Full text of "Quaestiones disputandae de gratia, ex praelectionibus"

See other formats



Google 





This 1s a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work 1s expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


* Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


athttp://books.google.com/ 





POTTENDORFFZ, 


HirRoNYMUM VERDUSSEM, 
Ango 13662, d 


E 
, ( Xm or 





gs? 


^ 
T 
. IN H 
"às. 7. 


n 

X 

"aC uS 
- v9 - i 
ms. ' $. 

M ue 
LIRE "| 
. imul 
i M 
à c€f 

LJ be 

, 4 
-—] 2 
^—.9 "w 





3177 52. ON [mee 


QV 4E USC 
PA... 


G R. ATIA: — 


& Có mi SETA &iseef vs 
|, "Vaf. "A e ga donurn fnperadditum cna 
^o bn, idqwe'miiniplicher necefàrium "s 





arhitrie, pré — M — 
! s. "DPràm Jufcsniés wd ini tanum 
[^ e frfiie praveph? ! AO 
aff?). "Virum debeatmr per fe fef ipid 
"ed phyta; fed. Fr di ibtend petedo 
| &w us Dif.Oi8 


4. "Utnii cogi conquia, fégratia fprsado 
ue era IonE, eribvdn sojtst w- féngademnmo pro 
eva fou? ue tv) 2c. y (P .45S 
sii: y Viririreepitatesgio eia Jiuohiteau notn? 
vei , faltem vage alicmi , vel atiquibus ex teta bomi- 
num multitudine pro quovis flatu? peg. 
QS naf. 6. "Utrhm divifio gratie in naturalem , C» fio- 
pernaturalem fit dyvifio im amxsliumo debitosm , 6 in - 
debitum? pat. o 
dinafi. 7. "Utrm omnia auxilia condnceéntia in finem 
fupernaturalem Jint intrinfecé fupernatuvalia ? p.43 
nr 3. "Utrumnecefites Gratiaintrin[ecé fopernatn- 
fall Ktcommuni natura ntrgra cumiap/a ? pag.óg 
Sinsfi. p: Utrsm natora lapfa fit debilor , quar foret 
pnra? px 79 
Spo. 7o, MOT ERAI pero, quoad 
COP - 


IdMex mu qum. - 
. eonotpitentiam oni Jubittbom vatis ? ps2. 08 
.e4.. "Utrbm in fatu natura lapía pof ciis a. 


"gei if]n yuorads beni abfgme auisiio Grhija je. 


Chrifum ? ! € 
fuaf.is. Utrbm natntalapfa fugictat abfaue anxia 
Gratia per Chryfum adobJórvanriam totrus legio ma- 
fufale ? ^. d ifa f pat. 22 
Bf. 77. P it atuisa lapíh, fo fialat addüectsone: 
Dei naturalem fuper cd »wbfier Poir iiri 
por Corifinm , faltem) cuym men.adell tentatio gravis? 


pt. n0 
Rref. ra. "Urrhen natota lap/a. fufficiat morsitor ad. 


titenda emnia pecsata vonialia celleWHivé chm apuie 
| Arordinaris Gratia? per. ons 


Isai. Virim Gratie edivans , e esiptran: fo 
feit rao .agéndi adhue fuprynairali — pag.io 





(OCC Aue 


iititir 
* TUWRTqQqTY 
Q|!V 45 TIONES 
DISPUTAND 


GRATIA. 


QUAESTIO PRIMA 


TRO OE. MIALIS. 








l'Utrim Gratia fit donum fuperadditum 

(— Creationi., idque multipliciter nece[- 
Jarium Libero zirbitrio promultipüi- 
.€i flatu bumana Naiur e? 







Y D E.TU R-neattum e(Te po'fe. 
P yi/ 

/A 1. Quia effefupceradditum & non 
effe: (üaperadditum Creationi , 
) f&3)7 materialiter fe.habet ad ratio- 
b ; nem Gratiz ex parte Dei. Deus 
enim non minusgratiose , & li- 
A4 berali- 


$^ Li 





/ 





$ ll Swaffia I. 
beraliterconfért, gurad Creationem naturali- 
térconícqbuntur, quiàmip'amcrearionem., & 
quzcuaquealia. Nempé creario , cum fit libe- 
raMsdonatio',, nonporuit Dcum faccre debiro- 
remeujutquam reiprzterei conferendz , & re- 
linquere libesum ac lolurum ad quzdam a- 
lia tantüm non conferenda. Ergo Gratia non 
ett donum fuperadditum creaiioni, 

Secundo.N«cceiliias Graiiz fundatur in fubor- 
dinatione Creaturz ad Creatorem, & indepen- 
dentiacaufzfecundzrà prima Hzcauteim iubor- 
dinatio, ac dependentia femper invaAabilirer 
incit. quia eft eiznrialis ercaturz & penes ef. 
fentiam nop datur variatio. Ergó gratia non po- 
te(tefic multicliciter necet'aria pro muluplici 
ftatu humana nstyra. 

Tertio. Dc gratia , eju'que neceffitate nom 


potcft haberi notitia niti: ex-doébrina revelata, — 


quis graiia eft quid iupzrnaturale, & traníoen- 
de3x&ordinem naturz; Et nihil hujufmodi a/^e- 
quiturratiopa'ruralis, Doetciga autcm revcela- 
ta dc iis tantum nos docer , quz periinent ad 
przfentei £aium, in quodefadoiumus. Per- 
peram cnim doceremur de iis, quzad nosron 
pertinent do facto. Erg5 licer graria cc etre cl- 
tipliciter neccWaria reipía pro mul.iplici 7a- 
tu hun anx naturz, catamen coniüdeiaiiàno- 
bi: nec d. beret, nee pote, rifirelaté ad prz- 
Íentem flatum, ip quo de facto iumus. 


Kefpondeturad quat'ilonein : Gratia vocatur, - 


quod gratü datur, ut dicit Aug,in Pr. 49. lub fi. 
rem; ide(t quod necincriti« rcpendi:ur juxtà 
VUlo2 Panltad Rom.a. Er qw? oneratrr . merces non 
(o phtatny fes 5dm Trattamm cud feumdam aevituem, 
ncc necetai0 conicquitur iatione cx:iperni 

jnnatz, 


rimas, ut dicit Auguftindsl. &c. 3. de lib, 
$ pJribus declarabitur quzft. 14.. DL 
efhtas gratiz ad'aliquod opuse& impoffs- 
; üt hoc exequatur liberum arbitrium 
üprzcxi(tente,acjuvante. Neceflirasifta 
i phyfica, rationecujusrepugnataliquid 
abíquzalio quodam, nifi interveniat 
m; alia eft moralis, ratione cujus licet 
abfolurté fieri aliquid abíque aliquo alio 
iraculum, eft camen u(queadeo dif&ci- 
nunquam , aut vixusquam contingat ire 
& nunquam, aut vicunquam evadat fale 
dicium de nonfuturitione cffeus funda- 
.talineceffitate, & defeütu rei néceifariz; 
"nique neceffitas eft caritüm ad inelius ef- 
ue facilis fiat opus. Uus 
us hamanz naturx eft eadem natüra ; ut 
1s5accidenti quantum eft exfe diutius per- 
€ valenti, eamque difponentimedo ali- 
ecialiin ordine ad ziernitatem , & ilti- 
inem. Unde pro diverfitate eiufmodiac- 








Sfyaffio 1. ; 

:Giones, &imperfeGiones homini fecundum 
'connaturales; ac proindé excludit peccatum 
[temlxthale, emneque donum fupernarora- 
*. Natura incegra fupperaddit pure fubje&tio- 
em appetitus ienfitivi re!'pe&u racionis fupe- : 
oris, &hujusre(pe&u Dei, lcgiíque diving. 
tiufinodi tubjc&io dicitur pertinere ad ince- 
ritatem naturz , non quód fpe&et ad comple- 
ientum hominisconvaturale, urdiceturque- 
ionc 14. , fed quia juvacad integram obíervan- 
am legis naturalis, vircíqucactivasconmatu- 
les abíolvatab omnibusimpedin.entis,$cum 
ullas ulteriustiuperaddat.. Natuia lapía eft que 
ibjacet reccato Izthali perfonali, velorigna- 
; & malisindé fubortisauferentibusinteralia 
t naturà pura innocentiam , ex integra fubje- 
i0nem appetitus, &rationis. Natura repara» 
.eftquz per Chrifti merita ebtinct gratiam fa- 
intem & liberantem á peccato, & effcüibus 
rccati, licet dum fumusin via nunquamomni. 
» liberetab omnibusmalis, quz centraximus 
*t peccatum. Unde gratia per Chriftum com- 
unitez, & meritó nuncupatur quidquid pof- 
vé juvat ad obiinendam remiifionem peccato- 
m, & viram xternam. 

Certum eit aliquam Dei gratiam effe neceffa. 
im ad quodlibet opus bonum pro quolibet 
itu; quiaipfa hominiscxiientia , qui fine fe- 
'o operati nil poteit, eft gratisà Dzocollata; 
'€ enim erat, cni illa deberetur , antequam 
let homo. Vlude czteta ctiam, quz naturali 
'ceflitate confequuntur ad esittentiam homi- 
s, &fine quibus nilip eoprrari potcít, gra- 
Yfa ab:olute dicuniur, qua:enus origincm du- 
aràgratia. Cocterum licet hzc omnia, que 

iN 





| Proainialis. " 

fub dono creationis; juxtà cornmunem loquen* 
di modum , comprehenduatur , quadam no 

improbanda ratione, ca (cilicet, quz modo indi- 

. cata el, dicanrur gratia Dei, uc teftatur Augulii- 

nuscumaliis Patribus Africanis ; Ep. sp. nonta- 

mencít €a graiia, cujus necefüratem docemur 


án Sacris littezis ut notat ibidem Auguftinus, & 
feveiiüs ep. 105. nec ejus necellitarem ulli une 
juam haretici negaverunt, quifaterenrar exi-- 
nuam Dci, & ejus libertatem: quin infen- 
fifi migratiz hottes Pelagius, & ejusaifeciz cam 
ubique fatentur& magniüce commendant. — - 
G:atia igicur theologicz cenfiderationis pro- 
pria eit ea fola, quz diflinguiturà dono crea- 
tioniseidemque fuperadditur; id e(t quzneque 
inunediaté, nequeamnediate debetur homini ra- 
tione luz creationis. Sed neque omnis cjuímo- 
di gratia eft przfencis inititurti,. Excludunturni- | 
mirümab eo tüm gratiz gratis datz non ad pro- - 
priam cujyufque , fed adaliorum utilitatem pri- 
mó , ac principaliter ordinatz. tum auxiliurh : 
externz inftru&ionis,& protectionis; tumauxl- 
lia habitualia. Nempé przcipuum , fi non & uni-. 
cum certamen , € Conciliorum ícopus fuit,ecam 
(tabilire Gratiam , quzintrinfecéunicuiqüe in- 
hzret, & ütingulis operandi oportunitatibusita - 
devin&a eft, ut, illis tranfeuntibus, ipfa pro- 
tinus intereat; qnazque eftindiícriminatim ne- 
&effaria , auté, & poftconverfionem ad Deum;. 
anté, & poitjuítificationem & infnlionem Ha- 
bitaum. Quare Gratia, quatcnüseit fubjedüm - 
quzítionum prz:/eniium , definiri potett : Bg- 
num unicuique indebitum , eriam füppofiti e- 
jus exiftentià, conferens immediate, ac poát- 
tivé ad eliciendo£ adus bonos; atque fingulis 
i e 41,  .' grum 


" 


amor 





€. —J Snaffio 1. TS 
eorpm Oportunitatibus devintum. "e 
Quia vero vires Natuzz Humanz , prouno 
quóque ex memoratis 'Statibtrs ejus, funt inz- 
quales , átque opera pro fingulis, & proomni- 
bus praftanda funsitidem inzqualia; ac multi- 
pliciter inter fe- diverfa, patet multiplicem cffe 


neceffitalemi Gratiz, tum pro divers Statibus. , 
3d cadem opera ; tum pre codem Státuad ope- : 


I3 divería , atque inter fe difparia. Diceturita- 
que priüsquádtuplici quzüione de iis, quz funt 
communia omnibus ftacibuspto quolibet opere; 
deiindé que funt communia. Natura integix, & 
Keparatz telaté ad inem füpernaturalem, per 
Iexalias queiliones: Ac demum, quzconve- 
fiint Nature lapfz tàm fecundum fe, tum ut 
compáratz cum Natura pura. Poítquz folz fupe- 
teruntexpotendedivifiones & munera Gratiz. 

Ex histefpondetur ad primum. Deuslicet ni- 
hil debeat ptoprie poft creationem , ficutantcà 
bihil debebat propri? ;«amen pofitis quibufdam 
effcüibus, habet aliquam neceffitatem quof- 
dam alius. adjungendi, quorum additio e&ne- 
ceffaria ad perfc&ionem operis prioris: atque 
bzc neceffitasdicitur, &eft latà quadam ratio- 
be debitum fundatum in ratione Divinz Sa- 
pientiz. Quzdam autem alia fuperadduntur 
pziotibus effe&ibus, quz non funtita debita, & 

zr Sim funt, dicuntur füperaddita dona crea- 

onit. 

Ad Secaridum., Eftquidem communis omni- 
$tatui, & pro omni opere neceffitasauxilii di* 
rini. Verum quia debilitas Naturz non femper 
"ft eadein, necopera, quz przilire debet , funt 
»mnia ejufdem generis; fupereft locus multi- 


"citati aeceflicatis Gratia conjundz cut uni* 
SS 


^ 


" ; e» d Proamitala, 7 
ormirate dependenti,eza Deco , &luübordinarin. 
neadip'umi, etfienualiter inclula " Rh 
ereaturtutíüc, Éingenere, - EV 
(A Ad Terrium. Doétzna revelaia ip pzimisnen: 
eft zetizicia ad przieacesa ftattun Natura lapiz, 
quin eriam jüt«gram comprebendat. Deiode cx 
lis, q2z doc-inureicca przlenten, Katnm, dc- 
ducuntur mulra pertinentiaad alios ftarus, ar- 
que corum comparatio, & notitia valet pluri - 
mümadintelligentiam eorum; auz dicüntur 
de flatu prx (cuit ,utapparebic ex dicéndis. Gua - 
1* pofübilis, urilis, & hogelaeit omnium co- 
rum S:atumm intima, quoad fic porter coa" 
d etratio. E 


QUESTIO, IL 


Umum f'fhicientia ad opera bona fia 
debita ex J^ppofutsone Pracept No] 
Confili ? d a 


V Idetur non effc debita. Primo. Quia Conci- 
lium Tridentinum loco mox indicando, 
monct unumquémque petere, quz non poflit: 
EKaautemfunt, vel Przcepta à Dee, vel Cou- 
fulta; ergo funtaliqua fub Przcepio. aut Con- 
filio Dei, quzprzfarenon poffumus. Ergó fuf- 
ficientia negaada eítex fuppofitione Conállii, & 
Prxcepi. | j 
$ccundo. Przcepta & Confilia Dei nos obil- 
gant, non ipíuin Deuin. Ergo Deus ex vi fü. 
Iun noa teneuirad dandam füfficicatiaib; li- 
: "m oe A« 7 i$: ie: 


wow 





$. waff :o- 11. 
cetriosteneamur ad praeflanda epess..— 

Tertio.Pcccateri poteft negaziin poenam pec. 
cati fufficientia ad opera tuin Pracepti ,. tüm 
Confilii, & tamen ratione peccati, non debet 
liberari Peccatoe ab onereLegis, & Confilio- 
rum: Ergo Lex, & Confilia non funtinfepa- 
"^ ia fufficientia ad opera Legis& Con- 

ii. ! 

Quartó Auguflinus & alii San&i Patres do- 
cent frequenter, peccatoribusobduratis, effe 
impoffibilem converfionem ad Deum, &pa ni- 
resitíam finalem , ad quastamenobliganturLe- 
ge Dei. Manifeftum autem.eft eam impoffibili- 
tatem effeindiftin&tam à defc&u fufficientiz. 

Refp. Deus impoffibilia nen jubet, utdefi- 
nit Concil. Trid, feff. 6. c. 11. Redditrationem 
Aug. c. 6s. de Grat. & lib. Arbitr. Eequippé ipfo, 
puo rmiffimé creditur Deumjufium 6 bonum impoffi- 
Mia nen petuiffe pracipere b:nc admonemmr &c. Ntc 
»pofftbsi'e potuit. iroperare , quijuéine eff ; necdamna- 
wrus efi beminem pro eo quod. non potiit vitare , qmi 
ius eff. Itaque damnari non poieft qui fecus fa- 
'erenon potuit. Damnariautem potcft, & de- 
ft, qui facit eontra Legem Dei ; nectamen 


ritare id poteit , qui non habet fufficientiam,: 


it conformetur. Ergo obligatio Legis eft infe- 
arabilis à fudicicntia conformitatis cum ipfa, 
linc eft illud eju(dem Auguftinic. 66. de Natu- 


a& Gratia. Swecunqueifla caufa. eff Noluntatis, 7 
es potefl ei refi li , fine peccato eiceditnr. Motivo au- — 


em impellenticontra Legem Dei, necceditur 
ine peccato , ut liquet ex Auguftiana peccati 
lefinitione; Di&um fa&ü,&c. Nec refifti poteft, 
ion habita fufficientia ad refiftendü, & praftan. 
Um opEs przceptum. Ergo ficti poílet, quod 

e& 


— -—— —— — 





De fujfficientia phylfea, 9 
rimpofübile, nadhit Lcx fine fufficienti-. 
left minuseffcax, aut minüsclara ratio 
(tomi Hom. 16. in Epiit. ad Hebr. 5ze- 
Mentes nar fecit , C demde imperat H £ulpa ejus 
ipe operationes, & omiíhones prove- 
.exantecedenii fimpliciter, feunecefi- 
leu impoflbilitate non attribuuntur, 
audem, & vituperiüm Operanti, ac O- 
u: fed Iacucenti niei, leunezeiiis- 
'"uimpolibihtatem.Def-é&usautem [uffi- 
ad opus per feipluin eitimpotentia ope- 


&impolibitirasoperishic, &nanc.E£- - 


megante fuílicientiam adopus przce- 
culpa Omiffionis attribuereturipfi, el- 
nropriaipfius, quod repugnat. - 


mrecidit, Deo volente: aliquid volun-  . 


apliciter antecedenti , nefario velle, : 
id inde fequitur neceffaria & inevitàbili ' 
jentia. ", uia quod fimpliciter antecedig, 
'tin fe virtualiter, quidquid indeeffen-- 
coníequiwr. Przterea ; non dato coiíe- 


repugnat dari antecedens effentialiter ^ 


m illius; ac proinde neceffe ett fruftrari 


f 


item efficacem talisantecedentis. nop ' 


iconlequenti: Repugnat vero volunta-' 
icacem Dei fimpliciter antecedentem, 
lé ne ipfa fruiretur , &coníequenter,- 
le queque cftneceffarium , neip'a fru- 


Voluntas autem Dei, tüm quá pracipit ' 


;tüim quà negat fufficientian adaliquid, - 


ipliciter antecedentes ,.refpedu a&us, 


, 


cipitur, & ad quemfufficientianegatur. 
Voluntas, quz negat ífufficientiam ad : 


effentialiter infert omiffionem illius; : 
facipitadum, zqué eífentialiter red- - 


Á " A *4. : : | dit: 





* 


Sivaflio 11. 


Um 
lit peccaminolam omiffioncm ejus.Ergo fi Deus 


atramque cam voluntatem fimul haberet re: pz. 
Ruejuídemadu., volitum confequenter a Deo 
tffetpeccatum confiftensin ejus omifione.Tam 
igitur repugnat , negariáDeo futhicientiam ad 
opus abip(o preceptum, quàm repugnatipíum 
ffe Au&ofem, &intentorem peccati, 

Eadem fere ratio eft de connezione Coníilii 


'um fufficientia ad opus confultum. Nec enim. 


ninusirrationabile eft, coníulere quam przci- 
ercimpoflibilia: Nec minus repugnat Deo at- 
tribui imperfe&ionem , quz ineft omiflionia- 
&usconfulti, ipfumque effe.ejus Au&orem , ac 
ntentorem , quàm eadem eidem repugnant re- 


pe&u peccati, Deinde commune eft Confilio. 
'um Precepto, ut meveat, ac impellat ad ars 


onfultum , &przceptum: N^gationi vere fuf- 
icientiz effcntiale eft ut retrahatab opere, ad 
juod ea negatur. Implicat autem Deum fimul 
mpellere ad aliquid, & ab codem retrahere, 
tque penitus abitraherc. R epugnat igitur nega- 
Ldafficientiam ad opusaliquod, feu przceptum, 
euconíultum ; acproindé fufficientia ad iilud, 
wn habet rationem Gratiz ex fuppofitione Prz- 
epti, & Confilii , nec eft donum moraliter di- 
ünQum licet fit phyficérealiterditin&um, & 
aturz fecundum íe fuperadditum pracisé qua- 
enus fuffcientia eft , ab codem Confiio & 

recepto. | 
Ad Primum. Dum Concilium dieit peten- 
unm quod nonpoffumus, íatis aperte indicat, 
lud non pole reftringi ad impotentiam 
x luppofitione , & iecundum quid. — Nec 
iim ab'olute deeft -"ufficienMa , ad ali- 
vd opus , quando adeák fufficicatia z il- 
NY 





De fifficientia Phyfera. a 
lam petendam , uti Concilium füpponit a- 
deile , & petitione poteft haberi , quod pe- 
titur, , 
AdSecundum, Obligar quidem nos *olüm 
Lex Dei, Dcum vero Lc«r non obliget. n.cedi- 
tactamenüecethiiare indiftindta ab tpfa (ua vó- 
Iuntate, ut nobis 'aciac proxime me poliübile, 
qued vult efficaciter. utexequamur: Arque hzc 
in'eparabilitas voluntaus nos- obligautis a vo- 
lusiarc reddendi proxime polib!le terminum 
obligationis, dicitur quodammodo debitum . 
dandi tai cieniam. - » | 

Ad Tcrtiuun. Ea Lex,cujus adimplendz fuffi- 
cientia o;anis pot*il nepati in poenam peccati, 
haberrationem gratiz, Undedamnati in poe- 
nam peccati non habentamplius Legcin obli- 

.gantemad ípem beatitudinisobrinenda. Quare 
Lex,.cvjusobligatio.aonau:ertur ratione pec- 
cati , habet Gbi ncce?ario adjun&am fufficien- 
tiam ad opus..d quod obligat,non obítante pec- 
cato. 

Ad Quartum. Impoflibileapud Augu^ inum, 
alios Patres, ficut & ex ufu vulgari izpe d'ur- 
patuirproeo.quod e(t dificillinium; nec pruden- 
ser !»perabilc.fíeu moraliterinipoft bile;'icetphy- - 
fce , & caua iiiraculum pofübile fit abfolute. 
Atraue hoc paQo , & non aliter dicuntur im- 
pe: bilia refpe&u obduratorum , ea oper, 
quorzuu omine peccact, — Nullus enim peccat 
is £o, guod vitare nen por«ff , ug docet idem Au- 
gu'inus-lib. de duabus animis c; 10. & s. 
Quod fà nullus , nec utique:obduratus , pec- 
€at in co , qnod vitare omnino non po- 
tet. Quga de ase. dicentur plura; in. pró-- 


gicifu,. | | 
Qui«- 


QUAESTIO II 


grum debeatur per fe fufficientia ,ssom .., 
tantum Phyfica [ed etiam Moralisyad . 


Uitandun peccatum ? 


TIDETUR 'folan Phyficam deberi.. 


Primó.  Quiaaliquibusaliquando negatur 
fficientia moralisad vitandum peccatum ; id 


1€ ut ita eveniat , eft neceffarium ex natura . 


i. Occurrunt enim aliquando ex curfü. natd- 


li caufarum fecundarum circumftantiz tales, . 


ibus pofitis prudenter autíperari , aut judi- 
rinen poteft vitandum effe peccatum. Ideó- 
ie Quibus pofitis eo ipfo nonadfit fufficientia 


oralisvitandi,. Quodautemalicuialiquando . 


'gatur, non eft debitum per (e, & ex natura rei, 
Ha.Deus nunquam cuiquam negat de fato, 
tod eíftita debitnm. 

Secundó. Sufficientia major minima natu- 
literpoffibili, eft negabilis naturaliter ;- ac 
oinde habet rationem Gratiz fíuperaddite 
:cationi., Negabilitas talis fufficientiz ma« 


risminimàex eo patet, quia negationem e- 


| in fe formaliter continet collatio fufficieg- 
', quz eit minima inter omnes naturaliter 
fübiles. -Sufficientiaautein ifta minima exi- 
ré inprimis poteft ex natura rei alias non 
mputareturinternaruraliter poffibilia ; Dein- 
non redditopus moraliter poffibile quia fuf- 
lentia purephyfica non reddit opus ita pofli- 
c5; &tamen «ll contenta intr3 ordinem Na- 

(AG, 


| 


Defnffcistismerali T 
turzatque adeo cft naturaliter poffibilis, Er. 
go lufficientia inoralis ad du peccatum, 

non eit debita per fe, 
—Acip. Dcusdiligitomniaquzíunt , &nihi]- 
odit corum quz fccit: Nec enim odiens aiiquid 
con tituit , aut fecit, nt conitlat ex Sap, zr, At. 
ue hoc vel maximé locum habet in creatione 
ubítantiarum rationalinm , utpote quz habent 
rationem finis re[pectu czterorum omnium o- 
perum Dei, Atque ell de ratione Finis , ut a- - 
metur magis quim Media per amorein benc or- 
dinarum. Nonautem dilexiffzt Deus fübítan- 
tias radonales; fed porius odio eas habuilfer, 
atque odiendo conftituifler, & feciffct , inon 
contuliffet fufficieatiam moralem ad vitanda 
eccata , faltem. lethalia.. Con'ütuiffec enim 
illas, eanegara, in neceífitate morali amitren- 
diíuam zternam felicitatem . & incidendi in 
zternam miferiam, & apponendi caufan) ejus 
effe&usdeteriorem eodem. | Hoc autem patet 
effeobjc&tum , effedum odii. magis quàmaiuo- 
ris, & dile&ionis. Lít eni ^atus infeliciffi- 
musà nemine pradentercligibilis & quo nihi] 
deterius fuuumum odium parere poilit. Acce- 
dit unum ex przcep:is divinis, perfe obligauti- 
bus fub'tantia:n quamlibet rationalem, e :cPrz- 
ecptum fperandi coníecutionem Beatitudinis. 
Quod autem à Deo przcipitur, à quocunque 
fit, prudenter fit. Ac non. prudenter fp. ra- 
tut , quod eít moraliter. ifhpoffibile : Scultus 
| fiquidem eft, quiid fperat , cui «x fua natura. . 
convetfit , ut nunquam contingat ; quod iue 
(^ propterea nunquam de facto con:inget. Ergo - 
impoffibile eft ex natura rei , nullaque faáa 
 fuppofitionc ce parte. Creaturz, ur Deus non. 
um €0n,. 





$9 QSuaffio 171 ; 
eon RE duis uon fuffcientiàm me- 
ralem ad vitanda peccata lethalia. qua. vidclicet 
negata. redditur moraliter impoibbilis conte- 
'cutio Beatitudinis. Dcbeturergo pecie tuffi- 
cientia nontantüm phyfica; fed ctiam moralis: 
ad viiandaá peccata , taltein lethalia, quz fola 
funpliciter dicuntur peccata. 
'" AdPrinium. Aliquando per accidenscontin- . 
it , üt defit fufficientia. moralis ad vitandum 
peccatum propter multiplicem combinationem 
caufarum fecundarum , Qux aliquando necefli- 
tat moralicerad bonum , aliquando ad ipalum. . 
Caterum motiva honefta impellentia ad actus 
bonos, habetvim pertrahendi voluatatem,re. . 
quaquam minorem ex fua natura , quàm quz- 
ineft motivis permoventibus ad peccandum. . 
Vndé perfe voluntas reperiturinter utrumque 
exuemum zquilibrata , aum ett in via. Ne- 
que veró omne id , quod aliquando contin- 
git aliquo determinato modo , co ipío fieri 
poteft, ut contingat f:mper eodem modo na- 
turalitez .: Quia cautarum (ecundarum occur- 
fus naturali ncceffixate funt varii, propter mo- 
tum , & multiplicem aípe&um corporum cxle- 
flium.& vertibilitatem A rsbitrii creati,ex quibus - 
€zicta dependent. . 
|". Ad Secundum. Patet refpon(io ex proximà: 
.di&is ; quis .fufficienda minima inter omnes 
náturaliter poffibiles, non poteft uniformi- 
teromnibus , & 'empetcontingere , justa exi- 
grntiam cau(&rum naturalium , Legefque ná- 
tuIR, . 


QILE- 





rg. 


QUAESTIO IV. 
irum. Cogitstio comzrua fit pe fe- 
£ 


peradaita Creatiom , £6 Etevatmoni 
rejpetin fingulorum pro quovis Statu? 


'IDETUR non effe. Primo. Quia: 
Su'tcientia ad opusb-num pro nullo Statu 
| gratta. fuperaddita Crea 1001, aut eleyatio- 
, ut di&um eit, q. |, Habità aurem fuffci- 
itia ad aliquod opus , in propria cüjuíque 
te 3ate fitum eit, illud facere , vel omittere: 
*c ad gratiam alterius ampliüs fpedtiat, ida-- 
1 habere , quod quis jam habet in. propria 
tte(tate. Quz res videtur clare contineri in. 
iobus  notiflimis D. Augufítini Principiis, 
«tiam effe matertará Ürationu € perperam. eran- 
pes ab alio. qued babeat in poteflate. — At facere 
»num opus, & uti futficienria jam habità , eft 
ipia: habere cogitationem congruam. . Ergo 
;gitatio congrua refpectu nuilius poteft effe 
atia fp:cialis moraliter fuperaddita Creatio-: 
|, cut elevationi. 
$ccundo. Quihabuitfufficientiam ad opus 
»num , fi illud non. exequatur meri:ó repre- 
enditur; non aurem pereit n. eritó reprehcn- 
i ; quia Deusnon contulit ei novam gratiam. . 
'emo eniin jure reprehenditur deop:re alie- 
o przftito , vel non przitito. Ergo quod 
oft habitam 'ufficientiam addatur opus bo» 
um , & proinde habeamur Cogitatio .con- 
gia; 





. Y6- Suasfio IV. - 
grui , non e(t nova Dei Gratia diftinda à 
tufficientia ad bene operandum ;quzut itcrum 
di&um e(t,non vít Gtatia fuperaddita Creatio- 
nhaut Elevationi. M Ur 

Tertio , D. Paülushortatur, ne in vacuum 
Gratiam Dei rcxipiamus z. ad' Corinth. 6. Et- 
goad nos fpediat, &non ad novam Dei Gra- 
tiam , ne ipfam in vacuum recipiainus. At 
non in vacuum recipk;. eft fan&am cogitatio- 
nemà Deodatameífe congruam. — Ergo quod ' 
cogitatio à Deodata fit congrua, nunquam cít 
nova Gratia; fed eft opus ipfius jaa habentis 
fufficicntiam à Deo. 

Refp. Exceffus quilibet unius ndividui com- 
paratione alteriuseft Gratia Dei aliquo modo * 
dittin&aà Dono Creationis , & in ftatu Eleva- 
tionis ab Elevatione fecandum fe. Quod Ji- 
quet, exillo primz ad Cor. 4. £5 te difternit ? 
Quilibet enim exceffus difcernit habentem il- 
Jumà non habente:  Contingitautemaliquos : 

' habcre fuüfficientiam ad opus, & non operari ; 
ac proinde non fortiricogitationem congruam, 
habita fufficieniià. Ficriquin etiam potet, ut. - 
qui: decedat poft primum peccatum . &ante o- 

. mnc opus bonum, ideoque habiti fufficientia 
adopusbenumn, X& nulla nihilominus habità 
Conyrua cogitatione;; Ergo quzlibet con- 

rua cogitatio eftaliquisexceffus habentis il- 
am refpe&u non habentiseandcm.  Erge ca- 
dem congrua Cogitatio, eft Gratia moraliter : 
diftin&aà dono Crcationis ; & pro Statu Ele. 
vationis, ab ipía Elcvatione fecundum fe prz- 
£ise confiderata . refrectu cujufvisInáividuide- 
terminate fu.npti. 

Ad primum.. Poft habitam futficicntiam.ita 

i] cR 





- 


E 


De Congruit. refp. 3. | 
ef liberzac in dibus ed ofirz , "5 
poteflaris faccre, & non facere,ucidipfüm fuübja- 
crat ciiam ,S& multo magisyoteflati,sc liberz Ele 
&ioni VRAC quain vto erro. e abl 
cientia.quaz reiplaconjungetür eumorere bono, 
& cumcongruitate , ye] ca potius, eui meatruam 
corum reipia cónjungertur, ad folam pertinet Ji» 
beram przclectionem poreítlatemque divinam ; 
Deinde vero habitoauxilie, quod & quale Dcus 
Biselegerit. nofirz coníequentcr poteilutis, & 
liberz Eleéctioniseft confentire, ve1nonconfen- 
tire, operati bené.vel non operari, Ratione prio- 
riskEle&ionisdiciturDcoac hominibus. Cowverte 
nw Daornint ad te: ratione potterioris dicitur ho- 
minibus à Deo Convertizeini ad me, Quorimnalte- 
rum atteftatur Gratiz divinz ; Alterum nofirz. 
libertati, in eodem epere bono. Quod autem 
hoc modo fimultaneé fubjacet poteftatiac libera 
EleGioni duorum, poteft effe G ratia alteriuser- 
ga alterum non obfaante libera hujus poteftate - 
circa idem, five mediate fivé£ámmediaté. Qua«. 
re Auguftinus, dum dicit , Perperam peti ab 
alio , quod habeasin poteflate , loquitur deco 
quod quis habet in fua fola poteftate. Id ni- 
. mirum dicit agens conta Pelagiuim , qui affere- 
bat noftrz folummodo poteftatis, & liberz Ele- 
Gionis effe agere vel non agere , pofito dono 
Creationis, & retento ordine naturali , & ne- 
ceffariocau/arum fecundarum , quod e(l hzre-.- 
ticum. | 

Adíecundum.  Ideó meritó reprehenditnr, 
qui non exequitur opus bonum , ad quod ha- 
bet fufficientiam ,quia fua voluntate apponit 
impedimentum fpeciali Gratix Dei , quz in 
Congzuitate copfflit juxta do/tanam, qug mo- 





Ld 


38$... (0 S9afho V. 

dó expoíiia eft. Indidem patet refpenfio ad 
tertium. Quando enim petitur, nein vacuum 
"Gratian Dei rccipiamus ,. hoc à nobis petitur, 
nc iinpedinentuin apponamus fpeciali Grariz . 
Dei, & Congruitati Gratixz jam habitz.. Quod 
€ft commune, omnibus Theologis Catholicis; 
utcumque didcran: in modo explicandi,ac dc- 
ftndendi.. - * 


QUAESTIO V. | 

Warum, Cogitatio CongruA fft debita ex 

 NAUITA TEL, faltem vase » Altcstt , oed 

aliquibit: ex tota. Hominum ma zi- 
tudine , pro quovis ffatn V 


J IDE T U R non effe debita. Prima. — 
' Quia nulli determinatéfumpto eftdebita ul- 


' Javcongtus Cogitatio , ut nuper dictum ett. 


Eigonec vagé , &indetéfminaté debetur. Pa- 
tet cen(cquentria. aue quod nulli e debi- 
tum, eft oinnibus indebitum. Naim wuliw von. 
valet emn. — Probatur rur(us coníequencia ; 
Qnia Deo ex multiplicitate eligibilium , & in- 


fantium, proquibus eligere potcft,nulla proz- 


füsaccrefeit neceffitis eligendialiquod ex illis, 
ut:liquet ex ele&ione creandi mundum , que 
fuitexpersomnis neceflitaris tum phyticz , tum 
moralis: tametí effent infiniti Mundi eligibi- 
les, &infinita inunoquoq'e individua. & pro 


"infinitis temporum diderentiis ; atque in op- 


Peoátam non Íuppcteret, mifiunicacledio . & 


VW 


pe. 
- íosDÉ contri? re[b, coll. i b 
unicuseligendi modus, nihil nnquam produ- 
cendi, Ergo li quidem Congruaimn cogitatie- 
nem non deber Deus ex natura rei, ideogue 
poteít negare-cuiliber Indiyiduo dererminare 
congruam «cogitationem. , porell candem eo- 
dem inodo-negare toti. hominum colle&ioni 
famptz colle&ive.. 
Secundo. Si neceffe effet Deum cenferre- 
aliquam Cogiratjonem congrnam toti homi- 
num collectioni unoquequc homine vagé ac 
indeterminaré fimpro , poffer ipfa Golle&io 
gloriari: dealiquo beno opere , quali non. ac- 
cepiffet illud à Deo, quod non minus ab'ur- 
dum eH, quàm fi aliquis homo in. várticulari: 
poffer gloriari de [uo opere beno , quafinon: 
áccepro. Nec enim minus dependet à Deo, 
& ejus miíericordia graruità tota Collectio ho. 
minum » quam quilibet home ícor&m , ac de- 
terminaté. P 
Tertib. Qui dixit, Neceffe efl wt. veniant fcan- 
dala; Non dixit üánulitcrz neceffe eff w1 veniant bona: 
exempla. Ergononita neceífe eft refpedu di- 
vinx potentiz, urlargiarur vage alicui Indivi- 
duocogitationem congruam, ficut neceíl'e eft 
zationc fragilitatis humanz , ut aliquis homo. 
peccet, fuaque culpà àimpediat Cogitationem 
congruam, atque cum fola incougrua relin: 
quatur. | 
Quarto. |. Si congtua cogiratio effet debita. 
indeterminaté alicui ex tota Hominum colle. 
€ionc, cuilibet hominàd effet optabile, ut ca- 
teris omnibus daretur Cogitatio incongrua, & 
cenfequenter, utcetteri omnes peccarentíem- 
per. Quia quod débetus indetermipavealicuiex: 
uesltitudine , seddétur determinate debitum 


, Uni. 


* 





39 - S5saflie V. 
unicuilibet , fi ceteris omnibus negetur. Eft 
autem optabileunicuilibet, utfibi fit debita de- 
terminaté Cogitatio congrua. Ergo fi eacítin- 
determinaté debita alicui , ex tota hominum 
collc&ione, uni cuilibet eft optabile, ut coe- 
terisomnibus eadem negetur, hec eft. utcas- 
teri$ omnibus detur cogitatio incongrua , & 
confequenter ut caeteri omnes peccent, quod 

eftabíurdam. i 
Quint^. Liberum Deo fuit eligere exiften- 
tiam; vel corum tantüm, qui peccasuri erant: 
vel eorum tantüm , qui erant bene operaturi, 
eademque eft ratie de oportunitatibus & cir- 
cumf(tantiis tm bené, tàm maléoperandi. Es- 
go neceffe non e(t ex natura rei , nccctiam va- 
g*, ut detur alicui aliqua congrua cogitatio, 
vel ut detur alicui aliqua cogitatio incon- 
rua; fed potuit facere Deus , ut omnes, & 
Paper haberent cogitationemcongruam: vel 
ut omnes & (emper baberentcogitationem in- 

&ongruanm. S 

Refp. Jn qualibet multitudine cau(arum z- 
que, aut fere iadiferentium ad utramque pat. 
tem contradidionis , aut contrarietatis , eft 
snag:s probabile, fucuram cffe quamlibet dif. 
formitatem determinat? fumptam, quam tota- 
Jem omnium uniformitatem. & futuram cffe 
s)najorem quamlibet difformitatem , quàm mi- 
norem. V, G. difformitatem immediatam mini- 
mz omniam difformitati , quam ipfam omnium 
minimam difformicatem, & fic de caeterisfimi. 
liter. Quia uniformitas totalis habet plures cau- 
fas adxzquatas , quarum quzlibet fe fola potfit 
illam impedire, quam difformitas omnium mi- 
nima, Totalem erenim unitermitatem potett 
| iaPt- 


- 
T "" -* 9 4 
— 


1j De coegrnir. rif cillitf. 0 ge 
impedire fe folo quilib-t binariuscontentus iq 
colle&ione. Quilibet: namque duo ex collectio. 
ne füfficiunr [e folis, ut altereoruim velic , & 
iler nolit: & hoc pofito quomodocumque fe 
getant caeteri jam erit impedira roizlisunifor- 
ibiras, ut patet. Ergo üniformiras ror liabet cau- 
(3sadzquatas impedirivasfui, quot (unt binarii 
iu colle&ione contenti. Atxdifermim rem Om- 
nium minimam nulli duo poffunt inipedire fe 
folis. Si enim alter ez duobusvelit, &alreruo- 
lit, poffuntcaeteri omnes contenti incollectio- 
ne , utriliber corum accedere; atqucíita cone 
ftiraere difformiratem omnium minimam. Si 
vero uterque velit, aututerque nolit, poterunt 
illis accedere ceteri vel plures, vel pauciores, 
vel omnes przter unum: atque ita conítituere 
difformi:atem omnium minimam , velommiun 
maximam, Ergo difformitas emnium minima 
non hábet tot caufasadzquatas impeditivas (ui, 
quot funt binariiin colle&ione contenti: Atque 
adeó non habet totcauíasadzquatas impediti- 
vas lui , quot funt cáufz adzquatzimpeditivz 
uniformitatis. 

Similiter quilibet qnaternarius fuffieit (c fole 
ad impediendam difformitratem emnium miai- 
mam. Quilibet enim quaterparius fufficit tc fo- 
lo, utduo yelint, & duo alii nolint , que po- 
fito erit impedita difformitas omnium minima; 
de cujus videlicet satione eft , utunustantüm 
fit di'conformis, coaeterisomnibusinter (econ- 
formibus. Atdifformitatemimmediatam mini- 
mz nullus quaterparius potc(t impedire fc folo. 
Quia fi omhes quátuor velint, vel &omnesqua.- 
tuor nolint, poffunt illisaccedere coeteri , fo. 
lis duobus nopaecedcatións, que polito erit dif. 


-fotmi- 


25 Ssefie V. 
ditformitas immediara.omnium minimz, utpo- 
té quz coníiilit in conformitare omnium preter 
dues. Si veró duo velint , & duo nolint, utri- 
.libet binario potfunt alii omués accedere, quo 
,Ctiá pofita erit difformitas immediata omnium 
:mininz. Si deniqueunus velit, & tres nolint, 
aut unus velit & tresnolint, quz eit poftrema 
canbinpatio inter quatuor, poteruntillis tribus 
accedere caeteri przter unum , quo non minàs 
pofira erit eadem didornitas imipediata mini- 
m2 ; fiquidem erunt duo diíconformes, confor* 
mibusceeteris omnibus. Eadem cit racio de qua- 
libet. alia .diformitate majori comparata cum 
minori. Habet igitur plures cauta. adzquatasim- 
.pedicivas (ui unifotmitas totalis , quam qualibet 
difformitati& (pecies determinate (umpta ; & 
qualibet didotmitas minor, quam major: fi- 
euidem-in qualibet-colle&ione, funt plures bi- 
narii, quam quarernarii , & pluresquaternarii, 
quamquazlibet majorcombinatio kc. — —  ' 
t Mánifettum. autem. eft , probabilius effe id 
impcedienduin effe, quod habct plures cauías 
adzquatas impeditivasfui , quarum quzliber eft 
s qué indi *erensad inpediendum , velnonim- 
ediendum , quam id impediendum etfe , quod 
habet pauciores ejuf:nodi «aulas impeditivas 
foi. Quia qualibet caufazqueipdiifetensad'im- 
pediendum , vel non impediendum aliquod V. 
G.fubmer(ienem navis, (e tola redditaliquate- 
nüs probabilem impeditionem (ubmerfionis, & 
fundat fpem aliquam , quód fequetur impedi- 
tio: Reddit enim verum hoc judicium. Fertafíis 
émpedsetor. Ergo fi illicau(x addaturalia fimilis 
cauía potens inpedire, crefcat probabilitas & 
fpes impeditionis : fiquidem quodvis finitum 
0o E -crefcig, 


^. 


xt 


crefcit, fa&ta (jbt ad iis Ergo q fuera 
plures Fipiriodreinie impediriva , eo erit ma. 
gis probabilis. urgririo 1mpedirignis, ifque 
iperabilis iipeditio.. Mapgisipilür probabile eg 
impediendum effe, quod habet plures cahías 
adzqua:as impedirivas. fui , AN quzlibet 
ell zaue mdincrens ad impediendüm, & nón 
impedicndum, quàm quod habct pauciores e£ 
juíamodicauíasimpeditivas füi.. ——  —— "^^" ^ 
 Manifeftum rurfus et , minüs probabile effe; 
id elle fururum , quod e(t magis probabile im« 
prdicndum efe, &uia major probabilitasunias 
parzis contradictionis , e(t per ieip'aim minor 
probabili opos partis. Mimüs igitur pro: 
abile eft futuram cíle uniformirarem ; quam 
di&ormitarem quamlibet; & iuter difformira- 
res futuram effe majorem , quam minorgm dif- 
formitatem in qualibet col'e&ione pfurium, 
quorum quiliber fit xquc indifiezens ad utram- 
que partcin conrradi&tionis. 
Adde quo numerofror fuerit multitndo In- 
dividuorum zque indifferentium ad urramaue 
partem sontradictionis, c5 fore irjnus preba- 
bilem uniformitatem int: : iila : Quia eo funt 
plur^scaufz , quarum quz ibet fufficit fefola ad 
impediendai unifotimitaten;; & cónfeQuentet 
ce eft majorexce(lus nuieti canfarum adzqua- 
tarum valentium impedirc uniformitatem , qu& 
formaliteriuimptaíemper confiftitin indivifibi- 
li, fupra numerum caufarum adzquatarum, va- 
lentium impedire upam quainlibet difformitatis 
fpeciem. V. G. di*ormitatem omnium mini- 
mam. Si enim colle&io fit centum hominum, 
cauiz adzquatz valentesimpcdire uniformita. 
tem erunt quinquaginta, tot namque funt bi- 
(— Tài: 


's« esf V. 
narii * Valentes vero impedire difformitatem 
omnium minimam, crunt folàm viginti quin- 
que, juxta dida : Ideoque exccilus erit penes 
viginti quinque. $i rdtíus colleZio fuerit du- 
centotum , idem exceffus eriteadem racione pe- 
Aesquinquaginta , & fic de fimili qualibetaddi- 
tionc. Exceffusautem minoris probabilitatis eft 
omnino proportionatus exccíful penes nume- 
rum talium caufarum , utappatet ex fuperiori 
diícurfu. Quareaugendo femper multitudinem 
talium cauíarum magis € magis, có tandem a- 
liquando devenietur , ut uniformitas fit pehitug 
àmprobabilis, ac moraliter impolfibilis; Et dif- 
fermitas omnium minima valdéimprobabilis,tc 
difficilis; & fic defcendendo u(qucad diiformi - 
tates majores , probabiliter eventuras , & co 
probabilins quo fuerint majores. 
' Cumigitnrmultitudo Hominumà princifie 
ad finem uique Mundi, (it propemodurn infini- 
1a ; aliunde fingulis hominibus fit perfeinne- 
gabilis ex natura rei, poteftas mosalis, ide(t z- 
ué aut feré indifferensad bene & malé operau- 
am, utdidum eftinquzft, przc. fcquitur fui(- 
fe morzaliterimpotlibile per (e, &ex natura rei, 
ut omnes homines, nullo prorfusexcepto, cea- 
venirentintez fe,aucin operando male,boni,aut 
in operando pro oinni temporis differentia, 5c o- 
ortunitate operandi.Quod autem eft moralicer 
mpoflbile,;perfecta & fupremigeneris impolli - 
bilitate morali,qualis proculdubio eitiilla, qua 
modo illata cít,nunquam contingit. Igitur Dcus 
non przvidit ulláà hominum colledionem zqua- 
lem multitudini hoininum de fio exiftenti, 
cxponemdam, tot oportunitatibus operandi, 
quot exittunt dc fato , futuram.e(fe totaliter 
.con- 


Ha antiquem vei ai1quos DCRC Opcrari em 
'cobgruam cogitationem;certé e£infepa- 
à congruirate cogitationis ; & eodem 
peccare, eft quid infeparabile abincon- 
'€ cogitationis. Quarc fieri nequaquam 
, ut toti hominum colle&ioni fumpta 
ivé, negarctur congrua cogitátio, autut 
toticidem colledivé fumptz daretur: Er- 
grda cogiratio cft innegabilis vagé toti 
uincellecdioni, pro quovisftatuloquen- 
fe ; ac proinde non habet rationem Gra- 
eradditg vel refpe&u Creationis, velre- 
Elevationis , ut fic, &incommuni,com- 
ine totius multitudinis hominum , fed 
»mparatione alicujus Individui vagé (um- 


ifirmaturexaliquorum Patrum refponfio- 
ntiqüáàm , &celebrem quzftionem; Cu« 
cum fit füummé bonus , acbenignus , non 
ierit omnia peccata Angelorum, & Ho- 
à, COlque creaverit, przTcius peccaturos 








* t pt PL. Melocí uw 
- UU VE EO Ux Q7 
26. , 1 , Svaftio A , 
zxam, S Omnipotens Ergo nec fieri potuitut 
falva, cadem Libertatis inditfereniia impedireiur 
emnue opusboaum, nullaque conf rretur cogzi- 
tatio congrua. Confequentia tenet primo , quia 
multitudo corum ,. quorum finguli habent e. 
qualem judidegentiam adalteritium ex duobug 
excremis , neutrum eorum majori neceflitate 
fundatain natura ralis multitudinis; indücere 
yalet, quamalterum. Tenet rurius con'equen- 
£iaà forüori ; Quia Augutltinusinteralios, apud 
cundem, ibidem docet femel, atque iterum, 
Deum nec permi(lurum fuiffe peccata , nec pro- 
duéturum A egrobos nifi ex illiscoll: durus fui*- 
fetfru&us bonorum operum ; & ex iítis utilita- 
tem Pradeftinatorum. Idqueubiquededucit ex 
natuta rerum, & bonitarisdivinz. Id vero perin- 
dc eft, aique dicere, nulli Deum collaturum 
fuiffe Cogitationem incongruam niti eidem vef 
aireri collaturus fuiffet. cogitationem, con- 
gruam. t rgo fi necefle fuit ex naturarei dare a- 
licui, velaliquibusalquando Cogitationem in. 
congruam, ncceffe utique fuita fortiori ex na- 
tur& rei , utaliquam alicui conferret cogitatio- 
nem congruam ac proinde hujus exift*atia non 
habet tationem fpcecialis Gratiz refr cu :ptius 
CollecionisHominum & vage refpe&uaiicujus 
individui. 
Ad t. Collc&io ex multis conflata, fuperad. 
dic ingulisreliquis, unde à fingulis ditlingui- 
turzealiterinadaquate; ficutabunoquoque di- 
fiaguuntr realiter caeteri. lis :utcm, quzdi- 
íuceuuntur realicer. poft.tut prc.iicata cenrra- 
dictouzcouyeniie INouigitur valet E 


Ec x vifeori2y, exiudcbitco refyzesu cujufvis 
AL ajiclteny COO. 30 ibdcoitum teo 


fjtio tit vaga , &c in aiterodiitzibuti- 
leGiva.Inrzcnofita, Cogitatio con- 
num opus cuju(que habet ex natura 
sflibilitatem moralem cum unifos- 
quorum , quoad congtuitatem , & 
ationem , ut olftenfum jam e(t. Nun- 
1 etbena confequentiaà (ingulisad 
m, quoadca, quorum eziftentia in 
'ftex (üa natura incompotfibilis,cum 
»ramdem in caeteris. In Deo nulla 
seligibilium , aut inítantium , pre 
ere potef& ullam inducit probabili- 
ienis cafurz potiusin aliquod exil- 
extremum oppolitum confi:tensim 

Quia fivé eligibilia (int multa, (ivé 
unicum , f:mpcer eft unicum & in- 
otivum , &caufà eligendi ; fola nam- 
poteft bonitate effentivfuz. Atre- 
itatiscreatz , totfuntcauíz motiva 
uot funt cligibilia ; atque multi- 
fis, quarum quzlibet (ufficit ad in« 





8 - set. y 
Ads. Nulfa mulucudo hominum, au 
.rum.quarumlibet caufarum perfecte indif 
tium ad bonum & malum zqualis multi 
, hominum de fatto exiftenti, ett indiffer: 
naturarei, ut totacolledtivé careatcogita 
congrua, (ed eftex naturá rei determinat 
tem moraliter, ut infitcongtuitas alicui 
, viduo. Quare de tali determinatione g! 
.nonpotett, quafi dealiquo nenaccepto à 
néc.propterea h&bet aliquid , petquod'd 
matur ab ajia fimili multitudine. Nihil - 
propterea babet, dequo gloriari poifit, 
quam de re nonacceptaàDeo, &quai (e 
ipfam di(creverit ab alia multitudine. 
Ad s... Non minus neceffe eft: Cert? non 
.t9 minus, aut multo aliter necefle e(t, u 
veniant bosa exempla, quamut venient 
dala ,. pofitd perfedá fingulorum hominu 
JAifferensia , ad utiumlibetillornm. Cat 
-quia (tandala proveniunt ab hominibus, q 
ea (üuppofitjo pon eftlibera; proptereaab, 
dicitur, neceffe offa nt veniant fcandala. Qui 
rum neceffitas.non cft vitabilis à caufa ipft 
fed eftinevitabilis , medo jam explicato. , 
naexempla proveniuntà Deo, tanquam àj 
& principaliipforum Auctore;atque ipfi n 
inevitabilis ; fed omninó libera tuppoáti 
ftentiz hominum, & indiffezeniia eorun 
At dent bona exempla, ac propterea, non: 
cadem modo abíofute dici quod nceeffe f 
veniaotbona exempla, Quia videlicet, rel 
cauíz principalis &prxcipurz ipforum , n 
ncccflaria fuppofitio fundans neceffitatei 
gum,qualis explicata cfr. 
Ad«. Quando neceflitas vaga multitu 
. € 


^. Quia unufquifque codem prorfus mo- 
nparatur in actu primo ad (uam eleGio-, 
oDam vel malam , ceteris omnibusquoe 
libet fe hsbentibus; nec redditur melioris 
rionis, quead ele&ionembonam facien- 
Bk itendam malam, ex eo quod caeteri o- 
st eledionem bonam , & faciant malam. 
rim ez unoquelibet (ic, vel aliter operzan- 
lundat in aliquem alium pecaliaris difpo- 
ona , vel mala , ip(um peculiariteraut d*- 
1255, aut alliciens,ut eligat bené, utque 
malam eledion:m. Hiícnimirum cft ca- 
quo quaritur in prafenti: fed cauíat zqui-* 
onem, quodcogaitioélzQionis malz fa- 
aeteris omnibusconteatis in colle&ione, 
'unum, detetminet Intelle&um ad judi- 
m illum unuin fa&urum effebonam ele- 
m, & habiturum effe congruamcogitatio- 
Deterninat vetó legitim?ex vidifcurfug 
otis: At eleGtio reliquorum, prz*er unum, 


»^ ena dio elafhimeam s e 19m A à» 





$e (00 Sue VI. C 

neceffitate vàga nion fundata imperíc&? indiffe- 
rentia fingulorum , ália longeratio eft, ut appa. 
ret confideranti , quz dicdtaínnte |... 

"Ad f. Omnia creata funt libera Deoabfoluté 
inuttamlibet partem i Nen tamen fa&ta qualibet 
fuppo(itione, quia fappofitio aliquorum effe. 
&uuminducit írpé -necefá&tatem quoad aliquos 
alios:effe&us , ut exponetur quzílione (eq. are 
quce ejuímodi fuppofirio eft exiftentia caufaruzs 
jecundarum liberarum refpc&u multitudinis ip- 
farum; &indé refpc&u difconformitatis intes 
eafdem , quoad bene, & malé operandum ; ut 
dictum cft. Undé impoffibile fuitex natura rei, 
ut exiflerent; vel foli-operaturi femper bcné; 
velífoli operatuzi. (emper mal. 


QUESTIO VI. 


Qum divifio Gratiain saturalem, ed 


Jepernaturalem fit divifio in ux 


ium debitum (9. indebitum? 


V Ideturnone(fe.:. Quia Bonaindoles, prze 


Glerum acumen Iogenii , Splender Nata» ' 


llàm, divitig , Principatus, & fimilia, nulli ho. 
mini debentur; fed Deus ea Jargitur cui vult , li- 
berglitez, & gratiosà; & tamen funt bona om- 
nino gaturalia. Ergo non cenvertitur Iadebitum. 


cum Supernaturali; neque Connaturale eum eo, 


quod debetur. : 

?. Cuilibet ineft capacitasUniveríalisad om- 
nia fibi conferibiliaà Deo; &Dcefimilitercon- 
vcnit peteílas univerifalis cenfezendi omnia, 
«uotum 


inverti nequaquam poreft, eum dif. 
vis fubíitente reipfa dopni' dc- 
idebiti. 1 
(antequam quidqnarn crearet , nihif 
lebebat, nec debere poterat , quande 
it, cui iliquid deberetur. At doini- 
non eft diminutum poft creationem, 
acilé poteft verterein nihilum totam. 
verfitatem. quam facilétotam de ni- 
tavit. S)uoniam tanquam momentum flaté- 
stet orbu terrarum, Bc tanquam guttavo- 
wn, qua defcendit im terram. Vit habctur 
'igitur volubile tetum hocuniver(iin; 
is partem, quead effe, & non effe; 
a eft in-linabilis in utramvis lancium 
p ficut gutta roriseft exficcabilis, & 
(Ícens vi caloris folaris. Qubd (i hac 
»xtüm lide univerfum annihilabite cftj 
ti illi na exitentia & confervatio mi- 
tur. nuflautique pars ejus, ulli alteri 
s ari (vo narnralic illa Gr. five fn. 





32 Sinafio Vt: 
duceretur in hoc univerfum. Ergo ratio: 
ti non convertiturcum fupernacurali. 

$. Debitum & indebitum dicuntur re 
matutam cujufque, feuad cujufque exig 
Antrinfeqam. Naturale veró & fupernatu 
eunturrzclaté ad totam Naturam, totam 
rum fibi invicem connaturalium colle& 
& füpeznaturale ex concepta fuo evehin 
omnem Naturam creatam ,, & creabilem 
ratio debiti & indebiti , atque Natura 
fupernaturalis non funt cenceptusinvice 
vertibiles; (ed omnino difparati- 

, 6. Dona, füpernaturalia (antinvicem 
x1,, &inquibufdam eorum continetur ra 
hiti rxfpectualiorum, non fccus atque rt 
nis naturalis funt invicem connexz, & 
i? fitione quarumdam ezillis, quzdam : 

entur. Ergenullum ett difcrimen Debit 
dcbiti,inter Naturalia, & fupernaturalia í 
derentur füb cadé proportionali compar 

R. Licet ipía vox Gupernamrale, &- 1 
pernaturalio , apud unum, vclaligm ex ? 
Xcclcáüz rarenter ufurpata reperiatur ; fr 
samen, & familiaris ejus ufus apud fo; 
&ores Schoíadicos inczebuit , atqueab 
expofita , & determinata, ac ftabili fi 
sione donata eft. Quod nenío in antiq 
modetnis Au&oribus veríatus in dubiu: 
care poteft. Significationem sutem huju 
apud Spbolafticos, cam effe, quam nos 
finus, deprelicodi facilà poteft, gx Prin 
DoGinz.Scholaftice, Magiftro, &D.? 

Magi&er enim in 2. ditt. 15. Iit. N. cum 
fiffet, per peccatum hominem fuiffe fpc 

guis benig; shox (wbdit, idefN, V 


B? primo debito noun anteno earet fecundo 
na Supevnaturaliantvegue debite carent , &» 
ut Ábi nomen Gratia veudicast. In eund m. 


nium ex^onuntez confenfu aliorum. . 


rum , dona fupernaturalia Soto de 
at. lub init. Suar. Opufc. z.l. 3. c. s. &. 
Graiad. &aliicemmuniterin przíen- 


»n porrà debiti, & Indebiti confiftir, 


tione & defe&u proporrionis unius ^ 


Qu alterius. Katione enim talis pro. 

redditur innegabilis una. re» alteris: 
veto ob defe&um cjufdeia proportios 

cet interalios D. Thomast. p. q«31.; 
cont. Gent. c. 24. & 29. Ubi Stauwit. 
debito Jyuftitie conferre unicuique. 

quidquid eft ili proportionatum , & 

adum convenientem ordinem exa 
lietur in 4. dit. 46.3. 1.3... qa£ t.1.- 
»l ens talem Crónturamproducat; qua-- 
» indifferens ei] ad vationeno )witia ; fed.. 











T 


i Lu ' - 
! s 
^ " ! -T ^ i" 
r : F 
CIPIT 1 
Á R5 4 my. 


* 


m 


t 
4 


X 


m 


- 


"a 





3^ Sisaffi» V1. 

Si eui hzc ,expol(itio ebícura adhuc , & im. 
plicata videatur; tametti in fe fic lacis. clara, 
& clariffimum habens Au&orem,; atque ex le. 
gitima , & fincera rerum conf(ideratione facil& 
jnfinuabilis animo , Dici ulterius poteft , id. 
effe unicnique proportionatum:, & debitum 
ratione proportionis, quod ne«effe eít ut ipli. 
fuperaddatur , ne aliquid. perperam exiflat in 
rerum Natura , Neve Deus aliquid inutiliter 
fecetit : Id: vero eífe fupra.propertionem , ate 
qiie indcbitum , &. gratuito: luperaddendum, |: 
quod. & pro4eit alicui , & tamen ea de caufa: 
neceffatium non eítex ejuí(dem rei fuppofitio- 
ne. Suntnimirum aliqua., poít quz fi alia. 

uzdam nóníupcraddantur , perperam ea in- 
wiliterqueexillent, Sienim exiítat organiza» 
io propria. corporis humani cum omnibus qua» 
litátibus fpe&antibus ad complemenrum perfc- 
&iosé ejus , eique non fuperaddatur Anima. 
zexionalis, inutiliter profecto & perperam ex.- 
titerit organizatio ,. Fada namque exuni Inittu-.. 
menta videndi , audiendi &c. quorum nullus, 
fit ufus ; quod eft perperam &. inutiliset illa, 
fa&e cefíe.. Nempe frsfird caiceamentugs boc dicis. 
mitt , esjusnkllaef? calceatio., utdiciturz.. de Ca-, 
1o; "Tent. 31. Similiter lib.de incedu anim.c.9,» 
fine.. -Niütraantem ntbilcontra Naturam facit. Ap-.. 
pellat vero Philofophus Cewre.Neteram , quod: 
tuili ufui efe poteft. Nempé hzc funt vesba. 
ejus immediate precedentia. Quare (i exiften- 
teliominenon darentur objecta tangibilia., & 
wifibilia &e. Nonminüs fruftra exifterent in. 
eo potentiztangendi, videndi &c. Quia. fru- 
ftra eft potentia , cujus nullus poteft eile ufus. 
Eft autem debitum cuilibesentitati , neperpe- 
RM. 





. side Izcipué é* eo. 
de. um. 
gms... Bluamebrem fi meltua. 
ux b lüs po 
inu, ar. m 
'isibilemevar ala que f prs Stslgailu 








raddantur, cedet id. RS maguo dpio- 


bono., fed fi negentut nihil prdpterca da- 
erit fruftrain rerum Natura; nihilque inii- 
tvadetex parte rerum przexilientium, — Si 
| Humanitati Chri (ccundum fua przdi- 
quidditariva contideratz- dara non fui et- 
Hypollatica., quz eit maxima ipfius per- 
D4 non propterea- p^rperam , ac inutiliter 
iffet-, fed. cuum tota. ca utiliiatc, E coin- 
larione divinz Sapientiz. , cuim «ua exi- 
reliqua Humanitatesnon affumpta aVer 
vino. Similites íi Prophetis egata fuiffet 
iiofururorum contingentiuin , quz pr.- 
Gverecum cerrigudine , nou propterea cx- 


?t pexperam vis confultatiya , :& difcurfi- 


ICA. futura; Sed gun tOtà ( ea. utilitatc,cum 
adem i in cgíeris hominibus exifiit. Ne. 
gitur non Mn d .posett dari. Aliqua, «Quz. 
5 praeuytcnri Ws$. diüpetiddantur profint 
quidcm, 


! EC apud 









36- o7 C isaffio 91 LN 
Quidem illis plurimam: fed fi non fnpcsadda 
tur, nili] ptoprereà ex parte przexiftemtin 
zedunder , aut inutiliter cxi(tat ; atque idi 
neceffe non üt , ut fuperaddantur , atten 
pracisé eorum , & przexitentiumnaturà; qi 
hegatio neccíitati$ ,- nómine Indebiti gni 
catut. . QUO. . 0:1 ED 
." Totaiflautilirs, S&inutilitssrerum prze1 
fentiuni , quibufdam àliis fuperaddiris , a 
non fuperadditis reducitur in potentiam a6 
Vàm, &paffivam rerum przexiftentium. $i 
nim przexi(tatpocentia aliqua , aut paffiva , f 
principalis , feninttrumentalis; negecur ve 
deinde aliquid eorum, fine quibusimpoilibi 
'emninó eft, talem potentiam reduci in a&u 
fccundum, id e(t, exerceri a&ione , aut pi 
fionc determinante ad agendum & patiendu 
fccundüm & totam füam virtutem activam , 
paffivam , ftuftrà procul dubio extiterit ta 
potentia, juxta Principium Philofophi nup 
pofitum. Si veró przcexiftente virtote aliq 
adivaautpatfiva, fuperaddatur aliquid , rati 
me cajus producatur effe&us ., ant inducat 
forma przftantior, quàm qua fuüfficitad ex 
citiuni totius virtutis adivz, & pav prave: 
£entis, id procul dnbio erit Indcebitum , : 
que donatum , nmul]s przeniítenie necefiit 
onationis , ex parte earum retrum, quibus 
uperaddirio. Subíftit iraque di(crimen inti 
tum Debiti, & Indebiti ; Proportionati , 
éxcedentisproportionem re(pe&ucujusquet 
titatis.  Pró majori claritae, obfervandum: 
totam virtatem aGivam , quam exercet int 
icitus humanus, quantum cít ex fein au 
enis Dei, aut lidel divina , «xerccti ctiam 





quam vili, fed non magis.  Quxcumque igi- 
1ucejuímodi funt, quibus fuperaddiris melius 
habeant przcxiftentia & meliori,aut effectu 
autíorun exerceantur; iií[demque non fupe- 
sádditis , nulla nihileminus in prxexiitenti- 
bus, virtus activa , aut pafüva vacua , otioía, 
&inutilis redditur ; ea íunt omnino gratieía,X 
nullatenus debita, 

Contingit vere aliqua deberi modo di&o 
vagé & indeterminaté ; alia vero omnino dererz- 
minaté: Alia rur(us mediate ; alia vero imme- 
diaté, ram in genere caufz efficientis, quam iu 
genere cauíz (ublunari debéturexiftentia Cor- 
porum cceleftium , quorum videlicet virtute a- 
&ivà non coopetanre , nulla caufa fublunariss 
poteítexercere fuam virturem activam — Quia 
vcro Corpora cocleftia non magis poffunt to- 
taxo [us risiutcimaddivag ullo pado exercerse, 


quin 


3€ . Snaflic V1. 
quinexiftat omne gcnus effc&uum producibi. 
lium , per qu&(flibet cau(íasfüblunares; atque 
ideo fuppofita exiftentia Corporum coelettiuim 
Receílaria, ac debitacü exittentia omnium cau« 
farum fublunarium ; Propterea unicuilibet.cau« 
fz (ublunari deberux ,:. faltem mediaré, coctera- 
rnm oi gium caufácum. fublanarium ; que de 
fh&o dantur, :exiftentia. Similiter Érincipatus 
bonaIndolos, preclarum Ingenium, Animi & 
Gorporis vigor militaris egregius , & milia 
nulli homini fecundum fiam przcisé fubí(tan- 
tiamcenfiderato, determinatédebentur. Quia. 
tamen cuivis homini debetur ex natura rei de 
terminate exittentiaplurium hominum quorum 
ruríus multitudini debeturaliquis Princeps qua. 
non date , nongpoffent bomines exercere toram 
dirigibilitatem, & vim direGivam mutuam, qua 
iptie ineft in ordinead communem utilitatem; 
proprerea. Principatus debetur unicuique homi- 
mum vagé & indeterminaté. Eadem feré ratio 
eft , de ratione Debiti- re(pe&n bonz Indolis,. 
&c. Quia unicuivis determinate debetur exi- 
ftentia Caufarum caelettium,: & fublunarium, 
cum motu, & diverás indé mutuis ipfarum a-. 
fpe&ibus , e$ quibus fimili neceffitate prove-. 
: niuntinzquales corporales difpofitioncs omnis. 
generis inaliis, atque aliis Individuis. Atque 
ex his, cum ejuí(modi diverfitate exiftentibus, 
neceffario preveniunt bona, & mala indoles: 
obrufüm & acutum Ingenium, complexio roe 
bnfta ,: & debilis; & Gimiliain aliis, atqusaliis 
Jadividuis. Quzcumquce igitur. funt ejufmodi, 
habent abfolutam. rationem Debiti quatenus 
exiftentealiquo, cuialiquidaliud, faltem me- 
diaté & vagé debetur modo diio, neceffe eft 
« Q£ 


MUM:CU ALUMCUILUOIJ VLEGIAM AUCUAEIC OS. 
ieit adhuc. duplici modo habere ratio. 
biti refpe&nalioujus.. Primo ex natu- 
|ge: fccundum fe precise confideratá,;. 
ineat rationem Indebiti.ctiam tüppo- 
'ntiá. eorum. omnium , quz fubjedte- 
comparatur, aliquo cx modis huc uf- 
pus , nullique fa&á , quoad aliquid 
uppofitione contrariá., retineat ratio- 
'biti; &quodtale e(t, dicitur Indebi- 
atiofum quoad fübftantiam. Quod au- 
idebitum alicui tantum ex fuppofitione, 
cidentali excludente ab ipfo aliquid. 
ebitum , aliquoeziifdem modis fupe* 
aratis, dicitur, & cít indebitum tan- 
ndum modum. Propter priorem ratio» 
ebiti,dnio Hypoftatica diciturab omni 
€i indebira & gratiofa quoad fubftan- 
;€&u humanz Naturz. Quia videlicet. 
nte Natura umani omnia & fingula, 
lebentut tam vag? quam determinat& 








4 Sneffio VI. : 
defint, eftmer? per accidens ex intceryentu a« 
gentis contrarii, , ue 
— Exhisitaque omnibusapparet claré fubüftere 
dicrimen inter ea qüz unicuique deb-ntur cx 
Natura rei, abiis, quz funtunicuique indebi- 
$1cx nátura rei ; adeoque poe , acdebczeaffit- | 
fnari converübilem divitionem Gratizinnaru- 
zalem , & íupernaturalem , cum divifione 
Aunzilii, inIndebitum , & Debitum ; atque quod: 
eritindcbitum quoad 'ubitantiam , efle Super- 
haturale quosd Rbiadiam , Etfüpernaturale 
quoad modum , quod ettindebitum quoad mo-* 
dum. Confirmatur hzc ejus divifionis expofitio,' 
quia notitia rerum fuperparuralium, & diícri- 
snihis earum à naturalibns derivata primitus eit 
folnmmodo ex facris literis, in' quibustamen 
Ealfa habetur comparatio donorum fupernatu-' 
ralium'cum fubftattiis creabilibus deporentià: 
&bfolnta, neque relarióad przdica:a quzdam, 
juz à nonnullis Theologis excogitata nuper. 

int; fed (elum cum natura eorum, quibus do- 
nata funt.'Certé nemo dubirát D. Petzum ez-' 

reffiffe dona fupernaturalia, dum dicitc. y.fhz : 

cundx Epift. Maxima Ó- preti»fa nobi promiffa do- 
sávit.Ettanen quod aliquid refpe&ualicujus fit 
maximüm & pretiofum, pendettantumà mu-! 
tuà utriufque inter fe comparatione: Seclusà- 
namque quacumque alia confideratione , Maxi- 
mum refpe&au cujufque, & pretiófüm'eft , quod. 
eftultra dignitatem ejus ,; proportionem in tali: 
dignitate findium; a&ivitatem, & capacita» 
tem reducibilem adzquaté inactum fecutbdum, 
pereffe&umad formam minoris momenti. Non 
magis dubitari poteft qnin D. Paulus ob oculos - 

Pateater poiuctit Dona (upernavuratia quoad 

Wotan- 


T ————Á——M 
adwquaté poteft tota vis activa. & pat. 
afque hujus potentiz; atque incorho- 
lum & omne id afcendit, quod exa&i- 
fius , & illorum omnium , quorum exi- 
bi debetur, provenire poteft, Jam quod: 
. dicit Chriftus Dominus Petro Apofto- 
wr 6r Srmon Barsona , quiaCaro Gr fangoü 
Vvst fibi : Jed Pater mem: quiin Calu of ; ne- 
ui dubitet effe expreffivum fidei fupes- 
) exiftentisin Petro. Etgo exceffus effe- 
'a virturem a&ivam convenientem alicui 
(z fecundum fe przcisé confideratz, & 
m ca que fecum affert, viíuaz dignitatis 

in agendi, & patiendi vi proprià, eft 
ibilis cum conceptu doniíupernatura- 
v obfervare faeil? licet in omnibus & fin- 
ictz Paging teftimoniis , quz Sanctis 
y& Theologis per(uaferuntexiitentiam 
m fapernaturalium; fed (ufficit In prx- 
,quz eam in rem fiint celebriora,& com- 





42 Sneff's V1. 
hi fimplicitet atque omnibus modis, qualitet 
di&um eit effe indebitum donuni fupcrnaturale. 
Ad 2. Capaciras explebilis totaliter pér ali- 
quid inferioris conditionis, hoc lolüm reddit 
fibi debitum; non vero quod c(t fuperioris con- 
ditionis licetper ipfum ea fit non minis exple. 
bilis; quia fialrerum ex duobus inzqualibusig. 
terícadequet omnino dignitatem alicujus, at- 
que alterum extremum fit przftabilius , hoc uti- 
que erig fuper talem diguitatem, nec illi debe- 
bitur. Capacitas autem univerfalis fubftantia- 
rum creatarum ad omnia conferibilia àDco fem. 
ger eitexplebilis coraliter per aliquid , quo ma- 
jusaliud efficere Stconterre Deuspotlit. Quare 
quia univetíalitas ea recipiendi , non eft «ons ^ 
juna cum uniformitate io ordinead omnia rc-. 
eeptibilia, non facit, ut nt emnia vcl debita 
velindebita aniformiter. 4 ; 
Ads3. Dominium Dei nulla fuppofitione 2a« 
geris ant minui poteft; licet multiplicem pof. 
t neceffiratem fubire; Quia nullam neeccflita« 
tem ad aliquid creatum habere poteft d'uincam. 
à veluntate fua libera circa illud idem obje&um. 
Quare fi Dens voluiffet condere univerfum cum - 
voluntate iliud annihilandiintra tempus detcr- 
minatum , tam facilé id prz(tarc potuiffet,quàm 
facilé de fado conlervat in zternum. Poteft ve. 
IQ utrumque infinita facilitate , idque & nihil 
amplius figni&cant exemplum flaterz, & roris 
antelucani.. Nec enim his exemplis repugnat, 
quod produ&is qyibu(ídam .rebus ,. & coní(crva- 
tiein cffc alia quadam neceffario adjieiantur, ne 
perperam ac inusiliteg priora opera inolitus fit 
Deus; ficut &on eft contra volubilitatem frate. 
£3, ut fict mii[o in utramque lancem zquali 
pon- 


egerit, 1d. eit, ne contemptiDiiIs ac 
peddatur , quoad primum opes ; ficut 
is quilibet alius, ex contilio & ele&io- 
afaciens, ut opusfuumevadererinu- 
ine fuo carens. DiQum autem eft hu- 
onditiona:am Dei neceffitatem exíup- 
alicujus ad aliquid aliud, dici debi- 
refpectu hujus alius. 
Accidentia & I'roprictates Angeli,non 
homini cum unione ad iplum homi- 
tterum debetur eidem , ut. exifiant 
im fuisaccidentibus & proprietatibusj 
ibet parti Univerfi debetur. mediate, 
diaté exiftentia omnium, & fingula- 
partium conftituentium peculiarem a- 
rtadum entis. Idem dicitur de Angelo 
; & inferiori fuo modo. Quare nihil 
i fimpliciter indebitum; ideoque nec 
irale quoad fubflantiam: fed folum 
upernaturaliratem quoad modum , fi 
propria fubítantiz fuperioris accom- 





4^ 0. afe Pn 

turale aliquid dicitur, eit exigentia & pr 
tio cujuf jue rei fundata in cjus virtute a 
& paliza, vri expofitum e(t. Quacadem 
pa'atione debitum aliquid & inde^itur 
expoficum itidem fatiseít. Quod( jux: 
quos Naturam, fapra quam evehitur E 
pernaturale , acciperelibetpro tota reru 
turalium-univer(itace ; dicatur effe Col! 
nem rerum mutuo intep fe connexarum 
Babenriumconnexionem ex parte fua no 
tim cum re aliqua creara, utexiftente 
te rei. Ordo vero füpernaturalis «ft co! 
ferum ita inter feconnexarum ut fiinul ha 
connexionem ex partefusa noa mutuam ct 
busaliiscreatis. Di&um nimirum eft, qi 
bet ens naturale conneGi mediate , vel i 
diaté cum aliisomnibus fpcciebus rerum c 
turalium , eorumque exiftentiam fibi d 
faltem vagé, & mediaté; eum nulla vero 
pernaturali habere connexionem. | Ad: 
naturalia lieet in hoc cum rebus natur 
sgonveniant quód mutuà inter fe connca 
eodem modo , &ob candemrationer. in 
men difetunt, quod non poffint exerce 
tàm füam virtutem aGivam, & paffivan n 
iftente.oidine Naturz , cujus illa fant pi 
tiva, perfe&tiva & elevativa ex natuea [ha | 
propter habent connexionem eum tali o: 
& cum rebusin eo conrentis, cujufmodi 
yiciffim cgnveniccornéxie nsturgMibus, J 
ptt bec páterad (extus. Ut t 


45 


k 


A 3i 
QUAESTIO vit. 


Virum omuia: duxilia conducentia im 
finem fupermaturalem fimt sautrinjecó. 


o fnpernaturalia ? 


WIPETUVR mop effe r. Quia non eft ne. 
ceile ommes a&us falutares ver(ari circa 
motivum fupernaturale. — Ergo non eft ne. 
ceffe eofdem oriri à Gratia intrinfecé fuperna- 
imrali, Patetconfequentia, quia omnia motiva 
naturalia cortinenturintra ambiram porenriz, 
& compriscipiorum; & coníequenter a&unum 
intrinfece naturalium ; Nempé quz excedunt 
vigorem & fufficientigm Naturz funt eo ipfo 
iupernaruralia. Probaran:ecedens Vaíquez s. 
quia Luc. & Marr. 1o. &alibi ízpe promittitur 
i reddita perhibetur eita xrerna propter 
obíervantiam Legisnaruralis, & opera milíeri- 
cordiz, nullafactaexpreflione , aut infinuatio- 
ne motivifupernaturalis. 2. quia Conc. Trid. 
feff. 6. c. 19. definlt. Operibus fa&is in Gratia, 
& ex Graiia per Chriftum nihil deeffe ad me- 
rium vitz zternz. AQusautem morivi natu- 
Talis fcri poffunt ab hominc jufto,idett, in Gra- 
tia, & ex cogitatione indcbita , faltem quoad 
congruitatem , maxime przíenti flatu natura 
Tlapíz , qnod cft eoseffe ex gratia per Chriftum, 
perquem fcilicet habemus omnia dona , unde- 
cumque indebita naturz; Ea veró maximé,quz 
funt indebita. ratione peccati originalis, 3. Quia. 
| SAEI ig pleri 


- 


; 





4€ Sai VII. 
plerifque bené operantibus , ne quidem venit 
in m:ntem motivrumullum tüupernaturale. Vn- 
dé ficrevmajorem longe partem bonorum ope. 
rum, quibusexercentur Fideles , etiam juli, 
evadete prorius inutilem; certénmihil poficivà 
conferentem ad vitam zternam , quod eft du. 
4um di&u, & fi communiter crederetur à fide- 
libusabiretin contemptum ,atque indein de. 
fuetudínem. | 

2. Omnés a&us eliciti auxilio Gratiz pez 
Chriítum funt falutares; fed omnesa&us hone- 
fti , etiam intrinfecé naturales funt ex auxilie 
per Chritum , nec poffunt elici abique illo. 
Ergo emnes acus houe(li etiam intrintecé ma- 
turales funt falutares , ide(t , conferentes pofiti- 
vé ad fiuem fupetnatucalem: Ergo auxilia Grae 
tiz inttiníecé naturalia poffunt eife conducen- 
tia pofitivé in finem fupernaturalem. — Paterfe. 
cunda confequentia , quia ad actus intrinfecé 
naturales non eít neceffarium auxilium initin- 
fece fupernaturale. Probaturmajor. Quiao- 
mnis Gratia per Chri'tum eftpoitivé (alutaris, 
€um Chriftus ea folum de caufa mortuusfit, nt 
conícquamuríalutem zternam. — Vti docet in- 
teralios Auguftinus Epift. 105. col. 3. ab illis 
votbis. Etenim Chriflu &»c,. Ptobatur minor ex 
frequenti Conciliorum, & Patrum doGrina fta- 
tuentium I. Ad omnia & fingula bona opera, 
femper & ubique n-ceflarium nobis effe Adju- 
torium Dei, €X Gratiam per Chrifjum. 2. Sine 
ifto adjutorio , &gratia nihil boni poffe homi- 
nem peragere. s. Nihil habere defe hominegn, 
przter mendacium & peccaium ; ac proinde 
cxtera oinnia haberi ex Graia Dei per Chri- 


Zug. 4. Eundem non eíüc liberum ad bo- 
ENS 


t —- 


£* 1" 4 " *a 


(7 77 De weeerftate, Ge fp, 00 one 
abfque Gratia Per Chriftum j (ed taurum. 
db. ) sg he 97 


i6 de 






j. Aüus intrinfece naturales, & eliciti cum 
lio intrinlecé naturali, potiunc effe prepiij 
inis jufti. Certum enim eft hominem ju. 
Im , po!(e moycri ad operandum. ex ; 
netto naturali; nec indigere gratia iniri, 
»ecnaturali, ut ex rali motivo oyerétu 
tém homeíti , qnaleícumque fint ,"A& ündes 
mque proveniant , ditinmodo fiant ab.homi- 
jutlo, evadunt potirive lalutares: s 
fcanturatque eic vantur per Gratiam fandtin- 
arem in genere cauí(z formalis.non fecus acq; 
rvaturiu genere caufa efficientis intellectus, 
t voluntas peradjuncitosfibi habitus fuperna 
ràles; Ergo suxilia Gratiz jatriniece matu. 
ia poffunt evadere po(itive falütatiz,ac proim- 
coaferenria potitiveim fmem füpernacralé. 
4.  Facienti quod in 'e eft, Deusnon denc- 
t Gratiam , juxta vulgare axioma.  Faciens 
cem , quod ettin fe, prout opponitur fibi fa- 
enti ex gratia data à Deo , operatur cum au- 
lio inrrin'ecéna'urali? Ergoaius eliciti cum 
léauxilio, & contequenteripfum auxilium, 
rticíipant conceptum doni po(itive falutaris, 
poté utilis, ac poiitivé conferentis ad eonft- 
iienem Gtatiz tupernaturalis conferenda à 
eo cum infallibilitate dependenter ab opere 
icito cumtaliauxilio. Idem fuadent promif- 
jnesillz Evangelicz : Petite & accipiet : ua- 
'e, C nvestetu ,Pulfate C7 aperietur volu. Ex 
iibus apparct , cumulum donorum fuperna- 
ralium expe&are prxvios honeitos conatus 
iturg.ut hominc id quzrente ex fe, quo in- 
ger,fuamque a4ndigentiam pracibus agnof(. 
cente 







49 Suefi» Y11. 

cente, Dominus füpereroget , quo ebund. 
quidem fiad petendum ,quereadum, 8 
fandum utiliter, nen fufficeremus ex nol 
geret nosequalisad eos actus, & reliquo 
tares necerais Gratiz non contenta in 
. zes Naturz ; fimulque e(femus defituti 
tione fiac qua non , ad acceptienem,inv 
mem. Etadapertitionem diving miícric 
üllaum gratiam erogantis ; vel effet adm 
dus proceíffus reuegradus in infinitum 
um ejufmedi , & auxiliorum fupern 
lium. 

K. A&usperducentes ad aliquem 
oportet effe proportionatos fini, nec nor 
cipia adnum aGibusipfis. AGusautemi 
Kecé naturales non funt proportionati f 
ttiníece füpermaturali ; nec principia int 
€à puré naturalia , aGibus intrinfecé fuj 
turalibus. Ergo a&us perducentes ad 
intriníecé fupernaturalem oporret effe int 
ec (apernaturales fimiliterq; principia a: 
fapernatufaliumintrinfecé,  Krgo auxilii 
tiz conducentia pofitivé in finem fuperm 
Jem , neceífe c(t omnia effeintrinfece fup 
£uralia. Quodcflfundamentum D. Tho 
,2« Q- 109. art. f. & utitur przmi(fis non 
ntibusulreriori probatione. Sané pol 
bus non propotionatis fini , non mag 
quitur finis quam illisnon pofitis , feu | 
quoyisalio, cum difparaté fe invicem hat 
quz funtimprzoportionata ^xea parte, e. 
eftimproportio. Nec minüs clarum eft 
Jum actum excedere proportionem fui pri 
a&ivi; cumoxeo habcat coram fuam perf 
mem, Rnríustupernaturalia ex co talia c 







un ium, quibus fupperadduntur et li. 
quet ex quzitione przcedeuti. Suntigitur mani- 
fti, quza- Um iren (Á : 
| : 3 pem torima pert cce- 
quiüta, & fuiicicns tht (ipe mdtoniiem. 
€ tiatrinfecé fup tnatutalis. / Sequidem indu. 
clt zarionein debi ín ce inttinfeec lupernaru. 
rali. Ergo adem rationc di(pofitio proxima ad 
ciatinodi difpoütionem , eric intrin ece tupet- 
naturalis ; eodemque modo (ub codem argu- 
mento fit tegre Tus per tocum jufiriz laluraris 
progre lum in ordine ad &nem fupernaturalem ; 
ponendo; quod períe paret , nihileffe po- 
fxiwe lalatazc , feu conducens ad finem iu- 
ptinsturalem witz ztzrnz , quod nom ft 
proxima diípolitio ad aliquid ulterius (aluta- 
f utque dum deveniatur ad £nem lupcraatura- 
em. 

Confirmaturrurfus. Auxilia & opera pro- 
pria (tatus purz naturz , aon fuiTentcenducen- 
tia potitivead. finem fuüpernmaturalem obiincn- 
dum: Quandoquid-«m nihi! naturale, cum ali- 
quo (upernaturali cosnczionem habere poce& 
glam , a:€ vim aliquam aliquid ejufmodi in- 
ducendi , ac penendi à patte tei; ^uxilia 3u- 
tem & opera intrinícce natmralia nequa* 
quam funt majetis modo valoris, quàm fuiz-nt 
in S$atg purz maturz. Accedit perfectionem, 
naturalem puré phyficam non go:fe quidquam - 
conferre pure poftive; vel etiam mediate , & 
jemoté ad exiftentiam doni iupernacuralis pue 
réphyfici. Principium autem moraliter agen- 
di, ipíaq; moralisoperatio nonalitercoapa- 
f8RtUE CUN iid dpis lupetnaturali, quam 


CO1Aa, 


HE 







o, *cuv y st Sam 
9 ^, Susie Vi , LET. 
:oinparetuzPriocipirm puréphy(ictm cum effe-. 
(uy purée plivico. ie 

Coblirizatur denique. Quoniam Deum, 
, zn ihins.psoyadceude anediis ad. hinein fuper- 
naturale quam de medijaaq finem naruzalem 
conducontibus ;, Quim potius Beiden A 
pernaturalis. elià-tosp genere pexftantior ; ag 
ptoinde habet affeQus meliüs inviceu: ordina ' 
tos. Proyidontia autem naturalis non adhibet 
media estt/nt-ge tantam ordinata ad fuum fi- 
nem, aut nonyajentjaintritieccillum inferre, 
.Etgoidem à fortiori dicenduu cit de inediis de- 
fervicntibusad fincm tupernaturalem » 

Haec oinaia eoxtendunt, ut oiendant om- 
nes Auótores Catholicos convenire debere in, 
agno!cenda necetlitaie Auxiliorum Gratiz in- '- 
trinfccéfuperpaturalium ad omnes, & fingulos" 
attus politivé falurarezdefa^to, atque poritivé. 
cond: centesad finem prefixum humanz naru- ' 
7, quando nidem oiunes coníentiunt ; nee, 
di entir: po?tunt , Viiioncm Dei mcdiatam, 
qua dc ado ei ulcigus finis humanz narurz, 
pxopofitus , ee iupernaguralem intrinlece, &. 
.quead tubilanziau ; dz quodic.ndum e(tex, 
profeffo in quszüicnibus de Dco. Porro (up-. 
pofitoi!o principio poteit inultiplicireroiten- 
'di (aperecauualiias intrinieca omnium auxilio. 
fum ,& actuum: poiitive faluraritzn ; quiaitdem 
Po&oresCathoiiciconveniunt ia 3znbfccndis 
quibusdam donis, & auxiliis Gratix inirinfecé 
fupecnaruralibus, propter reRimonia Scriyiu- 
zz aperte prx de. feceairia eam fuperosreralita- 
tem. Suniguteim ceinppunia oninibuas auxiliis, 
«& openbrs iuyzrna uralibus ejusiz adi reflimio- 
443 Scripiutz, Quia przdicaua quibus vel mà- 

: Aine — 






-s-astcenmur4nEkSsHEEEGETTDu"my 





5x DOraf'ic V1 

Confíen:t his Concilium: Arauficanum £&. 
can. przícriim y. ubi declarat hzretico falli fpi- 
riu: diquu pernature wigorerm , bonum aliquod qudd 
ad falsttem pertinet vaza eterna cogitare , mr expedit amt 
eügere , five (aintari ddefl | Evangelica pradicatuni 
eonjentire poff* cos firmat. ab[que illumiattone , fe im- 
fpiratsene Spiritui [ani. — Ex can. f, Divent eff me- 
neru , cxem Cr reilé coritamms , C pedes mojlros à. falff-. 
tate, Ur tnjn flitiatenemsa. — Einaneeienim bonaagnimm, 


Acme innobia , atque nabucum mr epererue , operatur, | 


Et can. 44. Deietur merces bonu apetiben fi fiant je 
Gratia , qua nondabetur . pracecitu: fant. [In qui- 
bus comgeehenduntur, procul dubio , omnia 
auxilia fafutaria indifcriminatim, atque ab a- 
sani opere falutari excluditur fufficientía vigo- 
rsnaturz. Agnefcuniur necclfariz illuminpa- 


tio ,& infyiratio Spiiiius fancti; divinimune-s | 


sis largitas ; operatio Deiin nobis, atque na- 
bilcum, Graia Dei non ita debita & connas 


turolishomini , icui debita & connatumalis eg 


merces bonis opcribus. Omnibus igitur & fin- 


gulisoperibus faluraribus , hoc eft iadifcrimi- | 


Ratim cokin:une, utzd ilia perficienda fis nc- 

ecflaria Giauaiurrinfcce lupernatuia/i8, ejuse 

demque prorius rationis pro minimis , atque 
ma83HR:. 

Vales pluiimnm in eundem fcopnm compara- 
Uoreliquoruma£tuum (alurarium, cum actibus 
Fidii, $gei, & Chariiatis ; quam in rem ex- 
pendendum inier alia ct, quud hibet Conci- 
Hm Trid, feti. 8. can. 3. 1 gua dixcrit fnt prave- 
nente dpiritao Fan dli ir jiratione ) Cr adpats ri bcmimem 
crzdere , ferave . dilq ve, aut parruere peffe ficuta- 
portet, titi pil ilealienis grata conferatur , anatha- 
sa //r, E9ó 7: auiem ptotiusInodo, codemuque 

Venate 


Lo x o - am ac HE UÜ EF Fu- xxr oe aT. UE 


Dr arta tati e», fup. 
»re vérhoram, iem-l. RE iterum uiii 
em fef. c. s, & &. de Graria neceffariaal ini- 
ajuftiicauonis enumerans fingulosa dus. ex 
»ns c3 poteftinitiumducere; X cap.ro.N 11. 
"momniadcfinit, circa incrementum jufti- 
ionis, obíervantiam Mandatorum omnía- 
opcra falutaria, Eandem loquendi unifot- 
item citea virtutes Theologicas, & reliquos 
ies atas falucares, quoad neceífiratem Gra- 
| ejufque conditionem , ac excellentiam te- 
etat etia.u Concilium Arauficanum 2.2.c3n. 
13. Mixiin? vero can. 6. ubi indi(criminatim 
nit, Fidem, cridulitati afeDum , laborem , vi- 
P» renafM o, petittanem Ürcatera amnia , cn E 
"o sutoevpedit , feri non p wt apertet, n 
vallsnem, einn ay Hi Agr t 
tullum adum falutatzm negati potzítaccet- 
G ratia intrinfecé f'upernaturalis ; i cactt ne- 
kria , uticertillime neceffaria eft ad a&us mir- 
im Theologicarum. Audiendus ctt hac de re 
ja tinusde dono perfeu c.17.ubi cum ftatuif- 
Ca(titatem effe donun) Dei, (abdit imme- 
ie fic. Seed antcm dixi de Cafhtate , boc de Fide, 
de Spr, de Charitate de Pev[everantia , Óe neprr. 
per Kngnia , boc de omni obedientia , qud ebedicur 
» clariffné dicitur, Enimvero qui ad Fidem, 
m , & Charitaten agnoícunt necoifarian 
itiam | intrinfecé füperaaturalem , ut ae- 
cctomninóagnofcere ; ad reliquosvero tc» 
int 'ufficientem , quz intrinfecé naturalis 
*€oahocdicunt, quodad neceifitatem Gri- 
attiaet, dequaagzbat Auguftinus, dere!l:- 
; virtutibus, atque de Theologicis; neceo 
u , 3c modoillasdicunt dona Dei, quoitas 
1 DcieHe farcatur. Quare (tandoauorita- 
c3 - 


tt, 


L] 


f4 £uá4fic V11. 
ti, & Conciliorum , &Auguftini, nuum prex 
fus eft difcrimen inter alias, atque alias 
Virtutes, quoad punQurm przífens; nec ullum 
Tuppetir effugium negantibus univerialem, ac 
uniformem totius Gratiz falutaris-fupernatgre- 
Ktacem. : 
Pe Supcreftduplex alia comparatio quz rem ean. 
dem valide firmat, Alteraeftcum "Vifione bea- 
ta ; Altera cum Unione Hypoflatica , utraque 
inftituta. ab Auguftinoatqucin przfentem fco. 
pun expreffa efficaciter, Spift. namque 105. ang 
$n edium quoad Vifiotem, fic ait. Jpí vita eterne, 
,&hv& merltit precedentibus foddimt , 1a»men quia eadem 
.fptríta , quibm reddite? , non dnobis parata funt, pet 
tefiram fufficiemtiam fed nobis fadia por Grasiano etam 
sf&. Gratia nancupaturson ob aliud , nif quia gvati 
datu? , necideo quia meritis nen datu», fed quia data 
Jfünt merita , qasbu datur, Tota igiturratio Grarig 
81que adeo. indebiti , & fupernaturalis conve- 
miens Vifioui Dei datz pro meritis; provenitez 


satione Grotiz , Indebiri , & fupernaturalis. 


convenienti meritis, & confequenter Auxiliis 
'Gratiz, quibusip(a iunt. Ergó repugnat Vifio- 
nem Dei effe, uti fuppoftum e£, fupernatu- 
Salem quoad fubítantiam , quin fit codcm mo- 
do füpernaturalis tota Graia falucatis. Altera 
compatatio de Unione hypoftatica habetur c. 1s. 
de przdeft. San. ad mcd. E4 Gratiá ft. abimitio ff. 
dei bomo quicumque Chrifttanw: , qua Gratia bomo il. 
leab initio fadus eff Chr1Mfius. Et rusíus ad finem capi- 
tis ( Urget enim mulriplicirer com paritienem 
toto eo capite & initio feqnentis ) 2Befacit in bo- 
sninibiu Principium fidei, & perfeiBionem in 4IEGV, qué 
Aicit bominem principem fidei, d» perfelisorem 1IESV M. 
Que, utretiicentur, &in figni&cetione pro- 


! 


| 


YOR . 


Quomodo cnim cónvcnhiunt 1n ratione 
t» fnntquecadem Gratia, quorumaite- 
I Gratiaintrinfecé , & quoad fubftanriatn; 
m veró non nifi denominarivé , extrinfe . 
per accidens: Foventiflam comrazatio- 
1 hoc fehfis non parum, verba illà Salfa- 
»an. 6. Nemo potefl venire ad me, nifi Pater, : 
ito, traxcrite»mmn, Nec enim idonee, & 
portuné adjun&a , & interpofita faiffet - 
TraGioni, & utraque adicriberetur Pa- 
ranti ultra terminos poteftatis naturz. ni- 
juc eflet ab eà hominis nativi poteftate, 
; remota intrinfecé , &' per fe. Eodem 
't , quod ab Apoftofo Paulo dicimur Ne. 
wra; Novum fgmentum , nova confoer/so ex ^ 
Chriii , € cose illo, atquesn illo. Hoc enim 
claré , omnia quiz in nos redundant ex 

! Domino, & quibus per ipfum profici. 
falutem vitz £terng ; atqucà peccati la- 
miferia Jiberamur , participate eandem 
e doni clevati fupra exigentiam narurax 





je . Siva VH. 2 
gulis diceturinloco; licet cenclufto es lifden 
principiis 3 nobis deducta , non fit in eodein 
eesiiuidinis gradu conftiruta. D 
.. Adi. Negaturullui aum utilem pofitivé cf. 
-'fepolffead vitam zternam, aut metitorium ejus, 

fivé de congruo, fivé decondigno, eujasmo- 

tivum, &fipispetipfum intentus nen fit uper- 
naruralis; id quod praterea quz dida fant, con- 
fÉtmatus valida ex iifdem illis priaelpii$ , qua 
tanguntur ia. argumento. Mem imprimis apud 

Xuncam promittitus virs.aterna obfervantia 1e- 

gis naturalis ,. oecafione periti interro- 

gantis Chriftum. susid Jes vitam aitT2a: paf» 

Fédebo ?- Quod quiintertogas , oflenditíecertum 

de fne, quem intenderet; iecerum verso (e- 

làm de mediis, quibus illum apponetet, Sug- 

geritur autem obfersantia Legis à CheitoDe- 
sunoajento, Hee fae, & viver. Ubific exppoi- 
snz qnidfaciendim Gt, ut Gmaul intimcturuno- 

SivufR, ex quo fiar. Ergo tam interrequie, 

m reíponfio innuunt fatis, fiftapertenom 
pponumt, motivum ebíervantiz (alntaris de- 
bete effe (alutare , vitam fcilicet zternarm.Sismni- 

Mter Matth. 10. & 15. & Marce. 9, exhibetur vi- 
€8 zteIR4 propter opera mifericordiz, anon quá» 

liacunque ; (ed quz Chriftum in Paupere re- 
fpexiffent, utpatetex illá Chrificaufali. Ef. 

Sivi on: , do dediffis »nilé mmandwcare. Etzut(us, ez 
promifüene mercedis non qerdende preprer 
potum aqug, & propter hofpitium, fitienti Bc 
adveng sdmini(tratum , non qualiterenmque, 
(d in nominc Chrifti, aut Prophetz, autDife - 
eipuli , aut Jafti, quz manifefté continent mo- 
tivum fapernatucale additum implicit? ,aut ex- 
plicitbadieal extctng in (c nacurali.. Nec enim 

: WA 


ssi 


De necif'itate ev. 
its dat Panperi fubiiaium . teli 
ui voluntate dandi nullo modo refpicit Chri- 
dtum: Necitem tefpicic £ hrillum , qui nonin- 
tendit implicite , autexplicitéplaccreilli. Nc- 
que hasc deniqueiaendir, qui ton intendirz- 
hiquid intrinicee iupernacurale ; cum Chriitus 
in rcb:s purc nacutalibus iecunaam fenullace- 
nus Contineacur. Ideni dicitur de daate in no- 
mine Chrifti, Prophecr, c. Quia datein no- 
micr Christi , eil dare propier Cnrillum ; & 
datein nominc Proplicrz. e tdarc quia Prophc- 
tae]; Mücdeeczteris. Parecaurem füb fingu- 
lis illis vocibus fig. iücaniibusmotivum operis, 
contineti expreíse formam fupernaruraleiun, 
conitiruentemi« rationeju(li, & difcipuli&c. 
Neque obit illa ibidem , aut interrogatio 
mifericordrum Eeatorum, Demint gnanda rt vi- 
diroxs efurieniem, d pavimui / Aut exprobritio 
coademnateria iminilerncordium, -E(sfrvienrm, 
€ non dedi/u miii. Cum cereum (c ut expendunt 
Au&o:cs contrarii, nec admirari quemquam, 
autintetzogare de mo:ivo . quodinccnditipfe, 
& cuius proinde con:cius fuit; neccondemnaa- 
5i ,q^ianontetulicopera »nif'ricordizin Chrt- 
fta; ; féá cuiaiMa (ccund m feemitit. Non in- 
quam hzxcob(ant. quta i:la admiraeio non c(t 
izno:antium,fcd magnisicaniinm fublimitateim 
piz*.ii comparatam cum exieufratc obfeauià 
nvn exhibiti immedkité phy cé p*rfonz.Chri- 
ft : ?icmpe e2admiratior pe hibeturinEvan- 
g'o communis:amnibas per nifeticordiam 
Bezris, inter auos, certum ett pluzes,ctiam ex- 
preise reculife opera in Chrittum,Gcezejus for. 
mali amore ca przilizile. Exprobrauo antem 
im nikcricosdium, Jiecreos nondainnet, quia- 
C j non 


$- 3wafio Vr. c 
hon retülérunt'opera iiifericordiz in Chriftum, 
damnattamen , quia ca omifcrunt contemptis 
omnibus motivisimpellentibusad miierendum, 
quorum unum;idque.przcipuum e(t Chrittus. 
De Concilio Tridentino vix opus eftaliquid 
dicere, quandcquidem probatum eftex eodem 
Concilio, omnem Gratiam falutarem etfein- 
trinfecéfüpernaturaleii, & proinde proponere: 
.mocivainttinfec? fugernaturalia. Ta'iumigitut : 
motivorum neeeffitas fuf cienter docetur, ubi . 
docetur exprefsé , uti docetur eoloci, necef, 
fariam effe pracefiionrem actus ex Gratiá per- 
Chriftum fc1mo namque eftde Gratiá non acci- 
dcentaliter & extzinfece per Chrirdum. aut inde. 
bi:a folüm ratione peccati ; aut refpeQtuindivi-- 
(ui determinare (umpti; fed deca quz deriva- 
tur à Chrifto in reliauis, ficurà vite in palmi- 
tes. qua eft comparatioipfius Confilii. Patet 
aytem, fuccum derivatum à vite in palimites,. 
effe diverfz rationisin fe intrinfecé à fucco & 
hemore derircbili aliundé; atque ab coprinci- 
piocx!ua naturd determinaté pend:re, & non 
ptraccidens taniüm. 
* Circa inconveniens deinutilitate & contem. 
piu virtutum moralium tria obfervanda funt do- 
cumenta valde utilia. Primum eft juxtacommu.. 
nem & obviom Paurum, praefertim Auguftini 
do&rinam , plurcs operationes externas ex fe 
bonas evadere fieriles in ordincad vitam zter- 
mzam, ex defe&u intentionis , aut non bonz, 
&ut nen elevatz in Deum, ptout oportet , & 
preprer animum intentum rerum paturalium 
ellicitudine, nec ere&um Illuftratione fidei.ej- 
qgcobfequentem. Alterum eft, homines de bo. 
D985img ac yus atezna follicitos ,. utcumque : 
$Q0A$ . 


— 





la aibur apponere, 
m Deifuperomnia, umm 
Bip fid.in, explrconem j Med 
m por ME juftiBeationis concepti, 
mque- jufiificationis, majerem Dreierga . 
ctionem j idoncaim, aut magis idonesm 
itionem sd Sacramenta, &ub:riers Dci 
Gcatoiis dona , Imiisuonem Chriíti , & 
orem , Evásgelicam perfcitionem qua . 
(ant forma iterft pornatura!ia; &alhia ptu- 
ilia sduodum. familizcia , includvnt im - 
:aliquid fupernaiurale juxta modum .quo 
uniter apyrehenduatur , ac inteniluntur - 
ibus. Tertium ct, me virtutes morales 
L penitus in ceateirptum, rame: nulio 
n luperusturali eleventur, abundeíofaze- 
dillis. criam icexecreins, vieznrur pee- 
& po ar rtceinz , reddantar mintiisdiffi- 
&us fuperna:ura'es caca cadem cbjetia,. 
tprzmiatemporalia, É&atéznum Hiqued 
nrale. 
|, Dux di'inftonespreferetdg funt: a]- 
zara pcr Chitiium exictinfecé & per acci- 
a Gia: per Christum intrinfece, & per 
Altera operum conducenciam ad beari- 
sm naturàlem à conducenilbus ad vifrg-: 
(cd nnmediataim. Qra:iia exrrin"ecé Tan- 
*Chrü?um *(t. quz licet de facto diftri- 
deterizina:is indryiduis, dependenret : 
is Chat; dandaramen erat abfolute /e- 
m fuam fpeciem infimàm , nullis etiam 
tbus Chzifi mers. ntm eec qautemy, 
peu 





€o e VH. - 

perChiiftum dicitur, & citea Gracia, ewl'ag 
ie convenit, dandam nullatenus fin ;e Generi 
&u:nano, ii Chtjili inetita iljam non induxi(- 
feat. Opera conducentia ad beautudinem na. 
«uralem lunt propria atus pure Naturz;. Cea- 
ducenmti& veso ad vitioncm Dbei.immcediadum, 


quz , &íalutaria abíolute dicimus, funr pre-- 


pci&naturz elevatz üvc Innocentis, fivé Repa- 
tatx , Utraque diftindio ilabilietur à queftione 
9. maxime vero rr. 

Suppofitá inde pro nunc utriufque veritate, 
JAicituz ad: Acgumenicm: Omnesadhs elicitos 
Auxilio Gzratix per Chriitum intrintecé, & porc 
f« 1ali efle falutares, non veroelicitos auxilio 
£iratie per Chriftum cxtrinfecé tantum &- pet 
&ccidemstali. Concilia 2t Patres, faltem ut plu- 
zimüm , nomincoperuim bonorum , rantumit- 
telligunt Opera conducentia ad vifionem Dei 
immediatam, quz e(t finisdc fado humanzat- 
que Angclicz Natuzz pratixus ; atque dc his zc- 
&àf dicitut, ficzi non poffe tine gratia per Chrie 
&um, etiàm. intrinicce, & per fe tali. Undà 
con(equentez. definiunt fub codem feníu, nihil 

.ninem habere de fuo, &abíque Gratiz fu» 
pernaturalis tubfidio elicitum,nift mendaciü, & 
geceauim; atque codem modo cffe libertatis ex» 

etrem ad bonum abíque Gratia; Confideratis 
Lilicet epcrationibu: humanis folum zelaté ad 
via&onem Dei, & becatirudinem fupernaturalem., 

Ratio fic interpscetaadictt, Quia é re Conci- 
Morum. &Patrum folum erat tabilire neceui- 
tatem Grzariz ad ceníccutienem vitz aterna 
qualisdc facto propo(ita :t.. Quid enim opus e« 
zas Ji ;er re de fucficientiaaut in urficientia hu. 
. Bana NatuIz prgalisetiam faubus, & finibus 
Ww 





64 AC -ÉesfmTAS. 
Joligienesn ; atque Bictatem., de quà loquehatmn c 4pefto. 
Ins. $i non fn»mos idcnei &-c. Profet?a non jwsntta. 10donts 
eredzre. Quidni ergo iiizilem & nosinterpreta- 
tioncm fiinilicum fundamento adhibeamus? * 
. Accedit Auguilinum eadem illa dicere de fi. 
dei nccellitate , quz ebjicinnturde necctfntate 
Gratix. Epift. enim tof. propiusad principium - 
quàin ad medium. Opera quipps bona , ait. mnt. a$ * 
bomine: fides antem fit inibosmine fne. quailla à iullo 
Jiynt bomine, Ohne enim qued nen ef ex fido peccatum . 
. eif. Certum veró eft ex contextu fermonem effe 
d: fide Theologica. Lib. t. ad Simplic. q. 2. dte: 
4uit, nonpoffe quemquam Vené operari , ntfi per fidem: 
perceperit Gratiam, 1n ptafacione ad pialm 2 1. lon- 
g&àprincipio , fic infert. nemo erga computet bena 
eperafna ante fidem» Uri féder noncrat, bonum opus. - 
non erat Boum enim opus sntentie fecit. intentianem fi. 
de; dirigit. Non valde aitendas, quid bomo faciat , fed. 
Fen » €879 facit y efbietat. ^. d qua teftimonia, qui-- 
us aliacünt complura fimiliaapud Auguflinuia; 
necede cit, Adveriarios fupernaturalitatis in-. 
trinfccz totius Grariz pofitive falutaris, adhi 
b.rec Interpretationem , quz pcr nos adhibita 
eit cla(ibus teftimoniorum per i»fosobjedis.- 
Prixterea ex pofiremis Auguftini verbiscolligi- 
tur id, inquonuncimmediare verfamur ; nem« 
peFidem requiri ad opusquodliber bonum bo-. 
nitatefalutari, ratione motivi. quod fola ip'a 
fdesproponere potett; ac proinde motivuma-. - 
&us falutiris neceffario eve fupernaturale;Nem- 
pà.quod eit naturale , ratio naturalis propone- . 
ae poteft. . 
Ad s. Dignitas & perfe&io operantis. quas 
Ben éxerceturin opere, non potcft dig»ificare 
, 9p55.; quin potius opcrazs, quatenus infra di- 
, . gnus. 





m 


Dr / fup. - 
B operatur, nec dedu in opus perfee 
)attivam , qua pollet, zepre. on 
enrcr: anxiliaintnniece lupernatura 
nde vocaium , urtopererur ex moiiro fu- 
urali, i mihrlominus el'iciar actum ine. 
cé nauuralem , eprerariadzquate infra per- 
nem activam fupernaturalem : atque con- 
"re morivum Íupernaturale, prz natura- 
(coniequenter non excrceri in tali A 
am babitvalem , qua efi radix Gratia 
ipernaturalis , & mediante ipsá uatenus « 
naturali influiiin opus, Unde pa'et pape 
m cxcomprincipio phyüico fupernatui à 
ileonvincerc:fed posi convincere oppor 
n, quia fi folum ugiarur cum compizinc pio 
ruzali ; necilli operanti cooperetuz p yusce, . 
e&us non evadcet petfe&ior phyfice. | 
Ada. Axiomatisillius, Facie;ti qued sm fe €f 
tili noc denegat Gratiam, daplex eft icnfus legis 
mus. Alter eft, Facicniti quod infe eft, coopes 
ndoGratiz, quamjam hzbet, 1 eus non de- 
'gai aliam deinde & al'iam Gratiam. Alrer eft 
onanti quantum cit infz. ut laudabiliier uta 
r objie&torum, aliarumque caufarum naturá- 
im occur(ibusimpellenribusad bonum inora- 
; Deus.non denegat przvenicntem Gratiam 
)ernaturalem, vi cujusconatusalioqui fuiu- 
naturales, ac inanes, evadanriutrinfece fu- 
tmnaturalesac proind^laluiares. Stat niinirum 
'usad oitium & pulfar, przveniens nosper - 
atiam, qui illuminar oma:m hominem vc- 
'mtem in hunc mundum, potens & volcns - 
ncs homines làalvos fieri. atque in eum fi- 
n (cíc inferens cauíarum naig12liym oportu-: 


Auaubus 


üdczur dignus quàm przz10. pacran- 





2 dbocm RN 


e Blls«ffio Vir. 
nitatibus pure paffivis per Gratiz fupernatu 
Jisauxilia, quibus conatus hurnani profpec 
fut, €Clicitt, prout oporrer ad falutem; uU 
Gratia nen eft peditfzqua ad opus saturaje ; 
rrvcniens, ut lic fupernaturale , fi per voh 
tatem non ftetetir nolentem obiequi nobili 
Dciillutrationi, scdire&ioni. 

Id veró negandum omninéeft, quod in: 
je&tione dicitur de petitione , quzfitione, p 
fationc przeunte ad omnia dona Gratiz fap 
paturalis. Nempe in teftimoniis objeÓis, n 
Bremittitur petitio , uticontendcbant Semi 
lagiani, ubértati donorum Dei, vel tanqu 
habita ex folis viribus Naturz; vel taaquamct 
ditio nequa nen, ad omnia donaDeipror 
indcbi:a, K tuperantia viresacexizentiam ? 
turz:* Ipfa naque petitio facta prout opor 
&d 'alutem , füperat vigorem Naturz, & ef! 
Gratiá fapernaturali, utconftat ex teftimo 
Arauficani & Tridentini 'uperiüs potiris. S 
démur crgo ut ab Oratione, & przcibus d 
mus initium ju'/tificationis , & d'reftron 
nimz in beatitudinem füpernaturalem , 
quoruroque pofteà operum magis dirficil 
quia petitio e(t a&ns, indigenti (qualis 
nufquifque noftrum ) ex fe facillimus (imi 
ef , quod teitimonia objc&tionis declaran: 
caciilimus apud Denm. Ad petendum 1 
qQuzrendüm, & pulfandum dat fzpe Dei 
tian puré przvenicntem , ideft, quz c 

' füpponat noftrum m:ritum refzedurpü 
mediaté fivé immediate ille influat in no 
£tus, de quodicetut infra, & fimul oft 
fon excludi cooperationem Graiiz re'j 
licojus operis ex co quod homo faciat 


netefitafe. ^1 
dum 7e da AERIS 

minera faccre quantum eft án fe, 

poteit ex fe ram elettive, quim ef- 

iin Gratia ipfi cobperetur, Jam pro- 

infinitum fifitur dante Dco Gratiam 

4venientem ad orandum , qued di&um 


QUA STI1O Vi 


rm. neceffites Gratia intrinfece fh- 
i ME tn- 


VR as Metur non. eff£ communem. quam 
M ecce rum uguílini teflimonia , vida- 
aperte negari Naturam innocentem | renati 

1e fe Giarii $d confequendam vitam zrermam , & 
praftanda ea opcra, ras illa obtinetur. Do- 
£er namque 1,idque fzpe , & luculenter; Grea- 
turam rationalem condi non poffe, abf. ue dá- 
le&ione Dei , veritatis & julticiz , aut "ltem 
abfque perfe&á fuffhicientiaad illa. & Deum fo- 
se injuftum , fiita condere vellet Hominem.aut 
Angelum. Docetz. Nemini negari Deo pofle 
viiam zternam , & vikonembeatam ,fi peccan- 
do non reddat fe indignam tintisdonis ; atque 
oppofitum ve! maxime incompoit. bile elfe cum 
Jutitià & zquitate Dci. 5, deniquedocet. Dcum 
futurum fuilTe injuftum dum ter parvulos d ece- 
dentes (iné Eaptifino, excludità Kegno Corlo- 
rum; 5i mullum effet peccatum originale uni- 
vccíalitor aliciens genus homanum , Primi ge- 


ner 


tematquebrevjter, fea caius. 
terea pentinnumeris, quorum p£zterea nudus 
necefle e(t tranfcribere fcorfim , autexpendere, 
quia ez phraícs, acfencentiz lünt apud Augu. 
ftinum obvia , irfumque vel leviter evoluen 
bus prorfus indubitatz. Nihilautem cx ilTis cri- 
bus videtur ullo pa&o cohztere pofle cum ne- 
cetlirate auxiliorum Gratiz intrinfcee fupeena: 
turalium refpe&u Nature Inregtz , ideoque In: 
nocentis. Quandoquidem unuíquifque abfque 
hís produci. &exiftete poteft;.que graeitó, c 
pure liberalit:r fibi fuperadduntur ; eadémqée; 
-tam quoadünem, quam quoad media , eides 
"abíque ull inju(titia negantur ; tametfi nulle 
peccato feu perfovali , feu Originalifereddide- 
ritdndignum. Ergó NaturzIritegrz , ac Inno- 
€enti nen eft communis cum Naturá lapsá & 
* «peccatrice neceffitas Auxiliorum (uperoatus- 
lium Gratiz: & poruerunt Angeli , necnon À- 
:damus ante peccaium edere opera qualibet f3- 
"Auraria;atqueelicere dile&ionem Dci, & Jufli. 


^ ---nlum perf-&ionis , acdemum: : 
"7*5 — essh.ns ÜHeae Li 


l 

; 

s 
" 
i 
t 
' 
) 
l 


HIUuLUDUQuUIrcCILIBDIONIOEUIH ,utpurcequa Dimzs zre* 
quentia (int in facris Scriptoribus, atque jam a- 
ud omnes vulgaria; fed inagis inillum alique 
'anduzitdiíicultas concordiz inter eadem eeft« 
moaia, & illa alia , qua in ration^ dubitandi 
propo(ta funt quzque Auguftinus fafis prefe- 
quitur, 3c fzpiüs, & conatu. urget vehemen: 
fiore propter rationem paulo poft intinuandam. 
Etquidem ratio concordiz ex copetita , qubd 
Auxilia fübminiftrata Natura. innocenti, ta. 
sneti innegabifia prorfas fint eiden ante peces. 
tu": fint nihilominus propriitlimé Gratia, vel 
quiaipfa conditio X cxi(tentia naturz rationalis, 
cui illa funt devin&a, eftgratiofa, atqueratio- 
nigracig ab oluté talis. nos obílatd-^biru:n ez 
fuppofit one gratiofa ; vet quia Gratia apud Au. 
guitinam & a'ios acros Sctiptores folum ufur- 
 patut, pront oppoaitur merttigjuxra illud Pau. 
Ji: Eíqus epyratun , mercecnon. impntatur fécmndum 
Gratia» ; Non veró prout opponitur connexiomi 
Phyficealiorhm cum alilsrebus; Cum & Augu. 
. funus dum agit contra Pelagium , folis meritis 
Wbique. Gratiam. opponat: vel quia G tatia Dei 
Óicitur, quidquid virtute naturz fieri non po- 
geft fe ofa virtutédivini, tamstfi cidem natu. 
sz ita debitu ^ (it , utnegarià Deo minim? pof. 
4n; 21gut ob hac, poííc cadcm au«ilia cfe d 
WA 





—-euuwtrusump"ucrur du 





4j atque Aug Bufloud Grac 
eias P 


Pelagias, &ali: 


tie Dei non aegabunt cati — 
íolüm erear 


E ict, quin in ejufmodi Gra-- 
iebsasac. de£enfioncm fai ctrorie- 


em. €, 185. ]. de Na Grat. perto- 
Unde interpretatio tefíimonios 
ise Grariz , Iccumensad graitui- 
8. non recedit à Felagianilmo, 
'tedirà contanti. fignificatione 
'omeilia, & Pa:res, 
rpi€taijo altcra de Gratia prout 
eritiafuftineri uilo ya&to poteít. 
igu inm im pefterioribus conira 
t2tionibus, foHametritis centra- 
non indc preveait quod cam aur. 
przmittercc phyfiee debitam Nà- 
tex locis indicaiis pro veri tc at£ 
x Pilagius | cum quoconflige- 
, quam jam adiri bat,licerim 
PAFUDA IO: Íolismcritis, int vera 
ti-£ 


-—T "m 








afi VI. — 
reeuntibus aunc&cbat; ut liquet ietez 
: Cap. 14. de Grac. & lib.arb. ubi fic habe- 
p ergo in bie convicli fuerint , adboc fe convtfy. 


I! quocumque modo conentur offendere Gratiam 


m merita nofira dars.Deindc tamConcilium 
canum ,quam Augutltinus, iifdem locij, 


thibitis, eadem vocc Gratiz, codemque.. 


e verborum (gnificantauxilia ncceilaria' 


atu naturz lapiz, &naturz innocentis .- 


emque effe tcm figni&icatam , & eandem ta-, 

em Gratiz , exprunit claré Fulgentius ibi-" 
i Siergo ceximaniacurfemel, aiquelud;fice- 
nomen Gratiz pee (Qlarumarurz Innocentis, 
Aludendo quidem meriza; fed nonezcludzme 
jus infruftrabilefundatum in humanz naturg 
:undum íe.conititutione, &dignitate , nul- 

m fapererit. argumentum pro aditruenda ne-. 

"litate Gratiz omnino indebiie in tacu Natue , 

rlapíz.Hzxc namque neccilitas folis Rabilitur, 
eftimoniis, quz nomcn Gratiz ümpliciterz ue 
arpant, cjufque fic ufurpata neceilitatem defi. 
iunt non aliter, ac ca tcítimonia , quibus iita 
iodo interpretatio aecomodatur ger abfurdiffi- 
iam di:tinfsonem Gratia debicz , & divinitus 
inegabilis, à Gratia, omniex capire, indebi- 
!; hoceft, Gratia, quanop e& Gratia, ab ea, 
uz e& Gratia. ut opponitmeritis& Gratiz Pe- 
gianorum Auguftinus, loco nuperrime indica- 
) , &alibi fape.:Neccnim minus eftdebitum, 
a0d debetur Naturg fecundum fe, nec eit illi 
*gabile , etiam de potentia Deiabíoluta, quam 
aod eft debitum meritis ; ac proindc illa ratio 
'biti nen minus, fed forcé magis opponirurra- 

)ni Gratiz , quam ifla pofterior ratio debiti. 


Ex his tejicitur illud etiain poctremuin de au- 
iiti 


TRRENFE 


SRITETI 


a 


BELLITIO 





indi , fub 
terin auxi 
[upernaruralium , ab actibus honeftis, &auxi-- 
li:s$purénaturalibus, nec conducenribusad vi- 
tàin zternam; Alteram dcbiti ex Iuppofitione 
EÉlevationis in finem fupernacuralem & dcbiro 
relpectu naturz íecundum (e; concludit dein- 
de, priora illa teftinionia deimpoli/biZitate con- 
dendi humanam naturam abfque'dile&tionc Dei, 
autcerié abfque futticientid ad illam, accipicn- 
da eiT- , de diléftionc'& yficientiá naturali, ac* 
minimefilutari eum redimoria quz przdicant: 
neceílitatem Grátiz accipienda fint deauxilio, 
& opere falurari. Te imonia verofecundi &ter- 
tii generis, d» inncgabilitate vitz zternz reipe- 
&u hominis innocentis, icu nondum peccato 
ris, concludir timitlitee intelligenda elle , ex iupe 
pelicione 





7t Ssaft» VII. 
poíitione legis, promifüonifque diving , de £f» 
Oo existentis, &elevantis hominem ad finem 
(upetnaturaiem ; cum fecluía tali Lege 9 ac peg- 
miffiene , ác regabilis vita zterna.& vitio Bef [I 
ab quella injudicil, Homininullum ctiam lg, 
benti peccarum. M, 
Lita concordi ratio eftquidem legitima; qai, 
aequi: penitus quierare Intelle&um , dummos, 
eicaditur fundamentum catum diftin&ionam, M 
in D. Auguüino; ncc non vatiatz ab codem.fap- 
ofitíonis, dum univerfaliter , & finc uilà zeüg- 
igne, de iifdem tebus modo dicit ede im. 
acgsbil.s, modo diciteffegratio 2s, modia. 
negabiles innocenti áae injuftitiá ; mode fine. |! 
épjuttitia negabiles , & conferibiles folum 
Gratiam, Et fiquidem ex hac ip(a tam manife- 
fà oppo&tiog2 dictorum re&e deducatur varia. 
eio (appoátionis, quod tamen eodctermisas? 
feda ac modo variata fit; id verb et, dequo de 
fdctacur fundamentum fpeciale ex Augu&ino, 
Deüdcratur vcràó jureoptimo, & cf valde ne- 
ceffatiun: Quia propoftiones Auguftini in ut- 
12i quc partem, cffcruntut fub fermá univerfa- 
liüümà loquendi. Przterea eitca diRinGionem 
Maturz elcvatz à non clevatl, quodque, ee 
fuppofita difünQGione argumentatus ut Augiski- 
nus contra Pclagium, dificuliatem ingerit noB 
levem. Nam f Auguiinusargumentatus fuiffe 
contra Pclagium (fuppolta Elcvationc gratuita 
Naturz ad &nein fupctnaturslem conititutum ia 
- viGone Dei, fuppofuiffe utcezium anté ecrire 
men,quod apud Adveciariuim, men utteumque 
efietincertu:c. ied pertinaciflimé omnium fem- 
n negatum, Nempe Pclogius & ?elagiani , ni- 
i pettinaciusitacucbant, qua Liberum Ho- 
Din.s 


irTe^res gui d (etvam 
ae uc "e | »faimve: "rade 


je Ier 


. I" J3 nemi: " ^ uan IT oni 
"n " Me cR exe PE : 

Pme Loss d tjt 

hsceüm 2 aio ^ Cat 


tia Dei i negantis Vitam zternam , feu Kepnum 
Ccalorum hominiinnocenti nullumque haben. 
ti peccatum , promuntur ex difpurationibus 
contra Pelagiános, quatenus negantes p:cca- 
tum originale ab Adamoin pofterosderivárum; 
Ex libris fcilicetillis contra Julianum , &ex il- 
lo fermone r4. In quibus iolumarguirur de hoc 
pan&o. | i 

Jam vero Manichzi , & Pelagianitam inter 
fe, quàmcum Augu(tino, ex diverfis licet fun- 
damentis,in hocunum urcumque atT-rendum 
unanimi con!eníu conveniebant, quod vita z- 
terna. & (ummumbonum, quode(ítD.us , ít 


ultimus finis humanz na:urz prefixus. - a€uones« 
ftar admitiiife id Manichzoscamex libriscanes: 
itaip'os modoindicatis.. rim clardliné ex li.- 


D bro 











j4 SiesfieVIti. — . 
bro quarto contra Fanftum Maánith. cop. 2, 
ex Libro contra Ferrunatum.. N a. dip. vasi 
finem , &propc initium; &.ex. omoibus fet) 
: £eliquisopu.culiscantra cosdem. — Pelagiangg. 
idiplum admifitietàamcít notum, quàm etae 
ta corum hzrefs, tribuens libero Arbitrio ul. 
res ex fe fuficientes , &cordinatas. tanquam sd. 
uhimum fuum finem ad vitam gterpam; fzvisio. 
nem Dci, rcgnumque Caelarum obtinendum. 
independonterà ves& Dei Gratia. Utrique igitur 
.intevíe Sccum Anguli$ino coavcoicbant,. quead- 
hoc pundum. In 
'* Sed comimnnnis dogmatis diver(um ex ege 
188 fondamentum , quia Manichzi alcerigs na- 
tuis, fivé., ut diciturinSchoiis, intrin(- cy 
aoeilentialicer bonas ; akezius fimiliter gmalg: 
ex quibusbonam dicebas t particulam Deiratis; 
malam , particulasp Iguis, Scfumi ; atque ex 
iftiusprxdominio , óc eesdione manarc omnia 
honinisn mala. atque pe:cára .à quibus , 8c à 
permixtiene anima ex te. malz , cum purgaius 
ae libezara foret passilla ex 'c bepa ; tune vcri 
eam ad Deum rcinigrare , & (ummi b^. ni com 
petem fieri: Qna omnia tefciun:ur ab Augi 
ftino in libriscitatis coutra Manichzos ; p: 
íeczrximinilla,contta Fortunatum 46. At Pe! 
gianiideo idiplum atffercbant , quia liben 
Hominis Athürium faftin. ed à Dcoj ict 
Dei ita capax ,ut ex fíufficieniia iua 01 
nia:um fit ad ejuldem  po(feiionem. Au 
fiinus sutem idem dagma adütrucbat cx 
tia & y romiflione Dcj homincm juvanti 
; €rdinanti» gratuiib ad eum fincm, Qua 
liqu nt. ex locis citati« pro vera 'ente 
€&quc omnibus Auguiin: contra Pclag 





: 1 
1 ——ÀÁÁE£ IF 
" 






L t *IXS "ow mg Ae. zzi 
A D E!  EILUFTL 
3». "Cw n p 


erat fibi neceffatia & lutficiens ad convincen- 
dos utrofque ; fimulque codem jure prefcindie 
ab iis, in quibus ab utrifquediífidebat, quare- 
nus exptellio diTenfionis, & proprie fententiz 
comprobatio ncéeífaria minimé erat ad victe- 
riam in fufceptacontroverfia. Qusduoomnis 
Idoneus,&cera&tus difputator, femper & ubi- 
que obfervat diligenter. Neceffatium antem 
erat, & (ufficrens [mppenere ultimum finem ho- 
minisaut fecundum fe torum , aut féeunduma 
arrem (ui przcipuam, effe viram zternam , 5 
fom bóni poffeífi. nem . five id provenitet 
exnaturarei; fiveexgratmita Dei elevairionc. 
Erat quidemfuff ciens , quiaSapiens, eptimuss 
K&omnipotens Gubernarot. nequit ulli inno- 
centi, nullifquefuis malismeriris impedienri, 
ncgareaut media neceífariaad fuum fincm con- 
fequemdum, aut ipfius inis immediatam c6n- 
fecutionem,; fi medianegaverit. Quod prin- 
eipium multis, magnifique argemmenris demon- 
&rabile eít ; demonítráturque luculenter 3b 
hugnting iA iisipfstoeis, im quorum intet- 
| Dias | pre. 





:05 2 dieefro Pitt. URP: 
zetatienc verámus,. Periüat veró 2qQUÀ1mmO. 
ile , ut patet, fivéexnatura rci , five ex gu. 

tuità Elevatione & promiffione , fitunicuique 

conflitutustalis inis. Suppofitoigiturexcom 
fen(u Manichrzorum , X Pelagianorum abíque 
expreffione rationum differentialium non ne 
ceíariarum , uti fit inter Antagonitas impl- 
gros, & mutuo peritos principiorum alcerzifis, 
ultimum finem hominiseffc vitam zternam, & 
fummibonipoffcflionem ; optiméac infüpera- 
biliter colligitur, tum contra Manichzos, ho- 
minem condi non potuiifíc cum permixtione. 

Animznatura maiz, cogentisad adus malos, 

& ab!queíufficientiaad diledionen Dcei,Juftiris 

& veritatis, fine quavitarinon poffunt pecca. 

taavertcntiaab eo fine; tum contra Pelagianos 

Hon;ini Irnocenti., atqueadeó parvulis decc- 

dentibusante ufum rationis , ficazerent peccá- 

tooriginali, negari non pofle vitam gternam, 
regnumque Colorum. Ergo eafuppodfitio, co 
quo dixi modofa&a , erat utrobique fufficiens 
adinren. um. | 
Eadcmautem erat prorfus neceffaria , quia 
unicuique ncgantur abfque ulla violentia, & 
injuftz Gubcernationis labe , quz ncque funt 
ejus finis,. nequead cjus finem ullo pa&o pet. 
tinent. Quorum nimirumappetitus , ncque 
ineft perfe determirasus , abfolutus& eff.cax $ 
ncque a&ivitas potentix iidem preportionata 
c£e poteit, cum unaquzque potcrtia activa fit 
proptcr operationem ;, ideoque opeiatio non 
peli tecc alienaà bine potcntiz,ialtem oiznis, 

aucpzacipra. 

End^im; modo, cuc hic difcuríus cencludit 
4dausuunum tuppoiuiflcordinationcm hcmiris 
NY 


o pieiiitedditd/ ape sus AAB 
dile&ionem Dci, Vzriratis , atque 
Xtz(ciadere Amgufinum à dile&ione 
€ füpernaturali, quia ad ^xcludendam 
inem Arimz naturà malz , & neccffi- 
Livam ad peccataez ea provenicntem, 
lonea im»offibilitas negand! homini 
litione dil-&ionem naturalem quam 
ilem. Vtralibetenim eft incompof(- 
earialitet cum effe&u p:ccaminofe 
, Deo , &excludeateeumn , ut ultie 
i. ideo me & (ufficientis plenaatque 
utram lib-t -jus noi dile&iosnem e- 
aliter inco n :odibi'is cum qualibet 
; & commiztiene cogente ad cjuf- 
tà. Erarigiturex:rafcopum.& rem 
dumag-bat contra Manichzos , ut 
aut probarer imooffibilitatem con- 
inemab'qus dile&ioacilla boaa de- 

utfap*rnaturili. [a di putationi- 
con:ta P-lagianos , quia ag:oatur 


Tera pet (piritum im , & habite gest 
tiam. Quia agit de vitationefalutari & po 
ve cónducenti ad.eum finem fupernatural 
Ala$enim.etumró petunum peccatum porel 
"Sari aliud peccatum. "c 

Satib jm ex hisspparet quzizam fit legii 
ratiointerpretandi , & invicem compom 
tcitimonia verz (ententis & rationes dubi 
di. Dicendum namque eft. Auguftinum, | 
affcritimpoilibilitetemcondendi heiinem 
que di!c&ione Dci , aut falcem abíque (uffic 
tie2d illam, loqui de dilcQione przícinde 
'À naturali, & fupernaturali ; folügmque 3 
ücberi homini viresad vitanda peccata ,. & | 
fervandam Innocentiam. Bum vesó ru 
docet, Denm fore injuitum , (t homini Ir 
centi; atque adco parvulis:non infe&is pe 
to Originali negaret vitam sternam , AN egm 
que C2lorum, loquiíuppofita ordinatione 
snihisad cum finem ultimam , non ea eoi 
twrali determinsté , quz admittebatur à P 
gianis , aut omnino gratiofg, & pur? liber 
quz ab iifdem reiiciebatuz. fed uta:libes is 
ferminaté; Denique dum aditruit neecffita 
. Gratizadoperaquzlibet bona,loqui de 94 
bono conduecnti pofitivé ad. vitem ateri 
confitentem in vi&one Deci. Quo omnia 
facil? cenfenant, & telluntur emnes (cru, 
m0:1 fuperiàs adecríus communem Schol 
teram concordig zationem,omneíque ratig 
dubirandiinitio propefitz. 

Hie interpretandi modus per przcitione. 
Dogmatibus & principils non neceffari, ad d 
mendam controverfiam fuíceptam ; idee 
unplefcndus ádentibs, quia e& ízpà ufur 





90 uio HX. .L 
príncipia tra&tanturex profeffo , legitima cen- | , 
«ordiz ratione ne&untur ezdi&tis , uticlariifi. ! ' 
me apparet legitime ne&i. Dubitandum non 
e&, alia militer di&a cuz(m tancümac obizet, 
ubicumque tandem repezianauz, in cundemil- 
" la fepfamaseipienda eífe, T 


QUAESTIO IX. 


. .g* b! 
Pire Natura Lapfa fit debilor , quàm 
2l. feret Pura? 
IDET-A4RAÀ nen cffe. ». Quia commuaje 
Theologorum fententia eft, non aliter dif. 
ferre Hominem lapfüra, à Puro , quam fpolia- 
$umà mudo ; quod perinde ef, eique vires 
'Aapf & Pati hominis effe eafdem ; felumque 
easami(fascífc pes peceatum, ond per Grzariasa 
"faperaddita fuerant. Quodcolligituz ex Dios, 
"4. de diu. nom.aiente Naturalia manfi?e inte- 
2p0& peccatum tàn in homiae , tum ctiam 
in Dzmonmeé. BEzquo idipíum deíumpát D. 
Th. t. p.q.95.3. 1. qui preterea probaribid. q.s5. 
'&. 1. ad 1. SubjcQionem appctitus refpe&u ra- 
wonis; &hujus refpe&u Dci, neneffe Homi- 
niconnsturalem , quia non permant pog pege 
catum; 

1. Manentibus ii(dem caufis manent iidem 
effe&us, (ed poft Heminisiapfum manerent: ez- 
dem cau(z, quz foren: in ftatu Naturz pure. 
Manentenim eadcm primz fubfantiz, exqui- 
bus mediate vcl immediaté caetera omnia natu- 
9Jis profelcunms ncceilarió ; Igitur natura, 

$90» 





'Na7utz nihil defuiffet perfe&ionis fi-- 


turalis. Confequentiam tuad t juíta 
ratio comiitaens»aria conmodi. & 
di moment ex Innocenria &'pcecca- 


utà Naturà peccatum primi Hominis 
alffetiu poft res, nec eis quid iuam 
. Ergo nec def. cto emanavit. quoad 
» quz ci:czt'unc urriqué ?atuicoms 
atct Antcccd ons. qvia e. juxta zqui- 
urilér 'exaD-o vonshitura. ser frieud 
5133:1a* (99 Patri fs «x13... x ch. & 
peéctvnc Paris non auferata Filio 
Homnióis nzc-tiam poteft auferre ju- 
in tpa N:tura. 
ulid ced. mtescum peccato ^ ripinali 
uxta com munc.n fententiam f^ 'icita- 
i &fempiteina, perind, omnin^ at- 
entnrin pura Naturà ' qui decederint 
lo peccaté. Ergo etian adulti duit 
na't 1nruramni hono naturali. bha- 


"aU o 


imitti non potuere; neces... 
Gratiam uperadditam creationi , ut videre, au. 
dire, &mbulate. Ergo nulla font bona conaa- 
tutalia ncgabilia ratione peccati; Aut qua pro- 
pteripfum de fa&oaimniffa inc, & reitituta peg 
Gratiam. . 

s. Quz funt extra Hominem five faventia 
ipfi ,fiyé nocentia , eedem modo fluunt, & pe- 
riguntcurfüusfuos, juxta Naturam unumquod. 
qucíuam. proifto Naturg lapíz przfenti ftatm, 


quo peragcrent & fluerent in tatu purz Naturg, . 


Quz autem funt in hominc, & intra hominem, 
naturaliter dependent à poticrioribus . variame 


* turque neceffarió juxta eorum varietatem, &. 
non aliter, exceptisactibus liberis. Ergoaus. 
rimus przcedens exercitivm libertatis in.a&u. 


«cundo eftzqué bene confiitutusin aru Natue 
z& lapíz , ac purz. 


R. Bona unicuique Naturalia funt in duplici. 
genere; Aliqua namque funt, quzpreveniung. 


ex determ,natá cexigentià cauíasum naturalium, 
CCo ^ef(ingulisentitatibus determi. 
—^eeri nan naf- 


L. 


YLÉEEITRZELIDA 


e 8 | 8 gu 


pee 
"A Ren meitpgedpupe S^ PERS qu ii cd 
At uten sau Le dui: nc dh, etinm year. - 


"esl 


EC 
S ai P. sen TUE VOR o NA -—- 
1 "m | 
SA « nd i, quando ei " L 


Vei unt — 277. Stir ) 
E na E. d uie n in:er e, Ad 
(n imituf Gio: ionga coreh reo 
(om oS tart er d *oo epe 
^ta ng a ans sdir diver - 
5. Lap diserte Lac feni at uon 
-a— ^ RS downs 
t, eni us bet. ts Ser: «4 





"2m MieEM Serum niroirem. : 


se geatioscin favorem alicujus. goin Poet ThÀ; 
facula. Nec enun codes aeo miisoula peícims? 
quori*s sb:pfo peicimus Sanitatem Screnitaté£, 
& alia ejufmodi quam pluta , Neciamen peteit 
Dea: antiuere dns pzccibusabéfmg, miss eulis,h non . 
haheat in poteflatedet-rminarienemaliQüsrum 
esvfarum maturaliom ex f^ indirerentium , ub | 
is melüllis-fubjetkis, fic velalitee 2pplicentus. 
Dicendum jam eft Narutam Lap'ám cífe orm- 
sine tqualem Pus, quomsd czemnis bona. qua - 
piovemniuyt ab exigenria Qauisrasn Narsralium 
ex.(c mhi dxresihinards Idqumod effeseiter 
conmvimemyr fariones xhubiismdi, emc-pramit'w . 
fem Ce erum Ruoldipons Sibcsenó. ut pe me 
dentex inderecr-natà | quamet afbes €,cnm- 
fzinm mapimlinm miigttie bx à liceo nen 
Wm a 





t 00 Menaffio 1X... | 
dem determinatione pertinente ad Denm, Ne. 
tura Lap^a cit deterioris conditioris, quàm fe« 
zet pura; ideoque ab olute illa eit deb.lior, 
quàm 1(la foret. Kario cft, quia dum Dcus d: vig, 
git voluntati AdamiDona. Gratiz lüpeznatuep 
lis, zefpe&u Pocterorum,. proculdubio devia. 
zit cidem omnia dona gratiose &liberalizer con» 
feribilisiifdem intra ordinem Naturz. tui enim 
fecit hzredirarium cumulum Grariarum majo: 
ium, &.ublimiorum; erzcdirationabiliser non 
pot^ft, non etiam feciffe hzcedatarium depen 
dentecab cadem. primi Parentis voluntate , eu- 
fiulum minorum , ac infcr'erum Gratiarum 
contentarum intra ordinem Naturz. Quaproprep 
amiffis donis Supernatural:bus rationc peccati, 
amiffa mul funt bona ecia.n naturalia, confe- 
zibilis naturaliter, fed:& acgabilia.abique mie 
raculo::At pro ftatu Nacurz purz Deus providis 
fet fingulis , juxta Naturam fuam beneficám, 
nalloezitente impedimento Univer(íali Bene« 
ficentizdivins, ratione peccati eriginalis, quod. 
pro co catucit impollibile.Contuli fet ergo fine 
gulisplus inus de ejuimodi bonis, jux.a ma« 
jotem,.aut minorem cujufque probitatem , aut 
improbitatem, nec denegatio corum ferperet 
aniver(aliter per omnes,aut pro omnibus opore 
tunitatibus. Ob hane igicur;rationzm Natura. 
Xap(a ettabfoluté debilior,quàm foret Pura,pro- 
per diminutionem bonorum pendentium à. 
caufis naturalibus intrziníece -indiffzreniibus, 
Quantum eft exíc, quam Natura purs nequa- 
am pateretur ; quia pro co ilatu non potuif- 
& intercedere pa&um , qualc de fato intercef. 
At cum primo Homine. - 
Xt guidem abquam debilitatem majorem vi-: 
4 LY 


ipio dez'cincerzalia, fi non adjuve- 
am, poteftatem moralem tervandá 


naturalem. Tertiem fichominem- 


n gratui:is ratione peccati, uc fj- 
tGs lit in naturalibus, juxta com. 
lligentiam Parabolz , qua babeztug 
' tria Principia, ne quidem ab Aa- 
»num dubitandi negantur, ncc ne- 
o poffunt, propterobvias, & a- 
oritates facras, quibus "abiliun- 
rem ex illis tribus ad uiifet Honiini 
tzpurz, Non pri num, quia nulla 
au:afabdendi Dzmceni, & ejus:en- 
inem innocentem ; ejufque condi- 
endi uiqueadceo deterior m. pro- 
eczatu.) , & 1nde coniractam ini- 
fius: Non fccundum. quia, vt li- 
* 3. Homini Innocenti debetur ex 
icientia  noníolu n phyáca. led 
', ad (ervandam totain legem na: 


id Ah-$a^nd sn (unnm nl n Ra 


i7" 
- 39 . 7 
--w6- 
"osi Ld 
.* e 

: . 
) 4. 

. 

D 

ELI 

*.» 

ie 

; 

3c 


$$ Ben! 1X: 
quatenus debilier, qa.» f^ret pute 

Ad |. Com;uratio fpo'iaticu.n nudo cenguli- 
Na.urzlaptz. & Pucz; quoid bona devindg. 
exigentiz deterininacz , tüumipfius Natcurz ha 

103, tum c«tcraru u cauiarum naturalium, 
Hxc nimirum lunt , quz adharent tanquam 
veessernanentcr, & uniformiter , cüm eag- 
tera varientur *züaturaip a caufátrum. D. Dyo- 
nyfius »toculdubio, eit intelligendusde ii(dem . 
folisbonis quandoquidEin fua affettione com: 
pledirur itata n Dzinonis 4 quie& datuszterng 

1mnationts . qu - privat. emni gratiofocaufa-. 
zur» na-ufaliu:n occuriu,, & moliisptoinde be. 
nis naturaliter ab/olutà poffibilibus ; & relin. 
quit voluntatem prope ininite debilierem, 
quam foretin "atuNaturg purz,D. Thomas rcób. 
infert iubje.tionem appetitus. & ratiemis noa. 
effe connataralem , ex eo , quod admiffa fit 
p^r peccatum. Quia qui exitunant illam effe na- 
turilem, putant eandem cffe proprietatem ne» 
ceffarió confequentem cx Natura. homninis f&- 
cundum fe ; ad eum mod im , quoad eandem 
confequitur fabje&o putentiz leco motivz alie 
rzümque potentiarum exterrorum ; que fubje 
Gio non ineft hommi ex caufarum nareralier 
exigentia indetergrinaw. WNihit igitür ibi hab 
turadver(us debilitater Natare Lapfz fund 
ram in dcfe&u bonorum pen dentium aba&i 
tate &ezigentia caufdtumn mturalium. 

Ad z, Manentibus iffdem cau(iscarn ead. 
d^terrinatione &cobligatteneadagendum.: 
nentiidem effeftus: von emen eà variajá. 
fen umautem eft, applicattunetm , & dete! 
nation: m caufarum naturalium ^ffe diver 

Augelque favorabilem, quead atiquos cff 


azda d 


1L 


Pu 





P : | di&um elt y. Es 
fincm (üuperaat : lotib | 
annexis. compen(arionem faceret plüfquam a- 

ualem conringentiz amticendi aliqua bona af- 
iur in ftatupurz Naturz. Atque hinc patct e- 


tuf, 

Ad s. Kterma parvulorum deecdeniium finà 
Baptilmo conditio K fiarus res e(t valde obícu- 
r3, &inceria , fatente Augu(lino I. ; conira 
lal. c.83.(enonpoffedefinire, quz. qualis, & 
quanta fu:ura 6r. corum damnario Ceicrum 
eos damnari , in eàdem illa confeflione tan- 
qua eetti limum fupponit. & merito, propter 
multa Scriprurz teftimenia , quzip(eurget va- 
riisin locis conrra Felagianos; &exeo Bellar- 
minus; áalispraicrta€ RIAL LE SP 

| upes 


^ 


33. ... —— ÜDeafizlX. E 
fuperadditis tom. 4.contr.2. LA, 0,2. Damna 


inqzzg, noniolum,, quia careat vifione Dei; | 


fcdetiam quia hou. conícquuntur beatitudinem 
naturalem iníuog.nere perfe&am , & adxqua- 


tain , colfocariia loco tubicrraneo , fu infet. | 
no, &defli:uti difpofirione ad coghirionem na* | 


turalem perf-&am Dei, &caterarum rerum, | 


orte ; atque de cjasperennitate. Quod ut mini. 


mum conc:-datur necéífee(t urgentifimis, eam. 


in rem, austorltatibué , quas dictum età eel. 
Jarmino cumulari. .'uare ex hoc cápite. ufque 
adco, non (ubruitur majord. bilitas Natura li- 
píz viatricis, at potiüs quàm maxime robore- 
tur. 


Neque mirum videri cuiquam débet , quod 


dicitur, de lorte decedentium fine Baptifmo, 
& (inepeccatoperfonali, Quia jusad beatitudi- 
pnem naturalem fundátumin dignitate humanz 
Naturzfecundum fe, non eít itàabfolutum,ut 
son fit capax exceptionis, proindegue aliqua. 
t^nüsconditionaium , &'contingentiz expofi- 
tum , quando.uidem prríeloquendo, conve- 


un&i dolorc licei admodum initi de ifta fui | 





nit homini ex /ia Naturt , ur perveniar ad u- | 


fu:n rationis, &libertatetunc potiatur meremn- 
di Bratitodihem, eamque ami:t ndi , ac incis 
denii in imignam & undequaque cumulatani 
mierm.  uareilli. qui d cedi: ante ufum rá; 
tio is. nullo fibiq.x'tó fávore lupernáturalf, 
fav cnzbili er detiahiturd. Beátitudiae naturá* 
li -nàantum intereft contirngentiz cam commü- 
tandicum magna illá, & fa nmá mi *riá.., u8 
accedit itam conrdngentiam ee d^ fs to maio- 
I'm, &vproniorem'?n deterius. propter i» beé- 
cil ijatezm indu tain per peccatum originale ut 

CAS. 


bt eCuam anquarcenus acicr10€x noitra 
quàm foretin purà NaturÉ , ratione 
ccdem primo Parente commiffi , i- 
€catum tranfímittatur ad Pofteros,ad- 
atienc aliquorum bororaum abfolute 
| inua limites Naturz tam in viá, 
itzià, tametfi inpurá Naturá nulia e- 
in ímiffio futura fuiffet. Qnia videli- 
lenter ab Innocentiz conf-rvatione 
niliter eramus virium , bonorumque 
a felicierem :trobique ftatum. 

un ditum eft aliqua effc bona natura- 
ilia, quibus privari quifque poffit 
riculo ; quare punitio peccati per 
m aliquorum bonotum connatura- 
| eftex fuo concepta miraculo:a; ted 
tra omne miraculum poffit induci pet 


n confticit,)non edem proifus ratione 
turz humanz omnia & fingula bona 
ibitia naturaliter; fed aliqua effe, qui. 


9o Suaffio 1X. 

fu^ fequi intra ipfum Hori; em variationem e. | 
biiioris difpeitionis ad bonwm. Dcinde inira * 
ip:uin hominem eft cantus, & tamatliduus flu. 
xus, & refluzus humorum, &fpiriinum vita- 
lium ger*ntium in fe phantaífmata. commeoti- 
vaappetitusfen'itivi, &ind' racionis. u fsci- 


lé, & frequenter eveniant indeterminationes | 


illx fuperiüs dcfcriptz inorionu *localiu^ vet. 
fus hanc, vclillam partem ex deter. inatio« 
ne quarum fa tà à Dx none , per pore larem, 
quam habetadtentandc v ratione pecca:i. pot- 
eft multipliciter induci debilitas non parva i. 
voluntate refpe&u boni honeiti, 


QUAESTIO X. 


Qrinz repuamet Status. Natura pura, 
q«oad Concupifcentiams mon. Subje- 
Gars, Rationi? 


V Idetur repugnare. r.Quia laudabile ef ve- 

pugnare Con:upifcenciz,nom frtautem lau- 
dabile, tetiftere bono & motionibusà Deo da- 
tis Ergo Goncupifc-ntia. & ejus morus nom 
funrà Deo, Sed proveniunt cx peccato. Ergo 
fepugnat , ut infinr Naturz purz , & nondum 
Smgacu'atz »eccito. 

2. Pudicitia e'* bona. ead*mque eftcontra- 
tiaconcupitcentiz, X 1:t» Ho nint, ut pugn.t 
eumilla. Bonumauten, non eitcontrarium bo- 
no , necDeusdatali iua :ua dona, ut p'ieat- 
anus cum aliis C:is donis; ted ex fo!o peccato 
c£c perefi pugna adverfus dona Cei, Exgo ce- 


Y o 


De Natura pura. 91 
ut Concupifcentia intit ante peccatum. 
acupifcentia ettinateria pudoris &e- 
atit, ut patetexlubventione foliorum 
| hominibus quafita. Quz autem bona 
'exittunt auGCore Deo, nonpo''unt cf- 
tia erübeiceaztiz; fed (olum pcccatum, 
à peccato procedunt, talis inateria cffe 


otus Concupifcentiz funt defidezia pec. 
. Defáderia autem peccatorum , K id 
à neceífaria proreniunt, funt ma!a , nec 
Au&ere:n Deum , tametfiillis refifla- 
ro lolum ab homine peccante proveni- 
nt. 
ntra Naturalem , & juftum rerum or- 
(t, ur pars inferior non fubfi: fuperio- 
eft, Concupifcentia rationi re&z , 1d- 
utum, quod folum przftare poteft do« 
gritaris , auferense"entialiter purita- 
urz , quoad Cencupifcentiam non fub- 
tcioni, Malum auterm ett, quod eft con- 
m otdineta retum, nec pereít Au&te- 
er: Deum, qui non nifi ordinatiilimé 
Jidquam potett, 
omnia quz in itis quinqu^ Argumenris 
tir. fr^queater & expre'se doceri ab 
10 , & uculentercomprobari]. 4. 5. & 
a Julianum. ]. 1. & 2. Cpetisimperfe&i, 
uobusde peccato Originali, &totideimn 
Nuptiis, & Concup. & alibi, ut neccfTe- 
fit loca fingula notare, Exquibuslocis 
'Przrer.a. 
ia Auguftinus probat in illisexiftentiam 
Originalis ex propagatione concupii- 
b Adzmo in omacscjus Polteros. Quai 
ad- 





p c Siwafio X. 

admiffa poffibilitate Concupi(centiz , 
tuum ejusin ho:mine Innocenti , evane 
tipua, &fereunica peccati originalis ; 
$pud Auguitinum, qui fcilicet lemper. 
Peccatum adverfus Pelagianos negante 
zaletot & tam magna maía, que modó r 
funt Concupiftentit£ conneta . moB ni 
cattice veluntate induci potui Te. 

3.K épugnat Hominem condi abfque ft 
Be ratiónisad Dcum, Siquidein repugr 
dem condi ábf1ne dileSione Dei. verit 
guftici ut liquct ex teftimoniisaddo3i 
$$. i ratione dubitandi. Quz diletioc 
infe fab:eGiene » rationis ad Drum S: 
Burtemtatiohis ad Deum eft caufa fubj 
Concupifeeuntizad rationem, ut docet 
Auguftino D. TÀ. r. p. q. 95. a. tr. Esgo t 
ho inen condi abfque (ubjeQione appe 
Satioven. 

A. $raras pure Naturz in conceptu f 
quato inc'udirduo Primum, defe&um 
Wenis ad ulriwum finem fapernaturalem 
'futüum in viftone D^»iimnm-:diat4: & con: 
ter defc&um donorum omnium fuper 
'lium | quibus Homo perduciturin eum 
Deinde ncluditdefe&um fuboerdinatio 
fe&sa inapp-titu inferiori . feu Con-up 
£efpe&tu ritionis . Examen poffibilitat 
dendi homin*m abfíqu^ ordinatione ad 
Dem Dei inmedia:am, jam iternm rejec 
ad quzftiones d^ D^o. ut ad proprium 
& Argumenta adveríus ea » poífibilitate 
faciliora olntu quim quz pronofiraf 
verfus poffibilitàrem -on endi homn- 
quc (u5jedione Coacupiicentig ad. eat 





am ex Narura rei; fed gratuitam, & 
ralem. Atque ádeó creari illum . at-— 
rvari potuifle abíque eo deno fubje- ' 
ncupi:centiz. Confirmatur, quia Ho- 
rurz relictusbona zterha impcellentia 
i'oncs haneftascognofcit valde imper- 
iquam abfentia, & perfpeciesalienas.' 
ita; Bona 'vero dele&abilia, & tem- - 
nhBlaniia. Concupifcentiam , cognof- ' 
iaté, & perfe&e per fpecies proprias 
przícnua , & przíenti protinüs u!ui- 
tà. Quare. ratio fuperior nifi adjuve- 
) per fupernaturale aliquod Adjuto- , 
poteit fibi perfc&é fubjicére Concu- | 
), necfacere , ut tem prev EATatuT pev 
Cju$- 


4, 
) 
* 





vesg HV uWL 
Sept. 45 004 
Lr 


. Ld - LES 
Aurei TA. Pan - ÉLuaPe i^ 


Xm lua: 





9 X. . 

eids raotus, fca u'lusamté d-fiberarionem 
que contultatiónem circa eligenda; Neve 
tales netus pertinaciter vexeturinvita; in 

con iftit Concuapilcentiam efle folutam , ne 
bcdientem rationi, ficut obediens, & fubj 
fuit de fa&o ante peccatum ratione doni fu 
naturalis grátiosé fuperadditi, quod comm 
ter dicitur donum Integritatis. Et ob ejuscc 
tiónem dicitar Eccleiaftici 7. Deus, ftesffl 
miners reium, Ut interpretatur D. Thomas 
Aüguftino, X aliis San&is Perribuscommi 
ter. Pertinet nimirum ad reAitadinem hc 
nis, ut ratie fuperior perfe&te dominetur 

tentiis omnibusinferioribus ficut peztine 
eppotitam declivitatem , quod Appetitus ii 
zior poffic impetu fuo przoccupare R ation 
ceamquce pertrahcre , ac diverteread confid 
tioncm bonoru;n temporalium, atqucad ca« 
inclinare appetitione fcn?uali. 

Nec tamen , propter vim ejufmodi concel 
Concupifcentiz adverfus Aationem anté pe 
tum , dici poffet Deusinjufteagere. «uia ut 
cit Augu.tin. c. r1. de dono perieu. 9a: 
agnorantia ér dificulte (locuitur de difficul 
erra ex Concupifcentia ) eriam/fefent Hominn 
márdia naturalia , nec fc culpaudu: Dems, fidam. 
die effet. Quod ipium docet ]. 3. de Lib.ar! 
20. X lib.i. tetra&., c. y. & alibi non femel. 
&^tpretatio porró, quàm tamclaro teftim: 
adhibere nonnullitenrant, czaneícet exdi 
disad quintum. Interimconfiderandum e: 
cut Deus fecit plerafquetescorporeas, co 
fion ;abjeQtas, iia euam fuüb.lantias ratic 
fcc. ffc peccandi periculo expofitas , & cor 
bilcs mmoralitez , neutris iavidensbonum 





fa Maniclixos. Qua mpet- 
incupifceniz folutz. nonejet | 
à defectus ulterioris bonis 
qu:ns ad bonitatem donorum 
linita:am, Ó& impedinsvam 
efius fua entita.isin bonitate, 
itiratius, ac fecum indentifica- 
inifeitat , perperam quari Aue 
m,&iniperfecionum, qua ne-- 
bus ercatis. Nullum fiquiuem. 
amque caufam babent preprié 
llum habcnt effe proprie tale, 
is formalisadzquatus ^ uctoris, 
t3lis. Sicut enimin re ,quz im- 
rífectio non eit continuacriva 
, &effe , quod illi convcnit: 
peditiva, ícui pa igpeditio fot- 
E ^ mali&Ó 


- 





s | afi, X. 
malis quominus eadema&ualitas & efle. 
riüsprogrediatur, &cin majorcm affurg 
mulum aQualitatis , & bonitatis: ita Anc 
cauía seilimitatz , non dat liinitationem 1 
Btimpertedionem caufando ultra cautalit 
quam exercet circa a&ualitatem , & boni 
ejus; fcd potius nihil ulteriug caufando..- 
imperfe&io- Concupifcemug íelutzm, feu 
petfcaà iuBje&z rationi , tamexrá Komi 
Initiofug Creationisante peccatum agna 
iffet , non fuiffet ad(cribenda. Deo, tan 
AuGbori &cauífz; ícd limitationi Human 
tura , & participio nihileitatis, fibi reli&tii 
pec denum (upernaturale, ac proríus in 
tumin meliorem cenditionem promotis 
dem prorius modo, quo Angelorum. ali: 
que quarumlibet fubitantiarum creatarum 
cabilitas iueft cx:fe,. Deo tantum negant 
num./fupernaturale , ac protfusindebituin 
eas edat linpeccabilcs 

Hàbuiffet nihilominus Concupifcentia f 
ante peccatum affociata Naturz humanz, 
di;ferret à diffolutione Concupitcentiz , 
ineft de facto naturz lap(zin: peccatum. D 
retnamque primo per extriafecam denor 
tionen penz, & rebellionis Cüm enim c 
&o collataà D-o fuerit fubje&io Concupti 
tiz; eaque proinde przextiterit fubjea 
peccatum, habet rationem panzejusdi' 
tio, quatenusdonum fupernatural? , qu: 
tinebatur, in poenam peccati fublatum : 
dicitur merito rebellio, vis teliitendi & 
diendi contraria priori fubjectioni. Di 
rurfusintriníece, ,uatenus Concupitcen: 
Peccatum , ita eít- loluta , ur regnet i 





A. os si E. c. a —— 
ce om yon ial tu: OPER, 07) e 
ans — fl add hu mA 
dam piss a - s dpi, 75 s WE | 
LP M k ades e apud, I a La 
opor nr m yt et (ice, fed. 


tuo on Bani memi me el 
wax : Er Uam frin ule - 
"uma Aun o jy rmi tr, decia 
-—— ———— 
"Renee "itat J^. uit aee 
») dppa n ei wo Het 


F- 
- Á | x. 


«^44. AH'-.& VAT 'VWEgFQG OR ES 5 — IAS BEL E S4AZAAM 
, ut qualitátes phyüicz datz à Deo 
hixtisinvicem pugnent, & valen- 
ilentibus przvaicant. Hoc lcilicet 
omnibus creaturis vam racionali- 
'Tationalibüs , nt habeant aliquas 
'S('4 quibus rcfittere potlint alia 
a Dei: Quin tamen ulla Dci dona 
i-dona funt, cumque habent Au- 
ulià poflint inter fe contrarieta- 
Quod etiam Concupi;centiz fuo 
it, uti mom clariüs exolicabitur. 
ibet Imperfc&io eft materia ali- 
entiz late fumptz , id eft Confu- 
umiliationis, cique fublunt om- 
es , &motuscprporales non tub- 
ro ac deípotico voluntatis impc- 
7is, quo minus ei fübjacent. Quia 
'e&io deprimitimmediateapicem 
tatis; & quia illiufmodi fervirus 
rad tempua , infra decorum fibi 


goo diee fé, XT. 
poteft poffibiliras Concupifcentie folutz: 
omne peccatum , quám pofübilitas pxox 
peccabilitatis, uteumque confitntz. Quia 
oer proxima- peecabilitas fundat cjuímod 
morem . ac proindéerubcícentiam,quam ta 
nonfundantulla Dei dona; &c prcindé ne 
Cencupiicentia, ratione bonitaris, xentitati: 
pptitivz , feu quatenusíünt dona Dci; red ra 
ncimperfcdionis, vel connaturalis fbi vc 
:entia!is. Et quia talis imperfe&tio przemini 
concupiícentia; atqueilli potiimum fignifi 
dz detetvit iftlavox excommuniulüu, propt 
Concupitcentia concipitur ,-m€ pracipua | 
befcendimateria, & quaià eum folum aftec 
terminare petens. Denique ca folutioCor 
phcentiz , ultraetubeícentiam communem 
tui purz naturz , aliifque imperfe&ionibu: 
confett.one omnium communibus homini n 
dumbeato, pro quovis alio &atu, uti jam 
nüatuitclaré ; fundat praterea de fa&o ma;o! 
Erube(ceniiam fimulcum verecundia , quace 
provenit ex peccatoà primis bominibus cer 
io , cjufque turpicudini attedtatur, & indi 
in majus pcriculum ulterius peccandi , quoz 
alterumilli nequaquam conveniret in flatu 
rznaturz. Alterum vero conrseniret minus , 
didumet. 4.. 

Ad 4. DefiZerium , ut plurimnm , ufurpa 
proacta deliberato &.efficaci de bono tutu 
arquehoc pa&o, motus Concupi!centise 
venienres rationem: dici non poffunt dede 
peccandi. Quia füntindeliberati , &ineflicac 
Czterum defiderio laté fumpto, pro fiuip 
com placentii terminata ad bonum abtíens 

££mine negari potceít (ubtiantizs [anocc 
e 


af de(iderinm non provenit cx Deo, 
feu jaititizin Deo , quA defc&uofa 
'E nihilo & ex p:rfe&ione Creature 
'erlimirata, permittenteid Deo , f.u 
diente. Quia melius ef? bomini & Aa- 
Tecumeeadefztta, quam timplici:er 

re : Nequiterzo cz eocapite repegoa- 
Innocentii Concupifcentria non (ubje- 


on eftcourra reum retum ocdiaen., 

4 noa fubünt Saperioribus , quoad 
uinó.notus, Xacionzs. Nimnegz* 
wturz in:egrz, fubefent libero «o 

&rationis imperio, Gravititio Cor- 
1fpiratio , ze(giracio , & Gi uilesadio- 
1 ergo etconrcra ce&um ocdin ai, ut 
ion tubtiat fupetioribas , ficut Mini- 
endebanr. qaoal a tion's impedi 

finis, aliatunquea-tronum , quz tunt 
ad conlequendum cltimum fiue, 
















Y? Zuaffio X. 
potuit visinclinandi pro citcumflantiis hon 
executionis, quin, VCPAREE CARES inclinati nf, 
in contrariis. egiam circum fantils ;.. a4 
quin indirecte impelletctad peccand duin 
. Eris refponüónibus Dau qua 
,pienda fint documenta. A 
Pur 1n. patrocinium lico , Augulfing: 
sain, loquitur circa; Concppilc centiam, , proür 
dc fato eft poena peccati, Ed prour regnat i) 
&arnoepecqati cuum przpon srantia ad vg " 
X ingligapio pem. tationis, upetioris, pto 
yoStqayeft [up;à. Quare aibi] An CMS 31 
sdverius Concupi(centiam.,. qualis Jurura fuif 
Aet in (jatg Napurt puri; 
Jamad 6. Quoad probationem peccati Ori, i 
nalis ex pro págarione . Concupiícentia 
moino nnes ejuspoltzros, duo funr SU ectan 
Qa. Alterzum zit, Augufliaum fm per lU ppget- 
xc, tanquam fundameatum ,àac (3 ejus tp- 
bationis, ceitijconinm illnd Ecclefia f TA 
n.oda bág iyveni, quod fecerit Hvminem regiam. iod | 
admittebant quidem Pelagiani, fed interpreta- 
bantat finire contra mentem Patrum , & to- 
uus Eccleüz, intelligentiam nomine rectirudi- 
nis, exclufionem cjus decliviratis in malum, 
,quam inducit concupifcentia, ut nunc ett fe- 
luta. Quotuppo(ito, prout 'upenir ubique An. 
guftinus, velcirato exprefe, vel (nb verbis z- 
quivalentibus fübintell.&o, illo, aut fimili a- 
lioteftiinonio , quod facile quifque deprehen- 
det exle&ione Augullini ilidemin locis, quie- 
tari & ponjetrati íelent adveríus (entenciam 
quam defendünus, evidentilflimum evadit ar- 
gumenruin inferers peccatum Originale er 
Goncupi. genrià, ut nunc e&, quatenus dona 
Det 





. am —oOREOOHOONM CEOCH meom. 


ha E EN. 


Me ds dimidio pere y JF") 


"e 

wsnpdidA. uo do. cr ruta qa 

P deu viro cm. aguilera "wr 

bd de Engins ovt 7 coo cwm A 

het onem n a ei o qa me ^ 

M aat ig zn yn rtst ts ute dit ÉI— 

eb i racte A ^u. Trist, a » 
—Á—M 
sins ;' ejnld: 

tangi; ign mp oer M. 


- 


zd Pr pene 


Alomipir emi. nein enim im aliqua 
bonitate , ratione rp UE eff: t rieta- 
tes Homitii COrnatürdl Wiali- 
teraliquam im perícRlancne crai ratione eujtis pol- 

' finreíle cena peccati refpectu Hrtinisahtcte- 

' denterelévatiultradigiirarem fu£matürz. — 
'Secuhdo loco obférvandum. trratiime cfbAn 
 gufinum non conclüderepeccátum * Originale 

"exconcupifcentia'at cumque pomtüb;e&a rati 

' ni; fcd es Conmtupiicenris quatis defaéto.cszi- 
Pre ocpien carne peecari; & nde- 

H qua indacic aliam : pmem. 
?"is hominis : « tup mom fu- 
"tura efféiu. Qeta pura nature ; aaméefi (ubjc- 


! fuitáritep ééuitais ; oftenfum jam ed lpctiori 
' u cec sr» HB uu :2l ^d. :unnlre 








aod: Suafis X. ua 


. Y 


(alis X 
noftro difcuríu refolutione queatsan. 
Ad:7. Jamfusé expofitum fuit. quz(, przced. 


: IBile&ionem. Dei feu. potius fuf&cientiam ad. 


Deum endum, de qualoquitur Aggnüinys 

dani nina ellc iiaapibllcm náfürz inno. 
Sent. non eife fapernataralem , & und 

, quz íola continet in fe perfe&am 

je&ionem zationis ad Denm ; fed naturalem 


r itimperfcüam. Quare nihil concluds posefte: | : 


illisiecis pro re przíentiin favorem objieie 
. ifta dittin&tio naruralium , & fupernaturali 


operationum , illuftiabitur adhue ultezius qua- | | 


£iene (eq. ; 
. "- A 1 
QUAESTIO XL 


 Qurkm im Natu Nature lapfa. poffint elii 


Aliqui allie moralesbomi , ab(quee ah- 
-&lio Gratie per Chriflum 


V Idetur nos poffe. c.Quia Liberuu arbitrium 
eftindifferens ad pluccs operationes, & ad 

lurzescamfarum exteriorum occurfaus, ex quibus 

ivetíz cogitationes (uboriri poffunt, alix cf- 
ficaces , alig inefficaccs. Nequis autem. iftam 
fuam indi tiam per feipfum detezmingrzé, 
acc »* 8€ fibi providere occurfum caua. 
zum ,. ibus ptoveniunt cogitationes con- 
gruz, potius quam incongruz, cüm neque praf- 
cius fithomo eventuum fub unaquaque fururo- 
rum,atqueut effet pra(cius;hon poffét cleQdione 


fui przvenizc caufas ipfius ele&ionis. Ergo a4. 


G'a4413;n Dei fpc&at (olam, vx uwiviaue yrovi- 


C3 


a. m. q.24.de* Verirá.14."aterauvem 
ieinnegenüs operümbonoium , fise 
4 live fupernaturalia int; five parva, 
i Nullum igitur pro:fus opusbenuin 
fiaS'quc Graia DeigerChritum | ea- 
i3, quain Avguítinus: óntra Pelaziuin 

Nempcagtnscotrra ipfum Roc argu- 
itur, rum [gc. cit. vumahibrfaye. | 
&.quod petimus à Dco, "rconverrar 
: ut det noi. Fidem .perfev^rantiavm, 
!$ cogcludir Augdftitus , K quidem 
Sim ac coifidentiftine adverfas Pe- 
M UDopa Dé id péninere, ncc i- 


"pei baher'rofe. Uüía ütdicirE: - 


prs Ü, Jie cjarifuma cff Grati teffifcafm; 
d celilos-a cóngrirati et Íz1e na 


Tog tas 











j06 Suaffis XI, , 

turalem, ad quodlibet opusbonum , euam 
rale , etiam facillimum, cileidoneam rbaretisi. 
Orationis, Quandoquidem eft conferibilis k 
ncgabilisà Deo,cui & quando vult, ut liquet 
didis quaft. 2. 

3. ^dveram Dei Gratiam fpe&ar quodlibé | 
bonum noitrum, dequo iam habito fpecialesipe | 
fi Giatiasagere tenemur, diftin&asa gratiarum 
aQione debirà ob beneficium C reationis. Quod 
itidem principium e(t frequentilfimum A ugnlli- 
no adverius Pclagium , ut cap, 19. de Pradeft 
San&. & Epiit. :07. longeaute medium , Mani 
fetlum autem eít, teneri unumqueinque bene. 
operantemad fpecialem ejufmodi Grariaruma- 
Gionem, proto bono opere, & congruiiare 
cogitationis adillud. Ergo. quodliber bonum 
o9us, cujuícumque conditionisfit, [pe&ar ad 
yeràm Dei Gratiam. nec haberi poteft ine vera 
Gratia Dei. 


4.. Nihil notius e(tapud Auguftinum , utli- | 


quet przíertim ex lib. de dono períeverant. 
quàm Períeverantiam finalem in accepta juftitia. 
cile domum Gratiz Dei, & neminicontingere 
poffc abfque fpeciali & veriffimà Grarià per 
Chriftum, quod eftetiamex fide, utdiceturin 
loco. Poffetautemcontingere fine vera Gratia, 
perChriftum, fi potfct abfque egdgm ficri ali. 
quodbonum opus morale, Quia perquodvis 
bonum opus morale, poteft in aliqua circum. 
ftancià vitaripeccatum, duse fi committeretygr, 
tolleret perfevcrantiam finalem in Gratià. Con.. 
tingere enim poteft hominem mori non. occur- 
rente occafionein illaultima periodo , nifi ope- 
ris moralis facillimi & unici, quodire&e , vel 
z4Bdycáé impediarut peccatum, Ergo s in 


3 


Gratia neceflitate conícquenti , qua- 
"itatio congrua cít ita neceffaria ad 
pus bonum , ut repugnetillud abfqne 
tioni mandari, & tamen negariilluà 


1,quandecunque, & cuicumque Hi- | 


iquidem poteft unumquemque con- 


o libito.vel in his cireumftantiis, in . 


píaeft operaturusbene ; vel in iis, in 


ipfa eit peccaturus:. Atque ideo eft | 


:ialis , abfoluté diftincta à dono Crea- 
collocetur in prioribus circumítan- 


tiaturcogirationem congruam. Qnod . 


tum profcquitur fuse Vafquez tom.e. 
üt. 119.6,13. & difp.1po.c, rz. 

5 defa&oprzvenit per Gratiz fuper. 
iuxilia omnes cenatus hone(tos Na- 


:quoties prodituraforctin folosa&us , 


1rales ; fi deftitueretur gratia, prode- 
a&usfupernaturales. Nempenes di- 
icquaquám poffumus inter aGus & 
turalia. ac füpernatutália: idecaue 


QUSS tI umm 


$2008 * ——- Suafio XL. "e. 

& incuitabilem aiitentiam ipfi:s anii. 
que indc provenicntem infcparabilitatcm a 
boni naturalus à luperaaturali. Quam in'r 
multa molitur P. Ripalda.tom.,. de eifte inp 

diip. 19» ] . 

y. In poenam peccati Originalis debetur lb. 
sninicarzentie omnisco uioniscongrazuidep, 
que Deuspoteft, ac dcbet cligcr: nobis iri. pc 
mam peccati cegirariones incongruas, pro.oiá- 
fiibus & üngulisoportunitatibus operándi. 
fi dedezit. pto prz/enti flatu cogidonem i 
«uatpconmgruam, cum qua dc £ado eperemi 
bené ea erit Gratia fpecialis diftin&a à dene 
Creationis,. à qua utque dittin&a procdldnbia 
cftqualibetrem:zllio pocnz debirz pro peccato. 
Quod nonnulli. moderni Au&ores promovere 
&onaniur iis reitinonjis, quse inhnuata funt 
quaít.7. ncganca  liberrareamac fufficientiam 
A1bitrii prz-erquam ad peccandum , fi nonio- 

. 8ovetur gratiàDciad omaes &tingulosa&tus pe: d 
iBOmenia pcr atomos. Ergo- Natura lapía eft 
impotcas íaltcm moraliterad.omne , & quod'i. 

. bet opusbonum, euam naturale, et:am »,iai- 

'". gumacífacillimum abíque adiutorio Gra:ize 

R. Duo funt certa. Aljezum eft, Naturam 

lap(am babere abíque Giiatia fo bcienniam lim. 


pliciter antecedentem, (altem phyficam , ad 
epezabonamoialia. Quja et [ufüciens , falje 
PAvfiee ; d peccandum ; tameíf silla ex pd 
£&us primi przveniarur Grauà Dci. Sufficiep- 
tiajutemad peccandum includitin fe fuificieg- 
tíam., falten phyacam ad vitandum pececatud, 
aguodnonnifi pera&um bonum-totslitez vitari 
giotefh, urliquet.cx quaft. 2. Alterum ef: Ad 
. guodliberopüs bonqm «(fc neec(atiam , ut tnl- 
VXDXTW 


iV: *UMLE-AVIJS HI YC DOHEIVS , avyct HCNELS- 
fum in vitam zternam dependet de tao 
ritis Chrifi, uti dicetur in qnz&. dcIncar- 
ic ; €eztam confcquenter eft aliquam Gza- 
'quz aliquo modo fit per Chriitum, effe 
ariam dc fato ad quodlibet opus bonum, 
2mque gradus & pex£-Gionis iit. 
»trovería igitur tolum "uperc(t denecef- 
3ratiz 'upernaturalis quoad iub.tantiam, 
iconvenit ede Graciam per Chiitum in- 
€ & perfe: Dicendum vero eft. Naturam 
poffe, atquc defa&o elicere alaquosa» 
0s moralcsabtque ejuímodi G:ati: pez 
1m. Probatur v. ez Auguit. c. »7.de Spirit, 
1. übt ic ait: Swadam tamen fala ( : t hni- 
operantium tine Gratia) well.gimu, ve 
!, Qua [icundum infhutia regmiae non foloyn vs. 
|! ron peffumws; fed otiam weeritó , ecleque 
w. Neque obttat. quin potius juvat ad- 
v1, quàm immediaté fübju-git. Ssam- 


dijentiatur quo fine fiant |. vise invententur.qua 








qre- . -500 dfeefiio 2D. 
-aliotuma Atque. pzopterea fufpenfus&: 
fc&us fenfaséerum, quzinterjicit, qui 
telligentiam teftimonii Apoftolici , de 
agit; tamen ea.quz modo commemorst 
interjicic ex mente proprià &atfitmat ab 
utliquetex contextu, & eonvincit Sugg. 
dc Grac. k x. «ap. 9. . 2 
Idem colligiur ez frequenti doGriná 
fini.1.4. cóntra Julian, c. a- Lib. de bon« 
jug. €. 6. Eib. 1. de.Nupt. €. s. Lib. de p 
jutt- füb &n. & alibi , admittentispoffibil 
conjugii , &ejus ufus fine peccato, . f 
. lutari , de qu£ agitconcura Pelagianosilli: 
nec non Epiit. 1,30. nbiaffirmes,:.Ceptinc 
Polzmonis Gentilis, licet inqjilem ad fal 
honc&üam tamen fuiffe. Idem afferit ljb. 
tient. c. 23. de Batientiá Schi(matici mul 
fercatisne Chriftum abnegaret, Accedit / 
Hypognodiei , qui c&totus Auguftinianu: 
Auguftinus ipfe nen.eft, Lib. 3. fub init.1 
femur, ait , daberum dribttriunm,ammbus ho: 
habentióue dudiciums rationi ; non quia fit idones 
«d Deis prriinent (idet falutaria ) ne Deoi 
v6 , AN certó peragere. fad tantum ín operibta vi 
inti , 1Àmbonis dudo. mali, , bonicdsco, quu 
wo-diat9raorrmtuer,.— - 
. Idem pratescea fusdgtusratione. Tant 
minimum , cftex neturá rei unpetus patio: 
bonum honeftum ; tantáque vis ipfüus bo. 
ne(ti ; quantuseftimpeus Appctitus fenfi: 
bonum delc&abile, & quauta eft vis ejuide 
ni dete&ibilis..De quo videtur dubitari ra: 
pote , obíieryatoinfnito cxceffu bonorum 
proponit ratie pre, iis, quibusallicit appc 
dw/perus suem appetitus (ensi og.tantu 


»wy Ww» wPeUmL5C» HBAUSAAD 010540310 tS ILE 0g 


ando eliciataliqua opera honefta fa. 


digua, propterimpetum rationis, & . 


ivam bonihoneftti. Huc refpexit Au. 
c. 28. de Spir. & Lit. ante med. dum 


eniin non impediunt à Vitd aterná Imffns 


ata venialia , fne quibus hac vitanon do- 
14 falutem aternam nsi! profunt Impio afi- 
"ra ,. fine quibus difficillimé vita enjuflibet 
inis venitur. Non autem ufque adeó 
veniturabíque operefalutari, cum à 
ipernaturalibus animum  facilé avez- 
les, vel univerfali, ac habituali om- 
im negle&u, proprerarduitatem ip- 
1 propter dele&ationem fpecialem ue» 
ue motiviconnaturalis. Neque veré 


; nominebonorum operum intelligi . 


no, folas a&iencs exteriores , quan- 
fe bonas. Quiailla contraponit pecca- 
bus Jufti, quz certe talis dicuntur rc 
iminternum peccaminofum, &cum 


AE 
14 * o, 
EL 

ZE 

Á 

[| 

,* 

, 


314 A . D Saft, XI. R aL . » "E 
fugienda zternz | daiwnairionis , Rearteudínd 
procurandz, &c. -liemun eft. plures ejea- 
&ioues catcipas ; quarum lecunduim ic füperad 
ditlicultate , nulla , aux vix ulla (upeziig nqm 
didficultas in exccurionc carum ex metiyo pe 
fto. Nec dubitare An&torescenaaria fentei tii 
quin plures aGionesczx:erma cx ebonz nt go] 
fibiles, & liant de facto à Natura Lapsá. Ter 
.tium eit (zpe Contingcre ut quz reddunt val 
diihciemaliquem &&um honcitum , cadem u 
4s facilem reddant alium a&jim honettum 
x vchementer impzllun« ad prodigaliragem 
ant facilitatem ad a&um Liberalitatis.; Kc qut 
audaciam fovent, aque Temeritatem, cadem 
Fariudini facilem viam fternanr. Eft itaque i 
poribile, ut dum eíthoinoin flatu viatoris , 
femper, aut edam plerumque couftiitug 1À 
impotentia morali emnium fimula&uum hone- 
florum. Quod fi unicuique incft aliquoties 
mosmlis potentia bene opcrandi ex naturar 
atque independenterà veraGratif Dei per Chri- 
ftum ; contequens e(l, utr aliquis ali uando all. 
quod bonum opus morale cfhciatabíque eadem 
Gratiá, uti concluditur ex di&isquaft. 5..Po- 
1e igitur. Natura lap/a elicere aliquem: a&ag 
motalcm bonum, faltem facillimums, abfque 
auxilio Gratia per Chrldum ümpliciter, ac peg 
e talis. ' 
Ad s. 2. 34. & 4. Ex rationecommuni quali£ 
cuaqué&iudi ferentig ad varios occurfus cauü 
zum, &cventus inde provenientes iatcez.c di 
pares. Ogat:onis, gratiaru... aionis , períewer 
Tantiz finalisin non peccando, nullatenys | 





batur Giagd. abfolut& , .& mora!iter didlinfàa 
dong Qiionis, & pofiivé poiius quàn put 
| PITT 


Eadem bona poflunt efle materia Osa- 
& coníequenter. Gratiarum. aQionis; 
endent ex liberà divinz Provideutiz 
ione fitentis unumquemque pro libito 
ilis caufàrum naturalium cvcenrfbus, 
n vel bonorum , vel malorum, plurium. 
dorum, majorum, vel minorum, Iam 
rantia finaliscontingere potett perebi- 
tamentiam immediaré , confecutaim ad 
juitifcationis, non minus, quim per 
onum fiaturalem , necaon peractum ins 
tem ir individuo, in fenteniià illum ad. 
e, uradinittit Vafquez.Poffet enim actus 
ens impedirefaltemindire&té peccatum 
in ultimoinfani vitz ; &tamenneque 
$, neque illa bonaab ullo (Theologo 
uz Gtatia per Chriütuin, qualis ab Auga- 
'endebatnrcoztra Pelagium; dumcon- 
m premeret quatior illa. Atgumcenta, 
iturapré ea adducuntut contra przen- 


wm ntentiawm fh illa ercneriliiate 


- d iQ 


t gt4 Safe X2. 
. quo negabat immediatam , & immedii 
. gam Providentiam Dei in rerum gubern 
-. gpaxime vero cam, quá miferctur ; (fM 1 
yi quem vnlt indurat; 'uppediranzo five ig. 
s: Baturali , five infupernatürali , cuj vult 
sationem congruam ;. & cui, vrit tasde 
- trahendo ; ut colligiturinter alia ex Profj 
0o. & 35. contra Collatorem, nec non e 
.gon, in Epi t. ad Creftiphont. pag- apudm 
. lib. 1. dial.adu. Pelag,.Ait eni » Profper, 
, ex 'enteniia Pelagii ej? tantum ffefatorem 
c tofirorum, Et Hieronym. eundem ex fer 
- éju(dem dormitare in operibus noflya , dalà Jt 
wrosrrapstefate. Idem colligitur ex Orofi 
rente in Apologiá de Libero Arbitrio, 
justa etrorem Peiagii ,. ewffodire tantum Naà 
guems fe mel bene di[pojwit , &» Elementaria cor) 
fetutu , indc Jacere 145 facit, Scilicet Bine nc 
beriate , & electione circa fingula unit 
Propitia . vel advería Altera error erat, 
pracipuus , ut liquet ex-omnibus . Au, 
L!briscontra Pelagium, &cex locisinfra : 
ti:n producendis ; Opera falutatia noa e 
ra vigerem Naturz , & Liberum Arbitriu 
olisfubfidiunfuffu!tum, quz emananre 
fis (enübilibus, (utficere ad executionen 
gum. 

Priotem crrorenconvincunt mabifefli 
tuor illa argumenta Auguftini fub iis tet 
genetalibus, fub quibus objiciunturà Val 
&.quoad hanc.partem , egregiam ipfe oj 
prztacadverfus errorem Pelagii locis citat 
gendo quàm diligentiffimé Argumenta ill 
giftini. Cotterüm fccundum ezrorem , e 
^4igumcata lub cádem genctalitare ,. & r1 


), ür cuüichmque tfiateriz aecdmo. 
d femper vi concfadane rationem, 


m Gratiz. Quia enim unufqti'que- 


diferens ex fe ad occurfum carifa- 
um inducere pul litirndinem ; ho- 
i, ingenium , fanitatem , vel defe. 
Bionibuscontrarios ; recte concla- 
fe&tionespertinere ad GratiamDei, 
fque Individui determinati. Rur- 
lis eft indifferentia ad caufas in- 
itarionis naturaliscongruz, & in- 
fic de quolibetalio bono, ad quod 


; indifferentia in caufis. Eadem ra-- 


iis quoqueconcluditur idem prot- 


in Ojatione, quz.pro divceríitate.. 


quz, &quo petitur, diver/am fi- 
nem Gratiz concludit, idque ipfum 
naQ onicomn:une. 

 uguftinum , quando Gratiam fa!n- 
lemque intrinfecé fupernaturalem 
oluit. adiunxiffe terminisillis uni- 


, wx o ^w 
o" 


^» — 8 Co, 


com D 


Spye 


p» So. 7 
pe sica t Ci 9i itii 
nem do fpecimen cateroru T . pn 
péinit, ubi pro nsce(fitate Le, utaris ult 
[x2 Orarignem gencre humilit 

tem visiu proprium impotentk 
£edentem: y boca yis AK vbitr: 






t fecero jn cnats,, &r noffrá o 
at fari rium. find Is- n 


qu Men naturalium ex nic m 
E£onteütam in potentiá Dei, quatenus dn d 
ti vim & exigentiam , eriam yagam earumdi 
Baturalium caufarum. 

De Gratiarum actione nihil opus eit (cori 
djiccre. cum manifeftum (it eandem cfe 
.fíonem deipsà , atquede Oratione. Circa Pel 
'feverantiam finalem hoccertum eft, noa pr 
.pterca prxdicari ncceffariam Gratiam. (peek 

em, & à,dono Creationis abfoluté. diti ds 
proilliuseoafecutione : Quia omnis s&io, 

Anifquc eventusimpedieusinterpofirionem pe 
,Cati poft juttificationem, &amte mortem, ee 
jufmodi Gratia (pecialis, auz 3.Grauá foccii 

M » f ieorüin, &fezundqua fe ni. 

ug paact ex eveutu ameptix 

Nur ig po juli Reate eia, in qu h qai 


— - -—— c———— -—Á— —- nt diitiindind 


! fein accipitar sa concreto fmoml como. — 


stodentt, veldenommatrud ab. enden, 
em ca(ibus eadem e& ncceilitas 
wis ad pecícverantiam fnalem, 
m, feu utraque habet candem 
atiz. Qua de caufa Concilium 
promifceué de utraque definivit 
« 4i qua dixerit Imjlfcatnm , velfine 
Dei, £9 accepta jn flitia perfeverare pfi; 
efft , "dnatbema fit. Quodaccipien- 
eic vcrandià rationali & liberá pez 
orisintervallum cum intcrventio- 
im communitcr occutrentium in 
non vc1ó dc illoalio priori perfe- 
re , liquet ex Aug. c. 16. dcbono 
ait, qup A veritate fit abenum nega- 
[ffe Perfeverantiam uf706 in finem cwm 
ido velmserit ipfe det. finem , quem f dat 
séapfum , facit bominem per[everarein 
10d períeverantia tinalisin Gratia 


. 
ILE. 1 MES 
. . 


E dd 


:st '*. ^ *dvat r1 o vÀ 
Chriam refpettu cuju fiber individui deetiai- ' 
Baté umpti ; üt initio pofitum eft; fed mart ' 
fola': conlequéntef Gyáfiig néde Dtdcept edu: 
Gnd e feX Cose mi N Suh mtibi adegse! 
faj religiosi Eoatév eu s mM dui eque 


Tiofer aacécedented: o nicaagtd [. 
-qdbfliber actaP Dites y ut vertu Medii 


.a&üs non feiiim nen erifent; vertu 

Rn eritantecodéhter faffictns atf Mos 

eid. im tec pipi óc abitum. 
diWwfr alu: 


A S n finde tli p'tit offen 
ri ME ug NE dc Gk. Ghti fli c. Tc 4 fld 
6f | leet RT Va Fa UE dirimi i MA T 
eerte Kc leur Brültims ; V9 mhUM n) rarb Detsb emp: 
incffabi JWavitata- creatur infiendbrh, siu foinmpep". 
eoi qui plantant & rigent xtrinfecus , fed etiavo per. fioc 
» qui fncrénrrntum fhnm mimiftrabeceiolruó, NT bÀ ^ 
paret noh flum cominendari occafum: talem, 
veltalém'cai/arum: & tireumfiriti&trum Eoh:r 
fer: ntium ad congruirateni cogiietionis liri v 
fet&natutalts ; fcd etiam^ entitacem ipfam. ales 
'"K tecret illuftracionis interioris: C Wen. 
ter ad lizcc. 7. de przdeftiSan&tor. ad med: éx-: 
altat Gratia faluratetn. fupra fen'um misifte-- 
riorum. Valde remota cFi,ait.d'frnfibms bac Schol, du^ 
qua pater andimr ,— & docet nt. penramue ad Fil.emo? 
ldem docét híagnific && efficstiver. Epift. Togo; 
ante med.' Cotfonát - Fulgent.: dc incarn.&gz 
Grat. fine, Frwifra , inquit; fermo divimu extorto-) 
riw anrióur fonat, nifi Dem fprriribulrmuntre audsdsdt 
 interrores bomini apeviat, Patet vero cogirationem. 
entitativé naruralem; fivecongrua , five incoB-^ 
grua fit, non cffe valde remotam à fenfibus, : 
ncc refpe&u corum aítam , ftcretamne, dici poffe; 
Aut dpr*iraake Sesemui - fermiti-divine: fegeoedédiaen., 


NW. 


agnBo!:canr aq iDirium nae « renquog- 
- conatus falutares. Certum antem eft - 


aífes idem Providentiz gcnus. quoad 
atuiife ; nec difrarem in I co conflityif- 
atein pro exterioribesopportunitatibus 


onis congruz ad initium fidei, &ad ejus : 


tum. Ergo nonde cà íolum G:a'ià Bi(- 
1 eft cum Pelagio, quzconfiflit in prz- 
; &libeià elcdtionecorgruitatis. Vnde 
illa, cum habeat fpeciem. plus jufto 
1dantis neceffitat. m. Gratiz per. Chri- 
'eipsá pugnat adverfus veram Chrifii 
, veré (alutarem , & fufficientemad opus 
ium vitzaternz; ideoque concedituz 
3tumn , negata tamcn falsà , qua laborat, 
ione. 

&í EaobjcQiononmagis ad(truit necef- 
-Gratiz juxta mentem Confiliorum & 
contia Fe'agiun. Quia Confilia K Pat- 
üunt , idco dari Gratiam à Deo , quia cft 
ja, &ideoeffeneceffariam , quia opera 


em 


itu£ ; vos vis 
a Ee xy. per pecc 


| UU. E 
1 has t 1 N. 


teftin pat 
ut 








uim» &expers propriz- malitiz peccamino- 
fed de foli in(ufficieutià ad opus (alutare feu 
itorium vifienis Dei; Addein confirmatio- 
1 hujus diflin&ionisagnicz & ufarpatz ab 
ruftino , teftimonium ejus ex Libr. 4, con- 
julian. Pelag.c, 3. propefinem. Cumenim 
Itus e(fet Julianus in laudandis quibutdam 
idelinm operibus; aut cert? reponit Augufti- 
|, quoniam faltem comcedit , opera Infidelimm que 
tortor videntnr bona , non tames eo: ad [alutem 
Mrirkam, reystmaue perducere :. Gtito nex illud 
yn borninum dicere , illam voluntatens tonam , il. 
ett bonum fne. Dei Gratia, qua datur per unum 
satorem Dei , C7 Homyium , nemini peffe conferri, 
]sod feium beams potef! , ad eternum Des donum, 
wmeue perduci. Et mox immediaté fubjungit, 
ihilcutare, an preter hzc fnt. aliz bonáo4 
"P PME - 


oa. t we 
* ^ 4 


Sito e Swefli» X*,- I ] 
pera, alizque virtutes , quibus nihil mak 
Sut peccati adjunctum ft, quiaid nihil int 
tat pto fcopo eiuscontteverüz. Ait enim: 
sua proinde eutora , qua videontursoter bomines f 
niomif'lands , videantum tibi. vertutea vorn, wid 
Mif opera bsaa , G- fine allo fadin peccato : Ae 
oe actmet. ( feilicct ad.fco pertiner diípi 
tienis contre Pelagianos ) Ka fco, quie ne 
fvcn.eotna sa 5004. Bia nimirumbonitate , qu 
immediate expofnorat , perdosentem im | 
guste Caolorum. Igituríuffcienria Natusal 
(m, Us entlu(io neccfitaris tam con(eques 
quàm auiceedentis Gratia ümplicitea Qe pq 
pet.Chrilam ad epsta bena meralie » (sik 
minimà, &facillima, mihilcontisetss enti 
Iemieni Aagullini.contratium , Sec.se 
batur generalibus tetimoniis de iafufficie 
Natutalsp(x. phaterquamad peccandum, 


UQATAEASTIO XIL 


Qrritra Notmia lapja fefcint ab|quea. 
xilio Gratis per Chrifhem ed. obf 
- VABUAL LUI TIG MUT IA 2 


V idetar.füfüeras 1. Quis ebíemantia-te: 

* Legis metasaéé comtincmrip ediqisate , 
viribus nareim , abfque adjqtorzio faptrnan 
li ; quandeguidem nihil il!a fapei:aatucelei 
«Uettnce, Aciviiae autem, & vires pure i 
zài&e mon defupt natcrz laríx. Erga necdk 
Auffcichtia adcacac.l gem naturaj«em. Ncc. 


dec vircsnatarz lap clle minores quis fot 


De sb( Ato, tohius leru, f 
tmatura, ur ditum cit quz (t. is. Wien i. 
làm deducitur, obíetvantiam Legis naca- 
ffe ditliciliorem Naturzlap'z, quàm fo- 
*;nmon tamen cie abíoluté impoffibi. 


ffc&us, ad quem eft necefarium princi- 
iperaarurale, eit (npernaturalis. At Gra-- 
Chriftum proprie & (impliciurer talis, e& 
ecé fupernaturalis, ur dictum eft (apra, 
7. Ergo obietrantia toriusLegis natcra- 
quidem & ipfanaruralis cit, przilati pot- 
depu pet Chiiitumn. proprie, & fun- 
E D 


| non pellit prenri ob(ervantia totius 
iaruralis per folas vitesnarurales; neque. 
p£rítari poffet per (upetnaturales Gratiz, 
uzilia (apernatutalia noa po Junt inllue- 
tus naturales, quibus conftituitur obice- 
Legis natusalis. Auxilia namque tuper 
ia proponunt (ela motivg ipernaturalia;, 
€ ad ielos atus lupermatusales movent 
atom ; ideoque ad felos illos coopcerari 
dunt. Abtlurdum autem e(t, Legem na- 
a ptaftarinon poffc ullopa&to; prxilati 
jaturaliterpotett. | 
etett Natura lapía fuperare gravi(fimas 
et tentationes ebique ullo auxilio Gra- 
ernaturalis; Aliàs neque lcvitliimam ul- 
ntarionem tuperare poffet , nifi pexve- 
Gratia Deciper Chrittum. Yieri nánizum 
, ut quandocumque occurrit tentatio Ic-. 
'Cutseret tentatio geavidima, Ac proin- 
andem Gratiam /pecat , quód nonadfit 
matentario , ad quamIpeclar, ut cadem 
cetgx 4 ciet prc(cus. Contlat autem ex 
Toc quzíb 


I4 2 sd XH. o0 

qurfl. ptzcéd. aliquam tentationem fupemsi 
poffe fine G«atia Chrifli: Quja conftat fincipía 

fieri poffe bonum epus facillimum, &cvitati pec- 

catum witatufacilliimum , & neutrum fis non fn-. 
peratá aliquá tentatione ia contrarium. Quia. 
omnis vifiasliberé peccatum , fuperat aliquem 
adillud inclinationem , quz habetrationemali-- 
cujus tehtarionis. Ergo poteft fupcrarigravi(fi- 

m3 eriam tentatio abique gratiá Chriiti : atque 

poteítasad fuperandasiftiufmodi tentationes,e& 

poteftas ad obíervantiam totius.Legis, utpote 

quz fole vi ulseriorum tentationum reddi poteft. 
infuperabilis, & impar viribusnacuralibus. 

' $.Idcoquiett in ftatu peccati perfonelisnoa 
petett diupermanereinillo flatu; quiantcargue: 
raentatcur D. Thom. 1. 2. q. 109.2. 8. eft habitua-- 
literaverfusàá Deo, hocett, habet habitum re- 
li&um à peccato , per quem difponitur ejusani- 
musadconterbptum Dei, & ad amplectendum. 
bonzremporalia cum jactura ejufdem. At pecca- - 
t$m Origibalenon induci ejuínodi habitume- 
verfionis ,- & converfionis ; quianon fundatur 
ina&uelicito ab ipfo peccatore , quifolus pof- 
fet in eum inducerchabitum taliteraverá vum, 
& converfivum. Ergorarione folius peccati OB- 
ginalis, mon redditut home impotens ad ob- 
fervantiam totius Lcgis naturalislongotempo- 
re , ficetratione peccatiperíonalis. 

R,Scententia communis, & vera Theologo. 
ram cum D. Thoma, loco nuperindicato, eit, 
Naturam lapfam nonpoltfe longotempore ferva- 
re totám lerem naturalem per folas viresintrim- 
fecé natura!es, & abíque auzilio Gratia pet 

-Chrifium.Idem colligitur ex Trid.(ed.6.can.23. 
xW:maante ; jufti&catum ab(que toccoti auxilio 
" ] bs 


Dei ihatcepit]atiria perlevezare pofft v cni 
vonon polt. Probatur prasetca ez didis quxd. 
3. Inde enim deducitur naturam lapfam eie val- 
de debiliorém , quàm foret pura, Ojdreníum 
(m cest act S fingulis hominibus, 
inductam effealiquam virium: debiliratem ina- 
&u primo; antequam aliquid feubene, feu snalé 
M oreet pd Atque hanc majorenx debilitarera 
nrinuari'per rotum vicz ino:talis decuríum. 
Ex hacautcem univer'ali aliquali virium diwminu- 
rione deticatarin ingulosmaxima quzdam de- 
iliratio- Iude enim confcquitur períe , plura 
la exempla ; atque:deteriora fingulis$occur- 
tezcex párte éaeterorum ; educatiónem Libeco- 
rum pet Parcires effe minus bonam ; Concilia 
bonaamieorum clle languidiora ; effe minüs-el- 
feacem doctrinam Paltorum; & fic omniacate- 
mexrerins impellentria ad bonuni ex parte lan- 
ruere ," & tán:tmndeimn vigere , qux pecuahlunt 
Id peccandum. Ex hacaurem tantà congerit di- 
ninutionis bonorum, 6c augmenti malorum, 
temo fon videt , quaniademum.in fingulosre- 
fusdctdebilitasad bonum, & declivitasin ma- 
üm; & quámlongo intervallo diftet nitinque 
fatus Naturg lapfrà ftáru Natura pürz. In flat 
utem Natura purz non forent vites majores, 
Pes quz cfíentomninó neceflariz ad fuperan- 
s difBcutares ornnium mazimas circa. Legen 
iatutalem pto codem (tatu, Nempe ut aliquid 
uperfit reípectu finis unicuique rei praüituit, 
on eftex lege Natutz ; (ed ex lege Gratiz.Ergo 
Íres Naturz lapíz longà minores, quam foreat 
atutz purz. non fufficiuntad fuperandas tenta 
i'onesgraviflimas,maxime cnm tenrationesS qut 
ur gravifluuepro ffariprzíenti, cadem pios 
D £ 3. pot- 


316 | Kesf^ XIK C 

portione fmt majores , quam forent in fiata No. 
fETX pur; qua proportione vires ad zefifen- 
dam funt minores. Es iifdean nAmque princi. 
piis pendec diminutioifisartum, Naugmenatum 
illatum.Cum igirur in diucurnatetins Legisno- 
suralis obfbrvantia , neccile Gt » ut 

gives aiaoexde tentesiones, Receffe nip. 
Quonter elir, ur aliquando denuo cadas Kang 
1a lapfa, met coatinusre potit , abíque nl 
imteeruptiene esnder obí(etrvantiam , fi einon 
febvenistur per adjucesium Geta fapeznanm 


telis, ER" 
Sednoin hoc deéfeurfu 6e recusfüsed 
fbitetem fapessadi. scmtationges graue 
pcoifiuttem at eadcm oocutsonr. Quigeg ca II. 
prowiiste pelaté gd. debitisatezn Natsuiapfa , o» 
ritartonm M jusimpooentin sd obfereautiam £9» 
tius Legis , ut uon ccc contendot Valques.mnb 
jum effc difetimen e , kin 
lines, gravciquetentasionts; fc d-hd omae 
diicrim terim esgemquc radone qam eic ne- 
ceffaritm. Quad profc&o vident contradiceze 
Dotriae Chsiti Demiat Match... Ubiafstus fa- 
viles, utlilipere dilipentesfe, K falutare fta- 
tres, comttéantur pofsbiles aeceeedcater , & 
confequeater Ethnicis , etiam & Publicanis: 
Pi£dicath?t ver» tanquam effaGus folius Gratia 
KEvangehtg, faluterisdéleGio inunicesge , ia 
ibustamon comparationis oxtremis, folaef 
iffepentü'yra vis & lewistentationis in eontra 
tium. Kendem differcatiamegno(íeit Auguftints 
de perfeltionc faftitig ad tertiam ratiocin. & 
cep. 11. e corzopt. & Grat. dicens, Liberum 
Astbitsinm füffcecc ex (ead malum ; adbonum 


4u£em pasun valere: Quod & nouam votiex (a- 
s qeu 


Men ione HE Tre "um 


»m-d. manife fte docer ex r im ev 
leves tentationes, non AF, 
m ad (uperandásgraves; u:itun ves 
yficisInrmi , do ael judica: Vlidc Mr 
P jgedeiran ambulare centam , pa'fus, 
rem mille, & (milibus Alis; Chry nad 
illo Pauli s. "os Cor. Te. Fd Dew, 
etur ves tentariultra id, qued pore/Ta , tire 
4E fealiquas tentation-s$,qux ferri non: 
etate fcilicet morali, KküseGn: 





—- E.A 
Dem tc&? pronuncia Te P. vit 
nul eff- illiufmodi di crimen apud 
, ut tueatur (uain illa.n univerfalem, Kk 
nem mccelitatem Graug, pure caue 
m,non minusadíap-raadasgraees, & 
:atationes, quam ad edicienda opera he« 
&c quz minima funr. Cum , ucdidu nei 
pr£ced. i.a etiam modó dicendum fit,tnp- 
Naturz lapfz (ufficientiam non íeluinaa- 
atem; (cd etiam nonnumquam couit- 
m ad fupesandas tentationes leves abi- 
«tia per Chritum fmpliciter, & perfe 
ande vweioabique eà lem, et.ain ante- 
em , non adcífe ad. füperandas graves, 
té graviilimas ; a:quea leo ex hic polte. 
npotentia rc&e coaciadi i.npocentiaa 
m antecedentem ad totam. [cgem. h:- 
CIO , Sporalpio , Quis poicilasphyücs ad- 
Fa e '* el 


123 Swefi» X11. 
cft neceffario, quandocumque urget obNgarle 
legis, ut liquet ex quaft. 2. 

' Ad 1. Continetur quidem in aGivitate Na- 
tus£ non yitiatz & debilitate per peccatum,nonm 
veró poft induGam debilitatem per peccatum, 
ut oftenfum jam eft. Ratione enim ejus debili- 
tatis requiritur Gratia. fupernaturalis, ut po- 
tentia phyfica , quz incft Natutz etiam lapfa, 

etveniat ad potentiam moralem: Nempe dif- 

erentia majoris dcbilitatisin Natura lapfa quàm 
pura non inducit refpe&u illius majorem ut» 
cumque difficultatem operum Legis ; fed talem, 
quz ufqueadimpotentiam moralem pertingat. 

Ad 2. Neeeffitas comprincipii fupernaturalis, 

uz non fundaturin Natura effe&usfecundum 

; fed in eádem pracisé, ut comparatá cut pzz- 
fenti difípofitione agentis natnralis, peracoidens 
dabilitati, nequaquam probat fupernaturalita- 
sem, intrinftcam in tali effe&u; prafertim enm 
comprincipium fupernaturale exigitur ad poffi- 
bilitatem moralem, & prz(upponit potentiam 
phyficam in agente naturali. 

Ad s. EtiamfiadjunGis, & juvantibus com- 
principiis fupernaturalibus,nen poflint fieri,nifi 
aQusuperznaturales, non propterea fequeretuz 
illa juvare non poffe ad ob(íervantiam Legis na- 
turalis; fed folüm juvare non poffe ad obfervan- 
tiam puré naturalemillius. Deinde fieri poteft, 
ut auxilia fupcrnaturalia juvent ad obfetvan. 
tiam ctiam naturalem ejufdem Legis naturalis, 
qnatenus proponendo motiva fupernaturalia, 
validiffimé centradicentia tranfgreffioni Legis, 
reddunt difficilem tran(greffionem , ac percopn- 
feguens facilem obíervantiam. Atque eá redditd 


Jum fcil, poteftipfius executieni i cete (e fo- 
eS] 


-— — - mmm 


| De ebfere. totius legi, 

tiam moraliter, activiras naruralis Ru 
fcélura militer noh foret, nofi pr enn 
ques a&us primi, ila tanta difficulrarc traní- 





jr "s dceusit ovn tentatio , 3 lgu$d dos 
LE eiua au: graviliima,e ít ER 
tein z Prorectionis ,utcommuniterdieic 
Gratia inrtiafech nazuralis. eid. dec 
ipfa tentatio , req e- 
te morali cam fuperandi mes MR 
rhárüralis, operzns pofitive, & nonran 
movendo prohibcns.Licerautem nmnguem 
ieraliquando liberare Deus poifirab occur 
AU irat eus mm tamen ex natufá £c 
im potreít, ut o E iemper , aute 
valgo pet longum temous LM 
oet ide ca e&u Nacurz. lapig fe- 
creare graves, aucgraviit war, eie 
pettu Gratix [uparnaruralhis fiàz leves.acíaeis 
fuperabiles, Quare ea Gratia eftab/olute gc- 
(fatiaaddiururnam Legis naturalis obfervan- 
in , tamerfi neceffaria non fir, pro iuperandis 
nrationibüus, qux FHRCHE c julien, Natura 1e- 
sfunt.. 
Ad f. Illa ratio pfbat: optimà übcenseal 
ccato pet:biiali. ,- mon poffe perfeverate diy 
fque novo pccea:o ,.fi nda refipi(cat , :ediata(y 
vetur per auxilia ordinaria Gadtia juxta illud, 
regotii hom. ri. in Ezech. poít med. Peccatum 
od mew per petnitentiam non deletur, 6 pondere ad 
«d irabit.Coeterum inde nprzefficitur, non fü 
refe aliam 1atienesn -àmpotchtiz moralis ins 
ae per E SOEUR Sette; ut ju pes jT. » 
[ 1juc à 
^" m 


FS / gais- 





430 


QUESTIO XIII. 
Urriem Natuta Lapfa fuficiat ad dile- 


soners Dei naturalem [uper omnia, 
abfaue auxilio Gratia per Chrifhum, 
- dedtemi.cum non Adcii tentatio grau. | 


V tdetnrtune falvem fafficere. 1.Quia quando. 
non adc tezrario gravis, eadem prorfus-cik 
potentia ac 'ufhicientia Natura lapfz, atque pu- 
tz, Àquá videlicet deficitlapfa Natura , lolum, 
f&tione graviorum tentationum irruentium in, 
ipfam. Naturaautem pura fafficerctad dile&io: 
hemDei(uper omnia, urporé quz eiTcr ordi- 
Bàta ad rllam , ranquam ad fSiaemífuum, nec, 
haberet impedimentum , dam conícrvaretur. 
pura. Ersgottiam Natura lap!a fufficit ad can-. 
dem, dumnon urgetur grari aliqua tentatio- 
hc. 

2. Natura lapía.eít fufficiens ne Gratiaad. 
aliesa&tusheroicos motivi univeríalis, qualia. 
fant mótrra Obedientiz , Religionis, & fimilia, 
Adiftjafmodicnim a&us. admittitur fufficiens. 
Nathralapfa, (ime Gratia, cum non adeit gra- 
vis tentetio, ab iis omnibus, àquibus adanirti- 
turfofficientíaab qne Gratiaadaliquod bonum 
epus monile facillimum, &minimum, utiad- 
siiffae& quz. prvced; Ergo eriam .eít adinir- 
fenda fufhcieniia eademmoralis fine Giajia ad. 
diledienem Dei naturalem (uper omuia, falcem. 
cum non adeft gravistentatio,Patet,confequen- 
Jià: Quia quilibet aQus motivi univerfalis eft 

) SN 


De dioi, mat, Dei, u 
:empelffibiliscum o.nni & quovis peccato je;. 
1:5 Atque ad o concinet iu f7 obíervantiam 
udiasLegis. Kcoaf-quznter vidoriam omni. 
2 ai cdiu adveriusipiam, mon feccusac 
.ectie Dci fupcr omnia. Ezgo nulio ex capice 
€ poteit ede diicilior, quem iis. " 
3. Quo majus bonum proponirur voluntari, 

efcacius illam movet & pertrahir afe, & 
nícuenter reddit habi!ernad [pesa pri: 
res diiEculttes. Motiyum autem di'cdionis 
ei e iummum bonwm. Ergo veluntase ! ma- 
s etiam petensad dilectionem Dci nararalem. 
pereomnia, abíque ulloauxilie Dei (uperna- 
ali, quam fit pot nr ad allosslio- aTosbo- 
0s; quorum tamen aliquos diftuu eff fieri 
»[iv hne Graiià nperna:viali, Eff vero imagis 
X€B55. €tiamíi adüntgravi uma auz liber dili" f- 
«Hates, utporé qiiibus prapondciae visactta- 
iva infinirz P.eibanitatis. 

F.. Di!cétio Dei fuper omniacon'inet in fe, 
teffarem inoralean ob.ervand: tozam Legeinp, 
«uralem quidem , G dilc&io G1 naturalis; fü- 
*rnatura!eo veró , fi fupetnacuralisfit , Nem^ 
e dile&iounius furecaliud eft difpofitio an mi : 
ile paticas ja uram pot erioris, nz amittatil- - 
id prius, Cpicni.n ámat honorem fuperdivie- 
as, &ducniente neceffisxave a'iciutrum amit- 
"ndi alceto cetento | facil? proiicit divitiat, 
tconfulat henori; dcex duobus Amicis, qui 
rz alecto diligitur , prxvalét fiuraliter; cum fa- 
Ji js tursal. erius. Hinc Ióan. 14. dicitur: £i: 
vis diésgit nie farmotem onem feruabit. Voi cx Jile-" 
tone prz(eati celliguur:obfervantia. Legls," 
»n Clun pegí:ms. 4c euam futura. EtTicec 
1e ibi at. dc duci enc Dci iis n^ 


! 


—- 


132 Sisefo .XHT. . 
dzmtamen ratio, cít de dileione naturali ii 
erdineadlegem naturalem , quz cítde fupcetna- 
turali in ordine ad fupernaruralem. Vtraque 
enim , firmat corin Deo ; itapronulloe beno confiqmeno 
do , velmalo vitande abeo fcparari velit ; ut habetue 
ez D. Thom: 1. :. quz(t. 109. art. 7, Et difcrimen 
eftíoliun, quod amor naturalisotitut ex cog- 
nitione Dci , ut auCtoris naturalis, concipiente 
proindeip'um relaté ad ea, quz naturaliter ec- 
currere po'Tunt, tàm congrueniia ipfi, quàm 
eidem contraria, V nde coniequitur , ut dite&io 
nacuralis firinct cor in Deo, in ordine ad com. 
cemptum bonorum naturalium , & in ordinead 
fuperandasdifficultateseontrarias, qua natura. 
liter occurrere poffunt: dileio vero fuperna: 
turalis , etiam in otdinead ca, quz füupernatura- 
liter poffuntoccurrere. Caeterum utracue in eo: 
«onvenit, ut anaquzque in ordine fuo confor- 
tet hominemin ordine ad totam Legem fibi 
correfpondentem. Quapropterid etiam utrique 
commune eft, füo modo, quod habetur apudt 
Apoilolum : Charit patiens cf? benigna eff &-c.Quod: 
fané de nulla alia virtute docemur: quia fcilicet. 
fola Charitas eft, qua vi fuàinducere poteft re. 
liquasomnes virtutes, imperando earum aus,. 
&. füuperando- omnes ditficultutes contrarias. 
Idemqueprzftat dilectio naturalis in ordine ad! 
carteras vitutesnaturales, & difficultates con- 
trarias naturaliter occurentes. Continet ergo: 
infe le&io Dci naturalis obfervantiam totius 
Legisnaturalis, non quidem, ut poftea non. 
polit ihilominusdeficere; quia , ut diciturin.. 
S Ethio. cap. $4. Petefi bomo ex prameditatione ratio. 
n& dBquid agere prater ordinem. fni praceneeptá , d. 
agis babituyala (eia ex ali» promienti , benc: 
/ DEMNM v. 


- 
EN 


Be dile, na, Be. 134 
rita ut moralíter fit. potens. pérfeverare. 
€ aliquo lapíu lethali; ut comvincit ra« 
zlationis, quz firde Deó per ejus dile- 
em. Iuque qui fic diligit Deum, quando«- 
iccurrritulla.tentatio-gravis-in - contrat 
ut non habcat in animo difpofitioncm ad. 
fuperandam, quandecamque OCCUIICIiiy 
liligicabfolure Deum fuper omnia; efto di- 
fuperea, quz in contrarium tunc occur- 
| quando concrpir dilectionem; cut is» 
iligit hominem tempore felicicatis, nom 
iteumamicabiliter, Gextune nom habet- 
um asimum ex vi- dile&ionis ad candem- 
anterrerinendam, ingruenteadverlitates 
rdile&io Dei faperomnia , fise manuraliss 
upernaturalis, quandocuràque; &inqui- 
mmque circumflantiis concepta , períeip- 
'ft potentia moralis ab obfervantiam rotas. 
5, five naturalis, five fupernsrura!is, pro» 
ione íervatà, ite ut-fundet frcm pruden- 

, Certé non penitüsimprudentem, qualis« 
ipitur circa ea , quz funt moraliter impoffi- 

» de przitahdà tozà lege, &cdeíuperandis 
ufvisdifficultatibusincontrarium., Didtum 
m eft quzít. przced. obícrvantiam totius: 
snaturalis, & vi&oriam gtavium tentatio-: 
effe moraliter impotlibrlem: rcfpe&tu Na- 

lapfz deftitutz Gratià fupernarurali. Erga- 
m abíque cadem eit moraliter impoffibilis. 
&io Dei naturalis (uper omnia , quz eft fene. 
ia commuris Theologorum cum D. Thoma. 
ft.illa;05.a.3- 
d;. Tranfeat contingere aliquando , ut: 
9 iditatu Naturz lapíz fit eque benc difpo* 
| Animo, & Cerporc, iguiníccus & CX-. 


* 


F 


?54 $ix«fho XII. 
grin ecüs, atqne forct in. pura Natura, quod 
tamen e(t difficile ex didis quzít. s. & quait. 
pioximé przecd. Negaudui nihilominus eít 
im Naturilapsàmountrequisi plusdile&tionis , ad 
hocutabíoluté dicatur fuper enia, quàm re- 
quifitum fuiffet, non modo in flatu Natum in* 
tegrz, verumetiam ie (tata Naturz parg. Quia- 
eit de conceptu dilcáiogais fuper omnia propi- 
tudo animi ad fuperandas omnes difficultates... 
eontradicentes rcianziz, &eenisa&ioni af£c- 
G&ivz cuin. cadem: Diffcultates autem, gut 
. poffunt eccureere in tlata Nature lapfz. fuat 
longé majores, quàm quz eccurrere poffeat in 
ftacu Natare velIntegta , veletiam Purz. Ergo 
dilc&ione.n Deioportct effe molró majorem, 
utabíolure fi: dilectietuper omnia comparatio. 
me ftatus Naturz lapfe; bt quidem eo grada 
execífes, quie& moraliter impotGbilis Natura 
lfe, ctiam pro infanti pro quo nullum eft 
aut vizeft aliam ithpedimceatum tenta:ienss ut 
Miqu:tex didis. N 
Ad 1. A£tus alistum vietutum concepti ex 
motivo univerüli«(unt incompoffbiles cum 
evis peccato lechali ; nom tamencontiaent ia 
€ neecílatio potefMtem moralem , & prompti. 
tudinem 25i:7 1: saivec'alem, qualem continet 
infe dilc&io Dei fuperemnia. Hgcenim. pro- 
pter prz/tantiam iacomparibilem fuimotivi, é& 
dignitatem (pecialifmam cjuidem , habet vim 
fpecialiffunem (olidandi in bono , & reüttendé 
caiviscoutradiGiemi., quam caterz virtoteg ae- 
quaquam habent, prepter debilitatem fuime- - 
tivi, quz maximach, (6 cemparetur cum Deo... 
Nulla igitur e& confequeatia objedionis, «mi 
 Respeumconlidic P. Rigalda. , Aj 
M. 


'maeuitnrzia ezdinead ir ciii 
ut liquet ex dictis (upeviàs femel as-- 
. de debilitate Naturzlapfz. Unde 
Midifimum , exfud natur, fit de- 
Jalidiffimum vero, quod eft natur& 
n,quod ad vim percahcndi volunta- 


(E STEO XIV. 


etuxa Lapía fafficiat moraliter 
inda oninia: peccata. U.nraliu 
vé cum auxilia ordinariis: 
» | 

afficete 1. Qnia. Potentia moralis vi. 


»zfiim fingulapeccara 'acceffive , eft 
evatie virshdi tnram eorum colle- 





i 


136 Sueflio XIV. 
poteniia mofalis vitandi totam colle&icn:m. 
coliestivé. Nempequoruin exittentia eit eadeu, 
€ ciiam cadem quzlibet eo;:andém potlhibiliras, 
& po:eutia , quod e&t evidéniiflimum.Ineft au 
teri Naturz Iapfíz potentia moralisad vitanda 
fingula feor(im peécata venialia fuccetiivé cum 
auxiliis ordinariis Gratiz : Nec cnim eft majot 
difücultuasin vitatione cujufque venialis fcor- 
fim, quàmin vitatione cujufque letbalisfeore' 
fim. Certum vero eft, ex fzpecitgró teitimónio, 
Tsidentini, po'Te moraliter vitari fingula feor« 
fim peccara lcchalia fucceffivà cum auxiliis otéi-' 
naeriisGratiz ; quandequidem definitum eft 
toram eorum colleXionem effe moraliter evita. 
bilem. Omnia igitur peccata vópialià coiledtivé 
fumpta vitari moraliter poffunt. cum auziliis 
Ordinariis Gratia, - 

2. Vicaris novem peccatis venialibus cum aue 
xHiisordinariis Gratiz, lupereit adhuc, ex vi 
cosumdém, potentia moralis vitandi decimum, 
quo füpponatur complcri multitadó moraliter 
inevitabilis colle&ivé cum auxiliis: ordinagis* 
Ergo ficri potet, uc illud vitetur dc fato. At- 

uico vitato ; vitata erit defattototacolleGio. 
umpta collective. Ergo cumauxiliisordinariis. 
vitas moraliter poteftcota ea. colle&tio. Eadem 
porro ratio cft de qualib:t aIia collc&ione pec« 
catorum , dierum* annorum. Affumptum au- 
tem communiter adinittitue, & pauló pottpa- 
tcbit negari non goffe. . 

3. In tatu purz Naturz potuiffet vitari poten- ' 
tià. antecedenti, & contcquenti to:a colle£tig * 
venialium. Ergo ctiam poteft pro tatu prafenti 
cum auziliis otdinariis Gratie fuperuaturalis." 

Zaretconícquentia, Quia ^ Auxilia Sapernatura v! 
ES 


antecedens. Qnia homo naturali légi te« 
id vitandam totam colioQionem venia- 
Mec enim licitum eft velle, etiam vag 
ttere aliquod: veniale peccatumaliquan- 
amen licitum eft velleid, ad quod vitan- 
»n abligat. Lex Nequitautem naturalile- 
'rihomoadid, quod eft naturaliter icx- 
le. Eft autem. naturaliter imcefübile, 
to flatu Naturz pura fierinon poffe, aon 
»otenti4 anrccedenti ; fed etiam oeníe- 
, Quatenus non folum ea potentia fruftra 
sz non potet reduci in atum, fed etiam 
nquam 'reducetur. przfettim fi hoc ei 
dat pezfe, & juzta exigentiam fü& Na- 


ertum eft non poffe vitari omnia venia- 
eGivé fumpta com folis Auxiliis ordina- 
atiz pro ptzíenti ftatu .Quia ita definitum 
onc. Trid.cap. 1:. &can. 23. feff. €. Et 


rur ez multis locisfcripturz. Impotentia 
andi omnia venialia coleftivà non eftin 





149 Jipafl:o XIV. | 
abíque fpeciali privilegio. Denique impetenda 
ita Rec provenit ex impotentia morali antece- 
dent ad vitandum aliquod v.nialc det: rmina- 
té [um ptum, propter fpecialem aliquam difficub» 
tatem; acque cx latitudine voluntitis, pel-- 
£9am jam multe vitavit venialia. Non eximpe-. 
 ieutiá ad saliqued dceterminaté , qnia unum 
quedvis peccatum veniale deretminait. fum. 
um, nullo ex capitc potet c(le vitatu diffici- 
jus, quàm nnum quodvis Lethale, ut appera 
confideranti metiva innitantia, &rercrabentia 
zefpean uuiuíque , aquiponderantia iavicem 
eum ju&a pxoporzionc. Di&umautem eft eg Tri. 
dentino , quodvis lethale, imà tosam colle. 
&ienemlethalium vitari poffe pote(ítace eciam 
moral, cumaugilis ordinariis Gratiz. Wee e- 
tiam oritur ex lafitudine; quia Innocentia he- 
dicrne juvat potiüs propter habiram bonum , ad 
Innocentiam eratinam , & nullatenus retatdar. 
Cin ením voluntaefit potenti fpiritualis , met 
fatigatur zepeti.ione , aut continustiene &- 
Guum, faltemimmediaté, &ratione fui. Uude 
pofitis aliis requifitis perícverat (cinper equi 
prompta ac expedita , quin & expeditior, at 
promptior przcedente Innocentiz coafuetudi- 
pe. Requi&ta autem ex parre Corporis facilé ea- 
dem petfevezare, aut. redire , aut ctiam melie- 
rati poffunt pot repetitionem vitandi peccara. 
fiquidem eorum pccafiones , & tentationes, 
n9o8 (unt Coatinuz nec totam vitam cpi Conci- 
lium adne&it impetenuiamiftam; veletiamlon. 
gum tempus plutiun dierum , menfum, aut 
e«nnorum comple&irut continuata phyficé come 
tentio vitandi, quz la litudioem pariat depen- 
éearerab Innoceatia con(ctvanda coaatu , qui 
*0M- 





intesvallum iinpotenriz moralis ad vi« 
a eólie&ionem ; Atque ita plerumque 
igit. PIaresenim funt, qni non accedat, 
gui accedunt prozimé ad longhm tempus 
entiz moralis compictivum abique ul!o 
o veniali : Ideft, pluresfunt, quipeccant 
ri medietate talistemporis, quàm is po- 
i medietate. 
ur ifta impotentis communiter revocatur 
» capita; Quorum primum ef, Nariva 
ii humaui volubifitas, & facilis in utram- 
rem inclinatio. Alterum eft frequens pec- 
m veniaium propé innumerabilium o« 
(itas, afferens fécum eandem totidem vem- 
um fregnentiam.'Tertinm c& defe&us£ot- 
hibenttsinvariabilem conftantiam, &au- 
iem tenacitatem heneíti , uti exhibent 
ypoftatica, &vifio Betta. Adhuctamen 
ratuz ratio , ob quam fitantecedentcrim: 
ilis meraliteruniformitas femperbené o- 
1Ti.-Onia defeftus formo exhihentrisinva. 








340 uale xit. 
quilitorum.zqaà gravant bilancem jn titrünivis 
ex illisduobusextremis. Verum nobis facills & 
clara hujus rci ratio de(cendirex di&is quaft, il: 
M s. de Impoffibilirate morali unifornfitaris im 
colle£ione quam , »luriporum, quorumqui- 
libet fit zqué, aut fere indiferens ad utramqu 
. partem contradidionis.Eadem namquc ratio e 
p unoquoliber comparato cuin feré innurbeca: 
bilibus occafionibus, pro quarum fingulis fit 
perfe&é indifferens inuttamque partem , atque 
eft de multitudine fere innumerabilihominum, 
quorum quilibet fit fimiliter indiferens. Utro- 
bique eaim adíunt codom modo ,, eademqse 
cum proportione plures caufz Zdzquate, qüa- 
zum qualibet fe folà poffit impedire unifotmi; 
tatem , quam differmitatem quamlibet deter- 
minaté fumptam, & quz polfint impedire dif 
formitatem quamlibet minorem , quain majo- 
rem quam, libet diformitatem. Pro fingulis 
namque oportunitaóbus operandi ubpicuique 
o:curentibus ad funt fizgula motiva inutram. 
que partem , hoceft, ad(unt totidem cau(z va: 
. Ientes inducere diiforinitatein eadem ratione, 
quà fingula Individua colle&ionis alicujus pof- 
funt eandem inducete.. Eadem iyitur ratione. 
qua ibi conclufum eft , impoffibilem effe mora- 
liter uniformitatem colle&ionis quamplurirm.o- 
rum Individuorum pcrfe&é indiferenriuimn ad 
utramque partem , &diffornitatesquo funt mi. 
nores, eo effe minus.fpembilcs, concladitue 
etiam in przíenti impoffibilem effe moralitez 
totalem nni'onni:atem feiper bene, aut fem« 
permalé operandi in unoquoque individuo fi- 
milicer indifferemti , pxo occaüioni^s, & infe. 


4€ati$ temporum finilicez raoliploeus. Wee 
n9u 





ucioribus, iu plerifque vero aliquam ex 


rmitatibus, quiz magisacceduntad ma- 





EnsonA^qute artenré, quz dicta funt 
AH s. ZELLE "1 LE. - 
1. Potentia vitandi fingula feorfim fuccef- 
ieceffione nunquam intctruptá , ea ver zh 
tia virandi omnia colle&ivé ; nonve 
tia utcumqne vitandi fingula feorfim (uc- 
*- Quia fi tantum datur porentia vitandi 
ICceilione inrerrbprd , nonprópterea d 
potenzia vitandi toram colleftionem col- 
', cuividelicet fic (umptz opponitur cog- 
'oriequzliber inrerruptio. In obje&ione 
i folum probatur potentia vitandi fuccelffi- 
cefioneinterrupta. . 
2, Obfervandum eft in cafu objeQionis 
tionem vitationis peccati continuata per 
8 occafiencs , tanquam przmiffam inferre, 
do&rinam nuper indicatam, cognitionem 
litercertam dc peczaro extituroin decimà 
ione: Virationem tamen ipfam pracedén- 
parte rei, non habere fimilem vim deter- 
idi.voluntatem ad peccandum in decima 
one. Quia vel non adeft protunctalis vi* 
, nec perfe , ncc per aliquem fuum effc. 
;.velfiadütaliquo modo potius inclinat 
ondum, ciam «qnc pceecatum,, Quare di- 
» 4 cei. 


t4 Shs«ftio XIV. 

cendum e(t adefe in decima occafiene poten-. |, 
tiam morale: anrecedentem non peccandi 
conjun&am cumim perentia confequenti , que. F 
codcm prtotíus medo, dicendum e&t adcffé eam« 
dcm potentiam , &cimpotentiam, pro prima oe- 
cafione, fi fupponatur futurumeSc, utcvitetat 
peccatum in fequentibus novem occasionibus | 
Quam tamen impotentiam patet utrobique effe 
pute excetin(ecam, &cintentionalem , enm reip- 
Pri tte tei cadem emninó unifermis exiidat 
poteada moralis refpeu fingulorum fcorám, 
ac determinate, cum impotentia mortali vaga tee 
fpe&u collc&ionis corumdem. Videaturqued 
in f milidi&um e&qux&. ;. ad 4. 

Ad y. Negandum eft pro tas Nature pure ad 
futuram potentiam moralem vitandi totam col- 
ledionem venialium colledivé Sumptam pet 
longum tempus. Qu ratio faperiüs pofita coa-: 
vincit etiam pro co ítatu. Jam veró ad hoc ut ali» 

ttiseventus (it omninó maturalis, noa neceffe 
cft, poffe iplum meralitercoatingere: fuf&cit 
enim fi continvatarin virtute aQiva phyfies cau- 
fatum naturalium, ut poté que nihilin fe con- 
tinentadzquaré , nequidem phyficé, quod na- 
tyralenoníit. Qnod ad Legemartinet, potbea 
ea abfolute obligare ad omné, quod eftphyfcé 
pofSbile. Quia vispraceptiva füperioris, per. 
venit quo ufque phyfce pervenit vis phyfica 
executiva Inferiotts, fi nullum aliunde adfit 
inconveniens, T'ota n1mque vis executiva Inre- 
rloris fübef füperiori iHimitatz Jurifdictionis, 
qualis e& Deus, fecundam sotum & qualccum- 
je (uum poffe. Inquam ver», fi nullum aliun- 

& adfitinconveniens. Quia ex Legcobliganti 


pex (e, & uidependaniet à «uipa (uitiad vlá-. 
qe, 





id moraliter impoli;bile fub Icthali , Qu? 
ánconvenientia propofira quzít. 3. Ea veró 
laut refpedu peccarorum venislium ! quia: 
ze (iras anoralisaliquando in ea labendi cohz 
cum polfibilitate morali,& fpc prudenci bea- 
adinisobrinendr, &compen!atur pet necef- 
item moralem cadcm vitandi (xg& meritoria, 
redimendiad xqualitatem, imo etiam cufm 
ceffu pquaceamila fuerint , per epera metri 
tia. Deniqueilla potentia eitfruftra, quzin 
illo (ua effe&u poteikreduci, aut sn nullo te- 
iur pet [c3&tum (ecundum confderaté fpé- 
5. moa vcrà La non poteft teduci, 
derarà fola multitudi- 






QUAESTIO XY. 


Jtr Muxilia atinalia Gratia confli- 
fwantur &dequató per. MÜujflvatiomes 
(4 fnjpirationes fupernaturalos? 


/'dctus nan conftitiiper cas Megte oou 
unufquifque in ordine naturai. redditur be- 
à, aut male: plusvcl minüsdifpofitusad ope- 
indum mortaliter, pez quaJirates puré phyíicas 
Gimz, i Cerpoeris: Alia namque et dilpofi- 
o tempore zgritudinis, ab ea, qux eft tempo- 
:faniiatis: Alia peft fomnum, & prandium, 
bgaguz c2poR incdiám, & vigiliqm, & lic de 

! cote. 


144 . Seafi» XV... 
e«eteris eju(modi , in quibas fola appatet d 
fitás pents qualitates puré phyficas ; pote! 
tem Deus in ordine fupernaturali totidem 
dis operari, quot modis poteítin otdine na 
li. Poteftigitur difpanere ac juvare velunt: 
perniotiones,ac qualitates puré phyficas, 
minüs quam petadus Intentionalcesilluftr 
num &inípirationum. Ergoauxilia Grati, 
bus poteítjuvare Deus voluntatem huma! 
non conftituuntar adzquate per I!luftrati« 
' Kk Infpirationes , feu piasaffeitiones. 
|  £,Intet Auxilia Gratizcontinentur hal 
^ füpernaturalesà Deoinfufi, qui perfeipfo 
| bent vim inclinandi & pertrahendi volonta 
Ergo Deus poteft illam incliuare quà volu 
Rer qualitates motiones a&uales pure phyi 
nenfolum percognitionem motivotum. 
tarium , &ccomplacentiam in eifdem. 

3. Concuríus Dei univeríalis extibitusà 
fefpe&u aQuum fíalutarjium habet ratio 
Gratiz aQualis, & quidem ejusGratig , di 
nonnulli Theologi putant fuiffe pracip 
co&troverfiam Auguftini &aljorum Patrum 
Pelagio, obea tcitimonia, quz indicata fu: 
11. Ad t. $. proefficacia. Ergoaliquid prater . 
ftrationes& infpiretionespertinetad Auxil 
Qualia Gratia. 

K. Certum e(t, nonlicere Theologis u: 
ducantíntét Auzilia Gratiz ca quz in Conc 
& Patribus no» reperiuntur expreffa aut fati 
dicata ; Quandoquidem omnis do&rina det 
tia , ex felà Dei revelatione defcendit, ec 
lIcgitimum fenfum fcripturarum innotefcit 
Concilia, & Patres. Iniisautemfolz reper 
turillutirationesIntelleRus, & Infpiratione: 

SS 


- 


Ta 1 
| egifet m inti 
uam fiar vel ex pteffio, E 
autmotionis puré s te 
it erté Concilíum: 

n. For Ae a d CHE NtuBm 

a Grátiz, folum dernit, perCvdtiam v art 
* intel uw M darique fima , fcrre 
Lager mI faciam, Que 


uris eris Mig Te 





ar Graria Dé 


«ap Hn yelühtater, ' doétrin1 
fe&tuofi & in(üfficiens, fi ali- 


id uta. ure phyficum fuperetf: 
H rica ue in ej iol habetur 
e 'eecat. mer, Cem autem , ait , ab ille slim 
eire dur iani «d facirndam perficirndamque 
tiam, quid aliud deprecamur, quàm ut aperiat 
id latebat, d f'uave flat quad non delecfabar? Vrbs 
nderandaeft particula exclufiva , Siuiaalind 
rquam excluduntur à ratione Auditorli Dei 
inia alia przter Illuftrationem, quz fola 
trit quod "latebat; & piam affedionem, 
LInfpirationem quz fola fuave facitíuavitate 
lc&anti, quod non deteGabat. Licerautem 
rticulam ejufmodi exclufivam non habeat, vi- 
ristamen haudquaquam minoris eft venu(ta 
pofitio cfficacitatisconvenientis Gratixadhi- 
ta ab eodem Auguftino trad. 26. In joan.col. 
adillud. Nifi paterquimifi, metraxervit eum. Z2ne- 
do , ait ,volwntate credo , fiirahor ? Ego dico: parum 
veluntate, ettam volptaterraberis, Pauci(que in- 
rjectis f$ Petta dicere licmit; Trabit [na quemosto 
Isptas. Nonneceffitas , fed voluptas , nonoblgatio,fed 


tlatio, Siuanto fortius nosdicere debemus trabi bo- 
G mine th 


245 :isafis XV. 
munem dd Chri um, quideleHatnr veritate? Et mor. | 
apponit excmplum;:; Rams viriderm offemditewi, — 
Cr trahit slam. Nnces puero demonfiranttür, GO Tobi. 
sur. Vndc üdenterintertogando,, inferr, 4i dfe 
trabnnt ,. quoniam vetwmefi ; Trabit (na qQ&emque vts 

, Ipptus nen trahit revelatms Filius à Petrb ?.— sid enitul 
rfortims defiderat Anima, quam veritatem? In quibuss | 
eum. folliciié conetur. Augutlinus exprimere | 
iprorionem , &cfficaciam Gratiz, folas exprimi 
. cognitionem veriratis, &delcctátiohem volun. 
tactis. Videatur cadem doGtina terinínis Scké- 
.lafticisdiftinctiüstraditaapud D. Thomam, ad 
eundem locuin Joan. 6 Le. ;. verf. 3. qi t. f 
dac ergo mmlripliciter. Ubi vradittácionem à príüri, 
ob quam iupoflibile eff voluntatem moveriad 
fuumadctuim , qualitate aut inotione ulla putt 
phyuca: Quia lcilicct volüntas eft potentia ra» 
.tictialis; Ideoque tolà ratione propohentebo. 
.Aiiateiti objecti, & d-lcctátionem adillàdt alli- 
cientemn , moveri pote(t. Nulla namique visparé 
-phyfica immediate inclinat, aur ullo pado 
movet ad volendum , &eligendum; utquifque | 
ex propria experientia, X exipsà rei confidera. 
tione, atque coinpasatione curi zcbusinatitàas 
tis, immobiiibus inmediate geralicuidintén- 
tiomale, facilé conjiciet. Há&c relpexit Corfci: 
lium Senoneníe definiens, cakH. r5. Trabir qui- 
dem: fed ih ejaes odorem emrrimn;, ren vi, ne 8800 
YAMAmur. 

E f;cacifüfha ilarum Au&toritatum . S&'ratig- 
nis confitinatio defumitur ex Sacris Literis fig- 
nificantibus ubique Auxilia divine Gratix, 
univerlun omnia, per veiba pul andi, vocandi 
4nvitandi, tangendi,. X fimilia exprimentia 

claré villlvftiaionum, X piarumaacQion s, 

Mex 





iaad verbum Zasgemti , ex Concil. Trid. ai- 
B. 6. cap. ;. Tengit awtem. Dew Cor bosinis 
ieu Santis 1wmsnationes: QuoRad. reliqua 
juia pulfari, & vocari non poteft homo, 
omirüs invitari, quin fentiat, & ni& 
us fentit vocantem, & pulíantem, & quim 
rper invitatienem alliciatur, & afficia- 
k nifiquatenusficallicitur, &affcitur. 
t igitur exhisomnibus Auxilia aQualie 
adzquatéconftitui, per folas Illuftratio- 
elle&tus , &Inípirstiones, feu piasaffee 
voluntatisà Deco immiffas.. 

t. Qualitates phyficz fivc ad corpus, &- 
nimam fpe&antes folüm mediate difpo. 
movere volumtatem , fie vel aliter pot- 
uatenuscalor, & humiditas rarefacium 
int fpiritus vitales, & fenforinm com- 
Frigiditasveroó, & ficcitas cendeníant, 
rahantex que deinde provenit major, 
ot, auguf&ior, aut tenuiorapparentia 
inatum, ex quademumf[üuboriturcogtii« 





RJ] 


. 348 reflie. XP. 
- aut meliüsdeteriusue eandem diíponant. Pari- 
ter ctgoin ordine.fupernaturali poteft Deus pet, 
dónum externz prote&ionis facere ut. redun- 
dent in.homine ex caufisnaturalibus qualitates 
phyficz, exquibus deindc fuborianturz modo 
diíto coghitiones, & complacentig , quibus vo» 
luntas immediaté. moveatur ,. aut fimplicitef, 
aut imagis ad bonum honéftum,& minus movea- 
tur ,aut non moveatur ad bona temporalia ,.t&- 
lia, vel talia. Coetezum fieri non poteft, nt pet 
ejuímodi qualitates pure phyíicas Anima, aut, 
Cporporisproprias voluntas immediaté moyeá- 
. tnr, inclinetuz aus determinetur. ob rationem 
jam:datam. ; : 
Ad a. Habitus neque naturales, ncquefza- 
pernaturales habent vim inclinandi, ac per tra- 
hendiveluntate;mm immediate per feipfos; fed 
mediagé pes cognitionem experimentalem ma- 
joris ifscilitatis, - majorifque intenfionis , atq. 
inde delcdtatipnis , quà fiuntaQus przexiftente 
habituquàm fi habitusnó przexiiterct:Sicut exe 
plicatü,e din qq.de virt. in comm.Habitus fuper- 
naturales babent praterea vim mediatam incli- 
nandi per Auxilia a&tualia fupernaturalia, qua- 
fabíequantaxadipíos, juxta propartioné eorü.' 
- Ad s. De.goncuríu generali Dei, . ut fuerit 
aliqua contegyerfia cum Pelagio, Controverfia 
cetté ptacipugs nequaquam fuirde rali auzilio. 
hy die Auguft, Ep. 95. paslopoftinit. & Ep. Toy. 
med. Semejatqueiterum clariffimé protela. 
tur fibi , &caeteris Catholicis non effe contro. 
veifiam cum Pelagio dc cà Gratià, quam cum 
Impiishabemuscoi munem , cum quibus ho- 
minces fumus ; fed de cà peculiari, quaífumus 
Chaufliani ,. & filii Dei , nequedcillà, quzad 
) QoonNO, 





(0o s ADCanftib, adult, "n5 
n Creationis Sec cifacio con EM Pe Red 
3 EDAM fuperdd dituriis, qui per 
onem habemus, Conftantifimum autem 
ud omnes st agnofcentefqie : 
&rium concurfum Dei generalem, &im-. 
rum.cum caufis fecindis, eum effe com- - 
m piis impiis;: deberi ex natuta rei [up-" - 
creatione, . 
ur C rfus.Dei rális perti ttad ' 
ia Gratiz Dei detinita & prote ug erfus 
a TUNCHvRi diede duplieivátie- 
rima quia Pelagius negavit necellitarem : 
E Dei, op Pino interitum | Lbertatis 
em necefütatem quod zqué militat, fi 
'magis apparenter , adverfus rreceffitarein 
rfas diviniimmediati. Secunda quiá De- 
&ndem fuum concurfum imarediatum | 
atur formaliteromnibus , & (inguliscad- 
tis,tam naturalibus, quàin fiipernatura-.-- 
Vndecüm eliciunt:ur A&us fupérnatura- 
in folam completur per talem conoeurfum 
is voluntatis, quoad formalitateseffe&us 
1dentesàinaturali, & fupernaturali; fed 
A&ivitas auxilii Gratiz quoad fornfalit 
:ffe&us , quatenus. fuvernaturales, at: . 
iftas pofterioresformalitates , eft ferma- 
pernaturalis, ac indcbitus Natürz ; &'fa-.. 
itus dono Cfeationis abfolute , tutwin 
imo, tum ina&u fecundo » non minis, . 
lona fupernárutalia creata; licevhisfup- 
; illectiam fit debitus, e&dera^Wmtiohe, 
ebitys et volántaticrearz quead a(twe 
inatutáles. Demum Deus Coheutíufuo 
i; fiveutconnaturili, fiveutfepeino 
oninchnat, neque-allicit voluumtetcib 
€ 3 et 


— v. 


- 





1o Sieefio XY - 
ad anam partem , potiusquàm ad eppofitarm m- 
tione fui przcis& ; ac proinde hac ctiam ratioae 
numerari non pose dire& acformaliterinter 
auzilia Gratiz.Dei , de quibus fpecialitez doce- 
aur per Goncilia, & Patres, 


-QVAESTIQ. XVI. 


Virum reli dividatur Gratia im Pra- 
venientem , Có. Conostautems , Opo- 
vantei tóc. st 


M Metur non re&? dividi. 1. Quia ratio com- 

munis non continens fub fe nifi duas diffe. 
zenuasuni folüm divifione dividi poteft. Di- 
(ümautem eft Gratiam non continere fub fe aL 
fi duas folum differentias, nempe illuftratione$ 
Iptelle&us & Infpiratiopes volunsatis. Ergoia. 
e8s folàm dividi lemel poteft. 

2. Deus antequam conferat Gratiam, s 
ezípe&at, ut homo faciat, quantum eft in fe, 
quz doctrina et D. Thomz docentis Nutritum 
in Syluis , & obfervet Legem naturalem , nec let- 
haliter unquam peccet, tandem aliquando vo- 
candumeffe, ac pertrahendum ad fidem per 
Gratiam. Ergo. non reQi tribuitur Gratiz Dei 
in genere , ratio Przvenientis; fiquidem con- . 
tingit eam przveniri à Libero Arbitrio. ' 

&. Expo&un in przcedentibus neceffitate Gra- 
tis pro amnibus,& fingulis ftatibus humanzNa- 
ture, XKadomnia, &ingula operum genera, 
cen(equensjam eftut explicetur , quibus mo- 
dis, & quatenus Gratia fubveniar indigentize 

Me 


u 
LES 


De Gra: Gratiagraven, HN'C 
erre rota rpm Wien Gratiz,& - 


E x" v« divifionibus, Ja iesnnnidatém, 
— P 4 &(Comitantem, ací(ubíe-- 
b oerte i eta ; & Ceoperanrem; Ex- 

» & Adjuvantem ; Sufficientem , & 
Ef:cacem.Poftremaiílta divifo prztermirtenda : 
omnino-erit, ob (ilentium ejus  Examini indic 
irum à Sede Apoftolici, greed »- diver(i- 
mode quidem , fed rem prorfus eandem figni - 
cant in re&o. Eidemque et ginivatinpir: 
teres complures voces :& locutiones ufurpant 


Concilia ! , quarum not! 
tíá utili 3d corum intelligentiam videri potet 
eredi. ad faier xd timete ubi obíecvat 
folet ; miligemtia qu nta 
Mota dein gn Gratix- aee onne, td 
autem 'Prreveniens, & Antrecedens , quatenus. 
data ante morifa, conatufquenoftros , atque sb 
eifdem independens: Comitans vero & coníe- 
qu*hn$; quatenusconarui meritoque noftre cee- 
xiftit, aut viejufdem inducitur. Nunoupatus O-. 
p^srans quatenus preftat aliquid, notdum ex- 
hibente quidquam libero Arbitrio. Coop^r2^3 
veto , quatenus fimnl cum Libero Atbitrio cfh - 
citopus Salutarc. Excitans appellatut, quate- 
nus torpentem , nequc quidquam adhuc ag^n- 
tem impellit, ftimulatque. yoluntatem , Kt mo: 
net officii : Adjuvans vero, quatenus Libero 
Arbitrio in füfficienti ex fe adjungit vises (uas, 
& operzindividuo, cumagenteagit. 
Divifionibus iftis fündamentum prabuit, X 
rem omnem illis fubjeGam expreffit potiffimum 
Auguftinus, cap.17.de Grat. :& Lib. Arbit.Quis 


ait, slam gent, etfi Dyer dare caperat carita - 
43.4 tem -« 





- và 

1f d Svafti» XV1. 
*em nifi ile, qui preparat voluntatem , 6 coope 
perficit, qued operando incipité. Quensemipfe , wt 
mw ;opératir incipiens, quivolentibat conperatmn 
pésficiens ; * Vide )tpofioliu ;. Certe fun ,: quonias 
eferdfür ishoblopse barismst pavffcsassh diem, Chrifi 
GV. 'Vretpo wolittus ,'! fua nobiroperatery  cum.a 
volum , D-fic velsmur; ut faciamuey nobifcumi 
vatuy'; tamtn fine ilo, vel eyrrante, 22 viietgsw) 
cioptlahte cilm volumqu; ud paututirsperanilul vah 
Idewv habet libeftne» 2:2: que. futx üfdem y 
efínbtus Inteci Curoxes * Gonrsilii. 4 zanci 
Seohtfiyhiqao bvuum opermanr:, Denn re.nobie, 
esUrfchm, &CópePeman ; enilatur. Quo lobely I» 
peritide valet, »tque mobisnondumcoope 
tibus; và qnis evrphrafis irhoe eaíu eft f 
diiit Augu&ino:tumquia , J» seb - poi 
Vot ptntivé ad: 3»bftam, cidemque-aenta 
ficur cin featiroppatitum.: Ly. ateor Nelsf 
idemref attf8e; nobis coopérentibus. Q 
parüieolir,; a wol, idem ügnifcatin.poilci 
teftimonio. quod in ptxcedenti tfignikeat p 
cula , Sinenobu ; dum dicitur: Ft ergo velim: 

nobx operatur. 

Iam particula , Giuencbi , triplicem potefi 
cluderecooperatignem no(ltcin; piyficam 
beram, &meritosiam. Gratia przvenicni 
operationem no(ítram phyficam eit cau a in 
primo proximo fugiciens ad inducendas ; 
firationes, & riasafectiones falctazes. Pr. 
niens (olam cooperationem libera funceg. 
Illutirationes, & pizaffeQiones, uua itn 
tantufàiDco, quin impediri nottzà libei 
poffint," nobis tamen coopuzaBtibus phy 
guod efie coramunc atque effentiale omn 
achibus Intelic&ua , Volunwds ) (upon 
b. 


"i ài Gnd -d 'oftremain n. 
derer orm | 


m a db * Ld 1 








1. "Intetaced: « d. NE 





à ^ ex1ib.? 7. a4 Tsimpie 

(o fnm eff? veli 2 rci vscande; 

a fequendo. Hic e ly, stve »4,non poe 
;nificare folum pram a fe&iónem , & com» 
xtiam indelibezatam ; quz ftilicer , ueque 

| fequendo: Siquidem, neq cun ad-illam 
nos Deus,- neque nosper eandemipfum 

nur. fed. vocamur ad confeníum effica- 
,É tune fequitur. ihm cum exhibemus. 

5. .excap.;. de Grat. &Lib, Arbittibi. 
ius Paslus dz Cz la vecaletar, € ran marnaé 

fima : téralsne convrteFet Ar Grátia- Irri 

Mia merita ejuserant maená fed mala. V bi clare - 

;ujtyocationem Paulo mon. libetama à 
"ffioné fidem, libeta, & de utraque pró* .: 

* pronüftlát Gritiom Dti fuif io 

G;. énf- is 


", 


154 Ssuafíí. XVI. 
cju(que affentiénis hanc unicam reddit ratio. 
nem. Quia merita bona nulla erant. 


Itaque non: folüm habet rationem. Gratiz | 


przucnientis, ideít. ejus, quam Deus fine no- 
bis operatur, & quz e(tpura Gratia , ea quz fine 
vllà noftrà, cooperatione phyfica antecedic ad 
XHuftrationes & pias affc&iones falutar:s, autifti 
ipfi motusindeliberati , qui à nobis ex; ciuntur, 
fcd non liberà verum eiiam adus efficaces nobis 
libeziac meritorii dummodo fa&i fint nullo no« 
ürQ przexitente mcrito , ob quod ipfi, vel fuf- 
feicntiaad ipfosdebira nobiseffct. Quare pri- 
mns A&usconverionisad Deum, eft vera Dei. 
G3atia przveniens, quà Deus nobis opitulatut. 
ad.reliquum Juftitis falutaris progreffum, 
Quam rationem, Gratiz non habent A&us faln- 


sates poftea fubíequentesad conver&onem nee-- 


Gratia przvenicnsdieitur fimpliciter auxilium 
immediat edeí(erviensad illos cliciendos, Vnde. 
Auguftinus de przdeftinatione fap&orumz. 1. 
&& drinceps. docet; Si fides non habereturexz - 
Gratia , ut olimipfe putaverat , atque Pelagiani, 
i, Semipcelagiani femper pertinaciter afferebant, 
zeliqua rottea fubícquentia opera non futura 
effc ex Gratia, X force, utnonpraveniret Deus 
homines, fed homines Deum, contrà quàm 
€jamat Scriptura. 

EKítalis przterearatio, oh quamomnia An- 
xilis Gratix aQualis habeaut univerfaliter rae, 
sionem Gratiz przvenientisrefpedtu ejusactus, 
ad quem unumquodque corum deftinatur, ni- 
mirum in ratione conferentis. fufficientiam ad 
ppus. Deusenim per Gratiam füam prait tan- 
Squamfufficiensex fe ,ad opus falutareexequen- 
Sun, & conferens nobis fuficientiam , quam 

muini- 


TQRISIGI, CUJUS I2UIUILORIC IU pCICIPpICe 
ffimé. Dicit Auguftinus Epift. 105. sed - 
W Deus , non facit mifi Dews.. Et ruríus Vtbo- 
ve dicat, qued promiferit Dew, fuprrbka em, 
Kk Promittit autem Deus omn:sattus 
liberos falutares, utconftat ex 11. Ezeek, 
wan corlapidewm de corde corum, ( dabocir . 
um ; idc(t, voelgstatemobedicentere , confenti- 
' mendety , utexponit Íxpe Auguttinus, 
icatidem Prophetafubdens immediave: . 
éptis mei .ambulent , €» iudica miacuffodi- 
miqueee, Ergo nihil horum facienc ho- 
Clüperbz impietatis eft, fi dicatur quid- 
tumab eisficri At impietatis.cftnequa-.. 
inoris fi dicaturid nonfieri , quod pro-.. 
rus, idqueZeri no» pofle, quodiple 
. Przcipitautem pereund^m; Prophe-.. 
3, Vtfaciamnscornovum, & fpiritum , 
1 oimitritque faQturum ut faciamus. Hzc ; 
.0 pao inte: fecohzrere poffint, non. 
patet, urgentcedifficultatem Angu^ino, , 


E d 








1)5.. -:- c — ..Swafe Xvi..— el 

tajis poteflate; ftd de fva. prade[fuzatione pronsift * a». 
lioqu: ut Dei promiffa compleantur , nen in. Dei , [ed 
in bominum effet poteflate : nimitum ex fe fufficien- . 
ti, ut volebat Pelagius. Hic igitur titulus fuffi- 
cientizconvenientis Bco,. & ejus Gratiz ex fe, . 
& deficientis homini ex fe.,, veram redditiljam . 
primam propogtionem ; Quod promittit Deu pon . 
facit sif Deia : & contityit Deüm atque ejus Gra- . 
tiam in ratione operentis in nobis , fine nobia . 
quoetiefcunque falutaritet operamur ; quatenus . 
proxima fufficientia operandi tribuitur nobis à . 
co per Gratiam ,, nondum quidquam agenti- 
busaobis, qyoad habendam eandem fuffcien- 
tiam; licet ea habita veré poftea coopereaur 
Cum f;ratia; eaquerarjone verificetur, neset- 
1am faccreconfcquenter ,.quod premittjt Deus. . 

. Ultima demum -caufalitas Gratiz, ratione 

cujus Deus nosprzvenit in ordiacad omnes a- 
étus noftros; tamet/i pzxfupponapt meritaan-. 
tecedentia, eftin genere przparantis vo]unta- 
tem, &przeligentisnoftrum opusbonum.Prz- 
arat enim Deusvoluntatem no(tram antequam . 
zliciata&um quemlibet falutarem, per eam gra-. 
:zam , adquam cognofcit reipfà fubfecuturum, 
eíle talem a&um, camque confert voluntate . 
prazfinienti, ac przeligenti efficaciter abfolutà,. 
& determinate exifjentiam ejufdem adus. Quo 
iagcnere nihil circafeipfamautcircafuum a&um  , 
operantur noftra voluntas. Nam etfi babeatab. 
folute in fuá libera poteftate , conceffo jam fibi, 
Auxilio Gratiz.elicere atum & mon elicere; 
Non tamen habet in fua liberá poteftate, utfi-. 
bisonferaturauzilinm , quod fi conferatur, re. 

: ipfaoperabiturbene; utque per illud ipfa pra" 


LI 


Pügut: Nec praeligit qur bonum , quem, ' 
VS se, 














SEE | 


ix dicar pee Dei, &ni pen 
nilia ubique. ob via apud fus d 
iau qua 2: E quoties faluta-. 














ta sastiogem eun i 
terrm 


limen ex ea eR del. 


nen credere , nen fff £n arbirria veluntatis bumana , [cd 
in Eledu praeparatur veluntar a Dernino; difeernendurs 
efl mtique, quid veniat de mufericardia ejus, quid de 
Indicie. Przparationem iffam appellàt ibi E!e&ios . 
nem. Diícretionem , Mifcricordiam ; frequen- 
tits veró tiun ibi , cumalibi Vocationein fecun- 
dum propofitum ; atque ibidemc. 3. dolenter 
meminit , fe noa fatis dcillaegiffein quxftioni- - 
busad Romanos. Altenim : $ed parum de ipíA vo- 
catione differoi , que fft fecundum propofitum Dei ; Nen 


Hu 


Y 


riguntur tur. Do o fj 
S1nà.fi, ped ud. wa te WU coord ; 
tribuentes fibi idcm : Non quia credere , ait, vel | 


"a 


ai 


- 


entm omninm,gns vocanttr, telisefl, fed tantum E(ectoo 


v9m. Deindel. 1. ad Simpl.q. 3. & in Enchir, ad. 
Laur. cáp. 32. rationem , ab quam, non fit vO* 
lentis, neque currentis noftra Converfio, Ju: 
fitia & Salus, deducit ex przparatiomeiftà, &, 


vocatiginc fecundum ptopotivim Iadidensc etiam! 


degdus . 


m 


deducit cum Cypriano incitato cap.s. & aliislo- 
cis Librorum de Przdeft. & Periev.In nullocfle 
giotiandum , quando totum eft Dei , & nihil 
nofttum.Utrumque vero deducitur optiine.Quia 
przyaratio ifta, & vocatio fecundum prepofi- 
tum tiunt finenobis , &abiqe ullanoftra coope- 
Iàtione , merite, aut cxigentis. Atque illis po- 
fitis icquitur infallibiliter operationoftra; ita 
ut repugnetnosnon operari (alutaritcr ip fenfu 
compofíito ipfarum. ReGà ergo tribuitur Deo, 
quatenus fic operanti, noftra Converfio , tota 
Juüitia, & falus, rarionePrzparationis , & Vo- 
cationisfecundum propofitum przcuntisaliquvo 
pástoexercitium liberum nofrz voluntatis ; &- 
nosquafinihil , & quat: merum Infttumentum 
coapararmurízbea ratione, licet fub a!ia exer«. 
ccamus munus caufz immediaté, & principali-. 
tcc agcntisrefpe&u omnium aGuum falutarium, . 
ut partim dicetur quzft.18. partim alibi. 
Torjig'tur modis Gratia Dei dicitur & veré eft 
Przvceniens, feu Operans, urloquuntur Theo- 
logi, feu .quz fit in nobis inenobis, ut loquitur 
Auguftinus. Frequenzitüimé tamen omnium fi- 
guificatur, eg voce, Gratia, quam operatur Deus . 
1n nobis fine nobís liberé operantibus. UndE 
Canon. ille 25.Atauficani. Mwba in bomane bora 
fiunt quia non f'scit hope; Accipitut cam nuniter 
àTheologisde Honinenonfacientelibere, li- 
cet cooperetur influxu puré phyfico. Nempà . 
dum agitur de Hoirinc, & de operatione ha. 
maná , non habeturratio de opcrationc non]i- 
beri. quia ea !ola proprié humana e£, qvz li. 
bera eft. In hanc iviaxi. n éacceptienemipcumLit . 
Auguftinus toto f.re libro de Gratia & Lib.ar- 
bit, Accipitur ctiam, aonadmoduym infrcquen- 
ter. 


— JDe Gratia Preven ieeti;. PT 
to dono faluiari , five libero nobis, &£w 
io , quod Deusdatnobisillud non me. - 
» In. ien Gratiz. Przvenientis.acce- 
incumbit maxime Auguílinus toi A 
irzdeit. Sand quatenus in to Libro is- 
fObare concra Semi inos, Deum . 
ha przvenire omnia noitra qualiaeum- 
rita , tam de congrue, quàm de condis 
qucidea neque fidem, nequeperirio. 

a defideria , aliáve ullainitia & femina. 
Gonisconcipi poff: e; quin Deusperivam.. 
L- duxi re tM jtm onset e omnia. 
e iatipttiaaitufirátio.. && aceto volun. 
ive necéffaria ; Áive deliberata 3 five pri- 
t intermedia; five prziupponens, five- 
tfupponens aliquod meritum refpc&u , 
itur Gratia j'rzveniens , dummodo vi : 
rataliquem alium a&uo falutarem,qua- 
fpe&u ejus confertantecedenrer d 
1, & przparat voluntatem , urticonftat - 
Augufini, quz. paulo ante- przmiffa . 
uate iidem actus , eademque auxilia funt : 
entia, &antecedenria refpc&ualiquo- 
uum, fimulque fubfequentia € coope- 
*fpectu aliorum.. Expedit autem varias. 
itiz przvenientis, & operantis;feu quam 
gobis ánenobisoperatur, Acceptiones . 
er animadvertere, ne cuialincinari, & 
ri: contingat, ut contingit. nonnullis . 
gis, dum infpe&o feorfim aliquo loco . 
ni, vel alterius, intenditur conformi- 
orum omnium , cum illo fub eodem . 
1m ft reipfa multiplex, ut. patuit. . 
vandum prxterca , c& ab Auguftino RN 


a 


| Yé* - Quafi XVI A 
aliisPatribus , nen comprehendi faltem diftin- 
&é fub Gratia przveniente, Gratias habituales, 
&illas ive.fpeciesimpreffas, ávc habitus ,áre. 
adzilian estrinfocum:quibus cliciuntur illufra« 
tiones, &infpiraciones divina, przíertim prime. 
defervientes:ad primum aum converüonissfed : 
fola atxilia Gratiz aGualis, f ve Illuftrationes,& . 
Infpiraiiones divinas. Quia hzc fola eranc indu-. 
bitataillisteih poribus ,.& ex facris literis tedle-. 
tiffima ;. Ciim exiftentia & infufio habituum (a... 
pernaeuralium , tempore-etiam Concilii Vicgn-. 
Ahenfis,.e(let incerta ,.profe&ó non certa ex fi« 
de, utdiceturqa»it. 2; de Virtut. Txeol..Qog« 
terüm fervata proportione-8ccommodari pof« 
funt ac debent habiribus, etiam fuperrf&turalis. 
bus, quzdi&a funt de Gratia przvenienri & Q4 
peranti. Ex quibus omnibus.conftat divifonpes : 
Grati initio memoratas, .& re&é fieri & effe - 
valde utiles. Utiles quidem ad- intelligentiam 
do&rinz Conciliorum & Patzum przíemim-Au 
guftini eirca -mutera Gratiz ,.& titulos ob quos . 
ea neceffaria e(t, ut liquet. ex przmiffis,, Redba: 
verófieti; quiautrüumlibetex excremis divifias . 
niscujufque,ex füpta memorstis, explicat prse. . 
dicatum aliqued Gratiz non fatis. manifeftum 
peralterumextremum ,.nce per ullam aliam di-. 
vifionem, utapparet ex fingulorum expo(fitiene. : 
pízmiffa initio Quxftionis.. — 2 

: Ad 1. Ratiocommanis continensfubíe duas. 
tantiim diffcrentías realiter inter fe diftindas, 
potett. nihileminus muitiplicitez. dividi Jo-.. 
gic& , fequndum multa -pzzdicata ratione ime 
ter fe diftinQa-, rclaté.ad. plura connota-; 

. $8, & effecctusszealiter inter (e diftintos,. Gan- - 


&iírit Autem eju(nodi eie praedicata concen- 
Wa 











ore elio d pn 


N RE id id ni; fec [; jn. 
Legis naturalis , & 

5pia let et 

ne 









abíque ; ING. 
im claréloc 
vafa: ; qui 


i ORUM 


Bam fd Ou jer bela la 
co aute prz iori dei, vocari 
iquandoad fidem perfectam & eaplici- 
uoalias. 


IESTIO XVIL 














auxtlia atinalia Gratie exibeant | 
eum pb cum án a(lus[alutares ? 


rnonexhibtre. r. Qnia a&tus indelibe- 
iaaturales non influüunt efficientet in a- 
eratos naturales; Ergo nec fupernatu- 
"t confequentia , ob fimilem utrobique 
proportionis ; & quia utrobique eft ea. 
, majoris ünpcríeclipgis in adibusin. . 


delis i 





16i Seco Xv1*.- 
deliberatisquim deliberatis, füridahsimg 
bilitatem , ut priores efficicnterinfluant ii 
fteriores: Cum éconverfío caufa debeat effe 
feGior, quam' effeQus. Probatur anteeéed 
9üin ex coemuni fententia , cujus auGof 
nititur Tannerus; Tum quia Intelleusà 
luntas, cum iifdem folis comprinciplis , 
quibus eliciune aQus indeliberatos , fent 
€ientes ad eliciendos deliberatos. nec opiu 
bent cemmunicate mediate perfeltienes.q 
continent in (e immediaté.Di&tum sutem e! 
zxilia aQtialia Gratiz effe a&us indeliberste 
gernatuzalesInte]le&us & Voluniatis. 

2. Illuftratió Inrelle&us non influit efficie 
ín a&um voluntatis directum per ipfam. | 
mec fimplex complacentía , in complacen: 
efficaceip, Patet confequentda, quiafundan 
ta canfalisatisquxiliorum Gratiz fur com 
nia [llufirationi & Infpirationi divinz.Prob 
antecedens. Tum quia aus Intelle£us & 
Jüntatisfünt diverfierdinis; neque utlz invi 
perfe&ione conveniunt , qus poffitabali 
alios derivari: Tum quia IntelleQion: s f. 
neatexparte oQje&ti; Ideoque nonpo('un 
mul fc tenere ex patte petentiz in genere c: 
efficientis. ' 

3. Si voluntas cum fola illu(tratione , pia « 
€:ione, & concuríu generali po''etelicerea 
deliberatos falutates , habitus fupernatur 
non darent fimpliciter, fed tantüm facile | 
fet: quod tamen eft contra commune The 
[orem efatnm, ftatuentium hoc difcrimen 

ituum fupernatutaliumà naturalibus; quo 

tantàm facile; illietismg fimpliciter poffe 
£e 

" 


Ütar cro Mem Cei rimum de 
éceffitas d essctivisial ra 3 

s phyfioi. uens enim doctrina Augu- 
; nap tebiasd:ak Grariam effe nt 
m, & ! Lerebar (7 fma- 


|-- | Giada: encimati-; ftu Przve- 
tse Bbirimr d mdi i 
esidveufen, ac m pro priori 
ad exiftentiam a&us, ad quem excitat, 
mzvenit, & quem, ut operemur, ope- 
|uatenus informat voluntatem , eique 
irobjedtum honeílum , & candem mo- 
ilTüd ample&atur. Ideoque h'oc genere 
itis juvari voluntatemà Gratrià , ficun- 
uz defa&to eliciat, neceum c lies poffe, 
eatenus ceopcrante, zescítapudomnes 
gosindubitata. Dubitaturautem , utrum 
iftum influxum moralem realiter com. 
€x parteGratig , reípe&u Voluntatiso- 
$5, é& nolentis operari adjiciat cadem. 
a&ualis influxum praterea. phyficum, 
tienter immediaté concurratad actum, 
Juntas confentiens Gratiz, etumpitis 
id qued vocatur ?. Affirmant S:apleton., 
Molin.Bellarm. Valent. Albelda.cii plu- 
is. Nec paucieres multo funt cum quibns. 
Lotes , Zumel, Taoner. Merat. Amicus. 
ME pta 


144. fiiafiio XV11. 
Przfetenda autem proculdubio e& fententia: 
ttibuens A«uailiis actualibus GiXiz influxum 
phyíicum immediatum in gcn :re cau(a efficien- 
tás ,. Gltra moralem illum 4, quem :esercent in 
genere can(z formalis. Quod fuaderuc. primà. 
Quiz Graria Dei non folüm regitnos, fed etiam 
agit:nos. Non enim folüm dicitur Joan. s. 4il$- 
n9mat omnem bomruem , &linilia,.quzad excita- 
tionem & diredionem foraalem percineat ; fed - 
etiam dicitur R om. 9. Q4 cunque Spirit Dei gno 
»or., n fant Flii Dei Plusautem e(t ^feere & dei, 
quàm Regere, .& Bégi.- Et iHud pribsíupecaddit 
aliquid altra hoc fecundum. .Quod omnino a- 
gnoicit Auguttinus circacundem locum ad Ko. 
manos c. 3. degeít. Pelag. propéinit. Naas pre- 
etlduito, ait, pluseib aes , quámtegi; qui enin v 
gitur, abquid agit, & ides regitur , ntrec agat. Sui 
autem agitur ,agere aliquid pfo vix intedagitur. Idcm 
' habet Profper. Sent. 135. ex Auguftino , & indi- 
dem expofitiüs Gloffa ordinartiaad eundein fo. 
cum Rom. Póueil agi-, quafi vix aliquid azemcm, . 
quàm regs quafi fem aliquid egentezo, At iftud plu - 
locum non habet, ficau(alitati morali Graci 
non fupcraddatur.efficientia phyfica -eju(dem., 
Quia quidquid eft caufalitatis moralis opzin? X 
adzquaté exprimitur pcr directionem ; habet- 
«quc verbum Jeendi , cum particula Piu, refpe- 
Qu Gratiz, &V:ix , reí(pedunoftii, peculiarem 
efficientiz phyfica figni&candz encrgiam , ex 
parte Gratixz. Nulla namque ratione dici poffet 
voluntatem coi paratam cum Gratia vixagere; 
fi voluntas effettota ratioagendi phyc?. .Eo-- 
dem pertinet Gratiam Dei non (olumoftendere 
viam /alutis, perquam ambulemus fed etiam. | 


Áubmini(irare vires ne de&ciamusin ia. Vites . 
*)s35*.- 


- 


— De ativitate Greria. 16 
tamque fapersddite oentioni & mantdudio. 
nl, érque comparare pes quid'difin. 
Gum, nihil poffunt effealiud , quim efficiens 
ie ied vineis activitati phyficz volun- 
tatis. Potró fübminiflrstionem virium per Gra- 
tiam, ultra oflenfionem viz pluribus nervese 
preme Bernardus |. de Grat. & lib. Azbit; 

ngéante fin. Nom. qnicumquee[lendi viam, pra- 
bet etiam viaticum itineranti, Ald ills exbibetqut fa» 
éit ne deviet , dr almd qui praftat ne deffciat in via. Por- 
Yi desunt wii wecefarta , deri 6 adyntari, Ec 
mox pergit oftendens utrique neceffirati fubve- 
niri per Gaitiam ,exhibentem proinde'efficien- 
tiam & cooperationem phyficam ,' ultra dire- 
&ionem , &allicientiam intéationalem ac tfno- 
ralem.E fficaciflimum eft eandem in rem celebre 
illnd Cypriani , tanto plaufütoties ab Augufti-- 
no repetitum: Tofu rribuendum: effe Deo , zatio- 
ne Gratiz, camque habere parteslonge potio- 
res in opere noitro falutari: quodipfum cítno- 
ütilümumexilload Rom.59. Not eff velentis , neque 
cktrenth. Jacob r. Omne datnr» cptimtm de [ur(um 
dT. líail, 36.: Omnia opera nofira operatus eii nobw. 
Circa quz videripote(t Auguftinus plaudens,ut 
di&atn e(t, fentenriz Cypriani : In nslle Glorian- 
dum quando norum vsbil ei." Plaudens vero fapif- 
fimé, cap. s. deprzdeft. San&t. & cap. 14. 17. & 
19. de bono Perfev. &alibi. Quz tamen fubfifte- 
re nequiquam poffent, fitota efficientia phyfi- 
£a ad voluntatem pertineret, &ad Gratiam fo» 
la caufalitas moralis. Quia refpe&u cujufque ef- 
fe&us long? prxeminetcanfa efficiens immcedia- 
ta & adaquata , caufz pure formali ; utpoté prz- 
continensin fc totam perfe&ionem efic&us, &c 
oafcrens illi immediate torum funm effe. -kt 
' quis 


L4 


166 fief» Xvil. - 
quis nen magis acceptum referat quedvis de. 
num danti, & exicquenti, quàm fuadentifo- 
làm , &allicienti ad dandum, & exícquendüm! 
Veràm omnium fortifimé hanc fententiam 
perífaadenc, & quanti ca momenti fit, oftrendunt 
difputationes Auguftinicontra Pelagium, &cde- 
fniiones Cenciliozum contra cundem. Pefía. 
gius totuserat in commendandis viribus & fuf- 
cientia Naturz, Auguftinus écentra totus eft ia 
illis elevandis ; & in oftendenda imbecillitate, 
Scinfüfficientia Naturz, atque in transferendo 
ad Gratiam,quidquid indederraheret. Pro que 
eminenti insec cater , & notiffimo Controver- 
fin capite videri poffunt inter alia penc omnia 
opera contra Pelagium Ep. po. 95. Iof. 196. & 
107. Viresautem &cíufficientia , ac imbecillitas 
&c infufficientia (i nen unicé, certé precipué re- 
fÍpiciunt a&ivitatém phyácé efficientem, ut li- 
quet ex communi vocum iftarum ufu. Conár- 
matur: quia fi voluntas effetíc fola fufficiensia 
genere cauíz efficiemtis ad opera falutaria , &cad 
a&us deliberatos , eo ipfo effet fufficiens ad a- 
Qus indeliberatosIntelle&us & Y oluntatis pet- 
tinentes ad idem genus, & veríantes circa ea- 
- dem objecta , certe ifti effent debiti ex naturarei 
voluntati juxta principium nobis familiare, d 
confirmandum in quzttionibus de Sacramentis, 
de cau(a continenti effcienteraliquem effe&um 
eo ipío inducenti ex natura rci reliqua omnia 
requifita, ut cadem caufa totam fuam aGtivita- 
tem exerccat in aliquo fuoeffe&u. Undefi Vo- 
luntas fe fola effetfufficiens in genere cauíz ef- 
. ficientisada&us falutares, coipfo deberentur 
Abi Illufirationes , & Infpirationes juvantes 


cesdca in gencre cauíz formsliad iltos eli- 
etu 


- 


2d We aclivitate Gratia, 16v 
s, eademratione , quadebentur ex na- 
i cuivis cau(z naturali omnia requiiitaad 
Feontentosadaquaté in ipía , ac proinde. 
llüftrátiones &In[pirationes non habe- 
bcn tarn Gratiz, qui erat totus. 


lgü. 0 ur 
máius tetum hoc patebit confideranti 
,notiflima conrtrevet(iz capita, Peffe, Fe- 
Agere, de quibus ita ceníebar Pelagius, 
ret, folam Pofibiliraremm divino femper adjm. 
tilio, Voluntatem autem Cr a&lionem nulo. Des 
Hp niece, icm p "ea Grat. 
ly &fízpeanrea, Ipfe vero Augufinus pla- 
hix& conrendit non olam poti biliter; 
luntátem. etiam , & a&ionem divinirus- 
ti.. Und& concludite. 47. rst dixo; can- 
Pefáginr ,- ipfam etiam Voluntatem , Gr tébio- 
bimus adpevari, wtfimc ilo adjwtorie Des 
e velunur G7 agumus , eamque ejfe Gratiam 
"PM: CHR ESTVM:— Dominum. nofirum, 
Pljsterio Gratia, quantmm arbitrer , contro 
Mingeatsv; Nota Poffibilitatem juvarinom 
quin eoipfo-juventur, alique modo vo- 
, feu volitio, & actio: Quiadicut Poífibi- - 
á& ordineadeffe&aüm ; ira& Adjutorium. 
litatis; Nec excogitari ullo modo poteft, 
ti volántatém ,; & a&ionem, niG perad- 
iai adjunctete porentiz volitivz, &a&i- 
"que hane poxértiam juvari quinaliquo 
&ventut volitio , 8ca&tio;: fiipfz extite- 
vgo dug Aiguftinus fpecialiter poftulat 
jrium , qtutod&ramcat in: volitionem , &c 
"m folum: polttulate potcít Adjutorium, 
roti- hreatin iblumimaione ,:allicientia, 
oae morali Aszbittii; fcd infuper influxu 


phy- 


163 3Susffie Xv. 

pisyficeimmediaté cooperetur. Hec enim eftdi- 
re&té juvare volitionem , & a&ionem, adjuto- 
rio utramque attingenre: immediaté, & füpe- 
raddite ultra adjutorium attingens utzrameno, 
folàm indite&?é per motionem maqralem poten-. 
tiz. Quod fecundum Adjuterium propterzeg Au« 
guftinusnoluitappellare , AAjstorium volitisnis dv, 
, «dinis, quia füpererat aliud , feu re, feumune- 


rc diverfum , cui id momen, magis cogvegirzet,- 


ac omnino :cengrueret , ptopter attingentiam 
immediatam utriufque. . 5: .— 5: 7 
. Iftam effe legitimam rrimembris illius cele 
bris diftin&ionis intelligentiam füadeturexee-, 
dem Auguflinocap. 25. ejufdem libri de Grat. 
Chrifti, ubicontraidem dogma Pelagii; Seed 
peffumns , Dereffó , mon quod agimus, fic habet, Nee 
ait Spiritus Patri vefirieff qui vob dat, vel dedis po[-. 
fe bene loqui: fed,ait, qui loquitur in vebuy nen gm 
cans poffioslitatie profefinm [cd exprimene cooperariona 
effeéwm, Eodem pertinet, quod docet c. 12. fige, 
&cc. 13. init. Sa Gratia agitur ,non folum wt facérs- 
da noverimus ; verum etiam ut. credita dtligemsme Et 
ruríüs. Summi denams , € quid agant fcire &» qned. 
feinnt agere. Quorum primumcaufalitatem merza- 
Je exprimit utrobieue Poftcrius veró phyficam 
efficientiam fuperaddit, cum nihil (uperfit aliud 
quod fuperaddatur. Nee enim Auguftinus tam- 
tum contendit , notitiam & fcientiamà Deo da- 
tamtalem effe, qua pralucente tantum, &al- 
liciente, quod profe&ócítgenus quoddam Ad. 
jutorii refpe&tu operis, ut di&um eit; fetalem, 
quaadjuvante , adjutorio utique di:tindto à pu4 
sa Illuftratione & allicientià, perficiatur opus. 
Idem efficaciter fuadetur ex duplici Maulevit. & 
Asaudicani.Cenc. dcfinitiene centra Pcelagiuen. 
-Màle- 


ramo facore diligam , afque valcapsas ; "tato. 
&. Araufichnum vefó definit , can. éà Per 
Gandis infnfsnem , G- Infpirationem fers, vn 
, erare , c. prout oportet agere v aleamius.Sit 
ommentarii diftin&io Fulgentii 1. r. a4 
n.cap. 9. Inter vele & ve'cre. "Unde cogno- 
|a, Dei efe, Cr mtbonum facere velbmsu, 
» facere oaltamts, Iftud Valcamus, ultra l*e- 
non potc& divelli ab efficientiá phvfc£, 
rellaturà proprid & nativa Ggnificandi vi; 
dicatur perperam fuperadditum effe , & 
collocatuui , alterum diftindienis extte- 


* Pelagium non recte conftituiffe illudip.. 
f* , cui plufcu!um fubvenille per Gratiam 
(t. Nequeenim unquam conceffitdari no. 
f per Grátiam, przterquam Creaiionis; 
atüin juvari poffibilitatem jaimanteprz- 
»tem adjunGa ultetiusaliquà folüm faci- 
; ut obfervat inter alies Suar. Proleg. y. 
t Aug. c. t. & re. eiufd. lib. de Grat. Chrie 





« . 
, Li 


179 Sisafio Xv. 
przeriftentibus. Quandoquidern ergo Augufi- 
nus nop concentus Gratiatantummodoó juvante 

. pefb , Gratiam preterea poftulat conferentem 

; Gratiam profe&oadftruit alfferentem virh 

- phyficé effe&ricem operis falutaris quà com- 

plestur infufficientia phyfica nofirz volun« 
Satis. . 

|. Addepof(tremótria Principia. r. AGus faInte- 

. rese fe intrinfecé fupernaturales , ut oftenfum 

, eftquait. 7. 2. Auxilia Gratiz aQualis adzquaré 
confBitgiperIllufirationes, & Infpirationeadi« 
vinitusimmiffas, uzcon(latexquzft. rf. $. AGi- 
visatem phyjicam voluntatis non tufficere fe füfa. - 
adcliciendos AQosup:rmaturales, quod tetno 
negat , & fatisliquecconfideranti quz dicla funt 
qux(i. 6. Manifettum autem ex his eft Auxilia a- 
&ualia Illufirationis , & Infpirationis drvime, 
phyfica, immediata, iuvare voluntatem. - 

Ad 1. Negatur a'tus naturales imdelibzrards, 
non influzrc effcientzt in actus deliberato n£- 
turales. Nec eft in conrjatium camfiühis At; 
horum fententia, ur ligukt'éx Authoribus id: 
dicatis füb. initiuin. quéBionis. Im9 'Fonfed 
ecnler Sententíam, effe communem, quz trl- 
buit'cefficientiam pBríeem a&Gibus indelibe. 
ratis , refpe&u deliberajorum. Ad ajterani 
probationem in ceéntratium , dicltuz: Ajem 

ia najuralia 'incipere.ab imperfeGioribus ejt 
te cibus , ut percosjuventurad magisperfeftos; 
utque, per cale juvamen reddantur habiles ad 
gian d ül efficienda, & compenfetur per tale 
djutorium ea. pars virtutis, quz divertitue fa 
rodulionem corumdem efeduum imperfe- 
erum, necneceffe Gt t&atumdein fobr 
dcproducione magi petewtum Qus Mi 





- , quam s&us dcliberati fecundum fe. 


merminte habitnum nsturalium , quee 
potentie-naturalcsfe (olis, neque corum 
(e folis producese poffunt , poffuntacté 
i&is viribus. 
L. A&tus voluatatis tam naturales, quàm 
ratutales dependent ex iua natura neceffa- 
influxu cogaitienis, quà diriguntur. u- 
m habeat, nec aliunde haberc adzquaté 
it. rationem. voluntarii fibi effentialcm: 
tazium enim cft ab intsin(cco cum.cogni- 
idque c& illi e(fentiale , ficut & opcra- 
itionali , ut rationalise(t. Idem dicitur de 
»tuxmeris, &odiiimitanuum effentiali- 
zmationem, & ncgationom inteliccua- 
ujufmodi imitatio et propri& e£c&us re- 
caute efficientis. Ad alteram probario- 
lognitie'in satione imaginis, X reprz- 
tationis, fstenet ex partc.objeQi: Atin 
eelicientis,. & permoventis voluntatem, 


»- Au QA COR 060 05 An $5 G«I. ade cati^- 


/)i OU I Skafopxtm. 
Habitus nítirales & contrario funt fuppfebiles 
pecirájoremconatum potentiz naturalis; atque 
1tco dant tantüm facile poffe. Quiainabtentia 
Npforum poteft fieri difficulter illud ipfum,quod 
fit facilé przfentibusiifdecm. Ratio hujus diferi- 
fniniseft: quia perfedio hobltuum nacuratium 
rocedit ex przvils a&ibus naturalibus praccn- 
tentisin potentia naturali, qur ptoindeneccfie 
eft utin fe przcontincacperíc&ionem propriam 
eorum lmabituum.At habiius füpernsturales ha- 
bent perfec&ionem immediaté cemmunicatam 
àDco & nequemediaré, neque immediaté prz. 
ébntenram in petenti naturali , qug proinde 
fupplcre non poteft aQiviratero corüm in ordi- 
ncad30vus einantbiles áb illis. 1 
'' Ad 4. Non ubiqne omnia exprimuntur fichul 
à Tauibus; tedintetlimoaniis objcQionis conti- 
netur caufalitas formalis,abíqueexcinfionc effi- 
cientis; Gcutintefiimoniisfuperiüs produ&isà 
nobis, cradiurcffeientia phyfica, quinexcluda- 
tur caufalitas formalis, &'incenrionalis. tImde 
nulla eft difcrepantia cerum ceftimoniorum in- 
teríe,autà fententia rradita. Preterea Augufli- 
nuscedem illo c. 2. de geit, Pelag. tubjungit fic: 
Marifefiim cfl , quod f$ ad lgnem manum mittit, dr 
malu m.G morsei plocet , d volentat hoptnm cperatuy., 
Giantem borum C- vitam diligtt , non fo'tim velsnta 
sdagit, [ed divinithradiu vatur. Ubico fenfu negazut 
folam agere volutitatem, dum beneagit , qno 
priàsconceditue ; (olam operori dum maleagir, 
Ideoque pars phyficz a&ivitatis tribuitur Gra- 


9iz: ne plusdeferaturvoluntatiin eperebono, | 
quàm Deo ina&o, qui malus cd. Dc quacomps- | ! 


tesienc paulo poft diceturclarihs. 


D ANE I 
SEN 


I 


! Ad, "P us " 1 


"T 


LUESTIO XV. 


Bb 0din IMpais ed CR 

n1, fit tota ratio aperti acti oe 

rmaiurales2 —— |» ena 
& ! ü * 


etur effe totam racionem. 1. Quia virali- 
) ,voluntatieras, & fimilia o.nnia przdi- 
oavenientia aCibus (apernaturalibus, funr 
fupernaturalia propter mutwau omnium : 
litatum idenzicatem realein. At rir sadi. 
uralis, quz fola convenit voluntati fecun. 
P, nequir immcdiaté attingere quii 
MABP Proputt 6n iustemapiuu, 
portionem porentiz naturalis rcípcitu 
is^fupermatuza|:s. Ergo voluntas nul, 
ibét.aXivitaceay immediatum, ut qua, 
partialean., ecia:ia- minimam, rc(pedtu a. 
MWuperaataralium, |, «— Frid! eir p 
Zudihec caufz. parzia|idcben:uy omnia 
Amcipia & requifita ;urinfluar in efectuim 
H6bcau(a partialis ;; quia il'is non habitis 
let perperamin teruxz naturá, Ergo fi vo. 
e Tet cau(a Partialis immegdiataactuum (ui 
aürslium debercucuripli exnaturi tel omo 
fptincipia & requi(itaad illos cliciendos, 
ieusautalitez, quam ad eJiciendosa&tus 
w£ales: Quorum dcilicetcém principis zx 
tà-non ob aliai: tationem debcaiur voz 
, Aili quia c.l. cauia immediata parialis 


des ; NAR TNUER LEARN T TRNONEUS 
eütentia ad(gribensweluntati gritar eg, 
PuD pe sv pop VU VERS 





Iv S»affio XV11I. | 
partialem immediaiain ad a&us falutates, inci- 
ditin errorem Maffilianfium ,qustenus aliquod 
operum füpernaturalium , & juditiz falutaris 
prinorpium , feu inuiuia eo!locat in libcro.Az- 
iurio , &I partim cidem , partim Deo & ejue 
Qrátiie tribnit: epuc fülacare, ac. meritoriugm. 
Quod effe femipelagianum., grobatnr ex. Au- 
84. Quia fuam illam entiquam fententiam; 
Sipod velonss ,. funro efft voluit , é-nefiru» , tan- 
quarn feinipelapiamifinunr , retra&at 1. 1; Fee» 
tta. eap. 23: ibidemouc dolet, fe nen fatis olim 
agnovitlc electtonem Graciu fecundum propofi. 
frm', &quod'totumtribuendum.fit Deo , cum 
ftriberet autc exortamhaeretim Pelagianim, Eg- 
'Kaguftínus agtiquam faam fententiam ,- i» 
continetur sac, que modoimpagnasua S^ 
gnofit' randem Pelagianitmi, aliqua fakem cx 
farte reagi. Nurfüscap. 32. Enelris.ad Loa, da 
ad Shinplic. q.2. lorg onte in. docet idem 
vNfinus , nonideó dick : Nén eA vebatis, drc. 
QViá vefünras &on pote progredi íine fizotit 
fi via falutis, .ne fimiliter-dici-pofít; Nose 
bei mifetehiís, (cd'hominis cuttentis, & vo- 
lentis. Qnia Giatia fine voluntate non potef$ 
edere opera falutaria, uti teipsSnon poffet, & 
Gratia effer ratio partialis agendi , &icut veolum- 
tàs. Ergo Gratia non agit fotüns pactialitereyass 
voluntáte, fedfe (ola e(t vors ralio agendi. . 
e Cirecá ilfgd Pfalm.31. Verbo Domizi Cu. frs 
9iati fhnb , Ó- Spirits oviakpas oem virtus corum ; SiC. 
ponderat &upgAiftinas' Non babwerunt aliquid ex fà, 
€ tanquam (upplementum à Deriino«acceperunt. Gpiris 
Kio enim ove ejut , mon pars fed omm t virtus eorum, Et- 
O tota virtus aGiva , & non fola pattialis 


i€& Deé ,. teípcGly opetum Qucalier di. 


BL IS 





Volustatu -djeter enum voter Deus duertr / nao 
are: potefi mif qui etiasm [ente abquidiconatute 
nen fic tán lapedibus um(anfaris, rc. Ex tr. 4.12 E- 
Joan esl, 4, cum przrulifer; Tame» quea ds 
aliquid voluntate ides Ó» ribi aliquid triruendism 
ubdiriminediaté ; fidicie. Ld dimror mau elio 
daga, Mam fi min ago. quemedo ille adymvasf 
i&icantiuse t, quod dicit ad illnd Pfalm.€1. 

vana: Deus. Cum mero, àit. adjngerineu v 
ygratus efl Gratia , nes tollrt Lib "Ierestrinm. 
rnérs adjusatnr , aliquidetiam per [ipfure agst, 
i$ id-m pro equitut (erm. 1;. de verbis A- 
propius ad med. quàm ad fiaem , circa id- 
Spwerquer Spiritm Deiacuntur, Bec. Ducit mibs 
W. Ergeapunar , Sen .aqimu. Rojpondes, 1m 
: H « ap. 


1: 0£5 DL . * 

126. (0 Sefo XYRE. | t 
agz, Chageris, Ettnnchencaga , f d benoupariu: Oii- 
Tiwsntn Dei, quiteapit, agemtious adjutor eff. Mp 
fem howen /tdjutoril praferibét tibi ,. quians teripA o» 
liquid agit, Etrhou »' Non enim ef ille, fi né. 
bulagati .. Nóuenbmecepepatos efl ille, ff pmibél 

qv Imquiburemnibas, vivide, ac facilà 
ponderatiobis fant profcopo prepófite, effea: 
ciam moftre voluntatis cuam adaiti ; noftram 
volimtatem etiam aliquid Cezari , quianongmao» 
vetu ficat lapis; aliquid nosagere voluntate 
quod perinde eft , atque voluntatem effe id, 


fusredéplitetio manife? additaliquid íupgsb 


1e, » n0s-agere uteumque , feu fupap 
Mpeel ut princi prem jud rum. Praterea mos 

re eé vevitate, ac proprietate , quaagiasus, 
nulloagnitoiMer utrumque difcrinrine , ipfuap 
Que nomen Adjutorii, utiqueptout vulgó comp» 
muniffimé accipitur, prz cribere, qnia & nos 
ipa aliquidagimus. Quid sutem nomen Adjuto- 
di prxfcribat, abfoluté:- conceptum, &ex val- 


pn ufafacilé qui(que colligit pro re prepef- 
. videri praterea poteft Augufinus fetm. 43. 


gefellat Pelagium fupggerensem Demetriadi Vir- 
glnitatiedosum non nif in ipsá, &ezipá De« 
metrisdecfie , (ubdit pauló poft medium: £sie. 
etf etiam ox illa ( Demetriade ) propter /érbitrenm 
epritwe , fae quó non operasotr bonzm : mon famen 
Fiwife (Pelagius) dont, Nifexslie. Idem docet 
! panlo pof de continentia -Salomonis, fcilicet, 
propter Liberum Jdrbitrimm .ropesnm wr nga. 


deor Mo, nen tamen mf. en ilo P [R. Se NE 


duet mite : nos:aliquid: pes-nes ipfes agese,. 


dé verb. Dom. c. 7. Videndus verb omnino ed, : 
Bfià.143.in qua cum nihilagataliad, quamus ; 





r "a De Aflieit, Lib, etvbit, T7?» 
Met ÀvImtinola Pelagio opusfalutare non 
mii ex nobiseffe; nou vero -x nobis etixm effe; 
ideaque conceditur ex nobis etiam e/1-, code: 
wique fcnfu, que dicebaruc à. "clàgio ; Nom 
niü ex nobis cie. £adz;: doctrina haberurcap: 
6.dc G às. lib, Arb.propc fin. cap. 14. pot 
inir. Moidifpusans eontra Pelagianain Arbireil 
fafficientiam ait: Fiomerita 2] ra fic imrelligevént, m 
etia ipfa ejfe Dei dena cogno[cerent, non vjferesrobun- 


dam ran fententiam C fidem men ejfe lileritanizammes 
dearistri, Erzo £elagius non certavit quatenusa- 
novit voluntatem agentein imimtdisté vperá 
oma; (ed quarenus conítituit vateairem ageré 
fe folà ; & agentem nonagecte Gtaciá, Cono- 
nathis caput;7, de Nat, ( Gra:. continens te- 
prehenionsm aizopantiz ; qna cire, inquit, poto 
teil ('eürzpere nima hwmanao, wt quod benceperatnr, 
iw ny a utummo dlaexi?: wt. Tota igirur reprehen* 
lonis caufa eft , To jum lah!uomsdo, ad quod 
(nm tantimoicdo nequaquam duffticit parcialisia- 
fiusxusiim nediatus, ut paict, 
Accedit .Augait. D. Tlhontas "multiplici 
ter füigniucans , & Ízpé aP?irmans paitialémn | 
nofi yolunizris iaflukum im:ncdiaiam ad o- 
pera ólutaes. 4nliarur Jocus iliuáti$ , ex. 
quz iion.27.dec vericart. 4.ad 12. Dicendueni quot - 
vd nona apt dipinzndo fe «1 Gratiam. viriate propria - 
Nurs : Oajram:nte antem virtéts divina , Wt 7 
tjus  iufriementa, Ubi 'habetar Anima agens ut 
g»od , unde convenit cum "Satzanentis ; virt - 
Ute proprid -Na4!'H!4 4 tanquàm principio qwe, - 
ind -. diiidet.ab iifdem , Difbeftunem kd G'a- 
ja" , quain ede operaiionem faluaze , X 
upernaturalezm , nefas eft negate : Landem 
bhOponrtionen, ar 3. Qua.liog. 159. aC- 
bl. 7 is Hy'' (555 8 sr 


175 Susflie XVIH. 
tic. 6. ad 4. Kemnnem. facere por. Liberum Aris; 
trinm; quia veluntarié agens per [5 agit. Quam ra- 
tionemadhibet eriam. t. p... 2. a. I. c- & alibi. 


Abfurde autem diceretur principium qued agecto- 


pet principium gusdprzciseuttale. Erge Libe-: 
nm Arbitrium eii virtus, & ratio ageudiut de, 
Denique eadem1 2.q. 114.3 3. c. & q. 24- de vc- 
rit. qua c(t de Libero Aibirrio, art.54.ad 1.ait: 
dibus mevitorío: , & obfervarionem [mpernaturalem 
maadatarnpo Keri quoad [ubffentiéss per Liberum dr. 
bir , quoad xodum per Gratism.. (uz 1Caten- 


tiadcíumpta cit ex Beinirdo lib. de Grat.& Lib. . 


Arb.col. 5. Hac autem partitio forinalitatum 


nullum habet locum , ut patet, ubi non ad(uns. 


duz paztiales virtuces agences , ut qute. . 
Majus pfobationis pondu: ducitur ex Conci- 
lio Trid. ie. 6. cap. s. ubi przmitrit. 2ddates 
d'[poni per excitantem , (6r adju uanterm Gratiam , ad 
convertendum [ead fam ipforum rufificationem ibe- 
|: fÜa [f utiende, € cooperanda Gratia, Et mox ;'ubiun- 
M, Jta ut tanzente Deocor borsinn per Spiritus S3uBdi 
BMreinetjenen y, neque bemnoip[e niil ousninà agat , im 
Jiirationem ian recipiens. Et poitea concladic. "Ue 


dean facri Literacum licitur , Cony:rtimniad me, d - 


ego conwertar ad vor, libertatienoftra adssonerour.Cum 
sefponde ms. Convertenor, Domine , &convertemmpry: 


dei nos Gratia praveniri conftemuz. Poade ptimó,. 


quod ett huic teilimonio cui aliis innumeris 
«commune, Gratiá excitars, adiuvare, cooperacti, 
tangere &illuminarecor hominis. Ut quid aucé 
'€Xciarerur rangeretur-. i11luminaretur princi- 
pium, jpanrum eitdete femper hziurum. nihil* 
gue coilaturu n de (uot, Et qua proprietate dici. 
Ja fer, ad;uvari nibil.exfe iaciens,. & coonctrae 


4i, nibil cx Íc umacdiav options Y eade ie. 
«93 


A 


bj 





n agendi wr Pende tertio, exiguam i 
dum dus drin Ges dici & cogitari pot- 
eri cm eM ^ 

epationes, dum dicirur, meque 

t bominem ipfam , id eft, aliquid » (eda 
b B podw. ac fere nihil, e 
itriodus per reminas ti^gariones | 
ro figoit- HL tenviffima ejufmodi 
e przlertim adjungendo Tàsvmnink. Libe- - 
utem Arbirrium in ratione principii quod, :. 
xm.agit non nihil omnino; ied totum * 
10 agit, utctin confeifoapud omnes. Bt: 
ero Atbitrie adíeribitur prztecea AGivi- - 
tia! sim mediata sr qvo. Sub qua .rat:one, " 
a fit tenuitas; & quim ptopé-nibilin Lic: 
ttbirtio pautà pot clariàsapparcbir. Ben- - 
^ remo ! ntentionem Concilii inillocapie:: 
Te damnare errores ejus: temporis, & proe. 
in ekl:m re Doctores Cacholicos ;.qui ! 
ent contra illos. N-utsom auteni. pags - 

, fi folgm accibuiffet. XKibero? Asbiri ^ 
n princiyii vod. An aerich 'aee. Eee c 

, Calvinus neg bant; uet (oliin colis - 


»sadi fiere. ai 









180 Sosfi XV14... " . - 
lici. Quod inultis utriufque partis teffmojdifs 
demontirant Montoya diíp. 20. dc Przdeft..(e&. 

y^EtRipald. difp. ae. dc Entcfupern. fc&, ax. , 
: ^z'Tottantii(que Au&oritatibusancillatus rario 
Baud quaquam obícura. A&ibus (alutazibas & 
firperoasuralibus con vcniunt.przdicata quzdam 
vcommuniaipís , cum sQibus naturalibus, qua- 
fenus exigentibusoriri immediaré à volunrate: 
«uzdam vero alia conveniunt, quibus excedunt 
éinaemaduum natatalium perfcdionem. Ero 
dvéktus tàlutazes, ac. fapeznaturales poftulanr o- 
£i zqué immediatéà voluntate & Gratia. Patet 
'Con(fequentia quia ecius habentes pradica:a 
&ulantis d-xerminaté ex eonceptu tuo princi- 
pium aliquod influens in ipa immcdiatée, wr quo, 
nou poffunt non po&ularc idem principium eo- 
dem modo; ficut habentes a:ia ulterius prxdi- 
€4t8 , non contenta formaliterin eodem prin- 
cipio , poftulant necetiario fimultancam alte- 
gius pratercà comprincipii influentiam imme- 
diatam » 4o. Probaturantecedens primo. sue 
utriufque generis Actibuscoinmunia funt eife 
aum vitalein, tendentiam intentionalcm , af- 
senfum , vel diff:znf'um ; amorem, vel odiam; 
smentalem compoítionem, autdivifionemn ; a- 
ionem voluntariam , ele&ivam , &c.. Hac 
&utem Przdicara fuic , & non alia, ratione.quo- 
zum poftulat at*us naturales immediatam e«a- 
nationem à volantare agente t qo. Sccando, 
quie ,. Aétus naturales to:a fua perfe&ione con. 
veniunz can fupatnaturalibus , folaqueimper- 
fe&ionc diferunt ab iifdem; nempe Ordo fu. 
pernatoralisinftitutuseít, nen ut homo cateat 
peseüiepe fibi connaturali ; fed ut in 


aliqua 
Nr voce » à€ Inajorem aliaa gerfedionem, 
SN 


3 





[E r' 

nmutando prtcisé; ied fuperaddendo 
loveatur, ACUsaurcm naturales, non poe - 
at.iinmediaium. voluntatis influxum prze 
zc.lormaiiter ratione uzimperfe&ionis, 
videlicer nihil ett fornalitez, nullumgus 
ide habec principium aut cau!am directi, 
entem in pam; fed iantüm | indiccétà 
ms inleparabiliter inett perfe&tioni poe 
d directe inüacntiam caü'z intendentis.- 
j pet i. Comune igitureft: AQibusfu- 
atüurzbus, & naturalibus il, ratione Cue 
&use-n;turales e'feniialiter poftulantorimi 
ediate à voluntate, rxnquam à virtute & tae 
tazendi wt'que; ac ptoicdea^tusedam fae 
atürales idiplum zu eff-ntialitet. poftu- 
Tertia, Hoc ipecialiter commun- elt. u- 
jue ordinis dibus imordibis, at fio H- 
ele&iones. Electioniaurem liberz , ut ta* 
im effetiiale eit oriri immediárc à -porent 
irmalrter electiva, qualis etliola voluntas - 
n Graua; quz nitnirum ad alierai pase 
quz malacft, iafuere nequit; qaànef 
ale ett effectui tupernaturali oriri inimediae 
üu'a fuperna:urali; vifioni à potentia vif$-- 
iudittoni ab auditiva, &c. Uude Augutti- 
ubique attribuit voluntati tanjnani fue 
cpio fo:mali rationem liberz «lectionis 
tram in aQibus iupernaturalibus , v. g. 
34 de Spir. & lit. Confentire, vel nonconfen- 
"repris vilwatatu cfl. cap 3. de Gar, & 
Arbit. Velle &- "nolle! proprie. voluntata: eiF. 
t. de peccac. mer. & remjff. cap. 22. "Uf 
'edat , ille ucn credat quod elf. propria veluntal. 
à ratione utique liberx electionis s quam 
€ fertmodus1oguendi Aunguitini, & de«u& - 
iA 


- up 


132 S540» Xr: . 
in illis loeis agebat, atque hocipfum efütpae 
ubique , ut principium per fenotum, quale eut 
nino eit. 

Accedit validum argumentum à paritate ad" 
fiominem. Quaatum elevantur a&us (uperaatu-. 
zales ultra perf:ctionem a&us naturalis honcfti,*- 
tentumdem infra candem demittuntur acus 
peccamingfi. & quantum naturalisperíc&tio vo- 
Juntatis diftat à perfectione propria ordinis (u-: 

ernaturalis.: tantumdem , ut minimüm, diftat 
an&icas infinita Dei à melitid ; & iniquitate no- 
fuia&usmali. At nonobflante ill imperfe&ió- 
ne, & hac diítanril, infit Deus immediaté 
perfuam omnipotentiam , tanquam per ratio- 
nem agendi, »! qn», ad totamboniiatem phyfi. 
cam & entitatem aGtuum noftrorum, qui mali 
funt, quod eft: isdubitatum apud Adver rios 
fenrentiz , quzà. nobis definditur. Ergonon- 
AbJjantz illd perfe&ione , &hac alid dittantià, 
|o po ctt inBnere Voluntas tanquam ratio imrme- 
diaria agendi ut gsve; ad aus füpcernatnrales, 
fecundum perfe&ionem & przdicata ipfis com- 
munia cum a&Gibus naturalibus. Confirmatug. 
Qpia ücut dicitnr de aGibus füpernaturalibus: 
Qe donum pcrfcéliin dc (urfum ef); Deme ei? qui opes 
gar , Non ef volentü, megue curresia : Iractiam c 
. dácitus : Perdatio tna qx 1g: Vasex Patrp Disbolosfie; 
Ceneupilcentia crois ,. cqoeupr[centia oculorum , dé 
Juperbia uta , neg ex Paire, fed exmundee!]. Ergo ^ 
ficut aon obftantibusi :is pofterioribeste(timez: 
misadictibiturDeoinfünxus immrdiatus parzia- 
lisina3g a, qui maluseft, quatenus is habet 
honitatem $'iquam phyficam . atque Deusef : 
principium totiusompbino boniga.is Itaeiiam - 
Adictibendusc/. V gleniati humagazánfluzus in m. 
' mecai4s--. 


De Athos, Bib. cdriile tn 
13 pactialis in opera falutaria 1 quatenug- 


erz.cledtiones, habeurque alia pradieg. 
commemorata , perrin *ntia proprie ac 


terad voluntatem hümsnam  Audiatur- 


1o hujus paritaris éx Fulg. lib. z. ad Mo- 
. 11,88 f comperit Des , wr fft caufa formis a- 
fic miengrumms efl ut impatetuP cana eurufi. 
maf? fex Hilarioin ?lalm.1:2. EfZgés. 


le manendi: à Dea mwnua , Rd impedie dian 


|. vit utrique Augufinuslib.z. depee. 
tCm, c, 18. Elio virt quod a Deo nor &y-rti- 
Irsm eii, C bac ef voluntas : Sincd avteso 
nor(savyeriimaus nifi ex ipfo excitante , 4 ad. 
ten poffiesmins , o» bac eff voluntar b»na, 

rvaudunmi eff occatione hujus argumenti 


lus adverfari noürz, omniumque Sca - 


» &'Th-ologorum Socicratis, aliorum- 
entuz.improbabilem , & merko quzil. 
'eprobatam lenren;iam Aureoli, & Dac- 
[criben ium voluntati totám rationem 
acinfluendiin attis emnes falutares, & . 
ntium- Ggati» tüm aQiali, tum habi-- 
am caufaliratem formalem , ac mora- 
iàm 'ententiam attribuentium foli Gra- 
n radeneum agendi, ur quo. Quia nos. 


nsattribuimus activitati physcz Gratiz 


'ivisati partial: voluntatis. quandequi- 


ibuimus volunta:i ea '0!a predicata pet 


s (apernatural:s conveniunt cum a&ti- 
talibus: Gratie vero totura exceffum, 


;'up-rnaturales naturalibus przcellunt: | 


m cxceifusconiinotin ecu alam per- 
multo majorem o ciim :pradicata iHà 


^ 


ia ordini naturali &. upornacurali. He | 


*3ualias, hoc pacto dittiiputa forina- 


Vett - 


344... . Sfr XVII, 
lier, eft imprimis conformis AnfeImo cap. $.' 
Concordizcolg.ajenti: Nerspequamvti iliac. 1c- 
4&:tudo i ferveter per hberum -Arbitrium ; nen tamen 
eff ranttm wpntandem libero troitrie , quantum 
GYatie ; cum bsc cc. Eadem deindc inünuatur 
expreilione manifzia , à Concil. Trid. &à D. 
&uguttine inlocislüpra indicatis, quatenus di.. 
sant. Vix ipfe aliquid agere intelligitor :. SG homoipfe 
sonnibil omuino agit. Quz deprcfhones& li;piga- 
tones congruunt oprimé a&iritati partiali ut' 
&uo liberi Azbitrii, immediaté quidem , fed 
d.bilitfimé influentis: Cum accommodati nifi 
ab urde nequeant lübiantiz hominis , atque 
e;us Arbi;rio przcise quatenus c(t principium. 
quod. Quia fiib hac rattone principii correfpon- 
dentipfi a&kus fupermarurales zquuliter quoad 
b unia iua przdicata & formaliratz$ , utcumque' 
to:rüderatas. Ob lizc igitur omnia, centftanri- 
li mé tenendum ett, liberum arbitrium Gratis 
eljuvanti, &coopceranti coagere, & cooperatt 
par:ialt induxu. immediato, ut noa fit. Gratia 
Deiíola , ncc homo:oelus; fed Craria cum ho- 
mine, utaitD. Paulus, quzoygeratur falutem, 
&perducitin vitam zternam. 
Ad i. Ea obje&io, fi quid convinceret; evet- 
teretfaaditüs omnem platium caafatu:n partia-: 
Jium conüuzum refpe&u edc&uscealiterindivi-: 
fibilis. Quiain quoltbcc e;iuímo di effetu ,. prx 
dicatum formaliter correfpondens uni euitibet 
cauiz pardcalieitideniicatum realiter cum pra- 
dicitis, ;u$ correípond:nt formaliter czteris 
£sulis paccialibus. Uude retorquecut. argue 
meatum eadem vi contra Advev'zrios; Et Vi- 
talis, Vo'uatiria, Libera, Eleziva, quorum 
Di coaria-t ia fe Vittus aftisa ; que nscaft, 
XQ 







I————— 


--—- 3C. 


Lib. hrlir 
V s, DRPREleRE Siehe: ira rte 
iri Gratiz. Dicitur ergo, 
lem non poffe [c fola at nere iv 


det TA 


T fe [A Mo 


& E. ] 
ie: je Yum Mela : 
Leah c b, Tin emw Lo eim 
arsd ess Mons exte foc - Iu 
td tote am FRE. 
üfluxus fübnicdinii Iu in^ aliquem effcdum; 
equit illum producere fefola ; fedpeife 
eproportionem inattu primo piéuhn-u. 
Alicujus effe&us ex adjun&te &bi-com- 
pio, quonondum habito , non. ffabebst 
Hionem , nifi i acta primo temeto. Noc 
t propormonabilis licet non proportio- 
rozimé, Quod fimifirer dicant Adeerfarri 
eetde Anima conGdtrata, quatenuscít 
piudgrassda &uum fipernaturalium. Neque 
poteft. exescere- potenti proximZ genus 
raufalitaris A p principi Beádum habif& 
i. erBaturali agendi, per quam reddirut 
m proportriondra, cüm ex fenon ef- 
khoe riogabilf táutum, 
v. Debenturquidem cuilibetcaufz partia- 
ia comptincipis , & requifira, fine quibus 
nequit. 


46 faf XV. 

mequit exercere totain fuam aGivitatem , & 
communicare ef/edibus totam p:rfeQionem 
contentam in ipsà, Atque ad neurrum horum 
nceceifaria fune ; fed felum füperaddunturs ad 
dandam efeCtibus majorem perfcGienem,quam 
€$ua contiacturin cadem caufa partial, nequé- 
quam cidem debentur ex natura rei; fedodmini- 
 móogratuito illi adjiciuntur. Quisutaliqurenut 
g3rtialisnen fit pofita perperam in rerum natura 
ejufdcmque exigentiz innatz , ac ptepertieei 
àntrirfcca farisSas adequate, fafficit, us patet, 
Ailud primum: Ideoque hoc fecundum , ut egs- 
«edatur, peranes ad benificentiam Dei 
gradoíam. Voluntas autem exczeet tetarm 
eiviratem , & tecam perfetionem eentestem 
Anipfacommunicat effeBGibus producendo folet 
2&tusnstuzales. Nam in aGibus fupesnaturatibus 
adjicitar przterea perfe&tio aliqna m;gima oot. 
tenta in voluntate. Alias enim fupernaturales 


nou forent. Erge felà m ad aus naturales, mon | 


verbad(apermaru'ales debentur voluntati. em- 
niacomprincipis Kc requiüts , licet utrarumque 
fit caula immediata. stique. — 

Minc fic, ut voluntas dum elielt atus pe 
naturales, dieitur egere per potentiam obe- 
diencialem; per potcatiam verb naturalem,dum 
elicit a&us gaturales.NQuja atus naturales elicit 

agendo jure velut (G0, &cum compriucipiis &- 
biomninodebitiy: Supetnaturales verà p 
Quatenus fubeit gratiofg & puse libezali vetnm- 
$2ti 1c providentiz Del elevantis homiacip altre 
conditionem fuz Naturz per auzilia prorfus ia. 


écbita ; Eftoutrobique ft eadein entitativà, a€ 


seilitee vittusaQiva Voluntatis, folumqune, er. 
Auiníecé ac connepaiw qiverfa. Simili ratione 


hn 


IEt€5 qD U114J40CL. paUecaat Cütalitate cz- 
FRUDM folüm partialitare. caufi; 
n illa predicata commurmia sdcibus na- 
& fupernaruralibus exiflunt vi & exi- 
luntatis,ob rationem datam: cujus prg- 
um e(t, ea pradicataexequi voluntatégm 
epte Graria , cum fuüpernaturalitas a- 
& cum fupernaturalitate convertuntur, 
r nifi wi & exigentia Gratiz, neceaob- 
i poffint, Und'* vitalitasa&bus fuperius 
ud vitalitas e(t formaliter & pracisc ne« 
Daturalis éft, neque naturalisderermi. 
| pizícindens ab u:ragneiíta differes. 
net atio de &imilibuspradicatis. 
inantum diítet noftri catena toto 
agii , ideoque &à Semipelagizniano, 
iniBa €onformis Auguflino : condat 
claré ex fuperioribus probaiionibus 
zfertim $.Videri praterta, Sententia,qua 
kezlib. Retractationum, non hab- tug 
o propriis terininis,habetus iamen a- 





y3 Sfi Xp1. ! 
verbis. Verum ef] quide, fedoalemo vegmlo , De? 
tri609326ip/5a6 55, qaiaipfe praparat voluntatem: Bf 
Myrumque norum, quis non fit nifi valentibus noba. 
Weriat ergo poit retrationem, É&per eandem 
coaáit natur fententia , pro mobis citata fape- 
rjus; quàd opus falutar: ita fit Dei, &cGeads 
tjus , ut mal ficnofttum, folümquedit(plicet 
Augu'tino diíczimen , quoad hoc inter dem, 
Kkalia opera (abfequentia, quo recedit à Semi- 

elagianino , in quem anteà inclderat , attti- 
Dacsdo &den (oli libero Asbicie, fola czte- 
fioti vocatioae prammunito ;" Opera vetà fubfe-' 
quenzia Gratiz mal & fibsto Arbirrioy fue 
ip'um pet1git toto illo cxpitej bot eft", alhi[ 
sgitaliud, quàm«ut coaGrmet nofftg ti fenes 
tjm, Silsbiligt ideo rocüm ef: D^i Qut net 
&dem , nec ullum-przryim n conatum falürare at' 
habeimnus, aut habere poTumnus , mifi prevé- 
giente Dei Gratiauc velimus, & credamus, eà4 
demque fub;equeate gt przitemusquod votáe. 
timus , feu quod voligum à nobisantecedesiter 
fueric, in. initio'convcráonis àd fideuf, teill2 
cetocn :agere, & (cimperbeatzvivere f qaod: 
ges volita iniaitio converfioais, ut ipfe Augue 
finusexponit c!ar& , non fatisobfervatusà noa- 
Bnullis, dun dicit Lb. t. ad Siml, qnxft. ». v- 
4p u.nque temennoffrsos eft , quia wtrtmue , mem»e wb 
gelimu , & quod vilserinw ( volitio , X tes vod 
dita )«p-rficus nter neffra voluntate. PatetiziturfoJ 
Jàm difplicere Auguftino, lu3im ànriquam érroJ 
Bea; partitione opertum, qua fides, & prim eb 


và bona defideria 'oiaadfcriberenturyolusrati; - 


Jeii ver» GtarLc- olcerior operuin falüririum 
eptogieffus, auo icn'u garrislitatis, & divifio4 
Ait peru nihi[ ey 8t UNS AS 4496 ct CU 

SE 


- RE — H[ REPE. ———— 


: 


cum 


rum sake di , ii 





(as. un rend przpáratur " ene 
no, vocatione qur eft condum propofi- 
ci: quz przparatio non eft in nofira pote- 
eademque jam fic pofiráà Deo, not pel- 
inon confentire-& bene operari in fenfu 
orto propofiu divini, & vOcarionis,q udtc- 
bfantiscidem propofiro. Quz eft oprima 
dicendi: Nam efi welenriz, ntgMe curmERLÍL fed 
iia Des; utpote przvcnientis, dantisfufü- 
am, f£mulque efficaciterprxparantis. Quia 
übilfimile przflat voluntas rcfpcQu, aut 
Gratiz , aut prxparationis ác need 

aret, nom poíle fimiliter Verifica 

| mifr rentis Dei, fed bominis volentis, 
Mb. Hoc autem totum mihi! prorfus 
wo a&ivitatc partiali, aut totali Gratis. 
ta prapáratio fiar ante Xd n effcica- 


»hyicam €«r pcc folo | tjus opotta M. 





99 Swefío XVI." 
nam,&BSofpecialiter beneficam infaftoneftu. Qusmr 
in rem oportet integre legete loca in obje&io- 
ne citata; fed maxime locum illumad Simpli- 
cianum, quod eft clariffimm pro legitimirate, : 
& inceritáte nafttz refponfionis.?- tre 
. Ad 4, Teftimoniamillud non ef &repra(en4 
ti. Quia Augu(tinus jn illis terbi$ loqtitarde 
Carlismatetialibus ;" & Virtutem actipsttém péé 
aGivitate efficiehti,'fed profoliditate, qua ia 
fe fubüf£unt, ut patét excontextu. Cüm veró 
pofteà ab illis verbis : Inttrim excepti illa Cats; 
digreditur ad accommedatiorem refpe&tu Apo- 
ftolotum per Allegotiih, folàm docet Indi- 
gentiám,,& abundantiam Gretiz: divinitits ilv 
lis datz , àt inde in cdetttos fnojtalek ecindres, 
Qaod nibil habet cotumdnecunt qüzftione prg- 
nti. Deinde ur ayersetde parte virtudis fum- 
ptz proa&ivitate , accipienüus proculdubio ef- 
fet juxta fenfum Tréquentem cidem Augufline 
agenti contra Senfipelapiguos, ide partialitate 
reali, ex pafte 4Quutn vólubtsris, quorum ae 
lios foli volunedti , allos'Gratiz & volunitáti; il- 
li adfctihebánt :'Augutinus vero'cantenditoin: 
nes prorfus a&us falutares, &ad juftificatiorerm 
etiam zemorilfimé difpanentes procedere ez 
Gratia ; Ideoque totim'& non parem Dei effe. 
Quam in rem vitlcri poteft idein Auguftinus 
€ap..6..& rs. de prateit. San&. necnon Profper 
Nb. eontra Collat. pdf? per totum »*quofbm 
doGQ:inam mirum valdé ef à nonnullis cratü 
contra noftram przfentem doGrinam ; càóm ma. 
mifekum ft, folam in illis rcjici partialiratem 
epetrum medó indicatam , nullo vero pa&e per. 
mialitatem comprincipiorum sefpe&u corum- 
«cm omnium opciun. Huc dc Qua e 





195 
- jf 


INDEX 


Kerum contentarwm ia Quz. 
5^ fhüonibus de Gratis. 


A. 

Ctas & Auxilia conducentia ad finem fu- 
pernaturslem neceflario funt (uperae- 
tutalia. Quz ft. 7. pag. 49. Nihif naturale 

e! ojPcomneáigueilid.Queg 
dicu uà Pivtibusde quibeídats Auglliisin- 
trin(ecà faperneturatibus, applicatur omni- 
bus conduceutibusad finem lufernatotalem. 
q.7. p. : t Multa loca Scripturz'8&c ^P atrumad 
hoc pr6banduts, ibid. quzlibct agilis con. 
duoentigad. quid (upetnáturale .üc Xe habent 
ad effe (upefifhtaratia ; ficut nnio hypo?latict 
& vifio beata. » 4. q.7. p.5f. 

A&nus qui non fit ex nfotivo frpermaturali eft 
naturalis. PAN q.7. p.57. 
A&us indeliberati phyácé-Concurtunt ad deli- 
beratos. q. 17. p.170. 
Appetitus rationalis tantus e(tad bonum hone- 
ftum, quantuscft fenfitivus ad deleftabile. 
IJ. p.zte. 
Auguftinus in multis locis videtur atlerere ga» 
tur1m przcifo peccato non potruiffe cendi abf- 
que facultate videndi Deum, Alicubiin aliis 
locis exprefe? habet hanc facultatem fuiffe 
gratiofam. q.i. p.63. Varil modi haclecc con- 
con 


3 


De Gratia, 

córdándi. ibid. Legiiaa catio hujuscongcac- 

(o diz fundata iniplo. Augullimo::*. qii. p.7:- 

Aüguftimus-explicat.quom«edo: n3ra epetar.o 

non fit*olentis neque curreatis. q.I6. p.57. 

QuemodoDeéusprejaretvoluntareürcrcata ui 

ad b:ne operánduin.ibid,quormodisaccipiac 
|gtariamprzveniencem. A»aePast. - 

Idem oftendit contra Pclagiüm non felum d 

fe, (cd &agere. & velle, ellein nobisà Dco. 4 

17. pàg.167. non cobcluderet Anguftini argu- 

mentum .fiGmntia non concurrerer Phytice 
ad 30 uf bedók:- * "" "ibid. F 

Auguftinus n;nquam escludir à voluntate con- 

eusfatn porciadtin ad adus b bonos. TAS 


» v £& 


* , 
HN LET rS m -* T 


C TIR CEIUc rd brmrar eon Pei tipia ad eos 
&&us, line quibus non poffec exercere. oim- 
nemínama&iwratem; nonadalipshatqu:- 
busporett. q.i. p.185. 
"Cogitatio cángfia e(t Graria fpecimlis.moroli: cz 
" Miftiri(Es à dono creationis auteleyarionis re- 
fpe&u cujullibet Inividut. q. 18. p. 150. Eft in 
poteftate noftraoperazio bona . perquamco- 
gitatio fit congrud^ibid. Idcobonam opera-- 
tionc &nosàá De» petimus , & nobisPeus - 
recipit. . r 
edeltado. cotgrusaeft detirawagt aligpirex ma- 
* gua hominum ui uktitudine. ova f Pare ce 
Cegiratioitcongmai jm magna goultriredinel er 
-*cefariogccurritalisui.; 5 24e »Y Pe 
WC oucuplicentia. quomodo. fic.-matéga: exubet- : 
"M0Rcs 2e aliis acetone io. "P $5. e 
Vet &.os .  - Q» 


^- 


| i 


^ f$; - s ^ 
d - BEMIMMVZI 


4nde» Rer» 

x.:od6fit,& noo Grex Deo p.10. q. 100: Quod ' 
eft homini naturalis, n€c repagnat Augu 

. nu$. Q. 16. p.1c1. 
Concurfus generalis Dei non- foit przcipua 
- controverüs Auguitini cua Pelagio, fedin- 
diro. Q9 M p 445 


D'ifemis quzlibet determinasé fnniptain 
' stagna multírudine caufarum eft probs- 
biliasfutura, quà'bunitormiras.  q. f.rp.10. 
Dignitesoperantis quz non deduciturin opus, 
roa dignificaropuss, q. 7. p.62. 
Dile&tio Dei naturali£fifper omnia continet po- 
teftatem moralem fervandi totam legem natu- 
'zalem, ficat fupernaturalie lupernaturaleg, 
& quomode? 9.45. p. 13r. Infertur hinc qued 
non fufficit ad salem dile&ionem natura la- 
ptá-q.13 p.133. Dile&io major requiritux adffer- 
dàm toram .legem.in.matura japía , quacia 
OC «413-9. H4-. 


[: - 
G.. 


"Matiainaliquo fen(íu conceditut ab omní- 

* bus. Grati» Tieotogica contzovetticu£, 
quid b&c fit. q. 9. p.50. 
Gratia cft alia exuin(ecé pes Chriftum , & alia 
jetrinfece, quidditferant. q. 7. p. r9. AQus. 
eliciti ex Gratia per Chriftum intein(ecé (unt 
falutates Secus eliciti ex Gratia pez Chriftum 


fiitxinícges .7- p.49. D Pace dis üa QR 





de Gratia, IT 
Cheiftunrnomf pojfe ieri opus ullum 
|, iumrelliguat de opere comdueentead 
upernaturalem , & de Graua per Chei- 
Itrin.ece. Multiplex hujus probatio ez 
ino, & SacraScriptura. q.7. pag.ar. 
t ueceffaria pro quolibet ftatu marne 
t; &lapfz, ad opera politive condu- 
ad vihonem Det. q. s. p. 57. Necifta 
tit ola crcatig. ibidcm. Non iolüra- 
[pondet merito moraliter; !cd neque 
fphyücknaterz, —. 0 qq. d.piér. 
iie in prevenientem.. comitantem 
ancem, & carum explicario. g. 18.p.l5r. 
£*efiensdicuniureuam nodüria&tás li-- 
n Lp AGositliliberi nebis Goss nn 
TA : E id, 
tualis foneotea ger 1da&ns falura- 
174 P. 13. Próbatur hoeex Augullina 
Pelagium vires Graiiz commiendan. 
| ibid. - 
[3 T AT WP VN . )c7àÀ 
.H. 
4$ firpernaturales in quo fenfu dent 
pliciter pof'e. 4. 17. p.171. 
198 inclinant aut deterininant imaica 


olübtéià; — U^ c^ wn yi 
" X i d ts QM EET boe. 


t 4 vot E Ut 1 
" . 5 i 
^, "AE! 
1 ; 


DENT : $ : 23» 0505 0. 0838*!8 JL 

be ab Awgutino fzptb accipitue gno 
iti Senbdibcribili psudencetoq.2.p. 11. ; 
tía Merelis vicandi omaia vanialis eo; - 
AQ s 2B ODER oio dele 


26A 
et 


19657 € d J7pdee Rerem —. "E 
"eRivó cem: enzilin ordinasiisdatur pro pzs- 
féntifflacu: q; 14. p. 136, Non cüputecan(íg- 
"Qüené, (dd-asicecdond; ncc eirad vitepdum 
aliquod'veniale deverminaus. q. 14» i 43g«4d 
iriscén pita r8veltasu r hacimpotentia -9, k-po 
, 9I mpotübihs cit eoralisez &gifogmitas um 
calic&ione pluriozam. — - :* ibid. 
; "mpoteiutie imilisfuilfer ia netura. pure. q« 1$ 
per4adNec ca tin ua potentia pBylca cag ime 


. potehrja morali. Q- Lec: fett 
.leivripsaqeounodefabGntfoperionbus, ,, .. 
eM.£t pi 0 "o Sd edidi et. 


.Ineediéfrus.exerset-eondem vim incogoi ipa: 
abisiadàva |uintuitiva Dei. q. 6. pep t?- 


0s s. M. 


M flevitanum docet GratiamaCtivé concor 
; readaQum iupernaturzalem.  q.1. p. 163. 
- Motiva fupeznaturalia qGOmodo concerrancad 

eb.crvantiam legisnaturdlis. — q. 1g. p. 169. 


Odor: n 
N Áterslapía eft. 2qualispuzs. quoad. ea boga 
quz proveniunt ab cxigentia camfarum 
naturalium determinatàó; eftinzqualisquead 
ca quz pendent ex indéterminata earundcaa 
caniarum exigentia, & fic ctGmplicker de- 
bilior, quàmpuza.: | q. 9. p.19. 
Natur lapia cum ft valdé debifior pata, noa- 
poteftmoralitce fervare longo ceanporecoudam 
egem naturaiem. abíque ausilio Sur fec 
USES 





(C9 rr. pi 
cni 








irum qi 8: p. 327 Ubi 
HABUrUAS ibid] Fdo. 
t; quod atcefie éftutip lup&- 
eraih fit in natura, 
Prio Tbe q. 6: p. 34. T9. 
i erpesam reduéitut in po- 


Mee RIP VL UTE 
od o zm [T5] 
id aliquod 3 redire or 
oris orti el tte tur non habec 
Leo. í"^qU f.p. 
mhi cegita "enis congrüz nou éd 
je nim originalis, quai 11. PA: A18. 


d B, 


qua hionéfu facillinta:; poffunt elicit 
(ü?3 Ia fà: abique wixiliorimtrinfecé 
uhi probueer mattiphigites. q. wr. 
emo cít viator.qui nunquam verum 
rerit&tià anrezer, hullum concipiatt 
iatitddinisy A milia, .. — ibid. 


" 
P 9. 
P 


[r3 


Da 


áoscttorés éolitirebat eise Gui 
cifirarion Priteuis' quencgunc-Det 
135 uM 


'9.— (oCndesx Rerum 
^ jumnsediatam providentiani , quz miferetut 
. €ujus vult ; quem vu!r indurat ; fuppeditando 
£k .ubuahendo. cut. vult cogitationem con- 
, grusm. Secundusquo dicebat opera falutaria. 
mon, alie. fupsa vigorem naturz. Contr pri- 
ARRAY Cttpremarguit Augusinas lüb verminla: 
.genesslibes.Contra (econdum ulurpét cerini- 
. 80s magie pauirculases ,. ex quibus Gratiam - 
Jlalute rem inuiniece per. Chriftum dari oftea- 
dic. q. tu. p. 11$. Hisgett qnod Anguftini as- 
-Bumcenta proban:ia requiri sjaliquodbosum 
- pus Gustitun aecepram fub te rimis uni vérfá- 
.Aibgs non grobans de Gratia (alucsri fc wit 
tébpes Chribum. . .—— .. ,— .J00d, 
;Prgceptum divinum non ef feparslile àphyüica 
;/fufficienria.ad ejus impletianem. muldiplex 
, hojasprobatio. q. 2, 9:40. (te. nec conufium 
: €& eparebiloab hac (nficiepria. jbidem. Nec 
folum non eft feparabile À potentià Phyiea, 
. fed ncquei moralipetíéloquendorq. 3. p.f. 
" Potentia moralisobíeryandi totam legem Dei 
e&dcbitamaturz purz , mon eft dobita lapís. 
. q.». p. to. 
| Peadentjs Scalia dona Dei, fcuwrtures funcda- 
: t£ homini , ad hecut pagacascum impeHfie 
- sionibas Migrum Deidonoerum ; -Sechocéa- 
reonveait. —. q. t». p.»8. 
- Pueri dccedentesab(que faptifmo qualiter gufté 
-priventacbeadtudige garyrali , & lupcraatu- 
Ai. .q. 9. p.18? 


Uelitates puc) PhyGca folum mediat? mo. 
|S hene reisAtaem ) pret n red 
" Y 


Ju pe 


Co mnn. y»: 
ippatentia digería. q. 45. p. i47. Ità &habi- 
tus. . 9. !5. p.34 8s. 


Ri dorecaq: 


[^ tio fuperior nifiadjuveturà Deo perauzi- 
*  inunfupernaturale, mon- poteft ibi pez- 
fe&c tubjicere concupiícentiam. q. te. y. 93. 
Quomode hac .concupifceniia fit connarura- 
lis homini. ibid-m,quomodooriatur homini 
exiuonihilo, non exDeo: fitut.&* peccabi- 
litas. ibid. quomodo regnet: in-natura rin 


S. 


Peciésquzlibet naruralis conneGitur media- 
té vel immnediatécum qualibetalia natura- 


li. | q.6.p-40. . 
atusnatürg quadrupléx, pufz, iniegrz, la-. 
píz) reparaiz , quid nr. q. 1. p.3. - 


iperhaturale refpe&u alicujus eft, quod ei. 
tàm vage, quam determinate [um pto, eftinde- 

bitum. s gem q-63,5? 

: D PO 


"e 8| C ", oet s 
; 3 A oes * . Z£ m 
E |. a . " 29 


i 


" Entatienes gravillifoz magis 'eccurcuntin - 
*  matuta lapi, uàm in puta. /Ec ut lnpcIen-- 
tur indigent divería gratia, ac hte4 , qua Vin" - 
euntut Tentationzs leves. q. 12. pu 42. Probae 


nuoc authozitate Ó gallo. . xs " 
€ w^ 


$éo Index Rérum da Gratia.' 


v Is nulja puzà phy(ics poteft movere &incli- 
Dare potentiatn intentionalem q. 15 p.146, 
."Walnntas exigeret auxilia falutaria , fi ie fola 
. fufüceret in génere efficientis ad a&us falus. 
.O108. 20 q. 17. p.165. 
Voluntas partialiteragitad a&tus fupetnatutales, 
ncc futhcit;ola Gratia , fed adjuvat. q. 18. p. 
174 Multa Auguitini locaad hóc, ibidem. I- 
tem ex Tridénuno: ibidem. p.377. A&ns fa- 
,lutares habent aliqua przdicata ;-qirw mom 
; funt commuuia Gratiz, & hzcproveniuntiis 
à voluntare. pag. 189. adfcribuntur pihiloml- 
nusa&us(alutares Gr$tiz, quia Gratia magis 
iáfluit, P 103. 





QUJESTIONES | 
DE VIRTVTE 
JUSTITIAE, 

i Ex praletiionib:a 
KPR.MARTINE 
DE ESPARZA, 
Artícda Societatis Tefu. 
|  Difputata. 
COMITE. TRUCHSES, 


In Aula Collegii Germanici, &. 
Hungatici ,: 


| Rene, Anno 16 p y. Mone Inme. 
ns 
M 


Zut(tgdorff, pud Hicrognymur Nu2-- 
suism 4gnei166b» . —— 


*e 


. fure Juftitix. | : ^ 

effe 1. Ut; nm jm ft ebjstium jnff;- 
(Ha? —— | paerma.:. 
Q. 2. 'U. jm proprietatto fit pralatio mo- 
ralio unii: refbetha: aormam-citcg u- 
fam rer propter peculiarem bujus curs 

—Hfe ConERXANÓB? 0 7o pag. 7.. 
JJ. 3. UO. jus proprietatis roldé defimiatur 
libera facultas difponendi dt rc 

. aliqui inutilitatem: propriam. non 
impedibilislicitéabalis, . p.17. 
Q. 4. 'U. jus proprietatis, 74. porifüséi;c- 
Ant$ connellantur imevtcem. effentiahz- 
"y ? pat. 58. 

.. f. 'U. Deo conveniat jus proprictatie 
effentialiter fib: [mbordinans immsedia-. 


Jeoommia jura creata ? pac. 46. 
Q.6. UJ. j£ con[fHituatur po Alu ixtel-- 
: lettus, &$ voluntati? p. 59- 


p. 7. U. commtines divifiones juris ex 
parte principii, £8 [us ethi fint bons? 
| pag. 638. 
Q. f. 'U. virtus juftitta definiatisr con. 
| J( 2 (ans 


fans, & perpetua voluntas jus 
um unicuique tribuens. - pn 
| 9. : 9. U. fit proprium Jufhitie refhic. 
^ medium vei, €9 copflituere equali 
. tem rerum ? pat. « 
9. 10. 'U. jufhitie veretur ctrca folas 
perasiener, AM CHAT eirca pajfone 
KR | X 
| 2. "t. UU, juflitia gerticulario ffe 
^ fpecie 4 3 jnffitia legali? — .pag.in 
22.0. jufhitia particularts diffe 
ci cetera Virtutibus! — pag. o; 
'Q. ig. U- virtus juflitie ft clarior ,. 
perfetlor. quam reliqua virtutes sm 
vales? 0. , f4t- 1a 
/Q.4. U Q. snjufirtia fe t vitium [beciai 
pat-ic 
1. 1$. 'U. feiaus, Ed-volens po[fit imo 
. 4m pati ? pas. 17 
Q. 16. Utrum jus poffit formahter , 4 »4 
' tolli per injuriam aut ledi ab[que i 


|o jemria? pat. 1^ 
€. 17. 'U. ome. peccatum inyufhtie 
»ortale 2 —— p4$. 19 


e. v. fiti periculis ditids 


SN 


Bibutivam, UM commitatiodps; 
[ANS FCHHI-IR ffeciesi 2 pilo. 
J. Des conveniat jufhitia perti- 
u. ffrillé talis, ant di Jo5ributitat, 
MMINLALNSAT C POR 
JJ. conveniat boneini jnflitia, aht 
MMIALUM , AHt difiribwtétA fe. 
Dei ? S p^£. 283. 
J. imer dngelos; 68 bomines de-- 
effitia, az comm MtALrUM, Ant di-. 
ine 2: p4£- i88. 
U. iufliti vindicativa fj forie. 
ie particularis, indiflinéla à 4 ju- 
Commmtativa ? P295. 
Qrum reffiutio fit-voluntas jut. 
| prins lefum unicuique tribuen- 
p^r. 300. 
U. obligatio vefHtuendi fundc- 
" re accepta €3 in injufla acce- 
e? p^r 
U. ultima re[olutio obligatione 
uendi fiat in commutatiencs vo- 
"144, 64 inuoluntariaé? — p.518. 
(Utrum leges de reparando dasms- 
culpabiliterillato obligentin con — 
/? fcion- 


oye o per. »st 
p. 17. Utrnin detur nriverfatis aliqu 
- regula quantitatis rejHrnenda 9 à 
"aii MEE 
X2. a5. Qrum lebor- ferpobatiy d arm 
tft menffera quamet; »» re péc 
"win? 5.0 0 (o pe. 36: 
e. 29, Qrum infamatio Me Jetbatr; y 
- menfurt gudntstátis: gravis (m nid 
Ti& bono? — : P*t- 37: 
Qc 3o. C. quantitas fuffcsems etd. £j 
-hina e era'ves: Gysft/Pat- im. ierdpvspbi 
-ex parte énjhfAé adewtsn t V: 39* 
2. 31. "Urrum gravitas gnatitatis co» 
' flat. f» imdivefibnl ex- prre petien 
- H4 ? el par . $BE 
Q' $1. U. ex. peccato venial) ixjuffits 
' refultare poffit gravis vigor éfh 
- tuendi? 3975 
g: 33. U. neceffe fit, € fufficiat Poe 
-quantuns ablitwm foerat? ' p. 430 
Q. 44. 0. reffitntio fatiendr 3 377 
exs/Rimmattosem noces? — p. 416 
237 C: fola mocéMs nitébis Poffir veda 
^o obigutipmm vfssemi Ps 


". 


46. vum vefTibutro partis debiti pos- 
[it /ibetare «b obligatione gravi vefhi- 
tends ? pat. 441, 
237 U. impotens re[Htnere tn proprio 
vene teaeatur jupplere ex bonas al- 
Tersubctenerut ? : - 59a. 
p. 38. C. £x. fedis: tc moraiio Fehr 
oblgato. reflitwemii ? 2008 "yap6r. 
Q.39« Vtrum preceptum »cfisumek ft 
negericmm, itane deed du pua 
femper ? | «66. 
Q. 40. V. deiner align EUR sorieicubii - 
gutod d. rofdsiwérram 2... Du. 473. 
Q.41. Qirnm dear absgni orato vef; 


Iuitonu ex parte credusrum., 88 ve- 


TH debitarum 2 pus. 484. 
Q. 41. U:rum divifro rerum fit de jure 
natura ? p^£- 489. 


Q. 43. 0. divifio rerum exteriorum fie- 
ri potuerit arbitrio bominum. nutcun- 
gue hibuiffet ? pae. foo. 

- 44. Utrim efficia babentia wrifdi- 


ionem fimt intrinfece invendibiha ? 


p4£- $16. 
e 45. Led ex Jefone jufhitia di[lvi- 
Á( 4 bxti- 


— tive oriatur obligatio vef it 
CWNESTIMS 
Q. Ja nica ufura ft intrinfecé in«| 
Jujla ?- - * 
Q.47. Utrum. Sipzonia fit aom s | 
snjujla ? pae- $39. 
Q. 48. Utrum. jus proprietatis po[[it [4 
fimul ineffe : pluribus. circa. eandem 
iia. ish : p4T $99. 
D. 49. U. dominium. plenum. ejufdem 
rei pro eodem inflanti poffir effe'ada- | 
quate apud dur? - gae.6o8. 
Q« $0. Utrum nui l'ieitus verum. nica 
ufum confumptibilium. fit | feparabilia 
ab omni deminio, € jure proprie- | 
II os pap: 615... 









x^ ) E, i 
$a. - 
* *— 





i$ TIONES 
PVTANDJAE, 


r IRTVTE 
STILI. 
Y£ESTIO Lk. 

p ff obj ecdum Iufftis..— 


[InrTwR non effe r. Qnia 
Celfas Jurifcontultus. ccíte 
| Ulpiano, ft. de [uftitia & ju- 
re 1, 1. definit jus artem boni, 
C Agi, hoc cft periiamle- 
Arilprudentiam. Manifcftum 
1rdM»rudentiaim non cílc obje- 
4s Juftiriz , crgo jus non cft 
jus. 
s ferentes fentenriam 1n rebu* 
cuntur jusdicere ; quapropic* 
quod fenrentia Judicis, Part 
A, $n 





2 : Qu^ fito I. : 
autem fententiam) Judicis non effe obje- 
ctum, fed potiusactum & exercitium vite 
cutis jnflitiz.. Mulig.minus ad opj« LL 
ejus péttinere poteft locus ià quo T 
caufas audiunt, & (entencias feram 
ctiam juris nomine figaificarifolet. Simi- 
liter ab objc&to hujus virtutis, excludicüg 
jus juxta aliquas alias ipfius fignificario- 
nes , quas referunt Valenria, in prefeni 
qüaftioner. p. 1. aliique communiter ; e 
gó jus non poteft dici objectum luftiá 
falcem fecundum omnem fuam laritudi- 
nem, fed cum aliqua reítrictiene, ac de- 
terminatione. 00 

;. Si jus effec objectum adz quatum vir- 
tutis juftitiz,non poffet hzc virtusexer- 
cere ullum actum, abíq; obligatione exer- 
cendi; quia jus elfentialiter eft indu&i- 
vum obligationis, & nulla virtus przter- 
gredi poteft limites [ui objecti formalis. 
 Sequela autem eft falfa, quia omnis viet 

oteft elicere aliquos actus promotivo 

perfe&tionis folum ex confilio, & abfque 
timorc injecto per legem obligantem, nec 
enim quoad hoc inveniri potcít ulla ratio 
di(criminis inter alias atque alias virtutes. 

R. Dod & indocti confentiunt jufti- 
tlam effc virtutem ad quam pextinet jus 
íuum uniciNque tzbucre, idque ita con. 
, 











.;IMUud ueiHvipottruut A84 nhiiad  hexnduiad 
itationibus,dumaliud non ad- 
Vnde dubitari minime poteft 
obje&tuni juftitiz ; quod pro- * 
ari initio oportet, ut objecto 
ito innotcícar deindé melius 
1d refpiciens, atque ex co defu- 
tm. Jus itaque fumitur ali- 
Tivé pro ipfo juíto, feu pro co- 
ur ratione juris, aliquando ve- 
ro radice & norma ipfius jufti, 
nànon jufto difcernatur. Jus 
»tum eft potcítas libera facien- 
iendi prolibito; inducendo ali- 
terum obligationem ; qua de 
tativum appellatur. Iftud por- 


eftativum dividitur bifariam. 
r* ^.R in eif Ai in nic : alind ntn 





«4 uAfHo I. . 
eritur duplex aliud jus actuale. Actus e- 
ximquibus unaquaque ex dictis potefta- 
tibus exercetur , conflituunc jus actaale 
poteftati, ex qua oriuntur, cosrefpondens, 
Uude leges ac praecepta & Judicum fen- 
* tentiz, qua funt actus jurisdictionis, & 
quod quifque de rcbus fuis .difpofucrit 
donatione, contractu, vel alio modo coa- 
ccrnente proprietatem , juris actualis no« 
snineceníentur. Ex utrifque demum po- 
teítatibus, & carum actibus refultat deno- 
1ninatio juris -objectivi in res circa quas 
1pfi verfantur, quod jus objectivum «cft 
idcm cum jure, quod nuper paífivum ap- 
pellatum cft, & coincidir.cum jufto fcu 
cum eo quod unicuique debetur , ratione 
juris. Juftum autem perinde cft arque 
zquale; Dicuntur enim juftari , quz ad 
zqualitatem rediguutur,ut notat D. T ho- 
mas art. 1, quapropter dum de moribus a- 
pitur, id juftum dicitur quod juri porelta- 
clivo, & cjus actui adaquatur, five fit jus 
jurifdi&ionis, five proprietatis, 
fuftum potró, quod relaté ad jus juris- 
dictionis tale dicitur, convertitur cum ho- 
ncíto & comple&itur. objed&a omnium 
virtutum ; quia leges & przcepta, quz 
font actus ejus juris, difponunt de actibus 
omuium virtutum, licec aog omnibus, at- 


QM 


— 


A 


De objet? juflitis, f 
adeó ambiunt objecta omnium virtu- 
. Patet igiturejufmodi jus & juftur 
.effc objectum proprium, ac Ípeciale 
itiz de qua in prlenti agendum cfl. 
c enim elt vircas quzdam fpecialis, à 
eris omuibus diltincta, ut infra pate- 
; & licet detur virtus fpecialis, qua re- 
iat objecta fubítantia legibus, ac prz- 
is & jurifdi&tioni fozmalker quare- 
illis f'übfunt, ea tamen non eft juftitis 
(pecialis, fed obedientia, Multo mi- 
ad przíens fpectant alix juris acce- 
ines, derivarz à jurifdict one, qualis 
la Celí proarteboni & zqui; &illa 

pro leco in quo judicium exercerug 
que his fimiles, 
11s itaque rejedtis juris acceptionibus, 
cluditür neceffarió objectum juftitize 
'icularis effe jus proprietatis, rationc 
1$, fua Cujufque, rcs aliqua dicitur ; 
non juftum paffivé furapturt , quod 
endenter ab eodem jure tale denomi- 
ur, eftque quod unicuiq; debetur ran- 
m fuum, atque à Philofopho cap. 1. 
.& a czteris deincepsemnibus,zquum 
zqualeappellatur, ratione,quz qual. 
agis declarabitur. Interim hoc ipfum 
& fuitarem propriam illud habentis, 
non obligatiosem, qua cx codem jute 

A ia 


6 QuefioT. — 
in aliosredan dai, exponere neceffe eft di- 
ligentet pro rleniot & iurdamentali id- 
telligenua cztcrorum omnium qua in 
progrefla dieenda funt, maximé veró pro 
quiddirauivo, virtutis, juftitiz., conceptu 
intimépenetrando.. Id quod duplici pro- 
ximéíequenti quaftione przftabjtur-... 
/ Adr. & z- patet ex didis: Ad 1: qualibet 
viitusampletti & exegui potcft, ex vi fui 
motivi quccumque conferuntad finem ei- 
dem virtuti prefcriprum. Quia veró ad fi- 
nem peculiarem virtutis juítitiz, qui eft 
fatisfacere juribus aliorum & proprig obe 
ligationi erga. alios, conferre plurimush 
poteft preftare aliqua ultra obligationem 
.impofitam per jura aliorum, patet virtu- 
tem juftitiz ex amore farisfaciendi obli- 
gadoni juris, & nunquam peccandi con- 
tra illam, poffe fuper erogare alicui ultra 
terminos obligationis proprie, & ftri&é 
talis ; | Quo videlicet animus redditur 
promprtior,ac faciliorad ea prafítanda qua 
per aliorum jura directe, ac immediaté 
«ziguntur. 


QN K. 


ppeuwo FHUTISEPP  CRFTMOC IE] 080ED "es pr 
s peauharem: bujus: eum:iloccem- ^ 
c CBENTOSERI. 000000 EI 
'"sTvRnoneffer. Quia nobiscon- 
nit iusadverfus Deum ; eui fcilicet 
tribuitur frequenter in facris litteris 
refpectu noftri; atque hac effen- 
pra fupponir ius in co circa quem 
ur, & tamen nulla nobis convenit 
otrefpectu Dei, in re ulla quoad ul- 
i$ ufum;aut actionem ; quandoqui- 
eus ia omnibus & quoad omnia 
'ndus femper eft. Ergó noo eft-de 
:juris przlatio habentis illud refpe- 
um adverfus quosillud babet. 
idetur effe contra communem ho- 


|! ^ neenrinnem nnad ins nroprie- 





$ Qua[lio lli 
fentant bilancea quipondeiantc in utram 
que partem, 

;j. Si duo zqualiimpé(a opera capiátfe- 
12m neuter habet przferibilitatem rzelpe- 
tu alterius inufu ferz, cum fupponantug 
omninóà zqualeb ; & :smen uterque habes 
jus proprietatis. ádverfus alterum pro mee 
dictate, Ergó przlatio non convertitut 
«um jure, 

4. Ut nullurn nobis conveniat jus ad- 
- verfus Deum, certé Dco convenit jus pro- 
prietatis rcfpectu noflri, & écaicsomnes 
€rcatas, & tamen nulla illi convenit prar- 
latio in ufu carum fumpto ufu pro utili 
tate , uti Íumitur ab auCtore expofitionis 
de qus quaricur, & neceffe fuir, ut ita ab 
« eo fumerctur, nc tota ca expofitio qué 
.conveniret juri jurifdictionis. Nulla in. 
quam Dco convenit ejufmodi pralatio, 
quia Dcus nullius eft capax urilitatis ca- 
pefcenda ex cteaturis, 

f. Jus jurifdidionis non minüs quam 
jus proprietatis fundatur in peculiari ali- 

uacomnexionecarum fivererum fivepcere 

tbnarom qua fubíunt utrivis juri, cum eo 
cui idem jus adjacet,* Explicanda igicur 
Snagis erat. determinaté ecuncxio, qua 
fpeciali vi fundat jus proprietatis. 

6. Baquali[cunq) «ongexio cftextrin. 

Vea 


De pralatione juris, * 
4 imó eft feparabilis ab eodem 
nfio enim ferx ex. p. quz confti- 
nexionem cjus peculiarem cum 
iy protinus definir effe eaque defi-- 
Tíeverar nihilominus ius in fera, 
ferz, Definitio autem deber cffe 
dicata intrinfeca & identifisara 
iaito, 
ilius debet patri alimenta debite 
Oneéntc in parre ius proprié tále ; 
mttlta deber folüm ex pietate, & 
mnia deber rarione comnexionis 
Iseum patre. Ergó connexio non 
iens aut regula, autindicium,aue 
r1$. 
tio phyficé connexivarei cum per- 
iatàanrmo, illam fibt acquirendi & 
(fuam parit ius; fi minus non pa- 
Óóconnezio íola nihil facit pro ex -. 
€ iuris. 
llus (uperior, feu habensius iuris- 
; poteft citra iniuriam impediri à 
Hone legitima; & tamen nequit 
re gübernationem in: utilitatem - 
*. Ergó przlatio in ufu fumpto 
'tate Bon eít mutuó cenvertibilis 
! proprietatis quod refpicit iufti- 
"ita iniuria. 
imus cft Em. de Logo qui-ée. 

A jy. eX* 


Nt 


Jo (0. Quafie ll. - | 
: expofidone jaris capit agere difputandp 
acuté & accurate, cum prius fub breviqua-- 
dam preprii della (enfus ipfingationg ab 
.emnibus ztanfmisteretur j, Bepote auis, 
tiam xálgo aorifjmn ex (cy idetetupe 
Ainiyitautem difp. 1. feci. dicendp.zi]e 
eit. pralatio quadam moralis, quà bic. beg 
prefertur moraliter aliit in ufu talis vei md. 
pter pectóliarem connexionem, quas res 
betcum eo. Appopirexcmplum,in £era-qee T. 
/ | Mar 
pta à venatore qua ratione capturz hahet 
, peculiarem cum, eg. copnexiónem ;, & yg- 
nator habet indidem przlarionem, quoad 
ufum fere adverfus quemliber alinm. 
Quod/á venator donet feram alireri, ep ipfo 
.Uansferzur moraliter ea copnexione in,do- 
.Aatarium & fimulcum connexione prala- 
Vo. Et fic ja ceterispebus omnibus cone 
tiügit, qua fiunt propriz & fuz alicujus, 
AdvertitCardinalis fe per ufum rei intelli- 
gue omnem & folam utilitatem «manabi- 
emab.ea, Qug noratjone fecernit jus pror 
prietatis à jure jusifdictionis , quod qui, 
dem confert prz feribilitatem,íed non conr 
Kfercutilitatem rerum fubjectarum. . - 
^. Divifit hzc expofitio inter fe pofterior 
res auctores, dicenribusaliiseam effe logie 
timam juris proprietatis definitiqnem à ae 
Js v&1à nom Íolüm hoc ip(um aegsnti- 
| CN 






i 


saUiausnuuti J4 Hn pispuouti», priores veIQ 
dem folutione.'Dicendum autem elt 
cata quibus conficitut ea txpofítio. 
uidem:cénvettibifia, & identifleata 
er cam jure próptietatis jüxra eurn 
n in Quo ufurpanturab ejusauctore ; 
um ad lenpitimam definitionchi tié- 
1am fufficére, Priorpars hujusaffeiti 
ibit (atis ex dicendis iu refpófione 4d 
rs dubirandió | 7 7 077 00 
'era pars de infufficientia definitionis, 
tut I. Quia in juribus fubórdinatfs 
à fant jura cujufq; civisrefpectu Rei- 
cz & Principis, atque jura omniuth. 
irarum refpectu Dei, ut álid ptetei- 
ntur exempla, przlatio aubqüc in 
ie ft (obordináta ac proinde cónjun- 


1088. ali 14 inferinrivarr enxlit ^ n 





n Queftio 1I. 
& infufficientes ad fundapdum ius, O» 
mncs namque virtutes ad alterum & son 
fela iufticia nituntur, ut patet, connexige 
nt aliqua peculiari rerum, quas exhibent 
«üm iisqujbusexhibentur; & tamcn non 
omnes ez virtutes nituntur iurc ftri &  di- 
€to: dum ergó non affigparur qualis & 
quantatüm przlatio, tum connezio detere 
minaté ac przcisé requiratur & fufficiar, 
9t invicem coniunéctz pariant ius flri&é 
tale, neceffe eft ut maneat fub tenebris to- 
tus conceptus iuris; hoceft, ut idem con- 
-«eptus maneat abíq legitima & fufficienti 
definitione ; de cuius videlicet ratione cft 
,ut fic depolfiva obícuritacis & ambigui- 
mtis circa definitum, 
.. Deindcomnispralatio feu prz'feribili- 
tas cft proprieras cenfecuta ad determina- 
tum aliquem gradum perfectionis conve- 
Aientis przferibili. Vnde neceffe eft ut 
detegat eam peculiarem perfectiopem, ia 
,qua fundaturprzlatio, qui vult declarare 
effenriam rei przferibilis ; qua videlicet 
elt conceptus eius primarius ; nec aliter 
.€«laré & adaquaté fatisfaciet avidi:ati in» 
quirentis quid eft res. Nec cnim fatis fit 
inquirenti quid eft homo aut angelus? fi 
dicatur: eftanimal przfcribile brucis, aut 
eft fubllaptia, Baira prafscibilis haminl, 
Mes, 





14 "oc éynafíio TI. 


tas difpenit in pondere, & numero, & |" 


sneníura, conferens eadem indivifim vo- 
Juntate jura rerum , & res ipías, nulla ad 
gtrumviscorüm przcxiftentcoblipatrogt, 
ut infra exponiturex profeifo, - A gitur ag- 
zem modo de folo iureinductivo obliga- 
tionis, & quod fitobiectum iuílitiz prr- 
Íapponentis.ipfum ius atque féiratem & 
debitum ex iurere(ultans, quale nibil prit 
fupponir iuftitia Dei erganos, | 
- Ad s, A qualitas per iuftiam intenta 
&onfiftit in. mutua hominum pralatione 
perquam unufquiíq; praferc fibi-alterum 
quoad iura &. bona propria ipfius quan- 
«um vult (e ab altero prarfetr? quosd (ua 
iura & bona; atque hzc mutua pralatio- 
num zqualitas ; hoc eít qualitas ina 
qualitatum figaificatur bilance; quare ez- 
plicatioiurisper przlationem non eft cens 
tra communem hominum conceprienem, 
licer fit fupra vulgarem cofcipiendi mo- 
dum apprchendentem murus przlationes 
eanquam duas quantitates zqualesnulla- 
tenus fibi iaovicem (ubordinatas, quam 
vulgaritatem fubtiliter caftigavit ac pro- 
movit Em. deLu£o.. ^" " | 
Ad 4. Uterlibet venator habet przlatio- 
acm refpectualterius quoad unam medie- 
Pacem fera, ita wi quilibet €grum habicá 


X*a 


De gralatzene juri;. 3$ 
| na. medietate, fi ulterius contendat cilc 
zequalis focio in ufu alterius medieraris, 
$o.iple fit illi io1urius Izdendo ius cius. 
ant itaquc fimpliciter zquales quia.ha- 
bent. zqusles marerialiter & formalier 
pialationes unufqui(q; re[pectu fuz. me- 
dietaris ; fimul tamen func inzquales fe- 
«undum quid fibique invicem te ee 
& infcriotes comparariencfadta cum me- 
dierare tüm fua,tum,alterius, 5, 
SU Ada4« Hicagirr de iure puro proprieta 
Iis, leu quod non fit formalirer nifi pro- 
prieratis, quale non eft ullum ius divinü 
neque quoad entitatem, neque quoad ul- 
Ium fuum exercitium ut infra dicetur, 
Ad s. Non neceffe eftut unaqueque pars 
definitionis feor(im fumpta fit diferetiva 
dcfinitiabomnibusaliis. Sufficit enim fi 
difcernat coniuncta cum czteris utappa- 
ret maximéin definitionibus conflatis per 
differentias mutuo non fubalternas, qua- 
Jis eftAriftotelica definitio ternatii & qua- 
ternarii per numerum imparem primum, 
& parem ex paribus primum. Connexio 
autem fecundum fc communis proprictati 
& iurifdictioni, coniupcta cum;przlatior 
nein ufu rei eonyenic foli proprietgti. - 
Ad 6. Prxlatio in níu rei eftingtinfeca 
iui & idenüificara eum ipfe, Nililautewe 
xS 


i6 (0 ,uefi» 11. 

.vetat przdicatum intrinfecü definitio erz- 
plicare relaté ad aliquid extrinfecum aut 
étiam feparabile ab eodem quale eít con- 
nexio & apprehenfio rzfpectn iuris. 

—— Ad 7. Dicitur fimiliter candem conme- 
xionem dare przlationé refpectu aliquo- 
rum bonorum & actionum, non veró re- 
fpe&u aliorum, adceque ius non definiri 
fola connexione, fcd fimul cum pralatio- 
ne fübíecuca ad conuexionen:, on 

Ad 8. Actio Phylicatanger tis, & appree 
hendentisrem aliquam, ficu: fe (ola noa 
' eftfufhcienterindnétivaiurisad 1a feu 
inilla; ita necfeífola efítcesexivarei cum 
tangepte, ac apprehendente, — Nec enim 
quacumque tangimus, ac apprchendimus 
connectimus nobis, nifi pro cunc & in or- 
discadlocum. Neceflarium n? m:rum in- 
fuper eft, adminicuitum animi applicin:is 
fibi rcm taam ac apprehenfam. — Ergó 
dum ponitur in definitione connexio, co 
ipfo intelligitur pofita intentio (afEciens 
ad acquifitionem iuris. "— 

Ad 9. Superioritas & gubersatic,feipfis 
funt cffentialiter utiles cuius fuperiori 
*reato , nec eas habet iure iurifdictionis 
fed iure proprietatis, undeon i1las fécun- 
dum fe immediaté, fed àctiones inferio- 
30pn circa quae-varfatur iürifdi ctio ptohi- 


Dt Vd 


De pralations juris, 1? 
tir convertere in utilitatem prepriam. 
um his igirur adminiculis fubfiftere ab- 
luré potett propofita fuperius expofitio 
dinalis de Lugo. 


i 
|»I«QGS E S TI O. III. 
rim jus groprietatis re? definiatu» Bbe- 
fecuitas difbonendi de re Aliqua in nutili- 
tAtem propriam non impesibilis lici- 
tà Ab nlis ? ( 


IpnrTvnRnonfedé definiri, 1. Quía 
parvulis nondum habentibus nfur 
rationis, & confcquenter nec liberta- 

f convenit verum Jus in haz:editatem 
atris qui iam decefferit.; poffunt fiqui- 
:m efle domini univerforum ut conítat 
t kpoftolo, exprcísé id dicente. Eadem 
X ratio, dc eco qui incidit in amentiam 
rzfertim remporalem. Retinet enim ni» 
ilominus iura fua omnia, Ergó non eft 
e ratione iuris libera facultas, E 
1, Unuíqui(gy poreft uti rebus fuis pto 
bito non m'nüsin utilitatem acfubveéne 
onem aliorüm quàm propriam ; im bo- 
a temporalia ad hoc potiffimü uniuscu- 
iq; iuribas fubduntur, ut ungui 
s 


18 | Oaffio 111, 
illis utaturin communem telicicatem,nec Rn 
vitio caret avaritiz, 1mmifeiricordiz, aut. Qc 
fimili qui res fuasomnesad propriam uti-. [1c 
litatem precisé reftringit. ErgÓ non eft |? 
de ratione iuris difpofttio in propriam ge ]. 
tilitatem, va 
;. Jura (ubditorum fünt impedibiliali- | à! 
cité à fupremo Principe, qui poteft przci- |! 
pere & cogere multis dc caufis ut bona par |; b 
ticularium cum propria fingulorum/iae |:2 
étura convertanturin utilitatem vel com- | 
munem, vel aliorum privatorum,  Ergóà |*- 


facultas iuridica non hoc habet ex effentia. | à: 
fua, ut fit abfoluté & omninó univerfali. | 8 
ter inimpedibilis liciré. c 

4. Jus iuriídictionis eft utile habenti | 9 
.süm fecundum fe, tàüm quoad multipli- , 


cem cius ufum , nec cít impedibile licité 
ab aliis intra proprios terminos, ut per fe 
patet ; Patet véróà clarius idem ius inclu- 
écte in fceffenrialiter liberam facultatem 
|» przcipiendi, vetandi, aliarumque fimi- 
lium operationum,  Ergà nihil eerum 
quz ponunrur in definitione propofita di- 
ftinpuit fufficienter ius proprietatis à iure 
urifdictionis. : 
5. Deushabet proculdubio ius proprie- | 
tatis fupra res omnes creatas; & tamen 


mulla rc ereaca uti poteft in uilitatem oro- 
QUAD 


m * 


| De definitione juris, L 
igm; quia nulla zes creat prodeffe jp 
idquarm poteft, Ergó nan clt de rauo- 
Auris propriecaris faculras. difponendi 
prepuam udclitatem, | 
R. Pro .conítituendaatque intime penc- 
inda legitima definitione iuris proprie 
tis eodemque iure clariffime dile i 
»à iure iurifdictionisoper neon i 
feryare prius przdicara. quzdam ap 
nnes notilbma, tum iuris in co ü 
m. uttiuívis eius iuris., Atque inprimis 
anifeftum plané elt de conceptu iuris ut 
i & in communi effe przlationem reípz- 
u aliorum , uti. uperius rcété docebat 
ardinalisdeLugo, Videtur enim per fe 
(ium habentem ius cíle przferibilem 
n habenti, in eo, circa quod verfaturius. 
uid enim notius quam dominum noa 
mino & fuperierem inferiori przcel- 
re quatenus tales func, Ratio cft, quia 
5 ità favet uni; ut gravet aliosin favorem 
fius circa cas resaut perfonas, circa quas 
'rfatur ipfum ius. Nempé fi duo itain- 
r fe comparentur, ut nihil fit indultum 
3i, quod non fit indultum altcri circa a-- 
quam rem, fimulque neuter ullum grae 
imen patiatur refpectu alterius, patet eo 
(o neutri ullum ius comparatione alte- 
us cirea eam rem conycnire , nec minus 

pat 





10 €uaffio 111. 


rius circa eam rem convenire, nec minum i^ 


patet gravacum in favorem alterius quate [7 


nus talem non poffe eife illi parem. Hinc 
surfus deprehenditur ad cffcntiam iurii 
pertinere pereftatem operandi. Qui eim 
Bon habet poteftatem operandi circa rem 
aliquam omni favore iuris próprio detti 
tutus ct ; nec circa exm obtinet ulla 
pralationem refpectu alierum, imió poft- 
pofitiónem ncceffarió paritur refpectu o- 
mnium potentium operari circa illam. 
Przmiffum veró modó fuit poítpofitio- 
ncm iftam & cum przlationis defectum 
1cpugnare exiflentiz iuris. « 

Jam ea poteftas debet effe oblipandi a- 
lios fola voluntate habentis ius curi hoc 
difcrimine quod obligatio orta à iure iue 
rifdi&ionis dirigaturin favorem aliorum; 
erta veróà ex iure proprietatis dirigaturin 
favorem & commodum proprium haben- 
tis ius, & obligantis alios fua voluntate. 
Conftat enim inprimis iura effc propria 
fubílantiarü rarionalium ; quz videlicet 
folz funrcapaces obligationis moralis ime 
ponenda, & quibus imponatur. Conftat 
fimiliter iura effe veluri limites quibus li- 
bertas fubftantia rationalis circumtcribi- 
turad certum ufqueterminü, neultraeum 

€xcumat ; & fiulterius progiediaxus factae 
«eu. 


De definitione juris. 1t 
mtra propriam obligauonem & Isedac 
3. Confertur ergó per $us libera potc* 
as alicui circa aliquid fimulque imponi- 
ir aliis obligatio ipfos gravans 1n favo- 
m calis libextaris, | | 
V erum quia ejufmodi obligatio inde de- 
endit,undejus provenit, idcoq; non po- 
ft adetle jus ipfi favens,quin adfit aliis 
bligatio xqualiter ipfos gravans,coaclu- 
itur non explican fufficienrer jus per fo- 
m poteílaré obligandiíive in commodum 
'oprium five in comodum alienum, Quia 
zc explicatio prxtermittit obligstioncm 
uapoteítas propria jurisanteomnefuum 
cerciti um przimunita cx ifti; iraurad ef- 
;nriam talis poteftaris pertineat non folü 
blieatio pofübilisampont per exercitium 
"fius, fed eiiam & multo magis obligatio 
im impofita aliunde non impcdiendi i- 
em ciufdem potcítatis exercitium. 

'His prz cogoitis inteltigi 1am clarius 
oterunt fequentes definitiones infinuata 
uzft. 1. Jusactivum in communi cft Li- 
ern facultas difponendi circa rem vel per- 
nAm, quoad ufus vel adiones lege permtse 
ks, non impedililis licit? ab aliis. Dicicur 
bora facultas, quiaius elt proprium natu- 
ira? rationalis conveniens ipfi quatenus 
wionalis X Jibera cfl, Nimirum: agens 

ACCCS- 





2 e uaeffis TIT, 

neceffarium nec ruris nec iniurix capax eft, 
Dicitur di/ponendi, quia operationes quz [' 
procedunt à iure non funt actiones fimpli- f 
ces & puré phylcz nullam habentes vim [ 
przterquam ponendi fuum effectum à par- 
te rei; fed habent vim quamdam legisac 
ftatuti, Agit enim auctoritativé qui uti- 
turiure, obligans alios ne actioni ee ad- 
verfentur, Dicitur cirea rem vel per(onam 
ttendo nominercei prout fignificat aliquid 
diftinctüm ab individua fubftantia ratio- 
nalis naturae, quz ufurpatio rerum eft fre- 
quensapud omnes auctores 1n hac mate- 
ria; atque fub ea voce coinprehenduntut 
etiam fervi, quatenus cempurantur ut in- 
ftrumenta dominorum expertia propriz 
libertatis. Dicitur inquam ca disiunctio 
ut fub hac definitione concladantur ius 
preprietaris & iurifdictionis, quorum al- 
terum veríarur directé circa res, altezum 
circa perfonas,  Adiungitur illa alia dis- 
iunctio quoad ufus vcl acliones propter ean- 
dem rationem, — Additur Lzge permiffos ; 
quia cum nemo poffit habere ius ad pec- 
candum,patet terminos iurislege circum- 
fcribi. Quod fi quis nolit his disiunctio- 
nibus uti adhihitis claritatisgratia fubfti- 
tui porerit : Hifponendi circa Aliquod qua- 
TRA ege perm[um eit, Dic Seve - 


"WV 


De definitiase juris, — 13 
p tmpedibslis licité ab alius, ut diftingua- 
r poteítas propria iuris rum à "adde 
»era proprialatronum & tyrannorum, & 
erum eiufmodi quz licité ympedirur: 
m à qualibet alia eorum, qui five liciré 
'e illicité operari poflant circa rem alie- 
m exiftente apud alium poteftateipfíos 
inefte impediendi cum libuerit, poreft 
rum hoc efferri brevius dicendo : jus eff 
'era faculras difponendi de aliquo munita 
re favvemte ips t eravunnte alios. 
Advertendum eft ius poflealicui conve- 
re, tüm imperfecte per folam denomina- 
onem extriníecam non petficientem 1n- 
iofecé fubiectum euius eft: tüm perfecte 
'rfermam intrinfecam perficientem idem. 
biectum. Priori modo convenitiüspar- 
1lis nondum habentibus ufum rationis 
libertatem, adeoque non habentibus in 
intrinfecé liberam poteftatem nuper ex- 
(fitam ; exiftente tamen iam caufa, ex 
ua in ipfos redundet pro tempote pote- 
as eadem libera, Pofteriori modo con- 
:nit ius habenti ufum rationis & liberta- 
rh, atque volenti vel actualiter, vel ha- 
tualitct, ut res vel per(ons fibi fub(int, 
'out ipfi conceflum eft, quare in dcfini- 
onc accipienda eft libera facultas prout. 
t indiffercasad utrumque iftum modum 

| illam 





14 .— . S9uefiis T11. 
illam habendi. 1dem porró quod di&um 


e(t deparvulis, dicendnm eft de adulto ha- F*: 


bente quidem ufum rationis, (cd nondum 
habeote ullam notitiam poteítaris fibi fs» 
&z, ut fubfnt eidem res aut perfona ; vd 
* habentequidem aotitiam,fed nondum ha- 
bente voluntatem pcr quam confentiat 
' peteítari fibi factze, & velit res aut perfo- 


nas fibi fubelfe, — Verüm dec his dicentur |" 


plura quzít. 6. . 
Interim ex hisquz pra miffa fuatpro in- 
eelligentia iurisin communi expediri bre: 
. viter & dilucidé poffunt fpecies illias pro- 
—O prietas & iurifdi&tio. Proprieras enim eft 
qus direclà C» principaiiter ordinntum nd pro- 


priem cuju[que felicitatem : feu. ordinani. 


- funi. f[wbjechum ad propriam | felicitatem. 
Jurfaitto veró eft jus direclà (» principa- 
Mer ordinatum ad. felicitatem alienam : dcu 
erdinans (uum. (ubjelum ad alienam. feli- 
citatem.  Utrobique poni potcít loco iu- 
ris, quod habet rationem generis, tota cius 
definitio fuperius dara addendo poteftati, 
2o: fit dirc&e & principaliter orci nata, 
cu ordinans fuum fubiectü ad propriam ; 
ad alienam felicitatem, — Notandum eft 
hoc loco nomen pro. ricracis ufurpar! la- 
ciflimé pro ut co nplc&itur ufum; f 
Qum, & quavis emniuà (gcc cnt 


MN. lc 


De definitione iuris. 1$ 
Haas 3 iure sunifdiclionis; quarenus 
jmae!iberalia lpecies inris facit propriam 
€ (uam etus, cui ius inell, rem aliquam 
el fimpliciter, vel fccundum 1iliquid c- 
afdem. ' 
Dicirut autem in utraque definitione 
ireda Cn principniiter, quia certum eft ex 
ure proprietatis unicuique convceüientis 
edundarein alios plura bona qualia func 
lonariomesliberalesac milericordces, com- 
nutationes, & omnis generis contractus 
Maqueciu(modi quibus nullus poílereffe 
ocus ablato fingulis iure. proprietatis ; 
&ramen eorum pofíhbiliras confert ad 
elicitatem eorum , qui vi talium a&io- 
ium melius habenr quam prius ; in cu- 
us rei confirmationem & uberiorem lue 
:em dicentur plura infra dum dicetur de 
:onvenientia divifionis rerum ; fimiliter 
:x (dure iuriídictionis redundant in eum 
iul przditus illo eft plzra commoda 1u- 
vantia cius felicitatem : tum quia qui fi- 
nul babet ius proprietatis poteft tueri li- 
mites illius iure proprio iurifdictionis 
(bíque recurfu ad alium & dependen- 
ia ab alterius libertate: tum quia ho- 
ninibus naturaliter placer, faltem ue 
lurimum & per fe, ut alii operentur 
iuxta eorum Arbirium & voluntatem, , 
B utqus 


urque ipfi aliis przemineant hoc 
do. Quod autem placet ac licet eíl: 
ferens ad felicitatem. | 
Diredt tamen & principaliter ius 
prietatis favet. felicitati illud habe 
Quia hoc ex communi hominum í 
proprium cuiufque dicitur, quod un! 
que e(t attributum, ut bené habeat; u 
eius üfu fibi provideat cum przlatior 
fpcé&tu aliorum & independenter ab ; 
zum voluntate faltem cateris paribus. 
fürifdictionis favet é converfo direé 
principaliterfelicitati aliorum. Qui 
tale ius collatum eft feu mediate, feu 
snediáté per confenfum multitudini: 
jrzeft, & cuncpatet dire&té & princi 

zer effe óordinacüm ad felicitatem eiu! 
snultitudinis & fingulorum qui in eo 
tinentur ; qui videlicet non nifi ex a; 
proprie felicitatis tali iugo colla fub 
tunt cüm íacturá propriz libertatis à 
tenfionisterminorum eius. Quam ut 
jacturam nequaquám paterentur ni 
inaius, certé non minus fuum bonum 
dem eft rário de uncquolibet feoifim 
sente fibi fuperiorem & copferenteily 
rifdictionem fuprafe.  Velrurfus idei 
£ollatum cítà Deo, & tunc illud idei 


ferret jurifdi &ionem, fed proprie- 
& dominum, non fuperiorem con- 
it; ceteris qui juri fubjicerentur ia 
tem redactis & ípoliatis libertate 
1inaturali abfque compenfatione per 
l1 zquale aut melius. Quod eft o- 
'innaturaleperíe. Atque hzc obi» 
ta fufficiunt de jure juri(dictionis 
riori intelligentia juris proprietatis 
nparationem cum illo. Quod jus 
:tatis dictum eft effe objeCtum ju- 
articularis; quodque proinde exv 
ulterius declarari per comparatio- 
.terminos, quos refpicit. 

& porró funt termini quos refpicit 
prictatis; nempéres, ad quarum u- 
i fert liberam pote(tatem & perfonae 


wr 
Deu dE. 


,-—r4m.. 


"oc... YXqK. ez. .— " 
Urt c 
1 


b rS ad 
—— 


D CI MEHR T 


t Ee 


* P. 


LL. a-- 


-9 *.—- 

w- "n 
"Am 
"v, 


29 | Queflio 111. 

pus, Dux, Magiter, Concivis, & fic dei 
teris habentibusaliqualom inter fe coni 
xionem. Et quia obligatio refpiciens 
terum cít itidem multiplex, nempé c 
ritatis, pietatis, gratitudinis,& c,  Q) 
inquam hzc ita Íc habent & funt ob: 
&ia xquivocationi, opportune quari 
quidnam firillud peculiare, per quod « 
ferunt ab aliis fuitatibus & obligatic 
bus, fuitas, & obligatio terminantes 1 
cialiter ius proprietatis ràtione quar 
meum, tuum, fuum, fimpliciter aliq 
dicitur, & non tantum cum addito, uti 
ais, tuus, fuus, Concivis, confanguini 
zmicus dominus, &c. atqueiniuriam fi 
re dicitur, qui ledit obligationem i 
proprictatisreddensliciram !zfo comp 
fationcm, perturbans praeterea mutu 
pacem & tranquillitatem, 

Quod ad fuitatem attinet, duas eius 
finitiones exhibet D. Thomas, alrei 
x.p.quzít.21, act. x. ad 3.. Dicitirr as 
Jnsm alicmius, quod ad ipfum ordinatur 
eut fervus eif domini, d» ^on 2 como 
alterum in prafenti qut, £8, acc. 11. 
autem dicitur (uui unijcujuíaue pera 
quod ei jecundum prepertionts aqualics. 
debetur, lnprior) definicioae o1diaatic 
aliqucm incclligenda preculdubie eft 

Q 


4 
Hoe defuitione juris. 19 
Hone ad iplam canquam 2d finem 
umQue diref£tum ac principalem. 
4dclcer fola ordinatio alicuius ad 
meft impliciter & ab(cluré ralispre 
ia definitione effertur à D. Thoma, 
e namque ordinationes funt tan- 
cundum quid rales, & cfferuntur 
dito diminuenti, auralienantri, Iu 
ori definitione T2 Je£erur, accipiens 
Ede debito noníclum per denomi- 
em extrinfecam ab obligarione de- 
dare aut relinquere alieri, quod eft 
unt debiris etiam ex charitate, mi- 
dia; gratitudine; fed praterea pex 
inationem à poteftate accipiendi 
ibi retinendi convenienti illi cui 
tr & in impedibili ab aliis honefté; 
mirum eft deberi aliquid alicui fe- 
n proportionis zqualitaté ut cons 
lilucidius infra. | 
nitiones ifta funt fubriles atque'o- 
legitimz , & coincidunt cum ea 
onte fluit ex data. 1uris proprietas 
nitione, luxta quam /zrm cnius 
, 6uod terminat liberam eius pote 
ad difbonendusm de illo quend ufus 
miffos nom impedibilem benefi? ab 
, ordinatam ad felicitatem eiufdem, 
Hm cuiuíque cii, quod termiinet ins 
: ets 





30 eise III. 
ejus dire? (o principaliter ordinatum ad fe- " 
licitatem ein[dezm. | Vel dicatur. fumsm eft 
quod eit obiecium juris proprietatis, Cum] 
enim fint correlaciva fuum, & jusproprie 
tatis, utrolibet quidditativé explicato po- 
teft alterum fafficiérer explicari peripíum 
unde vice vería jus proprietatis definiri 
poteft : id quo aliquid ad aliquem erdinatur,| 
Íeu q»o aliquid alicui fecundum proportioni 
AquAlitatem debetur : feu quo aliquid eff- 
eitur fuum alicujus, Vel dicatur ; jeu efl 
form [ni : est ratio formalis [unitatis : eft gar 
quod Aliquid [uum alicuius immedintà de 
nominatur, Et Cconwerío fusis eff termi- | 
nus'taliter denominatus per js: efi materia 
guris,C»c. Hxc nimirum omnia & his fi- 
milia iavicem fibi zquivalent, & utrum- 
libet extremum pro utriusliber explicatio-- 
ne ac definitione legitime adhibetur fine 
vitio circuli prz(uppofita aliunde, uti fu- 
perius prz (uppofira eft, ejusextremi;quod 
praedicatur, expofitione. 

Porró jus fcipfo formaliter denomina- 
turíuum ejus cuiineft, Quiaactusquibus 
q. €. oftendetur illud effentialiter confti- 
tui, reflectunt fupra feipfos, & fubjectum 
cui infunt refpiciunt intrinfecé ut finem 
& tauquam id; cui fecundum proportionis 
aequalitatem debentur 4, vazxexea. hoc cit 

CQX- 


De definitione juris. 

uüec unioni, durationi, ub 
ni€ognitioni, ac vnlitioni —  ... 
»di formis ut per fe ipfas fortiantur 
nominationes quáàs impeitiuntur 
isad quos feruntur, & cum quibus 
ftanrur intrinfece, 
id ad abligationem attinet refpon- 
) juri proprietatis, feu quam hoc jus 
it in reliquos dillinctos ab eo cui 
ionnüulli ceafue e nihil aliad illam 
iàm obligatiomem conícientiz ad 
n,atq; adcó peccare contra jus pro- 
1$ negantem alteri bonum;vel irro- 
1malum,ad quod praftandum vel 
ogandam lege aliqua qualitercum- 
netur in conlícienria, 

um hzc fententia cft intolerabilis; 
m quia cít contra omnes auctores 
bentes Philofophe dicenti ubi fu- 
. 2, & 3. dupliciteraliquid effe ini- 
primà quatenus ef contra legem 
contra obligationem in confentia ; 
b quatenus eft ufurpativum pluris 
ü fui, & diminutivum bonialterius 
voluntatem domini: &ique pi-- 
enus iniqui vitari per juftitiam le- 
atiffimé fumptam ; hoc eft percol- 
em omnium virtutum ; fecundum 
r juftitiam particularem, Quod 

D pev. 





232 Quafiio 111. 
perinde eft aique. dicere cbligationem 
uam refpicit juftitia particularis & core 
fonde: jui proprietatis effe diverfam ab 
aliis ebligationibus in confcientia etianmv 
erga alterum, s ] 
Dcinde hzcopinio confundit iuftirian 
particularé & partes eius fubicctivas cum 
pattibus eiufdem poteftativis, omnibufá? 
prorfus virtutibusadalrerum quoad actus 
ipfaram debitos qualitercumque ex lege; 
fiquidem omnes actus refpicientes obli- 
cationem eiufdem [fpeciei funt & ipfi c- 
lufdem fpeciei, — Ea autem confufio eft 
valdé abfurda utpoteconfundenscum actu 
iuftitiz particularis actus religionis, pic- 
tatis, mifericordiz, gratitudinis, & alios 
eiufmodi ad quos lege aliqua obligamur 
in confcientia,unde nulla ex his virtutibus . 
prout diftin&a àiuftitia particulari poflet 
elicere ullumactum preceptum. 
Sequererur denique omnes peccantes 
contra obligatiogem quamlibet confcien- 
tiz adalterum teneri ad compenfationem 
emnium malorum conízquétium ex pec- 
cato, & ad eam cogi pofle à iudice, atque 
paticnrem ea mala uti pofle ccculta com- 
penfatione, quoties deficeret aliud remce- 
dium; HzcpnamdQ; emnia eonícquuntur 


ad 


pem 


De Wefíaitione juris, 1i 
"peccatum commiffum contra oblica- 
»nem fundatam in jure proprietatis, $e- 
tela autem eft abfurdilfima , & contra 
1animem confenfum generis humaai, ur 
tet confidetanti obligationes virtutum, 
iz mcdo memorare funr, & peccata 
mtraillas, nec non contra vo:a Deo fa- 
ainfavorem proximorum; & quoad ul- 
mam.partem de honeftate compenfatio- 
| occulrz eadem *fequcla eft miram ia 
odum perrurDatrix Réipubliez ur perfe 
icis liquet & apparebir clarius ex dicendis 
i £r'a circa injultiam. , . 

Dicendum igitur eft obligatíonem ccn- 
ienriz ad alterum fündaram in jure pro- 
ieratis ultra ebliparionem faverabilem 
ceri; adanoo ampliandam aut ad rettrin- 
uH, iie liberam poteítatem dis- 
»neadi de rebus erdina: am ad propriam 
licitatem, quod eft commune oto ni ob- 
pationi confcientiz ad alterum , fupere 
lidere aliam obligationem non reftrin- 
:ndi alienam. ejufdem racionis liberam 
Xteltacem, quod eft proprium & peculia- 
pradicacü obligationis fundatz in jute 
oprietatis convenicnte alteri. Hoc pro- 
&Ó e(t quod Philofophus nuper.1ndica- 
s.aiebat, ipiquum quod vetar iuftitia 
rticulaxis, idcft, quod adveriatur juri 
B (o pres. 






34 c" Qnuafíie 111. 
proprietatis, & obligationi in illo funda- 
tz effe ufurparivum pluris refpectu fui, & 
diminutivum boni alterius contra volun- 
'tatem domini. | 
Atque hoc idem eft quod colligitur ez 
definitione juris proprietatis fuperiustrae 
dita. Duo enim illi attributa funt, nempé 
libera poteftas difponendi de rebus in or- 
dine ad propriam felicitatem conveniens 
hibenti jus; & inimpedibilitas ejuspote- 
ftatis gravans czteros, qui non babent i- 
dem jus. Quapropter qui opeiatur contra 
jus proprietatis & contra obligationem 
fundatam in illo, duo neceffarió facit, qua. 
'nen deberet facere. Alterum eft ampliare, |: 
propriam libertatem ultra terminos fibi 
praícriptos. Alterum eft reftrigfliere alic- 
nam citra fuos, Ex quibus non nif alte- 
rum perpetrat, qui operatur contra obli-,] 
ationes in conícientia ad alterum non 
Fündatas in jure proprietaris. Qui enim 
vovit bona fua dare pauperibus & non dat, 
rel peccát ex ingratitudine, aut defectu 
ctláriràtis, noB propterca reftringit fed fo- 
'Jüm'non aimpliat terminos alienz liberz . 
"fácultatis. "Nec ampliat fed folum non re- 
"ftríngit'terminos propriz liberz faculta- 
'tis, D uia antequam tradantur bona his ti- 
&ulis debita, non dc&nunteflc cjus propria, 
to TT mo Tom TT QUA 


4 
[| 


, De definitiene juris. 
tujuseranr, nec fiunt eorum pr 
bus deberenr dari; atque adeo. * 
Horum retentio, nec tranfgreditur limi- 
tes proprios quoad bona retenta , nec re- 
flringit alienos. | 

Patet autem obligationem reftiingendi 
fz & dilarandi alium effe longé diveríam 
ab obligatione non dilatandi E. & nonrc- 


ftringendi alium, ' quidem contra- 
veut1o hujus pofl obligationis de- 
turbatalium a p — .. ne & bonis fuis, 
eflQue proprerea — to magis contrifta- 
tiva iplius períe — zrerisparibusquám 


tranfereffio priori! obligationis, qua ne- 
minem fpeliat bo...s jam fuis, fed tantum 
confervat peccantem in przexiftenti pos- 
(cffione fuorum bonorum. Quibus fuff- 
cienter przoccupata, & foluta manentar- 
gumenia quz pro abíurda iila priori opi- 
nione confici poflunt. Atqueex hisomni- 
bus apparet definitionem propofitam ju- 
t:s proprietatis efle omninólecitimam, & 
qua circumjaceptibus difhculratibus fa- 
nsfieri clare, & facilé poffir. 

Ad ;. Jam dictum efl parvulo folüm cx- 
iinfece, & performam inhzrentem alteri 
-ompetere jus, ideoque parvulum, qui eft 
Dominus nihil in fe intrinfecé differre à 
'arvule; qui non eft dominus, fed folum 

| B 6 Q5 





36 Guafiio T1I. 

per extrinfccam dilpolirionem ceufarum 
ex qua pro tempore redundavit in iptum 
libera facultas qualis pafita eft in defini- 
tione, , Cade cau(a dixic Apoftolus par- 
vulum nihil differre à fervo cum fit do- 
minus omnium. — Quia videlicet eft do- 
minus per folam extriniecam denomina- 
tionem, & nihil ipli a tuiacít quo diffe- 
ratáfervo. De quo plu!cuium dicerur 
quzft. 6. Indidem apparebir incidenrem 
in ameuatiam 1ctinere habitum libera fa- 
«ultatis pertinentis ad iuiis conftitutio- 
pem, idque [ufficit ur ius abioluté 1n eo 
perfeveret ; ut apparebit eodem in loco: 
1dem dicitur à fortiou de dormiéteebrio; 
autadaliaintento. 

Ad 2. Nemo poteft uti honeflé rebus 
fuis in utilitatem & commodum aliorum 
quin eo ipfofibi maxime coníular, Qnia 
opus honcítum cft urile operanti propter 
yneritum & delectabile proprer fuam bo- 
pitatem & pulchritudinem maneurem inm | 
memoria pertoram ererniratem, Quibus 
dz caufisplus prodeft per fe danti dedilfe, 
quàm accipienti accepiffe: Dictum dein- 
de eft non unicé & privativé, fed folüm 
directé, & principaliter ordinari 215 pro- 
prictatis ad felicitatem fui fubiecti. Vn- 
de nihi] nocet cius cenceptui duos. 

NEN 


0 pe deffisinone juris. 

- liis etiam proht pro libito ipf "eu 
tj, Id enim eíl fecundarium e minus 
principale. 

Ad 3; Dictum elt jus effe liberam facul- 
tatem difponendi quoad ufus & actiones 
lege permuflas, Quare quod ex lege; aut 
przcepto (uperioris obligetur , ut coga- 
tur proprieratius ad ufum fuarum rerum 
1n utilitatem aliorum pro aliquo eventu 
fpcciali non tollir conceptum juris pro- 
prieratis Ínperius exolicatum , ícd mae 
$18 exercer partem do&rimnz qua expli^ 
cacum ell. 

Ad 4, Jus juri(dictionis habetur à fupe- 
riore jure ptoprietatis ac proinde fecundá 
(c formaliter cft utilefubjecto (uo; & con- 
fert ad ejus felicitatem. Differt tamen à 
jure proprietatis ex parte termini & ope- 
Iationum quas refpicit , quia ha dirccté 
& principaliter ordinantur ad ucilitatem 
aliorum, idque eft effentiale juri juni(di- 
C:0nis, uti denonftratü eft fuperius, ucili- 
tatcsautem quz ex eodem jure refultanc in 
fubjectum, cui ineft, fecundario tantum, 
& indirecté eidem annectütur, Contraria 
igitur & non tantum utcumque divería rà- 
co eft quoad hoc de utroque jure proprie- 
tajis & iurifdictionis, Diffcrunt ergo inter 

RS m íÍc ma» 


Quaftio 1V, 


38 
fe manifefté juxta definitiones & expofi- 1, 


tionesutriufquce faperius datas. — 

. Ad 6, Jus proprietatis divinum eftlon- 
ge divcríz rationis à jure proprictatis erea« 
to. Quia non eít jus divinum puré pre» 
prietacis ut di&um eít fupra & ezxponetnt 
ubcriusqua(k. ;. Notatum aurem eftnon 
femel in prafentiagi de jure, quod fic pu- 
ré proprietatis. Quare definitio hujus ju- 
zishuc uíque expofita transferenda e(t in 
Dcum fecluüs imperfcQionibus quz. in- 
funt juribus creatis. Quod prxftabicur 
di&a quzft, 5. 


QV E£STIO IV. 


Vitium jus proprietatis C juri[diclionis com- 
uediantur incuicerm effentinlier ? 


InzTYvA neutrum cum altero effen, 
- MW tialiter connecti. 1 quia utrumlibet 

abíque altero con(üiftere poteft, Qui 
enim capit fcram eo ipía acquirit jus pros 
prictatiscircà illam, & nullum nihilomi- 
2us acquirit jus juriídictionis, vi cujus 
polfer aliquid przcipere aut vetare, ut per 
fc facis liquet. Eadem cft ratio de illo cui 
donata eflet fera ab co venatore: is enim 
&ansfeirerin illum jus, quod prahaberer, 


Y, 


| 0. Perontex prop ee. —— —— gp 

| proprietatis, nec tran sfetre poffet jus,quod 
non przhabet jurifdictionis, & fic de aliis 
fimilibus, Atqucomnces univerfim homi- 
ncstam collectivé,quàm diftributivé fum- 
pti habent jusaliquod proprietatis faltem 
re(pectu honoris & (anitatis ; & tamen 
non habent finguli quilibet homines jus 
jurifdidtionis, & poteftatem aliis jus di- 
cendi, ac przcipiendi , ut conftat fpecia- 
liter in feryis. 

Similirér ius iurifdictionis apparet fe- 
parabile à iure proprietatis, qp enim vo- 
vet obedientiam alicui eo iple illum con* 
ftiruir fuperiorem fibi cum vera iuriídi- 
é&ione reípectu fui, fi illeaccepret votum; 
& tamen nullum eo ipfo confert illi ius 
proprietatis ; quod videlicet fieri poteft, 
ut nullum przhabeat transferibile in a- 
lium, vel nolit in alium transferre etiamfi 
poffit. | Ur fuperiores FF. Minorum ha- 
bentveram iurifdi&ionem, cum nihil ha- 
beant proprium. Nulla igitur elt, inter 
hzciura, mutua vel non mutua connexio 
infeparabilitatis. | 

1, Neque in ratione caufz & effectus, 
aut códitionis fine quanon connectuntur 
intet fe, five mutuó, fivenon mutuó. Quia 
in cafu pofito venationis, & fic de aliis fi- 
milibus, ius proprieraris confurgit ex a- 


Que- 


^ 


40 euaflio 1V. 

&ione exteriori capiendi & animo volen- 
di fibi feram, feQue conftitaendi finemil- 
lius, atque adeó fubfiftit tale jus abfque 
aliqua ,dependen:ia à jure aliquo juritdi- 
Gionis, ejufque ufu vel actione. 

Similiter in cafu pofito voventis obe. 
dientiam alteri confurgit jurifdictio im eo, 
€ui vovetut, ex fola voluntatevoventis &.— 
acceptantis. Atqui nec in vovente, nec in 
aceeptante nece(fe eft, ut przexiftat jus 
aliquod proprietatis. Quia fieri pocuic, ut 
ante Yotum uterque renuntiaviffct omniy 
bus fuisbonis, omnique juri proprietatis; 
& efto uterque vel alter haberet jus ali- 
quod proprictatis, illud nihilominus fa 
habuiffet pure concomitanter ad talem a- 
Cum. Quia nec votum, ncecejusacceptg- 
tio funt actiones habentis jus proprietatis 
formaliter ut talis; fiquidem libertasqua 
renunciatur per votum, & qua 1dem acce- 
ptatur ab altero non. habetur ab homina 
jure ícd natura. Ergó hzcduo jura funtin- 
vicem independentia formaliter, 

Sed contra eft 1. Quia omnis habens jus 
aliquod proprietatis poteft fola fua. vo- 
luntatealiquam in aliosobligationem de 
novo inducere. Dictum enim cftin quaft, 
przcedenii jus proprietatis efle potefta- 
£em liberam difponendi nen impedibilem 

Moss 





q-ocm-— - 


- 


De connex. pror. qve. AT 
ab ahis. E:gó actiones ortae à jure 
ietat;s habenc vim inducendi deno- 
ligarionem ; ut ànemine'apponatur 
npcdimenrum, Ergó lioc jus eft es- 
liter infeparabile à jure juri(dictio- 
:ujus videlieet proprium eft inducere 
ationem conícienriz in alios. O- 
f quidem peccans agit contralegein. 
am oblieantem in Íe ; quz quidem 
tus juri(di d iopisnoriffimus, 
onvcrsó neceffe cft jus jurifdi&ionis 
topiium & fuum fimpliciccrejus cui 
feu qui vi ceju(dem porell przcipere 
:tare; iTaut qui illi auferret finejufta 
taleius;aur eundem ab eius exerci- 
1pedirer, facerecilli iniuriam proprie 
i..Conítatautem iniuriam proprieta- 
ffentialiter effe offenfivam iuris pro- 
itis ; atque ideó dari non poffe non 
ippofito iure proprictatis in co qui 
uriniuriam, Utrumlibet igiturius eft 
tialiter infeparabile ab altero. | 
Neutrum ius acquiri poteft nifi de- 
enter ab altero, feu nifi acquifitione 
ndente ab altero tanquam a caufa. 
| nemo potcft acquirere ius de no- 
nifi aliquo illud fibi conferente, at- 
adcó przbhabenre ius quod confert; 
per confequens dependente iure, 
quod 


41 Quaflie TV. 
quodacquiritur denovoà iurealiquopra- 
cxiftenti tanquam à caufa fua. Oftenfum 
autem modó eft utrumliber ius includere 
in fe alterum, Vnde dependentia ab utro- 
libet includit eiufdem generis dependea- 
tiam ab altero, Habent igitur hac iura 
mutuam connexiosem non felüm infe. 
parabilitatis, fed etiam dependentige & 
eaufaliratis. 007 
R. In rationibusdubitandi utrimq; pro- 
pofitis continentur tres conclufiones effi- 
eaciter cemprobarz. Prima cít: omnceius 
iurifdictionis eft infeparabile ex parte fub- 
ieéti à iure preprietatis : id cft, habensius 
aliquod iurifdictionis neceffarió habet eo 
ipío ius aliquod proprietatis. Hoc enim 
omninó concludit fecunda pars prima ra- 
tionis dubitandi proparteaffirmativa, Et 
confirmatur quia ius iurifdiQtionis confti- 
tuitur, ut dicetur quzít. 6. per duo acci- 
dentia inhzrentia labenti tale ius, cogni- 
tionem himirum & volitionem. Accidens 
autem ex fuo conceptu eft entis ens,omnis- 
ue eius bonitas ineft fubiecto tanquam 
dni eiu(dem ; & fiquidem fuerit capax fe- 
licitatis, ei effenrialiter infervit, ac per 
con(equens convenirtali fubiecto ius pro- 
prietatisrefpectu ipfius iuxta fuperius di- 
éia dc quidditate huius iuris, Qusaxe ius 
YwMe. 





De cennextprobr. con. 41 
iurifdictionis enritativé & formaliter cft 
fab iure proptietaris fui Gubiecti, ceditque 
eius utilitati, leu felicitar, licet termina- 
tivé & obicétivé cedar felicitati alierum 
& lit extra terminos proprietatis, ac proim- 
de ex parte termipi fint feparabilia hzc 
duo iura. j 

Ad rationem dubitandi in contrarium, 
uz eft pofterior pars primz rationis.ad- 
dude pro parte negariva, dicitur quod 
qui accepravit votum ebedientiz fibi pre- 
itum, eo ipfo habet iure proprietatis fu- 
periotitarem fupra voyentem,quem repus 
gnatnon habere anre votum iure proprie- 
tatis eam libertatem difponend: de fuis a- 
€ionibus, quam amittit per votum & 
transfert in alium, Necfuperiores Mino- 
rum funt ompinó expertes iuris proprieta- 
tis etiam puré fpiritualis,fed tantum cius 
quod veríatur circa pecunias & circa o- 
mnia externa pecuniis zftimabilia. 
^. Secunda conclufio eft : poteft acquiri 
de novo ius aliquod proprietatis, quin 
propterea acquiratur, aut etiam przfup- 
ponatur ullum iusiurifdi&ionisin eodem 
fubiecto circaeandem rem. Quod conftat 
Claré ex prima ratione partis negantis. 
Quare ad fecundam partem prima ra- 
tionis pro parte aflirmatiya dicicur pote- 


fateri 





44 Quaffhio, T V.- 
ftatem liberam inclufam in iutepro; 
tis c(Íe in ic pedibilélicité ot legem 
velabipfío habentecaleius, vel ab a 
etiori; nec effe neceflarium ut eiu 
lex favorabilis habenti proprietate 
fuerit ab codem, quia fufficit fi ab 
ta fuerit, Unde ex actionibusiuris pi 
tatis fzpé confurgitinalios novae 
tio trantü indirecte, non ob legem al 
novam fed ob novitatem materiz 
prehenfz fub lege przexiftenti ex 
fitione quod eaifterec talis materia, 
Tertia conclufio eft : omneiuspi 
tatis vel eft identificatü cum iurei 
Qionis circa eandem rem, vel eft 
dens ob codé tanquam à principio i 
fa non folüm identicé & macterialit 
eiiam formaliter & quatenus tale eft 
dicitur é ceonverfo de iure iuri(dit 
€omparato cum iure proprietatis, 
«onclufio quoad utramq; partem ex 
nibus dubirandi picpofitis pro parc 
mativa. Illaenim rationeslicet no: 
vincantquoad omnia totum quod 
dunt, iftam tamen disjunctivam o 
convincunt, ut colligitur ex earum 
tione cum iis quz modo di&a fun 
fecundá conclufion£, & cum iisqu 
dicentur folvendo rationcs contra: 


Deoniicx, propr, cc, 4j 

Igitur ad utramque partem / ra- 
tionis pofira! pro parte negativa; reipode- 
rur venatorc non polle facere fuam feram 
quam capit quocumq; etiam animi ac in- 
tentionis adiuncta adminiculo, fi non 
przexiftar lex antecedenter facta, ut fera 
ccdar capient, utq; nulli deinceps liccat 
impedire capientem ab ufu & polfeflione 


eius. Fieri nam« uit lex ut resomnes 
exteriores peret — .ncfemper& in omni 
eventu comnur que pofita ifta lege 
nullum peffetac ius privarü proprie- 


tatis, Érpó om acquifitio huiuímodi 
iuris peundetelfei — literàaiurciurifdi&io- 
nistanquam à cauia cius pardali, & qui- 
dem przcipuainteralias. : | 

Jam qui vovet obedientiam alteri, nul- 
lam propterea induceret iurifdictionem in 
ipfum utcumq; acceptantem, nifi prxha- 
beret iure proprietatis ufum fuz libertatis 
& poteftatem liberam difponendi de (uis 
actionibus. Qui enim fic vovet, renun- 
tiat propriz libertati, eamque abdicat à 
Ííc & cransfcrt in alium. Qui autem non 
przhabet aliquid ut proprium non po- 
teít illi renuntiare, nec in alium trans- 
ferre. Ercó libera poteítasqua aderat vo- 
venti , eratque directioni, & prudentia: 
monaílicz ipfius [ubiccdta & ptt 

$ 


4€ Quafilo V, 
ad propriam ipfius fclicitatem adeoq; pet- 
tincps ad ius proprietatis eidem conve- 
niens, transfertur per votum in alium, & 
fubjicitar direCtioni ac prudentiz alienz, — 
& ordinatur ad felicitatem non propriam 
habentis, fed alterius à quo prius habeba- 
tur, adeoque pertinet deinceps ad ius iu» . 
rifdictionis, quippe libertas propria vo» 
ventis reftringitur ab ipío per votum vali«- 
dum & transfertur in alium, non odiof: 
amore propria fclicitatis ; ideoq; fempet 
remanet illi devincta quoad utilitatem, 
Quod dicitur libertatem, feu liberam dire- 
(tionem fuarum actienum haberi ab uno- 
quoque non iureícd natura, fupponit fal- 
um, Quiaius naturale habeturiure & na- 
tura fimul, uc infraexponetur. 


QVAESTIO V. 


Viri Deo conoenint jus proprietatis effen- 
sinliter fibi (ubordinans immedintà omoia . 
(r^ crenta ? 


IpsTvRnoncenvenire, r. Quia 

ius proprietatis eft effentialiter ordi: 
natum ad propriam felicitatem ha- 
bentisipfum ius. Deo autem nihil conve- 
Bit relate ad res czeatas ordinacum ad feli-- 
QW 


De jure. Dei, 
iplius, Quam videlicet ,. 
qi perfectam, & completar. aua 
quam extenfyé independcnter 
1$, | 
iporuit ut Deus nihil crearet. Er 
»otuir uc nullum jes preprietatis 
venirer, Patet confequétia. Quia 
fubfiftere jus. nullo exiítente ter- 
ds. Perfe&tio autem, quz poteít 
to 1n aliquo eventu , in nullo c- 
cíIe illi poteft, 
ni Deus aliquid donavit, poteft 
t transferre in alium fola fua vo* 
Ergó is in quem ita translatum 
prtoprictacis, haberet illud cum 
itia immediata à fola voluntate 
ntis, Ergó Deo non convenic 
'dinans fibiimmediaté omnia ju- 
ls 
x dictis in quzftione przcedenti 
iromne juscreatum pendere effen- 
, jure quod habet Deus ia res crea- 
tenfum namque cft praefertim in 
'oftremis refponfionibus omnejus 
itis acquifitum de novo pendere 
iter ab aliquo jure jurifdictionis 
:xiftente : atqueéconverío omne 
lictionisacquifitum denovo pen- 
atialiter ab aliquo iure proprieta- 
us 


49 euefiio V. 
tis lam przexiltent, | Ombpe autem ius 
crcacum cftacquificum de novo, eft&ue dc 
cius eflentia, ut poffit incipere effa poft. 
uam non fuit, Nc igitur detur proceffus 
in infinitum dependentiz & przexiften- 
tiz inter utrumque ius, necefle eft venire 
adius aliquod primum quod necacquira- 
tur, nec poflit acquiri de novo, quedque 
roinde fit effencialiter ab zterno & à fe; 
uale (olüm eftius Dei in rescreatas. Er- 
£8 ab hoc iure cetera omnia iura effen- 
tialiter dependent. 
Indidem ruríus colligitur dependen- 
tiam 1ií(tam omnium altorum iurium a'rure 
Dei non eífe tancum mediatam & remo- 
tam in reliquis iuribus creatis preter pri- 
mum, feu prater ius independens ab alio 
priori iure creato ; fed effe immediatam & 
roximam in omnibus & fingulis iuribus 
€rcatis. Oftenfum namque eít omnia, & 
fingula iura proprietatis de novo acquifi- 
ta, id eft creata pendereeffencialiter à lese 
immediaté favorabili refpectu habentis 
tale aliquod ius, obligante fcilicecirrme- 
diaté omnes olios in conícientia ad noa 
impediendas actiones proprias eiufdem 
iuris. Et infuper oftenfum eft omne 1us 
iurifdictionis haberi ante fuum exerci- 
tium, ab co diltin&um, iure proprietatis; 
. 9x 





De iure Dei. 
ideo indeperdenter ab eadem 
ntein conícienria, Omnis aui. 
igaus in confcientia cftactus juris 
iponentis eam obligacionem vel fe 
el pec cooperationem cum fuperio- 
0. Quia lex obligans in confcien- 
vecefficas condicionata carendi bea- 
ié eternum , vel ad tempus, (i illi 
'ediatur,necobt  caturvenia à po- 
nferre tantum, i« tam grande ma- 
Hoc aurem. malum folus Deus in- 
»teft ut pater. ArqueDeusneceffi- 
nimé poreít ad illud vel inferen- 
rel condonandum nifi (ia «volun- 
el fola , vel conjuncta cum volua- 
ata. Omneigiturjuscreatum pene 
ntialiter, acimmediaté à jure Dei, 
exercitio feu legc. 
firmatur, Omncs operationes phy- 
ufarum fecundarum quatenus fune 
lcativz perfectionis phyfica prze 
ti$ in iifdem caufis dependent es- 
iter ac immediaté à coopceratione 
i Dei. Ergó omnesoperationcs mo- 
ubftantiarum rationalium creata. 
| uibus perfectiones morales przla. 
& jura aliorum in alios cransferun. 
:ommunicantur , dependent effcp. 
» ar imuncdiató à cooperatiose 

c mo- 


£6 evitio v, 

morali Dei. Urgetürpatirarisrarlo à for. 
tiori ; quia actiones iftiu (modi morales & 
jura, quizz funt illarum effcétus, przemi- 
nent perfe&ione & zftimationemulcisef- 
fe&ibus puré pheficis caüfarum fecunda- 
rum ; fi quidem priores illi effectus funt 
proprii fubftanciarum rationalium, & ea- 


rundem perfe&tivi quatenus calium 1. in- - 


ter effe&us vero. puré phyficos pen en 
fünt communes irrarionalibüs & 1uani- 


snatris. Quoad autem perfectius eft magis 


dependet ab optimo ; quod feilicet ab eo 
magis participatur, in quod plus influit: 
atque caüfz (ecundz fant minus fufficien- 
tts fe folis ad id quod preftantius eft; 
quandequidem ad id etiam quod minüs 
ptzítat funt inínff cientes ex defectu per- 
fcdionis  Profedó cam dübitare nemo 
polfit homihes elfe perfc&iores atque ex- 
ecdere magisiuribus, quàm calore, colore, 
aut aliis eiufmodi; dubitari minus potelt 
quod illa dependeant à Deo immediare; 
quando hzc alia ab ipfo immediareé de- 
pendent. Cuidfmodi arpumentum, «eft 
frequens Waguftine. adver(us Pelagianos 
rribuentes Deo quod (nmus & nepantes 
«idein quod bon: fumus, | 

- Apnovit Philofophas dependentia ' 
flam iuris proprietatis à xe var(dtéts 


"AVR 


Te jure Dai, fc 
nis, nihildue frequentius fuge ;totg 
przíenti Libro y. Ethicorum, EC caue Cau 
ía 1, polizicorum hoc ius difinivit ordina- 
tionem. focietatis civilis explicans effe£&tum 
percauíam, Qe ramen explicatio diffi* 
culter cohrret cum doclrina eiufdem r. 
Rher. ad Theod, c.13. ubi dicit : Ej? quod- 
dam natura juftum ch» enjujIum quod omnes 
vuaticinsmur etf nuila [octetas aur padiun 
fit. Quodip(um diflinctius tradit in prz- 
fenti cap. 7. dicens: Civilis jufti lind. n4- 
rurale aliud legitimum. Et naturale quidem 
«if quod ubique vim. babet eandem (5n non 
quin "videtur, "el non videtur, Legitimuns 
autem, quod à principio quidem mbil refert 
fit, an aliter habeat : cum vero po[ittum fue- 
rit, vefert. Id eít, aliud eft jus five juftum 
quod ab ordinatione civili dependeraliud 
quod non depender, Neceffe igitur eftor- 
dinationem civilem non codem ubiq; fen- 
fu ufurpari à Philofepho, fcd alibi proli- 
bera hominum conventione facta per ele- 
Ctionem fpontancam, ut in pofterioribus 
iftis locis, alibi pro conventione, ur eft 
communis naturaliter infitz & habitz per 
electionem liberam, utin primoloco. . 

Verum , utcunque hoc habeat, femper 
defideratut in Philofopho ultima jurium 
humanorum refolurio tradita clare atque 

| C2 EE US 


PL. aio V, 
diltin&é, $ané quod dicir peílremis illis 
verbis, eum "vero pofitum fuerit, refert, u* 
nüm exiis eft, qua ubique vim babent ean- 
Kem , Cp À principio quidquam refert fic on 
Aliter babeant y nan quia videtur, vel non 
videtur, quod enim poltquam aliquid vi- 
fum & pofitum cíts ideft ordinauone, & 
Iegc humána ftabilicum eft, referat quid- 
quam non ex eo pendet quod ita videarur, - 
vclnon videatur, Alias eoim daretur pro- 
ceílus in infinitum in legibus humanis; 
Deinde tranfgrefTio conflitutionis civilis, 
& legum mutua hominum conventione 
£ncdiaté, vel iínmediaté perfiftentium non 
folum inducit poenas remporalcs; aut tan- 
«um circa bona temporalia; fed eriam pri- 
vationem bearicudiois, Qui effectus cum 
pendear immediate ícla divina voluntate, 
non poreft induci ulla voluntate, aut or- 
dinatione creata (ola. — Neceffaria igirur 
elt cooperatio moralis voluntatis & ordi- | 
marionis divinz, 
^ Quaredum non affurpit con(ideratio in 
volunratem, & ordinationem divinam, 
meceffe eft uc lateat non folum prima o«.- 
minium jurium creatorum origo, verum 
étiam cáuía adequata imediata ac proxi- 
sna, & ex parcialibus przcipua uniuícujus- 
*Yisjuriscreati, Yerum quia ad cognitioné 
Me — "m Y9wns 





Di iura Det, 

roluntatis , & ordinarionis divi 
alis, non ntfi mediante voluntate, o or- 
linacione creata pacaralirer infira homini, - 
»ervenimus per cogaitionem naruralem5 
(ique huic caute particulari formaliter 
totre(pondent ea mala , quz hominibus 
»ér homines ob ipjuriasinfiiguntur; pro- 
»tcrea Philofophas obíervacor folius or- 
linis naturalishafitin ordinatione focis» 
atis civilis, nec ulterius propreffus eft. 
Quod uraliquam us exculationem vae 
ear, certé ad exa&b;. 1 rei, de qua loquitur, 
xpofitionem nequ -quam fuf&cir ejus do- 
drina divinitatis,! inprzfenti ita & ali- 
»i frequenter non [«cisfollicita, | 

Colligitur poftremo jus proprietatis & 
us jurifdi&tionis divinz non diftinguiin- 
er fe virtvaliter iatrinfecé, fed utramque 
fle unicam objcctivé atque omnibus mo- 
lis eandem ac fimplicem formalitaié abs» 
jue ulla mutua, vel non mutua difcrepan- 
la przdicatorum, quz de alterutro, uc eft 
nfcaffirmaii vcl negari poffunt indepen- 
lenter à :clatione ad fimilia przdicata 
'teara, & modo noftro cognofcendi in il- 
15 fo adato. Probatur, quia, ut dicum cit, 
"mne jus proptietatis diftin&um à jure 
uriídictionis effentialiter dependet ab ali- 
juc przexillenci jure jurifdictienis ; & € 

C; : $0n», 





44. Quefiio V. 
converfo hoc ius dependctabillo, fi 
diftinguatur. Atqueratioin hancri 
perius adducta xqué convincit an 
fionem virtvalem fuppofita diftin 
virtuali, ac realem fuppofita reali ut 
"bit confideranti. Quare fi alterutre 
diftingueretur in Dco virtualiter i 
 fecé i: altero. neceffe effecutrumv: 
prius, & pofterius altero, virtualit 
trinfecé; atque adeó uurumvis coru 
prius & pofterius feipfo eodem 1 
Nempe quodlibet eft prius omnibu: 
funt pofteriora pofteriori refpe&tu fu 
dem eftratio de pofteriori refpectu | 
priori fc, loquendo depricritate & 
rioritate eiufdem utrimq; generis. S 
Ja autem eft abfurda, ur ex fe fatispa 

alibi pluribus oftenfum eft, 
Confirmatur mutua hzc utriufà 
, divini indiftin&tio virtualis. Quia 
"jus Dei eft effentialiter ordinatum 
vifim ad gloriam ipfius & utilitate 
tram, Repuynatenim metaphyficé 
' aliquid liberé operari intendendo gl 
fuam, quin co ipfo velit utilitate: 
ftam : aut intendendo noftram util; 
"quin eo ipfo velit gloriam fuam. Q 
; ipis gloria Dei ipfi libera eft urilis 
Proficimus enim glouficando Dew 


.. De jure Dei. 

toftra proinde intereít haberet 
Morilicemus, Nihil igitur facce poteit 
Deus gloriofum fibi, quod non fit utile 
»obis 1deoque conferens ad noílram feli- 
sratem. Similiter omnis noftra utilitas 
:ft gloriofa Deo; quia nihil facerepoceft, 
aifi habendo [e pro line excellentia, & vo- 
iendo fibi gloriam eorum omnium , qua 
acit. Nec enim intentio divina quicícere 
»otcft ranquam in fiue excellenti & beati- 
ico, nifiin ipfo Dee. - 

Quaresdem dicium eif, utait D. 'T homás 
ju zit, v, depot. arr. 4. ante finem c. quod 
Deus amnia propter. [eib/um fecit, t quod 
"reaturas focerit propter earum. effe ; 1d clt, 
it; fibifintbonz. Quod probar conferen - 
lo illud pro. 16. Vniver[a propter feipfum 
peratus ef? Dominus: eum illo Sap. c. 1. 
enit enim Deus ut effent omnis. Omnis 
gitur poteítas libera Dei circa creaturas 
:Ít ordinata indivifim ad gloriam cjus & 
id noftram urilitatem. Dictum autem eft 
'acultatem liberam ordinatam ad bonum 
xroprium effe jus proptietatisatque ordi- 
3atam ad bonum aliorum efle jus juriídi- 
tionis. Ergó jus proprietatis & jus ju- - 
ifdictionis funt in Deo unica formali- 
as etiam virtualiter. indivifibilis ex pare 


;€ objecti, : | iu 
| € 4 Os 


Queflio V. 
Obfervandum ctt , gloiiam Dei refol- fl 
tantem ex creaturis dici bonam Deo, & 
quid confercas ad cjus folicitatem non 
quod aliquid boni acerefearipfi ex creatae 
risquo mclius in fe habeat; aut quodillie: 
indigeat ut fit faclix, vel magisfatliz, fed. 
folum quia cizata. Dci glorificatio eff 
:quid condeceps ejus ipfinita bopiratem, 
'ac majeítatem ; & quia folicitatem fuarh 
voluit. cum noflra ita conjungere ut non 
:poffimus abíque difplicentia ejus impe- 
,dire felicitatem noftram; eamque im- 
pediendo impediamus eo ipío actum di- 
vinz foclicitaris ptoprium; hoc eft com- - 
placentiam fpccialem Dci de neftro bono 
& folicitate, Quam complacentiam pa- 
ratus eft habere quantum eft dc fc, fi à 
' nobis non impediatur, utque non ime 
pediamus movet nos atquéfollicitat mee 





diis efficaciffimis. E 

. Verum quia hzc ipfa complacentia fpo- 
cialis nihil intereft Dei, fed intenditur 
"ab ipfo, ac fi ipfius intereffet propter 
vim amoris quo nós amat & tranifor- 

. 4matur in nos, propterea in expofitione 
(o jurisproprictarie & fuitatisilli correfpon- 
dentis ex parte rerum non adhibita eft uxi- 
litas, aut commodum, nec finis utilita- 


&i$ ; Ícd folicitas & finis fccundum 1e 
! SER 


&x* habentem jus. Conlitarigieurex 
imibus cogvenire Dco jus proprieta- 
lefis imperfectionibus juris propzie- 
eati idque univerfalifimum, &. 
liaté, ac formaliter fubordipnans fibá 
nti fua emnia jura creata. Quod 
centum, : 

I, Res ctestz pertinent ad fodlicieae 
iei, licet non tanquam bona utilia 
ienc tamen tanquam bona decepn- 
um, conferentia ad cjus gloriam, 
'nta ab codem, perinde atquc fi i- 
ntereffet ea habere. Quod fufhoit 
id ad conceptum effencialem juris 
etatis (eclufis imperfedtienibus ju- 
restorum in quibus falicitas, in- 
, S com placentia (u nt ipfeparabiles 


Ancg6R 70 US. 





M 





' 8 Qufíis V ] 
terminus reganivus juris divi 
non efle creaturarum fola Dci 
Juntate hoc cít folo exercitio jur 
peditarum quo minus effent, Is 
minus negativus ram cít (uffici 
" ftenciam & exercitium juiis, q 
' €iens clt terminus pofirivus ut 
satione data. 

Ad 5. Cum dicitur poffe ali 
: fnum transferre in alium fola tu: 
-se, To fola tantummodo exclu: 
tatem alcerius voluntatis creata 
' ftentiá & valorem vranslarionis, 
voluntatem divinam tum leg 
quà munit & reddit obligatoria 
tionem voluntatis creatz ; tün 
coopesatur voluntati ereatac eju 
tioni, Quarcomnis humana trai 
: risdependet à Deo immediaréi 
' moraliter & juridicé, quam phy 


QVESTIO vi 


rim jua conflituatur per adiu. 
;E voluntatis ? 


J»sTY 1 non cónftitui, | 
' &um eft jus effeliberam p: 
Tesaracten non elt no: 






De jure Dei, — ro 
(1 potentiz; ergà jus non coi litur 
iutrinfecé per actus intellectus, x. volun- 
taris, fed potius cíl principium corum 
actuum, | , 

2. Licetapplicatio agentis ad paífum fic 
pecellaria, ut principium activum exer- 
cear activitatem fuam; nihilominus ap- 
plicatio non pertiner ad conflitationem 
Antrin!ccam a&i vitatis; ergo fimiliter li- 
cer cognitio alic la aut yolitio fint neces- 
larimadexerciti m juris, non propterea ii 
actus perrinentad con[tirutionem intrin- 
iccam iphus juris ; quod elt virrus activa 
moraliter. 

3. Tura rerum transferuntur ab aliis ad 
altos ho:nines donationibus, contracti- 
bus, &alismodis, Actus autem intellc- 

(us & voluntatis nulla rationeab aliisaá 
.ahostrao:fer voflupot.. Ergó juia funt o- 
mpninó diflincta ab iis actibus, | 
(0 4. Quando alicui aliquid donatur, ac- 
quiritur jus donarario per (olum actum 
| voluptatis, quo ipfleacceptat donationem. 
Quzlibet enim cognitio antecedenshune 
actum voluntatis dari poteft; quin acqui- 
. aturjus, quxlibet autem fub(equenseun- 
dem actum prz fupponit jus jam acquifi- 
tum, ergó nulla cegnitio pextinet ad con- 
 fütutüonem iguinfccam juris, 


ée €ua«flio V1. 7 
- f. Dotmiens, amens, ebrius, parvus, ex» 
(pers rationis, & nihil attendens actu ad 
xes juiibus fubjectas, aut ad juiidicos ea- 
yum ufus potiuntur juribus, nec toties 
illa'amittunt, quoties ceilant ab omni 
actu pertinenti ad jura rerum fivc hecefla- 
rió ceffant, five liberé, Ergó actus intel- 
lectus, & voluntatis non pertinent in- 
vrinfecé ad exiftentiam aut cffenüam, & 
cenfirutionem jurium. 

6. Contingit amitti jura retinenfe eo, 
qui illa amittit omnes actus intellectus, 
& voluntatis quibus prius exercebatur. 
Amittunturenim fzpe per dclicta,perfen- 
tentias judicum, per przfcriptiones alio- 
rum aliiíà; fimilibus modis nihil ea de re 

. cogitanteaut ftatcuente eo, qui illa amit- 
tit, adeoque nulla cxiftenre variatione 
actuum ipfius pertinentium ad intcelle- 
€um, & voluntatem. Ergó. 

, R. Jusdicirur multipliciter non folum 
€x parte rerum cirea quas verfatur, & er 

| parte perfonarum quarum eft proprium, 
fcd etiam fecundum fe, & fecundum fuam 
conftitutionem intrinfecam. Aliud nam- 
que cft puré extrinfecum illi perfona: cu- 
jus eft proprium, eamque tancum eatrin- 
fecé denominans. — Aliud informans in- 
drinfec fabictum cuius ef, — Rurfus ius 

Vase, 


| 


De cenflitutions 10*i5, é1 
intriníecé informans; aliud el lale 
& aliud actuale ; aliud. ultimo csomple- 
tum ; aliudincompletum. Primum enim 
cui lex aliqua favet quoad ufus alicuius 
rei & quoad utilitatem ex ea percipiendam 
pofita aliqua conditione, cum primum ea 
condito ponitur à parre rei dicitar con- 
* venireillius in eam rem, tameth nülla ipfi 
affulferit notitia ralis legis, auttalis con- 
aitionis jam exiftentis, ideoque nondum 
habeat potentiam in a&tu primo proximo 
liberam ad percipiendam eam utilitatem 
&oíque ufus executioni mandandos. Ve- 
rum tale iu* eft radicalerantum & in cau- 
ía. Cum veróà fupervenerit cognitio & le- 
gis, & cÓditionisperlegem requifitz, tunc 
incipit ad efTe ius incrinfecum, & forma- 
le, fed nondum eít ultimo complecum ut- 
que dum addatur ulterius confenfus, & 
acceptatio przdicta legis iam coniunctz 
cum omnibus conditionibus-ex actis per 
ipfam,. Dictum nimirum eft fupra ius 
'effcliberam facultatem muniram lege fa- 
vente ipfi & gtavante alios, Cum igitur 
favores & bencácia non conferantur in- 
vitis, idcoque non fortiantur fuum ul- 
timum effectum & complementum quo 
ufque illis confentiat i$ cui favent, ne- 
: «cffe eft; ut cognitioni predictarum legi 
e qu & (One, 


6 €ueflio Y 1. 

. & conditionum accedat confenfus, & ac- 
ceptatio cjus, cui cadé lcx favet, nec prius 
completa ultimo crit vislegis ad obligan- 

. dos alios; no impediagt cam perfonam à 
percipie&da urilitate, & ab ufibus ret ip 
deftinatz. Accedenreautem eo confenfu, 
& acccptatiene, ac proinde conjunctà «a 

.cogniriose cum hocactu voluntatis, tunc 
veró exillit jus intrzinfecum actuale uld- 

S20 compleium atque perfectum, T rans- 
ata verà c3 cognitionc;aut eo actu volun- 

tatis, nee fuperveniente contraria volun- 
gate , 3€ seua(latiene jus inerit intrinfe- 

.eum quidem, fed rantum habituale. 

li quidem petifectionem adzquatam & 
ultimo completam juris dari non polle 
quo ufque exiftant pradicta cognitio, & 

. volitio clare colligisusg ex definitione jq- 

xis, Quia libera facultas ad ufusrei alicu- 
jusqua ex (efitinimpedibilislicicéab aiiis 

-exiftere nequaquam potc[t non cxiftéteiu 

; primis cognitione objecti eirca quod exer- 

- €t nda illa cft, & modi quo exerceri potoft. 

. Cognitio enim actualis pertinet ad cog- 

.füitudonem intrinfecam potentiz prozi- 

. mà liberz, & talis determinata cognitio 

.&a4 conftiturionem talis determinaié po- 

.tentiq, — Deinde neque finc actu volug- 

atit acceptaate faveism Jegis cadem po- 

0, WO. 


De conftutiomt puris. 
»era porcft effe 1nimpedibi 
| nfus eadem legc conceffos, «uia 
obligat ad non impeditionem 
ie accepterurab co cujus inrereft, 
' anté conclufus eft. Quia veró 
itecé afhiciens aliquem ordinatur 
intellectus, & voluntatis modo 
25, atque relaté ad eoídem habent 
iam zíitimabilitacé, & utilitate 
nrellectualis, & habitus volüratis 
us fuboriri poflunt iidem actus, 
| fecundü fuum conceptum adz- 
& completum arque primarió; & 
Itter contentü fub ea voce coníti- 
o5 actus intellectus & voluntatis, 
feu remotum, & extrtiníccum,feu 
"um ,- fed hahbituale tantum, vel 
inadzquatum eatenus jura dici 
$ eofdem illos actus in fe conui- 
jue vi fua inducere poffunt. 
Libera poteftasin ratione proxime 
onftituitur intrinfecé per cogni- 
& quz cft ex (ua ratione inimpe- 
licité conftituitur intrinfecé per 
inem veram repra'fentativam legis 
is illicitam impeditionem, & per 
ienem ejufdem legis quatenus va- 
oximé obligare, fiacceptetur. Er- 
ftas libera, qua [fccundum fe prz- 
Q3S 


64 Quaflio V 1. 

cisé habetrationem generis rcfpeétu juris, 
& defectus juris,determinaturad rationem 
.Juris tanquam per rationem differenria- 
Jem , & ultimà: completivam per eam co- 
goiionem,& volitionem acceptantem; i- 
coque jus conftituitur inttinfecé pes a- 
tramque féeundum fuum conceptum dif- 

ferentialem, & fpecificum, . 
Ad2. Cognitio dirigens acum volun- 
fatisnon cít pura applicatio, & conditio 
áncqua non, fed influit praterea pastiali- 
ter per veram cf&icientiam immcediatam ia 
eundem actum ; de quo alias plura dita 
funt.Deindé ut cognitio dirigens utencem 
jurefuo effet pura. conditio ne qua noa 
«quoad phyficam entitatem actus, quo i$ 
exerectur , nihilominus conílituit eundem 
jacrinfecé quatenus operantem inimpedi- 
biliterimpeditione licita ut eftenfum eft 
fupra. Conftituitigitur intrinfecé poten- 
 tiamliberam quatenus jure praditam et- 
jamá füupponatur non influerephyficé ima- 
 &ü voluntatisqui ce&proprius illius, Atque 
hzc pofterior ratio valet etiam dc acu vo- 
Juntatis acceptante favoremlegis,quo prae« 
unita cxiílit potentia libera utentisjure 
uo. 
Ad 5. fura dicuntur transferri ab aliis ad 
slies homines quatenus qui eq. uansfe- 
vut. 


De conffitut, juris, 
oluntate & operatiune fua e 
itiniis, ad quoseatransfetua. , co- 
nem & volitionem fimiles iis, per 
ara ua prz habebant, Cyuare jura di- 
r transferri lato quodam modo, & 
iterrantum;cum re ipía exiflarin eo, 
m dicirurrransferri , novum jus nue 
liftinctumab co quod inhzrer crans* 
| feu quafi cas ter Quo rolli- 
quivecatio vulgaris locutionis oc- 
(isveriratemimproprietareíua, e 
$- Quod jus incrinfecé conílicurum 
i felum peractum voluntatis ultimà 
ienrem ac dererminantem rationem 
[ed etiam per cognitionem imme- 
dirigentem eum actum, factum cit 
;lo magnorumaucterum D. Thoma 
tum coníticaenrium beatitudiném, 
ientiam, przdcítinationem, leges & 
milia non ca fola entitate per quam. 
ó& fuffcienter differt res de qua — 
turab omnibus aliis, qualis entitas - 
przfenti volitio, ut concluditur be- 
Pbjectione; fed ctiam ea , velea fola, 
iam primó & principalitex habetur 
tio propria ejufdem sei; qualisinre- 
1jufmodi proculdubio cít cognitio, 
nes veró exteriores qua- in juriumx 
atiome , defirioge j; acquiftione, - 
€u 


66 QuafHo V1. 
& habitioneinterveniunt funt folüm con» 
ditiones fine quibus non rc(pectu actuum 
interiorum quibusjus intriníccéconftitu- 
tum eft fuperius, velfunt cau(z fpecierum 
impreffarum,ex quibus proceduntiidema- 
(tus,ut conftabit mapisinfra praefertim dd 
agetuzdepofleffione, ubi dependenter ab 
hac doctrinaineunda cít concordia cum ju- 
riftisintentis przcipué in actiones cxterioó- 
res. Conftat interim perfectionem praci- 
pyam contentam in conceptu differentiali 
juris pertinere ad cognitionem. Speciesau- 
&em cujufquerei continet in fe intrinfecé 
non folünt rationem utcunque difcretivá 
fui abaliis,(edetiamrationem primario ac 
principaliter perfectivam fui.Inquam veré 
em conceptu. differentinli & fpeciei, quia ant- 
raus fuit exponere folum confticutiva dif- 
Écrentialia juris; cum czteraaliis quoque 
yebus cemmunia, quz continentur in po- 
teítatc libera & aliis particulis definitionis 
juris non indigeant expofitione ; certé non 
fit hujusloci,utexponantur. 
. Ad;.Dormiens , amens & c. habent jura 
-wel habitualitez in fe intrinfecé; Vc] ex- 
trin(ecé tantum per denominationem cx 
difpofitiene caufarum valentium indu- 
&cre ctiam ultimé determinatarum quan- 
tum 


a — aa» ^ 


MMM——M— 


De conflitut juris. 

ex (ead inducendum cognitionem 
ienei quibus elfenrialiter confti- 
jus actuale unicuiqueintrinfecum, 
ra explicatum eft; arque ad hoc 
era eju(modi jura ordinantur uti 
| notarum eft, 

6. Efto fieri poffit ut qui amittit 
e prahabitum rerineat materialiter 
| omnes cognitiones & volitioncs 
az habebar, dum jure potiretur; fie- 
n non poteftutrerinear ca(dem foz- 
quatenus valentes coafílituere jus, 
(us conflituitur per cognitiunem 

formaliter ut veram legis faventis 
| jus & gravantis alios in favorem 
atque per volitionem directam per 
n cognitionem itidem ut formali- 
am. Patet autem impoffibile effe 
flo jure.perfeverent nihilominusca 
i16 & volitio formaliter ut tales; 
'm amiílo jure ceffat eo ipfo fa- 
p amittenti, & gravare alios in 
m ipfius. 


QN &- 


e8 
QYAESTIO VII 


Viris eommnnes divifiones juris, ex parte 
principii , & fnbjeci fiit bomat.— ' 


IpzNTYAR non effc bons, 1. Quia jus 
€Ómunitcr dividitur ex parte princi- 
.. 'piiinnaturale;gentium,& poficivum, 
— Híxcautem divifio non cítbona, quiajos 
, gentium diciturquodapud omnes gtotes 
ubiformiter viget, Qued autem apud ene 
ncs gentes uniformiter viget, neceffeeftut 
infitànatura, Nam quodà libera homiaá 
determinatione depender variabile eft,nee 
ubique & ícmper uniformiter contigit. 
Ergo ius naturale & iusgentium noníunt 
duz fpeciesjuris. Zn 
. *$. Iuri gentium & pofitivo commune 
elt quod libera hominum electione & con- 
ventione conftitutum fit , folumque diffe- 
supt , quia quod gentium dicitur ubique 
& femper viget; quod verà civilenon nift - 
apudaliquosautaliquando.Qnz differen-. 
tia eft folum pencs plus & minus, folaque 
fubfiftit extenfiofc majori vel minori quo- 
ad tempora aut perfonas. Huju(modi auré 
differentia penes plus & minus non variat 
fpeciem ; atquc idcoca divi elt, ouré 
2007 UM 


izcautem divifio convincitoref- 
puré materialis atq;inurilis, quia 
zem & filium ; & fimiliter inter 
fn , & fervum quoad aliqua datur 
2, & fimpliciter cale ; quoadalia 
sullum omninó vcl tale tantum 


n quid & improprie. Hx igituc 


iz exprimenda fui(lent per divi- 
nonillzalixz haud quaquam con- 
rationes fpecificas adequate inter 
iS. | | , 
eebrisin primis efttum apud juris 
um apud T heologos & Canoniítas 


icatisin quzít..1. divitip jurisex: 


acipii in naturale, gentium & pe- 
; non tamen ab omnibus codem 
. modo accipitur. Quia à iurifperi- 


- 


; 





a3 uil $us 
*o wd. 


"ox. 


cowcb ad - 
- mm. 40 Lll. Ed. €. 


Uo xt TpWart, 


-— Vall, «dii 


Pun-gre 


o ou PENES 


Mf 
— 


"e . ueflie V TY. 
acque depende Pieds fimili in: 
&ui brutorum exiftenci in eftimativa. 
dcjusgenuüium iidem appellant quod « 
ca verfacur, quz & (fant propria homi: 
& quorum honeítas atqueinhoneftas 
dentab corandem arbitrio ac volu 
tes qualia fuat Deam colore , fidenrfe 
re, non mentiti,tantundem reddere«q: 
tum &cceperis à volente compenfatioi 
Theolopi veró jus maturale appel 
romiícué quidquidligat. homines i 
pendeuter ab coram libera inter fe coa 
tione ac lepe per-ipfos lata. In quam ; 
naturalis ufurpationem noararó ipfc 
«que Jurifcen(ulti defletant ut adv 
Ludovicus Mollina ex confeffione J' 
miani difp. 6. propéfinem. Jus veró, 
tium iidem T heologi coníequenter ap 
lant cum, Cuaoniftis ex cap. jw; genti 
quod ex libera hominum convention 
Jegeapud pletaíq; vel omnes Provinci: 
genres viget. Hujufmodi funt rerum d 
fiones; legatorum non violandorü reli 
fervitus caprorum bello jufto & fimilia 
Rurfusin tertio divifionis membrc 
sifprriticollocantjuscivile,quod à fec 
ri poteftate deícendic five univer(alite 
' whifotmiter apud omnes, five fpccià 
spud aliquos, vel apud aliquam deter 
$. » 


ht jus qtadrifartaeh ; netipeit Wa- c 
jgeutium , Canonicum, & Civilet 
&b duplici ifte pofteriori metnbro; 
n fubjurepofitivo comprehendaat 
aid fübeft libere hominum confti- 
i five üniformiter univerfate apud 
»autpleroífque: fivc non ita univet- 


.divifro juris ex parte principii eltin 
m;S&hurmanü Divini dicitar quod 
ivisa voluntate ftatuititr : huma 
'u creatuth. quod ab hümana evixín 
sta voluntate dependet. Divinum, 
ftdivinam naturaie; alind divinum 

ure. Divini naturale dicitur quod 
divina voluntatefancitur , qua exi» 
hnfminis decernitur. neráne ipnfaràa 





ET $riffio V1. | 
faltem promulgatio func intrinfecé fupes- 
naturales. Quod fi fola promulgatio fit fu- 


pernaturalis , obiectum talis iuris dicitue- 
eile dc iure divino poftive & ' naturali, Si 
vetó obic&tum etiam fit fupernacurale, sitne -. 


ipfum dicitur cffc de iure divino pofilivs 


taptum. Prioris generis func qua conti- . 


,Bentnr in decalogo: po(tcrieris veró gene- 
ris (aat ufus Sacramentorum & alia eivut-. 
modi. Ius humanum eft quod ab arbistio, 
& voluntate humana dependet; atque di- 
vidirur in Canonicum & Civile, quorqm 
notiones iam dace funt, 0: 

- Hzcomnia confiderantur aluris &t Qa- 
&oniílis pro explicandis legibus & iureius. 
ri(di&ionis, de quibus modó noa agitur. 
Quarc illa pettinent ad hunc locum taa- 
tum indirecté, quatenus ius proprietatis 
dependet a iurciuri(dictienis ; & àlegibus 
peream lacistanquaimnácaula & principio 
ut dictum eíl fupra, Vnde fit ut totidem 
modis dividi poffint ius proprietatis & a- 
Qus pertinentes ad ipfum. Ius enim pre- 

rietacis. fuffultum lege naturali dicitag 
fuum ipfius , cuiineft, iure naturz ; & qui 
impedierit actionem contentam (fub talj 


iure dicituropeiariiniquum contraius pa. 


turale & fic dealiishuiu(modi. 
' Jusnaturale & pofsivum ,.ex quoram 


Sow. 


m B 


00 Be divifene juri; F 
p iN ios i inte. 
cile deducitur, commun ter ex- 
ntur TEE mentem philofophi' pro- 
Poftivum Mm dup efte 
refert quia ita videtur | 
id eft ideà ebligat quia ita 
et arbini & voluntate lib 
X cft quod refert, ar ue ób 
t natura tei, nec pende: directe & im- 
ac formaliter ab arbitrio 
y pem volustarc, ls aam verd 
Alba immediaé ac formali , quia 
Deo exiftentia het lobi 
PUE eft ut fint eidem liberi 
ominis ; cxiftenriam cóns 
i&tur ex naturà rei, Cxteram quiá 
Mita hominis exifteatia nón darut 
libertas ad ea fancienda vél hon fan- 
a,quz juris naturalis effe dicuntur? 
ercà hoc jus dire&e & immediate ac 
iter non eft liberum cx modo'&o* 
oncipiendi & juxta ordinem rerum 
0 connaturalicer przíctiprum , li- 
ipfa St eadem & zquc immediata 
i$ Dei ad exiftentiam hominis; & 
ilténtidm juris. natuíalis atque ad 
» Éingula quz Ande matüraliter 
juuntur, a 
pátürale dicirurab omgibus ifnatae 
D 



















74. 'uaftio VII 
$i natüraledicitur abomnibus imm 
tà ie& invariabile cum Philofopho locó 
iade qa zt. f. quia uod ad natu "(i 
dique à Hteelliria con Roiehoed )n po 
ut tari iut. variari maaentee;: 1 ! 04 
p ufi Ja ws reis e rc- 
Ípe tur mang. ed coüfide 
zit. ielbos is TR licer t fic fem 
E cm quo ad fuam. Tusfantiant ac ef 
tiam A rur 


| Ker co tin 1t urari ac deni: n ati iali: 
£ e er ira ur cadém d6Ho ma- 
terialis e. antea licebat ac debebant 
reddatur. poftca illicita propter div eani 
mi imi$ antca & poftea. difpoficionem. | 
explicatur comm piter exem 
d iei c Mrenim PUR NS reddatur de 
ponenti, iuris naturalis elt ; & tamen fi. 
pnens arma incidat in amentiam ; ac 
Éurorem, aut fiac hoflis atriz,non funt ei 
Fu rametfi illa depolcit. prd 
gaudo o fmoé Cn ;fun 


»on in natura hominis 


AP He Ped 






m- 


| De di'jilfione jus; 71 
Immutabilicatem iftam iuris naturalis 
| sagi al mabpna er parre 105 peutium 
iuxta' Theologorum & Canoniftarum 
Wfarparionem , quin fundatur in neceffi- 
tate morali hóminum ad illud mutua con- 
ventionefanciendum. Deficit veró omnis - 
nà ob contrariamracionem ab eadem im- 
murabilicate & invatiabilitare ius pofiti- 
vum; proütabiifdem ufurparur. - 

- Jamrex parte fübiecti dividiturius com- 
muhníter in- parernum ; aeconomicum &- 
herile. Circa quam divifionem D. T ho- 
mas & Philofophus ubi fupra ille art. 4. 
híc cap. 5. & ezteri omnes docent non dari 
ius & iuftum fimpliciter inter pattem & 
fili um:;' Quia ius & iuftum effentialicer eft 
adalceram. Filius. autem non cft fimpli- 
citeraltetà'paure, fed comparaturcum ipfo 
tanquam pars eius. Quod nonnulli intere 
Prétes accipiunt de communicatione u- 
ttiufque quoad partem corporis rationé 
ipenerationis, Verum hzc interpretatio, 
nifi promoveatur: ulterius & affumarur 
tanquam: fundamentum rationis formalis 
ac immediate fuftiancri nequaquam pe- 
teft, idque duplici de caufa, — Prima cft 
qaia Philofophus & D. Thomas cadem 
ratiorie, ii(demque verbistradunt eandem 
db &ripanmi de Domino & fcrvo ; Kk tàmeu 
A Dsz fe. 


$6 077 i v1lI- : 
fervusnone ard da domini. Alte 
faratio eft quia inter filium emanciparum 
éc partem dacar jus & jultura Garplieisgas 
K..tamen emaacipstio, BQur.sellonenime | 
zr1unicationcm phyficem; que Babies (gi 
prrgenécetioneut Similiter. dargnjnfium | 
 famnpliciter isren patrem & filium eridmp 
nondum cmancipatum, quoed boss s3- 
|» ftenfia filis, quorum tamen benoraeme.ac- 
«ui&cie non minus. depcnéptcà gaaera- 
tione; qus videlicenelt prima osipe;m 
putudiais ad- militiam, stque.ideó S bor 
morum calltreafíam. :. 500 0 ou 
i. Dicendum igitur cít ideo nec imcez 
. grem & fllium; neciaterDomidum fk 
xum dari jus & juíliun.ftinplicitety fel 
tàncudin (ecundum quid.&: cum limitátier 
mt ícilicet paternum ,& demisacisum; 
quia filius eft pars moralis reí(pe&tm par 
süis, & fimiliter fervus refpedtu Domish 
Sunt autem uterque partés morales quis 
fubjacent voluntati.;patris &'domisi.2d 
eum modum quo fubjaceat cujufque vor 
iuntati manus & pedes ip&ius. Hacenis 
de cauía inter duos. cives quorum neuteg 
fub altero cít, agnofcunc juftum (implici- 
tet; atqueexemplum juris ac juílà mutai 
uü.dequadi perfecti pouuacin iifdem BM 
jofophus & DE bpmasiqcisniatita uune 
E £O ) YS 





De llivi[fione juvis. 

ie qui? neurcr corum fub alrero « 
eimjusfirlibera facultas, alteriras requi-- 
ira ad ratiomem juris acjufti non confiftir 
n diftinctione fuppofitorum fed in diver" 
tace libertatis ; quz diverfiras non datur 
impliciver in 4is quorum alter fub altero 
f, ut contingit in filio & lervo refpe&ta 
armis ,& domini, | —— - Y 
* Obfervanda hoc in loco eft diverftas. 
ubjcctionisquz eft civiumad Piincipem | 
beaquz eítfilii & "ervi ad patrei 1 
ninum,  Princep icitar c 
oret eum civibus 4..-. 
auquam eum fub :is,« 
uri jurifdi&tionis, atque av | 
larurinter eos jus & jultum quoa eit ov- 
ectum juftitiz particularis, fed quod eft 
ibjectü obedientiz. Secundo comparati 
teft Princeps cum fingulis civibus tan» 
juam homo.cum; hominibus przícindens. 
iQ à jure jurisfdi&ionis, rationc cujus 
inüsprzcít & alii fubfunt; atque hocpa-. . 
to datur inter Principé & fubditos jus & — 
u(tum fimpliciterquod eit obju&tü:jufti- 
ix particularis. Similiterergo patet & do« 
&inuscomiparati quatenus tales cum fBlio 
k mácipio quatenus talib? funt incapaces 
urisaciufli fimpliciter,licet ejufdem finc 
apaccs quoad e2, in quibus comparantur. 

D ; pu. 


7t Onuefiio VII. - 
przcisé ut hominesabíque fübie&tion 

 niusadalterum. Talia fupt que ad uni 
quemlibet hominem pertinent iure 
&urz incapaci exceptionis. 

Undé fi pater aut dominus abater 
uxorc filii aut fervi ; eofveimmerente: 
famaret, mutilaret, aut occideret, ini 
fimpliciter ageret, Eadem eft ratio d 
c lio non emancipato quoad bona caftre 

"n : & deemancipato quoad omnia fua bc 
nec non de fervisquoad nonnullain: 
bus leges exceperunt inm favorem liber! 
«orum. Quoad hzcenim nulla eít fo 
€10 filierum & fervorum ad patres & 
minos, ideoque comparantur przcis 
homines beneficio vel nature provid« 
zationalitati (ubditorum & digaitari ! 
datz in illa remiffibiliter, aut nonam 
bili ineculpa; vel Principum & Rer 
publicarum volentium promovere pi 
legiis . militiam: arduam ex fe & nec 
riam ; aut excitare.diligentiam atat; 
liorum iam (aris adultz fibique fuffic 
tis; aliiiveiuflis de caufiseximenriu. 
lios & fervosá patria & herili poteftar 

Extat porró difcrimen quoddam ii 
Rcinter Principem & fubditos ex una 
te: & inter patrem & filium exalia. I 
ccps cnim licet comparari pofüt cum 


Aic em 


"Ld m. 


«* 


MEE "ms 





t 


is De divifione juris. 
15, & ut Princeps, & ut homo vnde 
2. fab neutra tamen confideratione con- 
ait ei ius & iuftum fccundum quid rze- 
i&u fubditorum, Quoad ca enim in qui- 
$ compararur ut Princeps, convenit ipf 
Kiorididionis fimplicire ale, Quoad 
tera convenit, jus proprieratis rale jti- 
m fim cies tam sAiye quam pafivd 
eura Dguekmelipm raliter parti 
"aps de utroque eo extremo ut urrumvig 
zi poffit rantum fecundüm quid. Ar in- 
jum A Mae Sed gai in.qgibus 
mparanrur ut tales formalitet, dacurig- 
im quoddam medi um is er illu quod 
picitobedientia, & quod refpicit iufli- 
. particularis; quod proinde dicarur iu 
im non fimpliciter, fed fecundum quid 
[ub cerra quadam ratione ; nempe pa- 
:num, Ratjohuius difcriminisquod eft 
confeffo apud emnes , non cft apud o- 
nes ufque adcó clara &. mapifeffa, .Vi- 
tur autem ca effe legitima qua.dedu- 
"ur & quidem faciléex didis fuperius 
quiddirate & natura iuris proprierat 
iurifdi&ionis. EET UNE 
Dictum ntmirum eft alterum 1us ordi- 
Ji ad foslicitatem habentis ipfam ; alte- 
m ad falicitatem aliorum,  Paternitas 
tem e(t cirulus tribuens liberam facul- 

D 4 (Co datum 


90 Éaftie V1L. - 
tacém ordini qa eiim ad felicit 
patrie & filii. Hac eaim de caufa fi 
15'cducariope fllii & difpofitioner 
ád eum 'féritentium iicumbat pro 
sut déle&acioni auc udlirati cas: 
sento, süutctiant abfq; promotione. 
dtm filii quoad mores, fanitatem,'nu 
pellechilem; ton dubitatur quisi c&i 
ekerit advetl'us obligaciosé paterns 
Midenriz & dile&lonis. B coüverf 
Shvigilaverit fromevrndz felicitati 
wtoltam paffas fit aliqua incomod: 
imifesit «liqui commoda propriayn 
Yiusd fecerit ex parte inférvire patetua 
Wicitati s féd'es peftpofitz aut fepofit: 
tum filiam & omnia quoquo mod 
eum pertinentia fpli eidem, filio appl; 
xit in folidum, cenfetur eo ipfo ratios 
fais ceffe pacer & progreffuseffe ult 
mites obligationis paterna. 

Port igirar patriam libezam poteft 
&irca filium efle ordinatam indivifi 
felicitatem utriufque. Quare nequ 
proprietatis conftiruit neque jus jui 
&tionis fimpliciter, fed ius quoddam. 
iius fpeciei confifens'in confinie & 
Cipatione iadivíduá illotum duorut 
tiemorum. Quod proindé ius appel 
fiitinum gon folüm ad indicaudum c 


-- 


(0 Pre diviftont juris. 

| ees eius marerialem ex parti 

etiam Formalem inderefultantem 
Letffenitiam ipfiusiürisac iufti, ut conmac 
ieité ex D. Thoma & Philofopho lotis 
ratis & exratióne modo data, At Prin- 
rs habet duo iura realiter diftincta fal- 
m zquivalenter éx parte termiáorum 
18s rcfpiciunr, alterum proprietarisquo 
ds tanquam qurz'*-- metfona privata 
o urilirate & fe:xo — propria ; alre- 
im quo funpitur ài* "reps in bonum 
iblicum. Perfpic ur ex his clare 
ferimen iütentur 

Eadem doctrina! — licanda eft proper- 
oneferrars iuriqt — (eft inter dominum 

fervum. Quia etiam Pominario ell or- 
nparaindivilim in falicitatem domini & 
rvi. Cum enim fervus quatenus homo 
fentialiter fit gratia. fui & ordinatus ad 
'Opriam fodliciratem, nullahominü con- 
-ntione fiert potuit, ut libertas eius fub- 
céretur domino; fcut fubjiciuntur res 
animatz & bruta, utque nulla fuperef- 
tóbligatio piovidendi foclicitati ipfius. 
üare libertas fervittanslara in arbitrium 
mini per conftirutioné liumanam tran- 
: in ipfum cum onere impofito. per le- 
*fR naruralem effentialiter indifpenfabi- 
m, ut inferviaceius felicitati qüead-ea, 

D y. Qus. 


| 1 
EU vafis VII. . . 
qur fust de atia eiufdem falicitge j 
.tis ; quoad bonam nimirem famam -& ia 
;€otporis integritatem acfauiratem & qua c 
"fent preciís neeefaria, ad hae; dno: hope 
copfervánda,. Agque hae ira. Te habet, 
ordine naturali, Ia ordine veró.Íuperna- 
turali remanet infuper. obligatio quoad 
ufum.gtiam facramegtorum & alia qug 
ilt militer necpara ad fobftaptiam K. 
finem, vit cbritiang. Quoad hee enit 
manet fesvo iustum naturale, eum pofiri4 
' vwum.sivinum adverfus dominum. ljceg 
ius politicum & humanis lcgibus ipdug 
Qnm.nullum illi füffragetur, nifi ubi pri- 
vilegio aliquo & favore furoma fervigus... 
tis ratio mitigata fuerit. o. 1L 
jus.itaque dominativum feu herile ea- 
dem feré rationc, atque paternum delcie 
fcit à iure & iufto fimpliciter, & facit ter- 
tiam fpcciem quafi mixtam cx iure pro- 


000prietaris & iuri(di&tionis. Diciturauteng 


Aus paternum & dominarivum deficere à 
iure & iufto fimpliciter, nen quod fit in- 
ferioris conditienis, & minorem inducat. 
obligationem. Certum namquecít, quod 
50on minorem fed multo maiorem obli- 

ationem inducat caeteris patibus;, guam 
Aus qued tale fimpliciter dicitur ;. fiqui- 
dem ut conftat cx dictis, uranfgreffio obli- 
| EE [XCTI 


t ME ie re paterno, & hs! 
Tum ex fe ua ratione forma- 
zlicitatis duorum j 


tu n oblig gon 
T den 
i PEE i fim up 


r ius folia i 
i&ionis, elt, ; 










iube fg aificaro non ita freque 
dum vctó eft eandem feré, TM 
udis rationem effe de V día 
dominativo: quia abfolute diferün: 
inter fe fpecie. Jus namque paternumán- 
ductum cít lege naturali in favorem ma- 
gis prolis quam patris, cujus indicium eít 
uplex. Primum eft quia filius datur pa* 
tri jam. przchabenti pet fe loquendo plura 
ad folicitatem neceífaria quz défunt &- 
lio, ae proinde poftquam jam Deus magis 
roviderat judigenriz patris. quarn fli 
Á patrem noh gravaflet in favorem filij. 
Neceffe igitur fuit ex naturarci, utpatrerü 
fpecialiter pravaret, ac filio indulgeret 
magis, cum utrumque amer ex natura tei 
-—À Dé ECT 


E 144 


$8? 6.000 7SuBS VIL. . | 
zqualitet, n zqualesin natura & bo- 
Dnitate intzinfeca. Alteram indicium eft, 
quia celfante indirentia filij, ut dirigatur 
a pátre, ob xtarcim jam maturam & jodic. 
cium fibi fufficiens, incipit connaturlMitel 
emancipatio & filius definit elfe (ub Pacría 
peteflate, Quod non fieret, fi fu bje&tio £- 
Hi ad patrem non eller principaliter infti- 
futà in grátiam & ob indigentiam filii, 
Servitus autem inductà eft per conftitu- 
tionem humanam in favorem maximé do- 
minorum. Quod non indiget probatione, 
fquidé fiieis fola relicta £e eixa cum bo- 
nisquz per legem naturalé aut pofitivam 
divinam prorfus indifpenfabil£ funt con- 
nexa vitz,neceripi potuere Jege humana, 
qnin vita ipía eriperetur. Jusitaque patria - 
in filium participar magis dc jure jürifdi- 
£tienis; deminativum veró magis de jur 
proprietatis ; licet neutrum alterutii im- 
pliciter conveniat, dum pater & dominus, 
flius & fervus confidirantur, ut tales for- 
jpalíter, & quoad ea qua ad ipfos perti- 
Bent, ut tales funt, Du 

*. fus zconomicum quod eft ipter virum 
& uxorem, neutri rollit verum juspreprie- 
fatis fimpliciter tale adveríus alterumg ut 
docent Philefophus & D. Thomas locis 

 eMjaris & communis cetetorum confenfu 

SUR : ^o *aX* 


n - 

e d'vifens juris. $s 
ie dE] martunsbium eft dativum 
wa poreftaris alterutri coniugatorum 
er(us alterum quoad ufum ipfius ma- 
iwonii, Quoad aliaverà pertinentia ad 
ernationcm & difpofitienem famili 
d familiaris, licet uxor fit fecia mariti 
ie hic teneatur attendere ad illius vo- 
atem ac placitum quarenus necelle eft 
ifficiens pet (ead focialem & tranquil- 
vitam peragendá, prz(ertimjniis qua 
propria muliebris providentia ac dif- 
nonis, Przferrur aihilominus marie 
1xori propter maiorem dignitatem vi- 
aajoremque apritudinem ad regendi ; 
t inevitabile fit virandz confufioni al- 
trum przeffe, Habet przterea vir jus 
| fimpliciter tale adver(íus uxorem in 
ifque difpofitionibus rei familiaris & 
us familiz, idque propter rationem 
, abfimilem illi quas reddita eft circa 
paternum & herile, 
ongum porrà effet & ultralimitespre- 
is ipftituti de iis omuibus fgillatira 
ezneré, que cadunt fub jure utriufque 
jugis indivifim , & qua ad jus alter- 
ius fcorfim pertinemt. Suffecerit pro 
i€ obfervare in genere ex Philofophe, 
Thoma & alis ubi füpra quaft 1. 


* 


E 


$ effio- VII. . . 
i. adhibita I Quia quod flatoitur eum 
neceffitate morali fic ftacuendi differt fpe- 
cic ex parte objecti & cx parte adusquo 
facüirur, sh ee quod confliivita: abig ee 
aecehi ptg oral  Diétini autem 4l, jus 
génrinm, conftictum cfe, pisegnie Rer 
ceffítate morali, atque indt procedere le 
niverfalem ejus uniformitatem, Ciylls 
yeró jus ftauicur abfque neceffitate mo- 
xalí falicm univerfali stque fnde refglcar. 
lori 





cjus diver(itas in alis acqdr, dlijs. & 

|» &temponbus. i mcit Y vqeuputiia 
t Adj. Conltat ez di&is hzc tria jura pae 
ternum, cconomicum & berile quaténus 


.—. talis faht formaliter difüdere fpecie adz- 


quaté quoad omnes terminos quei refpi- 
, Siugc tym inrer (e cum ab omni alio jure, 
z ignis, differentia: & nulli alis ex- 
primi debuere..— MM ML 
£*.,^5 QVAESTIO YII " 
Vr» virt | juffitia rela definiatur C0 
, flenn, perpetuo voluntas, jus fuum — 
EM unipuique tribuens ? 
&K7IpnsTvA non rccte definiri, quia 
V. quod c(t cenftans & perpetuum nun» 
—., gu4m' deficit, virtus autem juftiriz 
vea- 








Ha, 
m | tom quond 
"a ak virtus juftitiz non 
etuum. — 

irtus t ken OPEM: faltem 
H& foi formaliter nifi prz exiftente juse 
| gracie t utque juri prz- 
ti confo net Ergó erc id, 
in tribuit jus, fed quod debetur ra- 
jurís przexiftentis ante. etienne 


breftibilc, eft ineffe j etuam ali. 
pA ,& conflantem voluntatem circa 

ei qui nullum unquam actum vo- 
is exercuit circa idem. — Virtus au- 


ftitiz infundicnr parvulis ia Bapiif- . 


cum cateris virtutibus ut di- 
eft in difputarione de virtutibus in 
|uni & in qq. de virt. Theol, & ta- 
'arvuli funt incapaces eliciendi ali- 
actum. Imo & adultos contingit 
uftificari nullo elicito actu juftitia 
ularis ; & tamen Iccipiunt yirtüe- 
iMliz ficut reliquas omnes virtu- 
»ernaturales, Eig non cft de ratio- 
(titiz conftans & perpetua volun» 
buendi. 
nfirmatur à pofleriori quis puer ba- 
us cum pervenit ad ufum rationis, 
15 1ecenter bapcizatus & qui per pac- 


Biten- 





28 Q$uafio V11I, — 

nitentíam expiavit peccata eo ipfo habet 
juflitiam per fe isfufam ; & nihilominus 
tam facile f(accumbie cuilibet tentationi 
2c difficultati adverfns aCtum juftitis; at- 
que is quinullumtalem habitum recepir, 
Certé non gam experitut. confantriam , 
quam experitur circa quamlibet operatio- 
nem, qui propofteum de illa efficar , hoe 
eft conftantem & perpetuam voluntatem 
prius eoncepit. Ergo non cít de ratione 
habitus juflitiz in communi quod in fe 
contineat conftantem ejufmodi & perpe- 
tuam veluntatem. 

R. Tuítitia in facris litteris, & confiliis 
frequenter accipitur pre habitu íncom- 
poffibili cur peccato letháli. Deinde a- 
pud facros & prophanos Scriptores non 
minus familiariter ponitur pro collectio- 
nc omnium virtutum. Unde juftus dici- 
tur perinde, atquc fanctus, & qui caret o- 
mni peccato lethali, quique in nullius de- 
ficit perfectione virtutis. Neutro ez his 
modo ufurpatur in. przfenti juftitiz no- 
men, fed pro peculiari quadam virtute cu- 
jus obic&um eft ius proprietatis hucuf- 
3c explicatum, & in ordincead quod de- 

niturab V]pianol, juftitie : Conflan: 
perpetua, coc. 
Qua definitio ab omuibus recipitur, fed 
Y 


12501 7D propria materia victricem 
stem pugnantium adverfus ejus 
[uod conítantia nomine defigna- 
tque eontineat in feprepeficum 
lenullo unquam tempore, nulla- 
: defezendi red itudinem ábi pte- 
quod perpetui nominc fignifica- 
inta: non poniturpro potentia fed 
voluntatis , qui fepe adhibetur 
au przífertim à Juriftis, atquein 


ficproculdubioaccipitur, Quia 


Rusrationefui przcisé habetcon- 
» & perpetuitatem, fed rarione 
Juem inducit propofitum actuale 


retinendi in omni materia & op». 


aterectitudincm cui adhzret. 
wr quod pertinet ad rationem 


T 
.- d ant —- ^ ————— om -- o 


[T Sm 


90 €ueflio V11I. 

Vnictique non folum fingulas perfonas, 
Ícd eriam quamlibet multitudine & rem- 
poblicamjintegram cemplectitur, quando 
gerit munus, ac vicesperfonz privata, fen 
perindé cum aliis comparatur, atque fi ef- 
fet perfona privata. Particula £ribuens ac-. 
cipienda eft pofitivé, & negative, Ad can- 
dem namque virtutem pertinet darc non- 
dum habenti, & non auferre jam habenii; 
quod fuum ipfius eft. 

Ex hisapparet definitionem iftam opti- 
méredactam effe in formam debitam à D. 
"T homa dicente quat. 55. art. 1. Imffitia 
eil babitus [ecundura quem aliquis couflan- 
zi (» perpetua voluntate jus [uum unicuiq, 
tribuit, Patet ctiam eandem definitionem 
coincidere reipfía eum illa alia Philofophi 
«ap. 1, dicti l. s. Eth. Iuffitin eft babitus 
fecundum: quem aliquis dicitur operations 
fecundum. electionem jufli, Nempe habitus 
includit in fe conftantiam, & perpetuita- 
tem circa fuum objectum, Undehzc duo 
majoris folum claritatis gratia adiiciuntur 
habitui à D. Thoma utqueanriquz d«fi- 
nitioni maneret decus quantum poffer. 
Nam fecundum conceptum pracifum fuf- 
ficit dicerc: Iuflitin eft babitus jus [uum 
snicyique tribuendi ; (eu tribuendi unicui- 
qnt quod [uum «fl ; atque Gc eKerri folenc 

. ES 


neque quoad cas quiaquam nabet 
ale 1iuftitia. Particula jsflj adhibita 
tlofopho eít magis idonea, quam jus 
:» quod adhibetur ab Ulpiano ut li- 
ex data, cirea eam Vlpiani particu- 
adnotatione, Quia juftum paffivé, 
eró activé plerumque & aptius ue 
ipfur, — 

10d addit Philofophus, fecundum e- 
onem, eft itidem. commune omni vir- 
morali. Quzlibet enim cít clectiva 
/bjecti, ut medii conducentis ad ulti- 
Yfinem. Accipiendum autem id eft in 
! formali, ut fit electio jufti, quatee 
jufti formaliter, & quia juftum eft, 
1is enim operetur juftum , idque per 
am cledionem eius, quod iuftum eft ; 


ramen ania inítam eít Éarmalirer «^c 


92 Q De Defninonejmfitia, 
feu per eandem juftitiam unicuique tnri- 
buitur, fed jus a&ivum. ratione cujns de- 
betur,quod tribuitur ,& quodprcfupponi- 
tutinco, coiper juftitiá tribuituraliquid. 
Quia quid tribuitur perjuftitiam nihil dif. 
fert perfepreciséab eo, quodtribuiturpet |. 
liberalitatem, v.g. Exzdemnatmquepecu. | 
nie poffunt tribui ex liberalitate, & ex ju- 
ftitia. & fic de aliis. Ergo fiid quód tribui- 
tur pet juftitiam, haberet refpectis ipfius 
rationem objcóti fermalis, objeétum for- 
male juftitiz mihilo differret ab objecte 
fermali liberalitatis,atq;ideó mihilodiffer- 
get juíticia àliberalitate, quandoquidE di- 
ftin&io virtutüfit per fola objcAta formalia 
ipfatum, Ergo aliquid diftinctum ab co, 
quod tribuitur per juftitiam, habet rationc 
ebicGti fermalis rcífpe&u ipfius. Hocau- 
tein nón peteft eíTe aliud quam jus a&i- 
*utu pcr quod fcilicet folum conítituitus 
in ratione jufti, ac debici, quod tribuitur. . 
Notandum cít definitienem | Ulpiani 
eongruere multo mapis juftitiz acquifitae 
quam ipfufz. Er quidem ccrtum. efi « 
Mipiabum folum dcjnftitia aequifira; 
& naturili exponenda dirc&te, & formali. 
tér copitaffe, Mihilominus quia criam 
Theologi folliciti vel maxime de juftitia 
füperaésurali & infuía omuotw ad unum 
2x Nee 





Quabo VI, .——— 
tantur cum D. Thoma dcfini tion 
i.ncque nllam praterea Siem dehe 
Im "Nut QUA TUA ARR Fai bent quA 
! ssdaar juBiciam inf a 
E t. qui 4 
is,necefie elt aceo mmodare alique 
juftitiz etiam infafs conftantiam 
«tuitarcma attriburasa ' Ulpianora- 
mmuni iufticiz.ac uíquea sd 
rara serra lio si pia 
: Acur.. 2. : 
x: eaque & perpetuz vo necis 
pofito efficaci & univer(ali cima 
1 materiam duo princi ipaliter. coms 
t. Alterum eft visinclinandi voluu- 
uquealliciendi ad actas conformes 
ros cofdemque rcddegdi miis 
les,, quam forent illeaón pra coa- 
Alterum cít incompoffibilítas cina 
cenrrariis ia cadem materia. Ha- 
fuía convcalt hoc (rcundam, licer 
iveniit primnm, Quia habirusine 
xpellitur. per quemyis a&um vitii 
i graviter, peccaminofum; arq; pro- 
reBioax, & nniver(ale de virande 
di adü er jufti Pec e(t de ratione he- 









Mi 


Joder ertI 9 


94 e$ usftio VIII. 

iufliti? Convenit 6 converío inclinati 
allicientiaadactusipfius ; & non con 
nit: incompoffibilitas cum actibus v 
Contratii etiam graviter peccaininofs. 

'* Erg licec diveifimode, diverfitque 
tulis; equaliter nihilominus, certé i 
valdéinzqualirer convenit habitui inf 
atque naturali, participatio voluntati: 
&uafiscanftanris & perpetus de redde! 
€hiqueqüodfuum cíl Commune pra 
rea utique eft. üc im gettere caüfze effrei 
tis: contincat eandem voluntatem c 
ftántem, & perpetuam, & quidem cum 
ceffu: perfectionis ex parte habitus inf 
Atque Exctuo ómhiny füfficiunv; ut 
'capimihi iBa defmitionecorprehend 


'eur utriufdaepeneris habitüs, Verum q 


ànclinatio & alliéientia propria hab: 
'aicquifiti cadit fub experientiam man 
ftam,eftque proptereanotiffima omnit 
intorhpoffibilitas terb cumactu contr 
propria habitus'infüfinon cadit fub e 


rientiam ufqu&'adeUpereeptibilem, eft 


multé occultior, propterea apparet def 
tionent Ulpiani foli convenire iuftitia 
quifitz; cum fir reipfa communis et 
infüfz ut patec ex 63s. "Ex quibus 
mum -colliritür eandef definicionem 


Abíolutébogam, &'adzquatem. co 





De deftnirione juftitis, 2j 

. Adr. Non convenit virturi conftanria, 

& petpetuits phyfiéa réddens impoffibi- 

bilem Phy fice intericum ipfius ,. fed fola 
ona 


intenti s réddeos difficilem eundem 
interitum ram ipfius habitus fecunduin fc 
quam criam actus dara d raitisidte o- 
perandi,utiexplicatumeft, - ^ — 
"ne fum: palffivé, quo t di tas ob- 
debole: j E 3 2 re 1115 Tp | 
'^ Kd 5, Vérüdi eft nod poffe naruraliter 
nelle habitualem conftantiam, & perpe- 
tuitratem quin przextiterit actualis : iu- 
"E rámeh fiperhathfaliter poteft; quin 
eadem przlerit. Quia Deus füpetnarita- 
Jitet füppleré poteft caufalirare fua' caüifa- 
litatem noftrz voluntatis, eique indere 
habitualem difpoficionem zqauivalentem 
modo fuperius expoliro difpofitioni habi- 
tz peractusproptios, Quia Deus eft caufa 
contehtiva noftrz volüntatis & omnium 
actuum bonoriin qui ex illa pródire pof- 
funt. Indidem & ex fuperiori explicatio- 
ne patet fatis ad confirmationem ; verum 
definitio Philofophi, exactius & maiori 
cum przcifione exprimens quidditatem 
iuftitiz fecundum fe, convenic equaliter 
iuftitiz acquifice & infufzacceptá ut ia- 
ect, 1dcoqué cíl oblervanda ma gis licec fc 
minus 


96 e Demedors. 
minusvulgaris, usi contingit ia|profua- 
dieri quavis rerum expolitiong. 


CSI NRAATYO Tx 7 


Vrhio: Bi esprinm fii reiciory pid 
etn conflityere &quilitatemyorum.-— 





X 7.2 xTuA meütrümeffepropriumar 
W fpeciale juftitiz. 1, Quia omnibus 
/« .. o YXututibus moralibus commune, ae 
elTentiale eft quod reípiciant medium ra- 
tionis ut dictum eftin difputatione de vir- 
turibus, Medierasaurem rationis dari non 
potcít nifi quatenus ratio invenit medieta- 
tem iürebus, Quid enim elt medium ra- 
tionis,sifi mediü dijudicatü, ac estin 
perzationem in rcbus id eft medium rei co- 
nirum per rationem, Uade mcdium rei. 
nihil conferre poteft ad habitum &; adum 
virtutis; nifiquaténus cognitum urgaje, & | 
propoficum voluntati per rationem ac 
proinde nifi quatenus mul efl medium- - 
rationis, Ergo medium rei & rdiionis ze- 
fpc&u virtutis ia idem prosíus recidunt, - 


E propter node virus ab aliis virsutibus 





etre potéft per alterutrum cx his midiis, 
quid£ ürtumqyeft communc ompi viz- 


^ pec cats pet uu 1 — p 





NS 


De quedio rH. 

Ledium quod ad/cribitur virtut 
Philofepho & D. Thoma aliuqu-- 
iuniter cít conlbicucum inter duo ex« 
vitioía, Objectumautem proprium - 
£ non cít conítiturum incer duo ex» 
vitiofa, Quia dare plus quam debeas 
elt alterum ex extremis, quibus in- , 
ec tale objectuin, non elt vitiofum . 
"utpazer. Ergo ebjectü juftiria non , 
dium nequerei ncquetrationis. 

o a ag qualitas inter períomas (e- d 
m Íc, neque Jater res,aut jura ca-. 
xtendi ac canftitui potet per juíti- 
Quoad períonas res efEclara ; quia 
iz fecundam (e (unc zquales wel in 
es ex lua natura independcarer ab , 
uftitiz ; neque juíticia quoad hoc , 
uam przítare valet. Jam quoad res- 
& fi pertineret ad jultirtiam confíti- , 
qualitatem in illis, poffent pauper, 
t eger operando juílé, &.fatisfa- 
' ebligationi jufticiar infidiari di- , 
honori, & fanitati corum, qui his; 
abundant, quo uíque cos redige- | 
lperfcctam fecum xqualitatem, Ec. 
'etfo nemo poffer. przeminere cui». 
alteri ula in re, aut jure retrum, 
is nihil iniquius & abíonanrius elfe. 
. Ergo rario juftiriz potius con- 

E üt 


.$ — (OQafo TX... | 
fiftit in tetihenda zqualitate zqualium, 
&. inzqualium iozqualitate, 2c pet con-: 
fequetis non magis ipcctatadipíam aqua-. 
le,quaminzqesie.. . , Uy 
| R.'D./'Thoótitiq. y6:art. 19. cam Philo, 
fopho'i. Eth.cap.6. doccciuftitiam refpi- 
cete niedium reij & per. hoceam differre à 
c£teris eirtmtibus moralibus, qua re(pi- 
«iuht inedium rationis, acque hoc ita inva . 
luitapud&uétores, uchabeatur veluti prb». 
mutr princigium. Eodem recidit , quod 
iidem affir ment periu(titiam:conítitui a». 
ualitact medium nimiram rei effe equa». 
litateln inter extrema. quorum cft. mc-. 
diti'n.: VnédePhiiofophus im praenti 1. y, 
fdb inictum ac deincepsiuftum & squale,. 
iuftitizm & zqualitatemi pro codem pror- 
füs ufurpat, & ex mente D, Thomz ea iue 
ftari diceretur, ur rclacum eft fupra in 1. q.. 
«qu£ ad equalitatem redipuntus Quare: 
b iuftitis tribuitur qued zqualitatem: 
fort& aliter coáftituit: Céterz namque vitv: | 
cütes, de prz (ettim eatitas, tametfi e£quali- 
tateix 2liquaodo conftitnant inter eum 
cüi infunt, & alias perfonas non tamen: 
id fatiuàt reípicitndo formaliter zquali- 
tátém, kd identicé tantum, ac materiali. 
ter atque hoc fimiliter invaluit apud o- 


* 
^ - 


£uucs uc ándmbitatum, 
00 (4 . : 


XXe 


De: medio rei, 99. 
lum iraque cít communem ifta 
n & explicationetn iuflitiz per 
rcata efle procul dubio, veriffi- 
ofenfuinq:oàPhilofophe & D, 
radita efl,quod ad iuftitiam atti- 
uibilis peripíam formaliter, Pri- 
qualitas proportionis ioter 1ura 
& res pertinentes ad 1pfum; ut 
t ficut fc habenc iura unius ad 1a- 
i$, ita omnino Ic habeanr res u- 
'Ssalteriustermipantes cadem 1u- 
pehuiuímodi eqnalitarenon fer- 
offibile eff, ucunicuique tribva- 
| fuum eft, Isenim cuiusres na- 
centur à rebus alterius quam iura 
à Yuribusciufdem,impofhbileeft 
t omae.quod fuum eft, Habebit 
ceffario minus, E converfo fi res 
; plufquam iura, neccflarió habe- 
: quam quod fuum cft... Qaate- 
1 excedit habebir rem non fuam, 
anifeftum ;. fiquidem res fic fua 
* Iatione 1uriscircaeandem. Ea- 
ratio ut patet fi iura fint paria &c 
res, Ergo zqualitas proportio-. 
jura & res emufque eft procul 
e rationc iuftiriz. | 
ida zqualitas eft inrer datum , & 
2, perconiractum, ant quafi coa- 
Ei iua 


160 Queftio 1X. 
tra'tum, five voluntarium five involunta- 
zium. Si cnim duo ira inter fe comparen- 
tur, ut finguli habeant. céto atque alterco- 
xum danstantum düo accipiat quatuor, ex 
aequalibusfiunt inzqualcs adverfus iuffie 
| ziz leges quibus fatis fieri nón poretit que 
ufque is qui acccpit quatuor ; düe infus 
peraliareddac ; & ficiterumreddantur z- 
quales ex inzqualibus, Flocegim non ic 
yrzítito impoffibile erit uc unicuiquetri- 
buatur quod tuum cft, quod tamen ad iu- 
ftitiam pertinet, ut conftacex cius defini. 
tione. Quia veró quoad hoccadem omni- 
gió ratio.eft, five (upponatut aequalitas ma» 
terialis rerum & iurium antccontractum, 
gutquafi contractum, frve fupponatur in- 
aequalitas contraria, patetfemper ad iufti- 
tiam fpectare ut confticuat zqualitatem 
inter datum & acceptum. ' 


Tertia zqualitas eft formalis per'con- 


formitatem ad legcs,"&.conventiones ho- 
minum, omnibus, & fingulis hominibus 
dmninó zquales. Quam in rem notan- 
dum eít, legc & conventione emninó ze» 

sl formaliter refpectu duorum, poffs 
füboriri inzqualitatem. materialem inter 
cofdem, ita ut lex, & conventio faveat x» 
qualiter uttique, & uterque zqualiter in 
etx conlentiat iuxca tam rationem, & 


$Xxnó. 


OCT Hd... 


De maio rei, |— 

amorem fui illa ditectum ; & nil 
pér divifion£ rerum,;ac iurium coniorincm 
rali legi; & conventioni evadant valdc 1in- 
zqualesinterífe, quo ad iura, & resunicui- 
que contingentes, Confpicirur hoc clare 
à contractu fortis, qui licer fit equalis 
Téfpedtu utriufqte contrahentis , utpote, 
'exponeos ütrumq; periculo, & fpeizqua- 
]|bus; eventus tzmen neceflarió eft inz- 
qualis favens eni, & adveríus alteri, adeo- 
que alterum alteri conílituens mareriali- 
cer inzqualem. Simile quid contingit in 
omni uüiverfaliter inZqualitate quoad 
Tura humana, & quoad terminos eorum. 
Qmu:s enim acquifitio iuris dependet à 
eóventione homini qua implicite, vel ex- 
plicite có[cntiunt omnibus modis, quide 
facto exiitunr, acquirédi ius, camq; con- 
vcnutionem lex adco lata confirmet utj in- 
"finuacum eftq. ;. & exponeturamplius in- 
fra agendo dc rerum divifione, : 

Iaquequi obtinent res inzquales cum 
iuribus fimiliter inzqualib? funt inzquá- 
les inter fe tanrum materialiter, aquales 
veró formaliter, quatenus ea inzqualitàs 
originem ducit exlege & conventione z- 
quali rcí£pectu omniü, Quareiuftitia pau- 
peris tribuens diviti ius fuum, & divitis 
tribuens pauperi futzn conftitat quideta 
2) EE | matc- 


16i &ueftio TX, 
materialenvintcr 11los inzqwaliratem reti- 
net tamen formalem inter cofdem az quali- 
. tatem,quatenus ea inz qualitas eft confor- 
mis primzvz legi & conventioni ambo- 
bus zqualiter favent, atque ab ea origi- 
nem ducit. E contra fi pauperrapiat divitt 
medietatem benoram, hoc veré conftituit 
quidem zqualitatem materialem, fed cor- 
3umpit zqualitarem formalem per diffor- 
mitatem cum primzva lcge, & conven- 
tione zqualem fimpliciter & (ccundum 
fe xefpectu utriufque fed. inducenre hie, 
& nunc inzqualitatem. materialem iu 
| gium, & rerum inrer illos propter candem 
illàm zqualitatem coniunctam cum dis- 
paribus aliis circumftanriis, &. conditio- 
.Bibusconferentibusad acquifitionem iu- 
xium, & rerum ex praícripto dluídem le- 
gis & conventionis. ! 

T ertia ifla zqualitas conveniens obie- 
Qo iuftitiz per denominationem à pri- 
mava divifionü legeomnibus hominibus : 
zquali eft propria iuftitiz naturalis,quam 
folam Philofophus con(üderavit; nec.non - 
& iuftitiz fupernaturalis diffidentis à na- | 

 turali, quo ad bona naturalia, przcisé cf 
motivo, uti diffidet, ea, qua datur de fa- 
.€&o, Hzcenimeandem divitiogem,& di- 
.Fifionum legem ob(ersat, quim obfetvat , 
| | Www 


De inedio rei. ..19j 
guftitia naturalis exittente int. ipfas di- 
wverfirate ex ordine ad finem quemcerelpi- 
ciunt & non ex quantitate rerum, €are- 
gam fupernaturaiiter potuitabinitiocon- 
fiicui lex divifionum non favens zqaliter 
omoibis, nec conítitnens omnes in [pe & 
periculapei fe zquali acquirendorum iu* 
rium, & rerum, Nihil enim Deumimpe. 
ire potuit quo minus ira ftatuerit fi vo« 
Juiffet, Arquein hoe eventu iuftiria non 
'debuiifer obfetvare zqualiraté iftam tcr- 
tio loco explicatam, fed folum duas alias 
[uz premi(fx antea fuére, quzque (unt 
de conéepru quidditrativo iuflitiz , ut fic 
& in communi, & quz proinde funr z- 
qualitates intentz à Philofopho & D. 
"I homa;jaliifque communiter. 
Quod ad medium attinetobíervandum 
à iuftitia, certum imprimis eft commune 
efigiuftiria cum citeris virtutibusmora- 
libus; ut debeat refpicere medium propo- 
fitum à rationc prudenti, utque fufficiat 
ad acum proprium ipfius, fi amplectatur 
obiectum propofitum ut medium inter 
exceflum & defectü, rametfi reipfa non fit 
medium, quod proponitur; fed alterum 
ex extremisper fe vitiofis, Certum fimili- 
ter cít medium quod refpiciunt reliqux 
vorrutes morales diflinda à iua, con- 
E 4. IW CE 


104. , Queflio X. 
 fiftere intetaliqua exirema realia, & eate- 
nus medium ipfíarüm dici pofle medium 
1er. Falfum: nihilominus eft nullam pro- 
: pterea fupercfic rationem fpecialem , ob 
quam medium, quod fpc&tas ad iuflitiam 
dicatur medium rei ; & quod ípettat ad 
' alias virtutés medium razionis ; nem veró 
éconverío. «0 5.20 cuc € 
Dicendum igitur.primo eft, dari me 
dium quoddam rcale fitum inter duo ei- 
trema vitiefa, atque hoc medium pofitum 
effe, ut docet Philofophus loce: paulo an- 
'te citáso, & in prafenti:cap. 4. inrer dans. 
"pum .& lucrum, five ioter plus & minos 
 felaté ad ius exercentis iuftitiam & cigs 
cirea quem exercetur. Lucrum dicitur. à 
Phile(opho qued cuique contipgit ulta 
id, ad quod habet ius : damnüm veró 
quod cuiqüe deeft ex iis,;ad qua habet 
jus. Quare plus habere quam debeas, eít 
lucrum; & minus habere quam debeas, 
damnum, Hec duo extrema funt vitiofa 
utpatet. Qui enim plus habet quam de- 
béat habere, facit contra legem, ratione 
cuiusdebet non tantum habere;ac per con- 
fequens facit coptraeandem legem, qui eít 
caufa ut alter habear minus quam. debet 
haberc, quia neuui tribuitur przciséquod 
. duum cíl, fed alteri plas, oen wow, le- 
2 ' SNSX 


—————pn— 


Dé medio vti, tof 
itet hunc igiturexceífum ex una parte & - 
efectum ex alia, qui funtexirema virio(a, 
onftituit medium julftiria auferendo ab 
xecdenti medietatem exceffus, cademquüc 
jedietate jn altezum uranslata ; & fimilis 
eraufercado mzdietatem defectusicuin- 
uioritatis, quam alrer patiebatur... Si 
aim -dnojratater fe comparentur, ur uter- 
ue habzat jus ad fex, atque alter ultra fex 
d fe pertinentia ufurper duo; €o ipfo 1s 
abet odio & alter nonnifi quatuor ; ac 
roinde excelTus ex una parte & defcctus, 
:u inferioriras ex alia eft penes quatuor, 
Jivifisautem utrinque iis quatuor in du- 
s medietatcs, arque alterutia medictatein 
Iterum translata, quod fit per virgutem 
iftitix , redizuntur ambo ad zqualita- 
:m, & conflituitur medium interlucrum, 
: damnum ; inter plus & minus,  Patcec 
»itur virtutem juftitiz confiftere in me- 
io inter luczum & damnum, plus & mig 
u$, quz funt extrema vitiofa. mat 

Dicendum rurfus eft, virtutem juftitiz 
:Cté Ber hoc diftingui à cazreris virtuti- 
us, quod ipfa refpiciat medium rei re- 
iqua veró medium rationis. Quia jufti- 
ia prz cipue ac pracciséatrenditad medie- 
item rei, nec facisfic obligation: cjus, 

Eg $o)tc 


166 euajlio I X. 
donec ea medietas executioni mandetur, 
quantumcunque medietas rationis pona- 
turàparterci. Reliqua veró virtutes prz- 
cipue, ae przcisé act£dunt ad medicrasera 
rationis, eaque pofita nulla ulterius fupezs 
eft obligatie ipfarum propria. Qui enim 
"bona fide folvit decem eredens, fe nihit 
plusdebere nom propterea excipguit debi- 
tum, fi réipfía debeba: viginti; led cogni- 
to. errore Jenetur reddere alia decem non 
fecus, ac fi malafide folviffet inite. Atqui 
in materia-alcerius virtutis moralis palus 
eft ignorantiam invincibilem, & operatus. 
eft conformirer ad dictamen fandatum iá 
illa, nihil refarcire tenetur cognits poftea 
veritate, Si enim uno die plus comedit 
guam deberet fimpliciter, non propterea 
equenti die tenetur minus comedere ut 
compeníet exceffum materialem diciante- 
ecdenris, fed, perinde omninó , atque fi 
dic antecedenti Bullus exceffus matetia- 
lis exticiffer, dummodo in fequentem diz.— 
em non refultaverit inde diverfitas. Ec 
ác in czteris fimiliter virtutibus ,»& ca- 
zum actibus contingit, ita ut obliga. 
fio przíeas pendeat ex prafenti difpo- 
tione fubje&i & objecti, & non éx eo 
rzcisé, quod anteceffit five ex parte rei, 
Ye ex partc operis, fcu bona ,. Ícu mala 
&déperschi,. —— 3o, 


——— ——- t7 ME 


trio prudenti fingulorum conferen- | 


eiiam, eircaqdam agendum efteum 
a epcrante, idquequotiesagendum 
t menfura rationisin materia iufti- 
nfiftit in indivifibili; & cjus me- 
eft idem reípectu omnium, &.haret 
'atiabiliter; eaque propter. merito 
. medium reí, eum ob oppofitam ra- 
T medium caterarum virtutum Ai- 
medium rationis, 

lium iftud rei quod attribuitur ig- 
coincidit: cum triplici illa zqaliza- 
im dictam eft per juítitiam sontli- 
)lumQ; differunt per diveríos.com.- 
»num modos, ac terminos, rrlaté ad 
eseadcm confiderarur. Rar(usidem 
m rei, & quodlibet s&qualc ex iliis 


ie8 exafio 1X, T 
plusdebone,cum minus de malo, Qnia 
ipfum minus de malo eft quoddam bo- 
num. Undead juílitiam fpe&at confti- 
tuere medium inter minus & plusdemalo, 
codem prorfus modo quo dictum elt de 
mediointer plus & minusdebono. 

Licet aurem objectum juflitiz confiftat 
in medio inter duo ertrema viriofa , ut. | 
liquet ex omnibus quz hucuíque dicta 
funt ; ac proinde juftítia ipfa confiftar 1n 
medio obiective & caufative, Quod eftilli 
commune cum czteris virtutibus merali- 
bus, Nihileminus hibirus juftitiz non 
«ít medius inter duos habitus vitiofos; 
atque adeó formaliter non confifticin me- 
dio juftitia. Quo differt à reliquis virtu- 
&ibus moralibus, non folüm objective & 
caufaliter confiftentibus inter duo extre- 
ana vitioía, (ed eriam formalirerinter duo 
vitia, Ratio hujus differentiz: eft, Quia 
extrema vitioía , qua vitat juflitia, fanc 
znutuó imfeparabilia. Unde provenit noa 
poffe in ordine ad illa dari, nifi unicum 
habitum vitiofum. Quo namque habitu 
aliquis cfl caufa, utipíe plus habeat; quam 
deber habere; eodem eft caufa, ur alius 
habeat minus, quam debet haberc. E con- 
verfó quod habitus eft caufa ut ajius mi- 
d * 4 nus 


De medio rtt; te 9 
jeat ; eodem eft caufa ut ipfe plus - 
formaliter vel faltem zquivalenter, 
ebet habere. - Licet eiim poffic ali- 
le caufa, ut alius minus habeat de- 
o przcise, vel diftrahendo ejus bo- 
iatamen bona alterius, fcu deítru- 
u' diflracta inferviunt deflruentis, - 
rahentis delectationi perinde ac f 
ropria ejus bona, atque delectatie 
lus czterorum bonorum propte-, 
l'ivalenter, & in fructu ea bona fibi 
» & perinde reputatur, atque fi ea 
't. In aliis virtutibus non ita res ha» 
uia extrema virio(a illis oppofita 
ivicem feparabilia imo & incem- 
lia, magiíque diffidentia inter fe, 
, medio virtutis. Certé quoad fepa- 
item res eft clara, quia nemo fimul- 
'Ius erogat & minus, quam par eít ; 
1€ cernitur in caxeris cjuímodi. 
t igitur ex his omnibus ad virtu- 
(titi cífentialiter pertinere medie- 
iei, & zqualitatem rerum, atque 
: ipfum differre à czterisomnibus 
bus. 

, Mediurá proprium juftitiz dicitur 

m rci non pcr exclufionem racionis 

ieutis illud voluntatis, fed per ex- 

iem rationis conftituentis illud ei- 
UU T we 


no euajfho 1X. 
vcr&moderefpcctu fingulorum facta com- 
parátionc (peciali rerum fingularum cum 
fingulispertlonishic & nunc, € quia men- 
fura totius obligationis, qua cít propria 
juftitiz, non pendet à folo dictamine ra- 
ronis exiftente cum ezercetur operatio 
virtaris, ur contigpirin czteris virtutibus, 
& notarum cft (upra. | 

Ad 1, Illud argumentum laborat falía 
fuppofitrone, Supponit nimirem extre- 
ma, quibus interjacetmcdium juftitia ex 
fententia Philofophi & aliorum, effe dare 
plusvel minus quam debeas, & non repc- 
nii alia extrema vitioía quibus interjici 
poffit. Quod jam cóftiac effe falfum. Di- 
Cum enim eft medium juftitie coafiftere 
inter plusunius períonz & minusalcerius, 
quam cuique debeatur, quercum alierum 
ab altero.eft infeparabile, Cum plus & 
minus contraria czteris virtutibus confi- 
derenturref(peéiu unius tantum ejufdesn- 
que :períona , ucl fi aliquando reípectu 
plurium , uaifermiter camen & per. mos 
dnm-unius ;.esque fiptinvicem (cparabi» 
lia,imo, € incompoffibilia. Aa. s? 
; Ad s. Liquet es.dictisfuprazqualitatem 
 $ofurdà níaspari iin objeGionc, &.ompi- 
nó prater menszem Philefophi,D. Thomae 
&aliotum sommupict, qui xidclicatio» 

m QS. 


De materia juftina. 11 
quuntur de zqualicare formali; ac pro- 
pertieoalijuxialeges, & jura, non dcilla 
materiali perfonarum , & rerum,fecupdnm 
fe, qua uriturobie&io, 


QVYAESTIO X, 


Virum Infliti ver [etur cirea felas eberationes 
an ctiam cireapajjenas. 


V IDXTUX (iICA we gus zqualitez 
OV verfari; nequequoad hocnllum efle 
difaimen inter juftitiam &. extéras 
virtutes morales, quia ex Philofepho 2. 
Eth. cap, 3. omnis virtus moralis veríatur 
voluntates & dolores feu triftitias, quee 
certé Íuntpaffioenes, Krgo omni. virturi 
mo1ali commune eíl, ut verfetur circa paf- 
fioncs, tanquam circa propriam materiam, 
Rurfus ex codem capite 6. virtusut fic & 
in communi definitur : qua bonum facit ha- 
bentem, & opus ejus bonum reddit,Ergo com- 
mune non minuseft omni virtuti. ot ver- 
fetur circa opereriencs ; quas fcilicetbo- 
nas reddere migimé potcít, quin verfetar 
ciica ca(dem. Ergo ncutro ex capite poreft 
effc ulJa differentia inter. jnftitiam;& alias 
vkctutes., / | 
& Neque iuftitia poteft eequi oyeia- 
| | Uuont$ 


1 Qwafiio TX. 


tionesfuas non tuperatis paffíonibus; qdi- : 


. bus ille redduntur , difficiles ; neque 
fortitudo , & temperantia poffunt fupe- 
rarc paffiones, nifi ut exequantir ópeta- 


' tiones pertinentes ad unamquamqueillas — 


rum , utque cliciant actus ptofecutivos 
honeítatis. ,. cui adveríantur. paffiones. 
Ergo commune eft omni virtuti morali, ut 
circa operationes, & palfiónes iadivifum 
. verfetur, . s 
^ $. D. Themas quzft, jg. art. 8. & 9. 
eadem satione qua docet iuftitiam 
— 'pon-cires paffiones, fed citcaoperatiories 
verfari, docet idipfüm deomnibus partj- 
bus juftitiz tam poreftativis,. & intcgra- 
libus, quam fubjc&tivis. Paret autem 
eas jultitiz partes veríari circa pafífiones. 
Liberalitas enim ex, gr. quz eft pars pote- 
ftativa iuftitie.; modératur nimium &- 
merem pecuniz, qui eftpaffio eoncupif- 
cibilis, & fic decztretisfimiliter. 

4. Quzlibet virtus ex proprio motivo 
poteft (uperare quamlibet fui opetis diffi- 
cultatem,, undecunque illa proveniar. 
Continet enim in fc propofitum üniver- 
fale femper & pro qualibet circumftantia 
séhzrendi fao motivo atque de iuftitià 
dicum eft figpanter difput. 8. contineri 
ia ipía hgiuímodi propofitum tribuendi 
UNS 


t per eam 1mmedtiare 1uperari nimius 
nix amot illi refiftens. Et cajus pree 
fet virtus, qua quanrum eft de fe, 
s etiam minima mjotroni cujuívis 
»nis inclinantis iin comtrarium necef- 
cederet, nifi per aliam virtutem ipfi 
"niretur. 

Licet ut aliquod opus fit materialitet 
m felüm rcquiratur effe reipfa com- 
uratum jur alterius ex quocumque 
1m motivo ac intentione fiat ; ta» 
at fit formaliter juftum neceffe eft 
ex motivo proprio ac fpeciali jufti« 
Quia hec eft de ratione virtutis cava 
mmuni, quam in patticulari uri fue 
s dictum eft & alibi demonftratum. 
'autem colligituropus formaliter jn- 


. V. . . 
^ £n n^ílTe Rr aM A: vict^rta aliecnine 


n4 [uaflio X. - 
di(ficiles adomneopusformaliterbonum; 
Similiterautem coniingitin adtibusforti- 
1uüdhnis & temperautiz.Eijerrfiquidem.po- 
seft,ut actio materialitertantum forris,atM.— | 
fempora;afiat ab(que victoria paffienis, 
suiaigeeratur peticülum. mortisactions 
yeipfa conjun dium, aut quia cedituralicui 
slii pafBoni ; idemque dicitur de volunta- 
feturp?, eujus vitatio conncza actionh 
(ux qxerccrur, autignorarurautoricur ab 
alia paffione. Ergo victoria paffioniscoimn. 
qiariateejam in aliis virtutibus requiritur 
folüm ád ipfarum. actiones fotmaliterta- 
je. Argo iuftitia verfatur circa paífioncs 
€odcrà prorfus modo , quo verfaotur circa 
£aídem zeliquar vistutes morales, adcoque 
ditc&té etiam & per fe. 
; K.Philofophuscap.1.2.& 4.& D. Thomas 
$yuelt; g. art.3.6c9 . docent matcriamjufti- 
fis efc (olas operationes extetiore$ordi- 
$atag&ad alterum; fortitudanis verà & cem» 
ferantiz effe folaspaffioncs; folumque in- 
directe juftitiam circa paffiones, & reli- 
quas vittures circa operationes exteriores 
ad alternm veríati. Quse fententia ab oin- 
gibusunanimi confeniu recipitur, dempto 
Buridano,cujus fundamentisnuper propo, 
ái, üt oecurracur duo fantprzferenda, 
: es 07:7 5 77 0^ S Mecum 


De materia nflitia, 11$ 
üm fpcctans ad quzflionem de yoce, 
um fpectansad quzílionem dere, Ad 
lienem dec voce fpeétarcffectus vir- 
m; quifuntadalterum, nomincope- 
num communiter cenferi; qui vero 
funt ad alterum actiones fimplisiter, 
operationesappellari, Wnde fic iufti- 

& omnes cius partes; quia funr ad 
um, verlaricircaoperatieaes, & non 
iactiones : cxteras veró virtutes circá 
»nes, & non circa operationes juxta 
munem loquendi modum. "ii 
d rem aurem. fpectat virtutes omnes 
oc dari, ut (upcrent aliquam difficul- 
m, ac arduitatem a&ionis (eu opera- 
ishoneftz. Nempe ad actusnullo ex 
te difficiles ac arduos nulla cít necef- 
, bullaque datur virtus, Superflueret 
1 & quod virtutc repugnat , eflet in- 
Shabenti,. Juftitiaautem & eius par* 
hec differunt à foircitudine & rempe- 
ia, earufnque partibus; quod actus 
um reddunturdifficilee folum ex reni- 
lapaffionum : ACtusveróiuftitiz funt 
ciles ex fua obiecto przcisé indepen- 
er etiam à rcnitentia paffiosum. Qua- 
liqua virtutis ita verfantur circa pat- 
cs ut illis femotis danda non forenr, 

' wt& 


€ 


Tiéé 0 7 Q9uefio X. 
nec effent ulla ex parte neceffárizz, 'iufti- 
tia veró illis etiam femoris cflet neceffa- 
ria, & daretur. 07 to 
Diferimeu iftud obfetvavir optime. & 
derhonftravit D. "Thomas ii; qtrieft. 5€ 
att.'6. de quzít. 60. art 57 & 3. ubi/nocat 
aliud élfebónum'ünictique propoftíédnsdf- 
tum fecandam fpeciem &individu&m ; s* 
liud-ézcedens proportionem potentias, vél 
fecundum fete vel fecundum indivi- 
duum. Bonum rcfpectu cuiufqué prepot- 
tioparum fecundum fpeciem & indig?- 
^láum, eft bohum proprium: cuinfqde fe- 
"inadum fé confiderátii feu. quodshabet ré 
"fionem boni refpectu cuiufque fecundum 
- 'fe. Bonum excedens proportionem cuiu 
que fccundum individuumratantum eft bo- 
"pum proximi; quod feilicet nom diffeft 
'&bono proprio fecundum fpeciem, fed fe- 
 eüdumindividuum tantum. Bonum exce- 
' dens proportionem cujufque etiam fecun- 
dum Ípeciem eft benum divinum ; diftaus 
. "feilicet infinite à bono proprio cuiufque 
fecundum fe. Si comparetur voluntas curh 
bobo fbi proportionato, id cít proprio 
velentis fecundum fe, non indiget ad prde 
'fecutionem eius ullo habitu , aut virtute 
fibi fuperaddita per fe loquendo. Quia ad 


bosum proprium & proporüonatum cu- 
SONS 


De maeeria jufhitra. 

(af que potenriz abunde fufhcit 
rjus innata , fi.non adfit aliquo. -..unaoc 
impedimentum,;aur difficultas. At verá ad - 
proíecutionem boni minimé proportiona- 
U, qualeeít bonum divinum, & omne bo- 
num alienum, quatenus alienum, tametíá 
nullum aliunde adfit impedimentum aut 
diff cultas, liadiger voluntas habitu, licet 
aon ut fimpliciter profequi illud poffit ; 
bené.ramen ut facile poffit ac prompte, 
Quia bonum.alienü non uíq; adco allicit, 
&empe bonum eíLamabile ex (ua ratione, 
üuniculd; autem proprium ut docer Philo- 
(aphus, & tcltatur experientia affectus cr- 
pa benum proprium valde follicici, lan-. 
puentes vero naturaliter erga alienum. 

Deipde, ut de bono divino nihil pro 
punc dicatur, de cujus arduiítate aliainfu- 
per ratio eft, nec ad pusactum przíens per- 
rinet immcdiate, & paulo poft obiter dc 
&o dicetur; circa bonum proximi, prafer-, 
tim quod per juftiriam exhibendum ett, 
tdeít peculiarisratio difficultatis, qua cx 
to provenit quod uau(íquifQ; naturali ia- 
clinatioac appetit przzmincere aliis przfer- 
tàm quoad libertatem & amplitudinem 
terminorum , intra auo ipía continetur, 
[ftos terminos ampliact injuílitia pluf- 
quam par cít, & juftitia impedit quominus 
, her 


| Sao X. c que 
ita ampliEtur, u. tuperius di&um-eft. fa- 
.eft ergo peculiaris difficultas objedío ju- 
ftitie, propter quam, ad pied ur lectio» 
ném promptá ac facilem neceflaria fit (pe-: 
cialis virtus; 1dd; inde; cadenterà pafha- 
ne contrariá. Quia appetitus parcis erf 
tivz feu paffio dirigitur copnitione inatee.— 
ziali, quz non c(t collanva unias extremi 
cum alio, ideoque judicare non poteft de 
preeminentia unius fupra alium. Quare 
nimiusapperitus preemiptuz eft vitium 
partis rationalis, ut rationaliseft. Angelis 
quoque cofüiunis naturáliter; nec provee .. 
uit formaliter à paffione, fed cantum ma- 
terialirer, quatenus per paffionem propea- 
demusad ca bona fccundum fe confidera- 
ta, qüorum con(ccatione unus alteri prz» 
eminet quoad amplicudinem terminorum 
libertatis, CUAPIOPCéE nemo potcít effe 
form.lirer injuftas ex motivo proprio &- 
€us iejufti przcisé propcerpafftonem, fed 
propter nimium cffc&um formaliter ca- 
tionalem, itd contrarium dictamini reae 
tationis,utramen fequatur du&tum cogni- 
tionis formaliter rationalis, & habentis 
locum etiam in fubftantia puré fpiiituai, 
Patet igicurex iis adeflerationem (pecia- 
lem,ob quam reliquis virturibus morali- 
bus potius, quam jultitia adícu'oséxer 
vie- 


De materia injhtia, "nv 

anquam marcpa própria, circa 

eutut, 

it hoc ipfum iunotefcat clarius, 

que manifefHius pafhionesa ma- 

13, & peculiari iuftiriz, noran- 

Irertus, nullam virtutem mora- 

e equales vircsrefiltendi omni- 

ilcasipus, & paffionibus impel- 

4 actum vitri contrarii ; fed u- 

liber quibu(dam principaliter, 
"üm vi , alirs veró minus prinéie 

inufque conflaucer réfiftere, A- 

omnes indifcriminarim paffio- 

liter effent. mareria. cajuslibet 

Qwiandallaeftvirtus cui nonad- 

uclibet paffio pro aliqua circume' 
rerum difpofinone. Caftitaui e- 
. Contradicir avaritia, quando. 
oluptss lucrota promittente pe- 

]reicatore , fimiliterque contra- 
o: eodem minanci gecem fi fibi 

:ntiatur; & fi miuerur in infa- 
stradicet fnperbia. Contradicit 
er luxuria. ldem de cxteris o-, 
'um virtutibus, trum palfienibus 
odo comparatis deprchendi fa- 
it. | | 
a aatem quod omnesisadifcrimi-. 
fhioneszqualiter fint materia cu- 

iwi-, 


120 200 gufioX,. - 
julvis virtutis moralis, eft abfurda tum 
propter unanimem omnium aucterü con- 
fenfum deftinantem fingulas fcerfun vir- 
tütes modcerandis fingulis contrariarum 
pifionum bisariis; tum quia data quali-. 
et virtute fuperfluerent rcliqüa eodem 
prorfus modo & ratione atque fupertluic, 
data wna virtute fortitudinis, alia rurfus. 
fortitudinis virtusintia idem genus & in 
€odem fubjectoad moderandas timores. 
. Dicendum igitur cft unamquamq; vire 
tutem moralem primo & principaliter, 
majorid; cum vi refiftere difhcultari quae 
cit infeparabilis per fe à morivo ejufdem 
virtutis, & quod proinde opponitür £or- 
maliter ac directé motivo, vitiofe, cx quo 
oritur difficultas contraria. Hog modo 
comparaatur invicem fortitudo, & timo-. 
re$, quos incutiunt objecta terribilia ; mec 
non temperantia, & voluptares tactus; 
quibus proinde paffionibus majori longé 
vi zefiftuat, fingulx ángulis proportiona-. 
tz,quam é converfo. Ratio eftquia quo- 
ties cxercctug actus alicujus virtutis, to- 
ties concipitur propoficum-formale & ex-. 
plicitum de facienda refiftentia paffioni & 
fuperanda difficultate d:re&té, & Formali-, 
tet fibi contradicénti, & infeparabili perfe 
4 motiyo cjuídém virtutis. Dexefiftengia, 
"OWSE 


De materia ju[iis. Iit 
fexo facienda aliis paifionibus deque aliis 
lifficaltatibus fuperaadis folam concipi- 
rer per fe propofitum implicitum, & in 
penere, (ea vaguma, Manifeftum autem eft 
prepolirum formale, & expiicitum de ali- 
qua rein particulari longé przvalere viri- 
bus & efficacirate fupra propoficum im- 
plicitunz, & in genere, feu vagum, dum 
eztera funr patria. | 

Jam difieuiras hujufmodi fpecialirer 
vincenda per virtutem juítitiz oritur ex 
ippeticu przlationisaur minoris inferio- 
ritátis cefocttu alterius, quoad terminos 
propriz]liberratis. Hic emrm appeticus oc- 
currit femper, & repupnarjuftitia in qua- 
cunque materia verletur, Semper enim 
jü(titia jus fuum unicuiqae tribuit, ac 
proinde conriaet libertatem agentis juílé 
iücr1 proprios terminos non augendo illos 
óeque fecundum fe per additionem bone- 
rum, neque comparativé per diminutie- 
nem alienam, Patfiones autem contradi- 
centes juftitiz funt diverfz pro diverfica- 
re jurium, quz reddit unicuique. Nam 
cam reddit pecunias, refiftit avaritia, cum 
honorem; fuperbia ; cum f(anitatem & 
incegriratem corpofis (zpe ira, fspe ti- 
mor; & fic juxta alas varietate mate. 
de & circamftanriarum variantat pao- 

F ^ »c* 


112 . Qujuo X. 
nestefiftentes. Quapropter ngllius paffiov | 
nes determinaté fuperandz propofitü for- 
male, & explicitum includitur univeríae 
literin.omni actu juftitiz ; ficuc includi- 
gur propofitum fervanda zqualitatis & 
zefiltendi inclinationi innata ad przemie 
nentjam, Patet igitar cateras virtutes vete 
fari formaliver & explicité circa paífiones, 
& przcisé rationcipfarum cífe neccffarias, 
& non proptcr actioncs ; quibus incume 
bunt, fccundum fc confidcratas : juftitiam 
xeró éconverfo verfari formaliter & expli- 
cité circa operationcs, effeque néceffagjam, 
satione difficulraus, quz ineft ipfis fccus- 
dium fe, & non rationc alicujus paffionis 
determinate, fcd nequcindeterminaté prz 
«isé ratione paffienis. Qued erat often- 
dendum pro defenfgne opiniopis come 
gnupis, & vera. 
— Ad 1, Philofophus in pofteriori illo te- 
ftimonio ufurpat opus in latiori fignifica- 
zione, prout complcctitur omne genus ar 
&ionis immanentium & tranícuntium 
erdinararum & uen ordinatarum ad alium, 
Juod non tollit quominus cadcm vog 
u(urpevur familiariter in fignificatione 
Ki Qiori pro fola aGione ardipata ad al» 
tezum,ut ofurpaturà D Thoma in przíen- 
Ai, & à Philelophe alibi fepe. Ad prio- 
| We 


X 


. b. 


M HUE ERR 


De materia juffiris. 11g 
rem locum reíponder D. Thomas qu, 58. 
art. 8. ad 1. juxta do&trinam Philofophi, 
tum illocap.3. tum maximé7. Eth, c.11, 
nonomnem virtutem moralem verlari cir- 
«a voluptates & rriftitias ficut circa mates 
riam propriam ; quandoquidem forritue 
do veríarur circa timores & audacias, quas 
parer non ceincidere cum voluptatibus, &c 
triftitiis, (cu doloribus, quibus moderan- 
dis prze(ít remperanria, 

Voluptas igitur, & triftiria funt com- 
imunesomni virtuti morali non ficut ma- 
teria eius actioni fubiedta, (ed ficut finis 
ad eandem a&ctionem eoníequens. Nam 
qui habet habitum alicujus virrurispoft o- 
perationem illi conformem afficitur ma- 
gna & fpeciali quadam voluptate; trifti- 
tia veró poít eperationem defectuofam - 
contrariam, Et hoc modo juftitia etiam 
ver(atur circa veluptates & trifticias, Nee 
enim eít juftus, qui non gaudet operatio- 
nibus juflis, ut habetur 1, Eth. cap. 8. & 
confequenter nequeisqui non triftarur de 
operationibus injuftis. Conftat hanc in- 
terpretationem elfe legitimam ex codem — 
illoloco cujus parsaffumitur iu objectios 
nc, omiffa ratioue Philofophi, qua conti- 
net in fe folutionem datam, — Subjongit 
wnim (ic:  Prateren. fi virtutes (ums circw 

Fa EE 


114  €maftie X. 
ADiones Atque effeihus ; omnem verb nfeium 
(n adimem voluptas fequitur nur dolor ; 
xirtus ob idipíum circa voluptates daloref- 
.— que ver[atur: confequentes ucique & ha- 
bentes rationem finis ; non it materis 
pervenieatis rationem & modcrandsz per 
eandem, fiquidem (ermo ell de volupra- 
t€ & dolore, qui fequitur affectum, & 
actionem, 
Ad 2. Conceffo antecedenri diftiagui- 
tuccon(equens: erro comimune eft omni 
vircuti morali ut circa operationes & pàs» 
fionesindivilim veríccur relpici&do utras- 
queformaliter & zqué dirc&té, ac princi- 
palitec abíque ullo quo ad hoc difcrimine 
iuter virtutes ; Negatur confequentia. 
Cum dilcrimineita ut alis virtutes reípi- 
€iaur paffiones formaliter & directe, a- 
étiones veró fecundum fe identicé & mi- 
nus principaliter: alix aucem é conver(oj 
conceditur coníequentia, Huiu(modi di- 
ftin&ionem omnes admitranr neceffe eft 
pro diftin&tione diver(atum paffionü circa 
uas, Gut circa materiama propriam ver- 
f&ticur dixer(z virtutes ; cum oftenfum fie 
«quamlibet virtutem «uilibce paffieai ali- 
qualiterreü(tere, —. 5: 
" ltaque D. Thomas & csteri cofnunitcer: 


"Theologi non affirmant iufbitiam.é eiue 
M $. qyX- Hd 


y uw 


- 





- 


De materia jufiitia. 1à4 
ttes lübjectivas, ac porcitauvas fefpice- 
operationes ranquam marcriam 'adg- 
aram reípectu fui, ut excludant omni- 
paífttonces ; neque Fortirudinem & tem- 
'antlam ità refpicere paífiones, ut exclu- 
1t emimino epcrarioenes Leu actiones; 
Alla azcributiar operationes, jis vero 
Tiones tanquam materiam pracipaám, 
períe ob rationem datam. FErequentilh- 
im porro elt, uz quod ei iu unoquoque. 
rcipuum, & per fc, dicatur de ipio fia- 
Citer, utque ex co deu maiz abioluré 
ominatio, periade atque fi id in ca re 
ic reperitetur.. Cerre differéria vocum 
a ufuseft D. Thomas eft admodum ac- 
nmodata ad fignificandum difcrimen 
le quod expofitum eít inter pounams 
alias virtutes. 

Ad 3. Notandum eftex D. Thoma q. £j 
malo art, 1. avaritiá, ut eft inordinasio. 
ctus, opponi liberalitati, & fub ea ra- 
ne habere vicium cótrarium prodigalia 
em, at veró ut eít extra in re; ideft ut 
nificar appetitum inordinatü partis rá« 
nalisind:pendentem à motu appetirns, 
ftivi, & fundatum in natura rei exte- 
ris comparata cum natura rationali de- 
tuofa, quarenus prona ad praeminen- 
m quo ad bona exteriora; hocinquasa. 

F; Inodo 


^ 


' Quaflio X. 
modo fumptam avaritiam opponí jufti» , 
tiz, & fub hac ratione non f bere ullum . 
vitium contrarium, Cujus ratio expofita 
eftin qua (t. precedenti, E 

Dicendum igitur eft liberalitatem, quae 
eft pars jaftitia: taotum poteftativa,; utpoz 
te partim conveniens cum juftitia, partim 
diffidens ab cadem non epponi formaliter 


. - & dire&éavaritiz, ut ett inordinatie affe- 


. €kus & paffio partis fenfitivz , quatenus 


«envenit cum jufticia, fed quatenus dif- 
fert ab eadem, Quod omnino conviscit 


.. difcurfus fuperius faétus circa difficaletuo 


sem formaliter, & explicite fuperandame 
perjuftitiam, Idem proportionaliter con-: 
vtnit ceteris partibus poteftarivis iufti-- 
$i, Quare dum dicitur partes fubicdti- 
vas, & potcílarivas, aut etiam integraleg 
juRiti verati circa operationes, & nen 
citta paffiones, accipiendum id cft de par- 
tibus quidem fubiectivi$ abfolute & abf- 


. quelimitatione; decateris vetó cum hac 
. imitatione formaliter quatenus conve- 


niunt cum iuftitia, feu rationecius predi- 


, Kati, quod eft ipfis cemmune cum iuftitia, 


" Ad 4; & 1. Datet ex dictis quamlibet vir» 
turem poffe ex vi fui motivi fupcrare o- 


— sphes & quaslibet difficultates operis per- 
.títnentis ad ipfam ; non: vomeu zosalitet 
:. 


tOQ*QST- 


De materia quf, 
idemque modo, (ed aliquas cum fpeciais 
maioti vi arque directe & univerlaliter, 
13s vetà üon 1t; arque difhich)tatem eo 
odo fpecialiter fuperandam à virtureiu- 
itix e((e independenrem formalitecabo- - 
ni paffione, neque formaliter provenire 
corruptione corporis, fed cffe per fefepa- 
bilemab ea. Qnod non ira contingit in 
ftutibus reliquis,de quibusloquitur ob- 
&io cam idu fetane eius quod fe haber 
er fe; & elt principale ac nnivaríale cum 
» quod nequaquam rale eít, 


OVJESTIO XL 


tym juflitia particularis differat fpecie à 
jafliria legali? | 


| JipnxTvRnondifferre, 1, Quia unum 
& mulu non diverfificant fpeciem 
virtutis, Quod tanquam primü prin- 
pium admittitur ab omnibus; & confir- 
atur, quia eadem vircute, rcdditur ius 
um, quod multis indivifim debetur, & 
tod debetur uni feotfim : atqua eadem 
ve liberalitate five mifericordia fubve- 
rar multis & paücis : uni & pluribus, 
ommunitas autem, cuius bonum re(yi- 
c Juftitia legalis, differt à fingulis cou- 
Fa4. ix 


728. Swafiio NI. 
tentis in communirate, quorum bonum 
refpicit, jultiria particulaus; ficur uni 
& multa s ac per confequensbonum com-. 
munizatis disnà l'onefingulerum, rans. 
quam bonum multorum, a bono unius, 
Ergó. neurzum bonum dieit ab altero. 
Ípecie,. Ergo neqne virrus. circa alterum 
| diiferr frecie a virtute circa alteru td 2n. 
;.Unaquzque reifona saricels i s 
«luditur in Republica tanquá pars 1llius 
& bonum rorius cft bonum üniufcuju qr 
partis; atque é conveifo, Erpo viitusoz- 
dinansad bonumcommunc,ícuad borum 
Keipublicz luficienteroidinat ad bonum 
partis, feu particularis cojufqve perfona. 
Ergó pofira juftitia legali erga Rempuli:, 
«am, iuperfuitjullitia alia particularis ei- 
£a fingulos, Repugnatautem virtuti effe 
fuperfiaam. | ry». 
;. Si admitrererur jullitia particularis 
diftincta àlegali, admittenda ccnícquea- 
rer cflentmulrz juftirie legales, [pecie di-. 
Kin&z juxia mulripliciratem cominunis: 
tarum. AlianamqQ;: conftituenda tffet pro. 
tuendo bono familiz,alia pro bono tribus, 
alia pro bono Civitáris, alia pio Regui,& 
fic de aliis ufqi dum deveniaturad unam 
jullitiam legalem providentem bono to-. 
tiu5 5eneris humagi s. quod vimm elt 
et Qux- 


De differentia juft, ev c. n5 
quzdam uma Refpublicafub ung Piincipe 
Deo cenftituta.- Hxc autem-tanta jufti- 
tiarum legaliü fpecifica diftiactio & mul-- 
tirudo ct contia communem hominum 
fenfum dottis abfonans & indoctis. Ne-' 
quetamen videtur (equelam negari pofle, 
quia tanta eft di(lanta unius tamilig à 
uibu, &hujus à Civitare, & fic de carte-! 
155 arque eft unius hominis à familia. 
Ergo fi virtusre(piciens bonum nniusho- 
minis differt fpecie à virtute relpiciegte 
bogum commune familiz, virtus reípis 
ciens bonum familiz differt eriam fpecie: 
à virtute refpiciente bonum tribus ; wel: 
Givitatisaut Regni, 

K. juftitia legalis dupliciter ufurpatur :- 
primum pro habicu cliciente actus confor- 
meslegi. Átquehoc feníu juftiria legalis. 
non cít una al:qua fpecies virtutis, fed cob- 
1cétio omnium virtutum quia leoes difpo-' 
nunt de omnibus univeifim & Gnpgulis? 
qua. pertinentad honeftacem, Undepulla/ 
e(t vircus, qua non cliciat actus confos- * 
mes legt. Juftitia igitur particularis dif- 
ferc inadzquaté à juftitia legali eo modo- 
ufürpata. Differcenimait parsácoto. Se- 
cunda juftitiz legalis ufurpatio, ead; fte-- 
quentior, &. qua abfolute fubintclligi- : 
rur, dum aliud non exprimitur , eft ovo : 

| Er hoài. 





W$9 —— 5 SNAM Ma ccn 
hapiti jütegdentce iimediatébenum co: 
mune; atquein:hec ícafu procedisqu; 
ftio propofíta, Wudbcr gl Go or. 
Dicendum;cíl cum Philofopho in pr. 
fenti cap. i.,&i2, &, lib.atquecap.a. n 
 Aofilib, & cap. a. Polit, & cam D. Thor 
qpzft, ifta; 8. ast. 6. & 7. aliq; comm 
 nites iuftiuám. legalem, qna &. genera 
dicitur, dillingui [pécie à tuftizia pancic 
larihucnfque explicata. Probatur s. à p. 
fteriori. ;(Qnia ut dicit Philofophus c; 
illo 5, polir;&on tingit aliquem eflebenc 
vátum eacenus faltem, ut nemini ipiuria 
isferaticesté fir. difhdilisad illam imfere 
dam, & nihilominus non efft ibenum « 
vem, fcddegligenteni bünt communis, 
procsoveptem facile bonum privatnm n 
£leGa communitate. Bonum áutem ( 
vem facit iuflitia legalis; & iuftitia p: 
ticularis faeit.bopum wiruuvin ordine, 
vitandas iniurias fingnloram. Ergo iuf 
tia legalis. & particulaeis funt vistuces 1 
vicem feparabiles, s diftin&s (pecie, .. 
- Deinde iuftitia particularis conftiti 
z&ualitatem, uc. dictunc éft inter eum 
quo.exexcetur, & eumy:circa quem exer 
tur: qug e qualitas utrique. cit equali 
boba, ur patet & neutri favct ctm 1a€bu 
alteius — Av idfticia legalis favet. bor 
«om 


" 
^4 9 


De differentia jnff. ec TI 
uni eriam cum.1a&tura exercentisil- 
(que adeo , ut vitam quoque ipfam 
(ic impendere hono communi ; cer- 
leque favecilli, qui eam exercet, & 
'aquem'exercer, Quiabonum com- 
zqualiterpertinecad fingulos quof- 
ves feotfim (umptos. Unde neceff: 
nón tantundem inrerfit nniufcutut- 
prfim (umpti, quantum reliquorum 
im. fimultaneé fümptorutra.  Erzo 
iteudit/ bónam commune, minus 


ovider; quani czteris omnibus, cire 


»s" fimul fumptos bencfica eius in- 
vetfacur. Patet igirur quam mari- 
- He illarum inter fe virtutum diver- 
n, 


ifitmarsrà priori. Quia iuflitia par-- 


ris haljet pro motivo; ut di&um eft 
liberam facultatem alterius mnni- 
geadver(us eurn, qui exercet talenr 
àm,tefpicitqueeamlegem quatenus 
em'alreri, & eravantem, in favorem 


»fum particulariter iuftum, Huiuf-- 


aotem motivum neqnaquam liabet 
veenetalis, Nec enim tuetur libee 
Cul aser aliorum adverfus genera- 
ftum, (ed communem ipfi cum c x« 
Quia non porefít ampliari; aut intr 
mites defendi & confíervari libexa 


F 6. &acoYe - 


141 s Quee XY. |.— 
Facuttas coffunicatis, quin amplietür, de- 
icndatur & coafervetur fingulorum quoq; 
«1vium facultas libera faltem zquivalen- 
*e0$ cum quod commune eft c(lentialirer. 
peiiaeatadfinguloscommupitatis, .. . . 
VMtam rationem promover. fubtiliter &. 
"efacaciter D, T homasart1lloz. Quia jus, 
Hiria legalis diftinguicur à vistutibus u-. 
numquemdQ; ordinantibus quoad ca parti- 
cularia bona qua fpe&apt directé & for- 
maliter ad ipfiim fecupdum fc; pimirum 
a fortitudine & temperantia, earumque. 
pairbusfubjectivis & poreltativis. Ergo 
eriam diftinguitur à viiture ordinante u- 
nuimquemq; quoad eabona, quz fpectanr 
ad alterum in particulari, quatenus alter. 
e(t ; 1deftà jufbicia particulari, Pater con- 
fequentia, Qnia bonum comune,cum per- 
iineat zqualiter ad Angules comunitatis, 
non poteft magis incladere in fe bonum 
unuíquifque ex communitate fccundum 
fe confiderari, quam preut diflin&i à cz- 
ters, Ergo virtusintenriva beni cofnunis 
non magis diftinguitur 2 virtutibus in- 
bcn bonum cujuíque parricularis 
fccundum fe, qnam bonum ejufdem qua- 
tenus eft alter, ab eo, qui intendit ipfius 
bonum. Diftin&tio autem jultiriz lega: 
415 à fexritudine & wmperantia eft mani- 


ucm—— M nm, 


De dilferintis puff: fc .- 121 
feftiima Pu dm 1 aite eft bi 
«uam diftinctio cjuídem à jnflitia parri- 
culari, & ab omnibus ejus partibus, Une. 
dc juflitia legalis: eft media intervirtures ; 
2d fe &. virtutesád-alrczum, & participat : 
equaliter de. perfcctrone peculiari utra 
inmque, & ab virifque zqualiter & pari 
ratione diflidet fpecie. j 

Demum juftitia.particularis zqualirer 
afhcit omnes, & ab emnibus ac fingulis. 
cujuícunque gradus. & ' conditionis excr- 
cetur eodem mondo, -juflitia autem lega- 
hs, at docet ex Philolophe D. Thomas. 
art. 6. citaco in Principe eft principaliter : 
& quafi architectonicé, in fubdiris vero 
fecundario & quafi adminillrartivé. Qua 
quidem rario probat diftin&tionem , qux 
ratenditur, juflioz legalis à particulari. 
Quia nequit eadem fpecie virtus diverfo, 
&. non divceifo, [ed eodem modo afficere 
períonmas diverías (ecundum munus & fta- 
rur, calque inclinare ad actus fpecie di- : 
verfes, & nen diver(os fpccie, .INon ta- 
men probar julliriam legalem Principis 
diffideie fpecie à juftiua legali fubdito- 
rum. Quia eadeg virtus poteft edereactus 
fpecie diftinétos propter (peci&cam direr- 
fiiatem  dilpofitionis &  circumftanria- 
rum ex parte fubje&i aus objecti atqne 

Wa. 


nas coo FREE oT 00 
jta contingit in. prafenti; qaia Pringipt &^ 
fubditis proponitur. motivum boR! com- 
munis idem- quoad. fubftantiam , illi uc 
przcipiat, hisuc exequantur in ordine ad 
1píam bonum commune. Licet (zpeutan- 
tur diverüs motivisex parte intellectas àd' 
invenieéndam- re&icadinem. eiectiogum - 
pertinentium ad utroslibet ex illis, eaque 
de caüía differant. (pecie prudentia polttri- 
ca Principis &(nbdrieorum. 5o 
|». -Qnapropter quod docet Philofophus 2. 
| phyf.text.335 dc 15. drtes'architectenieas 
& adminiitràattvas, ut équeftrem & frse- 
nefactivam 5. Waviearoriam & navifacti- 
vam, fgetie: differre, verum eft in-iis'qua 
cam ' differentiam | forriuutur per fe ex vi 
motivi primcipális,ut in exemplis poficiss: 
non verórin 385 quieehabent iam aecidenz 
taliterex diverfa: difpofitibue , autcttacu : 
| fubjecticut*iarcafu prz fenti  Subditus:e- - 
nM: bbneraffectus ub. botiti commn- 
nei, ft: fun! Puintcps ; ex eodem affectu : 
opesacur di verfagode! atque ali vérfac aio v 
veifitave (Nlcerilastícat :Niouá cánseig fus 
bernaxduij/fr fla. nauvlemey fed: érveifk : 
avrefüertur ex: dieería: con fidersttone; di-:- 
verfoque: motivo: prt- fc loquendo, Ut- 
(o wt aotem habear 9hoc: obíter rioratttiti ,^ 
carpas oftí pepper tatóqutiadéu(tàs jos 


t XT 


De different. e inf. 6c, 13; 
itiam particularem diífidere fpecie à ju- 
ácia legalu | 

Ad1. Falfumeft inguloscommanitaris 
omparari. cum ipfa communirate, tan» 
uam unum cam multis non unircis intet 


*; & cum ipfo uno, vinculo focietatis ci-- 


iis. :Comparatur emim tanquam pars 
um toro;interveniente participatione bo- 
orum, & malorum obvenientium illi; & 
udinationcad unum cemunem fnem, le- 
r5, Magiltlratum.& frmilia, Patet autem 
uja(modi partem & tocum differre [pecie 
buno, & multis non ita colligaris inter 
e; ncc nop à parvo & magno diffidenri- 
ius Inter fe fola qnantitate,. Quare exem- 
la de multis & paucis terminaafibus éah- 


lem virtutem liberalitatis, mifericordiz - 


x fimilium, funt absre, dum non fumitur 
nultitudo civiliter uníta, & quatenüs in- 


ludens, per hujufmodi unionem, tpfum 


tjam qui ez$ vittütes exercet. Quo patto à 
059 


nftituirur comparatioinprzfena;. ^ 
Adz. Bonum communitatis eftbonum 


ingulorum civium, &)bonum usiufcu-: 
ufque.civis, elt itidem bogum cofnwaita- 


is ; fcd eum hoc difcrimine, quod aliqua 
ona fpe&ant ad. fingulos:cives; directe 
G immediate, & sd.commiunitarem: non 


ifi mediare &. indised à j. quasdam et ^ 


*- 


1 


ü 


L4 


«Ma 


116 Cualho X1. 
alia E, ^ in quibufdam omnes 
& finguli cives eolíderh proportionaliter 
/uwíus & actiones habeant, 12 aliis vero ne- 
quaquam. Patcr aurem diverfimodéafhei 
hemines ad.ca quz cuiufque iaterfunt di-: 
re&é & immediate, funtque ipfius ufibus 
& liberz faculcau fgecialiver deputaza ; & 
adea qua unumquemque reípiciunt ran- 
tum iadirccté, & mediate,fubíuntque fuis, 
—. & alierum nfibus acrliberz di(ipofirioni: 
indivifim, Sunvagitar apra hzc uciufque: 
generis bona ad terminandas diverfas vir- 
tutes,nec poteft upa fela darc directe &.ex-. 
plicité facilitatem adfervandaman urrislis | 
betreditudipem. 5. 
Ad 3. Admictitur: jnprimis cum Phi- 

lofopo cap. $6. & «cum D. T homasart. 
iHo7.ad:;:3. luíftitiam incumbentem bo-« 
no familig diftingui fpecic à iuftitia in-^ 
tendente bopum .civitatis. Quia familia. 
e«mponitur cx, perípais.non habentibus. 
eam jurium: & bengrum ; atquc libertatis: 
imricemifidependenrisdiftin&ienem ma- 
tuamiquam habent civescomparatiinter fe: 
&. cum ivitate, -.Quod.liquet ex dictis. 
quzít. 6. veríasfrmem. - EST ac 
HIRIUEECIR SEIN IUEROAT. efe. jufti- 
tigmicgalem ípeqialem ergn totum genug 
Auüman im; Sutcrga eas iplius paxtes: cum; 

of. X6 QW . 


De differentia yuff. (oc. 137 
bns nonaliau: habcat quis conjün&io- 
qm facialem,quamq; elt comriunis.toti.- 
meri humano, Cum epim genus huma. 
zunullam habearpecia!ei coniun&tios 
m focialem cum ünoquoque homine, 
ztercam , qua cum unocapite Deocon- . 
ngitur atque ideó (olim in ordinead ul- 
mum finem, «a (ola virture chanisacis,. 
ia qui(queprofequirur bonum divinum 
oleguitur eciam bonum communeto- 
us generishumani , neceft neceffaria alia , 
rtüs , ad profecutioné boni iftius comu- 
s. Hocnimirum cíLintez Deum & alios 
ancipes difcrimé ; quod bonum alioium 
dzcipum eft fepazabilc, faltem quoad 
iqua ab utilitaribus fubdirorum : Deus 
0 noneft capax. propriz alicujus ucili-- 
tis, omnemqug proinde utilitatem quz 
: iplo, ue rebus omnibus creatis pro- 
nire poteft, vult nobis. Vndequi Dcum 
nat, ejufqucefe copformar v eluntati , co, 

» vultgeneri humano totum bonum to- 
ipfi commune ; & vice verfa qui vult bo- 
un , quod eíLcoti humano generi com- 
une, &adquod,ur ad inem communem. 
nncs ejus partes ardipantur , co ipfo vult. 
cum , qui folus eft finis embibys scbus 
catis communis, 

Demum , lultitiz legales igtendevtes 


bonum 


nt ^ WQuaftio XT. 

bonum eommunealiarum minottm com- 

rhuuitatum funt diverfa fpecie jüzta di- 

vetfitatent (pecificam ipfátur costimunts: 
tàtumi. Quia ut docet Philofóphus líb, ,- 
Polic.cap. 3. & 4. Refpublica ( eadem eft 

ratio dé áliis commupitatibus) diffident 

 j&terb fpecie ea divcrfitáte fpecifica fini- 

utti yad'quósproximé: ac immedtaré órdi«- 
nzntur; atque liuncfinem intendit intes-- 
densbonum cómmune cujuíque comite ' 
nitatisproprium. Vndejultitialegalis mi- 

litis esga exercitum difhider fpecie ajuftitia- 
lesa? "inereátóris ,erga focietatem merca- 

tóflatn. Quis ilievVictormm ; hie 'diriria- 

rimin?rementüri intendunt Idem dicitur 

ptopottcionalirer de aliis communitatibus 
diffhidentibus intet fe fpecie, maxime verà 

deiis,'qua funt invicem fubordinatz, i- 

deoque habent fines invicem fubordina-: 
tó$;'qu6'pactó compatatuf "Tribus cum 

Civitate; & Civitàás cuüfn' Repno" Neque: 
vetó hujufmodi fpecifica' imultiplicátio ju-' 
ftiiarum legalium eft abfurda,aut. com- ' 
muni hominum fén(u repugnans, licet 

" non fit communiter ab authoribus ani- 

riadverfay: quia cónfondt Philofopho, & 
efficadirárionidtpacuit;: ^— 7 ^ 7 


QuA- 


"ALES rcgp EE 135 
QYASTIO XIL 


ym. jujlitin particularis diferat [eric à 
tuterias virtutibus? 


'Idetur non differrez, Quia religio tri- 
buic Deo jusfuum , nempéhonorem, 
& cultum ipfi debitum. Neque hanc 

orem ; & cultum exhibere Deo poreít, 

a ceeterisetiam omnibus fubítaptiis ra» 

ialibusjurá fua tribuat. Quia cum Des 

velitac'precipiat ur ceeterisemnibus 

1 fua rribuastur; ad honorem urique, 

altum ejus fpectar, utiditafiar, Neque 

nomitti poreft, quod Deus przeipit, 
que conremprulegisdivinz;ideftipfius 
lindiftintu à fualege, Ergo virtus tri- 

;ns:unicuiquejusfuum , ideft jufticia 

ticularis eft indiftin&a à virtute i£clie 

nis, | SX 

, Ad virtutem obedientiz fpe&at con- 

nitas noftrz voluntatis cum voluntate 

i. Quz conformitas debetur Deo jure 
 & przftari minimé poteít, quin czte- 

»mnibus przftenturiuta fua; quz vide- 

'tomnia precipit Deus ut przíténtur., 

"o codem modo virtus juftiriz eft indi- 

1512 à virtute obedientiz, Confivmavus 

WX YO TOUS 


140 €uaftio X1. 
utiumqueargumentum, quiacetera, quz 
continentur 1n definitione juftitix. parti- 
culanspracer juris fü. unicuique attribu- 
tionem expreffam in utroque argumento 
dictum eftfupra omnibus prorfus virtugi- 
buscflecommunia, Nihil igitur fapcrelt, 
perqurad;juttiia particalaris differat fpev 
cica Religuong & abedienria, 0. 
" R. Maniféfta Inprimis ell diftin&tie fpe- 
ciüca iufliciz. parüicularis à. virtutibus 
j beologicis, Quia juíticia uibuitunicui« 
qucjus iuum refpicieudo tanquam fubje- 
um, fogmalc ius . poteítatixum ;altezius,- 
qrmaliter u: rale . cófifticin medio inter 
due. extrema vitiofa, quorum neutrum 
convenit virtutibus Theologicis ut con- 
fiac ex dictis in primis quat. circa ipfas. 
Decateris virtutibus moralibus patet ea- 
dem.diftin&io tum ex ratione modo daraj 
qunianulla illarum habet pro motivo for- 
maliius poteftativum alterius füperiusat- 
£riburii juftitiz, & fola ipfa confiftitin me- 
dio rei ut didi eftqua ft. 9. tum quia reli- 
quz virtutes moralcs ver(antur circa paffio- 
ncstanquam circa materiam propria ipfarü 
iuflitia verà circa operationes, uc liquet ex 
q. 10,tum quia obligario incumbess cate- 
pi5 virtutibus diffcrr Ípecie ab obligatione 
urgen- 


De differentia juft. vc, t4t 
ntg iuíftitiam, ur coaítar ex qui ;. 
ueunr autem virtutes eiuídem [peciei 

uam habere diveríum Ípecie. 
ime juidem oltenduant clare diver(i- 
i(peciicam iu(tiriztà fortiturine ; & 
erantiz , alii[que vircutibus, quz di- 
uradíe. Circa virtures alias ad alte- 
; quz dicuntur partespeteflacivzziu- 
*, dicendum eít cum D. Thoma 
t. 8o. & aliiscommunicer , aliquas ex 
lifferreà vircute iuftitiz per defectum 
litatis ; alias per defectum debiti fun- 
a iurealcecius, Per. defectum huiuf- 
debiti deficiunt ab adequate con- 
Leffenciali tuftitiz, versciraspratitu- 
ndicatie cuiu(q'te proprix auctorita- 
miffa,liberalitas, amicitia,effabilitas 
x eiu(modi. Ex quibusaliqua vix,ul- 
efpiciunt tatienem debiti , ex parte 
ti, aliz vero re(piciunt , rationem 
ifundatam in fola,ut communiter di- 
honeftare virtutis, hoc eítnon fuas 
riniurealrerius, feuin amplicudine 
ca liberraris alienz led, infola com- 
one operis cum operaote facta 
ctam , rationem, Per det£eGtum eró 
iratis deficiuntà ratione ;,. & con» 
quidditativo adequate  iu(tiriz 
», pietas , & obíerrangia maximà 
xetS 


pne Ss DO Guaffie-XIL. — 
véróreligio; Quia Dco nunquam pe 
| exhiberi honor, & cultuszqualisinfii 
ejus Majeftati. Dictum autem eft qual 
zqualiratem cfleds ratione juflicia. |l 
fert ergó manifellé celigio à juítitia. I 
dem criam differt obediencia quz cft 
cies obfervantiz , & nonattenditzq« 
rarem rei eum re, fed conformitatem 
luntatisinferioris cum volunzarefupe 
ris , ac prz celleucis. : 
Verum manifefttor ef*,. & quoda&m. 
do prior, mariíqueconípicua differer 
quz petitur ex motivo formali harum 
türum, Virutes enim mon diftinguu 
formaliter per diftinctionem .opera 
num ,& cfíe&tuumquos piztant , aui 
culiariumcendirionum , quz 1ildemi 
ritienibus, & effectibusconveniunt, 
n diverhratem (pecificam motivo 
eimalium, utjamiterum dictum ef 
advertit D. Thomas ubicumque aliq! 
virtucem  fecernitab aliis Motiva au 
formaliaiftarüm virtutum differunz i 
fc(pccie. Quis metivum juftitiz , efl 
proprictacis, íeu libera facultas altetiu: 
Qinsrzin bonum ipfius, Moti vum veri 
ligionis cfl beacliashonaris & culias 
biti excellentis , Acpraeminentia Dci 
Pumiptincipii.Simélicer qotivum ob 
did ; L^ 
e 


De differentia jut. eovc, 144 
entiz eff przcepzum , aucconfilium fupe- 
rioris. Quz tria funt valde divcería , Licer 
enim pofhrin controveríià vocari.an Deus 
ratione (uz excellenti , ac precminentiz - 
habeat jusproprietatisftiiderale ad hono- 
rcm & cultum (ui , pofbtque proindejufti- 
riahomiuis erga Deui imperare efficaci- 
ter, actusrzeligiopis : fimiliterque peli 
cosgtrovcrti, an Deusratione Íuz (uperio- 
ritatis & dominii habear jus (Liictum pros 
prietatisad obedientiam no(lram ; poffint 
que proindeactus ebedientiz per eandem 
juftitiam fimiliterimperaii, de quibus di- 
cetur infra: dubitari tamen minimé;,pureft 
quin przeminenria (uper omnia:crcata , & 
ratio primipriacipii diftingnaturtorma- 
liter à jurc proprietatis, & libera facultate 
zeífpedtuhonoris& cultus;idemque dicitur 
proportionaliter dc motivo obedico:iz. 
Patetigiagr manifefté religionem & obe 
dientiam , & àfertiorireliquas virtutes di- 
ftingui fpecieà juftitia particulari, . 

Ad ;. diftinguiturallumptum ; Religio 
tribuit Deo jusfuum aempehonorem , & 
cultum ipfi. dcbitum movente formaliter 
excellentia & przcminenzia Dei , ut.primi 
principii cangedeturaffumptum ;.moven- 
tefermalizer jürcactivo, divine proprictáe 
tis: negatur adfumprum , & indéconíe; 

2 Quee. 


[44 Quito X1T. ^ | 
quentia; Eodem modo dillingtendum 
eít , quod. in 2. dicicur de obedieatia er- 

Deum, 9^! 
"Quod deinde adjungitur ntrobiquae de 
impoffibilitate exhibendi Deo honorem 
'& cultum, aut obedientiam ipfi debitam, 
quin cascerisomnibus; & fiagulis tribuan- 

 *ur omnia fua jura, quatcaus nulli ullum 
fuum jusnegani poteft quin fimul negen- 
rur Deo honor & obedientia, quz ipli d£- 
bentur, Hocinquam nihil probar, Quia 
poteft nihilofninus é converío tribui pro- 
zimo jus (uum per virtutem juftitiz, quin 
propterea ezerceatur formalicerullus actus 
religionis: aut obedientiz erga Deum, 
Nempedusz iftz virtucesfunt motivi uni- 
verfalioris, quam juftiria, ideoque non 
converruntuz faltem mutuó actus & exer- 
cicia hujus & illarum, idque fuBicic ad 
diftinctionem, & neceffiratemidiverfaram 
virtutum.: Hac enim de caufa necceflatie 
funtalizi rittutes, ultra chatitateth ad o« 
pera non felum confilii ,!fed etrarn: prz- 
cepti obligantis fub morrali ; tametfi hui 

' juí(modi operum omiffio fit incompofü: 
bilis cum aQwcharitatis; |o 7 00? 
-:2Deindencompolfibilitas actas elieki 
eb: aliqua virvuré eum omiffionc a&uath, 
qué veríantüt citca xia tense (ohaist 

t4) qa " bia 


^ 


——————! 


De diferentis ju. ta8 
obat peractum talis virtutis poffeimpe- 
à, vel efficaciter & determinate ac pro- 
mé, vel faltem inefficaciter, & inderer- 
Imaté , aut ditpofitivé illos a&us ; non 
tem neceílarias przteréa non effe alias 
trüresad eofdem actus fpeeialiter defti- 
ra$, & luperaates formalitar, ac expli- 
tees dificulrates, qui unicuique gene- 
actuum fpecialiter in(unt, ut innoccícit 
doctiina rraditaquzít, 10. 


QV.ESTIO XIII. 


vum "virtus juflitia fit clarior c perfe 
dier quAm reliqua "uirtutes mo- 
rales? 


losTvh non eife clarior & perfe- 
Gier. 1. ex generc fuo, Quia virtutes, 
quz verfantur circa bonum proprium 
ederando paífiones funt potiores virru- 
bus moralibus ordimatis ad alterum , & 
dx verfancur círca opetationem, ac bo- 
um aliorum, ut contehdir Buridanus, 
[empe intentio boni proprii cft magie 
»nformis ism»clinationl maturs ut cex- 
etientia conftat, nec pon ordini chari- 
stis,uc dictum eft. quaft. 45. dc vite, 
[hcol  Dicgun aucem c& fupra imwo- 
bs «ei 


| J46 .. - -— nfi X11. . 
ionem boni alieni eife proprium] 
tia & partium omnium ipfius, atqu 
Jiquas virzures morales verfari circa 
| ifioncs,.& intendere]. bonum cuju 
proprium. Ergo fortitudo ,.& temp: 
| £gia,cum omnibus fuis parcibus fubjec 
i sk poteftativis funt perfe&ieres, quas 
| Mtitia. cum fuis. ! 
.?. Inter virtutes, qua funt ad alte 
|t sprzeminent procul dubio religio,& 
Aientia mandatorum Dci, Quia, u 
guit D. Thomas quzít. $1. art. 6. 
E ntad inem fertiuntur bonitatem e: 
dine ad finem, idcoque quo funt pro 
quiora fini funt meliora. Omnes at 
wirtutes morales verfantur circa me 
ideeque-funt ad finem, atque huic. 
ropinquioresreligio & obedientia n 
Batorum Dei, quam reliqua virrute 
alterum. Quia verfantur circa ca, qua 
gectó, .& immediaté Dcum f[pecialice 
fpiciunt. .Erge telipio & obcdicnria 
"gerant pesfcétione juftitiam fimul 
. €qteris virtutibus moralibus, 
.3. Inter virtutes, qua verfantur « 
roximum excedunt liberalitas,.& ma 
denis Quia-quod continet totam. 
- £fechionem alicujus in fe, & aliquid | 
dipea peifé ionis (peciatia lupus 





Duperfifhono juft. ce, 3 

&iusillo, Hoc autem modo fe 

liberalitas, & magnificentia re(pe« 
iftitiz. Ergo ambz funt perfectiores 
ia, Patet major, quia quodlibet fini- 
ir majus qualibet additione. Proba- 
Winor; de liberalitate; quia voluntas 
id alicui fupererogaudi liberaliter 
dit effcnrialiter in fe voluntatem nom 
adi, ac tribuendi, quod fuum ejuf- 
elt ; & adjungit preterea volunraterm 
adi de proprio, Idem patet a fortiori 
agnificentia, quia hzc comparatur 
liberalitate, ficuc liberalicas cum :u& 
» fiquidem liberalitas parvos, magnis 
tia magnos fumptus facit, | 
, Inter eaídem virtures, miferrcordisg 
otior, Quia D, Thomas quzlt. 5o. 
. & 4. ponit mifericordiam intei vir- 
; morales, qua. verfanrur circa proxi« 
1, eandemque dicit poriffimam inter 
es virtutes, quz ordinantur ad proxi« 
|. Pr&terca iuftitia ctiam legalis or- 
'ur ad proximum, quz ramen indubi- 
1 prz fertur iufticiz particulari. ; 
. Ita natura comparatum eít uc quie, 
magis neceffaria & minus rara fint vi4 
« Sic aqua magis indigerous, mugif4 
ibundamus quam vino; tet qua 


s, K lie de cotes eiglpodiy 
Gs (7 o-se€* 


-— 


n 


A. 


a— Y. 


" it s x CN 
Tl. moo 7s 3 ibxihd u——— 


2 A35 


"mi 
» 
* pd 


249 | of XIII. ' 
queintet fenfushumanos tactus éft maxi- 
me neceflarius, adeftque animalibus & 
omnibus, &| femper, eft vero minus pere 
fectus, quam alii fen(us, Ceite eflj ia- 
peife&ior vifu, ut. colligitttr ex Philo- 
Íopho initio metaphyfica, &xarnen vifíuy 
éít minus neceffarius ad vitath , dee(tque 
multis animalibus, tum per fe, tum peraee 
cidens, Ergo ctiam inter virtutes ca eft. 
minus perfeda, quz cít magis neceffaria, 
&reperiurim pluribus. Eiuímodi autem 
eft iuftitia cÓparara cum liberalitate, mae 
nificenria, & pluribus aliis. Quead ne» 
£cílitatem quidem, quía iuftitiaomnesin- 
digent & femper. Sic enim qui(à; indiget 
rebus fuis, quasabíQ; iuftitia aliorum erga 
€; habere non potclt. SimiliterQ; indipec 
pace, & tranquillitate, atque matuis ofli- 
«iis benevolis proximorum , qua tamen 
haberc non petceft abfque (ua erga alios 
iuftitia, Quoad fzequentiam vero ; quis 
Suftitia petcít ab omnibus eipga omnes 
femper & ubique exetceri abfque liberalie 
atc, rum fua cuiufque.erpa dlios, tum a- 
liorum erga fe, Ar liberaliras haberi nom 
poteft abíque iuftitia cum fua erga alios, 
urliquetexzatione przecdenti ; tum alio- 
inm erga (e; quia ea feclufa non habebi-. 


dor quid 


234 4 


Gub 


e HM mme 


liberaliter exogevaxa Euxvarta 
t! : (OMA 


De perfefione jufiitis, 
comparetur liberalitas cum mult A 
exercicii juftitiz, non poteft nifi a. paucis 
& crga paucos, arque raremrer exerce. 
d multis non fuppetit undc finc libe- 
rales : multis erogari non poteft , nifi per 
prodigalicatem K liberaliras [zpe exercico 
exhauri ciró materiam [uam, Idem àfer- 
Hori concluditur de magnificentia. Erze 
e eft minus perfecta minufd; pretio» 

quam aliz virtutes. 

6. Ea virtus eft przítlantior cuius opus 
eft difficilias, Difficilius autem eft rerri- 
bilia, & ipfarn quoque vitam contcrane- 
te, quod fpe&at ad' foititudinem ,. quara 
jus fuum unicuique tribuete, quod fpectat 
ad juflitiam. — Ergó fortitudo eft virtus - 
przítantior, quam juftitia, 

7. Qucd.ad claritatem attinet & cele- 
Briratem magis plauditur liberali, & forti 
quam juíto, & qui fuere fortiffimi majox 
rem nominis celebritarem obtinuere fem- 
perquam quí juftiffimi. Ergó fortitudo;. 
& liberalitas funt vittutes clarieres, ac ce- 
lebriores, quam juítiria. et 
O R. Philofophus in hoc libro ;. füb fi- 
gem capitis primi fraclarifima virtutum, 
ait , viderur eff Milrin, (Co neque Heipe- 
rus, neque Lucifer ia eil Alcmiralilit, 


6 5 | Susa. 


esito X11. 


Mo 
Suifragatar D. Tehmas quzft. 58, art 155. | 


ajcus : manifeflum eft quod ipf^ (loquitur 
dcjuítitia) ef? praclarior. inter omnes vire 
utes morales, Probat Philofophustum ex 
wnlgari proverbie ; Inffitin in fefe vuirtsies. 
gpntinet omnes ; tura quia przdicus juffi- 
tiz, nen folum fibi, fedaliis eft benus, po» 
€eítque uti virtute, pon folum in ordine aé: 
fe, (cd ctiam in ordincad alios quorum al- 
£erum tantum priítaat alia vircutes : tum. 


quia uti virtute in erdincadalios eft diffe |: 


eillimum ; atque maxima videtur cffe vire 
&u$, ad quam ÍpcCtat, maximam fuperars- 
difficultatem. Verum uterque loquitur de 
Juftitia legali, eaque comparata cum folis. 
wirtutibus moralibus, qua vetfantur, circa. 
proximos dire&é, & immediate; atque in 

ujufmodi comparatiene memo cít; qui: 


dubitat de przeminentia juftitie, quam 
, €onvincit aperte ratio D.'Thomz, nempe: 


bonum commune intentum à juftitia le» 


gali przeminere bono particulari 5 circa. 


quod verfíantur aliz virtutes : ficut finis 
przeminet mediis. 
Jam quod ad juftitiam particularem gg- 
precellere inter ali 
rime ex.parte fubj cCN5 quia juftiria refi- 


detin yeluntau, alim ved virtutes in ap- . 


. inet, docet fimiliter D. Thomas ibidem- 
virtutes morales. . 


—— 


YSNW: 


" Pj d:éns jy . . 1 
a foie eA ando uidens vofica- 
hodératrix-appetitus rationalis, reli- 

'Yeró virtutes appetitus fenfitivi fei 
onum ut dictum eít quaft, 10. Deinde 

irte objecti, quta alis vlrtuteslaudage 

olum quatenus funt bonum ipfius vit 
1 ; juftitia autem quatenus cft bois, 
'nefa&tiva, ecianfrelpetta alio1um, at« 
diffufiva fuidn ilios. Quod cftexcel- 
ius ac dirinius, D. T homg adharede 


imauniter égttri adjun Gà ex Caictanbo 


itione- fenténtiata' cjus accipiendata 


de compatatiéne éum folis virtutibus 


alibus; quz vel bon fünt'ad alterum, 
dire&é: & immediaté ordipantus dd 
mum, üt ad finem cdi, — 


Jicendum autem primo eft juftitiama: 


icularem effe mapis confpicuam mae 
; plaufibilem ex fua natura quam coe- 
; virtutes morales ; five perfectiores 
five minus perfecta in fe intrinfecé; 
n^ nnítea Tiemnra ramen iuftiriale- 


1;j3- Quafi X111. - | 
znas quatenus quaft, $1. arc. 6, pro fipak 
ficando cxcefla religionis ait eam prz mf- 
nereinter alias yirtutes imerales & de obe- 
dicntia concludit quaft. 104. arx. 3. effe 
otioszem inter virtutes. morales: & de mi- 
ericordia quaft. 15. art. 4. eam effe potifi- 
faam inter omnes viyttte$qua ordi Dancer 
8d proximum : quzft. veró 58. 210,53. dici 
juítitiam effc praeelariarem. . Praeclaziras 
, $nim «onípicuitatem & plaufibihtatesm 
ágnificat potius quam intrioíecam pét- 
fc&tionem, ad quam referuntur voces pr- 
lativz aliarum virtutam, Idem claré ex- 
primic T ullius deofficiis ubi agit de julti- 
t*i&  Aitenim ós jnflitia virtutis fblemdar 
efl smaximus, ex qua boni viri nominas- 
tur. Qux ipfa nominatio eft clarum at-. ' 
gumentum fumme ccelebritatis injhac vir- 
&ute, utpetc impettiepre nomen, qued 
foli omnium fimul virtutum cumulode- , 
betur re ipfa. — 
,. Probatur satione. Quia wt feperius di- 
Cum eft aliz virtutes morales confiftunt 
in medio inter duo vitia, quorum alterum 
» execdit, alterum deficit 4 ratiooe medii. 
Undc fit, ut medium ipfum appareat dofe- 
€tuo(um , cum comparatur ad extremum 
execdens ; appareat veró excedens, cum 
AempAaraturad exuermure decceos, Qua- 
. viS-. 


— - pa end 


De perfefüiene juffitia.. 
er uterliber virioíus confundit .. 
Mum cum altero-viciofo arque yitue 
j atrilibet proinde difficilecít agno- 
rigtuo(um;, ut talem, eique plaudere, 
irur. Philofophus z. Eth, cap. 8, far£is: 
id timidum cemparatur, audax cum 
lacem, timidus ejfe "videtur, Pari moe 
sperans, ec. Liberalis etiam, prodigus, 
Er,mox concludit : gsproprer, e 
worum Hterd, tüedium tsp[ns à fe com- 
td eleerum, atque fortes, audax qiie 
umidum , timidus autem) audacem ap- 
Qr in ceteris fimili raodo. Av iudlitia: 
ldem media. inter duo exiremz. vie 
nontamen inter duo vitia,.urt oílen» 
ít quaft. e. atque ideó ex compata- 
»& oppofitione cum utrolibet excre- 
itiofo, agnofci facile, atque laudari. 
;» cüm neutrum ex illis extremis op- 
ur alteri, fed. folà: virzus utrique. 
undi veró cum.nentro extremo vie 
poteft magis; quam poffit confundi 
. cum timido, aut prodigus cum ile 
li quandoquidem iuftitia. perinde: 
itur torr:vitio fibi contrario , nec 
fi totun; vitium, (icut opponitus us» 
cxttemum vicium alteri.exttemo vie- 
utet igitur iuftum elle difcernibilioe 
| € 5, Xs, 


Yn €u«ffio XIII. 


£em, quam. przditos aliis virrutibusmorss. |f 


libus, ac preindé mágis confpicuum, mae |f 


gifque plaufibilem effe, 


A7 


' Accedit alias virtürtes non cohbfiítere in: |. 


$Sndivifbili ea parte objecti. Contingit: 
enim alium effe magis, aliam minus li«. 
" beralem ac fortem ; & faeilcm ad majo- 
ves, vel minores donationes; ad majorum, 
autc minorum periculorum contemptum, 
& ficdealiis. Atque idco unum magis. 
. Uccedere, ad alterutrum ex extremis ex 
tiofis, quam alium. Underurfíusconfun- 
ditur facile virtuofus cum vitiefo, cui 
fuerit magis affinis , non folum ab alter- 
mtro extreme vitioío, fed etiam à virtuos 
fo, qui eft propinquior ad extremum vi- 


tiofum oppefitum, — At juftitia cenfiftis 
án indivifibili: ex parte objecti, & idee . 


vemnibus faci]é. patec , maximeque cen« 
fpicua cft. 


Accedit rurfus plaufam & zftimatios 


. Wemaliarum virtutum effe!devinctas cer- 
tis quibufdam opportunitatibus, non uf-- 
que adeo frequenter occurrentibus. Fore 
Vis enim zítimatur temporcbelli, & eon- 
temniturtemporc pacis. .Similiterque lii. 
beralis, & mifericers, cum premit, aut de- 


pulía jam eft indigentia, & fic de aliis. . 


érjufiria in bello & js pace omnibus. 
UC Weg, 


Bi perfectione juffitra, 
per & ubique eftopportuna ac 1 
i"& xqué z(limabilis, Eft ergo 
alior ejus plaufus. 


ccedit demum actus earum virtutum, - 
non funtadalterum fzpe latere. Quia : 
enr in ipfo virtuofo, ideoque parum ' 
'rvadtur, & (zpenec obfervabiles fant, - 


iuftitia teftes habet inevitabiles fua- 
| operationum , & omífionum eos o- 
55, quorum pracavet ; aur reficit no- 
rentum, QWoed ad di(crimen maioris 


3. 


fpicuitatis valet plurimum. Támer& ^ 
) hoc difcrimen fit commune iuftitiz : 


Leztreris virtutibus ordinatis ad proxi- 


m ; fupereft tamen aliud eaput, unde - 
|i etiam przferatur, ut fir przclarior.:- 


n enim jufítitia folum rribuat unicui- 
quod fuum eít faltem per fe, ac dire- 


nullam ex proximo ; «ui id tribuit, - 


Jarum actionem, aliamve 1zetributio 9 


! meretur, aut expectarepeteít przcisd ' 


iatura fui operis. Arcreliquae virtutes, 


| tribuant proximo, quod nondum 


ipfius, movent accipientem ad grati- 
inem acremunerationem, Q'iareexepe 


1m caterarum virtutum magis, quam : 


citium iuftitiz obnoxium elt finilirae ' 
(ioni de intentione operantis turpis ^ 


i gratia, aut cx alio motivo minus har 


G6: (0 9» N$«- 


Ln 


P c 


-é seftio XTIL 


pclto, Claritudo autem, & plaufus pro» 
prius virtutis, pendet ex opinione de recta 
intentione operantis, & propria virtutis, 


. «ulus actus exercetur, 


M 


Necobítar ad actus juftitiz allicere ti» - 
morem pana & vindichz imminentis i8» 
julto ficut fpes lucri allicit adactus alia-.— 
rum vircarum, Non inquam hoc obítar, 
:üm quia jaftitia (zpilhmé exercet fuos 
actus abíque ullo timore ex omiffione. 


' vel qurà noadum urget przceprum , vel 


alis de caufis, infra atuünpendis.: tunm 
qnia pana & vindi&a quzritur ex una 
parte; & zqua, ac plerumgne multo eriam 
majori follieitudine viratur ab altera, fci» 
licet ab injuto, Quod non contingit in 
zetributrione inducibili per aCtus aliarum 
virtutum. Quia ad eam propendet utra 
quc pars. Quare rimor mali temporalis 
&x injuftitia non eft zqualis,(pei lucri ex 
virtute ad alterum , non obligata, per jus 
alterius, Sabfiftit ergo rasio expenía in 
favorem juftitiz, Porre qua diéta funt 
de claritate juftitig particularis campa- 
Bata. cum virtuübus cateris prater juffi- 
tiam lcgalem, vim habent eandem, fj non: 
& maiorem refpectu iuftitiz legalis com- 
juste cum caters virruribus . tenden-- 

| wow 


— ue 





De perfelioma jufirim. — ^ YT 
tibus ad bonum communizatis , ut pare» 
bi: confideianti, | 
Dicendum rur(us cfl virtutesad alrezum 
.Adell iuftitiam & eius partes [ubiedtivas & 
.poteítari vas,'ac integrales fuperare pexfe- 
dione reliquas virruütesmorales ex genere 
Íuo. lftam conclufonem evincupt aucto- 
xitasPhilofophi & D. Thomz faventium 
illi locisinitio indicatis,.nec nomrationcs 
utriufque ibidem produétz. 
. Dicendum clt tertio, neque iuftiriam 
legalem, negre iufticiam particulare prz 
emunere ecielione omnibus omnins yir- 
turibus ordinatis ad altezum ab(que ulla 
prorfus exceptione; licet przemineac iu» 
xta menrem & fenfum Philoíophi & D, 
Thome, ror pais convincitur clare 
«quoad virtutes religionis & obedientix 
argumento propofito in fecunda ratione 
dubitandi , quod eft D. Thoma in loco 
paulo ante citato circa religionem, Cir- 
«a. 'mifcricordiam firailiter przferendam. 
iuftitiz producetur in rcfponfione ad 4. 
fundamentum eiu(dlem D, Thomz con- 
vincens itidem efficaciter. — Ha igitur 
Ues virtutes eximendz (unt ev gene- 
rali przlationc iuftitiz. fuper alias virtue 
1c5 morales. 
- Quoad alteram partem de meuxe YW« 
CREE YA 


1,9 : Queflió XT11I. . 
lefophi & D. T'homs ricuter, dun ptzfert 
juftitiam aliis virtutibus, lequitut dejd- - ! 
ftitia comparata cum emnibus cuiufcun- / 
que condirionis virtutibus moralibus eti- ! 
&m ad alcerum , fed cam iistantüih; qüibis 
fecietis humana contimetar ; &r ad ptoxi- !' 
snos erdinantur.Circa quam rem nulla iei - 
primis dubitatio effe poteft de Philofy- 
pho ; qui videlice: comparationem infti- - 
tuit, cum iis folum virtutibus , dequibus - 
ipfeagit in iifdem illis libris ethicerum, . 
"Hon autemapit derelipione & obedientia 
. erga Deum, fà deiistantum quz tnédo : 
Botatz funt, neque inter eas. comprehen. 
dit mifericordiam mifi fórmaliter cempaf- 
fivà utdiceturad 4.Iam D. Thomas ubique : 
vbfíervat fenfum Ariftotelicum, dum aliud : 
Tpecialiter non exprimit ; fed ufurpaclocu- 
tionem univerfalem, t 
Przterca fiin genesali ea przlationejue - 
ftitiz nonfubisnrellexiffet exceptionem re- - 
ligionis & obedienriz crga Deum,necnoa ' 
Imifericordiz ;, nonpuré compaffiva ; ma- 
nifeftiffimé fibi contradixiffet femel atque : 
iterum ; & quidem in una cademque parte : 
"Theologiz , eaque ab ipfo omnium dili- 
gentiffimé ac . perfectiffimé elaborata, . 
drirdoquidem in eadem 2.2.expreísdó prz 
eir. iufliria cas ves virtuces: locis paulo : 


— 


De perfetiine juftiria ; 1f9 
te memoratis, Certum igitur eft qued de 
inte Philofophi & D. Thomzaflertum 
t; & conclufio , quz dicta eft utrique 
aformis; elt omninó vera. 
Ad rz, Virtutes ad altetum ita profpiciunt 
no alterius.ur. ipfz ip(arumque actus 
lde etiam perficianr fuum fubiectum,- 
rquemagnum eiufdem bonum. Inten- 
»autem naturz & ordo charitaiis prefe- 
nt bonum. cuiuíque proprium ceniune 
am cum bono alteriusilli beno quod eft 
nirarum ad (uum fubiectum, nec eft dif- 
ái vum fui. Ejuímodi namquecít boni- 
iomnis ; virtufque divina. 

Ad 2, Concediturtotum. Eft enim de- 
onítrativa ea ratio D. Thomz. Sed jam 
emonitum cítin przlarione genceraliiu- 
tiz non cemprehédi religionem & obe- 
entiam mandatorum Dci á Philofopho, 
. Thoma & aliiscemmuniter, & ànobis 
.emptazfuerunt expre(sé. 

Ad 5. Liberalitas verfatur primó & pet 


* -——— 


iproxiguum ag atus ipfárum , ex proyvio 


d 





*ée .. Quis XIIT. 
& peculiffi uniuicujwíque illarum m 
vo, cliciendos ranquam remevens pr 
bens. Perfe&tio aucem cajufque vic 
.Beníatur penes id, quod. convenit illi 
mà & perfe, & przcisé ratione fui w 
vi. Qiuarecadem de cauía poflponitu 
beralitas iuftitiz, qua poftpofit fun 
dem (upra. univerfaliter. viztutes, qua 
Íantür circa paffioncs.. mE 
Jam.concinentià.iuftitiz inliberal 
non verificatur. formaliter. quoad p 
tionem'quaz convcnitiuftitriz ex fuo 
tivo. Quia hocnon continetur in m 


.. vo liberalitatis, ut patuic verificatur 


dc folacantinenrtadn genetc caufz di 

fitivz. tantum , quatcups liberaliras 
difponitanimam ad iuftitiam ut. inii 
non poffit effe liberalis circa eandem 
Ífonam , & circa idem genus rci ; libe 
veróà poflit effe faciliusiuftus.. Sàmili 
do ac ratione begatar contincotia iuíl 
& liheralitatisin magnificencia, 

Ad 4. Mifericordia ufurpatur dup 
ter. Primum pro affectu compaffivo 
proximi. [ubveniente. eidem. ex cem 
Bone. Atque hoc modo, eftinferior v: 
we iuftitia: ob eanderh. rationem qua 
prefertur aliis virtutibus circa paffic 

Secundo ufürpatur qileticordia pro 


Be perfefione juftisia, 141 
Wie. cuius motivum eít dignitas naturz 
] ationalis patientis indignz & 1mpcdiens 
| tequantum poteft, quominus ea patiarur. 
Ord motivum & opus patet effe longe 
nobilius motivo & opere iuftirtiz, Cia 
dienitas humanz naturz quz pertinent ad 
eius fubftanriam przrzponderat. incempae . 
rabiliter iuri. homigís, quod eft accidens 
ipfi inhxiens. Wade apparet opus operi 
hmiliter przeminere, faltem formaliter, 
TNotat porró Caietanus in hunc art. 12, 
quzíL. 58. priori & non pofteriori modo. 
mifericordiam comrmunitet accipi, Idco» 
que non fubintelligi- quoad. polteriorem 
gaificationem, dum non fit peculiaris & 
expreffa mentio ipfius. 

Ad ;. Conceditur in eodem rerum ge- 
nere przeminere perfactione qua funt mi- 
nus neceífaria iis quz magis neceffarja. 
fünt. Sed negatur iuftitiam offe magis 
neceffariam quam liberalitatem fumpram 
inco fcnfü, (ccundü quem dictum eft ipfi 
przeminere iufticiam.. Conftat fiquidem 
ex doctrina tradita circa tertium, iufti- 
tiam exerceri non poffe ab illiberali fecun- 
dum eam liberalitatis fignificationem, 
ac proinde eft ea fpecies liberalitas magis 
ncceilaria quam iuflitja, quandoquidem 
pcceílaria ef ad ipíam iuftiiam , ewe. 

. ] YA 





Yé» euaftio XIII. 

hzc ad illam non fit fimiliter meceff 
Eadem eft ratio de czteris virtutibus, 
funt ad fe, & verfantur circa paffiones. 

gisenim neceffarium unicuique eft eff. 
neordinatum in fe, &. ad fequam refp 
aliorum ; neque hac fecusda bona ord 
tio haberi poteft ab inerdinato refp 
fui. Difcurfus igiturobjectionis valet 
tius ad confirmandam do&trinam fup: 
traditam; arque objectio utitur alia | 
yalitatisfignificatione, quz non eít ad 
it liquet ex data ejusexpofitienc, 

Ad 6. D. 'Thomasquzít, 27. fineq! 
12 3,art-12.ad 2.atque in przfentiar 
zcípondet eprimévirtutes non zftima 
magnitudine difficultatis fecundum 
ex magnitudine caufz & motivi, ob« 
€a füperatur: atque. in virtutibus ala 
motivum eft przítancius perfe, & pra 
ex ratione formali cuiufque virtutisiq 
in fortitudine &aliis qua funt circa p 


nes. Deindeteta colle&ioactuum iuf 
-l1:452..13112- 22. .-— c--..Tl:..-— -. 





De perfectione jufta, 1é5 
Kd 7.Liberali & forti plaudirur plerum- 
que plaufu gratificante, & obíequenre pro- 
tef acceptum. beneficium à liberali aut 
doni , vel propter poteftarem acquifirtam 
forti ; vel zítimatiene foliusphyficz bons 
conltitutionis : nen verà laude magnifaci- 
entre & morali, Cujus fienum eft, quod fz- 
ps fimiliter plauditur manifefte i a 
"nec non audaci ac per temeritatem victo- 
I1, ad eum fere modum , quo plauditura- 
gro uberi , & equo vincenti in curfu, auc 
przlio. Plauíus autem iufté operantis ple- 
rumque fequitur opinionem honeflatis, & 
«ft laus magnifactiva, cum commendatio- 
ne verz virtutis ob rationes fupra datas;at- 
ue hoc fenfu attributus eft juftiriz plaus 
us przcipuus & confpicuitas major, 


QVJESTIO. XIV, 
Vrrim injuflitin [it vitium (eciale; 


. 7 Idetur nen effe.1. Quia homicidiü,des 
tractio;adulterium ,furtum,perfonarü 
acceptio,ufura, & fiiniliasür adtiones 

eppofitcjuri aliene proprietatis, atquea- 
dcó illis omnibus convenitratio juftitia 
proprié calis & camé videturillaomnia füb 
uno vitio fpecialiconrincri minimé pose, 
| Uta 


364. Quaftio. XT1Y. . 
tum quia diffident valdeinterfe , tum qnia 

. €ontingitfacilem ad füurandum effe difhict- 
Jem 134 homicidia, & fic de aliis. 

2. Philofophus in przíenti.cáp. 8. dicia, 
,eperantes conrra, iura aliorum ex paffiode 
facergquidem injuriam, non tamen effc in- 
juítos Effent autem ininfti &. uaicgs ac 
oediatis effet habitus injuffitie. Qus i 
Scquitereturquibufvis actibus injuftis ,. & 

conílitueret injuftos fimpliciter feu uni* 
vwerfaliter & in omni genere. 


-—— ev" 'l.& 


s. D. Themas in. przfenti quzft. 59. 8.8; | 


8d ;, conftituit hoc diferimen inter intem- 
gerantiam & iajuftitian , qued fi quis fa» 
€iatal quid ulrra mediocritatem in -snaté- 
riarntempcerantig , peraccidens & prater. 
intentionem ratione ignorantis invinci- 
bilis ; non propterea facit intemperatum,, 
" ant forinaliter, aur etiagu materialiter: fa- 
citveró injuftum | materialiter qui. fimili 
protfus modo tranfgreditur medium iufti- 
tiz. Cui difcrimini nullus effet locus ,.& 
'Ydaretur habitus fpecialisiniuftitiz , fcut 
, daturhahitus fpecialisinremperantia., 
R.Sicutiuftum itacriam iniuftum fu. 
mitur quandoqucelaté & generaliter,quan- 
doque ftrié & particulariter. Ini.uttum 
Jaré K generaliter eítompe oppofitum. Ie» 
& » & 1ctaminirationis.N nds omoes vec- 


-— 


CX S. 


De conceptu injn[Hrra, :£6t 
esiniufti, & omnepceccatuminiafti- 
itque iniquirasdicirurrum à Philofo» 
mircio hujuslr bri , tum maximé in (a- 
iteris ficqueatec, Injoftitia hoc siodo 
(ta non eft particulare vitiam, (ed 
gencrica otnni vitio communis, Ín- 
im fltrié & particulariter eft quod 
imituriuri alieno proprictaris tanqua 
*meius, & traníprediens limites ab 
rhxos, Vnde iniuflitia particularis 
tio vel omiffie contraria obligatioaá 
az in eedem alrerius 1ure, 
ftitiaifta particularis eft virium fpe« 
ex coufenfu omnium cum D. Tho- 
rt. illo 2, proximé citato. Qaiaubi cft 
xiaípecialis oppofita fpeciali mate- 
fpecialis virtutis, eoipfo dacut virium 
iale oppofitum tali virtuti fpeciali: 
1»autem fpecialis virtusintendensin- 
nitatem iarisalieni , tabquatu materi- 
pecialem, vcl liquet cx diGisaqaazfít, 
co datar vitium fpecialeintendenslc- 
Éiuris alienipreprietaris; id eft dacug 
tus fpecialis vitiefus iaclioaas indie 
ninatim quantum eít ex (cad omnoo« 
reiuftat. 
crufa obfervare eportet aliud effe pec- 
conva iuftiam : aliud peccare ex ha- 
imiufliriz, Fieri aimjum, pow 


— 


M 


1€6 éwafi XIV. — 
ut quis peccet furando contra Jufticiam; 
quin ralisactus procedat ex habituipjufli- 
ti£, Poteítenim quis furari ex folo motive 
loriz vanz, concupifícentre, timoris, aut 
milibus, Ectuncpeccabit quidem contra 
iuftitiam , quarenus neccbit juri álterius 
nontamen pcccabitex habitu imjuftitim, 
quatenus non movebitut motive ejus pro» 
prio; & particulari. Cujus indicium efh 
quod poft ejuímodi actus fepé repetitas 
non propterea dabiturin furante facilitas, 
-& inclinatie ad furandum quando jam 
amplius non aderunt mortivagloriz vans . 
concupifcentia &e. lropter efectum co- | 
gnitíonis a&ualiterilla reprefentantis;vel 
quia tametfi actualiter adánc im cognitio 
nc,non pollent nihilominus vi fuffcienti 
"ad reddendum facile furtum propter virtue 
'tes contrarias humilitatis, temperantiz, 
smaníuetudinis &c. poftea scquifitas & 
aufcrentes facilitatem ád  profecutionem, 
orum motivorum, atque adeÓ ad furan- 
dum iifdem motivis. Àr fiquis fzpe fure" 
tur ex motivo inzqualitatisinter dam n uri 
"E lucrum: hoc eft propter ampliandos 
terminos propria liberatis & rcítringoa- 
'dosalienos , atque ex amore przemincen- 
« tig , quoad hec, fupraalios; acquirec eb 
fgfo kibitum inj éisie ,ixasea cte 


LÁ atü(—— ————————— M es o7 


5 esti. 


Deeonceptu inju[lHria TÉ? 
idum , tameríi defint extera omnia 
iva modo cómemorara , aliaque fimi- 
ppofita formaliter & dire&dé morivis 
um virturem. | 
wet igitur injuftitiam particularem 
Xitam formaliter & directe particulari 
tiz.eíle vitium ípeciale diílinctum 
iceab omnibus aliis vitiis, Potellveró 
! definiri habitus inrentivusinztqualie 
inter damnum & lucrum:;five amplia- 
s ptopriz libertatis & reítrictivusalie- 
Itra & citraterminos legitimos utriuf- 
ive profecutivosprzeminenriz fupra 
| quo ad terminos liberz facultatis, 
licatur : injuftitia particularis cft com 
; & perpetua voluntas jus fuum uni- 
jue negandi ; idqueeo proportionali- 
:nfu quo dictum eft oppofitum quaft, 
rca habitum iuftitiz particularis. Eft 
à de utroquehabitu eadem propertio. 
s ratio ; utpotéinvicem contrario. 

di. Siaétiones illz fiant ex motiva 
explicato inequalitatis,: & przemi- 
tz, omnespertinebuntad (pecialem 
itum vitiofum iniuftitiz., ut ad princi- 
n proprium ipfarum : fin minusperti- 
untad diveríos alios habitus juxta di- 
itatém motivorum. Yerumhicíecuns 
modusoperaudicík qui wur plarimows 


9» 


36f- gifs XV. | 

Bfu venis, propter przderminium inclina? 
ciónis paffionum cxiflens de facto in-ché- i 
ininibus fupra inclinationem pravam ap«- 
petitus puré rationalis, Pro cuius rei iqe |, 
telligentia recolenda eft: doctrina qu, fo, 1 
Quod zutem evenit, urplurimum apprté- 
henditur'facile:ur unicum. TIndé proye- 
nir, ut difficile appareat non confidcranti- 
bus intimenaturas rerum ; ea omnia pec- 
ara poffcaliquo modopertineread umi- | 
«€um habitum, — | M 
Ad*. SenfusPhilofophi eft síocentibüs 
€x pafliene cffc imputabile damnum illae 
tum aliis centra ipforum iura, torumqué | 
Operatiesibus'conredire totam Inaliciain 
lniuftitiz ; fed non propterea eos acqui- 
fcre habitum fpecialem iniuftitiz, vi'et« 
tus fint faciles ad fimiles operationes in- - 
iwftas céífantibus etiam pallionibus. & 
saotivisaliorum vitiorum. Qui fenfüs eft 
procüldubio legitimus, idemque eft cla- | 
ziffimus ex di&is. Itaque ommi operanti; 
quod iniuftum eft, incft eadem privatio - 
boniratis iuftitie fub quovis motivo, & | 
imyputatur zqualiter peccacum iniuftitiz ; 
non tamen ineft eadem bonitas phyfica 
actus, & habitus indc orti, nec cadem fa- 
cilitas & inclinatio ad opérátiones iniu- 

Alas pro omni cvcnvu, aes ck idum (qccie 
E TL Wesen, 


€ 





4; 


—O Beinjurlatam volentis. n4 
'atum quoad entitatem materialem i- 
s, atq; hzcelt intentio Philofophi, 
kd $4. In ea. comparatione D. Thomáé 
i paritas quoad duo,& difparitas quo- 
liaduo. Patitas eft primum quod nc- 
malitia intemperantia neque malitia 
dlitiz eft imputabilis ad culpam ope- 
i ineo cafu. Quia cognitio & adver- 
ia actualis malitia objectivz, elt ra- 
& cauía impurationis in omni mare- 

Datur deindé paritas quoad hoc u£ 
trà operatio procedat ab habita vel in- 
Iperantiz vcl injuftitiz, uc liquet ez 
t$ à fortiori, 

Jifparitas cft 1. quod medium tempe 
tiz cft medium rationis, medium vetà 
itiz cft medium reiut dictum eft q. 9. 
oque"maris dici poteft dari injuftum 
im intemperatum in cafu ignorantiae 
inadvertentiz, — Altera difparitas cít 
ia intempcratum, utpotc pertinens prae 
€ ad opcrantem cx natura fua , regula- 
'folum per cognitienem opcrantis, in« 
tum veró regulatur ctiam perrationcns 
Crius, utpoté pertinens etiam ad alte-- 
In prztcr operantem. Quare ex hoe 
xterea capite adeft fufficiens funda- 
entum éiícriminiscopftituti à D. Tho- 
, & dires "a locuin 


e. 


R CO3£^hafo XV. ^ 0 

abeo ufurpatz ; atque hoc fundamentum | 

.fufficienter judicavit ibidem San&us Dee | 

,&or,.nec. aliud intendit Caietanus in ex- 
ofitione cjus loci , licet. gon esponat.as i 

p élare. "Utcunque res habeas, nibil ia- [ 

meweftuad mors. ; 0 0o. 


oQYASTIO XY. 
weitz coto cpatd au 00 Dosd 


N TIipasrTv&pefepati, t. Quisin con 
' tracu  ufurario & fimoniaco das 
ti '.tetium pro mutup &irra fertem y 
dass qualecumque pretium -pro- xe facra 
patiuntur injustam ab accipientetalepre- 
cium. «Cujus manifeftum indicium eft, 
"quod accipiens reacturad reftitucionem 
"ekcelfus quidem ibica(e mutui, tocius ag- 
em pretirin; caíu-fimoniz; Idque verum 
eft tá metfi pretium datum fuericà (ciestf, 
"Anaxiteque: volence:zbfque- ulla prorías 
(C'egállüàne" cr parte, xc Btis pratinm. 
 "Quéd fcilicetioblaeam?datumá; ali eldero 
^ Kactit prse cisé, utfediberaret-ab onere gma-- 
" gitudibis nec di(cederctgravatusob bene- 
"cius fibi'coflataai cgratuiro, dc:quando 
, BHls uigchn section bei waicadisae 


ae 


Deinlutiaeum voles: 47r. 
gccipiendi, (ed (ola volupras, & appeticus 
puré fpontaneus cancupilcentia, 

2. Maritofponté ac libenter confentien- 
ti in adulterium uxoris, infert nihilomi- 
nusinj uriam adultera, cjuíque actio con« 
trahir rationem. formalem & maliciam 
fpecialem adulterii, adeoque & injuftitiz, 
Eadem eít ratio. de volente occidi abíque 
jufta cau(a, fcu nulla exiftente cauía prz- 
ter voluntatem, qua defiderat occidi, nec 
non dc volente ac petente infamarionem 
fui, pxzfertim (i tartiomeofficii fit perfona 
publica, In jis etenim & fimilibus cafibus 
darur vera rario injulfticis nihil obítante 
fcientia & voluntate patientis. Quod au« 
(tores communiter fupponunt ut certum, 
Nec magis dubitarur Sacerdotem pati in- 
juriam, E icdicztmrá judice Laico, tamerft 
vclit ab eo judicari & cedere jurifuoquo- 
ad forum Ecclefiafticum. Idem apparere 
ex irregularirate percutientis Sacerdotem - 
volentem percuti punitiva injuriz illi ni- 

hilominus illatz. Potcft igitur injuriam 
gpatiíciens & volens, — | 

. .R, Unanimis & certa omnium fentba- 
1a cít cum D. Thoma diéta qu. 59. arr. y. 
fcientem & volentem non peffe pati.in- 
juriam Ratio efficax D. Thomz eft, quia 
anní(quí4; (s babet poniut MC agebs quaro. 
tg m5 »* 


--- 


aya $enmkv. C07 


t patiens, in co qued fibi ecotingit d 


propria voluntate, Nam quod fibi contis 
git ex propria.voluptate,' habet ex fe ip 


«uod aurem patirur*hábecex dlie. Reps | 


: fac igitur ut iniuriam quis pariatuy véj 
: Jens. Nempequatenns illarf pateretur; iib 
j'ütia effet & principio extrinícce, effev.mee 
«em àb intrinfeco,:quatenus.candem vil 
Jet ; ádeft eec ex (e ipfo, que (unt contese 
di&oiia. Qua de caufa dixit Philofepus t. 
phyf. tex. 4o. pon poffc idem fecundusi 
idem effe agens & patiens. 8 

Confirmar quia neme potcf faceré 
Sujuiiam.per fe:& formaliter nifi volens, 
Ergo neque pati candem formalitez poteft 
volens. Patet confeq enin quia ficuene- 


'" quit quifqusm canffitui moraliter agens, 


3Afi pcr.vóluntarem ; ira non poteft cong. — 


ftirdi moráliter patiens nif) cantra volün- 
tatem. Confirmatur rurfus, quia nulla ine 
' juria fieri formaliter poreft , nifi peccan 
4o contra legem faventem atqce beaef- 
cam refpectu cjus, cui irfertur injuria ut 
fupra dictum cít quaft. ;. & fepe deine 
€éps, — Cum aurem favor & "beneficium 
nen cenfcrantur invite, dcos nulla 1cz 
offic effc favorabilis & beneficia gefpe- 
Iu nolcnris favorem & beneficium; ate 


ftue volitie a&onis ipn, Gars wsll- 


has — 


€ c 


Di injupia tm volentis (128 
faworis& benefcilcónrrarii, —'etia- - 
judam non potf: elle volitam .. co qui 
cam patitur, Íed co ipfo deelle actioni ra- 
tioncm injuriofz. Confirmatur denique 
quia jus cenfTituicur inrrinfecé per voli- 
tionem ejus. cui ipfum ineft ur dictum eft 
Q4. 6, Erge co ipfo quod quis vclit 3die- 
nem materialiter céntrariam juii fuo, ce- 
dit eidem juri, nee fubliftit amplius tale 
jus. Eftautem derationcactionisinjurio- 
[z ut compenz! ir cum jürc alterius im 
contrarium, nei 1e peceari imjuiiose po- 
tet adverfus jus. quod jam evanuir. 

. . Ponitur ob « culos claris vis iflarom 
tonfirmariénüm advertende jus non pra- 
vare fubjectum cui incft, (ed czrerosin fa- 
vorem ipfius, ut conftat ex deinitione ja 
1i$ fapetiusdara, Si autem poffet quis pati 
ihjariam volens; pollet plane ius Pigass 

, efle giavofüm tefpectu habentis ipfum. 

| Quia ratione iuris ipfi conveniret, ut c- 

! acri non folum poffent, fed etiam dcbe- 

|  zentcontradicere voluntati eius circa repa 

— füam; certé non tenerentuc nec poffent 

illi cenformari. Quia non polítnr inferc 

'— jeiurid, fedtenentur abea ablrinere, Qvid 

autem e(t gravamen, fi tale non. cft quod" 
| impedit impletionem propriz volunta- 

/ eh, atquc ceteros conftriogi ad coma 

à. decus. 





4374. C'.*umi xvi 
dicendüm "m ? [36m qued inde fiérit- 
jus poffe effe reftrictivum prepris.fimul,. 
. & alienz liberraris.impediendo illatio- 
"mem iniurlz ab altero, & ceafenfum pró- . 
prium in iniuria ; id cft in petcitüm alsi- 
'zius? qued eít centra quidditarepa: furtis, 
é&k centia omnetn. fuperierem. dottribihs 
circa illud, 2 mM 
Declaratur & urgetur ulterius exemplé.. 
Quis emptor, qui fciens & volens dat. 
fnerce precium maius quami debeal; ifol- 
Iam nt eftin conleffo apud onines, piiitur 
$niuriam à. venditore acciplénre. teruil,. 
qd fibi datur, tamerfi faciat materialites. 
piuftum ut patet. Id quod nulla alia de 
cauía fabíiftere potcft; niá quia afe ma- ' 
gerialirer iniufta amittit ratienem Perchse 
lem iniuriz ob fcientiam & velü cis. 
patientis feu quaá patientis. Ergo sepu- | 
'gnat actionem aliquam effe formaliter ia-- 
Auriofam refpectu volentis ipfam. 
,, Accedit rem hanc Cadonica &. Civili: 
fan&ione reddi indubitabilem quia Reg. 
27. dereg. iur. im €, ftatuitur, quod Jeienté- 
€ con[entienti non fit injurin, & 1. 1975. ff. 
«eodem titulo deciditur neminem froudare: 
ees, qui [ciunt (f coníentiunt tepugnat ad« 
€em, ut iniuriam iate alicul, qui eum — 
Jon fzaudat (ue. ius. U 
Mull -^ NÀY 


* -. gi 


. . 
- — Da imu fimo. An lm E - ÉD gsm m emdReo- a 


| Deinjuric8 enm volentis, "yet 
* Kdi, & 1. dicitur nullam eorum qui: 
utrobique adducuntur in exemplum; velle 
fimpliciter & abíoluré, fed taérum fecun- 
dum quid voluntate formaliter pertinens 
tt ad ratiogem iuris,- C'iod tamen, ut 
percipiatur claré, &'folidé flabiliarur o- 
biterque diruadtur honnullz aliorum re 
Íponfiones minusidoncz,autsaimisdurz, 


epuseít doctrina quart. fequentis, 


OYESTIO XVL- 


Virum jus poffit formaliter nut tolli per ife 
jurinm , Aut lads nbíg, injmris? 


^JTl»sr va utrumque feri poffe. 12- 

" V Quia habenti ius ad rem poteft, ina- 

pediri, ac negari iusin reper actionem. 

$niuftam ut infra dicetur, & 'eít certum 

apud omnes, Ergo peteft auferri; feu ne- 
gari ius iliequed perimiuriam. .— *- 

1. Jüs eft reflexivum, aut quafi reflexi- 
vum' fupra feipfum. Eodem namque iu 
1€, quo quis habet rem quamlibet aliarm 
ut fuam, habet etiam meceffarió 3pfuga 
jus, ut fuum, Alias neceffe effet dáripro- 
cefíum iusium in infinitum ut. aliquod 

H4 - 


He ^ $n XYL. 8 
i cre ona tes Sicut ergo aftio- 
auferens res alias diftinctas realiter á iure, 


T 


| 


quz fuatterminus iurispoteft effciniufta | 


oppofttiepem cum iure cisca illas,.ies 
Miam Poteitelis iniufta adio: auferens ius 
ger oppofitionens eum codem iure, quod 
eufertur ; ideft cum iuse iusis indifaaai 
, ebaliter ab ipío. IEEE 

3. Habens aliqued ius abfelutum, & 
illimitatum quoad tempus, eo ipfo habet 
jus ad cosíervationera perpetuam fui iu- 
gis. Ergo ficilliiniuris, fi impedisturzone 


Éecvatio talis iuris, impediri autem nen: 


poteft canfervatio iuris, nifi per 


memipüus, Eigeablario iuris poteft effe. 


. Sniuriofe,  Confirmatur quia unufquifá; 


 habetiusad coníervatienem (ui, alias non . 
-fct iniufts. hominis. Cum autem qíis- 
co 


-eceiditur deficiunt emnia cius iura, i 
que ablatio vitz eft ablatio omnium. iu» 
tium conveaientium illi qui occidirur, 
Unde fi quisnonhaberet ius ad conícrva- 


4«ilonem fuorum iurium, eadem de eaufí?,. 


meque reípe&u coníervatienis fui ullum 
$us haberet , nempe hoc ius cum iniuria 
Abi contraria componi non potcít, & ab. 
Aetio viti cftablatio omnium iurium. $c- 


/—— uela. anten e(t abfurdiffma, utpote.ag- 
U' & ? Casas. 


pe— 


D* nblatione jn9;, T7 
férens rationcm iaju(titiz homicidio fe- 
tandum omncs fuas (fpecies, cum tamem : 
nulla mazjorhoeminisad homigem injulfti- 

- tia eife poffit quam homicidium. 

R; De conceptu formali juris eft, tum ut 
auferri formaliter petinjuriam men pofhr, 
tum ut lzdi non poffit foreialitek; nifi pec 
injardam. Prol —  & explicatur prima ' 
pars huius: princrpri primum à paritate. 
Quia mllam jus poteft cribut formaliter : 
per julticiam, ita ut nondum habenti jus 
aliquod tribuatur ab habenti, idque ab : 
ifto fiat virtute juftitiz. Etgonullum us 
volli, negativd poteft formalicer periniu- 
riam ; it4 ut hábens 1us aliquod inciptac 
non haberc illud, idque fiat per iniuriam 
auferentis. Paterantecedens, quia cui ali-- 
quid confertur non ptzexiftente iure, uc - 
id (ibi «onferretur co. ipfo confértur gra- 
tiofc fi. quidem: confertur qiod non eft 

fuum ipfiusaccipientis, Patet confequen- 
tia, quia non minus elt de ratione yaiuriar, 
ut coatradicat iuri alterius, quam fit dera- 
.tione iufticiz , ut conformetur iuri alta- 
rius. /Eque autcm zepugnat contradictio 
IcÍpectu extremi jam s0n ampliusczifteu- 
tisi arque conformitaercípectu nondum - 
:exiítentis. 

Probatur deinde à poftzriori, Qi ^ a- 


. 
- 


- 


dex (folians reum bonis fuis ob deli&um: 
dignum tali poioa. nullam illi infest-inig- 
riam inferc;veró; lauro , rámerf illa euffe- . 
rat cidem deliaquassi.cognice mias. diggi- 

, "tate, ut fpolierurbenis (uis, Huius autem. 
difcriminisnulla alia tacio effe poteft, nif. 

. quiaiudexz fimul cum bonis. auffert ius ad: 
hona ; larto veró.aufferre iqs non poteft, . 
fed tantum bona. Quod (i vel hic haberet 

oteítatem aufferrendi- fimul cum bonis. 
&usad bona, vel ille non haberet, fecus e- 
gnino res, accideret, & iudex inferret in- . 

. jariam, latro non inferret... Patet-igitur . 
sufcrentem-ius, eo ipfo, nullam iniuriam . 
inferre,ac proinde ius periniusiam a 
formaliter minimé poffe, : 

Probatur denique. à priori.- Quia iniu- 
ftitia habitualis eft habitus. intentivus ia- 
e qualitatis, ut di&um. eft quat. »4. ac - 
per confequens iniuftitia actualis, eft a-. 
tualis intentio inzqualitatis,, Conftat. 
uütem ex dictisq. 9.. Iflaminzqualitatem | 
werfari non inter bona unius, & iura alte- 
zins (ecundum fe, neque.inter iura unius, , 
$c; iura alterius fecundum íc,- neque in- 
ger utraque fimul, abfoluté confdcrata, . 

| $ed ver(ari inter bona unius, & bona al- 
terius. cum. proportione ad iura utrius-. 

286, . 1a yt defcNus pioporuonis inter - 

Umm C77U S WARS 


Di ablatiónt juris. 175" 
extrema effeacialiter conftituat inz- 
liratem, qua eft materia inturiz, Ma- 
ftum vetó eft defectum iftiufmodi z- 
litaris-daxt non. polTe deficiente iure, 
It^ nihtl poteft habere proportionem ' 
alitaris re(pectu exccemi iam aon exte 
tís,ixa nec inzqualiratis proportio» 
ihabere potcít rcípoctu etu(d£, Nem- 
xtiemo quod iam nom datur à patre" 
licut-nihil zquale, irà.ncec inxquale - 
iquam effe poteft, 
ófirmstur, Nàm qui paritur iniuriam : 
illam: patitur, quia ci negarur,quod ^ 
m debetur; fed.ablato iurc:iam neg^ 
m, nec cius terminus debetur. Ergo 
auffertar ius formaliter, non patitur" 
riam. Vis huiusrationisereo clarius ^ 
iet , quja & poffer-ius formaliter aug 
per iniuriam, ficri utique poffet, nfC 
d alicui debelratur; inciperet ee inda 
m.rcípeCtu eiufdem prxcisé ratione. 
ftz-ablationis, | Quod eft manjifeftg" 
zdum. quia ablatio iniu(ta auffercn- 
cáffiruic debitorem rei ablacz, & res 
m ablatam. conítituic debitam reftitni. 
't autémifequela quia deficiéte forma» 
aliquoique; deficit co ipfo ratio debuz 
termino iuris,fi quidem ablara; forms 
Duganie nequit fubfiftere eius deno 


é- SE. 


116 Quaífio X VT. | 
minatie iilget tue debiti eft denomings.- 
tio proveniensajure. Ergo fi formalis ab- 
latio juris poffet effc injufta aliquid prius, 
dcbicum redderetur indebitum racione in- 
juftz ablatien:s. | 

 Alrera pars principii initio: propofii,. 
pempenullüm ius, formaliterlzdi poffe, , 
, hifi periajuriam videtur effe(atis ex (e ma» 

nifeíta, Quiajus proprietatis, dequo agi- 

tur y eftlibera facultas munita lege favente - 
fubiecto ejus, & gravantealiosin favorem 

ipfius , ut dictuni eft in. definitiene juris, , 

Quare fieri nen poteft, ut. 1xdatur jusali- 

quod, quin reftringatur liberaaliqua fa- 

cultas, & Rit contra legem faventem ei- 
dem libera faculrati.; atque conflituatue : 
inrer lzdentem,& lzíum inzqualitas con- 
traria talilegi. In hoc autem: confiftit for- 
malis ratio injuriz ut pater, Ergo repue 
 g5ó3t aCionem aliquam. vel emiffionem . 
elfe lefivamjuris formaliter, eandemque - 
mon effe injaftitiam. Ea porró actio, pm 
. emiffio dicitarlaiva juris formaliter; quae 
eft contraria, actioni , vel omiffioni, ad- 

qnam jus datliberam faeultatem. . 

. * Quare ad iudicanduman aliqua a&ie, 
elomiffio quz ex vi alicujus.jueis pra- 

"éxiltentis (ctundum fe futura erat injurio- 

Ha eligat cffe salis , ex aliqua foppofitia- 


hi 


- 


Pa ablorione]uris. Yh. 
le faperveniente denovo:; videndum rít, 
&nnova caluppofitio auferat ius. prazexi- 
ftensad cam actionem vel omiffionem , an 
nonauferat ? Sáenim auferat. ins, auferet 
eriam actioni vel ómiffioni , rationem inju- 
rioíz; fin minus: nonauferet, quidquid : 
ilud, &c cujufcunq; conditionis fuerit. 
$i quidem eo nen ob(táte actio feu omiffio 
erit 1zfiva iuris,non minus,quam f ea fup- 
pofitiofa&a nenfaitfer.. 

 EKxhisconcluditurfententiam Philofo- 
phi D. Thomz alierumquecemmunem & 
ecitam defeníam is qua'ít. proximé prz- 
«edenti quod volenti: non fiet injuria, in- 
telligendam effe de veluntate quaquis va- 
lidérenunciet iurifuo, illudque efficaci- 
ter abdicerá (e non íolum affective, fed 
ciam ceffe&isé, Hanc eíffe mentem D, 
Thomz patet ex. illo arr, 9;ad 1. Horno 
enim ait per (uumrn voluntatem po[fidetres , etf 
stA non c[E prater proportionem "vel propofi- 
tum, [; aliquid ex ab[Irabatur ; fed fecun- 
cumpropriam voluntaté, "vel à [eip[o,roel ab 
&lio, Loquitur erro de. voluntate qua 
unusquiíq; res potfider, & qua preinde 
rctractata per contrariam voluntatem non 
az plius cas pellider, [cd deünunc effe. fux 
iph us "XINM C 

Yu . 


ID | pxvl.- 
. — Eamporro ette ramcetfi abfoluté, .. 
&: abíque expreffione-ullius- himirationmis - 
proferatur; efle capacem huius teníus, . ac 
reítri ionis ex 'co facilc perípicitur; Quia : 
dum agitur de iuribus voluntas diíponens * 
invalide circa aliquid, perinde zítimatur 
ac i non cílet ; Idcoq; communiter dicitur ^. 
voluntas nulla ; & quia moraliter nulla eft 
zeipía, dum agirur de. veluntare quoad - 
'" moraleseffe&tus , ut contingit dum agicrur- 
deiaribus,.& iniuriis ;jnon comprehendi- - 
tur. (ub. -nomine voluntatis. Vide patet- - 
zullam vim inferri per datam. expolitioe: 
nem Philo(opho:&. D. Thome atque re» 
ulis utriufque iuris: quarenusnegaptibus * 
iniuriam rin fcientis & volentis Quia 
loquuntur expreffe de voluntate inducene 
tediveríizxatem moralem, inactionem mae: 
gerialiteriniuítam. Qoia diverficas indacti | 
nullategus poteft nifi 1nducta diverfisate 
iniure; cui videlicet, fi gon: obítanscea - 
voluntate adhuc períevcrares, pon. minug - 
effet contraria csiam forsbalites ac moesiie - 
ter cadem actio, quam f£ nullatalissolugs: 
tas , nullufque in cam. oonfeníus:phyácé. - 
adeffet patienti; BE e Gers i sd ? | 
Quia veró voliátas aQiualiter s & eeplin" , 
citeconfenttens in actionem materialiter * 
daiuftam aliquando illi aues, aliquando - 


— Gom 


mdi EE 


De nblutione juris. r'g 
men aufert rationem formaliter inperioíz; 
pro ifto. di(crimime «larius dignoíeendo 
€onfiderandum eít quzdam iura pendere 
Áinelfe & coníervari:ab actuali voluntate 
habenrisillam ; *el certé quoad primum 
€(Íeab a&uali voluntate, eaque explícita 
ac dcrerminara circa talem rem , & quoad 


conmíervari à defe&u fimilis voluntatis . 


a&ualiscontrariz :alia verà jura effe talia 
urcorum confervatio nom pendeat a defe- 
é&uvoluntatisactualis contrariz, meque 
3d primum eorum effe requiratur voluntas 
explicita, & determinata refpectu talis reí, 
Priorisgeneris funtiura pecuniarum,Quas 
videlicet nemo faeit fuas, nec reddicillici- 
tam ufurpationem carum , nifi habeat ve- 
luntatem fpecialiter liberam re(pedtu ipfa- 
rum ,qua velit eas effe (uas; & fuperveni- 
ente voluntate contraria definunteffefus. 
Pofítcriorisgeneriseft fama. Gujus vide- 
licet ius habctur voluntate gencrali ; qua 
wvulcfibibeneeffc, fiveeífefclix acbeacus, 
&nonamitritur voluntateactuali contra- 

Hà. | 
Ratio hujus.difcriminis inter diverfa iu- 
sapendetex co, quod quzdam bona funt 
talisnaturz , ut eum ipfis , & fincipfis pof- 
fitquis effefclix ;imóà poffit promoverefe- 
lieiatem per volunzariam ja&yram. o- 
: il 


€-— — 


» 


$24 i xvft o 

Ee (que di encre peripfam ad iliamge- 
jera bona; Hüjufmodi funt pecunim, k : ' 
abundantia bonorumtentperalinmr, qui- 
bus in peauperes- eropatis, aut alicex 

fié renuntiacis erefeit. difpofirio ad Gitti-- 
dum animum maioribus aliisbonis ; n 
quc voluntate , (c, ad illa di(ponendf, ia: 


: «ipit iam direfcere melius; & prbtmyvera : 


féliciratem fuam.Alia ver fustbonaque: 


sum iactura voluntaría nen premovet fete 


licitatem , fed minuit &' reddio iudifpof. - 
tum , aut mimus difpofitum ad coafecutio- 
nem eius, Huiu(modi func famabona,ve. - 
73 teram cognitio &'alia huius peneris; Ib» 
famia.enim voluntaria reddit henwisern 


sninusfollicitum de honcítlate vitz, Symi- 


nüsutilem hone(tati aliorum confovenda: | 


 & errorquantum cít' de fc difponit ani- 


arum proximé velremoté ad profeeutio- 


mem, velfüugam rerum contrariarem me- 


pito, 8c dignitati , ipfarume Pádretautem 
in voluntate genctali ; qusquis vultfelicie 
tatern , utquebenc fibi fic non poffeconti- 
meri voluntatem eorum bonorum, fine 
quibus felicitas, & ipfum beneeffe cptimé : 


'€oníiítit; ac preindeadacquilitionem eos 


Ium,feu ad ea facieada(uá neccífariam effe 
voluntatem cxplicitam ac: determinatam 
mM pepe - 






"* 






Desbletione juris, 714 
gefpeiu ipíorum: Continerl verb. inca- 
dcm generali voluntate, voluntatem corá 
benorum ; quz ira conferunt ad £clicita- 
tem , ut corum iactura voluntaria minuag 
Alam potius, & ad eandem inalé difponar. 
Qui caim vult aliquid .explicité,. co ipfe 
vult virtualiter & implicité quz funt ad ile 
lud ncecffaria. determinate, non verd quas 
neccílaria nea funr. . | 

Quia vcró nemo eft , qui nolit, aut pof 
Ét omninó nollc felicitatem,íed neceluid 
omzscsillam velunz, atque hzcvolunras 
przvalet (uapraomnes alias volitioncs., fit 
plané nemini deeft poffe veluntatem cfi 
zaccm, quz fufficiat ad conftituendum ius 
rcÍpectu corum bonorum, cum quibus fas- 
licitas habet illud genus ceanexionis, quae 
medó cxpofita eft. Vndc exiamfiquisha- 
beat , per etrorem intellectus , aut deerdie 
nationcm aÉcCtus, voluntatem particulae 
rem ,qua efficaciternelit eadem boaa, . il« 
líque, & eorum iuribus renumciet effica» 
citer affedivé , atque ipforum ia6turat 
fmilitez.ceníentiat: non propterea def 
met habere jius.ad. illà. Pyzvalet nimis. 
tum voluntas, univer(íalis felicitatis &: 
| eorum bonorum, cum quibus eonne- 
etitur fodlicitas 1. huic alteri. veluntacdi 
particular conuariz ; tum quia velaorss | 
feicitas 


LT DN eiuafis XV t^ 
felicitatis eft ordinativa caterorum n 
&m ad ipfam f.licitareny, cum majori 
hiefionead hoc motivum , quam poffi 
beri ad aliquod aliud : vum quia ca vo 
t85 continetur in qualibet alia voluw 
&t dictam eft dumagercturdeultimo 
Bt decetminishuotane libertaris.Qua 
Pterquevis volicié eirca metivuni p 
eulare, quz contradicit intentióni umi 
fali fzlicicaefg, fib-etiam ipfi.contrat 
Virtualirer;ft implicité;cencerdans pa 
tum cadem iotenriencfalicitatis, pai 
lib co difcerdsns. Pisécerea lex , qualen 
(üt eft fapra pertinere adconltitu 
Bem iuris preprietatis , favet intent 
fstliciratis, non autem voluntatipartic 
ficontrariz. Nempe Déus non vulceit 
juribuefpoliari , quibus egemusad fs 
tatem perfc, &cdeterminate; tametfi 
derit peteftatem , uc culja neftra ami 
te poffimusbona ad illam confcrentia 
yendo ablationem corum , ficuc & ip 
felicitatem amitteiepoflumus, tami 
hemine afferibilisea fit abfque culpa 
ftra ,K& merite ; utauferatur.. 
Exquibus apparet patientem injur 
femper effc vel it& nolentem, ut nullati 
fit volens; vel cetteita ut magis fit ne 
uem *olens jidcoqie: vet ess yv 


X« 
T QA 


| | pulilatiene juyit; My 
"entem: velceité paüenatem mágis,quam 
"agentem, Apparet rurius legem repugnam- 
tem abdicationr aliquorum jurtum,tamert- 
ficontiadicatalicui voluntatrlubjecti,caui 
'ea infunt elfe nihilominus favorabilem re- 
'fpec&uiphius: tumr quia concordat appeti- 
tui non folum reco materialiter, & formaz- 
liter ; (ed etiam przvalerti, & efficaciori: 
tum quiabesaeficium & favor poteft con- 
ferzi irrationabiliterinviro, Ex que ulte- 
rius efficitur poffe fubfiftere ius, tamet& 
derur incjus fübjefte aliqua nolitie illi 
"contraria, dummodo detur fimul volitio - 
alia przvalens , perquam idém íus , confti 
toatur arque fubfiftar. Indidem fimiliter 
efficitur legem tepugnantem: abdicarioni 
aliquorum jurium , poffe nihileminuseffe 
 ampliativam fimplicirer Tibertariz(ubjecti 
eorum ; quia poteft nihbileminus indulge- 
re quoad plura, & majerabona; folumque 
TURINENAS uoad aliquid nocens, & odio 
habitum effcaciffime per aliam. volunta- 
"tem abeedem fubjetcto juris. Qus' in re 
"Deus providet univerfaliter emnibus ifta 
"fualegc,adeumfere modum que provi- 
det smagiftratus dans cuxatorem. predigo. 
 acdilapidatori benorum , ut voluntasejus . 
abíque iftiusconfeníu fit nulla, juo de- 
feasuatur illi perius quam rzelXringaowx 
| Eqs. 


x-*L. 


a9 Sue | 
fimpliciter, &abioluce termini lHbesteie ' 


quoad plures ufus per cempus longius cires 
bona fus. 


- Noneft difficile daAAinam iftam deda- 


sere ad cafus psopofitos iwtationibus dubie 


.saadi quz ftiepis proxime praccdentis.Di« 
eeadumnamque. eft primo cénditiagali- . 


ter ; fiveluntzi dandi aliquid pro alique 
É vc temporali , five fpirituali, atqne com- 
fení(usin pocumentumab. alcerà. inferene 
dum, fufficiaat adrenuntiandum ius, ute 
séipfum omninó pereat dánti fic & con- 
atensi; nullam feriiniuriam neque ab: 
—accipiente psetium.,.noque ab-infezente 
' pocumentum , ac perconíeqnenspulfum 
deiade fupereffe onus, (cureftitutienis, . 
 ftucompaníationis fecus verb fi ius nihi» 
.lóminus integram perfevercr, Quz. qui 
. , dem affertio uíqueadcób'ianifeffa cft exdi- 
&is hucufquc quoad utramque füam par-- 
zem , ut nulla uiterius indigeat, autexpe- 
ánionc , aut confirmatione, 
Dicendum rurfus eftabfeluütà. & in: ge-. 
. Bereascecprionem bonerum &.illationem. 


nocumenti excreitas circa velenrem dare - 


aat pat? co ipíocarcre.fpecie quadám in-. 
,Jaftitie quam contraherentnon. exiftente 
siaoluntaie & cenícníu , eim quando 


uu aBatleme juols, t?5 
adem voluntas & confenfus fant infuthi- 
lenrcsád extingücndum ius volentis $c 
onfenrientis quoad rcm- datam & nocu- 
nentum illatum, Quia ipfo deeft fpeei alis 
nialtitia violeatz damnificationis, N em- 
eunuülquifque haberius quoddam fpecia- 
€ ,-A€ pariatur violentiam circa fua bona, 
2u2 de caufa rapina, differrfpecie à furte 
implici ejufdem rei , illique fuperaddit ra- 
iontm fpecialem iniuftitiz ,ut dacent D, 
[bomas q. 66. art, 4. & alii cemmuniter, 
ib fpecialem violentiam , qvam inperit 
um cosremptu. Domini przíentis, &«- 
Lualiter renicentis ; cum deberctillzum re- 
ereri , tametfi aliasinferiorem , ob prze- 
iinentiam quam q. 2. & 3. di&um eft, 
pfeparabilem effeàiure cirearem que ip» 
um-terminat , & circa ejusufus, Quiaigi- 
urígienti ac velenti actualiter & explicite 
unquam irferturea fpecialis violentia, 
juz inferretur nolenti & nullatenusfimul 
olenti, propterea nequéfieri inquam po- 
eft ea fpeciálisiniuria; qua fieret nullatc- 
in$ volenti, tametfi aliquando fist abfolu- 
éaliqua ipiuria juxta nuper dicta. 

Similiratione verificatur vulgareillud: 
ienéficium non cenfertur. invito, Verifi- 
atur inquamaliquatenus ,-eriam refpectu 
ussionabilirer inviti, N c€ €pim hoic con- 

x c m 


M93 seu *xVI 

fetu beach e ud (pcciale volupta 
tis, Ícu complacentie praícntis, & animi 
benc difpefici ad gratitudinem, quod con- 
ferretur, fi. cadem :a&io exerceretur erga 
volcntem & cupientem , K «o magis qo 
magis vellet ac. enperet.: Qui enisrac sipic ! 
beacficium nzcunque invicüs actualite£ & 
án particulari, loco duplicis ejus beneficii 
accipit duplex contrarium necümentum, 
alterum di [licen Gs Ac priftitie prafentis, 


Nat; vel igaoransprefcncem jllnm mutui | 


eonmosisum disiasaditilen e fei. | 


, , 


we emm gu act ATETETE UD 


"Diéllapiopo juvis E ol 
iS bilem zquali pretio; velíolvac 
iquidem hoc , fcd coactusab iniqua 
antis avaritia conjunctacum propria 
nti neceflitate, Quia: in neutro cafu 
voluntas donandi auctariü , Emprio 
ex natura rei elk nulla utpote veudens 
left invendibile; 1deoque non perit 
nti juseju[dem auctarii , utporenul- 
usdenati, nec proprie foluti, Vnde 
quens cít juxca dicta luperius, ut 
nittat peccatum injufliciz ,..quiillud 
it« Acfiidem auctarium detur ab(que 
nodiignerantia, & coadtienceriam 
àta; co ipfo donatur, & nullacítinju- - 
Eadcm eft quoad hoc ratio de. dante 
id pro refeu purcíeu nonpure fpiri- 
Si enim det.fimiliterignetansyel co- 
| ac ceprio: eft' injuftitia, $1 ver. dec 
i$€ ob graritudin£, & liberaliter, idque 
:erac fincere nullaeftinju(tiia. Quia 
ntasdandi , accedeundi juri fuo eft va- 
uxcà dida fuperius de natuza. peca- 
rmm;.Nequedchocca(uloquunturau- 
5, dum univerfaliter dicunt injuftes 
ra&usu(urarios & fimoniacos, ütnó- 
eralios Layman agens de :fimonia. 
militer exceffus coojugarorum func 
li nondohiarefpc&u prolislegitimz 
teipubliczs quo aennulli ze&ussant, 


v 


«ompáratione nrucua, idque proprié.ac 
ftri&é, rámetf invicem conniveapt, $e . 


v» »x*tc I 

& ad MPH ode (pe&tat; fed. estes 
€ 
1 
1 







sutuó frve non mutue. Quie utrumque 
premitobligaio mutda fovendi-in altem. [5 
wmorem erga 1e: eonjugalem/, "pacem . 
tranquillitatem pérmanentem ad. fisem 
Síque-vite, "Contrariam vero. impefie- ' 
xum difpofitionemanimi uterliberiznprie . 
ymit alteti, dum peccat, proptet &cres- zele». ke 
tipia motus, & amaram difplicétiam een 
fo:itis alio diflracti , -& eÉectus ut-mis» 
mum divif.Neq4; veró poteft connivétis 
rzíens &  permiffio fpontanea peecsti ja 
ampedire, quominus ca: difpefitie faeile |, 
poftea pariat feparationem animorum, |i 
-edia , rixas, diffidentiam ; quibus vitas- |i 
.dis tenentur. iure matrimonii inexts- |« 
guibili per voluntatem poftea. füpeswe [i 
pientem., | . 
Przterea-coniugati fiunt ex vi seutdl- | 
amopii una caro, uc baberur in Evangelie, |, 
Quare ficri non. poteft, ut alteruter ceses |; 
Apeccet cum tertio contra caftitatem wie- |( 
Lad obligationem quam habet zefípodu |, 
fui ipfius iecundum e» quin imul Nia 
4divifim peccet contra inuftitiam, violunde|, 
-bligationcm quam habet refípcctuglte- |. 
 ius-coaforus, uiporé indiviórÀ fein sali | 


" - 3 d $i ni 


-— 


3De nblationsjuris. 193 
à. Qua de cauía non maris porcít 
ifus alterius auferre pofteriorem ie ^ 
ialitiam quam poflit priorem. Quia 
tamplius in alterutrius poteftate, uc , 
1t mutuam, juridicam diviflonem 
» fed deber uterque fe cuftodire non 
alteri, quam fefecandum fe imma- 
m; & hoc modo providere ne alcet 
ecur, iufamerur: atque vileícat id- 
'eipfe velit, five nolit, 
eandem identitatem moralem unuf- 
ie conjugatus -conílituitur cuftog. 
i5 "ficut Wer effe cuftos fui ip(ius 
ine'ad obíervanriam caltitaris con- 
5, acceptaturque ab alrero ad hoc 
im. Quare qui illi przftando red- 
t fe inhabilem, eo ipfo peccabir 
ius qua itum alteri ; ficut quivis 
tus ad cuftodiendumquidvisaliud. 
eftum autem eft conjugatum vie- 
e thori reddi valdé inhabilem ad 
mdum hoc officium. Idque multe 
» quande peccatur ex confenfu con- 
Quia confilia quzrimoniz, mi- 
lizque comjugales mutuo fe cufto- 
'artes languent admodum, nec flot- 
iduntur ob. memoriam exempli im 
rium relati; & adhibentur difficis 
c tepidigp ob vóiciétigm oppigneia- 
- EE! 


LI 


:5954 — €uefhio X. VL 

cam viciffitudini exigendz quafi iui 

ab co qui priusconfeufit ac indulfit, 
Ab iftis porro obligationibus 1 
coniugatus liberari poteft voluntati 
zius,quia nitunturzcon(íenfu maum: 
ultro ciuroquepra'ftito, cuius vigor Q 
incepsittevocabilis ab 1pfis effective, 
ue funt inamifflibilia iara fundata i 
ipdubdepi fe przcisé, Igitur ob cc 
fum, fcu permifhenem (ípontancam 
fortis non aufertur propria adulterii 
ftitia; (ed lolailla, quz confifteret i1 
lenta corporis alienatione, & fpeci 
contriftandi ob 1xfionem actualiter 
tentis, feu non conniventis actualitei 
quod ratio iniuftitiz ab(oluté perfe 
ádcó cft quia ius matrimoniale perfi 
nihilominus ut paterex ratione data. 
Jam quod attinet ad períonam E cc 
fticam cedentem iuri fori, aut non pi 
fionis, maniteftum cít neutrum ius az 
poffeper voluatatem patientis, Cum 
iftud ius concedatur aon tam in fav 
petíonz privatz, quam infavorem oi 
 Ecclefiaftici. & Clericalis, non pot 
mitti fola voluntate perfona privatae, 
fubíftit vi alterius voluntatis itrevq 


Jis per ipfam, & ilJa fua ipfius volui 


dcpcudenier à qua Egslefaflicus aut 


—— J:———.: 


De ablatione juris, I?f, 
ricus factus elt, qua voluntates non revo- . 
cantur, àut annullantur per voluntate 
poftca fupervenientem cedendi foro, & 
volendi percuíhonem. — Idem dicitur fuo 
modo de volente infamationem (ui, & ja- 
€turam aliorum bonorum , quorum con- 
fervatio e(t neeeffaria determinate ad feli- 
citacem conlequendam, quia jus ad filis 
bona fubfiflit vi voluntatis, qua unufqW.f- 
ue vult felicitatem przvalente omnibus 
aliis voluntatibus, ut fuperius dictum elt, 
Injfomnibus igitur hujufmodi cafibus & 
materiis ideó datur ratio injuriz quia per- 
feverant priora jura, Unde demum dedu-- 
citur omnem injuriam prafupponcre cf-- 
fentialiter jus, idcoqucinjuriam effe quia 
juri contradicit, ac proinde jus neque au- 
ferri per injuriam formaliter poffe, neque 
lzdi abíque injuria. 

Ad 1. Conczditurantecedens, & diftin- 
guitur confequens auferri materialiter po- 
tcít, Concediturconfequentia formaliter, 
ncgatur confequentia, quia jusin re refpe- 
Gu habentisius ad, rem comparaturveluti 
res qualibet diftindtaab omni iure, quatc- 
nusiusad rem eft iusad iusinre, atque hoc 
eft terminus purus, & iuítum paffivum 
comparatione jllius. Quarcimpediens in- 
iuítc iusin rc non facit a&ionem contra- 

P lai Ta. 


&55 wmuupho XV. 
ziamipfi juri in re; fed contrariam juri ad 
gem : ita ut peroppofition£ ad folum iftud 
ofterius ius, ea actio fit injuriofía. "Illud 
saurcm jus C6parat urformaliter cum uni 
xquaj;injuriaperordiné & oppofiriopem 
Ad quod babet actio rationem injurioíz; 
zerminus veró:eiufdem iuris comparatur 
marialiter quia eft materia in qua verfa- 
£ur injuria. *Cum igitur noranrer didum 
fir nullam ius formáliterauferri per iniu- 
 Xiam poffe, idcft nullum ius auferri polfe 
geractionem; cui con veniar ratio iniulfti« 
&isz,leuiniuriz peroppofitionem,ad idem 
aus, patet nihil hac obicctione concludi 
&onua conclufionc, Eadem porro ratio eft 
dc impcditione1uris proximi, aut intrine 
Yeci prefuppofita exiftrentia iuris remoti, 
Rut extrinfeci; dequealiisfimilibusiurium 
iuribus; qualiafunt:1usad matrimonium 
poft fponfalia, &. ius ad rcm promiifam 
poft promiffionem acceptatram. 
^ Adi.Imoindeconcludituroppofitum, 
quia ficur res quz eft fua alicuius pro ali- 
juo IT EMEA ulla eiuídern iniuria 
&It penes alium pro aho imítanti, pro quo 
mullum iam competit illi 1us relpectu e- 
iufdem rei ; ira eciam iplum ius eft penes 
Alium abfque alla prioris domini iniuria 


- BÀ x emu, 


YS. 


P*0 «9 inflanti, pio. quo eidcm quort do- 


T9 
M 


Dt ablatione juris. 15*, 
a0 nullum iam competit ius neque re- 
'&tu ipfius iuris neque refpe&u termini 
iter dillin&i 1llj cosrefpondécis, Hoc 

axem neceffatie contingit proinftanzi pror 

quo sufertür ius directum ; quia co ipfo» 
auferrnr etiam ius reflexum , utporé indi» 
[tinctum realiter à-dircéto. 

Ad 1, Nemini convenit jus proprié,& 
[Ericté.tale re[pe£tu confervationis [uoram 
iurium formalicer.. Sed confezvatio iíla efE 
vel meraphyficé neceflaria,. vel dcfcctibi- 
lis fola. eius voluntate & actione, quifine 
ininria:auferre ius, &. impedire eius con- 
fervationem-poteft, Si enim ias aliquod 
àDeo immediate conferatur, eiufque fo- 
la voluntate confervetur.ab ipfo folo.2u- 
ferri poteft, arque adeo nonnifi iufté an- 
ferri poteft. Qaod fi Deus promiffione,, 
aut revelatione perpetua confcrvationis. 
idem ius flàbiliat, -4am «onfervatio erit: 
fuetaphyficé neceífaria, Si autem ius hoe 
mini ab homine conferatur, vel confers 
tur ad nuram conferentis fine alia.caue 
fa , vcl in perpetuum ,.atque omnino ab- 
folutc,. dum non aderit euufa fpecialis: 
iufta in conrrartum,. Si fit ad tempus 
& ad nutum, patet abíque ulla iniu- 
iia auferri poffe à conferenti, quando 
placuerit, — $i in perpetuuim &. avto- 

I5. iue, 


198 eQuifio XYL — .— 
lute, nulla vi auferri ab eodem poterit 
Quia poft acceprarionem voluntas con- 
tratia conferentis erit nulla, Multo verà 
minus poterit auferri ab aliis non exi 
caufa iufta in contrarium , à quorum vi- 
delicet volustate minus pendet rale ius. 
Quando autem aderit iufta caufa auferen- 
di ius, paret iufté ablatum illud iri abeo, 
ad quem pertinet caufz cognitio, ab aliis 
vcró nullatenus auferri poterit, ramerfi 
maxime velint, — Ergo confervatio iuris 
formaliter non cadit lub iure, fed vel eft 
neceffaria vel non munitalege, atque ne. 
p fine iniuria, Unde habens 1us ab« 

olurum acillimiratum, habet eius perpe- 
tuitatem non iure, fed quod maius, & al- 
terius generis eft; impolflibilirate phyfica 
ablationis, | , 

Ad homicidium quod attinet, alius eff, 
dicendilocus, Sufficif pro nuncfuppone- 
re ur certum, hominem non effe dominum | 
fuz vitz,fed rorum erus ius immediatum. 
2d folum Deum pertinere, Vndequi pec-| 
cat occidendo hominem, non eít iniuítus 
erga ipfum (ed ergaDeum. Jura veró fpe- 
€antia ad hominem nonabceo eripiuntut 
formaliter & immediate, qui cripit illi vi- 
tam, fed tantum indirecté, quatenus iura 

bonorum temporalum coniewvét we 

É 4 " -0 Ww 


L| 


Deparvitate marevia, — yo» 
gnini tàntum pro tempore vira: mortalis, 
a€ proinde intereunte homine undetuná; 
id proveniat, five naturaliter, ftrve violen- 
ter , 1lla definunt elfe, vel transferuntuz 
non perdirectam oblationem eorum ficut 
ee iufte fpoliatur illisreusper 1üdicis 
ententiam , fed indirecte per pofitionem 
termini, & condirionisab auctore iuriuny 
defignatz, nunquam igitur ius aufeituz - 
directé & formaliter per iniuriam. 


* QV ESTIO XVIE. - 


Virum omne peccatum injuflitia [it mor- 
14le ? | 


| 7IpzsrvmRcefíl. Quia in re veperea 
| non datur parviras materiz, fed omne 
peccarum citca illam eft lerhale. Er- 
£o neque 1n iniurris datur parvitas mare- 
IXE.Íed omne peccatum iniuftitiz eft le- 
thale. Probatur coafeguentia, quia neutra 
materia confiftit inindivifibilr, & utxaque 
eft finita, Quz autem uniformiter funt 
eiufmedi, poflunt uniformiter auferendo: 
diminui ita ue finiantur, & immediarc an- 
tequam finiantur, fint prope finem, & pa» 
rum diflautia à nihilo. Quod autem pa- 
zum diflat á nibilo 1n quovis qualiter e&- 
l4 ncses 


109 Quaffia X V 1I. 

nere, eft quid patvum, u(que adeó, nt vi- 

deatur cflelegitima definitio parvi. & ma- 
ni;quod parum vel mulcum difLat a ni- 
ulo. Deindequale eft auferre pomum vel 

obolum, tale videtur eíTeza bgere extremof. 

, digitos, & fic de aliisfimilibus, 

Ruríns vitium oppolfiti iuftitiz eft ma- 
iusac deterius quam virium oppofizum cae 
fliraci, Quia iuftiriaeft maior & przftan- 
tor virtus, quam caítitas, ut conftat ex 

.13, Ergo fi aliquid exiguum contra 1u- 
fiiam 4 veniale, mujlto-magis veniale. 
e(t, quod eít exiguum contra caítiratem,. 
Denique fi, canfecntionem vitz zternae 
redderet moraliter 1mpoffibilem, quod o- 
mnia peccata contra iuítitiam etiam ia. 


quantitate utcund; parva.effent lethalia,. 


idcoQ; oportuit non omnia effe prohibita. 
fub lethali, Idem fequereturex eo quod o-. 
mnia. peccata contra caítiratem b s le- 
thalta ; quandoquidem necoccafiones ho- 
rum peccarorum funt pauciores, fed multo. 
plures, nec moyiva alliciunt minus fed: 
multo magis, ac proinde ab eandem ratio- 
nem oportiit , ut nec omnia ifta peccata. 
eflent prohibita fub lethali. 


i) W 


R.. Peccatum iniuftitiz effe morale ex — 


gencre fuo ; poffe tamen effe veniale tum. 


ex alp defectu deliberauoniv: vom. ex fo- 


M. 


0 De ptruttste materia, 16x 
parvirace materiz ; tum er utraque fi- 
ul, communis & certa fcientia eft, cum 
vo Thoma art, c. 4, quzít.$5,. Proba- 
Jur prima.pars. Quia quod opponitur. 
charitatieft mortale ex genere fuo, Chae 
riras enim eft vira animz, &. quod: oppo-- 
nitür vitz elt indactivum - mortis, ideo- 
gue mortale, Iajuftitia autem opponitur: 
charirari, Quia charitas intendit bonum: 
»roximi, injuflitia. veró- nocumentum e«. 
umídem;quod confiftitin privarioaeboni,. 
Probatur altera pars quoad defectum deli— 
p»erationisquia ut dicit Philofophus e, s;. 
iujus f, fine : Ea quA non folum. igvorame 
e, fed ob.ignarantinm ctiam faciunt; ues- 
Alia [unt, Nempe actushumani non tama 
cftimantur ex effectu, & qualitate objecti: 
jarvi vel magni fecundü fe, quam ex prz- 
:ognitiene perfecta vel imperfecta, dume 
nodo fit inculpabiliter imperfecta. 
Probatur denique deparvitare materiz; 
Quis qui parum asedio recedit, nom carpi-- 
ur, ut dicit Philofophusz, Ethic, fub fi4 
1ém,. Certe talis receffus condonatur fa« 
ilé; ac proinde eft.venialis. Ezigsaoam- 
Me jaclurn exeg. unius pomá, probabile effy. 
kued nom difbiiceat patienti, ut dscis Ds. 
[homasad2. Sanédilplicentia per fe lo- 
|uendo cít parya, &.facilé imper(exaca 


Lj; eS 


£O6h. 07 €wafio XVII. : M 
pacent, & bebevolentiam reditura. Quod 
f talisnon effet, reddererur moraliter 1m- 
poflibilis per fe coníervatio charitatis cum 
Deo & proximis, atque indé confecutio 
vitz zrernz, Quz fequela e(t abfurda, in- 
fertur verb legitimé ex nimia frequentia 
eccalionum leviter nocendi , & facilitate 
inferendi leve nocumentum, | Peítrema 
pars de exiguitate materia: & dcliberatio- 
nis fimul eft manifefta à foztiori. Quanta 
porràó.debeat effe deliberatie fafficiens ad 
mortale, eft quid univerfalius, & pertinens. 
ad quzítiones de actibus humanis, De- 
terminatio quantitatis eft res valde ditfi- 
cilis , ut vifum eft Philofopho, nec deter- 
minata ab eodem loco proximé indicato 5. 
exponetur vero infra, dum agetur de refti- 
tutione, Interim certum eft materiam in- 
lu(titiz tam parvam effc poffe; ut non fuf- 
ficiat ad lethale, ficut patet exexemplo poe 
fico.à D. Thoma. 

Ad rationem dubitandi in contrarium 
eoncedendum omnino cít antecedens, ne- 
que eft negabile abíque magno animarum 
[ou , morumque corruptione ut ha- 


etur ex D. Thoma quxít. rr. de veritate * 


att, 4. € fub initium, KRario difparitatis 
mulis vi(aeft difficilis, nonnullis impos- 
Kb? qui piogtezea peganx uoAecedens , 
e , Eu E 


T * qux 


- 


du ; TH " 
inf C | 
Dr parvirate materia. Tc3: 
[uia falfiras confequétis elt omnibus a1a- 
infettaacobvia, Rariolegitima dilcrimi« 
Ais pender cx legitima cognitione delecta- 
tionis, & rei venere , in cuius fipnifica-- 
tione zquiyocaconem paffr funt pauci il- 
li; qui. negarunt antecedens. 

Sciendum igitur eít non omnem dele- 
CEarionem.fecundum tactum aureriam vi- 
fum vel auditum qualitercunque perce- 
ptam effe veneream ac libidinoíam, fed. 
eam folum qua cGequirur 7. actum con- 
füummarmm lüxuriz, vel ad alios qui funt 
przvii, aur comiranres tefpettu a&tus con* 
fummari; exercenrur veró cum eiaídem. 
imacinatione, & cogirationeactuali : ita: 
ut dilettatie: cul animus adhzret, quando 
eft libidinofa, non ft ea folà, quam cau- 
fare pollent ex fe przcisé tactus illi przviis, 
aut concomitantes fecundum fe, fed prouc 
conjuncti cum tali imarinatione & co- 
gnitione delectationis percepribilis ex: 
actu cenfümmato. Vnde tactus corporis: 
conitituitur in ratione, ac fpecie deter- 
minata venerei feu libidinofi, non ex vt: 
quam habet excitandi imaginationem &: 
€ogitationem atque inde complacentiam. 
impulfivam ad actum confummatum, fed: 
ex conjunctione, &. cum eadem imaeina- 
Hone & cogitatione, & cum aduzüon" 

Lh €. 5e 


t 


194. Qufio X VIL 
affc&tus voluntarii ad delectationt, quam 
caufant cadem imaginatio & cogitatio ex. 
objecto reprzíenraro. — Quapropter. con- 
fenfus in actiones qualefícunqd; caufanres. 
delectationem venercam, eo ipfo eft con: 
fenfus in delectationem, qua elt propria. 
a&us confummati licet non propterea ne- 
ceíTarid interftt confenfus in 1plum actum 
exteriorem confummatum ; cum fufficiéns. 
, fit confeníus in delectationem propriam. 
ralis actus przcisé, ut imaginatam, &. ut: 
reprz(entatam per coguitionem. 

Jàm vero in hujuí(modi aztionibus, &- 
delectationibus, quatenus. hoc modo funt 
venerezs ac libidinoíz, non dari parvita. 
tem excufanrem à.peccato lethali ex eo lis 
quet. Quia confenfus in | Sei quatenus: 
tales func : includit cenfen(um in delecta, 
tioncm propriam actus conínmmati luxus 
riz, quieft peccatum mortale. Gon(enfus. 
autem is.delectationein prevenientem ab. 
aliquo adulethalitez peccaminofo.. Licet 
concipiatur abíq; confenfü in eundem a- 
&um, eft peccaminofus lethaliter, ut do- 
cet D. T'homas 1, 2. qu. 7 4. art. 4, Quia. 
coníenfusin de]ectationem provcnientem. — 
ab aliquo a&u, etiam przcisé ut imaginae 
tam, & reprzíentatam in cognitione non. 

gotelt cfle abíque incnsdont, t MES 


De parvitate materiá, 455 
floneaffectusad ipfum actum, qui e(t cau» 
fa delectationis, acqueconfentiens dclibe- 
atc inclinationi, & adhzíioni-fui affe& us. 
ad actum lethaliter peccaminofum coipfo 
peccatlethaliter,  INonenim eft qnid pare 
vum, ac leve malum haberc animum deli- 
berate inclinatum &. adhzrentem malo. 
gravi. Quare actiones licet (ccundum fe 

cves & continentes ex fff precise malitis 

am vel nullam vel parvi momenti, quare- 
nus venerez ac. libidinoíz funt fiunt pra- 
ves, necfunt capacesmalirizs venialis, nifi. 
ex indeliberatione: 

Expofitio ifta & fignificatio actionis li- 
bidinofz. & coníequentia. inde. deducta. 
habentur apud D, Thomam in hae 2. 2. 
quzít. 1:4. art, 4. c. fine: c ides, ait, esm. 
efcula ct amplexus buju(modi (fcilicet li 
bidinofi dc quibusloquitur) proprer dele- 
Gationem bujufmods.( Ícilicez propriam ae 
€tus confummati, dequaimmediate fue- 
Iat (ermo) fiant, con[equens eff quod fit pec-. 
cata mortalia: d» fic folum dicuntur libidi-. 
nof[a. Vnde buju[modi fecundumzquod libi-. 
dinofa, funt peccata mortalia, Solum igi-. 
tur expedit in. hac materia non zquivo- 
care actiones libidinefas cum iisquz funt. 
eccafiqnes Jibidinis, &.provocanr ad li- 


- €. 


106 Suafio X VIT, 
bidinem ; nondum tamea funt libidinofz. 
Hocenim recté obíervato nulla cit dere-.— 
liquo difficultas. - 
Monbnuli admitréntes eandem , qux 
modo dara eft, ezpofirionem, ac reftriétio- 
nem acionis libidinolar confifteniis im 
zactu, vi(u vel auditu, nempe elteadem de 
his omuibus ratio, ut deducerent eandem,, 
quz huc ufque fiducta eft, conlequen- 
riam; dixerunt dfiamlibet eiulmodi actie- 
nem libidinoíam afferre fecum infeparabr- 
fiterpericalum proximum confentiendi im 
actumipíümturpem confummatum. Fa- 
eilius nimirum vitari actrones prz vias li- 
bidinofas fimul cum confenfu in actum: 
 sonfumimatum, quam viterur ifte confen- 
fus poftiltasactiones exercitas libidinofe ;; 
effeque probabilius iis actionibus fic exer- 
eitis fubfíecuturum effe iftum confentum: 
| quam eundem cffe cehibendum: atque: 
per hec duo adzquaté conftitui actionem: 

: ftu omiffionem quamlibet in ratione ace 
cáfionis proxima" & proximi pericili re* 

- fpectürpeccati lethalis; quz proindefi nom 
Yitetur peccatur ethaliter, Quam in rem; 
advertunt optimé poffe actionem aliquam 
effe levem , parvique momenti in ratione 
delcétationis aCtdaliter : gravem veró, ma- 

Aique momenti in radios occa onis, tt 

" Yee 





De parvirate materis, teT 
periculi propter. difípofitionem matceriz ,. 
feu fubjecti. | 

Demonfítrant idexemplo: fcintilla mif- 
Íx in magnam copiam pulveris. tormen- 
rari, quz quidem eft quid parvum quoad. 
quanticatem.mareriz, & ignis; eft tamem 
quid magnum. &:. maxime formidandum 

quoad vim ezcicandi in rali materia, ma- 
gnum & inextinguibile incendium. Im 
re aurem przíenti ejuídem elle conditio 
nis ; actiones quaícunque libidinofas, e« 
tiamíi fint maxime leves in ratione dcle- 
&anris actualiter, comítat: tum à poíte- 
riori ex experientia pluribus exemplis, ac 
teítimoniis multipliciter confirmata : tum. 
à priori, quia delectationes eju(modi per- 
rurbanr rationem propter commotionemy 
& confluxum , necnon dilatationem fpi- 
rituum viralium , quibus infident fpecies. 
impreffz, acá; inde auctam funpramodum 
apprehenfionem ,. &  reprz(entationenr 
phantaliz prxcipitantis proprerea majori 
femper cum impetu in deterius. Pater au- 
tem minui , ac debilitari miferabilicer li-, 
bertatem perturbata in hanc modum ra- 
tione, atque ide& periculum inde naíci, 
quale dictum cit, | 
Nec obftat quod defit per accidens, aut 
igsulpabiliror ercdarur deg&c vanvoxe n 
t 


10$ Quis X V1I.. — — 
talc periculum in aliquo individdo, Cfniz 
lex ordinata in bonum commune fpecieis. 
qualis c(t, quz dirigit potentiam genera-- 
t1vam, nonarrendit quidaccidatin aliqua . 
individuo, nec expedit, ut fubjiciatur ar- 
birrio.oniufcujuíque, urpore fufpe£ti ao: 
incompetentis judicis , fed decernit cirea. 
omnts. & fingulos abíque ulia exceptions 
juxta id qnod plerumque evenit ex. natura. 
r£, ut adyercit eptimé D; Thomas qu. 15. 
de malo art, 2; ad 12; nec faris advertuna.- 
nosnullt modeini plaudentes undiícrimi- 
natim ac perniciosé Patri Granados circa: 
obligationem logis ceílantem.ceílante fi-- 
ne legis,. | 
Hzcratio eft optima: eff tamen. minus 
confpicua, quam quz prius deducta cft en. 
D. Thoma: tum propter diverfiratem pe- 
yiculi majoris , &. minoris, aut forte nul» 
lius moraliter. ob | difparem .diverforumy 
diípofitionem naturalem &. habitualem :- 
, tum quia hoc ipfum .pericalum fuadaturs. 
tanquá.in radice & ratione ultima à priori: 
in inclinatione &:adhafioneanimà ad de- 
le&tationem actus confummati ; qua vi- 
delicet fecluía periculum non etfet ufque: 
'adeó magnum, & quz ratiene fui fecun« 
dum fe przcise eft graviter deformis. Qua- 
- &&. fatio. periculi elk mg wusndenda: 
- | Y 


- 


De paxürtute materis, 165 
£actionibus (ecundum fe, qua inci- 
juidem ab(oluté poflint abíque Iibie 
ideoque quantum e[Lratione fur fe-.- 
um [cabíà; ullo peccato, vel cum fo- 
niali ; fant raman. pronz ad excitan- 
eandem libidinem, idee; periculofae 
n ut pluiimum,idque magis vel mi- 

leviter vel- graviter pro-diverlitate 
mítanwarum. Arque hzc fuit occa- 
quirocationis decentibusparvitatem, - 
tiz inre vencerea,. 
rut aurem. hoc habeat; ratio intenta. 
imipis eft manifeíta ex dnplci difcur- 
verior, Quia parvanocumenta,quis 
cnialier peccatur, inferuntur abíque 
tarionein magno nocumento, & abf- 
nagno periculo illud intendendi per: 
exequendi. Nec actus parva inju- 
' ita. ftimulat animum ad magnam: 
titiam, nec auget per fe, féd porius. 
itapperitum injufte agendi pro tunc,. 
)fitum autem liuiusaccidiz in parya. 
tatione vencrea. 
idé patet refponfio ad primam fupe- 
* piobariemem «coníequentis. Quia. 
exquo eít contra&a ad:differentiam. 
inofz, jam eft contracta ad differens 
magnz turpitudinis, üt oftenfum cft: 
. Yade prius definir effelibidinota ,. 

qum 


2116 eusffio X VTI. 
quaminciplatefleparva. Diminutio am- 
tem (olim is indi Reréntibus d parvum & 
magnum poteft devenirc ad parvirarem, 
Qa de cauía nec in materia 1ultitiz po- 
. teft efTe venialis ex parvitare mareriz actio 
injufta conjiciens in extremam necefífita- 
tem, Secunda compa«atio non fubfillic ft 
"tactus fic libidinofus, (eu venerezus, fi. noa 
firnonnegaturparitas. Ad;. & 4. proba- 
tionem. Non afferitur omne peccatum 
contra caíftirarem effc lechale, fed lolum 
elfe lechalem omnem delectationem vence 
rcam, Quia ex fua ratione eft quid ma- 
num Jn vitio. oppo(ito, arque eius per- 
miffie, aut etram prohibitio folum [ub ve- 
niali redderet difficiliorem coníecutionem 
vitz eterna, Quod non accidit in parvo 
npocumente injüfIo, Qua duo patent cx 


.QY ESTIO XVIII. 
Yrrum pflitia particulnxis dividatur in di- 


fiributiuam ( commutatiroam tanquan- 
genos io (becies ?.— 


X 7 IprsrvnRnonficdividifedtagquany 
fubjectum in accidentia, vel tanquam 
- — &cBus in partes powlaxvas, t. Qo. 


Dedieifione iuflitia. 
fam juftitia diftaburiva quam i ae 
tiva reddit jus fuum privatz perionz, at- 
que motivum ad id praítandum eit, ut 
Íervetur illz (fum jus ejufdem privata pcre 
fonz, utque habeat in bonis, quanrum ipfi 
debetur. Ergó utraque juftitia convenit 
in toto có quod pertinet ad rationem for- 
malem & Ípecificam juftitiz ut liquet ex 
ejus definitione expofita in quzfl. 8. Quod 
aucem bonum ad qued terminatur tale jus, 
fit communitatis vel privarz perfonz, eft 
quid puré mareriale ad rationem iuftitiae 
perindé atque eft quid materiale effc bo- 
num perfonz ecclefiafticz aut fgcularis; — 
publice aut privatz. 

1. Dignitas perfonarum, quam refpicit 
juftitia diftriburiva, fundatur jn mericis & 
laboribus earum impeníisReipublicz, ita 
' wt Refpublica tantum Wit unicuique de 

bono communi, quantum ipfe contulerat 
1cípectu eju(dem boni communi. Hocau- 
tem eít propgium juítitiz commutativae 
conftitueatis zqualiratem inter datum & 
acceptum, & confiderantis dignitates per- 
fonarum quatenus dant & funt beneficz, 
Quod veró exercita erga plures, ejufmodi 
compenfatione , inde refultet proportio- 
palitas inter dignitates fingulerum, & ves 
dzgulis obyenicntes, eíl quid accideova- 


SN Nn 


£12 .Gesflio X VIITT. 

num,& potcit fimiliter evenire-etiarm im 

communicationibus, quz fiunt inter pri- 

yatas perfonas, fi unusaliquis coirnuratio- 

nes faciat cum multis tantundem reddens. 

fingulis, quantum ab ei(dem acceperat, ate 

queinzqualiter laborantibus ia vinca fole 
vat ftipendia fimiliter. inzqualia, 

^"^ g. Refpublica.creans gubernatorem Ci» 
vitatis, aut-Ducem efrcirus, & (ic de fi» 
milibus, quod proculdubio eft, opus ju« 
fliciz diftributivs, eo ipfo obligat electos. 
ut fungantur hismuneribus inbenü come 
mune,eaque de caufa (olet ultra honorem: 

 &ddere ftipendium, Obligario eutem zx 
quivalétopec 1m contractibus, Datur er-- 

o manifeílé ia opere prapriiffimo juftitia- 

diftributire mqualitas propria juílitiz 
€oimutativz.non fecus, ac daturigter con* 
ducentem operagiios in vineam anticipata: 
folutione, cofdémque operarios obligatos. 
2d laberandüfive zqualiter five inzqua» 
liter. Ideoque. recipientes dAipendia fve 
zqualia five iazqualis;. — — " 

4. Si difttibutio bonorum communium: 
fiat quidem-fervara proportioncad digii- 
tates fíngulosum minime ramen congru- 
eates illi benorum generi, quz unicuique. 
Bribuuntut,exg* fi acuto. & | fapienti, fed. 

aminiméforti cribustur guottbau o exis 


T Bivifione juftitia. *7j 
t5; fortisveró, (ed obru(us, ac Ienorans, 
przfciatut fcholz, & fic de aliis, eo ipío 
wiltributio erit injufta, & non alia profc- 
&ó rátiene;nifi quia fervata ejufmodi di- 
gnitatum & rerunrproportione, (eu potius 
improportione non poteft Refgnblica re- 
cipere tantüm bonum quantum tilbuit, 
ncc poffusc ad illud przftandum validé 
cbligan períonar tales habentes quidem 
Üignitatem, qua przemineant czteris, fad 
non fccundum quod ipfum, Ergó diltri- 
butio bonorum coinunium, cemmunirer - 
attributa juftitiz diftriburivz, uci jufta; 
necellarió includit rn fe zqualirarem in- 
ter datum, & acceptum prgpriam jufti- 
tiz commmutativz. | 

f. Debitor habens multos creditores 
quantitatum inzqualium, & non potens 
omnibus zqualiter facisfacere , ut folvac 
quantum poteft ex debito juftitiz com- 
mutativz', neceffe habet atrendere, juxia 
normam juftitrz diftributivz , quancum 
xuique deberetur abfolute ; hoceftquan- 
ta fic dignitas fingulorum ad fua bona, 
atque dependenter áb ifta comparatio- 
ne fingulrs proportionaliter diminuet de 

uantitate, quz abfolute -dari debuif- 
Pus Ita videlicet; iut fi creditori centu 
Aurcezum dentur quimquapinta , cred 
tod 


dopo hes fuum.. Ergó non «f fpe 
«ics 1uli 


P 
e 


214 euaio X VIII. 
tori quinquaginta aureorum dentur vi- 
ginti quinque, & fic de (imilibus. Haud 
aliter qui candem actionem iniurioíam 
exercuit adverfus principem, & plebejum, 
alapain v. g. utriqueimpegit ; debetatten- 
deread eorum dignitates, pro facisfa&tione 
jufts exhibenda. Nec enim juíté fatisfa- 
ciet; fiudem prz ftiterirerga utrumque non 
habita ratione dignitatis corum. Etcamen 
ex omnium [entenria in his cafibus folu- 
tio & farisfactio funt opera juítitie come 
murativz cum norma & modo diítribu- 
tivz, Ergo jüftitia diflributiva non dif 
Éerrà commurtativa, nifi accidentaliter per 
*djuncdlam comparationem neceíflariam 
pro attingendo medio juílitiz commu- 
tativa. "VD E 

6, Juftitia diftributiva non refpicit ius 


proprie & fimpliciter tale, fed tale fecun- — 
dum quid, & improprié. Juftitia enim | 


diftributiva refpicit bonum commune, ut 
divideadum finguliscivibus. Bonum au- 


tem communc non cít proprium eius fim, 
pliciter cui confertur, antequam confera- 
tur, Alias namque mon effetbonum com- 


mune antequam difítribueretur, fed parti- 
culare, Ergó iuftitia diflriburiva non dat 


igjas patgiculart, 


E 


19, 





De divifiene juPhitia fp 
7. Bonum commune, nec etiam poft- 
quam diftüiburum eft alicui parriculari, fit 
omnino proprium ipfius. Quia non ob- 
ftante dillributione recmetur adhuc ali- 
quarenus à communitate, utpoteretinen- 
tcs fcmper fuum jus, quanrum ipfius in- 
tercít, — Officium etenim Gubernaroris, 
Ducis, Cuftedis,&c. ita eft propriü com- 
munitatis anrequam detur perfona parti- 
culari, ut poftquam datum 1lli eft, eadem 
períona ratione officii fit Ípecialirer de- 
vin&ta & obligata communitati, habendi 
nimirum jus,ur idem officium non minus, 
fcd multà magisquam antea inferviarejus - 
utilitati ; ficut domus & ager inferviunt 
utilitatibusejus, cujusfunt. Ergó juftiria 
diftriburiva,neque dat fimpliciter ME ad 
neque jusquod refpicit eít Mn uum 
fimpliciterejus, cui redditur, idcoque nom 
eit juftitia fimpliciter. 
$.£Botum commune dabileabíque in- 
juftitia unicuiliber ex multis, cujufmodi 
func plurabosa reipublicz in pluribus ca-- 
.Ábusnon eít proprium ullius ex iis, qui- 
bus non datum cít de facto, neque ante, 
ncque poít di(ltributioné executioni man- 
datam, Erpó neque etat proprium cjus 
cui de facto datum cft, antequam ei dare- 
tur ; qui videlicet erat ejufdem coa di 
: Q009M 


116 ":uafio XVIII. 

nis eum coteris antequam pfi daretur; 
Patet ergo non efle de ratione jufütiz di- 
fiributiyz, ur det unicuique jus luum; 
ideoque ipfam non:cfle fpeciem iufliriz 
fimpliciter. 

R. Celebris'imprimis eft, & maximi u- 
fus divifio 1uftitiz in diflributivaà & come 
mutativam ; communis earum -expofitio 
ex Philefopho, cap.3. & 4. & ex D, T ho- 
ma qua ft, 61; art, r. & 2. ad(cribit iuftirias 
diftributivz zqualirarém. proportionali- 
tatis, feu proportionalitatem inter res, & 
peifonas. Nimirum ut ficucfe haber di- 
gnitas uniusperfonz ; ad diguitatem alce- 
rius perfonz, ita fe-habeat res collata usi 
perfona ad rem collaram alteri perfonaze. 
Tuftitiz veró commuratiz adícribit z- 
qualitatém proportionis, feu proportio- 
nem inter resfecundum (e nulla habita ra- 
tionc dignitatis perfonarum, -Ita videli- 
€et,' ut res quz accipitur fic equalis rei, 
qua redditur. draque iuxta communerm 
dítam expofitionem iufiria diftriburiva 
conftituit zqualitatem Geomcetricam fe- 
€undum-duasptoportiones alteram rerum, 

alteram perionarum.cum dependentia al- 
£efiusdb alterajfeu cum fimilitudinoi nter 
Utramque, quz conamusiter dicitur pro» 

iporrionalitae; ide pxoyotiáo ytoyettio- 
i T ox» 


De llivifione jnflitia, 117 
num, attendens zqualiratem non fecundi 
quantitaté datr& accepri,[ed fécundü pro- 
portiones, Tuftitia vero cofnutativa cóíli- 
tuit zqualitaté arithmeticá rei ad rem, hec 
pracisé actendens , ut quanta eft res data 
3b uno, tanta fit res dara ab alrero. 

Qarc juftitia diflriburiva verfarur inter 
' quatuorut minimum terppinosduas nimi- 
rum res, & duas perona$; & hocefficic, ue 
fi digaitas unius fic ut octo, arque res illi 
collatafit ut quatuor: Dignitas verbalte- 
rius fit ut quatuor, eà iplo res collata ei- 
dem firur duo ; & fic defimilibus, Arju- : 
ftitia commutativa verfacur formaliter ín- 
ter duos terminos pra'éisé, nempe duas res, 
& hoc efficit, ut fi vendens, v, g. det e- 
uum valentem centum, accipiet centunt 
3 emptore, Quia vcró fola bona com- 
munia conferuntur per juíftitiam à com- 
munitate fingulis perfonis ejufdem com- 
munitatis priori medo: pofteriori gutem 
, bona fingulorum ad invicem, propterea 
" D. Themas art. illo r. & alii'communitey 
dicunt juftitiam diftriburivam elfe dire- 
&ivam comunitatis ad fingulas períonás, 
& ordinativam boni cómunis. Juftitiam. 
veró commurativam effe directivàm u- 
niujcujufque- particularis perfona , ad 
| | are 


— - 


41 Ewaflio XVIII. 
aliam perfonam particularem , atque di- 
fpenfativam boni particularis. 

Jam communis probatio (pecifcz di- 
ftin&ionisinter utramquei(tam jufticiam 
defuümpta ex Philofopho & D. Thoma, 
pcritur ex eo quod julítitia diftriburiva 
&onflituit medium Geometricum fcu pro- 
portionum : Arithmeticum veró feu rei ad 
zem commutat", (Cum qua differentia 
coincidir illa alia quod juítiria diftribu- 
tiva dat borum conrmune,commutarirva 
| particulare, verum in hac expofitriome de- 

fiderarur, adhuc majorclariras. Quia dif- 
ferentia medir 'Geometrici;& Airithmeti- 
€i, vel attenditur praicisé«x parte delibera- 
tionis intellectualis necellario przeuntis 
actum utriufque jufticiz, velex parte mo- 
tivi ad quod ucraquefertur immediam ; fi 
piimum apparct clare ex quinque priori» 
bus rationibus dubitandi, qux funt Buri- 
dani & Gualandi, idem genus compara- 
'&lonis przviz intellectualis neceffarium 
fzpe ed- ad invefticandü, & conílituen- | 
dum medium juftitiz comurarivz, quod 
ncceffarium eft ad medium juftitia diftri- 
butivz.. Si fecundum indidem coníftare 
«widetut nullum effe difcrimen. Quia nul- 
lo cxiítente difcrimine cognitionis prz- 
viz nccellariz , ad gxopaacndum macri- 
: : «XY 


—ODrdvifei fs. ^ we 
ftriufque jutkitiz, nullum poteft cffe 
men medii intenti per utramque, fie 
:m omnis differentia actuum volun- 
pendet ex differentia przvia cogui- 
m; exquibus per fe dependent. 
ied dicitur debono communi diftin-. 
lum fimiliter eft, vel cnim dicitut 
nune przcisé quia eft propriü come. 
iatis ancequam ab eadem commu- 
e detur períonz privatz. Atquehoec 
(ufficit, ut dario talis boni excluda- 
juftitia commutativa , ut patet ia 
iene debiti refulcantis ex contractu 
ionis & venditionis celebrato intet 
nusitatem , &. perfonam privatam, 
(tat enim tunc folutionem fieri ex bo- 
quz erant communitatis ; & nihil- 
ius fieri per juftitiam commutativam, 
mque elt ratio de aliis ejufmodi con- 
ibus. Vel rurfus fermo eft de bonis 
ante & poft appropriationem refpe« 
peifonz privatz femper funt bona 
munia, Hujufmodi cenfentur ex fen- 
a aliquerum officia omnia publica, 
jue nonnulla. Atque hzc videntur 
1ullam juftitiam proprié dictam tri- 
»erfonis privatis propter pofleriores 
rationcs dubirandi fupra ptepoGuas, 


K à QusÀ 


* 


ri 


H - t - 


21$ — Owefio XVIIT, — 
Quod videlicet nullum fit jus proprié di— 
€tuma eorum bonorum in perífonis privatis 
quibus dancut, 7 254 
. Deinde ejufmodi cfficia; & bona, vel 
wenduntur perfonis privatis, quibus dan-- 
tur; uti.fic in quibufdam Rebus publicis, 
EKttunc dátur per juftitiam cofnutativam, 
ut patet, «um nihil manifeftius ad cam 
pertinear, quam :directie emptionum & 
wenditionum. Vel pon «endunrar. Ec tunc 
non virtutc juftitiz fed liberaliter dantur, : 
Quia quod eft vendibile, & deturfine pre-- 
zio, liberaliter utique datur, : 
Ex iisporro omnibus fatis faperqueape: 
| garetrem hanc indigereaittenta ac diligen-- 
ti cxplicatione; quar quidem ccnabimue 
adhibere fufficientem. Przmoniro támen 
etfi omnibus difficultatibus fatisfieri ple- 
piffimé non poffet, non propterea de(cren- 
dum effe communem fententiam. Cui vi-' 
delicet adhaerent & Philofophus, & D. 
T homas tanquam fei indubitatz, ut per-^ 
fpici apud illos poteft in locis citatis; 
Idem praterea videtur efle communisbo-- 
minum fenfus, dum male-diftribuentes 
perinde appellant injuftos, atque eos qui 
. Aniqué agunt in commutatiopibus, ncque! 
vcro dubitant de magna quadam differen- : 
Fia, ater. diftribuenwo, & «os utantem, 
e EM 00000 XM 


EU uc. ME n FS D 


Ds divifivne fwftitie, ETA 
Htiu(modi autem comunes hominü fenfus 
fapientiffimorü preterea cerro judicio có» 
saunitos,non licet deíerere propter diffi- 
| cultates irretienrtes potius quam conclu 
dentes, nec quierautes intellectum. 

. Cardo difficultatis vertitur ia diftinw 
guendis invicem juribus,circa quz vería- 
tur utraque jultiria, Quia clara diftin ctis, 

« virtutum peoder à diftinctione clara mori- 
vorum, que illis objiciuntur, fus porté» 
quod refpicit $u(titia diflzibutiva diftin- 
gui fpecie ab ea jüre ad quod rerminarur & 
quo movetar juítitia commutativa; teíta- 
rur lemelacque iterum claré Philofophus; 
Cum enim totó illo cap. ;, expofuiffer ju- 
ftum diftributivum concludit in fine fic; 
H«c igitur-eff unat(becies jufli,. Et mox is 
principiocapitisquarti; in quo agicdeju- 
fto commurativo, quod confiftit in emen« 
dindiscommerciis : Hoc autem. ait, babet 
Aliam fpeciem A priori. Haud aliter D. T ho- 
mas arc. 1. ad g.. Iuffitia difivibutioa nit, e 
COmmimutAativua anonfolum diflinguunturfecun- 
dum unum.(& multa, fed fecundum divoer- 
fam debiti rationem, Alio enim mode debe- 
tur alicui id quod eff cominune; alio mode 
é4 , quod efl proprium. | 
. Quia vetó ibidem ad. Bfcitur: (5 ii. 
cum ex bouis communibia aliquid in. (ingulos: 


E; E ond 





272 Queffio X VITI. 
diftribuitur , quilibet. aliquo modo percipit, 
quod fuum ei ; nonnulli exiftimant Tà alá- 


. uo modo cilc additum diminuens,& figpni- 


care fuitatem fecundum Quee impro. 
priam xatque hac rationa & non alia dif- 


ferre jus terminativum juftitiz diftribu- — 


tivz à jure terminativo juftítiz commue 
tativz, Verum hac interpretatio eft ille- 
gitima, Primum quia ibidem immediaté 
| prxfertur quod. eff totiu, quodmmedo efft 
partie, fiéut- pars Co totum quodammodo (unt. 
slem, Parsautem & totum habent modum. 
| identiratis, non fecundum quid, & im- 
proptie, fed frmplicirer & proprie, licet ft 
sdentitas tantum inadzquata. Conftat 
Qcinde ex verbis adduGtis ad & licetalius. 
saodus debiti attribuatur bono communi 
& proprio; utrique tamen attribui fipe 
imitatione rationem genericam debiti. 
Dixit ergo D. Thomas bonum communé 


aliquo modo effe (uum recipientis, quia , 


ex pofitio diftin&a, & clara ejufmodi fui- 
tatis fuiffet neceffario aliquanto prolixior, 
& ipfe voluit expedire argumentum brevi- 
tatc folita faáb communi & vulgari appre- 
henfionefuitatisboni communis, & parti- 
cularis emnibus aliquatenus ootz. Qua. 
tamen notitia quia qeíteriores auctores. 
&0n.fücre coatepyi, atque vans. Voss Sese 


SW 





€ À 


| De divifione juffitia, z13 
eiter uff, neceífaiiam clt aliquid ulcerius 
fuperaddere. 

Diftioguendarigirar inprimis fuat tres 
«lalles bonorum communium. Prima eft 
eorum bonorum qua communitatis ia- 
teteft, ne approprientur fingulis civibus 

feoráian, ideoQ; lege caverut ne fecedantin 
ullam priva&tam perfonam. Arque jus o 
mne ifítorum bonorum cft quidem in fin- 
gulis cibus inadzquare inadequatione 
iuris,nos camen cftin (ingulis diftriburi- 

B vé acfeorfim fumpris, fed in iifdem fum- 
ptiscolle&tive, & ut pattes funt formaliter 
communitatis ; 1ta,ut nullus civis feor- 
fim fumptus ullum ad. illa jus habeat ne- 
quein re, neque ad rem, neque vagum, ne- 
quedererminacum, Quz funt comunita- 
tis. ut communitas efl formaliter, eidem q;: 
ut tali lex favetcircailla gravans in favo- 
rem ipfius fiuculosquo(fque cives. feorfim, 
& quaslibet alias. tam comunitates quam 
privatas períonas, Hujufmodi bona funt 
fontes, fluvii, filvz czeduz & fimilia, de 
quibus fimilislexlata fuerit, 

Secunda claffis bonorum commupium 
oontinetea, qua communitatis intereft,ut 
foli ingulorum civium urilitati directeac 
immed'até deflinentur, utque iis cov&e- 

JAUILUL 18 Cuin Áinpem tempore quodam ás 
K^4 — VermEie 


23$. Oxsfio X VIII. 
terminate, auc in quadam certa rerum cite 
cumítantia, vel ob indigentiam urgente 
bello; fame, aut peíte , aut aliquo fimili 
malo, five univeríali omnium , five non 
univerfali ; five zqualiter fiveinzqualicer 
alBcieni fingulos quoíque : vel non oh 
indigentiam, fed ad compen(andos labo. 

&cs, & merita in. Rempublicam collata, - 

ejufque rem bene reftam vel denique ob. 

* hecprzcise, ut civesmelius habeant, Ho- 
rum bonorum ius, fiquidem legefancitum. 
fuerit, ut vel pro.modo indigenriz, meri- 
torum ; antforrunz ; vel non nifi zquali- 
ter, ac indifcriminatim omnibus appro- , 
pricnrur ;-eritapud finguloscives, ad rem 
quidem antequam fiat appropriario, & 
traditio ; in re veró pollquam cadita fue- 
rint, & inadzquaté non inadequatione. 

 iutis fed rerum qnóad quantitates maio- 
res , vel minores, equales vel inzqualcs,, 

. preut Reipublicz interfuerit & lex ftabi- 
lierit, $1 autem interfuerit quidem Rei- 
publice, uc ita fiar, fed nondum lex lata. 
fuerit id pr&eipiens, ius omne erit apud. 
coinmunitatem anre partitionem & tra- 
ditionem fingulisfa&am ; poft ipfam ve-- 
1b apud fingulos. 

Vnde in po(teriori ite ca(u legis non- 
dum lats in favorera &ngalotu cium 


-« 


— Á REESE 


De divifione jufHtit. — . — 2315 
ncciniti pacti habentis vim legis, ft cias- 
modi bona difílribuantur in cives, diftri- 
butio facta eris ex mifericordia aut chari- 
tarc, hi obindigentiam ;; ex graritudine, fi. 
ob labores-& merita: ex liberalitate vel. 
maguibc entia, fi uz melius habeant eivcs ; 
numquam veró'ex ijuftiria. Quia iuftitia.- 
exerceri non poteít, non prazcexiftenri iure 
cx.parte accipientis; nec 1us adelffe poteíL: 
in.accipiente, quin przexiftaclex, qua: 
directé ipli faveat, & czteros gaver in fa-- 
vorem iphus, ut di&um eft fupra. 5i au-- 
rem lex lata fuerit, aut initum pactum ha-- 
bens vim legis, difttibutio fa&a erit ex ius 
ftitia. Facta nimirum erit habentibusiuss 
ex.vi ciuídem legis,.aut pacti includentiss 
in fe legem favorabilem dirccté &timme-: 
diaté, Er qua autem iuftitia fiat, paulo» 
poft patebit, Ad iftud fecundum bono- 
rum communium genus fpectant pecu-- 
miz,grana & fimilia, quorum cumulus eft* 
penes communitatem, velut in depofiro;, 
& cuftedia cum iure. fingulorum ad illa 
protempore &loco. Eodém, etiam perti-- 
nct ufusfructus corum bonorum, qua rez- 
pe(ita (unt in przcedenti claffe. 

T erca claffis bonorum cofüunium;qui4 
bus maxime & per fe convenit eífc.com-- 


ginia, cemplcctitur «4, qug come u-- 
pé es E SEN À- 


A5: 


00906 — euaftis XVIIE — 
nitatis intereít, ut diftribuantur in civef« 
ob utilitatem quidem ipforum ; fed multo 
magis, ac principalius ob. utilitatem , &: 
. commodum ipítus communitatis ; ita ut: 
cives qui illa.fortiumtur, habeant quidem 
indé emolumentum proprium , fed cum 
etavamine ,. & onere indidem:;deducendi. 
bonum.commune, idem; cuendi ac pro-- 
movendi. Hujus generis funt officia pu-- 
blica, & honorifica, qye à civibus quibus. - 
dantur,habentur quidem jure pioprietatis, 
& earenusceduntin corumdem. utilitatem. 
fimultamen babent adjunctum jus jurif- 
 di&tionislaté vel ftricté tale ordinatum adi , 
. utilitatem coxterorum ; atque eatemus pra- 
vant eos, à.quibushabentur, & iaferviunt- 
diréctéac immediaté commodis & foelici- 
tati comunitatis ; itaut non omninó deft- ^ 
naut effc cofiunitatis propter appropria- 
tionis factam privatis petfoais.. Vhde jus; 
itiufmedi;bonorum ante &: poft eorum. 
" difttibutionem eft. penes commuaitatem ,. 
& cjus partes; hoc eftpenes cives partim. 
'collective (amptos,. &. quatenus conflant: 
communitatem, partim famptos diftribu- 
ti vé, & quatenus fui qui(que juris, & li- 
berz. facultatis.eft, Verum adeft hoc di- 
Ícrimen. ante & poft collationem factam. 
Bhivatis perfonis, ut ante coUa speso qus 


EA 
t 


: Di devifions iuflitiá, — 2117" 
in re fit penes communitatem, & jusad - 
rem fit penes privatas períonas, quibus üz- 
putari poffunr ; poft collationem weró &- 
contra jus inrefit penes privatas períonas, 
& jus ad rem pents communitatem , uti 
panlo poft exponezur. ! 

Iurerim ut clariüs percipiatur differens 
tia horum polteriorum bonorum commu- 
niumrab iis bonis communiratis, quz in 
przcedenti clatIe (ünr conclufa, obíervan- 
dum ell diferimen in:er daos milites ex. 
gr, quorum alter accipiat à communitate 

flipendium pecuniarum pto labore & pc- 
riculis, quz (ubivit.in belle pro Republi- 
ca ; alter veró eadem de caufa accipiat mu» 
nus ducis, Qui accipit ftipendium pecu- 
niarum, ad nihil tenetur inpofterum prz- 
cisé , quia. tale flipendium accepic ;. fed: 
poteft de illo, & de feipfo difponere prout: 
voler, peteft queretenta illa pecunia fcce- 

dere à communitate, & cjus commoda o- 

mninó negligere, fi aliunde non ligetur. 

Atqui loco remunerationis obtinuit inu 

nus-Ducis, tenetur impefíterum infervire: 

Kceipublicz, nec poteft'ab cjus commu-: 

nione fecede re rerente officio, & przgise. 

quia talem remunerationem acceptavir: 

pro precedentibus meritis, cenetur ad me-- 

xcnduga ulterius, & ad prz(taláa ie yox 
| E.6. OW 





p xx 4s 
* | 

218 eusfio X VII 

rum plura obfequiaQ uapropterpriorpeti- 

tur bono fuo quin gravetur s pofterior cum 

gravamine. 

Rurfus prior potelt ftipendium cxigere- 
iure(uo; & fiillud megerur, necaliad fup, 
peratremedium, potefl uti occulta eom. 
penfatione Poítetior non poterit utirali: 
compeníatione ob negatum officium ; etfi. 
voluerit fuo quafi iure agere;poterit iuré 
optimo repellià Republica quatenus ten- 
tansficagere. Quia in collationetalisoffi- 
cli, agitur directe, & iummediare negotium. 


peuus Reipublicz, & communitatis, 


quammssrivatz perfona, cum é contra fe res . 
habeat infolutione ftipendi. | 

Denique Refpublica, ut felvat ftipen- 
dium pecuniarium confiderat laborem &. 
meritum przcedens ut veró conferat offi- 
cium , cenfiderat magis virtutem bencfa. 
G€&ivam impofterum refpectu Reipublicz.- 
& difpofitionem przíecmtem , ut inferviac- 
commodis cjus accepto codem officio:hes. 
e[t confiderat dignitatem przfentem, eam- 
que expendit ex vi & difpofitione benco- 
perandisac fatisfaciendi muneri defuturo. 

Extriplici iftabonorum communium. 
divifoneliquidà perfpicitur, triplex iti« 


&gnáiurigm genug qurirefpetu eorundem. 


um mm ii 


Pu divifione jufitiá. 2:29: 
" Bonerum. Primum ellita convenienstori£ 
communitati fimul (umprz ,. ur nullo pa- 
£to circa eadem bona. fuperfit. ius fingulis. 
feorfim civibus, nifi iaadzquaré, & qui- 
dem inadzquarione non rerum, fedipfius..- 
iuris, Atquecirca hocius manifeltum elt. 
non poffe verfari juftitiam diltriburivam, 
fed vel. legalem , vel communitativam. 
tantum, "Tale namque ius continet fub 
fe bona contenta fub prima claífe divi-. 
fionis, quz communiraris intereft, idco- 
que legecavetur , ne diftribuantur, ncc ulli. 
períonz particulari approprientur , fine. 
qua ramen diltriburione , & appropriatio- 
ne ejufque iufta exequibilirare, patet nul- 
Jum polle ellelocum juftitiz diflriburivz. 
Controverfíia igitur. folum effe poteft: 
déreliquo düplici iure, quorum alterum, 
rcípicitea bona, quz communitatis in- 
tereft ut fingulis civibus approprientur,, 
intendendo dire&é, & principaliterfolam . 
eorum utilitatem , & felicitatem, & re- 
fpiciendo ad eorumdem , vel indigentiam, , 
vel precedentia merita: velíftatum prz 
fentem non fatis profperum :. Alterum. 
wetÓ refpicit. ca boma , quz itidem- 
intereft communitatis , ut diftribuan- 
Su, X. approprientur privatis perfonis,. 
: m was. 


' 


I 


£34 €ywaffio X V111. 
quantitatelucri & damni, feu dati & ae- 
cepti ;actum partitionis pertineread jufti- 
tiam commurativam.Q)ua cune conftirui- 
rürzqualiras Arithmetica inter datum , & 
&cceptum, inter damnum & lucrum; at- 
 qucperfonz , quibus fit partisio , confide- 
rantur ut zquales quoad dipnitatem, feu 
poteítatem benefactivam refpecta Reipu- 
blicz : hoceíEnulla habeturratrio inzqua- 
litatisperfonatum quoad hoc, fed eodem 
modo fit partitio fivefinr equales ,five finr 
inzqualesperfonz penes ejufmodi digni- 
ratem, Quam quidem per(onarum , ut z« 
ualium confiderationem , & ulurpatio-' 
nem obfervavit Philofophusranquam pro-- 
priam, & characteriftica iufliriz commu-- 
taciva , eiufquediftinctivam à diftriburi- 
va, InIllo namque cap..4. in quo dictum. 
eftab co exponi ex profcffo iuftitiam com- 
mutativam ,fichabet, Isffumautem,quod: 
eft in commerciis,eft quidem aquurs quoddaps, 
e injuftum iniquum. Sed nonillacompara- 
tonerationum, fed Aritbmeticn.. Nibilenim: 
refert , fi probus pravo detraxerit, anpraume: 
probo: neque (i adulteriumsprobsa ,nnprac use. 
commif[erit fed ad differentinm nocumenti lest 
re[picit tanthm, (hr vtitur ut aqualibus, fi. 
Pic inj nrinm facit y ile patitur. , o fi bicne» 
dor vile eft la[ns.. 


X 


QM 


- 






^ . 


De divifione: fiiia. dE 3f. 
Quareéconverí(o, quando antepartitio- 
gem pra ferenda eft. neceffarió comparatio. 
perfonarum , ica ut ad iuftitiam partitionis. 
neceffe przrerea fit. fiftere in ipfaearum. 
comparatione; &- non infubdud inde: 
quantitatelucri &.damni, dati , & accepti;. 
partitio pertinebit ad juftitiam diftributi-. 
vam. Quiatunc non conftituitur zquali. 
tas Arithmeticainter datum & acceptum; 
inter damnum &: lucrum :- fed: zqualitas. 
proportionalis, &. Geometrica inter digni- 
tates fingulorum , &.bona fioguliscollta, 
Quodinde magis demonftratur,quiafficue 
in przcedenti cemparat?one nulla habetur. 
ratio inzqualitatis perfonarum immedia- 
tà, itain comparatione ifta pofteriori nul- 
]a habetur ratio inaqualitatis. imter id: 
quod exipiturex partc. accipientis, & id,. 
quod eidem datur, fecundum fe, fedfive 
muaus fit Árithmetic?. zquale dignitaci,. 
fivenonfit, dummodo cadem & zqualis. 
fit proportiointerdignitatem, &.munus 
unius; atqueinter dignitatem , & mupus: 
alterius , partitio exit jufta. Vhdeprovenit, 
utidem munus quod. uno tempore datup 
jufté digno ut octo , alio tempore detur z- 
qué jufte digno ut quatuor tantum prop- 
ter univerfalem imminutionem digunixa-, 
520m convenientium perfonis, invex qux. 
| fei eA, 


o 


| $9 


gninaread officia Gonfaliy T ubuni,.Qu 


tjs Qf XYVML.s 


X ex juftitia , ucceffc eft ut comparet digni 


facem unius.cum dignitate alterius; nom 
tamenibi fiftir,. fed indé deducicquanti- 
tatem necumenti , quod finguli paffi funr; 
ac perindé per actum iufliciz intendit z- 
qualitatem non cum dignitate, fed cum. 
nocumento, cüiusinzqualitas provencrat. 
erinzqualiratedignicatum.. |. 

Unde tametíi princeps amifejit Princie 
parum , & plebeius eum obrzinuerit ,quan- 
do re ipla exhibetur fatisfa&tio ; plusnihi- 
lominus eshibendum eft per (eilli qui fuit: 
Piincepscemporeiniuriz illácz ; quam ei,. 
qui fuit plebeius. . Quod profectó nequa- 
quam fieret , fi attenderetur immediaté ad. 
dignitates. Quiatunc amiísa , vel acquifi-. 
ta digniate amittererurfimul , vel acqui- 
rereturius ad majorem compenfationem,. 
Similis cft comparatie ut per (e patcr;inrer. 
creditore$inzqualium quantitatum ,quaz. 
orzferenda eft ante folutionem à debitore. 
1mpotente folvere cum zqualitate abfola-. 
rareiadrem Similisitidem eft comparatio. 
inter lociosfibiinvicem oblrgaros ex con-- 
tractu Societatis exponenribus Áingulisin- 
zquales quantitates, atquc inter alios. 
cjuí/modi, 

. E converfo is ad quem pertinet. no-- 
| uae. 
Sha. 


—————— 


P: divifioncjuftitia, 1ij 
ftoris, & fimilia, neceffe quidem fimiliter 
elE ut comparationem iaficust intet di- 

'nirates earum perlonarum , inter quas fa- 
cienda eft clectie ; non tamen, utindé fub- 
ducat quantitates obíequiorum ;,autalio- 
rumbonorum, quwzquiíque contulit in. 
Rempublicam , aut obligandus cít ad con- 
ferendum , utque conflicuar equalicacem 
rci ad rem inter darum. & acceptum, inter 
damnum & lucrum; fed ut fiftat in ipfa di- 
gnuitatum mutia proportione ex parte eli- 
endorum , eidemque proportioni aliang 
£ ilem properrionem conftituat officio- 
rü,qua unicuique cenferentur'Tta ut quod: 
cuique confertur, five majus. five miaus,, 
. €ortefpondeat cuiufque dignitati ve ma- 
jor, five rzinori , mulla habita ratione z- 
qualitatis inter dignitatem cujufque íc- 
cundumfíe, & officium qued illi confers. 
tur (ecundum fe, fed fohus. zqualitatis. 
inter proportiones dignitatum convenien- 
tium fingulis cum odliciis, quz. fingulis. 
conferuntur. | MADE 
Ex hisapparet, quando neceffe eft pra^ 
ferre comparationem perfeparum ante par,. 
titionem bonorum, ita.ucad juftiriam par- 
titionis fon expediat fifterein ipfa com- 
patione perfenarum &  digaitarumeip- 
his convenientium , Ícd in iubdu&a 5A: 


Q9 *3*, 


1:0 &wusftio X VIIL. 
utque inferviant eorundem urilitati pecu- 
liari 5 fimul támen directe in(erviant ucili- 
taticommuniatque hocprius & principa 
 liusilicer utrumque directé, & immedia- 
ec intendarur; idcoque confidercrur digni- 
tasfingulorum non folum (íccundum mze- 
gita; &titulos przcedenres, fed etiam & 
multo magisratione difpofitienis benefi- 
cz in fürurum refpectu Reipublicz per 
exercitium , & ufum boni communisipfis 
appropriati. 

Eflautem (atis obvia ratio controver- 
£endiac dubirandi de utroqueiu(to invi- 
cem & cum iuftiria diftributiva collato. 

|. Quia utrobique e(t neceífaria compatario 
erfonarum & rerum, ut partitio rerum fiat 
suftà , datur eciam utrobique aliquod vc- 
yüm , acpropriumius in perfonis privatis 
reípe&u boni communis, quarenus ipfíis 
appropriandi, Vrrobique enim datur lex 
parritionis benorum communium in uri- 
lirarem per(onarum privatarum. favens 
directé , ximmediaté commodis, & urili- 
tari ipfacum, Quorum alcerum , nempthoc 
poíterius videtur, fafficere, ut diflributio 
. Batex juftiria. proprié & fimpliciter rali, 
utppté refpiciente iusaccipientis proprié 
[& limplicirertale, AWxexum veià ,. nempé 
Mlaud/ptus vi decus honiliver ua exe wx Ss 





De divillonequftitia.. 131 
Kributio nen fiar ex juftiria commutariva, 
fed ex diftriburiva; oblervante nimirum 
proportionem. perfonarum accipientium 
cum fimilirerum collatarum proportione. 
Vtigitur hzciftorum bonorum & iuii- 
um fimilitudo quz fuit tota procul dubio 
cauía zquivocationis , & diverfitatis fen 
tenriarum , magis declaretur ac introfpi- 
ciatur; diftinguenda praterea cft, cum D; 
I homaart, z. cirato ad ;.. duplex neceffi- 
tas adhibendi comparationem dignitatis 
perfonarum, ut finsulis detur , quantum 
pertinet adipfos. Alia namque comparatio 
dignitatis perfonarum inflituitur, ur per 
ilam innoreícat aequalitas. Arithmerica. 
inter damnum & lucrum refpectu fingulo- 
rum, & non ut fiftatur in ipía dignirare 
fecundum fe,utque illi proportionetur. feu. 
adzquetur,quod fingulisdandum eft. Alia. 
vcró.comparacio inftituicurad hoe folum, . 
ut innoteícat proportionalis correfpon- 
dentia rerum ad dignitates,utq; fiflatur in. 
ipíadignitare fecundum fce; & illi imme- 
. diaté proportionetur, atque adzquetur, 
quodfingulis dandum eft. Reshzc fret ma- 
nifefta ii(dem illis exemplis, quz fuperius. 
producta funt adverfus vetam (fententiam, 
Siquisenim impactaalapa offendi Y às 
€pem & plebeium ; ut larsfadax wee 
x ' yl 





£16 Susfio X VIII. 

facienda eft partirio, & vice verfaquod 
unotempere datum fuir iuflé digno ur 
e ; alio tempoienon poterit dari ju- 
f, nifidigno ut octo propter contrarium 
augmentum digniratum, Eadem: viciífi- 
tudo codem funultiempore contingezepe- 
teíLin divesfistebus publicis, imo &inea- 
dem quoad divéría- generd- munerum. di- 
fhibuendorung exigentium diverfi generis. 
dignitatem; & vifn bencfactivam relpectu 
Reipubliga: i8 re civili, & milirari ,.& fic 
decaliis, ut quifqueconfiderando facile de- 
prehender.. 

Hincjam concluditur ius conveniens 
privatisperfonis refpectu illorum bono- 
rum communium , quorum diviíto ordi- 
naturdirccté , & immediateéinfolam utili - 
tarem , & commodum fingulcrum feorfim: 
civium, eftque propterea facienda juxta: 
men(uramindigentiz , aut obfequiorum;, 
&cmeriterum przcexiftenrium ,feu obliga- 
tionisca przítandi;: vel zqualiteremni- 
"Bas abfque nlla tali comparatione, Cons. 
'luditutinquàm iftud ius pertinere ad ju- 
'fitiam commurativam ; atque per ipfam. 
Wunicuique illud reddi. Et qüidem quaudÓ: 
divifie faciendacít omnibusin communi- 
frc contentis indifcriminatim , & cum. 

&qualirate Arithm enc quanmievwm. &a- 
SN. 


ES 


p o» biviftens UU y 

gulis "byenientiüm ; res elt —— iifefta. 
Quia tunc mulla eft neceffaria comparatie 
perfonarum , & rérum , nec conftituitur z- 
qualitas proportionaliátis : ; led qualis 
paulo ante aflignata eftà Philofiphoju- 
fiiis communirativz fumptisperíonis,ut 
prorfuszqualibus. Necminus fnanifefta.- 
res eadem eft, quande divifio faciendacít 
juxta Mébferath laborung , m'erirorum, 
autobligationis. Quia tuncfit quidem an- 
tecedenter com parario perfonarum: noma 
tamen urinipfa immediaré fiftat actus di- 
ftribuendi; fed ut inde fubducaturquan- 
-titas perrinensad unum uemque, & con- 
ftiruarur z qualitas Arithmetica inter da- 
tüm & acceprum,urliquerex dileuríu,qui 
modó pramffus cít, 

Idem oftenditur de partitione facienda 
juxta meníuram indigenciz. Quiatunc 
etiam przmittiturcomparatio quoad in- 
disgentias,ut indé deducatur quantitas 
uüicuiquedeputara à Republicaperlegera 
partitionis perindé omninó itque dictum. 
cit pta mirti com paratienem intercredico- 
res inzqualium quantitatum & fo- 
cios incontra&u  marerialirer inzqua- 
li. Neceft difcrimen, nifi quod credirori- 
bus,& fociis cogmveniciusex rebus .datis & 
ex pelis; Ciribusautcindigentibus ex àe- 

Pw, 


13 €yusfhio X V 111. 

puratione, & lege communitatis. Quip- 
pe deputario ipía ,«& prima voluntasdivi- 
dendinonel[t actus j uftitiz particularis,fed 
jullitiz legalis, autliberalitatzs auralre- 
rius fimilis virtutis, 

At veró iusconveniens fineulis civibus 
reípe£tu bonorum communium quain 
tertiam claffem conje&a funt, & quorum 
partitio pertinet directe, & immediaré nom 
folum, ad utilitatem. eorundem civium 
fcorfim ; (ed etiam , & multo magis ad uti- 
litatem & commodum totius conjunctim 
conimunitaris, eaqueproprer parritio eo- 
rum facienda eft juxta. gradum dignitatis, 
feu virtutis benefactiva convenientis uni- 
cuique reípectu Reipublicz, Hocinquam 
ius nen pertinetadjuflitiam commurtati- 
vam, fedad diítriburivam, atqueperip- 
fam eft unicuique tribuendum , qued de- 
bet tribuirationetalisjuris, Quia tunc non 
premittitur comparacio inter dignitates, 
& conditiones perfonarum ex una patte, & 
rerum diftribuendarum ex altera , ut indé 
fubducatur zqualitas Arithmetica reiad 
rem inter datum , & acceptum ; interdam- 
gum & lucrum; fed utfiftaturinipía com» 
paratione, & peractum, quo fit diftribu- 
tio , intendatur per fe, atque conftiruata 
&qualitasGcomeu)caiar d gua EN 

SN 


- 





Co T. adoeilme;efids. - o €p$ 
gulorum ,:& muocfafinguliscollata. - 
Interhzc duo Jurium gencta , quz fan- 
danturin natura bonorum contentorum 
* jinduplhci pofteriori eorum claíle, obfer- 
: vandum praeterea cft diligenter difcrimen 
quoddamjam amceinfinuatum : nimirum 
, . quod primum illud ius | afferens directé 
folum fingulorum fcorfimcivium utilira- 
tem , eft adzquaré penes eofdem cives fe- 
orfimac difhiburivé (ampros adzquarrée 
ne juris, exiftenreinadzquacione folum ex 
aite cumtuli & terminibonorum dividen- 
derum. Polierius verà ius devinciens fibi 
direct é utilitatem tum fingulorum feorfum 
civium , tum totiusindiwifim commupni- 
tatiseftparrim penes communitarem ,fcu 
penes omnescives (amptoscollectivé pat- 
tim penes fingulos cives fumptos feoifim 
feu dillriburivé; &perrinet ad utramque 
iftam partem inadzquaté inadzquationc, 
iuris. Quaproprer reddens prius 1us fatis- 
facitfolis privatis perfonis , quibus bona 
diftribuir , iifdemque foliseftiniuriusqui 
malediftribuit, & peccat contra legem di- 
Ítributienis? reddens veró iuspoflterius fa- 
tisfacit tum i1ídem , tum etiam communi- 
tati , & utrifque eftinjurius qui peccat in 
diftributione. Ratio hujus difcriminis eft, 
quiaius proprictatis, dc quo foloagwwx, 


QiCcQS 


*19 Guajtio X VYTI, 

* w«ircaaliquid eft;penesillum. ad quem per- 
rinet utilitas inde proveniens, -& cui lex 
favet quoad eandem ucilitarem, ut liquer 
exquzít,s. Dictumautem modo eft uti- 
litatem provenientem ex bonislecundz 
claffis, quz bona refpicit primum turis ge- 
nus pertinere lolum ad fingulos feorfim 
€ives, iifdemque legem partitionis favere 
directé; pofterius veró iurisgenus verfari - 

. €irca bona tertiz clafbs ex quibus uriliras 
directe & immcediaté redundat indivifim, 
tum in fingulos feor(im, tum in commu- 
piratem, atque urri[que legem partitionis 
indivifim favere directé, Ergo difcrimen 
datum eft legitimum, ^ 

Exiftaiftornm duorum iurium diftih- 
Ctione deduci póffunr legitimz & clar 
&chniriones utriufque iultitiz, — Juftiria 
namque di(lributiva eft «reus unicuiqua 
tribuens jus partim colledliv? , feu indivifim 

eum Aliis, partim diflributiv , feu feer[im 
[f»um. / Commurarivaveró eft virtus wni- 
euig, tribuens jns adequate [num difiribu- 
tiv? feu feorim, Definitiones iftz tamec& 
ex dictis fuis confpicuz fint, reddentur 
tamen clariores multo, ac firmiores ani- 
madvetía convertibilirate, & reali earum 
convenientia, cum expofitionibus prz- 
miíls initio quazM. «x Vwoiosho & 
D. Thoma, E 00 XWe, 


L 


- 


- 
Dr divifione juflitia, 341 
Philofophus ajebat; juiticiam diftribu- 
tivam effe illam, cujus objectum e(t me- 
, diüm Geomcetriicum, & quz conílicuic 
4, qualitatem Geometricam, íeu propor- 
tionalem, & inter proportiones : commu- 
rativam vcró elfe cam, cujusobje&tum elL 
medium Arithmeticum, & quz conftituit 
a qualitatemArithmeticam, [eu quantitae 
-— vamrei adrem. Ratioaurem ex qua pro- 
vcnit hzc diverlitas eft, quia quando jua 
aliquod non eíE relativum ad jus alterius, 
illique connexum; fed fimplex, & unicui- 
que five mulcitudini (ive per(enz privatae 
feorfim ab(olute, & (ecundum fe conve- 
niens ; nihil nece(leeít comparariones fa- 
cere immediaté, ut farisfiar tali juri. Sa- 
tis it enim, fi illi abfoluré & fecundum fe 
adzquatur Arithmeticé quoad id quod 
darur.. Quando autem jus eft correlati- 
vum, & effentialiter compofitum, atque 
heterogeneum quoad fuas partes necis d 
converío eft, ut fiat comparatio immedia- 
v téper actum juítitiz ; nec nifi proportio- 
« pali zqualirate fatisfieti illi poteft, ut pa4 
* tét. Taliaautem jura exprimunturia de4 
| finitionibus datis, Exprimuntur ergà ra- 
' dices, & rtionesà priori eorum, quz dicit 
Philofophus, & danturprzdicata eonveta, 
fibilia realirez, cum Ariftotelicis, - 


"AR L Dor 


7st 0 Sf xXVvIIM.- e. 

. D. Thomas docebat iuftiriam diftriba- 
tivam cfle diieétivam comunitatisad per- 
fenas privatas, & ordinaiivam boni com- 

.munis: commurativam veró eíle directi- 
vam perfona: privata ad perfonam ptiva- 
tam, & ordinativam boni particularis. 
Quod profectó perinde cft arque dicere ju- 
ftitiam diftriburivam cfle, qua recté com- 
ponit juscommunitatis,cum jure períong 
privata refpcctu eiufdem bomi; & ita or- 
dinat bonum commune, ut fimul atque 
jndivifim con(ulat, tum privatz perfona, 

 £um communitati, Qnodnon fit, nifi fa- 
tisfaciendoindivifim utriufque iuri, Si- 
militer commurativam cile direct ivam ia 
per(ona privata ad per(onam privatam, & 
ordipauwam boni particularis ; perindeeft 

| atque commurativam elle, qua (arisfacic 
juri privatz pctfonz feorlim, & fecundum 
fe dando illi bonum (iuum particulare, fi- 
ve hoc idem benum autecedepter. fueric 
communitatts,five non frerit ; fed priva- 
ee períonz. Hocenim nihil refert forma- 
fiter ad racionem jufkicia, | 
Nempcnomine boni communis fim ph- | 
citer & ablolueé prolari rntelligitur, quod 
perfe, & ex fua narura cítbonum commu- 
girans ; nec haberc, aut dare potefl nifi 
€oumrmudnitas,aut qui got pezfonam com - 
E , . Uuwe 


a 


dA ARDUE ; - 
, -— 


.0 pedis ftis — nas 
munitatis, & habet in fe facultatem cjus 
propriam , & quod non emnino definit 
e[le communitarisetiam directé & imme- 
diaté, quia datum; & appropriarum eft. : 
privatz perfonz. | Cujuímodt'biona funt 
officia publica & honorifica, ut liquet ex 
expefitione tertiz claffis bonorum com- 
munium. Reliquis namque bonis, üt pe- 
cuniis, filyis, fluviis, & fimilibus acciden- 
tarium & extrinfecunr eft, ur fint penes 
communitatem , vel privatam perfonám 
atque ür communia, vel privata fint; & 
idco poffunt difpeníari à communitate pct 
jultitiam cotamutativam , aut aliam vir- 
tutem diftinctam Ípecie à juftitia perinde, - 
atque à perfona privata. — Erunt proindé 
peraccidens materia juítitiz diftribucivze 
& copferamtur privata períonz |à com- - 
munitate cum ca jurium iBadaquatio- - 
ne tua cílentiali dependentia, &! qua . 
fi permixtione, quam dictum cft con- 
venire per fíc muneribus, & dignitari- 
bus publicis, | 

Intelle&e ipitur in'hunc medum D, — 
"Thoma, frout intelligendus omninó eft; 
cenftat ipfius, nec non & Philofophi ex- 
gofitiones, quibus reliqui omnes fubfcriz 
bunt, cenvenire plaaé cum dcefinitioni- 
bus noflzi» nili quod iftz pyonugyq ove 
z Ls 000 X 
| * 


D e zi 


244 Guafío XVIII . eu 
los clariffimé diftin&tionem fpecificam 
iurium, quz funt objecta formalia utrius- 
que juílitiz, & à quotum proinde diítia- 
&ione(pecifea, & clara 1ntelligestia de- 
pen déc à priori diftinctio Ípecifica & intel- 
igentia clara virtutum quz verfantur cir- 
caipía, Definitiomes poiró ill tradita in 
enm modum maniícfte demonítrant fal- 
fam inprimis efle (cnrentiam .Buridani &. 
Gualaadinegantium diverfitatem iatrin- 
fecam , & dMlinétionem (pecificam inrer. 
juftitiam diftributivam , &: commurati- 
vam, Manifeltam fiquidem eft jus parcim. 
eopveuiens privata períomz feoríim, par-. 
tim communitati, ut includepti ia feeans 
dem privatam perfonam, & ex utroque ju 
re mixtum, atque conflarum mutua cum 
connexione, & dependentia, atque hetc- 
rogcneitate utriufque parcis differre fpecie 
à jure implici, & incompofito, necinela- 
denti in f eutinedi heterogeneitatem, & 
xiutwam dependentiam; quandoquidem 
utrique juri conveniunt iptriníecé przdis, 
cata oppofiza, | Nec mapis obícurum cft 
diffidere fpecie virtutes quarum objecta 
. fÍormalia funt fpecie diverfa. Ezdem pi 
. Bitiogcs fimiliter demonftrant non cífe 
veram fententiam ia qdam inclinat Car- 
,Sínalis de.Lugo cum Suatet, & Bebetdu 
- : A I v YN 


.; 


l3» 7 ae foc » 
L3 - *. n x . zw 
- * : 09 " d 
Tos ys * : $22 hd E. 


.. Tieoifíéne jufifhs, — ner 
jufitizm diítributivam nou cffe juftitiam 
proprié & fimpliciter s fed (ceundum quid 
ralem. Jus nàmque privatz perlonz nom 
definit effe proprie, & fimplicker rale, 
quia eft elicatialiter contunctum indivi- 
lim cum iure communiratis; imó ea de 
«aula eft. praftaarius, & quodammodo 
magisjproprium, ac rigorolunm ius, Di- 
tum aatem cft haiuímodi effe ius, quod 
eft obiectum formale iuftitiz dillributr- 
vz. Wade ipía non folum eit propria & 
ámpliciter iuflitia parcicularis ; fed eriam 
«ft nobilior, & quodammodo magis pro- 
pria,acripgorela iuftitia quam commurae 
tiva. Veia igitur & ex omnibus qua dicta 
funt certa omnino eít fententia ceemmu- 
pi5 dividensiuftitiam particularem in di- 
Itributvam & cemmutativam, tanquam 
genus in fpecies, 

Ad i. Conrenit quidem utraque iufti- 
tia in reddendo unicuique iure fuo, id- 
que ex moiivo forvandi illzfum taleius; 
1deít convenit utraque iufDitia in conce- 
ptu generico iuítirizm particularis. Ca- 
terum differunt inter fe, Quia ius quod 
reddit iuítitia diltriburiva, & pre(equi- 
rur t?&quam motivum fuum formale, 
diffeit non folum mateiialiter ex parte 
Ls; — wp 


4 


£46 Guafio X VIII. 
sermini, feu marciia remota, cirea qam 
verfatur; fed eriam formaliter, ac cíTen- 
eialirer à jure reddito, & volite ratione (ui 
per commurativam, Qaia illud eft hece- 
rogeneum & cempoficum ex privato , & 
communi cum mutua ucriuíQ; dependen- 
tia fibi intrin(zca : iftud aucem eft fimplea 
& uniforme, ut dictum eft, | 
Ad 2. Negatur dignitates, refoectu qua- 
rum conftituit zqualitatem juftitia diftri- 
bbutiva cffe merita, & labores fiugulorum 


| pro Republica, Hzc enim compeníantur 


per gratitudinem, vel juftiriam commnta- 
titam, ut dictum eft, Juítitia igicur di- 
ftributiva conftituit aliam zqualitacem, 
es veclacar immediate inter dignitates 

ngulcrum,; & munera fingulis collata 
$n utilitatem eorum, & communitatis iá- 
divifim,acdirec&tée, — Megatus rurfus pet 
iuftitiam diftributivam cól[litui (altem pei 
fe zqualitatem. — Arithmeticam inter di- 
gnitates fingulerum quoad vim benefa- 
€ivam eorundem reípo&tu .reipublicze: 
quam eadem iuftitia attendit, & muuers 


| quz per ipfam fingulis conferuntur. Noa 


enim conítituit per fe nifi zqualitatem 
puré proportionalem , & dummodo haz« 
ferretur, nihil efficit huic iuítitiz; quod 
Nis bengfa&jiva, qux: ot gaxur eec 


KE GU : NP ER ] . T t€ 
x ' ; / : zt. - )/ * p : » cd 


g | Dedvifeneju[ENs. — — ag 
it fecundum (e zí(timabilior, quam mu- 
nus quod confertur à Republica, vel € 
eontra. Perinde namq; e(t quoad recticu- 
dinem huius iallitiz quod inter hzc exrre- 
ma fecundum (e detur excc(Tus,ex alterutra 
paite; five parvus, five magnus, & quod ex 
neutra nullus dezur exceffas. Solum nam- 
queattenditur ad proporttonaliraté, May 
gnum ieitur eft difcrimen inter compura- 
tionem,quz fit à privatispetíonisproiu- 
ftitia commutariva, & eam qma fit à re» 
publica proiufticia diftributiva. 
Ad; AccipiensaRepublica munus ali- 
quod cum propertione ad vim bencfa&ti- 
vain ein[dem, non femper obligat eidera 
Reipublicz cas przcisé vires bene facieme 
di quas przhalyeg independentetà munere, 
quod accipit, Obligat enim cas preut cen- 
iunctas cum munere, quod aeeipit, quan- 
do accipitur munus publicz adminiftra- 
tionis, quod utiqueauget vires benefacti- 
vas Reipublicz, eftque intrinfecé ordina- 
tum ad benefaciendum eidem, Vndein eo 
cafu quod datur à Republica privata per- 
fonz, & quod Reipublicz obligaruràpri- 
vata per(ona, pertinet ad utramQ; partem. 
iure indiyiduo, & utrimque inadzquato.- 
Quod minimé eveniv'in materia 1ufliciz 
comsmutatirz, & in conduCoune oyvxa- 
L 4 er 





TU 


14$ euafio X YII, 

riorum ad vincam. Vndé comparatio di- 
gnirarum,& rerum, earumque mutua pro- 
portio remore tantum & mediaté neccíla- 
xia cíLad acum in pofterieri caíu elicitum 
à ivuftiia commutativa: ad di(lributivam 
Yero percriner direcle, & immediate, non 
wt iude deducat quantitatem debiti, feu 
mercedis, led ut coníflituatur immedaiaré 
pioportie inter dipniratem & munus, 

Ad 4. Peterex modo dictiseubernatio- 
mem exercictie collatam acuto, & (apienti, 
fed minim forti, atqne directionem fcho- 
lx commiffam forti, fed obtuío & igne- 

 xanti effe iniuf**s, nom quia deeft zquali- 
tas rei ad rera : fed quia dee& propértio in- 
&et diganutom, C: mspus.  Quaproprer 
zqualitas in eia(medi | fatvanda ef- 
Áentialiter diZert ab aequiirate, quz fpc- 
&acad iuftitiam commutativam ; quz vi- 
delicet folam conftituit zqualitatem rei 
ad rem, undecunque, & quomodocunque 
illa dedu&a fit. : m T 
4. Ad ;, Exempla illa nihil faciuntcontra - 
véram, & communem fententiam. Pre- ^ 
.. panunmtur nimirum actus, inquibus remo- 
te tantum , & extrinfece invenitur forma 
aliqua, & imitatie iulítiriz diftriburvz 
«ueada&usremores confultationis. Deeft - 
3610, proxime, & imnmediaw foto di; 
(o WNóN 


De drvifhenetujlitia. 249 
ffributionis propria. ex parre fyllosifmi | 
immediate pracktici, & ulami dictamiais 
tonícientiz proponmenris immediate mo- 
tivum, & materiam propriam diftribatio- 
nisprout diftinctam à motivo & mareria 
eommurtationis, .Ia qno cft maxima di- 
vetfitas, ur jam paruir, & fuit cauía equi- 
vbcationis ris qui difcuríum remorum a'i- 
quatenus fimilem. confiderarunt. abíque 
uliuma conclufione, arque intimatione - 
divcríx obligationis fundatz in juribus 
fpecie diverfis, 

Ad 6, Bonum commune, conferendum 
períonz privata per juflitiam dillriburi- . 
vamnon níque adcó pleno jure eft, pro- 
prium cofiiunitatis etiam antequam cogo 
Écaatur & approprietur perfoug. paisticu- 
lari, atque eft proprium ejuímodi com- 
munitatisbonum, quod ipfius. intereft, ne 
approprietur ulli privatz perfona, atquc 
zepofitum fuis fupra in prima claffebono- 
rem communium. Quia reípectu boni 
communis cónfcrendi per juftiriam diftri- 
butivam datur jus partiale ad rem in per- 
fona privata digaieri etiam antequam ills 
de fa&to cenferatur, & fit illi injuria f£ 
conferatur alteri, — Dicitur nihilaminus 
bonum commune abfolute, quia przvalet 
igs commmnjraris, utpote potigrit, & hae. 
: $ 2 Wr, 


bl 


- 


". 
zpt0 eusfio X V TIE, 
bentis tationem totius; ac finis refpecfu 
fingulorum, ex quibus coalefcir, : 
Ad 7. Ea objectio rantum probat quod 
uíque adcó impensé traditum, & explica- 
tum cít fupra; nimirum jus, circa quod. 
verfatur jufticia docens , partim effe 
communitatis, p2itim privatz perionz 
ante & poft diftriburionem factam, Qua- 
rc officium Gubernatoris Ducis , Cuíto- 
dis,& c. fit, per diftzibutionem, proprium. 
ejuscai cenfercur, cum veró jurein ré, nom 
tamen u(que adeó- pleno, ur niliil juris fu- 
perft communitati, quz: contulit officium.. 
Semper cnim cofriunpiras retinet jus quod- 
dam quafi ufusfru&us. Sed nom propterea. 
&d communitatem fpcétant officia, polt- 
«uam difítributra funr ille ommino- modo- 
«quo (pc&tant ad. unumquéQ; domus cius. 
$ut aper. Quia omnis utilitas demus, & 


lk pertinet ad eum, qui eft eerü dominus. 


eno & &dzquíato jure PW uationc juris. 
é&c rer? At ofhcierum 1ufté diftributorum, 
utilitas pertinet ad eos etiam. quibus col- 
fata funt, ut dictum eft quzít. 3, ad 4. &: 
, quaft 4. in refponfionc ad: quet. & a- 
^ Mibi fepé. ! 

. kd 8, Quando benum coffiune dari po^, 
seft abfque cuiufquam iniuria unicuilPbet 


XA Q5, uaicyiqus Sprup ingft ius va 
xe | | S 


wh 


MÀ Ó— M——À —'ÁÓ— —— ÓÀÓÀÁ— Àá— -— 


eon 


ZEE iol fon cé 
gum 2c disjunétivum refp e. talisboni, 
jrautontnibus Bun fi nuli1 eorum 

. 'eonferatur, & etiam hat iniuria illi cui 
confererur, fi propter electionem ac derer- 
minationem ipfius;exigarur compen! faro, 
fcu pretinm rationeofficii (ecundum fe ut 
conítabir infra, dum deduc-ntur con 'e- 
quentia practicz doctriuz piaentis circa 
yxenditionem ifliu(modi officiorum, ub1 
criam diluetur difficultas l'üptaobirer mo* 
ta occafione venditionis officiorit. Qnod 
ad pra fens attinet non definit ius aliquod: 
elTe proprie & fimpliciter cale, quiaelt va- 
gnm & ladeterminacum ; quandoquidem. 
inducit tantam obligationem rei zxh1ben- 
dz,atque fi c[Tet omninó determinatum 
idquenoníolum ex parte: eius cui ineft 5- 
bligatio , & ex parte rei couferendz , féd: 
eramer parte fubiecti, cui costerendund: 
eft iusinre, (eu caires ipfa cradenda cít, ut: 
patetin mulcis.ementibus equum ea con- 
ditione, ut cx foite, vel ex electione vem 
dentis tradatur, &. adiudicetur. alicui ex 
Ipfis determinate; 

Hic obiter determinari poteft ex dictis: 
controverfia vulgaris an ficlocus iuftitiag 
diftibutivz, quando unum tantum offt- 
cium aut Venetcidm conferendü eft feor- 
uL & uügus-rantummgodo- aie peo 

Ll. €. ex 


152 €naffio X Vr11I. 
cuiconferatur? Dicendum autem eft cum 
Suarez, adverfusnonnullos alios. dari 
runc locum iuftitiz diftriburivz flricte 
tali, Primo ac principaliter quia is even- 
rus non tollit rstionem formalem iuris 
compofiti ex privato & communi, dillri- 
burivo & collectivo ; ex quojure drcum 
eft (p ecificari iuftitiam diftributivam, De- 
. inde quiaetiamin co eventu facienda cft 
comparatio rum iilius quiefl dignus,cum 
cz terisquifunr indigni ; rum eiu[dera di- 
gnicum czteris, qui habenr alia efficia, 
aut beneficia, tum eorundem officiorum 
feu beneficiorum cum co qaod hic & punc 
cft conferendum: atque pofl hanc com- 
parationem. facienda elt collatio digno, 
quia (ua dignitate przeminet ezteris;eftq, 
praterea cenàndum fi fieri poffit, utis, 
qui jam funtin officio , aut beneficio co n- 
Ítitati , promotis . aut retractisconítitua- 
tur proportio Geomcetrica dignitatum, & 
mugerum, Quod fi hocfieri non pefht , id 
$gt per accidens Epis intentionis, 
& attentionis quz elt propria iuftitiz 
diftributivz; ficut eft peraccidens refpe- 
&€&ucommutativz,quod debitor non poffic 
debitum adzquare materialiter folutione, | 
Philofophus autem adícribit utrique iu- 
füxiz cam qualitatem & proportionem, 
" QUE 


4 Ww 


wi om RM a ve ne 
17, Ne 


o 0 Ds divifone jnfitio,— 553 
qua ab utraque intendirur perfe. Tam alia 
quzdam hincinde attacta, inter propo- 
mendam fententiamP hilofophi & D.T ho- 
mz, & utriufqueexpofitiones, ufquesded. — 
omnia funt clara cx dictis hucufque stpi- - 
hil opus fit fuperaddere; ulteziuscitca fa 
gula. - 


(7 QVESTIO XIX. 


- 


Virbm Deo cemveniat ju[Witia particularia 
2 firide talis , ant diffribution , aut commu- 
fati? i 


Ip rr vm utraque wel falrem alrera 

convenire propiicac ftricte, i. Quia 

píalm. 1o.dicitur juflus Dominas (5 
sn[iitiam dilexit. Et 2.ad Timot. ultin re- 
lique , ait Paulus, repofrt& e(t mibi corenajn- 
Hitiaquam. reddetwibi Dominusinilla dia 
infu judex ; qua & fimilia alia quamplu- 
rafacrz pagiaz ceftimovia explicari minis. 
mé polluntabíque manifeíta violenria de 
improprietaté verborum , fi ncutrajuítiria 
admittatur firma in Dco proprie. 

2. Spesnoftranon pollet effe in Deo de 
praemio & compeníanone laborum & 
meritorum ; à nulla ajterutrius WAS Ve 
! | (07 qw. 


£p^/— c G(pwafie XIX. — 
eblipatio Deum ad ea premeret. Quod 
manifeíté; videtur fupponi ab. Apoltolo 
'd Hebrzos 7,:0.dum ficargmit : Nos enim 
rmiuftus eff Deus ut oblivifcutur operis vejirs 
e lileclionis, quam offendiflis in nomine ip- 
- fius. Exratio-eft quia feclufa oblisacione 
 iuftitiz liberum, elfet Deo dare, vel ne- 
gaie prolibito przmium operum noftro- 
rum ,corumquc, veloblivríci, vwelrecor- 
dari. I D | 
. &:Deuspoteft(upernaturaliternobifeum: 
Toquilocutioneobligantenos ad credet 
dum, Quod fierr non porelt , quin ipfe vie 
eiffim. fubeat obligationem dicendi ve-- 
rum, Nullanamque obligatio eft creden- 
di illi cujus nulla eft obligatio dicendi ve- 
rü.Hzc aurem obligatio dicendi verum eft: 
proprlajuftitie, Quia cft ad alterum dan- 


tem aliquid pro aliquo, vel Geometitcé 


2 unicuique magis vel minus cre- 
iturjuxta majorem vel minorem eius di- 
gnitatem , vel Arithimeticé quatenustant£ 
ficàloqueatefides fibi przftita, quanti ab: 
dudiente vera manifeftatio & notitia rei. 


.* 4 Daánturin Deoproprié, & formaliter: 


..'alia virtutes ad alterum ,. ucliberalitas,mi- 
fericordia , amicitia , feclufis imperfectio- 


pibus quas in nobis przfupponunt? aut- 
eontincnr, Nallá auceto vi cioaoc uuiodE 
| ee 





s 


Trjuffitin Dei eygabom. / 252 
iflis quam de juítitia proprié & fimplicitet 
tali. | 

f. Philofopliuss. Echiec. z/docetinter 
eosjuítitiam effe pole inter quos amicitia 
elTe poreft, Da: ur autem in Deo-vera & for- 
malis erga nos amicitia, ut dictum eft 
quat. ;9. devirturibus "Theologicis, Er- 
go dari etiam potcft in Deo juílitia erga: 
nos proprie & fimpliciter dicta, 

6, Vtraque juftitia:eft perfe&or nullaar 
includensin fe ynperfectionem przcisé ex: 
fuo conceptueffencialr, Eít quidem perfe- 
&io, quia hzceft de racione virtutis, N ul- 
lara veró includit imperfectionem, quia: - 
ut docet D. T homas 1. contra gentes cap, 
93. ratione j. virtuses ad alterum, & qua 
circa operatiencs, noncircz paffiones ver- 
fantur, qualis virtus eftiuftiria ; ur fupra: 
dictum eft;pullam dicunt imperfcétionem 
ex fuo przcisé conceptueffentiali, Deindé& 
fi quz efletimperfectio maxime ex co, 
qued utraq; virtusrefpiceretrationem de- 
biti, & obligationis, Ex hoc autem capité- 
neutri iuftitiz efteffenrialisaliqua imper- 
fectio.. Quia non neceffe cft debitum hoc; 
& obligationem fundariin lege, autiure.- 
poteíftafi vo alterius, fed fufficit & funderur 
in proprie placito , & voluntare. operantis. 
exiuítitia , atg; incondecenria Velve ca. 

E i Ccucon. 


1:6 €uafío XIX. 
ejufdem, quod perfc&tionispotius'eft;at- 
que ira eyenit in Dco. à 
7.ln parüculari, Iuftitja cemmu'ati- 
va videtur clíetribuenda Dee, Quia ex 
contractu ; feupa&o onerofe oriturobli- 
gatio; & materia propria. juftitiz com- 
murativz, poíl adimplctam conditionem, 
& przmillaacceprationé, Deus autein pa- 
. ciícatur nebiícum de conírrenda ploria 
Íubcenditiene meritorum ,  & hencíli la- 
boris, daturquemcceprario ex parte noltia, 
Ergo praílita conditione meritorum. da- 
ter à Deo gloria perjullitiam commutari- 
vam, Confimarur quia. Dens. conílicuic 
zqualitatem , inter obíequium & eius 
compeníationem ; inter mercem & pre- 
rium independenterarefpectu, & qualira- 
te per(onarum ut conítar ex illo ad Roma- 
nos 2, Qui reddler unicuique J[ecundem oper& 
jw*^, Exin Evangclie proponitur regnum 
czloram ,ut merces, & invitanturhomi- 
nesadeiusemptienem. Hoc autem .eít 
propriiffimum ju(titiz commutarivz, —.... 
$.luílitia. diftriburiva videtur. fimili» 
ter iuncgabilis Deo ratione peculiari, 
7 Quia vidclicet Deus -pex(oluit. prxmia 
mcritorü collocando unumquemquein.ce 
radu, & loco, qui cít prepertionatus 
dgniei ciat, usconflac es lllo 19an. 14.2. 


uu s soon 1 n VA » 
SN 


qo nie: . ] 2j 
CPejufirieDeegobem, - agp 

Domo Patris mci man[iones mnlta funt ; & 
de lappliciisex illo actorum x. ur abiret 1s 
locum (uum. Coufirmatur «x Diony. cap. 
8. de diu nom, ammibus auod cuique accoma-. 
datum eft ,tribui , prota, qua unumquodaur 
eorum , qua [unf , aMingit dignitate, ldip- 
Íam conítarex duplici prtereaalio capité, 
Quorum alceruin eft apud Deum non dari 
acceptioncm perfonarum ; ut dicitur ad 
Romanos 2, virtus aüt£ oppofita accepti- 
ni perfonarun eft juflitia diftributiva, AI- 
terum eft Deum non rependere przmiano- 
ftris bonis operibusinsesdendo zqualita- 
tem cumipfisiecundumíe, fedprour di- 
gailicatis per vratiam. juftificantem , & 
gratum facienteiX ; id eft atccenra dignirace 
cuiuf(queéperíonaz, Racio horum emsium 
eft quia quilibet actus Divinuscirca res 
creatascffentialiterac fortialiter, & noa 

. folum realiter acidenticé eít proprius fu- 
premi ac univerfalis Guübernatoris, adcó- 
quc circumfpicientis ordinem & propor- 
tionem cujufquerei refpectu ompium, & 
quarumlibet aliarum tum perfonarum, 
quam rerum , uti oftenditurquz 18. dcIn- 
carnat. Id autem fieri non poteít, quim 
proportioni Arithmetice — Geomerrica 
duque. adiiciatur, Daturergain Dco jue 
itia diftributiya proprié talis, 


* 
.* 


M 


*.. Y*x 


! Vs | 
1; €uaffie XIX. — 

R, Expofitisin quzft. przcedenti iuffi- 
tia commurativa, & diftributiva, ordo 
do&Giinz poftalat expofittonem. materi 
eircaquam utraque verfatur, & fubjecto- 
rum, qua funr utriufque capacia. Quod 
ad materiam attinet cenílat (atisex eadem 
quzft. precedenti, illa buna communia, 
quorum appropriatio ad privatasperfonas, 
pertinet dirc&é & immediate five ex natu- 
sarei,fiveexlepe,ad utilitatem, & com- 
moda communitatis fimul, & privarz per- 
fonz , feu confezenris, &'accipienris fi- 

snul , cum iure utriufque individue circa 
ja, eíle mareriam remotam iuftitiz di- 
Rriburivz. Illa veró fivecommunia, five 
privatabona , quorum appropriatio, & at- 
tributiodirecté, &immediatéperriner ad 





folam utilitatem accipientis cum iurc ejul- 

, dem adz quaro rcfpcétu eoram «ffe matc- 
riam remotam cominurarivz. Conítat 
dee Sn materiam proximam utriuf- 
queiullitiz efe operationes,íeu actiones, | 
quibuseadem bona tribuuntur períonisad | 
quas(pe&ant feu quibusconvenit 1useá | 
accipiendi: iusvero ipfum effe motivum 
utriufque iuít:tiz propertienaliccr. 

.. Quod attinet ad alteram. partem de 
fubje&o ,certum efthemines ex fua natu- 

sa cc capaces iufisi e ENSE COE A 


* 





De inf. Deieren bom. 149 

m cemmurativz invicem exercenda. - 
ilibet enim boimo eft capax ex fua natu- 
uris obligautisalios homines rn fave- 
1& commodum ipíius, tum feoríim, 
nconlunctim cum aliis, Et fimiliter eft 
axreddendi aliis homimibus 105 fuum 
n propertrone,& zqualicate, tum Gee- 
urica, tum Arichmetica. Geomerrica 
idem quiaaccidit quofdam quibufdam 
ninibus efe magis idoneos ad benefa- 
ndum Reipublicz , atque ade? dignio- 
vel proprer naruralem conflitutionem. 
propter difpcfiionem, &inclinatio- 
n habitualem in aliis argute aliis diípa- 
1, Arithmerica veró , quia quifunt z- 
ilefin naturà babent bona zquehinc & 
e zftimabiliain:er que proinde interce- 
epoflit zqualitas Arithmetica. Patet 
tur hominem effe fubjectum idoneum 
itia diflributive , & commutativz er- 
|ominem exercendz : atqucadeó utrá- 
' hominibus idvicem comparatis con- 
iire. Supereft ergo quaftio de homine 
n Deo, & Angeliscompatato; atque de 
:eliscum Deo,  & inter fe comparatis. 
fcilicet alterutra juftitiaconveniatDeo 
'ectu Angelorum vel hominum; aur e 
iversó : aut Angelis interfe vel refpe&u. 
2inuff ; aut éconversà » PX cio Nee 

Cow 


.- 


160 Quafie X1X, 
controverfia eltan Dco conseniar iuftiria 
five diftriburivative commurativá proprié 
.& fimplicirer dicta rcípectu hominum 
velAngcelorum? Dc qao proinde primó 
dercerminarc oportet, 
Dicendum autem ell Deo non conveni- 
Ic propiié & &ámplicirer juftitiam parricu- 
larem, aut commutativam , diftributivam 
fecundum (uum conceprum e(lentialem: 
adxquaté fumprum, Pracipuum funda- 
mcntum eft, Qui dat eadem indivifim vo- 
luutaceius & cerminum juris, feu activuns 
& paffivum,co ipfo noa éarcx juftitia pare 
ticulari. luftiria enim particnlaris ante 
quamliber adtienem (uam przíupponit ef- 
fcaualiter , & fermaliter cx pátte accipiens 
tisjus activum refpedtuboni quod accipir, 
ur patet ex definitione juftitiz. Nequit 
vero prezfuppeniius ex parte accipientis 
ic[pectu acionis indivifm illi confc- 
rentis ius & terminum iuris; feure(pectu 
. ,ejusboni, qued fimul, ac indivifim con- 
fertur cum ipfoiure, ut patet ex termi- 
.mis. Et confirmatur quia conferens lJi- 
beraliteraliquid, aut puré  mifericordi- 
ter, ideó mon confert ex. iuftitia, quia 
dat non prz(uppofito iure ex patte accipi- 
,£ntis,fedillud confert fanulac indivifim 
qom ejuláeu vermino, Dewivign eadem 


Pal - 


0 BujefeDüergebdo, ^ aet 
indivifim volütate dat ereaturz ius quod- 
cumque aQivum formaliter illi conve- 
niensrefpecdtu benorum, quz accipir à 
Deo, quatenusá Deoaccipit, eademque 
bona; necoppoficum fieri ullopaclo po-.— 
teft, Quia Deus necporeft daig aliquid — 
alicui , quincoipíoferarlegem, ucillud 
(it accipiencis, feuaccipientis ufibuslibe- 
rum rclinquatur ; cum ejus voluntas fit lex 
cereretüum omnium. Nec enimpeteft fer- 
ré legem conftirurivam clIentialitet juris, — 
ur aliquid fit alicujus, ideft nullum cui- 
quam copferre poteít ius, quin quate-. 
nus ad ipfumr fpectat eadem voluntate 
idem illud conferat ei, in cujusfavorem 
fertur ralis lex. Nec enim. Deus potcft 
ferreleeem, qua vel ipfcobligetur, cum | 
non fit capax obligationis moralis proprie 
ralis;vel aliosobliget, wt poreft;ad aliquid 
faciendum, quin ipfe quantam eít defeid- 
ip(um facerevelit;eü hecejusvoluntasin- 
cludatur effentialiter, in potentia proxima 
czterorü ad faeiendü ; quod jubentur: ideft 
in cóceptu císétialiter obligationis actua- 
lis,& formalis, Patet igiturimpoffibile ef- 
fe,uc Deus detaliquidalicui, quincaipfa 
velütate, qua id dar, conferatiusrefpectu 
ejuídé rei: Acque é converío, ut conferarius 
rc(pectu alicuius jeiquin ea ip(a volunvoxe 

| NOR 








£61 | euafie X1X. 
velit. efficaciter. rem. eandem. conferre 
quaaram efl defe, idqueabíoluté, & de- 
" terminare, fi 1us fitab(olucum, & rcs cone 
ferenda fit à folo Deo; fin minus conditio- 
nat&,aut vagé acindeterminaté. R epugnát 
dgirür Deum guidquam cuiquam cenferre 
ex jufticia parricülari proprie & flirictérali, 
Confirmarur. Quia actus divinz volun- 
tatiselfentialirerinfeparabiles muruó (pe- 
ciali ratione (unt. indiítincti incer íe non 
folum realiter, fed etiam virtualiter 
intrinfecé , ut dictum eft in quzít. de Deo, 
Patecaurem voluntatem divinam collati- 
vamjuris refpectu re1 conferendz à Deo 
elleinfeparabilem eíTencialiterà voluntaré 
collativa ejufdem rei , quanturn eftex par- 
 teDei, Si eniniiftz dus yoluntates f(epa- 
aarcntur fieret , uc jufé quis careret fimul-- 
quc injufté aliquo doneDei: fiquidem. 
quilibet caret injufté cobono, cujusha-- 
bendiiusaccepità Deo ; iu(ta veró caretco 
bono,quod Deusvultur ipfe nen habeat, 
feu non vult; quantum eft de fe, ut habea, . 
, Qua ratione, utalia ptztermittanturre-.— 
fellirur fingularis fententia Ripaldz di- 
ceutis dari in creaturisius, & in Deejufti- — 
ciam ,quibusobligetur potenciaeius ordi- 
Baria ; non vetó quibusobligetur potentia 
eiasabíoluta y iat DASS atyakes Crea 
" E | NEN 


Wong Qus pHIEU eem —- c 


. Dejufiirin DGeryabem, |. a6) 
turiseabona, quzipfisdebentnrex natu- 
ra1ei utendo fola fua potentia ordinaria 
In ferret illis injuriam, Rcfellitur inquam, 
quia perindéhoc eítatque diccre, Deum 
illaturum eiie injuriam , fiutereturpoten- — 
tia (uaabfolura , fáimulque utererut fola fua 
petentis ordinaria, D«um enim negaer 
cuiquam quodipfi debetur ex natura rei, 
id veró eft Deum uti. formaliter porentia 
funabíoluta. Vadeilleaudtor (olum hoc 
dicit reipfa Deum nihil negare poffe nifi 
jufté, etiamfi ficdebirum ex natura rei, 
Quia quod talze(t non poreítnegari , nif 
depotentià abfoltta: ipfaenim nepario 
períeipam formaliter eftufus potenriz, 
Tusautem ad aliquid effentialiter denomi- 
gat iniuftam negationem fui termini pro- 
cedentem abeo, adverífusquem cít idem 
ius. Cum igiturilleauctorfareatur nullam 
ullusboni negationem provenientem à 
divina voluntate poffe e(fe iniuftam, fed 
co ipfo quod ab ea preccedat effe juítam, 
con(equenter tenetur dicere nullam vervm 
ius convenire peffe creatura adveilus Dc- 
um fedtantum chimericum, utporéin- - 
ducentis obligationem proeventu tantum 
chimerico ; pro folo nimirum eventu Dei 
utentis fola potentia ordinaria, fimulque 
eoipío utentis potentia abíoluxa, Quoà 
Aul cll didu, TE Gu, 


1464 Guafio XIX. 

Ceufirmatur 1urfus ex indiftinctione 
virtuali quz tradita eft quzf*. s, inter di- 
vina iuri(dictionis & proprietatis iura, 
Indeenim coniequitur repugnare, ut Deus 
ferat legem favorabilem alicui circa ali- 

| quam rem ; idefl ur er conferat ius circa 
illam,quin co ipfo velit eidem indivifim 
conferte utilitatem, cnius intentione red- 
ditur favorabilis ralis lex, idcft quin cen- 
ferat co ipfo indivi&m id, cujusius contu- 
lerit, Videatur quzítio illa quinta, Et 
quidem: nullam legem poteft Deus ferre, 
quin voluntate ipía legislativa efficaciter 
vclit non impedire ex [8 ad impletionem. 
legis; feu non reddere impoffibilem ean- 
dcmad impletionem. Quare dum ferr le- 
pem,qua vult, ne[quis impediatur à con- | 
[ccutione , confervatione , aut aliquo ali- 
cuiusrei ufu , eó ipfe vult efhcaciter nom 
impedire ipfe, quantum eft dc fe; quan- 
doquidem ipfo non ccílanteabimpeditio- 
nes nemo porcftab eas ceíTare poitivé, feu 
facere aliquid impeditioni contrarium, 
Deum autem fetre ciuímodi legem, for- 
 malirer eft vclle darei ius, ut dictum eft 
quzit, 1, 4. s. & vellenon impedire confe- 
cationem, coníerrationem,aut ufum áli- 
cuiuszei, eft vellc ca(dem conferre, quan- 
Ium eít de (c. eme Deus iq(a confe- 
"M^ Zu 05 QWYWAÀ., 


po Wt 


De jAftitia Dei erga bons. 164 
rendi ram fulp£lione, feuomiffie ', quam 
nolitione impedit collarionem rei, Ke- 
pugna: enim, ut aliquid alicui conferatur 
Dco omitrente, aur nolenreconferre. Ua-.— . 
dc perinde é converfo eft nolle Deum o- 
mittere, aut fufpendere collatronem rei; ac 
' velle renrconferre, quantum eíE de fe, Eft 

igitur formaliter jadividüs in Deo juris & 
rci collatio; ideoque neurrum virtute ju- 
ftitiz conferre porelt, 

Neque vceró ullum eft adverfus hzc pa- 
trocinium , aut effugium in promilflioni- 
bus divinis, feu gracuitis, feu gencrofis, 
quaium eft frequens ex preffie in acrislic- 
teris, & quibus pofiris videtur refulrare 
vcrum jus in creatürisadver(us Deum, ut- 
pote obligatum ex natura rei, ut ftet pro- 
miffis, pofita acceptationecx parte creatus 
rarum, — Non inquam ullum hinc patet 
. €ffugium ; quod videlicet obftruitur ob- 
fervato diferimine interdivinas; & huma- 
nas promiffiones. Promiffio humana in- 
«ludit in fe obligation£ przítaadi, quod 
promittitur; imó , qued ad fuam effen- 
tiam attinet, mihil eft aliud quam volun- 
tasobligandi fe alteri ad przítandum ali- 
quid infavoréipfius ; quod confiftere po- 
tcít abfque ulla voluntateactuali idipfum. 
excguédi, Ardivina ponis i 






A66 Quaffie  XTX. 
lunrasaliquid taciendi, idque anteceden- | . 
ter rcvelandi ei, cuius intereft, vt fiac ; ic 
ur voluntas divina promif(fiva niliil fuper- 
addat fimplici.volunrati aliquid faciendi 
Aabíque przvia promiffiene przter volua- | 
tatem revelandi antecedenrer, quod iam. 
conftiturum eft; ur ira fiar. Impoffibile ni- 
mirum efl, propter rationes nuper propofi- 
tas Dcuinoblieari obligatiene proprie di- 
éta per unum actum (uz. voluntatis ad ha- 
bendum alium actum, quo exequarur id, 
ad quod obligatur. Quareeatenus folum 
dicitur Deum ebligari ad aliquid,quatc-- 
nus per adum e&sfentialiter immutabilem 
fux voluntatis contrahit necefficatem me- 
taphyficam id. praflandi. Quam profectà 
neceffitatem. non aliunde fubire porcít, 
guam à fua idiplum przítandi voluntate 
efficaci, ideaque przílitura formaliter, & 
gizcise per (eipíam. 

Revclat veró antecedenter hanc fuam 
woluntarem, ut gignat in nobis.fpem cer- 
itam optari.cvenius,quando vulc eam gi 
gnere: idque facit eó modo quo in eun- 
dem finem manifeltatur ab:homine pr- 
fcns voluntas fux obligationisin futurum. 
Sed uon concipit.yoluntatem quam mani» 
Kcltat eo modo, quo concipitur abhomint 
ámponente fibi obligationé moralem pto] . 

* n n EL] : wes 


v 


—— WejuflitieDHergabom, —— 227 
prié talem; fed contrahendo neceffitatem 
meraphyficam faciendi quod promittit 
indif/nétam virtualiter intiníece à vo-- 
luntate ipfa promi(íliva, 

Premiffiones divinas effe huiufmodi, 
nihil videlicer fupgeraddentes voluntati fa- 
ciendi preter voluntatem revclandi velle 
facere, doctieraciam prius operoíus defen- 
for inftitiz divinz, diftributiva, & com- 
mutativz proprie calis P. Suarez przlect, 
de libert. diu. difpur, 2. fe&t. 1. idemque 
docucre anteiplum D.Bopaventura, Sco- 
tus, Durandus; & plures alii apud Mon-- 
toyam difp. j6, de volunt; Dei fe&. 7. Et 
ratio ulterior eft, Qu1a promiffio obliga- 
toria tum folum eft utilis, quando promir- 
tens, vel eft mutabilis, vel poteft (ufpen- 
dere voluntatem faciendi aliquid, fivetper 
puram omiffienem, five pcr nolitioner 
reflexam volitionis fimul, & nmolitriotiis 
directz. His enim feclufis patet pomiffio- 
nem obligatoriam quatenusebligatoriam 
fere inutilem & fuperfluam, atque omni- 
no contemptibilem refpectu premiffarii, 
Cujuímodi nihil in Dco effc poteft, O- 
mncem a&tem voluntaté divinam e(fe im- 
mutabilem effepntialite: cít certum ex fide; 
atque in Dco effc impeffibilem fufpenfio- 
pem fimulraseam volitionis, & noüiows 
M . $dusX* 


16$ (erf XIX. — 
directz circa aliquod -volibile fimpliciter 
à Deo lupponitur an. prz(enti ur certum 
ex caimmuni confen(u,.& ftabilium facis 
in qq. de Deo. 6e 
. Adderrpugnare veram colligatiouem | 
moralem, cui repugnar malum ram culpa 
. quam penz, Quia obligatio moralis dici 
non poteft neecflitas metaphyfica devermi- 
mata aliquid faciendi, fed eft peceffitas va- 
ga faciédi aliquid vel peccandi,ac (Ebeun- 
di penam, fi id non fiat. Paterautem u- 
trumQ; hoc malum repugnare Deo. Nec 
minus claré patet repugnare rum verum jus | 
adverfus aliquem abíà; vera eiufdem obli- 
gatione morali, tum veram in aliquo ju- 
dtiriam parcieularem refpcctu alicuius abf- 
que vcrà iftias jure adverfus illum, ntli- | 
quet ex daris juftiriz & juris d«finitioni- 
bus, Repugnmat gitur crum vcrum 1us ex 
parte noftra adverius Deum, rum vcra ia 
Dco jultitia patticularis erca nos. 

Exclufa perbzc à Deo juftitia particu. 
lari in. genere, vix quidquam fuperaddere 
aportet de commuraiiva. fcor&m aut di- 
Álributiva, efto multa dici poffent adver- 
fus wtramque, | Ádverfus commutativam 
illud eft efficax, quo prz cipuc utitur Vas- 
quez.  Pertiner nimirum ad conceprma 
eicatialem juftitiz comuwtauxe confti- 

A—À - ou Vae 


—- 





- 


ran 


^ -— 
— 


Dejnffiria Deierga born, ^ x69 
suere zqualitatem inter dacum & decepeins 
intet damnum & lucrum, uti fec dictum 
cil; & expoliuum quit, piacedéci, ex Phi- 
lofopho cap. 4; huius quinti. Elxc autern 
zqualitas repugnac Dco, quia Deus nihd 
luc:ari poteft quidquam ànobis accipien- 
do, utliquetexillo Job 2 f, Si juflé egeris, 
quid donabit ei? aut quid demanu tua acci - 
pet? Eccurfus cap. 22. Quid prodeft Deo [i 
jujlus fueris 3 ant quid ei confert; fi fuerit 
ünmaculata via ?ua.. Ratio elt quia Deus 
fe folo eítarqué beatus & que bene haber, 
atque cum omnibus rebus creatis, ac pro- 
indé nihil ipfius intereík, (tve detur, five 
non leru: quidquam crcatum neque ex re» 
bus creatis,: & carum defectu quidquam 
accrefcit Deo utilitatis , vcl nocumenti. 
Acctefcit vero nobis ex iis, qua Deus ciica 
nosfacir. Paterautem inter utile & inuti- 
lenullam veram effe poffe, (ed folum,ma- 
ginariam , aut fimilitudinariam aliquam 
dati & accepii &qualitarem, Ergo ut fimi- 
litudiparia aliqua , & impropnia juftiti.e 
commutativa Dei ad. hominem dari poftir, 
vera tamen, & quz propric talis fit dari 
nequaquam potcft. 
Adde quando exhibemvs Deo aliquod 
obícquiü, non folum przítari aliquid ipli 


3 200.2 Q9, 


—- 





———— — —— — 
iterum dictum cft inqq.. de grátia. 
€x re accepta Deusteneri minimé pot 
noftra accepta obíequiaad compen 
pem , & commutationem , fed dona 
cumular, dum prz mia confert meri 
beralior utrorumque fimul colla 
quam fi przmia daret fine meritis, 
Adderurfus ex do&trina Philofo; 
$.D.Fhomz & aliorum communiii 


fenti contrapaffum effede ratione & 


ceptu effentiali jufti commutativi ; 
cet ut tantum nocumentum pa 
utervis conimutantium, quantum 
modi reportat , transferendo in. 

tantumdem juris, & bonorum, quz 
ab.alio transfertur in ipfüm. Rep 
autem Dee contrapaffum, nod 


ED LEA OX 


"d ga ST rU - 7. OM ns , 
200 3ejMfitia Dei ergn bón; | 273i 
at r£tinendofuüb dominio, quz confecit 
nohis cum repugnantia , ur 1us utile pro- 
prietatis curus  nós fümüs capaces aut 
ejus terminus exiftat in rerum matura, 
& non Íínt nollra., fmulque Det . 
omnibus modis, quibas , auc Dei , aut no- 
ftra effe pollant.. Hacnamquejura ac da, 
minia mouníolum (unt compolfibilia , fed 
etiam fünc, mutuo connexa ellencialiter,ut 
liquet ex di&is quz(t, s. Vnde paternullum: 
«fie neque repaffioni , neque quafirepa(- 
fionilocumy, cum utrimque fiat indivifim 
scceífio juris & bonorum , quam maxima * 
excogitari petet, & expeti ab utrayis: 
pate | dtd 
Circa juftitiam diftributivam hoc prz. 
eipué obfervandum eft, Deum fua mw- 
neri impertiri creaturis, impertiendo fi- 
mu] unicuique dignitatem muneribus: 
conírruentem, Quodquiafacerenon pot- 
funt Principes, & Refpublicz creatz,- 
propterea neceffe habent pro juíta mune- 
rum partione, attenderead pra'exiftencrem 
dignitatem accipientium, Hinc Deus in- 
fiima mundi cligit ad maximos finesac 
munera; quod ipfum horiinibus facere 
non licet abfquepeccato contra iuftitiam 
diftiiburivam , cujus legibus nonte- 
nperur Deus, nec utitur earam dixe owe 
: M. | 9 


172 Quaffio XIX, 
eb contrariam utrobique rationem. Pe 
inde Deus 1n conferendis przmiis , ali;s- 


. que bon!s acrumulandis,; non ram rcfpi- 


«it ad dipnitarem accipienrium, quas lon- 
gs füperat muneribus, quam ad (nam in- 
tendens, ut eam deceat quod facir, Cer- 
tc non refpicit ad drgnitarem benzfacti- 
vam accipienrium reípectu conferenris, 
aut etiam communitatis quatenus inclu- 
dentis ipfum ; fiquidem Deo nemo be- 
nefacere. potzít, Quos tamen refpcc&tus 


"fuperzt dictum eft cfe àe ratione jufticiae 


diftriburivz. : 
Deniquc Deus dat unicuiquequod fpe- 
&at ad ipfum fecundum fe confideratum, 
mec fingulis addit quidquam vel detras 
hit, faltem quo ad fubftantiam bonos 
rum, prepter concurfum aliorum plus 
rium vel pauciorum, majori vel mine- 
ri dignitate pollentium, Quod conftat - 
ex citato teftimonio Romanorum: Re4A- 
Mer unicuique fecundum opera [us ; & quia 
oppofitus arendi modus eit proprius nog 
habentis thefauzum bonorum fufficien- 
tem pro zquali fimpliciter compenfía- 
tione fingulorum. Ergo medium Gco- 
metricum, quod ex Philofopho, & com- 
muni confenfu dictum eít fupra fpcctare 
&d juílitiam dilibudvam, cfíeque de 


es QS 


eius conceptu, Deus non obfereát, ac pro- 
indé, neque utitur juflitia diftribuciva, 

Conílat icitur cx his omnibus repugnare 
Deo,tum juftitiam particularem ex genere 
fue, tum fpccialiter utramque eius fpe- 
ciem juftitiz diftributive & ceommuta- 
uvz proprie & ftiicte ralis. 

Ad r. In illis, aliifque ejufmodi refti- 
moniis, non alia continetur juflizia Deij 
quam providenrialis & gubernatrix, quz 
communiter dicitur legahs, eftque juitt-- 
tia propria & abíque metaphora talis ; 
imó elt prima ac przcipua fpecies juftis- 
rix commeudata , ac celebrara à Philofoe 
pho fuper omnem aliam. jufticiam, fub 
initium huius quinti; cademque procul» 
dubio decet Deum, & ab omnibus incunz 
étanter cum fumma proprictare admitti» 
tur.in ipfo, & fe fola fufficir, ad reflitus 
tionem omnium divinarum circa nos opes 
rationum, quibus fit, wt polteriora prioris 
bus perfecte congruant, eorumque exis 
$cntiam expleant adzquaré; Per hane 
jultitiam exponuntur abíqué ulla violen» 
tia locutienes faerz de juítitia Dei, ma» 
ximé cum illis plerumque non infit fenz 
fus (cholafticus ,. fcd: vulgaris & planus, 
juxta quem ii Principes maxime jufti di» 
€i, &c celebrari folent, qui adha:cos 


My — WR 


bas 0x rjafitin Dé rp bom. . 7 3 
YC 
i 
i 


- 


- $74 2 08th XIX. 

bono communi; atque inde ad. cxtera 
diriguncur. Ad hzrer autem Deus fummé 
bono communi , quiaíummé. adhzret 
fibi ipfi, qui per elfentiam cft bonum | 
omnium commune, atque indéad ézrera 
omnia diffunditur attendcms | & — exe- | | 
quens in omnibus quod fe maximé de- 
cct, &fíemper-operaus quia. fic decet fe 
operari. .- : 

Ad z. Firmitudini fpei nofl:z fufficit 
juftitia legalis, Quiarariene hujus meta» 
phyficé repugàar , ut przmia , & (fupe | 
plicia non difpenfentur prout oppor- 
tet , & bono regimini creaturarum ra» 
tenatium omaisd cosgruit, Neque ve- 
ró liberalitas , gratofa Dei comple- 
€ens omnes, & fingulas operationes 
divinas nobis utiles, ac favorabiles ex-. 
cludit juftitiam, qua fatisfaciat ezigen- 
tiz,&quafijurirerum ,. przexiftentium. 
QuiaDeus omnia, & fingula fua bona lar- 
gitur potensquidem fimpliciter, & abfolus 
téca penitus negare, ideóque liberaliter, 
impotenstámen, ex füppefitione quodali- 
qua conferre vclit, ut pofteriora priori- 
bus non dpté corrcefpondcanr juxta die 
amen & ordincm lapientiz fuz; qua. 
elt neceffitas ad zqualem pg»portionali-- 
jesompeplitioncm quitecum, acqnead. 


M " w- 





Co Dejuflitia Deiergálem.".— 327 
vedhdem efficacitet voléndaui; fi merita 

4 efficaciter voluerit, Nonigiturfequiturex ' 
negata Dcojullitía parmiculari , inconve- 

nicnsinrentumin objectione, 

Ad :.Deusnon vultünoactulequi, & 
fe obligare ad veram lecutionem, & alig - 
actu diccre vernm; fedutrumque vulr ia-- 
divifim per unum actum noner obligatio- - 
ne morali proprie cali fed ex neceffitate me- 
taphyfica hentrum abalrero feparandi , )id- 
queindependenuter à mouvo juftitiz tam. 
commutarivz quam diflriburtiva, & ex - 
folo merivo juftiriz legalis, ob (olam ju- 
ftam fui ipfius zflimarionem ,velpluribas - 
expofitum & confirmatum , elt d. zz. devi 
zt: T heol. ad 7.7 

Ad4. Aliqua virturesad alterum dantuz 
in Dco formaliter & adzquaté, ut qua - 
ibi enumerantur. Aliz vcró non dantur, 
ut gratitudo obíervantia obedientia, & - 
fumiles. Quarum videlicet : perfectio 
quridditativa adzquaté fumpta. fupponit 
c(Icatialiteraliquam ex parrefubjecti im- 
perfectionem , qualem di&um eít. effen- 

vialiter fuppeni à juftitia pasticulari : ni- 
mirum fubeffe juri. alerius, & poffe 
habere. obligationem , feu neceffitatem 
abfolutam aliquid faciendi aliunde quam 
abipía pra ciséfacieadi yokunvaxs, Quo 
^ | Me: ENS 


- 


1 


176 €uafio XIX. 
aliz fimiles imperfectiones detect fupra 
funt, tum in conceptu iu(litiz particularis 
incommuni; tum in freciali conceptu 
iuftitiz commutarivz , & diflributivz. 

Ad f. Philofophuseo ialeco diftinguit 
amicitiam impeifectam , & utrimque lu- 
Yrativam ab amicitia perfecta , quz 1n ho- 
ncítare , & virtutefundatur;atqueilliim- 
perfe&ta ; cujus certe Deus non eft capax, 
non huicíecundz perfecta annectit capa- 
citarem iuftitiz, Deindenon erzprimir, de 
qua determinate iuftiria loquatur: &am 
de iuftitiafimplicitertali. Unde relinquit 
locum , ut intelligatur de juftitia, veldi- 
ftributiva , velcemmuzativa , vellegali, & 
dc non fimpliciter tali prout fuerit amici- 
tia.Demum Philofophus nequeamicitiam 
Dercum hominibusagnovit perfectam , & 
fimpliciter talem,fed nec agnofcere.pe-.- 
tuit, ut colligi facile poteít ex di&isq,- 
39.de virt. Theol. Et quid dicent adver- 
farii de amicitia inter patrem & filiumaz 
dominum & fetvum, quam non negat Phi- 
lo(ophus proprietalem , & tamen negatin- 
ter eofdem ius & iuftitiam proprie & fim- 
pliciter talia ,urapparet ex dictis quaft. 7 
verfus finem, 

* Adé6,.]Jam patrit iuftitiam tam com« 
fputacivam quam ditzibutivam effe quie 


-— oo 


P4 


Pe jufliria Dei rra hors. 17j 
dem perfeclioncs, fed coojunctas cum ali- 
quaimperfectione quarenus eam clientia- 
ltrer prz(apponunt ex. parte fubjccti , nec 
ab ea imperfetiane eximi poíle ex eo prz- 
ciseé,quia funt virruzes ad alrerum ucliquet 
ex cxemplisallatiscirca quarum ; velex eo 
przciséquiaiusalterius, & obligatio1lla 
favens proveniunt cx aliqua voluntate 
przexiítenti ipfinsoperantiserz juftitia; fi- 
quidem demon'trarum eít nulla tali ve- 
luntare ebliganti prevenire Deum poffe 
fuam voluntaté immediaté collativam hu- 
manorum iurium & rerum. D. Thomas 
tantum eximit viitutesad alterum ab ome 
ni imperfeCtione ex parte objedti volitis 
non vcró etiam cx parte fubjecti. Agnofcie 
enim iftiuímodi impeifedionem in illis 
virtutibusadalterum quz przlacz funrin 
rc(íponíione ad quartum. 

Ex quibus praterea virtutibus ita. nega- 
tis Dco communi confeníu , ut eidem at- 
tribui abfque abíurditate mom poffint, 
caque non Ííolum quoad modum ]lo- 
quendi, fed etiam quoad rem ipfam, 
conítat quaítionem. de attribuendis vel 
negandis Deo. fingulis quibufque virtu- 
tibus, qux (unt in ufuapud nosnallatenus 
effe quaítionem de voee, fed omninó 
Icalem, Quia videlicet. aen ck ed 


c* o4 


278. Qu«flio X1X. 

de voce, fed realis; pex quam quarirur de 
unaquaque virtute, an perfectio (pecifica 
& diterentialis ipfius fit effentialicer coms 
nexa cum aliqua fübjecti, cui ineft, im. 
peifc&tione conveniente ipfi vel (écundum 
fe, vel taliter affcéto, an non fit taliter con- 
' nexa cum imperfectione? Quod certé non 
fatis confideraruar, nec nifi fnpetficialiter 
dignofeere pexuerunt res, de quibus agitur 
im pra enti, qui aufi funt diccre conrro* 
verSam pra(enrem cífe folum de voce, 
ideft non folum inutilem ; fed etiam à fo- 
lis ineptis & ignaris hominibns feri di- | 
fpurabilem ; cum tamen magni auctores 
deca plurimum idque jure-metito hinc &- 
indé difputaverinr. 

Ad 7. Ercejasconfirmationem. Promis-: 
fiones, contractus, & pacta non ftabilius-: 
tur à Deoveluntate fe obligandi, fed vo- 
Juntatenobis notificata faciendi, fi feceri-: 
mus, & quidem faciendi, ea ip(a voluntace : 
immediáté, poftquam prz ftirum 1d fucrit, 
quod ad nos fpeCtár, Acque hoc ipfum, . 
quod przítandum à nobis cft, quodque 
dicicur onus in: objectione, efl urilé nobis 
etiam ratione fui immediate, Deo very - 
inutile, & abipfo porius donatum nobis, 
quam ipfi à nobis, Unde fit ut Deuscon«: 
flituatzqualivatem; (cw potius Roe 


Dejuftitia Diiérga bom. 179 
gei congruentem inter merita & Przmia 
non cx juftitiá cemmutativa, fed ex legali, 
& gubeinatrice reddendo unicuique fe- 
cundum opera fna, cum quadam earenus - 
fimilitudine, fed non cum realirate & . 
conceptu [pecifico emptionis, & vendi- 
tionis, Quz ipfz voces & aliz illis equi- 
valentes magis demoníbant non agi de 
zqualitate propria juftitiz commurarivz, 
 quasdoquidem conftat noftra merita non : 
pofle cflc pretium ita zquale Regno co- 
lozxum , & beatitudini ; dicente Apoftoto 
mométaneum & leve cffe illa omnia com- 
parata cum pretio, & zítimatiohegloriz. | 

Ad 8. Dictum cíl Dcum operari circa 
fingulos prout ipfum decet ex juflitia le- 
gali indi(tincta dilectione fui, Decet 
autem Deum, ut quantum cuique digni- 
tatis contulerit, tantundem gloriz confe- 
zat; atque hoc ipfo collocet in diverío gra- 
du & loco juxta diverftatem meritorum 
& gratiz, utrumque tamen fingulis con- 
fert cadem voluntate virtualiter indivifi- 
bili volendo ut merita fint caufa gloriz ;. 
mon tamen, ut voluntas meritorum , aut, 
ip(a merita, aut ebligatio aliqua indé con- 
furgens fint caufa veluntatis conferentis 
. gloriam, & przmia. Neque ut fingulis 

sccedas quidquam au; écosdat yvevist 
yos 


"mpm 
AT. 
n3 


1fo Guafíio XIX, 
majorem vel minorem numerum aliorum 
plus aut minus-merentium,; aut proptet 
diipares dignitates ex inz quali gratia laa 
&ificante. Vnde patet comparationem uni- 
| wfícuiufque accipientis premiü cum reli- 
quisnompertincread munus, & finem pro- 
' prium ac fpecialem juftitiz diftriburivz, 
fcd ad perfectionem propria juftitiz legalis 
habentis motivum univcríahilimum quod 
fub e comple&irurindivifim omnia creata 
famirratienaliaquam tationalia, tam pure 
phyfica quam moralia, & conftituicidoneà 
eerum indifícriminaiim omnium intere 
" difpofitionem ac cohzrentiam, Quod non 
' minusexcludir vitiolam perfonarum acce« 
prionem quam juftittadiftributiva proprié 
di&a, & falvat omnia peffe&te, qua in ob- 
jectioneattribuuntur divina previdentis, 
"& illud przfertim quod adducitur ex Dio- 
nyfio nequaquam locuto de meritis przci- 
$6, & pxz miis , fed de otdine rerum creata- 
rium univerfim omnium , &fingulaium, 
Vndeliquercillud teftimoniü adduci abs re, 
«um irzationaliafecundüíe non ordinen- 
fur ; ac proportionentur interfeper ju- - 
 £itiam diftributivam proprié. & ftricte ta» 
Jem , uteít in cenfeffo ctiam apud ad- 
yeríarios, u | 
. -daquam you get. difsibutivam pso- 
2E 00 NEA 


——À 


Be jufiitia Dei terza bom. 18r 
" prie & ftrictetalem. Qnia negari non po- 
—oreftjufticiam legalem, & providenrialem 
Dei habere aliquam figiilitudincm analo- 
£gicam & inadzquaram cum jaftiria , rum 
commutariva, tom diftributiva proprie 
tali , quatenus ex una parte unicuique tri- 
buirquanrum exigit perfectio ejus phyfica 
& bonitas meralis perde , arque hi nulla 
3'ia exifteret entitas przdira perfectione 
aliqua, aut merito, fivemajori, fivemi- 
nou, [we zxquali; quod fípecdar ad 
imitationem — juílitiz  commutativz: 
& cx alia parre nihil peragir circa aliquam, 
velremvel períonam abí(que  refpectuad 
czteraomnia , & fingula contenta in uni- 
verío, atqueica cogfEtuicidopcam,& pul- 
cherrimam uniufeuiu(que rciac períonx 
cum czterisomnibus, ac fingulis propor- 
tionem, & cenfcnanuam , quod fpectat 
adimitationem juftitiz difltributivz. Vn- 
de cffcctum cít , ut interalios Divus Tho- 
mas aliquando foli juftitiz commutativz, 
aliquando foli potius diftributivz adfcri- 
" bat divinam przmiorum aliorumque bo- 
Borum partitionem Quz non aliterin con- 
cordiam venire poffunt , nifiaccipicndo u- 
tr)ufque generis teftimonia de iuftitia có- 
mutativa,& diftri»utriva quoad aliquà fo- 
Ya. 


r8t- &nalo XIX. 

]um cum utraque. fimilirudinem ratione 
dicta. Videarur cum eodem Di»o Tho- 
ma Caietanus in prz(enti quzit;ó . at;. 4, 
eirca refponfionem ad primum, 


QY.E£S$TIO XX 


Virum conveniat bomini qu[Htin aut coms 
mutArva aut difiriburrva rt- 
Jpeciu Dei ? 


Tipr-Tvmn'utnamque convenire, t; 
Quia qued ad commutarivam atri 
ner, eadem eíl obligatio reddendi: 

Deo quz funt Dei, atque Ka :eddesdi he-- 
mini quz funt hominis, juxta illud. M ac- 

thzi 221, 21.. Reddiie ergo qua funt Ca[aris- 
Cajari , C qus [unt Dei Deo. Quzautem. 
funt hominis, redduntur homini per jufti- 

tiam commutativam. Ergo pér eandem: 
redduntür Deo quz (unt Dei. Alias com-: 
paratio effec inepta, ac difparata, cum ta-- 
mcn facta fità Chrifto Domino. 

1.Peccata hominum habent veram ra- 

tionem injuria-adverfus Deum, ex com- 
muni confenfu Theologorum multiplici- 
ter cenfirfnato cx facris litteris, & fapctis- 
Patribus. Ratio autem injuriz coincidit 
cumrationcinjulüiiz: qox bcd 


L] 


AR Ede uid 
à 


De juflitia eren Deum, 1, 
in eo qui eft obligatus ad oppofi- 
juftitia, aut commutativa, aut di- 
va; maxime veró ez.cemmurativa- 
injuria eft adverfus perfonam fin- 
1fccundum fe confideratam, 
1od attinet ad.diltributivam. Dee 
1 deber cultusfervara proportione: 
1s dignitate, ita ut cultus Deo ex 

excedat. propertionaliter.culruft . 
um aliis, quantum excedit dignitas 
enitatem cererorum, Obfervantia- . 
eju(modi proportionis pertinet ad 
m diftributivam, üt dictum cít in 
przecdenti. Ergó ca exercetur pro- 

r homines erga Deum. 
ieo convenit verum jus proprietatis, 
ftat ex quaft, ;.. Verum autem jus 
-tatis fundat circa alios veram obli- 
em pertinentem ad veram iuftitiam 
lributivam, feu.commutativam, ut. 
tur ex definifionibus iuris & iufti- 
'ra datis invicem collatis. Ergo als. 
rvel utraqueea iuftitia eftadmitren- 
omincerga Deum. . 
Dicendum eít, neque commutati« 
neque diflributivam iuftitiam fim- 
1, & propriétalem convenire homi- 
ecuDcei, Non qüidem commuta- 
, quia hec confiderat yexíonas , Sx - 
€uax* 


tf «fio X X. 

do uri e eft fupra ex Philcfe- 
pho; quod camen tefpecta Dci nunquam 
ulla in re ,aut fub ullarar10ne formali lo- 
&um habet, Deinde: contrapatfum eft. de 


€oncceptu , commutativz uc dictum eft ex. 
codem Philefophe ; Quod nec ramenex | 


parte Dei dari poceít , qui nihil pact poreil, 
neque ex parte noftra comparatione Dei» 
fij quidem tota utiliras fuatum,. noftra- 
rumqueoperacionum , & rerumnebisma- 
net przvalens nocumento temporali, fi 
quod patimurciusgratia. Demum zqua- 
- litas Arithmertica elt fimiliter deeencepra 
eju(dem juftitie , ut. dictum itidem eftex 
Philofopho, & ahis, JEqualiras autem 
Arithmetica ea conftitui nunquam poreft 
inter Deum & heminem,tum quia digni- 
tasDei, &1usincafundatumctenditin in* 
finitum fyncathegorematicó,rum maxime; 
quia res omnes, € operationes hominis er- 
p Dcum & Deierga homines, fwnturiles 
oli homini, & prorius inutiles Dco. Inrer 
utileautem & prorlus inutcile nulla pore 
effc zqualitas Arithmetica , qua fimiliter 
fepugnat inter utile , & puredecens abf- 
que ulla utilitate. Eadem porro eft incena- 
 meníurabilitas inutiligm , acnocenrium 
€um puré dedecentibus nihilque nocen- 
dHbus, quotum aleruniyscax ad homi- 





b 


4dbejajfffissksa Den | — OW 

$, alternm ad Deum £Éi1go neque peccao- 
»,neque bene operando. poteft confürui 
| homrne equalitas Arithmetica aut in» 
qualitas formaliter oppofita huic zqua- 
ati,Ergo nequeiuttitia comurativa exere 
ri poteft,aut commtitriinjuftitia oppofi- 
huic iuftirtiz ab homine erz3 Deum, 

Sed nequeinftitia diftributiva elfepa- 
ftis homine refpe&tu Dei. Quia digni- 
s Dei eft incomparabilis cum dignitari- 
1s czterorum 5 neque Deus accipere po- 
[t àb homine munus aliquod , autjufté 
irrefpondens eius dignitati, aut cedens in 
ditatem parrim iphus, partim noftram; 
qodtamen dictum eft effe de conceptu iu- 
iriz dillriburivz proprié & fimplicicet 
ls. Quapropter ius Dei adverfus nos 
;n eft fimpliciter tale; fed. diuinum 
| eum modum quo quaft, ;. ditumcft 
:jurepaterno, herili &  occonomico, 
Ique ratione multo majori & manifc- 
iori ut apparet exd,Ctis, Quapropterius 
ci fas potius appellatur à D, "Thoma; 
aliis communiter , ideft iusfupra om- 
eius, & excelkencius ia fuo conceptu; 
uam fit ius quod obíervat juftitia par- 
cularis , ideoque fpe&tans ad religionem 
otius , obedienciam , charrtatem, & alia 
; funiles yirrures, quibus folis, x wot 
| | | | $i 


$4 o Omaffio XX. ! 
. juitiria particulari colimus Deum. "Éadem | 
gporró ratione , qua negatur utraque jufti» 
fia Jomiaireaedu Dei , neganda quoque 
elt Aagelisre(pectu ejufdem, Vigent enim. 
FUMER BHO QUE MME prepe- | 
fcx. | 
Ad 1. "T cítimoniam illud ex Mathze 
accipieudum eft cum diftributientaecom- 
- moda,ut quz funr hominis reddantur pet 
iuftitiam commutativam; qua Dei perre- | 
-ligionem, Quz accommoda; & non omni- 
nó zqualite: fimilis quoad utrumque ex» 
'tremü intelligentia admittenda eft abom- 
ibus quoad conceptü fuitatiseodem me- 
do contentz in eo teftimonio;quandoqui- 
dem fuitas pectansad C zfarem erat fuitas 
Atilitatis & lucri;fuitas veró Deifolius ex- 
cellentiz,2c decentiz; illa re(piciens finem 
€ui utiliratis perfectibilem perbona fua; 
dazcrefpiciensfhinem cui [olius excellenciae 
miniméperfe&tibilem ,aut ut fic dicatur, 
-"fadlicitabilem per bona creata, Vnde Chri- 
ftus Dominus dixit ea verba adiudicans 
dC fari utilitatem pecuniz ; Deo honorem 
a& cultum. Qua funt difparia. | 
Ad 2. Peccata hóminum continert 
rationem injuriz non oppofitam forma- 
liter jufticiz particulari , fed quod dererius 
4mulco-eft religioni, eotdàeosues qaticise 
uc: : Ass 





EN 


"De qu[Litis eva Deum 4*7 
legali,& chbarirati Vnde peccaris hominum 
contra Deum decít ratio iniuftiriz proprid 
talis non per defectum, fed perezceflum 
malitiz, & nefasporiusfuntquam injufti- 
tia. Erquidem ratio isjuriz adverfusDe- 
um eftcommunisomni generi peccatorum 
quatenus opponitur przcepris divinis;que 
funt actusjurisdictionis formaliter, & noa 
proprietatis, ideoque convcrribilis effe 
aen poreft cum injuftitia proprie, & fliicré 
tali; qux videlicet connotat formaliter (o- 
lumus preptietatis, 

Ad3. Cultus exhibetur Deoper virtu- 
tem religionis tanquam incomparabili 
quoad d»pairatem ; cumomni alia digni- 
tate; ideoque cultus ipfi. debitus fervat 
proportionem cum cultu aliorum, non 
.proprié Geometrica fedimproprié, & fi- 
anilitudimarió tancum , quia :neurrius 
extremi aut repliteatione aut diminutie- 
-ione poteft perveniri ad zqualitatem 
Arithmeticam. Ad juftitiam autem diítri- 
butivam pertinet proeporpionalirasGeome- 
'trica, proprié talis inter dignitates & res 
corum qui debent comparari pereamiufti- 
&iam, Etprztereaad exhibendum.cultum, 
Dco cum omni iuftiria feu zqualitate 
:poffibili erga ipfum, nihil epusc& Deum 
«comparare ,aut ctiam quafi sempe. 

M | | 0x 








*12 ewuafio XXI. : 
cum s!iis, Quia habet digoitatem cult 
excmptam ab omni ejufmodi comparat 
na, & combipstione, : 

Ad 4, Conftstex q. 4. Deo non eon 
pire jus párz proprietatis, fed quod ii 
vifim eft jurifdi& onis ordinatum in i 
fiam utilitatem; qualenon cft jus cx qué 
fpecificatur juítitia commutativa. 


QV ESTIO XXL 
Virum inter .Angclos té» bomines detur [n 
ffitia aut commutatirua aur difiris 
butiva? 


Intrvm reurrius juftitiee invicem 
exercenda eíle capaces, 1, Quia borsa 
Angelorum propria, & quz func pro: 

pria hominum. mon. poffunt reduci ad a 
Mesdléure Differunt namque fpecie ful» 
ftantialiter, ideoq:; habent omnia diffidem 
tia [peciesquoad (ubftantiam, & incomes | 
meníurabilia abfq; ulla cemmurbi menfus 
ra alicujus zqué zflimabilis, ab utrifque, 
per comparationem, ad quam redigi pos 
fint, ad equalitatem , aut Arithmceticam, 
.'aut Gecometricam. — Quod- manifeftarur 
magis confcreodo fingulas uuimque fpes | 
sies rerum,  Pecunmiz namque, Palatia, ' 
AgU, & Bmilia qua msg. habentur al 
Àil. d 


P 
T W—- 


mm . | 
. Be jul. inter Anc. &e. 
"hominibus, nullius func ufus. 


aut zftimationisapud Angelos, uter 
fpecicsimprefIa Anpgelorü, habitus vglun- 
tatis, potentiz, & earum actus lunt 


tota ipforum fupellex funt reipe: 
nis inutilia, nuliiafq; ufus, ac pi 


zlimatienis alicuius, Eademt lag - 
carerseju[modi omnibus, ua — ...ira 
intetfecomparar  — xb come 
mutativz,neque —ateriz cile 
offunt, quando: [ue effentias 
iter intendit z« m, T 
1. Àngeliinto 4Xtam poffuntexers — 
cere juftbitiam. | irativam quidem, , 
quia nullus Ang — . ...diger bonis alte- 


I11u5 ; atquc origo cummutationis cft mus 
tua ceíinurantium indigentia, ur infza di- 
t€eturex Philofopho. Deinde bona unius 
Angeli non funt transferibilia ad alterum; 
quia omnia Angelorum bona reducuntur 

ad accidentia fola unicuique eorum in- 

'« trinícca ; atque cemmutauo ficri non po- 
|^ teft ab(quetranslatione mutua bonorum, 
F Diflrbutiva fimiliter repugnat. — Quia 
| Angeli immediate obtinent à Deo quid- 
tj quid pertinet ad corum dignitatem. Er- 
'! go &on dependent invicem álter ab al- 
;! terius voluntate , & opcre quoad pro- 
" porionpm, agr preportiagabyaiem. à. 
N ex» 


-— 


299 - Queffio "X X1, 
dignitatum, & müncrum aucretum. "Erga 
non poffunt exercere invicem jufticiam 
diftributivam. Ergo multó minus poffunt 
homines & Angeli 1nvicem exercore al- 
tcrutram juítitiam. Quia rhulto magis 
diffident inter fe, multoque minus invi- 
cem dependent homincs & Angeli, quat 
Angeli inter fe. . 

3. Juftitia diftributiva, & obligatie 
quam ipía refpicit rediguntur ad juftitiam 
eommutativam, & ad obligationem quam 
refpicit; ut contendit Vafquez, quatenui 
coinparario inter dignitates, & munerá 
fingulorum fpectans ad juftitiam diftri- 
^burivam, ideó inftitnitur, ut inde fubdu- 
catur quod unicuique feorfim fumpto de- 
betur ex juftitia-coramutativa. Cumigi- 
ter conftet ex prima raticne inter Angelos, 
& homines juftitiam coinutativam exer- 
ecri minimé poffe, concluditur neque di- 
ftributivam alterutra ex partecircaalteram 
exerceri uhquam poffe. 

R. Quzítio hzc eft parvi momenti. Di- . 
cendum veró primo eft iuftiiam commu- 
tativam utraliberex partercípectualreriug 
dari proprie, ac ftricte, atQ; exerceri poffé 
falcem quo.ad commutatriones involunta- 
rias, dequo commutationum genere dici- 

. gut infra. Rata ek quia cam homines; 

207 207 0775 0 S8 


V * 


- ^ - 


ÁL 





De jufl. infer AHmg.— t1 
v Angeli fant capaces iuiisquifqae [ui 
rÍus omnes alios, atque adco, & mu-- 
obligationisnon ampliandi terminos 
"a "iberracis cum jactura aliorum 
'nt enim communem Principem Deum 
ertientem fingulis bonorum cumulum 
iliarem lege lata, ut illis maneant, co- 
lera iaferviant utilitati ac liberz dis- 
d0ni, Patetautem indemniraczm ho- 
bonerum, & poftquam 1xfio facta 
it, reftirutionem pertineread iuftitiam 
mutativam, quatenus moderanrem 
mutationes involuntarias nefianr, etfi 
& fuerint refcindantur conlitituta z- 
litate Arithmetica, non inter resunius 
:5 alterius, fed inter res fpectantes ad 
mquemque, & ius cidem conveniens 
fideratis eatenus uc zqualibus : few 
nde atque fi nuila ineflet zqualitas, 
on15, licet abfolute in fe inzqualibus, 
t quidem ratio efficaciter conviacit 
ad commuxationes faltem involunta- 
. Quia:cum neque Angeli, neque ho* 
es fint impeccabiles ex fua natura, nec 
naier ratio, cur peccare poffint in alia 
ria potius quam in materia iuítitiz 
rendo invicem necumenta quoad fa- 
*, & honorem, aliaque fimilia getcis 
à ad ius proprietatis eorura luo wi 

N 1 QA 


191 €wafiio X X1, ! 
quce.capaces nacaralirer, ac peccent mutub 
peecatoinjuflitiz. Ouod peccatum ex na- 
ruta fua inducit obliparionem reftituendi, 
& relíarciendimocumentum illarum.CQ) uod 
elt opus juftitiz commutativz,  Polffunt 
3gitut hec pacto exercere maruo jufliziam | 
Ccommurativam Angeli & homines. 
Dicendum ruríus eft jufticiá diflributi- 
vam neque Angelos erga homines neque | 
khoinines crga. Angelos, exercere de facto | 
feffe.Quia ea bona cofnunia, Te qu. 1$, 
dictum eft pertinere ad hanc juítitiam ran 
quam.materiàm propriam, & ade'guaram 
ejos, Dceusperícipíam Angelis ditiribuit 
3imediare quoad partem Ípectantem ad 
Spfos, Partem aurem quz ípcctat ad ho- 
3Svmines, eifdem di:llribuendam commifit 
|| *híque con (ortio Angelorum in jure, & 
/ «pete diftibuendi. Non negatur tamen 
offibilem abfoluté effe juftziiam -diftri- 
Brice tum Angelorum inter fe, tum 
'AÁngtclorum fimul, & kom:num iarer fe, 
Non enim appáret undc repugnet, ut De- 
15 co modo committat srbicrio Angelo- 
sum, & hominum difttibutionem mune- 
rüm conferenrium ad bovm utrorume- | 
ue cammune fimulque [peciale corum 
«uibus illa deputarencur determinaté, $u. 
: pererat ut ultimo loco expsusisgus ita 
f : Rs "D  O« 





De j4fd. inter Ang. evt. 1g; 
qüe juftitia incer pacem & alium, domi- 
nam & (ervgm, maricum & uxorem ve«- 
rum quia facilis ad;imodum & cuivis oh- 
v1a ci circa iitos con(cquencda ex dictis 
quzít. c, de muruis corum juribus : nihil 
neceffe cft eam im rem diítinctius adjicere, 
quaado mani£z(tum cit: jultitram ünius- 
cujufque fequi maturam juris cirea quod 
verlarur, atque ius iftarmm per(oaarum; co 
in loco expotitum fui clare, | 

Ad r, Illud argumentum folum probat 
muruim Angelorum; & heminum inca- 
piciratem quoad commwatationes volun- 
rarias, per quas & Anpclus ad hominem, 
& homo ad Angelum transferant aliquid 
cum zqualitate Arithmetica zftimabili- 
tatis iater datum & acceptum,Quaz x is 
litás repugnat inter quzlibet bona fub- 
ftantiarum intrinfecé inzqualiá atq; fpe- 
cie inter fe difidentium, idque propter ra- 
tionem ibidem cxpenfam , que catenns 
eítefficaxz. Carerum quoad commutatio- 
ncs involuntarias, de quibus fuitfuperior. 
conclufio, cadem ratio nihil probat. Ni- 
hil enim prohibet ablatam alicui à fub" 
ftantia inzqaali effe aequale reíftituto ei- 
dem per eandem imó eft necefle effezqua- 
le Arichmerice, fi totum reftituatur, quod 
fucrat iniuflé ablarum, ut &eri vro coMS- 
| | Ns; $umo 


3 94 Quaftio X XE 
dubio poteft. Deindcpofhbileitidem vie 
detur Angelos inter fe a quales exescete 
invicem juftitiam .commutarivam etiam 
quoad commutationes voluntarias. "Quia 
funt.capaces aligsorum benotum exirin- 
Íccorum, ut laudis, honcris, aliorumque 
eju(modi officiorum atque quoad hzc po- 
teít ultro, citreque zqualitas conftirui 
inter zquales; efto raró , & vix unquam 
cjufmodi bona fibi invicem prafticuri vi» 
dcántur Angeli etiam in flatu viatoris, aut 
, etiam pura naturz, fed ex liberalitate, & 
ura benevolentia uti plerumque fit inrer 
homines quoque abundantesbonorurm, & 
nobiliter invicem familiares. Atque hoe 
obiter. 

Kd 2. Patet ex medo dictis quoad jufti- 
tiam commautativam ; quoad diftriburi- 
vam vceró ex dictis ad quationem in po- 
fteriori parte. Ad 5. patet indidem fufh- 
cienter, nifi quod principium ibi affum- 
pium à Valiquez nequaquam fubfftir, 
Quia cx di&tis in quaft 18. circa naturam 
juftitiz difttiburiva , & rationem juris 
fpecialis, qued ipfa refpicitinter dignira- 
tes, & muncra fingulorum, patet non ad- 
lroc inftitui;ut (nbducatur quantum uni- 
cuique debeatur ex juftitia commutativa, 
& ex jurc unicujulqus ozqua v RN 

:À 


, : 


! ! Dejuff. inter- Ang. dre 195 
fed ut fiftacur in mutua dign ni, d 
muncrum collattone,. & imtieengté facias 
fiac juri individuo communitatis áimul, 
perfong paiticularis zque; & RAE 
pertiuehte ad utianque, nec idonea ciica 
quod verlaturj uftitia commutativa. 


QVJESTIO XXII 
Virum jW(htia vindicativa [it fbecies iufiuc 
T& particularis inditincia & Iuffiria 
EOTRDIMIATVUAM. 


Ipztvnx eff indifintta à jalfitia. 
commutariva, I. Quia juflitia puni- 
tiva conftituit zqualitatem inter pece 
catum & ponam. Conllitutie autem z- 
qualitatis eft propria juftitiz commutae- 
tive. Ergo juftitia vindicativa clt indi- 
Ítincta à commutativa. 
z.]Judex tenetur ex juflitia commuta- 
tiva, ad refarciendum omnia detrimenta, 
quz Reipublicz aut perfonis privatis pro- 
venerint ex injufta (celerum impunitate, 
Non autem ad hoc teneretur ex julliria 
commutativa,. fi non teneretur ex cadem 
ad vindidtam, & punitionem (celerum, 
Ad candém namque. virtutem pertinec 
precaverc nocumentum antequam ivfe- 
f4:8r, ad quam pertinet. iud weoxcuie 


N4 /— c $39 


296 Queflio X XII, 
poftquam illatum e&, ut paulo poft dice 
tur. Ergoactusiutlitiz punitiva cítactus 
iufliciz commutativz. Accedit D. T ho- 
sas docens quz f*, 108. art. 2. ad 1. puni. 
tionem prout. refertur ad publicam iufti- 
tian e(feactum juftitiz commurativaz. - 
R. Juftitia vindicativa hoc habetex ge- 
mere fuo, ut non tam ordineturin urilita. 
tcm cius, circa quem exercetut, quam 1A 
utilitatem aliorum. Hoc enim przítar, ut 
-€atteri foeliciterfapiant in capiteinfipien- 
tis. Nempe reus ratione delicti compará- 
tur, jumentis infipientibus, & &milis fit 
ilis, Atque cam homo ob dignitatem as- 
turz rationalis hoc habeat proprium , ut 
fit; & ametur ratione fui, utque ordinen- 
Yur in utilitatem ejus, quz circa ipfum a- 
£unrur; ratione peceau deciditab eo era» 
u excellentiz, & honoris, atque per poe- 
Bam ordinatur in bonum potiffimum a- 
liorum, ut bruta, folumque hoc fibi dein- 
de (upereft beneficium proprium rationa- 
Jitatis, ut ponam convertat in bonum pe-- 
euliare fuum per virtutem patientiz , & 
propofitum emendationis. Quz racio cít, 
€b quam eadem illa , quz quis libenter 
perferret. ex. charicate , mifericordia , aut 
alio fimili metivo, zgrté ferat, fi injun- 
gantur i& pqnam;maxuoti iejeeqastur 


| Be juflitia vindicat. 297 

exaffcdu przcisé puniendi. C ideli- 
cct eatenus lecum agkür iit Cü,n vidto, & 
infra dignitatem nacurz rationalis fccuns 
dum Ííe,- Ob fimilem rationem quz quis 
fponte fua paratus erat facere, aut oinit- 
tit,aur exequicur iilibenier accedenre jus- 
fione, & directione alterius, fi aliuade 
non accrefear aliud bonum, ia quod ipfe 
afhciatur. Qnia videlicet catenus fecum 
agirur nccum minus fufficiente fibi, atque 
inéigente przcepro, & directione alefts. 
Eilaurem de ratione juftiziz particularis 
fimpliciter, & ftri&té talis, maxime verà 
comin utratiyz, ut jus (aum uaicuique tri» 
buar,fuum utique (uitate proprietatis, & 
rurfus eft de ráàrione huius jüris uc infer. 
viar vtilitati propriz fubjc&ti, cui ineft? 
uti fzpe di&um eft. Hoc autem nequa- 
quam convenit diguitati, fcu quafi diszni- 
tati ad ponam provenienti ex delicto. ut 
liquet cx difcüríu facto, & ex eo przre- 
rea , quia licet.ob indifpofitionem ani- 
mi, quz cernitur in delinquente prz- 
videatur pecham nom eífe ipf profa- 
turam, infligicur nihilominus, quando 
eft pura pana. "Quando veró non eít 
piraposaa noa pertincs catenus ad jaíti- 
tjam punitivam eius infli&io, fed vel ad * 
charizarem, vel ad miíericorQiam, aas, 


Ng 0c M 





198 euafio XXII. | 
funilem virtutem, Ergo juítitia purmitiva 
pre ut comparatur cum eo qui punitut, 
nec elt eadem cum jullitia commutariva; 
nec eft fpecies iuftitig particularis pro» 
, prie & firi&e, | 
Verum neque relaté ad Rempublicam; - 
cuiobftringitur iudex ex officio ad vindi-- 
€am & punitionem delictorum, nequere- 
laté ad indemnitatem perfona: particulas 
ris pendentem ex punitione delicti, eft a» 
&us iuftitie commutativz punitio deli- 
&i, Sicut enim Dux militiz, etiamfi pa- 
eifcatur cum Republica decius incolumis 
rate adverfus inimicos, pugnat nihilomi- 
nus cam hofte, & vi&oriam nancifcitur 
per virtutem fortitudinis, & non per virtue 
tem iuftitiz corhmurarivz ; itactiain Ta- 
dex, utcumque, pacifcatur cum Kepubli- 
ca, cxequiturimmediaté, & fermaliter pue 
nitionem per iuftiriam vindicarivam ha- 
bentem pro motivo formali honeftatem 
proportionis inter paoegam, & peccatum, 
& non.ius preprieratis convenicns , aut 
eommiünitati, aur cuiquam perfona par- 
ticulari, Punitio enim exfua ratione for 
mali nulli tali iuri immediate farisfacit,. 
fed habet lioneftarem foam peculiarem in- 
"Sependentcm immediaté, & formaliter ab. 
 8mni iure proprittaus, Quis eie 


— 


De ju[htia vindi. zy 
tum cum Republica.à Judice, & obli ga- 
tio inde refultans ad indemnitatem iplius 
Kcipublicz, & perfonarum pairicularium 
pendentem ápunitione folum efficir, vt 
Judex pervirtutem iuftitia commutarivae 
poffit imperare actum punirionis quem 
deinde immediaté excequacur iuftitia vin- 
dicativa, non veró uc inflitia commutatr- 
vaimmediaré moveatur proptia; & pecu- 
liari honeftaze punitionis, quod tamen | 
neceffe eflet uc 1u[litia commutariva fibt 
aíci(cerit actum punitionis, ut indiílin- 
&a à vindicativa fub alique tandem ree 
Ípectu, & comparatione, lgitur juftitia: 
vindicativa adzqvuaré eft'extra: cotum ges 
nas iuftitiz.parnicularis:tam relatéad eum: 
qui ponitur, quam relaté ad quoslibet a- 
lios, atque ita docet D. Thomas ex pro« 
feifo toto illo art. 2; quzft, 10$: 

Ad r. JEqualitcas propria iuftitiz come 
mustaei va cft Arithmetica, eaque mon iw- 
ter res fecundum fe, fed. cum refpectu ad- 
iura cuiufque, ut didum ceít. quzít. 9. 
axqualitas: antefh inter peccatum & pe- 
nam tít folum proporüionalis; nec ead 
menftret ius ulum: proprictatis immce- 
diate, & formahter,. 

Ad 2; Ut Jüdex teneatur ad "e 
jum damuum em ergens qx jÓyv»ves 

N.é *St 


d 


300 Ovsflis X XII. 
non nece(fe eft punitionem pertineread iu. 
ftiriam communirativam directe &b im- 
mediaté ; fufficicenim, íi ab ea dependeat 
- mediaté per modü imperantis, Neq; quid- 
quam aliud doeet eo inloco D. Thom. fed 
hocipsü omninó, Solet bie quzri fimiliter 
an juftitialegalis fit(peciesiuftitie parricus- - 
laris fea fimpliciter dictz, Verum de hac 
redictum jam eftoportuae, & ex profcílo | 
quzít. 11, Quare cumnulla preterea fpe - 
cies juftiriz explicanda fuperfit; nec circa 
iniurias fpecialirercontradicentes juftiriz, 
aut diflributivz , aut commutarivz quid- 
quam fpecialiter occurrat , ultraea quae fu 
perius di&a fure circa iniuriasia commis — 
Bi,quodadintelligentiam reparationis ea- 
rum conferre. poffic. oportet haac ipfam 
feparationem immediaté annectere, 







QYESTIO XXII 


Tirios Reffitutiofit aoluntas ius [uwmi priws$ 
lafum unicuique tribuendo ? 


X 7Ipzrvn noneffer, Quía reftiturio 

' eft actus juítiris particulans. Ergo 

habet idem morirum  adzquatam 

uod habet juftitis particularis. dictum 
-7gucom e(t movivam adequa ySsie eat- 

pue et meuvamperqui a AE 


De refüitutione jot 
ticularis effe ius uniuscujusq; «düfe 
Ergo 3dem eodem niodo fu.;ptum , & 
non proutizíum formalirer eft etià moti- 
vum adzquarum reflituttopis relaté, ad 
quod quidditas ejus exponi & definitio 
ejus tradi deber. 

2, Rellirurio fatisfacit ei, quipaffus eft 
1njuftitiam quoad totü nocumentum ia- 
de refultans, & quoad totum iusconve- 
niens cidem adver(us agerellorem:Parienti 
aurem convenit ratione injuriz ius quod- 
dam peculiare adveríus agerefforem quod 
anteanen habebat, quodque proinde lzdi 
nos potuit tempore injuriz illatz, Quia 
injuriaas ultra rem ablatam teneturad po- 
nam fubeundam & ad placanduminjuria- 
tum, & confequenter injuriarus acquirit 
iusnovum quoad hoc. Ergo reftitucio non 
tribuit folum ius priusIzíum. 

3. Si reftitutio veríaretur fosmaliter cir- 
ezius lzfum non diítinguerctur ab actu 
ponitentio, Quia paenitentia ex fuo come 
ccptu eft virtusreparativa iuris lai: Cer- 
tiim aucem cít refticutionem diítingui to- 
taliteráposnitentia, . 

. 4. Reítitutio communiter definitur red- 
ditio rei accepta: damniillati compen[atio: 
inaetialitatis fasle formaliter «el. mate- 


gor -. — Cusfio XXIII. x 
 «qualitatemreduitio : atque D. Thomas 
quzít, c2.arr, :. dicitrefituere mibil aliud — 
effe "videtur , quamiteratib aliquem flatuere 
impoffefionem reifua. Hzc autem omnia | 
diffcrunr. formaliter ab hoc quod efttri- 
buereius priuslz(um, ur pater. Neque ve-- 
1o licet defererzeaut loeo movere definitio 
nes communes, ; 
|  R. Eadem eítratio non lzedeadi iusal[te-- 
rius & poftquam lzíciis reparandi, Vtrume- 
quc enim przítaturex codem morivo fer- 
vandi zqualitatem : & nealrec jacturam im. 
bonis fuis ,jurifque fui lzfionem patiatur. 
Quapropter actus nolendi inducereinze- 
qualitatem contrariam zqualitati,feu non: 
inzqualitati przcxiflenti , & actus volen- 
diipducere equalitatem contrariam ina 
quiet przexiftentis hoceft volendire-« 
icuere, funt eju(dem fpeciei, & perfectio- 
nis; folumq; differunt logicé quatenus vo-- 
luntas re(titnendi eft fuperaviva diffi culta-- 
tis illius fpecialis, qua inell rersactationi 
piioris proprie voluntatis damnifcati ve; 
utpote placentis pcríeipíam damnificanmti, , 
indzque allicientisad continuationem (ui,. 
& confequenterteddentis [pecialiter diffs. 
cilem ami(lionem fui, &retractationem.- 
Difplicet enira neccato Gisiwese quads 
plácethabere, & jam Walevex case coveqha- 
C XO 


zd - 


seem 


^ Pereflitutione: 
centia, Hocautem pacto habetu " 
actusvoluntatis, & non poteft. .:ha- 
beri ; ideoque non poteftrerractari abfque: 
fpeciali aliqua difficultate diítinéta. ab ea,. 
&- (uperaddita. ultraeam , cum qua inirio 
omilfus fuiffet idem actus luperata ea fola. 
difficulate omitrendi. quam ingerebat 
motivum ejufdem actus fecundum (e. 
Hinc perfpicitur non recté eoe facere,. 
qui cx eo probant pznirentiam efle fpecia- 
]em virtutem diftin&am à ceterisomnibus- 
virtutibus, quia eft fuperativa fpecialis di£- 
ficultatis confiftentis in retractatione prio- 
ris voluntatis peccaminofz.. Siegim hzc: 
ratie valeree, admittenda etiam eller vir- 
rus fpecialispro opeiereftituendi , mec re-- 
fticutio effer actus proprius jufirizg com- 
mutativz, Quod eít contra communem 
Theologorum emnium confíenfum cum: 
D. Thema loco nuper indicato. Et qui- 
dem merito , quia yirtutes non diftipgun-- 
tur fpecieinterfe & à vitiis omnibuscon- 
trariiscx difficultatibus quasvincunt, fed 
ex caufa & motivovincendi; Hinc enim. 
hábenttotam fuam perfectionem,;ideoque 
& fpeciem. Certédifficultasfpecialis pro- 
. venieusex adhizfioncad morivum & opus 
nitii conttarii unicuique virtuti , atque er 
^ Mus vidoío comparato per. aX us xev 
MEME 


364 . GQneffiio X XI1IL 
tíicosipfius, non poteft elfe materia pro 
pria alterius vircutis fpecialis. Quia ma- 
pus proprium cuiu(que virtutis eft refi&c- 
ze vitio contrario, non folum ut nonexi- 
ftat, utque nulli actus eliciantur pertinen- 
tesadillud ; (cd ctiam ut poftquam ezxtice- 
git , aboleatur peractus contrarios; & faepe 
acquiritur virtusanimo iam przoccupate 
pervitium contiarium , atqueideo acqui- 
ritur per aQtuf fupcrantes diffieulratem 
fpecialem confifteotem in retractatione 
priorum a&tuü vitioforum , aliasnulla vir- 
tusacquiri poffet ab.co, qui anteccdenter 
contra ipfum peccaffcr ; Nec virtutes pof- 
fent effe admodum utiles: ufafque fre- 
quentes, & idonee refpectu frapilitatis hg» 
mapz ufqueadeó murabilis, labilis in ma- 
Jum , & emendabilis, fed magisferentpre- 

riz , & accommodatz rcípectu immuta- 
bilitacis Angelice. Igicur reftitutio eft 
actus proprius iuftitiz contra quam prius 
peccacum fuit, (cu materialiter, íeu for- 
maliter, 

Obfervandum eftreftitutionem aliqu&- 
do confuitdi cum farisfactione; aliquaa- 
do ufurpari, ut diltin&um ab eadem. 
Nam qui debitum foluit, autrem furto 
fublatam reftituit dicitur facisfeciffe credi- 


£eri& vero domjpoy Qvi sen smelia 


— 


Dereflitunone gor 
"aliquem affecit rametfi compen! — erit no-- 
L €eumentum honoris; dicirur nimiuominus 
LP nendum facisfeciffe iniuriam paffo, fi non- 
dum prz[titic quantum fufficit ad eum pla- 
candum,& aufferends m offzafionem haré- 
tem animo ex memoria contumeliz. Qnod 
ex coprovenit quia aliquando farisfactia 
- fumitus laté pro reparatione inzqualitatis 
conflitentisin rebusexterioiibus, & 1n o- 
perattonibus; quz veríantur circa illas: at- 
quchecreparatio proprie eft reflitutio;ali- 
quaude vero farisfactio fumitur ftrictepro 
teparatione inzqualitatis couftftentis ia 
paffionibusinterioribus , & in actionibirs, 
quz verfantur circa ipías , atque hzcrepa- 
ratio, utieftfarisfactio proprie & [lri&te, 
. dfaeltreftitutiolaté & jemproprié. 
Contingit autem dari reftitutioncm 
abíq; (atisfactione proprie & ftri&te fump- 
" ta; & éconverío dari iftam fatisfadtionem 
 abfquereftitutione proprié & ftri&té rali, 
Contingit etiam utramque ceniunctim - 
- exhiberi, Namqui mutuum reddit ex. g. 
. veré re(tituit, & tamen non facdsfacit 
proprià, & ftri&e, necfatisfacere fic po- 
teít,; Quia nulla preceffic offenfio .Qui 
veró violenter abftulit ab que rem 
fuam , poteft humüiliandofeilli eumfibi - 
conciliax, & remayere offeafionem aoc 


306 .  Gwafiio X XTTI. 
fubortam ex violentia, & ex contemptu pe- 
culiatioffenfi in illa inclufo ; tametfi rem 
fublatam non reftituat vel diffcrar refti- 
tuere, qiia offenfus iliam contemnit , nec 
vult repetere, fed fponte. condonat ; vel 
quiaalia de cauía ju(té diffeitur reftirutio,. 
$i deniquein cedem caíu , & res fublaga ad 
dominum redeat , & idem. dominus place- . 
tur ac reconcilietut fubmiffione offenforis,. 
fimul dabitur reftitatio , & fatisfattio; 
utraque proprie ftricté calis.. Quz. omnis. 
uadit admodum diftin&e D. Thomas ia- 
4. dift. 15, quzít.r, art. j, quzftiunc y. 
' Itaque inter rcftitucionem , & ul 
(tionem proprieaeítricté rales hec eft di 
crimen , quod reftitutio ficgratiaejus , cui 
fit ; fatisfactio veróà exhibetur potiffimum. 
: gratia ejus, áquo exhibetur. Quiareftita- 
tio reparatiusalterius, ac proinde aufert 
inzqualitem precise quatenus nocentem. 
alteri , iusetenim propritatis effe illafum,. 
velreparatum illiustantum directé inter. 
eít, cui incfíLidem ius, Satisfaétio veró aus 
fercoffenfionem alteriusadverfusipfum fa- " 
tisfacienrem , eandemque liberat à poena. 
debita [ga iajuftitiz , ut dicit D. Thomas. 
locó cita. Plurjmumautem cujufque im» 
tereft non liabere quemquam alium offen- 


Íumadveríus (s. & Viera uy ees S aco 
! | - 


4 w^ 9? 






Dr refijrutiane j07 

fubrogato'inlocum poenz aliquo alio 
cilius pra [tabili , mianiquenocenti. Fa- 
t igiruríarisfadio faristacrenri, vel foli, 
JB prezcipué; reftitutro vero foli offeafo, 
nonolfendenti , acreftituenti. Reítitu- 
o cnim liberat offendentem folum ab 
'gmemto ponr & elffenfionis alienz, 
Left à male nendum incuifo: facisfactio 
:£à liberat eundem à malo , cui jam fube- 
t. Igiturreftitutio rantum negative fg- 
et reftituenti ; facisfa&tio vero favet pofi- 
ve fatisfacienti, | 

Ex his diftinguendavenit duplex difpli- 
intia ac pceairenria de actione iniuita. 
narum altera dolet de ea actionequate- 
us necettcinjuriam paílo; & quia diípli- 
't nocumentum alterius ;z inducit refti- 
1tionem, perquam illud reparatur. Atque: 
ec difplicencia feu posnitentia eff propria 
irtutisjuftitiz , ut dictum eft ,necnomi- 
€ ponitentiz communiter intelligitur. 
Atera. difplicentia, ac paenitentia longé- 
iverfa & priorieft, quae dolet de ea- 
em actione injufta quatenus necenteipfi, 
ui fuit iniuflus & iam eft po nités; & quia. 
ifplicet proprium, nocumentum ;, urque 
lud ameveat inducir fatisfactionem etus, 
ui paffus eftiniuriamimpeditivam pornze: 
nmincntis exciufdem offenfione, Nus. 

NN 


3e QuafHio X X 11X. 
haju(modi diiplicentia feu poenitentia ef 
actus vitcutis fpecialis diftindtzà virtuee 
iufticiz, & abaliis, quz per alias voces 
communiter fignificantur , & intelligitu£ 
20minepcocui:entia fimpliciter. ^ 
Refpe&u huiuspoenitentiz fatisfactorig 
prior illa Poenitentia przcisé reftitutiva 
non comparatur ut pars. fcd ut praambu- 
lum quoddam , utait D. Thomas eodem 
in loco. Priusnamque e(t per feceffare ab. 
ioferenda iniutia, C nocumento , quod 
przcisé praítat refticurio, quam auferre 
iuftam offenfionem ac indignationem al- 
terius & impedire ponam fibi debitam. 
quod przterca przílat. posniteatia, Nee 
enim fieri poteft, uc quis aufzrar offenfio- 
nem alrerius, & dignitatem posnz ; quis 
€ceíTet ab inferenda iniuria, ut patet;nec pe- 
teft ab ea ceífare perfe lequendo licet pof- 
fit per accidens, quin reftituar, Poteft ve- 
tà & converíoceffare ab inferenda iniuria 
xeparando priorem rerum inzqualitacem, 
quin propterea auferar offenfionem.  Of- 
fcafionem enim fundat non foIum iniuria 
przíens nolentis reftituere,fed etiam pure 
przterita petfeveransin memoria iniuriam 
paffi, & in contemptu habituali iniuriam 
tisrefpectu iniuriati, & nondum placat 


prout oportet per epliequi omo s, 
NM 





r 
, | De refituticht. jo? - 
Nimirum, qui lzdiciasalterius , eo ip- 
fo contemnirillum iniufte. Agit enimad- 
L-Nei(us preeminentiam cius in re fuaquam 
Lprzeminentiam dictum eft quzeíl. 2. & 3. 
efle derationeiuris proprietaris,fequeilli - 
prafeitin eadem :c, eam fibi ufurpando 
tanquam dom!no, & przcminentti, cum 
nonfitdominus,necin eare pr&eminest; 
fed fitinferioraltero. Quare ; prxter refti- 
turionem rci iniufteablatr, deber auctof | 
iniuftitiz , velcxhibere (atisfactionem per 
hümiliationem voluntariam , qua rantun- 
dem demirtatur arque fc exrulerat iniufté, 
velíubire poenam per humiliationem im» - 
voluntariam, qua vileícat (ub eadem pio- 
portione juxta dicta denatura culpz ,- & 
penzin quaft. precedenti. Conftat igi-— 
tur ex iis omnibus in quoformaliter con- 

: fiftatreftiturio & quomodo differat àfatis* - 
factióne proprie & flricte s&pta, atq; ab a« 
C&upenitentizi& cujusutraque virtutisfit 
a&us; atqueultimó concluditurlegitime 
definiri reftitutionem per actum feu vo- 
luntatem tribuendi unicuique iusfuum 
przífuppofta per fc lzírome ciufdem 
juris. . -. ] 

Adr. A&us fervansilla(um ius alterius, 

& aCtusrepáransius alterius prius lafum 

babeat.idem motivum adkquatow , yq 
AS «Sx 


/ -— 









310 guafio X X111. : 
demque. proinde perfectionem adzqui 
tam ,utdidtum eft undé uterque actas per ] 
tinet ad candem vurturem | iuftiriag.; Sed 
iffzranc logicé-quatenus a&tus rep rati 
yas juris 1aft referturintrin(ecé ad difficul. 
tarcm retra tandi priorem voluntatem ie- 
iuftam , efique intrinfecé feparativa ejnf-] 
dem dificulracdis. Quapropter in-defini-- 
ionenora;uziuslzfum ad exprimendam ] 
differentiam:eam logicam nonad. fignifi- | 
«andum motivum diver(rm. INec enim 
dif&culrashabet rationem motivi , fed pa- | 
tius averfivireípefctu actusemendativi. Ad 
£,& 3. pafctex di&is, | | 
Ad 4, omnes iliz definitiones.conyemi- ] 
untreipía inrer fe , 8: cum.noílra, Atquein 
ddem omninó recidunt ex intentione fue- 
rum auctorum, nec controverfia ulla:effe 
poreftnifilevis, aut potius pu«é vocalis, 
Placuit tamen fozmulam peculiarem ad- 
hibere, qua prz cxteris con(onaret de&ni- 
tionis fuperius darz circa jullitiam , cuius 
unum opus eft ipfareftitutio; quzquenon 
Íolum exprimeret materiam circa.quam, | 
Íed magis.motivum formale, idqueaffe- 
tum ea circumílantiarelaté ad quam dif- 
fert refliturio ab aliisactibus iuftitia.Qui | 
duononadeó formaliter exprimuntur — — 
4iasdefaiient. ——.- Ben 


- 


1A 


- 


! 





: : »q 
MP ^M * ! ^vi j 1 
MEE E et NETS E qui TÉ E 
d - T w--7 e 4f ait. 3g s j 


- LED Vtt umm 


| ION ZESTIO "XXI. 
Vitrám obligatio reffituendi fundeturin ve wc- 
tefta , nin injujtanccepttone 


t TIprzTvEK nonfundar rz. Quiafcri 
poteft ut accipiens iemalicnam, ta- 
merfiiniuftéacceperit, ad nullam ni- 

hilominus reftitutionem teneatur. Quia 
fieri poteftutresac: — iinterear apud ac- 
cipienré,abíque n!-- . islibertare & nova 
culpa,utpetefim X tinterituraapud do- 
minum vicaufaru ,  auralium , auralias 
fortuitó, Quo eventt — oneftebligatie ree 
ftituendi, Ereonon eít decencepru , aut 
acceptionis rei alienz, aur etiam iniuftee 
acceptionis, ut fundet obligationem re- 
ftituendi, 

2, lniulla acceptio continetur inreac- 
cepta, tanquam ípecies$ in. genere fieri 
namque non poteft rem effe acceptam quin 
-deturacceptio ; cuis.upafpecies eft ut fig 
iufta, aliaurfitiniufta. 'Ergo illadivifie 
fundamenti eftvitiofa , & dicipotiusde- 
buiffett omuem obligacionem reftituendi. 
fundari infolaacceptionereialienz; quá» 
doquidem hzc acceptio. five ininfta fic, 
fivc non ft fundar dicam. oblgsne- 


b ur | eA eS 






*" 
t 


ZUETTIIDATPUAAMÉ e^ 





aliquid inanimatum ipfius oblig: 
parandum. In hoc aucem eventu | 
acceptatio aut resaccepta, Ergo d 
lieatio reftituendi abfque fur 
quod proponitur ut adzquatum, 

R. Duz communiter affignani 
tes reftituendi. complectentes a 
omnem refticutionis faciendz ol 
nem. Prima cít resaccepta, feu; 
1ei alienz. Secunda cit injufta a 
feu acceprie formaliter culpabilis 
nzquarenusalienz. Exreaccept: 
inculpabi]iter accepta fit, ab exi: 
fal(o, ed invincibiliter rem effef 
quocunque alio modo illa acceife 
cius, atque in ipfius poteftatem 
oriri obligationem reftituendi vei 


De ve neceyta, evt, | 
ea lez imponit, fi res non reftit latur ci, 
cujus reipfa eft, 

Manifcftius quodammodo:eft ex inju- 
fta acceptione oriri obligationem refti- 
tuendi. Quia injuftum eft, ur quis jactu- 
ram fuorum bonorum, (uorumque jurium 
diminütionem patiatur przciséob iniquis 
ratem alterius. Pareretür autem manife- 
fte fi acceptio injufta non gigueter o- 
bligationem reftituendí, — Er, quod z- 
eit abfurdum eft fierer ut lex abíolve- 

ret liberaretQue agentem injufté ab co 

encre & jaQura, quibus gravaret paticn- 
tem innocenter.  Di&um prztcrea eft 
qvzít. 16. jus per injuriam auferri mis 
nimé poffe. Ergo non obítante injufta 
acceptione perfeverat jus in eo, cuius res 
accepta fuit, Petfeverante autem jureali- 
que in aliqua perfona non poteft non per- 
everare in quolibet alio obligatio rclia- 
quendi illi liberum terminum ejufdem 
juris. Quia ibidem dictum eft jusabíque 
injuria lzdi Bon poffe. 
Inter obligationem ortam ex re acces 
(pt, & cam qua oritur ex injufta acce- 
ptione exiftit infigae quoddam difcrimen; 

Nempe obligatie reftituendi ex re acce« 
| pta tamdiu folum durat, quamdiu res ig 
fa dur, vcl formaliter, ve aequales a 


— — 


[oem 






m:ATO GE Cum m Rum ur 8 


— - o - 
ac amm ammo PT m0 a c0 


dcfitie poffefionis nen rclianqua 
fructum , feu effcétum ; que qu 
dirior factus fit. Ratio hujus ex 
cít, quia effc&tus rei computatur 

prorcipía; necparcíl, ut quis fia 
rc aliena, reddito inde paupcrier 
mino. Vndc fi quis bona fide ve 
qnum pop fuum, dcbet pretium d 
& pretium mon inteijerit, nec ali 
dc fuperfit emolumentum, & fic 
bus, Ratio veró regula eft; quia. 


|" bet pati jacturam 1n rebus fuis a 


culpa vel libero fuo confeníu fa 
plicito.  Pateretur autem fi per 
abeunte re aliena, nullaque indt 
urilitate propria, deberet nihilon 
fyam illi fubftituere in beneficiü 


sew*wEOULUVENW T TS SS WT TCNEWENSERPSS 


De. ve accepta, cc, jj 
ejus interitus fuerit cófervatioter propriae 
nec ullum poít fe reliquerit effectum per 
fe utilem , fcd folum infervierit explendz 
libidiniaccipientis, Nempeiniquirasfoli 
dcbet nocere inique tenes & non inno-, 
center patienti, Deindequi injufteperdi- 
dit rem alienam, ca ufus eft fciens & vo- 
lenstanquam propria, Poftulat autem lex 
juftiriz cóollituens zqualitatem inter par- 
tes, urinjuriam paffus utatur vicifim rein- 
juriantis tanquam propria, eamque nume- 
iet inter res fuas perinde fubjectam libere 
ipfiusfacultati, atque fubjecta fuir res;fua 
libera facultati IATEEAREA Quare qui fc- 
»ceces alterius combulffit, aut equum occi- 
dir. tenetur reponere domino quantum va? 
Jebant, & ficde fimilibus. 

(o fam veró nullam effe obligationem re- 

| Rituendi preterquam ex rec accepta, & ex 

injufta acceptiene inde oftendi potcft. 

Quia is cujus resà nemine detinentur, nec 

ab ullo injuriam circa illas paffus cít, ne- 

«cffc eft uc vel habeat apud fe res omnes 

fuas, vel eas, carumve partem ita amiferit 

abíque cujufquam culpa preterquam fer- 

- "te fua, utapud neminem extent ncquc fore 
maliter neque zquivalenter, Rc fi quidcm 
e1s omnes apud fc habeat, patct nullum 

"efle ro(litutiemi locum; quia adlla eriviw- 

S | dne 9 2 Atia ticises v5 


- o. 


- $316 Ouasfio X XI Y. w^ 
zqualitas, qua perillam reparetur. — $i 
vció non habeat res fuas, idque conti 
rit abfque cujufquam culpe vcl detentio- 
nc; quod minus habear, fibi tribuere de 
ber, fi libere diflzaxit; fin minus, Deo | 

" &xulis neceffariis ab eo difpofitis, autca 

. fis lecundis liberis quidem, fed perinde 
fc habentibus, atque fi effent neceífa- 
riz. Paret autem neminem cuiquam te- 
ncri poffeex jufliria ad reparandum dame 
pum quod vel fola fua, vel fola divina | 
voluntate fibi contigit nulla alia inrer- 
veniente caufa libera, ur libera, Quia 
Deus neminem obligat ad emendandum, 
[cu reparandum cum preprie nocumene 
to, quod alter peccavit, vel Deus ipíe 
difpofuit, voluitque pofitivé. Quod & 
quis hoc medo incidir in extremam ne» 
ceiliratem , adeft quidem obligatio fub- 
weniendi illi, fed perinde omnino, at- | 
que fi nihil unquam habuilífet, aur a- 
inififfer; ac proinde ex mifericordia vel 
charitate non attendente per fe & ra- 
tione fui ad fortunam przcedentem,| 
nee determinante per fe, perfonam quz 
obligetur, prout attendit ac determi- 

,nat rcítirutio, & reparatio damni, quae 
 rcmus talis eft & pertiaert ad juftit— 

: pariculatem. "pA ow 






De ve acehpta ce, 37 
mnisigirur obligatio reftituendi fea 
t adxquaté in re aliaa accepta, & in 
la acceptione rei ahenz.. Qo(ervan- 
autem eft (ub injaíta acceptione con» 
i nonfolum a&ionem cjus qui directe 
idit &  culpabiliter induxit peárivé 
num alterius ex ca intentione, Ícd 
n ejus, qui iadirecte 1llud induxerit 
iepligentiam, aut omiífionem culpas 
n formaliter quatenus rale damnum 
quutum eft, — Quia negligentia , & 
fio. culpabilis zquiparatur voluntatà 
iva iniqué nocendi, Nempe utro- 
nodo zqué contemnitur lex favens 
patientis damnum , ipfique j juri con- 
icitur aque, - 

d 1. Quando scs aliena interit apud il- 
qui illam accepit, perinde interitura 
| domini, nihil fubinde ille cenfetur 
piffe alienum, quia nibil 1c ipfa alie- 
| detinet amplius ullo mode. 
d 2. Expofitum jam eft difcrimen r rea- 
iter. obligationem reftituendi ex ine. 
| acceptione & cx acceptione nos in- 
. Vnde nomine rei accepta; dum 
raponitur injuftz acceptioni,intelli- 
racceptio,non injuíta, (eu materialiter 
um injufta. Quo pacto funt duz (o«- 
aeceptionis, quz figaifcanvat i» WS 
i qQotT 


$13 €uafio XXV. 
communi modo loquendi. Dicatür nihil. 
ominus claritatis gratia, & placet obli: 
tionem reftiruend, fundari sis didi 
acceptione rei alieng rum formaliter inju-- 
fta, tum materialiter tantum injufta,—— 

; Ad 5. Leges przfcribentes reparationem 
damni inculpabiliterillati, idque mediaté 
tantum aut non obligant in confcienris, 
autoblivant ad reftitutionem non nifi laté 
& impropriétalem ut dicetur inquaft, z&. 
ideoque nihil nocent. doctrinz tradira 
qua agit de reftitutionc proprie rali, 


QUESTIO XXV. 


Yirum ultima re[olutio obligationis reffiruem 
— di fiatincommutationes voluntarius ce 
involuntarim ? 


"«TiI»rrvs non feri, atque quzftio- 
nem laberare falfa fuppofitione, f. 
Quia commutatio eft nomen fignifi- 

eacivum operationis humanz,ut humana | 

elt in duabus ut minimum períonis, ab al- 
tcrutra cirea alteram exiftentis. Quando 
aurem aliquis utitur re alterius, vcl períos | 
na; vcl opere co inviro (quo in eventu di- | 
eiturintervenire commutatio involunta- 
&ia) datur quidera operano Yumeas, VS 





"eu. 


De cómmur. *olunt. c. ;Te 

bera ex una parte, nempeexp: — * utenris 
injuílé ; at ex parre altera patientis dam- 
num nulla datur operario humana, fed per» 
inde agitur cum ea, atque fi cílet rationis 
ac liberzatisexpers, aut res pror(us inani- 
mata, Cogiturenim,aut ne cogiturqui«- 
dem (cd przcermitritur, ac fi non elfct in 
icerum natura.  Abufive igitur & abíque 
ullo legitimo fasdamento videtur dici 
commutatio eju(modi utriufque perío- 
nz viciffirado, ratione cujus altera pü- 
pe patitur, — 
«. 2. Dc ratione commutationis eft, ut 
utrivis commutanrium aliquid decedat, 
& aliquid zquivaleus accedat de novo, 
Quando autem aliquis rem alterius ufür- 
pat abfque ejus confenfu, aut eum pulíar, 
| aut epcere ejus nolentis aburitur, nihil de 
noyo accedit patienti equivalensilli quod 
accedit injurianti. llli enim-fola accedit 
injuria, & diminutio bonorum; huic au- 
tem accedunt bona ipía aut delectatio lz- 
dendi, Intcr quz fané nulla eft zquiva- 
Jentia. Et tamen indeoritur obligatio re- 
ftituendi. Ergo ca (ubfi(tere poteft ab(que. 
ulla prorfus cotmmutationc ; imóidco ntà- 
zimé (fubüiftit quia non datur commuta- 
tio, fed fola muratio negativa in uno e1- 
eremo, & polirivainalio, ^-^ —— S 


C4 Q4 . aO we 


--7 c 


m oill& oix 


nnd 


1 
: 





310 Quefso XX V. 

3, Pertinet imiliterad conceptum éone 
mutationis obligatio conftituendi zqua 
litatem intet ca, quz commutanszur, ut 
que ca obligatio reíultet ex voluntaze ip 

orum commutaatium qua velint (ubin 
upgufquifque & invicem imponere talen 
obligationem, $i enim obligatio aliqu: 


.mutuà imponatur duobus, fola alteriu 


terti£ perfonz voluntate, non dicuntu 


- alli duo commutare, fed pati rerum fus 


yum mutationem, Quando autem uau 
infert injuriam, & alius paritur ex neute 
parte datur voluntas inductiva obligatio 
pis. I$ enim qui patitur fzpe eft ignoran 
ejus,quod agitur, ác proinde nullum ha 
bet actum voluntatis quo imponat obli 
gationem reftituendi. Vnde patet etias 
quando Ícit ac renititur, exercetque vo 
Juntatem intentivam obligationis, & re 
fuz, independenter ab ca ejus volun 
tate refultare. obligationem reftituendi 
jam qui igfert injuriam, cam habet ve 

untatem alterum fpoliandi, ut fi poff 
eum fpoliare jure fuo, ficut fpoliat termina 
juris, (eque liberare ab obligatione repa 
tandi iniuriam, id proculdubio praítare: 
Ergo neque hic habet voluntatem indu 


, &ivam eius obligationis, Vtrique igitu 


extiníeca ek vig induQia ouigadiouit 
| Seq 


W mw" 


" "T "o "X GN 


*« Wis vv " 


E: 4 n | qd $ 


De commit. volunt. ei 3M 
eaque proinde inducitur folaa mus ter- 
tiz perfonz voluntate. Atque noccít ma- 
gis manifeftum quando obligatio refti- 
tuendi fundatur precise in re accepta. Cu- 


jus videlicet acceptio contingit neutro 
fciente, aut volente faltem formaliter, ac 
proinde neutro cogitante de regreíTu: rei ; 
aut dcobligatio-- *^*reffus. Ergo obliga- 
tio reftituendi (spe: nulla interve- 
niente commut à 

R. Phiiofoph ,, hutusquinti- ipie | 
tjo meminir difl isintercommuta- 
tiones voluntat ec involuntarias his. 
weibis: Reffat i wm; qued fit in emen- 


dandis aommaerci— ^m iis, qua [wa [bonte- 
faciunt bomines, quam iis qua invitis ipfis 
efficiuntur. ldem advertir diltin&ius D. 
"Thomas quzlt, 6z. arr. 3. liis verbis: Com- 
mutatus juflitia eft dirediva commuta- 
sionem, quarum. quadam (unt volunturia ,, 
euadam.inveluntaris, — Adjungit expofi- 
fionem utrarumque dicens ;; commuta- 
tiones. involuntatias effc quando: ali- 
aquis utitur xe alterius; vel perfona, vol 
pere, eo: inyito,. fen: occulte, feu pa- 
Jam ac violenter ; voluntarias. vero» cffe; 

uando- aliquis voluntarié transfert rem. 

am. ib. alterum. cum: onere, utc redeat 


«el teraliter,, vel. quoad. aliquid. aces. 
| P AS 





Kf ideo emnes ifla adliones ad wnai 
( nflitia pertinent, [cilicet ad comma 
Etquidem quando volütariéq 
fertrom fuam in alterum cumon 
ptato per alterum, ut iterum rede 
cundum fe vel fecundum aliquid 
lens facile percipitur ratio.com 
mis. Quia exiftit utrimque mu 
fenfus zqualitatis conftituendz 
aliquam remanente penes alterur 
Jius, & penes alterum re ad prio: 
&ura vcl fecundum fe, vel quoa 
&quivalens, Quod plané fufficit 
«no ad alterum ita mutetur, ut c 
Spr.cum aqualitate. Jus namq 
sei zquivalere cenfeturquead ali 
&kus, maxime veró quoad comine 


De commut. volunt. thc. 48h 
»us ipfis non zquivalerec moraliter quoad 
ublftentiam & zqualicaréscontractuum, 
docautem ex eo provénir, quod obligatio 
it resalicui abalique detur fundata 10 il- 
ius jure perindé zítimarcur, atqueobliga- 
io,urres eadem jam habita eidem ab co- 
lem non auferatur. Utrobiqueenim uti- 
itasunius cujufque peadec à volunmrate al- 
erius phy&ce, libera, tolumque obligara 
'erlegem & jus. 

Quoad commurariones involantariss 
i'auló occultiorz eft doctrina Philofophi & 
Jivi Thomz. Pro carum igitur clarirate 
)bfervandum eft juxta dita & fuse decla- 
ata inquzít; 16, Omneshominesconves 
ure im volenda propria felicitate, & con- 
equenter in velendis iis omnibus, quz ad: 
elicitatem funt neceffaria,.. Quapropter,, 
um prazíens hominum feliciras confiftat: 
n vita fociali colligata vinculo mutuz pa 
is ac benevolenti&, neceffe eftaliquam ia: 
pfisexiftere voluntatem qua velint effica 
iter ea omüia, finequibus mutua eadem. 
'ax, tranquillitas antmorum, ac beríevo» 
entia fubfiftere minimé poffunt, Manife- 
tum: autem eft contrariari mutuz paci, 
ranquillitatianimorum; acbenevolentist: 
&ionem injuriofam, qua quis infidiatür: 
onisalterius, caqueimminuivy neciede. 


Qe v9 See 









uafoe XXV. — 
avt eam im conjunctionem , nifi T 
celfante ea difBidiorum caufa ; ideft nifi £v 
&a seftitutione. Omnes igitur homines 
€onveniunt in habenda aliqua voluntate, 
qua nolint aCtionesinjuítas, & quze velint 
zeparationem injuftitiz, fi quidem adtie- 
ncs injufta praextiterint, «s 
litam potro hominum voluntatem fua 
Deus voluntate, quz lex cft creatrürarum, 
munit ; tum quia illos in eundem illum 
finem proximum creavir, ideoque neceffe | 
fuir, ut cadem illa ad cundcm finem neces- 
faria fimiliter vellct volunrare anteceden- | 
ti ; tum quia homo utpote rationis & li- 
bertatis particeps factus eft ratione 
hoc eft amore benevolo ac amicabili,cu- | 
jus ea natura eft, ut faciat conformare in- 
clinationem, & voluntatis amantis cum 
voluntate & inclinatione amari quarenus 
tonferente ad felicitatem ipfius : ideoque 
neceffe fuir, ut quz unu(íquifque homi. 
num fibi vult in ordine ad fuum verum 
bonum, lioc cít felicitatem veram, eadem 
D eus illi. vellet ; atque hac fua. voluntare 
erga fingulos obligzg:t reliquos, ne illis 
impedirent, quz funt ad eandem felicita- 
zem necellaria, | 
Atque hzc cft ratio,ob quam documen: 
Bum illud ; qued tibi nou vi, «lteri nom fe 
nÉS. | ua ecu 


De cemmut. volum. che. 3 
"eeris, coincidar cum lege naturali coordi- 
nantc homines inter fe, fitque compédium 
ejus & viviffhima expreího. Nempe hoc 
uod dicitur : qued tibi nen 705, accipien- 
pee eft de ea voluntate, quia ábi quiíque 
vult veram felicitatem, & quz ad eam funt 
necefíaria. in ifta namque volunzate e- | 
mneshominces conveniunt cum diícrepent 
iniis,quzad eandem felicitatem non per-. 
vinent, fed petius illi repugnant, Quare 
fi quidem Deus erga omnes univeríalicer 
homines benevolum & amicabilem affe- 
€tum gerit, dum ineo ftatu perfeveranr, in 
quo ab ipfo creati funr, nec poteft habere 
voluntatem, & affectum aliquem, quo 
gíficaciter adverfetur alteri fuz voluntati 
& affectui,ideeque nec poteítvelle, quod. — 
elt fini pez ipfum intento contrarium, fit * 
plané, uc difhdentes duorum hominum 
voluntates non poffint ambz habere opi- 
tulanrem fibi divinam voluntatem , fed 
utrifque adveríantem , vel falrem alteri. 
prout contigerit urrumque vel alterum 
tantum ita invicem adverfari, ut fimul — | 
divertant ab ea prima voluntate, qua — | 
communem veram felicitatem concor- ] 
| 


*j 
.] 


diter compleri (unt, eidemque voluntrari 
&£ontraria velint, 
Conftarigiturin coínutationibus, eua 


- — 








716 €mafio XXV. 
Philofo phus t i homas dixere inve- 
luntarias, non dcficere mutuum confen- 
fum; vi cujus fubfiftanr, & fint action 
proprie humauz valentes inducere vi ft 
 ebligationem reparandi zqualitatem fub. 
laram. Tametfi enim is qui parirur dam- | 
num abfolute nolit actionem damnifican. 
tis,eandemque noller, quin inculpabilitet. 
inducit in zqualitatem przcisé ratione rti 
acceptez, Suppofitaramen illatione nocu- 
menti vult, qui illud paffus eft, fupereffe 
fibi jus ad reparationem inzqualitatis, 
quod, ur dictum , zquiparaturrei termi- 
nanti idem jus; atque in hocidem jus re-.- 
parationisconfentit auctor etiam ipfe im- - 
zqualitaris, quando diee eam 
inducit. Licet autem ipjuftus, ac culpa- 
bilisau&orinzqualiratis nollet ea volun- 
tate, qua inducit inzqualitatem, utfuper- | 
eflet 1zío jus reparationis ; nihil ramen 
efficere fua ifta voluntate potcft, Quiaha- 
Ber earenus fibi contradicértem, ur dictum. 
eft divinam voluntatem, vi cujus opitu- 
Jantis noítrz inclinarioni ac voluntati o- 
mniademum jurafubfiftunt. Màner pro- 
inde obligatus ad reparationem juris Izfi. 
ac fi incam oblirarionem confcntiret illa. 
Ipfavoluntare, qualzdir, Otia con(enfit 
jn illam voluntaze ia veucoi esAestque: 
NES, 





De commit , volunt. (c, jgTy 
eecabili communis felicitatis & mue- 
pàcis ac tranquillitaris, quam volun- 
n Deus fua voluntate ftabilivitac prz 
uvit, ut dictum e(t. Unde auctor ini- 
tiz nulliter poftea concipit voluntá- 
ablativam juris alieni ; imó hac ipfa 
intate sre conditionem , ut cone 
atinlzío novum quoddam jus, quad. 
cedenteripfi non inerat abfolute ; ni- 
um, ut i$ qui Jzfir, retra&ter fuam in- 
am voluntaté, & fuperet difficultatem 
ialem, quz ineft eidem retractationi. 
Iocautem totum provenitex volunta- 
lla gencraliquz eft communis aucto-- 
ajuftitiz cum patiente injuriam ; nec 
icum eo qui inculpabiliter accipirrem 
nam. Quare in nullo eventu acceptio- 
rei alienz & inju(lz acceptionis deeft 
tuus confeafus abíoluté; & fimpliciter. 
bligationem reftitutienis & reparatiá- 
damni, five jufte, five injufte illati; ra- 
1e cujus voluntaris, & 'confeníus exi- 
ite apud aliquem re aliena feu formali- 
, féu zquivalenter. modo explicato in: 
eft, przcedenri, eo ipfo fuperfit in do- 
jo rei jus ad rem recuperandam ; hoe 
aliquid moraliter zquivaleos tei abla- 
quoad xqualitatem quz eft de conce- 
commutatiomis, Conítat igieux exe 
TT exei. 


3:8 €naffo XXV. — ] 
omnem obligationem reítituendi ultimo 
zefolvi refolutione ultima infia Deum ad 


€o! ' nes humanas voluntarias & in: 
E s, Et quidem facileapparet hue 
t ssiivenilbe radices obliga- 
1 tuendz, qux ex communi o- 


dos.--. RÍenfupropoficz funt in quet, 
rzceden.i. ldeo enim ex re accepta ori* 
tur obligarioreftitue. " quia unufquili- 
bet antecedenter ad eventum. accidenra- 
Jem tranfitus rei fuz in alium, vule; uc res 
fua, dum in fe formaliter, vel in fuoceffe- 
&u utili zquivalenrer exiftit, arque peri 
verat in ratione. fua ; hoc eft non denarur 
ab ipfo, aur utcunque fua voluntate for- 
maliter,. vel zquivalenter non transfertur 
adalium. Vulc inquam, ut ad ipfum re- 
deat, atque oppefitum fi fiat; eo ipfo dis- | 
folvitur ex natura rei mutua pax & bene- 
volentia, Similis eft ratio dereílicutione 
ex injuftaaceeptione. AÁntecedenter enim 
ad injuílam acceptionem, & ad diícon- 
formitatem ,. quam formaliter conftituit | 
veluntas injuflé accipiendi, & inducit. 
ànjufta ipfa acceptio, omnes in. hoe cen- 
yeniunt ut nolint iniqnirarem alterius. 
fibi nocere : & íi quidem. nocumentum 
Mlatum fuerit ; vclint illud quamprimum 
Bcparari, Hoc enim omnium intereft, « 
a- -w— e — E o un- ex à 


De dumno illato,cnc. 315 
quidem zqualiter, idemque Deus vult vos 
luntate fua legislativa: Hzc igiturante- 
tedens ; uniformis , & legitima omnium 
hominum voluntas munita lege Dci & cf- 
fentialiter irrevocabilis eft prima radix o- 
mnis obligationis reftituendi , eademque 
sonílituir 1n rarione veti contractusacce- 

tionem rci alicnz five culpabilem , five 
inculpabilem formaliter. 

Ad1. Licet aliquando defit voluntas a- 
&ualisreftitutionis in eo,qui patitur in» 
juriam ; adeft tamen voluntas habitaalis 
neque retractata, neque retractabilis redi- 
tus rei fuz, dum in eodem perfeverat, jus 
adillam, necillirenunriar, Sufficitautem 
ad veram rátionem cemmutarionis volun- 
tas habitualis, ut norum elt in aliis quo- 
que contractibus, 


Ad 2, In co, cujusresaccepta eftab alie; : 


fupercft jus, ut easdem ad eundem redear,; 
& in accipiente con(urgit obligario ean- 
dem reftituendi. Dictum autem eft jushoc 
& obligationem zquivalere rei ipfi; quod 
ad zqualitatem attinet commurtationis, 
Ad 5, Patefactil jam cít quo pacto obli- 
gatio reftituendi femper ac neceffario fun- 
detur in voluntate tam ejus qui deber re- 
flituere, quam ejus, cui debet ficri reftitu- 


tio, Yadé commutatio intet uum as 
| YoNSES, 


t€———— "D, li «po Pooá üt altam — ne wes RA 8m sm d msc R08 


Ae m e 
— d a m e m m 


ami 









31e Guafíio X XVI. 
interveniens non propterca dicitur invo- 
luntaria;quia nulla datur utr*mque volun. ] 
tas commutationis faciendz. Darur enim 
ut patuir, Dicitur igitur involunraria 
quia ejus executio fapponir utrimque ali- 
quid fimpliciter, & abíoluté involunra- 
rium. Alter enim noller illatum fibi fuilft | 
mocumentum, alter nollet (e teneri ad illud 
reparandum,ícufupere : jus reparationis 
ei, qui palfus eft injur m, vel quod fieri 
poteft neuter haber ullaii ea de re volun: 
tatem a-tualem, & explicitam tum, eum 


ft commutatio. 


OQVYXESTIO XXVI. 


«rum leges de veparando damno inculpabi- 
liter illato obligent in con[cientia? — . 


IpnzNTvR nullounquam pacto o- 
V oiizarein conícientia, 1. Quia ex nà3- 

tura rei , atque independearer à lege 
bumana nulla eft obligatio reparandi dame 
num inculpabilirer illàtum,  Erpgó nulla 
talis obligatio in conícientia induci po- 
teft per leges humanas. Concediturà mul- 
tis anteccdens, à quibus negdtur confe- 
quens; adver(us quos probatur confequen- 
fia. Quia Rul)à exilkcox& guugaxwue ex 
* "ROO 


a o m-—-» ems Be 49  CFY^ Ehe 22 — de EXC Pen^ uo b ue mà cde Md 


—— 


De damno illato. e. 331 

"m maturarceireparandi rale damnum legeso- 
»* bligantes nihilominus ad. ejus reparatia- 
*€* nem criperent ab innocente domino ex re- 
"* busíuisquantum fufficeretad reparandun 
| tale damnüm ; ideft lex hemana difpone- 
ret córralegem naturalem, Qtod Reri non 
poteft; quia:coipío lex hamana eft nulla. 

2. Divifio reram conílituta per liberam 
hominum conventionem, leges quz indi- 
dcm emanaucre non abftalerunt jus naru- 
rale quod quifque habebat ad recuperan- 
dum damnum fibi illatim ab alio five li- 
bero, fivefervo, five bruto, ob quod bru- 
tum inferens damnum obnoxium maneret 
illud patienti fecondum fui valorem vel 
fecundum fe, eademqüe cft ratio de ferve, 
Etgo is, cujus fervus, aut brutum inrulie 
damnum, tenetur nuncetiam ex natura rei 
vel illud reparare, vel fervum aut brutum 
innexam dare, Tenetur veró obligacione: 
in cenícientia non perfonali , quia abeft 
culpa ut fupponitur,, fed reati , quatenus. 
fetvus, aut brutum nocens co ipfo eft ob- 
norium patienti , firque jufis ejus. Erg 
nullim in hac materia obligationem 1a 
confcientia inducunt leges humana , fed 
teta eít ex jure naturz, | 

| 3. Pugaat eontra rectam rationem, nec 
ullo pacto honeílari. poteft, ut quà ww 

V3 


A *- "nz " 


9)* Gusfio X XVI. 
malifecit; atque in nullo adverfus quee 
quam alium peccavit patiatur nihiiomi- 
nus jaQuram in bonis fuis, ut inde refar. 
ciatur infortuni alterius perinde cafuale 
zefpectu domini innocentis atque fi nihil 
omnino ad cum pertineret caufa im media- 
ta nocumenti illati alteri. Ergo nequejus 
naturale ad id obligat, nce obligare pos- 
funtleges humana quod ad conícientiam 
attinet, quia funtiniquaz. 

R. Diffidentauctores,circa vitm obliga» 
gatoriam legum quz habentur inftit, & ff. 
fs quadrupes pauperiern feciffe dicatur, & &* 
milium quas expendit inter alios diligen. 
ter Molina tom. 5. difp. 713. & 715. pet 
quas leges przcipitur reparatio damni il- 
Jat ab aliquo inculpabiliter per fervum, 
equum,autetiam rem inanimatam. Cer- 
tum eft quando previfum fuit illatum iri 
damnum, vcl omninó infallibiliter, vel 
jongé majori eum probabilitate, idque 
potuit przcaveri abíQ; proprio nocumen. 
to proportionaliter notabili, teneri ad ze- 
ftitutionem eum, qui fic neglexit nocu- 
mentum alterius per rem fuam, Quia ni- 
hil difert an. per temetipfum noceat an 
per aliquid tuum, tuzquce propterea pro- 
videntiz fubjedum: & an pofitivé, ac 
fermaliter igndcis nocti, va Ves S ci- 


wvaQuWs 


De damno illato, cre, 8 
té, & zquivalenter nocumeptum volue- 
1is,aut contempíeris, Vtrovis enim mo- 
do diffolvitur mutua pax, & benevolentia, 
nec ullus veller alium fibi effe caufam 
damni per ejuímodi rerum fuarum negli- 
gentiam,& per contemptum fui nocumens 
ti; eundemq; fapereffe dcinde liberum ab 
onere reparandi lzfionem. Dictum vetró 
eftin quaft. pracedent in huiufmodi vo«* 
luntate, & coníenfione mutua hominum 
fundari obligationem reftituendi. 
^ Difficultasigitur eft de damno non prz» 
vifo, aut quod vitari non potuit, nifi cum 
damno, & incommodo proportionaliter 
notabili; ideoque inductum cft fine culpa 
"[heolopica. Vafquez & Turrianus cen- 
fent in cafu pofito dari obligationem refti- 
tuendi in conítientia independenter à le- 
gchumana, feu ex naturarei. Alii negant 
cbligationem ex natura rei, & affirmant ex 
vi legis humanz, ctiam ante iudicis fene 
tentiam. Molina loco citato. Cardinalis 
de Lugo, & alii negant obligationem is 
conícientia preterquam ex lege humana; 
idquepoftJudicis(ententiam, — . 

Dicendum r. Rft non cenfurgere obli 
gationem reftituendi ex natura rei ob dam- 
mum inculpabiliter illatum, Suadetur hoc; 
quis omncs zgré fcsuacípoliari vos os 

CASUM, 





lum induxcre non quatenus fi 
directe velindirecté voluntati d 
omninó przrer ejus voluntater 
arque fi cffenr alrerius, aut nul 
enim paclo necelle cft, ut co: 
cum voluntate domini res ejus fi 
tz, five inanimatz ; five partic 
nis, five irrationales quoad effc 
imputabilem domino, & quer 
tenobatur vitare. Non igitur 
homines in obligationem cju 
párationis, 
Confirmatur, quia unufquifq 
tur in rebus fuis cuilibey alteri 
mnia,quz ex ipfis redundapt;! 
dictum eft non femel. Ergo dar 


. veniensex re aliaua circa culp: 


De damno illato coc. 13f 
emnium conicníum antequam accidat nos 
cumentum ex rebus unius in res alterius, 
Quod "festes clarius infra dum agetur 
de divifione rerum, quz facta proculdu- 
bio, cft per voluntatem con(ulentem feli- 
citati ejus, qui in Rempublicam aliquod 
contuliflet beneficium , ac veluti in prz- 
mium, Cui voluntani conrradiceret voe 
luntasílatuens ut unaquaque res domino 
potius noceret etiam quando damnum il- 
latum eifet przter ejus voluntatem, & cone 
fenfum eriam virtualem, adeoque tenerct 
ipfum nimis follicitum , reddererque in- 
fortunarum ; utpote patientem damnum 
abfque actione aur cmiffione impurabili 
ipfi , quin rantundem officere pollet ncn 
domino. Denique omnes ductu narurz 
putant aliquid fibi deterius contigiffe, fi 
res aliquz fuz rcbus aliisitidem fuisoffi- 
ciant,quam fi officiant alienis, dummodo 
abfit culpa ; quod tamen non ita zftima- 
retur, fi deberet reparari damnum alienum, 
«quod innocenter evenit. Obligatie enim 
zcpárandi damnum zquivalct damno; fi- 
€ut in quaítione precedenti dictum eft 
jus reparationis zquivalere reparationi 
1pfi. Patet igitur hancfententiam confo- 
mare iisqua dicta funt circa primam radi- 
cem uniyerfalem omnis obligados ve 

WR. 


T: 
.À Ns 


-— we Le 
sh*-brfvngeemut 


us t1 


ARTT 
HZ 





UM IVEVIVAO Gu bed diasshadusbededhid Vet 
Quia non ubique, necomnces cui 
«i homincs egent zqualiter fti 
dera, ut fint folliciti ac dilipent: 
cavendis dampis alienis ; fed ali: 
& alibiminus. $iautem daren 
tie reparandi damni fortuiri an 
fententiam orta przcisé ex facto: 
omnes illi legibus cemprehen 
gravarentur , ac follicitarentur, 
ldautem ipfum minime accidet, 
randum fit officium iudicis, cum 
plicité vel implicité, aut equiva 
terit iudex uri epicheia cutus ta 
periculofus, & noxiusufus, fi coi 
tur arbitrio, vel nocentis, vel 1; 
wtriufque; utpote exiftente utr 


wedire Àà caf irdino 1mdici 274 


NOWPOY TAY WOO e EN OL ed 


Pe domno illato, dc. 33» 
tt fenem, vel non zqué urgebit adverius 
erumq; diligentiffimü, atque etiam eru- 
efcec urgendo eundé coram judice, quan- 
1m par elfet urgere non ufq; adeo diligen- 
m, nec habebicteíles & czteros adminis 
ros zqué próprosac paratos per feadver» 
1s utrofque, Idem difcrimen indidem fe- 
uetur circa genus damni qued, & ubi per 
uam raró accidit, aut frequenter. 

Hzc igitur omnia fatis perfuadent nec 
:gislatores intendiffe , ut ejufmodi leges 
indices damni fortuiti ac 1nnocéter illati 
ibligarent 1n conícientia ipfo fa&o ante 
üdicis fent£tiam, nec primzvo hominum 
onfenfu datam illis effe poteftai£ co mo-. - 
6 obligandi, ac preinde nec obligare fic 
otuiffe, tametfi mazime voluiflenr. Cer- 
e dc facto eas leges non obligare ante ju- 
icis fententiam, hoc praterca efficaciffi- 
néprobat quod obíervat Cardinalis de Lus 
'0, nimirum eas leges hoc pacto commu- 
iter effe receptas, & neminem ullibi fe a- 
'nefcereobligatum ad reparationem dam- 
ii innocenter illati, anrcquam à judice 
d id compellatur, 

Dicendum poftremó eft poft fententiam 
udicis confurgere obligationem in cone 
cientia ad reparandum damnum prout le- 
ribus coallicutum eft, quia vales Veget 


* 








3; &uafho XXVvL 
nonÍuntiniquz ; quz videlicet exponust r 
emnes zquáli periculo & fpei lucii x 
damni anre eventum accidentalem dame 
nofum uni & lucrofumalreri ; nec impo 
nunt onus intolerabile, fed maxime pra: 
portionatum, — Quz fecunda pars proba- 
tionisideo additur, quia non fnfficit leger 
antecedenter, (eu ex natura (ua, e(Te aqua 
les refpectu omnium, utfintiuftze & obli 
| gatoriz, Eadem namque zqualitas (pei, 
& periculi daretur fi przciperenr, ur pre 
damno illato per lerram, aut brutum, tei 

| €iectasaut effu(as ab(que culpa domini, is 
ad centuplum aur milletuplum damni te 

' peretur, Vnde paret nonnullos nom faris 
ex ca przcisc zqualitare probare, uri con- 
tendunt, easlegesnon effeiniquas. Super 
addito autem onusimpofitum non eflc in. 
tolerabile, fed proportionatum boni com- 
munis promotioni; quod ex eo efficaci- 
tcr comprobatur, quia ez leges commue 
niter funt receprz, ac approbatz ; & à fs 
ienrilus conditz fuere. Hoc inquam 
Furcaddice patet. eas leges poft iudizi 
fcatentiam obligare in conícientia. Quia 
quzinbonum commune cum legum ad- 
miníiculo przcipiuntur à legitima pete- 
te omnino obligant in coní(cientia ; in 
cum (i quiácm &uera dau c& goteflas le» 
Wwe 


[ 


kg. Lo as uio meo ami m" o mmo moa ans CN oto 9 A oun orm CÓ c5 0 O6 cà Hw ou 





De damno illato,rhc. 419 
toribus & iudicibus, ilquefuitinicio 
imis omnium coníen(us. 
ud porro genus reparandi damnum a- 
um late & improprie, acreductivécan- 
eft actus refítiruendi. Quia bonum 
üius iactura fit compen(atio, nec for- 
ter, nec zquivalenter tranfierat. ia 
peníanrem, utpote néc dele&acum, 
iit1orem reddicum ea alcerius 1aéctura; 
alicuius inde commodi participem, 
'e obligatio ralis reparationis reducti- 
ntum perrinerad alteram ex radicibus 
"ationis reftiruendi communiter aífi- 
i$, iimirum ad iniuftam acceprienem 
enus perinde agitur à lege & iudice 
* fi interveni(Ter acceprio fermaliter 
ta; ideeque iuridice, & in foro ex» 
! eft acceptor iniuftus 15, cuius res; 
rabíqueculpa Theologica, & impu- 
| coram Deo,nocumenrum alreri 1n» 
t in cafibus per eas leges expreffis, 
'rüm rcipía nihil eft aliud ea repara- 
imni, quam deputátio, ret pertineu- 

ünum,infavorem. & ius alceriasfa« 

't publicam poteítaté ob bonum coms 
* confiítens in follicitudine cuiufque, 
| fuz neceàt aliis, quz deputario exe- 
ni mandanda fit per judicem pro op* 
nitatc in cum Finem conferente, N e 
Pa em 


349 €usflio X X VI. 
rum deinceps agendum erit ordine d 
seltitutione propiié & ftrictetali, 
"Ad i1. Licet leges contradicentes ju 
türz fint iojuítz ac nullz, non rame: 
injuftz ac nullz, qua füpeiaddunt 
gariones aliqua» ultra obligationes 
paturalis, quatenus expediens vifum 
bonocommuni. Expediens veró fx 
er ejufmodi leges redderentur omne 
ficii, ne ex rebus fuisnocumenrum 
lios redundaret , utque lites de culp. 
centis perresíuas non multiplicarenti 
mium, & cum nimia perplexitate, 
autem legislatorum & judicum arl 
zes ifta reli&ta eít, quia non ubique 
tium & omnitempore, & abíque difc 
ne perfonarum cít expediens eadem fe 
zas aut mititas quoad hoc. Quz a 
funt hujuímodi non pertinent ad ju 
turz ubique & femper, & refpectu omi 
gquc vigens ; nec pendenr immedi 
prmzvo & uniformi omnium homi 
confeníu ; (ed pertinent ad legislatoi 
judices, io quos czteri quoad res eju; 
tranfmifere propriz voluntatis pot 
£em, ac directionem. 
. Ada. Antererum divifionem impi 
Bon erat diícrimen fervi & liberi, " 
uoqd hoc laborat axguresa um GG 
TEE : 


^ 


^ - 


v d 


Lo x-* 


De damno illate, cot. rAT 

pofitione. Atqueidcó independenterà di- 
vifione rerum , quilibet teneretur folum, 
de damno inculgabiliter illaro. Deinde 
neque modo leges Raruunt , ut dominus 
teneatur de damno per lervum utcumque 
illato, fed de eo tantam; quod calpa fervi 
illarum eft. Quod autem i0feicará bruto; 
infertur profe tó abfà; ejusculpa. Ruríus 
brucum five damnum inrulilfet, five nom 
inculiifer, potuiffet a quolibet capi, & proe 
nz utilitati, ac dciectation!: depurari 
abíque ullo difcrimine, nec ratione damni 


illad fpecialiter maneret obnoxiü patienti 


damnüm. Neque enim propterea uimpedi- 
fentur czteriabeo occupando cóvertendo 
in propriam urditatem. Denique ut ante 
rerum divifionem brutum nocens mane- 
ret eo modo fpecialiter obnoxium patiens 
ti ; non tamen idem dicendum eff«t in- 
dependenter.à legibus poft rerum divi- 
fionem. Quia ante divifionem rerum cze 
tcra erant paria ex parte patientis, & 
non patientis damnum, & potuiffet fa- 


cilé przvalcre. adminiculum parientiz,; 


& damni utcunque tolerati, — At poft 
rcrum divifionem cztera non funt pa- 
ria ex parte domini & non domini fed 
dominus p:zfertur quatenus aliis potius 
quam ipá cedat nocumentum aique wcxa. 
| P; cwxS 









341 &uafho XX YI 
eius culpa cauiatum per res fuas im re 
alienis propter rationem fupra induétam, 
Supeteft itaqueratio, & materia fufb ciens 
utlegesinducantobligarcionem in re p 
pofira peculiarem , nec fubfiftentem iur 
Baturz [ecundum fe. Falf: pnus eft fup-. | 
po(ü:io argumenti, nce clt bona com 
fequentia. , 
Ad 3. Mulris de caufis publica poreftas: 
iulte poteft adiudicareres utrinsalreri nul 
| la exif'ente culpa, fed ita poftvlante bono 
' communi. Pofílulat aurem bonum «com. 
mune, ut aliquando reparerur damnum 
etiam inculpabijiter illarum, urque id fiat 
à domino rei nocentis, tamerfi. ipfe fit 
innocens, ut liquet rationibus produdus 
eirca primum, 


mu 


La] 
— 


— — -— — 0 2 ep cmo 


ie — Ls 


QVAESTIO XXVII. 


Virum detur univer[alis aliquavegula quam. 
titatis refhituenda [ub letbalii 


InzrvRAnullam talem regulam affi- 
"M asibiiea effe à pofter'ori, 1. Quia 

auctores, qui tentant traderercgulam 
ejufmodi univer(íalem , difcrepant feré o« 
mnesinter(e. Quod non fieret, fi daret 
ungm aliquid upivciiàs a« vases, c. 


De quadititate eri. 343 
Y 3u$ defignatio poffet quiecare intellectum. 
? Xr prarerea ea ipía vartetasopinionum pas 
xit eundem effectum quoad directionem, 
OX praxim operationum humanatü, quem. 
parere poteit defectus realis & objectivus. 
xcgulz univerfalisex natura ipíarei, Quia 
unuíquifque peteít quavis opinione uti 
proarbirrio, Idqueira accider, cametfi ve-' 
ra modo regula univerfalisaffienetur,quia' 
/! mon ]potrrit ficri demonitracio evidens ve- 
| rzitaciscjus, & fal(ivatisczterarum opinio 
|! mum. E:go quod ea regula re ipfa detur, 
| vel non detur in rebus nihil iptereft, & 
,  utrovis modo determinatio talis quanti- 
. tatis relinquenda jam eft neceffarié arbi- 
| trio viri boni, DU sd : 
2, Determinatio quantitaris reftituea- 
dz (ub lerhali ab unoquoquerefpectu u- 
niuícujufque pendet ex cizcumftantiis in- 
sumerabilibus, & multiplicibus in infi- 
nitum fyncathegorematice ; nempe ex ma- 
jori & minori abundantia rerum fingula- 
rum, tum in unaquaque Provincia, tum. 
reípectu cujuíque perfonz. Quz autem 
peadent ab innumerabilibus; atquein infie 
nitum multiplicabilibus cum diveríitate, 
funr indecerminabilia in univerfum. 
;. In diverfis materiis datur oppofitara- 
tio quoad quantitatem. obliganvem is 
P4 Yon 


"A CET" Ec CENR 


TUB 


"7 R8 n wy 





3. &uaflio EXKXVII. 
lerhali. Quia in mareria. honoris & fa- 
mz,detractio materialiter levis obligarad 
ic(titutionem fub lethali-refpectu abun. 
dantis honore & fama; cademque mate. 
terialirer detractio ad. nullam reíliturio- 
nem obligat, vel obligat tancum fub ve- 
. niali refpectu infamis, aut habenris pi 
.1um honoris & famz. Dealiquo enim di- 
«etur effe mendofum ez gr. cuí nihil pro- 
prerea fic reftituendum, de aliquo verb - 
alio cui fir reftituendum (ub lethali , vel 
' faltem füb veniali; idque folü propter ho- 
noris & famz abundantiam in uno & de- 
f-&uminalio. E converío in re pecunia- 
gia furtum materialiter leve refpectu pau- 
peris poteft obligare fub lechali ad reftiru- 
€ndum, idemque poreft nullam vel levem 
folum obligationé inducere ref(pectu prz- 
divitis. Ea autem quorum eít eppofita | 
ratio concadunt eatenus uniformiter fub | 
univerfalem aliquam regulam. 

4. Aliqua (uat operationes adalcerum, 
quz ab omnibusaugcteribus relinquuntur 
arbitrio boni viri, & unanimi coníenfu 
declarantur iudeterminabilia in. univer- 
fum per regulam generalem, quz zquali- 
ter & uniformiter dirigere valeat omnes. 
omnium operaciones & circaom.nes. Opes 
rationes autem aà aum. «maes aliqi 

: "os 


De quantitats gravi, 34$ 
modo rediguuiuiad materiam juftitiz, & 
pra tciea nulla cft peculizr,s:a. 16 de detcr- 
minabilitate cotum quz diiccté & foima- 
Jiter pcrtinenr ad. virtutem jufliiz pro- 
prix & Ítrihe ralis, Ergo omnia quz ad 
ipm qnomodolibet peirinent funt neccíe 
faro iclinqu£da arbitrio boni viri, & coa- 
fcientiz unius cujufque juxta fen(um fa- 
picntum hominum communem, 

R. Quoniam dictum cít (upra reftiru- 
sionem duplici ex capite deberi pofles 
pempé ratione rei five culpabiliter fivcin- 
€ulpabiliter acecptz , ratione damni cul- 
pabiliter illati, duplex eft confequeuter 
«onfiderlio reftiturionis dcbitz fub Ie- 
thali, nempe & ratione quantitaris latius 
patet, & ratione culpz. Quia veró confi- 
deratio quantitatis latius pazet, cum fif 
communi: omni reflitutioni, de ipfa pri-* 
mo leco dicendum eft, Quxricur itaque 
quanam quantitas five rei ablatz, five 
damni illati fit per fe neceffaria ac fufft- 
ciens, ut inde refulter obligatio reftituendi 
fub lethali, ira ut fi nen fiat refticutio peec- 
retur lzthaliter per fe loquendo. 

. Solet hzcquaftio uactartabaucteribus 
iolum circa furtum & rapinam , five tan- 
ium circa respecunia z(timabiles, Eftque 
mirabilis quzdam circa id opinionum vec 
P5 Qa» 





346 €waffia X X VIT. | 
rieras ajentibus ctiam. nennullis nullam 
certam regulam univerfalem accommoda: | 
bilem omnibusactionibus & circumítan-- 
tiis tradi poffe , (cd torum hoc negotium 
quátitatis ncécflariz & lufficiétisad obli-- 
gationem grávem relinquendum effe pru- 

- denti arbirrio pro fingulis cafibus, ut yi- 
dere eft. inter alios apud Cardinalem de 

Lugo, difp. 16, fc&t. 2. Quod omnino cf | 
anparentius; fi quzratur regula univer(a- 
lis uniformiter accommedabilis non fo- 
]um rei pecuniariz,fed etiam nocumenris 
honoris, & vitz arque falutis, Surtenim 
hecgenera rerumlongé inter fediverfa, & — 

| quz propterea videantur nulli communi 
regula univerfaliter fubiacere, Verum dif- 

ficultas quantitatis aflignandz, & clt. o- 

e mnibus iftis generibus communis, ficuti 

eft communis ipfa ratio reftitutionis & o- 

bligationis gravis, ac levis; & neceffe o- 

mnino eft, ut affignetur regula aliqua iif-.— 
. dem omnibuscommunis. 

Eft quidem communis difficultas, Quia 
licet res ipfz fint diverforum generum: 
peccatum tamen injuftitiz non fpecifica- 

. turexillisfecundum fe, fed ut fubfunr juri 

patientis injuriam, quod eft uniferme, & | 
uniformitcr atque ex eadem radice vigens 
&eípecLu rezum ompium. — && «exó afdfi- 

- - : WP, 





— 


D» quantitate gravi. 347 
la regula aliqua itidem communis. 
jus, quod reparaudum elt, habet ra- 
m coinmuncm contentam fub una 
cione univerlali rcfpectu earum ome 
rerum, ur viium elt quzít, 5 acpro- 
necelle c(t, uc (ubeat candem com- 
tarem Izfio & magnitudo lzlienis, 
tontrariarür eideim juri; Deiade in 
varrteulai, quando dubirarar an rale 
minatum nocumentum illatum pro- 
fit peccatum lzthalc, fieri goa po- 
jüin recurratur ad aliquod principii 
:rfalius, ac notius, quandoquidem 
a pars contradictionis eft per fe nota, 
: adeo definiendum eft dependentex. e 
quo notiori univerfalicer concluden- 
omnibus fimilibus in rationem grae 
:fionis. Tale aurem principium hae 
rationem regula univeríalis, ut pa- 
Undé omnes qut five graviter, fivele- 
peccant conira juftitiam,auc fugio mt 
nem aliquam, quia eft, ive graviter, 
eviter injulta, neceffe eft uc aliquan 
regulaffaliquo medo actualiter co- 
'ant ; cum rei particularis detezmie 
non fit perfe, notaex apprehenfione 
norum quoad graviratem, & levita- 
uiufque rei, vel fecundum fe, vel ze-; 
dtes alias (pecie, aut Gen«te Qi ET. 


FP e Wi 






148 guaffie X X V II.. 
Difficultas igicur in. hoc folum confiffit, 
ur quod omnes aliquo modo cognof(eunt 
quotics peccanccagendo injufíte, aur libert 
omirtuat actionem iniultlam, id diftináé 
& clare proponatur fub conceptu praciío, 
& quiddirativo deoudatum à particulari 
huius mareriz, & harum determinate cir. 
cumftaatiarum conditione, | 
Certum potró eít non poffe confticui re- 
gulam ullam univerfalem neque in re pe- 
cuniaria ex quantitate determinata ipfius 
pecunia eg duorum,trium, aut quaruer 
jultorum, (eu aureorum ; neque in mare- 
ria honoris, & famz cx magnitudine de- 
factus attributi proximo per judicium im- 
&ernum, aut verbaliter, aur opere ipfo exg. 
quod alicui attribuatur effe mendacem, 
aüt periurium, aut blafphemum; aur auctos 
gem peccati, vel venialis, vel mortalis, & 
fic de fimilibus, Ratioeft manifefta, quia 
eadem materialis quantitas monetz ha- 
bet diveríam , arque inzqualem zítima- 
tionem, & pari diípares effectus indivet- 
fis Provinciis ; nec non in eadem Pre- 
vincia pro diverfis temporibus, & acci- 
dentibus ; arque in eadem Provincia; eo» 
demque tempore, & fub iifdem circum- 
ftantiis univerfalibus apud alios atque a* 
dios, diver fatus, eendixionis, & facul- 


-— — 


FW 2 97yt ^C cem 90 pE9Y. 7I Fro o7. 5. NOR. 
Kip 3 1 Wy Es NT ? HB , t 


.77 Deguantategrató —.— — 349 
homines, "Quapropter decractio, aut 
'eltitutio cjufdem pecuniz & quanri- 
moaeta, quz in una Provincia aut 
ipo tempore, & cireumlítanriis, aut re- 
u unius perkonz infert grave nocue 
um; fub alia comparatione provin- 
temporis, circumftantiarum; aut per- 
poterit effe leve, aut eriam leviffimü | 
imentum, ideoque relpective fuffh- 
; aut in(ufficicns ad peccatum letha- 
ldem dicitur de codem verbe inju- 
| comparatione facta cum homine 
faeinorofo ac infami, vel probo ac 
tfamz ; arque ubi & quando de- 
is imputarus eít valde familiaris, & 
iens, aut € converfo, Idem fimili- 
licitur de eadem percuffione relaté ad 
inem v«l delicatum, ac debilem, vel 
:m ac robuftum ; & fic de fimilibus. 
rahendum igitur eft à materia remos 
iftitiz, & à defignatiene determi 
' in illa, quantitatis materialis pre 
tituenda regula univer(íali, qualis 
ritur ; tametfi multi & magni aus 
es inftituerint eju(modi defignatieni 
a alia tradita zegula abílzactiori , us 
rc cít apud Cardin: de Lugo loco 
6. Qui quidem perinde fecerunr, ate 
f pro illis & pro «e tempore vanves 
€ 


ARX. 


- 





di dcbcant, unde particularia dc 
& variabilia indefectibiliter, a 
biliter definiaotur. 

H ujufmodi videri poteft pro 
veríim reftitutionis materia, q 
author tradit ibidem pro furte, & 
"Thoma Sanchez, & Victoria. ] 
licer quantitatem effe fufficienc 
ceffartam ad. peccatum lethale, 
tract!o , f non prohiberetur gta 
fub peceato lethali, ac proinde 
frcquenter perpetraretur, feque 
gna inconvenieptia in Republi 
victu humano, Licet enim hocf 
lis determinaré quanritatis calc 
nunc, at propter circumftantiz 
Jafz , cjufdemque, opufentiam 


am mms -umarax am Rom abe mm A ME Ine s LUE o5 11 


De quuntitate gravi, ,;" 
pemac diciffimum in pauperiem; & fum- 
mam miferiam conjicerer. Qua de caufa 
oportuir, ut detrraclio talis quantiraris 
prohiberetur [ub lethali. Idem aliis mare- 
riis, & cafibusaccommodar! proportiona- 
liter poteft... Ea igitur quantiras eft neces 
faria, & (uff ciens ad peccatum lethale cu 
jus prohibitio fub lerhali eft neceffaria, 8e 
fufficiensin uno quoque rerum genere, ne 
fequatur magna 1n codem genere incom- 
venientia. 

Verum expofitio ifta non eft fufficiens, 
neque poteft animus in illa conquieícere; 
quin progrediatur ulterius : Inquiritar e- 

-nim protinus quanta debeat effe magnitue 
do inconvenichtium, quz fequerentur á 
detractio aut non reftiturio ralis, determi- 
naté quantitatis pecuniz, honoris, aut fa- 
Jutis non effet graviter prohibita. Certum 
nimirum eft cx potcítlate detrahendi, feu 
non re(tituendi abíque lethali quanrita- 
tem immediate proximam quantitati. füfe 
ficienti, & neceffariz.ad lethale, atque ex. 
facili, & frequenti quantitatisillius de- 
tractione, fcu retentione fequi inconve- 
mientia, quz magna mceriro dicuartur & 
vere funt, fi compatentur cum inconve- 
nientibus, quz fequunrur ex eo, quod de- 
gractio, ac retento, multà mádboris. eau 








371 - &nuafíe X XVIE. 
titacis non fit gr iviier prohibita , poffir 
proiudc facile & frequenter ewenire, E; 
dum non determina:ur magnitudo incon 
venicntium , qua fcquereptur, nihilo: 
ninó peractum eft. Eitau:em fiimnilis pio 
fus difficulras in determinandaifta quanti- 
tate; fcu a5folu:é, fcu comparative magnas. 
atQue in determinanda ca quantitate dt 
ua directé, quz ficum fuerar. Igirur expo- 
Mio data transfcrt,non aufert difficuliaté 
hujus rei, nec progreditur, fed regredicus 
& quidem in aliquid difficilius, acobícu- 
rius, -— 
Deinde quz funt prohibita quia mala, 
& nonflolum mala quia prohibita, qualia | 
funt pcecara injuftitiz prehibira perlegem 
naturz: non ideo przcisé prohibentur, 
quia ex omiflione prohibitionis feque: 
zentur magnainconvcenientia; fed ex eo 
potius, quia unum quodvis ex his, quz 
graviter prohibentur, fecundum fe prz- 
cis€ elt magnum inconveniens, Alias 
prohibenda non effent, nifipro eventu, 
p:o quo alia praterea inconvenienria fe- 
querentur, aut effet magnum periculum, 
quod fequerentur. Eodem pertinet quod 
Dcus non ideó prohibet quz prohibec na- 
turalirer. per feipfum immediate & feor- 
fm ( qualis e grobibinio ipjufkitiz, 


C^ uM P, 


354 Qusflio X XVII. 
Omnesautem non folum facile, fed neces? ] 
faiio cogno(eunt actualiter regulam ali- | 

uam gravis & levisinjouftirz, dum agen- 
do 1njaüfté peccanr, aut lechaliter, aut ve- 
nialiter. Quicunque enim aur lechaliter, 
aut venialiter peccat, difcernit alterum ab 
altero, & con(equenter habec aliquod pras 
cognitum, undedi(cermar. Daturergo alia 
univer(alis regula, & quidem notior gra* 
vitatis, & leviratisinjuítiriz. 

Adde leges humanas, quz veríantur in 
materia juftirize ideo ferri & effc honeltas, 
quia earum omilfio pareret magaa incon? 
venientia. Aliasenim gravamen legis, & 
periculum peccandi peripíam procreatum 
eflztiniquum  Sequebanruraurem eadem 
inconvenientia antequam ezxdem lepes 
ferrentur, & tamen actionesquz ex vi iíta- 
rum legum funt lethaliter peecaminofz, 
non erant peccamino(x lethaliter ante- 
quam ezdem legesconderentur. Ergofe- 
qucela magnorum inconvenichtium now 
c'* ex fe przcisé univer(alisregula gravis; 
& levis injuftitiz. Adderurfus etiam po- 
fitislegibus, quz de facto danturin mate 
ria juftitiz fequi magna inconvenientria j 
& quidem valde facile & frequenterapud: 
multes. Ergo quod ícquerentur, ve] non 
fequercnrug &e vel atur ua voe 

mite 





[ | Be quantitate gravi. Mf 
— mientia non eit bona regula, X indiryet 
P alis prz:erea regulis, ur fubfítat ali» - 
t qualiter, j ' 
' Igitur pro ftabilienda legitimé regula 
| univerfali przfcrendum inprimis elt dis- 
crimen peccati lethalis & venialis quod 
adhiber D, Thomas q. 7. de malo, art, 1, & 
alii cum iplo communiter, Peccatum le- 
thale e(t actio vel omiffio diffoluriva ex 
fua natura amicitiz,feu charitatis ac be- 
ncvolentiz, & mutuz pacis cnm Deo, vel 
| preximo. Amicitia Dei diffolvitur pem 
centemptü intellectualem vel affeSiuum 
ejufdem, Amicitia proximi diffolvicur per. 
nocumentum cidem illatüm, vel negauvé: 
quatenus non exhibetur ei de bonis non. 
fuis,quod debet exhiberi, vel pofitive qua- 
tenus eis fubtrahitur de bonis fuis, quod 
non debet fabrrahi. Peccatum veniale eík 
actio vel omiffio non diffolutiva cx fe ejaf- 
dem conjunctionis benevolz ; exiítens ca- 
fnen przter eandem, & ad ipfam non bene 
difponens, feu potius indi(poenens ani- 
mum it(dem proportionaliter de caufis, 
Adjiciendum deinde cít injufticiam cffe. 
maximé provocativam irz, adeoque effe 
maxime contrariam mutuz. paci, benevo« 
lenta: & charitati inter omnia. peccata, 
quz adverfus proximum  eomimixtunvwet. 


Qs. 


356 euafis X X VIT. 

Quia fola injuftitia (poliat unumquem: 
quc bonis (uis, com rcliqua peccata con- 
ua proximunm folum illi (ubtrahanr ai 
gmentum bunorum (uorum nogdum fu- 
wm. Uauíquiíque autem afficitur magis 
€x natura rei ad retinenda bona jam (ua, 
quam ad acquirendum aliena, arque pro 
menfura affe&us erga unumquodque bc- 
num jex(urgic fenfus doloris & ir ex ejus 
fubtractione. 

Przterea cum,ut fupra dictum eft quzft, 
1.& 3. unu[quifque habear przlationem 
refpectu omnium aliorum in bonis ígi$ 
eandemque coníequenter non haber , ed 
magis poft pofitionem in rcbusalienis; ut- 
cumque per alios titulos fibi obftri&is; 
patet unumquemque  dolenrius ferre ex 
natura rel; quod fibi fubtrahanturres fuz 
- gmagiíque inde commoveri ad iram, quam 

fires alienz mon erogentur fibi. — Quia 

per (ubtra&ionem injuftam rerum fma- 

rum dejici:ur abfque caufa fufhcienti à 

gradu digniratis fuz, & agitur (ecur& 

tanquam cum inferjori in ea re in quá 
eft luperior, — Quod eft valde amarum 
juxta gradum fuaviratis & affectionis, 
quz jam inerat animo ciica przemineu- 
Lam jam habitam. Eíto namque zquali 
Affcétu aut etiam $&3aj9u de aeree es. QE 
i SW 


- 





2 De quantitate gréoi., 
*  pondum habenrur,affectus tamen defiderii 
^ eftetiamipfein(uavis ex parte, & amarus 
Obiectivé, quia fertur in objectum prour 
affectum circumftantia difplicenti, Vnde 
negato eius termino non ufque adeo mu- 
tatur ftarusanimi, nec tantus fubfequitur 
novus doloris fenfus, | 
Apparet jam optimam & maximé cone 
fpicnam regulam gravitatis, & leviraris 
injuriarum peti poHe ex viribus, quibus 
unaquzque injuria przdita eít ad di(fol« 
vendam mutuam benevolentiam; pertur- 
bandam tranquillitatem ,' & concirandas 
irasatqueinimicitias. Oprtimam quidem 
quia hoc pacto ratio maxime omnium 
difcretiva peccati mortalis, & venialis ap- 
plicatur formaliffimé fub concepru. pro- 
prio ad determinatum iftud genus fubal- 
ternum, Maxime vcro confpicuam, quia 
hinc fiet, ut unufquifque ex difpofitione 
animi fui, ejufque experimentali confi- 
deratione, fivc abíoluta, five conditiona- 
ta, uti mox expopnetur, facile conjiciat 
quam injuriam inferre non poffit, abíque 
peccato lathali, & quam poffit cum folo 
veniali. Praterea hic explicandi modus 
ccnfonat valde expofitioni obligationis 
juftitiz , qua data eft quaft, 5, verfus &- 
Bcm, n6c Aen £ationi gravitaus ytcco. 
eas Ya 


«4 


'«998 . . Quefiioe X XV 1I, 
anjuftitie ex gcnere fuo, quz redd 
D. Thoma quzft. 17.initio, 

Concludirur itáque cam quai 
nocumeanti five 1njufte illai, fiv 
non repatati effe fufficientem, ac 
riam ad peccatum lethale, cujusí 
tio ; Íeu non reltitutio elt ditlol 
matura rei 4micitiz, & benevolen 
tuz,& cencitariva irz arque inii 
feu irz inimicabilis alienantis abf 
nimum patientis ab injuriante: e 

quantitatem contigeri intra limi 
cari venlalisratione cujus non dil 
€x natura rel mutua benevolentia, 
citia, nec excitatur 1mperusinimh 
petturbacionis, inducitur tamen t 
aliqua amicitiz ac benevolentis, 
git (en(us aliquis doloris, & ir 
Íedandus. 

Inquam utrobique ex natura : 
quod ad juftitiam attinet noa m 
quiritur quantitas, ut per injurian 
tur lethaliter adver(us hominem r 
tum ac patientifhimum, & in char) 
fectu validiffimé confirmatum, at 
juriarum facile immemorem , qu 
verfus hominem valde iracundum 
€ilem, ac pronum ad inimicitias. Q 

ess quibus nicisux us, 3. aes 


T * - 


PUT. tT. 9.006 es e$ —.. c o M on 


^o De quantitate growi, ^— ^7 ge 
ja, non minus favent bonz, quam malz 
ndolis, bonorü quam malorum habituum 
1:ominib?, fed omnibus cólulunt 1ndiícri- 
ninarim, utporcintendentes zqualiratem 
i. Quare non eíl attendendum ad acci. 
lentalem cujuíque difpofitionem fivena- 
:uralem five moralem, neque ad ceffe&um 
qui hic, & nunc reipía fublequetur in ani- 
mo, & reactione 1njuriati, led ad id quod 
»xlerumq; couringit, & ad cffectum, quem 
aata eft fortiri injuria ex fuppefitione, 
juod qui illam patitur, fit antecedenter 
ronfticutus in temperaméro quafi ad pon- 
dus indolis, & morum. Certe cum hac, - 
quantum fieri peteft, confiderarione li- 
rari debet qantitasinducenstum gravem, i 
rum levem obligationem reftituendi,1id eft 
fuficiens ad diffolvendam mutuam pa-. 
cem ac benevolentiam, & quz ad id noa 
(ufficit, nulla habita rationc diípofitienis 
bonz aut malz accidentaliter, & non ut 
plurimum exiftentis in unoquoque fub» 
jecto.  Eju(ímodi nimirum habitudinem 
tefpiciunrleges & prima vushominü con- 
fenfus exponendusquzft. 41. Perhgcigie 
rur omnia patet affignabilem effe, & epor-- 
tere ut. adig netur, atquecam, quz affigna- 
ta eít, regulam univerfalem quantitatis 
(ufficiencis ad lechale in mates jai 
«dlc Icy itimam, . NÀV 


e 


369 6 uaffio XXVII. 

Ad r.1mo conatus tot fapientium hem 
num in ordiuc ad indagandam regula 
uaiverfalem quantitatis eravis comprot 
efficaciter ejus defignarionem effe ab(olu 

offibilem ac nezeífariam , quia fapien 
b: nes non conípiranr inintention£ ii 
poffibilium aut inutilium,quaz ftultae 
Abeirare autem à veró & inter fe difci 
pare fapientibus eriam [pe contingit m 
xime quoad comprehenfionem univerl 
liffimorum, & lauffime patentium, t 
meríi poffibilium & realium, Deinde pl 
. ges circa hanc rem opiniones jam funta 
tiquatz, & ita eveniet czteris, quz fall 
funt durante coBaru litterarorum pro i 
dapganda, & promovenda veritate, qt 
quando inventa e(t. vires habet maxim 
ad opprimendas falfirates omnes conti 
ras, Inrerim diverfitas opinionum ini 
'" determinatos limites continetur, quosn 
mo eífec qui przfigerer cffreni hominc 
licentiz, (i viri docti eam non comg 
fcerent ac dirigerent, Salubris igitur: 
& circa poffibile conatus inveftigandi 1 

gulam propofitam. 
(— Ads. Circumítantiz fpe&tantes ad gi 
vitatem, & levitatem injuftitiz non a 
variabiles ininfiaitum (yncarogoremati 
formaliter, elXo «cux xaxulMes eun 
| 1 


Inr ^ud Po ywl9eh cr í Ue oj 03, T-LPC 
z * ^ D Ju 9^ GC EN 
: Xe e 
- 


— Desuuntitate graoi, re. 3y6t 
odum materialiter, aut eriam quoad plus 
minus,tum in rariene peccati lethalis; 
minratione venialis maieris, aut mino- 
, Pretradenda autem regula univeriali 
reé&tiva jultiriz (olum coafideranrur fore 
alitet circumftantiz operis injufti qua- 
nus valentis illud conftituere in ratione. —- 
avis, & levisiniulliciz. 

Ad 3. Qus fe habent oppofito mode 
toad aliquid. poffunt nihilominus uni» 
rmiterfe habere quoad aliquid aliud, at- 
ie ita contingit in exemplo obicctionis, 
uia datur uniformitas eorum extremo- 
m quoad vim diffolucivam mutuz pacis, 
tranquillitatis, atque excitativam irz, 
isimicitiz, fub qua ratione pertinet ad 
z(enrem confiderationem, 

Ad 4. Ex debilitate intellectus, & nom 
;Batura rerum provenit quod relinquan- 
r indetetminata ac indefinita, quz fpe- 
antad uhamquamque virtutem, & quod 
mnamittátur arbitrio cuiufque determinae 
0 1€ definitio pro unoquoque opere. 
uia arbitrium tale à nemine concipi 
erit, nifi dependenter à principio, 

regula univeríali aliquemodo przcon- 
pta, uti fuperius fignificatum eft, Dc- 
ide actiones iniufte pariunt effectus, &' 
fecus zaiercs, magiíque coplg caos: 
' | Nw 


-c- 


-—- 


36 oo :,wejfio XXVIII. 

&Inde rélatead illos facilius poteft, & «cla- 
ius definiri in univerfum gravitas, & le- 
witascarum quam poffit ia maceria aliena 
wirtuütum, & vitiorum, 


QWAESTIO XXVII. 


Titrum laber cerporalis Diurnus [it men[urn 
quantitatis gravis in re pecuniaria, 


; | 
InzTrva non eíle, 1, Quia menfu- 
Nn oportet efle invariabilem acuni- 
formem, Labor autem diurnus elbvae 
"fiabilis, atque zílimabilis inzqualiret, 
£um er parte dierum breviorum, & lon- 
dens pro diverfis anni & mundi partis - 
bus; tum ex parre laborantium valde in- 
aequaliter quoad celeritatem & bonitatem 
Operis, tum ex parte ipfiusopcrisinzqualr 
ter laberiofi ac pretiofi. Ergolabor diur- 
aus non poteít habererationem menfurze, 

.. 2. Pauci funt, & vix ulli qui meminees 
£int laboris diurni, dum committunt fur- 
tum grave,aut illud omittunt quia grave 
€ft, & tamen utrique men(urant eravita- 
£em , atque de ea judicant , meníurantem 
autem oportet meminiífe meníuiz , nec 
ficri poteft, ut quis mctiatur, quin uta« 


4 





3 Sae ^ 


Deynuantitategrnvi, de. — . 363 

$3. Sunt qui multis de caufis viliffimó 
»retio laborant toto die, quorum proinde 
abor non tanti zftimarur, quanti quod 
üfficitad peccarum lechale furti, aut rapt- — 
iz. Ergolabor diurnus eftex fe prorfusin- 
lifferens ad quantitaté gravem, & levem, 

4, Peccatum lethale differt norabiliter 
| peccaro veniali, & confequenterquanti- 
as (ufficiens ad lethale differt norabilitee 
| quantitate fufficienti tancum ad venias 
e, quandoquidem ea qualitas peccati pen- 
leca quantitate damni. Labor aurem diure 
ius non differt norabiliter à labore fere 
liurno ex. gr. àlabore, cui defit centefima 
iars diurni, eademque cft comparatio hu- 
ds laboris refpectu cius , cui defit nona- 
'efima nona pars, & ficdefimilibus, Ergo 
abor diutnus, non eft idonea meníurà - 
iuamtitatisfuffcientisad lethale, — ^ 
. R. Regula gencralis tradita in quaft, 
rz cedenu reddetur clarior, utilior, ac fir» 
aior, fi appliceturad fingularerum gene- 
a, quz funt adzquata materia juítitias, 
l'res igicur regulz funt ulterius deducens 
ze, alia pro pecunia, & rebus pecunia zríti» 
aabilibus, alia pro honore, & alia pro fa- 
üte. Premirtetur veró primo loco cenfi- 
eratio cerum quz pecunia aítimautun, 
'Uia Íu8t notiora, & uíus frequeo ions, 
TIME DE Q.* Porte 


L4 


KA quafíio XXVIIT.. 

Porró in te pecuniaria eadem fere de cau- 
fa, ob quam in quzft. przcedeati exclufa 
fuit à'ratione menfurz quantitas determi-- 
pata moncerz videntur etiam excludenda 
bruta, ut equus,bos, gallina;&c. nec noa 
pondus determinatum tritici, vini, olci, 
Kc. ac demum pars dererminara fundi, 
domus, & fimilia quzlibet tam natura- 
Jia quam arificialia, Qoia hujufmodi o- 
mnia diverfimodé zílimantur, nee uni- 
formem nnumquodd; cum czrteris omni- 
bus comparation£ fubir, fed longé diffor- 
mem pro diverfitate acris & foli. Nam 
Juxtaabundantiz & raritatis modum, fa- 
eilitatem aut difficultatem habendi, ac fa- 
cendi, in quibus et pro diverfis regioni- 
bus magna diverfitas, erefeit ac decrefcit 
gtimario cuiu(que rei, eiufdemque cum 
Eateris camparatio variatur. 

Unus cft homo liber, qui ubique germ 
tium zílimationem obtinet maximé uni- | 
formem ob eandem omnium hominum di: 

niratem naturalem, & zítimabilirarem 
illi convenientem ratione fui, five ut lini, 
& non ur ceteris raBionis expertibus,quz 
zitimantur ratione alcerius, quatenus ne- 
cellaria, utilia, & delectabilia, aut decen- |. 
tja funt refpectu bominis, — Quia vere 
bomo live: (ccundum (s ue» ck emareria |. 
ih 






ko ES 
— 4 


De qusntiiate gravi, dc. co 364 
tommerciorum & juítitiz commutativz, 
ronjiciendi funt oculi ia c2, quz funt 
»ropinquiffina homini, & in qux xítima- . 
donisgzadusdelcendit immediate ex xíti- 
marionedignitaris, qux eft propria matu- 
rz humanz, & hominislibern, Hujufme- 
di autem funt operatioaes ipfius hominis, 
cum maiori propterea dilborad a aíti- 
mabiles ubique gentium. | 

Opetationes porro heminis, aliz funt 
immanenres,nt rationales & animales, at- 
que iftz (ecundum fe, non funt pecunia 
gítimabiles, nec veniunt in commutatio- 
nem ; aliz funt tranfeuntes & coiporales 
directz in utiliratem aliorum ; atque iftz 
funt zítimabilespecunia. Verum hz ipíz 
eperationes funt ruríus in duplici diffe- 
rentia. Aliz namqueífunt, inquibus prz- 
valet rnmgenium, & eius culcura, mcinoria, 
pannis, alizque animi dotes interna, 
ut in pictura & mufica, inque omnmisge- 
neris directione ac eubernatiene.  Aliz 
veró funt, ia quibus przvalet Jabor. & 
defatipatie corporalis, uc im agricultu- 
ta, & onerum, ac mercium afportatione, 
ínque omnis generis pura, aut fere pu- 
rà executione exreriori, Ea quorum a- 
(timatio maxime pendet ab Ingenio, a- 
lWifQ; fimilibus dotibus non (unx iàeueo, 

Q; i os 


' $66. Qusflio X X VIIT. 

quz affumantur in regulam modo infen- 
tam ; tum quia plurimum participant dt 
€o genere quod dictum eft nonellc (ccua- 
dum fe pretio zflimabile ; tum quia pro ] 
diverfitare repionum, atquectiam rempo- 
rum eft difpar frequentia hominum plus, 
aut mimus przditerum eiufmodi animi | 
dotibus, ncc non incumbentium artibus. | 
& laboribus,qui inde quoad perfectionem 
dependenr; unde provenit difparitas zfli- — 
mationis valde difformis. Obfervandz 
ipitur funt pro re przíenti operationes, in 
quibus maxime przvalet labor & defati- 
gatio corporalis, & funt ubique neceífariz 
& frequentes, vcl zqualiter, vel non ad- 
modum inzqualiter. 

Concludituritaque huiufmodi laborem 
diurnum hominis mediocriter idonei, feu. 
talis, cuiufmodi funr ur plurimum, qui ad 
illum applicantur & conducuntur, nee 
nonquz rali labori perfe & üt plurimum | 
zquipollentíeclufis accidentibus, quz ia. | 
*vitahumanaextra communem rerum ordi- 
nem intervenjunt, Concluditur inquam 
ciu(modi laborem diurnum effe quantita-. | 
tem fuffcientem & neceffariam ad obligae 
tonem gravem reftituendi, & zquivalen- 
tiam cum ipfo effc meníuram ceterorum 
Àn hac mareria, Wieur autem hominis. 

vasMam- 





Deaunntitateeravi,té ^ — pi 
tritet idonei, eius nimirum idonei- 
uz ur plurimum reperirur,ac adhi» 

Quia funt nonnulli eius roboris;. 
ris, applicationis, & durationiscome 
in laborando, ut laboreorum diur- 
ugque eidem labori zquipollent,. 
dubio fuperenr quantiratem neces- 
ad peccatum lethale. Alii é coa- 
unt ulque adcórdcbiles, inertesaut 
fi-ut lábor eorum, & quz ipfi z- 
lent proculdubio finr infta quan- 
1 fufficientem ad' lechile. / Dicitur 
qua pet. fe & ux plürimum illi la- 
quipollent.. Quia temporc peftis 
unt tam pauci, qui corporaliter la- 
poffint, & cft tam neceffariuslabor: 
alis ad: fubventiopem irifectorum,. 
'rzcavendum ulteriorem infectio- 
greffum,.& ad' alia fimilia, ut pre» 
aboris. diurni exerefcat. plurimum: 
|nantitatem neceffariam ad pecca- 
ave. E converío tempore fterilita- 

famis funt tam multi qui labos 
lint Pro mercede, &. victu, & 
uci qui. velint operarios coadu- 
it idem. pretium fimiliter. décrez 
Ia eandem quantitatem, Sumens 
tur eft in regulam univerfaleim 
üuuraws fecundum azíumadnowese , 


Q 4 quA 


361 Quafio X X VTIT. 
quam communiter habet feclufis ejufma- 
di accidentibus, | 
Quod autem labor diurnus hoe modo | 
con(ideratus, & confequenter ftipendiun 
illi correfpondens, quzque utrivis corum 
&quipollent fufhciant ad materiam pee. 
eati lethalis ex co apparet. Quía & ope- 
rarius, fi fraudetur tota mercede laboris 
diurni; & qui illum conduxit, fi inte- 
ger dies in otio ab ee traducatur, zgri 
admodum ferunt, neque id compuranr 
inter parva detrimenta facile diffimulan- 
da. Deinde quod in ratione infortunii, 
aut beneficii elt quid magnum , uon po- 
ze(t effe quid parvum in ratione jufticiz 
per fe. Cenfetur autem effe magnum abs 
foluré infortuaium , fi quis per diem in- 
zeerum perperam laborer, cum & Pe- 
trus Apoftolus tanquam magnum infor- 
tunium ponderaret , quod rota noce la- 
borando nihil copilfer, Nec exiguum 
beneficium aut obíequium impendiffe 
judicatur, qui per tetam diem corpo- | 
rali labore defatigatur gratis in. utilitas 
tem alrerius. Denique in facris licte- 
ris hoc ipfum claré demonftratur, dum | 
Levitici 9. graviter precipitur : Nem me: 
rAbitur ud te merces mercenariii u/qua 


suse, Ex zgcin novo wascate figui- 





"7m 


Be quantitate gravi, ehe. 165 
w catur per metaphoram mercedis debit: 
pro labore diurno, quod per meraphoram 
pei exiguz, nec pertingentis materiam de- 
biti & obligationis gravis non idoncé- 
fignificarerur ; nempc regnum Dei , & 
alimentum dibitum miniftro Evange- 
lii, ibidemque acriter reprehenditur ran- 
ro quam imjuílidia gravis defraudatio mere 
e  €edis diurnz. 
! am íi labor fit diurno moraliter mi- 
y;  BOr, aut Ílipendium unius diei defraude- 
tur data cjuídem parre moraliter zítima- 
bili, neurrum pro una vice cenfetur quid 
magaum ; fed inter facilé comuniter con- 
donabilia computatur loquendo per fe, 
Mocidem cernitur proportiene fervata im. 
exemplis pofitis infortunii & beneficii z- 
quc valentibus in favorem huius partis, fü 
beneconfiderentur nec ufpiam apparet te» 
ftimenium fimile fufficienter probans z- 
ftimari debere à prudétibus tanquam quid 
fmpliciter magnum in ordine ad diffol- 
vendam mutuam pacem & concirandanm 
iram , jacturam laboris diurno minoris 
aut pecuniz,quaz non accedat ad ftipen- 
dium unius diei prolaborecorporali. In- 
quam veró fi non accedat. moraliter, quia 
parum , pro nihilo reputatur in liis rebusg. 
quoad gravitatem , & levitatem yeceasi.. 


Qs NAMSN S 


379 Qua[tio XXVHEL. 
Videri ipitur poteft quantitatem a 
natam tanquam fufhcientem ac nei 
f riam adobligationem gravem reftliru 
di, (eu non nocendi cfle dcfinitam ju 
communem prudentum heminum ex; 
mationem , ac proinde regulam rradit 
. ellc legitimam. Gui nihilominus plul 
lum lucis, qua indiget; atque determi 
. tionisadjicitur quzt, 50. . 

Ad-1. Labor diurnus cum circumft 
tiis.& modificationibus quz adiuncta 
funt, quzque communiter fübinrellig 
tur. fub nomine laboris diurni abíol 
prolato eft uniformis ac invariabilis u 

fos zítimariomis ac proinde eo mc 
umptus rationem rcgula. &. menfura. 
bere oprime potett, . 

Ada, Dictum eft menfuram quantit; 
gravis cífe laberem diurnum & quidq: 
aquivalet labori diurpo. Quicumque: 

| tem. peccat lerhaliter furando aut rapi 
do cogno(cit neceffarió, formaliter ,. 
zquivalenter fe inferre nocumentum. 
'«Squale jacturz laboris diurni , nec. pec 
ze lerhaliter.poreft, quin- eftimet in. 
ftitiam.fuam.in hunc ufque gradum « 
.nprivam. Gegnofcir igitur neceffarià 
borem diurnum, eo, modo que is bal 
nionem gulis. iii 


-— 


De quantitate erai, toc. 3171 

Ad 3. Patet facis ex dictiscirca circum- 
ftanciaslaboris diurni menfurantis jactu- 
tam pecuniarum gravem, 

Ad 4, Fier! potclEucaliquid ab aliquo 
lifferar parum entitarivé quoad quanri- 
arem, intenfionem, propicquicarem ; & 
'amen eo iplo parvo dilciimine entita- 
tivo differat quamplurimuni quoad vim 
idtimo completam ac dererminaram pre- 
lucendi magnum effectum, ut patet et: 
gne quam minimum fieri poteft diftan- 
e; vel non diftinte à maífa pulveris tore: 
nentarii, ex calore ut feprem vel ut octo. 
:X pondere opprimentcaut occidente pro-- 
ter diff.reotiam unius: pemi ultra pon-- 
lus ul imo fuftentabile, & fic de fimilis: 
»u$, "In hunc igitur modum quantitas: 
»tzcisé necelfaria & | fufficiens ad pecca- 
um lethale differt. parum  enrirativé à: 
juanritate quz cft fumma infra ipfam s. 
Hftac ramen plurimum: in ratione ulti» 
no completa acd:terminararad inagnun: 
fF: cum propter illud: exiguum addiza- 
neotür, Sicur enim-vires-corporistage 
lém aliquando deficiunt. propter exi» 
"uam-additionem. ulrimo complentem: 
'ondas intolerabile,. arque. ita-concidit 
ut occiditur homo ; ita. propter: exie 
udamaddinogcim: ultimo: ce y Veoxe me 


Qe et 


, 


17: euaflio X XIX. 

 juriam in ratione intolerabilis opprimi- 
tur tandem hominis patientia, concipirut 
àra, & diffolvitur pax, & tranquillitas mu- 
tua, Qi plane cít effectus magnus fecu- 
tus facta additiene illa ultima parva, & f 
non fccuturus eadcm-non facta. Eft igi- 
tur magsum diícrimen inrenlaborem dime | 
num, & laborem immediaré minorem 
diutno quoad vim inductivam magni ef- 
| fe&us ultimo completam licet entitarivé, 
& materialiter fit parvum difcrimen, Ia 
juítitia aurem gravis & levis differunt for- 
maliter quoad vim inductivam talis effc- 
€tus completam vel non compleram ulti- 
qo, utliquet ex quzlt. precedenti, 





QVJESTIO XX IX. 


Vtrum infamatio de letbali [it men[ura quam 
titAtis gravis in materia bonoris. 


V: DETYR non elfe 1. Quia contin 


gitalicui exprobrari, atque de eodem 
manifeílari peccatum lethale , quia 
pones peccetur lethaliter. E convet- | 
o contingit quibu(dam aliis exprobras | 
£i peccarum veniale, aut idem de iif- 
dem manifcítari minimé poffe quin pec- 

&ergr bevaslici. rgo iufamarie de le- 
Sea 





De quantitate gravi, cc. 174 
thali non eíl meníura peccati gravis in 
materia honoris, : 

z, Sunt quedam peccata venialia quibus 
imputatis & manifeítatis magis vilefcit 
homo apud proximos ,quam imputatione 
& manife(tatione quorundam lethalium; 
idq; perfe, Quia quzdam venialia ut men- 
dacia, magis nocent commercio & com- 
munmieationi humanz quam quzdam le- 
thalia, ideoque maris odio habentur & 
minus zítimantur illorum quam iftorum 
au&ores manifeíti. Erge pro ftatuenda, re- 
gula gravis dehonorationis difcernendum 


eftinterpeccatatü venialia,tum lethalia. 


R. Quz'ítio propofita refolvitur triplici 
conclufionccommuniter recepta cum to- 
tidem notationibus, Prima conclufio. In- 


: famario de peccato lethali eft fufficiens ad 


peccatum lethale, & inducit gravem ob- 
ligationem reftituendi loquendo per fc. 
Patet hoc, quia omnes zgré ferunt im- 
putari fibi peccatum lethale, & ceníent 
fnagnum ea dc caufa nocumentum íe 
accipiffe, fi nondum illud paff erant? 
nec nifi admodum difficulter pacem, & be- 
ncvolentiam retinent erga talem infamatoe 

ycm., 
Confirmatur , quia omnes fubfunt prz- 
«cepto habendi curam fui bomi nemioiu 
Laon Nn * 


4 

pk o c('*9ufnxxr 
atq; huic Pracepro graviter contradicit. 
qui nonhabetcuram , neincurrat infamis 
depeccato lethali,. Si quidem per ralem ac 
tantam famz & honoris: jacturam incidit 
in magnam quandam faciliratem peccaadi 
Jethaliter difiecto lionoris freno , quodelt 
potentiffimum ad unumquemque in ofh- 
cio continendum :: atque unutqui(que té 
neturíublethaliad vitandam! facilitatem; 
'utincidatin lethale. Ergo etiam renetut 
psoninferre aliis tale nocumentum. Nec 
enim magis cuiquam licet; aur minus pro- 
. hibetur minuere bona aliorum quam fua. 
— fed magisé contra. 

Addituraurem in conclufionc loquen- 
deperfe: &.in probatione, finondumil- 
lud paffi erant. Ouia fieri. poteft peracci- 
densaliquem eífein rali gradu prave com- 
munisexiftimationiscon(íltirutum , ut mie 
gimam lefionem, & facile difimulandamy,. 
aut condonandam patiatur imputatioge: 
pecestilechalis, faltem in certo quodam: 
generc. Quod poteft cífe diverfum pro di« 
verfisquoad mores & conftiturioncm na» 
turalem ; & przyiam circaipfos noriciamz. 
"E»gula igitur data directe viget circa cos 
homines qui non induxerunt. altetacio- 
bcm citca: (e notabilém commonis ejus: 

wxiftimationis, qua sony var Bs east 


- 


| Dequantitate grnvievc, g93: 
Ij & plerunque contigenti bomintm.coa- 
ftitationeac modoagendi. Cateros ves: 
tadem  regula.comprehendit. indirecte;, 
quatenus quantitas Anfamarionis: eorum 
metienda cft per. zquivalentiam jadurs: 
nóvz ad nocumentum , quod infertur pet. 
imputationem peccati lethalis: illi, qui 
communem  cjuímodi cxiflimarionems. 
nondum notabiliter vulneravit ac deprefo 
fic. E 
Secunda cenclufio: Infamario de pecea-.- 
to veniali eft (ufficiens ad peccatum venias 
lelequeundo per fce, .& inducit obligatio 
nem levem reftituendi ; fequiturex preces. 
denti, Quia eadem efl propoitio tufficien-. 
tiz hujus infamationis & peccandum le-- 
viter , & adobligarionem levem reftituen- 
di ; quz elt infamationis de lethali ad pec-- 
candum lechaliter, & ad obligaticnem gra-- 
vem. Ecinfuperconfirmatio adhibita con- 
vincit idclaré. Quia aliaspeccans veniali-- 
. ter coram aliis , eo ipfopeccaret lechaliter: 
per (eloquendo ; quatenus indé incurreret; 
infamiam de peccato veniali, & pateretur: 
jacturam bonrnominis circa peccatum vce 
. niale,; ad quam jacturam vitandam tenetur: 
in genere cxlege Dt. s 
Diciturantem hic etiam per f(eloquen-. 
do. Quia peraccidena fiai gowe(k, ucosV-- 
21: | Yao 


317€ Ouaffio X XIX. 


lum fit peccatum impurare alicui non fe» 


lum peccatum veniale is genere, cujufmo- 
diimputario nullum refpe&u cujuíquam 
peccatum eftjuxta legem ordinarram ; fed 
etiam impuráre peccacum veniale ralis vel 
talis generis determinaré;atque ut commil- 
fum tali tempore, & 1n talibus cireumítan- 
tiis ob iacturam bonrnominis,quam is jam 
antccedenter fecerit in tali genere. Qua- 
propter huic conclufioni applicaBda cft 
proportionaliter comparatio & cenfidera- 
tio , adhibirain przcedenti, 

Tertia conclufie qualibet &- fola alia 


2E 


- - —— a -— -— TT. 


lzfo fanz & honoris in qon | 


perfectionis ac excellentix , five naturalis, 
íve morals zquivalens infámatieni de 
peccato, lztrhali ,. eft fufficiens ad pecca- 
tum lethale, & ad eblipationem gravem 
reftituendi: zquivalens verà infamatio- 
ni de veniali eíl fufficiens ad veniale, 
, & ad obligationem levem, Kes eft cla- 
za ex dictis , quia non poteít non. effe 
cadem ratio ac zílimatio de eo quod 
zquivaler, & deco cui zquivalet, cum 
iplum non valere, fundare eandem obli- 
 gauonem, ac zílimationem , tollat for- 
maliter zquivalentiam, JEquivalenctia 
potro ifta penfanda eft juxta dicta quat. 
27.qQu9ad vig peiturbamdi animu .& 


VEMM, 


i 


b 


£*rÀ: HM NA 


De quantitate gravi ec 177 
impediendiitatum mutuz benevelentiz, - 
& tranquilla pacis. 

Notario 1. Qaod dictum eft de infama- | 
tione, & zquivalentibusinfamationi; in 
honorationi etiam commune eft. Quiali- - 
cer fama & honor diftinguantur inter fe 
realiter quatenus honor occultus & purd- 
interior eft affenfus bonitatis feu. perfe- ^ 
&ionis & cxcellentiz convenientis alreri 
in alique genere. Exterior veró & percepti-- 
bilisab aliis eft manifeftatio talis affeníus 
verbo vcl opere facta; & ncecefse nequa- 
quam eft; utfamam prz fupponat:fama au- 
tem , preut opponitur infamiz , & ad prz- 
fentem fpectat cenfiderationem , interior 
quidem cít. notitia honoris convenicntis 
alicui apud aliquem alium, przícindendo 
Fais & diffeníu; Exterior veró eft cj ufo 


demnoritiz manifceflatio, & propaga- 


tio verbo vel opere facta; ac propterea 
ncceffe eft, ut fama prxíupponat hono- 
rem cjufdem perfonz fcu veré feu falsó. 
prout contigerit famam cffe veram vel 
falífam : ex quibus facile liquet quid 
fint infamatio & dchonoratio tam puré 
negativa quam poefitiva, Licet inquam 
fama & honor hoc modo differant in- 
tere, & con(equenter infamatio, acde- 
henoratio difcrantinter (e eodera voodos 

Wee 








| €uafiio X XIX. 
Íabfunt tamen uniformiter ,aut fere eidem 
regulz iam data. De di[crimine inter fa« 
mam & honorem uíque adeó breviter cons: 
«luío, videri quamplura poffunt fi pla- |: 
cer, quz tamen placeant dif&culrer , apud 
"Cardinalem de Eugo difput. r4. fet, 1, 
Notatioíccunda: nocumentum parvum 
. anratione honorisaut fame poteft effe ma- 
gnumquoad rem pecuniariam; Arq; écon- 
xerío, Si enim viro nobili tn medio foro |" 
violentet rapratur flos, quem manu gerit, 
aurreruntius,quem habetin crumena , ja- 
tura sbnécivett reris licet pecuniaria fit. | 
exigua ac feré nulla.. Si veró.de medico di» 
&atur deficere ipfi fenfum tactus in extre- 
anis digitis, jadtuta pecuniz porent effe. 
maxima, tametfi minima fit honoris. ldem | 
eft de aulico, quem amat Princeps, & cit 
de conferre illi indigentia bencficia,. 
apponatur illisimpedimenrum manife. 
ftationce defectus in fe quidem exigui, ma- 
zimé tamen difplicentis Principi, In his 
aurem & fimilibus eventibus aderit obli- 
gatio gravisreparandi damnum fub.ea ra- 
tionc, fub qua magnum fuerit; levis veró: 
fub ea ratione ,fub qua fucrirleve; fiqui- 
dem altera reparatio fucrit feparabilis ab. 
altera. Quod fi feparabiles nonfucrint vel 
abíoluté,. vel. seiogGa x6, wxxasue Gmul 
- MY 


^ 





Deauantitategravice, »» 


' ! paratie erit debita fub lzthali quead altes. 


.rrum directé, &indiredté quoad al:erum.. 
i INotaue 3. que quis magis abundat ho- 
p. nere & fama, ee magis peccatur adveríus, 
, ipfum uniuícujufque defectus imputa- 
P" tione, majorque oritur obligatio reflituen- 
di. Quia videlicet eo eft maius nocumen- 
tum qued paticur infamatus, feu dehono- 
ratus. Á(cenfusenim ejuídem defectus cir- 
ca duosinzqualis lionoris & famz, utrume 
(oa redigit ad eundem in eogeneregrae 
ium , ideoque plusamittir , qui mapisane 
vecedentcerexcedcebar eum gradum. Neque 
in hac materia elt locus przfíumptuonis; 
qualisquzít. 31, dicetur. ízpeadcfle in ze 
pecuniaria de condonatione majoris ma- 
terialiter nocumenti ; tum quia przíumpe 
tio volunratiscedenris juri fuo quoad pee. 
cunias eft honorifica diviti, qua dives cít,, 


n2 HA 


- me "m a; Ww Ws» 3 


ideoque concipitur cum aliquo ejus lucra: | 


inalio genete, przíumptio veró ceffionis. 
quoad honerem, neceft honorifica; neclus 
crofa honoraro , qua honorarus przcisé eff,. 
faltem nifi aliunde fir fpecialiter ordinata: 
ad maius henoris & probitarisemelumen- 
tum : tum quiaqui abundat honore, tenc- 
turper fe cosnfervare honorem , dumillum. 
- jnalium majoremaut zqualem non com- 


N 


myutarjuxta illud ewrá babe de bano vomiots 


SW. 


"EI &eueftioX XIX, | 
tuntrquiavoluntascedendi honori & fa. 
mz,dum non eít eircumltantronara modo 
dicto ct nulla ut fupra ofteasü eft in quet, 
16.Quadecauf(a ultra alias voluntas, & de-- 
fideriü (anctorum patiendi infam1à. nulla- 
senus poteft honcítare àctionesinfamaro- |! 
riasaliorum adverfusipíos. Conftat igicur | ' 
€x his veram efle & quo fenfu vera fit abío- 
]luté , & perfe regula gravitatis in materia 
honoris & famz conítitura per infamatio- 
nem delethali & levitaris per infamarroe 
nem de veniali, 

Ad 1, Illa viciffitudo contraria regulz 
traditz contingit per accidens, ideoque 
non eft contraria eidem regulz,prout coms 
muniteraccipituratquecxpofira efl. 

Ad 2, Illa diverfitas peccatorum plus, 
aut minus nocentium humanz communi- 
cationi contraria magnitudini malitiz ip- 
forum non efficit uc infamatio de mineri 

eccato noceat magisquoad honoré,quam | 
infamatio de majori peccato ; fed quod no- 
ceat magis quoad emolumenta alia pen- 
denria à facilitate communicationis, & 
familiaritatis conveni£Ete unicuique reípe- 
étu aliorum juxcra dicta in. 2, Noratione, 
Vade nihil inde habetur ad propofitum. 

Supereft poft hzc ultimo loco explican 
dà quantitas drca nocaxueoxese rs 





De quantitate grani cct 1m 
atelligiturveró nomine falutis commu- 
iternon folum integritas corpoiis, & 
uidquid ad corporalem (anitatem , ae 
onam ejus dilpoficiónem pertiner; fed 
dam omne genus perfectionis, ac bo- 
itatis, tum phyficz tum moralis affi-- 
ientis hominem intrinfecé, Videndum 
ritur eft ad damnum illatum in hu- 
afmedi bonis animi aut corporis tale 
t; Wt poffit ex íua matura inducere 
1intum doloris fenfum , tantam excitare 
ram, & tantum afferre impedimentum 
nutuz benevolentiz ac paci, quantum in- 
Ucere, crcitare, aut afferre potcít fru- 
Iratiolaborisdiurni, fubtra&tio flipendii 
orrefpondentis talilabori, aut imputario 
'eccati lerhalis, Siquidem tantundem 
[|uead hzc valebit, crit quantitas ROCUe 
nenti fuffhciens ad peccatum lathale; 
in minus erit infuffieiens, folumque fuf- 
iciens ad veniale, dummodo patiens fit 
nvitus rationabiliter, ut liquet ex dictis 
n hac & in duplici przcedentiquaft. N&- 
'€ nihiloccurrit, quo melius,quam iftiuf- 
Dodi comparationequantitas ia hocge- 
iere. fufficiens & — neceffaria vniver(aliter 
leterminetur. Nihil enim unum appas 
etintra proprium genus , quodita fit no- 
urb quoad quantitatem pocumeno Ss 

QSOMNOR 






3t: QuafioX XYX. /— 
€ientem a£ przcise neceffariam ad obliga: 
tionem gravem, ut poffit melius fubire ra» 
tionem tegulz reípectu czrerorum. Ideà 
vifum eft rem hanc ita hic cencludere pe 
modum appendicis relicta felicioribus in- | 
$&eniisexpofitione magis exacta intra pro- 
prium genus. 


QuzsTIO XXX. 


" 


Wirhkm quantitas fufficiens , ad injuflitium 
^ grwuem con[iflat intndicifibili ex parte in- 
(o ufle agentis. 


Idetur confiftere ia. indivifibili. 1. | 
NV Quia juftiria cemmutativa, adquá | 
perriner prcavere injurias , & illatas 
geparare conitituit zqualitatem Arithme- 
ticam inter omncs homines, uri expofitum 
eft quzit, 9. E1m autem cenflituere mini» 
mé poffet, fi quancitas fufficiens ad inju- 
ziam gravem non confifterer indivifibili 
€x partc agenris. Quiais refpectu cujusea 
«quantitas cífer major, quam refpectu ale- 
zius,nontántundem pareretur ab hoc alte- 
fo peccante c ravirer contra ipfum , quan- 
€um iple illi alter1 noceret,dum contrá 
eum peccaret gxavite, Qua cít manifefíls | 


lai: qualitas - ^ 


t 
l 
ü 
$ 
j] 


Beindivifib. damni &ec. f3 
d contra cft. Quia unuíquifque peccat 
iter. vel. leviter prour 1udicat deíua 
ine; Nen auté£omnes uniformiter iu- 
it, fed multiplici de caufa (unt varia 
ana judicia, utin aliis rebus, ita & 
xádaquantitare determinata in mares 
renti , idque evenit per fe reípechu 
i$ multitudinis, licerin ingulispofft 
ctantum peraceidens talederermina- 
judicium, 
. Videntur affirmativam fententiam 
€ im quazítl. propofita Cardinalis de 
j», &aliicommuniterapud ipfum los 
perius indicato. Diftinctione autcm 
. efl. Dicendum namque eft quanti- 
n fufficientem ad injuftitiam gravem 
confilterein indivifibili abfoluré, & 
idomnesuniveríim ; homines; confi- 
tamen in indivifibili refpectivé quo» 
ngulos feorfim homines. Explicatut 
adeturhzc affertie exemplo juíli pres 
rum vendibilium. Títud namque pres 
1 non conáiftic in indivifibili fimplici« 
: quead omnes abíoluré, fed ex com- 
i confenfu agoofcitur fummum , me» 
n, & infimum , atque intralimites ju» 
r difcrimen iftud exiftere poffe inter 
rahenres communis exiftimatio eft) 
ic1ndcpendenterab iguotanpie yovie 

P b 4g otansix Y pes 


-——- 0077 
























114 Owusfie XXX. 
cibilisexcufatione, Ar fi inter duos cen: f: 
:ahentesconvenerit determinaté de pre- 
tio, aut infimo , auc medio aur fume 
mo, jam precium debitum ex iuftigi) 
confiíter inrer illos in indivifibili; iu 
ut ncuter auc plus exigere , auc. minus] 
folyere deinde poffit abíque iniuftici 
utcunqueexiguumac minimum id fic, per 
nesquod quzrirur -exceíffus aut. diminu |. 
tio; tametíi initio urrumvis intra cerro 
limiceslicuiffet, Ergo fimiliter in furto, 
aut rapina, & coníequenterin relliturio- ], 
nc admittenda cít fimpliciter quantitas 
fumma, media, & infima intra limites. 
quantitatis fufficicntis ad — 
gravem vel levem ; licet refpectu uniuf» 
cujufque determinaré non detur talis la- 
titudo ejufdem quantitatis. Ratio parita- 
tiseít; quia ur dictum eft quzít, 25. ex 
Philofopho & D. 'Thoma actiones inju- 
rioíz habentrationem cemmurationis. Ia. 
«ommurationibus aurem id , in qued con- 
ventum e(t, deberurin indivifibili prout | 
fubeít conventioni; conventio veró ipía 
poteít Reri diverfimodé , & cuminzquali- 
tare mareriali , abíquelzfione injuftitiz, 
E:go fimilequid admittendum eft in a- 
ftionibusiniuriofismodo dicto. 

. Verumquia quando comma est 


ERES 


De iadivifibilit, damni. 185 
voluntariz;quales funt omnes, quz fune 
ntur in actione injuíta, non datur con- 
ntio fingulorum «um (ngulis hic & 
inc determinate; & infuper is qui pati- 
r injuriam pleruraque elt ignorans cjus 
iod agitur, necelle e(t ut determinatio 
us quantitatis c« mmirtatur faltem ut 
urimum judicio olius injuriantis, uti; 
dirigatur regula 1lla ; quod tibi non vis, 
reri ne feceris, Perquamregulam jubcn- 
r finguli metiri czteros cx feipíis, atque 
icó ob[ervare legem obligantem unifor- 
iter difformiter; unumquemque vidcli- 
t juxta fenfum fuum. 

Itaque quod quifque judicaverit fe 
aviter latürum ex natura tei, fi ab alio. 
btraheretur fibi, erit quantitas, cujus 
btractione ipfe graviter peccabit. Hoc 
item: judicium non efi uniformiter 
jforme in omnibus paret, tum à po- 
eriori , ex mirabili au&erum diícre- 
intia fuperius notata quoad taxandam 
Jantitatem gravem ; tum à priori' ex- 
ultiplici hominum genio stque in- 
Bio, moribus, affectibus, latitudine: 

anguítia cordis, — Quare coníequen- 

t ad principia fuperius pofita, & co« 

m fundamenta concludendum vide- 

r fummam cam quantam Y» 1e Ve 
Cx we 





wevecp insdi. indidisse didi odi didi Edi —po-— 


' batum nimirum efficaciter fui 
diurnum, & quz illi zquipolle 
ti cum quantitace fufhicienti ac 
adlzthale. Is autem labor cft ]. 
brevior, majoris aut minoris | 
snoerali diverfitate juxta affignai 
ris differentias facta zítimation 
boris fecundum fe. 

Inter iftos igitur limites cor 
riarc per (c finyulos quofque : 
quantitate gravi ; extra coidem 
nifi per aecidcns, non folum fp 
tura rerum fecundum (e, fed etia 
eadem rclaré ad humanum ing 
quc ad ejus vixzes ablolute & ; 
exiftenres in unoquoque hemi. 
veró in huoc medum taxation: 


De indivifib, damni, eve. 337 
,quarumiupra mentio facta eft, affumi- 
rinexemplum, Dies porró intelligun- 
r, quales l'une Romz, ubi hzc fcribun- 
r. Vndead alias regiones, 10 quibus cít 
veríitas moraliter magna temporis diur- 
, tráduci facilé poterit doctrina tradicg 
tvara proportione quoad numerum ho- 
rum per quasordinarie durat labor diur- 
is. Facilefimilitereft accommodare ma- 
riz honoris, & famz j nec non falutis 
1z dictafunt dere pecuniaria. Eft enim 
'omnibuscadem proportionalisratio.; 
Ad rationem dubitandi partis affirmati- 
e : juftitia comurativa conftituit zqua- 
ratem Arithmeticam inter unumquem- 
»etcomparatum cum fingulis quibufvis 
iis juxta (enfum cujufq; quoad commu- 
cionesinvoluntarias, & j&xca conventios 
'm utriufque commutantis quoad vo- 
ffatias ; non veró conftituit equalita- 
m Arithmeticá uniformiter uniformem 
iter ones univerfim homines: nequeid 
t poffibile etiam per fe ieipefiu conditidé 
$humanz,urtappàrerez dictis. — -—— 
Ad rationem partis negantis ; anufquise 
te eft expojrus difparibusaliorum judi- 
is, atque indeoperationibus ergafe, (icut 
teri funt expofiti arbitrio ipfiusquoad 
Perationcs ejufdem erga coseros, Ns Se 


R2 | BN 





pg Rs ER XI us 

qui plus nocere poteritalicui quin.peecet | & 
lz:thaliter, quam idem nocere ipfi. poffit 
abíque peccato letbali, eft expofitus ope | 
pofirz computarioni 1efpectu alicujus.al. 
terius, Quaproprer lex uniformis diffor- | 
mitatis fuperius expofita eft abfoluté z- 
qualis refpedtu omnium przíertim confi 
derando omnem univerfim materiam ju- | 
ftiriz; contingit enim lariorem im una 
inatezia elfe firictiorem 1n alia, ideoà; fa- 
&ta comparatione nniverfali unufquili 
énicuilibet evadit abfolute zqualis, ut 
paicbitconfideranti cum magna, & exacta. | 
atentionc, hujuszei cuius examenin prz-. 
fenti evaderet longius jufto , eller curio- 
Íum magis, quam utile, 


QVA£STIO XXXL 


Virum. Gravitas quantitatis confiftat in in- 
iivifibil , €x parte patientis? 


IpnrTvwRnon coní(ftereinindivifi 
V vi; quia grayitos injufliriz pendet 
.— ex gravitate mocummenti inducti per 
actionem injuftam. Furcrum autem fcuti, 
e.g. quod graviter nocct pauper, ncqua- 
quam graviter nocer przdiviti, Eigonon 
£Adcm quanutas (aci & c(t accelíaa. 





D? inaqualir. daphmi. — — 389 
ad pe£tatum grave injuftiriz refpcttu u- 
triu(que; Eádem eft coacrarra racoin ma 
cetia honoris quiaiafamatio de mendició 
nihil vel Teriter wocet rnfami, nocctveró 
raviter ei, qui eft in mavno honore con- 
fotu WE fimiliter 1m. mareria falutis. 
Ergo intota materia jultitiz variat quane 
titatem conditio pacienrium. ! | 
R. Quzffio propofita folum proponitur 
'ab auctoribus circa rem pecuntariam : al 
videlicct regula fuperius data zqué vigeat , 
refpectu valde,& mediocriter divitum,nec 
non & pauperum, cacemque Arithineti- 
cé quantitas debear fub lzthali non aufcr- 
ri,aut ablara reflicui habenti maximas, & 
mediocres divitias; nec nonerqui mon eft 
dives? an veró debear effe eadem rancum 
Geometricé ; ut fir eadem diftanria quan- 
titaris, quam peccatur Ixchaliter adverfus 
wálde divitem; € quantitate, qua peccatut 
]zrhaliter adverfas mediocricer divitem 5 
quz eft inrer eorum divitias. Communior 
auctorum fententia eft non elfe eandem 
Atithmeticé quantiratem refpectu omni- 
um, fed properrionalem modo dicto, id- 
que cenfer indubirarum Cardinalisdz Lu- 
go difp. €. fect. 2, Fundamentum eft ra- 
t10 dubitandi modo propoftta, | 
" Verum hzc opinio falva auC&orusa xexe- 
KR 3 iS 


355 €wuafio XXXI. 

Verum hzcopinio falva auctorum reve- 
rentia, quz illis deberur maxima przfer- 
tim in re morali pendenri à. prudenti arbi. 
trio, viderur valde difhcilis tum ad hemi- 
ncm,tum fimpliciter, Ad hominem qui- 
dcm ghe duo; quorum alterum eft ra- 
tie illa dubitasdi qua unicé nituntur, al- 
terum eft quod iidem auctores docen: dari 

Aihilominus quantitatem quandam fuffi- 
cientem ad lethalerefpe&tu cuiuslibet, ean 
demque nece(lariam refpe&tu plurium in- 
| £cr Íc inzqualium quoad divitias, ramerí 
notabilifhme inzquales fint. : 
Quodad rationcm illam attinet vel in- 
digentia confideratur quoad ea praecise ! 
quz funr neceffariaad commodam con(er- 
vationem vitz ; vel quoad ca etiam quz 
funt neceffaria ad fplendorem, & delicias 
alieíquefines, Si primum, nullum noecu- 
anentum illatum erit, ideoqQ; nullum com- 
mittetur péccatü injuftiriz adverfus prae- 
divites, fi relictis, qua fufficiunrad com. | 
modam confervationem vitz, furripiantur 
€«zrera omnia, $1 fccundum, nullum erit 
difcrimen nocumenti refpe&tu magis, & 
minus divitis : | Ceiré quod erit necefla- 
aium ad maiorcsdeliciasmajoremve fplens 
dorem, & fic de aliis finibus mementi ma- 
jenseripietur cum minori peccato, Quz 





Áunt abíurda, | NUR. 





Deinaqualit damni. 351 
1 quoad quantitatem fuffhiciencrem 
1cujusliber ; imulá; compleéten- 
di(criminarim plures inzqualiter 
committitur manaifeíta inceníe- 
i, Quiaeadem eft differentia facul- 
nrer potentifimum habentem roc 
ies annuos, quor habet millenarios 
x ditiffimus ; quz eftinter hunc, & 
'm totidem eenrenarios; & fic de 
fimiliter, & confequenter non re- 
in ftatum miíerum porentiffimus 
'5, nift per ablationem quantitatis 
o,aut eriam milletaple maioris; 
it ea quantitas, cuiusablatione re- 
in fimilem ftatum mercator diris- 
& fic decacteris ; eademque eft ra- 
'adem quantitare Ízpius, aut non 
»éfublata, omnifque alia ejufmodi 
iatio incommodorum, ad quiz re- 
zardinalis de Lugo, evader femper 
'* proportionata, Ergo vel eft (ta- 
una detcrrainaté quantitas pro om- 
ndifcriminatim, vel nullà eft ad- 
da uniformis regula aliquorum 1n- 
ter divitum ; fed omnino propor- 
, eujufque divinis, incipiendo à 
tate refpiciéte pauperrimum ufque 
limum omnium in orbe terrarum. 
tem poftremum nemo adoiiccic, & 


"Ho, K 4 Ye 


30t Ovusfio XXXI. 

eden s abfolute oftenditur, 
prztetmilTo vitiofo affe&u avaritiz , qui 
dázpe crefcit, quo magis diviriz crefcunt, 
unde re(ultat fenfus ingens parvi etiam 
nocumenti, quorum jam anre adverti- 
mus nullam habere rationem quod ad ju- 
ftiiam artinet, — Ofteaditar inquam a- | 
liunde. Primo, quia ut infra dicemus ex 
communi fenlu juxta primam rerum di- 
wifionem, & primzva jura genpium ne- 
 :misi licet, ut fiat ditior aliis, quin plus 
iifdem contulerit in bonum publicum 
vcl per fe ipfum, vel per eum, à quo pri- 
mum tranfímiffz funr divitiz ad eun 
«um eodem jure, Equum autem eft eres. | 
Audemmitatis ac reftiturionis nom minus 
favere in quantitare. zquali magis bene 
mcrito de Republica, Neque veró inique 
dives eft punibilis, aut tractabilis ut ini- - 
quus privata auctoricate, , 

einde fequeretur commutattonem a- 

lias equalem, & juftam fieri inzqualem & - 
injuftam commu:antibus iavicem diciffi- 
ino, & non ita divite, Quia quod trans- 
mirterecur in diriffimum,co tpío reddere- 
tur facilius, & cum minori onercauferibi- 
le per furtum, aut rapinam, ac proinde mi- 
nus zítimabile, utpoté magis expofitum 


periculo amifionis, & é aonverío. Vade 





De inaqual, damnif. 393. 
ditior dum vellet emere dcbetcer dare mi- 
nus pretium, & maius qui aon eílet ita di-- 
yt5, utroque invicem contiahente, 

Tertio. Quoquilque elt dirinr, co ma- 
gis eít expohirus furto, & rapina ceteris 
paribus, cxgcétata tota colle&ionebono- 
rum, utpete pateotiü latius, & obvioram. 
adpluzium mancs, Ergo fi fimul elfer mi- 
nus proiectus per leges quoad zqualcm. 
quantitatem, eller plane deterioris condi- 
tonis, quam minusdives; nec effer uter- 
quc zqué dilectus Reipublicz. 

Przierea qui funt potenitiffimi, ac di- 
.fiffimi habentur, certe poffunt habere pra- 
ftantifimos fines proximos divitiarurn ;. 
Dt tüeri patriam tempore belli ; eidem. 
fubvenire tempore famis, propagare reli- 
gionem. erigere, & ornare templa, & fi- 
.Anilia proportionaliter :: atque poteftas, 
proxima ad hos. fines. eft. valde zítima- 
: bilis,. confequenter qualibet. cjus dimi- 
.nutio poteft perturbare animum, &. dif- 
folvere benevolentiam, ac tranquillitatem 
pacis. codem prorfus modo, quo zqua- 
m diminutio, (cu diminutio quoad zqua- 
Jem patrem poteítatis. proyima ad. fiacpm 
minus. przítantem ,, qui. eft. proprius. mji- 
nus divitis, idipfum praftare poteft, Pa- 
tt igicur ditifümum poffe rationabiliter: 

&. 5, *SOSS 


394 €usflio X X XI. 

wque affici ad azqualem quantitatem rei 
pecuniariz, & non minus zgre ferre eius 
ablationem, quam pofht minus dives, & 
"utcumque opum rentis fine videlicer, ae 
potentia proportionalirer przftanriori a- 
cuente affectum erpa fingulas partes, quan 


tum poffer cupdem tepefacere fimilium | 
abundantia, Dictum aurem eft fuprainde | 


fumi menfuram quanritaris fufficiencis ad 
Icthale, 

Denique, qui jufte & honef'e acquirit 
aliquid de novo, non fit proprerea dere- 
rioris conditionis quoad ea, qua prius ha- 
| bebar, Nihil enim peccavit, nec demeruit 
favorem legislatoris, imo meruit illum 


. magis, (i quidem ditefcere ncmo jufté po-. | 


—tcít, nifi promovendo bonum commune 
aliqua fua operatione honeíta; ut fuppoli- 
, vum eft fupra & infra oftenderur, Fieret 
autcm detcerioris conditionis etiam quoad 
. bona prius habiga, fi co ipfo poffet eripi 
aliqua pars illorum, cum minori difficul- 
tatc, & onere Izdentis; & quidem minori 
prope infniré, quam poffet ante novam 
acq'ufrionem. Tanta nimirum diffcren- 
"genria eft peccandi lethalirer & peccans 
di tantum venialiter attenta natura rei 
fecandum fe, 


E. Aauenss ifta videntur profecto cffhica- 


CSV. 





—— —— —— 


» anc "yer 
tes, meque vero eft. costeiineudi euctori- 
tis in contrarium , quz initio przmiffa 
cít, Suppetit autem idonea diftin&tio,qua 
utrifque fatisfiat, — Dicendum primó eft 
eandem quantitatem elfe fufficicnrem, & 
neceffariam ad peccatum lethale refjeftu 
emaium , leu minus divitum nulia fata 
fupsobriewe volunratis, qua quis cedat 
juri fuo , aut prz(umptionis fatcisfundacae 
de rali voluntate, Hocomnino eviucunt 
argumenta nuper propo fira,ncc quidquam 
eviacitin contrarium rario illa unica du- 
birandi, ^uia ditior habet rantum jus ad 
tommoda majora, & fines preftanriores, & 
ad potenriam proximam vtrorumq; quam 
tum habet minus dives ad minora, & mi- . 
nus przítantes, eorumque porenriam pre- 
ximam , ut liquet ex dictis. Magnitudo 
autem nocumenti prout confideratur ws 
erdinead jultitiam pendet ex magnica- 
diné juris lzfi..— Aliz namque confiderg- 
siones; € menfurz nocumenii pertinent 
ad charitatem, mifericordiam & fmiles 
virtutes. 

Dicendnm rurfus eft facilius, & tm pta- 
vibus circumftantiis przfumi voluntcateem 
ditioris, quam minus divitis cedentem ju- 
ti fuo quoád quantitatem: abíclucé-(uffr- 
&icatem ad lcthale;.& quoad majerfquaa- 
idt | &. 6, VAXAMSSOR, 


396 Guafio X-X XY. 
wratem quo divitiz. fuerint majores, & 
quó res deteriainatz , circa quas verfarur 
a&tio injufta, (unt minus conferences mi- 
nuíque applicabiles proxime vcl remoié 
ad fines przílantiores [upra defcriptos, Fa 
eilius namque & pluries contemauntur, 
ac ceduntur aliis quz funt minus nece 

zia ad confervationem fimplicirer, wel ad 
commodam coníerrationem individui, 
quam qua func neceífaria ad alos finesac- 
qucob hunc u(um interalios funt acftima- 
biles divitiz : idquecíl verum femper pra- 
portione fervata inter quofvis magis, & - 
minus divites, & quoad majorem, mina- - 
remque neceílitatem. fub eadem finium 
eomparaione, Hincenim proficifcunrur 
donationcs faciliores, & plures,acmajores 
ditiorum,arque facillimz pluriciz, & ma- 
ximz dirilfimorum , fi com »arentur cz«- 
geris paribus, cum iis qui funt minus di- 
wites. — Quia veró voluntas przfumpca 
[ufhicitad excufandum à peccato, & obli- 
gatione re[tituendi, ur infra dicetur ac 
expouerur, Fit plane, ut [zpé fit neces-.— 
faria major quantitas ad peccandum 1e- 
&haliter per iajuflitiam exercitam adver- 
fus magis divitem, quam per injufti- 
fiam materialiter zqualem exercitam ads 
X6kfgys minus divitem. 





ACC. Y 


Devclligatione ex venial "397 
Pronum potrró eftíufpicari a. tores (a- 
perius,indicatoscoafudille,quea Izpeac- 
cidit, & facile ell ut eveniat,.cum eo quód 
fcmper, & ex natura rei verum eíL ; cujus- 
modi confulfionem elle facilem, & mulcis 
obreperc notavit alicubi Philofophus, & 
frequens experientia docet, — Qiia vetà 
fundamentum talis przfumptrionis non 
dacur (emper, ncc uniformiter apud liomi- 
nes ctiam ditifimos , nec equaliter circa 
emnium rerum genera, & pro. omni tem- 
pore ac circumllantiis , obfervanda erunt 
diligeater pro praxi hujus conclufionis 
qua infra diceazur de voluntate przfum- 
pta. Ád rationem dabirandi jam nuper di- 
& um eft, Et ea quz adduntur faris fuper 
gue patent ex dictisquzít, 1.9. 


QV ESTIO XXXB. 
Virum ex pecento veniali inju[Htia- refulsae 
.. te poffit gravis ebligatio rejlituendi n. 


: V Inrrv£ nunquam id aecidere pof- 
fe. Quiaadeandem virtutem pertinet 
nom lzdere injuíte, & reparare lgfio- 

mem injuftam, & obligatio ad utram- 
que fundatur in codem jure patientis. 
S UEUENI-MEPHpDME SOuMqE c 


39 -uefio- X X X1t. 


. pus faübeft eidem tie ex parte arent 
. & patientis. Ergo fieri non poreftar]zíio 
| fit wenialiter peccaminofa, & cius nihilo- 

minus non reparario fit peccaminofa le- 

- thaliter , atque reneatur ad refticaendum 

- fub. lerhalr, qui ad id tenetur ratione fo- 
lius peccati iajuftiriz quod veniale ran- 

. tum fuerit. . 

R. Explicata quantitate rei erplicand: 
; jam eft quantitas culpz. C)uod pertriner ac 

examen Íolius zeflirationis, quz deberi 

: ratione injuftz acceptionis, quatenus dif 

fert abea, quz deberurrarrone rei accept 

. tametfi accepta fuerit abíque ulla culpa 
- Videndum itaque eft, quzpam nocenti 
- culpa obliget ad reparandum damnum ia 

juíte illatum, tametfi resabtata non exte 
nec in fe, ncc in fuocffe&tu, aut quafi effe 
&u, .Di&um nimirum eft quet. 14. ho 

unum effe fpecialiter proprium acceptio 

4 sis injuítz. | : 

Cexstum eft peccatum lethale effe fff 
ciens ad obligationem gravem reftituend 
ncc cft minus certum fi peccatum fit veri 

: kc folum ex parte materiz ad folam fufl 
£ere obligationem refticuendi fub venial 

Di&um namque eft quaft..25. in cafu "n 

'. .£ümenti injufté illati dari contractü cet 

siutationitincer damnificadc£ & dambi! 


SN 


J 


De oblizatione ex "venia. j*9 
*eatum ex quo damnificás manet obligatus 
" ad reparandü damnü, fiquidem contractus 
-fitvalidus. Certü aurem efl validitati con- 
rractas nihil obclIe parvitatem mareriz; 
ncc eft minus certum libertatem fufficien- 
zem ad lethalc, fufficere ad valorem con- 
tractus ex genere fuo, Difficultas gitur 
elt, an quando materia nocumenti cft in fe 
gravis, & nihilominus peccatum noccatís 
elt leve ex defectu deliberatrionis refultet 
. obligatio gravis, aut faltem lcvis repáran- 
: di damnum. e 
Dicendum eft ex communi nullam inde 
^ gefultare obligationem reftituendi. Suades 
tur prime, quia homincs vcl mediocriter 
cordati, ac prudentes non diffolvunt ami- 
 €itias, nec perturbantur ita, aur diffenfio- 
nem tranquilla paci comtrariam concite 
piunt propter offenías ex defectu delibera- 
tionis venialesin ulla materia, Et quidem 
: mcrito, quia in actibus venialibus ex de- 
ÉcA vu deliberatienis prz valet is defectusei, 
quéd in tali actu adeft deliberationis ; 
przvalet veró quafi infinite, cum de mor- 
. tali faciat veniale, ideoque perinde porius 
« gítimanturatquef nihil pror(us delibera, 
* sionis, mullaque culpa interceffiffer; 8& 
damnum computatur perinde, atque fi 
- Kuifíet omninà forcuicum; h 
B | Yuan 


o^ ^oEwsfio XX XII. 

Probatur deinde; quia deliberario ex fui 
racione iníufficiens ad lechale ,. efE eriam 
infufficiens ad valoiem contractuum e 
communi, & recepta auctorum fenrenria. 
Obligario autem rcítituendi provenit e 
 . €ontractu commantarionis üt dictum ell. 
Ergo dcliberacio!infufhciens ad lerhale, 
co ipfocítin(ufficieusad inducendam ali- 
quam. obligationem reftiruendi. Confi- 
matur quia peccacum injuftiriz, eft lerha- 
le ex gencre fuo, ut conftat ex dip. 17. Er- 
go defectus deliberationis auferens ex fua 
rationc formaliter actioni injuítz hoc, 
quodipficteffentiale ex genere (uo; (uff; 
ciet non minus, quin: & multo magis ad 
auferendam proprieratem iflam actionit 
injuílz, uc relinquat poft (c enus reparan- 
di nocumentum; fi quidem hzc proprie- 
tas eft (cparabilis, ab. illa aliis. etiam dt 
&aufis, ut intra dicetur. | 

Accedit fore inzqualem conditionem 
lzdentis,.& lai, fi ex nocumento non fà 
tis deliberato re(ulcaret obligatio aliqui 
reflituendi. Qoia qui.lzfit teneretur ae 
fuftinendum. cum deliberatieme perfecti 
nocumentum materialiter. zquale noces 
mento alterius non facis deliberato ; & eb 
delectationem vix pergcptam teneretur ad 


faftinendum dolorem, S e dos agger 


De obligatiene ex vvenial. '4^T 
ad perfectam deliberationem jacturz, hoc 
cíLad dolorem non modo multo majorem 
delectatione. intra. eandem fpeciem ; (ed 
etiam genere diverfum, Qua inzqualiras 
eft conira rationem Juititiz & inducit nuls 
litatem contractus. 

Difficulraré faceffit adver(us hzc, quod 
ex parvis izfionibus plené deliberatis', & 
fzp& repetitis refultare potefl obligatio 
gravis reftituendi five unusuni, fiveunus 
pluribus, five plures uni nocuerint ; idque 
etiamfi , quod fieri poteít, totum nocaü- 
mentum illatum fuerit nullo, interveniene 
te peccato lerhali, vel ob ignorantiam in- 
vincibilem exiftentem in unoquoquelz- 
dente de Izfionibus ceterorum; velob d£- 
fc&tum cooperationis refpectu czterorum; 
vel ob inadvertentiam actualem priorum 
Hlzfionum,dum committerentürpofterió- 
rcs. Alias enim poffet accidere, ut infer- 
zetür proximo cum perfe&a dehberatio&e 
. ingens nocumentum centum v, gr. mil- 
lium aurcorzum , fimilitergue in hopore- 
& fs'ute abíque ullo onere reftituendi ;; 
. quod non c dicemdum, neque ullus 
. anquam. aufus eft dicere in omuibus 
. wniverfim propofitis cafibus. Quod ati- 
. $a. peccatum izdenctis fit veniale. vel 
. €x. defectu. deliberationis, vel ex ue | 
TIS SS 


tiz , perindequoque fc habeant 
'inordiacadlcvitatem vel gta: 
Jigationis reítituendi ; cum 
.prorfas obligatio reparandi da 
;Jati, & poninferendi damnun 
, vitas peccati injuftitiz proveni 
&tu deliberationis non excufat ! 
«per». ac neeeffarió abobligatic 
. fticuendi. A 
.. Pio diffolvenda ifta difficu 
, omnibus exacte exponendisae 
, dis, qug tanguntur in ipfa ag 
, imprimis eíl ab omnibus mag! 
.men quoad concitandam iram 
.dandam mutuam pacem inte 
.Anjuflitiz leve ex defectu de 
. & id quod leve quidem eft, fe 


DIAS 

Y "E 
i5 p— 
RTT X 


-—— "EÉU 2x 


 * 
LJ 
[ aet 
IL. 
a 
Pn 
lt 
| ka 





- - 
A- -- 
"B. 
x 
bU ow. B 


Dreobliratione (he, : 404 
Dictum auiem elt lupra quaft, 17. iniufti- 
tiam , & obligationem reltipnendi meníus 
1andam eíle ex v1 concitandriram , & per- 
turbandi pacem ; (non fiat reftitutio , aut 
Bat ininria. N ulla jgicur eftconfequenriz 
ratio in difhcultrare modo propefita , id- 
qut facile conjicere quifque poteít à priori 
€x IEundamentis prius pofitis. | - 
Confhderanda deindé funr fingula feor- 
fim, quz aflumunturin antecedente, Con- 
tinencenim difficultates diverías , nec pen- 
dentes ab cadem penitus ratioae, Primum 
itaque, fi unus uni per. minucas lzfiones 
fzpérepetitas & moraliter, unitas infcra£ 
giave démum nocumentum , & admodum 
&gréferendumá pariente tenetur fub le- 
thali ad reftituendum tametfi non pecca- 
verit lethaliter. Tenetur veió ex contra- 
Qu fimpliciter involuntario;actualiter hic 
& nunc; valido tamen per mutuum ab- 
folutum lzdenris, & lx confenfum ex 
fuppofirieneejufmodi lzfienum cum ple- 
na circa fingulas deliberatione, Qui enim 
fic lzdit, babet, quctieslzdir, volunta- 
tem (fuperaddendi omni fuz anteriori 
eblipationi erga patientem eam, quz con- 
furgitex novalzfione. Vudécum accedit 
ad aovamlzfionem , quaultime comple- 
tur grdvita$ necumenti, & qua roindé 
SMS 


404 iati X X XIY. 
avitet We x memuiniffer aCtualitet 
zionum antecedentrum,haber volunta- 
rem fuperaddendi fibi obligstionem ultra 
omnes abligationes PEU SMS DR 
illis fuperaddita imponit fibi obligatio 
nem gravem reftituendi. Nempe 1mpo- 
fit'obligationem reparandi nocemencai 
aveconcepram, & acceptatam cum per 
&a deliberatione, & q rantumr fert ma- 
teria coritractus. 7-0 Rl B 3h) enu 
Explicaturhoc, & con irmatut beri Ad 
parvarum promiffionum, Cruia 8 quisiz- 
pius promitrar Tulium alio atj; alio cem- 
pore, & cum diverfa occafionc, arque mo: 
tivo promittendi immemor priorüm pro- 
miffionum, dum facit pofterrores promis-- 
fiones; tenetur proculdudio fab lethali ad 
adimplcetionem illarum, cum ventum fue- 
rit ad magnam fufmam pecuniz promilffz, 
Qnod nonalia profecto decaufa verum eft; 
quam quia quoties promittir de novo, 
vulc novam fibrobligationem adjicere er- 
gà promiffariüi ultraomnem obligarionem 
autecedenrem.? Si eaim non haberet vo- 
Iuntatem adjiciendi novam obligarionem;, 
fed folum renovandi obligationem praece- 
"dentem, poft quamlibet novarum promis- 
' fioaum multitudinem, deBeret folum il- 
fum Julium, aà que. & oblgavir per 


NSMOAIA. 


De obligatione, dre; 405 
primam promiffion&, Similiter ergo con- 
tingitin przíenti, Conftitic nimirum (u- 
penus dari ejufmodi contractum , ultro 
citroque acceprarum in omni actu injufti- 
tiz; & parer cum eíle validum quando 
adelt perfecta deliberatio, Peccatum ita- 
quevenialeinjuflitiz, tüuncíolum inducit 
obligationem gravem rcftituendi, cum in - 
€ludir in fe contractum validum reddendi 
quantitatem notabilem, feu fufficientem 
quantum cft de (e ad peccatum lethale; 
Vnde nihil deducitur pro fimili obligatio- 
ne,ex contractu conrentoin peccato,quod 
eft veniale ob, defectum deliberationis, 
Quia hic defe&us impedit valorem con- 
tractus, quoad ultimum ejus complemen- 
rum,quodadjicir voluntasinjulla nocen- 
di. Pro intelligentia, porro. hujuímodi 
contractus , eju(que incvitabilitate quoad 
omnes, & fingulas partes re(pe&tu lz dentis 
injuflé, oblervanda (unt diligenter, quz 
di&a funt in illa quaft. 25. 

Eadem fere ratiope contrahit obligatio- 
nem gravem reítituendi, qui per leves fin- 
gulorum civium lzfioncsfpoliat.commue 
nitátem. quantitate. notabili, e. g. qui 
vendendo vinum aut triticum aufert fin- 
gulisementibus ex menfura zíftimacionem 
9boli, atque inde. congerit criginca aw 

wur Cu, 





get $uafie X X XII. 
cencum: fcuta ulrra juftum pretiutmn ; auf |' 
componit libellum infamantem levite 
. fngulos communitatis , fedco genere in- 
famiz , qua ferpente per fingulos abfque 
ulla exceptione, communitas reddatur 
notaliter contempribilis, aut minus zíti- 
mabilisquam effet antea ; aut fimile quid: 
perpetrac in — falutis, ii inquam 
contrahunt obligationem gravem relfli- 
tuendi, tametfi quod di cillimum eft, 
uraccidar necab initio conceperint pro- 
po(itum inferendi eo modo nocumenrum 
notabilecommunirati ;; neque dum exze- 
. quncurpofteriores Izfiones leves, quibus 
nocumentum completurin ratione gravis 
ac notabilis; meminerint priorum lzíio- 
num , nec de illis dubitaverint, ideos 
): nunquam: lethàliter peccaverintj 
ummodo in fingulislefionibus aut et« 
£3 fingulos peccaverint venialirer cas 
plena. deliberatione. Probatur eadem rá- 
tionc, quz adhibita eft pro eventu przce- 
denti. Namquilzdunthoc pacto; hdbeot 
quoticslzdunt voluntatem faperaddendi 
novam..obligationem omai fusi antes 
riori eblipationi erga communitatem, 
ideoquecum poftremo peccant, confent 
tiuntobligationicirca raateriam gravetm, 
QUantQm, cà mata ex cosa Ve trerd 
"m CASU, 


Déeblgetóne bs; ^ — ^ 4e 


ipax eoipfoobligationisfub lethali; ac- 
uehzcobligatio contrahitur valide, & 
ccepratur , ut liquecex eadem quaft, 2 f. 
Miium itaquenon eft, fi etiam in hoe 
ofteriori eventu coníurgat oblipatio gra- 
isreltiruendtex folo peccato veniali ple- 
E deliberaro; tametfi talis obligatio re- 
ilrare non poflit ex ullo peccato ; quod eft 
enialeex defectu, dcliberationis, quan- 
oquidem illud peccatum continuer in fe 
»ntractum validum de re gravi; iftud , 
eró invalidum, Apparet r:gicur claré 
uantum interit quo ad iítos duos ca- 
1$ inter venialirarem. injuftitiz prove- 
ientem ex folo defectu deliberarionisfuf- 
cientisadlethale, & venialitatem aliun- 
Cprovenientem ; & quanam fit ratio di- 
riminisàpriori iater uurunquehocextre- 
ium quoad oblieationemre(liruendi ; nec 
erindéíc habere quoad i(tam in genere, 
uzcumque perindé fe habent quoadil- 
m in genere ; : 
Obífervandum autem e(t ctrcaiftum po- 
eriorem eventum unius leviter lzdentis 
nfüloscommunitatis, &-indé ptaviter 
"e communitatem , quantitatem bo- 
u menti debere effe multo majorem quam 
unus uni noceret. Quia ur plurimum: 
P.per fe plus affeiuntur bomines exea 
v'9- 


468. Quafiio XX XII, 

propria, quàm. erea communia, & 
perturbantur ac moventur ad iram 
mento zquali proprio, quam corr 
tatis. Quaproprer quantitas noc! 
illati communitau modo dico fu 
ad inducendam obligationem grav 
itiraendi, oportcoir, ut fit tanta; 
fufficit, ad commovendum & excir 
tantundem ad iram communitar 
fingulos in iila contentos prout co: 
inilla, quantum unu(íquifque com 
 tür, & cxciratur quantitate noc 
propiii, & particularis, quam fuper 
€um eR fufficere ad peccatum letl 
fpedtu cujuíque feorfim fumpti, € 
ii quorum finguli leviter lzduntui 
focietatis colligatione funt fpeciali 
vicem conjuncti, fed ita affecti ; ut 
doloris & irz fenfus, aut vix ullus 
fingulos de nocumento caterorum 
nocumentum tale fic, ut indé noi 
tet aliud rürfus nocumentum grave 
fus períonam determinatam, vela 
alios focietate civili fpecialiter c 
&os , nulla aut vix ulla quantitas 
inde diclis Min fufficit ad peccat 
thale, aut ad gravem obligationer 
tuendi, . Quia eo ipío ceífac ratio 
ipjuftiriz. (upra. exp Wars ex D. ^ 


&o 
^ 


-noce 
oe 


— 5E  —— 1» 
(uxft.17. Vnde fro hoc evetitit^appro- 
panda venit opinio univeríaliter afferta 
ib Angelo Medina, & Navarra, atque 
usiveraliter reprobata tanquam 1mptro«* 
babilisáczteris cum Lugo di(p.16. fect, 5. 
num. 48. cum ramea "neque hanc cenfu- 
ram mercatur pro iíto poftremo eventu, 
nec illam approbationem nifi procodcem, 
Verum ráles eventus prout hic propofitas 
elt videtur moraliter impoffibilis, Cerrà 
exempla obóminationis divinas adveríug 
|edenres per parvas laíiones adhiben- 
rur proverb. 15. & Deurer. 25. folum 
in ftatera dolofa & ponderibus diverfi 
«quorum ufus comple&cirur, ut paret 
criam directe concives lx dentis, vel fal- 
tem cos, qui inter fe tales funt, Videa- 
tur Cardinalis cum iftiufmedi obferva- 
tione ac diftin&ionc. | 

- Alltimus eventus indicatusin difficultas 
té; de cujus expofitione apitur, depluribus 
nécentibus uni feu perfonz, fcu commu- 
Bitati dupliciter contingere poteft. Primo 
ita wt omiies communi: co&ifilio infcrang 
nocumentum magnum juvantibusfingu- 
Jis reliques, impellentibus cenfilio,'nutu,: 
aut exemplo, vel teddentibusfeu abfolute, 
feu mapis in impedibiles coídem à cen- 
cue ümulianco ad aecendum visse 

9 3 


CASS 


rU euajltio. XX XIE 

üánguliexiguum nocumentum per fe ipfot 
iminediate exequantur, Ettuncomnes & 
finguli lethaliter peccant cenenturq; ad re- 
parandum cotum damnum. in defectü cz- 
terorum.. Quiatunc finguli funt cauía to- 
tius damaitotalitateeffe&tus, licernon ta- 
taliratecauíz. Vndeetz hoc modolz dendi: 
ulla eft difficultas-pro re przíenri, neque. 
cfkullaapparentia parizatis pre calurindelie 


berarionis. Fierif(ecundo poteftur nullus. | 


Ícorlim, & lecundum (elcviter pocentium 
habeat notitiam fimilium lzfionum; quas. 
cz ceri exequücur, vel ira.Íe gerar unuíquise 
que,tametfi habcat cam notitiam, ucnulle 
ex dictis modo, vel ctiam aliquoalio equi. 
valenti cxteris coeperetur formaliter, fed 
tantum pure materialiter, &:peraccadens ;. 
ut fi aliqua multitudine inique devaftanze 
vincam Caii, aliquis alius furerut obolum. 
in domo cjuídem;-vel racemyum ex. alia e- 
Ju(dem vinea, Etfi quidem hec medo ro, 
evenerit, non tenetur fub lethali ad. refti-, 
uitionem, qui fic execütus eft paream-Tano 


fonem, .Quz eft.cemmugier aucterum, 
feptenria quam docet. Cardinalis de Lus 


go; &.multiplicicerfuadet abincemmodig 


non pauci, nec. igwebiles auctores apuds 


epadem ubiiupr- — 
s 2M [EN Sax 


n 





Dt obligationt,cvc; AXE 
.Ratío à priori quoad urramque parcem 
ujus refolationis reddens dilcrimen iri- 
em à priori inter illas eít, Quia unu(quiss - 
uc injaíté lzdeosalterum co modo paci - 
"itur cum illo de reparando damno, quo 
10do damuum infert, ut colligitur ex fz* 
e citata quzíl, 15. utpoteex qua hecom- 
ia pendent. lgicur qui damnum infert 
ijta cum reliquis noecentibus focierate 
ociva, eo ipío confentit commuai obli- 
ationi ad reparandum totum damnum à 
: fimul cum cazteris illaaum. Voluntas 
aim fefe invicem juvandi, indivifim eít 
oluntasíc(c invicem implicandi obliga- 
oneteparandi totum nocumentum, per-- 
idc omninó, atque fiomnes & finguli no- 
:ntc$; dicerent pauienti ; nos tibi torum 
lud necumentum reparabimus ; atquc 
tiens confentiret in totum nocumen- 
im, fub ea conditione, aut certé abíque- 
to éoníenfu in nocumentum, uti femper 
cidit re(pectu injuíté necentium, acce- 
aret promillionem reparationis, At qui 
»cct, qua&do alii necent, aut poftquam 
À hocucre, (cu ad nocendum joa: parati 
illa cum illis inita focietate, nullaque 
&a conventione nociva cum iifdem;uule 
tenus confentit oblisationi reparandi 
tum damnum, Quia nullum celebsax 

s $2. Cox-. 





paciiceretur de 1010 0D61o, vel 1 
confcius, five non conícius, pat 
initi. Patetigiturex neucre m« 
di peccando venialiter cum pl 
raiione quidquam inferri poffi 
obligatieni gravi ex peccáto 
defectum deliberationis, atque 
pofle gravem obligationem ref 
peccato veniali ipjuftitis fi | 
contineat confenfum, vel impl 
explicitum im calem ebligatioan 

5 Supereft ramen adhuc alia 
códem pertinens, & egens ez 
peculiaris. Videtur nimirum 
obligationem non folum leven 
etavem reftituendi cx culpa le 
leviffima,idque non vi contact 


514: * * 


N 


De oblizatiene,che, 4x6 
eontinrentibus omijffe. Cuz profecto eft 
diligzntia oppofita culpz lcvifhmz. Cul- 
pa autem levis, & leviffima noníufhciunt - 
ad peccacum leihale, Ergoab(que pecca- 
to lethali, datut gravis obiigatio reftituen: 
di, neque id omneexcufat ab hac obliga- 
tione, qued exeulat ab eo peccato , tamerfi 
ez circamftantiz nen inrervenerint, quar 
in fuperiori difcurfu ponderac func pro 
coníenía graviter obligari in obligatio- 
nem gravem. — 

Pro intelligentia hujustextus exponen- 
dz inprimis (unc culpa lata, levis, & le- 
viffima, Culpa lata communiter definitur 
emiffio ejus dilieentiz, & circum(pectio- 
nis,quam plerumq; homines ejufdem con- 
dirienis adhibere (olent, ut fi liber comoe» 
datus foris ante oftium relinquatur, Cul. 
pa levis eftomiffio ejus diligentia & cis- 
eumípectionis', quam diligenriores illius 
artis & profcffionis adhibere (olent, ideft 
qualis plerumque non adhibetur.  Le- 
iffima veró' culpa eft omiffio ejus dili- 
gentiz, quam non nif diligentiffimi, & 
prudenriffimt adhiberi folent ; ideft qualis 
non adhibetur nift admodum raro. | Poteft 
hoc ipíum paulo aliter exponi in hunc 
modum. Culpa lata eft omiífio ejus di- 
ligentiz, ad quam omiffionem yes qos 


; 93 2S 


4404 Owuasfio XX XIT. 
ac fere femper con(equitur damnum, feu 
interitus rei: nec prudenter fperari potet 
'confecuturum non efle... Culpa levis eft o- 
miffio, ad quam non ita frequenter confe- 
quitur damnum ,. feu. interirus rei, atque 
prudenter fperari poreft, licet cum aliquo 
timore coníecururum noneíle, Leviffma 
culpa cft omiffio, ad qnam rariffime confe- 
oquirur damnü, feu interitus,.nec pruden- 
ter timeri poteft confecuturum effe, V erum 
flandum potius eft, prioribusexpofitioni- 
busac vocibus; quz videlicet fubinrelli- 
guntur apud omnes auctercs, dum nomi- 
nant triplex iftud culpz genus... 
Obfervandi& deindeeft, cum Cardinal) | 
dc Lugo, eandem omiflionem, quz in una | 
anateria, & refp. luuniuspeifonz M 
tz ad diligentiam adhibendam eft culpa 
levisaut etiam leviffima,inalia & tefpectu 
alterius effelatam ; neccafdem omifliones 
pro emnibus rcbus , & períonis pertinere 
&d eundem tuipz gradumacgenus. Quia 
prudentes, & prudentiflimi owintá pro 
diverfitatererum, & ftatus fui diveríam di:| 
ligentiam, & circumfípectionem adliibere 
folent. Necenim eadem diligentia culfto- 
diuntur à prudentibus gemmz, & globuli 
vitrei, fed omiffio diligentiz quz pro eu. 
odia viui cliex exis «ulg2, eto cuftedia 





De obligatione, tc. 4rc 
& qemmaz ellecculpalara, & fic dealiis ejus- 
|, modi, Etquidem pro culpa Theologica, 
; "&foroinieriorr ebfervandum. omuino eít 
j^ dftud rerum, '& períonarum dil.rimen, 
| Conftat enim non levirer peccatucum e(fe 
qui non adhiberer majorem circumípe- 
ét10nem,ac diligentiam »quando adelt pe- 
riculum occidendi hominem, quam qua 
fufficit ne peccet, quando adeft perienlome 
occidendi camem , aut equum alienum, 
Proculpaigitur Thcelogica gravi, autle» — 
si pondcrandz funt neceilario conditionob 
períonarüm, & rerum. 1 
(—OCÁt Jatiftz pro culpa juridica, & fore: 
externo uon obíervant uíque ad«ó 1iítas 
differentias, fed candem omiffionem, di- 
cunt culpam feu latam,feu levem, teu le- 
wilimam circa quamlibet rem, & relaceadi 
perfonas cuiuslibet promifcué conditios- 
is, Vnde dicere folent commodatarium: 
vx. g. fi contractus ccdar in eommodum 
domini tencri ad. reftitutionem folut ex: 
culpalata; fi in commodum folius cem- 
moedatairii teneri ctiani ex culpa leviffima ; 
4 in commodum utriu(que commodanris 
fcilicet, & commodarani teneri ex culpa 
lata, & levi; nop vegró. ex culpa leviffima,. 
& fic de fimilibus juxta legum civilium. 
diípoürienem pro fore externo, | 

$.4 XJiYctue- 


-—— -NN OG CHEE 


— 7 omm 


416 Ousfio XX XII. 

Dicendum jam eftad difficulratem pre« 
poficam. Ubiromiffio diligenriz vacat eub 
pa lcthali, ideoque non dacur culpa lata 
re(peGhiva ; hoc eíE (pectara rei & per(on 
€onditiene ; nunquam. datur. obligari 
gravis reftituendi, nifi forté ob repetitum 
ízx pé peccatum veniale plene deliberacum 
juxra dicta circa difIiculratem praeceden- 
tcm,aut obcontradtum validum quo quis 
&mplicité vel expliciré (e obligaverit e 
, €ialiter ad przítandam fummam diligen- 
tiam, & ad reparandum damnum ex culpa 
etiam levifima (ccutum. Quz duas exce- 
|o gtiencs ab omnibus.admircuntur; Prior 
| quidem de peccato veniali fzpe repetito 
9b ca quz fuperius dicta funt, circa pr£- 
dictam anterierem difficultatem. Poíte- 
zior vero. de cenrractu (peciali, quia per 
contractum fpecialem poteít quis fe obli- 

are valide, preur libet, ad reparandum 
MEUSGi etiam pure forruirum , & eve 
nicnsab(que ulla proifus culpa, (cu T heo- 
logica, fcu legali. 

His igitur przcermifis(uaderuraffum- 
pirum. Quia omais obligatio reftiruendi 
ducit originem ab hominum. mutua inter 
fe conventione univer(ali, uc fzpé dictum 
elt ex do&trina quzít. 15, confirmanda ul- | 
teriusinfra, Fieii autem aon potuir, ut o- | 

Xm, 






B end 





Be obligas: ex veniali, 417 
mnes in hoc univeríaliter convenirent, ut 
ex unico peccaro veniali refulraret gravis 
obligatio reftiraendi. Quia peccatum ye- 
nialce(t dc &cnere malorum mozaliterin- 
evitabilium, & quiliber facillime incidic 
fpccialiter in illud, quod in omiffione di- 


.ligentiz confiftir. Diligencia namq; con- 


traria requirit atcencillimam plurimarum. 


. eircumílantiaram obfervatronem, & prz- 


cautiónem. Rellitutio é converfo, qua 
eft materia obligationis pravis, eft opus. 
difficile ac arduum, cujus gravamen ple- 
rofque homines male vexat. Non potcft 
aurem omnibus hominibus. univerfalirer,, 
ac uniformiter plaeere, ut fit facile , ac 
pené inevitabile incidere in, obligatio- 
nem ufque adeà gravantem, & cui diffi- 
cillimé fatishar ;; maximé cum. ex. ejuf- 
modi obligatione nniverfali proventura: 
minimé foret unicuique [pes indemni- 
tatis in boais fuis, equalis periculo. ma- 
gni gravaminit ; quandoquidem. pofita. 
«iam cjufmedi obligatione adhuc, pec- 
catum yemiale negligenriz foret vitarui 


 adifhcile, &  rcítitutio itidem. difficilis, 


Quotus autem quifque eft, qui. velit: 
fpem conjuncam. cum periculo. valde: 
przponderanci, connaturalius igitur fuit; 
&. convenientius, ntamnes in cam vQ- 

| S «. p 


ar Qusffis X X VIT. 
Iuntatem cenvenirenr, qua reputarent, 
tanquam malum puré fortuitum, qued ex. 
.veniali omiffione , diligentiz proceffitlet 
in materiagravi. Facilius mimirum eft pa- 
tientem c ia tolerandu damno proprio 
adveniente extrinfecus per levern alrerius 
"jnjuriam,quam dene effe in reparaa- 
dodirmnoalieroexbonispropriis, —— 
|. Onvapropter in capite illo ultimo dein- 
juriis nomine imperindz , & nepligentiz 
intelligitur pecéatum Icthale, ut aflerunt 
Lcifius, & alii./ Nec nomine continpen- 
tium inrclbgitur 3ndiferiminatim quidvis 
abíolute poffibile evenire, fed quod fre- 
«quenter contingit, Id quod ultra datam 
rationefn univcríalem, hocfpecialiter per- 
fuader , quod fupeerit. ibidem Pentifx : 
Scire debuifli ex facto tuo injurinm verifi- 
eiliter pn contingere, Nec minori cum 
fundamento (ubintelligitur culpa lethalis 
' in Can. Cen[ulurfli 3. quzft, 4, ubi agitur 
| de homicidio parentum collocantium fe 
cum in lecto filios tencllos, unde eo- 
«um fuffocatio, ac oppreflio facilc con. 
fequatur. Jam leges civiles przcipien- 
tes in nonnullis cafibus reparationem 
"damni fecuti ex culpa levi, aur etiam 
!dleviffima, vel (unt accipiendz , ut vult 
&ardimali$ de Lugo, dg culpa abfolute 
qs, 





t 
l 
1 
L 

:] 





De quantit. veftiruen, "reo 
quidem levi, aut levifima, (ed quz refpe- 
&ivé fireulpalata, & coincidat cum pec- 
cato lethali, vel potius dicendum eit cum 
Scoto,Leffio, & aliis eas leges non abligare 
in con(cientia antc judicis lententiam, id - 

ue eádem fere ratione, qua idewa in fimili 
diaum eft quzft. 16. | 
Add: ficrinon poffe, ut omiffio diligen 
tix in re pravi, & capaci quantum elt de fe 
grs5vis obligarionis, fit venialirer tancum 
peccaminola: nifi ex defectu deliberatio-. 
nis fufficientis quanrum eíl de fead letha- 
le. Si eaim fufficienter advertasex tua di-- 
ligentiz omiffione gtave nócuti£cumific. 
gninerg prozimq, teque tencriad cam dili- 
peatiam pectas: utique lethaliter-càm o». 
mittende. Ab(urdum namqueeft dicerete 
Wonaifilevitet offendere proximui'eà dit. 
lipentiz;ad quamille habebarius,omiffios: 
pe pertecté deliberata, quz ipfi creat jactu - 
ram centum milliumaureorum, aut tegnt, . 
$1 autem delit dcliberatie fuffhiciens er (e* 
&d lerhale, eft ille ip(c cafusde quódb ini- - 
rio difputatur, ideoque mulla in auctorira- - 
tibus propofirie adducirur difficultas fpe-- 
calis. Concluditrur igitur poftremo nis - 
quam ex peccaro vealali injuftiriz ireful- 
tare polle obhparionem gravem reílituen- 
di, nii actus quo peecatur confentiár cum ; 


4:6 —— uifio XXXIII 


piena deli»eratione in obligationem ere | 


vem ; poffe vero fi in illam ita eonfentiat 
modo fuperius explicato, 

Vude patet ad rationem dubitandi quia 
licet obligatio non nocendi, & obliga:io 
reparandi damnum Íípe&ent ad. eandem 
virtutem, & pendeant ex eodem iure; po- 
tell camen variari obligatio ex voluntate 
nocenti$ impoaeniis fioi, obligationem 
impeíterum mijorem « am. fit illa , ad 
quam advertir explicicre, cum commitrit 
paccatum injufticiz ; atque variata fuppos 
firione, variacur opus pertinens ad julli- 
Gam, & exactum à jurc. 


1-* 
: z^ 


QUAESTIO XXXIII 


Virum aeceffe (ie, n fufficiat reflituera quan 
tum ablatum fuerat à. 


Ipxrvk nec femper id effe neceffe, 
nec (emper (ufficere 1. quia fieri po- 
teft, ut temporc intermedio. poft in- 
juriam illatam , & antequam fiac refticu- 
tio, muteturforrunalzíft, auclzdentis,au£ 
utriufque; nempe ut qui cunc erat dives, 
poítea (ir pauper, auc é contra, Atque er 
ujroyiscapite (ubfeguirur inzqualis obli- 


gatio relpectu cujulques TUS 
a Qui 


- 


, De quaniit, ve[Ht, 411 
(008 Qvi Exfit 1njulle ultra reftitutionem 
. feiablacz tenetur przterea reponere quan 
cum fufficicad (edandum dolorem patien- 
tis provenientem ex 1njuria ultraeum qui 
confurgic ex reamiífa, Quia ad id cogunc 
judices per fententiam, | Quod effet ini- 
uum, dea obligario fuperogandi non re- 
d lcacik ex formali lzdentisinjuftitia. Ne- 
«elTe igitur eft, ur injuíté accipiens re(ti- 
tuat Hid id, quod ablatum fuerat. 

R. Certum iraprimis eft ex dictis fupra 
ratione rei acceptz debere reflitui rotam 
rem;qua accepta fuit, fiquidem tota fuperte 
fit, in minus quatenus extiterit vcl 1a fe, 
«wclin fuo effectu. Effcctus autem rei funt 
rum res accipientis, cujus loco confumpta: 
eft res accepta, queque coafumenda erat, 
fi hzc illi fubítituta non fuiffenr; Quiz 
nemo per damnum alterius locupletior fie- 
yi deber, cum fructus prevenientescx re ac- 
cepta, five percepti jam lint, five penden- 
tc5, quia res quzliber domino fue fruclifi- 
eat, Ejus vidclicet e(t virtus fr&ctifera cu- 
ju(que rei, & quidquid in ca caufaliter 
continetar, cuiq; eft ipa res. 

Portó iater luctus reftituendos cen- 
fentur non folum paré naturales, feu qui: 
fponté proveniunt nulla aut vix ulla con- 
eyirentc induíliia, aur labore, ut fatus 

ESSEN 





] E. Du : 
41. &wafis XXXIII. | 
animalium, & arberum poma, fed etian 
mixti, feu ad quos zz qualiter, aut fere vir 
tus naturalis & induftria, aut]abor concur 
runt, idd; five natura przvaleat, urin fepe- 
tibus, vino, oleo & fimilibus, qui à T heo- 
logis dicuntur fructus naturales, five pre 
valeat induftria, ut in preciisrerurn locata- 
rum & fimilibus ; quz à Juri(periris di« 
cunturfrudtascivil-* ^ erum fructus mi-- 
xti,non nifi ded 'enfis, & zitima- 
tione laboris, rel r, At fructus pu- 
ré iuduftriales, fei 1m res ipía ferar - 
non eft de fe, fed fola inisinduftria pae 
rit licet,ad illes de — — irres aliena rame 
quam in(trumentü, non . ubjacent obli; 3. 
tioni refticuendi, fed fiunt ejus, qui adhi-- 
ber induftriam,fivz bonz, (ive malz hdéi 
poffeifor is fueric, Quia fua unicuid; indue 
ftia utilis effe debet. Vnde ad dominum 
gei folum pertinebit quantum zftimabircur 
ufus eju(dem rei,fcu inftrumentri, —— 
Certum dcinde eft omnia eadem debere 
reftitui ratione injuftz acceprionis, fcu 
Jafionis, idque non tantum quatenus exe 
titerint in fe, vel in fuo effectu, verum: 
etiam fi interierint, nec ullam 1nde cz 
peiitc utilitatem realem,qui necuit, Quia 
.pemini debet nocere iniquitas alterius 
Aarebus áb(oluté (uis, — Quapropter qui. 


WEN 


. Dequnntir. refituen.. 41y 
té 1x fit, debet przrerea reflituere o- 
lucrum ceffans, & damnum emergens 
idum prudentem aftimationem fpei: 

utrumque omnibus hincinde confi- 
is. Idque debet five lucrum celfans, 
imnum emergens contineatur in eo- 

illo genere bonorum , 1n quo lzfio- 
lé facta fuir, liveia diverfo. Omnium 
que indifcriminatim repatarioné effe 
'am, ratio dara zque perfuadet, dum- 
e nocumentum confíecurum fit ex a- 
ie injufta ; nec illud erat aliunde ni- 
ninns eventurum abíque cujufquath 
litia.. Nempe res fimiliter inreritura: 
. dominum; nemine etiam ipfum ín- 
ladente, nullius eft pretii. Dicitdr: 
n nemine injüftelzdente, quia nocu- 
"um illarum ab uno,1nferendum fuiffe : 
tero ; nihil excufat |zdentem de fa- 

Is enim de facto in fe fufcipit enusre- 
endi, quod fimiliter ad alium perti- 
er, fi alius de fato Izfiller, uti con- 
tin re eripta ab aliquo,quz, vel fa- 

eam deflruendi emenda fuilfet ab. 
Dictum nimirum eft fupra quzft. 15. . 
ide commutationem utrobique inter- 

re, quod ad hocpunétum attinet, 
ifficultas igitur folum fupereft an qui. 
le lafic, teneatur praterea ad aliquid. 

] Q9 


NT 





414 €£usffo, XX XIH. 
ratione culpz, Refpondetcum diftincis] 
nhe D. Thomasquzft. 61. art. 5, ante fen- 
tentiam quidera judicis fufficere fi refli- 
tuatur quaacum 1ajulté ablatum fuerat; 
oft fententiam veró judicis confurgere 
infuper. obligationem in conícientia id | 
adjiciendi,quod juder cenfuerit. Subdi- | 
ftinguitibidem Caietanus, Vel poena [ta- 
bilita per legem indigc! ad execurionem 
fui aliqa actione, ur m itcilatio, verbera- - 
tio, & fimilia; vel nulla prxterea iade 
actione, quia in fola privatione confiltit, 
ut excommunicatio, fafpenfio, interdi- 
Gum.& fimiles, Piiorj :naait non obli- 
gatim conícientia antt. enrentiam judi- 
cis,polleriorobligat. — . 

Verum fubdiftinciio iffa Caietani tan- 
git punctum latius patens, quam fit hoc de 
quo hic agitur, & agit ibi D. Thomas, 
Dantur nimirumlegespenalesnonfolum 
adverfus actiones iajuítas, & offenfivas. 
proximerum infuis juribus, fed eriam ad- | 
verfus alia. peccata. nihil nocentia: proxi- 
mis, vel non nocen:ia adverfus jus, & ju- 
fiiam. Deindenon eft upiverlaliter vera: 
«a doctrina, quia lex fpolians in param 
juribus circa bona pecunia zítimabilia. 
noa indiget ad fui executionem ulla a- 
$ionc petivit, bac tamen ebligatin cone 


! 


De quantit: reftituem. 4 f 
[Áeientia anre judicis [cnteuziam, Przte- 
rca D. Thomas, non agit de qualicumQ; 
poa actionis injuítz, fed de ea tantum, 
qua impomirur 1n favorem injuriam pafh, 
ut ipfi fatisfiat, & rollatur cx cjus ani- 
rio ofznfo preconcepta fuperaddendo - 
ponam cedentem in ejus urilitatem , & 
Iucrum, pro qua re adeft ratio fpecialis in- 
dependens ab uuiveríali legum panalium 
confideratione, 

Nempeoffenfionem,& pürturbationem 
animi, quam ipjufté paffus e(t qui palus 
&(t injuriam , non.cfle compeníabilem ad 
zqualicatem , uri paulo poft oftendetur, 
ficut eft compenfabilis ad zqualitatem ja- 
€&turabonorum, quz ablata fuere perinju- 
flam actiencm. E:ge farisfit obligationi 
juftiriz antecedenti fententiam judicis, & 
con(equéti ad injuriam ex natura rei con- 
ftituia zqualitate inter ablatum & refti- 
tutum, atque dc reliquo quoad compen- 
fandam offenfionem. animi, & rationcm 
farmaleminjuriz ftandum eft asbitrio jue. 

' dicis, nec eft ulta ante cjus féntentiam 6». 
bligatio fpecialis reftituendi, ac fuperad- 
dendi ultra quantitatem nocumenti illa- 
ti in bonis exterioribus; quandoquidem 
in novo Teítamento nulla datur lex di- 
vina aut humana dc fuperaddenda detes- 

ESENEEN 









416 Quafis X X XITI. 
minata aliqua quaatirate pro offenfio 
animi; & ratione formali 1njuria ur ad. 
vertic D. Thomasad primum z acque hz 
elt legitima quzitionis propofita: refo 
tio * [ufficere ninirum fi tanrundem st- 
ftituatnr quantum ablatum fuerat , dum 
nihil ultra precipit Tudex, 91 
Ad 1. Conftat ex quzíl. 10. & s1. ei. 
geutro illocapite variar quantitatem fin- 
ulis debiram, ' — vz:à ex utroque vd 
"altero doeenr ill riari hoc nfüpet 
diffhcultatishabenr aa  r(usfe;ut compo- 
pant eam (uam fente1 am cum doctrins 
modo tradita quz cít. mmunis, & indu- 
bitataapud omnes. ^  — - 

Ad z.Patetex nuperdictiscumD:.T he» 
ma, & videri infuper poflunt quz in eam | 
rem dicta funt quzíl, 25, circa differen- 
tiam inter reftirutionem, & facisfa&io- 
acm proprie talem., | 


QVAESTIO XxXIYy;: 


Vrrem reffitutio facienda [it jnxtA exifti- 
mationem nocentis, 


| InsTYvRoblizatienem plus, vel mie 
A aus reftirueudi nunquam pendere ab 

ij zítimatione nocentis. 1, Quia hoc 

- eft di (crimen vistucum quz ver(antur cir- 

. CA Wa 


De damne exi[mnto.. 4TT 
eapaffiones, & earum quz veríantut circa. 
operationes,urobligatioillarum menfure- 
rur exiltimatione operantis, iltarum veró: 
nequaquam; Quia virruresqua veríantur 
circa palhonesintiédunt medium rationis ; 
quz vcróà circa operationes medium rei fe- 
cundum fe ut dictum eft quzít, s. Ergo 
quantiras reftiruenda (emper, & upice de- 
pendetab inzqualirare caufata à parte rei, 
ncc poteit unqnam variari propter varic- 
tatem przexiftentem in exiftimatione; &: 


judicio nocentis. 


. 2. $1 quastitas reflituenda aliquande. 


effet meníuranda dependenter abexiftima- 


tione nocenris, femper deberet tsxari juxta 
candem. Quia lez reftitutionis femper eft 


.una&, & cadcm. Sequcla aurem eft abífurda 


apud omncs. 
^ R. Non cft dubium, quin fi quantitas 


 sgocumenti rei pía ilJaci fuerit minor,quam. 


exiftimavit ; qui 8ocuit, nón tezc2tur ie 


Ad refticuendum juxra fuam: zftimarie- 
em, fed praecise quantum re ipfa nocuit, 


Quia hoc (olum reftituto cemftituitur z- 
qualitas intenta per juftiriam, & ad nihil 
ultra zqualitatem tenctur ex juftitia, lo- 


quendo perfe; & nifi errer pravius!perfe- 


veret. — I. Quando autem eventus nocu- 
micnti fuperat inculpabilem exiftimatie- 


OS. 


RJ 





48 €uaffio XX XIV. 
ncm nocemiis, non conveai1ugot aH 
circa qnantitratem rellituendam., 
Cardinalis deLugo re(eonder poft ali 
non paucos cum dillinctiope ; wel enin 
nocumécum fuperans exillimationem ne] ' 
centis fuit realiter indillinctum ab ct l 
uod przco-noyir, qut injufté nocuit, ut| ! 
^ projecit in mare gemmam alienam cti 
ftimans eÉe vitrum, & Íciens effe alienui 
quidquid effer. Vel fait dem noc | 
tum realiter diftinctum, 1: refultans dein 
dc przter opinionem ; ut fi cembufhr (e- 
getes; & indé factum cft, ut combureretur 
etiam domuts prxter omnem opinionem; 
;& fufpicionem comburentis fegeres, — In 
priori eventu decet deberi. reftiturienem 
juxta Erie cae nocumenti reip[a illati, 
in pofteriori vero nonnifi quatenus prz» 
vi(um fuit, Keddit ratioacem dileriminis, 
quia qui projicir gemmam tametá exiíti- 
Amat eflc virrum, valrreimía prajicere eeme 
mam, & volirione execuriva vult visdd 
quod haber in manu quidquid illud fir. 
Ergo tenecur ad reparandum. damnum, 
quale reipía fuit, quia fic reipía voluit. 
Qi veró appoíuit caufam damni reipía 
fubfecuturi ignorans invincibiliter illud 
effe (ub(ecurarum, nec realicer, nec formae 
liger vult damnum reig(a fubfecutum, nec | 
4 ANSA. 


pe dynno exi imato; 419 
giSllud magis amplectitur volitio&e execu- 
ziva,quam inteniiva, fed refpectu utrius- 
que Íc habet meré peraccidens; & mora- 
]Jiter perinde zftimatur, atque fi nocumene 
tum omninó inopinatum, diftinctum rca- 
liter ab eo, qued przvifum eft, non eflet 
xeipía [ubíecutum. 

Verum hzc ratio difcriminis nequae 
«quam farisfacir, — Quia Ignorantia quo 
ad vim damnificandi perinde omninó cít, 
atquc ipncrantia quoad valorem rei. T o- 
ta namque vis damnificandi cft indiftin- 
éta realiter ab actione, fcu re nociva in- 
ferente recipífa maximum nocumentum, 
nen. mintgs, quam fit indiflinctus maxi- 
mus valor à re plurimum valente in (civ 
pía- Quare fi is qui perdidit gemmam, 
aut verum aurum exillimanseffe vitrum, 
aut aurum falfum, tenetur ad valorem 

emmz , aut auri veri; fimiliter is qui 
d edic cibum reipía lethalem exiftimans 
inculpabiliter effe caufativum folius ia» 
fomnii, aut levis doleris in capite, te- 
mebitur de toto damno corfecuto reipía 
perfead morcé hominis; Nenipevoluife: 
caufam neceffariam:damni, perinde moras 
liter eft, atqueidem damnum immediate, 
& in íc voluifíe, maxime cum privatio 
o9 uk 


Á 


REL 
LI 


[7o 7e (€- 9"us bm "m Fi. Q- H 


;gpe Apo o cc-cQ 0m 


410 Quallo X XX1V. 

boni fic indilinétaa quolibecincompolffi- 
bili cum eodem bono, ideoq; per fe iplum 
immediaté privet codem bono pro eo tem- 
pore; pro quo eft incompoffibile cum illo 
de quo alias;,ncc enim ad przíens mul- 
tum refert przterquam ad hominem ad- 
verfus autores diltinctionis, qua. dirccté 
impugnantür. 

- Ratio igitur paritatis à priori indepen- 
dens ab ea opinione de privatione, de(u- 
micurexeoquod ad eítimarionem,& elfes 
€tus morales actuum, tam bonorü, quam: 
inalorum perinde valer dillinctio rationis, 
arque diltin&io realis, uc dictum cum D, 
"Thoma alierumdQ; cofüuni & indubitata. 
fententia q. 2. devirt, Theol; & alibi non 
femel. Ergo datnnum effc diftiactum rca- 
liter, vel indiflinctü realiterab co damno; 
quod przmiffum eft, (cu exiftimatum fore 
analiter nihil variare poteft zftimationemy, 
& effectus morales actionum s fed quanti- 
tas prz ciía perrationem àquantitate dam-; 
nircaliter fubíecuti perinde reputabicut, 
acque fi idenrificata realiter minimé cum; 
ila fuiffet :- (icut reputatur ab omnibus; | 
quoad quantitatem feu. magnitudinem: 
gnalitie actus, db 

"Dicendum itaque eft univesfaliter ig, 
iiulla cvenxu. debexi. teftitutionem ultra, 

] B SEES 





"De damno ex:[amate. 431 
puantitatem innocenter exiflumatam à no» 
:ente, aullamq; obligationem relultare ex 
quantitate damni, & valore 1ei invincibi- 
iter ignoratis ita, ut ne dubitaverir qui- 
lem de ulteriori valore. aut vinociva, 

Ratio cít, quia inhumanum eít, ut ho-. 
nines-contrahant obligationem ex adtio- . 
ie (ua modo minime humano. Obligatie 
utem coníequens ad ignorantiam invins 
ibilem, contracta earcnus effet modo ini- 
(mé humane, quia homo quarenusigno- 
ar, nibil differtá bruco & agenteimanimas. 
p, Caret enim eatenus libertate, qua. eft 
Merzexiva humanitatis, & à qua pendent. 
bligationes contrahenda per actignema, 
£opraam.- E : je 
. Gonfirmatur ratione fuperius indicata. 
uft.-31. verfus finem... Quia nemo «re-- 
itur confeazitcin conuactum majorispos. 
culi, quam fpei, Volunras.autem coa- 
'Bticns reparationi damni minimé pra-. 
ifi, A (uporantis exiftimationem «conjicit. 
:majye periculum, quam fpem. Gravius: 
amque procul dubiagft (poliare (c (cien -. 
un bonis fuis in.compenfationepserogáne. 
is, quam ii(dem ab alio ignoranter pri-. 
ari. Quare communishominum confen- 
15 antecedeas eventus zque pofübilesre- 
»e&tu cujufyis, hic potius eft, ut reputens. 

ES Y 


a uafio XXXIY)- 
tur pro dammgis pure forcedüis quz áb ati- 
quo minimé exiftiman:e illata fuerint, 
quarenus ractlpabilem exiftimationem.& 
opinienem nocentis excefferinr, quam ut 
fpem ahquam majorem concipere, ac fun- 
dare voluerint non pariendi nocumentum 
inito cohtrario pato, ^ ^ 77 
"Confirmatur rurfas,quia nemo rationa- 
biliter irafcicur adveríus nocentem cum 
ignorantia nocumenti quaténus jgnora- 
vit, ac proinde non ageret rátionabiliter 
cum eo, fi hoflilitereatenusageret cam eei 
dem. Agetet autem hoftiliter, fi compel: 
leret ad. fubeundtm PI damnum; 
pte placationc fui, nec aliter eller redire 


ad priftinam pacem, ac benevolentiam! 


mutuam, Quare ad ratiohéiti difcriminis 
fapra affignatam dicitur in aGione; five 
mediaté, five immediate plus nocente, 
quam putavit auctor actionis, exceffum fe 
habere pure marerialirer quoad prudens 


tem operis zfíhimationem, atque ideo nul» | 


lüm catenus effectum moralem fpeéialem 
refultare ; acque realem igpoti cum no- 


to identitatem quidquam in contrarium 


valere. | 


Dictum autem eft üniverfaliter nemi- 


pem reperi ad reparandum d 
tenus fuit inopginavam ,ac iuexcog itabile, 
L . 


SR, 


-— - 





De damno exiffimata, 41] 
feu non timendum prudencer,, Quis nal- 
lum quoad hoc admittendum eit diferi- 
men inter eum, qui nocuit putans quauti- 
tatem; nocumcenti efle fufficientem ad 1c. 
thale, & eum qui putavit effc fufficientert 
folum ad veniale; cum uterque putavit 
efle minorem, quam teipfa Fuir, nec de o p- 
pofito dubiravir, quod raró ccntiugere po» 
teft. Licetenim qui putavit quantitatem 
elTc fuffi cientem ad lethale, eo 1pfo holtili- 
ter egerit ideoque meruiflc videatur, ut 
etiam cum ipfo hoftiliter agatur exigendo 
ab eo quantum reipfa nocuir, Quod me- 
ritum nequaquam ineftexillimanti quan - 
titatem eife venialem, H &c nihiloininus 
differentia, cui plurimum infillit Cardinae 
lis de Lugo, difp. 8$. fe&. 5, nulla ex parte 
Jabefa&tar vim fupetioris nofliz rationis 
univcer(aliter concludentis, $olum enim 
períuader facilius, ac rationabilius condo- 
pari venialiter, quam lethaliter peccant 
reftirurtioncm quantitatis ab utreque exi- 
ftimatz, Si enimexigatur ultra exiftima- 
ti'onem, ac prudentem dubitationem, nor 
hoftiliter folum agetur; fed eziam tyranni-, 
&é ac inhumane, 

Opponit Cardinalis paritatem ex incur- 
fione poenarum excedentium fzpe exifti- 
XQationem peccantiS, — Sed revorqnevot 


4M Bpafie XXXIY.. 
facilé & efhcaciter páritas. Quia quanti. 
ras paeng juftz non potell. excedere per fe 
juantiarem. culpa formalis, nec culpa 
jouglis poteft. excedere exiftimarionem 
peccantis circa gravitatem culpz, Ergo 
yo liter quantitas tei reflirucndz non po- 
teft e; cedere perfe quantitarem noc umena- 
1i daiftiedacam ànocente. Nem pé reftitu- 
tio correípondet nocumento proximi ficuc 
po:na culpz quatenus imputabilibus; id- 
que fimili prorfus modo pro culpa, & no» 
eumcuoto five levi, five gravi. Qua ipla 
uniformiras quoad leve & grave 1n pocna 
& culpa nocet fpecialiter iutentioni Car- 
dioalis volentis tueri difcrimen iucer in- 
juftitiam leviter, & graviter peccamino- 
fam ; cum tamen zqueécontingár penam 
peráccidens excedere culpam levem ac gia 
vem, ncuuam veró unquam excedere pos- 
fit per fe, Quzílio autem przíens clt de 
obligatione per fe nltra nocumentum exi- 
ftimatum. Concluditur igirur quantita* 
tem reftituendám nunquam pofle e(Te mia- 
jorem iscalpabilirer exiltimata, pofle ra- 
meu aliquando cffe.minorem, | 
' Ad r. Dictum e(t eo in loco, & fxpé 2- 
lias medium :ci quod. inrendit juflitia] 
&enfidetari relare ad. jus ejas circa quen 
operar ipía julia, Oftenfum aurem 


LI 
e 
* ; - 
py 





Dc damno exiflimato. 415 
eft nom competere jus patienti, ut fibi re- 
ftitnatur quantum-re ipfa Fait nocnmen- 
tum, quod palfus elt, (ed quantum incal- 
pabilirer exiftimayit qui nocuit. Arque 
eatenus reaccürad medium rei qui nocuir,; 
neque fi poítea per novum arrotem relli- 
ruar bona fide minus quam exiltimavig 

uando nocuit, propterea liberarur à tofa 
obligatione, fed tenerur luper eroeate, 
cum prrinum i&8noruerirc pofterior Error. 
Cujus nihil fimile eíl in aliis virti iius, 
uz verlantur circa pafliones. 
| Adz, Satis fuperque patet ex dictis (a- 
pra tatio differentiz, ob quam qui ininus 
nocuit quam putavitnon debeat reftituere 
uánrum putavit, fed minus ; ncn veró fi- 
militer plus debeat reftituere, quam rcipfa 
nocuerit, qui minuspocuirquam pütavir;, 
ideoque, neque femper, neque aunquam 
ftandum fit menfurz exiflimationis, quz 
przluxit nocenti. Quia (emper (atisfit juri 
pátieniis fitecipiat quantum amifit, & alis 


aado etiamfi minus recipiat, 
eu P : 


QVJESTIO XXXYv,. 


Virum'fcla mocentis intentio poffit. vari, 
obligationem rejlituendi ? 


IpnzTv& variare pofle. r. Quia 

materia aliàium virturum fola divi 

ficas intentionis ex parteoperantisp 
teft inducere difpares obligationcs ex, 
fi actio utilis alteri fiat animo benefic 
obligat ad gratitudinem, fi minus pon 
bligar idemque apparet in pluribus al 
aliarura virtuti exemplis, quz profeqt 
turlaté Cardinalis de Lugo difp. g. fedt. 
Ergo idipfum accidere poteft in. mater 
julticiz. Nec enim apparet ulla quo: 
hoc pun&tum differentia. inter ipfam , 
alias virtutes. 

2. Sola diverfitas intentionis efficerep 
teft, ut quis conftituatur, vel non conf 
tüatur jn rationc caufz moralis refpeé 
effe&us confecvti ad cius actionem, ut p 
tet in cadem tentatione denominante d; 
monem vcl hominem caufam peccati 
tentatione fuboru , minime vero Deun 
quia illi intendunt peccatum, Deus ve 
minimeintendir, Ergo eadem fola dive 
 fKitas invenüonis efüceete porerit, ut a 
: w 





De intentione necenti:. 417 
quis fi fit cau(a moralis nocumeati refultan- 
tis proximo ex (ua actione, ramerhi non fic 
induéctiva illiusez fua natura, Caufalitas 
aüreminoralis in damnum proximi inda- 
cit obligationem re(tiraendi, Quararioge 
movetur Va(íquez. 

3. Viderur inluperabile hanc in rem ar- 
gumenrum defumi ex lege iecunda $. zdes 
labeo ait, ff. da squm pluvia arcenda , ex- 
que aliis fimilibus precipienribus repa- 
rationem. damni fecuri, fi cale damnum 
intentum fuit ab auctore operis, ad qvod 
con(ecutum eft, minime vero feclufa in- 
tentione damni, Vnde hoc idem ut cer- 
tum fupponere videntur quam plurcs aus 
&ores apud Thom. Sanchez lib, 2. cons 
fil,Cap. 1, dub. 5. recurrentes ad inten- 
tiónem operantis , aut omttrenris pro o. 
bligatione, au: de obligstione re(tituen- 
di. Ergo dubitari non poteft, quin inten- 
tio nocentis fe fola futhciat ad varian- 
dam hanc obligationem, 

, R. An intentio nocendi poffic aliquan- 
do rac 1ccre, vel augere obligationem re- 
ftituendi, non ad fu:uram, fila aon ad: 
fu ifer, ramefi cztera omnia adfuifler ca- 
dz ; maxime vero fi adfuiileut przcocni- 
tio polli»ilitatis nocumeznti. coniuncta 
«um pertuafione moralitet. cerca. ied 


418 Quafio XXXV. 
non effe (ubíecucurum ad ralem ationem;. 
& ramen de facto fubfecutum eft ad ipíam. 
A ffirmant, & negant graves, nec pauci au- 
&ores, Dicendum aucem eflintenrionem | 
noceatis fe lola nihil 4d rem facere, nec - 
vauare poffe obligationem relliruendi. 
Cui fenrentiz favenr Thomas Sanchez, 
Leffius, Navarra, Turrianus, & alii, Quia 
jus rtoprietatis unicuique conveniens re- 
fpe&u fuorum bonerum tautum indirecte 
extenditur ad actus internos voluntatis, 
uarenus funt caufarivi alicujusactionis 
dicetlé contradicentis eidcm juri,  Ereo 
quando actio exércita, ex intentione ut- 
cunque alias mala, non fuerit contraria 
juri alterius, ea intentio non erit mala ma- 
litia injufticiz , fed invidiz, inimicitiz, 
vel alterius fimilis vitii. Confirmatur quia 
Kola diverfiras intentionis non poteít eBfi- 
cere, ut defit zqualitasbonorum,perjulfti- 
tiam intenta, ut peifeparer, Ergo non po- 
teít facere, ut actie excarior, alias nom fu- | 
tura injulto, firinjufta, adeoque indu&iva 
obligationis reftituendi ; hoc eft uc fit in- 
ductiva inzqualiratis, & obligationis re- 
parandi zqualitarem, 
Ad 1. Hoc eft difcrimen inrer juftitiam,, 
& alias virtures morales, ut illa in medio 
161, ille in mecáio vaawss «ouGtaur, uci 
XXSOSC 





De intentione nocens. 43 9 
expofitum eít quztt. 9. eamque medieta- 
tem refpicit jultitia relate ad jus alterius,. 
eoque folo eàm metitur ; cum aliz virtu-. 
tes aliis rasionibus nitantur, Perverfitas. 
autem inteàtionis folnin recedit à medio: 
rationis, quando fectufa intentione, nulla: 

eit injuftitia in actione fecundum fe, ta- 
metíi fiat cum perfecta alias rei ipfiüs Coe 
gnitione, ac deliberatione, neciatentiofe-: 
cundum te przcisé confiderata fube& juri: 
alterius, ut per fe patec.. Aliz virtutes re- 
fpiciunralia motiva, & medietatem aliam, 
Yatiabiiia ex intétcione operantis, ad quam: 
etiam immediaté & fecundum fereferan-- 
tur. Nullaigiturclt pari:asebjectionis, 
Ad, Diftioguitu: antecedens, fela di-- 
verficas intentionis efficere poteft, ut quis: 
conítituatur in racione cau(z meral:s in-- 
jufté agentis formalirer, negatur antece- 
dens ; agenriscótra eharitatem amicitiam, 
benevolentiam, milericoidiam, & fimiles: 
virtutes coacedicur antecedens, Ratio die 
fcriminis pater ex fundainento varitatis, & 
ex re'ponfionead i. Comparatio illa Dci 
& dzmonis,aut hominisnihil vrget. Quia. 
illud difcrimen non oriturex iol diverft- 
tace intentionis, fed eciam & imaxime, at- 
que tidicalitez, quia deiicn & homo te 
nentur, àd non ieGncandum ;. Deus xe 
T4 «9w 


440 Qesafiio X X XV. 

non tenetuz, ut non tentet ceo mcdo & fet 
fu quo id illi eft poffibile ; ideoQ; illis tri 
bueretur peccatum fequtum ex tenrationc 
zainerfi illud míinimé intendiffent, (ed can 

tum contempfiffent feeuti alia meciva. 
" Ad 5. Leges illz civiles nihil continen 
cón:íia conclufiohem pofitam fab termini 
quibus ca norificata e(t, & fub quibus exa: 
minatur à Theologis quzítio przfens. 
Quia Jurifconfulrti non refpiciuat ad in- 
tentiopem pure internam fecundum fe, fec 
ad actiosem vel omiífionem , quz ralem 
intentionem nocivam prafuppouit per fe 
Talis autem, feu actio, feu omiffio eft in. 
jufta ex fe, & inductiva obligationis refti. 
tuendi,rametfi ablic intentio formalis no. 
cendi. Quia e(t inductiva damni alieni, 
vel abb; ullo commedo proprio, vel cum 
eo commodo, quod eft contra jusalterius 
Nemo enim nifi per accidens ex pratum. 
priione bene fundata gravatur per lege 
quando facit auc omittit id ad quod fe 
cundum fe hibet jus; hoc e(t id, in qui 
favent ipfi leges, quamcunque demum 
intentionem yerat puré interiorem actio 
ne exteriori exiftente conformi ad lege 
uoadomnia exteriora fecundum fe. Au 
&ores vero indicau in objectione, vc 
hun 


EE 


De re[Hitutione partis. A44 T 
hune eundem tentum fecuri funt, vel ab- 
erraruat à vCIO,- 


QVESTIO XXXVL 
Vtrum re[litutio parris debiri poffit. liberare 
ab obligatione gravi re[ tuendi. 


IprrvR liberare poffe, t. Quia ea- 

dem lege, eodemque modo tenetur 
unüiquilQ; ad reparandum damnum 
illatum, qua & quo tenebatur ad illud non 
inferendum ; fiquidem dictum cit (upta 
urrumque actam effe eiufdem infima [pe- 
ciei, eodemque jure patientis moveri 
adzquate, Ergo nemo peccat lethaliter 
ferentioue cius precisé partis, cuius folius 
ablatione non peccaff:t lethaliter. Ergo 
libzrari poteft ab. obligatione pravi pet 
ze(ticucionem folias partis debiti retento 


reliquo, caius ablatio nen fuiffet pecca- 


tum lethale, 

2, In marzria honoris qui noczmentam 
grave prius illatum ita imminuir,ut am- 
plius non fit grave, non (ubell deind': o5l1- 
gitioni gavi celle tuendi, ac reoaraadi pare 
tem damni quiz fapez et Ergo aimilicér 
dicend im eft 1n re pecuniaria, 

03. Qm alias non obligacus obátrinxitfe 
voto ad dicendum o*hicium diviauai, & f& 


T; ENS 


* 


P 


yw" Ouefia XXXVE — 
aliquando intermififler, ad illud dicen- 
dum bis die équenri ; liberatur ab obliga 
tione &tavi, fi die (equenti dicat fecunda 
vice uique ad parvam quantitatem , qua 
pratermilffa die przcedenti, pro quo com- 
peníat, non peccaffet lethaliter. Elt au- 
tem eadem prorfus proportionslis rati 
de reftitutione, &. compenlaxione pedi- 
niz lublatz. 
R., Valde percrebuit apud auctores mo- 
 dernos fententia affirmans eum, qui relti- 
tüit partem debiti , qua füblata non pec- 
callet initio lethaliter, liberari ab obhiga- 
tione gravi reftiruendi, quam contraxit pet. 
peccatum injuftitiz in re pecuniaria. Di- 
cendum tamen eft non prepterea liberari 
ab obligatione gravi cx natura rei, Quia 
qui lzíus fuir quead quantitatem fuffi- 
cientem ad lethale, eo ipfo acquifivit jus 
adverfus lxdentem ad. exigendam toram 
illam quantitacem fimul, potefld; proinde 
utendo jure fuo nolle acceprare partem, fi 
fcoríim offeratur; vel etiam acceptare; fed 
Íub ea conditione, urtali deindetempore, 
autoportunirate (uperaddatur quod deelt, 


& non aliter. Cum enimabfíolure debea- —— 


tur tota quanriras fimul, feu fimultanoe: 


tortus quantitatis reddirio, non excedet 
&icditor Xmicses SS QR ure (uo ca- 


^ 
kd 





De re[litutione partis. 445: 
det fiveadxzquate,; live eziiam inadequate, 
fi tocan &imul quanriracem, & non alicer, 
velie, Vulc euim quod debetur, & uci de- 
becur; & licet ipli velie catcretoza quan- 
ritate, dum non poteit habere nili partem 
ob iniquicacem debiroiis, 

Vnde fit ut non pollit cenferi creditor . 
condonare eam parcem, quam non vulc ac- 
ceprare abfque reliquo, Quia nemo cen» 
(ztur ecdere jii fno quoad fub'tantiam 
rerex eo. przcisé, quod velit iodivifim uri 
jure (uo, etiam quoad modum debitum | 
ipfi imul cum fubítantia.. Quapropter qui : 
reftituit partem debiti , patte. alia reten^ 
ta, falrem fi hzc fit norabilis compara-. 
tione facta cum ca qux reílituitur, nihil! 
feciffe repurandus eft ; nifi cum .(uffi-; 
cienti fpeciali fundamento prefamatur: 
in creditore voluntas acceptrandi partem, . 
quz leoríim redditur, tametíi reliquum. : 
ab(olute negetur. * T 
. Wemwm iftiufmodi przfumptio non eft 
facilis, & indiget fpeciali fandamrnto., 
Quia plerumque contingir creditores. mas : 
gnarum quantitatum nolleacceptare pats: - 
tem debiti oblaram. eum. voluntate nun-, 
quam reddend! reliquum, prz'errim fi hoc 
fit notabile refpecta partis oblarz. lilud- 
hRimirum ipfum, quod f (oluta deeexevos. . 


444 Quifio X XXVI, 
accepiacerar inenter ; recalatuc commvre- 
mter fifit pars debiti , maxime vero h fie 
parva pars , ut paret eff? qi quanricatem 
rei pecaniz fuincientem ad lechale redisit 
ad (uHhcieatem, Prefamotiones autem 
nonlicet facerc ab(que fpeciali fandimcen- 
ro, nifiíecundam pleraaque contingen- 
tia, Addele lentem injuíteé quoad quan- 
ritatem fufficiearem ad Ierhale, eo. rpíoa- 
gere ho'liliter cum lxfo, & in(upet age 
ré fraudulenter éüm eodem, dum vult 
liserziiàmaznoonetreperparvam compe: 
iationem, Non aurem facilé prefumitur 
p*rleimpetirum haftiliter velle nihilomi- 
nus; amicabiliter excipere redeuntem ia 
crariam £iudulenrer; & diminuté reren- 
tà materia offeafionis quoad parcem notà- 
bilem ; fibique potius cenrans providere 
quamIzfo, Difficilior namque ell redicus 
in benevolentiam', ac pacem quam bene. 
volenti & patis con(ervatio; ileoq ie. 
non przfumitur prudenter füb eadem coa- 
ditione, Tenetur aurem qui lxfit fa- 
tisfacete juri patientis, quatenus per 
fé fafficit idein mutua pacis, & 
bencvolentiz , ucliquet ex dictis quat, 
27. ' 
Coacladitur igitur eum, qui injufté in- 
tyi diam (ufciens ad letlrale non "li- 


Bt 


. ; 

d p PED TN x 

* $ ^ -—— 4 V V ^ 
AE : 


Der rc Jus titrosé partir. 44T* 
berari ab os!igarione pravi reparandi il- 
lud per reparacioaem ejus pracisé partis, 
2. demp»ra quantitas nocumenti non 
millet ab 1aitio (utficiets ad lethale ; fed 
nece(iz effc ad eam liberationem, ut repa- 
rct totum nocumcarum, vel faltzm ut 
ram exienuai fic comparative párs relicta 
abíque reparatione, ut. exiltimari pruden- 
ter poffit, eo noa obftante acceptare ab- 
folure creditorem. eam. partem , quz (ibi 
redditur, rametír reliquam partem nom 
progterei condon?t, acque hzc profecto 
videtur comntunits hominum exiítimatio 
' naturalis, quam noa ica comaraniter coa «- 
tinzit elfe Zal(am ac inanem , quoad tes 
ufíque adeo palpabiles, & pendentes ex 
animi difpofitione uaicuique noulfima 
p*?t experientiam, quam commane elt, ut 
auctores noanulli deludantur, ac impli- 
ezutur confequenriis, & rationculis, ac 
paritatib"s apparentibus, 

Ad r. Non ita contiagir, nolle unum- 
quemque retinere reliquas omaes res fuas 
q11ndo ei aufertur injufté pars earum ali- 
qua, (icir contiagit golle acceptare par- 
rem de5iti prz(ecrim exiguam abíq; reli: 
quo, maxime verà quin do ea pars offer- 
tur à deoitore merito exolo, & de novo. 
provocante ad. iram medo rcftitucionis. 

m I ü TShxW- 


446 e Suafio XX XVI, 

maligno, & per verfutiam coreupro.. Ergo 
non tenet pariras, Deiadecreditor acqui- 
ivit novum jus racione injuria, & holti- 
litatis exercita adverlusiplum. Undeance 
& polt injuriam ell idem jus quoad quan- 
riracem rei ; fed divecium quoad modum 
iiam habendi, & vaiiaco jure, variarut 
eatenus obligatio, 

|. Ad 2. Ia maretia honc risalia longé 1a- 
tio cit, uccolligi porell e» dictisquatt. 2:9, 
necaon quzít 16. de nacura & conditione 
honoris, Conílat enim ex 115locis honor; 
& famz renuntiari validé: minime poffe, 
nifi cum lucro fpitituali aliunde majori, 
vel (altem zquali ; idque neque quoad to: 
tum; neque quoad partem, Vndequi gra- 
vem honoris jacturam paílus cft, nullam 
potelt validé refutare partem reítitutionis, 
Íeu compeníationis, tametft alia quantae 
libet pars nequaquam reftituatur ab obli- 
gato ad totalem compen(ationem, Acin. 
re pecuuiaria poteft creditor nolleaccepra- 
re parcem debiti fejunctam à parte altera, 
& licet ipfi carere interim tota quantitate 
ob contrariam naturam, & cendirionem. 
rei pecuniariz fubftantis magis liberz cu-.. 
jufque facultati quoad jacturám vel a- 
Qualem ejus defectum licitum refpectu a 
damnificau, Qyaate consti sxxecedcüte 
Begarur coniequAo dis. | b 


De reflituticne partis. 447 

Ad 4. N egaru, (imilirer poffe non acce- 
prari à Deo parrem officii quz perfolvitur. 
Quia recitato ejus parrisell bona, & lau- 
dabilis ; atquc fieri non poteft, uc nonpla- 


ceat Deo quod ctt bonum & laudabile . 


quatenus bonum & laudabile e(t, in Deo 
aurem idem eít acceptare bona opera no- 


ftra, eadem illi placere, Non ita fe tes. 


habet in voluntate hominis quoad pecu- 
nias, quarum vidclicet pars poteft válide, 
& licitenon acceprari, fi offeratur fejuncta 
ab altera parte eque fibi debita, Concedi- 
tur igicur fimiliter hic eriam antecedens, 
& negarur confequentia, his ramen non 


obítanribus non eft u(queadco reproban- . 
da contraria fentenria circa rellicurionem.- 


debitam przcisératione rei inculpabilirez 
acceptz, Quianon militar pro hocevenru 
confirmatio faperius adjuncta ; nec fun- 
damentum principale ufque adce cenclus 
dir aperte, 


[] 


€ 


QVESTIO XXXVII 
Vtrum impotens reffituere i» proprio genere 
tenoatur fupplere ex bonis alteri us, 
generis. 





InzTrVvR teneri. 1. Quia ab(ardum 

eft eum qui furatus eft obolum. obli- 

gari ad reparandum damnumiliatum, 
eum autem, qdi eccidic hominem, ad ni- 
hil ea decaufateneri. Ad nihil autem te-.— 
netur, fi nulla effet obligacío fupplendi ez 
bonisalteriusgeuneris, Qa vita hominis 
eft irrepatabilis in proprio genere. ' 

2, Qui non pote(t reparare adzequaté 
tetum damnum illatum in re pecuniaria, 
non propterea excufatur àceftitutrione ejus 


patris, quam exhibere potet, Ergo neqae 


is quilzíit in honore & (ature, & non po- 
teft farisfacese in proprio genere, excufa- 
bitur à parte reititutionis per pecanias, 
quarenus eam exhibere poterit, 

3. Dote(t judex falcem ex zquo, bono 
przcipere, ut fiit compen(atio per pecu- 
nias pro honore & fanitate, quatenus ipfi 
vifam fuerit, quando non poteft fieri re- 
parario damnt in preprio genere. Ergo 

ociplum committi potuic arbitrio lz- 
dentis, €«& quid:m potuit, credcadm eft 


Qo o5., Sao 


De reflitut. in alio gen. 449 
commifífum ica fuiffc d» facto ex cofnuni, 
& naturali hominum có(en(u, ne frequcn- 
ter accideret, utinjuftélzfus omni prorfus 
compenf(atione careret, & ne impotcentes 
ad reftituendum in proprio genere perge- 
rent injufte agereabíque frzno. 

R. Bona cjufdem generis dicuntur, quz 
habent menfuram aliquam communem: 
diverforum veró generum qus talem men- 
furim nullam babent; nifi forte puré ar- 
bitrariam, & quoad aliquem cfcdum: 
non vcro quoad zqualitarem. Arithmerti- 
cam, feu reiad rem reducantur immediate, 
& (ecundum fe. laquiritur jam an qui in- 
famavit aliquem , aut dehonaravir, nec 
poteft, feu famam, feu bonorem in propria 
fpecie reparare, teneatur aliquid & quan- 
rum pecuniarum rependere; & fimiliter, 
an & quantum aut pecuniarum , aut fa- 
mz, & honoris rependere dcbeat qui 
percuffie; auc. mutilavit irreparabiliter, 
aut occidit ; eademque eíl quzftio de re- 
paratione pecuniarum per augmentum 
honoris, aut fanitatis. 

Dicendum eftcumLeffio, & aliis phuri- 
bus neque pecunias pro honore; neque 
eaí(dem, vel honorem pro vita & fanitare 
deberi ulla ex parte, Quia veró eadem 
os.ninó videtur efle ratio de cempenfa- 

| XQ 


459 &u«fio X XX VIT. . 
tiene pecuniarum per honorem, aut fani 
tatem , dicitur univerfaliter impotentem 
relticuere im proprio gencre , ad nullam 
prorfus reftitutiónem teneri direct, & an- 
t& lentenciam judicisinquam directe Quid 
manifcítum eft infamantem, & percutien- 
tem, ac eccidentem rencri ad reparandum 
totum damnum pcecun:arium inde emcet- 
gens; Necnon torum lucrum ceffaos tam 
Iefpe&u infamari, feu percuffi, quam re- 
Ípectu qüordinlibet aliotum ad quos de 
jure. pertinerent ejus pecunia quatenus 
ferriaeene dcjure, & non folum ex libera- 
itate cjue, qui immediate paffuseft inju- 
iiam. Proquarezítimanda efteriam pru- 
denter (pcs incerig lucri, & periculü dam- 
.Bi. Digitur rurfus ante fententiam judi- 
9:. Quiacertum ámiliter eft poüto arbi- 
trio judicis eju(quejuffione circa compea- 
fationem facieadam pro iniaria per bena 
diver(i generis, teneri in confcientia con- 
demnatum ad exhibédam quantitatem ab 
«o determinatam, fi quide przcipic quod 
juxtaleges conducit ad bonum cominune, 
& ad emendationem injuriantis, atque ad 
lenimentum doloris in patiente. 
Hisigiturprzfuppoficis probatur dere- 
liquo conclufio à nonnullis, Quia quane 
tulacumque pav Wenous, & Glatis orat- 
7 qSSÀS. 


De rsffir. in Alio ge. 41x 
ponderat quibulvis divitiis, ac proinde 
nulla eriam minima illarum jactüra poteft 
per iltas unquam ad zqualitatem com- 
peníari, vel etiam ex parte, quia nulla 
datur pars totius intrinlece 1epupnantis, 
Vbi autem zqualitas eft impolfibilis per 
fe, nullus eft locus intentioni jultitiz 
teudentis per omnes fuos actus, vel ad 
confervandam , vel ad reparandam zqua- 
litatem adz quete fi poílr, (in zninus (al- 
tcm inadzquart, 

Verum hzcratrio fi quid probaret, con- 
&luderet plane, vel sullam iniuriam ut- 
cuhque magnam in re pecuniaria effc le- 
thaliter peccaminoíam, vel quamlibet ut- 
cumque levem ceatra benocem , & (alu- 
teni 'cffe fufficientem ad lerbale. Quia 
quod cít maius co quod fufficit ad letha- 
Je , fufficiens plane cítad lethales infuf&- 

—. ciens veró quod cft minus, quam quod 
eft infufficieps. | ! 

Deinde, ut quzvis pars minima hono- 

. fis & falutis pra ponderet abfolute quibus- 
toovwis divitiis in ordine ad: ultimum, aut ad. 
^— aliquemalium finem ; certe non przpon- 
derat in ordinead permovendum animum, 
& quoad vim diflolutvam mutuz benc- 
volentix, & focietatiscivilis, Paretenim 
magaum quoad hzc moraentum «&« so- 
SESS 


$t , Quaffio XXXVII. 

irum in pecuniis; & in plerifque homini- 
bus majorem doloris, & irz fenfum exci- 
tari propter magoam 3llatam jacturam, 
quam propter levem infamationerp , aut 
percuffionem. — Neque veró eft per acci- 
dens quoaá humanas commutationes, 
quod plerumque evenir, eftqae conforme 
judicio, ac appetitioni comuni. hominum 
circa res przfertim naturales, nullaque fa- 
&a fuppofition- eirca ángulos accidenrali, 
Cum ergo juílitia eum in fincm imme- 
diaté rel iciat, urliqucrex quz(t. 17. pa- 
tet , quod ad hane virtutem attinet , no& 
przponderare quamlibet partem honoris, 
& (alutis quibusvis divitiis ; ime. poffe 
aliquam iftarum quantitatem alicui illa- 
rum gradui prepondcerare; eaque ratio» 
nc; heri ut aliqua. injuria; adver(us ho- 
norem , & falutem fint leves ac^veniales, 
aliqua veró adveríus divitias fiat é con- 
verfo graves ac lethales. — — 

Apparet przterea ex his infufficizntem 
fimilitereffe quandam aliam aliorum pro- 
barionem ab iaconvenienti, Ex quo vide- 
licet, quia fi deberetur compeníatio pet 
boda alterius generis, fieret uc, paffira de 
pauperafcerent homines, & quam facilli- 
mc cx magnis forcunisdeciderent in fum- 
mam miícriam , teddercacurque infelices 


qw. | 


^ 


| De refi. in alio gen. 453 
propter culpas admodum leves, quia in- 
famationes, dehonorationes , ac percus- 
fioneslcvesfunt admodum frequentes, at^ 
que eft difficillimum ab illis omninó ab- 
ftinere, Elt verà (zpé impoffibilis com- 
peníatio illarum adaquata in proprio ge- 
nere, ac proinde frequenter fieri deberet, 
' pet pecupias; & cum nullz, aut vix ullz 
adzquent jacturam utcunque parvam ho- 
noris & falutis, fequeretur inconveniens 
propofitum, Vndé ulteiius fieret, ut plu- 
res fponte, daraque opera excitarent rixas, 
& provocarent proximos maximé pecu- 
niofos ad iram hocanimo, ut accepta in- 
juria parva in honore vel falute accipe- 
rent deinde in compenfationem vim ma- 
gbam pecuniarum. 

Apparet inquam probationem iftam 
non efe fufficientem. Quia jam eftebfum 
eft (ummam pecuniarum non ufqueadeo 
magnam, & quz non (íuffhiciarad mutan- 
dam norabilicer fortunam hominis poffe 
quoad fincm intentum à juílicia przpon- 
derare parvz jacturze honoris, ac falutis, 
Idque nen leviter confirmar poftrema pars 
inconvenientis prepofiti defrequenti am- 
bitione eju(modi injuriarum pro habendis 
in compeníationem pecuniis, Necenim 
frcquenti ambitioni expoficum cft; quod 

| ENSE 


A14 Su XxXVI1I. 
' minus zflimatur, comparatione eius quod 
z (timatur plus juxta communem ac vul. 
garem hominum appretiationoem, — Quid 
quod neutra ex bis ratione probatur noa 
poffe honore, & falute compenfari inju- 
riàm fa&am in pecuniis; dequotamen ez 
dem debet cffe ratio, 
^ Legitima igitur probatio conclufionis 
eft. Quia non divertorum generum neg 
poffunt fibi invicem fubftitui in ordincad 
placandum animum, & ad (cdandum iratn 
provenientem ex jactura utrorumvis co» 
tum. Actascnim erga unum gceuus diver- 
ti poteft ; ninui;aut auferri non poteft ex 
affc&u ad aliud g*nus ; ideoque nencrum 
loco alterius f'ibinuare poteft.pro tempe- 
rando, ac rcordinando affectu, Nempe 
quod philotophus dixit 8, ezh. 6. ipoffi- 
bile ejf plures intens2 diligere; optimc D, 
Thomas q. 7. demalo ; quz eft depeccato 
veniali, art. 2.ad 12. reftiinxit ad amorem 
eiuídemirarionis, Necenim fi quis habeat 
multos amicos, propterea minus diligicfi- 
lios, aut fratres, fi veró diffundat amorem 
in plures, aut filios, aut fratres, minus fim- 
gulesdiliget. Eadem ratione finguli ami- 
ci diliguntur minus ab habente plures a- 
micos. Vudeprovenit, ut dolorem de ja- 
ét ura unius aut filii, aut fratris aut amici, 
| na oetfit 


s 
t 


Dereflitut. in alio gen. ATI 
poflit abolere alius aur fracer, aut filius ,- 
aut amicus ; non poffit tamen abolere do- 
lorem de jactura ilit aur fratris amicus illt 
fubfliturus & fic de cxteris ejufmodi, $i- 
malirer ergo dolorem, & uam concepram 
cx jactura lalutis, abolere non poteit ho- 
noris fubititutio ;: neque fubítiturio pe- 
cuniarum cam,quz concepra ell ex jact ura 
famz, & honoris, aut é converfo, Nec 
enim minus hzc inter Íe differunt, quam 
illa alia, five quoad enricates, & pia dicata 
ellenualia, five quoad urilitatem in ordi- 
nc ad finem proximum, & immediatum 
cujüfqueillorum, Cum ercgo juftiriz linis, 
ut dictum eft, fit confervatio focietraris cie 
vilis, & communis pacis, ac tranquillita- 
tis, cum depulfione irz & diícordiatum j 
paret nec pecunias honor!,neque honorcm 
fanitari, aut é converío fübftitui per jufti- 
riam polle ex natuta rei, licet per alias vire 
turcs fübftirur ureumque poffint. 

C onfirmatur validé hicdifcur(us ex P hie 
lafopho cap. s. huius quinti poft medium. 
Etenim neque forietas, a, fuerit [ime permu- 
ratione, nequepermutatio fine agualitate ,ne* 
que IVA I line cóiusmunt men[ura, Àtea 
qua lunt diverfi ! generis modo dicto, com- 
munéc meníuiam nullam habent, ur liquet 
ex dcfinitioncinitio premia, quz eft có- 

E NNSNES 


uS ; wf XXXY1. 
tnunisomnii auctorü,& praeterea qui 
quam quifquam definierit quotus hon 
fradus,aut quz pecünia quantitas bra. 
Yel oculum adzqüet, eadem; eft rac 
pecuniis, & honorc interfecollatis. E 
acus juftitiz obje&ü fuum,& fcopü ii 
, Bire interhecerztrema nullo pa&opoti 
AgnovitPhilofophusibidém quam. 
difficile invenire zqualitatem, inter 
tam diverfasintcr fe, quam funt ea em 
quz veniuntin commatationem ex ci 
muni hominum confeufu, ut animali 
res inanimatz ; & tamen nécefle al 
tam invenire, ut effet lecus aliquis € 
citio juftiti2 , atque re quidem vera, | 
jungit fier? nequit, nt ez, qu& adco differ. 
ton'veniant coginuni mení(urs ; abtamenx 
digentia ratione [atisfieri poteft. Hoceft 
foluté & (ecundum fe non poffunc a« 
qualitatem redigi, qua fpccie, ime & 
nere differunt, Comparative tamen & 
latead indigentiam hominispoffuntr 
1ad zqualitatem, & fic terminare ac 
juftitia commutativz, Ergo quac 
que ad eam pertinent peccffe eft ut c 
msnem cjuímodi memfuram fubire | 
fint. At neque olus henor indigent 
— falutis ex. g. quz eft ex defettu trac 
Rcque indigendam uciufvis ex his : 
x 





Derefiit,inalioegtn —— —— 442 

* adéquarc poffunt; neque uliá' 
iut honor ullus indigehtiam pe- 
m, Ergo ihrer hzc commuratio' 
itium juftitiz interécdere nequa* 
oteft, ". "D AC 
firmatur rdrfus ex communi homis 
nfu. Quis qui infamavit, aut 
vir, dut furarus eft, & poftea vult 
re obligationi confcientiz, cona- 

im 1eparare honorando mederi vul 

tantundem pecuniarum reponere, 

; id affequi nón poflit, neque me- 

iPit pro honere; nequehonore pro 
; ncque pecuniis pro alterutra ex 

. perinde pu vie cit; atqua fi ni-' 
fus agere peflet in favorem cius;. 
us cftiniuriam, Ergo hiceftcom- 

aomimum f[enfus inditus à natu- 
in commutatienem , & mutruant 
compeníationem venire minime 

Igitur imperens reftituerc in pra- 
1icrcC, noB rencrur cx natura ret 

! ex bonmis alterius generis quod 

pParienem, & virtuccm juítitiz 


. Abfurdum id videri poteft, cui 
m videri poterit pro obolo deberi 
fatienem zqualem,; pro vira véró 
j fimilem compé&/ationem non de- 


VSMWy " 


b-ódd 


Ousfio XX XVII. 

iti cette non debetur. Hoc eft abft 

E id videii poteft noa cognofcenc n 
tüiàsreum, — Nam qui illas cognoíc 
dam cffc penitus 1àcompcn abili 

" n, alia veo 1n compen(íabilia P 
b s, uchonorem & ipis een atq 
! c... río, Scienri autem hoc, & adv 
tenti n i]la apparet ab(urditas in hac d. 


&rina i .. à: apparct iü €c, quc 
- quis vinc .. runtencum,& utri 
vi$ &i hornm, arc uec fin 
lium . : ullius utilizare d. 
fluere ,... ! cotrumpere pc 


' men polit .. .... fit,aur memi 1: 
MESA pati pro ...., .» ejumodi, necea 
ja&uram in pretium deduccado fubveni 
fibi, & de aliis rcbus, quibus indiget pr 
videre, cum honor, & membia lint bor 
tam fua cuiuíque, quam quzlibet alia, 
Ad 1. Concceflo antecedenti negan 
fuppofirum conlequentis, nempe crog; 
tionem pecuniarum polle cíI- partem com 
penlacionis pro jactura honoris auc fali 
115, quia pars dicitur quod coniuncti 
cum alia, vcl aliis partibus potelt compl 
zctotum, Ofteofum autcm eft uulla peci 
niarug additione cor. peníari polfc jac 
zam lionoris ad zqualitàtem,noullod; lh 
Boc ja& utram pccuniarum, eandemq; € 


Dereflir.in.sliogeu. — 44 
rationem de falute comparata cum utrovis 
ex illisextremo, in ordinc ad finem fpecia- 
jem quem refpicit juftitia. Nihil igitur 
horum cít pars compeníationis iuftz, ac 
rcparatiopis pro damaso illato quoad ali- 
quid aliud corundem : ficut. qualibet 
quantitas pecunia eciam minima eíl pars 
cuiuslibet alterius etiam maxima ob ra- 
tionem centiariam, & manifcítü eft cum, 
qui dcbet totam aliquod, debere fipgulas 
partes eiufdem totius invicem feparabiles, 
aczítimabilcs feorim , idemqQ; dicitur dc 
partc honoris, & de parte fanitaris. | 

Ad y. Conceditur antecedens, & nega- 
tur confequentia. Quia iudicis arbitrium 
non iniqui, eft prudcns, & uniforme rc- 
fpectu emnium. Aibitrium autem fingu- 
lorum erga fingulos civesultra impruden- 
tiam, qua plerifque incít, foreradmodum 
difforme, pro ut quifque affcétus eflet erga 
unumquodque genus bonorum, — Vnde 
frequenter fieret, ut compenfans plurimum 
aliis, parum admodum abaliisin compen- 
fationem acciperet, & vice verfa. Vnde 
ulterius fieret, ucamoreiulflitiz, & zqua- 
litatis aperiretur via maxima ae valdé no- 
tabili inzqualitati, & iniuftitiz , atque 
inverfio potius ordinis, qnam ordo con- 


1 SS 


B-— — 


460 guaftio xXXVIL 

1nde nolunt homines fui honoris ac falu: 
tis zftimarionem cuiufvis promifcue alce- 
rius hominis, maxime veià iniurziofi ar- 
-: bitiio committere. 

Demum quidquid hoc effet compenfa- 
tionis rion pertineret ad virturem juftitiz, 
Quia non pettinerct ad zqualitatem, aut 
totaliter, aut partialiter conftituendam, ut 
di&um eft, Neque veróà velipfejudex eam 
Svtendit, quia non intendit qued cft i im- 
poffibile; fed inducit novum jusactivum 
in favorem lzfi, & adverfus le dentem, at- 
que is qui lzfit parendo judici cenftituit 

udlizarem. non refpe&tu damai illari, 
fed refpe&tu eiu(dem juris novi. Implera- 
cur nimirum officium judicis non ad abo- 
lendum fenfum doloris, & irz fübortum ex 
jactura in uno p'enere per lucrum in alio 
generc ; fed ad cius doloris diverfionem, 
& aliquale folarium. Bona enim diver 
generis valcnt invicem ad diverfionem a* 
nimi, & ad aliquod cius eo modo leni- 
mentum. Hoc videlicet pacto amici , ut 
eo exemplo cencludatur hxc qua'ftie, ex 
quo co:perat cum D. Thoma eius refoluy 
tio, leniunt jacturam cenlanguincorum j 
& peccata venialia, licet non fint óppe- 
fita charitatj, minuunt tamen fervorem 
cius, "nos iemoxcado dirccté animum à 
Sues. 


"m P yeftit- in dla ge 
J charitate, aut 4b aliqüé'eius its tà "t 
vettendo, & fic impediendo ejus exerci- 
tium, ac intenfionem, ut docet eodem 
a ille in loco, D. Thomas. 20st 
z QYAE $T 10 xxvii 
: virum ex judici $cio témerario refiltet digas 
Hn reftituendi, MEN 


Vs &TYR nod safuftare. I. Quiiis | 


tellectus eft potentia aeceffatia, ideo-, 

que non potet non judicare de uno 
quoquefecundum indicia quz videt.Qua 
aucem sneceffario accidumt, nulla. impli- - 
cant obligationcauctorem actioais.' 

2. Videtur nunquam poffe fuboriri ob- 
ligatienem faltem gravem reftituendi ex 
ullo judicio pure interno. Quia quzlibeé 
Ínjuria exterior necet mapgisquamquzli- 
bet exiftimatio purée interna, utcumque f- 
piftre judicantis. Suntautem injuziz ali- 
Quz exteriores, ufque adeo leves in omni 
. genere, ut nullam inducant obligationem 

"vem, Eroo nullz injurix purc interpae 
Yalent illam inducere. 

P Reftitutio inftituitür ad fedancdam 
iram injutiati, utque redeat priftina pax, 
& benevolentia mutva, Iojunx QuXeiA 

V 3 YwNwX-, 


Tct - 


t» v9 ge quw p: ym Fn 


4462 Guaffio X X X VTIR. 
$uternz, nccexcirare iram peffuut nec dis- 
folvere paceni, & benevolétiam mutuam, 
Quia dum funt puré internz non poffunt 
innotefcereinjurjato. Ergo ratione ini. 
riz pure interna nulla eft neceffaria, nul- 
laque debetur reftitutio. - 

, R. Poftexamen injuriarum exteriorum, 
qüz funt notiores, ac maaifeftiores, fuc 
«edunt jure fuo injurig pure intetez, quz 
funt océnlciores, rediguntut veró ad judi- 
cium temerarium, fufpicionem, & dubita- 
tioneni temerariam ; atque tria funt circa 
ipfas communiter recepra apud: auctores 
«um D. Thoma q. 66. att. 3. & 4. Primum 
eft judicium temerarium. de peccato gravi 
proximi eft peccatum | grave iniuftitiz, 
Quia Izdit ipfum graviter inchonere de- 
bito homini ex fua natura, & nondum a- 
$aiffo per fafhcientem manifeftationem 
smalitiz ipfius, Et preterea difponit cffi- 
caciter iudicantem, ut agat exterius c om- 
tempribiliter cam iudicato, Àc demum 
li peccatum, de que temerarie iudicatur, 
t offenfivum relpectu indicantis , ut re- 
fpectu mariti adulterium uxoris, refpecta 
donatarii, & amici mala intentio donan- 
tis, & amicabiliter agentis, idem iudi- 
&(ium diffolic acicitiam , turbat pacem, 
ie nit odiura 2àxexios ia cut 

& gignit os NEM 


Pe indicio temerario, 461: 
pulla illi relicta poteftate 2d averrendum. 
taotum malum, Quis enim oscludet adi- 
tum remeritati iudicandi, urcumque bene 
ac cireumí(pecté operetur, Aut quomodo. 
auferetur fundamentum iudicandi iudr- 
canti fine fundamento, 

Secundum eft: fufpicio peccati etiam. 
gravis eft peccatum leve ex genere fuo,. 
Qiaob debilem & facile mobilem adhz- 
fionem ceníerur exiguum proximis ma- 
lum, noo fecusaciudicium firmum de pec- 
catolevi. Quantum enim demitur in hoc 
iudicio ex parteobiecti, tabtundem demi- 
sur in fafpitionecx parte cognitionis, 

Tertium eft : Dubia interrreranda fune 
in meliorem partem, Quia quilibetin du- 
bio eft ceanícrvandus in potlzffione natu- 
raliter fibi cenveniente beni nominis, & 
famz. Nec folum turpe eft aliquem ab ea 
poffeíione deturbare abfque ratione co- 
gcure, fed eriam indignum eum iudicare, 
qui in eadem conferverur poficive. 

udicium porró temerarium eft ex D, 
Thoma ibidem cum Augufítino definitivo 
C firma fententia nitens levibus indicis, id 
eit , eft aflen(us perfecte deliberatus con- 
vindus cum voluntate mon inquirendi 
amplius veritatem, & operaudi interim 
dcpendenter ab ea cognitione, idque &oe 

' T. 4. Cw»ii- 


' Quia iadicium à priori ex diffhiculrarc in- 
,hocentiz, & cx majeri numero malorum | 


v 


fcul:as vincenda, & minor numerus vin- 


A64 Quafi X-X X VII. 
fundamento fufhicienti ad probabilitatem; | 
^ Quale fundamentum eft, quod plerum: 
.que non fallit, & cui abfolute ex fua mà- 
tura difficilius eft difienuiri , aut non af- | 


,€um poffibilitate, ac fpc aliqua viétoriz 





fentiri quam affentiri, Inquam yero mon. 
habens fundamentum [ufficiésapoftertori 
ex fignis peculiaribus. daris à judicato, 


bhomipum, & lethaliter peccantium nen 
eft liberum judicate, & cft canjunctum | 


eo conimepdabilioris, que major eft di£- 


.centium, Neme autem condemnandüs 
eítex ce, quod non eft fbi liberüm, nec. | 
fpeliandus maxíme henorc; dum cít Ii- | 
ber ad cjus meritum. | 
Sufpicie eft judicium admedum debile 
accedens maximéad puram dubitationem, 
€& conjunctum, cum voluntate amplius 
inquirepdi, nec procedendi interim ad e- 
pus. Denique dubitatio cft fufpenfio ju- 
dicii dire&t1 in utramque partem. Inter- 


prgtio ejus in meliorem partem fit per 


judicium reflexum adhzrens dignitati ho- 


minis fecundum fcad integritatem fui ho- 


' moris, dum non adeftracio cogens in con- 


&rariwm, Ex his igitur cencluditur judi- 
NS. 





T» v NE. EA. &a |4 US 


á 

De judicio temerario, — ^ — X94 
cium temerarium de peccato gravi proxi- 
mi Fandareobligationé gravem refticuen- 
d', coctera nennifi levem períe, & cx (ua 
naiuta, Quia juxta menfuram injuria re- 
fultac obligatio proportionalis reftituén- 
di, ut dictum eft fupra in genere, — 

Ad i. Licet intellectus fit potentia ex fe 
neceffaria , eft camen ita fübordinata vo- 
luntati, ut poffit fle&i in utramvis par- 
. tem, certe poflit impediri, quo minus al- 
terutri affenriatut, dum pro ncurra appa- 
fet ratio evidens, uti certiffimé nonappa- 
fetpro judiciotemerario. . —— 

Ad ». Ex fundamento prime conclu- 
fionis, & exemplis ibt propofitis cernitut 
mauifefté judicium internum de peccato 
pravi proximi plus illi nocere, quam ?n* 
juriam exteriorem levem,atque periculum 
magnorum malorum eít iplum fecundum 
fe magum malum; ficut fpes bonorum, & 
id in quo ipfa continentur tanquam in ra- 
dice, computaturiuter bona minimé cone 
remnenda, Apparuit autem cjuímodi effc 
judicium temerarium, 

Ad 5. Reflitutio inftituitur non folum 
ad (edaadam iram actualem, fed etiam ad 
Auferendum fundamentum, & occafionem 
jpfius, fi natefceter patienti malum quod 
€i accidit centra jus fuum. — Quod jus 

027 SA 


Y 5 


8 usflioX X XVITI. 
eít caufa irimediata. obhigariouis ad non | 
inferendum damaum, & al reparandum, 
poltquam illacum fuerit. Ira vero , & per- 
tntbatio menfurae iniuriam gravem, & 
levem ex (appoficio ne, que | innotefcer, 
Judicium autem temerarium de peccato 
gravi habet vim excitandi iram ditfolucic 
Yam mutuz pacis, ac benevolentiz ex fap- 
pofitione quoc ^ a^*^^.r iudicato, Re- - 
fulratigiturex: — ! io reftiruendi e- 
tiamdam maner" — —-thum nen fecus 
acer iaj uris ex: AT qua etiam ipfz. 
Ízpéíunt ignota paci ' 





QVJESTIO- XXXIX; 
Vtrum Praceptum reflituendi fit negatioumo 
ebligans femper , pro emper? 


[7 Ipzrva effe afrmarivums, Qaia. 
non przcipitomiffionem, fedactio- | 
nem ; quippéreitirutie con(ifticin a- 
&ione; & peccarum non reítiruendo com: 
fnittitur nihil faciendo. Vndé cam przcep: 
tum affirmativum obliget quidem femper, 
nontamen pto femper,videtur przceptum. 
teftituendi non obligite pro femper, 

2, Przceptum pocnitenriz & facisfactios 
nis cítaffirmativum necobligat femper & 
pro femperradenciojunari contra Deum, 

We 


"n 


: De Praceptoreftitnen. 4467 
Bec pecearurde «ovo fi non exhibeantur ia 
1 init» nti im mediaré fe 4uenti ad peccatum 
| £ommiflum. Quz ett communis & vera 
fententia adveerfu «Patrem. Suarez & non» 
'mullosalios. E3dem aucem quoad hoc vis 
derareffe ratio de teftitrurione; qual videli- 
cet eft genus quoddam punitenetz, & fa- 
tisfactionis, & hoc habet cnm utraque có- 
mune; ut debearurrariopeinjuria. 
R:; Dicendum c't cum. Navarro , Moli- 
pa, Vafquez, Mcdina, & aliis. adverfus 
Scotum Valenriam, Leffiam, .&aliosprz- 
ceptutn reiticod anis effc negarieum, licec 
. habeat formam , & cencíprarur ad modum 
affirmativi , uri dicic D. "Thomas .quzft, 
62, art g.ad r; Qnia de ratione praccepri af- 
firmativi eft,ut ei farisfieri,auteiusoblipa- 
tio ccffare non poffitab!que aliqua aft'one 
ejus, qui per illud obligarur, Eiuftmodi aa- 
tem oon eft prreeptum ISUMenOE via 
oblivatio aufcerentis: tern alienam ceífae 
£adem read dominum urcamque redeun- 
té, Poreítautemad dominum rediteperas 
&ionem ejutdem Domini, aut cujaslibet 
alrettus,vel eriam perfeipfam fi fit brutntn, 
aur (ecvus , nihil oror(usacenre , aucetiam 
volente , agere per fe vel peralium eo, qui 
izft. 
Ruríus uc impléatur preceptum afe- 
Nue YAOXMA 


.468 2 Ouafiio XXXIX. AN 
marivum requirituraclio pefitiva rationt 
fui; ut Yeró impleatur preceptum negati- 
,vum, vel nulla requirituractio pofiriva, 
, vel requiritur przcisé quatenuseft impedie. 
tivaalcerius actionis undé fit, ut praecepto 
. pofitivo farisfieri non poffit, nifi per actio- 
ncm fecundum fe hencftam ; negativo ve-- 
1ofecundum fe przcisé confiderato fatis- 
ficri poffitetiam peractionem minimého- 
. ncftam (fccundum (e, dummodo firimpe- 
diriva alterius actionis inhoneftz fecun- 
dumíe, & cnjusproindeimpeditie fecun: 
.dum e, & quatenus —impeditio 
. eft, firhonefta , Iud videlicet eft difcri- 
menquidditativum inter przceptum pofi- 
tivum, & negativumerquoaliz omncs 
interutrumquedifferentiz [uboriuntur.Vt 
. autem farisfiat przceptoreftituendi folum 
requiritur actio pofitiva quatenus cft im- 
peditivaalteriusactionis, nimirum a&io- 
nisretentivz alienz,feu perfeverantiz hu- 
jusejufdem actionis. Quapropter huicpre- | 
cepto zqué fatisft, ejuíqueoblipgatio ze 
qué extinguitur per quamliber actionem 
impeditivam dictz retentionis, five hone- 
Kam five inhoneítam fecundum fe: ut & 
pecuniz furtiva infumantut à fure de cen- 
Íeníu Dominicooperandoipfi in opere Íe- 


£undum f« iphoncíto, 
a P LM IRURE NA. 
Aq --£C870— B z 





De Pracepto refliuen. 465 
.Demuminíententianegantepuram a- 
1 milítionem liberam, quain fententiam o- 
w jtenfum efleffeveram in quzítionibus de 
. actibushumanis,quodvisprzceptum ób-. : 
4 ligztadaliquemactum, & ad omiffionem 
alicujus alterius; & differentia.confiftit 
tantum in-hoc , quod przccptum affirma- 
tivum obligar dererminaré ad talem a- 
Cum , & indeterminaréad omiffionem ta» 
| lisalteriusa&uincompoflibilis cum prio- 
[ori,Certeobligat cum majori determinatio- 
| neactusquam omiffionis: przceptum, verà 
| nmegativum € contra obligat decermina- 
tC adomiffionem talis actus, & adactum 
emiífivum non nifi indetermimaté; vcl 
.€crtécum minori determinatione, Przce- 
prüm namque negativum m n tantum 
vagéquantü eft defcad quemlibet cojusli- 
 betgeneris actum incompoffibilem cum 
omittendo , & determinaté ad omirten- 
dum talem a&tum : affirmativum éconvers 
fo. Przceptum autem reftituendi obligat 
determinaté ad omiffionem actionis reten- 
tivz,& indeterminaté ad quemlibetactum 
incompeíbbilem , cum eadem actione re- 
tentiva. Solum namquepofítulat vagé qué: 
libet ex actibusincompotffibilibus directe, 
vel indirecte cum actione retentiva rei ali- 
enz, Igitur hoc praceptum cft negativum 
t AS 


wi o 






47! ?OOwsfioXXXIX- 
reipu — obliearnou folum femper, f: 
eriam vro femper; nequeifta quarilio po- 
teft elfe de voce, nt noneulli dicant, nif 
apud ignoranresigarficannanesvocum, & 
definirianesrerum (ienificatarumr, 

Adi. Przceprnm icíEicuendi dire£té, & 
per (efolamprecreit omiíionem ; adtio- 
nem verb , vel nullam vel precisé quare- ] 


nus eft impedirtivaa —  $actionis Vndé 
reftitutio confiftit m iliter io actione 
uti plerumque fir, ma przcepti ac-- 
tommoedatur comm i obediendi mo- 
do. Czterum id n« de effentia ejws,. 
& rarione fnrmali , onliftitin aétio- 


ne, utactio eít formaliter , fed at eft omif- 
fio, & impeditioalterius actionis, Qua- 
propter peccarum non reftiruendi' corn- 
mirti quidem poteft nihi! faciendo de no- 
v0; non tamen nihil abfoluté faciendo. 
Qi: commirtitur cobtinuando actionem, 
aufferendi, feu retinendi remalrenam invie 
todomino, Nempe peccatum f irandi , &. 
peccarum nonreftituendi, idemque dicis 
tur (niodo dereliquis peccatis. conrra 
iuftiriam , differuntad enm modum , quo 
differuucconfervario, & prima prodv&tio 
vei; ideftdifferunt extrinfecétanctum. Vnde. 
- €olligicur ulterius, ficut non committi- 

fr. percavus fux wer — acceptiónem: 
iss 0 NEM 


De Praceptorefiilusn. 421- 
rei alienz cum animo prorinds intra breve. 
rempus reddendi eam dorhino abfque ali. 
quo cjus dammo; ica non committi,novum. 
peccacum differeado reftitutionem ; f dif. 
feratur eum animo reftituendi ptotinus, 
antipntra breretempus, Exoritur tamen ri- 
tione tnorg oblipatio reparandi omne d&- 
num cobofecututn ad quamlibet. dilatio-. 
n€ abfolaté culpabil£,Eftanté dilatio enl- 
pabilis leviter quidem , qua eft. caufariva, 
ovi doloris., & ir patvz , ac facil depo- 
pendzi graviter vetà qus eft canfariva no- 
vi doloris, & itz inimicabilis, atque dif- 
folutivaabfoluré mutus pacis, ac tran. 
quillitatisjuxra dictaqtzít. x7. 

Ad2, Dictum eft queft. 20. peccata he- 
minum non habere tationem injuftitiz 
fimpliciter, & ftricté ralisadvertfas Deut, 
atqueomnia cjusprzcepta ad noftram , & 
aonad ipfius utilitatem ordinari, Prz- 
ceptum aucem depoenitentia peragenda 
pro inftanti immediaro ad peccatum , cum 
obligatione urgenre proomnibus, & fin- 
gulis inftantibus, non cederetin noftram 
utilitatem; fed potius in maximum no» 
ftrum nocumenrum.$i quidem exponeret 
omn:s vclfal:é olerofque cum maximoa: 
fere infuperabili periculo novorü peccato» 
ik. polt quodvispeccatum, | utexponetut 

' ' NNNM 










EE -Quaflie- X XXIX. 
fuGus in quzítionibus de posnitepti 
"Neutrum aucem horum reperitur jn pec 
tis cemmiffis contra jura proximorum ci 
ca quos veríaturreltitutio , ut fatis patet 
di&isfupra. Quodad farisfactienema 
net, ianotuit jam quaft. 13, diferimen ei 
àrcítitutione; nequeullanr cffe paricarea] 
inter ucramque quoad punctum praeíeas 
fcd przeeptum fatisfaciendi effc affirmati 
uum , necobligare pro femper; cum adre 
ftitutionemteneaturquilzfitpze omni.& 
, qualiber differenfía temporis, . 

T emporireftitutionis anaectitur com- 
muniterlocus , deque vixelt ulla contre- 
verfia difputabilis; ejufque zatie habetur 

- folum ,autferepro rebus corporalibus, & 
pecunia'zítimabilibus.Poffeflorbone fidei 
fufficit, fi rem reftituat in loco, in que 
e2m habet ; nectencetur fuis expenfis illam 
alie traducere. At poffcffor malz fidei te- 
. Returrem eo in locoreponerc propriis fum, 
ptibus, ubi futura erat , fi nonintervenif- 
fec injuria. Primum ne innocens gravetut 
in bonis fuis ob commodum alienum. Se- 
cundum, uriniuftitia foli noceac auctori 
fuo , nec injuriam paffusiusaliqued fuum 
amittat ob iniquitatemalrerius. Quz au- 
rem debentur ex contractu reddendafunt 
in loco, dc quo implicite vel explicite 

"qus 


-— -—-— ad t (CR (97 


| Depraceptorefituen, 473 
conventum fuit.Quod ft dubiretur,electio 
"rit penes debitorem, utpoteliberum nec 
ligatum ullo iureceito creditoris pro ali- 

uo determinpaté loco ex hisinterquos du- 
bitatur.Porro fi creditor non compareat in 
loco , & pto temporclegitimo , debitor pa- 
ratus quantum eftex eadfolvendum non 
eftampliusin-mora, mec tenetur deulle 
damno íccuto ex dilatione. 


QUAESTIO XL 


Vrrum. detur aliquisérdo — inter obligatoi 
nd refiituendum? 
I»rzTvR nullum inter ces erdiaem 
effc pefíc 1. Quia. quicumque accipit 
" debonisalterius, tenetur departeac- 
:epta independenter ab omnibasaliis, & 
ibíque ulia relatione, aut erdine ad ali- 
juem alium. Qui autem nihil accipit, 
id nihiltenetur neque antealios, neque 
»oft alios. Nemo enim ex injuftitia tenetur 
'efundere de bonis fuis,ucalius bene habe- 
it, utque redintegret bona fua. Ergomun- 
juam dari poteft otdo aliquis prioris, & 
»ofterioris inter obligatos ad reftituendü, 
2. Impoffibilis eft ordo prioris, & pofte- 
ioris inter obligaros ad reftituendum, 
ifi dentur pluresobligati ad reftitucn- 
- Ae, 


474 efto XT. — 

dam eandem quaucitatem. cidem perfong, 
Impoffibile autem eftplures effe obligatos 
ad reftitnendam candem quantitatem. el: 
dem períon, Inde enim fieret patientem 
injuriám meliushabere, &fieri ditjotem; 
& éconrra aliquosreftituentesdereríus ba- 
bere, & fieri pauperiores poft reftiturio- 
nem, quam aaté injuriam. Quod no 
permiei juftitia. Conftitüitenim.squa- 
itatem. . ^ 5. s. s. 

R. Ordo reftitutionisex parteteftituen 
tium communiter przí(cribitur . his ver- 
fbus. | | 7 

Infie, confilium, confen[ns, palpo, ve- 

eur[us. 2 
| Partictbaus, mutus, monobjlans, won 
ssanifeftans. 
Interques hic ordo fervanduseft; nt primo 
loco obligentur, qui pefitivé cooperati 
funtad damnum; deinde qui negative. 
Quiailli plus inflaunrqvuami(ti; & qui- 
dcm co geuere excefTus , uclicetomues ab- 
foluté fiat cauf: morales,quibus damnum. 
illarum imputeturad culpam ; tamen in- 
fluentes oegativécompararione fadtacum 
influentibus pofitive vix videantut babere 
rationem caufz.. — 

Interinfluentes pofitivé prima obliga- 
tie cft jubenus. Qua cowqsniiese hujus 

| ww, 


De ordine n?fivo teffít. 4^5^ 
Babetrationem inftrumenti potius,quam 
caufa moralisqui ihediate dio kis dame. 
num ; atque videtur velle in íe fufeipere 
tótum onus, quijubet, & vultagere, ut 
caufa principalis five aliasfit fuperior , five 
non fit ; canique voluntatem videtur pari- 
ter acceptarg, qui vulc agere ut infttumen- 
tum fiveeffetex fcantecedenterinclinatus,. 
five non effet ; & five velit ive nolitdam- 
num proprio etiam odie ac iniquitare, 
Poftjubentem fequiturexequens; idem- 
que eft abfolute primus, fi à nemineiuffus. 
exequatur damnum, Quia cateri coopc- 
rantes omnes fubmitrunt ultima ipfius des 
liberationi illationem damni. Inter iftos. 
duos hoc preterea difcrimen coníequitur, 
Quod creditorecondonapte juffori, abfo- 
luitur eo ipfo executor.Qnia hic contine- 
turinille moralitereb rationem datam; 
nontamenécenverfe, Ob quam fimiliter 
rationem fi executor reftituat, uti deber,ia 
defe&um iufforis aequiritur ipfi actig.ad- 
verfusiufforem ; non autem éconverío. 

In tertium locum fucceduntex zquo czs. 
teri pofirivé influentes; Con(ulens nimi- 
rum primo, qui confilio.promovit execu- 
torem aucjubentem ; eumue reddiditau-- 
daciorem:nec fuafionem preces, aut quid 
ámile adhibuit jam (upezvaconeuse wv 

| | MAS 


42€ Quasflio XL. 
jcali damni Nn fubtecutione. Secum. 
do con(íendens, adhibenjque fuffragium 
pro damno injaíté inferendo: Tertio pal. 
po» qui fimiliter promovit executorem, 
aut jufferem pondcrando circumftantiat 
infetentis , ac patientis damnum magni- 
ficando illum, atque hunc vilipendendo, 
quo animus difponatur, ac alliciatur ad 
apggrefhonem iniquam : — Quarto is ad 
.quem patuit recurfus, przfticitq; pattoci- 
nium recipiendo domi damnificarorem ut 
.'talem, aut celando damnum, & pecunia 
fublatas, vel exercendo officium advocati 
pro caufa manifefte i inj jufta, aur alio flmili 
mode: Quinto participans fübminiffran- 
doinftramentum damnificandi phyficum 
vel merale, reddendo aaime(iorem aucto- 
rem principalem damni affiftentia, & co. 
mitatu fue, vel alie fimili modo eum ju. 
"vando, ac fovendo epera, & aurilio ner 
fupervacaneis; ideft noa talibus, quibu: 
euam non przíliris inferendum nihilomi: 
nuserat damnum, vel totum vel ex parte 
Nempe auxilium hoc mode fupervaca: 
neum, feu non neceffarium in nullo e 
dis gcacre obligat auxiliatorezn ad refli. 
'tuendum juxta probabiliorem, & veram 
 feutentiam. Quia eatenus auxilium cfi 
pure materiale, uec aimatur à patienti 
ASNNS 





Deeordine alive rsfit, 477 


injuriam proire & difcordiz, incitatnen- 


tvm 7 UD" ov monw rr n 


: to, fi fic prudens rerum zftimator., 


|, Dictum autem eft cum plérifqueadt&to- 
ribus contra Nayarrüm, & pauces alios, 
iftos omnes teneti ex zduo, Quialicetin- 
fluxus corum noh fit efficaciz maihemati- — 
«6 zqualis per fe, atque per accidens fieri 
poflit, utquivis eorum przemineat cate- 
ris quoad inducendü cffe&tum : differentia 
tamen ifta efficacitatis eft exigua, & diffi- 
cile difcernibilis cum certitudine faltem ut 

lurimü propter maximam fimilitudinem, 
& qua funt ejufmodi nihil cenfentur dif- 
ferre moraliter, feu quoad judiciü prudens, 


quando agitur de inducenda univert(alitet 


— 'oebligatione aliqua. Qua itidem raticne 


affirmatur eadem zqualitas refpectu cffi- 
acius, ac appofitius, & minus efficaciter, 
Ac appofite fuadentis, & confiliantis, & fic 
de czteris proportionaliter. : 

Circa confiliü & confenfum duo fpecla- - 
Titer obfervanda funt. Primum efteos con» 
filiarios,qui habent poteftatem ultimo de- 
terminandi damnum injuftum per fua fuf- 
fragia; cenferi potiusinter eos, qui jubent; 
.& tenentur primo loce. Ex quo nihilo- 
minus excipiunrur, qui dedére fufftaeium 
non ncceílarium, przeunte videlicet rea- 
hier; & non tantum przvifo gumcto 









47$ € uafHio XL . | 
aliorum confiliarierum, & fuffragioram | 
fufficienti ad effcctivam damni iniufli il-] 
lationem, ii(que certo non recel(Turis à fu- 
fcepta fententia ob renitéciam fubfeq: 
tium, Dubitarurtamen;an ifti pefteri 
eo non obítante peccent, fi non renicantur 
vcl aoliatadeífe? Dicendum eft non pec- 
care contra iuftiriasza commutativam,aut 
diftriburivam re(pectu eius, cui inferen* 
dum elt damnui ; cui videlicet nihil mali 
prudenrer z(limabilis accrelcit ob ea (uf- | 
fragia iam fuperf'ua : peccare tamen con- 
tr iuftiriam legalem, quatenus reddunt 
faciliorem pubirci regiminis perrurbatio- 
nein, dum non exprobranr renitentia fua. 
Confl:ris iniquisipiquiratem ipforum, 
cum ad cos alia vice contincsdos in ofhi- 
€10, & ad crivendam (pem innocentium, | 
ac bene merentium , plurimum memenri 
habea: cenftantia cenax rc&Hi etiam paucis 
fimorum, etiam unius, n;anifefta palam o- 
mnibus, atque per publicam experientiam 
comprobata. : 
Alterum eft dantem confilium noxium, 
vel dolo, vel lataculpa tencti dz damno fe-| 
cuto, non folum rertiz ncr(onz, fed etiam] 
ipli, qui confilio acquievir, & deceptus 
tuit cum damno proprio vel alieno ; ft ta- 
44 confiliarius rationc munciis vel ftarus 
teuc* 


* 


- Deerdine aPivorefit, |— — 479 
W tencbatur legirimum confliors Adhibere, 
ut Coafcflariüs, vel-Adwodatus, uia tunc 
Cenfliarius uritur execato quam in- 
ftrumento irratienali, ipíeà; folus eft cau- 
fa moralis, & raciondliter agens refpcóta 
totius damni. Sivero tatione muneris, aute 
ftatus non tenebatur fcire, ant dare conf- 
Jium legitimum ; aec peritiam prz fc fere- 
bar, aur ia&abar, quanta Tufficir, ad nihil 
tenetur, nifi dolosé egerit. Quia tunc te- 
ncbatur, qui coafilio acquievit, inquirere 
ulterius, cum nemo prudens illi fideret , 
ac preinde executor fibi debet impurare 
damnum fecutum rcfpetu fui, vel terti 
perfonz, 
Peoftremum in locum veniunt cooperans 
'- vesnegativé, Nimirum primo mutus, non 
* gnovens,non confulens, non adiens Sena- 
t tum, nec diffentiens fuffragiofuo, non eb- 
!  jurgans, cum deberet ex iuflitia, ut vitare- 
tur dampnum. Secundo non obítaus, cum 
déberet ex officio, vel contractu operam 
adhibere impedicndz  damnificationi : 
^I'ettio nop manifcítaps, cum fimiliter dc- 
)érec predcre paratum ad nocendum, vel 
Jar reum nocumenti ur ille impediretur, 
hic cogeretur reparare, arque punirctur, 
Qui omnes tenentur füuniliter ex zquo ob 
zauoncm infinuatam circa coopcrantes 
9 Ww. 


E 


'" wa«wumoaeugut5egNE Eas 





pefica non fuir, ejufque po 
debebatur, aut non titulo ta 
ti, & ex juftitiacommutati 
Hujus rationis funt mulá 
applicandz fifco, qux nos 
tea di, nifi fub cenditienc qt 
datur reus; & judicetur, aut 
me diípoficum judicium, Q 
entia culpabili miniftroru 
[dinde uiu effugiat,: 
tur fi(co pro mulia, fecus v« 
Inal:um prxterea ulterior 
nis ordinem revocari poffui 
quafi rcflexe cooperantes, fiv 
negative. Qui videlicet juff 
jubendum, confilio impulit 
dum ; filentio filentem fovit 


au-— 
! 
. 


De érdine 4Givo ref, An 

Indefupremus princeps injungens dam- 
um injüftum gubernatori civitatis, juBi- 
i aut D'uci exercituszenetur ante ipíosad 
"para uionem damni, eoque reparante, aut 
bfoluto à creditore liberantur czteri eo 
pfo, non dutem é converfo. Quod fimili- 
er intelligendum eft dc aliis quibufvis, 
[uos dictum eft effe pofteriores, fi compu- 
entur cum prioribus refpectu ipforum. 

' C&terum in defectu reliquozum-gene- 
ur quilibet cooperanuum ad reparatià- 
iem totius damni; fi quidem ad cotum 
uerit moraliter cooperatus, (In minus pro 
'a tábtUI parce tenetur, quam per fe i- 
fum, vel arripuit, vel perdidit immedia- 
€. Cenfetur autem moraliter cooperatus - 
on folum is, quo non cooperante phy- 
icé non fuiffet illatum damnum , fed c- 
iam qui ita adfuit in notiua & animo 
ciorum , ut cos reddiderit perceptibili-: 
er, & ut ita dicatur, fenübiliter animo- 
iores, obfirmaveritque fic in propofito 
3ocendi, nec ita fehabuitin ordine ad eri- 
vendos ac fovendos eorundem aniinos, at- 
qae fi non adfuiffer. Qua de caufa non 
:enetur privatus quifque miles per fe fo- 
ium reparare torum damnum illatum ab 
exercitu. numerofo agrum injufté deva- 
(tante, aut diripente civitatem ,(ohote as 

X XS 





AviiM uu. AW 41115 CLUCIIJAIIL CUS 
nimaffe ceníetur fecundum 
ftimationem, & fecundum 
nem humana ordibaria con 
expenfione difcernibilem, 
Quzlibet nihilominus p: 
titudinis fufficiens ad c 


moralem modo nuper exp 


pars videntur quingenti 

citus viginti millium, ten 
randum totum damnum , q 
zit contribu£tibus fingulis | 
jure refufionis adveríus a 
ventes, Coníequenter tene 
que ad perquirendos, ac 
totidem ut minimum focio 
fi (pesinveniendi prudens af 


-P"—-— Ao "^w, ^deacceo LI..- ^99.6. 


"to Deedinesafieoeef: 5B. 
ilitem exercitus numerofi, ób folam ....- 
iiatem aliorum nolentium reftituere, 
berari poffe ab ea etiam parte reftituen- 
t, ad quam teneretur reliquis volentibus 
flicuere, Quia id confequirur indirecté 
1atenus finguli ab aliis deflitati , ac fe- 
néti repurantur pro nullis per & ctionem 
ris cum fundamento jam indicato. Non . 
ret tamen probabilisare obligatio unius 
tju(que feorfim ad ejufmodi partem to- 
us damni nulloetiam alio volente quid- 
aam reítituere, Perhac igirur pater dari 
'dinem inter obligatos ad teítiruendum 
: difpari ceoperarione rc(pectu dammi 
jufe illati & qualis 1lle fit. 

Ad 1. Dictum elt fupra obligationem 
ftituendi non folum fundari in re acce- 
à; (ed etiam in injufta acceptione, (euim 
unno injufte illato. Uadenon felum is 
neturreítirucre qui accepit rem alterius, 
d etiam qui fait caufa injuíta damni, 
uodalius paffuscft. Vadccum plures, & 
ultipliciter poffint elc caufz refpe&tu er 
idem damni injufteillati, patet plures, & 
.ultipliciter poffe effe obligatos ad refti- 
iendam candem rem uni eidemq; perfe- 
z , atquc teneri ad reparandum cum ja- 
ura bonerum fuerum jacturam, quam 
ilpa cerum ca períona paífa eft, o 

ccc iim due Nas 


,. 





* 


— 


up» Onuéflio XL. 

Ad 3. Vno aliquo reftituente tot 
quantitatem. debiram nullus nocentii 
elt amplius obligatus patienri, fed f 
«alis iilt qur refüicuic, ac dictum, &« 
sphicatum eft fupra, Vnde. noa fequi 
inconveniens, 


QUZSTIO XLI 


Vtrum detur aliquis ordo reflitutionit i 
parte creditorum, gb. rerum aue- 
dutarum 


InprzTwvX neurra ex parre ullum; 
V dinem prioris, & polterioris elfe p. 
fe. Quia omnibus creditoribus, 
refpectu omniüm rerum debitarum cc 
venit jus proprietatis ejufdem infima fj 
ciei, eju(demque prorfusrationis. 3us: 
«em creditorum eft corum motivum 
«caufa refticaendi, atque impoffibile eft 
quod in:multis eft uniforme, ejufdemq 
vrésfus raeienis caufet interillosineqi 
Jiratém, & 'ordinem di(conformem ti 
yi3 )'& polterioris, 
* -R.Anteordinem creditorum, & ren 
Céebitarum pra mirtendum cft quibus « 
Iheacfieri reftirurie-eorum, qux debent 
(Qua de re ues tseule obíervandz fu 
B AS rotes Yu 


v 7 
ie s 
Y 


Deordimepaffvoref. | — —— 49* 
Pima regula eft: debita incerta; feu quos. 
xum creditor vel igaoratur, vel convenit: 
non poteít, fi. per injultitiam conrra&tae 
funr, pauperibus vel Ecclefiz feu piis 1o- 
cis rellitui debent ; fi abíqueinjuftitia po- 
teít debitor ea libi retinere. — Prima pars 
conítatex e,cum ra-de ufuris; idem; effe 
dc jure natutz apparebit qui, 43. licet op- 
pofitum fit valdé probabile ob communio: 
rem doctorum confenfum. Alcerá pars pro- 
batur, quia oullo jure; nullaque aequitatis, 
rauone pofleílor inpocens pofthabetur a- 
liis , aut.conftringicur fibi alios praferte 
de cetero zquales.. Ergo talia debisa po- 
reft fibi retinere... )J i 
Secunda regula eft: debira certa, quo-- 
rufn videlicet creditor, fcitur;&  cónvebixzit 
poteft, five 15:fis perfonaparicularis; five 
multitudo aliqua determinata , & diícér-- 
pibilisab aliis non creditoribus; reftituen- 
da funt per fe ei a quo accepta fuic^res, 
vel cui damnum illasum fuit; Quod pa- 
tet quia iis competir. jus refpedta ralium: 
debitorum, ac proinde fr non adtit legiti- 
ma aliqua exceptio contra tale jus, procul» 
dubio illis fiet injuria reftitutione omitla, 
vel alceit facta, 
Tertia regula eft: fieri nililominuspo- 
teft peraccideus, ut nulla (it obheauo vc 
| X a QOSSRM. 


416 Quafiio XLI. 
fticuendi immediate veré domino, fi xi- 
delicet is apud quem elt res alcerius , vel 
aliter aliquid alteri debet, acquirac jus 
providendi rei fuz rem alterius in alium, 
quam vcrum dominum immediate trans- 
' £crendo , ut qui bona fide emic zquum à. 
fure; qui folvit credicori fui credirotis; 
quod ex eadem caufa utique. debebarur, 
quo pado debetur pehfio pro domo loca- 
tori, & illi, à^quo is ipfam senduxerat 
prius: & qui emit jus, quod alius habe- 
bat adverías fuum creditorem ; hi enim 
non tenentur quidquam immediate re« 
flituere vero domino rei, aut fuo aliun- 
^ de creditos ; fed farisfaciunt reftitaendo 
mediaté, & fic providendo sei fuz juxta 
jus bi quafitum. 

- Jam quod ad ordinem attinet; certum 
primo eft debita ceira. quibufvis incertis 
przferri, Quia yerum illorum jus compe- 
tit iis, quibus ea folvi debent; fecus veróà 
lis, quibus polteriora hzc folvenda funt. 
Certum raríus eft res, quz extant in pro« 
priafpecie, & quarum dominium nondunte 
acquifitum fuic debitori, quocumque de- 
mum titule apud illum reperiantur, reflie 
tuendas efle ante omnia creditoribus ea-- 
rum. Quia ipfi habent; reliqui veró cre- 
ditores non babens yos in vilibus rebus. 

YXXMARS 


De ordine paffrvo refliz. 49y 
1dum denique elt creditoribus perfo- 
us non privilegiatisomnibus zqualis 
lvendum effe fecundum proportio- 
lebitorum, five tempore priorcs, five 
riores fint quia prior creditor nihil 
dicat; pofteriori , cum perfona de-. 
szqué, & codem modo omnibus ad» 
ve prius, five pofterius occurrac iis $ 
is obligatur. ! 
uare illa regula juris : qwi prior ei? 
re potior eff jure ; (olummodo haber, 
| ia creditoribus hypothecariis con- 
itibus in eodem pignore: quia cre- 
hypothecarius acquirit jus in re, à 
ejici non poteft per pofteriorem pa- 
:m alterius abfque adminiculo fui 
nfus impliciti vel explicit, Quod 
ir propter hypothecarium, qui adji- 
pothecam fpecialem poft genesalem, 
mque ipfo videturcederchypochecag 
ili, dum nou deficit fpecialis pofte- 
|juncta. Creditores privilegiati, qui 
f Datura rei, nec ratione aliqua uni- 
i, cujus ducum fequunturquazftio- 
:z , fed ex rationabili difpofitione 
li legum przferuntnur creditoribus 
lum perfonalibus, fed ctiam hypo- 
iis, qui proculdu^io funt priores 
Alibus non privilegiatis , i&Cenew- 

X4 XN 


1 


Ta 


! | 
waflio XLI, . 

GM zasdiosli de Lugo difp.26, fe 
& ab aliis communiter in przíenti, Qr 
relig — conftarex diclis dari ordinem 
ftir i5, & qualis ille fit ex parte, 
cre im, trum rerum debirarum, 

ionem dubitandi, ficut unus 
be | magnas divitias, aliusad par 
alius. »e&tu rei preriofz, alius refp 
vilis, .. ..men in utroque datur jus | 
prietatis formali niforme, & mati 
Jirer tan di ,ita contingit ur 
habere j 1 folvatur, quan 


. teri, feu «5d ncm rem,& alius tan 


ad locum pc ....iore t, quin proprerea 


— beant jura fpecie diverfa formalirer, | 


omnia ejufmodi jura dent zqualem o 
earionem refpectu rci & loci pertine 
2d unumquemque;atque in hoc eífen 
liter confiftat racio formalis juris, €: 
excufanres ab obligatione reftiruendi 
quibus hicerat immediarus apendi lo 
commodius exponentur obiterin qua 
nibus fequentibus , quatenus vetas 
aliqua difputacionis materia, 


É 





485 


QVASTIO XLIIL 


'rum  divifío verum fit de jure natura ? 


4 O videtur effe contra jüs naturz 1.. 


»ia quz aliquo. jure hibent unum 
nmuncim dominum non poffunt ma- 


te eo dominio dividi inrer plures, | 


n fiar contra tdle jus... Omnia autem 
t percinent ad homines habentz :unum 
imunem dominum Deum jutenaturz ; 


»ater ex 24. Tob. quem con [Leute alium. 
r ferr&m? Aut auem po[uit ]uper orbem, . 


m fabricatus eil? Ec ex ilo pt. 31. Do- 
| 6t Terra, qoe. Atque boc dominium 


deficit, nec deficere poccít; — Ergo elk - 
tra jusnaturz,ur quz pertipent àd ho- . 


ies dividanrurintet homincs, . 

. Omnia funr omnibus. communia, de 
|naturz. Deus enim , cajus voluntas 
uim naruris cemformis clt ; torum jus 
ürg, prztfecic.uaum quemlibet bonii- 
| rebus omnibus, quz ad uuilitatem 
num fackx funr, uc parcet ex pf. B. Os 
a jubyecr[fo fub pedibusejns. Nempeho- 
4$, I. ad Corinrh. 5. Omaia veftra funt, 
n1] Faciamas Hominem ad unaginem 


(nilitudingm. nofiram , (t prafi fcis. 
2S AUS; 


»- 






490 &usfio XLII, 
bus maris, c, ln quibus omnia proint. 
fcué adícribunrur fingulis, ac fpecaali- 
ter in loco Gencfis ; quod homo prat 
piícibus matis, & fic de cz teris, refercur ad 
rátionem imaginis, quz unicuilibet ho-- 
mini fcorfim convenit zqualiter ac tota" 
Hier, Ergo divifio rerum contradicir ju- 
rn*'naturz. 

;. De jure natura eft, ut homines fint 
mote, & charitate invicem conjuncti. Er- 
go eíl contra ius naturz, ut habeant resin- | | 
vicem diviías. Patet confequentia,quia ex 
divifione rerum nafeitur divifo períona-- 
rum ; fieut é converfo ex indivifione bene- 
vola perfonarü, nafciturindivifio, & com- - 
munitasrerum juxta illud vulgsre ex Phi- 
lofopho amicorum omnia [unt communia. 

R. Ad inajoré & magis intimam inrelli- 
gentiam eorum, quz huc ufque di&a funt 
plurimum conferet indagareoriginem ju- 
rium, qua ducitur ex primzva rerum di- 
vifione ; idque ipfum eft omninó neccíla- 
xium ad ftatuendum de his quz dcinceps. 
dicenda funt de fpecialibus juribus, & Ipes 
cialibus tum juftiriz diltributivz, tuam 
«ommutativz obligationibus, & actibus. — 
Sciendum iraque eít bona univerfim om- 
nia. quorum homines funt capaces duplici 

&racte contineri, Alianamquce funt, q^ i- 


—— - - - mad "^ II 6 C 


De divi[ione rerum, 491 
busintrinfece conftiriuntur,aut perficiuna 
tur, ut anima & corpus, fapientia & pro- 
bitas; fanitas & pulchritudo, | Alia verà 
funrexrriafeca, uc agri, & domus; cibi, & 
vefles, Bona extrinfeca lunc in duplici rure 
fus differentia, Alia enim funt, quorum 
meníura dererminata relpectu exjufque 
dependet à magnitudine, & parvitate bo- 
norum unumquemq; afficienrium intrin- 
fecé ; utfama, & honor,laus, & amor, A- 
]ia veró füar, quorum menfura derermina- 
tà eftexrra ipfum hominem, quzque pe 
inde abfque ulla eju(dem injuria polfune 
effc plura ve] pauciora nullainipío homi- 
nc prrexiftemnte diverfitate, ut patet im 
exemplismodo pszlatisaliorum bunorum 
ex:cinfecorum. 

Divifio bonorum perrinenrium ad ian- 
trinfccam bominis confticariogcem & per- 
fctctionem defcendit emainó determinate 
ex jurenarurz. Cum enim homini, urpocé 
nacutraliterlibertate przd. ro conteniat ex 
patüra rei, ut fic graria fui pater animam 
cujufque, & corpus, & utriufque unionem. 
efl granaejufdem ex natura rei, ac proin- 
de ipfam hominem elTe fioem, ^d qnem ea 
erdinanrncex fua natura. Qu. d eftea cífe 
fua (»fiusex natura rei 'uxia expofittonem, 


Íuitaris uadiam quxf. 5, Catcera quiae 
A 6. ANS: 


4921 S uaftno XLII. 
homtiaem intrinleceé perficiunt, funt acci- 
dentia ipfius, aut adhzrent cidem ad mc- 
dum accidentium. — Accidens aurem er. 
fua natura efl entis ens, & refpicit tan- 
quam finem fubjectum, quos pestem ac 
proinde eadem ratione cft fuum ipfius cr. 
natur rci independenter à nova liboa. 
cujufquam difpofitione, | 
Non longeabfimili ratione (unt fua cu- 
juíque ex natura rei ea. bona extrinfeca,, 
uerum meafura omnino dererminara re- 
pectu fiugulormm funt bona eorumdem. 
intüinfeca. Dictum namque eft in eadem, 
illa quzft, s. ex D. Thoma ea etiam elle. 
(ua cuiufque, qua eidem fecundum pro- 
portionis zqualitatem debentur, Ea au- 
tem cuiuíque bona extrinfeca, quorum, 
meníura omninó determinata ex natura 
rei; funt bona eiufdem intrinleca, patet ei» 
dcm deberi fecundum proportionis equa- 
liratem. Alias enim non deberent inde 
meníurari omninó determinaté ex nacura 
rei. Rario ulterior horum cft, quia bona 
cuiufque iniinfeca, & quz inde omni- 
fó determinare men(íurantur, ira funr 1a 
eius utilitatem ordinata, nt nulla homi- 
num libera difpofitione, aut mutua con- 
ventiope fieri poffic, ne fint eidem utilia,. 
& aut in fimilem alterius utilitatem con- | 
Ex |. —  Xtttáls. 





De divifione rerum, — 493^ 
wvertantut. Necenim fieri poteft, ut falus &,. 
honoralicujus, non fint utiles eidem,auc 
ut alteri fint eod£ modo utiles , feu fint uf-. 
queadeo utiles, & fic de ceteris à fortiori . 
Quz autem ex natura re] boc habent, uc 
ucilitari alicujus fine determinaté devin- 

- &a , neccíle eíl ex nacura rei effe (ua eju[dé, 
Divifio igiturutriulque hujus generis bo-. 
norum cil cosflituia iure patuz ; & fuum, 
quifqueillorum peculium habet indepen-. 
denter ab hominum placito ex fuppofitio-. 

ne quod exiílanr. , 

Cartera bonaextrin(eca liomine infetios. 
raitafuatin hominum utilirarem ordina- 
ta ex natura (ua;urnullum dererminaté hos, 
minem potius, quam quemliber alium;aut. 
toram hominum colledtionem.potius,quàa. 
partem eorum , aut quam aliquem unum. 
hominem determinare refpiciant tanquam 
finem fuum ex natura fua prxterquam.. 
czlum & aer. quibus inrrinfecum elt, , 
ut fiat omnibus communia, Vnde fif 
ut nullafuperaddita lege; ac difpofitia- 
neulrra nararalem omnia ea bona maníu-.. 
Ia fuiffent promifícué communia, Qua de 
cauíacommuniter dicitur emnia effe com- 
muniide jure naturz,. Ipfum nihilomi- 
nus ius naturz prazícripfit mortalibus, 
Utfierer, prafcribitque femper, ut con- - 

Bi (exa &-,. 


&64 Quafi XLIIT. 
ferverur, 1c prapagecureju'modi rerum dis 
vifio. Quod efle omninó conveniens, nec 
eam divitianem honefíte pratertnitti ra- 
tuiffe, atque effe neceffariam rriplici ratio- 
nc probat efficaciter D. T homasquzft, 6 6. 
artic. 1, : 
Primum nimirum, ut homines reddan- 
. tur folliciti, ae diligentes. Omnes enim 
naturaliter negligunt, quz fuat commu- 
nia comparatione eorum quz funr pro- 
pria, Ercuivis durum eft, laborem effe 
Ípecialiter fuum : bonum vceró ex labore 
. gefultans effealiis (ecum comizune — Vade 
facile relinquit curam alteri, ur habeat 
commodum fine onere; fingulis autem 
hac ratione propenfisin otium, atque fpe- 
rantibus meliora de fociis, aut fi non (pe- 
rent; nolentibus cum jactura propria pro- 
d cfc aliis, aut inter hanc fpem, ac de(pesa- 
tionem hzrentibus deferi:vr, ac dilapida- 
tur bonum commune. Atraiionecontrá- 
xia ia bonum quifque rroprium incume - 
bit diligéter, certus quod fib: arat, fibi ao- 
ccat, & quod fuum otium fibi nocet, nec 
ab alio fupplendurm fit. 

Deinde confufioni vit^ndz inteireft 
plurimum; qued cutas quilqu- fas f*c re 
ám habcat circazeaa determinaram | Qria- 

ND tege. 


^ 


|o Det divifione rerum, 

re genushumanum peffimé haberet fumma 
emnium inter fe cenfufioneimplicatum, 
fi omnibus equaliter, & promiícuéincum* 
beret cura circaomnia, accurzrentibus mul- 
tisad eandem rem, vel fi non accurrant ae 
yertente fingulos plurimorum exemplo,ne 
quis quidquam aggrediatus, 
^ Denique inter cos qui communiter, & 
indivifim aliquid poffident, facile, ac fre- 
quenter (üboriuurürjurgia, Quapropter fi 
omnia omnibus maníiifent comunia, pax: 
& tranquillitas mntua hominum, fub£- 
ftere minime potuiflet in ftatu abíoluté- 
tolerabilr, Porro hac tria malorum genc- 
rà có funt maiora, quo major eít, corum: 
multitudo,quibusbona funt communia, 

Adde fublata rerum divifione nullum,. 
aut vix ullum fupereffe locum liberalirati;. 
mifer cordiz, beneficenniz, gratitudini &^ 
fimilibus vircrutibus, quarum opuscit aliis. 
eregare dépropiijo, Devífec itaque maxi- 
mum humani generis decus, acornamen- 
tum, & mutuz benevolenoi x, ac charita- 
tis vinculum vel maximum. Adde ruríus. 
vitandis hisomnibus malis imrmipentibus-: 
ex .ommunione rerum omnium opus effe 
macgna quidam eorum verfectione, qui- 


bus liue intcommnnoes, snaliscerfectio 
cto ssi eriam maga oimnium hom:- 


AAAERS 


496 Qasflir XL TI. 
num multitudiuc (perari  minimé poteft, | 
falcem pro prz(enii mifero flatu naturz 
humaaz;lap!z-univerfaliter. in peccatum, 
itque perillud corruptz. Qpus praterea | 
foret luperiorirate,ac 1urifdictione alicujus: 
fupra ceteros, qui cohbgruenter divideret 
opera,ac labores, confuhonem rollerer fim 
guloruminfogula directione, & pacem 
ac rranquillitatem foveret diremptis jur- 
giisaut praaccupatis.. 

. Ea aurem ipfa luperioritasac iurifdidlio 
darinon potuiffet qualis in eos fines, ne- 
celTaria eft , & (ufhiciens, (i nulla facta fuil- 
fex divifio officiorum,;ac terum perliberam 
hominum diípofitionem,Ofhciorum qui- 
dem 4quianullus fubell alrerius fupertori- - 
tati ac juriídictioni-ex naruratei , nec da- 
turdiffezentia puré naturalis, & ultimo dc- 
terminata fuperioris & fubditi; cum unus. 
quilibet t zqué liber, acfuiiuris, & gra- 
tia (uiex naturarei ; finrque praterea plu-- 
residoueiad regendum ; &-plures idonei : 
ad parendum. Rerum veró , quia redizenc : 
€zdem inconvenitentia ,. fi vel unus taue. 
tum homo przeíIet immediazetoti huma. 
no generi quoad omnia. vel plures. 
haberenz. ex equo; iusingerendi fein ea- 
rgudem.. omnium  difpofitionem , ita. 
Bt.fnguli. diverfos quidem dirigerent. 

Qmi-, 





M 


Ba... 





De divifione verum; 497- 
homines, circatamen res omnes eafdem. 
Conftat igitur ex his divifionem rerum fu. 
iffe,& cffe omnino neceflariam, eamque 
quoadaliqua factam eíle immediate iure; 
naturz., quoad alia perliberam hominum. 
conxenrionem,ex. pra fcripto iuris ejufdem. 
naturalis. 

Ad r.Di&& eft quzft.prafertim $,& 19. 
Deonon convenireius proprietatisquoad. 
utilitatem , &. ufus utiles rerum refpectu 
fui,fed omnem earum utilitatem relictanx 
efle fubftantiis rationalibus creatis. Qua- 
propter ita rebus omnibus effentiale, ut. 
fubíint dire&ioni , ac providentia divinz;. 
ut nihilominus jura utilitatum dividi pof- 
finx inter homines, Deindequz funt pro» 
pria unius poffunr dividiinter plutes ex có- 
fenfu eiufdem quatenus-ille, confenferit: 
D cusautem ut dominusuniverforü quod. 
in illislocis fcripturz manifcítatur non fo? 
lum confentit , fed etiam przcipitlege (ua 
naturali quz includitur effentialiteriniu- 
renatutz, proutliquet ex cadem quat: y. 
& ex priori parte quaft, 7. Pracipit in- 
quam,;utres ofnesdividantur inter Ànges 
los, & homincs,prout ipforum intereft , ue 
apparet ex. difcurfu füper?ori, Eftigitur 
comforimis juri naturz divifio rerum , &. 


quoad. 





49$ G&wsafiio XLII. 
quoad partem earum inducta per ipfum 
eit immediate. 

Ada. lta fant omnia exteriora indiffe- 

rentia ex [ead quoslibet, communia de ju-- 
ie naturz, ut iplum jus narurz prafcribat. 
fing ularum rerum ad fingulos homin zs die 
fiibusuonem, ac divifionem communi & 
fiaguloraum bono congruentem, M eie 
ps loca illz (cripturz accipienda (unt de 

ubjectione rerum omnium teípcctu to- 
tius hominum collectionis cum diftribu- 
rione,atqueappropriatione accofmodare« - 
fpe&tu fingulorum. Hec nimirü convesit 
hominiratione fuz fimilitudinis fpecialis 
cum Deo, ut participet vim dominativam 
ipÉus, cum partitione rerum, & jurium 
zasltiplicatione correfpondente muliipli- 
citati numericz ejufmodi fimilitudinem 
cum Deo coníccuta ad multiplicationcam 
hominum, 
Ad ;. Vitio kumanz naturz fit ur nulla 
3rteomneincommodum tolli poffit ab hos 
minum mutua 'nter (fe conjunctione fo- 
ciali. Czrerum ex ranonibus D, Thomz, 
. & aliis infuper adjunctis (uperius, mani- 
feíté apparet incommoda futura fuiffe lon- 
E majora ctiam quoad mutuam pacem ac 

enevolenriam, fi nulla pror(us facta fuis- 


fct divihorexusm exxeioxam. Cum 1g1tur 
MX 


— 


De divifione jufla. 405 
Íi | ratio naturalis dictet inter mala incom- 
poffibiMi; €& copulative inevitabilia, eli- 
É genda efle quz minora funt, patet ea- 
dem ratione pracipiente factam effe re- 
rum divifionem, — Quod dicitur amico- 
rum omnia effe communia ; accipitir de 
communitate ex affectu & inclinatione 
ipfius amicitiz quoad ufus neceffarios ad 
communem amicorum felicitatem ; non 
vceró de confufione jurium pertinentium 
ad unumquemque eorum ; fi quidem ex 
eorum retenta diftinctione fuboriuntur, 
ut fupra indicatum eft, opera & officia 
mutua liberalitatis, mifericordiz grati- 
tudinis, & fimilium, quibus amiciti& 
fovetur, & quibus. pon effet lecus fub« 
intrante jurium confuíone, certé nos 
pattret locus tam amplus, quam eít ne- 
ceffarius refpectu tocius omnium homi- 
num multitudinis, mutuo benevolentiae 
foedere, univerfaliter & particulariter «oe 
pulanda, 


eo W^ 55. Nati" vs 


QR: 


joe J 
QVJESTIO XL 


Virum ditifio rerum exteriorum feri potue 
rit arbitrio bominum, utcunque libuiffat 


V InsTwvR,ita fieri potviffe, 1, Quia 
/ quodad udalitacé alicuius tozalicer or» 
fette r, totaliter [ubjacet eius volun- 
tati ,ut dilponat urcunque. libuerit, ira 
falt£ , ucfic valida difpoíicio qualitercum- 
queipfedifpofuerir. Didamantem eítíz- 
peresomnesoexterlores elle cotaliter ordi- 
natasad utilitatem hominum. Ergo ho- 
minesporuere eas dividere, atque de illis 
difponere(alté valide, uccunque libuiffer. 
1,Qwnod viget confenfu, & voluntate 
uniformi omnium univeríim nationum, & 
gentium.non ampliüs dubitatur, quin fit 
iuftum ac honcíturm., ce:te.non dübicacur 
dc. valore difpofitionum nihil indc exorbi- 
tantium. Dubitari autem eo nonobftante 
poflet, fi poffeceffe auc iahonefta, aut in- 
valida difpofitio , ac. divifio rerum facta 
communi omnium conventione ac ; arbi- 
trio,utcunquelibuiffet. Quia videndü ni 
 hilominus fupereffer ; ac difpofuiifent , ac 
divilffenteo determinate modo quo folo 
liget; aqx ax corum die o icio. 


"- 


Wo SSSs 


: ..— Dedevifone juffs/.——— '$da 
R. Conflar ex quaft. precedenti divi- 
fionem. rerum exteriorum indifferentiuin 
ex fe j,sametfi deiure natura non fit forma- 
-Jiter, & immediaré, atqucómnmó deter- 
minaté ; -eíle ramen deiure-Dature prz- 
-ceptivé ac 'vagé. Itawidelicet, utlibe- 
yum hominibus fueric talem , 'vel talein 
ferum divifionem -inftituere pro libito, 
"quin agerent eontra iusnaturz, nontá- 
men, ut nullamyprorfus facerent divifio- 
-pem. Verum neque iítam ipfam -electio- 
*nem divifionis ac modi dividendi ufquc 
adeoliberam & indifferentem reliquirius 
naturz , ut nullas przícripferit conditio- 
nes; quibusnon przílitis leges, "accoü- 
entiones divifionum aba hee inho- 
:peíte ,1mo & nulliraus vitio laborarent. 
Cum enimresiíta exteriores in omnium. 
- ac fingulorum homipum urilitatem fint 
ordinatz intrinfecé ex fua natura, fintque 
devinctz nature humanz fccundum fe, 
"quatenus eaídem erogavit Deus zquá- 
.]t erga omnes homines amore ac volun- 
tatc antecedenti; fiquidem 'omnes fecic 
'squébonosin natura, neque cjus amor 
jnzqualis effe poffit , erga objecta a quali- 
ter bona. infe, quarenus zqualiterbona 
funt : cumq; homini nihil facere liceat 
&ontra naturas rerum, & contra divinam 
NQNRSAT 







401 Guailio XL TII. 
voluntatem anreccdeptem — beneplaciri. 
Cum inquam hzc ita fe habeant patet di- 
viltonem rerum quatenus factam arbitrie 
hominum honeítam, ac validam minimé 
c(fc potuille , quin omnium, ac lingulo- 
zum homiaum uzilitati, & felicitati aqué 
«on (uleret. |) 

Primaigitur eademque precipua & ca«- 
teras in le continens conditio jultae & va-- 
lidz divifionis cft, ut omnes homines nul- 
la facta e£ceprione eidem forti cormmit- 
tat, eandemque omnibus quovis cempore 

exiteonbus fpem, ac facultatem faciat 
quantum eft de fe aupendi camulum ba- 
norui fuorum. Alias enim lex humana 
faceicc ina quales, aee lex naturalis, ca- 
demque divina feciflet equales, idque fo- 
ium ex voluntate legislatorum ante om- 
nem carum circumítancarum vatiecatem, 
pro quibus lcx naturalis à Dee lata eíTer, 
atqu-omnibuszqualiter providiffer, Quas 
propter, fi lex humana ex fe przcisé inz- 
qualis relpedtu diverorum hominum, 
- poffet effe valida, fieri poffet ut voluntas 
ominis prz valeret contia divinam. Nee 
enim valida cíle poffet, quin redderet in- 
validam ac nullam, eam cui effet contra- 
ria, Quod autem volütas divina, perquam 
viget lex navuxalis, zqualicer faverit, om- 
| wives 


" ' - 


De divifone iufta. jo3 
nibus & quibuívis fecundum fe przcisé 
confideratis breviter quidem, fed efficaci- 
ter demonítratum nupercít. —— 

Secunda deinde principalis conditie e- 
jufdem divifienis eft, ut nullum relinquat 
aditum inzqualitati bonorü przterquam 
ex inzquali ad bonum commune contri- 
butione,atque cooperatione. Cum enim 
bonahzc exteriora fint,uti przmiffum eft, 
communia omnibus ex fua natura; neque 
quod commune cít fieri poffit juris priva- 
ti, quin tantundem juris, ac liber facul- 
tatis decedat czteris quamta fuerit acceffio 
privato illi adjudicata, fequeretur plané 
ipjuriofam fore atque nocivam, refpectu 
caterorum contentorum in communitate, 
appropriationem rci, quz crat communi$; 
rcípectu privatz períonz, nifi ipfa ram- 
tundem in bonum commune contuliffet, 
Quarepermiffa occupatione, & appropria- 
tione bonorum cuilibec zqué patentium 
abíque aliqua ejufmodi contributione in 
bonum communc, non fieret folum ultra 
jus naturale. fcd etiam contra. Ncc enim 
€a divifio effet, qualem ipíum jus naturale 
permittit, ac przcipit, Cà qualem repro- 
bat manifefté, Quod ex co ulterius mani- 
feítatur, quia nemo prudenter confentie 
puro fuo.damno, idcít damno minimà 

CGQSS-. 


54 Osafio Xl1ll. — 
"compenfatio peraliquod aliud bei 
tem zquale; & incompdflibile cu: 
jus jacturam patitur. Ergo qui fa 
Ac libera facülratis privatz , qued 
"munie, quin communitati aliuadi 
'rit tantundem, habet coctradice 
"reliquos omnes contentosín cómy 
'te, atque prudenter fibi providos 
pleriquefuntinhac patte, & prz 
"ruromnes, acproinde ufurpat r 
"tisrationabiliter eius dominis, € 
'contraius naturz, 

Accedir fore, ut fidivifto Term 
"quau dicitur; Facta fuirffec, aut peri 
'ruür, nonanufferentur nec minuere 
convenientia propohra in quzlt. 

denti exindivilione rerum, Primu 
omnes facilé dimitterent curam, 
Aicitudinem eorum, quz jam'h 
in exiftente fibi facultate & lib 
-teftateufurpandi alia, atque alia 
o: abfque ullo labore, nullaque 
^tainduftria cedentibus in bonui 
"fnune, Deindé fequeretur fumma 
fio plurimorum -confluentium ad 
lucrum abfolutumab omni onere 
*ompenfationis, Quod denique pa 
tari poffent fimultates, & males 
«nutu intr videos Yogliari 


10758 0 


- 


Dt divifione juffe. |. . gop- 
zque fuis ac capientis, idque ia perpe- .- 
xuum sbíque ullo fuo emolumento ípc- 
ciali, vel' communi, |. | | 

Przterca cuius ia Áuem fuum vigoris. 
clfc poffcat virtutes humaai generis mu- 
tüo cóciliatrices, fi ca tantum etofari pos- 
fear, quz, qui erogarer, habuilfec, & qui 
acciperet habere poffet fola habeodi vo-. 

Juntate, ejufque voluntatis felum'per ver- 
ba aut nurus fignificatione, aut utcunque 
aliter nulla fuperata difficultate promo- 
vendi bonum commune, nullaque adh;- 
biw cam in rem indullria? Qz omnia 
incommoda funt manifeítiora in ufurpa- 
tionc juriídidtionis; fi camen jurifdictio 
elTet aliqua, libera facultas fupra alios abs- 
quc vel idoncitate,. vcl obligatione pro- 
movehdi.bogum commune. Cuiuímodi 
profecto facultatem quilibet fibi vellet, : 
pemo alteri. Vnde fiezec, ut nemo illam 
habere poffet, quin noceret aliis in re ma- 
ximé (uaipforum :. hoc cft in proprialiber- 
tatc & difpofitione fuarum actionum, id- 
qucinvitisrationaliter iifdem, Quod cla- 
1d contradicit juri natura. | 

Patet igituriniquam & curpem futuram 
fuilfe divifionem rerum non gravantem 
fingulos appropriaturos fibi partem earü 
neccitate coopcrandi ad poBum com- 

Y TANMOER 


-- 9 








506 Guaffis XLIIY, — I 
an une per potitionem reram aequi fitarom. 
An [taru magis idoneo ad ufos'& compo 
da, gcnenshumen:, vcl phyfice wel-inten- 
tionaliter; Qui duo modi proficieudi co 
munitati pet [pem,aut cficctum phyficum 
in occupatione, & fepoficione rerum , at 

'eifonarum in ufum fpecialem propriz li- ] 
| re facultatis infra clarios fecerrerur at 
exponetur, feponendo claffes rerum quz 
ud legitimam (ui appropriationem relpe- | 
&u particularis períonz exigunt ex (ua ni 
tura coeperationem im ad bonum 
commune; ab iis quz folam exiguar ia- 
reotionalem; ac moralem cooperationem. 
Exponeutur inquam, dum dicerur de mo-- 
disacquirendi 1n fpecie, Nunc emim tane 
cum decernicurip genere. 

Tertia condit:o eft , ur quac cnju(que 
propria facta jam femel fuerint, aidem 
maneaat in petperumm, quantum capacia 
perpetuitatis illa fueribt ; méc im alium 
rranfire poflint abíque ipfius conícafu; & 
quatenus, feu illo tantum modo, que ipfe 
coníen(erit; Hoc prabat effhesciter prima 
ratio D. Thomsz fuprr producta, pro ne- 
ccffitate naturali divifionis rerum, Nom 
citm ea tolum negligenterabuno quoque 
adminiftranrur, quz funt omnrao com- 
qupia, (cd ca etiam, quz lolum habentet 


a-— OA E 


* 
* ; * 


De divifione 3uffa. foy. 
pus, debentque aut pc ffanrtranfire 
m abíque ipfius contenu, vcl fim- 
r, vel quead aliquid. 
nfirmatur przrcrea hac conditiocx 
lentibus, quia quod quifque contri- 
: in bonum commune pro appro- 
a re aliqua, vel eflcc irrevocabile, 
'ocabile. Si primum, c(let iniqua 
i acquirentis conditio, quia pro re 
ceritura impendiffet aliquid. niin 
redicurum, $i fecundum, tam pri- 
*tíona, quam communitas femper fo 
m habcerenc fellicitos, & dc rcbus 
i nime fecuros, immipente uuiir qi 
itione commubium util.tatum, Qa 
nulta dici polfent, fed poffunt eadcm 
quoque faeile confidciari in conle- 
lam corum, quz jam cxpc fica fuat, 
rmatur rurfus, quia redde;entur con 
ibiles, ac minimecfficaces viiturcs, 
s homincs inter fe maxime conci. 
r, dum ca erogarenr, quorum neque 
effet neque accipiens futurus cilct 
inens, & fecurus poffcflor. 
od autem naicuique debucrit relin4 
»eta facultas, ut partem qua fibi ob. 
t, poffet in alium trapsferre quate- 
fi libuiffet, ex eo e(t manifeftum, 
jus cujufque privatum in patte. $4 


Ya. COw*. 


$o8 Quafi» XLIII. 
contingente luccedir juri commun 
dividuo, quod habebat fimul cum 
bus aliisad rorum eomnium bonor 
mulum, Art juri illi cemmuni, & 
. duo renunciare homines potuifIen: 
bero coníentu. Ergo par eft ut po 
tiam renuntiare jüti privato, quc 
muniilh fuccedict, — Pater con feq 
Quia ius naturz przcipiens divi 
noa precepir, ut homines fierent c 
tis cobiditionis; fiquidem jus nazi 
quod ab eo przcipitur, confticutu 
cltex amore ecactis humani, Fier 
tem dererioris conditionis, Á noa 
rent libertatem zque folutam, ai 
Cxtetis patibus, 
Pofterior ifta pars huias tertiz « 
tionis confirmatur ulterius compar 
cum parte priori. Qnia ficuraliena 
rei unicuique contingentis abíqu 
confenfu redderetinfelicem divifiot 
ofteafumr eft; ita impotentia ali 
cam libuiffet, & quatenus libuiffet, 
diflet eandem infelicem inter alia r 
líizcduo. A'terum eft, quia fieri ni 
tuit utin parte unicuiqucappropria 
péterent oinnibus omnia necellaria - 
ribi tempore. eds fi quod quifq 


beret on yos slicaando ia aha 
dE )3 b 


* ^ *. 
i e 
"- 
' 


De divifione juffa. $c9 

mutare, conftituerentur homines faliem 

4. plenque ratione divifienis rerum in im- 
C potentia fibi providendi de omnibus ne- 
" ceffliriispercommutationem eorum quz has: 
' . berent eum iis, quibus magis indigeient. 
Alterum eít quia tinpotentia alienandi 1ms 

*^ pedirer ufum vistutum focialium, & ami- 
|. cabilium liberalitatis, gratitudinis & (imis 
: lium in eo gradu, qui eft neceffarius refpc- 

étu totius multitudinisheminum. . 
Poflrema ex his coníequens conditio 

eft , ut pats bonerum unicuique contin. 
'" gentium fic transferibilisin altos non ex 
qualicusque eiufdem cenfenfu, fcd vel 
gratiofo, & bene merenti apud eum , in 
quem fieret translatio, vel conftituente x- 

* qualitatem interdatum & acceptum. Ra- 


*. tio eíl quia fi anslatiorei, quz eit unius, 
5 jnalium facta crit non conflituta xquaii- 
$  tateinter dacum & acceptum, ncc execilis. 
*— fuerit gratiosé collatus ab eo, cui minus 
E 


contipgit habere, is plané jactuzim eate 
* pusparietur, coactus, Hocaureni fincia- 
€ furia ex parte cogencis contingere mini - 
" mé porcít. Cumenimomneshomineset. 
" fent zquales ab initio quoad terminos )i- 
bertaris, tam macerialircr, quam formal 
ter; & poftza inzqualitas marciialis ice 
ducta fit abfque inzquatizate facial, 
"e Y 3 YS. 


Yo 


pec fecus fieri pocuerit falvo jure naturali, 
urliquer ex dictispre(errim circa primam 
condiciogem , arque i1gret cogenrem , | 
coactam manifefta intercedat ing qualius 
formalis; fiquidem qurcogit, plus fibia 
rogat ja rerinenda amplitudiae (ua liber: 
taris, & reftringéda liberate aliena, quam 
qi cogitur, is cnim non pléoé, ille ple 
ymo &- ultra limites uricur fua l5 
Cum.inquam liec emnia ita fe habea 
coniequess plané eft, ut toties neceffe fit 
iurervenite injultiriam prima vo juri i 
tucz contrariam, nec alrerapileax ulla uni- 
vetfali inter homines convenriome, quo- 
ties fit tcanslacio serum , qua funt unas, 
in alium abíque zqualitare inrer utrum 
que, & fimul abfque alreruttius grariofi 
quoad exceflam collatione, & con(enfs 
fimpliciter libero. | | 
Qu iaproprer commuratie inzqualis not 
hibens aj1mixz:am graciofam collationem 
cx alterutra parce elt injufta ; multo ver 
magis translatio rej, qua eftunius, in à 
lum ab'que ullà commautationc, & con 
fca(u domini : ncque fiae i'tà condiriom 
potuic fi-xri rerum divifro. Confen (us por 
1ó incelhgicur, vel implicitus; vel explici 
tus. Or'iia eüm homines non boffiat: 
Cumque Aglerum xoxsxefk adelle,. neca 
-yT Tesis 








! De divifione jufta f1t 
»snia, & fingula, vcl tim, licicer, vel prouc 
Gportet emperadverterequa timilicer eox 
rundem (eoríim, aut coim ipitatis iotere(L,, 
ut fic vel aliter difpoaantur de novo, eílzc 
iniqua corum condiiieo, (t defectus hingu- 
lorum quoad przíentiamn , wj adverten- 
tiam, & 'confenlum explicitum. luppl:ri. 
pon pollet przfumpcione aliorum, funda- 
ta in con(entu dominorum taatum uni- 
vetrfali ac implicito, feu virtuali, aut me- 
diato cum ucilicace vel fpeciali ipforum,. 
vel communitaris, | Cujus rei clarior de- 
zhopítiario exhibebiturinproereffu. 
laterim circa aequalitatem hoc praterea 
portandum eít,non debere illam meaturaii 
dependearer ab affctu fpeciali, quo quis 
. rem aliquam. proícquitur per accidens. 
Qaia ante rerum divifionem zque pate- 
bant omnibus res omues exteriores quo- 
cumque demum modo affecti eff;ar erga. 
illas. Ergó eifec contrarius naturz, fi io- 
duceretur inzqualiras quoad ics excerio- 
rcs juxta proportionalem interioris affe- 
&usiazqualitarem.. Quem videlicet uni- 
cuique permiflum eft qualem, & quantum 
libuerit coacipere ab'que jactura rerum ad 
quasadicitur, & abíque ullius juris xin- 
de acq'ifi'ione, qiantum eft ex vi puris 
naiuralis,quatenus comparans Sow S 9 
Y 4 PNE 


)5 149 - 







tti Qusfio X LIII. 
cum nomine, & praeícribentis unicuique 
teyminos, proprie libere facultatis Ra- 
tio à priori eft quia ut przmiffum eft tub 
initium quzfítionis przcedentis, alffe&us, 
& cetera quz hominem fecundum fe in- 
trinfece afficiunt, funt fua & propria ca- 
jufque jur&maturz ; idque proindépecu- 
lium poteft quifque quantumlibet augere 
vel minuere , quin.ea de caufa ullam ia- 
éturam patiatur, aut ullum emolumen- 
tum percipiat quoad ea,quz idem jus na- 
turz feciromnibus cum zqualitate com- 
mupia,atque ex praícripro eiufdem juris 
jus humana libertate conftituium , atque 
ultimo determinatum emnium induftriz, 
ac fortunz zqualiterexpofuir, utcumque 
affecti effent. 2 
Accedit incommodum ingens: quod 
cx oppofita juris ratione fequeretur.. Se- 
querctur namque quo quiíque fapientior 
eflet ac maieri probitate prz ditus, co pet 
fe loquendo deberet in commutationibus 
minusaccipere; & eo plus, quo infipien- 
tior cflet ac deterior, Nempe quo quis- 
que fapientior maiorifque probitatis cft, 
«o magis afficitur ad zterpa, & minus ad 
hzc temporalia, quz comparationc illo- 
jum vileícunt animo recté utraque pon- 
derant, inàe &exowxa Sexex (agtentiam, 
NONSNS- 


D? divifione juffa. $13 
& probitate, m, lafipieuciam, & improbi- 
tatem, vel certe affectum illis regulatum 
e[T: partem mercis aut pretii, in commu- 
tationibus; & rem minimé transferibilem. 
)n alium con(ítituere intrinfecé ád, de cu- 
ius in alium translatione ageretur, atque 
tractari ut commutabile nds mate« 
iam centractus commurationis, quod ef. 
fentialiter cit incommurabile, ac IDtrans- 
feribile. — /Equalitas igitur penfanda eft 
peocs zflimabiliratem convenientem rei 
indzpendenrer ab fpeciali , & accidental 
zflimatione, ac affectu cuiufqae erga il- 
jam & pendentem folum à. naruzali ho- 
minum conílituriope, aliifque exteriori- 
bus reium ipfarum circumítanuis varian- 
tibus mutuam earundem. rezum compa- 
rationem inter fe. 
Iftz omnesconditiones aclimirationes: 
expofitz funt feorfim maioris claritatis: 
gratia, & quia carum intelligentia confer- 
re plurimum poteft ad. czpeditiorem de- 
terminationem quaítionum (equentiemm,. 
nec non ad dirimendás ab- unoquoque: 
quzttionesalias minutiores circa. pegulia- 
res in unoquoque genere iniurias, quae 
runt figillatim & i& particulati profccu- 
-tio evaderec nimis longa, neque cft pro 
difpuratione ufque adeo idonea. Ca 
Xs tEXSGEER. 


PED euejHo XLIIT, 
terumcex ormaia quz dita (uat. polfuot 
quoad f(ublbinuam brcvius expediri pet 
dcehinitionem dicendo: divifio rerum. jure 
nature prmí(crpta elt. defirnario juridica 
tsrmiuorum libera facultatis vejbe lu. [inga- 
lo-wm circa ves (uapre natura communes,a 
andifferenoes conferens ad. propriam. cujaujdo 
( tommunca omninm felicitatem, — Cywa 
verb hujutmodsdivifio defcendic ex pra- 
fcripro jutis oataralis, & inducta eft fea- 
fim (inelenfu quoad przcipua ejus capita 
perjusgeuatium coanirentibus fingulisap: 
ropriationi, quam quifque przo ceupan 
o; Feciller, acque jus genrium comfuadi: 
tut [£»ea Tarifconfultis cum jure natura 
Ac dictum cit quzll, 7, propterea Ianftitat 
e retum diviü&one, $. fere dicitur, éd. quoi 
ante nullius eff naturali ratione conceditye 
-eccupanti. Roirífusquia plures qerum divi 
/fioncs fiunt immediaté decreris € legibu 
Prncigum ex coaceffione juris gencium 
-&: naturz, propterea Auguftino dicere li 
.cuit tra&.'6. in Ioaa. ewod bas villa fieemes 
v illa wa, esl ex juze Imperatorum. Neu 
atum tamen horum fieri aut honeíté ax 
"etiam validé potuit five . per. conventic 
-Beni gentium, (ive per.decreta & leges Iu 
operacorum, five ullo alio modo nifi depel 
Senter.à jurc.narurz, & cum senditiee 


— 


De drvifione jufta: $14 
bus ab eo przí(crip:is, & hacu(q; explica. 
tis, eum iifdem veró potuir, & poteft fieri 
divifio rerum per liberam hominum con- 
ventidnem, & ftarutum. 

Adr. Qnod eft urilitaci alicujus, velali- 
quorum deputarü, (ubjacec ejus feu eorum 
voluntati folum quoad eas utilitatesquz- 
cidem ucl eifdem conce(Tz fnnt. Res au- 
tem exteriores conceffe funt à Deo hominis: 
bus non quoad utilirates qual-fcumQ; ré- 
[pectu fingulorum, fed quoad cas, quz bo- 
no commuaoi congruunt & reípiciunt z- 
quafírarem refpecta cujnívis in particulari 

ro ut comparan cum czteris, — Eatenus. 
igitur tantummodo conceffum eft homi- 
nibus ut honefté & validéde iis.rebus dis-. 
ponerent juxra regulas datas., | 

Ad2. Propterea non dubitatur dehone- 
fate, & validitatecorum quz comuni: ho- 
.minum confenfu ftacuta fünr circa res iftas; 
exreriores fenfibus obvias, & facileinrelli- 
gibiles perfecte, quia eft: moraliter impos- 
fibile, ut omnes, aut etiam pleriqueerrent: 
circa difpofition& earnm quoad principia, 
omnibusaut plerifq; coffiuaia. De iisau- 
rem quz fuat. moralirerimpoffibilia perin- 
de non dubitatur, atque de impoffibilibus, 
phyíce, quia perindé non eveniunt. 


X 6. QX Fs-- 


T $ 
QVAESTIO XLI1V 


Virum Offcis. Gehentia jerifdizhie: 
intrinjece invvensibilia i 


In:NrvAm non cfcinvendi 
| Quia D. T homasinrerrogatu 
pun&o à Duciffa Prabantiz 
det cbí. 21. ad quaft. 5. his verbi 
video quare buju|modi effcia noni 
Li« vendere, dummodo talibus "vena 
quibus poffit grajumi, quod fint utile 
Ata officia exercenda, t» non tanto pre 
dantur officia, quod recuperari non, 
ae gravamine "ve[ftrorum [nbditerns 
go fervatis duabus illis conditioni 
cité, & validé vendi poffunt officia 
riajurifdidiienem, Nempe de tali 
ciis eft ea copfultatio. 
2. Officia fecularia funt inprim 
guretemporale, ut patet. Deindef. 
de appetibilia. Ambiuntur enim 
expenfis laboris & indaftriz ; &. 
pecuniarum fumma à multisquan 
ter erogantur pro illis obtinendis, 
funt vendibilia, Patet confequent 
pon alia de caufa panis, & vinum. 
9iodi czterà ab omnibus cenfent 


x 


De vendit. officier. f 
dib!ia, — Quapropter D. Thomas harc 
candem rationem unicé premittit fuz illi 
affeitioniaiens: Cum autem balivi (n offi- 
cialióws "yeflris nibilcommistatis mifi tempe- 
rais offcium pote[latis nom "uides, tc. Eft 
igitur efficax ifta ratio. 

3. Marchionatus, Comitatus, Ducatus 
venduntur de fa&o carius à piis & timo» 
raiz: conícientiz principibus eb adjun- 
&am illis jurifdictionem, qua feclufa noa: 
venderen:vr tanto pretio redditus, & alia. 
emelumenta pccuniaria honorariis illis. 
titulis devinQa. Ergo juri(dictio etiam 
ipía fecundum fc eft vendibilis, & habet. 
rationcm partis mercis in venditione ju 
fta. Quis enim. audeat damnare tanquam. 
inju(tam tot juftiffimorü Principum pra- 
xim, antiquam & quotidianam augen» 
tium pretium obadjunctam pracisé juris- 
dictionem. Autqua ratio diícriminis rc- 
periti pote&, ob quam juriídictio fimul 
cum rc alia vendi ejufque pretium augere 
poffit ; ícerfim veró vendi non poffit ptz- 
fertim cum ejufdem rationis ac juris fit; 
five illa alia. res prius, deinde juri(dictio. 
feor(im , ive utraque fimul ac indivifia. 
vendantur. | 

4. Licecjurifdictie primo ac principalte 
&er. fit ordinata in. bonum communitatis; 
. ] SAT, 


fi» €wafhio XLIV. 
fecundario tanen, & tinus principalicet 
cedit etiam ia ur liratem ejus à quo ha- 
betrur, qacemis confert prreminentiam 
uandam, & dignieacetr. przlacivam re- 
frena ceterorum, uc dictum elt quzlt. s, 
& 4 Fieriaucem poteft, uc urilicas lecua- 
daria & minas principalis alicujus rei fit 
zqualistocialrerius ref arilitati ob majo- 
rem zítimabilirarém unius,quam alterius, 
ob quam quod eft (ecundarium ac miou 
principale 1n uno adzz quet, aur eciam fe 
peret quod.eft primarium ac principale it 
altero... Confirmatur à polteriori , quii; 
quod ef (»cuadarium & minus principal. 
injunifdictione communiter hiberur plu 
115, & abitur maris quàm quidquid uri: 
Vicacis (implicitereftin parva pecuniarum 
quantitate, E: 
* s. $1 hzc officia effent. invendibiliafe 
«nndum fe effentetiam iav&dibilia-quoa: 
" gmolumenta pecuniaria illísannera. Qs: 
rides MC Niel à 
em inconvenieptia ;. nefnpe quod cive 
, poftquam. ea. emertint graffentur in fubdi 
sos non folum ur expen(as factas reftaa 
zent, (ed etiam ut ad ulteriores in dignit& 
tibus progreffus viam fibi parent; "Atqtt 
hoceítalterum inconveniens, quod ními 
Aum inds fac, ut cites non icdifponence 
| Dow 


LI 


^ 


1 

De vendit. officior. El 
obtinenda ea othicia per virtutem & (a- 
pientiam, led magis accuniulando pecu- 
nias per bonas, vel malasartes pr&cunte ad. 
loci ipfius exemplo — Reipubliez feu fu- 
premi Principis docentis ca' venditione: 
venditionem functioaum juriídictiona-. 
hum, & pecunie avidicatem. 

6. Ut hzcofficia vendi noa poflint di- 
gniori , cui debensiur determinare, faltem. 
veadi poterunt indigno,.& minus digno,, 

uibus non debeatur, certe venditio his, 
M erit valida, nullumque inde manc- 
biconus reftituendi, idque eadem fere ra- 
tione qua judex ex comniuni auctorum 
opinione facit fuas pecunias acceptas pro. 
fearentia injufta,- licet non faciat fuas ,. 
quasaccipit pro.fentenria jufta. bít eaim 
ealem utrobique ratio, Ergo venditio: 
iftiufmodi officiorum. non eit intrinfecé: 
invalida. 

7. Saltem ele&tio unius pra alio.ex que 
digais vendi poteít. . Licet enim. concur- 
xentibus multis zque dignis debeatur cle- 
€&tio alicai eorum vage, & indeterminate,, 
non tamen. debetur huic potius quam al- 
seri determinare, Ereo pro clectione .hu- 
jus determinaté poteít accipi aliquod pre- 
riim, Quzlibec eoim res quatenus eft in-. 
debita clt vendibilis, fi. fimul fiz purétem- 

SSWm 





retincre Írbi. partem detis p 
jus determinate prz cateri 
tibus conditiones requifit 
& ic de aliisobligatis ad d 
tatem determinatam, aut 
dcndum pro determinato 
dctermioatz perfooz. 

K. Bona illa, quotum div 
bera hominum convention: 
duabus proximé przcedenci 
bus duplici fummo genet 
Alia namque funt qua pert 
tiam diftributivam tanqua 
materia proxima; alia. quz 
tivam ; juxta dicta quzft. 
»nter iftas duas juflitias c 
przítantior, quatenus ciu 


De vendit, officio. eii 
butiva ea cenfctur przcipgua,quaquaritur, 
an officia faltem fzcularia habentia anne- 
xam jariídictionem fint vendibilia. Affir- 
mant Caietanus, Vazquez, Valentia & alii 
quam plures. Negant Adrianus, Medi- 
na, Angles, Turrianus & alii. Diftinguit 
Leffius; nimirum ejufmodi officia, quo- 

. obligationes ad certas functiones, quae 
(ES effentia, & quoadjuftum ftipen- 
ttm, eifdem oblipationi & functionibus 
- correfpondens, eflc invendibilia, vendi- 
bilia veró quoad dignitatem & przemi- 
nentiam refpe&tu czterorum,nec non quoe 
ad occafionem ac fpem luerandi ultra ju- 
ftum ftipendium. 
Diftin&io ifta Leffii partim fubfiftit, 
partim non fubfftit. Subfiflit quidem 
uoad obligation£ ad fun&iones & quo- 
ad fpem Iucrandi. Quia hzc duo funtin- 
vicem feparabilia, & conditionis ac ati» 
mationislongé diverfz. Non vero fub&- 
ftit quoad eandem obligationem ad fun- 
Giones, & quoad dieniratem, ac przemi- 
nentiam refpectu fubditorum. Quia hzc 
duo funt effentiliter invicem infeparabi- 
lia, & identificata mutuo in ejufmodi offi- 
ciis ; atque diftin&tio rationis ; fi tamen 
& hzc ipfa eft poffibilis inter ea cxtre- 
ma, cum tales functiones fint effentia. 
YNSSS 


g1t Qu«ffio XLIV. | 
liter ac formaliter propriz przemiaentis, 
ut przeminentis, Diítinctio isquagp ra- 
tionis nihil facit pro- negotio venditionis, 
quandoquidem venditio eft rei uc eft ia (e, 
& non ut fic vel aliter apparct io intelle 
.€tu. formaliter. 


Quapropter diftinguen dum eft sai 





duplex genus przeminentiz , adjacen 
officiis juri(dictionalibus, Primum p 
eminentiz genus eft, quod cíLillis intrin- 
fccum, ac effenciale, & conáftic in fola, ac 
przci(a poteftace unius, ut praecipiat, ac 
vetet aliis, eofque dirigat, & in obligario- 
nealiorum, dt illi parcant, ac conformen- 
tur, Alterum prxemincntiz genus cfl fe- 
parabilc abfolute ab ii(dem efficiis, illis- 
quc extrinfíecüs fuperadditum perleges, & 
eonfiftit in peculiaribus privilegiis, cone 
ferenribus.períonz in. officio con(tirutz 
peculiarem fplendorem , ornatum, ac vc- 
nerabilitatem ulrra eam, quam confert ez 
natura rel jurifdictio nuda fecundum (e. 
E ju(modi func, poffc peftari (pecialem ha- 
birum & infignia, rrohibitacczteris; prz- 
cederc loco in publicis & privatis confeffi- 
bus, intereff? conventibus hominum prz- 
Ccipuorum pro negotiis majoris momenri ; 
eximi ab of(Rcius vilioribus, & fervilitaci: 
bus, populaium, SX 3 CSS ONG ed: 

SS 


1 
Ld 


De vendit. officier. (13 
ium Pravofis rempore pacis, & belli; tra- 
&ari modo peculiariter honorifico in cau- 
fis civilibus, & criminalibus, babere adi- 
tum frequentem, & facilem ad Principem, 
conflitui in fpe promotionum ad aliqua. 
majora in hoc cod:fn ordine rerum, & fi- 
milia. Secundum iftud przeminenrtia ge- 
nus non eft ubique uniforme, fed multi- 
plex, & varium tn diverfis provinciis, &.. 
apád diverfos Principes, habetque inz- 
qualem zítimationis gradum juxtam ma- 
gnitudinem, & exiguitatem , amplitudi- 
nem, & reítriionem dominii, ac territo» 
rii, & juxta qualitatem ac numerum ma- 
jorem , vel minorem eorum , fupra quos 
evehitur, qui donatur officio, ideoque 
nulli univer(ali ac unifermi regula fubjici 
poteft. Qua de caufa nihil de eo genere 
przeminentiz in praíenti dicetur, aut 
fubiacelligetur in progteffu , fed trantüm. 
de primoillo gznere, quod eft ubique uni- 
forme, & inelt officiis jurifdictionalibus 
intrinfecé ac per fe. 

Dicendum itaqueabfoluté eft ejufmodi 
officia effe intrinf(ece invendibilia, fi fe- 
cundum fe przcisé confiderentur, feu quo- 
ad ea quz funt eifdem intrinfeca, & effcn- 
tíalia : vendibilia veró effe quantum eft 
dc íc quead cmolumeunta gecvovaia. ex 

CNSSS 





"ub. 


Quia othcia habentia anr 
G&ioncm fecundum fe przci: 
tura intrinfeca non funt pr 
paliter ordinata in utilitate: 
feruntur, (ed potius ia urili 
modum comniunitatis eac 
per alium conferentis, ut 
communi omnium confen 
apparet claré ex dictis quz 
tium genusbonorum comn 
nia é converfo primó, & [ 
ordinata ex fua natura in ut 
modum habentis illam tar 
ex (e fatis patet, & expof 
dem quaft. 18. circa prir 
dum genus bonorum com. 
nifeftum aurem eft non 


A 


Di vendit. officior. £13 
majori damno. Cum: ergo venditio non 
poffit effe jufta abíque aequalitate inter 
datum, & acceprum, patet officia habca- 
tia anncxam jJurildictionem efle pror- 
füs invendibilia, fi fecundum fc przcisé 
confiderentur, 

Explicatur & urgetur hzc ratio. Quia 
communitas indiget aliquo jurildi ctio- 
ncm habente, à quo mulutudo dirigatur; 
coerceatur ac defendatur, & in mutua pa- 
ce tranquilla, ac benevola conlervetur; 
indiget vero non minus, fi non & multo 
agis, quam indiget medico, magiflro, 
& aliis ejufmodi, occ ullus civium deter- 
minaté, ita indiget poteftate czteros gu- 
bernandi. Sicutigiturintrinfece iniquum, 
& turpecíf:t communitatem vendere offi- 
cium Magiftii, Medici, & aliorun. eius- 
modi fecundem fe przcisé, & (cclufis o- 
mnibus emolumentis pecuniariis,corum- 
que ípe, ita intrinfece, iniquum & turpe 
eft vendere officium habens annexam ju- 
ri(dictionem íccundum leprzcife. Tener 
paritas ob rationcm jam datam, Quia vi- 
delicet utrobique primo ac principaliter 
cedit communitati]. utilitas non folum 
preti, fed etiam mercis, feu eius, quod 
vendit, Quod manifeíté eft. contra ra- 
tionem jufte yenditionis. Augetur vis — 
) ) 9iqw-, 





non folum pretii, fcd etia 
pud emptorem quod illi v. 
h:l inzqualius ac iojufti 
Nempe emptor, & vendit 


equalis fit con:ractus, fuz 


gcntiz confulere debet, & 
gqué invicem utiles, & - 
totá utrimque utilitas pr 
paliter cedat. 

Altera pars conclufioni 
emclumenta pecupiaria 
vendibilia per fe quo ad. e 
dii jufti nullo negotio coi 
talia emolumenta poteft | 
qui vices gerit communi 
abfque ulla injuria, quapri 
jpnes:el, E:9o & vende 


Ie vendit. officior, "E 
trema pars conclufionis, quod hee 
func invendibilia per fe quoad jü- 
pendium, vendibilia veró per ac- 
, probatur. Qnoad per fe quidem, 
iftum ftipendium eft debitum ex ju- 
:xercenti jurifdiclionem; non fecus 
oranti in vinea. Nemini autem 
poteft, quod ei debetur ex juftitia, 
t locus 2qualitati jufticiz, quando 
» pretii, & obligatio, ac omus ex fe 
bile gravant lolum ementem ven- 
utrimque lucrante.. Probatur item 

. pet accidens, quia res publica poteft 
uwé cives, ut incumbant bono cem- 
.ta&m in hoc genere, quam in quovis 
ratis, & abfque ullo ftipendio quan- 
eas angufílias redacta eft, ut pon fit 
ido ; feufolverc non poteft, quin pa- 
aliud malum majus, quam cogere 
os ad laborandum abfque mercede, 
itituere iog qualitatem, inter cives 
»orantes, & alios nibil przftantes, 
zquivalcat il!i labori, quia non pof- 
aut non expedit, Vendereautem an- 
tta folucione juftum ftipendium die- 
xroveniens ex func&ionibus officii, 
reipfa eft aliud quam obligare ad 
andum officium, feu fun&iones offi» 
4u$, & abíque ftipendio, In hunt 
(OdQWWE 


4^ 


py:38- . Ouf XllV. |... 
n urmodas acie füb ciu(modi difti 
Gione,funr veüdibilia & invendibilia o! 
' wiaíxculaiag — .. -.  - 

^ Adr Imo ea verba.D, Thoma coni 
^ yeadt veram. fententiam 5. quis fecun 
: conditio ab ipío appefita wt son tante jn 
tié vendantur efisin, quod. recupérari n 
pli fiie. gracamine [ubditornmo ; nully 


i Jocum habete polfct, 6 ifta e&scia noa 


lumeffent vendibilia Quoad emelumes 
pecuniaria; fed etiam fecundum fe, & qu 
Ad nudam jurifdictionem, Qnia tunc 
mentes pst ipfam officii cellatienem : 
giptrent partem compenlationig.au: ret 
penfationem adzquatram preti] loluci 
confequenter non liceret illis torum pr 
tium recupcerate, (ut fupponit licere I 
Thomas neque eum gravamine, neq! 
finc rra amine fubditerum. Neque eni 
pere upricnem officii fecundum fe pofl 
acquir jus ad rchabendum tantuode 
pecuniarum ultraillad officium, nemo : 
quidem potefl per emptionem acquire 
jusad merce v, & ad ;liquidamplius pri 
lertim zquale coti pretio. Igitur Div 
Thomts folam approbar vendirionem o 
ficiorum quoad emolumcata pecuniati 
uz cxigenda fupponit per officiales 
jubditis, 2L 


Ad. 


—p; c 


De vendse. officier, y19 

Ad 1. Ratioilla defumpta ex D. Thoma 
nihil concludit, nifi cum limitatione ab eo 
adhibira, & nuper notata ad 1. atque ia 
fcnfu illam includente. Id quod demon- 
ftrari efficaciter poteft ; quia ctiam mu« 
tuum eít quid pure temporale, & clt valde 
aftimabile, atque pro eo obtiaendo cro- 
ant mutgüatarii multam pecuniam, & ni- 
Eilominus eít invendibile fecundü fe prz- 
cife, ut dicerur quz ft. 46. Eadem ettracio 
ut ibidem apparebit de anticipata, & dilata 
folutionc preriorum pro mercibus quarum 


altera re(pectu vendentis, & altera refpectu 


ementis funt valde zítimabiles, & utra- 
quc cft quid pure temporale, ut patet, & 
quaritur ab alterutris, aucto & diminute 
pretio; & tamen neutra eft vendibilis, ue 
merito fatenturadverfarii fereomnes, Ert- 
£o ad juftam rci vendibilitatem non fuffi- 
Cit eam eife puré temporalem, fimulque 
Vppetibilem  & fumptibus pecuniarum 
quzíiram per aliquos. Sed aliquid prz 
erea aliud 1equiritur ; nempe ut poffit 
onftitui zqualitas inter mercem & pre- 
um. Quz zqualitas repugnat inrcr pe- 
uias, RC Purildictioncmt at oftenfum eft 
xa, & eft pofüibilis inter ea(dem pe» 
ias, & emolumcetita pecuniaria fecuns 

n qua przcife confideravi: D; Tho- 

. Z too... wn 





1nd; Hiinuivccaápecuoind» up 
IE accommodat pretia 
& infimum pretium juftur 
mini , feu vendenris, feu 
efhicacius, & magis tempe 
tributa ; aliaque plura a 
qvii, & officiofz contrit 
men:a pecuniaria, qua nx 
dibilia effe ex fua natura. 
fola venduntur, five fco 
eum proprictatibus juriíd 
à Principibus conferencb 
paret nullum argumentü c 
vendibilitate jurifdiction 
&.cum feparata fueritabe 
1Rentis, uti feparari abfolu 
£s5 ca omnia abradentes. 


AA, TMXiA-:van 9^ eem. 





- 


: Bevvendit. oficier.. 83 
Verum quia hzc porcilas quatenus cou« 
natufaliter habita, & pertinensad prafen- 
tem confiderationem depender effentiali- 
ter ab exercitio fimilis poreftatis convc- 
nientis communitati volenti ebligare, & 
obliganti de facto habentestalia officia, ut 
coníulant bono communi, cumque in fi- 
nem omnem fuam indullriam, ac viresime 
pendant, unde fit ut quories exercent po- 
tefítatem cateros obligandi , toties, exer- 
ceant fubjectionem erga communitacem 
ebligantem ipfos ut ita obligent, iique 
cum hoc diícriminc, quod communitas 
obligat prificipaliter ad propriam ipíiug 
utilitatem ; minime ver habentesothicia 
ad propriam ipforum utilitatem, cuiusta- 
men funt indigi non minusquam cxteri ; 
& cx utroquecapitecius & fubje&tionis & 
indigentiz deficit eorum potcílas à parti- 
eipauoncdivinz, Quiainquam hzcom- 
nia ita (c habeat, perfpicitar cláredipnita- 
tem & przeminentiam hominum habcd-- 
zium jurifdidtionem effc zquilibratam , 
àmo & przponderatam fobjectione erga 
|. communitatem divettente vites animi, & 

, cotporisà propriis utilitatibusad commu- 
» nes. Patetautem bonum przponderatum 
onere cífentialiter fibi conjuncto vendibile 
ncquaquameíle, Quarc argameuxute 5e- 


y12 Qssftio XL,1vV, 
cipit; quia conbézzaciionum fecundum fe 
&blqueimnaíofibi cilentialiterz connexo. 
Confirmatio argumenti ab expericntia 
ref.liitur daplici alia. experientia conrra 
112, Prima eftomnes ubique communita- 
tcs, quatenus non regunt fe per feipías, fu- 
b ofhciis jurifüi tionem habeuti- 
us ftipendia congrua, & plerumque alia 
prxterea emolumenta, Quod non fieret fi 
onis eorum officiorum non prxpondera- 
tet przeminentiz & zílimationi dignica- 
tis. Altera experientia efl non folere am. 
biii hxc officia, ab iis, qui nullum inde 
emolumeutum fugere volunt, nec in ofti- 
rio quidquam quzrunrprzier ipfum offi- 
€iun., & curam boni communis conjun- 
étam cum (ola przcminentia, 

'" Dicendum igitur cf ambientes hzc offi» 
cia, vel adhzierc emolumentis, qua mo- 
do dicebavurillllilperad di, & poffumr ab- 

lute ab ii/ ari, Cun Jji- | | 
bilia mode |uaere 1! 











efficiorum mp 
peccatis T: nm 
patec effe j qum 


fecé nociva 


ctos nica ^e. 
: | 


" 





De vendit. offciov. f13 
ote$ ; qua eircumitantia. nihil facie 
vendibilitaze, uc obiervatum eít ia 
JItione przcedesri,— Nocet bac ia 
c apud incautos facili fidei verz len- 
iz,quod quz nunquam, aut vix ub- 
n (feparanrur, facile apprzhenduntur 
n(eparabilia ex fe, atque idenrificota 5 
juod affzdtus ümpliciter irrationales, 
itiofi facile nonaunquam adícribus- 
natutis rerum, 

id 5. Fieri poteft, ut refpublica abun- 
multis civibus habentibus de fao ab(^ 
inalis artibus pecunias fufficientesad 
ium conftitutum officiorum. Et fi- 
lem contigerit in is(dem fimul adcífe 
nias ad folvendum, & dipnitatem ad 
aciendum obligarioni officii, ccfla- 
! ejus venditione qunàd emoluinen- 
"umque inconveniens ptopefitum. 
e tunc pertaleth venditionem doce- 
publica, feu Princeps conquifi- 

|! pecunia per malas artes, & con 
m virruris, &c fapientia. Quia tol- 

te Endii, quem 
ec prctiun. 
[i$ paribus, 
Llonetta- 
randum ; 
à CEteSAA 
GU. 











g1t Ersfio XL TV, 


tipit, quia conn eactsomum fecondum fe. 


&blqucimnatofibi cifentiatiter conneto. 
. QConfirmatio argumenti ab exeericnria 
ref litur daplici alia cxpeiientia conrra» 


ti3, Prima eftomnes ubique communita- - 


R d$ cenus non regunt fe per feipías, fa 


cre officiis jurifdictionem habeuti- 


] 4 wu 
uU ftipendia congrua, & plerumque alia 


ons corum officiorum non przpondera- 
tet przcminentiz & zflimationi digaicz- 


* L 


SR Altera experientia eft non folere am* 


brem emoiumeata, Quod non fieret fi 


ii hzc officia, ab iis, qui nullum inde - 


tmolumentum fugere volunt, nec in oRti- 
tjoquidquam quzruat przicr ipfum offi- 
€iun;, & «curam boni communis conjun- 
$tam cum lola przeminentia, 

"Dicendum igitar cft ambienteshaec offis 


€i, vcl adharrerc emolumentis, qua mo- 


do dicebatur illis (uperaddi, & poffumtab- | 


Due ab ii(dem feparari, (unrque vendi- 
bilia modo dicto; vel quzrere eorundem 
efficiorum abufum , & impiunicatem pro 
peccatis inpoftecuüm. committrendjs, quz 
patec effe invendibila, cum fint intrin- 
fecé nociva habenti ; vel denique affici 
erga digniratem & przeminentiam afe- 


&u fp*ciali ultra communem & juftam | 


— ixfticoavlxate, xe *yu vdeates zíti« 


WARem. 








De vendis, officior. fia 
Bitotes ; qua circumitantia. nibil facic 
re vendibilitaze, uc obiervatum eít ia 
juzítione precedenti, — Noct bac ia 


atte apud incautos facili fidei verz ien-- 


entiz, quod quz nunquam, aut vix un- 
jr an (eparanrur, facile apprzhenduniur 
it infeparabilia ex fe, atque idenrificota.; 
k quod affzdus ümpliciter irtat0nales, 
€ vitiofi facile nonaunquam adícribusi- 
ur naturis rerum, 

Ad 5. Fieri poreft, ut sefpublica abun- 
let multis civibus habentibus de fao abf 
|uc 1nalis aztibus pecunias fufficientesad 
tetium conftitutum officiorum, Et fi- 
|uidem' contigerit in is(derh fimul adc(fe 
'ecunias ad folvendum, & dipnitatem ad 
atisfaciendum obligarioni officii, ccfla- 
it in ejus venditione quoad emolumen- 
1 utrumque inconveniens propofitum. 
deque tuncpertàalet venditionem doce- 
it Reípublica, feu Princeps conquifi- 
ionem pecuniz per malas artes, & con- 
emprum virtutis, & fapientiz. Quuiafol* 
et (olum pro exceffo ftipendii, quem 
ulli debet Princepsabfoluté, nec pretium 
lc&tionis exigetur, nifi catteris paribus, 
t atrenra fimul dignirate, ac idoncica- 
: ad officium opirmé adminif'rin dum ; 
jque tam in prioribus, quain in c etesis 


43 Qu. 


AREIS 





Mi rUM aiia prave ua ouvre p 
mnibus incommodis pug 
bonum comraunce accipic 
iis folum, de quibus fperz 
Cunics emnino cífcofficio 
tia, ac poteftate abufuros 
te, Qua przcautioneadhi: 
exemplum, aut incitamer 
Qua rend) pecunias perma 
dendi jolis pecuniis, 

Ad 6. Certum ip primi: 
€ia (: cundum fe debeaptui 
enioribus, de quein qux 
poa tamen fcca illis deb. 
eum emolumentis exced 
dium juftum. Ficii deinc 
fioc plurcs czteris omnib 
inrer f^ analec.aneinn T 





De vendit. offcior, 43f 
pro bono communi, ur ttacut multiplici cx 
eaufía poteft, p.iiia fiet injuflicia electo, (i 
pretium ab eo exigaturpro electione ipfius. 
potrius,quam alterius ad emolumenta ul- 
tra juftum ftipendium, Ergo abfque la 
fons juítitiz ficri ab(olu:é poteft venii- 
to qualis fuperius approbata cft... Adde 
duplicem effeinjultitiam, quz confiderari 
poteft in electione ad ralia officia altera 
confitens in clectione minus digni, aut 
indigni, five fimul intercedar, five non in- 
tercedat venditio, atque de hujufmodi in- 
juftitia non agitur iu pra'fenti, fed aectur 
in quaftione fequenti ; altera. injufticia 
confiftit formaliterio venditione, five clie 
patur dignior, feu miuus dignus, feu indi- 
gnus,atque de hac venditione dicisur effe 
iniquam intrinfecé quoad officia fecun- 
dum fe, & noncífe ita iniquam quoad e- 
molumenta pecuniaria cuiu(canque modi 
üt de reliquo electio. Neque tangit hoc 
»unctum obicctio ; fed neque illnd can- 
»it quod dicitur de judice veudente fen- 
entiam injuftam ; quia folumwenditali- 
uid pecuniarium, feu quod ad peccuniam 
'educitur ratione periculi quod fubir, vef 
liis eiufmodi de caufis, de quibus dicetur 
nloco. Nulla 1gitur elt paritas quoad 
'enditionem oficiorü fecundum (c; quo- 

Lx EN 


S6 — Queffo XLITV. 
ad slia vero qua illis adjacent jam cen- 
ecflum cft totus, —— 

. kd ?, Nonomne qnod poteft cffe mate- 
i3& beneficii obBigantis ad grasitudinem, 
poteit effe maszeria emptionis, & verdi- 


téonis, ut apparet manifcíté in exemplis 


pauló ante produGis mutui & folutiosis 
jufti pretii anticipata aut dilata, necpoa 
1n collatione graruira resum fpiritualium, 
Kato eft; quia poffent leges tam nature 
quam humapz relinquete diftrributori, (eu 
largitor immediato rerum &. munerum 
lherum affetüm beneficum  fpecialem 
«tga quem volet, quia relinquant ullam 
libertatem circa quantitatem, aut qualt- 
tatem, & zítimabilitatem cius, qued di- 
firibuendum cft, Sunt cnim res diverfa 
«quantitas affectus, & quantitas pecupiz; 
füntque proinde capaces diverfarum , at- 
ue oppofitarum inter fc dífpofirienum. 
iftente autem ca. legum difpofitione 
?ametfi impendatur major affc&tus bene- 
ficus erga unum,. quam erga aliom , nos 
empliabitur propria libercas ultra termi- 
nos legitimos, 1dcoquc nihil fier contra 
juftitiam. Ampliabitur veró libertas, & 
fiet contra juftitiam, fi auferatur atque 
diftributori refervetur pars quancitatis pe- 
€uniarig devewnigacz Qcr Jeges, aut per 
xS $.- 





De vendit. officio. $37 
voluatatem domini habentis vim legis, 
R Rennebicur enim à difttibutore tes non 

fua, iotendeturque ut fiat fua ipfius ti- 
"— tuloilicgicimo ; Nempe in compenfíatio- 
nem aifzctus fpecialis fecundum (e prz- 
cife canfiderati, qui ut fic vendibilis mi- 
nimc e(t, cum fit diverfi generis, & non 
reducibilis ad aequalitatem comparatione 
iecuniz, Affe&usenim,camfolusfecun- 
b um fe eft liber per legem , folo affcctu 
«ompenfarur ad zqualitatein. 

Parecaucem non lolum pizeminentiam 
officii deberi integram, & liberam à com- 
peolatione pecuniaria ex fua nacura , & 
fccundum leges, ut apparet ex dictis, ve 
rum eriam ftipeadium juftum officii cffe 
quantitatem legibus determinaram 1x 
compeníationem. laboris exacti ratione 
eiufdem officii, eafque leges cffe latas in, 
favorem exhibesus de facto talem labo- 
rem. Ergo diftriburor officiorufn. nihil 
poteft cx ea quantitate pro fe detrahere: 
ob fpecialitatem affectus beneficii, & cla- 
ionem huius pra alio fibi liberam per 
leges fccundum f& praciie, ficenim frau- 
darentur officiales patte. flipendii iuto 
hic pizcife de cauía, quia ipfi podus. 

qim alu obligantur ad Liborandum, 


Quod ultrà ria:onem datam eit contra. 
la À rd b -e 


418. Sume XLIV. 
Apoftoium vchementer exclamantenmi, ta: 
znetíi agerct de labore officii fpiritualis, 
J. Corinth. 5.7, Suis militat fipendiss fnit 
anquam.cumiisqua fequuntur, 
. jam opinio illa Dianz & paucorum a- 
lioram;quz adduciturin confirmationem, 
. eft minus probabilis, quam id in cujus 
confirmationem adátieitur, imo re matu- 
gius canfiderata videtur prorfus i mprobte 
bilis, Quia gai fic paciícitur clecionem 
&saius puelle dotandz prz alia non det 
quantum tenetur dare, rctinetque fibi si- 
tüloillegitimo, quod non cft fuum, & per- 
miflioaem fibi fa&am, folum quoad affe- 
&um, & electionem perfonz, atque bene 
zerentiam refpectu ejufdem ampliat ad 
quamtitarem rei; circa quam nulla fibi fa- 
a cft permiffio, nec fieri potuit quin per 
jubentem contradiceretur faz ipfius in- 
eentioni. Juberet enim ut darentur cen- 
tum cx. g. fimulquepermitterct ut non da- 
xentur centum fcd nonaginta tantum aut 
octuaginta, urque ea diminutio fieret pro- 
pter folam dationem, quz effentialiter ít 
coniuncta cum . determinatione alicuius 
perfonz. iniquum autem manifefte cft, 
utquitenetur dare, centum alicui períonz 
ab ipfo determinandz, aut fi libuerit com- 
guitenág foro, àqs wious quam wd 


- 


pe vendit s yy* 
r cda, precise 


ia dererminat 
m fibi petr- 


u 
(tima bile ulcra 


adeft aliquid 

"zitimationem. ipt endii, nempe c dignitas» 
; & tzeminenti ipfius officii, & prz roga" 
- tiva honoraria inde refultan? in ftipen- 
i dium. Atin clectioncad dorem tota € i- 
"n gnatio cit pe enc? quantitate pecunias 

" affectum ac libertatem quibus datur. 

» qv EST1O XLV. 

" pirum ex lafiont juflitit difiviburiros oriMth 
x pligatio rejiit? * 

2e I1prTYvRhO9P or, r Quia eic& 
M" minus di^ nulla "aeceflario int 
cem yenit ;njuftiria adver(us digpiort 
eis nullaque proinde nct ario refultac ot 
:-uiU gado tefticuendi. pocft nimirum co 
-cfk, faunitas reddere juri quod fibi conveni 
i patura [€ 4d electienem digni imi. 
Tous : 
- cem feri abíolute poteft, ut à (que ulla 1! 
M fna cgaur m! s digbus pra cers 


$40 inifio XLV. | 
digniori : Quia vero communpitsttransfet 
emném fuam poteftátem abíque ulla limi 
gationein (npremum Principem, certéfie 
1i poteftutita transferat , poterit etiam fa- 

remus Princeps cidem iuri cedere , arque 
1deo nunquam: peccabit cóntra juftitiam 
iftributivans eleQione minus digni. Ipfa 
etenim voluntas cligendi minus digaun 
continet in íe eam,.cef&omem iuris 

Qvia sero vult ficri à fc cum perc- 
to quod in poteftace habet , ue faz fine pee- 
«Ato, . 

1. Qecenomus clipens  opersrios ia 
vincam cxiaffu domini t0n tenetur ad cli 
gendes optimos, nequein boc, aut inre 
busaliisprocurandis peccat contra juíli- 
am, finon adhibeat fummam diligen- 
tiam; fed füfficier, fica fit mediocris, & 

ualem quifque communiter. adhibere 
fole: ip rebusfwis, atque ideo fufficiecá 
eperarii int mediecres , & fimpliciter bo- 

21. Deiadétametfi cligat mipusbonos,aue 
etiam abfoluré inidoneos, non propte- 

26€a committct peccatum injuftitiae adver- 
fus bonos, aut optimos, nec tenebituz 
aliquid illis reftituere, Accedit nemi- 
mem tcaeri in confcientia ad eligendum fs- 
bi ftatum omnium fecuriffimumà perica- 


I euam, petxerüqnis morgm, aliorum- : 
^oge 





De reflit. iniufla &c. ;4£ 
que malorum, Ergo ncquePrinecps, qui 
compaiaturcunt communsitate tanquam 
eius ccconomus, nec imajorem habet obli- 
gationem providendi cemmunitati, quam 
ipíeÓübi tenebitur adcligendos optimos. 
officiales, aut quod eodem recidit ad 
providendum fumma cum diligenua bo- 
nocemmuni, & pracaurioni periculo- 
rum cius; nec pracermiffis melioribus pec- 
cabit adverfusipfos contra iniufitiam,at- 
quc ideonecincidesin obligationem alie 
quid eis reítituendi, 

3. Officia publica femelcellata funt in 
aufcribilia faltem pleraque praterquam 
àn poenam delicti ; Reftitutioautem fieri 
nen poteft du injufté cellarum 
uni,& iniuíté negatum alteri auferatur, à 
priori , & conferaturfecundo, Nullaigitur 
cft obligaiio refticuendi ob injuftitiam 
contra iuftitiam diftributivam. 

4. Reftitutio eftactusfolius injuftitize 
«ommutativz ut docent D, Thomas 
alique communiter & fuppoátum fuit 
fupra ut ccrtum in tota dojtrina de 
xcftiracione, Si autem. eriretur obligatio 
rcli vendi ex lxfione iuftitiz. diftiibu- 
fjv. Dtinereteriai ad i»fam acknsicfti- 
sucnd) ; quia ad candvia 1ufüdiam pertin«t 

v BOR 


! i 
$4 Quafi» XLV 


non izferte damnum injuftum, & Ule 
turn reparare. tà Tle4 

R. Ex doctrina quzítionis precedenti 
inferuntur aliqua clarécirca lzfionem je 
&iciz diftributiza & obligationem refti- 


tacudi inderefultantem, Primum eftcom 


ferentem officium , quod habet annexam 
jurifdi&tionem , nom illi,"cur ex jaftitis 
vonferre tenetur, (céaltceri, nen proptetes 
tencti ad faciendam compeníationem ali; 
, 4uam pecuniasiam. ómiffo praterquam 
—Suoad emolumenta pecuniaria. exceden- 
,*ia fipendiüm juftum, fi qua ejafmedt 
devin&a fuerint officio ex Jege, íeu pof 
tiva, fcu permiffiva, Patet hoc, quia dere 
liquo officium eft incompenfabile pecü- 
nia, uti di&um cft, & is, cui negatur, eo 
ipfo liberatur ab onere majori , quam fic 
divnitas,& przeminentia efficii, & zquali 
re 


Ípe£tu jutti ftipendii, ac proinde nilil , 


prztetea fupercít,. quod. pecunia com- 
peníetur. | 

. Altertum eft vendentem tale officium 
majori pretie, quam quod fit zqualc emo- 
Iumentis exeedentibus juftum ftipendiuny 
teneri per fe ad rcítituendum cum exces- 
fun pretii, Qaia co ipfo vel vendetur di- 
£nitas, & puecminentia officii, aurjuftum 


eju(dem fügsndios quorum alterum ef- 
. ^ . $ S 


*. 
. -——- — 


— 9 





: Devrefit.iufla cc. 34 
fentialiter, alterum faltem perfeeft inven- 
dibile, ut dictum eft ; vcE certe computa- 
bitur ur pars valoris convenientis merci 
affc&tus fpecialisemptoris excedens com- 
munem,& prudétem eiufdem mercis zftis 
mationem, Quod itidem oftenfum cft cfe 
iniquum, Tenenturauterreftituere; qui 
accipit pretium rei invendibilis,qua par- 
tc invcndibilis eft ; nec non qui utcum- 
que accipit pretium maius ile: quate- 
nus maius erit, ut reparetur zqualitas,quae 
la fa fuerat. : 

T ertium eft vendentem officium, quo 
reddit utilitates iufto ftipendio maiores ft. 
yvendar, cui nen debebat conferri officium,. 
eo prztermiffo, cui debebatur ex iuftitia, 
teneri ad duplicem reftitutionem, fi qui- 
dem legibus cenftitutum fuerit, ubi com- 
mittitur delictum, ne talesutilitates ven- 
dantur. Debet enim imprimis refLituéie 
totum pretium emptori, five excedat, five 
nos excedat emolumenta iuflo ftipendio 
maiora. Quia fuppofita eiufmodi lege de- 
bentur gratis eiufmodi emolumenta ha- 
benti officium ex fuppofitione quod illud 
h»beat. Eadem deinde, quatenus exce- 
dunt iuftum ftipendium, debentur fimpti- 
ci.er illi; cui officium debebatur ex iufti- 
ta. Yiuque ezgo debet fieri re(Gicwio 

SOS bM 





gi4 QufSXLY. — 0 
ementi quidem totius pretii folusi ; pra» d. 
teimiffo v«xo cootra iuftitiam,, quam. 


&om.valeur emolumenta joíto [flipen- 
diomájrm .,. .. c. 1. 
., Nevacatdieste leges de conferendis his 
officiis, .& «molumentis abíque pretio, 
nullibi ferri dizefté'im fautorem hsbenub . 
vcl dehentium babere talia officia , .[cdin- 
 tuitubonai cemmunis. Contra enim el 
quia cjufmodi emolumeata. habenc ratio» 
nem pramiitum rcípectu eorum qui fe pre 
aliislaudabíliter dilponunt pez prebitatis 
& fapiendiz findium,nr Rempublicam uti» 
literguberpenr; tum tzefpe&tn eorum qui 
; 4&u caofficia cxerceac , & iovigilapgbona 
communi impediendo Íc pex actemtiooem 
eius, quominus totis viribus iacumbant 
follicitudisi fuarum perfonalium utilita- 
tum , & commodorum,qua pungunt ma- 
gis animum ex naturarci,quam qz (uat 
communia. Eít autem dc ratiene przmii, 
ut propenaturditccte & immediate in udi- 
litatem eorum, qui comparant fi: digni- 
tatem refípeQtu plius, Fit igitur injuria de- 
tractis, auc imminutis ejufmodi emolu 
mentistam habenti officium quam illi,cu? 
, €exiuftitia debebarur. 
. Supereft videndum quibus dctermina. | 
Másbsanttr talis pJicia; aa cicer de^ 


- 





Dereflit .iuffa coc. 45f 
tninatédcbeantar dignicibus:an vetotu- 
ta confcientia conferri poffint fimplicitee 
dignis , tametfi minus dighi fint quamy 
alii Communis aucterum longe plu- 
gium fententia cft deberi dignioribus, & 
peccari contra iuflitiam diltributivam ,f 
conferantur non folum indignis , verum 
edam minus dignis. Alii mhileminus 
nonnulli docent nullum effe peccatum ez 
natura rci, feufeclufo pacto, iuramento, 
gut lege fpecialr, fi. conferantur. minus 
dignis, 

Alii diftinguntiaterofficia, qug unius 
arbitrio ac veluntate, & quz plurium fuf- 
g'ragiis conferenda funr :alii interea. quae 
etiam extraneo conferri poflunt; & ea 

uz alicuiex cadem communitate con» 
derridebent , aliiinterremporalia, & fpi 
£itualia feu eccléfiaftica: 8c rur(us alii 
inter bencficia Ecclefiaftice— fimpliciá 
éc curam animarum habeatia: Necnos 
interceaquaz funt minoris, & quz funt ma- 
ioris momentri;aliiinter ea qua pon pro- 
ponuntur ut przmia pluribus concurrene 
tibusad' exameu | idoneitatis: & quz fig 
proponuntur:alii denique diftinguunt ine 
ter clectionesquas facit immediate com- 
munitas ipfa aulli fubordisata , aut fu- 
premus Princeps; & quasíaciant miaifti 


NC 





Ha 4 wf BU S^ ub w "e own icccan wow 3 


pud Sanchez lib, a. con 
& 16. & apud Cardinale 
& 35. ect. utrobique, 
Dicendum eft veram ; 
forrrem refpectu omniu 
beneficiorum; nec non 
tium, ac eligendorum, : 
munem fententiam D.- 
univeríaliter quzít. 6; 
quat. 186. art. ;. deberi 
buriva electionem meli 
ni; nec pratermitti 1pl 
indignum, aut etiam mi 
que peccato injuftitia;, a 
ex generc fuo, Licet eni 
lis 1. & 3. agat [pecialire 
foiricualium. & de electi 


De refizt. sufla e, — $47 
"M deLugo pcgare fuppofitum conttoverfia 
&» przíentis quoad difcrimen dignioris, & 
^F minusdigni, Vclenim ait eligendus ad 
7 qaliquod officium habet peritiam v.g. ta- 
. lem, ut nullum fit periculum esrerum is 
eius exercitio ; vel non habet peritiam ta« 
Jem. Sinon habet jam non cítdignustalà 
officio. Si habet; jam major peritia cít fu- 
pervacanea refpectu talis officii, nec ma- 
jorem ad illud dignitatem.cenftituet, fed 
folum dignitatem fimpliciter ad maius 
officium, Nonereo fubfi(tir difcrimen di« 
gni fimpliciter, & magis digni refpectu 
ejufdem officii aut benehcii, | 
Contra tamen eft, quia etiam peritiffi- 
mos contigit errare aliquando; ac proindé 
omnes funt expofiti alicui errandi pericu- 
lo, Hoc autem periculum patet effe mi- 
nusin habente maiorem peritiam, facilius. 
enim hic adhibet advertentiam fufficien- | 
tem, ut viteturerror; & quz funt facilie- 
ra frequentius proveniunt ex natura rei 
Idem dicitur de maiori, & minori probi- 
tatc, & de propofito in ca contento de fa- 
tisfaciendo oblipariontofficii, deque aliis 
perunentibus ad poteftatem executivam, 
& ad certitudinem eiufdem farisfactionis, 
Qo enim quifqueemincbit magisquoad 
ha. co erit migus periculum etrandi & «o- 
CASS 


* $9 
n 


$48 . Quee XL Y.c 
cendi communitat ,.— eritque. familiter 
$hajer fpes promovendi boai commu- 
ss quacenus boc pendet ab. unoquoque 
efficio, Quaprepterad fundamensum Car- 
dinalis.negantis fuppofitam auctotum có- 
muue. Reípondetus negando fpeciale ip- 
fus(uppofitum; nempeperitiam, autu- 
numquodlibet aliud ex requiftis ad aed 
. qaodqucofficium poffeeffe ta]ia , ut tope 
Wter abfit omnepericulumerrandi ,1ud- 
f: poffibilis fpes prometionis bopi cot- 
munis, Neutrum eaim cos&iític in indi» 
vifibili. Manifeftum igicur cft dignitd- 
tem ad idem officium poflecfíe majerem 
: & minorem circa terminos dignitatis ám» 
pliciter, ; 
Notandum rurfuseít dignitatem eligen. 
di poffe confiderari vc] comparatione of- 
ÉÁciifecundum (e przcise, vel compara- 
fioac ejufdem ut conjuptti cam bono 
&niveríali communitatis, quatenus pen- 
denti ex aliis capitibus. Fieri nimirum 
poteít, utaliquis fit maxime idoneus ad 
aliqnod officium fecundum fe; & nibi- 
lominus non expediat ut adillud eligatur, 
fed prztermittatur honefte prz alio minus 
idonco fub eadem  confideratiooe Fieri 
namque poreíl, ut qui in cum modura 
elt maxuncidootus, minimeque omnium 
*AsQe 


DL 


Deveffit.ininfls. (vc. "49 
expofituserrorum periculo in adminiflza- 
tioncofficii non poffitad illud pro-movcri 
abíque majori , aliunde jactura boni com- 
munis, Quia vidclicet idem ipfcexercetur 
velin bello velin palaftra literaria, velin 
procuratione chefauri cum utilitate longe 
majori communitatis vel quia habet &» 
mulos, qui irritat eius promotioncia 
furgent adveríus Principem, & commu- 
nitarem, & poterunt utriqueinfuperabili- 
tjrnocere magis, quam poffit predeffe 


tale officium optime adminifiratum , vel - 


uiq exigit pro acecptando officio condi. 
nos : us praítari non poffuncabíque 
notabili lubdorum gravamiae , vel cer» 
tc non exigeotur ab iifdem, abíque tu- 
multu, & feditione: velquiaalio demum 
quovismodoemergct majus communita- 
tisnocumentum. Cum igitur iuri , quod 
convenit unicuilibet civi (corfim fumpre 
przvaleat ius,quod convenit eidéutcon- 
junétio cum cereris,feu quod convenit cós 
munitati; manifeftum eít ia tali rerum dif- 
pofitione przfcrendücíle minus dignü di- 
gniori reípectuof&cii fecundum fc pracise 
€oníiderati. 
Quzitio igitur. procedit de digniori 
czterts paribus, omnibufíque confidera- 
cis , X dc uriliori fimpliciter rcípectu come 


XX, 


| uafiio "] Xt V 4^1 
Sr indo) la hoc itaquc (en(u probatur | 
conclüfio : Acceptio perfonarum cft illi- 
cita ex fua paturay & opponitur jufliciz 
diftributivz. Sed przlatio minus digni 
re(pe&tu digoioris in diftributioneofficio- 
rum, continer in fe acceptionem períona- 
rum. Ergo przlatio minus dieni reípedtu 
dignioris in diftributione officiorum cft 
illicita ex fua natura, & opponitur ju(titiz 
diftiiburivz. Majoreftfatis nota ex mul- 
tis (aerz pagina teftimoniis, Probaturgi 
Ípecialirer ex Epift. Cathol. Tacobi cap. 2. 
2d ca ufque verba veríu 9. Si autem per [ona 
wccipirs peccntum. operamimi redargnii à 
lege quafi tran[grejfores, idque ipfum oiten: 
detur mox, & coufirmabitur magis rationc 
efficaci. Probatur minor, quia acceptio 
perfonarum confiftit, ut exponit D. T ho- 
mas, cum locis citatis, tum maximcad 1, 
Romanorum lect 2. circa illud ; mom enim 
eft acceptio perí/onarum apud Denmrn. Con- 
fiftit, inquam, in acceptione non cau(z 
pro cauía & in fubftitutione conditionis 
10 per(ona teperrz: nihil cóferentis ad cau« 
fam, ob quat ex voluntate legis lacoris 
elipicur ad aliquid, loco conditionis con* 
ferentis ad cam ipfam cauíam & finem, 
ltiu(medi autem acceptionem & fabfti- 
tutionem gsceflazià facic quicunque eligi 
ECTS 


Derefiit. iuffa,dc, — Yprn 
gonTolum indignum, verunietiam minu 
dignum prztermi(fo digniorti. Dignior 
enim cx co dignioreft, quia habet condi- 
tionem fpecialem conferentem ad caufam 
& finem, minus veró dignus vel indignus, 
idco talis eft, quia «aret tali conditione, 
Is autem qui caret conditione conferente 
adcaufam & finem, non poteft przferri ha» 
benti talem conditionem, nifi propter ali- 
quid aliud minime conferens ad caufam; 
v. g- quia dedit munera ; quia eft affenta- 
tor , confanguineus vel amicus, vel quid 
fimileimpertinenter fe habens ad caufam 
& finem propter quem inftituta funt offi- 
eia, & ftatuta lex de illis diftribuendis, 
Neceflc igitur eft, ut qui prafert dignio- 
ri minus dignum, vel indignum, co ipfo 
fit acceptor perfonarum. 

Confirmatur & explicatur hoc funda- 
mentum, Acceptio períonz precuena di» 
gnieri minus dignum, co ipfo przfert bo- 
num privatum bono cemmuni, idque ia 
ea re, in qua communitas habet jus przla- 
tionis refpectu perfonz privatz. "Vnde 
eonfequens przterea cft ut praeferat perfoz 
nam particularem minus dignam per(ondr 
particulari digniori, idque in care, in qua 
1s habet fiiniliter jus przlationis refpectu 
ilius, bc quidem quod pofthabeatur bo- 

à; wx. 


. RA le XLI 
aumcefünag bead private conítsr clari 

japlurimum iatereft communitatis ha 
bete io officiis digniqregob plutimaemo 
iumenia qua iadc 4p proveniunt, & mi 
Qus errorum peziculü,quod nuper notaba 
vac majori dignitati incffe, . Quare quo. 
. 4ninusdigaus precligaruc (elum &eri pe 

pra valenti amoreboni privati. 

. Quod augem Izhoifls. ac vifipendiun 
beni cammuaitaris ünt contra jus , quei 
jpía habet reípe&u officiorum, ex eo co 
(s. quia hzc officia inftiruta funt prim 
ac principaliter in bonum communitarit 
ut liquet ex expoficione juris juri(didso 
nis data, & ftabilita quxít. 3... Eigole 
de cleGionibus & modo illas faciendi la. 
ta cít prime ac principaliter in favorem 
communitatis, Ergo quatenus quis is 
glectionibus, ut faveat perfona privati, 
poftponit bonum cofnunc, opcratur com- 
tra legem faventem communitati, & gta- 
vantem io cjus favorem, pexfonas priva. 
jas, quatenus carum bonum opponitur 
bono communitatis, atquc adeo opera- 
fur copura jus commoniracis, Quia vero 
favor iftc, x-fpectu communitaris eft ia- 
feparabilis à favore dignioris, cam exhu- 
jus ele&iene, ac pta itione bopum il« 
Jin dep eodeas eaxex candem Jegem fecua- 


( . ee 





Derefít jufta coc. 513 
& minus principaliter favere indi- 
ligniori adverfus minusdigaum, ac 
le przlatiori£ huiusefle contrariam 
ims, Turpe &utem, ac inhoncftum 
»ohum cofnune, quod przítantius, 
intus eft, pofthabeatur bono parri- 
; nec non ut benum particulare di- 
s pofthabeatur borio pa:ticulari'mi- | 
25i, eaqueturpitudo, ac inhoneftas | — 
hit rationem injuíticie , fiquidem | 
€ pofthabitio fuerit contra legens 
m pofthabiris, & gravantem eos qui 
»entur, nec noa prahabentes ipíos. 
cítum igitur eft acceptionem perfo- 
, nrodo quo à nobis ezplicata fuit 
juftam , ünde ulterius manifeftum 
ibus determinate perfenis & quate- 
iciendz fint reftitutiones fuperius 
ipt ad reparanda damna illata per 
urionem injuftam, 
1. Communitas habet jus ne impes 
peralios ab electione dipgnioriscon- 
m cum obligatione, ne 1pfa eandem 
ris electionem impediat , aliamve 
incompoffibilem cum ea, ad eum 
n,quo unufquifQ; habet jus, nelz- 
ib aliis in honore, & vita, conjuu- 
cum obligauone habendi curam 
10 nominc, & con(crvandy xax, 
» Aa CONS 





$ ^03 uáflio ALV. 

C riis ratio ah ficut honor juxta no. 
"£acain qualE 16: & 29. juvat honclitacein 
& operationes virtuolas, coque amuiifo 
«onftituuntur homines pcr fe in, magne 
periculo perver(ionis morum ; atquc vits 
datur ut. inftramétum ncce(Tirium ad bca- 
titudinem quzrendam ac promovcadam, 
eaque amit non potclt amplius quarti, 
&ut promoveri beatitudo , tenemur vera 
omoes ad retinegdam hoacítatem morum, 
& ad vitandum periculum perverfiunisco 
sum, & ad felicitatem quzrendam ac pro- 
4novendam , & conaícquenter ad ca quz 
funt media ncceffariarefpe&tu iftorum, ia 
etiam:officia habentia aunexam junídi- 
€tionem funr inflituta, uc abiganr vicia, 
viitutem promoveant, $ unumquemque 
ántra limites honeftatis contincant, utque 
omnes ad ultimam felicitatem recto tra- 
mite diripantur. "Vnde fic uc his officiis 
male, aut non ufque adeo bene collaus o- 
ziatur periculum perverfitatis morum, ma- 
jus vel minus; & fimiliter plus minulve 
decreícat, (pes augenda hoocítatis in com- 
&nuaitatc, prout contigerit maiorem vcl 
30inorem clle indignitarem , aut. decire- 
amenrum digoiiatis 1n co, qui eligitur ad 

ipicium, 
Sadoun igicurrarionc qua nec licité quis 
ccdce 





De refi. injufta, ec. y15 
cedere potcít, riec valide juri honoris, aut - 
vitz, propter motiva mumoris momenti, 
nec etiam communitas licité, aut validé 
ecdere poteft juri eligendi digniorem; uc 
indulgcatur affcctui eiga. indignum, aut 
minus dignum, Quia videlicet poteílas 
valide cedendi huiufmodi juiibus eilec 
poteftas fubtrahendi fe per fuam prazcife 
voluntatem ab oblivatione fibi impofita 
per voluntatem fuperioris, feque commit- 
endi licité periculo ablolute vitabili per- 
veríiopis morum,arque impediendi fpem 
promotionis corandem & dnectionis o- 
primz ad ultimum finem, Quam pote- 
ftaxem cuiquam convenire. plaac eit im- 
pollibile. : 

Quod fi huiufmodi poteftas ceffionis 
juris communitati nequaquam convenit, 
certum eft candem convenire. Diincipi 
etiam füupremo minimé poffe, qui vidcli- 
ect omnem fuam poteftatem habet acce- 
priam communitate, & non potett aliquid 
accipi, ex non habente illud. Verum etf 
communitas eam potellatem haberet, non 
propterea fequerevur candem incffe fupirc- 
mo Prineipi, Quia ncmo cenfctur confen» 
tite poteltati fibi nocendi , dum cxpretfe 
cam poreítatem noa concedit. Nullibi 
aurem gendum ulla communitas cxpreffe 

A231 ESSEN 


$56 00 Quaftio XLY. 
conceffic Principi fue facultatem provi- 
dendi iibi. officiales minus bonos, (eque 
mittendi in periculum n:alorum, & dete 
.&tum (pci bonorum, quz ez illis redun- 
daut. Qa praterea radtone concluditur, 
ncc etiam officiales pubiicos habentes abf- 
que jurifdictionecuram rei pecuniaria, & 
reram pecunia e[timabibum poffe eligi de 
facto, nifi optimos. Quia-licet comeu- 
nitas abíeluté poflit renunciare juri pecü- 
niarum ac preinde juri etiam electionis 
peifonarum, per quasortimé res pecunis- 
11a adminiflretur; coni rvetor, ac augea- 
£ur ; dc faCtotamen nullacommunirtas fa- 
fit talem juris fui cefhonem, ideoque nec 
Princeps facere eam poteít in iis, quz five 
ancdiare, five immediate, peitinéCcad com- 
muniratem. 

Imo necipfa communitas eiu(medi ccef- 
fionem facere poífet przciíe per maiorem 
fui partem ; fed necceíle effec; ut omnes, & 
finguli confentirent. Quialiccc unu(quiss 
que poffit di(ponere de fuis pecuniis , ut 

. libet ;. Nemo tamen nocere poteft alteti 
jn bonis fuisabíque ipfius confenfu, No- 
cet autem omnibus & fingulis noa (clum 
quoad cumulum bonorum communium, 
fed ctiam quoad peculium cujufque pro- 
prium ele&io officialis communis mines 

oni, 





De reffit, iajitffa coe of 
Cum ergo fi: moraliter impoffis:le;. 
nnes & finguli alicuius communita- 
lint confentire periculo imminztio- 
"norum, quz abfoluté volunt retine: 
it imminutioni fpei, ut cadem pro- 
"antur, idque de facto nunquam cone 
t, fit plane dari de facto obligatio- 
-ligendi digüiores non folum ad offi- 
abentia anncxam jurifdi&tionem, fed: 
Yr eztera omnia, eaque obligatio eric 
r vel minor, gravis vel levis pro ut 
gerit mala. imminentia ex clectionc 
is digni, aur indigni efle majora, vel 
ra, gravia.aur levia; Quod fimiliter 
^15 officiis, labentibus jurifdi&io- 
cai quod ia iis vix fieri poreft exces- 
divnioris effe certà difcernibilem fi» 
jue clfe ram exiguum, ut obligatio 
eligendi fit levis, Quia ja&tura- pro- 
u$ cx electione minus digniferpir per 
u communiracem , & nocumentum, 
l relpectu finguloium eft exicuum, 
ipliza: Ü per omnes, & fingulos com- 

itacisevadit facile magnum. 
dz.Magnum inprimis, & clarum di- 
en eft ibter. obl: parto Pinciois 
igendum optimum, pet quim p !ne 
dt. & pios sipadees aduiozndi fasa 
railigntiam Pro ivenitczado opimo. 

Aa; ECCE 


$t Qsafie .X LV. 
Primaoblisacoe(t qua cum plerifque aov 
&oribus afferta eft (upra, Secunda rejici- 
tur ab omnibus & merito ; quia eft diff 
cillima, eui farisfat, & cxcedic humaoz 
fragilitatis, & conatus. ordioarii modum, 
ex quo patet rario dil riminisinter utram- 
que obligarioriem, Przrerea npn foret é 
ye communitaris, ut imponerecur obliga- 
tio adhibend: (ummàm eam diligenciam 
jaquirendi,. Quiaind: fieret ut viri timee 
ratz maximé ceofcientiz, atque praden- 
tiffimi id eft quales plerumque fnntopti- 
mi ad regimen, refupger: nc ab co vehemen. 
ter, ne fibi imponerent onus uf3ue adeo 
jntolerabile. Vnde res pnblica fzpé illis 
privaretur, & cogeretur eos affumere, qui 
non effent fatisfacturi eidem obiivariont, 
Deinde &conomus, & eius electiones 
diriguntur principalirer in rem pecunia- 
Tiam, Princeps vero & clectionesad ofhi- 
cia jurifdictionalia diriguntur principali- 
ter ad tueadam hogeítaté morum, & tran- 


quillitatem, ac pacem focialem civiam. ! 


Qnz diff-rentia quanti momenti fit ad 
rem przfentem apparet fatisex re/pó(ione 
ad objectionem precedentem.. Confide- 
randum praterea cft quibus conditionibus 
pacifcatur Paterfamilias cum Gconomo 


ip. Paci(ci eamque potcít, ur volet, cm | 
agatur , 


""agmg 





Treveflit. injuffa tme.. "e 
agatur de fola tua re pecuniaria, Dender 
veio ab eo pacto major vel minor abliga- 
tio mconomi, non lolum ex fidelitare, ve- 
rum eriam ex jufticia; Commoniras aue 
tem nullis cam Principe códitionibus pa- 
cilc potell liberaeribus ipiam abobliea- 
tione eligendi digniores, cum ipfa eriam 
communiras fubfic huic obligation. 

Jam quod ad.libercarem cuiufé; attinet 
eligendi fibi ftaczum virz magis minutve 
fecurum, uc libuerit, multiplex poteft affi- 
gnari ratio di(eriminis, Praecipua rimen, 
eit quia fí omnes tenerentur. ia confcien- 
tia ad ehgendum ftarum vir fecuriffi- 
mum omnium, eo ipfo , omnes anre ele- 
&i1onem ftatus,fpecialis conftituri feiflent 
in !taru pert culofiffimo: falutis , quatenus 
electio ftatus (ecariffimi inter omnes elt 
maxime ardoa ac difficilis ex (ua narnra. 
Qa cenriner malrea fenfibus, & narura- 
bas hominum inclinatrionibns valde re- 
pugnanea, Tile autem flarns eft valde pe- 
rieulofus, qui conftituir hominem in ne- 
ce(licate, vel peccandi, vel fuperandi ma- 
ximam aliquam diificultarem, nec füppez 
dicar onde ea diffhieuleras minnatur, &zred- 
daracfacile (unerabilis, uti cóftar non fup- 
pedicari ante ip/am ftaras fecurifTimi ele- 
&ionem, . Ar electio digzniorum ad efhcra 

Aaa Wc. 


£o. sais XT V.. 
s eo moa difficilis ex fua natura, 
Kit enim retentis ab eligente omnibus fuis 
bonis, & aucta preterea fpe confervacio: 
nis & promotionis corum. . 

Adde quod eligendo ftarum vitae minus 
fecurum, fibi fol) quifque nocer.. Ar eli- 
' $cendo mius. dignum ad officinm nocet 
electio equaliter toti eófüunitat, Pater 
autem Bon tanrundem cuique licere circa 
bona & mala fibi cum aliiscommunia : ate 
. quedireapeculiaria, Adderuríns indigere 

gcnus humanum hominibus in multiplici, 
ac difpari vitz ftatu conítiturig; cum mi- 
nime indigeat cle&ione ullius minus di- 
gni ad efficium ; atque idco.non effe can» 
dcm. rationem relinquendi liberam magis 
vcl minus digni clectionem atque eft re- 
linquendi liberam ftatus magis, aut minus 
Íecuri electionem, 
Ob hzcigirur emnia tranfmiffo antece- 
: denti negatur confequentia quoad inten 
rum principale, Nam quoad injufticiam 
adverfus przcermiflos alia cft, eaque ni- 
mis clararatio differentiz intcr digniores 
ad officia, & operarios meliores. Quiaof- 
ficium operarii non eft zftimabile nifi ra- 
tioncítipendii, quod patet nullatenus de- 
beri ex juflitia, nifi ob laborem de facto 
kmpcníum ex condicto, Quapropter eius 
, electio 


* . 

De rejtit. injufla Cor. ;et 
electio ftt in gratiam cligentis principalis, 
ifquepoteft abfq, cujufquam injuria nul- 
]um conducere opczarium-.— Ác ofhcium 
habens annexam junídictionem cil aíli- 
mabile ratione (ut proprer preeminétiam;, 
quam dat reípectu cxterorum ; potcítque 
proinde deberi fecundü leex juftitia, Cyuia. 
vero qui ptudenter de re aliqua djfoosirt, 
uti par eft przlumere de communitate in- 
tendit omoem rei utilitatem, fie plane le- 

em de diílribuendis officiis juridictio- 
nalibus latam eflc nen folum ín graciam 
communitatis: eligentis per fe vcl per a- 
Jium nomine ipfius ;. ted etiam in gra- 
tiam dignierum.. In quorum nrnirum 
cledione reporitur: univeríalis  utiiitas 
communttatis.conjuncta cum uclirate 
privata eorundem, Quatre electto ad talia 
offhcia pratermitti omnino non poteft 
abíque iojuíliria adveríus ipfos eciam eli- 

endos ; hoc e!t. quin pceccetur advet- 
fus legem. ipfis etiam faventem: dirccte, 
Q'ud:qnod hoc pacto. ftabilitur mass 
bonsm-communicatis minime, ut dti- 
€um eít; renunciabile ab eadem dato 
etiim piivatis- perfonis jure, quod. ipfius 
Co'r;mnunaidatis 1ndivifim iatercít, uc il- 
ERE EUN 


gaiorc enounz 


-- o5 - o 2s E E 

que fdoene 1n^ilazs: ài 
* 
. 


q 
À à QN 3S S. ; 


"D Guaflio XLV. 


quoad hanc parcem | fpecialiter. fmaaifeíla. 


ratio diffztendiz. - 

. Ad 3. Di&um eft (emel arque iterum 
propter injuítam. diftributionem officio- 
' rum jurifdictionalium (ecundum fe prz- 


cisé nullam cuiquam perfooaz particulari. 


deberi coaip£(ationem, aut refticucionem, 
Emoluraenta aurem pecuniaria compen- 
fari poffunt, -& reítitui etiamfi indigais 
non auferatur officja, Vnde tran(mils 
xeajori negatur minor, 

. Ad 4. Floc folum pertinet formaliter ad: 
juftiriam diftriburivam, ut conferat offi» 


4ia dignioribus, & cer formali injoftitia. 


quoad hoc fecundum íe pracife con&de- 
zatum nulla fuboritur obligatio reftézüen- 
di ut dictum eft, Quod autem nullum ac- 
cipiacur pretium proipfoofficio f(ecundum 
fe; aut pro ju(to eius ftipeadio, hocadja- 
cet extriníeeé juítiriz diftiiburivz, & o- 
peri eju(dem proprio , pertinet veró dire- 
&é ad folam juftitiam commutativam, & 
coníequenter ad ipfam (olam pertinet, 
omnís refticurio, cujus obligatio fuboriri 
potet ex injuítitia commifla in. opere di- 


álribuendi. 


QY.£- 





563: 
Qv ESTIO XLVI 
Verum ufure fit intrinfect injufta? 


"IpnzTrvR non effe intrinfecéinim- 
fta. 1. Qnia quod eft conforme exem- 
plo & prxcepto Dei, aut eftfoli cius: 

confilio difconforme, non eft intrinfece 
malum, Lucrum autem ufurarium eft con- 
forme exemplo & precepto Dei, Certe 
non eft difconformenifi (ehi confilio divt- 
no. De exemplo conítat ex Lucz 15. ubi. 
Chriftus ài: de feip(o ; ego veniens cum ufüa- 
risexegiffemillàm: nempc pecuniam mue 
tuatam, De precepto vero conftac ex 23.. 
Dfuterubi Deus praecipit 7 mon famerabu. 
fratrituo ad turam , pecuniam, nec fruges, 
nec quamlibet aliam. rem [ed alieno, Eodem 
pertinet quodlucrum ufurarium promittis 
"tur à Deóin premium obfervaniiz legis. 
Debter..38. Frenerabis gentibus anwltis ; yu 
iffe à nullo fenus accipies; Demquede(olo. 
confilio adverfas.ufuram conflat ex Luca. 
&, ubi inreralia confilia ponitur: KArems- 
fuum nihil indé [berantes.: Etgo. acceptio 
ufarz pto murao non clt int. infecé iniu- 
fta, imoneceltuilum peccatum, 
2, luftum cft in re pecuniaria quod eft: 
À à. 6 CST 


g64 &usflio XL VI. 
contórme legzious humanis, utpote valide 
dilponentibus in ea materia, Lepeautem 1; 
& aliis Codice de ufur, pximittuncurutu- 
i& carumq; modus praícribitur, cam mar 
gna moderatione, & idonea períonarum 
aliaramque ciicum(tanciarum diftin&io- 
pe. Ergo lucrum ufuratiumillisomnibus.- 
obíervatis evadet juftum. 

34. Quod quis facere non tenetur, & fi. 
faciar ob igat ad gratitudinem, potelt fa- 
*€ere pro pretio, praíertim fi id fir ali- 

uid temporale. Nam quod nullius eft 
pretii, nullius eft materia gratitudinis, & 
quod eít temporale, fimulque appretia- - 
bile eo ipfo elt commurabile pretio tem- 
porali. Manifeltum autem elt mutuum. 
efie quid temporale, nec eft. magis obícu- 
rum illud accipi tanquam beneficium non. 
contemnendum à mutuatario, ooliga- 
to proinde ad gratirudinem. Ergo mu- 
ruum cít commutabile jullo pretio ex: 
Íua natura, | 

4. Pro vafis areenteis mutuo datis licet. 
accipere pretium ultra fortem, de quo ne- 
mo dubizat. Ergo eciam licet illud acci- 
pere pro moneta mutuara, lacet conífe- 

"quentia, quia nihil referte videtnr aa at- 
gentum habear talem formam vel aliam. 
ig)em, lmo monta muryata cíE maioris | 


lance : 








De injuflitiX ufura. fój: 
losgée utilitatis. Ergo a fortiori mutua- 
tio cjus cít pretio digna, 

R. Opera precium jam eft poftjuftitiam. 
diflributivam aliqua etiain precipua, ad 
exemplum czterorum dedacere circa jue 
ftitiam commutarivam fecundum fe ex- 
eadem illa doctrina de divi(ione rerum 
ejulque conditionibus. — Videntur porro 
interalia materia maximeidoncea, ufura & 
fimonia, de quarum iniquitate apud om- 
ncs certa defiderarur,a plerifqucratio,cu- 
jus claritasfit xqualisilli ceraütudini. Igi- 
tur ufura aliquando accipitur pro ufu rei 
aliquando pro utilitate. proveniente ex 
ufu ; arque juxta iítam fecundam acce- 
ptionem, definitur in praíenti ; Luerum 
igumediate proveniens ex. TWIMO IAnQUAMo 
debitum ex ju[fhitia, Muiuum porro dici- 
tur ranquam cx. meo tuum, & commu- 
ni'er definitur :. Traditio rci in. [uo genere - 
funcionem recipientis, nt jiatim aceciptentu - 
fit. (^ pofiea tantundem ejufdem generis, . 
Ac qualitatis rectpiatuy.  Diffeit per uans- 
launonem doas a.comniodato, praz- 
cario, &.loca:o,;.in quibus dominium 
Ici tradite perievcrat apud dantem, ideo- 
que cadcm numero 1pfi reddi dcbet, & 
fi cafu serient, peii: eidom. Per c5lt- 
gadoaem, yero. rcddunda. tantundem ce 

: SSNNSERS 


yc éGnafio XLVI. - 
eju(dem generis differcà permutatione, 1€ 
vcuditione , ratione emus aliud penus rei. 
vendenti reddicur;ut pro vino pecunia aat 
triticum. Jam res ip fno genere funitionem 
'wecipiem catdiciturqua alteri fci fui meneris 
'j3xatimilisexifbic, nt alterutra alterius vice 
fungi , & loco alterius fubítitui iure poffit 
in conimürationibus,. ac folutionibus, 
Qualia cenfentur ;, quz numero , pondere; 
aut menfura confticuuntur, at pecunia nu- 
merataj;autargentum,vinum,oleum, & 
fimilis. Quod. dicitur-ejufdém : qunlitatis; 
perindéeft, atquecjufdem bonitarisin fe 
Anttinlecé, Nilnl enim referr'an. acciderit 
variatio exerinfeca pretii;, 
Quod perejaáímodi contractum datur d 
'"mnutuapnte , & accipitarà muruatrionedici- 
tut fors.. Qnod ulrerius acctefcit mutuan- 


tiexbooismutuasariidiciturlucraum.Qnia. 


ero mutuanti poreft accrefcere. lucrum, 


tam cxliberalitate,aut gratitudine mutud4e. 


tarii, tum ex éonventione, & obHgario- 
ne, aut quafiobligationejuftitiz, fe 
ttusexcoactione mutuanris; atque ad ufit- 


ram noníufficitlucrum ex liberalitate, aut: 


gratitudine, propterea in definitione ufa. 


FPradditur: fanqwam debitum. ex ju ftitin. . 


Qa videlicet uturarius adjicit mutuo pa- 
&ua impio ,xelexplicitum de addi- 


NAXEROS. 


U po». 


M —— ——— 





Deinmiuflitia ufura. $67 
tamento praitando a^ muruatario ultra 
[ortem; & quidem de additamento , qucd 
fic precio. zílimibile, $i enim. folum 
exigat affectum benevolum, aut amica- 
bilem, & memoriam gratam propriaque 

ratitud.nisofficia, nihil prztercagravan- 
do, fled toram compen(ationisfpem rclins 
quendo fub (ofa gratitudinis obligatione. 
acimptilíu; nulla propterea uíuira intez- 
veniet 
Addenemine fortis comprzhendi, ulera. 
nudam entitarem rei quz matuo datur, lu. 
crum eciam ceffans, & damnum emergens 
mutuanti ratione muruatiomis. Morali 
etenim zítimatione hzc quoque dare cen- 
fetur,.qui mutuat; & / utramque praflare: 
tenetur mutuatarius , ut incolumisevadat 
mucuans, nec ex beneficio, quod exhibet: 
jacturam patiatur ab(que. compenfatione. 
ez parte cius in cuius eraciam illam parie. 
tar. Damnum autem emergens dicitur di-. 
minutio bonorum przexilíteatium reful* 
tans ex mucio; lucrum veroceffansaug-. 
meatum iuftum eorundem impeditum iu-. 
dzm per mutationem; Alii tamen nomis 
nc (ortis intelligant(olam entitatem , rei, 
quz phyficé traditur; arque lucrum cef- 
fans,& damnum emergens, feorfim cxpri- 
maun:;quod & nesfaciemus maieris clari- 
NNUS 





Ad MULCA D ACR) GERU. es 
tum divino, ut liquet.ex 
18.8. & colligiturà multi 
Luca 6. 35. tum eciam hu 
culeucer fancito indecret 
& 4.1n Decretal. toto t 
Decteral. nec non Cleme 
tit. Eft iridem injuíta ju 
monílrat Philofophus 1; 
fus medium, & clarius D. 
artic, I. & 2. ex Alenfi j.p 
, art, I. & 2. qnibus aliqui 
ni adjecere, (cu potius 
nullas alias rat1encs , qu: 
. fermi fis, nc minus cfficac 
poft apparebit, foli incur 
pofitioni &.confirmatior 
numPhilofo:h:, & max 





De injsflitia u/umt, $69 


- éum. Alrerumeít earum, quz nihil intere 


eft pez íc loquendo aii brevi an potiuslon- 
Ly tempore habeantur, Hujus gencris 
unt quzcunque unico ufu confumuntur? 
ut vinum, triticum ; aut diftrahuntur, ut 
pecunia. Alterum genus c(t carum rerum,. 
qu interell magis per feloquendo, fi lon; 
g? tempore habeantur, Haius generis funt 
.qua. nec confumuntur, nec diftr.huneug. 
unico ufu, fed multiplici ufui utiliter in-- 
ferviunt fucceffive ut ager, & domus, & 
veflis, Ratio huius.ditcriminis eft, quia. 
uz unico ufu aut confumunrur, aut di- 
iren co cantum temporis momene 
te intereít habere, quo ille eorum: ufus eíb. 
eportunus, ac urilis; fiquidem reliquo. 
tempore nihil indeutilitaus haberi poteft, 
Sicut aurem nihil abfoluté intereft habere 
nulloque pretio zítimabile eft id, ex quo. 
nihil abfolute. urilitatis haberi unquam. 
potcít : 1ta habere aliquid pro co teme 
pore»pro quo nihil ex co utilitatis haberi 
poteft, nihil iatereft, nulleque pretio zz 
ftimabile eft przcisé quatenus habiturfi 
€0 tempore. — Quare przhabuiffe rem c- 
ju(modi tempore antecedenti. ad opoor- 
tunitatem ufus, fclum poteft intercffe , 
& prtio xítimar), quacenus inde retul- 
tat Ípes , quod aderr prxhabenti pro. 


"oA ML 





£i , (cu brevi , (cu uccumqu 
Mon itares haoerin 1184 
mustur, (eu diftrahuntu 
unico ufu; Hzcenim,filo 
beaatur poffunt plus prod: 
adferre utiliratem, pec m 
fum non toties perceptibil 
longo tempore , ut patet. 
otempore res non conf 
diftrahibiles unico ufu in 
que pretio zítimabile not 
Gtà ratione fpecialis oppot 
tempore fequenti , fed eri; 
fe. Vndenom eft zque af 
aliud fundans zqualem f 
ruot rempore fequenri pr. 
Opottunitate,, 





Ditininufiitin ufura. $7LT 
utendioportunum rcip:ct . mutuantis;vel. 
&d compenlaundam utilitatem utus,fi futu. 
rüm prz videatur, ut cempus cius oporrue - 
pum interim elabatur, hoceft ad com- 
penfandum totum lucram ceffans, & dam- 
num emergens, fi mucuans aliquid ulterius. 
exigat;idqued:ducat in pactum implicicé 
velexplicite, in quo formaliter contiflit. 
u(ura, ur dictum eft manifcitam induccet. 
inzqualitatem io contractu & accipiet ad- 
diramentum pretii , aut quafi pretii pro eo, 
quod nihil intereft, nullamque profus 
utilitatem fuperaddit. Quod clarécontra- 
dicit iuri naturali divifionisrerum, cftque 
intrinfece iniu(tum , ut apparet manifcíté, 
ex doOrina quet. 42. & 1. 

Videri alicui peffet effe contra commue 
nem hominum fenfum, quod nihil inter- 
fit habere pecunias, vinum, oleum & fi- 
milia,louge potius tempore, quam brevi;. 
omnesenim magnum bonum putant, ac 
maximéexperibile (emper abundare pecu- 
nia & oma: genere utrenfilium, Cui bono 
opponitur interpolatio retentionis pecus 
nig , & (milium apudíe, & translatio 
eorum in alium etiam pro temporelimita- 
to, five determipato , five indererminato, 
Qod erceo clariusapparet; quia alioquin 
mutuatis pecuniis nullum fieret benefi- 

CNNANS. 


473 &waftio XL VT. 
eium mautuatario.. Solum namqQ;illi con» , 
€cditur, ut tanto tempore habeat rem fibi 
mutuatam, qnanto cárec eadem qui mu- 
euat.-Conceffio autem alicuius rei precife 
quatenusnihil intereft eam habere, nullum. 
beneficium eft. Eftenim de conceptu be- 
neficii, ut interfit accipientis. 
Pro removenda iíta difficultate,& pre 
. majori" claritate fundamenti pofiti obfer- 
vandum e(tdefiderari abundantiam pcecü- 
| piarum ,.v. f. cosrimuem precisé quanta 
' fufficit ad faciendam fpem certam , quod 
fuppeteat tempore opportuno ufus ipía- 
rum,. Undc fit: ut fiquidem ad cam fpem 
conferat, mapis, uti fzpe confert, non 
habere apud te aliquam pecuniarum par. 
tem , fed apud-alium , quivis eas a fe li- 
beater projiciat, & collocet apud alium 
ad tempus, ut adfint in tempore. Qa de 
caufa inventa.funt depofitum crnfus cam- 
bium. Eademqueratione fieri potcft, fic- 
queaonnunquam, ut mucuum'eciam pue 
rum, ab omné ufurz labe, & (pelacri exhi- 
beatur in yratiam non [olum mucuatarii, 
fed ctiam mutuantis. Quianimirum mu- 
tuans cenfidic magis fidci & obligarioni 
alterius, quam providentix propric imme- 
diatz quoad fpem, & ccrtiiudinem pecu- 
Ai adfuiutx vto tepore opportuno, 
YARR 





De imiaflitia u[ura. 
IErgotot£tatio directa & perle defiderandi 
abundantiam continuam pecuniarum non 
elt, uceasquifqs habeat apud fc femper, aut 
longo:temporo fed przcifequatenusopus 
eft, ut adíint tempore oporcano ufus, feu 
diftiactionis, & alienationis, 
Confirmatur, quia nemo prudegsquaz- 
rit; aot vult accipere pecunias mutuo, nif 
quando adeft oporcunitas aut neccffitas il- 
Jis utendi, (eu eaídem diftrahendi, eum- 
que in finem habendi proprias, ut alienare 
triliter poffit, Quod non fieret, fi conti- 
aua pecuniarum abundantia ultra przten- 
iem ufum cííct prudenter cexpctibilis per 
fe; ficut caexpetuntur, qux necabíumuns 
£ur, nec diftrahuntur unico ufü, Demus —| 
enim, & fundus defiderancur ctiam. ad 
tempus, tame alienari aut deftrui mi- 
-Aàime debeanr, Quare veneficium mutvan- 
tis crga mutuatarium non in hocconfftit, 
Quod cum, utcunque facit abundarc pe- 
«uniisad vempus, fed quod eas fuppedirat 
pro tempore oportuno ufus, ac diftractios 
&is. Quia vero ip(e elt cafdem receprarus 
antequam fibi clabacur fimilisopportuni- 
tas, aut cum compeníarione clapía inre» 
rim opportunitatis , propterea contractus 
eft uciimque zqualis & juftus, fi mutua- 
1a;iius a;hil ulaa [upeicrogaie cogatur. 


X. nw m 





À& wsiB $ 5» "w^ —5»*5 9 V5 B9 9 và 9 99 w Pw. wai 
& 


jn cómmutrationibus,. ac 
Qualia cenfentur, quz num 
aut meníura confticuuntur,c 
merata ,aut areentum , vinu 
fimilia. Quod dicitur eisfd 
perindécft, atquecjufdem! 
intrintece, Nihil enim refer 
variatio extrinfeca pretii, . 
Qued per ejaímodi contr 
mutuaute, & accipitarà mu 
tat fors. Qnod ulterius acct 
tiexboois mutuarvarii dicicur: 
wero mucuanti poreft accre 
tum cx liberalitate,aut pratit 
tarii, tuum ex conventione, 


nc, aut quafi obhipgationeju! 
fins e*-cnafbinnemurnanric: 


Deiniuffitis ufura- $67 
tamento praiiando a^ murtuatario ultra 
fortem; & quidem de addiramento , gucd 
fic preio. zítimibile, Si enim. folum 
exigat affeétum benevolum, aut amica- 
bilem, & memoriam gratam propriaque 
gratitud. nisofficia , nihil prztereagravan- 
do, ledtotamcompen(ationisfpem rclins 
quendo fub (ofa gratitudinis obligatione,. 
acimptlíu; nulla propterea ulura intere 
venict 

Addenoemine fortis comprzhendi, ulera. 
audam entitarem rei quz mutuo darur, lu- 
crum etiam ceffans, & damnum emergens. 
mutuanti ratione mauruatiomis. Morali 
etenim zítimationc hzc qnoque dare cen- 
fetur ,.qui mutuac; &: utramque przflate: 
eenetur mutuatarius , ut incolumisevadat 
mutuáns, nec ex beneficio, quod exhibet: 
jacturam. patiatur ab(que. compeufatione. 
ez parte cius in cuius erariam illam patie- 
tar. Damnum autem emergens. dicitur di-. 
minutio bonoram przexiltrentium refuls» 
tans ex mucao; lucrum veroceffapsaug-. 
meutum iuftumeorundem impeditum iu-. 
dim per mutationem;  Aliitramen nomie 
nc (ortis intelliguut(olam entitatem , rei, 
quz phyficé craditur ;. arque lucrum ce(- 
fans, & damnum emergens, (corfim crpri- 
snanc;quod & nes faciemus maieris claci- 

XAXMS 


yv . QOwnfieoXLYI. 
'gratia» támet& hzc tcia moraliter írnc eq. 
num,acidem.;: ^^ - ; 
Al(íuram effc tnjuftam ef. cercum ex fide 
ut conítat cx Concilio Viennenfi, & ha- 
.betur. Clement. unica tit, de.ufür. $. ult, 
ER autem injofta jurc inprimis pofsivo, 
. tym divino, uc liqucet:ex Pf. 14. 5. Ezech, 
.18.8, & colligitur à multis Doctoribus, ex 
. Luce 6,35. zum eciam humano fzpeaclw 
culenter fancito indecreto caufa 14. qu.j. 
|, & 4. in Decretak toto tit. de ufur. in 6, 
Decteral. nec. non Glement, unica codem 
:tit. Eft itidem injufta-jure naturz , ut de 
' monflrat Philofophas rz: polit. cap..7. vere 
^ .fusmedium; & clarius D. Thomasqu. 78. 
artic. I. & 2. ex Alenfi 3. p. q.56. memb. 4. : 
, art, I, & 2. quibus aliqui auctores moder: 
ni adjecere, (eu porius fubítituere non- 
nullas alias ratones, quibus tamen prz- 
. Kermiffis, ut minus cfficacibusquod paulo 
poft apparebit, (01i incumbendum «ít cx- 
poíitioni &.confirmationi demonftrario- 
. num P.hiloforh:, & maxüineé D. Thoma... 
Quz íunr fundameatrales pio. omn.bus 
quaftionibus, quz difputantur de.u:ura . 
dependenter à folo jore. nacurz, 
Obtervandum iraque ell duo effe fumma . 
genera rerum remporalium, ab atas 1n a- 
. Mosaliqualicer transferibiiium per contza- 
, um: 





De ingtiflitia ufum, $69 
n.; Alterum eit earum, qua nihil intere 
erfc loquendo ar brevi an potriuslon- 
tempore habeanrur, — Hujus generis 
: quzcunque unico ufu confumuntur? 
inum, triticum ; aut diftrahuntur, ut 
inia. Alterum genus eíl carum rerum,. 
'interelt magis perfeloquendo, fi lon 
empore habeantur, Haiusgeneris funt 
: nec confumuntur , nec diftr;huntug. 
:o ufu, fed multiplici ufui utiliter in-- 
iunt fucceffive ut ager, & domus, & 
i$, Ratio huius.ditcrimipis eft , quia. 
; unico ufu aut confumunrtur, au« di- 
&üntur, co tantum temporis momene 
itereft habere, quo ille eorum ufus eff. 
rtunus, ac utilis; fiquidem reliquo. 
pore nihil inde utilitatis haberi potcft, 
itaurem nihil abfoluté intereft habere 
oque pretio zítimabile eft id, ex quo. 
| abfolute. utilitatis haberi unquam. 
(t : ita habere aliquid pro eo teme 
.pro qtio nihil ex co ucilitatis haberi 
ft, nihil iatereft, nulleque pretio ze 
abile eft przcisé quatenus habitum. 
empore.. — Quare przhabuiffe rem cx 
iodi tempore antecedenti ad opoor- 
tatem; ufus, fclum poreft inteicffe , 
tio xíflimari, quatenus inde retvl- 
[pes , quod aderit prz habenti pro 
NM 





[ 1] 3? 3*" AS WE Y S 9 $9 We w rer ot 


ton itares haoet inis q! 
mustur, (eu diftrahuonrur 
unico ufu; Hzc enim, fi lon; 
beautur poffunt plus prodef 
adferre uriliratem, pet mu 
fum non roties perceptibile 
longo tempore , ut patet. E: 
gotempore res non confu: 
diftrahibiles unico ufu inte 
que pretio aítimabile non 
Gtà ratione fpecialis opporti 
tempore fequenti , fed eriar 
fe. Vndenon' eft zque efti 
aliud fundans zqualem fp 
ruot rempore fequenri pro 
Oporrunitate,. 

C am ieirie mareria nro 





Diiniuffitin nfurA, $7L 
utendfoportunum reipcét. mutuantis;vel. 
&d compenlandam utiliratem ufus,fi futu. 
rum przvideatur, ut cempus cius oportue - 
pum interim elabatur, hocceft ad com- 
penfandum totum lucram ceffans, & dam- 
num emergens, fi mucuans aliquid ulterius. 
exigat;idquedzducat in pactum implicicé. 
velexplicite, in quo formaliter conftillit. 
ufura, ur dictum eft manifcitam inducct. 
inzqualitatem io contractu & accipiet ad- 
ditamentum pretii , aut quafi pretii pro eo, 
quod nihil intereft, nullamque profus 
utilitarem fuperaddit. Quod clarécontra: 
dicit iuri naturali divifionisrerum , ceftque 
intrinfece iniu(tnm , ut apparct manifcíté, 
ex doOrrina quet. 42. & 15. 

Videri alicui paffet effe contra commue 
nem hominum fenfum, quod nihil inter- 
fithabere pecunias, vinum, olcum & fi- 
milia, louge potius tempore, quam brevi;: 
omnesenim magnum. bonum putant, ac 
maximéexperibile (emper abundare pecu- 
nia & omai genere urenfilrum. Cui bono 
opponitur interpolatio retcentioni$ pecus 
nig , & (milium apudíc, & translatio 
eorum in alium etiam pro temporelimita- 
to, five determinato, fiveindererminaro, 
Quod erco clariusapparet; quiaalioquin 
mutuatis pecuniis nullum fieret benefi- 

OXNRM 


473 maftio XL VT. 
eium mutuataric.. Solum samq;illi com» |, 
€cditur, üt tanto tempore habeat rem fibi 
mutuatam, gnanto caret eadem qui mu. 
euat.- Conceífio auteni alicuius rei pracife 
quatenusanihil intereít eam habere, sullum. 
beneficium eft. Eftenim de conceptu be 
acficii, utinterfraccipientig. — . 

-. Bso removenda ifta difficultate,& pre 


. majoti' claritate fundamenti pofiti obíer- 


ZÁZ 


vandum e(tdefiderari abundantiam pecü- 
piarum v.g. coacmuam przcisé quanta 
fufficit ad Bciendam fpem certam , quod 
fuppeteat tempore opportuno ufus ipía- 
sum, Undeür ut fiquidem ad cam fpem 
conferat, magis, uti Ízpe- confert, noa 
habere apud tc aliquam pecuniarum par- 
tem , fed apud-alium, quivis eas à f: li- 
beater projiciat, & collocet apud alium 
ad tempus, ut adfint in tempore. Qa de 
cauía inventa.funt depofitum crnfus cam- 
bium, Eademqueratiooe fieri potcft, fic- 
qucaonnunquam, ut mutuum'eciam pue 
rum, ab omnéufurz labe, & (pelacri exhi- 
beatur in pratiam non. [olum mucuatarii, 
fed ctiam mutuantis. Quia nimirum mu- 
tuans cenfidit magis fidei & obligationi 
alterius, quam providentiz propricimme- 


diatz quoad fpem, & certicudinem pecu- 


Biz. adtu.ur& vto cempore epportuno, 
YARS 





De miaflitia ufura. $»y 
Ergototaitatio directa & períc defiderandi 
. abundantiam continuam pecuniarum non 
elt, urcasquifQs habeat apud (e femper, aut 
longotemporo fed przcife quatenusopus 
eft, ut adfint tempore oporrano ufus, fcu 
diftiactionis, & alienationis, P 
Confirmatur, quia nemo prudessqua- 
rit, aot vult accipere pecunias mutuo, nift 
quando adcít oportunitas aut neceffitas i]- 
Jis utendi , (eu eaídem diftrahendi, cum- 
que in finem habendi proprias, ut alienare 
utiliter poffit, Quod non fieret, fi conti- 
Bua pecuniarum abundantia ultra przten- 
zem ufum cífct prudenter expctibilis per 
fe; ficut eaexpetuntur, que nccabtumuns 
£ur, nec diftrahuntur unico ufü, Domus «| 
enim, & fundus defiderantur ctiam ad 
tempus, tametfi alienari aut deftrui mi- 
nime debeanr, Qua:e beneficium motuan- 
tiscerpa mutuararium. non in hocconfftir, 
Quod cum, utcuaque facit abundare pe- 
c«uniisad empus, fcd quod eas fuppeditae 
pro tempotc oportuno ufus, ac diftractio- 
&is. Quia vero ipfe eft eafdem receptarüue 
antequam fibi clabscur fimilisopportuni- 
tas, aut cum cempeníarione clapía inte» 
iim opportunitatis , propterea contractus 
eft uci mque zqualis & juftus, fi mutua- 
lazius nihil ulaüa [upererogaic cogatur. 
; Y NSR 


04. Xtwvi. 
 APERIE mentum postum ; quod 
ieipíacft:D. Thomz lococitato effe de- 
mmouf(travivum-, nec illt coarradicereecem- 
imuaem homigum fenfumlicet contadi 
cat delufio aliquorum, magis veioriniqua 
' avidirasplurnmoram. — ^. 

Ex difcrimiuedate iuvet res unico afv, 
3ut-confümptibiles auc diflraltibifes, & xe 
1Tn»ukilicis fücceffrecalas , Bex racione 
fundata ia eodem difcrimine perfpicitat 
was iniquitaris ufura probationes, qUas 
"fubtiliter, accürate, & vepnufté promo- 
went demore Cardinales de Lupo & P. 
Sforza Pallavicipds sumentes ; Cardius- 
lis quidem tem ejuídem perfettignis da- 
«am , (ivchoc, fivefequenri anno effe cjuf- 
dem proríus valoris, ac zftimatiopis,dums 
1n0do detur cum facultate utendi pro (em- 
iper & ablque ullotermino:Sforza vero dos 
mipum perpetuum cujufvis rci; utcumque 
sliasexiguz fupcrare zítimatrone &  pre- 
tiodomipum ad tempus. cuiuívis alterius 
&c1 utcumque alias magna. Perfpiciturin- 
quam iftas probariones fubfitere minime 
poffe ob defectum diftinQionis qus adhi- 
biracítex D 'Thoma , Manifeítum faui- 
€cm eít dominum rci non tenfumptibilis 
unico ufudemus v g sur fundi per unum 
WOAUE , 84V dues eK aliquo pretio zf&- 

. SA» 


A^ 





De injuflitiaufura. $73 
mabile independcurer a. peculiaribus cir- 
cumitantiis:ncc eft magisob(curum quod» 
vis finitum , qua finitum eft additione fieri 
majus. Ergo pofletifio eiufmodi rei iaci- 
piens hocanno cft majoris zftimauonis 
perfe; quam incipiensanno (cquenti, Ma- 
niféftum fimiliter eft dominiumzei muld- 
pligisfuccethive ufusdurans precife per ans 
num ,poff: per aliquem ciusuíum reddere 
ioterim utilitatem permaníuram fine ccr- 
minoapud dominum atqucadeo con. mens 
furabilcm alicui rei danda in pretium abf- 
que ullocemporisliimnite, 

Iam quod fundus v.g. Iit qué zítima- 
bilis, eodemque pretio vendarurhoc aa- 
no, &(ícquenti quod ponderat Cardina- 
Jis , ex eo provenit quod femper fuccedunt, 
ac fuccietcunt homipes ejufdem xtauisnon 
ex co quod unus infuper annus polfeffionis 
zc(pcctu ejufdem hominis non augeat ze» 
Ítimabilitacem , ficuc auget utilitatem, Sie 
guiliter quod Deus decedentibus hocanno, 
& fcquenti cum zquali gzatia, & meritis 
&qualé glorig gradum retribuat non exco 
provenit, quod unusampliusannus vitz 
bcatz non fic(pecialiterzítimabilis, atque 
additusreliqua dutationi , qua parrefinita 
elt , nonreddat rotum cumulum abíoluté 
azilimabiliorem ; fedex co, quod Deus, ue 

QASNSSSS 


X76 Ouaflio -X'L V T. 

:di&tum eft fupra;non rependit przrmia pét | . 
juftitiam commutativam ; fed per lega- | 
Jem, cujus proprium eft attendere ad prz- 
fentem cujufque dignitatém quandocun- 
que extiterit, & conftituere congruam, 
ac decentem cum Hla fecundun, fe pro- 
portionem. 

Demam circa incompenfurabilitatem 
dominii ad tempus cum dominio perpe- 
tuo, quó recurrit P. Sforza, notandum cft 
omne dominium rerum temporalium effe 
tcipía ad tempus 5 fiquidem finitur intra 
tempus aliquod determinatum ; nifi quod 
confunditur ipnorantis finis intra tantum | 
tempus determinaté cum ignorantia finis, 
fimpliciter : qui ramen abfolucé przvide- 
tur ab omnibus etiam indepeodenter a f- 
d. , sitem moraii certitudine propter vi- 
cifliudiees reram humanarum, — Qua de 
caula qu cunque appetit dominium nille 
auicorüm per aenum;apperic illud multo 
magis, ac plar xitimat, quam dominium 
terc nuirablqueullo termino dererminato; 
cujusoppofitum vidercrur omnino incre- 
dibiie. Accedit zílimationem deminii ad 
pofteros crantmiffi, feu tzan(miciondi, ma- 
xime, cum eft rci, parvz langueie in pro- 
greflu, ac demum moraliter evancícere, fi- 
€t amor erg3 «o(dem c(t minor, quoma- 

S 





| pe injuflitia njufà. sy 
fis áb eriginc recedunt. Verümritidepen- 
denter ab huius comparationis confidera- 
tione, & ulterioti pondcratione, conclu- 
dit efficaciter fuperior impugnatib com- 
munis cidem comparadeni, & difcurfui 
EminentiffinideLudo.  — 

Utrumque áutem hachabeant éx noftro 
fündamentro deducitur ulterius cum D. 
Thoma art, illo 2. ad 4, non:pofle inu- 
tuantem abíque labe & iniquitate ufurx 
imponere mutuatario obligationem vicis- 
fm mutuandi füborta fimili opportunita- 
te, Quia exclufa ifta oblipacione datur 
mutua zqualitas, ut demonfítrarum eft, 
Ergo füperaddita eadenrex una parte, nul- 
laque alia fimili obligatione correfpon* 
dente ex altera inducitur inzqualitas, à- 
dcoque injuítitia. 

Unde patet difcrimen obligationis ma- 
tuatidi premehtis folum mutuatarium ab 
ejufdem oblisationisexecutione. Quia in 
execitiane hoc eft in actuali przflatione 
feu contractu mutui datur equalis utrim- 
que obligatio , ut dictum eft, Quare ad 
conftituédam fimiliter zqualitatem quo- 
ad cam obligationem muruatarie impo- 
fitam , deberet murtaüs codem modo o- 
bligaxi ad mutaandum iterum redeunte 
fimilhn opportunitate, aut nece exe ex 

B * barn 


35$ gsfio XEYIL.- - 
parte mutuatarii, Ec fane dubitare nems 
potcft efc precio. zítimabile habere ali- 
quearobligatü ad etutaandum bi & quo 
sies indiguerit abíque ulla fua viciffim o- 
bligatione, "Idem eadem ratione dicicur 
de aliis fimilibusobligationibuscum Lay- 
gnau &'aliüscentra nonnullosalios, | 
. Deducitur rurfus cum communi contis 
| Medinam, Petrum Ecdefinam & paucet 
alios non poffe quidquam exigi ultra for- 
tem pro obligatione non-repetendi mu- 
tuum per annum, v. g- aut decennium. 
Quia vel iaterim elabitur mutuanti opor- 
gunicas uciliter diftrahendi pecuniam, vel 
pon elabitur? $i primum neceffe e(t uc 
aliquod interim lucrum ceffer, vel aliquod 
damnum emergat ; atque utriuívis com- 
penfationem dictum efteffelicitam, ac de- 
ducibilem in contractum ; nectuncconfi- 
derabitus fola obligatio non repetendi (e- 
eundum fc przcife. Si fecundum, nibil 
aderit fpeciali compenfatione dignum, 
Qaia illi oblirarioni mutuantis corte- 
fpondet obligatio mutuatarii zque aíti- 
gnabilisad reddendum mutuum, cum pri- 
t&um clapíum fuerit tempus illud preff- 
"um ; hoc cít antequam murtuanti fit op- 
porcanum uti re mutuara.. Hinc enim fit 
'gt tQtu tO temypotc vcenat axuresrarium 
T a 


De injuflitis n]nra- q€79 
es follicitudo & cura, qua mos interve- 
nienre contractu mutui debuiffent pre- 
snerc ipfum , qui mutuat, nc fibi deeflet 
£c$ mütuata pro tempore opportuno ; ate 
queca (ollicitudo omnino zquivalet pae 
tientiz fperandi pro tempore utrimque 
equali. 
Deducitur fimiliter tertio nihil exigi 
yoíc ultra (ortem propter periculum come 
exuncamittendi eandem fortem fusdacum 
in fola rerum humanatum viciffitudine, 
Quia huic periculo fuberat fors etiam apud 
mutusntem qui hoc pizterea commodum 
habet ex mutuo , quodfi res mutuata pete 
eat, non ipfi perit, fed mutuatario, arque 
is tenetur fupplere aliunde perindé, ac i 
non interiiffet.  Cacerum (i ad(t pericu- - 
Jum ípeciale amittendz fortis, aut expen- 
farum,ac molcítiz pro ejus recupcratione 
fundatum in iniquitate habituali, aut aliis 
fpecialibus ciresmftanriis, & conditione 
qualicunque mutuatarii poterit ju(tc cxie 
g ultra fortem quantum id interefle ju- 

icabitur , ut efficaciter probat, & cuetur 
optime Leffius, ! 00. 

Ratio eft, quis decrefcit pretium rci ex 

quovis pcriculo fpeciali, ut amittatur, &c 

ex quavis fpeciali difficultate ur habeatur; 

arque decremcentum pretii efl dampnum 
0 Bh PUN NES 


420 Gusflio XL VI. 
. snanifeftam. | Dictum aucem eft teneri 
mutruatarium ad compeníandum omnc 
dammum emergensexmuruatione, Quod 
fi inde aliquod inconveniens illi accre- 
ícat, fibi debet imputare, fiquidem  ipíe 
pet malum habitum, aut propofitum fuc» 
rit cauía damni eius emergenris ; fin mi- 
nusíuoinfortunio, Neurrum enim obcffe 
deber benefico mutuatori , nec cius omni 
£r capite indemniras potell rarienabili- — 
— ter difplicere mutuatario, aut cíle volita 
àb eodem quafi coaclc. "Turpe namque 
títgeterc nocivum animum erga beao- 
ficum, | 
-c Deducitur quarto ratione necelficatic 
przíentis, quz premirmutuararium, & cui 
fubvenit mutuans, non poíle exigi aliquid 
ultra fortem, dicet przífletnr beneficium; 
fabveniendo. Quia iniquum, ac.turpecít. — 
diteícere per mi(eriam aliorum, eaque ita 
3bati; utper ejufdem miícrizaugmentum 
fiat contrarium augmentum fortunz, & 
sbundanrtia propriz, utque (ub falía (pe- 
cie beneficii de przíenti cumuletur in fu 
turum miícria beneficiarii, Quod cft pes- 
Xmum:falfs milcricordiz genus, fimile 
Mi; gua febricisáti porrigitur frigida pau- 
lo. po& scccndcns multo magis ardorem 
$ebiais,.& Sm, sc demum £xtinguens.z-« 
NETTO E APoXwm. 





Toe iniuftitia nfura. £r 
'totum , fi idem falfz miíericordia opus 
Epius repetatur,  Manifeftum nimirum 
*& 1ta in re soflra centineerc, fi ab 3adis 
renti przcife quia indigus elt, & eo plus, 
[uo magis indigetexigatur,plusquamipfi 
etur ; fiquidem inde fir, ut. magis poftca 
»auperefcat, accipiarque beneficium , feu 
1uafi beneficium, & levamen prafens cef- 
urum tandem in ruinam fuam cum folius 
Jintis utilitate pura, hoceft quin aliquid 
nali viciffim patiatur. 

Oftenfum autem eft qu. 45. effe intrin- 
Ecc injuftam acquifitionem nihil abfeluté 
:onferentem in bonuni communte, fcd.po- 
"ius nocentem aliis, neque in id genustu- 
"ri confentire ab initio homines potuiffe, 
minimé veró-emnium quifquam conlen- 
det antecedenti. voluntate, ur fi ipfe in 
vecefficatem inciderit, eo ipfo acquirant 
dii jus, & liberam poteftatem augendi 
uam miferiam fucato beneficio ,.& plu- 
is dandi fibi candem rem , quam dare- 
ur, fi non iacidiffer in pauperiem, ac ne- 
vffitátem. Atque hzc cít racio ob quam 
Philofophus ubi fupra damnavit artem 
wnerativam, feu dandi pecupiam cum 
'& nore ; hoceít tractandi rem infru&tife- 
am , & fterilem , ac fi foecunda effet , ac 
tudifera, folumque permiüc dite(cexe. 


Bb 3 ONSEY 


per. sgrculturam, piíteriviam , "venae 
Sam P pifcatoriam » fofloriam, fabrilem, 
mercaturam, &-fimiles artes cedéntes iq 
maximum generis humani commodum, 

: 1c uxiliratem, & non habentes per fe exi- 
som fimplicitef, & abíeloté socivum te 
fpe&tu cujafquam, - . -— 
Quod capur eft in cafa pofito non datu 
stqualitas inter datum & acceptum, : Quit 
énutuator quatenus accipit aliquid wlte 
fortem: reportat commodum, & lncrum 
"^ sbíque ullo fuo difpendie, aut labere, & 
unm difpendio mutustarii ; mutuacariu 
wero-accipit (übvention£ & levamen pre» 
fentis (ux neceffitagis cum onere füperers- 
gindialiquid. Injuftus aucem eft contra- 
&us in quo deficit equalitas mutua intét 
contrahentes. Verum hic zqualitatis de- 
fc&us apparet clariusex fundamento prin- 
€ipalis conclufionis fupra pofito; in quq 
videlicet oftenfum eft dari mutuam utrimv 
que zqualitatem, feclu(a (uper erogatio- 
pe ex parte mutuararii, & ex vi foliusobli- 
gationis cidem impofitz ad reddendam 
totam fortem. Jam vci ratione à contra- 
tio concluditur claré, fi mutuator in opere 
mutuandi impendat laborem aliquem ; 
8ut alat famulum numcranda pecuniz, 
&onicibendo Yoro vaiouum, & exigen- 


De fninfliria nfuts. EcL, 
dis debitis à mutuataris, poffe congruam 
catenescompeníationem accipere, — ' 

Qjua itidem ratione approbantur , ac 
laudantur montes pietatis, licet exigatur 
in eis aliquid. ultra fortem à mutuatariis 
'pro moderara ejufmodi compenfationela- 
boris, & expenfatum. MNeclong? abfimili 
satione mercatoribus alii(que perfonis in- 
tentis nepotiationi ex officio, licet faltem 
utplurimum exigere aliquid ulua fertem 
ebanricipatam à fe, vel dilatam fibi folu- 
tionem, quz, ut ralisnihil differrre ipfa à 
mutuo. Hac tamen io re cautiffimé pro- 
ccdendum ctt, quia auri facra faimes facilé 
«labitur in abuíum, neceflitatis urpentis 
mutuatarium, & traducit iniquéin mate- 
tiam lucri, ac mercis, qued effentialiter eft 
ma:eria puri beneficii, Notandum eftad- 
ditamentum pretii propres laborem, & ex- 
penías, aliaque circumftanrias onerofas 
mutuantis, przíertim habitualiter, feu 
permanearer difpofiti ad muruandum, & 
fimilitei exercentis mutuationem cum fre* 
quentia, & cum utilitate communiratis 
atque cum zquali proprio detrimento 
quoad alia lucia, quibus poffet licité in- 
cumbere, fi nou impediretur eo gencre 
juvaminis refpectu indigentium: rale in- 
quam additamentum pretii di&urmm usssx 

m4 Bb 4 C 


Quafio XLYT. 


cít- nltra fortem non. quod fimpliciter o 


" meibulà; confideraris veréfit ultra fottem, 


ut liquet ex foitis exp&firione initia prz- 
Jara ; led quia eft ultra fortem, fi. confide- 


retur unaquzQ; mutuario (ecundumíe, & - 


non tefceratur preterea ad diípofitionem 


. permanentem mutuaantis, ex qua redundat 


EN u 


in fingulos urilitas per(onz deftinarz ex 
Íua volütate, vel ex difpolirtione Principis 


 adlubventionem, & levamen corum. De 


quo genere utilitatis fingulorü adjicietut 
pizrereaaliquid occafionerei 6 milis q. fe- 


. quenti ada, larerim ex dictis conftat uíu- 


ram elTe intrinfece illiciram, & ia quo ipfa 
con(iftar, & quznam fuble complectarur, 
Ad 1. Quod ad exemplum Chrifti aici- 
get ia illo loco Lucz r9, ufura accipitur 
axctaphoricé pro augmento bónorum fpi- 
ziuualium fuperaddito ad gratiam prave- 
ntientem Dei, quatenus Deus, vult nos 
femper proficere in bonis acceptis ab ipfo, 
Quod pertinetad noftram utilitatem, noa 
Deimutuantis nobis (ua dona, cum ufura 
proprié talis effentialiter pertineat ad uti- 
Jiratem mutuantis, & nocumentum mu» 
suatarii. -Dcinde qued 23. Deuter, addi- 
tur prohibitioni fanoris; fed alieno fecun 


—— ——— ——— a —suu— — 
— —EEÓ— —À 


Il2-— ——M 


elàm cose vurmiflioaem factam I5 
JI UE 


Sum Ambrofium, D. Thomam, & alios 


- ini 


" 


De injufiitia u[ura. 181 
dzis ob vitandum majus malum quod 
eommififfent adver(us fe invicem ob ni- 
miam aviditarem lucrandi, fi ea permiff:o 
facta non fuilfet refpectu alienorum. Alii 
referunt eandem permiffionem ad jus belli, 
quod g:rebant Judaei adveríus infideles, 
atque hoc pacto, nihil hic refert ad quz- 
ftionem przíentem, Jam quod.in eodcra 
libro additur fenerabis gentibus mnjrís nom 
pertinet directé ad promiffionem|przmii, 
fed (olum continet przdictionem opulen- 
tix Jadaics., & egeítaris gentilium , ut 
conitat clarté: ex eontextu totius capitis; 
ponitur enim fonus & faberare pro mu» 
tuo & mutuare, quod :per fe praftatur à 
divite refpe&u cgentis, Denique daadi 
mutui pullum eft przecptum, faltem quod 
femper obliget & earatrone dare mutuum, 
& fic (ubvenireindigenti ponitur inter o- 
pera confilii..Quod additur nibil inde fe- 
rantes, non debet accipi de fpe luciiufura- 
zii, (rd dequalicunQ: fpe etiam gratitadi- 
nis, pettinet enim ad con(lia, & perfectio- 
nem evaogelicam, ut omnia opera bona 
fiautrepanendo totam fpem retributionis 
in (olo Deo, & pon in hominibus.. | 

Ad» Licet ufura fit intrinfece injufta; 
nibilominus juíta cffe poteft lex permis- 
fva lucri ufgrarii cum certaaliqua limi- 

Bb; Ve 


476 Quafi X LVI. 
4ati9ne, at moderatioae ad vitanda maje- 
za mala-;-ficat permiffiones proftibule:em 
flunt effe honcíte licet ufus cerum ft 
inttia(ccé inhoneftus , tefpectd utenrium 
fermi tions. Quo pa&o laudatur permis- 
divios de qus nuper dicebarur refpectu 
Iiterum. Badem igitur ratione leges 
liz humane fuere boscítss, quia permi 
a fariccum moderatione pez eafdem pre- 
(cripta vitabaneur, alie ufarg deterioris 
wonditioBie, ^ Veram quatenus ills leges 
WoBtiBere prigtcsea vidétutapprobationem 
ejnfmodi ufursrum , & adjungunt cos- 
. €ionemad earum folutionem ; & netants 
Sabes impuné ; legum; munita prafidio 
Mhifeeretur puritati profeffionis Chriftia- 
&x merite abrogatz funt pct jus camoni- 
«utn locis (uperius indicatis. Et fimiliter 
abrogata eft per novum teftamentum per- 
sniffioilla Judzis facta refpectu infidelium. 
in teftamento veteri, 
*' Ads. Qui mutuat nullum przftat bene- 
cium, nullamque exhibet materiam pra- 
titudihisratione mucuationis fecupdum fe 
pracife, . Quia mutuatarius obligatur ad. 
e quale, & in tempore przftat emnino at- 
quale ut oftenfüm e(t. Qua itidem fola 
sitione nullim cft beneficium, nullaque 
mar euividigis in vepditione, & in. 
"nn, sos ' (oiu; 


De iniuftia ufura. ;*T 
folutione debiri fecundum feprzcife con- 
fideratis, Tera icaque ratto beneficii, to- 
taque matcr:a eraritudinis pendet ex pe- 
culiari indigentia & neceffitate muruata- 
rii ; exqua circumf(tantia potefl etiam effe 
beaefica, & obligans ad gratitudiné ven- 
ditio & folucto debiti, cuim taraen proprc- 
rca, neque vendens poffic exigere majus 
pretium,neque debitor demere aliquid cres 
ditori ex quantirate debica, Cujus rci ta- 
tio upivcrfalis reddira, & validé confirma- 
ta eft paulo prins, circa quartam eandem- 
que poftremam illationem, | Quaproptet 
negandum eft univetlaliter quidquid con 
fert ad tationem beneficii, & gratitudinis 
poffe co ipfo conferte ad materiam jullze 

' cemmurationis, Suntenim aliqua intrin- 
fezéd pertinentia ad maceriam beneficii puré 
gratuiti; qua videlicet juxta primazvam 
ominum convenrionem, & volun:acem 
Áfimpliciterantecedentem fingulorum prz- 
fcindentem à peculiaribus circumftanriis 
.pofübilibus contingere refpe&tu cujus. 
que, non funt materia neque partialis, 
ncque totalis, commutationis, quaque íi 
in commutationem deducantur, co ipfo 
.sedditur materia maleficentiz , & iniquae 
. damnificacionis, qua etat materia bencfi- 
«nus, A Charitatis ; ut loue rq a». 
Bb5s6 XS 


EA ! Gueffie. XXL VY. 


irca eandefri quarram illetiecem.. Illud 


igitur tantummodo tempotale qued gratis 


collatum aut adjunctum cenítituit benef. 


eium , & deducdum in eommutatienem, 
"on ceo ipío vertiturin malefcium, & ini- 
,quitatem, potet effe materiá juftze com- 
mutationis , atqüe ejufmodi nequaquam 
eit circuvmftantia indigentis fpecialis pre- 


menfis motunararium.. 


hd 4. Vafa argentea habentalium ufem 
rarer diftractionem & alienationem; id- 
que ipfist&venit principaliter per fe, ideo- 

- que talis ufus. véndi poteft jufté pretie re- 


'genta proprietate eorandem feeundum fe . 


"Mr pecunia prineipafiter & per le«eft ordi- 
nata ad folum ufum diíttactionis, & alie 
| pationis, Sed fi pecunizarpentez conce- 
dantut. ad aliam ufum fecundarium ipfa- 
rum ex.g. ad oflentationem vcl ad ponen- 
' dum loco pignoris, talis ufus vendi pere- 
git jufto pretio quanti communiter zíti» 
mabitur.. Quod nihil contradicit do&ri- 


' nz fuperiori ut patet. Unde ratio difcri- 


minis provenit formaliror ex deftinatione 
ad diverfos ufus argenti fub diverfa fer» 


ma. Nam & vaía argentea ft dentur pet 


commutatienem erunt fimiliter incapas 


€ia pro quibus jufté accipiatur aliquid 


Ultra fortem. 


(COSA 


! 


$15 
QUAESTIO XLVIL 
Vtrum f(imonia fit intrin[eceinjufla?. 


TipszrTvk noneffeiniufta, 1, Quia. 
fcienti & volenti non fitiniuria, Qui 
autem dat pretium pro re fpirituali, . 

datilludíciens & volens. Ergo qui illud 
accipit non facitiniuriam.. 

2. Quidvis fpirituale eft. zftimabilius. 

quevistemporali. Qui autem. dataliquid: 


 zftimabilius,quam quod accipit non facic. 


iniuriam. Ergo contraétus fimeniacus non. 
eft injuftus faltem ex parte vendentis rema. 
fpiritualem, B 

3. Pre facrificio miffz, piis oratieni- 


. bus, & aliis ejufmodi dantur pecuniz à £-. 


dclibus, haudquaquam dandz,fiiisactio- 
nibus nen adjaceret aliquid fpirituale ac: 
füpernaturale,certenon.dandz in ea quan» 


"titate, inqua cregantn: de facto, Cuius. 
fignum eft, quod nen fimiliter danturab 


infidelibus., vcl etiam à fidelibus noa 
operantibusex.motivo propofito per fide, . 
& quod son tantumdem dátur pro zquali 
labore in.alio genere. Dici autem non 
poteft, tot facerdotes, & pios oratore 


etes gc palam agere iniufte & ceneri ad 


MAIL 


S 


790 eusflie XLVII. 
zcítitutionem, dc qua necogirant quidem, 
ncc ipfi nec przlati Ecclefiz, 

4. Emptio & venditio rei temporalis 
annexe rei fpirituali pro puré tempora- 
3i , non eftintrinlecé iniufta ; Ergo neque 
emptio & venditio rci ipfius fpiritualiscft 
intrinfece iniufta, Patet. confequentia, 
quia res temperalis annexa fpiticualiin- 
&uit nacuram eius, utpote principalioris. 

$. Non cft intrinfecé injufta permuta- 
tio rerum fpiritualium pro fpiritualibus, 
fcu puré,feu mixté talia fint. Pofito autem 
zem fpiritualem poffeex íua natura effe 
gnatcriam iuftz  commutationis, nulla 
fupereft ratioob. qàam iufte commycari 
non poffit pro reetiam pure temporali, 

R. Simonia communiter definitur fiw 
Mina voluntas emendi aut vendendi aliquid 
dpirituale, "vel fhirituali annexum, Stu 
Hiofa perinde elt ac deliberata, Eserd:i 
aut vendendi (umitur late, prout com ple- 
€titur onerofum cujuívis generis contra- 
€um,inquo habeatrarionem mercis, aut 
quafi mercis vcl pretii res (piritualis com- 
paratione rci temporalis Aliquidi] ivitaase 
perinde eft;atquealiguod donum tuperca- 
'turaleordinatum ex [ua natura ad beatitue 
dinem fupernaturaletm , iplaque impris 
fnis btadtude (upto xw s, $t2711:4ls 

S OR. - 


De injuflitia [rmonis, f9t 
annexum , dicitur, quodad przfens acri- 
net quodlibet tempcrale'quarenus (pecia- 
liter zítimabile eít ratione rei. fpiritua 
hs, velcuiusius, dominium , aut pofleffio 
dependet tanquam ex caufa, & radi- 
Cc ex proprietate , ac iure refpe&u rei fpiri- 
tualis. Priori modoeftfpiritualiannexum 
aurum Calicisconfecrati, & laborfacien- 
di (acrum ; pofteriori veró modo fructus 
provenientes ex beneficio ccclefiaftico, & 
ficdealiis ejufmodi. 

Simoniacam hujufmodi emptionem. & 
venditionem effe per feillicitam lethaliter,. 
acgraviffiméritulo irreligiofitatis & vili- 
pendii rerum fpirirualium ,quediin cis có- 
tinetur,alterius osanineloci,& quzflionis. 
eft. Ad przfens enim folum pertinet exa- 
minarcurulaminiuftitiz proprie, & ftris 
&é (umptz, Dicendum itaque eft tam em- 
ptiosem quam venditionem rei fpiritualis. 
proremporali, juxta fenfum explicatum 
effe iniuftam idqueintrinfecé exipía natu- 
farei. lta docent Suarez, Lefhus, &alii 
communirerin przíenati, Colligitur elar& 
ex illo Mathzi10.8.gratis accepiflis , gratis 
dates & 1. Petri. 4. 16. wnu[qui[que ficut 
B&rcepit: eratiam inAlterutrum ias ad mini- 
Jfrantes . ficut boni difphn[nteres imultiformis: 

drdtis Dei. ^^ t Tt 7 et om ott 0e. 


- 


NX 


I €afio XLVIH. 

'Ja priori ex hisloco contineri przcep- 
tum, & nonfíolum confilium fuadert effi- 
caciterformulalecutionis conjuncta cum 
capacitate & dignitate matcriz. mulrifque 
congtuentiis, Quia veró in novo teftamen. 
to nulia inducta funt przcepta pofitivadi- 
vina przterquam fidei & lacramentorum, 
ugadvertitLeffius cum D. Thoma & aliis 
communiter, patct- eam. obligatienem 
dandi graris fpiritualia effe de iure natura 
Ji divino. Ex poíterioriautem loco colligi- 
tur ulterius di&oprzcepto non folum 1in- 
4uci inhoneftatem , fed etiam nullitatem 
venditionis fpiritualium. pro .temporali- 
bus: Qnia purus difpenfator nom habet 
dominium & peteftatem difponendi vali- 
dé derefibi commiffa , nifi juxta volunta- 
tem domini , quz im przíenticít de dande 
gratis, Patetautem effc injuftum eum qui 
yendit, feu quafi vendit, & accipit pre- 
tium prore, quam neclicité, nec validé 
venderepoteíl,. Ergo venditio rei fpiritua- 
ispro temporali eft. inzrinfece iniufta ex 
apía natura tsi. 

Idem demonftratur ratione, Quiares 
fpirituales zítimantur dependentcer à fola 
fide, & in. ordine ad folam beatitudinem 
eternam fuperaacuralem: Res veró tem- 
peralesaftimantur imgpediaté dependen- 
cct 





Deinjnflitia fimema. ; 
denterárationenaturali, & in ordine ad 
felicitatem temporalem , ac aaturalem , at» 
aquead. focietatem civilem,Que autem hoc: 
medo comparanturinterfe, funt ibvicem 
iecommeníurabilia, &k irreducibilia ad 
zqualitatem, quz cft deratione. iuftitia. . 
Quod apparet intereliaex iisquiaque ra- 
tionibus, Priimaeft, Quiaqui babet zíti- 
mationem rerum dire&am fide, omnia. 
temporaliaarbitratur ut ftercora cempara- 
tionc fpiritualium, Ecopvetfo (ecundum. 
a ítimationem rationis. naturalis ftultü;eft 
dare ac relinquere temporalia pro fpiritua- 
libus. Querum primum pater ex t, ad. 
Gorinth, 10. nos finiti propter. Chriflum ex- 
quealiisciu(modi pluribus in quibusratio. 
naturalis ftultitiz ducit dimiffionem re- 
rum temporalium pro fpiritmalibus. Con- 

flat fimiliter alterum ex 3. ad Philip. $. 
Jeropter quem omnia. detrimentum feci ,. 
Arbitror ut flercora. Quod CornehusáLa- 
pidcibi cum Chrifo. & T heophil. accepit 
deomnibusnon folüm legalibus,(ed etiam: 
de omnibus. omnino. temporalibus, Ec- 
quisaurem zqualitatern inveniat ipter ea 
quz non nififtulté zftimabilia putantur, 
& putagturut ftercora, & interea, com- 
paratiene quorum utralibet cx. illis talsa 
putaptur, - 

' SSOWX.-. 


Yeu XLY13. 
£5 onset Sd diviáo eram tempora. 
Jium fa&a eft per ratjenem naturalem , at» 
queo cxzilla peadent omnia iura circa illa 
41que. acquiri miaimé poflunt , nif àcome 
Berentealiquidin bonum commune cog» 
Bcnsia felicitatevempoerali, & pacificaíe- 
&ietate civili dtliquet ex quat. 42..&. 45. 
Nihilautem eju(ssodi cenfere, qui costa 
felumsliquid fpirirnales & pen àdive 
donegratue & fidei... — ^ 
.« "Tertia cit, e Rimatio rerum pendensá &- 
ale , & fpes ürilitacis inde derivandae , fum 
wnicuique liberz , ficut eft libere ipía $des, 
E poftca fpes, poteftque proindé apud 
Antdaquemque , vileícere , ans icri pretio- 
fum pro libito,quod eft eftimabile depen- 
denteráfide; atque adeo fieri zqualc , vel 
ángquale alteri rei. Quod repugnat xqua- 
lita, velinzqualirati integrx , & reie- 
€tz periuftitiam non variabili pro arbitrio 
permurantis, Confidera velentem credere, 
&ut fperare ante emptionem , & nolentem 
poítca : atque éconverío; & indé variatum 
| pretium rej, & videbis corruere inflexibi- 
em juftitiz conditienem; 

Quarta eft. Inde fierce ut poflet eadem 
£es vendi carius fideli quam infideli , & co 
4m agis quo hic pertinacior ille conftancior 
effet, hocetk piso quam improbo; opti- 

"2 


De inin[fitis [ssnonia, fg9$ 
moquam peffime: Quo nihil iniquius effe 
offer. Sequela veró ex cenfideratione pre- 
:edenti cft manifcíta, 
- Pofttemo cum totum genus humanuny 
itex fua nacura ordinacum ad unaca come 
nunem pacificamíocietatem , & praíen- 
em felicitatem fbi connaturalem , quz 
mutüuishincinde commerciis fovetur, at- 
jue fubfiftit, debuit habere unam aliquam 
gulam contraduum omnibus commu- 
sem clasam , ac maaifeftam, & cunctisin- 
1egabilem, nec variabilem, pro varietate 
teligionis, quam quifque pro arbitrio pro 
iteretur, Ergo alteratio pretiorum ex, di- 
rerfitatereligionisrepugnat optimz genee 
rishumaoi conftitutioni , regimini , ac pae 
ci, & felicirati minimé impedirz commu« 
nicationis mutuz & communisabundan- 
tig quz inde provenit, eademquecon(e- 
quenter eft coatraria communi hümani 
geaeris confenfui, ex quo tura omniacirca 
res temporales, uti fuperius diétum eft,de- 
pendent, & cui contraveniri fincipjufti- 
tia, non poteftquoadresipías; queadiu- 
ra vtró non nifi nulliter,ac perperam, Ex 
iis iraque concluditur fimoniam efle in» 
trinfeceinjuftam;per quam videlicet repu- 
gnat, utconítituatur zqualitas inter das 
tum, & accepcum. - De 

hà 


LI 


o eH XTÉYTEC —- 
- Ad 1; Difhipguirurmsjor: vofenti ve? 
|. Jentaze validaconceditur major; olüntae 


^ 


— 





foluendi- pretium sequele rei ípirituali.. 
Hocautem mulliter edm cosari conftat fa« 
- tisexdi&is; Habentenim contradicentem 
$bilefem vólusate diis , & confen(e 
feecs humani masnmé vationabiH eon» 
Rutàm, 7007777 c s Noc 
UC 4d 2, Quidvis (pirittusle eft eftimabis 
Jus quovis tentporoli , dependéster à fine,. 
étin ordine ad' finem pofitum peripfam;: 
non tamen fecundum z(limarionem pen- 
dentem á ratione naturali, & in ordiae 
adfiném rebus temporalibus connatura- 
Jem. Qni autem dat vendende quod cft 
minusrelaté ad hupc finem , & ad hancra- 
tionem cft injaftus. Quia hincfíumiturre- 
galaiufte commutationis reruf tempora» 
ium, & nonexfinefuperpnaturali , & cx fe 
*- de,utdicum elt, Quarein co cafu; folus 
emens eft qui non facit injuriam vendenrd, 
licet uterque fit irreligiofus,& injuriusad- 
verfus Deum. 


Ads, Cobresxibus , & orantibus. - 
S. 


-r0" --—np 000 


T —e-4 c 


Dé iniuflitia [imonia, 97 
&c defimilibus dantur pecuniz partim ut 
ftipendium laboris ncceflarium ad. fuften- 
tationem vitz; partim ut eclemofyna, 
tum ex codem finc cumtuenda majori de- 
centia ftatus corum. Et fane quod ad fti- 
pendium attinet, labor corporalis impen- 
fus rebus facris przícindendoab earum fan 
Gitate, & conducentia ad finem fupernatus 


. ralem , atque attendendo ad folum onus, 


quod fufcipitur in obíequium alterius in- 
tendentis qualemcumque finem, eít dignus 


. compeníatione temporali, Ingrediturpra- 


tercain partem juftz a(timationisjactura, 
quam patitur, qui ficlaborat,, abítinendo 
abaliis laberum & quaíluum gencribus, 
& affumendo ftatum, & conditionem vi- 
tzincapácem eerum., Nulla igiur eit in- 
iuítitia in ftipendiis, qua celebrantes & 
erantes communiter recipiunt à fidelibus, 
Nameriamiafidelis, fi exigeret zqualem 
laborem, cum zqualilaborantis jactura, & 
impedimento, deberet feluere zqualciti- 
pendinm , quemcumque demum finem in- 
tenderet. Nec enim menfurajufti pretii , ac 
ftipendii fumiturez finc incento abeo qui 
exigit aut impendit laborem , íed cx ma- 
gnitudipeipfiuslaboris, uec nonjacturg 
perfe cenfequeniisad illum, Videri poteft 
$aarcz tom, 1. de Relig. lib. & cap.4.5.7. 
? 90 I. G6. | WR 


E I 


q$»t Guaftio XLVIL: 

adducens communem hominum confet- 
fum pro veritate hujus doctrinz , licet 
eius rationem putet perobícuram , & in- 
ventu difficilem ; quod aon ufquc adco 
verum videtur, 

Ad 4. Kestemporalis annexa fpirituali, 
ut fructus beneficii ecclefiaftici, & autum 
quo conftat calix cosfecratus , ejufdem eft 
in fe oacurz, caídera afferc commodicates, 
& ii(dem quantum eft ex. fe fubjaceclegi- 
busdiviáonisrerum ante & poft talem an- 
nexionemynequcidrolli petcít á rc tempo 
- tali propcer agnexionem adrem fpiricua- 
lem, & maris prineipalem. Erge fh cedem 
pretio (emper. vendatur, necaugeatur ali- 
quid pretii rationc adjun(tz fpiricualita- 
£15,:2 noer dabitur eadem zqualitas pro- 
pria jullitia. Quare in venditioneciuíme- 
direrum folum eft przcavenidum icanda- 
Jum , quod facileporef fuboriri ;, & iatet- 
ponendusconfeníus fummi Poncificis,qui 
€ft tupremus di(pen(ator rcrum cciam cem- 
poraliuannexarum lpirirualibus. At quod 
eft puréfpiritualenon hahet ullam (mili 
ter regulam uniformem cemparatione rei 
temporalis & pecuniz , undcad zqualita- 
tem reducarur quz clt de concepcusuftiriae 


a ulla igitur cft parigas, 
00. Ad 





N 


De muliiplici jme, - 599 
. Ad $. Permutatioípiritualium pro fpi- 
situalibus , ideo non e injufta ex fc. Quia 
quz utrimquetalia funt fübjacent. cidem 
utrimque regula e(limationis, & ad cun- 
dcm finem ordinsntur ex fc; habenturque 
abíolucé gratis, dum habentur proaliquo 
habito &-conícivato fimiliter gratis, Ergo 
multo minus hic poceft ulla paritas deduci 
pro jufta permutatione fpiritaalium cum 
Xemporalibus, à 


. QVESTIO XLVIII, 


' Vitriem ius proprietatis poffit. mnl ine[fe 
pluribus circa eansomrem 


IpnxzTv& non poffc incffe, Quiaiusg 

proprietatis ex pencere fuo eft libera fa« 

cultas diíponeudi de aliquo munita 
ÍIege faventeipfi & pravantealios.Si autem 
duobusineffer ius circa eandem rem , peu- 
tct haberet circa illam munimen legis fa- 
ventis fibi, & gravattisalios,Quia uterque 
gravaretur: pet. legem in favorem alterius 
. Brgo nequit incfle duobus fimultancéius 
Circa candem rem, 

R. Ad geucralem rerum divifionem , dc 
qua, deque eius cffcétibus circa ipfas , a- 
&umcltàqualt. 42. fubíccurz funr plures 

: ÁSSOSRA 





circa quod ipfa verfatdr. 
' — Primum autem ac 
juris proprietatis eft d 
quod à lurifts comr 
cum Bartolo, inl: p. 
acquirenda  po[feífsons, in 
"i dere corporali, nif, li; 
perfe??? ponitur ad exp 
dinem dominii, quz: 
ufus rei, cum indepe 
tate. alterius quatenus 
modisfuis; Hzc enim 
perfectionem iuris proj 
agitur, ut liquet cx pa 
se cérperali. Quiaius j 
tu; direCtecirca perfoni 
tas in:elle&tu & volu 


De multiplici jure. &ot 
:o à Jurifperitis res corporalis dominio, 
tera -ut officia , fervitutes actiones per- 
1ales, & fimilia, quafi dominio habert 
untur, Poftrema particula »ifi lege pro- 
'eAt itv, accipienda cft de lege pracisc, ut 
regula, & menfura honcftatis,.& non.uc 
etiam munimen juris proprietatis alte- 
i$, 1d eft delege pofreive, & negative 
mpta: Ita ut fola lexhoneítaus, & non 
am jusalteriuslege munitü faventeipfi, 
gravante alios in favoreipfiusimpediat: 
; difponendi conveniens perfectcac ple- 
domino, Alias enim hac definitio fo- 
n expiimeree rationem omnibus juris 
*cicbus communem. . 
Porro, omne univec(aliter deminiü pro- 
ietatis plenum ac perfectum juxta totam 
Am latitudinem ex parte fübjecti & ter- 
ini, feu ratio univerfaliffima hujus juris 
finirifacile & perfpicue poteft, ex dictis. 
igft. ;5.. Omiffis namque aliorum defi- 
tionibus re&e dicetur, libere facultas 
ponendi We aliqua munita. lego. farvente 
s grevante alios ab[g, ullo wiciffim gra- 
umwine direclà quoad rem enndem vodente 
commesum alterius, Prior pars pofitiva 
Juet ex loco indicato. — Pofterior pars 
'gativa , cui fubftitui poteít favente (a 
^, immotseíect, per .expofuionem teh. 

^" $$. q9w 





»»' 


(6st Onefo XL'VIIT. 
quarum fpecierum juris ; hoc eft fpecierums 
dominii imperfecti, (cu non pleni, à qui- 
bus diffeit dominiü plenum per exclufio- 
nem cjuímodi gravaminis reípectu plené 
dominii, T 
Inter iftas itaque fpecies praecipua eft u- 
fusfructus, qui ceommuniter definitur js 
gebss nlstnis utendi , fruendi f[alon rerum 
fmbfiantia : hoc cít, libera facultas ut fupra 
cum gravamincrem integram alceri (ervans 
di 1s,cui convenit hoc uy feu libera fa- 
cultas dicitur fractaarius, *Preprictariug 
veto & dominus, is.in cujus favorem tale 
gravamen imponitur. "Alia dcinde imme- 
diaté fpecies eft ufus activé fumptus, qui 
definitur : 'jsw «tendi ve aliena falvon ipjws 
fubftantia: hocelt, libera faeulras, ut [upra 
cum gravaminc rem integram alteri fer- 
vandi, eidemq; relinquendi fructus cjus- 
dem. Nempe fructuarius per hoc przcife 
differt ab u(uario, quod ille fru&us rei, 
ut cx grege lanam, lac, fotum ; ex funde 
fanum, fegetes, arbores czduas , fcu non 
fru&hiferas colligere poffit; & eo ipíoface- 
zc (uas pleno deminio. lLlíuarius vere nce- 
quaquam,idque fignificat frnitio ilii cog 
ceffa, huic negata, 
Servitas efl ratie communis ufufruétui, 

& ufui, S& lanus wioque patet, Sumiivur 


SXQ« 


De multiplici 9d. Yvoj3" 
w&fo, tumadcivé, tum paffivé, Activefums 
pta ell ji fruendi vel aliquo modio utendi và 
Aliena , "vel nliquid circa eum impediendi s 
'hoc eft : eit libera facultas aliqualiter di- 
fpenendi, feu pofitive, feu negativé circa 
zemaliemam, Pofitivé quidem, ut ditum 
eft de ufufructu, & ufu, nifi quod uterque 
fervituris nemine tum potiffimum fignis 
ficatur , cum non cít plenus & perfectas, 
fcd iaadzquatus quoad aliquem tantum : 
Yru&um, aut aliquem ufum paffivum, Nes 
gativé vero, ut fi poffis alium impedire, ne 
alcrius attollat murum fuum néve in eo a» 
periat fencítram, Servitus paffivaeftobli-. 
gatio rei vel perfona correípondens juri 
activo explicate, | 

Hazcomnia jurz poffunt haberi enm & 
fine poffcfhone quz non fumitur in prz 
fenti paff vé, ícaterminativé, (cdactivé, ac ' 
poteítative, & alia dicitur facti, alia jus 
ris, Poffefio fa&i, definitur à Jurifperitig 
dletentio vei, corporis, ( nnimi, (5 juris Ad 
wsiniculo. Dcetentioeft apprehenfiealiqua- 
velcontinuata, vel faltem preiens in prids 
«ipie. "Cerporis adminicslum fignificad 
debere rem, ut poffideatur, de facto fubjicf 
gnanibus yel pedibus, vel oculis formaliteg 
vel zquivalenter in fe vel in aliquo ipfasa 
centneate, Adminiculum agiai e& «we 

€c2. — Vasa 


| "Wes - Quis XLVITX. 
, duacasdetinendi rca rsanquam fuam-jurté- 
sationem fuitatis etpefitam quec(t. 5. ves . 
^ "fgs aem, & non tantum nomine alterius, 
^ Arifaciunt depofitatius, & bajulus, qui 
pores s0npoflident. Juris ad minicw 
^ Jum nos tollit, quin pofleffio fadi pof 
effc injmíta, qualis cft. poffefio.latronum, . 
fcd figaificat. talcm -debere effe detentie-- 
mem ex parte rei, & perfona, ut leges ali 
4o (peciádi favore ipfam profequantuc 
qer-20na derinente,quális non eft decentio 
. £Zeifacrm fada kLaico. Res.mon cerpes 
zales dicuntur. à Jurifperitis quai pofi 


— Aleri , cum zefpectu corum intervenerit a» 
' ^ Aignid zquiralens explicato cerporis.ad- 


. &ninicule. ! 
-Poffeffio juris definiturá Bartolo in 1,1. 
de acquirenda vel amittenda peffeffione; 
su infiflendi alicui reistamquam (nà non pre» 
Jibita pofideri. 'T o ju diltinguit hanc pote 
Ícfhonetn à purafa&i poffeffione. Inf here 
zei ut fuz, eft cam apud fe, & fibitenere pa- 
cificé, fi poffit; fin. minus abigendo ab ca 
uefvis alioslcgam remediis ; & 6i neceffe 
; Yi etiam & armis, Additur son probi- 
Jig. polfideri, quia detentio rei, & infiften- 
. tia non favente lege, fed potius.concadi- 
£Ghtc, noa dicitur poffefio. lntelligitur 
&Uteim cosxitdidio, aon quelií(cumq ger 


Cer. s * w- 


J 





- 


De msiltiglici juve. or 


- fed quz talem períonam refpectu talis reí: 


reddat incapacem poffidédi, & (polietom- 


: nibus privilegiis poffidentii; feu detinen- 
tium resut fuas, uti fpoliatur laicus refpe- 
- €&tu rei facrz, decimarü, & fimilium. Quo: 


patet non fuperflàere poftremam particu- 
Jam fuperadditam primz., Quia poteft quis: 
habere re ipfa. jus infiftend1, quin adhuc 
con(tcet de ejufmodi favore, feu non refti- 
ftentia legis, ob privilegium.. | 
Emphyteufi, & feudo, quz fant duz a» 


dz fpecies juris imperfecti commune eft;. 
.. quod fint conceffíó rei immobilu cum transe 


latione dominii utilie, retento directio, fub ali- 


pto onere; Dáffcrune vero, quia hoc onus. 


in emphyteufi , eft certa penfio, folvenda. 
preptietario ab emphyteuta, Ia feudo ve. 
ro, fi fit parum feudum, idem onus cít fe-, 
]üm obfequium perfonale.. : 
Poflrema divifio eft juris in re, & ad rem: 
Jas in re, quod & reale dicitur, eft libera: 
facultas rem aliquam fibi vindicandi, ac. 
tepetendià qualibet indiferiminatim per- 
fo&a, illam qualitercunque detipente ; ita. 
ur oblieatio rem tradendi , feu reddendi 
habenti jus in illa, tranfeat , ad quamli- 
bet perfonam hoc ipfo quod res ad eam 
tranfierit.. Jus veró ad rem, quod & per- 
fonale dicitur, eft libera facultas, rec ai&- 
Cca ORAS 


áo& Quiflio XLVITE, — 
quam fibi vindicandi, ac exigendi ab um. 
vel pluribus perfonis dererminare, five il- ] 
lam apud fe habeant, five non. habeant, 
Íed ad alium tranfierir. Quare obliga-- 
tio correfzondens juri ia. re adlixrer illi 
perfonz , cui res ipfa adhz(eric , ideoque 
realis dicirur, quia quafi traufit ex re ad 
potes & immediate rem, mediare pet- 
onam afficit ratione ipfius rei, — Econ - 
. tra obligatio correfpondens juri ad rem 
adhzrer perfonz , five res ipi adhareat, 
. Évenonadhazreat; ideoque perfonalis di- 
citur, quia immobiliter perfona: adharer, 
& quah traufit ex períona ad rem , acque. 
| UPPER SHORUSSRIPDEES rem alfieit, — 
zatione pcrlonz, 

Exemplum vulgare, & prz cazteris cla- 
inm eít in emptore, & venditore, | Qui 
enit equum , poft numcraram pecuniagi,, 
& antequam eqnus traditus fit fibi, non 
poteft illum exigere nifi à venditore, ta- 
getíi equus jam ab alio detineatur, five 
per furtum, five per novam venditionem, 
,aut donationem factam ab eodem vendi- 
,. tore. At poftquam equus, jam traditus. 
fuit empteri, poteft is illum exigereà quo- 
cunque ipfum dirinente, nec poteft ame 
lius agere adver(as venditorem, nifi qua- 
ASRuS fquus ad ipfum redierit. Quare 
f»7093 MN , ante. 








$)ec0c€9 


| Phomulripliei site, eom 
ate traditionem jus emptoris dicitur ad. 
zem ; poít traditionem , in re, atque illad: 
primum refpicit peifonam,(eu períaas o-. 
mnino determinate, .cetré magis detarmi-. 
paté quam poíterius. Pofterius enim, (eu: 
iti rc eltomninoindeterminatum ex fe in-. 
trinfecé quoad períonas, & refpicit equae. 
litertotum genus humanum. 

Er hismanifeftum jam eft plaribuspere 
fonis circa eandem rem fimultanee inceffe: 
poffe jura imperfecta propriceatis diverfi. 
generis.. Res enim refpectu cujus alicui: 

convenir jus tantum ad rem, neceffa:io fi-. 
mul (ubeft juri in.re alterius perfonz, Si- 
militer componuntur intcr fe im diverfis, 
peifonisrefpe&tu cejufdemrei, jus five em- 
- pltyteuticum, five feudale, cum dqminio: 
rei apud alium exiftente; idemque dicitur: 
proportionaliter de czteris fpeciebusjuris, 
Unde patet ad rationem dubítandi.. Dera- 
tione vidclicet jutisfolunreft ut habeat le- 
gem fibi favcacem quoad id; quoad quod, 
cosvenit libera facultas, Pofluncautem 
plura inctleeidem rei, quoad quorum pre-- 
indealiquid lex faveatuni, & quoadaliud 
alii, cum mutuo eorum gravamine quoad 
id, fecundum quod, ad unumquemqueco- 
rum resnon pecrinet,. Vndeparetadratio- 
nem dubicandi, Difnculras igitur folum 
Cca4 sS 


UY C wo 
"$68 o Quafi XLIX. 
otelt elfe de moltiplicitate jurium ejes 
Sen tationis, eoque pleno, d perfecto (e 
, m genus (uum cieca. eandem. rero, & 
-fecundum idem. Quam difficultatem i 
-paucisanhisnennulli magpis conatibusis 
utram; partem perrraCtarunt.cieca domi 
aium plenum,.feninínlidum, cum ea que 
lifcunque diSicultas fit omnino comme 
-nis, wt. per fc (atie patet, quibufvis aliis ju- 
:Si$fpeciebns fub eadem. confideratione plo 
^ Bi, & perfecti intra idem genus. Verem 
-$n gratiam corüm auctorum agendum erit 
. *fpecialiterdo domiaio pleno. 


s. 29V ASTIG XLIX 


Virum dominium. plenum eju[dem vei pro eoe 
dem infanti poffit effe ndaquatà 
npud duos. à 


V Ipsz TVA poffe effe, 1.. Quia in ia- 


flanti reali donationis aut venditio» 

nis, v. g. convenit fimpliciter ejus do- 
-mminiumtam donanti, feu vendenti : quam 
donatatio, (cu emptori, Donarario qui- 
dem, quia donatio eft ufus dominii in fo- 
lidum, utpote transferens illud in donata- 
sium; & quia alías. donaret rem, vcl non- 
«un (nam, vel jam non fuam.. Donatario 
vero, 


[2 





"De multiplici.-yure. 409 
vero, quia datur 1n ipfo acceptatio domi- 
nii in folidum fibi oblati, atqueacceptatio 
eft ulhimum complementum donationis. 
1mpoffibile vetó eft, ut donatio non for- 
tiacur fuum effectum in codem inítanti, in 
quo ponitur ultimum eius complemea- 
tum. Eadem c(l ratio de emente & ven- 
dente, Daturigiturin utroque pro eodem 
inftanti dominium in foldü ejufdem rei, 
Gonfirmatur, quia nemo dat quod non ha- 
bet; & quivis habet, quod acquirit, cum 
dat, & cum acquirit, . 

2. Dominium in folidum cujufvis crea- 
turz circa quamlibet rem eft compoffibile;. 
imo & effentialiterconnexum cum domi- 
fio divino :n folidum .cizca.candem rem. 
Ergo etiam c&:compeffibile cum domi- 
pio infolidum alterius ercagura circa ean- 
dem, Patet coníequentia, quiadominium 
D«i eft multo magis plenum, & infoli- 
dum, quam dominium alterius creaturae 
ideoque hoc deminium à fertiori eft com- 
poffibile cum alio. dominio, cteato circa 
eandem rem. M. 

. R. Dicendum eftdeminium in folidum 
non poffe eflc fimultancé apud duos circa 
eandem rem loquendo de dominio perfe 
&o 8&&; ultimo. cempleto in ratione talis, 
Hac eit. indubiatus Jarnfperitorum ora- 

C. 5$. NA 


" eus XLTX. — 
wm confenius, & communis fuppoftio 
"Theologorum ex lege s Jt certo $. fi dia- 
dent ff, commodati, | Ratio eft clara ex de- 
finiuene domiui in felidurm dara, & ex 
plicata in quzft. przecedensi fub iniuium, 
Quia de ratione dominii pleni e& jus dis- 

onendi perfecté; nifi ere ohibearni; 
e eft jus impedibile fola lege honcfta- 
tis, & non item fimili alteriusjure ; utque 
fix libera peteflas abíque gravamine dirt-— 
&é, in favorem alterius fibi impefito. Pz- 
tet autem Dominum rei babentis aliam | 
£mu] dominum, dominia utrobique ht. 
mano effc impedibileni, quo minus dis- 
ponat, ut voluerit non (olum lege ho- 
neítaris fecundum fe, fed etiam jure alte- 
rius, & lege quatenus favente direclé illi: 
alteri ; cundemque eondominum cfle gra- 
watum pravamiae fibi impofito dire&e 
in favorem altetius,, Quare fi: duo. ho- 

miues fimul client plené domini cjuídem: 

sei pro codem inftanti, ipi vix in dis- |— 
ftione rei effect, & non effitt impedi- 
jilis fola lege honeftaris; haberet & nea. 
Waberet gravamen aliquod fibi impofitum 

. €edens dire&e in favorem alterius, Quod: 
sSbpugnat manifeftc. . 

Ad s, Pro infanti denatienis accepta- 

28., Í55. cum. rimum cxiftit acceprarie- 





"m De duplici dominio, eit: 
donationis daturquidé fimultaneé domi- 
nium in folidum eju(dem rei in donante, 

' & acceptante, aec non ina omnibus quibus 
donari & à quibus acceptari abfolute po- 
teít, (ed conditionatetantum, & exrrin(e- 

' ce: abfolute veró & intrinfecé. folum da- 
tur in denarario acceptanre donationem 
fibifactam. Omne nimirum jus proprie- 
tatis quatenus extrinfecé denominans 
conítituitur, per legem faventem uni, & 
gravantem alios in Rum ipfius, intrin- 
fece veró per cognitionem & volitionem, 
quibus cogno(citur vere, & acceptatur ta- 

"lis favorut dictum eft quaft, 6. Cum igi- 
tus re(pectir cujufvis, habentis intrinfecé, 
& abfolute dominium infolidum alicujus 
zei pro aliquo tempore, detur ejufmodi lex 
ipfi favens pro toro tempore fcquenti abs» 
que ullo termino; faveat vere non omni- 
no abfoluté, fed conditionate ipfi quidem 
domino qQuoufq; voler fibi retinere domi- 
pium,.cateris autem qgibuívis ex quo 
idem dominus voluerit dominium in cos, 
transferre, uti dictum eftquaft. 45, . 

Cum £nquam hzc ita fe habeant,patet 
dominium in folidum proeodem inítanci 
dari exirinfecé, & conditionaté in donan- 
te, & dona-ario , nec.nonin omnibus, &c 
quibuivis aliis capacibus, quibus cadev. 







des o feiexXLIE 60 
' dosetir. Quis vero voluntas abíele 
habendi 165i pp fuam directa pat vesam ov 
.gnirionem dopariopis, folnm daruri 

"Barario eam arceptante,. cum in do 
. jew é converfo nolitio habendi rem X 
Íuam, patet firnilirer. donatario ,. & aes 
gdonanti conzenire intripfecé, & abíelat 
dominium eio ran donacioBit i 

to; omnibus íeqnencibus quoufque. 
A ic i is antem dicitur dominus mplid» 
'' fer cui dominium .conucnit iatrinfecd & 
abíoluté ; is. veró cui nonnifi excrinfecé, &t 
.&ónditiosar? convenit dicitur dominusís. 
' fandjm, quid: dum, agitur de dominio * 
ulti pétentis. acceptare, & rejicere de- 
, minia rerum pra libito.. 

.—— Quapropter donatio cft ufus dominii. 
.convenientis. denarori extriníccé & come 
 ditiensté perdenominationem proveniese 
tem à dominio inrrinfeco & abíeluto ie- 
' flantis immediate antecedentis, & à lege 
, Conditionaté fayente pro eodem donatio- 
. ,Ris inftanti; Non vero cit ufus dominii 
fimpliciter talis, (eu convenienris intrin» 
.Íecé, & ab(olute pre ipfe donationis in» 
tanti quod liquet facis ex di&is. Etexeo- 
, praterea. quia donatio eft craoslatio demi- 
Aii ex donante in donatarium, & nihil ibi 
períexerau unde crausfezur, in fenfu com- 


«ao, 





Pe duplici deminin. Zi 
pofitotranslationis, Quapropter donator: 
donat rem jam non fuam intrinfece & ab- 

. foluté, T o jer fignificatione inftans rea- 
lc. Nempe propriori naturz ad actum. 
donationis res donata przícindit à (na & 
non (ua ipfius donantis intrinfece & ab- 
foluté ; eftque fua ipfius excrinfece & con- 
ditionate fub hac conditione, 6 ip(e velic,. 

 ldcmque dicitur. fuo-medo de vendente,, 

, Se(pectu.emptoris, deque qualibet alia li- 

. bera abdicatiooe dominii przhabiti. Pa- 
tet igicurtotum argumentum illud habe- 
f apparentiam. propter indifliaCtionem,. 
& confufionem domiaii.abfoluti & ulti- 
mo completi refpe&tu ejus,.quod e(t tan- 
&um extrinfeeum ,, &. condittonarum, ats. 
gue fecundum quidi. ; 

Ad Confirmationem. Sicut. in aliquo. 
fenfu eft verum, nemo dat, quod non ha- 
bet :. ita eft veriffumum (ümpliciter.nemo: 
habet, quod dit, in.fenfa compofito da-. 
tionis. Alias.cotiponeretur datio cum re- 
tentiene fimpliciter, Simili modo eft in. 
aliquo fenfu verum : neme (poliatur bonis. 
quz non habet; &. tamen eíb veriffimum: 
in pliciter: nemo habet besa, qnibus fpes. 
liatur, in fenfu compofiro (poliationis.. 
Spoliatur autem bonis, qui illa donat a- 
lis, ncc quidquam refert pro modo ve- 
É | xS YU, 


vat; K. nemo vivit, cum 
4iditur, in (enfa compo 
eccifionis; nihil inquaa 
nete fibi inflicto per fe, : 
«fas manu occumbat; Di 
elt: ila propofitio juxt: 
nemo dar quod non hat 
-&. conditionaté, vel in 
luré; Conceditur propo 
habet intrinfeceé, & ab 
datur, aegatur propofitii 
: eftclaraex ditis & eft m 
da ab omnibus in exem: 
fiis. Videatur £ placetc 
jus objectionislonga, & 
ples controverfia fcrio a 
Tugo, difp. & fect. x. 
Á 


ds Tiemiciuanm dte: 


| 


) 1 z LE 


a LOCA 








De duplici dominio. 615: 
invicem impediunt, (cd porius juvant, ut 
liquet ex illis duobus locis, fint mutuo. 
compoffibilia, imo, & eflentialiterinfepa- 
fabilia prepter fubordioationem alterius. 
ad alterum :: &. nihilominus fint inter fe: 
incompoffibilia, quz funt ejufdem ratio- 
nis, idcoquc fibi invicem nocentia, & im-- 
pediestia mutuo. plenitudioem alterius. 
non fola lege honeftatis fecundam fe, qua. 
ola iugpedire juridicé poteft Deus, ufus res. 
rum poftrarum , fed etiam jure utilitatis, 
quod c& cffentiale dominio humano. In-. 
zer quas impeditiones, feu oblipgationess 
Ampeditivas ufusquantum & quale difcri- 
sen intercedat videri poteít in cadem illa, 


auxit. ;. peft medium.. 


, 


qurum tíue. licitue verum unico nu confums | 
Qo prbiliem [it feparabilis ab omni dominio, . 
| Ó jure proprietatis, 


'JIprzr vxnen effe feparabilis, s. 
V sis Joóannes 22. ia Extjavag, : 
Ceonditorem., docct ufum licitum tae. 
Jium rerum efle indiftinctum à vero domi 
nio, & vero jure proprietatis circa cafídem, 
2, Xerus Dominus rerum confumprtib:-- 
NND 


00$. 7 afió-D. -. -2 
! Mam unico WE habet ez-vi füi dom 
. mái prstterquam poffe illaslicice quocies! 
bu«rit, feu coo (umere [cu di[lrahere; Er 
auicnnque hoc. ipfünffsrera poteft lici 
,&abíque cujoíquam Tnjtzia.eo ipfe hal 
"trum dominium- verumi; jus propriet 
— $i&. Patet confequenzias quia repugg 
;gum uon-effe vere domm alicujus P 
' mj licet quoticslibet quidquid. eer ve 
Aomiacenvi fui do inii, ^ Do. 
Wy, Pro clasiosi derermiostioae quazfti 


' - Qnis &dhibenda eft.diftin&io, . Vfusacti 
- ' «Mit potellativé fumprus pro jure, feu libe 


. Jdiculisre utendi inimpedibili ab-alio pr. 
serqnam perlegem loneflacie fecundum : 
feu non ligabili per. volustatém alteri 
prete quatenus confulentis commoc 

is, procul dubio cft.infeparabilis ac ii 
diftinctusá dominio & proprietate, nt p 

get ex.ejus expofitione data in quaft. 4 
Át vero ufusdefticutusiure, & libera faci 
tate cum lege dircctc favente ipfi, & gr 
antc io faverem cius, quofvis alios uril 
atis capaces, ideoque pendens femper, 
Át licitus à.voluntate alteriuspotentisp 
libito revocare licentiam, ac permifftone 

"atendi quoties & quoufque volucrit; bi 
(20 Situ(u (umptus puré paffivéac cerminati 

Aor paxacions juutcui (ubeft, fcu fampt 
| «/ 





De ufu Ine brobrict: 

pro nuda phyfica iu utendi 
feparabilis, atque omnino diftinctus ai 
quateab omni fpecie dominii & proprie 
tis.. Quia videlicet gíui &c fumpto nu 
tenus convenit definitio-ulla alicujus: 
dominii. aut. juris proprietatis , ut p: 
elaré ex di&tis in eadem illa quaft, imo 
dem repugnat clare definitio juris prop. 
tatisin genere vradita in quzíl. 3. Nei 
nim talis ufus, aut potcítas taliter ute 
eft libera facultas munita lege faventei 
& giavante alios; folum fiquidem exi 
munita gratiofa.alrerius voluntate fem 
revocabili, adeoque cft gravata per leg 
in favorem ita potentis revocare perm 
fionem, & impedire ufum propter íol 
commodum impedientis. Vidcantur q 
dicta funt in illà quaft. 

Conftat hoc idem cx extravagantit 
Nicolai LII. & Clementis V. aliorum: 
Pontificum decretis ftatuentium, ut. vid 
eft io Privil, Minorum B; Franciízi ve: 
paupertas coí(dem Minores nequeomne: 
communi, neque fingulos in particu 
. habere ullum dominium , aut. ptopriec 
tem circa ullum genus bonorum, feu n 
bilium, feu immobilium, tameth | 
tiantur ufu licito facti cam quo ad c 
(umptionem , quam quo ad diflraction 

i 


dere (0 mfi» Y. 
per emptionem, venditionem, aliefái come 
"tractus, Quia videlicet hzc omaia poffunt. : 
--degendenter à licentia & confenfu fummi. 
- Ponti ficis. potentis » abfque ulta 1njnftitia 
 adverfusaliquod eorum jus eadem omnia. | 
 illisnegare,; quàndocunque voler. 
/ Nec obftat Joannem 22, In citata ex- 
"travaganti 444 conditorem abdicalfe à fe, & 
'& fede Apoftolica dominium éerum bo- | 
/morum.. Quia idem dominium reaffum- 
prum iterum fuit ab aliis Ponuificibes | 
moda indicatis, ut conftac exprcife ex 
loco indicato,  Mecinterim manfit tale | 
dominium apud Minores, fed apud fi- 
deles (ubfniniftrantes. elleemofynas, de 
quorum. confenfu implicito vel expli- 
«iro femper revocabili procedebant ad 
ufum fibi permiffum à domino, fimal 
zenitentes- conítanter ommi verz pro- 
"Alien veroque dominio, Quod pro- 
edo inelfe noleuti nullo pacto pereft, 
sum cílentialicer  & intrinlecé. confti- | 
tuatur quoad fuum conceprum ultimo | 
sompletcum per actum volendi habere rem 
tanquam propriam, ut didtum eft quz- 
ftione 6, Itaque u(us licitus puré pas- 
fivus modo explicato eft proculdubio fe- 
parabilis à dominio, & ab omni fpecie 
proprietatis & juris, - 
* Ad I. 





— ÓÀ — E 





De ufu [ine bropriiti 619: 

Ad 1. Doctrina illa Joannis 22, nom fuit 
definitiva ut Pontificis, fed meré affertiva,. 
ut doctoris privati. Quiacontroverfia erat 


. de puncto juris, & non de re dogmatica. 


Probabile deindecít, qued dicunt Leífius. 
€& alii cam essit iid &. 
defeníores cau(z Minorum fuiffe folum. 
dc voce, Q»od eft facile; dum agitur dere- 
bushabentibus magnam inter rà affinita- 
&cm quoad exteriorem ac fenfibilem per (e. 
operandi modum, atque differentia revo- 
caturad conceptusquidditativos, quorum, 
eft facilis zquivocatio cum proprietate fe-. 
parabili quidem abfolute, fed quz raró fe-. 
paretur, cujuímodi eft pozeftas utendi li- 


, cité aliqua re comparatiene dominii ac: 


proprietatis circa eandem... ' 

Ad, Di(crimen quoad exteriorem ope- 
randi modum pro ut cxercerur. de fa&to 4: 
vero domino, & noa demino ufus fibi lici- 
ti, & rci qua utitur vix apparet ullum, fieri 
tamen poteít vcluntate domini, ut fit ma- 
nifeítiffimum. Quia poteft, tam revocare: 
confenfum neceflarium pro u(u licito non 
Somini rum cundem ufum permittere, non. 
nifi (ub hac conditione, ut ipfe velaliquis. 
ejus minilter adeatur toriesquoties imme- 
diaté ante ufum vel faltem toties in anuo 
ad renovandum coníentum permiffivum 

: eS 


eii Binilibus conditionibus gravat 

. snultipliciter poteft, Lique ipfum facet 
sequaquam poteft, qui eft oluarius pur. 
patlive, (ed áec tefiftereficité porelt predi 
ét veri-domini voluntati: aur- aufereati: 
efüm, sut gravanti ut volte; Deinde ue 
«unqné magos fit affinitas quoad praxis 
. Vxteriorerm inter dominum &c noa domh 
pum ufus utrique liciti; marima nihile 
*ninus differentia eft quoad affectum, & 
interiotem animi difpofitionem.  Longl 
 "mamque diverío: modo incubat amimos 
üominantis, tam rebus quam ufibus veri 
fuis, & iaimpedibilibus sb alio operante 

^ qpratía fut; atque in utilitatem ipfrus, quaa 
fi(dem adhzreat ánimus non domini fem- 
perquaatum eftdce fe difpo(irus, ut prive 
*ur rebus omnibus, omnique rerum om. 
Aium ufu, quotics alii libuerit przcife 

quis libetalii, quacunquc demum de 
un cauía libeat. 








| 
FINIS |
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Quaestiones disputandae de gratia, ex praelectionibus"

See other formats
