto 
Sacra  Fides  agitatque  uirum  fallacia  corda. 
Uox  occulta  subit,  passim  diffusa  per  auras; 
^Foedera,  mortales,  ne  saeuo  rumpite  ferro, 
Sed  castam  seruate  Fidem.    fulgentibus  ostro  285 

Haec  potior  regnis.    dubio  qui  fraugere  rerum 
Gaudebit  pacta  ac  tenuis  spes  linquet  amici, 
Non  illi  domus,  aut  coniux,  aut  uita  manebit 
Umquam  expers  luctus  lacrimaeque.  aget,  aequore  semper 
Ac  tellure  premens,  aget  aegrum  nocte  dieque       290 
Despecta  ac  uiolata  Fides.'    Adit  omnia  iamque 
Concilia  ac  mensas  contingit  et,  abdita  nube, 
Accumbitque  toris  epulaturque  improba  Erinys. 
Ipsa  etiam  Stygio  spumantia  pocula  tabo 
Porrigit  et  large  poenas  letumque  ministrat.  295 

Uirrius  interea,  dum  dat  penetrare  medullas 
Exitio,  ascenditque  pyram  atque  amplexibus  haeret 
lungentum  fata  et  subici  iubet  ocius  ignis. 

Stringebant  tenebrae  metas,  uictorque  ruebat. 
lamque  superstantem  muro  sociosque  Milonem       300 
Uoce  attollentem  pubes  Campana  uidebat. 
Pandunt  attoniti  portas  trepidoque  capessunt 


273   uinctus   Heinsius  275    ac    Cd  (T.  p.  215)   et    0 

280  decius  serae  LF  serae  decius  OV  281  Exitio  Schrader 

283  auras  LF    aures  OV  284  rumpere  L  286  dubia  L 

287  at  OV  —  linquit  F  291   Dispecta  S  —  omina  L  — 

namque  Cd  (T.  p.  215)  292  continget  OV  296  dat  Cm 

Ep.  62      297  ascendit  om.  qne  F      298  lungentum  Cm  l.  l  LF 
lungent  tum  OV  —  subici  Ch 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  61 

Castra  inimica  gradu,  quis  leto  auertere  poenas 
Defuerant  animi.  patet  urbs,  confessa  furorem, 
Et  reserat  Tyrio  maculatas  hospite  sedes.  305 

Matronae  puerique  ruunt  maestumque  senatus 
Concilium  nullique  hominum  lacrimabile  uulgus. 
Stabant  innixi  pilis  exercitus  omnis 
Spectabantque  uiros,  et  laeta  et  tristia  ferre 
Indocilis,  nunc  propexis  in  pectora  barbis  310 

Uerrere  humum,  nunc  foedantis  in  puluere  crinem 
Canentem  et  turpi  lacrima  precibusque  pudendis 
Femineum  tenues  ululatum  fandere  in  auras. 

Atque  ea  dum  miles  miratur  inertia  facta 
Expectatque  ferox  sternendi  moenia  signum,  315 

Ecce  repens  tacito  percurrit  pectora  sensu 
Religio  et  saeuas  componit  numine  mentis, 
Ne  flammam  taedasque  uelint,  ne  templa  sub  uno 
In  cinerem  traxisse  rogo.    subit  intima  corda, 
Perlabens  sensim,  mitis  deus.    ille  superbae  320 

Fundamenta  Capyn  posuisse  antiquitus  urbi, 
Non  cuiquam  uisus,  passim  monet;  ille  refusis 
In  spatium  immensum  campis  habitanda  relinqui 
Utile  tecta  docet.    paulatim  atrocibus  irae 
Languescunt  animis,  et  uis  mollita  senescit.  325 

Pan  loue  missus  erat,  seruari  tecta  uolente 
Troia,  pendenti  similis  Pan  semper  et  imo 
Uix  uUa  inscribens  terrae  uestigia  cornu. 
Dextera  lasciuit  caesa  Tegeatide  capra 
Uerbera  laeta  mouens  festo  per  compita  coetu.      330 
Cingit  acuta  comas  et  opacat  tempora  pinus, 
Ac  parua  erumpunt  rubicunda  cornua  fronte; 


3u4  Defuerunt  Heinsius  307  illacrimabile  uel  multisque 
li.  lacr.  Dausqueius  310  nunc]  ierat  OV  —  propexis  V  pro- 
pensis  L  propessis  F  propeis  0  311  Uertere  OV  319  traxisse 
Cm  Ep.  62  3^7   similis   V    simili  LFO  —  imo   Ch    uno  S 

unco    Barth  330    festo  —  coetu  scr.  festa  —   cauda    S 

festo  —  ludo  Heinsius   festo  —  cursu  uel  saltu  Muperti   festa 
—  causa  Blass        331  opacat  Cm  Ep.  62        332  fronde  S 


Q2  SILI  ITALICI 

Stant  aures,  imoque  cadit  barba  hispida  mento. 

Pastorale  deo  baculum,  pellisque  sinistrum 

Uelat  grata  latus  tenerae  de  corpore  dammae.        335 

Nulla  in  praeruptum  tam  prona  et  inhospita  cautes, 

In  qua  non,  librans  corpus  similisque  uolanti, 

Cornipedem  tulerit  praecisa  per  auia  plantam. 

Interdum  inflexus  medio  nascentia  tergo 

Respicit  arridens  birtae  ludibria  caudae.  340 

Obtendensque  manum  solem  inferuescere  fronti 

Arcet  et  umbrato  perlustrat  pascua  uisu. 

Hic,  postquam  mandata  dei  perfecta  malamque 

Sedauit  rabiem  et  permulsit  corda  furentum, 

Arcadiae  uolucris  saltus  et  amata  reuisit  345 

Maenala;  ubi,  argutis  longe  de  uertice  sacro 

Dulce  sonans  calamis,  ducit  stabula  omnia  cantu. 

At  legio  Ausonidum,  flammas  ductore  iubente 
Arceri  portis  stantisque  relinquere  muros, 
—  Mite  decus  mentis  —  condunt  ensesque  facesque.  350 
Multa  deum  templis  domibusque  nitentibus  auro 
Egeritur  praeda,  et  uictus  alimenta  superbi, 
Quisque  bonis  periere,  uirum  de  corpore  uestes 
Femineae,  mensaeque  alia  tellure  petitae, 
Poculaque  Eoa  luxum  irritantia  gemma.  365 

Nec  modus  argento,  caelataque  pondera  facti 
Tantum  epulis  auri,  tum  passim  corpora  longo 
Ordine  captiua,  et  domibus  deprompta  talenta, 
Pascere  longinquum  non  deficientia  bellum, 
Immensique  greges  famulae  ad  conuiuia  turbae.     360 

Fuluius,  ut  finem  spoliandis  aedibus,  aere 


333  imoque  Cm  l.  l.  imaque  m.  2  in  lacunam  insertum  et 
suprascr.  simoque  F  (quod  coni.  Heinsius)  sumoque  L  summo- 
que  OV  (T.  p.  233)  336  grata]  rapta  Heinsius  Graia  Bothe 
—  damnae  LF  damne  V  dampne  0  337  In  quam  Lefebure 

344  permulsit  Cm  Z.  l.  346  longe]  Tegeae  Heinsius  347  sonans 
Heinsius  et  Bentley  sonant  S  sonat  uulgo  365  Pocula  om. 
que  OV  —  oea  S  —  luxum]  lucem  Blass  360  gregis  Nicander 
aliique  —  conuiuia  L   comunia  FO   coia  V 


PUNICORUM  LIBEK  XIII.  63 

Belligero  reuocante,  dedit,  sublimis  ab  alto 

Suggestu,  magnis  fautor  non  futilis  ausis: 

'Lanuuio  generate/  inquit,  ^quem  Sospita  luno 

Dat  nobis,  Milo,  Gradiui  cape  uictor  honorem,       365 

Tempora  murali  cinctus  turrita  corona.' 

Tum  sontes  procerum  meritosque  piacula  prima 

Acciet  et  iusta  punit  commissa  securi. 

Hic  atrox  uirtus  —  nec  enim  occuluisse  probarim 
Spectatum  uel  in  hoste  decus  —  clamore  feroci       370 
Taurea:  'Tune,'  inquit,  ^ferro  spoliabis  inultus 
Te  maiorem  anima?    et  iusso  lictore  recisa 
Ignauos  cadet  ante  pedes  fortissima  ceruix? 
Haud  umquam  hoc  uobis  dederit  deus.'    Inde,  minaci 
Obtutu  toruum  contra  et  furiale  renidens,  375 

Bellatorem  alacer  per  pectora  transigit  ensem. 
Cui  ductor:  'Patriam  moriens  comitare  cadentem. 
Qui  nobis  animus,  quae  dextera  cuique  uiritim, 
Decernet  Mauors.    tibi,  si  rebare  pudendum 
lusta  pati,  licuit  pugnanti  occumbere  letum.'  380 

Dum  Capua  infaustam  luit  haud  sine  sanguine  culpam, 
Interea  geminos  terra  crudelis  Hibera 
Fortuna  abstulerat,  permiscens  tristia  laetis, 
Scipiadas,  magnumque  decus  magnumque  dolorem. 
Forte  Dicarchea  iuuenis  dum  sedit  in  urbe  385 

Scipio,  post  belli  repetens  extrema  penatis, 
Huc  tristis  lacrimas  et  funera  acerba  suorum 


363  tautor]  auctor  Scaliger  dliique  364  Lanuuio  Ch  et  F 
m.  2  (T.  p.  233)  lanuino  L  Lauino  0  Lauinno  V  —  hospita  S 
366  cinctus  Cm  Ep.  62  368  Acciet  S  Acciit  uulgo  —  iusta] 
infra  S  stricta  Blass  369  uirtus]  uisu  Bentley  —  probarim  Cm 
Ep.  62  precarim  Ch  (T.  p.  211)  precarum  LO  piocarum  V  prae- 
clarum  F  ex  corr.  (T.  p.  234)  probatum  uulgo  probatur  MarJc- 
land  371  tune  Cm  l.  l.  LF  tunc  OV  —  spoliabis]  uiolabia 

Bentley  372  anima  scr.  animam  S  —  iusso]  uiso  OV  374  uobis 
Cm  l.  l.  nobis  V  376  transfigit  OV  378  cuique  Gronov  et 
Heinsius  quidue  S  quidue  uiri  sim  Withof  quaeue  uiritim  uel 
quidue  uirilis  Buperti  379  Decreuit  Blass  381  infaustum  OV 
385  dum  sedit]  consedit  Marsus  dliique  tum  sedit  Heinsius 


64  SILI  ITALICI 

Fama  tulit.    duris  quamquam  non  cedere  suetus, 
Pulsato  lacerat  uiolenter  pectore  amictus. 
Non  comites  tenuisse  ualent,  non  ullus  honorum    390 
Militiaeue  pudor.    pietas  irata  sinistris 
Caelicolis  furit  atque  odit  solatia  luctus. 
lamque  dies  iterumque  dies  absumpta  querelis. 
Uersatur  species  ante  ora  oculosque  parentum. 
Ergo  excire  parat  manis  animasque  suorum  395 

Alloquioque  uirum  tantos  mulcere  dolores. 
Hortatur  uicina  palus,  ubi  signat  Auerni 
Squalentem  introitum  stagnans  Acherusius  humor. 
Noscere  uenturos  agitat  mens  protinus  annos. 

Sic  ad  Cymaeam,  quae  tum  sub  nomine  Phoebi  400 
Autonoe  tripodas  sacros  antrumque  tenebat, 
Fert  gressus  iuuenis  consultaque  pectoris  aegri 
Pandit  et  aspectus  orat  contingere  patrum. 
Nec  cunctata  diu  uates:  'Mactare  repostis 
Mos  umbris/  inquit,  ^consueta  piacula  nigras  405 

Sub  lucem  pecudes  reclusaeque  abdere  terrae 
Manantem  iugulis  spirantum  caede  cruorem. 
Tunc  populos  tibi  regna  suos  pallentia  mittent. 
Cetera,  quae  poscis,  maiori  uate  canentur. 
Namque  tibi  Elysio  repetita  oracula  campo  410 

Eliciam  ueterisque  dabo  inter  sacra  Sibyllae 
Cernere  fatidicam  Phoebei  pectoris  umbram. 
Uade,  age  et,  a  medio  cum  se  nox  humida  cursu 
Flexerit,  ad  fauces  uicini  castus  Auerni 
Duc  praedicta  sacris  duro  placamina  Diti.  416 

Mella  simul  tecum  et  puri  fer  dona  Lyaei. 

Hoc  alacer  monitu  et  promissae  nomine  uatis, 
Apparat  occulto  monstrata  piacula  coepto. 


389  Pulsata  S  399  h.  u.  Bothe  post  u.  396  poni  uuU 

400  Sed  0  —  Cymaeam  ChL  crimeam  F  crineam  OV  —  numine 
Heinsius  401  Autone  LOV    Actonite  F  404  cunctata] 

cunctam  S         405  Mos  Ch         406  Sub]  Sed  S  —  addere  LFO 
adere  V        413  humida]  uiuida  L 


PUNICORCTM  LIBER  XIII.  65 

Inde,  ubi  nox  iussam  procedens  contigit  horam, 

Et  spatia  aequarunt  tenebras  transacta  futuras,     420 

Consurgit  stratis  pergitque  ad  turbida  portae 

Ostia  Tartareae;  penitus  quis  abdita  uates 

Promissa  implerat  Stygioque  sedebat  in  antro. 

Tum,  qua  se  primum  rupta  tellure  recludit 

Inuisus  caelo  specus  atque  eructat  acerbam  425 

Cocyti  laxo  suspirans  ore  paludem, 

Inducit  iuuenem  ferroque  cauare  refossam 

Ocius  urget  humum  atque,  arcanum  murmur  anhelans, 

Ordine  mactari  pecudes  iubet.    ater  operto 

Ante  omnis  taurus  regi,  tum  proxima  diuae  430 

Caeditur  Hennaeae  casta  ceruice  iuuenca. 

Inde  tibi,  Allecto,  tibi,  numquam  laeta  Megaera, 

Corpora  lanigerum  procumbunt  lecta  bidentum. 

Fundunt  mella  super  Bacchique  et  lactis  honorem. 

^Sta,  iuuenis,  faciemque,  Erebo  quae  surgit  ab  omni,' 

Exclamat  uates,  ^patere.    accedentia  cerno  436 

Tartara  et  ante  oculos  assistere  tertia  regna. 

Ecce  ruunt  uariae  species,  et  quicquid  ab  imo 

Natum  hominum  extinctumque  chao  est'  —  iam  cuncta 

uidebat, 
Cyclopas  Scyllamque  et  pastos  membra  uirorum     440 
Odrysiae  telluris  equos  —  ^contende  tueri 
Eductumque  tene  uagina  interritus  ensem. 
Quaecumque  ante  animae  tendent  potare  cruorem, 
Dissice,  dum  castae  procedat  imago  Sibyllae. 
Interea  cerne,  ut  gressus  inhumata  citatos  445 

Fert  umbra  et  properat  tecum  coniungere  dicta; 
Cui  datur  ante  atros  absumpti  corporis  ignes, 

422  addita  LF    adita  OV  (cf.  u.  406)  425  InuiBua  ChS 

Inuisum    uulgo  429    acer    OV  —  operto    FO    aperto    LV 

430  dum  S  431  Hennaeae  Ch  ethneeL  aethnaeae  F  hennae- 
aeque  0  hennee  V  434  h.  u.  Lefebure  post  u.  431  poni  uult 
435  Sta,  ut  coni.  D.  Heinsius  FOV  (in  Y  m.  2  corr.  in  Stat^ 
Stat  L  439   uidebis  Buperti  —  nam    c.  uolebam   Bothe 

444  Dissice  Ch   Discite  0  —  precedat  S  445  inhumacia  L 

inhumantia  F   inhumana  OV        446  Fert  OV    Est  LF 

SllilUS  iTALictrs     II.  6 


66  SILI  ITALICI 

Sanguine  non  tacto,  solitas  effundere  uoces.' 
Aspicit  et  subito  turbatus  Scipio  uisu; 
^Quinam  te,  qui  casus/  ait,  Mux  maxime,  fessae    450 
Eripuit  patriae,  cum  talis  horrida  poscant 
Bella  uiros?  nec  enim  dextra  concesserit  ulli 
Appius,  aut  astu.    decimum  lux  rettulit  ortum, 
Ut  te,  cum  Capua  remearem,  uulnera  uidi 
Mulcentem,  hoc  uno  maestum,  quod  adire  nequires    455 
Saucius  ad  muros  et  Martis  honore  careres.' 

Contra  quae  ductor:  ^Fesso  mihi  proxima  tandem 
Lux  gratos  Phaethontis  equos  auertit  et  atris 
Aeternum  demisit  aquis.    sed  lenta  meorum, 
Dum  uanos  ritus  cura  et  sollemnia  uulgi  460 

Exequitur,  cessat  flammis  imponere  corpus, 
Ut  portet  tumulis  per  longum  membra  paternis. 
Quod  te  per  nostri  Martis  precor  aemula  facta, 
Arce,  quae  putris  artus  medicamina  seruant, 
Daque  uago  portas  quamprimum  Acherontis  adire.'  465 

Tunc  iuuenis:    ^Gens  o  ueteris  pulcherrima  Clausi, 
Haud  ulla  ante  tuam,  quamquam  non  parua  fatigent, 
Curarum  prior  extiterit.    namque  ista  per  omnis 
Discrimen  seruat  populos  uariatque  iacentum 
Exequias  tumuli  et  cinerum  sententia  discors.         470 
Tellure  —  ut  perhibent,  is  mos  antiquus  —  Hibera 
Exanima  obscoenus  consumit  corpora  uultur. 
Regia  cum  lucem  posuerunt  membra,  probatum  est 
Hyrcanis  adhibere  canes.    Aegyptia  tellus 
Claudit  odorato  post  funus  stantia  saxo  475 

460  quis  F  459  dimiait  Cd  (T,  p.  215)  464  putres 

Dausqueius  et  Heinsius  patris  CliS  {cf.  III.  643)  patriis  uulgo 
Phariis  Barth  466  Tum  OV  —  Clausi  Marsus   claudi  LFO 

dandi  V  467  tuam]  mihi  uel  animum  (mutata  distinctione) 

JSeinsius  tui  hanc  WitTiof  468.  469  nam  iusta  —  seruant 

Liuineius  471  sic  distinxit  Withof  Tellure  (ut  perhibent)  is 
m.  a.  Hibera  uulgo  472  Exanima  FV  Examina  LO  474  Hyrca- 
nu8  0  Hyrcanas  V  475  adorato  —  saxo  Bothe  honorato  —  saxo 
uel  Condit  odorato  —  succo  Schrader  odorato  —  taxo  D.  Hein- 
sius  od.  gypso  uel  odorata  —  capsa  Burmann 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  67 

Corpora  et  a  mensis  exanguem  haud  separat  umbram. 
Exhausto  instituit  Pontus  uacuare  cerebro 
Ora  uirum  et  longum  medicata  reponit  in  aeuum. 
Quid,  qui  reclusa  nudos  Garamantes  harena 
Infodiunt?   quid,  qui  saeuo  sepelire  profundo  480 

Exanimos  mandant  Libycis  Nasamones  in  oris  ? 
At  Celtae  uacui  capitis  circumdare  gaudent 
Ossa,  nefas,  auro  ac  mensis  ea  pocula  seruant. 
Cecropidae  ob  patriam  Mauortis  sorte  peremptos 
Decreuere  simul  communibus  urere  flammis.  485 

At  gente  in  Scythica  suffixa  cadauera  truncis 
Lenta  dies  sepelit,  putri  liquentia  tabo.' 

Talia  dum  memorant,  umbra  ueniente  Sibyllae, 
Autonoe:  'Finem  hic/  inquit,  ^sermonibus  adde 
Alternis.    haec,  haec  ueri  secunda  sacerdos;  490 

Cui  tantum  patuit  rerum,  quantum  ipse  negarit 
Plus  nouisse  deus.    me  iam  comitante  tuorum 
Tempus  abire  globo  et  pecudes  imponere  flammis.' 

At  grauida  arcanis  Cymes  anus  attigit  ore 
Postquam  sacrificum  delibauitque  cruorem,  495 

In  decus  egregiae  uultus  intenta  iuuentae: 
'Aetherea  fruerer  cum  luce,  haud  segniter,'  inquit, 
'pymaeo  populis  uox  nostra  sonabat  in  antro. 
Tum  te  permixtum  saeclis  rebusque  futuris 
Aeneadum  cecini.    sed  non  sat  digna  mearum         500 
Cura  tuis  uocum.    nec  enim  conquirere  dicta, 
Aut  seruare  fuit  proauis  sollertia  uestris. 
Uerum  age,  disce,  puer,  quando  cognoscere  cordi  est, 


477  Pontus]  Poenus  uel  Parthus  Schrader  478  medi- 

cata  Ch  mecchata  L  mechiata  m.  2  corr.  in  mercata  F  mer- 
cata  OV  483  ac]  et  OV  486  Ac  S  487  tabe  Heinsius 
488  ueniente]  uehemente  F,  ut  saepius  491  quanto  Barth 

prob.  Bothe  494  Cymes]  crynes  L  crines  FOV  (cf.  VIII.  531) 
Cymeias   Heinsius  —  anus    V    auus   LFO  498    Cymeo  L 

Crinaea  F  Crineo  OV  499  Tum  S  Tunc  uulgo  —  promissum 
Bothe         500  cecini  L  cecum  F  tecum  OV  503  quando  V 

quo  FO    quoniam  Ch    quomodo  L  (cf.  u.  519) 

5* 


68  SILI  ITALICI 

lam  tua  deque  tuis  pendentia  Dardana  fatis. 
Namque  tibi  cerno  properatum  oracula  uitae  505 

Hinc  petere  et  patrios  uisu  contingere  manis. 
Armifero  uictor  patrem  ulcisceris  Hibero, 
Creditus  ante  annos  Marti,  ferroque  resolues 
Gaudia  Poenorum  et  missum  laetabere  bello 
Omen,  Hiberiacis  uicta  Carthagine  terris.  510 

Maius  ad  imperium  posthac  capiere,  nec  ante 
lupiter  absistet  cura,  quam  cuncta  fugarit 
In  Libyam  bella  et  uincendum  duxerit  ipse 
Sidonium  tibi  rectorem.    pudet  urbis  iniquae,  514 

Quod  post  haec  decus  hoc  patriaque  domoque  carebit.' 
Sic  uates  gressumque  lacus  uertebat  ad  atros. 

Tum  iuuenis:  ^Quaecumque  datur  sors  durior  aeui, 
Obnitemur/  ait,  ^culpa  modo  pectora  cessent. 
Sed,  te  oro,  quando  uitae  tibi  causa  labores 
Humanos  iuuisse  fuit,  siste,  inclita  uirgo,  520 

Paulisper  gressum  et  nobis  manisque  silentum 
Enumera  Stygiaeque  aperi  formidinis  aulam.' 

Annuit  illa  quidem,  sed:  'Non  optanda  recludis 
Regna/  ait.  ^hic  tenebras  habitant  uolitantque  per  umbras 
Innumeri  quondam  populi.    domus  omnibus  una.     525 
In  medio  uastum  late  se  tendit  inane; 
Huc,  quicquid  terrae,  quicquid  freta  et  igneus  aer 
Nutriuit  primo  mundi  genitalis  ab  aeuo, 
—  Mors  communis  agit  —  descendunt  cuncta;  capitque 
Campus  iners,  quantum  interiit  restatque  futurum.  630 
Cingunt  regna  decem  portae:  quarum  una  receptat 
Belligeros,  dura  Gradiui  sorte  creatos. 
Altera,  qui  legis  posuere  atque  inclita  iura 


505  cerno  OV  terno  LF  —  properandum  Scaliger  propostum 
Bentley  507  Armiferi  —  Hiberi  Bothe  508  martem  S 

511  posthac  ChLF  post  haec  OV  —  rapiere  Heinsius  515.post 
hoc  decus  p.  0  517  Dum  Ch  Cum  Heinsius  519  quando  V 
quomodo  LFO  (T.  p.  242)  523  Adnuit  F  Adimit  L  Adiuuit  0 
Audiit  ^f  m.  2  in  lacunam  insert.  527  aer  S    aether  uulgo 

532  duraj  cruda  Heinsius  —  crematos  Lefcbure  necatos  Muperti 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  69 

Gentibus  et  primas  fundarunt  moenibus  urbes. 
Tertia  ruricolas,  Cereris  iustissima  turba  533 

Quae  uenit  ad  manis  et  fraudum  illaesa  ueneno. 
Exin,  qui  laetas  artis  uitaeque  colendae 
Inuenere  uiam  nec  dedignanda  pareuti 
Carmina  fuderunt  Phoebo,  sua  limina  seruant. 
Proxima,  quos  uenti  saeuaeque  hausere  procellae,    540 
Naufraga  porta  rapit;  sic  illam  nomine  dicunt. 
Finitima  liuic  noxa  grauido  et  peccasse  fatenti 
Uasta  patet  populo.    poenas  Rhadamanthus  in  ipso 
Expetit  introitu  mortemque  exercet  inanem. 
Septima  femineis  reseratur  porta  cateruis,  545 

Umentis  ubi  casta  fouet  Proserpina  lucos. 
Infantum  binc  gregibus  uersasque  ad  funera  taedas 
Passis  uirginibus  turbaeque  in  limine  lucis 
Est  iter  extinctae,  et  uagitu  ianua  nota. 
Tum,  seducta  loco  et  laxata  lucida  nocte,  550 

Claustra  nitent,  quae  secreti  per  limitis  umbram 
Elysios  ducunt  campos;  hic  turba  piorum, 
Nec  Stygio  in  regno,  caeli  nec  posta  sub  axe; 
Uerum,  ultra  Oceanum  sacro  contermina  fonti, 
Lethaeos  potat  latices,  obliuia  mentis.  555 

Extrema  hinc,  auro  fulgens,  iam  lucis  honorem 
Sentit  et  admoto  splendet  ceu  sidere  lunae. 
Hac  animae  caelum  repetunt  ac  mille  peractis, 
Oblitae  Ditem,  redeunt  in  corpora  lustris. 
Hac  passim  nigrum  pandens  Mors  lurida  rictum    560 
Itque  reditque  uias  et  portis  omnibus  errat. 

Tum  iacet  in  spatium  sine  corpore  pigra  uorago 


535  certissima  F     539  limina  FV  lumina  LO  —  seruent  OV 
541  capit  Buchwald  542  hinc  OV  546  Umentes  Ch  — 

Uiuentis  ubi  V  Uiuentis  tibi  0  Humentibus  L  Umentibus  F  — 
Lucentes  Barth  Uuentes  Heinsius  Liuentes  uulgo,  quod  proh. 
Buperti  554  contermina  Cm  Ep.  78  LF    coteamina  (sed  r 

supra  a  scr.)  V  certamina  0  (T.  p.  243)  555  latices  OV  laties 
(sed  c  suprascr.)  F   lacies  L         557  Sentis  L  560  Hac  Ch 

Has  S 


70  SILI  ITALICI 

Limosique  lacus;  large  exundantibus  urit 

Ripas  saeuus  aquis  Phlegethon  et,  turbine  anbelo 

Flammarum  resonans,  saxosa  incendia  torquet.        565 

Parte  alia  torrens  Cocytos  sanguinis  atri 

Uerticibus  furit  et  spumanti  gurgite  fertur. 

At,  magnis  semper  diuis  regique  deorum 

lurari  dignata  palus,  picis  horrida  riuo, 

Fumiferum  uoluit  Styx  inter  sulphura  limum.         570 

Tristior  his  Acheron  sanie  crassoque  ueneno 

Aestuat  et,  gelidam  eructans  cum  murmure  harenam, 

Descendit  nigra  lentus  per  stagua  palude. 

Hanc  potat  saniem  non  uno  Gerberus  ore. 

Haec  et  Tisiphones  sunt  pocula,  et  atra  Megaera  575 

Hanc  sitit,  ac  nuUo  rabies  restinguitur  haustu. 

Ultimus  erumpit  lacrimarum  fontibus  amnis 

Ante  aulam  atque  aditus  et  inexorabile  limen. 

Quanta  cohors,  omni  stabulante  per  atria  monstro, 
Excubat  et  manis  permixto  murmure  terret!  580 

Luctus  edax  Maciesque,  malis  comes  addita  morbis, 
Et  Maeror  pastus  Fletu  et  sine  sanguine  Pallor 
Curaeque  Insidiaeque  atque  hinc  queribunda  Senectus, 
Hinc  angens  utraque  manu  sua  guttura  Liuor 
Et,  deforme  malum  ac  sceleri  procliuis,  Egestas    585 
Errorque  infido  gressu  et  Discordia  gaudens 
Permiscere  fretum  caelo;  sedet  ostia  Ditis 
Centenis  suetus  Briareus  recludere  palmis 
Et  Sphinx,  uirgineos  rictus  infecta  cruore, 
Scyllaque  Centaurique  truces  umbraeque  Gigantum.  590 
Cerberus  hic  ruptis  peragrat  cum  Tartara  uinclis, 


563  large  et  exundantibus  LOV    large  ex  exund.  F    late 
exund.  uulgo  568  At  OV    Ac   LF  569  picis]  piu  L 

672  calidam  Schrader  573  pigra  Schrader  574  potat  Cm 
Ep.  78  576  Hanc  Blass  Hinc  Cm  Z.  Z.  S  —  restinguitur  Cm 

l.  l.  LF    extiuguitur  OV  579  Quanta  Ch  —  atria  ChS    auia 

uulgo  583  senecte  L  585  ac  delendum  censet  Heyne  ad 
Verg.  Ae.  VI.  276  587  sedet,  ut  coni.  Liuineius  LF  sed  et  OV 
638  suetus]  ausus  Schrader      590  Cyllaque  L 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  71 

Non  ipsa  Allecto,  non  feta  furore  Megaera 
Audet  adire  ferum,  dum  fractis  mille  catenis 
Uiperea  latrans  circumligat  ilia  cauda. 

Dextra  uasta  comas  nemorosaque  brachia  fundit  595 
Taxus,  Cocyti  rigua  frondosior  unda. 
Hic  dirae  uolucres  pastusque  cadauere  uultur 
Et  multus  bubo  ac  sparsis  strix  sanguine  pennis 
Harpyiaeque  fouent  nidos  atque  omnibus  haerent 
Condensae  foliis;  saeuit  stridoribus  arbor.  600 

Has  inter  formas  coniux  lunonis  Auernae, 
Suggestu  residens,  cognoscit  crimina  regum. 
Stant  uincti,  seroque  piget  sub  iudice  culpae; 
Circumerrant  Furiae  Poenarumque  omnis  imago. 
Quam  uellent  numquam  sceptris  fulsisse  superbis!  605 
Insultant  duro  imperio  non  digna  nec  aequa 
Ad  superos  passi  manes;  quaeque  ante  profari 
Non  licitum  uiuis,  tandem  permissa  queruntur. 
Tunc  alius  saeuis  religatur  rupe  catenis, 
Ast  alius  subigit  saxum  contra  ardua  montis,         610 
Uipereo  domat  hunc  aeterna  Megaera  flagello. 
Talia  letiferis  restant  patienda  tyrannis.  — 
Sed  te  maternos  tempus  cognoscere  uultus, 
Cuius  prima  uenit  non  tardis  passibus  umbra/ 

Astabat  fecunda  louis  Pomponia  furto.  615 

Namque  ubi  cognouit  Latio  surgentia  bella 
Poenorum  Uenus,  insidias  anteire  laborans 
lunonis,  fusa  sensim  per  pectora  patrem 
Implicuit  flamma.    quae  ni  prouisa  fuissent, 
Sidonia  Iliacas  nunc  uirgo  accenderet  aras.  620 

Ergo  ubi  gustatus  cruor,  admonuitque  Sibylla 


592  nec  feta  V        593  tractis  Schrader        595  numerosa- 
que  Heinsius  600  arbor  V    ardor  LFO         603  iuncti  L  — 

seraeque  Heinsius  604  Poenarumque  Buperti  poen.  uulgo 

611  alterna  Heinsius    inferna  Sehrader  612  facienda  OV 

613    cognosceret  L  615  secunda  L  617   laborant  L 

618.  619  fusam  —  patri  —  flammam  JRuperti  620  Sidonis 

Heinsius  —  ascenderet  arces  Blass 


72  SILI  ITALICI 

Et  dedit  alternos  ambobus  noscere  nultus, 
Sic  iuuenis  prior:  ^O  magni  mihi  numinis  instar, 
Cara  parens,  quam,  te  ut  nobis  uidisse  liceret, 
Optassem  Stygias  uel  leto  intrare  tenebras.  625 

Quae  sors  nostra  fuit,  cui  te,  cum  prima  subiret, 
Eripuit  sine  honore  dies  et  funere  carpsit?' 
Excipit  his  mater:  ^Nullos,  o  nate,  labores 
Mors  habuit  nostra;  aetherio  dum  pondere  partum 
Exsoluor,  miti  dextra  Cyllenia  proles  630 

Imperio  louis  Elysias  deduxit  ad  oras 
Attribuitque  paris  sedes,  ubi  magna  moratur 
Alcidae  genetrix,  ubi  sacro  munere  Leda. 
Uerum  age,  nate,  tuos  ortus,  ne  bella  pauescas 
Ulla,  nec  in  caelum  dubites  te  attollere  factis,        635 
Quando  aperire  datur  nobis,  nunc  denique  disce. 
Sola  die  caperem  medio  cum  forte  petitos 
Ad  requiem  somnos,  subitus  mihi  membra  ligauit 
Amplexus,  non  ille,  meo  ueniente  marito, 
Assuetus  facilisque  mihi;  tum  luce  corusca,  640 

Implebat  quamquam  languentia  lumina  somnus, 
Uidi,  crede,  louem.    nec  me  mutata  fefellit 
Forma  dei,  quod,  squalentem  conuersus  in  anguem, 
Ingenti  traxit  curuata  uolumina  gyro. 
Sed  mihi  post  partum  non  ultra  ducere  uitam        645 
Concessum.    heu,  quantum  gemui,  quod  spiritus  ante, 
Haec  tibi  quam  noscenda  darem,  discessit  in  auras!' 
His  alacer  coUa  amplexu  materna  petebat; 
Umbraque  ter  frustra  per  inane  petita  fefellit. 

Succedunt  simulacra  uirum  concordia,  patris        650 
Unanimique  simul  patrui.    ruit  ipse  per  umbram, 
Oscula  uana  petens,  iuuenis  fumoque  uolucri 


625  intrasse  F  627  carpsit]  mersit  Bentley,  sed  cf.  V.  591 
629  partum  Ch  patrum  F  —  partu  Marsus  aetherei  -  partus 
Heinsius  630  Exsolnor  Ch  631  in]  ad  0  635  ne  OV  — 
attollere  S  toUere  uulgo  636  nobiscum  denique  Ch  640  co- 
ruscas  Ch ,  unde  coruscans  Heinsius  coruscum  Lefehure 
641  somno  S         646  gemui  L    gemini  FO    ge  .  .  .  V 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  73 

Et  nebulis  similes  animas  apprendere  certat. 
'Quis  te,  care  pater,  quo  stabant  Itala  regna, 
Exosus  Latium  deus  abstulit?  hei  mibi!  nam  cur  655 
Ulla  fuere  adeo,  quibus  a  te  saeuus  abessem, 
Momenta?  opposito  mutassem  pectore  mortem. 
Quantos  funeribus  uestris  gens  Itala  passim 
Dat  gemitus!  tumulus  uobis,  censente  senatu, 
Mauortis  geminus  surgit  per  gramina  campo.'         660 
Nec  passi  plura,  in  medio  sermone  loquentis 
Sic  adeo  incipiunt.    prior  haec  genitoris  imago: 
^lpsa  quidem  uirtus  sibimet  pulcherrima  merces; 
Dulce  tamen  uenit  ad  manis,  cum  gloria  uitae 
Durat  apud  superos,  nec  edunt  obliuia  laudem.       665 
Uerum  age,  fare,  decus  nostrum,  te  quanta  fatiget 
Militia.    heu,  quotiens  intrat  mea  pectora  terror, 
Cum  repeto,  quam  saeuus  eas,  ubi  magna  pericla 
Contingunt  tibi!    per  nostri,  fortissime,  leti 
Obtestor  causas,  Martis  moderare  furori.  670 

Sat  tibi  sint  documenta  domus!    octaua  terebat 
Arentem  culmis  messem  crepitantibus  aestas, 
Ex  quo  cuncta  mihi  calcata  meoque  subibat 
Germano  deuexa  iugum  Tartessia  tellus. 
Nos  miserae  muros  et  tecta  renata  Sagunto,  675 

Nos  dedimus  Baetem  nullo  potare  sub  hoste; 
Nobis  indomitus  conuertit  terque  quaterque 
Germanus  terga  Hannibalis.    pro   barbara  numquam 
Impolluta  fides!    peterem  cum  uictor  adesum 
Cladibus  Hasdrubalem,  subito  uenale,  cohortes        680 
Hispanae,  uulgus,  Libyci  quas  fecerat  auri 


654  quod  stabant  Ch  656  scaeuus  uel  laeuus  Bothe 

659  uobis  OV  nobis  LF  661  passim  F  —  plures  medio  Ch, 
tmde  plura,  et  m.  Heinsius  670  causa  Ch,    unde  causam 

Heinsius   casus  Schrader  —  sudore  F  671  sint  Ch    sunt  0 

674  lugum  V   lugam  0   —  tartesia  OV  676  baetem  LO 

baetym  F  betem  V  681  libici  OV  libya  L  libia  F  —  auri  S 
Libyco  —  auro  uulgo  Libyco  quas  ceperat  auro  Schrader  et 
Huperti,  qui  et  emerat  coni.  Libyae  (Libyum  nos)  qu.  f.  auro  Blass 


74  SILI  ITALICI 

Hasdrubal,  abrupto  liquerunt  agmine  signa. 

Tunc  hostis  socio  desertos  milite,  multum 

Ditior  ipse  uiris,  spisso  circumdedit  orbe. 

Non  segnis  nobis  nec  inultis,  nate,  peracta  est       685 

Illa  suprema  dies,  et  laude  inclusimus  aeuum/ 

Excipit  inde  suos  frater  coniungere  casus: 
^Excelsae  turris  post  ultima  rebus  in  artis 
Subsidium  optaram  supremaque  bella  ciebam. 
Fumantis  taedas  ac  lata  incendia  passim  690 

Et  mille  iniecere  faces.    nil  nomine  leti 
De  superis  queror.    haud  paruo  data  membra  sepulcro 
Nostra  cremauerunt  in  morte  baerentibus  armis. 
Sed  me  luctus  habet,  geminae  ne  clade  ruinae 
Cesserit  affusis  oppressa  Hispania  Poenis.'  695 

Contra  quae  iuuenis  turbato  fletibus  ore: 
*Di,  quaeso,  ut  merita  est,  dignas  pro  talibus  ausis 
Carthago  expendat  poenas.    sed  continet  acris 
Pyrenes  populos,  qui,  uestro  Marte  probatus, 
Excepit  fessos  et  notis  Marcius  armis  700 

Successit  bello.    fusos  quoque  fama  ferebat 
Uictores  acie,  atque  exacta  piacula  caedis.' 
His  laeti  rediere  duces  loca  amoena  piorum, 
Prosequiturque  oculis  puer  adueneratus  euntis. 

lamque  aderat  multa  uix  agnoscendus  in  umbra  705 
Paulus  et  epoto  fundebat  sanguine  uerba: 
'Lux  Italum,  cuius  spectaui  Martia  facta, 
Multum  uno  maiora  uiro,  descendere  nocti 
Atque  habitanda  semel  subigit  quis  uisere  regna?' 
Cui  contra  talis  effundit  Scipio  uoces:  710 

^Armipotens  ductor,  quam  sunt  tua  fata  per  urbem 
Lamentata  diu!    quam  paene  ruentia  tecum 
Traxisti  ad  Stygias  Oenotria  tecta  tenebras. 

684  Ductor  F  685  est  om.  0  686  et]  at  uel  sed 

Drakenhorch  —  laudi  iudulsimus  Heinsius  700  marcius  V 

martius  0  maretius  LF  702  caedis]  ceptis  L  708  nocti  Cm 
IJp.  78  nosci  LF  nosti  OV  710  Cui  Cm  l.  l.  Qui  0  713  tecta] 
regna  L.  Miiller  d.  r.  m.  p.  174 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  75 

Tum  tibi  defuncto  tumulum  Sidonius  hostis 

Constituit  laudemque  tuo  quaesiuit  honore/  715 

Dumque  audit  lacrimans  hostilia  funera  Paulus, 

Ante  oculos  iam  Flaminius,  iam  Gracchus  et  aegro 

Absumptus  Cannis  stabat  Seruilius  ore. 

Appellare  uiros  erat  ardor  et  addere  uerba, 

Sed  raptabat  amor  priscos  cognoscere  manis.  720 

Nunc  meritum  saeua  Brutum  immortale  securi 
Nomen,  nunc  superos  aequantem  laude  Camillum, 
Nunc  auro  Curium  non  umquam  cernit  amicum. 
Ora  Sibylla  docet  uenientum  et  nomina  pandit. 
Hic  fraudes  pacis  Pyrrhumque  a  limine  portae       725 
Reiecit,  uisus  orbus.    tulit  ille  ruentem 
Thybridis  in  ripas  regem  solusque  reuulso 
Pone  ferox  ponte  exclusit  redeuntia  regna. 
^Si  tibi  dulce  uirum,  primo  qui  foedera  bello 
Phoenicum  pepigit,  uidisse:  hic  inclitus  ille  730 

Aequoreis  uictor  cum  classe  Lutatius  armis. 
Si  studium  et  saeuam  cognoscere  Hamilcaris  umbram: 
Ille  est  —  cerne  procul  —  cui  frons  nec  morte  remissa 
Irarum  seruat  rabiem.    si  iungere  cordi  est 
Colloquium:  sine,  gustato  det  sanguine  uocem.'      735 
Atque  ubi  permissum,  et  sitiens  se  impleuit  imago, 
Sic  prior  increpitat  non  miti  Scipio  uultu: 
'Taliane,  o  fraudum  genitor,  sunt  foedera  uobis? 
Aut  haec  Sicania  pepigisti  captus  in  ora? 
Bella  tuus  toto  natus  contra  omnia  pacta  740 

Exercet  Latio  et,  perruptis  molibus,  Alpis 
Ehictatus  adest,  feruet  gens  Itala  Marte 

722  superos  aequantem  OV  s.  aequantum  LF  superis  aequan- 
tem  uulgo  superis  aequatum  Marsus  superis  aequandum  Hein- 
sius  726  pirrumque  OV  pyryliumque  LF  (in  F  corr.  m  pre- 
liumque  T.  p.  234)  —  portat  S  726  Reiecit  Withof  Deiecit  S 
730  inclitus]  medius  0  731  uictor]  uultor  V  —  iuctatius  0 
732  et]  est  Liuineius  733  morte]  mesta  0  meste  V  736  se 
impleuit  F  semipleuit  LOV  737  mitis  S  739  Haud  Heinsius 
sublata  interrogationis  nota  740  toio]  nostro  Blass  742  Flucta- 
tus  S,  sed  in  F  corr.  in  Eluctatus 


76  SILI  ITALICI 

Barbarico,  et  refluunt  obstructi  stragibus  amnes/ 

Post  quae  Poenus  ait:  ^Decimum  modo  coeperat  annum 

Excessisse  puer,  nostro  cum  bella  Latinis  745 

Ooncepit  iussu,  licitum  nec  fallere  diuos 

luratos  patri.    quod  si  Laurentia  uastat 

Nunc  igni  regna  et  Phrygias  res  uertere  tentat, 

0  pietas,  o  sancta  fides,  o  uera  propago! 

Atque  utinam  amissum  reparet  decus!'  Inde  citato    750 

Celsus  abit  gressu,  maiorque  recessit  imago. 

Exin  designat  uates,  qui  iura  sub  armis 
Poscenti  dederint  populo  primique  petitas 
Miscuerint  Italis  Piraeo  litore  leges. 
Laetatur  spectatque  uirum  insatiabilis  ora  755 

Scipio  et  appellet  cunctos,  ni  magna  sacerdos 
Admoneat  turbae  innumerae:  ^Quot  milia  toto 
Credis  in  orbe,  puer,  lustras  dum  singula  uisu, 
Descendisse  Erebo?  nullo  non  tempore  abundans 
Umbrarum  huc  agitur  torrens,  uectatque  capaci     760 
Agmina  mole  Charon,  nec  sufficit  improba  puppis.' 
Post  haec,  ostendens  iuuenem,  sic  uirgo  profatur: 
'Hic  ille  est,  tellure  uagus  qui  uictor  in  omni 
Cursu  signa  tulit,  cui  peruia  Bactra  Dahaeque, 
Qui  Gangen  bibit  et  Pellaeo  ponte  Niphaten  765 

Astrinxit,  cui  stant  sacro  sua  moenia  Nilo/ 
Incipit  Aeneades:  ^Libyci  certissima  proles 
Hammonis,  quando  exuperat  tua  gloria  cunctos 
Indubitata  duces,  similique  cupidine  rerum 
Pectora  nostra  calent,  quae  te  uia,  fare,  superbum  770 

744  decimum  L    demum  FOV,  sed  in  F  corr.  in  decimum 
750    utinam]    utilem    OV  755  spiratque   S  —  uirum   OV 

uicum  LF  757  in  numera  S  —  quod  S  759  herebo  F 

m.  2  crebro  L  credo  OV  761  nec  L,  Miiller  d.  r.  m.  p.  174 

et  S ;  fortasse  uix  scribendum  cf.  Petron.  sat.  121, 117  762  iuuenem 
Cm  Ep.  78  iuueni  S  762—771  hos  uersus  Modius  Ep.  78  ex 
Colon.  citat  764  Cursu  CmS    Cursim  Modius  —  Dahaeque 

Modius  Dacaeque  Cm  dabeque  LOV  dabaeque  F  765  Gangen 
CmLO  Gangem  FV  —  Peleaeo  Cm  paliaeo  S  768  quando  CmS 
quanto  uulgo       110  fare  Cm  sure  LF  scire  OV 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  77 

Ad  decus  et  summas  laudum  perduxerit  arces/ 
Ille  sub  haec:  ^Turpis  lenti  sollertia  Martis. 
Audendo  bella  expedias.    pigra  extulit  artis 
Haud  umquam  sese  uirtus.    tu  magna  gerendi 
Praecipita  tempus;  mors  atra  impendet  agenti.'      775 
Haec  effatus  abit.    Croesi  mox  aduolat  umbra, 
Diues  apud  superos;  sed  mors  aequarat  egenis. 

Atque  hic,  Elysio  tendentem  limite  cernens 
Effigiem  iuuenis,  caste  cui  uitta  ligabat 
Purpurea  effusos  per  colla  nitentia  crines:  780 

^Dic/  ait,  ^hic  quinam,  uirgo?    nam  luce  refulget 
Praecipua  frons  sacra  uiro,  multaeque  secuntur 
Mirantes  animae  et  laeto  clamore  frequentant. 
Qui  uultus!  quam,  si  Stygia  non  esset  in  umbra, 
Dixissem  facile  esse  deum!'    'Non  falleris/  inquit     785 
Docta  comes  Triuiae,  ^meruit  deus  esse  uideri, 
Et  fuit  in  tanto  non  paruum  pectore  numen. 
Carmine  complexus  terram,  mare,  sidera,  manis 
Et  cantu  Musas  et  Phoebum  aequauit  honore.        789 
Atque  haec  cuncta,  prius  quam  cerneret,  ordine  terris 
Prodidit  ac  uestram  tulit  usque  ad  sidera  Troiam.' 
Scipio,  perlustrans  oculis  laetantibus  umbram: 
^Si  nunc  fata  darent,  ut  Romula  facta  per  orbem 
Hic  caneret  uates,  quanto  maiora  futuros 
Facta  eadem  intrarent  hoc/  inquit,  Heste  nepotes!     795 
Felix  Aeacide,  cui  tali  contigit  ore 
Gentibus  ostendi!    creuit  tua  carmine  uirtus.' 

Sed,  quae  tanta  adeo  grassantum  turba,  requirens, 
Heroum  effigies  maiorisque  accipit  umbras. 

771  arces  Cm  artis  S  773  artis  Ch  astris  S  actis  Withof 
775  egenti  S  779  caste  LOV  castae  F  —  Eff.  iuuenis  casti 
Liuineius  dliique  Eff.  iuuenis  castam  Heinsius  Eff.  iuuenis,  castae 
Lefebure  —  uitta  V  uicta  LFO  784  quam  ChS  quem  uulgo 
785  facile]  facie  Heinsius  789  honore]  Homerus  Schrader 

791  ac]  et  OV  796  aeacide  LV  eacicda  (sed  e  suprascr.)  F 
aeatide  0  Aeacida  Ruperti  798  grassantum  Lefebure  gra- 
tantum   S    stridentum  Buperti  799    aspicit  Liuineius  et 

Davsqueius 


78  SILI  ITALICI 

Inuicto  stupet  Aeacide,  stupet  Hectore  magno         800 
Aiacisque  gradum  uenerandaque  Nestoris  ora 
Miratur,  geminos  aspectat  laetus  Atridas 
lamque  Ithacum,  corde  aequantem  Peleia  facta. 
Uicturam  hinc  cernit  Ledaei  Castoris  umbram, 
Alternam  lucem  peragebat  in  aethere  Pollux.  805 

Sed  subito  uultus  monstrata  Lauinia  traxit. 
Nam  uirgo  admonuit,  tempus  cognoscere  manis 
Femineos,  ne  cunctantem  lux  alma  uocaret. 
'Felix  haec/  inquit,  ^Ueneris  nurus  ordine  longo 
Troiugenas  iunxit  sociata  prole  Latinis.  810 

Uis  et  Martigenae  thalamos   spectare  Quirini? 
Hersiliam  cerne*,  hirsutos  cum  sperneret  olim 
Gens  uicina  procos,  pastori  rapta  marito 
Intrauitque  casae  culmique  e  stramine  fultum 
Pressit  laeta  torum  et  soceros  reuocauit  ab  armis.  815 
Aspice  Carmentis  gressus.    Euandria  mater 
Haec  fuit  et  uestros  tetigit  praesaga  labores. 
Uis  et,  quos  Tanaquil  uultus  gerat?  haec  quoque  castae 
Augurio  ualuit  mentis  uenturaque  dixit 
Regna  uiro  et  dextros  agnouit  in  alite  diuos.  820 

Ecce  pudicitiae  Latium  decus,  inclita  leti 
Fert  frontem  atque  oculos  terrae  Lucretia  fixos. 
Non  datur,  heu  tibi,  Roma,  nec  est,  quod  malle  deceret, 
Hanc  laudem  retinere  diu.    Uerginia  iuxta, 


800  Iniiicto  Thilo  Ire  uiro  S  In  toruo  uel  In  primo  Hein- 
sim  Hinc  uiso  uel  In  Pthio  uel  In  diro  uel  Inde  fero  Burmann 
Inque  uno  Liuineius  lam  claro  uel  Inde  truci  U£l  acri  uel  alto 
Withof  lamque  fero  Schrader  Ecce  uiro  Lefebure  Irato  Hoeufft 
in  Peric.  poet.  ed.  1783  In  saeuo  Peerlkamp  (Aen.  IL  p.  263  h) 
Inque  uiro  Ernesti  Immiti  Huperti  In  rapido  Blass  801  uene- 
randaque  V  uenerandoque  LF  ueneranda  0  802  geminosque 
Dausqueius  geminos  iam  spectat  Heinsius  geminos  et  sp.  Liui- 
neius  —  aspectans  uulgo  809  nurus  V  mirus  LFO  814  In- 
trauitque  ChLF  Lustrauitque  OV,  unde  L.  casam  uulgo  In- 
strauitque  casae  Marsus  —  e  stramine  V  extramine  LFO  — 
fluctum  0  fulcrum  V  817  nostros  S  —  cecinit  Drdkenborch 
—  praesago  S        824  Uerginia  ChS    Uirginia  uulgo 


PUNICORUM  LIBER  XIII.  79 

Cerne,  cruentato  uulnus  sub  pectore  seruat,  825 

Tristia  defensi  ferro  monumenta  pudoris, 
Et  patriam  laudat  miserando  in  uulnere  dextram. 
Illa  est,  quae  Thybrim,  quae  fregit  Lydia  bella, 
Nondum  passa  marem,  qualis  optabat  babere 
Quondam  Roma  uiros,  contemptrix  Cloelia  sexus'  —  830 
Cum,  subito  aspectu  turbatus,  Scipio  poscit, 
Quae  poenae  causa,  et  qui  sint  in  crimine  manes. 
Tum  uirgo:  Tatrios  fregit  quae  curribus  artus 
Et  stetit  adductis  super  ora  trementia  frenis, 
Tullia,  non  ullos  satis  exhaustura  labores,  835 

Ardenti  Phlegethonte  natat.    fornacibus  atris 
Fons  rapidus  furit  atque  ustas  sub  gurgite  cautes 
Egerit  et  scopulis  pulsat  flagrantibus  ora. 
Illa  autem,  quae  tondetur  praecordia  rostro 
Alitis  —  en  quantum  resonat  plangentibus  alis       840 
Armiger  ad  pastus   rediens  louis!  —  hostibus   arcem 
Uirgo,  immane  nefas,  adamato  prodidit  auro 
Tarpeia  et  pactis  reserauit  claustra  Sabinis. 
luxta  —  nonne  uides?  neque  enim  leuiora  domantur 
Delicta  —  illatrat  ieiunis  faucibus  Orthrus,  845 

Armenti  quondam  custos  immanis  Hiberi, 
Et  morsu  petit  et  polluto  euiscerat  ungue. 
Nec  par  poena  tamen  sceleri;  sacraria  Uestae 
Polluit,  exuta  sibi  uirginitate,  sacerdos. 
Sed  satis  haec  uidisse,  satis.' 

Mox  deinde:  ^Uidenti  860 
Nunc  animas  tibi,  quae  potant  obliuia,  paucas 
In  fine  enumerasse  paro,  et  remeare  tenebris. 


828  spreuit  Blass  —  bella]  tela  Schrader  829  parem  OV 
—  optabit  Bentley  et  L.  Miiller  d.  r.  m.  p.  174  830  cloelia  L 
deest  in  F  clodia  0  doelia  V  833  curribus  FO  turribus  LV 
838  Ingerit  Bothe  —  ora]  auras  uel  astra  Schrader  841  arcem  0 
artem  LFV  845  Orthrus  Ch  orthus  F  847  poUutam  Lefe- 
hure   polluctam  Bothe        848  sceleri]  sideri  F  850  uiden- 

tem   LOV    iubentem   F  —  sic   distinxit   Withof   mox   deinde 
uidenti  uuJgo        852  euumerasse  Ch 


80  SILI  ITALICI 

Hic  Marius  —  nec  multa  dies  iam  restat  ituro 
Aetheriam  in  lucem  —  ueniet  tibi  origine  parua 
In  longum  imperium  consul,  nec  Sulla  morari        855 
lussa  potest,  aut  amne  diu  potare  soporo. 
Lux  uocat  et  nulli  diuum  mutabile  fatum. 
Imperium  hic  primus  rapiet,  sed  gloria  culpae, 
Quod  reddet  solus:  nec  tanto  in  nomine  quisquam 
Existet,  SuUae  qui  se  uelit  esse  secundum.  860 

Ille,  hirta  cui  subrigitur  coma  fronte,  decorum 
Et  gratum  terris  Magnus  caput;  ille  deum  gens, 
Stelligerum  attollens  apicem,  Troianus  lulo 
Caesar  auo;  quantas  moles,  cum  sede  reclusa         864 
Hinc  tandem  erumpent,  terraque  marique   mouebunt! 
Heu  miseri,  quotiens  toto  pugnabitis  orbe! 
Nec  leuiora  lues,  quam  uictus,  crimina  uictor.' 

Tum  iuuenis  lacrimans:   'Restare  haec  ordine  duro 
Lamentor  rebus  Latiis.    sed  luce  remota 
Si  nulla  est  uenia,  et  merito  mors  ipsa  laborat:    870 
Perfidiae  Poenus  quibus  aut  Phlegethontis  in  undis 
Exuret  ductor  scelus,  aut  quae  digna  renatos 
Ales  in  aeternum  laniabit  morsibus  artus?' 
'Ne  metue,'  exclamat  uates.    'non  uita  sequetur 
Inuiolata  uirum:  patria  non  ossa  quiescent.  875 

Namque  ubi,  fractus  opum,  magnae  certamine  pugnae 
Pertulerit  uinci  turpemque  orare  salutem, 
Rursus  bella  uolet  Macetum  instaurare  sub  armis. 
Damnatusque  doli,  desertis  coniuge  fida 
Et  dulci  nato,  linquet  Carthaginis  arces  880 

Atque  una  profugus  lustrabit  caerula  puppe. 
Hinc  Cilicis  Tauri  saxosa  cacumina  uiset. 
Pro!  quanto  leuius  mortalibus  aegra  subire 


854  ueniens  ab  Heinsitis        856  sulla  L   silla  FO   sylla  V 
860  syllae  LV    sille  FO  865  Hinc  JBlass   Hanc  Ch  Hac  S 

866  pugnabitis  Ch  pugnabit  in  LF  pugnabitur  OV      868  dura 
Heinsius   et   Buperti  875    quiescent   OV    quiessent   LF 

878  Macetum  Ch   macerum  L  —  lacerare  L 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  81 

Seruitia  atque  hiemes   aestasque  fugamque  fretumque 

Atque  famem,  quam  posse  mori!    post  Itala  bella  885 

Assyrio  famulus  regi  falsusque  cupiti 

Ausoniae  motus,  dubio  petet  aequora  uelo, 

Donec,  Prusiacas  delatus  segniter  oras, 

Altera  seruitia  imbelli  patietur  in  aeuo 

Et  latebram  munus  regni.    perstantibus  inde  890 

Aeneadis  reddique  sibi  poscentibus  hostem, 

Pocula  furtiuo  rapiet  properata  ueneno 

Ac  tandem  terras  longa  formidine  soluet/ 

Haec  uates  Erebique  cauis  se  reddidit  umbri=!. 
Tum  laetus  socios  iuuenis  portumque  reuisit.  895 


SILI  ITALICI 
PUNICORUM 

LIBER  QUARTUS  DECIMUS. 

Flectite  nunc  uestros,  Heliconis  numina,  cantus 
Ortygiae  pelagus  Siculique  ad  litoris  urbes. 
Muneris  bic  uestri  labor  est,  modo  Daunia  regna 
Aeneadum,  modo  Sicanios  accedere  portus, 
Aut  Macetum  lustrare  domos  et  Acbaica  rura, 
Aut  uaga  Sardoo  uestigia  tingere  fluctu, 
Uel  Tyriae  quondam  regnata  mapalia  genti, 


884  aestasque  S,  ut  coni.  Liuineius  et  Bentley  aestus  uulgo 
885  nosse  Bentley  886  falsusque  L  fassusque  FOV  cassusque 
Heinsius  889  imbellis  LOV  limbelli  F  893  Ac  Cm  Ep.  44 
At  L  894  reddidit  Cm  l  l.  rettulit  F  retulit  LO  rutulit  V 
895  laetua  Cm  l.  l.  —  iuuenis]  micenis  L  (!)  1  Heliconia 

Heinsius  et  Bentley      3  hinc  Buperti      5  Macetum  Cm  Ep.  44 
—  Achaia  0 ,   quod  prob.  Drdkenhorch  6  tinguere  Cm  l.  l. 

7  magalia  uel  magaria  Buperti 

SlLITTS   ItALICUS.    II,  6 


82  SILl  ITALICI 

Extremumue  diem  et  terrarum  inuisere  metas. 

Sic  poscit  sparsis  Mauors  agitatus  in  oris. 

Ergo  age,  qua  litui,  qua  ducunt  bella,  sequamur.     lo 

Ausoniae  pars  magna  iacet  Trinacria  tellus, 
Ut  semel  expugnante  Noto  et  uastantibus  undis 
Accepit  freta,  caeruleo  propulsa  tridente. 
Namque  per  occultum  caeca  ui  turbinis  olim 
Impactum  pelagus  laceratae  uiscera  terrae  15 

Discidit  et,  medio  perrumpens  arua  profundo, 
Cum  populis  pariter  conuulsis  transtulit  urbes. 
Ex  illo,  seruans  rapidus  diuortia,  Nereus 
Saeuo  diuiduos  coniungi  peruegat  aestu. 
Sed  spatium,  quod  dissociat  consortia  terrae,  20 

Latratus  fama  est  —  sic  arta  interuenit  unda  — 
Et  matutinos  uolucrum  tramittere  cantus. 
Multa  solo  uirtus:    iam  reddere  foenus  aratris, 
lam  montis  umbrare  olea,  dare  nomina  Baccho 
Cornipedemque  citum  lituis  generasse  ferendis,         25 
Nectare  Cecropias  Hyblaeo  accedere  ceras. 
Hic  et  Paeonios  arcano  sulphure  fontis, 
Hic  Phoebo  digna  et  Musis  uenerabere  uatum 
Ora  excellentum,  sacras  qui  carmine  siluas, 
Quique  Sjracosia  resonant  Helicona  camena.  30 

Promptae  gens  linguae;   ast  eadem,  cum  bella  cieret, 
Portus  aequoreis  sueta  insignire  trophaeis. 

Post  dirum  Antiphatae  sceptrum  et  Cjclopia  regna 
Uomere  uerterunt  primum  noua  rura  Sicano: 


12  semel]    senies  S  16  Discidit  Cm  l.  t  17    con- 

Tiulsis  Ch  conuulsas  V  18  rabidus  et  19  diuiduas  Buperti 

—  aestus  S  22  Et  matutinos  F    E.  m.  LO    Ematutinos  V 

23  foenus  Cm  l  l  V  seuus  LO  saeuus  F  (T.  p.  219)  —  aranti 
Schrader  24  montis]  monitis  S  —  olea  F    dea  LOV,  quod 

prdb.  Barth  26  accedere  Barth  dliique  accendere  S  28  uene- 
rabere  V,  ut  coni.  Gronov  et  Heinsius  uenerabile  LFO  —  Haec 
Ph.  d.  et  Musis  (uenerabile !)  u.  Ora  (=  insula)  Barth  31  ast] 
est  L  —  cierent  Heinsius  33    antiphee    L    antipheae  F 

antiphe  OV  —  Cyclopia  Ch       34  Sicani  Liuineius  c.  cod.  Put. 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  83 

Pyrene  misit  populos,  qui  nomen  ab  amne  35 

Ascitum  patrio  terrae  imposuere  uacanti. 
Mox  Ligurum  pubes  Siculo  ductore  nouauit 
Possessis  bello  mutata  uocabula  regnis. 
Nec  Cres  dedecori  fuit  accola:  duxerat  actos 
Moenibus  e  centum  non  fausta  ad  proeiia  Minos,    40 
Daedaleam  repetens  poenam.    qui  fraude  nefanda 
Postquam  perpetuas  iudex  concessit  ad  umbras 
Cojcalidum  insidiis,  fesso  Minoia  turba 
Bellandi  studio  Siculis  subsedit  in  oris. 
Miscuerunt  Phrygiam  prolem  Troianus  Acestes        45 
Troianusque  Helymus,  structis  qui  pube  secuta 
In  longum  ex  sese  donarunt  nomina  muris. 
Nec  Zanclaea  gerunt  obscuram  moenia  famam, 
Dextera  quam  tribuit  posito  Saturnia  telo. 
Sed  decus  Hennaeis  baud  ullum  pulchrius  oris,        50 
Quam  quae  Sisypbio  fundauit  nomen  ab  Isthmo 
Et  multum  ante  alias  Ephyraeis  fulget  alumnis. 
Hic  Arethusa  suum  piscoso  fonte  receptat 
Alpheon,  sacrae  portantem  signa  coronae. 

At  non  aequus  amat  Trinacria  Mulciber  antra.     55 
Nam  Lipare,  uastis  subter  depasta  caminis, 
Sulphureum  uomit  exeso  de  uertice  fumum. 
Ast  Aetna  eructat  tremefactis  cautibus  ignis 
Inclusi  gemitus,  pelagique  imitata  furorem, 
Murmure  per  caecos  tonat  irrequieta  fragoris  60 

Nocte  dieque  simul.   fonte  e  Phlegethontis  ut  atro 
Flammarum  exundat  torrens  piceaque  procella 

36  Abscitum  S  —  uocanti  S     37  li^urum  patrio  pubes  LFV 
(in  V  corr.)  39  Cres,    ut  coni.  Heinsius,  V    res  ChLFO 

40  Moenibus  e    centum  Ch    Moenibus   o  centum  L  .  .  .  otten- 
tum    F    Moenibus   erentum   OV  41   poenam   Cm  Ep.  44 

43  fesso]  casso  uel  misso  JDausqueius        46  helymus  LF  hebe- 
rimus  0    hebrius  V  48  zanelea  L    zanela  F    zenelaa  OV 

60  Hannaeis  CdLF  hannaois  OV  Aetnaeis  Scaliger      51  Isthmo] 
Hista   ChOV    ista   LF    (cf.  u.  341)  62   Et]    Haec   Bothe 

66  super  L  58  At  0  —  aetna  F    aethna  LOV  (cf.  u.  579) 

—  eructat  0  eruptat  LFV        69  imitata]  mutata  S 

6* 


84  SILI  ITALICI 

Semiambusta  rotat  liquefactis  saxa  cauernis. 
Sed  quamquam  largo  flammarum  exaestuet  intus 
Turbine,  et  assidue  subnascens  profluat  ignis,  65 

Summo  cana  iugo  cohibet,  mirabile  dictu, 
Uicinam  flammis  glaciem,  aeternoque  rigore 
Ardentes  horrent  scopuli;  stat  uertice  celsi 
Collis  hiems,  calidamque  niuem  tegit  atra  fauilla. 

Quid  referam  Aeolio  regnatas  nomine  terras?       70 
Uentorumque  domos  atque   addita  claustra  procellis? 
Hic  uersi  penitus  Pelopea  ad  regna  Pachyni 
Pulsata  lonio  respondent  saxa  profundo. 
Hic,  contra  Libyamque  situm  Caurosque  furentis, 
Cernit  deuexas  Lilybaeon  nobile  chelas.  75 

At,  qua  diuersi  lateris  frons  tertia  terrae 
Uergit  in  Italiam  prolato  ad  litora  dorso, 
Celsus  harenosa  tollit  se  mole  Pelorus. 

His  longo  mitis  placide  dominator  in  aeuo 
Praefuerat  terris  Hieron,  tractare  sereno  80 

Imperio  uulgum  pollens  et  pectora  nullo 
Parentum  exagitare  metu,  pactamque  per  aras 
Haud  facilis  temerare  fidem,  socialia  iura 
Ausoniis  multos  seruarat  casta  per  annos. 
Uerum,  ubi  fata  uirum  fragili  soluere  senecta,  85 

Primaeuo  cessit  sceptrum  exitiale  nepoti, 
Et  placida  indomitos  accepit  regia  mores. 
Namque,  bis  octonis  nondum  rex  praeditus  annis, 


63    Semiambusta   OV    Semambusta  LF   (sed  cf.  II.  681) 
64  exaestuet  Ch    exaestuat  V  65  profluat  ChLF    per- 

fluat  OV  66  cana  F  caua  LOV  plana  Bausqueius  67  glaciem 
aeternoque  V  glaciemque  aeterno  L  glaciemque  aeternoque  F 
glaciemque    aeterne   0  69   calidamque  Drakenborch    cali- 

daque  S  altamque  uel  canamque  Bausqueius  gelidamque  Schrader 
—  niuem  tetigit  F  iuueni  tetigit  LOV  70  numine  Heinsius 
72  Pelopea  Cd  (T.  p.  215)  LI   pelopeia  OV  73  resplendent 

Buperti  74  Libyamque  situm  Cd  (T.  p.  214)  75  libyeon  L 
libyaeon  F  lilbreon  0  libreon  V  (T.  p.  243)  76  terris  edd. 
87  indomitos  OV  indomitus  LF  88  praeditus  S  perditus  Ch 
proditus  Heinsius  et  JBurmann 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  85 

Caligare  alto  in  solio  nec  pondera  regni 
Posse  pati  et  nimium  fluxis  confidere  rebus.  90 

lamque  breui  nullum,  delicta  tuentibus  armis, 
Fas  notum  ignotumque  nefas;  uilissima  regi 
Cura  pudor.    tam  praecipiti  materna  furori 
Pyrrhus  origo  dabat  stimulos  proauique  superbum 
Aeacidae  genus  atque  aeternus  carmine  Achilles.     95 
Ergo  ardor  subitus  Poenorum  incepta  fouendi; 
Nec  sceleri  mora:  iam  iungit  noua  foedera,  pacto, 
Cederet  ut  Siculis  uictor  Sidonius  oris. 
Sed  stabant  Poenae,  tumulumque  negabat  Erinnys, 
Qua  modo  pactus  erat  socium  non  cernere,  terra.  100 
Saeuos  namque  pati  fastus  iuuenemque  cruento 
Flagrantem  luxu  et  miscentem  turpia  diris 
Haud  ultra  faciles,  quos  ira  metusque  coquebat, 
lurati  obtruncant;  nec  iam  modus  ensibus:  addunt 
Femineam  caedem  atque  insontum  rapta  sororum   105 
Corpora  prosternunt  ferro.    noua  saeuit  in  armis 
Libertas  iactatque  iugum.    pars  Punica  castra, 
Pars  Italos  et  nota  uolunt;  nec  turba  furentum 
Defit,  quae  neutro  sociari  foedere  malit. 

Tali  Trinacriae  motu  rebusque  Sicanis  iio 

Exitio  regis  trepidis,  sublimis  honore  — 
Tertia  nam  Latios  renouarat  purpura  fasces  — 
Marcellus  classem  Zanclaeis  appulit  oris. 
Atque  ubi  cuncta  uiro  caedesque  exposta  tyranni 
Ambiguaeque  hominum  mentes,  Carthaginis  arma  115 
Quos   teneant   et   quanta  locos,   quod  uulgus  amicum 
Duret  Troiugenis,  quantos  Arethusa  tumores 
Concipiat  perstetque  suas  non  pandere  portas: 


89  pondera  LV  pondere  FO  90  flexis  S  93  furore  S 
97  iam  iungit  scr.  (cf.  IV.  101,  V.  130,  VI.  350)  iungit  S  con- 
iungit  uel  iunguntur  uel  iungebat  Heinsius  iungit  enim  Liui' 
neius  nam  iungit  Lefebure  quin  iungit  JBarth  mora  fit;  iungit 
Burmann  99  Poenae  pro  poenae  Ruperti         102  diris  Ch 

ducis  S  105   ac   consortum  Bothe  113    zancleis    OV 

zandaeis  LF 


86  SILI  ITALICI 

Incumbit  bello  ac  totam  per  proxima  raptim 
Armorum  effundit  flammato  pectore  pestem.  120 

Non  aliter  Boreas^  Rhodopes  a  uertice  praeceps 
Cum  sese  immisit  decimoque  uolumine  pontum 
Expulit  in  terras,  sequitur  cum  murmure  molem 
Eiecti  maris  et  stridentibus  affremit  alis. 
Prima  Leontinos  uastarunt  proelia  campos,  125 

Regnatam  diro  quondam  Laestrygone  terram. 
Instabat  ductor,  cui  tarde  uincere  Graias 
Par  erat  ac  uinci  turmas,    ruit  aequore  toto 
—  Femineum  credas  maribus  concurrere  uulgum  — 
Et  Cereri  placitos  fecundat  sanguine  campos.         130 
Sternuntur  passim;  pedibusque  euadere  letum 
Eripuit  rapidus  Mauors.    nam  ut  cuique  salutem 
Promisit  fuga,  praeueniens  dux  occupat  ense. 
'Ite,  gregem  metite  imbellem  ac  succidite  ferro,' 
Clamat,  cunctantis  urgens  umbone  cateruas,  135 

'Pigro  luctandi  studio  certamen  in  umbra 
MoUe  pati  docta  et  gaudens  splendescere  oliuo, 
Stat,  mediocre  decus  uincentum,  ignaua  iuuentus. 
Haec  laus  sola  datur,  si  uiso  uincitis  hoste.' 
Ingruit,  audito  ductore,  exercitus  omnis;  140 

Solaque,  quod  superest,  secum  certamina  norunt, 
Quis  dextra  antistet  spoliisque  excellat  opimis. 
Euboici  non,  per  scopulos  illisa  Caphareo, 
Euripi  magis  unda  furit,  pontumue  sonantem 
Eicit  angusto  uiolentius  ore  Propontis;  145 

Nec  feruet  maiore  fretum  rapiturque  tumultu, 
Quod  ferit  Herculeas  extremo  sole  columnas. 
Mite  tamen  dextrae  decus  inter  proelia  tanta 


127  uincere]  incidere  F     128  Pererrat  V     130  placitos  Ch 
placidos  V  132  rabidus  MarTdand  ad  Stat.  silv.  II.  2.  111 

—  nam  deest  uulgo  139  Haec]  Nec  0  —  uisi  et  hostem 

Gronov   uisu  —  hostem  Barth        141  morunt  Heinsius  aliique 

143  Euboica  Ch  —  illisa]  uilis  a  L  —  caphereo  LF  caphareo  0 V 

144  Euripi  F    Ernpi  LOV   (T.  p.  243)  148  inter]  nostre  S 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  87 

Enituit  fama.    miles  Tyrrhenus,  Asilo  149 

Nomen  erat,  captus  quondam  ad  Thrasymenna  fluenta, 
Seruitium  facile  et  dominantis  mollia  iussa 
Expertus  Beryae,  patrias  remearat  ad  oras 
Sponte  fauentis  eri;  repetitisque  impiger  armis 
Tum  ueteres  Siculo  casus  Mauorte  piabat. 
Atque  is,  dum  medios  inter  fera  proelia  miscet,     155 
Illatus  Beryae,  cui,  pacta  ad  regia  misso 
Poenorum  a  populis  sociataque  bella  gerenti, 
Aerato  cassis  munimine  clauserat  ora, 
Inuadit  ferro  iuuenem  trepideque  ferentem 
Instabilis  retro  gressus  prosternit  harena.  160 

At  miser,  audita  uictoris  uoce,  trementem 
Cunctantemque  animam  Stygia  ceu  sede  reducens, 
Cassidis  a  mento  malefidae  uincula  rumpit 
lungebatque  preces  atque  addere  uerba  parabat. 
Sed,  subito  aspectu  et  noto  conterritus  ore,  165 

Tyrrhenus  ferrumque  manu  reuocauit  et  ultro 
Talia  cum  gemitu  lacrimis  efiPudit  obortis: 
^Ne,  quaeso,  supplex  lucem  dubiusque  precare; 
Fas  hostem  seruare  mihi.    multo  optimus  ille 
Militiae,  cui  postremum  est  primumque,  tueri         170 
Inter  bella  fidem:  tu  letum  euadere  nobis 
Das  prior  et  seruas  nondum  seruatus  ab  hoste. 
Haud  equidem  dignum  memet,  quae  tristia  uidi, 
Abnuerim  dignumque  iterum  in  peiora  reuolui, 
Si  tibi  per  medios  ignis  mediosque  per   ensis  175 

Nou  dederit  mea  dextra  uiam.'    Sic  fatur  et  ultro 
Attollit  uitaque  exaequat  munera  uitae. 


149  Asilo  ChS  Asylo  uulgo  Asylae  Buperti  (cf.  Verg.  Aen. 
X.  175)  152  Beryae  Ch    berre  L    berrae  F    boree  OV  — 

remearat  Ch        153  eri  S         166  beryae  V    berre  L    berrae  F 
boree  0  (cf.  u.  152)  161  At  ChOV    Ac  LF  162  Luctan- 

temque  Blass  —  ceu  ChLF  cui  OV  167  effundit  0  —  ab 

ortis   OV  172   Daa   V    Des  LFO  173  dignum   Blass 

indipfnum    S  177    uitaque]    uictoque    Heinsius    curaque 

Withof 


88  SILI  ITALICI 

At,  compos  Sicula  primum  certaminis  ora 
Coepti,  Marcellus  uictricia  signa,  quieto 
Agmine  progrediens,  Ephyraea  ad  moenia  uertit.    180 
Inde  Syracosias  castris  circumdedit  arces. 
Sed  ferri  languebat  amor.  sedare  monendo 
Pectora  caeca  uirum  atque  iras  euellere  hauebat. 
Nec,  renuant  si  forte  sibi  et  si  mitia  malle 
Credant  esse  metum,  laxis  seruatur  omissa  185 

Obsidio  claustris;  quin  contra  intentior  ipse 
Inuigilat  cautis,  frontem  imperterritus,  armis 
Et  struit  arcana  necopina  pericula  cura. 
Haud  secus  Eridani  stagnis  ripaue  Caystri 
Innatat  albus  olor  pronoque  immobile  corpus         190 
Dat  fluuio  et  pedibus  tacitas  eremigat  undas. 

Interea,  dum  incerta  labat  sententia  clausis, 
Exciti  populi  atque  urbes  socia  arma  ferebant: 
Incumbens  Messena  freto  minimumque  reuulsa 
Discreta  Italia  atque  Osco  memorabilis  ortu;  195 

Tum  Catane,  nimium  ardenti  uicina  Typhoeo 
Et  generasse  pios  quondam  celeberrima  fratres, 
Et,  cui  non  licitum  fatis,  Camarina,  moueri. 
Tura,  quae  nectareis  uocat  ad  certamen  Hymetton, 
Audax  Hybla,  fauis,  palmaque  arbusta  Selinus        200 
Et,  iusti  quondam  portus,  nunc  litore  solo 
Subsidium  infidum  fugientibus  aequora^  Mylae. 
Necnon  altus  Eryx,  necnon  e  uertice  celso 
Centuripae  largoque  uirens  Entella  Lyaeo, 


178  campos  OV  179  quieta  S  183  hauebat  Cd 

habebat  S   (cf.  ad  I.  61)  185  metum   OV    mecum  LF  — 

seruatur]  reseratur  Blass      186  quin]  quem  F      187  frontem  0 
fronte  ChLF    deest  in  V  194  Messena  ChLOV    mesena  F 

Messana  edd.         196  tipheo  L  typheo  F  trophoeo  0  tropheo  V 
(T.  p.  243)  199  uocabat  L  200  palmaeque  Gronov 

palmisque  Lefebure  palmis  quoque  onusta  tmlgo  —  selimis  LO 
selinis  F    selnnis  V  202  Mylae  Liuineius  aliique   myle  S 

203  e  uertice  LF  (cf.  u.  206)  et  u.  OV         204  Centuripae  Ch  S 
Centuripe  uulgo  —  uirens  FV   uiretis  LO 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  89 

Entella,  Hectoreo  dilectum  nomen  Acestae.  205 

Non  Thapsos,  non  e  tumulis  glacialibus  Acrae 
Defuerunt;  Agyrina  manus  geminoque  Lacone 
Tyndaris  attollens  sese  affluit.    altus  equorum 
Mille  rapit  turmam  atque  hinnitibus  aera  flammat, 
Pulueream  uoluens  Agragas  ad  inania  nubem.        210 
Ductor  Grosphus  erat,  cuius  caelata  gerebat 
Taurum  parma  trucem,  poenae   monimenta  uetustae. 
Ille,  ubi  torreret  subiectis  corpora  flammis, 
Mutabat  gemitus  mugitibus;  actaque  ueras 
Credere  erat  stabulis  armenta  effundere  uoces.        215 
Haud  impune  quidem;  nam  dirae  conditor  artis 
Ipse  suo  moriens  immugit  flebile  tauro. 
Uenit,  ab  amne  trahens  nomen,  Gela;    uenit  Halaesa 
Et,  qui  praesenti  domitant  periura,  Palici, 
Pectora  supplicio;  Troianaque  uenit  Acesta;  220 

Quique  per  Aetnaeos  Acis  petit  aequora  fines 
Et  dulci  gratam  Nereida  perluit  unda. 
Aemulus  ille  tuo  quondam,  Polypheme,  calori, 
Dum  fugit  agrestem  uiolenti  pectoris  iram, 
In  tenuis  liquefactus  aquas  euasit  et  bostem  225 

Et  tibi  uictricem,  Galatea,  immiscuit  undam. 
Necnon  qui  potant  Hypsamque  Alabimque  sonoros 
Et  perlucentem  splendenti  gurgite  Achaten; 


205  hectoree  LV    hectoreae  F   hectore  0  206  Thapsos 

Heinsius  tapsos  S  —  acrae  OV  atrae  LF  207  Agyrina  Gronov 
agfathirna  LOV  agatbyna  F  (cf.  u.  259)  Agyrena  uel  Abacaena 
Heinsius  208  affluit  Ch  afFuit  S  —  altus  S  altor  Cd,  sed  cf. 
T.  p.  214   altor  Nicander  209  turmam  Ch  —  hinnitibus] 

humentibus  L  —  era  L  —  flammat  V  flammant  ChLFO  —  turmas, 
quae  h.  a.  flammant  Dausqueius  210  agragos  S  —  inania 

Gronov  menia  S  215  stabulis]  stimulis  Blass  218  uenit 
Halaesa  Ch  uehalsaLF  uehesa  OV  —  Alaesa  Buperti  219  domi- 
tauit    S     damnant    Heinsius  221     aethnaeos    LF     ethu- 

nes  OV  226    uectricem    Bothe    —    galatea    0    gulatea    LF 

galeata   V  227   Hypsamque    ChLV    hyspanique   F    hispa- 

nique  0    —    Alabimque   Ch  —  sonoro   S  228    achaten   L 

achatem  FOV 


90  SILI  ITALICI 

Qui  fontis,  uage  Chrysa,  tuos  et  pauperis  aluei 
Hipparim  ac  facilem  superari  gurgite  parco  230 

Pautagian  rapidique  colunt  uada  flaua  Symaethi. 
Litora  Thermarum,  prisca  dotata  camena, 
Armauere  suos,  qua  mergitur  Himera  ponto 
Aeolio.    nam  diuiduas  se  scindit  in  oras; 
Nec  minus  occasus  petit  incita,  quam  petit  ortus.  235 
Nebrodes  gemini  nutrit  diuortia  fontis, 
Quo  mons  Sicania  non  surgit  ditior  umbrae. 
Henna  deum  lucis  sacras  dedit  ardua  dextras. 
Hic  specus,  ingentem  laxans  telluris  hiatum, 
Caecum  iter  ad  manis  tenebroso  limite  pandit,       240 
Qua  nouus  ignotas  Hymenaeus  uenit  iu  oras: 
Hac  Stygius  quoudam,  stimulante  Cupidine,  rector 
Ausus  adire  diem,  maestoque  Acheronte  relicto, 
Egit  in  illicitas  curram  per  inania  terras. 
Tum  rapta  praeceps  Hennaea  uirgine  flexit  245 

Attonitos  caeli  uisus  lucemque  pauentis 
In  Styga  rursus   equos   et  praedam   condidit  umbris. 
Romanos  Petraea  duces,  Romana  petiuit 
Foedera  Callipolis  lapidosique  Engyon  arui, 
Hadranum  Ergetiumque  simul  telaque  superba       250 


229  uage  Chrysa  Cli  uagethirsa  L  uagechyrsa  F  uagedrasa  0 
uage  chrasa  V  Uagedrasa  uulgo,  unde  Arethusa  Liuineius 
Agathyrsa  Dausgueius  230  Hipparim  Ch  Hipparem  S  Hip- 
parin  Heinsius  231  Pantagian  L  Pantagiam  FOV  —  Symaethi 
Dausqueius  symathi  LF  simathi  OV  236  diuortia  fontis  OV 
diuooertia  fortis  L  diuooercia  fontis  F  238  sacras  —  dextras 
Seinsius  sacra  —  dextra  S  sacram  —  dextram  uulgo  240  mandit  L 
241  in  oras]  ad  auras  Blass  242  Hac]  Ac  Heinsius,  quod 

proh.  Buperti  —  quondam]  postquam  Gronov  244  in  LF 

per  OV  245  Cum  Gronov,  quod  prob,  Buperti  —  hennaea  0 
hennea  V  ethnaea  L  hemiae  F  —  flexit  Cm  Ep.  44  246  uisus  S 
(cf.  II.  222,  VI.  231)  uisu  uulgo  —  pauentes  Cm  1. 1.  249  Engyon 
uel  Enguion  Heinsius  Engion  arui  Ch  eugyon  arui  L  eugion 
artu  F  eugron  arcu  OV  Eugeon  arcus  Dausqueius  250  Adra- 
num  Buperti  —  Ergetiumque  ChF  orgatiumque  L  ergenturn- 
que  0  ergetumque  V,  quod  proh.  Heinsius  —  telaeque  s.  Lani- 
gerae  Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  91 

Lanigera  Melite  et  litus  piscosa  Calacte, 

Quaeque  procelloso  Ceplialoedias  ora  profundo 

Caeruleis  horret  campis  pascentia  cete, 

Et  qui  correptas  sorbentem  uerticis  haustu 

Atque  iterum  e  fundo  iaculantem  ad  sidera  puppis    255 

Tauromenitana  cernunt  de  sede  Charybdim. 

Haec  Latium  manus  et  Laurentia  signa  fouebat. 

Cetera  Elissaeis  aderat  gens  Sicana  uotis. 
Mille  Agathyrna  dedit  perflataque  Trogilos  i\.ustris; 
Mille  Thoanteae  sede  Phacelina  Dianae.  260 

Tergemino  uenit  numero  fecunda  Panhormos, 
Seu  siluis  sectere  feras,  seu  retibus  aequor 
Uerrere,  seu  caelo  libeat  traxisse  uolucrem. 
Non  Herbesos  iners,  non  Naulocha  pigra  pericli 
Sederunt,  non  frondosis  Morgentia  campis  265 

Abstinuit  Marte  infido;  comitata  Menaeis 
Uenit  Amastra  uiris  et  paruo  nomine  Tisse 
Et  Netum  et  Mutyce  pubesque  liquentis  Achaeti. 
Sidonios  Drepane  atque  undae  clamosus  Helorus 
Et  mox  seruili  uastata  Triocala  bello,  270 


251  Calacte  Cluuerus  aliique  melacte  S  252  Cephaloe- 

dias  ChFO  cephaledias  LV  256  Tauromenitana  Ch  Tauro- 
mentana  S  Taurominitana  ttw^^o  —  cernunt]  ceciditL  257  foue- 
bat   Barth    mouebat    S  258   Elissaeis    Ch   —    sicania   L 

259  agatina  L  agathina  FOV  Agyrina  Heinsius^  sed  cf.  u.  208 
—  trogilos  OV  trogylos  LF  Troylos  Ch  Strongylos  uulgo  Tro- 
tilon   Heinsius    Trotilos  Bothe  260    Facelina   Dianae   Ch 

phacelina  chane  L  pacelina  cauae  F  phacentina  chauae  0 
phacetina  oaue  V  Fascellina  uel  Fascelina  Diuae  uulgo  261  pan- 
hormos    LOV    panchormos   F  262   sectere    Cm  Ep.  44  F 

seccere  L  sectare  OV  263  Uerrere  Cm  l.  l.  S  Uertere  uulgo 
264  herbesos  LF  herbosos  OV  Herbessos  Heinsius  Erbessos 
Buperti  —  naulocha  0  nauloca  L  naulodia  F  manlocha  V 
265morgentiaLF  inorguentiaOV  Morgantiai?wperti  267  TisseCh 
268  netum  F  necum  LOV  —  Mutyce  Cluuerus  Mytice  Ch 
mytite  L  myttite  F  micite  OV  —  Achaeti  Ch  archaeti  L  areti  F 
arheti  OV  Acithi  Dausqueius  et  Heinsius,  guod  prob.  Bothe 
Echetlae  Euperti  269  Sidonios  Drepane  Cd  (T.  p.  215)  — 

helosus  »         270  uallata  Boihe  —  triochala  LOV   trohitala  F 


92  SILI  ITALICI 

Sidonios  Arbela  ferox  et  celsus  letas 

Et  bellare  Tabas  docilis  Cossyraque  parua 

Nec  maior  Mazara  iunctae  concordibus  ausis 

luuere  et  strato  Gaulum  spectabile  ponto, 

Cum  sonat  alcyones  cantu  nidosque  natantis  275 

Immota  gestat,  sopitis  fluctibus,  unda. 

Ipsa  Syracusae  patulos  urbs  inclita  muros 

Milite  collecto  uariisque  impleuerat  armis. 

Ductores  facilem  impelli  laetamque  tumultus 

Uaniloquo  plebem  furiabant  insuper  ore:  280 

Numquam  hoste  intratos  muros  et  quattuor  arces; 

Et  Salaminiacis  quantam  Eoisque  tropbaeis 

Ingenio  portus  urbs  inuia  fecerit  umbram, 

Spectatum  proauis:  ter  centum  ante  ora  triremes 

Unum  naufragium,  mersasque  impune  profundo      285 

Clade  pharetrigeri  subnixas  regis  Athenas. 

Flammabant  uulgum  geniti  Carthagine  fratres, 

Poeni  matre  genus;  sed  quos,  sub  crimine  pulsus 

Urbe  Syracosia,  Libycis  eduxerat  oris 

Trinacrius  genitor,  geminaque  a  stirpe  parentum   290 

Astus  miscebant  Tyrios  leuitate  Sicana. 

Quae  cernens  ductor,  postquam  immedicabile  uisum 
Seditio,  atque  ultro  bellum  surgebat  ab  hoste, 
Testatus  diuos  Siculorum  amnesque  lacusque 
Et  fontis.  Arethusa,  tuos,  ad  bella  uocari  295 


271  Arbela  Cluuerus  Arbeia  ChS  Arabeia  uulgo  Herbita 
uel  Acrilla  uel  Onobala  Buperti  AboUa  Blass  —  ferax  Heinsius 
272  tabas  LFO  thabas  V  Tubas  Ch  273  Mazara  Sieglin  (p.  l.) 
megara  S  —  iunctae  LF  iuntae  Ch  mite  0  mute  V,  unde  Mute 
uulgo  Motyce  uel  Mutyce  Cluuerus  Motye  uel  Mutye  DraJcen- 
horch  —  Megaris  iunctae  Blass  274  strato  Gaulos  (spectabile) 
ponto  uel  strato,  Gaulos,  spectabile  ponto  Gronov  276  nidos- 
que  OV    indosque  LF  277  Syracosae   ChLF    siracusae  OV 

Syracosias  Heinsius  Syracosie  Lachmann  ad  Lucr.  p.  407  Syra- 
cossae  Blass  —  patulo  0  —  muro  S  280  plebem  S  pubera 
uulgo  281   hosti  Heinsius  284  centum  deest  in  OV 

288  sub  crimine]  discrimene  F  ob  crimina  Heimius  291  Altus  0 
292  uisa  Bothe 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  93 

Inuitum;  quae  sponte  diu  non  sumpserit,  hostem 
Induere  arma  sibi:  telorum  turbine  uasto 
Aggreditur  muros  atque  armis  intonat  urbi. 
Par  omnis  simul  ira  rapit;  certantque  ruuntque. 
Turris,  multiplici  surgens  ad  sidera  tecto,  300 

Exibat,  tabulata  decem  cui  crescere  Graius 
Fecerat  et  multas  nemorum  consumpserat  umbras. 
Armatam  hinc  igni  pinum  et  deuoluere  saxa 
Certabant  calidaeque  picis  diffundere  pestem. 
Huic  procul  ardentem  iaculatus  lampada  Cimber    305 
Conicit  et  lateri  telum  exitiabile  figit. 
Pascitur  adiutus  Uulcanus  turbine  uenti, 
Gliscentemque  trabens  turris  per  uiscera  labem 
Perque  altam  molem  et  totiens  crescentia  tecta, 
Scandit  ouans  rapidusque  uorat  crepitantia  flammis  310 
Robora  et,  ingenti  simul  exundante  uapore 
Ad  caelum,  uictor  nutantia  culmina  lambit. 
Implentur  fumo  et  nebula  caliginis  atrae, 
Nec  cuiquam  euasisse  datur;  ceu  fulminis  ictu 
Correptae  rapido  in  cineres  abiere  ruinae.  315 

Par  contra  pelago  miseris  fortuna  carinis. 
Namque  ubi  se  propius  tectis  urbique  tulere, 
Qua  portus  muris  pacatas  applicat  undas, 
Improuisa  nouo  pestis  conterruit  astu. 
Trabs  fabre  teres  atque,  erasis  undique  nodis,        320 
Nauali  similis  malo,  praefixa*  gerebat 


296  Inuitumque  a  sponte  S  Inuitum  quia  sp.  Ch  —  diu 
deest  in  0  deum  Heinsius  sua  Schrader  animi  L.  Miiller  in 
Mus.  Bhen.  XVII.  p.  187  299  omnis  simul]  omnem  Siculum 
Bothe  301  graius  OV   grauis  LF  303  hinc  OV    huic  LF 

—  pinum  LFV  deest  in  0  molem  uulgo  305  Huic  0  Hinc  LFV 
Hic   uulgo  307    adiutus    cod.  Put.    adiuto  S   adiecto  uel 

adiuncto  Liuineius   et   Dausqueius  308    tabem    Schrader 

309  totiens]  tenens  0  totiens  crescentia  Cm  Ep.  44  nascentia  S 

310  rapidusque    S    rapidisque    uulgo    —   crepitantia    Cm  l.   l. 

311  Rora  S  312  nutantia  Dausqueius  nitentia  S  315  in 
cineres]  moneres  L  —  abire  S  320  Trabs  trabe  iuncta  teres 
derasis  u.  nodis  Lefebure  —  noctis  OV 


94  SILI  ITALICI 

Uncae  tela  manus;  ea  celso  ex  aggere  muri 
Bellantis  curui  rapiebat  in  aera  ferri 
Unguibus  et  mediam  reuocata  ferebat  in  urbem. 
Nec  solos  uis  illa  uiros,  quin  saepe  triremem         325 
Belligerae  rapuere  trabes,  cum  desuper  actum 
Incuterent  puppi  chalybem  morsusque  tenacis. 
Qui,  simul  affixo  uicina  in  robora  ferro 
Sustulerant  sublime  ratem,  miserabile  uisu, 
Per  subitum  rursus  laxatis  arte  catenis  330 

Tanta  praecipitem  reddebant  mole  profundo, 
Ut  totam  haurirent  undae  cum  milite  puppem. 
His  super  insidiis  angusta  foramina  murus 
Arte  cauata  dabat,  per  quae  clam  fundere  tela 
Tutum  erat,  opposito  mittentibus  aggere  ualli.        335 
Nec  sine  fraude  labos,  arta  ne  rursus  eodem 
Spicula  ab  hoste  uia  uicibus  contorta  redirent. 
Calliditas  Graia  atque  astus  pollentior  armis 
Marcellum  tantasque  minas  terraque  marique 
Arcebat;  stabatque  ingens  ad  moenia  bellum.         340 

Uir  fuit  Isthmiacis  decus  immortale  colonis, 
Ingenio  facile  ante  alios  telluris  alumnos, 
Nudus  opum,  sed  cui  caelum  terraeque  paterent. 
Ille,  nouus  pluuias  Titan  ut  proderet  ortu 
Fuscatis  tristis  radiis;  ille,  haereat  anne  345 

Pendeat  instabilis  tellus;  cur  foedere  certo 
Hunc  affusa  globum  Tethys  circumliget  undis, 
Nouerat  atque  una  pelagi  lunaeque  labores, 
Et  pater  Oceanus  qua  lege  effunderet  aestus. 
Non  illum  mundi  numerasse  capacis  harenas  350 


325  ulla  Ch  —  saepetriremem  F  septriremem  L  septire- 
mem  OV  326  Teligerae  uel  Belligeram  Schrader  327  mor- 
susque  tenaci  Ch  332  undae]  nudae  L  334  clam  fundere 
Burmann  (cf.  Liv.  XXIV.  34.  9)  cum  fundere  ChLF  confun- 
dere  OV  335  apposito  OV  336  Nec]  Tum  S  341  isthu- 
macis  L  histimacis  F  istumachis  0  isthumatis  V  (cf.  u.  51  et  642) 
342  faciU  Bothe  343  opum]  apion  L  345  anne]  amne  S 
347  undis]  ulnis  Heinsius        349  refunderet  Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  95 

Una  fides;  puppis  etiam  constmctaque  saxa 
Feminea  traxisse  ferunt  contra  ardua  dextra. 

Hic  dum  Italum  ductorem  astu  Teucrosque  fatigat;, 
Adnabat  centum  late  Sidonia  uelis 
Classis  subsidio  et  scindebat  caerula  rostris.  355 

Erigitur  subitas  in  spes  Arethusia  proles 
Adiungitque  suas,  portu  progressa,  carinas. 
Nec  contra  Ausonius  tonsis  aptare  lacertos 

[L    Addubitat  mersisque  celer  fodit  aequora  rem^'s. 

B   Uerberibus  torsere  fretum;  salis  icta  frequenti        360 

W    Albescit  pulsu  facies,  perque  aequora  late 

'-      Spumat  canenti  sulcatus  gurgite  limes. 

lusultant  pariter  pelago;  ac  Neptunia  regna 
Tempestate  noua  trepidant.    tum  uocibus  aequor 
Personat,  et  clamat  scopulis  clamoris  imago.  363 

Ac  iam  difiusus  uacua  bellator  in  unda 
Cornibus  ambierat  patulos  ad  proelia  fluctus, 
Nauali  claudens  umentem  indagine  campum. 
Ac  simili  curuata  sinu  diuersa  ruebat 
Classis  et  artabat  lunato  caerula  gyro.  370 

Nec  mora:  terrificis  saeuae  stridoribus  aeris, 
Per  uacuum  late  cantu  resonante  profundum, 
Incubuere  tubae,  quis  excitus  aequore  Triton 
Expauit  tortae  certantia  murmura  conchae. 
Uix  meminere  maris;  tam  uasto  ad  proelia  nisu    375 
Incumbunt  proni  positisque  in  margine  puppis 
Extremae  plantis  nutantes  spicula  torquent. 
ternitur  effusis  pelagi  media  area  telis, 

851  Una  ChV  Uana  LFO     354  Annabat  L      360  torsere  OV 
tersere  L    corsere  F  365   clamat]    clangit  uel  resilit  uel 

plaudit  uel  plangit  scopulos  Buperti  reboat  Withof —  clangoris 
Heinsius  368  umentem  0  humentem  F  niuentem  L  claudens 
humentem  m.  2  in  lacunam  inser.  V  uuentem  Gronov  369  Ac  ChS 
At  uulgo  370  artabat  LV  arctabat  0  artato  et  lunabato  F 
arabat   Ch    arquabat  Heinsius  371    terrifici   Heinsius  — 

saeuae]  ceu  0  372  uacuum]  uastum  Buperti  373  Increpuere 
Gronov  Incinuere  Heinsius  —  triton  V  tritim  LO  tritin  F 
378  area  LO    aera  FV 


96  SILI  ITALICI 

Celsaque  anhelatis  exurgens  ictibus  alnus 

Caerula  nigranti  findit  spumantia  sulco.  380 

Ast  aliae  latere  atque  incussi  roboris  ictu 
Detergent  remos;  aliae  per  uiscera  pinus 
Tramissis  ipso  retinentur  uulnere  rostris, 
Quo  retinent.    medias  inter  sublimior  ibat 
Terribilis  uisu  puppis,  qua  nulla  per  omne  385 

Egressa  est  Libycis  maior  naualibus  aeuum. 
Sed  quater  haec  centum  numeroso  remige  pontum 
Pulsabat  tonsis,  ueloque  superba  capaci 
Cum  rapidum  hauriret  Borean  et  cornibus  omnis 
Colligeret  flatus,  lento  se  robore  agebat,  390 

Intraret  fluctus  solis  ceu  pulsa  lacertis. 
Procurrunt  leuitate  agili  docilesque  regentis 
Audiuisse  manum  Latio  cum  milite  puppes. 

Has  ut  per  laeuum  uenientis  aequor  Himilco 
In  latus  obliquas  iussamque  incurrere  proram         395 
Conspexit,  propere  diuis  in  uota  uocatis 
Aequoris,  intento  uolucrem  de  more  sagittam 
Assignat  neruo;  utque  oculis  librauit  in  hostem 
Et  calamo  monstrauit  iter,  diuersa  relaxaus 
Brachia,  deduxit  uultu  comitante  per  auras  400 

In  uulnus  telum  ac  residentis  puppe  magistri 
Affixit  plectro  dextram;  nec  deinde  regenda 
'Puppe  manus  ualuit,  flectenti  immortua  clauo. 
Dumque  ad  opem  accurrit  ceu  capta  nauita  puppe, 
Ecce  iterum  fatoque  pari  neruoque  sagitta,  405 


379  alnus  m.  2  in  lacuna  V    almis  LFO      '       380  findit  L 
fundit  FOV  —  nigranti]  candenti  Schrader  381  latere  Cm 

JSp.  90  LV  lacere  F  late  0  latera  Bothe  —  roboris]  arboris  0 
—  actu  Schrader  387  Acta  quater  centum  Heinsius   Nam 

quater  haec  c.  Lefebure  Ter  quater  Schrader  389  boream  0 
390  robore  Cm  Ep.  90  391  fluctu  (=  fluctui)  Heinsius  — 

ceu  Liuineius  aliique  si  LFV  se  0  quasi  Withof  ut  BotJie 
400  deduxit  OV  diduxit  CliLF,  unde  fortasse  direxit  scrihendum 
(cf.  II.  92,  IX.  171)  401  ac  Ch  et  0  403  flectendo  Gronov 
404  puppe]  pinu  Schrader 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  97 

In  medium  perlapsa  globum,  transuerberat  ictu 
Orba  gubernacli  subeuntem  muuera  Taurum. 

Irrumpit  Cumana  ratis,  quam  Corbulo  ductor 
Lectaque  complebat  Stabiarum  litore  pubes. 
Numen  erat  celsae  puppis  Lucrina  Dione.  4io 

Sed  superingestis  propior  quia  subdita  telis 
Bella  capessebat,  media  subsedit  in  unda 
Diuisitque  fretum.    clamantum  spumeus  ora 
Nereus  implet  aquis,  palmaeque,  trahente  profundo, 
Luctantum  frustra  summis  in  fluctibus  extant.        415 
Hic,  audax  ira,  magno  per  caerula  saltu 
Corbulo  transgressus  —  nam  textam  robore  turrim 
Appulerant  nexae  ferri  compage  triremes  — 
Euadit  tabulata  super  flammaque  comantem 
Multifida  pinum  celso  de  culmine  quassat.  420 

Inde  atros  alacer  pastosque  bitumine  torquet, 
Ammentante  Noto,  Poenorum  aplustribus  ignes. 
Intrat  diffusos  pestis  Uulcania  passim 
Atque  implet  dispersa  foros;  trepidatur  omisso 
Summis  remigio;  sed  enim  tam  rebus  in  artis        425 
Fama  mali  nondum  tanti  penetrarat  ad  imos. 
At  rapidus  feruor,  per  pinguis  unguine  taedas 
Illapsus,  flammis  uictricibus  insonat  alueo. 
Qua  nondum  tamen  intulerat  uim  Dardana  lampas, 
Parcebatque  uapor,  saxorum  grandine  dirus  430 

Arcebat  fatumque  ratis  retinebat  Himilco. 
Hic  miser,  igniferam  dum  uentilat  aere  pinum, 

407  gubernandi  OV  408  Campana  Brdkenborch  409  Lecta- 
que  Ch  —  stablarum  F7  stabularum  LO  410  Nomen  Ch  — 
Lucriua  Heinsius  (cf.  Stat.  Silv.  IIL  1.  150)  uicina  S  Erycina 
Schrader  puppi  uicina  Lefebure  411  quia  scr.  quae  S  qua 
Bentley  413  clamantum  Ch  415  extant  V   exstant  0 

extrant  L    hestant  F  (cf  u.  483)  421   atros  LO    atrox  FV 

422  Ammentante  LF  Amentante  Cm  Ep.  90  Aduentante  OV 
Augmentante  D.  Heinsius  Adiutante  Dausqueius  Aduertente 
Gronov  —  amplustribus  OV  423  diffisos  Bothe  426  tam] 
iam  Heinsius  tum  nos  427  Ac  S  Nec  Blass  429  tamen] 
tandem  F  —  intulerat  S  impulerat  edd.  nonnullae  —  uim]  non  L 

Siiiius  Italicus.  II.  7 


98  SILI  ITALICI 

Murali  saxo  per  lubrica  sanguine  transtra 
Uoluitur  in  fluctus,  Lyccliaei  uulnere,  Cydnus. 
Fax  nidore  graui  foedauit  comminus  auras,  435 

Ambusto  instridens  pelago.    ferus  inde  citatum 
Missile  adorata  contorquet  Sabratha  puppe  — 
Hammon  numen  erat  Libycae  gentile  cariuae 
Cornigeraque  sedens  spectabat  caerula  fronte  — : 
'Fer,  pater,  afflictis,  fer/  ait,  'Garamantice  uates,  440 
Rebus  opem  inque  Italos  da  certa  eff^undere  tela.' 
Has  inter  uoces  tremulo  uenit  agmine  cornus 
Et  Neptunicolae  transuerberat  ora  Telonis. 

Urgebant  nihilo  leuius  iam  in  limine  mortis, 
Quos  fuga  praecipitis  partem  glomerarat  in  unam   445 
Puppis,  adhuc  uacuam  taedae;  sed,  proxima  cursu 
Fulmineo  populatus,  ineuitabilis  ardor 
Correptam  flammis  inuoluit  ouantibus  alnum. 
Primus,  ope  aequorei  funis  delapsus  in  undas, 
Qua  nondum  Stygios  glomerabat  Mulciber  aestus,  450 
Ambustus  socium  remis  aufertur  Himilco. 
Proxima  nudarunt  miserandi  fata  Batonis 
Desertam  ductore  ratem.    bonus  ille  per  artem 
Crudo  luctari  pelago  atque  exire  procellas. 
Idem,  quid  Boreas,  quid  uellet  crastinus  Auster,     455 
Anteibat;  nec  peruigilem  tu  fallere  uultum, 
Obscuro  quamuis  cursu,  Cynosura,  ualeres. 
Is,  postquam  aduersis  nullus  modus:  ^Accipe  nostrum, 
Hammon,  sanguinem,'   ait,  ^spectator  cladis  iniquae.' 
Atque,  acto  in  pectus  gladio,  dextra  inde  cruorem  460 
Excipit  et  large  sacra  inter  cornua  fundit. 


434  Lyccliaei  Cli  licchaei  L  lichaei  F  luchaei  OV  Lychaei 
Drakenborch  —  cyduns  L  cydinisF  ciclus  0  cidus  V  437  ado- 
rata]  ab  aurata  Euperti  —  sabratha  FV  sabracha  L  sub  rata  0 
Sabatra  Heinsius  Tabraca  Schrader  Sabatha  Buperti  444  Ur- 
guebant  Ch  446  taedae]  cede  L  449  aequoreas  Heinsius 
452  Batonis  ChF  bathonis  LOV  Baconis  Heinsius  454  Surdo 
Schrader  —  obluctari  Heinsius  456  Anteibat]  Callebat  uel 
Anticipat  uel  Anticipans  Buperti        458  His  F 


PUNICORUM  LTBER  XIV.  99 

Hos  inter  Daphnis,  deductum  ab  origine  nomen 
Antiqua,  fuit  infelix,  cui  linquere  saltus 
Et  mutare  casas  infido  marmore  uisum. 
At  princeps  generis  quanto  maiora  parauit  465 

Intra  pastorem  sibi  nomina:    Daphnin  amarunt 
Sicelides  Musae;    dexter  donauit  auena 
Phoebus  Castalia  et  iussit,  proiectus  in  herba 
Si  quando  caneret,  laetos  per  prata,  per  arua 
Ad  Daphnin  properare  greges  riuosque  silere.         470 
Ille  ubi,  septena  modulatus  harundine  carmen^ 
Mulcebat  siluas^  non  umquam  tempore  eodem 
Siren  assuetos  effudit  in  aequore  cantus; 
Scyllaei  tacuere  canes;  stetit  atra  Charybdis; 
Et  laetus  scopulis  audiuit  iubila  Cyclops.  475 

Progeniem  hauserunt  et  nomen  amabile  flammae. 

Innatat  ecce  super  transtris  fumantibus  asper 
Ornytos  ac  longam  sibimet  facit  aequore  mortem, 
Qualis  Oiliades,  fulmen  iaculante  Minerua, 
Surgentis  domuit  fluctus  ardentibus  ulnis.  480 

Transigitur  valida  medius,  dum  se  alleuat,  alni 
Cuspide  Marmarides  Sciron.    pars  subnatat  unda 
Membrorum,  pars  extat  aquis;   totumque  per  aequor 
Portatur,  rigido,  miserandum,  immortua  rostro. 
Accelerant  puppes  utrimque  atque  ora  ruentum     485 
Sanguinei  feriunt  remorum  aspergine  rores. 
Ipse  adeo  senis  ductor  Rhoeteius  ibat 
Pulsibus  et  ualido  superabat  remige  uentos. 


462  daphius  OV         463  fuit]  perit  Bentley         465  At  LF 
Et  OV  —  parabit  S  466   Intra   pastores   Lefehure    Inter 

pastorea  Heinsius  —  daphni'  L  daphini  F  claphu  0  daphium  V 
473  Sirem  F  475  laetus]  laeta  e  sc.  Heinsius  lentus  Lefehure 
—  audiuit]  sedauit  Gronov  desiuit  Blass  —  ciclops  V  cydops  L 
cyclopes  F    ciclopos   0  476  hauserunt  OV    auserunt  LF 

480  Urgentes  Heinsius  481  alni  CliLV    alui  0,    quod  prob. 

Dausqueius  alno  c.  ed.  Parm.  Bentley  482  sciron  S  Scyron 
uulgo    Sithon  uel  Cothon  u.  Syrton  Schrader  483  estat  F 

484  immortua]  in  monstrua  F  —  rostro]  ferro  c.  cod.  Put.  Hein- 
sius         487  senis  Cm  Ep.  90  LF  seuis  OV,  unde  saeuis  uulgo 

7* 


100  SILr  ITALICI 

Quam  rapidis  puppem  manibus  frenare  Lilaeus 
Dum  tentat,  saeua  truncatur  membra  bipenni,         490 
Ac  fert  haerentis  trabibus  ratis  incita  palmas. 

Sicania  Aeoliden  portabant  transtra  Podaetum. 
Hic,  aeuo  quamquam  nondum   excessisset  ephebos  — 
Seu  laeui  traxere  dei,  seu  feruida  corda 
Nec  sat  maturus  laudum  bellique  cupido  —  495 

Arma  puer  niueis  aptarat  picta  lacertis 
Et  freta  gaudebat  celsa  turbare  Chimaera. 
lamque  super  Rutula,  super  et  Garamantide  pinu 
Ibat  ouans,  melior  remo  meliorque  sagitta; 
Et  iam  turrigerum  demerserat  aequore  Nessum;     500 
Heu  puero  malesuada  rudi  noua  gloria  pugnae! 
Dum  cristam  galeae  trucis  exuuiasque  precatur 
De  duce  Marcello  superos  temerarius,  hasta 
Excepit  raptim  uulnus  letale  remissa. 
Pro  qualis!    seu  splendentem  sub  sidera  nisu  505 

Exigeret  discum,  iaculo  seu  nubila  supra 
Surgeret,  aligeras  ferret  seu  puluere  plantas 
Uix  tacto,  uel  dimensi  spatia  improba  campi 
Transiret  uelox  saltu,  decuere  labores. 
Sat  prorsus,  sat  erat  decoris  discrimine  tuto,  510 

Sat  laudis.    cur  facta,  puer,  maiora  petebas? 
Illum,  ubi  labentem  pepulerunt  tela  sub  undas, 
Ossa  Syracosio  fraudatum  naufraga  busto, 
Fleuerunt  freta,  fleuerunt  Cyclopia  saxa 
Et  Cyane  et  Anapus  et  Ortygie  Arethusa.  515 

491  Ac  ChLP  At  V  Art  0  492  aeolidem  0  —  Podaetum  Ch 
Podarcen  Schrader  (cf.  u.  507)  494.  495  Bothe  sic  legi  uult: 
ephebos,  Nec  —  laudum,  seu  feruida  corda  Seu  laeui  tr.  d. 
bellique  cupido,  Arma  etc.  —  uulgo  uerba  nec  —  laudum  uncis 
inclusa  erant^  quas  recte  deleuit  Bentley  502  trux  Blass 

606  nisu  0  uisu  LFV  608  tacto  0  tacta  LFV  —  dimens  LF 
dimeus  0  deest  in  V,  sed  m.  2  i.  marg.  climens  609  decuere  Ch 
docuere  S  nocuere  Barth  et  Gronov  610  toto  F  511  facta  S 
fata  edd.  nonnuJlae  514  freta]  flecta  F  —  ciclopia  OV 

cyclopea  L  cordopa  F  515  Et  cyane  LF  Et  trane  OV  Cyanes 
uulgo  —  ortigie  L  ortiage  F  orthigie  OV  Ortygies  Buperti, 
sed  cf.  Lachmann  ad  Lucr.  p.  407 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  101 

Parte  alia  Perseus  —  puppem  hauc  Tiberinus  agebat — 
Quaque  uehebatur  Crantor  Sidonius,  lo 
Concurrunt.    iniecta  ligant  binc  uincula  ferri 
Atque  illinc,  steteruntque  rates  ad  proelia  nexae. 
Nec  iaculo  aut  longe  certatur  harundine  fusa,        520 
Comminus  et  gladio  terrestria  proelia  miscent. 
Perrumpunt  Itali,  qua  caedes  prima  reclusit 
Monstrauitque  uiam;  uasta  sed  mole  catenas 
Hortatur  socios  et  uincla  abrumpere  ferri 
Ac  parat  hostili  resoluta  puppe  receptos  525 

Auehere  et  paribus  pelago  diducere  ab  armis: 
Aetnaeo  Polyphemus  erat  nutritus  in  antro 
Atque  inde  antiquae  nomen  feritatis  amabat; 
Ubera  praebuerat  paruo  lupa;  corporis  alti 
Terribilis  moles,  mens  aspera,  uultus  in  ira  530 

Semper  et  ad  caedes  Cyclopia  corde  libido. 
Isque  relaxatis  membrorum  pondere  uinclis 
Impulerat  puppim  et  mergebat  gurgite  tonsas 
Duxissetque  ratem,  pressa  Latronius  hasta 
Ni  propere  duro  nitentem  exurgere  uelox  535 

Affixet  transtro.    uix  morte  incepta  remittit; 
Namque   manus   seruat  dum   suetos   languida  ductus, 
Ignauum  summo  traxit  super  aequore  remum. 

Perculsi  cuneo  Poeni  densentur  in  unum, 
Quod  caret  hoste,  latus,  subito  cum  pondere  uictus,  540 
Insiliente  mari,  submergitur  alueus  undis. 
Scuta  uirum  cristaeque  et  inerti  spicula  ferro 

516  Persens  ChLF  presens  OV  —  puppem  hanc  Ch  —  hac  0 
517  Crantor  Sidonius  ChlF  crautor  s.  V  et  auctor  s.  0  618  Con- 
currunt  Ch  521  et]  at  Lefebure  et  Ernesti  523  uasta  sed  m. 
Lefebure  uastas  et  m.  S  uastas  et  Maela  Marsus  u.  et  Mela  CeUa- 
rius  uasta  sub  mole  Lleinsius  uasta  dux  mole  Thilo  527  Aeth- 
naeo  LFO  Ethneo  V  530  multus  in  ira  Heinsius  531  cyclo- 
peia  S  532  relapsatis  L  534  Latronius  Ch   Laronius  S 

535   insurgere  Boihe  536  Affixet  L    Affixae  F    Affixit  OV 

538   Ignarum  Heinsius  —   summo    traxit  Ch    somno    traxit  S 
summa  attraxit  uulgo  —  aequore  scr.  aequora  S  539  Per- 

cussi  S  —  densentur  S    densantur  uulgo 


102  SILI  ITALICI 

Tutelaeque  deum  fluitant.    hic  robore  fracto 
Pugnat  inops  chalybis  seseque  in  proelia  rursus 
Armat  naufragio;  remis  male  feruidus  ille  545 

Festinat  spoliare  ratem,  discrimine  nullo 
Nautarum  interdum  conuulsa  sedilia  torquens. 
Non  plectro  ratis   aut  frangendae   in  uulnera  prorae 
Parcitur,  et  pelago  repetuntur  nantia  tela. 
Uulneribus  patulis  intrat  mare.    mox  sua  ponto     550 
Singultante  anima  propulsa  refunditur  unda. 
Nec  desunt,  qui  correptos  complexibus  artis 
Immergant  pelago  et,  iaculis  cessantibus,  hostem 
Morte  sua  perimant.    remeantum  gurgite  mentes 
Crudescunt,  ac  pro  ferro  stat  fluctibus  uti.  555 

Haurit  sanguineus  contorta  "cadauera  uertex. 
Hinc  clamor,  gemitus  illinc  mortesque  fugaeque 
Remorumque  fragor  flictuque  sonantia  rostra. 
Perfusum  bello  feruet  mare;  fessus  acerbis 
Terga  fuga  celeri  Libyae  conuertit  ad  oras,  560 

Exigua  sese  furatus  Himilco  carina. 

Concessere  mari  tandem  Graiusque  Libysque, 
Et  iam  captiuae  uinclis  ad  litora  longo 
Ordine  ducuntur  puppes.    flagrantibus  alto 
Stant  aliae  taedis.    splendet  lucente  profundo  565 

Mulciber,  et  tremula  uibratur  imagine  pontus. 
Ardet  nota  fretis  Cyane  pennataque  Siren. 
Ardet  et  Europe,  niuei  sub  imagine  tauri 
Uecta  loui  ac  prenso  tramittens  aequora  cornu; 


543  fluctant  S  —  fracto  OV    freto  LF         548  in  unlnera  S 
i.  uulnere   uulgo  549   Paacitur   S  —  e  pelago  Heinsius 

550  patulis  deest  in  0  —  mare]  maior  0  552  complexibus  S 
amplexibus    uulgo  553    cessantibus    V    cassantibus    LFO 

554  Mole  Heinsius  558  flictuque  L  fluctuque  FOV  —  uersum 
inser.  Cm  Ep.  90  559  fessus  OV  fossus  LF  561  himilco  L 
in   mulco  F    in  multo   OV  (cf.  III.  97)  563    uincHs  LF 

undis  OV   (V  i.  marg.  m.  2.  uinclis)  565  taedis]  caedis  LFO 

cedis  V  —  Nant  aliae  textis  Heinsius  567  trane  OV  (cf.  u.  515) 
568  Europe]  etiope  F         569  ioui  V   ioue  LFO 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  103 

Et  quae,  fusa  comaS;  curuuin  per  caerula  piscem  570 
Nereis  umenti  moderatur  roscida  freno. 
Uritur  undiuagus  Python  et  corniger  Hammou 
Et,  quae  Sidonios  uultus  portabat  Elissae, 
Bis  ternis  ratis  ordinibus  grassata  per  undas. 
At  uinclis  trahitur  cognata  in  litora  Anapus  575 

Gorgoneasque  ferens  ad  sidera  Pegasus  alas. 
Ducitur  et  Libyae  puppis  signata  figuram 
Et  Triton  captiuus  et  ardua  rupibus  Aetne, 
Spirantis  rogus  Enceladi,  Cadmeaque  Sidon.  579 

Nec  mora,  quin  trepidos  hac  clade  irrumpere  muros 
Signaque  ferre  deum  templis  iam  iamque  fuisset, 
Ni  subito  importuna  lues  inimicaque  pestis, 
Inuidia  diuum  pelagique  labore  parata, 
Polluto  miseris  rapuisset  gaudia  caelo. 
Criniger  aestiferis  Titan  feruoribus  auras  585 

Et  patulam  Cyanen  lateque  palustribus  undis 
Stagnantem  Stygio  Cocyti  oppleuit  odore 
Temporaque  autumni,  laetis  florentia  donis, 
Foedauit  rapidoque  accendit  fulminis  igni. 
Fumabat  crassus  nebulis  caliginis  aer;  590 

Squalebat  tellus,  uitiato  feruida  dorso; 
Nec  uictum  dabat  aut  ullas  languentibus  umbras. 
Atque  ater  picea  uapor  expirabat  in  aethra. 
Uim  primi  sensere  canes.    mox  nubibus  atris 
Fluxit  deficiens  penna  labente  uolucris;  595 

Inde  ferae  siluis  sterni;  tum  serpere  labes 


570  Quaeqne  effusa  —  pristem  uel  pristim  Heinsius 
572  Python  ChLF  phiton  OV  573  Sidoniae  Bentley  blb  At 
ChLF  Ac  OV  —  uinctus  Heinsius  et  Bentley  —  litore  F 
578  aethne  LFO  ethne  V  581  iamiamque  OV  ianuamque  LF 
—  ruisset  Heinsius  582  Ni]  Et  S  583  labore]  uapore 

Heinsius  585  Criniger  LF  Eriniger  0  Armiger,  sed  i.  marg. 
m.  2  Criniger  V  —  aestiferis  Cm  Ep.  90  LF  astriferis  OV  (T.  p.  224) 
586  cyanen  L    cyanem  F    tranem  OV  588  laetis  Cm  l.  l. 

lactis  0  590  crassus  Cm  l.  l.   crassae  Gronov  et  Heinsius 

proh.  Bothe        596  tabes  Schrader 


104  SILI  ITALICI 

Tartarea  atque  haustis  populari  castra  maniplis. 
Arebat  lingua,  et  gelidus  per  uiscera  sudor 
Corpore  manabat  tremulo*,  descendere  fauces 
Abnuerant  siccae  iussorum  alimenta  ciborum.  600 

Aspera  pulmonem  tussis  quatit,  et  per  anhela 
Igneus  efflatur  sitientum  spiritus  ora. 
Lumina,  ferre  grauem  uix  sufficientia  lucem, 
Unca  nare  iacent,  saniesque  immixta  cruore 
Expuitur,  membrisque  cutis  tegit  ossa  peresis.        605 
Heu  dolor!  insignis  notis  bellator  in  armis 
Ignauo  rapitur  leto.    iactantur  in  ignem 
Dona  superba  uirum,  multo  Mauorte  parata. 
Succubuit  medicina  malis.    cumulantur  aceruo 
Labentum  et  magno  cineres  sese  aggere  tollunt.    610 
Passim  etiam  deserta  iacent  inhumataque  late 
Corpora,  pestiferos  tetigisse  timentibus  artus. 
Serpit  pascendo  crescens  Acherusia  pestis 
Nec  leuiore  quatit  Trinacria  moenia  luctu 
Poenorumque  parem  castris  fert  atra  laborem.        615 
Aequato  par  exitio  et  communis  ubique 
Ira  deum  atque  eadem  leti  uersatur  imago. 

Nulla  tamen  Latios  fregit  uis  dura  malorum, 
Incolumi  ductore,  uiros,  clademque  rependit 
Unum  inter  strages  tutum  caput.    ut  grauis  ergo     620 
Primum  letiferos  repressit  Sirius  aestus, 
Et  minuere  auidae  mortis  contagia  pestes: 
Ceu,  sidente  Noto  cum  se  maria  alta  reponunt, 
Propulsa  inuadit  piscator  caerula  cumba: 
Sic  tandem  ereptam  morbis  grassantibus  armat     625 


697  haustis  OV    austis  LF  (cf.  u.  476)  698  Ardebat 

JRuperti  599  et  600  fauci  uel  fauce  sicca  Heinsius   fauces 

siccas  Brdkenborch  f.  saeptae  Buperti  —  iustorum  uel  missorum 
quidam  ap.  Dausqueium  —  Abnuerunt  ustae  siccorum  uel  A. 
siccas  iutrorsum  Blass  607  iactantur]  uictantur  S  608  multo] 
inuulto  F  609  acerui  JSeinsius  et  Scaliger  618  dira  Heinsius 
620  ergo  LOV  egro  F  aegre  Heinsius  622  Et  minuere  ChL 
Et  numiere  F  Et  timuere  OV     624  cumba  LF  cimba  0  cymba  V 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  105 

Marcellus  pubem,  lustratis  rite  maniplis. 

Circumstant  alacres  sigua  auditisque  tubarum 

Respirant  laeti  clangoribus.    itur  in  hostem; 

Et,  si  fata  ferant,  iuuat  inter  proelia  ferro 

Posse  mori.    socium  miseret,  qui  sorte  pudenda     630 

In  morem  pecudum  effudere  cubilibus  atris 

IUaudatam  animam.    tumulos  inbonoraque  busta 

Respiciunt  et  uel  nuUo  iacuisse  sepulcro, 

Qiiam  debellari  morbis,  placet.    ardua  primus 

Ad  muros  dux  signa  rapit.    tenuata  iacendo  635 

Et  macie  in  galeis  abscondunt  ora,  malusque, 

Ne  sit  spes  hosti,  uelatur  casside  pallor. 

Infundunt  ft-apidum  conuulsis  moenibus  agmen 

Condensique  ruunt:  tot  bellis  inuia  tecta 

Totque  uno  introitu  capiuntur  militis  arces.  640 

Totum,  qua  uehitur  Titan,  non  ulla  per  orbem 
Tum  sese  Isthmiacis  aequassent  oppida  tectis. 
Tot  delubra  deum  totque  intra  moenia  portus, 
Adde  fora  et  celsis  suggesta  theatra  columnis 
Certantisque  mari  moles,  adde  ordine  longo  645 

Innumeras  spatioque  domos,  aequare  superbas 
Rura.    quid,  inclusos  porrecto  limite  longis 
Porticibus  sacros  iuuenum  certamine  lucos? 
Quid  tot  captiuis  fulgentia  culmina  rostris? 
Armaque  fixa  deis?  aut  quae  Marathonius  hostis    650 
Perdidit;  aut  Libya  quae  sunt  aduecta  subacta? 
Hic  Agathocleis  sedes  ornata  trophaeis; 
Hic  mites  Hieronis  opes;  hic  sancta  uetustas 

627  auditisque  LF  auidisque  OV  628  itur  in]  ire  et  in 
vel  ire  per  Heinsius  629  ferant  OV  ferunt  LF  630  sorte 
Cm  Ep.   90   S    morte    uulgo  634  primus    L    primis    FOV 

636  macie  in  g.  Barth   maciem  g.  S    macie  g.  Marsns  aliique 

637  uellatur  OV  celatur  Heinsius  640  Totque  Liuineius 
Tot  S  —  una  Heinsius  642  isthimacis  L  histimacis  F 
isthumacis  OV  (cf.  u.  51  et  341)  647  Rura]  Ricea  F 
648  sacros,  iuuenum  certamiua,  liicos  Buperti  649  Quid  V 
Qui  LFO  652  sedes]  aedes  Heinsius  653  mites  ChS 
mitis  uulgo  —  hiuc  S  —  uetusta  OV 


106  SILI  ITALICI 

Artificum  manibus.    non  usquam  clarior  illo 
Gloria  picturae  saeclo;  non  aera  iuuabat  655 

Ascire  ex  Epbyre;  fuluo  certauerit  auro 
Uestis,  spirantis  referens  subtemine  uultus, 
Quae  radio  caelat  Babylon,  uel  murice  picto 
Laeta  Tyros,  quaeque  Attalicis  uariata  per  artem 
Aulaeis  scribuntur  acu  aut  Memphitide  tela.  660 

lam  simul  argento  fulgentia  pocula,  mixta 
Quis  gemma  quaesitus  bonos,  simulacra  deorum 
Numen  ab  arte  datum  seruantia;  munera  rubri 
Praeterea  ponti  depexaque  uellera  ramis, 
Femineus  labor. 

His  tectis  opibusque  potitus  665 

Ausonius  ductor,  postquam  sublimis  ab  alto 
Aggere  despexit  trepidam  clangoribus  urbem, 
Inque  suo  positum  nutu,  stent  moenia  regum, 
An  nullos  oriens  uideat  lux  crastina  muros. 


654  illo  ChLF  ullo  OV  655  inuabat  ChLF  iuuabant  OV 
666  Ascire  ex  Ephyre  scr.  Quem  scire  Ephyren  S  Quem  accire 
ex  Eph.  Buperti  —  certauerit  Barth  certaret  ut  S  655  sqq.  non 
aera  uacabant,  Quae  scirent  Ephyren;  f,  certaret  ut  auro  uulgo 
non  aera  uacabant,  Quia  scires  Ephyren;  f.  certauerit  auro 
Barth  n.  ae.  iuuabant,  Qui  scirent  Ephyren,  f.  certaret  ut  auro. 
Uestis  weZ  n.  ae.  uacabant,  Quis  scires  Ephyren  f.  certasse  uel 
auro.  Uestis  —  uultus.  Quae  r.  Gronov  n.  aeris,  auitam  Qua 
scires  Ephyren,  f.  certaret  ut  auro.  Uestis  uel  f.  consertaque 
ab  auro  U.  Heinsius  n.  aera  iuuabant,  Quae  scirent  Ephyren; 
f.  certaret  ut  auro  Uestis  —  uultus.  Quae  Cellarius  n.  aera 
iuuabant,  Quae  scirent  Ephyren,  f.  certaret  ut  auro  U.,  —  uultus, 
Quae  Drakenborch  n.  aere  uacabat  Quaesito  ex  Ephyre,  f. 
certaret  ut  auro.  U.  Burmann  n.  aera  iuuabat  Quaesisse  ex 
Ephyre;  f.  haud  certauerit  auro  Lefebure  n.  aera  iuuabant, 
Quae  scirent  Ephyren;  f.  certauerit  .auro  Uestis,  —  uultus, 
Cui  radio  cedat  B.  Bothe  non  aera  iuuabant,  Quae  uicere  Ephyren; 
f.  certauerit  auro  Baehrens  n.  aera  iuuabant,  Quae  miscens 
Ephyre  fuluo  certauerat  auro  ThiJo  {p.  l.)  qui  post  hunc  uersum 
unum  excidisse  putat  657   subtemine  F    subtegmine  LOV 

658  cedat  0  662  gemina  S  665  labor  V    pudor  ChLFO 

sudor.  tectis  Heinsius       667  plangoribua  Heinsius     668  stent] 
stetit  L  —  moenia,  rerum  Heinsius  —  regum]  longum  Schrader 


PUNICORUM  LIBER  XIV.  107 

Ingemuit  nimio  iuris  tantumque  licere  670 

Horruit  et,  propere  reuocata  militis  ira, 
lussit  stare  domos,  indulgens  templa  uetustis 
Incolere  atque  habitare  deis.    sic  parcere  uictis 
Pro  praeda  fuit,  et  sese  contenta  nec  ullo 
Sanguine  poUutis  plausit  Uictoria  pennis.  675 

Tu  quoque  ductoris  lacrimas,  memorande,  tulisti, 
Defensor  patriae,  meditantem  in  puluere  formas 
Nec  turbatum  animi  tanta  feriente  ruina. 

Ast  reliquum  uulgus,  resoluta  in  gaudia  mente, 
Certarunt  uicti  uictoribus.    aemulus  ipse  680 

Ingenii  superum,  seruando  condidit  urbem. 
Ergo  extat  saeclis  stabitque  insigne  trophaeum 
Et  dabit  antiquos  ductorum  noscere  mores. 

Felices  populi!  si,  quondam  ut  bella  solebant,    684 
Nunc  quoque  inexhaustas  pax  nostra  relinqueret  urbes. 
At,  ni  cura  uiri,  qui  nunc  dedit  otia  mundo, 
Effrenum  arceret  populandi  cuncta  furorem, 
Nudassent  auidae  terrasque  fretumque  rapinae. 


670  nimio  iuris  Blass  iuno  uiris  L  in  uno  iuris  F  in  uno 
uiris  OV  nimium  iuris  uulgo  nimium  uictis  Barth  nimias  uires 
uel  nimius  iuris  Heinsius  679  Ast  S  At  uulgo  680  Cer- 
tarent  S         682  seclis  F    sedis  LOV         686  Ac  Ch 


108  SILI  ITALICI 

SILI  ITALICI 
PUNICORUM 

LIBER  QUINTQS  DECIMUS. 

At  noua  Komuleum  carpebat  cura  senatum, 
Quis  trepidas  gentes  Martemque  subiret  Hiberum, 
Attritis  rebus.    geminus  iacet  hoste  superbo 
Scipio,  belligeri  Mauortia  pectora  fratres. 
Hinc  metus,  in  Tyrias  ne  iam  Tartessia  leges  5 

Concedat  tellus  propioraque  bella  pauescat. 
Anxia  turba  patrum  quasso  medicamina  maesti 
Imperio  circumspectant  diuosque  precantur, 
Qui  laceris  ausit  ductor  succedere  castris. 

Absterret  iuuenem,  patrios  patruique  piare  10 

Optantem  manis,  tristi  conterrita  luctu 
Et  reputans  annos  cognato  sanguine  turba. 
Si  gentem  petat  infaustam,  inter  busta  suorum 
Decertandum  hosti,  qui  fregerit  arma  duorum, 
Qui  consulta  ducum  ac  flagret  meliore  Gradiuo.       15 
Nec  promptum  teneris  immania  bella  lacertis 
Moliri  regimenque  rudi  deposcere  in  aeuo. 

Has,  lauri  residens  iuuenis  uiridante  sub  umbra, 
Aedibus  extremis  uoluebat  pectore  curas, 
Cum  subito  assistunt,  dextra  laeuaque  per  auras      20 
Allapsae,  haud  paulum  mortali  maior  imago, 
Hinc  Uirtus,  illinc  uirtuti  inimica  Uoluptas. 


4  pectora]  pignora  Bothe  6  Hic  B  —  tartessia  FV 

tartesia  0  charchesia  L  6  propioraque  L  proprioraque  FOV 
probioraque  Bothe  —  tellus,  p.  b.  pauescit  Anxia  t.  patrum: 
quasso  Blass  7  patres  Heinsius  —  A.  corda  patres  Bentley 
—  maeste  Bothe  9  Quis  Heinsius  —  ausit  FV,  sed  in  F  h 
suprascr.  auxit  LO  10  patriaque  F   patruosque  Heinsius 

12  cognato  e  s.  Heinsius  13  busta]  turba  F  17  rudi] 

duri  F         19  extremis]  et  mediis  Buperti 


PUNICORUM  LIBER  XV.  109 

Altera  Achaemenium  spirabat  uertice  odorem, 
Ambrosias  diffusa  comas  et  ueste  refulgens, 
Ostrum  qua  fuluo  Tyrium  suffuderat  auro;  25 

Fronte  decor  quaesitus  acu^  lasciuaque  crebras 
Ancipiti  motu  iaciebant  lumina  flammas. 
Alterius  dispar  habitus:  frons  hirta  nec  umquam 
Composita  mutata  coma;  stans  uultus,  et  ore 
Incessuque  uiro  propior  laetique  pudoris,  30 

Celsa  humeros  niueae  fulgebat  stamine  pallae. 
Occupat  inde  prior,  promissis  fisa,  Uoluptas: 
^Quis  furor  hic,  non  digne  puer,  consumere  bello 
Florem  aeui?  Cannaene  tibi  grauiorque  palude 
Maeonius  Stygia  lacus  excessere  Padusque?  35 

Quem  tandem  ad  finem  bellando  fata  lacesses? 
Tune  etiam  tentare  paras  Atlantica  regna 
Sidoniasque  domos?   moneo,  certare  periclis 
Desine  et  armisonae  caput  obiectare  procellae. 
Ni  fugis  hos  ritus,  Uirtus  te  saeua  iubebit  40 

Per  medias  uolitare  acies  mediosque  per  ignis. 
Haec  patrem  patruumque  tuos,  haec  prodiga  Paulum, 
Haec  Decios  Stygias  Erebi  detrusit  ad  undas, 
Dum  cineri  titulum  memorandaque  nomina  bustis 
Praetendit  nec  sensurae,  quod  gesserit,  umbrae.        45 
At  si  me  comitere,  puer,  non  limite  duro 
lam  tibi  decurrat  concessi  temporis  aetas. 
Haud  umquam  trepidos  abrumpet  bucina  somnos; 
Non  glaciem  Arctoam,  non  experiere  furentis 
Ardorem  Cancri  nec  mensas  saepe  cruento  50 

'Gramine  compositas;    aberunt  sitis  aspera  et  haustus 
Sub  galea  puluis  partique  timore  labores; 


25  quae  Gronov  29.  30  ora  Incessusque  Dausqueius 

37  atlanticaF  athlanticaL  adlantica  0  ad  lauticaV  40  ritus] 
artus  F  42  hoc  S  43  Nec  L  —  erebi  OV  erebri  L  crebi  F 
45    quod   S     quid    uulgo  49    experire    S  52    timore] 

minore  S  —  pastique  timore  labores  Heinsius  partique  labore 
timores  Euperti  patrisque  e  more  labores  uel  partique  in 
morte   lab.  Blass   partique  in  Marte  labores  nos  (cf.  XI.  23) 


110  SILI  ITALICI 

Sed  current  albusque  dies  horaeque  serenae, 
Et  molli  dabitur  uictu  sperare  senectam. 
Quantas  ipse  deus  laetos  generauit  in  usus  55 

Res  bomini  plenaque  dedit  bona  gaudia  dextra! 
Atque  idem,  exemplar  lenis  mortalibus  aeui, 
Imperturbata  placidus  tenet  otia  mente. 
Illa  ego  sum,  Ancliisae  Uenerem  Simoentos  ad  undas 
Quae  iunxi,  generis  uobis  unde  editus  auctor.  60 

Illa  ego  sum,  uerti  superum  quae  saepe  parentem 
Nunc  auis  in  formam,  nunc  torui  in  cornua  tauri. 
Huc  aduerte  aures.    currit  mortalibus  aeuum, 
Nec  nasci  bis  posse  datur;  fugit  hora,  rapitque 
Tartareus  torrens  ac  secum  ferre  sub  umbras,  65 

Si  qua  animo  placuere,  negat.    quis  luce  suprema 
Dimisisse  meas  sero  non  ingemit  horas?' 

Postquam  conticuit,  finisque  est  addita  dictis, 
Tum  Uirtus:    'Quasnam  iuuenem  florentibus/    inquit, 
^Pellicis  in  fraudes  annis  uitaeque  tenebras,  70 

Cui  ratio  et  magnae  caelestia  semina  mentis 
Munere  sunt  concessa  deum?    mortalibus  alti 
Quantum  caelicolae,  tantumdem  animalibus  isti 
Praecellunt  cunctis.    tribuit  namque  ipsa  minores 
Hos  terris  Natura  deos;  sed  foedere  certo  75 

Degeneres  tenebris  animas  damnauit  Auernis. 
At,  quis  aetherii  seruatur  seminis  ortus, 
Caeli  porta  patet.    referam  quid  cuncta  domantem 
Amphitryoniadem?    quid,  cui,  post  Seras  et  Indos 
Captiuo  Liber  cum  signa  referret  ab  Euro,  80 

Caucaseae  currum  duxere  per  oppida  tigres? 
Quid  suspiratos  magno  in  discrimine  nautis 
Ledaeos  referam  fratres  uestrumque  Quirinum? 


57  lenis  0  leuis  LFV  58  tenet  V  tener  LFO  terit  Heinsius 
59  simoentos  LF  (cf.  XVI.  370)  simeonta  0  simeuntis  V 
68   abdita  F  74.  75  minore  —  deo  S,  quod  prob.  Heinsius 

minores  —  deo  ed.  Eom.  2  aUaeque      76  clamauit  L      78  do- 
nantem  S         83  fratrem  F 


PUNICORUM  LIBER  XV.  111 

Nonne  uides,  hominum  ut  celsos  ad  sidera  uultus 
Sustulerit  deus  ac  sublimia  finxerit  ora,  85 

Cum  pecudes   uolucrumque   genus  formasque  ferarum 
Segnem  atque  obscoenam  passim  strauisset  in  aluum? 
Ad  laudes  genitum,  capiat  si  munera  diuum, 
Felix  ad  laudes  bominum  genus.    huc,  age,  paulum 
Aspice  —  nec  longe  repetam  —  modo  Roma  minanti  90 
Impar  Fidenae  contentaque  crescere  asylo, 
Quo  sese  extulerit  dextris;  idem  aspice,  late 
Florentis  quondam  luxus  quas  uerterit  urbes. 
Quippe  nec  ira  deum  tantum  nec  tela  nec  hostes, 
Quantum  sola  noces  animis  illapsa  Uoluptas.  95 

Ebrietas  tibi  foeda  comes,  tibi  Luxus  et  atris 
Circa  te  semper  uolitans  Infamia  pennis; 
Mecum  Honor  ac  Laudes  et  laeto  Gloria  uultu 
Et  Decus  ac  niueis  Uictoria  concolor  alis. 
Me  cinctus  lauro  producit  ad  astra  Triumphus.       loo 
Casta  mihi  domus  et  celso  stant  colle  penates, 
Ardua  saxoso  perducit  semita  cliuo. 
Asper  principio  —  neque  enim  mihi  fallere  mos  est  — 
Prosequitur  labor.    annitendum  intrare  uolenti, 
Nec  bona  censendum,  quae  Fors  infida  dedisse        105 
Atque  eadem  rapuisse  ualet.    mox  celsus  ab  alto 
Infra  te  cernes  hominum  genus.    omnia  contra 
Experienda  manent,  quam   spondet  blanda   Uoluptas. 
Stramine  proiectus  duro  patiere  sub  astris 
Insomnis  noctes  frigusque  famemque  domabis.         lio 
Idem  iustitiae  cultor,  quaecumque  capesses, 


85  finxerat  V   fixerifc  Ch  87  passum  F   pastu  Blass 

88  genitum  est  Heinsius  —  post  diuum  distinxit  Bentley  diuum 
felix,   ad  uulgo  91  Uix  par  Bothe  —  Fidenae]  Forsenae 

Buperti  92  Que  S  93  uerteret  S  95  noces  0  uoces  LFV 
—  animas  0  96  feda  S    fida  uulgo  100  producit  ChLF 

perducit  OV  103  neque  S  nec  uulgo  105  censendum  Cm 
JSp.  115  concendunt  0  —  fors  Cm  l.  l.  —  dedisse  Barth  de- 
disset  S  108  spondet  Cm  l.  l.  —  Uoluptas  Cm  1. 1.  109  Gramine 
pr.  nudo  Schrader 


112  SILI  ITALICI 

Testis  factorum  stare  arbitrabere  diuos. 

Tunc,  quotiens  patriae  rerumque  pericula  poscent, 

Arma  feres  primus;  primus  te  in  moenia  tolles 

Hostica;  nec  ferro  mentem  uincere  nec  auro.  115 

Hinc  tibi  non  Tyrio  uitiatas  murice  uestes, 

Nec  donum  deforme  uiro  fragrantis  amomi, 

Sed  dabo,  qui  uestrum  saeuo  nunc  Marte  fatigat 

Imperium,  superare  manu  laurumque  superbam 

In  gremio  louis  excisis  deponere  Poenis/  120 

Quae  postquam  cecinit  sacrato  pectore  Uirtus, 
Exemplis  laetum  uultuque  audita  probantem 
Conuertit  iuuenem.    sedenim  indignata  Uoluptas 
Non  tenuit  uoces.    ^Nil  uos  iam  demoror  ultra/ 
Exclamat.  ^uenient,  uenient  mea  tempora  quondam,  125 
Cum  docilis  nostris  magno  certamine  Roma 
Seruiet  imperiis,  et  honos  mihi  habebitur  uni.' 
Sic  quassans  caput  in  nubis  se  sustulit  atras. 

At  iuuenis,  plenus  monitis,  ingentia  corde 
Molitur  iussaeque  calet  uirtutis  amore.  130 

Ardua  rostra  petit,  nullo  fera  bella  uolente, 
Et  grauia  ancipitis  deposcit  munera  Martis. 
Arrecti  cunctorum  animi;    pars  lumina  patris, 
Pars  credunt  toruos  patrui  reuirescere  uultus.         134 
Sed  quamquam  instinctis  tacitus  tamen  aegra  periclis 
Pectora  subrepit  terror,  molemque  pauentes 
Expendunt  belli,  et  numerat  fauor  anxius  annos. 

Dumque  ea  confuso  percenset  murmure  uulgus, 
Ecce,  per  obliquum  caeli  squalentibus  auro 
Effulgens  maculis,  ferri  inter  nubila  uisus  140 

Anguis  et  ardenti  radiare  per  aera  sulco, 
Quaque  ad  caeliferi  tendit  plaga  litus  Atlantis, 


112  adstare  Heinsius  113  Tii  Heinsius  117  fragrantis  0, 
ut  coni.  Dausqueius  flagrantis  LFV  127  honos  Ch  128  in 
om.  OV  129  urgentia  0  134  reuirescere  Cm  Ep.  115  135  in- 
stinctis  tacitus  tamen  Cm  Z.  l.  instinctis  deest  in  S  (T.  ^.  221) 
quamquam  tacilus  magnis  tamen  uuJgo  —  instinctos  Bothe  — 
pericli  Heinsius        142  athlantis  S 


PUNICORUM  LIBER  XV.  113 

Perlabi  resonante  polo.    bis  terque  coruscum 
Addidit  augurio  fulmen  pater,  et  uaga  late 
Per  subitum  moto  strepuere  tonitrua  mundo.  145 

Tum  uero  capere  arma  iubent  genibusque  salutant 
Summissi  augurium,  atque  iret,  qua  ducere  diuos 
Perspicuum,  et  patrio  monstraret  semita  signo. 

Certatim  comites  rerum  bellique  ministros 
Agglomerant  sese  atque  acris  sociare  labores  150 

Exposcunt;  laudumque  loco  est  isdem  esse  sub  armis. 
Tum  noua  caeruleum  descendit  classis  in  aequor. 
It  comes  Ausonia  atque  in  terras  transit  Hiberas. 
Ut,  cum  saeua  fretis  immisit  proelia,  Corus 
Isthmon  curuata  sublime  superiacit  unda  155 

Et,  spumante  ruens  per  saxa  gementia  fluctu, 
lonium  Aegaeo  miscet  mare.    celsus  in  arma 
Emicat  ac  prima  stans  Scipio  puppe  profatur: 
^Diue  tridentipotens,  cuius  maria  ire  per  alta 
Ordimur,  si  iusta  paro,  decurrere  classi  160 

Da,  pater,  ac  nostros  ne  sperne  iuuare  labores. 
Per  pontum  pia  bella  uebo.'    Leuis  inde  secunda 
Aspirans  aura  propellit  carbasa  flatus; 
lamque  agiles,  Tyrrhena  sonant  qua  caerula,  puppes 
Ausonium  euasere  latus  Ligurumque  citatis  165 

Litora  tramittunt  proris.    hinc  gurgite  ab  alto 
Tellurem  procul  irrumpentem  in  sidera  cernunt, 
Aerias  Alpis.    occurrunt  moenia  Graiis 
Condita  Massiliae.    populis  haec  cincta  superbis, 


145  Per  sudum  Schrader  (cf.  XII,  654)  —  crepuere  idem 
149  rerum]  operum  Heinsius  150  Agglomerant  V    Agglo- 

merat  LFO  —  acris]  alacres  Schrader  161  esse]  isse  Daus- 
queius  1 55  superiacit  scr.  suberigit  LOV  subegerit  F  super- 

rigat  Heinsius  —  Isthmo  incuruatam  s.  suberigit  undam  Lefehure 
—  Corus,  Isthmon  curuata  in  sublime  superstetit  unda  Bentley 
Ut  —  Corus  Isthmo  curuatas  s.  suberigit  undas  Bothe 
157  aegaeo  OV  egeo  F  egro  L  159  tridentipotens  Cm  Ep.  115 
163  carbasa  OV    carbasia  LF  168  Graiis  Cm  l.  l.    graio  S 

169  massile  OV  —  haec  Cm  /.  l.   hinc  0 

SiLius  Italicus.  n.  8 


114  SILI  ITALICI 

Barbarus  immani  cum  territet  accola  ritu,  170 

Antiquae  morem  patriae  cultumque  habitumque 
Phocais  armiferas  inter  tenet  hospita  gentes. 
Hinc  legit  Ausonius  sinuatos  gurgite  ductor 
Anfractus  pelagi.    nemoroso  uertice  celsus 
Apparet  collis,  fugiuntque  in  nubila  siluae  175 

Pyrenes;  tunc  Emporiae  ueteresque  per  ortus 
Graiorum  uulgus,  tunc  hospita  Tarraco  Baccho. 
Considunt  portu.    securae  gurgite  clauso 
Stant  puppes,  positusque  labor  terrorque  profundi. 

Nox  similes  morti  dederat  placidissima  somnos:    180 
Uisa  uiro  stare  effigies  ante  ora  parentis 
Atque  hac  aspectu  turbatum  uoce  monere: 
'Nate,  salus  quondam  genitoris,  nate,  parentis 
Et  post  fata  decus,  bellorum  dira  creatrix 
Euastanda  tibi  tellus,  et  caede  superbi  185 

Ductores  Libyae  cauta  uirtute  domandi, 
Qui  sua  nunc  trinis  diducunt  agmina  castris. 
Si  conferre  manum  libeat,  coeautque  uocatae 
Hinc  atque  hinc  acies,  ualeat  quis  ferre  ruentis 
Tergemina  cum  mole  uiros?    absiste  labore  190 

Ancipiti,  sed  nec  segnis  potiora  capesse. 
Urbs  colitur,  Teucro  quondam  fundata  uetusto, 
Nomine  Carthago.    Tyrius  tenet  incola  muros. 
Ut  Libyae  sua,  sic  terris  memorabile  Hiberis 
Haec  caput  est.    non  ulla  opibus  certauerit  auri,    195 
Non  portu  celsoue  situ,  non  dotibus  arui 
Uberis  aut  agili  fabricanda  ad  tela  uigore. 
Inuade  auersis,  nate,  hanc  ductoribus  urbem. 
Nulla  acies  famae  tantum  praedaeue  pararit.' 

170  in  mani  F  in  imam  LV  mimam  0  —  cum  territet 
Cm  l.  l.  tunc  territet  0  171  cultumque  Cm  7.  l,  cultusque  LF 
cultum  0  cultus  V  172  armiferas  Cm  £Jp.  115  &  armisonas 
nulgo  173  sinuatas  OV  182  aspectus  Heinsius  —  mouere  OV 
185  clade  Bothe  187  diducunt,  ut  coni.  Heinsius  LFV    de- 

ducunt  0  188  conferre  manum  Ch  —  liceat  Heinsius  — 

uocatae]  coactae  idem  193  Nomine  Ch  195  illa  Daus- 

queius  —  auri]  urbi  uel  aut  ui  Heinsius        198  aduersis  S 


PUNICORUM  LIBER  XV.  115 

Talia  monstrabat  genitor  propiusque  monebat,    200 
Cum  iuuenem  sopor  et  dilapsa  reliquit  imago. 
Surgit  et  infernis  habitantia  numina  lucis 
Ac  supplex  patrios  compellat  nomine  manis; 
^Este  duces  bello  et  monstratam  ducite  ad  urbem; 
Uobis  ultor  ego  et,  Sarrano  murice  fulgens,  205 

Inferias  mittam  fusis  insignis  Hiberis 
Et  tumulis  addam  sacros  certamine  ludos/ 
Praegreditur  celeratque  uias  et  corripit  agmen 
Pernici  rapidum  cursu  camposque  fatigat. 
Sic,  ubi  prosiluit  Pisaeo  carcere  praeceps,  210 

Non  solum  ante  alios,  sedenim,  mirabile  dictu, 
Ante  suos  it  uictor  equus,  currumque  per  auras 
Haud  ulli  durant  uisus  aequare  uolantem. 

lamque  Hyperionia  lux  septima  lampade  surgens 
Sensim  attollebat  propius  subeuntibus  arces  216 

Urbis,  et  admoto  crescebant  culmina  gressu. 
Ac  pelago  uectus  seruata  Laelius  hora, 
Quam  dederat  ductor  subigendae  ad  moenia  classi, 
A  tergo  affusis  cingebat  tecta  carinis. 
Carthago,  impenso  naturae  adiuta  fauore,  220 

Excelsos  tollit  pelago  circumflua  muros. 
Artatas  ponti  fauces  modica  insula  claudit, 
Qua  Titan  ortu  terras  aspergit  Eoo. 
At,  qua  prospectat  Phoebi  iuga  sera  cadentis, 
Pigram  in  planiciem  stagnantis  egerit  undas,  225 

Quas  auget  ueniens  refluusque  reciprocat  aestus. 
Sed  gelidas  a  fronte  sedet  sublimis  ad  Arctos 
Urbs  imposta  iugo  pronumque  excurrit  in  aequor 
Et  tuta  aeterno  defendit  moenia  fluctu. 


202  inferiu3  L  —  lumina  L  203  At  L  —  numine  LV 

minime  F  numina  0  207  sacros,  certamina,  ludos  Lefehure 
208  Praegreditur  Cli  Progreditur  S  212  currumque]  curritque 
ed.  Basil.  1523  aliaeque  215  propiusL  propriusFOV  217  AtV 
—  aduectus    uel   inuectus    Heinsius  222    ponti]  ponit   S 

224  pro8pectaat'"J5o<^e         228  imposita  OV  229  aeterno] 

Etneo  ed.  Mom.  1    alterno  Gronov  et  Heinsius  intemo   Boihe 

8* 


116  SILI  ITALICI 

Audax,  ceu  plano  gradiens  uictricia  campo  230 

Ferret  signa,  iugum  certabat  scandere  miles. 
Aris  ductor  erat.    qui  contra,  amplexus  in  artis 
Auxilium  atque  excelsa  loci,  praesepserat  arcem. 
Pugnabat  natura  soli;  paruoque  superne 
Bellantum  nisu  passim  per  prona  uoluti  235 

Truncato  instabiles  fundebant  corpore  uitam. 
Uerum  ubi  concessit  pelagi  reuolubilis  unda, 
Et  fluctus  rapido  fugiebat  in  aequora  lapsu, 
Quaque  modo  excelsae  sulcarant  caerula  puppes, 
Hac  impune  dabat  Nereus  transcurrere  planta:       240 
Hinc  tacite  nitens  informidatus  adire 
Ductor  Dardanius,  subitam  trahit  aequore  pubem, 
Perque  undas  muris  pedes  aduolat.    inde  citati 
A  tergo  accelerant,  qua  fisus  fluctibus  Aris 
Incustoditam  sine  milite  liquerat  urbem.  245 

Tum  prostratus  bumi,  miserandum,  uicta  catenis 
Poenus  colla  dedit  populumque  addixit  inermem. 
Hanc  oriens  uidit  Titan,  cum  surgeret,  urbem 
Uallari  castris  captamque  aspexit  eandem 
Ocius,  Hesperio  quam  gurgite  tingueret  axem.        250 

Aurora  ingrediens  terris  exegerat  umbras; 
Principio  statuunt  aras.    cadit  ardua  taurus 


232  Arris  edd.  nonnullae  Armes  uel  Arnes  Heinsius    Arin 
JRuperti  233  Auxilium  atque  excelsa   loci   praesepserat 

arcem  Cm  Ep.  115  Auxiliumque  exc.  1.  precesserat  artem  L 
Auxiliumque  exc.  I.  praecepserat  artem  FV  Auxiliumque  exc. 
1.  processerat  artem  0  —  Auxilium  excelsamque  loci  prae- 
cinxerat  arcem  ed.  Basil.  1522  —  qui  cuncta  a.  i.  a.  Auxilia, 
excelsam  sociis  praecinxerat  arcem  Dausqueius  qui  contra  a. 
i.  a.  Auxilium,  qua  excelsa  loci,  protexerat  arcem  Barth  qui 
contra,  ampl.  inertis  Auxilium  uel  qui  ponti  a.  i.  artis  Auxilium, 
qua  excelsa,  loci  praesepserat  arcem  Burmann  qui,  cunctum 
a.  i.  a.  Auxilium,  qua  exc.  loci,  praecinxerat  arce  Bothe 
235  uisu  OV  240  Hic  0  —  plantae  Heinsius  241  tacite 
nitens  Dausqueius  aliique  taciti  nectens  S  tacite  gnitens  Heinsius 
tacite  innitens  Lefehure  244  fisus  Cm  Ep.  tl5  246  uicta 
Cm  l.  l.  uincta  L         247  Poenus  Cm  l.  l. 


PUNICORUM  LIBER  XV.  117 

Uictima  Neptuno  pariter  pariterque  Tonanti. 
Tum  merita  aequantur  donis,  ac  praemia  uirtus 
Sanguine  parta  capit:   phaleris  liic  pectora  fulget;  255 
Hic  torque  aurato  circumdat  bellica  colla; 
Ille  nitet  celsus  muralis  honore  coronae. 
Laelius  ante  omnis,  cui  dextera  clara  domusque, 
Ter  dena  boue  et  aequorei  certaminis  alto 
Donatur  titulo  Poenique  recentibus  armis  260 

Rectoris.    tunc  hasta  uiris,  tunc  Martia  cuique 
Uexilla,  ut  meritum,  et  praedae  libamina  dantur. 

Postquam  perfectae  laudes  hominumque  deumque, 
Captiuae  spectantur  opes  digestaque  praeda: 
Hoc  aurum  patribus,  bello  haec  Martique  talenta,  265 
Hoc  regum  donis,  diuum  hoc  ante  omnia  templis, 
Cetera  bellantum  dextrae  pulchroque  labori. 
Quin  etiam  accitus  populi  regnator  Hiberi, 
Cui  sponsa  et  sponsae  defixus  in  ossibus  ardor; 
Hanc  notam  formae  concessit  laetus  ouansque        270 
Indelibata  gaudenti  uirgine  donum. 
Tum  uacui  curis  uicino  litore  mensas 
Instituunt  festoque  agitant  conuiuia  ludo. 
Laelius  effatur:  'Macte,  o  uenerande,  pudici, 
Ductor,  macte  animi.    cedat  tibi  gloria  lausque      275 
Magnorum  heroum  celebrataque  carmine  uirtus. 
Mille  Mycenaeus  qui  traxit  in  aequora  proras 
Rector,  et  Inachiis  qui  Thessala  miscuit  arma, 
Femineo  socium  uiolarunt  foedus  amore. 
Nullaque  tum  Phrygio  steterunt  tentoria  campo,    280 
Captiuis  non  plena  toris;  tibi  barbara  soli 
Sanctius  Iliaca  seruata  est  Phoebade  uirgo.' 


253  pariter  oni.  0  259  Ter  dena  boue  Ch  261  hasto  S 
—  tunc  Martia  Cm  l  1.  262  ut  Cm  l.  l.  263  profectae  OV 
264  spectantur]  uectantur  uel  auectantur  Heinsius  apportantur 
Schrader  266  regnum  OV  270  Huic  Dausqueius  et  Heinsius 
274  effatur  ChLF  affatur  OV  —  uenerande  OV  uenerabile  LF 
278  arua  OV  279  uiolarunt]  uigilauit  0  280  steterunt, 

ut  coni.  Heinsius  LF   steterant  OV 


118  SILl  ITALICI 

Haec  atque  his  paria  alterno  sermone  serebant, 
Donec  Nox,  atro  circumdata  corpus  amictu, 
Nigrantis  inuexit  equos  suasitque  quietem.  285 

Emathio  interea  tellus  Aetola  tumultu 
Feruebat,  Macetum  subitis  perculsa  carinis. 
Proximus  hinc  hosti  dextras  iungebat  Acarnan. 
Causa  noui  motus  Poenis  regique  Philippo 
In  bellum  Ausonium  sociatae  foedere  uires.  290 

Hic,  gente  egregius  ueterisque  ab  origine  regni, 
Aeacidum  sceptris  proauoque  tumebat  Achille. 
Ille  et  nocturnis  conterruit  Oricon  armis; 
Quaque  per  Illyricum  Taulantius  incola  litus 
Exiguos  habitat  non  ullo  nomine  muros,  295 

Turbidus  incessit  telis.    ille  aequore  uectus, 
Nuuc  et  Phaeacum  Thesprotiaque  arua  lacessens, 
Epirum  cassis  lustrabat  futilis  ausis. 
Nunc  et  Anactoria  signa  ostentauit  in  ora 
Ambraciosque  sinus  Olpaeaque  litora  bello  300 

Perfudit  rapido.    pepulit  uada  feruida  remis 
Leucatae  et  Phoebi  uidit  citus  Actia  templa. 
Nec  portus  Ithacae,  Laertia  regna^  Samenque 
Liquit  inaccessam  fluctuque  sonantia  cano 
Saxa  Cephallenum  et  scopulosis  Neriton  aruis.       305 
Ille  etiam,  Pelopis  sedes  et  Achaica  adire 
Moenia  praegaudens,  tristem  Calydona  Dianae 
Oeneasque  domos,  Curetica  tecta,  subibat, 
Promittens  contra  Hesperiam  sua  proelia  Grais. 

283  serebant  Heinsius  ferebant  S  287  Macetum  ChLF 
macedum  0  macerum  V  288  hinc  ChF  huic  LV  deest  in  0 
294  Taulentiua  Ch  297  Hinc  Liuineius  et  Bausqueius  — 

tesprotiaque  F  298  cassi  —  ausi  Heinsius         300  Ambro- 

tiosque  LFV  Ambrosiosque  0  —  Olpaeaque  scr.  pellaeaque  S 
Pallaeaque  uel  Pharaeaque  uel  Palaeraque  Buperti  Eleaque 
Schrader  Pelopeaque  uel  Neleaque  Blass  301  Perfudit  ChLF 
Perfundit  OV  304  inaccensam  Ch  —  cauo  OV  305  scopu- 
losae  N.  arcis  Heinsius  306  achaica  L  ateiaca  F  achaia  OV 
(cf.  XIV.  5)  307   praegaudens  Ch   gauisus  S  (T.  p.  238) 

309  grais  S 


PUNICORUM  LIBER  XV.  119 

Tum  lustrata  Epliyre  Patraeque  et  regia  Pleuron  310 
Parnasusque  biceps  Phoeboque  loquentia  saxa. 
Ac  saepe  ad  patrios  bello  reuocante  penatis, 
Cum  modo  Sarmaticus  regna  infestaret  Orestes, 
Aspera  nunc  Dolopum  uis  exundasset  in  agros, 
Incepto  tamen  haud  facilis  desistere  uano,  315 

Belli  per  Graias  umbram  circumtulit  oras: 
Donec,  nunc  pelago,  nunc  terra  exutus,  omisit 
Spem  positam  in  Tyriis  et  supplex  foedera  sanxit 
Dardana  nec  legem  regno  accepisse  refugit. 

Tunc  et  Tyndarei  Latias  fortuna  Tarenti  320 

Auxit  opes  laudemque  simul.    nam  perfida  tandem 
Urbs  Fabio  deuicta  seni,  postremus  in  armis 
Ductoris  titulus  cauti.    sollertia  tutum 
Tum  quoque  adepta  decus,  captis  sine  sanguine  muris. 
Namque  ut  compertum,  qui  Punica  signa  regebat,  325 
Feminea  exuri  fiamma,  tacitusque  quietae 
Exin  uirtuti  placuit  dolus:  ire  sorori  — 
Nam  castris  erat  in  Rutulis  —  germanus  amatae 
Cogitur  et  magnis  muliebria  uincere  corda 
Pollicitis,  si  reclusas  tramittere  portas  330 

Concedat  Libycus  rector.    uotique  potitus 
Euicto  Fabius  Poeno  circumdata  telis 
Incustodita  penetrauit  moenia  nocte. 

Sed  quisnam  auersos  Phoebum  tunc  iungere  ab  urbe 
Romulea  dubitaret  equos,  qui  tempore  eodem         335 
Marcellum  acciperet  letum  oppetiisse  sub  armis? 
Moles  illa  uiri  calidoque  habitata  Gradiuo 
Pectora  et  haud  ullis  umquam  tremefacta  periclis  — 


311  Peruasusque  0  —  biceps]  inceps  L  —  phoeboque  V 
phoebo  LFO  313  Sarmaticus]  Dalmaticus  Schrader  —  regno  0 
—  horestes  L  Eropus  ex  Liv.  XXV  11.  32.  9  uel  Cum  modo 
Sarmata  ei  r.  inf.,  Orestum  ucl  Orestis  a.  n.  Buperti  320  tyn- 
darei  F    tindarei  LO    tindarii  V  321   Auxit  LO    Ausit  FV 

323  Ductores  S  324  Tu  OV  325  Namque  et  Ch  326  quietae  Ch 
327  sororis  Ch  334  auersos  Cm  Ep.  7  336  appetiisse  OV 
337  uiri  calidoque  Cm  l.  l.        338  ulHs  deest  in  OV 


120  SILI  ITALICI 

Heu  quanta  Hannibalem  clarum  factura  ruina!  — 
Procubuere.    iacet  campis  Carthaginis  horror.  340 

Forsan  Scipiadae  confecti  nomina  belli 
Rapturus,  si  quis  paulum  deus  adderet  aeuo. 

Collis  Agenoreum  dirimebat  ab  aggere  uallum 
Ausonio  —  Dauni  Mauors  consederat  aruis. 
Curarum  comes  et  summi  Crispinus  honoris  345 

Marcello  socius  communia  bella  ciebat. 
Ad  quem  Marcellus:  '^Gestit  lustrare  propinquas 
Mens  siluas  medioque  uiros  imponere  monti, 
Ne  Libys  occultis  tumulum  prior  occupet  ausis. 
Si  cordi  est,  te  participem,  Crispine,  laboris  350 

Esse  uelim.    numquam  desunt  consulta  duobus.' 
Haec  ubi  sedere,  ardentis  attollere  sese 
lam  dudum  certant  in  equos.    Marcellus,  ut  arma 
Aptantem  natum  aspexit  laetumque  tumultu: 
'Uincis/  ait,  ^nostros  mirando  ardore  uigores.         355 
Sit  praematurus  felix  labor,  urbe  Sicana 
Qualem  te  uidi,  nondum  permitteret  aetas 
Cum  tibi  bella,  meo  tractantem  proelia  uultu. 
Huc,  decus,  huc,  nostrum,  lateri  te  iunge  paterno 
Et  me  disce  nouum  Martem  tentare  magistro.'       360 
Tum,  pueri  colla  amplectens,  sic  pauca  precatur: 
'Summe  deum,  Libyco,  faxis,  de  praeside  nunc  his, 
His  humeris  tibi  opima  feram.'    Nec  plura,  sereno 
Sanguineos  fudit  cum  lupiter  aethere  rores 
Atque  atris  arma  aspersit  non  prospera  guttis.       365 
Uixdum  finitis  intrarant  uocibus  artas 
Letiferi  collis  fauces,  cum  turba  uolucris 
Inuadunt  Nomades  iaculis  nimboque  feruntur 


339  Heu  quanta,  H.  clarum  factura,  ruina  Gronov  et 
Heinsius  H.  quantum  H.  clara  fractura  r.  S  H.  quantum  H. 
clara  factura  r.  Bothe  341  nomine  OV  347  propinquus  B 
349  occulti  —  astus  uel  occulto  —  astu  Heinsius  352  Nec  OV 
354  tumultus  Heinsius  358  uultu]  ritu  Heinsius   nutu  uel 

ductu  Withof  362  nunc  his  Ch    nunehis  LF    uinclis  OV 

368  momades  F   meniades  LO    nioniades  V 


PUNICORUM  LIBER  XV.  121 

Aetlierio  similes,  caeca  fundente  latebra 

Armatos  in  bella  globos.    circumdata  postquam      370 

Nil  restare  uidet  uirtus,  quod  debeat  ultra 

lam  superis,  magnum  secum  portare  sub  umbras 

Nomen  mortis  bauet.    tortae  nunc  eminus  hastae 

Altius  insurgit,  nunc  saeuit  comminus  ense. 

Forsan  et  enasset  rapidi  freta  saeua  pericli,  375 

Ni  telum  aduersos  nati  uenisset  in  artus. 

Tum  patriae  tremuere  manus,  laxataque  luctu 

Fluxerunt  rigidis  arma  infelicia  palmis. 

Obuia  uudatum  tramittit  lancea  pectus, 

Labensque  impresso  signauit  gramina  mento.  380 

At  postquam  Tyrius  saeua  inter  proelia  ductor 
Infixum  aduerso  uidit  sub  pectore  telum, 
Immane  exclamat:  ^Latias,  Carthago,  timere 
Desine  iam  leges;  iacet  exitiabile  nomen, 
Ausonii  columen  regni.    sed  dextera  nostrae  385 

Tam  similis  non  obscurus  mittatur  ad  umbras. 
Magnanima  inuidia  uirtus  caret.'    Alta  sepulchri 
Protinus  extruitur  caeloque  educitur  ara. 
Conuectant  siluis  ingentia  robora.    credas 
Sidonium  cecidisse  ducem.    tum  tura  dapesque        390 
Et  fasces  clipeusque  uiri,  pompa  ultima,  fertur. 
Ipse  facem  subdens:    ^Laus/  inquit,  ^parta  perennis. 
Marcellum  abstulimus  Latio.    deponere  forsan 
Gens  Italum  tandem  arma  uelit.    uos  ite  superbae 
Exequias  animae  et  cinerem  donate  supremi  395 

Muneris  officio;  numquam  hoc  tibi,  Roma,  negabo.' 
Alterius  par  atque  eadem  fortuna  laborum 
Consulis:  exanimem  sonipes  ad  signa  reuexit. 

373  hauet]  habet  S  (cf.  I.  61)      375  enasset  Cm  Ep.  7  OV 
euaeset  LF  —  saeua]  caeca  Schrader  376  uenisset  Cm  l.  1. 

euenisset  S  381  At  LV    Ac  F    Ast  0  385  culmen  0 

386  obscurus  scr.  obscuras  S  389  Connectant  S  390  dapes 
om.  que  L  latexque  Gronov  tapeeque  Koestlin  396  post  hunc 
uersum  tres  alios  inseruit  Nicander ,  quos  ex  Col.  delcuere 
Modius  Ep.  7  et  Carrion  Em.  I.  6  397  pars  Bothe  —  labori 
Heinsius        398  exanimem  L    exanimum  FOV 


122  SILI  ITALICI 

Talia  in  Ausonia.    sed  non  et  talis  Hiberis 
Armorum  euentus  campis.    Cartliaginis  omnes         400 
Fer  subitum  raptae  pernix  uictoria  late 
Terruerat  gentes.    ducibus  spes  una  salutis, 
Si  socias  iungant  uires.    ingentibus  orsum 
Auspiciis  iuuenem,  ceu  patria  gestet  in  armis 
Fulmina,  sublimi  uallatam  uertice  montis  405 

Et  scopulis  urbem,  cumulatam  strage  uirorum, 
Non  toto  rapuisse  die,  qua  Martius  ille 
Hannibal  in  terra  consumpto  uerterit  anno 
'Nec  pube   aequandam  nec  opum  ubertate  Saguntum. 

Proximus,  applicito  saxosis  aggere  siluis,  410 

Tendebat,  fratris  spirans  ingentia  facta, 
Hasdrubal.    hic  robur  mixtusque  rebellibus  Afris 
Cantaber,  hic  uolucri  Mauro  pernicior  Astur; 
Tantaque  maiestas  terra  rectoris  Hibera, 
Hannibalis  quantus  Laurenti  terror  in  ora.  415 

Forte  dies  priscum  Tyriis  sollemnis  honorem 
Rettulerat,  quo,  primum  orsi  Carthaginis  altae 
Fundamenta,  nouam  coepere  mapalibus  urbem. 
Et  laetus,  repetens  gentis  primordia,  ductor 
Festa  coronatis  agitabat  gaudia  signis,  420 

Pacificans  diuos.    fraternum  laena  nitebat 
Demissa  ex  humeris  donum,  quam  foederis  arti 
Trinacrius  Libyco  rex  inter  munera  pignus 
Miserat,  Aeoliis  gestatum  insigne  tyrannis. 
Aurata  puerum  rapiebat  ad  aethera  penna  425 

Per  nubes  aquila,  intexto  librata  uolatu. 
Antrum   ingens  iuxta,   quod   acus   simulauit  in  ostro, 


406  Et  scopulis  Heinsius  Ex  oculis  S  In  scopulis  Bothe 
—  cumulata  Heinsius  407  quo  Ch  cum  Liuineius  et  Daus- 
queius  408  euerterit  Heinsius  409  Non  Ch  412  robur] 
Uasco  Schrader  412  et  413  huic  Liuineius  413  mauro  V 
in  auro  LFO  418  coepere  V  corpore  LF  capere  0  saepsere 
Heinsius  —  magalibus  uel  magaribus  JRuperti  (cf.  XIV.  7) 
420  gaudia  Cm  Ep.  7  421  laeua  S  426  intexto  OV  in- 
testo  LF  —  librata  Cm  l.  l.      427  similauit  Buperti  (cf.  II.  533) 


PUNICORUM  LIBER  XV.  123 

Cyclopum  domus.    liic  recubans  mauantia  tabo 
Corpora  letifero  sorbet  Polyphemus  hiatu. 
Circa  fracta  iacent  excussaque  morsibus  ossa.         430 
Ipse  manu  extenta  Laertia  pocula  poscit 
Permiscetque  mero  ructatos  ore  cruores. 

Conspicuus  Siculi  Tyrius  subteminis  arte 
Gramineas  pacem  superum  poscebat  ad  aras: 
Ecce  inter  medios  hostilia  nuntius  arma,  435 

Quadrupedante  inuectus  equo,  aduentare  ferebat. 
Turbatae  mentes,  imperfectusque  deorum 
Cessat  honos.    ruptis  linquunt  altaria  sacris; 
Clauduntur  uallo;  tenuemque  ut  roscida  misit 
Lucem  Aurora  polo,  rapiunt  certamina  Martis.        440 
Audax  Scipiadae  stridentem  Sabura  cornum 
Excepit,  geminaeque  acies  uelut  omine  motae. 
Exclamat  Latius  ductor:  ^Prima  hostia  uobis, 
Sacrati  manes,  campo  iacet.    en  age,  miles, 
In  pugnam  et  caedes,  qualis  spirantibus  ire  445 

Assueras  ducibus,  talis  rue.'    Dumque  ea  fatur, 
Incumbunt.    Myconum  Laenas  Cirtamque  Latinus 
Et  Thysdrum  Maro  et  incestum  Catilina  Nealcen 
Germanae  thalamo  obtruncat.    cadit  obuius  acri 
Kartalo  Nasidio,  Libycae  regnator  harenae.  450 

Te  quoque  Pyrenes  uidit  conterrita  tellus 
Permixtum  Poenis  et  uix  credenda  furentem, 
Magnum  Dardaniae,  Laeli,  decus,  omnia  felix 
Cui  natura  dedit,  nullo  renuente  deorum. 


428  excubans  OV  430  exesaque  van  Veen  433  sub- 
temine  F  subtegmine  LOV  —  arte  FV  arce  LO  438  Cessat 
Heinsius  et  Schrader    Cesset  Ch    Cessit  S  441  sabura  L 

sabbura  FOV  Sabrata  Dausqueius  443  primo  S  446  As- 
sueras  OV  Assuetas  LF  447  Laenas  ChF  laeuas  L  leuas  OV 
448  thysdrum  L  tysdrum  F  tisdrum  0  tisebeum  V  450  Car- 
talo  Cm  Ep.  7  Castabo  S  Karthalo  Drakenborch  (cf.  I.  406) 
Castulo  Schrader  —  Nasidio  Cm  l.  l.  uasidio  LFO  uascidio  V 
—   harenae   Cm  l.  l.  451    Pyrenes   Cm  l.  l.    tirenes   OV 

452  furentis  Ch        463  Laeli  Cm  l.  l. 


124  SILI  ITALICI 

Ule  foro  auditus,  cum  dulcia  soluerat  ora,  455 

Aequabat  Pyliae  Neleia  mella  senectae. 
Ille,  ubi  suspensi  patres,  et  curia  uocem 
Posceret,  ut  cantu,  ducebat  corda  senatus. 
Idem,  cum  subitum  campo  perstrinxerat  auris 
Murmur  triste  tubae,  tanto  feruore  ruebat  460 

In  pugnam  atque  acies,  ut  natum  ad  sola  liqueret 
Bella:  nihil  uitae  peragi  sine  laude  placebat. 
Tunc  et  furtiua  tractantem  proelia  luce 
Deiecit  Galam;  sacris  Carthaginis  illum 
Supposito  mater  partu  subduxerat  olim,  465 

Sed  stant  nulla  diu  deceptis  gaudia  diuis. 
Tunc  Alabim,  Murrum  atque  Dracen  demisit  ad  umbras, 
Femineo  clamore  Dracen  extrema  rogantem; 
Huius  ceruicem  gladio  inter  uerba  precesque 
Amputat.    absciso  durabant  murmura  collo.  470 

At  non  ductori  Libyco  par  ardor  in  armis. 
Frondosi  collis  latebras  ac  saxa  capessit 
Auia,  nec  caedes  extremaue  damna  mouebant 
Agminis.    Italiam  profugus  spectabat  et  Alpis, 
Praemia  magna  fugae.   tacitum  dat  tessera  signum:  475 
Dimissa  in  collis  pugna  siluasque  ferantur 
Dispersi  et  summam,  quicumque  euaserit,  arcem 
Pyrenes  culmenque  petat.    tum  primus,  honore 
Armorum  exuto  et  parma  celatus  Hibera, 
In  montis  abit  atque  uolens  palantia  linquit  480 

Agmina.    desertis  Latius  uictricia  signa 


455  foro]  fero  S  —  cum  dnlcia]  dulci  cum  S  —  soluerat  Ch 
solueret  S  456  neleia  LF    uoleya  0    ueleia  V  —  mella  Cm 

^p.  7  LF  membra  OV  (T.  p.  224)  458  ut  Cm  l.  l  459  subitae 
(tubae)  uel  subitas  (auris)  Heinsius  463   et  furtiua  ChLF 

e  furtiua  OV  —  luce  OV  luci  ChL  luo  F  e  furtiuo  —  lustro 
Burmann  e  furtiuo  —  luco  Gronov  et  Heinsius  467  Murrum  Ch 
—  tracen  LOV    tracem   F  —  dimisit  V  468  dracen  FOV 

dacen  L  —  rogantem]  negantem  Bothe  morantem  Thilo 
470   absciso    Ch  471    in    arma   Bothe  A.11    artem    S 

479  parma  OV  peruia  L  paruia  F  480  uolens  S  uolans  uulgo, 
quod  proh.  Blass 


PUNICORUM  LIBER  XV.  125 

Immittit  miles  castris.    non  urbe  recepta 

Plus  ulla  partum  praedae  tenuitque  moratas 

A  caede,  ut  Libycus  ductor  prouiderat,  iras. 

Fluminei  ueluti  deprensus  gurgitis  undis,  485 

Auulsa  parte  inguinibus  causaque  pericli, 

Enatat  intento  praedae  fiber  auius  hoste. 

Impiger  occultis  Poenus  postquam  abditur  umbris, 

Saxosae  fidens  siluae,  maiora  petuntur 

Rursus  bella  retro  et  superari  certior  hostis.  490 

Pyrenes  tumulo  clipeum  cum  carmine  figunt: 

HASDRUBALIS    SPOLIUM   GEADIUO   SCIPIO   UICTOR. 

Terrore  interea  posito  trans  ardua  montis 
Bebrycia  populos  armabat  Poenus  in  aula, 
Mercandi  dextras  largus  belloque  parata  495 

Prodigere  in  bellum  facilis.    praemissa  ferocis 
Augebant  animos  argenti  pondera  et  auri, 
Parta  metalliferis  longo  discrimine  terris. 
Hinc  noua  complerunt  haud  tardo  milite  castra 
Uenales  animae,  Rhodani  qui  gurgite  gaudent,       500 
Quorum  serpit  Arar  per  rura  pigerrimus  undae. 
lamque,  hieme  affecta,  mitescere  coeperat  annus. 
Inde,  iter  ingrediens  rapidum  per  Celtica  rura, 
Miratur  domitas  Alpis  ac  peruia  montis 
Ardua  et  Herculeae  quaerit  uestigia  plantae  505 

Germanique  uias  diuinis  comparat  ausis. 

Ut  uero  uentum  in  culmen,  castrisque  resedit 
Hannibalis:    ^Quos  Roma/  inquit,  'quos   altius,   oro, 
Attollit  muros,  qui  post  haec  moenia  fratri 
Uicta  meo  stent  incolumes?  sit  gloria  dextrae        510 
Felix  tanta  precor;  neue  usque  ad  sidera  adisse 
Inuideat  laeuus  nobis  deus.'    Agmine  celso 
Inde  alacer,  qua  munitum  decliuis  ab  alto 


484  Accede  OV  —  prouiderit  Ch  488  abditur  Liuineius 
additur  S  490  retro]  uiro  Schrader  498  Parta  OV  Parca  LF 
499  Huic  L  500  rodani  F  rhodan  L  rodan  OV  508  altius] 
acius  S,  unde  fort.  acrius  scrihendum  —  quo  R.  i.  quo  celsius 
Blass        511  neu  quisquam  Heinsius        512  deus  om.  0 


126  SILI  ITALICI 

Agger  moustrat  iter,  properatis  deuolat  armis. 
Non  tanto  strepuere  metu  primordia  belli;  515 

Nunc  geminum  Hannibalem,  nunc  iactant  bina  coire 
Hinc  atque  hinc  castra,  et  pastos  per  prospera  bella 
Sanguine  ductores  Italo  coniungere  Martem 
Et  duplicare  acies;  uenturum  ad  moenia  cursu 
Hostem  praecipiti  et  uisurum  haerentia  porta         520 
Spicula,  Elissaeis  nuper  contorta  lacertis. 

His  super  infrendens  sic  secum  Oenotria  Tellus: 
'Tantone,  heu  superi!  spernor  contempta  furore 
Sidoniae  gentis,  quae  quondam  sceptra  timentem 
Nati  Saturnum  nostris  considere  in  oris  525 

Et  regnare  dedi?  decima  haec  iam  uertitur  aestas, 
Ex  quo  proterimur;  iuuenis,  cui  sola  supersunt 
In  superos  bella,  extremo  de  litore  rapta 
Intulit  arma  mihi  temeratisque  Alpibus  ardens 
In  nostros  descendit  agros.    quot  corpora  texi        530 
Caesorum,  stratis  totiens  deformis  alumnis! 
Nulla  mihi  floret  bacis  felicibus  arbor; 
Immatura  seges  rapido  succiditur  ense; 
Culmina  uillarum  nostrum  delapsa  feruntur 
In  gremium  foedantque  suis  mea  regna  ruinis.       535 
Hunc  etiam,  uastis  qui  nunc  sese  intulit  oris, 
Perpetiar,  miseras  quaerentem  exurere  belli 
Reliquias?  tum  me  scindat  uagus  Afer  aratro, 
Et  Libys  Ausoniis  commendet  semina  sulcis, 
Ni  cuncta,  exultant  quae  latis  agmina  campis,        540 
Uno  condiderim  tumulo.'    Dum  talia  uersat, 
Et  thalamos  claudit  Nox  atra  deumque  hominumque, 
Tendit  Amyclaei  praeceps  ad  castra  nepotis. 
Is  tum  Lucanis  cohibentem  finibus  arma 


517  belli  Heinsius         526  iam  om.  0  627  cui  sola  V 

sola  cui  LFO     533  rabido  Bothe     534  ferentur  F     535  regna] 
terga  Heinsius  536  Hunc  Ch   Nunc  LOV    Num  F  —  oris] 

armis  Euperti         537  bello  Drakenborch         542  Ut  Bothe  — 
claudit  LFV  clausit  0  —  hominumque  deumque  uulgo 


PUNICORUM  LIBER  X^^.  127 

Poenum  uicini  seruabat  caespite  ualli.  545 

Hic  iuuenem  aggreditur  Latiae  telluris  imago: 
'Clausorum  decus  atque  erepto  maxima  Romae 
Spes  Nero  Marcello,  rumpe  atque  expelle  quietem. 
Magnum  aliquid  tibi,  si  patriae  uis  addere  fata, 
Audendum  est,  quod,  depulso  quoque  moenibus  hoste, 
Uictores  fecisse  tremant.    fulgentibus  armis  551 

Poenus  inundauit  campos,  qua  Sena  relictum 
Gallorum  a  populis  seruat  per  saecula  nomen. 
Ni  propere  alipedes  rapis  ad  certamina  turmas, 
Serus  deletae  post  auxiliabere  Romae.  555 

Surge,  age,  fer  gressus.    patulos  regione  Metauri 
Damnaui  tumulis  Poenorum  atque  ossibus  agros.' 
His  dictis  abit  atque  abscedens  uisa  pauentem 
Attrahere  et  fractis  turmas  propellere  portis. 

Rumpit  flammato  turbatus  corde  soporem  560 

Ac,  supplex  geminas  tendens  ad  sidera  palmas, 
Tellurem  Noctemque  et  caelo  sparsa  precatur 
Astra  ducemque  uiae  tacito  sub  lumine  Phoeben. 
Inde  legit  dignas  tanta  ad  conamina  dextras. 
Quaque  iacet  superi  Larinas  accola  ponti,  565 

Qua  duri  bello  gens  Marrucina  fidemque 
Exuere  indocilis  sociis  Frentanus  in  armis, 
Tum,  qua  uitiferos  domitat  Praetutia  pubes, 
Laeta  laboris,  agros,  et  penna  et  fulmine  et  undis 
Hibernis  et  Achaemenio  uelocior  arcu  570 

Euolat.    hortator  sibi  quisque:   'Age,  perge,  salutem 
Ausoniae  ancipites  superi  et,  stet  Roma  cadatne, 
In  pedibus  posuere  tuis,'  clamantque  ruuntque. 
Hortandi  genus  —  acer  hauet  praecedere  ductor. 

546    ual,   sed    i.    marg.    ualli    F    uallis   L    uallum    OV 
548  Nero]  uero  S  549  fata  scr.  fatis  S    uires  Euperti  — 

te  addere  fastis  Blass     554  turmas]  pugnas  L     655  deletae  LO 
delectae  F    dilectae  V  656    metauri   FOV    Matauri    ChL 

(cf.    VII.  486)  558    abscedens   Cm  Ep.  4    descendens    0 

561  At  L  563  lumine  LO    limine  FV  570  Achaemenio 

Cm  Ep.  4        572  cadatne  0    cadatue  LFV         573  clamatue  0 
—  ruuntue  OV        574  hauet  scr.  habet  S  (cf.  I.  61) 


128  SILI  ITALICI 

lilum  augent  cursus  annisi  aequare  sequendo  575 

Atque  indefessi  noctemque  diemque  feruntur. 

At  Roma,  aduersi  tantum  mala  gliscere  belli 
Accipiens,  trepidare  metu  nimiumque  Neronem 
Sperauisse  queri,  atque  uno  sibi  uulnere  posse 
Auferri  restantem  animam.    non  arma  nec  aurum  580 
Nec  pubem  nec,  quem  fundat,  superesse  cruorem. 
Scilicet  Hasdrubalem  inuadat,  qui  ad  proelia  soli 
Hannibali  satis  esse  nequit?    iam  rursus,  ubi  arma 
Auertisse  suo  cognorit  deuia  uallo, 
Haesurum  portis  Poenum;  uenisse,  superbo  585 

Qui  fratri  certet,  cui  maxima  gloria  cedat 
Urbis  deletae:  fremit  amens  corde  sub  imo 
Ordo  patrum  ac  magno  interea  meditatur  amore 
Seruandi  decoris,  quonam  se  fine  minanti 
Seruitio  eripiat  diuosque  euadat  iniquos.  590 

Hos  inter  gemitus  obscuro  noctis  opacae 
Succedit  castris  Nero,  quae  coniuncta  feroci 
Liuius  Hasdrubali  uallo  custode  tenebat. 
Belliger  is  quondam  scitusque  accendere  Martem 
Floruerat  primo  clarus  pugnator  in  aeuo.  595 

Mox  falso  laesus  non  aequi  crimine  uulgi, 
Secretis  ruris  tristes  absconderat  annos. 
Sed,  postquam  grauior  moles  terrorque  periclo 
Poscebat  propiore  uirum,  reuocatus  ad  arma 
Tot  caesis  ducibus,  patriae  donauerat  iram.  600 

At  non  Hasdrubalem  fraudes  latuere  recentum 
Armorum,  quamquam  tenebris  Nox  texerat  astus. 

575  augent]  ardent  uel  urgent  Heinsius  hll  Atque  S  —  tan- 
tum  mala  V  tantum  et  malaLFO,  unde  tantum  enmala  Lefebure 
579  Spirauisse  Heinsius  68 1  ne  quem  S  —  fundat  S  fundant  uulgo 
582  inuadat  Cm  Ep.  4  —  qui  deest  in  S  —  proelia  Cm  /.  1. 
585  poenum  OV  penum  L  plenum  F  586  cedet  S  587  tremit 
uel  premit  Schrader  —  imo  Cm  Ep.  4  LF  uno  OV  589  quonam 
Cm  l.  l.  592  nero  LV  uero  FO  594  Belligeris  Cm  l.  l.  LV 
B.  his  FO  596  aequi  Cm  /.  l  597  Secretis  ruris  Cm  l.  l. 

600  donauerat  Cm  l.  l.  LF  deuouerat  OV  (T.p.  224)    601  At  OV 
Ac  LF  —  repentum  Heinsius   nitentum  Schrader 


PUNICORUM  LIBER  XV.  129 

Pulueris  in  clipeis  uestigia  uisa  mouebant 
Et  —  properi  signum   accursus  —  sonipesque  uirique 
Substricti  corpus;  bis  cantans  bucina  signum  605 

Praeterea  gemino  prodebat  iuncta  magistro 
Castra  regi.    uerum,  fratri  si  uita  supersit, 
Qui  tandem  licitum  socias  coniungere  uires 
Consulibus?  sedenim  solum,  dum  uera  patescant, 
Cunctandi  restare  dolum  Martemque  trahendi.         610 
Nec  consulta  fugae  segni  formidine  differt. 

Nox,  somni  genetrix,  mortalia  pectora  curis 
Purgarat,  tenebraeque  borrenda  silentia  alebant: 
Erepit,  suspensa  ferens  uestigia,  castris 
Et  muta  elabi  tacito  iubet  agmina  passu.  616 

Illunem  nacti  per  rura  tacentia  noctem 
Accelerant  uitantque  sonos;  sed  percita  falli 
Sub  tanto  motu  Tellus  nequit.    implicat  actas 
Caeco  errore  uias  umbrisque  fauentibus  arto 
Circumagit  spatio  sua  per  uestigia  ductos.  620 

Nam,  qua  curuatas  sinuosis  flexibus  amnis 
Obliquat  ripas  refluoque  per  aspera  lapsu 
In  sese  redit,  hac,  casso  ducente  labore, 
Exiguum  inuoluunt  frustratis  gressibus  orbem, 
Inque  errore  uiae  tenebrarum  munus  ademptum.    625 


603  mouebant  Cm  l.  l.  S  monebant  uulgo  604  Et  properi 
signum  accursus  Col.  teste  Dausqueio  (T.  p.  203)  —  propere  S 
605  cantans  Thilo  clarum  S  claro  —  signo  Blass  —  Stricti 
corpus  bis  clarum  quoque  buccina  signum  Cli,  unde  *Stricti* 
corpus :  bis  clara  bucina  uoce  —  prodebat  Baehrens  in  Bursiani 
annall.   1877  p.   224  606    prodebat    Thilo    prodebant    S 

609  patescant  CliLF  patescunt  OV        611  formidine]  torpedine 
Bothe  612  somni]  sonum  F  614  Erepit  ChF    Eripit  LO 

Eripuit  V  Erupit  uulgo     615  multa  S  (cf.  X.  638)    616  IUunem  Ch 
In  lumen  S  617  uitantque  sonos  Cm  Ep.  4   uitant  sonos, 

sed  m.  2  suprascr.    que  et  socios  F   uitant  socios  LOV    uitant 
sonitus  Barth  618  Tellus  Thilo  tellus  uulgo        619  fauen- 

tibus    Thilo    ferentibus    S    fluentibus   Bothe    tegentibus   Blass 
621  sinuosis  Ch        623  hac]  ac  F  624  Exiguum]  Irriguum 

Heinsius 

SlLIUS  Italicus.    II.  9 


130  SILI  ITALiCI 

Lux  surgii  panditque  fugam.    ruit  acer  apertis 
Turbo  equitum  portis^  atque  omnis  ferrea  late 
Tempestas  operit  campos.    nondum  arma  manusque 
Permixtae,  iam  tela  bibunt  praemissa  cruorem. 
Hinc,  iussae  Poenum  fugientem  sistere,  pennae       630 
Dictaeae  uolitant;  hinc  lancea  turbine  nigro 
Fert  letum  cuicumque  uiro,  quem  prenderit  ictus. 
Deponunt  abitus  curam  trepidique  coactas 
Constituunt  acies  et  spes  ad  proelia  uertunt. 

Ipse  inter  medios  —  nam  rerum  dura  uidebat  —    635 
Sidonius  ductor,  tergo  sublimis  ab  alto 
Quadrupedantis  equi,  tendens  uocemque  manusque: 
^Per  decora,  extremo  uobis  quaesita  sub  axe, 
Per  fratris  laudes  oro,  uenisse  probemus 
Germanum  Hannibalis;  Latio  Fortuna  laborat         640 
Aduersis  documenta  dare  atque  ostendere,  quantus 
Uerterit  in  Rutulos  domitor  telluris  Hiberae, 
Suetus  ad  Herculeas  miles  bellare  columnas. 
Forsitan  et  pugnas  ueniat  germanus  in  ipsas. 
Digna  uiro,  digna,  obtestor,  spectacula  pleno  645 

Corporibus  properate  solo.    quicumque  timeri 
Dux  bello  poterat,  fratri  iacet;  unica  nunc  spes, 
Et  poena  et  latebris  infracto  Liuius  aeuo 
Damnatum  offertur  uobis  caput.    ite,  agite,  oro, 
Steriiite  ductorem,  cum  quo  concurrere  fratri  650 

Sit  pudor,  et  turpi  finem  donate  senectae.' 


626  Burgit  Bothe   urget  S  —  ater  OV  629  praemissa 

Cm  Ep.  4  631  Dictaeae  Cm  Z.  l.  —  lancea]  lenta  F  632  pren- 
derit  Cm  l  l  L  prendit  F  prendidit  OV  (T.  p.  222,  225.  242) 
633  abitus  FV  habitus  LO  634  Constituunt  Cm  l.  l.  635  uide- 
bat]  iubebant  Heinsius  636  albo  Schrader  637  intendens 
Heinsius  641  Aduersi  L  644  ueniat  Ch  ueniet  V  645  uiro] 
uiri,  0  Heinsius  648  Et  poena  et  latebris  Modius  Et  poena 
latebris  Cm  JEp.  10  E  pene  lateribus  L  E  poneae  {an  pone  ac  ?) 
latebris,  sed  m.  2  suprascr.  lateribus  F  E  poeno  lateribus  O 
Et  pene  lateribus  V  (T.  p.  243)  Ex  poenae  latebris  Barth 
649  caput  deest  in  S  651    turpi  Modius   turpis  S    in  CoL 

cuhdbat  uocabulum  in  litura  teste  Modio  Ep.  10 


PUNICORUM  LIBER  XV.  131 

At  contra  Nero:  ^Quid  cessas  clusisse  labores 
Ingentis  belli?    pedibus  tibi  gloria,  miles, 
Parta  ingens.    nunc  accumula  coepta  ardua  dextra. 
Heu  temere  abducto  liquisti  robore  castra,  655 

Ni  factum  absoluit  uictoria.    praecipe  laudem. 
Aduentu  cecidisse  tuo  memorabitur  hostis.' 

Parte  alia,  insignis  nudatis  casside  canis, 
Liuius:  'Huc,  iuuenes,  huc  me  spectate  ruentem 
In  pugnas.    quantumque  meus  patefecerit  ensis,      660 
Tantum  intrate  loci;  et  tandem  praecludite  ferro 
lam  nimium  patulas  Poenis  grassantibus  Alpis. 
Quod  ni  ueloci  prosternimus  agmina  Marte, 
Et  fulmen  subitum  Carthaginis  Hannibal  adsit,      664 
Qui  deus  infernis  quemquam  nostrum  eximat  umbris?' 
Hinc,  galea  capite  accepta,  dicta  horrida  ferro 
Sancit  et,  obtectus  senium,  fera  proelia  miscet. 
Illum,  per  cuneos  et  per  densissima  campi 
Corpora  tot  dantem  leto,  quot  spicula  torsit, 
Turbati  fugere  Macae,  fugere  feroces  670 

Autololes  Rhodanique  comas  intonsa  iuuentus. 

Fatidicis  Nabis  ueniens  Hammonis  harenis 
Improba  miscebat  securus  proelia  fati, 
Ceu  tutante  deo;  ac  patriis  spolia  Itala  templis 
Fixurum  uano  tumidus  promiserat  ore.  675 

Ardebat  gemma  Garamantide  caerula  uestis, 
Ut  cum  sparsa  micant  stellarum  lumina  caelo, 
Et  gemmis  galeam  clipeumque  accenderet  auro. 
Casside  cornigera  dependens  infula  sacros 
Prae  se  terrores  diuumque  ferebat  honorem.  680 


652  Nero]  uero  0  —  clusisse  Cm  l.  l.  clussisse  F  655  ab- 
ducto,  ut  coni.  Modius  F  abducta  L  adducte  0  aducte  V  — 
liquisti  Cm  Ep.  10  LF  rupisti  OV  (T.  p.  225)  656  praecipe  S 
praeripe  uulgo  658  nudatus  F  660  patefecerit  V   pre- 

fecerit  LFO  664  Hannibal]  adniba  (^!)  F  666  Hinc  FV 

Hic  0  In  L  669  dantem]  tandem  F  674  Itala  temphs 

Cm  Ep.  10  679  conigera  Heimius  —  infula  LV   insula  FO 

680  diuique  (sc.  Hammonis)  Lefebure 

9* 


132  SILI  ITALICI 

Arcus  erat  pharetraeque  uiro  atque  incocta  cerastis 
Spicula,  et  armatus  peragebat  bella  ueneno. 
Necnon,  cornipedis  tergo  de  more  repostus, 
Sustentata  genu  per  campum  pondera  conti 
Sarmatici  prona  aduersos  urgebat  in  hostis.  685 

Tum  quoque  transfixum  telo  per  membra,  per  arma 
Consulis  ante  oculos  magno  clamore  Sabellum 
Asportabat  ouans  et  ouans  Hammona  canebat. 
Non  tulit  banc  iram  tantosque  in  corde  tumores 
Barbarico  senior  telumque  intorsit  et  una  690 

Praedam  animamque  simul  uictori  uictor  ademit. 

Assilit,  audito  tristis  clamore  ruinae, 
Hasdrubal,   et  coeptantem  Arabum  raptare  perempto 
Gemmiferi  spolium  cultus  auroque  rigentis 
Exuuias  iaculum  a  tergo  perlibrat  ad  ossa.  695 

lam  correpta  miser  geminis  uelamina  palmis 
Carpebat  propere  et  trepidos  nudauerat  artus. 
Concidit  ac  sacras  uestes  atque  aurea  fila 
Reddidit  exanimo,  spoliatum  lapsus  in  hostem. 
At  Canthus  Rutilum,  Canthus  possessor  harenae^    700 
Qua  celebre  inuicti  nomen  posuere  Philaeni, 
Ditem  ouium  Rutilum  obtruncat,  cui  mille  sub    altis 
Lanigerae  balant  stabulis.    ipse,  otia  molli 
Exercens  cura,  gelido  nunc  flumine  soles 
Frangebat  nimios  pecori,  nunc  laetus  in  herba       705 
Tondebat  niueae  splendentia  uellera  lanae, 
Aut,  pecus  e  pastu  cum  sese  ad  tecta  referret, 
Noscentis  matres  spectabat  ouilibus  agnos. 


681  erant  Heinsius  684  Sustentata  V    Sustenta  LO 

Substenta  F  686  Tum  quoque  Cm  Ep.  10  Tantum  quoque  LF 
Tantum  OV  (T.  p.  222.  242)  692  Assilit  Cm  l.  l  Adsistit  0 

693  arabum  S  Atabum  uulgo,  qnod  prob.  Bentley  697  trepi- 
dos  S  tepidos  Cd  (T.  p.  214)  698  ac]  et  0  700  rutilum  LFV 
rutulum  0  700— 702-wer6a  Canthus  p.  —  Rutilum  desunt 

in  OV  (T.  p.  217.  240)         701  Philaeni  Cd  702  ouium  Cm 

Ep.  10  707  e]  a  L  —  tecta]  saepta  Heinsius  708  Poscentes 
matrem  Heinsius  —  pectebat  uel  claudebat  Schrader 


PUNICORUM  LIBER  XV.  133 

Occubuit  clipei  transfixo  proditus  aere 

Et  sero  ingemuit  stabulis  exire  paternis.  710 

Acrius  boc  Italum  pubes  incurrit  et  urget; 
Ut  torrens,  ut  tempestas,  ut  flamma  corusci 
Fulminis,  ut  Borean  pontus  fugit,  ut  caua  currunt 
Nubila,  cum  pelago  caelum  permiscuit  Eurus. 
Procerae  stabant,  Celtarum  signa,  cobortes,  715 

Prima  acies;  bos  impulsu  cuneoque  feroci 
Laxat  uis  subita;  et  fessos  errore  uiarum 
Nec  soli  faciles  longique  laboris  anbelos 
Auertit  patrius  genti  pauor.    addere  tergo 
Hastas  Ausonius  teloque  instare  sequaci  720 

Nec  donare  fugam.    cadit  uno  uulnere  Thyrmis, 
Non  uno  Rhodanus;  profligatumque  sagitta 
Lancea  deturbat  Morinum  et  iam  iamque   cadentem. 
Cedentis  urget,  totas  largitus  habenas, 
Liuius  acer  equo  et  turmis  abeuntibus  infert  725 

Cornipedem.    tunc  auersi  turgentia  colla 
Disicit  ense  Mosae.    percussit  pondere  terram 
Cum  galea  ex  alto  lapsum  caput,  at  residentem 
Turbatus  rapuit  sonipes  in  proelia  truncum. 
Hic  Cato  —  nam  medio  uibrarat  et  ipse  tumultu  — :  730 
^Si,  primas,'  inquit,  'bello  cum  amisimus  Alpes, 
Hic  iuueni    oppositus    Tyrio  foret,   hei  mihi    quanta 
Cessauit  Latio  dextra,  et  quot  funera  Poenis 
Donarunt  praui  suffragia  tristia  campi!' 

lamque  inclinabant  acies,  cunctisque  pauorem      735 
Gallorum  iiiduerat  pauor,  et  Fortuna  ruebat 

710  exire  S  exigse  uulgo  —  parentis  Ch  713  boream  F 
—  borea  pontus  furit  Heinsius  717  uis  subita  Ch  718  solis 
Lefebure  —  Ac  solui  faciles  Dausqueius  721  Thyrmis  ChF 
thyruns  L  thirus  OV  Turus  Cellarius  722  sagitta  Lefehure 
sagittae  S  proclinatumque  sagitta  Schrader  726  turgentiaj 
fugientia  Heinsius  727  Disicit  scr.  cum  Heinsio  Destitit  S 
Deripit  Lefebure  Diripit  Buperti  Demetit  Blass  (cf.  IV.  213, 
V.  286)  728  at  ChLF  ac  OV  730  uibrarat  S  uibrabat  uulgo 
732.  733  u^rba  hei  —  dextra  desunt  in  OV  (T.  p.  240) 
735  cuneisque  Heinsius 


134  SILI  ITALICI 

Sidonia;  ad  Rutulos  Uictoria  uerterat  alas. 
Celsus,  ceu  prima  reflorescente  iuuenta, 
Ibat  consul,  ouans  maior  maiorque  uideri. 
Ecce,  trahens  secum  canentem  puluere  turmam,     740 
Ductor  Agenoreus  subit,  intorquensque  lacertis 
Tela,  sonat:  ^Coliibete  fugam.    cui  cedimus  hosti? 
Nonne  pudet?  conuersa  senex  marcentibus  annis 
Agmina  agit;  nunc,  quaeso,  mihi  nunc  dextera  in  armis 
Degenerat,  nostrique  piget?  mihi  Belus  auorum      745 
Principium,  mihi  cognatum  Sidonia  Dido 
Nomen,  et  ante  omnis  bello  numerandus  Hamilcar 
Est  genitor;  mihi,  cui  cedunt  montesque  lacusque 
Et  campi  atque  amnes,  frater;   me  magna  secundum 
Carthago  putat  Hannibali;  me  Baetis  in  oris  750 

Aequant  germano  passae  mea  proelia  gentes.' 
Talia  dum  memorat,  medios  ablatus  in  hostis, 
Ut  noua  conspecti  fulserunt  consulis  arma, 
Hastam  praepropero  nisu  iacit.    illa  per  oras 
Aerati  clipei  et  loricae  tegmina  summo  755 

Incidit  haud  felix  umero  parceque  petitum 
Perstrinxit  corpus  nec  multo  tincta  cruore; 
Uana  sed  optanti  promisit  gaudia  Poeno. 
Turbati  Rutuli,  confusaque  pectora  uisu 
Terrifico.    tunc  increpitans  conamina  consul:  760 

'Femineis  laesum  uana  inter  cornua  corpus 
Unguibus,  aut  palmis  credas  puerilibus  ictum. 
Ite,  docete,  uiri,  Romanae  uulnera  suerint 


737  Rutilos  Ch  —  uerterat  V  uerteret  LFO  743  annis  Ch 
744  nunc  —  nunc]  num  —  num  Heinsius  747  mirandus  0 
belli  memorandus  uel  Belo  adnumerandus  Heinsius  748  EstLV 
Et  FO         750  baetis  FO    betis  V    bethis  L  751  Aequat  Ch 

752  ablatus  OV    ablatis  LF  755  tegmine   0  757  Prae- 

strinxit  Lefehure  760  tunc  LFV  nunc  0  tum  uulgo  761  uana 
inter  cornua]  u.  i.  carmina  Gronov  u.  i.  crimina  uel  uano 
conamine  uel  u.  certamine  Dausqueius  uana  inter  iurgia  Liui- 
neius  et  Barth  prohh.  Bentley  et  Blass,  sed  cf.  cornua  tollere 
in  aliquem,  cornua  sumere,  c.  ohuertere  alicui  aliaque  id  genus 
763  docere  S 


PUNICORUM  LIBER  XV.  135 

Quanta  afferre  manus/  Tum  uero  effunditur  ingens 
Telorum  uis,  et  densa  sol  uincitur  umbra.  765 

lamque  per  extentos  alterna  strage  uirorum 
Corpora  fusa  iacent  campos,  demersaque  in  undam 
lunxerunt  cumulo  crescente  cadauera  ripas. 
Ut,  cum  uenatu  saltus  exercet  opacos 
Dictynna  et  laetae  praebet  spectacula  matri,  770 

Aut  Cyntbi  nemora  excutiens   aut  Maenala  lustrans, 
Omnis  Naiadum  plenis  comitata  pharetris 
Turba  ruit,  striduntque  sagittiferi  goryti. 
Tum  per  saxa  ferae  perque  ipsa  cubilia  fusae, 
Per  uallis  fluuiosque  atque  antra  uirentia  musco    775 
Multa  strage  iacent.    exultat  uertice  montis 
Gratam  perlustrans  oculis  Latonia  praedam. 
Audito  ante  alios  senioris  uulnere,  rumpit 
Per  medios  Nero  saeuus  iter,  uisaque  uirorum        779 
Aequali  pugna:  ^Quid  enim,  quid  deinde  relictum  est 
Italiae  fatis?  hunc  si  non  uincitis  hostem, 
Hannibalem  uincetis?'  ait.  Ruit  ocius  amens 
In  medios*,  Tyriumque  ducem  inter  prima  frementem 
Agmina  ut  aspexit,  rabidi  ceu  belua  ponti, 
Per  longum  sterili  ad  pastus  iactata  profundo,       785 
Cum  procul  in  fluctu  piscem  male  saucia  uidit, 
Aestuat  et,  lustrans  nantem  sub  gurgite  praedam, 
Absorbet  late  permixtum  piscibus   aequor. 
Non  telo  mora,  non  dictis.     'Haud  amplius/  inquit, 
^Elabere  mihi.    non  hic  nemora  auia  fallent  790 

Pyrenes,  nec  promissis  frustrabere  uanis, 
Ut  quondam  terra  fallax  deprensus  Hibera 
Euasti  nostrara  mentito  foedere  dextram/ 

767  demersaque  Cm  Ep.  10    diuersaque  0  771  Cynthi 

Schrader  pindi  S  773  ruunt  Cc  Ein.  I.  6  (T.  p.  197)  — 

striduntque  sagittiferi  coryti  Cm  Ep.  10  et  Cc  Em.  I.  6  774  et 
per  ipsa  0  775  antra]  atra  S  776  exulta  L  777  Gratam 
perlustrans  Cm  et  Cc  11.  II.  LF  Et  latam  perlustrans  OV  (T.  p.  224) 
780  est  om.  0  785  sterili  pastus  sectata  Blass  788  late] 
lete  LO  (cf.  XVI.  519)  lattae  corr.  in  laetae  F  1 ...  V  792  de- 
pressus  OV 


136  SILI  ITALICI 

Haec  Nero  et  intorquet  iaculum;  nec  futilis   ictus. 
Nam  latere  extremo  cuspis  librata  resedit.  795 

Inuadit  stricto  super  haec  interritus  ense 
Collapsique  premens  umbone  trementia  membra: 
'Si  qua  sub  extremo  casu  mandata  referri 
Germano  uis  forte  tuo,  portabimus/  inquit. 
Contra  Sidonius:  'Leto  non  terreor  ullo.  800 

Utere  Marte  tuo,  dum  nostris  manibus  adsit 
Actutum  uindex.    mea  si  suprema  referre 
Fratri  uerba  paras,  mando:  Capitolia  uictor 
Exurat  cinerique  louis  permisceat  ossa 
Et  ciueres  nostros.'    Cupientem  annectere  plura     805 
Feruentemque  ira  mortis  transuerberat  ense 
Et  rapit  infidum  uictor  caput.    agmina  fuso 
Sternuntur  duce,  non  ultra  fidentia  Marti. 

lamque  diem  solisque  uias  nox  abstulit  atra, 
Cum  uires  parco  uictu  somnoque  reducunt*,  810 

Ac,  nondum  remeante  die,  uictricia  signa, 
Qua  uentum,  referunt  clausis  formidine  castris. 
Tum  Nero,  procera  sublimia  cuspide  portans 
Ora  ducis  caesi:  ^Cannas  pensauimus/  inquit, 
'Hannibal,  et  Trebiam  et  Thrasymenni  litora  tecum  815 
Fraterno  capite.    i,  duplica  nunc  perfida  bella 
Et  geminas  accerse  acies.    haec  praemia  restant, 
Qui  tua  tramissis  optarint  Alpibus  arma.' 
Compressit  lacrimas  Poenus  minuitque  ferendo 
Constanter  mala  et  iuferias  in  tempore  dignas       820 
Missurum  fratri  clauso  commurmurat  ore. 
Tum,  castris  procul  amotis,  aduersa  quiete 
Dissimulans,  dubia  exclusit  certamina  Martis. 


795  librata  ChLF  uibrata  OV  802  Actutus  OV  806  Ut  S 
—  annectere]  aduertere  V  809  uias  S  uices  uulgo  solisque 
iubar  Heinsius  813  nero  F    uero  LOV  816  i  duplica] 

duplicia  L  —  perfida]  feruida  0       822  auersa  V       823  dubii 
Seinsiu>s 


PUNICORUM  LIBEH  XVI.  137 

SILI  ITALICI 
PUNICORUM 

LIBER  SEXTUS  DECIMUS. 

Bruttia  maerentem  casus  patriaeque  suosque 
Hannibalem  accepit  tellus.    hic  aggere  saeptus 
In  tempus  posita  ad  renouandum  bella  coquebat: 
Abditus  ut  silua,  stabulis  cum  cessit  ademptis, 
Amisso  taurus  regno  gregis  auia  clauso  6 

Molitur  saltu  certamina  iamque  feroci 
Mugitu  nemora  exterret  perque  ardua  cursu 
Saxa  ruit;  sternit  siluas  rupesque  lacessit 
Irato  rabidus  cornu;  tremit  omnis  ab  alto 
Prospectans  scopulo  pastor  noua  bella  parantem.     lo 
Sed  uigor,  hausurus  Latium,  si  cetera  Marti 
Adiumenta  forent,  praua  obtrectante  suorum 
Inuidia,  reuocare  animos  ac  stare  negata 
Cogebatur  ope  et  senio  torpescere  rerum. 
Parta  tamen  formido  manu  et  tot  caedibus  olim     15 
Quaesitus  terror  uelut  inuiolabile  telis 
Seruabant  sacrumque  caput;  proque  omnibus  armis 
Et  castrorum  opibus  dextrisque  recentibus  unum 
Hannibalis  sat  nomen  erat.    tot  dissona  lingua 
Agmina,  barbarico  tot  discordantia  ritu  20 

Corda  uirum  mansere  gradu,  rebusque  retusis 
Fidas  ductoris  tenuit  reuerentia  mentes. 

Nec  uero  Ausonia  tantum  se  laetus  agebat 
Dardanidis  Mauors;  iam  terra  cedit  Hibera 

1  Bruttia  V  Bructia  LF  Bruccia  0       4  cessit  OV  cesset  LF 
9  rabidus  ChLF  rapidus  OV  11  hausurus  ChOV  ausurus  LF, 

sed  in  L  h  m.  1  suprascr.  13  ac  stare  Liuineius  et  Gronov 
agitare  S  —  Inuidia  reuocari  (sc.  coepitj:  animos  agitare 
negata  C.  o.  Buperti  15  olim  deest  in  0  19  linguis  Huperti 
21  retrusis  OV 


138  SILI  ITALICI 

Auriferis  tandem  Phoenix  depulsus  ab  arnis.  25 

lam  Mago,  exutus  castris,  agitante  pauore 
In  Libyam  propero  tramisit  caerula  uelo. 

Ecce  aliud  decus,  haud  uno  contenta  fauore, 
Nutribat  Fortuna  duci.    nam  concitus  Hannon 
Aduentabat,  agens  crepitantibus  agmina  caetris        30 
Barbara,  et  indigenas  serus  raptabat  Hiberos. 
Non  ars  aut  astus  belli  uel  dextera  deerat, 
Si  non  Scipiadae  concurrerei    omnia  dactor 
Magna  adeo  Ausonius  maiori  mole  premebat: 
Ut  Phoebe  stellas,  ut  fratris  lumina  Phoeben  35 

Exuperant  montisque  Atlas  et  flumina  Nilus, 
Ut  pater  Oceanus  Neptunia  caerula  uincit. 
Uallantem  castra  —  obscuro  nam  uesper  Olympo 
Fundere  non  aequam  trepidanti  coeperat  umbram  — 
Aggreditur  Latius  rector,  subitoque  tumultu  40 

Caeduntur  passim  coepti  munimina  ualli 
Imperfecta.    supercontexere  herbida  lapsos 
Pondera,  et  in  tumuli  concessit  caespes  honorem. 

Uix  uni  mens  digna  uiro,  nouisse  minores 
Quam  deceat  pretiumque  operis  sit  tradere  famae.    45 
Cantaber  ingenio  membrorum  et  mole  timeri 
Uel  nudus  telis  poterat  Larus.    hic  fera  gentis 
More  securigera  miscebat  proelia  dextra. 
Et,  quamquam  fundi  se  circum  pulsa  uideret 
Agmina,  deleta  gentilis  pube  cateruae,  50 

Caesorum  implebat  solus  loca;  seu  foret  hostis 
Comminus,  expleri  gaudebat  uulnere  frontis 


28  uno  Ch    deest  in  S,    sed  in  F    paruo   suprascr.  et  in 
marg.  V    primo  (T.  p.  233)  30  crepitantibus   Cm'  Ep.  19 

crepidantibus  Cli  (T.  p.  211)  31  captabat  0  32  deerat  LO 
derat  F  (cf.  XI.  38)  V  33  omnia  Cm  l.  l  omina  V  agmina 
uulgo        34  Magnum  Heinsius         35  fratri  S  36  athlas  S 

—  et  Ch    ut  S         39  crepitanti  OV  —  umbra  S  42  super- 

contexere  V  super  contexere  LFO  super  texerunt  Heinsius 
44  Uis  OV  46  ingenti  membrorum  mole  Heinsius  47  teli 
ideni        49  postquam  0  —  sese  S 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  139 

Aduersae;  seu  laeua  acies  in  bella  uocaret, 

Obliquo  telum  reflexum  Marte  rotabat. 

At,  cum  pone  ferox  auersi  in  terga  ueniret  55 

Uictor,  nil  trepidans  retro  iactare  bipennem 

Callebat,  nulla  belli  non  parte  timendus. 

Huic  ducis  inuicti  germanus  turbine  uasto 

Scipio  contorquens  hastam,  cudone  comantis 

Disiecit  crinis.    namque  altius  acta  cucurrit  60 

Cuspis,  et  elata  procul  est  eiecta  securi. 

At  iuuenis,  cui  telum  ingens  accesserat  ira, 

Barbaricam  assiliens  magno  clamore  bipennem 

Incutit.    intremuere  acies,  sonuitque  per  auras 

Pondere  belligero  pulsati  tegminis  umbo.  65 

Haud  impune  quidem.    remeans  nam  dextera  ab  ictu 

Decisa  est  gladio  ac  dilecto  immortua  telo. 

Qui  postquam  murus  miseris  ruit,  agmina  concors 

Auertit  fuga  confestim  dispersa  per  agros. 

Nec  pugnae  species,  sed  poenae  tristis  imago  70 

Illa  erat,  binc  tantum  caedentum  atque  inde  ruentum. 

Per  medios  Hannon,  palmas  post  terga  reuinctus, 

Ecce  trahebatur  lucemque  —  heu  dulcia  caeli 

Lumina!  —  captiuus  lucem  inter  uincla  petebat. 

Cui  rector  Latius:  ^Tanta,  en,  qui  regna  reposcant,  75 

Quis  cedat  toga  et  armiferi  gens  sacra  Quirini, 

Seruitio  si  tam  faciles,  cur  bella  refertis?' 

Haec  inter  celerare  gradum,  coniungat  ut  arma, 
Hasdrubalem  ignarum  cladis  praenuntius  affert 
Explorator  eques.    raptat  dux  obuia  signa  80 

Ac,  postquam  optatam  laetus  contingere  pugnam 
Uidit  et  ad  letum  magno  uenientia  cursu. 
Agmina,  suspiciens  caelum:  ^Nil  amplius,'  inquit. 


53  laeua]  lata  Bothe  54  refluxum  Ch  reflexus  Lefehure 
65  Ac  L  —  pone  Cm  Ep.  19  —  auersa  Heinsius  60  crinis  OV 
trinis  LF  cristas  Blass  61  reiecta  Heinsius  deiecta  Lefebure 
67  dilecto]  directo  uel  adducto  Heinsius  68  consors  idem 

71  caedentum  Ch   cedentum  LFV    cadentum  0  75  en  OV 

heu  LF         81  Ac  Ch   At  0         83  nil  LF    nihil  OV 


140  SILI  ITALICI 

'  Uos  hodie  posco,  superi.    protraxtis  ad  arma 
Quod  profugos,  satis  est.    in  dextra  cetera  nobis     85 
Uota,  uiri;  rapite,  ite,  precor.    uocat  ecce  furentis 
Hinc  pater,  hinc  patruus.  gemina  o  mihi  numina  belli, 
Ducite,  adeste;  sequor.    dignas  spectabitis,  aut  me 
Praescia  mens  fallit,  uestro  iam  nomine  caedes. 
Nam  quis  erit  tandem  campis  telluris  Hiberae         90 
Bellandi  modus?  en  umquam  lucebit  in  orbe 
IUe  dies,  quo  te  armorum,  Carthago,  meorum 
Aspiciam  sonitus  admotaque  bella  trementem?' 
Dixerat,  et  raucus  stridenti  murmure  clangor 
Increpuit;    tonuere  feris  clamoribus  astra.  95 

Concurrunt;  quantumque  rapit  uiolentia  ponti 
Et  Notus  et  Boreas  et  inexorabilis  Auster, 
Cum  mergunt  plenas  tumefacta  sub   aequora  classes; 
Aut  cum  letiferos  accendens  Sirius  ignes, 
Torret  anhelantem  saeuis  ardoribus  orbem;  lOO 

Tantum  acies  hominumque  ferox  discordia  ferro 
Demetit.    haud  ullus  terrarum  aequarit  hiatus 
Pugnarum  damna;  aut  strages  per  inhospita  lustra 
Umquam  tot  dederit  rabies  horrenda  ferarum. 
lam  campi  uallesque  madent,  hebetataque  tela,        105 
Et  Libys  occubuere  et  amantes  Martis  Hiberi. 
Stat  tamen  una  loco  perfossis  debilis  armis 
Luctaturque  acies,  qua  concutit  Hasdrubal  hastam. 
Nec  finem  daret  ille  dies  animosaque  uirtus, 
Ni  perlapsa  uiro  loricae  tegmine  harundo  110 

Et  parco  summum  uiolasset  uulnere  corpus 
Suasissetque  fugam.    rapido  certamina  linquit 
In  latebras  euectus  equo  noctisque  per  umbram 
Ad  Tartessiacos  tendit  per  litora  portus. 


84  protraxtis  Ch  protractis  S  85  profugos  Ch  86  ite] 
ire  Bothe  93  sonitus]  tonitrus  Heinsius  —  bella]  tela  Schrader 
97  It  nothus  L   Edonus  Bothe  103  aut]  haud  Lefebure 

109  illa  OV  110  uiro  Ch  —  tegmina  Liuineius   tegmen 

Dausqueius        111  uiolasset]  libasset  Heinsius        113  auectus 
Heinsius  et  Lefebure 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  141 

Proximus  in  pugna  ductori  Marte  manuque         115 
Regnator  Nomadum  fuerat;  mox  foedere  longo 
Cultuque  Aeneadum  nomen  Masinissa  superbum. 
Huic  fesso,  quos  dura  fuga  et  nox  suaserat  atra, 
Carpenti  somnos  subitus  rutilante  coruscum 
Uertice  fulsit  apex^  crispamque  inuoluere  uisa  est  120 
Mitis  flamma  comam  atque  hirta  se   spargere  fronte. 
Concurrunt  famuli  et  serpentis  tempora  circum 
Festinant  gelidis  restinguere  fontibus  ignes. 
At  grandaeua,  deum  praenoscens  omina,  mater: 
'Sic,  sic,  caelicolae;  portentaque  uestra  secundi       125 
Condite/  ait.    Muret  capiti  per  saecula  lumen. 
Ne  uero,  ne,  nate,  deum  tam  laeta  pauesce 
Prodigia  aut  sacras  metue  inter  tempora  flammas. 
Hic  tibi  Dardaniae  promittit  foedera  gentis, 
Hic  tibi  regna  dabit,  regnis  maiora  paternis,  130 

Ignis  et  adiungefc  Latiis  tua  nomina  fastis.' 
Sic  uates,  iuuenisque  animum  tam   clara  mouebant 
Monstra,  nec  a  Poenis  ulli  uirtutis  bonores, 
Hannibal  ipse  etiam  iam  iamque  modestior  armis. 

Aurora  obscuri  tergebat  nubila  caeli  135 

Uixque  Atlantiadum  rubefecerat  ora  sororum: 
Tendit  in  Ausonios  et  adhuc  hostilia  castra. 
Atque,  ubi  se  uallo  intulerat,  ductorque  benigno 
Accepit  Latius  uultu,  rex  talibus  infit: 
^Caelestum  monita  et  sacrae  responsa  parentis       140 
Disque  tua,  o  Rutulum  rector,  gratissima  uirtus 
Auulsum  Tyriis  huc  me  duxere  uolentem. 
Si  tibi  non  segnes  tua  contra  fulmina  saepe 


117  masinissa  V    massinissa  LF    massimissa  0    Masanissa 
Dausqueius  aliique  118  Hinc  OV  —  dura]  cruda  Ileinsius 

—  fugae  Schrader  123  restringere  OV  124  Ac  S  — 

omina  V  omnia  LFO  125  Sic  sic,  ut  ed.  Marsus,  LFV  Sic  0 
Sic  sit  edd.  pleraeque  126  dure  S  127  tam  LF  tum  0  tu  V 
131  latiis  OV  latus  LF  —  fastis  Cm  Ep.  74  fatis  LOV  fatus  F 
134  armis]  annis  Bentley  136  sororum  Cm  Ep.  74  137  in  S 
ad  uulgo 


142  SILI  ITALICI 

Uisi  stare  sumus,  dignam  te,  nate  Tonantis, 
Afferimus  dextram.    nec  nos  aut  uana  subegit        145 
Incertae  mentis  leuitas  et  mobile  pectus, 
Aut  spes  et  laeti  sectamur  praemia  Martis; 
Perfidiam  fugio  et  periuram  ab  origine  gentem. 
Tu,  quando  Herculeis  finisti  proelia  metis, 
Nunc  ipsam  belli  nobiscum  inuade  parentem.  150 

Ille  tibi,  qui  iam  gemino  Laurentia  lustro 
Possedit  regna  et  scalas  ad  moenia  Romae 
Admouet,  in  Libyam  flammis  ferroque  trahendus.' 

Sic  Nomadum  ductor.    tunc   dextra  Scipio  dextram 
Amplexus:  'Si  pulchra  tibi  Mauorte  uidetur,  155 

Pulchrior  est  gens  nostra  fide.    dimitte  bilinguis 
Ex  animo  socios.    magna  hinc  te  praemia  clarae 
Uirtutis,  Masinissa,  manent.    citiusque  uel  armis, 
Quam  gratae  studio  uincetur  Scipio  mentis. 
Cetera  quae  Libyam  portari  incendia  suades,  160 

Expediet  tempus.    nec  enim  sunt  talia  rerum 
Non  meditata  mihi,  et  mentem  Carthago  fatigat.' 
Hinc  iuueni  dona  insignem  uelamine  picto 
Dat  chlamydem  stratumque  ostro,  quem  ceperat  ipse 
Deiecto  uictor  Magone  animique  probarat,  165 

Cornipedem;  tum,  qua  diuum  libabat  ad  aras 
Hasdrubal,  ex  auro  pateram  galeamque  comantem. 
Exin,  firmato  sociali  foedere  regis, 
Uertendas  agitat  iam  nunc  Carthaginis  arces. 

Massylis  regnator  erat  ditissimus  oris  170 

Nec  nudus  uirtute  Syphax;  quo  iura  petebant 
Innumerae  gentes  extremaque  litore  Tethys. 

146  nos  LO    uos  FV  150  Nunc]  Hanc  edd.  nonnullae 

Hinc  Liuineius  151  tergemino   Dausqueius  157  hic 

Liuineius  —  clarae  0  dare  LFV  158  masinissa  FV  massi- 
nissa  LO  159  gratae  Cm  Ep.  19  160  quae]  quod  Blass 

—  Libyam  S  in  Libyam  uulgo  Libyae  Heinsiu^  163  uelamine] 
subtemine  Schrader  165  animique  Cm  Ep.WLE  auamque  OV 
166  tum  Cm  l.  l.  168  formato  OV,  sed  in  V  i  suprascr.  — 
sociati  Heinsius  prob.  Buperti  171  quo]  quem  Schrader 

172  gentis  S 


PUJSICORUM  LIBER  XVI.  143 

Multa  uiro  terra  ac  sonipes  et  belua,  terror 
Bellorum,  nec  non  Marti  delecta  iuuentus. 
Nec  foret,  aut  ebore  aut  solido  qui  uinceret  auro     175 
Gaetulisue  magis  fucaret  uellus  aenis. 
Has  adiungere  opes  auidus  reputansque  laborem, 
Si  uertat  rex  ad  Poenos,  dare  uela  per  altum 
Imperat  atque  animo  iam  tum  Africa  bella  capessit. 
Uerum  ubi  peruentum,  et  portus  tenuere  carinae,  180 
lam,  trepida  fugiens  per  proxima  litora  puppe, 
Hasdrubal  afflictis  aderat  noua  foedera  quaerens 
Rebus  et  ad  Tyrios  Massylia  signa  traliebat. 
Audito  pariter  populorum  in  regna  duorum 
Aduenisse  duces,  qui  tota  mole  laborent  185 

Disceptentque  armis,  terrarum  uter  imperet  orbi, 
Celsus  mente  SypLax  acciri  in  tecta  benigne 
Imperat  et  tanto  regni  se  tollit  honore. 
Tum  laetos  uoluens  oculos  aduersa  per  ora, 
Sic  Latium  affatur  iuuenem  ac  prior  incipit  ultro:    190 
'Quam  te,  Dardanide  pulcherrime,  mente  serena 
Accipio  intueorque  libens!  quamque  ora  recordor 
Laetus  Scipiadae!    reuocat  tua  forma  parentem. 
Nam  repeto,  Herculeas  Erythia  ad  litora  Gades 
Cum  studio  pelagi  et  spectandis  aestibus  undae      195 
Uenissem,  magnos  uicina  ad  flumina  Baetis 
Ductores  miro  quodam  me  cernere  amore. 
Tum  mihi  dona  uiri  praeda  delecta  tulere, 
Arma  simul  regnoque  meo  tum  cognita  primum 
Cornipedum  frena  atque  arcus,  quis  cedere  nostra  200 
Nunc  norunt  iacula,  et  ueteris  tribuere  magistros 

176  foret]  fuit  lAuineius  —  Nec  tereti  aut  ebore  Heinsius 
176  aenis  Cd  (cf.  VIL  642)  179  Africa  Cm  Ep.  19  190  ac] 
et  L  191  dardanide  S  Dardanida  uulgo  194  erythia  LF 
erichia  OV  Erythrea  uel  Erythraea  uulgo  Erithea  Scaliger 
196  baetis  FO  betis  L  bethis  V  (cf.  XV.  750)  197  quodam  LF 
quondam  OV  200  Cornipedem  S  201  Nunc  norunt  Schrader 
Non  norunt  S  Non  noUnt  Gronov  lam  uel  Tum  norant  Blass 
—  qui  cedere  nostro  Non  norint  iaculo  Heinsius  qui  cedere 
nostris  Non  norint  iaculis  Lefebure 


144  SILI  ITALICI 

Militiae,  qui  dispersas  sine  lege  cateruas 
Uestro  formarent  ritu  ad  certamina  Martis. 
Ast  ego,  cum  contra,  nostris  quae  copia  regnis, 
Nunc  auri  ferrem,  niuei  nunc  munera  dentis,  205 

Nil  ualui  precibus.    solos  sibi  cepit  uterque, 
Quos  cobibebat  ebur  uaginae  sectilis,  enses. 
Quare,  age,  laetus  haue  nostros  intrare  penatis 
Ac,  mea  quando  affert  Libycum  fortuna  per  undas 
Ductorem,  facili,  quae  dicam,  percipe  mente.  210 

Et  uos,  qui  Tyriae  regitis  Carthaginis  arces, 
Hasdrubal,  huc  aures,  huc  quaeso  aduertite  sensus. 
Quanta  per  Ausonios  populos  torrentibus  armis 
Tempestas  ruat  et  Latio  suprema  rainetur, 
Utque  bibant  Tyrium  bis  quinos  saeua  per  annos  215 
Sicana  nunc  tellus,  nunc  litora  Hibera  cruorem, 
Cui  nescire  licet?   quin  ergo  tristia  tandem 
Considunt  bella,  et  deponitis  arma  uolentes? 
Tu  Libya,  tu  te  Ausonia  cohibere  memento. 
Haud  deformis  erit  uobis  ad  foedera  uersis  220 

Pacator  mediusque  Syphax.'    Subiungere  plura 
Non  passus,  gentis  morem  arbitriumque  senatus 
Scipio  demonstrat;  uanique  absistere  coepti 
Spe  iubet  et  patres  docet  haec  expendere  solos. 
Suadendi  modus  hic;  quodque  est  de  parte  diei      225 
Exacti  super,  ad  mensas  et  pocula  uertunt. 
Atque,  epulis  postquam  finis,  dant  corpora  somno 
Et  dura  in  noctem  curarum  uincula  soluunt. 

lamque  nouum  terris  pariebat  limine  primo 
Egrediens  Aurora  diem,  stabulisque  subibant  230 


204  contra  Withof  nostra  LFO  uestra  V  uestro  edd.  non~ 
nullae  —  nostris  S    in  nostris  uulgo  208  haue  Ch    habe  S 

(cf.  I.  61)  habea  Buperti   ames  uel  ades  Blass  209  affert 

Cm  JEp.  74  LF  abest  OV  (T.  p.  220.  225)  212  huc  OV  hinc  LF 
213  torrentibus  S  terrentibus  Bothe  horrentibus  nos  215  ter 
quinos  Bausqueius  (cf.  u.  151)  223  uanique  ChF  namque  LO 
nanque  V,  unde  namque  illum  uulgo  iamque  illum  Liuineius 
aliique        226  Exacta  S         229  limine  Cm  Ep.  19  lumine  S 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  145 

Ad  iuga  solis  equi,  necdum  ipse  ascenderat  axem, 
Sed  prorupturis  rutilabant  aequora  flammis: 
Exigit  e  stratis  corpus  uultuque  sereno 
Scipio  contendit  Massyli  ad  limina  regis. 
Illi  mos  patrius  fetus  nutrire  leonum  235 

Et  catulis  rabiem  atque  iras  expellere  alendo. 
Tum  quoque  fulua  manu  mulcebat  colla  iubasque 
Et  fera  tractabat  ludentum  interritus  ora. 
Dardanium  postquam  ductorem  accepit  adesse, 
Induitur  chlamydem,  regnique  insigne  uetusti  240 

Gestat  laeua  decus;  cinguntur  tempora  uitta 
Albente,  ac  lateri  de  more  astringitur  ensis. 
Hinc  in  tecta  uocat,  secretisque  aedibus  bospes 
Sceptrifero  cum  rege  pari  sub  honore  residunt. 

Tum  prior  his  infit  terrae  pacator  Hiberae:        245 
'Prima  mihi,  domitis  Pyrenes  gentibus,  ire 
Ad  tua  regna  fuit  properantem  et  maxima  cura, 
0  sceptri  uenerande  Syphax.    nec  me  aequore  saeuus 
Tardauit  medio  pontus.    non  ardua  regnis 
Quaesumus  aut  inhonora  tuis:  coniunge  Latinis      250 
Unanimum  pectus  sociusque  accede  secundis. 
Non  tibi  Massylae  gentes  extentaque  tellus 
Syrtibus  et  latis  proauita  potentia  campis 
Amplius  attulerint  decoris,  quam  Romula  uirtus 
Certa  iuncta  fide  et  populi  Laurentis  honores.        255 
Cetera  quid  referam?  non  ullus  scilicet  ulli 
Aequus  caelicolum,  qui  Dardana  laeserit  arma.' 

Audiuit  laeto  Massylus  et  annuit  ore 
Complexusque  uirum:  'Firmemus  prospera,'  dixit, 
'Omina,  nec  uotis  superi  concordibus  absint,  260 

Cornigerumque  louem  Tarpeiumque  ore  uocemus.' 
Et  simul  extructis  caespes  surrexerat  aris; 


233  Erigit  Blass  —  e]  a  F  235  nutrire  ChS    nutrisae 

uulgo     241  uitta]  uicta  S      244  Sceptrifero  LF  Sceptrigero  OV 
252   praetentaque    Heinsius  255    iuncta  Cm  Ep.  14  LF 

inuicta  OV  —  honores  Cm  ?.  ?.         260  Omina  LV    Omnia  FO 
Siiiixjs  iTAiiicxrs.  II.  10 


146  SILI  ITALICI 

Uictimaque  admotae  stabat  subiecta  bipenni, 

Cum  subito  abruptis  fugiens  altaria  taurus 

Exiluit  uinclis  mugituque  excita  late  265 

Impleuit  tecta  et,  fremitu  suspiria  rauco 

Congeminans,  trepida  terrorem  sparsit  in  aula. 

Uittaque,  maiorum  decoramen,  fronte  sine  uUo 

Delapsa  attactu,  nudauit  tempora  regis. 

Talia  caelicolae  casuro  tristia  regno  270 

Signa  dabant,  saeuique  aderant  grauia  omina  fati. 

Hunc  fractum  bello  regem  solioque  reuulsum, 

Tempus  erit,  cum  ducet  agens  ad  templa  Tonantis, 

Qui  tunc  orabat  socialia  foedera  supplex. 

His  actis  repetit  portum  puppesque  secundo  275 

Dat  uento  et  notis  reddit  se  Scipio  terris. 

Concurrere  auidae  gentes,  uariosque  subacta 
Pyrene  misit  populos.    mens  omnibus  una; 
Concordes  regem  appellant  regemque  salutant; 
Scilicet  hunc  summum  norunt  uirtutis  honorem.    280 
Sed,  postquam  miti  reiecit  munera  uultu, 
Ausonio  non  digna  uiro,  patriosque  uicissim 
Edocuit  ritus  et  Romam  nomina  regum 
Monstrauit  nescire  pati,  tum  uersus  in  unam, 
Quae  restat,  curam,  nullo  super  hoste  relicto,         286 
Et  Latios  simul  et  uulgum  Baetisque  Tagique 
Conuocat  ac  medio  in  coetu  sic  deinde  protatur: 
'Quando  ita  caelicolum  nobis  propensa  uoluntas 
Annuit,  extremo  Libys  ut  deiectus  ab  orbe 
Aut  his  occideret  campis,  aut,  axe  relicto  290 

Hesperio,  patrias  exul  lustraret  harenas: 


265  Exiliit  OV  267  Congeminans  Liuineius  et  Gronov 

Congeminant  S  268  Uictaque  S  (cf.  u.  241)  272  Hunc  LF, 
ut  coni.  Gronov  Hinc  0,  quod  prob.  Euperti  Hic  V,  ut  coni. 
Liuineius  277  Concurrere  Ch  278  mens  LF  en  07  280  norant 
Drdkenhorch  286  E  Latio  simul  et  u.  Gronov  —  baetisque  L 
beatisque  F   bethisque  OV  (cf.  u.  196)  290  occideret  LOV 

accideret  F  excideret  Ch  proh.  Lefebure  occiderit  et  291  lustrarit 
Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  147 

lam  uestra  tumulos  terra  celebrare  meorum 
Est  animus  pacemque  dare  exposcentibus  umbris. 
Mente  fauete  pari  atque  aures  aduertite  uestras. 
Septima  cum  solis  renouabitur  orbita  caelo,  295 

Quique  armis  ferroque  ualent,  quique  arte  regendi 
Quadriiugos  pollent  currus,  quis  uincere  planta 
Spes  est,  et  studium  iaculis  impellere  uentos, 
Adsint  ac  pulchrae  certent  de  laude  coronae. 
Praemia  digna  dabo,  e  Tyria  spolia  incluta  praeda,  300 
Nec  quisquam  nostri  discedet  muneris  expers.' 
Sic  donis  uulgum  laudumque  cupidine  flammat. 

lamque  dies  praedicta  aderat,  coetuque  sonabat 
Innumero  campus,  simulatasque  ordine  iusto 
Exequias  rector  lacrimis  ducebat  obortis.  305 

Omnis  Hiber,  omnis  Latio  sub  nomine  miles 
Dona  ferunt  tumulisque  super  flagrantibus  addunt. 
Ipse,  tenens  nunc  lacte,  sacro  nunc  plena  Lyaeo 
Pocula,  odoriferis  aspergit  floribus  aras. 
Tum  manis  uocat  excitos  laudesque  uirorum  310 

Cum  fletu  canit  et  ueneratur  facta  iacentum. 
Inde  refert  sese  circo  et  certamina  prima 
Inehoat  ac  rapidos  cursus  proponit  equorum. 
Fluctuat  aequoreo  fremitu  rabieque  fauentum, 
Carceribus  nondum  reseratis,  mobile  uulgus  315 

Atque  fores  oculis  et  limina  seruat  equorum. 

lamque,  ubi  prolato  sonuere  repagula  siguo, 
Et  toto  prima  emicuit  uix  ungula  cornu, 
Tollitur  in  caelum  furiali  turbine  clamor. 


292   uestra   OV    nostra  LF  293   Est]   Fert   Heinsius 

294  fauere  S  —  nostras  0  299  ac]  et  OV  300  Praemia  V 
Prima  LFO  —  e  Liuineius  et  S  304  similatasque  Huperti 

(cf.  II.  553)  305  abortis  OV  309  floribus]  roribus  Heinsius 
311  canit  et  ueneratur  Barth  cantet  ueneratur  LFO  cantet  et 
uen.  V  caneret  uen.  Ch  canere  et  uenerari  Heinsius  313  ac] 
et  V  314  aequoreo]  aequato  Heinsius   interea  weZ  incerto 

Schrader  316  lumina  OV  318  toto]  moto  Heinsius  — 

cornu]  curru  Schrader,  sed  cf.  Verg.  Ge.  III.  88 

10* 


148  SILI  ITALICI 

Pronique  ac  similes  certantibus  ore  secuntur  320 

Quisque  suos  currus  magnaque  uolantibus  idem 
Uoce  locuntur  equis.    quatitur  certamine  circus 
Certantum,  ac  nulli  mentem  non  abstulit  ardor. 
Instant  praecipites  et  equos  clamore  gubernant. 
Fuluus,  harenosa  surgens  tellure,  sub  auras  325 

Erigitur  globus  atque  operit  caligine  densa 
Cornipedumque  uias  aurigarumque  labores. 
Hic  studio  furit  acris  equi,  furit  ille  magistri. 
Hos  patriae  fauor,  hos  accendit  nobile  nomen 
Antiqui  stabuli.    sunt,  quos  spes  grata  fatiget        330 
Et  noua  ferre  iugum  ceruix.    sunt,  cruda  senectus 
Quos  iuuet  et  longo  sonipes  spectatus  in  aeuo. 
Euolat  ante  omnis  rapidoque  per  aera  curru 
Callaicus  Lampon  fugit  atque  ingentia  tranat 
Exultans  spatia  et  uentos  post  terga  relinquit.       335 
Conclamant  plausuque  fremunt  uotique  peractam 
Maiorem  credunt  praerepto  limite  partera. 
At,  quis  interior  cura  et  prudentia  circi 
Altior,  efiPusas  primo  certamine  uires 
Damnare  et  cassis  longe  increpitare  querelis  340 

Indispensato  lassantem  corpora  nisu: 
^Quo  nimius,  quo,  Cyrne,  ruis?  —  nam  Cjrnus  agebat  — 
Uerbera  dimitte  et  reuoca  moderatus  habenas.' 
Heu  surdas  aures!    fertur  securus  equorum 
Nec  meminit,  quantum  campi  decurrere  restet.        345 
Proximus,  a  primo  distans,  quantum  aequore  currus 
Occupat  ipse,  loci  tantum;  sed  proximus  ibat 

320  certantibus]  agitantibus   Bentley  321  cursus  Ch 

322  locuntur  LF    loquuntur  OV  —  certamine]  conamine  Bothe 

323  Certantum]  Hortantum  Bentley  et  Ruperti,  qui  et  caeden- 
tum  coni.  324  praecipites  Modius  dliique  praeceptis  S,  quod 
proh.  Bentley  333  raptoque  Heinsius  —  aera]  aequora 
Schrader  —  curru  ChLF  cursu  OV  334  Lampo  Ch  337  prae- 
repto  LFV  praecepto  0  —  praecepto  limine  Heinsius  339  uires 
Cm  Ep.  19  342  nimius]  minus  LFO  mimus  V  —  Cyrne] 
crine  L  cryne  F  cerne  OV  —  ruit  S  —  Cyrnus]  crinus  LFV 
crinis  0 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  149 

Astur  Panchates;  patrium  frons  alba  nitebat 
Insigne  et  patrio  pes  omnis  concolor  albo; 
Ingentes  animi,  membra  haud  procera  decusque      350 
Corporis  exiguum,  sed  tum  sibi  fecerat  alas 
Concitus  atque  ibat  campo  indignatus  habenas. 
Crescere  sublimem  atque  augeri  membra  putares. 
Cinyphio  rector  cocco  radiabat  Hiberus. 

Tertius  aequata  currebat  fronte  Peloro  355 

Caucasus.    ipse  asper,  nec  qui  ceruicis  amaret 
Applausae  blandos  sonitus  clausumque  cruento 
Spumeus  admorsu  gauderet  mandere  ferrum. 
At,  docilis  freni  et  melior  parere,  Pelorus 
Non  umquam  effusum  sinuabat  deuius  axem;  360 

Sed  laeuo  interior  stringebat  tramite  metam. 
Insignis  multa  ceruice  et  plurimus  idem 
Ludentis  per  colla  iubae;  mirabile  dictu, 
Nullus  erat  pater:    ad  Zephyri   noua  flamina   campis 
Uettonum  eductum  genetrix  effuderat  Harpe.  365 

Nobilis   hunc   Durius   stimulabat  in  aequore  currum; 
Caucasus  antiquo  fidebat  Atlante  magistro. 
Ipsum  Aetola,  uago  Diomedi  condita,  Tj^de 
Miserat;  exceptum  Troiana  ab  origine  equorum 
Tradebant,  quos  Aeneae  Simoentos  ad  undas  370 


348  panchates  LF   paiichatos  0   pauchates  V  349  pes 

summus  Gronov  351  tum]  enim  Heinsius  364  cocco 

Cm  Ep.  74  LF  toto  OV,  sed  in  V  m.  2  suprascr.  coccho 
364.  355  uerba  Hiberus  —  currebat,  quae  desunt  in  S,  in- 
seruere  Cm  Ep.  74   et  Cc  Em.  I.  17  (T.  p.  173.  225.  238.  240) 

356  Caucasus  Cm  l.  l.   Caufasus  LF  Camphasus  0   Cauphasus  V 

357  clausumque]  rosumque  uel  raBiimque  Heinsius  358  Spu- 
meus  Cm  l.  l.  360  sinuabat  LF  fumabat  OV  364  NuUus 
erat  pater.  ad  Cm  l.  l.  LF  pater  dee&t  in  OV  (T.  p.  224) 
365  Uettonum  F  Uectonum  LOV  (cf.  III.  378)  —  harpe  OV 
arpe  L  alpe  F  367  Caucasus  Cm  l.  l.  S  (cf.  u.  356)  — 
fidebat  OV  sidebat  LF  —  magistro  Cm  l.  l  368  Tyde] 
tybe  LF  tibe  OV  —  Ipsumque  Aetolo  Diomedi  c.  Tinde  Sal- 
masius  et  Gronov  370  Tradebant  Ch  tadebant  F  Cadebant  LOV 
(T.p.230)  —  simoentosL  simoentis  F  simeuntis  0  simeontis  V 


150  SILI  ITALICI 

Uictor  Tjdides  magnis  abduxerat  ausis. 

lamque,  fere  medium  euecti  certamine  campum, 

In  spatia  addebant;  nisusque  apprendere  primos 

Panchates  animosus  equos,  super  altior  ire 

Et  praecedentem  iam  iamque  ascendere  currum      375 

Pone  uidebatur,  curuatisque  ungula  prima 

Callaicum  quatiens  pulsabat  calcibus  axem. 

At  postremus  Atlas,  sed  non  et  segnior  ibat 
Postremo  Durio;  pacis  de  more  putares 
Aequata  froute  et  concordi  currere  freno.  380 

Sensit  ut  exbaustas,  qui  proximus  ibat,  Hiberus 
Callaicas  Cyrni  uireS;  nec,  ut  ante,  salire 
Praecipitem  currum,  et  fumantis  uerbere  cogi 
Assiduo  uiolenter  equos,  ceu  monte  procella 
Cum  subita  ex  alto  ruit,  usque  ad  colla  repente    385 
Cornipedum  protentus  et  in  capita  ardua  pendens, 
Concitat  ardentem,  quod  ferret  lora  secundus, 
Panchatem  uocesque  addit  cum  uerbere  mixtas: 
'Tene,  Astur,  certante  feret  quisquam  aequore  palmam 
Erepto?  consurge,  uola,  perlabere  campum  390 

Assuetis  uelox  pennis.    decrescit  anhelo 
Pectore  consumptus  Lampon;  nec  restat  hianti, 
Quem  ferat  ad  metas,  iam  spiritus.'    Haec  ubi  dicta, 
Tollit  se  sonipes,  ceu  tunc  e  carcere  primo 
Corriperet  spatium,  et  nitentem  opponere  curuos    395 
Aut  aequare  gradus  Cyrnum  post  terga  relinquit. 
Confremit  et  caelum  et  percussus  uocibus  altis 
Spectantum  circus.    fertur  sublime  per  auras 
Altius  attollens  ceruicem  uictor  ouantem 
Panchates  sociosque  trahit  prior  ipse  iugalis.  400 

At  postremus  Atlas,  Durius  postremus  in  orbem 

373  In  spatio  ChS,  sed  cf.  Verg.  Ge.  I.  513  —  addebat  L  — 
uisusque  OV  374  equos]  aeques  F  379  durio  LF  claro  OV 
Durius  Liuineius  381  ut  Cm  Ep.  19  et  0  382  Cyrni  Cm  1 1  L 
crini  F  cerni  OV  {T.p.226)  388  Panchatem  LO  Pancatem  F 
Pauchatem  V  393  Qui  ferat  Lefebure  396  crynum  L 

cyrimum  F    currum  OV  —  terga]  regua  L  398  circum  OV 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  151 

Exercent,  artis-,  laeuos  nunc  appetit  ille 

Conatus,  nunc  ille  premit  certatque  subire 

Dexter,  et  alterni  nequicquam  fallere  tentant: 

Donec,  confisus  primaeuae  flore  iuuentae,  405 

Obliquum  Durius  conuersis  pronus  habenis 

Opposuit  currum  atque  euersum  propulit  axem 

Atlantis  senio  inualidi,  sed  iusta  querentis: 

*Quo  ruis?  aut  quinam  hic  rabidi  certaminis  est  mos? 

Et  nobis  et  equis  letum  commune  laboras.'  410 

Dumque  ea  proclamat,  perfracto  uoluitur  axe 

Cernuus,  ac  pariter  fusi,  miserabile,  campo 

Discordes  sternuntur  equi;  quatit  aequore  aperto 

Lora  suis  uictor,  mediaque  Pelorus  harena        * 

Surgere  nitentem  fugiens  Atlanta  reliquit.  415 

Nec  longum  Cyrni  defessos  prendere  currus. 

Hunc  quoque,  cunctantem  et  sero  moderamina  equorum 

Discentem,  rapido  praeteruolat  incitus  axe; 

Impellit  currum  clamor  uocesque  fauentura.  419 

lamque  etiam  dorso  atque  umeris   trepidantis  Hiberi 

Ora  superposuit  sonipes,  flatusque   uapore 

Terga  premi  et  spumis  auriga  calescere  sentit. 

Incubuit  campo  Durius  misitque  citatos 

Uerbere  quadrupedes,  nec  frustra:  aequare  uidetur, 

Aut  etiam  aequauit  iuga  praecedentia  dexter.  425 

Attonitus  tum  spe  tanta:  ^Genitore,  Pelore, 

Te  Zephyro  eductum  nunc  nunc  ostendere  tempus. 

Discant,  qui  pecudum  ducunt  ab  origine  nomen, 

Quantum  diuini  praecellat  seminis  ortus. 

Uictor  dona  dabis  statuesque  altaria  patri.'  430 

Et,  ni  successu  nimio  laetoque  pauore 

Proditus  elapso  foret  inter  uerba  flagello, 


402.  403  laeuo  —  conatu  Heinsius  406  pronua]  premis  L 
412  Cernuus  L  Cernius  F  Germnus  0  Gerimus  V  414  peloros  L 
415  relinquit  edd.  nonnuUae  416  cyrni  L  cyrin  F  cirrin  OV 
417  Hunc  V  Nunc  LFO  420  atque  LF  ac  0  et  corr.  in  at  V 
426  peloro  S        431  ni]  tu  S  —  fauore  Gronov 


152  SILI  ITALICI 

Forsan  sacrasset  Zephyro,  quas  uouerat,  aras. 

Tum  uero  infelix,  ueluti  delapsa  coroua 

Uictoris  capiti  foret,  in  se  uersus  ab  ira,  435 

Auratam  medio  discindit  pectore  uestem, 

Ac  lacrimae  simul  et  questus  ad  sidera  fusi. 

Nec  iam  subducto  parebat  uerbere  currus. 

Pro  stimulis  dorso  quatiuntur  inania  lora. 

Interea  metis,  certus  iam  laudis,  agebat  440 

Sese  Panchates  et  praemia  prima  petebat 
Arduus.    efFusas  lenis  per  colla,  per  armos 
Uentilat  aura  iubas;  tum,  mollia  crura  superbi 
Attollens  gressus,  magno  clamore  triumpbat. 
Par  donum  solido  argento  caelata  bipennis  445 

Omnibus,  at  uario  distantia  cetera  honore. 
Primus  equum  uolucrem,  Massyli  munera  regis 
Haud  spernenda,  tulit;  tulit  binc  uirtute  secundus 
E  Tyria^  quae  multa  iacet,  duo  pocula,  praeda, 
Aurifero  perfusa  Tago.    uillosa  leonis  450 

Terga  feri  et  cristis  horrens  Sidonia  cassis 
Tertius  inde  honor  est;    postremo   munere  Atlantem, 
Quamuis  perfracto  senior  subsederat  axe, 
Accitum  donat  ductor,  miseratus  et  aeuum 
Et  sortem  casus.    famulus  florente  iuuenta  455 

Huic  datur,  adiuncto  gentilis  honore  galeri. 

His  actis  ductor  laeta  ad  certamina  plantae 
Inuitat  positisque  accendit  pectora  donis: 
'Hanc  primus  galeam  —  hac  acies  terrebat  Hiberas 
Hasdrubal  — ;  hunc  ensem,  cui  proxima  gloria  cursus, 
Accipiet;  caeso  pater  hunc  detraxit  Hyempsae.       461 
Tertius  extremam  tauro  solabere  palmam. 


433  nouerat  S  439  patiuntur  OV  440    certis   S 

442  leuis  S  —  amoB  F  amos  L  annos  OV  446  at  Ch  ac  S 
448  hinc  S  huic  edd.  nonnullae  452  est]  et  0,  unde  honor; 
et  p.  edd.  pleraeque  —  at  uel  ast  Heinsius,  quod  proi.  Buperti 
—  Atlantem  Liuineius  athlantis  S  Atlanta  Heinsius  454  Acci- 
tum  Cm  Ep.  55    Acritum  0  456   Hinc  S  460    cursus 

Cm  l.  l.  LF    currus  OV 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  153 

Cetera  contenti  discedent  turba  duobus 

Quisque  ferox  iaculis,  quae  dat  gentile  metallum.' 

Fulgentes  pueri  Tartessos  et  Hesperos  ora  465 

Ostendere  simul  uulgi  clamore  secundo. 
Hos  Tyria  misere  domo  patria  inclita  Gades. 
Mox  subit,  aspersus  prima  lanugine  malas, 
Baeticus;  boc  dederat  puero  cognomen  ab  amne 
Corduba  et  haud  paruo  certamina  laeta  fouebat.    470 
Inde,  comam  rutilus,  sed  cum  fulgore  niuali 
Corporis,  impleuit  caueam  clamoribus  omnem 
Eurytus;  excelso  nutritum  colle  crearat 
Saetabis,  atque  aderant  trepidi  pietate  parentes. 
Tum  Lamus  et  Sicoris,  proles  bellacis  Ilerdae,        475 
Et  Theron,  potator  aquae,  sub  nomine  Lethes 
Quae  fluit,  immemori  perstringens  gurgite  ripas. 

Qui  postquam,  arrecti  plantis  et  pectora  proui 
Pulsantesque  aestu  laudum  exultantia  corda, 
Accepere  tuba  spatium,  exiluere  per  auras  480 

Ocius  effusis  neruo  exturbante  sagittis. 
Diuersa  et  studia  et  clamor,  pendentque  fauentes 
Unguibus  atque  suos,  ut  cuique  est  gratia,  anheli 
Nomine  quemque  cient.    grex  inclitus  aequore  fertur, 
Nullaque  tramissa  uestigia  signat  harena.  485 

Omnes  primaeui  flauentiaque  ora  decori, 
Omnes  ire  leues  atque  omnes  uincere  digni. 

Extulit,  incumbens  medio  iam  limite,  gressum 


463  discedens  Ch  466  tarcessos  8  467  inclita  OV 

indita  LF  468  hunc  uersum,  qui  deerat  in  nonnulUs  edd., 
inser.  Cm  Ep.  55  —  Nox  Lrv  Nos  0  —  aspersus  S  Asperus 
Cm  l.  l.  469  puero]  patrio  Heinsius  470  paruo  certamina 
Cm  l.  l.  parto  certamine  S  parce  certamina  Modius  parco  cer- 
tamine  uulgo,  quod  prob.  Barth  —  certamina]  conamina 
Schrader  471  uulgore  S  473  Euritus  S  474  Saecabis  0 
—  atque  om.  0  475  lamus  F    lanius  LO    lanus  (^nus  m.  2 

in  lacuna)  V  480  tubae   signum  uel  t.  sonitum  Schrader 

483  Unguibus]  Uocibus  Heinsius  Auribus  Liuineius  —  haneli  FO 

484  inclitus]  incitus  Heinsius  486  florentiaque  Bothe  488  Et 
tulit  S 


154  SILI  ITALICI 

Eurytus  et  primus  breuibus,  sed  primus,  abibat 

Praecedens  spatiis.    instat  non  segnius  acer  490 

Hesperos  ac  prima  stringit  uestigia  plauta 

Praegressae  calcis.    satis  est  huic  esse  priori; 

Huic  sperare  sat  est  fieri  se  posse  priorem. 

Acrius  hoc  tendunt  gressus  animique  uigore 

Corpora  agunt.    auget  pueris  labor  ipse  decorem.  495 

Ecce,  leui  nisu  postremoque  agmine  currens, 

Postquam  sat  uisus  sibi  concepisse  uigoris, 

Celsus  inexhaustas  effundit  turbine  uires 

Non  expectato  subitusque  erumpit  et  auras 

Praeuehitur  Theron.    credas  Cyllenida  plantam       500 

Aetherio  nexis  cursu  talaribus  ire. 

lamque  hos  iamque  illos,  populo  mirante,  relinquit 

Et,  modo  postremus,  nunc  ordine  tertia  palma, 

Hesperon  infestat  sua  per  uestigia  pressum. 

Nec  iam,  quem  sequitur  tantum,  sed  prima  coronae  505 

Spes  trepidat  tantis  uenientibus  Eurytus  alis. 

Quartus  sorte  loci,  sed,  si  tres  ordine  seruent 

Inceptos  cursus,  nequicquara  uana  laborans, 

Tartessos  fratrem  medio  Therone  premebat. 

Nec  patiens  ultra  tollit  sese  aequore  Theron  5io 

Igneus  et  plenum  praeteruolat  Hesperon  irae. 

Unus  erat  super,  et  metae  propioribus  aegros 

Urebat  finis  stimulis;  quascumque  reliquit 

Hinc  labor,  hinc  penetrans  pauor  in  praecordia  uires, 

Dum  sperare  licet,  breuia  ad  conanima  uterque      615 


489  Euritus  ChS    Eurythus  uulgo  492  Praegressae,  ut 

coni.  Liuineius,  LF  Pro^ressae  OV  —  huic  V  hinc  LFO  —  isse 
Heinsius  493  Hinc  S  496  uisu  OV  —  cnrrens  Cm  Ep.  55 
currus  0  497  uisus  Cm  l.  l.  F  ex  corr.    nisus  L    uisu  OV 

499  et  auras,  ut  coni.  Liuineius,  ChL  et  aucas  F  ad  auras  OV 

500  thero  0  506  quem  sequitur]  consequitur  Heinsius 
506  tantis  euentibus  Eur.  ales  uel  tactus  uenientibus  E.  alis 
Heinsius  tantis  conterritus  E.  alis  Withof  —  uenientibus] 
fortasse  urgentibus  —  eurutus  LV  eurictus  F  euritus  0 
609  therona  S         613  finis]  Hmes  Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  155 

Aduocat.    aequantur  cursus,  pariterque  ruebant. 
Et  forsan  gemina  meruissent  praemia  palma, 
Peruecti  simul  ad  metas,  ni,  terga  secutus 
Theronis,  fusam  late  per  lactea  colla 
Hesperos  ingenti  tenuisset  saeuus  ab  ira  520 

Traxissetque  comam.   tardato  laetus  ouansque 
Eurytus  euadit  iuuene  atque  ad  praemia  uictor 
Emicat  et  galeae  fert  donum  insigne  coruscae. 
Cetera  promisso  donata  est  munere  pubes 
Intonsasque  comas  uiridi  redimita  corona  525 

Bina  tulit  patrio  quatiens  hastilia  ferro. 

Hinc  grauiora  uirum  certamina,  comminus  ensis 
Destrictus  bellique  feri  simulacra  cientur. 
Nec,  quos  culpa  tulit,  quos  crimina  noxia  uitae, 
Sed  uirtus  animusque  ferox  ad  laudis  amorem,       530 
Hi  creuere  pares  ferro;  spectacula  digna 
Martigena  uulgo  suetique  laboris  imago. 
Hos  inter  gemini  —  quid  iam  non  regibus  ausum? 
Aut  quod  iam  regni  restat  scelus?  —  impia  circo 
Innumero  fratres,  cauea  damnante  furorem,  535 

Pro  sceptro  armatis  inierunt  proelia  dextris. 
Is  genti  mos  dirus  erat;  patriumque  petebant 
Orbati  solium  lucis  discrimine  fratres. 
Concurrere  animis,  quantis  confligere  par  est, 
Quos  regni  furor  exagitat;  multoque  cruore  540 

Exsatiata  simul  portantes  corda  sub  umbras 
Occubuere.    pari  nisu  per  pectora  adactus 
lutima  descendit  mucro;  superaddita  saeuis 
Ultima  uulneribus  uerba;  et,  conuicia  uoluens, 


516  aequatui"  Marsus  dliique  518  ni]  in  S,  sed  in  F  ni 
m.  2  suprascr.  519  lete  0  (cf.  XV.  788)  522  Eurytus  L 
€t  F  ex  corr.  Euritus  OV  —  ad  praemia  Cm  Ep.  55  529  crimine 
noxia  uita  Heinsius  531  Hys  0  Hic  Heinsius  —  Discreuere 
Barth  533  Hos]  Quos  Heinsius  —  quidnam  et  534  quod- 
nam  idem  —  quod  V  quoque  LFO  5/i7  durus  F  539  ani- 
mis    V    animus  F    animus  L    animas  0  540  multumque 

Heinsius 


156  SILI  ITALICI 

Dirus  in  inuitas  effugit  spiritus  auras.  545 

Nec  manes  pacem  passi.    nam  corpora  iunctus 
Una  cum  raperet  flamma  rogus,  impius  ignis 
Dissiluit,  cineresque  simul  iacuisse  negarunt. 
Cetera  distincto  donata  est  munere  turba, 
Ut  uirtus  et  dextra  fuit.    duxere  iuuencos,  550 

Impressis  dociles  terram  proscindere  aratris; 
Duxere  assuetos  lustra  exagitare  ferarum 
Uenatu  iuuenes,  quos  dat  Maurusia  praeda. 
Necnon  argenti  necuon  insignia  uestis 
Captiuae  pretia  et  sonipes  et  crista  nitenti  565 

Insurgens  cono,  spolia  exuuiaeque  Libyssae. 
Tum  iaculo  petiere  decus,  spectacula  circi 
Postrema,  et  metae  certarunt  uincere  finem 
Burnus  auis  pollens,  quem  misit  ripa  metalli, 
Qua  Tagus  auriferis  pallet  turbatus  harenis;  560 

Et  Glagus,  insignis  uentos  anteire  lacerto; 
Et,  cuius  numquam  fugisse  hastilia  cerui 
Praerapida  potuere  fuga,  uenator  Aconteus, 
Indibilisque,  diu  laetus  bellare  Latinis, 
lam  socius;  uolucresque  uagas  deprendere  nube      565 
Assuetus  iaculis,  idem  et  bellator,  Ilerdes. 
Laus  Burni  prima,  infixit  qui  spicula  metae; 
Est  donum  serua,  albentis  inuertere  lanas 
Murice  Gaetulo  docta.    at,  quem  proxima  honorant 
Praemia,  uicinam  metae  qui  propulit  hastam,  570 


545  iimisaa  Blass  546  iunctus  Cm  Ep.  55  FO  uinctus  LV 
iuncta  ed.  iBasil.  1522  aliaeque  647  flammam  S  555  hactenus 
Coloniensis  liber,  qui  hinc  usque  ad  finem  mutilus  erat  —  nitenti] 
rubenti  Schrader  559  Burnus  F  Burinis  LV  Burius  0  Burrus 
uulgo  —  Burnus,  agris  p.  qu.  etc.  Hoeufft  in  Peric.  crit.  ed.  1808  ^ 
ripa,  metallis  Qua  —  harenas  Bothe  562  cerui  V  cerni  LFO 
564  Ludibilisque  S  MissiHbusque  D.  Heinsius  565  uolucrisque 
uagam  nubem  Heinsius  567—571  desunt  in  0  (T.p.  219.  240) 
567  burni  F  burin  L  buryn  V  —  metae]  mente  LFV  568  Est, 
ut  coni.  Scaliger  et  Barth,  V  Et  LF  569  honorant  LFV  — 
ad  quem  proxima  honore  Pr.  Lefebure  ex  cod.  Put.  at  cui  pr. 
honore  Heinsius     570  metae]  mente  LFV  (cf.u.  567)  —  prepuiit  L 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  157 

Accepto  laetus  puero  discessit  Ilerdes, 
Cui  ludus,  nullam  cursu  non  tollere  dammam. 
Tertia  palma  liabuit  geminos  insignis  Aconteus 
Nec  timidos  agitare  canes  latratibus  aprum.  574 

Quos  postquam  clamor  plaususque  probauit  honores, 
Germanus  ducis  atque  efifulgens  Laelius  ostro 
Nomina  magna  uocant  laeti  manesque  iacentum 
Atque  bastas  simul  effundnnt.    celebrare  iuuabat 
Sacratos  cineres  atque  hoc  decus  addere  ludis. 
Ipse  etiam,  mentis  testatus  gaudia  uultu,  580 

Ductor,  ut  aequauit  meritis  pia  pectora  donis, 
Et  frater  thoraca  tulit  multiplicis  auri, 
Laelius  Asturica  rapidos  de  gente  iugales, 
Contorquet  magnis  uictricem  uiribus  hastam 
Consurgens  umbrisque  dari  testatur  honorem.         585 
Hasta  uolans,  mirum  dictu,  medio  incit  acampo 
Substitit  ante  oculos  et  terrae  infixa  cohaesit: 
Tum  subitae  frondes  celsoque  cacumine  rami 
Et  —  latam  spargens  quercus,  dum  nascitur,  umbram. 
Ad  maiora  iubent  praesagi  tendere  uates  590 

Id  monstrare  deos  atque  hoc  portendere  signis. 

Quo  super  augurio,  pulsis  de  litore  cunctis 
Hesperio  Poenis,  ultor  patriaeque  domusque 
Ausoniam  repetit,  fama  ducente  triumphum. 
Nec  Latium  curis  ardet  flagrantius  ullis,  595 

Quam  iuueni  Libyam  et  summos  permittere  fasces. 
Sed  non  par  animis  nec  bello  prospera  turba 


585  testatus  0  589  Et]   Est  Barth   (cf.  u.  568)   Fit 

Burmann  —  dum]  tum  Bothe  —  noscitur  OV  (unde  fortasse 
iam  noscitur  scribendum)  —  dum  nascitur]  subnascitur  Schrader 
—  rami  En  latam  spargunt,  quercus  dum  nascitur,  u.  Lefehure  — 
Latam  spargentes,  qu.  d.  n.,  u.  uel  Tum  subitas  frondes  c.  c. 
ramos  Fert  latam  spargens  qu.,  d.  n.,  u.  Withof  591  porten- 
dere  LF  praetendere  0  protendere  V  —  signi  uel  signo  Heinsius 
et  Burmann  594  fama  uel  palma  addicente  Heinsius  — 

f.  donante  Withof  f.  uincente  uel  ludente  Blass  —  triumphum] 
curulem  Muperti  697  non  par  LFV  (in  V  par  m.  2  in  lacunam 
insertum)  deestin  0  frigens  edd.fere  omnes  frigens  annis  Liuineius 


158  SILI  ITALICl 

Ancipiti  senior  temeraria  coepta  uetabant 
Magnosque  horrebant  cauta  formidine  casus. 

Ergo,  ubi  delato  consul  sublimis  bonore  600 

Ad  patres  consulta  refert,  deturque  potestas, 
Orat,  delendae  Carthaginis,  altius  orsus 
Hoc  grandaeua  modo  Fabius  pater  ora  resoluit: 
^Haud  equidem  metuisse  queam,  satiatus  et  aeui 
Et  decoris,  cui  tam  superest  et  gloria  et  aetas,     605 
Ne  credat  nos  inuidiae  certamine  consul 
Laudibus  obtrectare  suis.    satis  inclita  nomen 
Gestat  fama  meum,  nec  egent  tam  prospera  laude 
Facta  noua;  uerum  et  patriae,  dum  uita  manebit, 
Deesse  nefas  animumque  nefas  scelerare  silendo.    610 
Bella  noua  in  Libyae  moliris  ducere  terras? 
Hostis  enim  deest  Ausoniae;  nec  uincere  nobis 
Est  satis  Hannibalem.    petitur  quae  gloria  maior 
Litore  Elissaeo?  stimuli  si  laudis  agunt  nos, 
Hanc  segetem  mete.    composuit  propioribus  ausis  615 
Dignum  te  Fortuna  parem.    uult  Itala  tellus 
Ductoris  saeui,  uult  tandem,  haurire  cruorem. 
QuoMartem  aut  quo  signa  trahis?  restinguere  primum  est 
Ardentem  Italiam.    tu  fessos  auius  hostis 
Deseris  ac  septem  denudas  proditor  arces.  620 

An,  cum  tu  Syrtim  ac  sterilis  uastabis  harenas, 
Non  dira  illa  lues  notis  iam  moenibus  urbis 
Assiliet?  uacuumque  louem  sine  pube,  sine  armis 
Inuadet?  quanti,  ut  cedas  Romamque  relinquas, 
Emerit!  —  et  tanto  percussi  fulmine  belli  625 


603  resoluet  S,  sed  in  F   i  suprascr.  604  sociatus  OV 

606  tam]  iam  Heinsms  607  inclita  OV  indita  LF  (cf.  u.  467) 
610  Desse  FOV  612  dest  FV  —  ausoniae  V    ausonia  LFO 

614  uos  Schrader  et  Blass  616  ausis]  a,\i3u  Barth  oris  Schrader 
619  auius,  ut  coni.  Heinsius,  LF  obuius  OV  —  tu  fessos,  obuius 
hosti,  Deseris  Lefebure  621  ac]  et  V  —  uastabis]  lustrabis 
van    Veen  622    notae    Heinsitts  624    credas    OV 

624.  625  quanti  est,  ut  eas  R.  r.  Emerito?  ac  tanti  D.  Heinsim 
et  Dausqueius    quanti   est,    cedas   R.   r.   Emerito?    ah!    tanti 


PUNlCORUxM  LIBER  XVI.  159 

Sicine  te,  ut  nuper  Capua  est  accitus  ab  alta 

Fuluius,  aequoreis  Libyae  reuocabimus  oris? 

Uince  domi  et  trinis  maerentem  funera  lustris 

Ausoniam  purga  bello.    tum  tende  remotos 

In  Garamantas  iter  Nasamoniacosque  triumplios     630 

Molire.    angustae  prohibent  nunc  talia  coepta 

Ees  Italae.    pater  ille  tuus,  qui  nomina  uestrae 

Addidit  baud  segnis  genti,  cum  consul  Hiberi 

Tenderet  ad  ripas,  reuocato  milite  primus 

Descendenti  auide  superatis  Alpibus  ultro  635 

Opposuit  sese  Hannibali.    tu  consul  abire 

A  uictore  paras  hoste  atque  auellere  nobis 

Scilicet  hoc  astu  Poenum?    si  deinde  sedebit 

Impauidus  nec  te   in  Libyam  tuaque   arma   sequetur, 

Capta  damnabis  consulta  improuida  Roma.  640 

Sed  fac  turbatum  conuertere  signa  tuaeque 

Classis  uela  sequi.    nempe  idem  erit  Hannibal,  idem^ 

Cuius  tu  uallum  uidisti  e  moenibus  urbis.' 

Haec  Fabius;  seniorque  manus  paria  ore  fremebat. 

Tum  contra  consul:  'Caesis  ductoribus  olim        645 
Magnanimis  gemino  leto,  cum  tota  subisset 
Sidonium  possessa  iugum  Tartessia  tellus, 
Non  Fabio,  non,  quis  eadem  est  sententia  cordi, 
Quoquam  ad  opem  uerso,  fateor,  primoribus  annis 
Excepi  nubem  belli  solusque  ruenti  650 

Obieci  caelo  caput  atque  in  me  omnia  uerti. 
Tum  grandaeua  manus  puero  male  credita  bella, 


Liuineius  quanti  est,  cedas  R.  r.  Emerito?  ast  tanto  Lefebure 
quanti,   ut  cedas  R.  r.  Emerito,  est?  tanto  DraJcenborch  aliique 

—  Emerit  L.  Miiller  d.  r.  m.  p.  175  Emerito  S  —  et  L.  Miiller; 
ast  S  (in  0  corr.  ex  ex)  fortasse  ah !    cum  Liuineio  scribendum 

—  percussi  S  perculsi  uulgo  626  arcitus  OV  629  tum] 
cum  L  631  angustae  OV  augustae  LF  642  idem  LF 
erit  OV,  sed  in  V  m.  2  ad  marg.  idem  644  fremebant  0 
646  gemino  leto  S  1.  g.  uulgo  648  fabius  OV  —  non  quis 
deest  in  0  651  caelo  F  celo  LOV  telo  uulgo  —  in  me  F 
mine  LOV        652  bello  OV 


160  SILI  ITALICI 

Atque  idem  hic  uates  teuieraria  coepta  canebat. 
Dis  grates  laudemque  fero,  sub  numine  quorum 
Gens  Troiana  sumus.    puer  ille  et  futilis  aetas       655 
Imbellesque  anni  necdum  maturus  ad  arma 
Scipio  restituit  terras  illaesus  Hiberas 
Troiugenis;  pepulit  Poenos,  solisque  secutus 
Extremas  ad  Atlanta  uias,  exegit  ab  orbe 
Hesperio  nomen  Libyae  nec  rettulit  ora  660 

Signa  prius,  quam  fumantis  circa  aequora  uidit 
Romano  Phoebum  soluentem  litore  currus. 
Asciuit  reges  idem.    nunc  ultimus  actis 
Restat  Carthago  nostris  labor.    hoc  sator  aeui 
lupiter  aeterni  monet.    Hannibali  ecce  senectus      665 
Intremit,  aut  aegros  simulat  mentita  timores, 
Ne  finem  longis  tandem  peperisse  ruinis 
Sit  noster  titulus.    certe  iam  dextera  nobis 
Experta,  et  robur  florentibus  auximus  annis. 
Ne  uero  fabricate  moras;  sed  currere  sortem  670 

Hanc  sinite  ad  ueterum  delenda  opprobria  cladum, 
Quam  mihi  seruauere  dei.    sat  gloria  cauto 
Non  uinci  pulchra  est  Fabio,  peperitque  sedendo 
Omnia  Cunctator*,  nobis  nec  Mago  nec  Hannon 
Nec  Gisgone  satus  nec  Hamilcare  terga  dedisset,  675 
Si  segnes  clauso  traheremus  proelia  uallo. 
Sidoniusne  puer,  uix  pubescente  iuuenta, 
Laurentis  potuit  populos  et  Troia  adire 
Moenia  flauentemque  sacro  cum  gurgite  Thybrim? 
Et  potuit  Latium  longo  depascere  bello?  680 


654  numine,  ut  coni.  Liuineius,  LFV  nomine  0  655  sum- 
mus  OV  660  ora  scr.  auri  S  prob.  Emesti  ante  ed.  Parm. 
prob.  Schrader  audi  Liuineius  urbi  Dausqueius  proh.  Buperti 
Afris  uel  aruis  Barth  inde  uel  ultor  Heinsius  Euri  uel  Euro 
Blass  661  circa]  citra  Barth  —  aequore  Blass  665  mouet  OV 
667  Nec  S  • —  tantum   van  Veen  669    Exserta   Heinsius 

670  fabricare  OV         672  seruare  S        674  ante  nobis  distinxit 
Blass  675  dedisset  S    dedissent  uulgo  676  segne  OV 

680  depascere  Barth   deposcere  S 


PUNICORUM  LIBER  XVI.  161 

Nos  Libyae  terris  tramittere  signa  pigebit? 

Et  Tyrias  agitare  domos?    secura  pericli 

Litora  lata  patent,  et  opima  pace  quieta 

Stat  tellus.    timeat  tandem  Cartliago,  timeri 

Assueta,  et  nobis,  quamuis  Oenotria  nondum  686 

Hannibale  arua  uacent,  superesse  intellegat  arma. 

Illum  ego,  quem  uosmet  cauti  consultaque  uestra 

In  Latio  fecere  senem,  cui  tertia  large 

Fundenti  nostrum  ducuntur  lustra  cruorem, 

Illum  ego  ad  incensas  trepidantem  et  sera  pauentem  690 

Aduertam  patriae  sedes.    an  Roma  uidebit 

Turpia  Agenoreae  muris  uestigia  dextrae? 

Carthago  immunis  nostros  secura  labores 

Audiet  interea  et  portis  bellabit  apertis? 

Tum  uero  pulset  nostras  iterum  improbus  hostis   696 

Ariete  Sidonio  turris,  si  templa  suorum 

Non  ante  audierit  Rutulis  crepitantia  flammis.' 

Talibus  accensi  patres,  fatoque  uocante, 
Consulis  annuerunt  dictis,  faustumque  precati 
Ut  foret  Ausoniae,  tramittere  bella  dederunt.  700 


690  pauentem]   cauentem  Buperti  691  Auertam  edd. 

nonnuUae  692  agenorie  OV  695  improbet  S,  sed  in  F 

in  improbus  corr.         696  suorum]   deorum  Bothe  699  an- 

nuerunt  LF    annuerent  OV    annuerant  uulgo  700  foret  V 

forte  LFO 


Sninrs  Italicus.  II.  11 


162  SILI  ITALICI 

SILI    ITALICI 
PUNICORUM 

LIBER  SEPTIMUS  DECIMUS. 

Hostis  ut  Ausoniis  decederet  aduena  terris, 
Fatidicae  fuerant  oracula  prisca  Sibyllae, 
Caelicolum  Phrygia  genetricem  sede  petitam 
Laomedonteae  sacrandam  moenibus  urbis; 
Aduectum  exciperet  numen,  qui,  lectus  ab  omni        5 
Concilio  patrum,  praesentis  degeret  aeui 
Optimus.    en  nomen  melius  maiusque  triumphis! 
lamque  petita  aderat  Latia  portante  Cybele 
Puppe;  atque  ante  omnis,  magno  cedente  senatu, 
Obuius  accitis  properabat  Scipio  sacris,  10 

Qui,  genitus  patruo  ductoris  ad  Africa  bella 
Tunc  lecti,  multa  fulgebat  imagine  auorum. 
Isque  ubi  longinquo  uenientia  numina  ponto 
Accepit  supplex  palmis  Tuscique  sonora 
Thybridis  adduxit  sublimis  ad  ostia  puppim,  16 

Femineae  tum  deinde  manus  subiere,  per  amnem 
Quae  traherent  celsam  religatis  funibus  alnum. 
Circum  arguta  cauis  tinnitibus  aera,  simulque 


1  decederet  LF  descenderet  V  discederet  0  et  uulgo 
2  Fatidica  OV  —  fuerant]  tulerant  Heinsius  5  acciperet  0 
6  Consilio  0  —  degeret  LV  degerit  FO  7  en  L.  Miiller  d.  r. 
m.  p.  335  heu  S  —  maiusque]  manisque  L  8  aderant  Marsus 
aliique  —  Cybele  Barth  cybeles  L  cybeben  (sed  len  suprascr.)  F 
cibelen  OV  Cybebe  Buperti  Cybeben  Heinsius  prdb.  Bentley 
9  atque  ante  omnis  LF  atque  omnis  OV  atque  intrepidus 
primum  ed.  Mediol.  1481  atque  in  trepidis  ed.  Basil.  1522  — 
cedente  LFV  sedente  (sed  c  suprascr.)  0  sedente  Marsus  cen- 
sente  Heinsius  13  uenientia]  tremencia  0,  unde  tranantia 

Barth  14  Excepit  Schrader  —  Tuscique]  tristique  0  — 

sonoram  Heinsius      16  adduxit  LF  adducit  OV       16  subiere  V 
subire  LFO        17  alnum  FV  aluum  LO        18  canis  S 


PUNICORUM  LIBER  XVE.  163 

Certabant  rauco  resonantia  tympana  pulsu, 

Semiuirique  chori,  gemino  qui  Dindjma  monte        20 

Casta  colunt,  qui  Dictaeo  bacchantur  in  antro, 

Quique  Idaea  iuga  et  lucos  nouere  silentis. 

Hos  inter  fremitus  ac  laeto  uota  tumultu 

Substitit  adductis  renuens  procedere  uinclis 

Sacra  ratis  subitisque  uadis  immobilis  haesit.  25 

Tum  puppe  e  media  magno  clamore  sacerdos: 

^Parcite  pollutis  contingere  uincula  palmis 

Et  procul  hinc,  moneo,  procul  hinc,  quaecumque  profanae, 

Ferte  gradus  nec  uos  casto  miscete  labori, 

Dum  satis  est  monuisse  deae.    quod  si  qua  pudica  30 

Mente  ualet,  si  qua  illaesi  sibi  corporis  astat 

Conscia,  uel  sola  subeat  pia  munera  dextra.' 

Hic,  prisca  ducens  Clausorum  ab  origine  nomen, 
Claudia,  non  aequa  populi  male  credita  fama, 
In  puppim  uersis  palmisque  oculisque  profatur:       35 
^Caelicolum  genetrix,  numen,  quod  numina  nobis 
Cuncta  creas,  cuius  proles  terramque  fretumque 
Sideraque  et  manis  regnorum  sorte  gubernant, 
Si  nostrum  nullo  uiolatum  est  crimine  corpus, 
Testis,  diua,  ueni  et  facili  me  absolue  carina.'  40 

Tum  secura  capit  funem;  fremitusque  leonum 
Audiri  uisus  subito,  et  grauiora  per  auris 
Nulla  pulsa  manu  sonuerunt  tympana  diuae. 
Fertur  prona  ratis  —  uentos  impellere  credas  — 
Contraque  aduersas  ducentem  praeuenit  undas.         46 
Extemplo  maior  cunctis  spes  pectora  mulcet 
Finem  armis  tandem  finemque  uenire  periclis. 

Ipse  alacer  Sicula  discedens  Scipio  terra 
Abscondit  late  propulsis  puppibus  aequor, 


21  Casta]  Lustra  Wlass  —  Dictaeo]  Rhoeteo  Schrader 
23  Hos]  Nos  L  25  subitique  L  30  nmnisse  V  34  male  S 
mala  ed.  Bom.  1  aliaeque  —  non  aequae  p.  male  cr.  famae 
Heinsius  populo  mala  cr.  Hoeufft  in  Peric.  crit.  ed.  1808 
38  Sidera  OV  —  regno  consorte  Barth  42  auris  S   auras 

uulgo   aera  Heinsius 

11* 


164  SILI  ITALICI 

Cui  numen  pelagi  placauerat  hostia  taurus,  50 

lactaque  caeruleis  innabant  fluctibus  exta. 
Tunc  a  sede  deum  purumque  per  aethera  lapsae 
Armigerae  louis  ante  oculos  coepere  uolucres 
Aequoreas  monstrare  uias  ac  ducere  classem. 
Augurium  clangor  laetum  dabat.    inde,  secuti  55 

Tantum  praegressos  liquida  sub  nube  uolatus, 
Quantum  non  frustra  speculantum  lumina  seruant, 
Litora  Agenoreae  tenuerunt  perfida  terrae. 

Nec  segnis,  tanta  in  semet  ueniente  procella, 
Africa  terribilem  magno  sub  nomine  molem,  60 

Regis  opes,  contra  et  Massyla  parauerat  arma; 
Spesque  Syphax  Libycis  una  et  Laurentibus  unus 
Terror  erat.    campos  pariter  uallesque  refusas 
Litoraque  implerat,  nullo  decorare  tapete 
Cornipedem  Nomas  assuetus,  densaeque  per  auras   65 
Condebant  iaculis  stridentibus  aethera  nubes. 
Immemor  hic  dextraeque  datae  iunctique  per  aras 
Foederis,  et  mensas  testis  atque  hospita  iura 
Fasque  fidemque  simul,  prauo  mutatus  amore, 
Ruperat  atque  toros  regni  mercede  pararat.  70 

Uirgo  erat  eximia  specie  claroque  parente, 
Hasdrubalis  proles;  thalamis  quam  cepit  ut  altis, 
Ceu  face  succensus  prima  taedaque  iugali, 
Uertit  opes  gener  ad  Poenos,  Latiaeque  soluto 
Foedere  amicitiae,  dotalia  transtulit  arma.  75 

Sed  non  Ausonio  curarum  extrema  Syphacem 
Ductori  monuisse  fuit;  missique  minantur: 
Stet  regno,  reputet  superos,  pacta  hospita  seruet; 
Longe  coniugia  ac  longe  Tyrios  Hymenaeos 
Inter  Dardanias  acies  fore.    sanguine  quippe,  80 


51  iuuabant  S  56  praegressos,  ut  coni.  Heinsius,  LFY 

progressos  0  57  seruent  Heinsius  60.  61  molem,  Regis 
opes,  c.  distinxi  67  hic  S  is  uulgo  —  iunctique]  uinclique  L 
73  succensis  OV  77  missique]  nuUique  L  —  minantur  Hein- 
sius  minentur  S        78  regno]  recto  Bothe        79  Longa  S 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  165 

Si  renuat,  blando  nimium  facilique  marito 
Statura  obsequia  et  tbalami  flagrantis  amores. 

Sic  Latius  permixta  minis^  sed  cassa  monebat 
Ductor;  nam  surdas  coniux  obstruxerat  aures. 
Ergo,  asper  monitis  frustra  nitentibus,  enses  85 

Aduocat  et,  castas  polluti  foederis  aras 
Testatus,  uaria  Martem  mouet  impiger  arte. 
Castra,  leui  calamo  cannaque  intecta  palustri, 
Qualia  Maurus  amat  dispersa  mapalia  pastor, 
Aggreditur,  furtum  armorum  tutantibus  umbris,      90 
Ac  tacita  spargit  celata  incendia  nocte. 
Inde,  ubi  collecti  rapidam  diffundere  pestem 
Coeperunt  ignes  et  se  per  pinguia  magno 
Pabula  ferre  sono,  clare  expatiantur  in  auras 
Et  fumos  uolucri  propellunt  lumine  flammae.  95 

It  totis  inimica  lues  cum  turbine  castris, 
Atque  alimenta  uorat  strepitu  Uulcanus  anbelo 
Arida,  et  ex  omni  manant  incendia  tecto. 
Sentitur  plerisque  prius,  quam  cernitur,  ignis 
Excitis  sorano,  multorumque  ora  uocantum  100 

Auxilium  inuadunt  flammae.    fluit  undique  uictor 
Mulciber  et  rapidis  amplexibus  arma  uirosque 
Corripit;  exundat  pestis,  semustaque  castra 
Albenti  uolitant  per  nubila  summa  fauilla. 
Ipsius  ingenti  regis  tentoria  saltu  105 


83  minis]  nimis  LF,  sed  in  F  minis  m.  2  suprascr.  nnius  OV 
—  sed  Liuineius  et  S  at  Barth  aliique  —  monebat  LF  moue- 
bat  OV  87  uaria]  uafra  Heinsius  88  cannaque  LF 

carinaque  OV  —  intecta  FV  intorta  LO  intexta  Heinsius  prod. 
Btntley  90  tutantibus  LF  uitentibus  0  nitentibus  V  91  celata] 
celerata  Heinsius  92  coniecti  Heinsius,  sed  cf.  IX.  602  — 

rabidam  F  94  clarae  Burmann   late  Heinsius  et  Schrader 

95  rumos  LF  frenos  OV  ramos  Dausqueius  tenebras  Withof — 
flumine  Barth  —  Et  uolucri  effrenes  p.  1.  flammaa  uel  Et  se 
mox  u.  p.  1.  flammae  Heinsius  Et  Poenos  u.  p.  flamine  flammae 
Burmann  96  cum]  ceu  Heinsius  et  Withof  97  uolat  S 
101    fluit]    furit   Heinsius  102  Mulciber  OV   Mulcifer  LF 

(cf  IV.  668;  XII.  141)        104  Albenti  S   Ardenti  uulgo 


166  SILI  ITALICI 

Lugubre  increpitaus  late  circumuolat  ardor; 
Hausissetque  uirum,  trepidus  ni  clade  satelles 
E  somno  ac  stratis  rapuisset  multa  precantem. 

Uerum  ubi  mox  iuncto  sociarant  aggere  uires 
Massylus  Tyriusque  duces,  accitaque  regno  lio 

Lenierat  pubes  infaustae  uulnera  noctis, 
Ira  pudorque  dabant  et  coniux^  tertius  iguis, 
Immanis  animos;  afflataque  barbarus  ora 
Castrorum  flammis  et  se  uelamine  nullo 
Uix  inter  trepidas  ereptum  ex  hoste  cateruas  115 

Frendebat  minitans;  sed  enim  non  luce  Syphacem 
Nec  claro  potuisse  die  nec  sole  tuente 
A  quoquam  uinci.    iactarat  talia  uecors, 
Sed  iam  claudebat  flatus  nec  plura  sinebat 
Atropos  et  tumidae  properabat  stamina  linguae.     120 
Namque,  ubi  prosiluit  castris,  ceu  turbidus  amnis, 
Qui,  siluas  ac  saxa  trahens,  per  deuia  praeceps 
Uoluitur  et  ripas  spumanti  gurgite  laxat, 
Ante  omnis  praeuectus  equo,  trahit  agmina  uoce. 
Contra  naua  manus  Rutuli  celsusque  ruebat  125 

Uiso  rege  procul  raptis  exercitus  armis. 
Ac  sibi  quisque:  'Uidesne?  uidesne,  ut  in  agmine  primo 
Massylus  uolitet,  deposcens  proelia,  rector? 
Fac  nostrum  hoc,  mea  dextra,  decus.    uiolauit  et  aras 
Caelicolum  et  casti  ductoris  foedera  rupit.  130 

Sit  satis  hunc  castris  semel  effugisse  crematis.' 
Sic  secum  taciti  et  certatim  spicula  fundunt. 


107  ni]  in  S,  sed  in  F  corr.  108  dira  pr.  Barth  in.  pauen- 
tem  Nodell  m.  frementem  Ruperti  m.  precando  5o<^e  115  hoste] 
morte  Withof  116  etenim  Schrader  117  tuente]  fort.  nitente 
120  properabat  ed.  Benessae  properarant  L  properabant  F  pro- 
perant  OV  (sed  in  V  ra  m.  3  suprascr.)  properantur  uulgo 
125  naua,  ut  em.  Heinsius,  corr.  in  uana  F  uana  LOV  sana 
uulgo  —  celsusque]  laetusque  Withof  127  uidesne  uidesne 
ut  in  agm.  pr.  F  (sic  coni.  Heinsius)  uidesne  uides  ut  agm.  pr.  LO 
uidesne  uides  ut  in  agm.  pr.  V,  quod  prob.  Luc.  Muller  d.  r. 
m.  p.  200        131  Sat  S 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  167 

Prima  in  cornipedis  sedit  spirantibus  ignem 
Naribus  hasta  uolans  erexitque  ore  cruento 
Quadrupedem,  elatis  pulsantem  calcibus  auras,        135 
Corruit  asper  equus,  confixaque  cuspide  membra 
Huc  illuc  iactans,  rectorem  prodidit  hosti. 
Inuadunt  uanumque  fugae  atque  attollere  fessos 
Annitentem  artus  reuocato  a  uulnere  telo  139 

Corripiunt;    tum  uincla  uiro   manicaeque,    pudendum, 
Addita,  et  —  exemplum  non  umquam  fidere  laetis  — 
Sceptriferas  arta  palmas  uinxere  catena. 
Ducitur  ex  alto  deiectus  culmine  regni, 
Qui  modo  sub  pedibus  terras  et  sceptra  patensque 
Litora  ad  Oceani  sub  nutu  uiderat  aequor.  145 

Prostratis  opibus  regni  Phoenissa  metuntur 
Agmina,  et  inuisus  Marti  notusque  fugarum 
Uertit  terga  citus  damnatis  Hasdrubal  ausis. 

Stabat  Carthago,  truncatis  undique  membris, 
Uni  nixa  uiro;  tantoque  fragore  ruentem  150 

Hannibal  absenti  retinebat  nomine  molem. 
Id  reliquum  fessos  opis  auxiliique  ciere 
Rerum  extrema  iubent;  huc  confugere  pauentes, 
Postquam  se  superum  desertos  numine  cernunt. 
Nec  mora:  propulsa  sulcant  uada  salsa  carina,       155 
Qui  reuocent  patriaeque  ferant  mandata  monentes, 
Ne  lentus  nullas  uideat  Carthaginis  arces. 

Quarta  Aurora  ratem  Dauni  deuexerat  oras, 
Et  fera  ductoris  turbabant  somnia  mentem. 
Namque  grauis  curis  carpit  dum  nocte  quietem,     160 
Cernere  Flaminium  Gracchumque   et   cernere  Paulum 
Uisus  erat  simul  aduersos  mucronibus  in  se 


137  uectorem  Heinsius        138  uanumque  fugae  Liuineius 
uanamque  fugam  S   fort.  clauduntque  fugam  139   a]  e  V 

140  tunc  OV  —  pudendum  Liuineius  pudenda  S  pudendae  Cellarius 
pudendae  Additae  Dausqueius  142  iunxere  OV  145  ad]  et  OV 
147  et]  at  Barth  —  fugarum  OV  figurarum  LF  150  innixa 
Heinsius  151    numine   Barth  155    salsa]    fulsa    OV 

156  monentes  LFV   mouentes  0    monentis  Heinsius 


168  SILI  ITALICI 

Destrictis  ruere  atque  Itala  depellere  terra; 
Omnisque   a  Cannis  Thrasymennique   omnis   ab  undis 
In  pontum  impellens  umbrarum  exercitus  ibat.        166 
Ipse,  fugam  cupiens,  notas  euadere  ad  Alpes 
Quaerebat  terraeque  ulnis  amplexus  utrisque 
Haerebat  Latiae:  donec  uis  saeua  profundo 
Truderet  et  rapidis  daret  asportare  procellis. 

His  aegrum  uisis  adeunt  mandata  ferentes  170 

Legati  patriaeque  extrema  pericula  pandunt: 
Massyla  ut  ruerint  arma,  ut  ceruice  catenas 
Regnator  tulerit  Libyae,  letoque  negato, 
Seruetur  noua  pompa  loui;  Carthago  laboret 
Ut  trepidi  Hasdrubalis,  qui  rerum  agitarit  habenas,   175 
Non  una  concussa  fuga.    se,  triste  profatu, 
Uidisse,  arderent  cum  bina  in  nocte  silenti 
Castra,  et  luceret  sceleratis  Africa  flammis. 
Praerapidum  iuuenem  minitari,  Bruttia  seruet 
Litora  dum  Poenus,  detracturum  ignibus  atris,       180 
In  quam  se  referat,  patriam  suaque  inclita  facta. 
Haec  postquam  dicta,  et  casus  patuere  metusque, 
EfiPundunt  lacrimas  dextramque  ut  numen  adorant. 

Audiuit  toruo  obtutu  defixus  et  aegra 
Expendit  tacite  cura  secum  ipse  uolutans,  185 

An  tauti  Carthago  foret;  sic  deinde  profatur: 
^O  dirum  exitium  mortalibus!  o  nihil  umquam 
Crescere  nec  magnas  patiens  exurgere  laudes, 
Inuidia!  euersam  iam  pridem  excindere  Romam 
Atque  aequasse  solo  potui,  traducere  captam  190 

Seruitum  gentem  Latioque  imponere  leges. 


163  Districtis  0      166  cupiens  LFV  capiens  0      168  saeua] 
caeca    Schrader  169    rapidus    0    rapidum    edd.  pleraeque 

raptum  Liuineius  et  Heinsius  170  furentes  V  175  trepida 
Liuineius  176  profatur  S,  unde  ee  teste  profatur  Scaliger 

178  celeratis  Heinsius  (cf.  u.  91)  180  depasturum  Heinsius 
prob.  Euperti  184  abtutu  0,  guod  proh.  Barth  —  aegram  et 
185  curam  Lefehure  ex  cod.  Tell.  —  tacito  0,  quod  proh.  Barth 
187  durum  OV 


PUNICOEUM  LIBER  XVII.  169 

Dum  sumptus  dumque   arma  duci  fessosque   secundis 

Summisso  tirone  negant  recreare  maniplos, 

Dumque  etiam  Cerere  et  uictu  fraudasse  cohortis 

Hannoni  placet:  induitur  tota  Africa  flammis,         195 

Pulsat  Agenoreas  Rhoeteia  lancea  portas. 

Nunc  patriae  decus  et  patriae  nunc  Hannibal  unus 

Subsidium;  nunc  in  nostra  spes  ultima  dextra. 

Uertentur  signa,  ut  patres  statuere;  simulque 

Et  patriae  muros  et  te  seruabimus,  Hannon.'  200 

Haec  ubi  detonuit,  celsas  e  litore  puppes 
Propellit  multumque  gemens  mouet  aequore  classem. 
Non  terga  est  ausus  cedentum  inuadere  quisquam, 
Non  reuocare  uirum;  cunctis  praestare  uidentur, 
Quod  sponte  abscedat,  superi,  tandemque  resoluat    205 
Ausoniam.    uentos  optant,  et  litora  ab  hoste 
Nuda  uidere  sat  est.    ceu  flamina  comprimit  Auster 
Cum  fera  et  abscedens  reddit  mare,  nauita  parco 
Interea  uoto  non  auras  poscit  amicas, 
Contentus  caruisse  Noto,  pacemque  quietam  210 

Pro  facili  cursu  reputat  satis.    omnis  in  altum 
Sidonius  uisus  conuerterat  undique  miles; 
Ductor  defixos  Itala  tellure  tenebat 
Intentus  uultus,  manantesque  ora  rigabant 
Per  tacitum  lacrimae,  et  suspiria  crebra  ciebat,      215 
Haud  secus  ac  patriam  pulsus  dulcisque  penatis 
Linqueret  et  tristis  exul  traberetur  in  oras. 

Ut  uero  affusis  puppes  procedere  uentis, 
Et  sensim  coepere  procul  subsidere  montes,  219 

Nullaque  iam  Hesperia  et  nusquam  iam  Daunia  tellus, 
Haec  secum  infrendens:  ^Mentisne  ego  compos  ethocnunc 
Indignus  reditu,  qui  memet  finibus  umquam 
Amorim  Ausoniae?  flagrasset  subdita  taedis 


202    gemens]   fremens   Heinsius  203    cedentum   LF 

redenntum  OV   cedenti  uel  redeunti  Heinsius  204  cunctis 

Liuineius  cuncti  S        211  satia  Scaliger  salis  S        212  milesj 
nubes  OV        221  Hic  S  —  mentisne  FV   mentisue  LO 


170  SILI  ITALICI 

Carthago,  et  potius  cecidisset  nomen  Elissae. 

Quid?    tunc  sat  compos,  qui  non  ardentia  tela       225 

A  Cannis  in  templa  tuli  Tarpeia?  louemque 

Detraxi  solio?  sparsissem  incendia  montis 

Per  septem  bello  uacuos  gentique  superbae 

Iliacum  exitium  et  proauorum  fata  dedissem. 

Cur  porro  haec  angant?  nunc,  nunc  inuadere  ferro   230 

Quis  prohibet?  rursumque  ad  moenia  tendere  gressus? 

Ibo  et,  castrorum  relegens  monumenta  meorum, 

Qua  uia  nota  mihi  est,  remeabo  Anienis  ad  undas. 

Flectite  in  Italiam  proras,  auertite  classem. 

Faxo,  ut  uallata  reuocetur  Scipio  Roma.'  235 

Talibus  ardentem  furiis  Neptunus  ut  alto 
Prospexit  uertique  rates  ad  litora  uidit, 
Quassans  caeruleum  genitor  caput  aequora  fundo 
Eruit  et  tumidum  mouet  ultra  litora  pontum. 
Extemplo  uentos  imbresque  et  rupe  procellas         240 
Concitat  Aeolias  ac  nubibus  aethera  condit. 
Tum,  penitus  telo  molitus  regna  tridenti 
Intima,  ab  occasu  Tethyn  impellit  et  ortu 
Ac  totum  Oceani  turbat  caput.    aequora  surgunt 
Spumea,  et  illisu  scopulus  tremit  omnis  aquarum.  245 
Primus,  se  attoUens  Nasamonum  sedibus,  Auster 
Nudauit  Syrtim  correpta  nubilus  unda. 
Insequitur  sublime  ferens  nigrantibus  alis 
Abruptum  Boreas  ponti  latus;  intonat  ater 
Discordi  flatu  et  partem  rapit  aequoris  Euras.       250 
Hinc  rupti  reboare  poli,  atque  hinc  crebra  micare 


224  potius]  totum  Heinsius  penitns  Schrader  225  Quid? 
num  Heinsius  prob.  Bentley  Quid  tunc?  uulgo  Quin!  tunc 
Lefebure  —  ardentia]  horrentia  Schrader  231  Quid  Heinsius 
233  Qua  uia  nota  mihi  est  cod.  Tell.  Qua  uia  notat  S  Qua 
mihi  nota  uia  est  ed.  Pomp.  Laeti  234  auertite]  a  uertice  0 
ac  uertite  Liuineius   age,  uertite  Heinsius  236  ab  alto  V 

241  nubibus]  imbribus  OV     245  fremit  Schrader     247  syrtim  V 
syrtem    LFO  —  nubilus]    nubibus    OV  249    ater]    acer    0 

251  poli  deest  in  0 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  171 

Fulmina,  et  in  classem  ruere  implacabile  caelum. 
Consensere  ignes  nimbique  et  fluctus  et  ira 
Uentorum,  noctemque  freto  imposuere  tenebrae. 
Ecce,  intorta  Noto  ueniensque  a  rupe  procella        255 
Antemnae  immugit  —  stridorque  immite  rudentum 
Sibilat  —  ac  similem  monti  nigrante  profundo 
Ductoris  frangit  super  ora  trementia  fluctum. 
Exclamat,  uoluens  oculos  caeloque  fretoque: 
'Pelix,  o  frater,  diuisque  aequate  cadendo,  260 

Hasdrubal!  egregium  fortis  cui  dextera  in  armis 
Pugnanti  peperit  letum,  et  cui  fata  dedere, 
Ausoniam  extremo  tellurem  apprendere  morsu. 
At  mihi  Cannarum  campis,  ubi  Paulus,  ubi  illae 
Egregiae  occubuere  animae,  dimittere  uitam  265 

Non  licitum;  uel,  cum  ferrem  in  Capitolia  flammas, 
Tarpeio  louis  ad  manis  descendere  telo.' 

Talia  dum  maeret,  diuersis  flatibus  acta 
In  geminum  ruit  unda  latus  puppimque  sub  atris 
Aequoris  aggeribus  tenuit,  ceu  turbine  mersam.      270 
Mox,  nigris  alte  pulsa  exundantis  harenae 
Uerticibus,  ratis  aetherias  remeauit  ad  auras 
Et  fluctus  supra,  uento  librante,  pependit. 
At  geminas  Notus  in  scopulos  atque  horrida  saxa 
Dura  sorte  rapit,  miserandum  et  triste,  biremis.    275 
Increpuere  ictu  prorae.    tum  murice  acuto 
Dissiliens  sonuit,  rupta  compage,  carina. 
Hic  uaria  ante  oculos  facies:  natat  aequore  toto 
Arma  inter  galeasque  uirum  cristasque  rubentis 
Florentis  Capuae  gaza  et  seposta  triumpho  280 

Laurens  praeda  ducis,  tripodes  mensaeque  deorum 
Cultaque  nequicquam  miseris  simulacra  Latinis. 


255    ueniens   0   —  a   rupe]    a   puppe    Heinsius    e    nube 
Schrader   (sed  cf.  u.  240)  256  Antennae   OV  —  immite] 

immane  Schrader  257  migrante  Barth  258  frementia 

BraJcenhorch  261  furtis  L  264  et  illae  0  271  alte  V, 
ut  em.  Barth  altae  LFO  278  Hic]  It  Heinsius  281  duci 
Lefebure 


172  SILI  ITALICI 

Tum  Uenus,  emoti  facie  conterrita  ponti, 
Talibus  alloquitur  regem  maris:  ^Hoc  satis  irae 
Interea,  genitor;  satis  ad  maiora  minarum.  285 

Cetera  parce,  precor,  pelago,  ne  tollat  acerba 
Hoc  Carthago  decus,  nullo  superabile  bello 
Progenuisse  caput,  nostrosque  in  funera  Poeni 
Aeneadas  undis  totoque  eguisse  profundo.' 

Sic  Uenus  —  et  tumidi  considunt  gurgite  fluctus  290 
Obuiaque  aduersis  propellunt  agmina  castris.  — 

Dux,  uetus  armorum  scitusque  accendere  corda 
Laudibus,  ignifero  mentes  furiabat  in  iram 
Hortatu  decorisque  urebat  pectora  flammis: 
'Tu  mihi  Flaminii  portas  rorantia  caesi  295 

Ora  ducis;  nosco  dextram.    tu  primus  in  ictus 
Ingentis  Pauli  ruis  ac  defigis  in  ossa 
Mucronem.    tibi  pugnacis  gestantur  opima 
Marcelli.    Gracchusque  cadens  tibi  proluit  ensem. 
Ecce  manus,  quae  pulsantem  te,  belliger  x4ppi,       300 
Moenia  sublimis  Capuae  de  culmine  muri 
Excelso  fusa  moribundum  perculit  hasta. 
Ecce  aliud  fulmen  dextrae,  quo  nobile  nomen 
Fuluius  excepit  non  unum  pectore  uulnus. 
Huc  prima  te  siste  acie,  cui  consul  in  armis  305 

Crispinus  cecidit.    me  tu  comitare  per  hostis, 
Qui  nobis,  raemini,  ad  Cannas  laetissimus  irae 
Seruili  fers  ora  ducis  suffixa  ueruto. 
Cerno  flagrantis  oculos  uultumque  timendum 

283   Tum   scr.  Cum  S  285    Interea]    Internae   Bothe 

289  totoque]  motoque  Heinsius  291  castrisj  transtris  uel 

rostris  JSeinsius  —  Barthius  et  Heinsius  hoc  loco  lacunam  esse 
existimant;  id  negat  JErnesti,  quem  sequor.  Bothe  sic  legi  uult: 
Sic  —  fluctus.  Obuia  ut  adu.  propulerunt  a.  castris,  Dux  .  .  . 
293  iras  V  295  caesi]  caede  Ernesti  296  nosco]  nos 

quo  OV  299  perluit  Urakenborch  300  pulsantem  te  S 

te  puls.  uulgo  302  fusa]  fixa  Bothe  —  perculit  ed.  Gryph. 
1547  pertulit  LF  protulit  OV  propulit  edd.  pleraeque  306  cui] 
cur  L  306  comitante  S,  unde  cecidit,  me  tum  comitante  p. 
h.  ed.  Benessae,  quod  prob.  Lefehure       307  nobis  F  uobis  LOV 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  173 

Non  ipso  minus  ense  tuum,  fortissime  Poenum       310 
0  iuuenis;  qualem  uidi,  cum  flumine  saeuo 
Insignis  Trebiae  complexum  ingentibus  ulnis 
Mersisti  fundo  luctantem  uana  tribunum. 
At  tu,  qui  gelidas  Ticini  primus  ad  undas 
Scipiadae  patris  tinxisti  sanguine  ferrum,  316 

Incepta  exequere  et  nati  mihi  redde  cruorem. 
Horrescamne  ipsos,  ueniant  si  ad  proelia,  diuos, 
Cum  stetis,  turmae,  uidi  contermina  caelo 
Quas  iuga  calcantis  summas  uolitare  per  Alpis, 
Cum  uideam,  quorum  ferro  manibusque  capaces      320 
Arsere  Argyripae  campi?  num  segnior  ibis 
Nunc  mihi,  qui  primus  torques  in  moenia  telum 
Dardana,  nec  nostrae  facilis  concedere  laudi? 
Te  uero,  te,  te  extimulem,  qui,  fulmina  contra 
Et  nimbos  tonitrusque  ac  summi  numinis  iras        325 
Cum  starem,  perferre  sonos  ac  uana  iubebas 
Nubila  et  ante  ducem  Capitolia  celsa  petebas? 
Quid  uos,  quis  claro  deletum  est  Marte  Saguntum, 
Exhorter,  quos  nobilitant  primordia  belli? 
Ut  meque  et  uobis  dignum,  defendite,  quaeso,         330 
Praeteritas  dextra  laudes.    diuum  ipse  fauore 
Uincendoque  senex  patriam  post  trina  labantem 
Lustra  et  non  uisos  tam  longa  aetate  penatis 
Ac  natum  et  fidae  iam  pridem  coniugis  ora, 


317  si  deest  in  OV,  quod  prob.  Euperti  318  stetis  (=  ste- 
teris)  F  —  contermina  LF  certamina  OV  319  calcantes  Lefe- 
hure  calcastis  S  318.  319  Cum  steteris  turma?  u.  certantia 
c,  Cum  iuga  calcastis  uulgo  Cum  steteris  prope  me  etc.  Nicander 
Cum  atetis  pro  me  —  Dum  iuga  calcatis  Heinsius     322  torques 

deest  in  0  —  in  moenia]  mino V  324   Ten'  uero, 

tene  Heinsius  Te  uero,  tene  Scaliger  326  sonos  ac  uana  LF 
seuos  ac  uana  0  ferox  ac  uana  V,  unde  perf.  ferox  haec  uana 
uel  ceu  uana  Heinsius  tam  uana  uel  ea  uana  Withof  Albana 
JBoihe  perstare  ferox  ad  uana  Liuineius  —  iubebas]  uidebas 
ed.  Rom.  2  prob.  Lefebure  docebas  Dausqueius  328  Quis  S 
—  nos  OV  —  deleta  e.  M.  Saguntus  ed.  Basil.  1522  329  Ex- 
ortes  LFV  Exsortes  0       331  dextrae  OV        333  uisos]  uictos  S 


174  SILI  ITALICI 

Confisus  uobis,  repeto.    non  altera  restat  335 

lam  Libyae,  nec  Dardaniis  pugna  altera  restat. 
Certatus  nobis  hodie  dominum  accipit  orbis.' 
Hannibal  baec;  sed  non  patiens  remorantia  uerba 
Ausonius  miles,  quotiens  dux  coeperat  ora 
Soluere  ad  effatus,  signum  pugnamque  petebant.    340 

Haec  procul  aeria  speculantem  nube  sororem 
Ut  uidit  diuum  genitor  maestosque  sub  acri 
Obtutu  uultus,  sic  ore  effatus  amico  est: 
'Qui  te  mentis  edunt  morsus?    da  noscere  coniux; 
Num  Poeni  casus  ducis  et  Carthaginis  angit  345 

Cura  tuae?  sed  enim  reputa  tecum  ipsa  furores 
Sidonios.    gentem  contra  et  fatalia  regna 
Teucrorum  quis  erit,  quaeso,  germana,  rebelli 
Fractis  foederibus  populo  modus?   ipsa  malorum 
Non  plus  Carthago  tulit  exhausitque  laboris,  350 

Quam  pro  Cadmea  subiisti  exercita  gente. 
Turbasti  maria  ac  terras  iuuenemque  ferocem 
Tmmisti  Latio;  tremuerunt  moenia  Romae, 
Perque  bis  octonos  primus  fuit  Hannibal  annos 
Humani  generis.    tempus  componere  gentem.  355 

Ad  finem  uentum  est;  claudenda  est  ianua  belli.' 
*  Tum  supplex  luno :  '  Neque  ego,  haec  mutare  laborans, 
Quis  est  fixa  dies,  pendenti  nube  resedi; 
Nec  reuocare  acies  bellumue  extendere  quaero; 
Quae  donare  potes  —  quoniam  mihi  gratia  languet,  360 


336  uersus  deest  mLF,  sed  in  "E  m.  2  ad  marg.  adscr.  Libyae 
ed.  Ald.  libye  FOV  339  quotiens  Liuineius  quatiens  S  340  affa- 
tu8  0  342  subacri  Heinsius  subacto  Bothe  343  affatus  Lefehure 
344  edant  Heinsius  851  subiisti  Gronov  et  Withof  tulisti  S, 
sed  in  V  re  suprascr.  tolerasti  Heinsius  —  Quam  pro  Cadmea 
ipsa  tulisti  e.  g.  ed.  Bom.  1  Quam  pro  Cadmea  tu  exercita 
gente  tulisti  Marsus  aliique  353  Immixti  L  355  gentes 
Bothe  mentem  Schrader  356  uentum  est  scr.  uentum  et  S 
uentum  ed.  Bom.  2,  quod  prohb.  Lefebure  dliique  357  haec 
mutare,  ut  coni.  Heinsius,  LFV  hoc  m.  0  haec  uulgo  omissum 
358  pendenti]  Poeno  duce  Barth  speculatum  Withof  359  bel- 
lumue  S   bellumque  uulgo 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  175 

Et  cecidit  iam  primus  amor  —  nil  fila  sororum 
Aduersus  posco:  uertat  terga  Hannibal  hosti, 
Ut  placet,  et  cineres  Troiae  Carthagine  regnent. 
Illud  te  gemini  per  mutua  pignora  amoris 
Et  soror  et  coniux  oro:  tranare  pericla  365 

Magnanimum  patiare  ducem  uitamque  remittas 
Neue  sinas  captum  Ausonias  perferre  catenas. 
Stent  etiam  contusa  malis  mea  moenia,  fracto 
Nomine  Sidonio,  et  nostro  seruentur  honori.' 

Sic  luno,  et  contra  breuiter  sic  lupiter  orsus:    370 
'Do  spatium  muris,  ut  uis,  Carthaginis  altae. 
Stent  lacrimis  precibusque  tuis.    sed  percipe,  coniux, 
Quatenus  indulsisse  uacet.    non  longa  supersunt 
Fata  urbi,  uenietque  pari  sub  nomine  ductor, 
Qui  nunc  seruatas  euertat  funditus  arces.  375 

Aetherias  quoque,  uti  poscis,  trahat  Hannibal  auras, 
Ereptus  pugnae.    miscere  hic  sidera  ponto 
Et  terras  implere  uolet  redeuntibus  armis. 
Noui  feta  uiri  bello  praecordia;  sed  lex 
Muneris  haec  esto  nostri:  Saturnia  regna  380 

Ne  post  haec  uideat,  repetat  neue  amplius  umquam 
Ausoniam.    nunc  instanti  raptum  auehe  leto, 
Ne,  latis  si  miscebit  fera  proelia  campis, 
Romulei  nequeas  iuuenis  subducere  dextrae.' 

Dum  statuit  fata  omnipotens  urbique  ducique,    386 
Inuadunt  acies  pugnam  et  clamore  lacessunt 
Sidera.    non  alio  grauiores  tempore  uidit 
Aut  populos  tellus,  aut,  qui  patria  arnia  mouerent, 
Maioris  certare  duces.    discriminis  alta 
In  medio  merces,  quicquid  tegit  undique  caelum.   390 

|- . 

361  cecidit]  cessit  Schrader    363  Troiae  om.  0  —  regent  S 
366  uitaeque  Marsus  aliique  369  sidonie  S  370  et]  at 

Drakenborch  377  at  miscere  Bothe  379  fera  OV  381  post- 
haec  S  posthac  uulgo  383  latis  si  miscebit  LF  si  m.  1.  OV 
et  uulgo  386  acies]  acres  uel  alacres  Heinsius  387  grauiores] 
maiores  Schrader  388  patria]  paria  Marsus  —  nouerent  0 
nouerunt  V 


176  SILI  ITALICI 

Ibat  Agenoreus  praefulgens  ductor  in  ostro, 

Excelsumque  caput  penna  nutante  leuabat 

Crista  rubens.    saeuus  magno  de  nomine  terror 

Praecedit,  Latioque  micat  bene  cognitus  ensis. 

At  contra  ardenti  radiabat  Scipio  cocco,  395 

Terribilem  ostentans  clipeum,  quo  patris  et  una 

Caelarat  patrui  spirantis  proelia  dira 

Effigies;  flammam  ingentem  frons  alta  uomebat. 

Sub  tanta  cunctis  ui  telorumque  uirumque, 

In  ducibus  stabat  spes  et  uictoria  solis.  400 

Quin  etiam,  fauor  ut  subigit  plerosque  metusue, 

Scipio  si  Libycis  esset  generatus  in  oris, 

Sceptra  ad  Agenoreos  credunt  uentura  nepotes. 

Hannibal  Ausonia  genitus  si  sede  fuisset, 

Haud  dubitant  terras  Itala  in  ditione  futuras.         405 

Contremuere  aurae,  rapido  uibrantibus  hastis 
TurbinCj  et  horrificam  traxere  per  aethera  nubem. 
Inde  ensis  propiorque  acies  et  comminus  ora 
Admota  ac  dira  flagrantia  lumina  flamma. 
Sternitur  in  medium  contemptrix  turba  pericli,       410 
Quae  primis  se  praecipitem  tulit  obuia  telis, 
Gentilemque  bibit  tellus  inuita  cruorem. 
Feruidus  ingenii  Masinissa  et  feruidus  aeui 
In  primas  Macetum  turmas  immania  membra 
Infert  et  iaculo  circumuolat  alite  campum.  416 

Caerulus  haud  aliter,  cum  dimicat,  incola  Thyles 
Agmina  falcigero  circumuenit  arta  couinno. 
Graia  phalanx  patrio  densarat  more  cateruas 
lunctisque  astabat  nulli  penetrabilis  hastis. 

394  micatj  nritat  OV  399  cunctis]  iunctis  Schrader  — 

ui  OV   in  LF  —  uirorumque  0  410  turba  V   pugna  LFO 

412  bibit]  uidit  OV  —  inuita,  ut  coni.  Liuineius,  V  inuisa  LFO 

413  ingenii]  ingenti  S  414  macedum  OV  —  turbas  S,  sed  in  0 
corr.  ex  turmas  416  aliter  deest  in  0  m.  2  insertum  in  V  — 
tyles  F  tiles  OV  tile  L  417  falcigero  S  falcifero  UMlgo  — 
comino  0  419  lunctisque  scr.  Inuictisque  astabat  L  In- 
uictusque  (sed  i  suprascr.)  hastabat  F  Inuitisque  astabat  0 
Immitisque  astabat  V  (sed  i.  marg.  m.  2  Inuictis) 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  177 

Immemor  has  pacti  post  foedus  in  arma  Philippus  420 

Miserat  et  quassam  refouebat  Agenoris  urbem. 

Rarescit  multo  lassatus  uulnere  miles 

Atque  aperit  patulas  prostrato  corpore  late 

Inter  tela  uias.    irrumpit  mole  ruinae 

Ausonius  globus  et  periuria  Graia  resignat.  425 

Archemorum  Rutilus,  Teucrum  Norbanus  —  et  ambo 

Mantua  pubenti  genetrix  dimiserat  aeuo  — 

Obtruncat  Samium  bellacis  dextra  Caleni, 

At  Clytium  Selius,  Pellaeum  et  uana  tumentem 

Ad  nomen  patriae  Clytium,  sed  gloria  Pellae  430 

Haud  ualuit  misero  defendere  Daunia  tela. 

Saeuior  his  Latius  uastabat  Bruttia  signa 
Laelius  increpitans:  ^Adeone  Oenotria  tellus 
Detestanda  fuit,  quam  per  maria  aspera  perque 
Insanos  Tyrio  fugeretis  remige  fluctus?  435 

Sed  fugisse  satis  fuerit.    Latione  cruore 
Insuper  externas  petitis  perfundere  terras?' 
Haec  dicens  Silarum,  meditantem  in  proelia,  telo 
Praeuenit.    hasta  uolans  imo  sub  gutture  sedit 
Et  uitae  uocisque  uias  simul  incita  clausit.  440 

Uergilio  Caudinus,  acerbo  Laus  Amano 
Sternitur.    accendunt  iras  uultusque  uirorum 
Armorumque  habitus  noti  et  uox  consona  linguae. 

420  hos  Heinsius  —  pactum  Bothe  422  lassatus  LOV 

laxatus  F  —  laxatus  funere  Heinsius  laxatus  uulnere  liraes 
Bentley  425  globus]  rogus  OV  —  resignant  S  426  Artemo- 
rum  OV  —  rutilus  S  cf.  XV.  700  Rullus  Liuineius  et  Heinsius 
Ruilus  Marsus  427  pubenti  Schrader  bibenti  8  labenti  uulgo 
florenti  Withof  flauenti  —  aruo  Heinsius  428   Samium] 

sanium  LFV  senium  0  429  clitium  LF  decium  OV  —  Salius 

Liuineius  430  Ad]  Ob  Schrader  —  clytium  F  clitium  LOV 
ac  Lycium   (sc.  nomen)  Bothe  432  Latius  Withof  latios  S 

(sed  in  0  corr.  ex  latius^  late  Liuineius  aliique  prob.  Bentlcy 
—  Saeuior  in  Latios,  n.Bothe  436  fuerat  Liuineius  —  latioue  OV 
437  effundere  OV  441  Uirgilio  OV  —  Laus  Blass  —  acer 

bosans  L  acerbo  sans  FOV  Sarris  uulgo  Satis  Marsus  Saris 
ed.  Parm.  Sarnus  Heinsius  442  cultusque  Schrader  443  noti 
deest  in  0 

Sriiius  Italicxjs    II.  12 


178  SILI  ITALICI 

Quos  ubi  nudantis  conspexit  Hamilcare  cretus 
Terga  fuga:  ^State  ac  nostram  ne  prodite  gentem/  445 
Uociferans  subit  et  conuertit  proelia  dextra: 
Qualis  in  aestiferis  Garamantum  feta  ueneno 
Attollit  campis  feruenti  pastus  liarena 
Colla  Paraetonius  serpens  lateque  per  auras 
Undantem  torquet  perfundens  nubila  tabem.  450 

Continuo  infesta  portantem  cuspide  uulnus 
Impedit  anteuolans  Herium;  cui  nobile  nomen 
Marrucina  domus  clarumque  Teate  ferebat. 
Atque  illi,  magnum  nitenti  et  laudibus  hostis 
Arrecto,  capuli  ad  finem  manus  incita  sedit;  455 

Quaerebatque  miser  morienti  lumine  fratrem, 
Cum  iuuenis  subit  et,  leto  stimulatus  acerbo, 
Pleminius  saeuum  mucronem  ante  ora  coruscat 
Ac  fratrem  magno  minitans  clamore  reposcit. 
Huic  proles  Barcae:  ^Germanum  reddere  uero         460 
Si  placet,  haud  renuo.    maneant  modo  foedera  nostra, 
Hasdrubalem  reuocate  umbris.    egone  aspera  ponam 
Umquam   in  Komanos   odia?    aut    mansuescere  corda 
Nostra  sinam?    parcamque  uiro,  quem   terra   crearit 
Itala?  tum  manes  iuimicos  sede  repellat  465 

Aeterna  socioque  abigat  me  frater  Auerno.' 

444  nudantis,  ut  coni.  Scaliger,  LF  nutantis  OV  445  Hanni- 
bal  terga  OV  (T.  p.  244)  —  fuga  S  fugae  Scaliger  dliique 
452  Impetit  Heinsius  —  herum  OV  454  nitentij  intenti  S 

455  sedit  LFV  fodit  0  —  inguina  fodit  Liuineius  et  Gronov 
ilia  fodit  Buperti  454.  455  Ilia  huic  magnum  n.  —  fodit 

Barth  Iliaque  huic  —  fodit  Heinsius  Ilia  enim  —  fodit  Withof 
post  u.  455  unum  atque  aUerum  excidisse  suspicatur  Heinsius 
458  Pleminius  LV  Plaeminius  F  Flamminius  0  460  Huic  F 
Hinc  LOV  —  uero]  Auerno  Heinsius  461  haud  OV  aut  LF, 
sed  in  F  corr.  461.  462  foedera,  nostrum  H.  reuocari  Hein- 
sius  —  reuocate,  ut  coni.  Liuineius,  S  reuocare  uulgo  464  par- 
camque  V  pareamque  LFO  466  tum  FO  dum  LV  —  inimicos 
Liuineius  inimica  S  inimicus  Gellarius  —  repellant  S  465. 
466  t.  m.  inimica  sede  repellat  Aetemum  Heinsius  uterque 
t.  m.  inimicos  aede  repellat  Aetema  uel  inimica  mente  rep. 
Aeternum  JRuperti 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  179 

Sic  ait  et  clipei  propulsum  pondere  toto, 
Lubrica  qua  tellus  lapsantis  sanguine  fratris 
Fallebat  nisus,  prosternit  et  occupat  ense. 
Extendit  labens  palmas,  Heriumque  iacentem  470 

Amplexus,  iuncta  leniuit  morte  dolores. 
Tum  Libys  inuadit  mixtae  certamina  turbae 
Conuertitque  ruens  per  longum  bostilia  terga: 
Ut  cum  fulminibus  permixta  tonitrua  mundum 
Terrificant,  summique  labat  domus  alta  parentis;  476 
Omne  bominum  terris  trepidat  genus;  ipsaque  ob  ora 
Lux  atrox  micat,  et  praesens  astare  uiritim 
Creditur  intento  perculsis  lupiter  igne. 

Parte  alia,  ceu  sola  forent  discrimina  campo, 
Qua  misceret  agens  truculentum  Scipio  Martem,     480 
Aspera  pugna  nouas  uaria  sub  imagine  leti 
Dat  formas.    hic  ense  iacet  prostratus  adacto; 
Hic  saxo  perfracta  gemit  lacrimabilis  ossa; 
Ast  hos,  turpe,  pauor  fusos  proiecit  in  ora; 
Horum  aduersa  dedit  Gradiuo  pectora  uirtus.         485 
Ipse  super  strages  ductor  Rhoeteius  instat. 
Qualis  apud  gelidum  currus  quatit  altior  Hebrum 
Et  Geticas  soluit  feruenti  sanguine  Mauors 
Laetus  caede  niues,  glaciemque  Aquilonibus  actam 
Perrumpit  stridens  sub  pondere  belliger  axis.         490 
lamque  ardore  truci  lustrans  fortissima  quaeque 
Nomina  obit  ferro.    claris  spectata  per  orbem 
Stragibus  occumbit  late  inter  tela  iuuentus. 
Qui  muros  rapuere  tuos  miserasque  nefandi 
Principium  belli  fecere,  Sagunte,  ruinas;  495 

Qui  sacros,  Thrasymenne,  lacus,  Phaethontia  quique 


469  uisusr  L  471  dolores  S  dolorem  uutgo  476  terris  S 
in  terris  uulgo  478  perculsis  L  perculsus  FOV  480  misceret 
Blass  miseret  S  miscebat  uulgo  —  truculentum  LF  truculen- 
tus  OV  483  Hic]  Is  0  484  Ast  S  Atque  uulgo  —  proiecit  S 
deiecit  uulgo  487  altior]  acrior  Bothe  489  caede]  saede  F 
sede  LOV        496  Quique  tuos  Liuineius  et  Bentley 

12* 


180  SILI  ITALICI 

Polluerant  tabo  stagna;  ac  fiducia  tanta 

Quos  tulit,  ut  superum  regi  soliumque  domosque 

Irent  direptum:  mactantur  comminus  uno 

Exitio;  redduntque  animas,  temerata  ferebant         500 

Qui  secreta  deum  et  primos  reserasse  negatas 

Gressibus  humanis  Alpis.    formidinis  huius 

Plena  acies  propere  retro  exanimata  ruebat. 

Haud  secus,  ac  tectis  urbis  Uulcania  pestis 

Cum  sese  infudit,  rapidusque  incendia  flatus  505 

Uentilat  et  uolucris  spargit  per  culmina  flammas: 

Attonitum  erumpit  subita  formidine  uulgus, 

Lateque  ut  capta  passim  trepidatur  in  urbe. 

Uerum  ubi  cunttari  taedet  dispersa  uirorum 
Proelia  sectantem  et  leuiori  Marte  teneri,  510 

Omnes  in  causam  belli  auctoremque  malorum 
Uertere  iam  uires  tandem  placet.    Hannibal  unus 
Dum  restet,  non,  si  muris  Carthaginis  ignis 
Subdatur,  caesique  cadant  exercitus  omnis, 
Profectum  Latio;  contra,  si  concidat  unus;  515 

Nequicquam  fore  Agenoreis  cuncta  arma  uirosque. 
Hlum  igitur  lustrans  circumfert  lumina  campo 
Rimaturque  ducem.    iuuat  in  certamina  summa 
Ferre  gradum;  cuperetque  uiro  concurrere,  tota 
Spectante  Ausonia;  celsus  clamore  feroci  520 

Prouocat  increpitans  hostem  et  noua  proelia  poscit. 

Quas  postquam  audiuit  uoces  conterrita  luno, 
Ne  Libyci  ducis  impauidas  ferrentur  ad  aures, 
Effigiem  informat  Latiam  propereque  coruscis 
Attollit  cristis;  addit  clipeumque  iubasque  526 

Romulei  ducis  atque  umeris  imponit  honorem 


497  Polluerunt  Heinsius        498.  499  regis  —  direptnm  uel 
regi    dereptum   siue   ereptum   van  Veen  500    ferebat   S 

501  primos  fcr.  cum  Heinsio  primo  S  primi  Liuineius  — 
reserasse  S  pressere  ed.  Basil.  Wolfii  aliaeque  —  Quos  s.  deum, 
et  primos  r.  Heinsius  505  infundit  edd.  nonnullae  509  diuersa 
Heinsius         515  concitet  OV  519  cuperetque]  atque  cupit 

uel  aspiratque  Blass   cupiensque  nos        525  iubarque  Bcthe 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  181 

Fulgentis  saguli;  dat  gressum  habitusque  cientis 

Proelia  et  audacis  adicit  sine  corpore  motus. 

Tum  par  effigies  fallacis  imagine  uana 

Cornipedis  moderanda  cito  per  deuia  passu  530 

Belligerae  datur  ad  speciem  certaminis  umbrae. 

Sic  Poeni  ducis  ante  oculos  exultat  et  ultro 

Scipio  lunoni  simulatus  tela  coruscat. 

At,  uiso  laetus  rectore  ante  ora  Latino 

Et  tandem  propius  sperans  ingentia,  Poenus  535 

Quadrupedi  citus  imponit  uelocia  membra 

Et  iacit  aduersam  properati  turbinis  hastam. 

Dat  terga  et,  campo  fugiens,  uolat  ales  imago 

Tramittitque  acies.    tum  uero,  ut  uictor  et  alti 

lam  compos  uoti,  ferrata  calce  cruentat  540 

Cornipedem   et  largas  Poenus    quatit   asper  habenas: 

'Quo  fugis,  oblitus  nostris  te  cedere  regnis? 

Nulla  tibi  Libyca  latebra  est,  o  Scipio,  terra.' 

Haec  ait  et  stricto  sequitur  mucrone  uolantem, 

Donec  longinquo  frustratum  duxit  in  arua  545 

Diuersa  spatio  procul  a  certamine  pugnae. 

Tum  fallax  subito  simulacrum  in  nubila  cessit. 

Fulmineus  ductor:  ^Quisnam  se  numine  caeco 

Composuit  nobis/  inquit,  Meus?  aut  latet  idem 

Cur  monstro?  tantumne  obstat  mea  gloria  diuis?  550 

Sed  non  auelles  umquam,  quicumque  secundus 

Caelicolum  stas  Ausoniae,  non  artibus  hostem 

Eripies  uerum  nobis/    Frena  inde  citati 

Conuertit  furibundus  equi  campumque  petebat, 

Cum  subito  occultae  pestis  collapsa  tremore  555 

628  adicit  LV  adigit  F  addicit  0  addit  uulgo  533  lunone  S 
—  similatus  Muperti  534  At  Liuineius  Ac  S  535  spirans 
Heinsius  et  Bentley  538  uolat  deest  in  0  542  credere  Botlie 
546  Diuerso  edd.  nonnullae  Diuersae  Heinsius,  sed  cf.  Mtiperti 
ad   VII.  618  548  Flamineus  S  —  numine  LF    lumine  OV 

549  idem]  ictum  Botlie  553.  554  citati  —  equi  Heinsius 

citatis  —  equi  LF  citatis  —  equis  OV  555  subito  occultae  LF 
subito  occulta  0  subitae  occulta  V  subitae  occulto  edd.  non- 
nullae 


•182  SILI  ITALICI 

Cornipedis  moles  ruit  atque  efflauit  anlielo 

Pectore  lunonis  curis  in  nubila  uitam. 

Tum  uero  impatiens:  'Uestra  est  haec  altera,  uestra 

Fraus,'  inquit,  'superi;  non  fallitis.    aequore  mersum 

Texissent  scopuli,  pelagusque  hausisset  et  undae!   560 

Anne  huic  seruabar  leto?    mea  signa  secuti, 

Quis  pugnae  auspicium  dedimus,  caeduntur;  et  absens 

Accipio  gemitus  uocesque  ac  uerba  uocantum 

Hannibalem.    quis  nostra  satis  delicta  piabit 

Tartareus  torrens?'    Simul  haec  fundebat  et  una  565 

Spectabat  dextram  ac  leti  feruebat  amore. 

Tunc  luno,  miserata  uirum,  pastoris  in  ora 
Uertitur  ac  siluis  subito  procedit  opacis 
Atque  his  alloquitur  uersantem  ingloria  fata: 
^Quaenam  te  siluis  accedere  causa  subegit  570 

Armatum  nostris?  num  dura  ad  proelia  tendis, 
Magnus  ubi  Ausoniae  reliquos  domat  Hannibal  armis? 
Si  uelox  gaudes  ire,  et  compendia  grata 
Sunt  tibi,  uicino  in  medios  te  tramite  ducam.' 
Annuit  atque  onerat  promissis  pectora  largis  575 

Pastoris  patresque  docet  Carthaginis  altae 
Magna  repensuros,  nec  se  leuiora  daturum. 
Praecipitem  et  uasto  superantem  proxima  saltu 
Circumagit  luno  ac,  fallens  regione  uiarum, 
Non  gratam  inuito  seruat  celata  salutem.  580 

Interea  Cadmea  manus,  deserta  pauensque, 
Non  ullum  Hannibalem,  nusquam  certamina  cernit 
Saeui  nota  ducis.    pars  ferro  occumbere  credunt, 


558  uestra  est  haec  altera  uestra  V  uestra  e.  Ii.  a.  nostra  LF 
nostra  e.  h.  a.  uestra  0  559  fallitis  OV  fullitis  L  fullicis  F 
561  huic]  hinc  S  —  seruabat  L  563  ac  LFO  et  V  565  Tar- 
tareos  OV  567  Tum  OV         569  Atque  his  OV    Atque  is  F 

At  his  L  570  succedere  Liiiineius  571  num]  unum  L 

572  armis  L    arma  FOV  578  superantem]  properantem  OV 

—  uasti   sup.  pr.  saltus  Heinsius    uastos  s.  p.  saltus  Withof 
579    ac    LF     et    0     at    V  580    celata]    dea    laeta 

Heinsius 


PUNICORUM  LIBER  XVII.  183 

Pars  damnasse  aciem  et  diuis  cessisse  sinistris. 
Ingruit  Ausonius  uersosque  agit  aequore  toto         585 
Rector,  iamque  ipsae  trepidant  Carthaginis  arces. 
Impletur  terrore  uago  cuncta  Africa  pulsis 
Agminibus,  uolucrique  fuga  sine  Marte  ruentes 
Tendunt  attonitos  extrema  ad  litora  cursus 
Ac  Tartessiacas  profugi  sparguntur  in  oras;  590 

Pars  Batti  petiere  domos,  pars  flumina  Lagi. 
Sic  ubi,  ui  caeca  tandem  deuictus,  ad  astra 
Euomuit  pastos  per  saecula  Uesbius  ignes, 
Et  pelago  et  terris  fusa  est  Uulcania  pestis, 
Uidere  Eoi,  monstrum  admirabile,  Seres  595 

Lanigeros  cinere  Ausonio  canescere  lucos. 

At  fessum  tumulo  tandem  regina  propinquo 
Sistit  luno  ducem,  facies  unde  omnis  et  atrae 
Apparent  admota  oculis  uestigia  pugnae. 
Qualem  Gargani  campum  Trebiaeque  paludem        600 
Et  Tyrrhena  uada  et  Phaethontis  uiderat  amnem 
Strage  uirum  undantem;  talis,  miserabile  uisu, 
Prostratis  facies  aperitur  dira  maniplis. 
Tunc  superas  luno  sedes  turbata  reuisit. 
lamque  propinquabant  hostes  tumuloque  subibant,  605 
Cum  secum  Poenus:  ^Caelum  licet  omne  soluta 
In  caput  hoc  compage  ruat,  terraeque  dehiscant, 
Non  ullo  Cannas  abolebis,  lupiter,  aeuo, 
Decedesque  prius  regnis,  quam  nomina  gentes 
Aut  facta  Hannibalis  sileant.    nec  deinde  relinquo  610 
Securam  te,  Roma,  mei;  patriaeque  superstes 


584  diuia  LF    superis  OV  588  morte  S    more  Heinsius 

et    Bentley  590    Ac]    Hi    Lefebure  —  cartessiacas   LFO 

cartesiacas  V  591  batti  V   bacci  LF    baccM  0  —  largi  S 

692  ui  caeca]  in  ceca  L  inceca  FV  incelta  0  597  At]  Et  S 
600   garganii    S  601   phetontis   LF    fetontis   V   frontis   0 

602  uirum]  uera  S  atra  uel  nigra  Blass;  an  fera  scribendum? 
604  Tum  OV  607  dehiscant  V  dehiscat  LFO  610  sileant] 
sinent  F,    sed  sileant  post  suprascr. 


184  SILI  ITALICI 

Ad  spes  armorum  uiuam  tibi.    nam  modo  pugna 
Praecellis,  resident  hostes:  mihi  satque  superque, 
Ut  me  Dardaniae  matres  atque  Itala  tellus, 
Dum  uiuam,  expectent  nec  pacem  pectore  norint.'  615 
Sic  rapitur,  paucis  fugientum  mixtus,  et  altos 
Inde  petit  retro  montis  tutasque  latebras. 

Hic  finis  bello.    reserantur  protinus  arces 
Ausonio  iam  sponte  duci.    iura  improba  adempta 
Armaque,  et  incisae  leges,  opibusque  superbis        620 
Uis  fracta,  et  posuit  gestatas  belua  turris. 
Excelsae  tum  saeua  rates  spectacula  Poenis 
Flammiferam  accepere  facem^  subitaque  procella 
Arserunt  maria,  atque  expauit  lumina  Nereus. 

Mansuri  compos  decoris  per  saecula  rector,         625 
Deuictae  referens  primus  cognomina  terrae, 
Securus  sceptri,  repetit  per  caerula  Romam 
Et  patria  inuehitur  sublimi  tecta  triumpho. 
Ante  Syphax,  feretro  residens,  captiua  premebat 
Lumina,  et  auratae  seruabant  colla  catenae.  630 

Hic  Hannon  clarique  genus  Phoenissa  iuuenta 
Et  Macetum  primi  atque  incocti  corpora  Mauri, 
Tum  Nomades  notusque  sacro,   cum  lustrat  harenas, 
Hammoni  Garamas  et  semper  naufraga  Syrtis. 
Mox  uictas  tendens  Carthago  ad  sidera  palmas      635 
Ibat  et  effigies  orae  iam  lenis  Hiberae, 
Terrarum  finis  Gades  ac  laudibus  olim 
Terminus  Herculeis  Calpe  Baetisque  lauare 
Solis  equos  dulci  consuetus  fluminis  unda. 

613  Procellis  0  —  Praecellis  resides  hostes  Heinsius  Pr. 
residentem  hostem  Bothe  resident  hostes  mihi  satque  superqua 
iimgi  uult  Barth  612.  613  dum  m.  p.  Praecellis,  resident 

hostes  mihi  s.  s.  Muperti  nam  m.  p.  PraeceUis:  sed  adhuc 
hostes  Withof  616  immixtus  Heinsius  618  artes   L 

620  Armaque]  Atque  aeri  inc.  uel  Aeraque  et  inc.  Heinsius 
Aruaque  Dausqueius  —  inuisae  Withof  624  lumina]  fulmina 
Heinsius  —  nereus]  neruis  L  627  sceptri]  coepti  Heinsius 

631  Hinc  OV  634  Hannoni  L  636  leuis  S  637  et  finis 
Heinsius     638  hercideis  L  —  calpe  deest  in  0  —  baetesque  S 


PUNICORUM  LtBER  XVII.  185 

Frondosumque  apicem  subigens  ad  sidera  mater     640 

Bellorum  fera  Pyrene  nec  mitis  Hiberus, 

Cum  simul  illidit  ponto,  quos  attulit,  amnes. 

Sed  non  ulla  magis  mentesque  oculosque  tenebat, 

Quam  uisa  Hannibalis  campis  fugientis  imago. 

Ipse,  astans  curru  atque  auro  decoratus  et  ostro,     645 

Martia  praebebat  spectanda  Quiritibus  ora: 

Qualis  odoratis  descendens  Liber  ab  Indis 

Egit  pampineos  frenata  tigride  currus; 

Aut  cum  Phlegraeis,  confecta  mole  Gigantum, 

Incessit  campis  tangens  Tirynthius  astra.  650 

Salue,  inuicte  parens,  non  concessure  Quirino 

Laudibus  ac  meritis  non  concessure  Camillo. 

Nec  uero,  cum  te  memorat  de  stirpe  deorum, 

Prolem  Tarpei  mentitur  Roma  Tonantis. 


652.  653  uerha  Quirino  —  concessure  desunt  in  0 


I. 

ARGUMENTA  LIBRORUM. 

Liber  I,  Exordium  carminis  1 — 20.  lunonis  in  Romanos 
odium  bellorum  Punicorum  causa;  Hannibalem  ad  bellum  illis 
inferendum  inflammat  21—55.  eius  ingenium  (a)  56—69,  pueri 
iusiurandum  70—139.  —  Hamilcare  in  Hispania  mortuo  Hasdrn- 
bali  imperium  traditur;  eius  mores,  res  gestae,  mors  140—181. 
Hannibal  ab  universo  exercitu,  qui  ex  Afris  (189—219)  et  Hi- 
spanis  (220—238)  constat,  imperator  salutatur  182—238.  eius 
ingenium  (b)  239—267.    Saguntum  aggredi  statuit;  urbis  situs 

a.2i9.  et  origo  268  — 295.  Sagunti  oppugnatio  296  — H  695.  — 
Saguntini  legatos  Romam  mittunt.  Sicoris  oratio  564—671.  Cn. 
Corneli  Lentuli  et  Q.  Fabii  Maximi  diuersae  sententiae;  legatio 
ad  Hannibalem  mittitur  672—694. 

Liber  II.  Romanorum  legati  ab  Hannibale  repulsi  Car- 
thaginem  petunt  1  —  24.  Hannibal  militum  animis  denuo  in- 
censis  Saguntum  oppugnare  pergit  25  —  269.  —  Romanorum 
legati  in  senatu  Carthaginiensium :  Hannonis  et  Gestaris  ora- 
tiones;  Fabius  bellum  indicit  270—390.  —  Hannibal  ali- 
quot  gentibus,  quae  defecerant,  celeriter  oppressis  ad  Saguntum 
oppugnandum  redit;  arma  ab  Hispanis  dono  missa  accipit 
391—456.  Saguntinornm  miseriae  457 — 474.  Hercules,  condilor 
urbis,  Fidem  deam  mittit,  quae  illorum  animos  erigit  475—525. 
contra  luno  Tisiphonen  furiam  ab  inferis  euocat,  quae  eos  ad 
summam  desperationem  adducit  526—649.  rogus  exstruitur  et 
incenditur.  Hannibal  urbem  capit  650  —  695.  epilogus  poetae 
696—707. 

Liber  IH.  Sagunto  expugnato  Bostar  in  Libyam  mitti- 
tur  oraculum  louis  Hammonis  de  bello  consulturus  1  — 13. 
Hannibal  ipse  Gades  petit;  ibi  templum  Herculis  perlustrat  et 
maris  accessum  recessumque  admiratur  14—60.  dein  Himilcen 
uxorem  cum  filiolo  Carthaginem  mittit  61 — 157.  somnium  Hanni- 

a.  218.  balis  158 — 213.  eius  profectio.  catalogus  copiarum  214— 405. 
Pyrenaeum  saltum  superat  406— 441.    Rhodanum  et  Dru- 


ARGUMENTA  LIBRORUM.  187 

entiam  transit  442—476.  Alpium  aspectus;  earum  descriptio 
477 — 499.  maximis  laboribus  periculisque  exanclatis  in  summo 
monte  castra  ponit  500—556.  Ueneris  et  louis  de  Romanorum 
fatis  colloquium  557 — 629.  Hannibal  in  Taurinis  castra  col- 
locat  630  —  646.  Bostar  ex  Africa  reuersus  oraculum  exponit 
647—714. 

Liber  rv.  Nuntio  de  Hannibalis  in  Italiam  aduentu  allato 
Romae  magna  trepidatio  oritur;  senatus  animo  non  deficit 
1 — 38.  Hannibal  Gallos  sibi  conciliat.  Scipio  ex  Massilia  redit 
39 — 55.  uterque  militum  animis  confirmatis  ad  proelium  se 
expedit  56—100.  omen  ante  pugnam  101 — 134.  proelium  ad 
Ticinum  commissum  135 — 479.  —  Scipio  copias  ad  Trebiam 
ducit,  ubi  cum  Ti.  Sempronio  Longo  se  coniungit  480 — 497. 
Hannibal  Romanos  ad  pugnandum  elicit  498—524.  pugna  ad 
Trebiam  facta  525  —  704.  —  C.  Flaminius  consul  creatus  exer- 
citum  inEtruriam  ducit  705  —  721.  Hannibal  a  lunone  excitatus 
Apeuninumtransgressus  ad Trasumennum  lacum  castra  collocat  a.  217 
722  —  762.  Legati  a  Carthaginiensibus  missi  sciscitantur  ab 
eo,  utrum  filium  suum  dis  patriis  ex  more  immolari  an  reiecta 
sorte  seruari  uelit  763 — 829. 

Liber  V.  Hannibal  milites  in  insidiis  collocat.  Trasumenni 
nomen  1  —  23.  Flaminius  malis  ominibus  et  Coruini  auguris 
monitis  contemptis  militum  animos  ad  pugnandum  inflammat 
24 — 185.    pugna  ad  Trasumennum  lacum  commissa  186—687. 

Liber  VI.  Uariae  stragis  imagines.  Romanorum  fuga 
l — 61.  Serranus,  Reguli  filius,  in  fuga  ad  Marum,  patris  sui 
armigerum,  peruenit  et  ab  eo  curatur  62 — 100.  tum  Marus 
Reguli  res  gestas  narrat  101 — 551.  —  Romae  ingens  luctus  et 
trepidatio  oritur.  Serranus  ad  Marciam  matrem  redit  552 — 589. 
senatus  de  bello  gerendo  consultat.  Hannibal  consilio  Romam 
petendi  a  loue  deterretur.  Romae  Q.  Fabius  Maximus  dic- 
tator  dicitur  590—618.  eius  prudentia  619—640.  Hannibal  per 
Umbriam  et  agrum  Picenum  in  Campaniam  profectus  Literni  tem- 
plum,  cuius  in  porticibus  res  primo  bello  Punico  gestae  tabulis 
pictis  expressae  erant,  incendio  delet  641 — 716. 

Liber  VH.  Fabius  cunctando  rem  gerere  statuit  1 — 19. 
Hannibal  a  Cilnio  quodam  captiuo  de  Fabii  genere  et  indole 
edocetur  20  —  73.  Romae  supplicationes  habentur  74  —  89. 
Fabius  disciplinam  militarem  restituit;  Hannibal  frustra  eum 
ad  certamen  prouocat  90  —  122.  tum  hic  in  Apuliam  castris 
motis  uariis  dolis  dictatorem  tentat  123—145.  In  Campaniam 
reuersus  agrum  Falemum  depopulatur;  narratio  de  Baccho  et 
Falemo  147 — 211.  Fabius  militum  indignationem  et  iram  sedat 
212 — 259.  Fraus  Hannibalis  ad  augendam  dictatoris  inuidiam 
260—267.    Hannibal  intra  coUes  et  angustias  inclusus  euadit 


188  ARGUMENTA  LIBRORDM. 

et  in  agro  Allifano  castra  ponit  268—376.  Fabius  sacrorum 
causa  Romam  profecturus  Minucium  monet,  ut  a  pugna  se 
abstineat  377—408.  Interim  classis  Poenorum  ad  Caietam  ap- 
pellit;  terror  nympharum;  Proteus  eas  Romanorum  fatis  ex- 
positis  consolatur  409—493.  Minucio  imperium  cum  dictatore 
aequatur  494  —  522.  Fabio  reuerso  atque  exercitu  diuiso  Mi- 
nucius  temere  cum  hoste  congressus  a  Fabio  seruatur  523 — 729. 
Fabius  a  Minucio  et  a  militibus  pater  salutatur  730—750. 

Liber  VIII.  Hannibalis  curae  1—24.  luno  Annam,  Di- 
donis  sororem  et  Numici  fluuii  nympham,  cuius  casus  poeta 
describit  (39 — 200),  ad  illum  mittit  eique  soUicitudines  adimit 
pugnam  Cannensem  praedicens  25 — 241.  Romae  C.  Terentius 
a.  216.  Uarro  consul  creatur;  eius  iactationes  242—277.  collega  eius 
L.  Aemilius  Paulus,  qui  nil  contra  Uarronem  dicere  audet 
(278 — 297),  a  Fabio  admonetur,  ut  prauis  eius  conatibus  resistat 
298 — 348.  tum  consules  in  Apuliam  proficiscuntur;  catalogus 
copiarum  349 — 621.  mala  ante  pugnam  omina,  quibus  militum 
animis  metus  inicitur  622 — 676. 

Liber  IX.  Uarro  cupiditate  pugnandi  ardet;  eius  teme- 
ritas  augetur  proelio  tumultuario.  consulum  de  pugna  commit- 
tendaaltercationes  1—65.  Funesto  facinore,  quod  noctu  patratur, 
Romanis  clades  portenditur  66—171.  Hannibal  militum  animos 
inflammat  178  —  216;  deinde  aciem  instruit  217  —  243;  idem 
facit  Uarro  244—277.    Pugna  Cannensis  278— X  325. 

Liber  X.  Elatus  uictoria  Hannibal  postero  die  -Romam 
petere  constituit  326  —  336;  sed  a  lunone  per  Somnum  uetitus 
(337 — 370)  Magone  uehementer  urgente  consilio  desistit  371—386. 
Romanorum  reliquiae  Canusii  se  colligunt;  earum  tristis  con- 
ditio  387—414.  Metelli  consilium  patriam  deserendi  a  Scipione 
reprimitur  416  —  448.  Hannibal  campum  perlustrat:  narratio 
de  Cloelii  equo;  Cloeliae  historia;  Pauli  corpus  a  militibus 
repertum  crematur  449  —  577.  Romanorum  angor  578  —  591. 
Fabius  ciuium  animos  erigit  692  —  604.  idem  plebis  iram  in 
Uarronem  oratione  sedat  605—622.  Uarronis  reditus  623 — 639. 
senatus  noua  consilia  init  de  copiis  restaurandis  et  bello  con- 
tinuando  640—658. 

Liber  XI.  Multae  Italiae  gentes  ad  Hannibalem  deficiunt 
1 — 27.  Etiam  Capua  ad  Poenos  inclinat;  Campanorum  diui- 
tiae  et  mores  perditi  28—54.  Pacuuio  auctore  legatos  Romam 
mittunt  Virrio  duce,  qui  postulent,  ut  alter  consul  ex  Cam- 
panis  'creetur;  huic  postulationi  Torquatus,  Fabius,  Marcellus 
uehementer  resistunt  56—129.  tam  Campani  ad  Hannibalem 
deficiunt  solo  Decio  frustra  renitente  130  — 189.  Hannibal 
Capuam  profectus  Decium  in  uincla  conici  iubet;  (eius  mors 
877  —  384).  deinde  perlustrata  urbe  conuiuio  interest  259—368: 
Teuthras  Cumanus  ad  lyram  canit  (288—302);  Pacuuii  filius  a 


ARGUMENTA  LIBRORUM.  189 

«onsilio  Hannibalem  inter  cenam  necandi  a  patre  deterretur 
(303  —  368).  —  Mago  nuntius  uictoriae  Carthaginem  mittitur 
369  —  376.  Hannibal  Capuae  hibernat:  Uenus  militum 
animos  eflFeminat;  ipse  dux  Teuthrantis  cantu  delectatur 
377  —  482.  Interea  Mago  in  Carthaginiensium  senatu  res  ab 
Hannibale  gestas  enarrat  et  Hannonem  uehementer  increpat 
483  —  553;  ad  quae  respondens  Hanno,  pax  ut  fiat,  suadet 
554—600.  sed  subsidia  mittuntur  et  in  Hispaniam  et  in  Ita- 
liam  600—611. 

Liber  XII.  Hannibal  Capua  castris  motis  militibus  pror-  a-  215. 
sus  effeminatis  frustra  Neapolim  (27—59),  deinde  Cumas, 
quas  Ti.  Sempronius  Gracchus  defendit  (60 — 103),  tum  Puteo- 
los  oppugnat;  inter  quae  loca  clara,  Baias  aliaque  adit 
103 — 157.  lam  Nolam  profectus  pugna  Nolana  a  Marcello 
uincitur  158 — 294.  Romanorum  spes  erigitur,  erecta  oraculo 
Delphico  confirmatur  295—341.  —  res  in  Sardinia  gestae: 
M'.  Torquatus  Hampsagoram  uincit;  Ennii  laus  342—419.  — 
Hannibal  Acerris  Nuceriaque  incensis  Casilinum  petit, 
Petelium  solo  aequat  420 — 433.  inde  Tarentum  expugnat  a.  212. 
praeter  arcem  434  —  448.  Tum  Capuae  a  Romanis  obsessae 
auxilio  uenit;  in  itinere  M.  Centenium  Penulam  et  Cn.  Puluium 
uincit,  Ti.  Sempronii  Gracchi  in  insidiis  interfecti  exsequias 
celebrat  449  —  478.  cum  ad  Capuam  perrumpere  non  posset, 
Romam  petit  479  —  540.  Romanorum  trepidatio  541 — 557.  a.2ii. 
moenia  situmque  urbis  contemplatus  Hannibal  a  Fuluio  Flacco, 
qui  ex  Campania  aduolauerat,  in  castra  redigitur  558  —  573. 
pugna  bis  a  loue  teropestate  saeua  immissa  dirimitur  574 — 667. 
Hannibal  tertium  Romam  oppugnaturus  a  lunone  louis  iussu 
repellitur  668—730.     Romanorum  gaudium  731—752. 

Liber  XIH.  Hannibal  ad  Tutiam  fluuium  castris  relatis 
denuo  Romam  petere  parat,  sed  a  Dasio  quodam  transfuga 
edoctus  urbem  propter  Palladium  (eius  historia  35 — 81)  non 
posse  expugnari,  Feroniae  templo  diruto  in  Bruttios  se  recipit 
1  —  93.  Capua  a  Romanis  expugnatur  94—380.  — :  Cn.  et 
P.  Scipiones  in  Hispania  cadunt  381  —  384.  nuntio  eius  rei  (a.  212) 
allato  Scipio  iuuenis  inferos  adire  in  animum  inducit,  ut  ibi 
patris  patruique  umbras  uideat  385—396.  Scipio  apud  inferos 
umbras  claripsimorum  uirorum  et  feminarum  uidet.  postremo 
Sibylla  ei  ultima  Hannibalis  fata  praedicit  897 — 893.  tum  ille 
ad  suos  redit  894—895. 

Liber  XTV.     Res  in  Sicilia  a  Marcello  gestae:   insulae(2i5-2i2) 
descriptio  1—78.    belli  cau^a  et  origo;  Hierone  mortuo  regnum 
ad  Hieronymum   peruenerat  79  —  95;   eo  interfecto  pars  Sicu- 
lorum  Poenis,  pars  RoKanis  fauebat  96 — 109.     lam  Cl.  Mar- 
cellus  bellum  parat  110—124.    Leontinos   expugnat  125 — 177. 


190  ARGUMENTA  LIBRORUM. 

tum  Syracusas  terra  marique  oppugnat  178  — 191.  auxilia 
Syracusanorum  192 — 247.  Romanorum  socii  248 — 257.  Carthagi- 
niensium  socii  258  —  276.  Syracusanorum  animi  277 — 291.  om- 
nia  Romanorum  consilia  Archimedis  arte  ad  irritum  cadunt 
292 — 352.  pugna  naualis  353 — 579.  pestilentia  orta  rei  moram 
affert  580—617.    tandem  urbs  expugnatur  618—684. 

Liber  XV.  Senatu  deliberante,  cui  imperium  in  Hispania 

a.  211.  tiadatur,  P.  Cornelius  Scipio,  Publii  filius,  primum,  ne  id 
petat,  consiliis  cognatorum  deterretur  1 — 17.  tum  iuueni  Uo- 
luptas  et  Uirtus  deae  apparent  18—128.  iam  Uirtutis  monitis 
inflammatus  imperium  petit  et  omine  fausto  oblato  accipit 
129—151.    classe  Tarraconem  appellitur  152 — 179.   species  pa- 

a.  210.  rentis  per  somnum  oblata  eum  monet,  utCarthaginemNouam 

expugnet;  id  perficit  180—250.    deinde  Neptuno  et  loui  sacri- 

ficat,    militibus  dona  dat,  praedam  diuidit,    uirginem   iuueni 

Hispano  sponsam  reddit,  quamobrem  a  Laelio  maximis  laudibus 

(a.  214.)  effertur  251—285.  —  bellum  contra  Philippum,  Macedonum 

a.  209.  regem,  gestum  286 — 319.   —   Tarentum  a  Fabio  dolo  expu- 

a.  208.  gnatur  320—333.  Marcellus  et  Crispinus  consules  ab  Hannibale 
(a.  209.)  uincuntur;  Maroelli  mors  334—398.  —  In  Hispania  Hasdrubal 
a  Scipione  fugatur;  Laelii  uirtus  399—492.  Hasdrubal  Alpes 
transgreditur,  ut  cum  fratre  se  coniungat  493—514.  magnus 
Romae  terror;  Italae  telluris  imago  per  somnum  C.  Claudium 
Neronem,  qui  in  Lucanis  aduersus  Hannibalem  castra  posuerat, 
monet,  ut  illi  obuiam  eat  515 — 559.   Nero  cum  coUega  M.  Liuio 

a.  207.  se  coniungit  560—600.  pugna  ad  Metaurum  facta  601—807. 
Nero  in  Lucanos  reuersus  Hannibali  caput  Hasdrubalis  hastae 
infixum  ostendit  807—823. 

Liber  XVI.    Hannibal  in  Bruttiis   uersatur  1—22.    Car- 

thaginienses  ex  Hispania  pelluntur:  Mago  uictus  Carthaginem 

(a.  208.)  fugit  25—26.    Hanno  a  Scipione  capitur  28—77.    Hasdrubalis, 

a.  207.  Gisgonis  filii ,  exercitus  deletur  78 — 114.  Masinissa,  Noma- 
dum  rex,  ad  Scipionem  transit  115—167.  Scipio  et  Hasdrubal 
apud  Syphacem,  Massyliorum  regem;  is  foedus  cum  Romanis 
icit,  sed  postea  prodigiis  terretur  168 — 274.  Scipio  in  Hispa- 
niam  reuersus  ludos  funebres  in  honorem  patris  patruique  in- 

a.  205.  stituit  275—591.  tum  Romam  profectus  consul  creatur,  eique 
Fabio  uehementer  resistente  permittitur,  ut  in  Africam  traiciat 
592—700.    . 

Liber  XVII.    Cybele,  id  quod  libri  Sibyllini  monuere,  ex 
Phrygia  Romam  aduecta  a  P.  Scipione  Nasica^  excipitur;  Clau- 

a.  204.  diae  pudicitia  probata  1—45.  Scipio  a  Sicilia  in  Africam  traicit 
46—58.  Syphacem  frustra  admonet,  ne  foedus  cum  Romanis 
initum  rumpat;  tum  eius  castra  incenduntur,  ipse  capitur 
59—145.    Hasdrubal  Carthaginem  fugit;   ciues  Hannibalem  ex 


ARGUMENTA  LIBRORUM.  191 

Italia  reuocant  146 — 167.  Hannibalis  somninm  ante  legatornm  a.  203. 
aduentum  158  — 169.  legatorum  monitis  permotus  Italiam 
relinquit  170 — 217.  consilio  eo  redeundi  saeuissima  tempestate 
a  Neptuno  in  mari  excitata  desistit  218—282.  deinde  ad  Libyam 
appulsus  Scipioni  obuiam  it  283 — 291;  militum  animos  ad 
pugnandnm  inflammat  292 — 337.  lunonis  et  louis  de  Hannibalis 
fato  colloquium  338  —  384.  pugna  ad  Zamam  commissa  a.  202. 
385—617.     Scipio  triumphans  Romam  redit  618 — 654, 


II. 

INDEX  NOMINUM.* 

ABABIS,  armiger  HannihaUs,  Abarim  X  134. 
Abella,  Campaniae  oppidum,  pauper  sulci  cerealis  VIII  543. 
[Aborigines],  prisci  incolae  Latii,  v.  Eutuli  Faunigenae. 
Acarnan,    1)  adi.   amnis  (Achelous)  III  42.      2)  subst.  XV  288. 

V.  Cureticus. 
Acca,  uxor  Satrici  (v.  h.  w.),  Acca  (voc.)  IX  117. 
Acerrae,   Campaniae  oppidum,  Clanio  semper  contemptae  VIII 

535.    Acerras  miseras  non  aequi  Maitis  XII  422. 
Acesta,  Siciliae  oppidum,  Troiana  XiV  220. 
Acestes,  conditor  Acestae  urhis,  Troianus  XIV  45.      Acestae 

Hectoreo  XIV  205. 
Achaemenius   {Ptrsicus):    arcu  XV  570;    odorem  XV  23;    ritu 

VII  647. 
Achaetus,  Siciliae  fluuius,  Achaeti  liquentis  pubes  XIV  268. 
Achaicus:  moenia  XV  306;  rura  XIV  5. 
Achates,  Siciliae  fluuius,  Acbaten  XIV  228. 
Acheloias,  Acheloi  filia,  Paithenope  XII  34. 
[Achelous]  V.  Acarnan. 
Acheron,  fluuius  inferorum ,  XIII  671.    Acherontis  undas  XII 

126;  undam  XIII  271;  portas  XIII  465.    Acheronta  I  94; 

II  367,   536;    XI  473.      Acheronte   maesto   XIV  243. 

V.  Tartareus. 
Acherusius:  stagcans  humor  XIII  398;  pestis  XIV  613. 
Acherras,  germanus  AshyteS  (v.  h.  n.),  dux  Gaetulorum,  III  299. 

Acherrae  tentoria  VII  338.    Acherram  X  76. 
Achilles  aeternus  carmine  XIV  95  [XV  278].    Achillis  magni 

pectora  XI  450.     Achille  proauo  XV  292.    v.  Aeacides. 

Thetis-  PeJeius.  Thessalus.  UuUanius. 
Acig,  adulescens  pulcher  a  Galatea  Nereide  in  fluuium  conuersus, 

XIV  221. 
Acpnteus,  Hispantis,  XVI  563,  573. 


*  Ad  huno  indicem  perficiendum  uti  mibi  licuit  indice  personarum  ab 
loanne  Schlichteisen  a.  1888,  composito,  quam  Franciscus  Kuehl 
pro  8ua  liberalitate  ad  me  misit. 


i 


INDEX  NOMINUM.  193 

Acrae,  Siciliae  oppidum,  e  tumulis  glacialibus  XIV  206, 

Acrisioneis  muris  {Ardea)  I  661. 

Actaeon,  Aristaei  filius,  XII  365. 

Actia  templa  Phoebi  XV  302. 

Adherbes,  miles  Garthaginiensis,  Adherben  VII  601. 

Adyrmacludae ,  Libyae  gens,  uulgus  ferro  uiuere  laetum  IX  224. 
Adyrmachidis  {dat.)  III  279. 

Aeacides:  Aeacidae  {Persei,  Macedonum  regis)  spolia  I  627; 
genusXIV95.  Aeacide  felix  (Ac/it7Zes)  XIII  796.  Aeacide 
inuicto  XIII  800.    Aeacidum  sceptris  XV  292. 

Aeetes,  rex  Golchicus,  Aeetae  prolem  VIII  498.    v.  Angitia. 

Aegaeus:  mari  XV  157;  ponto  I  468.    v.  Garpathius. 

Aegates,  insulae,  IV  800;  V  246.  Aegatis  {acc.)  I  61,  622; 
II  310;  IV  80;  geminas  VI  685;  XI  527. 

Aegyptia  teilus  XIII  474.   v.  Lageus.  Pellaeus. 

Aeneades  =  Pomanus:  Aeneades  {Scipio  3)  XIII  767.  Aene- 
adae  {dat.)  Glaudio,  v.  h.  n.)  XIII  153.  Aeneadae  {n.pl.) 
VIII  193;    XII  639,   734.      Aeneadum  gloria  I  2;   stirps 

II  55;  mentes  II  295;   classis  II  420;   bella  II  428;  metus 

III  70;  regnis  VIII  47;  rebus  futuris  XIII  500;  Daunia 
regna  XIV  4;  cultu  XVI  117.  Aeneadis  III  560;  IV  133, 
817;  V187;  VI  610;  VIII  2;  XI  551;  XII  521.  Aeneadas 
VII[  175;  XVII  289.    Aeneadis  XIII  891. 

Aeneas  pius  VII  474;  VIII  71,  104.   Aeneae  coniux  {Dido)  VIII 

143;    sceptra  IX  74.    Aeneae   {dat.)  XVI  370.    Aenean 

II  413;  VIII  87.  v.  Anchisiades.  Dardanus.  Iliacus.  Phryx. 

Troius. 
Aeneia  regna  VII  562;  X  50,  643. 
AeoUden  Podaetum  {v.  h.  n.)  XIV  492. 
Aeolius:    austri  I  193;    furor  IX  525;    nomine  XIV  70;    ponto 

XIV  234;  procellas  XVII  241;  tyrannis  {Siculis)  XV  424. 
[Aeolus]  uentis  positus  custos  IX  491. 
Aequana  iuga,  felicia  Baccho  V  466. 
Aequanufl,  miles,  Soracte  satus  V  176,  182. 
Aequi  Falisci  VIII  489. 
Aequicula  rura  VIII  369. 
Aesernia,  Samnii  oppidum,  VIII  566. 
Aesis,  Pelasgorum  rex,  VIII  444. 
Aesis,   Umbriae  fluuius,  Vllt  448. 
Aethiopes,    gens    haud  incognita  Nilo    III  265,     Aethiopum 

tellure  XII  605. 
Aetna,  mons,  XIV  58.    Aetnae   barathro  IX  497;  fatis  certan- 

tia  saxa  XII  154.    Aetna  {abl.)  Sicula  VIII  614.     Aetne 

ardua  rupibus  XIV  578. 
Aetnaeus:  antro  XIV  527;  ensem  IX  459;  fines  XIV  221;  ignis 

VIII  653;  incendia  IX  448;  triumphis  IX  196. 

SlLIUS   ITALICUS.    II.  13 


194  INDEX  NOMINUM. 

Aetolus:    campos  (Apulos)    I   125;   VIII  361;  X   184;   XII  673; 
campis  IX  495;  campi  X  266;  ductoris  {Biomedis)  111  707; 

XIII  32;    regis  XI  505;  tellus  XV  286;  Thoantis  {v.  h.  n.) 
IX  99;  Tyde  III  367;  XVI  368;  umbrae  {Diomedis)  VII  484. 

Afer  uagua  XV  538.     Afrorum  regem   {Hannibalem)  IV  722. 

Afris  {dat.)  III  257;  XI  18;  rebellibus  XV  412.     Afros 

III  599. 
Africa  I  211;   VI  302;    VII  491;   uictrix  X  311;   XVII  60,  178; 

tota  195;  cuncta  587. 
Africus  1)  adi.  bella  XVI  179;   XVII  11.     2)  subst.,  uentus,  III 

659;  Vll  571;  XII  617. 
[Agamemnon]  v.  Atridcs.    Mycenaeus. 
Agamemnoniam  Mycenen  I  27. 
Agathocleis  trophaeis  XIV  652. 
Agathyrna,  Sicihae  oppidum,  XIV  259. 
Agenor,  Phoenix,  gloria  gentis  I  88.    Agenoris  urbe  {Cartha- 

gine)  VI  387;  urbem  XVII  421. 
Agenorens  1)  adi.   aenis  VII  642;  arces  I  15;   dextrae  {Hanni- 

balis)  XVI  692;  ductor  III  631;  XII  282;  XIII  3;  XV  741; 

XVII  391;  lictor  VIII  671;  nepotes  XVII  403;  nubem  XII 

167;   oris  XI  239;  portas  XVII  196;   terrae  XVII  58;  ual- 

lum  XV  343.    2)  subst.  Agenoreis  {dat.)  VI  303;  XVII  516. 
Agenoridae  {Carihaginienses) ,  Agenoridum  terga  VIII  1.  Age- 

noridis  {dat.)  VIII  214. 
Agragas,  Siciliae  oppidum,  XIV  210. 
Agylle,  Etruriae  oppidum,  V  17. 
Agyrina  manus  XIV  207. 
Aias   1)   Telamonius,    Aiacia  gradum  XIII  801.       2)  Oiliades 

XIV  479. 

Alabis,  Siciliae  fluuius,  Alabim  sonorum  XIV  227. 

Alabis,  miles  HasdrubaUs,  Alabim  XV  467. 

Alba,  urbs  Latina,  VIII  507. 

Albana  arce  VI  598. 

Albanus,  unus  extrigeminis  Aricinis,  IV  381,383.  v.Capys.Uirhius. 

Albula,  uetus  Tiberis  nomen,  VI  391;  pater  VIII  455, 

Alcides  {Hercules),  Alcidae  templi  custos  {v.  Theron)  II  160; 

labor   III  32;   sudatus  labor  {Alpes)  91;  bospitis  III  421; 

noctem    III  429;    genetrix  {Alcmena)    XIII  633.     Alcide 

{voc.)  conditor  {Sagunti)  1  506,  611.     Alcidae  comes  {Za- 

cynthos)  I  276. 
Alcmena,  mater  HercuUs,  Alcmena  satus  II  493;  [XIII  633]. 
Alecto,  furia,  II  673:  XIII  692.     Alecto  {voc.)  XIII  432. 
[Alexander  Magnus]  XIII  763;    Libyci    certissima   proles  Ham- 

monis  XIII  767. 
[Alexandria]  XIII  766. 
Algida  amoena  XII  537. 


INDEX  NOMINDM.  195 

Allia,  fluuius,  I  547;  VI  555;  VIII  647. 

AUifae,  Samnii  oppidum,  VIII  535. 

AUifanus  ager  haud  inamatus  laccho  XII  526. 

AUius,  miles  Apulus,  IV  554,  566. 

Almo,  riuus^  Almone  tepido  VIII  363. 

Alpes  celsae  I  117;  clausae  mortalibus  I  546;  immenaae  II  313; 

II  353;  bellis  labor  acrior  III  92;  III  478;  IV  34,  75,  818; 
VIII  648;  1X187;  saxa  impellentia  caelum  XI  217;  XII  513. 
Alpium  descriptio  III  478  sg;.  Alpibus  (dat.)  II  314;  III 
563.  Alpes  I  487,  589;  II  333;  ignotas  III  645;  IV  66, 
407,  746;  perfractas  V  160;  altas  V  386;  VI  106;  do- 
mitas  VI  703;  IX  550;  XI  135;  XII  696;  XV  731;  XVII 
166.  Alpis  summas  I  65  =  XVII  319;  XIII  741;  aerias 
XV  168,  474;  domitas  XV  504;  patulas  Poenis  grassanti- 
bus  XV  662;  negatas  humanis  gressibus  XVII  502.  Alpibus 
altis  I  370;  perdomitis  III  211,  469,  503;  ruptis  XII  15, 
70;  temeratis  XV  529;  tramissis  818;  superatis  XVI  635. 
V.  Alcides. 

Alpinus:  aggeribus  III  447;  domo  III  492;  gaesa  I  629;  manus 

III  544. 

Alpheos,  Peloponnesi  fluuius,  Alpheon  XIV  54. 

Alsium  {Etruriae  urhs)  litus  VIII  475. 

Amanus,  miles  Bomanus,  XVII  441. 

Amastra,  Siciliae  oppidum,  XIV  267. 

[Amazones]  v.  Martius.    Thermodontiacus.    IJireicius. 

Amazonius  Thermodon  (v.  h.  n.)  VIII  430. 

Ambracios  sinus  XV  300. 

Amerinus  (Ameria,  Umbriae  u/rhs)  VIII  460. 

Amiterna  (Amiternum,  Sahinorum  oppidum)  cohors  VIII  414. 

Amorgus,  Poenus,  X  200. 

[Amphinomus  et  Anapus]  pii  fratres  XIV  197. 

Amphionio  pectine  XI  443. 

Amphitryoniades  {Hercules)  II  682;  IX  293;  Xil  119.     Amphi- 

tryoniadae  (dat.)  IV  64.     Amphitryoniaden    VI  183; 

XV  79. 
Amulius,  Numitoris  frater,  VIII  295. 
Amyolae  1)  Latii  oppidum,  A.,  quas  euertere  silentia  VII I  528. 

2)  Laconica  civita^,  A.  nobile  nomen  IV  358.     Amyclas 

XIII  44.     Amyclis  Ledaeis  II  434. 
Amyclaeus  (Laconicus):  Canopo  XI  431;  ductorem  (==  Xanthip- 

pum)  VI  604;    nepotis  (=  Glaudii  Neronis  consulis)   XV 

543;  Phalanti  (v.h.n.)  VII  666;  rectorem  (=  Xanthippum) 

VI  681. 
Anactoria  ora  XV  299. 

Anagnia,  Latii  oppidum,  V  543;  VIII  392;  cerealis  XII  533. 
AnapujB,  Siciliae  fluuivs,  XIV  515. 

13* 


196  INDEX  NOMINUM. 

Anapus,  nomen  nams  Garthaginiensis,  XIV  575. 

Anchises,  Aeneae  pater,  Anchisae  {dat.)  XV  59. 

Anchisiades  (Aeneas),  Anchisiade  (voc.)  XIII  71.] 

Ancon,  Piceni  urbs,  fucare  colus  nec  Sidone  uilior  murice  nec 

Libyco  VIII  436. 
Angitia,  Aeetae  filia,  VIII  498. 
Anguis,  sidus,  III  193. 
Anien,  Latii  fluuius,  caerulus  X  363.     Anio  labens  sine  mur- 

mure  XII  540    [IV,  224].      Anienis    undis  I  606;    ripas 

VIII  368;  undas  XVII  233. 
Anienicola:  Catilli  {v.  h.  n.)  IV  225;  nyraphis  XII  751. 
Anna,  Didonis  soror,   VIII  55,  79,  115,  185.     Annae  numen 

VIII  43.     Annam    VIII  28,  161;     Anna  {voc.)  VIII  106. 

V.  Elissa.    Sidonis. 
[L.  Annius  Setinus]  Campanus  {cf.  Liv.  VIII  4  sq.)  XI  17  sq. 
Antaeus,  Afrorum  dux,  III  264. 

Antemna,  Sabinorum  urhs,  prisco  Crustumio  prior  VIII  365. 
Antenor,   Troianus,  Patauii  conditor,    Antenoris   sacris   oris 

VIII  603. 
Antenorea  stirpe  XII  214. 

Antenorides  {Fedianus  v.  h.  n.),   Antenoride  {voc.)  XII  258. 
Antiphates,  Laestrygonum  rex,  Antiphatae  domus,  compressa 

freto  {Formiae)  VIII  530;  sceptrum  XIV  33. 
Anxur,  uetus  Latii  u/rhs,  IV  532;  scopulosi  uerticis  VIII  390. 
Aonidum  sororum  XI  463;  XII  409. 

Aonius:  cantu  VIII  594;  plectro  XII  220;  testudinis  XI  436. 
Apenninicola :  Aquino  {v.  h.  n.)  VI  167;  Fauni  V  626. 
Apenninus,  Alpibus  aequatum  attollens  caput  II  314,  354;  summo 

piniferum  caelo  miscens  caput  IV  742;  VJII  649.    Apen- 

nini  uertice  V  206.     Apenninum  II  333. 
ApoUinea  pruna  V  179. 
ApoUo  IV  400;   V  204;   IX  290;  XII  406,  711.     Apolline  XII 

409.    V.  Arcitenens.  Delius.   Phoebus. 
Aponus,  fons  prope  Patauium,  XII  218. 
Appius,  miles  Bomanus,  V  268,  292,  300,  316,  330,  373. 
Appius  {Glaudius  Gaudex)  VI  661. 
Appius  {Glaudius  Pulcher)  XIII  452;  XVII  300. 
[Appius]  uisus  orbus  XIII  726. 
Apulus   1)  adi.  arua  VII  131;   spicula  IV  557.    v.  Aetolus.   Ar- 

gyripa.  Dauniacus.  Daunius.  Daunus.  Diomedes.  Garganus. 

Graius.  lapyx.     2)  subst.  ambiguis  fallax  armis  XI  10. 
Aquileia,  Uenetiae  urhs,  VIII  604. 
Aquilo,  uentuSj  Aquilonis  flamine  XII  7.     Aquilonibus 

XVII  489. 
Aquinas,  incola  AquAni,  XII  528. 
Aquinum,   Uolscorum  u/rhs,  ingens  VIII  403. 


INDEX  NOMINUM.  197 

Aquinus,  commilito  Mari  (v.  h.  n.)  in  JReguli  exercitu,  Aqnino 

Apenninicola  VI  166,  201. 
Arabum  telas  III  374. 
Arabus,  miles  JRomamis,  XV  693. 
Aradus,  Poemis,  I  380. 
Arar,  Galliae  fluuius,  stanti  similis  III  462;  pigerrimus  undae 

XV  501. 
Araurictis,  dux  Hispanus,  grauis  bellator  III  403;  V  557. 
Arbacus,   Celtiberiae  urhs  (?),  III  362. 
Arbela,  Siciliae  urbs,  ferox  XIV  271. 
Arcadiae  saltus  XIII  346. 

Arcadius  ductor  (=  Euander)  VI  631.    v.  Parrhasius. 
Arcas  mater  VI  636. 
Archemorus,  Macedo,  XVII  426. 
[Archimedos]   Graius  XIV  301 ;  Isthmiacis  colonis  decus  immor- 

tale  341,  676. 
Arcitenens  pius  V  177. 
Arctos,  sidus,   Arcto  glaciali  I  590.     Arctos  diuersas  I  198; 

non  aequas  III  192;  gelidas  XV  227. 
Arctous:  axe  III  614;  glaciem  XV  49. 
Ardea,  Rutulorumurhs,  clarum  nomen  I  293;  nimium  felix  I  667; 

Phrygibus  quondam  grauis  VIII  359.  v.  Acrisioneus.  Rutulus. 
Arethusa,  Siciliae  fons  prope  Syracusas,  XIV  53;    Ortygie  XIV 

515;   (Syracusae)  117.     Arethusa  (voc.)  V490;  XIV  296. 
Arethusia  proles  XIV  356. 
Arganthoniacos  nepotes  {Arganthonius,  priscus  Tartessi  rex)  III 

396.    V.  Carteia. 
Argi,  Peloponnesi  urhs  lunoni  sacra,  Argos  I  26. 
Argiuos  muros  XI  21.    v.  Inachius. 
Argo,  nauis,  Argo  infestam  XII  399.    v.  Pagasaea  ratis. 
Argolicus:  Halaeso  {v.  h.  n.)  VIII  474;  populis  XI  440. 
[Argus]  custos  Inachiae  iuuencae  X  346. 
Argyripa,    Apuliae  urbs.     Argyripae    prauum  decus  {Dasiu^ 

V.  h.  n.)  XIII  30;   campi  XVII  321.     Argyripa  {abl.)  IV 

554.    V.  Arpi. 
Aricia,  Latii  oppidum,  immitis  IV  367.   v.  Egeria.  Triuiae. 
Arion,  Lesbius,  citharoedus,  Ariona  XI  448. 
Aris,  dux  Poenus,  XV  232,  244. 
Arisbas,  sacerdos  louis  Hammonis,  III  668. 
Aristaeus,  Apollinis  et  Cyrenes  filius,  Actaeonis  pater,  XII  368. 
Ariusia  pocula  VII  210. 
Arna,  Umbriae  urbs,  VIII  456. 
Arnus,    uetus  Etruriae  rex,   Arni   lacrimabilis  tellus   VI  109. 

x\rno  Faunigeno  {dat.)  V  7. 
Arpi,  Apuliae  urbs,   Arpos  VIII  242.    Arpis   {abl.)  XII  481. 
V.  Argyripa. 


198  INDEX  NOMINUM. 

Arpinas  VIII  401. 

Arretium,  Etruriae  oppidum,  Arreti  muroa  V  123;    Tyrrheni 

in  oris  VII  29. 
Arsacidum  monili  fuluo  VIII  467. 
Arses,  miles  Punicus,  Arsen  VII  598. 
Asbyte,  bellicosa  uirgo  Afra,  prolea  Garamantis  Hiarbae  II  58. 

Asbytes  currum  II  166;  germanus  {Acherras  v.  h.  n.)  lil 

299.     Asbyten  II  197,  209,  258. 
Ascanins,  Campanus,  XIII  244. 

Asclum,  Piceni  urhs,  Ascli  hirsuti  inclemens  signifer  Vill  438. 
Ascraeo  seni  (Hesiodo)  XII  413. 
Asiae  ingens  latus  I  195. 
Asilos  populos  {in  Umbria)  VIII  445. 
Asilus,  miles  Tyrrhenus,  XIV  149. 
Aspis,  urhs  maritima  Africae  {Glupea)  III  244. 
Assaracus,  Troianus,  louis  proles,  VIII  296;  XI  296.    Assarici 

larem  III  566;  prolem  III  701;  alumnum  V  146;  de  gente 

domum  VIII  347.     Assaracum  VIII  295. 
Assyrius:    amomo   XI  402;    regi  {Antiocho)  XIII  886;    ueneno 

XI  41. 
Astur  1)  adi.  Astur  Panchates  {eqmts  v.  h.  n.)  XVI  348  =  389 

{voc).     2)  subst.  auarus  I  231;  exterrifcus  I  252;  V  192;  X 

304;  belliger  XII  748;  pernicior  uolucri  Mauro  XV  413. 
Asturica  gente  XVI  583. 

Astyr,  armiger  Memnonis,  auctor  gentis  Asturum,  III  334. 
Atella,  u^tus  Uolseorum  urbs,  XI  14. 
Athenae:    Athenas  subnixas  clade  pharetrigeri  regis  XIV  286. 

V.  Cecropidae.  Marathonius. 
Athesis,  fluuius,  Athesi  {abl.)  VIII  695. 
Athlas  V.  Atlas. 
Athos,  rwons,  III  494. 
Athyr,  Poenus,  I  412. 

Atina,  Latii  oppidum,  monte  niuoso  descendens  VIII  397. 
Atlantiaco  litore  XIII  200. 

Atlantiadum  sororum  {Atlantis  filiae,  Pleiades)  XVI  136. 
Atlanticus:  accola  {Phorcys)  X  184;  regna  {Hispania)  XV  37. 
Atlantidos  Electrae  toros  XI  292.    v.  Bardanus. 
Atlas  1)  lapeti  filius,  subducto  uertice  tracturus  caelum  I  201, 

202.     Atlantis  caeliferi  XV  142.        Atlanta  XVI  659. 

2)  mons  XII  658;  XVI  36.     Atlantem  VII  434. 
Atlas,  Afer,  V  271. 
Atlas,  Hispanus,  XVI  378,  401.  Atlantis  408.  Atlanta  415; 

Atlantem  452.    Atlante  367. 
Atridas  geminos  XIII  802. 
Atropos,  Parca,  XVII  120. 
Attalicis  aulaeis  XIV  659. 


INDEX  NOMINUM.  199 

Aueia,  Uestinorum  oppid^m,  Aueiae  pascua  VIII  518. 

Auens,  miles,  VI  191.     Auenle  Umbro  VI  167. 

Auentinus  altae  molis  XII  713. 

Auernus,   1)  Auernos  lucos  VI  154.     2)  Auerni  liuentis  uadis 

X  136;  tristis  iras  XI  452;  introitum  squalentem  XIII  397; 

fauces  XIII  414.    Auernum  XII  121.    Auerno  XVII  466. 

3)  Auernae   lunonis  (=  Proserpinae)  XIII   601;    Auernis 

tenebris  XV  76. 
Aufidus,  Apuliae  fluuius,  tumidus  VII  482;  anhelans  VIII  630; 

fumans  VIII  670;   IX  228;   X  208,  319;    XI  508.     Aufide 

I  52.     Aufida  stagna  X  170. 
[Aulocrene]  v.  Crenae  Phrygiae. 
Aurora   X  525;    XII   575;    XV  251,   440;    XVI   135,  230;    XVII 

158.     Aurorae  lacrimis  III  332.    v.  Tithonius. 
Auruncae  (Eomanae)  cassidis  cristas  IV  516. 
Ausonia  (Italia)  VI  390;  XI  522;  XII  208;  XV  153.    Ausoniae 

populis  II  272;  VIII  407;  populo  XI  39;  urbes  IV  1;    decus 

(Tullus  V.  h.n.)  IV  184;  diuitis  iuuenem  IV  220;  luctus  IV 

703;  decus  (Paulus)  X  572;  uacuum  nomen  X  582;  manus 

XII  436;   sceptra  XIII  264;   motus   XIII  887;   pars  magna 

XIV  11;  salutem  XV  572;  finibus  XVII  223;  reliquos  XVII 
572.  Ausoniae  (dat.)  IV  730;  ruenti  VI  596;  VIII  333; 
XII  284;    XVI   612,  700;    XVII   552       Ausoniam   I  302; 

III  511;  IV  11;  ruentem  VI  104,  244;  aegram  uulnere  VII 
3;  VIII  201;  IX  2;  X  51 ;  XVI  594,  629;  XVII  206,  382. 
Ausonia  (aN.)  VII  107;  XV  399;  XVI  23,  219;  XVII  520. 

Ausonidae:  Ausonidum  turba  VII  80;  legio  XIII  348. 

Ausonis:  Ausonidum  aquarum  IX  188. 

Ausonius:  1)  adi.  aggere  XV  344;  bellator  IX  368;  bellum  X 
290;  caede  IX  210;  carinam  II  47;  castris  VII  216;  cate- 
nas  XVII  367;  cinere  XVII  596;  cohortes  IX  521;  corpore 

IV  734;  cruor  I  51;  II  456;  ductor  (Scipio  1)  IV  243,  445, 
630;  (Marcellus)  XIV  666;  (=  Scipio  3)  XV  173;  XVI  34; 
XVII  76;  duci  XVII  619;  ensis  IV  609;  fastus  II  10;  fra- 
tres  IV  366;  gentis  III  709;  globus  XVII  426;  iugum  IX 
17;  latus  IV  46;  XV  166;  miles  II  331;  XVII  339;  nomi- 
nis  VII  227;  nomine  X  652;  patres  XII  687;  penates  IV 
787;  populos  XVI  213;  pubem  IV  124;  Quirino  IV  813; 
rector  (Scipio  3)  XVII  585;  regni  XV  385;  Sagunto  I  332; 
sede  XVII  404;  sulcis  XV  639;  tellurem  XVII  263;  terris 
XVII  1;  triumphi  VIII  673;  uallo  IX  92;  uiro  XVI  282; 
umbrae  X  266.       2)  subst.  Ausonius  VII  529;   XIV  358; 

XV  720.  Ausonium  (gen.pl.)  proelia  VIII  300.  Auso- 
niis  (dat)  IX  179;  XI  641;  XII  288;  XIV  84.  Ausonios 
III  119;  XVI  137. 

Auster,  uentus:  XIV  455;  inexorabilis  XVI  97;  XVII  207,  246. 


200  INDEX  NOMINUM. 

Austro  rotante  XII  657.    Austris  Aeoliis  I  193;  striden- 

tibus  VI  231;  fumantibus  XII  374;  XIV  259. 
Autololes,  Mauretaniae  gens,  III  306;  VI  675;  numerosa  cobors 

XI   192;    feroces    XV   671.      Autololum    nemora    II  63; 

moderator  {Ithemon  v.  h.  n.)   V  547;  regi  IX  69.     Auto- 

lolas  XIII  146. 
Autonoe,  Cymaea  uates,  XIII  401,  489. 

BABYLON  XIV  658. 

Bacchus  III  101;  VII  192.     Bacchi  munera  XI  285;  liquorem 

XI  301;  dona  XI  414;  honorem  XIII  434.    Baccho  I  237; 

III  423;    V  465;    XIV  24;    XV    177.      Bacchum  IV  777. 

Bacche  VII  162,  205.  Baccho  III  615.   v.  lacchus.  lAber. 

Lyaeus. 
Bactra  III  613;  XIII  764.     Bactris  {dbl.)  VIII  414. 
Baeticolas  uiros  I  146. 
Baeticus,  Corduhensis,  XVI  469. 
Baetigenae  uiri  IX  234. 
Baetis,  Hispaniae  fluuius,  III  406;  XVI  286.     Baetis  oras  XII 

687;  oris  XV  750;    iiumina  XVI  196;  fluminis  unda  XVII 

638.     Baetem  XIII  676. 
Bagas,  miles  Hannibalis,  Bagam  1)  II  111.    2)  V  235. 
Bagasus  {an  Pagasus?),  miles  Hannibalis,  V  410. 
Bagesus,  miles  Hannibalis,  X  459. 
Bagrada,  Libyae  flumen,  VI  141,  289;  lentus  677. 
Bagrada  1)  miles  Hannibalis,  I  407.     2)  Nubarum  dux  VII  663. 
Baiae,  sedes  Ithacesia  Bai  VIII  539;  tepentes  XII  114. 
Baius,  comes  Ulixis,  Bai  VIII  539. 
Balarus,  dux  Uettonum,  III  378. 
Baliaris    1)  adi.  telum  VII  297;    uerbere  I  314.       2)  subst.  III 

366;  saeuus  V  193;  torto  plumbo  miscens  proelia  IX  233. 
Baniurae,  Mawretaniae  gens,  cruda  iuuentus  III  303. 
Barcaeus:  iuuenis  {Hannibdlis)  tentoria  X  354;  iuueni  XII  200. 
Barcas,  Beli  fiUus^  Barcae  prisci  Sarrana  gente  I  72;   proles 

XVII  460.    V.  Belides. 
Barce,  urbs  Cyrenaicae,  aetemum  arida  II  62;  III  251, 
Barce,  Poena  uxor  Xanthippi  Lacedaemonii,  Sidonia  IV  356. 
Batauo  auricomo  III  608. 

Baton,  gubernator  Pomws,  Batonis  XIV  452. 
Battiadae  {Gyrenaei),  Battiadas  II  61;  prauos  fidei  lU  263. 
Battus,  rex  Cyrenes,  VIII  67;  mitis  58.     Batti  urbem  XI  380; 

domos    XVII  591.      Batto    {abl.)    VIII    63.     v.   Nomas. 

Pelopeus. 
Batnlum,  Samnitium  oppidum,  VIII  664. 
Batus,  miles  GalluSy  IV  239. 
Bauli,  uilla  nobilis  apud  Baias  sita,  Baulos  Herculeos  XII  166. 


INDEX  NOMINUM.  201 

Bebrycius:    aulae   III  443;    XV  494   {Gallia)',    uirgine   {Pyrene 

V.  h.  n.)  III  420. 
Bebryx,  pater  Pyrencs,  III  423. 
Belgicus  canis  X  77. 
Belides  iuuenis  (=  Barcos)  I  75.     Belide  maxime  {Hannibal) 

III  650. 

Bellona,  conies  et  auriga  Martis,  IV  439;  V  221.   v.  Tartanus. 

Enyo. 
Belus,  pater  Bidonis,  parens  I  87;  XV  745.     Beli  Eoi  origine 

]I  49;  sanguine  IV  221.     Belo  (a&7.)  I  73,  88;  VIII  31. 
Berenicis,  regio  Cyrenaica,  Berenicide  undosa  III  249. 
Beryas,  Poenus,  Beryae  iussa  XIV  162.  Beryae  {dat.)  XIV  156. 
Bibulus,  miles  Bomanus,  VII  623. 
Bistones,  Thraciae  gens,  II  76. 
Bistonius:  oris  I  433;  uates  {Orphevs)  Xl  473. 
Bitias,  comes  Didonis,  Bitia  {voc.)  II  409. 
Bocchus,  Aethiopum  dux,  atrox  III  285. 
Bogus,  uates  Carthaginiensis,  IV  131;  V  402. 
Boii,  gens  Gallica,  Boiorum  mobilis  ala  IV  148;  undae  IV 

159;  populos  IV  704;  XI  29;  bella  V  107;  rege  {Gargeno 

V.  h.  n.)  V  138;  cateruis  V  647;  terror  (Flaminius)  V  650. 
Bononia,  Italiae  urbs,  parui  Rheni  VIII  599.    v.  Ocnus. 
Boreas,  uentus,  Thracius  I  587;  Geticus  IV  224;  IV  322;  Odry- 

sius  VII  570;  XII  617;  XIV  121,  455;  XVI  97;  XVII  249. 

Boreae  furorem  I  596;  auras  VIII  513.    Borean  rapidum 

XIV   389;    XV  713.     Borea    Haemonio  X   11;    XII  187. 

Boreae  {nom.pl.)  IX  493. 
Bostar,  Carihaginiensis,  III  6,  649,  713.     Bostar  {voc.)  676. 
Bouiania  lustra  VIII  564. 
Brennus,    Gallorum    dux ,     Brenni    stirpe    IV   150;     populus 

IV  280. 

Breucus,  miles  Gallus,  IV  233. 

Briareus,  gigas  centimanus,  XIII  588. 

Brundisium,  quo  desinit  Itala  tellus  VIII  574. 

Bruttius  1)  adi.  litora  XVII  179;  signa  XVII  431;  tellus  XVI  1. 

2)  subst.  VIII  568;  leuis  VIII  574,  XIII  93. 
Bruttius,  aquilifer  Bomanus,  VI  15. 
Brutus  {L.  lunius  CoUatinus),  Bruti  casti  altrix  Collatia  VIII 

361.   Brutum  immortale  nomen  XIII  721.    Brutis  nostris 

{dat.)  XI  96. 
Brutus,  miles  Bomanus,  VII  652;  VIII  607;   primo  descendens 

consule  IX  415.     Brutum  VII  644. 
Burnus,  Hispanus,  XVI  559,  567. 
Buta,  Anagninus,  V  540. 
Butes,  miles  Hannibalis,  Buten  VII  598. 
Buxentia  pubes  VIII  683. 


202  XJNDEX  NOMINUM. 

Byrsa,  arx  Carthaglnis,  Byrsae  ueteris  arces  III  242;  sanguine 

IX  209.     Byrsa  Thyria  (ahl)  II  363. 
Byzacia  rura,  centum  Cereri  fruticantia  culmis  IX  204. 

CADMETJS  (Carthaginiensis):  gens  perfida  pacti  I  6;  gente  XVII 
361;  manus  XVII  581;  Sidon  XIV  579;  stirps  I  106. 

Cadmus:  Cadmi  gens  (Carthaginienses)  VII  637. 

Caere,  Etruriae  urbs,  VIII  472. 

Caesar  (C.  lulius)',  deum  gens,  stelligerum  attollens  caput, 
Troianus  lulo  avo  XIII  864. 

Caeso,  dux  Hispanus,  III  377. 

Caicus,  Saguntinus,  I  306. 

Caieta,  TMtii  portus.    regnata  Lamo  VIII  529.     Caietae  litora 

VII  410. 

Calaber    1)  adi.  Calabros  saltus  VII  365.      2)  subsit.  Calaber 

VIII  573,  632.     Calabri  hispida  tellus  XII  396. 
Calacte,  SioiUae  oppidum,  litus  piscosa  XIV  251. 

Calais,  Boreae  filius,  conditor  Calium,  Campaniae  urhis,  VIII  613. 

Calatia,  Campaniae  oppidum,  paruis  muris  VIII  542;  XI  14. 

Calchas,  uates,  XIII  38,  41. 

Caledonios  (Britannos)  lucos  III  598. 

Calenus,  Campanus,  XIII  219. 

Calenus,  miles  Bomanus,  XVII  428. 

Cales,   Campaniae  urbSj  VIII  512.     Calen  Threiciam  XII  525. 

V.  Calais.  Orithyia. 
Callaecia,  regio  Hispaniae,  diues  III  346. 
Callaicus:   auro  II  602;   axem  XVI  377;    Lampon  (equus)  XVI 

334;  manus  II  417;  mariti  III  363;  metalli  X  118;  tegmi- 

nis  IV  326,  telluris  II  397;  uires  XVI  382. 
Calliope,  Musa,  Calliope  (voc.)  III  222;  XII  390.  [mater  Orphei 

XI  463.] 
Callipolis,  uetus  Siciliae  urhs,  XIV  249. 
Calpe,  laudibus  olim  terminus  Herculeis  XVII  638.   Calpes  Her- 

culeae  antris  X  174;   litora  VII  171.     Calpen,  hominum 

finem  I  141,  644;  III  102;  Herculeam  V  396;  extrema  antra 

VII  434;  IX  320.    v.  Herculeus. 
Calydon,  Aetoliae  u/rhs,  Calydona  tristem  Dianae  XV  307. 
Camarina,  Siciliae  oppidum,  XIV  198. 
Camers  {subst.),  armis  uel  rastris  laudande  VIII  461.     Camer- 

tum  phalanx  IV  167. 
Camillus  {M.  Furius):    Camilli  Gallis  ex  arce  fugatis  reuer- 

tentis  arma  pompa  gestata  I  626.     Camillo   {dat)  XVII 

662.     Camillum  superos  aequantem  laude  XHI  722;  Ca- 

mille  VII  569. 
Campania,   diues  opum,   diues  auorum  VIII  526;  mitis  VI  661. 
Campanus    1)  adi.  consule  XI  124;  iuuentus  XI  111;  manus  XI 


INDEX  NOMINUM.  203 

•299;  moenia  I  663;  XITI  96;  oras  VII  158;  pubes  XIII  301; 
urbs  XI  215.     2)  subst.  Campanis  XI  428. 

Campus  Martius  VIII  257,  284. 

Cancer,  sidus:  Cancri  furentis  ardorem  XV  50.  Cancro  {dat.) 
subdita  Libye  I  194.  Cancro  {abl.)  fumantibus  Austris 
XII  374. 

Cannae  X  30;  XII  514;  XV  34.  Cannarum  praescia  luno  VIII 
27;  uictor  XII  41;  campis  XVII  264.  Cannis  {dat.)  X 
225,  336.  Cannas,  tumulum  Hesperiae  I  50;  malum  exi- 
tiale  VIII  256;  urbis  uestigia  priscae  VIII  622;  IX  343; 
X  516;  XI  77,  171,  345;  XII  82;  XV  814;  XVII  306,  608. 
Cannae  (uoc.)  XI  574.  Cannis  (abl)  X  366;  XIII  718; 
XVII  164,  226.    V.  Aetolus.  Apulus  etc. 

Canopus,  Aegypti  urbs ,  Canopo  Amyclaeo  XI  431. 

Cantaber  III  326;  V  197,  639;  1X232;  spicula  densus  X  16; 
mixtus  rebellibus  Afris  XV  413;  Larus  XVI  46. 

Canthus,  Afer,  XV  700.  , 

Canusina  moenia  X  388. 

Capenas,  fluuius,  sacer  XIII  85. 

Caper,  miles  Eomanus,  IX  401. 

Caphereus,  Euhoeae  promontoriura^  Caphereo  XIV  143. 

Capitolium:  Capitolia  {acc.)  I  64,  270,  384;  aurea  III  623; 
capta  IV  151;  sacri  montis  IV  288,  758;  alta  V  654;  VII 
493,  558;  IX  216,  546;  nuda  XI  86;  alta  XII  640;  sacra 
XII  741;  XV  803;  XVII  266;  celsa  XVII  327.  —  Capuae 
arx  XI  265. 

Capitolina  arce  III  86. 

[Capreae  insula],  Teleboum  regna  pumicaeque  sedes  VII  418. 
V.  Telon. 

Capua:  rebus  seruare  serenis  inconsulta  modum  VIII  544;  XI 
128,  151;  altera  Carthago  XI  425  (=  XIII  100);  XIII  258, 
381.  Capuae  furorem  XI  29;  pereuntis  imago  XI  115; 
decus  (=  Decius)  XI  158;  ruinis  XI  256;  ruinas  XII  516; 
altae  ductor  (=  Virrius)  XII  87;  primores  113;  muros 
194,  463;  gremio  204;  bonis  287;  obsidione  571;  portis 
602;  florentis  gaza  XVII  280;  sublimis  moenia  XVII  301. 
Capuae  {dat.)  XII  491.  Capuam  XI  174;  XII  506;  XIII 
266.  Capua  {ahl)  XI  74,  195,  207,  317;  XII  5,  498;  XIII 
454;  alta  XVI  626.    v.  Gampanus.  Troianus. 

Capys,  Troianus,  conditor  Capuae,  magno  cognatug  lulo  XI 
179,  297;  XIII  117.     Capyn  XIII  321. 

Capys,  unus  ex  tricjeminis  Aricinis,  IV  381.  Capyn  IV  385. 
V.  Albanus.    Uirbius. 

Caralis,  miles  Hannibalis,  Caralim  IX  380. 

Carmelus,  miles  Romanus,  Phoebei  Soractis  honor  VII  662,  672. 

Carmentis  Euandria .mater  XIII  816.    Carmentia  opes  VII  18. 


204  INDEX  NOMINUM. 

Carpathium  aequor  {pars  maris  Aegaei)  III  681. 

Carteia,  Hispaniae  urls,  armat  Arganthoniacos  nepotes  III  396. 

Carthago  ferox  I  3;  II  373;  uictrix  II  573;  VIII  676;  trepidans 

II  703;  III  143;  IV  79,  790;  periura  VI  89;  fraudum  do- 
mus  VI  479,  582;  VII  491;  ruens  VII  576;  alma,  turrita 
celsa  figura  XIII  13;  magna  XV  750  etc.  Carthaginis 
arua  I  678;  arces  I  693;  II  406;  III  138;  IV  472;  VIII 
144;    arcem  VI  83;    arce  VII  37;   VIII    229;    altae    spes 

III  69;   muris  XVII  371;  muros  III  592;  iras  VI  507;  armis 

VII  281;  urbem  VIII 133;  ductor  XI 117;  Tyriae  XVI  211  etc. 
Carthago  {mc.)  II  303,  326;  parens  IV  811;  VI  344,  410, 
701,  712  etc.  Carthagine  II  365;  Tyria  III  231;  IV  130, 
763  etc.  V.  Agenor.  Agenoreus.  Byrsa.  Cadmeus.  Poenus. 
Punicus.  Phoenissa.  Sidonius.  Tyrius. 

Carthago    Noua,    Teucro    fundata    uetusto  III  368  =  XV  192; 

impenso  naturae  adiuta  fauore  XV  220. 
Carthalo,  Poenus,  1)  I  406.    2)  Libycae  regnator  harenae  XV  450. 
Casca,  milcs  Bomanus,  VII  649. 
Casilina  limina  XII  426. 

Casinum,  Samnitium  urbs,  Casini  nebulosi  rura  IV  227. 
Casinis  nymphis  XII  527. 

Casperia,  Sahinorum  urhs,  Bactris  nomina  ducens  VIII  415. 
[Cassandra]  Iliaca  Phoebade  XV  282. 
Castalins:  carmine  XI  482;  auena  XIV  468. 
Castalius,  unus  ex  maioribus  Imilccs,  uxoris  Hannihalis,  C  a  s  t  a  I  i  i 

Cirrhaei  sanguis  III  98.   v.  Imilce. 
Castor:  Castoris  Ledaei  umbram  XIII  804.     Castore  IX  295. 

V.  Lacon.  Ledaeus.  Pollux. 
Castrum  Inui  (in  Etruria  situm)  VIII  359. 
Castulo,  Hispaniae  urhs,  III  99;  Parnasia  III  391. 
Catane,  Sieiliae  urhs,  XIV  196.    [Catanaei]  pii  fratres  XIV  197. 
Catilina,  miles  Bomanus,  XV  448. 
Catillus,  conditor  Tihuris,  Catilli  Anienicolae  IV  225.   Catille 

VIII  364. 

Cato  1)  M.  Porcius  (Censorius)  VII  691 ;  plenus  Gradiuo  mentem  X 
14.    2)  L.  Porcius  Lidnus  (cf.  Liv.  XX  VII 46,  6  sq.)  XV  730. 
Catus,  miles  Momanus,  IV  139. 

Caucasius:  antris  IV  331;  tigrim  V  148;  tigres  XV  81. 
Caucasus  1)  mons  XII  460.     2)  equus  Hispanus  XVI  356,  367. 
Caudinis  faucibus  VIII  565. 
Caudinus,  Bruttius  miles,  XVII  441. 
Caunus,  miles  Gallus,  IV  233. 

Cauius,  uentus,  Cauri  rabiem  II  290.   Cauros  furentis  XIV  74. 
Caystrus,  Lydiae  fluuius,  Caystri  ripa  XIV  189, 
Cecropidae  (Athenienses)  XIII  484. 
Cecropius:  ceras  XIV  26;  Hymettos  II  217. 


INDEX  NOMINUM.  205 

Celtae    1)  =  Celtiberij   Celtae   sociati   nomen  Hiberis  III  340. 

2)  =  Galli  IV  300;  uaniloquum  genus  ac  mutabile  mentis 

VIiriT  [=inania  corda  ac  fluxam  morum  gentem  IV  49  sq,]; 

X  304;  Eridani  tumidissimus  accola  XI  25;  XIII 482.    Cel- 

tarum  cateruis  IX  236;    signa  XV   715.     Celtis  XI  28. 

Celtas  III  448;  IV  63,153;  XIII  79.  Celtis  {dbl.)  III  418. 

V.  Boii.  Galli.  Senones. 
CelticTis:    arma  VI  23;   cruor  V  143;  furor  IV  190;  rura  I  46; 

XV  503. 
Centauxus:  Centauro  (Chironi)  XI  451.    Centauri  bimembres, 

genus  deforme  III  41;  truces  XIII  690. 
Centenius  (M.  Centenius  Paenula  cf.  Liv.  XXV  19,  9),  XII  463. 
Centuripae,  uetus  Siciliae  oppidum,  e  uertice  celso  XIV  204, 
Cepliallenum  saxa  XV  305. 

Cephaloedias  {Cephaloedis,  SicUiae  urhs)  ora  XIV  252. 
Ceraunia  mixta  caelo  V  386;  accensa  VIII  631. 
Cerbereo  stridore  VI  178. 

Cerberus  II  538;  non  uno  ore  XIII  574;  XIII  591.    v.  lanitor. 
Ceres:    Cereris    propensae    fauore   XII  375;    iuetissima  turba 

{ruricolae)    XIII  535.     Cereri  I  237;    IX  205;    XIV  130. 

Cererem   benignam    XI  266.      Cerere    Hennaea   1  214; 

XVII  194  (=  frumento).   v.  Hennaeus. 
Cerillae,  Bruttiorum  oppidum,  exhaustae  Poeno  Marte  VIII  579. 
Cerretani,  gens  Hiheriaca,  quondam  Tirynthia  castra  III  357, 
Cethegus,  Samnitium  dux,  VIII  575. 
Chalcidicam  Nolam  XII  161. 
Chaonias  {Epiri)  oras  III  679. 
Charon,  portitor  inferorum,  XIII  761 ;  [IX  261]. 
Charybdis  atra  XIV  474.     Charybdim  XIV  256.    Charybdin 

II  308. 
Chimaera,  nomen  nauis,  XIV  497. 
[Chiron],  Centaurus  XI  451. 
Choaspes,  dux  Garamantum,  spectatus  Marte  III  317.    Choaspe 

{voc.)  IV  824. 
Chremes,  Poenus,  1  403. 
Chromis,  Saguntinus,  Chromin  I  439. 
Chrysas,  Siciliae  fluuius,  uage  Chrysa  XIV  229. 
[Cicero],  orator  Vlll  406. 

Cicones,  gens  Thracia,  II  75.     Ciconum  dirae  matres  XI  475. 
Cilicis  Tauri  saxosa  cacumina  XIII  882. 
Cilnius,  Arretinus,  VII  29. 
Cimber,  miles  Eomanus,  XIV  306. 
Cimini  lacum  VIH  491. 

Cimmerias  domus  {prope  lacum  Auernum)  XII  132. 
Cingula  saxa  {in  Piceno)  X  34. 
Cinna,  transfuga,  X  476. 


206  INDEX  NOMINUM. 

Cinyphitis:  aere  V  296;  crocco  XVI  354;  Isalcas  V  288;  Macen 

II  60;  Macae  III  275;  turmae  V  185. 
Cinyps,  Poenus  pulcher,  dilectus  Poeno  (Hannibali)  XII  226,  227. 
Circaeus:  dorso  VII  692;  iuga  {Latii  promunturium)  VIII  390. 
Circe  VIII  440. 

Cirrha  {Delphi\  Cirrha  (abl)  XII  320. 
Cirrhaeus:  antris  III  9;  Castalii  {v.  h.  n.)  III  97. 
Cirta,  Foenus,  XV  447. 
Clanis,  Etruriae  fluuius,  VIII  453. 
Clanins,  miles  Bomanus,  TV  188- 
Clanius,  Campaniae  fluuius^  VIII  535. 
Claudia,  quae  Cybeles  nauem  subito  in  Tiberi  haerentem  sola  in 

urbem  fune  induxit  XVII  34. 
Claudius  {Asellus  cf.  Liv.  XXLLL  46, 12)  XIII  149.  v.  Aeneades. 

Butulus. 
Clausus,  auctor  gentis  Claudiae,  Clausi  a  sanguine  Therapneo 

{Nero  Consul)  VIII  412;   Clausi  ueteris   pulcherrima  gens 

XIII  466.      Clausorum    decus    {Nero)    XV  547;    origine 

XVII  33. 
Cleadas,  Sidonius,  gens  Cadmi  VII  637. 
Cleonaei  leonis  III  34. 
Clitumnus,  Umbriae  fluuius,  ingentem  perfundens  flumine  sacro 

taurum  VIII  451;  IV  545. 
Cloelia  X  492;  contemptrix  sexus  XIII  830. 
Cloelius  eiusque  equus  X  456  sq. 
Clotho  dura  IV  369.     Clotho  longam  V  404. 
[Clupea]  V.  Aspis. 
Clusinus:    domo  X  483;    moenia  V  124;    uulgus,  antiquus  Ro- 

manis  moenibus  horror  VIII  478. 
Clytius,  Macedo,  Clytium  Pellaeum  XVII  429,  430. 
Cooalidum  {Cocali  regis  filiarum)  insidiis  XIV  43. 
Cocles  (Horatius)  X  484.  [XIII  726]. 
Cocythos,  torrens  sanguinis  atri  XIII  566.     Oocythi  uocabula 

XII  117;  acerbam  paludem  XIII  426;  rigua  unda  XIII  696; 

Stygio  odore  XIV  587. 
Collatia,  Latii  urbs,  altrix  casti  Bruti  VIII  361. 
CoUinus,  miks  Bomanus,  IV  344. 
Concanus,  Hispaniae  gens,  III  361. 
Cora,   Volscorum  urbs,  VIII  378.     Coram  IV  220. 
[Corbis]    Hispanus    (cf.  Liv.  XXVLLI  21,  6  sq.)  XVI  533  sq. 

v.  Orsua. 
Corbulo,  dux  nauis  Cumanae  in  classe  Marcelli,  XIV  408,  417. 
[Corcyra]  insula,  v.  Phaeaeum  arua  XV  297. 
Corduba,  Hispaniae  urbs,  III  401;  XVI  470. 
Corfinii  populos  VIII  520. 
[Corinthus]  v.  Ephyre. 


INDEX  NOMINUM.  207 

Cortona,  uetus  Etruriae  urbs,  VIII  472.   v.  Corythus. 

Corus,  uentus,  III  523,  659;  XV  154.     Cori  uasto  murniure  I 

469.     Corum  I  688.     Cori  {n.  pJ.)  IX  493.    v.  Caurus. 
Coruinus,  jRomanus  rerum  diuinarum  peritus,  egregius  linguae 

nomenque  superbum  V  78,  101.     Coruine  V  121. 
Corythus,  conditor  Cortonae,  Cory  thi  IV  720,  V  123.  v.  Cortona. 
Cossyra,  insula,  parua  XIV  272. 
Cothon    1)  miles  Hannibalis,    Cothonis    Marmaridae   II  164. 

2)  guhernator  nauis  VI  357. 
Crantor,  dux  Punicae  nauis,  Sidonius  XIV  517. 
Crassi  iuuenes  de  exercitu  Fdbii  dictatoris  VII  618. 
Cremerae  ripas  II  6. 
Cremona,  urbs,  VIII  592. 
Crenas  Phrygias  VIII  503. 

Cres  II  93 ;  Cres  accola  XIV  39.  v.  Cydonius.  Bictaeus,  Gortynius. 
Crispinns  {T.  Quinctius),  consul,  summi  honoris  Marcello  sociiis 

XV  345;  XVII  306.     Crispine  XV  350. 
Crista,  nomen  in  Umbro  clarum  diu  populo  X  93,  164. 
Critias,  unus  ex  irigeminis  Xanthippi  Lacedaemonii  filiis,  IV 

371,  383.    V.  EumacJius.  Xanthippus. 
Crixus,  Boiorum  dux,  IV  151,  175,  248,  267,  277.   Crixum  IV 

261,  270.     Crixo  duce  IV  148. 
Croesus,  diues  apud  superos  XIII  776. 
Croton  alta  XI  18.    v.  Thespiades. 

Crustumium,  Sabinorum  urbs,  Crustumio  prisco  VIII  366. 
Cumarum  portus  XII  60.    v.  Cyme. 
Cumanus:   agger  XII  75;  ratis  XIV  408. 
Cunctator  {Fabius)  VII  536;  XVI  674. 
Cupencus,  miles  Hannibalis,  IV  536. 

Cupido,  filius   Ueneris,  VII  442;  Cupidine  XI  420;  XIV  242. 
Cupra,  Picenum  oppidum,   Cuprae  litora  VIII  432. 
Curae  XIII  583. 

Cures,  Sabinorum  urbs,  Curibus  III  594. 
Curetum  aerisonis  ab  antris  II  93. 
Curetica  tecta  (Acarnania  vel  Aetolia)  XV  308. 
Curio,  dux  Picentium,  VIII  425;  flauus  comarum  IX  415;  non 

dignus  leto  inerti  X  403.     Curio  (voc.)   non  felix  X  209. 
Curius  (M'  Dentatus),  consul,  Curium  auro  non  umquam  ami- 

cum  XIII  723. 
Cyane,  Siciliae  fons,  XIV  515;  nota  fretis  XIV  567.     Cyanen 

patulam  XIV  686. 
Cyhele,  magna  mater  deorum,  IX  293;  XVII  8.     Cybelen  VIII 

363.    V.  Mater. 
Cyclas,  insula,  cuncta  IV  247.     Cycladas  pauidas  I  472. 
Cyclops  XIV  475,     Cyclopum  labore   IV  433;   caminis  V  71; 

munere  IX  448;  domus  XV  428.  Cyclopas  IX  307;  XIII  440. 


208  INDEX  NOMINUM. 

Cyclopius:  libido  XIV  531;  regna  XIV  33;  saxa  XIV  514. 

Cydnus,  dux  Cantdbrorum  et  Asturum,  III  338. 

Cydnus,  miles  Carthaginiensis,  XIV  434. 

Cydon  latrator  =  canis  Gretensis,  II  444. 

Cydoneus:  cornu  II  109;  harundine  X  260. 

Cyllene,  Arcadiae  mons,  Cyllenes  almae  gelidis  antris  editus 

{Mercurius)  III  203. 
Cyllenida  plantam  XVI  500. 
Cyllenius  (Mercurius)  IH  168,  219;  VIII  111.     Cyllenia  proles 

XIII  630. 
Cymaeus:  antro  XIII  498;  uates  IX  57,  XIII  400. 
Cyme,  quondam  fatorum  conscia  VIII  531.     Cymes   anus  XIII 

494.    V.  Cumae. 
Cymodoce,  nympharum  maxima  natu  Italidum  VII  428. 
Cymothoe,  nympha,  Cymothoes  uagae  regna  III  58. 
Cynosura,  sidus,  fidissima  nautis  Sidoniis  III  665.     Cynosura 

(voc.)  XIV  457. 
Cynthi  nemora  XV  771. 
Cynthia  (=  Luna)  IV  480.    v.  Diana. 
Cypros,  insula,  Cypron  VII  456. 
Cyrenaeam  urbem  VIII  158. 
Cyrene,  Africae  urbs,  III  252.     Cyrenes  incola  IV  628.     Cy- 

renen  VIII  57.    v.  Battus.  Battiadae. 
Cyrene,  nympha,  Aristaei  mater,  Cyrenen  XII  369. 
Cyrnus,  Hispanus,  XVI  342.    Cyrni  Callaicas  uires  382;  currus 

416.     Cyrnum  396.     Cyrne  342. 
Cytherea  (Uenus)  VII  458.     Cytherea  {voc.)  III  572,  593. 
Cythereius:  ales  III  683;  ignis  (Lucifer)  XII  247. 
Cyzicus,  rex  Bolionum,  XII  399. 

DACUS  I  324. 

Daedaleam  poenam  XIV  41. 

Daedalus  XII  91. 

Dahae,  Scythica  gens,  XIII  764. 

Danai  (Graeci)  Danais  XIII  41. 

Daphnis,  pastor  Siculus,  Daphnin  XIV  466,  470. 

Daphnis,  unus  ex  posteris  illius  pastoris,  XIV  462. 

Dardania  {Troia)  I  43;  XV  453.    (Boma). 

Dardanides  {Bomanus):  Dardanide  pulcherrime  (ScipioS)  XVI 
191.     Dardanidis  (d-at.)  XVI  24. 

Dardanius  1)  adi.  acies  XVII  80;  agmen  IV  487;  amoris  VIII 
149;  colono  XI  546;  ductor  (Minucius)  VIl  585;  ductor 
{Scipio  3)  XV  242;  ductorem  XVI  239;  finis  I  486;  furores 
III  359;  gentem  III  164;  gentis  XVI  129;  manea  II  336; 
matres  XVII  614;  nominis  VII  11;  penatis  VII  475;  san- 
guis  XI  178;    sanguine  XI  565;    uictor  {Paulus)  IX  600; 


INDEX  NOMINUM.  209 

urbis  (Bomae)  IV  782;  umbras  11  336.  2)  suhst.  Darda- 
niis  (Bomanis)  X  30;  XVII  336. 

Dardanus,  lovis  et  Electrae  filius,  Troiae  urhis  auctor,  XI  293. 
V.  Electra!] 

Dardanus  1)  adi.  arma  XVI  257;  bella  IV  733;  ductor  {Scipio  3) 
I  14;  dux  {Marcellus)  XII  190;  fata  XIII  504;  foedera  XV 
319;  lampas  XIV  429;  moenia  XI  30;  XVII  323;  origo  IX 
72;  proelia  V  291;  pubes  IX  317;  puppis  II  1;  raptor  IX 
201;  regna  III  710;  Roma  IV  670;  signa  III  616;  lecta 
XII  608.  2)  subst.  Dardanus  {Aeneas)  II  425;  diues  auri 
(Eomanus)  III  151. 

Dasius,  Arpinus  transfuga  {cf.  Liv,  XXIV  45,  1  sq.)  baud  igno- 
bile  nomen  XIII  32.    v.  Argyripa. 

Dauniacos  {Apulos)  campos  XII  429. 

Daunius:  iuuenis  {Theron  Saguntinus)  II  244;  pubes  I  291;  V 
631;  tela  XVII  431;  tellus  XIII  9,  59;  XVII  220;  regna 
IV  125;  VIII  357;  IX  499;  XIV  3. 

Daunus  =  Daunius:  uetus  incola  Daunus  I  665. 

Daunus,  Turni  pater,  Butulorum  rex,  Diomedis  socer,  Dauni 
sanguine  II  557;  nepotum  manus  IV  502;  aruis  IV  554; 
tellure  VII  157;  ora  IX  212;  regna  XH  43;  gener  {Bio- 
medes)  XIII  70;    aruis  XV  344;    oras  XVII   168.     Dauno 

XI  606;  socero  XIII  39. 
Daunus,  Saguntinus,  I  440. 

Decius,  solum  Capuae  decus  XI  158,  189,  194,  247,  250,  350, 
378;  XIII  280.  Decio  XI  185,  213,  225,  237,  238.  De- 
cium  205. 

Decu  XV  43. 

Decus  XV  99. 

Delius  uates  {Apollo)  XII  330. 

[Delphi]  Phoebo  loquentia  saxa  XV  311. 

Delus,  insula,  V  204. 

Diana:  Dianae  aram  IV  369;  Thoanteae  sacra  ritusque  IV  769; 
Thoanteae  sedes  XIV  260;  spectatae  in  fonte  supplicium 

XII  366;  famulam  XIII  124;  XV  307.  v.  Gynthia.  Dictynna. 
Latonia.  Luna.  Phoebe.  Phoebeius.  Titania. 

Dicarcheus:  prole  VIII  533;  urbe  {Puteolis)  XII  107;   XIII  385. 
Dictaeus    {Dicte^   Cretae  mons);    antro  XVII  21;    harundo  XIII 

184;  pennae  XV  631;  regis  (Minois)  XII  90;  saltus  II  94. 
Dictynna  XV  770.  Dictynnam  II  71.  Dictynna  {voc.)  II  191. 
Dido  I  23,  74;  II  406;  saucia  II  422;  aduena  IV  765;  VIII  50, 

166;  Sidonia  XV  746.   Dido  {acc.)  VIII 122,  231.  v.  Aeneas. 

Elissa.  Phoenissa.   Uenus. 
Dindyma,  Phrygiae  mons,  casta  XVII  20. 
Diomedes,  Tydei  filius  [gener  Dauni  XIII  70] ;  XIII  40,  Diomedis 

nomine    campum    {Apuliam)    VIII  241.     Diomedi    uago 

SlLIUS  Italicus,   II.  14 


210  INDEX  NOMINUM. 

XVI  368.    Diomede  Graio  IX   63.    v.  Aetolus.   Daunus. 

Oeneus.   Tydides. 
Dione  {Uenus)  laeta  VI  697;    Lucrina,  numen  nauis,  XIV  410. 

Diones  aues  IV  106.     Dionen  VII  87. 
Dis,  inferorum  rex,  Ditis  ostia  XIII  587.    Diti  duro  XIII  415. 

Ditem  XIII  659. 
Discordia  XIII  586. 
Dodonida  quercum  III  680. 

Dolopes,  Thessaliae  gens,  Dolopum  aspera  uis  XV  314. 
Dolor  II  550. 

[Domitianus]  III  607 ;  XIV  686  sq.   v.  Eous.  Germanicus. 
Dorylas,  filius  Mopsi,  Dorylae  ictu  II  126. 
Draces,  miles  Hasdrubalis,  Dracen  XV  467,  468. 
Drepane,  Siciliae  oppidum,  XIV  269. 
Druentia,  Galliae  fluuius,  III  468. 
Ducarius,  dux  Boiorum,  V  645. 
Duilius  {Caius)  VI  665. 

Dulichius:  arma  II  603;  nepotes  I  379;  puppis  (Ulixis)  XII 115. 
Durius,  Hispaniae  fluuius,  I  234. 

Durius,  Hispanus,  XVI  366,  401,  406,  423.     Durio  379. 
Durius,  Saguntinus,  Durio  V  323.     Durium  I  438. 

EBRIETAS,  comes  Uoluptatis,  XV  96. 

Ebusus,  insula,  III  362. 

Edonis,  Baccha,  IV  776. 

Egeria,  nympha,  Egeriae  lucis  altis  (Aricia)  IV  367;  pubes 

{fratres  trigemini  Aricini.   v.  Capys)  IV  380. 
Egestas,  deforme  malum  ac  sceleri  procliuis,  XIII  585. 
Electrae  Atlantidos  toros  XI  292.    v.  Dardanus. 
Eleus  axis  I  224. 
Elissa   {Dido):    Elissae   sacrum  I  81;    uultus   I  98;    profugae 

regnis  11  391;    litus   VII  488;    germana  VIII  47;    infelicis 

letum  VIII  78;  Sidonios  uultus  XIV  673;  nomen  XVH  224. 

Elissa  {ahl.)  11  421. 
Elissaeus:  aras  III  82;  lacertis  XV  521;  litore  XVI  614;  patres 

VI  346;  tyranno  {Hannihdli)  II  239;  uotis  XIV  258. 
Elysium  II  698. 

Elysius:  campos  XIII  410,  562;  limite  XIII  778;  oras  XIII  631. 
Emathius  {Macedonicus) :  labores  III  400;  tumultu  XV  286. 
Emporiae  Phocaicae  III  369;  XV  176. 
Enceladi  spirantis  rogus  Aetne  XIV  579. 
Engyon,  Siciliae  oppidum,  lapidosi  arui  XIV  249. 
Enna  v.  Henna. 

Ennius,  poeta,  antiqua  Messapi  ab  origine  regis  XII  393. 
Entella,  Siciliae  urhs,  largo  uirens  Lyaeo  XIV  204. 
Enyo  saeua  X  202.   v.  Bellona. 


INDEX  NOMINUM.  211 

Eons  (Lucifer):  Eoi  surgentis  lucem  XI  515.   Eoo  roseo  IX  180. 
Eous:  aequore  IV  481;  ala  VII  636;  Beli  II  49;    gemma  XIII 

365;    litoribus  VI  2;    Memnonis  III  334;    ortu  XV   223; 

sagittis  II  101;  Seres  XVII  595;  triumphos  {Domitiani  de 

Indis  et  Parthis)  III  615;  trophaeis  (Atheniensium  ex  Xerxe) 

XIV  282. 
Ephyraeus  (Corinthius):    alumnis  XIV  52;    moenia  (Syracusae) 

XIV  180. 

Ephyre  (Corinthus),  XV  310.     Ephyre  (abl)  XIV  656. 
[Epicydes  et  Hippocrates]  geniti  Carthagine  fratres  XIV  287  (cf. 

Liv.  XXIV  6,  2).    V.  Trinacrius. 
Epirotica  signa  I  627. 
Epirus  XV  298.    v.  Chaonius.  Thesprotius. 
Erebus:    Erebi  lacus  XII  659;    cauis  umbris  XIII  894;    undas 

XV  43.     Erebo    potenti    {dat.)   I  92;    II  451;    XIII   759. 
Erebo  (abl)  XIII  436. 

Ergetium,  Siciliae  oppidum,  XIV  250. 

Erichthonius,  Dardani  filius,  XI  294. 

Eridanus,  fluuius,  cruentus  I  132;  IV  634;  pater  IV  691  =  XII 

217;  ater  stragibus  VI  108;  pater  superbus  aquarum  Auso- 

nidum  IX  188.     Eridani  rapidas  undas  IV  488;   aquis  V 

129;    alta  stagna  V  156;    gentes  VIII  589;    tumidissimus 

accola  (Celtae)    XI  25;    uada  XI  138;    stagnis  XIV  189. 

Eridano  {dat)  IV  634;  sacro  XII  697.     Eridano  {dbl) 

IX  236. 
Erinnys,  addita  II  695;  feralis  II  609,625,693;  X  417;  improba 

XIII  293;  XIV  99. 
Error  XIII  586. 
Erymanthia  pestis  III  38. 
Erythia  litora  {Gades)  XVI  194. 

Eryx,  Siciliae  mons,  altus  XIV  203.     Eryce  summo  VI  697. 
[Eteoclis  et  Polynicis]  manes  XVI  546. 
Etmscus:  colles  V  I;  maniplos  VIII  468;  populo  X  485;   scep- 

tris  X  41.    V.  Arnus.  Lydius.  Maeonius.  Tmolus. 
[Euander]    v.  Arcadius.  Parrhasius. 

Eaandrius:  mater  {Carmenta)  XIII  816;  regna  {Bomana)  VII  18. 
Euboicns:  Euripi  XIV  143;  testudine  XI  288. 
Euganeus  {Uenetus):  oris  XII  216;  tellure  VIII  603. 
Eumachus,  unus  ex  trigeminis  Xanthippi  filiis,  IV  371,  385,  392. 

V.  Critias.  Xanthippus. 
Eumenis  II  569.     Eumenida  saeuam  II  544.    Eumenides  IV 

437.    V.  Furiae. 
Euripi  Euboici  unda  XIV  144. 

Enrope:  Europes  arua  I  200.     Europe  {abl.)  I  221. 
Kurope,  nomen  nauis,  XIV  568. 

Eurotas,  fluuius,  Eurotae  ripis  VI  312.     Eurotan  IV  364. 

14* 


212  INDEX  NOMINUM. 

Eurus,  uentus,  IV  322;  nubifer  X  322;  XV  714;  XVII  250. 
Euri  furor  improbus  VI  525.  Euro  ocior  II  173;  uolucri 
citatior  IV  6;  insano  saeuior  VI  175;  captiuo  XV  80.  Euri 
(n.pl)  IX  493.     Euris  uelocior  III  292;  rapidis  VIII  111. 

Eurydamas,  Saguntinus,  II  178,  186. 

Eurymedon,  Saguntinus,  II  637,  641.     Eurymedon  {voc.)  645. 

Eurythas,  Hispanus,  XVI  473,  489,  506.  522. 

FABIA  gente  incolumi  VII  59. 

Fabios  ter  centum  VI  637;  VII  39;  [II  4]. 

Fabius,  auctor  gentis  Fabiae.  VI  634. 

Fabius  (Q.  Maximus),  cauta  speculator  mente  futuri  etc.  1  679, 
686;  Tirynthia  proles  II  3,  44,  368,  382;  III  587;  VI  620, 
639 ;  trepidis  spes  unica  rebus  VII  1 ;  ultima  fessis  ancora 

VII  24,  91;  soUers  cunctandi  126,  262,  305,  306,  526,  538; 

VIII  2,  297;  IX  53,  566;  X  594,  605,  615,  640;  XI  90; 
aeui  floridior  XII  482  (nisi  h.  l.  poeta  alium  Fabium  intel- 
legit),  501;  XV  332;  pater  XVI  603,  644.  Fabii  magister 
(Minucius)  XII  501.  Fabio  ductori  VI  611;  VII  114,268, 
336,  398,  616,  621,  750;  VIII  10,  236;  X  282,  307,  515; 
seni  XV  322;  cauto  XVI  673.  Fabium  VII  225,  379,  495, 
587,734;  Vin33,263.  Fabio  VII  214,745;  VIII  277;  1X647; 
XVI  648.    Fabios  VIII  253.   v.  Herculeus.  Tirynthius. 

Fabrateria,  Latii  oppidum,  Fabrateriae  uulgus  VIII  396. 

Fadus,  miles  Bomanus,  V  565. 

Faesula,  Etruria^  oppidum,  VIII  447. 

Falernus,    uetus  agrieola,  qui  a  Baccho  edoctus  primus  uitem 

Falernam  coluit,  VII   166.     Falerni  uiticolae  193.     Fa- 

lerne  199. 
Falernus  ager:  Falerni  uberis  arua  VII  169.     Falernis  prelis 

VII  166;  lacibus  VII  211. 
Falisci,  Etruriae  ciuita^^   Faliscos,  indutos  gentilia  lina  IV 

223.     Aequi  Falisci  VIII  489. 
Farfarus,  miles  Bomanus,  IV  182. 
Fauentia,  Umbriae  oppidum,  VIII  696. 

Faunigena:  Arno  (v.  h.  n.)  V  7.     Rutuli  {Aborigin^s)  VIII  356. 
Faunus,  deus  indiges  Itdliae,  IX  294.   —    Fauni  Apenninicolae 

V  626, 

Feretinis  {Feretinum,  Latii  oppidum)  maniplis  VIII  393. 
Feronia,  dea  Latinorum  indiges,  XIII  84. 
Fibrenus,  Tyrrhenus,  IV  605. 
Fibrenus,  Latii  fluuius,  VIII  399. 
Fidena,  Latii  oppidum,  XV  91. 

Fides,  priscis  numen  populis,  at  nomine  solo  in  terris  iam  nota 
I  330;  casta  II  526  =  VI  548;  II  542;  alma  VI  132;  diua 

VI  468;    sacra  XIII  282;    despecta   ac  uiolata   XIII  291. 


INDEX  NOMINUM.  213 

Fidei  domus  inclita  {Saguntum)  I  598;  [II  654];  sanctae 
limina  II  480;  poenas  II  651.     Fidei  {dat.)  II  561,  664. 

Fiscellua,  mons  Sabinus,  VIII  517. 

Flaminius,  consul,  IV  705,  V  599, 639;  [maximus  ille  Boiorum  terror 
V650];  ingens  corpore  et  armis  VI  709;  VII  230;  VIII 310; 
IX  55,  422;  XII  550;  XIII  717.  Flaminii  caesi  rorantia  ora 
XVII 295.  FlaminioVl03;  acriVl23.  Flaminium Vl04, 
416,  608,  658;  VI  113;  XI  142,  212;  XVII  161.  Flaminio 
VII  34,  111;  VIII  218;  Flaminio  sepulcro  XI  190. 

[Flauia  gens]  III  594. 

Flauina,  Etruriae  oppidum,  VIII  490. 

Flauinia  rura  XIII  85. 

Fletus  XIII  582. 

Fontanus,  miles  FregeUanus,  V  540. 

[Formiae],  Antiphatae  domus  VIII  530.  v.  Laestrygonius. 

Fors,  non  aequa  labori  II  5;  VI  46;  infida  XV  105. 

Fortuna  I  8;  III  93;  IV  38,  67,  730,  breuis  magni  fauoris  732; 
improba  V  93,  265;  VI  368;  VII  245,  387;  IX  157,  328, 
364,  409;  X  574;  XI  39;  dura  168;  XII  554;  XIII  265; 
crudelis  383;  XV  640,  Sidonia  736;  haud  uno  contenta 
fauore  XVI  29,  616.  Fortunae  secundis  (sc.  rehus)  VII 
99;  ira  IX  48.  Fortunae  (dat.)  IV  448;  VII  93;  VIII 
365;  X  215.  Fortunam  VII  10;  stantem  super  omnia 
tela  VIII  316;  XII  62.  Fortuna  (voc.)  IV  607;  IX  162. 
Fortuna  titubante  XI  4. 

Foruli,  uicus  Sdbinus,  VIII  415. 

Fregellae,  Latii  oppidum,  V  542;  XII  529. 

Fregenae,  Etruriae  oppidum,  obsessae  campo  squalente  VIII  475. 

Frentanus,  Samnitium  ciuitas,  indocilis  exuere  fidem  XV  567. 
Frentanis  Vlll  519. 

Frusino,  Hernicorum  oppidum,  haud  imbellis  a  dnro  aratro  VIII 
398;  bellator  XII  530. 

Fucinus,  lacus,  IV  344. 

Fulginia,  Umhriae  oppidum,  diuitis  uber  campi  IV  546;  patulo 
iacens  sine  moenibus  aruo  VIII  460. 

Fuluius  {Q.  Flaccus),  consul,  XI  114,  XII  571,  600;  uictor  XIII 
96,  137,  156,  187,  361;  XVI  627. 

Fuluius  {Cn.  Flaccus),  praetor  (cf.  Liv.  XXV  20,  6  sq.)  XII  471; 
nobile  nomen  XVlI  304. 

Fundi,  Latii  oppidum,  VIII  529. 

Furiae  I  444;  IX  26.5,  663;  XIII  604.    V.  Eumenis. 

Furnius,  miles  Eomanus,  VII  619. 

Furor  IV  325. 

GABAR,  Afer,  IX  387.     Gabaris  IX  385. 

Gabinae  {Gabii,  Latii  oppidum)  lunonis  tecta  XII  537. 


214  INDEX  NOMINUM. 

Gades,    Hispaniae  urbs,   XVI  467;    terrarum  finis   XVII  637. 

Gades  {acc.)  III  4;  Herculeas  XVI  194.     Gadis,  hominum 

finem  I  141.   v.  Erythius.  Herculeus. 
Gaetulia,  Africae  terra,  III  288. 
Gaetulus  1)  adi.  aenis  XVI  176:  murice  XVI  569.    2)  subst.  leuis 

II  64.     Gaetulis  (dat.)  IX  79. 
Gala,  miles  Hasdrubalis,  XV  464. 
Galaesus,  Saguntinus,  I  438. 
Galatea,  nympha  XIV  226. 

Galba,  Etruscorum  dux,  X  194,  403.    Galbam  rectorem  nomine 

magno  VIII  469. 
Galli  =  Gallorum  populi  IV 216;  populis  XV  553;  manes  VIII 

642;    pauor    XV   736.     Gallis    {ahl)   I  625.    v.  Brennus. 

Geltae.  Bhodanus. 
Gallia  fera  I  656. 
Gallica  rura  IV  644.    v    Bebrycius. 

Ganges,  fluuius,  XII  460.     Gangen  VIII  408;  XIII  765. 
Gangetica  pubes  III  612. 
[Ganymedes]  XV  425. 
Garadus,  miles  Hannibalis,  VII  601. 
Garamantis:  gemma  XV  676;  pinu  XIV  498. 
Garamanticus :  accola  I  414;  Hammon  V  357;  monstrata  V  363; 

pubes  IV  445;  signa  I  142;  tela  VII  628;  uates  XIV  440. 
Garamas,  Libyca  gens,  IV  452;  V  194;  VI  676,  705;  VIII  267; 

IX  222;  X  304;  atrox  XII  749;  notus  sacro  Hammoni  XVII 

634.     Garamantis  Hiarbae  proles  {Asbyte)  II  68.    Gara- 

manta   saeuum   atque   aequantera  ritus    ferarum  XI  182. 

Garamantes  III  313;   XIII  479.     Garamantum  harenis 

III  648;  aestiferis  campis  XVII  447.     Garamantas  anhe- 
lantis  III 10;  remotos  XVI  630. 

Garamus,  miles  Hannibalis,  II  110. 

Gargana  cacumina  IX  34. 

Garganus,  Apuliae  mons,  celsus  VIII  223,629;  IX  212;  XIII  59. 

Gargani  uertice  VII  366;  arua  caedibus  feruentia  IX  483; 

campum  XVII  600.     Gargano  {abl.)  IV  561. 
Garganus,  equus  Scipionis  (1),  IV  266. 
Gargenus,  Boiorum  rex,  V  137, 
Gaulum,  insula^  XIV  274. 
Gaurus,  Campaniae  mons,  VIII  532.     Gauri  cacumina  Nysaea 

laeto  palmite  frondentia  XII  160. 
Gela,  SiciUae  urbs,  ab  amne  tfahens  nomen  XIV  218. 
Gelesta,  Maurus,  X  85. 

Germanicus  {Domitianus),  Germanice  III  607. 
Geryones,  monstrum  immane  tricorporis  irae  XIII  201.     Gery- 

onae  tricorporis  arua  longa  {Hispania)  III  422.    Geryone 

extincto  I  277. 


INDEX  NOMINUM.  215 

Gestar,  senator  Garthaginiensis ,  II  327. 

Gestar,  miles  Hannihalis,  1)  IV  627.     2)  XII  262. 

Getae,  Thraciae  gens,  II  75. 

Geticus:  antris  VIII  514;  Boreas  IV  244;  furores  XI  475;  niues 
XVII  488;  tellus  I  324. 

Gigantes,  armati  VI  181.  Gigantum  umbrae  XIII  590;  mole 
XVII  649. 

Gisgo,  miles  Hannibdlis,  II  111. 

Gisgo,  pater  HasdrubaJis,  Gisgone  satus  XVI  675. 

Glagns,  Hispanus,  XVI  561. 

Gloria  XV  98. 

Gorgo:  Gorgonis  ora  III  314.  Gorgona  IX  462.  Gorgone 
X  174.    V.  Medusa. 

Gorgoneus:  alas  XIV  576;  furores  X  435;  ore  IX  442;  uultu 
IV  234.    V.  Medusaeus. 

Gortyna,  Cretae  urbs,  II  101. 

Gortynius:  aduena  {Mopsus  v.  h.  n.)  II  148;  harundo  V  447; 
tela  11  90. 

GraccM  VII  106.  Gracchorum  proles  IV  495.  Gracchis 
{abl)  IV  515. 

Gracchus  i.  e.  Tib.  Sempronius  Longus  (poetae  errore),  Gracchi 
feruida  consulta  VII  34.  Graccho  comitante  IV  699  {cf. 
IV  495,  515.) 

Gracchus  {Tib.  Sempronius),  consul,  XII  63,  76,  477,  549;  XIII 
717;  XVII  299.     Gracchum  XVII  161. 

Gradiuuicolam  Tudertem  IV  222. 

Gradiuus  {Mars)  1  433;  IX  457;  atrox  IX  486;  furens  527, 
533;  XI  399;  XII  329,  716.  Gradiui  turbine  XI  101; 
honorem  XIII  365;  sorte  creatos  XIII  532.  Gradiuo  XI 
581;  XII  222;  calido  XV  337,  492;  XVII  483.  Gradiuum 
trucem  III  702;  IV  419,  460;  IX  290;  X  550.  Gradiue 
IV  201;  VI  340;  X  527.  Gradiuo  plenus  X  14;  meliore 
XV  16. 

Chraecia  maior  XI  21. 

Oraius:  1)  adi.  aequore  {Cannensi)  VIII  257;  calliditas  XIV 
338;  colonis  XII  358;  Diomede  IX  63;  ductor  (Xanthippus) 
VI  327;  manus  XII  49;  munimina  XII  41;  [oras  XV  316; 
Parthenope  {Neapolis)  VIII  533;  periuria  XVII  425;  pha- 
lanx  XVII  418;  pontus  I  289;  res  IV  358;  Saguntos  III 
178;  turmas  XIV  127;  urbes  XII  69.  2)  subst.  Graius 
I  378;  Archimedes  XIV  301,  662.  Graiorum  uulgus  XV 
177.     Graium  nomine  III  366.     Grais  XV  168,  309. 

Orauii,  Hispaniae  gens,  Grauios  I  235;  III  366. 

Grauiscae,  Etruriae  oppidum,  ueteres  VIII  473. 

Grosphus,  dux  Siculu^,  XIV  211. 

Gyas,  Saguntinus,  Gyan  I  439. 


216  INDEX  NOMINUM. 

HADRANUM,  Siciliae  oppidum,  XIV  250. 

Hadria,  Piceni  oppidum,  humectata  Uomano  VIII  438. 

Hadriacus:  fluctus  XI  509;  harena  X  214:  portus  I  54:  Sasonis 

VII  480. 
Haemonio  Borea  X  11. 

Haemus,  Thraciae  mons,  III  495;  Mauortius  XI  464. 
Halaesa,  Siciliae  oppidum,  XIV  218. 

Halaesus,  Argolicus,  conditor  Alsi,  urbis  Etruriae,  VIII  474. 
Hamilcar,  pater  Hannibalis,  dextra  spectatus  1  77,  100;  II  429; 

V  566,  575,  598;  VI  689;  [fraudum  genitor  XIII  738]; 
bello  numerandus  XV  747.  Hamilcaris  umbris  I  398; 
umbra  XIII  732.  Hamilcare  antiquo  III  254;  magno 
generatus  (Hannibal)  XI  371;  IV  542;  satus  XVI  675; 
cretus  XVII  444. 

Hammon,  deus  Libycus,  corniger  Ilt  10;   Garamanticus  V  357; 

patrius   flexis   per   tempora    cornibus   IX  298;    XIV  438. 

Hammonis  comitem  {Synhalum)  V  365;  Libyci  certissima 

proles  {Alexander  M.)  XIII  768;  fatidicis  harenis  XV  672. 

Hammoni  sacro  XVII  634.    Hammona  XV  688.     Ham- 

mon  (i'oc.)XIV459.  Hammonegenitus  {Hiarbasv.h.n.)Ubd. 
Hammon,  nomen  nauis,  corniger  XIV  572. 
Hammon  =  Libys  VI  676;  saeuus  XII  749. 
Hampsagoras,   princeps   Sardiniae,   XII  345  {Hampsicora  Liv. 

XXIII  32,  10). 
Hampsicus,  miles  Hannibalis^  VII  671. 
Hannibal:    belliger  I  39;    haustus  medullis   I  346;    ore  ferens 

iramque  minasque  II  209;  aequatus  superis  IV  810;  arduus 

VI  61;  cruentus  X  266;  Libyae  decus,  haud  uUi  supera- 
bilis  armis  XI  604;  Martius  ille  XV  408;  geminus  {cum 
Hasdrubale  fratre)  XV  516;  subitum  Carthaginis  fulmen 
XV  664 eic.  Hannibalis  prolem  IV  771  etc.  Hannibali 
I  79  etc.  Hannibalem  I  184;  lumen  alumnae  Libyae  IX 
533  etc.  Hannibal  {voc.)  Latiae  lacriraabile  nomen  IV 
730  etc.  V.  Afer.  Agenoreus.  Barcaeus.  Belides.  Elissaeus. 
Libya.  Libys.  Libycus.  Nomas.  Poenus.  Punicus.  Sidonius. 
Tyrius. 

Hannon,  senator  CaHhaginiensis,  aduersarius  Hannibalis,  II  277; 

serus   uates   285,  326,  360,  376;  IV  771;   VIU  22;  XI  554. 

Hannonis  ora  XI  643.     Hannoni  XVII  196.     Hannon 

{voc.)  XVII  200. 
Hannon,  Poenorum  dux,  XVI  29,  72,  674;  XVII  631. 
Harpe,  comes  Asbytes,  Nasamonias  II  117. 
Harpe,  equa,  XVI  365. 
Hasdrubal,   gener  Hamilcaris,   Hasdrubali  I  144.     Hasdru- 

bale  V  596. 
Hasdrubal,  frater  Hannibalis,  XIII  682;  fratris  spirans  ingentia 


INDEX  NOMINUM.  217 

facta  XV  412,  693.     Hasdrubalis   strage  VII  486;  spo- 

lium    XV  492,      Hasdrubali    XV  593.      Hasdrubalem 

adesum  cladibus  XIII  680;  XV  582,  601;  XVII  462.     Has- 

drubal  (yoc.)  XVII  261. 
Hasdrubal,   Gisgonis  fiUvs,  socer  Syphacis,   XVI  108,  167,  182, 

460;    XVII   148.      Hasdrubalis    proles    {filia)    XVII  72; 

repidi  fuga    XVII  175.     Hasdrubalem  XVI   79.     Has- 

druhal  {voc.)  XVI  212.    v.  Gisgo. 
Hebrus,    Thraciae  fluuius,   III  620;   XI  477.      Hebrum  II  75; 

gelidum  XVII  487. 
Hectore  magno  XIII  800. 

Hectoreus :  Acestae  {v.  h.  n.)  XIV  206 ;  gentis  (Romanae)  II  343. 
[Helena]  v.  Leda. 
Helicon,  Boeotiae  mons^  Heliconis  numina  XIV  1.    Helicona 

XII  412;  XIV  30. 
Hellespontus  Leandrius  VIII  621. 
Helorus,  Siciliae  oppidum,  undae  clamosus  XIV  269. 
Helymus  Troianus  XIV  46. 
Henna,  Siciliae  oppidum,  XIV  238.  . 
Hennaeus:    Cerere  I  214;  cohors  V  489;   diuae  I  93;  XIII  431; 

oris  XIV  50,  uallis  II  304;  uirgine  VII  689;  XIV  245. 
Herbesos,  Siciliae  oppidum,  XIV  264. 
Hercules:    Herculis  magni  uestigia  III  514;   Libyci  generoso 

sanguine  XII  360.     Hercule  tritas  uias  II  356.    [Nemeae 

pacator  II  483.]    v.  Alcides.     Alcmena.     Amphitryoniades. 

Tirynthius. 
Herculeus:  arae  II  237;  arce  {Sagunti)  IV  72;  Baulos  XII  156; 

Calpen  V  396;  Calpes  X  174;  colles  I  585;  columnis  I  142; 

columnas  XIV  147;    XV  643;    decoris  XI  136;    exuuias  II 

191;  famam  III  263;  freto  I  199;  Gades  XVI  194;  iter  XII 

118;  labor  I  369;  laboris  IV  4;    laudibus  XVII  638;  metis 

IX  185;    XVI  149;    mole  XII  143;    muri  (Sagunti)  I  273; 

muris  IV  224;  nepotes  {Fabios)  VI  636;    numinis  VII  50; 

penates  VII  44;  pharetram  XII  433;  plantae  XV  505;  rogi 

VI  453;  uoce  III  436. 
Herdonia,  Hirpini  oppidum,  obscura  VIII  667. 
Herius,  Teatinus,  XVII  452,  470. 
Herminius,  miles  Bomanus,  V  580. 
Hermus,  Lydiae  fluuius,  Hermi  harenis  I  159. 
Hernicus:  saxa  IV  226;  VIII  391;  turma  X  313. 
Hersilia,  Sabina,  uxor  Bomuli,  Hersiliam  thalamos  Martigenae 

Quirini  XIH  812. 
[Hesiodus]    v.  Aonius.  Ascraeus. 
Hesperia:    Hesperiae    antiquae  laborum  decua  I  4;    tumulus 

{Cannae)  I  60.     Hesperiam  II  344;  XV  309.     Hesperia 

{abl)  IV  816. 


218  INDEX  NOMINUM. 

Hesperides,  nytnphae, malorum  aureorum  custodes,  Hesperidum 

litore  I  431;  dono  II  78;  lucis  III  283;  domus  IV  636. 
Hesperius:    axe  I  130;  XVI  291;   cladibus  VII  15;  gurgite  XV 

250;    latus  III  703;  litore  XVI  693;  orbe  XVI  660;  telius 

XVII  220. 
Hesperos,  stella,  XI  268.     Hesperus  XII  647. 
Hesperos,  Gaditanus,  XVI  465,  491,  520.     Hesperon  504,  511. 
Hiarbas,  procus  Didonis,  despectus  taedae  VIII  54. 
Hiarbas,  Foenus,  I  417. 

Hiarbas,  pater  Ashytes,  Hammone  genitus  II  58. 
Hiber  omnis  I  656;  IV  470;  XVI  306;  leuis  IV  549. 
Hiberiacis  terris  XIII  510. 
Hiberis  =  Hiberia  IV  59. 
Hiberus,  Hispaniae  fluuius,  1  480;  II  449;  non  mitis  XVII  641. 

Hiberi    uetiti    nomen    V   161;    ripas   VII   110;   XVI  633. 

Hiberum   I  643;  XI  144.     Hibero   crudo  VIII  323;  diti 

IX  195. 

Hiberus  1)  adi.  acies  XVI  459;  alitibus  II  269;  armenti  XII 
119;  XIII  846;  bellator  I  190;  campis  II  185;  XV  399; 
indigenas  XVI  31;  litora  XVI  216;   Martem  XV  2;   moris 

X  229;  nymphis  I  156;  orae  XVII  636;  parma  XV  479; 
populos  III  101;  populi  XV  268;  tellure  XIII  471;  telluris 

XV  642;  XVI  90;  terrae  I  287;  X  219;  XVI  245;  terra 
111  176;  XIII  382;  XV  414,  792;  XVI  24;   terras  XV  153; 

XVI  657;  terris  XI  609 ^  XV  194;  uulgus  I  145.  2)  subst. 
Hibero  armifero  XIII  507.  Hiberi  Martis  amantes  XVI 
106.  Hiberis  III  340.  Hiberos  III  418;  XII  378.  Hi- 
beris  II  50;  III  224;  XV  206.   v.  Hispanus. 

Hiberus,  miles  Hannibalis,  I  387,  392,  394. 

Hiberus,  Hispanus,  XVI  354,  381,  420. 

Hiempsal,  Nasamon^  I  408. 

Hiems  XII  3. 

Hieron,  Syracusarum  rex,  mitis  XIV  80,  653;  [fidus  Sicala  re- 

gnator  ab  Aetna  VIII  614;  V  490]. 
[Hieronymus,  Syracusarum  rex]  XIV  85  sq.  v.  Trinacrius. 
Himera,  Siciliae  fluuius,  XIV  233. 
Himilco,  Poenus,  XIV  394,  431,  451,  561. 
Hipparis,  Siciliae  fluuius,  Hipparim  XIV  230. 
Hippo,  Numidiae  urbs,  antiquis  dilectus  regibus  III  259. 
[Hippocrates]  v.  Epicydes. 
Hirpinus  v.  Irpinus. 
Hispal,  Hispaniae  urbs,  celebre  Oceano  atque  alternis  aestibus 

III  392. 
Hispania  XIII  695  V.  Atlantiacus.  Baetis.   Geryones.   Hesperia. 

Hesperius.   Hiberis.   Hiberiacus.   Hiberus.    Pyrene.   Tagus. 

Tartessiacus.  Tartessius. 


INDEX  NOMINUM.  219 

Hispanus:  cohortes  I  220;  XIII  681;  gente  I  629.    v.  Baeticola. 

Baetigena.    Hiber.    Hiherus.    Hispania. 
Hispellatem  Metaurum  IV  187. 
Hispellum,   Umbriae  oppidum,  VIII  457. 

Hister,  fluuius,  Histri  binominis  ripas  1326.    Histrum  III  617. 
[Homerus]  XIII  788  sq.    v.  Maeonius.  Smyrnaeus. 
Honor  XV  98. 

[Horatius  Cocles]  XIII  726.     v.  Coclcs. 
Hostus,  Saguntinus,  I  437. 

Hostus,  Sardus,  Hampsagorae  fiUus,  XII  347,  377, 403.  Ho s t o 413. 
Hybla,  Siciliae  oppidum,  XIV  200, 
Hyblaeo  nectare  XIV  26. 
Hyempsa,  miles  Garthaginiensis.  XVI  461. 
Hymenaeus   1)  adi.  Tyrios   XVII   79.       2)  subst.    Hymenaeus 

XIV  241.     Hymenaeo  primo  III  64;  lasciuo  V  22. 
Hymettos  Cecropius  II  218."     Hymetton  XIV  199. 
Hyperionia  lampade  XV  214. 
Hypsa,  Siciliae  fluuius,  sonorus  XIV  227. 
Hyrcani  XIII  474. 
Hyrcana  tigride  V  281. 

lACCHUS:  laccho  {dat.)  XII  526.     lacche  VII  187. 

laniculum  X  488. 

lanitor  {Girherus),  insomnis  lacrimosae  aulae  II  552;    Stygius 

III  36. 
lanus  XII  718. 
lapetum  fumantem  XII  149. 

lapyx,  Baedali  filius,  lapygis  agros  {Apuliam)  IX  185. 
lapyx  {adi.  =  Apulus):  alumno  IX  170;  campum  I  51;  III  707; 

VIII  37;  campo  XI  11;  equo  IV  555. 
lapygios  agros  VIII  223. 
larbas  v.  Hiarhas. 
Icarium  mare  IV  245. 

Icarus,  Mopsi  Saguntini  filius,  II  133.     Icare  II  142. 
Ichnusa  {Sardinia),  prius  Grais  memorata  colonis  XII  358. 
Ida,  Phrygiae  mons,  Iden  VII  465.    Ida  Phrygia  {ahl.)  VII  437. 
Idaeus   {Troianus,  Bomanus):    generis  III  207;    iuga  XVII  22; 

nomina  XII  155;  sanguis  I  126;  Idaeos  Xanthum  Simoen- 

taque  XIII  72. 
Idalius  {Idalia,  Gypri  oppidum):  sagitta  V  19. 
Idmon,  Nasamonius,  VII  609. 
Idumaeas  palmas  VII  456.    v.  Idyme. 
Idus,  milcs  Hannibalis,  II  164. 
Idyme,  Syriae  pars,  Idymen  palmiferam  III  600. 
lertes,  Poenus,  altus  V  259.     lertae  {dat.)  X  299. 
letas,  Siciliae  oppidum,  celsus  XIV  271. 


220  INDEX  NOMINUM. 

Iguuium,   Umhriae  oppidum,  infestum  olim  nebulis  umentibus 

VIII  549. 
Ilerda,  Hispaniae  urbs,  III  369.    Ilerdae  bellacis  proles  XVI 

475.   V.  Sicoris. 
Ilerdes,  Hispanus,  XVI  566,  571.] 
Ilertes,  Afrorum  dux,  III  255. 
Ilia  {Bhea  Siluia)  XII  543. 
Iliacus:  aras  (Eomae)  XIII  620;  cuspidis  V  596;  exitium  XVII 

229;  flammas  V  82;  hospite  {Aeneas)  VIII  50;  malis  X434; 

maros  {Bomae)  X  386;  muris  XII  515;  nurus  (Romana)  III 

151;  origine  XII  344;  penatis  XIII  53;  Phoebade  {Cassan- 

dra)  XV  282;  procellis  VI  106;  Quirini  XIII  266. 
Ilion  XIII  43. 
Illyricus:    litus    XV  294;    tyranno   {Demetrio  Phario)    X   609. 

V.  Taulentius. 
IUyris  ora  VIII  290. 
Ilua,  insula,  VIII  615. 
Ilus,  Troianus,  XI  295. 
Imilce,  uxor  Hannibalis,  Cirrhaei  sanguis  Castalii  III  97,  106; 

IV  775,  806. 
Inachius:    armis  {Argiuis)    XV  278;    iuuencae    X  347;   uirum 

{Zacynthum  v.  h.  n.)  I  287. 
Inarime,  insula,  ardentem  sortita  Typhoea  VIII  541;  XII  148. 
Indibilis,  Hispanus,  XVI  564. 
Indus    1)  adi.  litore  VII  477.      2)  subst.  Indos  VIII  408;  XV 

79.     Indis  {abl.)  odoratis  XVII  647. 
Infamia  XV  97. 
Insidiae  XIII  583. 
lo,  nomen  nauis,  XIV  517. 
lolaus,  amicus  Herculis,  XII  364. 
lonius:  mare  XV  157;  profundo  XI  22;  XIV  73. 
Irarum  exercitus  IV  437. 
Iris:  Irim  IX  471,  629,  551. 
Irpina  pubes  VIII  569. 

Irpini,  Samnitium  ciuitas,  gens  uana  indocilisque  quieti  XI  11. 
Irpinus,  miles  Bomanus,  IV  595, 
Isalcas,  Cinyphius,  V  289,  296. 

Isthmiacus  {Syracusanus) :  colonis  XIV  341;  tectis  XIV  642. 
Isthmos:   Isthmon  XV  155.     Isthmo  Sisyphio  {abl)  XIV  51. 
Italia:    Italiae  fatis  XV  781.     Italiam  I  344,  485;    III  212; 

VIII  268;  XII  372;  XIV  77;  XV  474;  ardentem  XVI  619; 

XVII  234.     Italia  {abl.)  XIV  195.    v.  Ausonia.  Hesperia. 

Dardania. 
Italidum  nympharum  VII  429. 
Italus  1)  adi.  bella  XII  410;  XIII  885;  colonis  IX  76;  ditione 

XVII  405;    ductore  XII  290;    ductorem  XIV  363;    finibus 


INDEX  NOMINUM.  221 

IV  122;    gentis  VI  130;    gens  XIII  658,   742;    hostem  IV 
759;   origo  V  563;   oris  VIII  183;   pubes  VI  242;   IX  571 
regnis  VI  696;  regna  XIII  654;  res  XVI  632;  ruinae  V  329 
sanguine  XII  17;  XV  518;  spolia  XV  674;  taxus  XIII  210 
tellure  VII  475;   XVE  213;   tellus  VIII  353,  574;  XI  502 

XVI  616;  XVII  614;  terra  XVII  163,  465;  uirtus  VI  14 
uiscera  VII  489.  2)  subst  Itali  IV  315;  VII  149,  681 
IX  490;  XIII  253;  XIV  622.  Ttalum  fines  I  70;  ductores 
IV  504;  res  VI  104;  pugnas  VIII  202;  globos  IX  503, 
spes  X  309;  gens  X  492;  XV  394;  malis  XI  26;  lux 
(Scipio  3)  XIII  707;  pubes  XV  711.  Italis  I  379;  III  400; 
IV  721;  XII  623;  XIII  674.     Italos  XIV  108,  441. 

Ithacae  portus  XV  303. 

Ithacesia  sedes  Bai  VIII  639. 

Ithacus  {TJlixes)  II  183.    Ithaci  torum  II  180.    Ithacum  corde 

aequantem  Peleia  facta  XIII  803.     Ithaco  {dbl.)  XIII  48. 
Ithemon,  Autololum  moderator  V  546. 
luba,  miles  Hannihdlis,  II  160. 
Iugurtha,  miles  Hannibalis,  II  166. 
lulus,  Aeneae  filius,  luli  lacrimantis  genibus  VIII  74;  fnlgentis 

sideream  effigiem  VIII  91;  mitis  dilectum  caput  VIII  107. 

lulo  {ahl.)  sacro  VIII  71;  magno  XI  179;  auo  {y.  Gaesar) 

XIII  863.     lulis  {dat)  sacris  III  596. 
luno:    1   26,  63,  138,  647;    II   533,    IV   725;    V   207;    Sarrana 

{Punica)  VI  468;  Cannarum  praescia  VIII  27:  Saturnia  IX 

296,  635;  X  47;  XII  201,  704;   Sospita  XIII  364;   supplex 

XVII  367,  370;  conterrita  522,  667,  579;  regina  598;  tur- 
bata  604.     lunonis  precibus  IV  674  =  IX  494;   Gabinae 

XII  637;   Auernae  {Proserpinae)  coniux  XIII  601;   insidias 

XIII  618;  curis  XVII  667.  lunoni  II  694;  VII  77;  XVII 
633.  lunonem  aegram  curis  XII  691.  lunone  VII  467; 
IX  626.    V.  lupiter.  Saturnia. 

lunonius:  anguis  VI 184;  iussa  X  370;  sedes  {Lanuuium)  VIII 360. 

lupiter  III  630;  [diuum  genitor  V  70;  VI  618];  V  385;  VI  600; 
mitis  VII  240;  IX  308,  642;  X  362;  XI  380;  XII  606,  635, 
666,  691,  721;  XIII  612;   XV  364;  sator  aeui  aeterni  XVI 
665;  XVII  370;  [Omnipotens  XVII  385];  XVII  478.     louis 
summum  culmen  III  510;    uoces  III  647;    cornigeri  regna 
III  667;  dona  III  677;  ales  IV  113;  armiger  IV  126  =  XIII 
841;  proles  {Scipio)  IV  476;  cura  VI  695;  tecta  VIII  342 
templis  Vni  645;    regna  immania  IX  637;    coniux  X  83 
magni  armiger  X  108;    irarum  X  338;   ales  fulua  XII  66 
irati  pectora  XII  619;  uultus  XII  643;  inuicti  fulmina  XII 
672;  Tarpeii  triumphum  XII  743;  furto  XIII  616;  imperio 
XIII  631;  gremio  XV  120;   cineri  XV  804;   armigerae  uo- 
lucres  XVII  63;  Tarpeio  telo  XVII  267.     loui  1  9;  Stygio 


222  INDEX  NOMINUM. 

I  386.  Tartareo  II  674;  III  676;  V168;  VI  620,648;  nigro 
VIII  116,  264;  X  68,  166;  XII  151,  333,  340;  XIV  569; 
XVII  174.  louem  bellantem  I  137;  torquentem  tela  I  253, 
417;  proauum  II  66,  115,484;  summum  535;  VI  693;  VIII 
296;  [superum  regem  IX  470];  X  345;  XI  291;  XIII  642; 
cornigerum  XVI  261;  Tarpeium  XVI  261,  623;  XVII  226. 
lupiter  (VOC.)  II  26;  VIII  666;  [pater  X  432];  XVII  608. 
loue  non  aequo  II  364  =  XII  21;  VI  642;  XI  84,  179; 
XIII  326.    V.  Omnipotens.  Pater.  Tarpeius.  Tonans. 

KABTHALO  v.  Carthalo. 

LABAEUS,  miks  Gallus,  IV  232. 

Labici,  Latii  ciuitas,  habiles  ad  aratra  VIII  366. 

Labici  arua  XII  534. 

Labicus,  miles  Bomanus,  V  565. 

Labienus,  Gingulanus,  X  32,  37.     Labienum  34. 

Lacon  1)  adi.  uenator  {canis)  III  295.     2)  suhst.  Laconi  claro 

VII  666.     Lacona  (Xanthippum)  parentem  IV  361.     La- 

cone  (Xanthippo)  conducto  II  305;  Lacone  gemino  (Castor 

et  Pollux)  XIV  207.    Laconum  densa  nubes  VI  336.    La- 

conas  VI  345. 
Ladmus,  Poenus,  I  397. 
Laelius,    Scipionis  amicus  et  legatus,  XV  217,   258,  274;   XVI 

576,  683;  XVII  433.    Laeli  (voc),  magnum  Dardaniae  de- 

cus  XV  453. 
Laenas,  miles  Romanus,  XV  447. 
Laertae  nepoti  (Telegono)  VII  693. 
Laertius:  pocula  XV  431;  regna  I  290;  XV  303. 
Laestrygone  diro  XIV  126. 

Laestrygonius :  recessus  VII  410;  rupes  VII  276. 
Laeuinus,  miles  JRomanus,  V  644. 
Laeuinus,  Priuernas,  centurio  Bomanus,  VI  42. 
Lageus:  amnis  (Nilus)  I  196;  ratis  X  321. 
Lagi  flumina  (Nilus)  XVII  591. 
Lampon,  equus  Callaicus,  XVI  334,  392. 
Lamus,  Laestrygo,  uetus  rex  Caietae^  VIII  629. 
Lamus,  Ilerdensis,  XVI  476. 
Lanuuium,   Latii  oppidum,  lunonia  sedes  VIII  361;    Lanuuio 

(ahl.)  XIII  364. 
Laomedonteus   (Laomedon,    Troianorum  rex):    flammae    I    643; 

Mineruae  XIII  66;  pastor  (Pam)  VII  437;  telluris  VIII  172; 

urbis  (Bomae)  XVII  4. 
Laomedontiadum  urbi  (Romae)  X  629. 
Larinas  [Larinum,  Frentanorum  urhs)  1)  adi.  Larinatia  signa  Xlt 

174.     2)  suhst.  Larinas,  accola  superi  ponti  XV  666.    La- 

rinatfim  dextris  VIII  402. 


INDEX  NOMINUM.  223 

Larns,  miles  Gdllus,  IV  234. 

Larus,  Cantdber,  XVI  47. 

Lateranus,  miles  Bomanus,  V  229,  251.J 

Latinus,  miles  Eomanus,  XV  447. 

Latinus,  uetus  Latinorum  rex,  Latini  regna  I  40;  III  223,  644. 

Latinus  1)  adi.  populis  V  59;  rectore  (Scipio  3)  XVII  634. 
sanguine  VI  603.  2)  subst.  Latini  VI  641;  XI  78.  La- 
tinis  (dat.)  VII  21;  XIII  745,  810;  XVI  250,  564;  XVII  282. 
Latinos  VI  489,  693;  VII  694;  VIII  33. 

Latium,  VI  594;  XI  566;  XVI  695.  Latii  fluxas  res  VII  17; 
cruorem  VII  204.  Latio  (dat.)  I  42;  II  379;  III  588;  IV 
729;  VI  339;  VIII  234;  X  48,  429;  XIII  616;  XV  393,  640, 
733;  XVI  214;  XVII  191,  353,  394,  515.  Latium  III  700; 
VIII  252,  651;  X  267;  XIII  655;  XIV  257;  XVI  11,  680. 
Latio  III  591;  turbato  monstris  IX  1;  X  656;  toto  XIII 
741;  XVI  688. 

Latius  1)  adi.  amicitiae  XVII  74;  arma  I  567;  catena  VIII  276; 
classes  I  603;  cruorem  VIII  7;  cruore  XVII  436;  decus 
XIII  821;  ductor  IX  437;  XV  443;  XVI  139;  XVII  83; 
effigiem  XVII  524;  fasces  VI  444;  XIV  112;  fastis  XVI 
131;  finis  IV  76;  focos  VI  470;  habenae  XIII  34;  honores 

VIII  43;  iuuenem  {Scipio  3)  XVI  190;  Laelius  XVII  432; 
leges  XV  383;  Lyaeo  III  370;  manus  IV  502;  miles  IV 
512;  X  388;  XV  481;  milite  V  120;  XIV  393;  modis  XII 
412;  nomine  XVI  306;  nurus  VII  74;  opes  XV  320;  oras 
V  10;  pubem  III 175;  puppe  XVII  8;  rebus  XIII  869;  rector 
{Marcellus)  XII 199;  {Scipio  3)  XVI  40,  76;  ruinas  VIII  676; 
Telluris  XV  546;  terra  VIII  70;  terrae  XVII  168;  turmae 
XII  293;  uiros  XIV  618;  uitis  VI  43;  XII  394,  466;  uoces 

IX  79.     2)  subst.  Latios  XVI  280. 

Latonia  {Diana)  XV  777.    Latonia  {voc.)  XIII 137;  uirgo  XII713. 

Latronius,  classiarius  Bomanus,  XIV  534. 

Laudes  XV  98. 

Lauinia,  Latini  filia,  suspecta  VIU  176;  XIII  806. 

Lauinius:  Pergama  {Lauinium)  XIII  64;  regna  X  438;  sceptra 
I  44.    V.  Troia. 

Laurens,  Campanus,  XIII  195. 

Laurens  1)  adi.  aruis  XIII  60;  bella  III  83;  VIII  598;  colono 
XII  706;  domo  VIII  358;  larem  I  659;  luco  XIII  65;  no- 
mina  I  669;  oras  I  605;  VIII  68;  ora  XV  415;  populis  IX 
648;  populi  honores  XVI  255;  populos  XVI  678;  praeda 
XVII  281;  puellarum  X  494;  regna  XIII  747;  signa  XIV 
257;  XVI  151;  stagnis  VIII  28;  tellus  IX  203.  2)  subst. 
Laurentum  decus  IV  221.  Laurentibus  {dat.)  I  110; 
XVII  62. 

Laurus,  miles  Bomanus,  1)  IV  176,  177.     2)  IV  343. 


224  INDEX  NOMINUM. 

Laus,  miles  Bruttius,  XVII  441. 

Leandrius  Hellespontus  VIII  621. 

Leda  XIII  633.     Ledae  nomen  {Helena)  XIII  44. 

Ledaeus:  Amyclis  II  434;  Castoris  XIII  804;  fratres  XV  83; 
Xanthippo  IV  356. 

Lentulus,  senator  Bomanus,  I  676. 

Lentulus,  miles  Bomanus,  V  231,  253;  X  261,  291.  Lentule 
X  290. 

Leontinos  campos  XIV  125. 

Leponticus,  miles  Gallus,  IV  235. 

Leptis,  Africae  urhs,  Sarrana  III  256. 

Lernae  undis  VI  182. 

Lernaeus:  hydra  III  32;  monstra  II  158. 

Lethaeus:  latices  XIII  555;  uirga  X  356. 

Lethe,  inferorum  fluuius,  Lethes  infernae  obliuia  I  236.  [XVI 
476]. 

Lethes,  Hispaniae  fluuius,  XVI  476;  [I  235]. 

Leucatae  uada  XV  302. 

Leucosiae  scopulis  VIII  578. 

Liber  (Bacchus)  XV  80;  XVII  647. 

Libo,  miles  Bomanus,  V  411. 

Liburna  agilis  XIII  240. 

Libya:  Libyae  populis  U  50;  fluitantia  membra  II  310;  con- 
cilio  II  330 ;  clades  II  358 ;  gremio  II  674 ;  rector  (Hannibal) 
III  173;  XI  210;  rectorem  X  251;  ductor  IV  39,  529;  V 
345,  532,  555;  VII  20,  305;  XII  196,  420;  ductorem  VIII 
661;  XI  435;  ductores  XV  186;  subactae  fata  IV  130; 
ducem  IV  423;   IX  272;  XII  275;    stragem  V  89;  cinerem 

VII  493;  res  laetas  XI  23;  terris  XI  587;  XVI  681;  terras 
XVI  611;  decus  XI  603;  oras  XIV  560;  oris  XVI  627; 
nomen  XVI  660;  regaator  {Syphax)  XVII  173.  Libyae 
(dat.)  II  388;  VI  516;  VII  13,  63;  XV  194;  XVII  336. 
Libyam  III  316,  563;  VII  432;  VIII  673;  XI  2;  XII  335; 

XIII  613;  XIV  74;  XVI  27,  153,  160,  596,  639.     Libya 

XIV  651;  XVI  219. 

Libye,  subdita  Cancro  I  194;  III  226.     Libyes  orae  I  23;  parte 

VIII  650.     Libyen  I  623;  III  324,  682. 

Libycus:  1)  adi.  anguibus  VI  243;  aras  III  651;  carinae  XIV  438; 
castris  II  527;  catenis  VII  32;  coeptis  I  35;  cohortis  XIII 
103;  cornua  IV  650;  ducis  XII  11;  XVII  523;  ductoris  XII 
269;  XV  471,  484;  XVI  209;  ferarum  IX  674;  finibus  VI 
141;  frenos  X  480;  Hammonis  XIII  768;  harenae  XV  450; 
Herculis  XII  359;  laurum  IX  646;  leonem  {Hannibal)  VII 
401;  litoribus  VI  673;  IX  197;  lymphis  IX  297;  monstri 
X  167;  murice  VIII  437;  naualibus  XIV  386;  nisu  IX  317; 
oris  1X67;  XI  377;  XIII  481;  XIV  289;  XVH  402;  praeside 


INDEX  NOMINUM.  225 

{Hanmbal)  XV  362;  pubem  X  92;  rectoris  XI  320;  XV 
331;  (regi)  XV  423;  res  I  478;  taedis  X  441;  telluris  III 
40;  X  124;  terras  IV  799;  XI  484;  XVII  543;  turmae  II 
348;  tyranni  (HannibaT)  V  203.  2)  subst.  Libycis  (dat.) 
XVII  62. 
Libys  1)  adi.  bellator  V  250;  ductor  IX  181.     2)  subst.  Libys 

I  657;  asper  IV  469;  V  193,  217,  320  (Mago)]  639;  VI  695 ; 
IX  580;  XIV  562;  XV  539;  XVI  106,  289;  (Hannibal):  VII 
132,  241,  526;  improbus  VIII  319;  IX  244,  640;  X  472, 
576;  XII  189,  478,  644;  XIII  94;  XV  349;  XVII  472. 
Libyes  I  189;    VI  485,  500;    X  247.     Libyas  discinctos 

II  56;  VI  454;  VIII  270.     Libyes  (voc.)  III  701. 
LibyssTis:  belua  III  459;  coniux  IV  376;  exuuiae  XVI  556;  faci- 

bus  VI  712;  gentis  VIII  205;  turba  I  247. 
Ligaunus,  miles  Gdllus,  IV  206. 
Liger,  uates  liomanus,  IV  120. 
Ligures:  Ligurum  horrentes  coni  I  628;  pubes  XIV  37;  litora 

XV  166. 
Ligns  (Ligur)  pernix  VIII  605. 
Ligus,  miles  Bomanus,  IV  591. 
Lilaetis,  classiarius  Poenus,  XIV  489. 
Lilybaeon  nobile  XIV  75. 
Lindus,  Ehodi  urbs,  III  364. 
Lipare,  insula,  XIV  56. 

Liris,  Latii  fluuius,  Liris  aquis  IV  348.     Lirim  VIII  399. 
Liternum,  Gampaniae  urbs,  stagnis  palustre  VIII  531.     Literni 

stagnosi  templum  domosque  VI  654. 
Literna  palus  VII  278. 

Liuius  (M.  Salinator)  XV  593,  648,  659,  725. 
Liuor  XIII  584. 

Lixus,  miles  Hannibalis,  II  112. 
Lixus,  fluuius  et  urbs  Mauretaniae,  III  258;  V  400. 
Locri  XI  20. 
[Lotopbagi]  III  310  sq. 

Lucanus:  finibus  XV  544;   gentis  XII  477;  iugis  VIII  569. 
Lucas  boues  (elephantos)  IX  672. 
Lucas,  Cristae  (v.  h.  n.)  filius,  Lucam  X  139. 
Lucifer  VII  639.    v.  Eous.  Cythereius. 
Lucretia  inclita  leti  XIII  822. 
Lucrina  Dione  XIV  410. 
Lucrinus,  Campaniae  lacus,  Lucrino  XII  116. 
Luctus  II  549;  edax  XIII  681. 
Luna  III  59  ;  Lunae  orbes  III  67. 
Luna,  Etruriae  urbs,  insignis  portu  VIII  480. 
Lusitanus  1)  adi.  manus  V  335.     2)  subst.  Lusitanum  remotis 

extractum  lustris  III  354. 
SllilUS  Italicus.  II.  15 


226  INDEX  NOMINUM. 

Lutatius  {G.  Catulus)  VI  687;  inclHus  ille  aequoreis  uictor  annis 

XIII  731. 
Luxus  XV  96. 

Lyaeus  {Bacchus)\  Lyaei  latices  VI  138;  sucis  VII  169;  munera 
VII  748;  mensis  VII F  376;  dona  XIII  416.  Lyaeo  {dat.) 
Latio  III  370;  patri  Vll  201;  XI  406.  Lyaeum  VII  172. 
Lyaeo  arcano  III  395;  XI  302;  fuso  per  membra  XIII  273; 

XIV  204;  XVI  308. 

Lycchaeus,  classiarius  Bomanus,  XIV  434. 

Lycios  arcus  VIII  494. 

Lycormas,  Saguntinus,  II  644.     Lycorma  {voc.)  II  637,  643. 

Lycurgi  ritus  IV  364. 

Lycus,  Saguntinus,  II  177. 

Lydius  {Etruscus)\  bella  XIII  828;  castra  X  484;  genitor  {Tyr- 

rhenus)  V  9;   ora  IX  190;    stagna   {Thrasymennus)  I  157; 

XI  139;  XIII  8. 
Lydorum  populos  {Etrmci)  IV  719. 
Lygdus,  Saguntinus,  I  438. 

MACES,  Libyae  gens,  multus  V  194;  IX  222.  Macen  Ciny- 
phium  II  60.  Maca  hoste  IX  89.  Macae  Cinyphii  III 
275;  IX  11;  XV  670. 

Macetes  {Macedones),  Macetum  bella  XIII  878;  domos  XIV  5; 
carinis  XV  287;  turmas  XVII 414;  primi  XVII  632.  v.  Ema- 
thius.  PcUaeus.  Phlegraeus. 

Macies,  malis  comes  addita  morbis  XIII  681. 

Maeandrus,  Cariae  fluuius,  VII  139. 

Maecenas,  Eiruscus,  X  40. 

Maenala,  Arcadiae  mons,  XIII  346;  XV  771. 

Maenas,  Baccha,  nocturna  III  395.     Maenade  armata  III  102. 

Maeonidum  tellus  {Etruria)  VI  607. 

Maeonius:  aequore  {campo  Etrusco)  V  329;  coIoeos  IV  721; 
fluctus  {Thrasymennus)  XII  17;  lacus  XV  35;  gentis  VIII 
483;  linguae  {Honieri)  IV  525;  ora  VII  139;  ope  X  485; 
pubem  V  10;  terra  X40;  uadum  {Paciolus,  Lydiac  fluuius) 
I  157. 

Maeror  II  550;  pastus  Fletu  XIII  582. 

Magios  Tiburtes,  olim  celeberrima  nomina  bello  IV  187. 

Mago,  frater  Hannihalis,  fratrem  spirat  in  armis  III  240;  IV 
311,  562;  V  369,  531;  asper  VI  61;  VII  328;  IX  229;  X  374, 
387;  ferox  XI  373,  498,  533;  XVI  26,  674.  Magonis  ante 
oculosV288.  Magonem  XI484,  600.  Mago  (t;oc.)  IV  823. 
Magone  XVI  166. 

Mahalces,  miles  Hannibalis,  Mahalcen  VII  599. 

Maharbal,  dux  Poenorum,  IV  562. 

Mamercus,  miles  Momanus,  V  333. 


INDEX  NOMINUM.  227 

Mancimis,  Sulmonensis,  Satrici  filrus,  IX  13,  71.  Manciniar- 
mis  86;  corpus  94;  dolor  257.     Mancine  112. 

Mandonius    dux  Hispanus,  III  376. 

Mantua  VIII  592;  Musarum  domus  593;  XVII  427. 

Marathonius  hostis  (Athenienses)  XIV  650. 

Maraxes,  Poenorum  dux,  VII  324. 

Marcellus  {M.  Claudius),  tertia  qui  tulerit  sublimis  opima  To- 
nanti  I  133;    gratus  mihi   (loui)   opimis  III  587;    XI  99; 

XII  166,  179,  198,  256;  XIV  113,  179,  626;  XV  347,  353; 
[Carthaginis  horror  XV  340].  Marcelli  pugnacis  opima 
XVII  299.  Marcello  (dat.)  XII  420;  XV  346.  Marcel- 
lum  loui  spolia  alta  ferentem  VIII  255;  XII  279;  XIV  339; 
XV  336,  393.  Marcello  XIV  605;  XV  548.  [Marcelli  filius 
XV  354  sq.]. 

Marcia,  uxor  Reguli,  VI  403,  576. 

Marcius,  dux  Romanus,  XIII  700. 

Marius,  miles  Romanus,  IX  401. 

Marius,  amicus  Scipionis,  XIII  231. 

Marius  consul  XIII  853. 

Marmaricus:   alnmno  XI  182;  nubem  VII  84;    populis  III  687; 

signis  IT  57;  uires  VIII  216. 
Marmarides  1)  adi.  Othrys  V  437.   Sciron  XIV  482.   Marmaridae 

Cothonis  II  165,     2)  subst.  Marraarides,  immanior  artus 

IX  222.  Marmaridae,  medicum  uulgus  III  300.  Mar- 
maridum  phalangem  V  184;  manus  VII  629. 

Maro,  miles  Romanus,  XV  448. 

Marrucinus:  domus  XVII  453;  gens  XV  566;  pubes  VIII  519. 
Marrus,  cuius  de  nomine  dictum  est  Marruuium,  VIII  505. 
Marruuium,  caput  Marsorum,  ueteris  celebratum  nomine  Marri 

VIII  505. 
Mars  1)  det4S:  Martis  nostri  (=  Carthaginiensis)  numina  1 118; 

nostri  (=  Romani)  aemula  facta  XIII  463;  fauore  V  228; 

decori  XII  278.     Marti  VI  665;    VIII  253;   Tyrio   XI  24; 

XIII  508;  XV  265;  XVII  147.  Martem  I  680;  IX  468, 
522,  525,  552;  X  618.  Mars  genitor  (voc.)  X  553.  2)  =  bel- 
lum  I  8,  116,  160  et  saepissime. 

Marsica  pubes  VIII  495. 

Marsus  1)  adi.  cohortes  X  315;  milite  IX  269.    2)  subst.  Marsos 

TV  220. 
Marsya  VIII  503. 

Martigena:   populi  XII  582;    Quirini  XIII  811;   uulgo  XVI  532. 
Martius:    ardor  X  217;    clamor  V  171;   facta  XIII  707;    frons 

VIII  559;  Hannibal  XV  407;  lupus  VII  717;  membra  V  278; 

ora   XVII    646;    plebes    VIII    269;    sonipes    I     222;     tela 

IV  505;  uexilla  XV  261;  uirgo  (Amazones)  VIII  429;  Umber 

X  312. 

15* 


228  INDEX  NOMINUM. 

Marus,  Beguli  egues  ueteranus,  VI  74,  98,  136,  261,  431,  551, 

575.     Marum  679.     Mare  426. 
Masinissa,  Numidarum  rex,  nomen  superbum  XVI  117;  feruidus 

ingenii  et  feruidus  aeui XVII 413.  Mai^inissa  («;oc.)XVI168. 

V.  Nomas. 
Massageten  parentem  III  360. 
Massica  iuga  VII  166. 
Massicus,  mons,  VII  207,  263. 
Massicus,  miles  Homanus,  IV  346. 
Massilia  XV  169  (v.  Phocais). 
Massylia  signa  XVl  183. 
Massylus   1)  adi.  acies   IX  223;    arma  XVII  61;   dux  (Syphax) 

XVII  110;    ensis   V  413;    feram  XII  276;    gentis  II   108; 

VIII  99;  gentes  XVI  262;  oris  XVI  170;  rector  XVII  128; 
regis  XVI  234,  447;  uates  I  101;  H  298.  2)  suhst.  Mas- 
sylus  (Syphax)  XVI  268.  Massyli  III  282.  Massylum 
alis  IV  610. 

Masulis,  PoenuSj  1  406. 

Matri  Caelicolum  magnae  VIII  416.     v.  Gybele. 

Mauors  {Mars)  II  365;  subitus  IV  11,  430,  459,  472,  477;  V203; 

IX  290,  439,  447,  465;  XIII  379;  rapidus  XIV  132;  laetus 
XVI  24;  laetus  caede  XVII  488.  Mauortis  insani  opus 
VI  6;  campo  XIII  660.  Mauors  =  bellum  V  468,  530,  609 
et  sa£pius. 

Mauortius:  facta  I  55;  Haemus  XI  464;  pectora  XV  4. 

Maurus  1)  adi.  Gelestae  X  85;  iaculo  III  339;  pastor  XVII  89; 
Sacen  II  161;  Tunger  VII  682;  uenator  X  126.  2)  subst. 
Maurus  pernix  IV  376,  549;  VI  676;  VII  703;  adustus 
corpora  VIII  267;  atrox  IX  222;  X  304;  exultare  leuis  nu- 
dato  corpore  X  604.  Mauri  soror  borrida  II  439.  Mau- 
rum  IX  673.  Mauro  volucri  XV  413.  Mauri  incocti  cor- 
pora  XVII  632. 

Maurusius:  harundo  X  401;  pestis  IX  620;  praeda  XVI  663; 
pubes  XI  412;  taxus  IV  667;  tela  XIII  146. 

Mazaeus,  miles  Hannibalis,  IV  627. 

Mazara,  Siciliae  oppidum^  XIV  273. 

Medusae  Phorcynidos  antra  II  69.  Medusae  stirpe  X  177. 
V.  Gorgo. 

Medusaeis  chelydris  III  316.     v.  Gorgoneus. 

Megaera,  fu/ria^  III  37,  numquam  laeta  XIII  432;  atra  XIII  575  ; 
feta  furore  XIII  592;  611. 

Melite,  insula,  superba  tela  lanigera  XIV  261. 

Memnon,  Aurorae  fiUus,  Eous  III  334. 

Memphis  Nilotica  XI  430. 

Memphitide  tela  XIV  660. 

Menaeis  {Menae,  Siciliae  oppidum)  uiris  XIV  266. 


INDEX  NOMINUM.  229 

Meninge  {Africae  insula)  Neritia  III  318. 

[Mercurius]  Cyllenes  almae  gelidis  antris  editus  III  203.  'v.  CyU 


Meroe,  coniux  Mo^jsi  Cretensis,  II  104. 

Messapus,  uetus  Calahriae  rex,  XII  393. 

Messena  incumbens  freto  XIV  194.     v.  Zancle. 

Metabus,  miles  Bomanus,  IV  337,  340. 

Metaurus,  miles  JRomanus,  Metaurum  Hispellatem  IV  187. 

Metaurus,  fluuius,  VII  486 ;  contorquens  undas  per  saxa  VIII 449. 

Metauri  {montis)  regione  XV  555. 
Metellus,  miles  Eomanus,  VII  618. 
Metellus,  auctor  consilii  patriae  deserendae,  X  420.     Metelli 

faciem  X  47;  scelerata  culpa  XII  305.     Metellum  X  61. 

Metelle  X  441. 
Methymna,  LesM  urhs,  ferox  VII  211. 
Metiscus,  Saguntinus,  I  437. 
Metus  IV  325. 
Meuanas  LJarenus  IV  544. 

Meuania,   Umbriae  urhs,  VI  647;  laetis  pratis  VIII  456. 
Micipsa,  miles  Hannihdlis,  II  160, 
Milichus,  uetus  Eispaniae  rex,  III  104. 
MUo,  Lanuuinus,  XIII  300,  365. 
Mimas,  loniae  promunturium,  Mimanti  III  494, 
Mimas,   gigas,  Tellnris  alumnus  IV  276.     Mimanta    saeuum 

XII  147. 
Mincius,  miles  Bomanus,  IX  627. 
Minerua:  Mineruae  Laomedonteae  XIII  55.  Mineruam  Troia- 

nam  XIII  78.    Minerua  {ahl.)  XIV  479.     v.  Pallas.    Tri- 

ionia.     Uirgo. 
Minoius:  tela  II  107;  turba  XIV  43. 
Minos,  Cretensium  rex,  VIII  470;  XIV  40.     v.  LHctaeus. 
Minucius,  magister  equitum,  Minuci  uecordia  VII  523.    Minuci 

{voc.)  VII  386;  IX  564. 
Misenus,  Campaniae  promunturium  et  urhs,  VIII  538.    Mise- 

num  seruantem  Idaea  sepulcro  nomina  XII  166. 
Molossus  custos  {canis)  II  689. 
Monaesus,  miles  Hannihalis,  VII  604, 
Monoeci  saxa  nebulosa  {Liguriae  promunturium)  I  586. 
Mopsus,  Cretensis,  11  89,  95,  138.     v.  Gortynius. 
Morgentia,  Sieiliae  oppidum,  XIV  265. 
Morinus,  tuhicen  Eannihalis,  VII  605. 
Morinus,  miles  Gallus,  XV  723. 
Mors  lurida  XIII  560. 
Mosa,  miles  Gallus,  XV  727. 
Mucius  {Scaeuola  v.  h.  n.)  VIII  386. 
VLxdciUr  {Uulcanus)  IV  668;  XII 141;  XIV  55,  460,  666;  XVII 102. 


230  INDEX  NOMINUM. 

Munda,  Hispaniae  y/rbs,  Emathios  Italis  paritui-a  labores  III  400. 
Murranus,  iniles  Bomanus,  1)  IV  629,  632.     2)  V  172,  461. 
Murrus,  Saguntinus,  insignis  Rutulo    de  sanguine  I  377,  479, 

482,  499,   504.     Murri  tumulum  II  670.     Murro  I  467. 

Murrum  II  663.     Murre  II  670.     Murro  II  666. 
Murrus,  miles  HasdrubaUs,  XV  467. 
Musa:  Musae  (dat.)  III  619.    Musa  {voc.)  I  3;  VII  217.   Musae 

Sicelides  XIV  467.     Musarum  domus  {Mantua)  VIII  693. 

Musis  XII  31.    iVIusas  XII  219;  XIII  789.    Musae  V  420; 

[deae  IX  340].     Musis  XIV  28.    v.  Aonis.    Helicon. 
Mutina,  Galliae  cisalpinae  urbs,  VIII  691. 
Mutyce,  Siciliae  oppidum,  XIV  268. 
Mycenaeus  rector  (Agamemnon)  XV  277. 
Mycene:    Mycenen    Agamemnoniam    I  27.     Mycenae    {nom.) 

magnae  VIII  620. 
Myconus,  miles  HasdrubaliSj  XV  447. 
Mygdoniam  loton  VIII  504. 
Mylae,  Siciliae  castellum,  XIV  202. 
Myrice  nympha  III  103. 

NABIS,  sacerdos  Ammonis,  XV  672. 

Nais:  Naides   V  21.     Naiadum    sororum  famulum    VI  289; 

turba  XV  772. 
Nar,  Sabinorum  fluuiuSj  albescentibus  undis  in  Thybrim  pro- 

perans  VIII  451. 
Naris,  miles  Hannibalis,  Narin  VII  698. 
Narnia,  Umbriae  oppidum,  duro  monti  recumbens  VIII  458. 
Nasamon  1)  adi.  bellator  IX  221;  Hiempsal  I  408;   Nasamona 

Tyren  VI  44.  2)  subst.  Nasamon  II  62;  aequoreus  III  320. 

Nasamones  XIII  481.     Nasamonum  sedibus  XVII  246. 

Nasamonas  XI  180. 
Nasamoniacos  triumphos  XVI  630. 
Nasamonias  Harpe  II  117. 
Nasamonius  Idmon  VII  609. 
Nasidius,  Hispanus,  XV  460. 
Natura  XI  187;  XV  76. 
Naulocha,  Siciliae  oppidum,  XIV  264. 
Nealces,  Poenorum  dux,  IX  226,  268,  363.     Nealcae  tela  392. 

Nealcen  incestum  XV  448. 
[Neapolis]  v.  Parthenope.    Pheretiadae. 
Nebrissa,  Hispaniae  urbs,  III  393. 
Nebrodes,  mons  Siculus,  XIV  236. 
Neleia  mella  XV  466. 
Nemeae  pacator  {Hercules)  II  483. 
Nepesina  {Nepete,  Etruriae  urbs)  cohors  VHI  489. 
Neptunioolae  Telonis  XIV  443. 


INDEX  NOMINUM.  231 

Neptanins:  caerula  XVI  37;  freta  III  50;  regna  XIV  363. 
Neptunns    III   412;    VII  255;    [domitor    tumidi  maris   IX   291;] 

XII  575;  XVII  236.     Neptuno  (dat)  XV  253.  [diue  tri- 

dcntipotens  XV  159.] 
Nereia  turba  VII  416. 

Nereis  XIV571.  Nereida  XIV222.   Nereidum  chorus  III  413. 
Nereus,  deus  marinus,  II  49;  IV  298;  XIV  18;   spumeus  414; 

XV  240;  XVII  624. 
Neritius:  Meninge  III  318;  prole  {Saguntinis)  II  317. 
Neritos,  insula,  Neriton  bcopulosis  aruis  XV  305. 
Nerius,  miles  Romanus,  V  260. 
Nero  (C  Claudius)  VIII  413;  XII  483;  erepto  Marcello  maxima 

Romae  spes  XV  548,  592,  652;  saeuus  779,  794,  813.    Ne- 

rouem    XV    578.     Nero    {voe.)   XII  173.     v.    Amyclaeus. 

Clamus. 
Nestoris  ueneranda  ora  XIII  801.     v.  Pylius. 
Nessus,  nomen  nauis,  Nessum  turrigerum  XIV  500. 
Netum,  Siciliae  oppidum,  XIV  268. 
Nilotica  Memphis  XI  430. 
NUus  XVI  36.    Nili  accola  IX  224.    Nilo  {dat.)  III  265.    Nilo 

sacro  {abl.)  XIII  766.     v.  Lageus. 
Niphates,  pars  Tauri  montis,  Niphaten  XIII  765. 
Nola,    Campaniae  urhs,   Poeno  non  peruia  VIII  534;   XII  162. 

Nolam  Chalcidicam  XII  161.     Nola  {abl.)  XII  481. 
Nolana  moenia  XII  293. 
Nomas,    Libyae  gens,    VI  705;   X  304;    XVII  65.     Nomados 

dextra  II  186.     Nomades  VI  675;  turba  uolucris  XV  368  ; 

XVII  633.     Nomadum  furibunda  cohors  II  264;   tyranno 

{Battus)  VIII  56;  tyranno  {Hannibal)  XI  31;  uolucrem  ma- 

num  IX  275;  turmas  XII  562;  rector  {Masinissa)  XVI  116; 

ductor  XVI  154.     Nomadas  V  194. 
Norbanus,  miles  Mantuanus,  XVII  426. 
Notus,  uentus,   XII  617,  661;  XVI  97;  XVII  274.     Noto  {abl.) 

I  288;  XIV  12,  422,  623;  XVII  210,  255.   Noti  {pl.)  1X493. 
Nox  XV  284;  atra  XV  542,  602.     Noctem  XV  562. 
Nuba   1)  adi.   Nubae   ]jopuli  dux  {Bagrada)  VII  664.     2)  subst. 

Nubae  exusti  III  269. 
Nuceria,  Campaniae  oppidum,  VIII  532;  XII  424. 
Nucrae,  Samnitium  oppidum,  VIII  564, 

Numana,  Piceni  oppidum,  Numanae  scopulosa  rura  VIII  431. 
Numicius,  Latii  fluuius,  VIII 190.    Numici  stagna  arcana  I  666; 

fonte  VIII  358.  Numicus,  paruo  descendens  fonte  VIII 179. 
Numidae,  gens  inscia  freni  I  215.     Numidis  {abl.)  IX  242. 
Numitor,  Campanus,  XIII  194,  212. 
Nursia,  Sabinorum  urbs,  babitata  pruinis  VIII  417. 
Nympha  V  19;   VIII  227   {voc).     Nymphae  hilares    VIII  182. 


232  INDEX  NOMINUM. 

Nympharum    chorus    IV  691.     Nymphas    VI  171    etc. 
V.  Nais.    Nereis. 
Nysaeus:    cacumina  {Gauri)  XII  160;  palmite  VII  198:   thyrsis 
III  393. 

OCEANUS  III  62;  pater  V  395;   XIV   349;    XVI  37.     Oceani 

gentes  II 396 ;  unda  VII  639 ;  litora  XVII 145 ;  caput  X VIT  244. 

Oceanum  VII  109;  XIII  564.     Oceano  III  392;  XII  247. 
Ocni  prisca  domus  {Bononia)  VIII  699. 
Ocres,  miles  JRomanuSj  X  32. 

Odrysius:  Boreas  VII  670;  tellure  IV  431;  telluris  XIII  441. 
Oea,  Africae  urhs,  III  267. 
Oeagrios  neruos  V  463. 
Oebalios  nepotes  {Tarentinos)  XII  461. 

Oeneus:  domus  {Tyde)  III  367;  domos  XV  308;  stirpe  XIII  31. 
Oenotri  VIII  46. 
Oenotrius:  arua  XVI  686;  bella  II  67;  finibus  XIII  61 ;  iura  I  2; 

oris  VIII  220;  pubes  XII  587,  660;    tecta  XIII  713;  tellus 

XV  622;  XVII  433;  terris  IX  473. 
Oete,  mons,  III  43.     Oeta  {abl)  VI  452. 
Oiliades  {Aiax)  XIV  479. 
Olpaea  litora  XV  300. 
Olympus   XI  518.     Olympi    regnator   X  360;    serenati    facies 

XII  666.     Olympum  III  671;   celsum  XI  467.     Olympo 

alto  IV  417;  IX  661;  XI  267;  obscuro  XVI  38. 
Omnipotens  VII  372. 
Opiter,  miles  Bomanus,  X  33. 
Orestes,  dux  Sarmaticus,  XV  313. 
Orfitus,  miles  Bomanus,  V  166. 
Oricos,  Epiri  urbs,  Oricon  XV  293. 
Orithyia,  uxor  Boreae,  mater  Calaidis,  VIII  514;  XII  626. 
Ornytos,  miles  Carthaginiensis,  XIV  478. 
Orpheus  XI  460.     v.  Thracius.     Bistonius.     Oeacrius. 
[Orsua]  V.  Corbis. 
Orthrus,  biceps  canis,  XIII  486. 
Ortygie,  Syracusarum  insula,   Arethusa  XIV  616.     Ortygiae 

pelagus  XIV  2. 
Oscus  1)  adi.  Osco  ortu  XIV  196.     2)  subst.  Osci  VIII  626. : 
Ossa,  mons,  III  495. 
Othrys,  mofis,  III  495. 
Othrys,  Afer,  Marmarides  V  437. 

PACHYNI  saxa  XIV  72. 

Pacis  faciem  VI  692. 

Pactolus,  Lydiae  fluuius,  I  234.     v,  Maeonius. 

Pacuuius,  Campanus,  XI  68,  311. 


INDEX  NOMINUM.  233 

Padus,  miUs  Gallus,  IV  232. 

Padus,  fluuius,  XV  35.  Padi  ripis  IV  177.  Pado  (dat)  IV  647. 
V.  Eridanus.     Phaeton.     Phattontius. 

Paeonios  fontis  XIV  27. 

Paestum,  Lucaniae  urhs,  VIII  578. 

Pagasaea  ratis  {Argo)  XI  469. 

Palaestinae  gentis  tera  bella  III  606. 

Palatia  I  15;  VI  632;  XII  516;  regi  Parrhasio  uocitata  XII  709. 

Palici,  incolae  Palicae,  urbis  Siculae,  XIV  219. 

Palladium  IX  531;  XIII  50. 

Palladius:  agros  {Picenum)  VI  648;  arbor  I  238;  ramo  III  405. 

Pallas,  Libycis  Tritonidos  edita  lymphis  IX  297;  442,  456,  474. 
Pallada  VII  86.  Pallade  VII  456;  IX  481.  v.  Minerua. 
Uirgo. 

Pallor  sine  sanguine  XIII  582. 

Pan  XIII  326,  327.     v.  Faunus. 

Panchates,  equus,  A8turXVl348;  animosus  374,  400,  441.  Pan- 
chatem  388. 

Pangaeus:  Edonis  IV  776;  iuga  XI  464;  nemora  II  73. 

Panhormos,  Siciliae  op^idum,  fecunda  XIV  261. 

Pantagias,  Siciliae  riuus,  Pantagian  gurgite  parco  XIV  231. 

Paphos,  Cypri  urhs,  VII  457. 

Paraetonius:  litore  III  225;  serpens  XVII  449;   Syrtis  V  356. 

Parcae  IV  203.  Parcarum  metas  V  406;  auxilium  VIII  6; 
leges  IX  475  =  X  644;  latens  fraus  IX  649.  Parcas  V  75. 
V.  Sorores. 

[Paris]  V.  Laomedonteus.    Fhryx. 

Parnasius:  Castulo  III  391;  responsa  XII  320. 

Parnasus  biceps  XV  311.     Parnasi  antris  XII  337. 

Parrhasio  regi  (Euandro)  XII  710. 

Parthenope  (Neapolis)  Graia  VIII  534;  XII  28. 

Parthenope  Achtloias  XII  34. 

Parthi  fugientis  harundine  X  12. 

Pasiphae,  Minois  uxor,  illusa  tauro  VIII  471. 

[Patauium]   v.  Antcnor.     Troianus. 

Pater  {lupUer)  I  537. 

Patrae,  Achaiae  urhs,  XV  310. 

Paulus  (I.  Aemilius)  III  586;  VIII  284,  667;  IX  38,  65,  274, 
633,  639,  643;  X  1,  10,  30,  43,  50,  171,  292,  515;  magnum 
Latia  inter  nomina  nomen  XI  511;  XII  239;  cruentus 
XII  549;  XIII  706,  716;  XVII  264.  Pauli  furentis  ora 
X  221;  fata  405;  lacerata  cadauera  605;  locum  XI  93;  me- 
morabile  letum  172;  ingentem  umbram  346;  perempti  spo- 
lium  XII  225;  imago  234;  ingentis  ictus  XVIi  297.  Paulo 
ductori  IX  135,  262,  424;  X  287,  305,  558.  Paulum 
VIII  348;  IX  6;  X  83,  223,  263,  285;  XI  141,  212,  XV  42; 


234  INDEX  NOMINUM. 

XVII  161.     Paale  VIII  300,  306,  316;  IX  26;  X  63,  269, 

272,  521;  [decus  Ausoniae  X  672];  XI  626.     Paulo  IX  15, 

21,  644;  X  234. 
Pauor  VI  557. 

Pedianus,  miles  Bomanus,  XII  212,  233,  251. 
Pegasus,  nomen  nauis,  Gorgoneas  ferens  ad  sidera  alas  XIV  576. 
Pelasgi  VIII  443. 
Peleia  facta  XIII  803. 
Peliaca  rupe  XI  449. 
Pelignus  1)  adi.  domus  IX  116;  tecta  IX  80.    2)  suhst.  Pelignus 

acer  VIII  510. 
Pelion,  Thessaliae  mons,  Pelio  {dbl.)  III  495.    v.  Peliacus. 
Pella,  Macedoniae  urhs,  Pellae  gloria  XVII  430. 
Pellaeus:  Glytium  XVII  429;  ponte  XIII  765;  Ptolomaei  sceptra 

XI  381. 
Pelopeus:  nepotis  {Batti)  III  252;  regna  XIV  72;  Telgon  IV  628. 
Pelopis  sedes  {PeJoponnesus)  XV  306. 
Pelorus,  Siciliae  promunturium ,   celsus  XIV  78.     Peloro  Tri- 

uacrio  IV  494. 
Pelorus,  milcs  Hannibalis,  IV  167. 
Pelorus,  equus,  XVI  365,  359,  414,.  426. 
Pelusiacus:  lino  III  375;  stamine  III  25. 
Pergama  III   569;  eruta  XII  362;   Teucria  XIII   37;    mala  50; 

Lauinia  XIII  64, 
Pergameur.:  sanguis  I  47;  Solimo  IX  113. 
Perseus,  louis  filius,  III  315. 
fPerseus,  ultimus  Macedoniae  rex].    v.  Acacides. 
Perseus,  nomen  nauis,  XIV  516. 
Perusina  arua  VI  71. 
Perusinus,  Cristae  filius^  X   156. 
Petilia,  Bruitiorum  urbs,  infelix  fidei  miseraeque  secunda   Sa- 

gunto  XII  432. 
Petraea,  Siciliae  oppidum,  XIV  248. 
Phacelina  sedes  Thoanteaa  Dianae  XIV  260. 
Phaeacum  arua  XV  297. 
Phaeton,  Apollinis  filius,  Phaetontis  equos  XI  369;  XIII  458; 

amnem  {Padus)  XVII  601. 
Phaetontius:  amnis  {Padtis)  VII  149;  frena  X  540;  ora  X  110; 

stagua  XVII  496;  ungula  VII  206. 
Phalanteo  Tarento  XI  16. 
Phalantus,  Lacedaemonius ^  Phalanti  Amyclaei  stirps  (Zeusis) 

VII  665.     Phalantum  IV  529.     Phalante  IV  533. 
[Phalaridis]  taurus  XIV  212. 
Phario  colono  I  214. 
Pheretiadum  muros  {Neapolim)  XII  159. 
Philaeni,  fratres  Carthaginienses,  XV  701. 


INDEX  NOMINUM.  235 

Philippus,  Macedonum  rex,  XV  289;  XVII  420.     v.  Aeacidts. 
Phlegethon,  inferorum  fluuius,  saeuus  aquis  XIII  564.    Phlege- 
thontis  undis  II  610;  XIII  871;  gurgite  XII  714;  fonte 

XIV  61.     Phlegethonte  ardenti  XIII  836. 
Phlegraeus:  SLvms  (Macedonicis)  IV  275;  icampis  1X305;  XVII  649; 

sinus  {prope  sinum  Baianum)  VIII  538;  uertex  (Uesuuius) 

VIII  655. 

Phocaicus;  Emporiae  III  369;  oris  IV  52. 

Phocais:  balista  I  335;  hospita  (Massilia)  XV  172. 

Phoebade  Iliaca  XV  282. 

Phoebe,  soror  Phoebi,  XVI  35.     Phoeben  XV  563;  XVI  35. 

Phoebens:    ales  V   78;    cubilia  III  411;    lampade  X  111;  ortu 

IV  113;  pectoris  XIII  412;  Sibyllae  1X62;  Soractis  VII  662  ; 

uatis  III  99.    V.  Hyperionius. 
Phoebus:  pater  IV  526;  IX  34;  X  537;  XI  267;  XII  413;  XIV  468. 

Phoebi  lampade  I  193 (  pectine  VIII  504;  templa  XII  103; 

nomine  XIII  400;  cadeutis  iuga  sera  XV  224;  Actia  templa 

XV  302.  Phoebo  stabulanti  III  399;  surgenti  III  481, 
621;  serenato  V  181;  VII  206;  VIII  492;  XII  222,  323; 
parenti  XIII  539;  XV  311.     Phoebum  VII  87;   parentem 

IX  345;  XIII  789;  XV  334;  XVI  662.  Phoebo  immodico 
IX  225;  XII  732;  XIV  28. 

Phoenissa  1)  adi.  agmina  XVII 146;  armalll  362;  classis  VII 409; 

iunenta  XVII  631 ;  mater  VII  666.    2)  sabst.  =  Dido  VIII 184. 

Phoenissae  moenia  VI  313.     Phoenissa  {voc.)  XI  597. 
Phoenix,  qui  longa  dedit  cognomina  terris  t  89. 
Phoenix  {Poeniis)  XVI  25.    Phoenicum  corda  I33;  ritu  III  274; 

tellus  VII  576;  bello  XIII  730.     v.  Pygmalioneus. 
Pholus,  Saguntinus,  I  437. 
Phorcynidos  Medusae  II  59. 

Phorcys,  dux  Hispanus,  III  402;  ingens  X  173. 
Phrygius:    campis   VII   120;   campo  XV  208;    colono   XII  706; 

Crenas  VIII  f.03;  ensis  I  91;  geutem  II  352;  Ida  VII  437; 

loton  XI  430;  numen  XIII  52;  proauo  IX  73;  prolem  XIV  45; 

res  XIII  748;  sede  XVII  3;  stirpis  I  514;  tectis  VIII  163; 

uestem  VIII  134.     v.  Mygdonius. 
Phryx  uictor  {Aeneas)  XIII  64.    Phrygis  pastoris  {Paris)  VII  465. 

Phrygum  gens  recidiua  {Romani)  1 106.  Phrygibus  VIII241, 359. 
Picano  summo  IV  302. 
Picens,  miles  Momanus,  IV  175,  176. 
Picentes:   Picentum   acies  X  312;   agraina   V  208.     Picentis 

{acc.)  IX  273. 
Picentia,  Cavipaniae  oppidum,  VIII  578. 
Picenae  telluris  VIII  425. 
Picenum,  Palladios  agros  VI  649. 
Picus,  auctor  gentis  Picenae,  VIII  439. 


236  INDEX  NOMINUM. 

Pierius:  lyra  XI  415;  Teuthras  XI  482. 

Pindus,  mons,  XII  668.     Pindi  celsi  uertice  IV  520.     Pindo 

{abl)  IX  605. 
Pinna,  Piceni  oppidum,  Pinnam  uirentem  VIII  517. 
Piraeo  litore  XIII  754. 
Pisaeo  {Pisa,  urhs  Elidis)  carcere  XV  210. 
Piso,  dux  Umlrorum,  VIII  463;  X  250,  403. 
Placentia,  urhs  GaUiae  cispadanae,  VIII  591. 
Planctns  II  550. 
[Pleiades]  v.  Atlantiades. 
Pleminius,  miles  Bomanus,  XVII  458. 
Pleuron,  Aetoliae  urhs.  regia  XV  310. 

[Pluto]  rex  opertus  XIII 430.  v.  Dis.  Jupiter.  Stygius.  Tartareus. 
Podaetus,  Siculus,  Podaetum  Aeoliden  XIV  492. 
Poenae  II  551;  XIV  99.     Poenarum  omnis  imago  XIII  604. 
Poenicus  v.  Punicus. 
Poenus   1)  adi.  ducis  V  152;   ductoris  VI  671;  Marte  V11I579; 

rectoris  XV  261;  uelamine  VI  407;  uigilem  armenti  IT  442. 

2)    subst.    Poenum    fugientem    XV   630.      Poene    fallax 

{Aradus  v.  Ji.  n.)  I  384.     Poeni,  gens  laeta  saeuis  I  269, 

252  etc.     Poenorum  116  ctc.     Poenum  II  204.    Poenis 

I  295;  infidis  VI  64;  trucibus  X  453  etc.   Poenos  II230  etc. 

—  Poenus  =  Hannibal  I  515;  II  25  et  saepifisime.  Poeni 

uictoria  II  565  etc.    Poeno  II  509;  rumpenti  foedera  XI  5; 

calenti  XIII  34  e<c.    Poenum  III  591  e^c.    PoenelV  122  etc. 

V.  Agenoreus.   Agenoridae.    Cadmeus.    Carthago.   Elissaeus. 

Marmaricus.    Pygmalioneus.    Phoenix.    Phoenissa.    Sarra- 

nus.     Tyrius. 
Pollentia,  Liguriae  urbs,  fasci  ferax  uilli  VIII  597. 
PoUux,  Castoris  frater,  IX  295 ;  XIII  805.    v.  Gastor. 
Polydamanteis  armi.s  XII  212.     v.  Pedianus. 
Polyphemus,  cyclops,  XIV  223;  XV  429. 
Polyphemus,  miles  Carthaginiensis,  XIV  527. 
[Pompeius]  MagDus  XIII  862. 

Pomponia,  Scipionis  (5)  mater,  fecunda  louis  furto  XIII  615. 
Pomptini  campi  VIII  379. 
Pontus  {terra)  XIII  477. 

Porsena,  Clusinorum  rcx,  VIII  389,  478;  X  483,  601.    v.  Lydius. 
Praeneste,  Latii  oppidum,  sacris  dicatum  Fortunae  iugis  VIII  365. 

Praeneste  sacro  IX  404. 
Praetutia  pubes,  laeta  laboris  XV  568. 
Priamidae  XIII  68. 
Priuernatum  maniplis  VIII  393. 

Priuernum,  Latii  oppidum,  Priuerno  ab  alto  VI  43. 
Procliyte,  Campaniae  insula,  VIII  540;  saeuum  sortita  Mimanta 

XII  147. 


INDEX  NOMINUM.  237 

Propontis  XIV  145. 

Proserpina  XIII  546.     v.  Auernus.    luno.    Hennaeus. 

Proteus  VII  420.     Protea  XI  447. 

Prusiacas  oras  XIII  888. 

Ptolomaei  (Philopatoris)  Pellaea  sceptra  XI  381. 

Publicola  (P.   Ualerms  Flaccus  cf.  Liv.  XXI 6,  8)  II  8. 

Punicus:  agmina  X  507;  arma  X  419;  bella  I  621;  VI  65;  car- 

cer  VI  437;  castra  11  652,  661;  VII  12,  522;  IX  527;  X  189; 

XIV  107;  corda  XII  737;  ensis  II  567;  ignis  I  602;  regiia 

IV  801;  sigua  XV  325;  spicula  VII  485. 
[Puteoli]  V.  Dicarcheus. 

Pygmalion,  frater  Didonis,  Pygmaliona  VIII  64. 
Pygmalioneus :  gentem   {Carthaginienses)  VI  532;    terris  {Phoe- 

nicia)  I  21. 
Pylius:  rector  {Nestor)  VII  597;  senectae  XV  456. 
Pyrenaei  montis  cacumina  III  415.     v.  Fyrene. 
Pyrene,  Behrycis  regis  fllia,  Pyrenen  III  425,  438,  439.   v.  Be~ 

irycius. 
Pyrene,    saltus,    III  417;    horrida  IX  230;    XIV  35;    XVI  278; 

mater  fera  bellorum  XVII  641.     Pyrenes  populi  I  190; 

XIII  699;  iuga  I  643;  III  338;  XI  144;  niuosae  celsis  iugis 

I  353;  celsae  uertice  I  548;  siluae  XV  176;  tellus  XV  451; 

arcem    culmenque  XV  478;   tumalo  XV  491;  nemora  auia 

XV791;gentibusXVl246.  Pyrenenniualem  I487,699;IV61. 
Pyrrhus,  Epiri  rex,  XIII  725;  XIV  94. 
[Pythia]  Phoebo  inbrata  sacerdos  XII  323. 
Python,  nauis,  undiuagus  XIV  572. 

QUEECENS,  Cristae  flius,  X  151. 

Quirinius,  miles  Bomanm,  IV  192. 

Quirinus  {Bomulus)  III  627;  sator  IX  294;  XII  718.  Quirini 
sceptra  VI  103;  patris  effigies  VIII  646;  portas  X  332; 
sacratas  sedes  XI  118;  Iliaci  regna  XIII  266;  Martigenae 
thalamos XIII 811;  armiferi  gens  sacra  XVI 76.  QuirinoXVII 
651.    Quirinum  uestrum  XV  83.   Quirino  Ausonio  IV  813. 

ftuirites  capti  IV  48.     Qairitibus  XVII  646. 

EAUENNAE  paludosae  stagua  VIII  601. 

Keate,    Sahinorum   urhs,    magnae    dicatum    caelicolum   Matri 

VIII  415. 
Regina  litora  XIII  94. 
Regulus,  spes  et  fiducia  gentis  Herculeae  II  343,  436;   IV  360; 

VI  88,  128;  [Italae  gentis  lumen  130];  267,  318,  478,  668, 

675.     Regule  VI  62,  342,  438,  682. 
Eemulus,  miles  Romanus,  IV  186. 
Ehadamanthus  XIII  543. 


238  INDEX  NOMINUM. 

Bhenus,  fluuius,  Rhenum  I  594;  III  599. 

Ehenus,  Italiae  riuus,  paruus  VIII  599. 

Ehesus,  Thracum  rex,  Rhesi  domus  11  76. 

Ehodanus  III  449,  464.     Rhodani  ripas  III  446;   gurgite  XV 

500;    comas    intonsa  iuuentua  {Galli)   XV    671.     Rhoda- 

num  I  694;  ferocem  IV  61. 
Ehodanus,  miles  Gallus,  XV  722. 
Ehodope,    Thraciae  mons,  III  494,  621;    XIi  658.     Rhodopes 

uertice    XIV  121.     Rhodopen   II   73.      Rhodope    (roc.) 

damnata  deis  XI  476.     Rhodope  (abl.)  IX  605. 
Ehodopeia  spicula  Xll  400. 
Ehoeteius  1)  adi.  ductor  (Marcellus)  XIV  487;  XVII  486;  lancea 

XVII  196;  pubes  IX  621;  regna  VII  431.    2)  subst.  Rhoe- 

teius  II  51. 
Ehoeteus:  fata  I  115;  litore  VIII  618;  nomine  IX  72. 
Ehyndacus,  dux  Hispanus,  III  388. 

Eiphaea  (sc.  iuga)  XII  7.     Kiphaeum  Strymona  XI  459. 
Eoma  I  5,  16,  340;  Dardana  IV  670;  pia  XI  124  etc.  etc.    Ro- 

mae  moenia  I  389,  608;   III  182,  509  etc.     Romam  I  29, 

269   etc.     Roma   {voc.)  II  32 ;    VI  483  etc.     v.    Dardania. 

Laomedonteus.     Quirinus.     Saturnius.     Tarpeius.     Tonans. 

Troia.     Troius.    Romanus.    EomuJeus. 
Eomanus  1)  adi.  agmina  IV  570;  bellum  I  80;  belli  I  479;  bella 

II  452;  cadauera  I  45;   castra  VII  522;  VIII  2;   cruore  XI 

139;  damnis  III  356;  duces  XIV  248;  ductor  IX  181;  foe- 

dera  I  447;  XIV  248;  iuga  III  138;  litore  XVI  662;  manus 

XV  763;  moenibus  VIII  477;  signa  IV  115;  tela  VII  379; 

turmas  11  322.     2)  subst.  Romane  VII  95;  IX  346.     Ro- 

manos  1114;  XVII  463.     v.  Aeneades.    Auruncus.   Auso- 

nius.      Ausonidae.     Assaracus.     Dardanidae.     Dardanius. 

Dardanus.     Daunus.     Dimnius.     Euandrius.     Hectoreus. 

Hesperius.     Idneus.     Iliacus.     Italus.     Latinus.     Latius. 

Laurens.   Martigena.    Oenotri.    Oenotrius.    Phryges.    Phry- 

gius.    Quirinns.    Phoetdus.    Bhoeteus.   Bomulus.  Bomuleus. 

Butulus.   Saturnius.  Svjcu^.   Teucri,   Iroianus.    Troiugena. 

Troius.  Tyrrhenus.  Uenus. 
Eomuleus:   ducis  XVll  526;   iuuenis  XVII  384;   muros  Vil  486; 

muris  XI  75;  nepotes  III  618;  regno  X  279;  sodem  VI  611; 

senatum  XV  1;  turmis  IX  524;  uallo  XII  606;  urbis  XI  583; 

urbe  XV  335. 
Eomulus  V.  Quirinus, 
Eomulus:  facta  XIII  793;  uirtus  XVI  254. 
Eothus,  miles  Hannibalis,  II  165. 
Eubico  VIII  453. 
Eubri  ponti  munera  XIV  663. 
Eudiae,  Calabriae  urbs,  uetustae  XII  396,  397. 


.iii 


INDEX  NOMINUM.  239 

Eufrae,  Campaniae  oppidum,  VIII  566. 

Rullus,  miles  Bomanus,  V  260. 

Ruspina,  Africae  urbs,  III  260. 

Eutilus,  miles  Eomanus,  XVII  426. 

Rutulus,  miles  Bomanus,  XV  700,  702. 

Rutulus  1)  adi.  agrum  VIII  194;  agros  XI  565;  castris  XV  328; 
flammis  XVI  697;  gentis  I  658;  Pholum  I  437;  pinu  XIV 
498;  Saguntum  IV  62;  sanguine  I  377;  III  261.  2)  suhsf. 
a)  Ardeotes:  Rutulovum  nrbe  II  604.  b)  Saguntini:  E,u- 
tuli  II  567.  Rutulis  I  584.  Rutulos  II  541.  c)  Bomani: 
Rutulo  {v.  Claudius)  XIII  163,  171.  Rutuli  XV  759; 
XVII  125.  Rutulum  rector  XVI  141.  Rutulis  1X507; 
X  449.  Rutulos  V  403;  XV  642,  737.  Rutulis  XI  165. 
d)  Ahorigines:  Rutuli  faunigenae,  sacra  raanus  VIII  357. 

SABATIA  stagna  {lacus  Etruriae)  VIII  490. 

Sabellum  iaculatorem  IV  221. 

Sabellus,  miles  Bomanus,  XV  687. 

Sabini  VIII  423;  XIII  843.     v.  Sahus.    Sancus.   Spartanus.    Uo- 

lesus. 
Sabino  bacifero  III  596. 
Sabratha,  Africae  urhs,  III  256. 
Sabratha,  milcs  chiFsiarius,  XIV  437. 
Sabura,  mtles  HasdruhaUs,  XV  441. 
Sabus,  auctor  nominis  Suhini,  VIII  422. 
Saces,  Maurus,  Sacen  IT  161. 
Saetabis,  Hispaniae  urhs,  telas  Arabum  spreuisse  superba  e(c. 

III  373,  374;  XVI  474. 

Saguntinus:  matre  I  378;  portae  I  271;  umbrae  II  704. 

Saguntos  I  502,  573;  II  446;  Graia  III  178;  animosa  IX  186.    Sa- 
gunti  extrema  precantis  imago  I  631;  accensae  tecta  1676 
tectis  II  229;  arce  II  369;  muros  394;    exitium  dirum  487 
castae  moenia  III  2;  fumantis  arce   16;   obsessae  ore  66 
ca8U8  564;  moenibus  V322;  miserae  poenas  VII  280;  captae 
caede  IX  292;  cineres  XII  80.     Sagunto  superatae  I  650, 
654;  II  436;  miserae  XII  432;  XIII  675.     Saguntum  mi- 
seram   II  105;   luctantem  fatis  II  514,  641,  662;  Rutulam 

IV  62;  passam  infanda  V  160;  captam  VI  701;  XII  695; 
XV  409.  Sagunte  II  569;  XVII  495.  Sagunto  Ausonia 
I  332;  fumante  TI  284.  v.  Daunius.  Dulichius.  Fides. 
Herculeus.   Neritivs.    Butulus.    Tirynthius.    Zacynthos. 

Sagnntum  XVII  328. 

Salaminiacis  trophaeis  XIV  282- 

Salerni  tela  VIIl  582. 

Sallentinae  cohortes  VIII  573. 

Same,  insuJa  prope  CephaUeniam ,  Samen  XV  303. 


240  INDEX  NOMTNUM. 

Samius,  Macedo,  XVII  428. 

Samnis  1)  adi.  Samnitis  ursae  IV  558.     2)  siibst.  Samnis  VIII 

562;  belliger  X  314;  odium  renouare  ferox  XI  8.    Samni- 

tum  robore  I  664;  signis  IX  270;  superbis  iussis  XI  175. 
Sancus,  auctor  gentis  Sahinorum,  VIII  420. 
Sapharus,  miles  Hannihalis,  VII  604. 
Sapis,  fluuius  GaJliae  Gispadanae,  VIII  448. 
Sardous:  luctu  XIV  6;  recessus  XII  368;  terra  VI  672;  terras 

XII  343. 
Sardus,  Libys,  XII  359. 
Sarmaticus:   conti  XV  685;  muros  III  384  {v.   Uxama)\  Orestes 

XV  313;  sedibus  III  617. 
Sarmens,  miles  Gallus,  IV  200. 

Sarnus,  Gampaniae  fluuius,  Sarni  mitis  opes  VIII  537. 
Sarranus  {Tyrius,  Carthaginiensis) :  caede  VI  662;  castra  XI  2; 

gente  I  72;   luno  VI  468;   Leptis  III  256;   manus  IX  319; 

murice  XV  205;   nauita  VII  432;    nomen  IX  202;    numina 

VIII  46. 
Sarrastes  {Gampaniae)  populi  X  315;  populos  VIII  536. 
Sason,    insvla,  IX  469.     Sasonis   Hadriaci  infaustas   harenas 

VII  480. 

Sassina,  TJinbriae  oppidum,  VIII  461. 

Satricus,  Sulmonensis,  IX  68,  77,  104;   Solimi  genus  128.     Sa- 

trice  111. 
Saturae  nebulosa  palus  VIII  380. 
Saturuia  {luno)  II  527;  IV  709;  VII  464,  511;  VIII  202;  IX  296; 

X  433;  XII  702. 
Saturnius:    arua  I  70;    coniux   X  337;    dextera  XIV  49;    pubes 

III  711;  regna  III  184;  XIII  63;   XVII  380;  sedes  IV  442. 
Saturnus  altus  VIII  440.    Saturni  patris  casta  saecula  XI  458. 

Saturnum  XV  525. 
Satyrus:  Satyro  lasciuo  III  103.     Satyri  leues  III  394. 
Scaeae  limina  portae  XIII  73. 
Scaeuola,  dux  Bomanus,  VIII  384;  IX  372;  X  404. 
Scaptia  pubes  VIII  395. 
Scaurus,  dux  Bomanus,  VIII  370. 
Scelerata  limina  portae  VII  48. 
Scipiades  1)  =  Scipio  {!):  Scipiadae  ora  XVI  193;  patris  san- 

guine  XVII  315.  2)  =  Scipio{3):  Scipiadae  arma  XI  362 ; 

coraum  XV  441.    Scipiadae  {dat.)  IX  276,  439;  XIII  231; 

XV  341;  XVI  33.     3)  Scipiadae  =  Scipiones  {!)  et  {2):  ful- 

mina  gentis   VH  107.     Scipiadas  sacrata  nomina  Marti 

VIII  254;  XIII  384. 

Scipio  (1),  P.  Gornelius,  consul  a.  218:  IV  62,  230;  implacabilis 
624;  669,  698;  VI  710;  geminus  {cim  fratre)  XV  4.  v.  Sci- 
piades. 


INDEX  NOMINUM.  241 

[Scipio  (2),  Cn.  Cornelius]    v.  Scipiades.    Scipio  (1). 

Scipio  (3),  P.  Cornelius,  Africanus  maior:  IV  117;  VIII  546; 
IX  413,  430;  X  426;  XIII  218,  236,  386,  449,  710,  737,  792, 
831;  XV  158,  492;  XVI  154,  159,  223,  234,  276,  657;  XVII 
48,  235,  395,  402,  480,  533,  543.  [uera  louis  proles  IV  476; 
lux  Italum  XIII  707;  Aeneades  XIII  767;  uate  Tonantis 
XVI  144;  Rutulum  rector  XVI 141;  Latius  iuuenis  XVI 190; 
Dardanide  pulcherrime    XVI  191;  pacator  terrae  Hiberae 

XVI  245;  Tarpei  Tonantis  prolem  XVII  654].   v.  Scipiades. 
Scipio   (4),  L.  Cornelius ,   Barbati   filius,    Sardoa   uictor   terra 

VI  671. 
Scipio  (5),  L.  Cornelius,  Africani  maioris  frater,  XVI  59. 
Scipio  (6),  P.  Cornelius  Nasica,  genitus  patruo  ductoris  ad  Africa 

bella  tunc  lecti  XVII  10. 
[Scipio  (7),  Africanus  minor"]  XVII  374. 
Sciron,  Marmarides,  XIV  482. 
Scylla  V  135;  XIII  440,  590. 

Scyllaeus:  antra  II  306;  canes  XIV  474;  litoris  II  334. 
Scythica  gente  XIII  486. 
Sedetana  cohors  III  372. 

Selinus,  Siciliae  oppidum,  palma  arbusta  XIV  200. 
Selius,  miles  Bomanus,  XVII  429. 
Sena,  fluuius,  Senonum  de  nomine  VIII  453;  XV  552. 
Senectus  queribunda  XIII  583. 
Senones  infandi  IV  160;  VI  555.     Senonum  galeae  I  624;  no- 

mine  VIII  453;  genti  XI  30;  milibus  XII  583. 
Seres,  primi  nouo  Phaetonte  retecti  VI  4;  Eoi  XVII  595.   Seras 

XV  79. 
Serranus,  clarum  nomen,  tua,  Regule,  proles  VI  62,  295.     Ser- 

ranum  575.     Serrane  292. 
Sermlius  Cn.  V  98,  114;  VIII  665;  IX  272;  optima  post  Paulum 

pars  belli   X  222;  XIII  718.     Seruili    ora  suffixa   ueruto 

XVII  308. 

Setia,   Latii  oppidum,   ipsius  menais  seposta  Lyaei  VIII  377 

colle  uitifero  X  33. 
Sibylla,  uates  Cumaea,  XIII  621,  724.    Sibyllae  Phoebeae  dicta 

IX  62;    sacra  XIII  411;    castae  imago    444;   umbra  488 

fatidicae  prisca  oracula  XVII  2,     v.  Triuia. 
Sicania  IV  502.  Sicaniae  freta  11  334.  Sicania  {all.)  XIV  237 

V.  Hennaeus.    Scyllaeus.    Trinacria.    Triquetrus. 
Sicanius:  gurgite  I  35;  muro  III  243;  ora  XIII  739;  portus  XIV4 

transtra  XIV  492. 
Sicanus:  gens  XIV  258;  leuitate  XIV  291;   pubes  X  313;  rebus 

XIV  110;  socio  VIII  356;  tellus  XVI  216;  uomere  XIV  34 

urbe  XV  356. 
Siccha,  Poenus,  IX  385,  388. 

Siiiius  iTALictrs.  n.  16 


242  INDEX  NOMINUM. 

Sicelides  musae  XIV  467. 

Sicoris,  legatus  Saguntinus,  I  633. 

Sicoris,  Ilerdensis,  XVI  475. 

Siculus,  Ligurum  ductor,  XIV  37. 

Siculus  1)  adi.  Aetna  VIII  614;  aruis  11  429;  litoris  XIV  2; 
Mauorte  XIV  154;  oras  X  655;  oris  XIV  44,  98;  ora  XIV 
178;  pontus  I  62;  subteminis  XV  433;  terris  V  566;  terra 
XVII  48;  tyranni  I  662.  2)  subst.  Siculorum  diuos  XIV 
294.    V.  Aeolius.  Aetnaeus.  Hennaeus. 

Sidicinus:    arua  XII  524;    bella  XI  176;    cobors  V  551;    miles 

VIII  511. 

Sidon,  uris,  Cadmea  XIV  579.   Sidone  Tyria  VII  634;  VIII  436. 
Sidonis  =  Anna,  Bidonis  soror,  naufraga  VIII  70;  199.     Sido- 

nida  193. 
Sidonius:  1)  adi.  aciem  IX  540;  aggere  IX  97;  amnem  IV  648; 

arcis  XI  595;  ardore  IV  268;  ariete  XVI  696;  auos  III  708; 

Barce    IV  356;    cassis    XVI  461;    carcer   VI  343;    classis 

XIV  354;  Crantor  XIV ,517;   cuspis  V  474;  Dido  XV  746; 

domos  XV  38;  duces  I  10;  ducem  X  301;  XV  390;  ductor 

I  297;  ni  406;  IV  325;  Y  2  et  saepius;  ensem  IX  427; 
flammae  I  131;   fortuna  XV  737;  furores  XVII  347;  gentis 

II  656;  VIII  212;  XV  524;  bostis  XIII  714;  iugum  XVI  647; 
iuuenis  XI  135;  XII  693;  litora  VI  370;  maniplis  III  241; 
matres  II  571;  VI  411;  miles  X  36;  XI  281 ;  XVII  212; 
nautis  III  665;  nomine  XVII  369;  pubes  XI  298;  pubis 
XI  355;  puer  XVI  677;  pugnae  necisque  XI  309;  rectorem 
XIII  614;  sponsa  V  290;  tecta  I  444;  VI  85;  tela  XII  377; 
trophaeis  VI  109;   uictor  XIV  96;  uirgo  XIII  620;  uulnera 

IX  104;  Elissae  uultus  XIV  573.  2)  subst.  Sidonius 
(Hasdrubal)  XV  800.  Sidonii  {Hannibalis)  VII  98.  Si- 
doniis  IX  161.     Sidonios  XIV  269,  271. 

Sigeos:  auis  I  665;  colono  IX  203. 

Signia,  Latii  oppidum,  spumans  immiti  musto  VIII  378. 

Silanus,  dux  JRomanus,  XII  483. 

Silarus,  Lucaniae  fluuius,  VIII  580. 

Silarus,  miles  Bruttius,  XVII  438. 

Simbruuium,  Latii  regio,  Simbruuio  gelido  VIII  369. 

Simois,  Troadis  fluuius,    Simoentos  undas  XV  59;  XVI  370. 

Simoenta  Idaeum  Xm  72. 
Sinuessa,  Latii  oppidum,  tepens  VIII  527. 
Sipus,  Apuliae  wrbs  maritima,  VIII  633. 
Siren  XIV  473.     Sirenum  una  (Parthenope)  XII  34. 
Siren,  nomen  nauis,  pennata  XIV  567. 

Sirius,  sidus,  I  256;  XIV  621;  letiferos  accendens  ignes  XVI  99. 
Sisyphio  Isthmo  XIV  51. 
Smymaeis  (Homeri)  plectris  VIII  594. 


INDEX  NOMINUM.  243 

Solimos  (Sulmo)  IX  75, 

Solimus  1)  fiUus  Satrici  IX  72,  91.     2)  Phryx,   comes  Aeneae, 

atauus  Satrici  IX  75.     Solimi  genua  IX  128.      Solimo 

Pergameo  IX  113. 
Somnus  IV  89;   comes  Baccho  additus  VII  204.     Somnnm  re- 

gnantem  tenebris  X341.     Somne  X  345. 
[Sophonisbe,  Hasdrubalis  filia]  XVII  71. 
Sopor  X  370. 

Sora,  UoJscorum  oppidum,  Sorae  iuuentus  VIII  394. 
Soracte,  Etruriae  mons,  sacrum  Phoebo  VIII  492.     Soractis 

Phoebei  honor  VII  662.    Soracte  satum  Aequanum  V  175. 
Sorores  durae  I  281;   XIII  74;    improperae  III  96.     Sororum 

fila  XVII  361.     V.  Parca. 
Spartam  IV  365. 
Spartanus:  catenis  IV  359;  cohors  II  433;  latratibus  I  421;  pro- 

paga  (Uolesi)  II  8.     v.  Therapnaeus. 
Sphinx  XIII  589. 

Stabiae,  Campaniae  urhs,  XIV  409. 
Sthenius,  miles  Bomanus,  IV  343. 
Strymona  Riphaeum  XI  459. 
Stygius:  aestus  VI  219;  XIV  450;  antro  XIII  423;  aras  IV  786; 

caligine  VII  690;    color  XII  244;    feruor   X  161;    flagello 

II  616;  flatus  XII  137;  formidinis  XIII  522;   frigore  V  628; 

lanitor  III  35;    loui  I  386;    nemus   VI  146;    nocti  V  242; 

nocte  VI  33;  odore  XIV  587;  palude  XV  36;  penatis  VI 488; 

rector  XIV  242;  regno  XIII  553;  religione  XII  124;  sede 

XIV  162;  tabo  XIII  294;  tenebrae  VII  724;  tenebras  XIII 

625,  713;  uates  II  427;   uestis  I  94;  umbra  V  597;   IX  45; 

XIII  784;  urabras  V  617;  undae  II  706;  undas  XV  43. 
Styx  XIII  570.     Stygislacus  III  601.    Styga  VII  586;  XII  120; 

XIV  247.    V.  Tartareus. 

Sucro,  Hispaniae  urhs  et  fluuius,  III  372. 

Suessa,   Uolscorum  oppidum,  detrita  bellis  VIIl  398. 

Sueuo  crine  V  134. 

SuUa,  dictator,  XIII  855,  860. 

Sulla,  dux  Eomanus,  VIII  393. 

Sulmo,   Pclignorum  urbs,   IX  76.     Sulmone  gelido  VIII  510; 

IX  70,  111. 
Superbi  {Tarquinii)  solium  X481.     Superbos  pulsos  VIII  479. 
Surrentum,  Campaniae  oppidum,  moUe  Zephyro  salubri  V  466; 

VIII  543. 
Sutria  {Sutrinm,  Etruriae  wrfc.s),  tecta  VIII  491. 
Sychaeus,  Bidonis  maritus,  I  90;  VIII  123. 
Sychaeus,   Hnsdrubalis  filius,  LII  246;  IV  825;   V  461,  468,  500. 

Sychaei  corpus  602.     Sychaeo  518.     Sychaeum  584. 

Sychaee  691, 

16* 


244  INDEX  NOMINUM. 

Syllae  iuuenes  de  Fabii  exercitu  VII  618. 

Symaetlius,  miles  Hannibalis,  IX  410;  XIV  231. 

Synhalus,  clarus  medicus,  V  352,  363;  eius  proauus^b^.    v.  Ham- 

mon. 
Syphax,  Massylorum  rex,  ditissimus  nec  nudus  uirtute  XVI  171; 

celsuB  mente   187;  221;   spes  Libycis  una  et  Laurentibus 

uaus  terror  XVII  62;    feretro  residens   629.     Syphacem 

XVII  76,  116.     Syphax   uenerande   sceptri   XVI  248.    v. 

Massylus. 
Syracosius:   arces  XIV  181;  busto  XIV  513;   camena  XIV  30; 

urbe  XIV  289. 
Syracusae  XIV  277.     v.  Arethusa.  Ephyraeus.  Isthmiacus.   Tri- 

nacrius. 
Syrticus,  Poenus,  V  243. 
Syrtis  perfundens  sidera  III  652;   semper  naufraga  XVII  634. 

Syrtis  uastae  populator  I  408 ;  harenis  I  644:  infidae  litora 

II  63;    Paraetoniae   litora  V  356.     Syrtim  VII  570;   XVI 

621;  XVII  247.     Syrtibus  XVI  253. 

TABAS,  Siciliae  oppidum,  bellare  docilis  XIV  272. 

Taburnus,  Gampanus,  XIII  195. 

Tadius,  miles  Bomanus,  IX  587. 

Tagus,  Hispanus,   ascito  cognomine  auriferi  fontis  I  155,  164. 

Tagum  ore  excellentem  et  spectatum  fortibus  ausis  1 152. 
Tagus,  fluuius,  I  234;  auriferis  harenis  turbatus  XVI  560.    Tagi 

opibus    II  404;    uulgum   XVI  286.      Tago    aurifero    {ahl.) 

XVI  450. 

Tanaquil,  uxor  Tarquinii  Prisci^  XIII  818. 
Tarclion,  conditor  urhis  Tarquiniorum,  VIII  473. 
Tarentum,   urhs:   Tarentus  XII  434.     Tarenti  Tyndarei  for- 
tuua  XV  320.     Tarento  Phalanteo  {dat.)  leuitas  aniraosa 

XI  16.    V.  Oebalius. 
Tarius,  miles  Bomanus,  IV  252. 
Tarpeia,  uirgo,  XIII  843. 

Tarpeius:  arces  III  573;  arce  VI  417;  arcis  XII  44;  cacuraina 
XIII  1;  collem  VI  604;  culminis  III  609;  culraina  VI  103 
incendia  X  336;  louis  XII  743;  XVII  267;  louem  XVI  261 
iugo  IV  152;  moenia  XIII  267;  pater  IV  48;  rupes  I  541 
V  109;  VIII  341,  644;  rupe  III  623;  VI  713;  rupis  X  360 
saxa  I  117;   V  82;    scopulos  II  33;    sede    IV  287;    XI  78 

XII  517;  tectis  IV  784;  tecta  V  635;  templa  VII  56;  X  432 

XVII  226;    Tonanti  IV  548;    Tonantis  XVII  654;    uertice 
X  375;  XII  609.  —  Tarpeio  {dat.)  V  164. 

Tar^aco,    Hispaniae  urbs,    uitifera   III  369;     hospita    Baecho 

XV  177. 
Tartara  II  695;  V  388;  VI  40,  315;  X  263;  XIH  437,  591. 


INDEX  NOMINQM.  245 

Tartareus:  cymba  V  267;  diuae  {Bellona)  V  222;  hiatus  III  483; 

loui    II  674;    labes    XIV   597;    portae    XIII  422;    torrens 

{Acheron)  XV  65;  XVII  565;  turbo  VI  175;  uadis  IX  541; 

urbis  XII  133. 
Tartessiacns  {occidentalis,  Hispanus) :   aequore  VI  1 ;  oras  XVII 

590;  portus  XVI  114. 
Tartessius:  stagna  X  537;  tellus  XIII  674;  XV  5;  XVI  647. 
Tartessos,  Hispaniae  urbs,  stabulanti  conscia  Phoebo  III  399; 

V  399. 
Tartessos,  Hispanus,  XVI  465,  509. 
Taulantius :  incola  {Illyrii)  XV  294,  regna  X  508. 
Tauranus,  miles  Romanus,  V  472. 
Taurea,    Campanus    {cf.  Liv.  XXIII  46,12),   XIII  143,   161, 

170,  371. 
[Tauricus]  v.  Thoanteus. 
Taurinis  campis  III  646. 

Tauromenitana  sede  {Tauromenium ,  Siciliae  oppidum)  XIV  256. 
Taurus,  monSy  XII  658.    Tauri  Cilicis  saxosa  cacumina  XIII  882. 

Tauro  {dat.)  III  494. 
Taurus,  guhernator  nauis  Homanae,  XIV  407. 
Taygeta,   Laconiae  mons,    gelidos   montis    IV  363.     Taygeta 

{voc.)  VI  311. 
Teate,    Samnitium  oppidum,  magnum  VIII  520;   clarum   XVII 

453. 
Tegeatide  {Arcadia)  capra  XIII  329. 
Teleboum  regna  {Capreae  insula)  VII  418. 
Telegonus,    Ulixis  et  Circes  fiUus,  conditor  Tusculi,  Telegoni 

muros  XII  535.     v.  Laertes. 
Telesinus,  Cristae  filius,  X  148,  152. 
Tellus  XV  618;  Oenotria  XV  522.     Telluris  alumnus  {Mimas) 

IV  275;  ira  monstrum  genitum  {serpens)  VI  152  {cf.  Vlll); 

Latiae  imago  XV  646.     Tellurem  XV  562. 
Telon,  Teleboum  rex,  antiqui  Telonis  saxosa  insula  {Capreae) 

Vm  541. 
Telon,  classiarius  Marcelli,  Telonis  Neptunicolae  ora  XIV  443. 
Temisus,  Hispanus,  litore  ab  Hesperidum  I  431. 
Terror  IV  325. 
Tethys,  Oceani  uxor,  reciproca  III  60;  XIV  347;  extrema  litore 

XVI  172.    Tethyn  extremam  III  411;  XVII  243.    Tethye 

liaeua  V  395. 
Tetrica  rupe  {Sahini  mons)  VIII  417. 
Teucer,  conditor  Carthaginis  Nouae,  Teucro  uetusto  III  368; 

XV  192. 
Teucer,  Graecus,  XVII  426. 
Teuori  {Romani)  XII  362.     Teucrum  murmura  XIII  70;    Teu- 

crorum  gentem  et  fatalia  regna  XVII  348.  Teucris  I  44; 


246  INDEX  NOMINUM. 

III  127;    VII  484;    VIII  598.     Teucros  VIII  199;   IX  530, 

532;  XIV  363. 
Teueria  Pergama  XIII  36. 
Teutalus,  miles  Odllus,  IV  199. 
Tenthras,  Cumaeus,  XI  288,  433. 
Thamyris,  Soguntinus,  II  177. 
Thapsos,  Siciliae  uris,  XIV  206. 
Thapsus,  miles  Hannihalis,  1)  II  160.     2)  IV  635. 
Thapsus,  Africae  urhs,  uberior  Rutulo  nunc  sanguine  III  261. 
Thehe,  Graeciae  urbs,  Thebes  gremio  III  678.    Thebas  1276; 

XI  443. 
Thelgon,  Cyrenaeus,  IV  628. 
Therapnaeus:  armis  XIII  43;  sanguine  VIII  412. 
Therapne,  Laconicoe  urhs,  animosa  VI  303. 
Thermarum  litora  {in  Sicilia)  XIV  232. 
Thermodon,  Ponti  fluuius,  Amazonius  VIII  430. 
Thermodontiaca  (Amasonia)  pelta  II  80. 
Theron,  Saguntinus,  Herculis  socerdos,  II   149,  192,   207,  226. 

Therona  189.    v.  Daunius. 
Theron,    Hispanus,  XVI  476,  500,  510.     Theronis  terga  619. 

Therone  509. 
Thespiadum  nepotes  (Crotoniates)  XI  20;  agmine  XII  364. 
Thesprotia  {Epiri)  arua  XV  297. 
Thessala  arma  XV  278. 
Thetidis  proles  VII  120.     v.  Achillcs. 
Thoanteae  Dianae  IV  769;  XIV  260. 
Thoas,  comes  Biomedis,  Thoantis  Aetoli  IX  99. 
Thrace  ultima  XI  465. 

Thraces  equi  (Diomedis,  Thraciae  regis)  III  38. 
Thracius:  Boreas  I  587;  uates  (Orpheus)  XII  398.     v.  Geticus. 

Odrysius.    Bhodopeius. 
Thrasymennus  v.  Trasumennus. 
Threicius:  Calen  {Campaniae  urhs)  XII  525.     Threiciae  {Ama- 

zones)  II  73. 
Thule  V.  ThyJe. 

Thulis,  miles  Hannihalis,  Thulin  VII  602. 
Thuris,  miles  Hannihalis,  Thurin  VII  598. 
Thyhris,  pater  I  607;   III  150;  IX  207.     Thybridis   sceptriferi 

undam  VIII 367;  ripas  XIII  727;  Tusci  sonora  ostiaXVII14. 

Thybrim  III  511;  V  162;  VIII  452;  X  358,  497;  XII  540; 

XIII  828;  XVI  679.    V.  Albula.    Tiberinus.    Tuscus.    Tyr- 

rhenus. 
Thyle,  insuJa,  Thyles  incola  XVII  416.     Thylon  III  597. 
Thyrmis,  GalJus,  XV  721. 
Thyrus,  miJes  HannihaJis,  II  110. 
Thysdrus,  miJes  HasdruhaJis,  XV  448. 


INDEX  NOMINUM.  247 

Tiberino  anmi  VI  383. 

Tiberinus,  gubernator  nauis  JRomanae.  XIV  516. 

Tibur,    Latii    oppidum,    VIII  364.     Tiburis    arna    XII    229. 

Tibwrna,  uxor  Murri,  II  554,  566,  665. 

Tiburtis  Magios  IV  187. 

Ticinus,   fluuius,  IV  82;  VI  107.     Ticini  undas   IV  81;  ripis 

V  155;  VII  31;  amnem  V  403;  spumantis  sanguine  ripas 
VI  706;  gelidas  undas  XVII  314.  Ticine  I  45.  —  Ticina 
flumina  IX  432 ;  fluenta  XII  548. 

Tifata,  Campaniae  mons,  XII  487;  XIII  219. 

Timauus,   Uenetorum  fluuius,  Timauo  sacro  XII  215. 

Tingi,  Mauretaniae  urhs,  Tingim  III  258. 

Tinia,  Umbriae  fluuius,  Tiniae  inglorius  humor  VIII  452. 

Tirynthius  1)  adi.  castra  (Cerretani)  III  357;  culmina  {Sagun- 
tum)  I  661;  gens  {Fabia)  VII  35;  heros  {Fabius)  VIII  217 
=  proles  II  3;  tecta  {Saguntum)  II  300.  2)  subst.  =  Her- 
cules  III  433,  496;  VI  628;  VII  592;  tangens  astra  XVII 650. 

Tisipbone,  furia,  II  614.  Tisiphones  pocula  XIII  575.  Tisi- 
phonen  II  530. 

Tisse,  Siciliae  oppidum,  paruo  nomine  XIV  267. 

Titan  {Sol)  I  209;  V  57;  VI  1;  XII  508,  648,  681;  nouus  XIV 
344;  criniger  XIV  585,  641;  XV  223;  oriens  248. 

Titania  {Luna)  IX  169;  X  538. 

Titania  bella  XII  725. 

Titanum  cohors  I  435;  bello  IV  435. 

Tithoni  roscida  coniux  I  576. 

Tithonia  coniux  V  25. 

[Titus]  imperator,  iuuenis  maguo  praecelleDS  robore  mentis 
m  603. 

Tlepolemus,  Herculis  filius,  III  364. 

Tmolus,  Lydiae  mons  et  urbs,  diues  VII  210.  Tmoli  decus 
(Tyrrhenus)  V  9.     Tmolo  missa  manus  (Etrusci)  IV  738. 

Tonans:  Tonantis  Tarpeia  tecta  V  635;  crimen  culpamque 
VI  84;  summi  matrona  VIII  219;  uultus  VIII  652;  sede 
XI  85;  XII 48;  irati  pugna  XIII  20;  nate  {Scipio  3)  XVI 144; 
templa  273;  Tarpei  prolem  {Scipio)  XVII  664.  Tonanti 
I  133;  Tarpeio  IV  548;  X  54,  293,  319;  XII  280;  XV  253. 
Tonantem  deiectum  Tarpeia  rupe  VI  713;  demigrantem 
Tarpeia  sede  XII  517;  666,  722.     Tonante  III  649. 

Torquatus,  miles  Bomanus,  VII  619. 

Torquatus  {T.  Mafilius),  auum  fronte  aequauisse  seuera  nobilis 
XI  73;  senior  XII  342.     Torquatum  XII  350,  377. 

Trasumennus,  Tyrrheni  filius,  V  8.     Trasumenne  V  16. 

Trasumennus,  numen  lacus,  IV  738. 

Trasumennus,  lacus,  I  49;  V  23,  253,  331.     Trasumenni  undas 

V  72;  VI  111;  unda  VI  663;  undis  XVII  164;  Tusci  litora 


248  INDEX  NOMINUM. 

VI  707;  XV  815;  nomina  VII  148;   fata  VIII  38.     Trasu- 

menne    I  547;    IV  703,826;    V  581;   VI  298;    VIII  665; 

XVII  496.     Trasumenna  uada  XI   172;    busta  XI  345; 

fluenta  XIV  150.  v.  Lydius.  Maeonius.   Tuscus.  Tyrrhenus. 
Trebia  I  47;  IV  573,  626,  634,  638;   VI  297;    VIII  668;  IX  189. 

Trebiae  uicina  IV  493;  nomen  IV  661;  nomina  VII  148; 

gurgite  V  128;  fata  VIII  38;  ripas  XI  140;  flumine  saeuo 

XVII  312;  paludem  XVII  600.     Trebiam    IV  484,  601; 

VI  707;  VII  378;  X  590;  XI  345;  XII  80,  285,  548;  XV  815. 

Trebia  (voc.)  IV  643;  insignite  trophaeis  Sidoniis  VI  109. 

Trebia  {ahl.)  IV  698;  XII  16. 
Tricastinis  finibus  III  466. 
Trinacriae  {Siciliae)  motu  XIV  110. 
Trinacrius:   antra  XIV  55;   colonos  III  257;    freta  XIII  93;   ge- 

nitor    {Hippocratis  et   Epicydis  pater)  XtV  290;    moenia 

{Syracusae)  XIV  614;    Peloro  IV  494;    rex  {Hieronymus) 

XV  423. 
Triton,  Neptuni  filius,  XIV  373. 
Triton,  nomen  nauis,  captiuus  XIV  578. 
Tritonia  (Minerua)  IX  439;  uirgo  IX  479;  XIII  57. 
Tritonis,    Africae   lacus,    sacra  IV  533.     Tritonidos    paludis 

stagna  alta  III  322;  Libycis  lymphis  IX  297. 
Tritonis,  uxor  Hiarbae,  mater  Ashytes.  Tritonide  nympha  II  65. 
Triuiae  {Hecates)  docta  comes  {Sibylla)  XIII  786; 
Triuiae  immite  nemus  {in  Latio)  VIII  362. 
Triumphus  XV  100. 

Trogilos,  Sicilae  oppidum,  perflata  Austris  XIV  259. 
Troia  excisa  VII  473.     Troiae  ruinis  I  513;  genetricis  pignora 

I  659;  extremos  cinere^  III  565;   XVII  363;  regna  VII  16; 

labores   VIII   137 ;    melioris    moenia  {Lauinium)   XIII   61. 

Troiam  VIII  620;  uestram  {Romam)  XIII  791.    v.  Teucrius. 

Scaeus. 
Troianus:  1)  adi.  Acesta  XIV  220;  Acestes  XIV  45;  altaria  I  543  ; 

Caesar  XIII  863;  gens  {Bomani)  XVI  655;  Helymus  XIV  46; 

labores  XII  331;    manus   {Patauini)  VIII  602;   Mineruam 

XIII   78;    origine    XVI  369;    semiua    XII  213.      2)   subst. 

Troianis  {dat.)  XIII  128.     v.  Priamidae. 
Troiugenae  {Romani),  Troiugenis  XIV  117;  XVI  658.  Troiu- 

genas  XIII  810. 
Troius:  arma  XIII  65;  exul  {Aeneas)  I  42;  moenia  {Boma)  XVI 

678;   proles  IX  348;  rector  {Aeneas)  VIII  161.    v.  Darda- 

nus.    Laomedonteus.    Phrygius. 
Tros,  Troianus,  XI  295. 

Truentinas  turris  {Truentum,  Piceni  oppidum)  VIII  433. 
Tuder,  Umbriae  oppidum,  VI  645;  haud  obscura  domus  {Gristae) 

X  95. 


INDEX  NOMINUM.  249 

Tudertem  Gradiuicolam  IV  222.  Tudertes  haud  parci  Mar- 
tem  coluisse  VIII  462. 

TuUia,  Serui  Tulli  fiUa,  XIII  835. 

Tullius,  dux  Arpinatlum,  VIII  404;  clarum  Uolscorum  decus 
XII  176. 

TuUus,  miles  Momanus,  IV  183. 

Tullus  (Attius)  uetus  Uolscorum  rex  auctorque  gentis  Tullianae, 
Tullo  alto  VIII  405. 

Tunger,  Maurus,  VII  682. 

Tuscula  moenia  VII  692.     v.  Telegonus. 

Tuscus:  amnis  (Thybris)  VIII  362;  profundi  (Thrasymennus) 
VII  378;  X  590;  Thybridis  XVII  14;  undis  XIII  6. 

Tutia,  Latii  riuus,  inglorius  XIII  5. 

Tyde,  Hispaniae  castdlum,  Aetola  III  367;  Diomedi  uago  con- 
dita  XVI  368.     v.  Oeneus. 

Tydides  XIII  48,  67;  XVI  371.     Tydide  {voc.)  XIII  58. 

Tymbrenus,  Saguntinus,  II  633. 

Tyndarei  Tarenti  fortuna  XV  320. 

Tyndaris,  Siciliae  urbs,  gemino  Lacone  sese  attollens  XIV  208. 

Typhoeus,  gigas,  XII  660.  Typhoeo  ardenti  XIV  196.  Ty- 
phoea  ardentem  VIII  540. 

Tyres,  Nasamon,  Tyren  VI  44. 

Tyrius:  1)  adi.  alas  IV  316;  arces  VI  464;  astus  XIV  291; 
Byrsa  II  363;  caede  V  173;  Carthagine  III  231;  Cartha- 
ginis  XVI  211;  classes  VII  430;  coetu  XI  303;  conata 
XII  434;  corona  V  200;  cruorem  XVI  215;  dolos  VII  268; 
domo  XVI  467;  domos  XVI  682;  ducem  XV  783;  dux 
XVII  110;  ductor  I  143;  VIII  298;  IX  634;  X  170;  XV  381; 
enses  X  418;  furori  VI  528;  gentis  III  571;  gentes  XIII  17; 
genti  XIV  7;  hastas  IX  610;  hospite  XIII  305;  Hymenaeos 
XVII  79;  incola  XV  193;  irae  IV  528;  VI  490;  iuueni  XV 
732;  leges  XV  5;  limine  VI  451;  manum  IX  103;  Marti 
XI  24;  matres  IV  778;  miles  VIII  13;  murice  XV  116; 
origine   IX  202;    ostro   VIII  487;    ostrum    XV  25;    patres 

II  24;  praeda  XVI  300,  449;  pubem  XI  396;  rector  X  187; 
regi  IV  131,  446;  V  545;  remige  XVII  435;  rerum  IV  815; 
sanguine  VI  300;  seuatu  II  330;  VIII  335;  Sidone  VII  634; 
tyrannus  I  239;  IV  707;  ueruto  X  39;  uulgus  III  256. 
2)  subst.  Tyrius  =  Hannibal  XV  433.  Tyrium  (Tyrio- 
rum)  atra  tempestas   VII  723.     Tyriis  I  82;  II  151,  423; 

III  1;  IV  189;  VII  246;  XV  416;  XVI  142.  Tyrios  IV  473; 
VI  471;  VIII  175;  IX  545;  X  268,  476;  XI  56,  156;  XII  345; 
XVI  183.     Tyriis  XV  318.     v.  Sarranus. 

Tyros  laeta  XIV  659.     Tyron  famulam  I  74. 

Tyrrhenus:    1)  adi.   caerula  XV  164;    fluminis  XIII  66;   hasta 

IV  609;  litora  IV  295;  miles  XIV  149;   oris  VII  29;    oras 


250  INDEX  NOMINUM. 

X  500;  pubes  {Bomani)  I  111;  siluas  V  621;  stagna  {Thra- 
symefinus)  XII  79,  673;  tubae  II  19;  uada  XVII  601;  ualles 

VI  602;  undas  V  72.  2)  subst.  Tyrrhenus  {Asilus)  XIV 
166.  Tyrrhenum  (=  orum)  ualli  medio  VIII  386.  Tyr- 
rhenos  VI  697. 

Tyrrhenus,  Thrasymenni  poter,  V  11.     v.  Lydius. 
Tyrrhenus,  cornicen  Bomanus,  IV  167. 

UAGA.  Numidiae  urbs,  III  259. 

TJagenni,  Liguriae  gens,  sparsi  per  saxa  VIII  605. 

[TJaleria  gens]  v.   tlolesus. 

TJarenus,  Meuanas,  IV  543,  544. 

Uarro,  consul,  VIII  244;  IX  15,  249;  cuncti  fons  mali  IX  414, 
645;  X  56,  383;  XI  511,  523.  Uarronis  mentem  X  407. 
Uarroni  VIII  348,  618.  Uarronem  furentem  IX  139, 
419,  639,  647;  X  606,  622;  XI  154.  Uarro  insane  VIII  311, 
666;  IX  175,  427;  X  514  {bis),  518;  confuse  nimis  Gradini 
turbine  XI  101.     Uarrone  VIII  35  (5/s);  1X632;  X  65,  273. 

Uasco,  Hispaniae  gens,  insuetus  galeae  III  358 ;  galeae  contempto 
tegmine  V  197;  non  tectus  tempora  IX  232;  leuis  X  16. 

Ueientum  populi  VII  40. 

Uelinus,  amnis  et  lacus  in  Sdbinis,  Uelino  gelido  IV  183. 

Ueliternns,  miles  Eomanus,  XIII  229. 

Uelitrae,  Latii  oppidum^  incelebri  ualle  VIII  377. 

Uenafrum,  Samnii  oppidum,  VIII  401. 

Uenetus  1)  adi.  gentes  XII  217.  2)  subst.  Uenetis  {abl)  VIII 
604.    V.  Euganeus. 

Uenulus,  miles  Bomanus,  IV  181. 

Uenus  III  567,  670;  IV  676;  V  204;  VII  448,  462;  nitenti  uultu 
ridens  VII  467;  ameus  IX  291;  XI  410;  XVII  283,  290. 
Ueneris  foedera  II  83;  genti  {Romani)  IV  132;  XII  324; 
nurus  {Dido)  VIII  143;  nurus  {Lauinia)  XIII  809.  Veneri 
IV  106;  VII  640;    XII  248.     Uenerem  occultam  III  381; 

XI  385;  XV  69.  Uenere  IV  667.  v.  Cytherea.  Bione. 
Idalius. 

Uercellae  VIII  697. 

[Uergilius,  poeta]  VIII  593. 

Uergilius,  miles  Bomanus,  XVII  441. 

Uerginia,  uirgo,  XIII  824. 

Uerona,  Athesi  circumflua,  VIII  596. 

Ueshius  {Uesuuius)  VIII  654;  XVII  593.     V.  Uesuuinus. 

[Uespasianus]  III  597. 

Uesta,  dea,  IX  292.     Uestae  secreta  III  666;  primum  honorem 

VII  184;  sacraria  XIII  848.     Uesta  paupere  VI  76. 
Uestalis  focos  IV  411. 

Uestina  iuuentus  VIII  515. 


INDEX  NOMINUM.  251 

Uesuuina  iuga  XII  152. 

Uesulus,  Cristae  filius,  X  145. 

Uettones,    Lusitaniae  gens,    Uettonum  alas  III  378;    campis 

XVI  365. 

Uetulonia,  Etruriae  oppidum,  quondam  Maeoniae  gentis  decus 

VIII  483. 
Ufens,  Latii  fluaius,  turbidus  VIII  382. 
Ufens,  niiles  Bomanus,  1)  IV  337,  341.     2)  IX  585. 
Uictoria  V  227;  XIV  675;  XV  99,  737. 
Uirbius,  unus  ex  trigeminis  Aricinis,  IV  380,  391.     v,  Alhanus. 

Capys. 
Uirgo  {Minerua)  IX  460,  526. 
Uiriasius,  Sidicinorum  dux,  V  551. 
Uiriathus,  dux  Hispanus,  III  364,  355;  regnator  Hiberae  magna- 

nimus  terrae  X  219. 
Uirrius,  Campanus,  XI  65,  113,  131;  altae  immitis  ductor  Ca- 

puae  XII  86,  104;  XIII  215,  225;  perfidiae  ductorque  caput- 

que  senatus  262,  296.     Uirri  {voc.)  XI  93. 
Uirtus,  dea,  V  126;  XV  22,  40,  69,  121. 
Ulixen  II  182.     v.  DuUchius.    Ithacus.    Laertius. 
Umber  1)  adi.  Auente  VI  167;  coliis  VI  643;  populos  X  95;  po- 

pulo  X  163;  uenator  (canis)  nare  sagax  III  295.     2)  suhst. 

Umber  Martius  X312.     Umbri  canis  uenientes  montibus 

VIII  447.     Umbros  IX  273. 
Uocontia  rura  III  467. 

Uolcae,  gens  Gdllica,  Volcarum  inhospita  rura  III  445. 
Uolesus,  auctor  gentis  Ualeriae,  II  8.     v.  Spartanus. 
Uolesus,  itiiles  Momanus,  XIII  244. 
Uolsca  gente  VI  20. 
Uolscorum  decus  {Tullius)  XII  175. 
Uolso,  Cristae  filius,  X  143. 
Uoluux,  Afer,  V  261. 
Uoluptas,  dea,  XV  22,  32,  95,  108,  123. 
Uomanus,  Piceni  fluuius,  VIII  437. 
Uosegus,  miles  Gallus,  IV  213. 
Utica,  Africae  urbs,  III  241. 
Uulcanius:  ardor  IX  608;  arma  (AchilUs)  VII 120;  pestis  VII  360; 

XIV  423;  XVII  504,  594. 
Uulcanus,  deus,  IV  694.     U.  =  ignis:   IV  681;  V  513;  XIV  307; 

XVII  97.     Uulcanum  I  363.    v.  Mulciher. 
Uulturna  uada  XII  521. 

Uulturnum,  Gampaniae  oppidum,  fluctu  sonorum  VIII  628. 
Uulturnus,  uentus,  X  204.     Uulturnum  regnantem  Aetolis  in 

campis  IX  495,     U.  deus,  caput  flauum  caligine  conditus 

atra  IX  514. 
Uxama,  Hispaniae  oppidum^  Sarmaticos  attollens  muros  III 384. 


252  INDEX  NOMINUM. 

XANTHIPPUS,  Lacedaemonius,  Ledaeis  ueniens  Amyolis  II  434; 
VI  683.  [Grains  ductor  VI  327].  Xanthippo  {dat)  Ledaeo 
IV  357 ;  IX  67.  v.  Amyclaeus.   Lacon.    Spartanus. 

Xanthippus,  unus  ex  trigeminis  prioris  Xanth.  filiis,  IV  372,  392. 
V.  Critias.    Eumachus. 

Xanthus,  Troadis  fluuius,  IdaeosXanthum  Simoentaque  Xin72. 

[Xerxes]  pharetrigeri  regis  clade  XIV  286. 

ZACYNTHOS,  comes  Herculis,  I  275.     v.  Alcides.    Inachius. 

Zacynthos,  insula,  I  290.    Zacyntho  (abl.)  II  603.  v.  Dulichius. 

Zama,  Africae  urhs,  III  261. 

Zanclaeus:  moenia  XIV  48;  oris  XIV  113. 

Zancle  {Messana\  Zanclen  I  662. 

Zephyrus,   uentus,   V  504.     Zephyri    noua   flamina  XVI  364. 

Zephyro  {dat.)  XVI  433.     Zephyro  {ahl)  salubri  V  466; 

XVI  427.     Zephyri  lenes  VI  528.    Zephyris  (oR)  blan- 

dis  XII  4. 
Zeusis,  Phalanti  Lacedaemonii  filius,  VII  665.     v.  Phalantus. 


^ 


University  of  Toronto 
Ubrary 


DO  NOT 

REMOVE 

THE 

CARD 

FROM 

THIS 

POCKET 


Acme  Library  Card  Pocket 

Under  Pat,  "Ref.  Index  FHe" 

Made  by  LIBRARY  BUREAU